________________
૨૦૧
ભાવનાથી એપરવા થઇ પડેલા શુંગવંશી રાજાએનો અમલ ચાલુ હતા તે આપણે તેમના વૃત્તાંત ઉપરથી જાણી ચૂકયા છીએ. તેમ વળા આ શુંગવંશીઓના તથા ક્ષહરાટ પ્રજાના ધર્માં પણ ભિન્ન હતા, જેથી એક વર્તાવેલા હુમ ચલાવી લેવા, બીજો તૈયાર નહાતા, તેમ અ'વતની ગાદીનું મહત્ત્વ પણ રાજકીય નજરે પ્રથમ કૅાર્ટિનું હતું. આવા અનેકવિધ કારણેાને લીધે નહપાણે અવંતિ જતી લેવા પ્રથમ તૈયારી કરી અને તે દેશ જીતી લીધેા, હવેથી પોતે ‘રાજા’ કહેવરાવવા લાગ્યા અને તે પ્રમાણેના સિકકા પણ પડાવવા શરૂ કરી દીધા. આ બનાવ ઇ. સ, પૂ ૧૧૪=મ, સ. ૪૧૭=ક્ષહરાટ સંવત ૪૬ માં બન્યા નોંધવા રહે છે.
નહાણા
જેમ ઉત્તરમાં જણાવ્યા પ્રમાણે તે અતિ ઉપર ધસારા લઇ ગયા હતા તેમ દક્ષિણુમાં અત્રપતિ ઉપર તેના જમાઈ રૂષભદત્ત અને મંત્રી અમય ચડી ગયા હતા. આ સમયે દક્ષિણપતિની ગાદી ઘણું કરીને પૈઠણમાં હતી . કદાચ જીત્તેરમાં પણ હાય. ) તે લડાઈમાં દક્ષિણપતિની સખ્ત હાર થઇ એટલે તેના રાજપાટવાળે ભાગ તથા આસપાસના કેટલાય પ્રદેશ, ગેાદાવરી નદીનાં મૂળવાળા ગોવરધન પ્રાંત સાથે, નહપાણની આણુમાં ચાલ્યા ગયા. આના સમય ઉપરના જ પ્રસંગ પ્રમાણે અથવા તેની પછી બે-ચાર
[ ચતુ
મહિને થયાની નેાંધ લેવી રહે છે. શાતવાહન વંશીની આ હાર કાંઈ જેવી તેવી નહાતી, કારણ કે રાજપાટની નગરી ગુમાવી તેમને પાછા કે હડી જવું પડયું હતું અને જે સ્થાનમાં વ માનવર`ગુળ શહેર આવેલું છે. તે પ્રદેશમાં રાજગાદી લઈ જવી પડી હતી. જો કે આ પરાજય પછી તે જ પ્રદેશમાં અને તેજ વર’ગુળમાં કેટલાય શાતવહનવંશી રાજા રાજ્ય કરી ગયા અને મરી પણ ગયા; છતાં આ નામેાશીના ડંખ તેમના મનમાંથી વીસરાયેા નહાતા. એટલે સુધી કે છેવટે જ્યારે તે વંશમાં ગૌતમીપુત્ર શાતકરણી થયા તેણે મહાન યુદ્ઘના જંગ ખેલી તેમાં ક્ષહરાટ નહપાણુ અને શક રૂષભદત્તના તે સમયના વંશજોને હરાવી, કાપી નાંખીને સત્ નિર્મૂળ કરી નાંખ્યા ત્યારે જ તેના મગજમાંથી કાંક અશે વેરના કીડા કમી થવા પામ્યા હતા. આ જીત મળવાથી ગૌતમીપુત્રને કેટલી માટી ખુશાલી ઉત્પન્ન થઈ હાવી જોઇએ તેનુ માપ આપણે એટલા ઉપરથી જ કાઢી શકીએ છીએ કે ખુદ તેનીજ માતાએ ૪–રાણીશ્રી ખળશ્રીએ-વૃદ્ધાવસ્થામાં પહેાંચી ગઈ હતી, અરે કડા કે મરણની સમીપે આવી ગઇ હતી છતાં-નાસિકના શિક્ષાલેખમાં ચાખ્ખા શબ્દોમાં કાતરાવ્યું છે કેRestored the glory of Satavahanas= શાતવાહનની કીર્તિ પુનરૂપાન કરી ૨૫. વળી
( ૨૨ ) વિશેષ હકીકત માટે જીએ આગળના પારિગ્રાફે
( ૨૩) નાસિકના શિલાલેખમાં ૪૬ રાક લખ્યું છે. જીઆ ઉપરની ટી. ન, ૧૨.
કે, આ રે, પ્રસ્તાવના પૃષ્ઠ પર ઉપર નાસિક શિલાલેખ નં. ૩૫ ની હકીકત જુએ. તેમાં અમયનુ ગામ, મહાક્ષત્રપ નહપાણ તથા ૪૬ ની સાલ ઈ. સર્વ હકીકતા લખાચલી છે.
(૨૪) જીએ કૈં।. આં. રે, પ્રસ્તાવના. પૃ. ૩૬ પારિગ્રાફ. ૪૪.
( ૨૫ ) કોઇને એમ પ્રશ્ન ઉદ્ભવે કે ગાતમીપુત્ર કીર્તિને પુનઃ પ્રાપ્ત કરી તે હકીકતની, પ`ક્તિ શિલાલેખમાં છે એટલે સત્ય તરીકે તે માની લઇએ, પણ તે પ્રીતિને નહપાણે જ ખંડિત કરી હતી એમ ક્રાં ઉલ્લેખ છે કે આપણે નહપાણના વૃત્તાંતમાં તેને ઉતારી બેઠા છીએ તેના જવાબમાં જણાવવાનું કે,
