________________
પરિચછેદ ].
ચઠણની જાતિ
tants of Camboja ) you at angel of પ્રજા છે. અને નહપાણુ ક્ષહરાટ હોવાથી તેને શક પ્રજાને સભ્ય કહી ન જ શકાય. બીજી વાત આ શિલાલેખથી એમ સિદ્ધ થઈ જાય છે કે, શક, યવન અને હવાઝની કલ થઈ ગઈ હતી. એટલે કે આ ત્રણે પ્રજાનાં જે જે માણસે યુદ્ધમાં ઉતર્યા હતાં તે સર્વે કપાઈ મૂઆ હતાં. પણ તેમની આખી પ્રજાનો તે નાશ--વિવંસ થયો નહતો જ. પણ તે પ્રજાના ઘણાં માણસે જીવતાં રહ્યાં હતાં; જ્યારે ક્ષહરાટેનું તે નિકંદન જ કાઢી નંખાયું છે. એટલે કે તેમને કોઈપણ માણસ બચત જ રહેવા પામ્યો નહોતે : તેમ જ્યારે ભાણસ જીવતે જ નથી રહ્યો ત્યારે તે તે પ્રજાના નામ ઉપર આપણે તાળું જ મારી દેવું પડે છે. એટલે કે, ગૌતમીપુત્રના સમય પછી કોઈ ક્ષહરાટ પ્રજાને માનવી શો જડે, તેવી સ્થિતિ જ રહી નથી; જ્યારે બીજી બાજુ આપણે તે એમ સાબિત કરી શકીએ છીએ-આગળ ઉપર જઇશું કેગૌતમીપુત્રના મરણ પામ્યા બાદ જ ચકણુની ઉત્પત્તિ છે. હવે વિચારો કે જે ક્ષહરાટેનું નિકંદન ગૌતમીપુત્રે કાઢી નાંખ્યું હોય તે પ્રજાને માણસ ગૌતમીપુત્રના મરણ બાદ હોઈ શકે ખરો ? જો તેમ ન બની શકે છે, પછી ચકણુને ક્ષહરાટ પ્રજાને પણ ન જ કહી શકાય; અને તેટલું સિદ્ધ થયું તે, ક્ષહરાટ નહપાણથી ચ9ણું ભિન્ન જ પ્રજાને થઈ ચૂક કહેવાય.
(૨) મિ. થેમસનું મંતવ્ય એમ છે }-It seems certain that the name Nahapana is Persian and that of
the Ghsamika, the father of Chasshana is scythic= એટલું નક્કી છે કે, નહપાણનું નામ ઈરાની છે તથા ચછના પિતા Kષમતિકનું નામ શક જાતિનું લાગે છે. ” આ ઉપરથી એટલું તે મિ. એમના મનમાં પણ ઉગ્યું દેખાય છે કે, નહપાણ અને ચણ એક જાતિના તે નથી જ. ભલે પછી તેમણે તે દરેકની જાતિ માની લેવામાં ભૂલ ખાધી હોય.
(૩) મિ. રેસનનો અભિપ્રાય એમ 2149 3-Western Kshatrapas (meaning Chasthana family ) were first called the Sah ( meaning Shahi ) dynasty-a wrong reading of the " Sinha or Sen" which forms the second part of so many of these names=પશ્ચિમ દેશના (તે ઉપર અમલ ધરાવતા) ક્ષત્રપ (ચણ વંશ કહેવાને માંગે છે) ને પ્રથમમાં શાહવંશી (શાહીવંશી ) ગવામાં આવતા હતા. તે વંશના ઘણા નામના બીજા પદમાં “સિંહ કે સેન” (શબ્દ ) આવે છે તેને બદલે ભૂલમાં આ શબ્દ ( શાહ) વંચાય છે.” તેમના કહેવાને તાત્પર્ય એ છે કે, ચ9ણના વંશજોમાં ઘણાંખરાં નામને છે “સિંહ અને સેન” લાગેલ છે. તેથી તેમના વંશને અગાઉ “ શાહવંશી” તરીકે ગણવામાં આવતો હતો, પણ હવે વિશેષ અભ્યાસથી માલૂમ પડયું છે કે તેઓના વંશને
શાહી ” નામથી ઓળખાવો - તે ભૂલભરેલું છે. જયારે આપણે આગળ રૂષભદત્તનું વર્ણન કે શાહ અથવા તેને મળતા ઉચ્ચારવાળા નામથી એળખાવા જ નથી. તેને ખરે ભેદ તેનું વર્ણન કરવામાં આવશે ત્યારે સમજાશે. જુઓ પુસ્તક ૪ ના અંતે.
(૭૯ ) જ. જે. એ. સે. ૧૯૦૧, ૫. ૨૨૧,
(૮૦) જુએ. કે. આ. ૨. પ્રસ્તાવના ૫. ૧૦૩ નું ટીપણુ.
(૮૧) ખરી રીતે તે તેના વંશને પણ શાહી
