________________
૨૧૦
અથવા ધારા કે જમુદ્દીપની આ પ્રશ્નમાં હતું તે પણ યવનપ્રજાની ૪ કે શાકદ્વીપના ઇ વસાહતના પ સંસ્કારની છાપ તેના મન ઉપર પડી ચૂકી હતી જ. આ કારણને લીધે તેણે તેમનુ અનુકરણ કર્યુ લાગે છે.
લેાકવૃત્તિને
તેના રાજ્યમાં લા ક વૃત્તિ ને સતાષાતી
હતી
નહપાણુના રાજ્યે જેમ રાજકીય ક્ષેત્રે તેમ સામાજિક ક્ષેત્રે અને લેાક-કલ્યાણના કાર્યા કરવામાં પણ તેના જમાઈ રૂષભદત્તને જ મોટા વિશેષતઃ રહેતા હશે એમ જણાઇ આવે છે; પછી તેવી
હિસ્સા
પ્રવૃત્તિએ તે સ્વેચ્છાથી આચરતા કે રાજા નપાણની ચ્છા અને પ્રેરણાથી ધપાવત, તે નક્કી કરવાનું સાધન આપણી પાસે નથી; પણ નહુપાશુનુ કૌશલ્ય તથા બીજી રીતે કરેલ બુદ્ધિ અને પાકટ વધુ જોતાં, એમ સ્વાભાવિક અનુમાન કરાય છે કે આવાં સ કાર્યોમાં તેના તરફથી જ આજ્ઞા અને હુકમે રૂષભદત્તને મળતાં રહેતાં હતાં જોઇએ. તેમ ખીજુ કારણુ કાંઈક અમનાય છે તે આ પારીગ્રાફમાં આગળ વધ્યું, એટલે પછી પ્રજાહિતનાં જે કાર્યાં નહપાણ કે રૂપભદત્તના નામે ચડયાં દેખાયછે તે પ્રધાનપણે નવપાણુની આજ્ઞાથી જ કરાયલાં છે એમ આપણે લેખવુ પડશે છતાં રૂષભદત્તને પણ અન્યાય ન થાય તે માટે તેના વૃત્તાંત લખતાં કેટલીક
( ૪૪-૪૫ ) યવન એટલે ગ્રીક; અને શાહીપને ફાઇ વસાહત એટલે એકટ્રીઅન્સ અથવા યાન,
નહપાને આપણે ક્ષહરાટ પ્રજાના ઠરાયેા છે અને ક્ષહરાટ પ્રશ્ન ઉપર યવન તથા યાન પ્રશ્નના સંસ્કાર પડયા હતા જ, તે આપણને ડિમેટ્રીઅસ અને મિનેન્ડરના વૃત્તાંતથી પણ નણવામાં આવ્યુ છે. આ બધી બાબતાને સમન્વય કરીશુ તે સ ́રકારને લગતી
{ ચતુર્થાં
હકીકત ત્યાં જણાવવી પડશે. એટલે અહીં તે સર્વે સંક્ષિપ્તમાં જણાવવું ચેાગ્ય ધાર્યુ છે. અને તેમ કરવામાં અમે અમારા પેાતાને અભિપ્રાય કાઇ પ્રકારે રજૂ કરીએ તે કરતાં જુદા જુદા વિદ્વા
એ જે શબ્દમાં તેમણે પેાતાનું મંતવ્ય જણાવ્યું છે તે અસલ રાખ્ખો જ એકાદ વાકય જેવડા નાના પ્રમાણમાં ટાંકી બતાવીશુ. એક લેખકે૪૬ તેના આખાયે રાજ્યની સમાલેાચના એક નાનકડા સરખા વાકયમાં જ કરી દીધી છે. તે આ પ્રમાણે છે. His reign wa S in all probability a long and pro sperous one=તેનું રાજ્ય દરેક બાળુએ તપાસતાં દીસમયી અને સમૃદ્ધિશાલ હતું એમ કહી શકાય. આટલુ કહીને પછી તે જ લેખક પોતાના અભિપ્રાયને કાંઇક વિશેષ સ્પષ્ટપુણે વ્યક્ત કરતાં જણાવે છે કે- Trade with western countries thrived during his reign; his henefactions were between Brahamins and Baldhists ferries, rest-houses, places for drinking water and public halls are some of the comforts that he bestowed on his subjects. But what rebounds mostly to his credit is his revival of Nigamsabha E=તેના રાજ્ય અમલ દરમ્યાન, પશ્ચિમ દેશ સાથેના વેપાર
હકીકત ઉપર જેમ પ્રકારા પણ પડે છે તેમ આપણે જે જે વન કરતા આવ્યા છીએ તે બરાબર છે—સાધાર છે; પણ કાલ્પનીક નથી-એમ પણ સાખિત થતું ાય છે.
(૪૬ ) જીએ, જ. બે, બ્રે.. એ, સી, નવી આવૃત્તિ પુ. 3,
૧૯૨૮ નુ’ પુરતા
પૃ. ૬૪,
