________________
સતેાષાતી હતી
પરિચ્છેદ ]
ખૂબ ફાલ્યા હતા તેણે બ્રાહ્મણા૪૭ અને બૌદ્ધધર્મીઓ માટે દાન દીધાં છે. પેાતાની પ્રજાને જે કેટલીક સુખ--સગવડતાથી તેણે નવાજી હતી તેમાં, મચ્છવાઓ-હાડીએ, ધર્મશાળાઓ-વિશ્રામસ્થાન, પિયાવા પર, તેમજ વ્યાખ્યાનગૃહેા-સભામંડપોનાં નામેા ગણાવી શકાય ખરાં; પણ તેમાં યે તેની કીર્તિને જે વધારે ઝળકાવે છે, તે તેા તેણે નિગમસભાને ૯ પુનર્જીવન અપ્યું હતું તે છે. એક બીજા લેખકે રૂષભદત્ત વિશે લખતાં, ઉપર પ્રમાણે જ અને લગભગ તેવા જ ભાવાનું લખાણું લખ્યું છે. એટલે કે આપણે જે ઉપરમાં જણાવી ગયા છીએ, કે નહુપાહુ અને રૂષભદત્તનાં કાર્યાં ભલે જુદાં જુદાં નામ તળે અપાયાં હાય, તાપણુ તેને નહુપાહુનાં ગણવામાં વાંધે નથી. તે આપણી માન્યતાને સમર્થનરૂપ ગણાશે. તેમણે જણાવ્યું છે કે,૫૦ Ushavdatta looked to the comforts of travellers. Quadrangalar rest-houses were ere+
( ૪૭) આ જ પ્રમાણે બ્રાહ્મણાને જમાડવાનુ’ બિંદુસારના ખાતે ઈતિહાસકારોએ ચડાવ્યું છે, પણ તે વિચાર કેવા ભૂલ ભરેલા છે તે પુ. ૨, માં તેનુ' વન કરતાં જણાવાયું છે. ( જીએ પુ. ૨. પૃ. ૨૨૨ તથા તેની ટી. ન. ૬૯) ખરી રીતે તે કાર્યં સમ્રાટ પ્રિયદર્શિનનુ હતુ. ( જીએ તેના ચરિત્રે ) તે જ પ્રમાણે નહપાણે પણ ઘણી ખાખતામાં પ્રિયદરિાનની રાજનીતિ ગ્રહણ કરેલી દેખાય છે. આગળના વાયેાની તથા દાનપત્રની હકીક્ત સરખાવવાથી ખાત્રી થરો.
(૪૮ ) પ્રાચીન કાળના ઇતિહાસનુ... જ્યાં જ્યાં વિદ્વાનોએ આલેખન કર્યું છે ત્યાં ત્યાં, બ્રાહ્મણ અને બદ્ધ આ એ ધર્મોનુયાયીએ નું જ સૂચન કરાયું છે. જ્યારે તે સમયે તેા ત્રણ ધર્મવાળાઓનુ અસ્તિત્વ હતું એમ આપણે પ્રથમના બે પુસ્તકથી જાણી ચૂકયા છીએ, એટલે જે ત્રીન ધર્મોનુયાયી જેને છે તેને તે ત્રણે ક્રાઈળખતું જ નથી એમ સ્થિતિ દેખાય છે, તેમાં દોષ જનાને જ પ્રધાનપણે ગણવા રહે છે. કેમકે તેમણે
૨૧૧
cted at various places. Wells were dug upon the way, stands for free
distribution of water were raised in many places and ferri-boats were povided to cross some of the rivers. Whatever the condition of the four varnas in ancient times, howsoever strict the restrictions abo ut connubium and commensality,during the early part, at any rate there was undoubtedly amalgamation between them during the time of the foreign kshatrapas=વટેમાર્ગુઓને રાહત મળે તે બાબત ઉષવદત્ત ભારે કાળજી રાખતા, અનેક જગ્યાએ તેણે સમચારસ-વિશાળ મુસાકુરખાનાં અનાવરાવ્યાં હતાં; રસ્તામાં કુવા ખાદાવ્યા હતા. ઘણી જગ્યાએ મક્ત પાણીની પરમે બધાવી હતી.૫૧ તેમજ કેટલીક નદીએ
તેમનુ' સાહિત્ય અન્ય વિદ્વાનેાથી ગુપ્ત રાખવા પ્રચાસ · સેન્યો છે, એટલે વિદ્વાનેા તા તેવા સાહિત્યના અભાવે તેના અભ્યાસ પણ શી રીતે કરે? અને અભ્યાસ ન કરે તા પછી અભિપ્રાય તા શી રીતે જ આપે? બાકી ને તેમણે પેાતાનુ' સાહિત્ય સ` માટે ખુલ્લું મૂકી દીધું હાત, તા અત્યારે ભારત દેશના ઈતિહાસની સ્થિતિ તદ્ન જુદી જ હોત.
(૪૯ ) પ્રિયદર્શિનના ખડખ લેખમાં તથા શ્રેણિકના વનમાં આ શબ્દો વપરાયા છે કે કેમ તે જોવુ
(૫૦) જીએ જ, બે, છેં. શ, એ. સ. ૧૯૨૭ નું પુ. ૩, ભાગ ખીન્ને.
(૫૧ ) સરખાવા પ્રિયદર્શિનના ખડક લેખામાંની વિગતા, નહુપાણની રાજનીતિ કેટલીચ બાબતમાં પ્રિયદર્શિનને અનુસરતી હતી તે ખાખતની ખાત્રી માટે “ ક્રેઝીક ઐતિહાસિક ઘટનાનું પુનરાવર્તન ” નામના આગળ આવતા પારિત્રાનુ વર્ણન તુ,
