________________
૧૮૦
અપવાદરૂપ
[ તૃતીય
વળી ઉપરના જ ગ્રંથકાર જણાવે છે કે ૧૭ “The ( ૧૬ ): તેમ રાજુલુલ અને નહપાણને સમકાલીન arrow and thunderbolt of Nahapan's બતાવ્યા છે (જુઓ ટી. ન. ૧૬ ); વળી તેઓ coins connect him with the Parthi- નહપાના વંશમાં કેમ જાણે થયા ન હોય ans (?) and the Northern Sataraps તેવો ધ્વનિ પણ નીકળતો બતાવાય છે. એટલે Hagama and Hagamasha. The coinage આ સર્વે કથનાનું સમીકરણ કરીશું તે એટલો of Chashthana and his successors is નિરધાર જરૂર કરવો રહે છે, કે તે બન્ને quite different=નહપાણના સિક્કા ઉપર ભાઈઓ નહપાણુની પૂર્વે જ અને તેના જ વંશમાંતીર અને વધુ હોવાથી તેને પાથીઅન્સ () કુટુંબમાં-થઈ ગયા છે. તેમ આગળ ઉપર અને ઉત્તર હિંદના)ના ક્ષત્રપે હગામ અને આપણે જોઈશું કે નહપાણની તુરત પહેલાં તો હગાભાસની સાથે સંબંધ ધરાવતે કહી શકાશે. મહાક્ષત્રપ ભૂમક જ થયો છે. એટલે સાર એ ચષણ અને તેના અનુજેના સિક્કાઓ તદ્દન થયો કે, સૌથી પ્રથમ હગામ-હવામાશ, પછી જુદા જ પ્રકારના છે, આ ઉપરથી એમ હકીકત ભૂમક અને તે બાદ નહપાણ થયો છે. હવે નીકળે છે કે નહપાણ જે જાતને છે તે જ સવાલ એ રહ્યો છે કે હગામની પછી તુરત જ જાતના ગામ અને હગામાશ હતા; કારણ કે ભૂમક છે કે બેની વચ્ચે વળી સમયનું કાંઈ તેઓના સિક્કામાં મળતાપણું છે. વળી નહપાણના અંતર છે. વૃત્તાતે આપણે સાબિત કરીશું કે તે ક્ષહરાટ (?) હગામ અને હવામાશને સમય ભૂમકની જાતને હતા.૮ એટલે આ હગામ અને હગા- પહેલાં હતું તથા તે બન્ને ક્ષહરાટ જાતિના હતા માશ ક્ષત્રપ પણ, ક્ષહરાટ જાતિના ઠરે છે.
એટલું જાણ્યા પછી તેમનો જ્યારે ચ9ણુના અને તેના વંશજોના સિક્કાઓ તેમને સંભવિત પાકો કે અંદાજી સમય નહપાણુના સિક્કાઓ કરતાં ભિન્ન પ્રકારના હાઈ
સમય. મેળવી શકીએ છીએ કે ચણ અને નહપાણ બન્ને જુદી જ જાતના છે.૧૯
કેમ તે હવે તપાસીએ. એક વખત હગામ અને હગામાશને રાજુ- તે સંબંધી વિચાર કરવાનું બીજું તે કુલની પહેલાં થવાનું જણાવાયું છે, (જુઓ
કોઈ વિશેષ સાધન નથી જ, પણ આપણને ઉપર) અને બીજી વખત નહપાની પૂર્વે
હવે એટલી તો ખબર છે જ કે, જે કઈ ક્ષત્રપ થયાનું જણાવાયું છે. (જુઓ ઉપરની ટી. ન. હેય તે તેના શિરે-ઉપરી સત્તા તરીકે-ઈ
મસ પોતે રચેલ કેટલોગ ઓફ કેઈન્સ ઈન ઈડિયન મ્યુઝીઅમ પુ. ૧, પૃ. ૧૯૫ ઉપર જણાવે છે કે- Hagama and Hagamash seem to be dated too earlyહગામ અને હગામાશ ઘણું વહેલા થઈ ગયા લાગે છે. આ વાકયથી પણ સાબિત થાય છે કે, નહપાણ અને રાજુલુલની પૂર્વે હગામ તથા હવામાશ થયા છે.
વળી જુઓ અ. હિ. છે. ત્રીજી આવૃત્તિ પૃ.
ર૧૮, ચી. ન. ૧.
(૧૭) અ. હિ, ઈ. ત્રીજી આવૃત્તિ, ૫, ૨૧૭.
( ૧૮ ) ને કે વિન્સેટ સાહેબનું મંતવ્ય નહપાણું પાર્થિઅન જાતિને હેવાનું છે, પણ તે તેમ નથી તે આપણે નહપાણના જીવનચરિત્રે સાબિત કરીશું; તેથી જ મેં અહીં ) ચિન્હ વચ્ચે મૂક્યું છે. ' (૧૯) આ મુદ્દો આપણે પાછા આગળ ઉપર છગુ પડશે.
