________________
પરિચ્છેદ ]
ઓળખ વિગેરે
આ
અનુક્રમે જમાઇ અને પુત્રી થતાં હતાં. ઉપરથી વળી એમ પણ સિદ્ધ થઈ જાય છે કે ભ્રમક અને નહપાણ પણ એક ખીજાના ખાસ નિકટના સબંધી થતા હાવા જોઈએ.
વળી તે જ વિદ્વાન મિ, રેપ્સન આગળ જતાં ભૂમકના સિક્કાનું વિવેચન કરતાં જણાવે છે૨૭:— Their types are ArrowDiscus and Thunderbolt, lion-capital, The obverse type of Bhumak is continued by Nahapana as the reverse type...Considerations of the type and fabric of the Coins and the nature of the coin-legends leave no room for doubting that Bhumak preceeded Nahapan; but there is no evidence to show relationship between them=તેની ( ભૂમકના સિક્કાની ) ઓળખમાં, તીર, વજ્ર અને ગદા તથા ઉપર સિંહાકૃતિ છે. ભૂમકના સિક્કાની જે સવળી બાજૂ છે તે નહપાણે અવળી તરીકે ચાલુ રાખી છે. ...સિક્કાની કાટિ તથા ભાતના તેમજ તેના ઉપર લખેલ શબ્દોના અર્થના વિચાર કરતાં નહપાણુની પહેલાં ભ્રમક થયા છે. તેમાં શકા રાખવાને જરા પણ અવકાશ રહેતા નથી; પણ તે એ વચ્ચે શું સગપણ હતું તે દર્શાવવા માટે કાંઈ જ પ્રમાણ દેખાતું નથી. ” આટલા લખાણુ ઉપરથી એટલુ` જણાયું કહેવાય કે, (૧) ભૂમક અને નહપાણુના સિક્કા એક જ કોટીના છે.
(૨૭) કા, આં, રે, પારિગ્રાફ ૮૭,
( ૮ ) અથવા સવળી બાજૂમાંની વ્યક્તિ ઉચ્ચ પદાધિકારી પણ હાય; પરંતુ ભ્રમ અને નહપાણમાં ઉચ્ચ-નીચપદે કાઈ હાવાનુ... જણાયું નથી એટલે
૩૪
૧૮૫
(૨) ભૂભકના સિક્કાની જે સવળી ખાજૂ છે તે નહપાણુની અવળા ખાજી છે. ( ૩ ) ભૂમક પ્રથમ થયા છે અને નહપાણુ તેની પાછળ થયેા છે, (૪) તે એની વચ્ચે કાંઇ સગપણુ હતું કે કેમ તે જાણવામાં આવ્યુ' નથી. તેમ તે સંબંધી કાંઈ પુરાવા મળી આવતા નથી. ઉપર પ્રમાણેની આ ચાર તારવણીમાંથી પ્રથમની ત્રણ તા સ્પષ્ટ જ છે એટલે તેને તેા સિદ્ધ થયેલી ખીના તરીકે જ સ્વીકારી લઇએ. બાકી ચાથી બાબતને જવાબ મેળવવા માટે વિચાર કરવા રહે છે.
ઉપર પૃ. ૧૮૪ માંની દલીલ પાંચમીમાં જોઇ ગયા છીએ કે ભ્રમક અને નહપાણુ અને એક ખીજાના ખાસ સંબંધમાં હતા જ, વળી ઉપરમાં દર્શાવેલી હકીકતનેા તથા બીજી તારવણીના ઊકેલ, સિક્કાના અભ્યાસથી કરીશું' તે કહી શકાય તેમ છે કે, કાષ્ટ વ્યક્તિના સિક્કાની સવળી બાજુ જો બીજી વ્યક્તિના સિક્કાની અવળી બાજુ હાય તા, સવળી બાજુવાળી વ્યક્તિ પ્રથમ થઈ ગણાય અને અવળી બાજુ વાળી વ્યક્તિ તેની પાછળ થઈ ગણાય.૨૮ એટલું જ નહીં, પણ તુરત જ પાછળ થયેલી હતી એમ પણ કહી શકાય; એટલે આટલું. હવે સિદ્ધ થયેલ માની લેવું રહે છે કે, પ્રથમ ભૂમક થયા, તેની પાછળ તુરત જ નપાણુ થયા અને નહુપાહુના સમકાલીનપણાએ તેને જમાઈ રૂષભદત્ત થયા હતા. આટલી સ્થિતિ પ્રાપ્ત થયા પછી ભૂભક અને નહપાણુ વચ્ચેના સગપણુસ'અધવાળી ચાથી દલીલનેા ઉત્તર જલદી તે પ્રશ્ન અત્ર વિચારવા રહેતા નથી.
[ જેમ ભ્રમક મહાક્ષત્રપ હતા તેમ નહુયાણ પણ મહાક્ષત્રપ થયા છે, એટલે કે બન્નેના પદ સમદરજ્જાના હતા. ]
