________________
૧૬૦
શકરો. આ સમયની પાશ્ચાત્ય સંસ્કૃતિ કેટલે દરજ્જે આ સંસ્કૃતિ કરતાં ઉતરતી હતી, તેનું એક ખીજી દૃષ્ટાંત ( ઉપર ટાલા અલેકઝાંડરના આક્રમણ વિશેના દૃષ્ટાંત પ્રથમ જાણવા ) તે યવનપતિ એના સિક્કા ઉપરથી જ મળી આવે છે. કે • Rsિ. ઇં. ના લેખકના જ શબ્દો ટાંકી બતાવીશું. તેમણે પૃ. ૪૪૭ માં જણાવ્યુ` છે કે, Demet. rius does not seem to have struck any gold. It will be observed that he is the first of the Bactrian kings to be represented with his shoulders draped and from his time onwards that feature is
મિરેન્ડનુ
virtually universal=ડિમેટ્રીઅસે સેનાને કાઇ સિક્કો પાડ્યાનું જણાયું નથી. ખાસ નોંધ લેવી રહે છે કે, તે પ્રથમ જ યાન–બાદશાહ છે કે જેણે ( સિક્કામાં પેાતાના ખભે પીઠેાડી નાંખી છે ( ખભાને ઢાંકયો છે ) અને તે સમયથી જ તે પ્રથાને સાયંત્રક આવકાર મળ્યા છે. કહેવાની મતલબ એ છે કે, યાન ( પાશ્ચાત્ય સંસ્કૃતિમાં ઉછરેલી ) પ્રજામાં ગળા પાસેના-ખભાના ભાગ ઉધાડેા રાખવાની એક પ્રથા ડિમેટ્રીઅસના ૨,મય સુધી ચાલી આવતી હતી, પણ તેણે ( હિંદની−૧૦ આર્ય-સંસ્કૃતિનીશ્રેષ્ઠતા નિહાળીને, ખભાના અને ગળા પાસેના ભાગ ઢાંકવાનો૧૧ પ્રથમ રવૈયો પાડ્યો હતા; અને
નિહાળવામાં આવ્યાં છે તે દૃષ્ટિના ફેર સૂચવે છે.
(૫૦) કારણ કે આ ફેનપતિએ જ પ્રથમમાં પ્રથમ હિ‘દભૂમિ ઉપર પે તનું નિવાસસ્થાન બતાવીને રહેવા માંડયું હતું. તેથી કરીને આ સસ્કૃતિ નીહાળવાને અવકાશ તેને મળ્યા હતા અને તે વિશેષ સારી લાગવાથી તેનુ' અનુકરણ તેણે કર્યું હતુ*
(૫૧) અત્યારે પણ આપણે ઘણી વ્યક્તિઓને
[ દ્વિતીય
તે એટલા બધા સર્વને રૂચતો થઈ પડ્યો હતા કે, ત્યારપછીના સર્વે રાજા અને સમ્રાટોએ અલ ખત્તપાશ્ચાત્યદેશના સમજવા) તે જ પ્રમાણે સિક્કા પાડવાનું ધારણુ અગકાર કર્યે રાખ્યુ છે.
આટલુ વર્ણન માત્ર સંસ્કૃતિની ચર્ચાના અંગે જ કરવામાં આવ્યું છે. તે ઉપરથી તથા આગળના અને પુસ્તકામાં પ્રસંગેાપાત જે જે કાંઈ ઉલ્લેખા કરવામાં આવ્યા છે તે ઉપરથી કઇ સંસ્કૃતિ શ્રેષ્ઠ ગણાય તેને વિચાર વાચક– વ સ્વયં કરી લેશે. અત્રે એટલું જ વિશેષમાં જણાવવાનું કે, પાશ્ચાત્ય પ્રજાના સિક્કામાં કાઇ તત્ત્વ ( કળાની દૃષ્ટિ બાદ કરતાં ) સરસાઈ ભાગવતુ' નીહાળવામાં આવતુ' નથી,
હવે આબાદી વિશે થાડું જણાવી આ વિષય સમાપ્ત કરીશું. પરદેશીઓનાં આક્રમણના લેખનના પ્રારંભ કરતાં જ, પ્રસંગને લઇને જણાવવુ પડયુ ́ છે કે, હિંદુ ઉપર ચડી આવવામાં તેમના મુખ્ય મુદ્દો ધનલાલુપતાના જ હતા; પણ એક વાર ચડી આવ્યા પછી જે તેના પાસમાં લપટાઇને હિંદમાં જ નિવાસસ્થાન તે કરતા તે, ત્યાંતી સસ્કૃતિમાં અંજાઈ જતે તેને અપનાવી લેતા હતા. જેનાં દૃષ્ટાંતો આપણે જોઇ પણુ ગયા છીએ. વળી જે જે પરદેશી પ્રજાએપર આક્રમણ લાવી છે, તે તે સર્વનાં વૃત્તાંત જેમ જેમ આલેખાતાં જશે, તેમ તેમ ખાત્રી થતી જશે કે આ સર્વે પ્રજાને તે જ કુદરતી નિયમને આધીન થવું પડયું છે.
પેતાના અંગના અમુક ભાગે ખનાચ્છાદિતપણે
રાખતા જોઈએ છીએ.
પ્રાચીન સંસ્કૃતિ ની શ્રેષ્ઠતા કથા ધેારણે રચાઇ હરો તેની સાથે આ પ્રથાને સરખાવે. એટલે તે વિશેન કાંઈક ખ્યાલ આવી જશે.
(૫૨) આ આખે છઠ્ઠો ખંડ જ તે હુકીતથી ભરપૂર છે.
