________________
૪૫
ઇતિહાસકારોના
શુંગવશ
નામાવલી તથા શાવળી
મૌવંશની સમાપ્તિ થયા બાદ ઉજ્જૈનની અતિની ગાદી શુંગવશમાં ગઇ સમગ્ર રાજતકાળ ખરી રીતે ૯૦ વ` ચાલ્યા છે. તેના સમય ઇ. સ. પૂ. ૧૧૪=મ, સ. ૩૨૩ થી મ. સ. ૪૧૩ સુધીના ૯૦ વર્ષના ગણવાના છે. અતિ ઉપયાગી હાવાથી આપણને માર્ગદર્શીક અને છે. તે એ કે જૈન ગ્રંથકારા હંમેશાં કાષ્ટ રાજાનું કે તેના પરાક્રમનુ વર્ણન કરે છે ત્યારે તે પોતે ગાદીપતિ થયા બાદ જ તેને સમય ગણવાનું ધારણ રાખે છે; જ્યારે વૈદિક ગ્રંથકાર તે વ્યક્તિ કાઇપણુ અંશે સત્તાધીશ અને છે-પછી તે સત્તાનું પદ, રાજાનું હાય, સૈન્યપતિનુ` હોય કે મહાઅમાત્યનું... હાય-ત્યારથી જ તેને સમય નોંધ ઉપર ચડાવતા હાય એમ જણાય છે. જેમકે એક વ્યક્તિની સત્તા ભલે એક્દમ રાજા જેટલી જ મહત્ત્વતા ધરાવનારી હેાય એટલે કે જેને ઈંગ્રેજીમાં King de Jura ( ન્યાયની દૃષ્ટિએ રાજા જેવા ) કહી શકાય છે, છતાં તેને ખરી રીતે King de Facta ( સિદ્ધાંતની દૃષ્ટિએ રાજા ) જેમ ગણી શકાતા નથી જ તેમ King de Jura તરીકેના તેના સત્તાકાળને પણ King de Facta તરીકે ગણી લેવાતા નથી જ; છતાં વૈદિક ગ્રંથકારાએ ઉપરના King de Jura ને King de Facta ના ધારણને અનુસરીને કામ લીધે રાખ્યું છે. અને તેમાં પણ જો વર્ણન કરાવાતી વ્યક્તિ, સુભાગ્યે તેમના જ ધર્માનુયાયી હોય તે! વિના સકેચે તેના યશે ગાન પણ ગાવા મંડી જાય છે. આ રીત્યા જ શુંગવંશની બાબતમાં પણ તેમણે કામ લીધું હાય
અત્રે આપણે કેટલાક ખુલાસા કરવાની જરૂર છે, કેમકે વૈદિક અને જૈન ગ્રંથકારાની
હકીકત એક બીજાથી જુદી પડે છે. જૈન ઇતિહાસવેત્તા શ્રીયુત્ પરિશિષ્ટકારે અવતિના ગાદીપતિઓના રાજ્યક્રમ વર્ષોંવતાં, શ્રી મહાવીરના નિર્વાહુથી માંડીને, પ્રખ્યાત શકારિ વિક્રમાદિત્ય સુધીના ૪૭૦ વર્ષના સમય સુધીના આંતરી પૂરી બતાવ્યા છે. તેમ કરતાં તેમણે જે ત્રણ લેાક લખ્યા છે અને તેના ભાવાર્થ એસારવામાં સ'શેાધકાએ અથવા તે મૂળ ઇતિહાસવેત્તાના સમય પછીના થયેલ વિવેચકેાએ. અની સ્ખલનાને લીધે મૌયવંશની વંશાવળી ગાઠવવામાં કેવી ભૂલો ઉપસ્થિત કરી છે તે સ આપણે પુ. ૧, પૃ. ૨૦૨ ઉપર દેખાડી ગયા છીએ અને મૂળ શ્લોકની હકીકત કેવી રીતે સત્ય ઠરી શકે છે તે પણ પુરવાર કર્યું... છે. તેવી જ રીતે આ શુંગવંશના રાજ્યકાળની ગણુનામાં પણ સ્ખલના થઇ છે.
આખાયે શુંગવંશને રાજ્યકાળ જૈન ગ્રંથકારની માન્યતા પ્રમાણે ૯૦ વર્ષના જ છે, જ્યારે વૈદિક ગ્રંથકારે તે સમય ૧૧૨ વ આંક છે. આ પ્રમાણે એ મતની વચ્ચે ખાવીશ વર્ષા ફેર રહે છે. પણ એક વાત
ઇતિહાસકારાના મનનુ
સમાધાન
[ પ્રથમ
(૨) જીએ પાર્શ્વટર સાહેબે રચેલું ડાઇનેસ્ટિક લીસ્ટ ઑફ ધી કલિયુગ એઈઇસ નામનું પુસ્તક.
( ૩ ) આ જ પ્રમાણે નાગવ'શી નદિવાન, માર્યાં
છે. આ શુંગવંશના ૨૦૪ થી ઇ. સ. પૂ.
વ’શી ચદ્રગુપ્ત અને અરોકની ખાખતમાં ગણત્રી કરાઇ છે. તે દરેકના રાજ્યકાળને ખરા સમય કેટલા ગણવે જોઈએ તેની ચર્ચા કરતી વખતે આ સ્થિતિ જોઈ ગયા છોએ,
