________________
=
૧૫૦
ડિમેટ્રીઅસ
[ દ્વિતીય
બહુ સમર્થન મળતું નથી. તેના પિતાએ જરૂર પંજાબ જીત્યો હતો પણ ખરે, તેમ તે છતાયેલા પ્રદેશ ઉપર પિતાના હાકેમો પણ નીમ્યા હતા ખરા, છતાં તે પિતે ત્યાં રાજગાદી કરીને વસવાટ કરવા મંડ્યો હતો તે હકીકતમાં તે બહુ સત્યાંશ નથી જ.
ઉપર જે જણાવ્યું કે રાજા ડિમેટ્રીસે જ, અને નહીં કે તેના પિતાએ, હિંદમાં પિતાની રાજગાદી સ્થાપી હતી તેની પ્રતીતિ ખૂદ ગ્રીક ઇતિહાસમાં નેધાયેલી એક બીજી હકીકતથી પણ મળતી રહે છે. તેમાં જણાવાયું છે કે રાજા ડિમેટ્રીઅએ હિંદ ઉપર જાતે જવાનું પ્રસ્થાન કર્યું એટલે બેકટ્રીઆમાં તેનું સ્થાન ખાલી પડેલું જોઈને તથા તે બહુ દૂર ગયેલ છે, જેથી પાછા વળવાનું મન કરશે તે પણ ત્યાં આવી પહોંચતાં ઘણો સમય નીકળી જશે; તે દરમ્યાન પિતાનું મનધાર્યું પરિણામ પતે બેકટ્રીઆમાં નીપજાવી શકશે. આવી ગણત્રી વડે યુક્રેટાઈડઝ નામના કોઈ એક સરદારે બળવો કરીને બેકટ્રીઆની ગાદી પચાવી પાડી અને પિતાને બેકટ્રીઆના રાજા તરીકે જાહેર કરી દીધો.૧૩ આ સમાચાર ધીમે ધીમે રાજા ડિમેટીઅસને હિંદમાં
પહોંચ્યા. પણ તે સમયે તે એવી સંકડામણમાં આવી પડ્યો હતો કે તેની સ્થિતિ સુડી વચ્ચે સોપારીના જેવી થઈ પડી હતી. જે પિતે વતન તરફ પાછો ફરે છે તે પિતાના હાથમાંથી બેકટ્રીઆની લગામ સરીગઈ હોવાથી ત્યાં કેટલે દરજજે ફત્તેહ મેળવે તે શંકાસ્પદ જ હતું અને બીજી બાજૂ હિંદમાંથી પગદંડ ઉપાડે છે તે, તે તે ગુમાવી બેસે તે ચોક્કસ જ હતું. એટલે એક બાજુ બેકટ્રીઆ ખોવાનો ભય અને બીજી બાજુ હિંદમાં વિજય મેળવી પ્રાપ્ત કરેલ મુલક ગુમાવવાનો ભય : એ બેમાંથી પિતાને કર્યું વિશેષ હિતકારક હતું તે મુદ્દો જ વિચારવાનો રહ્યો હતે. આ બે કાર્યની પસંદગીમાંથી હિંદની ભૂમિ સાચવી રાખવાનું જ કાર્ય તેણે ઉપાડી લીધું હતું, કેમ કે પેલી ઉક્તિ છે૧૪ કે “જે ધ્રુવ એટલે નક્કી છે તેને ત્યાગ કરીને અધવ એટલે શંકાસ્પદ મેળવવાને તલસે છે, તેને શંકાસ્પદ જે અનિશ્ચિત છે તે તો મળતું નથી જ, પણ નિશ્ચિત જે છે તેને પણ ત્યાગ કરેલ હોવાથી તેની પ્રાપ્તિથી પણ તે વંચિત રહે છે. મતલબ કે નિશ્ચિત અને અનિશ્ચિત બને તે ગુમાવી બેસે છે. આ પરિસ્થિતિથી સમજાય છે કે, તેણે હિંદમાં ગાદી તે પ્રથમ કરી હશે
(૧૨) c. H. I. 446:-Dr. George Macdonald points out that the statement Demetrius fixed his capital at Sagala which he called Euthydemia in honour of his father is open to challenge (Ind. His. Quart. V. Sept. P. 404.)
કે. હિ. ઈ. પૃ. ૪૪૬;-ડે. જર્જ મેકર્ડોનલ્ડ જે એમ કહેવા માંગે છે કે, ડિમેટ્રીઅસે સાગલમાં રાજગાદી કરી હતી અને પિતાના પિતાના નામ ઉપરથી તેનું નામ યુથીડીમીઆ પાડયું હતું તે શંકા સ્પદ છે. (ઈ. હિ. ક. પુ. ૫, સપ્ટે. પૃ. ૪૦૪).
[ મારૂ ટીપ્પણ: એટલે તેમનું કહેવું એમ છે કે, સાકલમાં ગાદી ડિમેટીઅસ નથી કરી પણ તેના પિતા યુથીડીમસે કરેલી સંભવે છે જે તેમ હોય તે ગ્રીક ઈતિહાસમાં ડિમેટ્રી અને જે હિંદ ભૂપતિ કહ્યો છે તેને સ્થાને યુથી ડીમોસને જ તે ખિતાબ આપે હોત. પણ ગ્રીક ઈતિહાસમાં તે વાતને ટેકારૂપ નીવડે તેવી કઈ હકીકત નેંધાયાનું જણાતું નથી.] જુઓ ઉપરની ટી. નં. ૧૦ તથા ૧૧ તેમજ હવે પછીનું લખાણ. (૧૩) કે હિ. ઈ. પૃ. ૫૫૪; ઈ. એ. પૂ.૩૭, પૃ.૧૬, (૧૪) યો છુંરે પુર્વ પરવતે |
अध्रुवं तस्य नश्यति, अध्रुवं नष्टमेव च॥
