________________
પરિછેદ ]
નો ઇતિહાસ
૧૪૯
કમે દામોદર અને ડિમેટ્રીઅસ આવ્યા. રાજા દામે- દર નબળો હશે એમ સમજાય છે; જયારે ડિમેટ્રીઅસ લગભગ ત્રીસેક વર્ષને અને ખૂબ પરાક્રમી હતો. તેણે તુરત જ હિંદ ઉપર સ્વારી કરી અને લગભગ આ પંજાબ કબજે પણ કરી વાળ્ય. વળી તેથી પણ આગળ વધવાની તૈયારી કરતો દેખાયો. એટલે મૌર્યના સૈન્યપતિ અગ્નિમિત્રે સ્થિતિ અસહ્ય અને કટોકટ જેવી લાગવાથી, પિતાના સ્વામી બ્રહદ્રથનું ખૂન કરી અવંતિની રાજલગામ પિતાના હાથમાં લઈ લીધી ઈ. સ. પૂ. ૨૦૪. આ બનાવ આપણે ઉપરમાં વર્ણવી પણ ગયા છીએ. હવે અહીંથી આપણું ભારતીય ઇતિહાસનું અનુસંધાને સંધાય છે એમ કહી શકાશે.
( ૧ ) ડિમેટ્રીસ(ઇ. સ. પુ. ૨૦૫ થી ૧૮૨=૨૩ વર્ષઆશરે)
જે કે ડિમેટ્રીઅસ ઈ. સ. પૂ. ૨૦૫ માં તે બેકટ્રીઆમાં જ ગાદીએ બેઠો છે, અને તેની કારકીદીના પ્રથમના થોડાંક વર્ષ તે પ્રાંતમાં જ તેણે ગાળ્યાં છે; એટલે તે સમયે તેના જ રાજઅમલને પણ હિંદ બહાર ગણાય; છતાં તેને છૂટ ન પાડતાં અહીં ભારતીય ઇતિહાસના વર્ણનમાં તેને ખાતે ચડાવવામાં આવ્યો છે.
ઉપર આપણે લખ્યું છે કે તેણે પંજાબ જીતી લીધા બાદ આગળ વધવાની તૈયારી કરી હતી. ખરી રીતે તે પોતે તે બેકટ્રીઆમાં જ હતે પણું તેના જે સરદારો અહીં હિંદમાં હતા તેમણે જ આ ચડાઈનું રણશિંગું છું કર્યું હતું. કહે છે કે
આ સરદારની સંખ્યા લગભગ સાતેકની હતી. તેમની સામે ટક્કર ઝીલવામાં સમ્રાટ અગ્નિમિત્ર તરફથી તેને પુત્ર વસુમિત્ર પિતાના દાદા પુષ્યમિત્રની દોરવણીમાં રહીને હાજર થયો હતો. આ વખતનું યુદ્ધ અતિ તુમુલ હતું અને તેમાં યવનેને સખ્ત હાર મળી હતી. તેમના સરદાર તેમજ સૈન્યમાંથી જે કઈ બચવા પામ્યું તે પિતાની આપવિતિ પિતાના રાજા ડિમેટ્રીઆસને કાનેકાન સંભળાવવાને બેકટ્રી આ દોડી ગયા હતા. રાજાને ગાદીએ બેઠાને હજુ બહુ સમય થયો ન હતો તેમ તે પરાક્રમી હોઈ કાંઈક ઉતાવળા સ્વભાવને પણ હતું એટલે સરદારની વાત સાંભળતાં જ પિત્તો ખોઈ બેઠો અને જાતેજ હિંદ ઉપર ચડી જઈ, તેમને વળતે બદલો આપવાના વિચાર ઉપર આવ્યો. પૂરતી તૈયારી કરી પ્રથમ પંજાબ છો અને લડાઈના થાણું તરીકે, પંજાબ અને કાશ્મિરની હદ ઉપર આવેલ શિયાલકેટને પસંદ કર્યું. ત્યાં પિતાની રાજગાદી સ્થાપી અને પિતાના પિતાના નામ ઉપરથી તેનું નામ યુથીડીમીઆ પાડી દીધું. હિંદી ઇતિહાસમાં તેને “ સાકલ” અથવા “ સાગલ ' નામે ઓળખાવ્યું છે. જ્યારે તેણે હિંદમાં જ હવે ગાદી કરી ત્યારે તેને રહેવાનું પણ ત્યાં જ ઠરાવ્યું. તે માટે હવે તેને આપણે હિંદના ઇતિહાસમાં સ્થાન આપવું રહે છે. બાકી કેટલાક ઈતિહાસકારનું જે એમ માનવું થયું છે કે તેના પિતા યુથી ડીમોએ સાકલમાં ગાદી કરી હતી તે બીનાને
(૯)હિંદીઓને અને યવનોને બે વખત જે સખ્ત યુદ્ધ થયાં હતાં તેમાંનું આ પ્રથમ સમજવું. વિશેષ માટે જુઓ અગ્નિમિત્રના વૃત્તાતે.
(૧૦) c. H. I. P. 446:-He fixed his capital at Sagala or Sangala which he called Euthydemia in honour of his father-).
હિ. ઈ. પૃ. ૪૪૬; તેણે પોતાની રાજગાદી સાંગલ કે સાગલમાં કરી અને પોતાના પિતાના નામ ઉપરથી તેનું નામ યુથી ડીમીયા પાડયું.(વળી નીચેની ટી ૧૨ જુઓ)
(૧૧) હિં. હિ પૃ. ૬૩૦:-Demetrios was called 'King of Indians ?-18722424 ‘હિંદનો રાજા કહેવાતું હતું.
