________________
તૃતીય પરિચ્છેદ
ટૂંક સારઃ-રાજા કલ્કિ સંબંધમાં અન્ય પુસ્તકામાં કરાયલાં ઉલ્લેખાનાં અવતરણાતે ઉપર ચલાવેલેા વાદવિવાદ અને સમ્રાટ અગ્નિમિત્રને જ તે ઠરાવવાના અતે માંધી આપેલ નિણૅય–અગ્નિમિત્ર સમ્રાટ બન્યો તે પહેલાંનુ તેનુ જીવન-હિંદુ રાજાઓની થતી અવનતિ ઉપરથી એક સૈન્યપતિ તરીકે ઉકળી આવેલું તેનું લેાહી-તે સ્થિતિ અટકાવવા સ્વામીહત્યાનુ` કલંક વહેારી લઇ તેણે હાથ કરેલી રાજની લગામ-રાજપદે આવી મારમાર કરતા ધસી આવતા યવન હુમલાઓ ઉપર મૂકેલ અંકુશ-તેમાં મળેલી ફત્તેહને લીધે તેણે કરેલ પ્રથમ અશ્વમેધ યજ્ઞ-અવતિની આસપાસ સુદૃઢ બનાવેલુ વાતાવરણ તથા ખીજા અશ્વમેધની કરેલી તૈયારી-ખીજા યજ્ઞના અશ્વની યવન સરદાર ડિમેટ્રીઅસે કરેલી અટકાયત અને તે ઉપરથી તેની સાથે કરવું પડેલ યુદ્ધ-યુદ્ધમાં યુવરાજ વસુમિત્રનુ' નીપજેલ મરણુ, જેથી ખૂદ પાતે જ યુદ્ધ તરફ કરેલ પ્રયાણુ-અ ંતે ડિમેટ્રીઅસનું મરાવું અને બીજા અશ્વમેધની પૂર્ણાહૂતિ-અશ્વમેધ યજ્ઞની પ્રથા ઉપરથી સામાજિક શીલતાને પહોંચેલી અસર અને તેનાં નીપજેલાં કડવાં પિરણામ-શીરોભાગે શુગસામ્રાજ્ય પહેાંચ્યાના આપેલ ચિતાર-પુષ્યમિત્ર તથા અગ્નિમિત્ર વિશે પુરાણકારોએ પાતાની શૈલીમાં કરેલું વર્ણન, ઉપલક દૃષ્ટિએ અસત્ય લાગતાં છતાં વસ્તુતઃ તે સાચું જ છે, તેની સમજૂતિ સાથે રજૂ કરેલાં અનેક દૃષ્ટાંતા-પાટલિપુત્રનુ` આયુષ્ય, એટલે સ્થાપનાથી માંડીને તેને નાશ થયા ત્યાં સુધીની સક્ષિપ્ત હકીકત-અગ્નિમિત્રના સુજ્યેષ્ઠ અથવા સુમિત્રને પૂરવાર કરી આપેલ સગપણ સ`ખ———
૧૧
