________________
શુગવંશ
[ચતુર્થ
(૬)વસુમિત્ર બીજે ૭ અને (૭) દેવભૂતિ ૧૦ સુશર્માને ૧૦
૪૪૧
પણ કાન્વાયન વંશી છેલ્લે મંત્રી સુમન જ્યારે અધિકાર ઉપર હતું, ત્યારે છેલ્લા શુંગ રાજા એવા દેવભૂતિને કોઈ અન્ય વ્યક્તિએ માર્યો હતે કે મંત્રી એ અન્ય વ્યક્તિ પાસે મરાવ્યો હતો; અને આ સર્વ સમય દરમ્યાન કાન્હાયન વંશીઓ શંગવંશીઓના અમાત્ય-મંત્રી તરીકે અધિ કાર ઉપર સ્થાપિત રહ્યા હતા. એટલે કે અવંતિની ગાદી ઉપર આ ઈંગવંશી વૈદિકધર્મી રાજાઓ તેમજ કન્યવંશી વૈદિક ધર્મ અમાત્યો-સહધર્મપણેપુરાણકારોનાં કથન પ્રમાણે અવંતિના પ્રદેશ ઉપર અધિકાર ભોગવી રહ્યા હતા. જેથી આપણે તેમનું લીસ્ટ નીચે પ્રમાણે મૂકી શકીશું.
શુંગવંશી ૯ કાન્હાયન૪૦
અવંતિપતિઓ અમાત્યો. (૩) ભાનુમિત્ર ૧૬ વાસુદેવ ૯ (૪) છેષ ૪ ભૂમિમિત્ર ૧૩ (૫) પુલિદિક ૭ નારાયણ ૧૨
(૩૮) ઇતિહાસકારોએ જે એમ જણાવ્યું છે કે આ સુશમનને આંબવંશના સ્થાપક શ્રીમુખે માર્યો છે તે હકીકત બહુ માનનીય નથી લાગતી. અને તેમ માનવાનું કારણ મારા મત પ્રમાણે આ હેવા સંભવ છે. હાથીગુફાના લેખમાં ખારવેલ, શ્રીમુખ અને બૃહસ્પતિમિરને સમકાલીન કહ્યા છે. તેમાનાં બહસ્પતિ. મિત્રને પુષ્યમિત્ર માની લેવાથી શ્રીમુખને પણ પુષ્યમિત્રને સમકાલીન બતાવવા માટે પડ બેસાડવી જોઈએ. એટલે પુષ્યમિત્રને બદલે તેના જ વંશના છેલા પુરૂષ દેવભૂમિને શ્રીમુખે મર્યો એવું કરાવ્યું. ત્યાં વળી કોન્યાયન વંશનું નામ આડે આવ્યું એટલે વળી દેવભૂમિને મારનાર સુશર્મન ઠરાવ્યું અને બંને વંશને conteinporary=સમકાલીનપણે માની લઈન, સુશમનને મારનાર તરીકે શ્રીમુખને ઠરાવ પડયે. આમ અનુમાન ઉપર અનુમાન બાંધવાં પડયાં; પણ આખરે, ખોટું તે ખોટું જ કરે છે. તે ન્યાયે સર્વ અનુમાને છેટાં છે તે આપણે પુષ્યમિત્રનું વર્ણન લખતાં જણાવી ગયા છીએ.
બાકી તે સમયે વૈદિકમતનું પ્રબળ એર હોવાથી
આ સર્વે શુંગપતિઓ આગળ જણાવી ગયા પ્રમાણે વ્યભિચારી જીવન ગાળતા અને ભેગવિલાસમાં જ રચ્યાપચ્યા રહેતા. તે સર્વેમાં વળી છેલ્લે દેવભૂતિ તે એક છેગું એર ચડી જાય તે હશે એમ સમજાય છે. તેના વિશે મિ. વિન્સેટ સ્મિથ લખે છે કે “ In a frenzy of passion, the overlibidinous Sunga was at the instance of his minister Vasudeva, reft of his life by a daughter of Devabhuti's slavewoman, disguised as his queen. (Bana, Harsa Charit Ch. vi; trans. Cowell Thomas P. 198. )=વ્યભિચારમાં
કાન્તાચન વંશી ચારે વ્યક્તિઓને ઈંગવંશી રાજાઓના અમાત્ય કહી શકાય ખરા.
(૩૯) જુએ પા. ડી. પૂ૭ી.
(૪૦) જ. બે, છે. રે. એ. સે ૧૯૨૮, પૃ. ૪૬ શુંગવંશી છેલ્લા રાજ દેવભૂતિને, કાન્હાયન ગેત્રી તેના પ્રધાને જ મારી નંખા તે=Devabhuti, the last of the Sungas was put to death by his own minister of the Kanvayan gotra"
(૧) અવંતિ પતિ અને તેના કવંશી અમા-બનેને કાળ લગભગ એક સરખે જ છે. તેમાં અમાત્યને સમગ્ર કાળ ૪૪-૪૫ વર્ષને ગણાય છે, જ્યારે નં. ૪ થી ૭ સુધીના શુંગવંશી રામએને સમય ૨૮ વર્ષને જ છે એટલે બાકીનાં ધટતાં ૧૬ વર્ષ ભાનુમિત્રને અપવા જોઈએ. કોઈ ઠેકાણે મેં ૧૫ લખ્યાં છે તેને બદલે ૧૬ અથવા ૧૭ લખવાથી ખો મેળ બેસી જશે.
(૪૨) અ. હિં. ઈ. આવું. ૩, ૫ ૨૦૪; કે, હિ. ઈ. ૫, ૫૨૨.
