________________
પરદેશી આક્રમણે
[ પ્રથમ
થયા છે, પણ રાજ્યકર્તાઓ પિતાને સ્થાયી મુકામ કરીને હિંદની ભૂમિમાં વસતા નહેતા એટલે આપણે આ પુસ્તકનાં પાને તેમના સમયને વિશેષ અધિકાર ન લખતાં માત્ર તે બનાવની આટલી ઊડતી નેંધ જ લઇને આગળ વધીશું. આને પ્રથમ વાર હુમલે ગણુ પડશે.
આ પછી ઈરાની શહેનશાહોની સરખા મણી સાથેની હિંદી સમ્રાટોની નબળાઈ સબળાઇના પ્રમાણમાં તે પ્રાંતની હકુમતની ફેરબદલી થતી રહી છે. પણ એકદમ મોટો ફેરફાર તે, લગભગ બસો વરસે ગ્રીક રાજ્યની હદ વધારવાની મહત્ત્વાકાંક્ષા ધરાવતા યુવાન બાદશાહ અલેકઝાંડર ધી ગ્રેઈટના રાજ્યકાળે બન્યો છે. તેણે કેટલાય વરસના ચાલુ પ્રયાણ કરી, ગ્રીસ દેશની અને હિંદુસ્થાનની વચ્ચેની સઘળી ભૂમિનાં રાજકર્તાઓ સાથે યુદ્ધમાં ઉતરી તે સર્વેને છતી લીધા હતા; અને અંતે તે ઈ. સ. પૂ. ૩૨૭ માં હિંદની તે વખતની પશ્ચિમ હદ બાંધતી સિંધુનદી સુધી આવી પહોંચ્યા હતા. તે વખતે હિંદ ઉપર પણ તેના સદ્ભાગ્યે એક નબળા મનના સમ્રાટનું જ રાજય પ્રવર્તીને સુરતમાં જ ખતમ થયું હતું. તે સમ્રાટ બીજે કઈ નહીં પણ મગધપતિ મૌર્યવંશી મમ્રાટ બિંદુસાર હતો (જુઓ પુ. બીજું ). તેની નબળાઇનાં પરિણામે પંજાબદેશના સરદાર અને ખંડિયા રાજાઓમાં બળવા જેવી સ્થિતિ થઈ રહી હતી અને એક બીજાના ઉપર સરસાઈ ભોગવવાના વ્યામોહમાં અરસ્પરસનું વાઢી નાંખવામાં બહુ ઉદ્યમવંતા બની રહ્યા હતા. આ સ્થિતિને લાભ લઈ, તે ચકેર યવન બાદશાહે તે સર્વેને એક પછી એક કબજે કરી લીધા અને તેમની પાસે પોતાની આણ સ્વીકાવરાવી; તથા પિતે છત કરી છે
(૬) જુએ પુ. ૨, પૃ. ૨૩૦ તથા તેના લખાણની
તેનાં સ્મારક તરીકે કેટલાંક શહેર તથા લશ્કરી કિલા વસાવ્યા. જો કે હાલ તેમાંના કોઈ પણું અસ્તિત્વ ધરાવતા નથી, અથવા કોઈ રહી ગયા હશે તે કાળના ઝપાટામાં આવી જવાથી અર્થવ્યસ્થ સ્થિતિમાં હાઈને બહુ ધ્યાન ખેંચે તેવા રહ્યા નથી.
તે શહેનશાહ હિંદની ભૂમિ ઉપર માત્ર ૧૮ માસ જ રહેવા પામ્યું છે. જે વધારે રહ્યો હતે તે વળી ઈતિહાસ જુદું જ સ્વરૂપ પકડતે; કારણ કે એક બાજ, જેવો તેનો સ્વભાવ હતો તે જ સામી બાજુએ, હવે તેને સામને કરનાર તે વખતના મગધપતિ સમ્રાટ અશોકનો અભાવ પણ હત; તે આપણે ગ્રીક બાદશાહની છાવણીમાં બંને વચ્ચેની મુલાકાત વખતે થયેલ વાતચીતની ટપાટપી અને ચડભડાટી ઉપરથી જોઈ શક્યા છીએ. આ કારણથી કે પછી તેણે પિતાના કદમ હિંદ ઉપર આગળ લંબાવતાં જ તેના સિન્યનાં માણસો, જેમાં કેટલાય વરસથી માતૃભૂમિના દર્શનથી વિખૂટા પડેલ હોવાથી ત્યાં જવાને તલબગાર બની રહ્યા છે માટે પાછું વળવું જોઈએ એવું બહાનું મળવાથી; કોણ જાણે કેના નશીબે, પણ તેને પિતાની મુરાદ પડતી મૂકવી પડી અને સ્વદેશ તરફ પ્રયાણ કરવું પડવું; પણ પાછા વળતાં વળતાં કેટલાક જીતેલા પ્રાંત ઉપર પિતાના યવન સરકારને તે નીતિ ગયો હતો તથા જૂના હિંદુ રાજાઓને પિતપિતાના અસલ મુલકો પાછા સંપતો ગયો હતે. છતાં જેવી તેણે પીઠ ફેરવી કે, તેના આ બધા સરદારો તથા હિંદી રાજાઓ અંદર અંદર વઢી પડ્યા; અને તેમાં વળી ખુબી એ થઈ કે સઘળા યવન સરદારોની કત્વ પણ થઈ ગઈ. એટલે હિંદ ઉપર પરદેશી અમલની નેધ કરવાને જુદી જુદી ટીકાઓ,
