________________
પરિચ્છેદ ]
લેખના આધાર, શંકા રહિત માન્ય રાખવા જ પડશે. તેમાં લખ્યું છે કે “Kharvela in. vaded Magadha and laid siege to Rajgriha and that four years later, he captured the royal palace (at Pataliputra) and made the Raja of the Magadhas fall at his feet.= ખારવેલે મગધ ઉપર ચડાઈ કરી રાજગૃહીતે ઘેરી હતી. તે બાદ ચાર વર્ષે ( પાટલિપુત્રને ) રાજમહેલ કબજે કરીને, મગધપતિને પેાતાના પગ પાસે નમાવ્યેા હતેા.” ત્યારે બીજી બાજૂ એમ જણાવવામાં આવે છે કે,૧૦ પુષ્ય નક્ષત્રને સ્વામિ બૃહસ્પતિ છે, એટલે પુષ્ય અને બૃહસ્પતિ તે બન્ને શબ્દો. એક જ ગણુાય અને પરસ્પરસૂચક તરીકે વાપરવામાં આવે છે; જેથી પુષ્પમિત્ર ’શબ્દ તે બૃહસ્પતિમિત્રને બદલે વપરાયેલું બીજું નામ ગણાય અને તે ઉપરથી જે મગધપતિ ગૃડસ્પતિમિત્રને ઉપર પ્રમાણે ફેજ ચક્રવર્તી ખારવેલે આણ્યા હતા, તે અન્ય કોઈ નહી પળુ પુષ્યમિત્ર શુંગવંશી ઉર્ફે બૃહસ્પતિમિત્ર સમજવા. વળી એમ પણ કહેવામાં આવે છે કે ( જે આપણે આગળ ઉપર બેંઈશુ ૩) વતિપતિ॰ રાજા પુષ્પમિત્રે મગધની રાજધાની પાટિલપુત્ર ઉપર ચડાઇ કરીને ત્યાંના રાજાને હરાવ્યા તથા પાટિલપુત્ર લૂંટી લઈને
16
વ્યક્તિ
(૯) તુ ઇ. હિં. વે!. પુ. ૫, પૃ. ૫૭, (૧૦) તુએ જ. બી. એ. રી. એ. પુ. ૧૬, પૃ.
૨૪૪-૫૦.
(૧૧) કે. હિં, ઇ. પૃ. ૫૧૮-વિટિયાના રાજ્યની સાથે, અને તેમાં પણ મુખ્યપણે તેનાં સાહિત્ય અને શિલાલેખા સાથે જ શુ‘ગ(વ)નું હામ નેડાતું દેખાય છે.
C. H. I. P. 513. It i3 with the kingdom of Vidisa that the Sungas are especially associated with the literature
૬૭
ખેદાનમેદાન કરી નાંખ્યું. એટલે એમ સાબિત થયું કે પુષ્પમિત્ર અને મગધપતિ અને જુદી જ વ્યક્તિ છે. મતલબ કે, એક વખતે એમ કહેવું કે ચક્રવર્તી ખારવેલે મગધપતિ બૃહસ્પતિમિત્ર ઉર્ફે પુષ્યમિત્રને હરાવ્યેા ( એટલે કે હારનાર ક્રિત પુષ્યમિત્ર થઈ અને બીજી વખતે પાછું એમ કહેવું કે પુષ્યમિત્રે જ મગધપતિ બૃહસ્પતિમિત્રને હરાવ્યા ( એટલે કે હરાવનાર વ્યક્તિ પુષ્પમિત્ર થઈ છે.
આ બધું પરસ્પર વિરેશધિત અને પ્રાસ'ગિક દેખાય છે. આ ઉપરથી એ જ સાબિત થાય છે કે (૧) ખારવેલથી પરાજીત થયેલ અવર તિમિત્ર તે પુષ્યમિત્ર પણ નથી (૨) તેમ ખારવેલ અને પુષ્યમિત્ર સમકાલીન પશુ નથી ૩) બાકી ખારવેલ અને બૃહસ્પતિમિત્ર તે તેા સમકાલિન છે જ, એટલું નિવિવાદિતપણે સ્વીકારવું જ જોઇએ, કારણ કે શિલાલેખ ઉપરથી જ તે હકીકત તા સિદ્ધ થાય છે.૧૨ ( જુગ્મા પુ. ૧, પૃ. ૩૮૮, ઉપર તથા પુ. ૪ માં ખારવેલના વૃત્તાંતે ).
જેમ ખારવેલ અને પુષ્યમિત્ર એ સમકા લોન નથી તેમ ઊલટુ ખારવેલ તો પુષ્યમિત્રની પૂર્વે કેટલાંય વર્ષે થઈ ગયેલ છે. તેના પુરાવા પણ મળી આવે છે. જ. એ. બી. રી. સા. પુ. ૧૩ પૃ. ૨૪૦-૫૦ માં (નીચે ટીપ્પણ ૧૬
and inscriptions. ( મતલખ ૐ શુંગવીઓની રાજ્યગાદી અવ`તિમાં જ હતી ).
(૧૨) કારણ કે આપણે ખારવેલના સમય ઇ. સ. પૃ. ૪૨૯ થી ૩૯૩=મ, સ. ૯૮ થી ૧૩૪ લેખીએ છીએ અને બૃહસ્પતિમિત્ર ઉર્ફે આઠમા નંદના સમય ઈ. સ. પૂ. ૪૧૭ થી ૪૧૪ સુધીને ગણીએ છીએ; જ્યારે પુષ્યમિત્રને સમય તે ઈ. સ. પૂ. ૨૦૪ છે ( લગભગ ૧૭૫ વર્ષનુ અંતર છે ).
