________________
૫૦
તે બાદ સુજ્યેષ્ઠાદિથી માંડીને દેવભૂતિ સુધીના રાજાનાં નામો તેમજ તે પ્રત્યેકના રાજ્યકાળ ગણાવી, એક સે બારમાંથી છૂટતાં (૧૧૨-પર= ૬૦) બાકીના ૬૦ વર્ષ તેમના ખાતે સમર્પી, કાળગણના પૂરી કરી બતાવે છે.
અહી' આ એ મતનુ સમાધાન કેવી રીતે કરી શકાય છે તે હવે તપાસીએ.
તેવા જ એક અન્ય
[ પ્રથમ
છે. સારાંશ એ કે પુષ્યમિત્ર-અગ્નિમિત્ર અને વામિત્ર તે ત્રણેને સમગ્રકાળ રાજપદ તરીકેને ૩૦ વર્ષના જ ગણવા અને તેમાં પણ ‘‘શુ’ગમૃત્ય’ તરીકે પ્રથમના ૨૨ વર્ષે ઉમેરતાં કુલ ૨૨૧૩ * પર વર્ષના ગણ્વા; તેમજ કેટલાક પૌરાણિક તિહાસકારા જે એકલા પુમિત્રના ૩૮ અને અગ્નિમિત્ર-વસુમિત્રના દરેકના ૭-૭ મળી ૧૪ બતાવે છે તે પુમિત્રના ૩૮ સાથે ભેળવતાં પશુ પર ના આંક મળી રહે છે. એટલે પણ સાબિત થાય છે કે, ૩૮, ૭ અને ૭ ની સંખ્યામાં કાંઇક સત્યાંશ સમાયલુ જ છે. પછી કાના રિસે કેટલાં વર્ષ ગણવાં તે જ જરા જટિલ પ્રશ્ન છે, છતાં વાચકવગને સરલતાથી સમજાય અને વશેષ ખુલાસાની અપેક્ષા ન રહે તે માટે સ્પષ્ટપણે ચર્ચા કર્યા સિવાય આપણે છૂટકા પણ નથી જ; તે વિષય ઘેાડીવાર પછી હાથ ધરીશુ. આટલી બધી લાંબી ચર્ચાના ફિલતાથ એ થયેા -જૈન તેમજ વૈદિક બન્ને મત સાચાં જ છે એમ ગિકાર કરીને કામ લેવા જતાં—(૧) પુષ્યમિત્ર—અગ્નિમિત્ર ને વસુમિત્ર એમ ત્રણેને સ્વતંત્ર શુન્શી અમલ તરીકેના સમગ્ર રાજ્યકાળ માત્ર ૩૦ વર્ષ જ છે. ( ૨ ) બાકીના સર્વ રાજાના સમૂહકાળ ૬૦ વર્ષના અને (૩) એકલા પુષ્પમિત્રનેા શુંગભ્રષ તરીકેને કાળ ૨૨ વર્ષના—આ પ્રમાણે આખા શુંગવંશી રાજ અમલના ત્રણ ભાંગા-વિભાગ પડી ગયા.
જૈન મત પ્રમાણે પુષ્યમિત્ર—અગ્નિમિત્રના ૩૦ વર્ષ છે, પણ તેઓ વસુમિત્રનુ નામ સુદ્ધાં પણ દર્શાવતા નથી, એટલે અનુમાન થાય છે કે, તેમના મતવ્ય પ્રમાણે માત્ર પુષ્યમિત્ર અને અગ્નિમિત્ર જ ગાદીપતિ બન્યા હશે; પણ વસુમિત્ર ગાદીપતિ છો તો હાય અથવા બહુબહુ તે પોતાના દાદા પુમિત્ર અને પિતા અગ્નિમિત્રના રાજ્યઅમલ દરમ્યાન તે બહુજ અહેાળી સત્તા ધરાવનાર એક રાજકચારી બનવા પામ્યા હશે.
',
વળી આ અનુમાનને વૈદિક ગ્રંથાનુસાર આડકતરી રીતે ટેકા પણ મળે છે; કેમકે વસુમિત્ર પછી જે અન્ય રાજાઓની હારમાળા તેમણે બતાવી છે તેમાં “ સુમિત્ર બીજો ” એવા શબ્દ નીકળે છે, એટલે કે આ બીજા વસુમિત્ર પહેલાં કા એક વસુમિત્ર નામે જ પહેલા રાજા તે જ વંશમાં થઇ ગયા છે. વળી માલવિકાગ્નિમિત્ર નામે જે નાટકના ગ્રંથ બહાર પડેલ છે તેમાં પણ વસુ મિત્રનુ ચારિત્ર્ય કેટલેક અંશે વર્ણવ્યું છે, તેનું સ્વરૂપ જોતાં તે તે વસુમિત્ર કેમ જાણે એક સ્વતંત્ર મુખ્ય પાત્ર હોય એવા અનુમાન ઉપર જવાય છે, એટલે રાજ્યકાળ ગણવા માટેની જે આદત વૈદિક ગ્રંથકારોએ અખત્યાર કર્યાંનું આપણે ઉપરમાં જણાવી ગયા છીએ તે ધારણાનુસાર તેમણે વસુમિત્રનું કે વાસુમિત્રનુ' નામ રાખએની નામાવળીમાં દાખલ કરી દીધુ હોય એ અનવાયેાગ્ય
( ૮ ) ઉપરની ટી, ન, ૭ જીઆ
હવે બાકીના રાજાઓના સમયના વિચાર કરીએ. કેટલાક પુરાણમાં માકીના રાજાઆ- તેની નામાવલી અને ના સમૂહુકાળના સમાવી આ પ્રમાણે
૬૦ વ આપી છે. સુજ્યેષ્ઠના ૭, પુલિ'દિકના ૩, ઘેરાવના ૩,
(૯) જીએ ઊપરની ટીકા ન, ૭,
