________________
૫૬
વિશેષપણે
- [ પ્રથમ
વસુમિત્ર
આટલી હકીકતને મૂળ પાયા તરીકે તેના વિશે એમ જણાવાયું છે કે, જ્યારે સ્વીકારી લઈ તેમાંથી જે કોઈ રસ્તો જડે તો તેને દાદે પુષ્પમિત્ર રાજયના મુખ્ય અંગ તરીકે શોધી લઈએ. હવે આ મુખ્ય અંગ તરીકે ગણાતા સત્તાવાન થયું ત્યારે તેની ઉમર વીસ વર્ષની પ્રસંગ તે ક હેઈ શકે તે જોવું રહે છે. તેવા હતી.૧૭ તથા કેટલાક પુરાણકારોના મત પ્રમાણે ત્રણ પ્રસંગે સંભવી શકે છે, અને તે દરેક તે ૭ વર્ષ સુધી સત્તાધીશ રહ્યો છે. ૧૮ જ્યારે પ્રસંગના આધારે તેના જન્મ તથા મરણને કેટલાકના મતે તેની સત્તા દસ વર્ષ સુધી જ સમય નીચેના કેડામાં બતાવ્યા પ્રમાણે કાઢી શકાશે. રહી હતી. ૧૯
તે આધારે પ્રસંગનું નામ
તેને જન્મ તેનું મરણ
ઈ. સ. પૂ. ઈ. સ. પૂ. (૧) પુષ્યમિત્રનું સેનાધિપતિના પદે સ્થાપન થયાનું ગણીએ ૨૪૬ ૨૧૯ વા ૨૧૬
તે (તે ઈ. સ. પુ. ૨૨૬ માં હોઈને. જુઓ પૃ. ૪૫૮) (મ.સં.૨૮૧) (મ.સં.૩૦૦-૩૧૧) (૨) પુષ્યમિત્રનું વાનપ્રસ્થ થવું અને અગ્નિમિત્રનું રાજપદે ૨૨૪ ૧૯૭-૧૯૪
આવવું ગણીએ (ઇ.સ.પૂ. ૨૦૪માં તે છે. જુઓ પૃ.૪૫૯) (મ.સં.૩૦૩) (મ.સ. ૩૩૦૩૩૩) (૩) પુષ્યમિત્રનું મરણ અને અગ્નિમિત્રનું સ્વતંત્ર સમ્રાટ 143 14 સત્રટ
૨૦૮ ૧૮૧-૧૭૮ બનવું ગણીએ તો (ઈ. સ. પૂ.૧૮૮ માંડે છે. જુઓ પૃ.૪૫૯) (મ.સં ૩૧૯) (મ.સં.૩૪૬-૩૪૯)
ઉપર પ્રમાણે ત્રણ પ્રસંગ વખતે તેને જન્મ- તેનું મરણ મોડામાં મોડું ઇ. સ. પુ. ૨૧૬ માં મરણને સમય બતાવી શકાય છે. તેમાંથી કયો આવી શકે છે; જ્યારે ઇતિહાસમાં તો તેને પિતા સત્ય હોવા સંભવ છે તે તપાસીએ. પ્રથમને અગ્નિમિત્ર જ્યારે ગાદીએ બેસીને (ઇ. સ.પૂ.ર૦૪) પ્રસંગ લેતાં તેનો જન્મ, જ્યારે ઈ. સ. પૂ. ૨૪૬ સમ્રાટ થયો છે ત્યાં સુધી તેને જીવંત માન્ય છે, ત્યારે તેના પિતા અગ્નિામત્રની ઉમર જે છે. એટલે પહેલા પ્રસંગની કલ્પના છોડી દેવી ઇ. સ. પૂ. ૨૬૦ છે ( જુઓ પૃ. ૪૫૯ ) તે રહે છે. બીજો પ્રસંગ લેતાં તેના જન્મની કલ્પના હિસાબે માત્ર ૧૪ વર્ષની હોઈ શકે. જો કે તેમ તે હજુ બંધબેસતી થઈ જાય છે ખરી, પણ બનવું સંભવિત તે છે જ; પણ એકદમ માન્ય તેના મરણને સમય વિચારતાં તે પ્રસંગ છોડી રાખી શકાય તેમ નથી; કેમકે તેમ ક૯પી લેવાથી દેવો જ પડે છે; કેમકે તે હિસાબે તેનું મરણમડામાં ખૂદ અગ્નિમિત્રનું લગ્ન જ્યારે તેને બારમું વર્ષ ડું ઈ. સ. પૂ. ૧૯૪ માં ગણી શકાશે; ચાલતું હોય ત્યારે થયાનું માની લેવું રહેશે, જે પણ ઇતિહાસમાં તે તેની હૈયાતી જ્યારથી બહુ માન્ય રખાય તેમ નથી, તે હિસાબે વળી
ઈ. સ. પુ. ૧૮૮ માં પુષ્યમિત્રનું મરણ થયું
(૧૭) જ. બી. એ. ડી. એ. પુ. ૧૩ પૃ. ૨૪૦ થી ૨૫૦ જુએ.
(૧૮) જુઓ ઉપરમાં પૃ. ૪૯. (૧૯) જુએ આગળ ઉપર,
