Book Title: Shatkhandagama Pustak 12
Author(s): Pushpadant, Bhutbali, Hiralal Jain, Fulchandra Jain Shastri, Devkinandan, A N Upadhye
Publisher: Jain Sahityoddharak Fund Karyalay Amravati
Catalog link: https://jainqq.org/explore/001406/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2025 dhavalA-TIkA-samanvitaH SaTkhaNDAgamaH vedanAbhAvavidhAna prAdi anuyogadvAra AAN khaNDa bhAga 7-16 pustaka 12 sampAdaka hIrAlAla jaina Jan Education international www.jainelibrary.or : Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavat-puSpadanta-bhUtabalipraNItaH SaTkhaMDAgamaH zrIvIrasenAcArya viracita-dhavalA-TIkA-samanvitaH / tasya caturthakhaMDe vedanAnAmadheye hindIbhASAnuvAda-tulanAtmakaTippaNa-prastAvanAnekapariziSTaiH sampAditAni vedanAnuyogadvAragarbhitAni vedanAbhAvavidhAnAdyanuyogadvArANi sampAdakaH nAgapuravizvavidyAlaya-saMskRta-pAlI-prAkRtavibhAgapramukhaH em. e., ela ela. bI., DI. liT ityupAdhidhArI hIrAlAlo jainaH sahasampAdako paM. phUlacandraH siddhAntazAstrI * paM. bAlacandraH siddhAntazAstrI saMzodhane sahAyaka: DA. neminAtha-tanaya-AdinAthaH upAdhyAyaH ema. em., DI. liTa. prakAzakaH zrImanta seTha zitAvarAya lakSmIcandra jaina-sAhityoddhAraka-phaMDa-kAryAlayaH amarAvatI ( barAra) vi. saM. 2011] [ I0 sa015 vIra-nirvaNa-saMvat 2481 mUlyaM dvAdazarUpyakam Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakaH zrImanta seTha zitAvarAya lakSmIcandra jaina-sAhityoddhAraka-phaMDa-kAryAlaya amarAvatI (barAra) mudraka mevAlAla gupta bambaI priMTiMga kATeja bA~sa-phATaka kAzI Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ THE SATKHANDAGAMA OF PUSPADANTA AND BHUTABALI WITH THE COMMENTARY DHAVALA OF VIRASENA VOL. XII VEDANA-BHAVA-VIDHANA and other Aouyogadwaras. Edited with translation, notes and indexes BY Dr, HIRALAL JAIN, M. A., LL, B., D. Litt. Head of Sanskrit, Pali and Prakrit Department, Nagpur University. Assisted by Pandit Phoolchandra, Pandit Balchandra, Siddhanta Shastri. Siddhanta Shastri With the cooperation of Dr. A. N. Upadhye, M. A., D. Litt. Published by Shrimant Seth Shitabrai Laxmichandra, Jaina Sahitya Uddharak Fund Karyalaya. AMRAVATI ( Berar ) 1955 Price rupees twelve only. Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Published by Shrimant Seth Shitabrai Laxmichsndra, Jaina Sahitya Uddharak Fund Karyalays, AMRAVATI (BERAR) Printed by Mewalal Gupta Bombay Printing Cottage BANS-PHATAK, BANARAS Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAkakathana SaTkhaMDAgama ke prastuta bArahave bhAga meM vedanAkhaMDa samApta ho jAtA hai| aba zrIdhavala ke prakAzana meM vargaNA khaMda aura cUlikA hI zeSa raha jAte haiM jinheM AgAmI cAra bhAgoM meM pUrA karane kI AzA hai| isa bhAga kI taiyArI bhI pUrNa paddhati anusAra amarAvatI meM hI huii| kintu samaya kI bacata kI dRSTi se :sake mudraNa kA prabandha banArasa meM kiyA gayA, aura vahA~ isake prUpha saMzodhanAdi kA kArya paM0 phUlacandrajI zAstrI dvArA huA hai jisake liye mai unakA vizeSa kRtajJa huuN| jina pratiyoM kA pATha saMzodhana ke liye upayoga kiyA gayA hai unake adhikAriyoM kA maiM AbhAra mAnatA huuN| sahAranapura nivAsI zrIratanacaMdajI mukhtAra kA maiM vizeSa rUpa se anugraha mAnatA huuN| ve bar3I lagana aura tanmayatA ke sAtha ina granthoM kA svAdhyAya karate haiM aura zuddhipatra banAkara bhejate haiN| isa bhAga ke liye bhI unhoMne apanA zuddhipatra bhejane kI kRpA kI, jisakA yahAM samucita upayoga kiyA gayA hai| nAgapura hIrAlAla jaina Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vipayA paricaya vedanA anuyogadvArake mukhya adhikAra solaha haiN| unameMse jina antima dasa adhikAroM kI isa pustakameM prarUpaNA kI hai| unake nAma ye haiM-vedanAbhAvavidhAna, vedanApratyayavidhAna, vedanAsvAmitvavidhAna, vedanAvedanAvidhAna, vedanAgatividhAna, vedanAanantaravidhAna, vedanAsanikarSavidhAna, vedanAparimANavidhAna, vedanAbhAgAbhAgavidhAna aura vedanAalpabahutvavidhAna / 7 vedanAMbhAvavidhAna bhAvake cAra bheda haiM-nAmabhAva, sthApanAbhAva, dravyabhAva aura bhAvabhAva / unameM se bhAva zabda nAmabhAva hai tathA sadbhAva yA asadbhAvarUpase 'vaha yaha hai' isa prakAra abhedarUpase saGkalpita padArtha sthApanAbhAva hai| dravyabhAvake do bheda haiM-AgamadravyabhAva aura noAgamadravyabhAva / bhAvaviSayaka zAstrakA jAnakAra kintu vartamAnameM usake upayogase rahita jIva AgamadravyabhAva hai| nobAgamadravyabhAva tIna prakArakA hai-jJAyakazarIra, bhAvI aura tadvayatirikta / jo bhAvaviSayaka zAstrake jAnakArakA trikAlaviSayaka zarIra hai vaha jJAyakazarIra noAgamadravyabhAva hai aura jo bhaviSyameM bhAvaviSayaka zAstrakA jAnakAra hogA vaha bhAvinoAgamadravyabhAva hai| tadvayatiriktanoAgamadravyabhAvake do bheda haiM-karma aura nokarma / jJAnAvaraNAdi karmoMkI ajJAnAdiko utpanna karAnevAlI jo zakti hai use karmatadvayatirikta noAgamadravyabhAva kahate haiM aura isake sivA anya jitanI sacitta aura acittadravya sambandhI zaktiyA~ haiM unheM nokarmatadvayatirikta noAgamadravyabhAva kahate haiN| bhAvabhAvake do bheda haiM-AgamabhAvabhAva aura noAgamabhAvabhAva / bhAvaviSayaka zAstrakA jAnakAra aura upayogayukta jIva AgamabhAvabhAva kahalAtA hai tathA nopAgamabhAvabhAvake do bheda haiM-tIvramandabhAva aura nirjarAbhAva / / ina saba bhAvoM meMse vedanAbhAvavidhAnameM karmatadvayatirikta noAgamadravyabhAvakI padamImAMsA, svAmitva aura alpabahutva ina tIna adhikAroM dvArA prarUpaNA kI gaI hai| padamImAMsAmeM jJAnAvaraNAdi ATha mUla karmoMko uskRSTa, anuskRSTa, jaghanya aura ajaghanya bhAvavedanAoMkA vicAra kiyA gayA hai| yahA~ vIrasena svAmIne dhavalA TIkAmeM utkRSTa Adi pUrvokta cAra padoMke sAtha sAdi, anAdi, dhruva, adhruva, oja, yugma, oma, viziSTa aura nomanoviziSTa ina anya nau padoMko dezAmarSakabhAvase sUcita kara ina teraha padoMke paraspara sannikarSakI bhI prarUpaNA kI hai| mAtra aisA karate hue ve kahA~ kisa apekSAse utkRSTa Adi pada svIkAra kiye gaye haiM isa dRSTikoNakA pRthak pRthak rUpase ullekha karate gaye haiN| isake lie prastuta pustakakA pRSTha gyArahakA koSTaka dRSTavya hai| svAmitva anuyogadvAra meM jJAnAvaraNAdi ATha mUla prakRtiyoMke Azrayase ina uskRSTa zrAdi cAra padoMkI apekSA svAmI batalAye gaye haiN| alpabahattva anuyogadvArake jaghanya, utkRSTa aura jaghanyotkRSTa aise tIna bheda karake inake dvArA alaga alaga ATha mUla prakRtiyoMke Azrayase alpabahutvakA vicAra to kiyA hI hai, sAtha hI uttara prakRtiyoMke Azrayase causaTha padavAle utkRSTa aura jaghanya alpabahutvakA bhI vicAra kiyA gayA hai| yahA~ do bAteM ullekhanIya haiN| prathama to yaha ki ina donoM prakArake cauMsaTha padavAle alpabahutvakA nirdeza pahale kramase sUtra gAthAoMmeM kiyA gayA hai aura phira unhIMko gadyasUtroM meM dikhalAyA gayA hai| dvitIya yaha ki vIrasena svAmIne ina donoM prakArake alpabahutvoMse sUcita honevAle svasthAna alpabahutvakA nirdeza apanI dhavalA TIkAmeM alagase kiyA hai / Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 2 ) isake Age isI vedanAbhAva vidhAnako kramase prathama, dvitIya aura tRtIya ye tIna cUlikAe~ cAlU hotI haiN| jisa prakaraNameM vivakSita anuyogadvArameM kahe gaye viSayakA avalambana lekara vizeSa vyAkhyAna kiyA jAtA hai use cUlikA kahate haiN| isalie calikA sarvathA svatantra prakaraNa na hokara vivakSita anuyogadvArakA hI eka aGga mAnA jAtA hai / aisI yahA~ kramase tIna cUlikAeM nirdiSTa haiN| prathama calikAmeM guNazreNinirjarA kisake kitanI guNI hotI hai aura usameM lagAnevAle kAlakA kyA pramANa hai, isakA vicAra kiyA gayA hai| yahA~ guNazreNinirjarAke kula sthAna gyAraha batalAye haiN| yathA-samyaktvakI utpatti, zrAvaka, virata, anantAnubandhIkI visaMyojanA karanevAlA, darzanamohakA kSapaka, cAritramohakA upazAmaka, upazAntakaSAya, kSapaka, kSINamoha, svasthAna jina aura yoganirodhameM pravRtta hue jina / ina gyAraha sthAnoM meM NazreNi nirjarA uttarottara asaMkhyAtaguNI hotI hai| kintu isameM laganevAlA kAla uttarottara saMkhyAtaguNA hIna jAnanA cAhie / arthAt prathama samyaktvakI utpattike samaya guNazreNi nirjarAmeM jo antarmuhUrta kAla lagatA hai usase zrAvaka ke honevAlI guNazreNi nirjarAmeM saMkhyAtaguNA hIna antarmuhUrta kAla lagatA hai / isa prakAra AgeAge hIna-hIna kAla jAnanA caahie| tattvArthasUtra ke 'samyagdRSTizrAvaka' ityAdi sUtrakI vyAkhyA karate hue sarvArthasiddhimeM ye guNazreNike sthAna kula dasa ginAye haiM / vahA~ jinake do bhedoMkA Azraya kara pratipAdana nahIM karanA isakA kAraNa hai / yahA~ pahale do sUtra gAthAoMmeM ina gyAraha guNazreNi nirjarA aura unake kAlakA vicAra kara anantara gadyasUtroM dvArA inakA svatantra vicAra kiyA gayA hai| dvitIya cUlikA Age anubhAgabandhAdhyavasAna thAna'kA kathana karane ke lie prArambha hotI hai| isa prakaraNake ye bAhara anuyogadvAra haiM-avibhAgapraticchedaprarUpaNA, sthAnaprarUpaNA, antaraprarUpaNA, kANDakaprarUpaNA, AjayugmaprarUpaNA, SaTsthAnaprarUpaNA, adhastanasthAnaprarUpaNA, samayaprarUpaNA, vRddhiprarUpaNA, yavamadhyaprarUpaNA, paryavasAnaprarUpaNA aura alpavahutvaprarUpaNA / (1) avibhAgapraticchedaprarUpaNA-karmoM ke jitane bheda-prabheda upalabdha hote haiM unameM hInAdhika anubhAga zakti pAI jAtI hai / yaha zakti kahA~ kitanI hotI hai isakA vicAra anubhAgazaktimeM upalabdha honevAle avibhAgapraticchedoMke AdhArase kiyA jAtA hai| avibhAgapraticcheda una zaktyaMzoMkI saMjJA hai jo vibhAgake ayogya hote haiN| zakti kA yaha vibhAga buddhidvArA kiyA jAtA hai| udAharaNArtha, eka aisI zakti lo jo sarvAdhika hIna darje kI hai| punaH isase dUsare darjekI zakti lo aura dekho ki ina donoM zaktiyoMmeM kitanA antara hai aura usa antarakA kAraNa kyA hai| anubhavase pratIta hogA ki pahalI zaktise dUsarI zaktimeM jo eka zakyaMzakI vRddhi dikhAI detI hai usIkA nAma avibhAgapraticcheda hai| anubhAgasambandhI aise avibhAgapraticcheda eka anabhAgasthAnameM anantAnanta upalabdha hote haiN| yahA~ itanA vizeSa jAnanA cAhie ki jitane karmaparamANuoMmeM ye avibhAgapraticcheda samAna upalabdha hote haiM unameM se pratyeka karmaparamANuke avibhAgapraticchedoMkI varga saMjJA hai aura ve saba karmaparamANu milakara vargaNA kahalAte haiN| yaha prathama vargaNA hai / punaH inase eka adhika avibhAgapraticchedako lie hue jitane karmaparamANu hote haiM unakI dUsarI vargaNA banatI hai| isa prakAra nirantara kramase eka eka avibhAgapraticchedakI vRddhike sAtha tIsarI Adi vargaNAe jahA~ taka utpanna hotI hai una sabakI spardhaka saMjJA hai| eka spardhakameM ye vargaNAe~ abhavyoM se anantaguNI aura siddhoMke anantaveM bhAga upalabdha hotI haiN| yaha prathama spardhaka hai| isake Age saba jIvoMse anantaguNa avibhAgapraticchedoMkA antara dekara dvitIya spardhaka prArambha hotA hai aura jahA~ jAkara dvitIya spardhakakI samApti hotI hai usase Age bhI uttarottara isI prakAra antara dekara tRtIyAdi spardhaka prArambha hote haiM jo pratyeka abhavyoMse Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anantaguNI aura siddhoMke anantaveM bhAga pramANa vargaNAoMse banate haiM / isaprakAra avibhAgapraticcheda prarUpaNAmeM kahA~ kitane avibhAgapraticcheda hote haiM isakA vicAra kiyA jAtA hai| (2) sthAnaprarUpaNA-isaprakAra pUrvokta antarako lie hue jo abhavyoMse anantaguNe aura siddhoMke anantaveM bhAgapramANa spardhaka utpanna hote haiM una sabakA eka sthAna hotA hai| yahA~ para eka jIvameM eka sAtha jo karmoM kA anubhAga dikhAI detA hai usakI sthAna saMjJA hai| usake do bheda haiManubhAgabandhasthAna aura anubhAgasattvasthAna / unameMse jo anubhAga bandha dvArA niSpanna hotA hai usakI to anubhAgabandhasthAna saMjJA hai hii| sAtha hI pUrvabaddha anubhAgakA ghAta honepara tatkAla bandhako prApta hue anubhAgake samAna jo anubhAga prApta hotA hai usakI bhI anubhAgabandhasthAna saMjJA hai| kintu jA anubhAgasthAna ghAtako prApta hokara tatkAla bandhako prApta hue anubhAgake samAna na hokara bandhako prApta hue aSTAMka aura Uvakake madhyameM adhastana Ubakase anantaguNA aura uparima aSTAMkase anantaguNA hIna hotA hai use anubhAgasatkarmasthAna kahate haiN| yadi ina prApta hue sthAnoMko milAkara dekhA jAya to ye saba asaMkhyAta lokapramANa hote haiN| isaprakAra sthAnaprarUpaNAmeM ina saba sthAnoMkA vicAra kiyA jAtA hai| (3) antaraprarUpaNA--sthAnaprarUpaNAmeM kula sthAna kitane hote haiM yaha to batalAyA hai, kintu vahA~ unameM paraspara kitanA antara hotA hai isakA vicAra nahIM kiyA gayA hai| isalie isa prarUpaNAkA avatAra huA hai| isameM batalAyA gayA hai ki eka sthAnase tadanantaravartI sthAnameM avibhAgapraticchedoMkI apekSA saba jIvoMse anantaguNA antara hotA hai| jo jaghanya sthAnAntara hai vaha bhI saba jIvoMse anantaguNA hai, kyoMki eka anantabhAgarUpa vRddhiprakSepameM saba jIvoMse anantaguNe avibhAgapraticcheda upalabdha hote haiM / isaprakAra isa prarUpaNAmeM vistArake sAtha antarakA vicAra kiyA gayA hai| (4) kANDakaprarUpaNA-kula vRddhiyA~ chaha haiM-anantabhAgavRddhi, asaMkhyAtabhAgavRddhi, saMkhyAtabhAgavRddhi, saMkhyAtaguNavRddhi, asaMkhyAtaguNavRddhi aura anntgunnvRddhi| inameM se anantabhAgavRddhi kANDakapramANa honepara ekabAra asaMkhyAtabhAgavRddhi hotI hai / punaH kANDakapramANa anantabhAgavRddhi honepara dUsarIbAra asaMkhyAtabhAgavRddhi hotI hai| isaprakAra punaH punaH pUrvokta kramase jaba asaMkhyAtabhAgavRddhi kANDakapramANa ho letI hai taba ekavAra saMkhyAtabhAgavRddhi hotI hai| isaprakAra anantagaNavRddhike prApta honetaka yahI krama jAnanA caahie| yahA~ kANDakase aGgalakA asaMkhyAtavA~ bhAga liyA gayA hai| yahA~ eka sthAnameM ina vRddhiyoMkA vicAra karanepara ve kisaprakAra upalabdha hotI haiM isakI caracA prastuta pustakake pRSTha 132 meM kI hI hai| usake AdhArase kANDakaprarUpaNAko vistArase samajha lenA caahie| (5) oja-yugmaprarUpaNA--jahA~ vivakSita rAzimeM cArakA bhAga denepara 1 yA 3 zeSa rahate haiM usakI oja saMjJA hai aura jahA~ 2 zeSa rahate haiM yA kucha bhI zeSa nahIM rahatA hai usakI yagma saMjJA hai / isa AdhArase isa prarUpaNAmeM yaha batalAyA gayA hai ki saba anubhAgasthAnoMke avibhAgapraticcheda tathA saba sthAnoMkI antima vargaNAke avibhAgapraticcheda kRtayugmarUpa haiM aura dvicarama Adi vargaNAoMke avibhAgapraticcheda kRtayugmarUpa hI haiM yaha niyama nahIM hai, kyoMki unameMse koI kRta yugmarUpa, koI bAdara yugmarUpa, koI kali ojarUpa aura koI teja ojarUpa upalabdha hote haiN| (6) SaTasthAnaprarUpaNA--pahale hama anantabhAgavRddhi Adi chaha sthAnoMkA nirdeza kara Aye haiN| unameM anenta, asaMkhyAta aura saMkhyAta padoMse kaunasI rAzi lI gaI hai ina saba bAtoMkA vicAra isa prarUpaNAmeM kiyA gayA hai / Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (7) adhastanasthAnaprarUpaNA--isameM anantabhAgavRddhise lekara pratyeka vRddhi jaba kANDaka pramANa ho letI hai taba agalI vRddhi hotI hai| anantaguNavRddhike prApta honetaka yahI krama cAlU rahatA hai| yaha batalAkara eka SaTsthAnavRddhimeM anantabhAgavRddhi kitanI hotI haiM, saMkhyAtabhAgavRddhi kitanI hotI haiM AdikA nirUpaNa kiyA gayA hai| (8) samayaprarUpaNA--jaghanya anubhAgabandhasthAnase lekara utkRSTa anubhAgabandhasthAna taka jitane anubhAgabandhasthAna hote haiM unameM se eka samayase lekara cAra samayataka bandhako prApta bhAgabandhasthAna asaMkhyAtaloka pramANa hai| paci samaya badhanavAle anubhAgabandhasthAna bhI asaMkhyAta lokapramANa haiN| isaprakAra cAra samayase lekara ATha samayataka baMdhanevAle anubhAgabandhasthAna aura punaH sAta samayase lekara do samayataka ba~dhanevAle anubhAgabandhasthAna pratyeka asaMkhyAta lokapramANa haiM / yaha batalAnA samayaprarUpaNAkA kArya hai| sAtha hI yadyapi ye saba sthAna asaMkhyAtalokapramANa haiM phira bhI inameM sabase thor3e kauna anubhAgabandhasthAna haiM aura unase Age uttarottara ve kitane guNa haiM yaha batalAnA bhI isa prarUpaNAkA kArya hai| (9) vRddhiprarUpaNA--isa prarUpaNAmeM pahale anantabhAgavRddhi Adi chaha vRddhiyoMkA va anantabhAgahAni Adi chaha hAniyoMkA astitva svIkAra karake unake kAlakA nirdeza kiyA gayA hai| . . (10)yavamadhyaprarUpaNA-samaya prarUpaNAmeM chaha vRddhiyoM aura chaha hAniyoMkA kisakA kitanA kAla hai yaha batalA Aye haiN| tathA vahA~ unake alpabahutvakA bhI jJAna karA Aye haiN| phira bhI kisa vRddhi aura hAnise yavamadhyakA prArambha aura anta hotA hai yaha batalAne ke lie yavamadhyaprarUpaNA kI gaI hai| yadyapi yavamadhya kAlayavamadhya aura jIvayavamadhyake bhedase do prakArakA hotA hai para yahA~ para kAlayavamadhyakA hI grahaNa kiyA hai, kyoMki isameM vRddhiyoM aura hAniyoMke kAlakI mukhyatAse hI isakI racanA kI gaI hai| (11) paryavasAnaprarUpaNA--anantaguNavRddhirUpa kANDakake jAra pA~ca vRddhirUpa saba sthAna jAkara punaH anantaguNavRddhi rUpa sthAna nahIM prApta hotA, yaha batalAnA isa prarUpaNAkA kArya hai| (11) alpabahatvaprarUpaNA--isake do bheda haiM-anantaropanidhA aura paramparopanidhA / anantaropanidhA alpabahutvameM anantaguNavRddhisthAna sabase thor3e haiN| inase asaMkhyAtaguNavRddhisthAna asaMkhyAtaguNe haiM / isI prakAra Age saMkhyAtaguNavRddhisthAna, saMkhyAtabhAgavRddhisthAna, asaMkhyAtabhAgavRddhisthAna aura anantabhAgavRddhisthAna uttarottara asaMkhyAtaguNe haiM, yaha batalAyA gayA hai| tathA paramparopa nadhA alpabahutvameM anantabhAgavRddhisthAna sabase thor3e haiM / inase asaMkhyAtabhAgavRddhi sthAna asaMkhyAtaguNe haiN| tathA inase saMkhyAtabhAgavRddhisthAna saMkhyAtaguNa haiM Adi batalAyA gayA hai| isa prakAra anubhAgabandhasthAnake Azrayase yaha prarUpaNA samApta kara antameM vIrasena svAmIne anubhAgasatkarmake Azrayase yaha saba vicAra kara dUsarI cUlikA samApta kI hai| tIsarI cUlikAmeM jIvasamudAhArakA vicAra kiyA gayA hai| isake ye ATha anuyogadvAra hai-ekasthAnajIvapramANAnugama, nirantarasthAnajIvapramANAnugama, sAntarasthAnajIvapramANAnugama, nAnAjIvakAlapramANAnugama, vRddhiprarUpaNA, yavamadhyaprarUpaNA, sparzanaprarUpaNA aura alpabahutva / (1) ekasthAnajIvapramANAnugama-eka sthAnameM jaghanyarUpase jIva eka, do yA tIna hote haiM aura utkRSTarUpase zrAvalike asaMkhyAtaveM bhAga pramANa hote haiM, yaha batalAnA isa prarUpaNAkA kArya hai| national Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) nirantarasthAnajIvapramANAnugama-isa prarUpaNAmeM jIvoMse sahita nirantara sthAna eka, do yA tIna se lekara adhikase adhika Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hote haiM, yaha batalAyA gayA hai| (3) sAntarasthAnajIvapramANAnugama--isa prarUpaNA meM jIvoMse rahita sthAna kamase kama eka, do aura tInase lekara adhikase adhika asaMkhyAtalokapramANa hote haiM yaha batalAyA gayA hai| (4) nAnAjIvakAlapramANAnugama-isa prarUpaNAmeM eka-eka sthAnameM nAna jIva jaghanyase eka samaya taka aura utkRSTase Avalike asaMkhyAtaveM bhAga pramANa kAlataka hote haiM, yaha batalAyA gayA hai| (5) vRddhiprarUpaNA-isake do bheda haiM-anantaropanidhA aura prmpropnidhaa| anantaropanidhAma jaghanya sthAnase lekara dvitIyAdi sthAnoM meM kitane jIva hote haiM, yaha batalAyA gayA hai tathA paramparopanidhAmeM jaghanya anubhAgasthAnameM jitane jIva haiM unase asaMkhyAtaloka jAkara ve dUne ho jAte haiM, ityAdi batalAyA gayA hai / (6) yavamadhyaprarUpaNA-isa prarUpaNAmeM saba sthAnoMkA asaMkhyAtavAM bhAga yavamadhya hotA hai yaha batalAkara yavamadhyake nIceke sthAna sabase thor3e haiM aura uparima sthAna asaMkhyAtaguNe haiM yaha batalAyA gayA hai| (7) sparzanaprarUpaNA-isa prarUpaNAmeM utkRSTa anubhAgabandhasthAna, jaghanya anubhAga bandhasthAna, kANDaka aura yavamadhya AdikA eka jIvake dvArA sparzana kAla kitanA hai, isakA vicAra kiyA gayA hai| (8) alpabahatva-utkRSTa anubhAgasthAna, jaghanya anubhAgasthAna,kANDaka aura yavamadhyameM kahA~ kitane jIva haiM isake alpabahutvakA vicAra isa prarUpaNAmeM kiyA gayA hai| 8-vedanApratyayavidhAna isa anuyogadvArameM naigamAdinayoMke Azrayase jJAnAvaraNAdi AThoM karmoMkI vedanAke bandhakAraNoMkA vicAra kiyA gayA hai| yathA-naigama, vyavahAra aura saMgraha nayakI apekSA saba karmoMkI vedanAkA bandha prANAtipAta, mRSAvAda, adattAdAna, maithuna, parigraha, rAtribhojana, krodha, mAna, mAyA, lobha, rAga, dveSa, moha, prema, nidAna, abhyAkhyAna, kalaha, paizunya, rati, arati, upadhi, nikRti, mAna, mAyA, moSa, mithyAjJAna, mithyAdarzana aura prayogase hotA hai| RjusUtranayakI apekSA prakRtibandha aura pradezabandha yogase tathA sthitibandha aura anubhAgabandha kaSAyase hotA hai| tathA zabda nayakI apekSA kisase kisakA bandha hotA hai yaha kahanA sambhava nahIM hai, kyoMki isa nayameM kAryakAraNasambandha nahIM bntaa| hai vedanAsvAmitva vidhAna isa anuyogadvArameM jJAnAvaraNAdi pAThoM karmoM ke svAmIkA vicAra kiyA gayA hai| aisA karate hue nayabhedase ye bhaMga Aye haiM-naigama aura vyavahAranayakI apekSA jJAnAvaraNAdi pAThoM koMkI vedanAkA kathaMcit eka jIva svAmI hai, kathaMcit nojIva svAmI hai, kathaMcit nAnA jIva svAmI haiM, kathaMcit nAnA nojIva svAmI haiM, kathaMcit eka jIva aura eka nojIva svAmI hai, kathaMcit eka jIva aura nAnA nojIva svAmI haiM, kathaMcit nAnA jIva aura eka nojIva svAmI haiM tathA kathaMcit nAnA jIva aura nAnA nojIva svAmI haiM / yahA~ para jIva aura nojIva padakI vyAkhyA karate hue vIrasena svAmIne batalAyA hai ki jo anansAnanta visnasopacayasahita karmapudgala skandha upalabdha hote haiM Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ > ve jIvase pRthak na pAye jAneke kAraNa jIvapadase lie gaye haiM / tathA ve hI anantAnanta visrasopacayasahita karmapudgala skandha hI prANadhAraNa zaktile rahita honeke kAraNa athavA jJAna-darzanazaktise rahita honeke kAraNa nojIva kahalAte haiM / athavA unase sambandha rakhaneke kAraNa jIvako bhI nojIva kahate haiM / saMgraha nayakI apekSA ina jJAnAvaraNAdi AThoM karmoM kI vedanAkA kathaMcit eka jI svAmI hai aura kathaMcit nAnA jIva svAmI haiN| tathA zabda aura RjusUtranayakI apekSA ina jJAnAvaraNAdi vedanAkA eka jIva svAmI hai| yahA~ ina nayoMkI apekSA eka jIvako svAmI kahanekA kAraNa yaha hai ki ye naya bahuvacanako svIkAra nahIM karate / 10 vedanAvedanAvidhAna isa anuyogadvAra meM savaprathama naigamanayakI apekSA jIva, prakRti aura samaya, inake ekatva aura anekatvakA Azraya karake jJAnAvaraNa vedanA ke ekasaMyogI, dvisaMyogI aura trisaMyogI bhaMgoM kA prarUpaNa kiyA gayA hai / yathA - jJAnAvaraNIya vedanA kathaMcit badhyamAna vedanA hai, kathaMcit udIrNa vedanA hai, kathaMcit upazAnta vedanA hai, kathaMcit badhyamAna vedanAe~ haiM, kathaMcit udIrNa vedanAeM haiM, kathaMcit upazAnta vedanAeM haiM, ityAdi / yahA~ yaha bAta dhyAna dene yogya hai ki ina aMgoM kA vivecana karate hue vIrasena svAmIne vivakSAbhedase ina bhaMgoM ke anya aneka avAntara bhaMgoM kA bhI nirdeza kiyA hai| naigamanayakI apekSA zeSa sAta karmoM ke bhaMga jJAnAvaraNa ke hI samAna haiN| Age vyavahAranaya aura saMgraha kI apekSA yathAsambhava ina bhaMgoM kA kramase vivecana karake RjusUtranayakI apekSA ATha karmoM ke phalaprApta vipAkako hI vedanA batalAyA hai / zabdanayakA viSaya ina saba dRSTiyoM se atratatrya hai, yaha spaSTa hI hai / 11 vedanAgatividhAna isa anuyogadvAra meM jJAnAvaraNAdi karmoMkI vedanA apekSAbhedase kyA sthita hai, kyA sthita hai yA kyA sthitAsthita hai, isa bAtakA vicAra kiyA gayA hai / pahale naigama, saMgraha aura vyavahAranayI apekSA batalAyA hai ki jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, mohanIya aura antarAyakarma kI vedanA kathaMcit sthita hai aura kathaMcit sthitAsthita hai / tathA vedanIya, Ayu, nAma aura gotrakarmakI vedanA kathaMcit sthita hai, kathaMcit asthita hai aura kathaMcit sthita sthita hai / RjusUtranayakI apekSA vivecana karate hue batalAyA hai ki AThoM karmoM kI vedanA kathaMcit sthita hai aura kathaMcit sthita hai| tathA zabdanayakI apekSA saba karmoMkI vedanA avaktavya hai, yaha batalAyA gayA hai / 12 vedanAanantara vidhAna jJAnAvaraNAdi karmoMkA bandha honepara ve usI samaya phala dete haiM yA kAlAntara meM phala dete haiM, isa viSayakA vivecana karane ke lie vedanA anantaravidhAna anuyogadvAra AyA hai / isameM batalAyA hai ki naigama aura vyavahAranayakI apekSA jJAnAvaraNAdi AThoM karmoMkI vedanA anantarabandha hai, paramparAbandha hai aura tadubhayabandha hai / saMgrahanayakI apekSA jJAnAvaraNAdi AThoM karmoMkI vedanA anantarabandha hai aura paramparAbandha hai / RjusUtranayakI apekSA AThoM karmoMkI vedanA paramparAbandha hai| aura zabdana kI apekSA AThoM karmoMkI vedanA avaktavyabandha hai / 13 vedanAsannikarSavidhAna / jJAnAvaraNAdi karmoMkI vedanA dravya, kSetra, kAla aura bhAvakI apekSA utkRSTa bhI hotI hai aura jaghanya bhI / phira bhI inameM se pratyeka karmake utkRSTha yA jaghanya dravyAdi vedanAke rahanepara usIkI Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 7 ) kSetrAdi vedanA kisa prakArakI hotI hai| tathA vivakSita eka karma kI dravyAdi vedanA utkRSTa yA jaghanya rahane para anya karma kI dravyAdi vedanA utkRSTa yA jaghanya kisa prakAra kI hotI hai, isa bAtakA vicAra karane ke lie yaha vedanAsannikarSavidhAna anuyogadvAra AyA hai| isa hisAba se vedanAsannikarSa ke svasthAnasannikarSa aura parasthAnasannikarSa ye do bheda hokare unameMse pratyekake dravya, kSetra, kAla aura bhAvakI apekSA cAra-cAra bheda karake svasthAnavedanAsannikarSa aura parasthAnavedanAsannikarSakA isa anuyogadvAra meM vistAra ke sAtha vicAra kiyA gayA hai / 14 vedanAparimANavidhAna jJAnAvaraNAdi ATha karmoMkI prakRtiyA~ kitanI haiM isa bAtakA vivecana karane ke lie yaha anuyogadvAra AyA hai| isameM prakRtiyoMkA vicAra prakRtyarthatA, samayaprabaddhArthatA aura kSetrapratyAsa ina tIna prakAroMse kiyA gayA hai / prakRtyarthatA anuyogadvAra meM jJAnAvaraNAdi karmoMkI uttara prakRtiyoMkI mukhyatAse unakI saMkhyA batalAI hai / mAtra jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa aura nAmakarmakI uttara prakRtiyA~ kragase 5, 6 aura 13 na batalAkara asaMkhyAta lokapramANa batalAI haiN| jJAnAvaraNa aura darzanAvaraNakI asaMkhyAta lokapramANa prakRtiyA~ kyoM hai isakA kAraNa batalAte hue vIrasena svAmI kahate haiM ki cUMki jJAna aura darzanake avAntara bheda asaMkhyAta loka pramANa haiM, isalie inako AvaraNa karanevAle karma bhI utane hI / tathA nAmakarmakI asaMkhyAta lokapramANa prakRtiyA~ kyoM haiM isakA kAraNa batalAte hue vIrasena svAmI kahate haiM ki cU~ki AnupUrvIke bhedoMkA tathA gati, jA aura zarIrAdike bhedoM kA jJAna karAnA Avazyaka thA, ataH isa karmakI asaMkhyAta lokapramANa prakRtiyA~ kahI haiM | samayaprabaddhArthatA anuyA gadvAra meM pratyeka karmake avAntara bhedoMkI utkRSTa stha pramANa samayaprabaddhoM se usa usa karmakI avAntara prakRtiyoMko guNitakara parimANa lAyA gayA hai / mAtra aisA karate hue AyukarmakA samayaprabaddhArthatAkI apekSA parimANa lAte samaya AyukarmakI avAntara prakRtiyoMko antarmuhUrtase guNA karAyA gayA hai| isakA kAraNa batalAte hue vIrasena svAmIkA kahanA hai ki AyukarmakA bandhakAla yataH antarmuhUrta hai ataH yahA~ antarmuhUrta kAla se guNA karAyA gayA hai / kSetrapratyAsa anuyogadvAra meM pratyeka kamakI samayaprabaddhArthatApa jitanI prakRtiyA~ upalabdha huIM unako usa usa prakRtike utkRSTa kSetra se guNita karake parimANa lAyA gayA hai 1 15 vedanAbhAgAbhAga vidhAna isa anuyogadvAra meM pUrvokta prakRtyarthatA, samayaprabaddhArthatA aura kSetrapratyAsakI apekSA alaga alaga jJAnAvaraNAdi karmoMkI prakRtiyoMke bhAgAbhAgakA vicAra kiyA gayA hai / yathA-prakRtyarthatA kI apekSA jJAnAvaraNa aura darzanAvaraNakI prakRtiyA~ alaga-alaga saba prakRtiyoM ke kucha kama do bhAgapramANa batalAI haiM aura zeSa chaha karmoM kI prakRtiyA~ alaga-alaga asaMkhyAtaveM bhAgapramANa batalAI haiM / isIprakAra samayaprabaddhArthatA aura kSetrapratyAsakI apekSA bhI kisa karmakI prakRtiyA~ saba prakRtiyoMke kitane bhAgapramANa haiM isakA vicAra kiyA gayA hai / 16 vedanA alpabahutvavidhAna isa anuyogadvAra meM bhI prakRtyarthatA, samayaprabaddhArthatA aura kSetrapratyAsakA Azrayakara alagaalaga jJAnAvaraNAdi karmoM ke alpabahutvakA vicAra kiyA gayA hai| isaprakAra ina solaha anuyogadvAroMkI prarUpaNA samApta honepara vedanAkhaNDa samApta hotA hai / Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya 7 vedanAbhAvavidhAna vedanAbhAvavidhAna meM tIna anuyogadvAroM kI viSayasUcI jJAnAvaraNIya vedanA kI bhAvakI apekSA padamImAMsA zeSa sAta karmoMkI bhAvakI apekSA padamImAMsA sUcanA bhAvakA cAra nikSepoMmeM avatAra aura unakA khulAsA yahA~ bhAvavedanAse bhAvakarma vivakSita haiN| vedanAbhAvavidhAnake kathanakA prayojana tIna anuyogoM ke nAma padamImAMsA, svAmitva aura alpabahutva padakA spaSTIkaraNa bhAvakI apekSA padamImAMsA | pRSTha 1-274 1 1 2 3 3 3 4 4 12 12 12 13 15 bhAvakI apekSA svAmitva svAmitva ke do bheda va unakA samarthana utkRSTa jJAnAvaraNIya vedanAkA svAmI anutkRSTa jJAnAvaraNIya vedanAkA svAmI isIprakAra darzanAvaraNIya, mohanIya aura antarAya ke jAnanekI sUcanA utkRSTa vedanIya vedanAkA svAmI anutkRSTa vedanIya vedanAkA svAmI 16 16 18 16 isIprakAra nAma aura gotrake jAnanekI sUcanA 18 utkRSTa AyuvedanAkA svAmI anutkRSTa AyuvedanAkA svAmI jaghanya jJAnAvaraNIyavedanAkA svAmI ajaghanya jJAnAvaraNIyavedanAkA svAmI isIprakAra darzanAvaraNa aura antarAyake jAnane kI sUcanA jaghanya vedanIyavedanAkA svAmI 21 22 23 23 23 viSaya ajaghanya vedanIya vedanAkA svAmI jaghanya mohanIyavedanAkA svAmI ajaghanya mohanIya vedanAkA svAmI jaghanya AyuvedanAkA svAmI ajaghanya AyurvedanAkA svAmI jaghanya nAmavedanAkA svAmI ajaghanya nAmavedanAkA svAmI jaghanya gotravedanAkA svAmI ajaghanya gotra vedanAkA svAmI alpabahutva ke tIna bheda jaghanya pada jaghanya mohanIya vedanAkA alpabahutva jaghanya antarAyavedanAkA alpabahutva jaghanya jJAnAvaraNa aura darzanAvaraNa vedanAkA alpabahutva jaghanya AyuvedanAkA alpabahutva jaghanya gotravadanAkA alpabahutva jaghanya nAmavedanAkA alpabahutva jaghanya vedanIyavedanAkA alpabahutva Pur ur up wyy www pRSTha 26 26 26 26 31 28 26 30 31 31 31 32 33 34 34 35 35 36 36 utkRSTa pada utkRSTa AyurvedanAkA alpabahutva do AvaraNa aura antarAya vedanAkA alpabahutva 37 37 utkRSTa mohanInavedanAkA alpabahutva utkRSTa nAma aura gotravedanAkA alpabahutva 37 utkRSTa vedanIyavedanAkA alpabahutva jaghanya aura utkRSTa donoM kA ekasAtha alpabahutva 38 jaghanya mohanIya vedanAkA alpabahutva jaghanya antarAyavedanAkA alpabahutva jaghanya do AvaraNavedanAkA arupabahutva 35 38 38 38 Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 36 viSaya viSaya jaghanya AyuvedanAkA alpabahutva / eka eka sthAnameM kitane avibhAgapratijaghanya nAmavedanAkA alpabahutva 36 ccheda hote haiM jaghanya gotravedanAkA alpabahutva anubhAgakA vizeSa khulAsA jaghanya vedanIyavedanAkA alpabahutva avibhAgapraticchedakA spaSTIkaraNa utkRSTa AyuvedanAkA alpabahutva dravyArthikanayakI apekSA jaghanya sthAnameM utkRSTa do AvaraNa aura antarAyavedanAkA avibhAga praticchedoMkA vicAra alpabahutva 36 vargakA saMdRSTipUrvaka vicAra utkRSTa mohanIyavedanAkA alpabahutva 36 vargaNAvicAra utkRSTa nAma aura gotravedanAkA alpabahutva 36 spardhakavicAra utkRSTa vedanIya vedanAkA alpabahutva avibhAgapraticchedakI trividha prarUpaNAkI uttara prakRtiyoM kI apekSA alpabahutva 40 pratijJA sAtAvedanIya Adi prakRtiyoMkA alpabahutva 40 vargaNAprarUpaNAke tIna prakAra va unakA ATha kaSAya Adi prakRtiyoMkA alpabahutva 42 vivecana ayazaHkIrti Adi prakRtiyoMkA alpabahutva 44 spardhaka prarUpaNAke tIna prakAra va unakA cauMsaTha padavAlA utkRSTa mahAdaNDaka 44 vivecana uttara prakRtiyoMkA svasthAna utkRSTa antaraprarUpaNAke tIna prakAra va unakA alpabahutva vivecana tIna gAthAoM dvArA saMjvalana catuSka Adi paramANuoMmeM avibhAgapraticchedoMkA prakRtiyoMkA alpabahutva 65 Aropakara jaghanya sthAnameM pradezaprarUpaNA 101 cauMsaTha padavAlA jaghanya mahAdaNDaka pradezaprarUpaNAmeM chaha anuyogadvAroM ke nAma uttaraprakRtiyoMkA svasthAna jaghanya va saMdRSTipUrvaka unakA vivecana karanekI alpabahutva pratijJA prarUpaNA prathama cUlikA 78-87 pramANa 102 do sUtra gAthAoMdvArA guNazreNi nirjarAke zreNiprarUpaNAke do bheda va unakA vicAra gyAraha sthAna aura kAla avahAravicAra 104 alaga alaga sUtroM dvArA guNazreNi bhAgAbhAgako avahArake samAna jAnanekI nirjarAkA vicAra sUcanA 110 alaga alaga sUtroM dvArA guNazreNi nirjarAke alpavahutvavicAra kAlakA vicAra 85 sthAnaprarUpaNA sthAnapadakI vyAkhyA 111 dvitIya cUlikA 87-240 sthAnake do bheda va unakA lakSaNapUrvaka anubhAgabandhAdhyavasAnasthAnameM 12 anu- vizeSa vicAra 111 yogadvAroMkI sUcanA antaraprarUpaNA 114 bAraha anuyogadvAroMke nAma va unakI antaraprarUpaNAkI sArthakatA 114 sArthakatA 8 / sthAnAntarakA svarUpa. . . . . 114 101 110 87 Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya anubhAgabandhasthAnAntara yogasthAnAntaroM ke samAna nahIM haiM isakA vicAra jaghanya sthAnase dvitIya sthAnake pramANakA vicAra va unameM spardhaka prarUpaNA Age bhI tRtIyAdi sthAnoM ke pramANakA vicAra jaghanyAdi sthAnoMmeM SaTsthAna prarUpaNA va sthAnoMkA alpabahutva kANDakaprarUpaNA kANDakaprarUpaNA ke prasaMgase anubhAgabandha aura anubhAga satkarmakA alpabahutva kANDakazalAkAkA pramANa anantabhAgavRddhi AdikA pramANa anantabhAgavRddhi AdikA alpabahutva ojayugma prarUpaNA SaTsthAnaprarUpaNA anantabhAgavRddhivicAra asaMkhyAta bhAgavRddhivicAra saMkhyAta bhAgavRddhivicAra saMkhyAtaguNavRddhi vicAra asaMkhyAta guNavRddhivicAra anantaguNavRddhi vicAra jaghanyAdi sthAnoM meM anantabhAgavRddhi AdikA vicAra jaghanya sthAnameM anantabhAgavRddhi AdikI pramANaprarUpaNA prathama aSTAMkase lekara Urvekataka prApta honevAlI anantaguNavRddhi ke viSaya meM tIna anuyogadvAroM kI prarUpaNA adhastanasthAnaprarUpaNA samayaprarUpaNA cArasamayavAle Adi anubhAgabandhAdhyavasAnasthAnoM kA pramANa cAra samayavAle Adi saba anubhAgabandhAdhyavasAna sthAnoMkA alpabahutva prasaMga akAyika, kAyasthiti va anubhAgasthAnakA alpabahutva ( 10 ) pRSTha 115 196 120 120 123 12= 132 133 133 134 135. 135 151 154 155. 156 157 158 186 169 163 202 202 205 206 viSaya vRddhiprarUpaNA chaha vRddhi aura chaha hAniyoMke avasthAnakI pratijJA pA~ca vRddhi aura pA~ca hAniyoMkA kAla anantaguNavRddhi aura anantaguNahAnikA kAla kAlaviSayaka alpabahutva yavamadhyaprarUpaNA paryavasAnaprarUpaNA alpabahutvaprarUpaNA anantaropanidhAkI apekSA alpabahutva vicAra paramparopanidhAkI apekSA alpabahutva vicAra anubhAgasatkarmasthAnavicAra anubhAgabandhasthAnase anubhAga satkarma meM kyA antara hai isakA vicAra ghAtasthAnoM kI prarUpaNA do prakAra ke ghAtapariNAmoMkA vicAra sattvasthAna kahA~ hote haiM isakA vicAra prathamAdi paripATI kramase hatasamutpattisthAnoMkA vicAra hatahata samutpattisthAnavicAra sthitisthAnoM meM apunarukta sthAnoMkA vicAra bandha samutpatti Adi sthAnoMkA alpabahutva pRSTha 206 206 206 210 211 212 213 214 214 217 216 216 220 220 221 226 232 234 240 241-274 241 tIsarI cUlikA jIva samudAhArameM ATha anuyogadvAra jIvasamudAhAra aura ATha anuyogadvAroMkI sArthakatA 241 242 244 ekasthAna jIvapramANAnugamavicAra nirantarasthAna jIvapramANAnugamavicAra sAntarasthAna jIvapramANAnugama nAnAjIvakAlapramANAnugama vRddhiprarUpaNA aura usake do anuyogadvAra 246 245. 245 Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha 9 Nrn Isis is IS ( 11 ) viSaya pRSTha viSaya anantaropanidhAvicAra 247 | zabda aura RjusUtranayakI apekSA jJAnAparamparopanidhAvicAra 263 varaNakA svAmI 300 yavamadhyaprarUpaNA 266 isI prakAra zeSa sAta karmoM kA svAmI 301 sparzanavicAra 267 10 vedanAvedanavidhAna 302-363 alpabahutvavicAra 272 | vedanavedanavidhAnakI pratijJA aura sArthakatA 302 8 vedanApratyayavidhAna 275-263 | naigamanayakI apekSA sabhI karmaprakRti haiM vedanApratyayavidhAna kahanekI pratijJA va * aisI pratijJA 302-304 usakI sArthakatA 275 jJAnAvaraNa karma badhyamAna, udIrNa aura naigama, saMgraha aura vyavahAranayase jJAnA- upazAnta eka aura nAnA pratyeka va varaNake prANAtivAdapratyayakA vicAra 275 saMyogI bhaMga rUpa kaise hai isakA alaga mRSAvAdapratyayakA vicAra 276 alaga vicAra 304 adattAdAnapratyayakA vicAra 281 isI prakAra sAta karmoko jAnanekI sUcanA 342 maithunapratyayakA vicAra 282 vyavahAranayakI apekSA jJAnAvaraNa karmake parigrahapratyayakA vicAra 282 bhaMgoMkA alaga alaga vicAra 343 rAtribhojanapratyayakA vicAra 282 isI prakAra zeSa sAta karmoM ke krodha, mAna Adi pratyayoMkA vicAra 283 jAnanekI sUcanA 356 nidAnapratyayakA vicAra 284 saMgrahanayakI apekSA jJAnAvaraNa karmake abhyAkhyAna, kalaha Adi pratyayoMkA bhaMgoMkA alaga alaga vicAra 356 vicAra 285 isI prakAra zeSa sAta koke jAnanekI isI prakAra zeSa sAta karmA ke pratyayoMko sUcanA 362 jAnanekI sUcanA 287 RjasUtra nayakI apekSA jJAnAvaraNIya RjasUtranayase jJAnAvaraNIyake pratyaya 288 vedanA ekamAtra udIrNa hai isakA isI prakAra zeSa sAta karmoM ke pratyayoMko vicAra jAnanekI sUcanA 260 isI prakAra zeSa sAta karmoM ke jAnanekI zabdanayakI apekSA jJAnAvaraNake pratyayoMkA sUcanA vicAra 260 zabdanayakI apekSA avaktavya hai isakA isI prakAra zeSa sAta karmoM ke pratyayoMko vicAra 363 jAnanekI sUcanA 263 11 vedanAgatividhAna 364-366 hai vedanAsvAmitvavidhAna 264-301 vedanAgatividhAnakI pratijJA va sArthakatA 364 vedanAsvAmitvavidhAnakI pratijJA va naigama, saMgraha aura vyavahAranayakI apekSA usakI sArthakatA 264 jJAnAvaraNIyavedanA avasthita aura naigama aura saMgrahanayakI apekSA jJAnA sthitAsthitarUpa hai isakA vicAra 365 varaNakA svAmI 265 isI prakAra darzanAvaraNa, mohanIya aura isI prakAra zeSa sAta karmokA svAmI 266 antarAyake jAnanekI sUcanA 367 saMgrahanayakI apekSA jJAnAvaraNakA svAmI 266 vedanIyavedanA sthita, asthita aura isI prakAra zeSa sAta kAkA svAmI 300 , sthitAsthita hai isakI siddhi .. 363 Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 366 viSaya pRSTha | viSaya isI prakAra Ayu, nAma aura gotrake jisake jJAnAvaraNIyavedanA kSetrase utkRSTa jAnanekI sUcanA hotI hai usake dravya AdikI apekSA RjusUtranayakI apekSA jJAnAvaraNavedanA kaisI hotI hai isakA vicAra 381 sthita aura asthita hai isakA vicAra 368 jisake jJAnAvaraNIyavedanA kAlakI apekSA isI prakAra zeSa sAta karmoM ke jAnanekI utkRSTa hotI hai usake dravyAdikI sUcanA apekSA kaisI hotI hai isakA vicAra 387 zabdanayakI apekSA AThoM karmoMkI vedanA jisake jJAnAvaraNavedanA bhAvakI apekSA avaktavya hai isakA vicAra 366 utkRSTa hotI hai usake dravyAdikI 12 vedanAanantaravidhAna 370-374 apekSA kaisI hotI hai isakA vicAra 361 vedanA anantaravidhAnake kahanekI pratijJA isI prakAra darzanAvaraNa, mohanIya aura antarAyake jAnane kI sUcanA 365 aura sArthakatA jisake vedanIyavedanA dravyakI apekSA naigama aura vyavahAranayakI apekSA jJAnA utkRSTa hotI hai usake kSetra AdikI varaNa vedanA anantarabandha, paramparAbandha apekSA kaisI hotI hai isakA vicAra 366 aura tadubhayabandharUpa hai isakA vicAra 371 jisake vedanIyavedanA kSetrakI apekSA isI prakAra zeSa sAta karmoke jAnanekI utkRSTa hotI hai usake dravya AdikI sUcanA 372 apekSA kaisI hotI hai isakA vicAra 397 saMgrahanayakI apekSA jJAnAvaraNavedanA jisakI vedanIyavedanA kAlakI apekSA anantarabandha aura paramparAbandha rUpa utkRSTa hotI hai usake dravya AdikI hai isakA vicAra 372 apekSA kaisI hotI hai isakA vicAra isI prakAra zeSa sAta karmoM ke jAnanekI jisakI vedanIyavedanA bhAvakI apekSA sucanA utkRSTa hotI hai usake dravya AdikI RjusUtra nayakI apekSA jJAnAvaraNavedanA apekSA kaisI hotI hai isakA vicAra 402 paramparA bandharUpa hai isakA vicAra 373 isIprakAra nAma aura gotrakarmake jAnanekI isI prakAra zeSa sAta karmoM ke jAnanekI sUcanA 374 sUcanA 404 zabdanayakI apekSA AThoM koMkI vedanA jisake AyuvedanA dravyakI apekSA utkRSTa avaktavya hai isakA vicAra 374 hotI hai usake kSetra AdikI apekSA kaisI hotI hai isakA vicAra 405 13 vedanAsannikarSavidhAna 375-476 jisake AyuvedanA kSetrakI apekSA utkRSTa vedanAsannikaSake do bheda va unakI sArthakatA 375 hotI hai usake dravya AdikI apekSA svasthAna sannikarSake do bheda kaisI hotI hai isakA vicAra 407 jaghanya svasthAna sannikarSake sthagita jisake AyuvedanA kAlakI apekSA utkRSTa karanekA kAraNa hotI hai usake dravya AdikI apekSA utkRSTa svasthAna sannikarSake cAra bheda kaisI hotI hai isakA vicAra 408 jisake jJAnAvaraNa vedanA dravyase utkRSTa jisake AyuvedanA bhAkkI apekSA utkRSTa hotI hai usake kSetra AdikI apekSA hotI hai usake dravya AdikI apekSA kaisI hotI hai isakA vicAra ... 377 | kaisI hotI hai isakA vicAra .. .411 401 Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kA hai 413 viSaya pRSTha / viSaya jaghanya svasthAnavedanAsannikarSa cAra prakAra- jisake AyuvedanA bhAvakI apekSA jaghanya hotI hai usake dravya AdikI apekSA jisake jJAnAvaraNIyavedanA dravyakI apekSA kaisI hotI hai isakA vicAra 431 jaghanya hotI hai usake kSetra AdikI jisake nAmavedanA dravyakI apekSA jaghanya apekSA kaisI hotI hai isakA vicAra 4 hotI hai usake kSetra AdikI apekSA jisake jJAnAvaraNIyavedanA kSetrakI apekSA kaisI hotI hai isakA vicAra 433 jaghanya hotI hai usake dravya AdikI jisake nAmavedanA kSetrakI apekSA jaghanya apekSA kaisI hotI hai isakA vicAra 415 hotI hai usake dravya AdikI apekSA jisake jJAnAvaraNIya vedanA kAlakI apekSA kaisI hotI hai isakA vicAra 434 jaghanya hotI hai usake dravya AdikI jisake nAmavedanA kAlakI apekSA jaghanya apekSA kaisI hotI hai isakA vicAra 418 hotI hai usake dravya AdikI apekSA jisake jJAnAvaraNIya vedanA bhAvakI apekSA kaisI hotI hai isakA vicAra jaghanya hotI hai usake dravya AdikI jisake nAmavedanA bhAvakI apekSA jaghanya apekSA kaisI hotI hai isakA vicAra hotI hai usake dravya AdikI apekSA isIprakAra darzanAvaraNIya, mohanIya kaisI hotI hai isakA vicAra aura antarAyake jAnanekI sUcanA / 421 jisake vedanIyavedanA dravyakI apekSA jisake gotravedanA dravyakI apekSA jaghanya jaghanya hotI hai usake kSetra AdikI hotI hai usake kSetra AdikI apekSA kaisI hotI hai isakA vicAra 'apekSA kaisI hotI hai isakA vicAra 421 436 jisake vedanIyavedanA kSetrakI apekSA jisake gotravedanA kSetrakI apekSA jaghanya jaghanya hotI hai usake dravya AdikI hotI hai usake dravya AdikI apekSA apekSA kaisI hotI hai isakA vicAra 423 kaisI hotI hai isakA vicAra 440 jisake vedanIyavedanA kAlakI apekSA jisake gotravedanA kAlakI apekSA jaghanya jaghanya hotI hai usake dravya AdikI hotI hai usake dravya AdikI apekSA apekSA kaisI hotI hai isakA vicAra 424 kaisI ho / vicAra 441 jisake vedanIyavedanA bhAvakI apekSA jisake gotravedanA bhAvakI apekSA jaghanya jaghanya hotI hai usake dravya AdikI hotI hai usake dravya AdikI apekSA apekSA kaisI hotI hai isakA vicAra 426 kaisI hotI hai isakA vicAra 443 jisake AyuvedanA dravyakI apekSA jaghanya parasthAnavedanAsannikarSake do bheda 444 hotI hai usake kSetra AdikI apekSA jaghanya parasthAnavedanAsannikarSako sthagita kaisI hotI hai isakA vicAra 427 karanekI sUcanA 444 jisake AyuvedanA kSetrakI apekSA jaghanya utkRSTa parasthAnavedanAsannikarSake cAra bheda 445 hotI hai usake dravya AdikI apekSA jisake jJAnAvaraNIyavedanA dravyakI apekSA kaisI hotI hai isakA vicAra utkRSTa hotI hai usake chaha karmoMkI dravyajisake AyuvedanA kAlakI apekSA jaghanya vedanA kaisI hotI hai isakA vicAra 445 hotI hai usake dravya AdikI apekSA usake AyuvedanA dravyakI apekSA kaisI kaisI hotI hai isakA vicAra / hotI hai isakA vicAra 447 426 Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 446 viSaya - pRSTha viSaya jJAnAvaraNIyake samAna Ayuke sivA zeSa jisake jJAnAvaraNIya vedanA bhAvakI apekSA chaha karmoke jAnanekI sUcanA utkRSTa hotI hai usake darzanAvaraNa, mohanIya jisake AyuvedanA dravyakI apekSA utkRSTa aura antarAyavedanA bhAvakI apekSA kaisI hotI hai usake sAta karmoMkI vedanA hotI hai isakA vicAra 455 kaisI hotI hai isakA vicAra 448 usake vedanIya, Ayu, nAma aura gotra jisake jJAnAvaraNIyavadanA kSetrakI apekSA vedanA bhAvakI apekSA kaisI hotI hai utkRSTa hotI hai usake darzanAvaraNa, isakA vicAra 455 mohanIya aura antarAyakarmakI vedanA isI prakAra darzanAvaraNIya, mohanIya aura kSetrakI apekSA kaisI hotI hai isakA antarAyakI mukhyatAse jAnanekI sUcanA 456 vicAra jisake vedanIyavedanA bhAvakI apekSA utkRSTa usake vedanIya, Ayu, nAma aura gotra hotI hai usake jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa aura karmakI vedanA kSetrakI apekSA kaisI hotI antarAya vedanA bhAvakI apekSA kaisI hotI hai isakA vicAra 446 hai isakA vicAra isIprakAra darzanAvaraNa, mohanIya aura anta- usake mohanIya vedanA bhAvakI apekSA rAyakI apekSA jAnanekI sUcanA 450 kaisI hotI hai isakA vicAra 457 jisake vedanIyavedanA kSetrakI apekSA utkRSTa usake AyuvedanA bhAvakI apekSA kaisI hotI hai usake jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, hotI hai isakA vicAra 458 mohanIya aura antarAyakIvedanA usake nAma aura gotravedanA bhAvakI apekSA kSetrakI apekSA kaisI hotI hai isakA kaisI hotI hai isakA vicAra 456 vicAra 450 isI prakAra nAma aura gotrakI mukhyatAse usake Ayu, nAma aura gotrakI vedanA jAnanekI sUcanA 456 kSetrakI apekSA kaisI hotI hai isakA jisake AyuvedanA bhAvakI apekSA utkRSTa vicAra 450 hotI hai usake sAta karmokI vedanA isI prakAra Ayu, nAma aura gotrakI bhAvakI apekSA kaisI hotI hai isakA apekSA sannikarSakA vicAra vicAra 456 jisake jJAnAvaraNIya vedanA kAlakI apekSA parasthAna vedanA sannikarSake kathana karanekI utkRSTa hotI hai usake Ayuke sivA chaha sUcanA karmoMkI vedanA kAlakI apekSA kaisI jisake jJAnAvaraNIyavedanA dravya kI apekSA hotI hai isakA vicAra 451 jaghanya hotI hai usake darzanAvaraNa aura usake AyuvedanA kAlakI apekSA kaisI antarAyakI vedanA dravyakI apekSA kaisI hotI hai isakA vicAra 452 hotI hai isakA vicAra 460 isI prakAra Ayuke sivA chaha karmokI usake vedanIya, nAma aura gotravedanA dravya mukhyatAse sannikarSake jAnanekI sUcanA 453 kI apekSA kaisI hotI hai isakA vicAra jisake AyuvedanA kAlakI apekSA utkRSTa usake mohanIyavedanA dravyaMkI apekSA kaisI hotI hai usake sAta karmoMkI vedanA hotI hai isakA vicAra kAlakI apekSA kaisI hotI hai isakA | usake AyuvadanA dravyakI apekSA kaisI vicAra 453 / hotI hai isakA vicAra 462 Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha ( 15 ) viSaya pRSTha | viSaya jJAnAvaraNake samAna darzanAvaraNa aura usake mohanIya vedanA kAlakI apekSA antarAyakI mukhyatAse sannikarSake kaisI hotI hai isakA vicAra jAnanekI sUcanA 463 jJAnAbaraNake samAna darzanAvaraNa aura jisake vedanIyavedanA dravyakI apekSA antarAyakI mukhyatAse sannikarSa jaghanya hotI hai usake jJAnAvaraNa, jAnanekI sUcanA darzanAvaraNa, mohanIya aura anta jisake vedanIya vedanA kAlakI apekSA rAyakI vedanA dravyakI apekSA kaisI jaghanya hotI hai usake jJAnAvaraNa, hotI hai isakA vicAra darzanAvaraNa, mohanIya aura antarAya usake AyuvedanA dravyakI apekSA kaisI vedanA kAlakI apekSA kaisI hotI hai hotI hai isakA vicAra isakA vicAra usake nAma aura gotra vedanA dravyakI usake Ayu, nAma aura gotra vedanA apekSA kaisI hotI hai isakA vicAra 464 kAlakI apekSA kaisI hotI hai isakA vicAra vedanIyake samAna nAma aura gotrakI 470 mukhyatAse sannikarSake jAnane kI sUcanA 465 vedanIyake samAna Ayu, nAma aura gotrakI jisake mohanIya vedanA dravyakI apekSA mukhyatAse sannikarSa jAnanekI sUcanA 471 jisake mohanIya vedanA kAlakI apekSA jaghanya hotI hai usake Ayuke sivA zeSa chaha koMkI vedanA drvykii| jaghanya hotI hai usake sAta karmokI apekSA kaisI hotI hai isakA vicAra 465 | vedanA kAlakI apekSA kaisI hotI hai usake AyuvedanA dravyakI apekSA kaisI isakA vicAra hotI hai isakA vicAra jisake jJAnAvaraNIya vedanA bhAvakI apakSA 465 jisake AyuvedanA dravyakI apakSA jaghanya jaghanya hotI hai usake darzanAvaraNa hotI hai usake zeSa sAta karmoMkI aura antarAya vedanA bhAvakI apekSA vaMdanA dravyakI apekSA kaisI hotI hai kaisI hotI hai isakA vicAra 471 isakA vicAra 466 | usake vedanIya, Ayu, nAma aura gotravedanA jisake jJAnAvaraNIya vedanA kSetrakI apekSA bhAvakI apekSA kaisI hotI hai isakA jaghanya hotI hai usake zeSa sAta vicAra karmoMkI vedanA kSetrakI apekSA kaisI usake mohanIyavedanA bhAvakI apekSA kaisI hotI hai isakA vicAra hotI hai isakA vicAra 468 jJAnAvaraNake samAna zeSa sAta karmokI jJAnAvaraNake samAna darzanAvaraNa aura mukhyatAse kSetrakI apekSA sannikarSake antarAyakI mukhyatAse sannikarSa jAnanekI sUcanA jAnanekI sUcanA jisake jJAnAvaraNIya vedanA kAlakI jisake vedanIyavedanA bhAvakI apekSA apekSA jaghanya hotI hai usake darzanA- jaghanya hotI hai usake jJAnAvaraNIya, varaNa aura antarAyavedanA kAlakI darzanAvaraNIya mohanIya aura antaapekSA kaisI hotI hai isakA vicAra 466 rAyavedanA bhAvakI apekSA kaisI hotI usake vedanIya, Ayu, nAma aura gotra hai isakA vicAra 473 vedanA kAlakI apekSA kaisI hotI usake Ayu, nAma aura gotravedanA bhAvakI hai isakA vicAra 466 - apakSA kasA hotA ha / apakSA kaisI hotI hai isakA vicAra 473 473 469 Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha 501 ( 16 ) - viSaya pRSTha | viSaya jisake mohanIya vedanA bhAvakI apekSA nAmakarmakI prakRtiyA~ 462 jaghanya hotI hai usake sAta karmoMkI vedanA gotra karmakI prakRtiyA~ 466 bhAvakI apekSA kaisI hotI hai isakA kSetrapratyAsakI apekSA jJAnAvaraNakI vicAra prakRtiyA~ 497 jisake AyuvedanA bhAvakI apekSA jaghanya isI prakAra darzanAvaraNa, mohanIya aura hotI hai usake chaha karmoMkI vedanA bhAvakI antarAyakI prakRtiyA~ jAnanekI sUcanA 468 apekSA kaisI hotI hai isakA vicAra 474 / vedanIya karmakI prakRtiyA~ 466 usake nAmavedanA bhAvakI apekSA kaisI isI prakAra Ayu, nAma aura gotrakarmakI hotI hai isakA vicAra 475 / prakRtiyA~ jAnanekI sUcanA 500 jisake nAmavedanA bhAvakI apekSA jaghanya 15 vedanAbhAgAbhAgavidhAna hotI hai usake Ayuke sivA zeSa chaha karmoMkI vaMdanA bhAvakI apekSA kaisI vedanAbhAgAbhAga vidhAnakI sUcanA va tIna hotI hai isakA vicAra 475 anuyogadvAra usake AyuvedanA bhAvakI apekSA kaisI prakRtyarthatAkI apekSA jJAnAvaraNa aura darzanAvaraNa prakRtiyoMkA bhAgAbhAga hotI hai isakA vicAra . 475 jisake gotravedanA bhAvakI apekSA jaghanya zeSa chaha karmokA bhAgAbhAga 504-508 hotI hai usake sAta karmoMkI vedanAbhAvakI samayaprabaddhArthatAkI apekSA jJAnAvaraNa apekSA kaisI hotI hai isakA vicAra 476 aura darzanAvaraNa prakRtiyoMkA bhAgAbhAga 504 zeSa chaha karmoMkA bhAgAbhAga 105 14 vedanAparimANavidhAna 477-500 kSetra pratyAsakI apekSA jJAnAvedanAparimANavidhAna kahanekI sUcanA va varaNakA bhAgAbhA spaSTIkaraNa isI prakAra darzanAvaraNa, mohanIya aura usake tIna anuyogadvAra aura spaSTIkaraNa 478 antarAya karma ke bhAgAbhAgakI sUcanA 507 prakRtyarthatAkI apekSA do AvaraNa karmIkI bedanIya karmakA bhAgAbhAga 507 prakRtiyA~ 478 isI prakAra Ayu, nAma aura gotra vadanIyakarmakI prakRtiyA~ 476 kakA bhAgAbhAga 508 mohanIyakarmakI prakRtiyA~ 481 AyukarmakI prakRtiyA~ 482 16 vedanA alpabahutva 509-512 nAmakarmakI prakRtiyA~ 483 vedanA alpabahutvakI sUcanA va tIna gotrakarmakI prakRtiyA~ 484 anuyoga dvAra pa0e antarAya karmakI prakRtiyA~ 485 prakRtyarthatAkI apekSA AThoM karmoMkA samayaprabaddhArthatAkI apekSA do AvaraNa alpa bahutva 509 karma aura antarAya karmakI prakRtiyA~ 485 samaya prabaddhArthatAkI apekSA AThoM vedanIya karmakI prakRtiyA~ 487 kokA alpabahutva 510 mohanIya kamekI prakRtiyA~ 460 kSetra pratyAsakI apekSA AThoM karmokA AyukarmakI prakRtiyA~ 461 | alpabahutva 511 Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zuddhi-patra [pu0 12] pRSTha paMkti azuddha 13 6 paJjattagadeNa pajjattayadeNa 13 se 16 sUtrasaMkhyA 6, 7, 8, 6, 10, 7, 8, 6, 10, 11, 12, 13 11, 12 27 12 AppAoggaM appAoggaM 30 6 suhatteNeNa suhattaNeNa 33 5 sarisattANu sarisANu, 12 Na ca evaM tado Na ca evaM, vIriyaMtarAiyassa samvattha khaova smdNsnnaado| tado ,, 30 parantu aisA hai nhiiN| ataeva parantu aisA hai nahIM, kyoMki, vIryAntarAyakA sarvatra kSayopazama pAyA jAtA hai / ataeva 36 1 NAmaveyaNA // 57 // godveynnaa.....||57|| . sugm| ,, godaveyaNA // 58 // NAmaveyaNA // 58 // ' 16 usse...naamkrmkii...||57|| usse...gotrkrmkii...||57|| " " xxx - yaha sUtra sugama hai| 17 usase gotrakarmakI 58 usse''naamkrmkii|| 58 // 31 xxx . ..1 a-zrA-kApratiSu 57-58 saMkhyAkamidaM sUtradvayaM viparIta __krameNopalabhyate, kintu tApratau yathAkrameNevAsti tat / 41 11 Novarimesu / tesu vi lobhAdo Novarimesu tisuvi, lobhAdo , 12 4'saMjalaNA' 'saMjalaNA' 26 AgekI kaSAyoMmeM "hotii| AgekI tInoM hI kaSAyoM meM..... hotI, kyoMki, unameM bhI lobhase lobhase 31 3 pratiSu Novarimasutta su iti pAThaH 3 tApratau ettha lobhANubhAgo aNataguNahINo tti - aNuvade' iti paatthH| 41 32 4 apratau-ttAdo "tti utta . 4 apratau 'Novarimasutta'su', zrApratau Novarimesucesu' 4 apratau 'Novarimama iti pAThaH / mapratau-tAdau ..... iti pAThaH / 44 7 sutatadiyagAhAe tadiyasuttagAhAe Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 pRSTha paMkti azuddha zuddha 45 18 mahAdaNDa mahAdaNDaka 46 4 visIhIdo visohIdo 48 1 UNadA / veuviya- UNadA / AhArasarIrAdo veuvviya, 12 asaddahambhi asaddahaNammi 13 zaMkA--vaikriyika zaMkA--AhArakazarIrakI apekSA vaikriyika visaMjoyaNANuvalaMbhAdo caduNNaM visaMjoyaNuvalaMbhAdo, caduNNaM tdnnuvlNbhaado| tduvlNbhodo| unakA visaMyojana nahIM upalabdha usakA visaMyojana upalabdha hotA hai, hotA, ,, 21 upalabdha hotA hai upalabdha nahIM hotA 26 2 apratau 'sabyastho 2 a-zrA-kApratiSu 'savvattho 66 11 deva-maNuvagaI mnnuv-devgii| 27 devagati aura manuSyagati manuSyagati aura devagati ,, 31 1 apratau 1 a-pA-kApratiSu 63 32 xxx 2 a-kApratyoH 'deva-maNuvagaI' iti pATaH / 64 1 vutte e vutte NidAe 77 30 varNacatuSka varNAdicatuSka 78 10 saMkhejjaguNA ya seDIo saMkhejjaguNAe seDIe , 26 1 ta. sU 1 a-zrA-kApratiSu 'saMkhejaguNA ya seDIao', tApratau 'saMkheja guNA ya seDIe' iti pAThaH / ta0 sU0 76 12 rohe vA vAvadajaNANaM rohe vAvadajiNANaM 13 edeNa' gAhAsutakalAveNa edeNa muttakalAveNa ekkArasahA' ekkArasa' ,, . 30 gyAraha pradeza gyAraha prakAra kI pradeza85 3 saMkhejaguNo [ya] seDIe / saMkhejaguNAe seDIe' 1 a-yA-kApratiSu 'saMkhejaguNo 28 seDIe?, tApatau 'saMkheja guNA ya 'seDIe' iti pAThaH / 62 , payaDiaNubhAgo payaDI aNubhAgo , 30 vaggo 'vaggogaMdharase' 64 13 kattha siddhaM kattha pasiddhaM 32 xxx 3 tApratipATo'yam / a-zrA-kApratiSu 'kathaM siddhU' iti paatthH| | Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 65 1 .egaviyappo egaviyappo . .. ,, 6 -vaggaNao -vaggaNAo 67 16 hogA, kyoMki hogA, so bhI nahIM hai; kyoMki 68 4 -avibhAgavaDvicchedehi' avibhAgapaDicchedehi 98 13 jise jisake , 27 2 pratiSu 2 a-ApratyoH 102 31 segA sesa 104 12 saMdiTTa saMdiTTIe 106 29 =124 =224 108 10 'tadittha tadittha 13 372 3072 2 -baMdhaTThANAdo' -baMdhaDhANAdo 3 tadiya tadiya' ,, 7 visariNANi visarisANi 8 vibhAgapaDicchedaparUevamavaNA evamavibhAgapaDicchedaparUvaNA 10 -logaTThANANi ? -logaTThANANi / 112 28 NavabaMTANANi tti NavabaMdhaTTANANi ( 1 ) tti , 30 -baDhi... / japadha0 . -bar3hi '''' / jayadha0 113 11 -bhAvado vttiie'| -bhAvAvattIe c| 117 7 egolIyabahuttaM egolIbahuttaM ,, 8 tullANi" tullANi 28 bhamiva bhamiya 26 pArabhiva pArabhiya 118 26 eka sparddhakavRddhi eka aMkase kama sparddhakavRddhi 120 8 vddddimuvgttaado| vddddimuvgdttaado| ... 126 6 phaddayaMtarANi' phadayaMtarANi ,, 11 DhANaMtarANi' TThANaMtarANi 127 11 pi parUvaNA pi aMtaraparUvaNA , 28 bhI prarUpaNA bhI antaraprarUpaNA 130 6 suSTa suTTha 131 5 parisesayAdo parisesiyAdo ,, 15 asaMkhyAtabhAgavRddhi saMkhyAtabhAgavRddhi 134 7 avibhAgapaDiccheda NaM . avibhAgapaDicchedANaM Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apaspaddhakakI 134 31 tathA eka prakSepasparddhakakI tathA eka eka prakSepasparddhakakI 135 20 'saba jIva grahaNa 'saba jIva se grahaNa 138 32 'ceTTadi tti, Na zrokaDijamANa' 'prokaDDijamANa' 136 6 kevalaNANANukkassANu- kevalaNANA- [vara-] NukassANu, 26 upakarSaNa utkarSaNa 143 26 jadhamya jaghanya 145 26 eka avibhAga eka eka avibhAga, 27 lekara uttarottara eka "vargaNAmeM lekara nirantara eka vargaNAyeM 147 24 sau saMkhyA eka Adi saMkhyAoM- sausaMkhyAmeM eka Adi saMkhyAe~ garbhita haiM meM garbhita hai 6 // 204 // // 205 // , 21 // 205 // // 206 // ,, 14 aNaMtaguNavaDDihINANi aNaMtaguNahINANi 31 anantaguNavRddhise hIna anantaguNe hIna 152 7 asaMkhejasamayA asaMkhajA samayA 153 1 ThANaMtaraphaddayANi hANaMtaraphaddayaMtarANi 155 1 edamhAdo egAviAga edamhAdo pakkhevAdo egAvibhAga156 17 aSTAMka aura adhastana aSTAMkake adhastana 18 uparima saptAMkase va adhastana uparima prathama saptAMkase adhastana 16 saMkhyAtaguNavRddhi asaMkhyAtaguNavRddhi 156 22 kama? kama hai ? 162 6 // // 2 // 162 33 a. zrA.pra05 Sa. khaM. pu. 5 1. 65 . 6 pucchide pucchide uccade166 4 uvvaMkassurima uvvaMkassuvarima,, 8 'asaMkheja do asaMkheja,, 22 karanepara asaMkhyAta karanepara do asaMkhyAta4 edaM suddhaM ghettUNa' jahaNNahANesu edaM savvaM ghettaNa' jahaNNaTThANassu 18 milAnepara asaMkhyAta- milAnepara prathama saMkhyAta171 10 // 10 // // 3 // 12 // 12 // // 4 // 27 // 10 // 30 // 11 // // 4 // 172 12 ukassasaMkhejjeNa pudha pudha / ukassasaMkheoNa puvvaM pudha , 17 dvitIya asaMkhyAta- . dvitIya saMkhyAta " Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 18 prathama asaMkhyAta prathama saMkhyAta, 28 phira pRthak pRthak phira pUrvameM pRthak 174 3 thalA parUvaNA thUlapavaNaM pRSTha 176 ke Age 166 se 176 177 se 184 pRSTha taka par3hiye taka ke sthAnameM 5 "saMdiTThIe saMdiTTIe 6 NavakhaMDayAma NavakhaMDAyAma4 edassa edassa , 11 khettaM pAdedUNa khettaM [pAdedaNa , -khaMDAyAma' tacchedUNa -khaMDAyAmaM khe] tacchedNa 163 16 anantaveM bhAgase adhika anantabhAgavRddhi ,,,, asaMkhyAtaveM bhAgase adhika asaMkhyAtabhAgavRddhikA 164 27 asaMkhyAtaveM bhAgase adhika asaMkhyAtamAgavRddhi ,,, saMkhyAtaveM bhAgase adhika saMkhyAtabhAgavRddhi kA 165 21 saMkhyAtaveM bhAgase adhika saMkhyAtabhAgavRddhi ,, ,, saMkhyAtaguNA adhika saMkhyAtaguNavRddhikA , 27 saMkhyAtaguNA adhika saMkhyAtaguNavRddhi ,,, asaMkhyAtaguNA adhika asaMkhyAtaguNavRddhikA , 31 asaMkhyAtaguNA adhika asaMkhyAtaguNavRddhi " , anantaguNA adhika anantaguNavRddhikA 167 22 jAkara saMkhyAta jAkara (16+4) saMkhyAta202 1 rUveNa kaMdaeNa' rUveNa egakaMdaeNa' , 16 aura kANDaka aura eka kANDaka 1 aNuvahibhAveNa' aNuvaTTibhAvaNa' " 7-parUvaNAsaMbaddhA tti ? -parUvaNA NAsaMbaddhA vi| 210 26 anantabhAgavRddhi anantaguNavRddhi 213 28 prakAra na hokara prakAra hokara 216 15 saMkhyAtavRddhisthAna saMkhyAtabhAgavRddhisthAna 2165 kaNi kANi 222 33 bhAvavidhAna 113-14 iti paatthH| bhAvavidhAna 204, 226 27 carama tricarama 298 18 adhastana aSTAMkake adhastana Urvakake 231 2 egaM ceva tamegaM ceva Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hoti 232 3 aNabhAgasaMkame aNubhAgasaMkamo' 252 7 visIhiTThANe visohiTThANe , 16 anugrahArtha cUrNisUtra meM anugrahArtha anubhAgasaMkramako cUrNisUtra meM 232 33 1 aApratau hadasamuppattiyaH iti pAThaH / 1 tApratipATho'yam / a-yA-kApratiSu 'aNubhAgasaMkama iti pAThaH / 233 21 hatasamutpattikasthAna hatahatasamutpattikasthAna 235 22 caturaMkasthAnAntara caturaMkasthAna 238 3 pahiNNaehi paiNNaehi 236 1 uppAdiya" uppAdiya' 241 11 kimahAgado kimaTThamAgado 242 17 paramparonidhA paramparopanidhA 21 vRddhiprarUpaNA yavamadhyaprarUpaNA 244 26 suttAha suttamAha , 31 -suttAmoieNa -suttamoiNNaM 245 14 hodiM 246 6 jIvehi jIvehi 247 1 -NuvavattIdA -NuvavattIdo , 14, eNegaTThANammi egegaTThANammi 248 2 caudaMcaNe" codaMcaNe' , 7 visayaya visamaya., 15 bhI ( UMce uThe hue samudra meM bhI) bhI phekanepara phekanepara 16 kAraNa [kAraNa , 18 udnycnmeN....."hai| (udnycnmeN)....."hai|] 256 30 hI hokara hI jIva hokara , 32 2 apratyo a-yA-kApratiSu 258 13 -parihINahANAdo -parihINaddhANAdo' 266 4 javamajhaheTThima javamajhaM heTThima277 1 yakhaMdhehi khaMdhehi , 25 kyoMki, indhana kyoMki, prApta indhana 276 1 pariNAmAvedi . . . pariNamAvedi 281 1 Nido... viyoyo / jaNido viyogo 281 6 upayukta avasthAkI upayukta avyavasthAkI , 12 avasthA .. avyavasthA Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nikRtirvaJcanA meya meya 285 8 nikRtivacanA ,, 16 mAyA 286 23 mAyA 268 26 'jIcaDDi 301 2 bhaNideNa , 28 'zraNogaMtasta' ,, ,, 'bhINade, 306 15 sthApita kara..."pazcAt 'jIvavaDDi bhaNide Na, 'aNegaMtasssa' 'bhINade, NaH sthApita kara 1 11 222 306 16 sabaddha sambaddha , 27 kaMcit kathaMcit 310 31 vapaarUyava avayavarUpa 311 6 aneka | eka | ek| | aneka eka | aneka 313 17 vyabhicArakA vyadhikaraNatAkA , 28 vyabhicArakI byadhikaraNatAkI 314 16 jIvANamaNeyapayaDIo jIvANamaNeyAo payaDIo 317 12 [ eyasamayapabaddhAo ca] eyasamayapabaddhAo ca 316 1 udiNNa [udiNNa ] 3626 4 uvasaMtAo uvasaMtA' 333 10 uvasaMtA' uvasaMtAo' . 338 3 aNeyasamayapabaddhAo aNeyasamayapabaddhA 343 18 | eka eka | aneka / | eka | eka | ekA 344 11 tahA' tahA " 12 veyaNAe ceva veyaNAe ve va , 27 vedanAke hI vedanAke do hI 353 1 bajjhamANayA bajjhamANiyA upazAnta ,, 12 yahA~ saMdRSTi meM udIrNake Age eka eka | aneka upazAnta sambandhI yaha aMza eka eka eka chUTa gayA hai eka | aneka | eka 354 4 uvasaMtAo uvasaMtA 355 30 aNeyasamayapabaddho aNeyasamayapabaddhAo aneka eka aneka Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 355 31 bhaMgA 2 iti bhaMgA 2 / (1) iti 356 16 / aneka | eka | eka / aneka 10 362 6 udiNNA' phalapatta- udiNNa phalapatta363 14 apRgbhUta apRthagbhUta 364 1 vayaNagadi- veyaNagadi365 33 'addahida' 'jIvapadesesu ahidajalaM' 367 16 yoga aura yoga hai aura 371 12 veyaNAvayaNavihANe veyaNAyaNavihANe 373 10 -veyaNA paraMparabaMdhA ceva -veyaNA' paraMpara baMdhA ceva, 374 7 -parUvayANaM' Na saddado -parUvayANaM saddado , 18 'zratthaparUvANaM atthaparUvANaM Na sadA " , 'parUvaNaM Na ( yANaM), 'parUvaNaMNa ( yANaM ) saddado 378 11 carimasamae carimasamae , 35 xxx 3 a-kA-tApratiSu 'paDhamasamae iti pAThaH / 381 32 'patta yAsaMkhejjA 'patta yasaMkhejjA 387 33 1 a-yA-kA-tApratiSu 'sAmiyo' 1 tApratau 'sAmiNA' 386 1 ukassA' / davvaveyaNA ukassA / davvaveyaNA' , 31 -kApratiSu ukasa-tApratau ukassa? -kApratiSu 'kAlaveyagA ukassadavaveyaNA', tApratau 'kAla veyaNA / ukarasavvaveyaNA' . " , 2 a-yA-kA-tApratiSa 2 a-pA-kApratiSu 360 7 -satthANogAhaNo' -satthANogAhaNA' 366 30 ||47s // 47 // 366 34 bArasamuhuttamettA tA0 pratau 'bArasamuhUttamettA 366 35 5 uddhata ( 1, pR0 1710) 5 uddhRta (1, pR0 171.) 400 1 Niravaja-' NiravajjA' , 33 'gisvajjA 'Niravajja405 31 utkRSTa dravyakA utkRSTa sthitikA 408 28 anantaguNA hIna pAyA anantaguNA pAyA 4.6 32 kApratiSu pabaMdhA kApratiSu 'baMdhagaddhA418 6 -avasthAvisese -avatthAvisese , 7 ghAdijamANa-'aNubhAgassa ghAdijamANaaNubhAgassa ......aNubhAgaM ......aNubhAgaM' , 32 asaMkhyAtaNa asaMkhyAtaguNa . 33 1 a-yA kApratiSu-jamAga aNubhAgaM 1 a-aA-kApratiSu 'visohIhi dhAdijamA gaaNubhArga' 416 18 isa ajaghanya . isa jaghanya Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (6) 425 14 bbhAhayA bbhahiyA ,, 18 kSapitaguNita-gholamAna kSapitagholamAna, guNitagholamAna 426 6 jAdo teka jaado| teNa 436 1-2 ajahaNNA sA ajahaNNA / sA , 32 'bhAvaveyaNA japaNA . 'bhAvaveyaNAjaNNA ' 452 1 pakasseNa ukasseNa , 10 vakkammiyAe ukkassiyAe 454 11 [ vaMdhadi] bNdhNti'| , 28 unameM eka usameMseva eka , 32 'egakhaMDe 'egakhaMDe parihAidUNa baddhatiH 456 3 sesa sesa'457 23 bhAvake mAnanepara bhAvake na mAnanepara 486 2 tAsaM tIsaM 488 34 Na Na 'NANa463 32 Sa. khaM. 1, bhA. 6, pu. 6, paM. khaM. pu.6 502 7 tadavagamattha tadavagayattha,, 6 pddisehvinnaasaado| pddisehvihaannaado| ,, 24 kyoMki, una jJAnoM rUpa arthakA kyoMki, usake dvArA avagata arthakA , 26 pratiSedhakA vahAMpara abhAva hai| pratiSedhakA vahA~ vidhAna kiyA gayA hai| Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (siri-bhagavaMta-puSpadaMta-bhUdabali-paNIdo chakkhaMDAgamo siri-vIraseNAiriya-viraiya-dhavalA-TIkA-samaNNido ___tassa cautthe veyaNAe vedaNAbhAvavihANANiyogahAra / On ( veyaNabhAvavihANe ti tattha imANi tiNNi aNiyogadArANi NAdavvANi bhavaMti // 1 // tattha bhAvo cauvviho-NAmabhAvo ThavaNabhAvo davvabhAvo bhAvabhAvo cedi / tattha bhAvasaddo NAmabhAvo NAma / sabbhAvAsabbhAvasarUveNa so eso ti abhedeNa saMkappidattho DhavaNabhAvo NAma / davvabhAvo duviho-AgamadavvabhAvo NoAgamadavyabhAvo cedi / tattha aba vedanAbhAvavidhAna prArambha hotA hai| usameM ye tIna anuyogadvAra jJAtavya bhAva cAra prakArakA hai-nAmabhAva, sthApanAbhAva, dravyabhAva aura bhAvabhAva / unameM bhAva yaha zabda nAmabhAva hai| sadbhAva yA asadbhAva svarUpase 'vaha yaha hai' isa prakAra abhedase saGkalpita padArtha sthApanAbhAva kahA jAtA hai| dravyabhAva do prakArakA hai. AgamadravyabhAva aura noAgama cha. 12-1. Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDaM [4, 2, 7, 1, bhAvapAhuDajANao aNuvajutto AgamadavyabhAvo NAma / NoAgamadavvabhAvo tivihojaannugsriir-bhviy-tvvdirittnnoaagmdvvbhaavbheenn'| jANugasarIra-bhaviyaM gadaM / tavvadirittadavyabhAvo duviho-kammadavvabhAvo NokammadavvabhAvo cedi / tattha kammadavvabhAvo NANAvaraNAdidavvakammANaM aNNANAdisamuppAyaNasattI / NokammadavvabhAvo duvihosacittadavvabhAvo acittadavvabhAvo cedi / tattha kevalaNANa-daMsaNAdiyo sacittadavvabhAvo / acittadavvabhAvo duviho-muttadavvabhAvo amuttadavyabhAvo cedi / tattha vaNNa-gaMdha-rasaphAsAdiyo muttadavvabhAvo / avagAhaNAdiyo amuttadavvabhAvo / bhAvabhAvo duviho-AgamaNoAgamabhAvabhAvabhedeNa' / tattha bhAvapAhuDajANago uvajutto AgamabhAvabhAvo / [NoprAgamabhAvabhAvo] duviho-tivva-maMdabhAvo NijarAbhAvo cedi / tivva-maMdadAe bhAvasarUvAe kadhaM bhAvabhAvavavaeso 1 Na, tivva-tivvayara-tivvatama-maMda-maMdayara-maMdatamAdiguNehi bhAvassa vi bhAvuvalaMbhAdo / Na NijjarAe bhAvabhAvattamasiddhaM, sammattuppattiyAdibhAvabhAvehi jaNidaNijjarAe uvayAreNa tadavirohAdo / ettha kammabhAveNa payadaM, aNNesiM veyaNAe sNbNdhaabhaavaado| veyaNAe bhAvo veyaNabhAvo, veyaNabhAvassa vihANaM parUvaNaM veyaNabhAvavihANaM / dravyabhAva / unameM bhAvaprAbhRtakA jAnakAra upayoga rahita jIva AgamadravyabhAva kahalAtA hai| noAgamadravyabhAva jJAyakazarIra, bhAvI aura tadvyatirikta noAgamadravyabhAvake bhedase tIna prakArakA hai| inameM jJAyakazarIra aura bhAvI noAgamadravyabhAva jJAta haiM / tadvyatirikta noAgamadravyabhAva do prakArakA hai-karmadravyabhAva aura nokarmadravyabhAva / unameM jJAnAvaraNAdi dravyakarmokI jo ajJAnAdiko utpanna karane rUpa zakti hai. vaha karmadravyabhAva kahI jAtI hai / nokarmadravyabhAva do prakArakA hai-sacittadravyabhAva aura acittadravyabhAva / unameM kevalajJAna va kevaladarzana Adi sacittadravyabhAva haiN| acittadravyabhAva do prakArakA hai-mUrtadravyabhAva aura amUrtadravyabhAva / unameM varNa, gandha, rasa va sparza Adika mUrtadravyabhAva haiN| avagAhanAdika amUrtadravyabhAva haiN| bhAvabhAva do prakArakA hai--AgamabhAvabhAva aura noAgamabhAvabhAva / inameM bhAvaprAbhRtakA jAnakAra upayoga yukta jIva AgamabhAvabhAva kahA jAtA hai| [noAgamabhAvabhAva] do prakArakA hai-tItra-mandabhAva aura nirjarAbhAva / zaGkA-jaba ki tIvratA va mandatA bhAvasvarUpa haiM taba unheM bhAvabhAva nAmase kahanA kaise ucita kahA jA sakatA hai ? samAdhAna-nahIM, kyoMki tIvra, tIvratara, tIvratama, manda, mandatara aura mandatama Adi guNoMke dvArA bhAvakA bhI bhAva pAyA jAtA hai| nirjarAko bhI bhAvabhAvarUpatA asiddha nahIM hai, kyoMki, samyaktvotpatti Adika bhAvabhAvAMse utpanna honevAlI nijarAke upacArase bhAvabhAva svarUpa honemeM koI virodha nahIM aataa| __yahA~ karmabhAva prakRta hai kyoMki, karmabhAvako chor3akara aura dUsaroM kI vedanAkA yahA~ sambandha nahIM hai| vedanAkA bhAva vedanAbhAva, vedanAbhAvakA vidhAna arthAt prarUpaNA vedanAbhAvavidhAna 1. tApratau 'NoaAgamadavvabheeNa' iti paatthH| 2. aA-tApratyoH 'NoaAgamabhAvabheeNa' iti pAThaH / 3. a-zrApratyoH 'bhAvaparUvAe', tApratau 'bhAvaparUpaNAe' iti pAThaH / Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 7, 2.] veyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe aNiyogaddAraNAmaNideso tamhi veyaNabhAvavihANe imANi tiNNi aNiyogaddArANi NAdavvANi bhavaMti / aTTha aNiyogaddArANi kiNNa parUvidANi ? Na, sesapaMcaNNamaNiyogaddArANamettheva pavesAdo / __ saMpahi veyaNabhAvavihANaM kimaDhamAgayaM ? veyaNadavvavihANe jahapaNukassAdibhedeNa avagadadavvapamANANaM, khettavihANe vi jahaNNukkassAdibhedeNa abagadaogAhaNapamANANaM, kAlavihANe jahaNNukassAdibhedeNa avagayakAlapamANANamaTTaNNaM kammANamaNNANAdikajjuppAyaNasattiviyappapaduppAyaNaTThamAgayaM / tiNNamaNiyogaddArANaM NAmaNidesadvamuttarasuttaM bhaNadi(padamImAMsA sAmittamappAbahue tti // 2 // padamidi vutte jahaNNukassAdipadANaM gahaNaM / kudo ? aNNehi ettha pojnnaabhaavaado| teNa attha-vavatthApadANaM gahaNaM Na hodi, bhedapadasseva gahaNaM kIrade ( padANaM mImAMsA parikkhA gavesaNA padamImAMsA / eso paDhamo ahiyAro / haya-hatthisAmittAdibhedeNa jadi vi sAmittaM bahuppayAraM to vi ettha kammabhAvasAmicaM caiva ghettavvaM, aNNehi hai / usa vedanAbhAvavidhAnameM ye tIna anuyogadvAra jAnane yogya haiN| zaGkA-yahA~ ATha anuyogadvAroMkI prarUpaNA kyoM nahIM kI gaI hai ? samAdhAna-nahIM, kyoMki, zeSa pA~ca anuyogadvAra inhIMmeM praviSTa haiM / zaGkA-abhI vedanAbhAvavidhAnakA avatAra kisaliye huA hai ? samAdhAna-vedanAdravyavidhAnameM jaghanya va utkRSTa Adike bhedase jina ATha karmoke dravyapramANako jAna liyA hai, kSetravidhAnameM bhI jaghanya va utkRSTa Adike bhedoMse jinakA avagAhanApramANa jAnA jA cukA hai, tathA kAlavidhAnameM jinakA jaghanya va utkRSTa Adike bhedoMse kAlapramANa jJAta ho cukA hai, una ATha karmoMkI ajJAnAdi kAryoMkI utpAdaka zaktike vikalpoMkI prarUpaNA karaneke liye vedanAbhAvavidhAnakA avatAra huA hai| aba ukta tIna anuyogadvAroMkA nAma nirdeza karaneke liye AgekA sUtra kahA jAtA haipadamImAMsA, svAmitva aura alpabahutva / / 2 // sUtrameM nirdiSTa padase jaghanya va utkRSTa Adi padoMkA grahaNa kiyA gayA hai, kyoMki, anya padoMkA yahA~ koI prayojana nahIM hai| isaliye yahA~ arthapada va vyavasthApada Adika padoMkA meM nahIM hotA hai, kintu bhedapadakA hI grahaNa kiyA jAtA hai| padoMkI mImAMsA arthAta parIkSA yA gaveSaNAkA nAma padamImAMsA hai| yaha prathama adhikAra hai| ghor3A va hAthI Adi sambandhI svAmisvake bhedase yadyapi svAmitva bahuta prakArakA hai, to bhI yahA~ karmabhAvake svAmitvakA hI grahaNa karanA cAhiye, kyoMki aura dUsaroMkA yahA~ adhikAra nahIM hai| yaha dUsarA anuyogadvAra hai / alpa Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDaM [4, 2, 7, 4. ahiyaaraabhaayaado| edaM vidiyamaNiyogaddAraM / appAbahugaM pi jadi vi davvAdimedeNa aNayavihaM to vi ettha kammabhAvaappAbahugasseva gahaNaM kAyavvaM, aNNehi ettha paojaNAbhAvAdo / edaM tadiyamaNiyogaddAraM / evamedehi tIhi aNiyogaddArehi bhAvaparUvaNaM kssaamo| padamImAMsAe NANAvaraNIyaveyaNA bhAvado kimukkassA kimaNakassA kiM jahaNNA kimajahaNNA // 3 // evaM desAmAsiyasutaM, teNa apaNasiM NavaNNaM padANaM sUcayaM hodi / teNa savvapadasamAso terasa hodi / taM jahA-kimukkassA kimaNukassA kiM jahaNNA kimajahaNNA kiM sAdiyA kimaNAdiyA kiM dhuvA kima vA kimojA kiM jummA kimomA kiM visiTThA kiM NomaNo visiTThA NANAvaraNIyaveyaNA tti / puNo ettha ekkekkaM padamassidUNa bArahabhaMgappayANi aNNANi terasa pucchAsuttANi NilINANi / tANi vi edeNeva suttaNa sUcidANi hoti / tado codasaNNaM pucchAsuttANaM savvabhaMgasamAso egUNasattarisadametto tti boddhavvo 166 / ettha paDhamasuttassa aTThaparUvaNaTuM desAmAsiyabhAveNa uttarasuttaM bhaNadi ukkassA vA aNukassA vA jahaNNA vA ajahaNNA vA // 4 // bahutva bhI yadyapi dravyAdike bhedase aneka prakArakA hai to bhI yahA~ karmabhAvake alpabahutvakA hI grahaNa karanA cAhiye, kyoMki, dUsare alpabahutvoMkA yahA~ prayojana nahIM hai| yaha tRtIya anuyogadvAra hai / isa prakAra ina tIna anuyogadvAroMke dvArA bhAvaprarUpaNA karate haiN| padamImAMsAmeM jJAnAvaraNIyavedanA bhAvakI apekSA kyA utkRSTa hai, kyA anutkRSTa hai, kyA jaghanya hai aura kyA ajaghanya hai // 3 // yaha dezAmarzaka sUtra hai, ataeva vaha anya nau padoMkA sUcaka hai / isaliye saba padoMkA yoga (4+6) teraha hotA hai| vaha isa prakAra hai-ukta jJAnAvaraNIyavedanA kyA utkRSTa hai, kyA anutkRSTa hai, kyA jaghanya hai, kyA ajaghanya hai, kyA sAdi hai, kyA anAdi hai, kyA dhruva hai, kyA adhruva hai, kyA oja hai, kyA yugma hai, kyA oma hai, kyA viziSTa hai aura kyA nomanoviziSTa hai / phira isa sUtrameM eka-eka padakA Azraya karake bAraha bhaGga svarUpa anya teraha pRcchAsUtra garbhita haiN| ve bhI isI sUtrase sUcita haiN| isa kAraNa caudaha pRcchAsUtroMke saba bhaGgoMkA jor3a eka sau unahattara [ 13 + { 12413 ) = 169] samajhanA cAhiye / yahA~ prathama sUtrake arthakI prarUpaNA karaneke liye dezAmarzaka rUpase AgekA sUtra kahate haiM ukta jJAnAvaraNIyavedanA utkRSTa bhI hotI hai, anutkRSTa bhI hotI hai, jaghanya bhI hotI hai aura ajaghanya bhI hotI hai // 4 // 1. pratiSu 'evaM' iti pAThaH / 2. apratau 'aNeyavidaM' iti pAThaH / Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 7, 4,] veyagamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe padamImAMsA ettha NANAvaraNIyasAmaNNe Niruddhe ojapadaM Natthi / kudo ? phaddaesu vaggaNAsu avibhAgapalicchedesu ca kadajummabhAvasseva uvalaMbhAdo / kadhamaNAdiyapadassa saMbhavo ? Na, NANAvaraNIyabhAvasAmaNNe Niruddhe aNAdiyattAvirohAdo / Na ca sAdiyapadassa abhAvo, visese appide tassa vi uvalaMbhAdo / Na ca dhuvattAbhAvo, sAmaNNappaNAe taduvalaMbhAdo / Na ca adhuvattassa abhAvo, aNubhAgavisesappaNAe visiDegajIvappaNAe ca adhuvattadaMsaNAdo / tado paDhamasuttaM bArahabhaMgappayaM tti daTTavvaM 12 / puNo bidiyapucchAsuttassa attho vuccade / taM jahA-ukkassaaNabhAgaveyaNA siyA ajahaNNA, jahaNNAdo uvarimasavvaviyappANamajahaNNamhi dNsnnaado| siyA sAdiyA. aNukkassANubhAge dvidassa ukkssaannubhaaguppttiido| ukkassapadassa aNAdittaM Natthi, NANAjIvappaNAe vi ukkassapadassa aNtrdsnnaado| siyA adhuvA, uppaNNukassapadassa Niya meNa viNAsadasaNAdo / ukassapadassa dhuvattaM Natthi, NANAjIvappaNAe vi ukksspdvinnaasdNsnnaado| siyA jummA, ukkassANubhAgaphaddayavaggaNAvibhAgapaDicchedesu kadajumma yahA~ jJAnAvaraNIya sAmAnyakI vivakSA karanepara oja pada nahIM hai, kyoMki spardhakoM, vargaNAoM aura avibhAgapraticchedoMmeM kRtayugmatA hI pAyI jAtI hai| zaGkA-yahA~ anAdi padakI sambhAvanA kaise hai ? samAdhAna nahIM, kyoMki jJAnAvaraNIya bhAvasAmAnyakI vivakSA honepara usake anAdi honemeM koI virodha nahIM aataa| sAdi padakA bhI yahA~ abhAva nahIM hai, kyoMki, vizeSakI vivakSA karanepara vaha bhI pAyA jAtA hai / dhruva padakA bhI abhAva nahIM hai, kyoMki, sAmAnyakI mukhyatA honepara vaha bhI pAyA jAtA hai| adhruva padakA bhI abhAva nahIM hai, kyoMki, anubhAgavizeSakI athavA viziSTa eka jIvakI vivakSA karanepara adhruvapanA dekhA jAtA hai| isa kAraNa prathama sUtra bAraha (12) bhaGga svarUpa hai, aisA samajhanA caahiye| - aba dvitIya pRcchAsUtrakA artha kahA jAtA hai| vaha isa prakAra hai--utkRSTa anubhAgavedanA kathazcit ajaghanya hai, kyoMki, ajaghanya padameM jaghanyase Ageke sabhI vikalpa dekhe jAte haiN| kathazcit sAdi hai, kyoMki, anutkRSTa anubhAgameM sthita jIvake ukRSTa anubhAga utpanna hotA hai| utkRSTa padake anAditA nahIM hai, kyoMki, nAnA jIvoMkI vivakSA honepara bhI utkRSTa padakA antara dekhA jAtA hai| kathaJcit adhruva hai, kyoMki, utpanna hue utkRSTa padakA niyamase vinAza dekhA jAtA hai| utkRSTa padake dhruvapanA nahIM hai, kyoMki, nAnA jIvoMkI vivakSA honepara bhI utkRSTa padakA vinAza dekhA jAtA hai| kathaJcit yugma hai, kyoMki, utkRSTa anubhAga svarUpa spardhakoM, vargaNAoM aura avibhAgapraticchedoMmeM kRtayugma saMkhyA hI pAyI jAtI hai| kathazcit Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDaM [4,2,7 4 saMkhAe ceva uvalaMbhAdo / siyA Noma-NovisiTThA, egaviyappammi ukassANubhAge vaDhihANINamabhAvAdo / evamukkassapadaM paMcaviyappaM 5 / / saMpahi tadiyapucchAsuttassa attho vuccde| taM jahA-NANAvaraNIyaaNakassaveyaNA' siyA jahaNNA, ukkassAdo heTThimasavvaviyappesu aNukkassasaNNidesu jahaNNassa vi pavesadaMsaNAdo / siyA ajahaNNA, jahaNNAdo uvarimaviyappesu ajahaNNasaNNidesu aNukkassapadassa vi pvesdsnnaado| siyA sAdiyA, aNakassapadavisesaM paDucca AdibhAvadaMsaNAdo / siyA aNAdiyA, aNukkassasAmaNNappaNAe AdibhAvANuvalaMbhAdo / siyA dhuvA, aNukkassasAmaNNe appide vinnaasaannuvlNbhaado| siyA aduvA, aNukassapadavisese appide savvaaNukassapadavisesANaM vinnaasdsnnaado| siyA jummA, savvaaNukassavisesagayaaNubhAgaphaddaya-vaggaNa-avibhAgapaDicchedesu kadajummasaMkhAe uvlNbhaado| siyA omA, kaMdayaghAdeNa aNukkassapadavisesassa haannidNsnnaado| siyA visiTThA, baMdheNa annubhaagvddddhdsnnaado| siyA Noma-NovisiTTA, kattha vi aNukassapadavisesassa va DDhahANINamaNuvalaMbhAdo / evamaNukkassapadaM dasaviyappaM hodi 10 / / saMpahi cautthapucchAsuttassa parUvaNA vuccde| taM jahA-jahaNNaNANAvaraNIyaveyaNA siyA aNukassA, ukkassado heTibhaviyappammi aNukassasaNNidammi jahaNNassa vi noma-noviziSTa hai, kyoMki, eka vikalpa svarUpa utkRSTa anubhAgameM vRddhi va hAnikA abhAva hai| isa prakAra utkRSTapada pA~ca (5) vikalpa svarUpa hai| aba tRtIya pRcchAsUtrakA artha kahate haiN| vaha isa prakAra hai-jJAnAvaraNIyakI anutkRSTa vedanA kazcit jaghanya hai, kyoMki, utkRSTase nIceke anutkRSTa saMjJAvAle saba vikalpoMmeM jaghanya padakA bhI praveza dekhA jAtA hai| kathaJcit ajaghanya hai, kyoMki, jaghanyase Uparake ajaghanya saMjJAvAle samasta vikalpoMmeM anutkRSTa padakA bhI praveza dekhA jAtA hai| kathazcit sAdi hai, kyoMki, anutkRSTa padavizeSakI apekSA usake sAditA dekhI jAtI hai| kazcit anAdi hai, kyoMki, anutkRSTa sAmAnyakI vivakSA honepara sAditA nahIM pAyI jAtI hai| kathazcit dhruva hai, kyoMki, anutkRSTa sAmAnyakI vivakSA honepara vinAza nahIM dekhA jAtA hai / kazcit adhruva hai, kyoMki, anutkRSTa padavizeSakI vivakSA honepara saba anutkRSTa padavizeSoMkA vinAza dekhA jAtA hai| kathaJcit yugma hai, kyoMki, saba anutkRSTa vizeSoMmeM rahanevAle anubhAga spardhakoM. vargaNAoM aura avibhAgapraticchedoMmeM kRtayugma saMkhyA pAyI jAtI hai| kathazcit zraoma hai, kyoMki, kANDakaghAtase anutkRSTa padavizeSakI hAni dekhI jAtI hai| kathazcit viziSTa hai, kyoMki, bandhase anubhAgakI vRddhi dekhI jAtI hai| kazcit noma-noviziSTa hai, kyoMki, kahIMpara anutkRSTa padavizeSakI vRddhi va hAni nahIM pAyI jAtI hai| isa prakAra anutkRSTa pada dasa (10) bheda rUpa hai| "aba caturtha pRcchAsUtrakI prarUpaNA karate haiM / vaha isa prakAra hai-jaghanya jJAnAvaraNIyavedanA kathazcit anutkRSTa hai, kyoMki, utkRSTase nIceke anutkRSTa saMjJAvAle vikalpameM jaghanya padakI bhI 1 apratau 'vIyaNA' iti paatthH| 2. tApratipATho'm / a-aApratyoH 'savvamaNukassa' iti paatthH| Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 7, 4.] veyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe padamImAMsA sNbhvaado| siyA sAdiyA, aNukkassapadAdo jahaNNapadassa uppattidaMsaNAdo / aNAdiyabhAvo Natthi, savvakAlaM jahaNNapadeNeva avddidjiivaannuvlNbhaado| siyA adhuvA, ajahaNNapadAdo jhnnnnpduppttiido| jahaNNassa dhuvabhAvo Natthi, jahaNNapade ceva smvkaalmvdvidjiivaannvlNbhaado| siyA jummA, jahaNNANabhAgaphaddayavaggaNAvibhAgapaDicchedANaM kdjummsNkhaannmuvlNbhaado| bhojapadaM Natthi / siyA Noma NovisiTThA, vaDhide hAide ca jahaNNattAbhAvAdo / evaM jahaNNapadaM paMcaviyappaM 5 / saMpahi paMcamasuttassa attho vuccde| taM jahA--NANAvaraNIyassa ajahaNNaveyaNA siyA ukkassA, siyA aNukassA; edesiM doNhaM padANaM tatthuvalaMbhAdo / siyA sAdiyA, ajahaNNapadavisesaM paDucca saadiyttdNsnnaado| siyA aNAdiyA, ajahaNNapadasAmaNNaM paDucca AdIe abhAvAdo / siyA dhuvA, ajahaNNapadasAmapaNassa tisu vi kAlesu viNAsAbhAvAdo / siyA adhuvA, ajahaNNapadavisesaM paDucca viNAsadaMsaNAdo / siyA jummA, ajahaNNANubhAgaphaddayavaggaNAvibhAgapaDicchedesu kadajummasaMkhAe ceva uvalaMbhAdo / siyA sambhAvanA hai / kazcit sAdi hai, kyoMki, anutkRSTa padase jaghanya padako utpatti dekhI jAtI hai / anAditA nahIM hai, kyoMki, sadA kevala jaghanya padake sAtha rahanevAle jIva nahIM pAye jAte / kathaJcit adhruva hai, kyoMki, ajaghanya padase jaghanya pada utpanna hotA hai| jaghanya padake dhruvatA nahIM hai, kyoMki, jaghanya padameM hI sadA jIvoMkA avasthAna nahIM pAyA jAtA / kathaJcit yugma hai, kyoMki, jaghanya anubhAga sambandhI spardhakI, vargaNAoM aura avibhAgapraticchedoMkI kRtayugma saMkhyAeM pAyI jAtI haiN| ojapada nahIM hai| kathaJcit nomanoviziSTa hai, kyoMki, vRddhi va hAnike honepara jaghanyapanA nahIM raha sktaa| isa prakAra jaghanya pada pA~ca (5) bheda svarUpa hai| aba pA~caveM sUtrakA artha kahate haiN| vaha isa prakAra hai-jJAnAvaraNIyakI ajaghanya vedanA kathazcit utkRSTa hai aura kathaJcit anutkRSTa hai, kyoMki, usameM ye donoM pada pAye jAte haiM / kathazcit sAdi hai, kyoMki, ajaghanya padavizeSakI apekSA sAditA dekhI jAtI hai| kathaJcit anAdi hai, kyoMki, ajaghanya pada sAmAnyakI apekSA AdikA abhAva hai| kathaJcit dhruva haiM, kyoMki, ajaghanya pada sAmAnyakA tInoM hI kAloMmeM vinAza nahIM hotA / kathaJcit adhruva hai, kyoMki, ajaghanya padavizeSakI apekSA usakA vinAza dekhA jAtA hai| kathaJcit yugma hai, kyoMki, ajaghanya anubhAgake spardhakoM, vargaNAoM aura avibhAgapraticchedoMkI kRtayugma saMkhyA hI Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDaM [4, 2, 7, 4. omA, hAide vi ajhnnnnttdNsnnaado| siyA visiTThA, vaDhide vi tduvlNbhaado| siyA Noma-NovisiTThA, vaDDi-hANIhi viNA avavidaajahaNNANubhAgadaMsaNAdo / evamajahaNNapadaM dasaviyappaM hodi 10 / saMpahi chaTThamapucchAsuttaM paDucca atthaparUvaNA kIrade / taM jahA--NANAvaraNIyassa sAdiyaveyaNA siyA ukassA siyA aNukkassA siyA jahaNNA siyA ajahaNNA / siyA aNAdiyA, NANAjIvAvekkhAe sAdittaNeNa vi aadibhaavaannuvlNbhaado| siyA dhuvA, NANAjIve paDucca savvakAlesu saadittdNsnnaado| siyA adhuvA, sAdibhAvamAvANANubhAgassa vinnaasdNsnnaado| siyA jummA, aNubhAgammi phaddaya-vaggaNAvibhAgapaDicchedesu tisu vi kAlesu kadajummabhAvasseva dNsnnaado| siyA omA, hAide vi sAdittadaMsaNAdo / siyA visiTThA, vaDDide vi tduvlNbhaado| siyA NomaNovisiTThA, vaDDi-hANIhi viNA vi tadavaTThANadaMsaNAdo / evaM sAdiyapadamekkArasaviyappaM hodi 11 / / saMpahi sattamapucchAsutaM paDucca parUvaNA kiirde| taM jahA-aNAdiyaNANAvaraNIyaveyaNA siyA ukkassA siyA aNukkassA siyA jahaNNA siyA ajhnnnnaa| siyA sAdiyA, NANAvaraNIyaaNubhAgavisesaM paDucca saadittdNsnnaado| siyA dhuvA, aNubhAgapAyI jAtI hai| kathaJcit oma hai, kyoMki, hAnike honepara bhI ajaghanyatA dekhI jAtI hai| kathanita viziSTa hai, kyoMki, ddhike honepara bhI ajaghanyatA dekhI jAtI hai| kathaJcita noma-noviziSTa hai, kyoMki, vRddhi va hAnike vinA ajaghanya anubhAgakA avasthAna dekhA jAtA hai| isa prakAra ajaghanya pada dasa (10) bheda svarUpa hai| aba chaThe pRcchAsUtrakA Azraya karake arthaprarUpaNA kI jAtI hai| vaha isa prakAra haijJAnAvaraNIyakI sAdi vedanA kathaJcit utkRSTa hai, kathaJcit anutkRSTa hai, kathazcit jaghanya hai va kathaJcit ajaghanya hai| kathaJcit anAdi hai, kyoMki; nAnA jIvoMkI apekSA sAdi svarUpase bhI AdibhAva nahIM pAyA jaataa| kathaJcid dhruva hai, kyoMki, nAnA jIvoMkI apekSA karake saba kAlameM usakI sAditA dekhI jAtI hai| kathaJcit adhruva hai, kyoMki, sAditAko prApta anubhAgakA vinAza dekhA jAtA hai| kathazcit yugma hai, kyoMki, tInoM hI kAloMmeM anubhAgake spardhakoM, vargaNAoM aura avibhAgapraticchedoMmeM kRtayugmatA hI dekhI jAtI hai / kathaJcit oma hai, kyoMki, hAnike honepara bhI sAditA pAyI jAtI hai| kathaJcit viziSTa hai, kyoMki, vRddhike honepara bhI sAditA pAyI jAtI hai| kathazcit vaha noma-noviziSTa hai, kyoMki, vRddhi va hAnike vinA bhI usakA avasthAna dekhA jAtA hai| isa prakAra sAdipada gyAraha (11) bheda rUpa hai| aba sAtaveM pRcchAsUtrakI apekSA karake prarUpaNA kI jAtI hai| vaha isa prakAra hai- anAdi jJAnAbaraNavedanA kathamvit utkRSTa hai, kathaJcit anutkRSTa hai. kathaJcit jaghanya hai va kathacit ajaghanya hai / kathazcit sAdi hai, kyoMki, jJAnAvaraNIyake anubhAgavizeSakA Azraya karake sAditA dekhI 1. apratau 'chasupucchAsutta', tApratau 'chaha [ su] pucchAsutta' iti pATaH / Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [4, 2,7, 4. veyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe padamImAMsA sAmaNNassa viNAsAbhAvAdo / siyA adhuvA, tavvisesaM paDucca viNAsadaMsaNAdo / siyA jummA siyA omA siyA visiTThA siyA Noma-NovisiTThA / evamaNAdiyapadamekArasaviyappaM hodi 11 / __ saMpahi aTThamapucchAsu paDucca atthaparUvaNaM kassAmo / taM jahA-dhuvaNANAvaraNIyabhAvaveyaNA siyA ukkassA siyA aNukkassA siyA jahaNNA siyA ajahapaNA siyA sAdiyA siyA aNAdiyA siyA adhuvA siyA jummA siyA omA siyA visiTThA siyA Noma-NovisiTThA / evaM dhuvapadamekArasavihaM hodi 11 / saMpahi NavamapucchAsucaM paDucca atthaparUvaNaM kassAmo / taM jahA-adhuvaNANAvaraNIyaveyaNA siyA ukkassA siyA aNakkassA siyA jahaNNA siyA ajahaNNA siyA sAdiyA siyA aNAdiyA, NANAjIvesu aNAdiyasarUveNa ardhavattadaMsaNAdo / siyA dhuvA, visesAbhAveNa adhuvassa aNabhAgassa sAmaNNabhAveNa dhuvttdNsnnaado| siyA jummA siyA aomA siyA visiTThA siyA nnom-nnovisitttthaa| evamadhuvapadamekArasaviyappaM hodi 11 / dasamapucchAsu paDucca atthaparUvaNaM kssaamo| taM jahA-jummaNANAvaraNIyabhAvaveyaNA siyA ukkassA [siyA aNukkassA ] siyA jahaNNA siyA ajahaNNA siyA jAtI hai| kathaJcit pra va hai, kyoMki, anubhAgasAmAndhakA kabhI vinAza nahIM hotaa| kathaJcit adhrava hai, kyoMki, anubhAgavizeSakI apekSA usakA vinAza dekhA jAtA hai| kathaJcita yugma hai, kathazcit oma hai, kathaJcit viziSTa hai va kathaJcit noma-noviziSTa hai| isa prakAra anAdi pada gyAraha (11) bheda rUpa hai| aba AThaveM pRcchAsUtrakA Azraya karake arthaprarUpaNA karate haiN| vaha isa prakAra hai- dhruvajhAnAvaraNIyabhAvavedanA kazcit utkRSTa hai, kathaJcit anutkRSTa hai, kathaJcit jaghanya hai, kathaJcit hai. kathazcit sAdi hai, kathaJcit anAdi hai, kathaJcit adhrava hai, kathazcit yugma hai, kathaJcit oma hai, kazcit viziSTa hai va kathaJcit noma-noviziSTa hai| isa prakAra dhruva pada gyAraha (11) prakArakA hai| aba nauveM pRcchAsatrakA Azraya kara arthaprarUpaNA karate haiN| vaha isa prakAra hai-adhra va jJAnAvaraNIyavedanA kathaJcit utkRSTa hai, kathaJcit anutkRSTa hai, kathaJcit jaghanya hai, kathaJcit ajaghanya hai va kathaJcit sAdi hai / kathazcit anAdi hai, kyoMki, nAnA jIvoMmeM anAdi svarUpase adhra vatA pAyI jAtI hai| kathazcit dhruva hai, kyoMki, vizeSakI vivakSA na honese adhruva anubhAgakI sAmAnya rUpase dhruvatA dekhI jAtI hai / kathazcit yugma hai, kazcit oma hai, kathaJcit viziSTa hai aura kathaJcit noma-noviziSTa hai / isa prakAra adhruva pada gyAraha (11) vikalpa rUpa hai| - dasaveM pRcchAsUtrakA Azraya kara arthaprarUpaNA karate haiN| vaha isa prakAra hai-yugma jJAnAvaraNIyabhAvavedanA kathaJcit utkRSTa hai, [ kathazcit anutkRSTa hai,] kathaJcit jaghanya hai, kathazcita. cha. 12-2 Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [10 chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa 4,2,7, 4.] sAdiyA siyA aNAdiyA siyA dhuvA siyA aduvA siyA omA siyA visiTThA miyA Noma-NovisiTThA / evaM jummapadaM ekArasaviyappaM hodi 11 / saMpahi ekArasamapucchAsuttassa attho Natthi, aNubhAge ojasaMkhAbhAvAdo / saMpahi vArasamasunassa attho vuccde| taM jahA-omaNANAvaraNIyabhAvaveyaNA siyA aNukkassA siyA ajahaNNA siyA sAdiyA siyA aNAdiyA siyA dhuvA siyA adhuvA siyA jummA / evamomapadaM sacaviyappaM hodi 7 / / __ saMpahi terasamapucchAsuttatthaM bhnnissaamo| taM jahA-visiTThaNANAvaraNIyabhAvaveyaNA siyA aNukkassA siyA ajahaNNA siyA sAdiyA siyA aNAdiyA siyA dhuvA siyA adhuvA siyA jummA / evaM visiTThapadaM sattaviyappaM hodi 7 / saMpahi codasamapucchAsuttatthaM bhaNissAmo / taM jahA-Noma-NovisiTThA NANAparaNIyabhAvaveyaNA siyA ukassA siyA aNukkassA siyA jahaNNA siyA ajahaNNA siyA sAdiyA siyA aNAdiyA siyA dhuvA siyA adhuvA siyA jummaa| evaM NomaNovisiTThapadaM NavaviyappaM hodi 9 / svsuttbhNgNksNditttthii-12||10||10|11|11| 11 / 11 / 11 / [1]77 / 9 / ajaghanya hai, kathazcit sAdi hai, kathaJcit anAdi hai, kathazcit dhruva hai, kazcit adhruva hai, kathaJcit oma hai, kathaJcit viziSTa hai aura kathazcit noma-noviziSTa hai| isa prakAra yugma pada gyAraha (11) vikalpa rUpa hai| gyArahaveM pRcchAsUtrakA artha nahIM hai, kyoMki, anubhAgameM oja saMkhyA sambhava nahIM hai| bArahaveM pRcchAsUtrakA artha kahate haiN| vaha isa prakAra hai-oma jJAnAvaraNIya bhAvavedanA kathaJcit anutkRSTa hai, kathaJcit ajaghanya hai, kathaJcit sAdi hai, kathaJcit anAdi hai, kacit dhruva hai, kathaJcit adhruva hai aura kazcit yugma hai| isa prakAra oma pada sAta (7) vikalpa rUpa hai| __ aba terahaveM pRcchAsUtrakA artha kahate haiN| vaha isa prakAra hai-viziSTa jJAnAvaraNIya bhAvavedanA kathaJcit anutkRSTa hai, kathaJcit ajaghanya hai, kathacit sAdi hai, kathaJcit anAdi hai, kathaJcit dhruvahai , 'kathaJcit adhruva hai aura kathaJcit yugma hai| isa prakAra viziSTa pada sAta (7) vikalpa rUpa hai| aba caudahaveM pRcchAsUtrakA artha kahate haiN| vaha isa prakAra hai-noma-noviziSTa jJAnAvaraNIya bhAvavedanA kathazcit utkRSTa hai, kathazcit anutkRSTa hai, kazcit jaghanya hai, kathazcit ajaghanya hai, kathaJcit sAdi hai, kathaJcit anAdi hai, kathazcit dhruva hai, kathaJcit adhruva hai aura kathaJcit yugma hai| isa prakAra noma-noviziSTa pada nau (9) vikalpa rUpa hai| saba sUtroMke bhaGgoMke aMkoM kI sadRSTi-12+5+ 10 5+ 10 + 11 + 11+11 + 11 + 11 [+] +7+ Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11] veyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe padamImAMsA bArasa paNa dasa paNa dasa paMcekkArasa ya satta satta NavaM / duvihaNayagahaNalINA pucchAsuttaMkasaMdiTThI // 1 // ) bAraha, pA~ca, dasa, pA~ca, dasa, pA~ca sthAnoMmeM gyAraha, sAta, sAta aura nau, isa prakAra donoM nayoMkI apekSA yaha pRcchAsUtroMke aMkoMkI saMdRSTi hai // 1 // vizeSArtha-vedanA bhAvavidhAnakA yahA~ mukhyatayA tIna adhikAroMke dvArA kathana kiyA gayA hai| ve tIna anuyogadvAra ye haiM--padamImAMsA, svAmitva aura alpabahutva / utkRSTa Adi padoMke dvArA vedanAbhAva vidhAnake vicArakA nAma padamImAMsA hai| yahA~ sUtra meM utkRSTa, anutkRSTa, jaghanya aura ajaghanya ina cAra padoMkA hI nirdeza kiyA hai kintu vIrasena svAmIne inase sUcita honevAle nau pada aura ginAe haiN| ye kula teraha pada haiN| usameM bhI inameMse eka-eka padake Azrayase zeSa padoMkA vicAra karane para kula 169 pada hote haiN| yahA~ jJAnAvaraNIya bhAvavedanAkA vicAra prastuta hai| isa apekSAse kula saMyogI pada kitane hote haiM isakA koSThaka Age dete haiM-- utkR. anu. jagha. aja. sAdi. anA. dhruva adhru. proja. yugma. aoma | vizi. noma. utkR. X . , , x x , 1. x ix anu. x jagha. x x x aja. " x | " " sAdi. " " anA. M dhruva " " " " " " | " " " adhru. ! " " " " proja. xx xx X1 xx x xx x " | " zroma x , x vizi. yahA~ oja pada kyoM sambhava nahIM haiM isa bAtakA vicAra TIkAmeM kiyA hI hai tathA zeSa pada pratyeka aura saMyogI kaise ghaTita hote haiM yaha bAta bhI TIkAmeM vistArase batalAI hai| Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 12 chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa 4, 2, 7, 6,] evaM sattaNNaM kammANaM // 5 // jahA NANAvaraNIyassa parUvidaM tahA sattaNNaM kammANaM parUvedavvaM / evaM padamImAMsA tti aNiyogaddAraM sagaMtokkhittaojAhiyAraM samattaM / sAmittaM duvihaM jahaNNapade ukkassapade // 6 // ettha 'pada'saddo DhANa8 dttttvvo| jahaNNapade egaM sAmittaM vidiyaM ukkassapade evaM sAmittaM duvihaM / ajahaNNa-aNukkassapadasAmittehi saha cauvihaM kiNNa bhaNNade ? Na, ettheva tesimNtbhaavaado| taM jahA-ukkassaM duvihaM, oghukkassamAdesukkassaM cedi / tattha saMgahidAsesaviyappamoghukassaM / appidaviyappAdo ahiyamAdesukkassaM |[annukkssN] Adesu kassamidi eyttttho| teNa'ukkassaM'idi utte edesiM doNNamukkassANaM gahaNaM / jahaNNaM pi duvihaM, oghjhnnnnmaadesjhnnnnmidi| jatto heTThA aNNo viyappoNatthi tamoghajahaNNaM / appidAdo egaviyappAdiNA parihINamAdesajahaNNaM / tattha 'jahaNNapadaM' idi vutte edesiM doNNaM pi jahaNNANaM gahaNaM kAyavvaM / teNa sAmittaM duvihaM ceva Na caunvihaM / jattha jattha duvihaM sAmittamidi bhaNidaM maNihidi tattha tattha evaM ceva duvihabhAvasamatthaNA kAyavvA / isI prakAra zeSa sAta karmoM ke viSayameM padaprarUpaNA karanI cAhiye // 5 // jisa prakAra jJAnAvaraNIyake padoMkI prarUpaNA kI gaI hai usI prakAra zeSa sAta karmoke padoMkI prarUpaNA karanI caahiye| isa prakAra oja adhikAragarbhita padamImAMsA nAmaka anuyogadvAra samApta huaa| svAmitva do prakArakA hai-jaghanya pada viSayaka aura utkRSTa pada viSayaka // 6 // yahA~ para pada zabdakA artha sthAna samajhanA cAhiye / eka svAmitva jaghanya padameM hotA hai aura dUsarA svAmitva utkRSTa padameM hotA hai isa taraha svAmitva do prakArakA hotA hai| zaMkA--ajaghanya Ara anutkRSTa pada viSayaka svAmitvake sAtha svAmitva cAra prakArakA kyoM nahIM kahA ? ___samAdhAna nahIM, kyoMki, inhIM donomeM unakA antarbhAva ho jAtA hai| yathA--utkRSTa svAmitva do prakArakA hai-ogha utkRSTa aura Adeza utkRSTa / unameMse samasta vikalpoMkA saMgraha karanevAlA ogha utkRSTa svAmitva hai aura vivakSita vikalpase adhika Adeza utkRSTa svAmitva hai| anutkRSTa aura Adeza utkRSTa ina donoMkA eka hI artha hai, isI kAraNa 'utkRSTa' aisA kahanepara ina donoM utkRSToMkA grahaNa ho jAtA hai| jaghanya bhI do prakArakA hai-ogha 'jaghanya aura Adeza' jaghanya / jisake nIce aura koI dUsarA vikalpa nahIM rahatA vaha ogha jaghanya svAmitva hai tathA vivakSita vikalpase eka vikalpa Adise hIna Adeza jaghanya svAmitva hai| unameMse 'jaghanyapada' aisA kahanepara ina donoM hI jaghanyoMkA grahaNa karanA caahiye| isalie svAmitva do prakArakA hI hai, cAra prakArakA nahIM isalie jahA~jahA~ svAmitva do prakArakA kahA gayA hai yA kahA jAvegA vahA~-vahA~ isI prakAra do bhedoMkA samarthana karanA caahiye| Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 4, 2, 7, 7. dr mahAhiyAre veyaNabhAvavihANe sAmittaM 13 ] sAmitteNa ukkassapade NANAvaraNIyaveyaNA bhAvado ukkassiyA kassa ? // 6 // 'sAmittaNa' itti kadhamettha taiyA ? Na esa doso; lakkhaNe vi taiyAvihattivihANAdo | 'ukkassapada' NiddeseNa jahaNNapadapaDiseho kado / sesakammapaDisehaTTaM 'NANAvaraNI' Niso ko | davvAdipaDise haphalo 'bhAva' Niddeso / 'kassa' itti vutte kiM Neraiyassa tirikkhassa maNussassa devassa eiMdiyassa bIiMdiyassa tIiMdiyassa cauriMdiyassa vAtti pucchA kadA hodi AsaMkA vA / aNNadareNa paMcidieNa saNNimicchAiTTiNA savvAhi pattIhi pajuttagadeNa sAgAruvajogeNa jAgAreNa NiyamA ukkssasaMkiliTTeNa baMdhallayaM jassa taM saMtakammamatthi // 7 // evaM sutamukassANubhAgaM baMdhaMtayassa lakkhaNaM paruvedi / vigaliMdiyA ukkassAbhAgaM Na baMdhaMti paMciMdiyA ceva baMdhaMti tti jANAvaNaGkaM 'paMcidieNa' itti bhaNidaM / vedogANA-gadivi se sAbhAvapaduppAyaNaGkaM ' 'aNNadareNa' itti bhaNidaM / asaNipaDiseha svAmitvakI apekSA utkRSTa padameM bhAvase jJAnAvaraNIyakI utkRSTa vedanA kisake hotI hai ? // 6 // zaMkA--' sAmitteNa' isa prakAra yahA~ tRtIyA vibhakti kaise sambhava hai ? samAdhAna --- yaha koI doSa nahIM hai, kyoMki, lakSaNameM bhI tRtIyA vibhaktikA vidhAna kiyA jAtA hai / sUtra meM utkaSTa padake nirdeza dvArA jaghanya padakA pratiSedha kiyA hai| zeSa karmoMkA pratiSedha karane ke liye jJAnAvaraNIya padakA nirdeza kiyA hai| bhAva padake nirdezakA phala dravyAdikA pratiSedha karanA hai / 'kisake hotI hai' aisA kahanepara 'kyA nArakIke, tiryaMcake, manuSyake, devake, ekandriyake, dvIndriyake, trIndriyake athavA caturindriyake hotI hai' aisI pRcchA athavA AzaMkA pragaTa kI gaI hai / 1 anyatara paMcendriya, saMjJI, midhyAdRSTi, saba paryAptiyoMse paryApta avasthAko prApta, sAkAra upayoga yukta, jAgRta aura niyamase utkRSTa saMklezako prApta jisa jIvake dvArA bandha hotA hai aura jisa jIvake isakA satva hotA hai // 7 // yaha sUtra utkRSTa anubhAgako bAMdhanevAle jIvakA lakSaNa batalAtA hai / vikalendriya utkRSTa anubhAgako nahIM bAMdhate haiM, kintu pacendriya hI bAMdhate haiM; isa bAtake jJApanArtha sUtrameM paMcendriya padakA nirdeza kiyA hai / veda, avagAhanA evaM gati AdikI vizeSatAkA abhAva batalAne ke liye 1 'sAgara AgAra NimA' iti pAThaH / 2 pratau 'vise sAbhava' iti pAThaH / Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [14 chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa 4, 2, 7, 8.] 'saNNi'Niddeso kado / sAsaNAdipaDise haphalaM mivchAiTThi'Niddeso / apaJjattaddhAe ukassANubhAgabaMdho Natthi, pajattaddhAe ceva bajjhadi tti jANAvaNaTuM 'savvAhi paJjattIhi pajattayadeNa' itti bhaNidaM / dasaNovajogakAle ukkassANubhAgabaMdho patthi NANovajogakAle ceva hodi tti jANAvaNaTuM 'sAgAra Niddeso kdo| suttAvatthAe ukassANubhAgAbaMdho Natthi jAggaMtasseva atthi tti jANAvaNaTuM 'jAgAra'Nideso kdo| maMda-maMdatara-maMdatamativva-tivvatara-tivvatamabhedeNa chasu saMkilesaTTANesu chaTThasaMkilesaTTANe so ukkassANubhAgo vajjhadi tti jANAvaNaTuM 'ukkassasaMkiliDeNa'itti bhaNidaM / Na ca so eyaviyappo, AdesukkassaoghukkassANaM doNNaM pi ghnnaado| 'NiyamA saddo jeNa majjhadIvao teNa NiyamA paMciMdiyeNa NiyamA saNNimicchAiTThiNA NiyamA savvAhi pajjattIhi pajjattayadeNa NiyamA sAgAruvajogeNa NiyamA jAgAreNa NiyamA ukkassasaMkiliTThaNa itti vattavvaM / evaMviheNa jIveNa baddhallayamukkassANubhAgaM jassa taM saMtakammamAttha tasse ti vuttaM hodi / taM saMtakammamedassa hodi tti jANAvaNa muttarasuttamAgadaM taM eiMdiyassa vA bIiMdiyassa vA tIiMdiyassa vA cauridiyassa vA paMciMdiyassa vA saNNissa vA asaNNissa vA bAdarassa vA suhumassa 'anyatara' pada diyA hai / asaMjJIkA pratiSedha karaneke liye 'saMjJI' padakA nirdeza kiyA hai| sAsAdana AdikA pratiSedha karaneke lie 'mithyAdRSTi' padakA grahaNa kiyA hai / aparyApta kAlameM utkRSTa anubhagakA bandha nahIM hotA, kintu paryApta kAla meM hI usakA bandha hotA hai: isa bAtake jJApanArtha 'saba paryAptiyoMse paryApta avasthAko prApta' aisA kahA hai| darzanopayo kAlameM utkRSTa anubhAgakA bandha nahIM hotA, kintu jJAnopayogake kAlameM hI hotA hai; yaha batalAneke liye 'sAkAra' padakA nirdeza kiyA hai| supta avasthAmeM utkRSTa anubhAgakA bandha nahIM hotA, kintu jAgRta avasthAmeM hI hotA hai; yaha batalAneke liye 'jAgAra' padakA nirdeza kiyA hai / manda, mandatara, mandatama, tIvra, tIvratara aura tIvratamake bhedase chaha saMklezasthAnoMmeMse chaThe saMklezasthAnameM vaha utkRSTa anubhAga ba~dhatA hai; yaha batalAneke liye 'utkRSTa saMklezako prApta' aisA kahA gayA hai| vaha eka prakArakA nahIM hai, kyoMki yahA~ Adeza utkRSTa aura ogha utkRSTa ina donoMkA hau grahaNa hai| sUtrameM AyA huA 'NiyamA' pada cUMki madhya dIpaka hai ataH "niyamase paMcendriya, niyamase saMjJI evaM mithyAdRSTi, niyamase saba paryAptiyoMdvArA paryApta avasthAko prApta, niyamase sAkAra upayogase saMyukta, niyamase jAgRta, tathA niyamase utkRSTa saMklezako prApta" aisA kahanA cAhiye / uparyukta vizeSaNoMse saMyukta jIvake dvArA bA~dhe gaye utkRSTa anubhAgakA satva jisa jIvake hotA hai usake jJAnAvaraNIyavedanA bhAvakI apekSA utkRSTa hotI hai yaha ukta kathanakA abhiprAya hai usakA sattva isake hotA hai, yaha batalAneke liye AgekA sUtra AyA hai usakA sattva ekendriya, athavA dvIndriya, athavA trIndriya, athavA caturindriya, athavA pazcendriya, athavA saMjJI, athavA asaMjJI, athavA bAdara, athavA sUkSma, athavA Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [4, 2, 7, 6. veyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe sAmittaM vA pajattassa vA apajjattassa vA aNNadarassa jIvassa aNNadaviyAe gadIe vaTTamANayassa tassa NANAvaraNIyaveyaNA bhAvado ukkassA // 8 // taM saMtakammaM hodUNa eiMdiyAdiesu apajattavasANesu labbhadi / kadhamaNNattha baddhassa ukkassANubhAgassa aNNattha saMbhavo ? Na esa doso; ukkassANu mAgaM baMdhidUNa tassa kaMDayadhAdamakAUNa aMtomuhutteNa kAleNa eiMdiyAdisu uppaNNANaM jIvANaM ukssaannubhaagsNtoklNbhaado| evamedesu avatthAvisesesu vaTTamANassa NANAvaraNIyaveyaNA bhAvado ukkassA hodi ti ghettavvaM / ettha upasaMhAro kimidi Na vuccade ? Na esa doso; ThANaphaddaya-vaggaNAvibhAgapaDicchedesu aNivuNassa aMtevAsissa uvasaMghAre' bhaNNamANe vAmoho mA hohidi' tti kaTTa tapparUvaNAe akrnnaado| tavvadirittamaNukassA // 6 // tatto ukkassANubhAgAdo vadirittaM tavvadiritaM, sA aNukkassA bhAvaveyaNA / ettha aNukkassaTThANANaM pudha pudha parUvaNA kiNNa kIrade ? Na, uvarimaaNubhAgacUliyAe aNu paryApta, athavA aparyApta anyatara jIvake anyatama gatimeM vidyamAna honepara hotA hai; ataeva ukta jIvake jJAnAvaraNIyakI vedanA bhAvakI apekSA utkRSTa hotI hai // 8 // vaha satkarma sUtrameM kahI gaI ekendriyase lekara aparyApta avasthAtaka saba avasthAvizeSoM meM pAyA jAtA hai| zaGkA-anyatra bAMdhe gaye utkRSTa anubhAgakI dUsarI jagaha sambhAvanA kaise ho sakatI hai ? samAdhAna-yaha koI doSa nahIM hai, kyoMki, utkRSTa anubhAgako bA~dhakara usakA kANDakaghAta kiye binA antarmuhUrta kAlake bhItara ekendriyAdikoMmeM utpanna hue jIvoMke utkRSTa anubhAgakA sattva pAyA jAtA hai| isaprakAra ina avasthAvizeSoMmeM vartamAna jIvake jJAnAvaraNIyavedanA bhAvale utkRSTa hotI hai, aisA yahA~ grahaNa karanA cAhiye / zaGkA-yahA~ upasaMhArakA kathana kyoM nahIM karate ? samAdhAna-yaha koI doSa nahIM hai, kyoMki, jo ziSya sthAna, spardhaka, vargaNA aura avibhAgapraticchedake viSayameM nipuNa nahIM hai use upasaMhArakA kathana karanepara vyAmoha na ho; isa kAraNa yahA~ upasaMhArakA kathana nahIM kiyA hai| usase bhinna anutkRSTa bhAva vedanA hotI hai // // usase arthAt utkRSTa anubhAgase bhinna jo vedanA hai vaha tadvayatirikta kahalAtI hai aura vaha anutkRSTa bhAvavedanA hai| . zaGkA-yahA~ anutkRSTa sthAnoMkI pRthak pRthak prarUpaNA kyoM nahIM karate ? samAdhAna nahIM, kyoMki, Age anubhAgacUlikAmeM anubhAgasthAnoMkA kathana kareMge hI phira 1 apratau 'uvasaMghAde' iti pAThaH / 2 pratiSu 'hohadi' iti pAThaH / 3 apratau 'bhAgodo' iti yaatthH| Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 ] ariDAgame veyaNAkhaMDa [ 4, 2, 7, 12. bhAgaTTANaparUvaNaM bhaNihidi ettha vi tapparUvaNe kIramANe puNaruttadoso hodi ti tadakaraNAdo / evaM daMsaNAvaraNIya mohaNIya aMtarAiyANaM // 10 // jahA NANAvaraNIya aNubhAgassa ukkassAkassaparUvaNA kadA tahA sesANaM tiSNaM ghAdikammANamukassAkassa aNubhAga parUvaNA kAyavvA, visesAbhAvAdo / sAmitteNa ukassapade veyaNIyaveyaNA 'bhAvado ukkassiyA kassa ? // / 11 // sugamamedaM / aNNadareNa khavageNa suhumasAM parAiyasuddhisaMjadeNa carimasamayabaddhallayaM jassa taM saMtakammamatthi // 12 // vedogAhaNAdivisesAbhAvapaduppAyaNaGkaM 'aNNadareNa' iti bhaNidaM / akkhavagapaDiseha 'khavageNa' iti NiGkiM / 'muhumasAM parAiya suddhisaMjadeNa' iti Niddeso se sakhavagapaDisehaphalo | durimAdisamaesa baddhANubhAgapaDisehavaM 'carimasamayabaddhallayaM 'ti bhaNidaM / edeNa sutteNa carimasamaya suhumasAMparAiya suddhisaMjado ukassANubhAgasAmI hoditti jANAvidaM / bhI yahA~ unakA kathana karanepara cU~ki punarukta doSa hotA hai, ataH unakA kathana nahIM kiyA hai / isI prakAra darzanAvaraNIya, mohanIya aura antarAyake viSaya meM prarUpaNa karanI cAhiye / / 10 / / jisa prakAra jJAnAvaraNIya karmake utkRSTa aura anutkRSTa anubhAgake svAmIko prarUpaNA kI gaI hai usI prakAra zeSa tIna ghAtiyA~ karmoMkI prarUpaNA karanI cAhiye, kyoMki isase usameM koI vizeSatA nahIM hai / svAmitva se utkRSTa padameM vedanIyavedanA bhAvakI apekSA utkRSTa kisake hotI hai ? // 11 // yaha sUtra sugama hai / anyatara kSapaka sUkSmasAmparAyika zuddhisaMyata jisa jIvake dvArA antima samaya meM bandha hotA hai aura jisa jIvake isakA satva hotA hai // 12 // veda va avagAhanA AdikI koI vizeSatA vivakSita nahIM hai yaha batalAneke liye sUtra meM 'anyatara' pada kahA hai / akSapakakA pratiSedha karaneke liye 'kSapaka' padakA nirdeza kiyA hai| 'sUkSmasAmparAkizuddhisaMyata' ke nirdezakA prayojana zeSa kSapakoMkA pratiSedha karanA hai / dvicarama thA daka samayoM meM bAMdhe gaye anubhAgakA pratiSedha karaneke liye 'carima samaya meM bA~dhA gayA' aisA kahA hai| isa sUtra ke dvArA antima samayavartI sUkSmasAmparAyikazuddhisaMyata utkRSTa anubhAgakA svAmI hotA hai, yaha 1 pratiSu 'bhAvAdo' iti pAThaH / Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 7, 14.1 veyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe sAmittaM Na kevalameso ceva ukkassANubhAgasAmI hodi, kiMtu jassa taM saMtakammamatthi so vi sAmI hodi / taM saMtakammaM kassa hodi tti vutte edesu hodi tti jANAvaNaTuM uttarasuttaM bhaNadi taM khINakasAyavIdarAgachadumatthassa vA sajogikevalissa vA tassa veyaNA bhAvado ukkassA // 14 // sAdAvedaNIyaukassANubhAgaM baMdhiya khINakasAya-sajogi-ajogiguNahANANi uvagayassa veyaNIya ukassANubhAgo edesu guNaTThANesu labbhadi / suttamhi ajogiNideseNa viNA kadhamajogimhi ukkassANubhAgo hodi tti labbhade ?Na vidiya'vA'saddeNa taduvaladdhI, 'paMciMdiyassa vA' iccevamAIsu dvida 'vA'saddo vva vRttasamuccae tassa pavuttIdo tti ?' hodu' tatthataNa'vA'saddANaM samuccae pavuttI, tattha annnntthaabhaavaado| etthataNo puNa vidiya'vA' sado avuttasamuccae vaTTade, paDhama'vA'saddeNeva vuttasamuccayatthasiddhIdo / tado vidiya'vA'saddo ajogiggahaNaNimitto tti ghettavyo / adhavA, hodu NAma bidiya vA saddo vi vuttsmuccyho| ajogissa kathaM puNa gahaNaM hodi ? atthaavttiido|tN jahA-khINakasAya-sajogipragaTa kiyA gayA hai| kevala yahI jIva utkRSTa anubhAgakA svAmI hotA hai, yaha bAta nahIM hai; kintu jisa jIvake usakA sattva rahatA hai vaha bhI usakA svAmI hotA hai| usakA sattva kisake hotA hai, aisA pUchanepara ina jIvoMke usakA sattva hotA hai; yaha batalAneke liye AgekA sUtra kahate haiM usakA sattva kSINakaSAyavItarAga chadmasthake hotA hai athavA sayogikevalIke hotA hai, ataeva unake vedanIyakI vedanA bhAvakI apekSA utkRSTa hotI hai // 14 // sAtAvedanIyake utkRSTa anubhAgako bA~dhakara kSINakaSAya, sayogI aura ayogI guNasthAnako prApta hue jIvake ina guNasthAnoMmeM vedanIyakA utkRSTa anubhAga pAyA jAtA hai| zaGkA-sUtrameM ayogI padakA nirdeza kiye binA ayogikevalI guNasthAnameM utkRSTa anubhAga hotA hai, yaha kaise jAnA jAtA hai ? dvitIya vA zabdase usakA parijJAna hotA hai, yaha bhI yahA~ nahIM kahA jA sakatA hai, kAraNa ki 'paMciMdiyassa vA' ityAdirko meM sthita vA zabdake samAna dvitIya vA zabda ukta arthake samuccayameM pravRtta hai ? samAdhAna -paMciMdiyassa vA' ityAdikoMmeM sthita vA zabdoMkI pravRtti ukta arthake samuccayameM bhale hI ho, kyoMki, vahA~ unakA dUsarA artha nahIM hai| kintu yahA~ sthita dvitIya 'vA' zabda anukta arthake samuccayameM pravRtta hai, kyoMki, ukta samuccayarUpa arthakI siddhi prathama vA zabdase hI ho jAtI hai| ataeva dvitIya vA zabdako ayogikevalIkA grahaNa karaneke nimitta samajhanA caahiye| __ athavA, dvitIya vA zabda bhI ukta arthakA samuccaya karaneke liye hai| to phira ayogikebalIkA grahaNa kaise hotA hai aisA pUchanepara kahate haiM ki usakA grahaNa arthapattise hotA hai / 1. pratiSu 'hodi' iti paatthH| cha. 12-3 Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4, 2, 7, 15 gahaNaM suhANaM payaDINaM visohIdo kevalisamugdhAdeNa jogaNiroheNa vA aNubhAgadhAdo Natthi tti jANAvedi / khINakasAya-sajogIsu hidi-aNubhAgaghAdesu saMtesu' vi suhANaM payaDINaM aNubhAgaghAdo Natthi tti siddha ajogimhi dvidi-aNubhAgavajide suhANaM payaDINamukkassANubhAgo hodi tti atthAvattisiddhaM / suhumakhavagaukkassANu bhAga-dvidibaMdho pArasamuhuttametto, so kadhaM sajogi-ajogIsu labbhade ? Na ca bArasamuhuttamaMtare tadubhayaguNaTThANamuvagadANamuvalabbhade parado jovalabmadi tti vottu juttaM, veyaNIyakhettaveyaNAe ukkassiyAe saMtIe tasseva bhAvo NiyameNa ukkasso tti edeNa sutteNa saha virohAdo ? Na, palidovamassa asaMkhejadibhAgamettahidIsu dvidapadesANaM baMdhANubhAgasarUveNa pariNadANaM thovANamuvalaMbhAdo / kudo gavvade ? 'baMdhe ukkaDDadi' tti vynnaado| tavvadirittamaNukassA // 15 // sumagaM / evaM NAmA-godANaM // 16 // yathA-sUtrameM kSINakaSAya aura sayogikevalIkA grahaNa yaha prakaTa karatA hai ki zubha prakRtiyoMke anubhAgakA ghAta vizuddhi, kevalisamudghAta athavA yoganirodhase nahIM hotaa| kSINakaSAya aura sayogI guNasthAnoMmeM sthitighAta va anubhAgaghAtake honepara bhI zubha prakRtayoMke anubhAgakA ghAta vahA nahIM hotA, yaha siddha honepara sthiti va anubhAgase rahita ayAgI guNasthAnameM zubha prakRtiyoMkA utkRSTa anubhAga hotA hai, yaha arthApattise siddha hai| zaGkA-sUkSmasAmparAyika kSapakake utkRSTa anubhAga va sthitikA bandha bAraha muhUrta pramANa hotA hai, vaha sayogI aura ayogIke bhalA kaise pAyA jA sakatA hai| yadi kahA muhUrtoM ke bhItara hI una donoM guNasthAnoMko prApta hue jIvoMke vaha pAyA jAtA hai, Age nahIM pAyA jAtA; so yaha kahanA bhI ucita nahIM hai, kyoMki, "vedanIyakSetravedanAke utkRSTa honepara usIke usakA bhAva bhI niyamase utkRSTa hotA hai" isa sUtrake sAtha virodha hAgA ? samAdhAna nahIM, kyoMki bAMdhe gaye anubhAga svarUpase pariNata palyopamake asaMkhyAtaveM bhAga mAtra sthitiyoM meM sthita pradeza thor3e pAye jAte haiN| zaGkA-yaha kisa pramANase jAnA jAtA hai ? samAdhAna-vaha 'baMdhe ukkaDudi' isa vacanase jAnA jAtA hai| usase bhinna anutkRSTa vedanA hai // 15 // yaha sUtra sugama hai| isI prakAra nAma va gotra karmake viSayameM bhI kahanA cAhiye // 16 // 1. pratiSu 'saMtesu vihANaM' iti pAThaH / Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 7, 18.] ve yaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe sAmittaM [19 __ jasakitti-uccAgodANaM suhumasAMparAiyakhavagacarimasamae ukkassabaMdhuvalaMbhAdo / jahA ghAdikammANaM micchAiTTimhi ukkaTThasaMkiliTThammi ukkassANubhAgasAmittaM diNNaM tahA edAsiM kiNNa diJjade ? Na, tatthataNa ukasmasaMkileseNa suhapayaDINaM baMdhAbhAvAdo tatthataNaasuhapayaDiaNubhAgasaMtakammAdo vi carimasamayasuhumasAMparAiyeNa baddhasuhapayaDINamukkassANubhAgassa annNtgunnttuvlNbhaado| sAmitteNa ukassapade AuvaveyaNA bhAvado ukkassiyA kassa ? // 17 // sugamaM / aNNadareNa appamattasaMjadeNa sAgArajAgAratappAoggavisuddhaNa baddhallayaM jassa taM saMtakammamatthi // 18 // _ogAhaNAdIhi bhedAbhAvapaduppAyaNaTuM'aNNadareNa'itti bhaNidaM / appamattammi ceva ukassANubhAgabaMdho pamattammi Na hodi tti jANAvaNa8 'appamattasaMjadeNa'itti bhaNidaM / dasaNovajogasuttAvatthAsu ukkassANubhAgabaMdho Nasthi tti jANAvaNahU~ 'sAgAra-jAgAra'Ni kAraNa ki yaza kIrti aura uccagotrakA sUkSmasAmparAyika kSapakake antima samayameM utkRSTa bandha upalabdha hotA hai| zaGkA-jisa prakAra utkRSTa saMklezako prApta mithyAdRSTi jIvake ghAtiyA karmoke utkRSTa anubhAgakA svAmitva diyA gayA hai usI prakAra inakA kyoM nahIM diyA jAtA hai ? samAdhAna nahIM, kyoMki eka to mithyAdRSTike utkRSTa saMklezake dvArA zubha prakRtiyoMkA bandha nahIM hotaa| dUsare vahA~ ke azubha prakRtiyoMke anubhAgasattvako apekSA bhI antima samayavartI sUkSmasAmyarAyikake dvArA bAMdhA gayA zubha prakRtiyoMkA utkRSTa anubhAga anantaguNA pAyA jAtA hai, isalie una utkRSTa anubhAgakAsvAmitva mithyAtva guNasthAnameM nahIM diyA gayA hai| svAmitvase utkRSTa padameM Ayu karmakI vedanA bhAvakI apekSA utkRSTa kisake hotI hai ? // 17 // yaha sUtra sugama hai| sAkAra upayoga yukta, jAgRta aura usake yogya vizuddhiyukta anyatara jisa apramattasaMyatake dvArA AyukarmakA bandha hotA hai aura jisake isakA sattva hotA hai // 18 // __ avagAhanA Adise honevAlI vizeSatAkA abhAva batalAneke liye satrameM 'anyatara' pada kahA hai| apramatta guNasthAnameM hI utkRSTa anubhAgabandha hotA hai, pramatta guNasthAnameM vaha nahIM hotA; yaha jatalAneke liye 'apramatta saMyatake dvArA aisA kahA hai| darzanopayoga va supta avasthAoMmeM utkRSTa anubhAgakA bandha nahIM hotA, yaha batalAneke liye 'sAkAra upayoga sahita va Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 ] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [ 4, 2, 7, 16. so ko | avisohIe aisaMkileseNa ca Auassa baMdho' Natthi tti jANAvaNa 'tappA oggavisudveNa' itti bhaNidaM / jeNa baddho' Auassa ukkassANubhAgo so ukkassAbhAgassa sAmI hoditti jANAvaNaGkaM 'baddhallayaM' idi bhaNidaM / vidiyAdisamaesa baMdhavirahide ukasAbhAgo kiM hodi Na hodi ci pucchide jassa taM saMtakammamatthi soba ukassANubhAga sAmI hodi tti bhaNidaM / taM saMtakammaM kassa asthi ti pucchide imassatthi tti jANAvaNaTThamuttarasutaM bhaNadi taM saMjadassa vA aNuttaravimANavAsiyadevassa vA / tassa AuvaveNA bhAvado ukkassA // 16 // 'taM saMjadassavA' idi vRtte apuvva-aNiyaTTi suhumauvasAmagANaM uvasaMttakasAyANaM pamatta saMjadANaM ca gahaNaM / kathaM pamattasaMjadesu ukkassAraNubhAgasattuvaladdhI ? Na esa doso, Auassa ukassANubhAgaM baMdhiNa pamattaguNaM paDivaNNassa taduvalaMbhAdo / saMjadAsaMjadAdiTThamaguNaTThANajIvA ukassANubhAgasAmiNo kiNNa hoMti ? Na, ukkassA bhAgeNa saha jAgRta' aisA nirdeza kiyA hai / atyanta vizuddhi evaM atyanta saMklezase AyukA bandha nahIM hotA, yaha jatalAne ke liye 'usake yogya vizuddhise saMyukta' yaha kahA hai| jisane Ayuke utkRSTa anubhAgako bAMdhA hai vaha utkRSTa anubhAgakA svAmI hotA hai, yaha batalAne ke liye 'baddhallayaM' aisA sUtrameM nirdeza kiyA hai / bandhase rahita dvitIyAdika samayoMmeM kyA utkRSTa anubhAga hotA hai yA nahIM hotA aisA pUchane para jisake usakA sattva hai vaha bhI utkRSTa anubhAgakA svAmI hotA hai yaha kahA hai / usakA sattva kisake hotA hai, aisA pUchanepara amuka jIvake usakA sattva hotA hai, yaha batalAneke liye AgekA sUtra kahate haiM- usakA saca saMyatake hotA hai anuttaravimAnavAsI devake hotA hai ataeva usake Ayu karmakI vedanA bhAvakI apekSA utkRSTa hotI hai // 19 // 'vaha saMyatake hotA hai' aisA kahanepara apUrvakaraNa, anivRttikaraNa aura sUkSma sAmyarAyika upazAmakoMkA tathA upasAntakaSAya va pramattasaMyatoMkA grahaNa kiyA gayA hai / zaMkA - pramattasaMyatoM meM utkRSTa anubhAgakA sattva kaise pAyA jAtA hai ? sAmAdhAna -- yaha koI doSa nahIM hai, kyoMki, Ayuke utkRSTa anubhAgako bAMdhakara pramattasaMyata guNasthAnako prApta hue jIvake usakA sattva pAyA jAtA hai / zaMkA -- saMyatAsaMyatAdika nIceke guNasthAnoM meM sthita jIva utkRSTa anubhAgake svAmI kyoM nahIM hote ? 1 pratau 'baMdho' iti pAThaH / Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [21 4, 2, 7, 20.] veyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe sAmittaM AuvabaMdhe saMjadAsaMjadAdihehimaguNaTThANANaM gmnnaabhaavaado| ukkassANubhAgaM baMdhiya ovaTTaNAghAdeNa dhAdiya puNo heTThimaguNaTThANANi paDivaeNe saMte ukassANubhAge sAmittaM kiNNa hodi ti vutte Na, dhAdidassa aNubhAgau kssttvirohaado| ukassANubhAge baMdhe ovaTTaNAghAdo Natthi tti ke vi bhaNaMti / taNNa ghaDade, ukassAuaMbaMdhiya puNo taM dhAdiya micchattaM gaMtUNa aggidevesu uppaNNadIvAyaNeNa viyahicArAdo mahAbaMdhe AuaukkassANubhAgaMtarassa uvaDDapoggalamettakAlaparUvaNaNNahANuvavattIdo vaa| aNuddisAdiheTThimadevesu paDibaddhAue bajjhamANe ukkassANubhAgabaMdho Na hodi tti jANAvaNaTuM'aNuttaravimANavAsiyadevassa' itti bhaNidaM / ukkassANubhAgeNa saha tettIsAuaM vaMdhiya aNubhAgaM mottaNa hidIe ceva ovaTTaNAghAdaM kAdaNa sodhammAdisu uppaNNANaM ukkassabhAvasAmittaM kiNNa labbhade ? Na, viNA Auassa ukkassaTTidighAdAbhAvAdo / tavvadirittamaNukassA // 20 // sugamamedaM / samAdhAna-nahIM, kyoMki, utkRSTa anubhAgake sAtha Ayuko bAMdhanepara saMyatAsaMyatAdi adhastana guNasthAnoMmeM gamana nahIM hotaa| zaMkA--utkRSTa anubhAgako bAMdhakara use apavartanAghAtake dvArA ghAtakara pazcAt adhastana guNasthAnoMko prApta honepara utkRSTa anubhAgakA svAmI kyoM nahIM hotA ? samAdhAna--nahIM, kyoMki ghAtita anubhAgake utkRpTa honekA virodha hai| uskRSTa anubhAgako bAMdhanepara usakA apavartanAghAta nahIM hotA, aisA kitane hI prAcArya kahate haiN| kintu vaha ghaTita nahIM hotA, kyoMki, aisA mAnanepara eka to utkRSTa Ayuko bAMdhakara pazcAt usakA ghAta karake mithyAtvako prApta ho agnikumAra devoMmeM utpanna hue dvIpAyana munike sAtha vyabhicAra AtA hai, dUsare isakA ghAta mAne vinA mahAbandhameM prarUpita utkRSTa anubhAgakA dala pramANa antara bhI nahIM bana sktaa| anudiza Adi nIceke devoM se sambandha rakhanevAlo Ayuko bAMdhate hue utkRSTa anubhAgakA bandha nahIM hotA, yaha batalAneke liye 'anuttaravimAnavAsI devake' yaha kahA gayA hai| zaMkA--utkRSTa anubhAgake sAtha tetIsa sAgaropama pramANa Ayuko bAMdhakara anubhAgako chor3a kevala sthitike apavartanAghAtako karake saudharmAdi devoMmeM utpanna hue jIvoMke utkRSTa anubhAgakA svAmitva kyoM nahIM pAyA jAtA hai? samAdhAna--nahIM, kyoMki, [anubhAgaghAtake ] vinA AyukI utkRSTa sthitikA ghAta sambhava nahIM hai| usase bhinna usakI anutkRSTa vedanA hai // 20 // yaha sUtra sugama hai| Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 ] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4, 2, 7, 21. sAmitteNa jahaNNapade NANAvaraNIyaveyaNA bhAvado jahaNNiyA kassa ? // 21 // sugamamedaM / aNNadarassa khavagassa carimasamayachadumatthassa NANAvaraNIyaveyaNA bhAvado jahaNNA // 22 // ogAhaNAdivisesehi bhedAbhAvapaduppAyaNaTuM'aNNadarassa' itti bhaNidaM / akkhvgpddisehphlo'khvg'nnideso|khiinnksaayducrimsmypphuddihetttthimkhvgpddisehphlo 'carimasamayachadumatthassa' itti nniddeso| carimasamayasuhumasAparAiyajahaNNANubhAgabaMdhaM ghettUNa jahaNNasAmi tattha kiNNa parUvidaM ? Na, jahaNNANubhAgabaMdhAdo tatthataNasaMtANabhAgassa annNtgunnttuvlNbhaado| khINakasAyacarimasamae vi cirANANabhAgasaMtakammaM ceva ghettaNa jeNa jahaNNaM diNNaM teNa khINakasAyapaDhamasamae jahaNNasAmittaM dijjadu, cirANANubhAgasaMtakammattaM paDi bhedAbhAvAdo ti? Na esa doso, aNusamaovaTTaNAghAdeNa svAmitvase jaghanya padameM jJAnAvaraNIyakI vedanA bhAvakI apekSA jaghanya kisake hotI hai ? // 21 // yaha sUtra sugama hai| anyatara kSapaka antima samayavartI chadmasthake jJAnAvaraNIyakI vedanA bhAvakI apekSA jaghanya hotI hai // 22 // avagAhanAdika vizeSoMse utpanna vizeSatAkI avivakSA batalAne ke liye 'anyatara' padakA nirdeza kiyA hai| kSapaka padake nirdezakA prayojana akSapakoMkA pratiSedha karanA hai| kSINakaSAya guNasthAnake dvicarama samayavartI Adi adhastana kSapakoMkA niSedha karane ke liye 'antima samayavartI chanmasthake' aisA nirdeza kiyA hai| zaGkA antima samayavartI sUkSmasAmparAyikake jaghanya anubhAgabandhako grahaNakara vahA~ jaghanya svAmitva kyoM nahIM batalAyA ? samAdhAna nahIM, kyoMki, jaghanya anubhAga bandhakI apekSA vahA~ anubhAgakA sattva anantaguNA pAyA jAtA hai| zaGkA-kSINakaSAya guNasthAnake antima samayameM bhI cU~ki cirantana anubhAgake sattvako lekara hI jaghanya svAmitva diyA gayA hai ataeva kSINakaSAyake prathama samayameM bhI jaghanya svAmitva diyA jAnA cAhiye thA, kyoMki, cirantana anubhAgake sattvakI apekSA donoM meM koI bheda nahIM hai ? samAdhAna-yaha koI doSa nahIM hai,kyoMki, pratyeka samayameM honevAle apavartanAghAtake dvArA prati 1 apratau 'aogAhaNaNAdivisesohi' iti pAThaH / Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 7, 26.] veyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe sAmittaM [23 aNusamayamaNaMtaguNahINaM hodUNa khINakasAyacarimasamayapattANubhAgAdo tasseva paDhamasamayaaNubhAgassa aNaMtaguNadaMsaNAdo / tavvadirittamajahaNNA // 23 // * sugmmedN| evaM daMsaNAvaraNIya-aMtarAiyANaM // 24 // ghAdikammattaNeNa aNusamaovaTTaNAe ghAdaM pAvidUNa khINakasAyacarimasamae viNadvattaNeNa bhedaabhaavaado| sAmittaNa jahaNNapade veyaNIyaveyaNA bhAvado jahaNiyA kassa ? // 25 // sugamaM / aNNadarakhavagassa carimasamayabhavasiddhiyassa asAdAvedaNIyassa vedayamANassa tassa veyaNIyaveyaNA bhAvado jahaNNA // 26 // ogAhaNAdIhi visesAbhAvapaduppAyaNaphalo 'aNNadagssa' itti nniddeso| akkhavagapaDisehaphalo'khavagaNidemo / ducarimabhavasiddhiyAdipaDisehaphalo 'carimasamayabhavasiddhiyassa' samaya ananta guNAhIna hokara kSINakaSAyake antima samayako prApta hue anubhAgakI apekSA usI guNasthAnake prathama samayakA anubhAga anantaguNA dekhA jAtA hai| usase bhinna usakI ajaghanya vedanA hotI hai // 23 // yaha sUtra sugama hai| isI prakAra darzanAvaraNIya aura antarAyakI jaghanya aura ajaghanya vedanA kA kathana karanA cAhiye // 24 // kAraNa ki eka to ye donoM ghAtikarma honese jJAnAvaraNa kI apekSA inameM koI vizeSatA nahIM hai dUsare pratyeka samayameM honevAle apavartanAghAta ke dvArA ghAta hokara kSINakaSAyake antima samayameM vinaSTa hue anubhAgakI apekSA jJAnAvaraNase inameM koI vizeSatA nahIM hai / svAmitvase jaghanya padameM vedanIyakI vedanA bhAvakI apekSA jaghanya kisake hotI hai ? // 25 // yaha sUtra sugama hai| asAtAvedanIyakA vedana karanevAle antima samayavartI bhavasiddhika anyatara kSapakake vedanIyakI vedanA bhAvakI apekSA jaghanya hotI hai // 26 // avagAhanA Adise honevAlI vizeSatA yahA~ vivakSita nahIM yaha batalAneke liye sUtrameM 'anyatara' padakA nirdeza kiyA hai| kSapakake nirdezakA phala akSapakakA pratiSedha karanA hai / antima samayavartI bhavasiddhika kahanekA prayojana dvicarama samayavartI Adi bhavasiddhikoMkA pratiSedha karanA hai| Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4, 2, 7, 2 itti nni(so| bhavasiddhiyaducarimasamae jahaNNasAmittaM kiNNa dijjade ? Na, tattha caramasamayasuhamasAMparAieNa baddhasAdAveyaNIyaukassANubhAgasaMtakammassa atthittadasaNAdo / 'asAdavedagassa' itti visesaNaM kimadvaM kIrade ? sAdaM vedayamANassa ducarimasamae udayAbhAveNa viNAsidaasAdassa sAdukkassaM dharemANacarimasamayabhavasiddhiyassa vednniiyjhnnnnsaamittvirohaado| asAdaM vedayamANassa puNa veyaNIyANubhAgo jahaNNo hodi, udayAbhAveNa bhavasiddhiyadcarisamae viNasAdANabhAgasaMtattAdo khavagaseDIe bahuso ghAdaM pattaaNabhAgasahidaasAdAvedaNIyassa ceva bhavasiddhiyacarimasamayadaMsaNAdo / asAdaM vedayamANassa sajogibhagavaMtassa bhukkhA-tisAdIhi ekkArasaparIsahehi bAhijamANassa kadhaM Na bhuttI hoja ? Na esa doso, pANoyaNesu jAdatahAe samohassa maraNabhaeNa bhujaMtassa parIsahehi parAjiyassa kevalitavirohAdo / saMkilesAviNAbhAviNIe bhukkhAe dajjhamANassa vi kevalitaM jujjadi tti samANo doso ti Na paJcavaTeyaM, sagasahAyaghAdikammAbhAveNa NissattittamAvaNNaasAdAvedaNIyaudayAdo bhukkhA-tisANamaNuppattIe / Nipphalassa para zaMkA-dvicarama samayavartI bhavyasiddhikake jaghanya svAmitva kyoM nahIM diyA jAtA hai ? samAdhAna-nahIM, kyoMki, usake antima samayavartI sUkSmasAmparAyika dvArA bAMdhe gaye sAtAvedanIyake utkRSTa anubhAgakA sattva dekhA jAtA hai / zaMkA-'asAtAvedanIyakA vedana karanevAleke' yaha vizeSaNa kisaliye kiyA jArahA hai ? samAdhAna-[ nahIM, kyoMki ] jo sAtAvedanIyakA vedana kara rahA hai aura jisane dvicarama samayameM udayAbhAva honese asAtAvedanIyakA nAza kara diyA hai usa sAtAvedanIyake utkRSTa anubhAgako dhAraNa karanevAle antima samayavartI bhavasiddhikake vedanIyakA jaghanya svAmitva mAnane meM virodha AtA hai| parantu asAtAkA vedana karanevAleke vedanIyakA anubhAga jaghanya hotA hai, kyoMki eka to udayAbhAva honeke kAraNa bhavasiddhikake dvicarama samayameM sAtAvedanIyake anubhAga sattvakA vinAza ho jAtA hai aura dUsare kSapakazreNimeM bahuta bAra ghAtako prApta hue anubhAga sahita asAtAvedanIyakA hI bhavasiddhikake antima samayameM sattva dekhA jAtA hai / zaMkA-asAtAvedanIyakA vedana karanevAle tathA kSudhA tRSA Adi gyAraha parISahoM dvArA bAdhAko prApta hue aise sayogikevalI bhagavAnake bhojanakA grahaNa kaise nahIM hogA? samAdhAna-yaha koI doSa nahIM hai, kyoMki, jo bhojana-pAnameM utpanna huI icchAse mohayukta hai tathA maraNake bhayase jo bhojana karatA hai, ataeva parISahoMse jo parAjita huA hai aise jIvake kevalI honekA virodha hai / saMklezake sAtha avinAbhAva rakhanevAlI kSudhAse jalanevAleke bhI kevalIpanA bana jAtA hai, isa prakAra yaha doSa samAna hI hai; aisA bhI samAdhAna nahIM karanA cAhiye, kyoMki, apane sahAyaka ghAtiyA karmAkA abhAva ho jAnese azaktatAko prApta hue asAtAvedanIyake udayase kSudhA. va tRSAkI utpatti sambhava nahIM hai| Antama samayavartI bhava kara diyA hai usa sAtAra jisane dvicarama parAdha AtA hai| Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2,7, 26.] veyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe sAmittaM [25 mANapuMjassa samayaM paDi parisadaMtassa kadhaM udayavavaeso ? Na, jIva-kammavivegamesaphalaM daTTaNa udayassa phlttbbhuvgmaado| jadi evaM to asAdavedaNIyodayakAle sAdAvedaNIyassa udao Natthi, asAdAvedaNIyasseva udao asthi ti Na vattavyaM, sagaphalANupAyaNeNa doNaM pi sarisattuvalaMbhAdo ? Na, asAdaparamANUNaM va sAdaparamANaNaM sagasarUveNa nnijjraabhaavaado| sAdaparamANao asAdasarUveNa viNassaMtAvatthAe pariNamiNa viNassaMte dahaNa sAdAvedaNIyassa udo Natthi tti vuccade / Na ca asAdAvedaNIyassa eso kamo atthi, [asAda]-paramANUNaM sagasarUveNeva nnijjruvlNbhaado| tamhA dukkharUvaphalAbhAve vi asAdAvedaNIyassa udayabhAvo jujjadi tti siddhaM / zaMkA-binA phala diye hI pratisamaya nirjIrNa honevAle paramANusamUhakI udaya saMjJA kaise bana sakatI hai ? samAdhAna-nahIM, kyoMki, jIva va karmake vivekamAtra phalako dekhakara udayako phalarUpase svIkAra kiyA gayA hai| zaMkA-yadi aisA hai to asAtAvedanIyake udayakAlameM sAtAvedanIyakA udaya nahIM hotA, kevala asAtAvedanIyakA hI udaya rahatA hai aisA nahIM kahanA cAhiye, kyoMki apane phalako nahIM utpanna karanekI apekSA donoMmeM hI samAnatA pAyI jAtI hai| samAdhAna-nahIM, kyoMki, taba asAtAvedanIyake paramANuoMke samAna sAtAvedanIyake paramANuoMkI apane rUpase nirjarA nahIM hotii| kintu vinAza honekI avasthAmeM asAtArUpase pariNama kara unakA vinAza hotA hai yaha dekhakara sAtAvedanIyakA udaya nahIM hai, aisA kahA jAtA hai| parantu asAtAvedanIyakA yaha krama nahIM hai, kyoMki, taba asAtAke paramANuoMkI apane rUpase hI nirjarA pAyI jAtI hai| isa kAraNa dukharUpa phalake abhAvameM bhI asAtAvedanIyakA udaya mAnanA yuktiyukta hai, yaha siddha hotA hai| - vizeSArtha--sAdhAraNataH sAMsArika sukha aura duHkhakI utpattimeM sAtAvedanIya aura asAtAvedanIyakA udaya nimitta mAnA jAtA hai| sukhake sAtha sAtAvedanIyake udayakI aura dukhake sAtha asAtAvedanIyake udayakI vyApti hai / yaha vyApti ubhayataH mAnI jAtI hai / isalie yaha prazna uThatA hai ki kevalI jinake asAtAvedanIyakA udaya mAnanepara unake kSudhA, tRSA aura vyAdhi Adi janya bAdhA avazya hotI hogI, anyathA unake asAtAvedanIyakA udaya mAnanA niSphala hai| samAdhAna yaha hai ki koI bhI kArya bAhya aura antaraGga do prakArake kAraNoMse hotA hai| yahA~ mukhya kArya kSudhA janya bAdhA hai| yadi zarIrake liye bhojanakI AvazyakatA ho aura aisI avasthAmeM bhojanakI icchA ho to kSudhAjanya bAdhA hotI hai aura isameM asAtAvedanIyakA udaya kAraNa mAnA jAtA hai / kintu kevalI jinakA audArikazarIra trasa aura nigodiyA jIvoMse rahita paramazuddha hotA hai ataeva unake zarIrako bhojana pAnIkI AvazyakatA nahIM rahatI aura mohanIyakA abhAva ho jAnese unake bhojana aura pAnI grahaNa karanekI icchA bhI nahIM hotI, isalie Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMTaM [4, 2,7, 27. tavadirittamajahaNNA // 27 // sugm| sAmitteNa jahaNNapade mohaNIyaveyaNA bhAvado jahaNiyA kassa ? // 28 // sugamaM / aNNadarassa khavagassa carimasamayasakasAissa tassa mohaNIyaveyaNA bhAvado jahaNNA // 26 // aMtomu huttamaNusamayaovaTTaNAghAdeNa dhAdidasesaaNubhAgagahaNae 'carimasamayakasAissa' itti Niddi / sesaM sugama / tavvadirittamajahaNNA // 30 // sugamaM / sAmitteNa jahaNNapade AuaveyaNA bhAvado jahaNiyA kassa ? // 31 // unake kadAcit asAtAvedanIyakA udaya rahanepara bhI kSudhA-tRSAjanya bAdhA nahIM hotii| yahI kAraNa hai ki kevalI jinake kSudhAdijanya bAdhAkA abhAva kahA gayA hai| zeSa spaSTIkaraNa mUlameM kiyA hI hai| isase bhinna usakI ajaghanya vedanA hotI hai // 27 // . yaha sUtra sugama hai| svAmitvase jaghanya padameM mohanIyakI vedanA bhAvakI apekSA jaghanya kisake hotI hai // 28 // yaha sUtra sugama hai| antima samayavartI sakaSAya anyatara kSapakake mohanIyakI vedanA bhAvakI apekSA jaghanya hotI hai // 29 // antarmuhUrta kAlataka prati samaya apavartanAghAtake dvArA ghAta karanese zeSa rahe anubhAgakA grahaNa karaneke liye 'antima samayavartI sakaSAyake' isa padakA nirdeza kiyA hai| zeSa kathana sugama hai| __ isase bhinna usakI ajaghanya vedanA hotI hai // 30 // yaha sUtra sugama hai| ___ svAmitvase jaghanya padameM AyukI vedanA bhAvakI apekSA jaghanya kisake hotI hai ? // 31 // Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [27 4, 2, 7, 32.] veyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe sAmittaM sugamaM / aNNadareNa maNasseNa paMciMdiyatirikkhajoNieNa vA pariyattamANamajjhimapariNAmeNa apajuttatirikkhAuaM baddhallayaM jassa taM saMtakamma asthi tassa AuaveyaNA bhAvado jahaNNA // 32 // apajattatirikkhAuaM deva-NeraiyA Na baMdhaMti tti jANAvaNa maNasseNa 'paMciMdiyatirikkhajoNieNa vA' ti vuttaM / eiMdiya-vigaliMdiyA vi apajattatirikkhAuaM baMdhaMtA asthi, tattha jahaNNasAmittaM kiNNa dijjade ? Na, AuajahaNNANubhAgabaMdhakAraNapariNAmANaM tatthAmAvAdo / tattha Natthi tti kadhaM Navvade ? edamhAdo ceva suttAdo / aNusamayaM vaDDamANA hAyamANA ca je saMkilesa-visohiyapariNAmA te apariyattamANA NAma / jattha puNa hAidUNa pariNAmaMtaraM gaMtUNa ega-doAdisamaehi AgamaNaM saMbhavadi te pariNAmA pariyattamANA NAma / tehi aauaNbjjhdi| tattha ukkassA majjhimA jahaNNA tti tivihA pariNAmA / tattha aijahaNNA AuabaMdhassa AppAoggaM / aimahallA pi appAoggaM ceva, saabhaaviyaado| tattha dopaNaM viccAle TThiyA pariyattamANamajjhimapariNAmA yaha sUtra sugama hai| jo anyatara manuSya athavA paMcendriya tithaMca yonivAlA jIva parivartamAna madhyama pariNAmoMse aparyApta tiryaMca sambandhI prAyukA bandha karatA hai usake aura jisake isakA sattva hotA hai usake AyukI vedanA bhAvakI apekSA jaghanya hotI hai // 32 // aparyApta tiryaMca sambandhI Ayuko deva aura nArakI jIva nahIM bA~dhate yaha jatalAneke liye 'manuSya athavA paMcendriya tiyaca yonivAle' aisA kahA hai| zaMkA-ekendriya va vikalendriya jIva bhI aparyApta tiryacakI Ayuko bA~dhate haiM, isalie unameM jaghanya svAmitva kyoM nahIM diyA jAtA hai ? samAdhAna nahIM, kyoMki, unameM Ayuke jaghanya anubhAgake bandhameM kAraNabhUta pariNAmoMkA abhAva hai| zaMkA-unameM ve pariNAma nahIM hai, yaha kisa pramANase jAnA jAtA hai ? samAdhAna-isI sUtrase jAnA jAtA hai| prati samaya bar3hanevAle yA hIna honevAle jo saMkleza yA vizuddhirUpa pariNAma hote haiM ve aparivartamAna pariNAma kahe jAte haiN| kintu jina pariNAmoM meM sthita hokara tathA pariNAmAntarako prApta ho punaH eka do Adi samayoM dvArA unhIM pariNAmoMmeM Agamana sambhava hotA hai unheM parivartamAna pariNAma kahate haiN| unase AyukA bandha hotA hai| unameM utkRSTa, madhyama va jaghanyake bhedase ve pariNAma tIna prakArake haiN| inameM ati jaghanya pariNAma Ayubandhake ayogya haiM / atyanta mahAn pariNAma bhI Ayubandhake ayogya hI haiM, kyoMki, aisA svabhAva hai| kintu una donoMke madhyameM Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4, 2, 7, 33. vucaMti / tatthataNajahaNNapariNAmehi tappAoggavisesapaJcaehi jamapajjattatirikkhAuaM baddhabayaM tassa jahaNNANubhAgo hodi / jassa taM saMtakammaM tassa vi / tavvadirittamajahaNNA // 33 // sugamaM / sAmittaNa jahaNNapade NAmaveyaNA bhAvado jahaNiyA kassa ? // 34 // / sugamaM / aNNadareNa suhamaNigodajIvaapajuttaeNa hadasamuppattiyakammeNa pariyattamANamajjhimapariNAmeNa baddhallayaM jassa taM saMtakammamatthi tassa NAmaveyaNA bhAvado jahaNNA // 35 // ogAhaNAdivisesAbhAvapaduppAyaNahaM 'aNNadareNa' itti vuttaM / bAdareiMdiyaapajjattAdiuvarimajIvasamAsapaDisehaDhaM 'suhumaNigodajIvaapajjattaeNa' itti bhnnidN| uvarimajIvasamAsapaDiseho kima kIrade ? tattha jhnnnnaannbhaagaasNbhvaado| taM jahA-Na tAva tattha avasthita pariNAma parivartamAna madhyama pariNAma kahalAte haiN| unameM jaghanya pariNAmoMse tatprAyogya vizeSa kAraNoM dvArA jisane aparyApta sambandhI tiryaca Ayuko bA~dhA hai usake AyukA jaghanya anubhAga hotA hai, tathA jisake ukta anubhAgakA sattva hotA hai usake bhI AyukA jaghanya anubhAga hotA hai isase bhinna usakI ajaghanya vedanA hotI hai // 33 // yaha sUtra sugama hai| svAmitvase jaghanya padameM nAmakarmakI vedanA bhAvakI apekSA jaghanya kisake hotI hai ? // 34 // yaha sUtra sugama hai, hatasamutpattika karmavAlA anyatara jo sUkSma nigoda aparyAptaka jIva parivartamAna madhyama pariNAmoMke dvArA nAma karmakA bandha karatA hai usake aura jisake isakA sattva hotA hai usake nAma karmakI vedanA bhAvakI apekSA jaghanya hotI hai // 35 // avagAhanA Adise honevAlI vizeSatA yahA~ vivakSita nahIM hai yaha batalAneke liye 'anyatara' pada kahA hai| bAdara ekendriya aparyApta Adi Ageke jIvasamAsoMkA pratiSedha karaneke liye 'sUkSma nigoda aparyAptaka jIvake dvArA' aisA kahA hai| zaMkA-Ageke jIvasamAsoMkA pratiSedha kisaliye karate haiN| samAdhAna - cUMki unameM jaghanya anubhAgakI sambhAvanA nahIM hai, ataH unakA pratiSedha karate Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 7, 37.] veyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe sAmittaM [ 29 savvavisuddhesu jahaNNasAmittaM, appasatthapayaDiaNubhAgAdo annNtgunnpstthannNtgunnvddddippsNgaado| Na savvasaMkilihesu vi, aitivvasaMkileseNa asuhANaM payaDINamaNubhAgavaDDippasaMgAdo / Na pariyattamANamajjhimapariNAmesu vi jahapaNasAmittaM saMbhavadi, suhamaNigodajIvaapajjattapariyattamANamajjhimapariName hito aNaMtaguNehi jhnnnnbhaavaannvvttiido| 'hadasamuppattiyakammeNa' itti vutte puvvillamaNubhAgasaMtakammaM savvaM ghAdiya aNaMtaguNahINaM kAdaNa 'hideNa' itti vuttaM hodi / tattha jahaNNakassapariNAmaNirAkaraNahaM 'pariyattamANamajhimapariNAmaNa' itti vuttN| jeNa taM baddhaM jassa taM saMtakammamatthi tassa NAmavedaNA bhAvado jahaNNA / tavvadirittamajahaNNA // 36 // sugamaM / sAmitteNa jahaNNapade godavedaNA bhAvado jahaNiyA kassa ? // 37 // sugamaM / haiM / yathA-ukta jIvasamAsAMmeMse sarvavizuddha jIvoMmeM to jaghanya svAmitva bana nahIM sakatA, kyoMki, aisA honepara prazasta prakRtiyoM ke anubhAgase anantaguNe prazasta prakRtiyoM ke anubhAgameM anantaguNI vRddhikA prasaMga AtA hai| sarvasaMkliSTa jIvoMmeM bhI vaha nahIM bana sakatA, kyoMki, ati tIvra saMklezake dvArA azubha prakRtiyoMke anubhAgameM vRddhikA prasaMga AtA hai| parivartamAna madhyama pariNAma yukta jIvAmeM bhI jaghanya svAmitva sambhava nahIM hai, kyoMki, sUkSma nigoda apayoptaka jIvake parivartamAna madhyama pariNAmoMkI apekSA una jIvoMke pariNAma anantaguNe hote haiM, isaliye ve jaghanya nahIM ho skte| 'hatasamutpattikakarmavAle' aisA kahanepara pUrvake samasta anubhAgasattvakA ghAta karake aura use bhanantaguNA hIna karake sthita hue jIvake dvArA, yaha abhiprAya samajhanA caahiye| sUtra meM jaghanya aura utkRSTa pariNAmoMkA nirAkaraNa karaneke liye 'parivartamAna madhyama pariNAmoMke dvArA' aisA nirdeza kiyA hai / jisane ukta anubhAgako bA~dhA hai va jisake usakA sattva hai usake nAmakarmakI vedanA bhAvakI apekSA jaghanya hotI hai| isase bhinna usakI ajaghanya vedanA hotI hai // 36 // yaha sUtra sugama hai| svAmitvase jaghanya padameM gotrako vedanA bhAvakI apekSA jaghanya kisake hotI hai ? // 37 // yaha sUtra sugama hai| Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [ 4, 2, 7, 38. .... aNNadareNa bAdarateu-vAujIveNa savvAhi pajattIhi pajattayadeNa sAgArajAgArasavvavisuddhaNa hadasamuppattiyakammeNa uccAgodamubvellidUNa NIcAgodaM baddhallayaM jassa taM saMtakammamatthi tassa godaveyaNA bhAvado jahaNNA // 38 // 'bAdarateu-vAujIva' Nideso kima kIrade 1 tattha baMdhavivajjiyamuccAgodaM NIcAgodAdo suhatteNeNa mahallANubhAgamuvvelliya gAlaNaDaM / 'savvAhi pajjattIhi pajjattayadeNa' itti NiddesoapajjattakAle savvukassavisohI Natthi tti pajjattakAlasavvukassavisohINaM gahaNaNimitto / sogAra-jAgAraddhAsu ceva savvukkassavisohIyo savvukkassasaMkilesA ca hoMti tti jANAvaNaTuM 'sAgAra-jAgAraNiddeso kdo| savvukkahavisohIe ettha kiM paojaNaM ? bahudaraNIcAgodANabhAgaghAdo paojaNaM / evaMvihassa godaveyaNA bhAvado jahapaNA / tavvadirittamajahaNNA // 36 // sugama / evaM sAmittaM sagaMtokkhittaTTANasaMkhAjIvasamudAhArANiogaddAraM samattaM / saba paryAptiyoMse paryApta hue, sAkAra upayogase saMyukta, jAgRta, sarvavizuddha evaM hatasamutpattikakarmavAle jisa anyatara bAdara tejakAyika yA vAyukAyika jIvake ucca gotrakI udvelanA hokara nIca gotrakA bandha hotA hai va jisake usakA sattva hotA hai usake gotrakI vedanA bhAvakI apekSA jaghanya hotI hai / / 38 // zaMkA-bAdara tejakAyika va vAyukAyika jIvoMkA nirdeza kisaliye kiyA hai ? samAdhAna-unameM bandhako prApta na honevAle evaM nIca gotrakI apekSA zubha rUpa honese vizAla anubhAga yukta ucca gotrakI udvelanA karake galAneke liye ukta jIvoMkA nirdeza kiyA hai| cU~ki aparyAptakAlameM sarvotkRSTa vizuddhi nahIM hotI hai ataH paryAptakAlameM honevAlI vizu. ddhiyoMkA grahaNa karaneke liye 'saba paryAptiyoMse paryApta hue' isa padakA nirdeza kiyA hai| sAkAra upayoga va jAgRta samayameM hI sarvotkRSTa vizuddhiyA~ va sarvotkRSTa saMkleza hote haiM, yaha jatalAneke liye 'sAkAra upayoga yukta va jAgRta' isa padakA nirdeza kiyA hai / zaMkA-yahA~ sarvotkRSTa vizuddhikA kyA prayojana hai ? / samAdhAna-nIca gotrake bahutara anubhAgakA ghAta karanA hI usakA prayojana hai / ukta lakSaNoMse saMyukta jIvake gotrakI vedanA bhAvakI apekSA jaghanya hotI hai| isase bhinna usakI ajaghanya vedanA hotI hai / / 36 // yaha sUtra sugama hai ? isa prakAra apane bhItara sthAna, saMkhyA va jIvasamudAhAra anuyogadvAroMko rakhanevAlA svAmitta anuyogadvAra samApta huaa| Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 7, 41.]. veyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe appAbahuaM ___ appAbahue tti tatya imANi tiNNi aNiyogadArANi-jahaNNapade ukkassapade jahaNNukassapade // 40 // ettha tiNi ceva aNiyogaddArANi hoMti, ega-dosaMjoge mottUNa tisNjogaadiinnmbhaavaado| savvatthovA mohaNIyaveyaNA bhAvado jahaNiyA // 41 // kudo ? apuvva-aNiyaTTikhavagaguNahANesu saMkhejasahassavAraM khaMDayaghAdeNa aNaMtaguNahINaM kAdaNa puNo phaddayANubhAgAdo aNaMtagaNahINabAdarakiTTisarUveNa kAdUNa puNo ' taM mohANubhAgaM bAdarakiTTigadaM jahaNNavAdarakiTTIdo aNaMtaguNahINasuhumakiTTisarUveNa kAdUNa puNo suhumasAMparAiyaguNahANammi aMtomuhuttakAlamaNaMtaguNahINakameNamaNusamayamovaTTiya suhumasAMparAiyacarimasamae udayagadahidIe aNubhAgassa ghnnaado| aNusamaovaTTaNA tti kerisI ? carimasamayaaNiyaTTiaNubhAgAdo suhumasAMparA iyapaDhamasamae aNubhAgo aNaMtaguNahINo hodi / vidiyasamae so ceva aNubhAgakhaMDayaghAdeNa viNA aNaMtaguNahINo hodi| puNo so ghAdidaseso tadiyasamae aNaMtaguNahINo hodi / evaM jAva suhumasAMparAiyacarimasamao tti NedavvaM / eso aNusamaovaTTaNaghAdo . alpabahutvakA prakaraNa hai| isameM ye tIna anuyogadvAra haiM-jaghanya padaviSayaka alpabahutva, utkRSTa padaviSayaka alpabahutva aura jaghanya utkRSTa padaviSayaka alpabahutva // 40 // yahA~ tIna hI anuyogadvAra hote haiM, kyoMki, eka aura do saMyogI bhaGgoMko chor3akara yahA~ trisaMyogI Adi bhaGgoMkA abhAva hai| bhAvakI apekSA mohanIyakI jaghanya vedanA sabase stoka hai // 41 // kyoMki apUrvakaraNa va anivRttikaraNa kSapaka guNasthAnoM meM saMkhyAta hajAra bAra kANDakaghAtake dvArA anubhAgako anantaguNA hIna karake, pazcAt spardhakagata anubhAgakI apekSA use anantaguNAhIna bAdara kRSTi rUpase karake, tatpazcAt bAdara kRSTigata ukta mohanIyake anubhAgako jaghanya bAdara kRSTikI apekSA anantaguNA hIna sUkSma kRSTirUpase karake, punaH sUkSmasAmparAyika guNasthAnameM antarmuhUrta kAlataka pratisamaya anantaguNahIna kramase apavartita karake sUkSmasAmparAyika guNasthAnake antima samayameM udayaprApta sthitike anubhAgakA yahA~ grahaNa kiyA gayA hai| .. zaMkA--prati samaya apavartanA kisa prakArakI hotI hai ? samAdhAna-anivRttikaraNake antima samaya sambandhI anubhAgakI apekSA sUkSmasAmparAyikakA prathama samaya sambandhI anubhAga anantaguNA hIna hotA hai| usake dvitIya samayameM vahI anubhAga kANDakaghAtake binA anantaguNA hIna hotA hai| punaH ghAta karaneke bAda zeSa rahA vahI anubhAga tIsare samayameM anantaguNAhIna hotA hai isaprakAra sUkSmasAmparAyikake antima samayataka jAnanA cAhiye / isIkA nAma anusamayApavartanAghAta hai| Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4, 2, 7, 42. NAma / eso aNubhAgakhaMDayaghAdo tti kiNNa vuccade ? Na, pAraddhapaDhamasamayAdo aMtomuhattaNa kAleNa jo ghAdo Nippajadi so aNubhAgakhaMDayaghAdo NAma, jo puNa ukkIraNakAleNa viNA egasamaeNeva padadi sA aNusamaovaTTaNA / aNNaM ca, aNusamovaTTaNAe NiyameNa aNaMtA bhAgA hammaMti, aNubhAgakhaMDayaghAde puNa patthi eso Niyamo, chavvihahANIe khNddyghaaduvlNbhaado| aMtarAiyaveyaNA bhAvado jahaNiyA aNaMtaguNA // 42 // khoNakasAyakAlabhaMtare jadi vi aMtarAiyaaNubhAgo aNusamayaovaTTaNAe ghAdaM patto to vi eso aNaMtaguNo, suhama-bAdarakiTTIhiMto aNaMtaguNaphadda ysruuvttaado| aNubhAgakhaMDayaghAdehi aNusamaovaTTaNAghAdehi ca doNNaM kammANaM sarisatte saMte kimaTTa ghAdidasesANabhAgANaM visarisattaM ? Na esa doso, saMsArAvatthAe savvattha lobhasaMjalaNANubhAgAdo vIriyaMtarAiyANubhAgassa annNtgunnttuvlNbhaado| thovANubhAgapayaDIe dhAdidasesANubhAgo thovo hodi, mahallANubhAgapayaDIe ghAdidasesANubhAgo bahuo ceva hodi / zaMkA--ise anubhAgakANDakaghAta kyoM nahIM kahate ? samAdhAna-nahIM, kyoMki, prArambha kiye gaye prathama samayase lekara antarmuhUrta kAlake dvArA jo ghAta niSpanna hotA hai vaha anubhAgakANDakaghAta hai, parantu utkIraNakAlake binA eka samaya dvArA hI jo ghAta hotA hai vaha anusamayApavartanA hai| dUsare, anusamayApavartanAmeM niyamase ananta bahubhAga naSTa hotA hai, parantu anubhAgakANDakaghAtameM yaha niyama nahIM hai, kyoMki, chaha prakArakI hAni dvArA kANDakaghAtakI upalabdhi hotI hai| vizeSArtha--yahA~ anubhAga kANDakaghAta aura anusamayApavartanA ina donoMmeM kyA antara hai isapara prakAza DAlA gayA hai| kANDaka porako kahate haiN| kula anubhAgake hisse karake eka eka hissekA phAlikramase antarmuhUrtakAla dvArA abhAva karanA anubhAga kANDakaghAta kahalAtA hai aura prati samaya kula anubhAgake ananta bahubhAgakA abhAva karanA anusamayApavartanA kahalAtI hai| mukhyarUpase yahI ina donoMmeM antara hai| usase bhAvakI apekSA antarAyakarmakI jaghanya vedanA anantaguNI hai // 42 // kSINakaSAyake kAlake bhItara yadyapi antarAya karmakA anubhAga anusamayApavartanAke dvArA ghAtako prApta huA hai to bhI yaha mohanIyake jaghanya anubhAgase anantaguNA hai, kyoMki vaha mohanIyakI sUkSma aura bAdara kRSTiyoMkI apekSA anantaguNe spardhakarUpa hai| zaMkA--anabhAgakANDakaghAta aura anasamayApavartanAghAtake dvArA donoM karmoM meM samAnatAke honepara ghAta karaneke bAda zeSa rahe anubhAgoMmeM visadRzatA kyoM pAI jAtI hai ? samAdhAna-yaha koI doSa nahIM hai, kyoMki, saMsAra avasthAmeM sarvatra saMjvalana lobhake anubhAgakI apekSA vIryAntarAyakA anubhAga anantaguNA upalabdha hotA hai| stoka anubhAgavAlI prakRtikA ghAta karaneke bAda zeSa rahA anubhAga stoka hotA hai aura mahAn anubhAgavAlI prakRtikA Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [33 4, 2, 7, 43. ] veyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe appAbahuaM teNa visarisattaM jujjde| __NANAvaraNIya-daMsaNAvaraNIyaveyaNA bhAvado jahaNiyAo do vi tullAo aNaMtaguNAo // 43 // ___ kadhaM doNNaM payaDINamaNabhAgassa dhAdidasesassa sarisattaM ? Na esa doso, saMsArAvatthAe samANANubhAgANamasuhattaNeNa samANANaM sarisattANubhAgadhAdANaM' dhAdidasesANubhAgANaM sarisattaM paDi virohAbhAvAdo / saMsArAvatthAe doNNaM payaDINamaNubhAgo sariso tti kadhaM Navvade ? kevalaNANAvaraNIyaM kevaladasaNAvaraNIyaM AsAdAvedaNIyaM vIriyaMtarAiyaM ca cattAri vi tullANi tti cdushipdiymhaadNddysuttaado| savvamedaM jujjade kiM tu aMtarAiyajahaNNANubhAgAdo NANa-daMsaNAvaraNANubhAgANaM jahaNNANamaNaMtaguNattaM Na ghaDade, saMsArAvatthAe aNubhAgeNa samANANaM aNubhAgakhaMDaya-aNusamayaovaTTaNAghAdeNa sarisANaM visarisattavirohAdo' tti ? hodi sarisattaM jadi savvaghAdittaNeNa vIriyaMtarAiyaM kevalaNANa-daMsaNAvaraNIehiM samANaM, Na ca evaM tado jeNa vIriyaMtarAiyaM desaghAdilakkhaNaM teNa ghAta karaneke bAda zeSa rahA anubhAga bahuta hI hotA hai / isa kAraNa donoMmeM visadRzatA bana jAtI hai| usase bhAvakI apekSA jJAnAvaraNIya va darzanAvaraNIyakI jaghanya vedanAyeM donoM hI paraspara tulya hokara anantaguNI haiM // 43 // zaMkA--ghAta karaneke bAda zeSa rahe ina donoM prakRtiyoMke anubhAgameM samAnatA kisa kAraNase hai ? samAdhAna-yaha koI doSa nahIM hai, kyoMki, saMsAra avasthAmeM ye donoM prakRtiyA~ samAna anubhAgavAlI haiM, azubha svarUpase samAna haiM evaM samAna anubhAgaghAtase saMyukta haiM ataH ukta donoM prakRtiyoMke ghAta karaneke bAda zeSa rahe anubhAgoMke samAna hone meM koI virodha nahIM aataa| zaMkA--saMsAra avasthAmeM ina donoM prakRtiyoMkA anubhAga samAna hotA hai, yaha kisa pramANase jAnA jAtA hai| ___ samAdhAna--"kevalajJAnAvaraNIya, kevaladarzanAvaraNIya, asAtAvedanIya aura vIryAntarAya ye cAroM hI prakRtiyA~ tulya haiM" isa cauMsaTha padavAle mahAdaNDakasUtrase jAnA jAtA hai| zaMkA-yaha saba to bana jAtA hai, kintu antarAyake jaghanya anubhAgakI apekSA jJAnAvaraNa aura darzanAvaraNakA jaghanya anubhAga anantaguNA hotA hai yaha nahIM banatA, kyoMki, ye tInoM karma saMsAra avasthAmeM anubhAgakI apekSA samAna haiM tathA anubhAgakANDakaghAta va anusamayApevartanAghAtakI apekSA bhI samAna haiM ataeva unake visadRza hone meM virodha AtA hai ? samAdhAna-yadi vIryAntarAya karma sarvaghAtirUpase kevalajJAnAvaraNa aura kevaladarzanAvaraNake samAna hotA to ina tInoMmeM samAnatA anivArya thii| parantu aisA hai nhiiN| ataeva cU~ki vIryA 1 apratau 'ttarisaNubhAgaghAdANaM' papratau sarisattANabhAgadhAdANaM iti paatthH| 2 apratau 'virohodi tti' iti pAThaH / cha. 12-5 Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDaM [2, 7, 26.44, eraMDadaMDao'vva asArattAdo bahugaM dhAdijjadi, kevalaNANa-dasaNAvaraNIyANi puNa savvaghAdINi vajjaselo vva NikAcidattAdo bahugaM Na dhAdijjati / teNa aMtarAiyajahaNNANubhAgAdo NANadaMsaNAvaraNIyajahaNNANubhAgANamaNaMtaguNattaM jujjade / . AuvavedaNA bhAvado jahaNiyA aNaMtaguNA // 44 // maNuseNa vA paMciMdiyatirikkhajoNieNa vA pariyattamANamajhimapariNAmeNa vaddhamapajjattatirikkhAuamaNubhAgeNa jahaNNaM / edaM tehiMto aNaMtaguNaM / kudo ? NANa-daMsaNAvaraNIyaaNubhAgo vva khaMDayaghAdehi aNusamaovaTTaNAghAdehi ca khavagaseDIe apttaannubhaagdhaadttaado| godaveyaNA bhAvado jahaNiyA aNaMtaguNA // 45 // bAdarateu-vAupajjattaesu savvavisuddhesu hadasamuppattiyakammesu ovvaTTidauccAgodesu godANubhAgo jahaNNo jAdo' / ettha jadi vi saMkhejjasahassANubhAgakhaMDayANi padidANi to vi ghAdidasesANubhAgo AuajahaNNANubhAgAdo aNaMtaguNo hodi / 'savvukkassatiri kkhAuaaNubhAgAdo savvukkassaNIcAgodANubhAgo aNaMtaguNo'tti causadvipadiyadaMDae ntarAya karma dezaghAtI lakSaNavAlA hai isakAraNa vaha eraNDadaNDake samAna niHsAra honese bahuta ghAtA jAtA hai, kintu kevalajJAnAvaraNa aura kevaladarzanAvaraNa sarvaghAtI haiM ataH ve vanazailake samAna niviDarUpase bandhako prApta honeke kAraNa bahuta nahIM pAte jAte haiM isaliye antarAyakarmake jaghanya anubhAgakI apekSA jJAnAvaraNa aura darzanAvaraNake jaghanya anubhAgakA anantaguNA honA ucita hI hai| unase bhAvakI apekSA AyukarmakI jaghanya vedanA anantaguNI hai||44|| manuSya athavA paMcendriya tiryaMca yonivAle jIvake dvArA parivartamAna madhyama pariNAmoMse bA~dhI gaI aparyApta tiryaMca sambandhI Ayu anubhAgakI apekSA jaghanya hotI hai| yaha uparyukta donoM karmoM ke jaghanya anubhAgase anantaguNI hai, kyoMki, jisa prakAra kSapakaNimeM jJAnAvaraNa aura darzanAvaraNakA anubhAga kANDakaghAta va anusamayApavartanAghAtake dvArA ghAtako prApta hotA hai usaprakAra unake dvArA AyukarmakA anubhAga ghAtako nahIM prApta hotaa| usase bhAvakI apekSA gotrakarmakI jaghanya vedanA anantaguNI hai // 45 // jo sarvavizuddha haiM, hatasamutpattikakarmA haiM aura jinhoMne ucca gotrakA apavartanAghAta kiyA hai aise bAdara tejakAyika va vAyukAyika paryApta jIvoMmeM gotra karmakA anubhAga jaghanya hotA hai| yahA~ yadyapi saMkhyAta hajAra anubhAgakANDakaghAta hue haiM to bhI gotrakarmakA ghAta karaneke bAda zeSa rahA anubhAga Ayuke jaghanya anubhAgakI apekSA anantaguNA hai| yataH catuHSaSThipadika daNDakameM "sarvotkRSTa tiryagAyuke anubhAgase sarvotkRSTa nIca gotrakA anubhAga anantaguNA hai" aisA kahA . 1 apratau 'edaMDadaMDo' iti paatthH| 2 apratau 'godANabhAgo jahaNNejjAdo' iti pAThaH / Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 7, 47.] veyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe appAbahuaM [ 35 bhaNidaM / teNa Ausassa jahaNNANubhAgabaMdhAdo NIcAgodassa jahaNNANubhAgabaMdho aNaMtaguNo tti nnvvde| tatto NIcAgodajahaNNANubhAgo aNaMtaguNo, vitttthaannsNtkmmttaado| NAmaveyaNA bhAvado jahaNiyA aNaMtaguNA // 46 // ___suhumaNigodajIvaapajjattayammi hadasamuppattiyakammammi pariyattamANamajjhimapariNAmammi NAmakammANubhAgassa jahaNNaM jAdaM / eso aNubhAgo NIcAgodajahaNNANubhAgAdo annNtgunno| kudo ? jasakittiyAdINaM suhapayaDINamaNubhAgassa savvattha NIcAgodANubhAgAdo' aNaMtaguNassa visohIe ghaadidaabhaavaado| aisaMkilesaM NedaNa suhapayaDINamaNubhAgeghAdide vi Na lAbho atthi, saMkileseNa ajasakittiyAdiasuhapayaDINamaNubhAgassa buddddidNsnnaado| pariyattamANamajjhimapariNAmehi suhAsuhapayaDINamaNubhAgamahallavaDDi-hANoNamaNimittehi pariNadassa teNa sAmittaM diNNaM / tado bahubaDDi-hANINamabhAvAdo NAmaveyaNAbhAvo aNaMtaguNo tti siddhaM / vedaNIyavedaNA bhAvado jahaNiyA aNaMtaguNA // 47 // vedaNIyANubhAgo khavagaseDIe saMkhejasahassaaNubhAgakhaMDayaghAdehi ghAdaM patto tti gayA hai, ataH isase jAnA jAtA hai ki Ayuke jaghanya anubhAgabandhakI apekSA nIcagotrakA jaghanya anubhAgabandha anantaguNA hai| usase nIcagotrakA jaghanya anubhAga anantaguNA hai, kyoMki, vaha dviHsthAna satkarmarUpa hai| usase bhAvakI apekSA nAma karmakI jaghanya vedanA anantaguNI hai // 46 // hatasamutpattikarmA aura parivartamAna madhyama pariNAmoMse saMyukta jo sUkSma nigoda labdhyaparyApta jIva hai usake nAma karmakA anubhAga jaghanya hotA hai| yaha anubhAga nIcagotrake jaghanya anubhAgakI apekSA anantaguNA hotA hai, kyoMki, sarvatra nIcagotrake anubhAgase anantaguNA jo yazaHkIrti Adi zubha prakRtiyoMkA anubhAga hotA hai usakA vizuddhike dvArA ghAta nahIM hotaa| ati saklazako prApta karAkara zubha prakRtiyoMke anubhAgakA ghAta karAnepara bhI koI lAbha nahIM hai, kyoMki, saMklezase ayaza kIrti Adi azubha prakRtiyoMke anubhAgameM vRddhi dekhI jAtI hai| isIliye jo parivartamAna madhyama pariNAma zubhAzubha prakRtiyoMke anubhAgakI mahAn vRddhi va hAnimeM nimitta nahIM par3ate unase pariNata hue.jIvako usakA svAmI batalAyA hai / ataeva bahuta vRddhi va hAnikA abhAva honese nAma karmakI vedanA bhAvataH gotrakarmakI apekSA anantaguNI hotI hai, yaha siddha hotA hai| usase bhAvakI apekSA vedanIya karmakI jaghanya vedanA anantaguNI hai // 47 // zaMkA-yataH vedanIya karmakA anubhAga kSapakazreNimeM saMkhyAta hajAra anubhAgakANDakaghAtoMke 1 apratau 'NIcAgodANuvalaMbhAdo' iti pAThaH / Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [ 4, 2, 7, 48 36 ] cirANANubhAgAdo anaMtaguNahINo ajogi' carimasamae egaNiseyamavalaMbiya dvido kathaM NAmANubhAgAdo apa' takhavagaseDighAdAdo saMsArijIvakhaMDayaghAdehi mukkassaM pekkhidUNa anaMtaguNahINattamAvaNNAdo arNataguNo hojja 1 aNNaM ca vedaNIya ukkassANubhAgAdo asAdasaNidAdo saMsArAtthAe jasakittiukkassANubhAgo anaMtaguNo, so kathaM saMsArikhaMyavAdehi khavagaseDimmi ghAdaM pattaasAdAvedaNIyANumAgAdo anaMtaguNahINo kIrade ! Na esa doso, Na kevalamakasAyapariNAmo ceva aNubhAgaghAdasta kAraNaM, kiMtu payaDigayasattisavvapekkho pariNAmo aNubhAgaghAdassa kAraNaM / tattha vi pahANamaMtaraMgakAraNaM, tamhi kasse saMte bahiraMgakAraNe thove vi bahuaNubhAgaghAdadaMsaNAdo, aMtaraMgakAraNe thove saMte bahiraMgakAraNe bahue saMte vi bahuaNubhAgaghAdANuvalaMbhAdo / tado NAmANubhAgaghAdaaMtaraMgakAraNAdo vedaNIyANubhAgaghAdaaMtaraMgakAraNamaNaMtaguNahINamidi NAmajahaNNANubhAgAdo vedaNIyajahaNNANubhAgassa anaMtaguNattaM jujade / evaM jahaNNaappA bahuaM samattaM / ukkassapadeNa savvatthovA AuvaveyaNA bhAvado ukkassiyA // 48 // kudo ? bhavadhAraNamettakaJjakAritAdo / dvArA ghAtako prApta ho cukA hai isalie jo cirantana anubhAgakI apekSA anantaguNAhIna hotA huA ayogikevalI ke antima samaya meM eka niSekakA avalambana lekara sthita hai vaha bhalA jo kSapakazreNimeM ghAtako nahIM prApta huA hai aura jo saMsArI jIvoMke kANDakaghAtoMke dvArA apane utkRSTa anubhAgakI apekSA anantaguNAhIna hai, aise nAmakarmake jaghanya anubhAgase anantaguNA kaise ho sakatA hai ? dUsare, saMsAra avasthAmeM yazaH kIrtikA utkRSTa anubhAga asAta saMjJAvAle vedanIyake utkRSTa anubhAga se anantaguNA hotA hai aisI avasthAmeM vaha kSapakazreNimeM saMsArI jIvoMke kANDakaghAtoMke dvArA ghAtako prApta hue asAtAvedanIyake anubhAgakI apekSA anantaguNAhIna kaise kiyA jA sakatA hai ? samAdhAna - yaha koI doSa nahIM hai, kyoMki, kevala akaSAya pariNAma hI anubhAgaghAtakA kAraNa nahIM hai, kintu prakRtigata zaktikI apekSA rakhanevAlA pariNAma anubhAgaghAtakA kAraNa hai / usameM bhI antaraMga kAraNa pradhAna hai, usake utkRSTa honepara bahiraMga kAraNake stoka rahanepara bhI anubhAga ghAta bahuta dekhA jAtA hai / tathA antaraMga kAraNake stoka honepara bahiraMga kAraNa ke bahuta hote hue bhI anubhAgaghAta bahuta nahIM upalabdha hotA / yataH nAmakarmasambandhI anubhAgake ghAtake antaraMga kAraNakI apekSA vedanIya sambandhI anubhAgake ghAtakA antaraMga kAraNa anantaguNAhIna hai ataH nAmakarmake jaghanya anubhAgakI apekSA vedanIyake jaghanya anubhAgakA anantaguNA honA ucita hI hai isa prakAra jaghanya alpabahutva samApta huA / utkRSTa padakA avalambana lekara bhAvako apekSA Ayu karmakI utkRSTa vedanA sabase stoka hai // 48 // kyoM ki vaha bhavadhAraNa mAtra kAryako karanevAlI hai / 1 pratau jAge' iti pAThaH / 2 pratau 'pajjata' iti pAThaH / Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 7, 51.] veyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe appAbahuaM [ 37 _____NANAvaraNIya-dasaNAvaraNIya-aMtarAiyaveyaNA bhAvado ukkassiyAo tiNNi vi tullAo aNaMtaguNAo // 46 // kevalaNANa-daMsaNANaM samANattaNeNa tadAvaraNANubhAgassa vi hodu NAma samANattaM, kiM tu aMtarAiyANubhAgassa Na samANattaM juJjade kevalaNANa-daMsaNa-aNaMtavIriyANaM samANattAbhAvAdo tti 1 Na esa doso, kevalaNANa-dasaNa-aNaMtavIriyANaM samANattabbhuvagamAdo / kudo samANattaM Navvade ? edamhAdo ceva suttAdo / Na ca AvArayasattIe samANAe saMtIe tadAvaraNijANaM visarisattaM juJjade, virohaado| kadhaM puNa AuaukkassANubhAgAdo aNaMtaguNattaM ? Na, aNtrNg-bhirNgpddibddhaannNtkjvlNbhaado| mohaNIyaveyaNA bhAvado ukassiyA aNaMtaguNA // 50 // kudo ? sAbhAviyAdo / Na ca sahAvo juttigoyaro, aggI dahaNo vi saMmAraNamicAdisu juttIe aNuvalaMbhAdo / NAmA-godaveyaNAo bhAvado ukkasiyAo do vi tullAo aNaMtaguNAo // 51 // bhAvakI apekSA jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya aura antarAyakI utkRSTa vedanAyeM tInoM hI tulya hokara AyukarmakI utkRSTa vedanAse anantaguNI haiM // 49 // __ zaMkA--yataH kevalajJAna aura kevaladarzana donoM hI samAna haiM ataH kevalajJAnAvaraNa aura kevaladarzanAvaraNake anubhAgameM bhI samAnatA rahI Ave kintu antarAyake anubhAgako inake samAna mAnanA ucita nahIM haiM, kyoMki, kevalajJAna, kevaladarzana aura anantavIryameM samAnatA nahIM hai| samAdhAna-yaha koI doSa nahIM hai, kyoMki, kevalajJAna, kevaladarzana aura anantavIryameM samAnatA svIkAra kI gaI hai| zaMkA-una tInoMmeM samAnatA hai yaha kisa pramANase jAnA jAtA hai ? samAdhAna-vaha isI sUtrase jAnA jAtA hai| aura AvArakazaktike samAna honepara unake dvArA AvaraNa karane yogya guNoMmeM asamAnatA mAnanA ucita nahIM hai, kyoMki, vaisA mAnane meM virodha AtA hai| . zaMkA-to phira Ayuke utkRSTa anubhAgakI apekSA unakA anubhAga anantaguNA hai yaha kaise sambhava hai ? samAdhAna-nahIM, kyoMki, antaraMga va bahiraMga kAraNoMse pratibaddha unake ananta kArya upalabdha hote haiM, isase jJAta hotA hai ki Ayuke utkRSTa anubhAgakI apekSA unakA anubhAga anantaguNA hai| usase bhAvakI apekSA mohanIyakI utkRSTa vedanA anantaguNI hai // 50 // kAraNa ki aisA svabhAva hai aura svabhAva yuktikA viSaya nahIM hotA, kyoMki, agni dAhajanaka hokara bhI mRtyudAyaka hai ityAdimeM koI yukti nahIM pAI jaatii| unase bhAvakI apekSA nAma va gotrakI utkRSTa vedanAyeM donoM hI tulya hokara anantaguNI haiM // 51 // Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 ] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [ 4, 2, 7, 52. kudo ? suhapaDittAdo / asuhapayaDiaNubhAgAdo suhapayaDINamaNubhAgo kimaDamataguNo Na, sAbhAviyAdo / na hi svabhAvAH paraparyanuyogAH / vedaNIveyaNA bhAvado ukassiyA anaMtaguNA // 52 // jasakitti uccAgodehiMto sAdAvedaNIyassa pasatthatamattAdo / _evamukkassANubhAgappA bahugaM samattaM / jahaNNu kassapadeNa savvatthovA mohaNIyaveyaNA bhAvado jaha NiyA // 53 // sugama / aMtarAiyaveyaNA bhAvado jahaNNiyA anaMtaguNA // 54 // sugamaM / NANAvaraNIya - daMsaNAvaraNIyaveyaNA bhAvado jahaNNiyAo do vi tullAo anaMtaguNAo // 55 // sugamaM / AuaveyaNA bhAvado jahaNiyA aNaMtaguNA // 56 // sugamaM / kyoMki, ye donoM zubha prakRti haiM / zaMkA-azubha prakRtiyoMke anubhAgase zubha prakRtiyoMkA anubhAga anantaguNA kyoM hai ? samAdhAna-- nahIM, kyoMki, vaisA svabhAva hai, aura svabhAva praznake viSaya nahIM huA karate / unase bhAvakI apekSA vedanIyakI utkRSTa vedanA anantaguNI hai // 52 // kAraNa ki yazaHkIrti aura uccagotrakI apekSA sAtAvedanIya atizaya prazasta hai / isa prakAra utkRSTa anubhAga alpabahutva samApta huA / jaghanya - utkRSTapadase bhAvakI apekSA mohanIyakI jaghanya vedanA sabase stoka hai / / 53 // yaha sUtra sugama hai / usase bhAvakI apekSA antarAyakI jaghanya vedanA anantaguNI hai // 54 // yaha sUtra sugama hai / usase bhAvakI apekSA jJAnAvaraNIya aura darzanAvaraNIyakI jaghanya vedanAyeM donoM hI tulya hokara anantaguNI haiM // 55 // yaha sUtra sugama hai / unase bhAvakI apekSA AyukI jaghanya vedanA anantaguNI hai / / 56 / / yaha sUtra sugama hai / Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 7, 63.] veyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe appAbahuaM [36 NAmaveyaNA bhAvado jahaNiyA aNaMtaguNA // 57 // godaveyaNA bhAvado jahaNiyA aNaMtaguNA // 58 // sugamaM / vedaNIyaveyaNA bhAvado jahaNiyA aNaMtaguNA // 56 // sugamaM / AuaveyaNA bhAvado ukkassiyA aNaMtaguNA // 60 // sugamaM / NANAvaraNIya-daMsaNAvaraNIya-aMtarAiyaveyaNA bhAvado ukkassiyA tiNNi vi tullAo aNaMtaguNAo // 61 // sugamaM / mohaNIyaveyaNA bhAvado ukkassiyA aNaMtaguNA // 62 // sugamaM / NAmA-godaveyaNAo bhAvado ukkassiyAo do vi tullAo annNtgunnaao|| 63 // sugamaM / usase bhAvakI apekSA nAmakarmakI jaghanya vedanA anantaguNI hai // 57 // usase bhAvakI apekSA gotrakarmakI jaghanya vedanA anantaguNI hai // 58 // yaha sUtra sugama hai| usase bhAvakI apekSA vedanIyakI jaghanya vedanA anantaguNI hai // 59 // yaha sUtra sugama hai| usase bhAvakI apekSA AyukI utkRSTa vedanA anantaguNI hai // 60 // yaha sUtra sugama hai| usase bhAvakI apekSA jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya aura antarAyakI utkRSTa vedanAyeM tInoM hI tulya hokara anantaguNI haiM // 61 // yaha sUtra sugama hai| unase bhAvakI apekSA mohanIyakI utkRSTa vedanA anantaguNI hai // 62 // yaha sUtra sugama hai| usase bhAvakI apekSA nAma va gotrakI utkRSTa vedanAyeM donoM hI tulya hokara anantaguNI haiM // 63 // yaha sUtra sugama hai| Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDaM [4,2,7, 64. veyaNIyaveyaNA bhAvado ukkassiyA aNaMtaguNA // 64 // sugamaM / evaM jahaNNukassappAbahuaM samattaM / (saMpahi mUlapayaDIo assidUNa jahaNNukassappAbahuaparUvaNaM kariya uttarapayaDIo assidaNa aNubhAgaappAbahuaparUvaNamuttarasuttaM bhaNadi sAdaM jasucca-de-kaM te-A-ve-maNa annNtgunnhiinnaa| o-miccha-ke-asAdaM vIriya-aNaMtANa-saMjalaNA // 1 // 'sAdaM'iti vutte sAdAvedaNIyaM ghettavvaM / 'jasa' idi vutte jasakittI gejhaa| kadhaM NAmegadeseNa NAmillavisayasaMpacao ? Na, deva-bhAmA-seNasaddehito baladeva-saccabhAmA-bhImaseNAdisu saMpacayadasaNAdo / Na ca logavavahAro cappalao, vavahArijamANassa cappalattAguvavattIdo / 'ucca' idi vutte uccAgodaM ghettavvaM / ettha virAmo kimaDhe kado ? jasakittiuccAgodANamaNubhAgo samANo tti jANAvaNaTuM / 'de'idi vutte devagadI ghettavvA / 'ka' unase bhAvakI apekSA vedanIyakI utkRSTa vedanA anantaguNI hai // 64 // yaha sUtra sugama hai| isaprakAra jaghanya-utkRSTa alpabahutva samApta huaa| aba mUla prakRtiyoMke Azrayase jaghanya-utkRSTa alpabahutvakI prarUpaNA karake uttara prakRtiyoMke Azrayase anubhAgake alpabahutvakI prarUpaNA karaneke liye uttara sUtra kahate haiM sAtAvedanIya, yaza-kIrti va uccagotra ye do prakRtiyA~, devagati, kArmaNa zarIra, tejasa zarIra, AhAraka zarIra, vaikriyika zarIra aura manuSyagati ye prakRtiyA~ uttarottara anantaguNI hIna haiM / audArika zarIra, mithyAtva, kevalajJAnAvaraNa-kevaladarzanAvaraNaasAtAvedanIya va vIryAntarAya ye cAra prakRtiyA~, anantAnubandhicatuSTaya aura saMjvalanacatuSTaya ye prakRtiyA~ uttarottara anantaguNI hIna haiM // 1 // 'sAdaM' aisA kahanepara sAtAvedanIyakA grahaNa karanA cAhiye / 'jasa' kahanase yazaHkIrtikA grahaNa karanA caahiye| zaMkA-nAmake eka dezase nAmavAlI vastukA bodha kaise ho sakatA hai ? samAdhAna- nahIM, kyoMki deva, bhAmA va sena zabdose kramazaH baladeva, satyabhAmA va bhImasenakA pratyaya hotA huA dekhA jAtA hai| yadi kahA jAya ki lokavyavahAra capala hotA hai, so bhI bAta nahIM hai, kyoMki, vyavahArakI viSayabhUta vastukI capalatA nahIM bana sktii| 'ucca' aisA kahanepara uccagotrakA grahaNa karanA caahiye| zaMkA-yahaoNpara virAma kisaliye kiyA gayA hai ? samAdhAna-yazaHkIrti aura uccagotrakA anubhAga samAna hai, yaha jatalAneke liye yahA~ virAma kiyA gayA hai| Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4,2, 7.1 gA0.] veyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe appAbahuaM [41 idi vutte kammaiyasarIraM ghettavvaM / 'te' idi bhaNide teyAsarIrassa gahaNaM / 'A'idi vutte AhArasarIrassa gahaNaM / 've' idi vutte veuvviyasarIrassa gahaNaM / 'maNu'Niddesso maNusagadigahaNaTTho / aNaMtaguNahINAo edAo uttasavvapayaDIo aNNoeNaM pekkhidaNa jahAkameNa aNaMtaguNahINAo / eso 'aNaMtaguNahINa'Niddeso uvari vi 'maMDraguppadeNa aNuvaTTade, kattha vi virAmAdo / 'o'Niddeso orAliyasarIragahaNaTTho / 'micchA'Nideso micchttkmmghnnnnimitto| 'ke tti Nideso kevalaNANAvaraNIya-kevaladasaNAvaraNIyANaM ghnnnnimitto| 'asAda'Niddeso asaadaavednniiyghnnttttho| 'vIriya'Niddeso vIriyaMtarAiyagahaNa nnimitto| edAsi caduNNaM payaDINamaNubhAgo sariso / ettha aNaMtaguNahINANuvuttIe abhAvAdo / tadaNaNuvuttIvi kudo Navvade ? edassa gAhAsuttassa vivaraNabhAveNa rciduvrimcunnnnisuttaado| 'aNaMtANu' ti Nideso aNaMtANuvaMdhiyacaukkagahaNaTTho / ettha lobhANamAge aNaMtaguNahINattamaNuvade Novarimesu / tesu vi lobhAdo mAyA visesahINA kodho visesahINo mANo visesahINo tti uvarimasutte pruuvijmaannttaado| "saMjalaNA' de' aisA kahanese devagatikA grahaNa karanA caahiye| 'ka' aisA kahanepara kArmaNa zarIrakA grahaNa karanA cAhiye / 'te' aisA kahanepara taijasa zarIrakA grahaNa karanA cAhiye / 'A' aisA kahanepara AhAraka zarIrakA grahaNa karanA cAhiye / 've' aisA kahanepara vaikriyika zarIrakA prahaNa karanA cAhiye |'mnnu' padakA nirdeza manuSyagatikA grahaNa karaneke liye kiyA gayA hai / ye uparyukta saba prakRtiyA~ uttarottara eka dUsarekI apekSA kramase anantaguNI hIna haiN| yaha anantaguNahIna padakA nirdeza meMDhaka utpatana nyAsase Age bhI anuvRtta hotA hai, kyoMki, kahIMpara virAma dekhA jAtA hai| 'o' padakA nirdeza audArika zarIrakA grahaNa karaneke liye kiyA hai| 'micchA' yaha nirdeza mithyAtva karmakA grahaNa karaneke nimitta hai / 'ke' padakA nirdeza kevala jJAnAvanaNa va kevaladarzanAvaraNakA prahaNa karane ke liye kiyA hai| 'asAda' padakA nirdeza asAtA vedanIyakA grahaNa karaneke liye hai / 'vIriya' padakA nirdeza vIryAntarAyakA grahaNa karaneke nimitta hai| ina cAra prakRtiyoMkA anubhAga samAna hai kyoMki, yahA~ 'anantaguNahInatA' kI anuvRttikA abhAva hai| zaMkA-usakI ananuvRttikA bhI parijJAna kisa pramANase hotA hai ? samAdhAna-isa gAthAsUtrake vivaraNarUpase race gaye Ageke cUrNisUtrase usakA parijJAna hotA hai| 'aNaMtANu' padakA nirdeza anantAnubandhicatuSTayakA grahaNa karaneke liye hai| yahA~ lobhake anubhAgameM anantaguNahIna padakI anuvRtti hotI hai| AgekI kaSAyoMmeM usakI anuvRtti nahIM hotii| unameM bhI lobhase mAyA vizeSa hIna hai, isase krodha vizeSa hIna hai, isase mAna vizeSa hIna hai 1 pratiSu 'maMDUgappu deNa' iti pAThaH / 2 apratau 'tadaNANuvRttI' iti pAThaH 3 pratiSu Novarimasuttesu iti pAThaH 4 apratau-ttAdo 'tti utte iti paatthH| mapratau-tAdo saMjavA ti utte iti paatthH| cha. 12-6 Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4, 2, 7, 2 mA0. tti utte caduNhaM saMjalaNANaM gahaNaM / tattha lobhasaMjalaNAe aNaMtaguNahINAhiyAro aNuvadRde, Na uvarimesu / kudo Navvade ? uvari bhnnnnmaannsuttaado| ettha vi mAyA-kodha-mANANubhAgANaM kameNa visesahINattaM vattavvaM / (aTThAbhiNi-paribhoge cakkhU tiNNi tiya pNcnnoksaayaa| NidANiddA payalApayalA NiddA ya payalA ya // 2 // ) ___ edassa vidiyagAhAsuttassa attho vuccade / taM jahA-'aTTha' idi vutte aTThakasAyANaM mahaNaM / tattha paJcakkhANAvaraNIyANaM lome jeNa aNaMtaguNahINAhiyAro aNuvaTTade teNa mANasaMjalaNANubhAgAdo paJcakkhANAvaraNIyalomANabhAgo annNtgunnhiinno| mAyA visesahINA kodho visesahINo mANo visesahINo payaDiviseseNa / kudo ? annNtgunnhiinnahiyaaraannnnuvuttiido| apaJcakkhANAvaraNIyalobho aNaMtaguNahINo, tattha tdnnuvuttiido| uvari [vi- ] sesahINadA, tadaNaNuvuttIdo / kathaM savvamidaM Navvade ? uvari bhaNNamANaisaprakAra Ageke sUtroMmeM usakI prarUpaNA kI jAnevAlI hai| 'saMjalaNA' aisA kahanepara cAra saMjvalana kaSAyoMkA grahaNa kiyA hai| unameMse saMjvalana lobhameM anantaguNahIna padake adhikArakI anuvRtti hotI hai, AgekI kaSAyoMmeM nahIM hotii| zaMkA-yaha kisa pramANase jAnA jAtA hai ? samAdhAna-yaha Age kahe jAnevAle sUtrase jAnA jAtA hai| yahA~ bhI mAyA, krodha aura mAnake anubhAgoMmeM kramazaH vizeSahInatAkA kathana karanA caahiye| ATha kaSAya arthAt cAra pratyAkhyAnAvaraNa aura cAra apratyAkhyAnAvaraNa, Aminibodhika jJAnAvaraNa aura paribhogAntarAya ye do, cakSudarzanAvaraNa, tIna trika arthAt zrutajJAnAvaraNa, acakSudarzanAvaraNa aura bhogAntarAya ye tIna prakRtiyA~, avadhijJAnAvaraNIya, avadhidarzanAvaraNIya aura lAbhAntarAya ye tIna prakRtiyA~, manaHparyayajJAnAvaraNa, styAnagRddhi aura dAnAntarAya ye tIna prakRtiyA~, pA~ca nokaSAya arthAt napuMsaka veda, arati, zoka, bhaya aura jugupsA, nidrAnidrA, pracalApracalA nidrA aura pracalA ye prakRtiyA~ kramazaH uttarottara anantaguNahIna hai // 2 // __ isa dvitIya gAthAsUtrakA artha kahate haiN| yathA 'aTTha' aisA kahanepara ATha kaSAyoMkA grahaNa kiyA gayA hai| unameMse pratyAkhyAnAvaraNa lobhameM cUMki anantaguNahIna adhikArako anuvRtti AtI hai ataH saMjvalanamAnake anubhAgase pratyAkhyAnAvaraNa lobhakA anubhAga anantaguNA hIna hai| usase prakRtivizeSa honeke kAraNa mAyA vizeSa hIna hai, usase krodha vizeSa hIna hai, usase mAna vizeSa hIna hai, kyoM ka inameM anantaguNahIna adhikArakI anuvRtti nahIM hotii| usase apratyAkhyAnAvaraNa lobha anantaguNAhIna hai, kyoMki, usameM anantaguNahIna padakI anuvRtti hotI hai| Age mAyA Adi kramazaH vizeSa hIna haiM, kyoMki, unameM anantaguNahIna padakI anuvRtti nahIM hotii| zaMkA--yaha saba kisa pramANase jAnA jAtA hai| Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 7, 2 gA.] veyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe appAbahuaM [43 cuNNisuttAdo / 'AbhiNi' tti vutte AbhiNiyohiyaNANAvaraNIyassa gahaNaM / 'paribhoge' tti vutte paribhogaMtarAiyassa gahaNaM / edANi do vi aNNoNNaM tullANi hodaNa pucillANubhAgAdo aNaMtaguNahINANi / kadhaM tullattaM Navvade ? paramagurUvaesAdo / 'cakkhU' idi vutte cakkhudaMsaNAvaraNIyassa gahaNaM / 'tiNNi'tti vutte sudaNANAvaraNIya-acakkhudaMsaNAvaraNIyabhogaMtarAiyANaM aNNoNNaM pekkhidUNa aNubhAgeNa samANANaM ghnnN| kadhamedesiM tullattaM Navvade ? Na, paairiyovdesaado| teNa ettha aNaMtaguNahINAhiyAro pAdekaM Na saMvajjhade kiM tu samudAyammi / 'tiya'idi vutte ohiNANAvaraNIya-ohidaMsaNAvaraNIya-lAhaMtarAiyANaM aNubhAgaM pekkhidUNa aNNoNNeNa samANANaM gahaNaM / kadhaM samANattaM Navyadeuvari bhaNNamANacuNNisuttAdo maNapajavaNANAvaraNIya-thINagiddhi-dANaMtarAiyANaM aNubhAgeNa aNNoNNaM tullANaM 'tiNi tiya' NideseNeva gahaNaM, anyathA tri-triktvaanupptteH| ettha vi aNaMtaguNahINAhiyAro samudAe annuvttttaavedvvo| 'paMca NokasAyA' idi vutte paMcaNNaM Noka samAdhAna--Age kahe jAnevAle cUrNisUtrase jAnA jAtA hai| 'AbhiNi' aisA kahanepara Abhinibodhika jJAnAvaraNakA grahaNa hotA hai| 'paribhoga' kahanepara paribhogAntarAyakA grahaNa hotA hai| ye donoM hI paraspara samAna hokara pUrvake anubhAgase anantaguNe hIna haiN| zaMkA-inakI samAnatAkA parijJAna kisa pramANase hotA hai ? samAdhAna-usakA parijJAna paramaguruke upadezase hotA hai| 'cakkhU' aisA kahanepara cakSudarzanAvaraNIyakA grahaNa hotA hai| 'tiNNi' padake nirdezase eka dUsareko dekhate hue anubhAgakI apekSA samAna zrutajJAnAvaraNa, acakSudarzanAvaraNa aura bhogAntarAyakA grahaNa hotA hai| zaMkA-inakI samAnatA kisa pramANase jAnI jAtI hai ? samAdhAna nahIM, kyoMki vaha AcAryoM ke upadezase jAnI jAtI hai| isa kAraNa inameMse pratyekameM anantaguNahIna padake adhikArakA sambandha nahIM hai, kintu samudAyameM hai| 'tiya' aisA kahanepara anubhAgakI apekSA paraspara samAna avadhijJAnAvaraNIya, avadhidarzanAvaraNIya aura lAbhAntarAyakA grahaNa hotA hai| zaMkA-yaha samAnatA kisa pramANase jAnI jAtI hai ? samAdhAna-vaha Age kahe jAnevAle cUrNisUtrase jAnI jAtI hai| paraspara anubhAgakI apekSA samAnatAko prApta huI manaH paryayajJAnAvaraNIya, styAnagRddhi aura dAnAntarAya ina tIna prakRtiyoMkA bhI grahaNa 'tiNNatiya' padake nirdezase hI hotA hai, kyoMki, isake binA tIna trika ghaTita nahIM hote| yahA~para bhI anantaguNahIna padake adhikArakI anuvRtti samudAyameM hI karAnI cAhiye / 'paMca NokasAyA' aisA kahanepara pA~ca nokaSAyoMkA grahaNa hotA hai| 1 pratiSu paMcaNNaM kasAyANaM NokasA-iti paatthH| Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4, 2, 7, 3 gA. sAyANaM gahaNaM / ettha aNaMtaguNahINAhiyAro pAdekkamaNuvaTTAvedavyo / taM jahA-NavaMsayavedo arnntgunnhiinno| aradI annNtgunnhiinnaa| sogo annNtgunnhiinno| bhayamaNaMtaguNahINaM / durgucchA aNaMtaguNahINA ti / 'NiddANiddA payalApayalA NiddA ya payalA ya' edAo payaDIo kameNa aNaMtaguNahINAo, pAdekkamaNaMtaguNahINAhiyArassa sNbNdhaado|| (ajaso NIcAgodaM Niraya-tirikkhagai itthi puriso ya / radi-hassaM devAU NirayAU maNaya-tirikkhAU // 3 // edisse suttatadiyagAhAe attho vuccde| taM jahA-'ajaso NIcAgodaM'idi vutte ajasakittiNIcAgodANamaNubhAgeNa samANANaM aNaMtaguNahINAhiyAreNa samudAeNa bajjhamANANaM gahaNaM / 'Niraya'idi vutte NirayagadI ghettavvA / 'tirikkhagai-itthiveda-purisaveda-radi hassa-devAu-NirayAu-maNussAu-tirikkhAU jahAsaMkhAe aNaMtaguNahINA tti ghettavvA / edAhi tIhi gAhAhi parU vidacausahipadiyaukkassANubhAgamahAdaMDayaappAbahugassa maMdamehAvijaNANuggahAya atthaparUvaNamuvarimasuttaM bhaNadi etto ukkassao causahipadiyo mahAdaMDao kAyavvo bhvdi||65|| yahA~ anantaguNahIna padake adhikArakI anuvRtti pratyekameM karAnI cAhiye / yathA-napuMsaka veda anantaguNA hIna hai| usase arati anantaguNI hIna hai / usase zoka anantaguNA hIna hai| usase bhaya anantaguNA hIna hai| usase jugupsA anantaguNI hIna hai| nidrAnidrA, pracalApracalA, nidrA aura pracalA ye prakRtiyA~ kramazaH uttarottara anantaguNI hIna haiM, kyoMki, anantaguNahIna padake adhikArakA sambandha inameMse pratyekameM hai| ayaza kIrti aura nIcagotra ye do, narakagati, tiryaggati, strIveda, puruSaveda, rati, hAsya, devAyu, nArakAyu, manuSyAyu aura tiryagAyu ye prakRtiyA~ anubhAgakI apekSA uttarottara anantaguNI hIna haiM // 3 // isa tRtIya gAthAsUtra kA artha kahate haiN| yathA-'ajaso NIcAgodaM' aisA kahanepara anubhAgakI apekSA samAna aura anantaguNahIna padake adhikArakI apekSA samudAyarUpase ba~dhanevAlI ayazaHkIrti aura nIcagotra prakRtiyoMkA grahaNa hotA hai / 'Niraya' isa padase narakagatikA grahaNa karanA caahie| tiryaggati, strIveda, puruSaveda, rati, hAsya, devAyu, narakAyu, manuSyAyu aura tiryagAyu ye prakRtiyA~ yathAkramase anantaguNI hIna haiM, aisA grahaNa karanA caahiye| ina tIna gAthAoM dvArA kahe gae cauMsaTha padavAle utkRSTa anubhAgake alpabahutva sambandhI mahAdaNDakakA mandabuddhi ziSyoMkA anugraha karanevAle arthakA kathana karaneke liye AgekA sUtra kahate haiM yahA~se Age cauMsaTha padavAlA utkRSTa mahAdaNDaka karanA cAhiye // 65 // Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 7, 67 ] veyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe appAbahuaM [45 jahaNNa-ukkassa-jahaNNukkassabhedeNa tiviyappe appAbahue parUvidUNa samatte kima causadvipadiyamahAdaMDao vuccade ? Na esa doso, puvvillamUlapayaDiappAbahugaM jeNa desAmAsiyaM teNa tamaja vi Na samattaM / tado teNAmAsidauttarapayaDiukkassa-jahaNNANubhAgaappAbahugaM maNidUNa taM samANaNaTTha'midaM vuccade / savvativvANabhAgaM sAdAvedaNIyaM // 66 // aisuhapayaDittAdo suhumasAMparAiyacarimasamayativvavisohIe pavaddhattAdo saMsArasuhaheduttAdo vaa| jasagittI uccAgodaM ca do vi tullANi aNaMtaguNahINANi // 67 // sAdAvedaNIyAdo edANi do vi kammANi suhattaNeNa suhumasAMparAiyacarimasamae baMdhabhAveNa ca sarisANi hodUNa kadhaM tatto aNaMtaguNahINANi[Na,] jasagitti-uccAgodehito aisuhsruuvttaado| Na ca suhANaM kammANaM savvesiM samANattaM vottu sakijade, taratamabhAveNa aNNattha suhttvlNbhaado| jasakitti-uccAgodANi suhANi tti kAdaNa takAraNa zaMkA--jaghanya, utkRSTa aura jaghanya-utkRSTake bhedase tIna prakArake alpabahutvakA kathana karake usake samApta ho jAnepara phira cauMsaTha padavAle mahAdaNDakako kisa liye kahA jAtA hai ? ___ samAdhAna-yaha koI doSa nahIM hai, kyoMki, pahilekA mUla prakRti alpabahutva cU~ki dezAmarzaka hai ataH vaha Aja bhI samApta nahIM huA hai| isa kAraNa usake dvArA Amarzita uttara prakRtiyoMke utkRSTa aura jaghanya anubhAga sambandhI alpabahutvako kahakara use samApta karaneke liye ukta mahAdaNDa kahA jA rahA hai| sAtAvedanIya prakRti sarva tIvra anubhAgase saMyukta hai // 66 // kyoMki, vaha atizaya zubha prakRti hai, athavA sUkSmasAmparAyika guNasthAnake antima samayameM tIvra vizuddhise usakA bandha huA hai athavA vaha saMsAra sukhakA kAraNa hai| isase yaza kIrti aura uccagotra ye donoM hI paraspara tulya hokara anantaguNI hIna haiM // 67 // __ zaMkA--ye donoM hI karma zubha honeke kAraNa tathA sUkSmasAmparAyika guNasthAnake antima samayameM ba~dhaneke kAraNa sAtAvedanIyake samAna haiN| aisI avasthAmeM usase anantaguNe hIna kaise ho sakate haiM ? samAdhAna-[ nahIM ], kyoMki, yazakIrti aura uccagotrakI apekSA sAtAvedanIya atizaya zubha hai| saba zubhakarma samAna hI hoM, yaha nahIM kahA jA sakatA, kyoMki, anyatra taratama bhAvase zubhapanA upalabdha hotA hai| yazaHkIrti aura uccagotrake zubha honese unake kAraNabhUta karma bhI zubha .............. 1 pratiSu-Nahamidi vuccade iti paatthH| Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4,2, 7, 68. kammANi vi suhANi / sAdAvedaNIyaM puNa aisuhamuppAdedi ti suhatamaM / tado tamaNaMtaguNamidi bhaNidaM / devagadI' aNaMtaguNahINA // 68 // apuvvakhavageNa carimasamayasuhamasAMparAiyavisIhIdo aNaMtaguNahINavisohiNA sagaddhAsattabhAgesu chaTThabhAgacarimasamayaTThideNa baddhattAdo / kammaiyasarIramaNaMtaguNahINaM // 66 // doNNaM pi samANapariNAmehi baddhANa kadhaM visarisattaM jujjade ? Na, jIvavivAgipoggalavivAgINaM ca aNubhAgANaM sristtaannuvvttiido| kammaiyasarIraM poggalavivAgI, tapphalassa aviyassa uvalaMbhAdo / devagadI' puNa jIvavivAgI, tapphaleNa jIve aNimAdiguNadaMsaNAdo / tado jIvavivAgidevagadiaNubhAgAdo bahiraMgapoggalavivAgikammaiyasarIrANubhAgo aNaMtaguNahINo tti siddhaM / aMtaraMga-bahiraMgANaM Na samANattaM, loge thaannuvlNbhaado| teyAsarIramaNaMtaguNahINaM // 70 // haiN| parantu sAtAvedanIya yataH atizaya sukhako utpanna karAtA hai ataeva vaha zubhatama hai| isI kAraNa vaha una donoMkI apekSA anantaguNA hai yaha kahA gayA hai / unase devagati anantaguNI hIna hai // 68 // kAraNa ki antima samayavartI sUkSmasamparAyikakI vizuddhikI apekSA anantaguNI hIna vizuddhivAle apUrvakaraNa kSapakake dvArA apane kAlake sAta bhAgoMmeMse chaThe bhAgake antima samayameM usakA bandha hotA hai| usase kArmaNa zarIra anantaguNA hIna hai // 66 // zaMkA-jaba ki ye donoM karma samAna pariNAmoM ke dvArA bAMdhe jAte haiM taba unameM visadRzatA kaise ucita hai ? samAdhAna-nahIM, kyoMki, jIvavipAkI aura pudgalavipAkI prakRtiyoMke anubhAgoM meM samAnatA sambhava nahIM hai| kArmaNa zarIra pudgalavipAkI hai, kyoMki, usakA phala pudgalase abhinna upalabdha hai hai| parantu devagati jIvavipAkI hai, kyoMki, usake phalase jIvameM aNimA, mahimA Adi guNa dekhe jAte haiN| isIliye jIvavipAkI devagati ke anubhAgakI apekSA bahiraMga pudgalavipAkI kArmaNa zarIrakA anubhAga anantaguNA hIna hai, yaha siddha hotA hai| yadi kahA jAya ki antaraMga aura bahiraMgakI samAnatA hai so bhI bAta nahIM hai, kyoMki lokameM vaisA upalabdha nahI hotaa| usase taijasa zarIra anantaguNA hIna hai // 70 // 1 pratiSu devagadI NaM aNaMta-iti pAThaH / 2 pratiSu devagadIe puNa iti pAThaH / Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 7, 72.] veyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe appAbahuaM [47 poggalavivAgittaNeNa baMdhasAmitteNa kammaiyasarIreNa tejaiyasarIraM samANaM vaTTade, tado aNaMtaguNahINattaM Na ghaDadi tti ? Na, kajjamahattAdo kammaiyasarIrANubhAgassa mahattasiddhIdo, tejaiyasarIrakammAdo tejaiyasarIrasseva NipphattI, kammaiyasarIraM puNa gaMdhillapeliyAveMTo vva sabakammANamAsayabhAvaphalaM / tado tejai yasarIreNa kIramANakajjAdo kammaiyasarIreNa kIramANakajamaimahallaM tti tadaNubhAgassa annNtgunnttmvgmmde| AhArasarIramaNaMtaguNahINaM // 71 // kudo edaM Navvade ? uvvellijjmaannttaado| Na ca tivvANubhAgo uvvelliya . NissaMto kArdu skkijde| AhArasarIraM puNa uvvelliya NissaMta kIramANamuvalabbhade / tado tejaiyasarIrANubhAgAdo AhArasarIrANubhAgo aNaMta guNahINo tti siddhaM / veuvviyasarIramaNaMtaguNahINaM // 72 // kudo ? payaDiviseseNa / ko payaDiviseso ? AhArasarIraM pekkhidUNa satthabhAvaNa zaMkA-cU~ki taijasa zarIra pudgalavipAkI honekI apekSA va bandhasvAmitvakI apekSA kArmaNa zarIrake samAna hai, ataeva usameM kArmaNa zarIrakI apekSA anantaguNI hInatA ghaTita nahIM hotI ? samAdhAna-nahIM, kyoMki, kAryake mahattvase kArmaNa zarIrake anubhAgakI bhI mahAnatA siddha hotI hai| taijasa zarIra nAmakarmase kevala taijasa zarIrakI utpatti hotI hai, kintu kArmaNa zarIra gandhavAle peliyA vRttake samAna saba koMke AsavakA kAraNa hai isaliye taijasa zarIrake dvArA kiye jAnevAle kAryakI apekSA kArmaNa zarIrake dvArA kiyA jAnevAlA kArya atizaya mahAn hai, ataeva usakA anubhAga anantaguNA hai yaha nizcaya hotA hai| usase AhAraka zarIra anantaguNA hIna hai // 71 // zaMkA-yaha kisa pramANase jAnA jAtA hai ? samAdhAna-kyoMki, vaha udvelanAko prApta honevAlI prakRti hai| tIvra anubhAgakI udvelanA karake use niHsattva karanA to zakya nahIM hai| parantu AhAraka zarIrakI udvelanA karake use niHsattva karate hue dekhA jAtA hai| isa kAraNa taijasa zarIrake anubhAgakI apekSA AhAraka zarIrakA anubhAga anantaguNA hIna hai, yaha siddha hotA hai| usase vaikriyika zarIra anantaguNA hIna hai // 72 // isakA kAraNa prakRtikI vizeSatA hai| zaMkA-vaha prakRtikI vizeSatA kyA hai ? samAdhAna-AhAraka zarIrameM jitanI prazastatA hai usakI apekSA isameM vaha kama hai, yahI prakRti vizeSatA hai| 1 pratiSu 'aNaMtaguNo tti' iti pAThaH / Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 ] ariDAgame veyaNAkhaMDa [ 4, 2, 7, 73. UdA | veuvvayasarIramappasatyamidi kathaM Navvade ? Na, AhArasarIrasseva saMjadesu caiva asarsarIrassa baMdhANuvalaMbhAdo / maNasagadI anaMtaguNahINA // 73 // kudo ? avvakhavagavisohIdo anaMtaguNahINa visohIeNa' devAsaMjadasammAdiTTiNA pabaddhatAdo | orAliyasarIramaNaMtaguNahINaM // 74 // doNaM payaDINaM ukkassabaMdhassa ekamhi ceva sAmIe saMte kadhamaNubhAgaM paDi visarisattaM esa dosro, paDiviseseNa visarisattuvavattIdo ko payaDiviseso ? jIvavivAgi- poggala vivAgittaM / maNasagadI jIvavivAgI, orAliyasarIraM poggalavivAgI / teNa maNusamadIdo orAliya sarIrassa anaMtaguNahINattaM siddhaM / micchattamaNaMtaguNahINaM // 75 // savvadavvapajjAyaasaddahambhi NivaddhajIvavivAgimicchattANubhAgAdo poggalavivAmi zaMkA- vaikriyika zarIra aprazasta hai, yaha kisa pramANase jAnA jAtA hai ? samAdhAna- nahIM, kyoMki, jisa prakAra AhAraka zarIrakA bandha saMyata jIvoMke hI hotA hai usa prakAra vaikriyika zarIrakA bandha mAtra saMyatoMke nahIM upalabdha hotA / isIse usakI aprazastatA jAnI jAtI hai / usase manuSyagati anantaguNI hIna hai || 73 // kyoMki, apUrvakaraNa kSapakakI vizuddhikI apekSA anantaguNI hIna vizuddhivAlA asaMyata saMmyagdRSTi deva use bA~dhatA hai / usase audArika zarIra anantaguNA hIna hai // 74 // zaMkA- donoM prakRtiyoMke utkRSTa bandhakA svAmI eka hI jIva hai phira inake anubhAga meM visadRzatA kaise sambhava hai ? samAdhAna - yaha koI doSa nahIM hai, kyoMki, prakRtivizeSa hone ke kAraNa unameM visadRzatA sambhava hai / zaMkA- vaha prakRtivizeSa kyA hai ? samAdhAna -- jIvavipAkitva aura pudgalavipAkitva hI yahA~ prakRtivizeSa hai / manuSyagati prakRti jIvavipAkI hai aura audArika zarIra pudgalavipAkI hai / isa kAraNa manuSyagatikI apekSA audArika zarIra anantaguNA hIna hai, yaha siddha hotA hai / usase mithyAtva prakRti anantaguNI hIna hai // 75 // zaMkA -- saba dravyoM va unakI paryAyAM azraddhAnase sambandha rakhanevAlI jIvavipAkI 1 pratau 'visohIe' iti pAThaH / 2 pratau 'sarisattaM' iti pAThaH / Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 7, 76. ] veyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe appAbahuaM [44 orAliyasarIrANumAgo kadhamaNaMtaguNo ? Na ca aMtaraMgavAvadakamme hito. bahiraMgavAvadakammANamaNubhAgeNa mahallattaM, 'virohAdo tti ? Na esa doso, payaDi viseseNa annNtgunnhiinnttaavirohaado| ko payaDi viseso ? orAliyasarIramicchattANaM pasatthApasatthattaM / kadhamorAliyasarIrassa pasatthattaM Nayade ? micchattasseva micchAiTThimhi ceva orAliyasarIrassa baMdhANuvalaMbhAdo nnvvde| kevalaNANAvaraNIyaM kevaladasaNAvaraNIyaM asAdavedaNIyaM vIriyaMtarAiyaM ca cattAri vi tullANi aNaMtaguhINANi // 76 // edAsiM cadupaNaM payaDINamukassANubhAgassa micchAiTThI savvasaMkiliTTho micchattasseva sAmI / tado tatto edAsimaNaMtaguNahINattaM Na juJjade ? Na, paya DiviseseNa tduvvttiido| kudo payaDi viseso Nabade ? micchattodae saMte kevalaNANAvaraNAdisavvapayaDINaM baMdha-saMta mithyAtva prakRtike anubhAgakI apekSA pudgalavipAkI audArika zarIrakA anubhAga anantaguNA kaise ho sakatA hai ? yadi kahA jAya ki antaraMgameM pravRtta hue karmoMkI apekSA bahiraMgameM pravRtta hue karma anubhAgakI apekSA mahAna hote haiM so yaha kahanA bhI ThIka nahIM hai, kyoMki, aisA mAnane meM virodha AtA hai| . samAdhAna--yaha koI doSa nahIM hai, kyoMki, prakRtivizeSa honeke kAraNa audArika zarIrakI apekSA mithyAtbake anantaguNe hIna hone meM koI virodha nahIM aataa| zaMkA-vaha prakRtivizeSa, kyA hai ? samAdhAna-audArika zarIra prazasta hai aura mithyAtva aprazasta hai, yahI yahA~ prakRtivizeSa hai| zaMkA-audArika zarIra prazasta hai. yaha kisa pramANase jAnA jAtA hai.? / - samAdhAna-jisa prakAra mithyAtvakA 'bandha eka mAtra mithyAdRSTi guNasthAnameM hotA hai isa prakAra audArika zarIrakA bandha kevala vahA~ hI nahIM hotaa| isIse audArika zarIrakI prazastatA jAnI jAtI hai| kevala jJAnAvaraNIya, kevaladarzanAvaraNIya, asAtAvedanIya aura vIryAntarAya ye cAroM hI prakRttiyA~ tulya hokara usase anantaguNI hIna haiM / / 76 // zaMkA-cU~ki mithyAtvake samAna ina cAra prakRtiyoMke utkRSTa anubhAgakA svAmI sarvasaMkliSTa mithyAdRSTi jIva hI hotA hai, ataeva mithyAtva prakRtikI apekSA ye cAra prakRtiyA~ anantaguNIhIna nahIM bana sakatI ? samAdhAna nahIM, kyoMki, prakRti vizeSa honeke kAraNa ve cAroM hI prakRtiyA~ anantaguNI hIna bana jAtI haiN| zaMkA-inakI prakRtigata vizeSatAkA parijJAna kisa pramANase hotA hai ? samAdhAna--mithyAtvakA udaya honepara kevalajJAnAvaraNAdi saba prakRtiyoMke bandha va sattvakA 1 pratiSu 'virohAdi tti' iti paatthH| cha. 12-7 Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4, 2, 7, 77 viNAsAbhAvadasaNAdo kevalaNANAvaraNAdINamudae saMte micchattassa bNdh-sNtvinnaasovlNbhaado| aNaMtANubaMdhilobho aNaMtaguNahINo // 77 // kudo ? payaDiviseseNa / ko payaDiviseso ? tehiMto dubbalattaM / kadhaM dubalabhAvo Navvade ? sammattapariNAmehi visaMjoyaNANuvalaMbhAdo caduNNaM tduvlNbhaado| mAyA visesahINA // 78 // kudo 1 payaDiviseseNa / kodho visesahINo // 76 // payaDiviseseNa / mANo visesahINo // 8 // payaDiviseseNa / saMjalaNAe lobho aNaMtaguNahINo // 81 // aNaMtANuvaMdhi-saMjalaNANaM micchAiDimhi ceva ukkassabaMdhe saMte aNaMtANubhAgAdo vinAza nahIM dekhA jAtA hai, parantu kevalajJAnAvaraNAdikoMke udayameM mithyAtvake bandha va sattvakA vinAza upalabdha hotA hai / isIse inakI prakRtigata vizeSatAkA jJAna hotA hai| unase anantAnubandhI lobha anantaguNA hIna hai // 77 // kyoMki isakA kAraNa prakRtigata vizeSatA hai| zaMkA-vaha prakRtigata vizeSatA kyA hai ? samAdhAna--uparyukta cAroM prakRtiyoMkI apekSA isakI durbalatA hI prakRtigata vizeSatA hai| zaMkA--isakI durbalatA kisa pramANase jAnI jAtI hai? samAdhAna--kyoMki samyaktva pariNAmoMke dvArA unakA visaMyojana nahIM upalabdha hotA, parantu ina cAroMkA visaMyojana upalabdha hotA hai, ataeva jJAta hotA hai ki anantAnubandhI lobha una cAroMkI apekSA durbala hai| usase anantAnubandhI mAyA vizeSa hIna hai // 78 // isakA kAraNa prakRtigata vizeSatA hai| usase anantAnubandhI krogha vizeSahIna hai // 79 // isakA kAraNa prakRti vizeSa hai|| usase anantAnuvandhI mAna vizeSahIna hai // 80 // yahA~ bhI kAraNa prakRti vizeSa hI hai| usase saMjvalana lobha anantaguNA hIna hai / / 81 // zaMkA-jaba ki anantAnubandhI aura saMjvalanakA utkRSTa bandha mithyA dRSTi guNasthAnameM hI Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 7, 85.] veyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe appAbahuaM [51 kadhaM saMjalaNANubhAgo aNaMtaguNahINo ? payaDi visesAdo / taM jahA-aNaMtANubaMdhicaukaM sammatta-saMjamANaM ghAdayaM, saMjalaNacadukaM puNa cArittasseva viNAsayaM / tado aNaMtANubaMdhicaukkasattIdo saMjalaNacaukkasattIe appayarattaM Navvade / teNa aNaMtANubhAgAdo saMjalaNANubhAgassa aNaMtaguNahINattaM nnvvde| mAyA visesahINA // 82 // payaDiviseseNa / kodho visesahINo // 83 // payaDi viseseNa / mANo visesahINo // 84 // payaDiviseseNa / paJcakkhANAvaraNIyalobho annNtgunnhiinno|| 85 // kudo ? payaDiviseseNa / kadhaM payaDiviseso Navvade ? saMjalaNacaukkaM jahAvakhAdasaMjamadhAdayaM paJcakkhANAvaraNIyaM puNa sarAgasaMjamaghAdayaM / teNa paJcakkhANAdo saMjalaNANuhotA hai taba anantAnubandhIke anubhAgakI apekSA saMjvalanakA anubhAga anantaguNA hIna kaise ho sakatA hai ? samAdhAna-prakRtivizeSa honeke kAraNa vaisA honA sambhava hai / yathA-anantAnubandhicatuSka samyaktva aura saMyamakA ghAtaka hai, parantu saMjvalanacatuSka kevala cAritrakA hI ghAta karanevAlA hai| isIse anantAnubandhicatuSkakI zaktikI apekSA saMjvalanacatuSkakI zakti alpatara hai yaha jAnA jAtA hai aura isa kAraNa anantAnubandhIke anubhAgase saMjvalanakA anubhAga anantaguNA hIna hai, yaha jAnA jAtA hai| usase saMjvalana mAyA vizeSahIna hai // 82 // isakA kAraNa prakRti vizeSa hai| usase saMjvalana krodha vizeSa hIna hai // 83 // kAraNa prakRti vizeSa hai| usase saMjvalana mAna vizeSa hIna hai // 84 // kAraNa prakRti kI vizeSatA hai| usase pratyAkhyAnAvaraNa lobha anantaguNA hIna hai // 85 // isakA kAraNa prakRtigata vizeSatA hai| zaMkA--yaha prakRtigata vizeSatA kisa pramANase jAnI jAtI hai ? samAdhAna-saMjvalana catuSka yathAkhyAta saMyamakA ghAtaka hai, parantu pratyAkhyAnAvaraNIya sarAgasaMyamakA ghAtaka hai| isIse pratyAkhyAnAvaraNakI apekSA saMjvalanakA anubhAga atizaya mahAn hai yaha jAnA jAtA hai / dUsare, pratyAkhyAnAvaraNakA udaya saMyatAsaMyata guNasthAna taka hotA hai, Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDaM [4, 2, 7, 86. bhAgamahallattaM gvvde| kiMca, paJcakkhANAvaraNassa udao saMjadAsaMjadaguNaTThANaM jAva saMjalaNANaM puNa jAva suhamasAMparAiyasuddhisaMjadacarimasamao tti / uvarimapariNAmehi' aNaMtaguNehi vi udayaviNAsANuvalaMbhAdo vA Navvade jahA saMjalaNANubhAgAdo paJcakkhaNAvaraNIyapayaDIe aNaMtaguNahINattaM / mAyA visesahINA // 86 // payaDiviseseNa / kudo payaDiviseso Navade ? mAyAe lobhpurNgmttuvlNbhaado| kodho visesahINo // 87 // payaDiviseseNa / kudo eso Navvade ? uvasaMharidakodhamahArisINaM pi lobh-maayaannmudovlNbhaado| mANo visesahINo // 88 // kodhpurNgmttdNsnnaado| apacakkhANAvaraNIyalobho aNaMtaguNahINo // 86 // parantu saMjvalanoMkA udaya sUkSmasAmparAyikazuddhi saMyatake antima samaya taka rahatA hai| athavA anantaguNa uparima pariNAmoMke dvArA saMjvalanake udayakA vinAza nahIM upalabdha hotA isase bhI jAnA jAtA hai ki saMjvalanake anubhAgakI apekSA pratyAkhyAnAvaraNIya prakRtikA anubhAga ananta guNA hIna hai| usase pratyAkhyAnAvaraNa mAyA vizeSa hIna hai // 86 // isakA kAraNa prakRtigata vizeSatA hai| zaMkA--yaha prakRtigata vizeSatA kisa pramANase jAnI jAtI hai ? samAdhAna--yataH mAyA lobhapUrvaka upalabdha hotI hai, ataH usase prakRtigata vizeSatA jAnI jAtI hai| usase pratyAkhyAnAvaraNa krodha vizeSa hIna hai // 87 / / isakA kAraNa prakRtivizeSa hai| zaMkA--yaha kisa pramANase jAnA jAtA hai ? samAdhAna--jina maharSiyoMne krodhakA upasaMhAra kara liyA hai unake bhI lobha aura mAyAkA udaya upalabdha hotA hai / isase prakRti vizeSakA nizcaya hotA hai| usase pratyAkhyAnAvaraNa mAna vizeSa hIna hai / / 88 / / kAraNa ki vaha krodhapUrvaka dekhA jAtA hai| usase apratyAkhyAnAvaraNIya lobha anantaguNA hIna hai // 89 // 1 pratiSu-'mehito aNaMta' iti pAThaH / Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 7, 13.] veyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe appAbahuaM ___kudo ? payaDimAhappeNa / taM kadhaM Nabade 1 kjthovbhuttdNsnnaado| taM jahAsaMjamAsaMjamaghAdayamapaJcakkhANAvaraNIyaM paccakkhANAvaraNIyaM puNa saMjamaghAdayaM / teNa apacakkhANAvaraNAdo paccakkhANAvaraNamahallattaM nnvvde| mAyA visesahINA // 10 // payaDiviseseNa / kodho visesahINo // 1 // paDi viseseNa / mANo visesahINo // 12 // pyddivisesenn| AbhiNibohiyaNANAvaraNIyaM paribhogaMtarAiyaM ca do vi tullANi aNaMtaguNahINANi // 63 // kudo ? payaDiviseseNa / payaDimAhappaM kadhaM Navvade ? savvaghAdi-desaghAdittaNehi / apacakkhANAvaraNacadukaM savvadhAdi, NissesadesasaMjamaghAdittAdo / AbhiNibohiyaNANAva isameM prakRtikA mahatva hI kAraNa hai| zaMkA--yaha kisa pramANase jAnA jAtA hai ? samAdhAna---usakA parijJAna kAryake alpabahutvako dekhanese hotA hai| yathA---apratyAkhyAnAvaraNIya saMyamAsaMyamakA ghAtaka hai, parantu pratyAkhyAnAvaraNIya saMyamakA vighAtaka hai| isase apratyAkhyAnAvaraNakI apekSA pratyAkhyAnAvaraNakI mahAnatA jAnI jAtI hai| usase apratyAkhyAnAvaraNa mAyA vizeSa hIna hai // 90 // isakA kAraNa prakRti vizeSa hai|| usase apratyAkhyAnAvaraNa krodha vizeSa hIna hai / / 91 // isakA kAraNa prakRti vizeSa hai| usase apratyAkhyAnAvaraNa mAna vizeSa hIna hai // 92 // * isakA kAraNa prakRti vizeSa hai| .. usase Abhinivodhika jJAnAvaraNIya aura paribhogAntarAya donoM hI tulya hokara anantaguNe hIna haiM // 93 // kyoMki ye prakRti vizeSa haiN| zaMkA-prakRtikA mAhAtmya kisa pramANase jAnA jAtA hai ? samAdhAna--usakA parijJAna sarvaghAtI va dezaghAtI svarUpase hotA hai| apatyAkhyAnavaraNa catuSka sarvaghAtI hai, kyoMki, vaha pUrNatayA dezasaMyamakA ghAta karatA hai| parantu AbhinibodhikajJAnAvaraNIya aura paribhogAntarAya dezaghAtI haiM, kyoMki, ye donoM kramazaH matijJAna aura Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54] chakkhaDAgame veyaNAkhaMDa [4, 2, 7, 64. raNIyaM paribhogaMtarAiyaM ca desaghAdi, mdinnaann-pribhogaannmegdesghaadittaado| tado edesiM doNNaM kammANamaNubhAgo aNaMtaguNahINo tti siddhaM / cakkhudaMsaNAvaraNIyamaNaMtaguNahINaM // 14 // payaDiviseseNa / edassa sattIe UNattaM kadhaM Navvade ? kimidi Na Navvade, AbhiNiyohiyaNANAvaraNIya-paribhogaMtarAiyANaM' va savvattha khaovasamassa annuvlNbhaado| Na ca thovesu ceva jIvesu khovasamaM gaMtUNa aNaMtajIvarAsiM cakkhidiyaM savvaM ghAidaNa hidassa cakkhidiyAvaraNassa sattIe UNataM, birohAdo ? Na esa doso, AmiNibohiyaNANAvaraNIyaM jeNa paMciMdiyaNoiMdiyapaDibaddhaasesaghAdayaM, [ cakkhudaMsaNAvaraNIyaM puNa ] cakkhudaMsaNovajogamettapAdayaM, tado appakaJjakaraNAdo cakkhudaMsaNAvaraNIyasattI thoveti nnvvde| sudaNANAvaraNIyamacakkhudaMsaNAvaraNIyaM bhogaMtarAiyaM ca tiNNi [vi tullANi ] aNaMtaguNahINANi // 5 // paribhogAntarAyake eka dezakA ghAla karanevAle haiN| isa kAraNa ina donoM karmoMkA anubhAga apratyAkhyAnAvaraNa mAnake anubhAgakI apekSA anantaguNA hIna hai, yaha siddha hotA hai| unase cakSudarzanAvaraNIya prakRti anantaguNI hIna hai // 94 // isakA kAraNa prakRtivizeSa hai| zaMkA-una donoMkI apekSA isakI zakti hIna hai, yaha kisa pramANase jAnA jAtA hai ? samAdhAna- kyoM nahIM jAnA jAtA hai arthAt avazya jAnA jAtA hai, kyoMki, AbhinibodhikajJAnAvaraNIya aura paribhogAntarAyake samAna cakSudarzanAvaraNIyakA sarvatra kSayopazama nahIM pAyA jAtA hai| zaMkA-cUMki cakSudarzanAvaraNakA thor3e hI jIvoM meM kSayopazama hotA hai isake sivA ananta jIvarAzimeM vaha pUrNa rUpase cakSurindriyakA ghAtaka hai ataH usakI zakti hIna nahIM ho sakatI, kyoMki aisA mAnane meM virodha AtA hai ? sAmAdhAna--yaha koI doSa nahIM hai, kyoMki, Abhinibodhika jJAnAvaraNIya cUMki sparzanAdi pA~ca indriya aura noindriyase sambandha rakhanevAle saba jJAnakA ghAtaka hai, [ parantu cakSudarzanAvaraNIya] kevala / cakSudarzanopayoga mAtrakA ghAtaka hai, ataH alpa kArya karaneke kAraNa cakSudarzanAvaraNIyakI zakti stoka hai, yaha jAnA jAtA hai / zratajJAnAvaraNIya, acakSudarzanAvaraNIya aura bhogAntarAye ye tInoM hI prakRtiyA~ tulya hokara cakSudarzanAvaraNIyase anantaguNI hIna haiM // 95 // 1 pratiSu rAiyANaM ca samvattha iti paatthH| Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [55 4, 2, 7, 65. 1 veyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe appAbahuaM sudaNANAvaraNIyaM NAma mahAvisayaM, parokkhasarUveNa savvattha paricchedisudaNANaghAyaNe vaavdttaado| sesadopayaDiaNubhAgo vi mahallo ceva, sudnnaannaavrnniiysmaannttaado| tado edesimaNubhAgeNa cakkhudaMsaNAvaraNIyaaNubhAgAdo aNaMtaguNahINeNa hodavvamidi mahAvisayassa aNubhAgo mahallo hodi, thovavisayassa aNubhAgo thovo hodi tti edamatthaM mottaNa to kkha hi evaM ghettavvaM / taM jahA-khavagaseDIe desaghAdibaMdhakaraNe jassa puvvameva aNubhAgabaMdho desaghAdI jAdo tassANubhAgo thovo / jassa pacchA jAdo tassa bhuo| edAsiM ca aNubhAgabaMdho cakkhudaMsaNAvaraNIyaaNubhAgabaMdhAdo puvvameva desaghAdI jAdo / taM jahA-micchAidvimAdi kAdaNa jAva aNiyaTTiddhAe saMkhejA bhAgA tAva edAsimaNubhAgabaMdho savvaghAdI bajjhadi / puNo tattha maNapajavaNANAvaraNIyaM dANaMtarAiyaM ca baMdheNa desaghAdI karedi / tado uvari aMtomuhuttaM gaMtUNa ohiNANAvaraNIyaM ohidaMsaNAvaraNIyaM lAhaMtarAiyaM ca tiNNi vi baMdheNa desasAdI karedi / tado aMtomuhuttaM gaMtUNa sudaNANAvaraNIyaM acakkhudaMsaNAvaraNIyaM bhogaMtarAiyaM ca tiSiNa vi baMdheNa dekhaghAdI karedi / tado aMtomuhuttaM gaMtUNa cakkhudaMsaNAvaraNIyaM baMdheNa desaghAdI karedi / vado aMtomuhuttaM gaMtUNa AbhiNibohiyaNANAvaraNIyaM paribhogaMtarAiyaM ca do vi baMdheNa desaghAdI karedi / tado aMtomuhattaM gaMtUNa vIriyaMtarAiyaM baMdheNa desaghAdI karedi tti / teNa cakkhudaMsaNAvaraNIya zrutajJAnAvaraNakA viSaya mahAn hai, kyoMki, vaha parokSa svarUpase saba padArthoMko jAnanevAle zrutajJAnake ghAtanemeM pravRtta hai| zeSa do prakRtiyoMkA anubhAga bhI mahAn hI hai, kyoMki vaha zrutajJAnAvaraNake anubhAgake hI samAna hai| isa kAraNa inakA anubhAga cakSudarzanAvaraNIyake anubhAgakI apekSA anantaguNA honA cAhiye, kyoMki, mahAn viSayavAlI prakRtikA anubhAga mahAn hotA hai aura alpa viSayavAlI prakRtikA anubhAga alpa hotA hai| yadi aisA hai to isa arthako chor3akara aisA grahaNa karanA caahiye| yathA--kSapakazreNimeM dezaghAtI bandhakaraNake samaya jisakA anubhAga bandha pahile hI dezaghAtI ho gayA hai usakA anubhAga stoka hotA hai aura jisakA anubhAgabandha pIche dezaghAtI hotA hai usakA anubhAga bahuta hotA hai| isa niyamake anusAra ina tIna prakRtiyoM kA anubhAgabandha cakSudarzanAvaraNIyake anubhAgabandhase pahile hI dezaghAtI ho jAtA hai| yathA-- mithyAdRSTi guNasthAnase lekara anivRttikaraNakAlake saMkhyAta bahubhAga taka inakA anubhAgabandha sarvaghAtI baMdhatA hai| phira vahA~ manaHparyaya jJAnAvaraNa aura dAnAntarAyako bandhakI apekSA dezaghAtI karatA hai| isase Age antarmuhUrta jAkara avadhijJAnAvaraNIya, avadhidarzanAvaraNIya aura lAbhAntarAya ina tInoM prakRtiyoMko bandhakI apekSA dezaghAtI karatA hai| pazcAt antarmuhUrta jAkara zrutajJAnAvaraNIya, acakSudarzanAvaraNIya aura bhogAntarAya ina tInoMko bandhakI apekSA dezaghAtI karatA hai| pazcAt antarmuhUrta jAkara cakSudarzanAvaraNIyako bandhakI apekSA dezaghAtI karatA hai| pazcAt antamuhUrta jAkara ArbhAinabodhika jJAnAvaraNIya aura paribhogAntarAya ina donoM prakRtiyoMko bandhakI apekSA dezaghAtI karatA hai| pazcAt antarmuhUrta jAkara vIryAntarAyako bandhakI apekSA Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56 ] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [ 4, 2, 7, 96. aNubhAgo edAsi tiSNamaNubhAgAdo 'anaMtaguNo eso attho bArasaNNaM desaghAdibaMdharyaDINaM savvattha jojeyavvo / ohiNANAvaraNIyaM ohidaMsaNAvaraNIyaM lAhaMtarAiyaM ca tiNNi vitullANi anaMtaguNahINANi // 66 // kAraNaM putraM paruvidamidi oha parUnijade | maNapajjavaNANAvaraNIyaM thI giddhI dANaMtarAiyaM ca tiNNi vi tullANi anaMtaguNahINANi // 67 // kAraNaM sugamaM / sayavedo anaMtaguNahINo // 68 // NokasAyattAdo / aradI anaMtaguNahINA // 66 // kudo ? payaDiviseseNa / taM jahA - iTTagAvAgasaSNiho NavuMsayavedodaA, arado puNa aramaNamettu pAiyA / teNa anaMtaguNahINA / dezaghAtI karatA hai| isa kAraNa cakSudarzanAvaraNIyakA anubhAga ina tIna prakRtiyoMke anubhAgase anantaguNA hai / isa arthakI bAraha dezaghAtI bandha prakRtiyoM ke sambandha meM sarvatra yojanA karanI cAhiye / unase avadhijJAnAvaraNIya, avadhidarzanAvaraNIya aura lAbhAntarAya, ye tInoM hI tulya hokara anantaguNI hIna haiM // 96 // isakA kAraNa pahile batalA Aye haiM isalie yahA~ usakA kathana nahIM karate haiM / unase mana:paryayajJAnAvaraNIya, styAnagRddhi aura dAnAntarAya ye tInoM hI tulya ster anantaguNI hIna haiM // 97 // isakA kAraNa sugama hai / unase napuMsaka veda prakRti anantaguNI hIna hai // 98 // kyoMki, vaha nokaSAya hai / usase arati anantaguNI hona hai / / 99 / / kyoMki, inameM prakRtigata vizeSatA hai / yathA-- napuMsaka vedakA udaya IToMke pAkake samAna hai, parantu arati to mAtra nahIM ramanerUpa bhAvako utpanna karanevAlI hai, isa kAraNa vaha napuMsaka vedakI apekSA anantaguNI hIna hai / .... 1 pratiSu zraNaMtaguNahI go iti pAThaH / 2 pratau 'savyattho' iti pAThaH / Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [57 4, 2, 7, 105.] veyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe appAbahuaM sogo aNaMtaguNahINo // 10 // kudo ? aradipuraMgamattAdo / kadhamaradipuraMgamattaM ? aradIe viNA sogANuppattIe / bhayamaNaMtaguNahINaM // 101 // bhayaudayakAlAdo sogudayakAlassa mhllttvlNbhaado| sogo ukkasseNa chammAsametto ceva, bhayassa kAlo Neraiesu tettIsasAgarovamametto ti bhayamaNaMtaguNaM kiSNa jAyade ? Na, Neraiesu vi bhayakAlassa aMtomuhuttasseva uvlNbhaado| duguMchA aNaMtaguNahINA // 102 // payaDiviseseNa / NidANiddA aNaMtaguNahINA // 103 // kassa vi jIvassa kahiM mi udydNsnnaado| payalApayalA aNaMtaguNahINA // 104 // lAlAsaMdaNeNa thovakAlapaDibaddhaceyaNAbhAvadasaNAdo, NihANidAe udaeNa tdnnuvlNbhaado| NiddA aNaMtaguNahINA // 105 // usase zoka anantaguNA hIna hai // 100 / / kyoMki, vaha aratipUrvaka hotA hai| zaMkA-vaha aratipUrvaka kaise hotA hai ? samAdhAna--kyoMki, aratike binA zoka nahIM utpanna hotA hai| usase bhaya anantaguNA hIna hai|| 101 // kyoMki, bhayake udayakAlakI apekSA zokakA udayakAla bahuta pAyA jAtA hai| zaMkA-cUMki zoka utkaSTase chaha mAsa paryanta hI hotA hai, parantu bhayakA kAla nArakiyoMmeM tetIsa sAgaropama pramANa hai, ataeva zokakI apekSA bhaya anantaguNA kyoM nahIM hotA? samAdhAna nahIM, kyoMki, nArakiyoMmeM bhI bhayakA kAla antarmuhUrta hI upalabdha hotA hai| usase jugupsA anantaguNI hIna hai / / 102 // isakA kAraNa prakRtivizeSa hai| usase nidrAnidrA anantaguNI hIna hai // 13 // kyoMki, kisI bhI jIvake kahIM para hI usakA udaya dekhA jAtA hai| usase pracalApracalA anantaguNI hIna hai // 104 // kyoMki, lAra bahanese thor3e kAlase sambandha rakhanevAlA caitanya bhAva dekhA jAtA hai, parantu nidrAnindrAke udayase usakI upalabdhi nahIM hotii| usase nidrA anantaguNI hIna hai // 105 // cha. 12-8 Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arkhaMDAgame veyaNAkhaMDa edisse udaraNa saceyaNa vva NiduvalaMbhAdo | payalA anaMtaguNahINA // 106 // edisse udaeNa bolaMtassa vaTThAe vahaMtassa vA sIsassa aithovasaMcAladaMsaNAdo / ajasakittI NIcAgodaM ca do vi tullANi anaMtaguNahINANi // 107 // kudo ? saabhaaviyaado| Na ca sahAoM parapajJjaNiyogAriho / NirayagaI anaMtaguNahINA // 108 // kudo ? NeraiyabhAvaNivvattayattAdo / tirikkhagaI anaMtaguNahINA // 106 // 58 ] kudo ? NeraiyagaI vva tettIsa sAgarovamaphaluppAyaNasattIe abhAvAdo, NirayagadI va edisse dukkhakAraNattAbhAvAdo vA / itthavedo anaMtaguNahINo // 110 // kudo ? araigabhamummaraggisamadukkhuppAyaNAdo | purisavedo anaMtaguNahINo // 111 // kudo ? taNaggisamathovadukkhuppANAdo / kyoMki, isake udaya se sacetana ke samAna nidrA upalabdha hotI hai / usase pracalA anantaguNI hIna hai / / 106 // kyoMki isake udayase bolate hue, baiThe hue athavA calate hue jIvake sirakA saMcAra bahuta stoka kAla taka dekhA jAtA hai / usase ayazaHkIrti aura nIcagotra ye donoM prakRtiyA~ tulya hokara anantaguNI hIna haiM // 107 // kyoMki, aisA svabhAva hai, aura svabhAva dUsaroMke praznake yogya nahIM hotA / unase narakagati anantaguNI hIna hai // 108 // kyoMki, vaha nAraka paryAyako utpanna karAnevAlI hai / usase tiryaggati anantaguNI hIna hai / / 109 // [ 4, 2, 7, 106. kyoMki, usameM narakagatike samAna tetIsa sAgaropama kAlataka phala utpanna karAne kI zakti nahIM hai, athavA yaha narakagati ke samAna dukhakI kAraNa nahIM hai / usase strIveda anantaguNA hIna hai // kyoMki vaha aratigarbhita kaNDekI Agake usase puruSaveda anantaguNA hIna haiM // kyoMki, vaha tRNAgnike samAna thor3e dukhako utpanna karanevAlA hai / 111 // 110 // samAna duHkhotpAdaka hai / Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 7, 117.] veyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe appAbahubhaM radI aNaMtaguNahINA // 112 // kudo ? mAyA-lobha-tivedapuraMgamattAdo / hassamaNaMtaguNahINaM // 113 // kudo ? rdipurNgmttaado| devAuamaNaMtaguNahINaM // 114 // kudo ? saabhaaviyaado| NirayAuamaNaMtaguNahINaM // 115 // kudo ? devAupekkhidaNa appstthbhaavaado| maNasAuamaNaMtaguNahINaM // 116 // NirayAuasseva maNusAuassa dIhakAlamudayANuvalaMbhAdo / NirayAuAdo maNusAuaM pasatthamidi aNaMtaguNaM kiNNa jAyade ? Na, pasatthabhAveNa jaNidANubhAgAdo dIhakAlAdayANabaMdhaNANubhAgassa pAdhaNiyAdo / tirikkhAuamaNaMtaguNahINaM // 117 // kudo ? maNussAuAdo tirikkhAuassa appstthttdNsnnaado| evamukkassao causahipadiyo mahAdaMDao kado bhavadi / usase rati anantaguNI hIna hai // 152 // kyoMki, vaha mAyA, lobha aura tIna veda pUrvaka hotI hai| usase hAsya anantaguNA hIna hai / / 113 // kyoMki, vaha ratipUrvaka hotA hai| usase devAyu anantaguNI hIna hai // 114 // kyoMki, aisA svabhAva hai| usase nArakAyu anantaguNI hIna hai / / 115 / / kAraNa ki vaha devAyukI apekSA aprazasta hai| usase manuSyAyu anantaguNI hIna hai // 116 // kAraNa ki nArakAyuke samAna manuSyAyukA bahuta samayataka udaya nahIM pAyA jAtA / zaMkA -- cUMki nArakAyukI apekSA manuSyAyu prazasta hai, ataH vaha usase anantaguNI kyoM 'samAdhAna-nahIM, kyoMki, yahA~ prazastatAse utpanna anubhAgakI apekSA bahuta samaya taka / rahanevAle udaya nimittaka anubhAgakI pradhAnatA hai| usase tiryagAyu anantaguNI hIna hai|| 117 // kAraNa ki manuSyAyukI apekSA tiryagAyuke aprazastatA dekhI jAtI hai| isa prakAra utkRSTa cauMsaTha padavAlA mahAdaNDaka samApta hotA hai| nahIM hotI? Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4, 2, 7, 117. saMpahi edeNa appAvahueNa suuciduttrpyddistthaannukkssaannubhaagappaabhuaNvttissaamo| taM jahA-savvativvANubhAgaM kevalaNANAvaraNIyaM / AbhiNiyohiyaNANAvaraNIyaM aNaMtaguNahINaM / [sudaNANAvaraNIyaM aNaMtaguNahINaM ] ohiNANAvaraNIyamaNaMtaguNahINaM / maNapajavaNANAvaraNIyamaNaMtaguNahINaM / savvativvANubhAgaM kevldNsnnaavrnniiyN| cakkhudaMsaNAvaraNIyaM aNaMtaguNahINaM / ackkhudNsnnaavrnniiymnnNtgunnhiinnN| ohidasaNAvaraNIyamaNaMtaguNahINaM / thINagiddhI annNtgunnhiinnaa| NiddANiddA annNtgunnhiinnaa| payalApayalA aNaMtaguNahINA / NiddA aNaMta guNahINA / payalA annNtgunnhonnaa| savvativvANubhAgaM sAdamasAdamaNaMtaguNahINaM / sampativvANubhAgaM micchattaM / aNaMtANubaMdhilobho annNtgunnhiinno| mAyA viseshiinnaa| kodho visesahINo / mANo visesahINo / saMjalaNAe lobho annNtgunnhiinno| mAyA viseshiinnaa| kodho visesahINo / mANo viseshiinno| evaM paJcakkhANacadukApaJcakkhANacadukkassa ca vattavyaM / Naqsayavedo annNtgunnhiinno| aradI aNaMtaguNahINA / sogo annNtgunnhiinno| bhayamaNaMtaguNahINaM / duguMchA aNaMtaguNahINA / itthivedo aba isa alpabahutvase sUcita honevAlA uttara prakRtiyoMkA utkRSTa anubhAgaviSayaka svathAna alpabahutva kahate haiM / yathA-kevalajJAnAvaraNa sabase tIvra anubhAgase yukta hai| usase Abhinibodhika jJAnAvaraNIya anantaguNI hIna hai| [ usase zrutajJAnAvaraNIya anantaguNI hIna hai| ] usase avadhijJAnAvaraNIya anantaguNI hIna hai / usase manaHparyayajJAnAvaraNIya anantaguNI hiinhai| kevaladarzanAvaraNIya sabase tIvra anubhAgase yukta hai| usase cakSudarzanAvaraNIya anantaguNI hIna hai / usase acakSudarzanAvaraNIya anantaguNI hIna hai| usase avadhi darzanAvaraNIya anantaguNI hIna hai| usase styAnagRddhi anantaguNI hIna hai| usase nidrAnidrA anantaguNI hIna hai| usase pracalApracalA anantaguNI hIna hai| usase nidrA anantaguNI hIna hai| usase pracalA anantaguNI hIna hai| sAtAvedanIya sabase tIvra anubhAgase yukta hai| usase asAtAvedanIya anantaguNI hIna hai| mithyAtva prakRti sabase tIna anubhAgase yukta hai| usase anantAnubandhI lobha anantaguNA hIna hai| usase anantAnubandhI mAyA vizeSa hIna hai| usase anantAnubandhI krodha vizeSa hIna hai / usase anantAnubandhI mAna vizeSa hIna hai| usase saMjvalanalobha anantaguNA hIna hai| usase saMjvalana mAyA vizeSa hIna hai| usase saMjvalana krodha vizeSa hIna hai / usase saMjvalana mAna vizeSa hIna hai| isI prakAra pratyAkhyAnAvaraNa catuSka aura apratyAkhyAnAvaraNa catuSkake viSayameM kahanA caahiye| apratyAkhyAnAvaraNa mAnase napuMsakaveda anantaguNA hIna hai| usase arati anantaguNI hIna hai| usase zoka anantaguNA hIna hai| usase bhaya anantaguNA hIna hai| usase jugupsA Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 61 4, 2, 7, 117.] veyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe appAbahuaM aNaMtaguNahINo / purisavedo annNtgunnhiinno| radI annNtgunnhiinnaa| hassamaNaMtaguNahINaM / savvativvANubhAgaM devAunaM / NirayAuamaNaMtaguNahINaM / maNusAuamaNaMtaguNahINaM / tirikkhAuamaNaMtaguNahINaM / savvatibvANubhAgA devgii| maNusagaI annNtgunnhiinnaa| NirayagaI annNtgunnhiinnaa| tirikkhagaI annNtgunnhiinnaa|| savvativvANubhAgA paMciMdiyajAdI / eiMdiyajAdI aNaMtaguNahINA / beiMdiyajAdI aNaMtaguNahINA / teiMdiyajAdI aNaMtaguNahINA / cauriMdiyajAdI annNtgunnhiinnaa| savvativvANubhAgaM kammaiyasarIraM / tejaiyasarIraM aNaMtaguNahINaM / AhArasarIramaNaMtaguNahINaM / veuvviyasarIramaNaMtaguNahINaM / orAliyasarIramaNaMtaguNahINaM / / savvativvANubhAgaM samacaurasasaMThANaM / hu~DasaMThANamaNaMtaguNahINaM / vAmaNasaMThANamaNaMtaguNahINaM / khujjasaMThANamaNaMtaguNahINaM / sAdiyasaMThANamaNaMtaguNahINaM / nnggodhsNtthaannmnnNtgunnhiinnN| ___svvtivvaannubhaagmaahaarsriiraNgovNgN| veubviyasarIraaMgovaMgamaNaMtaguNahINaM / orAliyasarIramaMgovaMgamagaMtaguNahINaM / anantaguNI hIna hai| usase strIveda anantaguNA hIna hai| usase puruSaveda anantaguNA hIna hai| usase rati anantaguNI hIna hai / usase hAsya anantaguNA hIna hai| devAyu sabase tIvra anubhAgase yukta hai| usase nArakAyu anantaguNI hIna hai| usase manupyAyu anantaguNI hIna hai| usase tiryagAyu anantaguNI hIna hai| devagati sabase tIvra anubhAgase yukta hai| usase manuSyagati anantaguNI hIna hai| usase narakagati anantaguNI hIna hai| usase tiryaggati anantaguNI hIna hai| paJcendriya jAti sabase tIvra anubhAgase yukta hai| usase ekendriya jAti anantaguNI hIna hai| usase dvIndriya jAti anantaguNI hIna hai| usase trIndriya jAti anantaguNI hIna hai| usase caturindriya jAti anantaguNI hIna hai| kArmaNa zarIra sabase tIvra anubhAgase yukta hai| usase taijasa zarIra anantaguNA hIna hai| usase AhAraka zarIra anantaguNA hIna hai| usase vaikriyika zarIra anantaguNA hIna hai| usase audArika zarIra anantaguNA hIna hai| samacaturasra saMsthAna sabase tIvra anubhAga se yukta hai| usase huMDaka saMsthAna anantaguNA hIna hai| usase vAmana saMsthAna anantaguNA hIna hai| usase kubjaka saMsthAna anantaguNA hIna hai| usase svAti saMsthAna anantaguNA hIna hai / usase nyagrodhaparimaNDala saMsthAna anantaguNA hIna hai| ___ AhAraka zarIrAMgopAMga sabase tIvra anubhAgase yukta hai| usase vaikriyika zarIrAMgopAMga anantaguNA hIna hai| usase audArika zarIrAMgopAMga anantaguNA hIna hai| Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [1,2,7,4 gA0. saMghaDaNANaM saMThANabhaMgo / savvativvANubhAgaM 'pasattha [ vaNNacaukkamappasatthavaNNa ] caukkamaNaMtaguNahINaM / 'jahA gaI tahANupubbI / etto savajugalANaM savvativvANubhAgANi pasatthANi / appasatthANi paDivakkhANi aNaMtaguNahINANi / savvAtivvANubhAgaM uccAgodaM / NIcAgodamaNaMtaguNahINaM / savvativvANubhAgaM viriyaMtarAiyaM / hehA kameNa dANaMtarAiyA aNaMtaguNahINA / evaM satthANappAbahugaM samattaM / (saMja-maNa-dANamohI lAbhaM sudacakkhu-bhoga cakTuM ca / AbhiNibohiya paribhoga viriya Nava NokasAyAiM // 4 // 'saMja'tti utte cattAri vi saMjalaNANi ghettavvANi / 'maNa dANaM'idi vutte maNapajjavaNANAvaraNIyassa dANaMtarAiyassa gahaNaM / 'ohiti vutte ohiNANAvaraNIyaM ghettavvaM / 'lAmaNideso lAbhaMtarAiyagahaNaho / 'suda'Niddeso sudaNANAvaraNIyapaNNavaNaTTho / saMhananoMke alpabahutvakI prarUpaNA saMsthAnoMke samAna hai| prazasta varNacatuSka sabase tIvra anubhAgase yukta hai| usase aprazasta varNacatuSka anantaguNA hIna hai| AnupUrvIkI prarUpaNA gati nAmakarmake samAna hai| ____Age trasa-sthAvarAdi saba yugaloMmeM prazasta prakRtiyA~ sabase tIvra anubhAgase yukta haiN| unakI pratipakSabhUta aprazasta prakRtiyA~ anantaguNI hIna haiN|| uccagotra sabase tIvra anubhAgase yukta hai / usase nIcagotra anantaguNA hIna hai| vIryAntarAya sabase tIvra anubhAgase yukta hai| usake nIce kramazaH dAnAntarAyAdika anantaguNe hIna haiN| isa prakAra svasthAna alpabahutva samApta huaa| saMjvalanacatuSka, manaHparyayajJAnAvaraNa, dAnAntarAya, avadhijJAnAvaraNa, lAbhAntarAya, zrutajJAnAvaraNa, acakSudarzanAvaraNa, bhogAntarAya, cakSudarzanAvaraNa, AminibodhikajJAnAvaraNa, paribhogAntarAya, vIryAntarAya aura nau nokaSAya ye prakRtiyA~ uttarottara anantaguNI haiM // 4 // __ 'saMja' aisA kahanepara cAroM hI saMjvalana kaSAyoMkA grahaNa karanA cAhiye / 'maNa-dANaM' yaha kahanepara manaHparyayajJAnAvaraNIya aura dAnAntarAyakA grahaNa karanA cAhiye / 'ohi' aisA kahanepara avadhijJAnAvaraNIyakA grahaNa karanA cAhiye / 'lAbha' padakA nirdeza lAbhAntarAyakA grahaNa karaneke liye kiyA hai| zrutajJAnAvaraNIyakA jJAna karAneke liye 'suda' padakA nirdeza kiyA hai| acakSu 1 apratau 'truTito'tra pAThaH, mapratau' sabbativvANubhAgaM pasasthavaNNaM caukkamaNaMtagu0 iti paatthH| 2 apratau 'mahA' iti paatthH| Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 7, 5 gA0.] veyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe appAbahuaM [63 'acakkhuNiddeso ackkhudsnnaavrnniiyghnnnnimitto| 'bhoga"Niddeso bhogaMtarAiyassa pruuvo| 'cakkhaM ca idi Niddeso ckkhudNsnnaavrnniiygghnnnnimitto| kimaTuM 'ca' sadduccAraNaM kIrade ? sudaNANAvaraNIya-acakkhudaMsaNAvaraNIya-bhogaMtarAiyaM ca edANi tiNNi vi kammANi jahA aNubhAgeNa aNNoNNaM samANANi tahA cakkhudaMsaNAvaraNIyaM Na hodi ti jANAvaNaTuM kiirde| 'AbhiNiyohiya'NideseNa AbhiNiyohiyaNANAvaraNIyaM ghettavyaM / 'paribhoga'vayaNeNa paribhogaMtarAiyaM ghettavvaM / 'Na va ca' idi casaddeNa edAsimaNaMtarAdo payaDINamaNubhAgo sariso ti suucido| 'viriya itti bhaNide viriyaMtarAiyassa gahaNaM / 'Nava NokasAyA'tti vutte NavaNNaM NokasAyANaM gahaNaM kAyavvaM / ettha savvattha aNaMtaguNasadassa ajjhAhAro kaayvyo| (ke-p-nni-atttt-ttiy-ann-micchaa-o-ve-tirikkh-mnnusaauu| teyAkammasarIraM tirikkha-Niraya-deva-maNuvagaI // 5 // kevalaNANAvaraNIya-kevaladaMsaNAvaraNIyANaM gahaNaTuM 'ke' iti Niddeso kdo| tANi ca do vi sArisANi tti jANAvaNaTuM 'ke' idi egasaddeNa NidihANi / 'pa'iti utte darzanAvaraNIyakA grahaNa karane ke nimitta 'acakkhu' padakA nirdeza kiyA hai / 'bhoga' padakA nirdeza bhogAntarAyakA prarUpaka hai / 'cakkhaM ca' yaha nirdeza cakSudarzanAvaraNIyakA grahaNa karaneke nimitta hai| zaMkA-'cakkhaM ca' yahA~ 'ca' zabdakA uccAraNa kisaliye kiyA hai| samAdhAna-jisa prakAra zrutajJAnAvaraNIya, acakSudarzanAvaraNIya aura bhogAntarAya ye tIna prakRtiyA~ anubhAgakI apekSA paraspara samAna haiM usa prakAra cakSudarzanAvaraNIya samAna nahIM hai, yaha jatalAneke liye 'ca' zabdakA nirdeza kiyA hai| 'AbhiNibohiya' padake nirdezase AbhinibodhikajJAnAvaraNIyakA grahaNa karanA cAhiye / 'paribhoga' isa vacanase paribhogAntarAyakA grahaNa karanA caahiye| 'Nava ca' yahA~ kiye gaye 'ca' zabdake nirdezase ina prakRtiyoMse avyavahita prakRtiyoMkA anubhAga sadRza hai, yaha sUcanA kI gaI hai| 'viriya' kahanepara vIryAntarAyakA grahaNa kiyA gayA hai| 'Nava NokasAyA' aisA kahanepara nau nokaSAyoMkA grahaNa karanA cAhiye / yahA~ sarvatra 'anantaguNa' zabdakA adhyAhAra karanA caahiye| kevalajJAnAvaraNa va kevaladarzanAvaraNa, pracalA, nidrA, ATha kaSAya, styAnagRddhi Adi tIna, anantAnubandhicatuSka, mithyAtva, audArika zarIra, vaikriyika zarIra, tiryagAyu, manuSyAyu, taijasa zarIra, kArmaNa zarIra, tiryaggati, narakagati, devagati aura manuSyagati ye prakRtiyA~ uttarottara anubhAgakI apekSA anantaguNI haiM // 5 // kevalajJAnAvaraNIya aura kevaladarzanAvaraNIya kA grahaNa karaneke liye 'ke' aisA nirdeza kiyA hai| ve donoM hI prakRtiyA~ sadRza haiM, yaha jatalAneke liye 'ke' isa eka hI zabdake dvArA 1 apratI 'zrodha' iti pAThaH / . Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4,2,7,6, gA0 payalA ghettavvA, NAmegadesAdo vi nnaamillpddivttidNsnnaado| 'Ni'idi vutte / e gahaNaM / kAraNaM puvvaM va vattavyaM / 'aTTa'idi vutte aTThakasAyA ghettavvA / 'tiya' tti bhaNide thINagiddhitiyaM ghettavyaM / kudo? AiriyovadesAdo / 'aNa'idi Niddeso aNaMtANubaMdhicaukagahaNaNimitto / 'micchA'Niddeso micchattassa gaaho| 'o'idi vutte orAliyasarIraM ghettavyaM / ohiNANaM kiNNa gheppade ? Na, tassa puvvaM pruuvidttaado| 've' idi bhaNide veuvviyasarIrassa gahaNaM Na aNNassa, asNbhvaado| "tirikkha-maNusAU' idi bhaNide doNNamAuANaM gahaNaM, Auasahassa paadekmbhisNbNdhaado| 'teyA-kammaiyasarIraM'idi vutte tejaiya-kammaiyasarIrANaM gahaNaM / 'tirikkha-Niraya-maNuva-devagaditti bhaNide cattArigadIo ghettavvAo, gaisadassa paadekmbhisNbNdhaado| (NIcAgodaM ajaso asAdamuccaM jaso tahA sAdaM / NirayAU devAU AhArasarIraNAmaM ca // 6 // ) esA gAhA sugmaa| una donoMkA nirdeza kiyA gayA hai / 'pa' aisA kahanepara pracalAkA grahaNa karanA cAhiye, kyoMki, nAmake ekadezase bhI nAmavAlekA bodha hotA huA dekhA jAtA hai / 'ni' isa nirdezase nidrAkA grahaNa karanA cAhiye / kAraNa pahileke samAna kahanA cAhiye / 'aTTa' aisA kahanepara pratyAkhyAnAvaraNacatuSka aura apratyAkhyAnAvaraNacatuSka ina ATha kaSAyoMkA grahaNa karanA cAhiye / 'tiya' kahanepara styAnagRddhitrayakA grahaNa karanA cAhiye, kyoMki, aisA AcAryoMkA upadeza hai| 'aNa' yaha nirdeza anantAnubandhicatuSkakA grahaNa karaneke nimitta hai| 'micchA' zabdakA nirdeza mithyAtvakA grAhaka hai| 'o' kahanepara audArika zarIrakA grahaNa karanA caahiye| zaMkA-'o' kahanepara avadhijJAnAvaraNakA grahaNa kyoM nahIM kiyA jAtA hai ? samAdhAna-nahIM, kyoMki, usakA pahile kathana kara Aye haiN| 've' aisA kahanepara vaikriyika zarIrakA grahaNa karanA cAhiye, anyakA nahIM; kyoMki usase anyakA grahaNa karanA sambhava hI nahIM hai| 'tirikkha-maNusAU' aisA kahanepara tiryagAyu aura manaSyAya ina do AyaoMkA grahaNa karanA cAhiye, kyoMki, Ayu zabdakA pratyekake sAtha sambandha hai| 'teyA-kammasarIraM' aisA kahanepara taijasa aura kArmaNa zarIrakA grahaNa karanA cAhiye / 'tirikkha Niraya-maNuva-devagaI' aisA kahanepara cAroM gatiyoMkA grahaNa karanA cAhiye, kyoMki, gati zabdakA sambandha pratyekake sAtha hai| nIcagotra, ayaza kIrti, asAtAvedanIya, uccagotra, yaza-kIrti, tathA sAtAvedanIya, nArakAyu, devAyu aura AhArazarIra, ye prakRtiyA~ uttarottara anantaguNI haiM // 6 // yaha gAthA sugama hai| 1 apratau 'tirikkhuvaNusAU' iti paatthH| Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 7, 120 j veyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe appAbahuaM [65 etto jahaNNao causahipadio mahAdaMDao kAyavvo bhavadi // 118 // puvvillappAbahueNa jahaNNeNa sUcidacausadvipadiyamappAbaddagaM bhnnissaamo| savvamaMdANabhAgaM lobhasaMjalaNaM // 11 // anniytttticrimsmybNdhgghnnaado| suhamasAMparAiyacarimasamayalobho suhumakiTTisarUvo kiNNa gheppade 1 Na, baMdhAdhiyAre sNtgghnnaannuvvttiido| Na veyaNAe saMtaM ceva parUvijade, baMdha-saMtANaM doNNaM pi parUvayattAdo |(edaanni causahipadiyANi jahaNNukkassappAbahugANi baMdhaM ceva assidUNa avaTTidANi / taM kadhaM Nabade ?(mhaabNdhsuttuvittaado| mAyAsaMjalaNamaNaMtaguNaM // 120 // aNiyaTTicarimasamayAdo heTA aMtomuhuttamodariyaTTidamAyAkasAyacarimANubhAgabaMdhaggahaNAdo / kudo edaM Nabade ? aNiyaTTicarimANubhAgabaMdhAdo ducarimANubhAgabaMdho annNtgnno| tatto ticarimANubhAgabaMdho aNaMtaguNo / evaM savvattha aNiyaTTikAlabhaMtare Age cauMsaTha padavAlA jaghanya mahAdaNDaka karane yogya hai // 118 // pUrvokta jaghanya alpabahutvase sUcita cauMsaTha padavAle alpabahutvako kahate haiN| saMjvalanalobha sabase manda anubhAgase yukta hai // 16 // kyAMki anivRttikaraNake antima samaya sambandhI bandhakA yahA~ grahaNa kiyA gayA hai| zaMkA-sUkSmasAmparAvikake antima samayavartI sUkSma kRSTi svarUpa lobhakA grahaNa kyoM nahIM kiyA jAtA hai ? samAdhAna-nahIM, kyoMki, bandhake adhikArameM sattvakA grahaNa karanA nahIM bana sakatA hai / vedanAmeM kevala sattvakA hI kathana nahIM kiyA jA rahA hai, kyoMki, vaha bandha aura sasva donoMkA hI prarUpaka hai| ye cauMsaTha padavAle jaghanya va utkRSTa alpabahutva bandhakA Azraya karake hI avasthita haiN| zaMkA-yaha kisa pramANase jAnA jAtA hai ? samAdhAna-yaha mahAbandha sUtrake upadezase jAnA jAtA hai / usase mAyA saMjvalana anantaguNA hai // 120 // kyoMki anivRttikaraNake antima samayase nIce antamuhUrta utara kara sthita mAyA kaSAyake anubhAgabandhakA yahA~ grahaNa kiyA hai| zaMkA-yaha kisa pramANase jAnA jAtA hai ? samAdhAna-anivRttikaraNake antima samaya sambandhI anubhAgabandhakI apekSA usakA dvicarama samaya sambandhI anubhAgabandha anantaguNA hai| usase tricarama samaya sambandhI anubhAga cha. 12-6 Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [ 4, 2, 7, 121. annubhaagvuddddhidsnnaado| mANasaMjalaNamaNaMtaguNaM // 121 // mAyAsaMjalaNajahaNNabaMdhapadesAdo heTThA aMtomuhuttamodariya dvidmaannjhnnnnbNdhgghnnaado| ettha vi aNaMtaguNattassa kAraNaM paDisamayamaNaMtaguNAe seDIe heddimaannubhaagbNdhvuddddhii| kodhasaMjalaNamaNaMtaguNaM // 122 // tatto heTThA aNtomuhuttmodinnnnjhnnnnbNdhgghnnaado| maNapajjavaNANAvaraNIyaM dANaMtarAiyaM ca do vi tullANi aNaMtaguNANi // 123 // kudo ? kodhasaMjalaNa jahaNNANubhAgabaMdho bAdarakiTTI, edAsiM doNNaM payaDINamaNubhAgo puNa phaddayaM; edAsiM suhumasAMparAiyacarimajahaNNabaMdhassa phaddayattaM mottaNa kittttittaabhaavaado| teNa kodhasaMjalaNajahaNNabaMdhAdo appida-dopayaDINaM jahaNNabaMdho aNaMtagaNo / ohiNANAvaraNIyaM ohidaMsaNAvaraNoyaM lAMbhaMtarAiyaM ca tiNNi vi tullANi aNaMtaguNANi // 124 // kudo? payaDiviseseNa / so kadhaM Navvade ? khaSagaseDIe desaghAdibaMdhakaraNesu bandha anantaguNA hai / isa prakAra sarvatra anivRttikaraNa kAlake bhItara anubhAgakI vRddhi dekhe jAnese ukta kathanakA parijJAna hotA hai| usase mAna saMjvalana anantaguNA hai // 1.1 // kyoMki, mAyA saMjvalanake jadhanya bandha sambandhI sthAnase pIche antamuhUrta jAkara sthita mAna saMjvalanake jaghanya bandhakA yahA~ prahaNa kiyA hai| yahA~ bhI anantaguNekA kAraNa pratisamaya anantaguNI zreNirUpase pIche anubhAgabandhakI vRddhi hai| usase krodha saMjvalana anantaguNA hai|| 122 // kyoMki, usase pIche antarmuhUrta jAkara sthita jaghanya bandhakA yahA~ grahaNa kiyA hai| usase manAparyayajJAnAvaraNIya aura dAnAntarAya ye donoM hI prakRtiyA~ tulya hokara anantaguNI haiM // 123 // kyoMki, saMjvalana krodhakA jaghanya anubhAgabandha bAdara kRSTi svarUpa hai, parantu ina donoM prakRtiyoMkA anubha ki, inakA sUkSmasAmparAyika guNasthAnake antima samayameM jo jaghanya bandha hotA hai vaha spardhakarUpa hotA hai vaha kRSTi svarUpa nahIM ho sakatA isaliye saMjvalana krodhake jaghanya bandhakI apekSA vivakSita ina do prakRtiyoMkA jaghanya bandha anantaguNA hai| avadhijJAnAvaraNIya, avadhidarzanAvaraNIya aura lAbhAntarAya, ye tInoM hI prakRtiyAM tulya hokara unase anantaguNI haiM / 124 // isakA kAraNa prakRtivizeSa hai| zaMkA-vaha kisa pramANa se jAnA jAtA hai ? samAdhAna-kSapaka zreNike bhItara dezaghAtibandhakaraNavidhAnameM jo yaha batalAyA gayA hai , Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 7, 126.] veyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe appAbahuaM pubvillahito pacchA desaghAdittamuvavaNNattAdo nnvvde| sudaNANAvaraNIyaM acakkhudaMsaNAvaraNIyaM bhogaMtarAiyaM ca tiNNi vi tullANi aNaMtaguNANi // 125 // kudo ? payaDivisesAdo / kudo so Navvade ? pacchA desghaadibNdhjogaado| cakkhudaMsaNAvaraNIyamaNaMtaguNaM // 126 // kAraNaM sugamaM / AbhiNibohiyaNANAvaraNIyaM paribhogaMtarAiyaM ca do vi tullANi aNaMtaguNANi // 127 // sugm| viriyaMtarAiyamaNaMtaguNaM // 128 // edaM pi sugamaM / purisavedo aNaMtaguNo // 126 // viriyaMtarAiyassa aNubhAgo desaghAdI egaTTANiyo, purisavedassa vi aNubhAgo ki "jina prakRtiyoMkA anubhAgabandha pUrvameM dezaghAtI ho jAtA hai unakA anubhAga stoka hotA hai, tathA jinakA anubhAgabandha pIche dezaghAtI hotA hai unakA anubhAga bahuta hotA hai|" usIse vaha jAnA jAtA hai| .. zrutajJAnAvaraNIya, acakSudarzanAvaraNIya aura bhogAntarAya ye tInoM hI prakRtiyAM tulya hokara unase anantaguNI haiM // 125 // isakA kAraNa prakRtivizeSa hai| zaMkA-vaha kisa pramANase jAnA jAtA hai ? samAdhAna - cUMki ina prakRtiyoMkA anubhAgabandha pIche dezaghAtitvako prApta hotA hai ataH isIse usakA nizcaya ho jAtA hai| unase cakSudarzanAvaraNIya anantaguNI hai // 126 // isakA kAraNa sugama hai| usase Aminibodhika jJAnAvaraNIya aura paribhogAntarAya ye donoM hI prakRtiyAM tulya hokara anantaguNI haiM // 127 // . yaha sUtra sugama hai| unase vIryAntarAya anantagaNA hai // 128 // yaha sUtra bhI sugama hai| usase puruSaveda anantaguNA hai|| 126 // vIryAntarAyakA anubhAga dezaghAtI ekasthAnIya hai tathA puruSavedakA bhI anubhAga strI Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDaM [4, 2, 7, 130 eriso ceva / kiM tu aMtomuhattaM heTThA odariya baddho teNa aNaMtaguNahINo jaado| hassamaNataguNaM // 130 // apuvykrnncrimsmysvvghaadivitttthaanniyjhpnnaannubhaagbNdhgghnnaado| radI aNaMtaguNA // 131 // tppurNgmttaado| duguMchA aNaMtaguNA // 132 // doNNaM payaDINaM apuvvakaraNacarimasamae ceva jadi vi jahapaNabaMdho jAdo to vi radIdo duguMchA aNaMtaguNA, payaDivisesamassidUNa saMsArAvasthAe savvattha thaavtttthaannaado| bhayamaNaMtaguNaM // 133 // payaDiviseseNa / sogo aNaMtaguNo // 134 // kudo ? apuvyakaraNavisohIdo aNaMtaguNahINavisohiNA pamattasaMjadeNa bddhjhnnnnaannubhaaggghnnaado| aradI aNaMtaguNA // 135 // prakArakA hai / parantu vaha cUMki antarmuhUrta pIche jA kara bAMdhA gayA hai ataH vaha anantaguNA hIna hai| usase hAsya anantaguNA hai // 130 // kAraNa ki yahA~ apUrvakaraNake antima samaya sambandhI sarvaghAtI dvisthAnIya jaghanya anubhAgabandhakA grahaNa kiyA gayA hai| usase rati anantaguNI hai // 131 // kAraNa ki vaha hAsyapUrvaka hotI hai| usase jugupsA anantaguNI hai|| 132 // yadyapi rati aura jugupsA ina donoM prakRtiyoMkA apUrvakaraNake antima samaya meM hI jaghanya bandha ho jAtA hai to bhI ratikI apekSA jugupsA anantaguNI hai, kyoMki, prakRtivizeSakA Azraya karake saMsAra avasthAmeM sarvatra isI prakAra kI sthiti hai| usase bhaya anantaguNA hai // 133 // isakA kAraNa prakRtivizeSa hai| . usase zoka anantaguNA hai / / 134 // kAraNa yaha hai ki apUrvakaraNakI vizuddhikI apekSA anantaguNI hIna vizuddhivAle pramatta saMyatake dvArA bAMdhe gaye jaghanya anubhAgakA yahA~ grahaNa kiyA hai| . usase arati anantaguNI hai // 135 // Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 7, 136.] veyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe appAbahuaM saabhaaviyaado| ithivedo aNaMtaguNo // 136 // pamattasaMjadavisohIdo aNaMtaguNahINasavyavisuddhamicchAiTiNA bddhitthivedjhnnnnaannubhaaggghnnaado| NavaMsayavedo aNaMtaguNo // 137 // micchAiTThiNA samvavisuddheNa saMjamAhimuheNa baddhajahaeNANubhAgaNgahaNAdo / kevalaNANAvaraNIyaM kevaladasaNAvaraNIyaM ca do vi tullANi aNaMtagaNANi // 138 // edAsiM doNaM pi payaDINaM suhumasAMparAiyacarimasamae aMtomuttamaNaMtagaNahANI gaMtUNa jahaNNANubhAgabaMdho jadi vi jAdo to vi micchAihiNA savvavisuddhaNa baddhaNaqsayavedajahaNNANubhAmabaMdhAdo annNtgunno| kudo ? saabhaaviyaado| payalA atgunnaa|| 13 // apuvvakaraNa sagaddhAe paDhamasattamabhAge baTTamANeNa carimasamaya suhumasAMparAiyassa visohIdo aNaMtaguNahINavisohiNA baddhattAdo / kyoMki, aisA svabhAva hai| usase strIveda anantagaNA hai // 136 // .kAraNa yaha hai ki yahA~ pramattasaMyatakI vizuddhikI apekSA anantaguNI hIna vizuddhi yukta sarvavizuddha mithyA dRSTi jIvake dvArA bAMdhe gaye strIvedake jaghanya anubhAgakA grahaNa kiyA hai| usase napuMsakaveda anantaguNA hai / / 137 // kAraNa ki saMyamake abhimukha hue sarvavizuddha mithyAdRSTike dvArA bAMdhe gaye jaghanya anubhAgakA grahaNa kiyA hai| usase kevalajJAnAvaraNIya aura kevaladarzanAvaraNIya ye donoM hI prakRtiyA~ tulya hokara anantaguNI haiM // 138 / yadyapi ina donoM hI prakRtiyoMkA antarmuhartakAla taka anantaguNI hAni hokara sakSamasAmparAyikake antima samayameM jaghanya anubhAgabandha hotA hai to bhI sarvavizuddha mithyAdRSTike dvArA bAMdhe gaye napuMsakavedake jaghanya anubhAgabandhakI apekSA vaha anantaguNA hai, kyoMki, aisA svabhAva hai| unase pracalA anantaguNI hai / / 136 // kyoMki, vaha apane kAlake sAta bhAgoMmeMse prathama bhAga meM vartamAna aura antima samayavartI sUkSmasAmparAyikakI vizuddhise anantaguNI hIna vizuddhivAle apUrvakaraNa raNasthAnavatI jIvake dvArA bAMdhI jAtI hai| Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4,2,7,140. NiddhA aNaMtaguNA // 140 // edisse vi tattheva jahaNNabaMdho jAdo / kiM tu payaDiviseseNa aNaMtaguNA / pacakkhANAvaraNIyamANo annNtgunno|| 141 // kudo ? apuvvakaraNakhavagavisohIdo aNaMtaguNahINavisohiNA savvavisuddhaNa saMjadAsaMjadeNa baddhajahaNNANubhAgaggahaNAdo / kodho visesAhiyo // 142 // payaDiviseseNa / mAyA visesAhiyA // 143 // payaDiviseseNa / lobho visesAhio // 144 // payaDiviseseNa / apaJcakkhANAvaraNIyamANo annNtgunno||145 // saMjadAsaMjadavisohIdo aNaMtaguNahINavisohiNA asaMjadasammAiTThiNA savvavisuddhaNa carimasamae bddhjhnnnnaannubhaaggghnnaado| kodho visesaahio|| 146 // usase nidrA anantaguNI hai // 140 // yadyapi isakA jaghanya bandha vahIMpara hotA hai, to bhI prakRtivizeSake kAraNa vaha pracalAse anantaguNI hai| usase pratyAkhyAnAvaraNIya mAna anantaguNA hai // 141 // kyoMki, apUrvakaraNa kSapakakI vizuddhise anantaguNI hIna vizuddhivAle tathA sarvavizuddha saMyatAsaMyata jIvake dvArA bAMdhe gaye jaghanya anubhAgakA yahAM grahaNa kiyA hai| usase pratyAkhyAnAvaraNIya krodha vizeSa adhika hai // 142 // isakA kAra prakRti vizeSa hai| usase pratyAkhyAnAvaraNIya mAyA vizeSa adhika hai // 143 // isakA kAraNa prakRti vizeSa hai| usase pratyAkhyAnAvaraNIya lobha vizeSa adhika hai // 144 // isakA kAraNa prakRti vizeSa hai| usase apratyAkhyAnAvaraNIya mAna anantaguNA hai // 145 // kyoMki, saMyatAsaMyatakI vizuddhise anantaguNI hIna vizuddhivAle sarvavizuddha asaMyatasamyamdRSTi jIkke dvArA bAMdhe gaye jaghanya anubhAgakA yahA~ grahaNa kiyA hai| usase apratyAkhyAnAvaraNIya krodha vizeSa adhika hai // 146 // Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 7, 152.] veyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe appAbahuraM payaDiviseseNa / mAyA visesAhiyA // 147 // payaDiviseseNa / lobho visesAhio // 148 // payaDiviseseNa NihANiddA aNaMtaguNA // 146 // asaMjadasammAdidvivisohIdo aNaMtaguNahINavisohimicchAiTTiNA savvavisuddheNa bddhttaado| payalApayalA aNaMtaguNA // 150 // jadi vi doNNaM pi jahaNNANubhAgabaMdhANameko ceva sAmI to vi payaDiviseseNa payalApayalA annNtgunnaa| thINagiddhI aNaMtaguNA // 151 // payaDiviseseNa / aNaMtANubaMdhimANo aNaMtaguNo // 152 // sNjmaahimuhcrimsmymicchaaittijhnnnnbNdhgghnnaado| isakA kAraNa prakRtikI vizeSatA hai| usase apratyAkhyAnAvaraNIya mAyA vizeSa adhika hai // 147 // isakA kAraNa prakRtikI vizeSatA hai| usase apratyAkhyAnAvaraNIya lobha vizeSa adhika hai // 148 // isakA kAraNa prakRtiko vizeSatA hai| usase nidrAnidrA anantagaNI hai // 149 // kyoMki, vaha asaMyatasamyagdRSTikI vizuddhise anantaguNI hIna vizuddhivAle sarvavizuddha mithyAdRSTi jIvake dvArA bA~dhI jAtI hai| usase pracalApracalA anantaguNI hai / / 150 // yadyapi ina donoM hI prakRtiyoMke jaghanya anubhAgabandhakA eka hI svAmI hai, to bhI prakRtivizeSa honese pracalApracalA nidrAnidrAkI apekSA anantaguNI hai| usase styAnagRddhi anantaguNI hai // 15 // isakA kAraNa prakRtikI vizeSatA hai| usase anantAnubandhI mAna anantaguNA hai // 152 // kyoMki, saMyamake abhimukha hue antima samayavartI mithyAdRSTi jIvake dvArA bAMdhe gaye jaghanya anubhAgabandhakA yahA~ grahaNa kiyA hai| Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4, 2, 7, 153. kodho visesaahio|| 153 // payaDiviseseNa / mAyA visesAhiA // 154 // payaDiviseseNa / lobho visesAhio // 155 // payaDiviseseNa / micchattamaNaMtaguNaM // 156 // micchAiTiNA savvavisuddhaNa saMjamAhimuheNa sagaddhAe carimasamae vaTTamANeNa bddhjhnnnnaannubhaaggghnnaado| doNaM pi payaDINaM micchAiTThimhi ceva sAmIe saMte kadhaM micchattassa aNaMtaguNattaM jujjade ? Na, payaDi viseseNa tadavirohAdo / orAliyasaroramaNaMtaguNaM // 157 // jeNesA pasatthapayaDI teNedisse saMkilese Na jahaNNabaMdho hodi| puNo esA jadi vi micchAidviukkaTThasaMkileseNa baddhA to vi micchattAdo' annNtgunnaa| kudo ? suhANaM payaDINaM saMkileseNa mhllaannubhaagkkhyaabhaavaado| usase anantAnubandhI krodha vizeSa adhika hai / / 153 // isakA kAraNa prakRtikI vizeSatA hai| usase anantAnubandhI mAyA vizeSa adhika hai // 154 // isakA kAraNa prakRtikI vizeSatA hai| usase anantAnubandhI lobha vizeSa adhika hai // 155 // isakA kAraNa prakRtikI vizeSatA hai| - usase mithyAtva anantaguNA hai // 156 // kyoMki, saMyamake abhimukha hue va apane kAlake antima samayameM sthita sarvavizuddha mithyAdRSTi jIvake dvArA bAMdhe gaye jaghanya anubhAgakA yahA~ grahaNa kiyA hai| _zaMkA-jaba ki ina donoM hI prakRtiyoMkA eka hI mithyAdRSTi jIva svAmI hai taba anantAnubandhI lobhakI apekSA mithyAtvakA anantaguNA honA kaise ucita hai ? samAdhAna-nahIM, kyoMki, prakRtivizeSa honese usameM koI virodha nahIM AtA / usase audArika zarIra anantaguNA hai // 157 // cU~ki yaha prazasta prakRti hai isaliye isakA saMklezase jaghanya bandha hotA hai| yadyapi yaha prakRti mithyAdRSTisambandhI utkRSTa saMklezase bA~dhI gaI hai, to bhI vaha mithyAtvakI apekSA anantaguNI hai, kyoMki, saMkzase zubha prakRtiyoMke mahAn anubhAgakA kSaya nahIM hotaa| 1 apratau 'vicchittAdo' iti pAThaH / Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 7, 164.] vayaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe appAbahuaM veubviyasarIramaNaMtaguNaM // 158 // orAliyasarIraM pekkhidRNa pasatthatamattAdo / tirikkhAuamaNaMtaguNaM // 156 // ukkassasaMkilesa-visohIhi baMdhAbhAveNa tappAoggasaMkilesa-visohIhi baddhatirivakhaapajjattajahaNNAuggahaNAdo / maNasAuamaNaMtaguNaM // 160 // tirikkhAuAdo visuddhatamattAdo / tejaiyasarIramaNaMtaguNaM // 161 // tejaiyasarIraM jeNa suhapayaDI teNe dasse jahaNNabaMdhI savvasaMkiliTThamicchAiTTi mhi hodi / hoto vi maNussAuAdo annNtgunno| kudo ? suhANaM bhuannubhaagbNdhosrnnaabhaavaado| kammaiyasarIramaNaMtaguNaM // 162 // payaDi viseseNa / tirikkhagadI aNaMtaguNA // 163 // kudo ? savvavisuddhasattamapuDhaviNeraiyamicchAiTThiNA baddhattAdo / NirayagadI aNaMtaguNA // 164 // usase vaikriyika zarIra anantaguNA hai // 158 / / kyoMki, audArika zarIrakI apekSA vaikriyika zarIra atizaya prazasta hai / usase tiryagAyu anantaguNI hai // 159 // kyoMki utkRSTa saMkleza va vizuddhike dvArA AyukA bandha nahIM hotA ataeva tatprAyogya saMkleza va vizuddhike dvArA bA~dhI gaI tiryazca aparyAptakI jaghanya AyukA yahA~ grahaNa kiyA hai| usase manuSyAyu anantaguNI hai // 160 // kyoMki, vaha tiryaMcAyukI apekSA atizaya vizuddha hai| usase taijasa zarIra annataguNA hai // 161 // cU~ki taijasa zarIra zubha prakRti hai, ataeva isakA jaghanya bandha sarvasaMkliSTa mithyAdRSTi jIvake hotA hai / mithyAdRSTike hotA huA bhI vaha manuSyAyukI apekSA anantaguNA hai, kyoMki, zubha prakRtiyoM ke bahuta anubhAgabandhakA apasaraNa nahIM hotaa| usase kAmarNa zarIra anantaguNA hai / / 162 // isakA kAraNa prakRtikI vizeSatA hai| usase tiryaggati anantaguNI hai // 163 // kAraNa ki vaha sarvavizuddha sAtavIM pRthivIke mithyAdRSTi nArakI jIvake dvArA bA~dhI gaI hai| usase narakagati anantaguNI hai // 164 // cha. 12-6 Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 ] ariDAgame veyaNAkhaMDa asaNNipa ciMdiyatirikkhagai saMkilesAdo arNataguNasaMkileseNa baddhattAdo / maNasagadI anaMtaguNA // 165 // jada va edisse eiMdiesa jahaNNabaMdho jAdo to vi esA Nirayagardi pekkhidUNa taguNA, suhapayaDittAdo / [ 4, 2, 7, 165. devagadI anaMtaguNA // 166 // jadi vi edisse jahaNNabaMdho asaNNipaMcidiesa pariyattamANamajjhima pariNAmesu jAdo to vi maNusagadiM pekkhidUNa devagadI anaMtaguNA, eiMdiyapariyattamANamajjhimapariNAmAdo asaNipaMciMdiyapariyattamANamajjhimapariNAmANamaNaMtaguNattadaMsaNAdo / NIcAgodamaNaMtaguNaM // 167 // jadi vi dassa sattamapuDhavINeraiesa savvaviyuddhapariNAmesu jahaNaNaM jAeM to vi devagadIdo NIcAgodamaNaMtaguNaM, sAbhAviyAdo | ajasakittI anaMtaguNA // 168 // pattasaMjadeNa savvavisudveNa pabaddhattAdo | asAdAvedaNIyamaNaMtaguNaM // 166 // edassa jahaNNabaMdho jaditri pamattasaMjadammi caiva jAdo to vi tatto edassa kyoMki vaha asaMjJI paMcendriya tiryaMca gatike saMklezakI apekSA anantaguNe saMklezake dvArA bAMdhI gaI hai| usase manuSyagati anantaguNI hai / / 165 / / yadyapi isakA ekendriyoM meM jaghanya bandha hotA hai to bhI yaha narakagatikI apekSA anantaguNI hai, kyoMki, vaha zubha prakRti hai / usase devagati anantaguNI hai // 166 // yadyapi isakA jaghanya bandha parivartamAna madhyama pariNAmoMse yukta asaMjJI paMcendriyoM ke hotA hai to bhI manuSyagatikI apekSA devagati anantaguNI hai, kyoMki, ekendriya ke parivartamAna madhyama pariNAmoM kI apekSA asaMjJI paMcendriya ke parivartamAna madhyama pariNAma anantaguNe dekhe jAte haiM / usase nIca gotra anantaguNA hai / / 167 / / yadyapi sarvavizuddha pariNAmavAle sAtavIM pRthivIke nArakiyoMmeM isakA jaghanya bandha hotA hai, to bhI devagatikI apekSA nIcagotra anantaguNA hai, kyoMki, aisA svabhAva hai / usase ayazaHkIrti anantaguNI hai / / 168 // kyoMki vaha, sarvavizuddha pramattasaMyata jIvake dvArA bAMdhI gaI hai / usase asAtAvedanIya anantaguNI hai // 169 // yadyapi isakA jaghanya bandha pramattasaMyata ke hI hotA hai, to bhI usase isakA anubhAga Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ veNa mahAhiyAre veyaNabhAvavihANe appAbahuaM 4, 2, 7, 174 ] aNubhAgo anaMtaguNo paya DiviseseNa / jasakicI uccAgodaM ca do vi tullANi anaMtaguNANi // 170 // edesiM dopaNaM pi paMcidiesu aitivvasaMki liTThamicchAiTThIsu jadi vi jahaNaNaM jAdaM to va tatto desimaNubhAgo anaMtaguNo, suhapayaDINaM bahuvANubhAgabaMdhosaraNAbhAvAdo / sAdAvedaNIyamaNaMtaguNaM // 171 // edassa vi jahaNNANubhAgabaMdhassa savvasaMki liTTo micchAiTThI caiva sAmI, kiMtu DiviseseNa anaMtaguNo / NirayAu amaNaMtaguNaM // 172 // kudo 1 sAbhAviyAdo / devAuamaNaMtaguNaM // 173 // kAraNaM sugamaM / AhArasarIramaNaMtaguNaM // 174 // pabaddhatAdo | appama saMjadeNa tappA oggavisudveNa evaM jahaNNayaM causadvipadiyaM paratthANappA bahugaM samattaM / saMpahi edeNa sUcidasatthANappAbahugaM vattaissAmo - savvamaMdANubhAgaM maNapaJjava [ 75 prakRtivizeSa hone se anantaguNA hai / usase yazaHkIrti aura uccagotra donoM hI tulya hokara anantaguNe haiM // 170 // yadyapi ati tIvra saMklezayukta paMcendriya mithyAdRSTi jIvoMmeM ina donoM hI prakRtiyoMkA jaghanya bandha hotA hai, to bhI asAtA vedanIyakI apekSA inakA anubhAga anantaguNA hai; kyoMki, zubha prakRtiyoM ke bahuta anubhAga bandhakA apasaraNa nahIM hotA / unase sAtAvedanIya anantaguNI hai // 171 // isake bhI jaghanya anubhAgabandhakA svAmI sarvasaMkliSTa mithyAdRSTi jIva hI hai, kintu prakRtivizeSa hone se vaha ukta donoM prakRtiyoMse anantaguNI hai / usase nArakA anantaguNI hai // 172 // kyoMki, aisA svabhAva hai / usase devAyu anantaguNI hai / / 173 / / isakA kAraNa sugama hai / usase AhAraka zarIra anantaguNA hai || 174 // kyoMki, vaha tatprAgogya vizuddhiko prApta apramattasaMyata jIvake dvArA bAMdhA gayA hai / isa prakAra cauMsaTha padavAlA jaghanya perasthAna alpabahutva samApta huA / aba isase sUcita honevAle svasthAna alpabahutvako kahate haiM - mana:paryayajJAnAvaraNIya Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4, 2, 7, 174. NANAvaraNIyaM / ohiNANAvaraNIyamaNaMtaguNaM / sudaNANAvaraNIyamaNaMtaguNaM / AbhiNiyohiyaNANAvaraNIyamaNaMtaguNaM / kevalaNANAvaraNIyamaNaMtaguNaM / / savvamaMdANubhAgamohidasaNAvaraNIyaM / acakkhudaMsaNAvaraNIyamaNaMtaguNaM / cakkhudaMsaNAvaraNIyamaNaMtaguNaM / kevaladaMsaNAvaraNIyamaNaMtaguNaM / pacalA aNaMtaguNA / NiddA aNaMtaguNA / NiddANiddA aNaMtaguNA / payalApayalA aNaMtaguNA / thINagiddhI aNaMtaguNA / savamaMdANubhAgamasAdAvedaNIyaM / sAdAvedaNIyamaNaMtaguNaM / savvamaMdANubhAgaM lobhasaMjalaNaM / mAyAsaMjalaNamaNaMtaguNaM / mANasaMjalaNamaNaMtagaNaM / kodhasaMjalaNamaNaMtagaNaM / purisavedo annNtgunno| hassamaNaMtaguNaM / radI aNaMtaguNA / duguMchA annNtgunnaa| bhayamaNaMtaguNaM / sogo aNaMtaguNo / aradI annNtgunnaa| itthivedo aNaMtaguNo / NavaMsayavedo annNtgunno| paccakkhANamANo annNtgunno| kodho visesaahio| mAyA visesAhiyA / lobho visesaahio| apaJcakkhANamANo annNtgunno| kodho visesaahio| mAyA visesAhiyA / lobho visesaahio| aNaMtANubaMdhimANo annNtgunno| kodho visesaahio| mAyA visesAhiyA / lobho visesaahio| micchattamaNaMtaguNaM / sarvamanda anubhAgase yukta hai / usase avadhijJAnAvaraNIya anantaguNA hai| usase zrutajJAnAvaraNIya anantaguNA hai| usase Abhinibodhika jJAnAvaraNIya anantaguNA hai| usase kevalajJAnAvaraNIya anantaguNA hai| ____ avadhidarzanAvaraNIya sarvamanda anubhAgase sahita hai / usase acakSudarzanAvaraNIya anantagaNA hai| usase cakSudarzanAvaraNIya anantaguNA hai| usase kevala darzanAvaraNIya anantaguNA hai| usase pracalA anantaguNI hai| usase nidrA anantaguNI hai| usase nidrAnidrA anantaguNI hai| usase pracalApracalA anantaguNI hai| usase tyAnagRddhi anantaguNI hai| AsAtAvedanIya sarvamanda anubhAgase sahita hai| usase sAtAvedanIya anantaguNA hai| . saMjvalana lobha sarvamanda anubhAgase sahita hai / usase saMjvalana mAyA anantaguNI hai| usase saMjvalana mAna anantaguNA hai| usase saMjvalana krodha anantaguNA hai usase puruSaveda anantaguNA hai / usase hAsya anantaguNA hai / usase rati anantaguNI hai / usase jugupsA anantaguNI hai| usase bhaya anantaguNA hai| usase zoka anantaguNA hai / usase arati anantaguNI hai / usase strIveda anantaguNA hai| usase napuMsakaveda anantaguNA hai / usase pratyAkhyAnAvaraNa mAna anantaguNA hai| usase pratyAkhyAnAvaraNa krodha vizeSa adhika hai| usase pratyAkhyAnAvaraNa mAyA vizeSa adhika hai / usase pratyAkhyAnAvaraNa lobha vizeSa adhika hai| usase apratyAkhyAnAvaraNa mAna anantANA hai| usase apratyAkhyAnAvaraNa krodha vizeSa adhika hai| usase apratyAkhyAnAvaraNa mAyA vizeSa adhika hai| usase apratyAkhyAnAvaraNa lobha vizeSa adhika hai| usase anantAnubandhI mAna anantagaNA hai| usase anantAnubandhI krodha vizeSa adhika hai| usase anantAnubandhI mAyA vizeSa adhika hai| usase anantAnubandhI lobha vizeSa adhika hai| usase mithyAtva anantaguNA hai| Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 7, 174. ] veyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe appAbahuaM [ 77deg savvamaMdANubhAgaM tirikkhAugaM / maNusAuzramaNaMtaguNaM / NirayAumaNaMtaguNaM / [ devAuamaNaMtaguNaM ] / savvamaMdANubhAgA tirikkhgii| NirayagaI anaMtaguNA / maNusagaI anaMtaguNA / deva anaMtaguNA / savvamaMdANubhAgA cauriMdiyajAdI / tIiMdiyajAdI anaMtaguNA / bIiMdiyajAdI anaMtaguNA / eiMdiyajAdI anaMtaguNA / paMciMdiyajAdI anaMtaguNA | savvamaMdANubhAgaM orAliyasarIraM / veubviyasarIramaNaMtaguNaM / tejaiyasarIramaNaMtaguNaM / kammaiyasarIramaNaMtaguNaM / AhArasarIramaNaMtaguNaM / savvamaMdANubhAgaM NaggodhasaMThANaM / sAdiyasaMThANamaNaMtaguNaM / khujjasaMThANa maNaMtaguNaM / vAmaNasaMThANamaNaMtaguNaM / huMgagasaMThANamaNaMtaguNaM / samacaurasasaMThANamaNaMtaguNaM / savvamaMdANubhAgamorA liya sarIraaMgovaMgaM / veuvviyasarIra aMgovaMgamaNaMtaguNaM / AhArasarIraaMgovaMgamaNaMtaguNaM / saMghaDaNANaM saMThANabhaMgo / savvamaMdANubhAgamadhpasatthavaNNAicaukaM / pasatthacaukkamataguNaM / jahA gaI tahA ANupRthvI / savvamaMdANubhAgaM uvaghAdaM / paraghA damaNaMtaguNaM / tiryagAya sarvamanda anubhAgase sahita hai| usase manuSyAyu anantaguNI hai| usase nArakAyu anantaguNI hai / [ usase devAyu anantaguNI hai tiryaggati sarvamanda anubhAgase sahita hai| usase narakagati anantaguNI hai / usase manuSya - gati anantaguNI hai / usase devagati anantaguNI hai / caturindriya jAti sarvamanda anubhAga se sahita hai| usase trIndriya jAti anantaguNI hai / usase dvIndriya jAti anantaguNI hai| usase ekendriya jAti anantaguNI hai| usase pacendriya jAti anantaguNI hai / audArika zarIra sarvamanda anubhAga se sahita hai| usase vaikriyika zarIra anantaguNA hai / usase taijasa zarIra anantaguNA hai| usase kArmaNa zarIra anantaguNA hai| usase AhAraka zarIra anantaguNA hai / nyagrodhaparimaNDala saMsthAna sarvamanda anubhAga se sahita hai / usase svAti saMsthAna anantaguNA hai| usase kubjaka saMsthAna anantaguNA hai| usase vAmana saMsthAna anantaguNA hai / usase huMDaka saMsthAna anantaguNA hai / usase samacaturasra saMsthAna anantaguNA hai / audArika zarIra aMgopAMga sarvamanda anubhAga se sahita hai| usase vaikriyikazarIrAMgopAMga anantaguNA hai| usase AhArakazarIrAMgopAMga anantaguNA hai / saMhananoMke alpabahutvakI prarUpaNA saMsthAnoMke samAna hai / aprazasta varNacatuSka sarvamanda anubhAgase sahita hai| usase prazasta varNacatuSka anantaguNA / jisa prakAra gatike alpabahutvakI prarUpaNA kI gaI hai usI prakAra AnupUrvIke alpabahutvakI prarUpaNA karanI cAhiye / upaghAta Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa 78 ] ussAsamaNaMtaguNaM / agurula huvamaNaMtaguNaM / [ patthavihAyagaI ] anaMtaguNA / tasAdidasajugalassa sAdAsAdabhaMgo | savvamaMdANubhAgaM NIcAgodaM / uccAgodamaNaMtaguNaM / savvamaMdANubhAgaM dANaMtarAiyaM / evaM parivADI uvarimacattAri vi anaMtaguNA / evaM satthANajahaNNappAbahugaM samattaM / paDhamA cUliyA savvamaMdANubhAgA [ 4, 2, 7, 7-8 gA0. apatyavihAya gaI / saMpatti uvari cUliyaM bhaNissAmo / taM jahA - sammatpattI viya sAvaya- virade anaMtakammaMse / daMsaNamohakkhavae kasAyauvasAmae ya uvasaMte // 7 // khavae ya khINamohe jiNe ya NiyamA bhave asaMkhejjA | tavvivarIdo kAlo saMkhejjaguNA ya seDIo' // 8 // edAo do vigAhAo ekkArasaguNaseDIyo NijjaramANapadesakAlehi visesidUNa sarvamanda anubhAgase sahita hai| usase paraghAta anantaguNA hai| usase ucchvAsa anantaguNA hai | usase agurulaghu anantaguNA hai / prazasta vihAyogati sarvamanda anubhAgase sahita hai / usase prazasta vihAyogati anantaguNI hai | trasAdika dasa yugaloM ke alpabahutvakI prarUpaNA sAtA va asAtA vedanIyake samAna hai / gotra sarvamanda anubhAgase sahita hai| usase ucca gotra anantaguNA hai / dAnAntarAya sarvamanda anubhAgase sahita hai, isa prakAra paripATI kramase Ageko cAra antarAya prakRtiyA~ uttarottara anantaguNI haiM / isa prakAra jaghanya svasthAna alpabahutva samApta huA / aba yahA~ se Age cUlikAko kahate haiM / vaha isa prakAra hai samyaktvotpatti arthAt sAtizaya mithyAdRSTi, zrAvaka arthAt dezatratI, virata arthAt mahAvratI, anantAnubandhI kaSAyakA visaMyojana karanevAlA, darzanamohakA kSapaka, caritramohakA upazAmaka, upazAntakaSAya, kSapaka, kSINamoha aura svasthAna jina va yoganirodha meM pravRtta jina ina sthAnoMmeM uttarottara asaMkhyAtaguNI nirjarA hotI hai / parantu nirjarAkA kAla usase viparIta arthAt Agese pIche kI ora bar3hatA huA hai jo saMkhyAtaguNita zreNa rUpa hai / / 7-8 / / ye donoM hI gAthAyeM nirjIrNa honevAle pradeza aura kAlase vizeSita gyAraha guNazreNiyoM kA kathana karatI haiM / 1 ta. sU 6-45 | jayadha zra. 367 / go. jI. 67. sammattappattAsAvaya- virae saMjoyaNAviNAse ya / daMsaNamohakkhage kasAyauvasAmaguvasaMte // khavage ya khINamohe jiNe ya duvihe asaMkhaguNaseDhI / udagro tavvivarI kAlo saMkhejaguNaseDI // ka. pra. 6, 8-6. Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 7, 7-8 gA0 ] veyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe appAbahuaM [ 76 parUveMti / bhAvavihANe parUvijjamANe ekArasaguNase Dipadesa NijjaraparUvaNA takAlaparUvaNA ca kima karade ? visohIhi aNubhAgakkhaeNa padesaNijjarAjANAvaNaduvAreNa jIvakammANaM saMbaMdhassa aNubhAgo cetra kAraNamidi jANAvaNaGkaM vuccade | ahavA, davyavihANe jahaNNasAmitte bhaNNamANe guNaseDiNijjarA sUcidA / tisse guNaseDiNijjarAe bhAvo kAraNamidi bhAvavihANe tavtriyappaparUvaNaGkaM buccade | 'sammattappatti'tti bhaNide daMsaNamohauvasAmaNaM kAraNa paDhamasammattappANaM ghettavyaM / 'sAva'ti maNide desaviradIe gahaNaM / 'virade' tti bhaNide saMjayassa gahaNaM / 'anaMtaka - *maMse' tti vRtte atANubaMdhivisaMjoyaNA ghettavtrA / 'daMsaNa mohakkhavage' tti vRtte daMsaNamohaNIkkhavago ghettavvo / 'kasAyauvasAmage' tti vRtte carittamohaNIyauvasAmago dhettacco | 'uvasaMte'tti vRtte uvasaMtakasAo ghetabdho / 'khavage' tti vRtte carittamohaNIyakhavago ghettavvo / 'khINamohe' tti bhaNide khINakasAyassa gahaNaM / 'jiNe' tti bhaNide satthANajiNANaM jogaNirohe vA vAvadajiNANaM ca gahaNaM / edeNa' gAhAsutta kalAveNa ekArasa" padesaguNa se DiNijarA parUvidA | 'tavvivarIdo zaGkA - bhAvavidhAnakA kathana karate samaya gyAraha guNazreNiyoM meM honevAlI pradezanirjarAkA kathana aura usake kAlakA kathana kisaliye karate haiM ? samAdhAna-vizuddhiyoMke dvArA anubhAgakSaya hotA hai aura usase pradezanirjarA hotI hai isa bAtakA jJAna karAne se jIva aura karmake sambandhakA kAraNa anubhAga hI hai, isa bAta ko batalAne ke liye ukta kathana kiyA jA rahA hai / athavA, dravyavidhAnameM jaghanya svAmitva kI prarUpaNA karate hue guNazreNinirjarAkI sUcanA kI gaI thii| usa guNazreNinirjarAkA kAraNa bhAva hai, ataeva yahA~ bhAvavidhAna meM usake vikalpoMkA kathana karaneke liye yaha kathana kiyA jA rahA hai / pUrvokta gAthA meM 'sammattappattI' aisA kahane para darzanamohakA upazama karake prathama samyaktvakI utpattikA grahaNa karanA cAhiye / sAvae' kahane se dezaviratikA grahaNa kiyA gayA hai / 'virade' kahanepara saMyatakA grahaNa karanA cAhiye / 'aAMta kammaMse' aisA nirdeza karanepara anantAnubandhI kaSAyakI visaMyojanAkA grahaNa karanA cAhiye / 'daMsaNamohakkhavage' aisA kahane para darzanamohanIya ke kSapakakA grahaNa karanA cAhiye / 'kasAyauvasAmage' kahane para cAritramohanIyakA upazama karane - vAle jIvakA grahaNa karanA cAhiye / 'uvasaMte' kahanepara upazAntakaSAya jIvakA grahaNa karanA cAhiye | 'khavage' kahane para cAritramohanIyakI kSapaNA karanevAle jIvakA grahaNa karanA cAhiye / 'khINamohe' aisA kahanepara kSINakaSAya jIvakA grahaNa karanA cAhiye / 'jiNe' kahanepara svasthAna jinoMkA aura yoganirodha meM pravartamAna jinoMkA grahaNa karanA cAhie / isa gAthA sUtrakalApake dvArA gyAraha pradezaguNazreNinirjarAoMkI prarUpaNA kI gaI hai / 1 pratiSu edeNa sutta iti pAThaH / 2. pratiSu ekkArasagAhApadesa -iti pAThaH / Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4, 2, 7, 175 gA0. kAlo' edesiM guNaseDiNikkhevaddhANaM puNa vivarIdaM hodi / uvarido heTThA vaDDamANaM gacchadi tti bhaNidaM hodi| puvvaM va asaMkhejaguNaseDIe pattavuDDIe paDisehaTuM 'saMkhejaguNAe seDIe' ti bhaNidaM / evaM dogAhAhi paravidaMekArasaguNaseDINaM bAlajaNANuggahaDhe puNaraviparUvaNaM kIrade tti uvarimasuttaM bhaNadi savvatthovo daMsaNamohauvasAmayassa guNaseDiguNo // 17 // guNo guNagAro, tassa seDI olI paMtI guNaseDI NAma / daMsaNamohuvasAmayassa paDhamasamae NijjiNNadavvaM thovaM / vidiyasamae NijjiNNadavbamasaMkhejjaguNaM / tadiyasamae NijjiNNadavvamasaMkhejjaguNaM / evaM NeyavvaM jAva daMmaNamohauvasAmagacarimasamao tti / esA guNagArapattI guNaseDi tti bhaNidaM hodi / guNaseDIe guNo guNaseDiguNo, guNaseDiguNagArotti bhaNidaM hodi / edassa bhAvattho--sammattuppattIe jo guNaseDiguNagAro savvamahaMto so' vi uvari bhaNNamANajahaNNaguNagArAdo vi thovo tti bhaNidaM hodi / saMjadAsaMjadassa guNaseDiguNo asaMkhejjaguNo // 176 // saMjadAsaMjadassa guNaseDiNijjarAe jo jahaNNao guNagAro so pugvilla ukkassaguNagArAdo asaMkhejjaguNo / 'tavvivarIdo kAlo' parantu inakA guNazreNinikSepa adhvAna usase viparIta hai, arthAt Agese pIchekI ora vRddhiMgata hokara jAtA hai, yaha ukta kathanakA tAtparya hai| pUrvake samAna asaMkhyAtaguNita zreNirUpase prApta vRddhikA pratiSedha karaneke liye 'saMkhejjaguNAe seDIe' yaha kahA hai| isa prakAra do gAthAoMke dvArA kahI gaI gyAraha guNazreNiyoMkA mandabuddhi ziSyoMkA anugraha karaneke lie punaH dUsarI bAra kathana karate haiM / isake liye AgekA sUtra kahate haiM darzanamohakA upazama karanevAlekA guNazreNiguNakAra sabase stoka hai // 17 // guNa zabdakA artha guNakAra hai| tathA usakI zreNi, Avali yA paMktikA nAma guNazreNi hai| darzanamohakA upazama karanevAle jIvakA prathama samayameM nirjarAko prApta honevAlA dravya stoka hai| usase dvitIya samayameM nirjarAko prApta huA dravya asaMkhyAtaguNA hai / usase tIsare samayameM nirjarAko prApta huA dravya asaMkhyAtaguNA hai| isa prakAra dazanamoha upazAmakake antima samaya taka le jAnA cAhiye / yaha guNakArapaMkti guNazreNi hai yaha ukta kathanakA tAtpaya hai / tathA guNazreNikA guNa guNazreNiguNa arthAt guNazreNiguNakAra kahalAtA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| isakA bhAvArtha yaha hai-samyaktvakI utpattimeM jo guNazreNiguNakAra sarvotkRSTa hai vaha bhI Age kahe jAnevAle guNakArakI apekSA stoka hai, yaha ukta kathanakA tAtparya hai| usase saMyatAsaMyatakA guNazreNiguNakAra asaMkhyAtaguNA hai // 176 // saMyatAsaMyatakI guNazreNinirjarAkA jo jaghanya guNakAra hai vaha pUrvake utkRSTa guNakArakI apekSA asaMkhyAtaguNA hai| 1 a-kApratyoH 'se' iti pAThaH / Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 7, 177.] veyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe paDhamA cUliyA [81 adhApavattasaMjadassa guNaseDiguNo asaMkhejaguNo // 177 // saMjadAsaMjadassa ukkassaguNaseDiguNagArAdo satthANasaMjadassa jahaNNaguNase DiguNagAro asNkhejjgunno| saMjamAsaMjamapariNAmAdo jeNa saMjamapariNAmo aNaMtaguNo teNa padesaNijjarAe vi aNaMtaguNAe hodavvaM, edamhAdo aNNattha savvattha kAraNANurUvakajjuvalaMbhAdo tti ? Na, jogaguNagArANusAripadesaguNagArassa annNtgunnttvirohaado| Na ca padesaNijarAe aNaMtaguNattabbhuvagamo jutto, guNaseDiNijjarAe vidiyasamae ceva nnivvuippsNgaado| Na ca kajaM kAraNANusArI ceva itti Niyamo atthi, aMtaraMgakAraNAvekkhAe pavattassa kajassa bhirNgkaarnnaannusaarittnniymaannuvvttiido| sammattasahAyasaMjama-saMjamAsaMjamehi jAyamANA guNaseDiNijarA sammattavadirittasaMjama-saMjamAsaMjamehi ceva hodi tti kadhamuccade ? Na, apphaanniikysmmttbhaavaado| adhavA, so saMjamo jo sammattAviNAbhAvI Na aNNo, tattha gunnseddinnijjraakjaannuvlNbhaado| tado saMjamagahaNAdeva sammattasahAyasaMjamasiddhI jAdA / usase adhaHpravRttasaMyatakA guNazreNiguNakAra asaMkhyAtaguNA hai / / 177 // saMyatAsaMyatake utkRSTa guNazreNiguNakArakI apekSA svasthAnasaMyatakA jaghanya guNakAra asaMkhyAtaguNA hai| zaMkA-yataH saMyamAsaMyama rUpa pariNAmakI apekSA saMyamarUpa pariNAma anantaguNA hai, ataH saMyamAsaMyama pariNAmakI apekSA saMyama pariNAmake dvArA honevAlI pradezanirjarA bhI anantaguNI honI cAhiye, kyoMki, isase dUsarI jagaha sarvatra kAraNake anurUpa hI kAryakI upalabdhi hotI hai ? samAdhAna nahIM, kyoMki, pradezanirjarAkA guNakAra yogaguNakArakA anusaraNa karane vAlA hai, ataeva usake anantaguNe honemeM virodha AtA hai| dUsare, pradezanirjarAmeM anantaguNatva svIkAra karanA ucita nahIM hai, kyoMki, aisA svIkAra karanepara guNazreNinirjarAke dUsare samayameM hI muktikA prasaGga aavegaa| tIsare, kArya kAraNakA anusaraNa karatA hI ho, aisA bhI koI niyama nahIM hai, kyoMki, antaraMga kAraNakI apekSA pravRtta honevAle kAryake bahiraMga kAraNake anusaraNa karanekA niyama nahIM bana sktaa| zaMkA- samyaktva sahita saMyama aura saMyamAsaMyamase honevAlI guNazreNinirjarA samyaktvake vinA saMyama aura saMyamAsaMyamase hI hotI hai, yada kaise kahA jA sakatA hai ? samAdhAna-nahIM, kyoMki, yahA~ samyaktva pariNAmako pradhAnatA nahIM dI gaI hai / athavA, saMyama vahI hai jo samyaktvakA avinAbhAvI hai anya nhiiN| kyoMki, anyameM guNazreNinirjarA rUpa kArya nahIM upalabdha hotaa| isalie saMyamake grahaNa karanese hI samyaktva sahita saMyamakI siddhi ho jAtI hai| cha. 12-11. Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4, 2, 7, 178. aNaMtANubaMdhI visaMjoetassa guNaseDiguNo asNkhejgunno|| 178 // ___satthANasaMjadaukkassaguNaseDiguNagArAdo asaMjadasammAdihi-saMjadAsaMjada-saMjadesu aNaMtANubaMdhiM visaMjoetassa jahaNNaguNaseDiguNagAro asaMkhejaguNo / ettha savvattha guNa. seDiguNagAro tti vutte galamANapadesaguNaseDiguNagAro NisiMcamANapadesaguNase DiguNagAro ca ghettavyo / kadhamedaM labbhade ? guNaseDiguNo ti saamnnnnnnidesaado| saMjamaparigAmehito aNaMtANuvaMdhi visaMjoeMtassa asaMjadasammAdihissa pariNAmo aNaMtaguNahINo, kadhaM tatto asaMkhejaguNapadesaNijjarA jAyade ? Na esa doso, saMjamapariNAmehiMto aNaMtANubaMdhINaM visaMjojaNAe kAraNabhUdANaM smmttprinnaamaannmnnNtgunnttuvlNbhaado| jadi sammattapariNAmehi aNaMtANubaMdhINaM visaMjojaNA kIrade to savvasammAiTThIsu tabbhAvo' pasajjadi tti vutte Na, visiddhehi ceva sammattapariNAmehi tavvisaMjoyaNabhuvagamAdo tti / usase anantAnuvandhIkI visaMyojanA karanevAlekA guNazreNiguNakAra asaMkhyAtaguNA hai // 17 // svasthAna saMyatake utkRSTa guNazreNiguNakArakI apekSA asaMyatasamyagdRSTi, saMyatAsaMyata aura saMyata jIvoMmeM anantAnubandhIkA visaMyojana karanevAle jIvakA jaghanya guNazreNiguNakAra asaMkhyAtaguNA hai| yahA~ saba jagaha 'guNazreNiguNakAra' aisA kahanepara galamAna pradezoMkA guNazreNiguNakAra aura nisiMcamAna pradezoMkA guNazreNiguNakAra grahaNa karanA cAhiye / zaMkA-yaha kisa pramANase jAnA jAtA hai ? samAdhAna-yaha 'guNazreNiguNakAra' aisA sAmAnya nirdeza karanese jAnA jAtA hai| zaMkA-saMyamarUpa pariNAmoMkI apekSA anantAnubandhIkA visaMyojana karanevAle asaMyatasamyagdRSTikA pariNAma anantaguNA hIna hotA hai, aisI avasthAmeM usase asaMkhyAtaguNI pradeza nirjarA kaise ho sakatI hai? ___samAdhAna-yaha koI doSa nahIM hai, kyoMki saMyamarUpa pariNAmoMkI apekSA anantAnubandhI kaSAyoMkI visaMyojanAmeM kAraNabhUta samyaktvarUpa pariNAma anantaguNe upalabdha hote haiN| zaMkA-yadi samyaktvarUpa pariNAmoMke dvArA anantAnubandhI kaSAyoMkI visaMyojanA kI jAtI hai to sabhI samyagdRSTi jIvoMmeM usakI visaMyojanAkA prasaMga AtA hai ? samAdhAna-aisA pUchane para uttarameM kahate haiM ki saba samyagdRSTiyoM meM usakI visaMyojanA kA prasaMga nahIM A sakatA, kyoMki, viziSTa samyaktvarUpa pariNAmAMke dvArA hI anantAnubandhI kaSAyoMkI visaMyojanA svIkAra kI gaI hai| 1 pratiSu 'tadabhAvo' iti paatthH| 2 pratiSu 'savvattha' iti pAThaH / Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 7, 180.] veyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe paDhamA cUliyA daMsaNamohakhavagassa guNaseDiguNo asaMkhejaguNo // 176 // atANubaMdha visaMjoeMtassa doSNaM guNaseDINamukkassaguNagArAdo' daMsaNamohaNIyaM khaveMtassa duvihaguNaseDINaM jahaNNaguNagAro asaMkhejjaguNo / tIdANAgada-vaTTamANapadesaguNagAro palidovamassa asaMkhejjadibhAgo daTThavvo / kasAyauvasAmagassa guNaseDiguNo asaMkhejjaguNo // 180 // daMsaNamohaNIyaM kharvetassa duvihaguNaseDINamukkassaguNagArAdo kasAe uvasAmeMtassa jahaNao vi guNagAro asaMkhejjaguNo / daMsaNamohaNIyakhavagaguNase Di guNagArAdo apuvvauvasAmagassa guNaseDiguNagAro asaMkhejjaguNo / aNiyaTTiuvasAmagassa guNaseDiguNagAro asaMkhejjaguNo / suhumasAM parAiyassa guNaseDiguNagAro asaMkhejjaguNo / evaM cAritamohakvagANaM pige gdha guNagArappAbahue bhaNNamANe guNase DiNijjarA ekkArasavihA phiTTidUNa paNNArasavihA hodi tti bhaNide Na NaigamaNae avalaMbijjamANe tiSNamuvasAgagANaM tiSNaM khavagANaM ca egattapaNAe ekkArasaguNa se DiNijjaruvavatcIdo / [ 83 usase darzanamohakA kSaya karanevAle jIvakA guNazreNiguNakAra asaMkhpAta - guNa haiM / / 179 / / anantAnubandhIkI visaMyojanA karanevAle jIvake donoM guNazreNi sambandhI utkRSTa guNakArakI apekSA darzanamohakA kSaya karanevAle jIvakI donoM prakArakI guNazreNiyoMkA jaghanya guNakAra asaMkhyAtaguNA hai / atIta, anAgata aura vartamAna pradezaguNazreNiguNakAra palyopamake zrasaMkhyAtaveM bhAgapramANa jAnanA cAhiye / usase kaSAyopazAmaka jIvakA guNazreNiguNakAra asaMkhyAtaguNA hai // 180 // darzanamohanIyakA kSaya karanevAle jIvakI donoM prakArakI guNazreNiyoMke utkRSTa guNakArakI apekSA kaSAyoM kA upazama karanevAle jIvakA jaghanya guNakAra asaMkhyAtaguNA hai | darzanamohanIyake kSapaka ke guNazreNiguNakArase apUrva karaNa upazAmakakA guNazreNiguNakAra asaMkhyAtaguNA hai / usase anivRttikaraNa upazAmakakA guNazreNiguNakAra asaMkhyAtaguNA hai| usase sUkSmasAmparAyikakA guNakAra asaMkhyAtaguNA hai / zaMkA- isI prakAra cAritramohake kSapakoMke bhI pRthak pRthakU guNakArake alpabahutvakI prarUpaNA karanepara guNazreNinirjarA gyAraha prakArakI na rahakara pandraha prakArakI ho jAtI hai ? samAdhAna- isa zaMkAke uttara meM kahate haiM ki vaha pandraha prakArakI nahIM hotI, kyoMki naigama nayakA avalambana karanepara tIna upazAmakoM aura tIna kSapakoMke ekatvakI vivakSA honepara gyAraha prakArakI guNazreNinirjarA bana jAtI hai / 1 tA pratipATho'yam / zrA -- pratyoH 'guNagAro' iti pAThaH / Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDaM . [4, 2, 7, 181 uvasaMtakasAyavIyarAyachadumatthassa guNaseDiguNo asNkhejjgunno|| 181 // ko guNagAro ? palidovamassa asNkhejjdibhaago| ettha mohaNIyaM mottUNa sesakammANaM duvihaguNaseDINaM guNagArassa appAbahugaparUvaNaM kAyavvaM, uvasaMtamohaNIyakammassa nnijjraabhaavaado| kasAyakhavagassa guNaseDiguNo asaMkhejaguNo // 182 // uvasaMtakasAyaduvihaguNaseDiukkassaguNagArehito tiNNaM khavagANaM davvaTThiyaNaeNaeyattamAvaNNANaM duvihaguNagAro guNaseDijahaNNao vi asaMkhejjaguNo / sesaM sugamaM / / khINakasAyavIyarAyachadumatthassa guNaseDiguNo asaMkhejjaguNo // 183 // kudo ? mohaNIyassa baMdhudaya-saMtAbhAveNa vavidaaNaMtaguNakammaNijjaraNasattIdo ? adhApavattakevalisaMjadassa guNaseDiguNo asaMkhejagaNo // 1841 ko guNagAro ? palidovamassa asNkhejjdibhaago| kudo ? dhAdikammakkhaeNa vddddidaannNtgunnkmmnnijjrnnprinnaamaado| usase upazAntakaSAya vItarAga chadmasthakA guNazreNiguNakAra asaMkhyAtaguNA hai // 181 // zaMkA-guNakAra kitanA hai ? samAdhAna-vaha palyopamake asaMkhyAtaveM bhAga pramANa hai / yahA~ mohanIya karmako chor3akara zeSa karmokI donoM guNazreNiyoMke guNakAra sambandhI alpabahutvakI prarUpaNA karanI cAhiye, kyoMki, yahAM upazama bhAvako prApta mohanIya karmakI nirjarA sambhava nahIM hai| usase kaSAyakSapakakA guNazreNiguNakAra asaMkhyAtaguNA hai // 182 // upazAntakaSAyakI donoM guNazreNiyoM sambandhI utkRSTa guNakArakI apekSA dravyArthika nayase abhedako prApta hue tIna kSapakoMkA jaghanya bhI guNazreNiguNakAra asaMkhyAtaguNA hai| zeSa kathana usase kSINakaSAya vItarAga chadmasthakA guNazreNiguNakAra asaMkhyAtaguNA hai||183 kyoMki mohanIyake bandha, udaya va sattvakA abhAva ho jAnese karmanirjarAkI zakti anantagaNI vRddhiMgata ho jAtI hai| usase adha:pravRtta kevalI saMyatakA guNazreNiguNakAra asaMkhyAtaguNA hai // 184 // guNakAra kyA hai ? guNakAra palyopamakA asaMkhyAtavAM bhAga hai, kyoMki, ghAtiyA karmoM ke kSINa ho jAnese karmanirjarAkA pariNAma anantaguNI vRddhiko prApta ho jAtA hai| sugama hai| Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 7, 188.] veyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe paDhamA cUliyA [85 jogaNirodhakevalisaMjadassa guNaseDiguNoasaMkhejaguNo // 185 // kudo ? saabhaaviyaado| saMpahi 'tabivarIdo kAlo saMkhejjaguNo [ya] seDIe' edassa suttassa atthaparUvaNamuttarasuttaM bhaNadi- . (savvatthovo jogaNirodhakevalisaMjadassa guNaseDikAlo // 186) jogaNirodhaM kuNamANo sajogikevalI AuvavajANaM kammANaM padesamokaTTidUNa udae thovaM dedi / vidiyasamae asaMkhejaguNaM dedi| tadiyAe dvidIe asaMkhejjaguNaM NisiMcadi / evaM tAva NisiMcadi jAva aMtomuhuttaM / taduvarimasamae asaMkhejjaguNaM NisiMcadi / tatto visesahINaM jAva appappaNo aicchAvaNAvaliyamapatto tti / ettha jaM guNaseDIe kammapadesaNikkhevaddhANaM taM thovaM, svjhnnnnaNtomuhuttpmaannttaado| adhApavattakevalisaMjadassa guNaseDikAlo saMkhejagaNo // 187 // etthA vi udayAdiguNaseDikamo puvvaM va pruuvedvyo| Navari pugvillaguNaseDipadesaNisegaddhANAdo edassa guNaseDIe padesaNisegaddhANaM saMkhejjaguNaM / ko guNagAro ? saMkhejjA samayA / khINakasAyavIyarAyachadumatthassa gunnseddikaalosNkhejgnno||18|| ko guNagAro ? saMkhejA samayA / usase yoganirodhakevalI saMyatakA guNazreNiguNakAra asaMkhyAtaguNA hai // 185 // kyoMki aisA svabhAva hai| aba 'tavvivarIdo kAlo saMkhejaguNo [ya] seDIe' isa gAthAsUtrake arthakA kathana karaneke / liye AgekA sUtra kahate haiM yoganirodha kevalI saMyatakA guNazreNikAla sabase stoka hai // 186 // yoganirodha karanevAlA sayogakevalI Ayuko chor3akara zeSa karmoM ke pradezoMkA apakarSaNa kara udayameM stoka detA hai| usase dvitIya samayameM asaMkhyAtaguNA detA hai| usase tIsarI sthitimeM asaMkhyAtaguNA nikSipta karatA hai| isa prakAra antarmuhUrta kAla taka nikSipta karatA hai| usase Ageke samayameM asaMkhyAtaguNe pradeza nikSipta karatA hai| Age apanI apanI atisthApanAvaliko nahIM prApta hone taka vizeSa hIna nikSipta karatA hai / yahAM guNazreNi karmapradezanikSepakA adhvAna stoka hai, kyoMki, vaha sabase jaghanya antarmuhUrta pramANa hai| usase adhaHpravRtta kevalI saMyatakA guNazreNikAla saMkhyAtaguNA hai // 187 // yahAMpara bhI udayAdi guNazreNikA krama pahileke hI samAna kahanA cAhie / vizeSa itanA hai ki pahileke guNazreNipradezaniSekake adhvAnase adhaHpravRtta kevalIke guNazreNipradezaniSekakA adhvAna saMkhyAtaguNA hai / guNAkAra kyA hai ? guNAkAra saMkhyAta samaya hai| usase kSINakaSAya vItarAga chadmasthakA guNazreNikAla saMkhyAtaguNA hai // 188 // guNakAra kyA hai / guNakAra saMkhyAta samaya hai| Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 86] chakkhaMDAgame vaiyaNAkhaMDa [4, 2, 7, 189. kasAyakhavagassa guNaseDikAlo saMkheJjaguNo // 186 // ko guNagAro ? saMkhejjA smyaa| ettha guNaseDIe padesaNikkhevakamo saMbhariya vttvyo| uvasaMtakasAyavIyarAyachadumatthassa guNaseDikAlo saMkhejagaNo // 10 // ko guNagAro ? saMkhejjA smyaa| kasAyauvasAmayassa guNaseDikAlo saMkhejaguNo // 161 // ko guNagAro ? saMkhejjA samayA / daMsaNamohakkhavayassa guNaseDikAlo saMkhejaguNo // 162 // ko guNagAro ? saMkhejA smyaa| aNatANubaMdhivisaMjoeMtassa guNaseDikAlo saMkhejaguNo // 163 // ko guNagAro ? saMkhejA smyaa| adhApavattasaMjadassa guNaseDikAlo saMkhejaguNo // 14 // ko guNagAro ? saMkhejA samayA / adhApavattasaMjado eyaMtANuvaDDiAdikiriyAvirahidasaMjado tti eyho| saMjadAsaMjadassa guNaseDikAlo saMkhejaguNo // 165 // usase kaSAyakSapakakA guNazreNikAla saMkhyAtaguNA hai // 189 // gaNakAra kyA hai ? guNakAra saMkhyAta samaya hai| yahAM guNazreNike pradezanikSepakramako smaraNa karake kahanA caahiye| usase upazAntakaSAya vItarAga chadmasthakA guNazreNikAla saMkhyAtaguNA hai // 16 // guNakAra kyA hai ? guNakAra saMkhyAta samaya hai| usase kaSAyopazAmakakA guNazreNikAla saMkhyAtaguNA hai // 191 // guNakAra kyA hai ? guNakAra saMkhyAta samaya hai| usase darzanamohakSapakakA guNazreNikAla saMkhyAtaguNA hai // 192 // guNakAra kyA hai ? guNakAra saMkhyAta samaya hai| usase anantAnubandhivisaMyojakakA guNazreNikAla saMkhyAtaguNA hai // 193 // guNakAra kyA hai ? guNakAra saMkhyAta samaya hai| usase adhaHpravRttasaMyatakA guNazreNikAla saMkhyAtaguNA hai // 194 // guNakAra kyA hai ? guNakAra saMkhyAta samaya haiM / adhaHpravRtasaMyata aura ekAntAnuvRddhi Adi kriyAoMse rahita saMyata, ina donoMkA artha eka hai| usase saMyasAsaMyatakA guNazreNikAla saMkhyAtaguNA hai // 195 // Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 7, 197.] veyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe vidiyA cUliyA [87 ko guNagAro ? saMkhejA smyaa| daMsaNamohauvasAmayassa guNaseDikAlo saMkhejaguNo // 16 // ko guNagAro ? saMkhejA samayA / ettha saMdihI' evaM paDhamA cUliyA samattA / (vidiyA cUliyA saMpahi vidiyacUliyAparUvaNaTTamuttarasuttaM bhaNadi etto aNubhAgabaMdhajjhavasANahANaparUvaNadAe tattha imANi bArasa aNiyogadArANi // 167 // ) 'aNubhAgabaMdhajjhavasANaTThANANi' tti utte aNubhAgaTThANANaM gahaNaM kAyavvaM / guNakAra kyA hai ? guNakAra saMkhyAta samaya hai|| usase darzanamohopazAmakakA guNazreNikAla saMkhyAtagaNA hai // 196 // guNakAra kyA hai ? guNakAra saMkhyAta samaya haiN|| vizeSArtha-yahA~ mUlameM gaNazreNi racanAkA jJAna karAneke lie tathA racanAke AkAramAtrako pradarzita karaneke lie saMdRSTi dI hai| gaNazraNi racanA do prakArakI hotI hai-uda racanA aura udayAvali bAhya guNazreNi racanA / ina donoM vikalpoMko dhyAnameM rakha kara yaha saMdRSTi dI gaI hai / yadi udayAdi guNazreNi racanA hotI hai to udaya samaya se lekara antarmuhUrta pramANa niSekoMkI asaMkhyAta guNita kramase pradeza racanA hotI hai aura yadi udayAvali bAhya guNazreNi racanA hotI hai to udayAvaliko chor3a kara Ageke antarmuhUrta pramANa niSekoMkI asaMkhyAta guNita kramase pradeza racanA hotI hai| isase Age prathama samayameM asaMkhyAtaguNe pradeza nikSipta hote haiM aura tadanantara eka eka caya nyUna kramase pradeza nikSipta hote haiN| yahI bhAva isa saMdRSTimeM nihita hai| isa prakAra prathama cUlikA samApta huii| aba dvitIya cUlikAkI prarUpaNA karaneke liye AgekA sUtra kahate haiM isake Age anubhAgavandhAdhyavasAna sthAnakI prarUpaNAkA adhikAra hai| usameM ye bAraha anuyogadvAra haiM // 17 // anubhAgabandhAdhyavasAnasthAna kahanepara anubhAgasthAnoMkA grahaNa karanA caahiye| 1 tApratAvatra 'ettha saMdihI-' ityetannirdezapurassaraM sA saMdRSTirupAdattA yA khalvapratau 166 tamasUtrasyAnte 'bAhubaliyaM Na navaraya0 ettha saMdihI' evaMvidhollekhapUrvakamupAdattA / aApratI tveSA saMdRSTiH 'adhApavattakevali..... kAlo saMkhejaguNo' ityAdisUtrANAM madhya upAdattA / Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4, 2, 7, 168. kadhamaNubhAgabaMdhaTThANANamaNubhAgabaMdhajjhavasANaTThANasaNNA ? Na esa doso, kaje kAraNovayAreNa tesiM taNNAmuvavattIdo ( kimahamesA cUliyA AgayA ? ajahaNNaaNukarasaTThANANi pucillesu tisu aNiyogaddAresu sUcidANi ceva Na paravidANi, tesiM parUvaNa?mimA AgadA; aNNahA avuttsmaannttppsNgaado| tamhi parUvijamANe bAraMsa ceva aNiyogaddArANi hoti, annnnesimsNbhvaado| tesimaNiyogaddArANaM NAmaNiddeso uttarasutteNa kIrade avibhAgapaDicchedaparUvaNA hANaparUvaNA aMtaraparUvaNA kaMdayaparUvaNA ojajummaparUvaNA chaTANaparUvaNA heTTAhANaparUvaNA samayaparUvaNA vaDDiparUvaNA javamajjhaparUvaNA pajavasANaparUvaNA appAbahue ti // 198) avibhAgapaDicchedaparUvaNA kimahamAgadA ? ekkakamhi aNubhAgabaMdhaTTANe ettiyA avibhAgapaDicchedA hoti tti jANAvaNa?mAgadA / ThANaparUvaNA NAma kimahamAgadA ? aNubhAgabaMdhahANANi savvANi vi ettiyANi ceva hoti tti jaannaavnntttthmaagdaa| aMtaraparUvaNA kimahamAgadA ? ekekassa hANassa saMkhejAsaMkhejANatAvibhAgapaDicchedehi aMtaraM zaMkA-anubhAga bandhasthAnoMkI anubhAgabandhAdhyavasAnasthAna saMjJA kaise sambhava hai ? samAdhAna - yaha koI doSa nahIM hai, kyoMki, kAryameM kAraNakA upacAra karanese unakI vaha saMjJA bana jAtI hai| zaMkA isa cUlikAkA avatAra kisaliye huA hai ? samAdhAna--pahile tIna anuyogadvAroMmeM ajaghanya-anutkRSTa sthAnoMkI sUcanA mAtra kI hai, prarUpaNA nahIM kI hai| ataeva unakI prarUpaNA karaneke liye isa cUlikAkA avatAra huA hai, kyoMki, anyathA anukkasamAnatAkA prasaMga AtA hai| unakI prarUpaNA karanepara bhI bAraha hI anuyogadvAra hote haiM, kyoMki, aura dUsare anuyoga dvAroMkI sambhAvanA nahIM hai / una anuyogadvAroMkA nAmanirdeza Ageke sUtra dvArA karate haiM __ avibhAgapraticchedaprarUpaNA, sthAnagrarUpaNA, antaraprarUpaNA, kANDakaprarUpaNA, oja-yugmaprarUpaNA, SaTsthAnaprarUpaNA, adhastanasthAnaprarUpaNA, samayaprarUpaNA, vRddhiprarUpaNA, yavamadhyaprarUpaNA, paryavasAnaprarUpaNA aura alpabahutva // 198 // avibhAgapraticchedaprarUpaNA kisaliye kI gaI hai ? eka eka anubhAgabandhasthAnameM itane avibhAgapraticcheda hote haiM, yaha batalAneke liye ukta prarUpaNA kI gaI hai| sthAnaprarUpaNA kisaliye kI gaI hai ? sabhI anubhAgabandhasthAna itane hI hote haiM, yaha batalAneke liye ukta prarUpaNA kI gaI hai| antaraprarUpaNA kisaliye kI gaI hai ? eka eka sthAnakA saMkhyAta, asaMkhyAta va ananta avibhAgapraticchedoMke dvArA antara nahIM hotA, kintu saba jIvoMse anantaguNe avibhAgapraticchedoMse Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [86 4, 2, 7, 198] veyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe vidiyA cUliyA Na hodi ti, kiM tu sabajIvehi aNaMtaguNamettaavibhAgapaDicchedehi aMtaridaNa aNNaTThANamuppajadi tti jaannaavnntttthmaagdaa| kaMdayaparUvaNA kimaTThamAgadA ? aMgulassa asaMkhejadibhAgo egaM kaMdayaM / puNo egakaMdayapamANeNa aNaMtabhAgavaDDI-asaMkhejabhAgavaDDI-saMkhejabhAgavaDDI-saMkhejaguNavaDDI-asaMkhejaguNavaDDI-aNaMtaguNavaDDIyo kAdaNa joijamANe savvavaDDIyo NiraggAo hoti tti jaannaavnntttthmaagdaa| oja-jummaparUvaNA kimaTThamAgadA ? savvANi aNubhAgaTTANANi savvAvibhAgapaDicchedA vaggaNAo phaddayANi kaMdayANi ca kadajummANi ceva itti jANAvaNaTThamAgadA / chahANaparUvaNA kimaTTamAgadA ? aNaMtabhAgavaDDihANesu vaDvibhAgahAro savvajIvarAsI, asaMkhejabhAgavaDDihANesu vaDvibhAgahAro asaM khejA logA, saMkhejabhAgavaDDiANesu vaDvibhAgahAro ukassasaMkhejayaM, saMkhejaguNavaDDiTThANesu vaDDiguNagAro ukassasaMkhejayaM, asaMkhejaguNavaDDihANesu vaDDiguNagAro asaMkhejA logA, aNaMtaguNavaDDiThThANesu vaDDiguNagAro savvajIvarAsI hodi tti jaannaavnntthmaagdaa| heTAhANaparUvaNA kimaTThamAgadA ? kaMdayamettaaNaMtabhAgavaDDIyo gaMtUNa asaMkhejabhAgavaDDI hodi, kaMdayametaasaMkhejabhAgavaDDIyo gaMtUNa saMkhejabhAgavaDDI hodi, kaMdayamettasaMkhejabhAgavaDDIyo gaMtUNa saMkhejaguNavaDDI hodi, kaMdayamettasaMkhejaguNavaDDIyo gaMtUNa asaMkhejaguNavaDDI hodi, antarako prApta hokara dUsarA sthAna utpanna hotA hai, yaha jatalAneke lie antaraprarUpaNA kI gaI hai| kANDakaprarUpaNA kisaliye AI hai ? aMgulake asaMkhyAtaveM bhAga mAtra eka kANDaka hotA hai / punaH eka kANDakake pramANase anantabhAgavRddhi, asaMkhyAtabhAgavRddhi, saMkhyAtabhAgavRddhi, saMkhyAtaguNavRddhi, asaMkhyAtaguNavRddhi aura anantaguNavRddhi, ina vRddhiyoMko karake dekhanepara ve niragra hotI haiM, yaha batalAneke liye kANDakaprarUpaNA AI hai| oja-yugmaprarUpaNA kisaliye AI hai ? saba anubhAgasthAna, saba avibhAgapraticcheda, vargaNAyeM, spardhaka aura kANDaka kRtayugma hI hote haiM, yaha jatalAneke liye ukta prarUpaNA AI hai| SaTsthAnaprarUpaNA kisaliye AI hai ? anantabhAgavRddhike sthAnoMmeM vRddhikA bhAgahAra sarva jIvarAzi hai, asaMkhyAtabhAgavRddhike sthAnoM meM vRddhikA bhAgahAra asaMkhyAta loka hai, saMkhyAtabhAgavRddhike sthAnoMmeM vRddhikA bhAgahAra utkRSTa saMkhyAta hai, saMkhyAtaguNavRddhike sthAnoMmeM vRddhikA guNakAra utkRSTa saMkhyAta hai, asaMkhyAtaguNavRddhike sthAnoMmeM vRddhikA guNakAra asaMkhyAta loka hai tathA anantaguNavRddhike sthAnoM meM vRddhikA guNakAra sarva jIvarAzi hai, yaha batalAneke liye SaTsthAnaprarUpaNA AI hai| . adhastanasthAnaprarUpaNA kisaliye AI hai ? kANDaka pramANa anantabhAgavRddhiyA~ hone para asaMkhyAtabhAgavRddhi hotI hai, kANDaka pramANa asaMkhyAtabhAgavRddhiyA~ hone para saMkhyAtabhAgavRddhi hotI hai, kANDaka pramANa saMkhyAtabhAgavRddhiyA~ hone para saMkhyAtaguNavRddhi hotI hai, kANDakapramANa saMkhyAtaguNavRddhiyA~ hone para asaMkhyAtaguNavRddhi hotI hai, tathA kANDaka pramANa asaMkhyAtaguNavRddhiyA~ hone para cha. 12-12 Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4, 2, 7, 168. kaMdayamettaasaMkhejagaNavaDDIyo gaMtUNa aNaMtagaNavaDDI hodi tti jANAvaNaTThamAgadA / samayaparUvaNA kimahamAgadA ? edANi aNubhAgabaMdhaTThANANi jahaNNeNa ettiyaM kAlaM bajhaMti ukkasseNa ettiyamidi jaannaavnntttthmaagdaa| vaDDiparUpaNA kimaTThamAgadA ? aNubhAgabaMdhaTThANesu aNaMtabhAgavaDDi-hANIyo Adi kAdaNa vaDDi-hANIyo chacceva hoMti / edAsiM baMdhakAlo jahaNNukkasseNa ettiyo hodi tti jANAvaNaTThamAgadA / javamajjhaparUvaNA kimahamAgadA ? aNaMtagaNavaDDimhi kAlajavamajjhassa AdI hodUNa aNaMtagaNahANIe samattA tti jaannaavnnhmaagdaa| pajjavasANaparUvaNA kimaTThamAgadA ? savvasamayaTThANANaM pajjavasANaM 'aNaMtagaNassa uvari aNaMtagaNaM bhavissadi tti paJjavasANaM jAdamidi jaannaavnnhmaagdaa| appAbahue tti kimaTThamAgadaM / ekkamhi chaTThANamhi aNaMtaguNavaDDiAdiTThANANaM thovabahuttaparUvaNahamAgadaM / edaM desAmAsiyaM suttaM, teNa 'baMdhasamuppattiya'-hadasamu anantaguNavRddhi hotI hai, yaha dikhalAne ke liye ukta prarUpaNA AI hai| samaya prarUpaNA kisaliye AI hai ? ye anubhAgabandhasthAna jaghanya rUpase itane kAla taka baMdhate haiM aura utkRSTa rUpase itane kAla taka ba~dhate haiM, yaha jatalAneke liye samaya prarUpaNA AI hai| vRddhiprarUpaNA kisaliye AI hai ? anubhAgabandhasthAnoM meM anantabhAgavRddhi aura anantabhAgahAnise lekara vRddhiyA~ va hAniyA~ chaha hI hotI hai, inakA bandhakAla jadhanya va utkRSTa rUpase itanA hai, yaha jatalAneke liye vRddhiprarUpaNA AI hai| yavamadhyaprarUpaNA kisaliye AI hai ? anantaguNavRddhimeM kAlayavamadhyakA prArambha hokara vaha anantaguNahAnimeM samApta hotA hai, yaha batalAneke liye yavamadhyaprarUpaNA AI hai| paryayasAnaprarUpaNA kisaliye AI hai ? saba samayasthAnoM kA paryavasAna anantaguNitake Upara anantaguNA hogA taba paryavasAna hotA hai, yaha batalAneke liye paryavasAnaprarUpaNA AI hai| alpabahutva kisaliye AyA hai ? eka SaTsthAnameM anantaguNavRddhi Adi sthAnoMke alpabahatvakI prarUpaNA karaneke liye AyA hai| yaha dezAmarzaka sUtra hai, ataeva bandhasamutpattika, hatasamutpattika aura hatahatasamu 1 pratiSu 'pajavasANaaNaMta-' iti paatthH| 2 tattha hadasamuppattiya kAdUNacchidasuhamaNigodajahaNNANubhAgasaMtavANasamANabaMdhahANamAdiM kAdUNa jAva saNNipaMciMdiyapajattasamvukkassAgubhAgabaMdhahANe tti tAva edANi asaMkhejalogamettachaTANANi baMdhasamuppattiyahANANi tti bhaNaMti, baMdheNa smuppnnnnttaado| jayadha. a. pa. 313. 3 puNo edesimasaMkhejalogamettachaTANANaM mame aNaMtaguNavaDiaNaMtaguNahANiahaMkuvvaMkANaM viccAlesu asaMkhejalogamettachaTANANi hadasamuppattiyasaMtakammahANANi bhaNaMti, baMdhahANaghAdeNa baMdhahANANaM viccAlesu jaccaMtarabhAveNa uppnnnnttaado| jayadha. a. pa. 313-14 Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 7, 166.] veyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe vidiyA cUliyA [91 ppattiya'-hadahadasamuppattiya'hANesu tisu vi edANi bArasANiyogaddArANi paruvedavvANi / tattha tAva baMdhahANesu edANi aNiyogaddArANi bhnnissaamo| kudo ? baMdhAdo sNtuppttidsnnaado| ____ avibhAgapaDicchedaparUvaNadAe ekakamhi hANamhi kevaDiyA avibhAgapaDicchedA ? aNaMtA avibhAgapaDicchedA savvajIvehi aNaMtaguNA, evadiyA avibhAgapaDicchedA // 166 // saMpahi jahaNNANubhAgabaMdhahANamassidRNavibhAgapaDicchedapamANaparUvaNA kIrade-ko aNubhAgo NAma ? aNNaM vi kammANaM jIvapadesANaM ca annnnonnnnaannugmnnheduprinnaamo| payaDI aNubhAgo kiNNa hodi ? Na, jogAdo uppaJjamANapayaDIe kasAyado uppttivirohaado| Na ca bhiNNakAraNANaM kajANameyattaM, vippddisehaado| kiM ca aNubhAgavuDDI payaDivuDDiNimittA, tIe mahaMtIe saMtIe payaDikajassa aNNANAdiyassa vuddddidNsnnaado| tpattika ina tInoM hI sthAnoM meM ina bAraha anuyogadvAroMkI prarUpaNA karanI caahiye| unameM pahile bandhasthAnoM meM ina anuyogadvAroMko kaheMge, kyoMki, bandhase sattvakI utpatti dekhI jAtI hai| avibhAgapraticchedaprarUpaNAkA prakaraNa hai-eka eka sthAnameM kitane avibhAgapraticcheda hote haiM ? ananta avibhAgapraticcheda hote haiM jo saba jIvoMse anantagaNe hote haiM, itane avibhAgapraticcheda hote haiM // 199 // aba jaghanya anubhAgabandhasthAnakA Azraya lekara avibhAgapraticchedoMke pramANakI prarUpaNA karate haiN| zaMkA-anubhAga kise kahate haiM ? samAdhAna-AThoM karmoM aura jIvapradezoMke parasparameM anvaya ( ekarUpatA) ke kAraNabhUta pariNAmako anubhAga kahate haiM zaMkA-prakRti anubhAga kyoM nahIM hotI ? samAdhAna-nahIM, kyoMki, prakRti yogake nimittase utpanna hotI hai, ataeva usakI kaSAyase utpatti hone meM virodha AtA hai| bhinna kAraNoMse utpanna honevAle kAryoM meM ekarUpatA nahIM ho sakatI, kyoMki isakA niSedha hai| dUsare, anubhAgakI vRddhi prakRtikI vRddhi meM nimitta hotI hai, 1 hate ghAtite samutpattiryasya taduttarasamutpattikaM karma aNubhAgasaMtakamme vA jamuvvaridaM jahaNNANubhAgasaMtakammaM tassa hadasamuppattiyakammamidi saNNA / jayadha. a. pa. 322. 2 puNo edesimasaMkhejalogamettANaM hadasamuppattiyasaMtakammahANANamaNaMtaguNavar3i-hANiahaMkuvyaMkANaM viccAlesu asaMkhejalogamettachahANA hadahadasamuppattiyasaMtahANANi vuccaMti, ghAdeNubhAgagahANehito visarisANi ghAdiya baMdhasamuppattiya-hadasamuppattipaaNubhAgahANehiMto visarisabhAveNa uppaayidttaado| jayadha, zra. pa. 314 3 mapratipATho'mam / a-zrA pratyoH 'kammANaM je padesANaM', tApratI 'kammANaM [je] pedasANaM' iti paatthH| Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 92] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4, 2, 7, 166. tamhA Na payaDiaNubhAgo tti ghettvyo| aNNoNNaM pAsaheduguNassa aNubhAgatte saMte udayAvaliyAe hidapadesaggANamukkassANubhAgAbhAvo pasajadi tti NAsaMkaNijaM, ThidikkhaeNa aNNoNNapAsakkhaeNa nniymaannuvvttiido| tattha ekkamhi paramANumhi jo jahaNNeNavadvido' aNubhAgo tassa avibhAgapaDicchedo ti sapaNA / ThANamhi jahaNNeNavahida'aNubhAgassa avibhAgapaDicchedasaNNA Natthi, tattha nnivviyppttaabhaavaado| puNo edeNa avibhAgapalicchedapamANeNa jahaNNANubhAgahANe kade savvajIvehi aNaMtaguNamettA avibhAgapaDicchedA hoti / ettha tAva davaTThiyaNayamassidUNa jaM jahaNNaTThANaM tassAvibhAgapaDicchedANamavaTThANakamo uccade / taM jahA-NaigamaNayamassidUNa jaM jahaNNANubhAgaTTANaM tasta savvaparamANupuMja ekado kAdaNa dvaviya tattha savvamaMdANubhAgaparamANuM ghettaNa vaNNa-gaMdha-rase' mottUNa pAsaM ceva buddhIe ghettUNa tassa paNNAcchedo' kAyavyo jAva vibhAgavajidaparicchedo' tti / tassa aMtimassa khaMDassa achejassa avibhAgapaDiccheda idi saNNA / puNo teNa pamANeNa kyoMki, usake mahAn honepara prakRtike kArya rUpa ajJAnAdikI vRddhi dekhI jAtI hai| isa kAraNa prakRti anubhAga nahIM ho sakatI, aisA yahA~ jAnanA cAhiye / __ zaMkA-paraspara sparzake hetubhUta guNako yadi anubhAga svIkAra kiyA jAtA hai to udayAvalimeM sthita pradezAmoMke utkRSTa anubhAgake abhAvakA prasaMga AtA hai ? samAdhAna-aisI AzaMkA nahIM karanI cAhiye, kyoMki, sthitike kSayase paraspara sparzakA abhAva hotA hai, aisA niyama nahIM bntaa| eka paramANumeM jo jaghanyarUpase avasthita anubhAga hai usakI avibhAgapraticcheda saMjJA hai| sthAnameM jaghanyarUpase avasthita anubhAgakI avibhAgapraticcheda saMjJA nahIM hai, kyoMki vahA~ nirvikalparUpatA nahIM upalabdha hotii| aba isa avibhAgapraticchedake pramANase jaghanya anubhAgasthAnakA vibhAga karanepara vahA~ saba jIvoMse anantaguNe avibhAgapraticcheda hote haiN| yahA~ sarva prathama dravyArthika nayakA Azraya karake jo jaghanya sthAna hai usake avibhAgapraticchedoMke avasthAnakramako kahate haiN| yathA-naigamanayakA Azraya karake jo jaghanya anubhAgasthAna hai usake saba paramANuoMke samUhako ekatrita karake sthApita kre| phira unameMse sarvamanda anubhAgase saMyukta paramANuko grahaNa karake varNa, gandha aura rasako chor3akara kevala sparzakA hI buddhise grahaNa kara usakA vibhAga rahita cheda hone taka prajJAke dvArA cheda karanA cAhiye / use nahIM chedane yogya antima khaNDakI avibhAgapraticcheda saMjJA hai| pazcAt ukta pramANase saba sparza 1 a-zrApratyoH 'vaDDhIdo', tApratau 'vaDhido' iti pAThaH / 2 apratau 'ThANamhi jeNa vaDiDha', aA-tApratyoH 'ThANamhi japaNeNa vaDhida' iti paatthH| 3 tApratipATho'yam / a-ApratyoH 'vaggo' iti paatthH| 4 tApratau 'paNNa' iti paatthH| 5 zrApratau 'jAva vibhAgapaDichedo' iti paatthH| Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 7, 16. ] veyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe vidiyA cUliyA [ 93 savvapAsakhaMDesu khaMDidesu savvajIvehi anaMtaguNaavibhAgapaDicchedA labbhaMti / tesiM savvesi pi vagga idi saNNA / so ca saMdiTThIe aNaMto vi saMto aTTha idi ghettavvo [8] / puNa tahi caiva paramANupuMjahi tassarisavidiyaparamANuM ghettUNa tappAsassa puvvaM va paNNacchedare kade ettha vi tattiyA ceva avibhAgapaDicchedA labdhaMti / achejassa paramANussa kathaM chedo kIrade ! Na esa doso, tassa davvameva achejaM, Na guNA idi abbhuvagamAdo / paramANuguNANaM vaDDi-hANIe saMtIe paramANuttaM kathaM Na virujjhade 1 Na, davtrado vaDDihANi bhAvaM paDucca paramANuttabbhuvagamAdo / eso vidiyo vaggo aNaMto vi saMto saMdiTThIe asaMkho puvvillavaggapAse haveyavvo [ 88 ] / edeNa kameNa guNeNa puvvillaparamANusarisa egaparamANuM ghettUNa tesiM gahidaparamANUNaM pAsassa avibhAgapaDicchede kade egego vaggo uppaJjadi / evaM tAva kAdavvaM jAva jahaNNaguNaparamANU savve NihidA ti / evaM kade abhavasiddhiehi anaMtaguNA siddhANamaNaMtabhAgamettA vaggA laddhA bhavaMti / tesiM pamANaM saMdiTThIe evaM [ 8888 ] edesiM savvesiM pi davvaDiyaNae avalaMbide vaggaNA idi saNNA / khaMDoM ke khaNDita karanepara saba jIvoMse anantaguNe avibhAgapraticcheda prApta hote haiM / una sabhIkI varga yaha saMjJA hai / usakA pramANa ananta hokara bhI saMdRSTimeM ATha ( 8 ) aisA grahaNa karanA caahie| punaH usI paramANupuMja meM se usake sadRza dUsare paramANuko grahaNa kara usake sparzake pahileke samAna prajJA ke dvArA ccheda karanepara yahA~ bhI utane hI avibhAgapraticcheda upalabdha hote haiM / zaMkA- nahIM chidane yogya paramANukA cheda kaise kiyA jA sakatA hai ? samAdhAna - yaha koI doSa nahIM hai, kyoMki, usakA kevala dravya hI acchedya hai, guNa nahIM, aisA yahA~ svIkAra kiyA gayA hai| zaMkA- paramANu ke guNoMmeM vRddhi evaM hAni honepara usakA paramANupanA kaise virodhako nahIM prApta hogA ? samAdhAna- nahIM, kyoMki, dravyakI apekSA vRddhi va hAnike abhAvakA Azraya lekara paramApanA svIkAra kiyA gayA hai / yaha dvitIya varga ananta hotA huA bhI saMdRSTimeM ATha saMkhyA rUpa hai| ise pUrva vargake pAsameM sthApita karanA cAhiye / 88 / isa krama se guNakI apekSA pUrva paramANuke sadRza eka eka paramANuko lekara una grahaNa kiye gaye paramANuoMmeM sthita sparzake avibhAgapraticcheda karanepara eka eka varga utpanna hotA hai / isa kriyAko jaghamya guNavAle saba paramANuoMke samApta hone taka karanA cAhiye / aisA karanepara abhavyoMse anantaguNe aura siddhoMke anantaveM bhAga pramANa varga prApta hote haiM / unakA pramANa saMdRSTimeM isa prakAra hai 8888 / ina saboMkI dravyArthika nayakA avalambana karanepara 'vargaNA' saMjJA hai / Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 ] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [ 4, 2, 7, 199. kathaM gANaM vaggaNA idi vavaeso ? Na, vagga vaggaNANaM bhedovalaMbhAdo / vaggANaM samUho vaggaNA, tesiM ceva asamUho vaggo / vaggaNA egA, vaggA anaMtA / tamhANa simeyatta midi / jadi puNa vaggehiMto vaggaNAe abhedo vivakkhijade to vaggaNAo vi anaMtAo caiva, vaggabhedeNa tadabhiSNavaggaNAe vi bheduvalaMbhAdo / tamhA egA bi vaggaNA hodi vaggamettA vi, Natthi ettha eyaMto tattha davaDiyaNa yAvalaMbaNAe esA yA vaggaNA tti pajavaTThiyaNayAvalaMbaNAe edAo anaMtAo vaggaNAo tti vA pudha vedavvaM / evaM Thaviya puNo aNNaM paramANuM puccillapuMjAdo ghettUNa paraNacchedaNae kade saMpahi pullipuMjAdo ega' paramANuavibhAgapaDicchedehiMto egAvibhAgapaDicchedeNa ahiyA labdhaMti [9] / eso ettha vaggo tti pudha dvavedavvo / edeNa kameNa tassarisamegegaparamANuM ghettUNa tappaDicchedaM kADhUNa anaMtA vaggaNA uppAdedavvA jAva tassa - risaparamANU savveNihidA tti / tesiM pamANamedaM [ 999 ] / ettha vi putraM va esA vaggaNA yA anaMtA tivA vattavvaM (eyattaM mottUNa anaMtattaM Na ppasiddhamidi ce 1 eyattaM kattha siddhaM 1 pAhuDacuNNisutte supasiddhaM logapUraNAe eyA vaggaNA jogassa itti zaMkA - vargoMkI vargaNA saMjJA kaise ho sakatI hai ? samAdhAna - nahIM, kyoMki, varga aura vargaNA meM bheda upalabdha hotA hai / vargoM ke samUhakA nAma vargaNA hai aura unhIMke asamUhakA nAma varga hai vargaNA eka hotI hai, parantu varga ananta hote haiM / isa kAraNa ve donoM eka nahIM ho sakate / parantu yadi vargoMse vargaNAkA abheda kahanA cAhate haiM to vargaNAyeM bhI ananta hI hoMgI, kyoMki, vargoMke bhedase unase abhinna vargaNAMkA bheda pAyA jAtA hai / isaliye vargaNA eka bhI hotI hai aura vargoMke barAbara bhI isa viSaya meM koI ekAnta nahIM hai / dravyArthika nayakA avalambana karane para yaha eka vargaNA hai aura paryAyArthika nayakA avalambana karanepara ye ananta vargaNAyeM haiM / isalie isako pRthak sthApita karanA cAhiye / isa prakAra sthApita karake punaH pUrvokta puMja meM se anya paramANuko grahaNa kara buddhise cheda karanepara aba pUrvokta puMjase eka paramANuke avibhAgapraticchedoM kI apekSA isameM eka adhika avibhAgapraticcheda pAye jAte haiN| 8 / yaha yahA~para varga hai, ataH use pRthak sthApita karanA cAhiye / isa kramase tatsamAna eka eka paramANuko grahaNa kara tathA usa eka eka paramANuke praticcheda karake usake sadRza saba paramANuoMke samApta hone taka ananta vargoMko utpanna karanA cAhiye / unakA pramANa yaha hai / 999 / yahA~ bhI pahileke hI samAna yaha vargaNA eka bhI hai athavA ananta bhI haiM, aisA kahanA cAhiye / zaMkA- vargaNAkI eka saMkhyAko chor3akara anantatA prasiddha nahIM hai ? pratizaMkA-usakI ekatA kahA~ prasiddha hai ? pratizaMkAkA samAdhAna- vaha kaSAyaprAbhRtake cUrNisUtra meM prasiddha hai, kyoMki, vahA~ 'lokapUraNa 1 - pratyoH 'egA' iti pAThaH / 2 - zrApatyoH 'hidA' iti pAThaH / 3 loge puNNe ekkA vaggaNA jogassa tti samajogo ttiNAyavvo / jayadha. 1236. Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 7, 199.] veyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe vidiyA cUliyA bhaNidattAdo) vaggaNAviyappo 'egaviyappo jogo savvajIvapadesANaM jAdo ti uttaM hodi ? Na esa doso, ekisse vaggaNAe kattha vi anneyvvhaaruvlNbhaado| taM kadhaM Navvade ? egapadesiyavaggaNA kevaDiyA ? aNaMtA, dupadesiyavaggaNA aNaMtA, iccAdivaggaNavakkhANAdo nnbde| NaM hi 'vakkhANamappamANaM, cuNNisuttarasa vi vakkhANataNeNa' samANassa appmaannttppsNgaado| puNo edamukkhiviya' paDhamavaggaNAe uvari havide vidiyavaggaNA hodi / evaM tadiya-ca uttha-paMcamAdivaggaNao avibhAgapaDiccheduttarakameNa uvari uvari vaDDamANAo' uppAdedavvAo jAva abhavasiddhiehi aNaMtagaNa siddhANamaNaMtabhAgamettavaggaNAo uppaNNAo tti / puNo ettiyametavaggaNAo ghettaNa jahaNNahANassa egaM phaddayaM hodi / kadhaM phaddayasaNNA ? krameNa sparddhate varddhata iti sparddhakam / edassa kadhameyattaM ? avasthAmeM yogakI eka vargaNA hotI hai' aisA kahA gayA hai| lokapUraNasamuddhAtake honepara samasta jIvapradezoMmeM eka vikalpa rUpa yogake honese vargaNA eka hotI hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| zaMkAkA samAdhAna-yaha koI doSa nahIM hai, kyoMki, eka vargaNAmeM kahIMpara anekatvakA bhI vyavahAra upalabdha hotA hai| zaMkA-vaha kisa pramANase jAnA jAtA hai ? samAdhAna-eka pradezavAlI vagaNA kitanI haiM ? ananta haiN| do pradezavAlI vargaNA ananta haiM, ityAdi vargaNA vyAkhyAnase jAnA jAtA hai| yadi kahA jAya ki yaha vargaNAvyAkhyAna apramANa hai, so yaha kahanA bhI ThIka nahIM hai, kyoMki, vyAkhyAna rUpase cUrNisUtra bhI samAna hai isalie usakI bhI apramANatAkA prasaMga AtA hai| punaH isako uThAkara prathama vargaNAke Age rakhanepara dvitIya vargaNA hotI hai| isa prakAra uttarottara eka eka avibhAgapraticchedakI adhikatAke kramase Age Age abhavyasiddhoMse anantaguNI aura siddhoMke anantaveM bhAga mAtra vargaNAoMke utpanna hone taka tRtIya, caturtha va paMcama Adi vargaNAoMko utpanna karAnA cAhiye / itanI mAtra vargaNAoMko grahaNa kara jaghanya sthAnakA eka spardhaka hotA hai| zaMkA-spardhaka saMjJA kaise hai ? samAdhAna-kramase jo spardhA karatA hai arthAt bar3hatA hai vaha sparddhaka hai| zaMkA-vaha eka kaise hai ? 1 'pratiSu' Na vi vakkhANa-' iti paatthH| 2 tApratau 'vivakkhANataNeNa' iti paattH| 3 tApatau 'edamakkhiviya' iti pAThaH / 4 a-zrApratyoH 'vaDhamANIe', tApratI 'baDDhamANIe (o) iti paatthH| Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4, 2,7,7-169 aMtaridUNa vaDDIe annuvlNbhaado| paDhamavaggaNAvimAgapaDicchedasamUhAdo vidiyavaggaNAvibhAgapaDicchedasamUho aNaMtehi avibhAgapaDicchedehi UNo, vidiyAdo tadiyo vi tatto visesAhiehiMto UNo tti phaddayattaM Na juJjade, kamavaDDIe kamahANIe vA abhAvAdo ? Na, bhAvavihANe appahANIkayasamANadhaNaparamANupuMje egolovaDDiM mottUNa nnaannolivddddi-haannigghnnaabhaavaado| Na ca egolIe kamavaDDI Natthi, uvlNbhaado| kimahaM bhAvavihANe samANadhaNaparamANuvivakkhA Na kIrade ? baMdhANubhAgakhaMDayaghAdehi viNA ukkaDDaNa-okaDaNAhi vaDDi-hANIyo Na hoti tti jANAvaNahaM / taM pi kimahaM jANA vijade ? egaparamANumhi hidANubhAgassa haannttpduppaaynnhN| Na bhiNNaparamANuhidaaNubhAgo hANaM, ekkamhi ceva aNubhAgahANe annNttttthaannttppsNgaado| Na jogahANeNa viyahicAro, eyadavvasattIe eyattaM paDi virohaabhaavaado| Na jIvapadesabhedeNa bhedo, avayavabhedeNa davvabhedA 'samAdhAna-kyoMki usameM antara dekara vRddhi nahIM upalabdha hotI, ataH vaha eka hai| zaMkA-cUMki prathama vargaNAke avibhAgapraticchedoMke samUhase dvitIya dhargaNAke avibhAgapraticchedoMkA samUha ananta avibhAga praticcheda hIna hai tathA dvitIyakI apekSA tRtIya bhI unase vizeSa adhika avibhAgapraticcheda hIna hai, isalie pUrvokta sparddhakakA svarUpa nahIM banatA, kyoMki, usameM kramavRddhi athavA kramahAnikA abhAva hai ? samAdhAna nahIM, kyoMki, samAna dhanavAle paramANupuMjako apradhAna karanevAle bhAvavidhAna anuyoga dvAra meM eka zreNivRddhiko chor3akara nAnAzreNirUpa vRddhi va hAnikA grahaNa nahIM kiyA gayA hai aura eka zreNise kramavRddhi na ho, aisA bhI nahIM hai, kyoMki vaha pAI jAtI hai| zaMkA-bhAvavidhAna anuyogadvArameM samAna dhanavAle paramANuoMkI vivakSA kyoM nahIM kI gaI hai ? ___samAdhAna-baddhAnubhAga kANDakaghAtoMke binA utkarSaNa aura apakarSaNake dvArA vRddhi va hAni nahIM hotI, isa bAtake jJApanArtha vahA~ samAna dhanavAle paramANuoMkI vivakSA nahIM kI gaI hai| zaMkA-usakA jJApana kisaliye karAyA jA rahA hai ? * samAdhAna-eka paramANumeM sthita anubhAgakI sthAnarUpatA batalAneke liye usakA jJApana karAyA jA rahA hai / bhinna paramANuoMmeM sthita anubhAga sthAna nahIM ho sakatA, kyoMki, isa prakArase eka hI anubhAgasthAna meM ananta sthAnarUpatAkA prasaMga AtA hai| yadi kahA jAya ki isa prakArase yogasthAnake sAtha vyabhicAra honA sambhava hai, to yaha kahanA bhI ThIka nahIM hai, kyoMki. eka dravya zaktise yogasthAnakI ekatAmeM koI virodha nahIM hai| jIvapradezIke bhedase bhI sthAnabheda honA sambhava nahIM hai, kyoMki avayavoMke bhedase dravyabheda asambhava hai| 1 apratau 'vidiyAdo tadiyAdo tatto' iti pAThaH / Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 7, 166.] veyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe vidiyA cUliyA [17 bhAvAdo / kammaparamANUNaM pi khaMDabhAveNa dvidANamegattamasthi ti samANadhaNANaM' pi gahaNaM kiNNa kIrade ? Na, davvabhAveNa eyttaabhaavaado| bhAve vA Na bhedo hoja, eyattAdo jIvAgAsa-dhammatthiyAdINaM va / aNNaM ca, phaddayaparUvaNA. egoliM ceva assidUNa hidA, aNNahA jogahANe phddyaannmbhaavppsNgaado| Na ca evaM, jogahANe suttppsiddhphddypruuvnnuvlNbhaado| Na ca evaM gheppamANe aNaMtAhi vaggaNAhi egaM phaddayaM hodi tti evaM virujjhade, ekassa vi vaggassa davahiyaNayAdo vggnnttsiddhiido| bhiNNadavvahido tti aNubhAgassa jadi Na eyattaM vuccade, Na egolI vi phaddayaM, bhiNNadavvauttIe bhedAbhAvAdo? Na esa doso, kameNa egolIe vahidasavvAvibhAgapaDicchedANamekamhi paramANumhi uvlNbhaado| Na ca bhiNNadavvauttiavibhAgapaDicchedANaM phaddayattaM, tesiM carimaparimANumhi saMtANaM gahaNe puNaruttadosappasaMgAdo bhiNNadavvauttINameyattavirohAdo vaa| jadi evaM to egaNANolIpadesaracaNA kimahaM kIrade ? Na, edasseva aNubhAgaphaddayassa zaMkA-khaNDa svarUpase sthita karmaparamANuoMmeM cUMki ekarUpatA vidyamAna hai, ataeva samAna dhanavAle unakA bhI grahaNa kyoM nahIM karate ? samAdhAna-nahIM, kyoMki, unameM dravya svarUpase ekatA nahIM hai| yadi unameM dravya svarUpase ekatA mAnI jAya to phira bheda honA azakya hai, kyoMki, unameM dravya svarUpase ekatA hai, jaise jIva AkAza va dharma astikAya / dUsare, sparddhakaprarUpaNA eka zreNikA hI Azraya karake sthita hai, kyoMki, isake binA yogasthAnameM sparddhakoMke abhAvakA prasaMga AtA hai / parantu aisA hai nahIM, kyoMki, yogasthAnameM sUtraprasiddha sparddhakaprarUpaNA pAyI jAtI hai| yadi kahA jAya ki aisA svIkAra karanepara 'ananta vargaNAoMse eka spaddhaka hotA hai' yaha kathana virodhako prApta hogA, kyoMki eka vargake bhI dravyArthika nayakI apekSA vargaNAtva siddha hai| zaMkA-bhinna dravya meM rahaneke kAraNa yadi anubhAgakI ekatA svIkAra nahIM kI jAtI hai to phira eka zreNiko bhI sparddhaka nahIM kahA jA sakatA, kyoMki, bhinnadravyavRttitvakI apekSA usameM koI bheda nahIM hai ? samAdhAna-yaha koI doSa nahIM hai, kyoMki, kramazaH eka zreNirUpase avasthita samasta avibhAgapraticcheda eka paramANumeM pAye jAte hai| bhinna dravyameM rahanevAle avibhAgapraticchedoMke tparddhakarUpatA sambhava bhI nahIM hai, kyoMki, antima paramANumeM rahanevAle ukta avibhAgapraticchedoMko grahaNa karanepara punarukti doSakA prasaMga AtA hai, athavA bhinna dravyameM rahanevAle avibhAgapraticchedoMke eka honekA virodha hai / zaMkA-yadi aisA hai to eka va nAnAzreNi svarUpase pradezaracanA kisaliye kI jAtI hai ? 1 a-aApratyoH 'samANadhANANaM' iti pAThaH / 2 tApratau 'vaDDida-' iti pAThaH / cha, 12-13. Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artisan daNAkhaMDa [ 4, 2, 7, 199. 98 ] egaparamANumhi avadvidassa 'aviNAbhAvINamaNubhAgapadesANaM parUvaNaduvAreNa tapparUvaNacAdo | Na ca aNicchidavadiregassa aNNae Nicchao atthi, aNNattha tahANuvalaM bhAdo / puNo edaM paDhamaphaddayaM pudha dRviya pucillapuMjammi egaparamANuM vettUNa paNNaccheda e kade savvajIvehi anaMtaguNamettaavibhAgavaDDicchedehi aMtaridUNa vidiyaphaddayassa aNNo baggo upajadi / saMdiTThIe tassa pamANamedaM [ 16 ] edeNa kameNa abhavasiddhie hi anaMtaguNe siddhANamaNaMtabhAgamette samANadhaNaparamANU ghettUNa paramANumettavaggesu uppAidesu vidiyaphaddayassa AdivaggaNA hodi / edaM paDhamaphaddaya carimavaggaNAe uvari aMtaramullaMghiya vedavvaM / edeNa kameNa vagga vaggaNAo phadayANi jANidUNa uppAdedavvANi jAva puvvila paramANupuMjo samatto ci / evaM phaddayaracaNAe kadAe abhavasiddhiehi anaMtaguNANi siddhANamaNaMta bhAgamettANi phahayANi vaggaNAo ca uppaNNANi havaMti / ettha carimaphaddayacarimavaggaNAe egaparamANumhi TThidiaNubhAgo jahaNNahANaM / samAdhAna- nahIM, kyoMki isI anubhAga sparddhakake eka paramANumeM avasthita avibhAgI anubhAga pradezoMkI prarUpaNA dvArA ukta racanAkI prarUpaNA kI gaI hai / dUsare, jise vyatirekakA nizcaya nahIM hai usake anvaya ke viSayameM nizcaya nahIM ho sakatA; kyoMki, anyatra vaisA pAyA nahIM jAtA / isa prathama sparddhakako pRthak sthApita karake pUrvokta paramANupuMjameMse eka paramANuko grahaNa kara buddhise cheda karanepara saba jIvoMse anantaguNe mAtra avibhAgapraticchedoM ke dvArA antara karake dvitIya sparddhakakA anya varga utpanna hotA hai / saMdRSTimeM usakA pramANa yaha hai - 16 / isa krama se abhavyasiddhikoMse anantaguNe va siddhoMke anantaveM bhAga mAtra samAna dhanavAle paramANuoMko grahaNa karake paramANu pramANa vargoM ke utpanna karAnepara dvitIya sparddhakakI prathama vargaNA hotI hai / ise prathama sparddhakakI antima vargaNAke Upara antarako lA~gha kara sthApita karanA cAhithe / isa kramase varga, vargaNAoM aura sparddhakoMko jAnakara pUrvokta paramANupuMjake samApta hone taka utpanna karAnA cAhiye / isa prakAra sparddhaka racanAke kiye jAnepara abhavyasiddhoMse anantaguNe aura siddhoM ke anantaveM bhAga mAtra sparddhaka va vargaNAyeM utpanna hotI haiN| yahAM antima spaddha kakI antima vargaNA sambandhI eka paramANu meM sthita anubhAga jaghanya sthAna rUpa hai / 1 tApratau ' zraviNAbhAvINa' iti pAThaH / 2 pratiSu 'vibhAgavaDDicchedehi' iti pAThaH / 3 pratiSu 'bhavasiddhiehi' iti pAThaH / 4 aNubhAgar3ANaM NAma carimaphaddayacarimavaggaNAe egaparamANummi diaNubhAgAvibhAgapalicchedakalAvo / jayadha. a. pa. 356. Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 7, 166.] veyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe vidiyA cUliyA ettha esA saMdihI . . . . 0 . 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 11 / 19 27 | 35 10 10 18 | 26 | 4|46 8888/16 24 | 32 40 48 so ca savvajIvehi annNtgnno| evamekahANe vaggaNAo phaddayANi ca haviya avibhogapalicchedaparUvaNaM kssaamo| sA ca avibhAgapalicchedaparUvaNA tivihAbaggaNaparUvaNA phaddayaparUvaNA aMtaraparUvaNA cedi / avibhAgapaDicchedaparUvaNAe saha cauvvihA kiNNa uttA? Na, aNavagayANaM avibhAgapaDicchedANamAdhArattaM virujjhadi tti kaTTa avibhAgapaDicchedaparUvaNAe puvvaM ceva kadattAdo / tattha vaggaNaparUvaNA tivihAparUvaNA pamANamappAbahugaM cedi / tattha parUvaNA sugamA, avibhAgapaDicchedaparUvaNAdo ceva vaggaNasaNNidaavibhAgapaDicchedANamatthittasiddhIdo / yahA~ yaha saMdRSTi hai-(mUlameM dekhiye ) / vaha saba jIvoMse anantaguNA hai| isa prakAra eka sthAnameM vargaNAoM aura spaddhakoMko sthApita karake avibhAgapraticchedoMkI prarUpaNA karate haiM-vaha avibhAgapraticchedaprarUpaNA tIna prakArakI hai-vargaNAprarUpaNA, sparddhakaprarUpaNA aura antrprruupnnaa|| zaMkA-avibhAgapraticchedaprarUpaNAke sAtha vaha cAra prakArakI kyoM nahIM kahI gaI hai ? samAdhAna nahIM, kyoMki, avibhAgapraticchedoMke ajJAta honepara unake AdhArakA kathana karanA virodhako prApta hotA hai, aisA mAnakara avibhAgapraticchedoMkI prarUpaNA pahale hI kara Aye haiN| unameMse vargaNAprarUpaNA tIna prakArakI hai-prarUpaNA, pramANa aura alpbhutv| inameMse prarUpaNA sugama hai, kyoMki, avibhAgapraticchedoMkI prarUpaNA karanese hI vargaNA saMjJAvAle avibhAga praticchedoMkA astitva siddha hotA hai| Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 ]. chakkhaMDAgame beyaNAkhaMDa [ 4, 2, 7, 166. tattha pamANaM uccade / taM jahA - aNaMtAo vaggaNAo abhavasiddhiehi anaMtaguNAo siddhANamaNaMta bhAgamettAo / pamANaparUvaNA gadA / appA bahugaM uccade / savvatthovA jahaNNiyAe vaggaNAe avibhAgapaDicchedA / ukkassiyAe vaggaNAe avibhAgapaDicchedA anaMtaguNA / ko guNagAro ? abhavasiddhiehi anaMtaguNo siddhANamaNaMtabhAgametto / kudo 1 carimasamaya suhuma saMmparAiyaja haNNabaMdhaggahaNAdo tatthAvahidaphaddayaMta ruva laM bhAdo / ajahaNNa-aNukkassavaggaNA vibhAgapalicchedA anaMtaguNA / ko guNagAro ! abhavasiddhiehi anaMtaguNo siddhANamaNaMtabhAgametto / esA parUvaNA egolimassidUNa kadA, aNNA ukkastavaggaNAdo ajahaNNa-aNukarasavaggaNAe anaMtaguNatANuvavattado / saMhi phaddayaparUvaNA tivihA - parUvaNA pamANamappAbahugaM cedi / parUvaNA sugamA, avibhAgapaDiccheda parUvaNAe caiva paruvidattAdo / saMpahi phadayANaM pamANaM uccade - aNaMtAhi vaggaNAhi savvattha avaTTidasaMkhAhi egaM phaddayaM hodi / tANi ca jahaNNabaMdhaTThANe abhavasiddhiehi anaMtaguNANi siddhANamaNaMtabhAgamettANi / pamANaM gadaM / appA bahugaM uccade - savvatthovA jahaNNaphaddayaavibhAgapaDicchedA / ukka saphaddayAvibhAgapaDicchedA anaMtaguNA / ajahaNNa-aNukkassaphaddayANamavibhAgapaDicchedA anaMta aba pramANakA kathana karate haiN| yathA- vargaNAeM ananta haiM jo abhavyasiddhoMse anantaguNI haiN| aura siddhoMke anantaveM bhAga mAtra haiN| pramANaprarUpaNA samApta huI / aba alpabahutva kahate haiM - jaghanya vargaNA meM avibhAgapraticcheda sabase stoka haiN| unase utkRSTa vargaNAmeM avibhAgapraticcheda anantaguNe haiN| guNakAra kyA hai ? abhavyasiddhoMse anantaguNA aura siddhoMke agantaveM bhAga mAtra guNakAra hai / kAraNa ki yahA~ antima samayavartI sUkSmasAmpa rAyikake jaghanya bandhakA grahaNa karanese vahA~ avasthita sparddhakakA antara upalabdha hotA hai / unase ajaghanya-anutkRSTa vargaNAmeM avibhAgapraticcheda anantaguNe haiN| guNakAra kyA hai ? abhavyasiddhoMse anantaguNA aura siddhoMke anantaveM bhAga mAtra guNakAra hai / yaha prarUpaNA eka zreNikA Azraya karake kI gaI hai, kyoMki, isake binA utkRSTa vargaNAkI apekSA ajaghanyaanutkRSTa vargaNA meM anantaguNatva nahIM bana sakatA / 1 sparddhakaprarUpaNA tIna prakArakI hai- prarUpaNA pramANa aura alpabahutva / prarUpaNA sugama hai, kyoMki, avibhAgapraticcheda prarUpaNA se hI usakI prarUpaNA ho jAtI hai| aba spaddha koMkA pramANa kahate haiM / sarvatra avasthita saMjJAvAlI ananta vargaNAoMse eka sparddhaka hotA hai / ve jaghanya bandhasthAnameM abhavyasiddhoMse anantaguNe va siddhoM ke anantaveM bhAga mAtra hote haiN| pramANa samApta huA / alpabahutva kahate haiM - jaghanya sparddhakake avibhAgapraticcheda sabase stoka haiN| unase utkRSTa sparddhakake avibhAgapraticcheda anantaguNe haiN| unase ajaghanya anutkRSTa sparddhakoMke avibhAgapraticcheda Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 7, 199.] veyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe vidiyA cUliyA [101 guNA / ko guNagAro ? abhavasiddhaehi aNaMtaguNo siddhaannmnnNtbhaagmetto| phaddayaparUvaNA gdaa| aMtaraparUvaNA tivihA-parUvaNA pamANamappAbahuaM cedi| parUvaNA sugamA, bahuphaddayaparUvaNAdo ceva aMtarassa atthittsiddhiido| Na ca aMtareNa viNA vidiyAdiphaddayANaM saMmavo, virohaado| pamANaM vuccade-savvajIvehi aNaMtaguNamettehi avibhAgapaDicchedehi egegaM phaddayaMtaraM hodi / pamANaparUSaNA gadA / appAbahuaM Natthi, jahaNNaTThANasavvaphaddayANaM sristtuvlNbhaado| saMpahi avibhAgapaDicchedAdhAraparamANa vi' avibhAgapaDicchedA bhaNNaMti', AdhAre aadheyovyaaraado| tado padesaparUvaNA vi avibhAgapaDicchedaparUvaNA tti kaTu ettha jahaNNahANe padesaparUvaNaM kssaamo| taM jahA-ettha cha aNiyogaddArANi-parUvaNA pamANaM seDI avahAro bhAgAbhAgamappAbahugaM cedi / besadachappaNNamAdi kAdUNa jAva Nava itti saMdiTThIe haviya edisse uvari vAlajaNANuggahaha cha aNiyogaddArANi bhaNissAmojahaNiyAe vaggaNAe NisittA asthi kammapadesA / vidiyAe vaggaNAe NisittA atthi anantaguNe haiM / guNakAra kyA hai ? abhavyasiddhoMse anantaguNA aura siddhoMke anantaveM bhAga mAtra guNakAra hai / sparddhakaprarUpaNA samApta huii| antaraprarUpaNA tIna prakArakI hai-prarUpaNA, pramANa aura alpabahutva / prarUpaNA sugama hai, kyoMki bahuta sparddhakoMkI prarUpaNAse hI antarakA astitva siddha hotA hai| antarake vinA dvitIya Adi sparddhakoMkI sambhAvanA nahIM hai, kyoMki, aisA mAnane meM virodha AtA hai| pramANa kahate haiM-saba jIvoMse anantaguNe avibhAgapraticchedoMse eka eka sparddhakakA antara hotA hai / pramANaprarUpaNA samApta huii| alpabahutva nahIM hai, kyoMki, jaghanya sthAnake saba sparddhaka samAna pAye jAte haiN| aba AdhArameM AdheyakA upacAra karanese avibhAgapraticchedoMke AdhArabhUta paramANu bhI avibhAgapraticcheda kahe jAte haiM / isaliye pradezaprarUpaNAko bhI avibhAgapraticchedaprarUpaNA mAnakara yahA~ jaghanya sthAnameM pradezaprarUpaNA karate haiN| vaha isa prakAra hai-yahA~ chaha anuyogadvAra haiMprarUpaNA, pramANa, zreNi, avahAra, bhAgAbhAga aura alpabahutva / do sau chappanase lekara nau taka saMdRSTimeM sthApita kara isake Upara ajJAnI janoMke anugrahArtha chaha anuyogadvAroM ko kahate haiMjaghanya vargaNAmeM diye gaye karmapradeza haiN| dvitIya vargaNAmeM diye gaye karmapradeza haiN| isa prakAra 1 apratau 'vi' iti padaM nAsti / 2 zrA-tApratyoH 'bhaNaMti' iti pAThaH / 'avibhAgapaDicchedA bhaNNaMti AdhAre praadheyovyaaraado| tado padesaparUvaNA vi avibhAga' ityetAvAnayaM pAThastA-mapratyo punrpyuplbhyte| www.jainelibrary. Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4, 2, 7, 199. kammapadesA / evaM NedavvaM jAva ukkassiyA vaggaNA tti / parUvaNA gadA / jahaNiyA [e] vagaNAe NisittA kammapadesA aNaMtA abhavasiddhiehi aNaMtaguNA siddhANamaNaMtabhAgamettA / evaM NeyavvaM jAva ukassiyA vaggaNA tti / pamANaparUvaNA gdaa| seDiparUvaNA duvihA-aNaMtarovaNidhA paraMparovaNidhA cedi| aNaMtarovaNidhAe jahaNiyAe vaggaNAe kammapadesA bhugaa| vidiyAe vaggaNAe kammapadesA viseshiinnaa| evaM visesahINA' visesahINA jAva ukkassiyA vaggaNA itti / viseso puNa abhavasiddhiehi aNaMtaguNo siddhANamaNaMtabhAgametto / edassa paDibhAgo vi abhavasiddhiehi aNaMtaguNo siddhaannmnnNtbhaagmetto| so tiviho-avaTThidabhAgahAro rUvaNabhAgahAro chedabhAgahAro cedi / edehi tIhi bhAgahArehi aNaMtarovaNidhA jANidUNa parUvedavvA / paraMparovaNidhoe jahaNiyAe vaggaNAe kammapadesehiMto abhavasiddhiehi aNaMtaguNaMsiddhANamaNaMtamAgamettamaddhANaM gaMtUNa duguNahANI hodi / evaM duguNahINA duguNahINA jAva carimaduguNahANI tti / ettha duguNahANivihANaM bhnnissaamo| taM jahA:-abhavasiddhiehi aNaMtaguNa-siddhANa maNaMtabhAgamettaNisegabhAgahAraM viraledUNa jahaNNavaggaNapadesesu utkRSTa vargaNA taka le jAnA cAhiye / prarUpaNA samApta huii|| jaghanya vargaNAmeM diye gaye karmapradeza ananta haiM jo abhavyasiddhoMse anantaguNe haiM aura siddhoMke anantaveM bhAgamAtra haiN| isa prakAra utkRSTa vargaNA taka le jAnA cAhiye / pramANaprarUpaNA samApta huii| zreNiprarUpaNA do prakArakI hai-anantaropanidhA aura prmpropnidhaa| anantaropanidhAkI apekSA jaghanya vargaNAmeM karmapradeza bahuta haiN| unase dvitIya vargaNAmeM karmapradeza vizeSa hIna haiN| isa prakAra utkRSTa vargaNA taka uttarottara vizeSahIna vizeSahIna haiN| vizeSakA pramANa abhavyasiddhoMse anantaguNA aura siddhoMke anantaveM bhAgamAtra hai| isakA pratibhAga bhI abhavyasiddhoMse anantaguNA aura siddhoMke anantaveM bhAga mAtra hai| vaha tIna prakArakA hai-avasthitabhAgahAra, rUponabhAgahAra aura chedbhaaghaar| ina tIna bhAgahAroM dvArA anantaropanidhAkI jAnakara prarUpaNA karanI caahiye| - paramparopanidhAkI apekSA jaghanya vargaNAke karmapradezoMkI apekSA abhavyasiddhoMse anantaguNe va siddhoMke anantaveM bhAgamAtra sthAna jAkara duguNI hAni hotI hai| isa prakAra antima duguNahAni taka uttarottara dugune dugune hIna karmapradeza haiN| yahA~ duguNahAnikA vidhAna kahate haiN| yathA--- abhavyasiddhoMse anantaguNe aura siddhoMke anantaveM bhAgamAtra niSekabhAgahArakA viralana karake 1 a-tApratyoH 'evaM visesahINA jAva' iti pAThaH / 2 pratiSu 'zraNatarovaNidhAe jahaNNi' iti paatthH| 3 pratiSu 'tamhA abhavasiddhi'- iti paatthH| 4 zra-zrApratyoH 'mettANisega-', tApratau 'mettANi sega' iti paatthH| Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 7, 199] veyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe vidiyA cUliyA [ 103 samakhaMDaM kAdaNa diNNesu viralaNarUvaM paDi vaggaNavisesapamANaM pAvadi / puNo ettha egarUvadharidaM ghettaNa jahaNNavaggaNAe avaNide vidiyavaggaNApamANaM hodi / evamegegarUvadharidamuppaNNuppaNNavagNaNAe avaNedUNa NedavvaM jAva Nise gabhAgahArassa addhaM gadaM ti / taditthavaggaNAkammapadesA paDhamavaggaNakammapadesehiMto duguNahINA / puNo edaM duguNahINavaggaNakammapadesapiMDamavahidabhAgahArassa samakhaMDaM kAdUNa diNNe ekekassa rUvassa egegavaggaNavisesapamANaM pAvadi / Navari paDhamaguNahANivisesAdo imo viseso duguNahINo, avahidabhAgahAreNa puvvaM vihattarAsIe addhassa cchijamANassa uvlNbhaado| - ettha egarUvadharidaM ghettUNa vidiyaguNahANipaDhamavaggaNAe avaNide tisse ceva tadaNaMtaravidiyavaggaNapamANaM hodi / evamettha vi egegavisesamavaNedUNa jAva avavidabhAgahArassa addhamettavisesA jhINA tti tattha duguNahANI hodi / evaM jANidUNa NedavvaM jAva abhavasiddhiehi aNaMtaguNAo siddhANamaNaMtabhAgamettAo duguNahANIo uppaNNAo tti / __'ettha tiSiNa aNiyogaddArANi-parUvaNA pamANamappAbahugaM cedi / parUvaNA gadA, egaguNahANiTThANaMtarassa NANAguNahANiTThANaMtarANaM ca paraMparovaNidhAe ceva asthittsiddhiido| jaghanya vargaNAke pradezoMko samakhaNDa karake denepara viralana aMkake prati vargaNAvizeSakA pramANa prApta hotA hai / punaH isameMse eka aMkake Upara rakhI huI rAziko grahaNa kara jaghanya vargaNAmeMse kama kara denepara dvitIya vargaNAkA pramANa prApta hotA hai| isa prakAra eka eka aMkake Upara rakhI haI rAziko utpanna-utpanna ( uttarottara ) vargaNAmeMse kama karake niSekabhAgahArakA ardha bhAga samApta hone taka le jAnA cAhiye / vahA~kI vargaNAke karmapradeza prathama vargaNAke karmapradezoMkI apekSA dugune hIna hote haiN| phira isa dugune hIna vargaNAke karmapradezapiNDako avasthita bhAgahArake samakhaNDa karake denepara eka eka aMkake prati eka eka vargaNAvizeSakA pramANa prApta hotA hai| vizeSa itanA hai ki prathama guNahAnike vizeSase yaha vizeSa dugunA hIna hai, kyoMki avasthitabhAgahArake dvArA pUrvameM vibhakta huI rAzikA AdhA bhAga kSINa hotA huA dekhA jAtA hai / - yahA~ eka aMkake Upara rakhI huI rAziko grahaNa kara dvitIya guNahAnikI prathama vargaNAmeMse kama kara denepara usakI hI tadanantara dvitIya vargaNAkA pramANa hotA hai| isa prakAra yahA~para bhI eka eka vizeSako kama karake avasthitabhAgahArake ardha bhAga pramANa vizeSoMke kSINa hone taka vahA~ dugunI hAni hotI hai / isa prakAra jAnakara abhavyasiddhoMse anantaguNI aura siddhoMke anantaveM bhAga mAtra duguNahAniyoM ke utpanna hone taka le jAnA caahiye| . yahA~ tIna anuyogadvAra haiM-prarUpaNA, pramANa aura alpabahutva / prarUpaNA avagata hai. kyoMki, ekaguNAhAnisthAnAntara aura nAnAguNahAnisthAnAntaroMkA astitva paramparopanidhAse hI siddha hai| 1 truTito'tra pratibhAti pAThaH / Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDaM [4, 2, 7, 166. pamANaM vucade-NANApadesaguNahANihANaMtarasalAgANamegapadesaguNahANihANaMtarassa ca pamANamabhavasiddhiehi aNaMtaguNaM siddhANamaNaMtabhAgamettaM hodi / pamANaparUvaNA gdaa| appAbahugaM uccade-savvatthovA nnaannaapdesgunnhaannihaannNtrslaagaao| egapadesaguNahANihANaMtaramaNaMtaguNaM / ko guNagAro ? abhavasiddhiehi aNaMtaguNo siddhANamaNaMtabhAgametto / evaM seDiparUvaNA gadA / avahAro uccade-paDhamAe vaggaNAe kammapadesapamANeNa savvavaggaNakammapadesA kevacireNa kAleNa avahirijaMti ? aNaMteNa kAleNa, paDhamaNiseyapamANeNa savvadavve koramANe divddddgunnhaannimettpddhmnniseyaannmuvlNbhaado| ettha divaDDaguNahANimettapaDhamaNiseyANaM uppAyaNavihANaM jahA davvavihANe bhaNidaM tahA bhaNiya geNhidavvaM / vidiyAe vaggaNAe kammapadesapamANeNa savvavaggaNakammapadesA kevacireNa kAleNa avahirijaMti ? sAdireyadivaDDaguNahANihANaMtareNa kAleNa avahirijaMti / taM jahA--saMdiTTIe' savvavaggaNadavyamedaM [3072 ] / paDhamavaggaNabhAgahAradivaDDapamANaM saMdiTTae evaM [12] / divaDhaM viraledRNa savvadacaM samakhaMDaM kAdUNa diNNe ekekassa rUvassa paDhamavaggaNapadesapamANaM pAvadi / puNo tAsu divaDDaguNahANimettapaDhamavaggaNAsu vidiyavaggaNApamANeNa pramANakA kathana karate haiM-nAnApradezaguNahAnisthAnAntarazalAkAoM aura ekapradezaguNahAnisthAnAntarakA pramANa abhavyasiddhoMse anantaguNA aura bhavyasiddhoMke anantaveM bhAga mAtra hai / pramANaprarUpaNA samApta huii| ____ alpabahutvakA kathana karate haiM-nAnApradezaguNahAnisthAnAntarazalAkAyeM sabase stoka haiN| unase ekapradezaguNahAnisthAnAntara anantaguNA hai / guNakAra kyA hai ? guNakAra abhavyasiddhoMse anantaguNA aura siddhoMke anantaveM bhAgapramANa hai / isa prakAra zreNiprarUpaNA samApta huii| avahArakA kathana karate haiM-prathama vargaNAke karmapradezoMke pramANase saba vargaNAoMke karmapradeza kitane kAladvArA apahRta hote haiM ? ananta kAla dvArA apahRta hote haiM, kyoMki, saba dravyako prathama niSekake pramANase karanepara Der3ha guNahAni mAtra prathama niSeka pAye jAte haiN| yahA~ deha rANahAni mAtra prathama niSekoMke utpAdanakI vidhi jaise dravyavidhAna meM kahI gaI hai vaise kahakara grahaNa karanA caahiye| dvitIya vargaNAke karmapradezapramANase saba vargaNAoMke karmapradeza kitane kAla dvArA apahRta hote haiM ? sAdhika Der3ha guNahAnisthAnAntara kAla dvArA apahRta hote haiN| yathAsaMdRSTimeM saba vargaNAoMkA dravya yaha hai-3072 / prathama vargaNAke bhAgahAra svarUpa Der3ha guNahAnikA pramANa yaha hai-12 / Der3ha guNahAnikA viralana kara samasta dravyako samakhaNDa karake denepara eka eka aMkake prati prathama vargaNAke kamepradezoMkA pramANa prApta hotA hai| phira una Der3ha guNahAni mAtra prathama vargaNAoMko dvitIya vargaNAke pramANase apahRta karanepara eka ekake prati eka eka vargaNA 1 a-tApratyoH 'saMdihI' iti paatthH| Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 7, 199.], veyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe vidiyA cUliyA 104 avahirijamANAsu vAraM paDi vAraM paDi egego vaggaNaviseso avacide / puNo ettha avaNidavidiyavaggaNAo divaDDaguNahANimettAo hoti / puNo avaNidasesA divaDguNahANimettA vaggaNavisesA asthi / savve vi vidiyavaggaNapamANeNa avahiriJjamANA eka pi vidiyavaggaNapamANaM Na pUreti, rUvUNaNiseyabhAgahAramettavisesehi egvidiynniseguppttiido| Na ca divaDDaguNahANimettavisesA rUvUNaNisegamAgahAramettavisesA hoti, guNahANIe addharUvUNamettavisesehi UNassa tppmaannttvirohaado| puNo edassa viralaNe bhaNNamANe svaNaNisegamAgahAreNa divaDDaguNahANimovaTTiya jaM laddhaM taM viralaNamidi bhANidavvaM / edammi divaDDaguNahANIe pakkhitte vidiyaNisegamAgahAro hodi| tassa pamANamedaM 64 / edeNa savvadavve bhAge hide vidiyavaggaNadavvaM hodi / adhavA, divaDDaguNahANikkhettaM Thaviya 'egavaggaNavisesa'vikhaMbheNa divaDDaguNahANiAyAmeNa ca ekolIe phAliya rUvUNaNiseyabhAgahAramettavaggaNavisesavi vizeSa avasthita rahatA hai| aba yahA~ apanIta dvitIya vargaNAaiM Der3ha guNahAni mAtra hotI haiN| apanayanase zeSa rahe vargaNAvizeSa Der3ha guNahAni mAtra hote haiN| ye sabhI dvitIya vargaNAke pramANase apahRta hokara eka bhI dvitIya vargaNAke pramANako pUrA nahIM karate haiM, kyoMki, eka kama niSekabhAgahAra pramANa vizeSoMkA Azrayakara eka dvitIya niSeka utpanna hotA hai| parantu Der3ha guNahAni mAtra naSekabhAgahAra mAtra vizeSa nahIM hote haiM, kyoMki, guNAnike eka aka kama adha bhAga mAtra vizeSoMse hInake utane mAtra honekA virodha hai| punaH isake viralanakA kathana karanepara eka kama niSekabhAgahArase Der3ha guNahAniko apa vartitakara jo labdha ho vaha viralanakA pramANa hotA hai, aisA kahalAnA cAhiye / isako Der3ha guNa hAnimeM milAnepara dvitIya niSekakA bhAgahAra hotA hai| usakA pramANa yaha hai- 12+3 = 64 / isakA samasta dravyameM bhAga denepara dvitIya vargaNAkA dravya hotA hai (307 : 64 =240) / athavA, Der3ha guNahAni mAtra kSetrako sthApita kara (mUlameM dekhiye) use eka vargaNAvizeSake vistAra rUpase aura Der3ha guNahAnike AyAma rUpase eka zreNise phAr3akara eka iti paatthH| 1. tApratau evaMvidhAtra saMdRSTiH 2. pratiSu 'visese' iti paatthH| cha. 12-14. Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4, 2, 7, 166. kkhaMmeNa [ divaDDaguNahANi-] AyAmeNa divaDDaguNahANiTThANaMtarakhettassuvari Thavide sAdireyadivaDDaguNahANI bhAgahAro hodi / ___ saMpahi tadiyavaggaNakammapadesapamANeNa savvavaggaNapadesA kevacireNa kAleNa avahirijjaMti ? sAdireyarUvAhiyadivaDDaguNahANihANaMtareNa kAleNa avahirijjaMti / taM jahApuvvillaviralaNammi divaDDaguNahANimettapaDhamavaggaNAsu rUvaM paDi tadiyavaggaNapamANe avaNide divaDDaguNahANimettatadiyavaggaNAo labbhaMti / puNo ekakassa rUvassa uvari dodo-vaggaNavisesA Agacchati / saMpahi tesu tadiyavaggaNapamANeNa avahirijamANesu sAdireyarUvametto avahArakAlo labbhadi / taM jahA-durUvUNaduguNahANimettavaggaNavisese ghettUNa jadi egaM tadiyavaggaNapamANaM hodi to tiNNiguNahANimettavaggaNavisesANaM kiM labhAmo tti pamANeNa phalaguNidicchAe ovaTTidAe sAdireyamegarUvamAgacchadi / puNo aNNesu kettiesu vaggaNa visesu saMtesu vidiyarUvamuppajjAda tti bhaNide cadurUvUNaguNahANimetavaggaNavisesesu saMtesu uppajjadi / edammi divaDDaguNahANimmi pakkhitte sAdireyarUveNa ahiyadivaDDaguNahANI bhAgahAro hodi / tisse pamANamedaM 192 / edeNa savvadavve bhAge / kama niSekabhAgahAra mAtra vargaNAvizeSa rUpa viSkambha va Der3ha guNahAni AyAmase Der3ha guNahAnisthAnAntara kSetrake Upara sthApita karanepara sAdhika Der3ha guNahAni bhAgahAra hotA hai| aba tRtIya vargaNAke karmapradezoMke pramANase saba vargaNAoMke pradeza kitane kAla dvArA apahRta hote haiM ? sAdhika eka adhika Der3ha guNahAnisthAnAntara kAla dvArA apahRta hote haiN| yathApUrvokta viralanameM jo Der3ha guNahAni mAtra prathama vargaNAaiM sthApita haiM unameM pratyekameMse tRtIya vargaNAke pramANako ghaTAnepara Der3ha guNahAni mAtra tRtIya vargaNAeM upalabdha hotI haiM aura eka eka aMkake Upara do do vargaNAvizeSa upalabdha hote haiN| aba unako tRtIya vargaNAke pramANase apahRta karanepara sAdhika eka aMka pramANa avahArakAla upalabdha hotA hai| yathA-do aMka kama do guNahAni mAtra vargaNAvizeSoMko grahaNakara yadi eka tRtIya vargaNAkA pramANa hotA hai to tIna guNahAni mAtra vargaNAvizeSoMko grahaNakara kitanI tRtIya vargaNAeM hoMgI, isa prakAra pramANase phalaguNita icchAko apavartita karanepara sAdhika eka aMka AtA hai| zaMkA-anya kitane vargaNAvizeSoMke honepara dvitIya aMka utpanna hotA hai ? samAdhAna-aisA pUchanepara uttara dete haiM ki cAra aMka kama guNahAni mAtra anya vargaNA. vizeSoMke honepara dvitIya aMka utpanna hotA hai| __ isako Der3ha guNahAnimeM milAnepara sAdhika eka aGka adhika Der3ha guNahAni bhAgahAra hotA hai| usakA pramANa yaha hai-842-2= 14; 14416 =324 tRtIya vargaNA; 843416= 384; 34 = 34; 12 = 14, 14 + 24 = 13 / isakA samasta dravyameM bhAga denepara tRtIya vargaNAkA pramANa hotA hai-3072 14 224 / Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 7, 166.] veyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe vidiyA cUliyA hide tadiyavaggaNapamANaM hodi / adhavA, divaDDaguNahANimetakhettaM Thaviya egegavaggaNavisesavikkhaMbheNa divaDDaguNahANiAyAmeNa dophAlIyo pADiya durUvUNaNiseyabhAgahAramettavaggaNavisesavikkhaMbha-divaDDaguNahANiyAyAmakhettassuvari Thavide sAdireyadivaDDhaguNahANI bhAgahAro' hodi / saMpahi cautthavaggaNapamANeNa savvadavve avahirijjamANe sAdireyadurUvAhiyadivaDDaguNahANihANaMtareNa kAleNa avahirijjadi / taM jahA-divaDDaguNahANimettapaDhamavaggaNAsu cautthavaggaNapamANeNa avahirijjamANAsu vAraM paDi vAraM paDi tiNNi-tiNNivaggaNavisesA uvvaraMti / evamavahiride divaDDaguNahANimettacautthavagANAao labbhaMti / puNo uvvaridavagaNavisesesu tiguNadivaDDaguNahANimettesu cautthavaggaNapamANeNa avahirijjamANesu sAdireyadorUvANi labbhaMti / puNo ettha aNNesu kettiesu vaggaNavisesesu saMtesu tadiyA bhAgahArasalAgA labbhadi tti bhaNide NavarUvUNadivaDDaguNahANimattavaggaNavisesesu saMtesu uppajjadi / Na ca eciyamasthi / teNa sAdireyadorUvametto ceva pakkhevo hodi / edammi divaDDaguNahANimmi pakkhitte sAdireyadorUvAhiyadivaDDaguNahANIyo bhAgahAro hodi / so athavA, Der3ha guNahAni mAtra kSetrako sthApita kara ( saMdRSTi mUla meM dekhiye) eka eka vargaNAvizeSake viSkabharUpa aura Der3ha guNahAni AyAmarUpa do phAliyA~ phAr3akara do aMka kama niSekabhAgahAra pramANa vargaNA vazeSa viSkambhavAle aura Der3ha guNahAni AyAmavAle kSetrake Upara rakhanepara sAdhika Der3ha guNahAni bhAgahAra hotA hai| aba caturtha vargaNAke pramANase saba dravyako apahRta karanepara vaha sAdhika do aGka adhika Der3ha guNahAnisthAnAntarakAlake dvArA apahRta hotA hai / yathA-Der3ha guNahAni pramANa prathama vargaNAoMko caturtha vargaNAke pramANase apahRta karanepara pratyeka bAra tIna tIna vargaNAvizeSa zeSa rahate haiN| isa prakAra apahRta karanepara Der3ha guNahAni mAtra caturtha vargaNAaiM prApta hotI haiN| phira zeSa rahe tigunI Der3haguNahAni mAtra vargaNAvizeSoMko caturtha vargaNAke pramANase apahRta karanepara sAdhika do aMka prApta hote haiM / punaH yahA~ anya kitane vargaNAvizeSoMke honepara tRtIya bhAgahArazalAkA prApta hotI hai aisA Jchanepara kahate haiM ki nau aMka kama Der3ha guNahAni mAtra vargaNAvizeSoMke honepara tRtIya bhAgahArazalAkA prApta hotI hai| parantu yahA~ itanA nahIM hai ataeva sAdhika do aMka mAtra hI prakSepa hotA hai| isako Der3ha guNahAnimeM milAnepara sAdhika do aMka adhika Der3ha guNahAniyA~ bhAgahAra hotI haiN| vaha bhI yaha 1 pratiSu 'guNahANibhAgahAro' iti paatthH| Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4, 2, 7, 166. vi eso' 162 / edeNa savvadavve bhAge hide cautthavaggaNapamANamAgacchadi / adhavA, divaDDakhettaM Thaviya egegavaggaNavisesavikkhaMbheNa divaDDaguNahANiAyAmeNa tiNNiphAlIyo pAdiya tirUvUNaNiseyabhAgahAramettavaggaNavisesavikhaMbhadivaDDhaguNahANiAyAmakhettassuvari Thavide sAdireyadorUvAhiyadivaDDaguNahANI bhAgahArohodi / sesaM jANiya vattavvaM / evamaNeNa vihANeNa tAva NeyavvaM jAva paDhamaguNahANIe rUvAhiyamaddhaM caDidaM ti / taditthavaggaNapamANeNa savvadavve avahirijjamANe doguNahANihANaMtareNa kAleNa avahirijjadi / taM jahA-divaDvaguNahANiviralaNarUpamettapaDhamavaggaNAo taditthavaggaNapamANeNa avahirijjamANAo vAraM paDi vAraM paDi NiseyabhAgahAratiNNicadubbhAgamettavaggaNavisesA avahirijjati / kudo ? NiseyabhAgahAratiNNicadubbhAgamettavaggaNavisesehi taditthavaggaNuppattIdo / je rUvaM paDi uvyaridaNiseyabhAgahAracadubbhAgamettavaggaNavisaisA te vi tappamANeNa kssaamo| taM jahA-NiseyabhAgahAratiNNicadubbhAgamettavagga hai-576 =25% 12+21 = 192 / isakA samasta dravyameM bhAga denepara caturtha vargaNAkA pramANa AtA hai [372 192 = 208] / ___ athavA, Der3ha guNahAni pramANa kSetrako sthApitakara ( saMdRSTi mUlameM dekhiye ) eka eka vargaNAvizeSake viSkambharUpa va Der3ha guNahAni AyAmarUpa tIna phAliyA~ phAr3akara unheM tIna aMka kama niSekabhAgahAra mAtra vistRta aura Der3ha guNahAni Ayata kSetrake Upara rakhane para sAdhika do aMka adhika Der3ha guNahAni bhAgahAra hotA hai| zeSa jAnakara kahanA cAhiye / isa prakAra isa vidhise prathama guNahAnikA eka adhika AdhA bhAga jAne taka le jAnA caahiye| vahA~kI vargaNAke pramANase saba dravyako apahRta karanepara vaha do guNahAnisthAnAntarakAlake dvArA apahRta hotA hai| yathA-Der3ha guNahAnike viralana aMka pramANa prathama vargaNAoMko vahA~kI vargaNAke pramANase apahRta karanepara pratyeka ekake prati niSekabhAgahArake tIna caturtha bhAga pramANa vargaNAvizeSa (164346=162) apahRta hote haiM, kyoMki, niSekabhAgahArake tIna caturtha bhAga pramANa vargaNAvizeSoMse vahA~kI vargaNA utpanna hotI hai| tathA jo pratyeka aMkake prati niSekabhAgahArake caturtha bhAga pramANa vargaNAvizeSa zeSa rahate haiM unheM bhI usake pramANase karate haiN| yathA-niSekabhAgahArake tIna caturtha bhAga pramANa vargaNA 1 apratau hodi so viseso 163, Apratau 'hodi 162 iti pAThaH / Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 7, 166.] veyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe vidiyA cUliyA [109 NavisesANaM jadi divaDaguNahANI bhAgahAro hodi to NiseyabhAgahAracadubbhAgamettavaggaNavisesANaM kiM labhAmo tti pamANeNa phalaguNidicchAe ovaTTidAe guNahANIe addhamAgacchadi / tammi divaDDaguNahANimmi pakkhitte doguNahANIyo bhAgahAro hodi / edeNa sabadavve 3072 bhAge hide taditthavaggaNapamANaM hodi / saMdiTThIe tassa pamANamedaM 192 / adhavA divaDDaguNahANikhettaM Thaviya | cattAri phAlIyo kAdUNa eke kisse phAlIe vikkhaMbho NiseyabhAgahArassa cadubbhAgametto, AyAmo puNa divaDvaguNahANimetto / ettha tiNNiphAlIyo mottUNa sesegaphAliM ghettUNa AyAmeNa tiNNi khaMDANi kariya sesatIsu phAlIsu samayAviroheNa Dhoide viguNahANimettAyAma-NisegabhAgahAratipiNacadubbhAgametta' vaggaNavikkhaMbhakhettaM hodi / / evaM sayalAe paDhamaguNahANIe caDidAe tiNNiguNahANI' bhAgahAro hodi / taM jahA-egaguNahANI caDidA ti egarUvaM viraliya vigaM kariya aNNoNNabbhatthe kade tatthuppaNNarAsiNA divaDDaguNahANIe guNidAe tiNNiguNahANIyo bhAgahAro hodi / kudo ? paDhamaguNahANipaDhamavaggaNakammapadesehiMto vidiyaguNahANipaDhamavaggaNakammapadesA vizeSoMkA yadi Der3ha guNahAni bhAgahAra hotA hai to niSekabhAgahArake caturtha bhAga mAtra vargaNAvizeSoMkA kitanA bhAgahAra hogA, isa prakAra phalaguNita icchA rAziko pramANa rAzise apavartita karanepara guNahAnikA ardha bhAga AtA hai| usako Der3ha guNahAnimeM milAnepara do guNahAniyA~ bhAgahAra hotI haiN| isakA samasta dravyameM bhAga denepara ( 3072 - 15 = 162) vahA~kI vargaNAkA pramANa hotA hai / saMdRSTimeM usakA pramANa yaha hai-162|| __athavA, Der3ha guNahAni pramANa kSetrako sthApitakara (saMdRSTi mUlameM dekhiye) cAra phAliyA~ karake, inameMse eka eka phAlikA viSkambha niSekabhAgahArake caturtha bhAga pramANa hotA hai parantu AyAma Der3ha guNahAni pramANa hotA hai| inameMse tIna phAliyoMko chor3akara zeSa eka phAliko grahaNakara aura AyAmakI orase tIna khaNDa karake AgamAnusAra zeSa tIna phAliyoMmeM jor3a denepara do guNahAni mAtra AyAmarUpa aura niSekabhAgahArake tIna caturtha bhAga mAtra vargaNA viSkambha rUpa kSetra hotA hai| isa prakAra samasta prathama guNahAni jAnepara tIna guNahAniyA~ bhAgahAra hotI haiN| yathA-cUMki eka guNahAni gaye haiM, ataH eka aMkakA viralanakara dugunA karake paraspara guNita karanepara jo rAzi utpanna ho usase Der3ha guNahAniko guNita karanepara tIna guNahAniyA~ bhAgahAra hotI haiM, kyoMki, prathama guNahAnikI prathama vargaNAke karmapradezoMse dvitIya guNahAnikI prathama vargaNAke karmapradeza Adhe 1 mapratI "tiNNicadubbhAgahAracadubbhAgametta' iti paatthH| 2 pratiSu 'guNahANibhAgahAro' iti paatthH| Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDaM [4, 2, 7, 199. NamaddhattuvalaMbhAdo / saMdiTTIe tiNNiguNahANibhAgahAro eso 24 / adhavA, divaDDaguNahANikhettaM Thaviya - aNNoNNabbhattharAsimettaphAlIyo kAdaNa tattha egaphAlIe uvari sesaphAlIsu ThavidAsu tiNNiguNahANIyo bhAgahAro hodi / aNeNa vihANeNa khettaparUvaNaM terAsiyakama' ca jANidaNa NedavvaM jAva jahaNNANubhAgaTThANassa carimavaggaNe ti / evamavahAraparUvaNA smttaa| jadhA avahAro tadhA bhAgAbhAgo, visesaabhaavaado|| appAbahugaM uccade-savvatthovA ukkassiyAe vaggaNAe kammapadesA 9 / jahaNiyAe vaggaNAe kammapadesA aNaMtaguNA 256' / ko guNagAro 1 abhavasiddhiehi aNaMtaguNo' siddhANamaNaMtabhAgametto' kiNcuunnnnnnonnnnbbhtthraasii| ajahaNNa-aNukassiyAsu vaggaNAsu kammapadesA aNaMtaguNA 2807 / ko guNagAro ? kiNcuunndivddddgunnhaanniiyo| apaDhamAsu vaggaNAsu kammapadesA visesAhiyA 2816 / kettiyametto viseso ? ukkssvggnnmetto| aNukkassiyAsu vaggaNAsu kammapadesA visesAhiyA / 3063 / kettiyametto viseso ? ukkassavaggaNakammapadesehi UNapaDhamavaggaNakammapadesametto / savvAsu vaggaNAsu pAye jAte haiN| saMdRSTimeM tIna guNahAni rUpa bhAgahAra yaha hai-24 / __ athavA, Der3ha guNahAni kSetrako sthApita kara (saMdRSTi mUlameM dekhiye ) anyonyAbhyasta rAzi pramANa phAliyA~ karake unameMse eka phAlike Upara zeSa phAliyoMko sthApita karanepara tIna guNahAniyA~ bhAgahAra hotI haiN| isa vidhise kSetraprarUpaNA aura trairAzika kramako jAnakara jaghanya anubhAgasthAnakI antima vargaNA taka le jAnA cAhiye / isa prakAra avahAraprarUpaNA samApta huii| jaisI avahArakI prarUpaNA kI gaI hai vaisI hI bhAgAbhAgakI bhI prarUpaNA hai, kyoMki isase usameM koI vizeSatA nahIM hai| alpabahutvakA kathana karate haiM - utkRSTa vargaNAmeM karmapradeza sabase stoka haiM (9) / unase jaghanya vargaNAmeM karmapradeza anantaguNe haiM ( 256 ) / guNakAra kyA hai ? abhavyasiddhoMse anantaguNI aura siddhoMke anantaveM bhAga mAtra kucha kama anyonyAbhyasta rAzi guNakAra hai| unase ajaghanya. anutkRSTa vargaNAoMmeM karmapradeza anantaguNe haiM ( 2807 ) / guNakAra kyA hai| ? kucha kama Der3ha guNahAniyA~ guNakAra hai| unase aprathama vargaNAoMmeM karmapradeza vizeSa adhika hai (2816) / vizeSakA pramANa kitanA hai ? utkRSTa vargaNAke barAbara hai| unase anutkRSTa vargaNAoMmeM karmapradeza vizeSa adhika haiM ( 3063) / vizeSa kitanA hai ? utkRSTa vargaNAke karmapradezoMse hIna prathama vargaNAke karmapradezoMke barAbara hai| unase saba vargaNAoMmeM karmapradeza vizeSa adhika haiM ( 3072) / vizeSa 1a-bApatyoH 'terAsiyakamma' iti paatthH| 2 pratiSu saMhaSTiriyaM 'kiMcUNaNNoNNabbhattharAsI' ityataH pazcAdupalabhyate iti paatthH| 3 apratau 'aNaMtaguNA' iti paatthH| 4 tApratau 'bhaagmetto| kiMcUNa' iti paatthH| Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 7, 200.] veyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe vidiyA cUliyA [111 kammapadesA visesAhiyA 3072 / kettiyametto viseso ? ukkssvggnnkmmpdesmetto| evaM ducarimAdiaNubhAgabaMdhaTThANANaM pi vattavyaM / Navari jahaNNabaMdhahANAdo' vidiyabaMdhaTThANamaNaMtaguNaM / tadiyabaMdhaTANamaNaMtaguNaM / evaM NeyavvaM jAva apuvvasaMjado tti / tatto aNubhAgabaMdhahANANi chavihAe vaDDIe gacchaMti jAva ukassaaNubhAgabaMdhahANe tti / jahaNNahANaM mottUNa sesasavvahANesu jahapaNavaggaNa-jahaNNaphaddayaavibhAgapalicchedehito ukassavaggaNa-ukkarasaphaddayaavibhAgapalicchedA aNaMtaguNA / ko guNagAro ? savvajovehi aNaMtaguNo / phaddayaMtarANi visariNANi, chabihavaDDIe annubhaagbNdhyuddddidsnnaado| evaM hadasamuppattiyahadahadasamuppattiyahANANaM pi avibhAgapaDicchedaparUvaNA kAyavvA / vibhAgapaDicchedaparUevamavaNA smttaa| ThANaparUvaNadAe kevaDiyANi hANANi ? asaMkhejalogahANANi ? evadiyANi hANANi // 200 // kiM ThANaM NAma ? egajIvammi ekkamhi samae jo dIsadi kammANubhAgo taM ThANaM NAma / taM ca ThANaM duvihaM-aNubhAgabaMdhaTThANaM aNubhAgasaMtaTThANaM cedi / tattha jaM baMdheNa NipphaNNaM taM baMdhaTThANaM NAma / puvvabaMdhANubhAge dhAdijamANe jaM baMdhANubhAgeNa sarisaM kitanA hai ? utkRSTa vargaNAke karmapradezoMke barAbara hai| ___isI prakAra dvicaramAdi anubhAgabandhasthAnoMkA bhI kathana karanA caahiye| vizeSa itanA hai gIya bandhasthAna anantaguNA hai| usase tRtIya bandhasthAna anantaguNA hai / isa prakAra apUrvakaraNasaMyata taka le jAnA caahiye| usase Ageke anubhAgabandhasthAna utkRSTa anubhAgabandhasthAna taka chaha prakArakI vRddhise jAte haiN| jaghanya sthAnako chor3akara zeSa saba sthAnoM meM jaghanya vargaNA va jaghanya spardhakake avibhAgapraticchedoMse utkRSTa vargaNA va utkRSTa sparddhakake avibhAgapraticcheda anantaguNe haiN| guNakAra kyA hai ? guNakAra saba jIvoMse anantaguNA hai| sparddhakAntara visadRza haiM, kyoMki, chaha prakArakI vRddhi dvArA anubhAgabandhakI vRddhi dekhI jAtI hai| isI prakArase hatasamutpattika aura hatahatasamutpattika sthAnoMke bhI avibhAga praticchedoMkI prarUpaNA karanI cAhiye / isa prakAra avibhAgapraticchedaprarUpaNA samApta huii| sthAnaprarUpaNatAse sthAna kitane haiM ? asaMkhyAta loka pramANa haiN| itane sthAna haiM // 200 // sthAna kise kahate haiM ? eka jIvameM eka samayameM jo karmAnubhAga dikhatA hai use sthAna kahate haiM / vaha sthAna do prakAra kA hai anubhAgabandhasthAna aura anubhAgasattvasthAna / unameMse jo bandhase utpanna hotA hai vaha bandhasthAna kahA jAtA hai| pUrva baddha anubhAgakA ghAta kiye jAnepara jo bandha .... 1 tApratipATho'yam / a-ApratyoH 'baMdhahANAdo caDiyabaMdhaTANamaNaMtaguNaM tadiya' mapratau 'baMdhahaNAdo caDiyabaMdhahANamaNaMtaguNaM vidiyabaMdhahANamaMNataguNaM tadiya' iti pAThaH / 2 ApalI 'NiphalaM' iti paatthH| ...... Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [ 4, 2, 7, 200. 112 ] hodUNa padadi taM pibaMdhaTThANaM caiva, tassarisaaNubhAgabaMdhuvalaMbhAdo' / jamaNubhAgahANaM ghAdikhamANaM baMdhANubhAgahANeNa * sarisaM Na hodi, baMdhaahaMka- " uvvaMkANaM vizvAle hehima kAdo arNataguNaM varimaahaMkAdo arNataguNahINaM hoNa ceTThadi, tamaNubhAgasaMtakammaNaM NAma | puNo aNubhAgabaMdha dvANANi saMtakammaTThANANi ca asaMkheja logamettANi hoMti / ettha aNubhAgabaMdhANaM saMtakammadvANaM cedi vutte egajIvamhi avaTThidakammaparamANusu jo ukkassANubhAga sahidakammaparamANU so ceva dvANaM, bhiNNaparamANuTThidaaNubhAgANaM appidaparamANudiaNubhAgeNa saha pavuttIe abhAveNa buddhIe pattaeyattANaM eyaTThANattavirohAdo / eka mhi paramANumhi jadi TThANaM hodi to anaMtANaM tatthataNavaggaNANaM phahayANaM ca abhAvo hoditti bhaNide--Na, phaddaya-vaggaNasaNNidANubhAgANaM savvesi pi tatthevalaMbhAdo / Source esa vahANa ppasiddho tti utte - Na, dvidiparUvaNAe carimaNisegammi egaparamANukAlaM ceva ghettUNa ukassaTThidiparUvaNadaMsaNAdo / Na paramANukAlasaMkalaNA sajAdi - 5. anubhAgake sadRza hokara par3hatA hai vaha bhI bandhasthAna hI hai, kyoMki, usake sadRza anubhAgabandha pAyA jAtA hai | ghAtA jAnevAlA jo anubhAgasthAna bandhAnubhAgake sadRza nahIM hotA hai, kintu bandha sadRza aSTAMka aura Urvakake madhya meM adhastana Urvakase anantaguNA aura uparima aSTAM anantaguNA hIna hokara sthita rahatA hai vaha anubhAga satkarmasthAna hai / anubhAgabandhasthAna aura satkarmasthAna asaMkhyAta loka mAtra hote haiM / yahA~ anubhAgabandhasthAna aura satkarmasthAna, aisA kahane para eka jIva meM avasthita karmaparamANuoMmeM jo utkRSTa anubhAga sahita karmaparamANu hai vahI sthAna hotA hai, kyoMki bhinna paramANuoM meM sthita anubhAgoM kI vivakSita paramANumeM sthita anubhAgake sAtha pravRtti na honese buddhise ekatAko prApta hue unakI ekasthAnatAkA virodha hai / zaMkA- yadi eka paramANumeM sthAna hotA hai to unameM ananta vargaNAoM aura sparddhakoM kA abhAva hotA hai ? samAdhAna - aisA kahanepara uttara dete haiM ki nahIM, kyoMki, sparddhaka aura vargaNA saMjJAvAle sabhI anubhAga vahA~ hI pAye jAte haiM / zaMkA- - anyatra yaha vyavahAra prasiddha nahIM hai ? samAdhAna- nahIM, kyoMki, sthitiprarUpaNA meM antima niSekameM eka paramANukAlako hI grahaNa kara utkRSTa sthitikI prarUpaNA dekhI jAtI hai / paramANukAlasaMkalanA sajAti va vijAti svarUpa nahIM grahaNa kI jAtI hai, kyoMki, vaisA 1 bhAgasaMtadvANavA deNa jamuppaNNamaraNubhAgasaMtANaM taM pi NavabaMdvANANi tti ghettavvaM, baMdhahANasamANatAdo / jayadha . pa 313. / 2 tApratau 'baMdhANubhAgahANehi' iti pAThaH / 3 kimaDakaM NAma 1 zrRNaMtaguNavaDI / kadhamedisse kasaNNA ? aNha aMkANamaNaMtaguNabaDhi tti ThavaNAdo / japadha. pra. pa. 358. / 4 matau 'vRttIe' iti pAThaH / 5 a zrApatyoH 'hida' iti pAThaH / Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 7, 200] veyaNamahAhiyAre veyaNabhASavihANe vidiyA cUliyA [ 113 vijAdisarUvA gheppade, kAlassa aanntiyppsNgaado| Na ca sesaparUvaNA NipphalA, appidaaNubhAgaparamANuNA aviNAbhAviyaaNubhAgaparUvaNaduvAreNa payadasseva parUvaNAe saphalattAdo / egeNa ceva paramANuNA jadi egaM ThANaM Nipphajadi' to egasamae egajIvammi hANANamANaMtiyaM pasajade ? jadi evaM gheppadi to savvamaNaMtANi' ceva hANANi hoti / [Na] ca evaM, davvaTTiyaNayAvalaMbaNAdo / taM jahA-Na tAva samANadhaNANaM gahaNaM, tadaNubhAgassa samANataNeNa appideNa egattamuvagayassa tattheva uvalaMbhAdo / Na asamANANaM gahaNaM, sada saMkhAe egAdisaMkhAe va hehimANubhAgANamukkassANubhAge uvalaMbhAdo / ettha davvahiyaNao avalaMvido ti kadhaM Navvade ? okaDDakkaDDaNAe hrANahANi-vaDDINamabhAvAdo saMtassa heTThA aNubhAge bajjhamANe aNubhAgahANavuDDIe aNuvalaMbhAdo saMtaM pekkhidUNa ekkamhi samae aNaMtabhAgavaDDIe baMdhe vi aNubhAgavuDDidaMsaNAdo aguNiyakammaMsiyammi ukkassANubhAgAbhAvAdo vttiie'| Na ca samANAsamANadhaNesu poggalesu gheppamANesu honepara kAlakI anantatAkA prasaMga AtA hai| yadi kahA jAya ki zeSa prarUpaNA niSphala hai, so bhI bAta nahIM hai, kyoMki, vivakSita anubhAga paramANuke sAtha avinAbhAva rakhanevAle anubhAgakI prarUpaNA dvArA prakRta kI hI prarUpaNA saphala hai| zaMkA eka hI paramANuse yadi eka sthAna utpanna hotA hai to eka samayameM eka jIvameM sthAnoMkI anantatAkA prasaMga AtA hai| samAdhAna- yadi aisA grahaNa karate haiM to sacamucameM saba ananta sthAna hote haiN| parantu aisA hai nahIM, kyoMki, vyArthika nayakA avalambana hai| vaha isa prakArase-samAna dhanavA to grahaNa ho nahIM sakatA, kyoMki, unake anubhAgakI samAnatA honese vivakSitake sAtha ekatAko prApta huA vaha vahA~ hI pAyA jAtA hai| asamAna dhanavAle paramANuoMkA bhI grahaNa nahIM ho sakatA hai, kyoMki, jisa prakAra eka Adi saMkhyAe~ zata saMkhyA meM pAyI jAtI haiM usI prakAra adhastana anubhAga utkRSTa anubhAgameM pAye jAte haiN| - zaMkA-yahA~ dravyArthika nayakA avalambana hai, yaha kaise jAnA jAtA hai ? __ samAdhAna-apakarSaNa va utkarSaNa dvArA sthAnakI hAni va vRddhi kA abhAva honese, sattvake nIce anubhAgake bA~dhe jAnepara anubhAgasthAnavRddhike na pAye jAnese, sattvakI apekSA eka samayameM anantabhAgavRddhi dvArA bandhake honepara bhI anubhAgavRddhike dekhe jAnese, tathA guNitakarmAzikase anya jIvameM utkRSTa anubhAgake abhAvakI Apatti Anese jAnA jAtA hai ki yahA~ dravyArthika nayakA avalambana hai| isake atirikta samAna va asamAna dhanavAle pudgaloko grahaNa karanepara 1 zrA-tApratyoH 'Nippajjadi' iti paatthH| 2 apratau 'savyamaNaMtANi', aApratau 'savvadhaNaMtANi tApatau 'sacca (ba) maNaMtANi' iti paatthH| 3 prApratI 'saga' iti paatthH| 4 apratau 'aNubhAge bajjhamANe' ityetAvAn pATho nAsti / 5 apratau 'bhAvAdo va vattIe ca', Apratau 'bhAvAdo vaDDIe ca', tApratau 'bhAvAdo. vattIe ca', mapratau bhAvAdo vattIe' iti pAThaH / cha. 12-15. Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4, 2, 7, 201 sayajIvarAsipaDibhAgaaNaMtabhAgabbhahiyattaM jujjade, virohaado| evaM asaMkhejjalogamettaTTANANaM pAdekaM sarUvaparUvaNaM kAyavyaM / evaM hANaparUvaNA smttaa|| aMtaraparUvaNadAe ekekassa hANassa kevaDiyamaMtaraM ? savvajIvehi aNaMtaguNaM, evaDiya'maMtaraM // 201 // asaMkhejalogamettANi aNubhAgabaMdhahANANi saMtahANANi ca parUvidANi / edamhAdo ceva parUvaNAdo Navvade jahA hANANamaMtaramatthi tti, aNNahA haannbhedaannuvvttiido| tado aMtaraparUvaNA Nipphale tti ? Na NipphalA, aMtarapamANaparUvaNaduvAreNa shlttdNsnnaado| Na ca hANabhedAvagamametteNa aMtarapamANamavagammade, thaannuvlNbhaado| Na ca hANANamaMtareNa hodavvameva itti Niyamo asthi, avibhAgapaDiccheduttarakameNa gadANaM pi ThANattaM paDi virohAbhAvAdo' / kiM ThANaMtaraM NAma ? hehimaTThANamuvarimaTThANamhi sohiya rUvUNe kade jaM laddhaM taM hANaMtaraM NAma / tattha jaM jahaNNaM ThANaMtaraM taM pi savvajIvehito aNaMtaguNaM, egammi aNaMtabhAgavaDDipakkheve vi savvajIvehi aNaMtaguNamettaavibhAgapaDisaba jIvarAzike pratibhAga rUpa anantabhAgase adhikatA bhI ghaTita nahIM hotI, kyoMki, usameM virodha hai| isa prakAra asaMkhyAta loka mAtra sthAnoM se pratyekake svarUpakI prarUpaNA karanI caahiye| isa prakAra sthAnaprarUpaNA samApta huii| antaraprarUpaNAmeM eka eka sthAna kA antara kitanA hai ? saba jIvoMse anantaguNA hai, itanA antara hai // 201 // zaMkA-asaMkhyAta loka pramANa anubhAgabandhasthAna aura sattvasthAnoMkI prarUpaNA kI jA cukI hai| isI prarUpaNAse jAnA jAtA hai ki sthAnoMmeM antara hai, kyoMki, isake binA sthAnabheda ghaTita nahIM hotaa| isa kAraNa antaraprarUpaNA niSphala hai ? samAdhAna-vaha niSphala nahIM hai, kyoMki antarake pramANakI prarUpaNA dvArA usakI saphalatA dekhI jAtI hai| kAraNa ki sthAnabhedake jAna lene mAtrase antarakA pramANa nahIM jAnA jAtA, kyoMki, vaisA pAyA nahIM jAtA hai| dUsare sthAnoMkA antara honA hI cAhiye, aisA niyama bhI nahIM hai, kyoMki, eka eka avibhAgapraticchedakI adhikatAke kramase gaye hue bhI sthAnoMko sthAnarUpatA meM koI virodha nahIM hai| zaMkA--sthAnAntara kise kahate haiM ? samAdhAna--uparima sthAnoMmeMse adhastana sthAnako ghaTAkara eka kama karanepara jo prApta ho vaha sthAnoMkA antara kahA jAtA hai| usameM jo jaghanya sthAnAntara hai vaha bhI saba jIvoMse anantaguNA hai, kyoMki, eka anantabhAga vRddhi prakSepameM bhI saba jIvoMse anantaguNe mAtra avibhAgapraticcheda pAye jAte haiN| yahA~ 1 a-zrApratyoH 'kevaDiya', mapratau 'yevaDiya' iti pAThaH / 2.apratau 'virodhAbhAvo' iti pAThaH / Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 7, 201. ] veyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe vidiyA cUliyA [ 115 ccheduvalaMbhAdo | ettha aNubhAgabaMdhaTThANANamaMtarANi jogahANaMtarANi iva sarisANi Na hoMti, jogaTThANa pakkhevANaM va aNubhAgaTThANa pakkhevANaM sarisattAbhAvAdI / aNubhAgaTThANesu chavivadiMsaNado vA NANubhAgaTThANaMtarANaM sarisattaNa' matthi / taM jahA - suhumasaparAiyacarimasamae jahaNNANubhAgabaMdhadvANaM caiva hodi / jogavaDDivaseNa suhumasAMparAiyacarimasamae ajahaNNANubhAgabaMdhahANaM pi kattha vi jIvavisese kiNNa bhave ? Na, jogavado aNubhAgavaDIe abhAvAdo / taM kadhaM Navvade ? vedaNIya-NAmA-godANaM sajogibrity ukasANubhAgo caiva hodi tti veyaNasAmittasutte paruvidattAdo / jadi puNa jogavaDDI aNubhAgavaDDIe kAraNaM hoja to Na eso niyamo jujade, ukassAkassANaM doNaM pi aNubhAgaTTANANaM saMbhavAdo / veyaNasaSNiyAsavihANe jassa veyaNIyaveyaNA khettado ukkassA tassa bhAvaveyaNA NiyamA ukkasse tti paruvidattAdo vA Navvade jahA atra-hANIyo aNubhAgavaDDi-hANINaM kAraNaM Na hoMti tti / sajogikevalissa logapUraNe vaTTamANassa khettamukkassaM jAdaM / bhAvo vi suhumasAM parAiyakhavageNa jo baddho ra so ukasso vA aNukkasso' vA logamAvUridakevalimhi hodi tti abhaNidUNa ukkasso ceva anubhAgabandhasthAnoMke antara yogasthAnAntaroMke samAna sadRza nahIM hote haiM, kyoMki, yogasthAnaprakSepoMke samAna anubhAgasthAnaprakSepoMmeM sadRzatAkA abhAva hai / athavA anubhAgasthAnoMmeM chaha prakArakI vRddhike dekhe jAnese anubhAgasthAnAntaroM meM sadRzatA nahIM hai / vaha isa prakAra se - sUkSmasAmparAyika ke antima samayameM jaghanya anubhAgabandhasthAna hI hotA hai / zaMkA- yogavRddhike prabhAvase sUkSmasAmparAyikake antima samaya meM kisI jIvavizeSameM ajaghanya anubhAgasthAna bhI kyoM nahIM hotA ? samAdhAna- nahIM, kyoMki, yogavRddhise anubhAgavRddhi sambhava nahIM hai / zaMkA- vaha kaise jAnA jAtA hai ? samAdhAna - vedanIya, nAma aura gotra karmakA sayoga aura ayoga kevaliyoMmeM utkRSTa anubhAga hI hotA hai; aisA cU~ki vedanAsvAmitva sUtrameM kahA jA cukA hai, ataH isase jAnA jAtA hai. ki yogavRddhi ke honese anubhAgavRddhi sambhava nahIM hai / yadi yogavRddhi anubhAgavRddhikA kAraNa hotI to yaha niyama ucita nahIM thA, kyoMki, vaisA honepara utkRSTa aura anutkRSTa donoM hI anubhAgasthAna vahA~ sambhava the / athavA, jisa jIvake vedanIya karmakI vedanA kSetrakI apekSA utkRSTa hotI haiM, usake bhAvavedanA niyamase utkRSTa hotI hai; isa prakAra jo vedanAsaMnikarSavidhAna meM prarUpaNA kI gaI hai usase bhI jAnA jAtA hai ki yogakI vRddhi va hAni anubhAgakI vRddhi va hAnimeM kAraNa nahIM hai / lokapUraNa samudghAtameM vartamAna kevalIkA kSetra utkRSTa hotA hai| bhAva bhI jo sUkSmasAmparAyika kSapakake dvArA bA~dhA gayA hai vaha lokapUraNako prApta kevalI meM utkRSTa bhI hotA hai va anutkRSTa bhI 1 - pratyoH 'sarisattaNNa' iti pAThaH / 2 - zrApatyoH 'laddho', tApratau 'la [ba] ddho' iti pAThaH / 3 pratau 'ukkassA vA aNukkassA iti pAThaH / Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [ 4, 2, 7, 201. 116 ] hodi ti paruvidattAdo' jogavaDDi-hANIyo aNubhAgavaDDihANINaM kAraNaM Na hoMti ci bhaNidaM hodi / kasAyapAhuDe sammatta sammAmicchattANamukassANubhAgo daMsaNamohakkhavagaM mottUNa savvattha hodi ti paruvidattAdo vA Navvade / khavidakammaMsiyalakkhaNeNa vA guNika maMsiyalakkhaNeNa vA AgaMtUNa sammattaM vaDivajjiya be-chAvaDIyo bhamiya* daMsaNamohayovakaraNapaDhamANubhAgakhaMDao jAva Na* padadi tAva sammatta - sammAmicchattAmukassANubhAgo caiva hodi tti bhaNidaM / aNNahA khavidakammaMsiyaM mottUNa guNidakamaMsieNa caiva sammatte gahide sammatta sammAmicchattANaM ukassANubhAgo hojja, tattha jogabahuttuvalaMbhAdo | evaM saMte daMsaNamohakkhavagaM mottUna sammatta - sammAmicchattANamaNubhAgo ukkasso vA aNukkasso savvattha hojja / Na ca evaM, tahovadesAbhAvAdo / tamhA jogo aNubhAgakAraNaM Na hodi ti siddhaM / vuttaM ca hotA hai, aisA na kahakara 'utkRSTa hI hotA hai' isa prakAra kI gaI prarUpaNAse nizcita hotA hai ki yogakI vRddhi va hAni anubhAgakI vRddhi va hAnikA kAraNa nahIM hai, yaha abhiprAya hai / athavA kaSAyaprAbhRtameM darzanamohakSapakako chor3akara sarvatra samyaktva aura samyaG mithyAtvakA utkRSTa anubhAga hotA hai, yaha jo kahA gayA hai usase bhI jAnA jAtA hai ki yogavRddhi anubhAgavRddhikA kAraNa nahIM hai / isIse kSapitakarnAzika, svarUpase athavA guNitakarmAzika svarUpase Akara samyaktva ko prApta kara do chayAsaTha sAgaropama paribhramaNa karake darzanamohakSapaka apUrvakaraNakA jaba taka prathama anubhAgakANDaka patita nahIM hotA hai. taba taka samyaktva va samyaGmithyAtvakA utkRSTa anubhAga hI hotA hai aisA kahA hai | anyathA (yogavRddhiko anubhAgavRddhikA kAraNa mAnanepara ) kSapitakarmAzikako chor3akara guNita karmAzika ke dvArA hI samyaktvake grahaNa kiye jAnepara samyaktva va samyaG mithyAtvakA utkRSTa anubhAga honA cAhiye, kyoMki, vahA~ yogakI adhikatA pAyI jAtI hai| aura aisA honepara darzana mokSapakako chor3akara sarvatra samyaktva va samyaG mithyAtvakA anubhAga utkRSTa athavA anutkRSTa honA cAhiye / parantu aisA hai nahIM, kyoMki, vaisA upadeza nahIM hai / isaliye yoga anubhAgakA kAraNa nahIM hai, yaha siddha hotA hai / kahA bhI hai 1 tApratau 'paruvidattAdo / joga' iti pATha: / 2 tApratau 'kAraNaM [Na ] hoMti' iti pAThaH / veyaNAsaNNiyAsasuttaNNahANuvavattIdo ca Na jujjade jahA aNubhAgavaDIe kasAo cetra kAraNaM, Na jogo tti / taM jahA - jassa NAmA- goda-vedaraNIyavedaNA khettado ukkassA tassa bhAvado NiyamA ukkassA tti veyaNAsutaM / NedaM ghaDade, khavidakammaMsiyasajogimmi logapUraNAe vaTTamANammi ukkassAraNubhAgAbhAvAdo / tado Na jogatthovattamaNubhAgatthovatta kAraNamidi saddaheyavyaM / jayadha . pa. 360 / 3 samatta - sammAmicchattANamukassAraNubhAga saMtakammaM kassa ? sugamamedaM / daMsaNamohakkhavayaM mottUNa savvassa ukkassayaM / jayadha. a. pa. 321, / 4 tApratau 'bhaNi( mi ) ya' iti pAThaH / 5 zrapratau 'jAva 4 Na' iti pAThaH / 6 pratiSu 'savva vRtta' iti pAThaH / 7 kiM ca Na paramANu bahuttamaNubhAgabahuttassa kAraNaM, sammatta - sammAmicchattukassANubhAgasAmittasutaNNahAguvavattado / taM jahA - daMsaNamohakkhavagaM mottUNa savvamhi ukkassamidi sAmittasutaM / NedaM ghaDade, guNidakammaMsiyalakkhaNeNa [NA ] gaMtUna sammattaM paDivaNNassa guNasaMkamacarimasamae vaTTamANassa ceva sammattukassANubhAgadasa Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 7, 201.] veyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe vidiyA cUliyA [117 'jogA' payaDi padese hidi-aNubhAge kasAyado kuNadi / ' tti| . khavidakammaMsiyalakkhaNeNAgaMtUNa sammattaM paDivajjiya be-chAbaDIyo bhamiya micchattaM gaMtUNa dIhumvellaNakAleNa sammatta-sammAmicchattANi uvvelliya egaM Thidi dusamayakAlaM karedUNa acchidajahaNNasaMtakammiyassa vi sammatta-sammAmicchattANaM ukkassANubhAguvalaMbhAdo sarisadhaNiyavuDDIe aNubhAgavuDDhI patthi ti nnbde| edeNa sarisadhaNiehi bahuehi saMtehi aNubhAgabahuttaM hodi ti eso Aggaho osArido hodi / asarisadhaNiyaegolIyabahuttaM NANubhAgabahuttassa kAraNaM 'kevalaNANAvaraNIyaM kevaladaMsaNAvaraNIyaM asAdAvedaNIyaM vIriyaMtarAiyaM ca cattAri vi tullANi ti causadvivadiyaukkassANubhAgaappAbahugAdo Navvade / taM jahA-vIriyaMtarAiyassa ladA samANajahaNNaphaddayappahuDi egaTThANaviTThANa-tiTThANa-cauhANANi gaMtUNa ukkassAgubhAgo hido| kevalaNANa-kevaladasaNAvaraNIyANaM puNa savvadhAdijahaNNaphaddayappahuDi jAva dArusamANassa aNate bhAge gaMtUNa puNo tihANa-cauhANANi ca gaMtUNa ukassANubhAgo avhido| ettha kevalaNANakevaladasaNA 'jIva yogase prakRti aura pradezabandhako tathA kaSAyase sthiti aura anubhAgabandhako karatA hai|' kSapita karmAzika svarUpase Akara samyaktvako prApta karake do chayAsaTha sAgaropama kAlataka bhramaNa karake mithyAtvako prApta ho dIrgha udvelanakAla dvArA samyaktva aura samyamithyAtvakI udvelanA kara do samaya kAla pramANa eka sthiti karake sthita hue jaghanya sattvavAleke bhI cU~ki samyaktva aura samyamithyAtvakA utkRSTa anubhAga pAyA jAtA hai ataeva isase jAnA jAtA hai ki samAna dhana yukta vRddhise anubhAgakI vRddhi nahIM hotii| isase samAna dhanavAle bahuta paramANuoMke honese anubhAgakI adhikatA hotI hai, isa AgrahakA nirAkaraNa hotA hai| asamAna dhanavAloMkI eka paMktikI adhikatA anubhAgakI adhikatAkA kAraNa nahIM hai, yaha bAta "kevalajJAnAvaraNIya, kevaladarzanAvaraNIya, asAtAvedanIya aura vIryAntarAya, ye cAroM hI prakRtiyA~ tulya [ va mithyAtvaMse anantaguNe hIna anubhAgase yukta ] haiM" isa cauMsaTha padavAle utkRSTa anubhAga sambandhI alpabahutvase jAnI jAtI hai| yathA-vIryAntarAyake latA samAna jaghanya spaddhakase lekara ekasthAna, dvisthAna, tristhAna aura catuHsthAna jAkara utkRSTa anubhAga sthita hai| parantu kevalajJAnAvaraNIya aura kevaladarzanAvaraNIyake sarvaghAtI jaghanya spardhakase lekara dAru samAna anubhAgakA ananta bahubhAga jAkara, isase Age tristhAna va catuHsthAna jAkara utkRSTa anubhAga avasthita hai| yahA~ kevalajJAnAvaraNIya aura kevaladarzanAvaraNIyake anubhAgasparddhakoMkI ..................... nnaado| suttAhippAeNa puNa khavidakammaMsiyalakkhaNeNAgaMtUNa sammattaM paDivajjiya bechAvahisAgarovamANi bhamiva daMsaNamohakkhavaNaM pArabhiva jAva apuvvakaraNapaDhamANubhAgakaMdayassa carimaphAlI Na padadi tAva sammattassukkassamaNubhAgasaMtakammamidi / jayadha. a. pa. 360 1 mUlA. 5-47. jogA payaDi-padesA Thidi-aNubhAgA kasAyado hoti / go. ka. 257. 2 a-ApratyoH 'laddhA' iti paatthH| Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDaM [ 4, 2, 7, 201. varaNIyaaNubhAgaphaddayapaMtIdo vIriyaMtarAiyassa aNubhAgaphaddayapaMtI bahuA / keliyametteNa ? ladAsa mANaphadaehi dArusamANaphaddayANaM anaMtimabhAgeNa ca / tado caduNhaM kammANaM aNubhAgassa sarisattaM Na jujjade / bhaNidaM ca sutte sarisattaM / teNa asa risadhaNiya egolIparamANamabhAge melAvide vi NANubhAgaTThANaM hoditi Navvade / edaM jahaNNahANaM savvajIvehi anaMtaguNeNa guNagAreNa guNide suhumasAMparAiyadu carimasamae pabaddha vidiyANubhAga mANaM hodi / edammi jahaNNadvANaM sohiya rUvaNe kade doSNaM dvANANaM aMtaraM hodi / vaDiyasalAgAo viraliya vaDDidaaNubhAgaM samakhaMDa kariya diNNe ekekassa rUvassa vayamANaM hodi / edAo phadayavaDDIyo, jahaNNaTThANacarimaphaddayassa uvari pakkhivimAttado / kadhamedAsi 'phadayasaNNA 1 aNubhAgaM mottUNa akkameNa vaDDidUNa kamavaDimuvagadANubhAga buDDIe ceva phaddayattuvalaMbhAdo / ettha paDhamarUvadharidaM jahaNNaTThANacarimaphadayasvara pakkhitte vaDDhiphaesa paDhamaphaddayaM hodi / phaddayavaDDIrUvUNA phahayaMtaraM hodi / phaddayavaDDI caiva egaphaddayavaggaNAhi UNA heDima uvarimavaggaNANamaMtaraM hodi / puNo vidiyaphaddayaM ghettUNa pakkheva paDhamaphaddayaM paDirAsiya pakkhitte vidiyaphaddayaM hodi / rUvUNA vaDDI paMktise vIryAntarAyake anubhAga sparddhakoM kI paMkti bahuta hai / kitanI mAtra se vaha bahuta hai ? vaha latA samAna anubhAgasparddhakoM tathA dAru samAna anubhAgasparddhakoMke anantaveM bhAgamAtra adhika hai / isI kAraNa ukta cAra karmoM ke anubhAgakI samAnatA ucita nahIM hai / parantu sUtra meM sadRzatA batalAyI gaI hai| isase jAnA jAtA hai ki asamAna dhanavAle eka paMkti rUpa paramANuoMke anubhAga ke milAnepara bhI anubhAgasthAna nahIM hotA hai / isa jaghanya sthAnako saba jIvoMse anantaguNe guNakArake dvArA guNita karanepara sUkSma sAmparAyikake dvicarama samaya meM bA~dhe gaye dvitIya anubhAgasthAnakA pramANa hotA hai / isameMse jaghanya sthAnako ghaTAkara eka kama karanepara donoM sthAnoMkA antara hotA hai / vRddhisparddhaka zalAkAoM kA viralana kara vRddhiMgata anubhAgako samakhaNDa karake denepara eka eka aMkake prati vRddhisparddhakoMkA pramANa hotA hai / ye sparddhakavRddhiyA~ haiM, kyoMki, jaghanya sthAnake antima sparddhaka ke Upara unakA prakSepa kiyA jAnevAlA hai / zaMkA- inakI sparddhaka saMjJA kaise hai ? samAdhAna - kAraNa ki anubhAgako chor3akara yugapat vRddhiko prApta hokara kramavRddhiko prApta anubhAgakI vRddhike hI sparddhakapanA pAyA jAtA hai / yahA~ prathama aMkake Upara rakhI huI rAziko jaghanya sthAna sambandhI antima sparddhakake Upara rakhanepara vRddhisparddhakoM meM se prathama sparddhaka hotA hai / eka sparddhakavRddhi pramANa una sparddhakoMkA antara hotA hai / eka sparddhaka vargaNAoMse hIna sparddhakavRddhi hI adhastana aura uparima vargaNAoMkA antara hotA hai / punaH dvitIya sparddhakako grahaNa kara prakSepabhUta prathama sparddhakako pratirAzi karake usameM milAne 1 tApratau 'kathaM ? edAsiM' iti pATha: / 2 pratau 'kamavaDDImuvarigadANubhAga' iti pAThaH / Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 7,7-201] veyaNamahAhiyAre vaiyaNabhAvavihANe vidiyA cUliyA [116 phddyNtrN| sA' ceva vaDDI egaphaddayavaggaNAhi UNA uvarima-heTThimaphaddayANaM jahaNNukassavaggaNANamaMtaraM hodi / tadiyaphaddayaM ghettUNa vidiyaphaddayaM paDirAsiya pakkhitte tadiyaphadayaM hodi / vaDidadavvaM rUvRNaM phaddayaMtaraM / egaphaddayavaggaNAhi UNaM jahaNNukkassavaggaNataraM / evaM NeyavvaM jAva viralaNaducarimasvadharidaM ducarimaphaddayammi pakkhitte vidiyaM ThANaM carimaphaddao ca uppjjdi| Na ca vidiyahANassa tasseva carimaphaddayassa ca egatta, carimarUvadharidavaDDIe akkameNa vaDDhidUNa kamavuDDimuvagayAe pAdhaNNapade phaddayattabbhuvagamAdo ducarimaphaddaeNa saha carimavaDDIe haannttbbhuvgmaado| jadi evaM to vaDDIe pakkhittAe phaddayamuppajjadi tti kadhaM ghaDade ? Na esa doso, saMjogasarUveNa puvvaNipphaNNaphaddayassa vi kadhaM ci uppattIe abbhuvagamAdo / ___edassa vidiyaTThoNassa phaddayaMtarANi jahaNNahANaphaddayaMtarehiMto aNaMtaguNANi / ko guNakAro ? savvajIvehi aNaMtaguNo / taM jahA-jahaNNahANaphaddayasalAgAhi abhavasiddhiehi aNaMtaguNAhi siddhANamaNaMtabhAgamettAhi jahaNNaTThANe bhAge hide egaM phaddayaM hodi / taM rUvUNaM jahaNNaTThANaphaddayaMtaraM / puNo vidiyaTThANavaDDei vaDDiphaddayasalAgAhi khaMDide phaddayaM para dvitIya sparddhaka hotA hai / eka kama vRddhi ukta sparddhakoMkA antara hotI hai / eka sparddhakakI vargaNAoMse hIna vahI vRddhi adhastana aura uparima sparddhakoMkI jaghanya evaM utkRSTa vargaNAoMkA antara hotI hai| tatIya sparddhakako grahaNa kara dvitIya sparddhakako pratirAzi karake usameM milAnepara tRtIya sparddhaka hotA hai / eka kama vRddhiMgata dravya donoM sparddhakoMkA antara hotA hai| eka sparddhakakI vargaNAoMse hIna vahI jaghanya va utkRSTa vargaNAoMkA antara hotA hai| isa prakAra viralana rAzike dvicarama aMkake prati prApta rAziko dvicarama sparddhakameM milAnepara dvitIya sthAna aura antima sparddhakake utpanna hone taka le jAnA caahiye| yahA~ dvitIya sthAna aura usakA hI antima sparddhaka eka nahIM ho sakate, kyoMki, antima aMkake prati prApta vRddhise yugapat vRddhiMgata hokara kramavRddhiko prApta [anubhAgakI vRddhiko ] tAdhAnya padameM sparddhaka svIkAra kiyA gayA hai, tathA dvicarama sparddhakake sAtha antima vRddhiko sthAna svIkAra kiyA gayA hai| ___zaMkA-yadi aisA hai to vRddhikA prakSepa karanepara sparddhaka hotA hai, yaha kathana kaise ghaTita hogA? _samAdhAna--yaha koI doSa nahIM hai, kyoMki, saMyoga svarUpase pahile utpanna hue sparddhakakI bhI kathaMcit utpatti svIkAra kI gaI hai| isa dvitIya sthAna sambandhI sparddhakoMke antara jaghanya sthAna sambandhI sparddhakoMke antaroMse anantaguNe haiM / guNakAra kyA hai ? vaha saba jIvoMse anantaguNA hai / yathA-abhavyasiddhoMse anantaguNI aura siddhoMke anantaveM bhAga mAtra jaghanya sthAna sambandhI spaddhaka zalAkAoMkA jaghanya sthAnameM bhAga denepara eka sparddhaka hotA hai| usameM se eka kama karanepara jaghanya sthAna sambandhI sparddhakoMkA 1 apratau 'so' iti paatthH| Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa 4, 2, 7, 201.]. hodi / tamhi rUvaNe kade phaddayaMtaraM hodi / jahaNNaTThANaphaddaeNa vidiyahANavaDDiphaddae bhAge hide' savvajIvehi aNaMtaguNo guNagAro aagcchdi| evaM phaddayaMtarassa vi guNagAro sAdheyavyo / evaM suhumasAMparAiyaticarimasamayappahuDi jANi baMdhaDhANANi tesiM savvesiM pi evaM ceva phaddayaracaNA kAyavvA / Navari vidiyabaMdhahANAdo tadiyabaMdhaTThANamaNaMtaguNaM / tadiyAdo cautthabaMdhaTANamaNaMtaguNaM / evamaNaMtaguNAe seDIe suhumasAMparAiya-aNiyaTTikhavagaddhAsu NedavvaM / puNo edesu baMdhahANesu heTThimaTThANaMtarAdo uvarimaTThANaMtaramaNaMtaguNaM / heDimaTThANaphaddayaMtarAdo vi uvarimANaphaddayaMtaramaNaMtaguNaM / kudo ? aNaMtaguNAe seDIe vddddimuvgttaado| savvavisuddhasaMjamAhimuhacarimasamayamicchAiTissa NANAvaraNajahaNNa dvidibaMdhapAoggANi asaMkhejjalogamettavisohihANANi / puNo tesiM ukkassacarima visohIe asaMjjalogamettauttarakAraNasahAyAe vajjhamANaaNubhAgavisohiTThANANi asNkhejjlogmettaanni|| tattha asaMkhejjalogamettachaTThANANi havaMti / kiM chaTThANaM NAma ? jattha aNaMtabhAgavaDDihANANi kaMdayamettANi [gaMtUNa ] saimasaMkhejjabhAgavaDDI hodi / puNo vi aNaMtabhAgavaDDIe ceva kaMdayamettaTThANANi gaMtUNa vidiyaantara hotA hai / phira dvitIya sthAnakI vRddhiko vRddhisparddhakazalAkAoMse khaNDita karanepara spardhaka hotA hai| usameM se eka kama karanepara spaddha koMkA antara hotA hai / jaghanya sthAna sambandhI sparddhakakA dvitIya sthAna sambandhI vRddhisparddha kameM bhAga denepara saba jIvoMse anantaguNA guNakAra AtA hai| isI prakAra spaddha koMke antarakA bhI guNakAra siddha karanA caahiye| . isI prakAra sUkSmasAmparAyikake tricarama samayase lekara jo bandhasthAna haiM una sabhIke sparddha koMkI racanA isI prakArase karanA caahiye| vizeSa itanA hai ki dvitIya bandhasthAnase tRtIya bandhasthAna anantaguNA hai| tRtIya se caturtha bandhasthAna anantaguNA hai / isa prakAra anantaguNita zreNise sUkSmasAmparAya aura anivRttikaraNa kSapakakAloMmeM le jAnA caahiye| punaH ina bandhasthAnoMmeM adhastana sthAnake antarase uparima sthAnakA antara anantaguNA hai| tathA adhastana sthAnake spardhakoMke antarase bhI uparima sthAnake spadhakoMkA antara anantaguNA hai, kyoMki, vaha anantaguNita zreNise vRddhiko prApta huA hai| . saMyamake abhimukha hue sarvavizuddha antima samayavartI mithyAdRSTi jIvake jJAnAvaraNake jaghanya sthitibandhake yogya asaMkhyAta loka mAtra vizuddhisthAna haiN| phira unameM asaMkhyAta loka mAtra uttara kAraNoMkI sahAyatA yukta utkRSTa antima vizuddhike dvArA bA~dhe jAnevAle anubhAgake vizuddhisthAna asaMkhyAta loka mAtra haiN| vahA~ asaMkhyAta loka mAtra SaTsthAna hote haiN| zaMkA-SaTsthAna kise kahate haiM ? samAdhAna-jahA~para ananta bhAgavRddhisthAna kANDaka pramANa jAkara eka bAra asaMkhyAta bhAgavRddhi hotI hai| phira bhI ananta bhAgavRddhike hI kANDaka pramANa sthAna jAkara dvitIya asaMkhyAta 1 a-ApratyoH 'bhAge hi' iti pAThaH / Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 7, 201.] veyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe vidiyA cUliyA [121 asaMkhejjamAgavaDI hodi / aNeNa vihANeNa kaMdayamettaasaMkhejjabhAgavaDDIsu gadAsu puNo kaMdayamettaaNaMtabhAgavaDDIyo gaMtUNa saI saMkhejjabhAgavaDDI hodi / puNo puvvuddiTTaheDillamaddhANaM sayalaM gaMtUNa vidiyA saMkhejjabhAgavaDDI hodi / puNo vi tettiyaM ceva addhANaM gaMtUNa tadiyA saMkhejjabhAgavaDDI hodi / evaM kaMdayamettAsu saMkhejjabhAgavaDDIsu gadAsu aNNegaM saMkhejjamAgavaDDisamuppattIe pAoggamaddhANaM gaMtUNa saI saMkhejjaguNavaDDI hodi / puNo heDimaddhANaM saMpuNNamuvari gaMtUNa vidiyA saMkhejjaguNavaDDI hodi / edeNa vihANeNa kaMdayamettAsu saMkhejjaguNavaDDIsu gadAsu puNo aNNegaM saMkhejjaguNavavivisayaM gaMtUNa saimasaMkhejjaguNavaDDI hodi / puNo hechillamaddhANaM saMpuNNaM gaMtUNa vidiyamasaMkhejjaguNavaDDiANaM hodi / evaM kaMdayamettAsu asaMkhejjaguNavaDDIsu gadAsu puNo aNNegamasaMkhejjaguNavaDDivisayaM gaMtUNa aNaMtaguNavaDDI saI hodi / edaM egachaTThANaM / erisANi asaMkhejjalogamettachahANANi / puNo tattha savvajahaNaM NANAvaraNIyassa aNubhAgabaMdhaTThANamaNaMtaguNaM / puNo edesiMceva asaMkhejjalogamettachaThANANaMNANAvaraNIyaukassANubhAgabaMdhaTANamaNaMtaguNaM / puNo tasseva carimasamayamicchAiDissa jahaNNavisohIe bajjhamANajahaNNANubhAgahANamaNaMtaguNaM / puNo edersi ceva asaMkhejjalogamettachahANANaM ukkassANubhAgabaMdhahANamaNaMtaguNaM / puNo ducarimasamayamicchAihissa ukassavisohihANassa NANAvaraNajahaNNANubhAgabaMdhahANama bhAgavRddhi hotI hai| isa kramase kANDaka pramANa asaMkhyAtabhAgavRddhiyoMke vItanepara phirase kANDaka pramANa anantabhAgavRddhiyA~ jAkara eka bAra saMkhyAtabhAgavRddhi hotI hai| pazcAt pUrvodiSTa samasta adhastana adhvAna jAkara dvitIya saMkhyAtabhAgavRddhi hotI hai| phirase bhI utanA mAtra hI adhvAna jAkara tRtIya saMkhyAtabhAgavRddhi hotI hai| isa prakAra kANDaka pramANa saMkhyAtabhAgavRddhiyA~ke bItanepara saMkhyAtabhAgavRddhikI utpattike yogya eka anya adhvAna jAkara eka bAra saMkhyAtaguNavRddhi hotI hai| pazcAta phirase Age samasta adhastana adhvAna jAkara dvitIya saMkhyAta guNavRddhi hotI hai| isa vidhise kANDaka pramANa saMkhyAtaguNavRddhiyoMke vItanepara phirase saMkhyAtaguNavRddhi viSayaka eka anya adhvAna jAkara eka bAra asaMkhyAtaguNavRddhi hotI hai| phira adhastana samasta adhvAna jAkara asaMkhyAtaguNavRddhikA dvitIya sthAna hotA hai| isa prakAra kANDaka pramANa asaMkhyAtaguNavRddhiyoM ke bItanepara phira asaMkhyAtaguNavRddhiviSayaka eka anya adhvAna jAkara eka vAra anantaguNavRddhi hotI hai| yaha eka SaTsthAna hai / aise asaMkhyAta loka mAtra SaTsthAna hote haiN| punaH unameM jJAnAvaraNIyakA sarvajaghanya anubhAga bandhasthAna anantaguNA hai| phira inhIM asaMkhyAta loka mAtra SaTsthAnoMmeM jJAnAvaraNIyakA utkRSTa anubhAgabanthasthAna anantaguNA hai| phira antima samayavartI usI mithyAdRSTikA jaghanya vizuddhike dvArA bA~dhA jAnevAlA jaghanya anubhAgasthAna anantaguNA hai| phira inhIM asaMkhyAta loka mAtra SaTsthAnoMmeM utkRSTa anubhAgabandhasthAna anantaguNA hai| phira dvicarama samayavartI mithyAdRSTike utkRSTa vizuddhisthAna sambandhI cha. 12-16. Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [ 4, 2, 7, 201. taguNaM / puNo edisse caiva visohIe asaMkhejjaloga metachaTTANANaM NANAvaraNaukassANubhAgabaMdhANamaNaMtaguNaM / puNo tamhi caiva ducarimasamae jahaNNavisohidvANassa NANAvaraNajahaNNANubhAgabaMdhahANamaNaMtaguNaM / puNo edassa ceva asaMkhejalogamettachahANANaM NANAvaraNaukkassANubhAgabaMdhadvANamaNaMtaguNaM / evaM ticarimAdisamaesa anaMtaguNakameNa odAredavvaM jAva aMtomuhuttaM tti / puNo tatto micchAiTissa satthANukassa visohipariNAmassa jahaNNANubhAgabaMdhahANamaNaMtaguNaM / puNo tasseva asaMkheja loga me ttachaDANANaM ukkassANubhAbaMdha dvANamataguNaM puNo tasseva satthANajahaNNavisohidvANassa jahaNNANubhAgabaMdhAmataguNaM / puNo edassa caiva asaMkheja logameta chahANANa mukkassANubhAgabaMdha hANamaguNaM / dasvara savvavizuddhaasa NNipaMcidiyamicchAidvicarimasamaya ukassa visohiDA - sa NANAvaraNa jahaNNANubhAgabaMdhahANa maNaMtaguNaM / puNo tasseva asaMkhejjaloga metachaThThAgANaM NANAvaraNaukassANu bhAgabaMdhadvANamaNaMtaguNaM / puNo tasseva carimasamae jahaNNa visohidvANassa NANAvaraNa jahaNNANubhAgabaMdha dvANamaNaMtaguNaM / puNo tasseva asaMkhejjalogamettachaDANANaM NANAvaraNaukassANubhAgabaMdha dvANamaNaMtaguNaM / evaM ducarimAdisamaesa anaMtaguNAe seDIe odAredabbaM jAva aMtomuhuttaM tti / puNo asaNNipaMciMdiya satthANa ukassa jJAnAvaraNakA jaghanya anubhAgabandhasthAna anantaguNA hai / phira isI vizuddhike asaMkhyAta loka mAtra SaTsthAnoM meM jJAnAvaraNakA utkRSTa anubhAgabandhasthAna anantaguNA hai / phira usI dvicarama samaya meM jaghanya vizuddhisthAna sambandhI jJAnAvaraNakA jaghanya anubhAgabandhasthAna anantaguNA hai / phira isake hI asaMkhyAta loka mAtra SaTsthAnoMmeM jJAnAvaraNakA utkRSTa anubhAgabandhasthAna anantaguNA hai / isa prakAra tricaramAdi samayoMmeM anantaguNita kramase antarmuhUrta taka utAranA cAhiye / punaH usase Age mithyAdRSTike svasthAna utkRSTa vizuddhi pariNAma sambandhI jaghanya anubhAgabandhasthAna anantaguNA hai / phira usake hI asaMkhyAta loka mAtra SaTsthAnoMmeM utkRSTa anubhAgabandhasthAna anantaguNA hai / phira usake hI svasthAna jaghanya vizuddhisthAna sambandhI jaghanya anubhAgabandhasthAna anantaguNA hai / phira isake hI asaMkhyAta loka mAtra SaTsthAnoM meM utkRSTa anubhAgabandhasthAna anantaguNA hai / isake Age sarvavizuddha asaMjJI paMcendriya mithyAdRSTike antima samaya meM utkRSTa vizuddhisthAna sambandhI jJAnAvaraNakA jaghanya anubhAga bandhasthAna anantaguNA hai / phira usake hI asaMkhyAta loka mAtra SaTsthAnoM meM jJAnAvaraNakA utkRSTa anubhAgabandhasthAna anantaguNA hai / phira usake hI antima samayameM jaghanya vizuddhisthAna sambandhI jJAnAvaraNakA jaghanya anubhAgabandhasthAna anantaguNA hai / phira usake hI asaMkhyAta lokamAtra SaTsthAnoM sambandhI jJAnAvaraNakA utkRSTa anubhAgabandhasthAna anantaguNA hai / isa prakAra dvicaramAdika samaya meM anantaguNita zreNise antarmuhUrta taka utAranA caahiye| phira asaMjJI paMcondriyake svasthAna utkRSTa vizuddhisthAna sambandhI jJAnAvaraNakA jaghanya Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 7, 201.] veyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe vidiyA cUliyA [123 visohihANassa NANAvaraNajahaNNANubhAgabaMdhahANamaNaMtaguNaM / puNo tasseva asaMkhejjalogamettachahANANaM NANAvaraNaukassANubhAgahANamaNaMtaguNaM / puNo tasseva satthANajahaNNavisohihANassa NANAvaraNajahaNNANubhAgabaMdhANamaNaMtaguNaM / puNo tasseva jahaNNavisohihANassa asaMkhejjalogamettahANANaM NANAvaraNaukkassANubhAgahANamaNaMtaguNaM / puNo edassuvari savvavisuddhacariMdiyacarimasamaya ukkassavisohihANassa NANAvaraNajahaNNANubhAgabaMdhahANamaNaMtaguNaM / puNo tasseva asaMkhejjalogamettacha hANANaM NANAvaraNaukassANubhAgabaMdhaTANamaNaMtaguNaM / puNo tasseva carimasamae jahaNNavisohihANassa NANAvaraNajahaNNANubhAgabaMdhaTThANamaNaMtaguNaM / puNo edassa ceva asaMkhejjalogamettachahANANaM NANAvaraNaukkassANubhAgabaMdhaTANamaNaMtaguNaM / evaM ducarimAdisamaesu aNaMtaguNakameNa odAredavvaM jAva aMtomuhuttaM tti / puNo cauridiyasatthANukkassavisohiTThANassa NANAvaraNajahaNNANubhAgabaMdhahANamaNaMtaguNaM / puNo tasseva asaMkhejjalogamettachaTThANANaM NANAvaraNaukkassANubhAgabaMdhaTThANamaNaMtaguNaM / puNo tasseva cauriMdiyassa satthANavisohijahaNNahANassa' nnaannaavrnnjhnnnnaannubhaagbNdhtttthaannmnnNtgunnN| puNo tasseva jahaNNavisohihANassa asaMkhejjalogamettachaTThANANaM NANAvaraNaukassANubhAgabaMdhaTTANamaNaMtaguNaM / anubhAgabandhasthAna anantaguNA hai| phira usake hI asaMkhyAta lokamAtra SasthAnoM sambandhI jJAnAvaraNakA utkRSTa anubhAgasthAna anantaguNA hai| phira usake hI svasthAna jaghanya vizuddhisthAna sambandhI jJAnAvaraNakA jaghanya anubhAgabandhasthAna anantaguNA hai| phira usake hI jaghanya vizuddhisthAnake asaMkhyAta loka mAtra SaTsthAnoM sambandhI jJAnAvaraNakA utkRSTa anubhAgasthAna anantaguNA hai| punaH isake Age sarvavizuddha caturindriyake antima samayameM utkRSTa vizuddhisthAna sambandhI jJAnAvaraNakA jaghanya anubhAgabandhasthAna anantaguNA hai| phira usIke asaMkhyAta loka mAtra SaTsthAnoM sambandhI jJAnAvaraNakA utkRSTa anubhAgabandhasthAna anantaguNA hai| phira usake hI antima samayameM honevAlA jaghanya vizuddhisthAna sambandhI jJAnAvaraNakA jaghanya anubhAgabandhasthAna anantagaNA hai| phira usake hI asaMkhyAta loka mAtra SaTsthAnoM sambandhI jJAnAvaraNakA utkRSTa anubhAgabandhasthAna anantaguNA hai| isI prakAra dvicarakAdika samayoMmeM anantaguNita kramase ka utAranA cAhiye / phira caturindriyake svasthAna uskRSTa vizuddhisthAna sambandhI jJAnA. varaNakA jaghanya anubhAgabandhasthAna anantaguNA hai| phira usake hI asaMkhyAta loka mAtra SaTsthAnoM sambandhI jJAnAvaraNakA utkRSTa anubhAgabandhasthAna anantaguNA hai| phira usI caturindriyake svasthAna jaghanya vizuddhisthAna sambandhI jJAnAvaraNakA jaghanya anubhAga bandhasthAna anantaguNA hai| phira usake hI jaghanya vizuddhisthAnake asaMkhyAta loka mAtra SaTasthAnoM sambandhI jJAnAvaraNakA utkRSTa anubhAga bandhasthAna anantaguNA hai| 1 apratau "satthANavisohihANassa jahaNNaNANA" iti paatthH| Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDaM [4, 2, 7, 201. puNo edassuvari savvavisuddhacarimasamayateiMdiyaukkassavisohihANassa NANAvaraNajahaNNANubhAgabaMdhahANamaNaMtaguNaM / puNo tasseva asaMkhejjalogamettachahANANaM NANAvaraNaukkasANubhAgabaMdhaTThANamaNaMtaguNaM / puNo tasseva carimasamae jahaNNavisohiTThANassa jahaNNANubhAgabaMdhahANamaNaMtaguNaM / edassa ceva asaMkhejjalogamettachahANANamukkassANubhAgabaMdhaTThANamaNaMtaguNaM / evaM ducarimAdisamaesu aNaMtaguNakameNa odAredavvaM jAva aMtomuhuttaM tti / puNo teiMdiyasatthANavisohiukkassaTTANassa jahaNNANubhAgabaMdhahANamaNaMtaguNaM / puNo edassa ceva asaMkhejjalogamettachahANANamukkassANubhAgabaMdhaThANamaNaMtaguNaM / puNo tasseva satthANavisohijahaNNahANassa jahaNNANubhAgabaMdhahANamaNaMtaguNaM / puNo tasseva asaMkhejjalogamettachahANesu ukassANubhAgabaMdhahANamaNaMtaguNaM / / puNo edassuvari beiMdiyasavvavisuddhacarimasamayaukkassavisohihANassa jahaNNANubhAgabaMdhahANamaNaMtaguNaM / puNo tasseva asaMkhejjalogamettachahANANamukkassANubhAgabaMdhahANamaNaMtaguNaM / puNo tasseva carimasamae jahaNNavisohihANassa jahaNNANubhAgabaMdhaDANamaNaMtaguNaM / puNo edassa ceva asaMkhejjalogamettachahANesu ukkassANubhAgabaMdhaThANamaNaMtaguNaM / evaM ducarimAdisamaesu aNaMtaguNAe seDIe odAredavvaM jAva aMtomuhuttaM tti / tatto beiMdiyasatthANaukassavisohihANassa jahaNNANubhAgabaMdhahANamaNaMtaguNaM / puNo edassa cava punaH isake Age sarvavizuddha caramasamayavartI trIndriyake utkaSTa vizuddhisthAna sambandhI jJAnAvaraNakA jaghanya anubhAga bandhasthAna anantaguNA hai| phira usake hI asaMkhyAta loka mAtra SasthAnoM sambandhI jJAnAvaraNakA utkRSTa anubhAga bandhasthAna anantaguNA hai| phira usake hI antima samayameM jaghanya vizuddhi sthAna sambandhI jaghanya anubhAga bandhasthAna anantaguNA hai / isake hI asaMkhyAta loka mAtra SaTsthAnoM sambandhI utkRSTa anubhAga bandhasthAna anantaguNA hai / isI prakArase dvicaramAdika samayoMmeM anantaguNitakramase antarmuhUrta taka utAranA caahiye| phira trIndriyake svasthAna vizuddhi utkRSTa sthAnasambandhI jaghanya anubhAga bandhasthAna anantaguNA hai| phira isake hI asaMkhyAta loka mAtra SaTsthAnoM sambandhI utkRSTa anubhAga bandhasthAna anantaguNA hai| phira usake hI svasthAna vizuddhi jaghanya sthAnasambandhI jaghanya anubhAga bandhasthAna anantaguNA hai| phira usake hI asaMkhyAta loka mAtra SaTsthAnoM meM utkRSTa anubhAga bandhasthAna anantaguNA hai| punaH isake Age sarvavizuddha dvIndriyake antima samayameM utkRSTa vizuddhi sthAnasambandhI jaghanya anubhAgabandhasthAna anantaguNA hai / phira usake hI asaMkhyAta loka mAtra SaTsthAnoM sambandhI utkRSTa anubhAga bandhasthAna anantaguNA hai| phira usake hI antima samayameM jaghanya vizuddhi sthAna sambandhI jaghanya anubhAga bandhasthAna anantaguNA hai| phira isake hI asaMkhyAta loka mAtra SaTsthAnoM meM utkRSTa anubhAga bandhasthAna anantaguNA hai| isa prakara dvicaramAdika samayoM meM anantaguNita zraNirUpase antarmuhUrta taka utAranA caahiye| isake pazcAt dvIndriyake svasthAna utkRSTa vizuddhiMsthAna sambandhI jaghanya anubhAga bandhasthAna anantaguNA hai / phira isake hI Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 7, 201.] veyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe vidiyA cUliyA [125 asaMkhejjalogamecchahANANamukkassANubhAgabaMdhaTThANamaNaMtaguNaM / puNo tasseva jahaNNavisohihANassa jahaNNANubhAgabaMdhahANamaNaMtaguNaM / puNo edassa ceva asaMkhejjalogamettachahANANaM ukkassANubhAgabaMdhahANamaNaMtaguNaM / puNo edassuvari savvavisuddhabAdareiMdiyacarimasamayaukkassavisohiTThANassa jahaNNAgubhAgabaMdhaTThANamaNataguNaM / puNo edassa ceva asaMkhejjalogamettachahANANamukkassANubhAgabaghaTANamaNaMtaguNaM / puNo tasseva carimasamae jahaNNavisohiTThANassa jahaNNANubhAgabaMdhaTThANamaNaMtaguNaM / puNo tasseva asaMkhejjalogametabahANANamukkassANubhAbaMdhaTThANamaNaMtaguNaM / evamaNaMtaguNakameNa ducarimAdisamaesu odAredavyaM jAva aMtomuhuttaM tti / tatto bAdareiMdiyasatthANukkassavisohiTThANassa jahaNNANubhAgabaMdhANamaNaMtaguNaM / puNo edassa ceva asaMkhejjalogamettachaTThANANaM ukassANubhAgabaMdhaTThANamaNaMtaguNaM / puNo tasseva bAdareiMdiyasatthANajahaNNavisohiTThANassa jahaNNANubhAgabaMdhaTThANamaNaMtaguNaM / puNo tasseva asaMkhejjalogamettachahANANamukkassANubhAgabaMdhaTTANamaNataguNaM / puNo edassuvari savvavisuddhasuhumaNigodaapajjattacarimasamayaukassavisohihANassa jahaNNANubhAgabaMdhaTANamaNaMtaguNaM / tasseva asaMkhejjalogamettachaTThANANamukkassANubhAgabaMdhadvANamaNaMtaguNaM / puNo tasseva carimasamayajahaNNavisohiTThANassa NANAvaraNajahaNNANubhAga asaMkhyAta loka mAtra SaTsthAnIsambandhI utkRSTa anubhAgabandhasthAna anantagaNA hai| phira usake hI jaghanya vizuddhisthAna sambandhI jaghanya anubhAga bandhasthAna anantaguNA hai| phira isakehI asaMkhyAta loka mAtra SadsthAnoM sambandhI utkRSTa anubhAgabandhasthAna anantaguNA hai| punaH isake Age sarvavizuddha bAdara ekendriyake antima samayameM utkRSTa vizuddhi sthAna sambandhI jaghanya anubhAga bandhasthAna anantaguNA hai| phira isake hI asaMkhyAta loka mAtra SaTsthAnoM sambandhI utkRSTa anubhAgabandhasthAna anantaguNA hai| phira usakehI antimasamayameM jaghanya vizuddhisthAna sambandhI jaghanya anubhAgabandhasthAna anantaguNA hai| phira usakehI asaMkhyAta loka mAtra chaha sthAnoM sambandhI utkRSTa anubhAga bandhasthAna anantaguNA hai| isa prakAra dvicaramAdika samayoMmeM anantaguNitakramase antarmuhUrta taka utAranA cAhiye / usake Age bAdara ekendriyake svasthAna utkRSTa vizuddhisthAna sambandhI jaghanya anubhAgabandhasthAna anantaguNA hai| phira isake hI asaMkhyAta loka mAtraSaTsthAnoM sambandhI utkRSTa anubhAgabandhasthAna anantaguNA hai / phira usI bAdara ekendriyake svasthAna jaghanya vizuddhisthAna sambandhI jaghanya anubhAga bandhasthAna anantaguNA hai| phira usake hI asaMkhyAta loka mAtra SaTsthAnoM sambandhI utkRSTa anubhAga bandhasthAna anantaguNA hai| punaH isake Age sarvavizuddha sUkSma nigoda aparyAptake antima samayameM utkRSTa vizuddhisthAna sambandhI jaghanya anubhAga bandhasthAna anantaguNA hai| usIke asaMkhyAta loka mAtra SaTasthAnoM sambandhI utkRSTa anubhAga bandhasthAna anantaguNA hai| phira usake hI antima samayameM jaghanya vizaddhisthAna sambandhI jJAnAvaraNakA jaghanya anubhAga bandhasthAna anantaguNA hai| phira usIke asaM Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126] chakkhaMDAgame vaiyaNAkhaMDa [4, 2, 7, 201. baMdhaTThANamaNaMtaguNaM / puNo tasseva asaMkhejjalogamettachaTThANANamukkassANubhAgabaMdhaTThANamaNaMtaguNaM / evaM ducarimAdisamaesu aNaMtaguNakameNa odAredavvaM jAva aMtomuhuttaM tti / tado hadasamuppattiyaM 'kAdaNacchidasuhumaNigodaapajjattasatthANukkassavisohihANassa nnaannaavrnnjhnnnnaannubhaagbNdhhaannmnnNtgunnN| puNo tasseva asaMkhejjalogamettachahANANaM NANAvaraNaukkassANubhAgabaMdhaTThANamaNaMtaguNaM / puNo tasseva suhumaNigodaapajjattasatthANajahaNNavisohiTThANassa NANAvaraNajahaNNANubhAgabaMdhaTThANamaNaMtaguNaM / puNo tasseva asaMkhejjalogamettachahANANaM NANAvaraNabaMdha-saMtasarisaaNubhAgabaMdhaTThANamaNaMtaguNaM / edesi hANANamaMtarANi chavaDDIe avahidANi / taM jahA-aNaMtabhAgavaDDihANaMta rANi phaddayaMtarANi ca aNaMtabhAgabbhahiyANi / aNaMtabhAgavaDDihANaMtarANi phaddayaMtarANi' ca pekkhidaNa asaMkhejjabhAgavaDDi-[ saMkhejamAgavaDDi-] saMkhejaguNavaDDi-asaMkheJjaguNavaDDiaNaMtaguNavaDtIrNa hANaMtarANi phaddayaMtarANi ca aNaMtaguNANi / asaMkhejabhAgavaDDiabbhaMtaramagaMtabhAgavaDDINaM dvANaMtarANi phaddayaMtarANi ca asaMkhejabhAgabbhahiyANi / saMkheJjabhAgavaDDiabbhataraM aNaMtabhAgavaDDINaM ThANaMtaraphaddayaMtarANi ca saMkhejabhAgabbhahiyANi / saMkhejaguNavaDDiabhaMtaraaNaMtabhAgavaDDINaM hANaMtara-phaddayaMtarANi ca saMkhejaguNabbhahiyANi / asaMkhejaguNavaDDi khyAta loka mAtra SaTsthAnoM sambandhI utkRSTa anubhAga bandhasthAna anantaguNA hai| isa prakAra dvicamAdika samayoMmeM anantaguNitakramase antarmuhUrta taka utAranA caahiye| tatpazcAt hatasamutpatti karake sthita sUkSma nigoda aparyAptake svatthAna utkRSTa vizuddhisthAna sambandhI jJAnAvaraNakA jaghanya anubhAga bandhasthAna anantaguNA hai| phira usake hI asaMkhyAta loka mAtra SasthAnoM sambandhI jJAnAvaraNakA utkRSTa anubhAga bandhasthAna anantaguNA hai| phira usI sUkSma nigoda aparyAptake svasthAna jaghanya vizuddhisthAna sambandhI jJAnAvaraNakA jaghanya anubhAga bandhasthAna anantaguNA hai| phira usake hI asaMkhyAta loka mAtra SasthAnoM sambandhI jJAnAvaraNakA bandha va sattvake sahaza anubhAga bandhasthAna anantaguNA hai| ___ ina sthAnoMke antara chaha prakArakI vRddhi meM avasthita haiN| yathA-anantabhAgavRddhisthAnoMke antara aura sparddhakoMke anta ra anantaveMbhAgase adhika haiN| anantabhAgavRddhisthAnoMke * antaroM aura sparddhakoMke antaroMkI apekSA asaMkhyAtabhAgavRddhi, [ saMkhyAtabhAgavRddhi ], saMkhyAtaguNavRddhi asaMkhyAtaguNavRddhi aura anantaguNavRddhi sambandhI sthAnoMke antara va spaddhakoMke antara anantaguNe haiN| asaMkhyAtabhAgavRddhike bhItara anantabhAgavRddhiyoMke sthAnAntara aura sparddhakAntara asaMkhyAtaveMbhAga adhika haiN| saMkhyAtabhAgavRddhike bhItara anantabhAgavRddhiyoMke sthAnAntara aura sparddhakAntara saMkhyAtaveM bhAga adhika haiN| saMkhyAtaguNavRddhike bhItara anantabhAgavRddhiyoM ke sthAnAntara aura spardhakAntara saMkhyAtaguNe adhika haiN| asaMkhyAtaguNavRddhike bhItara 1 mapratipATho'yam / a-A-tApratiSu 'kAdUNachida' iti paatthH| 2 apratau 'phaddayaMtarANi' ityetat padaM nAsti / 3 apratau 'vaDDIhANaMtarANi' iti pAThaH / Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 7, 201.] veyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe vidiyA cUliyA [127 abhaMtaraM aNaMtabhAgavaDDoNaM dvANaMtara-phaddayaMtarANi [ca ] asaMkhejaguNabbhahiyANi / evaM sesANaM pi hANANamaMtaraparUvaNA jANiya' kAyayA / / saMpahi ettha codagobhaNadi-suhumaNigodaapajattajahaNNANubhAgaTThANAdo hehimaaNubhAgabaMdhahANANaM kevalANaM Na kadAci vi kahiM vi jIve saMbhavo asthi / tado Na tesimazubhAgahANasaNNA / baMdhaM paDihANasaNNA hodi tti bhaNide-Na, teNa sarUveNa aNuvalaMbhamANassa sarisadhaNiesu egolIe hidaparamANupoggalesu ca aMtabbhAvaM gayassa apattasaMtANubhAgahANapamANassa aNubhAgahANattavirohAdo / tado suhumaNigodApajjattajahaNNasaMtANubhAgadvANAdo heDimaaNubhAgaTThANANaM parUvaNA aNathie ti ? Na esa doso, edasseva jahaNNANubhAgahANassa sarUvaparUvaNaTuM tppruuvnnaakrnnaado| Na tehi aparUvidehi jahaNNahANANubhAgapamANaM phaddayapamANaM tatthataNavaggaNapamANaM aMtarapamANaM ca avgmmde| tado heTimabaMdhaTThANaparUvaNA saphalA itti ghettavvA / evaM sesaasaMkhejalogamettachaTThANANaM pi parUvaNA kaayvvaa| evamaMtaraparUvaNA smttaa| anantabhAgavRddhiyoMke sthAnAntara aura spardhakAntara asaMkhyAtaguNe adhika haiN| isI prakAra zeSa sthAnoMke bhI antaroMkI prarUpaNA jAnakara karanI caahiye| zaMkA-yahAM zaMkAkAra kahatA hai, ki sUkSma nigoda aparyAptake jaghanya anubhAgasthAnase nIceke anubhAgabandhasthAna kevala kabhI bhI kisI bhI jIvameM sambhava nahIM haiN| isa kAraNa unakI anubhAgasthAna saMjJA saMgata nahIM hai| bandhake prati sthAna saMjJA ho sakatI hai, aisA kahanepara kahate haiM ki vaisA bhI sambhava nahIM hai, kyoMki, usa svarUpase na pAye jAnevAle, samAna dhanavAloM va eka paMkti rUpase sthita paramANu pudaloMmeM antarbhAvako prApta hue, tathA sattvAnubhAgasthAnake pramANako na prApta karaneva leke anubhAgasthAna honekA virodha hai| isa kAraNa sUkSma nigoda aparyAptake jaghanya anubhAgasattvasthAnase nIceke anubhAgasthAnoMkI prarUpaNA anarthaka hai ? samAdhAna yaha koI doSa nahIM hai, kyoMki isI jaghanya anubhAgasthAnake svarUpakI prarUpaNA karaneke liye ukta anubhAgasthAnoMkI prarUpaNA kI gaI hai / kAraNa ki unakI prarUpaNAke vinA jaghanya anubhAgasthAnakA pramANa, spaddhakoMkA pramANa, unakI vargaNAoMkA pramANa aura antarakA pramANa nahIM jAnA jA sakatA hai| ataeva ukta nIceke bandhasthAnoMkI prarUpaNA saphala hai, aisA grahaNa karanA caahiye| isI prakArase zeSa asaMkhyAta loka mAtra SaTsthAnoMkI bhI prarUpaNA karanI caahiye| isa prakAra antaraprarUpaNA samApta huii| 1 zrA-tapratyoH 'jANidUNa' iti paatthH| Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128] chakkhaMDAgame vaiyaNAkhaMDa [4, 2, 7, 202. kaMdayaparUvaNadAe atthi aNaMtabhAgaparivaDikaMdayaM asaMkhejubhAgaparivaDikaMdayaM saMkhejabhAgaparivaDikaMdayaM saMkhejaguNaparivaDikaMdayaM asaMkhejaguNaparivaDikaMdayaM aNaMtaguNaparivaDikaMdayaM // 202 // suhumaNigodajahaNNasaMtahANappahuDi uvarimesu hANesu kaMdayaparUvaNA kIrade / kudo ? edamhAdo aNNassa akkhavagANubhAgasaMtakammarasa thovIbhUdassa abhAvAdo / kudo Nabade ? savvavisuddhasaMjamAhimuhamicchAihissa NANAvaraNIyajahaNNANubhAgabaMdho thotro / savvavisuddha asaNNiNANAvaraNajahaNNANubhAgabaMdho annNtgunno| savvavisuddhacauriMdiyaNANAvaraNajahaNNANubhAgabaMdho aNaMtaguNo / evaM teiMdiyaNANAvaraNajahaNNANubhAgabaMdho aNaMtaguNo / beiMdiyaNANAvaraNajahaNNANubhAgabaMdho aNaMtaguNo / savisuddhabAdareiMdiyaNANAvaraNajahaNNANubhAgabaMdho annNtgunno| savvavisuddhasuhumeiMdiyaNANAvaraNajahaNNANubhAgabaMdho annNtgunno| tasseva hadasamuppattiyaM 'kAdUNacchidaNANAvaraNajahaNNANubhAgasaMtakammamaNaMtaguNaM / bAdareiMdiyajahaNNANubhAgasaMtakammamaNaMtaguNaM / beiMdiyaNANAvaraNajahaNNANubhAgasaMtakammamaNaMtaguNaM / teiMdiyaNANAvaraNajahaNNANubhAgasaMtakammamaNaMtaguNaM / cauriMdiyaNANAvaraNajahaNNANubhAgasaMtakammamaNaMtaguNaM / asaNNipaMciMdiyaNANAvaraNajahaNNANubhAgasaMtakammamaNaMtaguNaM / kANDakaprarUpaNAmeM anantabhAgavRddhikANDaka, asaMkhyAtabhAgavRddhikANDaka, saMkhyAtabhAgavRddhikANDaka, saMkhyAtaguNavRddhikANDaka, asaMkhyAtaguNavRddhikANDaka aura anantaguNavRddhikANDaka hote haiM / 202 // sUkSma nigoda jIvake jaghanya sattvAthAnase lekara Uparake sthAnoMmeM kANDaka prarUpaNA kI jAtI hai, kyoMki, akSapakakA isase alpa aura koI anubhAgasattvasthAna nahIM hai| zaMkA-yaha kisa pramANase jAnA jAtA hai ? samAdhAna-saMyamake abhimukha hue sarvavizuddha mithyAdRSTike jJAnavaraNIyakA jaghanya anubhAgabandha stoka hai| usase sarvavizuddha asaMjJI [paMcendriya ke jJAnAvaraNakA jaghanya anubhAgabandha anantaguNA hai / usase sarvavizuddha caturindriyake jJAnAvaraNakAjaghanya anubhAgabandha anantaguNA hai| isa prakAra trIndriyake jJAnAvaraNakA jaghanya anubhAgabandha usase anantaguNA hai| usase dvIndriyake jJAnAvaraNakA jaghanya anubhAgabandha anantaguNA hai / usase sarvavizuddha bAdara ekendriyake jJAnAvaraNakA jaghanya anubhAgabandha anantaguNA hai| usase sarvavizuddha sUkSma ekendriyake jJAnAvaraNakA anubhAgabandha anantaguNA hai| hatasamutpatti karake sthita hue usake hI jJAnAvaraNakA jaghanya anabhAgasattva anantANA hai| usase bAdara ekendriyake [jJAnAvaraNakA 1 jaghanya anubhAgasattva anantagaNA hai| usase dvIndriyake jJAnAvaraNa jaghanya anubhAgasattva anantagaNA hai| usase trIndriyake jJAnAvaraNakA jaghanya anubhAgasattva anantaguNA hai| usase caturindriyake jJAnAvaraNakA jaghanya anabhAgasattva anantagaNA hai| usase asaMjJI paMcendriyake jJAnAvaraNakA jaghanya anubhAgasattva 1 pratiSu 'kAdUTTida' iti pAThaH / Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 12 4, 2, 7, 202. ] veNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe vidiyA cUliyA saNipaMcidiyasaMjamA himuhamicchAiTThiNANAvaraNIya jahaNNANu bhAgasaMtakammamarNata guNamidi aNubhAgappA bahugAdo | ekekassa guNagAro asaMkhejjaloga metta jIvarAsINaM asaMkhejalogamettaasaMkheja logANaM asaMkheja logamettaukkassa ' saMkhejjANaM asaMkhejjalogametta aNNoSNavbhattharAsINaM ca guNagArasaruveNa dvidANaM saMvaggo / khINasAyacarimasamae NANAvaraNIya jahaNNANubhAgasaMtakammaM hodi tti sAmittamutte uttaM / tado pahuDi kaMdayaparUvaNA kiNNa kIrade ? Na, tado ppahUDi kameNa chaNNaM vaDDINamabhAvAdI / Na ca kameNa NiraMtaraM vaDDivirahidaDANesu kaMdayaparUpaNA kAduM sakijade, virohAdo / avibhAgaparicchedANaMtaraparUvaNAo kibhidi jahaNNabaMdhahANapahuDi paruvidAo ! Na esa doso, tesiM tapahuDi parUvaNAe kIramANAe vi dosAbhAvAdo / adhavA, suvi sumeiM diyajahaNNANubhAgasaMtakammaTThANappa huDi uvarimANANaM parUvaNA kAyavtrA / kudo ? mANaM aNubhAgabaMdhaTTANANaM saMtasarUveNa uvalaMbhAbhAvAdo / edaM ca suddamaNigodajahaNNANubhAgasaMtadvANaM baMdhahANeNa sarisaM (kudo edaM Navvade ! dassuvari egapakkhevuttaraM kADhUNa baMdhe aNubhAgassa jahaNNigA vaDDI, tammi ceva aMto anantaguNA hai / usase saMyama ke abhimukha hue saMjJI paMcendriya mithyAdRSTike jJAnAvaraNakA jaghanya anubhAgasattva anantaguNA hai / isa anubhaga alpabahutvase vaha jAnA jAtA hai / inameM se eka ekakA guNakAra asaMkhyAta loka mAtra saba jIvarAziyAM, asaMkhyAta loka mAtra asaMkhyAta loka, asaMkhyAta loka mAtra utkRSTa saMkhyAta aura asaMkhyAta loka mAtra anyonyAbhyasta rAziyAM, ina guNakAra svarUpase sthita rAziyoMkA saMvarga hai / zaMkA-kSINakaSAyake antima samaya meM jJAnAvaraNIyakA jaghanya anubhAgasattva hotA hai, yaha svAmitvasUtra meM kahA jA cukA hai| usase lekara kANDakaprarUpaNA kyoM nahIM kI jAtI hai ? samAdhAna- nahIM, kyoMki usase lekara kramase chaha vRddhiyoMkA abhAva hai| aura kramase nirantara vRddhise rahita sthAnoMmeM kANDakaprarUpaNA karanA zakya nahIM hai, kyoMki, usameM virodha hai / zaMkA- phira avibhAgapraticchedoMkI antaraprarUpaNAyeM jaghanya bandhasthAna se lekara kyoM kahI gaI haiM ? samAdhAna - yaha koI doSa nahIM hai, kyoMki, usase lekara unakI prarUpaNA ke karanemeM bhI koI doSa nahIM haiM / athavA, unameM bhI sUkSma ekendriyake jaghanya anubhAga sattvasthAnase lekara Upara ke sthAnoMkI prarUpaNA karanI cAhiye, kyoMki, adharatana bandhasthAna sattA rUpa se upalabdha nahIM hai / yaha sUkSmanigodakA jaghanya anubhAgasattvasthAna bandhasthAnake sadRza hai / zaMkA - yaha kisa pramANase jAnA jAtA hai ? samAdhAna- vaha "isake Age eka prakSepa adhika karake bandha honepara anubhAgakI jaghanya 1 zrApratau 'mettaukassANaM' iti pAThaH / 2 pratau 'savaggo', zrA--tA-mapratiSu 'savvaggo' iti pAThaH / cha. 12-17. Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDaM [4,2,7, 202 muhutteNa khaMDayaghAdeNa dhAdide jahaNiyA hANI hodi ti kasAyapAhuDe pruuvidttaado| baMdheNa asarise suhamaNigodajahapaNANubhAgahANe saMjAde edAo jahaNNava DDi-hANIyo Na labhaMti / ki kAraNaM ? baMdheNa viNA vaDDIe abhaavaado| ghAdahANassuvari egapakkhevavaDDI kiSaNa hodi tti bhaNide vuccade-ghAdasaMtahANaM NAma baMdhasarisaaTThaka-uvvaMkANaM viccAle hehimauvvaMkAdo aNaMtaguNaM uvarimaahaMkAdo aNaMtaguNahoNaM hodUNa cehadi / edassuvari jadi vi suTTa jahaNNeNa vaDDidRNa baMdhadi to vi uvarimaaTakasamANabaMdheNa hodavvaM / teNa ettha aNaMtaguNavaDDI ceva labbhadi, NANaMtabhAgavaDDI / ettha jahaNNahANI kiNNa gheppade ? Na, jahaNNabaMdhahANAdo saMkhejaDANANi uvari abbhussariya hidasaMtaTThANassa aNaMtaguNahANiM mottaNa arNatabhAgahANIe abhaavaado| teNedaM suhumaNigodajahaNNahANaM saMtaTThANaM Na hodi, kiM tu baMdhahANamidi siddhaM / hotaM pi edamaNaMtaguNavaDDIe ceva dvidamidi daTTavvaM / edamakameva itti kadhaM Navvade? uvari hedvAhANaparUvaNAe' egabahANamassidaNa hidAe jahaNNahANAdo aNaMtabhAgabhahiyaM kaMdayaM gaMtUNa asaMkhejjabhAgavaDDiyaM hANaM hodi tti parUvidattAdo Navvade jahA jahaNNANamuvvaMkaM Na hodi tti, uvvaMkamhi saMte sayalakaMdayameca vRddhi tathA usIkA antamuhurtameM kANDakaghAtake dvArA ghAta kara DAlanepara jaghanya hAni hotI hai" isa kaSAyaprAbhRtakI prarUpaNAse jAnA jAtA hai| sUkSma nigodake jaghanya anubhAgasthAnake bandhake sadRza honepara yaha jaghanya vRddhi aura hAni nahIM pAyI jA sakatI hai, kAraNa ki bandhake vinA vRddhikI sambhAvanA nahIM hai| zaMkA-ghAtasthAnake Upara eka prakSepakI vRddhi kyoM nahIM hotI hai ? samAdhAna-aisA pUchanepara uttara dete haiM ki ghAta sattvasthAna bandhake sadRza aSTAMka aura Uvakake madhyameM nIceke UrvaMkase anantaguNA aura Uparake aSTAMkase anantaguNA hIna hokara sthita hai| isake Upara yadyapi atizaya jaghanya svarUpase bar3hakara bAMdhatA hai to bhI Uparake aSTaka samAna baahiye| isa kAraNa yahAM anantaguNavRddhi hI pAyI jAtI hai, na ki anantabhAgavRddhi / . zaMkA-yahAM jaghanya hAni kyoM nahIM grahaNa kI jAtI hai ? samAdhAna-nahIM, kyoMki, jaghanya bandhasthAnase saMkhyAta sthAna Age haTakara sthita sattvasthAnakI anantaguNahAniko chor3akara anantabhAgahAnikA abhAva hai| isI kAraNa yaha sUkSma nigodakA jaghanya sthAna sattvasthAna nahIM haiM, kintu bandhasthAna hI hai, yaha siddha hai| bandhasthAna hokara bhI vaha anantaguNavRddhimeM hI sthita hai, aisA jAnanA caahiye| zaMkA-yaha aSTAMka hI hai, yaha kisa pramANase jAnA jAtA hai ? samAdhAna-eka SaTsthAnakA Azraya karake sthita Age kI adhastanasthAnaprarUpaNAmeM "jaghanya sthAnase anantaveM bhAgase adhika sthAnoMkA kANDaka jAkara asaMkhyAtaveM bhAgase adhika (asaMkhyAtabhAgavRddhikA ) sthAna hotA hai" yaha jo prarUpaNAkI gaI hai usase jAnA jAtA hai ki jaghanya sthAna 1 a-ApratyoH 'hANaparUpaNA', tApratau 'hANaparUvaNA[e]' iti paatthH| Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 7, 202] veyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe vidiyA cUliyA [131 gmnnaannuvvttiido| cattAriaMka pi Na hodi, kaMdayamettaasaMkhejabhAgavaDDIyo gaMtUNa paDhamAsaMkhejjabhAgavaDDI hodi tti tattheva bhnnidttaado| paMcakaM pi Na hodi. saMkhejabhAgabbhahiyaM kaMdayaM gaMtUNa saMkhejjaguNavaDDI hodi tti prvidttaado| chaaMkaM pi Na hodi, kaMdayamettasaMkhejjaguNavaDDIyo gaMtUNa asaMkhejjaguNavaDDhI hodi tti vynnaado| sattaMkaM pi Na hodi, kaMdayamettaasaMkhejjaguNavaDDIyo gaMtUNa aNaMtaguNavaDvI hodi tti vynnaado| tado parisesayAdo jahaNNaTThANamaTakaM si siddhaM / kimaTThakaM NAma ? hehimauvvaMkaM savvajIvarAsiNA guNide jaM laddhaM tettiyametteNa heDimauvvaMkAdo jamahiyaM hANaM tamahaMkaM NAma / heTThimauvvaMka rUvAhiyasavvajIvarAsiNA guNide aTThakamuppajjadi tti bhaNidaM hodi' / . hehimANaMtarAdo agkaTThANaMtaramaNaMtaguNaM / taM jahA-aNaMtarahehimauvvaMke rUvAhiyasavvajIvarAsiNA mAge hide laddhaM rUvUNamuvvaMkahANaMtaraM hodi| savvajIvarAsiNA heDimauvvaMkaM guNiya rUvUNe kade aTThakahANaMtaraM hodi| uvyaMkaTANaMtarAdo attuktttthaannNtrmnnNtgunnN| ko guNagAro ? rUvAhiyasavvajIvarAsiNA guNidasavvajIvarAsI / dosu vi vaDDIsu saga Urvaka nahIM hotA hai, kyoMki, Urvakake honepara samasta kANDaka pramANa gamana ghaTita nahIM hotA hai| vaha caturaMka bhI sambhava nahIM hai, kyoMki, kANDaka pramANa asaMkhyAtabhAgavRddhiyAM jAkara prathama asaMkhyAtabhAgavRddhi hotI hai, aisA vahAM hI kahA gayA hai| vaha paMcAka bhI nahIM ho sakatA hai, kyoMki, saMkhyAtaveM bhAgase adhika sthAnoMkA kANDaka jAkara saMkhyAtaguNavRddhi hotI hai, aisA batalAyA gayA hai| vaha SaSThAMka bhI sambhava nahIM hai, kyoMki, kANDaka mAtra saMkhyAtaguNavRddhiyAM jAkara asaMkhyAtaguNavRddhi hotI hai / aisA vacana hai| vaha saptAMka bhI nahIM ho sakatA hai, kyoMki kANDaka pramANa asaMkhyAtaguNavRddhiyAM jAkara anantaguNavRddhi hotI hai, aisA vacana hai / ataeva parizeSa svarUpase vaha jaghanya sthAna aSTAMka hI hai, yaha siddha hotA hai| zaMkA-aSTAMka kise kahate haiM ? samAdhAna-adhastana Urvakako saba jIvarAzise guNita karanepara jo prApta ho utane mAtrase jo adhastana Uvakase adhika sthAna hai use aSTAMga kahate haiN| adhastana Urvakako eka adhika sava jIvarAzise guNita karanepara aSTAMka utpanna hotA hai, yaha usakA abhiprAya hai| adhastana sthAnake antarase aSTAMkasthAnakA antara anantaguNA hai| vaha isa prakAraseanantara adharatana UrvakameM eka adhika saba jIvarAzikA bhAga denepara jo labdha ho usameMse eka kama karanepara urvakasthAnakA antara hotA hai| adhastana Uvakako saba jIvarAzise guNita karake eka kama karanepara aSTAMkasthAnakA antara hotA hai| UrvakasthAnake antarase aSTAMkasthAnakA antara anantaguNA hai| guNakAra kyA hai? eka adhika saba jIvarAzise guNita saba jIvarAzi guNakAra hai / donoM hI vRddhiyoMko apanI apanI sparddhakazalAkAoMse apavartita karanepara 1 puNo avaramegamasaMkhejaguNavaTTivisayaM gaMtUNa jaM carimamuvvaMkaTANamavaSTidaM tammi rUvAhiyasavvajIvarAsiNA guNide paDhamamakahANamappajadi / jayadha. a. pa. 368. / Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cha khaMDAgame veyaNAkhaMDa [4, 2, 7, 202 132 ] sagaphaddayasalAgAhi ovaTTidAsu phaddayaM hodi / rUvUNe kade phaddayaMtaraM / uvvaMkaphaddayaMtarAdo aTThakaphaddayaMta ramaNaMtaguNaM / ko guNagAro ? ThANaMtaraguNagArassa anaMtimabhAgo / evaMvihajahaNNahANa paDuDi saGkANANamAMta bhAgavaDDi kaMdayasa lAgAo ghettUNa vaDDIe puMjaM kADhUNa haveyavvA / evamasaMkhejjabhAgavaDDikaMdayasalAgAo viubviNidUNa' pudha hveyavtrAo / tahA saMkhejjabhAgavaDDi-saMkheja guNavaDDi-asaMkhejjaguNavaDDi-aNaMta guNavaDDINaM ca kaMdayasalAgAo uvvaNi dha dha veyavvAo / tAsi sallAgANaM pamANaM vuccade / taM jahA -- egaDDAaMtare anaMtabhAgavaDDIyo paMcaNNaM kaMdayANamaNNoSNavbhAsamettIyo cacArikaMdayavaragAvagamettIyo chakaMdayaghaNamettIyo [ cattArikaMdayavaggamettIyo ] kaMdayamettIyo ca / tAsi saMdiTThI 1024256 256 256 256 64 64 64 64 64 64 16 16 16 16 4 | asaMkhejjabhAgavaDDIo egakaMdayavaggAvaggamettIyo tiSNikaMdayaghaNamettIyo tiNNikaMdayavaggamettIo kaMdayamettIo ca / edAsiM saMdiTThI - 256 64 64 64 16 16 16 4 / saMkhejjabhAgavaDDIyo egakaMdayaghaNamettIyo bekaMdayavaggamettIyo kaMdayaM ca / edAsiM saMdiTThI - 64 16 16 4 / saMkhejjaguNavaDDIyo kaMdayavagga-kaMdayamettIo / edAsiM saMdiTThI - 16 4 / asaMkhejaguNavaDDIyo kaMdayamettIo / tAsi saMdiTThI 4 / ahaMkamekaM / pramANa sparddhaka hotA hai| isameMse eka kama karane para spardhakakA antara hotA hai / Uvaka sparddhakake antarase aSTAMka sparddhakakA antara anantaguNA hai / guNakAra kyA hai ? guNakAra sthAnAntara ke guNakArakA anantavAM bhAga hai / isa prakAra ke jaghanya sthAnase lekara saba sthAnoMkIanantabhAgavRddhikANDakazalAkAoM ko grahaNa kara vRddhikA puMja karake sthApita karanA cAhiye / isI prakAra asaMkhyAta bhAgavRddhikANDakazalAkAoM ko utpanna karake pRthak sthApita karanA cAhiye / tathA saMkhyAtabhAgavRddhi, saMkhyAtaguNavRddhi, asaMkhyAta guNavRddhi aura anantaguNavRddhiko kANDakazalAkAoMko utpanna karake pRthak pRthak sthApita karanA caahiye| una zalAkAoMkA batalAte hai / vaha isa prakAra hai-eka sthAnake bhItara anantabhAgavRddhiyAM pAMca kANDakoMkI anyonyAbhyasta rAzi ( 4 x 4 X 4 x 4x4 = 1024 ) ke barAbara, cAra kANDakoMke vargake varga pramANa, chaha kANDakoMke ghana pramANa, [ cAra kANDakoMke varga pramANa aura eka kANDaka pramANa haiM / inakI saMdRSTi - 1024, 256, 256, 256, 256, 64, 64, 64, 64, 64, 64; 16, 16, 16, 16, 4 / asaMkhyAta bhAgavRddhiyAM eka kANDakake vargAvarga pramANa, tIna kANDakoMke ghana pramANa, tIna kANDakoMke varga pramANa aura eka kANDaka pramANa haiM / inakI saMdRSTi 256; 64, 64, 64, 16, 16, 164 / saMkhyAta bhAgavRddhiyAM eka kANDakake ghana pramANa, do kANDakoMke varga pramANa aura eka kANDaka pramANa haiM / inakI saMdRSTi - 64; 16, 16; 4 / saMkhyAtaguNavRddhiyAM eka kANDakake varga va kANDaka pramANa haiM / inakI saMdRSTi - 16, 4 / asaMkhyAta 1 mapratipATho'yam / atrA pratiSu ' - salAgAgro eubviNidUNa' tApratau 'salAgAo [ e ] ucciNidUNa' iti pAThaH / Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 7, 202. ] veyaNamahAhiyAre vegabhAvavihANe vidiyA cUliyA [ 133 taM ca jahaNNaTThANamidi ghettavvaM / edaM pudha pudha asaMkhejjaloga mettachaTThANa salAgAhi guNide savvadvANANaM appidavaDIyo hoMti / edAsu egakaMdaeNa pudha pudha ovaTTidAsu laddhamapaNo kaMdayasalAgAo hoMti / evaM TThaviya edAsiM parUvaNA sutte uddidvA / taM jahA -- anaMtabhAgaparivaDi kaMdayaM asaMkhejjabhAgaparivaDDikaMdayaM saMkhejjabhAgaparivaDDikaMdayaM saMkhejjaguparivakiMdayaM asaMkhejaguNaparivaDDikaMdayaM anaMtaguNaparivaDDikaMdayaM pi asthi / kadhamettha bahUNa gavayaNaNiddeso ? Na, jAdiduvAreNa bahUNaM pi egattAvirohAdo / edaM parUvaNAsutaM desAmA sayaM, sUcidapamANappA bahugattAdo / teNa tesiM doSNaM pi ettha parUvaNA kIrade | taM jahA - anaMtabhAgavaDDi- asaMkheja bhAgavaDDhi - [ saMkheja bhAgavaDDi- ] saMkhejaguNavaDDi-asaMkheguNavaDDi-ataguNavaDIo ca asaMkheja nAgamettAo / kudo ? asaMkheja loga me tadvANANa salAgAdi aMgulassa asaMkhejjadibhAgamettasaga-sagakaMdayasalAgAsu guNidAsu vi asaMkhejjaloga mettarA sisamuppattIe / pamANaM gadaM / appAbahugaM uccade--savvatthovAo anaMtaguNavaDDikaMdaya salAgAo / asaMkhejjaguNavaDDikaMdayasalAgAo asaMkhejjaguNAo / ko guNagAro ? aMgulassa asaMkheja dimAgamettegaM kaMdayaM / saMkhejJaguNavaDDi kaMdayasalAgAo asaMkheja guNAo / ko guNagAro 9 rUvAhiyakaMdayaM guNavRddhiyAM kANDaka pramANa haiM / unakI saMdRSTi -4 | aSTAMka eka hai / vaha jaghanya sthAna hai, aisA grahaNa karanA cAhiye / isako pRthak pRthakU asaMkhyAta loka mAtra SaTsthAnazalAkAoMse guNita karanepara saba sthAnoMkI vivakSita vRddhiyAM hotI haiM / inako eka kANDakase pRthak pRthak apavartita karanepara jo labdha ho utanI apanI kANDakazalAkAyeM hotI haiN| isa prakAra sthApita karake inakI prarUpaNA sUtrameM kahI hai / yathA - anantabhAgavRddhikANDaka, asaMkhyAta bhAgavRddhikANDaka, saMkhyAta bhAgavRddhikANDaka, saMkhyAtaguNavRddhikANDaka, asaMkhyAtaguNavRddhikANDaka aura anantaguNavRddhikANDaka bhI haiM / zaMkA- yahA~ bahutoM ke liye eka vacanakA nirdeza kaise kiyA hai ? samAdhAna- nahIM, kyoMki, jAtike dvArA bahutoM ke bhI eka hone meM koI virodha nahIM hai / yaha prarUpaNAsUtra dezAmarzaka hai, kyoMki, vaha pramANa aura alpabahutva anuyogadvAroMkA sUcaka hai / isaliye una donoMkI bhI yahA~ prarUpaNA karate haiM / vaha isa prakAra hai - anantabhAgavRddhi, asaMkhyAtabhAgavRddhi, saMkhyAta bhAgavRddhi, saMkhyAtaguNavRddhi, asaMkhyAtaguNavRddhi aura anantaguNavRddhi ye asaMkhyAta loka pramANa haiM, kyoMki, asaMkhyAta loka mAtra SaTUsthAnazalAkAoM ke dvArA aMgulake asaMkhyAtaveM bhAga mAtra apanI apanI kANDakazalAkAoMko guNita karanepara bhI asaMkhyAta loka mAtra rAzi utpanna hotI hai / pramANa samApta huA / alpabahutvako kahate haiM - anantaguNavRddhi kANDaka zalAkAyeM sabase stoka haiN| unase zrasaMkhyAguNavRddhikANDaka zalAkAyeM asaMkhyAtaguNI haiN| guNakAra kyA hai ? guNakAra aMgula ke asaMkhyAtaveM bhAga mAtra eka kANDa hai / unase saMkhyAtaguNavRddhi kANDaka zalAkayeM asaMkhyAtaguNI haiM / guNakAra kyA Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 ] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDaM [ 4, 2, 7, 203. saMkheja bhAgavaDDisa lAgAo asaMkheja guNAo / ko guNagAro ? rUvAhiyakaMdayaM / ( asaMkhejabhAgavaDDisalAgAo asaMkhejaguNAo / ko guNagAro ? rUvAhiyakaMdayaM / anaMtabhAgavaDDisalAgAo asaMkhejjaguNAo / ko guNagAro ? rUvAhiyakaMdayaM / ettha kAraNaM jANidUNa vattavvaM / evamappA bahugaM samattaM / kaMdayaparUvaNA gadA / ojajummaparUvaNadAe avibhAgapaDicchedANi avibhAgapaDicchedANi dvANANi kadajummANi, kaMdayANi kadajummANi // 203 // kadajummANi, avibhAgapaDiccheda NaM sarUvaparUvaNaM puvvaM vitthAreNa kadamidi oha kIrade / savvAbhAgAMNANaM avibhAgapaDicchedANi kadajummANi, caduhi avahirijamANe NiraMsado | savvesiMhANANaM carimavaggaNAe egegaparamANumhi hidaavibhAgaparicchedA kadajummA, tattha diaNubhAgasseva TThANavavaesAdo / duvarimAdivaggaNANamavibhAgapaDicchedA puNa kadammA caiva itti Natthi niyamo, tattha kada- bAdarajumma- kali-tejojANaM pi uvalaMbhAdo | 'ThANANi kadajummANi tti utte sagasaMkhAe phaddayasalAgAhi egaphaddayavaggaNasa lAgAhi egegapakkhevaphaddayasalAgAhi ya dvANANi kadajummANi tti uttaM hodi / 'kaMdayANi kadajummANi' tti bhaNide egakaMdayapramANeNa chaSNaM vaDDINaM pudha budha kaMdayasalAgAhiya kaMdayANi kadajummANi / evamoja - jummaparUvaNA samattA | hai ? guNakAra eka adhika kANDaka hai / unase saMkhyAtabhAgavRddhi kANDaka zalAkAyeM asaMkhyAtaguNI haiN| guNakAra kyA hai ? guNakAra eka adhika kANDaka hai| unase asaMkhyAta bhAgavRddhi kANDaka zalAkAyeM asaMkhyAtaguNI haiN| guNakAra kyA hai / guNakAra eka adhika kANDaka hai / unase anantabhAgavRddhi kANDaka zalAkAyeM asaMkhyAtaguNI haiM / 'guNakAra kyA hai / guNakAra eka adhika kANDaka hai / yahAM kAraNako jAnakara kahanA cAhiye / isa prakAra alpabahusva samApta huA / kANDakaprarUpaNA samApta huii| zrayugmaprarUpaNA meM avibhAgapraticcheda kRtayugma haiM, sthAna kutayugma haiM, aura kANDa kRtayugma haiM // 203 // avibhAgapraticchedoM ke svarUpakI prarUpaNA pahile vistAra se kI jA cukI hai, ataeva aba yahAM unakI prarUpaNA nahIM kI jAtI hai / samasta anubhAgasthAnoMke avibhAgapraticcheda kRtayugma haiM, kyoMki unheM cArase apahRta karanepara kucha zeSa nahIM rahatA / saba sthAnoMkI antima vargaNA eka eka paramANumeM sthita avibhAgapraticcheda kRtayugma haiM, kyoMki, usameM sthita anubhAgakA nAma hI sthAna hai / parantu dvicaramAdika vargaNAoMke avibhAgapraticcheda kRtayugma hI hoM, aisA niyama nahIM hai; kyoMki, unameM kRtayugma, bAdarayugma, kalioja aura tejoja saMkhyAyeM bhI pAyI jAtI haiM / 'sthAna kRtayugma haiM' aisA kahanepara sthAna apanI saMkhyAse, sparddhakazalAkAoMse, eka sparddhakakI vargaNAzalAkAryoMse tathA eka prakSepasparddhakakI zalAkAoM se kRtayugma haiM, aisA abhibhrAya grahaNa karanA cAhiye / 'kANDaka kRtayugma haiM' aisA kahanepara eka kANDaka ke pramANase tathA chaha vRddhiyoM kI pRthak pRthakU kANDakazalAkAoMse kANDaka kRtayugma haiM, aisA samajhanA cAhiye / isa prakAra oja-yugma prarUpaNA samApta huI / Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 7, 204.] veyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe vidiyA cUliyA [135 chahANaparUvaNadAe aNaMtabhAgaparivaDDI kAe parivaDDIe [vaDDidA?] savvajIvehi annNtbhaagprivddddii| evadiyA parivaDDI // 204 // _ 'aNaMtabhAgaparivaDDI kAe parivaDDIe vaDDidA' itti pucchide aNaMtabhAgaparavaDDI savvajIvehi vaDidA / 'savvajIvehiM' ti utte savvajIvANaM gahaNaM Na hodi, jIvehito aNubhAgavaDDIe asNbhvaado| kiM tu savvajIvarAsissa jA saMkhA sA tadabhedeNa 'savvajIva' itti ghettavvA / tehi savvajIvehi bhAgahArabhAveNa karaNattamAvaNNehi pddddidaa| sabajIvarAsiNA jahaNNahANe bhAge hide jaM laddhaM sA vaDDI, jahaNNahANe paDirAsiya vaDDidapakkheve pakkhitte paDhamamaNaMtabhAgavaDDihANaM uppajadi ti bhaNidaM hodi / jahaNNahANe savvajIvarAsiNA khaMDide tattha egakhaMDeNovaTTiya' paDhamamaNaMtabhAgavaDDihANamuppajadi jaM bhaNidaM taNNa ghaDade / taM jahA-jahaNNahANaM paNNArasavihaM, paramANuphaddayavaggaNAvibhAgapaDicchedesu ega-dugA. diakkhasaMcAravaseNa ppnnaarsvihjhnnnnhaannuppttidNsnnaado| edesu paNNArasa vihajahaNNahANesu savvajIvarAsiNA kaM ThANaM chijjade ? Na tAva paramANa chijaMti, savvajIvehi abhavasiddhiehiMto aNaMtaguNahINakammapoggalesu chijamANesu egaparamANuaNaMtimabhAgassa uvlNbhaado| Na ca pakkhevo egaparamANuaNaMtimabhAgametto hodi, aNaMtehi paramANUhi SaTsthAnaprarUpaNAmeM anantabhAgavRddhi kisa vRddhike dvArA vRddhiMgata huI hai ? anantabhAgavRddhi saba jIvoMse vRddhiMgata huI hai / itanI mAtra dhRddhi hai // 204 // 'anantabhAgavRddhi kisa vRddhi dvArA vRddhiMgata huI hai', aisA pUchanepara anantabhAgavRddhi saba jIvoMse vRddhiMgata huI hai / 'saba jIvoMse' aisA kahanepara saba jIvoMkA grahaNa nahIM hotA hai, kyoMki, jIvoMse anubhAgavRddhi sambhava nahIM hai| kintu saba jIvarAzikI jo saMkhyA hai vaha ukta jIvoMse abhinna honeke kAraNa 'saba jIva' grahaNa karane yogya haiN| bhAgahAra svarUpase karaNakAraka avasthAko prApta hae una saba jIvoMse vaha vRddhiko prApta huI hai| saba jIvarAzikA jaghanya sthAnameM bhAga denepara jo labdha ho vaha vRddhikA pramANa hai / jaghanya sthAnako pratirAzi karake usameM vRddhiprApta prakSepako milAnepara prathama anantabhAgavRddhikA sthAna utpanna hotA hai, yaha usakA abhiprAya hai| zaMkA-jaghanya sthAnako saba jIvarAzise khaNDita karanepara usameM se eka khaNDake dvArA apavartita prathama anantabhAgavRddhikA sthAna hotA hai, yaha jo kahA gayA hai vaha ghaTita nahIM hotA hai| vaha isa prakArase-jaghanya sthAna pandraha prakArakA hai, kyoMki paramANu, sparddhaka, vargaNA aura avibhAgapraticcheda inameM eka, doAdirUpase akSasaMcArake vaza pandraha prakArake jaghanya sthAnakI utpatti dekhI jAtI hai| ina pandraha prakArake jaghanya sthAnoMmeMse saba jIvarAzike dvArA kaunasA sthAna khaNDita kiyA jAtA / hai ? usake dvArA paramANu to khaNDita kiye nahIM jA sakate, kyoMki, abhavyasiddhoMkI apekSA anantaguNe hIna karmapudgaloMko saba jIvoM dvArA khaNDita karanepara eka paramANukA anantavAM bhAga pAyA jAtA hai| parantu prakSepa eka paramANuke anantaveM bhAga mAtra hotA nahIM hai, kyoMki, abhavyasiddhoMse 1 pratiSu 'khaMDegovaTTiya ( yA-vaDiya )' iti pAThaH / Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 ] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDaM [4, 2, 7, 204. abhavasiddhiehi aNaMtaguNehi egapakkhevaNipphattIdo / Na phaddayANi chijaMti, sabajIvehi siddhahito aNaMtaguNahINajahaNNahANaphaddaesu chijjamANesu egaphaddayassa annNtimbhaagaannmuvlNbhaado| Na ca jahaNaNahANajahaNNaphaddayANi aNaMtANi AgacchaMti tti pakkhevAgamo votta sakiJjade, jahaNNahANacarimaphaddayasarisehi aNaMtehi phadaehi pakkhevaNiSphattIdo / Na ca jahaNNa hANamhi savyajIvehiMto aNaMtaguNANi phaddayANi asthi jeNa savvajIvarAsiNA bhAge hide aNaMtANi phaddayANi Agaccheja / jahaNNahANaphaddayANi paramANU ca siddhANamaNaMtabhAgamettA ceva itti edaM kudo Navvade ? sabaDhANaparamANU phaddayANi vi siddhANa maNaMtabhAgamettANi ceva itti jinnovdesaado| Na jiNo cappala pro, tkkaarnnaabhaavaado| Na vaggaNAo chijaMti, tAsu vi chijjamANAsu egavaggaNAe aNaMtimabhAgassa AgamuvalaMbhAdo / Na egavaggaNAe aNaMtimabhAgeNa pakkhevo Nipphajadi, aNaMtAhi vaggaNAhi NipphajamANassa ekkisse vaggaNAe aNaMtimabhAgeNa Nipphatti virohaado| Na ca vaggaNAo savvajIvehi aNaMtaguNAo jeNa savvajIvarANisA jahaNNahANavaggaNAsu ovaTTidAsu aNaMtaguNAo vaggaNAo zrAgacchejja / savvAo vi vaggaNAo siddhANamaNaMtabhAgamettAo, egaphaddayavaggaNasalAgAo Thaviya jahaNNahANaphaddayasalAgAhi guNide siddhANamaNaMtabhAgame anantaguNe ananta paramANuoMke dvArA eka prakSepa utpanna hotA hai| saba jIvoM dvArA sparddhaka bhI nahIM khaNDita kiye jA sakate, kyoMki, siddhoMse anantaguNe hIna jaghanya sthAnake sparddhakoMko saba jIvoM dvArA khaNDita karanepara eka spakake anantaveM bhAgakA AnA pAyA jAtA hai| parantu jaghanya sthAna sambandhI jaghanya sparddhaka ananta nahIM Ate haiN| isIliye ukta rItise prakSepakA AnA batalAnA zakya nahIM hai, kyoMki, jaghanya sthAna sambandhI antima sparddhakake sadRza ananta sparddhakakoMse prakSepakI utpatti hotI hai| aura jaghanya sthAnameM saba jIvoMse anantaguNe sparddhaka haiM nahIM jisase ki unameM saba jIvarAzikA bhAga denepara ananta sparddhaka A skeN| jaghanya sthAnake sparddhaka aura paramANu siddhoM ke anantaveM bhAga mAtra hI haiM, yaha kahAMse jAnA jAtA hai ? sthAnoMke paramANu aura sparddhaka bhI siddhoMke anantaveM bhAga mAtra hI hai, aisA jo jina bhagavAna kA upadeza hai usIse vaha jAnA jAtA hai| yadi kahA jAya ki jina bhagavAna asatyavaktA haiM so yaha sambhava nahIM hai, kyoMki, unake asatyavaktA honekA koI kAraNa nahIM hai| vargaNAyeM bhI saba jIvarAzike dvArA khaNDita nahIM kI jA sakatI haiM, kyoMki, unake bhI khaNDita kiye jAnepara eka vargaNAke anantaveM bhAgakA Agamana pAyA jAtA hai| aura eka vargaNAke anantaveM bhAgase prakSepa utpanna hotA nahIM hai, kyoMki, jo prakSepa ananta vargaNAoM dvArA utpanna honevAlA hai usakI eka vargaNAke anantaveM bhAgase utpattikA virodha hai / aura vargaNAyeM saba jIvoMse anantaguNI haiM nahIM, jisase ki saba jIvarAzi dvArA jaghanya sthAnakI vargaNAoMko apavartita karanepara anantaguNI vargaNAyeM A skeN| sabhI vargaNAyeM siddhoMke anantaveM bhAga mAtra haiM, kyoMki, eka sparddhakakI vargaNAzalAkAoMko sthApita karake jaghanya sthAnakI sparddhaka* zalAkAoMse guNita karanepara siddhoMke anantaveM bhAga mAtra rAzi utpanna hotI hai| inake saMyogase Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 7, 204.] veyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe vidiyA cUliyA [137 traasismuppttiido| edesiM saMjogajaNidajahaNNaTThANesu vi bhavahirijamANesu eso ceva doso, siddhANamaNaMtimabhAgaM paDi visesaabhaavaado| Na jahaNNaTThANaavibhAgapaDicchedA vi savvajIvarAsiNA chijjaMti, jahaNNahANacarimaphaddayaavibhAgapaDicchedANamaNaMtimabhAgamettaavibhAgapaDicchedehi' pakkhevAvibhAgapaDicchedANamuppattIe abhaavaado| Na ca aNaMtANaM jahaNNaTThANacarimaphaddayANaM avibhAgapaDicchedehi uppajamANo pakkhevo jahaNNaTThANacarimaphaddayaavibhAgapaDicchedANamaNaMtimabhAgeNa uppajadi, virohaado| Na ca pakkhevaphaddayANamaNaMtattamasiddha pakkhevAhicchAvaNaNikkhevaphaddayANi aNaMtANi tti paahuddsuttsiddhttaado| NAvibhAgapaDicchedasaMjogajaNidajahaNNaTThANANi vi chijaMti, pAdekkabhaMgadosasidattAdo / Na cApuvvehi phaddaehi viNA savvajIvarAsiNA jahaNNahANe khaMDide tattha egakhaMDamettaavibhAgapaDicchedesu ukkaDidesu vidiyahANamuppajadi, ukkaDDaNAe vaDDIe icchiJjamANAe sarisadhaNiyaparamANuvaDDIe vi annubhaaghaannvddddippsNgaado| Na ca evaM, jogAdo vi aNubhAgassa buDDhippasaMgAdo / Na ca evaM, guNidakammaMsiyaM mottUNa aNNattha ukkassANubhAgahANassa abhAvAvattIdo / Na ca evaM, ukassANubhAgahANakAlassa jahaNNeNa egsmyaavhaannppsNgaado| Na ca evaM, ukassANubhAgakAlassa jahaNNukkasseNa aMtomuhu utpanna hue jaghanya sthAnoMko bhI apahRta karanepara yahI doSa hai, kyoMki, siddhAMke anantaveM bhAgake prati koI bheda nahIM hai| jaghanya sthAnake avibhAga praticcheda bhI saba jIvarAzike dvArA khaNDita nahIM kiye jA sakate, kyoMki, jaghanya sthAna sambandhI antima sparddhakake avibhAgapraticchedoMke anantaveM bhAga mAtra avibhAgapraticchedoMse prakSepa sambandhI avibhAgapraticchedoMkI utpatti sambhava nahIM hai| jaghanya sthAna sambandhI ananta antima sparddhakoMke avibhAgapraticchedoMse utpanna honevAlA prakSepa jaghanya sthAna sambandhI antima sparddhakake avibhAgapraticchedoMke anantaveM bhAgase nahIM utpanna ho sakatA, kyoMki, usameM virodha hai / aura prakSepaspaddhakoMkI anantatA asiddha nahIM hai, kyoMki prakSepa, atisthApanA aura nikSepa sparddhaka ananta haiM; yaha prAbhRtasUtrase siddha hai| avibhAgapraticchedoMke saMyogase utpanna jaghanya sthAna bhI ukta saba jIvarAzi dvArA khaNDita nahIM kiye jA sakate haiM, kyoMki, jo doSa pratyeka bhaMgameM sambhava haiM ve hI doSa yahAM bhI sambhava haiM / dUsare, apUrva sparddhakoMke vinA saba jIvarAzi dvArA jaghanya sthAnako khaNDita karanepara usameM se eka khaNDa mAtra avibhAgapraticchedoMke utkarSaNako prApta honepara dvitIya sthAna utpanna bhI nahIM ho sakatA hai, kyoMki, utkarSaNa dvArA vRddhiko svIkAra karanepara samAna dhanavAle paramANuoMkI vRddhise bhI anubhAgasthAnakI vRddhikA prasaMga AtA hai| parantu aisA hai nahIM, kyoMki, yogake dvArA bhI anubhAga vRddhikA prasaMga AtA hai| parantu aisA hai nahIM; kyoMki, guNitakarmAzikako chor3akara anyatra utkRSTa anubhAgasthAnake abhAvakI Apatti AtI hai| parantu aisA hai nahIM, kyoMki, isa prakArase utkRSTa anubhAgasthAnake kAlake jaghanya svarUpase eka samaya avasthAnakA prasaMga AtA hai| parantu ___ 1 a-ApratyoH '-paDicchedaMhiM' iti paatthH| 2 aApatau '-bhAgeNa uppajadi ti virohAdo' tApratau -bhAgeNe tiNa uppajadi tti virohAdo' iti paatthH| .. cha. 12-18. ...... Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4, 2, 7, 204. tabhuvagamAdo / Na ca abbhuvagamo NiNNibaMdhaNo, (jahaNNukassakAlaparUvayakasAyapAhuDasuttAvaSThabhavaleNa taduppattIdo) kiM ca Na ukaDaNAe aNubhAgavaDDI hodi, okaDDaNAe hANippasaMgAdo / Na ca evaM, aNubhAgahANassa egasamayAvahANappasaMgAdo / ukkaDidaaNubhAgo acalAvaliyamettakAleNa viNA Na okaDijadi, tado egasamao Na labbhadi tti utte Na, adhAhidIe galaMtaparamANU viTThANasaMtakammokaDaNaM ca pekkhiya tavalaMmAdo / Na ca okaDDaNAe aNubhAgassa khaMDayaghAdeNa viNA asthi ghAdo, tahANuvalaMbhAdo / Na ca ukkaDDidaaNubhAgo khaMDayaghAdeNa ghAdijadi, sayalasarisadhaNiyANaM ghAdAbhAveNa aNubhAgakhaMDayassa ghaadaabhaavaado| taM kudo Navvade ! aNubhAgahANIe jahaNNukasseNa ego ceva samao tti kAlaNiddesasuttAdo nnvvde| adha okaDDidaaNubhAgo jahaNNahANAdo uvari apuvvaphaddayANaM sarUveNa padadi, thovttaado| Na ca sarisadhaNiyaM hodaNa cedi, puvvuttdosppsNgaado| kiMtu jahaNNahANaphaddayANaM vicAlesu aNatesu apuvvaphaddayAgAro hodUNa ceTTadi tti / Na 'ukka DDijamANaparamANUNamaNubhAgo bajjhamANaparamANUNamaNubhAgeNUNasamANo ceva hodi, NAhiyo Na cUNo; 'baMdhe ukkaDijadi' tti vayaNAdo vaggaNavuDDIe abhAvAdo ca / aisA hai nahIM, kyoMki, utkRSTa anubhAgasthAnakA kAla jaghanya utkRSTa rUpase antarmuhUrta pramANa svIkAra kiyA gayA hai| aura vaisA svIkAra karanA akAraNa nahIM hai, kyoMki, jaghanya va utkRSTa kAlakI prarUpaNA karanevAle kaSAyaprAbhRtasUtrake Azrayabalase vaha susaMgata hI hai| isake atirikta, utkarSaNa dvArA anubhAgakI vRddhi nahIM ho sakatI hai, kyoMki, vaisA mAnanepara apakarSaNa dvArA usakI hAnikA bhI prasaMga anivArya hogA / parantu aisA hai nahIM, kyoMki, vaisA honepara anubhAgasthAnake eka samaya avasthAnakA prasaMga AtA hai| yadi kahA jAya ki utkarSaNa prApta anubhAga acalAvalI mAtra kAlake vinA cU~ki apakarSaNako prApta hotA nahIM hai, ataeva eka samaya avasthAna nahIM pAyA jA sakatA hai; so aisA kahanepara uttara dete haiM ki vaisA nahIM hai, kyoMki, adhaHsthitike galanevAle paramANuoMkI tathA histhAna satkarmake utkarSakI apekSA karake ukta eka samaya pAyA jAtA hai| dUsare kANDakaghAtake vinA apakarSaNa dvArA anubhAgakA ghAta sambhava bhI nahIM hai, kyoMki, vaisA pAyA nahIM jAtA hai / aura satkarSaNaprApta anubhAga kANDakaghAtake dvArA ghAtA bhI nahIM jA sakatA hai, kyoMki, samasta samAna dhanavAle paramANuoMkA ghAta na honese anubhAgakANDakake ghAtakA abhAva hai / vaha kisa zmANase jAnA jAtA hai? vaha "anubhAgahAnikA jaghanya va utkRSTarUpasekAla eka hI samaya hai" isa kAlanidezasUtrase jAnA jAtA hai| yahA~ yaha zaMkA kI jA sakatI hai ki apakarSaNaprApta anubhAga jaghanya sthAnake Upara apUrva sparddhakoMke svarUpase giratA hai, kyoMki, vaha stoka hai / vaha samAna dhana yukta hokara sthita nahIM hotA hai, kyoMki, pUrvokta doSoMkA prasaMga AtA hai| kintu vaha jaghanya sthAnasambandhI sparddhakoMke ananta antarAloMmeM apUrva sparddhakoMke AkAra hokara sthita hotA hai| utkarSaNako prApta honevAle paramANuoMkA anubhAga bAMdhe jAnevAle paramANuoMke anubhAgase hIna na samAna hI hotA hai, na adhika aura na hIna; kyoMki, "bandhake samaya utkarSaNa karatA hai| aisA vacana hai, tathA vargaNA 1 tApratau 'cehadi ti / Na prokaDDijamANa' iti paatthH| Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 7, 204.] veyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe vidiyA cUliyA [136 tado phaddayaMtaresu ukkaDDidRNa apuvANi karedi; ti Na ghaDade / evaM apuvvaphaddayANi karato vi Na savvaphaddayaMtaresu karedi ahicchAvaNAe 'viNA NikkhevassAbhAvAdo / NAhicchAvaNaM mottaNa uvarimaphaddayaMtaresu karedi, edassa hANassa baMdhasaMtANabhAgahANehiMto pudhttppsNgaado| Na tAva edaM baMdhahANaM, baMdhahANatteNa siddhajahaNNahANacarimaphaddayAdo uvari aNaMtaphahayaracaNAbhAveNa aNamAgavuDDIe amaavaado| Na ca majjhe apuvvesu phaddayesu Dhoidesu aNubhAgAThANabaDDI hodi, kevalaNANANukkassANubhAgAdo phaddayasaMkhAe ahiyavIriyaMtarAiyaukkassANubhAgahANassa mhllttppsNgaado| Na cedaM saMtaDhANaM pi, tassa aTuMkuvvaMkANamaMtare uppajamANassa ahaMkAdo aNaMtaguNahINassa uvvaMkAdo arNataguNassa phaddayaMtaresu utpatti virohaado| Na ca saMtaDhANANi baMdheNa okaDakaDDaNAe vA uppaaMti, tesimaNubhAgaphaddayaghAdeNa uppttidsnnaado| Na ca baMdheNa viNA ukkaDaNAdo ceva apuSvANaM phaddayANaM uppattI, thaannuvlNbhaado| uvalaMme vA khaMDayaghAdeNa viNA okahuNAe ceva phaddayANaM suNNa hoj| Na ca evaM, evaM vihajiNavayaNANuvalaMbhAdo / kiM ca, evaM jahaNNahANassuvari paDDidakaMdayamettamaNaMtabhAgavaDDIyo ghAdiya jahaNNahANaM Na uppAde, vRddhikA abhAva bhI hai| isa kAraNa sparddhakoMke antarAloM meM utkarSaNa karake apUrva sparddhakoMko karatA hai, yaha kathana ghaTita nahIM hotA hai / isI prakAra apUrva sparddhakoMko karatA huA bhI vaha saba sparddhakoMke antarAloMmeM nahIM karatA hai, kyoMki, atisthApanAke vinA nikSepakA abhAva hai| yadi kahA jAya ki atisthApanAko chor3akara uparima sparddhakoMke antarAloMmeM apUrva spardhakAMko karatA hai to yaha bhI ThIka nahIM hai, kyoMki, isa prakArase isa sthAnake bandhasthAna aura sattvasthAnase pRthk| prasaMga AtA hai| vaha bandhasthAna to ho nahIM sakatA hai, kyoMki, bandhasthAna svarUpase siddha jaghanya sthAnake antima spardhakase Upara ananta spaddhakoMkI racanAkA abhAva honese anubhAgavRddhikA abhAva hai / yadi kahA jAya ki madhyameM apUrva sparddhakoMkI racanA karanepara anubhAgasthAnakI vRddhi ho sakatI hai, to yaha kahanA bhI ucita nahIM hai| kyoMki, aisA honepara kevala jJAna anubhAgakI apekSA sparddhaka saMkhyAmeM adhika vIryAntarAyake utkRSTa anubhAgasthAnake mahAna honekA prasaMga AtA hai| vaha sattvasthAna bhI nahIM ho sakatA hai, kyoMki, aSTAMkase anantaguNe hIna va urvakase anantaguNe hokara aSTAMka va Urvakake antarAlameM utpanna honevAle usakI sparddhakAntaroMmeM utpattikA virodha hai / dUsare, sattvasthAna bandha, apakarSaNa yA upakarSaNase utpanna bhI nahIM hote haiM, kyoMki, unakI utpatti anubhAgasparddhakoMke ghAtase dekhI jAtI hai| aura bandhake vinA kevala utkarSaNase hI apUrva sparddhakoMkI utpatti sambhava nahIM hai, kyoMki, vaisA pAyA nahIM jaataa| yadi vaisA pAyA jAnA svIkAra kiyA jAya to kANDakaghAtake binA apakarSaNase hI sparddhakoMkI zUnyatA ho jAnI cAhiye / parantu vaisA hai nahIM, kyoMki, isa prakArakA jinavacana nahIM pAyA jAtA hai| aura bhI, isa prakAra jaghanya sthAnake Upara vRddhiMgata kANDaka pramANa anantabhAgavRddhiyoMkA ghAta karake jaghanya sthAnako utpanna karAnA zakya nahIM hai, kyoMki, sandhike vinA madhyameM anubhAgakANDakaghAta 1 tApratau "vi Na, iti paatthH| Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [ 4, 2, 7, 204. 140 ] sajide, saMdhI viNA majjhe aNubhAgakhaMDayaghAdassa abhAvAdo / kAo aNubhAgahANasaMdhIyo NAma ? ghachabaDDIyo / Na ca okaDaNAe ghAdedi, sarisadhaNiya paramANUNamaNubhAgavaNAra vAvadAe tisse phaddayaMtaresu vidaphaddayANamabhAve vAvAravirohAdo / adha savvajIvarAsiNA naddaNNaTThANe bhAge hide asaMkhejjaloga mettasavvajIvarAsIo asaMkhejjaloga mettaasaMkhejA logA asaMkhejjaloga metta ukka ssasaMkhejjANi asaMkhejjaloga mettaaNNoNattharAsIyo ca aNNoSNaguNida mettajahaNNabaMdha dvANANi Agacchati / tesu vi jahaNaphaddayapaNeNa kIramANesu aNaMtANi hoMti tti siddhANamaNaMtima bhAgeNa guNidesu jahaNaphaddayANaM pamANaM hodi / edANi phakSyANi egAdieguttarakameNa jahaNNaDDANacarimaphadayasvari pavesiya' anaMtabhAgavaDDhidvANaM jadi uppAijjadi taM pi Na ghaDade, anaMtabhAgavaDDi pakkheva aMtare savvajIvehi anaMtaguNamecaphaddayANaM utpattidaMsaNAdo / taM pi kudo vade ? jaNa pakkhevajahaNNaphaddayasa lAgANamaDuttara guNidANamuttaruNa' viguNAdivasahidANaM vaggamUlaM purimamUleNa viguNuttarabhAjidala dve vi aNaMtasavva jIvarAsINamuvabhAdo | Na ca edaM jujjade, savvaTTANANaM phakSyANi vaggaNAo paramANU ca siddhANamaNaMtimabhAgamettA hoMti ti sutteNa saha virohAdo / tado savvajIvarAsI vaDDI bhAgahAro kA abhAva hai / anubhAgasthAnasandhiyoMse kyA abhiprAya hai ? unase abhiprAya bandhagata chaha vRddhiyoMkA hai / dUsare aparSaNase ghAta hotA bhI nahIM hai, kyoMki, samAna dhanavAle paramANuoMke anubhAgake apavartana ( apakarSaNa) meM vyApUta usake sparddhakAntaroM meM sthita sparddhakoMke abhAva meM vyApRta hone kA virodha hai / yahAM zaMkA upasthita ho sakatI hai ki saba jIvarAzikA jaghanya sthAna meM bhAga dene para asaMkhyAta loka mAtra saba jIvarAziyoM, asaMkhyAta loka mAtra asaMkhyAta lokoM, asaMkhyAta loka mAtra utkRSTa saMkhyAtoM aura asaMkhyAta loka mAtra anyonyAbhyasta rAziyoM ko paraspara guNita karane - para jo prApta ho utane mAtra jaghanya sthAna Ate haiM / unako bhI jaghanya sthAnake sparddhakoM ke pramANase karanepara cUMki ve ananta hote haiM, ataeva siddhoMke anantaveM bhAgase guNita karanepara jaghanya sparddhakoMkA pramANa hotA hai / ina sparddhakoMko ekako Adi lekara eka adhika kramase jaghanya sthAna sambandhI antima sparddhakake Upara praveza karAkara yadi anantabhAgavRddhisthAna utpanna hotA hai to vaha bhI ghaTita nahIM hotA hai, kyoMki, eka anantabhAgavRddhiprakSepake bhItara saba jIvoMse anantaguNe spardhakoMkI utpatti dekhI jAtI hai / vaha bhI kisa pramANase jAnA jAtA hai ? cUMki ATha va uttara se guNita va uttara kama dviguNita Adike vargase sahita aisI jaghanya prakSepa sambandhI jaghanya sparddhakazalAkAoMke prakSepavargamUla se kama vargamUla meM duguNe uttarakA bhAga denepara jo labdha hotA hai usameM bhI ananta saba jIvarAziyAM pAyI jAtI haiM; ataeva isIse vaha jAnA jAtA hai / parantu yaha yogya nahIM hai, kyoMki, vaisA honepara sthAnoMke sparddhaka, vargaNAyeM aura paramANu siddhAMke anantaveM bhAga mAtra hote haiM, isa sUtra ke sAtha virodha AtA hai / isa kAraNa 1 mapratipATho'yam / zra0 zrA0 tApratiSu, 'padesiya' iti pAThaH / 2 - pratyoH 'muttarUvU'Na' iti pAThaH / Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 7, 204.] veyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe vidiyA cUliyA [141 Na hodi tti ghettavvaM / savvajIve hiMto siddhehito ca aNaMtaguNahINo abhavasiddhiehito aNaMtaguNo jahaNNaTThANabhAgahAro hodi / edeNa jahaNNahANe bhAge hide aNaMtANi phaddayANi aNaMtAo vaggaNAo kammaparamANU ca Agacchati / tattha jahaNNahANacarimaphaddayANi pakkhevasalAgamettANi ghettUNa jahaNNahANacarimaphaddayassa uvari paMtiyAgAreNa dRviya phaddayasalAgasaMkalaNaM viraliya galida 'sesAvibhAgapaDicchede samakhaMDaM kariya diNNe rUvaM paDi phaddayaviseso pAvadi / tattha egarUvadharidaM ghettaNa paDhamapaDirAsIe pakkhitte pakkhevassa phaddayaM hodi / doruvadharidaM ghettaNa vidiyapaDirAsIe pakkhitte vidiyaphaddayaM hodi / tiNNirUvadharidaM ghettaNa tadiyapaDirAsIe pakkhitte tadiyaphaddayaM hodi / evaM NeyavvaM jAva carimaphaddae tti / Navari pakkhevaphaddayasalAgamegarUvadharidaM ghettUNa carimapaDirAsIe pakkhitte carimaphaddayaM hodi / tado puvuttAsesadosAbhAvAdo eso attho ghettavyo tti ? ettha parihAro uccade taM jahA-tubbhehi uttabhAgahAro siddhANamaNaMtimabhAgamettasaMkho Na ghaDade, aNaMtabhAgaparivaDDI savvajIvehi vaDDidA tti sutteNa saha virohaado| tadiyAbahukyaNataM savvajIvasaI mottaNa paMcamIe egavayaNaMte gahide Na suttaviroho hodi saba jIvarAzi vRddhikA bhAgahAra nahIM hotA hai, aisA grahaNa karanA caahiye| kintu saba jIvoM aura siddhoMse anantaguNA hIna tathA abhavasiddhoMse anantaguNA jaghanya sthAnakA bhAgahAra hotA hai| isakA jaghanya sthAnameM bhAga denepara ananta sparddhaka, ananta vargaNAyeM aura ananta karmaparamANu Ate haiN| unameM prakSepazalAkAoM pramANa jaghanya sthAnake antima sparddhakoMko grahaNa karake jaghanya sthAna sambandhI antima sparddhakake Upara paMktike AkArase sthApita kara sparddhakazalAkAoMke saMkalanakA viralana kara galanese zeSa rahe avibhAgapraticchedoMko samakhaNDa karake denepara pratyeka aMkake prati sparddhakavizeSa prApta hotA hai| usameMse eka aMkake prati prApta rAziko grahaNa kara prathama pratirAzimeM milAnepara prakSepaka sparddhaka hotA hai| do aMkoMke prati prApta rAziko grahaNa kara dvitIya pratirAzimeM milAnepara dvitIya sparddhaka hotA hai| tIna aMkoMke prati prApta rAziko grahaNa kara tRtIya pratirAzimeM milAnepara tRtIya sparddhaka hotA hai / isa prakAra antima sparddhaka taka le jAnA cAhiye / vizeSa itanA hai ki prakSepaspardhakazalAkAoM pramANa aMkoMke prati prApta rAziko grahaNa kara antima pratirAzimeM milAnepara antima sparddhaka hotA hai / isa kAraNa pUrvokta samasta doSoMse rahita honeke kAraNa isa marthako grahaNa karanA cAhiye ? samAdhAna-yahAM isa zaMkAkA parihAra kahate haiM / vaha isa prakAra hai-tumhAre dvArA kahA gayA siddhoMke anantaveM bhAga mAtra saMkhyAvAlA bhAgahAra ghaTita nahIM hotA hai, kyoMki, use mAnanepara "anantabhAgavRddhi saba jIvoMse vRddhiko prApta hotI hai| isa sUtrake sAtha virodha prApta hotA hai| yadi kahA jAya ki sUtra meM sthita 'savvajIva' zabdako tRtIyAkA bahuvacanAnta na lekara paMcamIkA 1 azApratyoH 'gahida' iti paatthH| Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4, 2,7,204. tti bottaNa juttaM, paMcamIe 'egavayaNate gahide vi savvajIvarAsisseva bhaaghaarttvlNbhaado| taM pi kudo Navvade ? sarvajIvAdanyasya rAzeraniSTatvAt, tataH kavivakSAyAmanantabhAgavRddhiH sarvajIvairvarddhitA, hetuvivakSAyAM sarvajIvAd vRddhiH iti siddham / Na ca suttaviruddhaM bakkhANaM hodi, tassa vkkhaannaabhaasttppsNgaado| kiM ca, eso bhAgahAro aNubhAgaTTANabuDDIe aNNassa, aNNahA aNaMtabhAgavaDDI savvajIvehi vaDDidA ti sutteNa saha virohaado| sAvi aNubhAgahANavuDDI Na sarisadhaNaparamANuuDDIe hodi, jogavaDDIdo vi annubhaagvuddhippsNgaado| Na ca evaM; vedaNIyassa ukkassakhette jAde tasseva bhAvo NiyamA ukkasso tti suttvynnaado| ukkaDDaNAe aNubhAgavuDDippasaMgAdo zrokaDDaNAe aNubhAgahANippasaMgAdo ca Na sarisadhaNiyaparamANuvuDDIe aNubhAgahANavaDDI / jogahANammi sarisadhaNiyajIvapadesANamavibhAgapaDiccheda uDDIe jahA jogahANabuDDhI gahidA tahA ettha kiNNa gheppade 1 Na, NANApoggaladavvavidasattINaM egajIvadayahidasattINaM ca egattavirohAdo / Na ca bhiNNadavvahidasattINaM tavvaDDINaM vA egattamasthi, aippasaMgAdo / eka vacanAnta grahaNa karanepara sUtrake sAtha virodha nahIM hotA hai, so aisA kahanA bhI yogya nahIM hai; kyoMki, paMcamIkA ekavacanAnta grahaNa karanepara bhI saba jIvarAzike hI bhAgahArapanA pAyA jAtA hai| vaha bhI kisa pramANase jAnA jAtA hai? kAraNa ki saba jIvarAzise bhinna anya bhAgahAra aniSTa hai| isaliye kartRtva vivakSAmeM anantabhAgavRddhi saba jIvoM dvArA vRddhiko prApta hotI hai aura hetu vivakSAmeM saba jIvarAzike nimittase vRddhi hotI hai, yaha siddha hai| dUsare, sUtrase viruddha vyAkhyAna hotA nahIM hai, kyoMki, isa prakArase usake vyAkhyAnAbhAsa honekA prasaMga AtA hai / aura bhI-yaha bhAgahAra anubhAgasthAnavRddhise anyakA hai, kyoMki, anyathA "anantabhAgavRddhi saba jIvoMse vRddhiko prApta hotI hai| isa sUtrake sAtha virodha hotA hai| vaha bhI anubhAgasthAnavRddhi samAna dhanavAle paramANuoMkI vRddhise nahIM hotI hai, kyoMki, vaisA honepara yogavRddhise bhI anubhAgavRddhike honekA prasaMga AtA hai| parantu aisA hai nahIM, kyoMki "vedanIya karmakA utkRSTa kSetra ho jAnepara usIkA bhAva niyamase utkRSTa hotA hai" aisA sUtra vacana hai| utkarSaNase anubhAgakI vRddhikA prasaMga honese tathA apakarSaNase anubhAgakI hAnikA prasaMga honese bhI samAna dhanavAle paramANuoMkI vRddhise anubhAgasthAnakI vRddhi nahIM hotI hai| zaMkA-yogasthAnameM samAna dhanavAle jIvapradezoMke avibhAgapraticchedoMkI vRddhise jaise yogasthAmakI vRddhi grahaNa kI gaI hai vaise yahAM vaha kyoM nahIM grahaNa kI jAtI hai ? ___ samAdhAna nahIM, kyoMki, nAnA pudgala dravyoM meM sthita zaktiyoM aura eka jIva dravyameM sthita zaktiyoMke eka honekA virodha hai| parantu bhinna dravyoMmeM sthita zaktiyAM athavA unakI vRddhiyAM eka nahIM ho sakatIM, kyoMki, baisA honepara atiprasaMga doSa AtA hai| 1 tApratau juttaM pi (tti), pNcmiie'| 2 apratau 'raniSTatvAttadrAzItaH', zrApratI 'raniSTattvAttItaH' iti paatthH| 3 aApratyoH 'so' iti paatthH| 4 a ApratyoH 'ukassA' iti paatthH|| Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 7, 204.] veyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe vidiyA cUliyA [ 143 kiM ca sarisadhaNiyaparamANUhi aNubhAgavuDDIe saMtIe sarisadhaNiyaparamANuparikkhaeNa aNubhAgahANIe hodavvaM / Na ca evaM, paDhamANubhAgakhaMDayaphAlIe padamANAe vi' annubhaagddhaannhaannippsNgaado| sajogikevalimhi guNaseDIe uccAgodaparamANupoggalakkhaMdhesu galamANesu vi uccAgodANubhAgassa ukassattuvalaMbhAdo vA Na sarisadhaNiehi aNubhAgavuDDI / tado pakkhevaphaddayavaggaNANaM eso bhAgahAro hodi, tavvuDDIe annubhaagttttaannvuddddidNsnnaado| Na ca pakkhevassa egolIe hidaparamANaNama vibhAgapaDicchedehi DhANavuDDI hodi, bhiNNadavvahidANaM sttiinnmeyttvirohaado| kevalaNANAvaraNukassANubhAgAdo vIriyaMtarAiyassa tapphaddae hiMto bahudaraphaddayasaMkhassa aNubhAgeNa samANataNNahANuvavattIdo vA egoliTThidaparamANUNamaNubhAgapaDicchedA NANubhAgavuDDIe kAraNaM / tado sarisadhaNiyANubhAgasseva egolIaNubhAgassa vi Na eso bhAgahAro / kiM tu egapakkhevacarimavaggaNAe aNubhAgavuDDIe eso bhaaghaaro| puNo edeNa bhAgahAreNa jahaNNahANasaNNidaegaparamANuaNubhAge bhAge hide jahaNNaTThANassa aNaMtimabhAgo Agacchadi tti sadhajIvarAsibhAgahArassuvari je ubbhAvidadosA te savve ettha pAveMti tti eso pakkhoNa nnirvjo| tado suttavaittAdo savvajIvarAsI ceva dUsare, samAna dhanavAle paramANuoMse anubhAgavRddhike honepara samAna dhanavAle paramANuoMkI hAnise anubhAgakI hAni bhI honI cAhiye / parantu aisA hai nahIM, kyoMki, vaisA honepara prathama anubhAgakANDakakI phAlike naSTa honeke samayameM bhI anubhAgasthAnakI hAnikA prasaMga anivArya hogaa| isake atirikta sayogakevalI guNasthAnameM guNazreNi dvArA ucca gotrake paramANuoMsambandhI pudgalaskandhAka galanake samayameM bhI cUMki uccagotrakA anabhAga utkara pA samAna dhanavAle paramANuoMse anubhAgakI vRddhi honA saMbhava nahIM hai| isa kAraNa yaha bhAgahAra prakSepasparddhakoMkI vargaNAoMkA hai, kyoMki, unakI vRddhise anubhAgasthAnakI vRddhi dekhI jAtI hai| prakSepake eka paMktimeM sthita paramANuoM sambandhI avibhAgapraticchedoMse bhI sthAnavRddhi nahIM hotI hai, kyoMki, bhinna dravyoMmeM sthita zaktiyoMke eka honekA virodha hai| athavA, kevalajJAnAvaraNake utkRSTa anu. bhAgase usake sparddhakoMkI apekSA adhika sparddhakasaMkhyAvAle vIryAntarAyake anubhAgarUpase samAnatA anyathA bananahIM sakatI ataHeka paMktimeM sthita paramANuoMke avibhAgapraticcheda anubhAgavRddhike kAraNa nahIM ho sakate / ataeva samAnadhanavAle anubhAgake samAna eka paMkti rUpa anubhAgakA bhI yaha bhAgahAra sambhava nahIM hai| kintu eka prakSepa sambandhI antima vargaNAkI anubhAgavRddhikA yaha bhAgahAra hai| ___isa bhAgahArakA jaghanya sthAna saMjJAvAle eka paramANuke anubhAgameM bhAga denepara cUMki jadhamya sthAnakA anantavA~ bhAga AtA hai, ataeva saba jIvarAzi bhAgahArake Upara jo doSa diye gaye haiM ve saba yahA~ pAye jAte haiM / isIliye yaha nirdoSa pakSa nahIM hai| isa kAraNa sUtropadiSTa 1 azrApatyoH 'paDhamaThANAe bi'; tApatau 'paDhamaNAe vi' iti paatthH|... . . Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4, 2, 7, 204. bhAgahAro hodi tti ghettavvaM / Na ca puvvuttadosA ettha saMbhavaMti, jiNavayaNe dosaannmvtttthaannaabhaavaado| taM jahA-Na tAva paramANuphaddayavaggaNAsaNNidajahaNNaTThANe vihajamANe vuttadosANa saMbhavo, bhAvavihANe abhAvehi sNvvhaaraabhaavaado| Na tatthataNadusaMjogAdisu uttadosasaMbhavo vi, abhAve uttadosANaM bhAvamhi uttivirohAdo / edeNeva kAraNeNa bhAvANubhAgasaMjogeNa davvaphaddayavaggaNAsu jAdajahaNNahANamhi uttadosA Na saMti / Na cautthasaMjogamhi uttadosA vi saMbhavaMti, phaddayaMtaresu NisegANamaNabbhuvagamAdo okaDDakkaDDaNAhi hANi-baDDINamaNabbhuvagamAdo jahaNNaphaddayANi saMkalaNAgAreNa jahaNNahANassuvari pavesiya bidiyaTThANamuppAijadi tti paijAmAvAdo savvajIvarAsipaDibhAgegapakkhevammi aNaMtANaM phddyaannmuvlNbhaado| Na ca vaDhei mottUNa pucillANubhAgassa phaddayattaM, tattha tallakkhaNAbhAvAdo / tamhA savvajIvarAsI bhAgahAro hiravajo tti dahavyo / tado savvajIvarAsiM viraliya jahaNNaTThANasaNNidaegaparamANuavibhAgaM samakhaMDa kAdaNa diNNe rUvaM paDi pakkhevapamANaM pAvadi / tattha egapakkhevaM ghettUNa jahaNNaTThANaM paDirAsiya pakkhitte vidiyamaNaMtabhAgavaDDiANaM hodi / jamhi vA tamhi vA pakkheve aNaMtehi phaddaehi hodavvaM / ettha puNa eko vi phaddao honese saba jIvarAzi hI bhAgahAra hotA hai, aisA grahaNa karanA caahiye| isake atirikta isa pakSameM diye gaye pUrvokta doSa yahA~ sambhava nahIM hai, kyoMki, jinavacanameM doSoMkA rahanA azakya hai vaha isa prakArase-paramANu. sparddhaka aura vargaNA saMjJAvAle jaghanya sthAnako vibhakta karane meM jo doSa batalAye gaye haiM ve sambhava nahIM haiM, kyoMki, bhAvavidhAnameM abhAvoMse saMvyavahArakA abhAva hai| vahA~ dvisaMyogAdika bhaMgoMmeM batalAye gaye doSoMkI bhI sambhAvanA nahIM hai, kyoMki, abhAvameM jo doSa batalAye gaye haiM unake bhAvameM rahanekA virodha hai / isI kAraNa bhAvAnubhAgasaMyogase dravya rUpa sparddhakavargaNAoMmeM utpanna hue jaghanya sthAnameM ukta doSa sambhava nahIM hai| caturtha saMyogameM ka doSa bhI sambhava nahIM haiM, kyoMki spardhakAntaroMmeM niSekoMko svIkAra nahIM kiyA gayA hai, apakarSaNa va utkarSaNake dvArA hAni va vRddhi nahIM svIkAra kI gaI hai, jaghanya sparddhakoMko saMkalanake AkArase jaghanya sthAnake Upara praveza karAkara dvitIya sthAna utpanna karAyA jAtA hai aisI pratijJAkA abhAva saba jIvarAzike pratibhAga rUpa eka prakSepameM ananta sparddhaka pAye jAte hai| aura vRddhiko chor3akara pUrvake anubhAgake spaddhakarUpatA bhI nahIM banatI, kyoMki, usameM usake lakSaNakA abhAva hai| isaliye saba jIvarAzi bhAgahAra nirdoSa hai, aisA samajhanA caahiye| isa kAraNa saba jIvarAzikA viralanakara jaghanya sthAna saMjJAvAle eka paramANuavibhAgako samakhaNDa karake denepara pratyeka aMkake prati prakSepakA pramANa prApta hotA hai| unameM eka prakSepako grahaNa kara jaghanya sthAnako pratirAzi karake usameM milAnepara anantabhAgavRddhikA dvitIya sthAna hotA hai| zaMkA-jisa kisI bhI prakSepameM ananta sparddhaka hone cAhiye / parantu yahA~ eka bhI sparddhaka Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 7, 204.] vayaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe vidiyA cUliyA . [145 patthi, kadhamedassa pakkheva juJjade ? Na, ettha vi aNaMtANaM phahayANaM uvlNmaado| taM jahA-pakkhevasalAgAo viraliya pakkhevaM samakhaMDaM kAdaNa diNNe ekakassa svassa egegaphaddayapamANaM pAvadi / kadhamedassa phaddayavavaeso ? aMtaridaNa kameNa vaDidAvibhAgapaDicchedA sAMtarA phaddayaM / teNettha egaruvadharidassa phaddayasaNNA / taM rUvUNaM phaddayaMtaraM / ettha egaphaddayammi sagavaggaNAsalAgUNA savvajIvehi savvAgAsAdo vi savvapoggalAdo vi aNataguNamettA avibhAgapaDicchedA vaggaNaMtaraM / edehi avibhAgapaDicchedehi jahaNNaTThANAdo eguttarAdikameNa juttaparamANa tisu vi kAlesu savvajIvesu Natthi tti uttaM hodi / vaggaNaMtarAdo avibhAgapaDiccheduttarabhAvo paDhamaphaddayaAdivaggaNA hodi / tatto pahuDi NiraMtaraM avibhAgapaDiccheduttarakameNa vaggaNAo gaMtUNa paDhamaphaddayassa carimavaggaNA hodi / vaggaNasaNNidANamavibhAgapaDicchedANamAdhArabhUdA paramANU atthi tti vuttaM hodi / edaM pakkhevassa jahaNNaphaddayaM paDirAsiya vidiyaruvadharide pakkhitte vidiyaphaddayaM hodi / egarUvadharidAvibhAgapaDicchedANaM juttA phaddayasaNNA, aMtaridRNa kameNa tattha vaDDidaMsaNAdo, nahIM hai, phira isako prakSepa mAnanA kaise yogya hai ? samAdhAna nahIM, kyoMki, yahA~ bhI ananta sparddhaka pAye jAte haiM yathA-prakSepazalAkAoMkA viralana kara prakSepako samakhaNDa karake denepara eka eka aMkake prati eka eka spaddhakakA pramANa prApta hotA hai| zaMkA-isakI sparddhaka saMjJA kaipte hai ? samAdhAna-antara karake kramase vRddhiko prApta hue sAntara avibhAgapraticchedoMko sparddhaka kahA jAtA hai| isI kAraNa yahA~ eka aMkake prati prApta rAzikI sparddhaka saMjJA hai| usameMse eka aMka kama kara denepara sparddha koMkA antara hotA hai| yahA~ eka sparddha kameM apanI vargaNAzalAkAoMse kama saba jIvoM, samasta AkAza tathA saba pudgaloMse bhI anantaguNe mAtra avibhAga praticcheda vargaNAoMke antara hote haiN| abhiprAya yaha hai ki ina avibhAga praticchedoMse jaghanya sthAnase uttarottara eka eka adhika kramase yukta paramANu tInoM hI kAloMmeM saba jIvoM meM nahIM haiN| vargaNAntarase eka avibhAgapraticchedase adhika anubhAgakA nAma prathama sparddha kakI Adi vargaNA hai| usase lekara uttarottara eka eka avibhAga praticchedakI adhikatAke kramase vargaNAmeM jAkara prathama spaddha kakI antima vargaNA hotI hai| vargaNA saMjJAvAle avibhAgapraticchedoMke AdhArabhUta paramANu haiM, yaha usakA abhiprAya hai| prakSepake isa jaghanya spardhakako pratirAzi karake usameM dvitIya aMkake prati prApta rAziko milAnepara dvitIya spardhaka hotA hai| zaMkA-eka aMkake prati prApta avibhAgapraticchedoMkI sparddhaka saMjJA yogya hai, kyoMki bhantarako prApta hokara kramase unameM vRddhi dekhI jAtI hai| kintu jaghanya sthAnase sahita spaddhakakI cha. 12-16. Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 ] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4, 2, 7, 204. Na jahaNNahANasahidaphaddayassa phaddayasaNNA juJjade ? Na esa doso, sahacAreNa amedeNa vA jahaNNANassa phaddayasahidassa phddyttbbhuvgmaado| vidiyaphaddayassa vi aNaMtabhAgA vaggaNaMtaraM, sesaaNaMtimabhAgo bidiyphddyvggnnaao| kudo ? egapakkhevan taraphaddayANaM phaddayaMtarANi sarisANi tti jinnovdesaado| evaM savvattha parUvedavvaM / tadiyaphaddayaM ghettaNa vidiyaphaddayassuvari pakkhitte ovacAriyaphaddayaM hodi / evaM gaMtUNa carimaphaddae ovacAriyaducarimaphaddayassuvari pakkhitte paDhamamaNaMtabhAgava DDihANaM hodi / evamegapakkhevammi aNaMtANaM phaddayANaM atthittavarUvaNA kadA / kimaTuM phaddayaparUvaNA kIrade ? edesu hANasaNNidaavibhAgapaDicchedesu edesimavibhAgapaDicchedahANANamAdhArabhUdA paramANa asthi edesiM ca Natthi tti jANAvaNaTuM kiirde| tersi parUvaNA sutte kiNNa kadA ? Na, egolIaviNAbhAviTThANaparUvaNAe kadAe edamhAdo ceva tesimegolIhidaparamANUNamavibhAgapaDicchedANaM ca asthittsiddhiido| sarisadhaNiyaparamANuparUvaNA sutte kiNNa kadA ? Na esa doso, kadA ceva / kudo ? jeNedaM sucaM desAmAsiyaM teNa padesaparUvaNA vi edeNa sUcidA ceva / tado ettha padesaparUvaNA sparddhaka saMjJA yogya nahIM hai ? samAdhAna-yaha koI doSa nahIM hai, kyoMki, sparddhaka sahita jaghanya sthAnako sahacArase athavA abhedase sparddhaka rUpa svIkAra kiyA gayA hai| dvitIya spardhakakA bhI ananta bahubhAga vargaNAntara aura zeSa anantavA~ bhAga dvitIya spardhakakI vargaNAyeM hotI haiM, kyoMki, eka prakSepake bhItara spaddhakoMke sparddha kAntara sadRza hote haiM, aisA jina bhagavAnakA upadeza hai| isI prakAra saba jagaha prarUpaNA karanI caahiye| tRtIya paddhakako grahaNa karake dvitIya sparddhakake Upara milAnepara aupacArika spardhaka hotA hai| isa prakAra jAkara antima spardhakakA aupacArika dvicarama sparddha kake Upara prakSepa karanepara anantabhAgavRddhikA prathama sthAna hotA hai| isa prakAra eka prakSepameM ananta sparddha koMke astitvakI prarUpaNA kI gaI hai zaMkA-sparddhakaprarUpaNA kisaliye kI jA rahI hai ? samAdhAna-sthAna saMjJAvAle ina avibhAgapraticchedoMmeM ina avibhAgapraticchedasthAnoMke AdhArabhUta paramANu haiM aura inake nahIM hai, isa bAtakA jJAna karAneke liye ukta sparddhakaprarUpaNA kI jA rahI hai| zaMkA-unakI prarUpaNA sUtrameM kyoM nahIM kI gaI hai ? samAdhAna nahIM, kyoMki, eka zreNike avinAbhAvI sthAnoMkI prarUpaNA kara cukanepara isase hI una eka zreNimeM sthita paramANuoM aura avibhAgapraticchedoMkA astitva siddha ho jAtA hai| zaMkA-samAna dhanavAle paramANuoMkI prarUpaNA sUtra meM kyoM nahIM kI gaI hai ? samAdhAna-yaha koI doSa nahIM hai, kyoMki, vaha kara hI dI gaI hai| kyoMki yaha sUtra dezAmarzaka hai, ataeva pradeza prarUpaNA bhI isIke dvArA hI sUcita kI gaI hai| Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [147 4, 2, 7, 204.] veyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe vidiyA cUliyA jahA baMdhajahaNNahANamhi parUvidA tahA pruuvedvyaa| Navari saMtakammaparamANuM mottaNa NavakabaMdhaparamANUNamukkaDDidaparamANUhi saha NisegaviNNAsakamo pruuvedvvo| saMtassa puNa NisegaviNNAsakamo Natthi, okaDukkaDDaNAhi tassa baMdhasamae racidasarUveNa avhaannaabhaavaado| ekkamhi paramANumhi hidaaNubhAgassa hANasaNNA Na ghaDade, aNaMtaphaddaehi vaggaNAhi viNA aNubhAgaTThANAsaMbhavAdo 1 Na esa doso, jahaNNabaMdhahANassa jahaNNaphaddayassa jahaNNavaggaNamAdi kAdRNa savvavaggaNANaM savvaphaddayANaM savvahANANaM ca ettheva uvlNbhaado| jahA sadasaMkhA akkhittaegAdisaMkhA tahA edamaNaMtabhAgavaDihANaM pi sgkukkhinnikkhitaseshehimhaannN| tado Na puvvuttadosappasaMgo tti / kiM ca, micchattassa ukassANubhAgo cauhANIyo tti sucsiddho| tassa cauhANasaNNA Na ghaDade, savvadhAdittaNeNa eghaannaabhaavaado| sammAmicchattANubhAgassa vi duhANa Na juJjade, tassa dArusamANahANaM mottaNa annnnhaannaamaavaado| aha desaghAdijahaNNaphaddayassa jahaNNAvibhAgapaDicchedappahuDi savvAvimAgapaDicchedA ega-do-tiNNi-cattArihANasaNNidA savve micchattassa ukkassahANammi asthi ti jadi tassa caduhANace uccadi to ekamhi hANe heDimAsesaTThANaphaddayaka isa kAraNa jisa prakArase jaghanya bandhasthAnameM pradezaprarUpaNA kI gaI usI prakArase yahA~ bhI usako prarUpaNA karanI cAhiye / vizeSatA itanI hai ki satkarmaparamANuko chor3akara navakabandhaparamANuoM sambandhI niSekoMke vinyAsakramakI prarUpaNA utkarSaNa prApta paramANuoMke sAtha karanI caahiye| parantu sattvakA niSeka vinyAsakrama nahIM hai, kyoMki apakarSaNa va utkarSaNake sAtha usake pandhasamayameM racita svarUpase rahanekA abhAva hai| zaMkA-eka paramANumeM sthita anubhAgakI sthAna saMjJA ghaTita nahIM hotI, kyoMki, vargaNAoMke binA ananta sparddha koMse anubhAgasthAnakI sambhAvanA nahIM hai ? samAdhAna-yaha koI doSa nahIM hai, kyoMki, jaghanya bandhasthAna aura jaghanya spardhakakI jaghanya vargaNAse lekara saba vargaNAyeM, saba sparddhaka aura saba sthAna yahA~ hI pAye jAte haiN| jisa prakAra sau saMkhyA eka Adi saMkhyAoM meM garbhita hai, usI prakAra yaha anantabhAgavRddhisthAna bhI apanI kukSike bhItara samasta nIceke sthAnoMko rakhanevAlA hai, isaliye pUrvokta doSakA prasaMga nahIM AtA hai / dUsare, mithyAtva prakRtikA anubhAga catuHsthAnIya hai yaha sUtrasiddha hai| usakI catuHsthAna saMjJA ghaTita nahIM hotI, kyoMki sarvaghAtI prakRti honese usake eka sthAnakA abhAva hai| samyamithyAtva prakRtike anubhAgake bhI dvisthAnarUpatA yogya nahIM hai, kyoMki, usake eka dAra samAna sthAnako chor3akara anya sthAnoMkA abhAva hai| dezaghAtI jaghanya spaddha kake jaghanya avibhAgapraticchedase lekara eka, do, tIna va cAra sthAna saMjJAyukta saba avibhAgapraticcheda mithyAtvake utkRSTa sthAnameM vidyamAna haiM, ataeva yadi usake catuHsthAnarUpatA kahI jAtI hai to eka sthAnameM nIceke samasta sthAna sparddhaka aura vargaNAoMke astitvako kyoM nahIM kahate; kyoMki, usase yahA~ Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4,2,7,204 ggaNANamasthi kiNNa buccade, visesaabhaavaado| __'esA aNaMtabhAgavaDDI ukkaDDaNAdo Na hodi, baMdhAdo ceva hodi / taM jahA-jahaNNakasAyodayahANapakkhevuttaraaNubhAgabaMdhajjhavasANahANeNa jeNa vA teNa vA jogeNa vaDDidUNa baMdhe aNaMtabhAgavaDDihANaM uppjdi| saMpahi edassa NavagabaMdhassa phaddayaracaNaM kssaamo| taM jahA--jahaNNahANAdo aNumAgeNa ahiyaparamANU samayapabaddhammi avaNiya pudha 8vedUNa puNo jahaNNahANasesaparamANa sanve ghettaNa racaNAe kIramANAe jahaNNahANajahaNNavaggaNappahuDi jAva tasseva ukassavaggaNA itti tAva edesu sarisadhaNiyA hodUNa savve padaMti / puNo avaNidaparamANU aNaMtA asthi, tesu pakkhevajahaNNaphaddayamettaparamANU ghettaNa jahAsarUveNa jahaNNahANacarimaphaddayassa uvarime dese havide pakkhevapaDhamaphaddayaM samuppajadi / puNo tasseva vidiyaphaddayamettaparamANU ghettUNa pakkhevapaDhamaphaddayassuvari aMtaramullaMghiya Dhavide vidiyaphaddayamuppajadi / evaM puNo puNo ghettaNa phaddayaracaNA kAyavvA jAva pudha haviyaparamANU samattA tti / ettha egaparamAguDidaukassANubhAgo DhANaM NAma / ettha jahaNNahANe avaNide sesaM vaDDI hodi / edisse pamANaM sanyajIvarAsiNA jahaNNahANe bhAge hide laddhamattaM hodi / koI vizeSatA nahIM hai| yaha anantabhAgavRddhi utkarSaNase nahIM hotI hai, kevala bandhase hI hotI hai| yathAjaghanya kaSAyodayasthAna prakSepase adhika anubhAgabandhAdhyavasAnasthAnase va jisa kisI bhI yogase vRddhiMgata ho bandhameM anantabhAgavRddhisthAna utpanna hotA hai| __ aba isa navakabandhakI sparddhakaracanAko karate haiN| vaha isa prakAra hai-jaghanya sthAnase anubhAgameM adhika paramANuoMko samayaprabaddhameMse kama karake pRthak sthApita kara phira jaghanya sthAnake zeSa saba paramANuoMko grahaNa kara racanAke karanepara jaghanya sthAnakI jaghanya vargaNAse lekara usIkI utkRSTa vargaNA taka inameM samAna dhana yukta hokara saba girate haiN| phira kama kiye gaye jo ananta paramANu haiM unameMse prakSeparUpa jaghanya sparddhaka pramANa paramANuoMko grahaNa kara unheM yathAvidhi jaghanya sthAna sambandhI antima spaddha kake uparima dezake Upara sthApita karanepara prakSepa rUpa prathama sparddhaka utpanna hotA hai| phira usIke dvitIya spaddhaka pramANa paramANuoMko grahaNa kara prakSepa rUpa prathama sparddha kake Upara antarako lA~dhakara sthApita karanepara dvitIya sparddhaka utpanna hotA hai / isa prakAra bAra bAra grahaNa karake pRthak sthApita paramANuoMke samApta hone taka spaddhaka racanA karanI caahiye| yahA~ eka paramANumeM sthita utkRSTa anubhAgakA nAma sthAna hai| isameMse jaghanya sthAnako kama kara denepara zeSa vRddhi hotI hai| isakA pramANa saba jIvarAzikA jaghanya sthAnameM bhAga denepara jo labdha ho utanA mAtra hai| 1 tApratau 'jA esA' iti pAThaH / Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 7, 204.] veyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe vidiyA cUliyA [146 saMpahi paDhamamaNaMtabhAgavaDDihANaM savvajIvarAsiNA khaMDiya laddhe paDirAsidapaDhamaaNaMtabhAgavaDDihANe pakkhitte vidiyamaNaMtabhAgavaDDihANaM hodi / puvvillahANaMtarAdo evaM hANaMtaraM aNaMtabhAgabbhahiyaM / kettiyametteNa ? savvajIvarAsivaggeNa jahaNNahANe bhAge hide jaM laddhaM tettiyamezeNa / aNaMtaraheTTimahANapakkhevaphaddayaMtarAdo edassa pakkhevassa phaddayaMtaramagaMtabhAgabmahiyaM / kudo ? puvillavihanjamANarAsIdo saMpahi [ ya-] vihajamANarAsIe aNaMtabhAgabbhahiyattAdo aNaMtarahehimapakkhevaphaddayasalAgAhiMto saMpahiyapakkhevaphaddayasalAgANaM tullattAdo / pakkhevaphaddayasalAgANaM tullanaM kadhaM Navade ? savvesimaNaMtabhAgavaDDINaM pakkhevaphaddayasalAgAo aNNoNaM samANAo, asaMkhejabhAgavaDDihANapakkhevANaM pi phaddayasalAgAo aNNoNNehi tullAo, saMkhejabhAgavaDDihANapakkhevaphaddayasalAgAo vi paropparaM tulAo, evaM saMkhejaguNavaDDi-asaMkhejaguNavaDDi-aNaMtaguNavaDDiphaddayasalAgANaM pi tullattaM vattavyamidi jinnvynnaado| aNaMtabhAgavaDDIsu hehimapakkhevaphaddayaMtarAdo uvarimapakkhevaphadayaMtaramaNaMtabhAgabhahiyamidi vayaNAdo vA Navvade ? phaddayasalAgAsu visarisAsu saMtAsu kadhamaNaMtabhAgabbhahiyacaMNa ghaDade ? uccade-rUvAhiyasavvajIvarAsiNA aNaMtaraheDimaaNaMtamA aba prathama anantabhAgavRddhisthAnako saba jIvarAzise khaNDita kara jo labdha ho use prati. rAzibhUtAprathama anantabhAgavRddhisthAnameM milAnepara dvitIya anantabhAgavRddhisthAna hotA hai| pUrvake sthAnAntarase yaha sthAnAntara anantaveM bhAgase adhika hai| kitane mAtrase adhika hai ? saba jIvarAzike vargakA jaghanya sthAnameM bhAga denepara jo labdha ho utane mAtrase adhika hai| anantara adhastana sthAna sambandhI prakSepa rUpa sparddhakake antarase isa prakSepake sparddhakakA antara anantaveM bhAgase adhika hai, kyoMki, pUrvokta vibhajyamAna rAzise isa samayakI vibhajyamAna rAzi anantaveM bhAgase adhika hai, tathA anantara adhastana prakSepa sparddha kazalAkAoMse isa samayakI prakSepa sparddhakazalAkAyeM tulya haiN| zaMkA-prakSepa sparddha kazalAkAoMkI tulyatA kisa pramANase jAnI jAtI hai ? samAdhAna-saba anantabhAgavRddhiyoMkI prakSepasparddha kazalAkAyeM parasparameM samAna haiM, asaM. khyAtabhAgavRddhisthAnoM sambandhI prakSepoMkI bhI sparddha kazalAkAyeM parasparameM tulya haiM, saMkhyAtabhAgavRddhigthAnoM sambandhI prakSepoMkI spaddha kazalAkAyeM bhI paraspara tulya haiN| isI prakAra saMkhyAtaguNavRddhi, asaMkhyAtaguNavRddhi aura anantaguNavRddhi sambandhI sparddhakazalAkAoMkI bhI samAnatA batalAnI caahiye| isa jinavacanase unakI tulyatA jAnI jAtI hai| athavA, vaha "anantabhAgavRddhiyoMmeM adhastana prakSepa spaddhakoMke antarase uparima prakSepa sparddhakoMkA antara anantaveM bhAgase adhika hai| isa vacanase jAnI jAtI hai| zaMkA-sparddhakazalAkAoMke visadRza honepara anantaveM bhAgase adhikatA kaise ghaTita nahIM hotI hai ? samAdhAna-isakA uttara kahate haiN| anantara adhastana anantabhAgavRddhisthAnameM eka adhika Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDaM [ 4, 2, 7, 204. 50 ] vaDDANe bhAge hide hANaMtaraM hodi / puNo taM ceva' phaddayasalAgAhi khaMDidegakhaMDa phaddayaMtaraM hodi / puNo tahi ceva' TThANe savvajIvarAsiNA bhAge hide uvarimaTThANaMtaraM hodi / puNo tamhi dvANaMtare uvarimaphaddayasalAgAhi bhAge hide tatthataNaphaddayaMtaraM hodi / saMpahi puvvilaphaddayasa lAgAhiMto uvarimaTThANaphaddayasalAgAo jadi [vi] egarUveNa ahiyAo hoMti to vi puvvillabhAgahArAdo uvarimANaphaddayaMtarabhAgahAro anaMtabhAganmahiyo ti heDimaphaddayaMtarAdo uvaripakkhevaphaddayaMta ramaNaMtabhAgahINaM hoja / Na ca evamaNagbhuvagamAdo / tado savvapakvANaM phakSyasalAgAo sajAdipakkhevasalAgAhi sarisAo tti ghettavvaM / sesaM puvvaM va vaktavvaM || savvajIvarAsiNA vidiyaanaMtabhAgavaDDhiTThANe bhAge hide jaM laddhaM taM tammi ceva paDirAsiya pakkhite tadiyamaNaMtaMbhAgavaDidvANaM hodi / edaM dvANaMtaramaNaMtarAdIdaTThANaMtarAdo anaMtabhAgabhahiyaM / edamhi dvANaMtare phaddayasalAgAhi bhAgera hide phaddayaMtaraM hodi / edaM ca phahayaMtaraM puvvilaphaddayaMtarAdo anaMtabhAganbhahiyaM / kudo ? phaddayasalAgAhi tullatAdo / puNa savvajIvarAsiNA tadiyaanaMtabhAgavaDDhiTThANe bhAge hide jaM laddhaM taM tamhi ceva paDirAsiya pakkhitte ca utthamaNaMtabhAgavaDDhiDDANaM hodi / ettha vidvANaMtaraphaddayaMtarANaM parikkhA saba jIvarAzikA bhAga denepara sthAnAntara hotA hai / phira usI sthAnAntarako sparddha kazalAkAoM se khaNDita karanepara eka khaNDa pramANa sparddha kAntara hotA hai / phira usI sthAnameM saba jIvarAzikA bhAga denepara UparakA sthAnAntara hotA hai / phira usa sthAnAntara meM uparima sparddha kazalAkA oMkA bhAga denepara vahAMkA spaddha kAntara hotA hai / aba pUrvakI spaddha kazalAkAoMse uparima sthAnakI sparddha kazalAkAyeM yadyapi eka aMkase adhika hotI haiM to bhI pUrvake bhAgahArase uparima sthAna sambandhI sparddha kAntarakA bhAgahAra cUMki anantaveM bhAgase adhika hai / ataeva adhastana spaddha kAntara se uparima prakSepaspaddha kAntara anantaveM bhAgase hIna honA cAhiye / parantu aisA hai nahIM, kyoMki, vaisA svIkAra nahIM kiyA gayA hai / isa kAraNa saba prakSepoMkI sparddhakazalAkAyeM sajAti prakSepa sparddha kazalAkAoMke samAna haiM, aisA grahaNa karanA cAhiye / zeSa kathana pahileke hI samAna kahanA cAhiye / saba jIvarAzikA dvitIya anantabhAgavRddhisthAnameM bhAga dene para jo labdha ho use usameM hI pratirAzi karake milAnepara tRtIya anantabhAgavRddhisthAna hotA hai / yaha sthAnAntara anantara atIta sthAnAntarakI apekSA anantaveM bhAgase adhika hai / isa sthAnAntara meM sparddhaka zalAkAoM kA bhAga denepara sparddhakAntara hotA hai / yaha sparddhakAntara pUrvake sparddhakAntarakI apekSA anantaveM bhAgase adhika hai, kyoMki, vaha sparddhakazalAkAoMke samAna hai / phira saba jIvarAzikA tRtIya anantabhAgavRddhisthAna meM bhAga denepara jo labdha ho use usImeM pratirAzi karake milAnepara caturtha anantabhAgavRddhisthAna hotA hai| yahAMpara bhI sthAnAntara aura 1 - pratyoH 'taJcaiva' iti pAThaH / 2 pratiSu tamhi ceva phaddayasalAgahi khaMDidegakhaMDa phaddayaMtara hodi / puNa tahi ceva hANe iti pAThaH / 3 tApratau 'phaDDayasalAgAhi [ de ] bhAge' iti pAThaH / Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 7, 205.] veyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe vidiyA cUliyA [151 puvvaM va kAyayA / evaM NeyavvaM' jAva kaMdayamettaaNaMtabhAgavaDDi-hANANi samattANi ti / asaMkhejabhAgaparivaDDI kAe parivaDDIe ? // 205 // edaM pucchAsuttaM jahaNNaparittAsaMkhejamAdi kAdaNa jAva ukkassamasaMkhejAsaMkhejje tti edANi 'asaMkhejjasaMkhAhANANi avalaMbiya hidN| evaM pucchide uttarasutteNa parihAro uccade asaMkhejalogabhAgaparivaDDIe evadiyA parivaDhI // 206 // asaMkhejjaloga idi vutte jiNadiTThabhAvANamasaMkhejjANaM logANaM gahaNaM kAyavvaM, visiTThovaesAbhAvAdo / paDhamaaNaMtabhAgavADDikaMdayassa carimaaNaMtabhAgavaDDihANe asaMkhejjalogehi bhAge hide bhAgaladdhe tamhi ceva pakkhitte paDhamaasaMkhejjabhAgavaDDiANamuppajjadi / eso pakkhevo avibhAgapaDicchedUNo DhANaMtaraM hodi / edaM dvANaMtaraM heDimahANaMtarAdo aNaMtaguNaM / ko guNagAro ? asaMkhejjalogehi ovaTTiya svAhiyasavvajIvarAsI / asaMkhejjabhAgavaDipakkhevaM Thaviya etthataNaphaddayasalAgAhi ovaTTide asaMkhejjabhAgavavipakkhevassa phaddayaMtaraM hodi / edaM phaddayaMtaraM hehimapakkhevaphaiyaMtarAdo aNaMtaguNaM / aNaMtaguNataM kadhaM sparddhakAntarakI parIkSA pahileke hI samAna karanI caahiye| isa prakAra kANDaka mAtra anantabhAgavRddhisthAnoMke samApta hone taka le jAnA caahiye| asaMkhyAtabhAgavRddhi kisa vRddhike dvArA hotI hai ? // 204 // yaha pRckSAsUtra jaghanya parItAsaMkhyAtase lekara utkRSTa asaMkhyAtasaMkhyAta taka ina asaMkhyAta saMkhyAke sthAnoMkA avalambana karake sthita hai isa prakAra pUchanepara uttara sUtrase usakA parihAra kahate haiM ukta vRddhi asaMkhyAta loka bhAgavRddhi dvArA hotI hai| itanI mAtra vRddhi hotI hai / 205 // ___'asaMkhyAta loka' aisA kahanepara jina bhagavAnake dvArA jinakA svarUpa dekhA gayA hai aise asaMkhyAta lokoMkA grahaNa karanA cAhiye, kyoMki, isa sambandhameM viziSTa upadezakA abhAva hai| prathama anantabhAgavRddhikANDakake antima anantabhAgavRddhisthAnameM asaMkhyAta lokoMkA bhAga denepara jo labdha ho usako usImeM milAnepara asaMkhyAtabhAgavRddhikA prathama sthAna utpanna hotA hai| yaha prakSepa eka avibhAgapraticchedase rahita hokara sthAnAntara hotA hai| yaha sthAnAntara adhastana sthAnAntarase anantaguNA hai| guNakAra kyA hai ? guNakAra asaMkhyAta lokoMse apavartita eka adhika saba jIvarAzi hai| asaMkhyAtabhAgavRddhiprakSepako sthApita karake yahAMkI spardhakazalAkAoMse apavartita karanepara asaMkhyAtabhAgavRddhiprakSepakA spardhakAntara hotA hai| yaha spardhakAntara adhastana prakSepake spardhakAntarase anantaguNA hai| 1 apratau "evaM koNeyavaM' iti pAThaH / 2 a-ApratyoH 'asaMkhejjAsaMkhA' iti paatthH| 3 tApratau'-parivaDI[e, iti paatthH| 4 mapratipATo'yam / a-ApratyoH 'paDichedANo' tApratI 'paDicchedANaM' iti paatthH| Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 ] . chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4, 2, 7, 206. Navvade ? bhaaghaarmaahppaado| taM jahA-hehimaaNaMtabhAgavaDDiphaddayasalAgAhi svAhiyasavvajIvarAsiM guNedUNa carimaaNaMtabhAgavaDDihANe bhAge hide phaddayaMtaraM hodi / aNaMtabhAgavaDDipakkhevaphaddayasalAgAhiMto asaMkhejjabhAgavaDDipakkhevaphaddayasalAgAo visesaahiyaao| kettiyametteNa ? asaMkhejjadimAgameNa / tatto saMkhejjamAgavaDipakkhevaphaddayasalAgAo visesAhiyAyo / kettiyametteNa ? saMkhejjadimAgameNa / tatto saMkhejjaguNavaviphaddayasalAgAo sNkhejjgunnaao| ko guNagAro 1 saMkhejjA smyaa| tatto asaMkhejjaguNavaDDIe phaddayasalAgAo asaMkhejjaguNAo / ko guNagAro ? asaMkhejjasamayA / aNaMtaguNavaDiphaddayasalAgAo aNaMtaguNAo / puNo ettha asaMkhejjabhAgavaDipakkhevasalAgAhi asaMkhejjaloge guNiya carimaaNaMtabhAgavaDDiANe bhAge hide asaMkhejjabhAgavaDDipakkhevassa phaddayaMtaraM hodi / heDDimaphaddayaMtareNa uvarimaphaddayaMtare bhAge hide jaM bhAgaladdhaM so guNagAro / edamhAdo asaMkhejabhAgavaDiTThANAdo uvarimakaMdayamettaaNaMtabhAgavaDDihANANaM parUvaNA puvaM va kaayvaa| Navari asaMkhejabhAgavaDDiphaddayaMtarahANaMtarehiMto uvarimaaNaMtabhAgavaDipakkhevANaM dvANaMtaraphaddayaMtarANi aNaMtaguNavaDDihINANi / heTThimakaMdayamettamaNaMtabhAgavaDDihANANaM 'hANaMtaraphaddayaMtarehito zaMkA-vaha usase anantaguNA hai, yaha kisa pramANase jAnA jAtA hai ? samAdhAna-vaha bhAgahArake mAhAtmyase jAnA jAtA hai| yathA-adhastana anantabhAgavRddhispardhaka zalAkAoMse eka adhika saba jIvarAziko guNita karake antima anantabhAgavRddhisthAnameM bhAga denepara spardhakAntara hotA hai| anantabhAgavRddhiprakSepakI spardhakazalAkAoMse asaMkhyAtabhAgavRddhiprakSepakI spardhakazalAkAyeM vizeSa adhika haiN| kitane mAtra vizeSase ve adhika haiM? ve asaMkhyAtaveM bhAga mAtrase adhika haiN| unase saMkhyAtabhAgavRddhiprakSepakI spardhakazalAkAyeM vizeSa adhika haiN| kitane mAtrase ve adhika haiM ? ve saMkhyAtaveM bhAgamAtrase adhika haiN| unase saMkhyAtaguNavRddhiprakSepakI spardhakazalAkAyeM saMkhyAtaguNI haiN| guNakAra kyA hai ? guNakAra saMkhyAta samaya hai| unase asaMkhyAtaguNavRddhikI spardhakalAkAyeM asaMkhyAtaguNI haiN| guNakAra kyA hai ? guNakAra asaMkhyAta samaya hai| unase anantaguNavRddhikI spardhakAlAkAyeM anantaguNI haiN| punaH yahAM asaMkhyAtabhAgavRddhiprakSepakI zalAkAoMse asaMkhyAta lokoMko guNita karake antima anantabhAgavRddhisthAnameM bhAga denepara asaMkhyAtabhAgavRddhiprakSepakA spardhakAntara hotA hai| adhastana spardhakAntarakA uparima spardhakAntarameM bhAga denepara jo labdha ho vaha guNakAra hotA hai| isa asaMkhyAtabhAgavRddhisthAnase Uparake kANDaka pramANa anantabhAgavRddhisthAnoMkI prarU samAna karanI cAhiye / vizeSa itanA hai ki asaMkhyAtabhAgavRddhike spardhakAntaroM aura sthAnAntaroMse uparima anantabhAgavRddhiprakSepoMke sthAnAntara aura spardhakAntara anantaguNavRddhise hIna haiN| kANDaka pramANa adhastana anantabhAgavRddhisthAnoMke sthAnAntaroM aura spadhakAntaroMse Uparake kANDaka pramANa 1 apratau 'aNaMtara-' iti pAThaH / Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 7, 206.] veyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe vidiyA cUliyA [153 uvarimakaMdayamettaaNaMtabhAgavaDDihANANaM hANaMtaraphaddayANi asaMkhejjabhAgabbhahiyANi / ettha kAraNaM ciMtiya vattavvaM / vidiyakaMdayamettaaNaMtabhAgavaDihANANaM carimahANe asaMkhejjalo. gehi bhAge hide jaM laddhaM taM tamhi ceva paDirAsiya pakkhitte 'vidiyamasaMkhejjabhAgavavi. TThANaM hodi / edamhAdo pakkhevAdo egAvibhAgapaDicchede avaNide hANaMtaraM hodi / edaM hANaMtaraM hehimAsesaaNaMtabhAgavaDDihANaMtarehito aNaMtaguNaM / uvarimAsesaaNaMtabhAgavaDDiANaMtarehito vi aNaMtaguNameva / ettha kAraNaM jANiya parUvedavvaM / hehimaasaMkhejjabhAgavaDDihANaMtarAdo edaM ThANaMtaramasaMkhejabhAgabbhahiyaM / [ kettiyametteNa ? ] egaasaMkhejabhAgavaDDipakkhevassa asaMkhejadibhAgametteNa / evaM phaddayaMtarANaM parikkhA kAyavvA / evaM kaMdayamettaasaMkhejjabhAgavaDDINaM jANidUNa parUvaNA kAyavvA / Navari hehimaaNaMtabhAgavaDDiTThANaMtarehito asaMkhejabhAgavaDDivisayamhi hidaaNaMtabhAgavaDDiTANANaM hANaMtaraphaddayaMtarANi asaMkhejabhAgabhahiyANi / saMkhejabhAgavaDDivisayammi dvidANaM saMkhejabhAgabhahiyANi / saMkhejaguNavaDDivisayammi hidANaM saMkhejaguNabbhahiyANi / asaMkhejaguNavaDDivisayammi hidANaM asaMkhejaguNANi / aNaMtaguNavaDDivisayammi hidANamaNaMtaguNANi / evamasaMkhejabhAgavaDDi-saMkhejabhAgavaDDi-saMkhejaguNavaDDi-[ asaMkhejjaguNavaDDi-] aNaMtaguNavaDDihANANaM anantabhAgavRddhisthAnAMke sthAnAntara aura spardhakAntara asaMkhyAtaveM bhAgase adhika haiN| yahAM kAraNako vicArakara kahanA cAhiye / kANDaka pramANa dvitIya anantabhAgavRddhike sthAnoMmeMse antima sthAnameM asaMkhyAta lokoMkA bhAga denepara jo labdha ho use usImeM pratirAzi karake milAnepara asaMkhyAtabhAgavRddhikA dvitIya sthAna hotA hai| isa prakSepameMse eka avibhAgapraticchedake kama karanepara sthAnAntara hotA hai / yaha sthAnAntara adhamtana samasta anantabhAgavRddhi sthAnAntaroM se anantaguNA hai / vaha uparima samatta anantabhAgavRdvisthAnAMse bhI anantaguNA hI hai| yahAM kAraNa jAnakara batalAnA caahiye| adhastana asaMkhyAtabhAgavRddhisthAnAntarase yaha sthAnAntara asaMkhyAtaveM bhAgase adhika hai| / kitane mAtrase vaha adhika hai?] eka asaMkhyAtabhAgavRddhi prakSepake asaMkhyAtaveM bhAga mAtrase adhika hai| isa prakAra spardhakAntaroMkI parIkSA karanI cAhiye / isa prakAra kANDakapramANa asaMkhyAtabhAgavRddhiyoMkI jAnakara prarUpaNA karanA caahiye| vizeSa itanA hai ki aghastana anantabhAgavRddhi sthAnAntaroMse asaMkhyAtabhAgavRddhike viSayameM sthita anantabhAgavRddhisthAnoMke sthAnAntara aura spardvakAntara asaMkhyAtaveM bhAgase adhika hai / saMkhyAtabhAgavRddhike viSayameM sthita unake sthAnAntara aura spardhakAntara saMkhyAtaveM bhAgase adhika haiN| saMkhyAtaguNavRddhike viSaya meM sthita unake sthAnAntara aura sparddhakAntara saMkhyAtaguNe adhika haiN| asaMkhyAtaguNavRddhike viSayameM sthita unake sthAnAntara aura sparddhakAntara asaMkhyAtaguNe haiM / anantaguNavRddhi ke viSayameM sthita unake sthAnAntara aura spardhakAntara anantaguNe haiM / isa prakAra asaMkhyAtabhAgavRddhi, saMkhyAtabhAgavRddhi, saMkhyAtaguNavRddhi, [asaMkhyAtaguNavRddhi ] 1 tApratau 'laddhaM tamhi ceva pakkhitte paDirAsiya vidiya- iti pAThaH / 2 pratiSu 'vaDDiANANaM' iti paatthH| cha. 12-20. Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4, 2, 7, 20.7 hANaMtaraphaddayaMtarANaMca paMca-cadu-tiNNi-du-egavihavaDDIyo jahAkameNa vttvyaao| evamasaMkhenjalogamettachahANammi dvidaasaMkhejjabhAgavaDDINaM parUvaNA kAyavvA / saMkhejabhAgavaDDI kAe parivaDDIe // 207 / / edaM pucchAsuttaM doNNi Adi kAdUNa jAva ukkassasaMkhejjayaM ti tAva edANi saMkhejjaviyappaTTANANi avekkhade' / edassa NiNNayatthaM uttarasuttaM bhaNadi jahaNNayassa asaMkhejayassa rUvUNayassa saMkhejubhAgaparivaDDhI, evadiyA parivaDDI // 208 // 'jahaNNayassa asaMkhejayassa rUvUNayassa' idi bhaNida ukassaM saMkhejayaM ghettvvN| ujjueNa ukkassasaMkhenjeNa itti abhaNidUNa suttagauravaM kAdaNa kimaTuM uccade 'jahaNNayassa' asaMkhejayassa rUvaNayassa' itti? ukkassasaMkhejayassa pamANeNa saha saMkhejabhAgavaDDIe pamANaparUvaNaTuM / pariyammAdo ukkassasaMkhejjayassa pamANamavagadamidi Na paJcavaTThANaM kAhu~ juttaM, tassa suttattAbhAvAdo / edassa Nissesassa AiriyANuggahaNeNa padaviNiggayassa edamhAdo pudhattavirohAdo vA Na tado ukassasaMkhejayassa pamANasiddhI / edeNa ukkassasaMkhejeNa rUvAhiyakaMdaeNa guNidakaMdayamettANamaNaMtabhAgavaDDINaM carimaaNaMtabhANavaDDihANe bhAge hide jaM bhAgaaura anantaguNavRddhi sthAnoMke sthAnAntaroM aura spardhakAntaroMke yathAkramase, pAMca, cAra, tIna, do aura eka vRddhiyAM kahanI cAhiye / isa prakAra asaMkhyAta loka mAtra SaTasthAnameM sthita asaMkhyAta. bhAgavRddhiyoM kI prarUpaNA karanI caahiye| saMkhyAtabhAgavRddhi kisa vRddhi dvArA vRddhiko prApta hotI hai ? // 207 // yaha pRcchAsUtra do se lekara utkRSTa saMkhyAta taka ina saMkhyAta vikalpoMkI apekSA karatA hai isake nirNayake liye AgekA sUtra kahate haiM eka kama jaghanya asaMkhyAtako vRddhise saMkhyAtabhAgavRddhi hotI hai| itanI vRddhi hotI hai // 208 // 'eka kama jaghanya asaMkhyAta' ke kahanepara utkRSTa saMkhyAtako grahaNa karanA cAhiye / zaMkA-sIdhese utkRSTa saMkhyAta na kahakara satrako bar3A karake 'eka kama jaghanya asaMkhyAta' aisA kisaliye kahA jA rahA hai ? samAdhAna utkRSTa saMkhyAtake pramANake sAtha saMkhyAtabhAgavRddhike pramANakI prarUpaNA karaneke liye vaisA kahA gayA hai / yadi kahA jAya ki utkRSTa saMkhyAtakA pramANa parikarmase avagata hai, to aisA pratyavasthAna karanA yogya nahIM hai, kyoMki, usameM sUtrarUpatA nahIM hai| athavA, AcAyake anugrahase paripUrNa hokara pada rUpase nikale hue isa parikamake cUMki isase pRthak honekA virodha hai, ataeva bhI usase utkRSTa saMkhyAtakA pramANa siddha nahIM hotaa| isa utkRSTa saMkhyAtakA eka adhika kANDakase guNita kANDaka pramANa anantabhAgavRddhiyoMse 1 a-yA-tApratiSu 'uvekkhade' iti pAThaH / 2 tApratau 'vuccade 1 jahaNNayassa' iti paatthH| Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 7, 210.] veyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe vidiyA cUliyA [155 laddhaM taM tamhi ceva paDirAsiya pakkhitte paDhamasaMkhejabhAgavaDDiANamuppajadi / edamhAdo egAvibhAgapaDicchede avaNide dvANaMtaraM hodi / edaM hehimaaNaMtabhAgavaDDihANaMtarehito aNaMtaguNaM / asaMkheja bhAgavaDDihANaMtarehito asaMkhejaguNaM / uvarimaagaMtaguNavaDDIe hehimaaNaMtabhAgavaDDiANaMtarehiMto aNaMtaguNaM / asaMkhejaguNavaDDIe heDhimaasaMkhejabhAgavaDDihANata. rehito asaMkhejaguNaM / aNaMtaguNavaDDIe hehimasaMkheja bhAgavaDDiTThANaMtarehiMto saMkhejabhAgahINaM saMkhejaguNahINaM asaMkhejaguNahINaM vA / evaM phaddayaMtarANaM pi thovabahuttaM jANiya vattavvaM / asaMkhejalogamettachahANabhaMtare hidasaMkhejabhAgavaDDINamevaM ceva parUvaNA kAyavvA / saMkhenaguNaparivaDhI kAe parivaDDIe ? // 206 // sugamaM / jahaNNayassa asaMkhejayassa rUvUNayassa saMkhejaguNaparivaDDI, evadiyA parivaDI // 210 // ___ kaMdayamettasaMkhejjamAgavaDDIyo gaMtUNa puNo uvari saMkhejjabhAgavaDDivisayammi hidacarimaaNaMtabhAgavaDDihANe ukkassasaMkhejeNa guNide saMkhejjaguNavaDDI hodi / puNo hehimaTThANammi paDirAsidammi imAe vaDDIe pakvittAe paDhamaM saMkhejjaguNavaDDihANaM hodi / ukassasaMkhejjamettauvvaMkesu egAvibhAgapaDicchede avaNide hoNaMtaraM [hodi| edaM DhANaMtaraM]heDimauvvaMkaTThANaMantima anantabhAgavRddhisthAnameM bhAga denepara jo labdha ho use usameM hI pratirAzi karake milAnepara saMkhyAtabhAgavRddhikA prathama sthAna utpanna hotA hai| isameMse eka avibhAga ticchedake kama karanepara sthAnAntara hotA hai| yaha adhastana anantabhAgavRddhisthAnAntaroMse anantaguNA hai| asaMkhyAta. bhAgavRddhi sthAnAntaroMse asaMkhyAtara NA hai| uparima anantaguNavRddhike adhastana anantabhAgavRddhisthAnAntaroMse anantaguNA hai| asaMkhyAtaguNavRddhike adhastana asaMkhyAtabhAgavRddhi sthAnAntaroMse asaMkhyAtaguNA hai / anantaguNavRddhike adhastana saMkhyAtabhAgavRddhisthAnAntaroMse saMkhyAtaveM bhAgase hIna, saMkhyAtaguNAhIna athavA asaMkhyAtaguNA hIna hai| isa prakAra spaddhakAntaroMke bhI alpabahatvako jAnakara kahanA caahiye| asaMkhyAta loka mAtra SaTsthAnoMke bhItara sthita saMkhyAtabhAgavRddhiyoMkI isI prakAra hI prarUpaNA karanI caahiye| saMkhyAtaguNavRddhi kisa vRddhise vRddhiMgata hai ? // 20 // yaha sUtra sugama hai| vaha eka kama jaghanya asaMkhyAtakI vRddhise vRddhiMgata hai| itanI mAtra vRddhi hotI hai|| 210 // ___ kANDaka pramANa saMkhyAtabhAgavRddhiyA~ jAkara phira Age saMkhyAtabhAgavRddhike viSayameM sthita antima anantabhAgavRddhigthAnako utkRSTa saMkhyAtase guNita karanepara saMkhyAtaguNavRddhi hotI hai / phira pratigazibhUta adhastana sthAnameM isa vRddhiko milAnepara prathama saMkhyAtaguNavRddhisthAna hotA hai| utkRSTa saMkhyAta pramANa UvakoMmeMse eka avibhAgapraticchedake kama karanepara sthAnAntara hotA hai| yaha Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4, 2, 7, 211. tarehiMto annNtgunnN| cattAriaMkaTThANaMtarehiMto asaMkhejjaguNaM / paMcaMkaTThANaMtarehiMto asaMkhejjaguNaM / uvarimaahaMka-hehimauvvaMkahANaMtarehito aNaMtaguNaM / paDhamakahANamhi uvarimapaDhamasattaMkAdo heDimacattAriaMkahANaMtarehiMto asaMkhejjaguNaM / vidiyasaMkhejaguNavaDDIe heTTimasaMkhajjamAgavaDDihANaMtarehiMto saMkhejjaguNaM saMkhejjabhAgahINaM saMkhejjaguNahINaM asaMkhejjaguNahINaM vA / imaM ceva saMkhejjaguNavaDDhei ukkassasaMkhejjamettauvvakaM saMkhejjaguNavaDDiabhaMtaraphaddayasalAgAhi ovaTTiya rUve avaNide phaddayaMtaraM hodi / edaM hehimaaNaMtabhAgavaDDhipakkhevaphaddayaMtarehito aNaMtaguNaM / cattAriaMkaphaddayaMtarehito asNkhejjgunnN| paMcaMkapakkhevaphaddayaMtarehito asaMkhejjaguNaM / evamuvarimaphaddayaMtarehi vi saha jANidaNa saNNiyAso kAyayo / evamasaMkhajjalogamettachaTANabhaMtare hidasaMkhejjaguNavaDDINaM parUvaNA kAyavvA / ettha gaMthabahuttabhaeNa japaNa lihidaM tamedeNa uvadeseNa bhaNiya geNhiyavvaM / asaMkhejaguNaparivaDDI kAe parivaDDIe // 21 // sugamaM / asaMkhez2alogaguNaparivaDDI, evadiyA parivaDDI // 212 // kaMdayamettachaaMkesu gadesu samayAviroheNa vaDDidauvarimachaaMkavisayammi vidacarimauvvaMke asaMkhajjehi logehi guNide asaMkhajjaguNavaDDI uppajjadi / uvvaMkaM paDirAsiya sthAnAntara adhastana Urvaka sthAnAntaroMse anantaguNA, caturaMka sthAnAntaroMse asaMkhyAtaguNA, paMcAMka sthAnAntaroMse asaMkhyAtaguNA, uparima aSTAMka aura adhastana UrvakasthAnAntarIse anantaguNA, prathama SasthAnameM uparima saptAMkase va adhastana caturaMkasthAnAntaroMse asaMkhyAtaguNA tathA dvitIya saMkhyAtaguNavRddhise adhastana saMkhyAtabhAgavRddhisthAnAntaroMse saMkhyAtaguNA, saMkhyAtabhAgahIna, saMkhyAtaguNAhIna athavA asaMkhyAtaguNA hIna hai| isI saMkhyAtaguNavRddhiko utkRSTa saMkhyAta mAtra Uvakako saMkhyAtaguNavRddhike bhItara sparddhakazalAkAoMse apavartita kara eka aMkake kama karanepara spardhakAntara hotA hai| yaha adhastana anantabhAgavRddhi prakSepasparddhakAntaroMse anantaguNA, caturaMkarapaddhakAntaroMse asaMkhyAtaguNA aura paMcAMkaprakSepaspardhakAntaroMse asaMkhyAtaguNA hai| isI prakAra uparima spardhakAntaroMke bhI sAtha jAnakara tulanA karanI caahiye| isa prakAra asaMkhyAta loka mAtra SaTsthAnoMke bhItara sthita saMkhyAtaguNavRddhiyoMkI prarUpaNA karanI caahiye| yahA~ granthavistArake bhayase jo nahIM likhA gayA hai use isa upadezase kahakara grahaNa karanA caahiye| asaMkhyAtaguNavRddhi kisa vRddhike dvArA vRddhiMgata hai ? // 211 // yaha sUtra sugama hai| vaha asaMkhyAta lokoMse vRddhiMgata hai / itanI vRddhi hotI hai / / 212 // kANDaka pramANa chaha aMkoMke bItanepara yathAvidhi vRddhiko prApta uparima SaDaMkake viSayameM sthita antima Urvakako asaMkhyAta lokoMse guNita karanepara asaMkhyAtaguNavRddhi utpanna hotA hai / Urvakako Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 7, 214.] veyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe vidiyA cUliyA [157 tattha tammi pakkhitte asaMkhejjaguNavaDDihANaM hodi / asaMkhejjaguNavaDDhoe egAvibhAgapaDicchede avaNide hANaMtaraM hodi / edaM hehimaaNaMtabhAgava DDihANaMtarehito aNaMtaguNaM / asaMkhajjabhAgavaDDi-saMkhejjabhAgavaDDi-saMkhejjaguNavaDDiANaMtarehito asaMkhejjaguNaM / uvarimaguNavaDDihANAdo heTThimaaNaMtabhAgavaDDiANaMtarehiMto annNtgunnN| asaMkhejjabhAgavaDDi. hANaMtarehito asaMkhejjaguNaM / saMkhejjabhAgavaDDihANaMtarehito saMkhejjaguNaM saMkhejjabhAgahINaM saMkhejjaguNahINaM asaMkhejjaguNahINaM vaa| saMkhejjaguNavaDDi-asaMkhejjaguNavaDDihANaMtarehito asaMkhejjaguNahINaM / uvari jANiya NeyavvaM / imAe asaMkhejjaguNavaDDIe etthataNaphaddayasalAgAhi ovaTTidAe phaddayaM hodi / ettha egAvibhAgapaDicchede avaNide phaddayaMtaraM hodi / edaM pi heTThima-uvarimaphaddayaMtarehi saha saNNikAsidavvaM / aNaMtaguNaparivaDDI kAe parivaDDIe ? // 213 // . sugamaM / savvajIvehi aNaMtaguNaparivaDDI, evadiyA parivaDDI // 214 // heDimauvvaMke savvajIvarAsiNA guNide aNaMtaguNavaDDI hodi / taM cetra paDirAsiya aNaMtaguNavaddhiM pakkhitte aNaMtaguNavaDDiANaM hodi / edAe ceva vaDDIe aNaMtaguNavaDDiphaddayasalAgAhi ovaTTidAe phaddayaM hodi / ettha vi DhANaMtara-phaddayaMtarasaNNikAso kAyavyo / pratirAzi karake usameM use milAnepara asaMkhyAtaguNavRddhisthAna hotA hai| asaMkhyAtaguNavRddhimeMse eka avibhAgapraticchedake kama karanepara sthAnAntara hotA hai| yaha adhastana anantabhAgavRddhisthAnAntaroMse anantaguNA; asaMkhyAtabhAgavRddhi, saMkhyAtabhAgavRddhi aura saMkhyAtaguNavRddhisthAnAntaroMse asaMkhyAtaguNA, uparima guNavRddhisthAnase nIceke anantabhAgavRddhisthAnAntaroMse anantaguNA, asaM. khyAtabhAgavRddhi sthAnAntaroMse asaMkhyAtaguNA, saMkhyAtabhAgavRddhi sthAnAntaroMse saMkhyAtaguNA, saMkhyAtabhAgahIna, saMkhyAtaguNahIna athavA asaMkhyAtaguNahIna, tathA saMkhyAtaguNavRddhi va asaMkhyAtaguNavRddhisthAnAntaroMse asaMkhyAtaguNA hIna hai| Age jAnakara le jAnA cAhiye / isa asaMkhyAtaguNavRddhiko yahA~kI sparddhakazalAkAoMse apavartita karanepara sparddhaka hotA hai| isameMse eka avibhAgapraticchedake kama karanepara sparddhakAntara hotA hai| isakI bhI adhastana va uparima sparddhakAntaroMke sAtha tulanA karanI caahiye| anantaguNavRddhi kisa vRddhise vRddhiMgata hai ? // 213 // yaha sUtra sugama hai| anantaguNavRddhi saba jIvoMse vRddhiMgata hai| itanI mAtra vRddhi hotI hai // 214 // adhastana Uvakako saba jIvarAzise guNA karanepara anantaguNavRddhi hotI hai / usIko pratirAzi karake anantaguNavRddhiko milAnepara anantaguNavRddhisthAna hotA hai| isI vRddhiko anantaguNavRddhi sparddhakazalAkAoMse apavartita karanepara sparddhaka hotA hai| yahA~para bhI sthAnAntara aura sparddha Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ikkhaMDAgame vaiyaNAkhaMDa [ 4, 2, 7, 214. evamasaMkhejjalogametachaTTAdi anaMtaguNavaDDINaM parUvaNA kAyavvA / edeNa sutteNa anaMtavaNidhA parUvidA | 158 ] saMdhi deNeva sAmAsiyabhAveNa sUcidaM paraMparovaNidhaM bhaNissAmo / taM jahA-jahaNNahANe savvajIvarAsiNA bhAge hide jaM bhAgaladdhaM tammi jahaNNadvANaM paDirAsiya pakkhitte paDhamamaNaMtabhAgavaDDihANaM hodi / puNo vidiye anaMtabhAgavaDDihANe bhaNNamANe paDhama aNaMtabhAgavaDDiDDANammi vaDDhidapakkheve avaNide jahaNNaDDANaM hodi / puNo sabbajIvarAsiM viraliya jahaNahANe samakhaMDa kariya dipaNe ekekassa rUksa pakvapamANaM pAvadi / puNo avaNidapakkhevaM pi edisse viralaNAe samakhaMDa kADhUNa diNNe ekekassa ruvassa savvajIvarAsiNA sagalapakkhevaM khaMDedUNa egakhaMDapamANaM pAvadi / puNo dassa sagalapakkheva aNaMtimabhAgassa pisula itti saNNA hodi / puNo ettha egarUvaM he himasaga - lapakkhavamegapisulaM ca ghettUNa paDhamaaNaMtabhAgavaDDihANaM paDirAsiya pakkhitte vidiyamaNaMtabhAgavaDDiDDANamupajjadi / saMpahi jahaNaTThANaM pekkhidUNa vidiyamaNaMtabhAgavaDDhiDDANaM dohi pakkhavehi ega pisuleNa ca ahiyaM hoditi / edamadhiyapamANaM jahaNNahANAdo ANijjade / taM jahAsavvajIva siddhaM viraledUNa jahaNNaDDANANaM samakhaMDa kariya diSNe rUvaM paDi do-dopakkheva kAntaroMse tulanA karanI cAhiye / isa prakAra asaMkhyAta loka mAtra SaTsthAnoMmeM sthita anantaguNavRddhiyoMkI prarUpaNA karanI cAhiye / isa sUtra ke dvArA anantaropanidhAkI prarUpaNA kI gaI hai / aba isI sUtra ke dvArA dezAmarzaka rUpa se sUcita paraMparopanidhAko kahate haiM / isa prakAra haijaghanya sthAna meM saba jIvarAzikA bhAga denepara jo labdha ho usako jadhanya sthAnakI pratirAzi karake milAne para prathama anantabhAgavRddhisthAna hotA hai / punaH dvitIya anantabhAgavRddhisthAnakI prarUpaNA meM prathama anantabhAgavRddhisthAnameMse vRddhiprApta prakSepako kama karanepara jaghanya sthAna hotA hai / punaH saba jIvarAzikA viralana karake jaghanya sthAnako samakhaNDa karake denepara eka eka aMkake prati prakSepakA pramANa prApta hotA hai / aba kama kiye gaye prakSepako bhI isa viralanake samAna khaNDa karake dene para eka eka aMkake prati saba jIvarAzise sakala prakSepako khaNDita kara eka khaNDa pramANa prApta hotA hai / sakalaprakSepake anantaveM bhAga pramANa isakI pizula saMjJA hai / yahA~ eka aMka, adhastana sakala prakSepa aura eka pizulako bhI grahaNa karake prathama anantabhAgavRddhisthAnako pratirAzi kara milA denepara dvitIya anantabhAgavRddhisthAna utpanna hotA hai / aba jaghanya sthAnakI apekSA dvitIya anantabhAgavRddhisthAna do prakSepoM aura eka pizula se adhika hotA hai / jadhanya sthAnase ima adhikatA ke pramANa ko lAte haiM / yathA - saba jIvarAzike ardha bhAgakA viralana kara jaghanya sthAnako samakhaNDa karake denepara eka eka aMkase prati do do Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 7, 214] veyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe vidiyA cUliyA [159 pamANaM pAvadi / puNo edesimuvari egapisulAgamaNamicchAmo tti duguNasavvajIvagasiMhehA viraledNa uvarima viglaNAe egarUvadharidadopakkheve ghettUNa samakhaNDaM kAdUNa diNNe viralidarUvaM paDi egegapisulapamANaM pAvadi / puNo ettha egegapisulaM ghettUNa uvarimaviralaNAe egarUvadharidadopakkhavesu diNNe hehimaviralaNa mettaddhANaM gaMtUNa egarUvaparihANI dissadi / edassa pisulassa dohi pakkhevehi saha AgamaNe icchiJjamANe duguNaM rUvAhiyaM sayajIvarAsiM gaMtUNa jadi egarUvaparihANI labbhadi to savvajIvarAsiaddhammi kiM labhAmo tti pamANeNa phalaguNidicchAe ovaTTidAe egarUvassa cadubbhAgo kiMcUrNa Agacchadi / kettiyo'NUNo ? egarUvassa aNaMtimabhAgeNa / saMpadhi edammi kiMcUNegarUvacadubbhAge uvarimaviralaNAe savyajIvarAsidubhAgametIe avaNide sesaM kiMcUrNa savvajovarAsiaddhaM bhAgahAro hodi / puNo edeNa jahaNNahANe bhAge hide egapisulasahidadopakkhevA Agacchati / edesu jahaNNahANassuvari pakkhittesu vidiyamaNaMtabhAgavaDDihANaM hodi / saMpahi tadiyaaNaMtabhAgavaDDihANaM bhaNissAmo / taM jahA-vidiyaTThANammi egapisule dopakkhevesu avaNidesu jahaNNahANaM hodi / tammi savvajIvarAsiNA bhAge hide prakSepoMkA pramANa prApta hotA hai| aba inake Upara cUMki eka pizulakA lAnA abhISTa hai, ataeva dagaNI saba jIvarAzikA nIce viralana kara uparima viralana gazike eka aMkake prati prApta do prakSepoMko grahaNa kara samakhaNDa karake denepara viralita aMkake prati eka eka pizulakA pramANa prApta hotA hai| phira inameMse eka eka pizulako grahaNa kara uparima viglanake eka aMkake prati do prakSepoMmeM denepara adhastana viralana mAtra adhvAna jAkara eka aMkakI hAni dekhI jAtI hai| isa pizulake do prakSepoMke sAtha lAnekI icchA karanepara eka adhika duguNI saba jIvarAzi jAkara yadi eka aMkakI hAni pAyI jAvegI to saba jIvarAzike AdhemeM kyA prApta hogA, isa prakAra pramANase phAlaguNita icchAko apavartita karanepara eka aMkakA kucha kama caturtha bhAga AtA hai| zaMkA-vaha kitanA kama? samAdhAna-vaha eka aMkake anantaveM bhAgase kama hai| aba eka aMkake kucha kama isa caturtha bhAgako saba jIvarAzike ardha bhAga pramANa uparima viralanameMse kama kara denepara zeSa kucha kama saba jIvarAzikA ardha bhAga bhAgahAra hotA hai / isakA jaghanya sthAnameM bhAga denepara eka pizula sahita do prakSepa Ate haiN| inako jaghanya sthAnake Upara milAnepara dvitIya anantabhAgavRddhisthAna hotA hai| ___ aba tRtIya anantabhAgavRddhisthAnakI prarUpaNA karate haiN| vaha isa prakAra hai-dvitIya sthAnameM se eka pizula aura do prakSepoMko kama karanepara jaghanya sthAna hotA hai| usameM saba jIvarAzikA 1 tApratau 'kettieNUNo' iti pAThaH / Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4, 2, 7, 214. egapakkhevo AgacchAdi / imaM pudha haviya puNo teNeva savvajIvarAsiNA dopakkhevesu bhAge hidesu dopisulANi AgacchaMti / puNo edANi do vi pisulANi pugvillapakkhevapasse Thaviya puNo teNeva bhAgahAreNa egapisule bhAge hide egaM pisulApisulamAgacchadi / puNo egapakkhavaM dopisulANi egaM pisulApisulaM ca ghettaNa vidiyavaDihANaM paDirAsiya pakkhitte tadiyaM vaDDiANaM hodi / edaM tadiyavaDDiANaM jahaNNahANaM pekkhidUNa tIhi pakkhevehi tIhi pisulehi egeNa pisulApisuleNa ca ahiyaM hodi / ... puNo edesiM jahaNNaTThANAdo ANayaNavidhi bhnnissaamo| taM jahA-savvajIvarAsitibhAgaM viraliya jahaNNahANaM samakhaNDaM kariya diNNe viralidarUvaM paDi tipiNatiNNipakkhevapamANaM pAvadi / puNo edisse' viralaNAe hehA savvajIvarAsiM viraledaNa uvarimaviralaNAe egarUvadharidaM samakhaNDaM kAdRNa diNNe ekakassa rUvassa tiNNi-tiNNipisulapamANaM pAvadi / puNo edisse viralaNAe heDA tiguNaM savvajIvarAsiM viraledRNa majjhimaviralaNAe egarUvadharidaM ghettUNa samakhaNDaM kAdUNa diNNe ekekassa rUvassa egegapisulApisulapamANaM pAvadi / puNo tiguNaM satrajIvarAsiM rUvAhiyaM gaMtUNa jadi egarUvaparihANI labbhadi to savvarAsimettamajjhimaviralaNamhi ki labhAmo tti pamANeNa phalaguNidicchAe ovaTTidAe egarUvassa tibhAgo kiMcUNo Agacchadi / puNo imaM savvajI bhAga denepara eka prakSepa AtA hai / isako pRthak sthApita karake usI saba jIvarAzikA do prakSepoMmeM bhAga denepara do pizula Ate haiN| phira ina donoM hI pizuloMko pUrva prakSepake pAsameM sthApita kara phira se usI bhAgahArakA eka pizula meM bhAga denepara eka pizulApizula AtA hai / punaH eka prakSepa, do pizula aura eka pizulApizulako grahaNa kara dvitIya vRddhisthAnako pratirAzi karake milAnepara . tRtIya vRddhisthAna hotA hai| yaha tRtIya vRddhisthAna jaghanya sthAnakI apekSA tIna prakSepoM, tIna pizuloM aura eka pizulApizulase adhika hotA hai| aba inakI jaghanya sthAnase lAnekI vidhi kahate haiN| vaha isa prakAra hai-saba jIvarAzike tRtIya bhAgakA viralana kara jaghanya sthAnako samakhaNDa karake denepara viralita aMkakeprati tIna-tIna prakSepoMkA pramANa prApta hotA hai| phira isa viralanake nIce saba jIvarAzikA viralanakara uparima viralana rAzike eka aMkake prati prApta dravyakosamakhaNDa karake denepara eka eka aMkake prati tInatIna pizaloMkA pramANa prApta hotA hai| phira isa viralanake nIce tiguNI saba jIvarAzikA viralana kara madhyama viralanake eka aMkake prati prApta dravyako grahaNakara samakhaDa karake denepara eka-eka aMkake prati eka eka pizulApizulakA pramANa prApta hotA hai / aba eka adhika tiguNI saba jIvarAzi jAkara yadi eka aMkakI hAni pAyI jAtI hai to saba jIvarAzi pramANa madhyama viralanameM vaha kitanI pAyI jAvegI, isa prakAra pramANase phalaguNita icchAko apavartita karanepara eka aMkakA kucha kama 1 tApratau 'edesi' iti pAThaH / Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 7, 214. ] vayaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe vidiyA cUliyA [ 161 varAsimhi sohiya suddhasesaM rUvAhiyaM gaMtUNa jadi egarUvaparihANI labbhadi to uvarimaviralaNAra kiM labhAmo ti pamANeNa phalaguNidicchAe zravaTTidAe anaMtabhAgahoNo egaruvassa vibhAgo Agacchadi / edaM savvajIvarAsitibhAgammi sohiya suddhaseseNa jahaDANe bhAge hide tiSNi pakkhevANi niSNi pisulANi egaM pisulApisulaM ca Agacchadi / puNo edammi jahaNNadvANaM paDirAsiya pakkhitte tadiyaM vaDDhiDDANamuppaJjadi / edeNa paNa aMgulassa asaMkheja dimAgametta uvvaMkaDANANaM pudha pudha parUvaNA kAyavvA jAva paDhama asaMkheja bhAgavaDIe heTTima ucca kahANe tti / I puNo kaMdayametadvANaM gaMtUNa DidacarimaanaMtabhAgavaDDidvANassa bhAgahAra parUvaNA kIrade / taM jahA - tattha egakaMdayamettapakkhevA asthi, egAdieguttarakameNa pakkhevavuDDidaMsaNAdo | rUvUNakaMdayassa saMkalaNametapisulANi asthi, paDhamamaNaMtabhAgavaDDiTThANaM mottUNa uvari saMkalaNAgAreNa pilANaM vaDDhidaMsaNAdo / durUvUNakaMdayassa saMkalaNAsaMkalaNamettapilApisulANi asthi, tadiya anaMtabhAgavaDDhiDDANappahuDi uvari saMkalaNAsaMkalaNasarUveNa pisulApisulANaM vaDidaMsaNAdo / tirUvUNakaMdayassa tadiyavArasaMkalaNametacuNNiyAo asthi, uDDANapahuDa tadiyavArasaMkalaNAkameNa cuNiyANaM vaDDidaMsaNA do evaM kaMdayagaccho gAdieguttarakameNa hAyamANo gacchadi jAva egarUvAvaseso tti / pakkhevA egA eka tRtIya bhAga AtA hai / isako saba jIvarAziyoM meM se kama karake jo zeSa rahe usameM eka adhika jAkara yadi eka aMkakI hAni pAyI jAtI hai to uparima viralanameM vaha kitanI pAyI jAvegI, isa prakAra pramANase phalaguNita icchAko apavartita karanepara eka aMkakA anantaveM bhAgase hIna tRtIya bhAga AtA hai / isako saba jIvarAzike tRtIya bhAga meM se kama karake zeSakA jaghanyasthAnameM bhAga denepara tIna prakSepa, tIna pizula aura eka pizulApizula AtA hai / aba ise jaghanya sthAnako pratirAzikara usameM milA denepara tRtIya vRddhisthAna utpanna hotA hai / isa bIjapadase prathama asaMkhyAtabhAgavRddhike adhastana Urvaka sthAna taka aMgulake asaMkhyAtaveM bhAga mAtra UrvakasthAnoM kI pRthak pRthak prarUpaNA karanA cAhiye / aba kANDaka pramANa adhvAna jAkara sthita antima anantabhAgavRddhisthAnake bhAgahArakI prarUpaNA karate haiM / vaha isa prakAra hai-usameM eka kANDaka pramANa prakSepa haiM, kyoMki, ekako Adi lekara uttarottara eka eka adhika kramase prakSeprakI vRddhi dekhI jAtI hai / eka kama kANDakake saMkalana pramANa pizula haiM, kyoMki, prathama anantabhAgavRddhisthAnako chor3akara Age saMkalana ke AkAra se pizuloMkI vRddhi dekhI jAtI hai / do kama kANDakake do vAra saMkalana pramANa pizulApizula haiM, kyoMki, tRtIya anantabhAgavRddhisthAna se lekara Age do bAra saMkalana svarUpase pizulApizuloMkI vRddhi dekhI jAtI hai / tIna kama kANDakake tIna bAra saMkalana pramANa cUrNikAyeM haiM, kyoMki, caturtha sthAna se lekara tIna vAra saMkalanake kramase cUrNikAoMkI vRddhi dekhI jAtI hai| isa prakAra kANDakagaccha ekako Adi lekara eka eka adhika kramase hIna hotA huA eka rUpa zeSa rahane taka jAtA cha. 12-21 Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 ] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [ 4, 2, 7, 214 dikameNa, pisulANi saMkalaNasarUveNa, pisulApisulANi vidiyavAra saMkalaNa sarUveNa, cuNNiyAo tiNNivAra saMkalaNAsarUveNa, cuNNAcuNNiyAo cautthavArasaMkalaNasarUveNa, bhiNNAo paMcamavAra saMkalaNasarUveNa, bhiNNAbhiNNAo chaTThavArasaMkalaNasarUveNa gacchati / evaM chiNNa-chiNNA chiSNa tuTTa tuTTatuTTa dalida-dalidada lidAdINaM piNedavvaM / edesimANayaNasutaM - vRddhArbhAjitazca padavRddhaiH / gaccha saMpAtaphalaM 'samAhataH sannipAtaphalam // saMpahiedesiM savvesiM pi jahaNNadvANAdo ANayaNavihANaM vuccade / taM jahAMpaDhamakaMdapaNovaTTidasavvajIvarAsiM viraliya jahaNNaTThANaM samakhaMDa kADhUNa diNNe ekkekassa rUvassa kaMdayamettA sayalapakkhevA pAveMti / puNo edisse viralagAe heTThA rUvUNakaMdayaddhegovaTTidasavvajIvarAsiM viraledUNa uvarimaviralaNAe egarUvadharidaM samakhaMDaM kADhUNa diNNe ekkekassa vassa rUvUNakaMdayassa saMkalaNametta pisulANi pAveMti / puNo edisse vidiyaviralagAe heTThA rUvUNakaMdaya saMkalaNaguNida savva jIvarAsiM durUvUNakaMdayassa vidiyacAra saMkalaNAe oTTiya laddhaM vizledUNa vidiyaviralaNAe egarUvadharidaM samakhaMDa kariya diNNe ekekkassa rUvasta durUvUNakaMdayassa vidiyavArasaMkalaNAmetapilApisulANi pAvaMti / evaM kaMdayama hai | prakSepa eka Adi kramase, pizula saMkalana svarUpase, pizulApizula dvitIya vAra saMkalana svarUpase, ghUrNikAyeM tIna vAra saMkalana svarUpase, cUrNAcUrNikArye caturtha vAra saMkalana svarUpase, bhinna paMcama vAra saMkalana svarUpase tathA bhinnAbhinna chaThe vAra saMkalana svarUpase jAte haiM / isI prakAra chinna, chinnAchinna, truTita, truTitAtruTita, dalita aura dalitAdalita AdikoM ke bhI le jAnA cAhiye / inake lAnekA sUtra - eka eka adhika hokara pada pramANa vRddhiMgata gacchako pada pramANa vRddhiko prApta hue eka Adi aMkoM se bhAjita karanepara saMpAtaphala arthAt eka saMyogI bhaMgoMkA pramANa AtA hai / inako paraspara guNita karanese sannipAtaphala arthAt dvisaMyogI Adi bhaMga Ate haiM / / aba ina sabhI ke jaghanya sthAnase lAnekI vidhikA kathana karate haiM / vaha isa prakAra haiprathama kANDakase apavartita saba jIvarAzikA viralana karake jaghanya sthAnako samakhaNDa karake denepara eka eka aMkake prati kANDaka pramANa sakalaprakSepa prApta hote haiN| phira isa viralanake nIce eka kama kANDakake ardha bhAgase apavartita saba jIvarAzikA viralanakara uparima viralana ke eka aMkake prati prApta dravyako samakhaNDa karake denepara eka eka aMkake prati eka kama kANDaka saMkalana pramANa pizula prApta hote haiN| phira isa dvitIya viralanake noce eka kama kANDakake saMkalanase guNita saba jIvarAziko do kama kANDakake dvitIya vAra saMkalanase apavartita kara labdhakA viralana karake dvitIya viralanake eka aMka ke prati prApta dravyako samakhaNDa karake dene para eka aMkake prati do kama kANDakake dvitIya vAra saMkalana pramANa pizulApizula prApta hote haiN| isa prakAra kANDaka pramANa viralana rAziyoMko jAna karake 1 - zrApatyoH 'samAhitaH' iti pAThaH / 2 - zrA pra0 5 pR0 163, ka0 pA0 2, pR0 300 / Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 7, 214.] veyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe vidiyA cUliyA [ 163 ttAno viralaNAo jANidaNa virledvyaago| tattha cautthAdiviralaNAo appahANAzro tti choddidUNa tadiya-vidiya-paDhamANaM pakkhevaMsANamANayaNaM buccde| taM jahA-rUvAhiyatadiyaviralaNamettaddhANaM gaMtUNa jadi egarUvaparihANI lavbhadi to uvarimaviralaNAe kiM labhAmo tti pamANeNa phalaguNidicchAe ovaTTidAe egarUvassa kiMcUNa-be-tibhAgo bhAgacchadi / tammi majjhimaviralaNAe avaNiya rUvAhiyaM kAUNa tAe phalaguNidamicchamovaTTiya laddhaM kiMcUNaruvassaddhaM uvarimaviralaNAe avaNidAe jahaNNahANe bhAge hide laddhaM jahaNNahANaM paDirAsiya pakkhitte cattAriaMkassa hehimauvvaMkaTThANaM hodi| puNo taM ThANamasaMkhejjehi logehi ovaTTiya tammi ceva paDirAsIkade pakkhitte asaMkhejabhAgavaDDi. hANaM hodi| saMpahi jaharaNaTThANAdo asaMkhejjabhAgavaDDihANaM uppAijjade / taM jahA-cattAriaMkado heDimauvvaMkamhi kaMdayamettaaNaMtabhAgavaDDipakkhevesu rUvaNakaMdayassa saMkalaNamettapisulesu durUvaNakaMdayavidiyavArasaMkalaNamettapisulApisulesu sesacuNNiyabhAgesu ca avaNidesu jahaNNahANaM hodi / puNo asaMkhejjaloge viraliya jahaNNahANaM samakhaMDaM kariya diNNa ekekassa ruvassa asaMkhejjabhAgava DDipakkhevo hodi / puNo pucamavaNidakaMdayamettaaNaMtabhAgavaDDipakkhevAdi pi samakhaMDaM kAdUNa diNNe jahAsarUveNa pAvadi / puNo edassa egabhAgahAreNAgamaNakiriyaM kssaamo| taM jahA-asaMkhejjaloge viraliya jahaNNaTThANaM samakhaMDa viralana karanA caahie| unameM caturtha Adi viralana rAziyAM cUMki apradhAna haiM, ataeva unako chor3akara tRtIya, dvitIya aura prathama prakSepAMzoMke lAnekI vidhi kahate haiN| vaha isa prakAra hai-eka adhika tRtIya viralana mAtra adhyAna jAkara yadi eka aMkakI hAni pAyI jAtI hai to uparima viralanameM vaha kitanI pAyI jAvegI, isa prakAra pramANase phala guNita icchAko apavartita karanepara eka aMkake kucha kama do tRtIya bhAga Ate haiN| unako madhyama viralanameMse kamakara eka adhika karake usase phalaguNita icchAko apavartita karake prApta hue eka rUpake kucha kama ardha bhAgako uparima viralanameMse kama kara denepara jaghanya sthAnameM bhAga denepara jo labdha ho use jaghanya sthAnako pratirAzi karake milAnepara caturaMkake nIcekA Urvaka sthAna hotA hai| phira usa sthAnako asaMkhyAta lokoMsa apavartita kara pratirAzIkRta usI meM milAnepara asaMkhyAtabhAgavRddhisthAna hotA hai| __ aba jaghanya sthAnase asaMkhyAtabhAgavRddhisthAnako utpanna karAte haiN| yathA-caturaMkase nIceke UrvakameMse kANDaka pramANa anantabhAgavRddhiprakSepoM, eka kama kANDakake saMkalana pramANa pizaloM, do kama kANDakake dvitIyavAra saMkalana pramANa pizulApizuloM tathA zeSa cUrNikabhAgoMko kama karane para jaghanya sthAna hotA hai| phira asaMkhyAta lokoMkA viralana kara jaghanya sthAnako samakhaNDa karake denepara eka eka aMkake prati asaMkhyAtabhAgavRddhikA prakSepahotA hai| phira pahile kama kiyegaye kANDaka pramANa anantabhAgavRddhiprakSepa Adiko bhI samakhaNDa karake denepara yathA svarUpase prApta hotA hai| aba isake eka bhAgahAra rUpase lAnekI kriyA karate haiN| vaha isa prakAra hai-asaMkhyAta lokoM Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4, 2, 7, 214 kAdaNa diNNe jahaNNaTThANassa asaMkhajjadibhAgo ekakassa rUvassa pAvadi / puNo asaMkhejjehi logehi provaTTidasavyajIvarAsiM' hehA viraliya uvarimaegarUvadharidaM samakhaMDaM kAdaNa diNNe ekekassa ruvassa egegaaNaMtabhAgavaDDipakkhevo pAvadi / puNo egakaMdaeNovaTTiyaM viraliya uvarimegarUvadharidaM samakhaMDaM kAdaNa diNNe ekekassa kaMdayamettaaNaMtabhAgavaDDipakkhevA pAveMti / puNo sesANaM pi AgamaNahaM bhAgahAramhi aNaMtimabhAgo asaMkhejjadibhAgo ca avaNedavyo / 'edamuvarimarUvadharidesu dAdRNa samakaraNe kIramANe parihINarUvANaM pamANaM vuccade / taM jahA-rUvAhiyaviralaNamettaddhANaM gaMtUNa jadi egarUvaparihANI lanmadi to uvarimaviralaNamhi kiM labhAmo tti pamANeNa phalaguNidicchAe ovaTTidAe egarUvassa aNaMtimabhAgo Agacchadi / taM uvarimaviralaNAe avaNiya seseNa jahaNNaTThANe bhAge hide laddha paDirAsIkayajahaNNassuvari pakkhitte asaMkhajjabhAgavaDDihANaM hodi / saMpahi edassuvari aNaMtabhAgavaDDhINaM kaMdayamettANamuppAyaNavihANaM jANidUNa vattavvaM / __saMpahi vidiyaasaMkhejabhAgavaDviupAyaNavihANaM vuccde| taM jahA-tado hehimauvvaMkassuvari asaMkhejabhAgavaDDi-aNaMtabhAgavaDDipakkhevesu ca avaNidesu sesaM jahaNNaTThANaM hodi / tammi asaMkhejehi logehi bhAge hide asaMkhejabhAgavaDDipakkhevo Agacchadi / kA viralana kara jaghanya sthAnako samakhaNDa karake dene para eka eka aMka ke prati jaghanya sthAnakA asaMkhyAtavAM bhAga prApta hotA hai| phira asaMkhyAta lokoMse apavartita saba jIvarA 'zakA nIce viralana kara uparima eka aMkake prati prApta dravyako samakhaNDa karake denepara eka eka aMkake prati eka eka anantabhAgavRddhiprakSepa prApta hotA hai| phira eka kANDakase apavartita use viralita kara uparima eka aMkake prati prApta dravyako samakhaNDa karake denepara eka eka aMkake prati kANDaka pramANa anantabhAgavRddhiprakSepa prApta hote haiN| phira zeSa rahe unako bhI lAneke liye bhAgahArameMse anantaveM bhAga va asaMkhyAtaveM bhAgako bhI kama karanA caahiye| ise uparima viralana aMkoMke prati prApta dravyoMmeM dekara samakaraNa karanepara hIna aMkoMkA pramANa batalAte haiM / vaha isa prakAra hai-eka adhika viralana mAtra adhvAna jAkara yadi eka aMkakI hAni pAyI jAtI hai to uparima viralanameM vaha kitanI pAyI jAvegI, isa prakAra pramANase phalaguNita icchAko apavartita karanepara eka aMkakA anantavAM bhAga AtA hai| usako uparima viralanameMse kama kara zeSakA jaghanya sthAnameM bhAga denepara labdhako pratirAzIkRta jaghanya sthAnake Upara milAnepara asaMkhyAtabhAgavRddhisthAna hotA hai| aba isake Age kANDaka pramANa anantabhAgavRddhiyoMke utpanna karAnekI vidhi jAnakara kahanA caahiye| aba dvitIya asaMkhyAtabhAgavRddhike utpanna karAnekI vidhi kahate hai / vaha isa prakAra haiusase adhastana Uvakake Upara asaMkhyAtabhAgavRddhi aura anantabhAgavRddhi prakSepoMko kama karanepara zeSa jaghanya sthAna hotA hai| usameM asaMkhyAta lokAMkA bhAga denepara asaMkhyAtabhAgavRddhiprakSepa prApta 1 apratau 'jIvarAsiMhi' iti paatthH| 2 aprato 'eva' iti paatthH| 3 a-zrApratyoH 'paDirAsIya' iti paatthH| Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 7, 214.] veyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe vidiyA cUliyA [ 165 edaM pudha dRviya puNo avaNidapakkhevesu aNaMtabhAgavaDipakkhevA appahANA ti te choddiya asaMkhejabhAgavaDvipakkheve asaMkhejalogeNa khaMDide tattha egakhaMDamasaMkhejabhAgavaDvipisulaM hodi / edaM pisulaM puvvillapakkhevaM ca ghettUNa carimauvvaMkaM paDirAsiya pakkhitte vidiymsNkhejbhaagvddddihaannmuppjdi| puNo edaM. jahaNNahANAdo dohi asaMkheJjabhAgavaDDipakkhevehi egapisuleNa ca ahiyaM hodi / edaM duahiyadavvaM jahaNNahANassa kevaDiyo bhAgo hodi ti pucchide-asaMkhejjaloge viraliya jahaNNahANe samakhaMDaM kAdaNa diNNe ekekassa rUvassa ego asaMkhejjabhAgavaDDIhipakkhevo pAvadi / puNo dopakkheve icchAmo tti puvvillabhAgahArassa addheNa mAge hide rUvaM paDi do-dopakkhevapamANaM pAvadi / puNo edANamuvari egaasaMkhejjabhAgavaDDipisulAgamaNamicchAmo tti puvvillaviralaNAe' heTTA duguNaasaMkhejjaloge viraliya uvarimaegarUvadharidaM samakhaMDaM kAdaNa diNNe egegapisulapamANaM pAvadi / puNo edaM viralaNaM rUvAhiyaM gaMtUNa jadi egarUvaparihANI labbhadi to uvarimaviralaNamhi kiM labhAmo ti pamANeNa phalaguNidicchAe ovaTTidAe egarUvassa cadubbhAgaM kiMcUNamAgacchadi / puNo edammi uvarimaviralaNAe sohide suddhasesaM bhAgahAro hodi / edeNa jahaNNahANe bhAge hide dopa hotA hai / isako pRthak sthApita kara phira kama kiye gaye prakSepoMmeM cUMki ananta bhAgavRddhiprakSepa apradhAna haiM, ataeva unako chor3akara asaMkhyAtabhAgavRddhiprakSepako asaMkhyAta lokase khaNDita karane para usameMse eka khaNDa asaMkhyAtabhAgavRddhipizula hotA hai / isa pizula aura pUrvake prakSepako grahaNa kara antima UvaMkako pratirAzi karake milAnepara dvitIya asakhyAtabhAgavRddhisthAna utpanna hotA hai| yaha jaghanya sthAna kI apekSA do asaMkhyAtabhAgavRddhiprakSepoM aura eka pizulase adhika hotA hai| zaMkA - yaha adhika dravya jaghanya sthAnake kitaneveM bhAga pramANa hotA hai ? samAdhAna-aisA pUchanepara uttara dete haiM ki asaMkhyAta lokoMkA viralana kara jaghanya sthAnako samakhaNDa karake dene para eka eka aMkake prati eka asaMkhyAtavRddhi prakSepa prApta hotA hai| punaH cUMki do prakSepa abhISTa haiM ataH pUrvake bhAgahArake ardha bhAgakA bhAga denepara eka aMkake prati do do prakSepoMkA pramANa prApta hotA hai| punaH inake Upara eka asaMkhyAtabhAgavRddhi pizulakA lAnA abhISTa hai, ataH pUrva viralanake nIce duguNe asaMkhyAta lokoMkA viralana kara uparima eka aMkake prati prApta dravyako samakhaNDa karake denepara eka eka pizalakA pramANa prApta hotA hai| phira eka adhika isa viralana pramANa jAkara yadi eka aMkakI hAni pAyI jAtI hai to uparima viralanameM vaha kitanI pAyI jAvegI, isa prakAra pramANase phalaguNita icchAko apavartita karanepara eka aMkakA kucha kama caturtha bhAga AtA hai phira isako uparima viralanameMse kama karanepara jo zeSa rahe vaha bhAgahAra hotA hai / isakA jaghanya sthAnameM bhAga denepara do prakSepa aura eka pizula prApta hotA hai / isako 1 a-zrApratyoH 'viralaNA', tApatau 'viralagA [e]' iti pAThaH / Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4, 2, 7, 214. kkhevA egapisulaM ca labhadi / puNo edammi jahaNNahANe paDirAsiya pakkhitte vidiyamasaMkhejjabhAgavaDDihANAppajjadi / puNo edassuvari savyajIvarAsI bhAgahAro hodUNa tAva gacchadi jAva kaMdayamettaaNaMtabhAgavaDDihANANaM carima uvvaMkahANe tti / puNo edassuvarimatadiyaasaMkhejjabhAgavaDDihANamhi' bhaNNamANe carimauvvaMkassurimaasaMkhejjabhAgavaDDipakkheve avaNiya pudha haviya jahaNNahANaM hodi, apphaanniikyannNtbhaagvddddipkkhevttaado| puNo asaMkhejjalogehi jahaNNahANe bhAge hide ego pakkhevo Agacchadi / imaM pudha haviya puNo puvvilla asaMkhajjalogehi ceva dosu pakkhavesu avahiridesu 'asaMkhajjabhAgavaDDipisulANi Agacchati / ede pudha haviya puNo teNeva bhAgahAreNa asaMkhejjabhAgavaDDipisule khaMDide egaM pisulApisulamAgacchadi / puNo egamasaMkhejjabhAgavaDDipakkhavaM tisse vaDDIe dopisulANi egaM pisulApisulaM ca ghettaNa carimauvvaMka paDirAsiya pakkhitte tadiyaasaMkhejjabhAgavaDDihANaM hodi / tadiyaasaMkhejjabhAgavaDDiTThANaM NAma jahaNNaTThANAdo tIhi asaMkhejjabhAgavaDDipakkhavehi tIhi asaMkhejjabhAgavaDDipisulehi egeNa pisulApisuleNa ca adhiyaM hodi / "puNo edamahiyadavvaM jahaNNahANAdo uppaaijjde| taM jahA-asaMkhejAlogANaM tibhAgaM" viraleduNa jahaNNahANaM samakhaMDaM kAdUNa jaghanya sthAnameM pratirAzi karake milAnepara dvitIya asaMkhyAtabhAgavRddhisthAna utpanna hotA hai / phira isake Age kANDaka pramANa anantabhAgavRddhisthAnoMke antima UrvakasthAna taka saba jIvarAzi bhAgahAra hokara jAtI hai| punaH isake Uparake tRtoya asaMkhyAtabhAgavRddhisthAnakA kathana karanepara antima Urvakake Uparake asaMkhyAtabhAgavRddhiprakSepako kama karake pRthaka sthApita karanepara jaghanya sthAna hotA hai, kyoMki, yahA~ anantabhAgavRddhiprakSepako pradhAna nahIM kiyA gayA hai| phira asaMkhyAta lokoMkA jaghanya sthAnameM bhAga denepara eka prakSepa AtA hai| isako pRthak sthApita karake phira pUrvake asaM. khyAta lokoMse hI do prakSepoMke apahRta karanepara asaMkhyAtabhAgavRddhipizula Ate haiN| inako sA bhAgahArase asaMkhyAtabhAgavRddhi pizulako khaNDita karanepara eka pizalA pizula AtA hai / aba eka asaMkhyAtabhAgavRddhiprakSepa, usI vRddhike do pizuloM aura eka pizulA. pizulako grahaNa kara antima Urvakako pratirAzi karake milAnepara tRtIya asaMkhyAtabhAgavRddhi sthAna hotA hai| tRtIya asaMkhyAtabhAgavRddhisthAna jaghanya sthAnakI apekSA tIna asaMkhyAtabhAgavRddhiprakSepoM, tIna asaMkhyAtabhAgavRddhipizuloM aura eka pizulApizulase adhika hai| aba jaghanya sthAnase isa adhika dravyako utpanna karAte haiM / yathA-asaMkhyAta lokoMke tRtIya bhAgakA viralana karake 1A-tApratiSu 'vaDihANehi' iti pAThaH / 2 a-aprAtyoH 'do' iti padaM nopalabhyate. tApratau tUpalabhyate / 3 a-zrA-tApratiSu 'tehi' iti paatthH| 4 aA-aA-tApratiSu 'edamAdiyadavvaM' iti paatthH| 5 tApratipANe'yam / aA-aApratyoH '-logANaMtibhAgaM' iti paatthH| Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 7, 214.] veyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe vidiyA cUliyA [167 dipaNe ekakassa rUvassa tiNNi-tiNNipakkhevapamANaM paavdi| puNo edisse viralaNAe heTThA asaMkhejjaloge viraliya 'egarUvadharidatiNNipakkheve ghettaNa samakhaMDaM kariya diNNe ekkakkassa ruvassa tiNNi tiNi pisunANi pAvaMti / puNo edisse vidiyaviralaNAe heTThA tiguNamasaMkhecaloge viraliya uvarimaegegarUvadharida tiNNi-tiNNipisulANi ghettUNa samakhaMDaM kariya diNNe ekekassa rUvassa egegapisulApisulapamANaM pAvadi / puNo esa viralaNaM rUvAhiyaM gaMtaNa jadi egarUvaparihANI labbhadi to majjhimaviralaNammi kiM labhAmo ti emANeNa phalaguNidicchAe ovaTTidAe kiMcaNo egarUvassa tibhAgo bhAgacchadi / puNo edaM majjhimaviralaNAe sohiya suddhasesaM rUvAhiyamettaddhANaM gaMtUNa jadi egarUvaparihANI labbhadi to uvarimaviralaNAe kiM labhAmo tti pamANeNa phalaguNidicchAe ovaTTidAe egarUvassa tibhAgo kiMcUNo aagcchdi| puNo edamuvarimaviralaNamhi sohiya jahaNNahANe bhAge hide tiNNipakkhevA tiNNipisulANi egaM pisulApisulaM ca Agacchadi / puNo edammi jahaNNaTTANassuvari pakkhitte tadiyamasaMkhejabhAgavaDDihANaM hodi / edeNa vIjapadeNa uvari vi NeyavvaM jAva aMgulassa asaMkhejadibhAgametANamasaMkhejabhAgavaDDihANANaM carimaasaMkhejjabhAgavaDviTThANe tti / puNo carimaasaMkhejjabhAgavaDDihANassa bhAgahAro uccde| taM jahA-aMgulassa jaghanya sthAnako samakhaNDa karake dene para eka eka aMkake prati tIna tIna prakSepoMkA pramANa prApta hotA hai| phira isa viralanake nIce asaMkhyAta lokoMkA viralana kara eka aMkake prati prApta tIna prakSepoMko grahaNakara samakhaNDa karake denepara eka eka aMkake prati tIna tIna pizula prApta hote haiN| phira isa dvitIya viralanake nIce tiguNe asaMkhyAta lokoMkA viralana karake uparima eka aMkake prati prApta tIna tIna pizuloMko grahaNa kara samakhaNDa karake denepara eka eka aMkake prati eka eka pizulApizulakA pramANa prApta hotA hai| punaH eka adhika isa viralana pramANa jAkara yadi eka aMkakI hAni pAyI jAtI hai to madhyama viralanameM vaha kitanI pAyI jAvegI, isa prakAra pramANase phalagaNita icchAko apavartita karanepara eka aMkakA kucha kama eka tRtIya bhAga AtA hai| phira isako madhyama viralanameMse kama karake jo zeSa rahe usase eka adhika mAtra adhvAna jAkara yadi eka akakI hAni pAyI jAtI hai to uparima viralana meM vaha kitanI pAyI jAvegI: isa prakAra pramANase phalaguNita icchAko apavartita karanepara eka akakA kucha kama eka tRtIya bhAga AtA hai| phira isako uparima viralanameMse kama karake jaghanya sthAnameM bhAga denepara tIna prakSepa, tIna pizula aura eka pizulApizula zrAtA hai / punaH isako jaghanya sthAnake Upara milA denepara tRtIya asaMkhyAtabhAgavRddhisthAna hotA hai / isa bIja padase aMgulake asaMkhyAtaveM bhAga pramANa asaMkhyAtabhAgavRddhisthAnoM meM antima asaMkhyAtabhAga vRddhiAthAna taka le jAnA caahiye| aba antima asaMkhyAtabhAgavRddhisthAnake bhAgahArako kahate haiM / vaha isa prakAra hai- aMgulake 1 a-zrApratyoH -dharide' iti pAThaH / 2 a-zrA-pratyoH '-dharidaM' iti pAThaH / Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4, 2, 7, 214. asaMkhejjadimAgeNa asaMkhejalogamobaTTiya kiMcaNaM kAdaNa jahaNNahANe bhAge hide jaM bhAgaladdhaM tamhi kaMdayamettaasaMkhejjabhAgavaDDipakkhevA rUvUNakaMdayassa saMkalaNamettANi asaMkhejjabhAgavaDDipisulANi durUvaNakaMdayassa saMkalaNAsaMkalaNamettaasaMkhejjabhAgavaDDipisulApisulANi sesacuNNANi ca aagcchti| evaM suddhaM ghettUNa' jahaNNahANesu uvari pakkhitte carimaasaMkhejjabhAgavaDDihANaM uppjdi| puNo edassuvari savvajIvarAsI bhAgahAro hodaNa kaMdayamettaaNaMtabhAgavaDDiANANi gacchaMti' jAva carimaaNaMtabhAgavaDDiANe tti / puNo edassuvari paDhamasaMkhaJjabhAgavaDihANaM hodi| tammi uppAijamANe carimaaNaMtabhAgavaDDiTThANassuvari vaDDidadavve avaNide jahaNNahANaM hodi / puNo ukkassasaMkhejaM viraleduNa jahaNNahANaM samakhaMDaM kAdaNa diNNe saMkhejabhAgavaDipakkhevo Agacchadi / avaNidapakkhevesu saMkhejarUvehi ovaTTidesu laddhadavyamappahANaM, saMkhejabhAgavaDipakkhevassa asNkhejjbhaagttaado| puNo tammi ANijamANe heTThA asaMkhejjaloge viraliya saMkhejjabhAgavaDDipakkhevaM samakhaMDaM kAdaNa diNNe ekekassa ruvassa asaMkhejabhAgavaDipakkhevassa saMkhejadibhAgo pAvadi / puNo sagalapakkhevamicchAmo tti asaMkhejjaloge ukkassasaMkhejjeNoTTiya viraledUNa saMkhejjabhAgavaDvipakkhevaM samakhaMDaM kAdRNa diNNe viralaNarUvaM paDi asaMkhyAtaveM bhAgase asaMkhyAta lokoMko apavartita kara kucha kama karake jaghanya sthAnameM bhAga dene para jo labdha ho usameM kANDaka pramANa asaMkhyAtabhAgavRddhiprakSepa, eka kama kANDa kake saMkalana pramANa asaMkhyAtabhAgavRddhipizula do kama kANDakake saMkalanAsaMkalana pramANa asaMkhyAtabhAgavRddhipizulA pizula aura zeSa cUrNa Ate haiN| isa sabako grahaNa karake jaghanya sthAnake Upara milAnepara antima asaMkhyAtabhAgavRddhisthAna utpanna hotA hai / punaH isake Age saba jIvarAzi bhAgahAra hokara antima anantabhAgavRddhisthAna taka kANDaka pramANa anantabhAgavRddhisthAna jAte haiN| phara isake Age prathama saMkhyAtabhAgavRddhisthAna hotA hai| isako utpanna karAne meM antima anantabhAgavRddhisthAnake Upara vRddhiprApta dravyako kama karanepara jaghanya sthAna hotA hai| aba utkRSTa saMkhyAtakA viralana karake jaghanya sthAnako samakhaNDa karake denepara saMkhyAtabhAgavRddhi prakSepa AtA hai| kama kiye hue prakSepoMko saMkhyAta aMkoMse apavartita karanepara jo dravya labdha ho vaha apradhAna hai, kyoMki, vaha saMkhyAtabhAgavRddhi prakSepake asaMkhyAtaveM bhAga pramANa hai| isako lAte samaya nIce asaMkhyAta lokoMkA viralana kara saMkhyAtabhAgavRddhiprakSepako samakhaNDa karake denepara eka eka aMkake prati asaMkhyAtabhAgavRddhiprakSepakA saMkhyAtavAM bhAga prApta hotA hai| aba cUMki sakala prakSepakA lAnA abhISTa hai, ataH asaMkhyAta lokoMko utkRSTa saMkhyAtase apavartita kara labdhakA viralana karake saMkhyAtabhAgavRddhiprakSepako samakhaeDa karake denepara viralana aMkake prati asaMkhyAtabhA 1 apratau 'edaM ghettaNa' iti paatthH| 2 tApratau 'yAgacchaMti' iti pAThaH / 3 pratiSu 'zraddha'-iti paatthH| 4 pratiSu-'vassa aNaMta asaMkhe-iti paatthH| Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [166 4,2, 7, 214.] veyaNamahAhiyAre ceyaNabhAvavihANe vidiyA cUliyA asaMkhejjabhAgavaDisagalapakkhevo pAvadi / puNo kaMdayamettaasaMkhejjabhAgavaDDipakkheve icchAmo tti egadaeNa idANIMtaNaviralidarAsimovaTTiya viraledRNa saMkhejjabhAgavaDDipakkhevaM samakhaMDaM kAdaNa diNNe kaMdayamettA asaMkhejjabhAgavaDDipakkhevA 'viralaNarUvaM paDi pArvati / puNo kaMdayasahidakaMdayavaggamettaaNaMtabhAgavaDDipakkheve icchAmo tti kaMdayaguNidasavvajIvarAsiM viraliya kaMdayamettaasaMkhejabhAgavaDDipakkhevesu samakhaMDaM kAdaNa diNNesu ekkekassa rUvassa aNaMtabhAgavaDipakkhevassa asaMkheja dimAgo pAvadi / puNo sagalamaNaMtabhAgavaDvipakkhevamicchAmo tti asaMkhejalogehi kaMdayaguNidasadhajIvarAsimovaTTiya viraledUNa majjhimaviralaNAe egarUvadharidaM samakhaMDaM kAdaNa diNNe rUvaM paDi sagalapakkhevapamANaM pAvadi / puNo kaMdayasahidakaMdayavaggeNa ovaTTiya viraledUNa majjhimaviralaNAe egarUvadharidaM samakhaMDaM kAdUNa diNNe samakaMdaya-kaMdayavagga mettaaNaMtabhAgavaDDhipakkhevA hoti / puNo samakaraNaM kAdaNa avaNayaNarUvANaM pamANaM vuccade-heTimaviralaNaM rUvAhiyaM gaMtUNa jadi egarUvaparihANI labbhadi to majjhimaviralaNamhi kevaDiyarUvaparihANiM labhAmo tti pamANeNa phalaguNidicchAe aovaTTidAe egarUvassa aNaMtimabhAgo Agacchadi / edaM majjhimaviralaNAe sohiya suddhasesaM rUvAhiyaM gaMtUNa jadi egarUvaparihANI labbhadi to uvarimavirala gavRddhikA sakala prakSepa prApta hotA hai| punaH kANDaka pramANa asaMkhyAtabhAgavRddhipakSepoMkI cUMki tucchA hai. ataeva eka kANDakase isa samayakI viralita rAziko apavartita karake viralita kara saMkhyAtabhAgavRddhiprakSepako samakhaeDa karake denepara kANDaka pramANa asaMkhyAtabhAgavRddhiprakSepa viralana aMkake prati prApta hote haiN| punaH kANDaka sahita kANDakake varga pramANa anantabhAgavRddhiprakSepoMke lAnekI icchA hai, ataeva kANDakase guNita saba jIvarAzikA viralana kara kANDaka pramANa asaMkhyAtabhAgavRddhiprakSepoMko samakhaNDa karake denepara eka eka aMkake prati anantabhAgavRddhiprakSepakA asaMkhyAtavAM bhAga prApta hotA hai| aba cUMki anantabhAgavRddhikA sakala prakSepa abhISTa hai, ataeva asaMkhyAta lokoM dvArA kANDakapte guNita saba jIvarAzikA apavartana kara viralita karake madhyama viralanake eka aMkake prati prApta dravyako samakhaNDa karake denepara eka aGkake prati sakala prakSepakA pramANa prApta hotA hai| phira use kANDaka sahita kANDakake vargase apavartita karake viralita kara madhyama viralanake eka aGkake prati prApta dravyako samakhaNDa karake denepara kANDakake sAtha kANDakavarga pramANa anantabhAgavRddhiprakSepa hote haiN| phira samIkaraNa karake hIna aGkoMkA pramANa batalAte haiM-eka adhika adhastana viralana jAkara yadi eka aGkakI hAni pAyI jAtI hai to madhyama viralanameM kitane avoMkI hAni pAyI jAvegI, isa prakAra pramANase phalaguNita icchAko apavartita karanepara eka aGkakA anantavAM bhAga AtA hai| isako madhyama viralanameMse kama karake jo zeSa rahe usase eka adhika jAkara yadi eka aGkakI hAni pAyI jAtI hai to uparima viralanameM vaha kitanI pAyI jAvegI. 1 pratiSu 'viralaNarUvaM ti' iti paatthH| 2 mapratipATho'yam / a-zrApratyoH 'samakaMdayavagga', tApatau mapratisamaH pAThaH / cha. 12-22. Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4,2,7,214. NAe ki labhAmo tti pamANeNa phalaguNidicchAe ovaTTidAe egarUvassa asaMkhejjadibhAgo labbhadi / edamukkassasaMkhejamhi sohiya'seseNa jahaNNahANe bhAge hide ego saMkhejabhAgavaDipakkhevo kaMdayamettA asaMkhajabhAgavaDDipakkhevAsakaMdaya-kaMdayavaggamettA aNaMtabhAgavaDDipakkhevA ca labhaMti / puNo ettiyadavvaM jahaNNahANaM paDirAsiya pakkhitte paDhamasaMkhejjabhAgavaDDihANamuppajadi / ____ettha aNaMtabhAgavaDDIe uvvaMkasaNNA, asaMkhejabhAgavaDDI cattAriaMko, saMkhejabhAgavaDDI paMcako, saMkhejaguNavaDDI chaaMko, asaMkhejaguNavaDDI sattaMko, aNaMtaguNavaDDI aTThako tti ghettavyo / edIe saNNAe egachahANasaMdiTThI jojeyavyo / saMpahi payadaM uccade-aNaMtabhAgavaDDipakkhevA je ettha egabhAgahAreNa ANidA sakaMdaya kaMdayavaggamettA te sarisA Na hoti", aNaMtabhAgavaDDi-asaMkhejabhAgavaDDisarUveNa tesimvddhaannaado| asaMkhejjabhAgavaDipakkhevA vi sarisA Na hoti, aNNoNNaM pekkhidUNa asaMkhejjabhAgavaDDIe avahANAdo / tado egabhAgahAreNa ANayaNaM Na jujjade / aha pisulapisulApisulAdINaM pudha pudha bhAgahAre uppAiya bhAgahAraparihANi kAdaNa egabhAgahAreNa isa prakAra pramANase phalaguNita icchAko apavartita karanepara eka aGkakA asaMkhyAtavAM bhAga pAyA jAtA hai / isako utkRSTa saMkhyAtameM se kama karake zeSakA jaghanya sthAnameM bhAga denepara eka saMkhyAtabhAgavRddhiprakSepa, kANDaka pramANa asaMkhyAtabhAga vRddhiprakSepa aura kANDaka sahita kANDakake varga pramANa anantabhAgavRddhiprakSepa pAye jAte haiN| itane dravyako jaghanya sthAnako pratirAzi kara usameM milAnepara asaMkhyAtabhAgavRddhisthAna utpanna hotA hai| yahAM anantabhAgavRddhikI urvaka saMjJA, asaMkhyAtabhAgavRddhikI caturaMka, saMkhyAtabhAgavRddhikI paMcAMka, saMkhyAtaguNavRddhikI SaDaMka, asaMkhyAtaguNavRddhikI saptAMka aura anantaguNavRddhikI aSTAMka saMjJA jAnanA caahiye| isa saMjJAse eka SaTsthAna saMdRSTikI yojanA karanI caahiye| aba yahAM prakRtakA kathana karate haiM zaMkA-kANDaka sahita kANDakake varga pramANa jo anantabhAgavRddhiprakSepa eka bhAgahArake dvArA lAye gaye haiM ve sadRza nahIM haiM, kyoMki, unakA anantabhAgavRddhi aura asaMkhyAtabhAgavRddhi svarUpase avasthAna hai / asaMkhyAtabhAgavRddhike prakSepa bhI sadRza nahIM hote, kyoMki, unakA parasparakI apekSA asaMkhyAtabhAgavRddhi svarUpase avasthAna hai| isIliye unakA eka bhAgahArase lAnA yogya nahIM hai| yadi kahA jAya ki pizula va pizulApizula AdikoMke pRthaka pRthak bhAgahAroMko utpanna karAkara bhAgahArakI hAni karAkara eka bhAgahArake dvArA ve lAye jA sakate haiM to yaha bhI ghaTita 1 apratau'-saMkheja sohiya' iti paatthH| 2 a-aApratyoH 'kaMdayametto' iti paatthH| 3 tApratAvato'gre [kaMdayamettA asaMkhe0bhAgavaDipakkhevA ] ityadhikaH pAThaH koSThakAntargataH / 4 uvvaMkaM cauraMkaM pa-chassattaMka aaMkaM ca / chanvaDINaM saNNA kamaso saMdiSTikaraNa ||go0jii0325, 5 mapratau 'sArisANi hoti' iti paatthH| Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 7, 214. ] beyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe vidiyA cUliyA [ 171 ANiaMti ttiNedaM pi ghaDade, egabhavammi saMkhejakiriyastra purisassa asaMkheja kiriyAsu vAvAravirohAdo / tado puvtraparUvibhAgahAraparUvaNaM Na ghaDade tti 1 sucamedaM, kiMtu asarittaM pakkhevANamavivakkhiya sarisA idi buddhIe saMkalpiya bhAgahAraparUvaNA kIradeM (zrIvayaNeNa kathaM Na kammabaMdho' 1 damalIyavayaNaM, evNtgghaabhaavaado| Na ca edeNa vayaNeNa micchANANamuppAijade, asaMkhejehi vAsehi pudha pudha terAsiyaM kAUNa uppAdabhAgahArehiMto samuppaNNaNANasamANasudaNANuppattado / Na ca aMtevAsINamAhariyA savvamuttatthaM bhaNati, tahAvihasattIe abhAvAdo) kathaM puNa sayalasudaNANuppattI 1 Na esa doso, aNuttovaggaha- IhAvAya dhAraNAhi taduSpattado / uttaM ca paNa vaNijjA bhAvA atabhAgo du aNabhilappANaM / paNNavaNijjANaM puNa aAMtabhAgo sudaNibaddho // 10 // AcAryaH pAdamAcaSTa pAdaH ziSyaH svamedhayA / tadvidyasevayA pAdaH pAdaH kAlena pacyate // 11 // nahIM hotA hai, kyoMki, saMkhyAta kriyA yukta puruSake asaMkhyAta kriyAoMmeM vyApArakA virodha hai / isa kAraNa pUrva rUpita bhAgahArakI prarUpaNA ghaTita nahIM hotI ? samAdhAna - yaha satya hai, kintu prakSepAMkI asamAnatAkI vivakSA na kara buddhise unheM sadRza kalpita kara bhAgahArakI prarUpaNA kI jA rahI hai / zaMkA- isa asatyabhASaNase karmabandha kaise na hogA ? samAdhAna - yaha asatyabhASaNa nahIM hai, kyoMki, isameM ekAnta AgrahakA abhAva hai / isa vacanase mithyAjJAna bhI nahIM utpanna karAyA jA rahA hai, kyoMki, usake dvArA asaMkhyAta varSo se pRthak pRthak trairAzika karake utpanna karAye gaye bhAgahAroMse utpanna jJAnake samAna zrutajJAna utpanna hotA hai| dUsare, AcArya ziSyoM ke liye samasta sUtrArthako nahIM kahate haiM, kyoMki, vaisI sAmarthya nahIM hai / zaMkA- to phira pUrNa zrutajJAna kaise utpanna ho sakatA hai ? samAdhAna - yaha koI doSa nahIM hai, kyoMki, anuktAvagraha, IhA, avAya aura dhAraNAke dvArA vaha utpanna ho sakatA hai / kahA bhI hai vacanake agocara arthAt kevala kevalajJAna ke viSayabhUta jIvAdika padArthoM ke anantaveM bhAgamAtra prajJApanIya arthAt tIrthaMkarakI sAtizaya divyadhvanike dvArA pratipAdanake yogya haiM / tathA pratipAdana ke yogya ukta jIvAdika padArthoMkA anantavA~ bhAga mAtra zrutanibaddha hai // 10 // AcArya eka pAdako kahate haiM, eka pAdako ziSya apanI buddhise grahaNa karatA hai, eka pAda usake jAnakAra puruSoMkI sevAse prApta hotA hai, tathA eka pAda samayAnusAra paripAkako prApta hotA hai // 11 // 1 pratau 'kamabaMdho' iti pAThaH / 2 go0 jI0 334. vizeSA0 141 / 3 zra zrApratyoH 'pada-' iti pAThaH / 4 mapratipATho'yam / zrAmatyoH pAdaH ziSyasya' medhayA, tApratau 'pAdaH ziSyasya medhayA' iti pAThaH / Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 ] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4, 2, 7, 214. - edisse saMkhejabhAgavaDDIe uvari savvajIvarAsI bhAgahAro hodUNa gacchadi jAva kaMdayametaaNaMtabhAgavaDihANANaM carimauvvaMkaTANe tti / puNo asaMkheabhAgavaDDihANaM hodi / edassa bhAgahAro asaMkhejjA logaa| evaM sakaMdaya-kaMdayavaggamettANi aNaMtabhAgavaDDihANANi kaMdayamettANi asaMkhejjabhAgavaDDihANANi ca gaMtUNa vidiysNkhejjbhaagvddddihaannmuppjdi| jahaNNahANaM puNa pekkhidUNa paDhamasaMkhejabhAgavaDDihANAdo uvari duguNavaDDIdo hehA savvattha saMkhejjabhAgavaDDI ceva / saMpahi etto ppahuDi uvarimasaMkhejabhAgavaDDINaM paravaNAe kIramANAe aNaMtabhAgavaDDiasaMkhejabhAgavaDDIyo choddidUNa parUvaNaM kassAmo / kudo ? tAsiM vaDDINaM aitthovattaNeNa phaannttaabhaavaado| ___ saMpahi vidiyasaMkhejabhAgavaDDihANaparUvaNaM kassAmo / taM jahA-hehimauvaMkassuvari vaDDidadavvaM pudha havide sesaM jahaNNaTThANaM' hodi / puNo tamhi ukassasaMkhejjeNa bhAge hide ego saMkhejjabhAgavaDDipakkhevo labbhadi / edaM pudha dRviya puNo ukkassasaMkhejjeNa bhAge hide ego saMkhejabhAgavaDDipakkhavo labbhadi / edaM pudha Dhaviya puNo ukassasaMkhajjeNa pudha pudha dRvidasaMkhejabhAgavaDDhipakkheve bhAge hide egaM saMkhejamAgavaDDhipisulaM labbhadi tti' / isa saMkhyAtabhAgavRddhike Age saba jIvarAzi bhAgahAra hokara kANDaka pramANa anantabhAgavRddhisthAnoMke antima Urvaka sthAnataka jAtI hai| phira asaMkhyAtabhAgavRddhisthAna hotA hai| isakA bhAgahAra asaMkhyAta loka hai| isa prakAra kANDaka sahita kANDakake vaga pramANa anantabhAgavRddhisthAna aura kANDaka pramANa asaMkhyAtabhAgavRddhisthAna jAkara dvitIya asaMkhyAtabhAgavRddhisthAna utpanna hotA hai / parantu jaghanyasthAnakI apekSA prathama asaMkhyAtabhAgavRddhisthAnase Upara aura duguNavRddhise nIce sarvatra saMkhyAtabhAgavRddhi hI hotI hai| ___ aba yahA~ se lekara uparima saMkhyAtabhAgavRddhiyoMkI prarUpaNA karane meM anantabhAgavRddhi aura asaMkhyAtabhAgavRddhiko chor3akara prarUpaNA karate haiM, kyoMki, bahuta thor3I honese una vRddhiyoM kI pradhAnatA nahIM hai| aba dvitIya saMkhyAtabhAgavRddhikI prarUpaNA karate haiN| vaha isa prakAra hai-adhastana Urvakake Upara vRddhiprApta dravyako pRthak sthApita karanepara zeSa rahA jaghanya sthAna hotA hai| phira usameM utkRSTa saMkhyAtakA bhAga denepara eka saMkhyAtabhAgavRddhiprakSepa prApta hotA hai| isako pRthaka sthApita kara phira utkRSTa saMkhyAtakA bhAga denepara eka saMkhyAtabhAgavRddhiprakSepa prApta hotA hai| isako pRthak sthApitakara phira utkRSTa saMkhyAtakA bhAga denepara eka saMkhyAtabhAgavRddhiprakSepa prApta hotA hai / isako pRthak sthApita kara phira pRthak pRthak sthApita saMkhyAtabhAgavRddhiprakSepameM utkRSTa saMkhyAtakA bhAga denepara eka saMkhyAtabhAgavRddhipizula hotA hai| isa prakAra eka prakSepa aura eka pizulako .1 apratau 'jahaNNahANo' iti pAThaH / 2 zra-apratyoH 'labbhadi to', tApratau 'labbhadi to (ti) iti paatthH| Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 7, 214. ] veyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe vidiyA cUliyA [ 73 evamegapakkhavamegapisulaM ca ghettUNa uvarimauvvaMkaM paDirAsiya pakkhitte vidiyasaMkhejabhAgavaDDihANaM hodi / vidiyasaMkhejjabhAgavaDDihANaM NAma jahaNNaTThANaM pekkhidUNa dohi saMkhejjabhAgavaDDi pakkhavehi egeNa saMkhejjabhAgavaDDipisuleNa ca ahiyaM hodi / desiM jahaNahANAdI utpattI buccade / taM jahA - ukkassasaMkhejjayassa addhaM viraledUNa jahaNaNaM samakharDa kAdRNa diNNe ekekassa rUvassa do-dosagalapakkhevA pAveMti / puNo edassa heTThA duguNamukkassasaMkhejjaM viraledUNa uvarimae garUvadharidaM samakhaMDa dAdUNa diNe rUvaM paDi egega pisulapamANaM pAvadi / puNo edamuvarimarUvadharidesu' dAdUNa samakaraNe kIramANe parihINarUvANaM parUvaNaM kassAmo / taM jahA - rUvAhiyaheTThi maviralaNamettaddhANaM gaMtU jadi egarUvaparihANI labbhadi to uvarimaviralaNAe kiM labhAmo tti pamANeNa phalaguNi dicchAe oTTidAe kiMcUNo egarUvassa caduSbhAgo Agacchadi / edamuvarimaviralaNAe sohiya suddha seseNa jahaNNaTThANe bhAge hide vepakkhevA egapisulaM ca labbhadi / pula jahaNaNaM paDirAsiya pakkhitte vidiyasaMkhejjabhAgavaDDhiTThANamuppajjadi / evamuvarimasaMkhejjabhAgavaDDhiTThANANaM savvesiM pi jANidUNa bhAgahAro parUvedavvo jAva carimasaMkhejjabhAgavaDDiDDANe ti / taduvari saMkhejjaguNavaDDiDDANaM hodi / saMpahi saMkhejjabhAgavaDDikameNa jahaNNaDANAdo aNubhAgahANesu vaDhamANesu kettiya grahaNa kara uparima Urvakako pratirAzi karake milAnepara dvitIya saMkhyAta bhAgavRddhigthAna hotA hai / dvitIya saMkhyAta bhAgavRddhisthAna jaghanya sthAnakI apekSA do saMkhyAtabhAgavRddhiprakSepoM aura eka saMkhyAta bhAgavRddhipizulase adhika hotA hai / inakI jaghanya sthAnase utpattiko kahate haiM / vaha isa prakAra hai - utkRSTa saMkhyAtake ardha bhAgakA viralanakara jaghanya sthAnako samakhaNDa karake denepara eka eka aMkake prati do do prakSepa prApta hote haiM / phira isake noce duguNe utkRSTa saMkhyAtakA viralana kara uparima eka aMkake prati prApta dravyako samakhaNDa karake denepara eka aMkake prati eka eka pizulakA pramANa prApta hotA hai / isako uparima aMkoMke prati prApta dravyoM meM dekara samIkaraNaM karanepara hIna aMkoMkI prarUpaNA karate haiN| vaha isa prakAra hai- eka adhika adhastana viralana mAtra adhvAna jAkara yadi eka aMkakI hAni pAyI jAtI hai to uparima viralana meM vaha kitanI pAyI jAvegI, isa prakAra pramANase phalaguNita icchAko apavartita karanepara eka aMkakA kucha kama caturthabhAga AtA hai / isako uparima viralanameM se kama karake zeSakA jaghanya sthAnameM bhAga denepara do prakSepa aura eka pizula prApta hotA hai / phira labdhako pratirAzIkRta jaghanya sthAna meM milAnepara dvitIya asaMkhyAta bhAgavRddhisthAna utpanna hotA hai| isa prakAra antima asaMkhyAta bhAgavRddhisthAnataka sabhI uparima asaMkhyAta bhAgavRddhisthAnoMke bhAgaddArakI jAnakara prarUpaNA karanA cAhiye / isase Age saMkhyAtaguNavRddhisthAna hotA hai / aba saMkhyAta bhAgavRddhikramase jaghanya sthAnase anubhAgasthAnoMke bar3hanepara kitanA adhvAna 1 - zrAmatyoH 'edamuvari rUvadharidesu'; tApratau 'padamuvarimadharidesu' iti pAThaH / Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 ] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa 2,7,214. maddhANaM gaMtUNa duguNavaDDI hodi tti jANAvaNahaM parUvaNA kIrade / taM jahA-ettha bAlajaNANaM buddhijaNaNaTaM tIhi payArehi duguNavaDDiparUvaNA kiirde'| kadhaM tivihA parUvaNA kIrade ? thUlA majjhimA suhamA cedi / tattha tAva thalA parUvaNA kassAmo-jahaNNaTThANAdo uvari ukssa saMkhejjamettesu saMkhejjabhAgavaDDihANesu gadesu duguNavaDDI hodi / kudo ? ukkassasaMkhejameta saMkhejjabhAgapakkhevehi egajahaNNaThANuppattIdo baDDijaNidajahaNNahANeNa saha oghajahaNNaTThANassa tatto dugunnttdNsnnaado| kadhamedisse parUvaNAe thUlataM ? pisulAdINi mottaNa pakkhevehito ceva uppaNNajahaNNaTThANeNa dugunnttpruuvnnaado| saMpahi majjhimaparUvaNA kIrade / taM jahA-aMgulassa asaMkhajjadibhAgamettesu saMkhejjamAgavaDDihANesu ukkassasaMkhejjametta saMkhejjabhAgavaDDihANANaM paDhamaTThANappahuDi racaNaM kAdaNa tattha ukkassasaMkhejjayassa tiNNicadubbhAgamettaddhANamuvari gaMtUNa duguNavaDDI hodi / ukkassasaMkhejjaya midi saMdiTThIe solasa ghettavvA / ukassasaMkhejjassa jahaNNahANe bhAge hide saMkhejjamAgavaDDI hodi| tammi jahaNNahANe pakkhitte paDhamasaMkhejjabhAgavaDDihANaM uppajjadi / dopakkhevesu egapisule ca jahaNNahANe pakkhitte vidiyasaMkhejjabhAgavaDiSTANaM hodi / tisu pakkhevesu tisu pisulesu egapisulApisule ca jahaNNahANe paDirAsiya jAkara duguNI vRddhi hotI hai, yaha jatalAneke liye prarUpaNA karate haiN| vaha isa prakAra hai-yahA~ ajJAnI janoMke buddhi utpanna karAneke liye tIna prakArase duguNavRddhikI prarUpaNA karate haiN| kaise tIna prakArase prarUpaNAkI jAtI hai ? vaha sthUla, sUkSma aura madhyamake bhedase tIna prakAra hai| unameM pahile sthala prarUpaNA karate hai-jaghanya sthAnake Age utkRSTa saMkhyAta pramANa saMkhyAtabhAgavRddhisthAnoMke bItanepara duguNavRddhi hotI hai, kyoMki, utkRSTa saMkhyAta pramANa saMkhyAtabhAgaprakSepoMse eka jaghanya sthAnake utpanna honese vRddhijanita jaghanya sthAnake sAtha ogha jaghanya sthAna usase duguNA dekhA jAtA hai| zaMkA-yaha prarUpaNA sthUla kaise hai ? samAdhAna-kAraNa ki isameM pizulAdikoMko chor3akara prakSepoMse hI utpanna jaghanya sthAnase duguNatvakI prarUpaNA kI gaI hai| aba madhyama prarUpaNA kI jAtI hai| vaha isa prakAra hai-aMgulake asaMkhyAtaveM bhAga mAtra saMkhyAtabhAgavRddhisthAnoM meM utkRSTa saMkhyAta mAtra saMkhyAtabhAgavRddhisthAnoMke prathama sthAnase lekara racanA kre| unameM utkRSTa saMkhyAtakA tIna caturthabhAga (3) mAtra adhvAna Age jAkara duguNavRddhi hotI hai| utkRSTa saMkhyAtake liye saMdRSTimeM solaha (16) aGka grahaNa karane caahiye| utkRSTa saMkhyAtakA jaghanya sthAnameM bhAga denepara saMkhyAtabhAgavRddhi hotI hai| usako jaghanya sthAnameM milAnepara prathama saMkhyAtabhAgavRddhisthAna utpanna hotA hai| do prakSepoM aura eka pizulako jaghanya sthAnameM milAnepara dvitIya saMkhyAtabhAgavRddhisthAna utpanna hotA hai| tIna prakSepoM, tIna pizuloM aura eka pizulA 1 apratau 'kIrade' ityetat padaM nopalabhyate iti pAThaH / 2 tApatau-saMkhejamettasaMkhejjametta' iti paatthH| . Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 7, 214] veyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe vidiyA cUliyA [ 175 pakkhitte tadiyasaMkhejjabhAgavaDDihANaM hodi / cadusu pakkhevesu chasu pisulesu cadusu pisulApisulesu egapisulApisulapisule' ca jahaNNahANaM paDirAsiya pakkhitte cautthasaMkhejjabhAgavaDDihANaM hodi / evamuvari vi jANidaNa NeyavvaM / Navari pakkhevA egAdieguttarakameNa vaDti / pisulANi rUvaNacaDidaddhANasaMkalaNAsarUveNa baTuMti / pisulApisulANi durUvUNacaDidaddhANavidiyavArasaMkaNasarUveNa vaDDaMti / pisulApisulApisulANi tirUvaNacaDidaddhANatadiyavArasaMkalaNasarUveNa gacchati / evamuvarimANaM pi vattavvaM / tesimesA saMdiTTI 0 0 0 000000000000 000000000000 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0000000000 000000000 00000000 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 pizulako jaghanya sthAnameM pratirAzi karake milAnepara tRtIya saMkhyAtabhAgavRddhisthAna hotA hai| cAra prakSepoM, chaha pizuloM, cAra pizulApizuloM aura eka pizulApizulapizulako jaghanya sthAnameM pratirAzi karake milAnepara caturtha saMkhyAtabhAgavRddhisthAna hotA hai| isa prakArase Age bhI jAnakara le jAnA cAhiye / vizeSa itanA hai ki prakSepa ekase lekara eka adhika kramase bar3hate haiN| pizula eka kama bIte hue adhvAnake saGkalana svarUpase bar3hate haiN| pizulApizula do kama gaye hue adhvAnake dvitIya bAra saGkalanake svarUpase bar3hate haiN| pizulmapizalApizula tIna kama gaye hue adhvAnake tRtIya vAra saMkalana svarUpase jAte haiN| isa prakArase Age bhI kahanA caahiye| unakI yaha saMdRSTi hai (mUla meM dekhiye) 1 tApratipATho'yam / a-zrApratyoH 'egapisulApisule' iti paatthH| 2 a-zrA-prApratiSu tArambhe zatyamekamadhike tathA samAptau zUnyadvayamupalabhyate / Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 ] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [ 4, 2, 7, 214. ir ettha pakvA bArasa 12 / pisulANi chAsahI 66 / pisulApisulANi vIsuttara visamettANi 220 / evaM dvaviya duguNavaDDI buccade / taM jahA - ukkassasaMkhejja - yassa tiSNicadubbhAgamettA pakkhevA asthi' 12 / te pudha haviya puNo ettha ukassasaMkhejjayassa cadubbhAgamettA sagalapakkhevA jadi hoMti to duguNaDDiDDANaM hodi / Na ca ettimatthi / tado ettha duguNavaDDI Na uppajjadi ti ? Na, pisulehiMto ukassasaMkhejjayassa cadubhAgameta paknevuvalaMbhAdo / taM jahA - ukkassa saMkhejjatiSNicadubbhAgassa rUvU saMkalaNamettANi pisulANi ukkassasaMkhejjayassa tiSNicadubbhAgamuvari caDidUNa hidasaMkhejjabhAgavaDDiANammi asthi / tesimegAdieguttarakameNa dvidANaM samakaraNe kIramANe paDhamillamegapisulaM ghettUNa carima pisulesu pakkhitte ukkassasaMkhejjayassa tiNNicadubbhAgametapisulANi hoMti / vidiyadvANadido pisulANi ghettUNa ducarimapisulesu durUvUNesu pakkhitte ettha vi ukassasaMkhejjayassa tiSNicadubbhAgame tapisulANi hoMti / tadiyaDDANaditiNipilANi ghettUNa ticarimapisulesu tirUvUNesu pakkhitte ukkassasaMkhejayassa tiSNicadubbhAgame tapisulANi hoMti / evaM savvesiM samakaraNe kade ukkastasaMkhejjayassa saMdRSTimeM yahA~ prakSepa bAraha ( 12 ), pizula chayAsaTha (66) aura pizulApizula do sau bIsa (220 ) mAtra haiM / isa prakAra sthApita karake duguNI vRddhikI prarUpaNA karate haiM / vaha isa prakAra hai zaMkA-utkRSTa saMkhyAtake tIna caturtha bhAga ( 16 x 3 = 12 ) mAtra prakSepa haiM / inako pRtha sthApita karake phira yahA~ utkRSTa saMkhyAtake caturtha bhAga mAtra sakala prakSepa yadi hote haiM to duguNI buddhikA sthAna hotA hai parantu itanA hai nahIM / ataeva yahA~ duguNI vRddhi nahIM utpanna hotI hai ? samAdhAna-nahIM, kyoMki pizuloMkI apekSA utkRSTa saMkhyAtake caturtha bhAga mAtra prakSepa pAye jAte haiN| yathA- utkRSTa saMkhyAtake tIna caturtha bhAga mAtra Age jAkara sthita saMkhyAta bhAgavRddhisthAnameM utkRSTa saMkhyAtake eka kama tIna caturtha bhAgake saMkalana pramANa pizula haiN| ekako Adi lekara eka adhika kramase sthita unakA samIkaraNa karanemeM prathama sthAnake eka pizulako grahaNakara antima pizuloMmeM milAnepara utkRSTa saMkhyAtake tIna caturtha bhAga mAtra pizula hote haiM / dvitIya sthAna meM sthita do pizuloMko grahaNakara do kama dvicarama pizuloMmeM milAnepara yahA~ bhI utkRSTa saMkhyAtake tIna caturtha bhAga mAtra pizula hote haiM tRtIya sthAnameM sthita tIna pizuloMko grahaNakara tIna tricarama pizuloMmeM milAnepara utkRSTa saMkhyAtake tIna caturtha bhAga mAtra pizula hote haiM / isa prakAra sabakA samIkaraNa karanepara utkRSTa saMkhyAtake tIna caturtha bhAga Ayata aura eka kama tIna caturtha / 1 pratiSu 12 saMkhyeyam 'te putra iviH' ityataH pazcAdupalabhyate / Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 7, 214. veyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe vidiyA cUliyA [169 tiNNi vadubbhAgAyAmaM rUvUNatiNNicadubbhAgaddhavikkhaMbhakhettaM hodUNa cehadi / taM cedaM 000000000000 11000000000000 2000000000000 000000000000 000000000000 000000 CM puNo ettha ukkassasaMkhejjayassa cadubbhAgavikkhaMbheNa / tiNNicadubbhAgAyAmeNa tacchedUNa pudha havedavvaM / taM ca edaM-4000000000000 000000000000 000000000000 |100000000000 3 sesakhettamukkamsasaMkhajjayassa tiNNicadubbhAgAyA | 12000000000000 8000000000000 ukkassasaMkhejjayasseva addharUvUNahamabhAgavikkhaMbhakhettaM hodRNa cedi / puNo edaM tiNNikhaMDANi kAdaNa tattha tadikhaMDamhi ukkassasaMskhejjayassa aTThamabhAgamettapisulANi ghettaNa vidayakhaMDammi UNapaMtIe Dhoide' paDhama-vidiyakhaMDANi ukkassasaMkhejjayassa cadubbhAgAyAmeNa tassa ahamabhAgavikkhaMbheNa ceTThati / puNo tattha vidiyakhaMDaM ghettUNa paDhamakhaMDassuvari Thavide ukassasaMkhejjayassa cadubbhAga bhAgake ardha bhAga pramANa vistRta kSetra hokara sthita hotA hai / vaha yaha hai ( saMdRSTi mUlameM dekhiye)| phira isameMse utkRSTa saMkhyAtake caturtha bhAga viSkambha aura usake tIna caturtha bhAga AyAmake pramANase chIlakara pRthak sthApita karanA cAhiye / vaha yaha hai-(mUlameM dekhiye|) zeSa kSetra utkRSTa saMkhyAtake tIna caturtha bhAga Ayata aura utkRSTa saMkhyAtake hI ardha aMkase kama AThaveM bhAga vistRta kSetra hokara sthita hotA hai ( saMdRSTi mUlameM dekhiye ) / phira isake tIna khaNDa karake unameM tRtIya khaNDameMse utkRSTasaMkhyAtake AThaveM bhAga mAtra pizuloko grahaNakara dvitIya khaNDakI hIna paMktimeM milAnepara prathama aura dvitIya khaNDa utkRSTa saMkhyAtake caturtha bhAga AyAma aura usake AThaveM bhAga viSkambhase sthita hote haiM / phira unameM se dvitIya khaNDako grahaNakara prathama khaNDake Upara sthApita karanepara utkRSTa saMkhyAtake caturtha bhAga viSkambha aura 1 a-aApatyoH 'dhoide' iti paatthH| cha. 12-22. Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 ] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4, 2, 7, 214. vikkhaMbhAyAma samacaurasakhettaM hodi / edaM pubilla- 0000000000000000 khettamhi ukassasaMkhejjacadubbhAgavikkhaMbhammi tiNNica- / 000 0000000000000000 10000000000000000 dubbhAgAyAmammi saMdhide ukkassasaMkhajjAyAma taccadu 40000000000000000 bhAgavikkhaMbhaM khettaM hodUNa cihadi / tassa pamANamedaM / idi saMdihIe ghettavvaM / ettha ukkassasaMkhajjamattapisulANi ghettUNa ego saMkhejjabhAgavaDDipakkhevo hodi ti ukkassasaMkhejjayassa cadubbhAgamettasagalapakkhevA labbhaMti / edesu pakkhavesu [ 4 ] pugvilla ukkassasaMkheJjayassa tiNNicadubbhAgamettapakkhevesu [12] pakkhittesu [16] ukkassasaMkhejamettasaMkhejabhAgavaDvipakkhevA hoti / ede savve milidaNa egaM jahaNNahANaM hodi / edammi' jahaNNaTThANe pakkhitte duguNavaDDI hodi / sesapisulANi pisulApisulANi ca tahA ceva ceTThati / eso vi thUlattho / ___ saMpadhi edamhAdo suhumatthaparUvaNA kIrade / taM jahA--ukkassasaMkhajaM chappaNNakhaMDANi kAdaNa tattha igidAlakhaMDANi paDhamasaMkhejabhAgavaDDiTThANAdo uvari caDidaNa ukkassasaMkhejamettasaMkhejabhAgavaDDihANANaM carima hANAdo paNNArasakhaMDANi hehA osaridUNa taditthaTThANammi duguNavaDDihANamuppajadi / taM jahA-igidAlamattakhaMDANi uvari caDhidUNa dvidataditthahANammi igidAlakhaMDamettA ceva sagalapakkhevA labhaMti [ 41] / AyAma yukta sabhacatura kSetra hotA hai / isako utkRSTa saMkhyAtake caturtha bhAga viSkambha aura usake tIna caturtha bhAga AyAmavAle pUrvake kSetrameM milA denepara utkRSTa saMkhyAta pramANa AyAma aura usake caturtha bhAga mAtra viSkambha yukta kSetra hokara sthita rahatA hai| usakA pramANa yaha hai (mUlameM dekhiye ), aisA saMdRSTimeM grahaNa karanA caahiye| yahA~ cUMki utkRSTa saMkhyAta pramANa pizulauMko grahaNakara eka saMkhyAtabhAgavRddhiprakSepa hotA hai, ataeva samasta prakSepa utkRSTa saMkhyAtake caturtha bhAga pramANa hote haiN| ina (4) prakSepoMko pahile utkRSTa saMkhyAtake tIna caturtha bhAga pramANa (12) prakSepoMmeM milAnepara utkRSTa saMkhyAta (16) pramANa saMkhyAtabhAgavRddhiprakSepa hote haiN| ye saba milakara eka jaghanya sthAna hotA hai| ise eka jaghanya sthAnameM milAnepara duguNI vRddhi hotI hai| zeSa pizula aura pizulApizula usI prakArase sthita rahate haiM / yaha bhI sthUla artha hai| aba isakI apekSA sUkSma arthakI prarUpaNA karate haiN| vaha isa prakAra hai- utkRSTa saMkhyAtake chappana khaNDa karake unase ikatAlIsa khaNDa prathama saMkhyAtabhAgavRddhisthAnase Age jAkara utkRSTa saMkhyAta pramANa saMkhya tabhAgavRddhisthAnoMke antima sthAnase pandraha khaNDa nIce utara kara vahA~ ke sthAnameM duguNI vRddhikA sthAna utpanna hotA hai| yathA-ikatAlIsa mAtra khaNDa Upara car3hakara sthita vahA~ ke sthAnameM ikatAlIsa (41) khaNDa pramANa hI sakala prakSepa pAye jAte haiN| 1 pratiSu 'egammi' itI paatthH| Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 7, 214.] veyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe vidiyA cUliyA [171 saMpahi ettha paNNArasakhaMDamettasagalapakkhevesu saMtesu egaM jahaNNaDhANaM uppajadi / tesiM uppattivihANaM vucde| taM jahA-taditthahANapisulapamANamigidAlakhaMDasaMkalaNamattaM' [41] / rUvUNamidi kiNNa bhaNNade ? Na, thovabhAveNa apphaannttaado| puNo samakaraNe kade igidAlakhaMDAyAmamigidAladubhAgavikkhaMbhaM ca hodUNa cedi | 20 41| evaM hidakkhettabhaMtare pubillAyAmapamANeNa paNNArasakhaMDamettapisulavikkhaMbhaM mottUNa egakhaMDadubhAgAhiyapaMcakhaMDavikkhaMbhaM igidAlakhaMDAyAmakkhettaM khaMDedUNamava- | 11 / 41 Niya pudha haveyavvaM paNNArasakhaMDavikkhaMbhaigidAlakhaMDAyAmakhettaggahaNahaM / / 2 - puNo ettha egakhaMDaddhavikkhaMbheNa igidAlakhaDAyAmeNa khenaM ghettUNa | 2 pudha havedavyaM ___puNo ettha egakhaDaddhavikkha bheNa egakhaMDAyAmeNa tacchedUNa pudha chavedavvaM / / 31 aba yahA~ pandraha khaNDa pramANa sakala prakSepoMke honepara eka jaghanya sthAna utpanna hotA hai| unakI utpattikA vidhAna batalAte haiN| vaha isa prakAra hai-bahA~ ke sthAna sambandhI pizuloMkA pramANa ikatAlIsa khaNDoMke saMkalana mAtra hai (41) / zaMkA-vaha eka aMkase kama hai, aisA kyoM nahIM kahate ? samAdhAna nahIM, kyoMki, stoka svarUpa honese yahA~ usakI pradhAnatA nahIM hai| phira unakA samIkaraNa karanepara ikatAlIsa khaNDa pramANa AyAma aura ikatAlIsake dvitIya bhAga pramANa viSkambhase yukta hokara kSetra sthita hotA hai-20341 / isa prakArase sthita kSetrake bhItara pandraha khaNDa vistRta aura ikatAlIsa khaNDa Ayata kSetrako grahaNa karaneke liye-pahile AyAmake pramANase pandraha khaNDa mAtra pizuloMke barAbara viSkambhako chor3akara eka khaNDake dvitIya bhAgase adhika pAMca khaNDa pramANa vistRta aura ikatAlIsa khaNNa pramANa Ayata kSetrako khaNDita karake alaga karake pRthaka sthApita karanA cAhiye 1141 / phira isameMse eka khaNDake ardha bhAga mAtra viSkambha aura ikatAlIsa khaNDa mAtra AyAmase kSetrako grahaNakara pRthak sthApita karanA cAhiye / 11 / phira isameMse eka khaNDake ardha bhAga mAtra viSkambha aura eka khaNDa mAtra AyAmase kATakara pRthak sthApita karanA cAhiye / isa grahaNa kiye gaye kSetrase zeSa kSetra .1 pratiSu 'bhetta' iti pAThaH / 2 tApatau 2041 -evaMvidhAna sNdRssttiH| Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 ] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4, 2, 7, 214. gahidasesakhetamettiyaM hodi|34| edaM khecamAyAmeNa ahakhaMDANi kAdaNa vikkhaMbhassuvari saMdhide cattArikhaMDa vikkhaMbha-paMcakhaMDAyAma khettaM hodi __ edaM paMcakhaMDa vikkhaMbha-igidAlakhaMDAyAmakhettassa sIsamhi havide paMcakhaMDa vikkhaMbhaM paNadAlakhaMDAyAmakhettaM hodi evaM tiNNikhaMDANi kAdaNa egakhaMDa vikkhaMbhassuvari sesadokhaMDavikkhaMbhesu Dhoidesu vikkhaMbhAyAmehi paNNArasakhaMDamettaM samacaurasakhettaM hodi evaM ghettaNa paNNArasakhaMDavikkhaMbhaigidAlakhaMDAyAmakhettassa sIsammi dRvide paNNArasakhaMDavikkhaMbha-chappaNNakhaMDAyAmakhettaM hodi AyAmachappaNNakhaMDesu ukssasaMkhejamettapisulANi hoti / ukkassasaMkhejamettapisulehi vi ego sagalapakkhevo hodi, egasagalapakkheve ukassasaMkhejjeNa khaMDide egpisuluvlNbhaado| tamhA ettha paNNArasakhaMDamettA sagalapakkhevA labhaMti / edesu sagalapakkhevesu igidAlakhaMDamettasagalapakkhevesu pakkhittesu chappaNNakhaMDamettA sagalapakkhevA hoti / te ca savve melidUNa egaM jahaNNahANaM, chappaNNakhaMDamettasagalapakkhevehi ukkassasaMkhejamettasagalapakkhevauppattIdo / ukassasaMkhejamettapakkhevehi itanA hotA hai / isa kSetrake AyAmakI orase ATha khaNDa karake viSkambhake Upara jor3a denepara cAra khaNDa viSkambha aura pA~ca khaNDa AyAma yukta kSetra hotA haiM 45 / isako pA~ca khaNDa viSkambha aura ikatAlIsa khaNDa AyAma yukta kSetrake zirake Upara sthApita karanepara pA~ca khaNDa viSkambha aura paiMtAlIsa khaNDa AyAma yukta kSetra hotA hai 55 / isake tIna khaNDa karake eka khaNDa ke viSkambhake Upara zeSa do khaNDoMke viSkambhako jor3a denepara viSkambha aura AyAmase pandraha khaNDa mAtra samacatuSkoNa kSetra hotA hai 1515 / isako grahaNakara pandraha khaNDa viSkambha aura ikatAlIsa khaNDa AyAma yukta kSetrake zirapara sthApita karanepara pandraha khaNDa viSkambha aura chappana khaNDa AyAma yukta kSetra hotA hai 1555 / AyAmake chappana khaNDoMmeM utkRSTa saMkhyAta mAtra pizula hote haiM / utkRSTa saMkhyAta mAtra pizuloMse bhI eka sakala prakSepa hotA hai. kyoMki, eka sakala prakSepako utkRSTa saMkhyAtase khaNDita karanepara eka pizula pAyA jAtA hai| isaliye isameM pandraha khaNDa mAtra sakala prakSepa pAye jAte haiN| ina sakala prakSepoMko ikatAlIsa khaNDa mAtra sakala prakSepoMmeM milAnepara chappana khaNDa mAtra sakala prakSepa hote haiN| ve saba milakara eka jaghanya sthAna hotA hai, kyoMki chappana khaNDa mAtra sakala prakSepoM dvArA utkRSTa saMkhyAta mAtra sakala prakSepa utpanna hote haiN| Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 7, 214.] veyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe vidiyA cUliyA 173 ] jahaNNahANaM hodi tti kadhaM Navvade ? ukkassasaMkhenjeNa jahaNNahANe khaMDide tattha egakhaMDassa sagalapakkhevo tti abbhuvagamAdo / edammi jahaNNahANe mUlillajahaNNaTThANammi pakkhitte duguNavaDDI hodi / puNo pubillaavaNiyaha vidakhettaM egakhaMDaddha vikkhaMbhaM egakhaMDAyAmaM vikhaMbheNa chappaNNakhaMDANi kAdaNa egakhaMDassuvari sesakhaMDesu havidesu egakhaMDaM bArahottarasadeNa khaMDide tattha egakhaMDamettA sagalapakkhevA hoti / ede sagalapakkhevA sesa pisulApisulANi ca adhiyA hoti / esA vi parUvaNA thalA ceva / ___adhavA, pugvillakhettassa aNNeNa payAreNa khaMDaNavihANaM vuccde| taM jahA-igidAlamettakhaMDANi uvari caDidUNa dvidaTThANammi savApisulANi igidAlIsakhaMDANaM saMkalaNamettANi havaMti / puNo edANaM egAdieguttarasaMkalaNasarUveNa hidANaM tikoNakhettAgArANaM samakaraNe kade egakhaMDaddhajudavIsakhaMDavikkhaMbha-igidAlakhaMDAyAmaM khettaM hodi / puNo ettha paNNArasakhaMDa vikkhaMbheNa igidAlakhaMDAyAmeNa tacchiya pudha dRvide sesakhettamigidAlakhaMDAyAma addhachaTTakhaMDa vikkhaMbhaM hodaNa cehadi / puNo ettha egakhaMDaddhavivakhaMbha-igidAlAyAmakhettamavaNiya pudha TaveyavvaM / puNo sesakhettamhi paMcakhaMDa vikkhaMbhammi igidAlakhaMDAyAmammi paMcakhaMDa vikkhaMbha-ekkArasakhADAyAmakhettaM chidiya pudha haviya puNo paMcakhaMDavikkhabhaM tIsakhaMDAyAma sesakhettaM majjha sarisadokhaMDANi kAdaNa vidiyakhaMDaM parAvattiya zaMkA-utkRSTa saMkhyAta mAtra prakSepAse jaghanya sthAna hotA hai, yaha kaise jAnA jAtA hai ? samAdhAna-usakA kAraNa yaha hai ki jaghanya sthAnameM utkRSTa saMkhyAtakA bhAga denepara usameMse jo eka bhAga prApta hotA hai usako sakala prakSepa svIkAra kiyA gayA hai| lake jaghanya sthAnameM milAnepara duguNI vRddhi hotI hai| phira eka khaNDake ardha bhAga viSkambha aura eka khaNDa AyAma rUpa pUrva meM apanIta karake sthApita kSetrake viSkambhakI orase chappana khaNDa karake eka khaNDake Upara zeSa khaNDoMke sthApita karanepara eka khaNDako ekasau bArahase khaNDita karanepara usameMse eka khaNDa mAtra sakala prakSepa hote haiM / ye sakala prakSepa aura zeSa pizulApizula adhika hote haiM / yaha prarUpaNA bhI sthUla hI hai| - athavA, pUrvokta kSetrake khaNDanakI vidhikA anya prakArase kathana karate haiN| yathA-ikatAlIsa mAtra khaNDa Age jAkara sthita sthAnameM saba pizula ikatAlIsa khaNDoMke saMkalana pramANa hote haiN| phira ekase lekara eka eka adhika rUpa saMkalana svarUpase sthita trikoNAkAra isa kSetrakA samIkaraNa karanepara eka khaNDake ardha bhAga sahita bIsa khaNDa viSkambha aura ikatAlIsa khaNDa AyAma yukta kSetra hotA hai| phira isameMse pandraha khaNDa viSkambha aura ikatAlIsa khaNDa AyAmase chIlakara pRthaka sthApita karanepara zeSa kSetra ikatAlIsa khaNDa AyAma aura sADhe pA~ca khaNDa viSkambhase yukta hokara sthita rahatA hai| phira isameMse eka khaNDake ardha bhAga mAtra viSkambha aura ikatAlIsa khaNDa AyAma yukta kSetrako alaga karake pRthak sthApita karanA caahiye| phira pA~ca khaNDa viSkambha aura ikatAlIsa khaNDa AyAma yukta zeSa kSetra meMse pA~ca khaNDa viSkambha aura gyAraha khaNDa AyAma yukta kSetrako kATakara pRthak sthApita karake pazcAt pA~ca khaNDa viSkambha aura tIsa khaNDa AyAma yukta zeSa kSetrake madhyameMse samAna do khaNDa karake dvitIya khaNDako parivartita Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 ] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4, 2, 7, 214. paDhamakhaMDassuvari Thavide dasakhaMDavikhabha-paNNArasakhaMDAyAmakhettaM hodaNa acchadi / saMpahi punnamavaNiya pudha dRvidapaMcakhaMDa vikkhaMbha-ekArakhaMDAyAmakhettaM ghettaNa edassuvari dRvide dakSiNa-pacchimadisAsu paNNArasakhaMDamettaM puvvuttaradisAsu dasa-ekkArasakhaMDapamANaM hodUNa ciTThadi / puNo puvvamavaNedUNa pudha dRvidakhettamhi egakhaMDaddhavikkhamammi igidAlakhaMDAyAmammi egakhaMDaddhavikkhaMbha-sagalegakhaMDAyAma khettaM ghettUNa pudha dRviya sesakkhe. ttAyAmadvakhaMDANi kAdaNa parAvattiya egakhaMDassuvari sesakhaMDesu dRvidesu cattArikhaMDavikkhabha paMcakhaMDAyAmaM 'khettaM hodi / tammi puvvillakhette samayAviroheNa havide samacaurasaM paNNArasakhaMDa vikkhabhAyAma khetaM hodi / edaM ghettUNa paNNArasakhaMDavikkhaMbha-igidAlakhaMDAyAmakhettassuvari dRvide paNNArasakhaMDa vikhaMbha-chappaNNakhaMDAyAmakhettaM hodi / ettha egapaMtisagalapakkhevo hodi, ukkassasaMkhejamettapisulANaM ttthuvlNbhaado| teNettha paNNArasakhaMDamettA sagalapakkhevA honi ti igidAlakhaMDamettasagalapakkhevesu pakkhittesu chappaNNakhaMDamettA sagalapakkhevA hoti / ede savve milidUNa jahaNNaTThANaM, ukksssNkhejmettsglpkkhevaannmetthuvlNbhaado| edamhi jahaNNaTThANe pakkhitte duguNavaDDI hodi / puNo egakhaMDaddhavikkhabha-sagalegakhaMDAyAmaM pubamavaNiya pudha havidakhettaM vikkhaMbheNa chappaNNa kara prathama khaNDake Upara sthApita karanepara dasa khaNDa viSkambha aura pandraha khaNDa AyAma yukta kSetra hokara sthita rahatA hai| aba pUrvameM apanIta karake pRthak sthApita pA~ca khaNDa viSkambha aura gyAraha khaNDa AyAma yukta kSetrako grahaNakara isake Upara sthApita karanepara dakSiNapazcima dizAoM meM pandraha khaNDa mAtra aura pUrva-uttara dizAomeM dasa gyAraha khaNDa pramANa hokara sthita hotA hai / phira eka khaNDake ardha bhAga viSkambha aura ikatAlIsa khaNDa AyAma yukta pUrvameM apanayana karake pRthak sthApita kSetrameMse eka khaNDake ardha bhAga viSkambha aura sampUrNa eka khaNDa AyAma yukta kSetrako grahaNakara pRthaka sthApita karake zeSa kSetrake AyAmakI orase ATha khaNDa karake parivartitakara eka khaNDa ke Upara zeSa khaNDoMke sthApita karanepara cAra khaNDa viSkambha aura pA~ca khaNDa AyAma yakta kSetra hotA hai| usako yathAvidhi pahilake kSetrake Upara sthApita karanepara pandraha khaNDa viSkambha aura utane hI AyAmase yukta kSetra hotA hai| isako grahaNakara pandraha khaNDa viSkambha aura ikatAlIsa khaNDa AyAma yukta kSetrake Upara sthApita karanepara pandraha khaNDa viSkambha aura chappana khaNDa AyAma yukta kSetra hotA hai| yahA~ eka paMkti rUpa sakala prakSepa hotA hai, kyoMki, vahA~ utkRSTa saMkhyAta mAtra pizula pAye jAte haiN| isIliye cUMki yahA~ pandraha khaNDa mAtra sakala prakSepa hote haiM, ataeva ikatAlIsa khaNDa mAtra sakala prakSepoke milAnepara chappana khaNDa mAtra sakala prakSepa hote haiN| ye saba milakara jaghanya sthAna hotA hai, kyoMki, yahA~ utkRSTa saMkhyAta mAtra sakala prakSepa yahA~ pAye jAte haiN| isako jaghanya sthAnameM milAnepara duguNI vRddhi hotI hai| phira eka khaNDake ardha bhAga viSkambha aura eka sampUrNa khapaDa AyAma rUpa pahile apanIta karake pRthak 1 a-tApratyoH -khaMDAyAmakhettaM' apratau 'khaMDAyAmakkhetta' iti paatthH| Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 7, 214.] veyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe vidiyA cUliyA [175 khaMDANi kAdUNa egakhaMDassa sIse sesakhaMDesu saMdhidesu chappaNNakhaMDAyAmaM egakhaMDassa bArahottarasadabhAgavikkhaMbhakhettaM hodi / ettha vikkhaMbhamettA ceva sagalapakkhevA uppajaMti / puNo sesapisulApisulANi vi sagalapakkhevo kAdUNa pugvilehi saha duguNavaDDimhi pakkhitte jahaNNahANAdo sAdireyaduguNamettaM hodi / saMpahi jahaNNahANaM pekhidUNa tiguNavaDDihANaM duguNavaDDihANAdo uvari igidAladubhAgamattakhaMDANi tihi khaMDehi ahiyANi gaMtUNa hodi / taM jahAigidAladubhAgassuvari tisu khAMDesu pakkhiyesu sAddhatevIsakhaMDANi hoti / duguNavaDDIe uvari ettiyamettamaddhANaM gaMtUNa hidahANammi sagalapa- (23 | kkhevA caDidaddhANamettA hoti / ede pakkhevA duguNavaDiaddhANapakkhevehiMto duguNA, ukassasaMkhejjeNa dosu jahaNNahANesu akkameNa khaMDijjamANesu dosglpkkhevuppttiido| teNa edesu pakkhevesu duguNidesu ettha puvvillapakkhevA sattetAlIsakhaMDamettA hoti / edehi pakkhevehi jahaNNahANaM Na uppajjadi, aNNesiM NavaNaM khNddaannmbhaavaado| __ saMpahi tesimuppattivihANaM uccde| taM jahA-sAddhatevIsakhaMDagacchassa egAdie. guttarasaMkalaNatikoNakhecaM Thaviya samakaraNe kade egakhaMDatiNNicadubbhAgeNa samahiyaekArasakhaMDavikkhaMbhaM | 11 | sAddhatevIsakhaMDAyAma khetaM / 23 | hodUNa cehadi / sthApita kSetrake viSkambhakI orase chappana khaNDa karake eka khaDake zirapara zeSa khaMDoMke sthApita karanepara chappana khaNDa AyAma aura eka khaNDake eka sau bArahaveM bhAga viSkambha yukta kSetra hotA hai| yahA~ viSkambhake barAbara hI sakala prakSepa utpanna hote haiN| phira zeSa pizulApizuloMko bhI sakala prakSepa karake pUrva pizulApizuloMke sAtha duguNI vRddhi meM milAnepara jaghanya sthAnakI apekSA sAdhika duguNa mAtra hotA hai| aba jaghanya sthAnakI apekSA tiguNI vRddhikA sthAna duguNavRddhisthAnase Age ikatAlIsake dvitIya bhAga mAtra khaNDa tIna khaNDoMse adhika jAkara hotA hai| vaha isa prakArase-ikatAlIsa khaNDoMke dvitIya bhAgake Upara tIna khaNDoMke milAnepara sAr3he teIsa khaNDa hote haiM | 233 / duguNa vRddhike Age itane mAtra sthAna jAkara sthita sthAnameM sakala prakSepa gata sthAnoMke barAbara hote haiM 233 / ye prakSepa duguNavRddhike sthAnoM sambandhI prakSepoMse duguNe hote haiM, kyoMki, do jaghanya sthAnoM meM eka sAtha utkRSTa saMkhyAtakA bhAga denepara do sakala prakSepa utpanna hote haiN| isaliye ina prakSepoMko dUne karanepara yahA~ pahaleke prakSepa saiMtAlIsa khaNDa pramANa hote haiN| ina prakSepAse, jaghanya sthAna nahIM utpanna hotA hai, kyoMki, dUsare nau khaNDoMkA yahA~ abhAva hai| ____ aba unakI utpattike vidhAnako kahate haiN| vaha isa prakAra hai-sAr3he teIsa khaNDa gacchake ekase lekara uttarottara eka eka adhika saMkalana pramANa trikoNa kSetrako sthApita karake samIkaraNa karanepara eka khaNDake tIna caturtha bhAgase adhika gyAraha khaNDa viSkambha (113 ) aura sAr3he teIsa khaNDa (233 ) AyAma yukta kSetra hokara sthita rahatA hai| Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 ] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4, 2, 7, 214. Navari edaM khettaM dopisulavAhallamidi kaTTa abbhapaTalaM va majjhe dophAlIzrI kAdaNa egaphAlIe uvari vidiyaphAlIe dRvidAe tiNNicadubbhAgAhiyaekArasakhaMDa vikkhaMbhaM sattetAlIsakhaMDAyAmakkhettaM hodi / ettha tiNNicadubbhAgAhiyadokhaMDa vikkhaMbheNa sattettAlakhaMDAyAmeNa tacchedaNa avaNiya pudha dRvide sesakhettapamANaM. NavakhaMDa vikkhaMbhaM sattetAlakhaMDAyAma hodi / puNo puvvamavaNedUNa pudha dRvidakhettamhi' tiNNicadubbhAgavikkhaMbheNa sattetAlIsakhaMDAyAmeNa tacchedUNa pudha haviya sesakhettaM dokhaMDavikkhaMbhaM sattettAlIsakhaMDAyAma majjhe dophAlIyo kAdaNa egaphAlIe uvari vidiyaphAlIe saMdhidAe egakhaMDavikkhaMbhaM caduNavadikhaMDAyAmaM khettaM hodi / ettha egAsIdimettakhaMDavaggo ghettaNa padarAgAreNa Thaide samacauraMsaM NavakhaDayAma-viksaMbhakhettaM hodi / edaM ghettaNa puvvuttaNavavikkhaMbhasagadAlIsakhaMDAyAmakhettassa pAse havide NavavikkhaMbha-chappaNNAyAmakhettaM hodi / ettha NavakhaMDamettasagalapakkhevA labhaMti; egolIe ukassasaMkhejjamettapisuluvalaMbhAdo / ede sagalapakkheve ghettUNa sattetAlIsakhaMDamettasagala pakkhevesu pakkhitte chappaNNakhAMDamesA sagalapakkhovA hoti / edehi sagalapakkhovehi egaM jahaNNahANaM hodi, edesu chappaNNakhaMDesu ukksssNkhejmettsglpkkhovulNbhaado| edammi uppaNNajahaNNahANe duguNavaDDihANamhi' vizeSa itanA hai ki yaha kSetra cU~ki do pizula bAhalya rUpa hai, isaliye abhrapaTalakesamAna bIcameMse do phAliyA~ karake eka phAlike Upara dUsarI phAliko sthApita karanepara tIna caturtha bhAgoMse adhika gyAraha khaNDa viSkambha aura saitAlIsa khaNDa AyAma yukta kSetra hotA hai / isameMse tIna caturtha bhAgase adhika do kha gDa viSkambha aura saiMtAlIma khaNDa AyAmase kATakara pRthaka sthApita karanepara zeSa kSetrakA pramANa nau khaNDa viSkambha aura saiMtAlIsa khaNDa AyAmarUpa hotA hai| phira pahile apanayana karake pRthaka sthApita kSetrameMse tIna caturtha bhAga viSkambha aura saMtAlIsa khaNDa AyAmase kSetrako kATakara pRthaka sthApita karake do khaNDa viSkambha aura saiMtAlIsa khaNDa AyAma yukta zeSa kSetrake bIca meM se do phAliyA~ karake eka phAlike Upara dUsarI phAliko jor3a denepara eka khaNDa viSkambha aura caurAnaveM khaNDa AyAma yukta kSetra hotA hai| isameMse ikyAsI mAtra khaNDoMke vargako grahaNakara pratarAkArase sthApita karanepara nau khaNDa viSkambha aura nau khaNDa AyAma yukta samacatuSkoNa kSetra hotA hai / isako grahaNakara pUrvokta nau khaNDa viSkambha aura saiMtAlIsa khaNDa AyAma yukta kSetrake pArzva bhAgameM sthApita karanepara nau khaNDa viSkambha aura chappana khaNDa AyAma yukta kSetra hotA hai| yahA~ nau khaNDa mAtra sakala prakSepa pAye jAte haiM, kyoMki, eka paMktimeM utkRSTa saMkhyAta mAtra pizuloMkI upalabdhi hai| ina sakala prakSepoMko grahaNa karake saiMtAlIsa khaNDa mAtra sakala prakSepoMmeM milAnepara chappana khaNDa mAtra sakala prakSepa hote haiN| ina sakala prakSepoMse eka jaghanya sthAna hotA hai, kyoMki, ina chappana khaNDoM meM utkRSTa saMkhyAta mAtra sakala prakSepa pAye jAte haiN| utpanna hue isa jaghanya 1 apratau 'havide khettamhi' iti pAThaH / 2 aApatau 'vaDihANehi', tApratau 'vaDihANe [ hi ]' iti pAThaH / Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 7, 214.] veyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe vidiyA cUliyA [185 pakkhice tiguNavaDDihANaM uppjdi| saMpahi egAsIdikhaMDesu gahidesa sesakhettamegakhaMDavikkhaMbhaM terasakhaMDAyAma egakhaMDatiNNicadubmAgavikkhaMbhasacetAlIsakhaMDAyAmakheceM ca adhiyaM hodi / edANi do vi khettANi ekado kariya tiguNahANammi pakkhice sAdireyatiguNavaDDihANa muppjjdi| teNesA parUvaNA thalatthA / jadi thUlatthA, kimahaM uccade ? avvuppaNNajaNavuppAyaNaTuM / athavA, igidAladubhAgassuvari sAdireyadokhaMDesu pakkhiosu tiguNavaDDiaddhANaM hodi, tatthataNapisulApisulesu durUvaNagacchatibhAgaguNidarUvaNagacchasaMkalaNamecesu pakkhicesu tiguNahANuppattIdo) saMpahi tiguNavaDDIe uvari igidAlakhaMDatibhAga kiMcUNatikhaMDAhiyaM gaMtUNa caduguNavaDDI uppajjadi / kettieNaNANaM tiNNaM khaMDANaM pakkhevo kIrade ? egakhaMDatibhAgeNa UNANaM pakkhevo kIrade / caDidaddhANakhaMDapamANamedaM | 16 | puNo ettiyamettakhaMDAyAma-vikkhaMbheNa tiNNipisulabAhalleNa tikoNaMhodaNa pisulakhetapAgacchadi / ettha pakkhevA puNa tiguNacaDidadvANa mettA labbhaMti / kimaTuM pakkhovANaM tiguNa kIrade ? Na esa doso,tisu jahaNNahANesu ukkassasaMkhejjeNa khaMDijjamANesutiNNaM pakkhevANamasthAnameM duguNavRddhisthAnako milAnepara triguNavRddhikA sthAna utpanna hotA hai / aba ikyAsI khaNDoMke grahaNa karanepara zeSa kSetra eka khaNDa viSkambha aura teraha khaNDa AyAma yukta tathA eka khaNDake tIna caturtha bhAga viSkambha aura saitAlIsa khaNDa AyAma yukta kSetra adhika hotA hai| ina donoM hI kSetroMko ikaTThA karake triguNavRddhisthAnameM milAnepara sAdhika triguNavRddhisthAna utpanna hotA hai| isa kAraNa yaha sthUlArtha prarUpaNA hai| zaMkA-yadi yaha prarUpaNA sthUlArtha hai to usakA kathana kisaliye kiyA jA rahA hai ? samAdhAna-usakA kathana avyutpanna janoMko vyutpanna karAneke liye kiyA jA rahA hai| athavA, ikatAlIsa khaNDake dvitIya bhAgake Upara sAdhika do khaNDoMke milAnepara trigaNavRddhikA adhvAna hotA hai, kyoMki, do kama gacchake tRtIya bhAgase guNita eka kama gacchake saMkalana pramANa vahA~ ke pizulApizuloMko milAnepara tiguNI vRddhikA sthAna utpanna hotA hai| aba triguNa vRddhike Upara kucha kama tIna khaNDoMse adhika ikatAlIsa khaNDake tRtIya bhAga pramANa jAkara cauguNI vRddhi utpanna hotI hai| zaMkA-kitane mAtrase hIna tIna khaNDoM kA prakSepa kiyA jAtA hai ? samAdhAna - eka khaNDake tRtIya bhAgase hIna tIna khapaDoMkA prakSepa kiyA jAtA hai| gata adhvAnakhaNDoMkA pramANa yaha hai-16| phira itane mAtra khaNDa AyAma va viSkambha tathA tIna pizula bAhalyase trikoNa hokara pizulakSetra AtA hai| parantu yahA~ prakSepa gata adhvAnase tiguNe mAtra pAye jAte haiN|| zaMkA-prakSepoMko tiguNA kisaliye kiyA jAtA hai ? samAdhAna-yaha koI doSa nahIM hai, kyoMki, tIna jaghanya sthAnoMko utkRSTa sakhyAtase khaNDita karanepara eka sAtha tIna prakSepoMkI utpatti dekhI jAtI hai| cha. 12-24, Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 ] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [2, 4, 7, 214 kmennuppttidNsnnaado| tesiM pamANamedaM 49 / saMpahi ettha sattakhaMDamettapakkhevA jadi hoMti to aNNaM jahaNNaTThANaM uppajadi / sttkhNddmettpkkhessaa-16|' NamesthataNapisulehiMto uppattivihANaM vucade / taM jahA-1 'edassa gacchassa sNklnnaae| samakaraNe kade sachabbhAgaakhaMDavikhabhaM ? satibhAgasolasakhaMDAyAma |R khettaM hodi / saMpahi tiNNipisulametto edassa khettassa pahavo hodi ti bAhalleNa tiNi phAlIyo kAdaNa egaphAlIe sesadophAlIsu saMdhidAsu AyAmo puvvillAyAmAdo tiguNo hodi | 49 / vikkhaMbho puNa pucillo ceva / evaMDidakhettamhi sattakhaMDavikkhaMbheNa egUNavaMcAsakhaMDAyAmeNa khettaM mottaNa sacchabhAgaegakhaMDavikkhaMbhaM egUNavaMcAsakhaMDAyAma khettaM pAdedNa pudha haviya puNo ettha egakhaMDachabbhAgavikkhaMbhaM egUNakcAsakhaMDAyAma tacchedNa pudha duvedavvaM / puNo egakhaMDa vikkhaMbha-egUNavaMcAsAyAmakkhettaM sattaphAlIyo kAdUrNa padarAgAreNa dRhade AyAma-vikkhaMbhehi sattakhaMDapamANasamacaurasakhettaM hodi / puNo edammi sattavikkhaMbhaegUNavaMcAsAyAmakkhettassuvari Thavide sattakhaMDavikkhaMbha-chappaNNA ___ unakA pramANa yaha hai -49 / aba yahA~ yadi sAta khaNDa mAtra prakSepa hote haiM to anya jaghanya sthAna utpanna hotA hai| yahA~ ke pizuloMse sAta khaNDa mAtra prakSepoMkI utpattike vidhAnako kahate haiN| vaha isa prakAra hai-163 isa gacchake saMkalanakA samIkaraNa karanepara chaThe bhAga sahita ATha (8) khaNDa viSkambha aura eka tRtIya bhAga sahita solaha ( 16) khaNDa AyAma yukta kSetra hotA hai| aba cUki isa kSetrakA prabhava tIna pizula pramANa hotA hai, ataeva isakI bAhalyakI orase tIna phAliyA~ karake eka phAlike Upara zeSa do phAliyoMko rakhanepara pUrva AyAmase tiguNA AyAma hotA hai-16143:49| parantu viSkambha pahilekA hI rahatA hai| isa prakAra sthita kSetra meM sAta khaNDa viSkambha aura unacAsa khaNDa AyAma yukta kSetrako chor3akara chaThe bhAga sahita eka khaNDa viSkambha aura unacAsa khaNDa AyAma yukta kSetrako phAr3akara pRthaka sthApita karake phira yahA~ eka khaNDake chaha bhAga viSkambha evaM unacAsa khaNDa AyAma yukta kSetrako kATakara pRthaka sthApita karanA caahiye| phira eka khaNDa viSkambha aura unacAsa khaNDa AyAma yukta kSatrakI sAta phAliyA~ karake pratarAkArase sthApita karanepara AyAma va viSkambhase sAta khaNDa pramANa samacatukoNa kSetra hotA hai| phira isako sAta khaNDa viSkambha aura unacAsa khaNDa AyAma yukta kSetrake 1 tApratau / 1 | iti paatthH| 2 pratiSu pohavo hodi iti pAThaH / / 3 3 tApatau 'khaMDAyAmeNa' iti pATha / 4 a-pApratyoranupalabhyamAno'yaM pAThastApratito'tra yojitaH / Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 7, 214.] veyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe vidiyA cUliyA [ 187 yAmakkhettaM hodi / ettha sattakhaMDamettapakkhevA labhaMti, chappaNNakhaMDamettapisulehi egpkkhevuppttiido| puNo ede sattakhaMDamettapakkheve ghettaNa egUNavaMcAsakhaMDamettapakkhevesu pakkhittesu ukkassasaMkhejamettasagalapakkhevA hoMti, chappaNNakhaMDamettapakkhevehi ukksssNkheamettpkkhevuppttiido| edehi savvehi pakkhevehi egaM jahaNNahANaM hodi / tammi 'tisu jahaNNahANesu pakkhitte caduguNavaDDI hodi| puNo puvvamavaNidachabbhAgavikkhaMbhaegUNavaMcAsakhaMDAyAmakkhette samakaraNaM kariya pakkhitte sAdireyacadugguNavaDDiTThANaM hodi| sesapisulApisulANaM pi jANiya pakkhevo kaayvyo| saMpahi igidAladubhAga-tibhAgAdisu pakkhevakhaMDANi NAvaTThidasarUveNa gacchaMti, thaannuvlNbhaado| kudo puNa pakkhevapamANamavagammade ? iihaado| tattha saMdihI 45 23| 3 16| 3 |122 1028 1171 / 6 / 16 / 115] 1 / 4 / 1 / / 4/3/10/2 3/34 0.910/10/1111 1 /4/2/3/3/3 |3|3/2/2/2/222 2222111111 013107 41171513119753127162524 12131415 16:17 81920/21/222324/25262728293031 XMor 4 esA saMdihI pisulANi ceva assidRNuppaNNaduguNavaDDINamaddhANaparUvaNaTuM ividA, pisulApisulehi viNA dugunnttuvlNbhaado| Upara rakhanepara sAta khaNDa viSkamma aura chappana khaNDa AyAma yukta kSetra hotA hai| isameM sAta khaNDa mAtra prakSepa pAye jAte haiM, kyoMki, chappana khaNDa mAtra pizuloMse eka prakSepa utpanna hotA hai / phira ina sAta khaNDa pramANa prakSepoMko grahaNakara unacAsa khaNDa mAtra prakSepoMmeM milAnepara utkRSTa saMkhyAta mAtra sakala prakSepa hote haiM, kyoMki, chappana khaNDa mAtra prakSepoMse utkRSTa saMkhyAta mAtra prakSepa utpanna hote haiN| ina saba prakSepoMse eka jaghanya sthAna hotA hai| use tIna jaghanya sthAnoMmeM milAnepara caturguNI vRddhi hotI hai| phira pahile alaga kiye gaye chaThe bhAga [ sahita eka khaNDa ] viSkambha aura unacAsa khaNDa AyAma yukta kSetrako samIkaraNa karake milAnepara sAdhika cauguNI vRddhikA sthAna hotA hai / zeSa pizulApizuloMkA bhI jAnakara prakSepa karanA caahiye| aba ikatAlIsa dvitIya bhAga aura tRtIya bhAgAdikoM meM prakSepakhaNDa avasthita svarUpase nahIM jAte haiM, kyoMki, vaise pAye nahIM jAte haiN| zaMkA-phira prakSepoMkA pramANa kaise jAnA jAtA hai ? samAdhAna-vaha IhAse jAnA jAtA hai| yahA~ saMdRSTi-(mUlameM dekhiye)| yaha saMdRSTi pizuloMkA hI Azraya karake utpanna duguNavRddhiyoMke adhvAnakI prarUpaNA karaneke liye sthApita kI gaI hai, kyoMki, pizulApizuloMke binA duguNApana pAyA nahIM jaataa| 1 tApratau 'di (ti) su' iti paatthH| Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 ] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [ 4,2, 7, 214. saMpahi ettha egakaMdayamettasaMkhejjabhAgavaDDIsu paNNAe pudha kADhUNa egapaMtiyAgAreNa ThavidAsu savvaguNahANINamadbhANaM sarisaM ceva, guNahANiaddhANANaM visarisattassa kAraNAvalaMbhAdo | Na tAva guNahANiM paDi pakkhevapisulAdINaM duguNattaM guNahANINaM visarisatasa kAraNaM, guNahANi paDi duguNa- duguNapakkhevaka sAuda yahANaguNahANINaM pi visarisattabhuvamAdo | Na ca pakkhevANaM guNahANiM paDi duguNattaNeNa viNA guNahANINamavadvidattaM saMbhava, aNNAsi tavaDDhi -hANINaM teNa virohuvalaMbhAdo / Na ca ettha pakkhevAdINaM duguNacamasiddhaM, avadvidabhAgahAreNa duguNa- duguNavihajjamANarAsIsu ogaTTijjamANAsu vihajja - mArA sipaDi bhAgabAhallassuvalaMbhAdo chappaNNovaTTidaukassa saMkhejjassa igidAlasANaM dubhAga-tibhAgAdisu saMkalidesu guNahANiaddhANassa NAvadvidattamuvalaMbhadi ttiNAsaMkaNijaM, tesu vi saMkalidesu paDhamaguNahANipamANeNeva uppajjeyabvaM, paDhamaguNahANipakkhevAdI hiMto dugu vidiyaguNahANipakkhevAdisu saMtesu vidiyaguNahANIe zraddhANassa 'visarisattavirohAdo / paccakkheNa guNahANINaM sarisattaM bAhiJjadi ti NAsaMkaNijjaM, khaMDANaM pakkheva aba yahA~ eka kANDaka pramANa saMkhyAta bhAgavRddhiyoMko buddhise pRthak karake eka paMktike AkArase sthApita karanepara saba guNahAniyoMkA adhvAna samAna hI rahatA hai, kyoMki, guNahAniyoM ke adhvAnoMke asamAna honekA koI kAraNa nahIM pAyA jAtA / yadi kahA jAya ki pratyeka guNahAnimeM prakSepa va pizulAdikoMkI duguNatA guNahAniyoMkI asamAnatAkA kAraNa hai, so yaha bhI ThIka nahIM hai; kyoMki, pratyeka guNahAni meM dUne dUne prakSepa, kaSAyodayasthAna aura guNahAniyoMkI bhI asamAnatA svIkAra kI gaI hai / pratyeka guNahAnimeM prakSepoMke dUne honeke binA guNahAniyoMkA avasthita rahanA sambhava bhI nahIM hai, kyoMki, usase anya ukta vRddhi-hAniyoM kA virodha pAyA jAtA hai / dUsare, yahA~ prakSepa AdikoM kA dUnA honA asiddha bhI nahIM hai, kyoMki, avasthita bhAgahArake dvArA dUnI dUnI vibhajyamAna rAziyoMko apavartita karanepara vibhajyamAna rAzi mAtra pratibhAga bAhalyA pAyA jAtA hai / 1 zaMkA- chappanase apavartita utkRSTa saMkhyAtake ikatAlIsa aMzoMke dvitIya va tRtIya bhAgAdikoM ke saMkalanoM meM guNahAniadhvAna avasthita nahIM pAyA jAtA hai ? samAdhAna - aisI AzaMkA nahIM karanI cAhiye, kyoMki, una saMkalanoMko bhI prathama guNahAni ke pramANase hI utpanna honA cAhiye, kyoMki, prathama guNahAni sambandhI prakSepAdikoM se dvitIya guNahAni sambandhI prakSepAdikoMke dUne honepara dvitIya guNahAni sambandhI adhvAnake visadRza hone kA virodha hai / zaMkA guNahAniyoM kI sadRzatA to pratyakSa se bAdhita hai ? samAdhAna - yaha zaMkA ThIka nahIM hai, kyoMki, khaNDoM ke prakSepoMkA vidhAna cU~ki anyathA 1 tApratau 'visarisatta-' iti pAThaH / Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 186 4, 2, 7, 214. ] drmahAhiyAre veyaNabhAvavihANe vidiyA cUliyA vihANapaNa hANuvattI tatthuSpAidaguNahANiadvANassa pudhattAbhAvasiddhIdo | Na ca guNahANizraddha Nassa saMkhejjadibhAgahINattaM saMkhejjaguNahINattaM vA vottuM juttaM, guNahANiaddhANassa NissesavilayattappasaMgAdo / Na ca evaM appidadguNavaDDIdo avarAe duguNavaDDIe egapakvevAhiyamette duguNattappasaMgAdo / taM pi Na ghaDade, pamANavisaya mullaMghiya avadattAdo | tamhA savvAsiM guNahANINamadvANaM sarisaM ti daduvvaM / evaM saMkhejjaguNavaDDI ceva hotRRNa nAva gacchadi jAva jahaNNaparittAsaMkhejjayassa rUvUNaddhachedaNayame ttaguNahANIyo gadAo ti / paDhamadu guNavaDDIdo jahaNNaparittAsaMkhejjayassa addhachedaNayamettAsu du guNavaDDIsu gadAsu paDhamA asaMkhejjaguNavaDDI uppajjadi, jahaNNaparittAsaMkhejjeNa jahaNNaTThANe guNide taditthANuSpattado | etto pahuDi uvari savvattha asaMkhejjaguNavaDDI caiva jAva akamitadaNaMtara unke tti / paDhamaakappahUDi jAva pajjavasANauvvaMke tti tAva savvaTTANANi jahaNNaDANAdo arNataguNANi, akesu pudha pudha savvajIvarAsiguNagAruvalaMbhAdo / saMpahi vaDDINaM jahaNaDANamavalaMbiya visayapamANaparUvaNA kIrade / taM jahAanaMtabhAgavaDDIe visao egakaMdayameto, uvari asaMkheja bhAgavaDDisaNAdo | saMpahi asaMkheja bhAgavaDDhivisayassa pamANaparUvaNA kIrade / taM jahA -- - kaMdaya sahidakaMdayavaggametto banatA nahIM hai, ataeva vahA~ utpanna karAye gaye guNahAniadhvAnakI abhinnatA ( sadRzatA ) siddha hai | guNahAniadhvAna saMkhyAtaveM bhAgase hIna athavA saMkhyAtaguNA hIna hai, aisA kahanA bhI ucita nahIM hai, kyoMki, isa prakArase guNahAniadhvAnake pUrNatayA naSTa ho nekA prasaMga AtA hai / parantu aisA hai nahIM, kyoMki, vaisA honepara vivakSita duguNavRddhi kI apekSA itara duguNavRddhike eka prakSepakI adhikatA mAtra se dUne honekA prasaMga AtA hai / vaha bhI ghaTita nahIM hotA hai, kyoMki, pramANaviSayatAkA ullaMghana karake usakA avasthAna hai / isa kAraNa saba guNahAniyoMkA adhvAna sadRza hai, aisA samajhanA cAhiye / isa prakAra saMkhyAtaguNavRddhi hI hokara taba taka jAtI hai jaba taka ki jaghanya parItA saMkhyAta ke eka aMkase dIna ardhacchedoM ke barAbara guNahAniyA~ samApta nahIM hotI haiM / prathama duguNavRddhise jaghanya parItAsaMkhyAtake ardhacchedoMke barAbara duguNavRddhiyoM ke samApta honepara prathama asaMkhyAta - guNavRddhi utpanna hotI hai, kyoMki, jaghanya parItAsaMkhyAtase jaghanya sthAnako guNita karanepara vahA~kA sthAna utpanna hotA hai| isase Age aSTAMkake adhastana tadanantara Urvaka taka sarvatra asaMkhyAta - 'guNavRddhi hI hai| prathama aSTAMkase lekara antima Urvaka taka saba sthAna jaghanya sthAnase anantaguNe haiM, kyoMki aSTAMkoM meM pRthak pRthak saba jIvarAzi guNakAra pAyA jAtA 1 aba jaghanya sthAnakA Alambana karake vRddhiyoMke viSaya ke pramANakI prarUpaNA kI jAtI hai / vaha isa prakAra hai - anantabhAgavRddhikA viSaya eka kANDaka pramANa hai, kyoMki, Age asaMkhyAta - bhAgavRddhi dekhI jAtI hai / aba asaMkhyAta bhAgavRddhi viSayaka pramANakI prarUpaNA kI jAtI hai / vaha isa prakAra hai - asaMkhyAta bhAgavRddhikA viSaya eka kANDaka sahita kANDakake varga pramANa / Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16.] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4,2,7, 214. asaMkhejjabhAgavaDDIe viso / taM jahA-ekisse asaMkhejjabhAgavaDDIe jadi rUvAhiyakaMdayamettAtrI asaMkhejjabhAgavaDDIo labbhaMti to kaMdayamettAsu asaMkhejjabhAgavaDDIsu kettiyAo labhAmo tti pamANeNa phalaguNidicchAe ovaTTidAe kaMdayasahidakaMdayavaggametto asaMkhejabhAgavaDDivisao hodi / ___ saMpahi saMkhejjabhAgavaDDivisayassa pamANaparUvaNA kIrade / taM jahA-rUvAhiya'kaMdaeNa egakaMdae guNide doNaM saMkhejjabhAgavaDDINaM aMtaraM hodi / puNo tattha paDhamasaMkhejabhAgavaDDiTThANe pakkhitte rUvAhiyamaMtaraM hodi / puNo ekasaMkhejabhAgavaDDIe jadi ettiyo saMkhejabhAgavaDDivisao labbhadi to ukkassasaMkhecaM chappaNNakhaMDANi kAdaNa tattha igidAlakhaMDesu jattiyANi rUvANi tattiyAsu saMkhejabhAgavaDDIsu kiM labhAmo tti pamANeNa phalaguNidicchAe ovaTTidAe saMkhejabhAgavaDDiviso hodi / saMpahi saMkhejjaguNavaDDivisayassa pamANaparUvaNaM kssaamo| taM jahA-punvillasaMkhejjabhAgavaDDivisayaM Thaviya terAsiyakameNa jahaNNaparittAsaMkhejjayassa addhachedaNaehi rUvUNaehi savva guNahANiaddhANANi sarisANi tti guNide saMkhejjaguNavaDDivisayo hodi / saMpahi asaMkhejjaguNavaDDivisayappamANaparUvaNaM kssaamo| taM jahA-saMkhejjabhAgavaDDi visao aNaMtarovaNidhAe aMgulassa asNkhejjdi,bhaagmetto| edassa asaMkheja yathA-eka asaMkhyAtabhAgavRddhimeM yadi eka adhika kANDaka pramANa asaMkhyAtabhAgavRddhiyA~ pAyI jAtI haiM to kANDaka pramANa asaMkhyAtabhAgavRddhiyoM meM ve kitanI pAyI jAveMgI, isa prakAra pramANase phalaguNita icchAko apavartita karanepara eka kANDakake sAtha kAeDakake varga mAtra asaMkhyAtabhAgavRddhikA viSaya hotA hai| aba saMkhyAtabhAgavRddhike viSayapramANakI prarUpaNA karate haiN| vaha isa prakAra hai--eka adhika kANDakase eka kANDakako guNita karanepara donoM saMkhyAtabhAgavRddhiyoMkA antara hotA hai| phira usameM prathamasaMkhyAtabhAgavRddhike sthAnako milAnepara eka aMkase adhika antara hotA hai| aba eka saMkhyAtabhAgavRddhimeM yadi saMkhyAtabhAgavRddhiviSayaka itanA antara pAyA jAtA hai to utkRSTa saMkhyAtake chappana khaNDa karake unameMse ikatAlIsa khaNDoMmeM jitane aMka hai utanI mAtra saMkhyAtabhAgavRdviyomeM vaha kitanA pAyA jAvegA, isa prakAra pramANase phalaguNita icchAko apavartita karanepara saMkhyAtabhAgavRddhikA viSaya hotA hai| __ aba saMkhyAtaguNavRddhike viSayapramANakI prarUpaNA karate haiN| vaha isa prakAra hai- pUrvokta saMkhyAtabhAgavRddhike viSayako sthApita karake trairAzika kramase jaghanya parItAsaMkhyAtake eka aMkase hIna ardhacchedoMse saba guNahAniadhvAnoMko sadRza honeke kAraNa guNita karanepara saMkhyAtaguNavRddhikA viSaya hotA hai| __ aba asaMkhyAtaguNavRddhike viSayapramANakI prarUpaNA karate haiN| vaha isa prakAra hai-saMkhyAtabhAgavRddhikA viSaya anantaropanidhAkI apekSA aMgalake asaMkhyAtaveM bhAga mAtra hai| isake asaMkhyA 1 tApratau 'durUvAhiya' iti pAThaH / 1 apratau 'rUvUNasavva' iti pAThaH / Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 7, 214.] veyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe vidiyA cUliyA [161 dibhAge ceva aNaMtabhAgavaDDi-asaMkhejjabhAgavADDi-saMkhejjabhAgavaDi-saMkhejjaguNavaDDIo samattAo tti saMkhejjabhAgavaDDiaddhANassa asaMkhejjA bhAgA, saMkhejjaguNavaDDi-asaMkhejjaguNavaDDiaddhANANi ca saMpuNNANi asaMkhejjaguNavADDiviso hodi / saMpahi paDhamaaTThakappahuDi jAva uvvaMke tti tAva aNaMtaguNavaDDIe visao / ettha tiNi aNiogaddArANi-parUvaNA pamANamapyAvahuMgaM cedi / parUvaNAe asthi egANumAgaduguNavaDDihANaMtaraMNANAduguNavaDDisalAgAo ca / pamANaM-egANubhAgaduguNavaDDihANaMtaramaMgulassa asaMkhejadibhAgo / NANAduguNavaDDihANaMtarasalAgAro asaMkhejA logaa| appAbahugaM-egANubhAgaduguNavaDDiANaMtaraM thovaM / NANAduguNavaDDiTThANaMtarasalAgAo asaMkhe. jgunnaao| avahAro-jahaNNaTThANaphaddayapamANeNa savvANaphaddayANi aNaMteNa kAleNa avahirijjati / evaM suhamaNigodaapajjattayassa jahaNNaTThANappahuDi uvarimaTThANapamANeNa savvaTThANANi aNaMteNa kAleNa avahirijjati ti vattavvaM / Navari carimaahaMkappaDi jAva pajjavasANauvvaMke ti tAva edesi hANANaM pamANeNa savaTThANesu avahirijjamANesu asaMkhejneNa kAleNa avahirijaMti, kaMdayamettaasaMkhejjalogesu kaMdayasahidakaMdayavaggamettaukkassasaMkhejjesu aMgulassa asaMkhejjadibhAgamettaasaMkhejjalogaaNNoNNabhattharAsIsu ca paropparaM guNidAsu vi aNaMtarAsisamuppattIe abhAvAdo / pajjavasANa uvvaMkapamANeNa savva taveM bhAgameM hI anantabhAgavRddhi, asaMkhyAtabhAgavRddhi, saMkhyAtabhAgavRddhi aura saMkhyAtaguNavRddhi ye vRddhiyA~ cUMki samApta ho jAtI haiM, ataeva saMkhyAtabhAgavRddhiadhvAnakA asaMkhyAtabahubhAga tathA saMkhyAtaguNavRddhi evaM asaMkhyAtaguNavRddhikA sampUrNa adhvAna asaMkhyAtaguNavRddhikA viSaya hotA hai| __aba prathama aSTAMkase lekara Urvaka taka anantaguNavRddhikA viSaya hai / yahA~ tIna anuyogadvAra haiM-prarUpaNA. pramANa aura alpabahutva / prarUpaNAkI apekSA-ekAnubhAgadaguNavRddhisthAnAntara aura nAnAduguNavRddhizalAkAyeM haiN| pramANa-ekAnubhAgaduguNavRddhisthAnAntara aMgulake asaMkhyAtaveM bhAga pramANa hai / nAnAduguNavRddhigthAnAntarazalAkAyeM asaMkhyAta loka pramANa haiN| alpabahutva-ekAnubhAgaduguNavRddhisthAnAntara stoka hai| usase nAnAduguNavRddhisthAnAntarazalAkAyeM asaMkhyAtaguNI haiN| avahArakI prarUpaNA karate haiM-jaghanya sthAnasambandhI sparddhakake pramANase saba sthAnoM ke sparddhaka anantakAlase apahRta hote haiM / isI prakAra sUkSma nigoda aparyAptaka jIvake jaghanya sthAnase lekara Ageke sthAnoMke pramANase saba sthAna anantakAlase apahRta hote haiM, aisA kahanA caahiye| vizeSa itanA hai ki antima aSTAMkase lekara antima Uvaka taka ina sthAnoMke pramANase saba sthAnoMke apahRta karanepara ve asaMkhyAtakAlase apahRta hote haiM, kAraNa ki kANDaka pramANa asaMkhyAta lokoM, kANDaka sahita kANDakake varga pramANa utkRSTa saMkhyAtoM aura aMgulake asaMkhyAtaveM bhAga mAtra asaMkhyAta lokoMkI anyonyAbhyasta rAziyoMko paraspara guNita karanepara bhI ananta rAzike utpanna honekI sambhAvanAkA abhAva hai / antima Uvakake pramANase saba sthAnoMko apahRta karanepara Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192] chakhaMDAgame veyaNAkhaMDa [ 4, 2, 7, 214. hAsu avahirijja mANesu kevacireNa kAleNa avahirijjaMti ? egavAramavahirijjaMti, carimuvvaMkammi savvANANamuvalaMbhAdo | ducarimauvvaM kaTThANa pamANeNa savvANANi kevacireNa kAlena avahirijjaMti ? sAdireyaegarUveNa / ticarimauccakadvANapamANeNa savvANANi kevacireNa kAlena avahirijjati 1 sAdireyae garUveNa / evaM NeyacvaM jAva duguNahaTTavarimANaM 'ti / puNo duguNahINahANapamANeNa savvANANi kevacireNa kAleNa ava harijjati ? dohi rUvehi / tatto heDima dvANapamANeNa savvANANi kevacireNa kAleNa avahirijjati ? saMkhejjehi rUvehi / evaM yavvaM jAva pajavasANauvyaMkaTThANaM jahaNNaparitAsaMkhejjeNa khaMDiya tattha egakhaMDamettaaNubhAgaTTANassa uvarimANaM ti / tatto hehimahApamANeNa savvANANi kevacireNa kAleNa avahirijjaMti ? jahaNNaparittAsaMkhejjeNa / evaM heTTimaaNubhAgaTTANANaM pamANeNa avahirijamANe asaMkhejjeNa kAlena avahirijjati yavvaM jAva paDhamaanaMtaguNahANIe uvarimaTThANe ti ! sesaM ciMtiya vattatraM gaMdhabahutabharaNa jaMNa lihidallayaM / avahAro samatto / bhAgAbhAgo jadhA avahArakAlo tathA vattavyo / appAbahugaM - savvatthovANi jahaphayANi / aNukkassae dvANe phakSyANi anaMtaguNANi / ko guNagAro ? avi ve kitane kAla dvArA apahRta hote haiM ? ve eka vAra meM apahRta hote haiM, kyoMki, antima Urvaka ke saba sthAna pAye jAte haiM / dvicarama UrvakasthAna ke pramANase saba sthAna kitane kAla dvArA apahRta hote haiM ? ukta pramANase ve sAdhika eka aMkake dvArA apahRta hote haiM / tricarama Urvaka sthAna ke pramANase ve kitane kAla dvArA apahRta hote haiM ? ukta pramANase ve sAdhika eka aMkake dvArA apahRta hote haiM | isa prakAra duguNahInasthAna se Age ke sthAna taka le jAnA cAhiye / punaH duguNahInasthAnake pramANase saba sthAna kitane kAla dvArA apahRta hote haiM ? ukta pramANase ve do aMkoM ke dvArA apahRta hote haiN| usase nIce ke sthAnake pramANase ve kitane kAla dvArA apahRta hote haiM ? ukta pramANase ve saMkhyAta aMkoM dvArA apahRta hote haiM / isa prakAra antima UrvakasthAnako jaghanya parItA saMkhyAta se khaNDitakara usameM se eka khaNDa mAtra anubhAgasthAnake uparima sthAnataka le jAnA cAhiye / usase nIce ke sthAna ke pramANase saba sthAna kitane kAla dvArA apahRta hote haiM ? ukta pramANase ve jaghanya parItAsaMkhyAtake dvArA apahRta hote haiM / isa prakAra se adhastana sthAnoMke pramANase apahRta karanepara ve asaMkhyAta kAla dvArA apahRta hote haiM, aisA prathama ananta guNahAnike uparima sthAnataka le jAnA cAhiye / zeSa artha kI prarUpaNA vicArakara karanA cAhiye, jo ki yahA~ granthabahutvake bhaya se nahIM likhA gayA hai / avahAra samApta huA / jaisA avahArakAla kahA gayA hai vaise hI bhAgAbhAgakA kathana karanA cAhiye / alpabahutvakA kathana karate haiM - jaghanya sthAna meM sparddhaka sabase stoka haiM / anutkRSTa sthAnameM unase anantaguNe sparddhaka haiM / guNakAra kyA hai ? avibhAgapraticchedoMkA Azraya karake vaha saba jIvAMse ananta 1 tApratI 'jAva guNahINauvarimANaM' iti pAThaH / Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 7, 215.] veyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe vidiyA cUliyA [193 bhAgapalicchede paDucca savvajIvehi aNaMtaguNo phaddayagaNaNAe abhavasiddhiehi aNaMtaguNo siddhANamaNaMtimabhAgo / ukkassae hANe phaddayANi visesAhiyANi / evaM chahANaparUvaNA' smttaa| heTTAhANaparUvaNAe aNaMtabhAgabhahiyaM kaMdayaM gaMtUNa asaMkhejabhAgabbhahiyaM hANaM // 215 // asaMkhejjabhAgavaDDihANaM NiraMbhiya heDimaTThANANaM parUvaNahamidaM suttamAgayaM / aNaMtabhAgabbhahiyahANANaM kaMdayaM gaMtUNa asaMkhejabhAgavaDDihANamuppajjadi / kiM kaMdayapamANaM ? aMgulassa asaMkhejjadimAgo / tassa ko bhAgahAro ? visivadesAbhAvAdo [Na] Nabade / phaddayavaggaNappamANaM va savvakaMdayANa pamANaM sarisaM / kudo Navyade ? arisNvaadiguruvynnaado| carimasamayasuhumasAMparAiyajahaNNANubhAgabaMdhaTTANappahuDi ducarimAdiaNubhAgabaMdhahANANamaNaMtaguNavaDDiaNubhAgabaMdhadasaNAdo "jahaNNahANAdo aNaMtabhAgaSbhahiyaM kadayaM gaMtUNa asaMkhejjabhAgavaDDiANaM hodi" tti jaM bhaNidaM taNNa ghaDade ? Na esa doso, jattha chavihavaDDikameNa chabdhihahANikameNa ca aNubhAgo bajjhadi tamAsejja tdhaapruuvidttaado|nn guNA hai, tathA sparddhakagaNanAkI apekSA abhavasiddhikoMse anantaguNA aura siddhoMke anantaveM bhAga mAtra hai| unase utkRSTa sthAnameM vizeSa adhika sparddhaka haiN| isa prakAra SaTsthAnaprarUpaNA samApta huii| ___ adhastanasthAnaprarUpaNAmeM anantaveM bhAgase adhika kANDaka pramANa jAkara asaMkhyAtaveM bhAgase adhika sthAna hotA hai // 215 // __ asaMkhyAtabhAgavRddhisthAnakI vivakSAkara nIceke sthAnoMkI prarUpaNA karaneke liye yaha sutra AyA hai| anantaveM bhAgase adhika sthAnoMkA kANDaka jAkara asaMkhyAtabhAgavRddhikA sthAna utpanna hotA hai| kANDakakA pramANa kitanA hai ? usakA pramANa aMgulakA asaMkhyAtavA~ bhAga hai| usakA bhAgahAra kyA hai ? viziSTa upadezakA abhAva honese usakA parijJAna nahIM hai / sparddhakakI vargaNAoM ke pramANake samAna saba kANDakoMkA pramANa sadRza hai| vaha kisa pramANa se jAnA jAtA hai ? vaha guruke visaMvAda rahita upadezase jAnA jAtA hai| zaMkA-antima samayavartI sUkSmasAmparAyikake jaghanya anubhAgabandhasthAnase lekara dvicarama Adi anubhAgabandhasthAnoMkA anubhAgabandha cU~ki anantaguNavRddhi yukta dekhA jAtA hai, atarava "jaghanya sthAnase anantaveM bhAgase adhika kANDaka jAkara asaMkhyAtabhAgavRddhikA sthAna hotA hai" aisA jo kahA gayA hai vaha ghaTita nahIM hotA hai ? samAdhAna--yaha koI doSa nahIM hai, kyoMki, jahA~para chaha prakArakI vRddhi athavA chaha prakArakI hAnike kramase anubhAga baMdhatA hai usakA Azraya karake usa prakArakI prarUpaNA kI gaI 1 a-yApratyoH 'chaTTaNavaparUvaNA' iti pAThaH / 2 a-yApratyoH 'visuTTavadesAbhAvo Navvade' iti pAThaH / 3 apratau 'vaDDhadi' iti paatthH| cha. 12-25 * Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 ] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4, 2, 7, 216. ca suhumasAMparAiyaguNahANamhi chavvihAe vaDDIe baMdho asthi, virohaado| puNo katto ppahuDi esA heTTAhANaparUvaNA kIrade ? suhumeiMdiyajahaNNahANappahuDi kIrade / edamhAdo heTThimaTThANesu egaM hANaM Nibhiya parUvaNA kiNNa kIrade ? Na, hehA edamhAdo uunnsNthaannaamaavaado| carimasamayakhINakasAyassa saMtahANappahuDi parUvaNA kiNNa kIrade ? Na, tatto ppahuDi hANANa chavihabaDDIe abhAvAdo / jeNedaM suttaM desAmAsiyaM teNa aNaMtabhAgabbhahiyahANANaM kaMdayaM gaMtUNa saMkhejabhAgavaDDI saMkhejaguNavaDDI asaMkhejaguNavaDDI aNaMtagaNabaDDI ca uppajadi tti ghettavyaM' / saMkhejabhAgavaDDihANaNiruMbhaNaM kAUNa heTThimahANaparUvaNa uvarimasuttaM bhaNadi asaMkhejabhAgabhahiyaM kaMdayaM gaMtUNa saMkhejjabhAgabhahiyaM haann||216|| kaMdayamettANi asaMkhejabhAgabhahiyahANANi jAva Na gadANi tAva NicchaeNa saMkheabhAgavaDDiTThANaM Na uppajadi tti bhaNidaM hodi / asaMkhejabhAgavaDDINaM viccAlesu aNaMtahai / parantu sUkSmasAmparAyika guNasthAnameM chaha prakArako vRddhise bandha nahIM hotA, kyoMki, usameM virodha hai| zaMkA-to phira kaunase jaghanya sthAnase lekara yaha adhastanasthAnaprarUpaNA kI jA rahI hai ? samAdhAna-vaha sUkSma ekendriyake jaghanya sthAnase lekara kI jA rahI hai| zaMkA-isase nIceke sthAnoMmeMse eka sthAnakI vivakSAkara vaha prarUpaNA kyoM nahIM kI jAtI hai ? samAdhAna-nahIM, kyoMki, nIce isase hIna sattvasthAnakA abhAva hai| zaMkA-antima samayavartI kSINakaSAyake sattvasthAnase lekara ukta prarUpaNA kyoM nahIM kI jAtI hai ? samAdhAna-nahIM, kyoMki, usa sthAnase lekara jo sthAna haiM unake chaha prakAra kI vRddhi sambhava nahIM hai| yaha sUtra cU~ki dezAmarzaka hai ataeva anantaveM bhAgase adhika sthAnoMkA kANDaka jAkara saMkhyAtabhAgavRddhi, saMkhyAtaguNavRddhi, asaMkhyAtaguNavRddhi aura anantaguNavRddhi utpanna hotI hai aisA grahaNa karanA caahiye| aba saMkhyAtabhAgavRddhisthAnakI vivakSA karake adhastana sthAnoMkI prarUpaNA karaneke liye AgekA sUtra kahate haiM - __asaMkhyAnaveM bhAgase adhika kANDaka jAkara saMkhyAtaveM bhAgase adhika sthAna hotA hai / / 216 // _asaMkhyAtaveM bhAgase adhika kANDaka pramANa sthAna jabataka nahIM bItate haiM tabataka nizcayase saMkhyAtabhAgavRddhikA sthAna nahIM utpanna hotA hai, yaha ukta sUtrakA abhiprAya hai| 1 aA-tApratyoH 'vattavvaM' iti pAThaH / Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 7, 217.] veyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe vidiyA cUliyA [ 195 bhAgavaDDIyo vi kaMdayametAo atthi, tAro ki Na parUvidAo ? Na esa hodi doso, "aNaMtabhAgabhahiyaM kaMdayaM gaMtUNa asaMkhejabhAgabhahiyahANaM hodi" tti punvillasuttAdo ceva tadavagamAdo uvarimasutteNa bhaNNamANattAdo vaa| saMpahi saMkheJjaguNavaDDimAdhAraM kAdUNa hehimANaparUvaNahamuttarasuttaM bhaNadi saMkhejabhAgabbhahiyaM kaMDayaM gaMtUNa saMkhejaguNabhahiyaM tthaannN||217|| saMkhejabhAgavaDDIyo kaMdayabhettAo jAva Na gadAo tAva saMkhejaguNavaDDI Na uppaJjadi, kaMdayamettAo saMkhejabhAgavaDDIyo gaMtUNa ceva uppajadi ti cettavvaM / asaMkhejaguNavaDDimAdhAraM kAdRNa heTThimasaMkhejaguNavaDDipamANaparUvaNamuttarasuttaM bhaNadi saMkhejaguNabbhahiyaM kaMdayaMgaMtUNa asaMkhejjaguNabhahiyaM ThANaM // 21 // ___ asaMkhejaguNavaDDI uppajamANA saMkhejaguNavaDDINaM kaMDayaM gaMtUNa ceva uppajadi, aNNahA Na uppajadi tti ghettavvaM / aNaMtaguNavaDDiNiru bhaNaM kANa heTThimANaparUvaNaTThamuttarasuttamAgayaM asaMkhejaguNabbhahiyaM kaMDayaM gaMtUNa aNaMtaguNanbhahiyaM haannN||21|| zaMkA-asaMkhyAtabhAgavRddhiyoM ke bIca bIcameM anantabhAgavRddhiyA~ bhI kANDaka pramANa hotI haiM, unakI sUtra meM prarUpaNA kyoM nahIM kI gaI hai ? samAdhAna-yaha koI doSa nahIM hai, kyoMki, "anantaveM bhAgase adhika kANDaka pramANa jAkara asaMkhyAtaveM bhAgase adhika sthAna hotA hai" isa pUrvokta sUtrase usakA jJAna ho jAtA hai| athavA, usakA kathana Age kahe jAnevAle sUtrake dvArA kiyA jaaygaa| aba saMkhyAtaguNavRddhiko AdhAra karake nIceke sthAnoMkI prarUpaNA karaneke liye AgekA sUtra kahate haiM saMkhyAta bhAgase adhika kANDaka jAkara saMkhyAtaguNA adhika sthAna hotA hai // 217 // jabataka saMkhyAtabhAgavRddhiyA~ kANDaka pramANa nahIM vItatI haiM tabataka saMkhyAtaguNavRddhi nahIM utpanna hotI hai, kintu kANDaka pramANa saMkhyAtabhAgavRddhiyA~ jAkara hI vaha utpanna hotI hai, aisA grahaNa karanA caahiye| aba asaMkhyAtaguNavRddhiko AdhAra karake usase nIcekI saMkhyAtaguNavRddhike pramANa kI prarUpaNA karane ke liye AgekA sUtra kahate haiM saMkhyAtaguNA adhika kANDaka jAkara asaMkhyAtaguNA adhika sthAna hotA hai // 218 // asaMkhyAtaguNavRddhi utpanna hotI huI saMkhyAtaguNavRddhiyoMke kANDakake vItane para hI utpanna hotI hai, isake binA vaha utpanna nahIM hotI; aisA grahaNa karanA caahiye| aba anantaguNavRddhikI vivakSA karake nIce ke sthAnoM kI prarUpaNA karaneke liye AgekA sUtra prApta hotA hai - asaMkhyAtaguNA adhika kANDaka jAkara anantaguNA adhika sthAna utpanna hotA hai // 216 // Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4, 2, 7, 220. aNaMtaguNavaDDI uppajjamANA savvA vi asaMkhejjaguNavaDDINaM kaMdayaM gaMtRNa ceva uppajjadi, Na aNNahA idi daduvyaM / paDhamA hehAhANaparUvaNA samattA / aNaMtabhAgabhahiyANaM' kaMDayavaggaM kaMDayaM ca gaMtUNa saMkhejjabhAgabbhahiyahANaM // 220 // esA vidiyA heTAhANaparUvaNA kimahamAgadA ? saMkhejjabhAgavaDDi-saMkhejjaguNavaDiasaMkhejaguNavaDDi-aNaMtaguNavaDDINaM ca hehimaaNaMtabhAgavaDDi-asaMkhejabhAgavaDDi-saMkhejabhAgavaDDi-saMkhejaguNavaDDINaM pmaannpruuvnnttuN| saMkhenjamAgavaDDI uppajamANA aNaMtabhAgavaDDINaM kaMdayavaggaM kaMdayabbhahiyaM gaMtUNa ceva uppajadi 16, Na aNNahA, virohaado| edesimuppAyaNa vihANamaNuvAyAdo uccade / ko'nupAtaH 1 trairAzikam / taM jahA--ekkisse asaMkhejjabhAgavaDDIe heTThA jadi kaMdayamettAo aNaMtabhAgavaDDIyo labbhaMti to rUvAhiyakaMdayametANamasaMkhejjabhAgavaDDINaM kettiyAo labhAmo tti pamANeNa phalaguNidicchAe ovaTTidAe kaMdayasahidakaMdayavaggamettAo aNaMtabhAgavaDDIyo labhaMti / puvvaM saMkhejjabhAgavaDDIdo heDhA anantaguNavRddhi utpanna hotI huI saba hI asaMkhyAtaguNavRddhiyoMke kANDakako bitAkara hI utpanna hotI hai, isake binA vaha utpanna nahIM hotI; aisA samajhanA cAhiye / prathama adhastanasthAnaprarUpaNA samApta huii| anantabhAga adhika arthAt anantabhAgavRddhiyoMke kANDakakA varga aura eka kANDaka jAkara saMkhyAtabhAgavRddhikA sthAna hotA hai||| 220 // zaMkA-yaha dvitIya adhastanasthAnaprarUpaNA kisa liye prApta huI hai ? samAdhAna- vaha saMkhyAtabhAgavRddhi, saMkhyAtaguNavRddhi, asaMkhyAtaguNavRddhi va anantaguNavRddhi inake tathA nIcekI anantabhAgavRddhi, asaMkhyAtabhAgavRddhi, saMkhyAtabhAgavRddhi aura saMkhyAtaguNavRddhi; ina vRddhiyoMke bhI pramANa kI prarUpaNA karaneke liye prApta huI hai| ___ saMkhyAtabhAgavRddhi utpanna hotI huI anantabhAgavRddhiyoMke eka kANDakase adhika kANDakake vargako vitAkara hI utpanna hotI hai (444+4), isake binA vaha utpanna nahIM hotI; kyoMki, usameM virodha hai| inake utpanna karAnekI vidhi anupAtase kahate haiN| zaMkA-anupAta kise kahate haiM ? samAdhA-trairAzikako anupAta kahate haiN| yathA-eka asaMkhyAtabhAgavRddhike nIce yadi kANDaka pramANa anantabhAgavRddhiyA~ tI haiM to eka adhika kANDaka pramANa asaMkhyAtabhAgavRddhiyoMke nIce ve kitanI pAyI jAveMgI, isa prakAra pramANase phalaguNita icchAko apavartita karanepara kANDaka sahita kANDakake vagai pramANa anantabhAgavRddhiyA~ pAyI jAtI haiM 1 tApratI 'aNatabhAgabhahiyaM' iti paatthH| Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 7, 221.] veyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe vidiyA cUliyA [197 kaMdayamettAo ceva asaMkhajjabhAgavaDDIyo suttaNa pruuvidaao| saMpahi terAsie'kIramANe rUvAhiyakaMDayAdo aNaMtabhAgavaDDihANANaM uppAyaNaM kadhaM jujjade ? Na esa doso, saMkhajjabhAgavaDDIe heTThA asaMkhejjabhAgavaDDIyo kaMdayamettAo ceva, kiMtu aNNekisse asaMkhenjabhAgavaDDIe visayaM gaMtaNa asaMkhejjabhAgavaDDipAoggaddhANe asaMkhejjabhAgavaDDI ahodUNa' sNkhejbhaagvddddismuppttiido| asaMkhejabhAgabhahiyANaM kaMdayavaggaM kaMdayaM ca gaMtUNa saMkhejaguNabbhahiyaTThANaM // 221 // 16 edesimuppAyaNavihANaM uccade / taM jahA- ekisse saMkhejabhAgavaDDIe heTThA jadi kaMdayamettAo asaMkhejjabhAgavaDDIyo labhaMti to rUvAhiyakaMdayamattANaM kiM labhAmo tti pamANeNa phalaguNidicchAe ovaTTidAe kaMdayasahiyakaMdayavaggamettAo asaMkhejjabhAgavaDDIyo hoti / sesaM sugamaM / / saMkhejabhAgabbhahiyANaM kaMdayavaggaM kaMdayaM ca gaMtUNa asaMkhejjaguNabbhahiyaTThANaM // 222 // 16 taM jahA-ekkisse saMkhejaguNavaDDIe hehA jadi kaMdayamettAo saMkhejjabhAga___zaMkA-pahile saMkhyAtabhAgavRddhike nIce kANDaka pramANa hI asaMkhyAtabhAgavRddhiyA~ sUtra dvArA batalAI gaI haiN| aba trairAzika karanepara eka adhika kANDakase 'anantabhAgavRddhisthAnoMkA utpanna karAnA kaise yogya hai ? samAdhAna-yaha koI doSa nahIM hai, kyoMki, saMkhyAtabhAgavRddhike nIce asaMkhyAtabhAgavRddhiyA~ kANDaka pramANa hI hotI haiM, kintu anya eka asaMkhyAtabhAgavRddhike viSayako prApta hokara asaMkhyAtavRddhike yogya adhvAnameM asaMkhyAtabhAgavRddhi na hokara saMkhyAtabhAgavRddhi utpanna hotI hai / __ asaMkhyAtabhAgavRddhiyA~kA kANDa kavarga va eka kANDaka jAkara saMkhyAtaguNavRddhikA sthAna hotA hai // 221 // 16+4 inake utpanna karAnekI vidhi batalAte haiN| vaha isa prakAra hai- eka saMkhyAtabhAgavRddhike nIce yadi kANDaka pramANa asaMkhyAtabhAgavRddhiyA~ pAyI jAtI haiM to eka adhika kANDaka pramANa saMkhyAtabhAgavRddhiyoMke nIce ve kitanI pAyI jAveMgI, isa prakAra pramANase phalaguNita icchAko apavartita karanepara kANDaka sahita kANDakavarga pramANa asaMkhyAtabhAgavRddhiyA~ hotI haiM / zeSa kathana sugama hai| saMkhyAtabhAgavRddhiyoMkA kANDakavarga aura eka kANDaka jAkara (16+4) asaMkhyAtaguNavRddhikA sthAna hotA hai / / 222 // yathA-eka saMkhyAtaguNavRddhike nIce yadi kANDaka pramANa saMkhyAtabhAgavRddhiyA~ pAyI 1 pratiSu 'terAcIe' iti paatthH| 2 a-zrA pratyoH 'bAhodUNa' iti pAThaH / Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198] khaMDAgame veyaNAkhaMDa [ 4, 2, 7, 223. vaDDIo labbhaMti to vAhiyakaMdayamaMttANaM kiM labhAmo tti pamANeNa phalaguNidicchAe oTTidAra kaMdayasahidakaMdayavaggametAo saMkhejjabhAgavaDDIyo labdhaMti / sesaM sugamaM / saMkhejjaguNa bhahiyANaM kaMdayavaggaM kaMdayaM ca gaMtUNa anaMtaguNagbhahiyaM TThANaM // 223 // 16 edesiM utpattivihANaM uccade / taM jahA - - ekisse anaMtaguNavaDDIe heTThA jadi kaMdayamecANi saMkhejaguNavaDDhiTThANANi labbhaMti to rUvAhiyakaMdayamettANamasaMkhejjaguNavANaM kiM labhAmo tti pamANeNa phalaguNidicchAe ovaTTidAe kaMdaya sahidakaMdayagameANi saMkhejaguNavaDDidvANANi akAdo heDTThA ladvANi hoMti / evaM vidiyA heDATThANaparUvaNA samattA / saMkhejjaguNassa eat anaMtabhAga bhahiyANaM kaMdayaghANo bekaMdayavaggA kaMdayaM ca // 224 // diyA hANaparUvaNA kimahamAgadA ? saMkhejjaguNavaDDi-asaMkhejjaguNavaDDi-anaMtaguNavaDDINaM hedo' anaMtabhAgavaDDi-asaMkheja bhAgavaDDhi saMkhejjabhAgavaDDINaM jahAkameNa ka 16 16 4 jAtI haiM to eka adhika kANDaka pramANa saMkhyAtaguNavRddhiyoMke nIce ve kitanI pAyI jAveMgI, isa prakAra pramANase phalaguNita icchAko apavartita karanepara kANDaka sahita kANDakavarga pramANa saMkhyAta bhAgavRddhiyA~ pAyI jAtI haiN| zeSa kathana sugama hai / saMkhyAtaguNavRddhiyoMkA kANDakavarga aura eka kANDaka ( 16+4) jAkara anantaguNavRddhikA sthAna hotA hai / / 223 // inake utpanna karAne kI vidhi batalAte haiM / vaha isa prakAra hai- eka anantaguNavRddhi ke nIce yadi kANDaka pramANa saMkhyAtaguNavRddhiyA~ pAyI jAtI haiM to eka adhika kANDaka pramANa asaMkhyAtaguNavRddhisthAnoMke nIce ve kitanI pAyI jAveMgI, isa prakAra pramANase phalaguNita icchAko apavartita karanepara aSTAMka ke nIce kANDaka sahita kANDakavarga pramANa saMkhyAtaguNavRddhisthAna pAye jAte haiM / isa prakAra dvitIya adhastanasthAnaprarUpaNA samApta huii| saMkhyAtaguNavRddhi nIce anantabhAgavRddhiyoM kA kANDakaghana, do kANDakavarga aura eka kANDaka ( 4deg + (4* x 2 ) + 4 ) hotA hai / / 224 // zaMkA - tRtIya adhastanasthAnaprarUpaNA kisaliye prApta huI hai ? samAdhAna - vaha saMkhyAtaguNavRddhi, asaMkhyAtaguNavRddhi aura anantaguNavRddhi, ina vRddhiyoM ke nIce kramazaH anantabhAgavRddhi, asaMkhyAta bhAgavRddhi aura saMkhyAta bhAgavRddhi, inakA pramANa batalAneke prApta huI hai| 1 zrApatyoH 'hehAdo' iti pAThaH / Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 7, 225.] veyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe vidiyA cUliyA [ 199 pamANaparUvaNahU~ / edassa asthaparUvaNaM kssaamo| taM jahA-ekisse saMkheja bhAgavaDDIe heDA jadi kaMdayasahidakaMdayavaggamettANi aNaMtabhAgavaDDiTThANANi labhaMti to rUvAhiyakaMdayamettANaM saMkhejabhAgavaDDihANANaM kiM labhAmo tti kaMdayavaggaM kaMdayaM ca do paDirAsIyo kariya jahAkameNa egakaMdaeNa egarUveNa ca guNiya melAvide egakaMdayaghaNo be-kaMdayavaggA kaMdayaM ca uplbbhde| asaMkhejjaguNassa hehrado' asaMkhejjabhAgabhahiyANaM kaMdayaghaNo bekaMdayavaggA kaMdayaM ca // 225 // 6 Amar 15 edassa attho vuccde| taM jahA-ekassa saMkhejjaguNavaDihANassa hehrado jadi kaMdayasahidakaMdayavaggamettANi asaMkhejjabhAgavaDDihANANi labbhaMti to rUvAhiyakaMdayamettasaMkhejjaguNavaDDihANANaM kiM labhAmo tti puvvaM va duppaDirAsiM kAdaNa kameNegakaMdaeNegarUveNa ca guNiya melAvide ego kaMdayaghaNo bekaMdayavaggA kaMdayaM ca uplbbhde| aNaMtaguNassa heTTado saMkhejjabhAgabbhahiyANaM kaMdayaghaNo vekaMdayavaggA kaMdayaM ca // 226 // mmoc isakI arthaprarUpaNA karate haiN| vaha isa prakAra hai-eka saMkhyAtabhAgavRddhike nIce yadi kANDaka sahita kANDakavarga pramANa anantabhAgavRddhisthAna pAye jAte haiM to eka adhika kANDaka pramANa saMkhyAtabhAgavRddhisthAnoMke nIce ve kitane pAye jAveMge, isa prakAra kANDakavarga aura kANDaka pramANa do pratirAziyA~ karake kramazaH eka kANDaka aura eka aMkase guNita karake milA denepara eka kANDakaghana, do kANDakavarga aura eka kANDaka pAyA jAtA hai| asaMkhyAtaguNavRddhisthAnake nIce asaMkhyAtabhAgavRddhiyoMkA eka kANDakaghana, do kANDakavarga aura eka kANDaka [4+(42x2)+4] hotA hai // 225 // isakA artha kahate haiN| vaha isa prakAra hai- eka saMkhyAtaguNavRddhisthAnake nIce yadi kANDaka sahita kANDakavarga pramANa asaMkhyAtabhAgavRddhisthAna pAye jAte haiM to eka adhika kANDaka pramANa saMkhyAtaguNavRddhisthAnoMke ve kitane pAye jAveMge isa prakAra pahaleke samAna do pratirAziyA~ karake kramazaH eka kANDaka aura eka aMkase guNita karake milAnepara eka kANDakaghana, do kANDakavarga aura eka kANDaka pAyA jAtA hai| anantaguNavRddhisthAnake nIce saMkhyAtabhAgavRddhisthAnoMkA eka kANDakaghana, do kANDakavarga aura eka kANDaka [4+(4242)+4] hotA hai // 226 // Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200] chakkhaMDAgame veyaNaprakhaMDa [4, 2, 7, 227. edassa attho uccade-ekassa asaMkhejjaguNassa hehado jadi kaMdayasahidakaMdayavaggamettANi saMkhejjabhAgavaDDihANANi labhaMti to rUvAhiyakaMdayamettANamasaMkhejjaguNavaDDihANANaM kiM labhAmo tti phalaM duppaDirAsIkadaM kameNegakaMdayeNegarUveNa ca guNiya melAvide kaMdayaghaNo vekaMdayavaggA kaMdayaM ca labbhade / evaM tadiyA heTTAhANaparUvaNA smttaa| 1a-bApratyoH 'hehAdo' iti paatthH| 256 64 asaMkhejaguNassa heTTado aNaMtabhAgabhahiyANaM kaMdayavaggAvaggo | tiSNikaMdayaghaNA tiNNikaMdayavaggA kaMdayaM ca // 227 // commmcc cautthI hehAhANaparUvaNA kimahamAgadA ? asaMkhejjaguNabbhahiya-aNaMtaguNabbhahiyahANANaM hehima aNaMtabhAgavaDDihANANaM' pmaannpruuvnnhuuN| edassa suttassa attho cuccde| taM jahA-kaMdayaghaNaM doNNikaMdayavagge kaMdayaM ca duppaDirAsiM kariya havedUNa egadaeNa egarUveNa ca jahAkamaNa guNide kaMdayavaggAvaggo tiNNikaMdayaghaNA tiNNikaMdayavaggA kaMdayaM ca uppajadi tti / isakA artha kahate haiM-eka asaMkhyAtaguNavRddhisthAnake nIce yadi kANDaka sahita kANDakavarga pramANa saMkhyAtabhAgavRddhisthAna pAye jAte haiM to eka adhika kANDaka prabhANa asaMkhyAtaguNavRddhisthAnoM ke nIce ve kitane pAye jAveMge, isa prakAra do pratirAzi rUpa kiye gaye phalako kramazaH eka kANDaka aura eka aMkase guNita karake milA denepara eka kANDakaghana, do kANDakavarga aura eka kANDaka pAyA jAtA hai| isa prakAra tRtIya adhastanasthAnaprarUpaNA samApta huii| asaMkhyAtaguNavRddhi ke nIce anantabhAgavRddhiyoMkA eka kANDakavargAvarga, tIna kANDakaghana, tIna kANDakavarga aura eka kANDaka [42 = 16, 16' = 256, 256+(4.43)+(4243)+4] hotA hai / / 227 // zaMkA-caturtha adhastanasthAnaprarUpaNA kisaliye prApta huI hai ? / samAdhAna-vaha asaMkhyAtaguNavRddhi aura anantaguNavRddhi sthAnoMke nIceke anantabhAgavRddhi sthAnoMke pramANakI prarUpaNA karaneke liye prApta huI hai| isa sUtrakA artha kahate haiN| vaha isa prakAra hai-eka kANDakaghana, do kANDaka vargoM aura eka kANDakako do pratirAzi rUpa karake sthApita kara eka kANDaka aura eka aMkase kramazaH guNita karanepara eka kANDakavargAvarga, tIna kANDakaghana, tIna kANDakavarga aura eka kANDaka utpanna hotA hai| 1 mapratipATho'yam / a:tApratyoH 'hehimazraNaMtabhAgavAdi-asaMgvejjabhAgavaDDiANANaM' iti paatthH| Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 201 | 256 64 anaMta guNassa heTThado asaMkhejjabhAgavbhahiyANaM kaMdayavaggAvaggo 64 tiSNikaMdayaghaNA tiSNikaMdayavaggA kaMdayaM ca // 228 // 2, 7, 228. ] 16 16 16 4 esimaMkANamupattI bhaNNamANAe puvvaM va cattavyaM, visesAbhAvAdI / evaM cautthI hANaparUvaNA samattA / veyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe vidiyA cUliyA anaMta guNassa do anaMtabhAgagbhahiyANaM kaMdayo 'paMcahado cattArikaMdayavaggAvaggA chakaMdayaghaNA cattArikaMdayavaggA kaMdayaM ca // 226 // 1 cha. 12-26. edesimaMkANamuppattivihANaM buccade / taM jahA - kaMdayavaggAvaggaM tiSNi kaMdayaghaNe anantaguNavRddhi ke nIce asaMkhyAta bhAgavRddhiyoM kA eka kANDakavargAvarga, tIna kANDakaghana, tIna kANDakavarga aura eka kANDaka hotA [ (4416) + (4deg<3)+ (43) x 4 ] hai || 228 // ina aMkoM kI utpattikA kathana karate samaya pahile ke samAna prarUpaNA karanI cAhiye, kyoMki sameM koI vizeSatA nahIM hai / isa prakAra caturthI adhastanasthAnaprarUpaNA samApta huI / anantaguNavRddhike nIce anantabhAgavRddhiyoMkA pA~ca vAra guNita kANDaka, cAra kANDakavargAvarga, chaha kANDakaghana, cAra kANDakavarga aura eka kANDaka [ ( 4 x 4x 4x 4x 4) + (4 x 4 x 16 x 4 ) + (4 x6) + (4'x4)+4] hotA hai / / 226 // ina aMkoM ke utpAdanakI vidhi kahI jAtI hai / vaha isa prakAra hai pratau 'kaMdayapaMcahado' zrApatau 'kaMdayapaMcaddado' iti pAThaH / 1024 256 256 256 256 64 64 64 64 64 64 16 16 16 16 4 - eka kANDaka vargAvarga, tIna Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 ] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [ 4,2, 7, 230. tiSNikaMdayavagge kaMdayaM ca dosu dvANesu dvaviya jahAkameNa rUveNa kaMdaeNa' ca guNiya melAvide kaMdao paMcahado cattArikaMdayavaggAvaggA chakaMdayaghaNA cattArikaMdayavaggA kaMdayaM ca upajadi / evaM paMcamI hedvAdvANaparUvaNA samattA / samayaparUvaNadAe cadusamaiyANi aNubhAgabaMdhajbhavasANaTThANANi asaMkhejjA logA // 230 // saMtaparUvaNamakAUNa pamANappA huA NaM cetra parUvaNA kimahaM kIrade ? Na esa doso, edehi dohi aNiyogaddArehi avagadehi tadavagamAdo | Na ca saMtarahiyANaM pamANaM thovabahuttaM ca saMbhava, virohaado| adhavA, avibhAgapaDiccheda parUvaNAdiaNiyogaddArehi ceva aNubhAgabaMdhaTTANANaM kAlavisesidANaM tassa parUvaNA kadA, egasamayAdikAleNa avisesidANaM saMtassa gagaNakusumasamANattappasaMgAdo | | jahaNNANubhAgabaMdhadvANapahuDi jAva ukassANubhAgabaMdhaTThANe tti edesimasaMkheja loga mettANa maNubhAgabaMdhadvANANaM paNNAe egapatIe AyAreNa racaNAe kadAe tattha hehimANi asaMkhejalogamettaaNubhAgabaMdhadvANANi cadusamaiyANi / egasamayamAdiM kADhUNa ukkasseNa NiraMtaraM cattArisamayaM bajjhatitti bhaNidaM hodi / uvari kiNNa bajyaMti 1 sabhAviyAdo / kaDakanoM, tIna kANDaka vargoM aura eka kANDakako do sthAnoM meM sthApita karake kramazaH eka aMka aura kANDaka dvArA guNita karake milAnepara pA~cavAra guNita kANDaka, cAra kANDakavargAvarga, chaha kANDaghana, cAra kANDakavarga aura eka kANDaka utpanna hotA hai / isa prakAra paMcama adhastanasthAna prarUpaNA samApta huI / samayaprarUpaNA meM cAra samayavAle anubhAgabandhAdhyavasAnasthAna asaMkhyAta loka pramANa haiM || 230 // zaMkA-satprarUpaNA na karake pramANa aura alpabahutva kI hI prarUpaNA kisaliye kI jA rahI hai / samAdhAna - yaha koI doSa nahIM hai, kyoMki, ina do anuyogadvAroMke avagata ho jAnepara unake dvArA satprarUpaNA kA avagama ho jAtA hai| kAraNa ki sattvase rahita padArthoM kA pramANa aura alpabahutva sambhava nahIM hai, kyoMki, usameM virodha hai / athavA, avibhAgapraticcheda Adi anuyogadvAroMke dvArA hI kAlase vizeSita anubhAgabandhAdhyavasAnasthAnoMke sattvakI prarUpaNA kI jA cukI hai, kyoMki, eka samaya Adi kAlakI vizeSatA se rahita unake satva ke AkAzakusumake samAna hone kA prasaMga AtA hai jaghanya anubhAgabandhasthAna se lekara utkRSTa anubhAgabandhasthAnataka ina asaMkhyAta loka pramANa anubhAgabandhasthAnoMkI buddhise eka paMktike AkAra se racanA karanepara unameMse nIce ke asaMkhyAta loka pramANa anubhAgabandhasthAna cAra samayavAle haiM / abhiprAya yaha hai ki ye sthAna eka samaya se lekara utkarSase nirantara cAra samayataka baMdhate haiM / zaMkA- cAra samaya se Age ve kyoM nahIM ba~dhate haiM ? 1 - zrApatyoH 'jahAkameNa rUpeNa rUveNa kaMdaeNa' iti pAThaH / Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ veyaNamaddAhiyAre veyaNabhAvavihANe vidiyA cUliyA paMcasamaiyANi aNubhAgabaMdhajbhavasANahANANi 2, 7, 231. ]. logA // 231 // cadusamaiyapAoggaaNubhAgabaMdhahANesu jamukkassANubhAgabaMdhahANaM tatto uvarimaaNubhAgabaMdhANaM paMcasamaiyaM / tamaNubhAgabaMdhahANamAdiM kAraNa asaMkhejalogamettaaNubhAgadhANi paMcasamaiyANi, egasamayamAdi kADhUNa ukasseNa paMcasamayaM vajyaMti ti uttaM hodi / evaM chasamaiyANi sattasamaiyANi asamaiyANi aNubhAgabaMdhajjhavasANahANANi asaMkhejjA logA // 232 // paMcasamaiyA aNubhAgabaMdhahANehiMto uvari asaMkhejjaloga mettANi aNubhAgabaMdhaTThANANi chasamaiyANa hoMti / tehiMto uvari sattasamaiyANi 'aNubhAgabaMdhahANANi asaMkhejalogamettANi hoMti / tehiMto uvari ahasamaiyANi aNubhAgabaMdhadvANANi asaMkhejjaloga me cANi hoMti / puNaravi sattasamaiyANi aNubhAgavaMdhajbhavasANANANi asaMkhejjA logA // 233 // asamaya aNubhAgabaMdhaTThANehiMto heTThA jeNa aNubhAgabaMdhaDANANi sattasamaiyapAosamAdhAna - ve svabhAvase hI cAra samayake Age nahIM baMdhate haiM / pA~ca samayavAle anubhAgavandhAdhyasAnasthAna asaMkhyAta loka pramANa haiM / / 231 // cAra samaya yogya anubhAgabandhasthAnoMmeM jo utkRSTa anubhAgabandhasthAna hai usase AgekA anubhAgabandhasthAna pA~ca samayavAlA hai / usa anubhAgabandhasthAna se lekara asaMkhyAta loka pramANa anubhAgabandhasthAna pA~ca samayavAle haiM, arthAt ve eka samayase lekara utkarSa se pA~ca samayataka baMdhate haiM / isa prakAra chaha samaya, sAta samaya aura ATha samaya yogya anubhAgabandhAdhyavasAnasthAna asaMkhyAta loka pramANa haiM // 232 // [ 203 asaMkhejjA pA~ca samaya yogya sthAnoMse Age asaMkhyAta loka pramANa anubhAgabandhasthAna chaha samaya yogya haiN| unase Age sAta samaya yogya anubhAgabandhasthAna asaMkhyAta loka pramANa haiN| unase Age ATha samaya yogya anubhAgabandhasthAna asaMkhyAta loka pramANa haiM / phirase bhI sAta samaya yogya anubhAgabandhAdhyavasAnasthAna asaMkhyAta loka pramANa haiM // 233 // cU~ki ATha samaya yogya anubhAgabandhasthAnoMke nIce sAta samaya yogya anubhAgabandhasthAnoMkI 1 mapratau zrayaM sadRSTiH nIpalabhyate zeSapratiSu tu asti / Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4,2,7,234. ggANi puvvaM parUvidANi teNa' puNaravi tti bhaNidaM / eso' 'puNaravi' tti sado uvarimachappaMca-cadusamaiyaaNubhAgabaMdhaTThANesu aNuvaTTAvedavyo / aNubhAgabaMdhaTTANANamaNubhAgabaMdhajmavasANavavaeso kadhaM jujade ? Na esa doso, kaje kAraNovayAreNa tesiM tadavirohAdo / aNubhAgavaMdhajhavasANahANANi NAma jIvassa pariNAmo aNubhAgabaMdhaTThANaNimitto / teNedassa saNNA' aNubhAgabaMdhajjhavasANahANaM hodi tti juJjade / edANi sattasamayapAoggaaNubhAgabaMdhaTThANANi asaMkhejalogamettANi hoti / kudo ? saabhaaviyaado| evaM chasamaiyANi paMcasamaiyANi cadusamaiyANi aNubhAgabaMdhajjhavasANaTThANANi asaMkhejA logA // 234 // uvarimasattasamaiyaaNubhAgabaMdhahANehiMto uvarimANi chasamaiyANi aNubhAgavaMdhahANANi asaMkhejalogametANi / tehiMto uvari paMcasamaiyANi aNubhAgabaMdhahANANi asaMkhejalogamettANi / tehiMto uvari cadusamaiyANi aNubhAgabaMdhahANANi asaMkhejalogamettANi / sesaM sugm| prarUpaNA pahale kI jA cukI hai, ataeva sUtrameM 'puNaravi' arthAt 'phirase bhI'padakA prayoga kiyA gayA hai / isa 'puNaravi' zabdakI anuvRtti Ageke chaha, pA~ca aura cAra samaya yogya anubhAgabandha. sthAnoMmeM lenI caahiye| zaMkA - anubhAgabandhasthAnoMkI anubhAgabandhAdhyavasAnasthAna saMjJA kaise yogya hai ? samAdhAna-yaha koI doSa nahIM hai, kyoMki, kAryameM kAraNakA upacAra karanese unakI uparyukta saMjJA karanemeM koI virodha nahIM hai| anubhAgabandhAdhyavasAnasthAnakA artha anubhAgabandhasthAnameM nimittabhUtta jIvakA pariNAma hai| isa kAraNa isa anubhAgabandhasthAnakI saMjJA anubhAgabandhAbhyavasAnasthAna ucita hai| ye sAta samaya yogya anubhAgabandhasthAna asaMkhyAta loka pramANa haiM, kyoMki, aisA svabhAva hai isI prakAra chaha samaya yogya, pA~ca samaya yogya aura cAra samaya yogya anubhAgabanyAdhyavasAnasthAna asaMkhyAta loka pramANa haiM // 234 // uparima sAta samaya yogya anubhAgabandhasthAnoMse Uparake chaha samaya yogya anubhAgabandha. sthAna asaMkhyAta loka mAtra haiN| unase Age pA~ca samaya yogya anubhAgabandhasthAna asaMkhyAta loka pramANa haiN| unase Age cAra samaya yogya anubhAgabandhasthAna asaMkhyAta loka pramANa hai| zeSa kathana sugama hai| ............................ 1 pratiSu 'keNa' iti paatthH| 2 tApratau 'bhaNidaM ? eso' iti paatthH| 3 bhApratau 'kAraNevayArAdo tesi iti paatthH|4 pratiSu saNNA aNubhAgabaMdhahANassa hodi iti paatthH| Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2,'4, 7, 235.] veyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe vidiyA cUliyA [205 ___ uvari tisamajhyANi bisamaiyANi aNubhAgabaMdhajhavasANahANANi asaMkhejjA logA // 235 // uvarimacadusamaiehiMto uvarimANi tisamaiyANi visamaiyANi ca aNubhAgabaMdhaTThANANi asaMkhejalogamettANi hoti tti ghettavyaM / etthataNa ubarisado hehA siMghAvaloaNa-' kameNa uvariM NadIsodakkameNa aNuvaTTAvedavvo, aNNahA tadatthapaDivattIe abhAvAdo / evaM pamANaparUvaNA smttaa| ettha appaabhuaN||236|| kAdavvamidi ajjhAhAreyavvaM / kimaTThamappAbahuaM kIrade ? Na esa doso, appAbahue aNavagae avagayapamANassa annvgysmaannttppsNgaado| savvatthovANi aTThasamaiyANi aNubhAgabaMdhajhavasANahANANi // 237 // kehito thovANi ? uvari bhaNNamANahANehiMto / kudo ? saabhaaviyaado| dosu vi pAsesu sattasamaiyANi aNubhAgabaMdhajjhavasANahANANi do vi tullANi asaMkhejaguNANi // 238 // Age tIna samaya yogya aura do samaya yogya anubhAgabandhAdhyavasAnasthAna asaMkhyAta loka pramANa haiM // 235 // uparima cAra samaya yogya anubhAgabandhasthAnoMse Uparake tIna samaya yogya aura do samaya yogya anubhAgabandhasthAna asaMkhyAta loka pramANa haiM, aisA grahaNa karanA cAhiye / yahA~ sUtra meM prayukta 'uvari' zabdakI anuvRnti pIche siMhAvalokanake kramase aura Age nadIsrotake kramase kara lenI cAhiye, kyoMki, isake vinA arthakI pratipatti nahIM banatI hai| isa prakAra pramANaprarUpaNA samApta huii| yahA~ alpabahutva karane yogya hai / / 236 // sUtrameM 'kAdavvaM' arthAt karane yogya hai, isa padakA adhyAhAra karanA cAhiye / zaMkA- alpabahutva kisaliye kiyA jA rahA hai ? samAdhAna-yaha koI doSa nahIM hai, kyoMki, alpabahutvake jJAta na hone para jAne hue pramANake bhI ajJAta rahaneke samAna prasaMga AtA hai / ATha samaya yogya anubhAgavandhAdhyavasAnasthAna sabase stoka haiM // 237 // kinase ve stoka haiM ? ve Age kahe jAnevAle sthAnoMse stoka haiM, kyoMki aisA, svabhAvase hai| donoM hI pAvabhAgoMmeM sAta samaya yogya anubhAgabandhAdhyavasAnasthAna donoM hI tulya hokara pUrvokta sthAnoMse asaMkhyAtaguNe haiM // 238 // 1 a-ApratyoH 'saMghAvaloca' iti pAThaH / Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 ] khaMDAgame veNAkhaMDa [ 4, 2, 7, 240. ko guNagAro ? asaMkhejjA logA / kudo edaM Navvade ? paramagurUvadesAdo / eso avibhAgapalicchedANaM guNagAro Na hodi, kiM tu dvANasaMkhAe / avibhAgapaDicchedassa guNagAro kiNNa hodi ? Na, anaMtaguNahINappasaMga do' / taM pi kudo Navvade ? aMgulassa asaMkhejadibhAgamettaaNubhAgabaMdhaTThANesu adikatesu asaMkhejasavvajIvarA simettaguNagAruvalaMbhAdo / evaM samaiyANi paMcasamaiyANi cadusamaiyANi // 236 // evamidi Niso miTTha kado 1 dosu vi pAsesu TThidacha - paMca-cadusamaiyaaNubhAgANA gahaNa tattullattapaduppAyaNa asaMkhejalogaguNagArajANAvaNaGkaM ca / uvari tisamaiyANi // 240 // tisamaiyANi aNubhAgabaMdha jjhavasANaTThANANi asaMkhejaguNANi / ettha guNagAro asaMkhejA logA / edassa suttassa asaMpuNNattaM kimidi Na pasajade ? Na, uvarimasuttassa guNakAra kyA hai ? guNakAra asaMkhyAta loka hai / yaha kahA~ se jAnA jAtA hai ? vaha parama guruke upadeza se jAnA jAtA hai / yaha avibhAgapraticchedoM kA guNAkAra nahIM hai, kintu sthAnasaMkhyAkA guNakAra hai / zaMkA- yaha avibhAgapraticchedakA guNakAra kyoM nahIM hai ? samAdhAna - nahIM, kyoMki, vaisA honepara usake anantaguNe hIna honekA prasaMga bhAtA hai / zaMkA - vaha bhI kahA~ se jAnA jAtA hai ? samAdhAna -kAraNa yaha ki aMgulake asaMkhyAtaveM bhAga mAtra anubhAgabandhasthAnoMke atikrAnta honepara asaMkhyAta saba jIvarAzi pramANa guNakAra pAyA jAtA hai / isIprakAra chaha samaya yogya, pA~ca samaya yogya aura cAra samaya yogya sthAnoMkA alpabahutva samajhanA cAhiye || 236 // zaMkA- sUtra meM ' evaM ' padakA nirdeza kisaliye kiyA gayA hai ? samAdhAna- donoM hI pArzvabhAgoM meM sthita cha, pA~ca aura cAra samaya yogya anubhAgasthAnoMkA grahaNa karane ke lie, unakI samAnatA batalAneke liye, tathA asaMkhyAta loka guNakAra batalAne ke liye ukta padakA nirdeza kiyA gayA hai / Ageke tIna samaya yogya anubhAgabandhAdhyavasAnasthAna unase asaMkhyAta - guNe haiM // 240 // tIna samaya yogya anubhAgabandhAdhyavasAnasthAna asaMkhyAtaguNe haiM / yahA~ guNakAra asaMkhyAta loka haiM / zaMkA- isa sUtra ke apUrNa honekA prasaMga kyoM nahIM AtA hai ? 1 pratau 'Na, anaMtaguNappasaMgAdo', tApratau 'Na, anaMtaguNA ( 1 ) zraNaMtaguNahINattapasaMgAdo' iti pAThaH / Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 7, 241. ] veyaNamahAhimAre veyaNabhAvavihANe vidiyA cUliyA avayavANamettha aNuvahibhAveNa edassa asaMpuNNattANuvavattIdo / visamaiyANi aNabhAgabaMdhajjhavasANadvANANi asaMkhejaguNANi // 241 // [ 207 ettha uvariso aNuvaTTade | athavA atthAvattIe ceva uvaritaM Navvade / sesaM sugamaM / edaM caiva suttamaNubhAgabaMdha jjhavasANahANANaM pi jojeyavvaM, visesAbhAvAdo / aNubhAgabaMdhaTTANANaM parUvaNAe aNubhAgabaMdhajjhavasANaDANANa parUvaNA kimahaM kIrade ? Na, aNubhAgabaMdhahANANi saheuANi NiraheuANi Na hoMti tti jANAvaNaDaM takkAraNaparU karade | aNubhAgahANapa DibaddhattAdo' aNubhAgabaMdhajbhavasANadvANaparUvaNAsaMbaddhA ti ? aNubhAgabaMdhakavasANaTThANA vibhAga * paDicchedANamaNatattaM katto Navvade" 1 takajakammaparamANUNama vibhAgapaDicchedassa ANaMtiyaNNahANuvavattIdo / aNubhAgaTTANANaM saMkhAmAhapANAvaNa puvyuttappAbahuassa savvapadesu avaTThidakameNa teukAiyakAya hidI caiva guNagAro hoditti jANAvaNAM ca uttarasuttaM bhaNadi samAdhAna- nahIM, kyoMki, Age ke sUtrake avayavoMkI yahA~ anuvRtti honese isa sUtra kI apUrNatA ghaTita nahIM hotI / do samaya yogya anubhAgabandhAdhyavasAnasthAna usase asaMkhyAtaguNe haiM // 249 // yahA~ 'upari' zabdakI anuvRtti AtI hai / athavA, arthApattise hI uparitvakA jJAna ho jAtA hai| zeSa kathana sugama hai| isI sUtrakI yojanA anubhAgabandhasthAnoMkI bhI karanI cAhiye, kyoMki, unameM koI vizeSatA nahIM hai / zaMkA- anubhAgabandhasthAnoMkI prarUpaNA meM anubhAgabandhAdhyavasAnasthAnoMkI prarUpaNA kisaliye kI jA rahI hai ? samAdhAna- nahIM, kyoMki, anubhAgabandhasthAna sahetuka haiM, nirhetuka nahIM haiM; isa bAtakA jJAna karAne ke liye unake kAraNoMkI prarUpaNA kI jA rahI hai| anubhAgasthAnoMse sambaddha hone ke kAraNa anubhAgabandhAdhyavasAnasthAnoMkI prarUpaNA asaMbaddha bhI nahIM hai / zaMkA- anubhAgabandhAdhyavasAnasthAnoMke avibhAgapraticchedoM kI anantatA kahA~ se jAnI jAtI hai ? samAdhAna -- unake kAryabhUta karmaparamANuoM ke avibhAga praticchedoMkI anantatA cU~ki usake vinA bana nahIM sakatI hai, ataeva isIse unakI anantatA siddha hai / anubhAgasthAnoMkI saMkhyAkA mAhAtmya jatalAne ke liye tathA pUrvokta alpabahutvakA guNakAra saba padoMmeM avasthita kramase tekakAyika jIvoMkI kAyasthiti hI hotI hai, isa bAtako bhI jatalAne ke liye AgekA sUnna kahate haiM / 1 apratau aNumatthibhAveNa pratau 'aNubhAgamatthibhAveNa tApratau zraNumatthi [ vatti ] bhAveNa ' iti pAThaH / 2 a zrApratyoH '- dvANANi ', tApratau "DANANi ( NaM )' iti pAThaH / 3 tApratau 'kIrade, aNubhAgabaMdhadvANapaDhibaddhattAdo / ' iti pAThaH / 4 AtA pratyoH 'hANaM vibhAga - ' iti pAThaH / 5 tApratau'- maNatattaM ( 1 ) katto Navvade iti pAThaH / Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDaM [4, 2,7, 245. suhumateukAiyA' pavesaNeNa asaMkhejA logA // 242 // aNNakAiehiMto AgaMtUNa suhamaagaNikAesu uvavAdo pavesaNaM NAma / teNa pavesaNeNa visesiyateukkAiyA jIvA asaMkhejalogamettA hodaNa thovo bhavaMti uvari bhnnnnmaannpdehito| agaNikAiyA asaMkhejaguNA // 243 // agaNikAiyaNAmakammodaillA savve jIvA agaNikAiyA NAma / te asaMkhejaguNA, aMtomuhuttasaMcidattAdo / ko guNagAro ? aMtomuhuttaM / kAyahidI asaMkhejaguNA // 244 // aNNakAiehiMto agaNikAiesu uppaNNapaDhamasamae ceva agaNikAiyaNAmakammassa udao hodi / tadudidapaDhamasamayappahuDi ukkasseNa jAva asaMkhejA logA ti tadudayakAlo hodi / so kAlo agaNikAiyakAyahidI NAma / sA agaNikAiyarAsIdo asaMkhejaguNA / ko guNagAro ? asaMkhejjA logaa| aNubhAgabaMdhajjhavasANahANANi asaMkhejaguNANi // 245 // aNubhAgahANANi aNubhAgabaMdhajjhavasANahANANi ca asaMkhejaguNA ti bhaNidaM sUkSma tejakAyika jIva pravezakI apekSA asaMkhyAta loka pramANa haiM // 242 // anyakAyika jIvoMmeMse Akara sUkSma agnikAyika jIvoMmeM utpanna honekA nAma praveza hai| usa pravezase vizeSatAko prApta hue tejakAyika jIva asaMkhyAta loka pramANa hokara Age kahe jAnevAle padoMkI apekSA stoka haiN| unase agnikAyika jIva asaMkhyAtagaNe haiM // 243 // agnikAyika nAmakarmake udayase saMyukta saba jIva agnikAyika kahe jAte haiN| ve pUrvokta jIvoMse asaMkhyAtaguNe haiM kyoMki, ve antarmuhUrtameM saMcita hote haiN| guNakAra kyA haiM ? guNakAra antarmuhUrta hai / agnikAyikoMkI kAyasthiti unase asaMkhyAtaguNI hai // 244 // anyakAyika jIvoMmeMse agnikAyika jIvoM meM utpanna honeke prathama samayameM hI agnikAyika nAmakarmakA udaya hotA hai| usake udaya yukta prathama samayase lekara utkarSase asaMkhyAta loka pramANa usakA udayakAla hai| vaha kAla agnikAyikoMkI kAyasthiti kahA jAtA hai| vaha ( kAyasthiti ) agnikAyika jIvoMkI rAzise asaMkhyAtaguNI hai| guNakAra kyA hai ? guNakAra asaMkhyAta loka hai| anubhAgabandhAdhyavasAnavasthAna asaMkhyAtaguNe haiM // 245 // anubhAgasthAna aura anubhAgabandhAdhyavasAnasthAna asaMkhyAtaguNe haiM, yaha abhiprAya hai| 1 zra-aApratyoH 'teukkAiya' iti paatthH| Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 7, 247.] veyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe vidiyA cUliyA [209 hodi / ka, edaM labmade ? doNaM pi atthANaM vAcagabhAveNa edassa suttassa uvalaMbhAdo / ettha guNagArapamANamasaMkhejA logA / taM kudo Navvade ? guruuvdesaado| . . vaDDiparUvaNadAe asthi aNaMtabhAgavaDDi-hANI asaMkhejjabhAgavaDDihANI saMkhejabhAgavahi-hANI saMkhejaguNavaDDi-hANI asaMkhejaguNavaDihANI aNaMtaguNavaDi-hANI // 246 // ___edeNa sutteNa chaNNaM vaDDi-hANINaM saMtaparUvaNA kdaa| chahANaparUvaNAe ceva avagadasaMtANaM chaNNaM vaDDi-hANINaM Na ettha parUvaNA kIrade ?, puNaruttadosappasaMgAdo ? Na ettha puNaruttadoso Dhukkade, vaDDi-hANINaM kAlassa pamANappAbahugaparUvaNaTuM chaNNaM vaDDihANINaM saMtassa sNbhaalnnkrnnaado| adhavA', aNaMtaguNavaDDi-hANikAlo tti kAlasahassa ajjhAhAre kade chaNNaM vaDDi-hANINaM kAlassa saMtaparUvaNA tti kaTTa Na puNaruttadoso Dhukkade / paMcavaDi-paMcahANoo kevaciraM kAlAdo hoMti ? // 247 // edaM pucchAsuttaM egasamayamAdi kAdaNa jAva kappo tti' edaM kAlaM avekkhade / zaMkA- yaha kaise pAyA jAtA hai ? samAdhAna-kAraNa ki yaha sUtra ina donoM hI arthoM ke vAcaka svarUpase pAyA jAtA hai| yahA~ guNakArakA pramANa asaMkhyAta loka hai| vaha kisa pramANase jAnA jAtA hai ? vaha guruke upadezase jAnA jAtA hai| vRddhiprarUpaNAkI apekSA anantabhAgavRddhi-hAni, asaMkhyAtabhAgavRddhi-hAni saMkhyAtabhAgavRddhi-hAni, saMkhyAtaguNavRddhi hAni, asaMkhyAtaguNa vRddhi-hAni aura anantaguNavRddhi-hAni hotI hai // 246 // isa sUtrake dvArA chaha vRddhiyoM va hAniyoMkI prarUpaNA kI gaI hai| zaMkA --chaha vRddhiyoM va hAniyoMkA astitva cUMki SaTsthAnaprarUpaNAse hI jAnA jA cukA hai ataeva unakI prarUpaNA yahA~ nahIM kI jAnI cAhiye, kyoMki, punarukta doSakA prasaMga AtA hai ? samAdhAna-yahA~ punarukta doSa nahIM AtA hai, kyoMki, vRddhiyoM va hAniyoMke kAlake pramANa va alpabahutvakI prarUpaNA karaneke liye isa stra dvArA chaha vRddhiyoM va hAniyoMke astitvakA smaraNa karaNyA gayA hai| athavA anantaguNavRddhi-hAnikAla isa prakAra kAla zabdakA adhyAhAra karanepara chaha vRddhiyoM va hAniyoMke kAlakI yaha satprarUpaNA hai, aisA mAnakara punarukta doSa nahIM AtA hai| pA~ca vRddhiyA~ va hAniyA~ kitane kAla taka hotI haiM ? || 247 // yaha pRcchAsUtra eka samayase lekara jahA~ taka sambhava hai utane kAlakI apekSA karatA hai| 1 a-Apratyo palabhyate padamidam , tApratI tUpalabhyate tat / 2 Apratau 'jAva ukkaraso tti' iti pAThaH / 3 pratiSu 'uvekkhade' iti pAThaH / cha. 12-25. Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4, 2, 7, 248. jahaNNeNa egasamao // 248 // edAo paMcavaDDi-hANIyo egasamayaM ceva kAdUNa vidiyasamae aNappidavaDDi-hANIsu gade saMte egasamo labbhadi / ukkasseNa AvaliyAe asaMkhejadibhAgo // 246 // paMcaNNaM vaDDi-hANINaM majhe jadi ekkisse baDDIe hANIe vA sudu dIhakAlamacchadi to AvaliyAe asaMkhejadibhAgamettaM ceva acchadi, No AvaliyAdikaMtaM kAlaM', saabhaaviyaado| aNaMtabhAgavaDDivisayaM pekkhidUNa asaMkhejabhAgavaDDivisao aMgulassa asaMkheja. dibhAgaguNo' tti asaMkhejabhAgavaDDikAlo asaMkhejapalidovamametto kiNNa jAyade ? Na, visayaguNagArapaDibhAgeNa aNubhAgabaMdhakAle icchiJjamANe annNtgunnvddddi-haanniinnmsNkhejlogmettbNdhkaalppsNgaado| Na ca evaM, sutte tAsimaMtomuhuttamettaukkassakAlaNidesAdo / aNaMtaguNavaDi-hANIyo kevaciraM kAlAdo hoti ? || 250 // sugamaM / jahaNNaNa egsmo|| 251 // kudo ? aNaMtaguNavaDDibaMdhamaNaMtaguNahANibaMdhaM ca egasamayaM kAdUNa vidiyasamae jaghanyase ye eka samaya hotI haiM // 248 // ina pA~ca vRddhiyoM va hAniyoMko eka samaya hI karake dvitIya samayameM avivakSita vRddhiyoM va hAniyoMke prApta honepara inakA eka samaya kAla upalabdha hotA hai| ve utkRSTase AvalIke asaMkhyAtaveM bhAga kAla taka hotI haiM // 24 // pA~ca vRddhiyoM va hAniyoM ke madhyameM yadi eka vRddhi athavA hAnimeM atizaya dIrgha kAla taka rahatA hai to vaha AvalIke asaMkhyAtaveM bhAga mAtra hI rahatA hai, AvalIkA atikramaNa kara vaha adhika kAla taka nahIM rahatA, kyoMki, aisA svabhAva hai| zaMkA - anantabhAgavRddhike viSayakI apekSA asaMkhyAtabhAgavRddhikA viSaya cUMki aMgulake asaMkhyAtaveM bhAgase guNita hai, ataeva asaMkhyAtabhAgavRddhikA kAla asaMkhyAta palyopama pramANa kyoM nahIM hotA hai ? ___ samAdhAna-nahIM, kyoMki viSayaguNakArake pratibhAgase anubhAgabandhake kAlako svIkAra karanepara anantabhAgavRddhi va hAni sambandhI bandhakAlake asaMkhyAta loka mAtra honekA prasaMga AtA hai| parantu aisA hai nahIM, kyoMki, sUtra meM unake utkRSTa kAlakA nirdeza antarmuhUte mAtra kAla hI kiyA hai| anantaguNavRddhi aura hAni kitane kAla taka hotI haiM ? // 250 // yaha sUtra sugama hai| jaghanyase eka samaya taka hotI haiM // 251 // kAraNa ki anantaguNavRddhibandha aura anantaguNahAnibandhako eka samaya karake dvitIya samaya1 pratiSu 'zrAvaliyAdikAlaM' iti paatthH| 2 Apratau 'asaMkhe0 bhAgamettaguNo' iti paatthH| Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 7, 252 ] veyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe vidiyA cUliyA [211 aNappidavaDDi-hANINaM gadassa tAsiM egasamayakAladasaNAdo / ukasseNa aMtomuhuttaM // 252 // edAsiM doNNaM vaDDi-hANINaM majhe ekkisse vaDDIe hANIe vA suTTa jadi dIhakAlamacchadi to aMtomuhuttaM ceva No ahiyaM, jinnovesaabhaavaado| visujjhamANo NiraMtaramaMtomuhuttakAlamasuhANaM payaDINamaNubhAgaTThANANi aNaMtaguNahANIe baMdhadi, suhANamaNaMtaguNavaDDIe / saMkilesamANo asuhANaM payaDINamaNubhAgaTTANANi NiraMtaramaMtomuhuttakAlamaNaMtaguNavaDDIe suhANamaNubhAgaTThANANi aNaMtaguNahANIe baMthadi ti bhaNidaM hodi / edehi dohi aNiyogadArehi sUcidamaNubhAgavaDDi-hANikAlANamappAbahugaM vatta issAmo / taM jahA-savvatthovo annNtbhaagvddddi-haannikaalo| asaMkhejjabhAgavaDDi-hANikAlo asaMkhejjaguNo / ko guNagAro ? AvaliyAe asaMkhejjadibhAgo ? kudo ? aNaMtabhAgavaDDi-hANivisayAdo asaMkhejjabhAgavaDDi-hANivisayassa asNkhejjgunnttvlNbhaado| saMkhejjabhAgavaDDi-hANikAlo sNkhejjgunno| kudo ? asaMkhejjabhAgavaDvi-hANivisayaM pekkhidUNa saMkhejjabhAgavaDDi-hANivisayassa sNkhejjgunnttvlNbhaado| taM ca saMkhejjaguNattaM katto Navvade ? juttIdo / sA ca juttI puvaM parUvidA ti Neha parU meM avivakSita vRddhi athavA hAnike bandhako prApta hue jIvake unakA eka samaya kAla dekhA jAtA hai| utkRSTase ve antarmuhUrta kAla taka hotI haiM // 252 // ___ ina do vRddhi hAniyoMke madhyameM eka vRddhi athavA hAnimeM atizaya dIrgha kAla taka yadi rahatA hai to antarmuhUrta hI rahatA hai, adhika kAla taka nahIM; kyoMki, vaisA jina bhagavAnkA upadeza nahIM hai / vizuddhiko prApta honevAlA jIva nirantara antarmuhUrta kAla taka azubha prakRtiyoMke anubhAgasthAnIko anantaguNahAnike sAtha bA~dhatA hai tathA zubha prakRtiyoMke anubhAgasthAnoMko anantaguNavRddhike sAtha bA~dhatA hai| isake viparIta saMklezako prApta honevAlA jIva azubha prakRtiyoMke anubhAgasthAnoMko nirantara antarmuhUrta kAla taka anantaguNavRddhike sAtha bA~dhatA hai tathA zubha prakRtiyoMke anubhAgasthAnoMko anantaguNahAnike sAtha vA~dhatA hai, yaha ukta kathanakA abhiprAya hai| ina do anuyogadvAroMke dvArA sUcita anubhAgakI vRddhi evaM hAnike kAla sambandhI alpabahutvako kahate haiN| vaha isa prakAra hai anantabhAgavRddhi va hAnikA kAla sabase stoka hai| usase asaMkhyAtabhAgavRddhi va hAnikA kAla asaMkhyAtaguNA hai / guNakAra kyA hai ? guNakAra AvalIkA asaMkhyAtavA~ bhAga hai, kyoMki, anantabhAgavRddhi va hAnike viSayakI apekSA asaMkhyAtabhAgavRddhi va hAnikA viSaya asaMkhyAtaguNA pAyA jAtA hai| usase saMkhyAtabhAgavRddhi va hAnikA kAla saMkhyAtaguNA hai, kyoMki, asaMkhyAtabhAgavRddhi va hAnike viSayakI apekSA saMkhyAtabhAgavRddhi va hAnikA viSaya saMkhyAtaguNA pAyA jAtA hai| zaMkA-vaha saMkhyAtaguNatva kisa pramANase jAnA jAtA hai ? samAdhAna-vaha yuktise jAnA jAtA hai| aura vaha yukti cUMki pahile batalAyI jA cukI Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [ 4, 2, 7, 253. . 212 ] vijjade / saMkhejjaguNavaDDi-hANikAlo saMkhejjaguNo / kudo 1 puvvillatrisayAdo edAsiM visayassa saMkhejjaguNattadaMsaNAdo / asaMkhejaguNavaDDhi hANikAlo asaMkhejjaguNo / kudo ? puvvillavaDDi- hANivisayAdo edAsiM visayassa juttIe asaMkhejjaguNattuvalaMbhAdo / ko guNaNAro ? AvaliyAe asaMkhejjadibhAgo / anaMtaguNavaDDi- hANikAlo saMkhejjaguNo / kudo ! puvvillavisayAdo edAsiM vaDDi-hANINaM visayassa juttIe asaMkhejjaguNattadaMsaNAdo / ko guNagAro ? AvaliyAe asaMkhejjadibhAgo / vaDDikAlo visesAhio / kettiyametteNa ! heTTimAsesavaDDikAlametteNa / hANikAlo vi vaDDikAleNa saha kiSNa parUvido | Na, vaDDikANa hANikAlo samANo tti pudha parUvaNAe phalAbhAvAdo | evaM vaDDikAlappA bahugaM samattaM / evaM vaDDi parUvaNA gadA | javamajjhaparUvaNadAe anaMtaguNavaDDI anaMtaguNahANI ca javamajjhaM // 253 // edaM kiM kAlajavama Aho jIvajavamajjhamidi ? jIvajavamajyaM Na hodi, aNu-. bhAgahANe jIvANamavadvANakamassa puvvamaparUvidattAdo / tado kAlajavamajjhamedaM / jadi evaM to javamajjhaparUvaNA Na kAyavvA, samayaparUvaNAe caiva asaMkhejjaloga mettANa ataeva usakI prarUpaNA yahA~ nahIM kI jAtI hai / usase saMkhyAtaguNavRddhi aura hAnikA kAla saMkhyAtaguNA hai, kyoMki, pUrvakI vRddhi aura hAnike viSaya kI apekSA inakA viSaya saMkhyAtaguNA dekhA jAtA hai / usase asaMkhyAtaguNavRddhi aura hAni kA kAla asaMkhyAta guNA hai, kyoMki, pUrvakI vRddhi aura hAnike viSaya kI apekSA inakA viSaya yuktise asaMkhyAkrguNA pAyA jAtA hai / guNakAra kyA hai ? guNakAra AvalIkA asaMkhyAtavA~ bhAga hai| usase anantaguNavRddhi aura hAnikA kAla asaMkhyAtaguNA hai, kyoMki, pUrvakI vRddhi va hAnike viSayakI apekSA ina vRddhi-hAniyoM kA viSaya yuktise asaMkhyAtaguNA dekhA jAtA hai | guNakAra kyA hai ? guNakAra AvalIkA asaMkhyAtavA~ bhAga hai / vRddhikA kAla usase vizeSa adhika hai / kitane mAtrase vaha vizeSa adhika hai ? vaha adhastana samasta vRddhiyoMke kAlase vizeSa adhika 1 zaMkA- vRddhikAlake sAtha hAnikAlakI prarUpaNA kyoM nahIM kI gaI hai ? samAdhAna - nahIM, kyoMki, hAnikAla vRddhikAlake barAbara hai, ataH usakI alaga se prarUpaNA karanA niSphala hai / isa prakAra vRddhi kAlakA alpabahutva samApta huA / isa prakAra vRddhiprarUpaNA samApta huI / madhyakI prarUpaNA anantaguNavRddhi aura anantaguNahAni yavamadhya hai || 253 || zaMkA- yaha kyA kAlayavamadhya hai athavA jIvayavamadhya ? samAdhAna - vaha jIvayavamadhya nahIM hai, kyoMki, anubhAgasthAnoM meM jIvoMke avasthAnake kramakI pahile prarUpaNA nahIM kI gaI hai| isa kAraNa yaha kAlayavamadhya hai / zaMkA- yadi aisA hai to phira yatramadhyakI prarUpaNA nahIM karanI cAhiye, kyoMki, samaya Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 7, 254.] veyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe vidiyA cUliyA [213 mahasamaiyANamaNubhAgahANANaM kAlamassidaNa javamajhattasiddhido ? saccamedaM, kAlajavamajha samayaparUvaNAdo cetra siddhamidi, kiM tu tassa javamajhassa pAraMbho parisamattI ca kAe vaDDIe hANIe vA jAdA tti Na nnvvde| tassa pAraMbhaparisamattIo edAsu vaDDihANIsu jAdAo tti jANAvaNahUM javamajmaparUvaNA AgadA / aNaMtaguNavaDDIe javamajjhassa AdI hodi, puvvamuddittAdo gurUvaesAdo vA / parisesiyAdo aNaMtaguNahANIe parisamatto hodi tti ghettavvaM / jeNadaM sutvaM desAmAsiyaM teNa javamajhAdo heDima-uvarimacadu-paMca-cha-sattasamayapAoggahANANaM tisamaya-visamayapAoggahANANaM ca pAraMbho aNaMtaguNavaDDIe 'parisamattI aNaMtaguNahANIe tti siddhaM / saMpahi sabaDhANANaM paJjavasANaparUvaNamuttarasuttaM bhaNadi' pajuvasANaparUvaNadAe aNaMtaguNassa uvari aNaMtaguNaM bhavissadi tti pajjavasANaM // 254 // suhumeiMdiyajahaNNahANappahuDi puvvaphrUvidAsesaTThANANaM pajjavasANaM aNaMtaguNassuvari aNaMtaguNaM hohidi tti ahodUNa dvidaM / evaM paJjavasANaparUvaNA samattA / prarUpaNAse hI ATha samaya yogya asaMkhyAta lokamAtra anubhAgasthAnoMko kAlakA Azraya karake yavamadhyapanA siddha hai| samAdhAna-sacamuca meM yaha kAlayavamadhya samayaprarUpaNAse hI siddha hai, kintu usa yavamadhyakA prArambha aura samApti kaunasI vRddhi athavA hAnimeM huI hai, yaha nahIM jAnA jAtA hai| isa kAraNa usakA prArambha aura samApti ina vRddhi hAniyoMmeM huI hai, yaha jatalAneke liye yavamadhyaprarUpaNA prApta huI hai| anantaguNavRddhise yavamadhyakA prArambha hotA hai, kyoMki, vaha pUrvameM uddiSTa hai athavA gurukA vaisA upadeza hai| pArizeSa rUpase anantaguNahAnise usakI samApti hotI hai, aisA grahaNa karanA cAhiye / cUMki yaha sUtra dezAmarzaka hai ataeva yavamadhyase nIceke aura Uparake cAra, pA~ca, chaha aura sAta samaya yogya sthAnoMkA tathA tIna samaya va do samaya yogya sthAnoMkA prArambha anantaguNavRddhise aura samApti anantaguNahAnise hotI hai, yaha siddha hai| aba saba sthAnoMkI paryavasAna prarUpaNA karaneke liye AgekA sUtra kahate haiM paryavasAnaprarUpaNAmeM anantaguNake Upara anantaguNA hogA yaha paryavasAna hai|| 254 // sUkSma ekendriya jIvake jaghanya sthAnase lekara pahile kahe gaye samasta sthAnoMkA paryavasAna anantaguNake Upara anantaguNA hogA, isa prakAra na hokara sthita hai| isa prakAra paryavasAnamarUpaNA samApta huii| 1 a-ApratyoH 'bhaNidaM' iti pAThaH / 2 zrApratau 'zrAhodUNiSThidaM', tApratau 'ahodU [Na ] NidiI' iti paatthH| Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4, 2, 7, 255. appAbahue ti tattha imANi duve aNiyogadArANi aNaMtarovaNidhA paraMparovaNidhA // 255 // aNaMtaguNavaDDIe asaMkhejaguNavaDDIe saMkhejaguNavaDDIe saMkhejabhAgavaDDIe asaMkhejabhAgavaDDIe aNaMtabhAgavaDDIe aNaMtarahehimaTThANaM pekkhidaNa dvidaTThANANaM' jA thovabahutta parUvaNA sA annNtrovnnidhaa| jahaNNaTThANaM pekkhi dUNa aNaMtabhAgabhahiyAdisarUveNa hidaTThANANaM jA thovabahuttaparUvaNA sA paraMparovaNidhA / evamettha duvihaM ceva appAbahuaM hodi, tadiyassa appAbahugabhaMgassa asNbhvaado| tattha aNaMtarovaNidhAe savvatthovANi aNaMtaguNabbhahiyANi hANANi // 256 // jadi vi edamappAbahugaM sabaDhANANi assidUNavadvidaM to vi avvuppaNNajaNassa vuppattijaNaNaTTamegachaTThANamassidUNa appAbahugaparUvaNA kIrade / jeNa egachaTThANammi aNaMtaguNavaDDihANamekkaM ceva teNa savvatthovamidi bhaNidaM / asaMkhejjaguNabhahiyANi hANANi asaMkhejjaguNANi // 257 // ___ettha guNaNAroegakaMDayametto hodi, egachahANabbhaMtare kaMdayamettANaM ceva asaMkhajjaguNa vddddiinnmuvlNbhaado| saMkhejjaguNabbhahiyANi hANANi asaMkhejjaguNANi // 258 // alpabahutva-isa adhikArameM anantaropanidhA aura paraMparopanidhA ye do anuyogadvAra hote haiM // 255 // ____ anantaguNavRddhi, asaMkhyAtaguNavRddhi, saMkhyAtaguNavRddhi, saMkhyAtabhAgavRddhi, asaMkhyAtabhAgavRddhi aura anantabhAgavRddhimeM anantara adhastana sthAnako dekhate hue avasthita sthAnoMkI jo alpabahutvaprarUpaNA hai vaha anantaropanidhA kahalAtI hai| jaghanya sthAnakI apekSA karake anantaveM bhAgase adhika ityAdi svarUpase sthita sthAnoMkI jo alpabahutvaprarUpaNA hai vaha paramparopanidhA hai| isa prakAra yahA~ do prakArakA hI alpabahutva hotA hai, kyoMki, tRtIya alpabahutvabhaMgakI yahA~ sambhAvanA nahIM hai| unameM anantaropanidhAse anantaguNavRddhisthAna sabase stoka haiM // 256 // yadyapi yaha alpabahutva saba sthAnoMkA Azraya karake sthita hai to bhI avyutpanna janako vyutpanna karAneke liye eka SaTsthAnakA Azraya karake alpabahutvaprarUpaNA kI jA rahI hai| cUMki eka padasthAnameM anantaguNavRddhisthAna eka hI hai, ataeva 'sabase stoka' aisA kahA gayA hai| unase asaMkhyAtaguNavRddhisthAna asaMkhyAtaguNe haiM // 257 // yahA~ guNakAra eka kANDakamAtra hai, kyoMki eka SaTsthAnake bhItara kANDaka pramANa hI asaMkhyAtaguNavRddhiyA~ pAyI jAtI hai| - unase saMkhyAtaguNavRddhisthAna asakhyAtaguNe haiM // 258 // 1 pratiSu 'vaDihANANaM' iti paatthH| Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 4, 2, 7, 259. ] . veyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe vidiyA cUliyA [215 ettha guNagAro rUvAhiyakaMdayaM / kudo ? kaMdayamettachAMkANi gaMtUNa egasattaMkuppattIdo / jadi kaMdayamettANi saMkhejaguNavaDDihANANi gaMtUNa egamasaMkhejaguNavaDDihANamuppajadi to egaM ceva kaMdayaM guNagAro hodi, Na rUvAhiyakaMdayaM; egachaTThANammi kaMdayamettANaM ceva asaMkhejaguNavaDDINamuvalaMbhAdo ? Na esa doso, kaMdayamettANi asaMkhejaguNavaDDiTThANANi uppanjiya aNNegamasaMkhejaguNavaDDihANaM hohidi tti ahodUNa jeNa paDhamachaTThANaM dvidaM teNa aNNegAsaMkhejaguNavaDDIe abhAve vi tado heTThimakaMdayamettasaMkhejaguNavaDDIyo labhaMti / teNa rUvAhiyakaMdayaM guNagAro / edaM kAraNaM uvari savvattha vattavyaM / ettha edesimANayaNavihANaM uccade-egaasaMkhejaguNabaDDIe jadi kaMdayamettAo saMkhejaguNavaDDIyo labhaMti to rUvAhiyakaMdayamettANamasaMkhejaguNavaDDINaM kiM labhAmo tti pamANeNa phalaguNi dicchAe ovaTTidAe egachaTThANabhaMtarasaMkhejaguNavaDDiTThANANi uppajaMti / edesu kaMdayamettaasaMkhejaguNavaDDiThThANehi ovaTThidesu rUvAhiyakaMdayame ta guNagAro hodi / saMkhejjabhAgabhahiyANi hANANi asaMkhejaguNANi // 256 // ko guNagAro ? rUvAhiyakaMdayaM / taM jahA-rUvAhiyakaMdayaguNidakaMdayametta'saMkhejaguNavaDDIsu | 4 | 5 | rUvAhiyakaMdaeNa guNidAsu egachaTANamaMtarasaMkhejjabhAgavaDDihANANi yahA~ gaNakAra eka aMkase adhika kANDaka hai, kyoMki, kANDaka pramANa chaha aMka jAkara eka sAta aMka utpanna hotA hai| zaMkA-kANDaka pramANa saMkhyAtaguNavRddhisthAna jAkara eka asaMkhyAtaguNavRddhisthAna utpanna hotA hai to eka hI kANDaka guNakAra hotA hai, na ki eka aMkase adhika kANDaka, kyoMki, eka SaTsthAnameM kANDaka pramANa hI asaMkhyAtaguNavRddhiyAM pAyI jAtI haiM ? samAdhAna-yaha koI doSa nahIM hai, kyoMki, kANDaka pramANa asaMkhyAtaguNavRddhisthAna utpanna hokara anya eka asaMkhyAtagaNavRddhisthAna hogA, aisA na hokara cUMki prathama SaTsthAna sthita hai ataeva anya eka asaMkhyAtagaNavRddhikA abhAva honepara bhI usase nIceke kANDaka pramANa saMkhyAta guNavRddhiyAM pAyI jAtI haiN| isa kAraNa eka aMkase adhika kANDaka guNakAra hotA hai| yaha kAraNa Age saba jagaha batalAnA caahiye| yahAM inake lAnekI vidhi batalAte haiM -eka asaMkhyAtaguNavRddhike yadi kANDaka pramANa saMkhyAtaguNavRddhiyAM pAyI jAtI haiM to eka adhika kANDaka pramANa asaMkhyAtaguNavRddhiyoMke ve kitanI pAyI jAveMgI, isa prakAra pramANase phalaguNita icchAko apavartita karanepara eka SasthAnake bhItara saMkhyAtagaNavRddhisthAna utpanna hote haiN| inako kANDaka pramANa asaMkhyAtagaNavRddhisthAnoMke dvArA apavartita karanepara eka adhika kANDaka pramANa guNakAra hotA hai| unase. saMkhyAtabhAgavRddhisthAna asaMkhyAtaguNe haiM / / 259 // guNakAra kyA hai ? guNaka ra eka aMkase adhika kANDaka hai / vaha isa prakArase-eka adhika kANDakase guNita kANDaka (445) pramANa saMkhyAtaguNavRddhiyoMko eka adhika kANDake 1 a-aApratyoH 'mette', tApratau 'mece () / Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4, 2, 7, 260 hoti | 4 | 5 | 5 || edesu saMkhejjaguNavaDDiTThANehi ovaTTidesu rUvAhiyakaMdayaM guNagAro lbbhde| asaMkhejabhAgabhahiyANi ThANANi asaMkhejaguNANi // 260 // ettha vi guNagAro rUvAhiyakaMdayaM / kudo ? saMkhejjabhAgavaDDihANANi Thaviya rUvAhiyakaMdaeNa guNide egachaTThANabhaMtare asaMkhejjabhAgavaDDihANANi samuppajjaMti | 4 | 5 | 5 | 5, hehimarAsiNA tesu ovaTTidesu' gunngaaruppttiido| aNaMtabhAgabbhahiyANi hANANi asaMkhejaguNANi // 261 // ettha vi guNagAro rUvAhiyakaMdayaM / kudo ? rUvAhiyakaMdaeNa asaMkhejabhAgavaDDi. hANesu guNidesu egachaTThANabhaMtare aNaMtabhAgavaDDiANANamuppattIdo | 4 | 5 | 5 | 5 |5|| edANi egachahANabhaMtaraaNaMtaguNavaDDi | 1 | asaMkhejaguNavaDDi / 4 / saMkhejaguNavaDDi |4|52 saMkhejabhAgavaDDi |4|5|5| asaMkhejabhAgavaDDi | 4|5|5|5| aNaMtabhAgavaDDi | 4 |5| 5 | 5 |5| hANANi haviya egachaTThANabhaMtare jadi ettiyANi appidahANANi labbhaMti to asaMkhejalogamettachaTThANANaM kiM labhAmo ti pamANeNa phalaguNidicchAe ovaTTidAe savvachaTThANANamaNaMtaguNavaDDi-asaMkhejaguNavaDDi-saMkhejaguNadvArA gaNita (44545) karanepara eka SaTsthAnake bhItara saMkhyAtavRddhisthAna haiN| inako saMkhyAtaguNavRddhisthAnoMke dvArA apavartita karanepara eka aMkase adhika kANDaka guNakAra pAyA jAtA hai| unase asaMkhyAtabhAgavRddhisthAna asaMkhyAtaguNe haiM // 260 // yahA~para bhI guNakAra eka aMkase adhika kANDaka hai, kyoMki, saMkhyAtabhAgavRddhisthAnoMko sthApita kara eka adhika kANDakase guNita karanepara eka SaTsthAnake bhItara asaMkhyAtabhAgavRddhisthAna utpanna hote haiM-4454545, kyoMki, unako adhastana rAzise apavartita karanepara guNakAra utpanna hotA hai| unase ananta bhAgavRddhisthAna asaMkhyAtaguNe haiM // 261 // yahA~para bhI gaNakAra eka adhika kANDaka hai,| kyoMki, eka adhika kANDakase asaMkhyAtabhAgavRddhisthAnoMko guNita karanepara eka SaTsthAnake bhItara antabhAgavRddhisthAna utpanna hote haiM 445454545 / eka SaTamthAnake bhItara ina anantaguNavRddhisthAnoM (1),asaMkhyAtagaNavRddhisthAnoM (4), saMkhyAtagaNavRddhisthAnoM (445), saMkhyAtabhAgavRddhisthAnoM (44545), asaMkhyAtabhAgavRddhisthAnoM / 4454545), aura anantabhAgavRddhisthAnoM ( 445454545) ko sthApita kara eka SaTasthAnake bhItara yadi itane vivakSita sthAna pAye jAte haiM to asaMkhyAta loka mAtra SaTasthAnoMke ve kitane pAye jAveMge, isa prakAra pramANase phalagaNita icchAko apavartita karanepara samasta SaTsthAnoMkI anantaguNavRddhi, asaMkhyAtaguNavRddhi, saMkhyAtaguNavRddhi, saMkhyAtabhAgavRddhi, 1 pratiSu 'vaDidesu' iti pAThaH / 2 pratiSuH | 4 4 | iti paatthH| Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 7, 264.] veyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe vidiyA cUliyA [217 vaDi-saMkhejjabhAgavaDDi-asaMkhejjabhAgavaDDi-aNaMtabhAgavaDDiTThANANi hoti / jahA egachahANassa appAbahugaM bhaNidaM tahA NANAchaTThANANaM pi vattavvaM, guNagAraM paDi bhedAbhAvAdo / evamaNaMtarovaNidhAappAbahugaM samattaM / paraMparovaNidhAe savvatthovANi aNaMtabhAgabbhahiyANi hANANi // 262 // kudo ? egkNdypmaannttaado| asaMkhejabhAgabhahiyANi hANANi asaMkhejaguNANi // 263 // / ettha guNagAro rUvAhiyakaMdayaM / taM jahA-egauvvaMkakaMdayAdo uvari jadi rUvAhiyakaMdayamettAo asaMkhejjabhAgavaDDIyo labbhaMti to kaMdayamettANaM kiM labhAmo tti pamANeNa phalaguNidicchAe ovaTTidAe asaMkhejjabhAgavaDDihANANi Agacchati / puNo hehimarAsiNA uvarimarAsimovaTTiya guNagAro saaheyvvo| saMkhejabhAgabhahiyaTThANANi saMkhejaguNANi // 264 // kudo ? paDhamapaMcakassa hehimasavvaddhANamegaM kAdRNa tassarisesu ukassaM saMkhejja chappaNNakhaMDANi kAdaNa tattha igidAlakhaMDamettasaMkhejjabhAgavaDDiaddhANesu gadesu jeNa duguNavaDDI uppajjadi teNa duguNavaDDIdo hehimaaNaMtabhAga-asaMkhejjabhAgavaDDiaddhANAdo uvarimasavvaddhANaM saMkhejjabhAgavaDDIe viso hodi / teNegamaddhANaM Thaviya igidAlakhaMDesu asaMkhyAtabhAgavRddhi aura anantabhAgavRddhike sthAna hote haiN| jisa prakAra eka SaTsthAnake alpabahutvakA kathana kiyA gayA hai usI prakArase nAnA SaTsthAnoMke bhI alpabahutvakA kathana karanA cAhiye, kyoMki, guNakArake prati koI bheda nahIM hai| isa prakAra anantaropanidhAalpabahutva samApta huaa| paramparopanidhAmeM anantabhAgavRddhisthAna sabase stoka haiM // 262 // kAraNa ki ve eka kANDakake barAbara haiN| unase asaMkhyAtabhAgavRddhisthAna asaMkhyAtaguNe haiM // 263 // yahA~ guNakAra eka aMkase adhika kANDaka hai| vaha isa prakArase-eka Urvaka kANDakase Age yadi eka aMkase adhika kANDaka pramANa asaMkhyAtabhAgavRddhiyA~ pAyI jAtI haiM to kANDaka pramANa unake kitanI asaMkhyAta bhAgavRddhiyA~ pAyI jAveMgI, isa prakAra pramANase phalagaNita icchAko apavartita karanepara asaMkhyAtabhAgavRddhisthAna Ate haiN| pazcAt adhastana rAzise uparimarAziko apavartita karake guNakArako siddha karanA caahiye| unase saMkhyAtabhAgavRddhisthAna saMkhyAtaguNa haiM // 264 // kAraNa yaha ki prathama paMcAMkake nIceke saba adhvAnako eka karake utkRSTa saMkhyAtake chappana khaNDa karake unameMse usake sahasa ikatAlIsa khaNDa pramANa saMkhyAtabhAgavRddhisthAnoMke bItanepara cUMki duguNavRddhi utpanna hotI hai ataeva duguNavRddhise nIcekA tathA adhastana anantabhAgavRddhi va asaMkhyAtabhAgavRddhike adhvAnase UparakA saba adhvAna saMkhyAtabhAgavRddhikA viSaya hotA hai| isaliye cha. 12-28. Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4, 2,7, 265. egarUvamavaNiya sesasavvakhaMDehi guNide saMkhejabhAgavaDivisao hodi / edammi heTThimarA- . siNA bhAge hide laddhasaMkhejarUvANi guNagAro hodi / saMkhejaguNabbhahiyANi hANANi saMkhejaguNANi // 265 // ko guNagAro ? saMkhejarUvANi / taM jahA-jahaNNaparittAsaMkhejjachedaNayametaduguNavaDDiaddhANesu gadesu paDhamamasaMkhejaguNavaDDihANaM uppajadi / duguNavaDDiaddhANANi ca savvANi sarisANi tti egaM guNahANiaddhANaM Thaviya jahaNNaparittAsaMkhejachedaNehi rUvUNehi guNide saMkhejaguNavaDDiaddhANaM hodi / tamhi saMkhejabhAgavaDDiaddhANeNa bhAge hide guNagAro hodi| asaMkhejaguNabbhahiyANi hANANi asaMkhejaguNANi // 266 // ettha guNagAro aMgulassa asNkhejjdibhaago| kudo 1. aNaMtarovaNidhAe jA saMkhejjabhAgavaDDo tisse asaMkhejje bhAge saMkhejjaguNavaDDi-asaMkhejjaguNavaDDi visayaM savvamavarudhiya hidttaado| aNaMtaguNabbhahiyANi hANANi asaMkhejaguNANi // 267 // ettha guNagAro asNkhejjlogaa| kudo ? paDhamaahaMkappahuDi uvarimaasaMkhejjalogamettachaTThANAvahidasavvANubhAgabaMdhaTThANANaM jahaNNahANAdo aNaMtaguNattuvalaMmA / evamaeka adhvAnako sthApita karake ikatAlIsa khaNDoMmeMse eka aMka kama karake zeSa saba khaNDoMke dvArA guNita karanepara saMkhyAtabhAgavRddhikA viSaya hotA hai / isameM adhastana rAzikA bhAga dene para prApta hue saMkhyAta aMka guNakAra hote haiN| unase saMkhyAtaguNavRddhisthAna saMkhyAtaguNe haiM / / 265 // guNakAra kyA hai ? guNakAra saMkhyAta aMka haiN| yathA-jaghanya parItAsaMkhyAtake ardhaccheda pramANa duguNavRddhisthAnoMke vItanepara prathama saMkhyAtaguNavRddhisthAna utpanna hotA hai| duguNavRddhisthAna cUMki saba sadRza haiM, ataeva eka guNahAni adhvAnako sthApita kara jaghanya parItAsaMkhyAtake eka kama ardhacchedoMse guNita karanepara saMkhyAtaguNavRddhi adhvAna hotA hai| usameM saMkhyAtabhAgavRddhiadhvAnakA bhAga denepara guNakArakA pramANa hotA hai| unase asaMkhyAtaguNavRddhisthAna asaMkhyAtaguNe haiM // 266 // yahA~ guNakAra aMgulakA asaMkhyAtavA~ bhAga hai, kyoMki, anantaropanidhAmeM jo saMkhyAtabhAgavRddhi hai usake asaMkhyAtaveM bhAgameM saMkhyAguNavRddhi aura asaMkhyAtaguNavRddhike saba viSayakA avarodha karake sthita hai| unase anantaguNavRddhisthAna asaMkhyAtaguNe haiM // 267 // ___ yahA~ guNakAra asaMkhyAta loka haiM, kyoMki, prathama aSTAMkase lekara Ageke asaMkhyAta loka mAtra SasthAnoMmeM avasthita samasta anubhAgabandhasthAna jaghanya sthAnase anantaguNe pAye jAte haiN| Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 7, 267.) vaiyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe vidiyA cUliyA [219 ppAbahuge samatte aNubhAgabaMdhajhavasANaparUvaNA samattA / saMpahi edeNa sutteNa sUcidANaM aNubhAgasaMtakammaTThANANaM parUvaNaM kassAmo / puvvaM parUvidabaMdhahANANaM eNhiM' bhaNNamANasaMtakammaTThANANaM ca ko viseso ? uccade-baMdheNa jANi Nipphajjati ThANANi tANi baMdhahANANi / aNubhAgasaMte ghAdijjamANe jANi NiSphajaMti hANANi tANi vi kaNi vi' baMdhaTThANANi ceva bhaNNaMti, bajjhamANANubhAgaTTANeNa smaannttaado| jANi puNa aNubhAgahANANi ghAdAdo ceva uppajjati, Na baMdhAdo, tANi aNubhAgasaMtakammaTThANANi bhaNNaMti / tesiM ceva hadasamuppattiyahANANi vidiyA saNNA / baMdhaTThANaparUvaNaM mottaNa paDhamaM hadasamuppattiyahANaparUvaNA kiNNa kadA ? Na, baMdhAdo uppajjamANANaM hadasamuppattiyaTThANANaM aNavagayabaMdhaTThANassa aMtevAsissa pnnnnvnnovaayaabhaavaado| saMpahi suhamaNigodaapajjattajahaNNANubhAgahANappahuDi jAva pajjavasANaaNubhAgaTThANe ti tAva edANi asaMkhejjalogametabaMdhasamuppattiyahANANi egaseDiAgAreNa racedaNa puNo edesiM baMdhaTThANANaM ghAdakAraNANaM asaMkhejjalogamettajjhavasANaTThANANaM jahaNNapariNAmaTTANamAdi kAdUNa jAvukassajhavasANahANapajjavasANANamegaseDiAgAreNa vAmapA isa prakAra alpabahutvake samApta honepara anubhAgabandhAdhyavasAnaprarUpaNA samApta huii| ava isa sUtrase sUcita anubhAgasatkarmasthAnoMkI prarUpaNA karate haiN| zaMkA-pahile kahe gaye bandhasthAnoMmeM aura isa samaya kahe jAnevAle sattvasthAnoMmeM kyA samAdhAna-isa zaMkAkA uttara kahate haiM / bandhase jo sthAna utpanna hote haiM ve bandhasthAna kahe jAte haiN| anubhAgasattvake ghAte jAnepara jo sthAna utpanna hote haiM unameMse kucha to bandhasthAna hI kahe jAte haiM, kyoMki, ve bAMdhe jAnevAle anubhAgasthAna ke samAna haiM / parantu jo anubhAgasthAna ghAtase hI utpanna hote haiM, bandhase utpanna nahIM hote haiM; ve anubhAgasattvasthAna kahe jAte haiN| unakI hI hatasamutpattikasthAna yaha dUsarI saMjJA haiN| . zaMkA-bandhasthAna prarUpaNAko chor3akara pahile hatasamutpattikasthAnoMkI prarUpaNA kyoM nahIM kI gaI hai? ___ samAdhAna-nahIM, kyoMki, vaisA honepara jo ziSya bandhasthAnake jJAnase rahita hai usako bandhase utpanna honevAle hatasamutpattikasthAnoMkA jJAna karAneke liye koI upAya nahIM rhtaa| aba sUkSma nigoda aparyAptaka jIvake jaghanya anubhAgasthAnase lekara paryavasAna anubhAgasthAna taka ina asaMkhyAta loka mAtra bandhasamutpattikasthAnoMko eka paMktike AkArase racakara phira ina bandhasthAnoMke ghAtake kAraNabhUta asaMkhyAta loka mAtra adhyaksAnasthAnoMmeM jaghanya pariNAmasthAnase lekara utkRSTa adhyavasAnasthAna paryanta sthAnoMko eka paMktike AkArase vAma pArzvabhAgameM 1 a-ApratyoH 'eNha' iti paatthH| 2 zrApratau nopalabhyate padamidam / Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4, 2, 7, 267. seNa racaNaM kAdaNa tado ghAdahANaparUvaNaM kssaamo| taM jahA-egeNa jIveNa savvukkasseNa ghAdapariNAmaTThANeNa pariNamiya carimANubhAgabaMdhaTThANe ghAdide carimaaNaMtaguNavaDDiTThANAdo heTThA aNaMtaguNahINaM hodaNa tadaNaMtaraheTThimauvvaMkAdo aNaMtaguNaM hodUNa doNaM pi viccAle aNNaM hadasamuppattiyahANaM uppajjadi / edeNa ukkassavisohihANeNa dhAdijjamANacarimANubhAgabaMdhahANaM kiM savvakAlamaTuMkuvvaMkANaM viccAle ceva padadi Aho kayA vi baMdhaTThANasamANaM hodNa padadi tti ? aTuMkuvvaMkANaM vicAle ceva padadi, ghAdapariNAmehiMto uppajjamANassa hANassa bNdhtttthaannsmaannttvirohaado| jadi ghAdijjamANamaNubhAgaTThANaM NiyameNa baMdhaTThANasamANo Na hodi to eiMdiesu sagukkassabaMdhAdo uvari labbhamANa asaMkhejjalo. gamettachaTThANadhAde saMtakammaTThANANi ceva uppajjejja / Na ca evaM, aNubhAgassa aNaMtaguNahANiM mottaNa sesahANINaM ttthaabhaavppsNgaado| jadi evaM to kkhahi evaM ghettavvaM / ghAdapariNAmA duvihA-saMtakammaTThANaNibaMdhaNA baMdhaTThANaNibaMdhaNA cedi / tattha je saMtakammaTThANaNibaMdhaNA pariNAmA tehito' aTuMkuvvaMkANaM vicAle saMtakammaTThANANi ceva uppajjaMti, tattha aNaMtaguNahANiM mottUNa annnnhaanniinnmbhaavaado| je baMdhahANaNibaMdhaNA pariNAmA tehiMto chabihAe hANIe baMdhaTThANANi ceva uppajjaMti, Na saMtakammaTThA racakara pazcAt ghAtasthAnoMkI prarUpaNA karate haiN| vaha isa prakAra hai-eka jIvake dvArA sarvotkRSTa ghAtapariNAmasthAnase pariNata hokara antima anubhAgabandhasthAnake ghAte jAnepara antima anantaguNavRddhisthAnase nIce anantaguNa hIna hokara tadanantara adhastana UvaMkase anantaguNa hokara donoMke bIcameM anya hatasamutpattikasthAna utpanna hotA hai| zaMkA-isa utkRSTa vizuddhisthAnake dvArA ghAtA jAnevAlA antima anubhAgabandhasthAna kyA sarvadA aTAMka aura Urvakake bIcameM hI par3atA hai yA kadAcit bandhasthAnake samAna hokara par3atA hai ? samAdhAna-vaha aSTAMka aura Urvakake bIcameM hI par3atA hai, kyoMki, ghAtapariNAmoMse utpanna honevAle sthAnake bandhasthAnake samAna honekA virodha hai| zaMkA-yadi ghAtA jAnevAlA anubhAgasthAna niyamase bandhasthAnake samAna nahIM hotA hai to ekendriyoMmeM apane utkRSTa bandhase Upara pAye jAnevAle asaMkhyAta loka mAtra SaTsthAnoMkA ghAta honepara sattvasthAna hI utpanna hone cAhiye / parantu aisA hai nahIM, kyoMki vaisA honepara anubhAgakI anantaguNahaniko chor3akara zeSa hAniyoMke vahA~ abhAvakA prasaMga AtA hai| ___samAdhAna-yadi aisA hai to aisA grahaNa karanA cAhie ki ghAtapariNAma do prakArake haiMsatkarmasthAnanibandhana ghAtapariNAma aura bandhasthAnanibandhana ghAtapariNAma / unameM jo satkarmasthAna nibandhana pariNAma haiM unase aSTAMka aura Urvakake bIca meM satkarmasthAna hI utpanna hote haiM, kyoMki, vahA~ anantaguNahAniko chor3akara anya hAniyoMkA abhAva hai / jo bandhasthAnanibandhana pariNAma haiM unase chaha prakArakI hAni dvArA bandhasthAna hI utpanna hote haiM, na ki satkarmathAna; kyoMki, aisA svabhAva hai| 1 apratau 'NibaMdhaNA pariNAmehito' iti pATaH / Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2,7,267.] veyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe vidiyA cUliyA [221 NANi / kudo ? saabhaaviyaado| teNa edehito ghAdaTThANANi ceva uppajjaMti, Na baMdhaTTANANi tti siddhaM / saMtavANANi aTThaka-udhvaMkANaM viccAle ceva hoMti, cattAri-paMca-cha-sattaMkANaM vicAlesu Na hoti ti kadhaM Navvade ? "ukkassae aNubhAgabaMdhaTTANe egabaMdhaTTANaM / taM ceva saMtakammaTThANaM / ducarime aNubhAgabaMdhaTTANe evameva / evaM pacchANupuvvIe NeyavvaM jAva paDhamaaNaMtaguNahINaM baMdhaTThANamapattaM ti / puvvANupubIe gaNijjamANe jaM carimamaNaMtaguNaM baMdhaDhANaM tassa heTTA aNaMtaramaNaMtaguNahINaM / edamhi aMtare asaMkhejjalogamettANi ghAdaTThANANi / tANi ceva saMtamakammaTThANANi" edamhAdo pAhuDasuttAdo' / carimamuvvakaM ghAdayamANo kimaTThakapaDhamaphaddayAdo heTTA aNaMtaguNahINaM karedi Aho Na karedi ti ? aNaMtaguNahINaM karedi / kudo Navvade ? AiriyovadesAdo / kaMdayaghAdeNa aNubhAge ghAdide vi sarisA padesaracaNA kiNNa jAyade ? hodu NAma, icchijjmaannttaado| Na ca visarisesu bhAgahAresu sarisavihajjamANarAsIdo labbhamANaphalassa isaliye inase ghAtasthAna hI utpanna hote haiM, bandhasthAna nahIM utpanna hote; yaha siddha hai| zaMkA-sattvasthAna aSTAMka aura Urvakake bIcameM hI hote haiM, caturaMka, paMcAMka, SaDaMka aura saptAMkake bIcameM nahIM hote haiM; yaha kisa pramANase jAnA jAtA hai ? samAdhAna-vaha "utkRSTa anubhAgabandhasthAnameM eka bandhasthAna hai| vahI satkarmasthAna hai| dvicarama anubhAgabandhasthAnameM isI prakAra krama hai / isI prakAra pazcAdAnupUrvIse taba taka le jAnA cAhiye jaba taka ki prathama anantaguNahIna bandhasthAna prApta nahIM hotA / pUrvAnupUrvI se gaNanA karanepara jo antima anantaguNa bandhasthAna hai usake nIce anantara sthAna anantaguNa hIna hai| isa bIcameM asaMkhyAta loka pramANa ghAtasthAna haiN| ve hI satkarmasthAna haiN|" isa prAbhRtasUtrase jAnA jAtA hai| zaMkA-antima Urvakako ghAtanevAlA jIva kyA aSTAMkake prathama sparddhakase nIce anantaguNahIna karatA hai yA nahIM karatA hai? samAdhAna-vaha anantaguNahIna karatA hai| zaMkA-vaha kisa pramANase jAnA jAtA hai ? samAdhAna-vaha AcAryake upadezase jAnA jAtA hai| zaMkA-kANDakaghAtase anubhAgako ghAtanepara bhI samAna pradezaracanA kyoM nahIM hotI hai ? samAdhAna-yadi vaha samAna hotI hai to ho, kyoMki, hameM vaha abhISTa hai| kintu visahasa bhAgahAroMmeM sadRza vibhajyamAna rAzise prApta honevAle phalako sadRzatA ghaTita nahIM haiM, kyoMki, . 1 aApratau 'saMtakammANi' iti pAThaH / 2 ukkassae aNubhAgabaMdhahANe ega saMtakammaM / tamegaM saMtakammaThANaM / ducarime evameva / evaM tAva jAva pacchANupuvIe paDhamamaNaMtaguNahINabaMdhahANamapattaM ti |...tss hehA aNaMtaramaNataguNahINammi edammi aMtare asaMkhejjalogamettANi |...taanni ceva saMtakammahANANi iti paatthH| jayadha a0 patra 370 / Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa - [4, 2, 7, 267. sarisattaM ghaDade, virohAdo / kiM ca bajjhamANasamae ceva padesaracaNAe visesahINakameNa avaTThANaNiyamo, Na savvakAlaM, okaDDukkaDDaNAhi visohi'-saMkilesavaseNa vaDDamANahIyamANapadesANaM NisittasarUveNa avhaannaabhaavaado| saMpahi edaM hadasamuppattiyaTThANaM ettha sabajahaNNaM, ukkassavisohIe savvukkassavisesapaccayasahidAe ghaadidttaado| puNo aNNega"jIveNa ducarimavisohiTThANeNa uparimauvvaMke ghAdide aTuMkuvvaMkANaM doNaM pi viccAle puncuppaNNaTThANassuvari aNaMtabhAgabbhahiyaM hodUNa vidiyaM hadasamuppattiyaTThANaM uppajjadi / ettha jahaNNahANe keNa bhAgahAreNa bhAge hide vaDDipakkhevo Agacchadi ? abhavasiddhiehi aNaMtaguNeNa siddhANamaNaMtabhAgeNa bhAgahAreNa jahapaNaTThANe bhAge hide pakkhevo Agacchadi / jahaNNaTThANaM paDirAsiya tamhi pakkhitte vidiyamaNaMtabhAgavaDDihANaM uppajjadi / saMpahi ettha savvajIvarAsimAgahAraM mottaNa siddhANamaNaMtimabhAge bhAgahAre kIramANe "aNaMtabhAgaparivaDDI kAe parivaDDIe ? savvajIvehi / " iccedeNa suttaNa' kadhaM Na virujjhade ? Na esa doso, baMdhaTThANANi assidaNa taM suttaM paravidaM, Na saMtaDhANANi, baMdha-saMtaDhANANamegattAbhAvAdo / baMdhavaDDikkameNa ettha usameM virodha hai| dUsare, bandha honeke samayameM hI pradezaracanAke vizeSa hInakramase rahanekA niyama hai, na ki sarvadA; kyoMki, vizuddhi va saMklezake vaza hokara apakarSaNa va utkarSaNa dvArA bar3hane va ghaTanevAle pradezoMke niSikta svarUpase rahanekA abhAva hai| ___ aba yaha hatasamutpattikasthAna yahA~ sabase jaghanya hai, kyoMki, sarvotkRSTa vizeSa pratyayoMse sahita utkRSTa vizuddhi ke dvArA vaha ghAtako prApta huA hai| phira anya eka jIvake dvArA dvicarama vizuddhisthAnase uparima UrvaMkake ghAtanepara aSTAMka aura Urvaka donoMke hI bIcameM pUrvotpanna sthAnake Age anantaveM bhAgase adhika hokara dUsarA hatasamutpattikasthAna utpanna hotA hai| zaMkA-yahA~ jaghanya sthAnameM kisa bhAgahArakA bhAga denepara vRddhiprakSepa AtA hai ? samAdhAna- abhavyoMse anantaguNe aura siddhoMke anantaveM bhAga mAtra bhAgahArakA jaghanya sthAnameM bhAga denepara prakSepakA pramANa AtA hai| jaghanyasthAnako pratirAzi karake usameM use milAnepara dvitIya anantabhAgavRddhisthAna utpanna hotA hai| zaMkA-aba yahA~ saba jIvarAzi bhAgahArako chor3akara siddhoMke anantaveM bhAgako bhAgahAra karanepara "anantabhAgavRddhi kisa vRddhike dvArA hotI hai ? vaha saba jIvoMke dvArA hotI hai|" isa sUtrake sAtha kyoM na virodha AvegA? ____ samAdhAna - yaha koI doSa nahIM haiM, kyoMki, usa sUtrakI prarUpaNA bandhasthAnoMkA Azraya karake kI gaI hai, sattvasthAnoMkA Azraya karake nahIM kI gaI hai| kAraNa ki bandhasthAna aura sattvasthAnakA eka honA sambhava nahIM hai| 1 pratiSu 'vihi' iti paatthH| 2 mapratipATho'yam / a-bA-tApratiSu 'parUveNa' iti paatthH| 3 pratiSu "evaM' iti pAThaH / 4 tApratau 'ettha savvajahaNNukassa-' iti pAThaH / 5 a-zrApratyoH 'aNeNa' iti paatthH| 6 bhAvavidhAna 113-14 iti paatthH| Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4,2, 7, 267.] veyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe vidiyA cUliyA [223 icchijamANe ko doso ? Na, sadhajIvarAsiNA saMtavANe guNide aTThakAdo aNaMtaguNaM hodUNa sNttttthaannssuppttippsNgaado| Na cATuMkAdo upari saMtaDhANANaM saMbhavo, samvesiM saMtavANANamaTuMkuvvaMkANaM viccAle ceva uppattI hodi tti guruvadesAdo / saMtaTTANesu virohadaMsaNAdo savvajIvarAsiguNagAro mA hodu NAma, sesaguNagAra-bhAgahArA baMdhaTTANasamANA kiNNa hoti, virohAbhAvAdo 1 te ceva' hoMtu NAma jadi virodho patthi / ettha puNa te Na hoMti, virohuvlNbhaado| ettha puNa keNa viroho ? gurUvadeseNa / keriso ettha gurUvadeso ? saMtakammaTThANesu aNaMtabhAgavaDDi-aNaMtaguNavaDDhINaM bhAgahAra-guNagArA abhavasiddhiehi aNaMtaguNA siddhANamaNaMtabhAgamettA tti / aNNAsu vaDDi hANIsu baMdhaTThANasamANattaM hodu NAma, pddisehaabhaavaado|| puNo aNNeNa jIveNa ticarimaanjhavasANapariNadeNa tamhi ceva carimauvvaMke ghAdide tadiyaaNaMtabhAgavaDDihANamuppajjadi / egAdo carimuvvaMkaTThANAdo kadhamaNegANaM ... zaMkA-bandhavRddhike kramase yahA~ svIkAra karanepara kyA doSa hai ? samAdhAna nahIM, kyoMki, vaisA svIkAra karanese sarva jIvarAzike dvArA sattvasthAnako guNita karanepara aSTAMkase anantaguNA hokara sattvasthAnakI utpattikA prasaMgaAtA hai| parantu aSTAMkase Upara sattvasthAna sambhava nahIM haiM, kyoMki, samasta sattvasthAnoMkI utpatti aSTAMka aura Urvakake bIca meM hI hotI hai. aisA gurukA upadeza hai| zaMkA-sattvasthAnoM meM virodhake dekhe jAnese saba jIvarAzi guNakAra na hove, kintu zeSa guNakAra aura bhAgahAra bandhasthAna samAna kyoM nahIM hote; kyoMki, usameM koI virodha nahIM hai ? / samAdhAna-ve vahA~ bhale hI vaise ho jahA~ ki virodhakI sambhAvanA na ho| parantu yahA~ ve vaise nahIM hote haiM, kyoMki, virodha pAyA jAtA hai| . zaMkA-parantu yahA~para kisake sAtha virodha AtA hai ? samAdhAna-guruke upadezake sAtha virodha AtA hai ? zaMkA- yahA~ gurukA upadeza kaisA hai ? samAdhAna - satkarmasthAnoMmeM anantabhAgavRddhi aura anantaguNavRddhikA bhAgahAra aura guNakAra donoM abhavya jIvoMse anantaguNe aura siddhoMke anantaveM bhAga pramANa hote haiM, aisA gurukA upadeza hai / anya vRddhiyoM aura hAniyoMmeM ve bhale hI bandhasthAnake samAna hoM, kyoMki, isakA vahA~ pratiSedha nahIM hai| punaH tricarama adhyavasAnasthAnase pariNata hue anya jIvake dvArA usI antima UrvakakA ghAta kiye jAnepara tRtIya anantabhAgavRddhisthAna utpanna hotA hai| zaMkA-eka antima UrvakasthAnase aneka sattvasthAnoMkI utpatti kaise sambhava hai ? 1 a-tApratyoH 'cceva' iti pAThaH / Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 ] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDaM [4,2,7, 267. saMtahANANaM uppattI ? Na, ghAdakAraNapariNAmabhedeNa ghAdidasesANubhAgassa vi bhedagamaNaM paDi virohAbhAvAdo / ghAdapariNAmesu jahA aNaMtaguNavaDi-aNaMtabhAgavaDDINaM savvajIvarAsI ceva guNagAro bhAgahAro ca jAdo tahA saMtakammaTThANesu dhAdidapariNAmANusAreNa chavaDDimu. vagaesu sadhajIvarAsI ceva guNagAro bhAgahAro ca kiNNa pasajjade ? Na, saMtakammaTThANuppattiNimittaghAdapariNAmANamaNaMtaguNabhAgavaDDIsu siddhANabhaNaMtabhAgamettabhAgahAra-guNagAre' mottaNa savvajIvarAsibhAgahAra-guNagArANaM ttthaabhaavaado| baMdhaTTANAgAreNa je ghAdaNi mittA pariNAmA tesimaNaMtabhAgavaDDi-aNaMtaguNavaDDIyo sabbajIvarAsibhAgahAra-guNagArehi vaDDeti / tehi ghAdidasesANubhAgahANaM pi kAraNANurUveNa cedi tti ghettavyaM / puNo aNNeNa caducarimaajjhavasANahANapariNadeNa carimauvvaMke ghAdide cautthamaNaMtabhAgavaDDiANaM hodi / evaM hadasamuppattiyahANANi asaMkhejjalogachahANapariNAmamettANi kameNa chabihAe vaDDIe uppAdedavvANi jAva savvajahaNNavisohihANeNa pajjavasANauvvaka ghAdiya uppAiyaukkassANubhAgahANe ti / saMpahi baMdhasasuppattiyahANANaM carimauvvaMkamassidUNa carimaaTaka-uvyaMkANaM vicAle hadasasuppattiyaTThANANi ettiyANi ceva uppa samAdhAna-nahIM, kyoMki ghAtake kAraNabhUta pariNAmoMke bhinna honese ghAtanese zeSa rahe anubhAgake bhI bhinna honemeM koI virodha nahIM hai / zaMkA-jisa prakAra ghAtapariNAmoMmeM anantaguNavRddhi aura anantabhAgavRddhikA guNakAra va bhAgahAra saba jIvarAzi hI huI hai, usI prakAra ghAtita pariNAmoMke anusAra chaha prakArakI vRddhiko prApta hue satkarmasthAnoM meM saba jIvarAzi hI guNakAra aura bhAgahAra honekA prasaMga kyoM na hogA? samAdhAna nahIM kyoMki satkarmasthAnoMkI utpattike nimittabhUta ghAtapariNAmoMkI anantaguNavRddhi va anantabhAgavRddhimeM siddhoM ke anantaveM bhAga mAtra bhAgahAra aura guNakArako chor3akara vahA~ saba jIvarAzi bhAgahAra va guNakAra honA sambhava nahIM hai| bandhasthAnoMke AkArase jo ghAtake nimittabhUta pariNAma haiM unakI anantabhAgavRddhi aura anantaguNavRddhi saba jIvarAzi rUpa bhAgahAra va guNakArase vRddhiko prApta hotI haiM / unake dvArA ghAtanese zeSa rahA anubhAgasthAna bhI kAraNake anurUpa hI rahatA hai, aisA grahaNa karanA caahiye| punaH catuzcarama adhyavasAnasthAna svarUpase pariNata anya jIvake dvArA antima UrvakakA ghAta kiye jAnepara caturtha anantabhAgavRddhisthAna hotA hai| isa prakAra asaMkhyAta loka mAtra SaTsthAnoMke barAbara hatasamutpattikasthAnoMko kramazaH chaha prakArakI vRddhike dvArA taba taka utpanna karAnA cAhiye jaba taka ki sarvajaghanya vizuddhisthAnake dvArA paryavasAna Uvakako ghAtakara utpanna karAyA gayA utkRSTa anubhAgasthAna prApta nahIM hotaa| aba bandhasamutpattikasthAnoMke antima UrvakakA Azraya karake antima aSTAMka aura Urvakake bIcameM hatasamutpattikasthAna itane mAtra hI hote haiM, adhika nahIM hote, kyoMki, kAraNake 1 pratiSu 'guNagAreNa' iti paatthH| Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 7, 267.] veyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe vidiyA cUliyA [225 jjaMti, NAhiyANi, kAraNeNa viNA kajjuppatti virohaado| saMtakammaTThANANaM kAraNaM chavihavaDDIe vaDDhidadhAdapariNAmA / tehiMto pariNAmamettANi ceva saMtakammaTThANANi uppajjaMti / aNaMtabhAgavaDDi-asaMkhejjabhAgavaDDi-saMkhejjabhAgavaDDi-saMkhejaguNavaDDi-asaMkhejaguNavaDDi-aNaMtaguNavaDDIhi egachaTThANaM hodi| erisANi asaMkhejjalogamettachaTTANANi / aNNegaM rUvUNachaTThANaM ca jadi bi ahaMka-uvyaMkANaM viJcAle uppaNNaM to vi ahaMkajahaNNaphaddayaM Na pAveMti, saMtakammahANe savvajIvarAsiguNagArAbhAvAdo siddhANamaNaMtimabhAgamettaguNagAresu asaMkhejjalogamettesu saMvaggidesu vi svvjiivraasipmaannaannuvlNbhaado| ettha appappaNo vaDDipakkhevANaM pisulApisulAdINaM' pisulANaM ca pamANANayaNe bhAgahAruppAyaNavihANe vaDDiparikkhAe ca avibhAgapaDicchedaparUvaNAe hANaparUvaNAe kaMdayaparUvaNAe oja-jummaparUvaNAe chaDANaparUvaNAe hehAhANaparUvaNAe paJjavasANaparUvaNAe appAbahuvaparUvaNAe ca annubhaagbNdhtttthaannvruuvnnaabhNgo| Nari savvattha sabajIvarAsI bhAgahAro guNagAro vA Na hodi tti abhavasiddhiehi aNaMtaguNo siddhANamaNaMtabhAgametto ceva guNagAro bhAgahAro ca hodi / ke vi AiriyA saMtaDhANANaM savvajIvarAsI guNagAro Na hodi, ahaMka-uvvaMkANaM viccAlesu ceva saMtakammaTThANANi hoti ti vakkhANavayaNeNa saha virohAdo / kiMtu bhAgahAro sayajIvarAsI ceva hodi, virohAbhAvAdo ti bhaNaMti / pariNAmesu vi aiso binA kAryakI utpattikA virodha hai| sattvasthAnoMkA kAraNa chaha prakArakI vRddhike dvArA vRddhiMgata ghAtapariNAma haiN| unase pariNAmoMke barAbara hI sattvasthAna utpanna hote haiN| anantabhAgavRddhi, asaMkhyAtabhAgavRddhi, saMkhyAtabhAgavRddhi, saMkhyAtaguNavRddhi, asaMkhyAtaguNavRddhi aura anantaguNavRddhi inake dvArA eka SaTsthAna hotA hai| aise asaMkhyAta loka mAtra SaTsthAna hote haiM / eka aMkase hIna anya eka SaTsthAna yadyapi aSTAMka aura avakake madhyameM utpanna huA hai to bhI aSTAMka jaghanya sparddhakako nahIM pAte haiM, kyoMki satkarmasthAnameM saba jIvarAzi guNakAra nahIM hai| isakA bhI kAraNa yaha hai ki asaMkhyAta lokapramANa siddhoMke anantaveM bhAgamAtra guNakAroMko saMvargita karanepara bhI saba jIva. rAzikA pramANa nahIM pAyA jAtA hai| yahA~para apane apane vRddhiprakSepoM pizulApizulAdikoM aura pizuloMke pramANake lAne meM, bhAgahArake utpAdanavidhAnameM, aura vRddhiparIkSAmeM avibhAgapraticcheda prarUpaNA, sthAnaprarUpaNA, kANDakaprarUpaNA, oja-yugmaprarUpaNA, SasthAnaprarUpaNA, adhastanasthAna prarUpaNA, paryavasAnaprarUpaNA aura alpabahutvaprarUpaNA ye saba anubhAgabandhasthAnaprarUpaNAke samAna haiM / vizeSa itanA hai ki sarvatra saba jIvarAzi bhAgahAra athavA guNakAra nahIM hotA hai| kintu abhavyoMse anantaguNA aura siddhoMke anantaveM bhAgamAtra hI guNakAra athavA bhAgahAra hotA hai| kitane hI AcArya kahate haiM ki sattvasthAnoMkA guNakAra saba jIvarAzi nahIM hotA hai, kyoMki vaisA honepara aSTAMka aura Urvakake antarAloMmeM hI sattvasthAna hote haiM isa vyAkhyAnake sAtha virodha AtA hai| kintu bhAgahAra saba jIvarAzi hI hotA hai, kyoMki, usameM koI virodha 1 a-tApratyoH 'pisulApisulAdINaM ca' iti pAThaH / cha. 12-26. Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDaM [ 4, 2, 7, 267. ceva kamo hodi, kAraNANurUvakajjuvalaMbhAdo tti / taM jANiya vattavvaM / puNo carimapariNAmeNa pajjavasANaducarima ubaMke dhAdide hadasamuppattiyasavvajahaNNahANassa heTA aNaMtabhAgahINaM hodaNa aNNamapuNaruttaTThANamuppajadi / edaM hANaM sabajIvarAsiNA rUvAhieNa uvarimaTTANe khaMDide tattha egakhaMDeNa hINaM hodi, samANapariNAmeNa ghAdidattAdo / puNo ducarimapariNAmeNa pajjavasANaducarimauvvaMke dhAdide paDhamaparivADIe uppaNNahadasamuppattiyasavvajahaNNaTThANeNa asarisaM hodUNa vidiyaparivADIe vidiyaM ghAdahANaM uppajjadi / edesi doNNaM hANANaM asarisattaNeNa ca Navvade' jahA saMtakammaTThANesu pariNAmesu ca savva jIvarAsI cava bhAgahAroNa hodi tti / puNo ticaramAdipariNAmaTThANehi ducarimauvvaMke ghAdijamANe pariNAmahANamettANi ceva saMtakammaTThANANi laddhANi hoti / ( evaM vidiyaparivADI samattA) saMpahi tadiyaparivADI uccade / taM jahA-carimapariNAmeNeva paJjavasANaticarimauvvaMke ghAdide vidiyaparivADIe uppaNNahadasamuppattiyasavvajahaNNahANassa hehA vAmapAse aNaMtabhAgahINaM hodUNa aNNamapuNaruttaTThANaM uppajadi / puNo teNeva ducarimapariNAmeNa ticarime uvvaMke ghAdide aNNaMDhANamuppajadi / evaM pariNAmaTTANamettANi ceva saMtakammanahIM hai / pariNAmoM ke viSayameM bhI yahI krama hai, kyoMki, kAraNake anusAra hI kArya pAyA jAtA hai| usakA jAna kara kathana karanA caahie| punaH antima pariNAma ke dvArA paryavasAna dvicarama Urvakake ghAte jAnepara sarvajaghanya hatasamutpattikasthAnake nIce anantaveM bhAgase hIna hokara anya apunarukta sthAna utpanna hotA hai| yaha sthAna eka adhika saba jIvarAzike dvArA uparima sthAnako khaNDita karanepara usameM eka khaNDase hIna hotA hai, kyoMki vaha samAna pariNAmake dvArA ghAtako prApta huA hai| phira dvicarama pariNAmake dvArA paryavasAna dvicarama Urvakake ghAte jAnepara prathama paripATIse utpanna hatasamutpattika sarvajaghanya sthAnase asamAna hokara dvitIya paripATIse dvitIya ghAtasthAna utpanna hotA hai| ina donoM sthAnoMke visadRza honese jAnA jAtA hai ki satkarmasthAnoMmeM aura pariNAmoM meM saba jIvarAzi hI bhAgahAra nahIM hotA hai| pazcAt tricaramAdika pariNAmasthAnoMke dvArA dvicarama Uvakake ghAte jAnepara pariNAmasthAnoMke barAbara hI sattvasthAna prApta hote haiM / isa prakAra dvitIya paripATI samApta huii| aba tRtIya parIpATIkI prarUpaNA karate haiN| vaha isa prakAra hai- antima pariNAma ke dvArA hI paryavasAna carama Uvakake ghAte jAnepara dvitIya paripATIse utpanna hatasamutpattika sarvajaghanya sthAna ke nIce vAma pAzvameM anantaveM bhAgase hIna hokara anya apunarukta sthAna utpanna hotA hai| phira usI dvicarama pariNAmake dvArA tricarama Uvakake ghAte jAnepara anya sthAna utpanna hotA hai| isa prakAra tRtIya paripATIse pariNAmasthAnAMke barAbara hI satkarmasthAnIko utpanna karAnA caahiye| 1tApratau 'Najade' iti pAThaH / 2-a-pAprasyoH addhANi'; tApratI 'zra (la) ddhANi' iti paatthH| 3-a-yApratyoH 'uvvaMko' iti paatthH| Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 7, 267.] veyaNamahAhiyAre vaiyaNabhAvavihANe vidiyA cUliyA . [227 TThANANi tadiyaparivADIe uppAdedavvANi / evaM tadiyaparivADI gdaa| saMpahi cautthaparivADI uccde| taM jahA-teNeva carimapariNAmeNa paJjavasANacaducarimauvvaMke dhAdide tadiyaparivADIe uppaNNahadasamuppattiyasavva jahaNaTThANassa heTA aNaMtabhAgahINaM hodaNa aNNamapuNaruttahANamuppaJjadi / evamettha vi pariNAmaTThANamettANi ceva saMtakammaTThANANi uppAdedavvANi / evaM cautthaparivADI gdaa|| saMpahi paMcamaparivADI uccade / taM jahA-carimapariNAmeNa paMcacarimauvvaMke ghAdide cautthapariva DIe uppaNNajahaNNaTThANassa heTThA aNaMtabhAgahINaM hodaNa aNNaM ThANaM uppaadi / evaM ducarimAdipariNAmehi taM ceva hANaM ghAdiya paMcamapaDivADIe dvANANamuppattI vattavyA / evaM sesabaMdhaTThANANi carimAdisavapariNAmehi ghAdAviya odAredavvaM jAva carimaahaMke tti / evamodAride hANANaM vikkhaMbho chaTThANametto AyAmo puNa visohiTThANameto hodaNa ciTThadi / evaM uppaNNAsesaTTANANi apuNaruttANi ceva, sarisattassa kAraNANuvalaMbhAdo / paDhamapattIe paDhamaDhANAdo vidiyapaMtIe vidiyaTThANaM sarisaM ti NAsaMkaNijaM ? paDhamapaMtipaDhamaTThANaM rUvAhiyasavva jIvarAsiNA khaMDiya tatthegakhaMDeNUNa vidiyapaMtipaDhamaTThANamabhavasiddhiehi aNaMtaguNa-siddhANamaNaMtimabhAgeNa khaMDiya tatthegakhaMDeNAhiyassa isa prakAra tRtIya paripATI samApta huii| aba caturtha paripATIkI prarUpaNA karate haiN| vaha isa prakAra hai - usI antima pariNAmake dvArA paryavasAna catuzcarama UrvakakA ghAta honepara tRtIya paripATIse utpanna hatasamutpattika sarvajaghanya sthAnake nIce anantaveM bhAgase hIna hokara anya apunarukta sthAna utpanna hotA hai| isa prakArase yahA~para bhI pariNAmasthAnoMke barAbara hI satkarmasthAnoMko utpamna karAnA caahiye| isa prakAra caturtha paripATI samApta huii| aba pA~cavIM paripATIkI prarUpaNA karate haiN| vaha isa prakAra hai- antima pariNAmake dvArA paMcacarama Urvakake ghAtanepara caturtha paripATIse utpanna jaghanya sthAnake nIce anantaveM bhAgase hIna hokara anya sthAna utpanna hotA hai| isI prakAra dvicaramAdika pariNAmAMke dvArA usI sthAnako ghAtakara pA~cavauM paripATIse sthAnoMkI utpattikA kathana karanA cAhie / isa prakAra carama Adi saba pariNAmoMke dvArA zeSa bandhasthAnoMkA ghAta karAkara antima aSTAMka prApta hone taka utAranA caahiye| isa prakArase utAranepara sthAnoMkA viSkambha SaTsthAna pramANa aura AyAma vizuddhisthAnoMke barAbara hokara sthita hotA hai| isa prakArase utpanna hue samasta sthAna apunarukta hI hote haiM, kyoMki, unake samAna hone kA koI kAraNa nahIM pAyA jAtA hai| prathama paMktike prathama sthAnase dvitIya paMktikA dvitIya sthAna sahaza hai, aisI AzaMkA nahIM karanI cAhiye, kyoMki, prathama paMktike prathama sthAnako eka adhika saba jIvarAzise khaNDita kara usameM eka khaNDase hIna dvitIya paMktike prathama sthAnako abhavyoMse anantaguNe evaM siddhoMke anantaveM bhAgase khaNDita kara usameM eka khaNDase adhika dvitIya Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4, 2, 7, 267. vidiyapaMtividiyaTThANassa sristtvirohaado| evaM savapaMtividiyaTThANANamasarisattaM parUvedavvaM, samANajAittAdo / edehito sayapaMtisavvaTThANANamasarisattaM tknnijjN'| saMpahi ducarimaaTThakassa heTThA tadaNaMtaraheTThimauvvaMkAdo uvaridoNNaM pi baMdhaTThANANaM viccAle uppajjamANasaMtaDhANANaM paravaNaM kssaamo| taM jahA-egeNa jIveNa egachaTTANeNUNaukkassANubhAgasaMtakammieNa ukassapariNAmeNa carimuvbaMke ghAdide ducarimaaTThakassa heTThA aNaMtaguNahINaM tasseva heTThimauvvaMkaTThANAdo uvari aNaMtaguNaM hodaNa aNNaM hdsmuppttiytttthaannmuppjdi| puNo ducarimapariNAmaTThANaNa tamhi ceva carima uvvaMke ghAdide vidiyamaNaMtabhAgavaDDidhAdaTThANaM uppaJjadi / puNo ettha vi puravihANeNa ticarimAdivisohiTThANehi taM ceva carimauvvakaM ghAdiya pariNAmaTThANamettANi ceva hadasamuppattiyaTTANANi uppAdedavvANi / evaM carimabaMdhaTThANAdo asaMkhejalogachaTThANamettANi rUvUNachaTThANasahidahANANi uppaNNANi / puNo edesiM dvANANaM heTThA pariNAmaTThANamettANi hadasamuppattiyahANANi uppajati / taM jahA-carimapariNAmeNa ducarimabaMdhaTThANe ghAdide pubilla jahaNNaTThANAdo heTThA aNaMtabhAgahINaM hodUNa aNNaTThANaM uppajadi / puNo ducarimapariNAmeNa tamhi ceva DhANe ghAdide aNaMtabhAgabbhahiyaM hodaNa aNNaM dvANamupajadi / evamaNeNa vihANeNa ticarimAdisambapariNAmaTThANehi puvvaM Niruddha paMkti sambandhI dvitIya sthAnake usase sadRza honekA virodha hai| isa prakAra saba paMktiyoM sambandhI dvitIya sthAnoMkI asamAnatAkA kathana karanA cAhiye, kyoMki ve saba eka jAtike haiN| inase saba paMktiyoM sambandhI sthAnoMkI asamAnatAkI tarkaNA ( anumAna ) karanA caahiye| _ aba dvicarama aSTAMkake nIce aura tadanantara adhastana aTAMkake Upara donoM hI bandhasthAnoM ke madhyameM utpanna honevAle sattvasthAnoMkI prarUpaNA karate haiM / vaha isa prakAra hai eka SaTsthAnase rahita utkRSTa anubhAga satkarmavAle eka jIvake dvArA utkRSTa pariNAmake balase antima Uvakake ghAte jAnepara dvicarama aSTAMkake nIce anantaguNA hIna aura usIke adhastana Urvaka sthAnase Upara ananta. guNA hokara anya hatasamutpattika sthAna utpanna hotA hai| phira dvicarama pariNAmasthAnake dvArA usI antima Uvakake ghAtejAnepara dvitIya ananta bhAgavRddhighAtasthAna utpanna hotA hai| phira yahA~para bhI pUrva vidhAnase tricarama Adi vizuddhisthAnoMke dvArA uso antima Urvakako ghAtakara pariNAmasthAnoMke barAbara hI hatasamuspattika sthAnoMko utpanna karAnA cAhiye / isa prakAra antima bandhastha nase asaM. khyAtaloka SaTsthAnapramANa eka kama SaTsthAna sahita sthAna utpanna hote haiM / punaH ina sthAnoMke nIce pariNAmasthAnoM ke barAbara hatasamutpattikasthAna utpanna hote haiM / yathA - antima pariNAmake dvArA dvicarama bandhasthAnake ghAte jAnepara pUrva jaghanya sthAnase nIce anantabhAga hIna hokara anya sthAna utpanna hotA hai| phira dvicarama pariNAmake dvArA usI sthAnake ghAte jAnepara anantaveM bhAgase adhika hokara anya sthAna utpanna hotA hai| isa prakAra isa vidhise tricarama 1-a-tApratyoH 'takkaNeja' iti pAThaH / Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 7, 267.] veyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe vidiyA cUliyA [229 baMdhaTThANe ghAdijamANe puvvuppaNNaTThANANaM heTThA pariNAmaTThANamettANi ceva ghAdidaTThANANi uppajaMti evaM ticarimAdiaNubhAgabaMdhaTTANANi dhAdiya aTuMka-uvvaMkANaM viccAle viccAle chaTThANamettAo saMtahANapaMtIyo pariNAmaTThANamettAyAmAo uppAedavvAzro) ettha puNaruttaTTANaparUvaNA putra va kAyavvA / evaM ducarimaaTThaka-uvyaMkANaM viccAle saMtakaeNmmaTThANaparUvaNA kdaa| saMpahi dochaTThANehi parihINaaNubhAgabaMdhaTThANe puvvaM va dhAdijamANe ticarimaaTThaka uvvaMkANaM viccAle asaMkhejalogamettachaTThANANi rUvUNachaTThANasahiyANi uppajati / ahiyANi kiNNa uppajaMti ? Na saMtakammaTThANakAraNavisohidvANANaM abbhahiyANamabhAvAdo / puNo ducarimAdiTThANesu dhAdijjamANesu ekakamhi aNubhAgabaMdhahANe visohiTThANamettANi ceva saMtakammaTTANANi labbhaMti / evaM ticarimaahaMka-uvvaMkANaM viccAle uppajamANaasaMkheJjalogamettasaMtakammaTThANANaM parUvaNA kadA hodi / evaM caducarima-paMcacarimAdiasaMkhejalogametabaMdhasamuppattiya aTThaka-uvvaMkANaM viccAlesu puvvAparAyAmeNa dakkhiNuttaravikkhaMbheNa asaMkhejalogamettANi saMtakammahANapadarANi uppajaMti / kiM savvesiM ahaMka-uvvaMkANaM viccAlesu pariNAmaTThANamettAyAmeNa chaTThANametta Adi saba pariNAmoMke dvArA pUrva vivakSita bandhasthAnake ghAte jAnepara pahile utpanna hue sthAnoMke nIce pariNAmasthAnoMke barAbara hI ghAtita sthAna utpanna hote haiN| isa prakAra tricarama Adi anubhAga bandhasthAnoMko ghAtakara aSTAMka aura uvakake bIca-bIca meM pariNAmasthAna pramANa AyAmavAlI SaTsthAnake barAbara sattvasthAnapaMktiyoMko utpanna karAnA cAhiye / yahA~ punarukta sthAnoMkI prarUpaNA pahileke hI samAna karanI cAhiye / isa prakAra dvicarama aSTAMka aura Urvakake madhyameM satkarmasthAnoM kI prarUpaNA kI gaI hai| aba do SasthAnoMse hona anubhAgabandhasthAnako pahileke samAna ghAtanepara vicarama aSTAMka aura Urvakake madhyameM eka kama SaTsthAna sahita asaMkhyAta loka mAtra SaTsthAna utpanna hote haiN| zaMkA-adhika kyoM nahIM utpanna hote haiM ? samAdhAna-nahIM, kyoMki, sattvasthAnoMke kAraNabhUta vizuddhisthAna adhika nahIM haiN| punaH dvicarama Adi sthAnoMke ghAtanepara eka eka anubhAgabandhasthAnameM vizuddhisthAnoMke barAbara hI satkarmasthAna pAye jAte haiN| isa prakAra tricarama aSTAMka aura urvakake madhyameM utpanna honevAle asaMkhyAta loka pramANa satkarmasthAnoMkIprarUpaNA samApta hotI hai| ___ isa prakAra catuzcarama aura paMcacarama Adi asaMkhyAtalo pramANa bandhasamutpattika aSTAMka aura UvaMkake antarAloM meM pUrva pazcima AyAma aura dakSiNa uttara viSkammase asaMkhyAta loka mAtra satkarmasthAnapratara utpanna hote haiN| zaMkA-kyA saba aSTAMka aura UrvaMkake antarAloMmeM pariNAmasthAnoMke barAbara AyAma aura 1-a-ApratyoH 'ahiyANa kiNNa uppajate' iti paatthH| Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDaM [4, 2, 7, 267. vikkhaMbheNa saMtakammaTThANapadarANi uppajaMti Aho Nedi pucchide suhumaNigodaapajattajahaNNaTThANassa uvari saMkhajANaM khaMDasamuppattiyaaTThaka-uvvaMkANaM aMtarANi mottUNa uvarimaasaMkhejalogamettaaTuMkuvvaMkaMtaresusambesu upjNti| hehimasaMkhejaahaMka-uvvaMkANaM viccAlesu hadasamuppattiyaTThANANi Na uppajati tti kudo' Navvade? AiriyovadesAdo aNubhAgavaDDihANiappAbahugAdo vA / taM jahA-savvatthovA hANI, vaDDI visesAhiyA tti / egasamaeNa jattiyamukkasseNa vaDDidRNa baMdhadi puNo taM savvukkassavisohIe egavAreNa egANubhAgakaMdayaghAdeNa ghAdeduM Na sakkadi tti jANAvaNaTuM padidappAbahugaM kadhaM NANAsamayapabaddhavaDDIe NANAkhaMDayaghAduppaNNahANIe ca ? uccade Na esa doso, edassa appAbahuasuttassa ubhayattha pauttIe virohaabhaavaado| kathamegamaNegesu vaTTade ? Na, egassa moggarassa aNegakhapparuppattIe vAvAravalaMbhAdo (kasAyapAhuDassa aNubhAgasaMkamasuttavakkhANAdo vA Navvade jahA savvattha Na uppajaMti ti| taM jahA- aNubhAgasaMkame cauvIsaaNiyogadAresu samattesu bhujagArapadaNikkhevavaDDIo bhaNiya pacchA aNubhAgasaMkamahANaparUvaNaM SaTsthAnamAtra viSkambhase satkarmasthAnapratara utpanna hote haiM athavA nahIM hote haiM ? samAdhAna-aisA pUchanepara uttara meM kahate haiM ki sUkSma nigoda aparyAptaka jIvake jaghanya sthAnake Upara saMkhyAta khaNDasamutpattika aSTAMka aura Urvakake antarAloMko chor3akara uparima asaMkhyAta lokamAtra saba aSTAMka aura Urvakake antarAloM meM utpanna hote haiN|| zaMkA- adhastana saMkhyAta aSTAMka aura UrvaMkake antarAloMmeM hatasamutpattika sthAna nahIM utpanna hote haiM, yaha kisa pramANase jAnA jAtA hai ? samAdhAna-vaha AcAryoM ke upadezase jAnA jAtA hai / athavA anubhAgavRddhi hAnike alpabahutvase jAnA jAtA hai / yathA-hAni sabameM stoka hai / vRddhi usase vizeSa adhika hai| zaMkA-eka samaya meM utkRSTarUpase jitanA vRddhiMgata hokara bA~dhatA hai use sarvotkRSTa vizuddhike dvArA eka bArameM eka anubhAgakANDakase ghAtaneko samartha nahIM hai, isa bAtake jatalAneke liye jo alpabahutva AyA hai usakI pravRtti nAnA samayaprabaddhoMkI vRddhi aura nAnAkANDakaghAtoMse utpanna hAnimeM kaise ho sakatI hai ? samAdhAna-yaha koI doSa nahIM hai, kyoMki, isa alpabahutvasUtrakI donoM jagaha pravRtti hone meM koI virodha nahIM AtA hai| zaMkA-eka aneka viSayoM meM kaise pravRtti kara sakatA hai ? samAdhAna-nahIM, kyoMki, eka mudgarakA aneka khapparoMkI utpattimeM vyApAra pAyA jAtA hai| athavA kasAyapAhur3ake anubhAgasaMkramasUtrake vyAkhyAnase jAnA jAtA hai ki ukta sthAna sarvatra nahIM utpanna hote haiM / yathA-anubhAgasaMkramameM caubIsa anuyogadvAroMke samApta honepara bhujA 1 tApatau 'uppajaMti tti / kudo' hati pAThaH / 2 a-yApratyo 'baDideNa', tApratI 'vahideNa ( vade ? Na,) iti paatthH| n International Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 7, 267. veyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe vidiyA cUliyA [ 231 bhaNadi) ukkasmae aNubhAgabaMdhaTThANe egasaMtakammaTThANaM / tamegaM ceva saMkamaTThANaM / ducarime aNubhAgabaMdhaTTANe egaM saMtakammaTThANaM / egaM ceva saMkamahANaM / evaM pacchANupuvvIe tAva NeyavvaM jAva paDhamaaNaMtaguNahINahANamapattaM tti / puNo puvvANupubIe gaNijamANe jaM carimamaNaMtaguNabaMdhaTThANaM tassa heTThA jamaNaMtaramaNaMtaguNahINabaMdhaTThANaM tassa uvari edamhi aMtare asaMkhejalogamettANi ghAdaTTANANi / tANi saMtakammaTThANANi ceva / tANi ceva saMkamaTThANANi' / tado puNo baMdhaTThANANi saMkramaTThANANi ca tAva tullANi hodaNa oyaraMti jAva pacchANupuvvIe vidiyamaNaMtaguNahINaM baMdhaTThANamapattaM tti / tado vidiyaaNaMta guNahINabaMdhaTThANassa upari aMtare asaMkhejalogamettANi ghAdaTThANANi / edANi saMtakammaTThANANi ceva / edANi ceva saMkamaTThANANi / puNo evaM pacchANupubIe gaMtUNa tadiyaaNaMtaguNahINaTThANassa uvarilaMtare asaMkhejalogamettANi ghAdaTThANANi / edANi saMtakammaTThANANi / edANi ceva saMkamaTThANANi / puNo evaM gaMtUNa cautthaaNaMtaguNahINabaMdhaTThANassa uvarimaaMtare asaMkhejalogamettANi ghAdaTThANANi / edANi ceva saMtakammaTThANANi / edANi ceva saMkamaTThANANi ca / evaM NeyavvaM jAva appaDisiddha aMtare tti / heTThA jANi ceva baMdhaTThANANi tANi ceva saMtakammaTThANANi saMkamaTThANANi ce ti eso attho viulagirimatthayattheNa paccakkhIkayatikAlagoyarachadavveNa vaDDamANabhaDAraeNa godamatherassa kahido / kAra, padanikSepa aura vRddhiko kahakara pazcAt anubhAgasaMkramasthAnoMkI prarUpaNA karate haiM-utkRSTa anubhAgabandhasthAnameM eka sattvasthAna hai| vaha eka hI saMkramasthAna hai| dvicarama anubhAgabandhasthAnameM eka satkarmasthAna hai| yaha eka hI saMkramasthAna hai| isa prakAra pazcAdAnupUrvIse taba taka le jAnA cAhiye jaba taka prathama ananta guNahIna sthAna prApta nahIM hotaa| pazcAt pUrvAnupUrvI se gaNanA karanepara jo antima anantaguNA bandhasthAna hai usake nIce jo anantara anantaguNA hIna bandhasthAna hai usake Upara antarameM asaMkhyAta lokapramANa ghAtasthAna hai| ve satkamasthAna hI hai| ve hI saMkramasthAna haiN| tatpazcAt bandhasthAna aura saMkramasthAna taba taka samAna hokara utarate haiM jaba taka pazcAdAnupUrvIse dvitIya anantaguNahIna bandhasthAna nahIM prApta hotA / pazcAt dvitIya anantaguNahIna bandhasthAnake uparima antarameM asaMkhyAta lokamAtra ghAtasthAna haiN| ye satkarmasthAna hI haiN| ye hI saMkramasthAna haiM / phira isI prakAra pazcAdAnupUrvIse jAkara tRtIya anantaguNahIna sthAnake uparima antarameM asaMkhyAta lokapramANa ghAtasthAna hai| ye satkamasthAna hai| ye hI saMkramasthAna hai| phira isI prakAra jAkara caturtha anantaguNa bandhasthAnake uparima antarameM asaMkhyAta lokapramANa ghAtasthAna haiN| ye hI satkarmasthAna haiM aura ye hI saMkramasthAna bhI haiN| isa prakArase apratisiddha antara taka le jAnA cAhiye / nIce jo bandhasthAna hai ve hI satkarmasthAna haiM aura ve hI saMkramasthAna bhI haiM / isa arthakI prarUpaNA vipulAcalake zikharapara sthita va tInoM kAlAMke viSayabhUta chaha dravyoMkA pratyakSase avalokana 1 jayadha. a. patra 370 / 2 a-ApratyoH 'vidiyamaNaMta' iti paatthH| 3 a-pApratyoH 'apaDisiddha iti paatthH| 4 zrApratI 'saMtakammANANi ceti saMkamANANi ca eso' iti paatthH| Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4, 2, 7,267. puNo so attho AiriyaparaMparAe AgaMtUNa guNaharabhaDArayaM sNptto| puNo tatto AiriyaparaMparAe AgaMtUNa aJjamaMkhu-NAgahatthibhaDArayANaM mUlaM patto / puNo tehi dohi vi kameNa jadivasahabhaDArayassa vakkhANido / teNa vi aNubhAgasaMkame sissANuggahaTuM cuNNisutte lihido| teNa jANijadi jahA savvaTuMkuvyaMkANaM viccAlesu ghAdaTTANANi Nasthi tti / evaM hadasamuppattiyANaparUSaNA samattA / ) etto uvari 'hadahadasamuppattiyaTThANaparUvaNaM kssaamo| taM jahA-jahaNNaviso. hiTThANappahuDi jAva ukkassavisIhiTThANe tti tAva edANi asaMkhejalogamettavisohiTThANANi dhAdidasesANubhAgaghAdakAraNANi egaseDisarUveNa racedUNa puNo edesi dakSiNapAse suhumaNigodaapajjattayassa jahaNNaTThANappahuDi asaMkhejjalogamettabaMdhasamuppattiyaTThANANi egaseDisarUveNa racedUNa puNo suhumaNigodaapajjattajahaNNaTThANassuvari saMkhejANaM chaTThANANaM aTThakuvvaMkaTThANANi mottaNa puNo tadaNaMtaraappaDisiddha aTuMkappahuDi jAva carimaaTuMke ti tAva edesimasaMkhejalogamettabaMdhasamuppattiyaaTuMkuvvaMkANamaMtaresu putvAvarAyAmeNa asaMkhejalogamettANi hadasamuppattiyaTThANANi racedaNa puNo tattha carimabaMdhasamuppattiyaahaMkuvvaMkANaM majjhe asaMkhejalogamettANi hadasamuppattiyahANANi hoti / puNo edesu hANesu asaMkhejalogamettaaTThakANi rUvUNachaTThANaM ca asthi / karanevAle vardhamAna bhaTTAraka dvArA gautama sthavirake lie kI gaI thii| pazcAt vaha artha AcArya paramparAse Akara guNadhara bhaTTArakako prApta huaa| phira unake pAsase vaha AcArya paramparA dvArA Akara AryamA aura nAgaistI bhaTTArakake pAsa aayaa| pazcAt una donoM hI dvArA kramase usakA vyAkhyAna yativRSabha bhaTTArakake liye kiyA gyaa| unhoMne bhI use ziSyoMke anugrahArtha cUrNisUtra meM likhA hai / usase jAnA jAtA hai ki samasta aSTAMkoM aura Urvakake antarAloMmeM ghAtasthAna nahIM hai / isa prakAra hatasamutpattikasthAnaprarUpaNA samApta huii| isake Age hatahatasamutpattikasthAnoMkI prarUpaNA karate haiN| vaha isa prakAra hai-jaghanya vizuddhisthAnase lekara utkRSTa vizuddhasthAna taka ghAtanese zeSa rahe anubhAgake ghAtane meM ina asaMkhyAta lokapramaNa vizuddhisthAnoMko eka paMktike rUphse racakara phira inake dakSiNa pAzva bhAgameM sUkSma nigoda aparyApta jIvake jaghanya sthAnase lekara asaMkhyAtaloka pramANa bandhasamutpattika sthAnoMko eka paMkti svarUpase racakara tatpazcAt sUkSma nigoda aparyAptaka jIvake jaghanya sthAnake Age saMkhyAta SasthAnoM sambandhI aSTAMga va UrvaMka sthAnoMko chor3akara phira tadanantara apratiSiddha aSTAMkase lekara antima aSTAMka taka ina asaMkhyAta lokapramANa bandhasamutpatika aSTAMka aura Uvaka sthAnoMke antarAloMmeM pUrva-pazcima AyAmase asaMkhyAta lokapramANa hatasamutpattika sthAnoMko racakara phira vahA~ antima bandhasamutpattika aSTAMka aura Uvakake madhyameM asaMkhyAtaloka pramANa hatasamutpattikasthAna hote haiN| ina sthAnoM meM asaMkhyAta loka pramANa aSTAMka aura eka aMkase rahita eka padasthAna bhI hai| 1 aApatau 'hadasamuppattiya' iti paatthH| Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 7, 267.] veyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe vidiyA cUliyA (233 tattha tAva carimauvvaMkavAdaNavihANaM bhaNissAmo-ukkassapariNAmaTThANeNa pajavasANauvvaMke ghAdide carimaaTThakassa heTTA aNaMtaguNahINaM, tasseva hehimauvvaMkaTThANassuvari aNaMtaguNaM hodUNa doNNaM pi aMtare paDhamaM hadahadasamuppattiyaTTANaM uppajadi / puNo aNaMtabhAgahINaducarimahANeNa tamhi ceva pajavasANANubhAge ghAdide puvvuppaNNaTThANassuvari aNaMtabhAgamAhiyaM hodUNa vidiyaM hdhdsmuppttiyhaannmuppjdi| kudo ? aNaMtabhAgahINavisohihANeNa dhaadidttaado| evaM jAe jAe hANIe samaNNideNa pariNAmaTThANeNa paJjavasANahANaM dhAdijade tAe tAe saNNAe sahidANi ghAdaghAdaTThANANi uppajjaMti / evaM kade carimaaTuMkauvvaMkANaM viccAle pariNAmaTTaNamettANi ceva hadahadasamuppattiyahANANi hoti / puNo uvvaMkassa pariNAmaTThANeNa pajavasANaducarimauvvaMke dhAdide savvajahaNNahadahadasamuppattiyahANassa hehA aNaMtabhAgahINaM hodaNa vAmapAse paDhamaTThANamuppajjadi / puNo edamhAdo aNubhAgaTThANAdo pariNAmamettANi cetra hadahadasamuppattiyahANANi puvvaM va uppAdedavvANi / puNo teNeva ukkassapariNAmaTThANeNa ticarimauvvaMke dhAdide puvvuppaNNa. paMtIe jahaNNaTThANAdo aNaMtabhAgahINaM hodaNa aNNaM hANaM uppajadi / evaM ettha vi pariNAmaTThANamettANi ceva saMtakammaTThANANi uppajaMti / puNo caducarimAdighAdaTThANANi kameNa ghAdiya pariNAmaTTANamettANi dhAdaghAdaTTANANi uppAdedavvANi / evaM kade chaTThA. NavikkhaMbhapariNAmaTThANa mettAyAma yAdaghAdahANapadaraM hodi ! unameM pahile antima avasthAnake ghAtane kI vidhi batalAte utkaTa pariNAmasthAnake dvArA paryavasAna Uvakake ghAte jAnepara antima aSTAMkake nIce anantaguNAhIna va usake hI adha. stana UrvakasthAnake Upara anantaguNA hokara donoMke hI madhyameM prathama hatahatasamutpattikasthAna utpanna hotA hai| pazcAt anantaveM bhAgase hIna dvicarama sthAnake dvArA usI paryavasAna anubhAgake ghAte jAnepara pUrva utpanna sthAnake Upara anantaveM bhAgase adhika dvitIya hatasamutpattikasthAna utpanna hotA hai; kyoMki, vaha anantabhAgahIna vizuddhisthAna dvArA ghAtako prApta huA hai| isa prakAra jisa jisa hanise sahita pariNAmasthAnake dvArA paryavasAnasthAna ghAtA jAtA hai usa usa saMjJAse sahita ghAtaghAta utpanna hote haiN| isa vidhAnase antima aSTAMka aura Urvakake madhyameM pariNAmasthAnoMke barAbara hI hatahatasamutpattikasthAna hote haiN| pazcAt Urvakake pariNAmasthAna dvArA paryavasAna dvicarama Uvakake ghAte jAnepara sarvajaghanya hatahatasamutpattikasthAnake nIce anantabhAgahIna hokara vAma pArzvabhAgameM prathama sthAna utpanna hotA hai| tatpazcAt isa anubhAgasthAnase pariNAmasthAnoMke barAbara hI hatahatasamutpattikasthAnoMko pahileke ho samAna utpanna karAnA caahiye| phira usI utkRSTa pariNAmasthAnake dvArA tricarama Urvakake ghAte jAnepara pUrva utpanna paMktike jaghanya sthAnase anantabhAgahInahokara anya sthAna utpanna hotA hai / isa prakArase yahA~para bhI pariNAmasthAnoMke barAbara hI satkarmasthAna utpanna hote haiM / tatpazcAt kramase catuzcarama Adi ghAtasthAnoMko kramase ghAtakara pariNAmasthAnoMke barAbara ghAtaghAtasthAnoMko utpanna karAnA caahiye| aisA karanepara SasthAna viSkambhava pariNAmasthAna AyAma yukta ghAtaghAtasthAnapratara hotA hai| cha. 12-30. . ** Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234} chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDaM [4, 2, 7, 267. evaM vidaTThANesu apuNaruttaTThANaparUvaNaM kassAmo-ettha hehimapaDhamaDhANapaMtIe jaM jahaNNaTThANaM tamapuNaruttaM, teNa samANaNNaTThANAmAvAdo' / jaM vidiyaTTANaM taM puNaruttaM, uvarimavidiyaparivADIe jahaNNaTThANeNa smaannttaado| hehimatadiyahANaM vidiyaparivADIe vidiyaTThANeNa samANaM / evaM NeyavvaM jAva paDhamaparivADIe paDhamakaMdayassa carimauvvaMke tti / puNo uvarimacattAriaMkahANamapuNaruttaM, uvari sagapaNihiTThidahANeNa cattAriaMkassa sristtaabhaavaado| puNo tadaNaMtarauvarimauvvaMkaTThANaM puNaruttaM, vidiyaparivADIe paDhamacattAriaMkeNa smaannttaado| evaM puvvaM va vidiyakaMdayauvvaMkaTThANANi puNaruttANi ceva hodaNa gacchaMti, vidiyaparivADIe vidiyakaMdayauvvaMkaTThANehi samANattAdo / puNo paDhamapaMtIe vidiyacattAriaMkamapuNaruttaM, uvarimapaMtIe sagovariTThidauvvaMkANa smaannttaamaavaado| evaM bhaNijamANe paDhamapaMtIe savvuvaMkaTThANANi puNaruttANi ceva hoti / puNo tesiM puNaruttaTThANANamavaNayaNe kade paDhamAe hANapaMtIra cattAriaMka-pacaMka chaaMka-sattaMkaaTThakaTThANANi ceva apuNaruttANi hodUNa labhaMti / jahA paDhamaparivADIe uvvaMkaTThANANi heTTado vidiyaparivADIe uvvaMkaTTANehi samANANi tti avaNidANi tahA vidiyaparivADIe paDhamauvvaMkaM mottUNa sesassa uvvaMkaTThaNANi tadiyaparivADIe uvvaMkaTThANehi samANANi isa prakArase sthita sthAnoM meM apunarukta sthAnoMkI prarUpaNA karate haiM-yahA~ adhastana prathama sthAnapaMktikA jo jaghanya sthAna hai vaha apunarukta hai, kyoMki, usake samAna anya sthAnakA abhAva hai| jo dvitIya sthAna hai vaha punarukta hai, kyoMki, vaha uparima dvitIya paripATIke jaghanya sthAnake samAna hai| adhastana tRtIya sthAna dvitIya paripATIke dvitIya sthAnake samAna hai| isa prakArase prathama paripATIsambandhI prathama kANDakake antima UbaiMka taka le jAnA caahiye| punaH uparakA caturaMkasthAna apunarukta hai, kyoMki, Upara apanI praNidhimeM sthita sthAnase caturaMkakI samAnatAkA abhAva hai| tadanantara uparima UrvakasthAna punarukta hai, kyoMki, vaha dvitIya paripATIke prathama caturaMkase samAna hai| isa prakAra pahileke samAna dvitIya kANDakake Urvaka sthAna punarukta hI hokara jAte haiM, kyoMki, ve dvitIya paripATIke dvitIya kANDaka sambandhI UrvakasthAnoMke samAna haiM / punaH prathama paMktikA dvitIya caturaMka apunarukta hai, kyoMki, uparima paMkti meM apane Upara sthita Urva se usakI samAnatA nahIM hai| isa prakAra kathana karanepara prathama paMktike saba UrvakasthAna punarukta hI haiN| punaH una punarukta sthAnoMkA apanayana karanepara prathama sthAnapaMktike caturaMka,paMcAMka, SaDaMka, saptAMka aura aSTAMka ye sthAna hI apunarukta hokara pAye jAte haiM / jisa prakAra prathama paripATIke UrvaMkasthAna cUMki nIce dvitIya paripATIke UrvakAthAnoMse samAna haiM, ataH unakA apanayana kiyA gayA hai, usI prakAra cUMki dvitIya paripATIke prathama Urvakako chor3akara zeSa UrvakasthAna tRtIya paripATIke UvakasthAnoMke samAna haiM ataeva unakA apanayana karanA cAhiye / isa prakAra punarukta 1 a-zrApratyoH 'samANahANAbhAvAdo' iti pAThaH / 2 pratiSu 'sagapaNidi' iti pAThaH / 3 a-zrApratyoH '-chida uvvaMkANa' iti paatthH| Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 7,267. ] veyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe vidiyA cUliyA [ 235 ti zravaNedavvANi / evaM puNaruttaTThANAvaNayaNaM kariya tAva NedavvaM jAva kaMdayametadbANasuvari caDiNa hidaTThANapaMtI pattA tti / tattha jaM paDhamaM TThANaM tamapuNaruttaM, uvarimapaMtIe keNa vi dvANeNa samANattAbhAvAdo / jaM vidiyaM dvANaM taM pi apuNaruttaM ceva, sagapaMtIe jahaNNaTThANAdo arNatabhAganmahiyassa uvarimapaMtIe jahaNNaTThANeNa sagapaMtijahaNNaTThANAdo asaMkhejabhAgabbhahieNa samANattavirohAdo / evamappidapaMtIe kaMdayamettasavvurvvakaTThANa | Ni apuNaruttANi ceva, sagapaMtijahaNNAdo asaMkhejjabhAganbhahiehi uvarimANehi hehA tatto' anaMtabhAga bhahiyANaM samANatta virohAdo / puNo heDimapaMtIe paDhamacattAriaMkadvANaM uvarimapaMtI' saguvarimauvvaMkaTThANeNa samANamidi avaNedavvaM / evamettha appidaparivADIe cittArikANANi tAva puNaruttaTThANANi hotRRNa gacchati jAva appidaparivADIe paDhamapaMcakANAdo heDimacattAriaMkaTThANe tti / puNo appidaparivADIe uvarimasavvadvANANi apuNaruttANi caiva, uvarimapaMtiTThANehi tesiM samANattAbhAvAdo / jahA paDhamakaMdayametadvANapaMtINaM sarisAsarisaparikkhA kadA tahA vidiyakaMdayasaaagri pi parikkhA kAyavvA / Navari asaMkhejabhAgagbhahiyadvANaM jamhi kaMdae jahaNNaM sthAnoMkA apanayana karake tabataka le jAnA cAhiye jabataka ki kANDaka pramANa adhvAnake Age jAkara sthita sthAnapaMkti prApta nahIM hotI hai / usameM jo prathama sthAna hai vaha apunarukta hai, kyoMki, vaha uparima paMktike kisI bhI sthAnake samAna nahIM haiN| jo dvitIya sthAna hai vaha bhI apunarukta hI hai, kyoMki, apanI paMkti ke jaghanya sthAnakI apekSA anantaveM bhAgase adhika ukta sthAnakI, uparima paMkti ke jaghanya sthAnase jo ki apanI paMktike jaghanya sthAnakI apekSA asaMkhyAtaveM bhAgase adhika . hai, samAnatAkA virodha hai / isa prakAra vivakSita paMktike kANDaka pramANa saba Urvaka sthAna apunarukta hI hote haiM, kyoMki, apanI paMktike jaghanya sthAnakI apekSA asaMkhyAtaveM bhAgase adhika uparima sthAnoMse nIce ukta sthAnakI apekSA anantaveM bhAgase adhika sthAnoMkI samAnatAkA virodha hai / punaH adhastana paMktikA prathama caturaMka sthAnAntara cUMki uparima paMkti ke apane UrvakasthAnake samAna hai, ataH usakA apanayana karanA cAhiye / isa prakArase yahA~ vivakSita paripATIke caturaMkasthAna taba taka punaruktasthAna hokara jAte haiM jaba taka ki vivakSita paripATI ke prathama paMcAMkasthAnase nIcekA caturaMkarathAna nahIM prApta hotA hai / punaH vivakSita paripATI ke uparima saba sthAna apunarukta hI hote haiM, kyoMki, unakI uparima paMkti ke sthAnoMse samAnatA nahIM hai / jisa prakAra se prathama kANDaka pramANa sthAna paMktiyoMkI samAnatA va asamAnatAkI parIkSA kI gaI hai usI prakAra se dvitIya kANDakake saba sthAnoMkI bhI parIkSA karanI caahiye| vizeSa itanA hai ki jisa kANDaka meM asaMkhyAtaveM bhAgase adhika sthAna jaghanya hai usake anantara adhastana 1 zrato'gre tAta 'aNaMtabhAga bhahiyANaM zrakANaMtara uvarimapaMtIe saguvarimauvvaMkasamANattavirodhAdo / puNo mitIe paDhamacattAriANeya samArAmidi zravaNedavvaM / evamettha IdRk pAThaH samupalabhyate / 2 zra zrApratyoH '- kANaMtarauvarima - tApratAvasaMbaddho'tra pAThaH pratibhAti / Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4, 2, 7, 267. tatto aNaMtaraheDimaasaMkhejabhAgabbhahiyaTThANANi puNaruttANi / jamhi kaMdae saMkhejabhAgabhahiyaM dvANaM jahaNaM hodi tatto hehimapaMtIe saMkhejabhAgabbhahiyANi hANANi puNarutANi / evaM savvattha vattavvaM / ettha puNaruttANi avaNiya apuNaruttANi ghettavvA / ___ edeNa bIjapadeNa' ducarima-ticarima-caducarimAdiaTThaka-uvvaMkANaM viccAlesu hadahadasamuppattiyaTThANANi uppAdedavvANi jAva edesi hadasamuppattiyaTThANANaM paDhamaaTuMke tti / ettha jahaNNabaMdhahANappahuDi jahA saMkhejaTuMkuvvaMkANaM aMtaresu ghAdaTThANANi paDisidvANi tathA edesi pi ghAdaTThANANaM hehA saMkhejjaTuMkuvvaMkANaMtaresu ghAdaghAdahANANaM paDiseho kiNNa kArade ? Na, suttANamAiriyavayaNANaM ca paDisehapaDibaddhANamaNuvalaMbhAdo / vidhoe viNA kadhaM savvattharsekuvvaMkaMtaresu dhAdaghAdaparUvaNA kIrade ? Na ettha amhANamAggaho' savvaTuMkuvvaMkaTThANaMtaresu ghAdadhAdaTThANANi hoti ceve tti / kiMtu vihi-paDiseho Natthi tti jANAvaNaTuM paravidaM / evaM kade ekakahadasamuppattiyaaTThakaTThANassa heTThA asaMkhejjalogamettANi hadahadasamuppattiyahANANi uppaNNANi hoti / puNo pacchANupuvvIe odaridRNa baMdhasamuppattiyaducarimaaTThaka-uvvaMkANamaMtare asaMkhejjalogamettANi hadasamuppaasaMkhyAtaveM bhAgase adhika sthAna punarukta haiM, aura jisa kANDakameM saMkhyAtaveM bhAgase adhika sthAna jaghanya hotA hai usase adhastana paMktike saMkhyAtaveM bhAgase adhika sthAna punarukta hai, aisA saba jagaha kathana karanA cAhiye / yahA~ punarukta sthAnoMkA apanayana karake apunarukta sthAnoMko grahaNa karanA caahiye| isa bIja padake dvArA ina hatasamutpattika sthAnoMke prathama aSTAMka taka dvicarama, tricarama va catuzcarama Adi aSTAMka evaM Uvaka sthAnoMke antarAloMmeM hatahatasamutpattikasthAnoMko utpanna karAnA caahiye| zaMkA-yahA~ jisa prakAra jaghanya bandhasthAnase lekara saMkhyAta aSTAMka aura UbaMka sthAnoMke antarAloMmeM ghAtasthAnoMkA pratiSedha kiyA gayA hai usI prakAra ina ghAtasthAnoMke bhI nIce saMkhyAta aSTAMka va Urvaka sthAnoMke antarAloMmeM ghAtaghAtasthAnoMkA pratiSedha kyoM nahIM kiyA jAtA hai ? samAdhAna nahIM, kyoMki pratiSedhase sambaddha na to sUtra pAye jAte haiM aura na AcArya vacana hii| zaMkA-vidhike binA sarvatra aSTAMka aura UrvakasthAnoMke antarAloM meM ghAtaghAtasthAnoMkI prarUpaNA kaise kI jAtI hai ? samAdhAna-hamArA yaha Agraha nahIM hai ki saba aSTAMka aura UrvaGka sthAnoMke antarAloMmeM ghAtaghAtasthAna hote hI haiM, kintu unakI vidhi va pratiSedha nahIM hai, yaha jatalAneke liye unakI prarUpaNA kI gaI hai| isa prakArase eka eka hatasamutpattikasthAnake nIce asaMkhyAta loka pramANa hatahatasamatpattikasthAna utpanna hote haiN| punaH pazcAdAnupUrvIse utara kara bandhasamutpattika dvicarama aSTAMka aura Urvakake madhyameM asaMkhyAta loka pramANa hatasamutpattikasthAna utpanna hote haiN| phira ina sthAnoM ke 1maprati pATho'yam / a-zrA-tApratiSu 'jIvapadeNa' iti paatthH| 2 zrApratau 'ettha aMkANamAgaho' iti paatthH| Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 7, 267, ] veyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe vidiyA cUliyA [ 237 ciyANANi uppaNNANi / puNo edesiM TThANANaM carimaahaMkappahuDi jAva paDhamaake tti tAva edesimakuvvaMkANaM aMtaresa asaMkhejjalogamettANi hRdahadasamuppattiyaTTaNANi upajjati / puNo he odaridUNa baMdhasamuppattiyaticarimaTThakubvaMkANaM viccAle asaMkhejjalogamettANi hadasamuppattiyachadvANANi atthi / puNo edesiM dvANANaM asaMkhejjalogamettaaTuMkucvaMkaMtare asaMkhejja loga me tahada hadasamuppattiyaTThANANi rUvUNachaTThANa sahidANi uppajjati / evaM baMdhasamuppattiyacaducarima-paMcacarimAdiahaMkaMtaresu' TThidANaM pacchANupuvIe jANidRNa davvaM jAva apaDisiddhapadama aTTheke ti / tado baMdhasamuppattiyaappaDisipaDhamakuvvaMkANaM vicAle asaMkhejjalogamettANi hadasamuppattiyaTThANANi asthi, puNo edesiM dvANANaM carimaahaM kuvvaM kANa maMtare asaMkhejalogamettANi hRdahadasamuppattiyachaDDANANi chANasahiyANi uppajjaMti / evaM paDilomeNa jANidUNa NeyavvaM jAva edesiM hadasamupapattiNANaM paDhamaaTTheke ti / esA tAva hRdahadasamuppattiyaTThANANaM egA parivADI uttA hodi / saMpahi hada hadasamupapatti yadvANANaM vidiyaparivADIe bhaNNamANAe baMdhasamuppattiyacarimaarddhaka-ucvaMkANaM viccAle asaMkhejjalogamettANi hadasamuppattiyaTThANANi asthi / puNo edesiM TThANANaM carimaaka ucvaMkANaM viccAle asaMkhejjalogamettANi hRdahadasamupaciyaaNANi uppaNNANi / puNo edesiM hadasamuppattiyaTThANANaM paDhamaparivADIe samuppaNNANaM antima aSTAMkase lekara prathama aSTAMka taka ina aSTAMka aura Urvaka sthAnoMke antarAloM meM asaMkhyAta loka pramANa hatahRtasamutpattikasthAna utpanna hote haiM / phira nIce utara kara bandhasamutpattika tricarama aSTaka aura Urvaka sthAnoMke antarAloMmeM asaMkhyAta loka pramANa hatasamutpattikapadsthAna hote haiM / punaH ina sthAnoMke asaMkhyAta loka pramANa aSTAMka va Urvakake antarAloMmeM eka aMkase kama SaTUsthAna sahita asaMkhyAta loka pramANa hatahatasamutpattika sthAna utpanna hote haiM / isa prakAra bandhasamutpattika catuzcarama va paMcacarama Adi aSTAMka ( va Urvaka) ke antarAloM meM sthita unako pazcAdAnupUrvI se jAnakara le jAnA cAhiye jaba taka apratisiddha prathama aSTAMka nahIM prApta hotA / pazcAt bandhasamutpattika apratisiddha prathama aSTAMka va Urvaka ke antarAla meM asaMkhyAta loka pramANa hatahatasamutpattikasthAna hote haiM / punaH ina sthAnoMke antima aSTAMka aura Urvakake antarAla meM eka kama SaTsthAna sahita asaMkhyAta loka pramANa hatahatasamutpattikasthAna utpanna hote haiM / isa prakAra pratilomase jAnakara ina itasamutpattika SaTsthAnoMke aSTAMka taka le jAnA caahiye| yaha hatahatasamutpatti sthAnoMkI eka paripATI kahI gaI hai / aba hatahRtasamutpattika padUsthAnoMkI dvitIya paripATIkI prarUpaNA meM bandhasamutpatika antima aSTaka aura Uke madhya meM asaMkhyAta loka pramANa hatasamutpattikasthAna hote haiN| phira ina sthAnoMke antima aSTaka aura Urvakake antarAlameM asaMkhyAta loka pramANa havahatasamutpattika SaTsthAna utpanna hote haiM / phira prathama paripATIse utpanna ina hatasamutpattika sthAnoMke antima aSTAMka aura 1 pratiSu ' - paMcacarimA vi zradvaMkaMtaresu' iti pAThaH / Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4, 2, 7, 267 carimaaTThaka-uvvaMkANaM viccAle puNo vidiyaparivADIe asaMkhejjalogamettANi hadahadasamuppattiyachaTThANANi rUvUNachaTThANasahagadANi hehimaaMkusAyArahANehi seDibaddhehi puSphapahiNNaehi ca sahiyANi uppajjaMti / puNo edesiM ceva hANANaM ducarima-ticarima-caducarima-paMcacarimAdihadahadasamuppattiyaaTuMka-uvvaMkANaM vicAle asaMkhejjalogamettANi vidiyaparivADIe hadahadasamuppattiyahANANi uppAiya odAredavyaM jAva edesiM ceva hANANaM paDhamaahaMka-uvvaMkaMtare ti / evaM sesapaDhamaparivADisamuppaNNahadahadasamuppattiyaahuMkuvvaMkANaM vicAle vidiyaparivADIe hadahadasamuppattiyaTThANANi uppAdedUNa odAredavvaM jAva appaDisiddhabaMdhasamuppattiyapaDhamaaTuMka-uvvaMkaviccAle tti / puNo edamhi viccAle asaMkhejjalogamettANi hadasamuppattiyaTTANANi asthi / puNo edesiM dvANANaM' carimahadasamuppattiyaaTThakuvvaMkANaM viccAle asaMkhejjalogamettANi hadahadasamuppattiyaTThANANi atthi| puNo edesiM dvANANaM' carimahadahadasamuppattiyaaTuMkuvvaMkANaM viccAle asaMkhejjalogamettANi hadahadasamuppattiyaTThANANi asthi / puNo edesi hANANaM carimahadahadasamuppattiyaaTThakuvvaMkANaM vicAle asaMkhejjalogamettANi vidiyaparivADIe hadahadasamuppattiyaTThANANi uppajjati / evaM ceva appidaducarima-ticarimaaTThakuvvaMkANaM aMtaresu asaMkhejjalogamettANi Uvakake antarAlameM eka kama SasthAnake sAtha adhastana aMkuzAkAra zreNibaddha evaM puSpaprakIrNaka sthAnoMse sahita hokara phirase dvitIya paripATIse asaMkhyAta loka pramANa hatahatasamutpattika sthAna utpanna hote haiM / pazcAt inhIM sthAnoMke dvicarama, tricarama, catuzcarama aura paMcacarama Adi hatahatasamu. tpattika aSTAMka aura Uvakake antarAlameM dvitIya paripATIse asaMkhyAta loka pramANa hatahatasamtpattikasthAnoMko utpanna karAkara inhIM sthAnoMke prathama aSTAMka aura Urvakake antarAla taka utAranA caahiye| isa prakAra prathama paripATIse utpanna zeSa hatahatasamutpattika aSTAMka aura Uvakake madhya meM dvitIya paripATIse hatahatasamutpattika sthAnoMko utpanna karAkara apratiSiddha bandhasamutpattika prathama aSTAMka aura Uvakake antarAla taka utAranA cAhiye / punaH isa antarAlameM asaMkhyAta loka pramANa hatasamutpattika sthAna hote haiM / punaH ina sthAnoMke antima hatasamutpattika aSTAMka aura Ubakake antarAlameM asaMkhyAta loka pramANa hatahatasamutpattikasthAna hote haiN| punaH ina sthAnoMke antima hatahata. samatpattika zraSTAMka aura Uvakake antarAlameM asaMkhyAta loka pramANa hatahatasamutpattikasthAna hote haiM / punaH ina sthAnoMke antima hatahatasamutpattika aSTAMka aura Ubakake antarAlameM dvitIya paripATIse asaMkhyAta lokamAtra hatahatasamutpattikasthAna utpanna hote haiN| isI prakArase vivakSita dvicarama va tricarama aSTAMka va urvakake antarAloMmeM dvitIya paripATIse asaMkhyAta loka pramANa 1 ato'gre tApratipATha:-carimahadahadasamuppaciyaahaMkuvvaMkANaM viccAle asaMkhejjalogamettANi hadasamuppattiyahANANi asthi / puNo edesiM hANANaM carimahadasamuppattiyaahaMkuvvaMkANaM viccAle asaMkhejjalogamettANi vidiyaparivADIe hadahadasamuppattiya. uppajjati / evaM cev..."| 2 ato'gra aApratipAThastvevaMvidho'stihadahadasamuppattiyaahaMku0 vidiyaparivADIe hadahadasamuppatti hANANi uppajjati evaM cev.....| Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 7, 267.] veyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe vidiyA cUliyA [239 vidiyaparivADIe hadahadasamuppattiyaTThANANi asaMkhejjalogamettANi uppAdiya' odAredavvaM jAva edesiM ceva paDhamaparivADIe hadahadasamuppattiyaTTANapaDhamaaTThakauvvaMkaviccAle tti / puNo edeNa kameNa etthuppaNNavidiyaparivADighAdadhAdaTThANANaM jANidUNa parUvaNA kAyavvA / evaM kade hadahadasamuppattiyaTThANANaM vidiyaparivADI samattA hodi / puNo edeNa kameNa baMdhasamuppattiyacarima-aTuMka-uvyaMkANaM viccAle saMpahi vidiyaparivADIe samuppaNNahadahadasamuppattiyacarimaaTThakaTThANamAdi kAdUNa pacchANupuvvIe tAva odAredavvaM jAva baMdhasamuppattiyaappaDisiddhapaDhamaaTuMka-uvvaMkaviccAle [tti / ] vidiyaparivADIe uppaNNahadahadasamuppattiyaaTThaka-uvvaMkANaM viccAlesu puNo vi asaMkhejjalogamettahadahadasamuppattiyaTThANesu tadiyaparivADIe uppAidesu tadiyahadahadasamuppattiyahANaparUvaNA samattA hodi / evaM aNaMtaruppaNNuppaNNaaTThakuvvaMkANaM viccAlesu ghAdaghAdaTThANANi uppAdedavvANi jAva saMkhejjAo parivADIo gadAo ti / puNo pacchimaghAdadhAdaTThANamaTuMkuvvaMkaviccAlesu dhAdaghAdaTThANANi Na uppajjaMti, savvapacchimANaM ghAdaghAdaTThANANaM ghaadaabhaavaado|| saMkhejjAsu ghAdaparivADIsu gadAsu puNo savvapacchimassa aNubhAgassa ghAdidasesassa ghAdo Natthi ti kudo Navvade ? aviruddhaairiyvynnaado| sarAgANamAi hatahatasamutpattikasthAnoMko utpanna karAkara inhIM prathama paripATIse utpanna hatahatasamutpattikasthAnoMke prathama aSTAMka aura Urvakake antarAla taka utAranA caahiye| punaH isa kramase yahA~ utpanna dvitIya paripATIke ghAtaghAta sthAnoMkI jAnakara prarUpaNA karanA caahiye| aisA karanepara hatahatasamutpattikasthAnoMkI dvitIya paripATI samApta hotI hai| - pazcAt isa kramase bandhasamutpattika antima aSTAMka aura Urvakake antarAlameM abhI dvitIya paripATIse utpanna hatahatasamutpattika antima aSTAMkasthAnase lekara pazcAdAnupUrvIse bandhasamutpattika apratiSiddha prathama aSTAMka aura Urvakake antarAla taka utAranA caahiye| dvitIya paripATIse utpanna hatahatasamutpattika aSTAMka aura Uvakake antarAloMmeM phirase bhI asaMkhyAta loka pramANa hatahatasamutpattikasthAnoMko tRtIya paripATIse utpanna karAnepara tRtIya hatahatasamutpattikasthAnoMkI prarUpaNA samApta hotI hai| isa prakAra anantara punaH punaH utpanna hue aSTAMka aura Urvakake antarAloMmeM ghAtaghAtasthAnoMko saMkhyAta paripATiyA~ samApta hone taka utpanna karAnA cAhiye parantu pazcima ghAtaghAtasthAnoMke aSTAMka aura UrvaGkake antarAloMmeM ghAtaghAtasthAna utpanna nahIM hote haiM, kyoMki, sarvapazcima ghAtaghAtasthAnoMkA ghAta sambhava nahIM hai| zaMkA-saMkhyAta ghAtaparipATiyoMke samApta honepara phira ghAtanese zeSa rahe sarvapazcima anubhAgakA ghAta nahIM hotA hai, yaha kisa pramANase jAnA jAtA hai? 1pratiSu 'aMtaresu asaMkhejjalogamettANi bidiyaparivADIe hadahadasamuppa0 asaMkhe0 uppAdiya' iti paatthH| 2 apratau 'asaMkhejAtro', aApratI 'saMkhejja-saMkhejjAzro' iti paatthH| 3tApratau 'Natthi ti| kudo' iti paatthH| Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDaM [4, 2, 7, 267. riyANaM vayaNaM Na ppamANamidi Na votta juttaM, aviruddhavisesaNeNa osAridarAgAdibhAvAdo / Na ca aviruddhAiriyaparaMparAgadauvaeso eso cappalo hodi, avvvtthaapttiido| NANAvaraNIyassa savvatthovANi baMdhasamuppattiyaTThANANi / hadasamuppattiyahANANi asaMkhejjaguNANi / guNagAro asaMkhejjA logaa| hadahadasamuppattiyaTThANANi asaMkhejjaguNANi / ettha vi guNagAro asaMkhejjA logaa| esA tAva NANAvaraNIyassa tivihA hANaparUvaNA parUvidA / evaM sesasattaNNaM pi kammANaM tivihI hANaparUvaNA jANidaNa paravedavvA / Navari Auassa pariyattamANamajjhimapariNAmeNa apajjattasaMjuttatirikkhAuajahaNNANubhAge pabaddhe tamegaM baMdhasamuppattiyaTThANaM / puNo pakkhevuttare pabaddhe vidiyabaMdhasamuppattiyahANaM / Auassa jahaNNahANappahuDi asaMkhejjalogamettANi pariNAmahANANi hoti / jattiyANi pariNAmaTThANANi tattiyANi ceva aNubhAgavaMdhasamuppattiyahANANi / hadasamuppattiya-hadahadasamuppattiyahANaparUvaNAe kIramANAe NANAvaraNabhaMgo / evamaNubhAbhAgabaMdhajjhavasANahANaparUvaNA NAma vidiyA cUliyA smttaa| samAdhAna-vaha aviruddha AcAryavacanase jAnA jAtA hai| yadi kahA jAve ki AcArya cUMki sarAga hote haiM, ataeva unake vacana pramANa nahIM ho sakate; so aisA kahanA yuktiyukta nahIM hai, kyoMki, aviruddha isa vizeSaNase rAgAdibhAvakA nirAkaraNa kiyA gayA hai| kAraNa ki aviruddha AcAryaparamparAse AyA huA yaha upadeza mithyA nahIM ho sakatA, kyoMki, vaisA honepara avyavasthAkA honA anivArya hai| jJAnAvaraNIyake bandhasamutpattikasthAna sabase stoka haiN| unase hatasamutpattikasthAna asaMkhyAta. guNe haiN| guNakAra asaMkhyAta loka hai| unase hatahatasamutpattikasthAna asaMkhyAtaguNe haiM / yahA~para bhI guNakAra asaMkhyAta loka hai / yaha jJAnAvaraNIyakI tIna prakArakI sthAnaprarUpaNA kahI gaI hai| isI prakArase zeSa sAtoM karmokI tIna prakArakI sthAnaprarUpaNAko jAnakara kahanA caahiye| vizeSa itanA hai ki AyukarmakA parivartamAna madhyama pariNAmake dvArA aparyApta saMyukta tiryazca Ayuke jaghanya anubhAgako bA~dhanepara vaha eka bandhasamutpattikasthAna hotA hai / punaH use eka prakSepa adhika bA~dhanepara dvitIya bandhasamutpattikasthAna hotA hai| Ayuke jaghanya sthAnase lekara asaMkhyAta loka pramANa pariNAmasthAna hote haiM / jitane pariNAmasthAna haiM utane hI usake anubhAgabandhasamutpattika sthAna haiN| hatasamutpattika aura hatahatasamutpattika sthAnoMkI prarUpaNAke karanepara vaha jJAnAvaraNake samAna hai| isa prakAra anubhAgabandhAdhyavasAnasthAnaprarUpaNA nAmakI dvitIya cUlikA samApta huii| Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 7, 268.] veyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe tadiyA cUliyA [242 tadiyA cUliyA jIvasamudAhAre tti tattha imANi aTTha aNiyogaddArANi-eyahANajIvapamANANugamo NiraMtarahANajIvapamANANugamo sAMtaraTTANajIvapamANANugamo NANAjIvakAlapamANANugamo vaDiparUvaNA javamajjhaparUvaNA phosaNaparUvaNA appAbahue ti // 268 // ___jIvasamudAhAro kimahamAgado ? puvvaM parUvidabaMdhANubhAgahANesu asaMkhejjalogamettesu jIvA kiM samvesusarisA Aho visarisA vA sarisA [visarasAvA] ti pucchide edeNa sarUveNa tattha ciTaMti tti jANAvaNa / aTThasu aNiyogaddAresu eyahANajIvapamANANugamo kimahamAgado ? ekkekkamhi hANe' jIvA jahaNaNeNa ettiyA hoMti ukasseNa vi ettiyA tti jANAvaNahU~ / NiraMtarahANajIvapamANANugamo kimaTThamAgado ? NiraMtarajIvasahagadANi aNubhAgaTThANANi jahaNNaeNa ettiyANi ukkasseNa vi ettiyANi vi hoti ti jaannaavnnhuuN| sAMtaraTThANajIvapamANugamo kimaTThAgado ? NiraMtarajIvavirahidahANANi jahaNNeNa ettiyANi tIsarI cUlikA jIvasamudAhAra isa adhikArameM ye ATha anuyogadvAra haiM--ekasthAnajIvapramANAnugama, nirantarasthAnajIvapramANAnugama, sAntarasthAnajIvapramANAnugama, nAnAjIvakAlapramANAnugama, vRddhiprarUpaNA, yavamadhyaprarUpaNA, sparzanaprarUpaNA aura alpabahutva // 268 // zaMkA-jIvasamudAhAra kisaliye AyA hai ? samAdhAna-pahile jina asaMkhyAta loka pramANa bandhAnubhAgasthAnoMkI prarUpaNA kI gaI hai saba sthAnoM meM jIva kyA sadRza hote haiM, visadRza hote haiM, athavA sadRza [visahaza hote haiN| aisA pUche jAnepara ve vahA~ isa svarUpase sthita hote haiM, yaha batalAneke liye jIvasamudAhAra yahA~ prApta huA hai| zaMkA-ATha anuyogadvAroMmeM ekasthAnajIvapramANAnugama kisaliye AyA hai ? samAdhAna-eka eka sthAnameM jIva jaghanyase itane hote haiM, aura utkRSTase itane hote haiM; isa bAtako batalAneke liye upayukta anugama prApta huA hai| zaMkA-nirantarasthAnajIvapramANAnugama kisaliye AyA hai ? samAdhAna-nirantara jIvoMse sahita anubhAgasthAna jaghanyase itane aura utkRSTarUpa bhI itane hI hote haiM, isa bAtake jJApanArtha ukta anuyogadvAra prApta huA hai| zaMkA-sAntarasthAnajIvapramANugama kisaliye bhAyA hai ? samAdhAna-nirantara jIvoMse rahita sthAna jaghanyase itane aura utkRSTarUpase bhI itanehI hote 1 a-ApratyoH 'hANeNa', tApratau 'hANe [Na ]' iti pAThaH / cha. 12-31. Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4, 2, 7, 266. ukkasseNa vi ettiyANi vi hoMti tti jANAvaNahaM / NANAjIvakAlapamANANugamo kimaTumAgado ? ekkekkamhi' hANe jIvA jahaNaNeNa ettiyaM kAlamukkasseNa vi ettiyaM kAlamacchati tti jANAvaNaTuM / vaDDiparUvaNA kimahamAgadA ? aNaMtarovaNidhAparaMparovaNidhAsarUveNa jIvANaM vaDDiparUvaNa / javamajhaparUvaNA kimahamAgadA ? kameNa vaDDamANANaM jIvANaM hANANamasaMkhejjadimAge javamajha hodaNa tatto uvarimasavvaTThANANi jIvehi visesahINANi hodaNa gadANi tti jANAvaNahaM / phosaNaparUvaNA kimaTThamAgadA 1 adIde kAle egajIveNa egamaNubhAgaTThANaM ettiyaM kAlaM posidamidi jaannaavnnttuN| appAbahugaM kimaTThamAgadaM ? puvvuttativihANubhAgaTThANesu jIvANaM thovabahuttaparUvaNahU~ / eyaTThANajIvapamANANugameNa ekakamhi hANamhi jIvA jadi hoMti ekko vA do vA tiNNi vA jAva ukasseNa AvaliyAe asaMkhejjadibhAgo // 266 // haiM, isa bAta ke jJApanArtha vaha adhikAra prApta huA hai / zaMkA- nAnAjIvakAlapramANAnugama kisaliye AyA hai ? samAdhAna- eka eka sthAnameM jIva jaghanyase itane kAla taka aura utkRSTase bhI itane kAla taka rahate haiM, isake jJApanArtha yaha adhikAra AyA hai| zaMkA-vRddhiprarUpaNA kisaliye AyI hai ? samAdhAna-vaha anantaropanidhA aura paramparonidhA svarUpase jIvoMkI vRddhiprarUpaNA karaneke liye AyI hai| zaMkA-yavamadhbaprarUpaNA kisaliye AyI hai ? samAdhAna-kramase vRddhiko prApta honevAle jIvoMke sthAnoMke asaMkhyAtaveM bhAgameM yAmadhya hokara usase Ageke saba sthAna jIvoMse vizeSahIna hokara gaye haiM, yaha batalAneke liye vRddhiprarUpaNA prApta huI hai| zaMkA- sparzanaprarUpaNA kisaliye AyI hai ? samAdhAna-atIta kAlameM eka jIvake dvArA eka anubhAgasthAnakA itane kAla sparzana kiyA gayA hai, yaha jatalAneke liye spazaprarUpaNA prApta huI hai| zaMkA-alpabahutva kisaliye AyA hai ? samAdhAna-vaha pUrvokta tIna prakArake anubhAgasthAnoMmeM jIvoMke alpabahutvakI prarUpaNA karaneke liye AyA hai| ekasthAnajIvapramANAnugamase eka eka sthAnameM jIva yadi hote haiM to eka, do, tIna athavA utkRSTase AvalIke asaMkhyAtaveM bhAga taka hote haiM // 26 // 1 mapratipATho'yam / a-kA-tApratiSu 'ekamhi' iti paatthH| Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 7, 266.] veyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe tadiyA cUliyA [243 asaMkhejjalogamettANi aNubhAgaTThANANi uDDamegapaMttiyAgAreNa paNNAe haviya tattha egegaaNubhAgaTThANammi jahaNNukkasseNa jIvapamANaM vuccde| taM jahA-jahaNNeNa ego vA jIvo tattha hodi do vA hoti tiNNi vA hoMti evameguttaravaDDIe ekekaaNubhAgaTThANammi ukkamseNa jAva AvaliyAe asaMkhejadibhAgamettA hoti / aNubhAgahANANi asaMkhejjalogamettANi, jIvarAsI puNa aNaMto, teNa ekakamhi aNubhAgaTThANe jahaNNukkasseNa aNaMtehi jIvehi hodavvaM, aNubhAgaTThANANi viraledUNa jIvarAsiM samakhaMDaM kAdaNa diNNe ekeka mhi dvANammi aNaMtajIvovalaMbhAdo tti ? Na esa doso, tasajIve assidaNa jIvasamudAhArassa parUvidattAdo / thAvarajIve assidUNa kimaTuM jIvasamudAhAro Na paravido ? Na, aNubhAgahANesu tasajIvANamacchaNavihANe avagade thAvarajIvANaM tatthAvaTThANavihANassa suheNa avagaMtu sakijjamANattAdo / thAvarajIvANamavaTThANavihANe avagade tasajIvANamavaTThANavihANaM kiNNAvagammade ? Na, ekekkamhi dvANamhi tasajIvapamANassa NiraMtaraM tasajIvehi NiruddhahANapamANassa' tasajIvavirahidaaNubhAgaTThANapamANassa ya' tatto avgNtumskkijjmaannttaado| evameyahANajIvapamANANugamo smtto| asaMkhyAta loka pramANa anubhAgasthAnoMko Upara eka paMktike AkArase buddhidvArA sthApita karake unameMse eka eka anubhAgasthAnameM jaghanya va utkRSTase jIvoMke pramANako kahate haiN| vaha isa prakAra hai-usameM jaghanyase eka jIva hotA hai, do hote haiM, athavA tIna hote haiN| isa prakAra uttarottara eka ekakI vRddhipUrvaka eka eka anubhAgasthAnameM utkRSTase ve AvalIke asaMkhyAtaveM bhAga pramANa taka hote haiN| zaMkA-anubhAgasthAna asaMkhyAta loka pramANa haiM, parantu jIvarAzi anantAnanta hai; ataeva eka eka anubhAgasthAnameM jaghanya va utkRSTase ananta jIva hone cAhiye, kyoMki, anubhAgasthAnoMkA viralana karake jIvarAziko samakhaNDa karake denepara eka eka sthAnameM ananta jIva pAye jAte haiM ? __samAdhAna-yaha koI doSa nahIM hai, kyoMki, jIvasamudAhArakI prarUpaNA trasa jIvoMkA Azraya karake kI gaI hai| zaMkA sthAvara jIvoMkA Azraya karake jIvasamudAhArakI prarUpaNA kyoM nahIM kI gaI hai ? samAdhAna nahIM, kyoMki, anubhAgasthAnoM meM trasa jIvoMke rahaneke vidhAnako jAna lenepara unameM sthAvara jIvoMke rahanekA vidhAna sukhapUrvaka jAnA jA sakatA hai| zaMkA-sthAvara jIvoMke rahaneke vidhAnako jAna lenepara trasa jIvoMke rahanekA vidhAna kyoM nahIM jAnA jAtA hai ? samAdhAna --nahIM, kyoMki, usase eka eka sthAnameM trasa jIvoMke pramANako, nirantara sa jIvoMse niruddha sthAnapramANako tathA trasa jIvoMse rahita anubhAgasthAnoMke pramANako jAnanA zakya nahIM hai| isa prakAra ekasthAnajIvapramANAnugama samApta huaa| 1 apratau 'NiruddhaddhANa' iti paatthH| 2 aApratI 'aNubhAgaThANasa yaiti paatthH| Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 ] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4, 2,7, 270. NiraMtarahANajIvapamANANugameNa jIvehi avirahidaTTANANi eko vA do vA tiNNi vA ukasseNa AvaliyAMe asaMkhejjadibhAgo 270 jIvasahidANi hANANi ega-do-tiNNihANANi Adi kAdaNa jAva ukasseNa NiraMtaraM jIvasahidahANANi AvaliyAe asaMkhejjadimAgamettANi ceva hoti / saMpahi kasAyapAhuDe uvajogo NAma atthaahiyaaro| tattha kasAudayahANaNi asaMkhejjalogametANi' / tesu vaTTamANakAle jattiyA tasA saMti' tattiyamettANi AvuNNANi tti kasAyapAhuDasutteNa bhaNidaM / tado eso veyaNasuttattho Na ghaDade ? Na, suttassa jiNavayaNaviNiggayassa aviruddhAiriyaparaMparAe Agayassa appmaannttvirohaado| kadhaM puNa doNNaM suttaannmviroho|? vucade-ettha veyaNAe jIvasahidANi hANANi NiraMtaraM jadi hoMti to AvaliyAe asaMkhejjadibhAgamettANi ceva hoti tti bhnnidN| kasAyapAhuDe puNo' jIvasahidaNiraMtarahA'NapamANaparUvaNA Na kadA, kiM tu vaTTamANakAle NiraMtarANiraMtaravise. saNeNa viNA jIvasahidahANANaM pamANaparUvaNA kdaa| teNa jIvasahidahANANi tattha nirantarasthAnajIvapramANAnugamase jIvoMse sahita sthAna eka, athavA do, athavA tIna, isa prakAra utkRSTase AvalIke asaMkhyAtaveM bhAga taka hote haiM / / 270 // jIva sahita sthAna eka, do va tIna sthAnoMse lekara utkRSTase nirantara jIva sahita sthAna AvalIke asaMkhyAtaveM bhAga mAtra hI hote haiN| zaMkA-kasAyapAhuDameM upayoga nAmakA arthAdhikAra hai| usameM kaSAyodayasthAna asaMkhyAta loka pramANa haiN| unameM vatamAnakAlameM jitane trasa jIva haiM utane mAtra pUrNa haiM, aisA kasAyapAhuDasUtrake dvArA batalAyA gayA hai / isaliye yaha vedanAsUtrakA artha ghaTita nahIM hotA hai ? samAdhAna nahIM, kyoMki, jina bhagavAn ke mukhase nikale aura aviruddha AcAryaparamparAse hue sUtrake apramANa honekA virodha hai| zaMkA-phira ina donoM sUtroMmeM avirodha kaise hogA? samAdhAna-isakA uttara kahate haiN| yahA~ vedanA adhikArameM, jAva sahita sthAna nirantara yadi hote haiM to AvalIke asaMkhyAtaveM bhAga mAtra hI hote haiM, aisA kahA gayA hai| parantu kasAyapAhuDameM jIva sahita nirantara sthAnoMke pramANakI prarUpaNA nahIM kI gaI hai, kintu vahA~ vartamAnakAlameM nirantara va sAntara vizeSaNake binA jIva sahita sthAnoMke pramANakI prarUpaNA kI gaI hai| isalie jIva sahita sthAna vahA~ pratarake asaMkhyAtaveM bhAga pramANa hote haiN| utane hokarake bhI trasa 1 saMpahi evaM pucchAvisaIkayatthassa parUvaNaM kuNamANo tattha tAva kasAyudayahANANamiyattAvahAraNahamuvarimaM suttAha-kasAudayahANANi asaMtrejA logaa| jayadha. a. pa. 616. / 2 tApratau 'hoti' iti pAThaH / 3 tatya tAva vaTTamANasamayammi tasajIvahiM kettiyANi hANANi aAvUridANi kettiyANi ca suNNahANANi tti edassa NiddhAraNahamuvarimasuttAmoiNNaM-tesu jattiyA tasA tattiyamettANi zrAvuNNANi / jayadha. a. pa. 616. / 4 zrApratau kasAyapAhuDe suNo', tApratI kasAyapapAhuDe su (pu)No' iti paatthH| 5 a-zrApratyoH 'NiraMtaraddhANa' iti paatthH| Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 7, 272. ] veNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe tadiyA cUliyA [ 245 padarassa asaMkhejjadibhAgamettANi hoMti / hoMtANi vi tasajIvamettANi dvANANi tasajIvasahidANi vaTTamANakAle hoMti, egegudayaTThANammi egegatasajIve vide jIvasahidaNANaM tasajIva me tANamuvalaMbhAdo / ettha aNubhAgabaMdhakavasANaTThANesu jIvasamudAhAro rUvido / tattha kasAyapAhuDe kasA udayaDDANesu / tado doNNaM' jIvasamudAhArANaM egamahiraNaM Natthi tti virohunbhAvaNamajuttaM / tamhAre doNaM suttANaM Natthi virohoti siddhaM | evaM NiraMtaraTThANajIvapamANANugamo samatto / sAMtaraTThANajIvapamANAgameNa jIvehi virahidANi dvANANi eko vA do vA tiNi vA ukkasseNa asaMkhejjA logA // 272 // virahida memaNubhAgabaMdhaTThANaM hodi / NiraMtaraM do vi hoMti, tiNi vi hoMti, evaM jAva ukasseNa jIvavirahidaTThANANi NiraMtaramasaMkhejjaloga mettANi vi hoMti, asaMkhejjalogameta aNubhAgabaMdhaTThANesu jadi vi logamettaTThANANi tasajIva sahagadANi hoMti to vi jIvavirahidaDANANaM NiraMtaramasaMkhejjalogamettANaM uvalaMbhAdo | evaM sAMtarahANajIvapamANAgamo samatto / NANAjIva kAlapramANAgameNa ekekamhi dvANammi NANA jIvA kevaciraM kAlAdo hoMdi ? // 272 // jIvAMke barAbara sthAna trasa jIvoMse sahita vartamAna kAlameM hote haiM, kyoMki, eka eka udayasthAna meM eka eka trasa jIvako sthApita karanepara jIvoM sahita sthAna trasa jIvoMke barAbara pAye jAte haiM / yahA~ anubhAgabandhAdhyavasAnasthAnoM meM jIvasamudAhAra kI prarUpaNA kI gaI hai, parantu vahA~ kaSAyapAhuDa meM kaSAyAdayasthAnoM meM usakI prarUpaNA kI gaI hai / ataH una donoM samudAhAroM kA eka AdhAra na hone se virodha batalAnA anucita hai / isa kAraNa una donoM sUtroMmeM koI virodha nahIM hai, yaha siddha hai / isa prakAra nirantarasthAna jIvapramANAnugama samApta huA / sAntarasthAnajIva pramANAnugamase jIvoMse rahita sthAna eka, athavA do, athavA tIna, isa prakAra utkRSTase asaMkhyAta loka pramANa hote haiM / / 271 jIvoM se rahita eka anubhAgabandhAdhyavasAnasthAna hotA hai, nirantara do bhI hote haiM, aura tIna bhI hote haiM / isa prakAra utkRSTase jIva rahita sthAna nirantara asaMkhyAta loka pramANa bhI hote haiM. kyoMki, asaMkhyAtaloka pramANa anubhAgabandhasthAnoM meM yadyapi loka pramANa sthAna trasa jIva sahita hote haiM to bhI jIva rahita sthAna nirantara asaMkhyAta loka pramANa pAye jAte haiM / isa prakAra sAntarasthAna jIvapramANAnugama samApta huA / nAnAjI kAlapramANAnugasase eka eka sthAnameM nAnA jIvoMkA kitanA kAla // 272 // 1 zrApratI 'tadoSNaM', tApratau 'taM doSNaM' iti pAThaH / 2 - tyo ' taM jahA', tAmratau 'taM jahA ( tamhA ) iti pAThaH / Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 ] srisrgame veyaNAkhaM [4, 2, 7, 273. edaM pucchAsutaM samayAvaliya-khaNalava-muhutta divasa pakkha-mAsa- udu-ayaNa-saMvaccharamAdi kAraNa jAva kappo tti evaM kAlavisesama vekkhade' / jahaNeNa egasamao // 273 // kudo ? egassa jIvassa egamaNubhAgabaMdha dvANamegasamayaM baMdhiya vidiyasamae vaDDidUNa aNNamaNubhAgaTThANaM baMdhamANassa jahaNaNeNa egasamayakAluvalaMbhAdo | ukkasseNa AvaliyA asaMkheja dibhAgo // 274 // ego jIvo ekammiTThANammi egasamayamAdi kADhUNa jAvukasseNa zraTTa samayAti acchadi / jAba so aNNaM dvANaMtaraM Na gacchadi tAva aNNetu vi jIvesu tattha AgacchamANesu jIvehi' avirahidaM hotRRNa jeNa dvANamAvaliyAe asaMkheja dibhAgamettakAlaM acchadi teNa AvaliyAe asaMkhejjadibhAgametto ceva ekkekassa TTaNissa asuNNakAlo ti bhaNidaM / evaM NANAjIvakAlapamANANugamo samatto / DiparUvaNadAe tattha imANi duve aNiyogaddArANi - anaMtarovaNidhA paraMparovaNidhA // 275 // parUvaNA- pamANa bhAgAbhAgANiyogaddArANi ettha kiSNa paruvidANi ? Na tAba yaha pRcchAsUtra samaya, AvalI, kSaNa, lava, muhUrta, divasa, pakSa, mAsa, Rtu, ayana aura saMvatsara se lekara kalpakAla paryanta isa prakAra kAlavizeSakI apekSA karatA hai / jaghanya kAla eka samaya hai 273 || kAraNa ki eka anubhAgabandhasthAnako eka samaya bA~dhakara dvitIya samaya meM vRddhiko prApta hokara anya anubhAgavandhasthAnako bA~dhanevAle eka jIvakA kAla jaghanyase eka samaya pAyA jAtA hai| utkRSTa kAla AvalI ke asaMkhyAtaveM bhAga hai || 274 // eka jIva eka sthAnameM eka samayase lekara utkRSTase ATha samaya taka rahatA hai / jaba taka vaha anya sthAnako nahIM prApta karatA hai taba taka anya jIvoMke bhI vahA~ Anepara jIvoMke virahase rahita hokara cU~ki eka sthAna AvalIke asaMkhyAtaveM bhAga pramANa kAla taka rahatA hai, ataeva AvalI asaMkhyAtaveM bhAgamAtra hI eka eka sthAnakA avirahakAla hotA hai; yaha sUtrakA abhiprAya hai / isa prakAra nAnAjIvakAlapramANAnugama samApta huA / vRddhiprarUpaNA isa adhikArameM ye do anuyogadvAra haiM-- anantaropanidhA aura paramparopanidhA / / 275 // zaMkA- yahA~ prarUpaNA, pramANa aura bhAgAbhAgAnugama anuyogadvAroMkI prarUpaNA kyoM nahIM kI gaI hai ? 1 pratiSu ' - muvekkhade' iti pAThaH / 2 pratau 'jIvesuhi' iti pAThaH / Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 7, 276. ] veyaNamahAddiyAre veyaNabhAvavihANe tadiyA cUliyA [ 247 parUvaNA vuccade, sesANiyogaddAraparUvaNaNNahANuvavattIdo ceva aNubhAgaTThANesu jIvANamasthita siddhIdo | Na pamANANiyogaddAraM pi vattavyaM, eyaTThANajIvapamANANugamAdo ceva tadavagamAdo | Na bhAgAbhAgo, appAbahugAdo caiva tadavagamAdo | teNa aNaMtarovaNidhA paraMparAvaNidhA cedi do caiva ettha aNiyogaddArANi / Na vaDDiNibaMdhaNa saMtAdiparUvaNA' vijujja, ehi dohi aNiyogadA rehiMto ceva tadavagamAdo / aNaMtarovaNidhAe jahaNNae aNubhAgabaMdhakavasANahANe thovA jIvA // 276 // do ? avisohI vaTTamANajIvANaM pAeNa saMbhavAbhAvAdo / te ca AvaliyAe asaMkhejjadibhAgamettA caiva, ekekaDANe egasamaeNa suTTu jadi bahuvA jIvA hoMti to AvaliyAe asaMkhejjadibhAgamettA cetra hoMti tti eyaTThANajIvapamANAnugamANiyogaddAre paruvidattAdoM / ho vaTTamANakAleNa egegaTThANammi ukkasseNa jIvapamANamAvaliyAe asaMkhejadibhAgo, esA atarovaNidhA ca adIdakAlamassidUNa DidA | kudo Navyade ! savvANubhAgabaMdha jbhavasANahANesu egasamayammi ukkasseNa saMcidaegaTThANajIvANaM buddhIe kaya sahajogANaM vaDDiparUvaNattAdo / tado eNe gaTThANammi aNatehi jIvehi hodavyamidi 1 samAdhAna- prarUpaNA ke kahanekI AvazyakatA nahIM hai, kyoMki, isake binA zeSa anuyoga dvAroMkI prarUpaNA cU~ki banatI nahIM hai, ataH isIse anubhAgasthAnoM meM jIvoMkA astitva siddha hai / pramANa nuyogadvAra bhI yahA~ kahane yogya nahIM hai, kyoMki, ekasthAna jIvapramANAnugamase hI usakA parijJAna ho jAtA hai / bhAgAbhAgAnugama anuyogadvAra bhI sambhava nahIM hai, kyoMki, alpabahutva se hI usakA parijJAna ho jAtA hai / isaliye yahA~ anantaropanidhA aura paramparopanidhA ye do hI anuyogadvAra haiM / vRddhike kAraNabhUta sat Adi anuyogadvAroMkI prarUpaNA bhI yahA~ yogya nahIM hai, kyoMki, ina do anuyogadvAroMse hI unakA avagama ho jAtA hai| anantaropanivAse jaghanya anubhAgabandhAdhyavasAnasthAnameM jIva saba se stoka haiM / / 276 // 1 kAraNa ki atizaya vizuddhimeM vartamAna jIvoMkI prAyaH sambhAvanA nahIM hai / ve bhI AvalI ke asaMkhyAtaveM bhAga pramANa hI hote haiM, kyoMki, eka eka sthAnameM eka samaya meM yadi bahuta adhika jIva hote haiM to AvalIke asaMkhyAtaveM bhAga pramANA hI hote haiM, aisA ekasthAnajIva pramANAnugama anuyogadvArameM kahA jA cukA hai / zaMkA - vartamAna kAlameM eka eka sthAna meM utkRSTase jIvAMkA pramANa AvalI ke asaMkhyAtaveM bhAga mAtra bhale hI ho aura yaha anantaropa nidhA atIta kAlakA Azraya karake sthita hai / yaha kahA~ se jAnA jAtA hai ? vaha saba anubhAgabandhAdhyavasAnasthAnoMmeM buddhikRta sahayoga yukta hote hue eka samaya meM utkarSa se saMcita eka sthAnake jIvoMkI vRddhi kI jo prarUpaNA kI gaI hai, usase jAnA jAtA hai / isa kAraNa eka eka sthAnameM ananta jIva hone cAhiye ? 1 pratau 'saMtAhiparUvaNA-' iti pAThaH / 2 zrAntApratyoH 'egahANANaM jIvANaM' iti pAThaH / Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4,2, 7, 277. Na esa doso, bahueNa vi kAleNa vattisarUveNeva sattINaM vaDi-hANIe abhaavaado| Na codaMcaNe samudde vi pakkhitte bahugaM jalamasthi tti sagappamANAdo vaDDimaM pANiyaM mAi / evamadIde viHkAle vaTTamANe iva ekekamhi aNubhAgabaMdhaTThANe ukkasseNa AvaliyAe asaMkhejadibhAgamettA ceva jIvA hoti tti / egegaTThANamahiTiyasavvajIve vuddhIe melAviya tesimaNaMtANamaNaMtarovaNidhA kiNNa vuccade ? Na, evaM saMte heDimacadusamayapAoggahANajIvehiMto javamajhAdo uvarimavisamayapAoggasavvaTThANajIvANamasaMkhejaguNattappasaMgAdo / Na ca evaM, visayayapAoggasavvaTThANajIvA asaMkhejaguNA tti uvari bhaNNamANatAdo / tado ekkakkamhi dvANammi jIvA AvaliyAe asaMkhejadibhAgamettA ceva ukasseNa hoti tti ghettavvaM / vidie aNubhAgabaMdhajjhavasANahANe jIvA visesAhiyA // 277 // jahaNNaTThANAdo asaMkhejalogamettaTThANANi uvari gaMtUNa jaM dvANaM dvidaM taM vidiyamaNubhAgabaMdhajhavasANaTThANamidi ghettavyaM / asaMkhejalogamettaTThANANi uvari caDidUNa dvidaTThANassa kadhaM vidiyattaM ? Na, vaDDimastidUNa parUvaNAe kIramANAe aNNassa vidiya samAdhAna- yaha koI doSa nahIM hai, kyoMki bahutakAlameM bhI vyakti svarUpase hI zaktiyoMkI hAni-vRddhikA abhAva hai / udazcanako samudra meM bhI (U~ce uThe hue samudra meM bhI) phekanepara bahuta jala hai isalie usameM apane pramANase adhika pAnI samA sakegA aisA nahIM hai| kAraNa ki udazcana (miTTIke pAtra vizeSa ) ko samudra meM bhI rakhanepara cUki vahA~ bahuta jala bharA huA hai, ataH usameM udazcanameM apane pramANase adhika jala samA jAvegA; yaha sambhava nahIM hai| isI prakArase atItakAlameM vartamAna kAlake samAna eka eka anubhAgasthAnameM utkRSTase AvalIke asaMkhyAtaveM bhAga pramANa hI jIva hote haiN| zaMkA-eka eka sthAnako prApta saba jIvoMko buddhise milAkara una anantAnanta jIvoMkI anantaropanidhA kyoM nahIM kahI jAtI hai ? ___ samAdhAna-nahIM, kyoMki aisA honepara adhastana cAra samaya yogya sthAnoMke jIvoMkI apekSA yavamadhyase Uparake do samaya yogya saba sthAnoMke jIvoMke asaMkhyAtaguNe honekA prasaMga AtA hai| parantu aisA hai nahIM, kyoMki, do samaya yogya saba sthAnoMke jIva asaMkhyAtaguNe haiM, ge kahA jAnevAlA hai| isa kAraNa eka eka sthAnama jIva AvalIke asaMkhyAtaveM bhAga pramANa hI hote haiM, aisA grahaNa karanA cAhiye / unase dvitIya anubhAgavandhAdhyavasAnAsthAnameM jIva vizeSa adhika haiM // 277 // jaghanya sthAnase Age asaMkhyAtaloka mAtra sthAna jAkara jo sthAna sthita hai vaha dvitIya anubhAgabandhAdhyavasAnasthAna hai, aisA grahaNa karanA cAhiye: zaMkA-asaMkhyAtaloka pramANa sthAna Age jAkara sthita sthAna dvitIya kaise ho sakatA hai ? samAdhAna-nahIM, kyoMki, vRddhikA Azraya karake prarUpaNAke karanepara anya dvitIya sthAna 1 a-ApratyoH Na cedaMcaNe' iti pAThaH / . . Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 7, 278 ] veyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe tadiyA cUliyA [ 246 sAsaMbhavAdo / Na ca vaDDIe parUvamANAe vaDDivirahidaM dvANaM vidiyaM hodi, aNavatthApasaMgAdo | asaMkheja logamecaTThANANi jIvAdhArattaNeNa jahaNNaTThANeNa samANANi tti kathaM vade 1 Na, aNNahA javamajjhAdo hehA uvariM ca asaMkhejjaloga mettadguNavaDDi- hANippasaMgA / Na ca evaM, jIva aNubhAgabaMdhajhavasANadu guNavaDDhiha / NiTThANaMtarANi valiyA asaMkhejadibhAgo tti uvari paraMparovaNidhAe bhaNNamANattAdo / kiM caNa niraMtaraM savvANe jIvavaDDI hodi, javamajjhammi AvaliyAe asaMkhejjadibhAgaM mottaNa asaMkheja logamettajIvappasaMgAdo / kettiyametteNa visesAhiyA' ? egajIvametteNa / jahaNNajIve viraleduNa tesu ceva viralaNarUvaM paDi samakhaMDaM kADhUNa diNNesu tattha egakhaMDamela visesAhiyA tti bhaNidaM hodi / tadie aNubhAgabaMdhajbhavasANaTTANe jIvA visesAhiyA // 278 // ettha vipuvvaM va avadvidamasaMkheja loga me taddhANaM gaMtUNa vidiyo jIvo vaDDadi / heDimasavvANANi jIvehi jahaNNaTThANajIvehiMto egajIvAhiyaDDANeNa samANANi / kudo ? sAbhAviyAdo / sambhava nahIM hai / vRddhikI prarUpaNA karanepara vRddhise rahita sthAna dUsarA hotA nahIM hai, kyoMki, vaisA honepara anavasthAkA prasaMga AtA hai / zaMkA- asaMkhyAta lokapramANa sthAna jIvAdhAra svarUpase jaghanya sthAnake samAna hai, yaha kisa pramANase jAnA jAtA hai ? samAdhAna- nahIM, kyoMki, isake vinA yavamadhya se nIce va Upara asaMkhyAta lokapramANa du guNavRddhi hAnisthAnoMke honekA prasaMga AtA hai / parantu aisA hai nahIM, kyoMki, nAnAjIvAMsambandhI anubhAgabandhAdhyavasAnasthAnoMke dviguNavRddhi hAnisthAnAntara AvalIke asaMkhyAtaveM bhAga haiM; aisA Age paramparopanidhAmeM kahA jAnevAlA hai / dUsare, saba sthAnoM meM nirantara jIvavRddhi hotI ho, aisA bhI nahIM hai, kyoMki, yavamadhya meM AvalIke zrasaMkhyAtaveM bhAgako chor3akara asaMkhyAta lokamAtra jIvoMkA prasaMga AtA hai / zaMkA- kitane pramANase ve vizeSa adhika haiM ? samAdhAna - eka jIva mAtrase ve vizeSa adhika haiM / jaghanya sthAnake jIvoMkA viralanakara unako hI viralana aMkake prati samakhaNDa karake denepara unameM eka khaNDa mAtra se ve vizeSa adhika haiM, yaha abhiprAya hai / unase tRtIya anubhAgabandhAdhyavasAnasthAnameM jIva vizeSa adhika haiM / / 278 / / yahA~ para bhI pahile ke samAna avasthita asaMkhyAta lokamAtra adhyAna jAkara dvitIya jIva bar3hatA hai / adhastana saba sthAna jIvoMkI apekSA jaghanya sthAnake jIvoMse eka jIva adhika sthAnake samAna haiM, kyoMki, aisA svabhAva hai / 1 - zrApatyoH 'visesAhiyAe', tApratI 'visesAhiyA [ e ]' iti pAThaH / cha. 12-32. Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4, 2, 7, 276. evaM visesAhiyA visesAhiyA jAva javamajjhaM // 276 // edeNa kameNa asaMkhejalogamettaddhANaM gaMtUNa egegaM jIvaM vaDvAviya NedavvaM jAva javamajha ti / savvattha egego ceva jIvo vaDDhadi tti kadhaM NavvaMde ? suttAviruddhAiriyovadesAdo / jeNa guNahANiM paDi pakkhevabhAgahAro duguNaduguNakkameNa jAva javamajha tAba gacchadi teNa pakkhevo avahido egajIvametto ceva hodi tti AiriyA bhaNaMti / edamAiriyavayaNaM pamANaM kAdaNa egajIvo vaDDadi tti saddahedavya) - saMpahi aNaMtarovaNidhAe bhAvatthaparUvaNaM kassAmo / taM jahA-jahaNNaTTANajIvapamANaM viraledaNa tesu ceva jIvesu samakhaMDaM kAdaNa diNNesu ekekassa rUvassa egegajIvapamANaM pAvadi / puNo ettha egajIvaM ghettaNa jahaNNae TANe jIvA thovA / vidie jIvA tattiyA ceva / evamasaMkhejalogamettaTThANesu jIvA tattiyA ceva hoti / tado uvarimANaMtaraTThANe ego jIvI pkkhividvvo| puNo vi asaMkhejalogamettaTThANesu jIvA tattiyA ceva ! tado viralaNAe vidiyarUvadharidajIvo tadaNaMtarauvarimaTThANajIvesu pakkhividavyo / tado edassa hANassa jIvehi samANANi hodUNa asaMkhejalogamettaTThANANi gacchati / tado aNaMtarauvarimaTThANe tadiyo jIvo vddddhaavedvvo| evamaNeNa vihANeNa punvuttaddhANaM dhuvaM kAdUNa egegajIvaM vaDDAviya NeyavvaM jAva jahaNNaTThANajIvehito duguNajIvA ti / paDhama isa prakAra yavamadhya taka jIva vizeSa adhika vizeSa adhika haiM // 271 // isa kramase asaMkhyAtaloka mAtra adhvAna jAkara eka eka jIva bar3hAkara yavamadhya taka le jAnA caahiye| zaMkA-sarvatra eka eka hI jIva bar3hatA hai, yaha kisa pramANase jAnA jAtA hai ? samAdhAna-yaha AcAryake sUtravirodhase rahita upadezase jAnA jAtA hai| cUMki pratyeka guNahAnimeM yavamadhya taka prakSepabhAgahAra duguNe duguNe kramase jAtA hai, isaliye prakSepa avasthita hotA huA eka jIva pramANa hI hotA hai; aisA AcArya kahate haiN| prAcAryoM ke isa vacanako pramANa karake eka jIva bar3hatA hai, aisA zraddhAna karanA caahiye| aba anantaropanidhAke bhAvArthakI prarUpaNA karate haiN| vaha isa prakAra hai-jaghanya sthAnake jIvoMke pramANakA viralanakara unhIM jIvoMko samakhaNDa karake denepara eka eka aMkake prati eka eka jIvakA pramANa prApta hotA hai| punaH yahA~ eka jIvako grahaNakara jaghanya sthAnameM jIva stoka haiN| dvitIya sthAnameM jIva utane hI haiN| isa prakAra asaMkhyAtaloka mAtra sthAnoMmeM jIva utane mAtra ho hote haiN| unase Ageke anantara sthAnameM eka jIvakA prakSepa karanA caahiye| phira bhI asaMkhyAta loka mAtra sthAnoMmeM jIva utane mAtra hI hote haiN| tatpazcAta viralana rAzike dvitIya aMkake prati prApta eka jIvakA tadanantara Ageke sthAna sambandhI jIvoM meM prakSepa karanA caahiye| phira isa sthAnake jIvoMse samAna hokara asaMkhyAtaloka mAtra sthAna jAte haiN| tatpazcAt anantara Ageke sthAnameM tRtIya jIvako bar3hAnA caahiye| isa prakAra isa vidhise pUrvokta adhvAnako dhruva karake eka eka jIvako bar3hAkara jaghanya sthAnake jIboMse dUne jIvoMke prApta hone taka le jAnA caahiye| Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 7, 276.] veyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe tadiyA cUliyA . [ 251 duguNavaDDIe egegajIvavaDDidaddhANaM sarisamidi kadhaM Navvade ? guruvdesaado| Airiyovadeso kiNNa cappalao' 1 gaMgANaIe pavAho ma avicchedeNa AiriyaparaMparAe Agadassa appmaannttvirohaado|) puNo punvillabhAgahArAdo duguNaM bhAgahAraM viraliya duguNavaDDijIvesu samakhaMDaM koNa diNNesu rUvaM paDi egegajIvapamANaM pAvadi / puNo ettha egajIvaM ghettUNa asaMkhejalogamettesu jovehi duguNavaDDijIvasamANesu hANesu gadesu tado uvarimaThANe pakkhitte taditthajIvapamANaM hodi / Navari paDhamaduguNavaDDIe' egajIvavaDDidaaddhANassa addhaM gaMtUNa vidiyaduguNavaDDIe ego jIvo vaDDhadi / puNo ettiyaM ceva addhANaM gaMtUNa vidiyo jIvo vaDDhadi / evamaNeNa vihANaNa NeyavvaM jAva viralaNamettajIvA paihA ti / tAdhe caugguNavaDDI hodi / vidiyaduguNavaDDiaddhANaM paDhamaduguNavaDDiaddhANeNa sarisaM / kudo ? paDhamaduguNavaDDIe' egajIvavaDDidaddhANassa dubhAgamavadvidaM sarisaM gaMtUNa vidiyaduguNavaDDIe egegjiivvddddismuvlNbhaado| puNo cadugguNa-paDhamaduguNavaDDibhAgahAraM viraledRNa cadugguNavaDDijIvesu samakhaMDaM kAdaNa diNNesu rUvaM paDi egegajIvapamANaM pAvadi / puNo cadugguNavaDDijIvA AvaliyAe zaMkA-prathama duguNavRddhimeM eka eka jIvakI vRddhiko prApta adhvAna sadRza hai, yaha kisa pramANase jAnA jAtA hai ? samAdhAna - vaha guruke upadezase jAnA jAtA hai| zaMkA-AcAryakA upadeza mithyA kyoM nahIM ho sakatA hai ? samAdhAna-gaMgAnadIke pravAhake samAna vicchedase rahita hokara AcAyaparamparAse Aye hue upadezake apramANa honekA virodha hai| ___pazcAt pUrva bhAgahArase duguNe bhAgahArakA viralanakara duguNavRddhiyukta jIvoMko samakhaNDa karake denepara eka eka aMkake prati eka eka jIvakA pramANa prApta hotA hai| punaH yahA~ eka jIvako grahaNa kara jIvoMse arthAt jIvapramANakI apekSA duguNavRddhi yukta jIvoMke samAna asaMkhyAtaloka mAtra sthAnoMke bIta jAnepara usase bhAgeke sthAnameM use milAnepara vahA~ ke jIvoMkA pramANa hotA hai / vizeSa itanA hai ki prathama duguNavRddhimeM guNahAnimeM eka jIvakI vRddhi yukta adhvAnakA ardha bhAga jAkara dvitIya duguNavRddhimeM eka jIva bar3hatA hai| phira itanA hI adhvAna jAkara dvitIya jIva bar3hatA hai| isa prakAra isa vidhise viralana rAzi pramANa jIvoM ke praviSTha hone taka le jAnA cAhiye / usa samaya catuguNI vRddhi hotI hai| dvitIya duguNavRddhikA avAna prathama duguNavRddhike adhvAnake sahaza hai, kyoMki, prathama duguNavRddhimeM eka jIvakI vRddhi yukta adhvAnakA ardha bhAga samAnarUpase avasthita jAkara dvitIya duguNavRddhimeM eka jIvakI vRddhi pAyI jAtI hai| - punaH prathama duguNavRddhike bhAgahArase cauguNe bhAgahArakA viralana karake cauguNI vRddhi yukta jIvoMko samakhaNDa karake denepara eka eka aMkake prati eka eka jIvakA pramANa prApta hotA 1 pratiSu 'capphalo ' iti paatthH| 2 tApratau 'mettesu jIbesu jIvehi' iti paatthH| 3 a-ApratyoH 'samAsesu' iti pAThaH / 4 pratiSu 'paDhamaguNahANIe' iti pAThaH / 5 tApatau 'paDhamaguNavaDDIe' iti paatthH|... Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 252 ] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4, 2, 7, 276. asNkheadibhaagmettaa| tadaNaMtarauvarimavidie aNubhAgabaMdhajhavasANaTThANe jIvA tattiyA gheva / tadie vi ThANe tattiyA ceva / evamasaMkhejalogamettacadugguNavaDDiTThANesu gadesu heTThimaviralaNAe egajIvaM ghettUNa taM taditthaTThANajIvesu pakkhitte uvarimaTThANajIvapamANaM hodi / Navari paDhamaduguNavaDDIe egajIvavaDDiaddhANassa cadubbhAge ettha egego jIvo vaDDhadi / puNo vidiyacadubbhAgamettaddhANaM jIvehi avaTThidaM gaMtUNa vidiyo jIvo adhiyo hodi / tadiyacadubbhAgamettaddhANaM jIvehi avaTThidaM gaMtUNa tadiyo jIvo adhiyo hodi / puNo cautthacadubbhAgamettaddhANaM jIvehi avadvidaM gaMtUNa cauttho jIvo adhiyo hodi / evamavadvidaM cautthabhAgaddhANaM gaMtUNa egegajIvo vaDDhAvedavvo jAva viralaNamettA jIvA paviTThA ti / tAdhe aTThaguNavaDDihANaM hodi / ____puNo paDhamaduguNavaDDibhAgahAraaTThaguNaM viraliya aTThaguNavaDDijIvesu samakhaMDaM kAdaNa diNNesu rUvaM paDi egegajIvapamANaM pAvadi / puNo cautthaduguNavaDDIe jahaNNaTThANe jIvA AvaliyAe asNkhejdibhaago| vidie ThANe jIvA tattiyA ceva / evaM tattiyA tattiyA ceva jIvA hodaNa gacchaMti jAva asaMkhejalogamettaTThANe tti / tado heDima. viralaNAe egajIvaM ghettUNa taditthaTTANajIvesu pakkhitte tadaNaMtarauvarimaTThANajIvapamANaM hodi / Navari paDhamaduguNavaDDIe egajIvavaDDiaddhANAdo edisse duguNa hai| punaH cauguNI vRddhiyukta jIva AvAlIke asaMkhyAtaveM bhAga pramANa haiM / tadanantara Ageke dvitIya anubhAgabandhAdhyavasAnasthAnameM jIva utane hI haiM / tRtIya sthAnameM bhI utane hI jIva haiN| isa prakAra asaMkhyAta loka pramANa cauguNI vRddhi yukta sthAnoMke vItanepara adhastana viralanake eka jIvako grahaNa kara use vahA~ ke sthAnoMke jIvoM meM milAnepara Ageke sthAnake jIvoMkA pramANa hotA hai| vizeSa itanA hai ki prathama duguNa vRddhi meM eka jIvavRddhi yukta adhvAnake caturtha bhAgameM yahA~ eka jIva bar3hatA hai / punaH dvitIya caturtha bhAga pramANa adhvAna jIvoMse avasthita jAkara dvitIya jIva adhika hotA hai / tRtIya caturtha bhAga pramANa adhvAna jIvoMse avasthita jAkara tRtIya jIva adhika hotA hai| phira caturtha caturtha bhAga pramANa adhvAna jIvoMse avasthita jAkara caturtha jIva adhika hotA hai| isa prakAra avasthita caturthe bhAga pramANa adhvAna jAkara eka eka jIvako bar3hAnA cAhiye jaba taka ki viralana mAtra jIva praviSTa hote haiM / taba aThaguNI vRddhikA sthAna hotA hai| ___pazcAt prathama duguNavRddhike bhAgahArase aThagune bhAgahArakA viralana kara aThaguNI vRddhi yukta jIvoMko samakhaNDa karake denepara pratyeka aMkake prati eka eka jIvakA pramANa prApta hotA hai| punaH caturtha duguNavRddhike jaghanya sthAnameM jIva AvalIke asaMkhyAtaveM bhAga pramANa haiN| dvitIya sthAnameM jIva utane hI haiN| isa prakAra utane utane hI jIva hokara asaMkhyAta loka pramANa sthAnoM taka jAte haiN| tatpazcAt adhastana viralanake eka jIvako grahaNa kara use vahA~ ke sthAnake jIvoM meM milAnepara tadanantara Ageke sthAnake jIvoMkA pramANa prApta hotA hai| vizeSa itanA hai ki eka jIvakI vRddhi yukta adhvAnase isa duguNavRddhikA eka jIvakI vRddhi yukta adhvAna AThaveM bhAga pramANa hotA Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 7, 279.] vayaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe tadiyA cUliyA [ 253 vaDDIe egajIvavaDDhiDaadvANamaTTamabhAgo hodi / puNo vidiya' aTTamabhAgamettaddhANaMgaMtUNa vidiyo jIvo adhiyo hodi / puNo tadiyaaTTamabhAgamettadbhANaM gaMtUNa diyo jIva dhiyo hodi / cautthamaTTamabhAgaM gaMtUNa cauttho jIvo adhio hodi / paMcamamamabhAgaM gaMtUNa paMcamo jIvo adhio hodi / chaTThamaTTamabhAgaM gaMtUNa chaTTho jIvo ahio hodi / sattamamaTTamabhAgaM gaMtUNa sattamo jIvo ahio hodi / ahamamahamabhAgaM tU mo jIva adhio hodi / aNeNa bhAgeNa aTTamabhAgaM dhuvaM kAduNa viralaNamettajIve parivADIe paviTThesu solasaguNavaDDiDDANaM hodi / edaM duguNavaDDiaddhANaM paDhamaduguNavaDDANeNa samANaM, tattha egajIvavaDDiadvANassa aTTamabhAge edisse guNahANIe egajIvavaDDisaNAdI | 1 puNo paDhamadguNavaDiaDANaM solasaguNaM viraledUNa solasaguNavaDDijIvesu samakhaMDa kADhUNa disu ekkkkssa rUvassa egegajIvapamANaM pAvadi / tado paMcamadguNavaDDipaDhamAbhAga baMdhavANaDANajIvA AvaliyAe asaMkhejadibhAgo / vidie dvANe jIvA tattiyA ceva / evaM yavvaM jAva asaMkhejalogamettaTThANANi tti / tado heDDimaviralaNAe egajIvaM ghettaNa taditthadvANajIvesu pakkhitte tadaNaMtarauvarimANajIvapamANaM hodi / Navari paDhamadu guNavaDDIe egajIvavaDDhiadvANassa solasabhA edisse guNahANIe ego jIvo vahRdi ci ghettavvaM / puNo vidiyaM solasabhAgaM gaMtUNa vidiyo jIvo hiyo hodi / hai / pazcAt dvitIya aSTama bhAga pramANa adhvAna jAkara dvitIya jIva adhika hotA hai / punaH tRtIya aSTamabhAga pramANa adhvAna jAkara tRtIya jIva adhika hotA hai / caturtha aSTama bhAga jAkara caturtha jIva adhika hotA hai| paMcama aSTama bhAga jAkara pA~cavA~ jIva adhika hotA hai / chaThA aSTama bhAga jAkara chaThA jIva adhika hotA hai / sAtavA~ aSTama bhAga jAkara sAtavA~ jIva adhika hotA hai| AThavA~ aSTama bhAga jAkara AThavA~ jIva adhika hotA hai / isa bhAgale aSTama bhAgako dhruva karake viralana rAzi pramANa jIvoMke paripATIse praviSTa honepara solahaguNI vRddhikA sthAna hotA hai / yaha guNavRddhiadhvAna prathama duguNavRddhi adhvAnake samAna hai, kyoMki, vahA~ eka jIvavRddhiadhvAnake AThaveM bhAgameM isa guNahAnimeM eka jIvakI vRddhi dekhI jAtI hai punaH prathama duguNavRddhike adhvAnako solahaguNA viralana kara solahaguNI vRddhi yukta jIvoMko samakhaNDa karake denepara eka eka aMkake prati eka eka jIvakA pramANa prApta hotA hai / pazcAt pAMcavIM duguNavRddhi ke prathama anubhAgabandhAdhyavasAnasthAnake jIva AvalIke asaMkhyAtaveM bhAga pramANa haiM / dvitIya sthAnameM jIva utane hI haiN| isa prakAra asaMkhyAta loka mAtra sthAnoM taka le jAnA cAhiye / tatpazcAt adharatana viralana ke eka jIvako grahaNa kara use vahA~ ke sthAnake jIvoM meM milAnepara tadanantara Age sthAnake jIvoMkA pramANa hotA hai| vizeSa itanA hai ki prathama duguNavRddhi sambandhI eka jIvavRddhi adhvAnake solahaveM bhAga meM isa guNahAnikA eka jIva bar3hatA hai, aisA grahaNa karanA cAhiye / phira dvitIya solahavA~ bhAga jAkara dvitIya jIva adhika hotA hai / isa prakAra 1 pratiSu 'puNo vigraha' iti pAThaH / 2 pratau 'DANANi jIvA' iti pAThaH / Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 ] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4, 2, 7, 279. evamedaM solasabhAgaM dhuvaM kAdaNa egegajIvaM' vaDDAviya NeyavvaM jAva heDimaviralaNamettajIvA paviTThA tti / tAdhe battIsaguNavaDDI hodi / tado edaM bIjapadeNANaNAvahAriya uvari yavvaM jAva durUvUNajahaNNaparittAsaMkhejachedaNayametaduguNavaDDIyo uvari caDidAo tti / puNo paDhamaduguNavaDDibhAgahAraM jahaNNaparittAsaMkhenjayassa cadubbhAgeNa guNiya viraledUNa edAe duguNavaDDIe samakhaMDaM kAdaNa diNNAe ekakassa rUvassa egegajIvapamANaM pAvadi / tado javamajjhassa hehimaduguNavaDDihANe jIvA AvaliyAe asNkhejdibhaago| vidie aNubhAgabaMdhajjhavasANaTThANe jIvA tattiyA ceva / tadie aNubhAgabaMdhajhavasANaTThANe jIvA tattiyA ceva / evaM NeyavvaM jAva paDhamaduguNavaDDIe egajIvaduguNavaDDidaddhANaM jahaNNaparittAsaMkhejayassa cadubbhAgeNa khaMDiya tattha egakhaMDamettaddhANamedisse guNahANIe gadaM ti / tAdhe heTTimaviralaNAe egarUvadharide jIvo pkkhividvyo| pakkhitte uvarimANajIvapamANaM hodi / puNo edeNeva jIvapamANeNa avahidANi hodUNa puvvilladdhANamettANi ceva DhANANi gacchati / tado heTimaviralaNAe egarUvadharidegajIve taditthaTThANajIvesu AvaliyAe asaMkhejadibhAgamettajIvesu pakkhitte uvarimatadaNaMtaraTThANajovapamANaM hodi / evamavahidamaddhANaM gaMtUNa egegajIvaM vaDDiya NeyavvaM jAva heTTimaviralaNamettasavve jIvA paviTThA ti / tAdhe javamajjhajIva mANaM hodi / jahaNNaTThANajIvesu jahaNNaparittAsaMkheja ........................... isa solahaveM bhAgako dhruva karake adhastana viralana rAzi:pramANa jIvoMke praviSTa hone taka eka ekajIvako bar3hAkara le jAnA cAhiye / taba battIsaguNI vRddhi hotI hai / pazcAt isa bIjapadase isakA nizcaya kara do aMkoMse kama jaghanya parItAsaMkhyAtake arddhacchedoM pramANa duguNavRddhiyA~ Age jAne taka le jAnA caahiye| punaH prathama duguNavRddhike bhAgahArako jaghanya parItAsaMkhyAtake caturtha bhAgase guNita karake viralina kara isa duguNavRddhiko samakhaNDa karake denepara eka eka aMkake prati eka eka jIvakA pramANa prApta hotA hai| taba yavamadhyake adhastana duguNavRddhisthAnameM jIva AvalIke asaMkhyAtaveM bhAga pramANa haiM / dvitIya anubhAgabandhAdhyavasAnasthAnameM jIva utane hI haiM / tRtIya anubhAgabandhAdhyavasAnasthAnameM jIva utane hI hai| isa prakArase prathama duguNavRddhimeM ekajIvaduguNavRddhi yukta adhdhAnako jaghanya parItAsaMkhyAtake caturtha bhAgase khaNDita kara usameMse eka khaNDa pramANa adhvAna isa guNahAnikA jAne taka le jAnA caahiye| taba adhastana viralana rAzike eka jIvakA prakSepa karanA cAhiye / usakA prakSepa karanepara Ageke sthAnake jIvoMkA pramANa hotA hai| pazcAt isI jIvapramANase avasthita hokara pUrvokta adhvAna pramANa hI sthAna vyatIta hote haiN| taba adhastana viralanake eka aMkake prati prApta eka jIvako vahA~ ke sthAnake Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa jIvoM meM milAnepara Agake tadanantara sthAnake jIvoMkA pramANa hotA hai| isa prakArase avasthita adhvAna jAkara eka eka jIvako bar3hAkara adhastana viralanarAzi pramANa saba jIvoMke praviSTa honetaka le jAnA cAhiye / taba yavamadhyake jIvoMkA pramANa hotA hai| jaghanya sthAnake jIvoMko jaghanya parItAsaMkhyAtake ardha bhAgase guNita karanepara 1 a-zrApratyoH 'kAdUNa Na egega' iti paatthH| Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 7, 281.] beyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe tadiyA cUliyA [255 yassa dubhAgeNa guNidesu javamajhajIvA hoti / javamajjhAdo heDimaduguNahANIo jahaNNaparittAsaMkhejayassa rUvUNaddhachedaNayamettAo hoti tti vuttaM hodi / javamajhAdo heTThimaduguNavaDDIyo jahaNNaparittAsaMkhejayassa rUvUNaddhachedaNayamettIyo ti kadhaM Navvade ? juttiido| kA sA juttI ? uvari bhaNissAmo / teNa paraM viseshiinnaa||280|| teNa javamajheNa paramuvari jIvA visesahINA hodaNa gacchaMti / kudo ? sAbhAviyAdo tivvasaMkileseNa jIvANaM pAeNa saMbhavAbhAvAdo vaa| __ evaM visesahINA visesahINA jAva ukassaaNubhAgabaMdhajjhavasANahANe tti // 281 // evaM visesahINA visesahINA tti 'vicchANideso / teNa javamajhAdo uvari savvaTThANANi aNaMtarovaNidhAe jIvehi visesahINANi tti daDavvaM / edassa bhAvattho vuccade / taM jahA-paDhamaduguNavaDDibhAgahAraM jahaNNaparittAsaMkhejayassa dubhAgeNa guNiya viraledUNa javamajhajIvesu samakhaMDaM kAdaNa diNNesu ekekassa rUvassa egegajIvapamANaM pAvadi / yavamadhyake jIva hote haiN| abhiprAya yaha hai ki yavamadhyase nIcekI duguNahAniyA~ jaghanya parItA. saMkhyAtake eka kama arghacchedoMke barAbara hotI haiN| zaMkA- yavamadhmase nIcekI duguNavRddhiyA~ jaghanya parItAsaMkhyAtake eka kama ardhacchedoMke barAbara haiM, yaha kisa pramANase jAnA jAtA hai| samAdhAna-vaha yuktise jAnA jAtA hai / zaMkA-vaha yukti kaunasI hai ? samAdhAna-usa yuktiko Age kaheMge / isake Age jIva vizeSa hIna haiM / / 280 // usase arthAt yayamadhyase Age jIva vizeSa hIna hokara jAte hai, kyoMki, aisA svabhAva hai, athavA tIvra saMklezase yukta jIvoMkI prAyaH sambhAvanA nahIM hai| isa prakAra utkuSTa anubhAgabandhAdhyavasAnasthAna taka jIva vizeSahIna vizeSahIna hokara jAte haiM / / 281 // isa prakAra vizeSahIna vizeSahIna, yaha vIpsA nirdeza hai| isaliye yavamadhyase Age saba sthAna anantaropanidhAkI apekSA jIvoMse vizeSa hIna haiM, aisA samajhanA cAhiye / isakA bhAvArtha kahate haiN| vaha isa prakAra hai-prathama duguNavRddhike bhAgahArako jaghanya parItAsaMkhyAtake ardhabhAgase guNita karanepara jo prApta ho usakA viralana karake yavamadhyake jIvoMko samakhaNDa karake denepara eka eka aMkake prati eka eka jIvakA pramANa prApta hotA hai| isaliye isako isI prakArase sthApita 1 a-ApratyoH 'michA', tApratau 'bhi (i) cchA' iti pAThaH / Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4, 2, 7, 281. tado edamevaM ceva haviya parUvaNA kIrade / taM jahA-javamajhajIvA AvaliyAe asNadibhaagaa| vidiyahANe jIvA tattiyA ceva / evaM tattiyA tattiyA ceva hodUNa tAva gacchati jAva paDhamaduguNavaDDiaddhANammi egajIvapaviThThaTThANaM' jahaNNaparittAsaMkhejayassa cadubbhAgeNa khaMDidaegakhaMDamettaddhANaM gadaM ti / tAdhe hehimaviralaNAe egarUvadharidaM ghettaNa taditthaTThANajIvesu avaNide taduvarimaTThANajIvapamANaM hodi| puNo vidiyakhaMDamettANi hANANi jIvehi sarisANi hodRNa gacchaMti tado heDimaviralaNAe vidiyarUvadharidaegajIvaM ghettaNa tadityahANajIvesu avaNide tadaNaMtarauvarimahANajIvapamANaM hodi / puNo teNa hANeNa jIvehi sarisANi tadiyakhaMDamettANi hANANi gaMtUNa tadiyo jIvo parihAyadi / evamegegakhaMDamettaddhANaM gaMtUNa egegajIvaparihANiM kariya NeyavvaM jAva heTTimaviralaNAe addhamettajIvA parihINA tti / taditthaTThANANaM jIvA javamajjhajIve hiMto duguNahINA, heTTimaviralaNa mettajIvesu samudidesu jvmjhjiivuppttiido| puNo duguNahANIe jIvA AvaliyAe asNkhejdibhaago| vidie aNubhAgaTThANe jIvA nattiyA ceva / tadie aNubhAgahANe jIvA tattiyA ceva / evaM tattiyA tattiyA ceva jIvA hodaNa tAva gacchaMti jAva javamajhaguNahANimhi egajIvaparihINaTThANAdo duguNamettaddhANaM karake prarUpaNA karate haiN| vaha isa prakAra hai-yavamadhyake jIva AvalIke asaMkhyAtaveM bhAga pramANa haiN| dvitIyasthAnameM jIva utane hI haiN| isa prakArase utane utane hI hokara prathama duguNavRddhike adhvAnameM se eka jIva praviSTa sthAna | adhvAna ] ko jaghanya parItAsaMkhyAtake caturtha bhAgase khaNDita karane Da pramANa adhvAnake vItane taka jAte haiN| taba adhastana viralanake eka aMkake prati prApta dravyako grahaNa karake use vahAMke sthAnake jIvoMmeMse kama karane para usase Ageke sthAnake jIvoMkA pramANa hotA hai| pazcAt dvitIya khaNDa pramANa sthAna jIvoMse ( jIvapramANapte ) sadRza hokara jAte haiN| phira adhastana viralanake dvitIya aMkake prati prApta eka jIvako grahaNa kara use vahAMke sthAnasambandhI jIvoMmeMse kama karanepara tadanantara agrima sthAnake jIvoMkA pramANa hotA hai| pazcAt jIvoMkI apekSA usa sthAnake sahaza tRtIya khaNDa pramANa sthAnoMke vItanepara tRtIya jIvakI hAni hotI hai| isa prakArase eka eka khaNDa pramANa adhyAna jAkara eka eka jIvakI hAniko karake adhastana viralanake Adhe mAtra jIvoMkI hAni hone taka le jAnA caahiye| vahAMke sthAnoMsambandhI jIva yavamadhyake jIvoMkI apekSA duguNe hIna hote haiM, kyoMki, adhastana viralana pramANa jIvoMke samudita honepara yavamadhya jIva utpanna hote haiN| punaH duguNahAnike jIva AvalIke asaMkhyAtaveM bhAga pramANa hote haiN| dvitIya anubhAgasthAnameM jIva utane hI hote haiN| tRtIya anubhAgasthAnameM jIva utane hI hote haiN| isa prakAra utane utane hI hokara yavamadhya guNahAnimeMse eka jIvakI hAni yukta sthAnase dUnA mAtra adhvAna vItane taka jAte haiM / taba adharatana viralana rAzike ardhe bhAga 1 apratau 'paviThThANa' iti pATaH / 2 apratyoH 'taditthaTTANANi' iti paattH| Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 7, 281.] veyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe tadiyA cUliyA [ 257 gadaM ti / tAdhe heTimaviralaNAe addhamettarUbANamegarUvadharidegajIvaM ghettaNa tadityahANajIvesu avaNide tadaNaMtarauparimaTThANajIvapamANaM hodi / / kimahaMjavamajhAdo uvarimaguNahANIsu guNahANiM paDi duguNa-duguNamaddhANaM gaMtUNa egegajIvaparihANI kIrade ? javamajhaheTThimaguNahANINaM ca uvarimaguNahANINaM pi sristtpduppaaynnttuN| puNo ettiyaM ceva addhANaM gaMtUNa vidiyajIvo parihAyadi / evamedamaddhANaM dhuvaM kAdaNa egajIvaparihANiM kariya tAva NeyavvaM jAva heTimaviralaNAe cadubbhAgamettajIvA parihINA tti / tAdhe taditthaTThANajIvA javamajhajIvANaM cdubbhaagmettaa| te ca AvaliyAe asNkhejdibhaago| taduvarimANe jIvA tattiyA ceva / tadiyaTThANe jIvA tattiyA ceva / evaM sarisA hodUNa tAva gacchaMti jAva vidiyaguNahANIe egarUvaparihANiTThANAdo duguNamaddhANaM gadaM ti / tAdhe hehimaviralaNAe cadubbhAgamettarUvANamegarUvadharidegajIvaM ghettaNa taditthaTThANajIvesu avaNide' uvarimaTThANajIvapamANaM hodi / tattha jIvA AvaliyAe asNkhejjdibhaago| tado avavidasarUveNa pubilla maddhANaM gaMtUNa vidiyajIvo parihAyadi / evamavaTThidamaddhANaM gaMtUNa egegajIvaparihANiM kariya tAva NedavvaM jAva heTTimaviralaNAe aTThamabhA pramANa aMkoMmeMse eka aMkake prati prApta eka jIvako grahaNa karake use vahAMke sthAnasambandhI jIvoMmeMse kama kara denepara tadanantara Ageke sthAnake jIvoMkA pramANa hotA hai| zaMkA-yavamadhyase UparakI guNahAniyoMmeMse pratyeka guNahAnimeM dUnA dUnA adhvAna jAkara eka eka jIvakI hAni kisaliye kI jAtI hai ? samAdhAna-yavamadhyase nIcekI guNahAniyoM aura UparakI guNahAniyoMkI bhI sahazatA batalAneke liye eka eka jIvakI hAni kI jAtI hai| phira itanA hI adhvAna jAkara dvitIya jIvakI hAni hotI hai| isa prakArase isa adhvAnako dhruva karake eka jIvakI hAni kara adhastana viralana rAzike caturtha bhAga pramANa jIvoMkI hAni hone taka le jAnA caahiye| usa samaya vahAMke sthAna sambandhI jIva yavamadhya jIvoMke catartha bhAga pramANa hote haiM aura ve AvalIke asaMkhyAtaveM bhAga pramANa hote haiN| usase Uparake sthAnameM jIva utane hI hote haiM / tRtIya sthAnameM jIva utane hI hote haiM / isa prakAra sadRza hokara ve taba taka jAte haiM jaba taka ki dvitIya guNahAnike eka aMkakI hAni yukta sthAnase dUnA adhvAna nahIM bIta jaataa| taba adhastana viralanake caturtha bhAga pramANa aMkoM meM se eka aMkake prati prApta eka jIvako prahaNa kara use vahAM ke sthAna sambandhI jIvoMmeMse kama karanepara agrima sthAnake jIvoMkA pramANa hotA hai| vahA~ jIva AvalIke asaMkhyAtaveM bhAga pramANa hote haiN| pazcAt avasthita svarUpase pUrvokta adhvAna jAkara dUsare jIvakI hAni hotI hai| isa prakArase avasthita adhvAna jAkara eka eka jIvakI hAni karake adhastana viralanake AThaveM bhAga 1 mapratau 'avaNi desu' iti pAThaH / cha. 12-33 Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4, 2, 7, 281. gamettajIvA parihINA tti| tAdhe taditthaTThANajIvANaM pamANaM javamajhassa atttthmbhaago| te ca AvaliyAe asaMkhejadibhAgo / evaM NeyavvaM jAva jahaNNANubhAgabaMdhaTThANajIvehiMto duguNamettA jIvA jAdA tti / Navari javamajhaguNahANIe egarUvaparihINaddhANAdo' vidiyaguNahANIe egarUvaparihINaddhANaM duguNaM', [hodi / ] tadiyaguNahANIe egarUvaparihINaddhANaM cadugguNaM hodi| cautthaguNahANIe egarUvaparihINaddhANa maTThaguNaM hodi / paMcamaguNahANIe egajIvaparihINaddhANaM solasaguNaM hodi / evaM duguNa-duguNakameNa savvattha NeyavyaM / puNo appidaguNahANIe vi samayAviroheNa rUvANaM parihANIe kadAe jahaNNahA. jIvehi sarisA hoti / puNo paDhamaduguNavaDDIe egarUvaparihINaddhANAdo duguNamaddhANaM gaMtUNa egajIvaparihINaddhANaM duguNaM hodi / puNo ettiyamettamavahidaM gaMtUNa egajIvaparihANi kAdUNa tAva NeyavvaM jAva jahaNNahANajIvehito addhamettA jAdA tti / puNo paDhamaduguNavaDDIe egajIvaparihINaddhANAdo' cadugguNaM gaMtUNa egegajIvaparihANiM kAdUNa tAva NeyavvaM jAva jahaNNaTThANajIvANaM cadubbhAgo hido tti / evaM jANidUNa NeyavvaM jAva ukkassaTThANajIvA tti / Navari heTibha-hehimaguNahANIsu egegarUvaparihINaTThANAdo aNaMtara pramANa jIvoMkI hAni hone taka le jAnA caahiye| taba vahAMke sthAna sambandhI jIvoMkA pramANa yavamadhyake AThaveM bhAga hotA hai| ve bhI AvalIke asaMkhyAtaveM bhAga pramANa hote haiN| isa prakAra jaghanya anubhAgabandhasthAna sambandhI jIvoMkI apekSA dunemAtra jIvoMke hone taka le jAnA cAhiye / vizeSa itanA hai ki yavamadhyaguNahAni sambandhI eka aMkakI hAni yukta adhvAnakI apekSA dvitIya guNahAni sambandhI eka aMkakI hAni yukta adhvAna dugunA hai / tRtIya guNahAni sambandhI eka aMkakI hAni yukta adhvAna caugunA hai| caturtha guNahAni sambandhI eka aMkakI hAni yukta adhvAna aThagunA hai| paMcama guNahAni sambandhI eka aMkakI hAni yukta adhvAna solahagunA hai| isa prakAra sarvatra dUne dUne kramase le jAnA caahiye| pazcAt vivakSita guNahAnirma bhI samayAnusAra aMkoMkI hAnike karanepara jaghanya sthAna ke jIvoMke sadRza hote haiN| phira prathama duguNavRddhi meM eka aMkakI hAniyukta adhvAnase dUnA adhvAna jAkara eka jIvakI hAni yukta adhvAna dUnA hotA hai| phira itanA mAtra adhvAna avasthita jAkara ekajIvakI hAni karake unake jaghanya sthAna sambandhI jIvoM kI apekSA ardha bhAga pramANa hone taka le jAnA caahiye| tatpazcAta prathama duguNavRddhimeM eka jIvakI hAniyukta adhvAnase cauguNA adhvAna jAkara eka eka jIvakI hAni karake taba taka le jAnA cAhiye jaba taka ki jaghanya sthAna sambandhI jIvoMkA caturtha bhAga rahatA hai| isa prakAra jAnakara utkRSTa sthAnake jIvoMke prApta hone taka le jAnA caahiye| vizeSa itanA hai ki adhastana adhastana guNahAniyoM meM eka eka aMkakI hAni yukta adhvAnase anantara 1 a-aApratyoH 'paDihINaddhANAdo' iti paatthH| 2 mapratau 'caduguNaM' iti paatthH| 3 a-tApratyoH 'hINahANaM-' iti pAThaH / 4 pratiSu 'hINahANAdo' iti pAThaH / Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 7, 281] veyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe tadiyA cUliyA [259 uvarimaguNahANIsu egegajIvaparihINaddhANaM' duguNaM duguNaM hodi / evamaddhaddheNa jIvesu gacchamANesu ukkassae hANe jIvA saMkhejA kiNNa hoti tti bhaNide--Na, jahaNNaTThANappahuDi jAvukkassaTTANe tti jIvA savvaTThANesu ukkasseNa AvaliyAe asaMkhejadibhAgamettA ceva hoti tti suttsiddhttaado| javamajjhAdo hedvimaguNahANIo saMkhejAo, uvarimAo heDimaguNahANisalAgAhiMto asaMkhejaguNAo hodaNa AvaliyAe asaMkhejjadibhAgamettAo hoti tti / edassa juttI vuccade / taM jahA-jAva jahaNNaTThANajIvapamANaM cehadi tAva javamajhajIvANamaddhachedaNae kade tatthuppaNNasalAgAo javamajhAdo heTThimaguNahANisalAgapamANaM hodi / puNo jAva ukkassahANajIvapamANaM pAvadi tAva javamajhajIvANamaddhachedaNae kade tatthuppapaNachedaNayametaM javamajhAdo uvarimaguNahANisalAgapamANaM jeNa hodi teNa tAva javamajhajIvapamANANugamaM kassAmo-jahaNNaparittAsaMkhejjayaM viraledUNa ekekassa rUvassa 'jahaNNaparittAsaMkhejjayaM dAdaNa aNNoNNabbhAse kade AvaliyA uppajjadi / Na ca AvaliyamettA javamajhajIvA hoti, savvaTThANesu AvaliyAe asaMkhejjadibhAgamettA ceva jIvA hoMti ti suttavayaNeNa saha virohaado| teNa jahaNNaparittAsaMkhejjeNa UparakI guNahAniyoM meM eka eka jIvakI hAni yukta adhvAna dUnA dUnA hotA hai| zaMkA-isa prakAra ardha ardha bhAga svarUpase jIvoMke jAne para utkRSTa sthAnameM jIva saMkhyAta kyoM nahIM hote haiM ? samAdhAna-aisI AzaMkA karane para uttarameM kahate haiM ki ve vahA~ saMkhyAna nahIM hote haiM, kyoMki, jaghanya sthAnase lekara utkRSTa sthAna taka saba sthAnoM meM jIva utkRSTase avalIke asaMkhyAtaveM bhAga pramANa hI hote haiM, aisA sUtrase siddha hai| yavamadhyase nIcekI guNahAniyA~ saMkhyAta haiN| UparakI guNahAniyA~ adhastana guNahAnizalAkAoMse asaMkhyAtaguNI hokara AvalIke asaMkhyAtaveM bhAga mAtra hotI haiN| isakI yukti kahate haiM / vaha isa prakAra hai-jaba taka jaghanya sthAnake jIvoMkA pramANa rahatA hai taba taka yavamadhya jIvoMke ardhaccheda karanepara vahA~ utpanna huI zalAkAyeM yavamadhyase nIcekI guNahAnizalAkAoMke barAbara hotI haiN| pazcAt jaba taka utkRSTa sthAnake jIvoMkA pramANa prApta hotA hai taba taka yavamadhyajIvoMke ardhaccheda karanepara unameM utpanna ardhacchedoMke barAbara cUMki yavamadhyase UparakI guNahAnizalAkAoMkA pramANa hotA hai, ataeva pahile yavamadhya jIvoMkA pramANAnugama karate haiM-jaghanya parItAsaMkhyAtakA viralana karake eka eka aMkake prati jaghanya parItAsaMkhyAtako dekara paraspara guNita karanepara AvalI utpanna hotI hai| parantu AvalI pramANa yavamadhya jIva haiM nahIM, kyoMki, aisA mAnane para 'saba sthAnoMmeM AvalIke asaMkhyAtaveM bhAga pramANa hI jIva hote haiN| isa sUtravacanake sAtha virodha hotA hai| isaliye jaghanya parItAsaMkhyAtakA prAvalI meM bhAga dene para jo bhAga labdha ho 1 apratau 'hINahANaM iti paatthH| 2 apratau 'cidi' iti paatthH| 3 bhApratau ' chedaNayajavamajhAdoM .. iti pAThaH / 4 tApratI 'viraledUNa ekkakassa rUvassa [ jahaNNaparittAsaMkhejayaM viraledUNa ] jahaNNa' iti paatthH| Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260 chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4, 2, 7, 281. AvaliyAe bhAge hidAe jaM bhAgaladdhaM 'tamukkassajavamajjhajIvapamANaM hodi, etto ahiyassa AvaliyAe asaMkhejadimAgassa annuvlNmaado| ukassasaMkhejaM viraledUNa ekekassa rUvassa jahaNNaparittAsaMkhejayaM dAdaNa aNNoNNamAse kade javamajhajIvA hoti tti vuttaM hodi / puNo edassa AvaliyAe asaMkhejadibhAgassa janiyA addhachedaNayasalAgA tattiyamettA javamajhassa addha chedaNayA tti ghettavvaM / hotA vi jahaNNaparittAsaMkhejjayassa addhachedaNaehi guNidukassasaMkhejamettA / evamukkasseNa jayamajhaparUvaNaM kadaM / saMpahi jahaNNaparittAsaMkhejayassa addhachedaNayamettAo javamajhAdo heTThimaNANAguNahANisalAgAo hoti tti Na votta sakiJjade, javamajhAdo heTThimaNANAguNahANisalAgAhiMto uvarimaNANAguNahANisalAgANamasaMkhejaguNattaM phiTTidUNa sNkhejgunnttppsNgaado| taM jahA-ukassaTThANajIvA jadi suTTa thovA hoti to jahaNNaparittAsaMkhejamettA ceva hoMti, edamhAdo UNAvaliyAe' asaMkhejadibhAge gheppamANe ukkassaTThANajIvANaM sNkhejttppsNgaado| Na ca evaM, savvesu hANesu asaMkhejajIvanbhuvagamAdo / teNa uvarimaNANAguNahANisalAgAo rUvUNukkassasaMkhejeNa guNidajahaNNaparittAsaMkhejayassa addhachedaNayamettAo hoti / evaM saMte heTThimaNANAguNahANisalAgAhi uparimaNANAguNahANisalAgAsu ovaTTi dAsu saMkhejANi rUvANi AgacchaMti ti heTThimaNANAguNahANisalAvaha utkRSTa yavamadhya jIvoMkA pramANa hotA hai, kyoMki, isase adhika zrAvalIkA asaMkhyAtavA~ bhAga pAyA nahIM jaataa| utkRSTha saMkhyAtakA viralana karake eka eka aMkake prati jaghanya parotAsaMkhyAtako dekara paraspara guNita karanepara jo pramANa prApta ho utane yavamadhya jIva ho yaha usakA abhiprAya hai| punaH isa AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgakI jitanI ardhacchedazalAkAyeM hoM utane mAtra yavamadhyake ardhaccheda hote haiM, aisA grahaNa karanA cAhiye / utane hokara bhI ve jaghanya parItAsaMkhyAtake ardhacchedoMse guNita utkRSTa saMkhyAta pramANa hote haiN| isa prakAra utkRSTase yavamadhyakI prarUpaNA kI gaI hai| __ aba jaghanya parItAsaMkhyAtake ardhacchedoMke barAbara yavamadhyase nIcekI nAnAguNahAnizalAkAyeM hotI haiM, aisA kahanA zakya nahIM hai, kyoMki, vaisA svIkAra karanepara yavama yase nIce kI nAnAguNahAnizalAkAoMkI apekSA jo UparakI nAnAguNahAnizalAkAyeM asaMkhyAtaguNI haiM, unakA vaha asaMkhyAtaguNatva naSTa hokara saMkhyAtaguNatvakA prasaGga AtA hai| yathA- uskRSTa sthAnake jIva yadi bahuta hI stoka hoM to ve jaghanya parItAsaMkhtAtake barAbara hI hote haiM, kyoMki, isase kama AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgako grahaNa karanepara utkRSTa sthAna sambandhI jIvoMke saMkhyAta honekA prasaGga AtA hai / parantu aisA hai nahIM, kyoMki, saba sthAnoMmeM asaMkhyAta jIva svIkAra kiye gaye haiN| isa kAraNa UparakI nAnAguNahAnizalAkAyeM eka kama utkRSTa saMkhyAtase guNita jaghanya parItAsaMkhyAtake ardhacchedoMke barAbara hotI haiN| aisA honepara cUMki adhastana nAnAguNahAnizalA. kAoMse uparima nAnAguNahAnizalAkAoM ko apavartita karanepara saMkhyAta aMka Ate haiM, ataeva 1 zra-ApratyoH edamhAdo zro zrAvaliyAe' iti pAThaH / Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 7, 281.] veyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe tadiyA cUliyA [261 gAhiMto uvarimaNANAguNahANisalAgAo saMkhejaguNA [o hoti / Na ca evaM, javamajhahedvimaguNahANisalAgAhiMto uvarimasavvaguNahANisalAgAo asaMkhejaguNAo tti uvari javamajjhaparUvaNAe bhnnnnmaannttaado| tado jahaNNaparittAsaMkhejayassa addhachedaNaya. mettAo javamajhaheTThimaNANAguNahANisalAgAo Na hoti tti paricchiJjade / tamhA rUvUNajahaNNaparittAsaMkhejachedaNayamettAo heTThimaNANAguNahANisalAgAo tti ghettavvaM, evaM gahide 'heTThimaNANAguNahANisalAgAhiMto uvarimaguNahANisalAgANamasaMkhejaguNattu vvttiido| saMpahi rUvUNajahaNNaparittAsaMkhejachedaNayamettAsu heDimaguNahANisalAgAsu saMtAsu jahA uvarimaguNahANisalAgANamasaMkheJjaguNattaM hodi tahA parUvaNaM kssaamo| taM jahAukkassasaMkhejaM viraliya svaM paDi jahaNNaparittAsaMkhejachedaNaesu diNNesu jo edesi savvesiM samAso so javamajhajIvaddhachedaNayapamANaM / puNo ettha egegarUvadharidamhi egegarUve gahide ukkassasaMkhejamettarUvANi hoti / puNo tANi paDirAsiya egarUvadharideNa rUvaNajahaNNaparittAsaMkhejaddhacchedaNayamettaNa paDirAsidaukkassasaMkhejamovaTTiya laddhaM pucillamAgahArAdo saMkhejaguNahINaM ukssasaMkhejamettapucillaviralaNAe pAse viraliya paDirAsida ukkassasaMkhejaM samakhaMDaM kAdUNa diNNe rUvaM paDi jahaNNaparittAsaMkhejayassa rUvUNaddhachedaNayapamANaM adhastana nAnAguNahAnizalAkAoMse uparima nAnAguNahAnizalAkAyeM saMkhyAtaguNI honI caahiye| parantu aisA hai nahIM, kyoMki, yavamadhyakI adhastana guNahAnizalAkAoMkI apekSA uparima saba guNahAnizalAkAyeM asaMkhyAtaguNI haiM, aisA age yavama yaprarUpaNAmeM kahA jAnevAlA hai| isaliye yavamadhyakI adhastana guNahAnizalAkAyeM jaghanya parItAsaMkhyAtake ardhacchedoMke barAbara nahIM hotI haiM, yaha jAnA jAtA hai| isa kAraNa eka kama jaghanya parItAsaMkhyAtake adhacchedoMke barAbara adhastana guNahAnizalAkAyeM hotI haiM, aisA grahaNa karanA cAhiye, kyoMki, aisA grahaNa karanepara adhastana nAnAgaNahAnizalAoMkI apekSA uparima guNahAnizalAkAoMkA asaMkhyAtaguNatva bana jAtA hai| aba eka kama jaghanya parItAsaMkhyAtake ardhacchedoM ke barAbara adhastana guNahAnizalAkAoMke honepara jisa prakArase uparima guNahAnizalAkAyeM asaMkhyAtaguNI hotI haiM vaisI prarUpaNA karate haiN| vaha isa prakAra hai-utkRSTa saMkhyAtakA viralana karake pratyeka aMkake prati jaghanya parIta saMkhyAtake ardhacchedoMko denepara jo ina sabakA jor3a ho vaha yavamadhya jIvoMke ardhacchedoMkA pramANa hotA hai / phira yahA~ eka eka aMkake prati prApta rAzimeMse eka eka aMkako grahaNa karanepara utkRSTa saMkhyAta pramANa aMka hote haiN| phira unako pratirAzi karake eka kama jaghanya parItAsaMkhyAtake ardhacchedoMke barAbara eka aMkake prati prApta rAzise pratirAzi rUpa utkRSTa saMkhyAtako apavartita karanepara jo labdha ho vaha pUrva bhAgahArakI apekSA saMkhyAtaguNA hIna hotA hai / isako utkRSTa saMkhyAta pramANa pUrva viralana rAzike pAsameM viralita karake pratirAzibhUta utkRSTa saMkhyAtako samakhaNDa karake denepara pratyeka 1 tApratau 'gahidehi hehima' iti pAThaH / 2 pratiSu 'addhaM' iti pAThaH / Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 262] chakkhaMDAgame vaiyaNAkhaMDa [4, 2, 7, 281. pAvadi, gahidagahaNAdo / tattha egarUvadharidamaittAo javamajhAdo heDimaguNahANisalAgAo tti ghettavyaM / edAsiM salAgANaM viraliya viguNidANaM aNNoNNabbhattharAsipamANaM jahaNNaparittAsaMkhejayassa addha mettaM hodi / edeNa jahaNNaparittAsaMkhejayassa addhaNa guNagAraguNijamANasarUveNa avaTThidesu uvarimaviralaNamettesu javamajhajIvesu ovaTTidesu guNagAra-bhAgahAre sarise avaNiya rUvUNuvarimaviralaNamettesu jahaNNaparittAsaMkhejjayamsa addhasu aNNoNNabhatthesu saMtesu jahaNNaTThANajIvapamANaM hodi / jahaNNaparittAsaMkheJjavaggacadubbhAgamettA ukkassaTThANajIvA jadi hoti to jahaNNaparittAsaMkhejayassa addhachedaNaya. salAmAo rUvUNAmro durUvUNuvarimaviralaNAe guNidAo javamajhAdo uvarimaguNahANi. salAgapamANaM hodi| uvarimaviralaNA ca asaMkhejA, jahaNNaparittAsaMkhejayassa rUvUNaddhabedaNaehi ukkassasaMkheje bhAge hide tattha egabhAgeNa abbhahiyaukkassasaMkhejapamANattAdo / teNa heTThimaguNahANisalAgAhiMto uvarimaguNahANisalAgAo asaMkhejaguNA tti siddhaM / Na ca jahaNNaparittAsaMkhejayassa rUbUNaddhachedaNayamettAo ceva javamajhAdo heTThimaguNahANisalAgAo hoMti tti Niyamo asthi / kiM tu ettiyamettAsu hehimaguNahANisalAgAsu gahidAsu suttaviroho' Natthi tti parUvidaM / jahaNNaparittAsaMkhejayassa rUvUNaddhachedaNaya aMkake prati jaghanya parItAsaMkhyAtake eka kama ardhacchedoMkA pramANa prApta hotA hai, yahA~ gRhItakA grahaNa hai| unameM eka eka aMkake prati prApta rAzipramANa yavamadhyase nIcekI guNahAni zalAkAyeM hotI haiM, aisA grahaNa karanA caahiye| ina zalAkAoMkA viralana karake dUnA kara paraspara guNita karanepara jo pramANa prApta hotA hai vaha jaghanya parItAsaMkhyAtake adha bhAga mAtra hotA hai| isa jaghanya parItAsaMkhyAtake ardhe bhAgake dvArA guNakAra guNya svarUpase avasthita uparima viralana pramANa yavamadhya jIvoMko apavartita karane para samAna guNakAroM aura bhAgahAroMkA apanayana kara eka kama uparima viralana pramANa jaghanya parItAsaMkhyAtake ardhacchedoMko paraspara guNita karanepara jaghanya sthAnake jIvoMkA pramANa hotA hai / jaghanya parItAsaMkhyAtake vargake caturtha bhAga pramANa yadi utkRSTa sthAnake jIva hote haiM to jaghanya parItAsaMkhyAtakI eka kama ardhacchedazalAkAyeM do aMkoMse hIna UparakI viralana rAzise guNita hokara yavamadhyase UparakI guNahAnizalAkAoMkA pramANa hotA hai| uparima viralana rAzi bhI asaMkhyAta haiM, kyoMki, ve jaghanya parItAsaMkhyAtake eka kama ardhacchedoMkA utkRSTa saMkhyAtameM bhAga denepara usameM eka bhAgase adhika utkRSTa saMkhyAtapramANa hotI haiN| isIliye adhastana guNahAnizalAkAoMkI apekSA uparima guNahAnizalAkAyeM asaMkhyAtaguNI haiM, yaha siddha hotA hai| yavamadhyase nIcekI guNahAnizalAkAyeM jaghanya parItAsaMkhyAtake eka kama ardhacchedoMke barAbara hI hotI haiM, aisA niyama bhI nahIM hai| kintu adhastana guNahAnizalAoMko itanI mAtra grahaNa karanepara sUtravirodha nahIM hai, aisI prarUpaNA kI gaI hai| jaghanya parItAsaMkhyAtake eka kama 1 a-ApratyoH 'suttavirohA' iti paatthH| Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 7, 282] veyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe tadiyA cUliyA [ 263 ppahuDi durUvUNa-tirUvUNAdikameNa ovaTTidAviya javamajhaheDimaguNahANisalAgANaM pamANe parUvide vi Na suttaviroho hodi ti vuttaM hodi / heDimaguNahANisalAgAo ettiyAo ceva hoti tti kiNNa buccade ? Na, tahAvihasuttavaesAbhAvAdo' / Na ca ukasmaTThANajIvA jahaNNaparittAsaMkhejjavarimavaggassa caduvbhAgamettA ceva hoti ti Niyamo atthi; ti-cattAripaMcAdijahaNNaparittAsaMkhejaddhANamaNNoNNabbhattharAsimettesu ukkassaTThANajIvesu gahidesu vi suttavirohAbhAvAdo / evamaNaMtarovaNidhA smttaa| paraMparovaNidhAe aNubhAgabaMdhajjhavasANahANajIvahiMto tatto asaMkhejulogaM gaMtUNa duguNavahidA // 282 // kudo ? asaMkhejalogamettaaNubhAgabaMdhajjhavasANahANesu jIvA jahaNNANubhAgabaMdhajjhavasANaTThANajIvehi sarisA hodaNa puNo tesimegajIveNa / ahiyttuvlNbhaado| cadusamaiyahANappahuDi jAva visamaiyANamasaMkhejadibhAgo tti tAva savvaTThANANi jIvehiM sarisANi tti bhaNidaM hodi / avadvidamettiyamaddhANaM gaMtUNa egegajIvavaDDIe jahaNNahANajIvamettesu jIvesu jahaNNaTThANajIvANamuvari vaDDidesu 'duguNavaDDisamuppattIdo guNahANiaddhANamasaMkhejalogamettaM hodi tti ghettavyaM / ardhacchedoMse lekara do aMka kama, tIna aMka kama ityAdi kramase apavartita karAkara yavamadhyakI adhastana guNahAnizalAkAoMke pramANakI prarUpaNA karanepara bhI sUtra virodha nahIM hotA hai, yaha usakA abhiprAya hai| zaMkA- adhastana guNahAnizalAkAyeM itanI hI hotI haiM, aisA kyoM nahIM kahate ? samAdhAna-nahIM, kyoMki, vaisA sUtropadeza nahIM hai| utkRSTa sthAnake jIva jaghanya parItAsaMkhyAtake uparima vargake caturtha bhAga pramANa hI hote haiM, aisA niyama bhI nahIM hai, kyoMki, tIna, cAra, pA~ca Adi jaghanya parItAsaMkhyAtake ardha bhAgoMko paraspara guNita karanepara jo labdha ho utane mAtra utkRSTa sthAnake jIvoMko grahaNa karanepara bhI sUtra virodha nahIM hotA hai / isa prakAra anantaropanidhA samApta huii| paramparopanidhAmeM jaghanya anubhAgabandhAdhyavasAnasthAnake jo jIva haiM unase asaMkhyAta lokamAtra jAkara ve duguNI vRddhiko prApta hote haiM / / 22 // kAraNa yaha hai ki asaMkhyAta lokamAtra anubhAgabandhAdhyavasAnasthAnoM meM jIva jaghanya anubhAgavandhAdhyavasAnasthAnake jIvoMse samAna hokara phira ve eka jIvase adhika pAye jAte haiN| cAra samaya yogya sthAnAMse lekara do samaya yogya sthAnoMke asaMkhyAtaveM bhAga taka saba sthAna jIvoMkI apekSA samAna haiM, yaha abhiprAya hai| itanA bhAtra avasthita adhvAna jAkara eka eka jIvakI vRddhi dvArA jaghanya sthAnasambandhI jIvoMke Upara jaghanya sthAna sambandhI jIvoMke barAbara jIvoMke bar3ha jAnepara dUnI vRddhike utpanna hone ke kAraNa guNahAniadhvAna asaMkhyAta lokamAtra hotA hai, aisA grahaNa karanA caahiye| 1 pratiSu 'suTuvae sAbhAvAdo' iti paatthH| Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sugm| 264] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDaM [4, 2, 7, 283. evaM duguNavaDDidA jAva javamajjhaM // 283 // sugamamedaM, aNaMtarovaNidhAe parUvida visesttaado| javamajhAdo heDimaduguNavaDDiaddhANANi sarisANi, paDhamaduguNavaDDippahuDi uvarimaduguNavaDDIsu duguNavaDhei paDi heDimaduguNavaDDIe egajIvava DDidaaddhANassa addhaddhaM gaMtUNa egegajIvavaDDIe uvlNbhaado| javamajjhAdo uvarimaduguNahANIyo vi heDDimaduguNahANIhi addhANeNa samANAo, duguNaduguNamaddhANaM gaMtUNa egegajIvaparihANIdo / teNa paramasaMkhejalogaM gaMtUNa duguNahINA // 284 // evaM duguNahINA jAva ukAssiyaaNubhAgabaMdhajjhavasANahANe tti // 285 // evaM pi sugamaM / egajIvaaNubhAgabaMdhajjhavasANaduguNavaDDi - hANihANaMtaramasaMkhejjA logaa||286|| guNahANiaddhANaM puvvaM parU vida, puNariha kimaTuM parUvijjade ? guNahANiaddhANAdo NANAguNahANisalAgAsu aANijjamANAsu maMdamehAvisissajaNasaMbhAlaNaTuM parUvijjade / isa prakAra yavamadhya taka ve dUnI dUnI vRddhise yukta haiM // 283 // yaha sUtra sugama hai, kyoMki, isakI vizeSatAkI prarUpaNA anantaropanidhAmeM kI jA cukI hai| yavamadhyase nIceke duguNavRddhiadhvAna sadRza hai, kyoMki, prathama duguNavRddhise lekara AgekI duguNa vRddhiyoMmeMse pratyeka duguNavRddhimeM adhastana duguNavRddhike eka jIva vRddhi yukta adhvAnakA AdhA AdhA bhAga jAkara eka eka jIvakI vRddhi pAyI jAtI hai| yavamadhyase UparakI duguNahAniyA~ bhI adhastana duguNahAnise adhvAnakI apekSA samAna haiM, kyoMki, dUnA dUnA adhvAna jAkara eka eka jIvakI hAni hotI hai| usase Age asaMkhyAta loka jAkara ve dUne hIna hote haiM // 284 // yaha sUtra sugama hai| isa prakArase ve utkRSTa anubhAgabandhAdhyavasAnasthAnake prApta hone taka ve dUne dUne hIna haiM // 285 // yaha sUtra bhI sugama hai| eka jIvake anubhAgabandhAdhyavasAnasthAnoMsambandhI duguNavRddhi-hAnisthAnAntara asaMkhyAta lokapramANa haiM // 286 // zaGkA-guNahAniadhvAnakI prarUpaNA pahile kI jA cukI hai, usakI prarUpaNA yahA~ phirase kisaliye kI jA rahI hai ? samAdhAna-guNahAniadhvAnase nAnAguNahAnizalAkAoMko lAte samaya mandabuddhi ziSyoMko Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 7, 289.] veyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe tadiyA cUliyA [265 NANAjIvaaNubhAgabaMdhajjhavasANaduguNavaDi-[ hANi-] hANaMtarANi AvaliyAe asaMkhejadibhAgo // 287 // ___ edassa sAhaNaM vuccade / taM jahA-egaguNahANiaddhANamettaasaMkhejjalogaaNubhAgabaMdhajjhavasANaTThANANaM jadi egA duguNavaDDisalAgA labmadi to savvANubhAgabaMdhajjhavasANadvANANaM kiM labhAmo ti pamANeNa phalaguNidicchAe ovaTTidAe AvaliyAe asaMkhejjadibhAgamettaNANAduguNavaDDi-hANi 'salAgAo labhaMti / _NANAjIvaaNubhAgabaMdhajjhavasANaduguNavaDDi-hANihANaMtarANi thovANi // 288 // kudo ? AvaliyAe asNkhejjbhaagpmaannttaado| ___ eyajIvaaNubhAgabaMdhajjhavasANaduguNavaDi-hANihAMNaMtaramasaMkhejjaguNaM // 286 // kudo ? asaMkhejjalogapamANattAdo / edamappAbahugaM pamANaparUvaNAdo ceva avagadamidi Neva parUvedavvaM ? Na, maMdamehAvisissANuggahaDhaM parUvaNAe kIramANAe dosAbhAsmaraNa karAne ke liye usakI phirase prarUpaNA kI jA rahI hai| nAnA jIvoM sambandhI anubhAgabandhAdhyasAnasthAnoM sambandhI duguNavRddhi-hAnisthAnAntara AvalIke asaMkhyAtaveM bhAga pramANa haiM / / 287 // isakA sAdhana kahate haiN| vaha isa prakAra hai -- eka guNahAniadhvAnake barAbara asaMkhyAta loka pramANa anubhAgabandhAdhyavasAnasthAnoMke yadi eka duguNavRddhizalAkA pAyI jAtI hai to samasta anubhAgabandhAdhyavasAnasthAnoMke kitanI duguNavRddhizalAkAyeM pAyI jAveMgI, isa prakAra pramANase phalaguNita icchAko apavartita karanepara AvalIke asaMkhyAtaveM bhAga pramANa nAnAduguNavRddhi-hAni zalAkAyeM pAyI jAtI haiN| ___ nAnA jIvoM sambandhI anubhAgabandhAdhyavasAnaduguNavRddhi-hAnisthAnAntara stoka kAraNa ki ve AvalIke asaMkhyAtaveM bhAga pramANa haiN| unase eka jIva sambandhI anubhAgabandhAdhyavasAnaduguNavRddhi-hAnisthAnAntara asaMkhyAtaguNe haiM / / 289 // kAraNa ki asaMkhyAta loka pramANa haiM / zaGkA-yaha alpabahutva cUMki pramANaprarUpaNAse hI jAnA jA cukA hai, ataeva usakI yahA~ prarUpaNA nahIM karanI cAhiye samAdhAna-nahIM, kyoMki, mandabuddhi ziSyAMke anugrahArtha usakI yahA~ prarUpaNA karanemeM koI doSa nahIM hai| 1 tApratau 'NANAguNavaDihANi' iti pAThaH / cha. 12-34 Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 266 ] DAgame veyaNAkhaMkhaM vAdo / saMpahi javamajbhuppaNNapadesaparUvaNaGkaM javamajjhaparUvaNA kIrade-- javamajjhaparUvaNAe dvANANamasaMkhejjadibhAge javamajjhaM // 260 // [ 4, 2, 7, 290. vANi asaMkhejjakhaMDANi kADhUNa tattha egakhaMDe javamajyaM hodi / edaM java majjhaTThimacadusamaiyaDANappahuDi uvari visamayapAoggaDa NANamasaMkhejjadibhAgaM gaMtUNa hodi / 'tisamayapAoggaDANaM carimasamayammi javamajbhaM kiNNa jAyade ? [Na, ] asaMkhejjaloga mettaguNahANippasaMgAdo / edaM kudo Navvade ! heDimaTThANehiMto asaMkhejjaguNatisamayapAoggaTTANe asaMkhejjalogehi guNidesu visamayapAoggaDDANANaM pamANuppattI do / taM pi kudo Navvade 9 puvvaM paru vidaappAca hugasuttAdo / taM jahA - savvatthovA ahasamayapAoggaaNubhAgabaMdhakavasANaTThANANi / dosu vi pAsesu sattasamayapAoggaaNubhAgabaMdhajvasANaDANANi asaMkhejjaguNANi / dosu vi pAsesu chasamayapAoggahANANi asaMkhejjaguNANi / dosu vi pAsesu paMcasamaiyapAoggadvANANi asaMkhejjaguNANi / dosu vi pAsesu cadusamayapAoggaTTANANi asaMkhejjaguNANi / *tisamaya pAoggadvANANi asaMkheguNANi / visamayapAoggaTThANANi asaMkhejjaguNANi / guNAgAro savvattha asaMkhejja aba yavamadhya meM utpanna pradezakI prarUpaNA karaneke liye yavamadhyakI prarUpaNA karate haiM - yavamadhya kI prarUpaNA karanepara sthAnoMke asaMkhyAtaveM bhAga meM yavamadhya hotA hai / / 260 // saba sthAnoM ke asaMkhyAta khaNDa karake unameMse eka khaNDa meM yavamadhya hotA hai / yaha yavamadhya ke adharatana cAra samaya yogya sthAnoM se lekara Upara do samaya yogya sthAnoMke asaMkhyAtaveM bhAga jAkara hotA hai / zaMkA- tIna samaya yogya sthAnoMke antima samaya meM yavamadhya kyoM nahIM hotA hai ? samAdhAna - [ nahIM, ] kyoMki vaisA honepara asaMkhyAta loka pramANa guNahAniyoMkA prasaMga AtA hai / zaMkA - yaha kisa pramANase jAnA jAtA hai ? samAdhAna-adhastana sthAnAMkI apekSA asaMkhyAtaguNe tIna samaya yogya sthAnoMko asaMkhyAta lokoM se guNita karanepara cU~ki do samaya yogya sthAnoMkA pramANa utpanna hotA hai, ataH isIse ukta prasaMga suvidita hai / zaMkA- vaha bhI kisa pramANase jAnA jAtA hai ? samAdhAna - vaha pUrva meM prarUpita alpabahutva sambandhI sUtrase jAnA jAtA hai| yathA-ATha samaya yogya anubhAgabandhAdhyavasAnasthAna sabase stoka haiN| unase donoM hI pArzva bhAgoM meM sAta - samaya yogya anubhAgabandhAdhyavasAnasthAna asaMkhyAtaguNe haiN| unase donoM hI pArzvabhAgoM meM chaha samaya yogya sthAna asaMkhyAtaguNe haiN| unase donoM hI pArzvabhAgoM meM pA~ca sayaya yogya sthAna asaMkhyAtaguNe haiM | unase donoM hI pArzvabhAgoM meM cAra samaya yogya sthAna asaMkhyAtaguNe haiN| unase tIna samaya yogya sthAna asaMkhyAtaguNe haiN| unase do samaya yogya sthAna asaMkhyAtaguNe haiM / 1 tApratI 'ti (vi samaya-' iti pAThaH / 2 a-tApratyoH 'samaya' iti pAThaH / 3 pratiSu 'samaya' hRti pAThaH / Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [267 4, 2, 7, 293] veyaNamahAhiyAre veyaNabhAvaSihANe tadiyA cUliyA logametto hodi ti suttammi Na parU vido| edaM suttaM vakkhANetA ke vi AiriyA guNagAro kAyahidi ti bhaNaMti, ke vi sAmaNNeNa asaMkhejjA logA tti / taM jANiya vattavyaM / javamajhassa heDimaTThANANi kiM bahugANi Aho uvarimANi, ubhayathA vi hANANamasaMkhejjadimAge javamajjhami di siddhIdo tti bhaNide taNNiNNayamuttarasuttaM bhaNadi javamajjhassa heTTado hANANi thovANi // 261 // - sugm| , uvarimasaMkhejuguNANi // 262 // ko guNagAro ? AvaliyAe asNkhejjdibhaago| kAraNaM puSvaM 'parUvidamidi Neha pruuvijjde| phosaNaparUvaNadAe tIde kAle eyajIvassa ukassae aNubhAgabaM. dhajjhavasANahANe phosaNakAlo thovo // 263 // ettha saMta-pamANaparUvaNAhi viNA appAbahugaparUvaNA ceva kimaTuM buccade ? Na tAva saMtaparUvaNA ettha kAyavvA, appAbahugeNa cevaavgmaado| kudo ? avijjamANasaMtassa gaNakAra saba sthAnoMmeM asaMkhyAta loka pramANa hai, yaha sUtra meM nahIM kahA gayA hai| isa sUtrakA vyAkhyAna karanevAle kitane hI AcArya guNakAra kAyasthiti pramANa batalAte haiM aura kitane hI samAnya rUpase usakA pramANa asaMkhyAta loka batalAte haiN| usakA jAna karake kathana karanA caahiye| yavamadhyase nIceke sthAna kyA bahuta haiM athavA Uparake, kyoMki, donoM prakArake hI sthAnoMke asaMkhyAtaveM bhAgameM yavamadhya hai, aisA siddha hai, isa prakAra pUche jAnepara usakA nirNaya karaneke liye AgekA sUtra kahate haiM- yavamadhyake nIce ke sthAna stoka haiM // 261 / yaha sUtra sugama hai| unase Uparake sthAna asaMkhyAtaguNe haiM // 292 // guNakAra kyA hai ? guNakAra AvalIkA asaMkhyAtavA~ bhAga hai ? kAraNa kI prarUpaNA pahile kI jA cukI hai, ataeva usakI yahA~ prarUpaNA nahIM kI jAtI hai| . sparzanaprarUpaNAkI apekSA atIta kAlameM eka jIvake utkRSTa anubhAgavandhrAdhyavasAnasthAnameM sparzanakA kAla stoka hai // 263 // zaMkA-yahA~ satprarUpaNA va pramANaprarUpaNAke binA alpabahutvaprarUpaNA hI kisaliye kI jA rahI hai ? samAdhAna-yahA~ satprarUpaNA karanA yogya nahIM hai, kyoMki, usakA jJAna alpabahutvase hI 1 a-ApratyoH 'pugdhaM va parUvida-', tApatau 'puvaM [vi] parUvida-' iti paatthH| Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [ 4, 2, 7, 294. 268 ] thoba huttaparUvaNANuvavattIdoM / Na pamANaparUvaNA vi vattavvA, egegajIveNa adIde kAle egegaDDANako sidakAlassa uvadeseNa viNA vi aNatapamANattasiddhIdo / ukkassaaNubhAgabaMdhavANA phosaNakAlo tti tIde kAle egajIveNa visamayapAoggasavvANubhAgabaMdhavANAsu acchidakAlo ghettavvo / kathaM visamayapAoggasavvahANANaM ukkassaDANavavaeso ? ucca de - ukassaTThANa sahacAreNa doSNaM samayANaM ukkarasavavaeso asisahacariyasa asivvavaeso vva / ukkassassa aNubhAgabaMdhakavasANaGkANamukassANubhAgabaMdhajvasANaTThANaM / tattha phosaNakAlo thovo kudo ? egajIvassa aisa kile se pAeNa padaNAbhAvAdo [2] | Na ca eso tattha niraMtara macchidakAlo, kiM tu aMtariya aMtariya tattha acchidakAle saMkalide thovo ti bhaNidaM / jahaNae aNubhAgabaMdhajjhavasANahANe phosaNakAlo asaMkhejjaguNo // 264 // [4] jahaNNANubhAgabaMdhajbhavasANaDDANe ti maNide heDimacadu 'samayapAoggasavvadvANANaM gahaNaM / 'kathaM tesiM savvesiM jahaNNavavaeso ? uccade - caduSNaM samayANaM jahaNNaDDANa saha ho jAtA hai| kAraNa ki jisakA astitva na ho usake alpabahutva kI prarUpaNA nahIM banatI hai / pramANaprarUpaNA bhI kahane ke ayogya haiM, kyoMki, eka eka jIvake dvArA atIta kAlameM eka eka sthAnake sparzana kiye jAnekA kAla ananta hai, isa prakAra upadezake binA bhI usakA ananta pramANa siddha hai / utkRSTa anubhAgabandhAdhyavasAnasthAnasparzana kAla se atIta kAlameM eka jIvake dvArA do samaya yogya saba anubhAgabandhAdhyavasAnasthAnoM meM rahanekA kAla grahaNa karanA cAhiye / zaMkA- do samaya yogya saba sthAnoMkI utkRSTa sthAna saMjJA kaise ghaTita hotI hai ? samAdhAna - isa zaMkAkA uttara kahate haiM / utkRSTa sthAnake sAtha rahaneke kAraNa do samayoMkI utkRSTa saMjJA hai, jaise asi yukta puruSakI asi yaha saMjJA hotI hai / utkRSTakA anubhAgabandhAdhyavasAnasthAna utkRSTa anubhAgabandhAdhyavasAnasthAna, isa prakAra yahA~ paSThItatpuruSasamAsa hai / usameM sparzanakA kAla stoka hai / isakA kAraNa yaha hai ki eka jIvakA prAyaH atizaya saMklezameM patana nahIM hotA hai [2] / aura yaha vahA~ nirantara rahanekA kAla nahIM hai, kintu bIca bIcameM antara karake vahA~ rahaneke kAlakA saMkalana karanepara use stoka aisA kahA gayA hai / saMkhyAtaguNA usase jaghanya anubhAgabandhAdhyavasAnasthAna meM sparzana kAla hai // 294 // [4] jaghanya anubhAgabandhAdhyavasAnasthAna aisA kahanepara nIce ke cAra samaya yogya saba sthAnoMkA grahaNa kiyA gayA hai / zaMkA- una sabakI jaghanya saMjJA kaise hai ? samAdhAna - jaghanya sthAnake sAtha rahane ke kAraNa cAra samayoMkI jaghanya saMjJA kahI jAtI 1 apratau 'samaya' iti pAThaH / 2 - zrApratyoH 'kaTaM', tAmratau 'kaDaM ( vaM )' iti pAThaH / Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 7, 267.] veyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe tadiyA cUliyA [269 cAreNa jahaNNasaNNA / tassa hANANi jahaNNANubhAgabaMdhajjhavasANahANANi / tattha phosaNakAlo asNkhejjgunno| kudo ? asaMkhejjavAraM cadusamayapAoggaTThANesu paribhamiya saI visamayapAoggaTTANANaM gmnnaado| kaMdayassa phosaNakAlo tattiyo ceva // 265 // puvvaM parUvidasseva kimahaM parUvaNA kIrade, parUvidaparUvaNAe phalAbhAvAdo ? Na esa doso, jahaNNANubhAgabaMdhajjhavasANaTThANe tti vayaNAdo uppaNNasaMsayassa sIsassa saMdehaNivAraNahaM tduppttiido| javamajjhaphosaNakAlo asaMkhejaguNo // 266 // [8] javamajhe tti bhaNide aTThasamayapAoggasavvahANANaM gahaNaM / tesimadIdakAle egajIveNa phosidakAlo asNkhejjgunno| kudo ? majjhimapariNAmehi javamajhaTThANesu asaMkhejjavAraM paribhamiya saI cadusamayapAoggaTThANANaM gmnnsNbhvaado| kaMdayassa uvari phosaNakAlo asaMkhejaguNo // 267 // [3 / 2] kudo ? aTThasamayapAoggaTTANehiMto tisamaya-visamayapAoggaTThANANamasaMkhejja. gunnttaado| hai / usake sthAna jaghanya anubhAgasthAna kahe jAte haiN| unameM rahanekA kAla asaMkhyAtaguNA hai, kyoMki, asaMkhyAtabAra cAra samaya yogya sthAnoM meM paribhramaNa karake eka bAra do samaya yogya sthAnoMko prApta hotA hai| kANDakakA sparzanakAla utanA hI hai // 295 // zaMkA-pahile jisakI prarUpaNA kI jA cukI hai usIkI phirase prarUpaNA kisaliye kI jA rahI hai, kyoMki, prarUpitakI prarUpaNA karane meM koI lAbha nahIM hai ? / samAdhAna-yaha koI doSa nahIM hai, kyoMki jaghanya anubhAgabandhAdhyavasAnasthAna isa kathana se utpanna hue sandehase yukta ziSyake usa sandehako dUra karaneke liye prarUpitakI bhI prarUpaNA bana jAtI hai| usase yavamadhyakA sparzanakAla asaMkhyAtaguNA hai / / 296 // [8] yavamadhya aisA kahanepara ATha samaya yogya saba sthAnoMko grahaNa karanA caahiye| atIta kAlameM eka jIvake dvArA unakA sparzanakAla asaMkhyAtagaNA hai| kAraNa yaha hai ki madhyama pariNAmoM ke dvArA yavamadhyasthAnoM meM asaMkhyAta vAra paribhramaNa karake eka bAra cAra samaya yogya sthAnoMmeM jAnA sambhava hai usase kANDakake Upara sparzanakAla asaMkhyAtaguNA hai // 267 // [2] isakA kAraNa yaha hai ki pATha samaya yogya sthAnoMkI apekSA tIna samaya va do samaya yogya sthAna asaMkhyAtagaNe pAye jAte haiN| Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 270 ] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDaM ... .. [4, 2, 7, 268. javamajjhassa uvari kaMdayassa heTTado phosaNakAlo asaMkhejaguNo // 268 // [7 / 6 / 5 ] kiM kAraNaM ? jadi vi satta-cha-paMcasamayapAoggahANANi tisamaya-visamayapAoggaTThANANaM asaMkhejjadibhAgo to vi edesi phosaNakAlo asaMkhejjaguNo, majhimapariNAmehi asaMkhejjavAraM pariNamiya saiM tismy-vismypaaoggttttaanngmnnuvlNbhaado'| kaMdayassa uvari javamajjhassa heTTado phosaNakAlo tattiyo ceva // 266 // [7 / 6 / 5] kudo ? samANasaMkhattAdo' majjhimapariNAmehi bajjhamANattaNeNa bhedAbhAvAdo ca / javamajhassa uvari phosaNakAlo visesAhio // 30 // [7 / 6 / 5 / 4 / 3 / 2] satta-cha-paMcasamayapAoggahANaphosaNakAlassuvari cadu-ti-doNNi-samayapAoggaDhANANaM phosaNakAlappavesAdo / kettiyametto viseso ? satta-cha-paMcasamayapAproggahANANaM phosaNakAlassa asNkhejjdimaago| . usase yavamadhyake Upara aura kANDakake nIce sparzanakA kAla asaMkhyAtaguNA hai // 298 // [7 / 6 / 5] zaMkA- isakA kAraNa kyA hai? samAdhAna-yadyapi sAta, chaha aura pA~ca samaya yogya sthAna tIna samaya va do samaya yogya sthAnoMke asaMkhyAtaveM bhAga haiM to bhI inakA sparzanakAla asaMkhyAtagaNA hai, kyoMki, madhyama pariNAmoMke dvArA asaMkhyAta bAra sAta, chaha aura pA~ca samaya yogya sthAnoM meM paribhramaNa karake eka bAra tIna samaya va do samaya yogya sthAnoM meM gamana pAyA jAtA hai| kANDakake Upara aura yavamadhyake nIce sparzanakAla utanA hI hai / / 299 // [7 / 6 / 5] isakA kAraNa yaha hai ki eka to unakI saMkhyA samAna hai, dUsare madhyama pariNAmoM ke dvArA badhyamAna svarUpase unameM koI bheda bhI nahIM hai| . unase yavamadhyake Upara sparzanakAla vizeSa adhika hai // 300 // [7 / 6 / 5 / 4 / 3 / 2] kAraNa ki sAta, chaha va pA~ca samaya yogya sthAnoMke sparzanakAlake Upara cAra, tIna va do samaya yogya sthAnoMke sparzanakAlakA yahA~ praveza hai| vizeSakA pramANa kitanA hai ? vaha sAta, chaha va pA~ca samaya yogya sthAnoM sambandhI sparzanakAlake asaMkhyAtaveM bhAga mAtra hai| 1 tApratI -dANANamaNuvalaMbhAdo' iti pAThaH / 2 mapratau 'samayANasaMkhattAdo' iti pAThaH / .... Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 7, 303. vaiyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe tadiyA cUliyA [21 - kaMdayassa hehrado phosaNakAlo visesAhio // 301 // [4 / 5 / 6 / 7 / 8 / 7 / 6 / 5] kettiyametto viseso ? sagakAlassa asaMkhejjA bhAgA' viseso| taM jahAjavamajhakAlabbhaMtare cadusamayapAoggaTThANakAlamattaM ghettaNa uvarimasatta-cha-paMcasamayapAoggaTThANakAlANaM uvari dRvide ettiyaM hodi [4 / 5 / 6 / 7 / 7 / 6 / 5 / 4] / eso kAlo tisamaya-visamayapAoggahANANaM kAlaM mottaNa sesakAle pekkhiya duguNahANI / puNo javamajhakAlassa avaNidasesA asaMkhejjA bhAgA atthi / puNo te ghettUNa heTimatisamaya-visamayapAoggahANakAlammi sohide suddhasesaM visamaya-tisamayapAoggahANakAlassa asaMkhejjA bhAgA hodi / puNo edammi puvvuttaduguNakAlammi sohide kiMcUNaduguNakAlo ciTThadi / teNa visesAhiyo ti kAlo pruuvido| kaMdayassa uvari phosaNakAlo visesAhio // 302 // [5 / 6 / 7 / 8 / 7 / 6 / 5 / 4 / 3 / 2] kettiyametto viseso ? uvrimtismy-vismypaaoggttttaannkaalmetto| savvesu hANesu phosaNakAlo visesaahio||303|| [4 / 5 / 6 / 7 / 8 / 7 / 6 / 5 / 4 / 3 / 2] isase kANDakake nIce sparzanakAla vizeSa adhika hai // 301 // 4, 5, 6, 7, 8, 7, 6, 5, vizeSa kitanA hai ? vaha vizeSa apane kAlake asaMkhyAta bahubhAga pramANa hai| yathAyavamadhyakAlake bhItara cAra samaya yogya sthAnoMke kAla mAtrako grahaNa kara uparima sAta, chahaba pA~ca samaya yogya sthAnoM sambandhI kAloMke Upara sthApita karanepara itanA hotA hai-4, 5, 6, 7, 7,6,5,4 / yaha kAla tIna samaya va do samaya yogya sthAnoMsambandhI kAloMko chor3akara zeSa kAloMkI apekSA karake dugaNA hIna hai| punaH yavamadhyakAlakAkama karanese zeSa rahA asaMkhyAta bahubhAga hai| usako grahaNa kara adhastana tIna samaya aura do samaya yogya sthAnoM ke kAlameMse kama kara dene para zeSa do samaya va tIna samaya yogya sthAnoMke kAlakA asaMkhyAta bahubhAga rahatA hai| isako pUrvokta dugune kAlameMse kama kara denepara kucha kama duguNA kAla rahatA hai| isIliye vizeSa adhika kAla kI prarUpaNA kI gaI hai| isase kANDakake Upara sparzanakAla vizeSa adhika hai // 302 // 5, 6, 7, 8, 7, 6, 5, 4, 3, 2, vizeSa kitanA hai ? vaha Uparake tIna samaya aura do samaya yogya sthAnoM sambandhI kAlake barAbara hai| isase saba sthAnoM meM sparzanakAla vizeSa adhika hai / / 303 / / / 4, 5, 6, 7, 8, 7, 6, 5, 4, 3, 2, 1 prApratau 'asaMkhejabhAga', tApratau 'asaMkhejabhAgo' iti pAThaH / Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . 272 ] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4, 2, 7, 304 kettiyametto viseso ? heDimacadusamayapAoggahANakAlametto / evaM abhavasiddhiyapAogge / evaM phosaNaparUvaNA samattA / adhavA, ukkarasajbhavasANaTThANe ti maNide visamayapAoggANaM carimaM gheppadi / (jahaNNajjhavasANaTThANe ti bhaNide cadusamayapAoggANaM jahaNNaM gheppadi tti ke vi AiriyA bhaNaMti / taNNa ghaDade, ukkassasaMkilesammi NivadaNavArehiMto ukkassavisohIe padaNa. vaaraannmsNkhejjgunnttvirohaado| kaMdayassa phosaNakAlo tattiyo ceve ti vutte uvari cadusamayapAoggaTThANANaM carimANakAlo gahido tti bhaNaMti / edaM pi Na ghaDade, ekkassa TThANassa kaMdayattavirohAdo ukkassavisohIe pariNamaNavArehiMto majjhimasaMkilesapariNamaNavArANaM smaannttvirohaado| tamhA vidiyaappAbahugaparUvaNA ettha Na pruuvidaa|) appabahue ti ukassae aNubhAgabaMdhajjhavasANahANe jIvA thovaa||304|| . kudo ? visamayapAoggaTThANakAlassa thovattuvalaMbhAdo / jahaNNae aNubhAgabaMdhajjhavasANahANe jIvA asNkhejjgunnaa||305|| kudo Navvade ? puvvillakAlAdo edassa kAlo asaMkhejjaguNo tti suttavayaNAdo vizeSa kitanA hai ? vaha adhastana cAra samaya yogya sthAnoM sambandhI kAlake barAbara hai| isa prakAra abhavasiddhika yogya sthAnameM prarUpaNA karanA caahiye| isa prakAra sparzanaprarUpaNA samApta huii| athavA, utkRSTa adhyavasAnasthAna aisA kahanepara do samaya yogya sthAnoMkA antima sthAna grahaNa kiyA jAtA hai / jaghanya anubhAgasthAna aisA kahanepara cAra samaya yogya sthAnoMkA jaghanya sthAna grahaNa kiyA jAtA hai; aisA kitane hI AcArya kahate haiM / parantu vaha ghaTita nahIM hotA kyoMki, aisA honepara utkRSTa saMklezameM par3aneke vAroMkI apekSA utkRSTa vizuddhimeM par3aneke vAroM ke asaMkhyAta guNe honekA virodha hotA hai| ___kANDakakA sparzanakAla utanA hI hai, aisA kahanepara Upara cAra samaya yogya sthAnoMmeM antima sthAnake kAlako grahaNa kiyA gayA hai| aisA ve kahate haiN| parantu yaha bhI ghaTita nahIM hotA, kyoMki, eka sthAnake kANDaka honekA virodha hai, tathA utkRSTa vizuddhimeM pariNata honeke vAroMkI apekSA madhyama saMklezameM pariNata honeke vArAkI samAnatAkA virodha hai| isa kAraNa dvitIya alpabahutvakI prarUpaNA yahA~ nahIM kI gaI hai| alpabahutvakI apekSA utkRSTa anubhAgabandhAdhyavasAnameM jIva stoka haiM // 304 // kAraNa yaha ki do samaya yogya sthAnoMkA kAla stoka pAyA jAtA hai| unase jaghanya anubhAgabandhAdhyavasAnasthAnameM jIva asaMkhyAtaguNa haiM // 305 // zaMkA-yaha kisa pramANase jAnA jAtA hai ? samAdhAna-pUrvake kAlakA apekSA isakI kAla asaMkhyAtaguNA hai, isa sUtravacanase jAnA Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 7, 311. ] veyaNamahAhiyAre veyaNabhAvavihANe tadiyA cUliyA navvade jahA cadusamayapAoggaTThANesu paribhavaMti jIvA bahugA ti / kaMdayassa jIvA tattiyA ceva // 306 // kudo ? doSNaM kAlAdo bhedAbhAvAdo / javamajjhassa jIvA asaMkhejjaguNA // 307 // kudo ? kaMdayakAlAdo javamajbhakAlassa asaMkhejjaguNattuvalaMbhAdo / kaMdayassa uvariM jIvA asaMkhejjaguNA // 308 // kudo ? javamajjhaTThANehiMto tisamaiyavisamaiyapAoggaTThANANamasaMkhejjaguNattu valaMbhAdo | javamajjhassa uvari kaMdayassa heTTimado jIvA asaMkhejuguNA // 306 // do saMkhejjaguNaphosaNakAlattAdo / kaMdayassa uvari javamajjhassa heTThimado javamajjhassa heTThimado jIvA tattiyA ceva // 310 // kudo ? phosaNakAlaTThANasaMkhAhi samANattAdo' | javamajjhassa uvariM jAvA visesAhiyA // 311 // sugamaM / jAtA hai ki cAra samaya yogya sthAnoMmeM jIva bahuta bhramaNa karate haiM / kANDakake jIva utane hI haiM // 306 // kAraNa ki donoMmeM kAlakI apekSA koI bheda nahIM haiM / unase yavamadhya jIva asaMkhyAtaguNe haiM // 307 // [ 2.73 kAraNa ki kANDakakAlakI apekSA yavamadhyakAla asaMkhyAtaguNA pAyA jAtA hai / unase kANDakake Upara jIva asaMkhyAtaguNe haiM // 308 // kAraNa ki yavamadhyake sthAnoM kI apekSA tIna samaya va do samaya yogya sthAna asaMkhyAtaguNe pAye jAte haiN| unase yavamadhyake Upara aura kANDakake nIce jIva asaMkhyAtaguNe haiM // 309 // kAraNa ki yahA~ asaMkhyAtaguNA sparzanakAla pAyA jAtA hai / kaDaka Upara aura yavamadhyake nIce jIva utane hI haiM / / 310 // kAraNa ki yahA~ sparzanakAla aura sthAnasaMkhyA kI apekSA samAnatA hai / unase yavamadhyake Upara jIva vizeSa adhika haiM / / 311 // yaha sUtra sugama hai / 1 mapratipATho'yam / zrazrA-tApratiSu 'pamANattAdo' iti pAThaH / cha. 12-35 Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 274] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4, 2, 7, 312, kaMdayassa hehrado jIvA visesAhiyA // 312 // edaM pi sugm| kaMdayasma uvariM 'jIvara visesAhiyA // 313 // sugamaM / savvesu hANesu jIvA visesAhiyA / / 314 // sugamaM / evamaNappAbahuge samatte jIvasamudAhAre ti tadiyA cUliyA samattA / evaM veyaNabhAvavihANe tti samattamaNiyogagaddAraM / unase kANDakake nIce jIva vizeSa adhika haiM // 312 // yaha sUtra bhI sugama hai| unase kANDakake Upara jIva vizeSa adhika haiM // 313 // yaha sUtra sugama hai| unase saba sthAnoMmeM jIva vizeSa adhika haiM // 314 // yaha sUtra sugama hai| isa prakAra alpabahutvake samApta ho jAnepara jIvasamudAhAra nAmakI tRtIya cUlikA samApta hotI hai| isa prakAra vedanAbhAvavidhAna yaha anuyogadvAra samApta huaa| 1 zrApratau 'uvarima-' iti paatth|| Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vedaNApacayavihANANiyogaddAra veyaNapaJcayavihANe tti // 1 // edamahiyArasaMbhAlaNasuttaM, aNavagayAhiyArassa aMtevAsissa parUvaNAe phlaabhaavaado| savvaM kammaM kajjaM ceva, akajassa kammassa saptasiMgasseva abhaavaavttiido| Na ca evaM, kohAdikajANamatthittaNNahANuvavattIdo kammANamasthittasiddhIe / kajjaM pi savvaM saheuaM ceva, NikAraNassa kajassa annuvlNbhaado| tamhA sutteNa viNA vi kammANaM saheuattasiddhIdo paJcaya vihANaM NADhavedavvamidi' ? ettha parihAro vuccade-kammANaM kajjattaM sakAraNattaM ca juttIe siddhaM ceva / kiMtu paJcayassa vihANaM pavaMco bhedo aNeNa parUvijade kAraNavisayavippaDivattiNirAkaraNahU~ / (nnegm-vvhaar-sNghaannNnnaannaavrnniiyveynnaapaannaadivaadpcce||2||) pANAdivAdo NAma' pANehito pANINaM vijogo| so jato maNa-vayaNa-kAyavAvAvedanApratyayavidhAna adhikAra prApta hai // 1 // yaha sUtra adhikArakA smaraNa karAnevAlA hai, kyoMki adhikArase anabhijJa ziSyake prati kI jAnevAlI prarUpaNAkA koI phala nahIM hai| zaMkA-saba karma kAryasvarUpa hI hai, kyoMki, jo karma akAryasvarUpa hote haiM unakA kharagozake sIMgake samAna abhAvakA prasaMga AtA hai / parantu aisA hai nahIM, kyoMki, krodhAdirUpa kAryoMkA astitva binA karmake bana nahIM sakatA, ataeva karmakA astitva siddha hI hai| kArya bhI jitanA hai vaha saba sakAraNa hI hotA hai, kyoMki, kAraNa rahita kArya pAyA nahIM jaataa| isa kAraNa cUki sUtrake binA bhI karmoMkI sakAraNatA siddha hai, ataH pratyayavidhAnakA prArambha karanA ucita nahIM hai ? - samAdhAna- yahA~ uparyukta zaMkAkA uttara kahA jAtA hai-kokI kAryarUpatA aura sakAraNatA to yuktise hI siddha hai / kintu unake kAraNa viSayaka virodhakA nirAkaraNa karaneke liye isa adhikArake dvArA pratyaya arthAt karaNake vidhAna arthAt prapaMca yA bhedakI prarUpaNA kI jA rahI hai| naigama, vyavahAra aura saMgahanayakI apekSA jJAnAvaraNIya vedanA prANAtipAta pratyayase hotI hai // 2 // prANAtipAtakA artha prANoMse prANiyoMkA viyoga karanA hai / vaha jina mana, vacana yA kAyake 1 a-ApratyoH 'NAdavedavvamidi' pAThaH / 2 tApratau 'pANAdivAdo NAma' ityetAvAnayaM pAThaH sUtrAntargato'sti / Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 276 ] khaMDAgame veyaNAkhaMDa [ 4, 2, 8, 2. rAdIhiMto te va pANAdivAdo / ke pANA 1 cakkhu -soda-ghANa - jinbhA- pAsiMdiya-maNa-vayaNakAyabalussAsaNissAsAuANi tti dasa pANA / pacao kAraNaM NimittamiccaNatthaMtaraM / pANAdivAdI ca so paccazro ca pANAdivAdapacao / pANAdivAdo NAma hiMsAvisayajIvavAvAro / so ca paJjAo / tado Na so kAraNaM, pajAyassa' eyaMtassa kAraNattavirohAdo tti ? Na, paJjAyassa pahANI bhUdassa AyaDDiyaparavakkhassa kAraNattavalaMbhAdo / tamhi pANAdivAdapaccara NANAvaraNIyaveyaNA hodi / kathaM paccayassa sattamIe utpattI ? Na, pANAdivAdapaccayavisae NANAvaraNIyaveyaNA vaTTadi tti saMbaMdhijamANe sattamIvihattIe isaiyAe utpattiM paDi virohaabhaavaado| adhavA, taiyatthe sattamI daTThavvA / tadhA ca pANAdivAdapaccaeNa NANAvaraNIyaveyaNA hodi ti siddho suttaTTho / pANAdivAdo jadi NANAvaraNIyabaMdhassa paccao hoja to tihuvaNe dvidakammaiyakhaMdhA NANAvaraNIyapaccaeNa akameNa kiNNa pariNamaMte, kammajogattaM paDi visesAbhAvAdo ? Na, tihuvaNa aMtara kamaiya vyApArAdikoMse hotA hai ve bhI prANAtipAta hI kahe jAte haiM / zaMkA- prANa kaunase haiM ? samAdhAna cakSu, zrotra, ghrANa, jihvA va sparzana, ye pA~ca indriyA~; mana, vacana aura kAya, ye tIna bala; tathA ucchrAsa- niHzvAsa evaM Ayu. ye dasa prANa haiM / pratyaya, kAraNa aura nimitta, ye samAnArthaka zabda haiM / prANAtipAta rUpa jo pratyaya vaha prANAtipAtapratyaya, isa prakAra yahA~ karmadhAraya samAsa hai / zaMkA- prANAtipAtakA artha hiMsA viSayaka jIvakA vyApAra hai / vaha cU~ki paryAya svarUpa hai ataH vaha kAraNa nahIM ho sakatA, kyoMki, ekAnta paryAyake kAraNatAkA virodha hai ? samAdhAna- nahIM, kyoMki, yahA~ paryAya pradhAna hai aura parapakSa AkarSita hokara usameM gRhIta hai isalie use kAraNa mAnane meM koI virodha nahIM hai / ukta prANAtipAta pratyayake honepara jJAnAvaraNIya vedanA hotI hai / zaMkA - pratyaya zabda kI saptamI vibhakti kaise saMgata hai ? samAdhAna- nahIM, kyoMki prANAtipAta pratyaya ke viSaya meM jJAnAvaraNIya karmakI vedanA hotI hai, aisA sambandha karanepara viSayArthaka saptamI vibhaktikI upapatti meM virodha nahIM AtA / athavA, tRtIyA vibhaktike artha meM saptamI vibhakti samajhanA caahiye| isa prakAra prANAtipAta pratyayase jJAnAvaraNIya vedanA hotI hai, yaha sUtrakA artha siddha hotA hai / zaMkA- yadi prANAtipAta jJAnAvaraNIyake bandhakA kAraNa hai to tInoM lokoM meM sthita kArmaNa skandha jJAnAvaraNIya paryAya svarUpase eka sAtha kyoM nahIM pariNata hote haiM, kyoMki, unameM karmayogyatA kI apekSA samAnatA hai ? samAdhAna- nahIM, kyoMki, tInoM lokoMke bhItara sthita kArmaNa skandhameM deza viSayaka 1 pratiSu 'pajacayassa -' iti pAThaH / 2 zrApratau 'Ayadiya' zeSapatyoH 'AyaTTiya' iti pAThaH / 3 - pratyoH ' ' - paccae hi' iti pAThaH / Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 8, 2.] veyaNamahAhiyAre veyaNapaJcavihANaM [ 277 yakhaMdhehi desavisayapaJcAsattIe abhAvAdo / vuttaM ca ( eyakkhettogADha savvapadesehi kammaNo joggN'| . baMdhar3a jahuttahedU sAdiyamahaNAdiya vA vi // 1 // ) jadi eyakkhetogADhA kammaiyakhaMdhA pANAdivAdAdo kammapajAeNa pariNamaMti to savvavalogagayajIvANaM pANAdivAdapaccaeNa savve kammaiyakhaMdhA akkameNa NANAvaraNIyapajjAeNa pariNadA hoti / Na ca evaM, vidiyAdisamaesu kammaiyakhaMdhAbhAveNa sayajIvANaM NANAvaraNIyabaMdhassa abhaavppsNgaado| Na ca evaM, sabajIvANaM NibANagamaNappasaMgAdo? ettha parihAro vuccade-paccAsattIe egogAhaNavisayAe saMtIe vi Na savve kammaiyakkhaMdhA NANAvaraNIyasarUveNa egasamaeNa pariNamaMti, pattaM dajha dahamANadahaNammi va jIvammi tahAvihasattIe abhAvAdo / kiM kAraNaM jIvammi tArisI sattI patthi ? sAbhAviyAdo / kammaiyakkhaMdhA kiM jIveNa samavedA saMtA NANAvaraNIyapajjAeNa pariNamaMti Aho asamavedA" 1 NAdipakkho, orAliya-veuvviya-AhAra-tejaiyasarIrasaNNidaNokammavadiri pratyAsattikA abhAva hai| kahA bhI hai sUkSma nigoda jIvakA zarIra dhanAMgulake asaMkhyAtaveM bhAgamAtra jaghanya avagAhanAkA kSetra eka kSetra kahA jAtA hai| usa eka kSetrameM avagAhako prApta va karmasvarUpa pariNamanake yogya sAdi athavA anAdi pudgala dravyako jIva yathokta mithyAdarzanAdika hetuoMse saMyukta hokara samasta prAtmapradezoMke dvArA bA~dhatA hai // 1 // zaMkA-yadi eka kSetrAvagAharUpa hue kArmaNa skandha prANAtipAtake nimittase karma paryAyarUpa pariNamate haiM to samasta lokameM sthita jIvoMke prANAtipAta pratyayake dvArA sabhI kArmaNa skandha eka sAtha jJAnAvaraNIya rUpa paryAyase pariNata ho jAne caahiye| parantu aisA ho nahIM sakatA, kyoMki, vaisA honepara dvitIyAdika samayoMmeM kArmaNa skandhoMkA abhAva ho jAnese saba jIvoMke jJAnAvaraNIyakA bandha na ho sakanekA prasaMga AtA hai| kintu aisA sambhavaM nahIM hai, kyoMki, isa prakArase samasta jIvoMke mukti prAptikA prasaMga anivArya hai ? samAdhAna- uparyukta zaMkAkA parihAra kahA jAtA hai-eka avagAhanAviSayaka pratyAsattike honepara bhI saba kArmaNa skandha eka samayameM jJAnAvaraNIya svarUpase nahIM pariNamate haiM, kyoMki, indhana Adi dAhya vastuko jalAnevAlI agnike samAna jIvameM usa prakArakI zakti nahIM hai| zaMkA-jIvameM vaisI zaktike na honekA kyA kAraNa hai ? samAdhAna-usameM vaisI zakti na honekA kAraNa svabhAva hI hai| zaMkA-kArmaNa skandha kyA jIvameM samaveta hokara jJAnAvaraNIya paryAyarUpase pariNamate haiM athavA asamaveta hokara ? prathama pakSa to sambhava nahIM hai, kyoMki, audArika, vaikriyika, AhAraka 1 a-ApratyoH 'joga' iti paatthH| 2 go0,ka0, 185 / 3 a-zrApatyoH pAdodo' iti pAThaH / 4 zrApratau 'akammeNa' iti paatthH| 5 aApratau 'asamadaNAdi-' iti paatthH| Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 278 ] cha khaMDAgame veyaNAkhaMDa [ 4, 2, 8, 2. tassa kammaiyakkhaMdhassa kamma sarUveNa apariNadassa jIve samavedassa aNuvalaMbhAdo / uvalaMbhe vA patteyasarIravaggaNAe dvANaparUvaNAe kIramANAe orAliya- veuciya-tejA-kammaiyasarIrANi assidUSa jahA parUvaNA kadA evaM jIvasamavedakammaiyakhaMdhe vi assidUNa parUvaNA karejja | Na ca evaM tahANuvalaMbhAdo / Na vidio' vi pakkho juJjade, jIve samavedA kammaiyakkhaMdhANaM NANAvaraNIya sarUveNa pariNamaNavirohAdo / avirohe vA jIva saMsArAvasthAe amutto hoja, muttadavve hi sNbNdhaabhaavaado| Na ca evaM, jIvagamaNe sarIrassa saMbaMdhAbhAveNa 'agamaNappasaMgAdo, jIvAdI pughabhUdaM sarIramidi aNuhavAbhAvAdo ca / Na pacchA doNNaM pi saMbaMdho, kAraNe akkame saMte kajassa kamuppattivirohAdotti ? ettha parihAro vuccade - jIvasamavedakAle caiva kammaiyakkhaMdhA Na NANAvaraNIya sarUveNa pariNamaMti [tti ] Na puvvuttadosA dukaMti / kadhamego pANAdivAdo kameNa doNNaM kajANaM saMpAdao ? Na, eyAdo moggarAdo ghAdAvayavavibhAgaDDANasaM cAlaNakkhe taMtaravatti khappara kAma kameNuSpattidaMsaNAdo / kadhamego pANAdivAdo aNaMte kammaiya aura taijasa zarIra saMjJAvAle nokarmase bhinna aura karmasvarUpase apariNata huA kArmaNa skandha jIva meM samaveta nahIM pAyA jAtA / athavA yadi pAyA jAtA hai to pratyeka zarIrakI vargaNA ke sthAnoM kI prarUpaNA karate samaya audArika, vaikriyika, taijasa aura kArmaNa zarIrakA Azraya karake jaise prarUpaNA kI gaI hai, isa prakAra jIva samaveta kArmaNa skandhoMkA Azraya karake bhI sthAna prarUpaNA karanI cAhiye thI / parantu aisA hai nahIM, kyoMki, vaha pAyI nahIM jAtI / dUsarA pakSa bhI yuktisaMgata nahIM hai, kyoMki, jIvameM asamaveta kArmaNa skandhoM ke jJAnAvaraNIya svarUpase pariNata hone kA virodha hai / yadi virodha na mAnA jAya to saMsAra avasthA meM jIvako amUrta honA cAhiye, kyoMki, mUrta dravyoMse usakA koI sambandha nahIM hai / parantu aisA hai nahIM kyoMki, jIvake gamana karanepara zarIrakA sambandha na rahanese usake gamana na karanekA prasaMga AtA hai| dUsare, jIvase zarIra pRthaka hai, aisA anubhava bhI nahIM hotA / pIche donoMkA sambandha hotA hai, aisA bhI sambhava nahIM hai; kyoMki, kAraNa krama rahita honepara kAryakI kramika utpattikA virodha hai ? samAdhAna- yahA~ ukta zaMkAkA parihAra karate haiM / yathA - jIvase samaveta hone ke samaya meM kArmaNa skandha jJAnAvaraNIya svarUpase nahIM pariNamate haiM / ataeva pUrvokta doSa yahA~ nahIM DhU~kate / zaMkA - prANAtipAta rUpa eka hI kAraNa yugapat do kAryoM kA utpAdaka kaise ho sakatA hai ? samAdhAna- nahIM, kyoMki eka mudgarase ghAta, avayavavibhAga, sthAnasaMcAlana aura kSetrAntarakI prAptirUpa khappara kAryoMkI yugapat utpatti dekhI jAtI hai / zaMkA- prANAtipAta rUpa eka hI kAraNa ananta kArmaNa skandhoM ko eka sAtha jJAnAvaraNIya 1 - pratyoH 'vIiMdizro' tApratI 'vIijjo' iti pAThaH / 2 tApratau nopalabhyate padamidam / 3 pratau ' zrAgamaNa' iti pAThaH / 4 a zrApatyoH 'kammaiyakkhadhANa' tApratau 'kammaiyakkhaMdhA [ NaM ]' iti pAThaH / 5 - pratyoH 'kkhettaMtarAveti' iti pAThaH / Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 8, 3. ] veyaNamahAhiyAre veyaNapaJcayavihANaM [279 kkhaMdhe NANAvaraNIyasarUveNa akameNa pariNAmAvedi, bahusu ekassa akkameNa vRttivirohAdo ? Na, eyassa pANAdivAdassa aNaMtasattijuttassa tdvirohaado| (musAvAdapaccae // 3 // ) asaMtavayaNaM musaavaado| kimasaMtavayaNaM ? micchattAsaMjama-kasAya-pamAduTThAviyo vayaNakalAvo / edamhi musAvAdapaJcae musAvAdapaccaeNa vA NANAvaraNIya veyaNA jAyade / kammabaMdho hi NAma suhAsuhapariNAme hito jAyade, suddhapariNAme hito tesiM doNNaM pi nnimmuulkkho| (odaiyA baMdhayaMrA uvasama-khaya-missayA ya mokkhyraa| _pariNAmio du bhAvo karaNohayavajiyo hodi' // 2 // ) idivynnaado| asaMtavayaNaM puNa Na suhapariNAmo, No asuhapariNAmo, poggalassa tappariNAmassa vA jIvapariNAmatta virohaado| tado NAsaMtavayaNaM NANAvaraNIyabaMdhassa kAraNaM / NAsaMtavayaNakAraNakasAya-pamAdANamasaMtavayaNavavaeso, tesiM koha-mANa-mAyAlohapaccaesu aMtabbhAveNa punnruttiyppsNgaado| Na pANAdivAdapaJco vi, bhiNNajIva svarUpase kaise pariNamAtA hai, kyoMki, bahutoMmeM ekakI yugapat vRttikA virodha hai ? samAdhAna-nahIM, kyoMki, prANAtipAta rUpa eka hI kAraNake ananta zaktiyukta honese vaisA hone meM koI virodha nahIM aataa| mRSAvAda pratyayase jJAnAvaraNIya vedanA hotI hai // 3 // 3 // . . asat vacanakA nAma mRSavAda hai| zaMkA-asat vacana kise kahate haiM? samAdhAna-mithyAtva, asaMyama, kaSAya aura pramAdase utpanna vacana samUhako asat vacana kahate haiN| isa mRSAvAda pratyayameM athavA mRSAvAda pratyayake dvArA jJAnAvaraNIya vedanA hotI hai| . zaMkA-karmakA bandha zubha va azubha pariNAmoMse hotA hai aura zuddha pariNAmAMse una (zubha va azubha) donoMkA hI nirmUla kSaya hotA hai; kyoMki 'audayika bhAva bandhake kAraNa aura aupazamika, kSAyika va mizra bhAva mokSake kAraNa haiN| pAriNAmika bhAva bandha va mokSa donoMke hI kAraNa nahIM haiM / / 2 / / aisA Agamavacana hai| parantu asatya vacana na to zubha pariNAma hai aura na azubha pariNAma hai; kyoMki, pudgalake athavA usake pariNAmake jIvapariNAma honekA virodha hai / isa kAraNa asatya vacana jJAnAvaraNIyake bandhakA kAraNa nahIM ho sktaa| yadi kahA jAya ki asatya vacanake kAraNabhUta kaSAya aura pramAdakI asatya vacana saMjJA hai so yaha kahanA bhI ThIka nahIM hai,kyoMki unakA krodha, mAna, mAyA va lobha pratyayoMmeM antarbhAva honese punarukti doSakA prasaMga AtA hai / isI 1 pu.7 pR. 6., ka. pA. 1.pR. 6. iti pAThaH / Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 280 ] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4, 2, 8, 3. visayassa pANa-pANi viogassa' kmmbNdhheuttvirohaado| Na ca pANa-pANi viprogakAraNajIvapariNAmo pANAdivAdo, tassa rAga-dosa-mohapaccaesu aMtabbhAveNa pauNaruttiyappasaMgAdo tti ? estha parihAro vuccade-savvassa kanjakalAvassa kAraNAdo abhedo sattAdIhiMto ti Nae avalaMbijamANe kAraNAdo kanjamabhiNNaM, kajAdo kAraNaM pi, asadakaraNAd upAdAnagrahaNAt sarvasaMbhavAbhAvAt zaktasya zakyakaraNAt kAraNabhAvAcca / kAraNekAryamastIti vivakSAto vA kAraNAtkAryamabhinna / NANAvaraNIyabaMdhaNibaMdhaNapariNAma prakAra prANAtipAta bhI jJAnAvaraNIyakA pratyaya nahIM hosakatA,kyoMki,anya jIvaviSayaka prANa-prANiviyogake karmabandhameM kAraNa honekA virodha hai| yadi kahA jAya ki prANa va prANIke viyogakA kAraNabhUta jIvakA pariNAma prANAtipAta kahA jAtA hai, so yaha bhI ThIka nahIM hai, kyoMki, usaphA rAga, dveSa evaM moha pratyayoM meM antarbhAva honese punarukti doSakA prasaMga AtA hai| . samAdhAna-uparyukta zaMkAkA parihAra kahA jAtA hai / yathA-sattA AdikI apekSA sabhI kAryakalApakA kAraNase abheda hai, isa nayakA avalambana karanepara kAraNase kArya abhinna hai tathA kAryase kAraNa bhI abhinna hai, kyoMki, asat kArya kabhI kiyA nahIM jA sakatA hai, niyata upAdAnakI apekSAkI jAtI hai, kisI eka kAraNase sabhI kArya utpanna nahIM ho sakate, samartha kAraNake dvArA zakya kArya hI kiyA jAtA hai, tathA asat kAryake sAtha kAraNakA sambandha bhI nahIM bana sktaa| vizeSArtha-yahA~ kAryakA kAraNake sAtha abheda batalAneke liye nimna pA~ca hetu diye gaye haiM-(1) yadi kAraNake sAtha sattAko apekSA bhI kAryakA abheda na svIkAra kAraNake dvArA asat kArya kabhI kiyA nahIM jA sakegA, jaise-kharaviSANAdi / ataeva kAraNavyApArake pUrva bhI kAraNake samAna kAryako mI sat hI svIkAra karanA cAhiye / isa prakAra sattAkI apekSA donoM meM koI bheda nahIM rhtaa| (2) dUsarA hetu 'upAdAnagrahaNa' diyA gayA hai| upAdAnagrahaNakA artha upAdAna kAraNoMke sAtha kAryakA sambandha hai| arthAt kAyase sambaddha hokara hI kAraNa usakA janaka ho sakatA hai, na ki usase asambaddha rahakara bhii| aura cUMki kAraNakA sambandha asat kAryake sAtha sambhava nahIM hai, ataeva kAraNavyApArase pahile bhI kAryako sata svIkAra karanA hI cAhiye (3) aba yahA~ zaMkA upasthita hotI hai ki kAraNa apanese asaMbaddha kAryako utpanna kyoM nahIM karate haiM ? isake samAdhAnameM 'sarvasambhavAbhAva' rUpa yaha tIsarA hetu diyA gayA hai| abhiprAya yaha hai ki yadi kAraNa apanese asambaddha kAryake utpAdaka ho sakate haiM to jisa prakAra miTTIse ghaTa utpanna hotA hai usI prakAra usase paTa Adi anya kArya bhI utpanna ho jAne cAhiye, kyoMki, miTTIkA jaise paTa Adise koI sambandha nahIM hai vaise hI ghaTase bhI usakA koI sambandha nahIM hai| isa prakAra saba kAraNoMse sabhI kAryoM ke utpanna hone rUpa jisa avyavasthAkA prasaMga AtA hai usa avyavasthAko TAlaneke lie mAnanA par3egA ki ghaTa miTTI meM kAraNavyApAra ke pUrva bhI sat hI thaa| vaha kevala kAraNavyApArase abhivyakta kiyA jAtA hai / (4) punaH zaMkA upasthita hotI hai ki asambaddha rahakara bhI kAraNa jisa 1 a-zrApratyoH 'visayogasta tApatau 'viyogassa' iti paatthH| 2 pratiSu 'viyoga' iti paatthH| 3 asadakaraNAdupAdAnagrahaNAt sarvasambhavAbhAvAt / zaktasya zakyakaraNAt kAraNabhAvAca satkAryam // sAMkhyakArikA 6. / Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 8, 4.] veyaNamahAhiyAre veyaNapacayavihANaM [282 Nido vaTTade pANa-pANiviyoyo vayaNakalAvo c| tamhA tado tesimbhedo| teNeva kAraNa NANAvaraNIyabaMdhassa tesiM paccayattaM pi siddhaM / evaMvihavavahAro kimahaM kIrade 1 suheNa NANAvaraNIyapaJcayapaDibohaNaTuM kalapaDisehaduvAreNa kAraNapaDisehaTuM ca / (adattAdANapaccae // 4 // ) adattassa adiNNassa AdANaM gahaNaM adattAdANaM' so ceva pacao adattAdANapaJcao, tamhi adattAdANapaccayavisae NANAvaraNIyaveyaNA hodi / ettha vi jeNa 'AdIyade aNeNa AdIyada idi AdANaM' teNa adiNNattho taggahaNapariNAmo ca adattAdANaM / Na ca pANAdivAda-musAvAda-adattAdANANamaMtaraMgANaM kodhAdipaccaesu aMtabbhAvo, kadhaMci kAryake utpAdanameM samartha hai use hI utpanna karegA, na ki anya azakya kAryoMko / ataeva upayukta avasthAkI sambhAvanA nahIM hai ? isake uttara meM 'samartha kAraNake dvArA zakya hI kArya kiyA jAtA hai' yaha caturtha hetu diyA gayA hai / arthAt kAraNameM vidyamAna kAryajanana rUpa zakti yadi sarva kAyaviSayaka hai taba to uparyukta avasthA jyoMkI tyoM banI rahatI hai| parantu yadi vaha zakti zakya TAdi kAryaviSayaka hI hai to bhalA avidyamAna ghaTAdi kAryoM meM ukta zaktikI sambhAvanA hI kaise kI jA sakatI hai ? ataeva ukta avyavasthAke nivAraNArtha kAryako 'sat' hI svIkAra karanA cAhiye / (5) pAcauM hetu 'kAraNabhAva' hai| isakA abhiprAya yaha hai ki kArya cUMki kAraNAtmaka hI hai, usase bhinna nahIM hai| ataeva sat kAraNase abhinna kArya kabhI asat nahIM ho sktaa| isa prakAra ina pA~ca hetuoMke dvArA kAryake 'sat' siddha ho jAnepara sattAdika dharmokI apekSA kArya apane kAraNase svayameva abhinna siddha ho jAtA hai| athavA, 'kAraNameM kArya hai| isa vivakSAse bhI kAraNase kArya abhinna hai| prakRtameM prANaprANiviyoga aura vacanakalApa cUMki jJAnAvaraNIyabandhake kAraNabhUta pariNAmase utpanna hote haiM ataeva ve usase abhinna haiN| isI kAraNa ve jJAnAvaraNIyabandhake pratyaya bhI siddha hote haiN| zaMkA-isa prakArakA vyavahAra kisaliye kiyA jAtA hai ? samAdhAna-sukhapUrvaka jJAnAvaraNIyake pratyayoMkA pratibodha karAneke liye tathA kAryake pratiSedha dvArA kAraNakA pratiSedha karaneke liye bhI uparyukta vyavahAra kiyA jAtA hai| adattAdAna pratyayase jJAnAvaraNIya vedanA hotI hai // 4 // adatta arthAt nahIM diye gaye padArthakA AdAna arthAt grahaNa karanA 'adattAdAna' hai| adattAdAna aisA jo vaha pratyaya adattAdAnapratyaya, isa prakAra yahA~ karmadhAraya samAsa hai / usa adattAdAna pratyayake viSayameM jJAnAvaraNIya vedanA hotI hai| yahA~ bhI cU~ki 'jisake dvArA grahaNa kiyA jAya yA jo grahaNa kiyA jAya' isa prakAra AdAna zabdakI nirukti kI gaI hai ataeva usase adatta padArtha aura usake grahaNa karanekA pariNAma donoM hI adattAdAna Thaharate haiN| prANAtipAta, mRSAvAda aura adattAdAna ina antaraMga pratyayoMkA krodhAdika pratyayoMmeM antarbhAva nahIM ho sakatA, 'adattAdANagahaNa', tApratau 'adacAdANaM [ gahaNaM ]' iti pAThaH ba. 12-36 Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282] -: chapakhaMDAgame vaiyaNAkhaMDa [4,2, 8, 5. tatto' tesiM bheduvalaMbhAdo / ettha 'bajhagatthANaM puvvaM paJcayattaM parUvedavyaM / Na ca pamAdeNa viNA tiyaraNasAhaNahaM gahidavajjhaTTho NANAvaraNIyapacao, paccayAdo aNuppaNNasa pnycyttvirohaado| (mehuNapaccae // 5 // tthI-purisavisayavAvAro maNa-vayaNa-kAyasarUvo mehuNaM ) teNa mehuNapacaeNa NANAvaraNIyaveyaNA jAyade / ettha vi aMtaraMgamehuNasseva bahiraMgamehuNassa AsavabhAvo vttvyo| Na ca mehuNaM aMtaraMgarAge Nipadadi, tatto kadhaMci edassa meduvlNmaado| (pariggahapaJcae // 6 // (parigRhyata iti parigrahaH bAhyArthaH kSetrAdiH, parigRhyate aneneti ca parigrahaH bAhyArthagrahaNaheturatra prinnaamH| edehi pariggahehi NANAvaraNIyaveyaNA samupajjade / ettha bahiraMgassa pariggahassa putvaM va paccayabhAvo vattavyo) (raadibhoynnpcce|| 7 // bhujyata iti bhojanamodanaH bhuktikAraNapariNAmo vA bhojanaM / rattIe bhoyaNaM kyoMki, unase inakA kathaMcit bheda pAyA jAtA hai| yahA~ bAhya padArthoMko pUrvameM pratyaya batalAnA cAhiye / isakA kAraNa yaha hai ki pramAdake binA ratnatrayako siddha karaneke liye grahaNa kiyA gayA bAhya padArtha jJAnAvaraNIyake bandhakA pratyaya nahIM ho sakatA, kyoMki, jo pratyayase utpanna nahIM huA hai use pratyaya svIkAra karanA viruddha hai| maithuna pratyayase jJAnAvaraNIya vedanA hotI hai // 5 // strI aura puruSake mana, vacana va kAya svarUpa viSayavyAparako maithuna kahA jAtA hai| usa maithunapratyaya dvArA jJAnAvaraNIyakI vedanA hotI hai| yahA~para bhI antaraMga maithunake hI samAna bahiraMga maithunako bhI kAraNa batalAnA caahiye| maithuna antaraMga rAgameM garbhita nahIM hotA, kyoMki, usase isameM kathaMcit bheda pAyA jAtA hai| parigraha pratyayase jJAnAvaraNIya vedanA hotI hai // 6 // 'parigRhyate iti parigrahaH' arthAt jo grahaNa kiyA jAtA hai|' isa niruktike anusAra kSetrAdi rUpa bAhya padArtha parigraha kahA jAtA hai, tathA 'parigRhyate aneneti parigrahaH' jisake dvArA grahaNa kiyA jAtA hai vaha parigraha hai, isa niruktike anusAra yahA~ bAhya padArthake grahaNameM kAraNabhUta pariNAma parigraha kahA jAtA hai| ina donoM prakArake parigrahoMse jJAnAvaraNIyakI vedanA utpanna hotI hai| yahA~ bahiraMga parigrahako pahileke samAna kAraNa batalAnA caahiye| rAtribhojana pratyayase jJAnAvaraNIya vedanA hotI hai / / 7 // 'bhujyate iti bhojanam' arthAt jo khAyA jAtA hai vaha bhojana hai, isa niruktike anusAra 1 a-tApratyoH 'kathaMcidatto', aApratau 'kathaMcidadatto' iti pAThaH / 2 mapratipATho'yam / a-ApratyoH 'bajjhagaMdhANaM', tApratau 'bajjhagaMdhA (thA) NaM' iti paatthH|| ........... Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 8,8.] veyaNamahAhiyAre veyaNapaJcayavihANaM [263 rAdibhoyaNaM / teNa rodibhoyaNapaJcaeNa NANAvaraNIyaveyaNA samuppajjade / jeNedaM sutaM desAmAsiyaM teNettha mahu-mAMsa-paMcuMvara-NivasaNa-hulla'bhakkhaNa-surApAna-avelAsaNAdINaM pi NANAvaraNapaccayattaM parU vedavva) evamasaMjamapaJcao pruuvido| saMpahi kasAyapaccayaparUvaNamuttarasuttaM bhaNadi(evaM koha-mANa-mAyA-loha-rAga-dosa-moha-pemmapaccae // 8 // hRdayadAhAMgakaMpAkSirAgendriyApATavAdi'nimittajIvapariNAmaH krodhaH / vijJAnazvarya-jAti-kula-tapo-vidyAjanito jIvapariNAmaH auddhatyAtmako mAnaH / svahRdayapracchAdAnArthamanuSThAnaM maayaa| bAhyArthesu mamedaM buddhirlobhaH / mAyA-lobha-vedatraya-hAsya-ratayo rAgaH / krodha mAnArati-zoka-jugupsA-bhayAni dveSaH / krodha-mAna-mAyA-lobha-hAsya-ratyaratizoka-bhaya jugupsA-strI-puM-napuMsakaveda-mithyAtvAnAM samUho mohaH / mohapaJcayo kohAdisu pavisadi tti kiNNAvaNijjade 1 Na, avayavAvayavINaM vadiregaNNayasarUvANamaNegegasaMkhANaM odanako bhojana kahA gayA hai| athavA [ bhujyate aneneti bhojanam' ] isa nirukti ke anusAra AhAragrahaNake kAraNabhUta pariNAmako bhI bhojana kahA jAtA hai| rAtrimeM bhojana rAtri bhojana, isa prakAra yahA~ tatpuruSa samAsa hai / ukta rAtribhojana pratyayase jJAnAvaraNIyako vedanA utpanna hotI hai| cUMki yaha sUtra dezAmarzaka hai ataH usase yahA~ madhu, mAMsa, pA~ca udumbara phala, nindha bhojana aura phUloMke bhakSaNa, madyapAna tathA asAmayika bhojana Adiko bhI jJAnAvaraNIyakA pratyaya bata nA caahiye| isa prakAra asaMyama pratyayakI prarUpaNA kI gii| aba va.SAya pratyayakI prarUpaNAke liye AgekA sUtra kahA jAtA hai ___isI prakAra krodha, mAna, mAyA, lobha, rAga, dveSa, moha aura prema pratyayoMse jJAnAvaraNIya vedanA hotI hai // 8 // ... hRdayadAha, aMgakampa, netraraktatA aura indriyoMkI apaTutA Adike nimittabhUta jIvake pariNAmako krodha kahA jAtA hai| vijJAna, aizvarya, jAti, kula, tapa aura vidyA inake nimittase utpanna uddhatatA rUpa jIvakA pariNAma mAna kahalAtA hai / apane hRdaya ke vicArako chupAnekI jo ceSTA kI jAtI hai use mAyA kahate haiM / bAhya padArthoM meM jo 'yaha merA hai' isa prakAra anurAga rUpa buddhi hotI hai use lobha kahA jAtA hai| mAyA, lobha, tIna veda, hAsya aura rati inakA nAma rAga hai| krodha, mAna, arati. zoka, jugupsA aura bhaya, inako dveSa kahA jAtA hai| krodha, mAna, mAyA, lobha, hAsya, rati, arati, zoka, bhaya, jugupsA, strIveda, puruSaveda, napuMsakaveda aura mithyAtva inake samUhakA nAma moha hai| ___ zaMkA-mohapratyaya cUMki krodhAdikameM praviSTa hai ataeva use kama kyoM nahIM kiyA jAtA hai ? samAdhAna nahIM, kyoMki kramazaH vyatireka va anvaya svarUpa, aneka va eka saMkhyAvAle, 1 prApatau 'kulla' iti pAThaH / 2 tApatau 'rAgaidriyapATavAdi' iti pAThaH / ... Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 284] chakkhaMDAgame vaiyaNAkhaMDa [4, 2, 8, 9. kAraNa-kaANaM egaannegshaavaannmegttvirohaado| priyatvaM prema / edesu pAdekaM paccayasado jojaNIyo kohapaJcae mANapacae mAyapaccae lohapaJcae rAgapaJcae dosapaccae mohapaccae pemmapaJcae tti / edehi paccaehi NANAvaraNIyaveyaNA samuppajade / pemmapaccayo lobha-rAgapacaesu pavisadi tti puNarutto kiNNa jAyade ? Na, tehiMto edassa kathaMci bheduvalaMbhAdo / taM jahA-bajjhatthesu mamedaM bhAvo lobho / Na so pemmaM, mamedaM buddhIe apaDiggahide vi dakkhAhale paradAre vA pemsuvlNbhaado| Na rAgo pemmaM, mAyA-loha-hassa-radi-pemmasamUhassa rAgassa avayaviNo avayavasarUvapemmatta virohaado| (nnidaannpcce||6|| cakavaTTi-bala NArAyaNa-sehi-seNAvaipadAdipatthaNaM NidANaM) so paJcao, pamAdamUlattAdo micchattAviNAbhAvAdo vaa| teNa NANAvaraNIyaveyaNA sNpjde| Na ca eso paJcao micchattapaccae pavisadi, micchattasahacArissa micchatteNa eyatta virohaado| Na pemmapacae pavisadi, saMpayAsaMpayavisayammi pemmammi saMpayavisayammi NidANassa pavesavirohAdo / kimahaM pudhasuttAraMbho ? micchatta-koha-mANa-mAyA-lobha-rAga-dosa-moha-pemmA kAraNa va kArya rUpa tathA eka va aneka svabhAvase saMyukta avayava avayavIke eka honekA virodha hai| priyatAkA nAma prema hai| inameMse pratyekameM pratyaya zabdako jor3anA cAhiye-krodhapratyaya, mAnapratyaya, mAyApratyaya, lobhapratyaya, rAgapratyaya, dveSapratyaya, mohapratyaya aura premapratyaya inake dvArA jJAnAvaraNIyakI vedanA utpanna hotI hai| zaMkA-cUMki premapratyaya lobha va rAgapratyayoM meM praviSTa hai ataH vaha punarukta kyoM na hogA? samAdhAna-nahIM, kyoMki unase isakA kathaMcit bheda pAyA jAtA hai / vaha isa prakArasebAhya padArthoM meM 'yaha merA hai' isa prakArake bhAvako lobha kahA jAtA hai| vaha prema nahIM ho sakatA, kyoMki, 'yaha merA hai' aisI buddhike aviSayabhUta bhI drAkSAphala athavA parastrIke viSayameM prema pAyA jAtA hai rAga bhI prema nahIM ho sakatA, kyoMki, mAyA, lobha, hAsya, rati aura premake samUha rUpa avayavI kahalAnevAle rAgake avayava svarUpa prema rUpa honekA virodha hai| nidAna pratyayase jJAnAvaraNIya vedanA hotI hai // 9 // cakravartI baladeva, nArAyaNa, zreSThI aura senApati Adi padoMkI prArthanA arthAt abhilASA karanA nidAna hai / vaha pramAdamUlaka athavA mithyAtvakA avinAbhAvI honese pratyaya hai / usase jJAnAvaraNIyakI vedanA utpanna hotI hai| yaha pratyaya mithyAtva pratyayameM praviSTa nahIM hotA, kyoMki, vaha mithyAtvakA sahacArI (avinAbhAvI) hai, ataH mithyAtvake sAtha usakI ekatAkA virodha hai ! vaha prema pratyayameM bhI praviSTa nahIM hotA, kyoMki, prema sampatti evaM asaMpatti donoMko viSaya karane. vAlA hai, parantu nidAna kevala sampattiko hI viSaya karatA hai| ata eva usakA premameM praviSTa honA viruddha hai| zaMkA-nidAna pratyayakI prarUpaNAke liye pRthaka sUtra kisaliye racA gayA haiM ? Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [285 4, 2, 8, 10.] veSaNamahAhiyAre veyaNapaJcavihANaM dimUlo aNaMtasaMsArakAraNo NidANapacco tti jANAvaNaTuM pudha suttAraMbho kdo| / abhakkhANa-kalaha-pesuNNa-rai-arai-uvahi-Niyadi'-mANa-mAya mosamicchaNANa-micchadaMsaNa-paoapaccae // 10 // krodha-mAna-mAyA-lobhAdibhiH pareSvavidyamAnadoSobhAvanamabhyAkhyAnam / krodhAdivazAdasi-daMDAsabhyavacanAdibhiH parasantApajananaM kalahaH / pareSAM krodhAdinA doSodbhAvanaM paizunyam / napta-putra kalatrAdiSu ramaNaM ratiH / tatpratipakSA artiH| upetya krodhAdayo dhIyaMte asminniti upadhiH, krodhAdyutpattinivandhano bAhyArtha upadhiH / so'pi jJAnAvaraNIyabandhanibandhanaH, tena vinA kaSAyAbhAvato bandhAbhAvAt / nikRtivecanA, maNi-suvarNa-rUpyAbhAsadAnato dravyAntarAdAnaM nikRtirityarthaH / mAnaM prasthAdiH hInAdhikagAvamApanaH / so'pi kUTavyavahArahetutvAd jJAnAvaraNIyasya pratyayaH / meyo yava-godhU. mAdiH / so'pi jJAnAvaraNIyasya pratyayaH, mAturasadvyavahArasya nivandhanatvAt / kadhaM meyasya mAyatvam ? naiSa dossH|| ___samAdhAna-mithyAtva. krodha, mAna, mAyA, lobha, rAga, dveSa, moha aura prema Adike nimittase honevAlA nidAna pratyaya ananta saMsArakA kAraNa hai; yaha batalane ke liye pRthaka sUtrakI racanA kI gaI hai| __ abhyAkhyAna, kalaha, paizUnya, rati, arati, upadhi, nikRti, mAna, mAyA, moSa, mithyAjJAna, mithyAdarzana aura prayoga, ina pratyayoMse jJAnAvaraNIya vedanA hotI hai // 10 // ____ krodha, mAna, mAyA aura lobha Adike kAraNa dUsaroMmeM avidyamAna doSoMko pragaTa karanA abhyAkhyAna kahA jAtA hai / krodhAdike vaza hokara talavAra, lAThI aura asabhya vacanAdike dvArA dUsaroMko santApa utpanna karanA kalaha kahalAtA hai| krodhAdike kAraNa dUsaroMke doSoMko pragaTa karanA paizUnya hai / nAtI, putra evaM strI AdikAMmeM ramaNa karanekA nAma rati haiN| isakI pratipakSabhUta arati kahI jAtI hai / 'upetya krodhAdayo dhIyanta asmin iti upadhiH' arthAt Akarake krodhAdika jahA~ para puSTa hote haiM usakA nAma upadhi hai, isa niruktike anusAra krodhAdi pariNAmoMkI utpattimeM nimittabhUta bAhya padArthako upadhi kahA gayA hai| vaha bhI jJAnAvaraNIyake bandhakA kAraNa hai, kyoMki, usake binA kaSAyarUpa pariNAmakA abhAva honese bandha nahIM ho sktaa| nikRtikA artha dhokhA denA hai, abhiprAya yaha ki nakalI maNi suvarNa cAMdI dekara dravyAntarako prApta karanA nikRti kahI jAtI hai| hInatA va adhikatAko prApta prastha (eka prakArakA mApa) Adi mAna kahalAte haiM / ve bhI kUTa arthAt asatya vyavahArake kAraNa honese jJAnAvaraNIyake pratyaya haiN| mApane ke yogya jau aura gehU~ Adi meya kahe jAte haiM / ve bhI jJAnAvaraNIyake pratyaya haiM, kyoMki, ve mApanevAleke asatya vyavahArake kAraNa haiN|| zaMkA-meyake sthAnameM mAya zabdakA prayoga kaise diyA gayA ha .. 1 a-ApratyoH 'Nayaradi' iti paatthH| 2 a-aApratyoH 'mAyA', iti paatthH| / Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 286 ] DAgame veyaNAkhaMDa 'ee chacca samANA doSiNa ya saMjhakkharA sarA aTTha / aNNoSNassa paroppara murveti savve samAvesa ' // 3 // ityanena sUtreNa prAkRte ekArasya AkAravidhAnAt / moSasteyaH / Na moso adatAdANe pavissadi, hadapadidapamukaNihidAdANavisayammi adattAdANammi edassa pavesa - virohAdo / bauddha-naiyAyika sAMkhya-mImAMsaka cArvAka-vaizeSikAdidarzana rucyanuviddhaM jJAnaM mithyAjJAnam / micchatta sammAmicchattANi micchadaMsaNaM / maNa vaci kAyajogA" paoo / dehi savvehi NANAvaraNIyaveyaNA samuppajade / kodha-mANa- mAyA-lobha-rAga-dosa-mohapemma NidANa- abhakkhANa- kalaha-pesuNNa-radi- aradi-uvahiNiyadi mANa- mAya - mosehi kasApaccao paruvido / micchaNANa-micchadaMsaNehi micchattapaccao NiddiTTho / patraaiNa jogavaccao paruvido / pamAdapacca o ettha kiNNa vRtto ! Na, edehiMto bajbhapAdAvalaMbhAdo / kadhameyaM kajjamaNegehiMto uppajjade ? Na, egAdo kuMbhArAdo uppaNNaghassa aNNAdo vi utpattidaMsaNAdo / purisaM paDi pudha pudha uppajjamANA kuMbhodaMcaNa 4 [ 4, 2, 8, 10. samAdhAna - 'yaha koI doSa nahIM hai, kyoMki, a, A, i, I, u aura U, ye chaha samAna svara aura e va o, ye do sandhyakSara, isa prakAra ye saba ATha svara paraspara Adezako prApta hote haiM // 3 // ' isa sUtra se prAkRta meM ekArake sthAna meM AkAra kiyA gayA hai| moSakA artha corI hai / yaha moSa adattAdAna meM praviSTa nahIM hotA, kyoMki hRta, patita, pramukta aura nihita padArtha ke grahaNaviSayaka adattAdAna meM isake pravezakA virodha hai / bauddha, naiyA' yika, sAMkhya, mImAMsaka, carvAka aura vaizeSika Adi darzanoM kI rucise sambaddha jJAna mithyAjJAna kahalAtA hai / mithyAtva ke samAna jo haiM ve bhI mithyAtva hai, unhIMko mithyAdarzana kahA jAtA hai / mana, vacana evaM kAyarUpa yogoM ko prayoga zabda se grahaNa kiyA gayA hai / ina sabase jJAnAvaraNIyakI vedanA utpanna hotI hai / krodha, mAna, mAyA, lobha, rAga, dveSa, moha, prema, nidAna, abhyAkhyAna, kalaha, paizUnya, rati, arati upadhi, nikRti, mAna, mAyA aura moSa, inase kaSAya pratyayakI prarUpaNA kI gaI hai / mithyAjJAna aura mithyAdarzanase mithyAtva pratyayakI prarUpaNA kI gaI hai| prayogase yoga prayayakI prarUpaNA kI gaI hai / zaMkA- yahAM pramAda pratyaya kyoM nahIM batalAyA gayA hai ? samAdhAna- nahIM, kyoMki, ina pratyayoMse bAhya pramAda pratyaya pAyA nahIM jAtA / zaMkA- -eka kArya aneka kAraNoMse kaise utpanna hotA hai ? samAdhAna- nahIM, kyoMki, eka kumbhakArase utpanna kiye jAnevAle ghaTakI utpatti anyase bhI dekhI jAtI hai / yadi kahA jAya ki puruSabheda se pRthak pRthak utpanna honevAle kumbha, udavana 1 ka0 pA0 1, pR0 326, tatra 'aNNoNNassa parIpparaM' ityetasya sthAne 'aNNoNNarasavirohA' iti pAThaH / 2 a pratyoH 'pammUha', tApratau 'paNNava' iti pAThaH / 3 - zrApatyoH 'padesa' iti pAThaH / 4 -'zrapratyoH 'micchattA miccha-', 'micchattANi micchA-' iti pAThaH / 5 tApratau 'kAyajovA (gA )' iti pAThaH / tApratau Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4,2,8, 11] veyaNamahAhiyAre veyaNapaccayavihANaM [287 sarAvAdarao dIsaMti ti ce 1 Na, ettha vi kamabhAvikodhAdIhiMto uppajamANaNANAvaraNIyassa davvAdibhedeNa bheduvlNmaado| NANAvaraNIyasamANattaNeNa tadekaM ce? Na, bahUhito samuppajamANaghaDANaM pi ghaDabhAveNa eyttvlNbhaado| hodu NAma NANAvaraNIyassa ede paccayA Naigama-vavahAraNaesu, Na saMgahaNae; tattha upasaMhAridAsesakajakAraNakalAve kAraNabhedANuvavattIdo ? Na, saMgahammi pahANIkayammi saMgahidAsesavisesamhi kj-kaarnnmeduvvttiido| (evaM sattaNNaM kammANaM // 11 // jahA NANAvaraNIyassa pacayaparUvaNA kadA tahA sesasattaNaM paccayaparUvaNA kAyavvA, visesaabhaavaado| micchattAsaMjama-kasAya-jogapaJcaehi pariNayajIveNa saha egogAhaNAe dvidakammaiyavaggaNAe poggalakkhaMdhA eyasarUvA kadhaM jIvasaMbaMdheNa aTThabhedamADha ukate 1 Na, micchattAsaMjama-kasAya-jogapaJcayA'vaTuMbhavaleNa samuppaNNaTThasattisaMjuttajIvasaMbaMdheNa kammahayapoggalakkhaMdhANaM aTThakammAyAreNa pariNamaNaM paDi virohaabhaavaado| va zarAva Adi bhinna bhinna kArya dekhe jAte haiM to isake uttara meM kahA jA sakatA hai ki yahA~ bhI kramabhAvI krodhAdikoMse upanna honevAle jJAnAvaraNIya karmakA dravyAdikake bhedase bheda pAyA jAtA hai| . zaMkA-jJAnAvaraNIyatvakI samAnatA honese vaha ( aneka bheda rUpa hokara bhI) eka hI hai ? samAdhAna-isake uttarameM kahate haiM ki isa prakAra yahA~ bhI bahutoMke dvArA utpanna kiye jAnevAle ghaToMke bhI ghaTatva rUpase abheda pAyA jAtA hai| zaMkA- naigama aura vyavahAra nayako apekSA ye bhale hI jJAnAvaraNIyake pratyaya hoM, parantu saMgraha nayakI apekSA ve usake pratyaya nahIM ho sakate; kyoMki, usameM samasta kArya-kAraNa samUhakA upasaMhAra honese kAraNabheda bana nahIM sakatA ? . samAdhAna - nahIM, kyoMki, saMgraha nayako pradhAna karanepara samasta vizeSoMkA saMgraha hote hue bhI kArya kAraNabheda bana jAtA hai| isI prakAra zeSa sAta karmoM ke pratyayoMkI prarUpaNA karanI cAhiye // 11 // jaise jJAnAvaraNIya karmake pratyayoMkI prarUpaNA kI gaI hai vaise hI zeSa sAta karmoM ke bhI pratyayoMkI prarUpaNA karanI cAhiye, kyoMki, usameM koI vizeSatA nahIM hai| zaMkA-mithyAtva, asaMyama, kaSAya aura yoga pratyayoMse pariNata jIvake sAtha eka avagA. hanAmeM sthita kAmaNa vagaNAke paudgalika skandha eka svarUpa hote hue jIvake sambandhase kaise ATha bhedako prApta hote haiM ? samAdhAna-nahIM, kyoMki mithyAtva, asaMyama, kaSAya aura yogarUpa pratyayoMke Azrayase utpanna huI ATha zaktiyoMse saMyukta jIvake sambandhase kArmaNa pudgala-skandhoMkA ATha karmoM ke bhAkArase pariNamana hone meM koI virodha nahIM hai| 1 pratiSu 'pajAyA-' iti pAThaH / Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [ 4, 2, 8, 12 (ujjusudassa NANAvaraNIyaveyaNA jogapaJcae payaDipadesaggaM // 12 // ) paDadesa jAdaNANAvaraNIyaveyaNA jogapaccae jogapaccaeNa hodi, paryADapadesaggamidi kiriyAvisesaNatteNa anbhuvgdttaado| Na ca jogavaDDi-hANIyo mottUNa aNNehiMto NANAvaraNIyapadesaggassa vaDDi hANi' vA pecchAmo / tamhA NANAvaraNIyapadesaggaveyaNA jogapazccaeNa hodu NAma, Na payaDiveyaNAjogapaccaeNa hodi; tatto tisse vaDDihANImavalaMbhAdotti bhaNide - Na, jogeNa viNA pANAvaraNIyapayaDIe pAdubbhAvAdaMsaNAdo jeNa viNA jaM niyameNa govalabbhade taM tassa kajjamiyaraM ca kAraNamidi sayalaNaiyAiya ajaNappasiddhaM / tamhA padesaggaveyaNA va payaDiveyaNA vi jogapaccaeNe ti siddhaM / 288 ] kasAyapaJcae hidi- aNubhAgaveyaNA // 13 // NANAvaraNIya dvidiveSaNA aNubhAgaveyaNA ca kasAyapaccaraNa hodi, kasAyavaDDihANIhiMto hidi-aNubhAgANaM vaDDi- haannidNsnnaado| Na pANAdivAda-musAvAdAdattAdANamehuNa pariggaha-rAdibhoyaNapaccara NANAvaraNIyaM bajjhadi, teNa triNA vi appamattasajadA disu RjusUtra nayakI apekSA jJAnAvaraNIyakI vedanA yogapratyayase prakRti va pradezAgrarUpa hotI hai // 12 // prakRti va pradezAgra svarUpase utpanna jJAnAvaraNIyakI vedanA yogapratyayake viSayameM arthAt yoga pratyaya se hotI hai, kyoMki, 'payaDi-padesaggaM' isa padako sUtra meM kriyAvizeSaNa rUpa svIkAra kiyA gayA hai / zaMkA- cUMki yogoM kI vRddhi athavA hAniko chor3akara anya kAraNoMse jJAnAvaraNIyake pradeza kI hAni athavA vRddhi nahIM dekhI jAtI hai, ataeva jJAnAvaraNIyakI pradezApravedanA bhale hI yoga pratyaya se ho; parantu usakI prakRtivedanA yoga pratyaya se nahIM ho sakatI, kyoMki, usase isakI prakRti vedanAkI vRddhi va hAni nahIM pAyI jAtI hai| samAdhAna- isa zaMkAke uttara meM kahate haiM ki aisA nahIM hai, kyoMki, yogake vinA jJAnAvaraNIyakI prakRtivedanAkA prAdurbhAva nahIM dekhA jaataa| jisake binA jo niyamase nahIM pAyA jAtA hai vaha usakA kArya va dUsarA kAraNa hotA hai, aisA samasta naiyAyika janoMmeM prasiddha hai / isa kAraNa pradezApravedanA ke samAna prakRtivedanA bhI yoga pratyayase hotI hai, yaha siddha hai / kaSAya pratyayase sthiti va anubhAga vedanA hotI hai / / 13 / / jJAnAvaraNIya kI sthitivedanA aura anubhAgavedanA kaSAyase hotI hai, kyoMki, kaSAyakI vRddhi aura hAnise sthiti va anubhAgakI vRddhi va hAni dekhI jAtI hai / prANAtipAta, mRSAvAda, adattAdAna, maithuna, parigraha aura rAtribhojana pratyayoMse jJAnAvaraNIyakA bandha nahIM hotA hai, 1 pratiSu ' vaDDihANi' iti pAThaH / 2 pratiSu 'jogeNa vi NANA-' iti pAThaH / 3 tApratau 'pAdubbhAvA (va)' daMsaNAdo' iti pAThaH / 4 zrapratau 'padesaggaveyaNo va' tApratau 'padesaggo - ( gga ) veyaNo (Ne ) va' iti pAThaH / Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [28 4, 2, 8, 13.] veyaNamahAhiyAre veyaNapaccayavihANaM bNdhuvlNbhaado| Na koha-mANa-mAya-lomehi bajhA, kammodaillANaM tesimudayavirahidaddhAe tbbNdhuvlNbhaado| Na NidANabhakkhANa-kalaha-pesuNNa-rai-araha-uvahi-Niyadi-mANa-mAyamosa-micchANANa micchadasaNehi, tehi viNA vi suhumasapirAiyasaMjadesu tbbNdhuvlNbhaado| yadyasmin satyeva bhavati nAsati tattasya kAraNamiti nyAyAt / tamhA NANAvaraNIyaveyaNA joga-kasAehi ceva hodi ti siddhaM / vuttaM ca jogA paDi-padese hidi aNubhAge kasAyado kuNadi' // 4 // jadi evaM to davyATThiyaNaesu puvillesu tIsu vi pANAdivAdAdINaM paJcayattaM katto jujade ? Na, tesu saMtesu nnaannaavrnniiypNdhuvlNbhaado| nAvazyaM kAraNANi kAryavanti bhavanti, kumbhamakurvatyapi' kumbhakAre kumbhakAravyavahAropalambhAt / Na ca paryAyabhedena vastuno medaH, tadvyatiriktaparyAyAbhAvAt skllokvyvhaarocchedprsNgaac| nyAyazcacyate lokavyavahAraprasiddhayartham , na tadvahirbhUto nyAyaH, tasya nyAyAbhAsatvAt / tatastatra teSAM kAraNatvaM yujyata iti / ......... kyoMki, unake binA bhI apramattasaMyatAdikoM meM usakA bandha pAyA jAtA hai| krodha, mAna, mAyA va lobhase bhI usakA bandha nahIM hotA, kyoMki, karmake udayase honevAle ukta krodhAdikoMke udayase rahita kAlameM bhI usakA bandha pAyA jAtA hai| nidAna, abhyAkhyAna, kalaha, paizUnya, rati, arati, upadhi, nikRti, mAna, meya, moSa, mithyAjJAna aura mithyAdarzana inase bhI usakA bandha nahIM hotA, kyoMki, unake binA bhI sUkSmasAmparAyika saMyatoMmeM usakA bandha pAyA jAtA hai| jo jisake honepara hI hotA hai aura jisake na honepara nahIM hotA hai vaha usakA kAraNa hotA hai, aisA nyAya hai| isI kAraNa jJAnAvaraNIya vedanA yoga aura kaSAyase hI hotI hai, yaha siddha hotA hai| kahA bhI hai 'yoga prakRti va pradezako tathA kaSAya sthiti va anubhAgako karatI hai // 4 // zaMkA-yadi aisA hai to pUrvokta tInoM hI dravyArthika nayoMkI apekSA prANAtipAtAdikoMko pratyaya batalAnA kaise ucita hai ? samAdhAna-nahIM, kyoMki, unake honepara jJAnAvaraNIyakA bandha pAyA jAtA hai| kAraNa kAryavAle avazya hoM, aisA sambhava nahIM hai, kyoMki, ghaTako na karanevAle bhI kumbhakAra ke 'kumbhakAra' zabdakA vyavahAra pAyA jAtA hai| dUsare paryAyake bhedase vastukA bheda nahIM hotA hai, kyoMki, vastuse bhinna paryAyakA abhAva hai, tathA isa prakArase samasta loka vyavahArake naSTa honekA bhI prasaMga AtA hai / nyAyakI carcA loka vyavahArakI prasiddhike liye hI kI jAtI hai| lokavyavahArake bahirgata nyAya nahIM hotA hai, kintu vaha kevala nyAyAbhAsa hI hai| isIliye ukta prANAtipAtAdikoMko pratyaya batalAnA yogya hI hai| 1 jogA payaDi-padesA Thidi-aNubhAgA kasAyado hoti / go0 ka0 257 / 2 pratiSu 'kumbhamakumbhayatyapi iti paatthH| Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26.] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4, 2, 8, 14. evaM sattaNNaM kammANaM // 14 // savvesiM kammANaM Didi-aNubhAga-payaDi-padesamedeNa baMdho cauviho ceva / tattha payaDi-padesA jogAdo Thidi-aNubhAgA kasAyado tti sattaNNaM pi do ceva pacayA hoti / kadhaM do ceva paJcayo aTTaNNaM kammANaM battIsANaM payaDi-dvidi-aNubhAga-padesabaMdhANaM kAraNattaM paDivajjate ? Na, asuddhapajjavaTTie ujusude aNaMtasattisaMjuttegadavvatthittaM paDi virohA. bhAvAdo / vaTTamANakAlavisayaujusudavatthussa davaNAbhAvAdo' Na tattha davamidi NANAvaraNIyaveyaNA Natthi tti vutte-Na, vaTTamANakAlassa vaMjaNapajAe paDucca avaTTiyasma sagAsesAvayavANaM gadassa davvattaM paDi virohaabhaavaado| appidapajjAeNa vaTTamANattamAvaNNamsa' vatthussa aNappidapajjAesu davaNavirohAbhAvAdo vA asthi ujusudaNayavisae dvvmidi| (saddaNayassa avattavvaM // 15 // ) kudo ? tattha samAsAbhAvAdo / taM jahA-padANaM samAso NAma kimatthagao padagao tadubhayagado vA ? Na tAva [atthagao, doNNaM pdaannmtthaannmeyttaabhaavaado| Na jisa prakAra RjusUtra nayakI apekSA jJAnAvaraNIyake pratyayoMkI prarUpaNA kI gaI hai usI prakAra zeSa sAta karmoke pratyayoMkI bhI prarUpaNA karanI cAhiye // 14 // sthiti, anubhAga, prakRti aura pradezake bhedase saba karmoMkA bandha cAra prakAra hI hai| unameM prakRti aura pradezabandha yogase tathA sthiti aura anubhAgabandha kaSAyase hote haiM, isa prakAra sAtoM hI karmoMke do hI pratyaya hote haiN| ___zaMkA-ukta do hI pratyaya ATha karmoM ke prakRti, sthiti, anubhAga aura pradeza rUpa battIsa bandhoMkI kAraNatAko kaise prApta ho sakate haiM ? samAdhAna-nahIM, kyoMki azuddhaparyAyArthika rUpa RjusUtra nayameM ananta zakti yukta eka dravyake astitvameM koI virodha nahIM hai| zaMkA-vartamAna kAlaviSayaka RjusUtra nayakI viSayabhUta vastukA dravaNa nahIM honese cUMki usakA viSaya dravya ho nahIM sakatA, ataH jJAnAvaraNIya vedanA usakA viSaya nahIM hai ? samAdhana-aisA pUchanepara uttara dete haiM ki aisA nahIM hai, kyoMki, vartamAnakAla vyaMjanaparyAyoMkA pAlambana karake avasthita hai evaM apane samasta avayavoMko prApta hai ataH usake davya hone meM koI virodha nahIM hai| athavA, vivakSita paryAyase vartamAnatAko prApta vastukI avivakSita paryAyoMmeM dravaNakA virodha na honese RjusUtra nayake viSayameM dravya sambhava hI hai| zabda nayakI apekSA avaktavya hai // 15 // kAraNa yaha hai ki usa nayameM samAsakA abhAva hai / vaha isa prakArase-padoMkA jo samAsa hotA hai vaha kyA arthagata hai, padagata hai, athavA tadubhayagata hai ? arthagata to ho nahIM sakatA, 1 a-ApratyoH 'damaNAbhAvAdo' iti paatthH| 2 a-zrApatyoH '-mAvasaNNassa' iti paatthH| Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2,8, 15.] vaiyaNamahAhiyAre veyaNapaJcayavihANaM [261 tAva ] doNNaM padANamatthANa'meyasaM, tassa aadhaaraabhaavaado| Na tAva punvapadamAdhAro, uttarapaduccAraNassa vihlttppsNgaado| Na uttarapadaM pi, puvapaduccAraNassa nnipphlttppsNgaado| Na do vi padANi AhAro, eyassa Niravayavassa dosu avtttthaannvirohaado| Na ca dosu atthesu eyattamAvaNNesu samAso vi asthi, dubbhAveNa viNA samAsavirohAdo / Na padago vi, dosu vi padesu eyattamAvaNNesu doNNaM padANamasavaNNa'ppasaMgAdo / Na ca evaM, dohiMto vadirittatadiega padANuvalaMbhAdo / uvalaMbhe vA Na so samAso, dubbhAveNa viNA samAsavirohAdo / Nobhayagado vi,ubhayadosANusaMgAdo / tamhA samAso patthi tti siddhaM / teNa jogasaddo jogatthaM bhaNadi, paccayasaddo paJcayaTuM bhaNadi tti dohi vi padehi ego attho Na parUvijade / teNa jogapacae payaDi-padesaggaM, kasAyapacae hidi-aNubhogaveyaNA idi avattavvaM / adhavA, Na saMtaM kanjamuppajjadi, saMtassa uppattivirohAdo / Na cAsaMtaM, kharasiMgassa vi uppattippasaMgAdo / Na ca saMtamasaMtaM uppajjadi', ubhydosaannusNgaado| tado kajjakAraNa ki do padoMke arthoM meM ekatA sambhava nahIM hai| do padoM ke arthoM meM ekatA isaliye sambhava nahIM hai ki usake AdhArakA abhAva hai| yadi AdhAra hai to kyA usakA pUrva pada AdhAra hai athavA uttara pada ? pUrva pada to AdhAra ho nahIM sakatA, kyoMki, vaisA honepara uttara padakA uccAraNa niSphala ThaharatA hai| uttara pada bhI AdhAra nahIM ho sakatA, kyoMki, isa prakArase pUrva padakA uccAraNa vyartha ThaharatA hai| donoM pada bhI AdhAra nahIM ho sakate, kyoMki, niravayava eka arthakA do avasthAna viruddha hai / yadi kahA jAya ki ekatAko prApta hue do arthoM meM samAsa ho sakatA hai, so yaha bhI sambhava nahIM hai, kyoMki, dvitvake vinA samAsakA virodha hai| padgata (dvitIya pakSa ) samAsa bhI sambhava nahIM hai, kyoMki, donoM padoMke ekatAko prApta honepara donoM padoMke asavarNatAkA prasaMga AtA hai| parantu aisA ho nahIM sakatA, kyoMki, do padoMko chor3akara koI tRtIya eka pada pAyA nahIM jaataa| athavA yadi pAyA jAtA hai to vaha samAsa nahIM kahA jA sakatA, kyoMki, dvitvake vinA samAsakA virodha hai / ubhaya (artha va pada ) gata bhI samAsa nahIM ho sakatA, kyoMki, donoM pakSoM meM diye gaye doSoMkA prasaMga AtA hai| isa kAraNa samAsa sambhava nahIM hai, yaha siddha hai| aba samAsakA abhAva honese cUMki yoga zabda yogArthako kahatA hai aura pratyaya zabda pratyayArthako kahatA hai, ataH donoM hI padoMke dvArA eka arthakI prarUpaNA nahIM kI jA sakatI hai / iso kAraNa zabda nayakI apekSA 'yogapratyayase prakRti va pradezAgrarUpa tathA kaSAya pratyayase sthiti va anubhAva rUpa vedanA hotI hai' yaha kahA nahIM jA sktaa| ___ athavA, sat kArya to utpanna hotA nahIM, hai, kyoMki satkI utpattikA virodha hai| asat kArya bhI utpanna nahIM ho sakatA, kyoMki, vaisA honepara gadheke sIMgakI bhI utpattikA prasaMga AtA hai| sadasat kArya bhI utpanna nahIM hotA hai, kyoMki, isameM donoM pakSoM meM diye gaye doSoMkA prasaMga 1 a-ApratyoH 'padANamaddhANa', tApratau 'padANamaddhA (sthA) Na-' iti paatthH|' 2 a-ApratyoH -massavaNNa-,tApratau'-massavaNa-' iti pAThaH / 3 apratau 'tadieNa' iti paatthH| 4-aApatyoH 'saMgado' iti paatthH| 5 zrApratI 'saMtamasaMtaM ca uppajjadi' iti paatthH| Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bird vaiyaNAkhaMDa [ 4, 2, 8, 15. 292 ] kAraNabhAvo Natthi tti NANAvaraNIyapayaDi-padesaggaveyaNA jogapaccae, TThidi-aNubhAgaveyaNA kasAyapaccae ti avattavvaM / adhavA, Na samANakAle vaTTamANANaM kajja-kAraNabhAvo jujjade, dopaNaM saMtANamasaMtANaM saMtAsaMtANaM ca kajja - kAraNabhAvavirohAdo / avirohe vA egasamae caiva savvaM upajjidUNa vidiyasamae kajja - kAraNakalAvassa NimmUlappalao hajja | Na ca evaM taha / NuvalaMbhAdo / Na ca bhiNNakAlesu vaTTamANANaM kajja - kAraNabhAvo, doSNaM saMtANamasaMtANaM ca kajjakAraNabhAvavirohAdo / Na ca saMtAdo asaMtassa uppattI, vikAdo' gayaNakusumANaM pi uppttippsNgaado| Na ca asaMtAdo saMtassa uppattI, gaddahasiMgAdo daddarUSpattippasaMgAdo / Na ca asaMtAdo asaMtassa utpattI, gaddahasiMgAdo gayaNakusumANamupapattippasaMgA / tado kajja-kAraNabhAvo Natthi tti avattavyaM / adhavA, tiNNaM saddaNayANaM NANAvaraNIyapoggalakkhaMdhodayajaNidaaNNANaM vecaNA / NasA joga-kasAehiMto uSpajjade NissattIdo sattivisesassa uSpattivirohAdo | NodayagadakammadavvakkhaMdhAdo uppajjadi, pajjayavadirittadavvAbhAvAdo / teNa tiSNaM saddaNayANaM NANAvaraNIyaveyaNApacao avattavvo / AtA hai / isa kAraNa kAryakAraNabhAva na bana sakanese 'jJAnAvaraNIyako prakRti va pradezAma rUpa vedanA yogapratyayase tathA sthiti va anubhAgarUpa vedanA kaSAyApratyayase hotI hai' yaha ukta nayakI apekSA avaktavya hai / athavA, samAnakAlameM vartamAna vastuoM meM kAryakAraNabhAva yukta nahIM hai, kyoMki, una donoMke sat, asat va ubhaya, ina tInoM pakSoM meM kArya-kAraNakA virodha hai / aura yadi virodha na mAnA jAya to eka samaya meM hI samasta kAryake utpanna ho jAnepara dvitIya samayameM kArya-kAraNa kalApakA nirmUla nAza ho jAvegA / parantu aisA sambhava nahIM hai, kyoMki, vaisA pAyA nahIM jAtA / samAsa - kAlase bhinna kAloM meM bhI vartamAna unake kArya-kAraNabhAva nahIM banatA, kyoMki, una donoMke sat, asat va ubhaya, ina tInoM pakSoM meM kAryakAraNabhAvakA virodha hai / yadi satse asat kI utpatti svIkAra kI jAya to vaha sambhava nahIM hai, kyoMki, aisA honepara vindhyAcala se AkAza kusamoMke bhI utpanna hone kA prasaMga AttA hai / asatse satkI utpatti bhI sambhava nahIM hai, kyoMki, aisA mAnanepara asat gardabhasagase meMDhakakI utpattikA prasaMga AtA hai| isI prakAra asatse asatkI utpatti bhI sambhava nahIM hai, kyoMki, vaisA svIkAra karanepara gardabhasIMgase AkAzakusumoMke utpanna honekA prasaMga AtA hai / isa kAraNa cUMki kArya-kAraNabhAva banatA nahIM hai, ataeva jJAnAvaraNakI vedanA avaktavya hai / athavA tInoM zabda nayoMkI apekSA jJAnAvaraNIya sambandhI paudgalika skandhoM ke udayase utpanna ajJAnako jJAnAvaraNIya vedanA kahA jAtA hai / parantu vaha yoga va kaSAyase utpanna nahIM ho sakatI, kyoMki jisameM jo zakti nahIM hai usase zakti vizeSakI utpati mAnanemeM virodha hai / tathA udayagata karma dravyaskandha se bhI utpanna nahIM ho sakatI, kyoMki, [ina nayoMmeM] paryAyoMse bhinna dravya kA abhAva hai / isa kAraNa tInoM zabdanayoMkI apekSA jJAnAvaraNIya vedanAkA pratyaya avaktavya hai / 1 A-tApratyoH 'vijjhAdo' iti pAThaH / 2 tApratau 'aNNANaveyaNA' iti pAThaH / Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [26 4,2,8,16.] veyaNamahAhiyAre veyaNapaJcayAvihANe evaM sattaNNaM kammANaM // 16 // sugama / evaM veyaNapacayavihANe ti samattamaNigogaddAraM / isI prakAra zeSa sAta karmoM ke viSayameM bhI prarUpaNA karanI cAhiye // 16 // yaha sUtra sugama hai vizeSArtha-yahAM sAta nayoM kI apekSA kauna vedanA kisa pratyayase hotI hai yaha batalAyA gayA hai / naigama, saMgraha aura vyavahAra ye tIna dravyArthika naya haiM isalie inakI apekSA jJAnAvaraNa Adike bandha prANAtipAta Adi jitane bhI kAraNa hote haiM arthAt jinake sadbhAvameM jJAnAvaraNAdi karmokA bandha hotA hai ve saba pratyaya kahe jAte haiM / RjusUtra nayakI apekSA prakRti aura pradezabandha yogapratyaya aura sthiti va anubhAgabandha kaSAya pratyaya hotA hai| kAraNa ki bandhake ye do hI sAkSAt pratyaya haiM / yadyapi RjusUtranaya kArya-kAraNabhAvako grahaNa nahIM karatA parantu azuddha dravyArthika nayameM yaha saba bana jAtA hai isalie ukta prakArase kathana kiyA hai| isa prakAra vedanapratyayavidhAna anuyoga dvAra samApta huaa| Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (veyaNasAmittavihANANiyogaddAra veyaNasAmittavihANe ti // 1 // maMdamehAvINamaMtevAsINamahiyArasaMbhAlaNahamidaM suttaM paravidaM / jaM jeNa kammaM baddhaM tassa' veyaNAe so ceva sAmI hodi ti viNovadeseNa nnjde| tamhA veyaNasAmittavihANe ti aNiogaddAraM NADhavedavyamidi. 1 jadi jado uppaNNo tattheva ciTeja kammakkhaMdho to so ceva sAmI hoja / Na ca evaM, kammANamegAdo uppattIe abhAvAdo / taM jahA-Na tAva jIvAdo ceva kammANamuppattI, kammavirahidasiddhehito vi kammuppattippasaMgA / NAjIvAdo ceva, jIvavadirittakAlapoggalAkAsehito vi tduppttippsNgaado| 'NAsamavedajIvAjIvehiMto ceva samuppajadi, siddhajIvapoggalahito vi kmmuppttippsNgaado| Na ca saMjuttehiMto ceva taduppattI, saMjuttajIva-poggalehiMto kmmuppttippsNgaado| aba vedanasvAmitva vidhAna prakRta hai // 1 // mandabuddhi ziSyoMko adhikArakA smaraNa karAne ke liye yaha sUtra kahA gayA hai| zaMkA-jisa jIvake dvArA jo karma bAMdhA gayA hai vaha ukta karmakI vedanAkA svAmI hai, yaha vinA upadezake hI jAnA jAtA hai| ata eva vedanasvAmitvavidhAna anuyogadvArako prArambha nahIM karanA cAhiye? samAdhAna-karmaskandha jisase utpanna huA hai vahA~ hI yadi vaha sthita rahe to vahI svAmI ho sakatA hai| parantu aisA hai nahIM; kyoMki, koMkI utpatti kisI ekase nahIM hai| isIko spaSTa karate haiM yadi kevala jIvase hI karmoMkI utpatti svIkAra kI jAya to vaha sambhava nahIM hai, kyoMki, isa prakArase karma rahita siddhoMse bhI karmokI utpattikA prasaMga A sakatA hai / ekamAtra ajIvase bhI karmoMkI utpatti nahIM ho sakatI, kyoMki, aisA honepara jIvase bhinna kAla, pudgala evaM AkAzase bhI karmoMkI utpattikA prasaMga anivArya hogaa| asamaveta (samavAya rahita) jIva va ajIva donoMse bhI karmokI utpatti sambhava nahIM hai, kyoMki, aisA mAnanepara [ samavAya rahita ] siddha jIva aura pudgalase bhI karmoMkI utpattikA prasaMga AtA hai| isa prasaMgake nivAraNArtha yadi saMyukta jIva va ajIvase hI koMkI utpatti svIkAra kI jAtI hai to vaha bhI nahIM bana sakatI, kyoMki, aisA svIkAra karanepara saMyukta jIva aura pudgalase bhI unakI utpattikA prasaMga AtA hai| 1 zrA-tApratyoH tisse' iti paatthH| 2 a-ApratyoH 'NAdavedavvamidi' paatthH| 3 pratiSu 'tado' iti paar|4taaprtau 'No[a] jIvAdo' iti paatthH|5mprtipaattho'ym / a-pA-tApratiSu 'Na samaveda' iti paatthH| tApratI 'saMjutehiMtto' iti paatthH| Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [295 4, 2, 3,2] veyaNamahAhiyAre veyaNasAmittavihANe Na samavedajIvAjIvehito vi taduppattI, ajogissa vi kammabaMdhappasaMgAdo / tamhA micchattAsaMjama-kasAya-jogajaNaNakkhamapoggaladavvANi jIvo ca kammabaMdhassa kAraNamidi dvidN| so ca jIva-poggalANaM baMdho pavAhasarUveNa Adivirahiyo, aNNahA amutta-muttANaM jIva. poggalANaM bNdhaannuvvttiido| baMdhavattiM paDucca sAdi-saMto, aNNahA egamhi jIve uppaNNadevAdipajjAyANamaviNAsappasaMgAdo / tamhA dohiMto' tIhiM caduhi vA uppanjiya jIvammi egIbhAveNa dvidaveyaNA tattha egassa ceva hodi, aNNassa Na hodi tti Na vottasakkijade / evaM jAdasaMdehassa aMtevAsissa madivAulaviNAsaNaTuM veyaNasAmittavihANamADha. vedvy'midi| Negama-vavahArANaM NANAvaraNIyaveyaNA siyA jIvassa vA // 2 // ettha vA saddA savve samuccaya? daTTavvA / siyA saddA doNNi-ekko kiriyAe vAyayo, avaro NaivAdiyo, tattha kassedaM gahaNaM ? NaivAdiyo ghettavyo, tassa aNeyaMte vuttidNsnnaado| savvahANiyamaparihAreNa so savvatthaparUvao,pamANANusArittAdo / uttaM ca isa Apattiko TAlaneke liye yadi samaveta (samavAya prApta ) jIva va ajIvase unakI utpatti svIkAra karate haiM to yaha bhI ucita nahIM hai, kyoMki, vaisA mAnanepara [ karmasamaveta ] ayogakevalIke bhI karmabandhakA prasaMga avazyambhAvI hai| isa kAraNa mithyAtva, asaMyama, kaSAya aura yogako utpanna karane meM samartha pudgala dravya aura jIva karmabandhake kAraNa haiM, yaha siddha hotA hai| vaha jIva aura pudgalakA bandha bhI pravAha svarUpase Adi virahita arthAt anAdi hai, kyoMki, isake vinA kramazaH amarta aura mata jIva va pudgalakA bandha bana nahIM sktaa| bandhavizeSakI apekSA vaha bandha sAdi va sAnta hai, kyoMki isake binA eka jIvameM utpanna devAdika paryAyoMke avinazvara honekA prasaMga bhAtA hai / isa kAraNa do, tIna athavA cArase utpanna hokara jIvameM eka svarUpase sthita vedanA unameMse ekake hI hotI hai, anyake nahIM hotI, aisA nahIM kahA jA sakatA hai| isa prakAra sandehako prApta ziSya kI buddhivyAkulatAko naSTa karaneke liye vedanasvAmitva vidhAnako prArambha karanA yogya hai| naigama aura vyavahAra nayakI apekSA jJAnAnaraNIyakI vedanA kathaMcit jIvake hotI hai // 2 // yahA~ sUtroMmeM prayukta saba vA zabdoMko samuccaya arthameM samajhanA cAhiye / syAt zabda do haiMeka kriyAvAcaka aura dUsarA anekAnta vAcaka / unameM yahA~ kisakA grahaNa hai ? yahA~ anekAnta vAcaka syAt zabdako grahaNa karanA cAhiye, kyoMki, usakI anekAnta meM vRtti dekhI jAtI hai / ukta syAt zabda 'sarvathA' niyamako chor3akara sarvatra arthakI prarUpaNA karanevAlA hai, kyoMki, vaha pramANakA anusaraNa karatA hai| kahA bhI hai 1 tApratau 'dohiM [to]' iti pAThaH / 2 apratau 'vAusa', Apratau 'vAnozra' iti paatthH|| a-zrApratyoH madavedavya' iti pAThaH / Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 296] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4, 2, 6, 3. (sarvathA niyamatyAgI yathAdRSTamapekSakaH' / syAcchabdastAvake nyAye nAnyeSAmAtmavidviSAm // 1 // tataH syAjIvasya vedanA / taM jahA-aNaMtANaMta vissAsuvacayasahidakammapoggala. khaMdho siyA jIvo, jIvAdo pudhabhAveNa tdnnuvlNbhaado| Na ca abhede saMte egajogakkhemadA Natthi tti votta juttaM, aNNattha thaannuvlNbhaado| evaM vihavivakkhAe siyA jIvassa veyaNA tti siddhN| siyA NojIvassa vA // 3 // NojIvo NAma aNaMtANaMtavissAsuvacaehi uvacidakammapoggalakkhaMdho pANadhAra. NAbhAvAdo NANa-dasaNAbhAvAdo vaa| tatthataNajIvo vi siyA: NojIvo; tatto pudhabhUdassa tassa annuvlNbhaado| tado' siyA NojIvassa veyaNA / kathamabhiNNe chaTThINideso ? Na, khaharassa khaMbho tti abhede vi chaTThINiddesuvalaMbhAdo / edANi do vi suttANi saMgahiyaNegamassa vi jojedavvANi, bahUNaM pi jIva-NojIvANaM jAdiduvAreNa eyttvvttiido| siyA jIvANaM vA // 4 // he arajina ? Apake nyAyameM 'sarvathA' niyamako chor3akara yathAdRSTa vastukI apekSA rakhanevAlA 'syAt' zabda pAyA jAtA hai| vaha AtmavidveSI arthAt apane ApakA ahita karanevAle anyake yahA~ nahIM pAyA jAtA // 1 // isa kAraNa kathaMcit jIvake vedanA hotI hai| vaha isa prakAra-anantAnanta visrasopacaya sahita karmapudgalaskandha kathazcit jIva hai, kyoMki, vaha jIvase pRthak nahIM pAyA jaataa| abheda honepara eka yoga-kSematA (abhISTa vastukA lAbha va saMrakSaNa) nahIM rahegI, aisA kahanA bhI ucita nahIM hai, kyoMki, anyatra vaisA pAyA nahIM jaataa| isa prakArakI vivakSAse kathaMcit jIvake vedanA hotI hai, yaha siddha hai| kathaMcit vaha nojIvake hotI hai // 3 // anantAnanta vinasopacayoMse upacayako prApta karma-pudgalaskandha prANadhAraNa athavA jJAnadarzanase rahita honeke kAraNa nojIva kahalAtA hai / usase sambandha rakhanevAlA jIva bhI kathaMcit nojIva hai, kyoMki, vaha usase pRthagbhUta nahIM pAyA jAtA hai| isa kAraNa kathaMcit nojIvake vedanA hotI hai| zaMkA-abhedameM SaSThI vibhaktikA nirdeza kaise kiyA ? samAdhAna-nahIM, kyoMki, 'khairakA khambhA yahA~ abhedameM bhI SaSThIkA nirdeza pAyA jAtA hai / ina donoM sUtroMko saMgRhIta naigama nayake bhI jor3anA cAhiye, kyoMki, bahuta bhI jIva aura nojIvoM meM jAtikI apekSA ekatA pAyI jAtI hai| ukta vedanA kathaMcit bahuta jIvoMke hotI hai // 4 // 1 pratiSu 'mavekSakaH iti pAThaH / 2 bRhatsva 102 / 3 a-zrApatyoH 'sayA' iti pAThaH / 4 a-tApratyoH 'tadA' Apratau 'tada' iti paatthH| Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [217 4,2, 6, 6.] veyaNamahAhiyAre veyaNasAmittabihANaM jIvA ega-du-ti-cadu-paMciMdiyabhedeNa vA chakkAyabhedeNa vA desAdibhedeNa vA aNeyavihA / NicceyaNa-muttapoggalakkhaMdhasamavAeNa 'bhaTThasagasaruvassa kadhaM jIvattaM juJjade ? Na, aviNaTThaNANa-dasaNANamuvalaMbheNa jiivsthittsiddhiido| Na tattha poggalakkhaMdho vi asthi, phaanniikyjiivbhaavaado| Na ca jIve poggalappaveso buddhikao ceva, paramattheNa vi tatto tesimbheduvlNbhaado| evaMvihaappaNAe NANAvaraNIyaveyaNA siyA jIvANaM hodi| kadhamekkisse veyaNAe bhUo sAmiNo ? Na, arahaMtANaM pUjA iccattha bahUNaM pi ekkisse pUjAe saamittublNbhaado| siyA NojIvANaM vA // 5 // ___ sarIrAgAreNa dvidakamma-NokammakkhaMdhANi NojIvA, nnicceynnttaado| tattha dvidajIvA vi NojIvA, tesiM tatto bhedaabhaavaado| te ca NojIvA aNegA saMThANa-desa-kAla vaNNa-gaMdhAdibhedappaNAe / tesiM NojIvANaM ca NANAvaraNIyaveyaNA hodi / siyA jIvassa ca Nojovassa ca // 6 // ) eka, do, tIna, cAra aura pA~ca indriyoMke bhedase, ayavA chaha kAyoMke bhedase, athavA dezAdike bhedase jIva aneka prakArake haiN| zaMkA - cetanA rahita mUrta pudgalaskandhoMke sAtha samavAya honeke kAraNa apane svarUpa (caitanya va amUrtatva ) se rahita hue jIvake jIvatva svIkAra karanA kaise yuktiyukta hai ? ____samAdhAna nahIM, kyoMki, vinAzako nahIM prApta hue jJAna darzanake pAye jAnese usameM jIvatvakA astitva siddha hai| vastutaH usameM pudgalaskandha bhI nahIM hai, kyoMki, yahA~ jIvabhAvakI pradhAnatA kI gaI hai| dUsare, jIvameM pudgalaskandhoMkA praveza buddhipUrvaka nahIM kiyA gayA hai, kyoMki, yathArthataH bhI usase unakA abheda pAyA jAtA hai| isa prakArakI vivakSAse jJAnAvaraNIyakI vedanA kathaMcit bahuta jIvoMke hotI hai| zaMkA-eka vedanAke bahutase svAmI kaise ho sakate haiM ? samAdhAna-nahIM, kyoMki, 'arahantoMkI pUjA' yahA~ bahutoMke bhI eka pUjAkA svAmitva pAyA jAtA hai| kathaMcit vaha bahuta nojIvoMke hotI hai // 5 // zarIrAkArase sthita karma va nokarma svarUpa skandhoMko nojIva kahA jAtA hai, kyoMki, ve caitanya bhAvase rahita haiN| unameM sthita jIva bhI nojIba haiM, kyoMki, unakA unase bheda nahIM hai| ukta nojIva aneka saMsthAna, deza, kAla, varNa va gandha Adike bhedakI vivakSAse aneka haiN| una nojIvoMke jJAnAvaraNIya vedanA hotI hai| vaha kathaMcita jIva aura nojIba donoMke hotI hai // 6 // 1 a-pratau 'a' iti pAThaH / cha. 12-38 Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 298 ) chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4, 2, 6, 7. jIvassa vi veyaNA bhavadi, teNa viNA poMggalAdo ceva tdnnuvlNbhaado| NojIvassa vi bhavadi, NokammapoggalakkhaMdhehi viNA jIvAdo ceva tdnnuvlNbhaado| evaMvihaNae jIvassa ca NojIvassa ca NANAvaraNIyaveyaNA hodi / (siyA jIvassa ca NojIvANaM ca // 7 // ) jIvassa eyattaM jadA jAdiduvAreNa gahidaM tadA NojIvabahutaM desa-saMThANa-sarIrAraMbhayapoggalabhedeNa ghettavvaM / jadA jAdIe viNA 'jIvavattigayamegattamappiyaM hodi tadA kammaiyakkhaMdhANamaNaMtANamaNegasaMThANANa maNegadesaTTiyANamegajIvavisayANaM bhedeNa NojIvabahuttaM vattavvaM / evaMvihAe appaNAe jIvassa ca NojIvANaM va veyaNA hodi / (siyA jIvANaM ca NojIvassa ca // 8 // ) jadA jAdiduvAreNa NojIvassa eyattaM vivakkhiyaM tadA kAiMdiya-saMThANa-desAdibhedeNa jIvANaM bahuttaM ghettavyaM / jadA" NojIvassa vattiduvAreNa eyattamappiyaM tadA padesAdibhedeNa jIvabahuttaM ghettavvaM / evaMvihavivakkhAe siyA jIvANaM ca NojIvassa ca beyaNA hodi / jIvake bhI vedanA hotI hai, kyoMki, jIvake vinA ekamAtra pudgalase ho vaha nahIM pAyI jaatii| ukta vedanA nojIvake bhI hotI hai, kyoMki, nokarmarUpa pudgalaskandhoMke vinA eka mAtra jIvase hI vaha nahIM pAyI jAtI hai| isa prakArake nayameM jJAnAvaraNIyako vedanA jIvake bhI hotI hai aura nojIvake bhI hotI hai|| vaha kathaMcit jIvake aura nojIvoMke hotI hai / 7 // jaba jAtikI apekSAse jIvakI ekatA grahaNa kI gaI ho taba deza, saMsthAna aura zarIrake Arambhaka pudgalaskandhoMke bhedase nojIvoMke bahutvako grahaNa karanA caahiye| jaba jAtike vinA jIvavyaktigata ekatAkI pradhAnatA hotI hai taba aneka saMsthAnase yukta va aneka dezoM meM sthita eka jIva viSayaka anantAnanta kArmaNa skandhoMke bhedase nojIvoMke bahutvako kahanA caahiye| isa prakArakI vivakSAse jIvake aura nojIvoMke bhI ukta vedanA hotI hai| vaha kathaMcit jIvoMke aura nojIvake hotI hai // 8 // jaba jAti dvArA nojIvakI ekatA vivakSita ho taba kAya, indriya, saMsthAna aura deza Adike bhedase jIvoMke bahutvako grahaNa karanA caahiye| jaba vyakti dvArA nojIvakI ekatA vivakSita ho taba pradezAdike bhedase jIvoMke bahutvako grahaNa karanA cAhiye / isa prakArakI vivakSAse kathaMJcit jIvoMke aura nojIvake bhI vedanA hotI hai| 1 tApratau 'jIvaDDi (tti) gaya' iti paatthH| 2 a-zrApatyoH 'saMThANa', tApratI 'saMThA [NA] Na' iti paatthH| 3 a-ApratyoH 'jadhA' iti paatthH| 4 a-ApratyoH 'tathA' iti pAThaH / 5 a-ApratyoH 'jathA' iti pAThaH / ational Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 8, 11] veyaNamahAhiyAre veyaNasAmittavihANaM [299 ( siyA jIvANaM ca NojIvANaM ca // 6 // jadA jIva-NojIvANaM ca avayavavisayamaNavayavavisayaM ca bahuttaM vivakkhiyaM tadA jIvANaM ca NojIvANaM ca veyaNA / evaM sattaNNa kammANa // 10 // jahA NANAvaraNIyaveyaNA parUvidA tahA sattaNaM kammANaM parUvedavvA, visesA bhaavaado| saMgahaNayassa NANAvaraNIyaveyaNA jIvassa vA // 11 // jo jassa phalamaNubhavadi taM tassa hodi ti sayalaloappasiddho vvhaaro| Na ca kammaphalaM kammANi ceva bhuMjaMti, appANammi kiriyaavirohaado| NiceyaNataNeNa NANaMdaMsaNavirahidesu poggalakkhaMdhesu NANAvaraNIyavAvArassa vaiphalappasaMgAdo ca Na NojIvassa, kiM tu jIvasseva / Na ca jIvadavvavadiritto NojIvo hodi, jIveNa saha eyattamAvaNNassa nnojiivttvirohaado| edaM suddhasaMgahaNayavayaNaM, jIvANaM tehi saha NojIvANaM ca eyttbbhuvgmaado| ettha siyA saddo kiNNa pautto ? Na esa doso, pyaarNtraabhaavaado| jadi suddhasaMgahaNae veyaNAe sAmissa aNNo vi payAro atthi to siyA saddo vucade / kathaMcit vaha jIvoMke aura nojIvoMke hotI hai // // jaba jIvoM aura nojIvoMke avayavaviSayaka aura anavayavaviSayaka bahutvakI vivakSA ho taba jIvoMke aura nojIvoMke vedanA hotI hai| isI prakAra zeSa sAta karmoM ke sambandhameM kahanA cAhiye // 10 // jaise jJAnAvaraNIya karma sambandhI vedanAkI prarUpaNA kI gaI hai, usI prakAra zeSa sAta karmoMkI vedanAkI prarUpaNA karanI cAhiye, kyoMki, usameM kucha vizeSatA nahIM hai| saMgraha nayakI apekSA jJAnAvaraNIyakI vedanA jIvake hotI hai // 11 // jo jisake phalakA anubhava karatA hai vaha usakA svAmI hotA hai, yaha vyavahAra sakala janoMmeM prasiddha hai| parantu karmake phalako karma hI to bhogate nahIM haiM, kyoMki, apane ApameM kriyAkA virodha hai, tathA acetana honese jJAna-darzanase rahita pudgalaskandhoMmeM jJAnAvaraNIyake vyApArakI viphalatAkA prasaMga honese bhI usakI vedanA nojIvake nahIM hotI, kintu jIvake hI hotI hai| dUsarI bAta yaha hai ki jIva dravyase bhinna nojIva hai hI nahIM, kyoMki, jIvake sAtha ekatAko prApta pudgalaskandhake nojIva honekA virodha hai / yaha kathana zuddha saMgraha nayakI apekSA hai, kyoMki, jIvoMke aura unake sAtha nojIvoMkI ekatA svIkAra kI gaI hai| zaMkA-yahA~ sUtra meM 'syAt' zabda prayoga kyoM nahIM kiyA gayA hai ? samAdhAna-yaha koI doSa nahIM hai, kyoMki, yahA~ dUsarA koI prakAra nahIM hai| yadi zuddha saMgraha nayakI apekSA vedanAke svAmIkA koI dUsarA bhI prakAra hotA to 'syAt' zabdakA prayoga 1tApratau 'jIvANaM tAhi iti paatth| Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 300 ] ikkhaMDAgame veyaNAkhaMDaM [ 4, 6, 8, 12. Na ca atthi tamhA' so Na pautto tti / saMpahi asuddha saMgahaNayavisae sAmittaparUvaNaTTa muttaramuttaM bhaNadi - jIvANaM vA // 12 // * saMgahiyaNojIva-jIvabahuttanbhuvagamAdo / edamasuddhasaMga haNayavayaNaM / sesaM jahA suddhasaMgahassa vRttaM tA vattavvaM, "visesAbhAvAdo / evaM sattaNNaM kammANaM // 13 // jahA suddhA suddhasaMgahaNa assidRNa NANAvaraNIyaveaNAe sAmitta parUvaNA kadA to sattaNaM kammANaM veyaNAe pudha pudha sAmittaparUvaNA kAyavvA, visesAbhAvAdo / saddujusudANaM NANAvaraNIyaveyaNA jIvassa // 14 // kimahaM jIva-veyaNANaM sadujusudA bahuvayaNaM cchaMti ? Na esa doso, bahuttAbhAvAda / taM jahA -- savvaM pi vatthu emasaMkhAvisihaM, aNNahA tassAbhAvapyasaMgAdo / Na ca egattapaDiggahie vatthumhi dubbhAvAdINaM saMbhavo atthi, sIduNhANaM va tesu sahANavaTThAkaranA yogya thA / parantu vaha hai nahIM, ataeva usakA prayoga nahIM kiyA gayA hai / aba azuddha saMgraha nayake viSaya meM svAmitvakI prarUpaNA karaneke liye Age kA sUtra kahate haiMathavA jIvoMke hotI hai // 12 // kAraNa ki saMgrahakI apekSA nojIva aura jIva bahuta svIkAra kiye gaye haiM / yaha azuddhasaMgraha nayakI apekSA kathana hai / zeSa prarUpaNA jaise zuddha saMgraha nayakA Azraya karake kI gaI hai vaise hI karanA cAhiye, kyoMki, isameM usase koI vizeSatA nahIM hai / isI prakAra zeSa sAta karmoMke viSaya meM kathana karanA cAhiye // 13 // jisa prakAra zuddha aura azuddha saMgraha nayoMkA Azraya karake jJAnAvaraNIyakI vedanA ke svAmitvakI prarUpaNA kI gaI hai usI prakAra zeSa sAta karmoM kI vaMdanA ke svAmitva kI prarUpaNA pRthak-pRthak karanI cAhiye, kyoMki usameM koI vizeSatA nahIM hai / zabda aura RjusUtra nayakI apekSA jJAnAvaraNIyakI vedanA jIvake hotI hai // 14 // zaMkA - zabda aura RjusUtra ye donoM naya jIva va vedanA ke bahuvacanako kyoM nahIM svIkAra karate haiM ? samAdhAna - yaha koI doSa nahIM hai, kyoMki, yahA~ bahutvakI sambhAvanA nahIM hai / vaha isa prakAra se - sabhI vastu eka saMkhyA se sahita hai, kyoMki, isake vinA usake abhAvakA prasaMga AtA hai| ekatvako svIkAra karanevAlI vastumeM dvitvAdikI sambhAvanA bhI nahIM hai, kyoMki, unameM zIta 1 tApratau 'tA' iti pAThaH / 2 mapratau 'saMgahA -' iti pAThaH / 3 zra zrApatyoH 'edamasuddha' iti pAThaH / 4 pratau 'avisesAdo', Amatau truTito'tra pAThaH / Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2,6, 15.] veyaNamahAhiyAre veyaNasAmittavihANaM [ 301 nnlkkhnnvirohdNsnnaado| Na ca egattAvisihaM vatthu atthi jeNa aNegattassa' tadAhAro hojja / ekkamhi khaMbhammi mUlagga-majjhameeNa aNeyattaM dissadi tti bhaNideNa' tattha eyattaM mottaNa aNeyattassa annuvlNbhaado| Na tAva thaMbhagayamaNeyattaM, tattha eyattavalaMbhAdo / Na mUlagayamaggagayaM majhagayaM vA, tattha vi eyattaM mottaNa aNeyattANuvalaMbhAdo / Na tiNNamegegavatthUNaM samUho aNeyattassa AhAro, tavvadiregeNa tssmuuhaannuvlNbhaado| tamhA Natthi bahuttaM / teNeva kAraNeNa Na cettha bahuvayaNaM pi / tamhA sadujusudANaM NANAvaraNIyaveyaNA jIvasse tti bhaNidaM / evaM sattaNNaM kammANaM // 15 // jahA NANAvaraNIyassa parUvidaM tahA sattaNNaM kammANaM veyaNasAmittaM parUvedavvaM, visesaabhaavaado| evaM veyaNasAmittavihANaM samattamaNiyogadAraM / va uSNake samAna sahAnavasthAna rUpa virodha dekhA jAtA hai| isake atirikta ekatvase rahita vastu hai bhI nahIM jisase ki vaha anekatvakA AdhAra ho sake / zaMkA - eka khambhemeM mUla, ana evaM madhyake bhedase anekatA dekhI jAtI hai ? samAdhAna-aisI AzaMkA honepara uttara dete haiM ki 'nahIM', kyoMki, usameM ekatvako chor3akara anekatva pAyA nahIM jaataa| kAraNa ki stambhameM to anekatvakI sambhAvanA hai nahIM, kyoMki usameM ekatA pAyI jAtI hai| mUlagata, agragata athavA madhyagata anekatA bhI sambhava nahIM hai. kyoMki, unameM bhI ekatvako chor3akara anekatA nahIM pAyI jaatii| yadi kahA jAya ki tIna eka eka vastuoMkA samUha anekatAkA AdhAra hai, soyaha kahanA bhI ThIka nahIM hai| kyoMki, usase bhinna unakA samUha pAyA nahIM jaataa| isa kAraNa ina nayoM kI apekSA bahutva sambhava nahIM hai| isIliye yahA~ bahuvacana bhI nahIM hai| ataeva zabda aura RjusUtra nayoMkI apekSA jJAnAvaraNIyakI vedanA jIvake hotI hai, aisA kahA gayA hai| . isI prakAra ina donoM nayoMkI apekSA zeSa sAta karmoMkI vedanAke svAmitvakA kathana karanA cAhiye // 15 // jisa prakAra jJAnAvaraNIyakI vedanAke svAmitvakI prarUpaNA kI gaI hai usI prakAra zeSa sAta karmoMkI vedanAke svAmitvakI prarUpaNA karanI cAhiye, kyoMki, usameM koI vizeSatA nahIM hai| ___ isa prakAra vedanasvAmitvavidhAna anuyoga dvAra samApta huaa| 1 pratiSu 'aNogaMtassa' iti paatthH| 2 tApratI 'bhINade' iti paatthH| 3 a-tApratyoH Na ca atthi' iti paatthH| Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (veyaNaveyaNavihANANiyogaddAraM ) veyaNaveyaNavihANe tti // 1 // edamahiyArasaMbhAlaNasuttaM / kimaTTamahiyAro saMbhAlijjade ? Na, aNNahA parUvaNAe phalAbhAvappasaMgAdo / kA veyaNA ? vedyate vediSyata iti vednaashbdsiddhH| ahavihakammapoggalakkhaMdho veyaNA / NokammapoggalA vi vedijjati ti tesiM veyaNAsaNNA kiNNa icchijjade ? Na, aTThavihakammaparUvaNAe parUvijjamANAe NokammaparUvaNAe sNbhvaabhaavaado| anubhavanaM vedanA, vedanAyAH vedanA vedanAvedanA, aSTakarmapudgalaskandhAnubhava ityarthaH / vidhIyate kriyate prarUpyata iti vidhAnam, vedanAvedanAyAH vidhAnaM vedanAvedanAvidhAnam / tatra prarUpaNA kriyata iti yaduktaM bhavati / savvaM pi kamma payaDi tti kaTu NegamaNayassa // 2 // vedanavedanavidhAna anuyogadvAra adhikAra prApta hai // 1 // yaha sUtra adhikArakA smaraNa karAtA hai| zaMkA- adhikArakA smaraNa kisaliye karAyA jAtA hai ? samAdhAna-nahIM, kyoMki, usake vinA prarUpaNAke niSphala honekA prasaMga AtA hai / zaMkA-vedanA kise kahate haiM ? samAdhAna-'vedyate vediSyata iti vedanA' arthAt jisakA vartamAnameM anubhava kiyA jAtA hai, yA bhaviSyameM kiyA jAvegA vaha vedanA hai, isa niruktike anusAra ATha prakAra ke karma-pudgalaskandhako vedanA kahA gayA hai| zaMkA-nokarma bhI to anubhavake viSaya hote haiM, phira unakI bedanA saMjJA kyoM abhISTa nahIM hai? samAdhAna nahIM, kyoMki; ATha prakArake karmakI prarUpaNAkA nirUpaNa karate samaya nokarmaprarUpaNAkI sambhAvanA hI nahIM hai| __ anubhavana karanekA nAma vedanA hai| vedanAkI vedanA vedanAvedanA hai, arthAt ATha prakArake karmapudgalaskandhoM ke anubhava karanekA nAma vedanAve vidhAnama' arthAt jo kiyA jAya yA jisakI prarUpaNA kI jAya vaha vidhAna hai, vedanAvedanAkA vidhAna vedanAdedanAvidhAna, isa prakAra yahA~ tatpuruSa samAsa hai| usake viSaya meM prarUpaNA kI jAtI hai, yaha usakA abhiprAya hai| naigama nayakI apekSA sabhI karmako prakRti mAnakara yaha prarUpapaNA kI jA rahI hai // 2 // Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2,10, 2.] veyaNamahAhiyAre veyaNatreyaNavihANaM [303 __yadasti na tavayamatilaMdhya vartata iti naikagamo naigm:'| tassa NaigamaNayassa ahippAraNa baddha'-udiNNuvasaMtabhedeNa dvidasavvaM pi kammaM payaDI hodi, prakriyate ajJAnAdikaM phalamanayA AtmanaH iti prkRtishbdvyutptteH| phaladAtRtvena pariNataH karmapudgalaskandhaH udIrNaH / mithyatvAvirati-pramAda-kaSAya-yogaH karmarUpatAmApAdyamAnaH kArmaNapudgalaskandho badhyamAnaH / dvAbhyAmAbhyAM vyatiriktaH karmapudgalaskandhaH upazAntaH / tatra udIrNasya bhavatu nAma prakRtivyapadezaH, phaladAtRtvena pariNatatvAt / na badhyamAnopazAntayoH, tatra tadabhAvAditi ? na, triSvapi kAleSu prkRtishbdsiddheH| teNa jo kammakkhaMdho jIvassa vaTTamANakAle phalaM dei jo ca deissadi, edesiM doNNaM pi kammakkhaMdhANaM payaDi siddhaM / adhavA, jahA udiNNaM vaTTamANakAle phalaM dedi, evaM bajjhamANuvasaMtANi vi vaTTamANakAle vi deMti phalaM, tehi viNA kammodayassa abhaavaado| ukassahidisate ukkassANubhAge ca saMte bajjhamANe ca sammatta-saMjama-saMjamAsaMjamANaM gahaNAbhAvAdo / bhUda-bhavissapajjAyANaM vaTTamANattabbhuvagamAdo vA NegamaNayammi esA vuppattI ghddde| teNa NegamaNayassa tivihaM pi kammaM payaDi tti kaTTa imA parUvaNA kiirde| ____jo sat hai vaha bheda va abheda donoM kA ullaMghana karake nahIM rahatA, isa prakAra jo ekako viSaya nahIM karatA hai, arthAt gauNa va mukhyatAkI apekSA donoMko hI viSaya karatA hai ise naigamanaya kahate haiM / usa naigama nayake abhiprAyase baddha, udIrNa aura upazAntake bhedase sthita sabhI karma prakRtirUpa haiM, kyoMki, 'prakriyate ajJAnAdikaM phalamanayA AtmanaH iti prakRtiH' arthAt jisake dvArA AtmAko ajJAnAdirUpa phala kiyA jAtA hai vaha prakRti hai, yaha prakRti zabdakI vyutpatti hai| zaMkA-- phaladAna svarUpase pariNata huA karma-pudgala skandha udINaM kahA jAtA hai| mithyAtva, avirati, pramAda, kaSAya aura yogake dvArA karma svarUpako prApta honevAlA kAmaNa pudgalaskandha badhyamAna kahA jAtA hai| ina donoMse bhinna karma-pudgalaskandhako upazAnta kahate haiN| unameM udIrNa karma-pudgalaskandhako prakRti saMjJA bhale hI ho, kyoMki, vaha phaladAna svarUpase pariNata hai| badhyamAna aura upazAnta karma-pudgala skandhoMkI yaha saMjJA nahIM bana sakatI, kyoMki, unameM phaladAna svarUpakA abhAva hai ? samAdhAna-nahIM, kyoMki, tInoM hI kAloMmeM prakRti zabdakI siddhi kI gaI hai| isa kAraNa jo karma skandha vartamAna kAlameM phala detA hai aura jo bhaviSyameM phala degA, ina donoM hI karmaskandhoMkI prakRti saMjJA siddha hai / athavA, jisa prakAra udayaprApta karma vartamAna kAlameM phala detA hai usI prakAra badhyamAna aura upazama bhAvako prApta karma bhI vartamAna kAlameM bhI phala dete haiM, kyoMki, unake binA karmodaya kA abhAva hai / utkRSTa sthitisattva aura utkRSTa anubhAga sattvake honepara tathA utkRSTa sthiti aura utkRSTa anubhAgake baMdhanepara samyaktva, saMyama evaM saMyamAsaMyamakA grahaNa sambhava nahIM hai| athavA, bhUta va bhaviSya paryAyoMko vartamAna rUpa svIkAra kara lenese naigamanayameM yaha vyutpatti baiTha jAtI hai / isalie naigama nayakI apekSA ukta tIna prakArake karmako prakRti mAnakara ..... 1ka0 pA0 1, pR0 221 / 2 pratiSu 'baMdha-' iti.paatthH| ........... Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 304] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4, 2, 10,3 NegamaNao vajjhamANa-udiNNa-uvasaMtANaM tiNNaM pi kammANaM veyaNavavaesamicchadi tti bhaNidaM hodi| NANAvaraNIyaveyaNA siyA bajjhamANiyA veyaNA // 3 // edassa suttassa attho vuccade / taM jahA-ettha siyAsado aNegesu atthesu jadi vi vaTTade to vi ettha aNeyaMte ghettvyo| prazaMsAstitvAnekAnta-vidhi-vicAraNAdyartheSu vartamAno'pi syAcchabdaH amuSminnevArtha gRhyata iti kathamavagamyate ? prakaraNAt / jA NANAraNIyassa veyaNA sA pruuvijjde| kimahaM NANAvaraNIyaveyaNA ti nnidissde| pruuvijjmaannpyddisNbhaalnnttuN| siyA bajjhamANiyA veyaNA hodi, tatto annnnaannaadiphluppttidNsnnaado| bajjhamANassa kammassa phalamakuNaMtassa kadhaM veyaNAvavaeso ? Na, uttarakAle phaladAittaNNahANuvavattIdo baMdhasamae vi vedaNabhAvasiddhIe / ettha kudo egavayaNaNiddeso ? jIva-payaDi-samayANaM bahutteNa viNA egttppnnaado| ettha jIva-payaDINamegavayaNa-bahuvayaNANi Thaviya kAlassa egavayaNaM ca 113 edassa suttassa AlAvo vuccade / yaha prarUpaNA kI jA rahI hai| abhiprAya yaha hai ki naigama naya badhyamAna, udIrNa aura upazAnta ina tInoM hI karmokI vedanA saMjJA svIkAra karatA hai| jJAnAvaraNIya vedanA kathaMcit badhyamAna vedanA hai // 3 // isa sUtrakA artha kahate haiM / vaha isa prakAra hai- yadyapi 'syAt' zabda aneka arthoMmeM vartamAna hai to bhI yahA~ use anekAnta arthameM grahaNa karanA caahiye| zaMkA-prazaMsA, astitva, anekAnta, vidhi aura vicAraNA Adi arthoM meM vartamAna bhI 'syAt' zabda amuka arthameM hI grahaNa kiyA jAtA hai, yaha kaise jJAta hotA hai| samAdha na-vaha prakaraNase jJAta ho jAtA hai| jo jJAnAvaraNIyakI vedanA hai usakI prarUpaNA kI jAtI hai| zaMkA-sUtrameM 'jJAnAvaraNIyavedanA' yaha nirdeza kisa liye kiyA gayA hai ? samAdhAna - usakA nirdeza prarUpita kI jAnevAlI prakRtikA smaraNa karaneke liye kiyA gayA hai| kathaJcit badhyamAna vedanA hotI hai, kyoMki, usase ajJAnAdi rUpa phalakI utpatti dekhI jAtI hai| "'" zaMkA-cUMki bA~dhA jAnevAlA karma usa samaya phalako karatA nahIM hai, ataH usakI vedanA saMjJA kaise ho sakatI hai ? samAdhAna--nahIM, kyoMki, isake binA vaha uttarakAlameM phaladAtA bana nahIM sakatA, ataeva bandha samayameM bhI use vedanAtva siddha hai| zaMkA-yahAM ekavacanakA nirdeza kyoM kiyA gayA hai ? samAdhAna-jIva, prakRti aura samaya, inake bahutvako apekSA na kara ekatvakI mukhyatAse ekavacanakA nirdeza kiyA gayA hai| yahA~ jIva va prakRtike ekavacana va bahuvacanako tathA kAlake ekavacanako sthApitakara isa Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1122] 4, 2, 10, 4. ] veNayamahAhiyAre veyaNaveyaNavihANaM [305 taM jahA-eyajIvassa eyA payaDI eyasamayapabaddhA siyA bajjhamANiyA veyaNA / suteNa aNuvaiTThoNaM jIva-payaDi-samayANaM kadhamettha Niddeso kIrade ? payaDI tAva suttaddiTThA ceva, NANAvaraNIyaveyaNA idi sutte bhnnidttaado| samao vi suttaNiddiTTo ceva, bajjhamANiyA idi vaTTamANaNiddesAdo / tahA jIvo vi suttaddiTTho, micchattAsaMjama-kasAya-jogapaccayapariNadajIveNa viNA baMdho Nasthi ti paccayavihANe pruuvidttaado| tado jIvapayaDi-samayA suttaNivaddhA ceve ti dayA / kAlasta bahuvayaNamettha kiNNa icchijjade ? Na, baMdhassa vidiyasamae uvasaMtabhAvamAvajjamANassa egasamayaM mottUNa bahUrNa smyaannmnnuvlNbhaado| ettha jIva-payaDi-samaya-egavayaNa-bahuvayaNANameso patthAro 1212 / ettha |1111 eyassa jIvassa eyA payaDI eyasamayapabaddhA bajjhamANiyA tti edaM paDhamapatthArAlAvamassiduNa suttamidamavadvidaM / siyA udiNNA veyaNA // 4 // sUtrakA AlApa kahate haiN| vaha isa prakAra hai-eka samayameM bA~dhI gaI eka jIvakI eka prakRti kathazcit badhyamAna vedanA hai| zaMkA-sUtrameM anirdiSTa jIva, prakRti aura samaya, inakA nirdeza yahA~ kaise kiyA jArahA hai ? samAdhAna-prakRtikA nirdeza sUtra meM kiyA hI gayA hai, kyoMki, 'jJAnAvaraNIya vedanA' aisA | gayA hai| samaya bhI sUtranirdiSTa hI hai, kyoMki, 'badhyamAna' isa prakArase vartamAna kAlakA nirdeza kiyA gayA hai| jIva bhI sUtroddiSTa hI hai, kyoMki, mithyAtva, asaMyama, kaSAya aura yoga pratyayase pariNata jIvake binA bandha nahIM ho sakatA, aisI pratyayavidhAnameM prarUpaNA kI jA cukI hai / isaliye jIva, prakRti aura samaya, ye sUtranibaddha hI haiM, aisA samajhanA cAhiye / zaMkA-yahA~ kAlako bahuvacana kyoM nahIM svIkAra karate ? samAdhAna-nahIM, kyoMki, bandhake dvitIya samayameM upazamabhAvako prApta honevAle karmabandhake eka samayako chor3akara bahuta samaya pAye nahIM jaate| yahA~ jIva, prakRti aura samayake ekavacana va bahuvacanakA yaha prastAra hai jIva | eka eka aneka aneka prakRti eka aneka eka aneka maya eka eka eka eka yahA~ eka jIvakI eka prakRti eka samaya meM bA~dhI gaI badhyamAna hai, isa prakAra isa prathama prastArake AlApakA Azraya karake yaha sUtra avasthita hai| __ jJAnAvaraNIyakI vedanA kathaMcit udIrNa vedanA hai // 4 // ...... cha, 12-36 Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 306 ] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4, 2, 10, 5. 'NANAvaraNIyaveyaNA' idi savvattha aNuvaTTade / baMdhasuttANaMtaraM udiNNasutaM kimaTuM baccade ? Na, bajjhamANudiNNavadiritto savvo kammapoggalakkhaMdho uvasaMtasaNNido tti jANAvaNaTuM tduttiido| estha jIva-payaDi-samayANaM egavayaNa-bahuvayaNANi Thaviya 333 puNo ettha akkhaparAvalaM kariya uppAidaudiNNasaMdiTThI esA jIva-payaDi-samaya 11112222 paDibaddhA 11221122 / ettha uvarimapaMtI jIvANaM, majjhimapaMtI payaDINaM, hehimapaMtI 12121212 smyaannN| ettha eyassa jIvassa eyapayaDI eyasamayapabaddhA siyA udiNNA veyaNA / edeNa paDhamAlAveNa edaM suttaM parUvidaM hodi / ettha udiNNe parUvijamANe kadhaM kAlassa bahuttaM labbhade ? Na, aNegesu samaesu baddhANamegasamae udovlNbhaado| siyA uvasaMtA veNayA // 5 // puNo edassa suttassa atthe bhaNNamANe jIva-payaDi-samayANamega-bahuvayaNANi 'jJAnAvaraNIyavedanA' isakI saba sUtroMmeM anuvRtti lI jAtI hai| zaMkA-bandhasUtra ke pazcAt udIrNasUtra kisaliye kahA jA rahA hai| samAdhAna-nahIM, kyoMki, badhyamAna aura udIrNase bhinna saba kama-pudgalaskandhako upazAnta saMjJA hai, yaha batalAne ke liye bandhasUtrake pazcAt udIrNasUtra kahA gayA hai| yahA~ jIva, prakRti aura samayake ekavacana va bahuvacanako sthApita kara.......... pazcAt akSaparAvartana karake utpanna kI gaI udIrNa karmapudgalaskandhakI jIva, prakRti evaM samayase sabaddha yaha saMdRSTi hai jIva | eka eka eka eka aneka aneka aneka aneka prakRti eka | eka aneka aneka eka eka aneka aneka samaya eka aneka eka aneka eka aneka eka aneka yahA~ UparakI paMkti jIvoMkI hai, madhyakI paMkti prakRtiyoMkI hai, aura adhastana paMkti samayoM kI hai| yahA~ eka jIvakI eka prakRti eka samaya meM bA~dhI gaI kathaJcit udIrNa vedanA hai| isa prathama AlApase isa sUtrakI prarUpaNA ho jAtI hai| zaMkA-yahA~ udIkI prarUpaNA karate samaya kAlakA bahutva kaise pAyA jAtA hai ? samAdhAna-nahIM, kyoMki, aneka samayoMmeM bA~dhI gaI prakRtiyoMkA eka samayameM udaya pAyA jAtA hai| jJAnAvaraNIyavedanA kaMcit upazAnta vedanA hai // 5 // isa sUtrake arthakI prarUpaNA karate samaya jIva, prakRti aura samaya, inake ekavacana va bahu. Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4,2, 10, 6] vaiyaNamahAhiyAre veyaNaveyaNavihANaM [ 307 Thaviya 133 akkhaparAvatti kAdUNa patthAro uppAdedavyo / edassa saMdiTTI jIva-payaDi 11112222 samayapaDibaddhA esA 11221122 / ettha uvarimapaMtI jIvANaM, majjhimapaMtI payaDINaM, 12121212 hehimapaMtI samayANaM / ettha eyassa jIvassa eyA payaDI eyasamayapabaddhA siyA uvasaMtA veyaNA tti edeNa paDhamAlAveNa evaM suttaM paravidaM hodi / aNegasamayapabaddhANaM saMtasarUveNa uvalaMbhAdo ettha kAlabahuttamuvalabbhade / sesaM sugamaM / evaM bajjhamANa-udiNNa-uvasaMtANamegasaMjogassa egavayaNasuttAlAvo smtto| siyA bajjhamANiyAo veynnaao||6|| edassa egasaMjoga-bahuvayaNapaDhamasuttassa atthe bhaNNamANe bajjhamANiyAe jIvapayaDINameya-bahuvayaNANi samayassa egavayaNaM ca Thaviya tesiM tisaMjogeNa jAdapatthAraM ca ThavedUrNa edassa suttassa atthaparUvaNA kIrade / taM jahA--samayagayaM tAva bahuttaM Natthi, bajbhamANassa kammassa tdsNbhvaado| jIvasu payaDIsu ca' tattha bahuttaM labbhai / tattha bajjhamANiyAe veyaNAe bahuttamicchiAdi nnegmnno| teNedassa paDhamuvacanako sthApita kara 111 akSaparAtana karake prastArako utpanna karAnA caahiye| isakI jIva, prakRti aura samayase sambandhita saMdRSTi yaha hai jIva eka | eka eka eka aneka aneka aneka aneka prakRti eka eka aneka aneka eka eka aneka aneka samaya eka aneka eka aneka eka aneka eka aneka isameM UparakI paMkti jIvoMkI, madhya paMkti prakRtiyoMkI, aura adhastana paMkti samayoMkI hai| yahA~ eka jIvakI eka prakRti eka sabhayameM bA~dhI gaI kathaJcit upazAnta vedanA hai, isa prakAra isa prathama AlApase isa sUtrakI prarUpaNA ho jAtI hai| cUMki aneka samayoM meM bA~dhI gaI prakRtiyA~ sata svarUpase pAyI jAtI haiM, ataH yahA~ kAlabahutva upalabdha hai| zeSa kathana sugama hai| isa prakAra badhyamAna, udIrNa aura upazAnta, inake eka saMyogajanita ekavacana sUtrakA AlApa samApta huaa| kathaMcit vadhyamAna vedanArya haiM // 6 // badhyamAna vedanAke bahuvacanase sambandhita isa prathama sUtrake arthakI prarUpaNA karate samaya jIva aura prakRtike eka va bahuvacanoMko tathA samayake ekavacanako sthApita kara unake trisaMyogase utpanna prastArako bhI sthApita karake isa sUtrake arthakI prarUpaNA kI jAtI hai| vaha isa prakAra haiyahA~ samayagata bahutva nahIM hai, kyoMki, badhyamAna karmake usakI sambhAvanA nahIM hai| jIvoM aura 1 apratau 'jIvesu payaDIsu jIvapayaDIsu ca' iti paatthH| Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 308] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4, 2, 10,7. cAraNaM mottaNa sesAo tiNi uccAraNAo hoti / tAo bhaNissAmo-egassa jIvassa aNeyAo payaDIo egasamayapabaddhAo siyA bajjhamANiyAo veyaNAo / ettha egA' uccAraNasalAgA labbhadi [1] / aNegehi jIvehi eyA payaDI egasamayapavaddhA siyA bajjhamANiyAo veynnaao| evaM beuccAraNasalAgA [2] / kathaM jIvabahutteNa veyaNAbahuttaM ? Na, ekisse veyaNAe jIvabhedeNa bhedamuvagayAe bhuttvirohaabhaavaado| adhavA, aNeyANaM jIvANaM aNeyAo payaDIo egasamayapabaddhAo siyA bajjhamANiyAo veynnaao| evaM tiNNi uccAraNasalAgAo [3] / evaM bajjhamANiyAe bahuvayaNasuttAlAvo smtto| siyA udiNNAo veynnaao||7|| edassa udiNNabahuvayaNasuttassa AlAve' bhaNNamANe jIva-payaDi-samayANaM egabahuvayaNANi Thaviya tesimakkhasaMcAraaNidapatthAraM ca Thaviya tattha egavayaNAlAvaM puvvaM parUvidaM mottUNa sesasattAlAve bhnnissaamo| taM jahA-egassa jIvassa eyA payaDI aNeyasamayapabaddhA siyA udipaNAo veynnaao| ettha jadi vi egeNa jIveNa eyA ceva payaDI udae chuddhA to vi tisse bahuttaM hodi, aNegesu samaesu pabaddhattAdo / ettha prakRtiyoMmeM vahA~ bahutva pAyA jAtA hai| naigama naya badhyamAna vedanAke bahutvako svIkAra karatA hai| isaliye isake prathama uccAraNako chor3akara zeSa tIna uccAraNAyeM hotI hai| unake unako kahate haiM-eka jIvakI aneka prakRtiyA~ eka samayameM bA~dhI gaI kathaJcit badhyamAna vedanAyeM haiN| yahA~ eka uccAraNa zalAkA pAyI jAtI hai (1) / aneka jIvoMke dvArA eka samayameM bA~dhI gaI eka prakRti kathazcit badhyamAna vedanAyeM haiN| isa prakAra do uccAraNazalAkAyeM huI (2) / zaMkA-jIvoMke bahutvase vedanAkA bahutva kaise sambhava hai ? ___ samAdhAna nahIM, kyoMki, jIvoMke bhedase bhedako prApta huI eka vedanAke bahuta hone meM koI virodha nahIM hai| __ athavA, aneka jIvoMkI aneka prakRtiyA~ eka samayameM bA~dhI gaI kathaJcit badhyamAna vedanAya haiN| isa prakAra tIna uccAraNa zalAkAyeM huI (3) / isa prakAra badhyamAnake bahuvacana sambandhI sUtrakA AlApa samApta huaa| kathaMcit udIrNa vedanAyeM haiM // 7 // isa udIrNa vedanAoM sambandhI bahuvacana sUtrake alApoMko prarUpaNA karate samaya jIva, prakRti evaM samayake eka va bahuvacanoM ko sthApita kara tathA unake akSasaJcArase utpanna prastArako bhI sthApita karake unameMse pUrvameM kahe gaye ekavacana AlApako chor3akara zeSa sAta AlApoMko kahate haiN| yathA-eka jIvakI eka prakRti aneka samayoMmeM bA~dhI gaI kathaJcit udIrNa vedanAyeM haiN| yadyapi yahA~ eka jIvake dvArA eka hI prakRti udayameM nikSipta kI gaI hai to bhI vaha bahuta hotI hai, kyoMki, 1 tApratau 'egA' ityetatpadaM nAsti / 2 apratau 'abhAve' iti pAThaH / Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [309 4,2,10, 8.] veyaNamahAhiyAre veyaNaveyaNavihANaM egA uccAraNasalAgA [1] / adhavA, eyassa jIvassa aNeyAo payaDIo eyasamayapatraddhAo siyA udiNNAo / evaM beuccAraNAo [2] / adhavA, eyassa jIvassa aNeyAo payaDIo aNeyasamayapabaddhAo siyA udiNNAo veynnaao| evaM tiNi uccAraNAo [3] / adhavA, aNeyANaM jIvANameyA payaDI eyasamayapabaddhAo siyA udiNNAo veynnaao| ettha jIvabahuttaM pekkhiya udiNNabahuttaM gahiyaM / evaM cattAri uccAraNAo [4] adhavA, aNeyANaM jIvANameyA payaDI aNeyasamayapabaddhA siyA udiNNAo veynnaao| evaM paMca uccAraNAo [5] / adhavA, aNeyANaM jIvANamaNeyAo payaDIo eyasamayapabaddhAo siyA udiNNAo veynnaao| evaM cha uccAraNAo [6] / adhavA, aNeyANaM jIvANaM aNeyAo payaDIo aNeyasamayapabaddhAo siyA udiNNAo veynnaao| evaM satta uccAraNAo [7] / evaM udiNNassa bahuvayaNasuttaparUvaNA gdaa| siyA uvasaMtAo veynnaao||8|| edassa uvasaMtabahuvayaNasuttassa AlAve bhaNNamANe jIva-payaDi-samayANameya-bahuvayaNANi Thaviya tesimakkhasaMcArajaNidapatthAraM ca ThavedUNa tattha egavayaNapaDhamAlAvaM mottaNa sesasahi viyappehi edassa suttassa atthaparUvaNA kAyavvA / taM jahA-eyassa jIvassa eyA payaDI aNeyasamayapabaddhA siyA uvasaMtAo veynnaao| evameguccAraNA [1] / esA vaha aneka samayoMmeM bA~dhI gaI hai| yahA~ eka uccAraNazalAkA huI (1) / athavA, eka jIvakI aneka prakRtiyA~ eka samayameM bA~dhI gaIM kathaJcit udIrNa vedanAyeM haiN| isa prakAra do uccAraNazalAkAyeM huI (2) / athavA, eka jIvakI aneka prakRtiyA~ aneka samayoM meM bA~dhI gaI kathazcit udIrNa vedanAyeM haiN| isa prakAra tIna uccAraNAyeM huI (3) / athavA, aneka jIvoMkI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI kathaJcit udIrNa vedanAyeM haiN| yahA~ jIvoMke bahutvakI apekSA udIrNa vedanAkA bahutva grahaNa kiyA gayA hai| isa prakAra cAra uccAraNAyeM huI (4) / athavA, aneka jIvoMkI eka prakRti aneka samayoM meM bA~dhI gaI kathaJcit udIrNa vedanAyeM haiN| isa prakAra pA~ca uccAraNAyeM huI (5) / athavA, aneka jIvoMkI aneka prakRtiyA~ eka samayameM bA~dhI gaI kathaJcit udIrNa vedanAyeM haiM / isa prakAra chaha uccAraNAyeM huI (6) / athavA, aneka jIvoMkI aneka prakRtiyA~ aneka samayoMmeM bA~dhI gaI kazcit udIrNa vedanAyeM haiN| isa prakAra sAta uccAraNAyeM huI (7) / isa prakAra udIrNa vedanAke bahuvacana sambandhI sUtrakI prarUpaNA samApta huii| kathaMcit upazAnta vedanAyeM haiM // 8 // isa upazAnta vedanAke bahuvacana sambandhI sUtrake AlApoMkA kathana karate samaya jIva, prakRti aura samaya inake eka va bahuvacanoMko tathA unake akSasaJcArase utpanna prastArako bhI sthApita karake unameM ekavacana rUpa prathama AlApako chor3akara zeSa sAta vikalpoM dvArA isa sUtrake athakI prarUpaNA karanI cAhiye / vaha isa prakArase-eka jIvakI eka prakRti aneka samayoM meM bA~dhI gaI kathaJcit upazAnta vedanAoM svarUpa hai| isa prakAra eka uccAraNA huI (1) / yadyapi yaha eka Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 310 chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4, 2, 10, 9. jadi vi ekassa jIvassa egA ceva payaDI hodi, to vi aNegesu samaesu baddhattAdo uvasaMtaveyaNAe bahuttaM jujjade / adhavA, eyassa jIvassa aNeyAo payaDIo eyasamayapabaddhAo siyA uvasaMtAo veynnaao| evaM beuccAraNAo [2] / adhavA, eyassa aNeyAo payaDIo aNeyasamayapavaddhAo siyA uvasaMtAo veynnaao| evaM tiNNi uccAraNAo [3] / adhavA, aNeyANaM jIvANameyA payaDI eyasamayapabaddhA siyA uvasaMtAo veynnaao| evaM cattAri uccAraNAo [4] / ettha jIvabahuttaM pekkhidaNa uvasaMtaveyaNAe egasamayapabaddhaeyapayaDIe bahuttaM gahidaM / athavA, aNeyANaM jIvANameyA payaDI aNeyasamayapabaddhA siyA uvasaMtAo veynnaao| evaM paMca uccAraNAo [5] / adhavA, aNeyANaM jIvANamaNeyAo payaDIo eNasamayapabaddhAo siyA uvasaMtAo veynnaao| evaM cha uccAraNAo [6] / adhavA, aNeyANaM jIvANamaNeyAo payaDIo aNeyasamayapabaddhAo siyA uvasaMtAo veynnaao| evaM satta uccAraNA [7] / evaM uvasaMtaveyaNAe sattabahuvayaNabhaMgA pruuvidaa| evaM bajjhamANa-udiNNa uvasaMtANamega-bahuvayaNapaDibaddhasuttachakka parUviya dusaMjogabhaMgaparUvaNaTTamuttarasuttaM bhaNadi siyA bajjhamANiyA ca udiNNA ca // 6 // veyaNA idi annuvttttde| teNa veyaNAsadoedassa suttassa avayavabhAveNa dttttyo| edassa jIvakI eka hI prakRti hai, to bhI aneka samayoM meM bAMdhe jAneke kAraNa yahA~ upazAnta vedanAkA bahutva yuktiyukta hai| athavA, eka jIvakI aneka prakRtiyA~ eka samayameM bA~dhI gaI kazcit upazAnta vedanAyeM haiN| isa prakAra do uccAraNAyeM huI (2) / athavA, eka jIvakI aneka prakRtiyA~ aneka samayoMmeM bA~dhI gaIM kathaJcit upazAnta vedanAyeM haiN| isa prakAra tIna uccAraNAyeM huI (3) / athavA, aneka jIvoMkI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI kazcit upazAnta vedanAoM svarUpa hai| isa prakAra cAra uccAraNAyeM huI (4) / yahA~ jIva bahutva kI apekSA karake upazAnta vedanArUpa eka samayameM bA~dhI gaI eka prakRtike bahutvako grahaNa kiyA gayA hai| athavA, aneka jIvoMkI eka prakRti aneka samayoMmeM bA~dhI gaI kathaJcit upazAnta vedanAoMrUpa hai| isa prakAra pA~ca uccAraNAyeM huI (5) / athavA, aneka jIvoMkI aneka prakRtiyA~ eka samayameM bA~dhI gaIM kathaJcit upazAnta vedanAyeM hai| isa prakAra chaha uccAraNAyeM huI (6) / athavA, aneka jIvoMkI aneka prakRtiyA~ aneka samayoMmeM bA~dhI gaIM kathazcit upazAnta vedanAyeM haiN| isa prakAra sAta uccAraNAyeM huI (7) / isa prakAra upazAnta vedanA sambandhI sAta vahuvacana bhaMgoMkI prarUpaNA kI gaI hai| isa prakAra badhyamAna, udIrNa aura upazAnta vedanAke eka va bahavacanoMse sambaddha chaha sUtroMkI prarUpaNA karake dvisaMyogajanita bhaMgoMkI prarUpaNA karaneke liye AgekA sUtra kahate haiM kathaMcit badhyamAna aura udIrNa vedanA hai // // yahA~ vedanA zabdakI anuvRtti lI gaI hai| isaliye vedanA zabdako isa sUtrake vapaarUyava Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 10, 10. ] dermahAhiyAre veyaNaveyaNa vihANaM [ 311 suttassa atthe bhaNNamANe vajjhamANa - udiSNANaM dusaMjogamuttapatthAraM viya | puNo 1122 1212 jIva-paya Di 1122 bajjhamANaveyaNAe jIva - payaDi - samayapatthAraM 1212 puNo udiSNAe 1111 11112222 11221122 puNo pacchA buccade / taM jahA 12121212 samayANaM ega- bahuvayaNapatthAraM ca Thaviya eyassa jIvassa eyA payaDI eyasamayapabaddhA bajjhamANiyA tasseva jIvassa eyapayaDI samayabaddhA udiNNA siyA bajjhamANiyA ca udiSNA ca veyaNA / evaM dusaMjoga - paDhamasuttassa egA caiva uccAraNA / siyA bajjhamANiyA ca udiNNAo ca // 10 // samajhanA cAhiye / isa sUtra ke arthakI prarUpaNA karate samaya badhyamAna aura udIrNa vedanA ke dvisaMyoga sUtraprastArako badhyamAna eka eka aneka aneka udIrNa eka aneka eka eka sthApita karake pazcAt badhyamAna vedanA jIva eka eka aneka aneka sambandhI jIva, prakRti va samaya inake prastArako, prakRti eka aneka eka aneka tathA udIrNa samaya eka eka eka eka vedanA sambandhI jIva, prakRti aura samaya inake eka va bahuvacanoMke prastArako bhI jIva eka eka eka eka aneka aneka aneka aneka sthApita prakRti eka eka aneka aneka eka eka aneka aneka karake punaH pazcAt prarUpasamaya eka aneka eka aneka eka aneka eka aneka kI jAtI hai / vaha isa prakAra hai - eka jIvakI eka prakRti eka samaya meM bA~dhI gaI badhyamAna aura usI jIvakI eka prakRti eka samaya meM bA~dhI gaI udIrNa, yaha kathaJcit badhyamAna aura udIrNa vedanA hai / isa prakAra dvisaMyogarUpa prathama sUtrakI eka hI uccAraNA hai / kathaMcit badhyamAna ( eka ) aura udIrNa ( aneka ) vedanAyeM haiM // 10 // Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 312 ] chakhaMDAgame veyaNAkhaMDa [ 4,2, 10, 11 ettha veNA tti aNuvaTTade | teNa veyaNAsado asaMto vi ajkAhAreyavvo siyA bajjhamANiyA ca udiNNAo ca veyaNA tti / saMpahi edassa atthaparUvaNA karade | taM jahA - eyassa jIvassa eyA payaDI eyasamayapabaddhA bajjhamANiyA, tasseva jIvassa eyat payaDI aNeyasamayapabaddhA udiNNAo siyA bajjhamANiyA ca udiNNAo ca veNAo / evaM dusaMjogavidiyasuttassa paDhamuccAraNA [1] adhavA, eyassa jIvassa eyA paDI eyasamayabaddhA bajjhamANiyA, tasseva jIvassa aNeyAo payaDIo eyasamayapaddhAo udiNNAo siyA bajjhamANiyA ca udiNNAo ca veyaNA / do bhaMgA [2] / adhavA, eyassa jIvassa eyA payaDI eyasamayapabaddhA bajjhamANiyA, tasseva jIvassa aNeyAo payaDIo aNeyasamayapabaddhAo udiNNAo siyA bajjhamANiyA ca udiSNAo ca veyaNA / evaM tiNi bhaMgA [ 3 ] / puNo udiNNAe vidiyasuttassa sesabahuvayaNabhaMgA Na labbhaMti / kudo 1 bajjhamANa- udiSNANamAdhArabhUda egajIvabhAvAdo | siyA bajjhamANiyAo ca udiNNA ca // 11 // veNAti aNuva / edassa suttassa bhaMgA vuccati / taM jahA - eyarasa jIvassa aNeyAo payaDIo eyasamayapabaddhAo bajjhamANio, tasseva jIvassa eyA payaDI eyasamayapabaddhA udiNNA siyA bajjhamANiyAo ca udiNNA ca veyaNAo / evaM tadiyasuttassa ego caiva bhaMgo [1] / puNo bajjhamANa- udiNNANaM dusaMjogatadiyasuttassa se sabhaMgA yahA~ 'vedanA' kI anuvRtti lI jAtI hai| isaliye vedanA zabdake na hote hue bhI usakA adhyAhAra karanA cAhiye - kathacita badhyamAna aura udIrNa vedanA yeM haiN| aba isa sUtra ke arthakI prarUpaNA kI jAtI hai / vaha isa prakAra hai- eka jIvakI eka prakRti eka samaya meM nA~dhI gaI badhyamAna, usI jIvakI eka prakRti aneka samayoMmeM bA~dhI gaI udIrNa; isa prakAra kathaJcit badhyamAna aura udIrNa vedanAyeM haiM / isa prakAra dvisaMyogarUpa dvitIya sUtrakI prathama uccAraNA huI ( 1 ) / athavA, eka jIva kI eka prakRti eka samaya meM bA~dhI gaI badhyamAna, usI jIvakI aneka prakRtiyA~ eka samaya meM bA~dhI gaIM udIrNa, kathaJcit badhyamAna aura udIrNa vedanAyeM haiM / ye do bhaMga hue ( 2 ) / athavA, eka jIvakI eka prakRti eka samaya meM bA~dhI gaI badhyamAna, usI jIvakI aneka prakRtiyA~ aneka samayoM meM bA~dhI gaI udIrNa, kathaJcit badhyamAna aura udIrNa vedanAyeM haiN| isa prakAra tIna bhaMga hue ( 3 ) / punaH udIrNa vedanA sambandhI dvitIya sUtrake zeSa bahuvacana bhaMga nahIM pAye jAte, kyoMki, badhyamAna aura udIrNa vedanA ke AdhArabhUta eka jIvakA prabhAva hai / kathaMcit badhyamAna vedanAyeM aura udIrNa vedanA hai // 11 // 'vedanA' isakI anuvRtti hai / isa sUtra ke bhaMga kahate haiN| yathA- eka jIvakI aneka prakRtiyA~ eka samaya meM bA~dhI gaIM badhyamAna, usI jIvakI eka prakRti eka samaya meM bA~dhI gaI udIrNa; kathaMcit badhyamAna vedanAyeM aura udIrNa vedanA hai / isa prakAra tRtIya sUtrakA eka hI bhaMga hotA hai ( 1 ) punaH badhyamAna aura udIrNa sambandhI dvisaMyogavAle tRtIya sUtrake zeSa bhaMga nahIM pAye jAte, kyoMki Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . 4, 2, 10, 12.] veyaNamahAhiyAre veyaNaveyaNavihANaM / 313 Na labhaMti, jIvehi viya hiyaraNattappasaMgAdo / siyA bajjhamANiyAo ca udiNNAo ca // 12 // veyaNA ti aNuvaTTade / edassa bajjhamANa-udiNNANaM dusaMjogacautthasuttassa attho vuJcade / taM jahA-eyassa jIvassa aNeyAo payaDIo egasamayapabaddhAo cajjhamANiyAo, tasseva jIvassa eyA payaDI aNeyasamayapabaddhA udipaNAo siyA bajjhamANiyAo ca udiNNAo ca veyaNAo / evaM cautthasuttassa paDhamabhaMgo [1] / adhavA, eyassa jIvassa aNeyAo payaDIo eyasamayapabaddhAo bajjhamANiyAo, tasseva jIvassa aNeyAo payaDIo eyasamayapabaddhAo udiNNAo siyA bajjhamANiyAo ca udiNNAo ca veyaNA o| eso vidiyabhaMgo [2] / adhavA, eyassa jIvassa aNeyAopayaDIo eyasamayapabaddhAo bajjhamANiyAo, tassa ceva jIvassa aNe o payaDIo aNeyasamayapabaddhAo udiNNAo siyA bajjhamANiyAo ca udiNNAo ca veynnaao| evaM cautthasuttassa tiNNi bhaMgA [3] / saMpahi ajjhamANaudiNNANaM eyajIvamassidaNa tiNNi ceva bhaMgA hoti, ahiyA Na uppajjaMti, bajjhamANa-udiNNANaM viyhiarnnaavttiido| saMpahi edasseva dusaMjogacautthasuttassa bajjhamANa'-udiNNANaM NANAjIve assidUNa sesabhaMge vttissaamo| taM jahA-aNeyANaM jIvANaM eyA payaDI eyasamayapabaddhA bajjhamANiyAo, tesiM ceva jIvANameyA payaDI eyasamayapabaddhA udiNNAo siyA bajjhamANiyAo ca udiNNAo ca jIvoMke sAtha vyabhicArakA prasaMga AtA hai| kathaMcit vadhyamAna aura udIrNa vedanAyeM haiM // 12 // 'vedanA' isakI anuvRtti hai / aba badhyamAna aura udIrNa sambandhI dvisaMyogavAle isa caturtha sUtra kA artha kahate haiM / vaha isa prakAra hai-eka jIvakI aneka prakRtiyA~ eka samayameM bA~dhI gaI badhyamAna, usI jIvakI eka prakRti aneka samayoMmeM bA~dhI gaI udIrNa; kathaMcit badhyamAna aura udIrNa vedanAyeM haiN| isa prakAra caturtha sUtrakA prathama bhaMga huA (1) / athavA, eka jIvakI aneka prakRtiyA~ eka samayameM bA~dhI gaI badhyamAna vedanAyeM, usI jIvakI aneka prakRtiyA~ eka samayameM bA~dhI gaIM udIrNa vedanAyeM, kathaMcit badhyamAna aura udIrNa vedanAyeM haiN| yaha dvitIya bhaMga huA (2) / athavA, eka jIvakI aneka prakRtiyA~ eka samayameM bA~dhI gaI badhyamAna vedanAyeM, usI jIvakI aneka prakRtiyA~ aneka samayoMmeM bA~dhI gaI udIrNa vedanAyeM kathaMcit badhyamAna aura udIrNa vedanAeM haiN| isa prakAra caturtha sUtrake tIna bhaMga hote haiM ( 3 ) / aba badhyamAna aura udIrNa vedanAoMke eka jIvakA Azraya karake tIna hI bhaMga hote haiM, adhika nahIM utpanna hote haiM, kyoMki, badhyamAna aura udIrNake vyabhicArakI Apatti AtI hai| ___aba is| dvisaMyogavAle caturtha sUtrakI badhyamAna aura udIrNa vedanAoMke nAnA jiivoNk| Azraya karake zeSa bhaMgoMko kahate haiN| yathA-aneka jIvoMkI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI badhyamAna, unhIM jIvoMkI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI udIrNa, kathaMcit badhyamAna aura udIrNa 1 zra-trApratyoH 'suttabajjhamANa' iti paatthH| / cha, 12-40 / Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 314 ] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa + [4, 2, 10, 12. veynnaao| evaM cautthasuttassa cattAri bhaMgA [4] / adhavA, aNeyANaM jIvANameyA payaDI eyasamayapabaddhA bajjhamANiyAo, tesiM ceva jIvANameyA payaDI aNeyasamayapabaddhA udiNNAo siyA bajjhamANiyAo ca udiNNAo ca veynnaao| evaM cautthasuttassa paMca bhaMgA [5] / adhavA, aNeyANaM jIvANameyA payaDI evasamayapabaddhA ca' bajjhamANiyAo, tesiM ceva jIvANamaNeyAo' payaDIo eyasamayapabaddhAo udiNNAo, siyA bajjhamANiyAo ca udiNNAo ca veyaNAo / evaM cha bhaMgA [6] / adhavA, aNeyANaM jIvANaM eyA payaDI eyasamayapabaddhA bajjhamANiyAo, tesiM ceva jIvANamaNeyAo payaDIo aNeyasamayapabaddhAo udiNNAo, siyA bajjhamANiyAo ca udiNNAo ca veynnaao| evaM satta bhaMgA [7] / adhavA, aNeyANaM jIvANamaNeyAo payaDIo eyasamayapabaddhAo bajjhamANiyAo, tesiM ceva jIvANameyA payaDI eyasamayapabaddhA' udiNNAo, siyA bajjhamANiyAo ca udiNNAo ca veyaNAo / evamaTTha bhaMgA [8] / adhavA, aNeyANaM jIvANamaNeyAo payaDIo egasamayapabaddhAo bajjhamANiyAo, tesiM ceva jIvANameyA payaDI aNeyasamayapabaddhA udiNNAo, siyA bajjhamANiyAo ca udiNNAo ca veynnaao| evaM Nava bhaMgA [8] | adhavA, aNeyANaM jIvANamaNeyAo payaDIo egasamayapabaddhAo bajjhamANiyAo, tesiM ceva jIvANamaNeyapayaDIo egasamayapabaddhAo udiNNAo, siyA bajjhamANiyAo ca udiNNAo ca vayaNAo / evaM dasa bhaMgA [10] / adhavA, aNayANaM jIvANamaNeyAo payavedanAyeM haiN| isa prakAra caturtha sUtrake cAra bhaGga hue (4) / athavA, aneka jIvoMkI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI badhyamAna, unhIM jIvoMkI eka prakRti aneka samayoMmeM bA~dhI gaI udIrNa, kathaMcit badhyamAna aura udIrNa vedanAyeM haiN| isa prakAra caturtha sUtrake pA~ca bhaGga hue (5) / athavA, aneka jIvoMkI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI badhyamAna, unhIM jIvoMkI aneka prakRtiyA~ eka samayameM bA~dhI gaIM udIrNa, kathaMcit badhyamAna aura udIrNa vedanAyeM haiN| isa prakAra chaha bhaGga hue (6) / athavA, aneka jIvoMkI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI badhyamAna, unhIM jIvoMkI aneka prakRtiyA~ aneka samayoMmeM bA~dhI gaIM udIrNa, kathaMcit badhyamAna aura udIrNa vedanAyeM haiN| isa prakAra sAta bhaGga hue (7) / athavA, aneka jIvoMkI aneka prakRtiyA~ eka samayameM bA~dhI gaI badhyamAna, unhIM jIvoMkI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI udIrNa, kathaMcit badhyamAna aura udIrNa vedanAyeM haiN| isa prakAra ATha bhaGga hue (8) / athavA, aneka jIvoMkI aneka prakRtiyA~ eka samayameM bA~dhI gaI badhyamAna, unhIM jIvoMkI eka prakRti aneka samayoM meM bA~dhI gaI udIrNaH kathaMcit badhyamAna aura udIrNa vedanAyeM haiN| isa prakAra nau bhaGga hue (6) / athavA, aneka jIvoMkI aneka prakRtiyA~ eka samayameM bA~dhI gaI badhyamAna, unhIM jIvoMkI aneka prakRtiyA~ eka samayameM bA~dhI gaI udIrNa; kathaMcit badhyamAna aura udIrNa vedanAyeM haiM / isa prakAra dasa bhaGga hue (10) / athavA, aneka jIvoMkI aneka 1 tApratau 'ca' ityetatpadaM noplbhyte|| 2 a-prApratyoH 'jIvANameyAzro' iti pAThaH / 3 a-ApratyoH 'pabaddhAo', tApatau 'pabaddhA [o]' iti paatthH| Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 10, 14.] veyaNamahAhiyAre vaiyaNaveyaNavihANaM | 315 DIo egasamayapabaddhAo bajjhamANiyAo, tesiM ceva jIvANamaNeyAo payaDIo aNeyasamayapabaddhAo udiNNAo siyA bajjhamANiyAo ca udiNNAo ca veynnaao| evaM cautyasuttassa ekkArasa bhaMgA [11] | evaM bajjhamANaudiNNANaM dusaMjogasuttANamatthaparUvaNA kdaa| saMpahi bajjhamANa-uvasaMtANaM dusaMjogajaNidaveyaNAbhaMgaparUvaNadvamuttarasuttaM bhaNadi siyA bajjhamANiyA uvasaMtA ca // 13 // veyaNA ti aNuvade / edassa suttassa atthe bhaNNamANe bajjhamANANudiNNANa va tiNNi patthAre Thaviya vattavyaM / taM jahA--eyassa jIvassa eyA payaDI eyasamayapabaddhA bajmamANiyA, tasseva jIvassa eyA payaDI eyasamayapabaddhA uvasaMtA, siyA bajjhamANiyA ca uvasaMtA ca veyaNA / evaM paDhamasuttassa ego ceva bhaMgo [1] / siyA bajjhamANiyA' ca uvasaMtAo ca // 14 // edassa vidiyasuttassa bhaMgaparUvaNA kIrade / taM jahA-eyassa jIvassa eyA payaDI eyasamayapabaddhA bajjhamANiyA, tassa ceva jIvassa eyA payaDI aNeyasamayapabaddhA uvasaMtAo' siyA bajjhamANiyA ca uvasaMtAo ca veyaNA / evaM vidiyasuttassa paDhamabhaMgo [1] / adhavA, eyarasa jIvassa eyA payaDI eyasamayapabaddhA bajjhamANiyA, tasseva jIvassa aNeyAo prakRtiyA~ eka samayameM bA~dhI gaI badhyamAna, unhIM jIvoMkI aneka prakRtiyA~ aneka samayoMmeM bA~dhI gaI udIrNa; kathaMcit badhyamAna aura udINa vedanAyeM haiN| isa prakAra caturtha sUtrake gyAraha bhaMga hue (11) / isa prakAra badhyamAna aura udIrNa vedanAoMke dvisaMyoga sambandhI sUtroMke arthakI prarUpaNA kI gaI hai| aba vadhyamAna aura upazAnta vedanAoMke dvisaMyogase utpanna vedanAbhaGgoMke prarUpaNArtha AgekA sUtra kahate haiM kathaMcit badhyamAna aura upazAnta vedanA hai // 13 // 'vedanA' isakI anuvRtti hai| isa sUtrake arthakI prarUpaNA karate samaya badhyamAna aura udIrNa vedanAke samAna tIna prastAroMko sthApita karake kathana karanA caahiye| vaha isa prakArase-eka jIvakI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI badhyamAna, usI jIvakI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI upazAnta; kathaMcit badhyamAna aura upazAnta vedanA hai| isa prakAra prathama sUtrakA eka hI bhaGga hotA hai (1) / kathaMcit badhyamAna ( eka ) aura upazAnta ( aneka ) vedanAyeM haiM // 14 // isa dvitIya sUtrake bhaGgoMkI prarUpaNA kI jAtI hai| vaha isa prakAra hai-eka jIvakI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI badhyamAna, usI jIvakI eka prakRti aneka samayoMmeM bA~dhI gaI upazAnta; kathaMcit badhyamAna aura upazAnta vedanAyeM haiN| isa prakAra dvitIya sUtrakA prathama bhaGga huA (1) / athavA, eka jIvakI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI badhyamAna, usI jIvakI aneka prakRtiyA~ eka 1 zra-ApratyoH 'banjhamANiyAno', tApratau 'bajjhamANiyA [o]' iti pAThaH / 2 pratiSu 'uvasaMtA' iti paatthH| Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 316] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4,2, 10, 15. payaDIo eyasamayapavaddhAo uvasaMtAo, siyA bajjhamANiyA ca uvasaMtAo ca veyaNAo evaM do bhaMgA [2] / adhavA eyassa jIvassa eyA payaDI eyasamayapabaddhA bajjhamANiyA, tasseva jIvassa aNeyAo payaDIo aNeyasamayapabaddhAo uvasaMtAo; siyA bajjhamANiyA ca uvasaMtAo ca veynnaao| evaM tiNNi bhaMgA [3] / evaM vidiyasuttassa tiNNi ceva bhaMgA labhaMti, Na sesA; nniruddhgjovttaado| siyA bajjhamANiyAo ca uvasaMtA ca // 15 // edasma tadiyasuttassa bhaMgaparUvaNA kiirde| taM jahA-eyassa jIvassa aNeyAo payaDIo eyasamayapabaddhAo bajjhamANiyAo, tasseva jIvassa eyapayaDI eyasamayapabaddhA uvasaMtA, siyA bajjhamANiyAo ca uvasaMtA ca veyaNA / evaM tadiyasuttassa ego ceva bhaMgo [1] / sesabhaMgA Na labbhaMti / kudo ? nniruuddhgjiivttaado| siyA bajjhamANiyAo ca uvasaMtAo ca // 16 // edassa cautthasuttassa bhaMgaparUvaNA kIrade / taM jahA-eyassa jIvassa aNeyAo payaDIo eyasamayapabaddhAo bajjhamANiyAo, tassa ceva jIvassa eyA payaDI aNeyasamayapabaddhA uvasaMtAo, siyA bajjhamANiyAo ca uvasaMtAo ca veynnaao| eso cautthasuttassa paDhamabhaMgo [1] / adhavA, eyassa jIvasta aNeyAo payaDIo eyasamayapabaddhAo bajjhamANiyAo, tasseva jIvassa aNayAo payaDIo eyasamayapavaddhAo uvasaMtAo, siyA bajjhamANiyAo ca uvasaMtAo ca veynnaao| evaM cautthasuttassa samayameM bA~dhI gaI upazAnta; kathaMcit badhyamAna aura upazAnta vedanAyeM haiN| isa prakAra do bhaGga hue (2) / athavA, eka jIvakI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI badhyamAna, usI jIvakI aneka prakRtiyA~ aneka samayoM meM bA~dhI gaI upazAnta; kathaMcit badhyamAna aura upazAnta vedanAyeM haiN| isa prakAra tIna bhaGga hue (3) / isa prakAra dvitIya sUtrake tIna hI bhaGga pAye jAte haiM; zeSa nahIM pAye jAte; kyoMki, yahA~ eka jIvakI vivakSA hai|| kathaMcita badhyamAna (aneka) aura upazAnta ( eka ) vedanA hai // 15 // isa tRtIya sUtrake bhoMkI prarUpaNA kI jAtI hai| vaha isa prakAra hai-eka jIvakI aneka prakRtiyA~ eka samayameM bA~dhI gaI badhyamAna, usI jIvakI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI upazAnta; kathaMcit badhyamAna aura upazAnta vedanA hai| isa prakAra tRtIya sUtrakA eka hI bhaGga hai (1), zeSa bhaGga nahIM pAye jAte haiM, kyoMki, eka jIvakI vivakSA hai| kathaMcit badhyamAna ( aneka ) aura upazAnta ( aneka ) vedanAyeM haiM // 16 // isa caturtha sUtrake bhaGgoMkI prarUpaNA kI jAtI hai| vaha isa prakAra hai-eka jIvakI aneka prakRtiyA~ eka samayameM bA~dhI gaI badhyamAna, usI jIvakI eka prakRti aneka samayoMmeM bA~dhI gaI upazAnta, kathaMcit badhyamAna aura upazAnta vedanAyeM haiN| yaha caturtha sUtrakA prathama bhaGga hai (1) / athavA, eka jIvakI aneka prakRtiyA~ eka samayameM bA~dhI gaI badhyamAna, usI jIvakI aneka prakRtiyA~ eka samayameM bA~dhI gaI upazAnta; kathaMcit badhyamAna aura upazAnta vedanAyeM haiN| isa prakAra caturtha Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 10, 16.] veyaNamahAhiyAre veyaNaveyaNavihANaM [317 bebhaMgA [2] / adhavA, eyassa jIvassa aNeyAo payaDIo eyasamayapabaddhAo 'bajjhamANiyAo, tasseva jIvassa aNeyAo payaDIo aNeyasamayapabaddhAo uvasaMtAo; siyA bajjhamANiyAo ca uvasaMtAo ca veynnaao| evaM cautthasuttassa tiNi ceva bhaMgA hoMti [3], vaDhimA Na hoti; rajjhamANa-uvasaMtesu nniruddhgjiivttaado| saMpahi rajjhamANa-uvasaMtesu NANAjIve assidaNa cautthasuttassa sesabhaMge vttissaamo| taM jahA-aNeyANaM jIvANameyA payaDI eyasamayapabaddhA bajjhamANiyAo, tesiM ceva jIvANameyA payaDI eyasamayapabaddhA uvasaMtAo siyA bajjhamANiyAo ca uvasaMtAo ca veyaNAo! evaM cautthasuttassa cattAri bhaMgA [4] / adhavA, aNayANaM jIvANameyA payaDI eyasamayapabaddhA bajjhamANiyAo, tesiM ceva jIvANameyA payaDI aNeyasamayapabaddhA uvasaMtAo; siyA bajjhamANiyAo ca uvasaMtAo ca veynnaao| evaM paMca bhaMgA [5] / adhavA, aNeyANaM jIvANameyA payaDI eyasamayapabaddhA bajjhamANiyAo, tesiM ceva jIvANamaNeyAo payaDIo [ eyasamayapabaddhAo ca ] uvasaMtAo, siyA bajjhamANiyAo ca uvasaMtAo ca veynnaao| evaM cha bhaMgA [6] / adhavA, aNeyANaM jIvANa preyA payaDI eyasamayapabaddhA bajjhamANiyAo, tesiM ceva jIvANamaNayAo payaDIo aNeyasamayapabaddhAo uvasaMtAo; siyA bajjhamANiyAo ca uvasaMtAo ca veyaNAo / evaM satta bhaMgA [7] / adhavA, aNeyANaM jIvANamaNeyAo payaDIo eyasamaya sUtrake do bhaGga hue (2) / athavA, eka jIvakI aneka prakRtiyA~ eka samayameM bA~dhI gaI badhyamAna, usI jIvakI aneka prakRtiyA~ aneka samayoMmeM bA~dhI gaI upazAnta; kathaMcit vadhyamAna aura upazAnta vedanAyeM haiN| isa prakAra caturtha sUtrake tIna hI bhaGga hote haiM (3), adhika nahIM hote; kyoMki badhyamAna aura upazAnta vedanAoMmeM eka jIvakI vivakSA hai| aba badhyamAna aura upazAnta vedanAoMmeM nAnA jIvoMkA Azraya lekara caturtha sUtrake zeSa bhaGgoMko kahate haiM / yathA-aneka jIvoMkI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI badhyamAna, unhIM jIvoMkI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI upazAnta; kathaMcit badhyamAna aura upazAnta vedanAyeM haiN| isa prakAra caturtha sUtrake cAra bhaGga hue (4) / athavA, aneka jIvoMkI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI badhyamAna, unhIM jIvoM kI eka prakRti aneka samayoMmeM bA~dhI gaI upazAnta; kathaMcit badhyamAna aura upazAnta vedanAyeM haiN| isa prakAra pA~ca bhaGga hue (5) / athavA, aneka jIvoMkI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI badhyamAna, unhIM jIvoMkI aneka prakRtiyA~ eka samayameM bA~dhI gaI upazAnta; kathaMcit vadhyamAna aura upazAnta vedanAyeM haiN| isa prakAra chaha bhaGga hue (6) / athavA, aneka jIvoMkI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI badhyamAna, unhIM jIvoMkI aneka prakRtiyA~ aneka samayoMmeM bA~dhI gaI upazAnta; kathaMcit badhyamAna aura upazAnta vedanAyeM haiM / isa prakAra sAta bhaGga hue (7) / athavA, aneka jIvoMkI aneka prakRtiyA~ eka samayameM bA~dhI gaI badhyamAna, unhIM jIvoMkI eka 1 tApratau -pabaddhAzro ca bajma- iti pAThaH / 2 tApratau nopalabhyate padamidam / Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 318 ] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4, 2,10, 17. pabaddhAo bajjhamANiyAo, tesiM ceva jIvANameyA payaDI eyasamayapabaddhA uvasaMtAo, siyA bajjhamANiyAo ca uvasaMtAo ca veyaNAo / evamaTTha bhaMgA [8] / adhavA, aNe. yANaM jIvANamaNeyAo payaDIo eyasamayapabaddhAo bajjhamANiyAo, tesiM ceva jIvANameyA payaDI aNeyasamayapabaddhA uvasaMtAo, siyA bajjhamANiyAo ca uvasaMtAo ca veyaNAo / evaM Nava bhaMgA [9] / adhavA, aNeyANaM jIvANamaNeyAo payaDIo eyasamayapabaddhAo bajjhamANiyAo, tesiM ceva jIvANamaNeyAo payaDIo eyasamayapabaddhAo uvasaMtAo; siyA bajjhamANiyAo ca uvasaMtAo ca veyaNAo / evaM dasa bhaMgA [10] / adhavA, aNeyANaM jIvANamaNeyAo payaDIo eyasamayapabaddhAo bajjhamANiyAo, tesiM ce jIvANamaNeyAo payaDIo aNeyasamayapabaddhAo uvasaMtAo; siyA vajjhamANiyAo ca' uvasaMtAo ca veynnaao| evaM cautthasuttassa ekkArasa bhaMgA [11] / evaM bajjhamANa-uvasaMtANaM dusaMjogasuttaparUvaNA smttaa| saMpahi udiNNa-uvasaMtANaM dusaMjogajaNidaveyaNAviyappaparUvaNamuttarasuttaM bhaNadi-- siyA udiNNA ca uvasaMtA ca // 17 // edassa suttassa atthaparUvaNAe kIramANAe puvvaM tAva udiNNa-uvasaMtANaM dusaMjogasuttapatthAraM Thaviya 1192 puNo udiNNassa jIva-payaDi-samayANamega-bahuvayaNANaM patthAraM prakRti eka samayameM bA~dhI gaI upazAnta. kathaMcita badhyamAna aura upazAnta vedanAyeM haiN| isa prakAra ATha bhaGga hue (8) / athavA, aneka jIvoMkI aneka prakRtiyA~ eka samayameM bA~dhI gaI badhyamAna, unhIM jIvoMkI eka prakRti aneka samayoMmeM bA~dhI gaI upazAnta; kathaMcit badhyamAna aura upazAnta vedanAyeM haiN| isa prakAra nau bhaGga hue (6) / athavA, aneka jIvoMkI aneka prakRtiyA~ eka samayameM bA~dhI gaI badhyamAna, unhIM jIvoMkI aneka prakRtiyA~ eka samayameM bA~dhI gaI upazAnta; kathaMcit badhyamAna aura upazAnta vedanAyeM haiN| isa prakAra dasa bhaGga hue (10) / athavA, aneka jIvoMkI aneka prakRtiyA~ eka samayameM bA~dhI gaI badhyamAna, unhIM jIvoMkI aneka prakRtiyA~ aneka samayoMmeM bA~dhI gaI upazAnta; kathaMcit badhyamAna aura upazAnta vedanAyeM haiN| isa prakAra caturtha sUtrake gyAraha bhaGga hue (11) / isa prakAra badhyamAna aura upazAnta vedanAsambandhI dvisaMyogavAle sUtroMkI prarUpaNA samApta huii| aba udIrNa aura upazAnta prakRtiyoMke dvisaMyogase utpanna vedanAvikalpoMkI prarUpaNA karaneke liye agalA sUtra kahate haiM kathaMcit udIrNa aura upazAnta vedanA hai // 17 // isa sUtrake arthakI prarUpaNA karate samaya pahile udIrNa upazAnta vedanAke dvisaMyoga sUtrake | udIrNa eka | eka aneka aneka prastArako sthApita | upa karake phira udIrNa vedanA sambandhI jIva. 1a-aApratyoH 'ceva' iti paatthH| 2 a-ApratyoH 'parUvaNA' iti paatthH| 3 a-ApratyoH -megavakyaNArNa' iti paatthH| Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 10, 17] veyaNamahAhiyAre veyaNaveyaNavihANaM [319 11112222 udiNNa-uvasaMta jIva-payaDi-samayapatthAraM 11221122 ca parivADIe 12121212 'bhaMgAyAmapamANaM lahuo garuo tti akkhnnikkhevo| tatto ya duguNa-duguNA patthAro viNNaseyavvo' // 1 // ' 11112222 // edIe gAhAe Thaviya 11221122/ atthaparUvaNA kAyavA / adhavA, 111 / 12121212 111 / 111 / bajjhamANa-udiNNa-uvasaMtesujIva-payaDi-samayANamega-bahuvayaNANi Thaviya 222 / 222 'paDhamakkho aMtagao Adigae saMkamedi bidiykkho| doNi vi gaMtUNataM Adigade saMkamedi tadiyakkho // 2 // ' jIva | eka | eka eka | eka aneka aneka aneka aneka prakRti aura samaya, inake eka va bahuvacanoMke prastArako prakRti eka | eka aneka aneka eka | eka aneka aneka 220 samaya | eka |anekA eka |aneka eka |aneka eka aneka tathA [udIrNa] evaM upazAMta vedanAke viSayameM jIva, prakRti aura samayake prastArako bhI paripATIse, 'bhaMgoMke AyAma pramANa arthAt prathama paMktigata bhaGgoMkA jitanA pramANa ho utane bAra laghu aura guru isa prakArase akSanikSepa kiyA jAtA hai| tathA Age dvitIyAdi paMktiyoM meM duguNe duguNe prastArakA vinyAsa karanA cAhiye // 1 // isa gAthAke anusAra sthApita karake (saMdRSTi pahileke hI samAna ) arthakI prarUpaNA karanI cAhiye / athavA, badhyamAna, udIrNa aura upazAnta vedanAke sambandhameM jIva, prakRti aura samaya, inake badhyamAna udIrNa upazAnta karake | jIva prakRti samaya | jIva prakRti samaya | jIva prakRti samaya eka va bahuvacanoMko sthApita | eka | eka | eka | eka eka eka | eka eka eka aneka aneka . aneka aneka aneka aneka aneka aneka 'prathama akSa antako prApta hokara jaba punaH Adiko prApta hotA hai taba dvitIya akSa badalatA hai| jaba prathama aura dvitIya donoM hI akSa antako prApta hokara punaH Adiko prApta hote haiM taba tRtIya akSa badalatA hai // 2 // 1 ka. pA0 2, pR0 308 / 2 pratiSu 'udiNNA' iti pAThaH / 3 gA0 jI0 40, mUlA0 11-23, Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 320] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4, 2,10, 18. edIe gAhAe' patthAro ANiya Thaveyavyo / puNo pacchA suttaparUvaNA kAyavvA / taM jahA-eyassa jIvassa eyA payaDI eyasamayapabaddhA udiNNA, tasseva jIvassa eyA payaDI 'eyasamayapabaddhA uvasaMtA, siyA udiNNA ca uvasaMtA ca veyaNA / evaM paDhamasuttassa eko ceva bhaMgo // 1 // siyA udiNNA ca uvasaMtAo ca // 18 // edassa vidiyasuttassa bhaMgaMparUvaNaM kssaamo| taM jahA--eyassa jIvassa eyA payaDI eyasamayapabaddhA udiNNA, tasseva jIvassa eyA payaDI aNeyasamayapabaddhA uvasaMtAo; siyA udiNNA ca uvasaMtAo veynnaao| evaM vidiyasuttassa eso paDhamabhaMgo [1] / adhavA, eyassa jIvassa eyA payaDI eyasamayapabaddhA udiNNA, tasseva jIvassa aNeyAo payaDIo eyasamayapabaddhAo uvasaMtAo; siyA udiNNA ca uvasaMtAo ca veynnaao| evaM bebhaMgA [2] / adhavA, eyassa jIvassa eyA payaDI eyamamayapabaddhA udiNNA, tasseva jIvassa aNeyAo payaDIo aNeyasamayapabaddhAo uvasaMtAo; siyA udiNNA" ca uvasaMtAo ca veynnaao| evaM vidiyasuttassa tiNNi ceva bhaMgA, nniruddhgjiivttaado| siyA udiNNAo ca uvasaMtA ca // 16 // edassa tadiyasuttassa bhaMgaparUvaNaM kssaamo| taM jahA-eyassa jIvassa eyA isa gAthAke anusAra prastArako lAkara sthApita karanA cAhiye / punaH pazcAt sUtrakI prarUpaNA karanI cAhiye / yathA-eka jIvakI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI udIrNa, usI jIvakI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI upazAnta; kathaMcit udIrNa aura upazAnta vedanA hai / isa prakAra prathama sUtrakA eka hI bhaGga hai (1) / kathaMcit udIrNa (eka) aura upazAnta ( aneka ) vedanAyeM haiM // 18 // isa dvitIya sUtrake bhaGgoMkI prarUpaNA karate haiN| vaha isa prakAra hai-eka jIvakI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI udIrNa, usI jIvakI eka prakRti aneka samayoMmeM bA~dhI gaI upazAnta; kathaMcit udIrNa aura upazAnta vedanAyeM haiN| isa prakAra dvitIya sUtrakA yaha prathama bhaGga hai (1) / athavA, eka jIvakI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI udIrNa, usI jIvakI aneka prakRtiyA~ eka samayameM bA~dhI gaI upazAnta; kathaMcit udIrNa aura upazAnta vedanAyeM haiM / isa prakAra do bhaGga hue (2) / athavA, eka jIvakI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI udIrNa, usI jIvakI aneka prakRtiyA~ aneka samayoMmeM bA~dhI gaI upazAnta; kathaMcit udIrNa aura upazAnta vedanAyeM haiN| isa prakAra dvitIya sUtrake tIna hI bhaGga haiM, kyoMki, eka jIvakI vivakSA hai| kathaMcit udIrNa ( aneka ) aura upazAnta ( eka ) vedanAyeM haiM // 16 // isa tRtIya sUtrake maGgoMkI prarUpaNA karate haiN| vaha isa prakAra hai-eka jIvakI eka prakRti 1 a-zrApratyoH 'gAha' iti paatthH| 2 a aApatyoH 'eyA' iti pAThaH / 3 pratiSu 'eyassa' iti paatthH| 4 apratau 'udiNNAzro', zrApratI 'prodiNNA' tApratau udiNNAzro' iti paatthH| Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [321 4, 2, 10, 20.] veNayamahAhiyAre veyaNaveyaNavihANaM payaDI aNeyasamayapabaddhA udiNNAo, tasseva jIvassa eyA payaDI eyasamayapabaddhA uvasaMtA; siyA udiNNAo ca uvasaMtA ca veynnaao| eso tadiyasuttassa paDhamabhaMgo [1] / adhavA, eyassa jIvassa aNeyAo payaDIo eyasamayapabaddhAo udiNNAo, tasseva jIvassa eyA payaDI eyasamayapabaddhA uvasaMtA; siyA udiNNAo ca uvasaMtA ca veyaNAo / evaM be bhaMgA [2] / adhavA, eyassa jIvassa aNeyAo payaDIo aNeyasamayapabaddhAo udiNNAo, tasseva jIvassa eyA payaDI eyasamayapabaddhA uvasaMtA; siyA udiNNAo ca uvasaMtA ca veynnaao| evaM tiNNi bhaMgA [3] / sesA jIvabahuvayaNabhaMgA udiNNagayA ettha Na uccArijati / kudo ? uvasaMtaveyaNAe eyajIvammi avaTThANAdo udiNNa-uvasaMtANaM jIvaM paDi vaiyahiyaraNattappasaMgAdo / teNa tadiyasuttassa tiNNi' ceva maMgA [3] / siyA udiNNAo ca uvasaMtAo ca // 20 // edassa cautthasuttassa bhaMgapamANaparUvaNA kIrade / taM jahA--eyajIvassa eyA payaDI aNeyasamayapabaddhA udiNNAo, tasseva jIvassa eyA payaDI aNeyasamayapabaddhA uvasaMtAo; siyA udiNNAo' ca uvasaMtAo ca veyaNAo / eso cautthasuttassa paDhamabhaMgo [1] / adhavA, eyassa jIvassa eyA payaDI aNeyasamayapabaddhA udiNNAo, tasseva jIvassa aNeyAo payaDIo eyasamayapabaddhAo uvasaMtAo; siyA udiNNAo ca uvasaMtAo ca veynnaao| evaM be bhaMgA [2] / adhavA, eyassa jIvassa eyA payaDI aneka samayoMmeM bA~dhI gaI udIrNa, usI jIvakI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI upazAnta; kathaMcit udIrNa aura upazAnta vedanAyeM haiN| yaha tRtIya sUtrakA prathama bhaGga hai (1) / athavA, eka jIvakI aneka prakRtiyA~ eka samayameM bA~dhI gaI udIrNa, usI jIvakI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI upazAnta; kathaMcit udIrNa aura upazAnta vedanAyeM haiN| isa prakAra do bhaGga hue (2) / athavA, eka jIvakI aneka prakRtiyA~ aneka samayoMmeM bA~dhI gaI udIrNa, usI jIvakI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI upazAnta; kathaMcit udIrNa aura upazAnta vedanAyeM haiN| isa prakAra tIna bhaGga haiM (3) / udIrNagata zeSa jIva bahuvacana bhaGgoMkA yahA~ uccAraNa nahIM kiyA jAtA hai, kyoMki, upazAnta vedanAkA avasthAna eka jIvameM honese jIvake prati udIrNa aura upazAnta vedanAoMkI vyadhikaraNatAkA prasaGga AtA hai / isa kAraNa tRtIya sUtrake tIna hI bhaGga haiM (3) / kathaMcit udIrNa ( aneka ) aura upazAnta ( aneka ) vedanAyeM haiM // 20 // isa caturtha sUtrake bhaGga pramANakI prarUpaNA kI jAtI hai| vaha isa prakAra hai-eka jIvakI eka prakRti aneka samayoMmeM bA~dhI gaI udIrNa, usIjIvakI eka prakRti aneka samayoMmeM bA~dhI gaI upazAnta, kathazcit udIrNa aura upazAnta vedanAyeM haiN| yaha caturtha sUtrakA prathama bhaGga hai (1) / athavA, eka jIvakI eka prakRti aneka samayoMmeM bA~dhI gaI udIrNa, usI jIvakI aneka prakRtiyA~ eka samayameM bA~dhI gaI upazAnta: kathaMcit udIrNa aura upazAnta vedanAyeM haiN| isa prakAra do bhaGga hue (2) / athavA eka jIvakI eka prakRti 1 a-tApratyoH 'tiNNeva' iti pAThaH / 2 tApatauH '-pabaddhA [uvasaMtApro siyA] udiNNAzno' iti paatthH| cha. 12-41 Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [ 4,2,10, 20. 322 ] aNeyasamayapabaddhA udiNNAo, tasseva jIvassa aNeyAo payaDIo aNeyasamayapabaddhAo uvasaMtAo, siyA udiSNAo ca uvasaMtAo ca veyaNAo / evaM tiSNi bhaMgA [3] | adhavA, eyassa jIvassa aNeyAo payaDIo eyasamayapabaddhAo udiSNAo, tasseva jIvassa eyA payaDI aNeyasamayapavaddhA uvasaMtAo, siyA udiSNAo ca uvasaMtAo ca veNAo / evaM cattAri bhaMgA [ 4 ] / adhavA, eyassa jIvassa aNeyAo payaDIo samayapabaddhAo udiNNAo, tasseva' jIvassa aNeyAo payaDIo eyasamayabaddhAo vasaMtAo, siyA udiNNAo ca uvasaMtAo va veyaNAo' / evaM paMca bhaMgA [5] / adhavA, eyassa jIvassa aNeyAo payaDIo eyasamayapabaddhAo udiNNAo, tasseva jIvasa aNeyAo payaDIo aNeyasamayapabaddhAo uvasaMtAo, siyA udiNNAo ca uvasaMtAo ca veyaNAo / evaM cha bhaMgA [ 6 ] / adhavA, eyassa jIvassa aNeyAo payaDIo asamayabaddhAo udiSNAo, tasseva jIvassa eyA payaDI aNeyasamayapabaddhA uvasaMtAo, siyA udiNNAo ca uvasaMtAo ca veyaNAo / evaM satta bhaMgA [7] / adhavA, eyassa jIvassa aNeyAo payaDIo aNeyasamayapabaddhAo udiSNAo, tasseva jIvasa aNeyAo payaDIo eya samayapabaddhAo uvasaMtAo; siyA udiNNAo ca uvasaMtAo ca veyaNAo / evamaTTha bhaMgA [ 8 ] / adhavA, eyassa jIvassa aNeyAo payaDIo aNeyasamayabaddhAo udiNNAo, tasseva jIvassa aNeyAo payaDIo aNeya aneka samayoM meM bA~dhI gaI udIrNa, usI jIvakI aneka prakRtiyA~ aneka samayoMmeM bA~dhI gaI upazAnta; kathaMcit udIrNa aura upazAnta vedanAyeM haiM / isa prakAra tIna bhaGga hue ( 3 ) / athavA, eka jIvakI aneka prakRtiyA~ eka samayameM bA~dhI gaI udIrNa, usI jIvakI eka prakRti aneka samayoM meM bA~dhI gaI upazAnta; kathaMcit udIrNa aura upazAnta vedanAyeM haiN| isa prakAra cAra bhaMga hue (4) / athavA, eka jIvakI aneka prakRtiyA~ eka samaya meM bA~dhI gaI udIrNa, usI jIvakI aneka prakRtiyA~ eka samaya meM bA~dhI gaI upazAnta; kathaMcit udIrNa aura upazAnta vedanAyeM haiM / isa prakAra pA~ca bhaGga hue ( 5 ) / athavA, eka jIvakI aneka prakRtiyA~ eka samayameM bA~dhI gaI udIrNa, usI jIvakI aneka prakRtiyA~ aneka samayoM meM bA~dhI gaI upazAnta; kathaMcit udIrNa aura upazAnta vedanAyeM haiM / isa prakAra chaha bhaGga hue (6) / athavA, eka jIvakI aneka prakRtiyA~ aneka samayoMmeM bA~dhI gaI udIrNa, usI jIvakI eka prakRti aneka samayoMmeM bA~dhI gaI upazAntaH kathaMcit udIrNa aura upazAnta vedanAyeM haiN| isa prakAra sAta bhaGga hue (7) / athavA, eka jIvakI aneka prakRtiyA~ aneka samayoM meM bA~dhI gaI udIrNa, usI jIvakI aneka prakRtiyA~ eka samaya meM bA~dhI gaI upazAnta; kathaMcit udIrNa aura upazAMta vedanAyeM haiM / isa prakAra ATha bhaGga hue ( 8 ) / athavA, eka jIvakI aneka prakRtiyA~ aneka samayoMmeM bA~dhI gaIM udIrNa, usI jIvakI aneka prakRtiyA~ aneka samaya meM bA~dhI gai upazAnta; kathaMcit udIrNa aura 1 zrAntApratyoH 'tassa cetra' iti pAThaH / 2 mapratipATho'yam / zra zrApatyoH 'udiNNA ca veyaNAzro' tApratau 'udiNNA ca [ uvasaMtAca ] veyaNA' iti pAThaH / 3 - pratyo: "siyA udiSNAzro ca veyaNAzro' iti pAThaH / Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 10, 20.] veyaNamahAhiyAre veyaNaveyaNavihANaM [323 samayapabaddhAo uvasaMtAo; siyA udiNNAo ca uvasaMtAo ca veynnaao| evaM Nava bhaMgA / evameyajIvamassidaNa cautthasuttassa Nava ceva bhaMgA hoti / ___ saMpahi NANAjIve assidaNa tasseva cautthasuttassa sesabhaMge vttissaamo| taM jahAaNeyANaM jIvANameyA payaDI eyasamayapabaddhA udiNNAo, tesiM ceva jIvANameyA payaDo eyasamayapabaddhA uvasaMtAo; siyA udiNNAo ca uvasaMtAo' ca veynnaao| evaM dasa bhaMgA [10] / adhavA, aNeyANaM jIvANameyA payaDI eyasamayapabaddhA udiNNAo, tesiM ceva jIvANameyA payaDI aNeyasamayapabaddhA uvasaMtAo; siyA udiNNAo ca uvasaMtAo ca veynnaao| evamekArasa bhaMgA [11] / adhavA, aNeyANaM jIvANameyA payaDI eyasamayapabaddhA udiNNAo, tesiM ceva jIvANamaNeyAo payaDIo eyasamayapabaddhAo uvasaMtAo; siyA udiNNAo va uvasaMtAo ca veynnaao| evaM bAraha bhaMgA [12] / adhavA, aNeyANaM jIvANameyA payaDo eyasamayapabaddhA udiNNAo, tesiM ceva jIvANama. NeyAo payaDIo aNeyasamayapabaddhAo uvasaMtAo; siyA udiNNAo ca uvasaMtAo ca veyaNAo / evaM terapa bhaMgA [13] / adhavA, aNeyANaM jIvANameyA payaDI aNeyasamayapabaddhA udiNNAo, tesiM ceva jIvANayA payaDI eyasamayapabaddhA uvasaMtAo; siyA udiNNAo ca uvasaMtAo ca veynnaao| evaM codassa bhaMgA [14] / adhavA, aNeyANaM jIvANameyA payaDI aNeyasamayapabaddhA udiNNAo, tesiM ceva jIvANameyA payaDI upazAnta vedanAyeM haiN| isa prakAra nau bhaMga hue (9) / isa prakAra eka jIvakA Azraya karake caturtha sUtrake nau hI bhaMga hote haiN| ___ aba nAnA jIvoMkA Azraya karake usI caturtha sUtrake zeSa bhaMgoMko kahate haiN| yathA-aneka jIvoMkI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI udIrNa, unhIM jIvoMkI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI upazAnta; kathaMcit udIrNa aura upazAnta vedanAyeM haiN| isa prakAra dasa bhaMga hue (10) / athavA, aneka jIvoMkI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI udIrNa, unhIM jIvoMkI eka prakRti aneka samayoMmeM bA~dhI gaI upazAntaH kathaMcit udIrNa aura upazAnta vedanAyeM haiN| isa prakAra gyAraha bhaMga hue (11) / athavA, aneka jIvoMkI eka prakRti eka samayameM bAMdhI udIrNa, unhIM jIvoMkI aneka prakRtiyA~ eka samayameM bA~dhI gaI upazAnta, kathaMcit udIrNa aura upazAnta vedanAyeM haiM / isa prakAra bAraha bhaMga hue (12) / athavA, aneka jIvoM kI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI udIrNa, sanhIM jIvoMkI aneka prakRtiyA~ aneka samayoMmeM bA~dhI gaI upazAnta; kathaMcit udIrNa aura upazAnta vedanAyeM haiN| isa prakAra teraha bhaMga hue (13) / athavA, aneka jIvoMkI eka prakRti aneka samayoM meM bA~dhI gaI udIrNa, unhIM jIvoMkI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI upazAnta; kathaMcit udIrNa aura upazAnta vedanAyeM haiN| isa prakAra caudaha bhaMga hue (14) / athavA, aneka jIvoMkI eka prakRti aneka samayoMmeM bA~dhI gaI udIrNa, unhIM jIvoMkI eka prakRti 1 tApratI 'udiNNA [o ca ] uvasaMtAo' iti pAThaH / 2 a-ApratyoH 'pabaddhAzro' iti paatthH| Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 324 ] chakkhaMDAgame vaiyaNAkhaMDa [4, 2, 10, 20 aNeyasamayapabaddhA uvasaMtAo; siyA udiNNAo ca uvasaMtAo ca veynnaao| evaM paNNArasa bhaMgA [15] / adhavA, aNeyANaM jIvANameyA payaDI aNeyasamayapabaddhA udiNNAo, tesiM ceva jIvANamaNeyAo payaDIo eyasamayapabaddhAo uvasaMtAo; siyA udiNNAo ca uvasaMtAo ca veyaNAo / evaM solaha bhaMgA [16] / adhavA, aNeyANaM jIvANameyA payaDI aNeyasamayapabaddhA udiNNAo, tesiM ceva jIvANamaNeyAo payaDIo aNeyasamayapabaddhAo uvasaMtAo; siyA udiNNAo ca uvasaMtAo ca vessnnaao| evaM sattaraha bhaMgA [17] / adhavA, aNeyANaM jIvANamaNeyAo payaDIo eyasamayapabaddhAo udiNNAo, tesiM ceva jIvANameyA payaDI eyasamayapabaddhA uvasaMtAo; siyA udipraNAo ca uvasaMtAo ca veynnaao| evaM aTThAraha bhaMgA [18] / adhavA, aNeyANaM jIvANamaNeyAo payaDIo eyasamayapabaddhAo udiNNAo, tesiM ceva jIvANameyA payaDI aNeyasamayapabaddhA uvasaMtAo; siyA udiNNAo ca upasaMtAo ca veynnaao| evamekoNavIsa bhaMgA [19] / adhavA, aNeyANaM jIvANamaNeyAo payaDIo eyasamayapabaddhAo udiNNAo, tesiM ceva jIvANamaNeyAo payaDIo eyasamayapabaddhAo uvasaMtAo; siyA udiNNAo ca uvasaMtAo ca veyaNAo / evaM vIsa bhaMgA [20] / adhA, aNeyANaM jIvANamaNeyAo payaDIo eyasamayapabaddhAo udiNNAo, tesiM ceva jIvANamaNeyAo payaDIo aNeyasamayapabaddhAo uvasaMtAo; siyA udiNNAo ca uvasaMtAo ca veyaNAo / evamekavIsa bhaMgA [21] / adhavA, aNeyANaM jIvANamaNeyAo payaDIo aneka samayoMmeM bA~dhI gaI upazAnta; kathaMcit udIrNa aura upazanta vedanAyeM haiN| isa prakAra pandraha bhaMga hue ( 15 ) / athavA, aneka jIvoMkI eka prakRti aneka samayoM meM bA~dhI gaI udIrNa, unhIM jIvoMkI aneka prakRtiyA~ eka samayameM bA~dhI gaI upazAnta; kathaMcit udIrNa aura upazAnta vedanAyeM haiM / isa prakAra solaha bhaMga hue (16) / athavA, aneka jIvoMkI eka prakRti aneka samayoM meM bA~dhI gaI udIrNa, unhIM jIvoMkI aneka prakRtiyA~ aneka samayoMmeM bA~dhI gaI upazAnta; kathaMcit udIrNa aura upazAnta vedanAyeM haiN| isa prakAra sattaraha bhaMga hue (17) / athavA, aneka jIvoMkI aneka prakRtiyA~ eka samaya meM bA~dhI gaI udIrNa, unhIM jIvoMkI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI upazAnta; kathaMcit udIrNa aura upazAnta vedanAyeM haiN| isa prakAra aThAraha bhaMga hue (18) / athavA, aneka jIvoMkI aneka prakRtiyA~ eka samayameM bA~dhI gaI udIrNa, unhIM jIvoMkI eka prakRti aneka samayoMmeM bA~dhI gaI upazAnta; kathaMcit udIrNa aura upazAnta vedanAyeM hai| isa prakAra unnIsa bhaMga hue (16) / athavA, aneka jIvoMkI aneka prakRtiyA~ eka samayameM bA~dhI gaI udIrNa, unhIM jIvoMkI aneka prakRtiyA~ eka samayameM bA~dhI gaI upazAnta; kathaMcit udIrNa aura upazAnta vedanAyeM haiM / isa prakAra bIsa bhaMga hue (20) / athavA, aneka jIvoMkI aneka prakRtiyA~ eka samayameM bA~dhI gaI udIrNa, unhIM jIvoMkI aneka prakRtiyA~ aneka samayoMmeM bA~dhI gaI upazAMta; kathaMcit udIrNa aura upazAnta vedanAyeM haiN| isa prakAra ikkIsa bhaMga hue (21) / athavA, aneka Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 10, 20] veyaNamahAhiyAre veyaNaveyaNavihANaM [ 325 aNeyasamayapabaddhAo udiNNAo, tesiM ceva jIvANameyA payaDI eyasamayapavaddhA uvasaMtAo; siyA udiNNAo ca uvasaMtAo ca veynnaao| evaM bAvIsa bhaMgA [22] / adhavA, aNeyANaM jIvANamaNeyAo payaDIo aNeyasamayapabaddhAo udiNNAo, tesiM ceva jIvANameyA payaDI aNeyasamayapabaddhA uvasaMtAoM; siyA udiNNAo ca uvasaMtAo ca veyaNAo / evaM tevIsa bhaMgA [23] / adhavA, aNeyANaM jIvANamaNeyAo payaDIo aNeyasamayapabaddhAo udiNNAo, tesiM cetra jIvANamaNeyAo payaDIo eyasamayapatraddhAo uvasaMtAo; siyA udiNNAo ca uvasaMtAo ca veynnaao| evaM cauvIsa bhaMgA [24] / adhavA, aNeyANaM jIvANamaNeyAo payaDIo aNeyasamayapabaddhAo udiNNAo, tesiM ceva jIvANamaNeyAo payaDIo aNeyasamayapabaddhAo uvasaMtAo; siyA udiNNAo ca uvasaMtAo ca veynnaao| evaM paNuvIsa bhaMgA [25] / adhavA, ede paNuvIsa bhaMgA evaM vA uppAdedavvA / taM jahA-ekkisse egajIvaudiNNuccAraNAe jadi tiNNiegajIva uvasaMtuccAraNAo labhaMti to tiNNamegajIvaudiNNuccAraNANaM kettiyAo uvasaMtuccAraNAo labhAmo tti pamANeNa phalaguNidicchAe ovaTTidAe labhaMti Nava bhaMgA [9] puNo ekisse NANAjIvaudiNNuccAraNAe jadi cattAri jANAjIva uvasaMtuccAraNAo labbhaMti no caduNNaM NANAjIvaudiNNucAraNANaM kettiyAo uvasaMtucAraNAo labhAmo ti pamANeNa phalaguNidicchAe ovaTTidAe solasuccAraNAo jIvoM kI aneka prakRtiyA~ aneka samayoMmeM bA~dhI gaI udIrNa, unhIM jIvoMkI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI upazAnta; kathaMcit udIrNa aura upazAnta; vedanAyeM haiN| isa prakAra bAIsa bhaMga hue ( 22 ) / athavA, aneka jIvoMkI aneka prakRtiyA~ aneka samayoMmeM bA~dhI gaI udIrNa, unhIM jIvoMkI eka prakRti aneka samayoM meM bA~dhI gaI upazAnta; kathaMcit udIrNa aura upazAnta vedanAyeM haiM / isa prakAra teIsa bhaMga hue ( 23) / athavA, aneka jIvoMkI aneka prakRtiyA~ aneka samayoMmeM bA~dhI gaI udIrNa, unhIM jIvoMkI aneka prakRtiyA~ eka samayameM bA~dhI gaI upazAnta; kathaMcit udIrNa aura upazAnta vadanAyeM haiM / isa prakAra caubIsa bhaMga hue (24) / athavA, aneka jIvoMkI aneka prakRtiyA~ aneka samayoM meM bA~dhI gaI udIrNa, unhIM jIvoMkI aneka prakRtiyA~ aneka samayoMmeM bA~dhI gaI upazAnta, kathaMcit udIrNa aura upazAnta vedanAyeM hai| isa prakAra paJcIsa bhaMga hue (25) / athavA, ina paJcIsa bhaMgoMko isa prakArase utpanna karAnA caahiye| yathA-eka jIvasambandhI udIrNa vedanAkI eka uccAraNAmeM yadi tIna eka jIva sambandhI upazAnta uccAraNAyeM pAyI jAtI haiM to eka jIva sambandhI tIna udIrNa-uccAraNAoMmeM kitanI upazAnta-uccAraNAyeM prApta hoMgI. isa prakAra pramANase phalaguNita icchAko apavartita karanepara nau bhaMga prApta hote haiM (6) / punaH nAnA jIvoM sambamdhI eka udIrNa-uccAraNAmeM yadi cAra nAnA jIvoM sambandhI upazAnta-uccAraNAyeM pAyI jAtI haiM to nAnA jIvoM sambandhI cAra udIrNa-uccAraNAoMmeM kitanI upazAnta-uccAraNAyeM prApta hoMgI, isa prakAra pramANase phalaguNita icchAko apavartita karanepara solaha uccAraNAyeM pAyI jAtI Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 326] chakkhaMDAgame vaiyaNAkhaMDa [ 4, 2, 10, 21. lagbhaMti [16] 1) puNo edAo solasa pubillayAo Nava egaTThakadAsu udiNNauvasaMtANaM dusaMjogacautthasuttassa paNuvIsa bhaMgA havaMti / evaM bajjhamANa-udiNNa-uvasaMtANamegadusaMjogammi NibaddhasuttaparUvaNA smttaa| - saMpahi bajjhamANa-udiNNa-uvasaMtANaM tisaMjogamassidaNa veyaNAviyappaparUvaNaTTamuttarasutaM bhaNadi siyA bajjhamANiyA ca udiNNA ca uvasaMtA ca // 21 // edassa suttassa atthe bhaNNamANe vajjhamANa-udiNNa-uvasaMtANamega-bahuvayaNasadihiM uviya 113 / puNo ettha akkhasaMcAreNa uppAidatisaMjogasuttapatthAraM Thaviya |11112222 11221122/ puNo bajjhamANa-udiNNa-uvasaMtajIva-payaDi-samayANameya-bahuvayaNasaMdiTThIo 1212/1212/ haiM (16) / aba solaha ye aura pUrvakI nau, inako ikaTThA karanepara udIrNa va upazAnta sambandhI dvisaMyoga rUpa caturtha sUtrake paccIsa bhaMga hote haiN| isa prakAra badhyamAna, udINa aura upazAnta sambandhI eka va doke saMyogameM nibaddha sUtrakI prarUpaNA samApta huii| aba badhyamAna, udIrNa aura upazAnta, ina tInake saMyogakA Azraya karake vedanAvikalpoMkI prarUpaNA karaneke liye AgekA sUtra kahate haiM kathaMcit vadhyamAna, udIrNa aura upazAnta vedanA hai // 21 // isa sUtrake arthakI prarUpaNA karate samaya badhyamAna udIrNa aura upazAnta, inake eka ma badhya | udIrNa upazAnta bahuvacanoMkI saMdRSTiko sthApita karake eka / eka | eka pazcAt yahA~ akSasaMcArase utpanna | aneka | kanea | aneka | . karAye gaye trisaMyoga rUpa sUtrake prastArako sthApita kara badhya. eka eka eka eka aneka aneka aneka aneka udIrNa eka | eka aneka aneka eka eka aneka aneka upazA. eka aneka eka aneka eka aneka eka aneka punaH badhyamAna, udIrNa, upazAnta, jIva, prakRti va samaya, inake eka va bahuvacanakI saMdRSTiyoMko Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 10, 22.] veyaNamahAhiyAre veyaNaveyaNavihANaM [ 327 11111111111 parivADIe Thaviya edehito akkhasaMcAreNuppAidatiNNi vi patthAre ca Thaviya 220/222220/ 11221111221211112222 ettha uvarimapaMtI bajjhamANiyA majhipaMtI 12121122112211221122 udiNNA hehimapaMtI uvasaMtA parUvaNA kIrade / 11111212121212121212 taM jahA-eyassa jIvassa eyA payaDI eyasamayapabaddhA cajjhapANiyA, ['tasseva jIvassa eyA payaDI eyasamayapabaddhA udiNNA] tasseva jIvassa eyA payaDI eyasamayapabaddhA uvasaMtA siyA bajjhamANiyA ca udiNNA ca uvasaMtA ca veyaNA / evaM paDhamasuttassa eko ceva bhaMgo [1] / siyA bajjhamANiyA ca udiNNA ca uvasaMtAo ca // 22 // edassa tisaMjogavidiyasuttassa bhaMgaparUvaNA kiirde| taM jahA-eyassa jIvassa eyA payaDI eyasamayapabaddhA bajjhamANiyA, tasseva jIvassa eyA payaDI eyasamayapabaddhA udiNNA, tasseva jIvassa eyA payaDI aNeyasamayapabaddhA uvasaMtAo; siyA bajjhamANiyA badhyamAna / udIrNa upazAnta / eka eka eka eka eka eka eka | eka eka aneka aneka . aneka aneka aneka aneka aneka . paripATIse sthApita karake inase akSasaMcArake dvArA utpanna karAye gaye tInoM hI prastAroMko sthApita karake | yo eka eka aneka eka | eka | eka |aneka eka aneka aneka eka | eka eka eka | eka | aneka eka | aneka eka eka / aneka aneka eka / eka | aneka eka aneka aneka aneka eka aneka aneka aneka eka aneka eka / eda | eka aneka | eka | eka aneka aneka aneka eka | eka aneka | eka anekA aneka eka aneka aneka aneka / yahA~ UparakI paMkti badhyamAna, madhyama paMkti udIrNa va adhastana paMkti upazAntako prarUpaNA kI jAtI hai| vaha isa prakAra hai--eka jIvakI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI badhyamAna, [ usI vikI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI udIrNa], usI jIvakI ekaprakRti eka samayameM bA~dhI gaI upazAnta; kathaMcit vadhyamAna, udIrNa aura upazAnta vedanA hai| isa prakAra prathama sUtrakA eka hI bhaMga hai (1) / __ kathaMcit badhyamAna, (eka ), udIrNa (eka) aura upazAnta ( aneka ) vedanAyeM haiM // 22 // tInoMke saMyogarUpa isa dvitIya sUtrake bhaMgoMkI prarUpaNA kI jAtI hai| vaha isa prakAra haieka jIvakI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI badhyamAna, usI jIvakI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI udINa, usI jIvakI eka prakRti aneka samayoMmeM bA~dhI gaI upazAntaH kathazcita 1koSThakastho'yaM pAThaH pratiSu noplbhyte| Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa 328 ] [ 4, 2, 10, 23. ca udiNNA ca uvasaMtAo ca veyaNAo / evaM vidiyasuttassa paDhamabhaMgo [1] / adhavA, yasa jIvassa eyA payaDI 'eyasamayapabaddhA bajjhamANiyA, tasseva jIvassa eyA payaDI ekasamayapabaddhA udiNNA, tassa ceva jIvassa aNeyAo payaDIo eyasamayapavaddhAo vasaMtAo, siyA bajjhapANiyA ca udiNNA ca uvasaMtAo ca veyaNAo / evaM ve bhaMgA [2] | adhavA, eyajIvassa eyA payaDI eyasamayapabaddhA bajjhamANiyA, tassa caiva jIvassa eyA payaDI eyasamayapatraddhA udiNNA, tassa ceva jIvassa aNeyAo payaDIo aNeyasamayapabaddhAo uvasaMtAo, siyA bajjhamANiyA ca udiNNA ca uvasaMtAo ca veyaNAo / evaM vidiyasuttassa tiNNi caiva bhaMgA [3] / kudo 1 bajjhamANa - udiNNesu eyavayaNaNirodhAdo | siyA bajjhamANiyA ca udiNNAo ca uvasaMtA ca // 23 // edassa tadiyasuttassa bhaMgapamANaparUvaNaM kassAmo / taM jahA - eyassa jIvassa eyA payaDI eyasamayapabaddhA bajjhamANiyA, tasseva jIvassa eyA payaDI aNeyasamayapabaddhA udiNNAo, tassa caiva jIvassa eyA payaDI eyasamayapabaddhA uvasaMtA; siyA bajmANiyA ca udiNNAo ca uvasaMtA ca veyaNAo / evaM tisaMjogata diyasuttassa paDhamo bhaMga [1] / adhavA, yassa jIvassa eyA payaDI eyasamayapabaddhA bajjhamANiyA, tasseva jIvasa aNeyAo payaDIo eyasamayapabaddhAo udiNNAo, tassa caiva jIvassa eyA payaDI eyasamayabaddhA uvasaMtA siyA bajjhamANiyA ca udiNNAo ca uvasaMtAca badhyamAna, udIrNa aura upazAnta vedanAaiM haiM / isa prakAra dvitIya sUtrakA prathama bhaMga hai / athavA, eka jIvakI eka prakRti eka samaya meM bA~dhI gaI badhyamAna, usI jIvakI eka prakRti eka samaya meM bA~dhI gaI udIrNa, usI jIvakI aneka prakRtiyA~ eka samaya meM bA~dhI gaI upazAntaH kathacit badhyamAna, udIrNa, aura upazAnta vedanAaiM haiN| isa prakAra do bhaMga hue ( 2 ) / athavA, eka jIvakI eka prakRti eka samaya meM bA~dhI gaI badhyamAna, usI jIvakI eka prakRti eka samaya meM bA~dhI udIrNa, usI jIvakI aneka prakRtiyA~ aneka samaya meM bA~dhI gaI upazAnta; kathaJcit badhyamAna, udIrNa aura upazAnta vedanAaiM haiM / isa prakAra dvitIya sUtrake tIna hI bhaMga hote haiM (3), kyoMki, badhyamAna aura udIrNa meM eka vacanakI vivakSA hai | kathaMcit etara ( eka ), udIrNa ( aneka ) aura upazAnta ( eka ) vedanA hai / / 23 // isa tRtIya sUtrake bhaMgoM ke pramANakI prarUpaNA karate / vaha isa prakAra hai- eka jIvakI eka prakRti eka samaya meM bA~dhI gaI vadhyamAna, usI jIvakI eka prakRti aneka samayoM meM bA~dhI gaI udIrNa, usI jIvakI eka prakRti eka samaya meM bA~dhI gaI upazAnta, kathazcit badhyamAna, udIrNa / aura upazAnta vedanAaiM haiM / isa prakAra tInoMke saMyoga rUpa tRtIya sUtrakA yaha prathama bhaMga hai ( 1 ) athavA, eka jIvakI eka prakRti eka samaya meM bA~dhI gaI badhyamAna, usI jIvakI aneka prakRtiyA~ eka samaya meM bA~dhI gaI udIrNa, usI jIvakI eka prakRti eka samaya meM bA~dhI gaI upazAnta; 1. zrApatyoH 'eyA' iti pAThaH / Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 10, 24.] veyaNamahAhiyAre veyaNaveyaNavihANaM [329 veyaNAo / evaM be bhaMgA [2] / adhavA, eyassa jIvassa eyA payaDI eyasamayapabaddhA banjhamANiyA, tassa ceva jIvassa aNeyAo payaDIo aNeyasamayapabaddhAo udiNNAo, tassa ceva jIvassa eyA payaDI eyasamayapabaddhA uvasaMtA; siyA bajjhamANiyA' ca udiNNAo ca uvasaMtAo ca veyaNAo / evaM tadiyasuttassa tiNNi ceva bhaMgA [3] / kAraNaM jANidaNa vattavvaM / siyA bajjhamANiyA ca udiNNAo ca uvasaMtAo ca // 24 // edassa tisaMjogacautthasuttassa bhaMgapamANaparUvaNaM vttissaamo| taM jahA-eyassa jIvassa eyA payaDI eyasamayapabaddhA baujhamANiyA, tasseva jIvassa eyA payaDI aNeyasamayapabaddhA udiNNAo, tassa ceva jIvassa eyA payaDI aNeyasamayapabaddhA uvasaMtAo siyA bajjhamANiyA ca udiNNAo ca uvasaMtAo ca veynnaao| evaM cautthasuttassa paDhamabhaMgo [1] / adhavA, eyassa jIvassa eyA payaDI eyasamayapabaddhA bajjhamANiyA, tasseva jIvassa eyA payaDI aNeyasamayapabaddhA udiNNAo, tassa ceva jIvassa aNeyAo payaDIo eyasamayapabaddhAo uvasaMtAo; siyA bajjhamANiyA ca udiNNAo ca uva. saMtAo ca veyaNAo / evaM be bhaMgA [2] / adhavA, eyassa jIvassa eyA payaDI eya kathaJcit badhyamAna, udIrNa aura upazAnta vedanAeM haiN| isa prakAra do bhaMga hue (2) / athavA, eka jIvakI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI badhyamAna, usI jIvakI aneka prakRtiyA~ aneka samayoMmeM bA~dhI gaI udIrNa, usI jIvakI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI upazAnta; kazcit badhyamAna, udIrNa aura upazAnta vedanAeM haiN| isa prakAra tRtIya sUtrake tIna hI bhaMga haiM (3) / isake kAraNakA jAnakara kathana karanA caahiye| kathaMcit vadhyamAna (eka), udIrNa ( aneka ) aura upazAnta (aneka) vedanAeM haiM // 24 // . trisaMyoga rUpa isa caturtha sUtrake bhaMgoMke pramANakI prarUpaNA karate haiN| vaha isa prakAra haieka jIvakI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI badhyamAna, usI jIvakI eka prakRti aneka samayoMmeM bA~dhI gaI udIrNa, usI jIvakI eka prakRti aneka samayoMmeM bA~dhI gaI upazAnta; kazcit badhyamAna, udIrNa aura upazAnta vedanAyeM haiN| isa prakAra caturtha sUtrakA yaha prathama bhaMga hai (1) / athavA, eka jIvakI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI badhyamAna, usI jIvakI eka prakRti aneka samayameM bA~dhI gaI udIrNa, usI jIvakI aneka prakRtiyA~ eka samayameM bA~dhI gaI upazAnta; kathaMcit badhyamAna, udIrNa aura upazAnta vedanAyeM haiN| isa prakAra do bhaMga hue (2) / athavA, 1 tApratI 'bajjhamANiyA [o]' iti pAThaH / 2 apratau 'uvasaMtAzro', tApratau 'uvasaMtA [o]' iti paatthH| cha. 12-42 Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 330] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDaM [4, 2, 10, 24. samayapabaddhA bajbhamANiyA, tassa ceva jIvassa eyA payaDI aNeyasamayapabaddhA udiNNAo, tassa ceva jIvassa aNeyAo payaDIo aNeyasamayapabaddhAo uvasaMtAo; siyA bajjhamANiyA ca udiNNAo ca uvasaMtAo ca veynnaao| evaM tiNNi bhaMgA [3] / adhavA, eyassa jIvassa eyA payaDI eyasamayapabaddhA bajjhamANiyA, tassa ceva jIvassa aNeyAo payaDIo eyasamayapabaddhAo udiNNAo, tasseva jIvassa eyA payaDI aNeyasamayapabaddhA uvasaMtAo; siyo bajjhamANiyA ca udiNNAo ca uvasaMtAo ca veynnaao| evaM catAri bhaMgA [4] / adhavA, eyassa jIvassa eyA payaDI eyasamayapabaddhA bajjhamANiyA, tasseva jIvassa aNeyAo payaDIo eyasamayapabaddhAo udiNNAo, tassa ceva jIvasta aNeyAo payaDIo eyasamayapabaddhAo uvasaMtAo; siyA bajjhamANiyA ca udiNNAo ca uvasaMtAo ca veyaNAo / evaM paMca bhaMgA [5] / adhavA, eyassa jIvassa eyo payaDI eyasamayapabaddhA bajjhamANiyA, tasseva jIvassa aNeyAo payaDIo[eyasamayapabaddhAo udiNNAo, tasseva jIvassa aNeyAo payaDIo] aNeyasamayapabaddhAo upasaMtAo; siyA bajjhamANiyA ca udiNNAo ca uvasaMtAo ca veyaNAzro / evaM cha bhaMgA [6] / adhavA, eyassa jIvassa eyA payaDI eyasamayapabaddhA bajjhamANiyA, tassa ceva jIvassa aNeyAo payaDIo aNeyasamayapabaddhAo udiNNAo, tassa ceva jIvassa eyA payaDI aNeyasamayapabaddhA uvasaMtAo; siyA bajjhamANiyA ca udiNNAo ca * uvasaMtAo ca veynnaao| evaM satta bhaMgA [7] / adhavA, eyassa jIvassa eyA payaDI eyasamayapabaddhA bajjhamANiyA, eka jIvakI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI badhyamAna, usI jIvakI eka prakRti aneka samayoM meM bA~dhI gaI udIrNa, usI jIvakI aneka prakRtiyA~ aneka samayoM meM bA~dhI gaI upazAnta; kathaMcit badhyamAna, udIrNa aura upazAnta vedanAyeM haiN| isa prakAra tIna bhaMga hue (3) / athavA, eka jIvakI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI badhyamAna, usI jIvakI aneka prakRtiyA~ eka samayameM bA~dhI gaI udIrNa, usI jIvakI eka prakRti aneka samayoMmeM bA~dhI gaI upazAnta; kathaMcit badhyamAna, udIrNa aura upazAnta vedanAyeM haiN| isa prakAra cAra bhaMga hue (4) / athavA, eka jIvakI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI badhyamAna, usI jIvakI aneka prakRtiyA~ eka samaya meM bA~dhI gaI udaNa, usI jIvakI aneka prakRtiyA~ eka samayameM bA~dhI gaI upazAnta; kathaMcit badhyamAna, udIrNa aura upazAnta vedanAyeM haiM / isa prakAra pA~ca bhaMga hue (5) / athavA, eka jIvakI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI badhyamAna, usI jIvakI aneka prakRtiyA~ eka samayameM bA~dhI gaI udIrNa aura usI jIvakI aneka prakRtiyA~ aneka samayoM meM bA~dhI gaIM upazAnta; kathaMcit badhyamAna, udIrNa aura upazAnta vedanAyeM haiN| isa prakAra chaha bhaMga hue (6) / athavA, eka jIvakI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI badhyamAna, usI jIvakI aneka prakRtiyA~ aneka samayoM meM bA~dhI gaI udIrNa aura usI jIvakI eka prakRti aneka samayoMmeM bA~dhI gaI upazAnta; kathaMcit badhyamAna, udIrNa aura upazAnta vedanAyeM haiN| isa prakAra sAta bhaMga hue (7) / athavA, eka jIvakI eka Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 10, 26.] veyaNamahAhiyAre veyaNaveyaNavihANaM [331 tassa ceva jIvassa aNeyAo payaDIo aNeyasamayapabaddhAo udiNNAo, tassa ceva jIvassa aNeyAo payaDIo eyasamayapabaddhAo uvasaMtAo; siyA bajjhamANiyA ca udiNNAoca uvasaMtAo ca veynnaao| evamaTTa bhaMgA [8] / adhavA, eyassa jIvassa eyA payaDI eyasamayapabaddhA bajjhamANiyA, tassa ceva jIvassa aNeyAo payaDIo aNeyasamayapabaddhAo udiNNAo, tassa ceva jIvassa aNeyAo payaDIo aNeyasamayapabaddhAo uvasaMtAo; siyA vajjhamANiyA ca udiNNAo ca uvasaMtAo ca veynnaao| evaM cautthasuttassa Nava bhaMgA [9] / siyA bajjhamANiyAo ca udiNNA ca uvasaMtA ca // 25 // edassa paMcamasuttassa bhaMgapamANaparUvarNa vttissaamo| taM jahA-eyassa jIvassa aNeyAo payaDIo eyasamayapabaddhAo bajjhamANiyAo, tassa ceva jIvassa eyA. payaDI eyasamayapabaddhA udiNNA, tassa ceva jIvassa eyA payaDI eyasamayapabaddhA uvasaMtA; siyA bajjhamANiyAo ca udiNNA ca uvasaMtA ca veynnaao| evaM paMcamasuttassa eko ceva bhNgo| siyA bajjhamANiyAo ca udiNNA ca uvasaMtAo ca // 26 // edassa tisaMjogachaTThasuttassa bhaMgapamANaM vuccade / taM jahA-eyassa jIvassa aNeyAo payaDIo eyasamayapabaddhAo bajjhamANiyAo, tasseva jIvassa eyA payaDI eyasamayapabaddhA udiNNA, tasseva jIvassa eyA payaDI aNeyasamayapabaddhA uvasaMtAo; prakRti eka samayameM bA~dhI gaI badhyamAna, usI jIvakI aneka prakRtiyA~ aneka samayoM meM bA~dhI gaI udIrNa, usI jIvakI aneka prakRtiyA~ eka samayameM bA~dhI gaI upazAnta; kathaMcit badhyamAna, udIrNa aura upazAnta vedanAyeM isa prakAra ATha bhaMga hue (8) / athavA, eka jIvakI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI badhyamAna, usI jIvakI aneka prakRtiyA~ aneka samayoMmeM bA~dhI gaI udIrNa, usI jIvako aneka prakRtiyA~ aneka samayoM meM bA~dhI gaI upazAnta; kathaMcit badhyamAna, udIrNa aura upazAnta vedanAyeM haiM / isa prakAra caturtha sUtrake nau bhaMga haiM (9) / kathaMcit vadhyamAna (aneka ), udIrNa (eka) aura upazAnta (eka), vedanA hai // 25 // ___isa pA~caveM sUtrakI bhaMgaprarUpaNAko kahate haiN| vaha isa prakAra hai-eka jIvakI aneka prakRtiyA~ eka samayameM bA~dhI gaI badhyamAna, usI jIvakI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI udIrNa, usI jIvakI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI upazAnta; kathaMcit vadhyamAna, udIrNa aura upazAnta vedanA hai / isa prakAra pA~caveM sUtrakA eka hI bhaMga hai| kathaJcit babyamAna (aneka), udIrNa (eka) aura upazAnta (aneka) vedanAeM haiN|26|| ___ isa trisaMyogI chaThaveM sUtra ke bhaGgoM kA pramANa kahate haiM / yathA - eka jIva kI aneka prakR. tiyA~ eka samaya meM bA~dhI gaI badhyamAna, usI jIvakI eka prakRti eka samaya meM bAMdhI gaI udIrNa, Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 332] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4, 2, 10, 27. siyA bajjhamANiyAo ca udiNNA ca uvasaMtAo ca veynnaao| evameso paDhamabhaMgo [1] / adhavA, eyassa jIvassa aNeyAo payaDIo eyasamayapabaddhAo bajjhamANiyAo, tassa ceva jIvassa eyA payaDI eyasamamapabaddhA udiNNA, tasseva jIvassa aNeyAo payaDIo eyasamayapabaddhAo uvasaMtAo; siyA bajjhamANiyAo ca udiNNA ca uvasaMtAo ca veyaNAo / evaM be bhaMgA [2] / adhavA, eyassa jIvassa aNeyAo payaDIo eyasamayapavaddhAo bajmamANiyAo, tassa ceva jIvassa eyA payaDI eyasamayapabaddhA udiNNA, tasseva jIvassa aNeyAo payaDIo aNeyasamayapabaddhAo uvasaMtAo; siyA bajjhamANiyAo ca udiNNA ca uvasaMtAo ca veynnaao| evaM chaTThasuttassa tiNNi ceva bhaMgA [3] / kAraNaM sugamaM / siyA bajjhamANiyAo ca udiNNAo ca uvasaMtA ca // 27 // edassa sattamasuttassa bhaMgapamANaparUvaNaM kssaamo| taM jahA-eyassa jIvassa aNeyAo payaDIo eyasamayapabaddhAo bajjhamANiyAo, tassa ceva jIvassa eyA payaDI aNeyasamayapabaddhA udiNNAo, tassa ceva jIvassa eyA payaDI eyasamayapabaddhA uvasaMtA; siyA bajjhamANiyAo ca udiNNAo ca uvasaMtA' ca veyaNAo / evaM paDhamabhaMgo [1] / adhavA, eyassa jIvassa aNeyAo payaDIo eyasamayapabaddhAo vajjhamANiyAo, tasseva jIvassa aNeyAo payaDIo eyasamayapabaddhAo udiNNAo, tassa ceva jIvassa eyA usI jIvakI eka prakRti aneka samayoM meM bA~dhI gaI upazAnta; kathaMcit badhyamAna, udIrNa aura upazAnta vedanAyeM haiN| isa prakAra yaha prathama bhaMga huA (1) / athavA, eka jIvakI aneka prakR. tiyA~ eka samayameM bA~dhI gaI badhyamAna, usI jIvakI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI udIrNa, usI jIvakI aneka prakRtiyA~ eka samayameM bA~dhI gaI upazAnta; kathaMcit badhyamAna, udIrNa aura upazAnta vedanAyeM haiM / isa prakAra do bhaMga hue (2) / athavA, eka jIvakI aneka prakRtiyA~ eka samayameM bA~dhI gaI badhyamAna, usI jIvakI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI udIrNa, usI jIvako aneka prakRtiyA~ aneka samayoM meM bA~dhI gaI upazAnta; kathaMcit badhyamAna, udINa aura upazAnta vedanAyeM haiM / isa prakAra chaThe sUtrake tIna hI bhaMga haiM (3) / isakA kAraNa sugama hai| kathaMcit badhyamAna ( aneka ), udIrNa (aneka ) aura upazAnta (eka ) vedanA hai // 27 // isa sAtaveM sUtrake bhaMgoMke pramANakI prarUpaNA karate haiN| vaha isa prakAra hai-eka jIvakI aneka prakatiyA~ eka samayameM bA~dhI gaI badhyamAna usI jIvakI eka prakRti aneka samayoM meM bAMdhI gaI udIrNa, usI jIvakI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI upazAntaH kathaMcit badhyamAna, udIrNa aura upazAnta vedanAyeM haiM / isa prakAra prathama bhaMga huA (1) / athavA, eka jIvakI aneka prakRtiyA~ eka samayameM bA~dhI gaI badhyamAna, usI jIvakI aneka prakRtiyA~ eka samayameM bA~dhI gaI , 1 a-prApratyoH 'uvasaMtAo', tApratI 'usaMtA [o] iti pAThaH / Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [333 4, 2, 10, 28.] veyaNamahAhiyAre vaiyaNaveyaNavihANaM payaDI eyasamayapabaddhA uvasaMtA; siyA bajjhamANiyAo ca udiNNAzro ca uvasaMtA ca veyaNAo / evaM be bhaMgA [2] / adhavA, eyassa jIvassa aNeyAo payaDIo eyasamaya. pabaddhAo bajjhamANiyAo, tasseva jIvassa aNeyAo payaDIo aNeyasamayapabaddhAo udiNNAo, tassa ceva jIvassa eyA payaDI eyasamayapabaddhA uvasaMtA siyA bajjhamANiyAo ca udiNNAo ca uvasaMtA ca veynnaao| evaM sattamasuttassa vi tiNNeva bhaMgA [3] | kAraNaM sugamaM / siyA bajjhamANiyAo ca udiNNAo ca uvasaMtAo ca // 28 // edassa aTThamasuttassa bhaMgapamANaM vttissaamo| taM jahA- eyassa jIvassa aNeyAo payaDIo [eyasamayapabaddhAo] bajjhamANiyAo, tassa ceva jIvassa eyA payaDI aNeyasamayapabaddhA udiNNAo, tassa ceva jIvassa eyA payaDI aNeyasamayapabaddhA uvasaMtA: siyA bajjhamANiyAo ca udiNNAo ca uvasaMtAo ca veynnaao| evamego bhaMgo [1] / adhavA, eyassa jIvassa aNeyAo payaDIo eyasamayapabaddhAo bajjhamA. NiyAo', tassa ceva jIvassa eyA payaDI aNeyasamayapabaddhA udiNNAo, tassa ceva jIvassa aNeyAo payaDIo eyasamayaparaddhAo uvasaMtAo; siyA bajjhamANiyAo ca udiNNAo ca uvasaMtAo ca veynnaao| evaM be bhaMgA [2] / adhavA, eyarasa jIvassa aNeyAo payaDIo eyasamayapabaddhAo bajjhamANiyAo, tassa ceva jIvassa eyA payaDI udIrNa, usI jIvakI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI upazAnta; kathaMcit badhyamAna, udIrNa aura upazAnta vedanAyeM haiN| isa prakAra do bhaMga hue (2) / athavA, eka jIvakI aneka prakRtiyA~ eka samayameM bA~dhI gaI badhyamAna, usI jIvakI aneka prakRtiyA~ aneka samayoMmeM bA~dhI gaI udIrNa, usI jIvakI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI upazAnta; kathaMcit badhyamAna, udIrNa aura upazAnta vedanAyeM haiN| isa prakAra sAtaveM sUtrake tIna hI bhaMga hai (3) / isakA kAraNa su kathaMcit vadhyamAna (aneka) udIrNa (aneka) aura upazAnta ( aneka) vedanAyeM haiM // 28 // isa AThaveM sUtrake bhaMgapramANako kahate haiN| yathA-eka jIvakI aneka prakRtiyA~ [ eka samayameM bA~dhI gaI ] badhyamAna, usI jIvakI eka prakRti aneka samayoM meM bA~dhI gaI udIrNa, usI jIvakI eka prakRti aneka samayoMmeM bA~dhI gaI upazAnta; kathaMcit badhyamAna, udIrNa aura upazAnta vedanAyeM haiM / isa prakAra eka bhaMga huA (1) / athavA, eka jIvakI aneka prakRtiyA~ eka samayameM bAMdhI gaI badhyamAna; usI jIvakI eka prakRti aneka samayoMmeM bA~dhI gaI udINa, usI jIvakI aneka prakRtiyA~ eka samayameM bA~dhI gaI upazAntaH kathaMcit badhyamAna, udINa aura upazAnta vedanAyeM haiN| isa prakAra do bhaMga hue (2) / athavA, eka jIvakI aneka prakRtiyA~ eka samayameM bA~dhI gaI badhyamAna, usI jIvakI eka prakRti aneka samayoM meM bA~dhI gaI udIrNa, usI jIvakI 1 zra-prApratyoH 'vA' iti pAThaH / 2 a-ApratyoH 'uvasaMtA', tApratau 'uvasaMtA [zro] iti paatthH| 3 tApratau bajjhamANiyAo[ udiNNA ] iti pAThaH / Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 334 ) . chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDaM [4, 2, 10, 28. aNeyasamayapabaddhA udiNNAo,. tassa ceva jIvassa aNeyAo payaDIo aNeyasamayapavaddhAo uvasaMtAo; siyA bajjhamANiyAo ca udiNNAo ca uvasaMtAo ca veynnaao| evaM tiNi bhaMgA [3] / adhavA, eyassa jIvassa aNeyAo payaDIo eyasamayapabaddhAo bajjhamANiyAo, tassa cava jIvassa aNeyAo payaDIo eyasamayapabaddhAo udiNNAo, tassa ceva jIvassa eyA payaDI aNeyasamayapabaddhA uvasaMtA; siyA bajjhamANiyAo ca udiNNAo ca uvasaMtAo ca veynnaao| evaM cattAri bhaMgA [4] / adhavA, eyassa jIvassa aNeyAo payaDIo eyasamayapabaddhAo bajmamANiyAo, tassa ceva jIvassa aNeyAo payaDIo eyasamayapabaddhAo['udiNNAo, tassa ceva jIvassa aNeyAopayaDIo eyasamayapabaddhAo] uvasaMtAo; siyA bajjhamANiyAo ca udiNNAo ca uvasaMtAo ca veynnaao| evaM paMca bhaMgA [5] / adhavA, eyassa jIvassa aNeyAo payaDIo eyasamayapabaddhAo bajjhamANiyAo, tassa ceva jIvassa aNeyAo payaDIo eyasamayapabaddhAo udiNNAo, tassa ceva jIvassa aNeyAo payaDIo aNeyasamayapabaddhAo uvasaMtAo; siyA bajjhamANiyAo ca udiNNAo ca uvasaMtAo ca veynnaao| evaM cha bhaMgA [6] / adhavA, eyassa jIvassa aNeyAo payaDIo eyasamayapabaddhAo bajjhamANiyAo, tassa ceva jIvassa aNeyAo payaDIo aNeyasamayapavaddhAo udiNNAo, tassa ceva jIvassa eyA payaDI aNeyasamayapabaddhA uvasaMtAo; siyA bajjhamANiyAo ca udiNNAo ca uvasaMtAo ca veynnaao| evaM satta bhaMgA [7] / adhavA, eyassa jIvassa aNeyAo payaDIo eyasamayapabaddhAo bajjhamANiyAo, tassa ceva jIvassa aNeyAo aneka prakRtiyA~ aneka samayoMmeM bA~dhI gaI upazAnta; kathaMcit badhyamAna, udIrNa aura upazAnta vedanAyeM haiN| isa prakAra tIna bhaMga hue (3) / athavA, eka jIvakI aneka prakRtiyA~ eka samayameM bA~dhI gaI badhyamAna, usI jIvakI aneka prakRtiyA~ eka samayameM bA~dhI gaI udIrNa, usI jIvakI eka prakRti aneka samayoM meM bA~dhI gaI upazAnta; kathaMcit vadhyamAna, udIrNa aura upazAnta vedanAyeM haiN| isa prakAra cAra bhaMga hue (4) / athavA, eka jIvakI aneka prakRtiyA~ eka samayameM bA~dhI gaI badhyamAna, usI jIvakI aneka prakRtiyA~ eka samayameM bA~dhI gaI / udINa, usI jIvakI aneka prakRtiyA~ eka samayameM bA~dhI gaI ] upazAnta, kathaMcit badhyamAna, udIrNa aura upazAnta vedanAyeM haiN| isa prakAra pA~ca bhaMga hue (5) / athavA, eka jIvakI aneka prakRtiyA~ eka samayameM bA~dhI gaI badhyamAna; usI jIvakI aneka prakRtiyA~ eka samayameM bA~dhI gaI udIrNa, usI jIvakI aneka prakRtiyA~ aneka samayoMmeM bA~dhI gaI upazAnta; kathaMcit badhyamAna, udINa aura upazAnta vedanAyeM haiN| isa prakAra chaha bhaMga hue (6) / athavA, eka jIvakI aneka prakRtiyA~ eka samayameM bA~dhI gaI badhyamAna, usI jIvakI aneka prakRtiyA~ aneka samayoM meM bA~dhI gaI udIrNa, usI jIvakI eka prakRti aneka samayoM meM bA~dhI gaI upazAnta, kathaMcit badhyamAna, udIrNa aura upazAnta vedanAyeM haiM / isa prakAra sAta bhaMga hue (7) / athavA, eka jIvakI aneka prakRtiyA~ eka samayameM bA~dhI gaI badhyamAna, usI jIvakI aneka prakRtiyA~ aneka samayoMmeM bA~dhI gaI udIrNa, usI 1 koSThakastho'yaM pAThaH pratiSu nopalabhyate / Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 10, 28. ] veyaNamahAhiyAre veyaNaveyaNavihANaM [335 payaDIo aNeyasamayapabaddhAo udiNNAo, tassa ceva jIvassa aNeyAo payaDIo eya. samayapabaddhAo uvasaMtAo; siyA bajjhamANiyAo ca udiNNAo ca uvasaMtAo ca veyaNAo / evamaTTa bhaMgA [8] / adhavA, eyassa jIvasta aNeyAo payaDIo eyasamayapabaddhAo bajjhamANiyAo, tassa ceva jIvassa aNeyAo payaDIo aNeyasamayapabaddhAo udiNNAo, tassa ceva jIvassa aNeyAo payaDIo aNeyasamayapabaddhAo uvasaMtAo; siyA bajjhamANiyAo ca udiNNAo ca uvasaMtAo ca veynnaao| evameya. jIvamastidUNa aTThamasuttassa Nava ceva bhaMgA hoMti [9] / saMpahi tasseva aTThamasuttassa NANAjIve assidaNa bahuvayaNabhaMge vttissaamo| taM nahA-aNeyANaM jIvANameyA payaDI eyasamayapabaddhA bajjhamANiyAo; tesiM ceva jIvANameyA payaDo eyasamayapabaddhA udiNNAo, tesiM ceva jIvANameyA payaDI eyasamayapabaddhA uvasaMtAo; siyA bajjhamANiyAo ca udiNNAo ca uvasaMtAo ca veynnaao| evaM dasa bhaMgA [10] / adhavA, aNeyANaM jIvANameyA payaDI eyasamayapabaddhA bajjhamA. NiyAo, tesiM ceva jIvANameyA payaDI eyasamayapabaddhA udiNNAo, tesiM ceva jIvANameyA payaDI aNeyasamayapatraddhA uvasaMtAo; siyA bajjhamANiyAo ca udiNNAo ca uvasaMtAo ca veynnaao| evamekkArasa bhaMgA [11] / adhavA, aNeyANaM jIvANameMyA payaDI eyasamayapabaddhA bajjhamANiyAo, tesiM ceva jIvANameyA payaDI eyasamayapabaddhA udiNNAo, tesiM ceva jIvANamaNeyAo payaDIo eyasamayapabaddhAo uvasaMtAo; siyA bajjhamANiyAo ca udiNNAo ca uvasaMtAo ca veyaNAo / evaM bAraha bhaMgA [12] / jIvakI aneka prakRtiyA~ eka samayameM bA~dhI gaI upazAnta, kathaMcit vadhyamAna, udIrNa aura upazAnta vedanAyeM hai| isa prakAra ATha bhaMga hue (8) / athavA, eka jIvakI aneka prakRtiyA~ eka samayameM bA~dhI gaI badhyamAna, usI jIvakI aneka prakRtiyA~ aneka samayoM meM bAMdhI gaI udIrNa, usI jIvakI aneka prakRtiyA~ aneka samayoMmeM bA~dhI gaI upazAnta; kathaMcit badhyamAna, udIrNa aura upazAnta vedanAyeM haiN| isa prakAra eka jIvakA Azraya karake AThaveM sUtrake nau hI bhaMga hote haiM (9) / aba nAnA jIvoMkA Azraya karake usI AThaveM sUtrake bahuvacana bhaMgoMko kahate haiM / yathAaneka jIvoMkI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI badhyamAna, unhoM jIvoMkI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI udIrNa, unhIM jIvoMkI eka prakRti eka samayameM bAMdhI gaI upazAnta; kathaMcit badhyamAna, udIrNa, aura upazAnta vedanAyeM haiN| isa prakAra dasa bhaMga hue (10) / athavA, aneka jIvoMkI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI vadhyamAna, unhIM jIvoMkI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI udIrNa, unhIM jIvoMkI eka prakRti aneka samayoMmeM bA~dhI gaI upazAnta; kathaMcit badhyamAna, udIrNa aura upazAnta vedanAye haiN| isa prakAra gyAraha bhaMga hue (11) / athavA, aneka jIvoMkI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI badhyamAna, unhIM jIvoMkI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI udIrNa, unhIM jIvoMkI aneka prakRtiyA~ eka samayameM bA~dhI gaI upazAnta; kathaMcit vadhyamAna, udIrNa aura upa Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 336] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4, 2, 10, 28. adhavA, aNeyANaM jIvANameyA payaDI eyasamayapabaddhA bajjhamANiyAo, tesiM ceva jIvANameyA payaDI eyasamayapabaddhA udiNNAo, tesiM ceva jIvANamaNeyAo payaDIo aNeyasamayapabaddhAo uvasaMtAo; siyA bajjhamANiyAo ca udiNNAo ca uvasaMtAo ca veynnaao| evaM teraha bhaMgA [13] / adhavA, aNeyANaM jIvANameyA payaDI eyasamayapabaddhA bajjhamANiyAo, tesiM ceva jIvANameyA payaDI aNeyasamayapabaddhA udiNNAo, tesiM ceva jIvANameyA payaDI eyasamayapabaddhA uvasaMtAo; siyA bajjhamANiyAo ca udiNNAo ca uvasaMtAo ca veynnaao| evaM codasa bhaMgA [14] / adhavA, aNeyANaM jIvANameyA payaDI eyasamayapabaddhA bajjhamANiyAo, tesiM ceva jIvANameyA payaDI aNeyasamayapabaddhA udiNNAo, tesiM ceva jIvANameyA payaDI aNeyasamayapabaddhA uvasaMtAo; siyA bajjhamA. NiyAo ca udiNNAo ca uvasaMtAo ca veynnaao| evaM paNNAraha bhaMgA [15] / athavA, aNeyANaM jIvANameyA payaDI eyasamayapabaddhA bajjhamANiyAo, tesiM ceva jIvANameyA payaDI aNeyasamayapabaddhA udiNNAo, tesiM ceva jIvANamaNeyAo payaDIo eyasamayapabaddhAo uvasaMtAo; siyA bajjhamANiyAo ca udiNNoo ca uvasaMtAo ca veyaNAo / evaM solaha bhaMgA [16] / adhavA, aNeyANaM jIvANameyA payaDI eyasamayapabaddhA bajjhamANiyAo, tesiM ceva jIvANameyA payaDI aNeyasamayapabaddhA udiNNAo, tesiM ceva jIvANamaNeyAo payaDIo aNeyasamayapabaddhAo uvasaMtAo; siyA bajjhamANiyAo ca udiNNAo ca uvasaMtAo ca veynnaao| evaM sattaraha bhaMgA [17] / adhavA, zAnta vedanAyeM haiN| isa prakAra bAraha bhaMga hue (12) / athavA, aneka jIvoMkI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI badhyamAna, unhIM jIvoMkI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI udIrNa, unhIM jIvoMkI aneka prakRtiyA~ aneka samayoMmeM bA~dhI gaI upazAnta; kathaMcit badhyamAna, udIrNa aura upazAnta vedanAyeM haiN| isa prakAra teraha bhaMga hue (13) / athavA, aneka jIvoMkI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI badhyamAna, unhIM jIvoMkI eka prakRti aneka samayoMmeM bA~dhI gaI udIrNa, unhIM jIvoMkI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI upazAnta; kathaMcit badhyamAna, udIrNa aura upazAnta vedanAyeM haiN| isa prakAra caudaha bhaMga hue (14) / athavA, aneka jIvoMkI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI badhyamAna, unhIM jIvoMkI eka prakRti aneka samayoMmeM bA~dhI gaI udIrNa, unhIM jIvoMkI eka prakRti aneka samayoMmeM bA~dhI gaI upazAnta, kathaMcit badhyama udIrNa aura upazAnta vedanAyeM haiM / isa prakAra pandraha bhaMga hue (15) / athavA, aneka jIvoMkI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI badhyabhAna, unhIM jIvoMkI eka prakRti aneka samayoM meM bA~dhI gaI udIrNa, unhIM jIvoMkI aneka prakRtiyA~ eka samayameM bA~dhI gaI upazAnta, kathaMcit badhyamAna, udIrNa aura upazAnta vedanAyeM haiN| isa prakAra solaha bhaMga hue (16) / athavA, aneka jIvoMkI eka samayameM bA~dhI gaI badhyamAna, unhIM jIvoMkI eka prakRti aneka samayoMmeM bA~dhI gaI udIrNa, unhIM jIvoMkI aneka prakRtiyA~ aneka samayoMmeM bA~dhI gaI upazAnta kathaMcit badhyamAna udIrNa aura upazAnta vedanAyeM haiM / isa prakAra sattaraha bhaMga hue (17) / athavA, aneka jIvoMkI eka prakRti Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 337 4, 2, 50, 28.) veyaNamahAhiyAre veyaNaveyaNavihANaM, aNeyANaM jIvANameyA payaDI eyasamayapabaddhA bajjhamANiyAo, tesiM ceva jIvANamaNeyAo payaDIo eyasamayapabaddhAo udiNNAo, tesiM ceva jIvANameyA payaDI eyasamayapabaddhA' uvasaMtAo; siyA bajjhamANiyAo ca udiNNAo ca uvasaMtAo ca veynnaao| evaM aTThAraha bhaMgA [18] / adhavA, aNeyANaM jIvANameyA payaDI eyasamayapabaddhA bajmamANiyAo, tesiM ceva jIvANamaNeyAo payaDIo eya samayapabaddhAo udiNNAo tesiM ceva jIvANameyA payaDI aNeyasamayapabaddhA uvasaMtAo, siyA bajjhamANiyAo ca udiNNoo ca uvasaMtAo ca veynnaao| evamekkoNavIsa bhaMgA [19] / adhavA, aNeyANaM jIvANameyA payaDI eyasamayapabaddho bajjhamANiyAo, tesiM ceva jIvANamaNeyAo payaDIo eyasamayapabaddhAo udiNNAo, tesiM ceva jIvANamaNeyAo payaDIo eyasamayapabaddhAo uvasaMtAo; siyA bajjhamANiyAo ca udiNNAo ca uvasaMtAo ca veynnaao| evaM vIsa bhaMgA [20] / adhavA, aNeyANaM jIvANameyA payaDI eyasamayapabaddhA bajjhamANiyAo, tesiM ceva jIvANamaNeyAo payaDIo eyasamayapabaddhAo udiNNAo, tesiM ceva jIvANamaNeyAo payaDIo aNeyasamayapabaddhAo uvasaMtAo; siyA bajjhamANiyAo ca udiNNAo ca uvasaMtAo ca veynnaao| evamekkavIsa bhaMgA [21] / adhavA, aNeyANaM jIvANameyA payaDI eyasamayapabaddhA bajjhamANiyAo, tesiM ceva jIvA. NamaNeyAo payaDIo aNeyasamayapabaddhAo udiNNAo, tesiM ceva jIvANameyA payaDI eyasamayapabaddhA uvasaMtAo; siyA bajjhamANiyAo ca udiNNAMo ca uvasaMtAo ca eka samayameM bA~dhI gaI badhyamAna, unhI jIvoMkI aneka prakRtiyA~ eka samayameM bA~dhI gaI udIrNa, unhIM jIvoMkI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI upazAnta, kathaMcit badhyamAna, udIrNa aura upazAnta vedanAyeM haiN| isa prakAra aThAraha bhaMga hue (18) / athavA, aneka jIvoMkI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI badhyamAna, unhIM jIvoMkI aneka prakRtiyA~ eka samayameM bA~dhI gaI udIrNa, unhIM jIvoMkI eka prakRti aneka samayoMmeM bA~dhI gaI upazAnta, kathaMcit badhyamAna, udIrNa aura upazAnta vedanAyeM haiN| isa prakAra unnIsa bhaMga hue (16) / athavA, aneka jIvoMkI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI badhyamAna, unhIM jIvoMkI aneka prakRtiyA~ eka samayameM bA~dhI gaI udIrNa; unhIM jIvoMkI aneka prakRtiyA~ eka samayameM bA~dhI gaI upazAnta; kathaMcit badhyamAna,udIrNa aura upazAnta vedanAeM haiN| isa prakAra bIsa bhaMga hue (20) / athavA, aneka jIvoMkI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI badhyamAna, unhIM jIvoMkI aneka prakRtiyA~ eka samayameM bA~dhI gaI udIrNa, unhIM jIvoMkI aneka prakRtiyA~ aneka samayoMmeM bA~dhI gaI upazAnta; kathaMcit badhyamAna, udIrNa aura upazAnta vedanAyeM haiN| isa prakAra ikkIsa bhaMga hue (21) / athavA, aneka jIvoMkI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI badhyamAna. unhIM jIvoMkI aneka prakRtiyA~ aneka samayoMmeM bA~dhI gaI udIrNa, unhIM jIvoMka eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI upazAnta; kathaMcit badhyamAna, udIrNa aura upazAnta vedanAyeM 1 a-tApratyoH '-pabaddhAo' iti pAThaH / cha, 12-43 / Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 338] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDe [4,2, 10, 28. veyaNAo / evaM bAvIsa bhaMgA [22] / adhavA, aNeyANaM jIvANameyA payaDI eyasamayapabaddho bajjhamANiyAo, tesiM ceva jIvANamaNeyAo payaDIo aNeyasamayapabaddhAo udiNNAo, tesiM ceva jIvANameyA payaDI aNeyasamayapabaddhAo uvasaMtAo, siyA bajjhamANiyAo ca udiNNAo ca uvasaMtAo ca veyaNAo / evaM tevIsa bhaMgA [23] / adhavA, aNeyANaM jIvANameyA payaDI eyasamayapabaddhA bajjhamANiyAo, tesiM ceva jIvANamaNeyAo payaDIo aNeyasamayapabaddhAo [udiNNAo, tesiM ceva jIvANamaNeyAo payaDIo eyasamayapabaddhAo ] uvasaMtAo', siyA bajjhamANiyAo ca udiNNAo ca upasaMtAo ca veynnaao| evaM cauvIsa bhaMgA [24] / adhavA, aNeyANaM jIvANameyA payaDI eyasamayapabaddhA bajjhamANiyoo, tesiM ceva jIvANamaNeyAzrI payaDIo aNeyasamayapabaddhAo udiNNAo, tesiM ceva jIvANamaNeyAo payaDIo aNeyasamayapabaddhAo uvasaMtAo, siyA bajjhamANiyAo ca udiNNAo ca upasaMtAo ca veynnaao| evaM paNubIsa bhaMgA [25] / adhavA, aNeyANaM jIvANamaNeyAo payaDIo eyasamayapabaddhAo bajjhamANiyAo, tesiM ceva jIvANameyA payaDI eyasamayapabaddho udiNNAo, tesiM ceva jIvANameyA payaDI eyasamayapabaddhA uvasaMtAo, siyA bajjhamANiyAo ca udiNNAo pa uvasaMtAo ca veynnaao| evaM chavvIsa bhaMgA [26] / adhavA, aNeyANaM jIvANamaNeyAo payaDIo eyasamayapabaddhAo bajjhamANiyAo, tesiM ceva jIvANameyA payaDI eyasamaya haiN| isa prakAra bAIsa bhaMga hue ( 22) / athavA, aneka jIvoMkI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI badhyamAna, unhIM jIvoMkI aneka prakRtiyA~ aneka samayoMmeM bA~dhI gaI udIrNa, unhIM jIvoMkI eka prakRti aneka samayoMmeM bA~dhI gaI upazAnta; kathaMcit badhyamAna, udIrNa aura upazAnta vedanAe~ haiN| isa prakAra teIsa bhaMga hue (23) / athavA, aneka jIvoMkI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI vadhyamAna, unhIM jIvoMkI aneka prakRtiyA~ aneka samayoM meM bA~dhI gaI udIrNa; unhIM jIvoMkI aneka prakRtiyA~ eka samayameM bA~dhI gaI upazAnta; kathaMcita badhyamAna, udIrNa aura upazAnta vedanAyeM haiN| isa prakAra caubIsa bhaMga hue (24) / athavA, aneka jIvoMkI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI badhyamAna, unhIM jIvoMkI aneka prakRtiyA~ aneka samayoMmeM bA~dhI gaI udIrNa, unhIM jIvoMkI aneka prakRtiyA~ aneka samayoMmeM bA~dhI gaI upazAnta; kathaMcit badhyamAna, udIrNa aura upazAnta vedanAyeM haiN| isa prakAra paJcIsa bhaMga hue (25) / athavA, aneka jIvoMkI aneka prakRtiyA~ eka samayameM bA~dhI gaI badhyamAna, unhIM jIvoMkI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI udIrNa, unhIM jIvoMkI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI upazAnta; kathaMcit badhyamAna, udIrNa aura upazAnta vedanAyeM haiN| isa prakAra chabbIsa bhaMga hue (26) / athavA, aneka jIvoMkI aneka prakRtiyA~ eka samayameM bA~dhI gaI badhyamAna, unhIM jIvoMkI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI udIrNa, unhIM jIvoMkI eka prakRti aneka 1tApratau 'bajjhamANiyA| zrI tesiM ceva jIvANameyA payaDI eyasamayapabaddhA udiNNAyo tesiM ceva nIvANamaNeyAzro payaDIyo aNeyasamayapabaddhAzro uvasaMtAno iti pAThaH / Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 10, 28.] veyaNamahAhiyAre veyaNaveyaNavihANaM [ 339 pabaddhA udiNNAo, tesiM ceva jIvANameyA payaDI aNeyasamayapabaddhA uvasaMtAo, siyA bajjhamANiyAo ca udiNNAo ca uvasaMtAo ca veynnaao| evaM sattAvIsa bhaMgA [27] / adhavA, aNeyANaM jIvANamaNeyAo payaDIo eyasamayapabaddhAmo yajjhamANiyAo, tesiM ceva jIvANameyA payaDI eyasamayapabaddhA udiNNAo, tesiM ceva jIvANamaNeyAo payaDIo eyasamayapabaddhAo uvasaMtAo, siyA bajjhamANiyAo ca udiNNAo ca uvasaMtAo ca veyaNAo / evamaTTavIma bhaMgA [28] / adhavA, aNeyANaM jIvANamaNeyAo payaDIo eyasamayapabaddhAo bajjhamANiyAo, tesiM ceva jIvANameyA payaDI eyasamayapabaddhA udiNNAo, tesiM ceva jIvANamaNeyAo payaDIo aNeyasamayapabaddhAo uvasaMtAo, siyA bajjhamANiyAo ca udiNNAo ca uvasaMtAo ca veynnaao| evamekkoNatIsa bhaMgA [26] / adhavA, aNeyANaM jIvANamaNeyAo payaDIo eyasamayapabaddhAo bajhamANiyAo, tesiM ceva jIvANameyA payaDI aNeyasamayapabaddhA udieNAo, tesiM ceva jIvANameyA payaDI eyasamayapabaddhA upasaMtAo, siyA bajjhamANiyAocaM udiNNAo ca uvasaMtAo ca veynnaao| evaM tIsa bhaMgA [30] / adhavA, aNeyANaM jIvANamaNeyAo payaDIo eyasamaya pabaddhAo bajjhamANiyAo, tesiM ceva jIvANameyA payaDI aNeyasamayapabaddhA' udiNNAo, tesiM ceva jIvANameyA payaDI aNeyasamayapabaddhA uvasaMtAo, siyA bajjhamANiyAo ca udiNNAo ca uvasaMtAo ca veynnaao| evamekkatIsa bhaMgA [31] / adhavA, aNeyANaM jIvANamaNeyAo payaDIo eyasamayapabaddhAo bajma samayoM meM bA~dhI gaI upazAnta; kathAMcit badhyamAna, udIrNa aura upazAnta vedanAyeM haiN| isa prakAra sattAIsa bhaMga hue (27) / athavA, aneka jIvoMkI aneka prakRtiyA~ eka samayameM bA~dhI gaI badhyamAna, unhIM jIvoMkI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI udIrNa, unhIM jIvoMkI aneka prakRtiyA~ eka samayameM bA~dhI gaI upazAnta; kathaMcit badhyamAna, udIrNa aura upazAnta vedanAyeM haiN| isa prakAra aTThAIsa bhaMga hue (28) / athavA, aneka jIvoMkI aneka prakRtiyA~ eka samayameM bA~dhI gaI badhyamAna, unhIM jIvoMkI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI udIrNa, unhIM jIvoMkI aneka prakRtiyA~ aneka samayoMmeM bA~dhI gaI upazAnta; kathaMcit badhyamAna, udIrNa aura upazAnta vedanAyeM haiN| isa prakAra unatIsa bhaMga hue (26) / athavA, aneka jIvoMkI aneka prakRtiyA~ eka samayameM bA~dhI gaI badhyamAna, unhIM jIvoMkI eka prakRti aneka samayoMmeM bA~dhI gaI udIrNa, unhIM jIvoMkI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI upazAnta; kathaMcit badhyamAna, udIrNa aura upazAnta vedanAyeM haiN| isa prakAra tIsa bhaMga hue (30) / athavA, aneka jIvoMkI aneka prakRtiyA~ eka samayameM bA~dhI gaI badhyamAna, unhIM jIvoMkI eka prakRti aneka samayoMmeM bA~dhI gaI udIrNa, unhIM jIvoMkI eka prakRti aneka samayoMmeM bA~dhI gaI upazAnta; kathaMcit badhyamAna, udIrNa aura upazAnta vedanA haiN| isa prakAra ikatIsa bhaMga hue (31) / athavA, aneka jIvoMkI aneka prakRtiyA~ eka samayameM bA~dhI gaI badhyamAna, unhIM 1 a-tApratyoH 'samayapabaddhAo', aApratau 'samayapa0' iti paatthH| Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 340] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDaM [4, 2, 10, 28. mANiyAo, tesiM ceva jIvANameyA payaDI aNeyasamayapapaddhA udiNNAo, tesiM ceva jIvANamaNevAo payaDIo eyasamayapabaddhAo uvasaMtAo, siyA bajmamANiyAo ca udiNNAo ca uvasaMtAo ca veynnaao| evaM battIsa bhaMgA [32] / adhavA, aNeyANaM jIvANaM aNeyAo payaDIo eyasamayapabaddhAo bajjhamANiyAo, tesiM ceva jIvANameyA payaDI aNeyasamayapabaddhA udiNNAo, tesiM ceva jIvANamaNeyAo payaDIo aNeyasamayapabaddhAo uvasaMtAo; siyA bajjhamANiyAo ca udiNNAo ca uvasaMtAo ca veynnaao| evaM tettIsa bhaMgA [33] / adhavA, aNeyANaM jIvANamaNeyAo payaDIo eyasamayapabaddhAo bajjhamANiyAo, tesiM ceva jIvANamaNeyAo payaDIo eyasamayapabaddhAo udiNNAo, tesiM ceva jIvANameyA payaDI eyasamayapabaddhA uvasaMtAo', siyA bajjhamANiyAo ca udiNNAo ca uvasaMtAo ca veynnaao| evaM cottIsa bhaMgA [34] / adhavA, aNeyANaM jIvANamaNeyAo payaDIo eyasamayapabaddhAo bajjhamANiyAo, tesiM ceva jIvANamaNeyAo payaDIo eyasamayapabaddhAo udiNNAo, tesiM ceva jIvANameyA payaDI aNeyasamayapabaddhA uvasaMtAo, siyA bajjhamANiyAo ca udiNNAo ca uvasaM. tAo ca veynnaao| evaM paMcatIsa bhaMgA [35] / adhavA, aNeyANaM jIvANamaNeyAo payaDIo eyasamayapabaddhAo bajjhamANiyAo, tesiM ceva jIvANamaNeyAo payaDIo egasamayapabaddhAo udiNNAo, tesiM ceva jIvANaM aNeyAo payaDIo egasamayapabaddhAo uvasaMtAo; siyA bajjhamANiyAo ca udiNNAo ca uvasaMtAo ca veynnaao| jIvoMkI eka prakRti aneka samayoMmeM bA~dhI gaI udIrNa, unhIM jIvoMkI aneka prakRtiyA~ eka samayameM bA~dhI gaI upazAnta, kathaMcit badhyamAna, udIrNa aura upazAnta vedanAyeM haiN| isa prakAra battIsa bhaMga hue (32) / athavA, aneka jIvoMkI aneka prakRtiyA~ eka samayameM bA~dhI gaI badhyamAna, unhIM jIvoMkI eka prakRti aneka samayoMmeM bA~dhI gaI udIrNa, unhIM jIvoMkI aneka prakRti aneka samayoMmeM bA~dhI gaI upazAnta; kathaMcit badhyamAna, udIrNa aura upazAnta vedanAyeM haiN| isa prakAra tetIsa bhaMga hue (33) / athavA, aneka jIvoMkI aneka prakRtiyA~ eka samayameM bA~dhI gaI badhyamAna, unhIM jIvoMkI aneka prakRtiyA~ eka samayameM bA~dhI gaI udIrNa, unhIM jIvoMkI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI upazAnta; kathaMcit badhyamAna, udIrNa aura upazAnta vedanAyeM haiN| isa prakAra cauMtIsa bhaMga hue (34) / athavA, aneka jIvoMkI aneka prakRtiyA~ eka samayameM bA~dhI gaI badhyamAna, unhIM jIvoMkI aneka prakRtiyA~ eka samayameM bA~dhI gaI udIrNa, unhIM jIvoMkI eka prakRti aneka samayoMmeM bA~dhI gaI upazAnta; kathaMcit badhyamAna, udIrNa aura upazAnta vedanAyeM haiN| isa prakAra paiMtIsa bhaMga hae (35) / athavA, aneka jIvoMkI aneka prakRtiyA~ eka samayameM bA~dhI gaI badhyamAna, unhIM jIvoMkI aneka prakRtiyA~ eka samayameM bA~dhI gaI udIrNa, unhIM jIvoMkI aneka prakRtiyA~ eka samayameM bA~dhI gaI upazAntaH kathaMcit badhyamAna, udIrNa aura upazAnta vedanAyeM haiN| isa prakAra 1 a-ApratyoH -methA 50 zrI ca sa. uvasaM0', tApratau tesiM0 meyA uvasaM' iti paatthH| Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 10, 28. ] veyaNamahAhiyAre veyaNaveyaNavihANaM [341 evaM chattIsa bhaMgA [36] / adhavA, aNeyANaM jIvANaM aNeyAo payaDIo eyasamayapabaddhAo bajjhamANiyAo, tesiM ceva jIvANamaNeyAo payaDIo eyasamayapabaddhAo udiNNAo, tesiM ceva jIvANaM aNeyAo payaDIo aNeyasamayapabaddhAo uvasaMtAo, siyA bajjhamANiyAo ca udiNNAo ca uvasaMtAo ca veynnaao| evaM sattatIsa bhaMgA [37] / adhavA, aNeyANaM jIvANamaNeyAo payaDIo eyasamayapabaddhAo bajjhamANiyAo, tesiM ceva jIvANamaNeyAo payaDIo aNeyasamayapabaddhAo udiNNAo, tesiM ceva jIvANameyA payaDI eyasamayapabaddhA uvasaMtAo', siyA bajjhamANiyAo ca udiNNAo ca uvasaMtAo ca veynnaao| evamaTThatIsa bhaMgA [38] / adhavA, aNeyANaM jIvANamaNeyAo payaDIo eyasamayapabaddhAo bajjhamANiyAo, tesiM ceva jIvANamaNe. yAo payaDIo aNeyasamayapabaddhAo udiNNAo, tesiM ceva jIvANameyA payaDI aNeyasamayapabaddhA uvasaMtAo; siyA bajjhamANiyAo ca udiNNAo ca uvasaMtAo ca veynnaao| evamekkoNacAlIsa bhaMgA [36] / adhavA, aNeyANaM jIvANamaNeyAo payaDIo eyasamayapabaddhAo bajjhamANiyAo, tesiM ceva jIvANamaNeyAo payaDIo aNeyasamayapabaddhAo udiNNAo, tesiM ce jIvANamaNeyAo payaDIo eyasamayapatraddhAo uvasaMtAo; siyA bajjhamANiyAo ca udiNNAo ca uvasaMtAo ca veynnaao| evaM cAlIsa bhaMgA [40] / adhavA aNeyANaM jIvANamaNeyAo payaDIo eyasamayapabaddhAo bajjhamANiyAo, tesiM ceva jIvANamaNeyAo payaDIo aNeyasamayapabaddhAo udiNNAo, chattIsa bhaMga hue (36) / athavA, aneka jIvoMkI aneka prakRtiyA~ eka samayameM bA~dhI gaI badhyamAna, unhIM jIvoMkI aneka prakRtiyA~ eka samayameM bA~dhI gaI udIrNa, unhIM jIvoMkI aneka prakRtiyA~ aneka samayoMmeM bA~dhI gaI upazAnta; kathaMcit badhyamAna, udIrNa aura upazAnta vedanAyeM haiN| isa prakAra saiMtIsa bhaMga hue ( 37) / athavA, aneka jIvoMkI aneka prakRtiyA~ eka samayameM bA~dhI gaI badhyamAna, unhIM jIvoMkI aneka prakRtiyA~ aneka samayoMmeM bA~dhI gaI udIrNa, unhIM jIvoMkI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI upazAnta, kathaMcit badhyamAna, udIrNa aura upazAnta vedanAeM haiN| isa prakAra ar3atIsa bhaMga hue (38) / athavA, aneka jIrvokI aneka prakRtiyA~ eka samayameM bA~dhI gaI badhyamAna, unhIM jIvoMkI aneka prakRtiyA~ aneka samayoMmeM bA~dhI gaI udIrNa, unhIM jIvoMkI eka prakRti aneka samayoMmeM bA~dhI gaI upazAnta; kathaMcit badhyamAna, udIrNa aura upazAnta vedanAyeM haiN| isa prakAra unatAlIsa bhaMga hae (36) / athavA aneka jIvoMkI aneka prakRtiyA~ eka samayameM bA~dhI gaI badhyamAna, unhIM jIvoMkI aneka prakRtiyA~ aneka samayoMmeM bA~dhI gaI udIrNa, unhIM jIvoMkI aneka prakRtiyA~ eka samayameM bA~dhI gaI upazAnta, kathaMcit badhyamAna, udIrNa aura upazAnta vedanAmeM haiN| isa prakAra cAlIsa bhaMga hue (40) / athavA, aneka jIvoMkI aneka prakRtiyA~ eka samayameM bA~dhI gaI badhyamAna, unhIM jIvoMkI aneka prakRtiyA~ aneka samayoMmeM bA~dhI gaI udINa, 1 pratiSu 'meyA0 samaya uva0' iti paatthH| Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 342] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4, 2,10,29 tesiM ceva jIvANamaNeyAo payaDIo aNeyasamayapabaddhAo uvasaMtAo, siyA bajjhamANiyAo ca udiNNAo ca upasaMtAo ca veynnaao| evamigidAlIsa bhaMgA [41] / adhavA, ekatAlIsa bhaMgA evaM vA uppAdedavyA / taM jahA-egajIvamassidaNa ekkisse udiNNuccAraNAe jadi tiNNi uvasaMtauccAraNAo labbhaMti to tiNNamudiNNucAraNANaM kettiyAo labhAmo tti pamANeNa phalaguNidicchAe ovaTTidAe' Nava bhaMgA labhaMti [ha] puNo NANAjIve assidUNa jadi ekkisse udiNNuccAraNAe cattAri uvasaMtuccAraNAo labhaMti to caduNNamudiNNuccAraNANaM kettiyAo labhAmo tti pamANeNa phalaguNidicchAe ovaTTidAe solasa bhaMgA labhaMti 16] / puNo ekkassa gANAjIvavajjhamANabhaMgassa jadi solasa bhaMgA labbhaMti to doNNaM kiM labhAmo tti pamANeNa phalaguNidicchAe ovaTTidAe battIsa bhaMgA uppajjati [32] / ettha puvvillaNavabhaMgesu pakkhittesu bajjhamANaudiNNa-uvasaMtANa tisaMjogammi aTThamasuttassa igidAlIsabhaMgA hoti [41] / evaM NegamaNayammi vajjhamANa-udiNNa-uvasaMtANamegasaMjoga-dusaMoga-tisaMjogehi NANAvaraNIyaparUvaNA kadA / evaM sacaNNaM kammANaM // 26 // jahA NANAvaraNIyassa veyaNaveyaNavihANaM NegamaNayassa ahippAraNa parUvidaM tahA unhIM jIvoMkI aneka prakRtiyA~ aneka samayoM meM bA~dhI gaI upazAnta; kathaMcita badhyamAna, udIrNa aura upazAnta vedanAyoM haiM / isa prakAra ikatAlIsa bhaMga hue (41) / athavA, ikatAlIsa bhaMgoMko isa prakArase utpanna karAnA caahiye| yathA-eka jIvakA Azraya karake yadi eka udIrNa-uccAraNAmeM tIna upazAnta-uccAraNAyeM pAyI jAtI haiM to tIna udIrNa-uccAraNAoMmeM ve kitanI pAyI jAveMgI, isa prakAra pramANase phalagaNita icchAko apavartita karanepara nau upazAnta uccAraNAyoM pAyI jAtI haiM (6) / punaH nAnA jIvoMkA Azraya karake yadi eka udIrNa uccAraNAmeM cAra upazAnta-uccAraNAoM pAyI jAtI haiM to cAra udIrNa-uccAraNAoMmeM ve kitanI pAyI jAveMgI, isa prakAra pramANase phalaguNita icchAko apavartita karane para solaha bhaMga pAye jAte haiM (16) / punaH nAnA jIvoM sambandhI eka badhyamAna bhaMgameM yadi solaha bhaMga pAye jAte haiM to do badhyamAna bhaMgoMmeM kitane bhaMga pAye jAveMge, isa prakAra pramANase phalaguNita icchAko apavartita karane para battIsa bhaMga utpanna hote haiM (32) / inameM pUrvokta nau bhaMgoMko milAne para badhyamAna, udIrNa aura upazAnta, ina tInoMke saMyogase AThaveM sUtra ke ikatAlIsa bhaMga hote haiM (41) / isa prakAra naigama nayakI apekSA badhyamAna, udIrNa aura upazAnta; inake eka, do va tInoMke saMyogase jJAnAvaraNIyakI prarUpaNA kI gaI haiN| isI prakAra zeSa sAta karmoM ke vedanAvedanavidhAnakI prarUpaNA karanI cAhiye // 26 // naigama nayake abhiprAyase jisa prakAra jJAnAvaraNIyake vedanAvedanavidhAnakI prarUpaNA kI gaI hai 1 a-ApratyoH 'aovaTTidAe Na labbhaMti' iti paatthH| Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 10, 30. ] veyaNamahAhiyAre veyaNatreyaNavihANaM [ 343 sattaNaM kammANaM parUvedavvaM, visesAbhAvAdo / saMpahi vavahAraNayama ssidRNa veyaNaveyaNa vihANaparUvaNamuttaramuttaM maNadi siyA bajjhamANiyA vavahAraNayassa NANAvaraNIyaveyaNA 20 veyaNA // 30 // dasta atthe bhaNNamANe tAva jIva-paya Di-samayANa me gavayaNANi jIvANaM bahuvayaNaM ca vedavvaM |1 1 || kimahaM samaya bahuvayaNamavaNidaM ? NANAvaraNIyassa bajjhamANattame gamhi caiva samae hodi ti jANAvaNa / adIdANAgadasamayA ettha kiNNa gahidA ? Na, adIde kAle baddhakammakkhaMdhANamuvasaMtabhAveNa bajjhamANattAbhAvAdI / NANAgANaM pikamadhANaM vajjhamANattaM, tesiM saMpahijIve abhAvAdo / tamhA kAlassa eyattaM caiva, Na bahuttamidi siddhaM / payaDIe bahuttaM kimahamosAridaM 1 NANAvaraNabhAvaM motNa tattha aNNabhAvANuvalaMbhAdo / AvaraNijjassa bhere AvaraNapayaDibhedo hodi / usI prakAra zeSa sAta karmoMke vedanAvedanavidhAnakI prarUpaNA karanI cAhiye, kyoMki, usameM koI vizeSatA nahIM hai| aba vyavahAra nayakA Azraya karake vedanAvedanavidhAnakI prarUpaNA karaneke liye gekA sUtra kahate haiM vyavahAra nayakI apekSA jJAnAvaraNIyakI vedanA kathaMcit badhyamAna vedanA hai // 30 // isa sUtra ke arthakA kathana karate samaya pahile jIva, prakRti aura samaya, inake ekavacana tathA jIva prakRti samaya eka aneka jIvoM ke bahuvacana sthApita karane cAhiye eka aneka 0 Jain Education international 0 zaMkA-samaya ke bahuvacanako kyoM kama kara diyA gayA hai ? samAdhAna - jJAnAvaraNIyakA 'badhyamAna' svarUpa eka samayameM hI hotA hai, yaha pragaTa karane ke liye samaya ke bahuvacanako kama kiyA gayA hai / zaMkA- atIta aura anAgata samayoMko yahA~ kyoM nahIM grahaNa kiyA gayA hai ? samAdhAna- nahIM, kyoMki, atIta kAlameM bA~dhe gaye karmaskandhoMke upazamabhAva se pariNata honeke kAraNa unake usa samaya badhyamAna svarUpakA abhAva hai| anAgata bhI karmaskandha badhyamAna nahIM ho sakate, kyoMki, isa samaya jIva meM unakA abhAva hai| isa kAraNa kAlakA ekavacana hI hai, bahuvacana sambhava nahIM hai; yaha siddha hai / zaMkA- prakRtike bahuvacanako kyoM alaga kiyA gayA hai ? samAdhAna-- - cU~ki usameM jJAnAvaraNa svarUpako chor3akara aura koI dUsarA svarUpa nahIM pAyA jAtA hai, ataH usake bahuvacanako alaga kiyA gayA hai / AvaraNIya (AvaraNa ke yogya) kA bheda I Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 344] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4, 2, 10, 30. Na cAvaraNijjassa kevalaNANassa bhedo atthi jeNa payaDimedo hojja / tamhA siddhameyattaM payaDIe / jIvassa bahuttamatthi / Na ca jIvAhutteNa payaDibhedo hojja, payaDIe egsruuvttdsnnaado| tamhA' jIva-payaDi-samayANameyattaM jIvabahuttaM ca bajjhamANakammakkhaMdhassa saMbhavadi tti siddhaM / ettha akkhaparAvatte kade bajjhamANiyAe veyaNAe jIva-payaDi-samayapatthAro uppajjadi / tassasaMdiTThI esA / evaM Thaviya puNo edassa paDhamasuttassa attho buJcade / taM jahA-eyassa jIvassa eyA payaDI eyasamayapabaddhA siyA bajjhamANiyA veyaNA / evamego bhaMgo [1] / adhavA, aNeyANaM jIvANameyA payaDI eyasamayapabaddhA siyA bajjhamANiyA veyaNA' / evaM be bhaMgA [2] | jIvabahutteNa payaDibahuttaM patthi, kiMtu kAlabahuteNa ceva payaDibahuttaM hodi / tattha vi uvasaMtAe udaya-okaDDaNa-ukkaDDaNa-parapayaDisaMkamaNAdIhi payaDibhedo Natthi, kiMtu bajjhamANasamayabahutteNa ceva payaDibhedo, tahA' loe saMvavahAradasaNAdo / evaM bajjhamANiyAe veyaNAe ceva bhaMgA paDhamasuttammi / honepara hI AvaraNa prakRtikA bheda hotA hai| parantu AvaraNa karaneke yogya kevalajJAnakA koI bheda hai hI nahIM, jisase ki prakRtikA bheda ho ske| isa kAraNa prakRtikA abheda ( ekatA) siddha hI hai| jIvoMkA bahutva sambhava hai| yadi kahA jAya ki jIvoMke bahutvase prakRtikA bahutva bhI sambhava hai, to yaha bhI ThIka nahIM hai; kyoMki prakRtimeM eka svarUpatA dekhI jAtI hai| isa kAraNa badhyamAna karmaskandhake sambandhameM jIva, prakRti aura samaya, inake ekavacana aura jIvoMke bahucanakI sambhAvanA hai, yaha siddha hai| yahA~ akSaparAvartana karanepara badhyamAna vedanA sambandhI jIva, prakRti va samayakA prastAra utpanna | jIva | eka aneka hotA hai| usakI saMdRSTi yaha hai-prakRti eka | eka || isa prakAra sthApita karake isa prathama sUtrakA samaya| eka eka artha kahate haiN| vaha isa prakAra hai-eka jIvakI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI kathaMcit badhyamAna vedanA hai / isa prakAra eka bhaMga huA (1) / athavA, aneka jIvoMkI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI kathaMcit badhyamAna vedanA hai| isa prakAra do bhaMga hue (2) / jIvoMke bahutvase prakRtikA bahutva nahIM hotA hai, kintu kAlake bahutvase hI prakRtikA bahutva hotA hai / kAlabahutvameM bhI upazAntameM udaya, apakarSaNa, utkarSaNa aura paraprakRti saMkramaNa Adike dvArA prakRtibheda nahIM hotA; kintu badhyamAna samayoMke bahutvase hI prakRtibheda hotA hai, kyoMki, lokameM vaisA saMvyavahAra dekhA jAtA hai| isa prakAra prathama sUtra meM badhyamAna vedanAke hI bhaMga haiN| 1 pratiSu 'taM jahA' iti paatthH| 2 tApratI 'veyaNA [e]' iti pAThaH / mapratipATho'yam / a-zrA-kApratiSu 'tadA', tApratau 'tadA (thA)' iti pAThaH / Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1122 / / 1212 4, 2, 10, 32.] yeyaNamahAhiyAre veyaNaveyaNavihANaM [345 (siyA udiNNA veyaNA // 31 // saMpahi edassa suttassa atthe bhaNNamANe jIva-payaDi-samayANamegavayaNaM jIva-samayANaM bahuvayaNaM ca Thaviya 343] estha akkhaparAvate kade udiNNaveyaNAe jIva-paryADasamayANaM patthAro uppjjdi)|11|| ettha udiNNAe Nasthi payaDibahuvayaNaM, ekkisse NANAvaraNIyapayaDIe bhuttaabhaavaado| jIvAhavayaNamatthi / Na tatto udiNNabahuttaM, samayabahuttAdo ceva udiNNAe bhuttvvhaaruvlNbhaado| Na ca logavavahAravAhiraM kiM pi asthi, avyavahAraNijjassa asthittvirohaado| saMpahi edassa suttassa attho vuccade / taM jahA-eyassa jIvassa eyA payaDI eyasamayapabaddhA siyA udiNNA veyaNA / evamego bhaMgo [1] / adhavA, aNeyANaM jIvANameyA payaDI eyasamayapabaddhA siyA udiNNA veyaNA / evamudiNNaegavayaNasuttassa be bhaMgA [2] / (siyA uvasaMtA veyaNA // 32 // ) kathaMcita udIrNa vedanA hai // 31 // aba isa sUtrake arthakI prarUpaNA karate samaya jIva, prakRti aura samaya, inake ekavacana tathA |jIva prakRti samaya jIva va samayake bahuvacanako bhIsthApita karake eka eka eka | yahA~ akSaparAvartana karanepara udIrNa aneka * aneka | jIva eka eka aneka aneka vedanA sambandhI jIva, prakRti va samayakA prastAra utpanna hotA hai- prakRti eka eka | eka eka samaya eka aneka eka aneka yahA~ udIrNa vedanAmeM prakRtikA bahuvacana sambhava nahIM hai, kyoMki, eka jJAnAvaraNIya prakRtikA bahuta honA asambhava hai / jIvabahuvacana sambhava hai| parantu usase udIrNa prakRtikA bahutva sambhava nahIM hai, kyoMki, samayabahutvase hI udIrNa prakRtike bahutvakA vyavahAra pAyA jAtA hai| aura lokavyavahArake bAhira kucha bhI nahIM hai, kyoMki, avyavaharaNIya padArthake astitvakA virodha hai| aba isa sUtrakA artha kahate haiM / vaha isa prakAra hai-eka jISakI eka prakRtti eka samayameM bA~dhI gaI kathaMcit udIrNa vedanA hai| isa prakAra eka bhaMga huA (1) / athavA, aneka jIvoMkI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI kathaMcit udIrNa vedanA hai| isa prakAra udIrNa vedanA sambandhI ekavacana sUtrake do bhaMga hote haiM (2) / kathaMcit upazAnta vedanA hai|| 32 // .. cha, 12-4 Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 ] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4, 2, 10, 33. (edassa suttassa atthaparUvaNAe kIramANAe jIva-payaDi-samayANamegavayaNaM jIvasamayANaM bahuvayaNaM ca Thaviya 313 akkhaparAvatte kade uvasaMtaveSaNAe jIva-payaDi-samayapatthAro hodi12 (saMpahi aidassa suttassa bhaMguccAraNaM kassAmo / taM jahAeyassa jIvassa eyA payaDI eyasamayapabaddhA siyA uvasaMtA veyaNA / evamego bhaMgo [1] / adhavA, aNeyANaM jIvANameyA payaDI eyasamayapabaddhA siyA uvasaMtA veyaNA / evamedassa vi suttassa be ceva bhaMgA [2] | evaM vajjhamANa-udiNNa-uvasaMtANameyavayaNaparUvaNA kdaa|) siyA udiNNAo veynnaao||33|| bajjhamANiyAe veyaNAe kiNNa bahuttaM parUvidaM 1 Na, vavahAraNayammi tisse bahuttAbhAvAdo / Na tAva jIvabahutteNa bajjhamANiyAe bahuttaM, jIvabhedeNa tisse bhedavavahArANu isa sUtrake arthakI prarUpaNA karate samaya jIva, prakRti va samaya, inake ekavacana tathA jIva va jIva prakRti samaya samayake bahuvacanako sthApita | eka | eka | eka | kara akSaparAvartana karanepara upazAnta vedanA aneka . aneka jIva | eka eka aneka aneka sambandhI jIva, prakRti va samayakA prastAra hotA hai-prakRti eka eka eka | eka || aba isa samaya eka aneka eka aneka sUtrake bhaMgoMkA uccAraNa karate haiN| yathA-eka jIvakI eka prakRti eka samayameM bAMdhI gaI kathaMcit upazAnta vedanA hai| isa prakAra eka bhaMga huA (1) / athavA, aneka jIvoMkI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI kathaMcit upazAnta vedanA hai| isa prakAra isa sUtrake bhI do hI bhaMga hai (2) / isa prakAra badhyamAna, udIrNa aura upazAnta vedanAke ekavacanakI prarUpaNA kI gaI hai| kathaMcit udIrNa vedanAyeM haiM // 33 // zaMkA-badhyamAna vedanAke bahutvakI prarUpaNA kyoM nahIM kI gaI hai ? samAdhAna nahIM kyoMki. vyavahAranayakI apekSA usake bahatvakI sambhAvanA nahIM hai| kAraNa ki jIvoMke bahutvase to badhyamAna vedanAke bahutvakI sammAvanA hai nahIM, kyoMki, jIvoMke bhedase usake bhedakA vyavahAra nahIM pAyA jaataa| prakRtibhedase bhI usakA bheda sambhava nahIM hai, kyoMki, eka jJAnA Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 10, 35. ] veyaNamahAhiyAre veyaNaveyaNavihANaM [ 347 valaMbhAdo | Na payaDibhedeNa bhedo, ekisse NANAvaraNIyapayaDIe bhedavavahArAdaMsaNAdo / Na samayabhedeNa bhedo, bajjhamANiyAeM vaTTamANavisayAe kAlabahuttAbhAvAdo / tamhA bajjhamaNiyA veNA tthi bahuvayaNamidi ghettavvaM / saMpahi udiNNAe viNa jIvabahutteNa bahuttaM, tahAvihavavahArAbhAvAdo | Na payaDibahuteNa udiSNaveyaNAe bahuttaM nirudveyapayaDittAdo / kAlabahutaM caiva assidUNa bahuvayaNasuttabhaMgaparUvaNA kIrade / taM jahA - eyassa jIvassa eyapayaDI aNeyasamayapabaddhA siyA udiNNAo veyaNAo / evamego bhaMgo [1] / adhavA, aNeyANaM jIvANameyA paDI aNeyasamayapabaddhA siyA udiSNAo veyaNAo / evamedassa suttassa ve caiva bhaMgA [2] / siyA uvasaMtAo veyaNAo // 34 // edassa suttassa bhaMgaparUvaNaM kassAmo / taM jahA - eyassa jIvassa eyA payaDI aNeyasamayapatraddhA uvasaMtAo veyaNAo / evamego bhaMgo [1] / adhavA, aNeyANaM jIvAyA payaDI aNeyasamayapabaddhA siyA uvasaMtAo / evamedassa suttassa ne caiva bhaMgA [2] | saMpahi dusaMjoga parUvaNahamuttarasuttaM bhaNadi siyA bajjhamANiyA udiNNA ca // 35 // edassa suttassa atye bhaNNamANe tAva bajjhamANa- udiNNANaM |13 dusaMjogasuttapa varaNIya prakRtike bhedakA vyavahAra dekhA nahIM jaataa| samayabhedase bhI usakA bheda nahIM ho sakatA, kyoMki, vartamAna kAlako viSaya karanevAlI badhyamAna vedanAmeM kAlake bahutvakI sambhAvanA hI nahIM hai / isa kAraNa badhyamAna vedanAke bahuvacana nahIM hai, aisA grahaNa karanA cAhiye / jIvabahutva udIrNa vedanAkA bhI bahutva sambhava nahIM hai, kyoMki, vaisA vyavahAra nahIM pAyA jAtA / prakRtibahutvase bhI udIrNa vedanAkA bahutva asambhava hai, kyoMki, eka hI prakRtikI vivakSA hai / ataeva eka mAtra kAlabahutvakA Azraya karake bahuvacanasUtrake bhaMgoM kI prarUpaNA karate haiN| vaha isa prakAra hai- eka jIvakI eka prakRti aneka samayoMmeM bA~dhI gaI kathaMcit udIrNa vedanAaiM haiN| isa prakAra eka bhaMga huA ( 1 ) / athavA, aneka jIvoMkI eka prakRti aneka samayoM meM bA~dhI gaI kathaMcit udIrNa vedanAaiM haiN| isa prakAra isa sUtrake do hI bhaMga hue (2) / kathaMcita upazAnta vedanAyeM haiM // 34 // isa sUtra bhaMgoM kI prarUpaNA karate haiM / vaha isa prakAra hai- eka jIvakI eka prakRti aneka samayoMmeM bA~dhI gaI upazAnta vedanAeM haiN| isa prakAra eka bhaMga huA ( 1 ) / athavA aneka jIvoMkI eka prakRti aneka samayoMmeM bA~dhI gaI kathaMcit upazAnta vedanAaiM haiM / isa prakAra isa sUtra ke do hI bhaMga haiM (2) / aba doke saMyogakI prarUpaNA ke liye AgekA sUtra kahate haiM kathaMcit badhyamAna aura udIrNa vedanA hai / / 35 // isa sUtra ke arthakA kathana karate samaya pahile badhyamAna aura udIrNa donoMke saMyogarUpa sUtrake Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 348 ] kkhaMDAgame deyaNAkhaMDa sthAraM / tesiM jIva-payaDi-samayapatthAre ca dRviya 12 111 |11 / 121 pacchA edassa suttassa bhaMgapamANaparUvaNaM kassAmI / taM ahA- eyassa jIvassa eyA payaDI eyasamayapabaddhA bajjhamANiyA, tassa caiva jIvassa eyA payaDI eyasamayapabaddhA udiSNA, siyA bajjhamANiyA ca udiNNA ca veyaNA' / evamego bhaMgo [1] / adhavA, aNeyANaM jIvAmeyA payaDI eyasaprayapabaddhA bajjhamANiyA, tesiM veva jIvANameyA payaDI eyasamayapabaddhA udiNNA, siyA bajjhamANiyA ca udiNNA ca veyaNA / evamedassa dusaMjogapaDhamasuttassa ve caiva bhaMgA [2] / siyA bajmANiyA ca udiNNAo ca // 36 // aidassa dusaMjogavidiyasuttassa bhaMgapamANaparUvaNaM kassAmA / taM jahA - eyarasa jIvassa eyA payaDI eyasamayapabaddhA bajjhamANiyA, tassa caiva jIvassa eyA payaDI aNeyasamayabaddhA udiNNAo, siyA vanjhamANiyA ca udiNNAo ca veyaNAo / eva prastArako ba0 u0 [ 4, 2, 10, 36 eka eka tathA unake jIva, prakRti va samaya sambandhI prastArako bhI sthApita karake eka aneka udIrNa jIva eka aneka eka eka aneka aneka prakRti eka eka eka eka eka eka samaya eka eka eka aneka eka aneka pazcAt isa sUtra ke aMgoMkI prarUpaNA karate haiN| vaha isa prakAra hai - eka jIvakI eka prakRti eka samaya meM bA~dhI gaI badhyamAna, usI jIvakI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI udIrNa, kathaMcit badhyamAna aura udIrNa vedanA hai| isa prakAra eka bhaMga huA ( 1 ) / athavA, aneka jIvoMkI eka prakRti eka samaya meM bA~dhI gaI badhyamAna, unhIM jIvoMkI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI udIrNa; kathaMcit badhyamAna aura udIrNa vedanA hai| isa prakAra doke saMyoga rUpa isa sUtrake do hI bhaMga haiM / (2) / kathaMcit badhyamAna (eka) aura udIrNa ( aneka ) vedanAyeM haiM / / 36 // do saMyoga rUpa isa dvitIya sUtrake bhaMgapramANakI prarUpaNA karate haiN| vaha isa prakAra hai - eka jIvakI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI badhyamAna, usI jIvakI eka prakRti aneka samayoMme bA~dhI gaI udIrNa; kathaMcit badhyamAna aura udIrNa vedanAyeM haiM / isa prakAra eka bhaMga huA ( 1 ) / athavA, 1 tApratau ' ca veyaNA [ e ]' iti pAThaH / badhyamAna Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 111212 // 4, 2, 10, 37] veyaNamahAhiyAre veyaNaveyaNavihANaM [346 mego bhaMgo [1] / adhavA, aNeyANaM jIvANameyA payaDI eyasamayapabaddhA bajjhamANiyA, tesiM ceva jIvANameyA payaDI aNeyasamayapabaddhA udiNNAo, siyA bajjhamANiyA ca' udiNNAo ca veyaNAo [2] / evaM dusaMjogavidiyasuttassa do ceSa bhNgaa| siyA bajjhamANiyA ca uvasaMtA ca // 37 // edassa bajjhamANa-uvasaMtANaM dusaMjogapaDhamasuttassatthe bhaNNamANe tAva bajjhamANANaM uvasaMtANaM dusaMjogasuttapatthAraM |13] puNo bajjhamANa-uvasaMtajIva-payaDi-samayapatthAraM ca |12|1122 dRviya 11 / 111 pacchA edassa suttassa bhaMgapamANaparUvaNaM kssaamo| taM jahAeyassa jIvassa eyA payaDI eyasamayapabaddhA bajjhamANiyA, tassa ceva jIvassa eyA payaDI eyasamayapabaddhA uvasaMtA, siyA bajjhamANiyA ca uvasaMtA ca veyaNA / evamego bhaMgo [1] / adhavA, aNeyANaM jIvANameyA payaDI eyasamayapabaddhA bajjhamANiyA, tesiM aneka jIvoMkI eka prakRti eka samayameM bAMdhI gaI badhyamAna, unhIM jIvoMkI eka prakRti aneka samayoM meM bA~dhI gaI udIrNa; kathaMcit badhyamAna aura udIrNa vedanAyoM haiN| isa prakAra doke saMyoga rUpa dvitIya sUtrake do hI bhaMga haiM (2) / kathaMcit badhyamAna (eka) aura upazAnta (eka vedanA hai // 37 // badhyamAna aura upazAnta ina doke saMyoga rUpa prathama sUtrake arthakA kathana karate samaya pahile va0 upa0 badhyamAna aura upazAnta ina doke saMyoga rUpa sUtrake prastAra eka | eka | ko tathA badhyamAna, upazAnta, | eka aneka badhyamAna upazAnta jIva eka aneka | eka eka aneka aneka jIva, prakRti aura samaya, inake prastArako bhI prakRti eka eka | eka | eka eka eka samaya | eka eka | eka aneka eka aneka sthApita karake pazcAt isa sUtrake bhaMgoMke pramANakI prarUpaNA karate haiN| vaha isa prakAra hai-eka jIvakI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI badhyamAna, usI jIvakI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI upazAnta; kathaMcit badhyamAna aura upazAnta vedanA hai| isa prakAra eka bhaMga huA (1) / athavA, 1 a-zrA-kApratiSu 'bajjhamANiyAzro', tApratI 'bajjhamANiyA [o]' iti paatthH| Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 350] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4, 2, 10, 38. ceva jIvANameyA payaDI eyasamayapabaddhA uvasaMtA, siyA bajjhamANiyA ca uvasaMtA ca veyaNA / evamettha do ceva bhaMgA' [2] / siyA bajjhamANiyA ca uvasaMtAo ca // 38 // saMpahi edassa vidiyasuttassa bhaMgapamANaparUvaNaM kssaamo| taM jahA-eyassa jIvassa eyA payaDI eyasamayapabaddhA bajjhamANiyA, tassa ceva jIvassa eyA payaDI aNeyasamayapabaddhA uvasaMtAo, siyA bajjhamANiyA ca uvasaMtAoM ca veynnaao| evamego bhaMgo [1] / adhavA, aNeyANaM jIvANameyA payaDI eyasamayapabaddhA bajjhamANiyA, tesiM ceva jIvANameyA payaDI aNeyasamayapabaddhA uvasaMtAo, siyA bajjhamANiyA ca uvasaMtAo ca veynnaao| evaM be bhaMgA [2] / evaM bajjhamANa-uvasaMtANaM dusaMjogaparUvaNA kadA / saMpahi udiNNa-uvasaMtANaM dusaMjogajaNidaveyaNAparUvaNamuttarasuttaM bhaNadi(siyA udiNNA ca uvasaMtA ca // 36 // edassa suttassa atthe bhaNNamANe tAva udiNNa-uvasaMtaaiga-bahuvayaNa |33 jaNidasuttapatthAraM 1 322 Thaviya puNo udiNNa'-uvasaMtANaM jIva-payaDi-samayaegavayaNehi aneka jIvoMkI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI badhyamAna, unhIM jIvoMkI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI upazAnta; kathaMcit badhyamAna aura upazAnta vedanA hai / isa prakAra yahA~ do hI bhaMga haiM (2) / kathaMcit badhyamAna (eka) aura upazAnta ( aneka ) vedanAyeM haiM // 38 // aba isa dvitIya sUtrake bhaMgoMke pramANakI prarUpaNA karate haiN| vaha isa prakAra hai-eka jIvakI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI badhyamAna, usI jIvakI eka prakRti aneka samayoMmeM bA~dhI gaI upazAnta; kathaMcit badhyamAna aura upazAnta vedanAyeM haiN| isa prakAra eka bhaMga huA (1) / athavA, aneka jIvoMkI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI badhyamAna, unhIM jIvoMkI eka prakRti aneka samayoMmeM bA~dhI gaI upazAnta; kathaMcit badhyamAna aura upazAnta vedanAyeM haiN| isa prakAra do bhaMga hue (2) / isa prakAra badhyamAna aura upazAnta ina doke saMyogakI prarUpaNA kI gaI hai| aba udIrNa aura upazAnta ina doke saMyogase utpanna vedanAkI prarUpaNA karaneke liye AgekA sUtra kahate hai kathaMcit udIrNa aura upazAnta vedanA hai // 39 // isa sUtrake arthakA kathana karate samaya pahile udIrNa aura upazAntake eka va bahuvacanase udarNa eka | eka aneka aneka eka | eka | utpanna sUtrake prastArako sthApita karake phira udIrNava | upa0| eka aneka eka aneka aneka aneka 1 a-zrA-kApratiSu 'bhaMgo' iti pAThaH / 2 a-zrA-kApratiSu 'udiNNA' iti pAThaH / Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2121212 4, 2, 10, 40.] veMNayamahAhiyAre veyaNaveyaNavihANaM [351 1122|1122 jIvasamayANaM bahukyaNehi ya uppaNNapatthAraM ca ThavedUNa 11111111 pacchA bhaMguppattiM vattaissAmo) taM jahA-eyassa jIvassa eyA payaDI aiyasamayapabaddhA udiNNA, tasseva jIvassa eyA payaDI eyasamayapabaddhA uvasaMtA, siyA udiNNA ca uvasaMtA ca veyaNA / evamego bhaMgo [1] / adhavA, aNeyANaM jIvANamayA payaDI eyasamayapabaddhA udiNNA, tesiM ceva jIvANaM eyA payaDI eyasamayapabaddhA uvasaMtA, siyA udiNNA ca uvasaMtA ca veyaNA / evaM be bhaMgA [2] udiNNuvasaMtANaM dusaMjogapaDhamasuttassa / siyA udiNNA ca uvasaMtAo ca // 40 // edassa vidiyasuttassa bhaMge vttissaamo| taM jahA-eyassa jIvassa eyA payaDI eyasamayapabaddhA udiNNA, tasseva jIvassa eyA payaDI aNeyasamayapabaddhA uvasaMtAo, siyA udiNNAo' ca uvasaMtAo ca veyaNAo / evamego bhaMgo [1] / adhavA, aNeyANaM jIvANameyA payaDI eyasayayapabaddhA udiNNA, tesiM ceva jIvANameyA payaDI aNeyasamayapabaddhA uvasaMtAo, siyA udiNNA ca uvasaMtAo ca veynnaao| evaM be bhaMgA [2] edasta suttss| upazAnta sambandhI jIva, prakRti aura samayake ekavacana tathA jIva va samayake bahuvacanase utpanna prastAra udIrNa upazAnta ... jIva | eka | eka aneka aneka eka | eka aneka aneka - sthApita karake pazcAt bhaMgoMkI prakRti| eka | eka eka | eka | eka | eka | eka | eka samaya eka aneka eka aneka eka aneka eka aneka utpattiko kahate haiM / yathA-eka jIvakI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI udIrNa, usI jIvakI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI upazAnta; 'kathaMcit udIrNa aura upazAnta vedanA hai| isa prakAra eka bhaMga huA (1) / athavA, aneka jIvoMkI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI udIrNa, unhIM jIvoMkI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI upazAnta; kathaMcit udIrNa aura upazAnta vedanA hai| isa prakAra udIrNa aura upazAnta ina doke saMyoga rUpa prathama sUtrake do bhaMga haiM (2) / kathaMcit udINe (eka) aura upazAnta ( aneka ) vedanAyeM haiM // 40 // isa dvitIya sUtrake bhaMgoMko kahate haiN| yathA-eka jIvakI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI udIrNa. usI jIvakI eka prakRti aneka samayoMmeM bA~dhI gaI upazAnta: kathaMcita udIrNa aura upazAnta vedanAye haiN| isa prakAra eka bhaGga huA (1) / athavA, aneka jIvoMkI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI udIrNa, unhIM jIvoMkI eka prakRti aneka samayoMmeM bA~dhI gaI upazAnta; kathaMcit udIrNa aura upazAnta vedanAyeM haiM / isa prakAra isa sUtrake do bhaGga haiM (2) / 1 a zrA-kApratiSu 'udiNNAzro', tApatau 'udiNNA [o]' iti pAThaH / Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 352] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4, 2, 10, 41. siyA udiNNAo ca uvasaMtA ca // 41 // aidassa tadiyasuttassa' bhaMge vattahassAmo / taM jahA-aiyassa jIvassa eyA payaDI aNeyasamayaparaddhA udiNNAo, tassa ceva jIvassa eyA payaDI eyasamayapabaddhA uvasaMtA, siyA udiNNAo ca uvasaMtA' ca veyaNAo / evamego bhaMgo [1] / adhavA, aNeyANaM jIvANameyA payaDI aNeyasamayapabaddhA udiNNAo, tesiM ceva jIvANameyA payaDI eya. samayapabaddhA uvasaMtA, siyA udiNNAo ca uvasaMto ca veyaNAo / evaM be bhaMgA [2] edassa suttassa / siyA udiNNAo ca uvasaMtAo ca // 42 // edassa cautthasuttassa bhaMge vttissaamo| taM jahA-eyassa jIvassa eyA payaDI aNeyasamayapabaddhA udiNNAo, tassa ceva jIvassa eyA payaDI aNeyasamayapavaddhA uvasaMtAo; siyA udiNNAo ca uvasaMtAo ca veynnaao| evamego bhaMgo [1] / adhavA, aNeyANaM jIvANameyA payaDI aNeyasamayapabaddhA udiNNAo, tesiM ceva jIvANameyA payaDI aNeyasamayapabaddhA uvasaMtAo; siyA udiNNAo ca uvasaMtAo ca veynnaao| evaM be ceva bhaMgA [2] / udiNNa-uvasaMtANaM dusaMjogacautthasuttassa / saMpahi tisaMjogajaNidaveyaNavihANaparUvaNamuttarasuttaM bhaNadi kathaMcit udIrNa ( aneka ) aura upazAnta ( eka ) vedanAyeM haiM // 41 // isa tRtIya sUtrake bhaGgoMko kahate haiN| yathA-eka jIvakI eka prakRti aneka samayoMmeM bA~dhI gaI udIrNa, usI jIvakI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI upazAnta; kathaMcit udIrNa aura upazAnta vedanAyeM haiN| isa prakAra eka bhaGga huA (1) / athavA, aneka jIvoMkI eka prakRti aneka samayoMmeM bA~dhI gaI udIrNa, unhIM jIvoMkI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI upazAnta; kathaMcita udIrNa aura upazAnta vedanAyeM haiN| isa prakAra isa sUtrake do bhaGga haiM (2) / kathaMcit udIrNa ( aneka) aura upazAnta ( aneka ) vedanAyeM haiM // 42 // isa caturtha sUtrake bhaGgoMko kahate haiN| yathA-eka jIvakI eka prakRti aneka samayoMmeM bA~dhI gaI udIrNa, usI jIvakI eka prakRti aneka samayoMmeM bA~dhI gaI upazAnta; kathaMcit udIrNa aura upazAnta vedanAyeM haiN| isa prakAra eka bhaMga huA (1) / athavA, aneka jIvoMkI eka prakRti aneka samayoMmeM bA~dhI gaI udIrNa; unhIM jIvoMkI eka prakRti aneka samayoMmeM bA~dhI gaI uipazAnta; kathaMcit udIrNa aura upazAnta vedanAyeM haiN| isa prakAra udIrNa aura upazAnta ina doke saMyoga rUpa caturtha sUtrake do hI bhaMga haiM (2) / aba tInoMke saMyogase utpanna vedanAke vidhAnakI prarUpaNA karaneke liye AgekA sUtra kahate haiM 1 tApratau 'edarasa suttassa' iti paatthH| 2 tApratau 'uvasaMtA [o]' iti paatthH| 3 pratiSu 'samaya pabaddhAzro' iti paatthH| 4 pratiSu 'udiNNA' iti pAThaH / Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ..... .... ........ . |12|112211122 // 4, 2, 10, 43.] veyaNamahAhiyAre veyaNaveyaNavihANaM [ 353 siyA bajjhamANayA ca udiNNA ca uvasatA ca // 43 // edassa tisaMjogapaDhamasuttassa atthe bhaNNamANe bajjhamANa-udiNNa-uvasaMtANamegavayaNehiM udiNNa-uvasaMtANaM bahuvayaNehi 119 jaNidatisaMjogasuttassa patthAra 1111 bajjha "1122/1 1212/ mANa-udiNNa-uvasaMtANaM jIva-payaDi-samayapatthAre ca raviya | |11|11111111| pacchA |11/1212/1212| bhaMguSpatti bhnnissaamo| taM jahA-eyassa jIvassa eyA payaDI eyasamayapabaddhA bajmamANiyA, tasseva jIvassa eyA payaDI eyasamayapabaddhA udiNNA, tassa ceva jIvassa eyA payaDI eyasamayapabaddhA upasaMtA; siyA bajjhamANiyA ca udiNNA ca uvasaMtA ca veya kathaMcit vadhyamAna, udINe aura upazAnta vedanA hai||43|| - tInoMke saMyoga rUpa isa prathama sUtrake arthakI prarUpaNA karate samaya badhyamAna, udIrNa aura vadhya0 udIrNa upa0 upazAnta, inake ekavacana tathA udIrNa aura upazAnta, inake pahuvacana | eka | eka | eka | se| * aneka aneka badhya0 eka eka | eka eka utpanna tInoMke saMyoga rUpa sUtrake prastAra udIrNa eka | eka aneka aneka tathA badhyamAna, udIrNa aura upazA eka |aneka badhyamAna udIrNa eka aneka eka | eka aneka aneka upazAnta sambandhI jIva prakRti va samayake prastAroM prakRti eka | eka | eka | eka | eka | eka | samaya | eka | eka | eka aneka eka aneka ko bhI sthApita karake pazcAt bhaMgoMkI utpattiko kahate haiN| yathA-eka jIvakI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI badhyamAna, usI jIvakI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI udIrNa, usI jIvakI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI upazAnta; kathaMcit badhyamAna, udIrNa aura upazAnta vedanA hai| cha, 12-15 / Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 354 ] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4, 2,10, 44. nnaao| evamego bhaMgo [1] / adhavA, aNeyANaM jIvANameyA' payaDI eyasamayapabaddhA bajjhamANiyA, tesiM ceva jIvANameyA payaDI. eyasamayapabaddhA udiNNA, tesiM ceva jIvANameyA payaDI eyasamayapabaddhA uvasaMtA; siyA bajjhamANiyA ca udiNNA ca uvasaMtAo ca veynnaao| evamedassa suttassa be va bhaMgA [2] / siyA bajjhamANiyA ca udiNNA ca uvasaMtAo ca // 44 // edassa tisaMjogavidiyasuttassa atthaparUvaNaM kssaamo| taM jahA-eyassa jIvassa eyo payaDI eyasamayapabaddhA bajjhamANiyA, tassa ceva jIvassa eyA payaDI eyasamayapabaddhA udiNNA, tassa ceva jIvassa eyA payaDI aNeyasamayapabaddhA uvasaMtAo; siyA bajjhamANiyA ca udiNNA ca uvasaMtAo ca veynnaao| evamego bhaMgo [1] / adhavA, aNeyANaM jIvANameyA payaDI eyasamayapabaddhA bajjhamANiyA, tesiM ceva jIvANameyA payaDI eyasamayapabaddhA udiNNA, tesiM ceva jIvANameyA payaDI aNeyasamayapabaddhAra uvasaMtAo; siyA bajjhamANiyA ca udiNNA ca uvasaMtAo ca veynnaao| evamedassa be ceva bhaMgA [2] / siyA bajjhamANiyA ca udiNNAo ca uvasaMtA ca // 45 // edassa tadiyasuttassa AlAve bhnnissaamo| taM jahA-eyassa jIvassa eyA isa prakAra eka bhaMga huA (1) / athavA aneka jIvoMkI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI badhyamAna, unhIM jIvoMkI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI udIrNa, unhIM jIvoMkI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI upazAnta; kathaMcit badhyamAna, udIrNa aura upazAnta vedanAeM haiN| isa prakAra isa sUtrake do hI bhaMga haiM (2) / kathaMcit vadhyamAna (eka), udIrNa (eka) aura upazAnta ( aneka ) vedanAyeM haiM // 44 // tInoMke saMyoga rUpa isa dvitIya sUtrake arthakI prarUpaNA karate haiN| vaha isa prakAra hai-eka jIvakI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI badhyamAna, usI jIvakI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI udIrNa, usI jIvakI eka prakRti aneka samayoMmeM bA~dhI gaI upazAnta; kathaMcit badhyamAna, udIrNa aura upazAnta vedanAeM haiN| isa prakAra eka bhaMga huA (1) / athavA, aneka jIvoMkI eka prakRti eka mayameM bA~dhI gaI badhyamAna, unhIM jIvoMkI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI udIrNa, unhIM jIvoMkI eka prakRti aneka samayoMmeM bA~dhI gaI upazAnta; kathaMcit badhyamAna, udIrNa aura upazAnta vedanAyeM haiN| isa prakAra isa sUtrake do hI bhaMga haiM (2) / kathaMcit vadhyamAna (eka), udIrNa (aneka) aura upazAnta (eka) vedanA hai // 45 // isa tRtIya sUtrake AlApoMko kahate haiN| ve isa prakAra haiM-eka jIvakI eka prakRti eka 1 tApratau 'aNeyANaM [ payaDINaM ] jIvANameya' iti pAThaH / 2 pratiSu '-pabaddhAno' iti pAThaH / Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 10,46] veyaNamahAhiyAre veyaNaveyaNavihANaM [ 355 payaDI eyasamayapabaddhA bajjhamANiyA, tassa ceva jIvassa eyA payaDI aNeyasamayapabaddhA udiNNAo, tassa ceva jIvassa eyA payaDI eyasamayapabaddhA uvasaMtA; siyA bajjhamANiyA ca udiNNAo ca uvasaMtA ca veynnaao| evamego bhaMgo [1] / adhavA, aNeyANaM jIvANameyA payaDI eyasamayapabaddhA bajjhamANiyA, tesiM ceva jIvANameyA payaDI' aNeyasamayapabaddhA udiNNAo, tesiM ceva jIvANameyA payaDI eyasamayapabaddhA uvasaMtA; siyo bajjhamANiyA ca udiNNAo ca uvasaMtA ca veyaNAo / evamedassa suttassa be ceva bhaMgA [2] / siyA bajjhamANiyA ca udiNNAo ca uvasaMtAo ca // 46 // evamedassa cautthasuttassa bhaMgaparUvaNaM kssaamo| taM jahA-eyassa jIvassa eyA payaDI eyasamayapabaddhA bajjhamANiyA, tassa ceva jIvassa eyA payaDI aNeyasamayapatraddhA udiNNAo, tassa ceva jIvassa eyA payaDI aNeyasamayapabaddhA' uvasaMtAo; siyA bajjhamANiyA ca udiNNAo ca uvasaMtAo ca veyaNAo / evamego bhaMgo [1] / adhavA, aNeyANaM jIvANameyA payaDI eyasamayapabaddhA bajjhamANiyA, tesiM ceva jIvANameyA payaDI aNeyasamayapabaddhA udiNNAo, tesiM ceva jIvANameyA payaDI aNeyasamayapabaddhA uvasaMtAo; siyA bajjhamANiyA ca udiNNAo ca uvasaMtAo ca veynnaao| evaM samayameM bA~dhI gaI badhyamAna, usI jIvakI eka prakRti aneka samayoMmeM bA~dhI gaI udIrNa, usI jIvakI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI upazAnta; kathaMcit badhyamAna, udIrNa aura upazAnta vedanAyeM haiN| isa prakAra eka bhaMga huA (1) / athavA, aneka jIvoMkI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI badhyamAna, unhIM jIvoMkI eka prakRti aneka samayoMmeM bA~dhI gaI udIrNa, unhIM jIvoMkI eka prakRti eka samaya meM bA~dhI gaI upazAnta; kathaMcit badhyamAna, udIrNa aura upazAnta vedanAyeM haiN| isa prakAra isa sUtrake do hI bhaGga haiM (2) / kathaMcit vadhyamAna (eka), udIrNa ( aneka ) aura upazAnta ( aneka ) vedanAyeM haiM // 46 // isa prakAra isa caturtha sUtrake bhaGgoMkI prarUpaNA karate haiN| vaha isa prakAra hai-eka jIvakI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI badhyamAna; usI jIvakI eka prakRti aneka samayoMmeM bA~dhI gaI udIrNa, usI jIvakI eka prakRti aneka samayoMmeM bA~dhI gaI upazAnta; kathaMcit badhyamAna, udIrNa aura upazAnta vedanAyeM haiN| isa prakAra eka bhaGga huA (1) / athavA, aneka jIvoMkI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI badhyamAna, unhIM jIvoMkI eka prakRti aneka samayoMmeM bA~dhI gaI udIrNa, unhIM jIvoMkI eka prakRti aneka samayoMmeM bA~dhI gaI upazAnta; kathaMcit badhyamAna, udIrNa aura upazAnta vedanAyeM haiN| ........ 1tApratAvato'gre 'eyasamayapabaddhA udiNNA tesiM ceva jIvANameyA payaDI aNeyasamayapabaddho uvasaMtAzrI siyA bajjhamANiyA ca udiNNA ca uvasaMtAzro ca veyaNAzro, evamedassa ve ceva bhaMgA 2 iti paatthH| 2 pratiSu '-pavaddhAzro' iti pAThaH / Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 356] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4,2, 10,47. tisaMjogacautthasuttassa ve ceva maMgA [2] / e bajjhamANa-udiNNa-uvasaMtANaM ega-du[-ti] saMjogehi vavahAraNayamassidUNa NANAvaraNIyaveyaNavihANaM parUvidaM / * evaM sattaNNaM kammANaM // 47 // jahA NANAvaraNIyassa vavahAraNayamassidUNa veyaNaveyaNavihANaM parUvidaM tahA sesasattaNNaM kammANaM paravedavvA visesaabhaavaado| (saMgahaNayassa NANAvaraNIyavedaNA siyA bajjhamANiyA veyaNA // 48 // edassa suttassa atthe bhaNNamANe jIva-payaDi-samayANamegavayaNaM jIvabahuvayaNaM ca iviya 111/ puNo ettha akkhaparAvattaM' kariya jaNida patthAraM ca ThavedUNa | 12 / attha parUvaNaM kassAmo) taM jahA-eyassa jIvassa eyA payaDI eyasamayapabaddhA siyA bajjhaisa prakAra tInoMke saMyoga rUpa caturtha sUtrake do hI bhaGga haiM ( 2) / isa prakAra vyavahAra nayakA Azraya karake badhyamAna, udIrNa aura uprazAnta, inake eka, do [ aura tInoMke ] saMyogase jJAnAvaraNIyakI vedanAke vidhAnakI prarUpaNA kI gaI hai| . isI prakAra zeSa sAta karmoM ke vedanAvidhAnakI prarUpaNA karanI cAhiye // 7 // jisa prakAra vyavahAranayakA Azraya karake jJAnAvaraNIya karmakI vedanAke vidhAnakI prarUpaNA kI gaI hai usI prakAra zeSa sAta karmokI vedanAke vidhAnakI prarUpaNA karanI cAhiye, kyoMki, usameM koI vizeSatA nahIM hai saMgraha nayakI apekSA jJAnAvaraNIyakI vedanA kathaMcit vadhyamAna vedanA hai // 4 // isa sUtrake arthakI prarUpaNA karate samaya jIva, prakRti aura samaya inake eka vacana tathA jIva prakRti samaya jIvake bahuvacana | eka | eka | eka | ko sthApita karake phira yahA~ akSaparAvartana karake utpanna | jIva | eka aneka hue prastAra prakRti eka | eka | ko sthApita karake arthakI prarUpaNA karate haiN| vaha isa prakAra hai samaya | eka | eka | eka jIvakI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI kathaMcit badhyamAna vedanA hai| isa prakAra eka bhaGga 1 tApratau 'parAvatti' iti pAThaH / Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 10, 46.] veyaNamahAhiyAre veyaNaveyaNavihANaM [ 357 mANiyA veyaNA / evamego bhaMgo [1] / adhavA, aNeyANaM jIvANameyA payaDI eyasamaya. pabaddhA siyA bajjhamANiyA veyaNA / evamedassa suttassa be ceva bhaMgA [2] / siyA udiNNA veyaNA // 46 // edassa suttassa atthe bhaNNamANe jIva-payaDi-samayANamegavayaNehi jIvabahuvayaNeNa ca | uppAidapatthAro Thavedavyo 12 / / eso saMgahaNao tiNNi vi kAle kAla. 111 200 sAmaNNeNa saMgahidaNa geNhadi tti kAlassa bahuvayaNaM Necchadi / jIvesu vi jIvasAmaNNeNa saMgahidesu bahuttaM Nasthi tti jIvabahuvayaNaM kiNNAvaNijjade ? Na', saMgahaNayassa suddhassa visae appide jIvabahuttAbhAvo hodi ceva, kiMtu asuddhasaMgahaNao appido ci kaTTaNa jIvabahuttaM virujjhade / saMpahi evaM Thaviya edassa atthaparUvaNaM kassAmo / taM jahA-- huA (1) / athavA, aneka jIvoMkI eka prakRti eka samayamai bA~dho gaI kathaMcit badhyamAna vedanA hai| isa prakAra isa sUtrake do hI bhaGga haiM (2) / .. kathaMcit udI] vedanA hai // 46 // isa sUtrake arthakI prarUpaNA karate samaya jIva, prakRti aura samaya, inake ekavacana aura jIva prakRti samaya jIvake bahuvacana | eka | eka | eka | se utpanna karAye gaye prastArako sthApita karanA cAhiye-- aneka| 0 0 | . . . jIva | eka aneka prakRti eka | eka | cU~ ki yaha saMgraha naya tInoM hI kAloMko kAla sAmAnyase saMgRhIta karake grahaNa karatA hai, ataeva vaha kAlake bahuvacanako svIkAra nahIM krtaa| zaMkA-jIva sAmAnyase jIvoMke bhI saMgRhIta honepara cU~ki unakA bhI bahuvacana sambhava nahIM hai, ataeva jIvoMke bahuvacanako kama kyoM nahIM kiyA jAtA hai ? samAdhAna-nahIM, kyoMki, yadyapi zuddha saMgrahanayake viSayakI pradhAnatA honepara jIvabahutvakA abhAva hotA hI hai; kintu yahA~ cUMki azuddha saMgrahanaya pradhAna hai, ataH jIvabahutva viruddha nahIM hai| 1 pratiSu | 12 | evaMvidho'tra prastAro labhyate / 2 a-zrA-kApratiSu 'saMgahidesa' iti pAThaH / | 12 | 3 tApratau 'Na' ityetasya sthAne 'evaM' ityettpdmuplbhyte| 12 Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 358] - chakkhaMDAgame deyaNAkhaMDa [4, 2, 10, 50. eyassa jIvassa eyA payaDI eyasamayapabaddhA siyA udiNNA veynnaa| evamego bhaMgo [1] / adhavA, aNeyANaM jIvANameyA payaDI eyasamayapabaddhA siyA udiNNA veyaNA / evaM ve bhaMgA [2] udiNNegavayaNasuttassa / siyA uvasaMtA veyaNA // 50 // edassa suttassa atthe bhaNNamANe jIva-payaDi-samayANamegavayaNehi jIvabahuvayaNeNa ca |391 | jaNidapatthAraM | 12 | Thaviya edassa suttassa bhaMgapamANaparUvaNaM kassAmo / taM jahA-eyassa jIvassa eyA payaDI eyasamayapabaddhA siyA uvasaMtA veyaNA / evamego bhNgo| adhavA aNeyANaM jIvANameyA payaDI eyasamayapabaddhA siyA uvasaMtA veyaNA / evamedassa suttassa be ceva bhaMgA [2] / siyA bajjhamANiyA ca udiNNA ca // 51 // edassa dusaMjogapaDhamasuttassa atthe bhaNNamANe bajjhamANa-udiNNANaM dusaMjoga aba isa prakArase [prastArako ] sthApita karake isa sUtrake arthakI prarUpaNA karate haiN| vaha isa prakAra hai-eka jIvakI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI kathaMcita udIrNa vedanA hai| isa prakAra eka bhaGga huA (1) / athavA, aneka jIvoMkI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI kathaMcit udIrNa vedanA hai / isa prakAra udIrNa vedanA sambandhI ekavacana sUtrake do bhaGga haiM (2) / kathaMcit upazAnta vedanA hai // 50 // isa sUtrake arthakI prarUpaNA karate samaya jIva, prakRti va samaya, inake ekavacana tathA jIvake jIva prakRti mamaya jIva | eka aneka bahuvacana | eka | eka | eka | se utpanna hue prastAra prakRti eka | eka | ko sthApita karake aneka samaya eka | eka isa sUtrake bhaGgoMke pramANakI prarUpaNA karate haiN| vaha isa prakAra hai-eka jIvakI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI kathaMcit upazAnta vedanA hai| isa prakAra eka bhaGga huA (1) / athavA, aneka jIvoMkI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI kathaMcit upazAnta vedanA hai| isa prakAra isa sUtrake do hI bhaGga haiM (2) / kathaMcit vadhyamAna aura udIrNa vedanA hai // 51 // doke saMyoga rUpa isa prathama sUtrake arthakI prarUpaNA karate samaya badhyamAna va udIrNa ina doke Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 10, 52.] veyaNamahAhiyAre veyaNaveyaNavihANaM [359 patthAraM 1 | tesiM ceva jIva-payaDi-samayapatthAraM ca Thaviya 12 | 12 pacchA parU 11 | 11 vaNA kIrade / taM jahA-eyassa jIvassa eyA payaDI eyasamayapabaddhA bajjhamANiyA, tassa ceva jIvassa eyA payaDI eyasamayapabaddhA udiNNA; siyA bajjhamANiyA ca udiNNA ca veyaNA / evamego bhaMgo [1] / adhavA, aNeyANaM jIvANameyA payaDI eyasamayapabaddhA bajjhamANiyA, tesiM ceva jIvANameyA payaDI eyasamayapabaddhA udiNNA; siyA bajjhamANiyA ca udiNNA ca veyaNA / evamedassa suttassa do ceva bhaMgA hoMti [2] / siyA bajjhamANiyA ca uvasaMtA ca // 52 // edassa suttassa atthe bhaNNamANe bajjhamANa-uvasaMtANaM dusaMjogapatthAraM || | tesiM bdhy0|| saMyogase utpanna prastAra ko tathA unase hI sambandha rakhanevAle jIva, prakRti aura badhyamAna / udIrNa / jIva eka aneka eka aneka samaya; inake prastAra prakRti eka | eka | eka eka ko bhI sthApita karake pazcAt yaha prarU samaya eka | eka | eka eka paNA kI jAtI hai| yathA-eka jIvakI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI badhyamAna, usI jIvakI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI udIrNa; kathaMcit badhyamAna aura udIrNa vedanA hai| isa prakAra eka bhaGga huA (1) / athavA, aneka jIvoMkI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI badhyamAna, unhIM jIvoMkI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI udIrNa, kathaMcit badhyamAna aura udIrNa vedanA hai| isa prakAra isa sUtrake do hI bhaGga hote haiM (2) / kathaMcit badhyamAna aura upazAnta vedanA hai // 52 // isa sUtrake arthakI prarUpaNA karate samaya badhyamAna aura upazAnta ina doke saMyoga rUpa prastAra ba0 ko tathA unhIMse sambandha rakhanevAle jIva, prakRti va samaya inake prastArako bhI sthApita 04 // 1 zrA-kApratyoH | 3 . tAmatI | 2 | evaMvidho'tra prastAraH / Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 360 ] chakkhaMDAMgame veyaNAkhaMDa : . [4, 2, 10, 53. marti - praviya | 12 | 12 | pacchA sattAlAvo vaccade / |11|11 taM jahA-eyassa jIvassa eyA payaDI eyasamayapabaddhA bajjhamANiyA, tassa ceva jIvassa eyA payaDI eyasamayapabaddhA uvasaMtA; siyA vajjhamANiyA ca uvasaMtA ca veyaNA / evamegA uccAraNA [1] / adhavA, aNeyANaM jIvANameyA payaDI eyasamayapabaddhA bajjhamANiyA, tesiM ceva jIvANameyA payaDI eyasamayapabaddhA upasaMtA. siyA bajmamANiyA ca uvasaMtA ca veyaNA / evamedassa suttassa do ceva uccAraNAo [2] / ... siyA udiNNA ca uvasaMtA ca // 53 // ettha puvvaM va udiSNuvasaMtadusaMjogapatyAraM | 1 | tesiM ceva jIva-payaDi-samaya 19 attho vuccade / taM jahA-eyassa jIvassa eyA payaDI 11/11 11 | 11 patthAraM ca Thaviya | 12|12| badhyamAna | upazAnta eka aneka eka aneka prakRti eka | eka | eka eka samaya| eka eka eka | eka karake pazcAt sUtrake AlApako kahate haiN| vaha isa prakAra hai-eka jIvakI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI badhyamAna, usI jIvakI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI upazAnta, kathaMcit badhyamAna aura upazAnta vedanA hai| isa prakAra eka uccAraNA huI (1) / athavA, aneka jIvoMkI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI badhyamAna, unhIM jIvoMkI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI upazAnta; kathaMcit badhyamAna aura upazAnta vedanA hai| isa prakAra isa sUtrakI do hI uccAraNAyeM haiM (2) / kathaMcit udIrNa aura upazAnta vedanA hai // 53 // yahA~ pahileke samAna udIrNa aura upazAnta, ina doke saMyoga rUpa prastAra |1|ko tathA unhIMse upa0/1 u0 udINa upazAnta jIva eka aneka eka aneka sambandha rakhanevAle jIva, prakRti aura samaya, inake prastAra prakRti eka | eka eka eka ko samaya| eka eka eka eka Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 10, 54.] veyaNamahAhiyAre veyaNavayaNavihANaM [ 361 eyasamayapabaddhA udiNNA, tassa ceva jIvassa eyA payaDI eyasamayapabaddhA uvasaMtA; siyA udiNNA ca uvasaMtA ca veyaNA / evameyA uccAraNA [1] / adhavA, aNeyANaM jIvANameyA payaDI eyasamayapabaddhA udiNNA, tesiM ceva jIvANamayA payaDI eyasamayapabaddhA uvasaMtA; siyA udiNNA ca uvasaMtA ca veyaNA / evamettha be ceva uccAraNAo [2] / saMpahi tisaMjogajaNidaveyaNa veyaNavihANaparUvaNamuttarasuttaM bhaNadi siyA bajjhamANiyA ca gadaNNA ca uvasaMtA ca // 54 // edassa atthe bhaNNamANe tisaMjogasuttapatthAraM || tesiM ceva [ jIva-] payaDi. samayapatthAre ca Thaviya | 12|12|12| 11 | 11 | 11 | atyA / attho vuccade / taM jahA-eyassa jIvassa |11| 11|11| eyA payaDI eyasamayapabaddhA bajjhamANiyA, tassa ceva jIvassa eyA payaDI eyasamayapabaddhA udiNNA, tassa ceva jIvassa eyA payaDI eyasamayapabaddhA uvasaMtA; siyA bajjhabhI sthApita karake arthakI prarUpaNA karate haiN| vaha isa prakAra hai-eka jIvakI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI udIrNa, usI jIvakI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI upazAnta; kathaMcit udIrNa aura upazAnta vedanA hai| isa prakAra eka uccAraNA huI (1) / athavA, aneka jIvoMkI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI udIrNa, unhIM jIvoMkI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI upazAnta, kathaMcit udIrNa aura upazAnta vedanA hai| isa prakAra yahA~ do hI uccAraNAyeM haiM (2) / aba tInoMke saMyogase utpanna vedanAke vidhAnakI prarUpaNA karane ke liye AgekA sUtra kahate haiM kathaMcit badhyamAna, udIrNa aura upazAnta vedanA hai // 54 // isa sUtrake arthakI prarUpaNA karate samaya tInoMke saMyoga rUpa sUtrake prastAra u0 1 ko tathA | vadhyamAna | udIrNa / upazAnta | unhIMse sambaddha [jIva,] prakRti aura samayake prastAra: prakRti eka |eka | eka |eka eka |eka samaya | eka | eka | eka eka | eka | eka ko bhI sthApita karake arthakI prarUpaNA karate haiN| vaha isa prakAra hai-eka jIvakI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI badhyamAna, usI jIvakI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI udINa, usI jIvakI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI upazAnta; kathaMcit badhyamAna, udIrNa aura upazAnta vedanA hai| cha. 12-16 Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 362 ] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4,2,10,55. mANiyA ca udiNNA ca uvasaMtA ca veyaNA / evamego bhaMgo [1] / adhavA, aNeyANaM jIvANameyA payaDI eyasamayapabaddhA bajjhamANiyA, tesiM ceva jIvANameyA payaDI eyasamayapabaddhA udiNNA, tesiM ceva jIvANameyA payaDI eyasamayapabaddhA uvasaMtA; siyA bajjhamANiyA ca udiNNA ca uvasaMtA ca veyaNA / evaM bajjhamANa-udiNNa-uvasaMtANaM tisaMjogammi do ceva bhaMgA [2] / evaM sattaNNaM kammANaM // 55 // jahA saMgahaNayamassidUNa NANAvaraNaveyaNAveyaNAvihANaM parUvidaM tahA sesasattaNNaM kammANaM parUvedavvaM, visesaabhaavaado|| ujusudassa NANAvaraNIyaveyaNA udiNNA' phalapattavivAgA veyaNA // 56 // __udIrNasya phalaM udIrNaphalam, tatprApto vipAko yasyAM sA udIrNaphalaprAptavipAkA vedanA bhavati; nAparA' / jo kammakkhaMdho jamhi samae aNNANamuppAedi so tamhi cetra samae NANAvaraNIyaveyaNA hodi, Na uttarakhaNe; vinnddhkmmpjjaayttaado| Na puvvakhaNe vi, tassa aNNANajaNaNasattIe abhAvAdo / Na ca veyaNAe akAraNaM veyaNA hodi, avvavatthApasaMgAdo / tamhA bajjhamANa-uvasaMtakammANi veyaNA Na hoti, udiNNaM ceva veyaNA hodi ti maNidaM hodi / isa prakAra eka bhaMga huA (1) / athavA, aneka jIvoMkI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI badhyamAna, unhIM jIvoMkI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI udIrNa, unhIM jIvoMkI eka prakRti eka samayameM bA~dhI gaI upazAnta; kathaMcit badhyamAna, udIrNa aura upazAnta vedanA hai| isa prakAra badhyamAna, udIrNa aura upazAnta ina tInoMke saMyogameM do hI bhaMga hote haiM (2) / isI prakAra zeSa sAta karmoM ke sambandhameM kathana karanA cAhiye // 55 // jisa prakAra saMgraha nayakA Azraya karake jJAnAvaraNIya karmake vedanAvedanAvidhAnakI prarUpaNA kI gaI hai usI prakAra zeSa sAta karmoke vedanAvedanAvidhAnakI bhI prarUpaNA karanI cAhiye, kyoMki, usameM koI vizeSatA nahIM hai| RjusUtra nayakI apekSA jJAnAvaraNIya karmakI vedanA udIrNa phalako prAptavipAkavAlI vedanA hai // 56 // udIrNakA phala udIrNaphala, usako prApta hai vipAka jisameM vaha udIrNaphalavipAka vedanA hai| itara nahIM hai| arthAta jo karmaskandha jisa samayameM ajJAnako utpanna karAtA hai usI samaya jJAnAvaraNIyakI vedanA rUpa hotA hai, na ki uttara kSaNameM; kyoMki, uttara kSaNameM usakI karma rUpa paryAya naSTa hojAtI hai| pUrva kSaNa meM bhI ukta karmaskandha jJAnAvaraNIyakI vedanA rUpa nahIM hotA, kyoMki, usa samaya usameM ajJAnako utpanna karanekI zaktikA abhAva hai| aura jo vedanAkA kAraNa hI nahIM hai vaha vedanA nahIM hotA hai, kyoMki, vaisA honepara avyavasthAkA prasaMga AtA hai| isa kAraNa badhyamAna ba upazAnta karma vedanA nahIM hote haiM, kintu udIrNa karma hI vedanA hotA hai; yaha sUtrakA abhiprAya hai| 1 pratiSu 'udiNNA-' iti pAThaH / 2 tApratau ' prAptavipAkavedanA parA' iti pAThaH / vaha Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 10,58.] veyaNamahAhiyAre veyaNaveyaNavihANaM [363 evaM sattaNNaM kammANaM // 57 // jahA NANAvaraNIyassa parUvidaM tahA sesasattaNaM kammANaM parUvedavvaM / saddaNayassa avattavyaM // 58 // kudo ? tassa visae dvvaabhaavaado| NANAvaraNIya-veyaNAsadANaM bhiNNatthANaM bhiNNasarUvANaM samAsAbhAvAdo vA pudhabhUdesu apudhabhUdesu ca tassedamidi saMbaMdhAbhAvAdo vA tiNNaM saddaNayANamavattavvaM / evaM veyaNaveyaNavihANe tti samattamaNiyogaddAraM / isI prakAra zeSa sAta karmoM ke sambandhameM kahanA cAhiye // 57 // __jisa prakAra RjusUtra nayakI apekSAse jJAnAvaraNIyake sambandhameM prarUpaNA kI gaI hai usI prakAra zeSa sAta karmoM ke sambandhameM bhI prarUpaNA karanA caahiye| zabda nayakI apekSA jJAnAvaraNIyavedanA avaktavya hai // 58 // isakA kAraNa yaha hai ki zabda nayake viSayameM dravyakA abhAva hai| athavA, jJAnAvaraNIya aura vedanA ina bhinna artha va svarUpavAle donoM zabdoMkA samAsa na ho sakanese, athavA pRthagbhUta aura apRgbhUta unameM 'yaha usakA hai| isa prakArakA sambandha na bana sakanese bhI tInoM zabda nayoMkI apekSAse vaha avaktavya hai| isa prakAra vedanAvadanAvidhAna yaha anuyogadvAra samApta huaa| Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ veyaNagadivihANANiyogadAraM veyaNagadivihANe tti // 1 // edamahiyArasaMbhAlaNasuttaM / vedanAyAH gatirgamanaM vidhIyate prarUpyate aneneti vedanAgatividhAnam / kadhaM kammANaM jIvapadesesu samavedANaM gamaNaM jujjade ? Na esa doso, jIvapadesesu jogavaseNa saMcaramANesu tadapudhabhUdANaM kammakkhaMdhANaM pi saMcaraNaM paDi virohaamaavaado| kimaTuM vedaNAgaivihANaM vuccade ? jadi kammapadesA dvidA ceva hoMti to jIvaNa desaMtaragadeNa siddhasamANeNa hodavvaM / kudo ? sylkmmaabhaavaado| Na tAva puvvasaMcidakammANi atthi, tesiM puvvapadese thirasarUvaNa avaTTidANamettha aagmnnaabhaavaado| Na vaTTamANakAle vi kammasaMcao asthi, micchattAdipaccayANaM kammehi saha dvidANamettha saMbhavAbhAvAdo tti / Na kammarakhaMdhANamaNavaTThANaM pi jujjade, savvajIvANaM muttippasaMgAdo / taM jahA-Na tAva appidavidiyasamae kammANi asthi, avaThThANAbhAveNa NimmUlado vinnhttaado| Na uppaNNapaDhamasamae vi phalaM deMti, bajjhamANasamae kammANaM vivaagaabhaavaado| bhAve vA kamma-kammaphalANamegasamae ceva saMbhavo hodUNa vidiyasamaesu vedanAgatividhAna anuyogadvAra adhikAra prApta hai // 1 // yaha sUtra adhikArakA smaraNa karAnevAlA hai| vedanAkI gati arthAt gamanakI isake dvArA prarUpaNA kI jAtI hai ataeva vaha vedanAgatividhAna kahalAtA hai| zaMkA-jIvapradezoMmeM samavAyako prApta hue karmoMkA gamana kaise sambhava hai| samAdhAna-yaha koI doSa nahIM hai, kyoMki, yogake kAraNa jIvapradezoMkA saMcaraNa honepara unase apRthagbhUta karmaskandhoMke bhI saMcArameM koI virodha nahIM aataa| zaMkA-vedanAgatividhAna anuyogadvAra kisaliye kahA jA rahA hai ? samAdhAna-yahi karmapradeza sthita hI hoM to dezAntarako prApta hue jIvako siddha jIvake samAna ho jAnA cAhie,kyoMki usa samaya usake samasta karmoMkA abhAva hai| yaha kahanA ki usake pUrvasaMcita karma vidyamAna haiM, ThIka nahIM hai, kyoMki, ve pUrva sthAnameM hI sthira rUpase avasthita haiM, unakA yahA~ dezAntarameM AnA asambhava hai| vartamAna kAlameM bhI usake karmoMkA saMcaya nahIM hai, kyoMki, karmoM ke sAtha sthita mithyAtvAdikaM pratyayoMkI yahA~ sambhAvanA nahIM hai| karmaskandhoMkA anavasthAna svIkAra karanA bhI yogya nahIM hai, kyoMki, vaisA mAnanepara saba jIvoMkI muktikA prasaMga AtA hai| yathA-vivakSita dvitIya samayameM karmoMkA astitva nahIM hai, kyoMki, avasthAnake na honese unakA nirmUla nAza ho gayA hai| utpanna honeke prathama samayameM ve phala nahIM dete haiM, kyoMki, bandha honeke samayameM karmoMkA phala denA asambhava hai| athavA, yadi bandha samayameM phalakA denA svIkAra kiyA jAya to phira karma aura karmaphala ina donoMkI eka samayameM hI sambhAvanA hokara dvitIya samayameM Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 11, 2.] vayaNagadivihANANiyogaddAraM (365 baMdhasaMtAbhAvo hojja, tattha baMdhakAraNamicchattAdi kmmphlaannmbhaavaado| evaM ca saMte tattha Nivvuie savvajIvavisayAe hodavvaM / Na ca evaM, thaannuvlNbhaado| Na cohayapakkho vi, ubhayadosANusaMgAdo tti pajjavaDhiyassa sissassa' jIva-kammANaM pArataMtiyalakkhaNasaMbaMdhajANAvaNaTuM jIvapadesapariphaMdahedU ceva jogo tti jANAvaNaTuM ca veyaNagaivihANaM pruuvijjde| Negama-vavahAra-saMgahANaM NANAvaraNIyaveyaNA siyA avahidA // 2 // rAga-dosa-kasAehi veyaNAhi vA bhaeNa addhANajaNidaparissameNa vA jIvapadesesu dvidaaddajalaM va saMcaraMtesu tattha samavedakammapadesANaM pi sNcrnnuvlNbhaado| jIvapadesesu puNo kammapadesA dvidA ceva, puvvilladesaM mottaNa desaMtare dvidajIvapadesesu samavedakammakkhaMdhuvalaMbhAdo / kudo edamupalabbhade ? siyAsaDhuccAraNaNNahANuvavattIdo, dese iva jIvapadesesu vi advidatte abbhuvagammamANe punvuttadosappasaMgAdo ca / aTTaNNaM majjhimajIvapadesANaM saMkoco vikoco vA Nasthi tti tattha dvidakammapadesANaM pi advidattaM Natthi bandha aura sattvakA abhAva ho jAnA cAhiye, kyoMki, dUsare samayameM bandhake kAraNa mithyAtvAdikA tathA karmaphalakA abhAva hai / aura aisA honepara usa samaya saba jIvoMkI mukti ho jAnI cAhiye / parantu aisA hai nahIM, kyoMki vaisA pAyA nahIM jaataa| yadi ubhaya pakSako svIkAra kiyA jAya to vaha bhI ThIka nahIM hai, kyoMki, vaisA svIkAra karanepara ubhaya pakSoM meM diye gaye doSoMkA prasaMga AtA hai / isa prakArase paryAyadRSTivAle ziSyake liye jIva va karmake pAratantrya svarUpa sambandhako batalAneke liye tathA jIvapradezoMke parispandakA hetu yoga hI hai isa bAtako bhI batalAneke liye 'vedanAgatividhAna kI prarUpaNA kI jA rahI hai| - naigama, vyavahAra aura saMgraha nayoMkI apekSA jJAnAvaraNIyakI vedanA kathaMcit avasthita hai // 2 // rAga, dveSa aura kaSAyase; athavA vedanAoMse, bhayase athavA adhvAnase utpanna parizramase meghoMmeM sthita jalake samAna jIvapradezoMkA saMcAra honepara unameM samavAyako prApta karmapradezoMkA bhI saMcAra pAyA jAtA hai / parantu jIvapradezoMmeM karmapradeza sthita hI rahate haiM, kyoMki, jIvapradezoMke pUrvake dezako chor3akara dezAntarameM jAkara sthita honepara unameM samavAyako prApta karmaskandha pAye jAte haiN| zaMkA-yaha artha kisa pramANase upalabdha hotA hai ? samAdhAna-eka to aisA artha grahaNa kiye binA 'syAt' zabdakA uccAraNa ghaTita nahIM hotaa| dUsare dezake samAna jIvapradezoMmeM bhI karmapradezoMko asthita svIkAra karanepara pUrvokta doSakA prasaMga AtA hai| isase jAnA jAtA hai ki jIva pradezoMke dezAntarako prApta honepara unameM karma pradeza sthita hI rahate haiN| zaMkA-yataH jIvake ATha madhya pradezoMkA saMkoca athavA vistAra nahIM hotA ataH unameM 1 a-zrA-kA pratiSu 'sissassa' ityetatpadaM nopalabhyale / 2 pratiSu 'ahida' iti pAThaH / Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 366] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDaM [4, 2, 11, 3. tti / tado savve jIvapadesA kamhi vi kAle advidA hoti ti suttavayaNaM Na ghaDade ? Na esa doso, te aTThamajjhimajIvapadese mottUNa sesajIvapadese assidaNa edassa suttassa pavuttIdo / kadhaM puNa eso atthaviseso uvalabbhade ? siyAsahappaoAdo / siyA hidAhidA // 3 // vAhi-veyaNA-sajjhasAdikilesavirahiyassa chadumatthassa jIvapadesANaM kesi pi calaNAbhAvAdo tattha dvidakammakkhaMdhA vi dvidA ceva hoti, tattheva kesiM jIvapadesANaM saMcAluvalaMbhAdo tattha dvidakammakkhaMdhA vi saMcalaMti, teNa te advidA ti bhaNNaMti / tesiM doNaM samudAyo vedaNA tti eyA hodi / teNa ThidAhidA ti dussahAvA bhnnnnde| ettha je advidA' tesiM kammabaMdho hodu NAma, sjogttaado| je puNa dvidA tesiM jIvapadesANaM Natthi kammabaMdho, jogAbhAvAdo / so vi kudo Navade 1 jIvapadesANaM pripphNdaabhaavaado| Na ca paripphaMdavirahiyajIvapadesesu jogo atthi, siddhANaM pi sajogattAvattIdo tti ? sthita karmapradezoMkA bhI asthitapanA nahIM banatA aura isalie saba jIvapradeza kisI bhI samaya asthita hote haiM, yaha sUtravacana ghaTita nahIM hotA ? ___ samAdhAna-yaha koI doSa nahIM haiM, kyoMki, jIvake una ATha madhya pradezoMko chor3akara zeSa jIvapradezoMkA Azraya karake isa sUtrakI pravRtti huI hai| zaMkA-isa arthavizeSakI upalabdhi kisa prakArase hotI hai ? samAdhAna-usakI upalabdhi 'syAt' zabdake prayogase hotI hai / ukta vedanA kathaMcit sthita-asthita hai // 3 // vyAdhi, vedanA evaM bhaya Adika klezoMse rahita chadmasthake kinhIM jIvapradezoMkA cU~ ki saMcAra nahIM hotA ataeva unameM sthita karmapradeza bhI sthita hI hote haiN| tathA usI chadmasthake kinhIM jIva ki saMcAra pAyA jAtA hai. ataeva unameM sthita karmapradeza bhI saMcArako prApta hote haiM. isaliye ve asthita kahe jAte haiM / yataH una donoMke samudAya svarUpa vedanA eka hai ataH vaha sthitaasthita ina do svabhAvavAlI kahI jAtI hai| zaMkA-inameM jo jIvapradeza asthita haiM unake karmabandha bhale hI ho, kyoMki, ve yoga sahita haiN| kintu jo jIvapradeza sthita haiM unake karmabandhakA honA sambhava nahIM hai, kyoMki, ve yogase rahita haiN| pratizaMkA-vaha bhI kisa prAmaNase jAna jAtA hai| pratizaMkAkA samAdhAna-jIvapradezoMkA parispanda na honese hI jAnA jAtA hai ki ve yogase rahita haiN| aura parispandase rahita jIvapradezoMmeM yogakI sambhAvanA nahIM hai, kyoMki, vaisA honepara siddha jIvoMke bhI sayoga honekI Apatti AtI hai| 1 a-zrA-kApratiSu 'ahidA', tApratau 'ahi (hi)dA', mapratau 'laddhidA' iti paatthH| 2 tAprato 'sajogattA [do] vattIdo' iti paatthH| Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 11, 6.] veyaNagadivihANANiyogahAraM [ 367 ettha parihAro vuccade -maNa-vayaNa-kAyakiriyAsamuppattIe jIvassa uvajogo jogo NAma' / so ca kammabaMdhassa kAraNaM / Na ca so thovesu jIvapadesesu hodi, egajIvapayatassa thovAvayavesu ceva vuttivirohAdo ekamhi jIve khaMDakhaMDeNa payattavirohAdo vA / tamhA dvidesu jIvapadesesu kammabaMdho atthi tti Navvade / Na jogAdo NiyamaNa jIvapadesaparipphaMdo hodi, tassa tatto aNiyameNa smuppttiido| Na ca ekAMteNa Niyamo Natthi ceva, jadi uppajjadi to tatto ceva uppajjadi ti nniymuvlNbhaado| tado dvidANaM pi jogo asthi tti kammabaMdhabhUyamicchiyavvaM / evaM daMsaNAvaraNIya-mohaNIya-aMtarAiyANaM // 4 // jahA NANAvaraNIyassa duvihA gadivihANaparUvaNA kadA tahA edesiM tiNNaM pi kammANaM kAyavvaM, chadumatthesu ceva vaTTamANataNeNa bhedaabhaavaado| veyaNIyaveyaNA siyA hidA // 5 // kudo ? ajogikevalimmi NaTThAsesajogammi jIvapadesANaM saMkocavikocAbhAveNa avtttthaannuvlNbhaado| siyA advidaa||6|| zaMkAkA samAdhAna- yahA~ uparyukta zaMkAkA parihAra kahate haiN| mana, vacana evaM kAya sambandhI kriyAkI utpatti meM jo jIvakA upayoga hotA hai vaha yoga aura vaha karmabandhakA kAraNa hai / parantu vaha thor3ese jIvapradezoMmeM nahIM ho sakatA, kyoMki, eka jIvameM pravRtta hue ukta yogakI thor3ese hI avayavoMmeM pravRtti mAnane meM virodha AtA hai, athavA eka jIvameM usake khaNDa-khaNDa rUpase pravRtta honemeM virodha AtA hai / isaliye sthita jIvapradezoMmeM karmabandha hotA hai, yaha jAnA jAtA hai| dUsare yogase jIvapradezoMmeM niyamase parispanda hotA hai, aisA nahIM hai; kyoMki yogase aniyamase usakI utpatti hotI hai / tathA ekAntataH niyama nahIM hai, aisI bhI bAta nahIM hai; kyoMki, yadi jIvapradezoMmeM parispanda utpanna hotA hai to vaha yogase hI utpanna hotA hai, aisA niyama pAyA jAtA hai / isa kAraNa sthita jIvapradezoMmeM bhI yoga honese karmabandhako svIkAra karanA caahiye| isI prakAra darzanAvaraNIya, mohanIya aura antarAya karmoM ke viSayameM jAnanA cAhiye // 4 // jisa prakAra jJAnAvaraNIya karmake gatividhAnakI do prakArakI prarUpaNA kI gaI hai usI prakAra ina tIna karmAkI bhI prarUpaNA karanI cAhiye, kyoMki, ye karma chadmasthoMke hI vidyamAna rahate haiM isalie inakI prarUpaNAmeM jJAnAvaraNIyakI prarUpaNAse koI bheda nahIM hai| vedanIya karmakI vedanA kathaMcita sthita hai // 5 // isakA kAraNa yaha hai ki ayogakevalI jinameM samasta yogoMke naSTa ho jAnese jIvapradezoMkA saMkoca va vistAra nahIM hotA hai, ataeva ve vahA~ avasthita pAye jAte haiN| kathaMcit vaha asthita hai // 6 // 1 tApratau 'uvajogo NAma' iti pAThaH / Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 368] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4,2, 11, 7. sugamamedaM; NANAvaraNIyaparUvaNAe ceva avgdsruuvttaado| siyA hidAhidA // 7 // edassa vi nnaannaavrnniiybhNgo| evamAuva-NAmA-godANaM // 8 // jahA veyaNIyassa parUvidaM tahA edesiM tiNNaM kammANaM vattavvaM bhedaabhaavaado| ujusudassa NANAvaraNIyaveyaNA siyA hidA // 6 // chadumatthesu sajogesu kadhaM savvesiM jIvapadesANaM dvidattaM hodi ujusudaNae ? ko evaM bhaNadi' ujusudaNao samvesi jIvapadesANaM kamhi vi kAle dvidattaM ceva icchadi tti / kiMtu je dvidA te dvidA ceva, Na ahidA; Thidesu advidttvirohaado| esa ujusudnnyaahippaao| siyA aatthtthdaa||10|| je advidajIvapadesA te advidA ceva Na tattha dvidabhUA', dvidAdvidANamegattha egasamae avtttthaannaabhaavaado| teNa kAraNeNa ujusudaNae dusaMjogabhaMgoNatthi tti avnnido| yaha sUtra sugama hai, kyoMki, jJAnAvaraNIya karmakI prarUpaNAse hI usake svarUpakA jJAna ho jAtA hai| kathaMcit vaha sthita-asthita hai // 7 // isakI bhI prarUpaNA jJAnAvaraNIyake hI samAna hai| isI prakAra Ayu; nAma aura gotra karmake sambandhameM jAnanA cAhiye // 8 // jisa prakAra vedanIya karmake gatividhAnakI prarUpaNA kI gaI hai usI prakAra ina tIna karmoM ke gatividhAnakI prarUpaNA karanI cAhiye, kyoMki, usase isameM koI vizeSatA nahIM hai| RjusUtra nayakI apekSA jJAnAvaraNIyakI vedanA kathaMcit sthita hai||9|| zaMkA-yogasahita chadmastha jIvoMmeM RjusUtra nayakI apekSA sabhI jIvapradeza sthita kaise ho sakate haiM ? samAdhAna-aisA kauna kahatA hai ki RjusUtra naya saba jIvapradezoMko kisI bhI kAlameM sthita hI svIkAra karatA hai ? kintu jo jIvapradeza sthita haiM ve sthita hI rahate haiM, usa kAlameM ve asthita nahIM ho sakate / kyoMki, sthita jIvapradezoMke asthita honekA virodha hai| yaha RjusUtra nayakA abhiprAya hai| kathaMcit vaha asthita hai // 10 // jo jIvapradeza asthita haiM ve asthita hI rahate haiM, na ki sthita; kyoMki, isa nayakI apekSA sthita-asthita jIvapradezoMkA eka jagaha eka samayameM avasthAna nahIM ho sktaa| isa kAraNa RjusUtra nayakI apekSA dvisaMyoga bhaMga nahIM hai, ata: vaha parigaNita nahIM kiyA gayA hai| para isase 1 a-zrA-kApratiSu 'bhaNNadi' iti pAThaH / 2 a-zrA-kApratiSu 'chidabhUtra', tApatau 'hidabhUtra (aM) iti paatthH| Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6. 4, 2, 11, 12.] veyaNagadivihANANiyogadAraM [ 369 Na pucillaNae assidaNa jA parUvaNA kadA tisse asaccattaM, siyAsaddeNa tisse vi sccttpruuvnnaado| evaM sattaNNaM kammANaM // 11 // ujusudaNayamassidaNa jahA NANAvaraNIyassa parUvaNA kadA tahA sesasattaNaM kammANaM parUvaNA kAyavvA, ThidabhAveNa' ahidabhAveNa ca visesAbhAvAdo / saddaNayassa avattavvaM // 12 // kudo ? tassa visae davvAbhAvAdo tassa visaye 'dvidAdvidANamabhAvAdo vaa| taM jahA-Na tAva dvidamatthi, svvpytthaannmnninycttbbhuvgmaado| Na ahidabhUyaM pi, asaMte' paDisehANuvavattIdo tti / - evaM veyaNagadivihANe tti samattamaNiyogaddAraM / pUrvokta nayoMkA Azraya karake jo prarUpaNA kI gaI hai vaha asatya nahIM ThaharatI, kyoMki, 'syAt' zabdake dvArA usakI bhI satyatA prarUpita kI gaI hai| isI prakAra sAta kamauke viSayameM jAnanA cAhiye // 11 // RjusUtra nayakA Azraya karake jisa prakAra jJAnAvaraNIyakI prarUpaNA kI gaI hai usI prakAra zeSa sAta karmoMkI prarUpaNA karanI cAhiye, kyoMki, sthita rUpa va asthitarUpase isameM usase koI vizeSatA nahIM hai| zabda nayakI apekSA vaha avaktavya hai // 12 // kyoMki dravya zabda nayakA viSaya nahIM hai, athavA sthita va asthita zabdanayake viSaya nahIM haiN| spaSTIkaraNa isa prakAra hai-ukta nayakA viSaya sthita to banatA nahIM hai, kyoMki sthata to banatA nahIM hai, kyoMki, isa nayameM samasta padoM va unake arthoM ko anitya svIkAra kiyA gayA hai| asthita svarUpa bhI nahIM banatA kyoMki, asatkA pratiSedha bana nahIM sktaa| isa prakAra vedanAgatividhAna yaha anuyogadvAra samApta huaa| 1 a-zrA-kApratiSu 'ThidAbhAveNa' iti pAThaH / / 2.a-zrA-kA-tApratiSu 'tassa vi hidAhidANa' iti pAThaH / 3 a-zrA-kApratiSu 'asaMkhe' itipaatthH| cha. 12-47 Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ veyaNaaNaMtaravihANANiyogaddAraM veyaNaaNaMtaravihANe ti // 1 // ahiyArasaMbhAlaNasuttamedaM / kimaTThameso ahiyAro vuccade ? puvvaM veyaNaveyaNavihANe bajjhamANaM pi kammaM veyaNA, udiNaM pi uvasaMtaM pi veyaNA ti parUvidaM / tattha jaMtaM bajjhamANakammaM taM kiM bajjhamANasamae ceva vipaccidRNa phalaM dedi Aho vidiyAdisamaesu phalaM dedi ti pucchide evaM phalaM dedi tti jANAvaNaTuM veyaNaaNaMtaravihANamAgadaM / tattha baMdho duviho-aNaMtarabaMdho paraMparabaMdho cedi / ko aNaMtarabaMdho NAma ? kammaiyavaggaNAe TThidapoggalakkhaMdhA' micchattAdipaJcaehi kammabhAveNa pariNadapaDhamasamae annNtrbNdhaa'| kadhamedesimaNaMtarabaMdhattaM ? kammaiyavaggaNapajjayapariccattANaMtarasamae ceva kammapajjaeNa pariNayattAdo / ko paraMparabaMdho NAma ? baMdhavidiyasamayappahuDi kammapoggalakkhaMdhANaM jIvapadesANaM ca jo baMdho so paraMparabaMdho NAma / kadhaM baMdhassa paraMparA ? paDhamasamae baMdho jAdo, vedanA anantaravidhAna anuyogadvAra adhikAra prApta hai // 1 // yaha sUtra adhikArakA smaraNa karAtA hai| zaMkA-isa adhikArakI prarUpaNA kisaliye kI jA rahI hai ? samAdhAna-pahile vedanAvedanAvidhAna anuyogadvArameM badhyamAna karma bhI vedanA hai, udINa aura upazAnta karma bhI vedanA hai| yaha prarUpaNA kI jA cukI hai| unameM jo badhyamAna karma hai vaha kyA ba~dhaneke samayameM hI paripAkako prApta hokara phala detA hai, athavA dvitIyAdika samayoMmeM phala detA hai; aisA pUche jAnepara 'vaha isa prakArase phala detA hai| yaha jJAta karAneke liye vedanAanantaravidhAna anuyogadvArakA avatAra huA hai| bandha do prakArakA hai-anantarabandha aura paramparAbandha / zaMkA-anantarabandha kise kahate haiM ? samAdhAna-kArmaNa vargaNA svarUpase sthita pudgalaskandhoMkA mithyAtvAdika pratyayoMke dvArA karma svarUpase pariNata hone ke prathama samayameM jo bandha hotA hai use anantarabandha kahate haiN| zaMkA-ina pudgalaskandhoMkI anantarabandha saMjJA kaise hai ? samAdhAna-cU~ki ve kArmaNa vargaNA rUpa paryAyako chor3aneke anantara samayameM hI karma rUpa paryAyase pariNata hue haiM, ataH unakI anantarabandha saMjJA hai| zaMkA-paramparAbandha kise kahate haiM ? samAdhAna-bandha honeke dvitIya samayase lekara karmarUpa pudgalaskandhoM aura jIvapradezoMkA jo bandha hotA hai use paramparAbandha kahate haiM / 1 tApratau 'poggalakkhaMdhA [NaM ] iti paatthH| 2 a-zrA-kApratiSu 'samae aNaMtarabaMdho', tApratau samae [baMdho ] aNaMtarabaMdho' iti pAThaH / Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 12, 4. ] atara vihANANiyogaddAraM [ 371 vidiyasamae visiM poggalANaM baMdho ceva, tadiyasamaye vi baMdho ceva, evaM baMdhassa NiraMtarabhAvo baMdhaparaMparA NAma / tAe baMdhA paramparabaMdhA tti daTThavvA / gama-vavahArANaM NANAvaraNIyaveyaNA aNaMtarabaMdhA' // 2 // kudo ? baMdhapaDhamasamae caiva jIvassa parataMtabhAvuppAyaNeNa veyaNabhAvuvalaMbhAdo udiSNadavvAdo bajjhamANadavvassa bhedAbhAvAdo vA bajjhamANadavvassa NANAvaraNIyaveyaNabhAvo jujjade | Na ca avasthAbhedeNa davvabhedo asthi, davvAdo pudhabhada avatthANuvalaMbhAdo / paraMparabaMdhA // 3 // paraMparabaMdhAviNaNAvaraNIyaveyaNA hodi / kudo ? baMdhavidiyAdisamaesa hidakammakkhaMdhANaM udiSNakammakkhaMdhehiMto davvaduvAreNa eyattuvalaMbhAdo / tadubhayabaMdhA // 4 // NANAvaraNIya veNA tadubhayabaMdhA vi hodi, jIvaduvAreNa doSNaM pi' NANAvaraNIyaghANameva bhAdo | baMdhodaya- saMtANaM veyaNAvihANaM veyaNAveyaNavihANe ceva parUdidaM zaMkA- bandhakI paramparA kaise sambhava hai ? samAdhAna- prathama samaya meM bandha huA, dvitIya samaya meM bhI una pudgaloMkA bandha hI hai, tRtIya samaya meM bhI bandha hI hai, isa prakArase bandhakI nirantaratAkA nAma bandhaparamparA hai / usa paramparAse honevAle bandhoMko paramparAbandha samajhanA cAhiye / naigama aura vyavahAra nayakI apekSA jJAnAvaraNIyavedanA anantarabandha hai || 2 // kAraNa ki bandhake prathama samayameM hI jIvakI paratantratA utpanna karAneke kAraNa usameM vedanAva pAyA jAtA hai / athavA, udIrNa dravyakI apekSA badhyamAna dravyameM cU~ki koI bheda nahIM hai, isaliye ina donoM nayoMkI apekSA badhyamAna dravyako jJAnAvaraNIyake vedanAsvarUpa mAnanA samucita hai / yadi kahA jAya ki avasthAbhedase dravyakA bhI bheda sambhava hai, to yaha kahanA ThIka nahIM hai, kyoMki, [ ina nayoMkI dRSTimeM ] dravyase pRthagbhUta avasthA nahIM pAyI jAtI hai / vaha paramparAbandha bhI hai // 3 // jJAnAvaraNIyavedanA paramparAbandha bhI hai, kyoMki, bandhake dvitIyAdika samayoM meM sthita karmoMkI udIrNa karmaskandhoM ke sAtha dravyake dvArA ekatA pAyI jAtI hai / vaha tadubhayabandha bhI hai // 4 // jJAnAvaraNIyavedanA tadubhayabandha bhI hai, kyoMki, jIvake dvArA donoM hI jJAnAvaraNIya bandhoM ke ekatA pAyI jAtI hai / bandha, udaya aura sattvake vedanAvidhAnakI prarUpaNA cU~ki vedanAvedanavidhAnameM hI kI jA cukI hai, ataeva ina sUtroM kA yaha artha nahIM hai; isaliye inake arthakI 1 tApratau 'baddhA' iti pAThaH / 2 zrAkApratiSu 'vA' ityetatpadaM nopalabhyate / 3 tApratau 'baddha' ivi pAThaH / 4 a zrAkApratiSu 'vi' iti pAThaH / Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 372] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4, 2, 12, 5. ti edesiM' suttANaM Na eso attho ti evamedesimatthaparUvaNA kAyavvA / taM jahANoNAvaraNIyakammakkhaMdhA aNaMtANatA NiraMtaramaNNoNNehi saMbaddhA' hoduNa je dvidA te aNaMtarabaMdhA NAma / edeNa egAdiparamANUNaM saMbaMdhavirahiyANaM NANAvaraNabhAvo paDisiddho dhvvo| aNaMtarabaMdhANaM ceva NANAvaraNIyabhAve saMpatte paraMparabaMdhA vi NANAvaraNIyaveyaNA hodi tti jANAvaNaTuM vidiyasuttaM paravidaM / aNaMtANaMtA kammapoggalakkhaMdhA aNNoNasaMbaddhA hodaNa sesakammakkhaMdhehiM asaMbaddhA jIvaduvAreNa idarehi saMbaMdhamuvagayA paraMparabaMdhA NAma / ede vi NANAvaraNIyaveyaNA hoti tti bhaNidaM hodi / edeNa savve NANAvaraNIyakammapoggalakhaMdhA egajIvAhArA aNNoNNaM samavedA ceva hodaNa NANAvaraNIyaveyaNA hoti ti eso eyaMto NirAgariyo tti davyo / sesaM sugama / evaM sattaNNaM kammANaM // 5 // jahA NANAvaraNIyassa dohi payArehi paraMparANaMtara-tadubhayabaMdhANaM parUvaNA kadA tahA sesasattaNNaM kammANaM parUvaNA kAyavvA / saMgahaNayassa NANAvaraNIyaveyaNA aNaMtarabaMdhA // 6 // edassa suttassa attha bhaNNamANe puvvaM va dohi payArehi attho vattavyo / prarUpaNA isa prakArase karanI caahiye| yathA-jo anantAnanta jJAnAvaraNIya karma rUpa skandha nirantara parasparameM saMbaddha hokara sthita haiM ve anantarabandha haiN| isase sambandha rahita eka Adi paramANuoMko jJanAvaraNIyatvakA pratiSedha kiyA gayA samajhanA caahiye| anantarabandha skandhoMko hI jJAnAvaraNIyatva prApta honepara paramparAbandha bhI jJAnAvaraNIyavedanA hotI hai, yaha jatalAneke liye dvitIya sUtra kI prarUpaNA kI gaI hai| jo anantAnanta karma pudgalaskandha parasparameM sambaddha hokara zeSa karmaskandhoMse asambaddha hote hue jIvake dvArA itara skandhoMse sambandhako prApta hote haiM ve paramparAbandha kahe jAte haiN| ye bhI jJAnAvaraNIyavedanA svarUpa hote haiM, yaha usakA abhiprAya hai| isase eka jIvake Azrita saba jJAnAvaraNIya karma rUpa pudgalaskandha paraspara samavata hokara jJAnAvaraNIyavedanA svarUpa hote haiM, isa ekAntakA nirAkaraNa kiyA gayA samajhanA caahiye| zeSa kathana sugama hai| isI prakAra zeSa sAta karmoM ke viSaya meM jAnanA cAhiye // 5 // jisa prakAra jJAnAvaraNIya karmake paramparAbandha, anantarabandha aura tadubhayabandhakI prarUpaNA kI gaI hai usI prakAra zeSa sAta karmoM ke una bandhoMkI prarUpaNA karanI caahiye| saMgraha nayakI apekSA jJAnAvaraNIyavedanA anantarabandha hai // 6 // isa sUtrake arthakI prarUpaNA karate samaya pahilake hI samAna do prakArase arthakA kathana karanA caahiye| 1 tApratI 'ti / edesi' iti paatthH| 2 mapratipATho'yam / a-zrA-kA-tApratiSu 'asthi' iti paatthH| 3 a-zrA-tApratiSu 'saMbaMdhaM" kApratau 'saMbaMdhA' iti pAThaH / Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ veyaNapraNaMtaravihANANiyogahAraM [ 373 paraMparabaMdhA // 7 // ettha vi puvaM va dohi payArehi atthaparUvaNA kAyavvA / tadubhayabaMdhA Natthi / kudo ? edAsu ceva tisse aNtbbhaavaado| evaM sattaNNaM kammANaM // 8 // jahA NANAvaraNIyassa saMgahaNayamassidRNa dohi payArehi atthaparUvaNA kadA tahA sesasattaNNaM kammANaM parUvaNA kAyavvA / ujusudassa NANAvaraNIyaveyaNA paraMparabaMdhA // 6 // aNaMtarabaMdhA Nasthi NANAvaraNIyaveyaNA, paraMparabaMdhA ceva / kudo ? udayamAgadakammakkhaMdhAdo ceva aNNANabhAvuvalaMbhAdo / vidiyatthe avalaMbijjamANe kadhamettha parUvaNA kIrade ? vuccade-ettha vi gANAvaraNIyaveyaNA paraMparabaMdhA ceva jIvaduvAreNeva savvesiM kammakkhaMdhANaM bNdhuvlNbhaado| jIvaduvAreNa viNA kammakkhaMdhANamaNNoNNehi baMdho uvalaMbhadi ti ce ? Na, tassa vi aNNoNNabaMdhasta jIvAdo ceva smuppttidNsnnaado| kammaiyavaggaNAvatthAe vi eso aNNoNNabaMdho uvalabbhadi ti ce ? Na, edassa visiTThassa baMdhassa aNaMtANaMtehi kammaiyavaggaNakkhaMdhehi NipphaNNassa jIvAdo ceva samuppattidaMsaNAdo / Na ca vaha paramparAbandha bhI hai // 7 // yahA~ bhI pahileke hI samAna do prakAra se arthakI prarUpaNA karanI caahiye| vaha tadubhayabandha nahIM hai, kyoMki, ina donoM meM hI usakA antarbhAva ho jAtA hai| isI prakAra zeSa sAta karmoM ke viSayameM prarUpaNA karanI cAhiye // 8 // jisa prakAra jJAnAvaraNa karmakI saMgrahanayakI apekSA do prakArase prarUpaNA kI hai usI prakAra zeSa sAta karmoMkI prarUpaNA karanI cAhie / RjusUtra nayakI apekSA jJAnAvaraNIyavedanA paramparAbandha hai // 4 // [ isa nayakI apekSA ] jJAnAvaraNIyavedanA anantarabandha nahIM hai, paramparAbandha hI hai; kyoMki, udayameM Aye hue karmaskandhoM se hI ajJAnabhAva pAyA jAtA hai| zaMkA-dvitIya athakA avalambana karanepara yahA~ kaise prarUpaNA kI jAtI hai ? samAdhAna-isa zaMkAkA uttara kahate haiM, dvitIya arthakA avalambana karane para bhI jJAnAvaraNIyavedanA paramparAbandha hI hai,kyoMki, jIvake dvArA hI saba karmaskandhoMkA bandha pAyA jAtA hai| zaMkA-jIvakA Alambana liye binA bhI kamaMskandhoMkA paraspara bandha pAyA jAtA hai? samAdhAna-nahIM, kyoMki, usa parasparabandhakI bhI utpatti jIvase hI dekhI jAtI hai| zaMkA-yaha parasparabandha kArmaNa vargaNAkI avasthAmeM bhI pAyA jAtA hai ? samAdhAna nahIM, kyoMki, anantAnanta kArmaNa vargaNA rUpa skandhoMse utpanna isa viziSTa bandhakI utpatti jIvase hI dekhI jAtI hai| anantarabandha vedanA udIrNa hokara phalako prApta hue 1 a-zrA-kApraniSu 'veyaNAdo', tApratau 'veyaNA [ do ]' itti pAThaH / Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 374 ] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDaM [4, 2, 12, 10. aNaMtarabaMdhA udiNNaphalapatta vivAgA, paraMparabaddhoe udiNNaphalapattavivAgattuvalaMbhAdo / Na ca samudayakajjamekassa hodi, virohAdo / evaM sattaNNaM kammANaM // 10 // sugamamedaM / saddaNayassa avattavvaM // 11 // tiNNaM saddaNayANaM visae davvAbhAvAdo, aNaMtarabaMdhA-paraMparabaMdhA-tadubhayabaMdhA saddANaM pudhabhUdaatthaparUvayANaM' Na saddado atthado ya samAsAbhAvAdo vaa| evaM veyaNaaNaMtaravihANe ti samattamaNiyogaddAraM / vipAkavAlI nahIM hai, kyoMki, paramparAbaddha vedanAmeM hI udIrNaphalaprAptavipAka pAyA jAtA hai| aura samudAyake dvArA kiyA gayA kArya ekakA nahIM ho sakatA, kyoMki, usameM virodha hai| isI prakAra zeSa sAta karmoM ke sambandhameM prarUpaNA karanI cAhiye // 10 // yaha sUtra sugama hai| zabda nayakI apekSA vaha avaktavya hai||| 11 // kAraNa ki eka to tInoM zabda nayoMkA viSaya dravya nahIM hai| dUsare anantarabandha, paramparAbandha aura tadubhayabandha ye zabda pRthak pRthak arthake vAcaka hone se inakA zabda aura arthakI apekSA samAsa nahIM ho sakatA isalie vaha isa nayakI apekSA avaktavya hai isa prakAra vedanAanantaravidhAna anuyogAdvAra samApta huaa| 1 a-zrA-kApratiSu 'atthaparUvANaM', tApratau 'parUvaNaM Na ( yANaM) iti paatthH| Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ veyaNasaNNiyAsavihANANiyogaddAraM veyaNasaNNiyAsavihANe ti // 1 // edamahiyAra saMbhAlaNamuttaM, aNNA aNuttatullattapasaMgAdo | jo so veyaNasaNNiyAso so duviho - satthANaveyaNasaNNiyAso ceva paratthANaveyaNasaNNiyAso ceva // 2 // dasa attho vacca / taM jahA - appidegakammassa davva-khetta-kAla- bhAvavisao satthANasaNiyAsI NAma / aTThakammavisao paratthANasaNNiyAso NAma / saNNiyAso NAma kiM ? ' davva-kheta-kAla- bhAvesu jahaNNukassabhedabhiNNesu ekkamhi Niruddhe' sesANi kimukassANi kimaNukkassANi kiM jahaNNANi kima jahaNNANi vA padANi hoti tti jA parikkhA sosaNyAso NAma / evaM saNNiyAso duviho ceva / satthANa-paratthANasaMjogeNa vedanAsaMnikarSavidhAna anuyogadvAra adhikAraprApta hai // 1 // yaha sUtra adhikArakA smaraNa karAtA hai, kyoMki, isake binA anuktake samAna honekA prasaMga AtA hai / jo vaha vedanAsaMnikarSa hai vaha do prakAra kA hai - svasthAna vedanAsaMnikarSa aura parasthAnavedanAsaMnikarSa // 2 // isa sUtrakA artha kahate haiM, vaha isa prakAra hai- kisI vivakSita eka karmakA jo dravya, kSetra, kAla evaM bhAva viSayaka saMnikarSa hotA hai vaha svasthAnasaMnikarSa kahA jAtA hai aura AThoM karmoM viSayaka saMnikarSa parasthAnasaMnikarSa kahalAtA hai / zaMkA - saMnikarSa kise kahate haiM ? samAdhAna--jaghanya va utkRSTa bhedarUpa dravya, kSetra, kAla evaM bhAvoM meM se kisI ekako vivakSita karake usameM zeSa pada kyA utkRSTa haiM, kyA anutkRSTa haiM, kyA jaghanya haiM aura kyA ajaghanya haiM, isa prakArakI jo parIkSA kI jAtI hai use saMnikarSa kahate haiM / isa prakAra se saMnikarSa do prakArakA hI hai / zaMkA - svasthAna aura parasthAnake saMyoga rUpa bheda ke sAtha tIna prakArakA saMnikarSa kyoM nahIM hotA ? 1 to paratthANa NAma saNNiyAso NAma kiM davva-', zrApratau 'paratthANa NAma saNNiyAso nAma ki attho vuccade davva-', kApratau paratthANasaNNiyAso NAma kiM davva- tApratau 'paratthANasaNNiyAso NAma / kiM davva - ' iti pAThaH / 2 a aa kA pratiSu 'viruddhe', tApratau 'vi (Ni) ruddhe' iti pAThaH / Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 376 ] chakkhaMDAgame veSaNAkhaMDaM [ 4, 2, 13, 3. saha tiviho saNiyAso kiNNa jAyade ? Na esa doso, dusaMjogassa pAdekaMta bhAveNa ' tassa aNuvalaMbhAdo / jo so satthANaveyaNasaNNiyAso so duviho- jahaNNao satthANaveyaNasaNNiyAso ceva ukkassao satyANaveyaNasaNNiyAso ceva // 3 // evaM satthANaveyaNasaNNiyAso duviho caiva, jahaNNukkasse hi viNA tadiya viyappAbhAvAdo / jo so jahaNNao satyANaveyaNasaNNiyAso so thappo // 4 // kima thappo kIrade 1 doSNamakameNa parUvaNovAyAbhAvAdo / ukkasso kiNNa thapa karade ? Na esa doso, ukkassasaNiyA se avagade tatto taduppattIe jahaNNasaNNiyAso suheNAvagammadi tti maNeNAvahAriya tassa thappabhAvIkaraNAdo / pacchANupuccI NiruddhA ti vA so thappo Na kIrade / jo so ukkassao satthANaveyaNasaNNiyAso so cauvvihodavvado khettado kAlado bhAvado cedi // 5 // samAdhAna- yaha koI doSa nahIM hai, kyoMki, donoMke saMyogakA pratyekameM antarbhAva honese vaha pRthakU nahIM pAyA jAtA hai / jo vaha svasthAna vedanAsaMnikarSa hai vaha do prakArakA hai-- jaghanya svasthAnavedanAsaMnikarSa aura utkRSTa svasthAnavedanAsaMnikarSa || 3 // isa prakAra se svasthAnavedanAsaMnikarSa do prakArakA hI hai, kyoMki, jaghanya aura utkRSTake sivA tIsarA koI bheda nahIM hai / jo vaha jaghanya svasthAnavedanAsaMnikarSa hai use sthagita kiyA jAtA hai // 4 // zaMkA-use sthagita kyoM kiyA jA rahA hai ? samAdhAna - cUMki donoM kI prarUpaNA eka sAtha nahIM kI jA sakatI hai, ataH use sthagita kiyA jA rahA hai / zaMkA - utkRSTa svasthAnavedanAsaMnikarSa ko sthagita kyoM nahIM kiyA jAtA hai ? samAdhAna - yaha koI doSa nahIM hai, kyoMki, utkRSTa saMnikarSake parijJAta ho jAnepara usase utpanna honeke kAraNa jaghanya saMnikarSakA jJAna sukhapUrvaka ho sakatA hai, aisA manameM nizcita karake utkRSTa svasthAnavedanAsaMnikarSako sthagita nahIM kiyA gayA hai / athavA, pazcAdAnupUrvIkI vivakSA hone se utkRSTa svasthAnavedanAsaMnikarSako sthagita nahIM kiyA jAtA hai / jo vaha utkRSTa svasthAnavedanAsaMnikarSa hai vaha cAra prakArakA hai - dravyase, kSetra se, kAlase aura bhAvase // 5 // 1 tApratI ' pAdekaM tabbhAveNa' iti pAThaH / 2 a aa pratyoH 'saNNiyAso avagade', kApratau 'saNNiyAso avagamade' iti pAThaH / Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 13, 7.] veyaNasaNNiyAsavihANANiyogahAraM [ 377 evaM cauvviho ceva ukkassasaNNiyAso, daThava-khetta-kAla-bhAvehito pudhabhUda ukssa ssa ettha veyaNAe aNuvalaMbhAdo / jassa NANAvaraNIyaveyaNA davvado ukkassA tassa' khettado kimukassA aNukassA // 6 // __jassa NANAvaraNIyadabaveyaNA ukkassA hodi tassa jIvassa NANAvaraNIyakhettaveyaNA kimukkassA ceva hodi Aho kimaNukassA ceva hodi ti edaM pucchAsuttaM / evaM pucchide tassa pucchaMtassa saMdehaviNAsaNahamuttarasuttaM bhaNadi NiyamA aNukkassA asaMkhejaguNahINA // 7 // kudo 1 sattamAeM puDhavIe carimasamayaNeraiyammi paMcadhaNussayaussehammi ukkssdvvuvlNbhaado| ukkassadavvasAmiyassa khattaM saMkhejjANi pamANaghaNaMgulANi / kudo ? paMcadhaNussadussehaTThamabhAgavikkhaMbhakhette samIkaraNe kade saMkhejjapamANaghaNaMguluvalaMbhAdo / samugdhAdagadamahAmacchaukkassakkhettaM puNa asaMkhejjAo seddiio| kudo ? aTThamarajjuAyAmeNa saMkhejjapadaraMgulesu guNidesu asNkhejjseddimettkhettuvlNbhaado| evaM mahAmaccha ukkassakhettaM pekkhi dUNa Neraiyassa ukassadavvasAmiyassa' ukkassakhettamUNamidi kaTTa NiyamA khettaveyaNA aNukkassA tti bhaNidaM / hotA vi tatto asaMkhejnaguNahINA, ukkassadavyasAmi isa prakAra utkRSTa saMnikarSa cAra prakArakA hI hai, kyoMki dravya, kSetra, kAla aura bhAvase pRthagbhUta utkRSTa saMnikaSe yahA~ vedanAmeM nahIM pAyA jaataa| jisake jJAnAvaraNIyavedanA dravyakI apekSA utkRSTa hotI hai, usake vaha kSetrako apekSA kyA utkRSTa hotI hai yA anutkRSTa // 6 // jisa jIvake jJAnAvaraNIyakI dravya vedanA utkRSTa hotI hai usake jJAnAvaraNIyakI kSetravedanA kyA utkRSTa hI hotI hai athavA anutkRSTa hI, isa prakAra yaha pRcchAsUtra hai| isa prakAra pUchanepara usa pUchanovale ziSyakA sandeha naSTa karaneke liye AmekA sUtra kahate haiM vaha niyamase anutkRSTa asaMkhyAtaguNI hIna hotI hai // 7 // kyoMki, sAtavIM pRthivImeM pAMcasau dhanuSa U~ce antima samayavartI nArakIke utkRSTa dravya pAyA jAtA hai / utkRSTa dravyake svAmIkA kSetra saMkhyAta pramANaghanAMgula mAtra hotA hai, kyoMki, pAMca sau dhanuSa UMce aura usake AThaveM bhAgamAtra viSkambhavAle kSetrakA samIkaraNa karanepara saMkhyAta pramANa ghanAMgula utpanna hote haiM / parantu samudghAtAko prApta hue mahAmatsyakA utkRSTa kSetra asaMkhyasta jagazreNi pramANa hai, kyoMki, sAr3he sAta rAju AyAmase saMkhyAta pratarAMguloMko guNita karanepara asaMkhyAta jagaNi pramANa kSetra upalabdha hotA hai / isa prakAra mahAmatsyake utkRSTa kSetrakI apekSA utkRSTa dravyake svAmI nArakIkA utkRSTa kSetra cUMki hIna hai, ataeva 'kSetra vedanA niyamase anutkRSTa hotI hai' aisA kahA hai / aisI hotI huI bhI vaha usase asaMkhyAtaguNI hIna hai, kyoMki, utkRSTa 1 pratiSu 'tattha' iti pAThaH / 2 pratiSu evaM' iti paatthH| 3 a-zrA-kApratiSu 'sAmittassa', tApratau 'sAmissa' iti paatthH| cha. 12-48 Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 378] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4, 2, 13, 8. yassa' ukkassakhetteNa mahAmacchukassakhette bhAge hide seDIe asaMkhejjadibhAguvalaMbhAdo / sattamapuDhavicarimasamayaNeraiyassa ukassadavyasAmiyassa' mukkamAraNaMtiyassa ukkassakhette gahide saMkhejjaguNahINA kiNNa labbhade ? Na, mukkamAraNaMtiyassa ukkassasaMkilesAbhAveNa ukkassajogAbhAveNa ya ukkssdvysaamittvirohaado| mukamAraNaMtiyassa ukkassasaMkileso Na hodi tti kudo Navvade ? edamhAdo 'asaMkhejjaguNahINA' ti suttAdo / tassa kAlado kimukkassA aNukassA // 8 // sugamamedaM pucchAsuttaM / ukkassA vA aNakassA vA // 6 // jadi raiyacarimasamae ukkassaDidisaMkileso hojja to kAlado vi NANAvaraNIyaveyaNA ukkassA hojja, ukkassasaMkileseNa ukkassahidi mottUNa aNNahidINaM baMdhAbhA. vaado| jadi carimasamae ukkassahidisaMkileso Na hodi to NANAvaraNIyaveyaNA kAlado NiyamA aNukkassattaM paDivajjade, carimasamae ukkssdvidibNdhaabhaavaado| ukkassAdo aNukkassaM kiM visesahINaM saMkhenaguNahINaM ti pucchide taNNiNNayamuttarasuttaM bhaNadidravya sambandhI svAmIke utkRSTa kSetrakA mahAma syake utkRSTa kSetrameM bhAga denepara jagazreNikA asaMkhyAtavAM bhAga upalabdha hotA hai| zaMkA-jo saptama pRthivIgtha antima samayavartI nArakI utkRSTa dravyakA svAmI hai aura jo mAraNantika samudghAtako kara cukA hai usake utkRSTa kSetrako grahaNa karanepara vaha (kSetravedanA) saMkhyAtaguNI hIna kyoM nahIM pAyI jAtI hai ? samAdhAna-nahIM, kyoMki, mukta mAraNAntika jIvake na to utkRSTa saMkleza hotA hai aura na utkRSTa yoga hI hotA hai| ataeva vaha utkRSTa dravyakA svAmI nahIM ho sktaa| zaMkA-mukta mAraNAntika jIvake utkRSTa saMkleza nahIM hotA hai, yaha kisa pramANase jAnA jAtA hai? samAdhAna-vaha 'asaMkhyAtaguNI hIna hai isI sUtrase jAnA jAtA hai| kAlakI apekSA vaha kyA utkRSTa hotI hai athavA anutkRSTa // 8 // yaha pRcchAsUtra sugama hai| utkRSTa bhI hotI hai aura anutkRSTa bhI // 4 // yadi ukta nAraka jIvake antima samayameM utkRSTa sthitisaMkleza hotA hai to kAlakI apekSA bhI jJAnAvaraNIyavedanA utkRSTa hotI hai, kyoMki, utkRSTa saMklezase utkRSTa sthitiko chor3akara anya sthitiyoMkA bandha nahIM hotA hai aura yadi antima samayameM utkRSTa sthitisaMkleza nahIM hotA hai to jJAnAvaraNIyavedanA kAlakI apekSA niyamataH anutkRSTatAko prApta hotI hai, kyoMki, antima samayameM utkRSTa sthitibandhakA abhAva hai| utkRSTa kI apekSA vaha anutkRSTa kyA vizeSa hIna hotI hai yA saMkhyAtaguNI hIna hotI hai, aisA pUchanepara usake nirNaya ke liye AgekA sUtra kahate haiM 1 kApratau 'sAmittayansa' iti pATaH / 2 a-kApratyoH 'sAmissa', aApratau 'sAmittassa' iti paatthH| Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 13, 13.] veyaNasaNNiyAsavihANANiyogahAraM [376 ukassAdo aNukassA samaUNA // 10 // dusamaUNAdiviyappA kiNNa labbhaMte ? Na, Neraiyaducarimasamayammi uktassadavvamicchiya ukkassasaMkilese Niyamidammi ukkassahidi mottUNa aNNadvidINaM bNdhaabhaavaado| Na ca ducarimasamara ukkassadvidIe baMdhIe' saMtIe carimasamara samaUNattaM mottUNa dusamaUNattAdiviyappo saMbhavadi, adhahidIe' duvAdihidINamakameNa galaNAbhAvAdo / tassa bhAvado kimukkassA aNukassA // 11 // sugamamedaM / ukassA vA aNukassA vA // 12 // jadi ducarimasamayaNeraiyo ukassasaMkileseNa ukassavisesapaccaeNa ukkassANubhAgaM baMdhadi to bhAvaveyaNA ukkassA hodi| adha Nasthi ukkassavisesapaJcao to NiyamA aNukkassA tti bhaNidaM hodi / ukkassaM pekkhidUNa aNukkassabhAvo chabihAsu hANIsu kattha hodi ti pucchide taNNiNNayatthamuttarasuttaM bhaNadi ukkassAdo aNukkassA chahANapadidA // 13 // ukkassaM pekkhidUNa aNukkassabhAvo aNaMtabhAgahINa-asaMkhejjabhAgahINa-saMkhejjabhAgavaha utkRSTakI apekSA anutkRSTa eka samaya hIna hotI hai // 10 // zaMkA-yahAM do samaya hIna Adi vikalpa kyoM nahIM pAye jAte ? samAdhAna-nahIM, kyoMki, nAraka bhakke dvi carama samayameM utkRSTa dravyakA bandha huA aisA mAna lenepara utkRSTa saMklezake niyamita honepara vahAM utkRSTa sthitiko chor3akara anya sthitiyoMkA bandha nahIM hotaa| aura jaba dvicarama samayameM utkRSTa sthitikA bandha huA to carama samayameM eka samaya hIna vikalpako chor3akara do samaya hIna Adi vikalpoMkI sambhAvanA hI nahIM hai, kyoMki, adhaHsthiti galanAke dvArA eka sAtha do Adika sthitiyoMkA galana nahIM ho sktaa| usake bhAvakI apekSA vaha kyA utkRSTa hotI hai athavA anutkRSTa // 11 // yaha sUtra sugama hai| utkRSTa bhI hotI hai anutkRSTa bhI // 12 // yadi dvicarama samayavartI nArakI jIva utkRSTa saMklezake dvArA aura utkRSTa vizeSa pratyayake dvArA utkRSTa anubhAgako bA~dhatA hai to usake bhAva vedanA utkRSTa hotI hai| yadi usake utkRSTa vizeSa pratyaya nahIM hai to niyamase anutkRSTa vedanA hotI hai, yaha ukta sUtrakA abhiprAya haiN| utkRSTakI apekSA anutkRSTa bhAva chaha prakArakI hAniyoMmeMse kisa hAnimeM hotA hai, aisA pUchanepara usakA nirNaya karane ke liye AgekA sUtra kahate haiM vaha utkRSTakI apekSA anutkRSTa vedanA SaTsthAnapatita hotI hai // 13 // utkRSTakI apekSA anutkRSTa bhAva anantabhAgahIna, asaMkhyAtabhAgahIna, saMkhyAtabhAga1 kApratau 'vaMtIe' iti pAThaH / 2 a-zrA-tApratiSu 'avahidIe' iti pAThaH / Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 380 chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4, 2, 13, 14 hINa-saMkhejjaguNahINa-asaMkhejjaguNahINa-aNaMtaguNahINasarUveNa' avavidachaTThANesu padido hodi / kathamekasaMkilesAdo asaMkhejjalogamettaaNubhAgachaTThANANaM baMdho jujjade ? Na esa doso, ekkasaMkilesAdo asaMkhejjalogamettachaTThANasahidaaNubhAgabaMdhajmavasANaTThANasahakArikAraNANaM bhedeNa sahakArikAraNamettaaNubhAgaTTANANaM bNdhaavirohaado| tesiM chaTThANANaM NAmaNidesaTTamuttarasuttaM bhaNadi aNaMtabhAgahINA vA asaMkhejabhAgahINA vA saMkhejabhAgahINA vA saMkhejaguNahINA vA asaMkhejaguNahINA vA aNaMtaguNahINA vA // 14 // __NeraDyaducarimasamae ukassasaMkileseNa aNaMtabhAgahINaukkassavisesapaccaeNa aNaMtabhAgahINaukassaaNubhAgaMbaMdhiya geraiyacarimasamae vaTTamANassa aNubhAgo ukkassANubhAgAdo aNaMtabhAgahINo / ducarimasamae ukkassasaMkileseNa carima-ducarimapakkhevehi UNamaNubhAgaM baMdhiya carimasamae vaTTamANassa sagukassANubhAgAdo aNaMtabhAgahANI ceva / evamaMgulassa asaMkhejjadibhAgamettaaNaMtabhAgavaDDipakkheve jAva parivADIe hAidUNa baMdhadi tAva aNaMtabhAgahANI ceva / puNo puvillaaNaMtabhAgavaDDipakkhevehi saha asaMkhejjamAgavaDDipakkheve hIna; saMkhyAtaguNahIna, asaMkhyAtaguNahIna aura anantaguNahIna svarUpase avasthita chaha sthAnapatita hotA hai| . zaMkA-eka saMklezase asaMkhyAta loka pramANa anubhAga sambandhI chaha sthAnoMkA bandha kaise bana sakatA hai ? samAdhAna-yaha koI doSa nahIM hai, kyoMki, eka saMklezase, asaMkhyAta loka pramANa chaha sthAnoMse sahita amubhAgabandhAbhyavasAnasthAnoMke sahakArI kAraNoM ke bhedase sahakArI kAraNoM ke barAbara anubhAgasthAnoMke bandhameM koI virodha nahIM aataa| __ una chaha sthAnoMke nAmoMkA nirdeza karaneke liye AgekA sUtra kahate haiM vaha anantabhAgahIna, asaMkhyAtabhAgahIna, saMkhyAtabhAgahIna, saMkhyAtaguNahIna, asaMkhyAtaguNahIna yA anantaguNahIna hotI hai // 14 // _nAraka bhakke dvicarama samayameM anantabhAgahIna utkRSTa vizeSa pratyaya saMyukta uskRSTa saMklezase anantabhAgahIna utkRSTa anubhAgako bA~dhakara nAraka bhavake carama samayame vartamAna ukta nArakIkA anubhAga utkRSTa anubhAgakI apekSA anantaguNA hIna hotA hai| dvicarama samayameM utkRSTa saMklezase carama aura dvicarama prakSepAse hIna anubhAgako bA~dhakara carama samayameM vartamAna nArakI jIvake apane utkRSTa anubhAgakI apekSA anantabhAgahAni hI hotI hai| isa prakAra jaba taka vaha aMgulake asaMkhyAtaveM bhAga pramANa anantabhAgavRddhi prakSepoMko paripATIkramase hIna karake anubhAgako bA~dhatA hai taba taka anantabhAgahAni hI cAlU rahatI hai| batpazcAt anantabhAgavRddhi prakSepoM ke sAtha asaMkhyAtabhAgavRddhi prakSepoMko hIna karake anubhAgake pUrvokta 1 apratau -'hINakameNa sarUveNa' iti pAThaH / Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [381 4,2, 13, 16.] veyaNasaNNiyAsavihANANiyogaddAraM hAidUNa baMdhe ukkassANubhAgAdo eso aNubhAgo asaMkhejjamAgahINo / puNo tato heTThimapakkhave parihAidaNa baddhe vi asaMkhejjabhAgahANI ceva / evamasaMkhejjamAgahANIe' kadaMyAhiyakaMdayamettaTThANANi osaridUNa jAva baMdhadi tAva giraMtaramasaMkhejjabhAgahANI ceva hodi / tatto heTThA saMkhejjabhAgahANI ceva jAva paDhamaduguNahANiM Na pAvedi / tamhi patte' ya saMkhejjaguNahANI hodi / evamedeNa vihANeNa odAredavvaM jAva ukkassasaMkhejjaguNahINahANaM pattaM tti / tado samayAviroheNa heTThA odaridUNa paDhamasaMkhejjaguNahINahANaM hodi / evamasaMkhajjaguNahINakameNa tAva odAredavyaM jAva carimaasaMkhejjaguNahINaTThANaM pattaM tti / puNo hehimauvvaMke baddha aNaMtaguNahINaTThANaM hodi / evametto ppahuDi aNaMtaguNahINaM hodUNa tAva gacchadi jAva asaMkhejjalogamettachaTThANANi osaridUNa baddhANi tti / jassa NANAvaraNIyaveyaNA khettado ukassA tassa davvado kimukassA aNukassA // 15 // sugamamedaM pucchAsuttaM / NiyamA aNukassA // 16 // ukkassA Na hodi, mahAmacchammi uktassaogAhaNammi aTThamarajjuAyAmeNa sattamapUDhaviM paDi mukkamAraNaMtiyammi guNidukkassasaMkilesAbhAveNa davvassa ukkssttvirohaado| bA~dhanepara utkRSTa anubhAgakI apekSA yaha anubhAga asaMkhyAtabhAgahIna hotA hai| pazcAt usase nIceke prakSepoMko hIna karake bA~dhanepara bhI asaMkhyAtabhAgahAni hI hotI hai| isa prakAra jaba taka vaha asaMkhyAtabhAgahAnise eka kANDa kase adhika kANDaka pramANa sthAna nIce utarakara anubhAga bA~dhatA hai taba taka nirantara asaMkhyAtabhAgahAni hI hotI hai| kintu usake nIce prathama duguNahAnike prApta hone taka saMkhyAtabhAgahAni hI hotI hai aura duguNahAnike prApta honepara saMkhyAtaguNahAni hotI hai| isa prakAra isa vidhise utkRSTa saMkhyAtaguNahIna sthAnake prApta hone taka utAranA caahiye| tatpazcAt samayAvirodhase nIce utarakara prathama asaMkhyAtaguNahIna sthAna hotA hai| isa prakAra asaMkhyAtaguNahIna kramase taba taka utAranA cAhiye jaba taka ki antima asaMkhyAtaguNahIna sthAna prApta nahIM hotA hai| pazcAt adharatana UvakakA bandha honepara anantaguNahIna sthAna hotA hai| isa prakAra yahAM se lekara anantaguNa hIna hokara taba taka jAtA hai jaba taka ki asaMkhyAta loka pramANa chaha sthAna nIce utara kara sthAna baMdhate haiN| jisa jIvake jJAnAvaraNIyakI vedanA kSetrakI apekSA utkRSTa hotI hai usake vaha dravyakI apekSA kyA utkRSTa hotI hai athavA anutkRSTa // 15 // yaha pRcchAsUtra sugama hai| .. vaha niyamase anutkRSTa hotI hai // 16 // vaha utkRSTa nahIM hotI hai, kyoMki, utkRSTa avagAhanAvAle mahAmatsyake sAr3hesAta rAju pramANa AyAmase sAtavIM pRthivIke prati mAraNAntika sAmudghAtake karanepara vahA~ guNita utkRSTa 1 tApratI 'baddha vi asaMkhejabhAgahANIe' iti paatthH| 2 tAtau 'patteyAsaMkheja' iti paatthH| 3 apratau 'zrodAriya', kApratau truTito'tra jAtaH paatthH| Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 382] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4, 2, 13, 17 Na ca sattamapuDhaviNeraiyacarimasamayammi ukkassajogasaMkileseNa guNidabhAvaNibaMdhaSaNa jAdaukkassadavvaM mahAmacchammi hodi, virohaado| Na ca kAraNeNa viNA kajjamuppajjadi, aippsNgaado| tamhA davvaveyaNA aNukasse tti bhaNidaM / / cauhANapadidA-asaMkhejabhAgahINA vA saMkhejubhAgahINA vA saMkhejaguNahINA vA asaMkhejaguNahINA vA // 17 // ___ukkassakhettasAmidavvaveyaNA NiyameNa aNukassabhAvamuvagayA sagaoghukassadavvaM pekkhidUNa kadhaM hodi ti pucchide cauhANapadidA ti NiddiSTuM / kANi tANi cauTThANANi tti bhaNide tesiM NAmaNiddeso kado annNtbhaaghiinn-annNtgunnhiinnpddisehttuN| ettha tAva caduNNaM hANINaM parUvaNA kIrade / taM jahA-ego guNidakammaMsio sattamapuDhavi. Neraio tettIsAudvidIo' sagabhavadvidIe carimasamae dAmukkassaM kariya kAlaM kAdaNa tasakAiyesu eiMdiesu ca aMtomuhuttamacchiya mahAmaccho jAdo, pajjattayado hodaNa aMtomuhutteNa addhaTThamarajjuAyAmapamANaM mAraNaMtiyaM kAdUNa ukkassakhettasAmI jaado| takAle tassa davvamoghukkassadavvaM pekkhidUNa asaMkhejjabhAgahINaM hodi| palidovamassa asaMkhe. jjadimAgaM viraledUNa oghukkassadavvaM samakhaMDaM kAdaNa diNNe ekekassa rUvassa gaTThadavvasaMklezakA abhAva honese utkRSTa dravya kA sadbhAva mAnanemeM virodha hai / aura sAtavIM pRthivImeM sthita kIke carama samayameM guNita bhAvake kAraNabhUta utkRSTa yoga va saMlazase jo utkRSTa dravya hotA hai vaha mahAmatsya ke sambhava nahIM hai, kyoMki, vaisA hone meM virodha AtA hai| kAraNake binA kahIM bhI kAryakI utpatti nahIM hotI hai, kyoMki, vaisA honepara atiprasaMga doSa AtA hai / isI kAraNa dravyavedanA anutkRSTa hotI hai aisA kahA gayA hai| vaha anutkRSTa dravyavedanA asaMkhyAtabhAgahIna, saMkhyAtabhAgahIna, saMkhyAtaguNahIna athavA asaMkhyAtaguNahIna ina cAra sthAnoMmeM patita hai // 17 // __ utkRSTa kSetrake svAmIkI dravyavedanA niyamase anutkRSTa bhAvako prApta hokara apane sAmAnya utkRSTa dravyakI apekSA kaisI hotI hai, aisA pUchanepara 'vaha catuHsthAnapatita hotI hai| aisA sUtrameM nirdeza kiyA gayA hai / ve catuHsthAna kaunase haiM, aisA pUchanepara anantabhAgahIna aura anantaguNahIna noMkA pratiSedha karane ke liye una cAra sthAnoMke nAmoMkA nirdeza kiyA gayA hai| yahA~ pahile cAra hAniyoMkI prarUpaNA karate haiN| vaha isa prakAra hai-eka guNitakarmAzika tetIsa sAgaropama pramANa AyuHsthitivAlA sAtavIM pRthivIkA nArakI apanI bhavasthitike antima samayameM dravyako utkRSTa karake maraNako prApta ho trasakAyika aura ekendriyoMmeM antamuhUrta taka rahakara mahA. matsya huaa| vaha antarmuhUrtameM paryApta hokara sAr3hesAta rAju AyAma pramANa mAraNAntika samudghAtakokarake utkRSTa kSetrakA svAmI huaa| usa samaya usakA dravya sAmAnya utkRSTa dravya kI apekSA asaM. khyAtaveMbhAgahIna hotA hai, kyoMki palyopamake asaMkhyAtaveMbhAgako viralitakara ogha utkRSTa dravyako 1 pratiSu NeraiyatettisAuhidIzro iti pAThaH / Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 13, 17. ] veyaNasaNNiyAsavihANANiyogaddAraM [383 pamANaM pAvadi / tattha egakhaMDaM nnttuN| sesabahukhaMDANi ukkassakhettaM kAdUNacchida'mahAmacchassa ukassadavvaM hodi / puNo edamhAdo davvAdo eMga-doparamANuAdi kAdUNa UNiyaasaM. khejjabhAgahANiparUvaNA tAva parUveyavvA jAva jahaNNaparittAsaMkhejjeNa ukkassadavve khaMDide tattha egakhaMDaM parihINe tti / puNo vi egAdiparamANuhANi kAdUNa tAva NeyavvaM jAva oghukkassadaramukkassasaMkhejjeNa khaMDidaNa tattha egakhaMDa NaTuM ti / tAdhe asaMkhejjabhAgahA. NIe aMtaM' [hodaNa]saMkhajjabhAgahANIe ca AdI jAdA / etto ppahuDi saMkhejjabhAgahANI cevahodaNa gacchadi jAva rUvAhiyamukkassadavvassa addhaM ceTThidaM ti / puNo tatto egaparamANuhANIe jAdAe duguNahANI hodi / saMpahi saMkhejjaguNahANIe AdI jaadaa| puNo ukkassadavvaM tiNNi khaMDANi kAdUNa tattha egakhaMDeNa saha ukassakhette kade davvaM saMkhejjaguNahINaM hodi / puNo ukkassadavvaM cattAri khaMDANi kAdaNa tattha egakhaMDeNa saha ukkassa. khette kade davvaM saMkhejjaguNahINameva hodi / evaM NeyavvaM jAva ukkassadavvaM ukkassasaMkhejjamettakhaMDANi kAdUNa tattha epakhaMDeNa saha ukkassakhettaM kAdUNa vido tti / puNo vi uvari evaM jANidaNa NeyavvaM jAva ukkassadavvaM jahaNNaparittAsaMkhejjeNa khaMDidaNa tattha egakhaMDaM rUvAhiyaM cedvidaM ti / puNo tamegaparamANuNA UNaM kariya ukkassakhette kade asaMkhe samakhaNDa karake denepara eka eka aMkake prati naSTa dravyakA pramANa prApta hotA hai| usameMse vahA~ eka khaNDanaSTa huA hai, zeSa bahukhaNDa pramANa utkRSTa kSetrako karake sthita mahAmatsyakA utkRSTa dravya hotA hai| punaH isa dravyameMse eka do paramANuoM lekara hIna karate hue asaMkhyAtabhAgahAnikI prarUpaNA taba taka karanI cAhiye jaba taka ki utkRSTa dravyako jaghanya parItAsaMkhyAtase khaNDita karanepara .usameMse eka khaNDa hIna nahIM ho jAtA hai| phira bhI eka Adika paramANuoMkI hAniko karake taba taka le jAnA cAhiye jaba taka ki ogha utkRSTa dravyako utkRSTa saMkhyAtase khaNDita karane para usameMse eka khaNDa pramANa naSTa nahIM ho jAtA hai| usa samaya asaMkhyAtabhAgahAnikA anta hokara saMkhyAtabhAgahAnikA prArambha hotA hai| ___ yahAMse lekara saMkhyAtabhAgahAni hI hokara jAtI hai jaba taka ki utkRSTa dravyakA eka adhika AdhA bhAga sthita rahatA hai / phira usameMse eka paramANukI hAni honepara duguNahAni hotI hai| aba saMkhyAtaguNahAnikA prArambha ho jAtA hai| punaH utkRSTa dravyake tIna khaNDa karake unameMse eka khaNDake sAtha utkRSTa kSetrake karanepara dravya saMkhyAtaguNA hIna hotA hai / punaH utkRSTa dravyake cAra khaNDa karake usameMse eka khaNDake sAtha utkRSTa kSetrake karanepara dravya saMkhyAtaguNA hIna hI hotA hai / isa prakArase utkRSTa dravyake utkRSTa saMkhyAta pramANa khaNDa karake unamase eka khaNDake sAtha utkRSTa kSetrako ka sthita hone taka le jAnA caahiye| phira bhI Age isI prakArase jAnakara utkRSTa dravyako jaghanya parItAsaMkhyAtase khaNDita karake usameM se eka adhika eka khaNDake sthita hone taka le jAnA caahiye| tatpazca t use eka paramANuse hIna karake utkRSTa kSetrake karanepara asaMkhyAtaguNahAni hotI hai| 1 azrA kApratiSu 'acchidaM iti. paatthH| 2 a-zrA-kApratiSu 'aNaMta' iti paatthH| Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 384] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4, 2, 13, 18. jjaguNahANI hodi / etto ppahuDi asaMkhejjaguNahINaM hodaNa davvaM gacchadi jAva tappA oggapalidovamassa asaMkhejjadibhAgeNa oghukkassadavvaM khaMDiya tattha egakhaMDeNa saha ukkassakhettaM kAdaNa dvido tti / edaM jahaNNadavvaM keNa lakkhaNeNa Agadassa hodi tti bhaNide ego jIvo khavidakammaMsiyalakkhaNeNa AgaMtUNa vivarIyagamaNapAoggaNibviyappakAlAvasese vivarIdaM gaMtUNa mahAmacchesu uppajjiya ukkassakhettaM kAdaNa acchido tassa hodi / etto heTThA evaM davvaM Na hAyadi, ukkassadavvAdo NivyayappamasaMkhejjaguNahINattamuvaNamiya ttttidttaado| jamhi jamhi sutte davvaM cauTTANapadidamidi bhaNidaM tamhi tamhi eso ettha uttakamo avahAriya parUvedavyo / tassa kAlado ki ukassA aNakassA // 18 // edaM pucchAsuttaM sugamaM / ukkassA vA aNukassA vA // 16 // jadi ukkassakhettaM kAdaNa dvidamahAmaccho ukkassasaMkilesaM gacchadi to NANAvaraNIyaveyaNA kAlado ukkassiyA ceva hodi, carimadvidipAoggapariNAmesu palidovamasta asaMkhejjadimAgeNa khaMDidesu tattha carimakhaMDapariNAmehi ukassahidi mottaNa aNNa dvidINaM bNdhaabhaavaado| aha carimakhaMDapariNAme mottUNa jadi aNNehi pariNAmehi dvidiM baMdhadi yahAMse lekara tatprAyogya palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgase ogha utkRSTa dravyako khaNDita karake usameMse eka khaNDake sAtha utkRSTa kSetrako karake sthita hone taka dravya asaMkhyAtaguNA hIna hokara jAtA hai| zaMkA-yaha jaghanya dravya kisa svarUpase Agata jIvake hotA hai ? samAdhAna-aisA pUche jAnepara uttarameM kahate haiM ki jo eka jIva kSapitakarmAzika svarUpase Akarake viparIta gamanake yogya nirvikalpa kAlake zeSa rahanepara viparIta gamana karake mahAmatsyoMmeM utpanna hokara utkRSTa kSetrako karake sthita hai usake ukta jaghanya dravya hotA hai| isake nIce yaha dravya hona nahIM hotA hai, kyoMki, vaha utkRSTa dravyakI apekSA nirkilpa asaM. hInatAko prapta hokara sthita hai / jisa jisa sUtrameM 'dravya catuHsthAnapatita hai| aisA kahA gayA hai usa usa sUtrameM yahA~ kahe gaye isa kramakA nizcaya karake prarUpaNA karanI cAhiye / usake ukta vedanA kAlakI apekSA-kyA utkRSTa hotI hai yA anutkRSTa // 18 // yaha pRcchAsUtra sugama hai| utkRSTa bhI hotI hai aura anutkRSTa bhI // 19 // yadi utkRSTa kSetrako karake sthita mahAmasya utkRSTa saMklezako prApta hotA hai to jJAnAvaraNIyakI vedanA kAlakI apekSA utkRSTa hI hotI hai, kyoM ki, antima sthiti ke yogya pariNAmoM ko palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgase khaNDita karanepara unameM antima khaNDa sambandhI pariNAmoMke dvArA utkRSTa sthitiko chor3akara anya sthitiyoMkA bandha nahIM hotA aura yadi vaha antima khaNDa sambandhI pariNAmoMko chor3akara anya pariNAmoM ke dvArA sthitiko bA~dhatA hai to ukta vadanA kAlakI Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 13, 20. ] veNasagiyAsavihANANiyogaddAraM to aNussA hodi, tehi ukkassaDidI ceva bajjhadi tti niyamAbhAvAdo / ukassAdo aNukassA tiThThANapadidA - asaMkhejjabhAgahIMNA vA saMkhejjabhAgahINA vA saMkhejjaguNahINA vA // 20 // kimaGkaM tiSNaM hANINaM NAmaNiddeso kIrade ? anaMtabhAgahANi asaMkhejjaguNahANi - anaMtaguNahANIyo kAlammi Natthi tti jANAvaNaGkaM / tattha tAva tAsiM hANINaM sarUvaparUvaNaM kassAma / taM jahA -- ukassakhettaM kADhUNa acchidamahAmaccheNa tIsaM sAgarovamakoMinist samaUNAsu pabaddhAsu NANAvaraNIyakAlaveyaNA aNukkassA hodi, oghukassahidi pekkhidUNa samaUNattAdo / edisse hANIe ko bhAgahAro hodi / ukkassaTThidI ceva / kudo ? ukkassaTThidiM viraledUNa taM caiva samakhaMDaM kADhUNa diNNe rUvaM paDi egegarUvuvalaMbhAdo / puNo ukkassakhettaM kADhUNacchidamahAmaccheNa dusamaUNukassAe dvidIe ' patraddhAeM asaMkhejjabhAgahANI hodi / puNo teNeva tisamaUNukkassaTThidIe pabaddhAeM asaMkhejjabhAgahANI caiva hodi / evamasaMkhejjabhAgahANI hodUNa tAva gacchadi jAva ukkassakhettaM kADhUNacchida mahAmaccheNa tIsaM sAgarovamakoDAkoDIo jahaNNaparittAsaMkhejjeNa apekSA anutkRSTa hotI hai, kyoMki, una pariNAmoMke dvArA utkRSTa sthiti hI ba~dhatI hai; aisA niyama nahIM hai / vaha utkRSTakI apekSA anutkRSTa asaMkhyAta bhAgahIna, saMkhyAta bhAgahIna yA saMkhyAtaguNahIna, ina tIna sthAnoM meM patita hai / / 20 / / zaMkA- tIna hAniyoM ke nAmoMkA nirdeza kisaliye kiyA jArahA hai ? [ 385 samAdhAna-kAlameM anantabhAgahAni, asaMkhyAtaguNahAni aura anantaguNahAni; ye tIna haniyA~ nahIM hai, isake jJApanArtha una tIna hAniyoMkA nAma nirdeza kiyA gayA hai| aba sarva prathama una hAniyoMke svarUpakI prarUpaNA karate haiN| vaha isa prakArase - utkRSTa kSetrako karake sthita mahAmatsyake dvArA eka samaya kama tIsa kor3Ikor3I sAgaropama pramANa sthitiyoMke bAMdhe jAnepara jJAnAvaraNIyakI kAlavedanA anutkRSTa hotI hai, kyoMki, ogha utkRSTa sthitikI apekSA vaha eka samaya kama hai / zaMkA- isa hAnikA bhAgaddAra kyA hai ? samAdhAna - usakA bhAgahAra utkRSTa sthiti hI, hai, kyoMki, utkRSTa sthitikA viralana karake usI ko samakhaNDa karake denepara pratyeka aMkake prati eka eka aMka pAyA jAtA hai / punaH utkRSTa kSetrako karake sthita hue mahAmatsyake dvArA do samaya kama utkRSTa sthiti ke bAMdhe jAnepara asaMkhyAta bhAgahAni hotI hai / phira usI mahAmatsyake dvArA tIna samaya kama utkRSTa sthitike bAMdhe jAne para asaMkhyAta bhAgahAni hI hotI hai / isa prakAra asaMkhyAta bhAgahAni hokara taba taka jAtI hai jaba taka ki utkRSTa kSetrako karake sthita hue mahAmatsyake dvArA tIsa kor3Akor3i 1 zrazrA - kAmatiSu - gukassA hidIe', tApratau ' -NukarasahidIe' iti pAThaH / 2 tApratau 'ukkaraseNa khetaM' iti pAThaH / cha. 1246 Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 386 ] srisrgame veyaNAkhaMDa [ 4, 2, 13, 21. khaMDeNa tattha egakhaMDeNa UNaukassaTThidIe pabaddhAe vi asaMkhejjabhAgahANI caiva hodi / tatto huDi egegasamayaparihANIe baMdhAvijjamANe' vi asaMkhejjabhAgahANI' ceva hodi / puNo evaM gaMtUNa ukkassasaMkhejjeNa khaMDedUNa tattha egakhaMDeNa parihINaukassaTThidIe pabaddhAe saMkhejjabhAgaparihANI hodi / etto pahuDi saMkhejjabhAgaparihANI ceva hotRRNa gacchadi jAva egasamayAhiyamaddhaM ceTTidaM ti / puNo tatto egasamayaparihINaTTidIe pabaddhAe guNahANI hodi / etto pahuDi saMkhejjaguNahANI ceva hodUNa gacchadi jAva sattamapuDhavipAoggaaMtokoDA koDi tti / Navari khettaM ukkassameve tti savvattha vattavvaM / tassa bhAvado kissA aNukkassA // 21 // sugamamedaM pucchAsutaM / ukkassA vA aNukassA vA // 22 // 3 tadukkassakhecamahAmaccheNa ukkassasaMkiliseNa ukkassavisesapacaeNa jadi ukkassAbhAgo baddho to khetteNa saha bhAvo vi ukkasso hojja / edamhAdo aNNassa ukkassakhetasAmijIvassa bhAvo aNukkasso ceva, ukkassavisesapaccayAbhAvAdo | ukassAdo aNukkassA chaTTANapadidA // 23 // sAgaropamako jaghanya parItA saMkhyAta se khaNDita karanepara unameM eka khaNDa se hIna utkRSTa sthiti bAMdhI jAtI hai taba taka asaMkhyAta bhAgahAni hI hotI hai| vahAM se lekara eka eka samayakI hAni yukta sthitike bAMdhanepara bhI asaMkhyAta bhAgaddAni hI hotI hai / pazcAt isI prakAra se jAkara [ utkRSTa sthitiko ] utkRSTa saMkhyAtase khaNDita karake usameM eka khaNDase hIna utkRSTa sthitiko bA~dhanepara saMkhyAta bhAgahAni hotI hai| yahAMse lekara saMkhyAtabhAgahAni hI hokara jAtI hai jaba taka usakA eka samaya adhika ardha bhAga sthita rahatA hai / tatpazcAt usameM se eka samaya hIna sthiti ke bAMdhe jAnepara duguNI hAni hotI hai / yahAMse lekara sAtavIM pRthivIke yogya antaHkor3Akor3i sAgaropama pramANa sthiti bandhake prApta hone taka saMkhyAtaguNahAni hI hokara jAtI hai / vizeSa itanA hai ki kSetra utkRSTa hI rahatA hai, aisA sarvatra kahanA cAhiye / usake ukta vedanA bhAvakI apekSA kyA utkRSTa hotI hai yA anutkRSTa // 21 // yaha pRcchAsUtra sugama hai / vaha utkRSTa bhI hotI hai aura anutkRSTa bhI // 22 // ukta utkRSTa kSetrake svAmI mahAmatsya ke dvArA utkRSTa vizeSa pratyaya rUpa utkRSTa saMkeza se yadi utkRSTa anubhAga bA~dhA gayA hai to kSetrake sAtha bhAva bhI utkRSTa ho sakatA hai / isase bhinna utkRSTa kSetrake svAmI jIvakA bhAva anutkRSTa hI hotA hai, kyoMki, usake utkRSTa vizeSa pratyayakA abhAva hai / vaha utkRSTakI apekSA anutkRSTa chaha sthAnoMmeM patita hai / / 23 / / 1 1 - zrApatyoH 'baddhAvijjamANe', kA-tApratyoH 'vaDDAvijamANe' iti pAThaH / 2 - kA-tApratiSu 'saMkhejahANI', pratau 'asaMkhe0hANI' iti pAThaH / 2 - zrAkApratiSu 'visesaNapaccaeNa' iti pAThaH / Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 13, 26. ] ve saNayAsavihANA Niyo gaddAraM [ 387 ettha ukassadavve Niruddhe jahA bhAvassa chaTTANapadidattaM paruvidaM tahA ettha vi NissesaM parUvedavvaM, visesAbhAvAdo / jassa NANAvaraNIyaveyaNA kAlado ukkassA tassa davvado kimukassA aNukkassA // 24 // ettha uksspda| diTThidakiMsado aNukkassapade vi jojeyavvo / sesaM sugamaM / ukkassA vA aNukassA vA // 25 // guNidaka maMsiyalakkhaNeNAgadacarimasamayaNeraieNa kaya ukassadavveNa ukkassaTTidIe pabaddhAe ukassakAlaveyaNAe saha davvaM pi ukkarasaM hodi / ukkassakAleNa saha egAdiparamANuparihINaukkarasadavve kade davvaveyaNA aNukkassA hodi / ukassAdo aNakassA paMcaTTANapadidA // 26 // taM jahA - ukassakAla sAmiNo' egapadesUNaukassadavve kade davvamaNaMta bhAgahINaM hodi / teNeva dupadesUNukassadavvasaMcae kade davvamaNaMtabhAgahINaM ceva hodi / tipadesUNukasadavvasaMca kade vi anaMtabhAgahINaM ceva hodi / evaM tAva ukkassakAla sAmidavyamaNaMtabhAgahANI gacchadi jAva jahaNNaparittANaMteNa ukkastadavvaM khaMDedUNa tattha egakhaMDeNa yahA~ utkRSTa dravyakI vivakSA honepara jisa prakAra bhAvake chaha sthAnoMmeM patita honekI prarUpaNA kI gaI hai usI prakAra yahA~para bhI usakI pUrNa rUpase prarUpaNA karanI cAhiye, kyoMki, usameM koI vizeSatA nahIM hai / jisa jIvake jJAnAvaraNIyakI vedanA kAlakI apekSA utkRSTa hotI hai usake vaha dravyakI apekSA kyA utkRSTa hotI hai yA anutkRSTa // 24 // yahA~ utkRSTa padake AdimeM sthita 'kiM' zabdako anutkRSTa padameM bhI jor3anA cAhiye / zeSa kathana sugama hai / vaha utkRSTa bhI hotI hai aura anutkRSTa bhI / / 25 / / guNitakarmAzika svarUpase AyA hai aura jisane dravyako utkRSTa kiyA hai usa antima samayavartI nAraka jIvake dvArA utkRSTa sthitike bAMdhe jAnepara utkRSTa kAla vedanA ke sAtha dravya bhI utkRSTa hotA hai / tathA utkRSTa kAlake sAtha eka Adika paramANuse hIna utkRSTa dravyake karanepara dravya vedanA anutkRSTa hotI hai / vaha utkRSTakI apekSA anutkRSTa vedanA pA~ca sthAnoM meM patita hai / / 26 // vaha isa prakArase utkRSTa kAlavedanA ke svAmI dvArA eka pradeza kama utkRSTa dravyake karanepara yaha dravya anantaveM bhAgase hIna hotA hai| ukta jIvake dvArA hI do pradeza kama utkRSTa dravyakA saMcaya karanepara dravya anantabhAgahIna hI hotA hai| tIna pradeza kama utkRSTa dravyakA saMcaya karanepara bhI dravya anantabhAgahIna hI hotA hai| isa prakAra utkRSTa kAlavedanA ke svAmIkA dravya taba taka anantabhAgahAnirUpa hokara jAtA hai jaba taka ki vaha utkRSTa dravyako jaghanya parItAsaMkhyAtase khaNDita 1 - zrA-kA-tApratiSu 'sAmizro' iti pAThaH / Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 388] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4, 2, 13, 26. parihINaM ti / puNo heTThA vi aNaMtabhAgahANI ceva hodaNa gacchadi jAva ukkassaasaMkhejjeNa ukkassadavvaM khaMDedaNa tattha egakhaMDeNa parihINa ukssadavvaM ti / tatto pahuDi asaM. khejjamAgahANI ceva hodaNa gacchadi jAva ukkassadavvaM ukassasaMkhejjeNa khaMDedUNa tatthegakhaMDeNa parihINukkassadavve tti / tatto pahuDi saMkhejjabhAgahANI hodUNa gacchadi jAva ukkassadavvassa' addhaM ceTThidaM ti / tatto ppahuDi saMkhejjaguNahANIe NedavvaM jAva ukkassadavvaM jahaNNaparittAsaMkhejjeNa khaMDedUNa egakhaDaM cedvidaM ti / tato pahuDi asaMkhejjaguNahANI cava hodUNa gacchadi jAva ukassadavvassa tappAoggo palidovamassa asaMkhejjadibhAgo bhAgahAro jAdo tti / Navari savvattha' kAlo ukkasso ceve tti vattavvaM / saMpahi' savvajahaNNadavvaparUvaNaM kssaamo| taM jahA-khavidakammasiyalakkhaNeNAgaMtUNa palidovamassa asaMkhejadibhAgamettANi sammattakaMdayANi aNaMtANubaMdhivisaMjoyaNa'. kaMdayANi ca kAdUNa pucakoDAuamaNussesu uvavaNNo / gambhAdiaTThavassio saMjamaM paDivaNNo / tado desUNapurakoDiM saMjamaguNaseDiNijaraM karemANo aMtomuhuttAvasese saMsAre micchattaM gaMtUNa NANAvaraNIyassa ukkassao hidibaMdho jAdo / tassa kAlaveyaNA ............. karake usameMse eka khaNDase hIna nahIM ho jAtA hai / phira nIce bhI anantabhAgahAni hI hokara utkRSTa dravyako utkRSTa asaMkhyAtase khaNDita karake usameMse eka khaNDasemhIna utkRSTa dravyake hone taka jAtI hai| vahAMse lekara utkRSTa dravyako utkRSTa saMkhyAtase khaNDita karake usameM se eka khaNDase hIna utkRSTa dravyake hone taka asaMkhyAtabhAgahAni hI hokara jAtI hai / yahAMse lekara utkRSTa dravyakA ardha bhAga sthita hone taka saMkhyAtabhAgahAni hokara jAtI hai| pazcAt vahAMse lekara utkRSTa dravyako jaghanya parItAsaMkhyAtase khaNDita karake usameM se eka khaNDake sthita hone taka saMkhyAtaguNahAnise le jAnA cAhiye / yahAMse lekara utkRSTa dravyakA tatprAyogya palyopamakA asaMkhyAtavA~ bhAga bhAgahAra hone taka asaMkhyAtaguNahAni hI hokara jAtI hai / vizeSatA yaha hai ki sarvatra kAla utkRSTa hI rahatA hai, aisA kahanA caahiye| ____ aba sarvajaghanya dravyakI prarUpaNA karate haiN| vaha isa prakAra hai-kSapitakarmAzika svarUpase Akarake palyopamake asaMkhyAtaveM bhAga pramANa samyaktvakANDakoM va saMyamAsaMyamakANDakoMko, ATha saMyamakANDakoM va anantAnubandhivisaMyojana kANDakoMko karake pUrvakoTi pramANa AyuvAle manuSyoMmeM utpanna huA / vahA~ garbhase se lekara ATha varSakA hokara saMyamako prApta huaa| pazcAt kucha kama pUrvakoTi kAla taka saMyamaguNazreNinirjarAko karate hue usake saMsArake antarmuhUrta zeSa rahanepara mithyAtvako prApta hokara jJAnAvaraNIyakA utkRSTa sthiti bandha huA / usake kAlavedanA utkRSTa hotI hai / parantu dravyavedanA 1 tApratI 'davvaM' iti pAThaH / 2 kA-tA pratyoH 'pAzrogga-' iti paatthH| 3 zra-pA-kApratiSu 'savvattho' iti paatthH| 4 a-zrA-kA-tApratiSu 'saMpahi' ityetatpadaM nopalabhyate, mapratau tUpalabhyate tat / 5 zra-pA-kApratiSu saMjoyaNa' iti paatthH| 6 a-aA-tApratiSu 'desUNapuvakoDisaMjama', kApratI 'desUNapuvakoDAuamaNassesu uvavaNNo saMjama- iti pAThaH / Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 13, 29.] veyaNasaNNiyAsavihANANiyogaharaM [ 386 ukkassA' / davvaveyaNA puNa NibiyappaasaMkhejaguNahINA / Navari sammatta-saMjamAsaMjamakaMdayANi kettieNa vi UNA tti vattavvaM, aNNahA micchattagamaNANuvavattIdo / davvaveyaNA aNaMtaguNahINA kiNNa jAyade ? Na, annNtgunnhiinnjogaabhaavaado| tassa khettado kimukkassA aNukassA // 27 // sugamaM / ukkassA vA aNakkassA vA // 28 // ukkassakhettasAmiNA mahAmaccheNa ukkassadvidIe pabaddhAe kAleNa saha khettaM pi ukkassaM hodi / ukkassakhettamakANa ukkassahidIe pabaddhAe khettaveyaNA aNukkassA hodi / ukassAdo aNakassA cuhaannpdidaa|| 26 // taM jahA-mahAmaccheNa egapadesUNaukkassogAhaNAe sattamapuDhaviM paDi mukkamAraNaMtieNa ukkassahidIe pabaddhAe asaMkhejabhAgahINaM khettaM / evaM muhapadesammi do-tiNNipadesappahuDi jAva ukkasseNa saMkhajapadaraMgulamettapadesA jhoNA ti| tado egAgAsapadesUNaaTThamaraNaM mAraNaMtiyaM mellAviya ukkassa hidi baMdhAviya NeyavvaM jAva vikalparahita asaMkhyAtaguNI hIna hotI hai| vizeSa itanA hai ki samyaktvakANDaka aura saMyamA. saMyamakANDaka kucha kama hote haiM, aisA kahanA cAhie kyoMki, isake vinA mithyAtvako prApta honA sambhava nahIM hai| zaMkA-dravyavedanA anantaguNI hIna kyoM nahIM hotI hai ? samAdhAna- nahIM, kyoMki, anantaguNe hIna yogakA abhAva hai| usake kSetrakI apekSA ukta vedanA kyA utkRSTa hotI hai yA anutkRSTa // 27 // yaha sUtra sugama hai| vaha utkRSTa bhI hotI hai aura anutkRSTa bhI // 28 // utkRSTa kSetrake svAmI mahAmatsyake dvArA utkRSTa sthitike bAMdhe jAnepara kAlake sAtha kSetra bhI utkRSTa hai / utkRSTa kSetrako na karake utkRSTa sthitike bAMdhe jAnepara kSetravedanA anutkRSTa hotI hai| vaha utkRSTa kI apekSA anutkRSTa vedanA cAra sthAnoMmeM patita hai // 29 // vaha isa prakArase-eka pradezase hIna utkRSTa avagAhanAke sAtha sAtavIM pRthivIke prati mAraNAntika samudghAtako karanevAle mahAmatsyake dvArA uskRSTa sthitike bAMdhe jAnepara usakA kSetra asaMkhyAtaveM bhAgase hIna hotA hai| isa prakAra mukhasthAnameM do tIna pradezoMse lekara utkRSTarUpase saMkhyAta pratarAMgula pradezoM ke hIna hone taka [ usakA kSetra asaMkhyAtaveM bhAgase hona rahatA hai, tatpazcAt eka AkAza pradezase hIna sAr3he sAta rAju mAtra mAraNAntika samudghAtako karAkara va 1 mapratipATho'yam / a-zrA-kApratiSu 'ukkassa-', tApratau 'ukkassa-' iti pAThaH / 2 a-zrA-kA-tApratiSu sAmiNo' iti pAThaH / 3 a-zrApratyoH 'hINakkhettaM', kApratI 'hoNakhettaM' iti pAThaH / Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 360] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4, 2, 13, 30. ukkassakhettamukkarasasaMkhenjeNa khaMDiya tattha egakhaMDeNa parihINa ukkassakkhettaM dvidaM ti / tatto ppahuDi heTThA saMkhejabhAgahANIe gacchadi jAva ukkassakhettassa dosvabhAgahAro jAdo tti / tado pahuDi heTThA saMkhejaguNahANI hodaNa gacchadi jAva ukassakhettaM jahaNNaparittAsaMkhejeNa khaMDedUNa ekakhaMDaM dvidaM ti / tado pahuDi asaMkhejaguNahINaM hodUNa gacchadi jAva satthANamahAmacchaukkassaogAhaNA tti / puNo vi mahAmacchogAhaNamegegapadesehi UNaM kariya asaMkhejaguNahANIe NedavvaM jAva sitthamacchassa savvajahaNNasatthANogAhaNo' tti| puNo savvapacchimaviyappo vuccade / taM jahA-sitthamaccheNa savvajahaNNogAhaNAe vaTTamANeNa NANAvaraNukkassahidIe pavaddhAe kAlaveyaNA ukkassA jAdA / khettaveyaNA puNa nnivviyppasNkhejgunnhiinnttmuvgyaa| tassa bhAvado kimukkassA aNakassA // 30 // sugama / ukkassA vA aNakassA vA // 31 // jadiukkassaTThidIe saha ukkassasaMkileseNa ukkassavisesapaJcaeNa ukkassANubhAgo pabaddho to kAlaveyaNAe saha bhAvo vi ukkasso hodi / ukkassavisesapaccayAbhAve aNukkasso ceva / ukkassAdo aNukassA chahANapadidA // 32 // utkRSTa sthiti ko ba~dhAkara utkRSTa kSetrako utkRSTa saMkhyAtase khaNDita karake usameM eka khaNDase hIna utkRSTa kSetrake sthita hone taka le jAnA caahiye| vahA~se lekara nIce utkRSTa kSe aGka bhAgahAra hone taka saMkhyAtabhAgahAnise jAtA hai| phira vahAMse lekara nIce utkRSTa kSetrako jaghanya parItAsaMkhyAtase khaNDita kara usameM eka khaNDake sthita hone taka saMkhyAtaguNahAni hokara jAtI hai| phira vahA~ se lekara mahAmatsyakI utkRSTa svasthAna avagAhanA taka asaMkhyAtaguNA hIna hokara jAtA hai / phira bhI mahAmatsyakI utkRSTa avagAhanAko eka eka pradezoMse hIna karake siktha masyakI sarvajaghanya svasthAna avagAhanA taka asaMkhyAta guNahAnise le jAnA caahiye| aba sarvapazcima vikalpako kahate haiN| yathA-sarvajaghanya avagAhanAmeM vidyamAna siktha matsyake dvArA jJAnAvaraNakI utkRSTa sthitike bA~dhe jAnepara kAlavedanA utkRSTa ho jAtI hai| parantu kSetravedanA vikalpa rahita asaMkhyAtaguNI hInatAko prApta hai| usake ukta vedanA bhAvakI apekSA kyA utkRSTa hotI hai yA anutkRSTa // 30 // yaha sUtra sugama hai| vaha utkRSTa bhI hotI hai aura anutkRSTa bhI // 31 // yadi utkRSTa sthitike sAtha utkRSTa vizeSa pratyayarUpa utkaSTa saMklezake dvArA utkRSTa anubhAga bAMdhA gayA hai to kAlavedanAke sAtha bhAva bhI utkRSTa hotA hai aura utkRSTa vizeSa pratyayake abhAvameM bhAva anukRSTa hI hotA hai / vaha utkRSTakI apekSA anutkRSTa chaha sthAnoM meM patita hai // 32 // 1 a-zrA-kApratiSu 'satthANogAhaNo' iti pAThaH / Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 13, 35.] veyaNasapiNayAsavihANANiyogaddAraM [ 361 ettha jahA ukkassadavve Niruddha bhAvassa chaTThANapadidattaM parUvidaM tahA ettha vi . parUvedavyaM, visesaabhaavaado| jassa NANAvaraNIyaveyaNA bhAvado ukassA tassa davvado kimukassA aNukassA // 33 // sugamamedaM / ukassA vA aNakassA vA // 34 // ducarima-ticarimasamayappahuDi heTThA jAva aMtomuhuttaM tAva puvvameva jadi ukkassAgubhAgaM baMdhidNa Neraiyacarimasamae davvamukkassaM kadaM to bhAveNa saha davvaM pi ukkassaM hodi / adha' bhAve ukkasse jAde vi jadi davvamukkassabhAvaM Na vaNaudi' to davvavaiyaNA aNukkassA hodi tti geNhidavvaM / ukkassAdo aNukkassA pNctttthaannpdidaa|| 35 // kANi paMca hANANi ? aNaMtabhAgahINa--asaMkhejabhogahINa-saMkhejjabhAgahINa-saMkhejaguNahINa-asaMkhejaguNahINANi tti paMcaTThANANi / edesiM paMcaTThANANaM jahA ukkassakAle Niruddha davvassa paMcavihA hANaparUvaNA kadA tadhA ettha vi kAyavvA, avisesaado|| yahA~ jisa prakArase utkRSTa dravyakI vivakSAmeM bhAvake chaha sthAnoM meM patita honekI prarUpaNA kI gaI hai, usI prakArase yahA~ bhI usakI prarUpaNA karanI cAhiye, kyoMki, usameM koI vizeSatA nahIM hai| jisa jIvake jJAnAvaraNIyakI vedanA bhAvakI apekSA utkRSTa hotI hai usake dravyakI apekSA vaha kyA utkRSTa hotI hai yA anutkRSTa // 33 // yaha sUtra sugama hai| vaha utkRSTa bhI hotI hai aura anutkRSTa bhI // 34 // dvicarama aura tricarama samayase lekara antarmuhUrta kAla taka yadi pUrva meM hI satkRSTa anubhAgako bA~dhakara nAraka bhavake antima samayameM dravyako utkRSTa kara cukA hai to bhAvake sAtha dravya bhI utkRSTa hotA hai| aura yadi bhAvake utkRSTa honepara bhI dravya utkRSTatAko prApta nahIM hotA hai to dravyavedanA anutkRSTa hI hotI hai, aisA grahaNa karanA caahiye| vaha utkRSTakI apekSA anutkRSTa pA~ca sthAnoM meM patita hai // 35 // ve pA~ca sthAna kaunase haiM ? anantabhAgahIna, asaMkhyAtabhAgahIna, saMkhyAtabhAgahIna, saMkhyAtaguNahIna aura asaMkhyAtaguNahIna ye ve pA~ca sthAna haiN| utkRSTa kAlakI vivakSAmeM jisa prakAra ina pA~ca sthAnoMse sambandhita dravyakI pA~ca prakAra sthAnaprarUpaNA kI gaI hai usI prakAra yahA~ bhI karanI * cAhiye, kyoMki, usameM koI vizeSatA nahIM hai| 1 a-zrA-kApratiSu 'attha', tApratI 'attha ( 2 )' iti pAThaH / 2 mapratipATho'yam / a-kApratyoH 'Na aNamadi', Apratau 'Na vaNavadi', tApratau 'NavaNamadi' iti pAThaH / Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 392] [4, 2, 13, 36. chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa tassa khettado kimukkastA aNukassA // 36 // sugamaM / ukassA vA aNukassA vA // 37 // jadi ukkassANubhAgaM paMdhiya mahAmaccheNukkassakhettaM kadaM to bhAveNa saha khetaM pi ukkassaM hodi / adhavA, ukkassamaNubhAgaM baMdhiya jadi khettamukkassaM Na karedi to ukkassabhAve Niruddhe khettamaNukkassaM hodi tti ghettavvaM / ukkassAdo aNakassA cauhANapadidA // 38 // kANi cattAri hANANi ? asaMkhejabhAgahANi--saMkhejabhAgahANi-saMkhejaguNahANi-asaMkhejjaguNahANi ti cattAri hANANi / edesiM caduNNaM dvANANaM jadhA ukkassakAle Niruddha parUvaNA kadA tadhA parUvaNA kAyavvA / Navari carimaviyappe bhaNNamANe savvajahaNNogAhaNaeiMdiesu' ukkassANubhAgasaMtakammiesu carimA asaMkhejjaguNahANI ghettavvA / eIdiesu kadhamukkamsamAvovaladdhI ? Na esa doso, saNNipaMciMdiyapajjattaesu ukkastANubhAgaM baMdhiya tamghAdeNa viNA eiMdiyabhAvamuvagaesu jahaNNakhetteNa saha ukkssbhaavovlNbhaado| usake kSetrakI apekSA ukta vedanA kyA utkRSTa hotI hai yA anutkRSTa // 36 // yaha sUtra sugama hai| vaha utkRSTa bhI hotI hai aura anutkRSTa bhI / / 37 // yadi utkRSTa anubhAgako bA~dhakara mahAmatsyake dvArA u kRSTa kSetra kiyA gayA hai to bhAvake sAtha kSetra bhI utkRSTa hotA hai / athavA, yadi utkRSTa anubhAgako bA~dhakara kSetrako utkRSTa nahIM karatA hai to utkRSTa bhAvake vivakSita hone para kSetra anutkRSTa hotA hai, aisA grahaNa karanA cAhiye / vaha utkRSTakI apekSA anutkRSTa cAra sthAnoMmeM patita hai // 38 // ve cAra sthAna ye haiM-asaMkhyAtabhAgahAni, saMkhyAtabhAgahAni, saMkhyAtaguNahAni aura asaMkhyAtaguNahAni / utkRSTa kAlakI vivakSAmeM jisa prakAra ina cAra sthAnoMkI prarUpaNA kI jA cukI hai, usI prakAra yahA~ bhI prarUpaNA karanI cAhiye / vizeSa itanA hai ki antima vikalpakA kathana karate samaya ukRSTa anubhAgake sattvase saMyukta sarva jaghanya avagAhanakAle ekendriya jIvoM meM antima asaMkhyAtaguNahAniko grahaNa karanA caahiye| zaMkA-ekendriyoM meM utkaSTa bhAvakA pAyA jAnA kaise sambhava hai ? samAdhAna -yaha koI doSa nahIM hai, kyoMki, jo saMjJo paMcendriya paryAptaka utkRSTa anubhAgako bA~dhakara usake ghAtake binA ekendriya paryAyako prApta hote haiM unake jaghanya kSetrake sAtha utkRSTa bhAva pAyA jAtA hai| 1 tApratau 'jahaNNogAhaNA eiMdiyesu' iti paatthH| Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ daNasaNiyAsavihANANiyo gaddAraM tassa kAlo kimukkassA aNukkassA // 36 // sugamaM / ukkassA vA aNukkassA vA // 40 // jadi uksANubhAgasa~teNa saha ukkassA hidI patraddhA to bhAveNa saha kAlo vi ukkasso hodi / adha ukkassANubhAge saMte vi ukkassiyaM dvidiM Na baMdhadi to uktabhAve Niruddhe kAlo aNukkasso hodi / ukkassANubhAgaM baMdhamANo NiccharaNa ukkassiyaM caiva dvidiM baMdhadi, ukkassasaMkile seNa viNA ukkassANubhAgabaMdhAbhAvAdo / evaM saMte kathamukkassANubhAge Niruddhe aNukkassaTThidIe saMbhavo tti ? Na esa doso, ukkarasANubhAgeNa saha ukkassaTThidiM baMdhiya paDibhaggassa aghaTThidigalaNAe ukkassahidIda samaUNAdiviyappuvalaMbhAdo / Na ca aNubhAgassa adhaTThidigalaNAe ghAdo atthi, sarisadhaNiyaparamANUNaM tatthuvalaMbhAdo / Na ca ukkassANubhAgabaMdhassa baddhavidiyasamae ceva ghAdo asthi, paDibhaggapaDhamasamaya pahuDi jAva aMtomuhuttakAlo Na gado tAva aNu-bhAgakhaMDayaghAdAbhAvAdo / 4, 2, 13, 41. ] kassAdo aNukassA tidvANapadidA asaMkhejabhAgahINA vA saMkhejjabhAgahINA vA saMkhejjaguNahINA vA // 41 // [ 363 usake kAlakI apekSA ukta vedanA kyA utkRSTa hotI hai yA anutkRSTa ||36|| yaha sUtra sugama hai / vaha utkRSTa bhI hotI hai aura anutkRSTa bhI // 40 // yadi utkRSTa anubhAgasattva ke sAtha utkRSTa sthiti bA~dhI gaI hai to bhAvake sAtha kAla bhI utkRSTa hotA hai / parantu yadi utkRSTa anubhAga ke honepara bhI utkRSTa sthitiko nahIM bA~dhatA hai to utkRSTa bhAva vivakSita honepara kAla anutkRSTa hotA hai / zaMkA- cUMki utkRSTa anubhAgako bA~dhanevAlA jIva nizcayase utkRSTa sthitiko hI bA~dhatA hai, kyoMki, utkRSTa saMklezake binA utkRSTa anubhAgakA bandha nahIM hotA; ataeva aisI sthiti meM utkRSTa anubhAgakI vivakSA meM anutkRSTa sthitikI sambhAvanA kaise ho sakatI hai ? samAdhAna- yaha koI doSa nahIM hai, kyoMki, utkRSTa anubhAgake sAtha utkRSTa sthitiko bA~dhakara pratibhagna hue jIvake adhaHsthitike galanese utkRSTa sthitikI apekSA eka samaya hIna Adi sthiti vikalpa pAye jAte haiM / aura adhaH sthitike galanese anubhAgakA ghAta kucha hotA nahIM hai, kyoMki, samAna dhanavAle paramANu vahA~ pAye jAte haiM / yadi kahA jAya ki utkRSTa anubhAgabandhakA bandha honeke dvitIya samaya meM hI ghAta ho jAtA hai, to yaha bhI kahanA ThIka nahIM hai; kyoMki, pratibhagna honeke prathama samayase lekara jaba taka antarmuhurta kAla nahIM bIta jAtA hai taba taka anubhAgakANDakaghAta sambhava nahIM hai / vaha utkRSTakI apekSA anutkRSTa asaMkhyAta bhAgahIna, saMkhyAtabhAgahIna aura saMkhyAtaguNahIna ina tIna sthAnoM meM patita hai // 41 // cha. 12-50 Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 364] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4, 2, 13, 41. ukkassANubhAgeNa saha ukkassaTidiM baMdhiya paDibhaggapaDhamasamae vaTTamANassa bhAve ukkasse saMte kAlo asaMkhejjabhAgahINo hodi, adhahidIe galidegasamayattAdo / paDibhaggavidiyasamae vi asaMkhejjabhAgahANI ceva hodi, aghahidIe gliddusmyttaado| evaM tAva dvidIe asaMkhajjabhAgahANI hodi jAva dvidikhaMDayapaDhamasamao tti / puNo hidikhaMDayaukkIraNaddhAe paDhamasamae galide vi asaMkhejjamAgahANI ceva / ukkI. raNaddhAe vidiyasamae galide vi asaMkhajjabhAgahANI ceva / evaM tAva asaMkhejjamAgahANI hodi jAva dvidikhaMDayaukkIraNaddhAe ducarimasamao galido tti / aNubhAgo puNa ukkasso ceva, tassa dhaadobhaavaado| etthuvaujjaMtIo gAhAo chidighAde haMmate aNubhAgA AUANa svvesiN| aNubhAgeNa viNA' vi hu AuvavajANa hidighAdo // 1 // aNubhAge haMmate hidighAdo AuANa svvesiN| ThidighAdeNa viNA vihu AuvavajANamaNubhAgo // 2 // ) evaM gaMtUNa paDhamaDidikhaMDayacarimaphAlIe ukIraNaddhAeM carimasamaeNa saha padidAe vi asaMkhejjabhAgahANI ceva hodi, palidovamassa asaMkhejjadimAgamettasancajahaNNahidikhaMDayapamANeNa dhAdidattAdo / saMpahi edeNeva ukkIraNakAleNa puvilADidikhaMDayAdo samauttarahidikhaMDae pAdide utkRSTa anubhAgake sAtha utkRSTa sthitiko bA~dhakara pratibhanna honeke prathama samayameM vartamAna jIvake bhAvake utkRSTa honepara kAla asaMkhyAtaveM bhAgase hIna hotA hai, kyoMki, adhaHsthitike dvArA eka samaya gala cukA hai| pratibhanna honeke dvitIya samayameM bhI asaMkhyAtabhAgahAni hI hotI hai, kyoMki, adhaHsthitimeM do samaya gala cuke haiN| isa prakArase sthitikANDakake prathama samayake prApta hone taka sthitimeM asaMkhyAtabhAgahAni hotI hai| tatpazcAt sthitikANDaka utkIraNakAlake prathama samayake galanepara bhI asaMkhtabhAgahAni hI hotI hai| utkIraNakAlake dvitIya samayake galanepara bhI asaMkhyAtabhAgahAni hI hotI hai| isa prakArase taba taka asaMkhyAtabhAgahAni hotI hai jaba taka sthitikANDaka-utkIraNakAlakA dvicarama samaya galatA hai| parantu anubhAga utkRSTa hI rahatA hai. kyoMki, usake ghAtakI sambhAvanA nahIM hai| yahA~ upayukta gAthAyeM sthitighAtake honepara saba AyuoMke anubhAgoMkA nAza hotA hai| Ayuko chor3akara zeSa kA~kA anubhAgake binA bhI sthitighAta hotA hai // 1 // __ anubhAgakA ghAta honepara saba AyuoMkA sthitighAta hotA hai| sthitighAtake binA bhI Ayuko chor3akara zeSa kamoM ke anubhAgakA ghAta hotA hai // 2 // isa prakAra jAkara prathama sthitikANDaka sambandhI antima phAlIke utkIrNakAla sambandhI antima samayake sAtha patita honepara bhI asaMkhyAtabhAgahAni ho hotI hai, kyoMki, sabase jaghanya palyopamake asaMkhyAtaveM bhAga mAtra sthitikANDaka pramANa sthitiyoMkA ghAta huA hai ! aba isI utkIraNakAlase pahile sthitikANDakakI apekSA eka samaya adhika sthitikANDakakA 1 tApratau 'viNa' iti pAThaH / Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 13, 42.] veyaNasaNNiyAsavihANANiyogahAraM [365 aNNo asaMkhejjabhAgahANiviyappo hodi / dusamauttaradvidikhaMDae ghAdide aNNo asaMkhejjabhAgahANiviyappo hodi / evaM peyavvaM jAva jahaNNaparittAsaMkhejjeNa ukkassahidi khaMDedUNa tattha egakhaMDametto hidikhaMDao padido tti / to vi asaMkhejjabhAgahANI ceva / evaM gaMtUNa ukkassasaMkhejjeNa ukkassahidi khaMDiya tattha egakhaMDamette dvidikhaMDae tAe ceva' ukkIraNaddhAe dhAdide saMkhajjabhAgahANI hodi / aNubhAgo puNo ukkasso ceva, tassa ghAdAbhAvAdo / etto ppahuDi samauttarakameNa dvidikhaMDao vaDDAviya ghAdedavyo jAva saMkhejjabhAgahANIe carimaviyappo tti / puNo teNeva ukkIraNakAleNa ukkassahidIe addhe ghAdide saMkhajjaguNahANIe AdI hodi, duguNahINattAdo / tatto ppahuDi samauttarAdikameNa hidikhaMDe ghAdijjamANe saMkhejjaguNahANI ceva hodi / evaM NeyavvaM jAva ukkassANubhAgAvirodhiaMtokoDAkoDi tti / evaM daMsaNAvaraNIya-mohaNIya-aMtarAiyANaM // 42 // jahA NANAvaraNIyassa davva khetta-kAla-bhAvesu egaNiruMbhaNaM kAdUNa sesaparUvaNA' kadA tahA edesi pi tiNhaM dhAdikammANaM parUvaNA kAyavvA, davva-khetta-kAla-bhAvasAmiteNa visesaabhaavaado| ghAta honepara asaMkhyAtabhAgahanikA anya vikalpa hotA hai| do samaya adhika sthitikANDakakA . ghAta honepara asaMkhyAtabhAgahAnikA anya vikalpa hotA hai| isa prakAra jaghanya parItAsaMkhyAtase utkRSTa sthitiko khaNDita kara usameM eka khaNDa mAtra sthitikANDakake patita hone taka le jAnA cAhiye / to bhI asaMkhyAta bhAgahAni hI rahatI hai / isa prakAra jAkara utkRSTa saMkhyAtase utkRSTa sthitiko khaNDitakara usameM eka khaNDa mAtra sthitikANDakakA usI utkIraNa kAlake dvArA ghAta honepara saMkhyAtabhAgahAni hotI hai / parantu anubhAga utkRSTa hI rahatA hai, kyoMki, usakA huA hai / yahA~se lekara eka samaya adhikake kramase sthitikANDakako bar3hAkara saMkhyAtabhAgahAnike mantima vikalpa ke prApta hone taka usakA ghAta karanA cAhiye / phira usI utkIraNakAlase utkRSTa sthitike ardhabhAgakA ghAta honepara saMkhyAguNahAni prArambha hotI hai, kyoMki, ukta sthitimeM duguNI hAni ho cukatI hai| usase lekara eka samaya adhika Adike kramase sthitikANDakakA ghAta honepara saMkhyAta-guNahAni hI hotI hai| isa prakArase utkaSTa anubhAgake avirodhI antaHkor3Akor3i taka jAnA caahiye| isI prakAra darzanAvaraNIya, mohanIya aura antarAya karmoMke viSayameM prarUpaNA karanI cAhiye // 42 // jisa prakAra jJAnAvaraNIyake dravya, kSetra, kAla aura bhAvameMse kisI ekako vivakSita karake zeSoMkI prarUpaNA kI gaI hai usI prakAra ina tIna ghAsiyA karmokI bhI prarUpaNA karanI cAhiye, kyoMki, dravya, kSetra, kAla va bhAvake svAmitvase usameM koI vizeSatA nahIM hai| 1 aApatau ' mete DidikhagmettAe ceva' iti pAThaH / 2 a-bA-kApratiSu 'parUvaNaM' iti paatthH| Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 396 ] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4, 2, 13, 43. jassa veyaNIyaveyaNA davvado ukkassA tassa khettado kimukkassA aNukassA // 43 // sugama / NiyamA aNukassA asaMkhejaguNahINA // 44 // kudo ? sattama puDhaviNeraiyassa paMcadhaNusadussehassa ukkassadavvassa mA viNAso hohadi ti ukkassa jogavirohimAraNaMtiyamaNuvagayassa' ukkassogAhaNAe saMkhejjaghaNaMgulapamANAe logapUraNaukkassakhettAdo asNkhjjgunnhiinnttuvlNbhaado| tassa kAlado kimukkassA aNukassA // 45 // .. sugama / ukassA vA aNakassA vA // 46 // Neraiyacarimasamae vaTTamANeNa guNidakammaMsieNa kayaukkassadavvasaMcaeNa jadi ukkassahidI pabaddhA to davveNa saha kAlo vi ukkasso hodi / adha tattha jadi ukkassaTThidi Na baMdhadi to aNukkassA ti ghettavyaM / ukassAdo aNukassA samaUNA // 47 // jisa jIvake vedanIya karmakI vedanA dravyakI apekSA utkRSTa hotI hai usake kSetrakI apekSA vaha kyA utkRSTa hotI hai yA anutkRSTa // 43 // yaha sUtra sugama hai| vaha niyamase anutkRSTa asaMkhyAtaguNI hIna hotI hai // 44 // kAraNa ki pA~ca sau dhanuSa pramANa utsedhase saMyukta jo sAtavIM pRthivIkA nArakI, utkRSTa dravyakA vinAza na ho, isaliye utkRSTa yogake virodhI maraNAntika samudghAtako nahIM prApta huA hai| usakI saMkhyAta ghanAMgula pramANa utkRSTa avagAhanA lokapUraNa utkRSTa kSetrakI apekSA asaMkhyAtaguNI hIna pAyI jAtI hai| usake kAlakI apekSA ukta vedanA kyA utkRSTa hotI hai yA anutkRSTa // 45 // yaha sUtra sugama hai| vaha utkRSTa bhI hotI hai aura anutkRSTa bhI // 46 // - jisane utkRSTa dravyake saMcayako kiyA hai aise nAraka bhavake antima samayameM vartamAna guNitakarmAzikake dvArA yadi utkRSTa sthiti bA~dhI gaI hai to dravya ke sAtha kAla bhI utkRSTa hotA hai| parantu yadi vaha ukta avasthAmeM utkRSTa sthitiko nahIM bA~dhatA hai to usake kAlavedanA anutkRSTa hotI hai, aisA grahaNa karanA caahiye| ..... vaha utkRSTakI apekSA anutkRSTa eka samaya kama hai||47 sa 1 mapratipATho'yam / a-pA-kApratiSu '-maNusagayassa', tApratau -maNu [ sa ] gayassa' iti pAThaH / Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 13, 51] . veyaNasaNNiyAsavihANANiyogahAraM 397 kudo ? NeraDyaducarimasamayammi ukkassasaMkilesAviNAbhAvimhi baddha ukkassadvidIe carimasamayammi adhaTTidigalaNeNa egsmyprihaannidNsnnaado| tassa bhAvado kimukkassA aNukassA // 48 // sugamaM / NiyamA aNukassA aNaMtaguNahINA // 46 // suhamasAMparAiyakhavagacarimANubhAgavaMdhaM pekkhidUNa NeraiyacarimasamayANubhAgassa aNaMtaguNahINattuvalaMbhAdo / kudo ? sAdAvedaNIyassa suhassa saMkileseNa annubhaaghaannidNsnnaado| jassa veyaNIyaveyaNA khettado ukassA tassa davvado kimukkassA aNakassA // 50 // sugmN| NiyamA aNukassA cauhANapadidA // 51 // ukkassA kiNNa jAyade ? Na, raiyacarimasamayaguNidakammaMsiyammi ukkassabhAveNa avavidaveyaNIyadavvaveyaNAe logapUraNAe vaTTamANasajogikevalimhi sNbhvvirohaado| saMpahi davvassa cauTThANapadidattaM kadhaM Navvade ? suttaannusaarivkkhaannaado| taM kAraNa ki utkRSTa saMklezaka avinAbhAvI nAraka bhAvake dvicarama samayameM bA~dhI gaI utkRSTa sthitimeMse carama samayameM adhaHsthitike galanese eka samayakI hAni dekhI jAtI hai| usake bhAvakI apekSA ukta vedanA kyA utkRSTa hotI hai yA anutkRSTa // 48 // yaha sUtra sugama hai| vaha niyamataH anutkRSTa cAra sthAnoM meM patita hotI hai // 4 // kAraNa yaha ki sUkSmasAmparAyika kSapakake antima samaya sambandhI anubhAgakI apekSA nAraka jIvakA antima samaya sambandhI anubhAga anantaguNA hInA pAyA jAtA hai, kyoMki, sAtA vedanIyake zubha prakRti honese saMklezake dvArA usake anubhAgameM hAni dekhI jAtI hai| jisa jIvake vedanIyakI vedanA kSetrakI apekSA utkRSTa hotI hai usake dravyakI apekSA vaha kyA utkRSTa hotI hai yA anutkRSTa // 50 // yaha sUtra sugama hai| vaha niyamase anutkRSTa cAra sthAnoM meM patita hotI hai // 51 // zaMkA-vaha utkRSTa kyoM nahIM hotI hai ? samAdhAna-nahIM, kyoMki, nAraka bhavake antima samayameM vartamAna guNitakAMzika jIvameM utkRSTa svarUpase avasthita vedanIya karmakI dravya vedanAke lokapUraNa avasthAmeM rahanevAle sayogakevalImeM honekA virodha hai| zaMkA-yaha anuskRSTa dravya vedanA cAra sthAnoMmeM patita hai, yaha kisa pramANase jAnA jAtA hai ? samAdhAna-vaha sUtrakA anusaraNa karanevAle vyAkhyAnase jAnA jAtA hai| yathA-eka Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [ 4, 2, 13, 52. 368 ] jahA - guNidakammaMsiyo sacamapuDhavIdo AgaMtUNa paMbiMdiyatirikkhesu aMtomuhuttamacchiya puNo bAdarapuDha vikAiesu aMtomuhuttAuaM baMdhiya tattha upajjiya pacchA maNusesu vAsadhattAaM baMdhi kAlaM kAdUNuppajjiya saMjamaM ghettUNa khavagaseDimAruhiya kevalaNANaM upAya logapUraNaM gadassa khettamukkassaM jAdaM / tassamae danvamasaMkhejjabhAgahINaM, ukkasadavvaM palidovamassa asaMkhejjadibhAgeNa khaMDiya tattha egakhaMDeNa parihINaukkastadavyadhAraNAdo | evaM saMkhejjabhAgahINa-saMkhejjaguNahINa asaMkhejjaguNahINadavvANaM pi jANidUNa parUvaNA kAyavtrA / tassa kAlado kimukassA aNukkassA // 52 // sumaM / NiyamA akassA asaMkhejaguNahINA // 53 // kudo ! logapUraNAe vamANaaMtomuhuttamettaTThidIe 'tIsaMkoDA koDisAgarobamehiMto asaMkhejjaguNahINattutralaMbhAdo / tassa bhAvado kimukassA aNukassA // 54 // sugamaM / kassA bhAvaveyaNA // 55 // kI sAtavIM pRthivIse Akarake paMcendriya tiryaMcoMmeM antarmuhUrta rahakara phira bAdara pRthivIkAyika jIvoM meM antarmuhUrta pramANa Ayuko bandhakara unameM utpanna huA / pazcAt jaba vaha manuSyoM meM varSa pRthaktva Ayuko bA~dhakara maraNako prApta ho unameM utpanna hokara saMyamako grahaNa karake kSapakazreNipara car3hakara kevalajJAnako utpanna karake lokapUraNa avasthAko prApta hotA hai taba usakA kSetra utkRSTa hotA hai / usa samaya meM dravya asaMkhyAtaveM bhAgase hIna hotA hai, kyoMki, utkRSTa dravyako palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgase khaNDitakara usameMse vaha eka khaNDase hIna utkRSTa dravyako dhAraNa karatA hai / isI prakArase saMkhyAta bhAgahIna, saMkhyAtaguNahIna aura asaMkhyAtaguNahIna dravyoMkI bhI prarUpaNA jAna karake karanI cAhiye / usake kAlakI apekSA ukta vedanA kyA utkRSTa hotI hai yA anutkRSTa // 52 // yaha sUtra sugama hai / vaha niyamase anutkRSTa asaMkhyAtaguNI hIna hotI hai // 53 // kAraNa ki lokapUraNa avasthAmeM rahanevAlI antarmuhUrta mAtra sthiti tIsa kor3Akor3i sAgaropamoMkI apekSA asaMkhyAtaguNI hona pAyI jAtI hai / usake bhAvakI apekSA vaha kyA utkRSTa hotI hai yA anuskRSTa // 54 // yaha sUtra sugama hai / usake bhAva vedanA utkRSTa hotI hai / / 55 / / 1-kApratiSu 'tIsaM' iti pAThaH / Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ {4, 2, 13, 55] veyaNasaNNiyAsavihANANiyogadAraM [ 399 logapUraNagadakevalimhi aNukkassA kiNNa jAyade ? Na, carimasamayasuhumAparA. iyANaM visarisapariNAmAbhAvAdo |nnc visesapaJcayamedo vi' asthi, samvesu egukkassa. pacayasseva sNbhvuvlNbhaado| Na ca jogamedeNa aNubhAgassa NANattaM jujjade, jogavaDDi-hANIhito annubhaagvddddi-haanniinnmbhaavaado| suhumasAparAiyacarimasamae pabaddhaukkassANubhAgaTTidI jeNa bArasamuhuttamettA teNa bArasahaM muhuttANamanbhaMtare kevalaNANamuppAiya savvalogamAUriya dvidANaM bhAvo ukkasso hodi / bahueNa kAleNa kayalogapUraNANamukasso Na hodi, bArasehi muhuttehi ukkassANubhAgaparamANUNaM nnisseskkhydNsnnaado| tamhA logapUraNe bhAvaveyaNA ukkassA aNukkassA vA hodi ti vattavyamidi ? ettha parihAro uccade / taM jahA--logapUraNe bhAvaveyaNA ukkassA ceva, aNNahA suttassa appa. mANattappasaMgAdo / Na ca suttamappamANaM hodi, tabbhAve tassa suttattavirohAdo / uttaM ca arthasya sucanAtsamyaksUtervArthasya suurinnaa| sUtramuktamanalpArtha sUtrakAreNa tattvataH // 3 // ) Na ca juttiviruddhattAdo Na suttamedamidi vottuM sakkijjeMdeM, suttaviruddhAe juttizaMkA-lokapUraNa avasthAko prApta hue kevalImeM vaha anutkRSTa kyoM nahIM hotI hai ? samAdhAna-nahIM, kyoMki, antima samayavartI sUkSmasAmparAyika jIvoMke visadRza pariNAmoM hai| isake atirikta vizeSa pratyayabheda bhI yahA~ nahIM hai| kyoMki. ukta sabhI jIvoMmeM eka utkRSTa pratyayakI hI sambhAvanA pAyI jAtI hai / yadi kahA jAya ki yogake bhedase anubhAgakA bhI bheda honA cAhiye, to yaha bhI ucita nahIM hai, kyoMki, yogakI vRddhi va hAnise anubhAgakI vRddhi va hAni sambhava nahIM hai| zaMkA-cUMki sUkSmasAmparAyika guNasthAnake antima samayameM bA~dhI gaI utkRSTa-anubhAgasthiti bAraha muhUrta pramANa hotI hai, ataeva bAraha muhUrtoM ke bhItara kevalajJAnako utpannakara saba lokako pUrNa karake sthita jIvoMkA bhAva utkRSTa hotA hai| parantu bahuta kAlameM lokapUraNa samudghAtako karanevAle jIvoMkA bhAva utkRSTa nahIM hotA hai, kyoMki, bAraha muhUrtoM meM utkRSTa anubhAgake paramANuoMkA niHzeSa kSaya dekhA jAtA hai| isIliye lokapUraNa avasthAmeM bhAvavedanA uskRSTa bhI hotI hai aura anutkRSTa bhI aisA kahanA cAhiye ? samAdhAna-yahA~ ukta zaMkAkA parihAra kahate haiN| vaha isa prakAra hai-lokaparaNa avasthAmeM bhAvavedanA utkRSTa hI hotI hai, kyoMki, aisA mAnaneke vinA sUtrake apramANa ThaharanekA prasaMga AtA hai| parantu sUtra apramANa hotA nahIM hai, kyoMki, apramANa honepara usake sUtra honekA virodha hai| kahA bhI hai bhalI bhA~ta arthakA sUcaka honese athavA arthakA janaka honese bahuta arthakA bodhaka vAkya sUtrakAra AcArya ke dvArA yathArthameM sUtra kahA gayA hai // 3 // yadi kahA jAya ki yuktiviruddha honese yaha sUtra hI nahIM hai, to aisA kahanA zakya nahIM hai, 1 zrA-kA-tApratiSu 'vi' ityetat padaM nopalabhyate / 2 zrApratau 'bArasamuhutteNa metteNa bArasaNhaM', bAramuhuttamettA teNa bArasaNhaM iti pAThaH / 3 pratiSu 'suttarasavirehAdo' iti pAThaH / 4 tApratI 'sUtrairvArthasya iti paatthH| 5 uddhatametaja yadhavalAyAm ( 1, pR0 1710) / Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 400] * chakmaMDAgame veyaNAkhaMDa [4, 2, 13, 55. tAmAvAdo / Na ca appamANeNa pamANaM vaahijjde,virohaado| kAsA puNa ettha hiravajja-' suttANukUlA taMtajuttI ? vuccade-veyaNIya ukkassANubhAgabaMdhassa dvidI baarsmuhuttmettaa| tattha sAdAvedaNIyacirANahidIe palidovamassa asaMkhajjadimAgamettAe dvidakammapoggalA ukkaDDijati aNubhAgeNa / kudo ? 'baMdhe ukkaDadi' ti vayaNAdo / hodu NAma aNubhAgassa ukkaDDaNA, Na dvidIe / kudo 1 palidovamassa asaMkhajjadimAgamettahididIhattaNaM NassidaNa bArasamuhuttahidisarUveNa pariNadattAdo ti / hodu NAma kaisi pi paramANUNaM dvidIe okaDDaNA', aNNahA tattha guNaseDIe annuvvttiido| kiMtu Na savvesi kammaparamANaNaM ThidINaM okaDDaNA, kesi pi palidovamassa asaMkhejjadimAgamettahidIe adhahidigalidasesiyAe avtthtthaannuvlNmaado| Na ca aNubhAgukkaDDaNA vi savvesiM kammaparamANUNaM hodi, thovANaM ceva bajjhamANANubhAgasarUveNa prinnaamdNsnnaado| tado palidovamassa asaMkhajjadimAgamettahidIe dvidakammakkhaMdhA ukkassANubhAgasarUveNa ukkaDidA bArasamuhutte mottaNa puvakoDikAleNa vi Na galaMti tti siddhaM / teNa kAraNeNa logamAvUridakevalimhi veyaNIyamAvo ukkasmo ceva, nnaannukksso| kyoMki, jo yukti satrake viruddha ho vaha vAstavameM yukti hI sambhava nahIM hai| isake atirikta apramANake dvArA pramANako bAdhA bhI nahIM pahu~cAyI jA sakatI hai, kyoMki, vaisA hone meM virodha hai| zaMkA-to phira yahA~ sUtrake anukUla vaha nirdoSa taMtrayukti kaunasI hai ? samAdhAna-isa zaMkAke uttarameM kahate haiM ki vedanIyake utkRSTa anubhAgabandhakI sthiti bAraha muhUrta mAtra hai / usameM palyopamake asaMkhyAtaveM bhAga pramANa sAtAvedanIyakI cirakAlIna sthitimeM sthita karmapudgala anubhAga svarUpase utkarSa ko prApta hote haiM, kyoMki, 'bandhameM utkarSaNa hotA' hai| aisA satravacana hai| . zaMkA-anubhAgakA utkarSaNa bhale hI ho, kintu sthitikA utkarSaNa sambhava nahIM haiM, kyoMki, palyopamake asaMkhyAtaveM bhAga mAtra sthitikI dIrghatA naSTa ho karake bAraha muhUrta pramANa sthitike svarUpase pariNata ho jAtI hai ? __ samAdhAna-kinhIM paramANuoMkI sthitikA apakarSaNa bhale hI ho, kyoMki, isake vinA usameM guNazreNinirjarA nahIM bana sktii| kintu sabhI karmaparamANuoMkI sthitiyoMkA apakarSaNa sambhava nahIM hai, kyoMki, kinhIM karmaparamANuoMkI adhaHsthitike galanese zeSa rahI palyopamake asaMkhyAtaveM bhAga mAtra sthitikA avasthAna pAyA jAtA hai / isake atirikta anubhAgakA utkarSaNa bhI sabhI paramANuoMkA nahIM hotA, kyoMki, thor3e hI karmaparamANuoMkA bA~dhe jAnevAle anubhAgake svarUpase pariNamana dekhA jAtA hai| isa kAraNa palyopamake asaMkhyAtaveM bhAga mAtra sthitimeM sthita karmaskandha utkRSTa anubhAga svarUpase utkarSaNako prApta hokara bAraha muhurtIko chor3akara pUrvakoTi pramANa kAlameM bhI nahIM galate haiM, yaha siddha hai| isIliye lokapUraNa avasthAko prApta kevalImeM vedanIyakA bhAva utkRSTa hI hotA hai, anutkRSTa nahIM hotaa| .. . a-zrA- kApratiSu 'Nikhaja-' iti pAThaH / 2 tApatau 'ukaDDaNA e (Na) dvidIe iti pAThaH / 3 pratiSu 'zrokaDuNAe' iti pAThaH / Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 13, 60.] veyaNasaNNiyAsavihANANiyogahAraM [401 jassa veyaNIyaveyaNA kAlado ukassA tassa davvado kimukkassA aNukassA // 56 // sugamaM / ukkassA vA aNukassA vA // 57 // jadi Neraiyacarimasamae guNidakammaMsie kayaukkassadavye veyaNIyassa ukkassao dvidibaMdho dIsadi to kAleNa saha davvaM pi ukkassaM hodi adha tatto heTTA uvariM vA jadi ukkassaTThidI bajjhadi to ukkassiyAe kAlaveyaNAe ukkassiyA davvaveyaNA Na labbhadi tti aNukkassA tti' bhaNidaM / ukassAdo aNukassA paMcaTThANapadidA // 58 // kANi paMcaTThANANi ? aNaMtabhAgahANi-asaMkhejjabhAgahANi-saMkhejjabhAgahANi-saMkhoja guNahANi-asaMkhejjaguNahANi tti pNcttttaannaanni| edesiM ThANANaM parUvaNA jahA NANAvaraNIyassa parUvidA tahA parUvedavvA / / tassa khettado kimukkassA aNukassA // 56 // sugama / NiyamA aNukkassA asaMkhejaguNahINA // 60 // jisake vedanIyakI vedanA kAlakI apekSA utkRSTa hotI hai usake dravyakI apekSA vaha kyA utkRSTa hotI hai yA anutkRSTa // 56 // yaha sUtra sugama hai| vaha utkRSTa bhI hotI hai aura anutkRSTa bhI // 57 // yadi nAraka bhavake antima samayameM utkRSTa dravyakA saMcaya karanevAle guNitakarmAzikake vedanIyakA utkRSTa sthitibandha dikhatA hai to kAlake sAtha dravya bhI utkRSTa hotA hai| parantu yadi utkRSTa sthiti usase nIce yA Upara baMdhatI hai to utkRSTa kAlavedanAke sAtha utkRSTa dravyavedanA nahIM pAyI jAtI hai, ataeva sUtra meM 'anurakRSTa' aisA kahA hai| utkRSTakI apekSA anutkRSTa pAMca sthAnoMmeM patita hai // 58 // ve pA~ca sthAna kaunase haiM ? anantabhAgahAni, asaMkhyAtabhAgahAni, saMkhyAtabhAgahAni, saMkhyAtaguNahAni aura asaMkhyAtaguNahAni ye ve pA~ca sthAna haiN| ina sthAnoMkI prarUpaNA jaise jJAnAvaraNIyake viSayameM kI gaI hai vaise hI yahA~ bhI prarUpaNA karanI caahiye| usake kSetrakI apekSA vaha kyA utkRSTa hotI hai yA anutkRSTa / / 59 // yaha sUtra sugama hai| vaha niyamase anutkRSTa asaMkhyAtagaNI hIna hotI hai // 60 // 1 tApratau 'labbhadi tti bhaNida' iti pAThaH / cha. 12-51 Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 402) chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4, 2, 13, 61. kudo ? aTThamarajjUNamukkamAraNaMtieNa mahAmaccheNa ukkassahidIe' pabaddhAe saMtIe takkhettassa vi logapUraNagadakevalikhettAdo asNkhejjgunnhiinnttuvlNbhaado| tassa bhAvado kimukkassA aNukkassA // 61 // sugamaM / NiyamA aNukkassA aNaMtaguNahINA // 62 // kudo ? ukkassahidIe saha asAdAvedaNIyaukkassANubhAge baddha vi tassa aNubhAgassa suhumasAMparAiyassa carimasamae pabaddhavANubhAgAdo aNaMtaguNahINattuvalaMbhAdo / edaM kudo upalabbhade ? cusdvivdiyappaabhugaado| jassa veyaNIyaveyaNA bhAvado ukkassA tassa davvado kimukkassA aNukkassA // 63 // sugmN| NiyamA aNakkassA cuhaannpdidaa||64|| kudo ? Neraiyacarimasamae jAdaveyaNIyaukkassadavvassa suhumasAMparAiyacarimasamae ukkassamAveNa saha vRttivirohaado| tamhA NiyamA aNukkassattaM siddhaM / NiyamA aNu kAraNa ki sAr3hesAta rAju pramANa mAraNAntika samudghAtako karanevAle mahAmatsyake dvArA utkRSTa sthitike bA~dhanepara usakA kSetra bhI lokapUraNa samudghAtako prApta kevalIke kSetrase asaMkhyAtaguNA hIna pAyA jAtA hai| usake bhAvakI apekSA ukta vedanA kyA utkRSTa hotI hai yA anutkRSTa // 61 // yaha sUtra sugama hai| vaha niyamase anutkRSTa anantagaNI hIna hotI hai // 62 // kAraNa yaha ki utkRSTa sthitike sAtha asAtA vedanIyake utkRSTa anubhAgako bA~dhanepara bhI usakA anubhAga sUkSmasAmparAyikake antima samayameM bA~dhe gaye anubhAgakI apekSA anantaguNA hIna pAyA jAtA hai| zaMkA-yaha kisa pramANase jAnA jAtA hai ? samAdhAna-vaha cauMsaTha padavAle alpabahutvase jAnA jAtA hai| jisake vedanIyakI vedanA bhAvakI apekSA utkRSTa hotI hai usake dravyakI apekSA vaha kyA utkRSTa hotI hai yA anutkRSTa // 63 // yaha sUtra sugama hai| vaha niyamase anutkRSTa cAra sthAnoMmeM patita hotI hai // 64 // ___kAraNa ki nAraka bhavake antima samayameM utpanna vedanIyake utkRSTa dravyakA sUkSmasAmparAyikake antima samayameM utkRSTa bhAvake sAtha rahanA viruddha hai| isa kAraNa vaha niyamase anutkRSTa hotI hai, yaha siddha hai| niyamaste anutkRSTa bhI hokara vaha cAra sthAnoMmeM patita hai| yathA--eka 1 a-zrA-kApratiSu -chidIe' iti pAThaH / bakA niyamasapaanukare Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 13, 67.1 veyaNasaNNiyAsavihANANiyogaddAraM [403 kissA vi hodUNa cauhANapadidA / taM jahA-ego guNidakammaMsiyo heraiyacarimasamae ukkassaM davvaM kAUNa NiggaMtUNa paMciMdiyatirikkhesu uppanjiya do tiNNimavaggahaNANi eiMdiesu gamiya puNo pacchA maNussesuppajjiya gamAdiaTThavassiyo saMjamaM paDivaNNo / puNo savvalahueNa kAleNa khavagase DimAruhiya carimasamayasuhamasAMparAiyo hodUNa ukka. ssANubhAgo pabaddho, tassa dabaveyaNA asaMkhejjabhAgahINA, guNaseDiNijjarAe glidaasNkhejjsmypbddhttaado| etto ppahuDi egegaparamANuhANikameNa asaMkhejjabhAgahANisaMkhejjabhAgahANi-saMkhejjaguNahANi-asaMkhejjaguNahANIyo jANidaNa davvassa parUvedavyAo jAva khavidakammaMsiyasavvajahaNNadavvaM' hidaM ti / / tassa khettado kimukkassA aNukkassA // 65 // sugamaM / ukkassA vA aNukkassA vA // 66 // jadi logapUraNe sajogikevalI vaTTadi to bhAveNa saha khettaM pi ukkarasaM hodi / adha Na vaTTadi bhAvo ceva ukkasso, Na khetaM; logapUraNaM mottUNa tassa aNNattha ukkssttaabhaavaado| ukkassAdo aNukkassA viTThANapadidA asaMkhejabhAgahINA vA asaMkhejaguNahINA vA / / 67 // guNitakauzika jIva nAraka bhavake antima samayameM utkRSTa dravyako karake vahA~ se nikalakara paMcendriya tithaMcoMmeM utpanna ho ekendriya jIvoMmeM do tIna bhavagrahaNoMko vitAkara phira pIche manuSyoMmeM utpanna hokara garbhase lekara ATha varSakA ho saMyamako prApta huaa| pazcAt sarvalaghu kAlameM Apaka zreNipara car3hakara antima samayavartI sUkSmasAmparAyika hokara utkRSTa anubhAgabandhako prApta huaa| usake dravyavedanA asaMkhyAtabhAgahIna hotI hai, kyoMki, usake guNazreNinirjarA dvArA asaMkhyAta samayaprabaddha gala cuke haiN| yahA~ se lekara eka eka paramANukI hAnike kramase kSapitakarmAzikake sarvajaghanya dravyake sthita hone taka dravyake viSayameM asaMkhyAtabhAgahAni, saMkhyAtabhAgahAni, saMkhyAtaguNahAni aura asaMkhyAtaguNahAnikI jAnakara prarUpaNA karanI caahiye| usake kSetrakI apekSA vaha kyA utkRSTa hotI hai yA anutkRSTa // 65 // yaha sUtra sugama hai| vaha utkRSTa bhI hotI hai aura anatkRSTa bhI / / 66 // yadi sayogakevalI lokapUraNa samuddhAtameM pravartamAna haiM lo bhAvake sAtha kSetra bhI uskRSTa hotA hai| aura yadi usameM pravartamAna nahIM haiM to bhAva hI utkRSTa hotA hai, kSetra utkRSTa nahIM hotA, kyoMki, lokapUraNa samudghAtako chor3akara anyatra usakI utkRSTatAkA abhAva hai| utkRSTakI apekSA anutkRSTa asaMkhyAtabhAgahIna aura asaMkhyAtagaNahIna ina do sthAnoM meM patita hai // 67 // 1 a-zrA-kApratiSu 'savvalahueNa davvaM' iti paatthH| Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 404] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4,02, 13, 68. ukkassamAveNa saha maMthe vaTTamANassa khettaM logapUraNakhettAdo asaMkhejjamAgahINaM, vAdavalayAvaruddhakhetametteNa prihiinnttaado| satthANa-daMDa-kavADagadakevalikhettANi ukkasANubhAgasahacaDidANi puNa asaMkhejjagaNahINANi, edehi tIhi vi khettehi pudha pudha ghaNaloge bhAge hide asNkhejjruuvovlNbhaado| teNa duTTANapadidA ceva aNukkassaveyaNA tti siddh| tassa kAlado kimukkassA aNukkassA // 68 // sugama / NiyamA aNukkassA asaMkhejaguNA // 66 // jattha veyaNIyabhAvaveyaNA ukkassA tattha tassa kAlaveyaNA aNukkassA ceva, suhumasAMparAiyappahuDi uvari savvattha palidovamassa asaMkhejjadimAgametadvidIe aMtomuhuttamettAe vA uvalaMbhAdo / hotA vi asaMkhejjaguNahINA ceva, palidovamassa asaMkhejjadimAgeNa tIsaMkoDAkoDisAgarovamesu ovaTTidesu asNkhejjruuvovlNbhaado| evaM NAmA-godANaM // 70 // jahA veyaNIyassa ukkassasaNNiyAso kado tahA NAmA-godANaM pi kAyanvo, utkRSTa bhAvake sAtha maMtha samudghAtameM vartamAna kevalIkA kSetra lokapUraNa samudghAtameM vartamAna kevalIke kSetrase asaMkhyAtabhAgahIna hotA hai, kyoMki, vaha vAtavalayase roke gaye kSetrake pramANase hIna hai| utkRSTa anubhAgake sAtha Aye hue svasthAna, daNDasamudghAta aura kapATasamudghAtako prApta kevalIke kSetra usase asaMkhyAtaguNe hIna hote haiM, kyoMki, ina tInoM hI kSetroMkA pRthaka , lokameM bhAga denepara asaMkhyAta rUpa pAye jAte haiN| isa kAraNa anutkRSTa vedanA do sthAnoMmeM patita hai, yaha siddha hai| usake kAlakI apekSA ukta vedanA kyA utkRSTa hotI hai yA anutkRSTa // 68 // yaha sUtra sugama hai| vaha niyamase anutkRpTa asaMkhyAtaguNI hIna hotI hai // 66 // jahA~ vedanIyakI bhAvavedanA utkRSTa hotI hai, vahA~ usakI kAlavedanA anutkRSTa hI hotI hai, kyoMki, sUkSmasAmparAyika guNasthAnase lekara Age saba jagaha palyopamake asaMkhyAta bhAga mAtra sthiti athavA antarmuhUrta mAtra sthiti pAyI jAtI hai| utanI mAtra hokara bhI vaha asaMkhyAtaguNI hIna hI hotI hai, kyoMki, palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgakA tIsa kor3Akor3i sAgaropamoMmeM bhAga denepara asaMkhyAta rUpa pAye jAte haiN| isI prakAra nAma aura gotra karmoke viSayameM bhI ukta prarUpaNA karanI cAhiye // 7 // jisa prakAra vedanIya karmake viSayameM utkRSTa saMnikarSa kiyA gayA hai usI prakAra nAma aura 1 a-zrA-kApratiSu 'ukkarasambhAveNa' iti pATha / 2 zrA-kApratyoH 'mavavaTTamANassa', tApratI 'maMthe (macche) vaTTamANassa' iti paatthH| 3 apratI 'saMkhejaguNA' iti paatthH| 4 a-zrApratyo 'aMtomuhattamettANaM uvalaMbhAdo' kApratau 'aMtomuhattamettANi uvalaMbhAdo' iti pAThaH / Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 13, 74.] veyaNasaNNiyAsavihANANiyogadAraM [405 davva-khetta-kAla-bhAvukkassasAmittaehi visesAmAvAdo / jassa AuaveyaNA davvado ukkasA tassa khettado kimukkassA aNukkassA // 71 // sugamaM / NiyamA aNukkassA asaMkhejaguNahINA // 72 // kudo NiyameNa khettassa aNukkassattaM ? logapUraNagadasajogikevalimhi jAdukkassakhettassa ukkassadavyasAmijalacarammi annuvlNbhaado| asaMkhejjaguNahINataM katto Nacade ? ukkassadavasAmijalacarakhetteNa saMkhejjaghaNaMgulamatteNa ghaNaMgalassa saMkhejjadibhAgamettaNa vA ghaNaloge bhAge hide asNkhejjaabovlNbhaado| tassa kAlado kimukkassA aNukkassA // 73 // sugm| NiyamA aNukkassA asaMkhejaguNahINA // 74 // jalacaresu ukkassadavvasAmiesu ukkassahidibaMdho kiNNa jAyade ? Na, Auassa puvvakoDitibhAgamAvAhaM kAUNa tettIsasAgarovamesu bajjhamANesu ceva ukkassa. gotra karmoM ke viSayameM bhI karanA cAhiye, kyoMki dravya, kSetra, kAla aura bhAva sambandhI utkRSTa svAmittvase usameM koI vizeSatA nahIM hai| jisa jIvake Ayu karmako vedanA dravyase utkRSTa hotI hai usake vaha kyA kSetrase utkRSTa hotI hai yA anutkRSTa // 71 // yaha sUtra sugama hai| vaha niyamase anutkRSTa asaMkhyAtaguNI hIna hotI hai // 72 // zaMkA-kSetrakI niyamita anutkRSTatA kaise sambhava hai ? samAdhAna-isakA kAraNa yaha hai ki lokapUraNa samudghAtako prApta sayogakevalIke jo utkRSTa kSetra hotA hai vaha utkRSTa dravyake svAmI jalacara jIvameM nahIM pAyA jaataa| zaMkA-usakI asaMkhyAtaguNahInatA kisa pramANa se jAnI jAtI hai ? samAdhAna-utkRSTa dravyake svAmI jalacara jIvakA jo saMkhyAta ghanAMgula pramANa athavA ghanAMgulake saMkhyAtaveM bhAga pramANa kSetra hotA hai usakA ghanalokameM bhAga denepara cUMki asaMkhyAta rUpa pAye jAte haiM, ataH isase usakI asaMkhyAtaguNI hInatA siddha hai|| usake ukta vedanA kAlakI apekSA kyA utkRSTa hotI hai yA anutkRSTa // 73 // yaha sUtra sugama hai| vaha niyamase anutkRSTa asaMkhyAtaguNI hIna hotI hai // 74 // zaMkA-jo jalacara jIva utkRSTa dravyake svAmI haiM unameM utkRSTa dravyakA bandha kyoM nahIM hotA? samAdhAna-nahIM, kyoMki, pUrvakoTike vibhAga pramANa AyukI AbAdhAko karake tetIsa Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 406] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4, 2, 13, 75. dvidittvlNbhaado| Na ca tettIsasAgarovamANamettha baMdho saMbhavadi, aisaMkileseNa bhuMjamANAuakammakkhaMdhANaM bahUNaM glnnppsNgaado| tamhA jalacaresu ukkassadavvasAmiesu AuvabaMdho aNukkasto ceva / hoto vi puvakoDimetto ceva, heDimaAuaviyappesu cajjhamANesu AuabaMdhagaddhAe thovattappasaMgAdo / asaMkhejjagaNahINataM katto Nabade ? sAdireyapurakoDIe tettIsasAgarovamesu puncakoDitibhAgAhiesu ovaTTidesu asNkhejjruuvovlNbhaado| tassa bhAvado kimukkassA aNukkassA // 75 // sugamaM / NiyamA aNukkassA aNaMtaguNahINA // 76 // kimahamukkassA bhAvaveyaNA ettha Na hodi ? Na, appamattasaMjadeNa baddhadevAuammi jAdukkassANubhAgassa tirikkhAuammi vRttivirohaado| jalacarAuabhAvassa ukkassabhAvAdo' aNaMtaguNattaM katto Navvade ? tirikkhAuaaNumAgAdo devAuaaNubhAgo aNaMtaguNo tti bhaNidacausadvivadiyaappAbahugAdo nnbde| sAgaropama pramANa Ayuko bA~dhanevAle jIvoMmeM hI utkRSTa sthiti bandha pAyA jAtA hai| parantu yahA~ tetIsa sAgaropamoMkA bandha sambhava nahIM hai, kyoMki, aisA honepara atyanta saMktazase bhujyamAna Ayu karmake bahutase skandhoMke galanekA prasaMga AtA hai / isa kAraNa utkRSTa dravyake svAmI jalacara jIvoMmeM AyukA bandha anutkRSTa hI hotA hai| anuskRSTa hokara bhI vaha pUrvakoTi mAtra hI hotA hai, kyoMki, nIceke zrAyuvikalpoMke cA~dhanepara Ayubandhaka kAlake stoka honekA prasaMga AtA hai| zaMkA-usakI asaMkhyAtaguNI hInatA kisa pramANase jAnI jAtI hai ? . samAdhAna-sAdhika pUrvakoTikA pUrvakoTitribhAgase adhika tetIsa sAgaropamoMmeM bhAga denepara cUMki asaMkhyAta rUpa pAye jAte haiM, ataH isIse usakI asaMkhyAtaguNahInatA siddha hai| usake ukta vedanA bhAvakI apekSA kyA utkRSTa hotI hai yA anatkRSTa // 75 // yaha sUtra sugama hai| vaha niyamase anutkRSTa asaMkhyAtaguNI hIna hotI hai // 76 // zaMkA-yahA~ utkRSTa bhAvavedanA kyoM nahIM hotI hai ? samAdhAna nahIM, kyoMki, apramattasaMyatake dvArA bA~dhI gaI devAyumeM utpanna utkRSTa anubhAgake tiyeca AyumeM rahanekA virodha hai| zaMkA-utkRSTa bhAvakI apekSA jalacara sambandhI AyukA bhAva anantaguNA hIna hai, yaha kisa pramANase jAnA jAtA hai| samAdhAna-yaha "tithaMca Ayuke anubhAgase devAyukA anubhAga anantaguNA hai" isa cauMsaTha padavAle alpabahutvase jAnA jAtA hai| . 1 tApratau 'ukkassadavvAdo' iti pATha : Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 13, 78.] veyaNasaNNiyAsavihANANiyogadAraM [407 jassa AuaveyaNA khettado ukkassA tassa davvado kimukkassA aNukkassA // 77 // sugama / NiyamA aNukkassA viTThANapadidA saMkhejaguNahINA vA asaMkhejaguNahINA vA // 78 // dabaveyaNA ukkassA kiNNa jAyade ? Na, dohi AuabaMdhagaddhAhi ukkassajogavisiTThAhi jalacaresu saMcidukkassadavvassa kevalimhi tihuvaNaM pasariya dvidammi sNbhvvirohaado| kadhaM saMkhejjagaNahINataM ? Na, ukkassajogeNa ukkassabaMdhagaddhAe maNusAuaMbaMdhiya maNusesu uppanjiya gabbhAdiahavassehi saMjamaM ghettUNa savvalahumaMtomuhutteNa kAleNa kevalaNANamuppAiya logamAvUriya dvidammi jaM davvaM tassa sNkhenjgunnhiinnttvlNbhaado| dohi baMdhagaddhAhi saMcidukkassadavvAdo edamegabaMdhagaddhAsaMcidadavvaM kicUNaddhamettaM hodaNa maNussesu galidabahusaMkhejjadibhAgattAdo saMkhejjaguNahINaM hodi ti bhaNidaM hodi| jahaNNabaMdhagaddhAe baddhe vi ukkassadavvAdo tihuvaNagayajiNouvadavvaM' saMkhejja jisa jIvake AyukI vedanA kSetrako apekSA utkRSTa hotI hai usake vaha dravyakI apekSA kyA utkRSTa hotI hai yA anutkRSTa // 77 // * yaha sUtra sugama hai| _ vaha niyamase anutkRSTa saMkhyAtaguNahIna va asaMkhyAtaguNahIna ina do sthAnoMmeM patita hotI hai // 78 // zaMkA-dravyavedanA utkRSTa kyoM nahIM hotI hai ? samAdhAna-nahIM, kyoMki, utkRSTa yogase vizeSatAko prApta hue do Ayubandhaka kAloMke dvArA jo utkRSTa dravya jalacara jIvoMmeM saMcayako prApta hai usakI tIna lokoMmeM phailakara sthita hue kevalImeM sambhAvanA nahIM hai| zaMkA-vaha saMkhyAtaguNA hIna kairane hai ? samAdhAna nahIM, kyoMki, utkRSTa yogake dvArA utkRSTa bandhakakAlameM manuSyAyuko bA~dhakara manuSyoMmeM utpanna ho garbhase lekara ATha varSoM meM saMyamako grahaNakara sarvalaghu antarmuhUrta kAlameM kevalajJAnako utpannakara lokako pUrNa karake sthita hue kevalImeM jo dravya hotA hai vaha saMkhyAtaguNA hIna pAyA jAtA hai| do bandhakakAloM dvArA saMcayako prApta hue utkRSTa dravyakI apekSA yaha eka bandhakakAla dvArA saMcita dravya kucha kama ardha bhAga pramANa hokara manuSyoMmeM saMkhyAta bahubhAgake gala jAnese saMkhyAtaguNA hIna hotA hai, yaha usakA abhiprAya hai| _ zaMkA-jaghanya bandhaka kAlake dvArA bA~dhanepara bhI utkRSTa dravyakI apekSA loka paraNasamudghAtameM vartamAna kevalIkA Ayu dravya cUMki saMkhyAtaguNA hIna hI hotA hai, ataH usakI asaMkhyAtaguNahInatA kaise sambhava hai ? 1 a-bA-tApratiSu 'jiNAvuvadavvaM' iti paatthH| ... ....... ........... Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 408] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [ 4, 2, 13, 79. gaNahINaM ceva hodi ti kadhamasaMkhejjaguNahINattaM ? Na, asaMkhejjagaNahINajogeNa maNussAuaMbaMdhiya maNussesu uppajjiya kevalaNANamuppAiya savvalogaM gayakevalista asNkhejjgunnhiinnttuvlNmaado| tassa kAlado kimukkassA aNukkassA // 76 // sugama / NiyamA aNukkassA asNkhejgunnhiinnaa||80|| loge AvuNNe' jeNa AuaTThidI aMtomuhuttamettA ceva teNa kAlavevaNA ukkassadvidIdo asaMkhejjaguNahINA tti siddhaM / tassa bhAvado kimukkassA aNukkassA // 81 // sugamaM / NiyamA aNukkassA aNaMtaguNahINA // 2 // kudo ? maNussAuaukkassANubhAgAdo appamattasaMjadeNa baddhadevAuaukkassANubhA. gassa annNtgunnttuvlNbhaado| - jassa AuavayaNA kAlado ukkassA tassa davvado kimukkassA aNukkassA // 83 // samAdhAna-nahIM, kyoMki, asaMkhyAtaguNahIna yogake dvArA manuSyAyuko bA~dhakara manuSyoMmeM utpanna ho kevalajJAnako utpanna karake sarvalokako prApta kevalIkA dravya asaMkhyAtaguNA hIna pAyA jAtA hai| usake kAlakI apekSA vaha kyA utkRSTa hotI hai yA anutkRSTa // 79 // yaha sUtra sugama hai ? baha niyamase anutkRSTa asaMkhyAtaguNI hIna hotI hai // 8 // cUMki lokapUraNa samudghAtameM AyukI sthiti antarmuhUrta mAtra hotI hai, ataeva kAlavedanA utkRSTa sthitikI apekSA asaMkhyAtaguNI hIna hai; yaha siddha hai| usake bhAvakI apekSA vaha kyA utkRSTa hotI hai yA anutkRSTa // 81 // yaha sUtra sugama hai| vaha niyamase anutkRSTa anantaguNI hIna hotI hai // 82 // kAraNa yaha ki manuSyAyuke utkRSTa anubhAgakI apekSA apramattasaMyatake dvArA bA~dhI gaI devAyukA utkRSTa anubhAga anantaguNA hIna pAyA jAtA hai / jisake AyukI vedanA kAlakI apekSA utkRSTa hotI hai usake dravyakI apekSA vaha kyA utkRSTa hotI hai yA anutkRSTa // 83 // 1 a-zrA-kApratiSu 'AuvuNNe' iti pAThaH / Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [409 4, 2, 13, 84.] veyaNasapiNayAsavihANANiyogahAraM sugmN| NiyamA aNukkassA viTThANapadidA saMkhejaguNahINA vA asaMkhejaguNahINA vA // 84 // ___ taM jahA--ukkassajogeNa ukkassabaMdhagaddhAe maNussAuaM baMdhiya maNussesu uppajiya saMjamaM ghettUNa puvvakoDitibhAgapaDhamasamae devAue pabaddhe' Auassa ukkassahidI hodi, puvvkodditibhaagaahiytettiissaagrovmpmaannttaado| uvari kiNNa ukkassahidI jAyade ? Na, adhaDhidigalaNAe samayaM paDi galamANiyAe uvari ukkssttvirohaado| ettha jaM davvaM tamukkassadavvassa sNkhejdibhaago| kudo ? sAdireyachabbhAgattAdo / evamukkassabaMdhagaddhAe dubhAgeNa Auve baMdhAvide vi saMkhejjaguNahINaM' hodi, saadireyvaarsbhaagttaado| evaM 'baMdhagaddhamassidUNa edaM davvamukkassadavvassa saMkhejjadibhAgo' ceva hodi / jogamassidaNa puNa saMkhejjaguNahINamasaMkhejjaguNahINaM ca saMlabbhadi', saMkhejja guNahINa-asaMkhejjagaNahINajogANaM sNbhvaado| tamhA AuadavvaveyaNA sagukkassadavvaM pekkhidaNa ukkassakAlAviNAbhAviNI viTThANapadidA ceva hodi tti siddhaM / yaha sUtra sugama hai| vaha niyamase anutkRSTa saMkhyAtaguNahIna va asaMkhyAtaguNahIna ina do sthAnoM meM patita hotI hai // 84 // vaha isa prakArase-utkRSTa yogake dvArA utkRSTa bandhakakAlameM manuSyAyako bA~dhakara manuSyoMmeM utpanna ho saMyamako grahaNakara pUrvakoTitribhAgake prathama samayameM devAyuke bA~dhanepara AyukI utkRSTa sthiti hotI hai, kyoMki, vaha pUrvakoTitribhAgase adhika tetIsa sAgaropama pramANa hotI hai| zaMkA-Upara utkRSTa sthiti kyoM nahIM hotI ? samAdhAna-nahIM, kyoMki Upara adhaHsthitike galanese pratyeka samayameM galanevAlI usake utkRSTa honekA virodha hai| yahA~ jo dravya hai vaha utkRSTa dravyake saMkhyAtaveM bhAga pramANa hai, kyoMki, vaha sAdhika chaThe bhAga pramANa hai / isa prakAra utkRSTa bandhaka kAlake dvitIya bhAgase Ayuke ba~dhAnepara bhI drabya saMkhyAtaguNA hIna hI hotA hai, kyoMki, vaha sAdhika bArahaveM bhAga pramANa hotA hai| isa prakAra bandhakakAlakA Azraya karake yaha dravya utkRSTa dravyake saMkhyAtaveM bhAga hI hotA hai / parantu yogakA Azraya karake vaha saMkhyAtaguNA hIna aura asaMkhyAtaguNA hIna pAyA jAtA hai, kyoMki, saMkhyAtaguNa hIna aura asaMkhyAtaguNa hIna yogoM kI sambhAvanA hai| isa kAraNa Ayu karmakI dravya vedanA apane utkRSTa dravyakI apekSA karake utkRSTa kAlake sAtha AvinAbhAvinI hokara ukta do sthAnoMmeM hI patita hotI hai, yaha siddha hai| 1 a-zrA-kApratiSu 'pabaddho' iti pAThaH / 2 a-zrA kApratiSu 'asaMkhejaguNahINaM' iti pAThaH / 3 a-zrA-' kApratiSu pabaMdhA-' iti paatthH| 4 a-ApratyoH 'saMkhejadibhAge' iti paatthH| 5 tApratI 'labmadi' iti paatthH| cha. 12-52 Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 410] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4, 2, 13, 85. tassa khettado kimukkassA aNukkassA // 85 // sugamaM / NiyamA aNukkassA asaMkhejjaguNahINA // 86 // kudo ? addhaharayaNimAdi kAdaNa jAva paMcadhaNussada-paNavIsuttaradIhattavalakkhiyANaM ukkassakAlasAmittamhi saMbhavaMtakkhettANaM ghaNalogassa asaMkhejjadimAgattavalaMbhAdo / addhaTThamarajjUNaM mukkamAraNaMtiyamahAmacchakhetaM kAlasAmissa ukkassamidi kiNNa ghepade ? Na esa doso, abaddhAuANa bajjhamANAuANaM ca jIvANaM mAraNaMtiyAbhAvAdo / tassa bhAvado kimukkasA aNukkassA // 87 // sugamaM / NiyamA aNukkassA aNaMtaguNahINA // 88 // kudo ? Auassa ukkassakAlaveyaNA AuabaMdhapaDhamasamae vaTTamANapamattasaMjadammi hodi / ukkassabhAvaveyaNA puNa AuabaMdhagaddhAe carimasamae vaTTamANassa appamattasaMjadammi pamatta visohIdo aNaMtagaNavisohipariNAmassa' hodi| teNa kAraNeNa usake kSetrakI apekSA vaha kyA utkRSTa hotI hai yA anutkRSTa // 85 // yaha sUtra sugama hai| vaha niyamase anutkRSTa asaMkhyAtaguNIhIna hotI hai // 86 // kAraNa ki sAr3he tIna ratnise lekara pA~ca sau paccIsa dhanuSa pramANa dIrghatAse upalakSita jina kSetroMkI utkRSTa kAla svAmitvameM sambhAvanA hai ve ghanalokake asaMkhyAtaveM bhAga pramANa pAye jAte haiN| zaMkA-sAr3he sAta rAju mAraNAntika samudghAtako karanevAle mahAmatsyakA kSetra kAla svAmIkA utkRSTa kSetra hai, aisA grahaNa kyoM nahIM karate ? _ samAdhAna-yaha koI doSa nahIM hai, kyoMki, abaddhAyuSka aura vartamAnameM Ayuko bAMdhanevAle jIvoMke mAraNAntika samudghAta nahIM hotaa| usake bhAvakI apekSA vaha kyA utkRSTa hotI hai yA anutkRSTa // 87 // yaha sUtra sugama hai| vaha niyamase anutkRSTa anantaguNI hIna hotI hai // 88 // kAraNa yaha ki AyukI utkRSTa kAlavedanA Ayubandhake prathama samayameM vartamAna pramattasaMyata jIvake hotI hai| parantu usakI utkRSTa bhAvavedanA Ayubandhaka kAlake antima samayameM vartamAna va pra saMyatakI vizuddhise anantaguNe vizuddhipariNAmavAle apramattasaMyata jIvake hotI hai| isI kAraNase 1 aApratau -visohIe pariNAmassa' iti paatthH| Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 13, 10.] veyaNasaNNiyAsavihANANiyogaddAraM [411 aNaMtaguNavisohipariNAmeNa baddhAuau kassANubhAgAdo aNaMtaguNahINavisohipariNAmeNa baddhaaNubhAgo 'ukkassakAlAviNAbhAvI aNaMtaguNahINo tti' / jassa AuaveyaNA bhAvado ukkassA tassa davvado kimukkassA aNukkassA // 86 // sugamaM / NiyamA aNukkassA tihANapadidA saMkhejabhAgahINA vA saMkhejjaguNahINA vA asaMkhejjaguNahINA vA // 6 // taM jahA- ukkassabaMdhagaddhAe ukkassajogeNa ya jadi maNussAuaMbaMdhiUNa maNussesu uppajjiya saMjamaM ghettaNa ukkassANubhAgaM baMdhadi to bhAvukkassammi davvaveyaNA sagukkassadavvaM pekkhidUNa saMkhajjabhAgahINA hodi| kudo ? bhuMjamANAuassa sAdireyabetibhAgametadavve galide saMte bhAvassa ukkssttuppttiido| maNussAue ukkassabaMdhagaddhAe dubhAgeNa baMdhAvide chabbhAgAhi cadubbhAgamettA hodi / evaM gaMtUNa bhAvasAmissa do vi AuANi ukkassabaMdhagaddhAe dubhAgeNa baMdhAviya bhAve ukkasse kade saMkhejjaguNahANI hodi, oghukkassadavvaM pekkhidUNa bhAvasAmidavvassa tibhAgattuvalaMbhAdo / evaM anantaguNe vizuddhi pariNAmake dvArA bA~dhI gaI Ayuke utkRSTa anubhAgakI apekSA anantaguNe hIna vizuddhipariNAmake dvArA bAMdhA gayA anubhAga utkRSTa kAlakA avinAmAvI va anantaguNA hIna hai| jisa jIvake AyukI vedanA bhAvakI apekSA utkRSTa hotI hai usake dravyakI apekSA vaha kyA utkRSTa hotI hai yA anutkRSTa // 86 // yaha sUtra sugama hai| - vaha niyamase anutkRSTa saMkhyAtabhAgahIna, saMkhyAtaguNahIna va asaMkhyAtagaNahIna ina tIna sthAnoMmeM patita hotI hai // 10 // ___ vaha isa prakArase-utkRSTa bandhakakAla aura utkRSTa yogake dvArA yadi manuSyAyuko bA~dhakara manuSyoMmeM utpanna ho saMyamako grahaNa karake utkRSTa anubhAgako bA~dhatA hai to bhAvakI utkRSTatAmeM dravyavedanA apane utkRSTa dravyakI apekSA saMkhyAtabhAga hIna hotI hai, kyoMki, bhujyamAna Ayu sambandhI sAdhika do tribhAga pramANa dravyake gala jAnepara bhAvakI utkRSTatA utpanna hotI hai| utkRSTa bandhakakAlake dvitIya bhAgase manuSyAyuko ba~dhAnepara ukta vedanA chaha bhAgoMmeM cAra bhAga pramANa hotI hai| isa prakAra jAkara bhAvasvAmIke donoM hI AyuoMko utkRSTa bandhaka kAlake dvitIya bhAgase baMdhAkara bhAvake utkRSTa karanepara saMkhyAtaguNahAni hotI hai, kyoMki, ogha utkRSTa dravya kI apekSA bhAva svAmIkA dravya tRtIya bhAga pramANa pAyA jAtA hai| isa prakAra bandhaka kAlakI hAnise saMkhyAta 1 Apratau 'visohipariNAmeNANubhAgo baddhaukkassa-' iti paatthH| 2 a-zrA-kApratiSu 'hINA tti' iti paatthH| Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 412 ] cha khaMDAgame veyaNAkhaMDa [ 4, 2, 13, 61. dhagaddhArahANIdo saMkhejjaguNahANI parUvedavvA / do vi baMdhagaddhAo ukkassAo' kariye asaMkhejjaguNahINajogeNa baMdhAviya bhAve ukkasse kade asaMkhejjaguNahANI hodi / tamhA ukassadavvaM pekkhidUNa bhAvasAmidavvaM tiTThANapadidaM ti ghetavyaM / tassa khettado kimukkassA aNukkassA // 61 // sumaM / NiyamA aNukkassA asaMkhejaguNahINA // 62 // kudo ? bhAvasAmi ukkassakhettassa vi ghaNalogassa asaMkhejjadibhAgattuvalaMbhAdo | Na ca AuassaM ukkassabhAvo logapUraNe saMbhavadi, baddhAuANaM khavagaseDimAruhaNAbhAvAdo / tassa kAlado kimukkassA aNukkassA // 63 // sugamaM / NiyamA aNukkassA cauTTANapadidA asaMkhejabhAgahINA vA saMkhejjabhAgahINA vA saMkhejjaguNahINA vA asaMkhejjaguNahINA vA // 64 // ThidibaMdhe ukkasse jAde puNo pacchA aMtomuhuttaTThidIe galidAe ceva ukkassabhAvabaMdha hoditi bhAvasAmikAlaveyaNA asaMkhejjabhAgahINA / evamasaMkhejjabhAgahINA hAnikI prarUpaNA karanI cAhiye / donoM bandhakavAloMko utkRSTa karake asaMkhyAnaguNahIna yogase baMdhAkara bhAvake utkRSTa karanepara asaMkhyAtaguNahAni hotI hai| isa kAraNa utkRSTa dravyakI apekSA karake bhAvasvAmIkA dravya tIna sthAnoM meM patita hai, aisA grahaNa karanA cAhiye / usake kSetrakI apekSA ukta vedanA kyA utkRSTa hotI hai yA anutkRSTa // 91 // yaha sUtra sugama hai / vaha niyamase anutkRSTa asaMkhyAtaguNI hIna hotI hai // 92 // kAraNakI bhAvasvAmIkA utkRSTa kSetra bhI ghanaloka asaMkhyAtaveM bhAga pramANa pAyA jAtA hai / yadi kahA jAya ki AyukA utkRSTa bhAva lokapUraNa samudghAtameM sambhava hai, to yaha ThIka nahIM hai; kyoMki, vaddhAyuSka jIvoMke kSapaka zreNipara ArohaNa karanA sambhava nahIM hai / usake kAlakI apekSA vaha kyA utkRSTa hotI hai yA anutkRSTa yaha sUtra sugama hai / // 63 // vaha niyamase anutkRSTa asaMkhyAta bhAgahIna saMkhyAta bhAgahIna, saMkhyAtaguNato va asaMkhyAtaguNahIna | ina cAra sthAnoMmeM patita hotI hai // 64 // sthitibandhake utkRSTa honepara phira pazcAt antarmuhUrta mAtra sthitike gala jAnepara hI cUi~ utkRSTa bhAvabandha hotA hai, ataeva bhAvasvAmIkI kAlavedanA asaMkhyAta bhAgahIna hotI hai / isa 1 tApratau 'ukkarasAu' iti pAThaH / Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 13, 95.] veyaNasaNNiyAsavihANANiyogaddAraM [413 hodaNa tAva gacchadi nAva ukkassAuamukkassasaMkhejjeNa khaDidaNa tattha egakhaDamettaM maNussesu devesu ca Na galidaM ti / tamhi saMpuNNe galide saMkhejjabhAgahANI hodi / tatto pahuDi uvari saMkhejjabhAgahANI hodUNa gacchadi jAvukkassadvidIe addhaM galidaM ti / tatto pahuDi uvari saMkhejjaguNahANI hodaNa gacchadi jAvukkassahidi jahaNNaparittAsaMkhe. jjeNa khaDiya tattha egakha DamettaM dvidaM ti / tatto ppahuDi asaMkhejjaguNahANI hoNa gacchadi jAva baddhAuadevacarimasamao tti / savvattha bhAvo ukkasso ceva, sarisadhaNiyaparamANuhANIe bhAvahANIe abhaavaado| aMtomuhuttacarimasamayassa kadhamu kassANubhAgasaMbhavo ? Na, tassa annubhaagkhNddyghaadaabhaavaado| tamhA cauTThANapadidA kAlaveyaNA ti sahaheyavvaM / cauhANapadidA ti Na vattavvaM, asaMkhejjabhAgahINA vA saMkhejjabhAgahINA vA saMkhejjaguNahINA vA asaMkhejjaguNahINA vA iccedeNeva siddhattAdo ? Na esa doso, davaTThiyaNayANuggahaTTaM tduttiido| Na ca ekkasseva' vayaNassa jiNA aNuggahaM kuNaMti, samANattAbhAveNa jiNattasseva' abhaavppsNgaado| evamukkassao satthANaveyaNAsaNiyAso smtto|| jo so thappo jahaNNao satthANaveyaNasaNNiyAso so caubvihodabado khettado kAlado bhAvado cedi // 5 // prakAra asaMkhyAtabhAgahIna hokara taba taka jAtI hai jaba taka ki utkRSTa Ayuko utkRSTa saMkhyAtase khaNDita kara usameM eka khaNDa pramANa manuSyoM aura devoMmeM nahIM galita ho jAtA hai| usake sampUrNa gala jAnepara saMkhyAtabhAgahAni hotI hai / vahA~ se lekara Age utkRSTa sthitikA ardha bhAga galita hone taka saMkhyAtabhAgahAni hokara jAtI hai| usase lekara Age utkRSTa sthitiko jaghanya parItAsaMkhyAtase khaNDita kara unameM eka khaNDake sthita hone taka saMkhyAtaguNahAni hokara jAtI hai| usase Age baddhAyuSka devake antima samaya taka asaMkhyAtaguNahAni hokara jAtI hai| bhAva sarvatra utkRSTa hI rahatA hai, kyoMki samAna dhanavAle paramANuoMkI hAnise bhAvahAnikA abhAva hai zaMkA-antarmuhUrtake antima samayameM utkRSTa anubhAgakI sambhAvanA kaise hai ? samAdhAna-nahIM, kyoMki, usake anubhAgakANDakaghAtakA abhAva hai| isaliye kAlavedanA ukta cAra sthAnoMmeM patita hai, aisA zraddhAna karanA caahiye| zaMkA-vaha 'cAra sthAnoMmeM putita hai| yaha nahIM kahanA cAhiye, kyoMki "asaMkhyAtabhAgahIna, saMkhyAtabhAgahIna, saMkhyAtaguNahAna aura asaMkhyAtaguNahAna isa sUtrAzasa hI vaha siddha hai? samAdhAna-yaha koI doSa nahIM hai, kyoMki, dravyAthika nayake anugrahArtha 'vaha cAra sthAnoMmeM patita hai| yaha kahA gayA hai| jina bhagavAn kisI eka hI vacanakA anugraha nahIM karate haiM, kyoMki, aisA mAnane para[ donoM vacanoMmeM ] samAnatAkA abhAva honese jinatvake hI abhAvakA prasaMga AtA hai| isa prakAra utkRSTa svasthAna vedanA saMnikarSa samApta huaa| jisa jaghanya svasthAna vedanAsaMnikarSako sthagita kiyA thA vaha dravya, kSetra, kAla aura bhAvake bhedase cAra prakArakA hai // 65 // 1 zrApratI 'ekkisseva' iti pAThaH / 2 apratau 'sagANattAbhAvAdoNa jiNattasseva'. aApratI 'samANattAbhAvoNa jiNA tasseva', kApratau 'samANattAbhAvA Na jiNA taraseva' iti paatthH| Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [ 4, 2, 13, 16. saNiyAsI cautriho caiva hodi, davva-khetta-kAla-bhAvehiMto vadirittassa aNNassa paMcamassa abhAvAdo / jassa NANAvaraNIyaveyaNA davvado jahaNNA tassa khetado kiM jahaNNA ajahaNNA // 66 // 414 ] for purassarA ceva atthaparUvaNA kIrade ? sodumicchaMtANaM ceva atthaparUpaNA kIrade, Na aNNesimidi jANAvaNaH aNNahA parUvaNAe vihalattappasaMgAdo | uktaM ca buddhivihIna zrota vaktRtvamanarthakaM bhavati puMsAm / . netravihInebhara vilAsa- lAvaNyavatstrINAm // 4 // ) dhAraNa- gahaNa samatthANaM caiva saMjadANaM 'viNayAlaMkArANaM vakkhANaM kAdavyamidi bhaNidaM hodi / NiyamA ajahaNNA asaMkhejjaguNa bhahiyA // 67 // kudo ? suhumaNigodaapajjattayassa tisamayaAhAra-tisamayatanbhavatthassa "jahaNNajogissa jahaNNogAhaNAdo ghaNaMgulassa asaMkhejjadibhAgapamANAdo NANAvaraNajahaNNa saMnikarSa cAra prakArakA hI hai, kyoMki dravya, kSetra, kAla aura bhAvase bhinna anya pA~caveM saMnikarSakA abhAva hai / jisa jIvake jJAnAvaraNIyakI vedanA dravyakI apekSA jaghanya hotI hai usake kSetrakI apekSA vaha kyA jaghanya hotI hai yA ajaghanya // 66 // zaMkA - praznapUrvaka hI arthakI prarUpaNA kisaliye kI jAtI hai ? samAdhAna - sunane kI icchA rakhanevAle jIvoMke liye hI arthakI prarUpaNA kI jAtI hai, anyake liye nahIM; yaha jatalAneke liye praznapUrvaka arthaprarUpaNA kI jAtI hai, kyoMki, isake binA prarUpaNAke niSphala honekA prasaMga AtA hai| kahA bhI hai jisa prakAra pati andhe honepara striyoMkA vilAsa va sundaratA vyartha (niSphala ) hai, isI prakAra zrotA ke mUrkha honepara puruSoMkA vaktApana bhI vyartha hai // 4 // dhAraNa va arthagrahaNa samartha tathA vinayase alaMkRta hI saMyamI janoMke liye vyAkhyAna karanA cAhiye, yaha usakA abhiprAya hai / vaha niyamase ajaghanya asaMkhyAtaguNI adhika hotI hai // 67 // kAraNa yaha ki trisamayavartI AhAraka va tadbhavastha honeke tRtIya samayameM vartamAna jaghanya yogavAle sUkSma nigoda labdhyaparyAptakakI ghanAMgulake asaMkhyAtaveM bhAga mAtra jaghanya avagAhanAkI 1 - kAtiSu 'viNAyA-' iti pAThaH / 2 - zrAkApratiSu 'tanbhavatthajahaNNa-' iti pAThaH / 3 tApratau ' - pamANAttAdo / NANAvaraNa' iti pAThaH / Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 13, 102.] veyaNasaNiyAsavihANANiyogadAraM [ 415 davasAmicarisamayakhINakasAyassa addhaharayaNiussehassa jahaNNogAhaNAe vi ghaNaMgalassa asaMkhejjadibhAgamettAe asNkhejjgunnttvlNbhaado|| tassa kAlado kiM jahaNNA ajahaNNA // 18 // sugm|| jahaNNA // 6 // kudo ? khINakasAyacarimasamae vaTTamANaNANAvaraNIyajahaNNadavvassa egasamayaTTididaMsaNAdo, aNNahA dabassa jhnnnnttaannuvvttiido| tassa bhAvado ki jahaNNA ajahaNNA // 10 // sugm| jahaNNA // 101 // kudo ? apuvvakaraNa-aNiyaTTikaraNa suhumasAMparAiya-khINakasAehi aNubhAgakhaMDayaghAdeNa aNusamaovaTTaNAe ca cchijjidUNa jahaNNadavvammi dvidaaNubhAgassa jhnnnnbhaavuvlNbhaado| jassa NANAvaraNIyaveyaNA khettado jahaNNA tassa davvado kiM jahaNNA ajahaNNA // 102 // apekSA jJAnAvaraNIya karmake jaghanya dravyake svAmI va sAr3he tIna rani pramANa zarIrotsedhasaMyukta antima samayavartI kSINakaSAya jIvakI ghanAMgulake asaMkhyAtaveM bhAga mAtra jaghanya avagAhanA bhI asaMkhyAtaguNI pAyI jAtI hai| * usake kAlakI apekSA vaha kyA jaghanya hotI hai yA ajaghanya // 98 // yaha sUtra sugama hai| vaha jaghanya hotI hai // 96 // kAraNa yaha ki kSINakaSAya guNasthAnake antima samayameM vartamAna jIvake jJAnAvaraNIya sambandhI jaghanya dravyakI eka samaya sthiti dekhI jAtI hai, kyoMki, isake vinA dravyakI jaghanyatA bana nahIM sktii| usake bhAvakI apekSA vaha kyA jaghanya hotI hai yA ajaghanya // 10 // yaha sUtra sugama hai| vaha jaghanya hotI hai // 101 // kAraNa ki apUrvakaraNa, anivRttikaraNa, sUkSmasAmparAyika aura kSINakaSAya jIvoMke dvArA kiye gaye anubhAgakANDaka ghAta aura anusamayApavartanAse chidakara jaghanya dravyameM sthita anubhAgake jaghanyapanA pAyA jAtA hai| jisake jJAnAvaraNIyakI vedanA kSetrakI apekSA jaghanya hotI hai usake dravyakI apekSA vaha kyA jaghanya hotI hai yA ajaghanya // 102 // Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 416] chakkhaDAgame veyaNAkhaMDa [4, 2, 13, 103. sugamaM / NiyamA ajahaNNA cauhANapadidA asaMkhejabhAgabhahiyA, vA saMkhejjabhAgabhahiyA vA saMkhejaguNabbhahiyA vA asaMkhejaguNa bhahiyA vA // 103 // taM jahA-khavidakammaMsiyalakkhaNeNa AgaMtUNa viparIyaM gaMtUNa suhumaNigodaapajjattaesu jahaNNajogesu uppajjiya tisamayatabbhavatthassa jahaNiyA khettaveyaNA jaadaa| tattha jaM davvaM taM puNa khINakasAyacarimasamayaoghajahaNNadavvaM pekkhidaNa asaMkhejjabhAgamahiyaM hodi / ko paDibhAgo ? palidovamassa asaMkhejjadibhAgo / kimaTThamasaMkhejjadibhAgabbhahiyaM 1 khavidakammaMsiyakAlabhaMtare khavijjamANadavvassa asaMkhejjesu bhAgesu gaDhesu asaMkhejjadimAgamettadavvassa aviNAsuvalaMbhAdo / puNo edassa davvassuvari egegaparamANu vaDide vi dadhassa asaMkhejjabhAgavaDDI ceva / evamasaMkhejjamAgabbhahiyasarUveNa NeyavvaM jAva jahaNNadavyamukkassasaMkhejjeNa khaMDide tattha egakhaMDamettaM jahaNNadavvassuvari vavidaM ti / tado saMkhejjabhAgavaDDIe AdI hodi / etto ppahuDi paramANuttarakameNa saMkhejjabhAga yaha sUtra sugama hai| vaha niyamase ajaghanya asaMkhyAtabhAga adhika, saMkhyAtabhAga adhika, saMkhyAtagaNa adhika aura asaMkhyAtagaNa adhika ina cAra sthAnoMmeM patita hotI hai // 103 / vaha isa prakArase-kSapitakAMzika svarUpase Akarake viparIta svarUpako prApta ho jaghanya yogavAle sUkSma nigoda labdhyaparyAptaka jIvoMmeM utpanna hokara tadbhavastha honeke tRtIya samayameM vartamAna jIvake kSetravedanA jaghanya hotI hai / parantu usake jo dravya hotA hai vaha kSINakaSAyake antima samaya sambadhI ogha jaghanya dravyakI apekSA asaMkhyAtaveM bhAgase adhika hotA hai| usakA pratibhAga palyopamakA asaMkhyAvA~ bhAga hai| zaMkA-asaMkhyAtaveM bhAgase adhika kisaliye hai ? samAdhAna-isakA kAraNa yaha hai ki kSapitakarmAzikakAlake bhItara kSayako prApta karAye jAnevAle dravyake asaMkhyAta bahubhAgoMke naSTa ho jAnepara asaMkhyAtaveM bhAga mAtra dravyakA avinAza pAyA jAtA hai| phira isa dravyake Upara eka eka paramANukI vRddhike hone para bhI dravyake asaMkhyAtabhAgavRddhi hI hotI hai| isa prakAra asaMkhyAtaveM bhAga adhika svarUpase jaghanya dravyako utkRSTa saMkhyAtase khaNDita karanepara usameMse eka khaNDa mAtrakI jaghanya dravyake Upara vRddhi ho jAne taka le jAnA caahiye| pazcAt saMkhyAtabhAgavRddhikA prArambha hotA hai / yahA~se lekara paramANu adhika kramase saMkhyAtabhAgavRddhi taba - 1 a-zrA-kApratiSu 'bhAgavAhiyA' iti pAThaH, pratiSvimAsvagre sarvatra 'abbhahiya' ityetasya sthAne prAyaH 'avahiya' eva pAThaH upalabhyate / Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [417 4,2, 13, 106 ] veyaNasaNNiyAsavihANANiyogadAraM vaDDI tAva gacchadi jAva jahaNNadavvassuvari 'aNNegajahaNNadavvamettaM vavidaM ti| tAdhe saMkhejjaguNavaDDIe AdI hodi / etto uvari paramANuttarakameNa vaDDamANe saMkhejjaguNavaDDI ceva hodi jAva jahaNNaparittAsaMkhejjeNa guNidaM ti / tatto pahuDi urimasaMkhejjaguNavaDDI ceva hodUNa gacchadi jAva jahaNNakkhettasahacAriuktassadavvaM ti / keNa lakkhaNeNAgadassa ukkassadavvaM jAyade ? guNidakammaMsiyalakkhaNeNAgaMtUNa sattamapuDhaviNeraiyacarimasamae davvamukkassaM kariya paMciMdiyatirikkhasu uppajjiya puNo tisamayaAhAra-tisamayatabbhavatthajahaNNajogasuhumaNigodaapajjattaesu uppaNNassa ukassaM jAyade / edeNa kAraNeNa davvaM cauTThANapadidaM ceve tti ghettavyaM / tassa kAlado kiM jahaNNA [ ajahaNNA ] // 104 // sugamaM / NiyamA ajahaNNA asaMkhejaguNabbhahiyA // 105 // kudo ? khINakasAyacarimasamayajahaNNadavvakAleNa egasamayapamANeNa jahaNNakhettasahacAriNANAvaraNIyakAle sAgarovamassa tiSNisattabhAgamette palidovamassa asaMkhejjadibhAgeNa parihINe bhAge hide asNkhjjruuvovlNbhaado| tassa bhAvado ki jahaNNA ajahaNNA // 106 // taka jAtI hai jaba taka jaghanya dravyake Upara anya eka jaghanya dravya pramANa vRddhi hotI hai / taba saMkhyAtaguNavRddhikA prArambha hotA hai| isase Age paramANu adhika kramase vRddhike cAlU rahanepara jaghanya parItAsaMkhyAtase gaNita mAtra hone taka saMkhyAtaguNavRddhi hI hotI hai usase lekara Age jaghanya kSetrake sAtha rahanevAle utkRSTa dravya taka asaMkhyAtaguNavRddhi hI hokara jAtI hai / zaMkA-kisa svarUpase Aye hue jIvake utkRSTa dravya hotA hai ? samAdhAna-guNitakAMzika svarUpase Akarake saptama pRthivIstha nArakIke antima samayameM dravyako utkRSTa karake paMcendriya tiryaJcoM meM utpanna ho / punaH trisamayavartI AhAraka aura tadbhavastha honeke tRtIya samayameM vartamAna jaghanya yogavAle sUkSma nigoda labdhyaparyAptaka jIvoMmeM utpanna hue jIvake utkRSTa dravya hotA hai| isI kAraNase dravya cAra sthAnoMmeM hI patita hai, aisA grahaNa karanA caahiye| usake kAlakI apekSA vaha kyA jaghanya hotI hai yA ajaghanya // 104 // yaha mUtra sugama hai| vaha niyamase ajaghanya asaMkhyAtaguNI adhika hotI hai // 105 // kAraNa ki kSINakaSAyake antima samaya sambandhI jaghanya dravyake eka samaya pramANa kAlakA jaghanya kSetra ke sAtha rahanevAle palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgase hIna eka sAgaropamake sAta bhAgoMmeMse tIna bhAga pramANa jJAnAvaraNIya kAlameM bhAga denepara asaMkhyAta rUpa pAye jAte haiN| usake bhAvakI apekSA vaha kyA jaghanya hotI hai yA ajaghanya // 106 // 1 pratiSu 'zraNega' iti paatthH| . cha. 12-53 Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 414] chakkhaMDAgame bepaNAkhaMDa [4, 2, 13, 107. sugamaM / NiyamA ajahaNNA aNaMtaguNabbhahiyA // 107 // kudo? jahaNNakkhettasahacAriNANAvaraNIyaaNubhAgassa apudhakaraNa-aNiyaTTikaraNasuhumasAMparAiya-khINakasAyapariNAmehi khaMDayasarUveNa aNusamaovaTTaNAe ca jahaNNANubhAgasseva dhaadaabhaavaado| suhumaNigodaapajjattayassa aNubhAgo vi ghAdaM patto to vi jahaNNANubhAgAdo aNaMtaguNattaM mottUNa Na sesapaMcaavasthAvisese paDivajjade, akkhavagavisohIhi dhAdijjamANa-'aNumAgassa khavagehi ghAdijjamANa-aNubhAgaMpekkhidaNa aNaMtaguNattuvalaMbhAdo' / ettha uvaujjatI gAhA (suhumaNubhAgAduvari aMtaramakAdaM ti ughaadikmmaannN| kaivaliNo vi ya uvariM bhavaoggaha appasatthANaM / / 5 / / ) jassa NANAvaraNIyaveyaNA kAlado jahaNNA tassa davvado kiM jahaNNA ajahaNNA // 108 // sugama / jahaNNA vA ajahaNNA vA, jahaNNAdo ajahaNNA paMcahANapadidA aNaMtabhAgabbhahiyA vA asaMkhejjabhAgabbhahiyA vA saMkhejabhAgabbhahiyA vA saMkhejaguNabbhahiyA vA asaMkhejaguNabbhahiyA vA // 106 // yaha sUtra sugama hai| vaha niyamase ajaghanya anantaguNI adhika hotI hai // 107 // kAraNa ki jaghanya kSetrake sAtha rahanevAle jJAnAvaraNIyake anubhAgakA apUrvakaraNa, anivRttikaraNa, sUkSmasAmparAyika aura kSINakaSAya pariNAmoM dvArA kANDaka svarUpase aura anusamayApavartanAse jaghanya anubhAgake samAna ghAta nahIM hotA hai| yadyapi sUkSma nigoda labdhyaparyAptakakA anubhAga bhI ghAtako prApta ho cukA hai to bhI vaha jaghanya anubhAgakI apekSA anantaguNatvako chor3akara zeSa pA~ca avasthAvizeSoMmeM prApta nahIM hotA hai, kyoMki, akSapakake vizuddha pariNAmoM dvArA ghAtA jAnevAlA anubhAga kSapakoM dvArA ghAte jAnevAle anubhAgakI apekSA anantaguNA pAyA jAtA hai| yahA~ upayogI gAthA ............ // 5 // jisa jIvake jJAnAvaraNIyakI vedanA kAlakI apekSA jaghanya hotI hai usake vaha dravyakI apekSA jaghanya hotI hai yA ajaghanya // 108 / / yaha satra sugama hai| vaha jaghanya bhI hotI hai aura ajaghanya bhii| jaghanyakI apekSA ajaghanya anantabhAga adhika, asaMkhyAtabhAga adhika, saMkhyAtabhAga adhika, saMkhyAtagaNa adhika aura asaMkhyAtaNa adhika, ina pA~ca sthAnoM meM patita hai // 10 // 1 apA-kApratiSu - jjamANa aNubhAgaM iti pAThaH / 2 a-zrA-kApratiSu 'aNataguNahINattavalabhAdo ini pAThaH / tApratI 'makadaM tighAdi-' iti pAThaH / 4 mapratau 'cavoggaha' iti paatthH| Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 13, 111] veyaNasaNiyAsavihANANiyogadAraM [41 khavidakammaMsiyalakkhaNeNAgaMtUNa khINakasAyacarimasamae dvidassa kAleNa saha davvaM pi jahaNNaM, khavijjamANakammapadesANaM samvesi pi khvidttaado| edassa jahaNNadavvassuvari ega-doAdikammapoggalesu vaDDidesu davvaveyaNA ajahaNNattaM paDivajjade / sA vi' paMcaTThANapadidA hodi, Na chahANapadidA hodi, ettha chaTThANassa sNbhvaabhaavaado| kANi tANi paMcaTThANANi tti taNNiNNayatthamuttarasuttAvayavo mnnido| edesiM paMcaNaM pi TThANANaM parUvaNA kIrade / taM jahA-jahaNNaTThANassuvari egaparamANumhi vaDDide aNaMtabhAgamahiyaM dvANaM hodi / edamAdi kAdaNa tAva aNaMtabhAgavaDDI hodUNa gacchadi jAva jahaNNadavve ukassaasaMkhajjeNa khaMDide tattha egakhaMDaNa jahaNNadavvaM vaDDidaM ti / tado ppahuDi paramANuttarAdikameNa asaMkhejjabhAgavaDDI hodaNa tAva gacchadi jAva jahaNNadavvamukkassasaMkhejjeNa khaMDedaNa tattha egakhaMDamettaM paviTTha ti / etto ppahuDi uvari sNkhejjbhaagvddddii| evaM jANidUNa NeyavvaM jAva asaMkhejjaguNavaDDi tti / ettha carimaviyappo guNidakammaMsiyamassidaNa vattavyo / sesaM sugamaM / tassa khettado kiM jahaNNA ajahaNNA // 110 // sugamaM / NiyamA ajahaNNA asNkhejgunnbbhhiyaa|| 111 // ___ kSapitakAMzika svarUpase Akarake kSINakaSAya guNasthAnake antima samayameM sthita hue jIvake kAlake sAtha dravya bhI jaghanya hotA hai, kyoMki, yahA~ kSayako prApta karAye jAnevAle sabhI karmapradezoMkA kSaya ho cukatA hai / isa ajaghanya dravyake Upara eka do Adi karmapudgaloMkI vRddhike honepara dravyavedanA ajaghanya avasthAko prApta hotI hai| vaha bhI pA~ca sthAnoMmeM patita hotI hai, chaha sthAnoMmeM patita nahIM hotI; kyoMka, yahA~ chaThe sthAnakI sambhAvanA nahIM hai| ve pA~ca sthAna kaunase haiM, isakA nirNaya karaneke liye AgekA satrAMza kahA gayA hai| ina pA~coM sthAnoMkI prarUpaNA karate haiN| vaha isa prakAra hai-jaghanya sthAna ke Upara eka paramANukI vRddhi honepara anantabhAga adhika sthAna hotA hai| isase lekara taba taka anantabhAgavRddhi hokara jAtI hai jaba taka jaghanya dravyako utkRSTa asaMkhyAtase khaNDita karanepara usameM eka khaNDase jaghanya dravya vRddhiko prApta hotA hai / usase lekara eka paramANu adhika ityAdi kramase asaMkhyAtabhAgavRddhi hokara taba taka jAtI hai jaba taka ki jaghanya dravyako utkRSTa saMkhyAtase khaNDita karake usameMse eka khakhDa mAtra dravya praviSTa hotA hai| yahA~se lekara Age saMkhyAtabhAgavRddhi hotI hai| isa prakAra jAna karake asaMkhyAtaguNavRddhi taka le jAnA cAhiye / yahA~ antima vikalpakA guNitakAMzikako Abhita kara kathana karanA cAhiye / zeSa kathana sugama hai| usake kSetrakI apekSA vaha kyA jaghanya hotI hai yA ajaghanya // 11 // yaha sUtra sugama hai| vaha niyamase ajaghanya asaMkhyAtaguNI adhika hotI hai // 111 // 1 mapratau 'Na vi iti paatthH| Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 420] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4, 2, 13, 112 kudo ? jahaNNakAlasahacAriadbhuharayaNi uvviddhakhINakasAyajahaNNakkhettassa vi aMgulassa saMkhejjadimAgasa aMgulassa asaMkhejjadimAgamettasuhumaNigodajahaNNakkhettaM pekkhidaNa asNkhejjgunnttuvlNbhaado|| tassa bhAvado ki jahaNNA ajahaNNA // 112 // sugamaM / jahaNNA // 113 // kudo ? khINakasAyacarimasamae jahaNNakAlovalakkhidakammakkhaMdhassa jahaNNANumAgaM mottUNa annnnaannubhaagviyppaabhaavaado| jassa NANAvaraNIyaveyaNA bhAvado jahaNNA tassa davvado kiM jahaNNA ajahaNNA // 114 // sugama / jahaNNA vA ajahaNNA vA, jahaNNAdo ajahaNNA paMcaTThANapadidA // 115 // edassa suttassa atthe bhaNNamANe jahA jahaNNakAle Niruddha davvassa paMcaTThANapadidattaM parUvidaM tahA ettha vi parUvedavvaM, visesAbhAvAdo / kAraNa ki jaghanya kAlake sAtha rahanevAlA aMgulake saMkhyAtaveM bhAga mAtra kSINakaSAyakA sAr3he tInarani pramANa UMcA jaghanya kSetra bhI aMgulake asaMkhyAtaveM bhAga mAtra sUkSma nigoda jIvake jaghanya kSetrakI apekSA asaMkhyAtaguNA pAyA jAtA hai| usake bhAvakI apekSA vaha kyA jaghanya hotI hai yA ajaghanya // 112 // yaha sUtra sugama hai| usake ukta vedanA jaghanya hotI hai // 113 // kAraNa ki kSINakaSAyake antima samayameM jaghanya kAlase upalakSita karmaskandhake jaghanya anubhAgako chor3akara anya anubhAgavikalpoMkA abhAva hai| jisake jJAnAvaraNIyakI vedanA bhAvakI apekSA jaghanya hotI hai usake dravyakI apekSA vaha kyA jaghanya hotI hai yA ajaghanya // 114 // yaha sUtra sugama hai| vaha usake jaghanya bhI hotI hai aura ajaghanya bhI, jaghanyakI apekSA ajaghanya pA~ca sthAnoMmeM patita hai // 115 // isa sUtrake arthakA kathana karate samaya jisa prakArase jaghanya kAlako vivakSita karake dravyake pA~ca sthAnoMmeM patita hone kI prarUpaNA kI gaI hai usI prakAra yahA~ bhI usakI prarUpaNA karanI cAhiye, kyoMki, usameM koI vizeSatA nahIM hai| Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 13, 121.] veyaNasaNNiyAsavihANANiyogaddAraM [421 tassa khettado kiM jahaNNA ajahaNNA // 116 // sugama / NiyamA ajahaNNA asaMkhejaguNabbhahiyA // 117 // kudo? khINakasAyacarimasamayajahaNNANubhAgasahacArijaNNakhettassa vi suhumaNigodApajjattajahaNNakhettamaMgulassa asaMkhejjadimAgaMpekkhiNa asNkhejjgunnttvlNbhaado| tassa kAlado kiM jahaNNA ajahaNNA // 118 // . sugamaM / jahaNNA // 11 // kudo ? khINakasAyacarimasamayammi jahaNNamAveNa visiTTakammaparamANUNaM jahaNNakAlaM mottUNa kAlaMtarAbhAvAdo / evaM daMsaNAvaraNIya-mohaNIya-aMtarAiyANaM // 120 // jahA NANAvaraNIyassa davvAdINaM saNNiyAso kado tahA edesi pi tiNNaM dhAdikammoNaM kaayvvo| jassa veyaNIyaveyaNA davvado jahaNNA tassa khettado kiM jahaNNA ajahaNNA // 121 // usake kSetrakI apekSA vaha kyA jaghanya hotI hai yA ajaghanya // 116 // yaha sUtra sugama hai| vaha niyamase ajaghanya asaMkhyAtaguNI adhika hotI hai // 117 // kAraNa yaha ki kSINakaSAyake antima samaya sambandhI jaghanya anubhAgake sAtha rahane vAlA jaghanya kSetra bhI sUkSma nigoda aparyAptakake aMgula ke asaMkhyAtaveM bhAga pramANa jaghanya kSetrako apekSA asaMkhyAtaguNA pAyA jAtA hai| usake kAlakI apekSA vaha kyA jaghanya hotI hai yA ajaghanya // 118 // yaha sUtra sugama hai| vaha usake jaghanya hotI hai // 11 // kAraNa ki kSINakaSAyake antima samayameM jaghanya bhAvake sAtha viziSTa karmaparamANuoM ke jaghanya kAlako chor3akara anya kAlakA abhAva hai| isI prakAra darzanAvaraNIya, mohanIya aura antarAya karmoMke jaghanya vedanAsaMnikarSakI prarUpaNA karanI cAhiye // 120 // jisa prakAra jJAnAvaraNIyake dravyAdikoMkA saMnikarSa kiyA gayA hai usI prakAra ina tInoM ghAtiyA karmoM ke saMnikarSako bhI karanA caahiye| __ jisake vedanIya karmako vedanA dravyakI apekSA jaghanya hotI hai usake vaha kyA kSetrakI apekSA jaghanya hotI hai yA ajaghanya / 121 // Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 422] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDaM. [4, 2, 13, 122 sugamaM / NiyamA ajahaNNA asaMkhejaguNabbhahiyA // 122 // kudo ? addhaharayaNi ussehamaNusse hito heDimaussehamaNussANaM ajogicarimasamae avtttthaannaabhaavaado| Na ca AhuTThassehaogAhaNAe ghaNaMgulassa saMkhejjadibhAgaM mottUNa tadasaMkhejjadibhAgattaM, annuvlNbhaado| Na ca jahaNNakhettamaMgulassa saMkhejjadibhAgo, tadasaMkheca. dimAgattaNa saahiyttaado| tamhA tatto edassa siddhamasaMkhajjaguNattaM / tassa kAlado ki jahaNNA ajahaNNA // 123 // sugama / jahaNNA // 124 // ajogicarimasamayajahaNNadavvamhi jahaNNakAlaM' mottaNa kaalNtraabhaavaado| tassa bhAvado kiM jahaNNA ajahaNNA // 125 // sugamaM / jahaNNA [ vA ] ajahaNNA vA, jahaNNAdo ajahaNNA aNaMtaguNabbhahiyA // 126 // yaha sUtra sugama hai| vaha niyamase ajaghanya asaMkhyAtaguNI adhika hotI hai / / 122 // kAraNa ki ayogakevalIke antima samayameM sAr3he tIna rani utsedhavAle manuSyoMkI apekSA nIceke utsedha yukta manuSyoMkA rahanA sambhava nahIM hai / aura sAr3he tIna rakhi utsedha rUpa avagAhanA ghanAMgulake saMkhyAtaveM bhAgako chor3akara usake asaMkhyAtaveM bhAga ho nahIM sakatI, kyoMki, vaha pAyI nahIM jAtI hai| isake atirikta jaghanya kSetra ghanAMgulake saMkhyAtaveM bhAga pramANa ho, aisA bhI nahIM hai, kyoMki, vaha usake asaMkhyAtaveM bhAga svarUpase siddha kiyA jAcukA hai| isa kAraNa usakI apekSA isakA asaMkhyAtaguNatva siddha hI hai| usake kAlakI apekSA vaha kyA jaghanya hotI hai yA ajaghanya // 123 // yaha sUtra sugama hai| usake vaha jaghanya hotI hai // 124 // kAraNa ki ayogakevalIke antima samaya sambandhI jaghanya dravyameM jaghanya kAlako chor3akara anya kAlakA abhAva hai / usake bhAvakI apekSA vaha kyA jaghanya hotI hai yA ajaghanya // 125 // . yaha sUtra sugama hai| vaha jaghanya bhI hotI hai aura ajaghanya bhI / jaghanyakI apekSA ajaghanya anantaguNI adhika hotI hai // 126 // 1 a-zrA-kApratiSu 'jahaNNAkAlaM' iti paatthH| Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 13, 129.] veyaNasaNNiyAsavihANANiyogadAraM [423 jadi asAdodayeNa Nivvuo hodi to davveNa saha bhAvo vi jahaNNI hodi, ajogiducarimasamae galidasAdAvedaNIyattAdo khavagapariNAmehi ghAdiya aNaMtimabhAge' dRvidaasAdoNumAgattAdo ca / adha sAdodaeNa jai sijjhai to aNaMtaguNabhahiyA, ajogiducarimasamae udayAbhAveNa viNa?asAdattAdo suhumasAMparAiyacarimasamae baddhasAdukkassANubhAgassa pAdAbhAvAdo asAdukkassANubhAgAdo sAdukkassANubhAgassa' annNtgunnttvlNbhaado| jassa veyaNIyaveyaNA khettado jahaNNA tassa davvado kiM jahaNNA ajahapaNA // 127 // sugama / NiyamA ajahaNNA' cauhANapadidA // 128 // cauhANapadidAtti vutte asaMkhejjabhAgabbhahiya-saMkhejjabhAgabamahiya-saMkhejjaguNamAhiyaasaMkhajjaguNamahiyA tti ghettavvaM / edesiM caduTThANANaM parUvaNA jahA NANAvaraNIyajahaNNakhette Niruddha taddavvassa kadA tadhA kAyavvA / tassa kAlado kiM jahaNNA [ ajahaNNA ] // 126 // yadi jIva asAtA vedanIyake udayake sAtha mukta hotA hai to dravyake sAtha bhAva bhI jaghanya hotA hai, kyoMki, ayogakevalIke dvicarama samayameM sAtA vedanIya gala cukA hai tathA asAtAke anubhAgako kSapaka pariNAmoMse ghAta karake anantaveM bhAgameM sthApita kiyA jAcukA hai, parantu yadi sAtA vedanIyake udayake sAtha siddha hotA hai to vaha anantaguNI adhika hotI hai, kyoMki, ayogakevalIke dvicarama samayameM udaya na rahaneke kAraNa asAtA vedanIyake naSTa ho jAnese tathA sUkSmasAmparAyake antima samayameM bAMdhe gaye sAtA vedanIyake anubhAgakA ghAta na ho sakanese asAtA vedanIyake utkRSTa anubhAgakI apekSA sAtAkA utkRSTa anubhAga anantaguNA pAyA jAtA hai| jisake vedanIyakI vedanA kSetrakI apekSA jaghanya hotI hai usake dravyakI apekSA vaha kyA jaghanya hotI hai yA ajaghanya // 17 // yaha sUtra sugama hai| vaha niyamase ajaghanya cAra sthAnoMmeM patita hotI hai / / 128. / / 'cAra sthAnoM meM patita hotI hai' aisA kahanepara asaMkhyAta bhAga adhika, saMkhyAtabhAga adhika, saMkhyAtaguNa adhika aura asaMkhyAtaguNa adhika, aisA grahaNa karanA caahiye| jJAnAvaraNIyake jaghanya kSetrako vivakSitakara jaise usake dravya sambandhI ina cAra sthAnoMkI prarUpaNA kI gaI hai vaise hI yahA~ unakI prarUpaNA karanA caahiye| usake kAlakI apekSA vaha kyA jaghanya hotI hai yA ajaghanya // 126 / / 1 kA tApatyoH 'aNaMtimabhAvo' iti pAThaH / 2 kA-tApratyoH 'bhAgAdo vi sAdukkassANu-' iti pAThaH / 3 tApratI 'jahaNNA' iti paatthH| Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 424 ] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4, 2, 13, 130. sugamaM / NiyamA ajahaNNA asaMkhejaguNabbhahiyA // 130 // kudo ? ajogicarimasamayakammANaM jahaNNakAlamegasamayaM pekkhidUNa palidovamassa asaMkhejjadimAgeNUNasAgarovamatiNNisattabhAgamettahidIe jahaNNakhettasahacAriNIe asaMkhe. jjgunnttuvlNbhaado| tassa bhAvado kiM jahaNNA ajahaNNA // 131 // sugama / NiyamA ajahaNNA aNaMtaguNabbhahiyA // 132 // kudo ? khavagapariNAmehi pattaghAdaasAdAvedaNIyabhAvassa ajogicarimasamae jhnnnnttbhuvgmaado| jahaNNakhettaveyaNIyabhAvassa khavagapariNAmehi ghAdAbhAvAdo imo bhAvo tatto aNaMtaguNo tti daTTayo / jassa veyaNIyaveyaNA kAlado jahaNNA tassa davvado kiM jahaNNA ajahaNNA // 133 // sugmN| jahaNNA vA ajahaNNA vA, jahaNNAdo ajahaNNA pNctttthaannpaaddaa|| 134 // yaha sUtra sugama hai| vaha niyamase ajaghanya asaMkhyAtaguNI adhika hotI hai // 130 // kAraNa ki ayogakevalIke antima samaya sambandhI kamoM ke eka samaya rUpa jaghanya kAlakI apekSA palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgase hIna eka sAgaropamake sAta bhAgoMmeMse tIna bhAga mAtra jaghanya kSetrake sAtha rahanevAlI sthiti asaMkhyAtaguNI pAyo jAtI hai| usake bhAvakI apekSA vaha kyA jaghanya hotI hai yA ajadhanya // 131 // yaha sUtra sugama hai| vaha niyamase ajaghanya anantaguNI adhika hotI hai // 132 / / kAraNa ki kSapaka pariNAmoMke dvArA ghAtako prApta huA asAtAvedanIyakA bhAva ayogakevalIke antima samayameM jaghanya svIkAra kiyA gayA hai| ataeva jaghanya kSetrake sAtha rahanevAle vedanIyake bhAvakA kSapaka pariNAmoMke dvArA gha.ta na honese yaha bhAva usase anantaguNA hai, aisA samajhanA caahiye| jisa jIvake vedanIyakI vedanA kAlakI apekSA jahaNNa hotI hai usake vaha kyA dravyakI apekSA jaghanya hotI hai yA ajaghanya // 133 // yaha sUtra sugama hai| vaha jaghanya bhI hotI hai aura ajaghanya bhii| jaghanyakI apekSA ajaghanya pA~ca sthAnoM meM patita hai / / 134 // Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ { 425 4, 2, 13, 138 ] veyaNasaNNiyAsavihANANiyogaddAraM jadi khavidakammaMsiyalakkhaNeNAgaMtUNa ajogicarimasamae jahaNNakAleNa pariNado hojja to kAleNa saha davvaM pi jahaNNattamalliyai / adha khavida-guNida gholamANA vA guNidakammaMsiyA vA ajogicarimasamae jahaNNa kAleNa jadi pariNamaMti to paMcaTThANapadidA ajahaNNA davvaveyaNA hojja / jahA NANAvaraNIyajahaNNakAle Niruddhe taddavvassa paMcaDhANaparUvaNA kadA tadhA ettha vi kAyavyA, visesaabhaavaado| tassa khettado kiM jahaNNA ajahaNNA // 135 // sugamaM / NiyamA ajahaNNA asaMkhejaguNabbhahiyA // 136 // kudo ? aMgulassa asaMkhejjadimAgaM suhumaNigodajahaNNogAhaNaM pekkhidUNa ajogijahaNNogAhaNAe aMgulassa saMkhejjadimAgamettAe asaMkhejjaguNatuvalaMbhAdo / tassa bhAvado kiM jahaNNA ajahaNNA // 137 // sugamaM / jahaNNA vA ajahaNNA vA, jahaNNAdo ajahaNNA aNaMtaguNabbhAhayA // 138 // asAdodaeNa khavagaseDiM caDhiya ajogicarimasamae vaTTamANassa bhAvaveyaNA yadi kSapitakarmAzika svarUpase Akarake jIva ayogakevalIke antima samayameM jaghanya kAlase pariNata hotA hai to kAlake sAtha dravya bhI jaghanyatAko prApta hotA hai| parantu yadi kSapita-guNita-gholamAna athavA guNitakarmAzika jIva ayogakevalIke antima samayameM jaghanya kAlase pariNata hote haiM to vaha dravyavedanA pA~ca sthAnoM meM patita hokara ajaghanya hotI hai| jisa prakAra jJAnAvaraNIyake jaghanya kAlakI vivakSAmeM usake dravyake sambandhameM pA~ca sthAnoMkI prarUpaNA kI gaI hai usI prakArase yahA~ bhI karanI cAhiye, kyoMki, usameM koI vizeSatA nahIM hai| usake kSetrakI apekSA vaha kyA jaghanya hotI hai yA ajaghanya // 135 / / yaha sUtra sugama hai| vaha niyamase ajaghanya asaMkhyAtaguNI adhika hotI hai // 136 / / kAraNa yaha ki sUkSma nigoda jIvakI aMgulake asaMkhyAtaveM bhAgamAtra jaghanya avagAhanAkI apekSA aMgulake saMkhyAtaveM bhAga mAtra ayogakevalIkI jaghanya avagAhanA asaMkhyAtaguNI pAyI jAtI hai| usake bhAvakI apekSA vaha kyA jaghanya hotI hai yA ajaghanya // 137 // yaha sUtra sugama hai| vaha jaghanya bhI hotI hai aura ajaghanya bhii| jaghanyakI apekSA ajaghanya anantaguNI adhika hotI hai // 138 // asAtAvedanIyake udayake sAtha kSapakazreNi para car3hakara ayogakevalIke antima samayameM cha. 12-54 Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 426 ] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDaM [4, 2, 13, 136. jahaNNA, tassa ducarimasamae vinntttthsaadaavednniiyttaado| adha sAdodaeNa jadi khavagaseDimAruhiya ajogicarimasamae dvido hodi to bhAvaveyaNA ajhnnnnaa| kudo ? asAdAvedaNIyabhAvasseva sAdAvedaNIyabhAvassa suhattaNeNa ghaadaabhaavaado| ajahaNNA hotA vi jahaNNAdo aNaMtaguNA, saMsArAvatthAe sAdANubhAgAdo aNaMtaguNahINaasAdANubhAge khavagaseDIe bahUhi aNubhAgakhaMDayaghAdehi aNaMtaguNahANIe' ghAdide saMte ajogicarimasamae jo seso bhAvo so jahaNNo jAdo teNa tatto eso sAdANubhAgo aNaMtaguNo, ghAdAbhAveNa - ukkssttaado| jassa veyaNIyaveyaNA bhAvado jahaNNA tassa davvado kiM jahaNNA ajahaNNA // 136 // sugamaM / jahaNNA vA ajahaNNA vA, jahaNNAdo ajahaNNA paMcaTThANapadidA // 140 // jadi suddhaNayavisayakhavidakammasiyalakkhaNeNAgaMtUNa carimasamayaajogI jAdo to bhAveNa saha davvaM pi jahaNNaM ceva, visarisattassa kaarnnaamaavaado| aha asuddhaNayavisayakhavidakammaMsiyo khavidagholamANo guNidagholamANo guNidakammaMsiyo vA khavagavartamAna jIvake bhAvavedanA jaghanya hotI hai, kyoMki, usake dvicarama samayameM sAtA vedanIyakA udaya naSTa ho cukA hai| parantu yadi sAtA vedanIyake udayake sAtha kSapakazreNipara car3hakara ayogakevalIke antima samaya meM sthita hotA hai to bhAva vedanA ajaghanya hotI hai| kyoMki, asAtA vedanIyake bhAvake samAna zubha honese sAtA vedanIyake bhAvakA ghAta sambhava nahIM hai| ajaghanya hokara bhI vaha jaghanyakI apekSA anantaguNo hotI hai, kyoMki, saMsArAvasthAmeM sAtA vedanIyake anubhAgakI apekSA anantaguNe hIna asAtAvedanIyake anubhAgakA kSapakauNimeM bahutase anubhAga kANDakaghAtoMse ananta guNahAni dvArA ghAta kiye jAnepara ayogakevalIke antima samayameM jo bhAva zeSa rahA haivaha jaghanya ho cukA hai| isaliye usase yaha sAtAkA anubhAga anantaguNA hai, kyoMki, vaha ghAta rahita honese utkRSTa hai| jisa jIvake vedanIyakI vedanA bhAvakI apekSA jaghanya hotI hai usake dravyakI apekSA vaha kyA jaghanya hotI hai yA ajaghanya // 139 // yaha sUtra sugama hai| vaha jaghanya bhI hotI hai aura ajaghanya bhii| jaghanyakI apekSA ajaghanya pA~ca sthAnoM meM patita hotI hai // 140 // __ yadi zuddha nayake viSayabhUta kSapitakarmA zika svarUpase Akarake antima samayavartI ayogI huA hai to bhAvake sAtha dravya bhI jaghanya hI hotA hai, kyoMki, usake visadRza honekA koI kAraNa nahIM hai| parantu azuddha nayakA viSayabhUta kSapitakarmAzika, kSapitagholamAna, guNita 1 tApratI 'aNaMtaguNahANIhi' iti paatthH| Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . 4, 2, 13, 145] veyaNasaNNiyAsavihANANiyogaddAraM [427 seDimAruhiya jadi carimasamayaajogI jAdo to bhAvo jahaNNo ceva, davvaM hodi puNa ajahaNNaM, jhnnnnkaarnnaamaavaado| hotaM pi jahaNNadavvaM pekkhidUNa aNaMtabhAgabbhahiyaM asaMkhejjabhAganbhahiyaM saMkhejjabhAgamAhiyaM saMkhajjaguNabmahiyaM asaMkhejjaguNabbhahiyaM ca hodi / kudo ? jahaNNadavvassuvari paramANuttarakameNa davvavihANe pruuvidpNcvuddddittaado| tassa khettado kiM jahaNNA ajahaNNA // 141 // sugamaM / NiyamA ajahaNNA asaMkhejaguNabbhahiyA // 142 // kudo ? suhumaNigodaapajjasajahaNNogAhaNAe ajogijahaNNogAhaNAe ovaTTidAe palidovamassa asNkhjjdibhaaguvlNbhaado| tassa kAlado ki jahaNNA ajahaNNA // 143 // sugamaM / jahaNNA // 144 // kudo ? jahaNNabhAvammi dvidadavvassa egasamayaDididaMsaNAdo / jassa AuaveyaNA davvado jahaNNA tassa khettado kiM jahaNNA ajahaNNA // 145 / / gholamAna athavA guNitakauzika jIva kSapaka zreNipara car3hakara yadi antima samayavartI ayogI huA hai to bhAva jaghanya hI hotA hai, parantu dravya ajaghanya hotA hai; kyoMki, usake jaghanya honekA koI kAraNa nahIM hai| ajaghanya ho karake bhI vaha jaghanya dravyakI apekSA anantaveM bha adhika, asaMkhyAtaveM bhAgase adhika, saMkhyAtaveM bhAgase adhika, saMkhyAtaguNA adhika aura asaMkhyAtaguNA adhika hotA hai, kyoMki, jaghanya dravyake Upara paramANu adhika kramase dravyavidhAnameM kahI gaI pA~ca vRddhiyA~ hotI haiN| usake kSetrakI apekSA vaha kyA jaghanya hotI hai yA ajaghanya // 141 // yaha sUtra sugama hai| vaha niyamase ajaghanya asaMkhyAtagaNI adhika hotI hai // 142 // kAraNa ki sUkSma nigoda aparyAptakakI jaghanya avagAhanAse ayogakevalIkI jaghanya avagAhanAko apavartita karanepara palyopamakA asaMkhyAtavA~ bhAga pAyA jAtA hai / usake kAlakI apekSA vaha kyA jaghanya hotI hai yA ajaghanya // 143 // yaha sUtra sugama hai| vaha jaghanya hotI hai // 144 // kAraNa ki jaghanya bhAvameM sthita dravyakI eka samaya sthiti dekhI jAtI hai| jisa jIvake AyukI vedanA dravyako apekSA jaghanya hotI hai usake kSetrakI apekSA vaha kyA jaghanya hotI hai yA ajaghanya // 145 // Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 428 ] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa sugamaM / NiyamA ajahaNNA asaMkhejjaguNa mAhayA // 146 // kudo ? AuajahaNNakhe teNa suhumaNigodaapajjattaesa ladveNa' aMgulassa asaMkhejjadibhAgametteNa jahaNNadavvasAmi ogAhaNAe paMcadhaNussada ussehAdo NippaNNAe ovaTTidA palidovamassa asaMkhejjadimAgamettarUvovalaM bhAdo / tassa kAlado kiM jahaNNA ajahaNNA // 147 // sumaM / NiyamA ajahaNNA asaMkhejjaguNa bhahiyA // 148 // kudo ! egasamayapamANeNa jahaNNakAleNa aMtomuDuttametadIvasihAe ovaTTidAe aMtamuttametaguNagAruvalaMbhAdo / tassa bhAvado kiM jahaNNA ajahaNNA // 146 // sugamaM / NiyamA ajahaNNA aNaMtaguNanbhahiyA // 150 // [ 4, 2, 113, 146. kudo ! Auassa jahaNNabhAvo apajjattasaMjuttatirikkhAu ajahaNNabaMdhammi jAdo, jahaNNadavvasAmibhAvo puNa saNNipaMciMdiyapajjatta saMjuttabaddhaAuajahaNNadavvasaMbaMdhI / yaha sUtra sugama hai / vaha niyama se ajaghanya asaMkhyAtaguNI adhika hotI hai / / 146 / / kAraNa ki sUkSma nimoda labdhyaparyAptakoM meM prApta aMgulake asaMkhyAtaveM bhAga pramANa Ayu karmake jaghanya kSetrase pA~ca sau dhanuSa utsedhase utpanna jaghanya dravya ke svAmIkI avagAhanAko apavartita karanepara palyopamake asaMkhyAtaveM bhAga mAtra rUpa pAye jAte haiM / usake kAlakI apekSA vaha kyA jaghanya hotI hai yA ajaghanya // 147 // yaha sUtra sugama hai / vaha niyama se ajaghanya asaMkhyAtaguNI adhika hotI hai // 148 // kAraNa ki eka samaya pramANa jaghanya kAlase antarmuhUrta pramANa dIpazikhA ko apavartita karanepara antarmuhUrta mAtra guNakAra pAyA jAtA hai / usake bhAvakI apekSA vaha kyA jaghanya hotI hai yA ajaghanya // 149 // yaha sUtra sugama hai / vaha niyamase ajaghanya anantaguNI adhika hotI hai // 150 // kAraNa yaha ki Ayu karmakA jaghanya bhAva aparyApta ke sAtha tiryaMca Ayuke jaghanya bandha meM hotA hai / parantu jaghanya dravyake svAmIkA bhAva saMjJI paMcendriya paryApta ke sAtha bA~dhI gaI Ayuke 1 pratiSu 'zraddheNa' iti pAThaH / Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 13, 154.] veyaNasaNNiyAsavihANANiyogahAraM [426 teNa AuajahaNNabhAvAdo dIvasihAjahaNNadavvanAvo aNaMtaguNo tti siddhaM / jassa AuaveyaNA khettado jahaNNA tassa davvado' kiM jahaNNA ajahaNNA // 151 // sugamaM / NiyamA ajahaNNA asaMkhejaguNabhahiyA // 152 // taM jahA-jahaNNakhettaTThiyaAuadavvaM jadi vi jahaNNajogeNa jahaNNabaMdhagaddhAe ca baddhaM hodi to vi dIvasihAdavvAdo paMciMdiyajahaNNajogeNa eiMdiyaukassajogAdo asaMkhejjaguNeNa baddhAdo' asaMkhajjaguNaM / kudo ? dIvasihAdavvammi va bhavassa tadiyasamayadvidasuhumeiMdiyaapajjattayammi asaMkhajaguNahANimettaNisegANaM galaNAbhAvAdo dIvasihA. davveNa jahaNNakhettaTThiyadavve bhAge hide aMgulassa asaMkhejjadibhAguvalaMbhAdo vA / tassa kAlado kiM jahaNNA ajahaNNA // 153 // sugamaM / NiyamA ajahaNNA asaMkhejaguNabhahiyA // 154 // jaghanya dravyase sambandha rakhanevAlA hai| isa kAraNa Ayuke jaghanya bhAvakI apekSA dIpazikhA rUpa jaghanya dravyakA bhAva anantaguNA hai, yaha siddha hai| jisa jIvake AyukI vedanA kSetrakI apekSA jaghanya hotI hai usake dravyakI apekSA vaha kyA jaghanya hotI hai yA ajaghanya // 151 // yaha sUtra sugama hai| . vaha niyamase ajaghanya asaMkhyAtaguNI adhika hotI hai // 152 // vaha isa prakArase-yadyapi jaghanya kSetrameM sthita Ayu karmakA dravya jaghanya yoga aura jaghanya bandhaka kAlake dvArA bAMdhA gayA hai to bhI vaha ekendriya jIvake utkRSTa yogase asaMkhyAtaguNe aise paMcendriya jIvake jaghanya yogake dvArA bA~dhe gaye dIpazikhAdravyase asaMkhyAtaguNA hai, kyoMki, dIpazikhAdravyake samAna bhavake tRtIya samayameM sthita sUkSma ekendriya aparyAptake [ dravyameMse ] asaMkhyAta guNahAni pramANa niSekoMke galanekA abhAva hai, athavA dIpazikhA dravyakA jaghanya kSetrasthita dravyameM bhAga denepara aMgulakA asaMkhyAtavAM bhAga pAyA jAtA hai| usake kAlakI apekSA vaha kyA jaghanya hotI hai yA ajaghanya // 153 / / yaha sUtra sugama hai| vaha niyamase ajaghanya asaMkhyAtaguNI adhika hotI hai // 154 // 1 a-zrA-kApratiSu 'davva' iti paatthH| 2 a-zrA-kApratiSu 'baMdha' iti paatthH| 3 pratiSu 'baMdhAdo' iti pAThaH / 4 zrApratI 'kvammi va bhayassa', tApratau 'davvamiva bhAvassa' iti pAThaH / Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 430 ] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDaM [4, 2, 13, 155. kudo? jahaNNakAla megasamayamettaM pekkhidUNa jahaNNakhettA uaTThidIe aMto muhuttamettAe asaMkhejjaguNattuvalaMbhAdo / tassa bhAvado kiM jahaNNA ajahaNNA // 155 // sugamaM / jahaNNA vA ajahaNNA vA, jahaNNAdo ajahaNNA chaTThANapadidA // 156 // vihAsA - jadi AuaM majjhimapariNAmeNa baMdhiya jahaNNakkhettaM karedi to khetteNa saha bhAvo vi ahaNNo' / aNNahA puNa ajahaNNA, hotA vi chaTThANapadidA bhAvammi chapiyArehi vaDDisaNAdo / jassa AuaveyaNA kAlado jahaNNA tassa davvado kiM jahaNNA ajahaNNA // 157 // sugamaM / NiyamA ajahaNNA asaMkhejjaguNanbhahiyA // 158 // kudo ? jahaNNadavveNa gatamayapabaddhaM aMgulassa asaMkhejjadibhAgeNa khaMDide tattha kAraNa ki eka samaya pramANa jaghanya kAlakI apekSA jaghanya kSetrasthita Ayu karmakI antamuhUrta mAtra sthiti asaMkhyAtaguNI pAyI jAtI hai / usake bhAvakI apekSA vaha kyA jaghanya hotI hai yA ajaghanya / / 155 // yaha sUtra sugama hai / vaha jaghanya bhI hotI haiM aura ajaghanya bhI / jaghanyakI apekSA ajaghanya chaha sthAnoM meM patita hai // 156 // usakA spaSTIkaraNa isa prakAra hai- yadi Ayuko madhyama pariNAma se * bA~dhakara jaghanya kSetra karatA hai to kSetra ke sAtha bhAva bhI jaghanya hotA hai / parantu isase viparIta avasthA meM bhAva vedanA ajaghanya hotI hai / ajaghanya hokara bhI vaha chaha sthAnoM meM patita hotI hai, kyoMki, bhAvameM chaha prakAroM se vRddhi dekhI jAtI hai| jisa jIvake AyukI vedanA kAlakI apekSA jaghanya hotI hai usake dravyakI apekSA vaha kyA jaghanya hotI hai yA ajaghanya / / 157 / / yaha sUtra sugama hai / vaha usake niyamase ajaghanya asaMkhyAtaguNI adhika hotI hai / / 158 // kAraNa ki eka samayaprabaddhako aMgulake asaMkhyAtaveM bhAgase khaNDita karanepara usameM se eka 1 pratiSu 'jahaNNA' iti pAThaH / Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 13, 162 ] veyaNasaNNiyAsavihANANiyogaddAraM [ 431 egakhaMDa me teNa jahaNNakAladavve egasamayapabaddhassa saMkhejjadibhAgamette bhAge hide asaMkhejjarUvovalaM bhAdo / tassa sugamaM / khettado kiM jahaNNA ajahaNNA // 156 // NiyamA ajahaNNA' asaMkhejjaguNa bhahiyA // 160 // * kudo ? AuajahaNNakhetteNa aMgulassa saMkhejjadibhAgame tajahaNa kAlajahaNNakhette ' bhAge hide palidovamassa asaMkhejjadibhAgavalaMbhAdo | tassa bhAvado kiM jahaNNA ajahaNNA // sugamaM / NiyamA ajahaNNA aNaMtaguNabbhahiyA // 162 // kathama jo gicarima samaya jahaNNadavvabhAvo jahaNNabhAvAdo anaMtaguNo ? Na esa doso, sahAvado caiva tirikkhAuANubhAgAdo maNusAuabhAvasya anaMtaguNattA / khavagaseDIe pattaghAdassa bhAvassa kaghamaNaMtaguNattaM ? Na, Auassa khavagaseDIe padesassa guNaseDa - jirAbhAvo va Didi - aNubhAgANaM ghAdAbhAvAdo / 161 // khaNDa mAtra jaghanya dravyakA eka samaya prabaddha ke saMkhyAtaveM bhAga mAtra jaghanya kAlake sAtha rahanevAle dravya meM bhAga denepara asaMkhyAta rUpa pAye jAte haiM / usake kSetrako apekSA vaha kyA jaghanya hotI hai yA ajayanya // 156 // yaha sUtra sugama hai / vaha niyama se ajaghanya asaMkhyAtaguNI adhika hotI hai // 160 // kAraNa ki Ayuke jaghanya kSetrakA aMgulake saMkhyAtaveM bhAga pramANa jaghanyakAla sambandhI jaghanya kSetra meM bhAga denepara palyopamakA asaMkhyAtavA~ bhAga pAyA jAtA hai / usake bhAvakI apekSA vaha kyA jaghanya hotI hai yA ajaghanya // 161 // yaha sUtra sugama hai / vaha niyama se ajaghanya anantaguNI adhika hotI hai // 162 // zaMkA- ayogakevalI ke antima samaya sambandhI jaghanya dravyakA bhAva jaghanya bhAvakI apekSA anantaguNA kaise hai ? samAdhAna- yaha koI doSa nahIM hai, kyoMki, svabhAvase hI tiryaMca Ayuke anubhAgase manuvyAyukA bhAva anantaguNA hai / zaMkA- kSapakazreNimeM ghAtako prApta huA anubhAga anantaguNA kaise ho sakatA hai ? samAdhAna- nahIM, kyoMki, kSapakazreNimeM Ayukarmake pradezakI guNazreNinirjarA ke abhAva ke samAna sthiti aura anubhAga ke ghAtakA abhAva hai / 1 tApratau ' jahaNNA' iti pAThaH / 2 - pratyoH '- mettajahaNNakhette iti pATha: / 3 - kApratyoH '- NijarAbhAvovadvidizraNubhAgANaM', zrApratau 'NijarAbhAvo va diaNubhAgANaM', tApratau 'NijarAbhAvo vaTTidazraNubhAgANaM' iti pAThaH / Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 432] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4, 2, 13, 163. jassa AuaveyaNA bhAvado jahaNNA tassa davvado kiM jahaNNA ajahaNNA // 163 // sugamaM / NiyamA ajahaNNA asaMkhejjaguNabbhahiyA // 164 // kudo ? jahaNNadavveNa egasamayapabaddhassa asaMkhejjadibhAgeNa jahaNNabhAvaAuadavve bhAge hide asaMkhejjarUvovalaMbhAdo / kudo asaMkhejjarUvovaladdhI ? jahaNNabhAvAuadavammi bNdhgddhaasNkhejjdimaagmettsmypvddhaannmuvlNbhaado| tassa khettado kiM jahaNNA ajahaNNA // 165 // sugamaM / jahaNNA vA ajahapaNA vaa| jahaNNAdo ajahaNNA cauThANapadidA // 166 // jadi majjhimapariNAmehi tirikkhAuaM baMdhiya jahaNNakkhettaM karedi to bhAveNa saha khattaM pi jahaNNaM ceva / adha' majjhimapariNAmehi AuaMbaMdhiya jahaNNakkhettaM Na jisa jIvake AyukI vedanA bhAvakI apekSA jaghanya hotI hai usake dravyakI apekSA vaha kyA jaghanya hotI hai yA ajaghanya // 163 // yaha sUtra sugama hai| vaha niyamase ajaghanya asaMkhyAtaguNI adhika hotI hai // 164 // kAraNa ki eka samayaprabaddhake asaMkhyAtaveM bhAga mAtra jaghanya dravyakA jaghanya bhAva yukta Ayuke dravyameM bhAga denepara asaMkhyAta rUpa pAye jAte haiM / zaMkA-asaMkhyAta rUpa kaise prApta hote haiN| samAdhAna-kyoMki jaghanya bhAva yukta Ayuke dravyameM bandhaka kAlake asaMkhyAtaveM bhAga mAtra samayaprabaddha pAye jAte haiM, ataeva asaMkhyAta rUpa pAye jAte haiN| usake kSetrakI apekSA vaha kyA jaghanya hotI hai yA ajaghanya // 165 // yaha sUtra sugama hai| vaha jaghanya bhI hotI hai aura ajaghanya bhii| jaghanyakI apekSA ajaghanya cAra sthAnoM meM patita hai||166 // yadi madhyama pariNAmoMke dvArA tiyaca Ayuko bA~dhakara jaghanya kSetrako karatA hai to bhAvake sAtha kSetra bhI jaghanya hI hotA hai| parantu yadi madhyama pariNAmoMke dvArA Ayuko bA~dhakara jaghanya 1 a-prA-kApratiSu 'ayaM' iti paatthH| Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 13, 171 ] veyaNasaNiyAsavihANANiyogadAraM [ 433 karedi to bhAvo jahaNNo hodNa khettaveyaNA ajahaNNA hodi / hotA vi cauTThANapadidA, khettamhi asaMkhejjabhAgavaDDi-saMkhejja bhAgavaDDi-saMkhejjaguNavaDDi-asaMkhejjaguNabaDDIo mottUNa aNNava DINamabhAvAdo / tasa kAlado kiM jahaNNA ajahaNNA // 167 // sugamaM / NiyamA ajahaNNA asaMkhejjaguNanbhahiyA // 168 // kudo ? jahaNNakAleNa jahaNNabhAvakAle bhAge hide aMtomuhuttame ttaguNagAruvalaMbhAdo / jassa NAmaveyaNA davvado jahaNNA tassa khettado kiM jahaNNA ajahaNNA // 166 // sugamaM / NiyamA ajahaNNA asaMkhejjaguNanbhahiyA // 170 // kudo ? NAmajadRNNakhetteNa aMgulassa asaMkhejjadibhAgame teNa ajogicarimasamayajahaNNadavvaja haNNakhette saMkhejjaMgulamete bhAge hide palidovamassa asaMkhejjadibhAgavalaMbhAdo / tassa kAlado kiM jahaNNA ajahaNNA // 171 // sugamaM / kSetrako nahIM karatA hai to usake bhAvake jaghanya hote hue bhI kSetra vedanA ajaghanya hotI hai / ajaghanya hokara bhI vaha cAra sthAnoM meM patita hai, kyoMki kSetrameM asaMkhyAta bhAgavRddhi, saMkhyAta bhAgavRddhi, saMkhyAta guNavRddhi aura asaMkhyAtaguNavRddhiko chor3akara anya vRddhiyoMkA abhAva hai / usake kAlakI apekSA vaha kyA jaghanya hotI hai yA ajaghanya // 167 // yaha sUtra sugama hai / vaha niyamase ajaghanya asaMkhyAtaguNI adhika hotI hai / / 168 / / kAraNa ki jaghanya kAlakA jaghanya bhAva sambandhI kAlameM bhAga denepara antarmuhUrta mAtra guNakAra pAyA jAtA hai / jisa jIvake nAmakarmakI vedanA dravyakI apekSA jaghanya hotI hai usake kSetrakI apekSA vaha kyA jaghanya hotI hai yA ajaghanya // 169 // yaha sUtra sugama hai / vaha niyamase ajaghanya asaMkhyAtaguNI adhika hotI hai // 170 // kAraNa ki nAmakarma sambandhI aMgulake asaMkhyAtaveM bhAga mAtra jaghanya kSetrakA ayoga kevalI ke antima samaya sambandhI jaghanya dravyake saMkhyAta aMgula pramANa jaghanya kSetra meM bhAga denepara palyopamakA asaMkhyAtavA~ bhAga pAyA jAtA hai / usake kAlakI apekSA vaha kyA jaghanya hotI hai yA ajaghanya // 171 // yaha sUtra sugama hai / cha. 12-55 Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 434] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4, 2, 13, 172. jahaNNA // 172 // tattha jahaNNadavvammi egasamayaTThidi mottUNa 'annnnhidiinnmbhaavaado| tassa bhAvado kiM jahaNNA ajahaNNA // 173 // sugamaM / NiyamA ajahaNNA aNaMtaguNabbhahiyA // 174 // kudo ? savvavisuddhaNa suhumaNigodeNa hadasamuppattiyaM kAdUNa uppAidaNAmajahaNNANubhAgaM pekkhiya suhumasAMparAieNa savvavisuddhaNa baddhajasakittiukkassANubhAgassa suhuttAdo ghAdavajjiyassa' annNtgnnttuvlNbhaado| jassa NAmaveyaNA khettado jahaNNA tassa davvado kiM jahaNNA ajahaNNA // 175 // sugama / NiyamA ajahaNNA cauhANapadidA // 176 // taM jahA-khavidakammaMsiyalakkhaNeNa AgaMtUNa jadi ticarimabhave suhumeiMdiesu uppajjiya jahaNNakhettaM kadaM hodi to davbamasaMkhejjabhAgabbhahiyaM, ekamhi maNussabhave saMjama vaha jaghanya hotI hai // 172 // kAraNa ki vahA~ jaghanya dravyameM eka samaya mAtra sthitiko chor3akara anya sthitiyoMkA abhAva hai| usake bhAvakI apekSA vaha kyA jaghanya hotI hai yA ajaghanya // 173 // yaha sUtra sugama hai| vaha niyamase ajaghanya anantaguNI adhika hotI hai // 174 // kAraNa yaha ki sarvavizuddha sUkSma nigoda jIvake dvArA hatasamutpatti karake utpanna karAye gaye nAma karmake jaghanya anubhAgakI apekSA sarvavizuddha sUkSmasAmparAyika jIvake dvArA bAghe gaye yaza kIrti ke utkRSTa anubhAgake zubha honese cUMki usakA ghAta hotA nahIM hai, ata eva vaha usase anantaguNA pAyA jAtA hai| jisake nAma karmakI vedanA kSetrakI apekSA jaghanya hotI hai usake dravyakI apekSA vaha kyA jaghanya hotI hai yA ajaghanya // 175 // yaha sUtra sugama hai| vaha niyamase ajaghanya cAra sthAnoMmeM patita hotI hai // 176 // vaha isa prakArase-kSapitakarmAzika svarUpase Akarake yadi tricarama bhavameM sUkSma ekendriyoMmeM utpanna hokara jaghanya kSetra kiyA gayA hai to dravya asaMkhyAtaveM bhAgase adhika hotA hai, 1 a-kApatyoH 'aNNe' iti pAThaH / 2 a-zrA-kApratiSu 'vaDIyassa', tApratI vaDDiyansa' iti pAThaH / Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 13, 180.] veyaNasaNNiyAsavihANANiyogadAraM [435 guNaseDIe vinnaasijjmaannasNkhejsmypbddhaannmetthuvlNbhaado| puNo edassa davva. ssuvari paramANuttarakameNa caDDhAvedavvaM jAva jahaNNadavyamukkassasaMkhajjeNa khaMDiya tattha egakhaMDamettaM vaDDide tti / tAdhe davvaM saMkhejjabhAgamahiyaM hodi / evaM saMkhejjaguNabbhahiyaasaMkhejjaguNabbhahiyattaM ca jANidaNa parUvedavvaM / tassa kAlado kiM jahaNNA ajahaNNA // 177 // sugamaM / NiyamA ajahaNNA asaMkhejjaguNabbhahiyA // 178 // kudo ? oghajahaNNakAlamegasamayaM pekkhidUNa khetta-davva-kAlassa palidovamassa asaMkhejjadimAgeNUNasAgarovamavesattabhAgassa asaMkhejjaguNattuvalaMbhAdo / tassa bhAvado kiM jahaNNA ajahaNNA // 176 // sugamaM / jahaNNA vA ajahaNNA vaa| jahaNNAdo ajahaNNA chaTThANapadidA // 180 // jadi jahaNNogAhaNAe dvidajIveNa majjhimapariNAmehi NAmabhAvo baddho' to khetteNa kyoMki, yahA~ eka manuSya bhavameM saMyama guNazraNi dvArA naSTa kiye jAnevAle asaMkhyAta samayaprabaddha pAye jAte haiM / phira isa dravyake Upara paramANu adhikake kramase jaghanya dravyako utkRSTa saMkhyAtase khaNDita karake usameM eka khaNDa mAtrakI vRddhi ho jAne taka bar3hAnA caahiye| usa samaya dravya saMkhyAtaveM bhAgase adhika hotA hai| isI prakArase saMkhyAtaguNI adhikatA aura asaMkhyAtaguNI adhikatAkI bhI jAnakara prarUpaNA karanI caahiye| usake kAlakI apekSA vaha kyA jaghanya hotI hai yA ajaghanya // 177 // yaha sUtra sugama hai| vaha niyamase ajaghanya asaMkhyAtaguNI adhika hotI hai // 178 / / kAraNa ki eka samaya pramANa ogha jaghanya kAlakI apekSA kSetra va dravya sambandhI jo kAla palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgase hIna eka sAgerApamake sAta bhAgoMmeMse do bhAga pramANa hai vaha asaMkhyAtaguNA pAyA jAtA hai| usake bhAvako apekSA vaha kyA jaghanya hotI hai yA ajaghanya // 179 // yaha sUtra sugama hai| vaha jaghanya bhI hotI hai aura ajaghanya bhii| jaghanyakI apekSA ajaghanya chaha sthAnoMmeM patita hotI hai // 180 // yadi jaghanya avagAhanAmeM sthita jIvake dvArA madhyama pariNAmoMse nAmakarmakA anubhAga 1 a-A-kApratiSu 'baMdho' iti paatthH| Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 436 ] ariDAgame veSaNAkhaMDa [4, 2, 13, 181. saha bhAvo vi jahaNNo hodi / [ aha ] ajahaNNo baddho to tassa bhAvavepaNA ajahaNNA' 'sAca anaMtabhAganmahiya asaMkhejjabhAgavbhahiya-saMkhejjabhAganbhahiya-saMkhejjaguNanbhahiya- asaMkhejjaguNagbhahiya- anaMtaguNanbhahiyatteNa chaTTA NapadidA | jassa NAmaveyaNA kAlado jahaNNA tassa davvadI kiM jahaNNA ajahaNNA // 181 // gamaM / jahaNNA vA ajahaNNA vA, jahaNNAdo ajahaNNA paMcaTThANa - padidA // 182 // khavidakammaM siyalakkhaNeNa suddhaNayavisaeNa pariNadeNa jIveNa ajo gicarimasamae jadi padeso jahaNo kado to kAleNa saha davvaM pi jahaNNaM hodi / aha aNNA to davvama jahaNNaM; jahaNNakAraNAbhAvAdA' / hotaM pi paMcaTThANapadidaM paramANucarAdikameNa niraMtaraM asaMkhejjaguNavaDDIe davvassa pajjavasANuvalaMbhAdo / tassa kheto kiM jahaNNA ajahaNNA // 183 // sugamaM / bA~dhA gayA hai to kSetrake sAtha bhAva bhI jaghanya hotA hai / [ parantu yadi ukta jIvake dvArA nAma karmakA anubhAga ] ajaghanya bA~dhA gayA hai to bhAvavedanA ajaghanya hotI hai| ukta ajaghanya bhAva vedanA anantabhAga adhika, asaMkhyAtabhAga adhika, saMkhyAtabhAga adhika, saMkhyAtaguNa adhika, asaMkhyAtaguNa adhika aura anantaguNa adhika svarUpa se chaha sthAnoM meM patita hai / jisa jIvake nAma karmakI vedanA kAlakI apekSA jaghanya hotI hai usake dravyakI apekSA vaha kyA jaghanya hotI hai yA ajaghanya // 189 // yaha sUtra sugama hai / vaha jaghanya bhI hotI hai aura ajaghanya bhI / jaghanyakI apekSA ajaghanya pA~ca sthAnoM meM patita hai // 182 // zuddha nayake viSayabhUta kSapitakarmAzika svarUpase pariNata jIvake dvArA yadi ayogakevalI ke antima samaya meM pradeza jaghanya kara diyA gayA hai to kAlake sAtha dravya bhI jaghanya hotA hai / parantu yadi aisA nahIM kiyA gayA hai to dravya ajaghanya hotA hai, kyoMki, ukta avasthA meM usake jaghanya hone kA koI kAraNa nahIM hai / ajaghanya hokara bhI vaha pA~ca sthAnoMmeM patita hotA hai, kyoMki, uttarottara paramANu adhika Adike kramase nirantara jAkara asaMkhyAtaguNavRddhi meM dravyakA anta pAyA jAtA hai / usake kSetrakI apekSA vaha kyA jaghanya hotI hai yA ajaghanya // 183 // yaha sUtra sugama hai / 1 tApratau 'bhAvaveyaNA jahaNNA iti pAThaH / 2 - zrAkApratiSu 'kAraNabhAvAdo' iti pAThaH / Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ veyaNasaviNayAsavihANANiyogaddAraM NiyamA ajahaNNA asaMkhejjaguNa bhahiyA // 184 // kudo ? jahaNNakhetteNa aMgulassa asaMkhejjadibhAgapamANeNa ajogijahaNNakhette saMkhejjaghaNaMgulamette bhAge hide asaMkhejjarUvovalaMbhAdo | tassa bhAvado kiM jahaNNA ajahaNNA // 185 // sugamaM / NiyamA ajahaNNA aNaMtaguNagbhahiyA // 186 // kudo ? majjhimapariNa | mehi kadaNAma jahaNNabhAvaM pekkhidUNa suhumasAMparAieNa savvavisudveNa baddhajasagittiukkassANubhAgassa suhabhAveNa ghAdavajjiyassa ajogicarimasamae avadissa anaMtaguNattuvalaMbhAdo / jassa NAmaveyaNA bhAvado jahaNNA tassa davvado kiM jahaNNA ajahaNNA ? // 187 // sugamaM / NiyamA ajahaNNA cauTThANapadidA // 188 // 4, 2, 13, 18.] khavidakammaMsiyalakkhaNeNAgadeNa ticarimabhave jadi bhAvo majjhimapariNAmeNa baMdhiya hadasamuppattiyaM kADhUNa jahaNNo kado [ to ] tattha davvamasaMkhejjabhAgavmahiyaM hodi, vaha niyamase ajaghanya asaMkhyAtaguNI adhika hotI hai // 184 // kAraNa ki aMgula asaMkhyAtaveM bhAga pramANa javanya kSetrakA saMkhyAta ghanAMgula pramANa prayogakevalI ke jaghanya kSetrameM bhAga denepara asaMkhyAta rUpa pAye jAte haiM / usake bhAvako apekSA vaha kyA jaghanya hotI hai yA ajaghanya / / 185 / / yaha sUtra sugama hai / vaha niyamase ajaghanya anantaguNI adhika hotI hai // 186 // kAraNa ki madhyama pariNAmoMke dvArA kiye gaye nAmakarmake jaghanya bhAvakI apekSA sarvavizuddha sUkSmasAmparAyika saMyatake dvArA bA~dhA gayA yazaHkIrtikA utkRSTa anubhAga zubha hone ke kAraNa ghAtase rahita hokara ayogikevalI ke antima samaya meM sthita anantaguNA pAyA jAtA hai / jisa jIvake nAmakarmakI vedanA bhAvakI apekSA jaghanya hotI hai usake dravyakI apekSA vaha kyA jaghanya hotI hai yA ajaghanya // 187 // yaha sUtra sugama hai / vaha niyama se ajaghanya cAra sthAnoMmeM patita hotI hai / / 188 // [ 437 kAraNa yaha ki kSapitakarmAzika svarUpase Aye hue jIvake dvArA tricarama bhavameM madhyama pariNAma se bA~dha kara hatasamutpatti karake yadi bhAva jaghanya kiyA gayA hai to vahA~para dravya asaMkhyAtaveM Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 438] chakkhaMDAgame vaiyaNAkhaMDa [4, 2, 13, 189. aglidaasNkhejjsmypbddhttaado| uvari paramANuttarAdikameNa cattAri vi vaDDIo pruuvedvvaao| tassa khettado kiM jahaNNA ajahaNNA // 186 // sugamaM / jahaNNA vA ajahaNNA vA, jahaNNAdo ajahaNNA caduTThANapadidA // 16 // jadi jahaNNabhAvasahidajIveNa jahaNNamAvaddhAe ceva acchidaNa khettaM pi jahaNNaM kadaM hodi to bhAveNa saha khettaveyaNA vi jahaNNA / aha Na jahaNaM kadaM to' ajahaNNA .ca caduTThANapadidA, tattha padesuttarAdikameNa khettassa cattArivaDDisaMbhavAdo / uppaNNatadiyasamayakhettaM padesuttarAdikameNa tappAoggaasaMkhejjaguNavaDDimuvagayacautthasamayajahaNNakhettaNa sarisaM hodi / kudo ? cautthAdisu samaesu ogAhaNAe eyaMtANuvaDDijogavaseNa asaMkhejjaguNavaDDidasaNAdo / evaM khettavaDDI kAyavvA jAva jahaNNamAveNa aviruddha ukkassakhettaM jAdaM ti / tassa kAlado ki jahaNNA ajahaNNA // 161 // sugm| bhAgase adhika hotA hai, kyoMki, vahA~ asaMkhyAta samayaprabaddha agalita haiN| Age paramANu adhika Adike kramase cAroM hI vRddhiyoMkI prarUpaNA karanI caahiye| usake kSetrakI apekSA vaha kyA jaghanya hotI hai yA ajaghanya // 186 / / yaha sUtra sugama hai| vaha jaghanya bhI hotI hai aura ajaghanya bhii| jaghanyakI apekSA ajaghanya cAra sthAnoM meM patita hotI hai // 190 // yadi jaghanya bhAva sahita jIvake dvArA jaghanya bhAvake kAla meM hI raha karake kSetrako bhI jaghanya kara liyA gayA hai to bhAvake sAtha kSetravedanA bhI jaghanya hotI hai| parantu yadi kSetrako jaghanya nahIM kiyA gayA hai to vaha ajaghanya cAra sthAnoMmeM patita hotI hai, kyoMki, vahA~ uttarottara pradeza adhika Adike kramase kSetrake cAravRddhiyA~ sambhava haiN| utpanna honeke tRtIya samayakA kSetra pradeza adhika Adike kramase usake yogya asaMkhyAtaguNavRddhiko prApta hue caturtha samaya sambandhI jaghanya kSetrake sadRza hotA hai, kyoMki, caturthAdika samayoMmeM ekAntAnuvRddhiyogake vazase avagAhanAmeM asaMkhyAtaguNavRddhi dekhI jAtI hai| isa prakAra jaghanya bhAvase aviruddha utkRSTa kSetrake hone taka kSetrakI vRddhi karanI caahiye| usake kAlakI apekSA vaha kyA jaghanya hotI hai yA ajaghanya / / 191 // yaha sUtra sugama hai| 1 a-A-kApratiSu 'jahaNNA jahaNNakadaM to', tApratI jahaNNA jahaNNakadaMto' iti paatthH| Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 13, 167.] veyaNasaNNiyAsavihANANiyogadAraM [436 NiyamA ajahaNNA asaMkhejjaguNabbhahiyA // 162 // kudo ? oghajahaNNakAleNa egasamaeNa jahaNNabhAvakAle bhAge hide palidovamassa asaMkhejjadimAgeNaNasogarovamabesattabhAguvalaMbhAdo / jassa godaveyaNA davvado jahaNNA tasta khettado kiM jahaNNA ajhnnnnaa|| 163 // sugm| NiyamA ajahaNNA asaMkhejjaguNabbhahiyA // 164 // kudo ? oghajahaNNakhetteNa' aMgulassa asaMkhejjadibhAgametteNa saMkhejjaMgulametta. ajogikevalijahaNNogAhaNAe ovaTTidAe asNkhejjruuvovlNbhaado| tassa kAlado kiM jahaNNA ajahaNNA // 165 / / sugamaM / jahaNNA // 166 // kudo 1 jahaNNadavvassa egsmyaavtttthaanndNsnnaado| tassa bhAvado ki jahaNNA ajahaNNA // 167 // sugm| vaha niyamase ajaghanya asaMkhyAtaguNI adhika hotI hai // 192 // kAraNa ki eka samaya rUpa ogha jaghanya kAlakA jaghanya bhAvakAlameM bhAga denepara palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgase hIna eka sAgaropamake sAta bhAgoMmeMse do bhAga pAye jAte haiN| jisa jIvake gotrakI vedanA dravyakI apekSA jaghanya hotI hai usake kSetrakI apekSA vaha kyA jaghanya hotI hai yA ajaghanya // 193 // yaha sUtra sugama hai| niyamase vaha ajaghanya asaMkhyAtaguNI adhika hotI hai // 194 // kAraNa ki aMgulake asaMkhyAtaveM bhAga pramANa oghajaghanya kSetrakA saMkhyAta dhanAMgula pramANa ayogakevalIkI jaghanya avagAhanAmeM bhAga denepara asaMkhyAta rUpa pAye jAte haiN| usake kAlakI apekSA vaha kyA jaghanya hotI hai yA ajaghanya // 19 // yaha sUtra sugama hai| vaha jaghanya hotI hai // 166 // kyoMki, jaghanya dravyakA eka samaya avasthAna dekhA jAtA hai| usake bhAvakI apekSA vaha kyA jaghanya hotI hai yA ajaghanya // 197 // yaha sUtra sugama hai| 1 zra-zrA-kApratiSu 'kudo ajahaNNAkheteNa', tApratI ajahaNNA ? kheteNa' iti paatthH| ... Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 440 ] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa liyamA ajahaNNA anaMtaguNanbhahiyA // 168 // kudo sakasa visohIe hadasamuppattiyaM kADhUNa utpAdajahaNNANubhAgaM pekkhiya suhumasAMparAieNa savvavisudveNa baddhuccA godukassANubhAgassa anaMtaguNattuvalaMbhAdo | godajahaNNANubhAge vi uccAgodANubhAgo asthi' tti NAsaMkaNijjaM, bAdarate ukAiesa pali dovamassa asaMkhejjadibhAgamettakAleNa ucvelliuccAgodesu aivisohIe ghAdidaNIcAgode godassa jahaNNANubhAgabbhuvagamAdo / jassa godaveNA khettado jahaNNA tassa davvado kiM jahaNNA ajahaNNA // 166 // sugamaM / NiyamA ajahaNNA caudvANapadidA // 200 // ettha jahA NAmadavvassa cauDANapadidattaM parUvidaM tahA parUvedavvaM, visesAbhAvAdo / tassa kAlado kiM jahaNNA ajahaNNA // 201 // sugamaM / NiyamA ajahaNNA asaMkhejjaguNa bhahiyA // [ 4,2, 13, 168. vaha niyamase ajaghanya anantaguNI adhika hotI hai // 198 // kAraNa ki sarvotkRSTa vizuddhike dvArA hatasamutpattiko karake utpanna karAye gaye jaghanya anubhAgakI apekSA sarvavizuddha sUkSmasAmparAyika saMyatake dvArA bA~dhA gayA ucca gotrakA utkRSTa anubhAga anantaguNA pAyA jAtA hai / 202 // zaGkA - gotra ke jaghanya anubhAga meM bhI uccagotrakA jaghanya anubhAga hotA hai ? samAdhAna - aisI AzaGkA nahIM karanI cAhiye, kyoMki, jinhoMne palyopamake asaMkhyAtaveM bhAga mAtra kAlake dvArA uccagotrakA udvelana kiyA hai va jinhoMne atizaya vizuddhike dvArA nIcagotrakA ghAta kara liyA hai una bAdara tejaskAika jIvoM meM gotrakA jaghanya anubhAga svIkAra kiyA gayA hai / ataeva gotrake jaghanya anubhAga meM uccagotrakA anubhAga sambhava nahIM hai / jisa jIvake kSetrakI apekSA gotrakI vedanA jaghanya hotI hai usake dravyakI apekSA vaha kyA jaghanya hotI hai yA ajaghanya // 199 // yaha sUtra sugama hai / vaha niyamase ajaghanya cAra sthAnoMmeM patita hotI hai // 200 // yahA~ jisa prakAra se nAmakarmasambandhI dravyake cAra sthAnoM meM patita honekI prarUpaNA kI gaI hai usI prakAra se gotra ke viSaya meM bhI ukta prarUpaNA karanI cAhiye, kyoMki, usameM koI vizeSatA nahIM hai / usake kAlakI apekSA vaha kyA jaghanya hotI hai yA ajaghanya // 201 // yaha sUtra sugama hai / vaha niyama se ajaghanya asaMkhyAtaguNI adhika hotI hai / / 202 // 1 mapratipATho'yam / a zrA-kA-tApratiSu 'godajahaNNANubhAgo zratthi' iti pAThaH / Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 13, 205. J veyaNasaNNiyAsavihANANiyogadAraM [ 441 kudo ? oghajahaNNakAleNa egasamaeNa jahaNNakhettakAle bhAge hide palidovamassa asNkhejjdibhaagennuunnsaagrovmbesttbhaaguvlNbhaado|| tassa bhAvado kiM jahaNNA ajahaNNA // 203 // sugamaM / NiyamA ajahaNNA aNaMtaguNabbhahiyA // 204 // bAdarateu-vAukkAiesu ukkassavisohIe ghAdidaNIcAgodANubhAgesu godANubhogaM jahaNaM kariya teNa jahaNNANumAgeNa saha ujugadIe suhumaNigodesu uppajjiya timamayAhAra-tisamayatabbhavatthassa khatteNa saha bhAvo jahaNNao kiNNa jAyade ? Na, bAdarateuvAukkAiyapajjattaesu jAdajahaNNANubhAgeNa saha aNNattha uppattIe abhaavaado| jadi aNNattha upajjadi to NiyamA arNataguNavaDDIe vaDvido ceva' uppajjadi Na annnnhaa| kadhamedaM Navvade ? jahaNNakheta veyaNAe bhAvaveyaNA NiyamA aNaMtaguNA tti suttvynnaado| jassa godaveyaNA kAlado jahaNNA tassa davvado kiM jahapaNA ajahaNNA // 205 // kyoMki, eka samaya rUpa ogha jaghanya kAlakA jaghanya kSetrake kAlameM bhAga denepara palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgase hIna eka sAgaropamake sAta bhAgoMmeMse do bhAga pAye jAte haiM / usake bhAvakI apekSA vaha kyA jaghanya hotI hai yA ajaghanya // 203 // yaha sUtra sugama hai| vaha niyamase ajaghanya anantaguNI adhika hotI hai // 204 // zaGkA-jinhoMne utkRSTa vizuddhike dvArA nIcagotrake anubhAgakA ghAta kara liyA hai una bAdara tejakAyika va vAyukAyika jIvoMmeM gotrake anubhAgako jaghanya karake usa jaghanya anubhAgake sAtha Rjugatike dvArA sUkSma nigoda jIvoMmeM utpanna hokara trisamayavartI AhAraka aura tadbhavastha honeke tRtIya samayameM vartamAna usake kSetrake sAtha bhAva jaghanya kyoM nahIM honA hai? samAdhAna-nahIM, kyoMki, bAdara tejakAyika va vAyukAyika paryAptaka jIvoM meM utpanna jaghanya anubhAgake sAtha anya jIvoM meM utpanna honA sambhava nahIM hai| yadi vaha anya jIvoMmeM utpanna hotA hai to niyamase vaha anantaguNavRddhise vRddhiko prApta hokara hI utpanna hotA hai, anya prakArase nhiiN| zakA-yaha kisa pramANase jAnA jAtA hai? samAdhAna-vaha "jaghanya kSetravedanAke sAtha bhAvavedanA niyamase anantaguNI hotI hai" isa sUtravacanase jAnA jAtA hai| jisa jIvake gotrakI vedanA kAlakI apekSA jaghanya hotI hai usake vaha kyA dravyakI apekSA jaghanya hotI hai yA ajaghanya // 205 // 1 zra-zrA-kApratiSu 'vaDDido Na ceva'; tApatau 'vaTTido [ Na ] ceva' iti paatthH| 2 a-zrA-kApratiSu 'jahaNNakkhetta' iti paatthH| cha, 12-56 Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 442 ] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa sugamaM / jahaNNA vA ajahaNNA vA / jahaNNAdo ajahaNNA paMcaTThANa - padidA // 206 // jadi khavidakammaM siya lakkhaNeNAgadeNa' ajogicarimasamae kAlo jahaNNo kado to kALeNa saha davvaM pi jahaNaNaM hodi / aha jai aNNahA Agado to paMcaTThANapadidA, paramANuttarakameNa cattAripurise assidUNa tastha paMcavaDidaMsaNAdo / tAsi parUvaNA jANiya kAyavvA / tassa khettado kiM jahaNNA ajahaNNA // 207 // sugamaM / [ 4, 2, 13, 206. NiyamA aNNA asaMkhejjaguNanbhahiyA // 208 // kudo ? aMgulassa asaMkhejjadibhAgamettajahaNNogAhaNAe saMkhejjaMgula mettaajogijahaNakhette bhAge hide vi asaMkhejjarUvovalaMmAdo / tassa bhAvado kiM jahaNNA ajahaNNA // 206 // sugamaM / NiyamA ajahaNNA aNaMtaguNanbhahiyA // 210 // yaha sUtra sugama hai / vaha jaghanya bhI hotI hai aura ajaghanya bhI / jaghanya kI apekSA ajaghanya pA~ca sthAnoM meM patita hai // 206 // yadi kSatikarmAzika svarUpase Aye hue jIvake dvArA AyogakevalI ke antima samayameM kAla jaghanya kiyA gayA hai to kAla ke sAtha dravya bhI jaghanya hotA hai parantu yadi vaha anya svarUpase AyA hai to ukta vedanA pA~ca sthAnoM meM patita hotI hai, kyoMki, cAra puruSoMkA Azraya karake vahA~ paramANu adhikatA ke kramase pA~ca vRddhiyA~ dekhI jAtI haiN| una vRddhiyoM kI prarUpaNA jAnakara karanI cAhiye usake kSetrakI apekSA vaha kyA jaghanya hotI hai yA ajaghanya // 207 // yaha sUtra sugama hai / vaha niyama se ajaghanya asaMkhyAtaguNI hotI hai / / 208 // kAraNa ki aMgulake asaMkhyAtaveM bhAga mAtra jaghanya avagAhanAkA saMkhyAta ghanAMgulAM pramANa ayogakevalI ke jaghanya kSetrameM bhAga denepara bhI asaMkhyAta rUpa pAye jAte haiM / usake bhAvakI apekSA vaha kyA jaghanya hotI hai yA ajaghanya // 209 // yaha sUtra sugama hai / vaha niyamase ajaghanya anantaguNI adhika hotI hai / / 210 // 1 a yA kApratiSu ' - lakkhaNeNagadeNa' iti pAThaH / 2 zrAkApratiSu 'kAlado' iti pAThaH / Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 13, 214. ] arrafoNayAsavihANANiyogaddAraM [ 443 kudo ! bAdarate- vAukkAiya pajjatta jahaNNANu mAgaM pekkhidUNa savvavisudveNa suhumasAMparAieNa baddhaccAgodukassANubhAgassa anaMtaguNattucalaMbhAdo / jassa godaveyaNA bhAvado jahaNNA tassa davvado kiM jahaNNA ajahaNNA // 211 // sugamaM / NiyamA ajahaNNA cauTThANa didA / / 212 // tappA ogga' khavidakammaM siyajahaNNadantramAdiM kAraNa catta ripurise assidRNa davvassa cauTThANapadidattaM parUvedavvaM / tassa khettado kiM jahaNNA ajahaNNA // 213 // sugamaM / NiyamA ajahaNNA asaMkhejjaguNa bhahiyA // 214 // kudo ? tisamayaAhAra-tisamayatabbhatthamuhumaNigodajahaNNogAhaNaM pekkhidUNa jahaNNabhAvasAmivAdarate u vAupajjattaogAhaNAe asaMkhejjaguNattadaMsaNAdo | Na ca suhumogAhaNAra bAdarogAhaNA sarisA UNA vA hodi kiM tu asaMkhejjaguNA ceva hodi / kudo edaM vade ? ogAhaNAdaMDayasuttAdo / kAraNa yaha ki bAdara tejakAyika va bAdara vAyukAryika paryAptakoM meM hue jaghanya anubhAgakI apekSA sarvavizuddha sUkSmasAmparAyika saMyata ke dvArA bA~dhA gayA ucca gotrakA utkRSTa anubhAga anantaguNA pAyA jAtA hai / jisa jIvake gotrakI vedanA bhAvakI apekSA jaghanya hotI hai usake dravyakI apekSA vaha kyA jaghanya hotI hai yA ajaghanya // 211 // yaha sUtra sugama hai / vaha niyamase ajaghanya cAra sthAnoMmeM patita hotI hai / / 212 / / tatprAyogya kSapitakarmAzika jIvake jaghanya dravyase lekara cAra puruSoMkA Azraya karake dravyake cArasthAnoM meM patita honekI prarUpaNA karanI cAhiye / usake kSetrakI apekSA vaha kyA jaghanya hotI hai yA ajaghanya // 213 // yaha sUtra sugama hai / vaha niyamase ajaghanya asaMkhyAtaguNI adhika hotI hai / / 214 // kAraNa ki trisamayavartI AhAraka aura tadbhavastha honeke tRtIya samaya meM vartamAna sUkSma nigoda jIvakI jaghanya avagAhanA kI apekSA jaghanya bhAvake svAmibhUta bAdara tejakAyika va bAdara vAyukAyika paryAptakI avagAhanA asaMkhyAtaguNI dekhI jAtI hai / bAdara jIvakI avagAhanA sUkSma jIvakI avagAhanA ke barAbara yA usase hIna nahIM hotI hai, kintu vaha usase asaMkhyAtaguNI hI hotI hai / 1 - zrAkApratiSu 'tappAzroggA-' iti pAThaH / Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 444] chakkhaMDAgame vaiyaNAkhaMDa [4,2, 13, 215. tassa kAlado kiM jahaNNA ajahaNNA // 215 // sugamaM / NiyamA ajahaNNA asaMkhejaguNabbhahiyA // 216 // edaM pi sugamaM / evaM jahaNNae satthANaveyaNAsaNNiyAse samatte satthANaveyaNasaNNiyAso prismtto| jo soparatthANaveyaNasaNNiyAso so duviho-jahaNNao paratthANaveyaNasaNiyAso ceva ukassao paratthANaveyaNasaNNiyAso ceva // 217 // evaM paratthANaveyaNasaNNiyAso duviho ceva hodi, aNNassa asaMbhavAdo / jahaNNukassasaMjogeNa tiviho kiNNa jAyade ? Na, dohito vdirittsNjogaabhaavaado| [Na] aNubhayapakkho vi, tassa sssiNgsmaannttaado| jo so jahaNNao' paratthANaveyaNasapiNayAso so thppo||218|| ahiyyannaannupugvittaado| 'sA kimaTThamettha vivakkhijjade ? tamhi avagade suheNa jahaNNao paratthANaveyaNasaNNiyAso avagammadi tti / zaMkA-yaha kisa pramANase jAnA jAtA hai ? samAdhAna-vaha alpabahutvadaNDaka sUtra se jAnA jAtA hai| usake kAlakI apekSA vaha kyA jaghanya hotI hai yA ajaghanya // 215 // yaha sUtra sugama hai| vaha niyamase ajaghanya asaMkhyAtaguNI adhika hotI hai // 216 // yaha sUtra bhI sugama hai| isa prakAra jaghanya svasthAna vedanA saMnikarSa samApta honepara svathAna vedanA saMnikarSa samApta huA / jo vaha parasthAna vedanAsaMnikarSa hai vaha do prakArakA hai-jaghanya parasthAna vedanA saMnikarSa aura utkRSTa parasthAna vedanA saMnikarSa // 217 // isa prakArase parasthAna vedanA saMnikarSa do prakArakA hI hai,kyoMki, aura anyakI sambhAvanA nahIM haiN| zaMkA-jaghanya aura utkRSTake saMyogase vaha tIna prakArakA kyoM nahIM hotA hai ? samAdhAna nahIM, kyoMki, donoMse bhinna saMyogakA abhAva hai| anubhaya pakSa bhI sambhava nahIM hai, kyoMki, vaha kharagoza ke sIMgoMke samAna asambhava hai| jo vaha jaghanya parasthAna vedanAsaMnikarSa hai vaha abhI sthagita rakhA jAtA hai||218|| kAraNa ki yahA~ AnupUrvIkA adhikAra nahIM hai| zaMkA-usakI yahA~ vivakSA kisaliye kI jA rahI hai ? samAdhAna-utkRSTa parasthAnavedanA saMnikarSakA jJAna ho jAnepara cUMki jaghanya parasthAnavedanA saMnikarSa sukhapUrvaka jAnA jA sakatA hai, ataeva yahA~ usakI vivakSA kI gaI hai| 1 a-kApratyoH 'jahaNNAzro' iti pAThaH / 2 tApratau 'so' iti paatthH| Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 13, 221.] veyaNasaNiyAsavihANANiyogadAraM [445 jo so ukkassao paratthANaveyaNasapiNayAso so cauvihodavvado khettado kAlado bhAvado cedi // 216 // ____ evaM caubiho ceva, aNNassa annuvlNbhaado| egasaMjoga-dusaMjoga-tisaMjoga-cadusaMjogehi paNNArasa viho kiNNa jAyade ? Na, saMjogassa jacaMtarIbhUdassa aNuvalaMbhAdo / Na savvappaNA' saMjogo, doNNamegadarassa abhAveNa saMjogAbhAvappasaMgAdo / Na aigadeseNa, saMjogo, saMjuttabhAvassa abhAvappasaMgAdo iyarattha vi saMjogAbhAvappasaMgAdo / tado edeNa ahippAeNa cauvviho cetra ukkassaveyaNAsaNNiyAso tti siddhaM / jassa NANAvaraNIyaveyaNA davvado ukkassA tassa chaNNaM kammANamAuvavajANaM davvado kimukassA aNukassA // 220 / sugama / ukassA vA aNukassA vA, ukassAdo aNukassA viTThANapadidA // 221 // jo vaha utkRSTa parasthAnavedanAsaMnikarSa hai vaha dravya, kSetra, kAla aura bhAvakI apekSA cAra prakArakA hai // 219 // isa prakAra se vaha cAra prakArakA hI hai, kyoMki, unase bhinna aura koI bheda nahIM pAyA jAtA hai| zaMkA-ekasaMyoga, dvisaMyoga, trisaMyoga aura catuHsaMyogase vaha pandraha prakArakA kyoM nahIM hotA hai ? samAdhAna-nahIM, kyoMki, unase bhinna jAtyantarIbhUta saMyoga pAyA nahIM jaataa| [ yadi vaha pAyA jAtA hai to kyA sarvAtmaka svarUpase athavA ekadeza svarUpase? 1 vaha saMyoga sarvAtmaka svarUpase to sambhava hai nahIM, kyoMki, isa prakArase donoMmeMse ekakA abhAva ho jAneke kAraNa saMyogake hI abhAvakA prasaMga AtA hai / ekadeza rUpase bhI vaha sambhava nahIM hai, kyoMki, aisA mAnanepara saMyuktatAke abhAvakA prasaMga AtA hai, athavA anyatra bhI saMyogake abhAvakA prasaMga honA caahiye| ataeva isa abhiprAyase cAra prakArakA hI utkRSTa vedanAsaMnikarSa hai yaha siddha hotA hai| jisa jIvake jJAnAvaraNIyakI vedanA dravyakI apekSA utkRSTa hotI hai usake Ayuko chor3akara zeSa chaha karmoMkI vedanA dravyakI apekSA kyA utkRSTa hotI hai yA anutkRSTa / / 220 // yaha sUtra sugama hai| vaha utkRSTa bhI hotI hai aura anutkRSTa bhI / utkRSTakI apekSA anutkRSTa do sthAnoM meM patita hai // 221 // 1 a-kApratyoH 'sambaMpiNA', aApatau 'savvaMpiega' iti pAThaH / Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDaM [4, 2, 13, 222. suddhaNayavisayaguNidakammaMsiyalakkhaNeNa' AgaMtUNa Neraiyacarimasamae dvidassa davvaM NANAvaraNIyadavveNa saha chaNNaM kammANaM davvaM ukkassayaM hodi / aha NANAvaraNIya davvassa suddhaNayavisayaguNidakammasiyo hodNa jadi sesakammANamasuddhaNayavisayaguNidakammaMsiyo hodi to tesiM davvaveyaNA aNukassA / sA vi viTThANapadidA, aNNassAsaMbhavAdo / edaM davaTThiyaNayasuttaM / saMpahi pajjavaTThiyaNayANuggahaTThamuttarasuttaM bhaNadi aNaMtabhAgahINA vA asaMkhejabhAgahINA vaa|| 222 // ___NANAvaraNIyadavvassa ukkassasaMcayaM kAdUNa jadi sesaM chakammANamegapadesUNukkassasaMcayaM karedi to tesiM davvaveyaNA aNukkassA hodaNa aNaMtabhAgahINA / ko paDibhAgo ? ukkassadavvaM / dupadesUNassa ukkassadavvassa saMcae kade vi aNaMtabhAgahINA / ko paDibhAgo? ukassadavvadubhAgo / evamedeNa kameNa aNaMtabhAgahANI hodUNa tAva gacchadi jAva ukkassadavvamukkassasaMkhejjeNa khaMDedUNa tattha egakhaMDamukkassadavvAdo parihINaM ti / tatto pahuDi asaMkhejjabhAgahANI hodaNa gacchadi jAva ukkassadavyaM tappAoggeNa palidovamassa asaMasaMkhajjadibhAgeNa khaMDide tattha egakhaMDeNa parihINaM ti / ahiyaM kiNNa jhijjade ? Na, guNidakammaMsiyammi ukkasseNa jadi kho hodi to egasamayapabaddho ceva jhijjadi tti zuddhanayake viSayabhUta guNitakarmAzika svarUpase Akara nAraka bhavake antima samayameM sthita jIvake jJAnAvaraNIyake dravyake sAtha chaha karmoM kA dravya utkRSTa hotA hai| parantu jJAnAvaraNIya dravyakA zuddhanayakA viSayabhUta guNitakarmAzika hokara yadi zeSa karmoMkA azuddhanayakA viSayabhUta guNitakarmAzika hotA hai to unakI dravyavedanA anutkRSTa hoto hai / vaha bhI dvisthAnapatita hai, kyoMki, yahA~ anya sthAnakI sambhAvanA nahIM hai| yaha dravyArthikanayakA Azraya karanevAlA sUtra hai| aba paryAyArthika nayake anugrahArtha AgekA sUtra kahate haiM-- anantabhAgahIna athavA asaMkhyAtabhAgahIna hotI hai // 222 // jJAnAvaraNIya dravyakA utkRSTa saMcaya karake yadi zeSa chaha karmoMkA eka pradezahIna utkRSTa saJcaya karatA hai to unakI vedanA dravyakI apekSA anutkRSTa hokara anantabhAgahIna hotI hai| pratibhAga kyA hai ? utkRSTa dravya pratibhAga hai| do pradezoMse hona utkRSTa dravyakA saJcaya karanepara ga hIna hotI hai| pratibhAga kyA hai ? utkRSTa dravyakA dvitIya bhAga pratibhAga hai| isa prakAra isa kramase anantabhAgahAni hokara taba taka jAtI hai jaba taka ki utkRSTa dravyako utkRSTa saMkhyAtase khaNDita kara usameMse eka khaNDa utkRSTa dravyameMse hIna hotA hai| vahA~ se lekara utkRSTa dravyako tatprAyogya palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgase khaNDita karanepara usameM eka khaNDase hIna hone taka asaMkhyAtabhAgahAni hokara jAtI hai| zaMkA-adhika hIna kyoM nahIM hotA ? samAdhAna-nahIM, kyoMki, guNitakauzika jIvameM utkRSTarUpase yadi kSaya hotA hai to eka 1 a-zrA-kApratiSu 'lakkhaNe', tApratau'lakkhaNe [Na]' iti pAThaH / 2 tApatau [davyaM] ityevaMvidho'tra paatthH| Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 13, 225.] . veyaNasaNNiyAsavihANANiyogadAraM [447 guruvadesAdo / tamhA do ceva hANIyo guNidakammaMsie hoti ti siddhaM / tassa AuaveyaNA davvado kimukkassA aNukassA // 223 // sugama / NiyamA aNukassA asaMkhejaguNahINA // // 224 // kudo ? guNidakammaMsiyacarimasamayaNeraiyaAuadavyaM egasamayapabaddhassa asaMkhejjadibhAgo, divaDDaguNahANiguNidaaNNoNNabbhattharAsiNA baMdhagaddhAmettasamayapabaddhesu ovaTTidesu egasamayapabaddhassa asaMkhejjabhAguvalaMbhAdo' / Auassa ukassadavvaM puNa 'beukkassabaMdhagaddhAmettasamayapabaddhA / teNa sagaukassadavvaM pekkhidUNa guNidakammaMsiyaAuadabvaveyaNA asaMkhejjaguNahINA / jadi vi Auadabammi parabhaviyammi asaMkhajjAo guNahANIyo Na galaMti to vi NANAvaraNIyAdisattakammaM guNidakammasie Auadavvassa asaMkhejjaguNahINameva, jadA jadA AuaMbaMdhadi tadA nadA tappAoggeNa jahaNNaeNa jogeNa baMdhadi tti suttvynnaado| evaM chaNNaM kammANamAuvavajANaM // 225 // jahA NANAvaraNIyassa parUvaNA kadA tahA chaNNaM kammANaM kAyavyA, visesaabhaavaado| samayaprabaddhakA hI kSaya hotA hai; aisA gurukA upadeza hai| isa kAraNa guNitakarmAzika jIvameM do hI hAniyA~ hotI haiM, yaha siddha hotA hai| usake Ayu karmakI vedanA dravyakI apekSA kyA utkRSTa hotI hai yA anuskRSTa // 223 // yaha sUtra sugama hai| vaha niyamase anutkRSTa asaMkhyAtaguNI hIna hotI hai // 224 // kAraNa yaha ki gaNitakarmAzika carama samayavartI nArakIkA prAyavya eka samayaprabadake asaMkhyAtaveM bhAga pramANa hotA hai, kyoMki, Der3ha guNahAniyoMse guNita anyonyAbhyasta rAzi dvArA bandhakakAla pramANa samayaprabaddhoMke apavartita karanepara eka samayaprabaddhakA asaMkhyAtavA~ bhAga pAyA jAtA hai| parantu Ayu karmakA utkRSTa dravya do utkRSTa bandhakakAla pramANa samayabaddhoM ke barAbara hai| isaliye apane utkRSTa dravyakI apekSA guNitakauzika jIvake Ayu dravyakI vedanA asaMkhyAtaguNI hIna hotI hai| yadyapi parabhava sambandhI Ayu karma ke dravyameM se asaMkhyAta guNahAniyA~ nahIM galatI haiM to bhI jJAnAvaraNAdika sAta karma yukta guNitakauzika jIvameM AyukA dravya asaMkhyAtaguNA hIna hI hotA hai, kyoMki, jaba jaba Ayu kamako bA~dhatA hai taba taba tatprAyogya jaghanya yogase bA~dhatA hai, aisA sUtra vacana hai| isI prakArase Ayuko chor3a kara zeSa chaha karmoMkI prarUpaNA hai / / 225 // jisa prakAra jJAnAvaraNIyakI prarUpaNA kI gaI hai usI prakAra chaha karmoM kI prarUpaNA karanI cAhiye, kyoMki, usameM koI vizeSatA nahIM hai| 1 a-zrA kApratiSu 'asaMkhejapAuvalaMbhAdo', tApratI 'asaMkhejjA (bhAga) uvalaMbhAdo' iti paatthH| 2 a-zrA-kApratiSu 'puNa ceva ukkarasa' iti mAThaH / Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 448] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDe [4, 2, 13, 226 jassa AuaveyaNA davvado ukassA tassa sattaNNaM kammANaM veyaNA dabado kimukkassA aNukassA // 226 // sugamaM / NiyamA aNukassA cauThANapadidA // 227 // taM jahA-guNidakammaMsio sattamapuDhavIdo AgaMtUNa ega-do-tiNNibhavagahaNANi paMciMdiyatirikkhesu bhamiya pacchA eiMdiesu uvvnnnno| ega-do-tiNNibhavaggahaNANi tti kimaDhe tiNNaM pi Nideso kIrade ? AiriyovadesabahuttajANAvaNaTuM / puNo puvakoDAuatirikkhesu maNussesu vA AuaMbaMdhiya puvakoDitibhAgammi ThAidUNa puNaravi jalacaresu pucakoDAuaMbaMdhiya tatthuppajjiya kadalIghAdeNa muMjamANAuaM dhAdiya ukkassabaMdhagaddhAe ukkassajogeNa ca puvakoDAue pabaddha AuadavyamukkassaM hodi| sesasattakammadavvaM puNa ukkassadavvaM palidovamassa asaMkhejjadibhAgeNa khaMDedaNa tattha egakhaMDeNa hINaM hodi / tado ppahuDi asaMkhejjabhAgahANI hoNa gacchadi jAva ukkassasaMkhejjamukkassadavvassa hANiAgamaNaTuM bhAgahAro jAdo tti / tatto ppahuDi uvari saMkhejjabhAgahANI hodi jAva ukkarasadavvassa hANiAgamaNa8 dorUvANi bhAgahAro jAdANi tti / tado ppahuDi saMkhejjaguNahANI hodi jAva jahaNNaparittAsaMkhejjeNa ukkassadavve khaMDide tattha egakhaMDamavasesaM ti / etto pahuDi jisa jIvake Ayu karmakI vedanA dravyako apekSA utkRSTa hotI hai usake sAta karmoMkI vedanA dravyakI apekSA kyA utkRSTa hotI hai yA anutkRSTa // 226 // yaha sUtra sugama hai| vaha niyamase anutkRSTa cAra sthAnoM meM patita hai // 227 // yathA-guNitakAMzika jIva sAtavIM pRthivIse Akara eka do tIna bhavagrahaNa pramANa paMcedriya jIvoMmeM paribhramaNa karake pIche ekendriya jIvoMmeM u panna huaa| zaMkA -- 'eka do tIna bhavagrahaNa pramANa' isa prakAra tInakA bhI nirdeza kisaliye kiyA jA rahA hai ? samAdhAna ukta nirdeza AcAryopadezake bahutvakA jJApana karAneke liye kiyA gayA hai| pazcAt pUrvakoTi pramANa AyuvAle tiryaMcoM yA manuSyoM meM Ayuko bA~dhakara pUrvako Tike tribhAgameM sthita hokara phirase bhI jalacara jIvoM meM pUrvakoTi pramANa Ayuko bA~dhakara unameM utpanna ho kadaloghAtase bhujyamAna Ayuko ghAtakara utkRSTa bandhakakAlameM utkRSTa yogake dvArA pUrvakoTi mAtra Ayuke bA~dhanepara AyukA dravya utkRSTa hotA hai / parantu zeSa sAta karmokA dravya utkRSTa dravyako palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgase khaNDita kara usameM eka khaNDasehIna hotA hai| usase lekara utkRSTa dravyakI hAniko lAneke lie utkRSTa saMkhyAtake bhAgahAra hone taka asaMkhyAtabhAgahAni hokara jAtI hai| vahA~ se lekara Age utkRSTa dravyakI hAniko lAneke liye do aMka bhAgahAra honetaka saMkhyAtabhAgahAni hotI hai / yahA~ se lekara jaghanya parItAsaMkhyAtase utkRSTa dravyako khaNDita karanepara usameM eka khaNDake zeSa rahane taka saMkhyAta. Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4. veyaNasaNNiyAsavihANANiyogadAraM [446 asaMkhejjaguNahANI hodaNa gacchadi jAva AuaukkassadavyAvirohikhavidakammaMsiyajahaNNadavvaM ti / evamAue ukkasse jAde sesakammANaM cauTThANapadidattaM siddhaM / saMpahi pajjavaTThiyaNayANuggahaE uttarasuttaM bhaNadi asaMkhejabhAgahINA vA. saMkhejabhAgahINA vA saMkhejaguNahINA vA asaMkhejjaguNahINA vA // 228 // sugmN| jassa NANAvaraNIyaveyaNA khettado ukkassA tassa daMsaNAvaraNIyamohaNIya-aMtarAiyaveyaNA khettado kimukkassA aNukassA // 226 / / sugama / ukassA // 230 // NANAvaraNeNeva sesaghAdikamme hi vi adbhuTTamarajjuAyadaM saMkhejjasUcIaMgulavitthArabAhallaM savvaM pi khettaM phosidaM, savvakammANaM vi jIvaduvAreNa bhedaabhaavaado| teNa ekekassa ghAdikammassa ukkassakhette jAde sesakammANaM pi khettamukkassameve tti siddhaM / tassa veyaNIya-Aua-NAmA-godaveyaNA khettado kimukkassA aNakassA // 231 // guNahAni hotI hai| yahA~se lekara Ayukarmake utkRSTa dravyake avirodhI kSapitakarmAzikake jaghanya dravya taka asaMkhyAtaguNahAni hokara jAtI hai / isa prakAra Ayuke utkRSTa honepara zeSa karma dravya cAra sthAnoMmeM patita hai, yaha siddha hotI hai / aba paryAyArthika nayake anugrahArtha AgekA sUtra kahate haiM - vaha asaMkhyAtabhAgahIna, saMkhyAtabhAgahIna, saMkhyAtaguNahIna athavA asaMkhyAtaguNahIna hotI hai / / 228 // yaha sUtra sugama hai| jisa jIvake jJAnAvaraNIyakI vedanA kSetrakI apekSA utkRSTa hotI hai usake . darzanAvaraNIya, mohanIya aura antarAyakI vedanA kSetrakI apekSA kyA utkRSTa hotI hai athavA anutkRSTa // 226 // yaha sUtra sugama hai| utkRSTa hotI hai // 230 // jJAnAvaraNake samAna hI zeSa ghAti karmoM ke dvArA bhI sAr3he tIna rAju Ayata va saMkhyAta sacyagala vistAra evaM bAhalyavAlA sabhI kSetra sparza kiyA gayA hai. kyoMki. sabhI koMke jIva dvArA koI bheda nahIM hai| isIliye eka eka ghAti karmakA utkRSTa kSetra honepara zeSa karmoMkA bhI kSetra utkRSTa hI hotA hai, yaha siddha hai| usake vedanIya, Ayu, nAma aura gotrakI vedanA kSetrakI apekSA kyA utkRSTa hotI hai yA anutkRSTa // 231 / / 12-17 Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 450] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa / [2, 4, 13, 232. sugama / NiyamA aNukkassA asaMkhejjaguNahINA // 232 // kudo ? mahAmacchukkassakhetteNa ghaNaloge bhAge hide padarassa asNkhejjdibhaagmettgunngaaruvlNbhaado| evaM daMsaNAvaraNIya-mohaNIya-aMtarAiyANaM // 233 // jahA NANAvaraNIyassa parUvaNA kadA tahA sesatiNNaM ghAdikammANaM parUvaNA kAyavvA, avisesaado| jassa veyaNIyaveyaNA khettado ukkassA tassa NANAvaraNIya-daMsaNAvaraNIya-mohaNIya-aMtarAiyaveyaNA khettado ukkassiyA Nathi // 234 // kudo 1 ghAdicaukassa logapUraNakAle abhAvAdo / kimaDhe putvameva tadabhAvo' ? Na, sAmAviyAdo / Na ca sahAvo parapajjaNiyogAriho, virohAdo / tassaAuva-NAmA-godaveyaNAkhettado kimukkssaaannukssaa||235|| sugarma / yaha satra suga vaha niyamase anutkRSTa asaMkhyAtaguNIhIna hotI hai // 232 // kAraNa yaha ki mahAmatsyake utkRSTa kSetrakA ghanalokameM bhAga denepara pratarakA asaMkhyAtavA~ bhAga mAtra guNakAra pAyA jAtA hai| isI prakAra darzanAvaraNIya, mohanIya aura antarAyakI prarUpaNA karanI cAhiye // 233 // jisa prakArase jJAnAvaraNIyakI prarUpaNA kI gaI hai usI prakArase zeSa tIna ghAti karmoM kI prarUpaNA karanI cAhiye, kyoMki, unameM koI vizeSatA nahIM hai| jisa jIvake vedanIyakI vedanA kSetrakI apekSA utkRSTa hotI hai usake jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, mohanIya aura antarAyakI vedanA kSetrakI apekSA utkRSTa nahIM hotI // 234 // kAraNa ki lokapUraNakAlameM cAroM ghAtikarmoMkA abhAva hai| zaMkA-unakA abhAva pahile hI kisaliye ho jAtA hai? samAdhAna-nahIM, kyoMki, aisA svabhAvase hotA hai, aura svabhAva dUsaroMke praznake yogya nahIM hotA hai; kyoMki, usameM virodha hai| usake Ayu, nAma aura gotrakI vedanA kSetrakI apekSA kyA utkRSTa hotI hai yA anutkRSTa // 235 / / yaha, sUtra sugama hai| 1 zra-prA-kApratiSu 'tadAbhAvo' iti pAThaH / Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 4, 13 veyaNasaNNiyAsavihANANiyogadAra [451 ukkassA // 236 // kudo ? loge Aride jIvAdo abhiSNANamedesi kammANaM veyaNIyasseva 'svvlogaavtttthaannuvlNmaado| evamAua-NAmA-godANaM // 237 // jahA veyaNIe Niruddhe sesakammANaM parUvaNA kadA tahA edesu vi tisu kammesu Niruddhasu parUvaNA kAyavvA / jassa NANAvaraNIyaveyaNA kAlado ukassA tassa chaNNaM kammANamAuavajjANaM veyaNA kAlado kimukkassA aNukassA // 238 // sugamaM / ukassA vA aNukassA vA, ukassAdo aNukassA asaMkhejjabhAgahINA // 236 // NANAvaraNIeNa saha jadi sesachakammehi ukkassadvidI pavaddhA to NANAvaraNIeNa saha sesachakammANi vi DidiM paDucca ukassANi ceva hoti / jadi puNa visesapaJcaehi sesakammANi vigalANi hoti to NANAvaraNahidIe ukkassIe saMtIe sesakammahidI utkRSTa hotI hai // 236 // kAraNa ki lokake pUrNa honepara arthAt lokapUraNasamudbAtameM jIvase abhinna ina kA~kA vedanIyake hI samAna saba lokameM avasthAna pAyA jAtA hai / isI prakAra Ayu, nAma aura gotrakI vivakSAmeM bhI prarUpaNA karanI cAhiye // 237 / / jisa prakArase vedanIya karmakI vivakSAmeM zeSa karmokI prarUpaNA kI gaI hai usI prakArase ina tIna karmoMkI vivakSAmeM prarUpaNA karanI caahiye| jisake jJAnAvaraNIyakI vedanA kAlako apekSA utkRSTa hotI hai usake Ayuko chor3a zeSa chaha karmoMkI vedanA kAlakI apekSA kyA utkRSTa hotI hai yA anutkRSTa // 238 // yaha sUtra sugama hai| vaha utkRSTa bhI hotI hai aura anutkRSTa bhii| utkRSTakI apekSA anutkRSTa asaMkhyAtamAga hIna hotI hai / / 239 / / jJAnAvaraNIyake sAtha yadi zeSa chaha karmokI utkRSTa sthiti bA~dhI gaI hai to jJAnAvaraNIyake sAtha zeSa chaha karma bhI sthitikI apekSA utkRSTa hI hote hai| parantu yadi vizeSa pratyayoMse zeSa karma vikala hote haiM to jJAnAvaraNIyako sthitike utkRSTa honepara zeSa karmokI sthiti anutkRSTa hotI hai, 1 a-zrA-kApratiSu 'savvA-' iti pAThaH / Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 452] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [2, 4, 13, 2400 aNukkassA hodi, visesapaJcayavigalattaNeNa egasamayamAdi kAdUNa jAva pakkasseNa palidovamassa asaMkhejjadibhAgametadvidINaM prihaannidNsnnaado| parihINadvidINaM ko paDibhAgo ? sAdireyaukkassobAhA / kudo ? ukkassAvAhAe ukassahidIe khaMDidAe tattha egakhaMDassa rUvUNamettassa prihaannidNsnnaado| ukkasseNa ettiyA ceva hANI hodi, aNNahA AcAhAhAgIe NANAvaraNIyassa vi ukassahidIe abhAvappasaMgAdo / tassa AuvaveyaNA kAlado kimukkassA aNakassA // 240 // sugamaM / ukkassA vA aNukassA vA, ukassAdo aNukkassA cauTThANa padidA // 241 // _NANAvaraNIyahidIe vakkammiyAe bajjhamANiyAe jadi Auassa vi puvvakoDitibhAgapaDhamasamae ukkassabaMdho hodi to NANAvaraNIyaTThidIe saha AuhidI vi ukassA hodi / aNNahA aNukkassA hodUNa cauhANapadidA hodi / taM jahA-NANAvaraNIyassa ukkassaTidiM baMdhamANeNa samaUNadusamaUNAdikameNa puvakoDitibhAgAhiyatettIsasAgarovamANi ukkassasaMkhejjeNa khaMDiya tattha egakhaMDametaM jAva parihAidUNa Aue pabaddhe asaMkhejjabhAgahANI hodi / tatto kyoMki, vizeSa pratyayoMse vikala hone ke kAraNa eka samayase lekara utkRSTa rUpase palyopamake asaMkhyAtaveM bhAga mAtra sthitiyoMkI hAni dekhI jAtI hai| zaMkA-hIna sthitiyoM kA pratibhAga kyA hai ? samAdhAna-unakA pratibhAga sAdhika utkRSTa AbAdhA hai, kyoMki, utkRSTa AbAdhAse utkRSTa sthitiko khaNDita karanepara usameM eka kama eka khaNDa mAtrakI hAni dekhI jAtI hai| utkRSTase itanI mAtra hI hAni hotI hai, kyoMki, anyathA AbAdhAkI hAni honepara jhAnA. varaNIyakI bhI utkRSTa sthitike abhAvakA prasaMga AtA hai| usake AyukI vedanA kAlakI apekSA kyA utkRSTa hotI hai yA anutkRSTa / / 240 // yaha sUtra sugama hai| vaha utkRSTa bhI hotI hai aura anuSTa bhii| utkRSTakI apekSA anutkRSTa cAra sthAnoM meM patita hai // 241 // jJAnAvaraNIyakI utkRSTa sthitike bA~dhate samaya yadi AyukarmakA bhI pUrvakoTike tribhAgake prathama samayameM utkRSTa bandha hotA hai to jJAnAvaraNIyakI sthitike sAtha AyukI sthiti bhI utkRSTa hotI hai| isake viparIta vaha anutkRSTa hokara cAra sthAnoM meM patita hotI hai| yathA-jJAnAvaraNoyakI utkRSTa sthitiko bA~dhanevAle jIvake dvArA eka samaya kama do samaya kama ityAdi kramase parvakoTike tribhAgase adhika tetIsa sAgaropamoko utkRSTa saMkhyAtase khaNDita kara unameM eka khaNDa mAtra taka hIna hokara Ayuke bA~dhanepara asaMkhyAtabhAgahAni hotI hai| vahAMse lekara AyukI Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 4, 13, 243.] veyaNasaNNiyAsavihANANiyogadAraM ppahuDi Auassa saMkhejjabhAgahANI hodUNa gacchadi jAva ukkassadvidIe dubhAgabaMdho ti / tatto ppahuDi saMkhejjaguNahANI hodi jAva NANAvaraNIya ukkassahidIe saha Auassa ukkassaTThidiM jahaNNaparittAsaMkhejjeNa khaMDedUNa tattha egakhaMDamettaAuTThidI' pabaddhA ti / tatto ppahuDi asaMkhejjaguNahANI hodaNa gacchadi jAva tapAoggaaMtomuttamettahidi tti / kathaM NANAvaraNIyaukassaTidipAoggapariNAmehi Auassa cauTThANapadido baMdho jAyade ? Na esa doso, NANAvaraNIyaukkarasahidibaMdhapAoggapariNAmesu vi aMtomuhuttamettaAudvidibaMdhapAoggapariNAmANaM saMbhavAdo / kadhamego pariNAmo bhiNNakajjakArao ? Na, sahakArikAraNasaMbaMdhabheeNa tassa tdvirohaado|| evaM chaNNaM kammANaM AuvavajjANaM // 242 // jahA NANAvaraNIe Niruddhe sesakammANaM saNNiyAso ko tahA sesachakammANamAuavajjANaM kAyavyaM, visesAbhAvAdo / jassa AuaveyaNA kAlado ukassA tassa sacaNNaM kammANaM veyaNA kAlado kimukkassA aNukassA // 243 // sugamaM / saMkhyAtabhAga hAni hokara utkRSTa sthiti ke dvitIya bhAgakA bandha hone taka jAtI hai| vahA~ se lekara jJAnAvaraNIyakI utkRSTa sthiti ke sAtha AyukI utkRSTa sthitiko jaghanya parItAsaMkhyAtase khaNDita kara usameM eka khaNDa pramANa AyukI sthitike bA~dhane taka saMkhyAtaguNahAni hotI hai| vahA~ se lekara tatprAyogya antarmuhUrta mAtra sthiti taka asaMkhyAtaguNahAni hokara jAtI hai| zaMkA-jJAnAvaraNIyakI utkRSTa sthiti yogya pariNAmoMke dvArA Ayu karmakA catuHsthAna patita bandha kaise hotA hai ? - samAdhAna-yaha koI doSa nahIM hai, kyoMki, jJAnAvaraNIyakI utkRSTa sthitike bandha yogya pariNAmoMmeM bhI antamuhUrta mAtra AyuHsthitike bandha yogya pariNAma sambhava hai| zaMkA-eka pariNAma bhinna kAryoMko karanevAlA kaise hotA hai ? samAdhAna-nahIM, kyoMki, sahakArI kAraNoM ke sambandhabhedase usake bhinna kAryoMke karanemeM koI virodha nahIM hai| isI prakAra zeSa chaha karmoko prarUpaNA karanI cAhiye / / 242 // jisa prakAra jJAnAvaraNIyakI vivakSAmeM zeSa karmoM ke saMnikarSakI prarUpaNA kI gaI hai usI prakAra Ayuko chor3akara zeSa chaha karmoM ke saMnikarSakI prarUpaNA karanI cAhiye, kyoMki usameM koI vizeSatA nahIM hai| jisa jIvake AyukI vedanA kAlakI apekSA utkRSTa hotI hai usake sAta karmoMkI vedanA kAlakI apekSA kyA utkRSTa hotI hai yA anutkRSTa ! 243 // yaha sUtra sugama hai| 1 a-tApratyoH 'zrAuhidIe' iti paatthH| Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 454] B khaMDAgame veyaNAkhaMDa [ 2, 4, 13, 244. ukkassA vA aNukassA vA ukkassAdo aNukkassA tiTThANa - padidA // 244 // puvvakoDitibhAge ukassAuTThidiM baMdhamANeNa jadi NANAvaraNIyAdisattaNNaM kammAmukasahidI paddhAto AueNa saha sesasattaNaM kammANaM pi ukkassaTThidI hodi / aNNA aNussA hoNa tiTThANapadidA hodi / pajjavaNayANuggahaTThamuttaramuttaM bhaNadiasaMkhejjabhAgahINA vA saMkhejjabhAgahINA vA saMkhejjaguNahINA vA // 245 // taM jahA - putrako DitibhAgammi ukassAuaDidiM baMdhamANeNa sattaNNaM kammANaM samaUNukasahidIe baddhAe asaMkhejjabhAgahANI hodi / dusamaUNAe pabaddhAe vi asaMkhejabhAgahANI va hodi / evamasaMkhejjabhAgahANI hodUNa tAva gacchadi jAva sattaNNaM kammANaM saga-saguka sadvidIo ukkassasaMkhejjeNa khaMDedRNa tattha eMgakhaMDeNa' parihAidUNa [baMdhadi / ] do pahus miTThadIsu Auassa ukassaTThidIe saha baMdhamANAsu saMkhejjabhAgahANI hodi jAva ukkasahidIe addhamettaM baddhaM ti / tado pahuDi heTThimaTThidIo Auassa ukkasahidI saha baMdhamANassa saMkhejjaguNahANI hodi jAva tappAoggaaMtokoDA koDidviditi / vaha utkRSTa bhI hotI hai aura anutkRSTa bhI / utkRSTakI apekSA anutkRSTa tIna sthAnoM meM patita hai // 244 // pUrvakoTike tribhAgameM AyukI utkRSTa sthitiko bA~dhanevAle jIvake dvArA yadi jJAnAvaraNIyAdika ATha karmoMkI utkRSTa sthiti bA~dhI gaI to Ayu ke sAtha zeSa sAta karmoMkI bhI utkRSTa sthiti hotI hai / isake viparIta vaha anutkRSTa hokara tIna sthAnoMmeM patita hotI hai / aba paryApArthika nayake anugrahArtha gekA sUtra kahate haiM ukta vedanA asaMkhya / tabhAgahIna, saMkhyAtabhAgahIna athavA saMkhyAtaguNahIna hotI hai / / 245 / / vaha isa prakAra se - pUrvako Tike tribhAgameM Ayu kI utkRSTa sthitiko bA~dhanevAle jIvake dvArA sAta karmokI eka samaya kama utkRSTa sthitike bA~dhe jAnepara asaMkhyAta bhAgahAni hotI hai / do samaya kama utkRSTa sthiti ke bA~dhe jAnepara bhI asaMkhyAta bhAgahAni hI hotI hai / isa prakAra asaMkhyAta bhAgahAni hokara taba taka jAtI hai jaba taka sAta karmoM kI apanI apanI utkRSTa sthitiyoMko utkRSTa saMkhyA tase 'khaNDita kara unameM eka khaNDase hIna hokara bA~dhI jAtI haiM / yahA~ se lekara AyukI utkRSTa sthitike sAtha adhastana sthitiyoMko bA~dhanepara utkRSTa sthitike ardha bhAgako bA~dhane taka saMkhyAtabhAgahAni hotI hai / yahA~ se lekara adhastana sthitiyoMko AyukI utkRSTa sthiti ke sAtha bA~dhanevAle jIvake tatprAyogya antaHkor3Akor3i pramANa sthiti taka saMkhyAtaguNahAni hotI hai / 1 pratiSu 'egakhaMDe' iti pAThaH / 2 pratiSu 'baddhamANAsu' iti pATha: / 3 pratiSu 'braddhamANassa' iti pAThaH / Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 4, 13, 249.] veyaNasaNNiyAsavihANANiyogadAraM [455 jassa NANAvaraNIyaveyaNA bhAvado ukassA tassa daMsaNAvaraNIyamohaNIya-aMtarAiyaveyaNA bhAvado kimukkassA aNukassA // 246 // sugamaM / ukkassA vA aNukassA vA, ukkassAdo aNukkassA chaTThANapadidA // 247 // NANAvaraNIyabhAvamukkassaM baMdhamANeNa jadi sesaghAdikammANamukkassamAvo pabaddho to ukassA bhAvaveyaNA hodi / aha Na' baddho aNukassA horNa aNaMtabhAgahINa-asaMkhejjabhAgahINa-saMkhejjamAgahINa-saMkhejjaguNahINa-asaMkhejjaguNahINa-aNaMtaguNahINasarUveNa chaTThANapadidA hodi / kadhamekeNa pariNAmeNa bajjhamANANaM bhAvANaM bheyo ? Na, visesapaJcayabheeNa tesi pi bheduppttiido| tassa veyaNIya-Auva-NAmA-godaveyaNA bhAvado kimukkassA aNakassA // 248 // sugarma / NiyamA aNukassA aNaMtaguNahINA // 246 // jisa jIvake jJAnAvaraNIyakI vedanA bhAvakI apekSA utkRSTa hotI hai usake darzanAvaraNIya, mohanIya aura antarAya karmakI vedanA bhAvakI apekSA kyA utkRSTa hotI hai yA anutkRSTa // 246 // yaha sUtra sugama hai| vaha utkRSTa bhI hotI hai aura anutkRSTa bhii| utkRSTase anutkRSTa chaha sthAnoM meM patita hai // 247 // jJAnAvaraNIyake utkRSTa bhAvako bA~dhanevAle jIvake dvArA yadi zeSa ghAtikarmoMkA utkRSTa bhAva bA~dhA gayA hai to unakI utkRSTa bhAvavedanA hotI hai| parantu yadi unakA utkRSTa bhAva nahIM bA~dhA gayA / vaha anutkRSTa hokara anantabhAgahIna, asaMkhyAtabhAgahIna, saMkhyAtabhAgahIna, saMkhyAtaguNahIna, asaMkhyAtaguNahIna aura anantaguNahIna svarUpase chaha sthAnoMmeM patita hotI hai| zaGkA-eka pariNAmase bA~dhe jAnevAle bhAvoM ke bhedakI sambhAvanA kaise ho sakatI hai ? samAdhAna-nahIM, kyoMki, vizeSa pratyayoMke bhedase unake bhI bhedakI utpatti sambhava hai| usake vedanIya, Ayu, nAma aura gotrakI vedanA bhAvakI apekSA kyA utkRSTa hotI hai yA anutkRSTa // 248 // yaha sUtra sugama hai| vaha niyamase anutkRSTa anantaguNI hIna hotI hai / / 246 // 1 a-zrA-kApratiSu 'jahaNNa' iti pAThaH / Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 456] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDaM [2, 4, 13, 250 taM jahA-saNNipaMciMdiyapajjattasavyasaMkiliTTamicchAiTThIsuNANAvaraNIyabhAvo ukkasso hodi / AuabhAvo puNa pamattApamattasaMjadappahuDi jAva uvasaMtakasAo ti tAva ukkasso hodi vemANiyadevesu ca / sesaaghAdikammANaM suhamasAMparAiyasuddhi saMjadappahuDi uvari ukassamAvo hodi / Na ca micchAiTThIsu aghAdikammANamukkassabhAvo asthi, sammoiTThIsu Niya midaukkassANubhAgassa micchAiTThIsu saMbhavavirohAdo / teNa aghAdikammANamaNubhAgo annNtgunnhiinno| evaM daMsaNAvaraNIya-mohaNIya-aMtarAiyANaM // 250 // jahA NANAvaraNIyassa saNNiyAso kado tahA sesatiNNaM ghAdikammANaM kAyayo, avisesaado| jassa veyaNIyaveyaNA bhAvado ukassA tassa NANAvaraNIya-dasaNAvaraNIya-aMtarAiyaveyaNA bhAvado siyA asthi siyA Nasthi // 251 // suhumasAMparAiya-khINakasAesu atthi, tattha tdaadhaarpoggluvlNbhaado| uvari Nasthi, tesu saMtesu kevlitvirohaado| jadi atthi bhAvado kimukkassA aNukassA // 252 // vaha isa prakArase--saMjJI paMcendriya paryApta va sarvasaMkliSTa mithyAdRSTi jIvoMmeM jJAnAvaraNIyakA bhAva utkRSTa hotA hai| parantu Ayu karmakA bhAva pramatta va apramattasaMyatase lekara upazAntakaSAya taka utkRSTa hotA hai, tathA vaimAnika devoMmeM bhI vaha utkRSTa hotA hai| zeSa tIna aghAti karmokA utkRSTa bhAva sUkSmasAmparAyikazuddhisaMyatase lekara Age hotA hai| mithyAdRSTi jIvoMmeM aghAti karmoMkA utkRSTa bhAva sambhava nahIM hai, kyoMki samyagdRSTi jIvoMmeM niyamase pAye jAnevAle aghAti karmoM ke utkRSTa anubhAgake mithyAdRSTi jIvoMmeM honekA virodha hai / isa kAraNa aghAti karmokA anubhAga anantaguNA hIna hai| isI prakAra darzanAvaraNIya, mohanIya aura antarAyake saMnikarSakI prarUpaNA karanA cAhiye // 250 // jisa prakAra jJAnAvaraNIyakA saMnikarSa kiyA gayA hai usI prakAra zeSa tIna ghAti karmoMkA saMnikarSa karanA cAhiye, kyoMki, usameM koI vizeSatA nahIM hai| jisa jIvake vedanIyakI vedanA bhAvakI apekSA utkRSTa hotI hai usake jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya aura antarAyakI vedanA bhAvakI apekSA kathaJcit hotI hai va kathaMcit nahIM hotI hai // 251 // ukta tIna ghAti karmoMkI vedanA sUkSmasAmparAyika aura kSINakaSAya guNasthAnoMmeM hai, kyoMki, vahA~ unake AdhArabhUta pudgala pAye jAte haiN| Age unakI vedanA nahIM hai, kyoMki, ukta tIna karmoM ke honepara kevalI honekA virodha hai| yadi hai to vaha bhAvakI apekSA kyA utkRSTa hai yA anutkRSTa // 252 // 1 tApratau hodi / vemANiyadevesu ca sesa-' iti pAThaH / tApratau 'sAparAiddhi-' iti pAThaH / Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 13, 254 veyaNasaNNiyAsavihANANiyogaddAraM [457 sugamaM / NiyamA aNukassA aNaMtaguNahINA // 253 // aNukkassattamaNeyavihamidi' aNappidANukkassapaDisehaTThamaNaMtaguNahINamidi bhaNidaM / kimaTThamaNaMtaguNahINattaM ? khavagapariNAmehi pttghaadttaado| tassa mohaNIyaveyaNA bhAvado Natthi // 254 // suhumasAMparAiyacarimasamae veyaNIyassa ukkassANubhAgabaMdho jAdo / Na ca suhumasAMparAie mohaNIyabhAvo Natthi, bhAveNa viNA davyakammassa atthittavirohAdo suhumasAMparAiyamaNNANuvattIdo vA / tamhA mohaNIyaveyaNA bhAvavisayA Natthi tti Na jujjade ? estha parihAro uccde| taM jahA-viNAsavisae doNi NayA hoti uppAdANucchedo aNuppAdANucchedo cedi / tattha uppAdANucchedo NAma dvvttttiyo| teNa saMtAvatthAe ceva viNAsamicchadi, asaMte buddhivisayaM cAikaMtabhAveNa vayaNagoyarAikate abhaavvvhaaraannuvvttiido| Na ca amAvA NAma atthi, tapparicchidaMtapamANAmAvAdo, saMtavisayANaM yaha sUtra sugama hai| vaha niyamase anutkRSTa anantaguNI hIna hotI hai / / 253 // anutkRSTatA cU~ki aneka prakAra kI hai, ataeva avivakSita anutkRSTatAkA pratiSedha karaneke liye 'anantaguNI hIna' aisA kahA hai| zaGkA-anantaguNahInatA kisaliye kahI hai ? samAdhAna-kSapaka pariNAmoM dvArA ghAtako prApta honeke kAraNa vaha anantaguNI hIna hotI hai aisA kahA hai| ukta.jIvake mohanIyakI vedanA bhAvakI apekSA nahIM hotI hai // 254 // zaGkA-sUkSmasAmparAyika guNasthAnake antima samayameM vedanIyakA anubhAgabandha utkRSTa ho jAtA hai| parantu usa sUkSmasAmparAyika guNasthAnameM mohanIyakA bhAva nahIM ho, aisA sambhava nahIM hai, kyoMki, bhAvake binA dravya karmake rahanekA virodha hai, athavA vahA~ bhAvake mAnanepara 'sUkSmasAmparAyikA yaha saMjJA hI nahIM banatI hai / isa kAraNa mohanIyakI bhAvaviSayaka vedanA nahIM hai, yaha kahanA ucita nahIM hai? samAdhAna-yahA~ isa zaGkAkA parihAra kahate haiN| vaha isa prakAra hai--vinAzake viSayameM do naya haiM utpAdAnuccheda aura anutpAdAnuccheda / utpAdAnucchedakA artha dravyArthika naya hai| isaliye vaha sadbhAvakI avasthAmeM hI vinAzako svIkAra karatA hai, kyoMki, asat aura buddhiviSayatAse atikrAnta honeke kAraNa vacanake aviSayabhUta padArthameM abhAvakA vyavahAra nahIM bana sktaa| dUsarI bAta yaha hai ki abhAva nAmakA koI svatantra padArtha nahIM hai, kyoMki, usake grAhaka pramANakA abhAva hai| kAraNa ki satko viSaya karanevAle pramANoMke asat meM pravRtta honekA virodha hai| 1 a-zrA-kApratiSu '-maNeNaviha' iti pAThaH / 2 mapratipAThau'yam / a-zrA-kA-tA pratiSu 'NayaNa' iti pAThaH / 3 a-zrA-kApratiSu 'satta' iti paatthH| ... cha. 12-58 Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 458] chakkhaMDAgame veyaNAkhaM [4, 2, 13, 255 pamANANamasaMte vaavaarvirohaado| avirohe vA gaddahasiMga pi pamANavisayaM hojja / Na ca evaM, aNuvalaMbhAdo / tamhA bhAvo ceva abhAvo tti siddhaM / aNupAdANucchedo NAma pajjavaDio gayo / teNa asaMtAvatthAe abhAvavavaesa. micchadi, bhAve uvalabmamANe abhaavttvirohaado| Na ca paDisehavisao bhAvo bhAvattamalliyai, paDisehassa phalAbhAvappasaMgAdo / Na ca viNAso patthi, 'ghaDiyAdINaM 'savvaddhamavaTThANANuvalabhAdo / Na ca bhAvo abhAvo hodi, bhAvAbhAvANamaNNoNNavirUddhANameyattavirohAdo / ettha jeNa davvaTThiyaNayo uppAdANucchedo avalaMvido teNa mohaNIyabhAvaveyaNA Natthi tti bhaNidaM / pajjavaTThiyaNae puNa avalaMbijjamANe mohaNIyabhAvaveyaNA aNaMtaguNahINA hodUNa asthi tti vattavvaM / tassa AuaveyaNA bhAvado kimukassA aNukassA // 255 // sugamaM / NiyamA aNukassA aNaMtaguNahINA // 256 // jeNa Auassa ukssabhAvaveyaNA appamattasaMjadeNa caddhadevAuammi hodi / Na ca athavA, asatke viSayameM unakI pravRttikA virodha na mAnanepara gadhekA sIMga bhI pramANakA viSaya honA caahiye| parantu aisA hai nahIM, kyoMki, vaha pAyA nahIM jaataa| isa kAraNa bhAva svarUpa hI abhAva hai, yaha siddha hotA hai| anutpAdAnucchedakA artha paryAyArthika naya hai| isI kAraNa vaha asat avasthAmeM abhAva saMjJAko svIkAra karatA hai, kyoMki, isa nayakI dRSTimeM bhAvakI upalabdhi honepara abhAvarUpatAkA virodha hai| aura pratiSedhakA viSayabhUta bhAva bhAvasvarUpatAko prApta nahIM ho sakatA, kyoMki, aisA honepara pratiSedhake niSphala honekA prasaGga AtA hai / vinAza nahIM hai, yaha bhI nahIM kahA jA sakatA kyoMki, ghaTikA ( choTA ghar3A) AdikoMkA sarvakAla avasthAna nahIM pAyA jaataa| yadi kahA jAya ki bhAva hI abhAva hai (bhAvako chor3akara tuccha abhAva nahIM hai) to yaha bhI kahanA ThIka nahIM hai, kyoMki, bhAva aura abhAva ye donoM paraspara viruddha haiM, ataeva unake eka honekA virodha hai| yahA~ cU~ ki dravyArthika naya svarUpa utpAdAnucchedakA avalambana kiyA gayA hai, ataeva 'mohanIya karmakI bhAvavedanA yahA~ nahIM hai| aisA kahA gayA hai| parantu yadi paryAyArthika nayakA avalambana kiyA jAya to mohanIyakI bhAvavedanA anantaguNI hIna hokara yahA~ vidyamAna hai aisA kahanA caahiye| usake Ayu karmakI vedanA bhAvakI apekSA kyA utkRSTa hotI hai yA anutkRSTa // 255 // yaha sUtra sugama hai| vaha niyamase anutkRSTa hokara anantaguNI hIna hotI hai // 256 // isakA kAraNa yaha hai ki AyukI utkRSTa bhAvavedanA apramattasaMyatake dvArA bA~dhI gaI devAyu meM 1 pratiSu 'ghAdiyAdIgaM' iti pAThaH / 2 a-zrA-kApratiSu 'savvatthamava' tApratau 'savvattha ava-' iti paatthH| Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 13, 261.] veyaNasaNNiyAsavihANANiyogahAraM [459 khavagaseDimmi devAuamatthi, baddhAuANaM khvgseddismaarohaabhaavaado| asthi ca maNussAuaM, Na tassANubhAgo ukkasso hodi; asaMjadasammAdiviNA micchAdihiNA vA baddhassa devAuaM pekkhidaNa appasatthassa ukkassattavirohAdo / teNa aNaMtaguNahINA / tassa NAmA-godaveyaNA bhAvado kimukkassA aNukassA // 257 // sugamaM / ukkassA // 258 // suhumasAMparAiyammi savvukkassavisohIhi tiNNaM pi ukkassabaMdhuvalaMbhAdo / evaM NAmA-godANaM // 256 // jahA veyaNIyassa saNNiyAso kado tahA NAmA-godANaM pi kAyabo, visesaabhaavaado| jassa AuaveyaNA bhAvado ukkassA tassa sattaNNaM kammANaM bhAvado kimukkassA aNukassA // 260 // sugamaM / NiyamA aNukassA aNaMtaguNahINA // 261 // hotI hai / parantu kSapakazreNimeM devAyu hai nahIM, kyoMki, baddhAyuSka jIvoMkA kSapakazreNipara car3hanA sambhava nahIM hai / kSapakazreNimeM manuSyAyu avazya hai, parantu usakA anubhAga utkRSTa nahIM hotA, kyoMki, asaMyata samyagdRSTi athavA mithyAdRSTike dvArA bA~dhI gaI manuSyAyu cU~ ki devAyukI apekSA aprazasta hai, ataeva usake utkRSTa honekA virodha hai / isI kAraNa vaha anantaguNI hIna hai| usake nAma va gotra karmakI vedanA bhAvakI apekSA kyA utkRSTa hotI hai yA anutkRSTa // 257 // yaha sUtra sugama hai| utkRSTa hotI hai // 258 // kAraNa kI sUkSmasAmparAyika guNasthAnameM sarvotkRSTa vizudvike dvArA tInoM hI karmoMkA utkRSTa bandha pAyA jAtA hai| isI prakAra nAma aura gotra karmakI prarUpaNA karanI cAhiye // 256 // jisa prakArase vedanIyakA saMnikarSa kiyA gayA hai usI prakArase nAma va gotra karmake bhI saMnikarSakI prarUpaNA karanI cAhiye, kyoMki, usameM koI vizeSatA nahIM hai| jisa jIvake AyukI vedanA bhAvakI apekSA utkRSTa hotI hai usake sAta karmoko vedanA bhAvakI apekSA kyA utkRSTa hotI hai yA anutkRSTa // 260 // yaha sUtra sugama hai| vaha niyamase anutkRSTa anantaguNI hIna hotI hai // 261 // Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 460] - chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4, 2, 13, 262 ___ kudo 1 appamattasaMjadappahuDi uvarimasaMjadesu pamattasaMjadesu vemANiyadevesu ca Auassa ukkssbhaavuvlNbhodo| Na ca edesu ghAdikammANamukkassANubhAgo asthi, visohIe ghAdaM pAvidUNa annNtgunnhiinnttmuvgyaannmukkssttvirohaado| Na ca tiNNamaghAdikammANamukkassao aNubhAgo asthi, tassa khINakasAyAdisu ceva sNbhvaado| Na ca khINakasAyAdisu Auassa ukkassabhAvo asthi, khavagaseDimmi devAuassa saMtAbhAvAdo' / tamhA aNaMtaguNahINattaM siddhaM / evamukkassao paratthANaveyaNAsaNNiyAso smtto| jo so thappo jahaNNao paratthANaveyaNAsaNNiyAso so cauviho-davvado khettado kAlado bhAvado cedi // 262 // jahaNNaveyaNasaNNiyAso cauviho ceva, dbtttthiynnyaavlNbnnaado| pajjavaTThiyaNae puNa avalaMbijjamANe paNNArasaviho hodi / so jANiya vattavyo / jassa gANAvaraNIyaveyaNA davvado jahaNNA tassa daMsaNAvaraNIya-aMtarAiyaveyaNA davvado kiM jahaNNA ajahaNNA // 263 // sugmN| ___kAraNa yaha ki apramattasaMyatase lekara Ageke saMyata jIvoMmeM, pramattasaMyatoMmeM aura vaimAnika devoMmeM AyukA utkRSTa anubhAga pAyA jAtA hai| parantu ina jIvoMmeM ghAti karmoMkA utkRSTa anubhAga nahIM hai, kyoMki, vizuddhi dvArA ghAtako prApta hokara anantaguNI hInatAko prApta hue unake utkRSTa honekA virodha hai| tIna aghAti karmoMkA bhI unameM utkRSTa anubhAga sambhava nahIM hai, kyoMki, vaha kSINakaSAya Adi jIvoMmeM hI sambhava hai| parantu kSINakaSAya Adi jIvoMmeM AyukA utkRSTa bhAva sambhava nahIM hIM hai, kyoMki, kSapaka NimeM devAyuke sattvakA abhAva hai| isa kAraNa ukta sAta koMkI bhAvavedanAkI anantaguNahInatA siddha hai| isa prakAra utkRSTa parasthAna vedanAsaMnikarSa samApta huaa| ___ jo jaghanya parasthAna vedanAsaMnikarSa sthagita kiyA gayA thA vaha dravya, kSetra, kAla aura bhAvakI apekSAse cAra prakArakA hai // 262 // jaghanya vedanAsannikarSa cAra prakArakA hI hai, kyoMki dravyArthika nayakA avalambana hai| -parantu paryAyArthika nayakA avalambana karanepara vaha pandraha prakArakA hai (pratyeka bhaGga 4, dvi0saM06, vi0 saM04, ca0 saM0 1, 4+6+4+1=15) / usakI jAnakAra prarUpaNA karanI caahiye|| ___ jisa jIvake jJAnAvaraNIyakI vedanA dravyakI apekSA jaghanya hotI hai usake darzanAvaraNIya aura antarAyako vedanA dravyakI apekSA kyo jaghanya hoto hai yA ajaghanya // 263 // yaha sUtra sugama hai| 1 a-zrA-kApratiSu 'saMtabhAvAdo', tApratau 'saMta (tA) bhAvAdo' iti pAThaH / . . . . . Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 13, 265. ] vayaNasaNNiyAsavihANA NiyogaddAraM [ 461 jahaNNA vA ajahaNNA vA, jahaNNAdo ajahaNNA vidvANapadidA // 264 // sudvaya visayakha vida kammaM siyalakkhaNeNa AgaMtUNa khINakasAyacarimasasae dvidassa NANAvaraNIya veNA saha daMsaNAvaraNIya aMtarAiyANaM ca davvaveyaNA jahaNNA hodi / adha aurat as Agado hojja to ajahaNNA hotRRNa duTThANapadidA | saMpahi pajjavaDiyaNayAhamuttaramuttaM bhaNadi bhAbhayiAvA asaMkhejabhAganbhahiyA vA // 265 // NANAvaraNIyassa jahaNNadavve saMte jadi ego paramANU daMsaNAvaraNIya - aMtarAiyANaM davve ahiyo hojja to anaMtabhAganmahiyaM davvaM hodi / edamAdi kADhUNa paramANuttarAdikameNa tAva anaMtabhAgavaDDI gacchadi jAva jahaNNadavtramukkassaasaMkhejjeNa khaMDidUNa tattha egakhaMDamettaM vaDDidaM ti / tado pahuDi paraNuttarAdikameNa asaMkhejjabhAgavaDDI hoNa gacchadi jAva jahaNNadavvaM tappAoggeNa palidovamassa asaMkhejjadibhAgeNa khaMDiya tattha khaMDametaM vaditi / uvarimavaDDIo ettha kiSNa bhaNNaMti ? Na, khavidakammaM sie jadi su bahugI davvavaDDI hodi to egasamayapabaddhamettA ceva hodi tti gurUva esAdo / vaha jaghanya hotI hai aura ajaghanya hotI hai, jaghanyase ajaghanya do sthAnoM meM patita hai || 264 // zuddha nayake viSayabhUta kSapitakarmAzika svarUpase Akara kSINakaSAyake antima samaya meM sthita jIvake jJAnAvaraNIyakI vedanA ke sAtha darzanAvaraNIya aura antarAyakI dravyavedanA jaghanya hotI | athavA yadi anya svarUpase AyA hai to ukta donoM karmoMkIdra vyavedanA ajaghanya hokara do sthAnoM meM patita hotI hai / aba paryAyArthika nayake anugrahArthaM AgekA sUtra kahate haiM - hue vaha ajaghanya vedanA anantabhAga adhika aura asaMkhyAtabhAga adhika hotI hai // 265 // jJAnAvaraNIyake dravyake jaghanya honepara yadi eka paramANu darzanAvaraNIya aura antarAyake dravyoMmeM adhika hotA hai to anantabhAga adhika dravya hotA hai| isase lekara eka eka paramANu Adike kramase taba taka anantabhAgavRddhi jAtI hai jaba taka jaghanya dravyako utkRSTa asaMkhyAta se khaNDita kara usameMse eka khaNDa mAtra vRddhiko prApta hotA hai / pazcAt isase lekara eka eka paramANu Adike kramase jaghanya dravyako tatprAyogya patyopamake asaMkhyAtaveM bhAgase khaNDita kara usameM se eka khaNDa mAtra vRddhike hone taka asaMkhyAta bhAgavRddhi hokara jAtI hai / zaGkA- AgekI vRddhiyA~ yahA~ kyoM nahIM kahI gaI haiM ? samAdhAna- nahIM, kyoMki, kSapitakarmAzika ke yadi bahuta adhika dravyakI vRddhi hotI hai to vaha eka samayaprabaddha pramANa hI hotI hai, aisA gurukA upadeza hai| 1 pratiSu 'bhaNaMti' iti pAThaH / Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 462] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4, 2, 13, 266. khavidagholamANamassidUNa kimidi Na vaDDAvijjade ? Na esa doso, NANAvaraNIyassa jahaNNadavvAbhAveNa payadaparUvaNAe virohppsNgaado| tassa vedaNIya-NAmA-godaveyaNA davvado kiM jahaNNA // 266 // sugamaM / NiyamA ajahaNNA asaMkhejabhAgabhahiyA // 267 // sajogikevaliNA pucakoDikAleNa asaMkhejjaguNAe seDIe viNAsijjamANadavvassa avinnaasaado| tassa ahiyadavvassa khINakasAyacarimasamae vaTTamANassa ko bhAgahAro ? palidovamassa asNkhejjdibhaago| tassa mohaNIyaveyaNA davvado jahaNiyA Natthi // 268 // kudo 1 suhumasAMparAiyacarimasamae puvvaM ceva viNadvattAdo / tassa AuaveyaNA davvado ki jahaNNA ajahaNNA // 266 // sugamaM / NiyamA ajahaNNA asaMkhejaguNabbhahiyA // 270 // Neraiyammi tetIsasAgarovamabhaMtara-asaMkhejjaguNahANIyo gAliya dIvasihAgAreNa zaGkA-kSapitagholamAna jIvakA Azraya karake vRddhi,kyoM nahIM karAyI jAtI hai ? samAdhAna-yaha koI doSa nahIM hai, kyoMki, usake jJAnAvaraNIyake jaghanya dravyakA abhAva honese kRta prarUpaNAke viruddha honekA prasaGga AtA hai| usake vedanIya, nAma aura gotrakI vedanA dravyakI apekSA kyA jaghanya hotI hai yA ajaghanya // 266 // yaha sUtra sugama hai| vaha niyamase ajaghanya asaMkhyAtaveM bhAga adhika hotI hai // 267 // kAraNa ki sayogikevalIke dvArA [ kucha kama ] pUrvakoTi mAtra kAlameM asaMkhyAtaguNita zreNirUpase nirjIrNa kiye jAnevAle dravyakA pUrNatayA vinAza nahIM huA hai| zaGkA-kSINakaSAyake antima samayameM vartamAna ukta adhika dravyakA bhAgahAra kyA hai ? samAdhAna-usakA bhAgahAra palyopamakA asaMkhyAtavA~ bhAga hai| usake mohanIyakI vedanA dravyakI apekSA jaghanya nahIM hotI // 268 // kAraNa ki vaha pahile hI sUkSmasAmparAyika guNasthAnake antima samayameM naSTa ho cukA hai| usake AyukI vedanA dravyakI apekSA kyA jaghanya hotI hai yA ajaghanya // 26 // yaha sUtra sugama hai| vaha niyamase ajaghanya asaMkhyAtaguNI adhika hotI hai // 270 // nArakI jIvake tetIsa sAgaropama kAlake bhItara asaMkhyAtaguNahAniyoMko galAkara dIpa Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4,2, 13, 274.] veyaNasaNNiyAsavihANANiyogaddAraM [463 dvidadavvamegasamayapabaddhassa asaMkhejjadibhAgo' jahaNNadavvaveyaNA / ettha puNa puvakoDikAlabhaMtare egA vi guNahANI Natthi, guNahANIe' asNkhejjbhaagttaado| teNa AuajahaNNadavvAdo khINakasAyacarimasamayadavyamasaMkhejjaguNaM ti siddhaM / evaM daMsaNAvaraNIya-aMtarAiyANaM / / 271 // jahA NANAvaraNIyassa saNNiyAso kado tadhA edesi pi doNNaM payaDINaM kAyavvo, visesaabhaavaado| jassa veyaNIyaveyaNA davvado jahaNNA tassa NANAvaraNIyadaMsaNAvaraNIya-mohaNIya-aMtarAiyANaM veyaNA davvado jahaNiyA Nasthi // 272 // kudo 1 chadumatthAvatthAe veva tisse viNadvattAdo / tassa AuaveyaNA davvado ki jahaNNA ajahaNNA // 273 // sugamaM / NiyamA ajahaNNA asNkhejgunnbbhhiyaa|| 274 // zikhAke AkArase jo dravya sthita hai vaha eka samayaprabaddhake asaMkhyAtaveM bhAga mAtra jaghanya vedanA svarUpa hai| parantu yahA~ pUrvakoTikAlake bhItara eka bhI guNahAni nahIM hai, kyoMki, vahA~ guNahAnikA asaMkhyAtavA~ bhAga hI hai| isaliye Ayuke jaghanya dravyase kSINakaSAyakA antima samayasambandhI dravya asaMkhyAta- guNA hai, yaha siddha hai| isI prakArase darzanAvaraNIya aura antarAyakI prarUpaNA karanA cAhiye // 271 // jisa prakAra jJAnAvaraNIyakA sannikarSa kiyA gayA hai usI prakAra ina donoM karmoM ke sannikarSakA kathana karanA cAhiye, kyoMki, usameM koI vizeSatA nahIM hai| jisa jIvake vedanIyakI vedanA dravyako apekSA jaghanya hotI hai usake jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, mohanIya aura antarAyakI vedanA dravyakI apekSA jaghanya nahIM hotI / / 272 / / kAraNa ki ukta karmoMkI vaha vedanA chamastha avasthAmeM hI naSTa ho cukI hai| usake AyukI vedanA dravyakI apekSA kyA jaghanya hotI hai yA ajaghanya // 273 / / yaha sUtra sugama hai| vaha niyamase ajaghanya asaMkhyAtaguNI adhika hotI hai / / 274 // 1 tApratau 'asaMkhejabhAgo' iti pAThaH / 2 aApratau 'jahaNNadavvahiyA' iti pAThaH / 3 apratau 'guNahANI asthi Na guNahANIe' iti pAThaH / 4 a-kA-tApratiSu 'chadumatthAe', Apratau 'chadumatthatthAe' iti pAThaH / Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 464 ] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDe [ 4, 2, 13, 275 edamajogicarimasamayadavvaM ukassajogeNa baddhaegasamayapabaddhassa saMkhejjadibhAgame' | kudo vade ? jadA jadA AuaM baMdhadi tadA tadA tappA oggeNa ukassaeNa jogeNa baMdhaditti vayaNAdo Navvade | dIvasihAdavvaM puNa jahaNNajogeNa baddhaegasamayapabaddhassa asaMkhejadibhAgamettaM hodi / teNa jahaNNAuaveyaNAdo imA asaMkhejaguNA / tassa NAmA - godaveNA davvado kiM jahaNNA ajahaNNA // 275 // sugamaM / jahaNNA vA aNNA vA, jahaNNAdo ajaNNNA vidyANapadidA // 276 // di suddhA visayakha vida kammaMsiyalakkhaNeNAgado to veyaNIyadavvaveyaNAe saha NAmA-godANaM davvaveyaNA vi jahaNNA hodi / aha NAgado' to ajahaNNA hotRRNa viTThANa - padidA hodi / paJjavaDiyaNayANuggahaTThamuttaramuttaM bhaNadi anaMtabhAga bhahiyA vA asaMkhejabhAgavbhahiyA vA // 277 // yaha yogakevalIkA antima samaya sambandhI dravya utkRSTa yogase bA~dhe gaye eka samayaprabaddha ke saMkhyAtaveM bhAga mAtra hai / zaGkA - yaha kisa pramANase jAnA jAtA hai ? samAdhAna- vaha "jaba jaba Ayuko bA~dhatA hai taba taba tatprAyogya utkRSTa yogase bA~dhatA hai" isa vacanase jAnA jAtA hai / parantu dIpazikhA dravya jaghanya yogase bA~dhe gaye eka samayaprabaddha ke asaMkhmAtaveM bhAga mAtra hotA hai| isa kAraNa AyukI jaghanya vedanAse yaha vedanA asaMkhyAtaguNI hai / usake nAma aura gotrakI vedanA dravyakI apekSA kyA jaghanya hotI hai yA ajaghanya / / 275 // yaha sUtra sugama hai / vaha jaghanya bhI hotI hai aura ajaghanya bhI, jaghanyase ajaghanya do sthAnoM meM patita hotI hai / / 276 // yadi zuddha ke viSayabhUta kSapitakarmAzika svarUpase AyA hai to vedanIkI vedanA sAtha nAma va gotrakI dravyavedanA bhI jaghanya hotI hai / parantu yadi ukta svarUpase nahIM AyA hai to vaha ajanya hokara do sthAnoMmeM patita hai / aba paryAyArthika nayake anugrahArtha AgekA sUtra kahate haiM anantabhAga adhika bhI hotI hai aura asaMkhyAta bhAga adhika bhI hotI hai || 277 // 1 tApratau 'saMkhejabhAgamettaM' iti pAThaH / 2 - zrAkApratiSu 'jahaNNAdo', tApratau 'grajahaNNA [ do ]' iti pATha: / 3 a zrApratyoH 'jahaNNAgado', kApratau jahaNAgado tApratau 'grahaNNAgado' iti pAThaH / Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 13, 281. ] veyaNasaNiyAsavihANANiyogaddAraM [ 465 jahaNadavvassuvari ega paramANummi vaDide anaMtabhAgavaDDI hodi / evaM paramANuttarAdikameNa tAva anaMtabhAgavaDDI gacchadi jAva jahaNNadavvamukassaasaMkhejjeNa khaMDidUNa tatthegakhaMDamettaM vaDDhidaM ti / tado pahuDi paramANuttarAdikameNa asaMkhejjabhAgabaDDI tAva gacchadi jAva jahaNNadavvaM tapyAoggeNa palidotramassa asaMkhejjadibhAgeNa khaMDiya tattha egakhaMDametaM jahaNNadavvassuvari vaDidaM ti / evaM NAmA - godANaM // 278 // jahA veNIsa saNNiyAso kao tahA NAmA - godANaM pi saNNiyAso kAyavvo, vise sAbhAvAda | jassa mohaNIyaveyaNA davvado jahaNNA tassa chaNNaM kammANamAuavajANaM veyaNA davvado kiM jahaNNA ajahaNNA // 276 // sugamaM / NiyamA ajahaNNA asaMkheja bhAgavbhahiyA // 280 // kudo ! uvari viNAsijjamANadavveNa ahiyattAdo / tassa ahiyadavvassa ko DibhAgo ? palidovamassa asaMkhejjadibhAgo / tassa AuaveNA davvado kiM jahaNNA ajahaNNA // 282 // jaghanya dravyavedanAke Upara eka paramANukI vRddhi honepara anantabhAgavRddhi hotI hai / isa prakAra eka eka paramANu Adike kramase taba taka anantabhAgavRddhi jAtI hai jaba taka jaghanya dravyako utkRSTa asaMkhyAtase khaNDita kara usameM eka khaNDa mAtra vRddhi hotI hai / tatpazcAt usase lekara eka eka paramANu Adike kramase asaMkhyAtabhAgavRddhi taba taka jAtI hai jaba taka jaghanya dravyako tatprAyogya palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgase khaNDita kara usameM eka khaNDa mAtra vRddhi jaghanya dravyake Upara hotI hai / isI prakAra nAma aura gotrakI prarUpaNA karanI cAhiye ||278 // jisa prakAra vedanIyakA sannikarSa kiyA gayA hai usI prakAra nAma aura gotrake sannikarSakI prarUpaNA karanI cAhiye, kyoMki, usameM koI vizeSatA nahIM hai / jisake mohanI kI vedanA dravyakI apekSA jaghanya hotI hai usake Ayuko chor3akara chaha karmoMkI vedanA dravyakI apekSA kyA jaghanya hotI hai yA ajaghanya // 276 // yaha sUtra sugama hai| vaha niyamase ajaghanya asaMkhyAtaveM bhAga adhika hotI hai || 280 // kAraNa ki vaha Age naSTa kiye jAnevAle dravyase adhika hai / usa adhika dravyakA pratibhAga kyA hai ? usakA pratibhAga palyopamakA asaMkhyAtavA~ bhAga hai / usake AyukI vedanA dravyakI apekSA kyA jaghanya hotI hai yA ajaghanya // 281 // cha. 12-56 Page #499 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 466 ] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4, 2, 13, 282. sugamaM / NiyamA ajahaNNA asaMkhejaguNanbhahiyA // 282 // evaM pi sugama, bahuso avgmidtthttaado| jassa AuaveyaNA davvado jahaNNA tassa sattaNNaM kammANaM veyaNA davvado kiM jahaeNA ajahaNNA // 283 // sugmN| NiyamA ajahaNNA cauhANapadidA // 284 // rahayo jeNa paMciMdiyo saNNipajjatto teNa eiMdiyajogAdo edassa jogo asNkhejjgunno| teNeva kAraNeNa eiMdiyaegasamayapabaddhadavvAdo edassa' egasamayapabaddhadavyamasaMkhejjaguNaM / teNa dIvasihApaDhamasamayadavveNa sattaNNaM pi kammANaM divaDDaguNahANipamANa'paMciMdiyasamayapavaddhametteNa hodavvaM / tado saga-sagajahaNNadavvaM pekkhidUNa etthataNadagveNa asaMkhejjagaNeNeva hodavvaM / teNa cauTThANapadidA ti Na ghaDade ? ettha parihAro vuccade / taM jahA-khavidakammaMsiyalakkhaNeNa AgaMtUNa vivarIdaM gaMtUNa' jahaNNajogeNa jahaNNa baMdhagaddhAe ca NirayAuaMbaMdhiya sattamapuDhaviNeraiesu uvavajjiya chahi pajjattIhi pajja yaha sUtra sugama hai| vaha niyamase ajaghanya asaMkhyAtaguNI adhika hotI hai // 282 // yaha sUtra bhI sugama hai, kyoMki, isake arthakA parijJAna bahuta bAra karAyA jA cukA hai| jisa jIvake AyukI vedanA dravyakI apekSo jaghanya hotI hai usake sAta karmoMkI vedanA dravyakI apekSA kyA jaghanya hotI hai yA ajaghanya // 283 // yaha sUtra sugama hai| vaha niyamase ajaghanya cAra sthAnoM meM patita hotI hai // 284 // zaGkA-cU~ ki nAraka jIva paMcendriya, saMjJI va paryApta hai, ataeva ekendriya jIvake yogakI apekSA isakA yoga asNkhyaatgnnaahai| aura isI kAraNase ekendriya jIvake eka samaya apekSA isake eka samayaprabaddhakA dravya asaMkhyAtaguNA hai / isaliye dIpazikhAke prathama samayake dravyase sAtoM hI karmoMkA dravya Der3ha guNahAnimAtra paMcendriyake samayaprabaddha pramANa honA caahiye| ataeva apane apane jaghanya dravyakI apekSA yahA~kA dravya asaMkhyAtaguNA hI hogaa| aisI avasthAmeM sUtrameM 'catuHsthAna patita batalAnA ghaTita nahIM hotA ? ___ samAdhAna-yahA~ isa zaGkAkA parihAra kahate haiN| vaha isa prakAra hai-kSapitakarmAzika svarUpase Akara viparIta svarUpako prApta ho jaghanya yogase aura jaghanya bandhakakAlase nArakAyuko bA~dhakara sAtavIM pRthivIke nArakiyoM meM utpanna ho chaha paryAptiyoMse paryApta hokara antarmuhUrtameM samyaktvako 1 Apratau 'egasamayapabaddhattAdo davvAdo egassa' iti pAThaH / 2 tApratI 'pamANaM' iti pAThaH / 3 tApatau nopalabhyate padametat / Page #500 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 13, 284.] veyaNasaNNiyAsavihANANiyogahAraM [467 ttayado hodUNa aMtomuhutteNa sammattaM ghettUNa divaDDamettaeiMdiyasamayapabaddhe' okaDDukkaDDaNabhAgahAreNa khaMDedUNa tattha egakhaMDamettadavvamokaDDa di / evamokaDDidUNa udayAvaliyabAhiradvidIe vaTTamANakAle bajjhamANaegasamayapabaddhassa paDhamaNisegAdo asaMkhejjaguNaM NisiMcadi / tatto ppahuDi uvari visesahINaM NisiMcadi jAva okaDDidasamayapatraddhA NividA ti / evaM samayaM paDi okaDDidUNa NisegaracaNAe kIramANAe palidovamassa asaMkhejadibhAgamettaNa kAleNa udayagadagovucchA asaMkhejjabhAgahINaegapaMciMdiyasamayapavaddhamattA hodi, savvattha bhujagArakAlapamANassa palidovamassa asaMkhejjadimAguvalaMbhAdo / teNa samayaM paDi vayAdo Ayo' asNkhejjbhaagbbhhiyo| edeNa kameNa tettIsasAgarovamesu saMcayaM kariya dIvasihApaDhamasamae hidassa sattakammadavvaM sagajahaNNadavvAdo asaMkhejjabhAgambhahiyaM hodi / Na ca okaDDidadavvassa paDhamaNiseyo bajjhamANasamayapabaddhassa paDhamaNisegeNa sariso, tatto asaMkhejjaguNasseva saMbhavuvalaMbhAdo / taM jahA-okaDDaNAe NisiMcamANadavvassa paDhamaNisego egameiMdiyasamayapabaddhamokaDDukkaDDaNabhAgahAreNa khaMDidametto hodi / eso vi baddhapaDhamaNisegAdo asaMkhejjaguNo ti| teNa egaguNahANIe asaMkhajjadibhAge ceva adikkate udayagadagopucchA egapaMciMdiyasamayapabaddhamattA hodi / jadi egapaMciMdiyasamayapabaddhassa saMkhejjadibhAgeNa udayagadagovucchA okaDDukkaDDaNavaseNa UNA grahaNa karake Der3ha guNahAni pramANa ekendriyake samayaprabaddhoMko apakarSaNa-utkarSaNabhAgahArase khaNDita kara usameMse eka khaNDa mAtra dravyakA apakarSaNa karatA hai| isa prakAra apakarSita karake udayAvalike bAhira sthitimeM vartamAnakAlameM bA~dhe jAnevAle eka samayaprabaddhake prathama niSekase asaMkhyAtaguNA detA hai| usase lekara Age apakarSita samayaprabaddhoMke samApta hone taka vizeSahIna detA hai| isa prakAra pratyeka samayameM apakarSita kara niSekaracanA karanepara palyopamake asaMkhyAtaveM kAlameM udayaprApta gopuccha asaMkhyAtaveM bhAgase hIna eka pacendriyake samayaprabaddhake barAbara hotI hai, kyoMki, sarvatra bhujAkArabandhake kAlakA pramANa palyopamake asaMkhyAtaveMbhAga pAyA jAtA hai / isaliye pratyeka samayameM vyayakI apekSA Aya asaMkhyAtaveM bhAgase adhika hai / isa kramase tetIsa sAgaropamoMmeM saMcaya karake dIpazikhAke prathama samayameM sthita jIvake sAta karmoMkA dravya apane jaghanya dravyakI apekSA asaMkhyAtaveM bhAgase adhika hotA hai| apakarSita dravyakA prathama niSeka bA~dhe jAnevAle samayaprabaddhake prathama niSekake sahaza bhI nahIM hotA, kyoMki, usake usase asaMkhyAtaguNe honekI hI sambhAvanA pAyI jAtI hai / vaha isa prakAraseapakarSaNa dvArA diye jAnevAle dravyakA prathama niSeka ekendriyake eka samayaprabaddhako apakarSaNautkarSaNa bhAgahArase khaNDita karanepara jo labdha ho utanA hotA hai| yaha bhI bA~dhe gaye prathama niSekase asaMkhyAtaguNA hai| isa kAraNa eka guNahAnike asaMkhyAtaveM bhAgake hI bItanepara udayagata gopucchA paMcendriyake eka samayaprabaddhake barAbara hotI hai| yadi udayagata gopucchA apakarSaNa-utkarSaNa dvArA paMcendriyake eka samayaprabaddhake saMkhyAtaveM bhAgase hIna hokara sarvatra naSTa hotI hai to dIpazikhA 1 tApratau 'ukaDDukkaDuNa' iti paatthH| 2 a-zrA-kApratiSu 'zrAdi', tApratI 'AdI' iti pAThaH / 3 pratiSu 'baMdhaH iti paatthH| Page #501 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 468] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4, 2, 13, 285. hodUNa savvattha galadi to dIvasihAdavvaM sagajahaNNadavvAdo saMkhejjabhAgabbhahiyaM hodi / adha egapaMciMdiyasamayapabaddhassa saMkhejjabhAgamettamudayagadagovucchapamANaM savvattha jadi hodi to sagajahaNNadavvAdo dIvasihAdavvaM saMkhejjagaNaM hodi| adha egapaMciMdiyasamayapabaddhassa asaMkhejjadibhAgamettamokaDDukkaDDaNavaseNa savvattha udayagadagovucchadavvaM hodi to sagajahaNNadavvAdo asaMkhejjaguNaM hodi / Na ca sammAdihimmi ceva eso kamo, vimohibahulesu micchAiTThIsu vi evaM ceva saMjAde virohaabhaavaado| okaDDaNAe evaMvihA NijjarA hodi tti kadhaM Navvade ? cauhANapadidasuttaNiddesassa aNNahA annuvvttiido| bhujagArappadaraddhosu' sukaMdhArapakkhA iva savvajIvesu vaTTamANAsu jesiM jIvANamappadaraddhAdo bhujagAraddhA kameNa asaMkhejjabhAgamahiyA saMkhejabhAgabhahiyA saMkhejaguNabhahiyA asaMkhejjaguNamahiyA tesiM davvaM asaMkhejabhAgabmahiyaM saMkhejabhAga mahiyaM saMkhejjagaNabbhahiyaM asaMkhejagaNabbhahiyaM ca kameNa hodi ti vuttaM hodi| jassa NANAvaraNIyaveyaNA khettado jahaNNA tassa sattaNNaM kammANaM veyaNA khettado kiM jahaNNA ajahaNNA // 285 // sugamaM / dravya apane jaghanya dravyakI apekSA saMkhyAtaveM bhAgase adhika hotA hai / yadi udayagata gopucchAkA pramANa sarvatra paMcendriya sambandhI eka samayaprabaddhake saMkhyAtaveM bhAga mAtra hotA hai to dIpazikhAkA dravya apane jaghanya dravyakI apekSA saMkhyAtaguNA hotA hai| yadi udayagata gopucchAkA dravya sarvatra apakarSaNa-utkarSaNake vaza paMcendriya sambandhI eka samayaprabaddhake asaMkhyAtaveM bhAga mAtra hotA hai to vaha apane jaghanya dravyase asaMkhyAtaguNA hotA hai| yaha krama kevala samyagdRSTi jIvake hI nahIM hotA hai, kyoMki, atizaya vizuddhi yukta midhyAdRSTiyoMmeM bhI aisA hone meM koI virodha nahIM hai|| zaGkA-apakarSaNa dvArA isa prakArakI nirjarA hotI hai, yaha kisa pramANase jAnA jAtA hai ? samAdhAna-cU~ ki isake binA catuHsthAna patita sUtrakA nirdeza ghaTita nahIM hotA, ataH isIse ukta nirjarA parijJAta hotI hai| saba jIvoMmeM zukla pakSa aura kRSNa pakSake samAna bhujAkArakAla aura alpatarakAlake rahanepara jina jIvoMke alpatarakAlakI apekSA bhujAkArakAla kramase asaMkhyAtaveM bhAgase adhika, saMkhyAtaveM bhAgase adhika, saMkhyAtaguNA adhika aura asaMkhyAtaguNA adhika hotA hai unakA dravya kramase asaMkhyAtaveM bhAgase adhika, saMkhyAtaveM bhAgase adhika, saMkhyAtaguNA adhika aura asaMkhyAtaguNA adhika hotA hai, yaha usakA abhiprAya hai| jisa jIvake jJAnAvaraNIyakI vedanA kSetrakI apekSA jaghanya hotI hai usake sAta karmoMkI vedanA kSetrakI apekSA kyA jaghanya hotI hai yA ajaghanya // 285 // yaha sUtra sugama hai| 1 a-zrA-kApratiSu 'bhujagArappadaratthAsu', tApratau 'bhujagArappadaratthA [ su' iti paatthH| Page #502 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4,2,13, veyaNasaNiyAsavihANANiyogaddAra [469 jahaNNA // 286 // jahaNNogAhaNAe hidaNANAvaraNIyakhaMdhehito jIvaduvAreNa sattaNNaM kammakkhaMdhANaM bhedaabhaavaado| evaM sattaNNaM kammANaM // 287 // jahA NANAvaraNIyassa saNNiyAso parUvido tahA sesakammANaM parUvedavyo, avisesaado| jassa NANAvaraNIyaveyaNA kAlado jahaNNA tassa daMsaNAvaraNIya-aMtarAiyaveyaNA kAlado kiM jahaNNA ajahaNNA // 288 / / sugamaM / jahaNNA // 286 // NANAvaraNIyajahaNNadavvakkhaMdhANaM ca edAsiM jahaNNadavvakkhaMdhANaM pi egsmyhididsnnaado| tassa veyaNIya-Aua-NAmA-godaveyaNA kAlado kiM jahaNNA ajahaNNA // 26 // sugamaM / vaha jaghanya hotI hai // 286 // kAraNa yaha ki jaghanya avagAhanA meM sthita jJAnAvaraNIyake skandhoMse jIva dvArA sAta karmoM ke skandhoMmeM koI bheda nahIM hai / isI prakAra zeSa sAta karmokI prarUpaNA karanI cAhiye // 287 // jisa prakAra jJAnAvaraNIyake saMnikarSakI prarUpaNA kI gaI hai usI prakAra zeSa karmoMke saMnikarSakI prarUpaNA karanI cAhiye, kyoMki. usameM koI vizeSatA nahIM hai| jisa jIvake jJAnAvaraNIyakI vedanA kAlakI apekSA jaghanya hotI hai usake darzanAvaraNIya aura antarAyakI vedanA kAlakI apekSA kyA jaghanya hotI hai yA ajaghanya // 288 // yaha sUtra sugama hai| vaha jaghanya hotI hai // 289 // kAraNa yaha ki jJAnAvaraNIyake jaghanya dravya ke skamdhoMkI tathA ina do karmoMke jaghanya dravyake skandhoM kI bhI eka sayaya sthiti dekhI jAtI hai| usake vedanIya, Ayu, nAma aura gotrakI vedanA kAlakI apekSA kyA jaghanya hotI hai yA ajaghanya // 290 // yaha sUtra sugama hai| Page #503 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 470] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDaM [4, 2, 13, 261. NiyamA ajahaNNA asaMkhejaguNabbhahiyA // 261 // kudo ? tiNNamaghAdikammANaM palidovamassa asaMkhejjadimAgamettahidisaMtakammasesattAdo, Auassa aNtomuhuttpphuddittidisNtkmmsesttaado| tassa mohaNIyaveyaNA kAlado jahaNiyA nntthi|| 262 // suhumasAMparAiyacarimasamayeNaTThAe khINakasAyacarimasamae sNtaabhaavaado| evaM daMsaNAvaraNIya-aMtarAiyANaM // 263 // jahA NANAvaraNIyassa saNNiyAso kado tahA edesiM doNaM kammANaM kAyavyo / jassa veyaNIyaveyaNA kAlado jahaNNA tassa NANAvaraNIyadaMsaNAvaraNIya-mohaNIya-aMtarAiyANaM veyaNA kAlado jahaNiyA Natthi // 264 // kudo ? chadumatthaddhAe viNadvattAdo / tassa Aua-NAmA-godaveyaNA kAlado kiM jahaNNA ajahaNNA // 265 // sugamaM / vaha niyamase ajaghanya asaMkhyAtaguNI adhika hotI hai // 261 // kAraNa ki usake tIna aghAti karmoMkA sthitisattva palyopamake asaMkhyAtaveM bhAga mAtra tathA AyukA sthitisattva antarmuhUrta Adi mAtra zeSa rahatA hai| usake mohanIyakI vedanA kAlakI apekSA jaghanya nahIM hotii|| 292 // kAraNa ki vaha sUkSmasAmparAyika guNasthAnake antima samayameM naSTa ho cukI hai, ataH usakA kSINakaSAyake antima samayameM sattva sambhava nahIM hai| isI prakAra darzanAvaraNa aura antarAyakI prarUpaNA karanI cAhiye // 263 // jisa prakArase jJAnAvaraNIyakA saMnikarSa kiyA gayA hai usI prakArase ina do karmoMkA saMnikarSa karanA caahiye| jisa jIvake vedanIyakI vedanA kAlakI apekSA jaghanya hotI hai usake jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, mohanIya aura antarAyakI vedanA kAlakI apekSA jaghanya nahIM hotI // 264 // kAraNa ki unakI vedanA chadmastha kAlameM naSTa ho cukI hai| usake Ayu, nAma aura gotrakI vedanA kAlakI apekSA kyA jaghanya hotI hai yA ajaghanya // 265 // yaha sUtra sugama hai| Page #504 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 13, 300.] veyaNasapiNayAsavihANANiyogadAraM jahaNNA // 266 // ajogicarimasamae tiNNaM veyaNANamegaTTididaMsaNAdo / evamAua-NAmA-godANaM // 267 // jahA veyaNIyassa saNNiyAso ko tahA edesi pi tiNNaM kammANaM kaayvvo| jassa mohaNIyaveyaNA kAlado jahaNNA tassa sattaNNaM kammANaM veyaNA kAlado kiM jahaNNA ajahaNNA // 268 // sugamaM / NiyamA ajahaNNA asaMkhejaguNabbhahiyA // 266 // kudo ? egasamayaM pekkhiNa ghAdikamma,NaM aMtomuhuttameTTidIe aghAdINaM palidovamassa asaMkhejjadibhAgametadvidIe ca aMtomuhattappahuDi hidisaMtassa ca asNkhejjgnntuvlNbhaado| jassa NANAvaraNIyaveyaNA bhAvado jahaNNA tassa daMsaNAvaraNIyaaMtarAiyaveyaNA bhAvado kiM jahaNNA ajahaNNA // 30 // sugamaM / vaha jaghanya hotI hai // 296 // kAraNa ki ayogakevalIke antima samayameM ukta tIna vedanAoMkI eka [ samaya ] sthiti dekhI jAtI hai| isI prakAra Ayu, nAma aura gotra karmakI prarUpaNA karanI cAhiye // 297 // jisa prakArase vedanIyakA saMnikarSa kiyA gayA hai usI prakArase ina tInoM bhI karmoMkA karanA caahiye| jisa jIvake mohanIyakI vedanA kAlakI apekSA jaghanya hotI hai usake sAta karmoMkI vedanA kAlakI apekSA kyA jaghanya hotI hai yA ajaghanya // 298 // yaha sUtra sugama hai| vaha niyamase ajaghanya asaMkhyAtagaNI adhika hotI hai // 269 // .kAraNa ki eka samayakI apekSA ghAti karmoMkI antarmuhUrta mAtra sthiti aura aghAti karmoMkI palyopamake asaMkhyAtaveM bhAga mAtra sthiti ye donoM sthitiyA~ tathA antarmuhUrta Adi rUpa sthitisattva . bhI asaMkhyAtaguNA pAyA jAtA hai| jisa jIva ke jJAnAvaraNIya kI vedanA bhAvakI apekSA jaghanya hotI hai usake darzanAvaraNIya aura antarAyakI vedanA bhAvakI apekSA kyA jaghanya hotI hai yA ajaghanya // 30 // __yaha sUtra sugama hai| Page #505 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 472] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4, 2, 13, 301. jahaNNA // 301 // kudo ? khavagapariNAmehi savvukkassaM ghAdaM pAvidUNa khINakasAyacarimasamae dvidttaado| tassa veyaNIya-Aua-NAmA-godaveyaNA bhAvado kiM jahaNNA ajahaNNA // 302 sugm| NiyamA ajahaNNA annNtgunnbbhhiyaa||303|| kudo ? pariyattamANamajjhimapariNAmeNa baddhaapaJjattasaMjuttatirikkhAuANubhAgaM, bhavasiddhiyacarimasamayaasAdAvedaNIyajahaNNANubhAgaM, suhumaNigodajIvaapajjattaeNa hadasamuppattiyakammeNa pariyattamANamajjhimapariNAmeNa baddhaNAmajahaNNANubhAgaM, uccAgodamuvvelliya bAdarateu-vAujIveNa savvAhi paJjattIhi paJjattayadeNa savvavisuddhaNa baddhaNIcAgodajahaNNANubhAgaM ca pekkhidUNa edassa khINakasAyassa carimasamae vaTTamANassa edesiM kammANaM aNubhAgassa aNaMtaguNattaM hodi, veyaNIya-NAmA-godANubhAgANaM pasatthabhAveNa ukkassattava laMbhAdo / maNusAuabhAvassa ghAdava jiyassa tirikkhAuAdo pasatthassa jahaNNAdo aNaMtaguNattaM hodi, / [ kudo Navvade 1 ] causaTThivadiyaappAbahugavayaNAdo / vaha jaghanya hotI hai // 301 // kAraNa ki vaha kSapaka pariNAmoMke dvArA sarvotkRSTa ghAtako prApta hokara kSINakaSAya guNasthAnake antima samayameM sthita hai| usake vedanIya, Ayu, nAma aura gotrakI vedanA bhAva kI apekSA kyA jaghanya hotI hai yA ajaghanya // 302 // yaha sUtra sugama hai| vaha niyamase ajaghanya anantaguNI adhika hotI hai| 303 // isakA kAraNa yaha hai ki parivartamAna madhyama pariNAmake dvArA bA~dhe gaI aparyAye sahita tithaMca Ayuke anubhAgakI apekSA, bhavyasiddhika avasthAke antima samayameM asAtA vedanIyake jaghanya anubhAgakI apekSA, hatasamutpattikakarmA sUkSa nigoda aparyAptaka jIvake dvArA parivartamAna madhyama pariNAmake dvArA bA~dhe gaye nAma karmake jaghanya anubhAgakI apekSA, tathA ucca gotrakI udvelanA karake saba paryAptiyoMse paryApta hue sarva vizuddha bAdara tejakAyika va vAyukAyika jIvake dvArA bA~dhe gaye nIca gotrake jaghanya anubhAgakI apekSA kSINakaSAyake antima samayameM vartamAna isa jIvake ina karmoMkA anubhAga anantaguNA hotA hai; kyoMki prazasta honeke kAraNa vedanIya, nAma aura gotrake anubhAgameM utkRSTatA pAyI jAtI hai| tiryaMca AyukI apekSA prazasta va ghAtase rahita manuSyAyukA anubhAga jaghanya anubhAgakI apekSA anantaguNA hotA hai| [zaMkA-yaha kisa pramANase jAnA jAtA hai ? samAdhAna-vaha ] cauMsaTha pada rUpa alpabahutvake vacanase jAnA jAtA hai| Page #506 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 13, 308.] veyaNasaNNiyAsavihANANiyogadAraM [473 tassa mohaNIyaveyaNA bhAvado jahaNiyA Natthi // 304 // disse tattha 'padesasattAbhAvAdA / evaM daMsaNAvaraNIya-aMtarAiyANaM // 305 // . jahA NANAvaraNIyasaNNiyAso kado th| edAsi pi payaDINaM kAyavyo / jassa veyaNIyaveyaNA bhAvado jahaNNA tassa NANAvaraNIya-daMsaNAvaraNIya-mohaNIya-aMtarAiyaveyaNA bhAvado jahaNiyA Nasthi // 306 // kudo ? ajogicarimasamae edesiM 'padesasattAbhAvAdo / tassa Aua-NAmA-godaveyaNA bhAvado kiM jahaNNA ajahaNNA // 307 // sugama / NiyamA ajahaNNA aNaMtaguNabbhahiyA // 308 // kudo ? jasakitti-uccAgodANaM carimasamayasuhumasAMparAieNa baddha ukkassANubhAgassa saga-sagajahaNNANumAgAdo aNaMtaguNassa ajogicarimasamae uvalaMbhAdo, tirikkhaapajjattasaMjuttAuabhAvAdo vi maNusAuamAvassa pasatthattaNeNa ghAdAbhAveNa ca annNtgunnsuvlNbhaado| usake mohanIyakI vedanA bhAvakI apekSA jaghanya nahIM hotI / / 304 // kAraNa ki vahA~ usake pradezoMke sattvakA abhAva hai| isI prakArase darzanAvaraNIya aura antarAyakI apekSA prarUpaNA karanI cAhiye // 30 // jisa prakArase jJAnAvaraNIya karmakA saMnikarSa kiyA gayA hai usI prakArase ina do prakRtiyoMke bhI saMnikarSakI prarUpaNA karanI caahiye| jisa jIvake vedanIya karmakI vedanA bhAvakI apekSA jaghanya hotI hai usake jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, mohanIya aura antarAyakI vedanA bhAva kI apekSA jaghanya nahIM hotI // 306 // kAraNa ki ayogakevalIke antima samayameM ina karmoM ke pradezoMke sattvakA abhAva hai| usake Ayu, nAma aura gotrakI vedanA bhAvakI apekSA kyA jaghanya hotI hai yA ajaghanya // 307 // yaha sUtra sugama hai| vaha niyama se ajaghanya anantaguNI adhika hotI hai // 308 // kAraNa yaha ki yaza kIrti aura uccagotrakA antima samayavartI sUkSmasAmparAyikake dvArA bA~dhA gayA utkRSTa anubhAga ayogakevalIke antima samayameM apane apane jaghanya anubhAgakI apekSA anantaguNA pAyA jAtA hai, tathA aparyApta sahita tiryaJca Ayuke anubhAgakI apekSA prazasta va ghAtase sahita hone ke kAraNa manuSyAyukA bhI anubhAga anantaguNA pAyA jAtA hai / 1 pratiSu 'padesattA bhAvAdo' iti pAThaH / 2 a-zrA-kApratiSu 'padesattAbhAvAdo' iti paatthH| cha. 12-60 Page #507 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 474] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDaM 4, 2, 13, 309. jassa mohaNIyaveyaNA bhAvado jahaNNA tassa sattaNNaM kammANaM veyaNA bhAvado kiM jahaNNA ajahaNNA // 306 // sugamaM / NiyamA ajahaNNA aNaMtaguNabhahiyA // 310 // kudo ? tiNNaM pAdikamnANaM khINakasAeNa ghAdijamANaaNubhAgassa estha saMtasarUveNa uvalaMbhAdo, veyaNIya-NAmA-godANaM sAda-jasagitti-uccAgodANubhAgassa baMdheNa ukassamAvovalaMbhAdo, maNusAuabhAvassa vi pasatthattaNeNa annNtgunnttvlNbhaado|| jassa AuaveyaNA bhAvado jahaNNA tassa chaNNaM veyaNA bhAvado ki jahaNNA ajahaNNA // 311 // sugamaM / NiyamA ajahANA aNaMtaguNabhahiyA // 312 // kudo ? veyaNIya-dhAdikammANaM khavagapariNAmehi ettha ghAdAmAvAdo maNussesu paMciMdiyatirikkhesu ca majjhimapariNAmeNa baddhatirikkhaapajjatta-[saMjutta-]AuajahaNNa'. bhAvesu aNuvvellidauccAgodesu savvavisuddhavAdarateuvAupajattaesu ca aghAdidaNIcA. godANubhAgesu sagajahaNNAdo godANubhAgassa annNtgunnttuvlNbhaado| jisa jIvake mohanIyakI vedanA bhAvakI apekSA jaghanya hotI hai usake sAta karmAkI vedanA bhAvakI apekSA kyA jaghanya hotI hai yA ajaghanya // 309 // yaha sUtra sugama hai| vaha niyamase ajaghanya anantaguNI adhika hotI hai // 310 // kAraNa eka to tIna ghAti karmokA kSINakaSAya guNasthAnavI jIvake dvArA ghAtA jAnevAlA anubhAga yahA~ sattva rUpase pAyA jAtA hai; dUsare vedanIya karmakI sAtA vedanIya prakRtike, nAmakI yazaHkIrti prakRtike aura gotrakI uccagotra prakRtike anubhAgameM yahA~ bandhase utkRSTatA pAyI jAtI hai; tIsare manuSyAyukA anubhAga bhI prazasta honeke kAraNa yahA~ anantaguNA pAyA jAtA hai| jisa jIvake Ayukarma kI vedanA bhAvakI apekSA jaghanya hotI hai usake nAmakarmako chor3akara zeSa chaha karmokI vedanA bhAvakI apekSA kyA jaghanya hotI hai yA ajaghanya // 311 // yaha sUtra sugama hai| vaha niyamase ajaghanya anantaguNI adhika hotI hai // 312 // kAraNa ki kSapaka pariNAmoM ke dvArA yahA~ ghAta sambhava na honese vedanIya aura ghAtiyA karmoMkA anubhAga anantaguNA pAyA jAtA hai| tathA madhyama pariNAmake dvArA jinhoMne tiryaMca aparyApta sambandhI Ayuke jaghanya anubhAgako bAMdhA hai aise manuSyoM evaM paMcendriya tiryaMcoMmeM aura ucca gotrakI udvelanA na karanevAle tathA nIca gotrake anubhAgako na ghAtanevAle sarvavizuddha bAdara tejakAyika evaM vAyugAyika paryApta jIvoMmeM gotrakA anubhAga apane jadhanyakI apekSA anantaguNA pAyA jAtA hai| 1 a-zrA-kApratiSu 'jahaNNA' iti pATaH / Page #508 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 13, 317] veyaNasaNNiyAsavihANANiyogaddAraM [475 tassa gAmaveyaNA bhAvado kiM jahaNNA ajahaNNA // 313 // sugamaM / jahaNNA vA ajahaNNA vA, jahaNNAdo ajahaNNA chaTThANapadidA // 314 // jahaNNamAuamAvaM paMdhiya suhamaNigodajIvaapaJjattesu uppaJjiya hadasamuppattiyaM kAUNa jadi NAmassa jahaNNANubhAgo kado to AuabhAveNa saha NAmabhAvo jahaNNo hodi / aNNahA ajahaNNo hodaNa chaTTANapadido jAyade / jassa NAmaveyaNA bhAvado jahaNNA tassa chaNNaM kammANamAuavajANa veyaNA bhAvado ki jahaNNA ajahaNNA // 315 // sugamaM / NiyamA ajahaNNA aNaMtaguNabbhahiyA // 316 // sugama / tassa AuaveyaNA bhAvado kiM jahaNNA ajahaNNA // 317 // sugama / . usake nAmakarmakI vedanA bhAvakI apekSA kyA jaghanya hotI hai yA ajaghanya // 313 // ___ yaha sUtra sugama hai| vaha jaghanya bhI hotI hai aura ajaghanya bhI hotI hai, jaghanyakI apekSA ajaghanya chaha sthAnoM meM patita hotI hai // 314 // __ Ayuke jaghanya anubhAgako bA~dhakara sUkSma nigoda aparyApta jIvoMmeM utpanna hokara hatasamutpatti karake yadi nAmakarmakA anubhAga jaghanya kara liyA hai to Ayuke anubhAgake sAtha nAma karmakA anubhAga jaghanya hotA hai| isase viparIta avasthAmeM vaha ajaghanya hokara chaha sthAna patita hotA hai| jisa jIvake nAmakarmakI vedanA bhAvakI apekSA jaghanya hotI hai usake Ayuko chor3akara zeSa chaha karmoMkI vedanA bhAvakI apekSA kyA jaghanya hotI hai yA ajaghanya // 315 // yaha sUtra sugama hai| vaha niyamase ajaghanya anantaguNI adhika hotI hai / / 316 // yaha sUtra sugama hai| usake AyukI vedanA kyA jaghanya hotI hai yA ajaghanya // 317 // yaha sUtra sugama hai| Page #509 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 476 ] ikkhaMDAgame veyaNAkhaMDa jahaNNA vA ajahaNNA vA, jahaNNAdo ajahaNA padidA // 318 // sumaM / [ 4, 2, 13, 318. chaTThANa - jassa godaveyaNA bhAvado jahaNNA tassa sattaNNaM kammANaM veyaNA bhAvado kiM jahaNNA ajahaNNA // 316 // gamaM / NiyamA jahaNNA aNataguNa bhahiyA // 320 // kudo ? savvavisuddha bAdarate u vAukAiyapajattaesu ubvelidauccAgodesu NIcAgodassa kaya jahaNNabhAvesu sesasavvakammANamaNubhAgassa anaMtaguNattavalaMbhAdo / evaM jahaNa paratthANaveyaNasaNNiyAse samatte veyaNasaNiyAsavihANe ti samattamaNiyogaddAraM / vaha jaghanya bhI hotI hai aura ajaghanya bhI hotI hai / jaghanyakI apekSA ajaghanya chaha sthAnoM meM patita hotI hai / / 318 // yaha sUtra sugama hai / jisa jIvake gotrakI vedanA bhAvakI apekSA jaghanya hotI hai usake sAta karmoMkI vedanA bhAvakI apekSA kyA jaghanya hotI hai yA ajaghanya // 319 // yaha sUtra sugama hai| vaha niyamase ajaghanya anantaguNI adhika hotI hai // 320 // isakA kAraNa yaha hai ki jinhoMne ucca gotrakI udvelanA kI hai tathA nIca gotra ke anubhAgako jaghanya kiyA hai aise sarvavizuddha bAdara tejakAyika evaM vAyukAyika jIvoMmeM zeSa saba karmoMkA anubhAga anantaguNA pAyA jAtA hai| isa prakAra jaghanya parasthAna vedanAke saMnikarSa ke samApta honepara vedanAsaMnikarSavidhAna nAmaka anuyogadvAra samApta huA / Page #510 -------------------------------------------------------------------------- ________________ veyaNaparimANavihANANiyogaddAraM veyaNaparimANavihANe tti // 1 // edamahiyArasaMbhAlaNasuttaM / kimaTTamedaM vuccade ? Na, aNNahA paravaNAe NipphalattappasaMgAdo / Na tAva edeNa payaDiveyaNAparimANaM vucade, NANAvaraNAdI aTTa ceva payaDIyo hoti ti puvvaM parUvidattAdo / Na hidiveyaNAe pamANaparUvaNA edeNa kIrade, kAlavihANe sappavaMceNa pruuvidhridipmaanntaado| Na bhAvaveyaNAe pamANaparUvaNA edeNa kIrade, mAvavihANe parUvidassa parUvaNAe phlaabhaavaado| Na padesapamANaparUvaNA edeNa kIrade, aNukkassaivvavihANe parUvidassa puNo parUvaNAe phlaabhaavaado| Na ca khettaveyaNAe pamANaparUvaNA edeNa kIrade, khettavihANe pruuvidttaado| aNahigayapameyAhigamo' edamhAdo Natthi tti NADhavedavyameMdamaNiyogaddAraM ? ettha parihAro vuccade-puvvaM dabahiyagayamassidaNa aTTa ceva payaDIyo hoti tti vuttN| tAsimaTThaNNaM ceva payaDINaM davva khettakAla-bhAvapamANAdiparUvaNA ca kdaa| saMpahi panjavaTTiyaNayamassidUNa payaDipamANaparUvaNa aba vedanAparimANa vidhAna anuyogadvArakA adhikAra hai // 1 // yaha sUtra adhikArakA smaraNa karAtA hai| zaMkA-ise kisaliye kahA jA rahA hai ? samAdhAna nahIM, kyoMki, isake vinA prarUpaNAke niSphala honekA prasaMga AtA hai| zaMkA-yaha adhikAra prakRtivedanAke pramANa ko to batalAtA nahIM hai, kyoMki, jJAnAvaraNa Adi ATha hI prakRtiyA~ haiM, yaha pahile hI prarUpaNA kI jA cukI hai| sthitivedanAke pramANakI prarUpaNA bhI nahIM karatA hai, kyoMki, kAlavidhAnameM vistArapUrvaka sthitikA pramANa batalAyA jA cukA hai| yaha bhAvavedanAke pramANakI bhI prarUpaNA nahIM karatA, kyoMki, bhAvavidhAnameM prarUpita usakI phirase prarUpaNA karanA niSphala hogii| pradezapramANakI prarUpaNA bhI isake dvArA nahIM kI jAtI hai, kyoMki, anutkRSTa dravya vidhAnameM usakI prarUpaNA kI jA cukI hai; ataeva usakI yahA~ phirase prarUpaNA karanekA koI prayojana nahIM hai| kSetravedanAke pramANakI prarUpaNA bhI isake dvArA nahIM kI jAtI hai, kyoMki, usakI prarUpaNA kSetravidhAnameM kI jA cukI hai / isa prakAra cUMki prakRti adhikArase anadhigata padArthakA adhigama hotA nahIM hai, ataeva isa adhikArako prArambha nahIM karanA cAhiye? samAdhAna-isa zaMkAkA parihAra kahate haiM-pahale dravyArthika nayakA Azraya karake ATha hI prakatiyA~ hotI haiM. aisA kahA gayA hai| tathA una AThoM prakRtiyoMke dravya, kSetra, kAla aura bhAva Adike pramANakI bhI prarUpaNA kI gaI hai| aba yahA~ paryAyArthika nayakA Azraya karake prakRtiyoMke 1 mapratipATo'yam / zra-zrA kApratiSu 'zraNahigameyameyAhigamo', tApratI 'aNahigame pameyAhigamoga iti paatthH| 2 a-zrA-kApratiSu 'NAdavedava-' iti tAThaH / Page #511 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 478 ] kkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [ 4, 2, 14, 3 medamaNiyogaddAra mAgadaM / paJjavaTThiyaNayamavalaMcidUNa parUvijamANapayaDINaM davtra-khetakAla- bhAvAdiparUvaNA kiNNa kIrade ? Na, tAe parUvijamANAe pulliparUvaNAdo bhedAbhAveNa tadaNuttado / tattha imANi tiNNi aNiyogaddArANi - pagadiahadA samayapabaddhakhettapacAsa ti // 2 // payaDI sIlaM sahAvo icceyaTTho / aTTho payojaNaM tassa bhAvo aTThadA / payaDIe aTThadA adA' / sA ego ahiyAro / samaye pravadhyata iti samayaprabaddhaH | ate paricchidyate ityarthaH / sa cAsAvarthazva samayaprabaddhArthaH tasya bhAvaH sayayaprabaddhArthatA / eso vidiyo ahiyAro | kSetraM pratyAzrayo yasyAH sA kSetrapratyAzrayA adhikRtiH / evaM tivihA daNaparimANaparUvaNA hodi / payaDibheeNa kammabhedaparUvaNA ego ahiyAro / samayaprabaddhabhedeNa paDibhedaparUvao vidiyo ahiyAro / khettameeNa payaDibhedaparUvao tadiyo ahiyAro tti vRttaM hodi / pagadiadAe NANAvaraNIya daMsaNAvaraNIya kammassa kevaDiyAo payaDIo // 3 // pramANakI prarUpaNA karaneke liye yaha anuyogadvAra prApta huA hai / zaMkA- payAyArthika nayakA Azraya karake kahI jAnevAlI prakRtiyoMke dravya, kSetra, kAla aura bhAva Adika prarUpaNA kyoM nahIM kI jA rahI hai ? samAdhAna-- nahIM, kyoMki, ukta prarUpaNA ke karane meM pUrvokta prarUpaNAse koI vizeSatA nahIM rahatI / ataeva vaha yahA~ nahIM kI gaI hai / usameM ye tIna anuyogadvAra haiM - prakRtyarthatA samayaprabaddhArthatA aura kSetrapratyAsa ||2|| prakRti, zIla aura svabhAva ye samAnArthaka zabda hai; artha zabdakA vAcyArtha prayojana hai aura usakA bhAva arthatA hai / prakRtikI arthatA prakRtyarthatA, yaha SaSThI tatpuruSa samAsa hai / vaha prathama adhikAra hai / eka samaya meM jo bA~dhA jAtA hai vaha samayaprabaddha hai / jo aryate arthAt nizcaya kiyA jAtA hai vaha artha hai / samayaprabaddha rUpa artha samayaprabaddhArtha isa prakAra yahA~ karmadhAraya samAsa hai; samayaprabaddhArthake bhAvako samayaprabaddhArthatA kahA gayA hai / yaha dvitIya adhikAra hai| kSetra hai pratyAzraya jisakA vaha kSetrapratyAzraya adhikAra hai / isa prakAra vedanAparimANakI prarUpaNA tIna prakAra kI hai / prakRtibhedase karmabhedakI prarUpaNA yaha eka adhikAra, samayaprabaddhoM ke bhedase prakRtibhedakA prarUpaka dUsarA adhikAra aura kSetrake bhedase prakRtibhedakA prarUpaka tIsarA adhikAra hai, yaha usakA abhiprAya hai / prakRti- arthatA adhikArakI apekSA jJAnAvaraNIya aura darzanAvaraNIya karmakI kitanI prakRtiyA~ haiM ? // 3 // 1 'payaDIe adA paDihadA' ityetAvAnayaM pAThastApratau nopalabhyate / Page #512 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, derparimANavihANANiyogaddAraM [ 479 edaM pucchAsutaM tivihaM saMkhajaM NavavihamasaMkhecaM anaMtaM ca assidUNa vakkhANeyavvaM / NANAvaraNIya daMsaNAvaraNIyakammassa asaMkheja logapayaDIo ||4|| 14, 4. ] I NANAvaraNIya sa' daMsaNAvaraNIyassa ca kammassa payaDIyo sahAvA sattIyo asaMkhelogamettA / kudo ettiyAo hoMti tti Navade 1 AvaraNiJjaNANa- daMsaNANamasaMkhejaloga metabheduvalaMmAdo / taM jahA - suhRmaNigodassa jahaNNaladdhiakkharaM tamegaM NANaM / taNNirAvaraNaM, akkhassa anaMtabhAgo NiccagghADiyao idi vayaNAdoM jIvAbhAvapyasaMgAdo vA / puNo ddhiakkhare savvajIvaihi khaMDide laddhe tattheva pakkhitte vidiyaM gANaM hodi / puNo vidiyaNANe savtrajIvehi khaMDide laddhe tattheva pakkhitte tadiyaM NANaM hodi / evaM chavaDDikameNa yavvaM jAva asaMkhejjalogamettaTTANANi gaMtUNa akkharaNANaM samuppaNNe tti / akkharaNANAdo uvari egegakkharuttaravaDDIe gacchamANaNANANaM akkharasamAsotti saNNA / ettha akkharaNANAdo uvari chavihA vaDDI Natthi, duguNa-tiguNAdikameNa akkhara isa sUtra kA vyAkhyAna tIna prakArake saMkhyAta aura nau prakArake asaMkhyAta va nau prakAra ke anantakA Azraya karake karanA cAhiye / jJAnAvaraNIya aura darzanAvaraNIya karmakI asaMkhyAta prakRtiyA~ haiM // 4 // jJAnAvaraNIya aura darzanAvaraNIya karmakI prakRtiyA~ arthAt svabhAva yA zaktiyA~ asaMkhyAta loka pramANa haiM / zaMkA-unakI prakRtiyA~ itanI hai, yaha kisa pramANase jAnA jAtA hai ? samAdhAna-: - cU~ki AvaraNake yogya jJAna va darzana ke asaMkhyAta loka mAtra bheda pAye jAte haiM ataeva unake AvArake ukta karmoMkI prakRtiyA~ bhI utanI hI honI cAhiye / yathA-sUkSma nigoda jIvakA jo jaghanya labdhyakSara rUpa eka jJAna hai vaha nirAvaraNa hai, kyoMki, akSarake anantaveM bhAga mAtra jJAna sadA pragaTa rahatA hai, aisA Agamavacana hai / athavA, jJAnake abhAva meM cU~ki jIvake abhAvakA bhI prasaMga AtA hai, ataeva akSarake anantaveM bhAga mAtra jJAna sadA pragaTa rahetA hai, yaha svIkAra karanA cAhiye / aba labdhyakSarako saba jIvoMse khaNDita karanepara jo labdha use usI meM milAnepara dvitIya jJAna hotA hai / phira dvitIya jJAnako saba jIvoMse khaNDita karanepara jo labdha ho usako usI meM milAnepara tIsarA jJAna hotA hai / isa prakAra chaha vRddhiyoMke kramase asaMkhyAta loka mAtra chaha sthAna jAkara akSara jJAnake pUrNa hone taka le jAnA cAhiye / akSarajJAnake Age uttarottara eka eka akSarakI vRddhise jAnevAle jJAnoMkI akSarasamAsa saMjJA hai / yahA~ akSarajJAnase Age chaha vRddhiyA~ nahIM hai, kintu dugu tiguNe ityAdi kramase akSaravRddhi hI hotI hai; aisA kitane hI AcArya kahate haiM / parantu 1 a yA kApratiSu 'NANAvaraNIya-' iti pAThaH / 2 suhumaNigodapajattayAsa jAdassa paDhamaMsamayahi / phAsiMdiyamadiputraM sudaNANaM laddhikkharayaM // go jI. 321. | 3 zra zrAkApratiSu 'NiccugghAdiyo' iti pAThaH / 4 suhumaNigoda apajattayassa jAdarasa paDhamasamayammi / havadi hu sarajahaNaM nighugghADaM - nirAvaraNaM // go jI. 319. / Page #513 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 480] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4, 2, 14, 5 vaDDI ceva hodi ti ke vi AiriyA bhaNaMti / ke vi puNa akkharaNANappahuDi uvari savvattha khaovasamassa chabihA vaDDI hodi ti bhaNaMti / evaM dohi uvadesehi pada-padasamAsa-saMghAda-saMghAdasamAsa-paDivatti-paDivattisamAsa-aNiyoga-aNiyogasamAsa-pAhuDapAhuDa-pAhuDapAhuDasamAsa-pAhuDa-pAhuDasamAsa-vatthu-vatthusamAsa-punya-puthvasamAsaNANANaM' parUvaNA kAyavvA / evamasaMkhajalogamettANi sudaNANANi / madiNANANi vi ettiyANi ceva, sudaNANassa madiNANapuraMgamattAdo kajabhedeNa kAraNabheduvalaMbhAdo vaa| ohimaNapaJjavaNANANaM jahA maMgaladaMDae bhedaparUvaNA kadA tahA kAyayA / kevalaNANameyavidhaM, kammakkhaeNa uppajamANattAdo / jattiyA' NANaviyappA tattiyAo ceva kammassa AvaraNasattIyo / katto edaM Navvade ? aNNahA asNkhejlogmetnnaannaannuvvttiido| evaM dasaNassa vi parUvaNA kAyavvA, savvaNANANaM dNsnnpurNgmttaado| jattiyANi saNANi sattiyANi ceva daMsaNAvaraNIyassa aavrnnsttiiyo| evaM NANAvaraNIya-dasaNAvaraNIyANamasaMkhejalogamettapayaDIyo ti siddhaM / evadiyAo payaDIo // 5 // ettha payaDIyo ti vutte kammANaM gahaNaM, sahAvabhedeNa sahAvINaM pi meduvalaMbhAdo / jattiyA kammANaM sahAvA tattiyANi ceva kammANi ci bhaNidaM hodi / kitane hI AcArya akSarajJAnase lekara Age saba jagaha kSayopazama jJAnake chaha prakArakI vRddhi hotI hai, aisA kahate haiN| isa prakAra do upadezoMse pada, padasamAsa, saMghAta, saMghAtasamAsa, pratipatti, pratipattisamAsa, anuyoga, anuyogasamAsa, prAbhRtaprAbhRta, prAbhRtaprAbhRtasamAsa, prAbhRta, prAbhRtasamAsa, vastu, vastusamAsa. pUrva aura pUrvasamAsa jJAnoMkI prarUpaNA karanI caahiye| isa prakAra zratajJAna asaMkhyAta loka pramANa hai| matijJAna bhI itane hI haiM, kyoMki, zratajJAna matijJAnapUvaka hI hotA hai,athavA kAraNake bhedase cU~ki kAryakA bheda pAyA jAtA hai ataeva ve bhI asaMkhyAta loka pramANa hI haiN| avadhi aura manaHparyayajJAnoMke bhedoMkI prarUpaNA jaise maMgaladaNDakameM kI gaI hai vaise karanI caahiye| kevalajJAna eka prakArakA hai, kyoMki, vaha karmakSayase utpanna honevAlA hai / jitane jJAnake bheda haiM utanI hI karmakI AvaraNa zaktiyA~ haiN| zaMkA-yaha kisa pramANa se jAnA jAtA hai ? samAdhAna-kAraNa ki usake binA asaMkhyAta loka pramANa jJAna bana nahIM skte|| isI prakAra darzanakI bhI prarUpaNA karanI cAhiye, kyoMki, saba jJAna darzanapUrvaka hI hote haiN| jitane darzana haiM utanI hI darzanAvaraNakI AvaraNa zaktiyA~ haiN| isa prakArase jJAnAvaraNIya aura dazanAvaraNIyakI prakRtiyA~ asaMkhyAta loka pramANa haiM, yaha siddha hai| itanI mAtra prakRtiyA~ haiM // 5 // yahA~ sUtrameM 'prakRtiyA~ aisA kahanepara karmoMkA grahaNa hotA hai, kyoMki, svabhAvake bhedase svabhAvavAloMkA bhI bheda pAyA jAtA hai| abhiprAya yaha hai ki jitane karmoM ke svabhAva haiM utane hI karma haiN| 1 go, jI. 316- 31.. / 2 a-zrA-kA pratiSu 'jettiyA' iti paatthH| Page #514 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 14,9] veyaNaparimANavihANANiyogadAraM [481 vedaNIyassa kammassa kevaDiyAo payaDIo // 6 // sugamaM / veyaNIyasta kammassa duve pyddiio|| 7 // sAdAvedaNIyamasAdAvedaNIyamidi do ceva sahAvA, suha-dukkhaveyaNAhito pudhabhUdAe aNNisse veyaNAe aNuvalaMbhAdo / suhabhedeNa duhabhedeNa ca aNaMtaviyappeNa veyaNIyakammassa aNaMtAo sattIo kiNNa paDhidAo' ? saccamedaM jadipajjavaTThiyaNao avlNbido| kiM tu ettha davvaTThiyaNao avalaMbido tti veyaNIyassa Na tattiyamettasattIo, duve ceva / pajjavaTThiyaNao ettha kiNNAvalaMvido ? Na, tadavalaMbaNe pojnnaabhaavaado| NANa-dasaNAvaraNesu kimaTThamavalaMvido ? jIvasahAvAvagamaNahU~ / evadiyAo payaDIo // 8 // jattiyA sahAvA atthi tattiyA ceva payaDIo hoti / mohaNIyassa kammassa kevaDiyAo pyddiio||6|| vedanIya karmakI kitanI prakRtiyA~ haiM // 6 // yaha sUtra sugama hai| vedanIya karmakI do prakRtiyA~ haiM // 7 // sAtAvedanIya aura asAtAvedanIya isa prakAra vedanIyake do hI svabhAva haiM, kyoMki, sukha va dukha rUpa vedanAoMse bhinna anya koI vedanA pAyI nahIM jaatii| zaMkA-ananta vikalpa rUpa sukhake bhedase aura dukhake bhedase vedanIya karmakI ananta zaktiyA~ kyoM nahIM kahI gaI haiM ? samAdhAna-yadi paryAyArthika nayakA avalambana kiyA gayA hotA to yaha kahanA satya thA, parantu cU~ki yahA~ dravyArthika nayakA avalambana kiyA gayA hai ataeva vedanIya kI utanI mAtra zaktiyA~ sambhava nahIM haiM, kintu do hI zaktiyA~ sambhava haiN| zaMkA-yahA~ paryAyArthika nayakA avalambana kyoM nahIM kiyA gayA hai| samAdhAna-nahIM, kyoMki, usake avalambanakA koI prayojana nahIM thaa| zaMkA-jJAnAvaraNa aura darzanAvaraNakI prarUpaNAmeM usakA avalambana kisaliye kiyA gayA hai ? samAdhAna-jIvasvabhAvakA jJAna karAneke liye yahA~ usakA avalambana kiyA gayA hai| usakI itanI hI prakRtiyA~ haiM // 8 // kAraNa ki jitane svabhAva hote haiM utanI hI prakRtiyA~ hotI haiN| mohanIya kamakI kitanI prakRtiyA~ haiM // 4 // 1 a-zrA-kApratiSu 'padidAzro', tApratau 'padi ( Thi) dAno' iti paarH| cha. 12-61 Page #515 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 482] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4, 2, 14, 10. sugamaM / mohaNIyassa kammassa aTThAvIsaM pyddiio|| 10 // taM jahAM-micchatta-'sammAmicchatta-sammatta-aNaMtANuvaMdhi apacakkhANAvaraNIya-paccakkhANAvaraNIya-saMjulaNa-koha-mANa-mAyA-loha-hassa-rai-arai-soga-bhaya duguMchitthi-purisaNaqsayabheeNa mohaNIyassa kammassa aTThAvIsa sttiiyo| esA vi parUvaNA asuddhadavyaTThiyaNayamavalaMbiUNa kdaa| paJjavaTThiyaNae puNa avalaMbijamANe mohaNIyassa asaMkhejalogametIyo hoti, asNkhejlogmettudytttthaannnnnnhaannuvvttiido| ettha puNa pajjavaTThiyaNo kiNNAvalaMvido ? gaMthabahuttabhaeNa atthAvattIe tadavagamAdo vA NAvalaMvido / evadiyAo pyddiio||11|| jeNa mohaNIyassa aTThAvIsa sattIo teNa payaDIo vi aTThAvIsaM hoMti, edAhiMto pudhabhUdamiNNajAdisattIe annuvlNbhaado| Auassa kammassa kevaDiyAo payaDoo // 12 // sugamaM / yaha sUtra sugama hai| mohanIya karmakI aTThAIsa prakRtiyA~ haiM // 10 // yathA-mithyAtva, samyaktva, samyagmithyAtva, anantAnubandhI krodha, mAna, mAyA, lobha, apratyAkhyAnAvaraNIya krodha, mAna, mAyA, lobha, pratyAkhyAnAvaraNIya krodha, mAna, mAyA, lobha, saMjvalana krodha, mAna, mAyA, lobha, hAsya, rati, arati, zoka, bhaya, jugupsA, strIveda, puruSaveda aura napuMsakavedake bhedase mohanIya karmakI aTThAIsa zaktiyA~ haiN| yaha bhI prarUpaNA azuddha dravyArthika nayakA avalambana karake kI gaI hai| paryAyArthika nayakA avalambana karanepara to mohanIya karmakI asaMkhyAta loka mAtra zaktiyA~ haiM, kyoMki, anyathA usake asaMkhyAta loka mAtra udayasthAna vana nahIM skte| zaMkA-to phira yahA~ paryAyArthika nayakA avalambana kyoM nahIM liyA gayA hai ? samAdhAna-granthabahutvake bhayase athavA arthApattise unakA parijJAna ho jAnese usakA avalambana nahIM liyA gayA hai| usakI itanI prakRtiyA~ haiM // 11 // cU~ki mohanIyakI zaktiyA~ aTThAIsa haiM ataH usakI prakRtiyA~ bhI aTThAIsa hI haiM, kyoMki, . inase pRthagbhUta bhinnajAtIya zakti nahIM pAyI jaatii| AyukarmakI kitanI prakRtiyA~ haiM // 12 // yaha sUtra sugama hai| 1 a-zrA-kApratiSu 'micchattasammAmicchatta', tApratau 'micchatta-sammAmicchatta-[ sammatta ]' iti pAThaH / Page #516 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 14, 16] veyaNaparimANavihANANiyogadAraM [483 Auassa kammassa cattAri payaDIo // 13 // kudo ? deva-maNumsa-tirikkha-NeraiyabhavadhAraNasarUvANaM sattINaM caduNNamuvalaMbhAdo / esA vi parUvaNA asuddhdvvtttthiynnyvisyaa| pajjavaTThiyaNae puNa avalaMbijamANe AuapayaDI vi asaMkhejalogamettA bhavadi, kmmodyviyppaannmsNkhejlogmettaannmuvlNmaado| ettha vi gaMthabahuttabhaeNa atthAvattIe tadavagamAdo vA paJjavaTThiyaNao NAvalaMbido / evaDiyAo pyddiio|| 14 // jeNa Auassa cattAri ceva sahAvA teNa cattAri ceva payaDIo hoti / NAmassa kammassa kevaDiyAo payaDIo // 15 // sugm| NAmassa kammassa asaMkhejalogamettapayaDIo // 16 // ettha kimaTTa pajabaTThiyaNao avalaMvido ? aannupuvviiviypppduppaaynnttuN| tattha NirayagaipAoggANupuviNAmAe aMgulassa asaMkhejadimAgamettabAhalle tiriyapadare seDIe asaMkhejabhAgamettehi ogAhaNAviyappehi guNide jo rAsI uppajadi tettiyamettIo sattIo hoti / tirikkhagadipAoggANupuSiNAmAe loge seDIe asaMkhejabhAgamettehi ogAhaNaviyappehi guNide jA saMkhA uppajadi tattiyamettAo sttiio| maNusagadi Ayukarma kI cAra prakRtiyA~ haiM // 13 // isakA kAraNa yaha hai ki deva, manuSya, tiryaMca aura nAraka paryAyako dhAraNa karAne rUpa zaktiyA~ cAra pAyI jAtI haiN| yaha prarUpaNA bhI azuddha dravyArthika nayako viSaya karanevAlI hai| paryAyArthika nayakA avalambana karanepara to AyukI prakRtiyA~ bhI asaMkhyAta loka mAtra haiM, kyoMki, karmake udaya rUpa vikalpa asaMkhyAta loka mAtra pAye jAte haiN| yahA~ bhI granthabahutvake bhayase athavA arthApattise unakA parijJAna ho jAneke kAraNa paryAyArthika nayakA avalambana nahIM liyA gayA hai| usakI itanI prakRtiyA~ haiM // 14 // cU~ki Ayuke cAra hI svabhAva haiM ataeva usakI cAra hI prakRtiyA~ hotI haiN| nAmakarmako kitanI prakRtiyA~ haiM // 15 // yaha sUtra sugama hai| nAmakarmakI asaMkhyAta lokamAtra prakRtiyA~ haiM // 16 // zaMkA-yahA~ paryAyArthika nayakA avalambana kisaliye liyA gayA hai ? samAdhAna-AnupUrvI ke bhedoMko batalAneke liye yahA~ paryAyArthika nayakA avalambana liyA gayA hai| unameMse aMgulake asaMkhyAtaveM bhAgamAtra bAhalyarUpa tiryanatarako zreNike asaMkhyAtaveM bhAgamAtra avagAhanAbhedoMse guNita karanepara jo rAzi utpanna hotI hai utanI mAtra narakagatiprAyogyAnupUrvI nAmakarmakI zaktiyA~ hotI haiN| zreNike asaMkhyAtaveM bhAga mAtra avagAhanAbhedoMse lokako guNita karanepara jo saMkhyA utpanna hotI hai utanI mAtra tiryaggatiprAyogyAnupUrvI nAbhakarmakI Page #517 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 484] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4, 2, 14, 15. pAoggANupugviNAmAe paNadAlIsajoyaNasadasahassabAhallANi tiriyapadarANi uddhaMkavADachedaNayaNiphaNNANi seDiyasaMkhejabhAgamettehi ogAhaNaviyappehi guNide jA saMkhA uppaadi tattiyamettIo pyddiio| devagaipAoggANupugviNAmAe NavajoyaNasayavAhalle tiriyapadare seDIe asaMkhejamAgamettehi ogAhaNaviyappehi guNide jA saMkhA uppajadi tattiyamettIo pyddiio| gadi jAdi-sarIrAdINaM payaDINaM pi jANiya bhedaparUvaNA kAyavvA / evadiyAo payaDIo // 17 // jattiyAo NAmakammarasa sattIo puvaM parUvidAo tattiyamettAo ceva tassa payaDIo hoMti tti ghettavyaM / / godassa kammassa kevaDiyAo pyddoo|| 18 // sugamaM / godassa kammassa duve pyddiio|| 16 // 'uccAgodaNivvattaNappiyA NIcAgodaNivattaNappiyA cedi godassa duve paya. ddoo| avAMtarabhedeNa jadi vi bahuAvo atthi to vi tAo Na uttAo gaMthabahutta. bhaeNa atthAvattIe tadavagamAdo vA / zaktiyA~ hotI haiN| UrdhvakapATake ardhacchedoMse utpanna paiMtAlIsa lAkha yojanabAhalya rUpa tiryAtaroMko zreNike asaMkhyAtaveM bhAga mAtra avagAhanAbhedoMse guNita karanepara jo saMkhyA utpanna hotI hai utanI mAtra manuSyagatiprAyogyAnupUrvI nAmakarmakI prakRtiyA~ hotI haiM / nau sau yojana bAhalyarUpa tiryakpratarako zreNike asaMkhyAtaveM bhAga mAtra avagAhanAbhedoMse guNita karanepara jo saMkhyA utpanna hotI hai utanI mAtra devagatiprAyogyAnupUrvI nAmakarmakI prakRtiyA~ hotI haiM / gati, jAti va zarIra Adika prakRtiyoMke bhI bhedoMkI prarUpaNA jAnakara karanI caahiye| usakI itanI prakRtiyA~ haiM // 17 // nAmakarmakI jitanI zaktiyA~ pUrvameM kahI jA cukI haiM utanI hI usakI prakRtiyA~ haiM, aisA grahaNa karanA caahiye| gotra karmakI kitanI prakRtiyA~ haiM // 18 // yaha sUtra sugama hai| gotrakarmakI do prakRtiyA~ haiM // 19 // uccagotrako utpanna karanevAlI aura nIcagotrako utpanna karanevAlI, isa prakAra gotrakI do prakatiyA~ haiN| avAntara bhedase yadyapi ve bahuta haiM to bhI granthake bar3ha jAnese athavA arthApattise unakA jJAna ho jAneke kAraNa unako yahA~ nahIM kahA hai| 1 tApratAvataH prAka 'sugama' ityadhikaH pAThaH / 2 a-zrA-kApratiSu 'doyapayaDIao' iti paatthH| Page #518 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 14, 25.] veyaNaparimANavihANANiyogadAraM [485 evaDiyAo pyddiio||20|| jeNa duve ceva godakammassa sattIyo teNa tassa do ceva pyddiio| aMtarAiyassa kammassa kevaDiyAo payaDIo // 21 // sugamaM / aMtarAiyassa kammassa paMca payaDIo // 22 // sugamaM / evadiyAo payaDIo // 23 // kudo ? paMcaNNaM visesaNANaM bhedeNa tabisesidakammakkhaMdhANaM pi bhedassa NAovagayassa aNabbhuvagame 'pamANANaNusArittappasaMgAdo / evaM payaDiaTThadA samattA / smypbddhttttdaae||24|| edamahiyArasaMbhAlaNasuttaM sugamaM / NANAvaraNIya-daMsaNAvaraNIya-aMtarAiyassa kevaDiyAo pyddiio||25|| edaM suttaM tivihasaMkheje NavavihaasaMkheje NavavihaaNate ca Dhoiya edassa suttassa attho vttvyo| usakI itanI prakRtiyA~ haiM // 20 // caki gotrakarmakI do hI zaktiyA~ haiM ataeva usakI do hI prakRtiyA~ haiM ! antarAya karmakI kitanI prakRtiyA~ haiM / / 21 // yaha sUtra sugama hai| antarAya karmakI pA~ca prakRtiyA~ haiM // 22 // yaha sUtra sugama hai| usakI itanI prakRtiyA~ haiM / / 23 // kAraNa yaha ki pA~ca vizeSaNoMke bhedase vizeSatAko prApta hue usa karmake skandhoMkA bhI bheda nyAya prApta hai| usake na mAnanepara pramANakI ananusAritAkA prasaMga AtA hai| isa prakAra prakRtyarthatA samApta huii| aba samayaprabaddhArthatAkA adhikAra hai // 24 // yaha adhikArakA smaraNa karAnevAlA sUtra sugama hai| jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya aura antarAya karmakI kitanI prakRtiyA~ haiM // 25 // tIna prakArake saMkhyAta, nau prakArake asaMkhyAta aura nau prakArake anantako lekara isa sUtrakA artha kahanA caahiye| 1 a-zrA-kApratiSu 'pamANANusAhitta', tApratau 'pamANANusAritta [ttA]', mapratau 'pamANANusAritta' iti paatthH| Page #519 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 486 ] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4, 2, 14, 26. NANAvaraNIya-dasaNAvaraNIya-aMtarAiyassa kammassa ekekA payaDI tAsaM tIsaM sAgarovamakoDAkoDIyo samayapabaddhaTTadAe guNidAe // 26 // ____NANAvaraNIya-dasaNAvaraNIya-aMtarAiesu ekekkA pyddii| tisse kammaTThidisamayabhedeNa bhedo vuccde| taM jahA-tIsaMsAgarovamakoDAkoDIo edesiM kammANaM kammaTThidI / tisse carimasamae kammahidimettA samayapabaddhA asthi / kudo ? kammaTThidipaDhamasamayappahuDi jAva carimasamao ti ettha baddhasamayapabaddhANaM egaparamANumAdi kAdaNa jAva aNaMtaparamANUNaM kammaTTidicarimasamae pAhuDaNillevaNaTThANasuttabaleNa' uvlNbhaado| kammaTTidi. Adisamae pabaddhaparamANUNa kammahidicarimasamae egA ceva dvidI hodi / esA egA pyddii| vidiyasamae pabaddhakammaparamANaNa' kamaTTidicarimasamae vaTTamANA vidiyA payaDI, edesiM dusmyhididNsnnaado| Na ca egasamayAdo doNNaM samayANameyattaM, virohAdo / nado tabmedeNa payaDibhedeNa vi hodavyamaNNahA savvasaMkarappasaMgAdo / evaM . tadiyasamayapabaddhANamaNNA payaDI, cautthasamayapabaddhANamaNNA payaDi tti NedavyaM jAva kammahidicarimasamayapabaddho ti| puNo ede samayapabaddhe kAlabhedeNa payaDibhedamuvagae saMkalijamANe egasamayapabaddhasalAgANaM Thaviya tIsakoDAkoDIhi guNide ettiyamettAo kAlaNibaMdhaNapayaDIo NANa-dasaNAvaraNa-aMtarAiyANa mekekisse payaDIe hoti / ___ jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya aura antarAya karmakI eka eka prakRti tIsa kor3Akor3I sAgaropamoMko samaya prabaddhArthatAse guNita karane para jo prApta ho utanI hai // 26 // jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya aura antarAya inameMse jo eka eka prakRti hai usakA kamasthitike samayoMke bhedase bheda kahate haiN| yathA-ina karmoMkI karmasthiti tIsa kor3Akor3I sAgaropama pramANa hai| usake antima samayameM karmasthiti pramANa samayaprabaddha hote haiM, kyoMki, karmasthitike prathama samayase lekara usake antima samaya taka yahA~ bAMdhe gaye samayaprabaddhoMke eka paramANuse lekara ananta paramANu taka kamasthitike antima samayameM kasAyapAhuDake nilepanasthAna sUtrake balase pAye jAte haiN| karmasthitike prathama samayameM to ba~dhe hue paramANuoMkI karmasthiti ke antima samayameM eka hI sthiti hotI hai / yaha eka prakRti hai| dvitIya samayameM bAMdhe gaye karmaparamANuoMkI karmasthitike antima samayameM vartamAna dvitIya prakRti hai, kyoMki, inakI do samaya sthiti dekhI jAtI hai| eka samayakA do samayoMke sAtha abheda nahIM ho sakatA, kyoMki, usameM virodha hai / isa kAraNa samayabhedase prakRtibheda bhI honA hI cAhiye, anyathA sarvazaMkara doSakA prasaMga AtA hai| isI prakAra tRtIya samayameM bAMdhe gaye paramANuoMkI anya prakRti, caturtha samayameM bAMdhe gaye paramANuoMkI anya prakRti, isa prakAra kamasthitike antima samaya taka le jAnA cAhiye / aba kAlake bhedase prakRtibhedako prApta hue ina samayaprabaddhoMkA saMkalana karanepara eka samayaprabaddhakI zalAkAoMko sthApitakara tIsa kor3Akor3I sAgaropamoMse guNita karanepara itanI mAtra jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa aura antarAyameMse eka eka kamakI prakRtiyA~ hotI haiN| 1 a-ApratyoH -NilevaNa' iti pAThaH / 2 a-kApratyoH 'paramANU' iti pAThaH / Page #520 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 14, 26.] veyaNaparimANavihANANiyogahAra [487 . evadiyAo payaDIo // 27 // jattiyAo kAlaNibaMdhaNapayaDIo NANAvaraNAdINamekekA payaDI tattiyamettA hodi tti bhaNidaM hodi / Navari madiNANAvaraNIya-sudaNANAvaraNIya-ohiNANAvaraNIyacakkhu-acakkhu-ohidaMsaNAvaraNIyANaM ca tIsaMsAgarovamakoDAkoDiguNidAe egasamaya. pabaddhaTTadAe asaMkhejalogehi guNidAe edAsiM' savvapayaDipamANaM hodi / adhavA, kammadvidipaDhamasamae baddhakammakkhaMdho egasamayapabaddhaTThadA, vidiyasamayapabaddho vidiyasamayapabaddhadRdA ! evaM NeyavvaM jAva kammaTTidicarimasamao tti / puNo egasamayapabaddhaTThadaM Thaviya tIsaMsAgarovamakoDAkoDIhi guNide ekakassa kammassa eva diyAo payaDIo hoti / esA parUvaNA ettha pahANA, Na pubillA ega-doAdisayayahididavvamassidUNa parUvidA / veyaNIyassa kammassa kevaDiyAo payaDIo // 28 // sugama / vedaNIyassa kammassa ekekA payaDI tIsaM-paNNArasasAgarovamakoDAkoDIo samayapabaddhaTTadAe guNidAe // 26 // . asAdAvedaNIyassa kammahidipaDhamasamae jo baddho kammakkhaMdho sA egA samayaunameM se pratyekakI itanI prakRtiyA~ hotI haiM // 27 // jitanI kAlanivandhana prakRtiyA~ haiM, jJAnAvaraNAdikoMmeMse pratyekakI eka eka prakRti utanI mAtra hotI hai, yaha ukta sUtrakA abhiprAya hai| vizeSa itanA hai ki matijJAnAvaraNIya, zrutajJAnAvaraNIya, avadhijJAnAvaraNIya, cakSudarzanAvaraNIya, acakSudarzanAvaraNIya aura avadhidarzanAvaraNIyakI tIsa kor3AkoDi sAgaropamoMse guNita eka samayaprabaddhArthatAko asaMkhyAta lokoMse guNita karanepara inakI samasta prakRtiyoMkA pramANa hotA hai| __ athavA, karmasthitike prathama samayameM bAMdhe gaye karmaskandhakA nAma eka samayaprabaddhArthatA hai; dvitIya samayameM bAMdhe gaye karmaskandhakA nAma dvitIya samayaprabaddhArthatA hai, isa prakAra karmasthitike antima samaya taka le jAnA caahiye| phira eka samayaprabaddhArthatAko sthApitakara tIsa kor3Akor3I sAgaropamoMse guNita karanepara eka eka karmakI itanI prakRtiyA~ hotI haiN| yaha prarUpaNA yahA~ pradhAna hai, na ki eka do aAdi samayamAtra sthitike dravyakA Azraya karake kI gaI pUrvokta prarUpaNA / vedanIya karmakI kitanI prakRtiyA~ haiM // 28 // yaha sUtra sugama hai| tIsa aura pandraha kor3Akor3I sAgaropamoMko samayaprabaddhArthatAse guNita karanepara jo prApta ho utanI mAtra vedanIyakarmakI eka eka prakRti hai // 26 // asAtA vedanIyakI karmasthiti ke prathama samayameM jo karmaskandha bA~dhA gayA hai vaha eka samaya1 zra-kApratyoH 'edesiM' iti pAThaH, zrApratau truTito'tra pAThaH / 2 tApatau 'so' iti paatthH| Page #521 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 488] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDe [4, 2, 14, 29. pabaddhaTThadA, vidiyasamae pabaddho vidiyA samayapabaddhaTTadA, tadiyasamae pabaddho tadiyA samayapabaddhaTThadA; evaM NeyavvaM jAva kammaTThidicarimasamao tti / ettha egasamayapabaddhaTThadaM Thaviya tIsaMsAgarovamakoDAkoDIhi guNide asAdAvedaNIyassa evadiyAo kAlaNibaMdhaNapayaDIo hoti / asAdAvedaNIyassa sAMtarabaMdhissa' samayapabaddhaTTadAe tIsaMsAgarovamakoDAkoDIo guNagAro Na hoti, sAdabaMdhaNaddhAe asAdassa baMdhAbhAvAdo ? ettha parihAro vuccde| taM jahA-sagakammaTTidiabhaMtare edamhi uddese asAdassa baMdho patthi ceve tti Na Niyamo asthi, NANAjIve assidUNa kamma hidIe savvasamaesu asaadbNdhuvlNbhaado| egajIvamassidaNa kammaTTidiabhaMtare asAdassa Na NiraMtaro baMdho labmadi tti bhaNide Na, tattha vi reNApAkammaTTidIyo assidRNa nnirNtrbNdhuvlNbhaado| Na ca egajIveNa ettha ahiyAro, kammaTTidimassidUNa samayapabaddhaTTadAe parUvidumADhattAdo / tamhA asAdavedaNIyassa addhavabaMdhissa vi tIsaMsAgarovamakoDAkoDIyo guNagAro hoMti tti siddhN| ___ asAdavaMdhavocchiNNakAle baddhaM sAdamasAdattAe saMkaMtaM ghettaNa tIsaMsAgarovamakoDAkoDimettA samayapabaddhaTThadA tti kiNNa bhaNNade ? Na, sAdasarUveNa baddhANaM kammakkhaMdhANaM prabaddhArthatA hai, dvitIya samayameM bA~dhA gayA karmaskandha dvitIya samayaprabaddhArthatA hai, tRtIya samayameM bA~dhA gayA karmaskandha tRtIya samayaprabaddhArthatA hai; isa prakAra karmasthitike antima samaya taka le jAnA cAhiye / yahA~ eka samayaprabaddhArthatAko sthApitakara tIsa kor3Akor3I sAgaropamoMse guNita karanepara itanI mAtra AsAtA vedanIyakI kAlanibandhana prakRtiyA~ hotI haiN| zaMkA-AsAtA vedanIya cuMki sAntarabandhI prakRti hai, ataeva usakI samayaprabaddhArthatAkA guNakAra tIsa koDAkor3I sAgaropama nahIM ho sakatA, kyoMki, sAtA vedanIyake bandhakAlameM asAtA vedanIyakA bandha sambhava nahIM hai ? __samAdhAna-yahA~ isa zaMkAkA parihAra kahate haiN| vaha isa prakAra hai-apanI karmasthitike bhItara isa uddezyameM asAtA venanIyakA bandha hai hI nahIM, aisA niyama nahIM hai, kyoMki, nAnA jIvoMkA Azraya karake karmasthitike saba samayoMmeM asAtAkA bandha pAyA jAtA hai| zaMkA-eka jIvakA Azraya karake to karmasthitike bhItara asAtA vedanIyakA nirantara bandha nahIM pAyA jAtA hai ? __samAdhAna-aisA kahanepara uttara meM kahate haiM ki 'nahIM'; kyoMki, vahA~para bhI nAnA karmasthitiyoMkA Azraya karake nirantara bandha pAyA jAtA hai / aura yahA~ eka jIvakA adhikAra bhI nahIM hai, kyoMki karmasthitikA Azraya karake samayaprabaddhArthatAkI prarUpaNA prArambha kI gaI hai| isa kAraNa adhruvabandhI asAtA vedanIyakA guNakAra tIsa kor3Akor3I sAmaropama hai, yaha siddha hai| zaMkA-asAtA vedanIyake bandhavyucchittikAlameM bAMdhe gaye va asAtA vedanIya svarUpase pariNata hue sAtA vedanIyako grahaNakara tIsa kor3Akor3I sAgaropama pramANa samayaprabaddhArthatA kyoM nahIM kahate ? 1 pratiSu 'sAMtarabaMdhisamaya' iti pAThaH / 2 a-zrA-kApratiSu Na Na' iti paatthH| Page #522 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 14, 30. ] veyaNaparimANavihANANiyogaddAraM [ 489 saMkameNa asAdattAe pariNadANaM asAdasamayapabaddhattavirohAdo / akammasarUveNa dvidA poggalA asAdakamma sarUveNa pariNadA jadi hoMti te asAdasamayapabaddhA NAma / tamhA saMkameNAgadANaM ga samayapabaddhavavaeso tti siddhaM / evaM gheppamANe sAdavedIyassa vi AvaliUNatI saMsAgarova makoDAko Dime ttasamayapabaddhaTThadApasaMgAdo / kudo ? baMdhAvaliyAdIdasAdaTThiIe sAdasarUveNa saMkaMtAe' sAdasarUveNa caiva baMdhAvaliUNakammaDidimettakAlamavaGkANadaMsaNAdo | Na ca sAdassa ettiyamettA samayapabaddhadA atthi, sutte paNNArasasAgarovamakoDAko DimettasamayapatraddhaTTaduvadesAdo' / Na ca asAdassa sAdattAe saMketassa paNNArasasAgarovamakoDA koDimettA ceva dvidI, khaMDayaghAdeNa viNA kammadvidoe ghAdAbhAvAda / evaM sAdAvedaNIyassa vi vattavvaM, visesAbhAvAdo / evadiyAo payaDIo // 30 // jatiyAo sAdAsAda vedaNIyANaM kAlagadasattIyo tattiyAo caiva tAsiM payaDIo tti ghettavvaM / samAdhAna - kyoMki, sAtA vedanIyake svarUpase bAMdhe gaye parantu saMkramaNa vaza asAtA vedanIyake svarUpase pariNata hue karmaskandhoMke asAtAvedanIya ke samayaprabaddha honekA virodha hai / kAraNa ki karmasvarUpase sthita pudgala yadi asAtAvedanIya karmake svarUpase pariNata hote haiM to ve asAtA vedanIyake samayaprabaddha kahe jAte haiN| isaliye saMkramaNa vaza Aye hue karmapudgala skandhoM kI samayabaddha saMjJA nahIM ho sakatI, yaha siddha hai / vaisA grahaNa karanepara sAtA vedanIyake bhI eka AvalIse rahita tIsa kor3Akor3I sAgaropama pramANa samayaprabaddhArthatAkA prasaMga AtA hai, kyoMki, baMdhAvalIse rahita asAtAvedanIyakI sthitikA sAtAvedanIyake svarUpase pariNata hokara sAtA vedanIyake svarUpase hI bandhAvalIse hIna karmasthiti mAtra kAla taka avasthAna dekhA jAtA hai / parantu sAtA vedanIyake itane samayaprabaddha nahIM haiM, kyoMki sUtrameM usake pandraha kor3A kor3I sAgaropama mAtra samayaprabaddhoM kA upadeza hai / yadi kahA jAya ki asAtA vedanIya sAtAvedanIyake svarUpase saMkramaNako prApta hotA hai ataH usa karmakI pandraha kor3Akor3I sAgaropama pramANa sthiti ho sakatI hai, to yaha kahanA bhI ThIka nahIM hai; kyoMki, kANDakaghAta ke binA karmasthitikA ghAta sambhava nahIM hai / isI prakAra sAtA vedanIyake sambandha meM bhI prarUpaNA karanI cAhiye, kyoMki, usameM koI vizeSatA nahIM hai / usakI itanI prakRtiyA~ haiM // 30 // sAtA va asAtAvedanIyakI jitanI kAlagata zaktiyA~ haiM utanI hI unakI prakRtiyA~ haiM aisA grahaNa karanA cAhiye / 1 zrA-kA-tApratiSu 'sAdasarUveNa saMkaMtAe' ityetAvAnayaM pATho nopalabhyate / 2 zrApatau 'truTito'tra pAThaH, tApratau paddhataduvadesAdo' iti pAThaH / cha. 12-62 Page #523 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46.] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4, 2, 14, 31. mohaNIyassa kammassa kevaDiyAo payaDIo // 31 // sugamaM / __ mohaNIyassa kammassa ekekA payaDI sattari-cattAlIsaM-vIsaM-paNNArasa-dasa-sAgarovamakoDAkoDIyo samayapabaddhaTTadAe guNidAe' // 32 // micchattassa sattarisAgarovamakoDAkoDIyo, solasaNNaM kasAyANaM cattAlIsaM sAgarovamakoDAkoDIo, aradi-soga-bhaya duguMchA-NaqsayavedANaM vIsaM sAgarovamakoDAkoDIyo, ithivedassa paNNArasa sAgarovamakoDAkoDIo, hassa-radi-purisavedANaM dasa sAgarovamakoDAkoDIyo hidI hodi / edAhi kammahidIhi samayapabaddhaTTadAe guNidAe ekekA payaDI ettiyamettA hodi, samayabhedeNa baddhakkhaMdhANaM pi bhedaado| ettha vi sAMtarabaMdhINaM payaDINamasAdAvedaNIyakamo' vattavyo / sammattasammAmicchattANaM samayapabaddhaTThadA kadhaM sattarisAgarovamakoDAkoDimettA ? Na, micchattakammahidimettasamayapabaddhANaM samatta-sammamicchattesu saMkaMtANaM secIyabhAveNa svvesimuvlNbhaado| tAsimabaMdhapayaDINaM kadhaM samayapabaddhaTThadA ? Na, micchattasarUveNa baddhANaM kammakkhaMdhANaM laddhasamayapabaddhavavaesANaM mohanIya karmakI kitanI prakRtiyA~ haiM // 31 / / yaha sUtra sugama hai| sattara, cAlIsa, bIsa, pandraha aura dasa kor3Akor3I sAgaropamoMko samayaprava. ddhArthatAse guNita karanepara jo prApta ho utanI mohanIya karmakI eka eka prakRti hai // 32 // mithyAtvakI sthiti sattara kor3Akor3I sAgaropama, solaha kaSAyoMkI cAlIsa kor3Akor3I sAgaropama; arati, zoka, bhaya, jugupsA aura napuMsakavedakI bIsa kor3Akor3I sAgaropama; strIvedakI pandraha koDAkor3I sAgaropama tathA hAsya, rati aura puruSa vedakI dasa kor3Akor3I sAgaropama pramANa sthiti hai / ina karmasthitiyoMke dvArA samayapravaddhArthatAko guNita karanepara jo prApta ho itanI mAtra eka eka prakRti hai, kyoMki, kAlake bhedase bAMdhe gaye skandhoMkA bhI bheda hotA hai| yahA~para bhI sAntarabandhI prakRtiyoMke kramako asAtA vedanIyake samAna kahanA caahiye|| zaMkA-samyaktva aura samyamithyAtvakI samayaprabaddhArthatA sattara kor3Akor3I sAgaropama pramANa kaise sambhava hai ? samAdhAna nahIM, kyoMki, samyaktva aura samyamithyAtvake rUpameM saMkramaNako prApta hue mithyAtva karmakI sthitipramANa samayaprabaddha niSeka svarUpase vahA~ sabhI pAye jAte haiN| zaMkA-una abandha prakRtiyoMke samayaprabaddhArthatA kaise sambhava hai ? / samAdhAna-nahIM, kyoMki mithyAtva svarUpase bAMdhe gaye va samayaprabaddha saMjJAko prApta hue 1 pratiSu 'guNidAtro' iti paatthH| 2 tApratau -'vedaNIyarasa' iti paatthH| 3 apratau 'secIyAbhAveNa' iti paatthH| Page #524 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 14, 35.) veyaNaparimANavihANANiyogahAraM sammatta-sammAmicchattasarUveNa saMkaMtANaM pi davvaTThiyaNayeNa tavvavaesa paDi virohaabhaavaado| esa kamo abaMdhapayaDINaM ceva, Na baMdhapayaDINaM purisavedassa vi cAlIsasAgarovamakoDAkoDimettasamayapavaddhaTThadApasaMgAdo / Na ca evaM, thaavihsuttaannuvlNbhaado| evadiyAo pyddiio||33|| jattiyA samayapabaddhA tattiyamettAo payaDIo ekkakkA payaDI hodi, kAlabhedeNa bheduvlNbhaado| Auassa kammassa kevaDiyAo payaDIo // 34 // sugama / Auassa kammassa ekekA payaDI aMtomuhuttamaMtomuhattaM samayapabaddhaTTadAe guNidAe // 35 // aMtomuttamaMtomuttamidi vicchaanniddeso| teNa caduNNamAuANaM aMtomuhuttamettA ceva hidibaMdhagaddhA hodi tti siddhaM / edIe baMdhagaddhAe egasamayapabaddha guNide caduNNamAuANaM pudha pudha samayapabaddhaTTadApamANaM hodi / Auassa saMkhevaddhAe UNapuvakoDitibhAgamettA samayapabaddhaTTadA kiNNa parUvidA, kadalIghAdamassidUNa aMtomuttUNapuvva'. karmaskandhoMke samyaktva evaM samyaGmithyAtva svarUpase sakrAnta honepara bhI unako dravyArthika nayase samayaprabaddha kahane meM koI virodha nahIM hai / yaha krama abandha prakRtiyoMke hI sambhava hai, bandha prakRtiyoM ke nahIM; kyoMki, vaisA honepara puruSavedake bhI cAlIsa kor3Akor3I sAgaropama pramANa samayaprabaddhArthatAkA prasaGga AtA hai| parantu aisA hai nahIM, kyoMki, usa prakArakA koI sUtra nahIM hai| usakI itanI prakRtiyA~ haiM // 33 // jitane samayaprabaddha hoM utanI mAtra prakRtiyoM svarUpa eka eka prakRti hotI hai, kyoMki, kAlake bhedase prakRtibheda pAyA jAtA hai / Ayu karmakI kitanI prakRtiyA~ haiM // 34 / / yaha sUtra sugama hai| __ antarmuhUrta antarmuhUrtako samayaprabaddhArthatAse guNita karanepara jo prApta ho utanI Ayu karmakI eka eka prakRti hai // 35 // 'antarmuhUrta antarmuhUrta' yaha vIpsAnirdeza hai| isalie cAroM AyuaoMkA sthitibandhaka kAla antarmuhUrta mAtra hI hai, yaha siddha hai| isa bandhakakAlase eka samayaprabaddhako guNita karanepara pRthak pRthaka cAroM AyuoMkI samayaprabaddhArthatAkA pramANa hotA hai| zaMkA-Ayuke saMkSepAdvAse hIna pUrvakoTike vibhAga pramANa athavA kadalIghAtakA Azraya karake antarmuhUrtase hIna pUrvakoTi pramANa samayaprabaddhArthatA kyoM nahIM kahI gaI hai ? 1 pratiSu 'aMtomuhutteNapuvva-' iti pAThaH / Page #525 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 492 ] chakkhaMDa meM veyaNAkhaMDa koDitA vA ? Na esa doso, jahA sAdAdINaM egasamayaabaMdhago' hodUNa vidiyasamae caiva baMdhago hodi, evaM Na Auassa; kiM tu sesAuassa vettibhAgaM gaMtUNa ceva baMdhago hoditti jANAvaNa aMto muhuttaggahaNaM kadaM / evadiyAo payaDIo // 36 // sugamaM / NAmassa kammarasa' kevaDiyAo payaDIo // 37 // sugamaM / NAmassa kammassa ekekA payaDI vIsaM aTThArasa-solasa-paNArasacohassa - bArasa - dasasAgarovama koDAkoDIyo samayapabaddhadAe guNidAe // 38 // Niraya gai - NirayagaipAoggANupuvvi-tirikkhagaitirikkhagaipAoggANupuvvi-eiMdiyacidiyajAdi - [ orAliya- veubviya - ] tejA - kammaiyasarIra vaNNa-gaMdha-rasa- phAsa-orAliyave uvviyasarIraaMgovaMga- huMDa saMThANa - asaMpatta sevaTTasaMghaDaNa - aguruvala huga-uvaghAda - paraghAdaussAsa - AdAvujova - appasatthavihAyagadi - thAvara - tasa - bAdara - paJjatta - patteyasarIra- athira - asuha-aNAdeja- dubhaga- dussara - ajasakitti - NimiNaNAmANaM vIsaM sAgarovama ko DAkoDIyo usakI itanI prakRtiyA~ haiM // 36 // yaha sUtra sugama hai / nAma karmakI kitanI prakRtiyA~ haiM // 37 // yaha sUtra sugama hai / [ 4, samAdhAna- yaha koI doSa nahIM hai, kyoMki jisa prakAra sAtA vedanIya Adi karmoMkA eka samaya abandhaka hokara dvitIya samayameM hI bandhaka ho jAtA hai, isa prakAra AyukarmakA bandhaka nahIM hotA; kintu zeSa Ayuke do tribhAga bitAkara hI bandhaka hotA hai, yaha batalAne ke lie antarmuhUrta - kA grahaNa kiyA hai / 2, 14, 36. bIsa, aThAraha, solaha, pandraha, caudaha, bAraha aura dasa kor3Akor3I sAgaropamoM ko samayaprabuddhArthatA se guNita karanepara jo prApta ho utanI nAmakarmakI eka eka prakRti hai // 38 // narakagati, narakagatiprAyogyAnupUrvI, tiryaggAti, tiryaggatiprAyogyAnupUrvI, ekendriya jAti paMcendriya jAti, [ audArika, vaikriyika, ] taijasa va kArmaNa zarIra, varNa, gandha, rasa, sparza, audArika va vaikriyika zarIrAgopAMga, huNDasaMsthAna, asaMprAptAsRpATikA saMhanana, agurulaghu, upaghAta, paraghAta, ucchavAsa, Atapa, udyota, aprazastavihAyogati, sthAvara, trasa, bAdara, paryApta, pratyekazarIra, asthira, azubha, anAdeya, durbhAga, dusvara, ayazaHkIrti aura nirmANa ina nAmakarmakI prakRtiyoMkA 1 tApratI 'ega samayapabaMdhago' iti pAThaH / 2 AA-kA-tApratiSu 'NAmakassa' iti pATha: / 3 tApatau 'vArasasAgarovama' iti pAThaH / Page #526 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 14, 38. ] veNa parimANaviddANANiyogaddAra [ 43 ukkassa ddidibNdho| bIiMdiya-tIiMdiya - cauriMdiya - suduma- sAdhAraNa- apajatta - paMcamasaMThANapaMcama saMghaDaNANamaTThArasasAgarovamakoDAkoDIyo ukassaTThidibaMdho / cautthasaMThANa - cautthasaMghaDaNANaM solasasAgarovamakoDAkoDIyo ukksstttthidibNdho| maNusagai-maNusagaipAoggANupuvvINaM paNNArasasAgarovamakoDAkoDIyo ukkassaTThidibaMdho hodi / tadiyasaMThANatadiya saMghaDaNANaM codasasa garovamakoDAkoDIyo ukkassaTThidibaMdho / vidiyasaMThANa-vidiyasaMghaDaNANaM bArasasAgarovamakoDAkoDIyo ukkassaDidibaMdho / devagaDa - devagaipAoggANupuvvi-samacaurasasaMThANa vaJja risa hava haraNArAyaNasaMghaDaNa - pasatthavihAya ga di thira--subha-subhagasussara - Adeja-jasa gittINaM dasasAgarovamakoDAkoDIyo ukkassaTThidibaMdho' / edAhi hi dha dha samayapabaddha guNide saga-sagasamayapabaddhaTTadA hodi / saMpahi AhAradugassa samayapabaddhadRdA saMkheaMtomuhuttamettA / taM jahA - aDavassaMtomuhuttasvari saMjado aMto muhutta kAlamAhAradugaM baMdhiya NiyamA thakkadi, pamattaddhAe AhAra - dugassa bNdhaabhaavaado| evamaMtomuhuttamabaMdhago hodUNa puNo aMtomuhuttaM baMdhago hodi, paDivaNNaappamattabhAvattAdo / evamappamatta pamattadvAsu baMdhago abaMdhago ca hodUNa tAva gacchadi jAva yovakoDicarimasamao ti / ede aMtomuhutte vviNiNa gahide saMkhejaMutkRSTa sthitibandha bIsa kor3Akor3I sAgaropama pramANa hotA hai / dvIndriya, trIndriya, caturindriya, sUkSma, sAdhAraNa, aparyApta, pAMcavAM saMsthAna aura pAMcavAM saMhanana inakA utkRSTa sthitibandha aThAraha kor3Akor3I sAgaropama pramANa hotA hai / cauthe saMsthAna aura cauthe saMhananakA utkRSTa sthitibandha solaha kor3Akor3I sAgaropama pramANa hotA hai / manuSyagati aura manuSyagatiprayogyAnupUrvIkA utkRSTa sthitibandha pandraha kor3Akor3I sAgaropama pramANa hotA hai / tRtIya saMsthAna aura tRtIya saMhananakA utkRSTa sthitibandha caudaha kor3Akor3I sAgaropama pramANa hotA hai / dvitIya saMsthAna aura dvitIya saMhananakA utkRSTa sthitibandha bAraha kor3Akor3I sAgaropama pramANa hotA hai / devagati, devagatiprayogyAnupUrvI, samacaturasrasaMsthAna, vajrarSabhavatranArAcasaMhanana, prazasta vihAyogati, sthira, zubha, subhaga, susvara, Adeya aura yazaHkIrti inakA utkRSTa sthitibandha dasa kor3Akor3I sAgaropama pramANa hotA hai| ina sthitiyoMke dvArA pRthak pRthak samayaprabaddhako guNita karanepara apanI apanI samayabaddhArthatAkA pramANa hotA hai / aba AhArakadvikakI samayaprabaddhArthatAkA pramANa saMkhyAta antarmuhUrta mAtra hai / yathA - ATha varSa va antarmuhUrtake Upara saMyata hokara antarmuhUrta kAla taka AhArakadvikako bA~dhakara niyamase thaka jAtA hai, kAraNa ki pramattasaMyatakAla meM AhArakadvikakA bandha nahIM hotA hai / isa prakAra se antamuhUrta kAla taka abandhaka hokara phirase antarmuhUrta kAla taka bandhaka hotA hai, kyoMki, taba usane apramattabhAvako prApta kara liyA hai| isa prakAra apramatta va pramatta kAloMmeM kramase bandhaka va abandhaka hokara taba taka jAtA hai jaba taka pUrvako TikA antima samaya prApta hotA hai / ina antarmuhUtoM ko samuccaya 1. khaM. 1, bhA. 6, pu. 6, cU. 6, sU. 7, 16, 16, 30, 36, 36, 42, go. ka. 125-132 / 2 tApratI - mabaMgo hodUna [ puNo tomuhuttamabaMdhago hodUNa ] iti pAThaH / 3 mapratipATho'yam / zrazrAkA tApratiSu 'evamappamattaddhAsu' iti pAThaH / 4 - zrAkApratiSu 'pudhakoDi' iti pAThaH / Page #527 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 494 ] chakkhaMDAgame vaiyaNAkhaMDa [4, 2, 14, 38. tomuhattamettA ceva samayapabaddhaTThadA labbhadi / titthayarassa puNa sAdireyatettIsasAgagevamamettA samayapabaddhaTThadA labhaMti / taM jahAego devo vA Neraiyo vA sammAdiTThI punakoDAuamaNussesu uvavaNNo, ganmAdiaTThavassANamaMtomuhuttabbhahiyANamuvari titthayaraNAmakammabaMdhamAgaMtUNa tado pahuDi uvari NiraMtaraM bajjhadi jAva avasesapuvvakoDisamahiyatettIsasAgarovamANi ti, titthayaraM baMdhamANasaMjadassa baddhatettIsasAgarovamamettadevAuassa devesuppaNNassa tettIsasAgarokmametakAlaM NiraMtaraM baMdhuvalaMbhAdo / puNo tatto cudo samANo puNo vi titthayaraNAmakammaM baMdhadi jAva puvvakoDAuamaNussesu uppanjiya vAsapudhattAvasese apuvakaraNo hodaNa carimasattamabhAgassa paDhamasamayaapuvyakaraNo tti / uvari baMdhI Nasthi, carimasattamabhAgassa paDhamasamae aNuppAdANucchedeNa baMdho vocchiAdi tti ssuttaairiyvynnuvlNbhaado| vAsapudhattaM kimidi uvvarAvidaM ? Na esa doso, titthavihArassa jahaNNeNa vAsapudhattamettakAluvalaMbhAdo / evamAdimaMtimadohi' vAsapudhattehi UNadopuvvakoDIhi sAdireyatettIsasAgarovamamettA titthayarassa samayapabaddhavadA hodi tti ke vi AiriyA bhaNati / taNNa ghddde| kudo ? AhAradugassa saMkhejavAsamettA titthayarassa sAdireyatettIsasAgarovamamettA samayapabaddhadudA hoti tti suttaabhaavaado| Na ca suttapaDikUlaM vakkhANaM hodi, vkkhaannaabhaasttaado| rUpase grahaNa karanepara saMkhyAta antarmuhUrta pramANa hI samayaprabaddhArthatA pAyI jAtI hai| parantu tIrthaMkara prakRtikI samayaprabaddhArthatA sAdhika tetIsa sAgaropama pramANa pAyI jAtI hai| yathA-eka deva athavA nArakI samyagdRSTi pUrvakoTi pramANa AyuvAle manuSyoMmeM utpanna huaa| usake garbhase lekara antarmuhUrta adhika ATha varSoM ke pazcAt tIrthaMkara nAmakarma bandhako prApta huaa| usase Age vaha zeSa pUrvakoTise adhika tetIsa sAgarApama pramANa kAla taka nirantara badhatA hai, kyoMki, jo saMya sAgaropama pramANa devAyuko bA~dhakara devoMmeM utpanna ho tIrthaMkara prakRtiko bA~dhatA hai usake tetIsa sAgaropama pramANa kAla taka usakA nirantara bandha pAyA jAtA hai / phira vahA~ se cyuta hokara phirase bhI vaha pUrvakoTi pramANa AyuvAle manuSyoMmeM utpanna hokara varSa pRthaktvake zeSa rahanepara apUrvakaraNa guNasthAnavartI hokara antima saptama bhAgake prathama samayavartI apUrvakaraNa taka tIrthaMkara nAmakarmako bA~dhatA hai| isake Age usakA bandha nahIM hotA hai, kyoMki, "antima saptama bhAgake prathama samayameM anutpAdAnucchedase usakA bandha vyucchinna ho jAtA hai" aisA sasUtrAcAryakA vacana pAyA jAtA hai| zaGkA-varSapRthaktvako avazeSa kyoM rakhAyA gayA hai ? samAdhAna-yaha koI doSa nahIM hai, kyoMki, tIrthavihArakA kAla jaghanya svarUpase varSapRthaktva mAtra pAyA jAtA hai| isa prakAra Adi aura antake do varSapRthaktvoMse rahita tathA do pUrvakoTi adhika tIrthaGkara prakRtikI tetIsa sAgaropama mAtra samayaprabaddhArthatA hotI hai, aisA kitane hI AcArya kahate haiM, parantu vaha ghaTita nahIM hotA, kyoMki, AhArakadvikakI saMkhyAta varSa mAtra aura tIrthaMkara prakRtikI sAdhika tetIsa sAgaropama pramANa samayapravaddhArthatA hai, aisA koI sUtra nahIM hai / aura sUtrake pratikUla vyAkhyAna hotA nahIM hai, kyoMki, 1 tApatau 'evamAdimaMtariyadohi' iti pAThaH / 2 a-zrA-kApratiSu 'metto' iti paatthH| Page #528 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 14, 38. ] daNaparimANavihANANiyogaddAraM [ 495 Na ca juttIe suttassa bAhA saMbhavadi, sayalavAhAdIdassa suttavavaesAdo / jadi evaM to edesiM kammANaM tiNaM kevaDiyA samayapabaddhagudA ? vIsaMsAgarovamakoDA koDimecA / edesiM tiSNaM kammANamukkassaTThidibaMdho aMtokoDA koDimetto ceva / Na ca tettiyaM kAlamedasiM baMdho vi saMbhavadi, kameNa saMkhejavassasAdireya tettI sasAgarovamamettakAlabaMdhuva bhAdo / jesimaMto ko DAkoDimettAvi samayapabaddhadA Na saMbhavadi kathaM tesiM vIsasAgarotrama koDAko Dimettasamayabaddha NaM saMbhavo tti ? Na esa doso, edesu tisu kamme su bajjhamANe vIsaMsAgarovamakoDAkoDIsu saMcidaNAmakammasamayapatraddhesu edesu saMkamamANesu bI sAgarova makoDAko DimettasamayapabaddhaTThadAe uvalaMbhAdo / edAo tiSNi vi baMdhapagadIo / Na ca baMdhapayaDINaM saMkameNa samayapabaddhaTTadA vottu sakijade, sAdassa vi tIsaMsAgarotrama koDA koDimettasamayapatraddhadApasaMgAdotti ? ettha parihAro uccade / taM jahAjAsaM payaDINaM dviditAdo uvari kamhi vi kAle TThidibaMdho saMbhavadi tAo baMdhapayaDIo NAma / jAsaM puNa payaDINaM baMdho ceva Natthi, baMdhe saMte vi jAsi payaDINaM hidisaMtAdo uvari savvakAlaM baMdho Na saMbhavadi; tAo saMtapayaDIo, sNtphaannttaado| Na ca AhAraduga- titthayarANaM TThidisaMtAdo uvari baMdho asthi, samAiTThIsu tadaNutralaMbhAdo vaha vyAkhyAnAbhAsa kahA jAtA hai / yadi kahA jAya ki yuktise sUtrako bAdhA pahu~cAI jA sakatI hai, so yaha kahanA bhI ThIka nahIM hai, kyoMki, jo samasta bAdhAoM se rahita hotA hai usakI sUtra saMjJA hai / zaGkA - yadi aisA hai to phira ina tIna karmoMkI samayaprabaddhArthatA kitanI hai ? samAdhAna -- unakI samayaprabaddhArthatA bIsa kor3Akor3I sAgaropama pramANa hai / zaGkA - ina tIna karmoMkA utkRSTa sthitibandha antaHkor3Akor3I sAgaropama pramANa hI hotA hai / parantu itane kAla taka unakA bandha bhI sambhava nahIM hai, kyoMki, vaha kramase saMkhyAta varSa aura sAdhika tetIsa sAgaropama kAla taka hI pAyA jAtA hai| isalie jinakI antaHkor3Akor3I mAtra bhI samaya prabaddhArthatA sambhava nahIM hai unake bIsa kor3Akor3I sAgaropama pramANa samayaprabaddhoM kI sambhAvanA kaise kI jA sakatI hai ? samAdhAna - yaha koI doSa nahIM hai, kyoMki, ba~dhate samaya ina tInoM karmoMmeM bIsa kor3Akor3I sAgaropamoMmeM saMcayako prApta hue nAmakarmake samayaprabaddhoMkA saMkramaNa honepara inakI bIsa kor3Akor3I sAgaropama pramANa samayaprabaddhArthatA pAyI jAtI hai / zaGkA - ye tInoM hI bandhaprakRtiyA~ haiM, aura bandhaprakRtiyoMkI saMkramaNa se samayaprabaddhArthatA kahanA zakya nahIM hai, kyoMki, aisA honepara sAtA vedanIyakI bhI samayaprabaddhArthatA tIsa kor3Akor3I sAgaropama pramANa prApta hotI hai ? samAdhAna- yahA~ ukta zaGkAkA parihAra kahate haiM / vaha isa prakAra hai - jina prakRtiyoMkA sthitisattvase adhika kisI bhI kAlameM bandha sambhava hai ve bandhaprakRtiyA~ kahI jAtIM haiM / parantu jina prakRtiyoM kA bandha hI nahIM hotA hai aura bandhake honepara bhI jina prakRtiyoMkA sthitisattvase adhika sadA kAla bandha sambhava nahIM hai ve sattvaprakRtiyA~ haiM, kyoMki, sattvakI pradhAnatA hai / AhArakadvika aura tIrthaMkara prakRtikA sthiti sattvase adhika bandha sambhava nahIM hai, kyoMki, vaha samyagdRSTiyoM meM nahIM pAyA jAtA Page #529 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 466] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4, 2, 14, 39. tamhA sammatta-sammAmicchattANaM va edANi tiNi vi saMtakammANi / tado jahA sammattasammAmicchattANaM samayapabaddhaTTadA saMkameNa parUvidA tahA edAsi pi saMkameNeva paravedavvA, saMtakammattaM paDi bhedaabhaavaado| jadi vi saMkameNa samayapabaddhavadA vuccade to vi ukkassahidimettA samayapabaddhaTTadA Novalabbhade, sammatta-sammAmicchattesu kammaTTidipaDhamasamayappahuDi aMtaramettakAlamhi baddhasamayapabaddhANaM saMkamAbhAvAdo AhAra-titthayaresu udayAvaliyamettasamayapabaddhANaM saMkamAbhAvAdo tti ? Na esa doso, NANAkAlesu NoNAjIve assidaNa parUvijamANe savvesiM samayapabaddhANaM sNmuvlNbhaado| Na ca kammaTTidIe AdIe ceva ettha hodi tti Niyamo atthi, aNAdisaMsAre buddhiblsiddhaadidNsnnaado| ettha jaM gaMthabahuttabhaeNa Na vuttaM taM ciMtiya vattavvaM / evAMdayAo payaDIo // 34 // jattiyA samayapabaddhA pucvaM parUvidA ekakisse payaDIe tattiyamettAo payaDIo hoMti tti ghettavvaM / godassa kammassa kevaDiyAo pyddiio||40|| sugm| hai| isa kAraNa samyaktva va samyamithyAtvake samAna ye tInoM hI sattvaprakRtiyA~ haiN| ataeva jisa prakAra samyaktva va samyamithyAtva prakRtiyoMkI samayaprabaddhArthatAkI saMkramaNa dvArA prarUpaNA kI gaI hai usI prakAra inakI bhI samayaprabaddhArthatAkI prarUpaNA saMkramaNa dvArA karanI cAhiye, kyoMki, satkarmatAke prati unameM koI vizeSatA nahIM hai| ____ zaGkA-yadyapi saMkramaNase inakI samayaprabaddhArthatA batalAI jA rahI hai to bhI inakI utkRSTa sthiti pramANa samayaprabaddhArthatA nahIM pAyI jAtI hai, kyoMki, samyaktva aura samyamithyAtva prakRtiyoMmeM karmasthitike prathama samayase lekara antara pramANa kAlameM bA~dhe gaye samayaprabaddhoMke saMkramaNakA abhAva hai, tathA AhAradvika aura tIrthaMkara prakRtiyoMmeM udayAvalI pramANa samayapravaddhoMke saMkramaNakA abhAva hai ? ___samAdhAna-yaha koI doSa nahIM hai, kyoMki nAnA kAloMmeM nAnA jIvoMkA Azraya karake prarUpaNA karanepara saba samayaprabaddhoMkA saMkramaNa pAyA jAtA hai| dUsare, yahA~ karmasthitike AdimeM hI hotA hai, aisA niyama bhI nahIM hai, kyoMki, anAdi saMsArameM buddhibalase siddha Adi dekhI jAtI hai / yahA~ granthakI adhikatAke bhayase jo nahIM kahA gayA hai usako vicAra kara kahanA caahiye| usakI itanI prakRtiyA~ haiN||| 34 // eka eka prakRtike jitane samayaprabaddha pahile kahe gaye haiM utanI mAtra prakRtiyA~ hotI haiM, aisA grahaNa karanA caahiye| gotra karmakI kitanI prakRtiyA~ haiM ? // 40 // yaha sUtra sugama hai| 1 na-zrA-kApratiSu 'bhaeNa vutta' iti paatthH| . . . .. Page #530 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 14, 44] veyaNaparimANavihANANiyogaddAraM [467 godassa kammassa ekekA payaDI bIsaM-dasasAgarovamakoDAkoDIo samayapabaddhaTTadAe guNidAe // 41 // vIsaMsAgarovamakoDokoDIhi egasamayapabaddha guNide NIcAgodassa samayapabaddhahadApamANaM hodi / dasasAgarovamakoDAkoDIhi guNide uccAgodassa samayapabaddhaTTadApamANaM hodi / ettha sAdAsAdANaM parUvidavihANaM saMciMtiya vattavvaM / evaMdiyAo payaDoo // 42 // sugamaM / evaM samayapabaddhaTThadA tti samattamaNiyogaddAraM / khettapaJcAse ti / / 43 // edama hiyArasaMbhAlaNasuttaM / pratyAsyate asminniti pratyAsaH, kSetraM tatpratyAsazca kSetrapratyAsaH / jIveNa oTThaddhakhettassa khettapaJcAse tti saNNA / NANAvaraNIyassa kammassa kevaDiyAo pyddiio||44|| sugamaM / NANAvaraNIyassa kammassa jo maccho joyaNasahassao sayaMbhuramaNasamudassa bAhirallae taDe acchido, veyaNasamugdhAdeNa samuhado, bIsa aura dasa kor3Akor3I sAgaropamoMko samayapravaddhArthatA se guNita karanepara jo prApta ho utanI gotra kamekI eka eka prakRti hai // 41 // __eka samayaprabaddhako bIsa kor3Akor3I sAgaropamoMse guNita karanepara nIca gotrakI samayaprabaddhArthatAkA pramANa hotA hai / tathA dasa kor3Akor3I sAgaropamoMse guNita karanepara uccagotrakI samayaprabaddhArthatAkA pramANa hotA hai| sAtA va asAtA vedanIyake sambandhameM jo vidhi prarUpita kI gaI hai usako bhale prakAra vicAra kara yahA~ bhI kahanI caahiye| usakI itanI prakRtiyA~ haiM // 42 // yaha sUtra sugama hai| isa prakAra samayaprabaddhArthatA yaha anuyogadvAra samApta huaa| kSetrapratyAsa anuyogadvArakA adhikAra hai // 43 // yaha sUtra adhikArakA smaraNa karAtA hai| jahA~ samIpameM rahA jAtA hai vaha pratyAsa kahA jAtA hai, kSetra rUpa pratyAsa kSetrapratyAsa, isa prakAra yahA~ karmadhAraya samAsa hai / jIvake dvArA avaSTabdha ( avalambita ) kSetrakI kSetrapratyAsa saMjJA hai| jJAnAvaraNIya kamekI kitanI prakRtiyA~ haiM ? // 44 // . yaha sUtra sugama hai| jo matsya eka hajAra yojana pramANa hai, svayambhUramaNa samudrake bAhya cha. 12-63 Page #531 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 418] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4,2, 14,45. kAulessiyAe laggo, puNaravi mAraNaMtiyasamugdhAdeNa samuhado, tiNNi viggahagadikaMdayANi kAUNa se kAle adho sattamAe puDhavIe Neraiesu uvavajihadi tti // 45 // edeNa savveNa vi sutteNa NANovaraNIyassa ukkassakhettapaJcAso pruuvido| edassa suttassa attho vi sugamo, khettavihANe parUvidattAdo / khettapaJcAseNa gunnidaao|| 46 // puvutteNa khattapaJcAseNa guNidAo samayapabaddhaTTadApayaDIo etthataNapayaDipamANaM hoti / evaM diyAo pyddiio||47|| payaDiadAe jAo payaDIo NANAvaraNIyassa parUvidAo tAo appappaNo samayapabaddhaTThadAe gunnedvvaao| evaM guNide samayapabaddhaTTadApayaDIo hoti / puNo tAsu khettapaJcAseNa jagapadarassa asaMkhejadibhAgametteNa guNidAsu etthataNapayaDIo hoti / ettha terAsiyakameNa payaDipamANamANedavvaM / evaM daMsaNAvaraNIya-mohaNIya-aMtarAiyANaM // 48 // taTapara sthita hai, vedanAsamudghAtako prApta huA hai, kApotalezyAse saMlagna hai, isake bAda mAraNaMtika samudghAtako prApta huA hai, vigrahagatike tIna kANDakoMko karake anantara samayameM nIce sAtavIM pRthivIke nArakiyoM meM utpanna hogA, usake jJAnAvaraNa karmakI jo eka eka prakRti hotI hai // 45 // isa saba hI sUtra ke dvArA jJAnAvaraNIya karmake utkRSTa kSetra pratyAsakI prarUpaNA kI gaI hai| isa sUtrakA artha bhI sugama hai, kyoMki, kSetravidhAnameM usakI prarUpaNA kI jA cukI hai| unheM kSetrapratyAsa se guNita karanepara jJAnAvaraNakI kSetrapratyAsa prakRtiyoMkA pramANa hotA hai // 46 // pUrvokta kSetra pratyAsase samaya prabaddhArthatA prakRtiyoMko guNita karanepara yahA~kI prakRtiyoMkA pramANa hotA hai| usakI itanI prakRtiyAM haiM // 47 // prakRtyarthatAmeM jJAnAvaraNakI jina prakRtiyoMkI prarUpaNA kI gaI hai unako apanI apanI samayaprabaddhArthatAse guNita karanA cAhiye / isa prakAra guNita karanepara samayaprabaddhArthatA prakRtiyA~ hotI haiN| phira unako jagapratarake asaMkhyAtaveM bhAga mAtra kSetrapratyAsase guNita karanepara yahA~kI prakRtiyA~ hotI haiN| yahA~ trairAzika kramase prakRtiyAMkA isI prakAra darzanAvaraNIya, mohanIya aura antarAya karmoMke sambandhameM prarUpaNA karanI cAhiye // 48 // vaahiye| Page #532 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 14, 51.) vaiyaNaparimANavihANANiyogahAraM [499 jahA NANAvaraNIyassa samayapabaddhavadApayaDIo khettapaccAseNa guNiya ANidAo tahA edesi vi tiNNaM kammANaM khettapaccAsapayaDipamANamANedavvaM / veyaNIyassa kammassa kevaDiyAo pyddiio||46|| sugamaM / veyaNIyasta kammassa ekekA payaDI aNNadarassa kevalissa kevalisamugdhAdeNa samugdhAdassa savvalogaM gadassa // 50 // edeNa sutteNa khattapaJcAsapamANaM parUvidaM saMbhAlidaM vA, khettavihANe pruuvidttaado| khettapaccAseNa gunnidaao||51|| veyaNIyassa ekkakA payaDI khettapaccAseNa guNidA saMtI asaMkhejjAo payaDIo hoti / ekkA samayapabaddhahadApayaDI' jadi ghaNalogamettA hodi to savvAsiM kiM labhAmo tti khettapaJcAsaguNagAro saaheyvyo| 'veyaNIyassa kammassa ekekA payaDI savvalogaM gadassa kevalissa, khettapaJcAseNa guNidAo' ti kadhamettha bhiNNAhiyaraNANaM saMbaMdho ? Na, jisa prakAra jJAnAvaraNIya karmakI samayaprabaddhArthatA prakRtiyoMko kSetrapratyAsase guNita karake lAyA gayA hai usI prakAra ina tInoM hI karmoM ke kSetrapratyAsarUpa prakRtiyoMke pramANako lAnA caahiye| vedanIya karmakI kitanI prakRtiyA~ haiM / / 46 // yaha sUtra sugama hai| kevalisamudghotase samudghAtako prApta hokara sarva lokako prApta hue anyatara kevalIke jo vedanIya karmako eka eka prakRti hotI hai // 50 // isa sUtrake dvArA kSetrapratyAsake pramANa kI prarUpaNA kI gaI hai / athavA, usakA smaraNa karAyA gayA hai, kyoMki usakI prarUpaNA kSetravidhAnameM kI jA cukI hai| unheM kSetra pratyAsase guNita karanepara vedanIya karmakI kSetrapratyAsa prakRtiyoMkA pramANa hotA hai // 51 // vedanIya karmakI eka eka prakRti kSetrapratyAsase guNita hokara asaMkhyAta prakRtiyA~ hotI haiN| yadi eka samaya prabaddhArthatA prakRti ghanaloka pramANa hai to saba prakRtiyA~ kitanI hoMgI, isa prakAra kSetrapratyAsake guNakArako siddha karanA caahiye| __ zaMkA-'veyaNIssa kammassa ekkekA payaDI savvalogaM gadassa kevalissa khettapaccAseNa guNidAo' yahA~ cUki 'payaDI' pada ekavacana aura 'guNidAo' pada bahuvacana hai, ataeva yahA~ ina bhinna adhikaraNavAloMkA saMbaMdha kisa prakAra ho sakatA hai ? 1 Apratau '-pabaddhadA vayadA payaDI', kApratI 'pabaddhadA payadapayaDI', tApratI pabadA payadA payaDI' iti paatthH| Page #533 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 500 chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4, 2,14,52. ekekA idi 'vicchANiddeseNa sagaMtokkhittabahutteNa samANAhiyaraNataM paDi virohaabhaavaado| evadiyAo payaDIo // 52 // sugamaM / evamAua-NAmA-godANaM // 53 // sugama / evaM khettapaccAse tti aNiyogaddAre samatte veyaNaparimANavihANe' ti samattamaNiyogaddAraM / samAdhAna-nahIM, kyoMki 'ekkekkA' isa prakAra apane bhItara bahutvako rakhanevAle vIpsAnirdezase unakA samAnAdhikaraNa hone meM koI virodha nahIM AtA hai| usakI itanI prakRtiyA~ haiM // 52 // yaha sUtra sugama hai| isI prakAra Ayu, nAma aura gotra karmoke sambandhameM kahanA cAhiye // 53 // yaha sUtra sugama hai| isa prakAra kSetra pratyAsa anuyogadvArake samApta honepara vedanAparimANa vidhAna yaha anuyogadvAra samApta huaa| ]cchA' iti pAThaH / 2 a-zrA-kApratiSu 'pariNAmavihANe' 1 Apratau 'micchA', tApratI 'mi [ iti paatthH| Page #534 -------------------------------------------------------------------------- ________________ veyaNabhAgAbhAgavihANANiyogaddAraM veyaNabhAgAbhAgavihANe ti // 1 // edamahiyArasaMbhAlaNasuttaM sugama / tattha imANi tiNNi aNiyogaddArANi-payaDiaTThadA samayapabaddhaTTadA khettapaJcAse tti // 2 // evamedANi ettha tiNNa ceva aNiyogaddArANi hoti, aNNesimasaMbhavAdo / payaDiadAe NANAvaraNIya-dasaNAvaraNIyassa kammassa payaDIo savvapayaDINaM kevaDiyo bhAgo // 3 // kiM saMkhejadimAgo kimasaMkhejadibhAgo kimaNaMtimabhAgo tti bhaNidaM hodi / dubhAgo desUNo // 4 // taM jahA-ohiNANAvaraNIyapayaDIo ohidaMsaNAvaraNIya payaDIo ca pudha pudha asaMkhejalogametA hodaNa aNNoNNaM pekkhidNa samANAo, savyohiNANaviyappANaM ohidNsnnpurNgmttuvlNbhaado| madiNANAvaraNIyapayaDIo cakkhu-acakkhudaMsaNAvaraNIyapaya aba vedanAbhAgAbhAgavidhAna anuyogadvAra kA adhikAra hai // 1 // yaha adhikArakA smaraNa karAnevAlA sUtra sugama hai| usameM ye tIna anuyogadvAra haiM-prakRtyarthatA, samayaprabaddhArthatA aura kSetra. pratyAsa // 2 // ___ isa prakAra yahA~ ye tIna hI anuyoga dvAra haiM, kyoMki, inase anya anuyogadvAra yahA~ sambhava nahIM hai| prakRtyarthatAse jJAnAvaraNIya aura darzanAvaraNIya karmakI prakRtiyA~ saba prakRtiyoMke kitane bhAga pramANa haiM // 3 // ve kyA saMkhyAtaveM bhAga pramANa haiM, kyA asaMkhyAtaveM bhAga pramANa haiM yA kyA anantaveM bhAga pramANa haiM, yaha isa sUtra kA abhiprAya hai| ve saba prakRtiyoMke kucha kama dvitIya bhAga pramANa haiM // 4 // yathA-avadhijJAnAvaraNakI prakRtiyA~ aura avadhidarzanAvaraNakI prakRtiyA~ pRthak pRthaka asaMkhyAta loka pramANa hokara parasparakI apekSA samAna haiM, kyoMki, avadhijJAnake saba bheda avadhidarzanapUrvaka pAye jAte haiN| matijJAnAvaraNIyakI prakRtiyA~ aura cakSu va acakSu darzanAvaraNIyakI Page #535 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 502] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4, 2,15, 4. DIo ca pudha pudha asaMkhejjalogamettAo' hodaNa aNNoNNaM pekkhidUNa samANAo, savvassa madiNANassa dNsnnpurNgmttbhuvgmaado| sudaNANAvaraNIyapayaDIyo asaMkhejja. logamettAo / maNapajjavaNANAvaraNIyapayaDIo asaMkhejjakappamettAo / edAsiM sudamaNapajjavaNANAvaraNIyapayaDINaM Na daMsaNamatthi, madiNANapuraMgamattAdo / teNa daMsaNAvaraNIyapayaDIhiMto NANAvaraNIyapayaDIo visesAhiyAo / kettiyametto viseso ? asNkhejjdibhaagmetto| kiMtu madiNANe sudaNANaM pavisadi tti ettha pudha Na ghettavvaM, aNNahA desUNadubhAgattANuvavattIdo / adhavA, suda-maNapajjavaNANANaM' pi daMsaNamatthi, tadavagamatthasaMveyaNAe tattha vi uvlNbhaado| Na puvvabbhuvagameNa viroho', takkAraNIbhUdadaMsaNassa tattha paDisehaviNAsAdo / kevaladasaNassa ekA payaDI asthi / kevalaNANAvaraNIyassa vi ekkA ceva / teNa tAo sarisAo / NihANiddA payalapayalA thINagiddhI NiddA ya payalA ya edAo paMca payaDIo dasaNAvaraNIe asthi / kiM tu edAo appahANAo, maNapajjavaNANAvaraNIya pyddiinnmsNkhejjdibhaagttaado| tado siddhaM daMsaNAvaraNIyapayaDIhito NANovaraNIyapayaDIo bahugAo tti / / ___ asAdAvedaNIyAdisesapayaDIo dasaNAvaraNIyapayaDINaM asaMkhejjadibhAgamettAo hodNa maNapajjavaNANAvaraNIyapayaDIhito asNkhejjgunnaao| kamasaMkhejjaguNattaM prakRtiyA~ pRthak pRthak asaMkhyAta loka mAtra hokara anyonyakI apekSA samAna haiM, kyoMki, samasta matijJAnako darzanapUrvaka svIkAra kiyA gayA hai| zratajJAnAvaraNIyakI prakRtiyA~ asaMkhyAta loka mAtra haiN| manaHpayayajJAnAvaraNIyakI prakRtiyA~ asaMkhyAta kalpa mAtra haiN| ina zrutajJAnAvaraNIya aura manaHparyayajJAnAvaraNIya prakRtiyoMkA darzana nahIM hotA, kyoMki, ye jJAna matijJAnapUrvaka hote haiN| isalie darzanAvaraNIyakI prakRtiyoMkI apekSA jJAnAvaraNIyakI prakRtiyA~ vizeSa adhika haiN| vizeSakA pramANa kitanA hai ? vaha asaMkhyAtaveM bhAga mAtra hai / kintu matijJAnameM cUMki zrutajJAna praviSTa hai ataeva yahA~ pRthak grahaNa nahIM karanA cAhiye, anyathA jJAnAvaraNa aura darzanAvaraNakI prakRtiyA~ saba prakRtiyoMke kucha kama dvitIya bhAga pramANa nahIM bana sktii| - athavA, zrutajJAna aura manaHparyayajJAnoMke bhI darzana hai, kyoMki, una jJAnoMrUpa arthakA saMvedana vahA~ bhI pAyA jAtA hai| aisA svIkAra karanepara pUrva mAnyatAke sAtha virodha hogA, so bhI nahIM hai, kyoMki unake kAraNIbhUta darzanake pratiSedhakA vahA~ para abhAva hai| kevaladarzanAvaraNIyakI eka prakRti hai| kevalajJAnAvaraNIyakI bhI eka hI prakRti hai| isa liye ve donoM samAna hai| nidranidrA, pracalApracalA, styAnagRddhi, nidrA aura pracalA, ye pA~ca prakRtiyA~ darzanAvaraNIyakI haiN| kintu ye apradhAna haiM, kyoMki, ve manaHparyayajJAnAvaraNIya prakRtiyoMke asaMkhyAtaveM bhAga mAtra haiM / isase siddha hai ki darzanAvaraNIyakI prakRtiyoMkI apekSA jJAnAvaraNIyakI prakRtiyA~ bahuta haiN| asAtAvedanIya Adi zeSa karmokI prakRtiyA~ darzanAvaraNakI prakRtiyoM ke asaMkhyAtaveM bhAga 1 a-zrA-kApratiSu 'logamettA' iti pAThaH / 2 tApratau 'asaMkhejjakammamettAzro' iti pAThaH / 3 a-prAkApratiSu 'maNapajjavANaM' iti pAThaH / 4 a-zrA-kApratiSu 'virohA' iti paatthH| Page #536 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 15, 4 ] veNabhAgAbhAga vihANANiyogaddAraM [ 503 navvade ? NANAvaraNIya daMsaNAvaraNIyapayaDIo savvapayaDINaM dubhAgo desUNo ti suNAvattado / saMpahi NANAvaraNIya savvapayaDIhi aTThakammapayaDipuMje bhAge hide sAdireyadoruvANi labhati / sAdiregapamANamegarUvassa asaMkhejjadibhAgo / taM jahA - NANAvaraNIyapaDI aTThakammANaM savvapayaDipuMjAdo avaNidAsu egA avahArasalAgA labbhadi [1] / saMpahi avasAdo' daMsaNAvaraNIyAdisatta kamma payaDIo asthi / puNo tattha asAdAvedaNIyAdisesapayaDIsu paMcarUvUNamaNapajjavaNANAvaraNIyapayaDIo ghettUNa daMsaNAvaraNIyapayaDIsu pakkhite pakkhittapayaDIhi saha daMsaNAvaraNIyapayaDIo NANAvaraNIya payaDI hi sarisA hoMti / avaNide vidiyA avahArakAlasalAgA labbhadi [2] / puNo gahidAvasesAsu payaDIsu NANAvaraNIyapaya DipamANeNa kIramANAsu egarUvassa asaMkhejjadibhAgo avahAro uvalabbhade, NANAvaraNIyassa payaDIsu jadi egA avahArakAlasalAgA labbhadi to gahida se sapayaDI kiM labhAmo tti pamANeNa phala guNidicchAe ovaTTidAe egaruvassa asaMkhejjadibhAguvalaMbhAdo / edehi sAdiregadorUvehi savvapayaDIsu ovaTTidAsu NANAvara mAtra hokara mana:paryayajJAnAvaraNIyakI prakRtiyoMse asaMkhyAtaguNI haiM / zaMkA- ve unase asaMkhyAtaguNI haiM, yaha kisa pramANase jAnA jAtA hai ? samAdhAna - 'jJAnAvaraNIya aura darzanAvaraNIyakI prakRtiyAM saba prakRtiyoMke dvitIya bhAgase kucha kama hai' isa sUtra kI anyathAnupapattise vaha jAnA jAtA hai / aba jJAnAvaraNIyakI saba prakRtiyoMkA ATha karmoM ke prakRtipuMja meM bhAga denepara sAdhika do rUpa pAye jAte haiM / sAdhikatAkA pramANa eka aGka kA asaMkhyAtavA~ bhAga hai / vaha isa prakArase - ATha karmoMkI saba prakRtiyoM ke samUhameMse jJAnAvaraNIyakI prakRtiyoMko kama kara denepara eka avahArazalAkA pAyI jAtI hai (1) / avazeSa rUpase darzanAvaraNIya Adi zeSa karmoMkI prakRtiyA~ rahatI haiM / phira una AsAtAvedanIya Adi zeSa karmoMkI prakRtiyoM meM se pA~ca aGkoMse kama mana:paryayajJAnAvaraNIyakI prakRtiyoMko grahaNakara darzanAvaraNIyakI prakRtiyoM meM milA denepara milAyI huI prakRtiyoMke sAtha darzanAvaraNIyakI prakRtiyA~ jJAnAvaraNIyakI prakRtiyoMke sadRza hotI haiM / [ ina darzanAvaraNIyakI prakRtiyoMke ukta karma prakRtiyoMmeMse ] kama kara denepara dvitIya avahArazalAkA pAyI jAtI hai ( 2 ) / phira grahaNakI gaI prakRtiyoMse avaziSTa rahIM prakRtiyoMko jJAnAvaraNIyakI prakRtiyoMke pramANase karanepara eka aMkakA asaMkhyAtavA~ bhAga mAtra avahAra pAyA jAtA hai, kyoMki, jJAnAvaraNIyakI prakRtiyoMmeM yadi eka avahArazalAkA pAyI jAtI hai to grahaNa kI gaIM prakRtiyoMse zeSa rahI prakRtiyoM meM kitanI avahArazalakA pAyI jAyagI, isa prakAra pramANase phalaguNita icchAko apavartita karanepara eka aGkakA asaMkhyAtavA~ bhAga pAyA jAtA hai| ina sAdhika do aGkoMse saba prakRtiyoMko apavartita karanepara jJAnAvaraNIyakI 1 tApratau ' ase sAdo (zro ) ' iti pAThaH / 2 a A-kApratiSu 'gahidAvasesAmro' tApratau 'gahidAvasesAno (su)' iti pAThaH / Page #537 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 504] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4, 2, 15, 5 NIyapayaDipamANaM labbhadi / evaM daMsaNAvaraNIyassa vi sAdiregadorUvameto bhAgahAro saaheyvyo| veyaNIya-mohaNIya-Aua-NAmA-goda-aMtarAiyassa kammassa payaDIo savvapayaDINaM kevaDiyo bhAgo // 5 // sugamaM / asaMkhejadibhAgo // 6 // saga-sagapayaDIhi savvapayaDisamUhe bhAge hide asNkhejjlogmettruuvovlNbhaado| evaM payaDiaTTadA samattA / smypbddhttttdaae|| 7 // edamAhiyArasaMbhAlaNasuttaM sugamaM / NANAvaraNIya-dasaNAvaraNIyassa kammassa ekekA payaDI tosaM tIsaM sAgarovamakoDAkoDIyo samayapabaddhaTThadAe guNidAe savvapayaDINaM kevaDio bhAgo // 8 // ettha evaM suttasaMbaMdho kaayvyo| taM jahA-tIsaM tIsaM sAgarovamakoDAkoDIo samayapabaddhaTTadAe guNidAe NANAvaraNIya-dasaNAvaraNIyassa kammassa ekekA payaDI prakRtiyoMkA pramANa upalabdha hotA hai| isI prakAra darzanAvaraNIyake bhI sAdhika do aGka mAtra bhAgahArako sAdha lenA caahiye| vedanIya, mohanIya, Ayu, nAma, gotra aura antarAya karmakI prakRtiyAM saba prakRtiyoM ke kitane bhAga pramANa haiM // 5 // yaha sUtra sugama hai| ve unake asaMkhyAtaveM bhAga pramANa haiM // 6 // .. apanI apanI prakRtiyoMkA saba prakRtiyoMke samUhameM bhAga denepara asaMkhyAta loka mAtra aGka pAye jAte haiN| isa prakAra prakRtyarthatA samApta huii| samayaprabaddhArthakA adhikAra hai / / 7 / / yaha adhikArakA smaraNa karAnevAlA sUtra sugama hai| tIsa tIsa koDAkor3IsAgaropamoMko samaya prabaddhArthatA se guNita karane para jo prApta ho utanI mAtra jJAnAvaraNIya aura darzanAvaraNIyakI eka eka prakRti saba prakRtiyoMke kitane bhAga pramANa haiM // 8 // yahA~ isa prakArase sUtrakA sambandha karanA caahiye| yathA-tIsa tIsa sAgaropama koDAkor3iyoMko samayaprabaddhArthatAse guNita karanepara jo prApta ho itanI mAtra jJAnAvaraNIya aura darzanA Page #538 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 15, 12] veyaNabhAgAbhAgavihANANiyogaddAraM [505 evadiyo hodi / aivaMvihAo gANAvaraNIya-dasaNAvaraNIyakammapayaDIo sambaparaDI] kevaDio bhAgo tti saMbaMdho kAyavyo / sesaM sugamaM / dubhAgo desUNo // 6 // ___ettha sAdireyadorUvamettabhAgahAro puvvaM va sAheyavvo, guNagArakayabhedeNa saha sAdireyadorUvabhAgahArassa virohaamaavaado| evaM veyaNIya-mohaNIya-Aua-NAmA-goda-aMtarAiyANaM ca NeyavvaM // 10 // ____ jahA NANAvaraNIya-dasaNAvaraNIyANaM samayapabaddhaTThadaM saga-sagaukkassadvidIhi guNedUNa payaDINaM pamANaparUvaNA kadA tahA edesi kammANaM saga-sagukkassabaMdhahidIhi baMdhagaddhAhi ya samayapabaddhaTThadaM guNiya payaDipamANaparUvaNA kAyavvA mNdmehaavisimsyohnnhuuN|) Navari viseso savvapayaDINaM kevaDio bhaago||11|| idi pucchide| asaMkhejadibhAgo // 12 // tti bhANidavvaM' / edAhi samayapabaddhaTTadApayaDIhi savvapayaDisamUhe bhAge hide varaNIya karmakI eka eka prakRti hotI hai| isa prakArakI jJAnAvaraNIya aura darzanAvaraNIya karmakI prakRtiyA~ saba prakRtiyoMke kitane bhAga pramANa haiM, aisA sambandha karanA caahiye| zeSa kathana sugama hai| ve unake sAdhika dvitIya bhAga pramANa haiM // 9 // yahA~ sAdhika do aMka mAtra bhAgahArako pahileke samAna siddha karanA cAhiye, kyoMki, guNakArakRt bhedake sAtha sAdhika do aMka mAtra bhAgahArakA koI virodha nahIM hai| isI prakAra vedanIya, mohanIya, Ayu, nAma, gotra aura antarAyake sambandhameM jAnanA cAhiye // 10 // jisa prakAra jJAnAvaraNIya aura darzanAvaraNIyakI samayaprabaddhArthatAko apanI apanI satkRSTa sthitiyoMse guNita kara prakRtiyoMke pramANakI prarUpaNA kI gaI hai usI prakArase ina karmoMkI apanI apanI utkRSTa sthitiyoM aura bandhakakAloMse samayaprabaddhArthatAko guNita karake prakRtiyoMke pramANakI prarUpaNA mandabuddhi ziSyoMke prabodhanArtha karanI caahiye| vizeSa itanA hai ki ve saba prakRtiyoMke kitane bhAga pramANa haiM // 11 // aisA pUchane pr| ve unake asaMkhyAtaveM bhAga pramANa haiM // 12 // isa prakAra kahalAnA cAhiye, kyoMki, ina samayaprabaddhArthatA prakRtiyoMkA saba samUhameM bhAga 1 pratiSu 'tti bhANidavvaM' sUtre sammilitam / Page #539 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 506] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4, 2, 15, 13. asaMkhejjarUvovalaMbhAdo / evaM samayapabaddhahadA smttaa| khettapaJcAse ti // 13 // edamahiyArasaMbhAlaNavayaNaM / ... NANAvaraNIyassa kammassa ekekA payaDI jo maccho joyaNasahassiyo sayaMbhuramaNasamudassa bAhirillae taDe acchido, veyaNasamugdhAdeNa samuhado, kAulessiyAe laggo, puNaravi mAraNaMtiyasamugdhAdeNa samuhado, tiNNi viggahakaMDayANi kAUNa se kAle adho sattamAe puDhavIe Neraiesu uvavajihadi ti khettapaJcAsaeNa' guNidAo savvapayaDINaM kevaDio bhaago|| 14 // jo maccho uvavajjihadi tti edeNa khettapaccAso parUvido / edeNa khettapaccAsaeNa guNidAo samayapabaddhaTThadAo payaDIo NANAvaraNIyassa kammassa ekekA payaDI evadiyA hodi / puNo evaMvihAo gANAvaraNIyassa kammassa payaDIo savvapayaDINaM kevaDio bhAgo tti suttasaMbaMdho kAyavyo / sesaM sugama / dubhAgo desUNo // 15 // denepara asaMkhyAta aMka pAye jAte haiN| isa prakAra samaprabaddhArthatA samApta huii| kSetrapratyAsa anuyogadvArakA adhikAra hai // 13 // yaha sUtra adhikArakA smaraNa karAnevAlA hai| - jJAnAvaraNa karmakI eka eka prakRti-jo matsya eka hajAra yojana pramANa avagAhanAse yukta hotA huA svambhUramaNa samudra ke bAhirI taTapara sthita hai, vedanAsamud: ghAtako prApta hai, kAkalezyAse saMlagna hai, phirase mAraNAntikamamudghAtase samudghAtako prApta hai, tIna vigrahakANDakoMko karake anantara samayameM nArakiyoM meM utpanna hogA, isa kSetrapratyAsase samayaprabaddhArthatAprakRtiyoMko guNita karanepara jo prApta ho utanI hotI hai| ye prakRtiyAM saba prakRtiyoMke kitane bhAga pramANa haiM // 14 // - 'jo maccho' yahA~se lekara 'uvavajihadi' taka isa sUtradvArA kSetrapratyAsakI prarUpaNA kI gaI hai| isa kSetrapratyAsase guNita samayaprabaddhArthatA prakRtiyA~ jitanI hotI haiM itanI mAtra jJAnAvaraNIya karmakI eka eka prakRti hotI hai| isa prakArakI jJAnAvaraNIya prakRtiyA~ saba prakRtiyoMke kitane bhAga pramANa haiM, aisA sUtrakA sambandha karanA caahiye| zeSa kathana sugama hai| ve kucha kama unake dvitIya bhAga pramANa haiM // 15 // 1 apratau paccAseeguNa', zrA-kA-mapratiSu 'paccAseeNa', tApratI 'paccAseNa' iti pAThaH / 2 a-zrA kApratiSu 'desUNA' iti pAThaH / Page #540 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 15, 19.] veyaNabhAgAbhAgavihANANiyogaddAraM 1000 __ kudo ? etthataNaguNagAre savvapayaDINaM saMte vi savvapayaDIo NANAvaraNIyapayaDipamANeNa avahirijjamANAo sAdireyadorUvametta'avahArasalAguvalaMbhaNimittAo hoti tti| evaM dasaNAvaraNIya-mohaNIya-aMtarAiyANaM // 16 // . ___ edesi kammANaM jahA NANAvaraNIyassa khettapaccAsapayaDiparUvaNA kadA tahA bhAgAbhAgo ca kaayvvo| ___Navari mohaNIya-aMtarAiyassa savvaNyaDINaM kevaDiyo bhAgo // 17 // idi pucchideasNkhejjdibhaago|| 18 // kAraNaM sugamaM / veyaNIyassa kammassa payaDIo' veyaNIyassa kammassa ekekA payaDI aNNadarassa kevalissa kevala samugdhAdeNa samuhadassa savvalogaM gayassa khettapaccAsaeNa guNidAo savvapayaDINaM kevaDio bhAgo // 16 // kAraNa ki saba prakRtiyoMko jJAnAvaraNIyakI prakRniyoM ke pramANase apahRta karanepara ve sAdhika do aGka pramANa avahArazalAkAoMkI upalabdhimeM nimitta hotI haiN| isI prakAra darzanAvaraNIya, mohanIya aura antarAya karmake sambandhameM kahanA cAhiye // 16 // jisa prakArase jJAnAvaraNIya karmakI kSetrapratyAsaprakRtiyoMkI prarUpaNA kI gaI hai usI prakArase ina tIna karmoM ke bhAgAbhAgakI bhI prarUpaNA karanI caahiye| vizeSa itanA hai-mohanIya aura antarAyakI prakRta prakRtiyA~ saba prakRtiyoMke kitane bhAga pramANa haiM // 17 // aisA pUchaneparave unake asaMkhyAtaveM bhAga pramANa haiM // 18 // isakA kAraNa sugama hai / aba vedanIya karmakI prakRtiyA~ batalAte haiM kevalisamudghAtase samudghAtako prApta hokara sarva lokako prApta hue anyatara kevalIke isa kSetra pratyAsase samayapravaddhArthakatA prakRtiyoMko guNita karanepara jo prApta ho utanI mAtra vedanIya kamekI eka eka prakRti hotI hai| ye prakRtiyA~ saba prakRtiyoMke kitane bhAga pramANa haiM // 19 // 1apratI-rUvamettoiti paatthH| 2pratiSu 'veyaNIyassa kammatsa payaDIao' iti pAThaHanantarasUtre smmilitm| Page #541 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4, 2, 15, 20 summ| asaMkhejjadibhAgo // 20 // sugm| evamAua-NAmA-godANaM // 21 // jahA veyaNIyassa bhAgAbhAgo parUvido tahA edesiM tiNNaM kammANaM parUvedavyo / evaM khettapaccAsae tti aNiogaddAre samatte veyaNAbhAgAbhAgavihANe ti smttmnniyogddaarN| yaha sUtra sugama hai| ve unake asaMkhyAtaveM bhAga pramANa haiM // 20 // yaha sUtra sugama hai| isI prakAra Ayu, nAma aura motra karmake sambandha meM kahanA cAhiye // 21 // jisa prakAra vedanIya karmake bhAgAbhAgakI prarUpaNA kI gaI hai usI prakAra ina tIna karmo ke bhAgAbhAgakI bhI prarUpaNA karanI caahiye| isa prakAra kSetrapratyAsa anuyogadvArake samApta honepara vedanAbhAgAbhAgavidhAna yaha anuyogadvAra samApta huaa| Page #542 -------------------------------------------------------------------------- ________________ veyaNa appA bahugANiyogaddAra veyaNaappAbahue ti // 1 // sugamaM / tattha imANi tiNi aNiyogaddArANi NAdavvANi bhavatipaDadA samayabaddhadA khettapaccAsae tti // 2 // evaM tiNi caiva ettha aNiyogaddArANi hoMti, aNNesimasaMbhavAdo / adAe savvatthovA godassa kammassa payaDIo // 3 // kudo doparimANattAdo' | veNIyassa kammassa payaDIo tattiyAyo ceva // 4 // sAdAsAdameeNa dubbhAvuvalaMbhAdo / Au kammassa payaDIo saMkhejaguNAo // 5 // ko guNagAro ? do vANi / aMtarAiyassa kammassa payaDIo visesAhiyAo // 6 // kentiyametteNa ? sagacadubbhAgametteNa / mohaNIyassa kammassa payaDIo saMkhejaguNAo // 7 // guNagAro ? - paMcabhAgUNacharuvANi / vedanA alpabahutvakA adhikAra hai // 1 // yaha sUtra sugama hai / usameM ye tIna anuyogadvAra jJAtavya haiM - prakRtyarthatA, samayaprabaddhArthatA aura kSetrapratyAsa // 2 // isa prakAra yahA~ tIna hI anuyogadvAra haiM, kyoMki inase anya anuyogadvAroMkI yahA~ sambhAvanA nahIM hai / prakRtyarthatAkI apekSA gotra karmakI prakRtiyA~ sabase stoka haiM || 3 || kyoMki, ve do aGka pramANa haiM / vedanIya karma kI bhI utanI hI prakRtiyA~ haiM // 4 // kyoMki, sAtA va asAtAke bhedase unakI bhI do saMkhyA pAyI jAtI hai| Ayu karmako prakRtiyA~ unase saMkhyAtaguNI haiM // 5 // guNakAra kyA hai ? guNakAra do kA aka hai / - antarAya karmakI prakRtiyA~ unase vizeSa adhika haiM // 6 // kitane mAse ve adhika haiM ? ve apane caturtha bhAga mAtrase adhika haiM / mohanIya karmakI prakRtiyA~ unase saMkhyAtaguNI haiM // 7 // guNakAra kyA hai ? guNakAra do baTe pA~ca (ba) bhAgase kama chaha aGka hai ( 5x56 = 28 ) / 1 - zrAkApratiSu 'kudo parimANattAdo' iti pAThaH / 2 zrAkApratiSu ' tattiyo' iti pAThaH / Page #543 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 510] chakkhaMDAgame veyaNAkhaMDa [4, 2, 16, 8. (NAmassa kammassa payaDIo asNkhejugunnaao||8 ettha guNagAro asaMkhejjA logaa| (dasaNAvaraNIyassa kammassa payaDIo asaMkhejaguNAo // 6) ettha vi guNagAro asaMkhejjA logaa| (NANAvaraNIyassa kammassa payaDIo visesaahiyaao||10|| kettiyametto viseso ? asaMkhejjA kappA / evaM pagadiaTThadA samattA / (samayapabaddhaTTadAe savvatthovA Auassa kammassa pyddiio||11|| kudo ? aMtomuhuttapamANattAdo / (godassa kammassa payaDIo asNkhejgunnaao|| 12 // ko guNagAro ? palidovamassa asaMkhejjadibhAgo / (veyaNIyassa kammassa payaDIo visesaahiyaao||13|| kettiyameto viseso ? pnnnnaarssaagrovmkoddaakoddimetto| (aMtarAiyassa kammassa payaDIyo sNkhejgunnaao|| 14 // ko guNagAro ? sAdireyatiNNirUvANi / (mohaNIyassa kammassa payaDIo sNkhejgunnaao|| 15 // ettha guNagAro saMkhejA samayA / nAmakarmakI prakRtiyA~ unase asaMkhyAtaguNI haiM // 8 // yahA~ guNakArakA pramANa asaMkhyAta loka hai| darzanAvaraNIyakI prakRtiyA~ unase asaMkhyAtaguNI haiM // 9 // yahA~ bhI guNakAra asaMkhyAta loka pramANa hai| jJAnAvaraNIyakI prakRtiyA~ unase vizeSa adhika haiM / / 10 // vizeSa kitanA hai ? vaha asaMkhyAta kalpa pramANa hai / isa prakAra prakRtyarthatA samApta huii| samayaprabaddhArthatAkI apekSA AyukarmakI prakRtiyA~ sabase stoka haiM // 11 // kyoMki, ve antarmuhUta pramANa haiN| gotrakarmakI prakRtiyA~ unase asaMkhyAtaguNI haiM // // 12 // guNakAra kyA hai ? vaha palyopamakA asaMkhyAtavA~ bhAga hai| vedanIyakarmakI prakRtiyA~ unase vizeSa adhika haiM // 13 // vizeSakA pramANa kitanA hai ? usakA pramANa pandraha kor3Akor3I sAgaropama hai| antarAya karmako prakRtiyA~ unase saMkhyAtaguNI hai // 14 // guNakAra kyA hai ? guNakAra sAdhika tIna aGka hai| mohanIya karmakI prakRtiyA~ unase saMkhyAtaguNI haiM // 15 // yahA~ guNakAra saMkhyAta samaya hai| Page #544 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, 2, 16, 21.] veyaNaappAbahugANiyogaddAraM __ [511 (NAmassa kammassa payaDIyo asaMkhejjaguNAo' // 16 // ko guNagAro ? asaMkhejA logaa| (dasaNAvaraNIyassa kammassa payaDIo asNkhejgunnaao|| 17 // ko guNagAro ? asaMkhejA logaa| NANAvaraNIyassa kammassa payaDIo visesAhiyAo // 18 // kettiyametto viseso ? asaMkhejA kappA / evaM samayapabaddhaTTadA tti smttaa| khettapaJcAsae tti savvatthovA aMtarAiyassa kammassa pyddiiyo||16|| kudo ? paMcaguNatIsasAgarovamakoDAkoDiguNidamahAmacchukkassakhettapamANattAdo / mohaNIyassa kammassa payaDIyo sNkhejgunnaao|| 20 // kudo ? NavasayapaMcANaudisAgarotramakoDAkoDIhi guNidamahAmacchukkassakhettamettapayaDittAdo / ko guNagAro ? sAdireyarUvANi / - Auassa kammassa payaDIo asNkhejgunnaao|| 21 // kudo ? aNtomuhuttgunnidghnnlogpmaannttaado| ko guNagAro ? jagapadarassa asNkhejdimaago| nAmakarmakI prakRtiyAM unase asaMkhyotaguNI haiM // 16 // guNakAra kyA hai ? guNakAra asaMkhyAta loka hai| darzanAvaraNIya karmakI prakRtiyA~ unase asaMkhyAtaguNI haiM // 17 // guNakAra kyA hai ? guNakAra asaMkhyAta loka hai| jJAnAvaraNIya karmakI prakRtiyA~ unase vizeSa adhika haiM // 18 // vizeSa kitanA hai ? vaha asaMkhyAta kalpoM pramANa hai / isa prakAra samayaprabaddhArthatA samApta huii| kSetrapratyAsakI apekSA antarAya karmakI prakRtiyA~ sabase stoka haiM // 19 // kyoMki, ve pA~caguNe tIsa (3045) kor3Akor3I sAgaropamoMse guNita mahAmatsyake utkRSTa kSetrake barAbara hai| mohanIya kamakI prakRtiyA~ unase saMkhyAtaguNI haiM // 20 // kAraNa ki ve prakRtiyA~ nau sau paMcAnave kor3Akor3I sAgaropamoMse guNita mahAmatsyake utkRSTa kSetrake barAbara haiM / guNakAra kyA hai ? guNakAra sAdhika [chaha ] aMka haiN| AyukamakI prakRtiyA~ unase asaMkhyAtaguNI haiM // 21 // kyoMki, ve antarmuhUrtase guNita ghanaloka pramANa haiN| guNakAra kyA hai ? vaha jagapratarakA asaMkhyAtavA~ bhAga hai| 1 zra-zrA-kApratiSu 'saMkheja', tApratau (a) saMkheja' iti paatthH| . .... . Page #545 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 512] chakkhaMDAgame nesaNAkhaMDaM [4,2, 16, 22 godassa kammassa payaDIo asNkhejgunnaao||22|| ko guNagAro ? aNtomuhuttovttttidtiissaagrovmkoddaakoddiio| veyaNIyassa kammassa payaDIo visesAhiyAo // 23 // kettiyametto viseso ? asNkhejlogmetto| NAmassa kammassa payaDIao asNkhejgunnaao|| 24 // ko guNagAro ? asaMkhejA logaa| dasaNAvaraNIyassa kammassa payaDIo asaMkhejaguNAo // 25 // ko guNagAro ? asaMkhejA logaa| NANAvaraNIyassa kammassa payaDIo visesAhiyAo // 26 // ketimeto viseso ? padarassa asaMkhejjadimAgametto / evaM khettapaJcAso samatto / evaM veyaNaappAbahugANiogaddAre samatte veyaNAkhaMDo smtto'| gotrakarmakI prakRtiyA~ unase asaMkhyAtaguNI haiM // 22 // guNakAra kyA hai ? guNakAra antarmuhUrtase apavartita tIsa kor3Akor3I sAgaropama hai| vedanIya karmakI prakRtiyA~ unase vizeSa adhika haiM // 23 // vizeSa kitanA hai ? vaha asaMkhyAta loka pramANa hai| nAmakarmakI prakRtiyA~ unase asaMkhyAtaguNI haiM // 24 // guNakAra kyA hai ? guNakAra asaMkhyAta loka hai| darzanAvaraNIya karmakI prakRtiyA~ unase asaMkhyAtaguNI haiM // 25 // guNakAra kyA hai ? guNakAra asaMkhyAta loka hai| jJAnAvaraNIya karmako prakRtiyA~ unase vizeSa adhika haiM // 26 // vizeSa kitanA hai ? vaha pratarake asaMkhyAtaveM bhAga pramANa hai| isa prakAra kSetrapratyAsa samApta huaa| isa prakAra vedanAalpabahutva anuyogadvArake samApta honepara vedanAkhaNDa samApta huaa| 1 pratiSu 'veyaNAkhaMDa samattA' iti paatthH| tatazca nimnapAThaH upalabhyate-"Namo NANArAhaNAe, Namo daMsaNArAhaNAe, Namo carittArAhaNAe, Namo tavArAhaNAe, Namo arahaMtANaM, Namo siddhANaM, Namo zrAiriyANaM, Namo uvajjhAyANaM, Namo loe savvasAhUNaM, Namo bhayavado mahadimahAvIravaDamANabuddharisissa, Namo bhayavado godamasAmissa, namaH sakalavimalakevala jJAnAvabhAsine, namo vItarAgAya mahAtmane, namo varddhamAnabhaTTArakAya vedanAkhaNDaM samAptam / abodhe bodhaM yo janayati sadA ziSyakumude, prabhUya prahlAdI duritaparitApopazamanaH / tapovRttiryasya sphurati jagadAnandajananI, jinadhyAnAsakto jayati kulacandro munirayam / Page #546 -------------------------------------------------------------------------- ________________ veyaNAbhAvavihANasuttANi sUtra saMkhyA sUtra pRSTha / sUtra saMkhyA 1 veyaNAbhAvavihANe tti tattha imANi 14 taM khINakasAyavIdarAgachadumatthassa vA tiNi aNiyogaddArANi NAdavvANi sajogikevalissa vA tassa veyaNA bhavaMti / bhAvado ukkssaa| 17 2 padamImAMsA sAmittamAppAbahae tti 3 15 tavvadirittamaNukkassA / 3 padamImAMsAe NANAvaraNIyaveyaNA bhAvado 16 evaM NAmA-godANaM / kimukkassA kimaNukassA kiM jahaNNA 17 sAmitteNa ukkassapade AuvaveyaNA... kimjnnnnaa| bhAvado ukkassiyA kassa / 4 ukkassA vA aNukkassA vA jahaNNA vA 18 aNNadareNa appamattasaMjadeNa sAgAraajahaNNA vaa| jAgAratappAoggavisuddheNa baddhallayaM 5 evaM sattaNNaM kammANaM / 12 jassa taM saMtakammamasthi / 6 sAmittaM duvihaM jahaNNapade ukksspde| ,, 16 taM saMjadassa vA aNuttaravimANavAsi7 sAmitteNa ukkassapade NANAvaraNIyaveyaNA / devassa vA tassa AuvaveyaNA bhAvado bhAvado ukkassiyA kassa ? 13 ukkassA / 8 aNNadareNa paMciMdieNa saNNimicchA 20 tvvdirittmnnkssaa| iTThiNA savvAhi pajjattIhi pajattagadeNa 21 sAmittaNa jahaNNapade NANAvaraNIyasAgAruvajogeNa jAgAreNa NiyamA ukka veyaNA bhAvado jahaNiyA kss| 22 ssasaMkiliTThaNa baMdhallayaM jassa taM sNtkmmmthi| 13 2 aNNadarassa khavagassa carimasamayahataM eiMdiyassa vA bIiMdiyassa vA tI chadumatthassaNANAvaraNIyaveyaNAbhAvado iMdiyassa vA cariMdiyassa vA paMci jnnnnaa| diyassa vA saNNissa vA asaNNissa 23 tavvadirittamajaNNA / vA bAdarassa vA suhumassa vA pajja 24 evaM dsnnaavrnniiy-aNtraaiyaannN| ttassa vA apajjattassa vA aNNadarassa 25 sAmitteNa jahaNNapade veyaNIyaveyaNA jIvassa aNNadaviyAe gadIe vadra bhAvado jahaNiyA kassa / mANayassa tassa gANAvaraNIyaveyaNA 26 aNNadarakhavagassa carimasamayabhavabhAvado ukkssaa| siddhiyassa asAdAveyaNIyassa vedaya10 tvvdirittmnnukssaa| mANassa tassa veyaNIyaveyaNA bhAvado 11 evaM daMsaNAvaraNIya-mohaNIya-aMtarA jhnnnnaa| ispuurnn| 16 27 tavvadirittamajahaNNA / 26 12 samitteNa ukkassapade veyaNIyaveyaNA 28 sAmitteNa jahaNNapade mohaNIyavayaNA bhAvado ukkassiyA kassa / bhAvado jahaNiyA kassa 13 aNNadareNa khavageNa suhumasAMparAiya- 26 aNNadarassa khavagassacarimasamayasakasuddhisaMjadeNa carimasamayabaddhallayaM jassa sAissa tassa mohaNIyavayaNA bhAvado / taM sNtkmmmsthi| jahaNNA / tavAdAraNIya-asaNIyaveyA " Page #547 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) pariziSTa sUtra saMkhyA pRSTha | sUtra saMkhyA pRSTha 30 tvvdirittmjhnnnnaa| 26 / 44 AuvaveyaNA bhAvado jahaNiyA aNaMta31 sAmitroNa jahaNNapade AuvaveyaNA gunnaa| bhAvado jahaNiyA kapsa / / 45 godaveyaNA bhAvado jahaNiyA aNaMta32 aNNadareNa maNusseNa paMciMdiyatirikva gunnaa| joNieNa vA pariyantamANamajjhimapari 46 NAmaveyaNA bhAvado jahaNiyA aNaMta- . NAmeNa apajjattatirikkhAuaM baddhallayaM gunnaa| jassa taMsaMtakammaM asthi tassa Aua 47 vedaNIyavedaNA bhAvado jahaNiyA veyaNA bhAvado jahaNNA / aNaMtaguNA / 33 svvdirittmjhnnnnaa| 48 ukkassapadeNa samvatthovA AuvaveyaNA 34 sAmitroNa jahaNNapade NAmaveyaNA bhAvado ukkssiyaa| ___ bhAvado jahaNNiyA kss|| 46 NANAvaraNIya-dasaNAvaraNIya-aMtarAiya35 aNNadareNa suhamaNigodajIvaapaja veyaNA bhAvado ukkassiyAo tiSNi vi tullAo annNtgunnaao| ttaeNa hadasamuppattiyakammeNa pariyatta 50 mohaNIyaveyaNA bhAvado ukkassiyA mANamajjhimapariNAmeNa baddhallayaM jassa taM satakammamatthi tassa NAmaveyaNA aNaMtaguNA / 51 NAmA-godaveyaNAo bhAvado ukka.. bhAvado jhnnnnaa| 36 tvvdirittmjhnnnnaa| ssiyAo do vi tullAo aNaMta37 sAmittaNajahaNNapade godaveyaNA bhAvado gunnaao| jahaNiyA kss| | 52 vedaNIyaveyaNA bhAvado ukkassiyA annNtgunnaa| 38 aNNadareNa bAdarateu-vAujIveNa savvAhi 53 jahaNNukassapadeNa savvatthovAmohaNIyapajjattIhi pajjattayadeNa sAgAra-jAgAra veyaNA bhAvado jhnniyaa| savvavisuddhaNa hadasamuppattiyakammeNa 54 aMtarAiyaveyaNA bhAvado jahaNiyA uccAgodamuvvellidaNa NIcAgodaM baddhallayaM annNtgunnaa| jassa taM saMtakammamasthi tassa goda 55 NANAvaraNIya-dasaNAvaraNIyaveyaNA veyaNA bhAvado jhnnnnaa| bhAvado jahaNiyAo do vi tullAo 36 tavvadirittamajahaNNA / annNtgunnaao| 40 appAbahue tti tattha imANi tiNNi 56 AuaveyaNA bhAvado jahaNiyA aNiyogaddArANi-jahaNNapade ukassa annNtgunnaa| pade jhnnnnukksspde| 31 | 57NAmaveyaNA bhAvado jahaNiyA 41 savvatthovA mohaNIyaveyaNA bhAvado annNtgunnaa| jhnniyaa| " | 58 godaveyaNA bhAvado jahaNiyA aNaMta42 aMtarAiyaveyaNA bhAvado jahaNiyA gunnaa| annNtgunnaa| 32 | 56 vedaNIyaveyaNA bhAvado jahaNiyA " 43 NANAvaraNIya-daMsaNAvaraNIyaveyaNA bhAvado annNtgunnaa| jahaNiyApro do vi tullAo aNaMta- 60 AuaveyaNA bhAvado ukkassiyA gunnaao| ___33 / aNaMtaguNA / " gunnaa| Page #548 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vayaNAbhAvavihANasuttANi sUtra saMkhyA sUtra pRSTha | sUtra saMkhyA 61 NANAvaraNIya-dasaNAvaraNIya-aMtarAiya- mANo viseshiinno| veyaNA bhAvado ukkassiyA tiNNi vi 86 apaccakavANAvaraNIyalobho aNaMta___tullAo anntgunnaao| 36 guNahINo / 62 mohaNIyaveyaNA bhAvado ukkassiyA 10 mAyA viseshiinnaa| __ annNtgunnaa| 61 kodho viseshiinno| 63 NAmA-godaveyaNAo bhAvado ukkassi- 12 mANo visesahINo / yAo do vi tullAo annNtgunnaao| ,, 63 AbhiNibohiyaNANAvaraNIyaM pari64 veyaNIyaveyaNA bhAvado ukkassiyA bhogaMtarAiyaM ca do vi tullANi annNtannNtgunnaa| gunnhiinnaanni| 65 etto ukkassao causadvipadiyo mahA- 64 ckkhudNsnnaavrnniiymnnNtgunnhiinnN| 54 daMDao kAyavvo bhvdi| 44 / 65 sudaNANAvaraNIyamacakkhudasaNAvaraNIyaM 66 savvativvANubhAgaM sAdAvedaNIyaM / bhogaMtarAiyaM ca tiNNi [vi 67 jasagittI uccAgodaM ca do vi tullANi ] annNtgunnhiinnaanni| 54 ___ tullANi aNaMtaguNahINANi / 66 ohiNANAvaraNIyaM ohidasaNAvara68 devagadI annNtgunnhiinnaa| NIyaM lAhaMtarAiyaM ca tiNNivitullANi 66 kammaiyasarIramaNaMtaguNahINaM / aNaMtaguNahINANi / 56 70 teyAsarIramaNaMtaguNahINaM / 67 maNapajjavaNANAvaraNIyaM thINagiddhI 71 AhArasarIramaNaMtaguNahINaM / dANaMtarAiyaM ca tiNi vi tullANi 72 veuvviyasarIramaNaMtaguNahINaM / annNtgunnhiinnaanni| 73 maNusagadI arnntgunnhiinnaa| 68 NavusaMyavedo aNaMtaguNahINo / 74 orAliyasarIramaNaMtaguNahINaM / 66 aradI aNaMtaguNahINA / 75 micchattamaNaMtaguNahINaM / 100 sogo annNtgunnhiinno| 76 kevalaNANAvaraNIyaM kevaladasaNAvaraNIyaM 101 bhayamaNaMtaguNahINaM / ___ asAdavedaNIyaM vIriyaMtarAiyaM ca cattAri | 102 duguMchA aNaMtaguNahINA / vi tullANi aNaMtaguNahINANi / 46 103 NihANiddA annNtgunnhiinnaa| 77 aNaMtANubaMdhilobho annNtgunnhiinno| 104 payalApayalA annNtgunnhiinnaa| 78 mAyA viseshiinnaa| 105 NihA annNtgunnhiinnaa| 76 kodho viseshiinno| 106 payalA annNtgunnhiinnaa| 80 mANo visesahINo / 107 ajasakittI NIcAgodaM ca do vi 81 saMjalaNAe lobho arNataguNahINo / tullANi aNaMtaguNahINANi / 82 mAyA viseshiinnaa| 108 NirayagaI arnntgunnhiinnaa| 83 kodho viseshiinno| 106 tirikkhagaI annNtgunnhiinnaa| 54 mANo viseshiinno| 110 itthivedo annNtgunnhiinno| 85 paccakkhANAvaraNIyalobho aNaMta- | 111 purisavedo annNtgunnhiinno| 112 radI aNaMtaguNahINA / 86 mAyA viseshiinnaa| 113 hassamaNataguNahINaM / 87 kodho viseshiinno| 114 deSAuamaNataguNahINaM / yo , gunnhiinno| Page #549 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra dharSa ur (4) pariziSTa sUtra saMkhyA pRSTa sUtra saMkhyA 115 NirayAuamaNaMtaguNahINaM / 143 mAyA visesaahiyaa| 116 maNusAuamaNaMtaguNahINaM / 144 lobho visesaahio| 117 tirikkhAuamaNaMtaguNahINaM / 145 apaccakkhANAvaraNIyamANo annNtgunno|,, 118 etto jahaNNo causahipadio 146 kodho visesaahio| - mahAdaMDao kAyavvo bhavadi / 65 147 mAyA visesaahiyaa| 116 savvarmadANubhAgaM lobhasaMjalaNaM / 148 lobho visesaahio| 120 maayaasNjlnnmnnNtgunnN| 146 NiddANihA aNaMtaguNA / 121 mANasaMjalaNamaNaMtaguNaM / 150 thINagiddhI aNaMtaguNA / 122 kodhasaMjalaNamaNaMtaguNaM / 151 payalApayalA aNaMtaguNA / 123 maNapajjavaNANAvaraNIyaM dANaMtarAiyaM 152 arNatANubaMdhimANo annNtgunno| ca do vi tullANi aNaMtaguNANi / / 153 kodho visesaahio| 124 ohiNANAvaraNIyaM ohidasaNAvara- 154 mAyA visesAhiyA / NIyaM lAMbhaMtarAiyaM ca tiNi vi 155 lobho visesaahio| tullANi annNtgunnaanni| 156 micchattamaNataguNaM / 125 sudaNANAvaraNIyaM acakkhudasaNAvaraNI- 157 orAliyasarIramaNaMtaguNaM yaM bhogatarAiyaM ca tiNNi vi tullANi 158 veuvviyasarIramarNataguNaM / annNtgunnaanni| 156 tirikkhaauamnnNtgunnN| 126 cakkhudaMsaNAvaraNIyamaNaMtaguNaM / 160 maNusAuamaNaMtaguNaM / 127 AbhiNibohiyaNANAvaraNIyaM paribho 161 tejaiyasarIramaNaMtaguNaM / gaMtarAiyaM ca do vi tullANi aNaM 162 kammaiyasarIramaNataguNaM / taguNANi / 163 tirikkhagadI arNataguNA / 128 viriyaMtarAiyamaNaMtaguNaM / 164 NirayagadI arNataguNA / 126 purisavedo aNaMtaguNo / 165 maNusagadI arNataguNA / 130 hassamarNataguNaM / 166 devagadI arNataguNA / 131 radI arNataguNA / 167 NIcAgodamaNataguNaM / 132 duguMchA annNtgunn|| 168 ajasakittI arNataguNA / 133 bhymnnNtgunnN| 166 asAdAvedaNIyamarNataguNaM / 134 sogo arNataguNo / 170 jasakittI uccAgodaM ca do vi 135 aradI aNaMtaguNA / tullANi arNataguNANi / 136 itthivedo annNtgunno| 171 sAdAvedaNIyamaNataguNaM / 137 NavaMsayavedo annNtgunno| 172 NirayAuamaNaMtaguNaM / 138 kevalaNANAvaraNIyaM kevaladasaNAvara- 173 devAuamaNaMtaguNa / NIyaM ca do vi tullANi annNtgunnaanni|, 174 AhArasarIramaNaMtaguNaM / 136 payalA aNaMtaguNA paDhamA cUliyA 140 NihA annNtgunnaa| 141 paJcakkhANAvaraNIyamANo annNtgunno| , 175 samvatthovo dasaNamohauvasAmayassa 142 kodho visesaahiyo| " / / gunnseddigunno| 5. Page #550 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra saMkhyA 176 saMjadAsaMjadassa guNaguNo guNo / 177 adhApavattasaMjadassa guNaseDiguNo saMkhejjaguNo / veNAbhAvavihAraNa vidiyacUliyAsuttANi sUtra saMkhyA 164 dhAtta saMjadassa guNaseDikAlo saMkhejjaguNo / seka 165 saMjadAsaMjadassa saMjaguNo / 166 daMsaNamoha uvasAmayassa guNase DikAlo saMjaguNo / sUtra 178 atAnubaMdhI visaMjoeMtassa guNaguNa asaMkhejjaguNo / 176 daMsaNamohakhavagassa guNaseDiguNo asaMkhejjaguNo / 180 kasAyauvasAmagassa guNaseDiguNo asaMkhejjaguNo / 182 kasAyakhavagassa asaMkhejjaguNo / 183 khINakasAyavIyarAyachadumatthassa guNase guNo asaMkhejjaguNo / guNa 184 adhApavattakevalisaMjadassa guNasaMkhejjaguNo / 185 jogaNirodha ke valisaMjadassa guNaseguNo asaMkhejjaguNo / 186 savvatthovo jogaNirodhakevalisaMjadassa guNaseDikAlo / 187 adhApavattakevalisaMjadassa guNaseDikAlo saMkhejjaguNo / 185 khINakasAyavIyarAyaladumatthassa gukAlo saMkhejjaguNo / 186 kasAyakhavagassa guNase kAlo saMkhejjaguNo / 160 uvasaMtakasAyavIya rAyachadumatthassa guNase DikAlo saMkhejjaguNo / 161 kasAya vasAmayassa guNaseDikAlo saMjaguNo / 162 daMsaNamohakkhavayassa guNase DikAlo 181 uvasaMtakasAyavIyarAyaidumatthassaguNaguNasaMkhejjaguNo / 84 guNaguNo 163 zratANubaMdhivisaMjoe tassa guNaseDila kAlo saMkhejjaguNo / pRSTha To 81 82 83 59 33 33 85 33 125 35 86 86 33 35 2 sUtra ( 5 ) pRSTha vidiyA cUliyA 167 eto aNubhAgabaMdha jbhavasAgaTThAgaparUvaNadAe tattha imANi bArasa aNiyogaddArANi / 201 aMtaraparUvaNadAe ekkkssa dvANassa haDiyamaMtaraM ? savvajIvehi anaMtaguNaM / evaDiyamaMtaraM / 202 kaMdayaparUvaNadAe asthi aAMtabhAparivakiMdayaM saMkhejjabhAga parivaDDikaMdayaM saMkhejjabhAgaparivaDDikaMdayaM saMjaguNaparivakiMdayaM prasaMkhejjaguNaparivakiMdayaM anaMtaguNaparikaMda | 203 ojajummaparUvaNadAe avibhAgapaDicchedANi kadajummANi, TThANAkidajummANi kaMdayANi kadajummA | 86 33 29 168 avibhAgapaDicchedaparUvaNA dvArAparUvaNA aMtara parUvaNA kaMdayaparUvaNA ojajumma parUvaNA chaTThA parUvaNA parUvaNA samayaparUvaNA vaDDiparUvaNA javamajjhaparUvaNA pajjava sANapatraNA appAbahue tti / 166 avibhAgapariccheda parUvaNadAe ekkekamhi dvAhi kevaDiyA avibhAgapaDicchedA ? atA avibhAgapaDicchedA savvajIvehi anaMtaguNA / evadiyA avibhAgaparicchedA / 200 ThANaparUvaNadAe kevaDiyANi dvANANi ? asaMkhejjalo gaTThANANi / evadiyANi dvANANi | 61 67 GS 111 114 128 134 Page #551 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa sUtra saMkhyA pRSTha | sUtra saMkhyA 204 chaTThANaparUvaNadAe aNaMtabhAgapari- 222 saMkhejabhAganbhahiyANaM kaMdayaghaggaM kaMdayaM / vaDDI kAe parivaDDIe [vaDDidA ?] ca gaMtUNa asaMkhejaguNamahiyaTThANaM / 197 savvajIvehi annNtbhaagprivddddii| 223 saMkhejaguNabbhahiyANaM kaMdayavaggaM evadiyA privddddii| kaMdayaM ca gaMtUNa aNaMtaguNabbhahiyAM 205 asaMkhejabhAgaparivaDDI kAe privddddiie|151 haannN| 168 206 asaMkhejalogabhAgaparivaDDIe / eva- 224 saMkhejaguNassa hehrado aNaMtabhAgadiyA privddddii| bbhahiyANaM kaMdayaghaNo vekaMdayavaggA 207 saMkhejjabhAgaparivaDDI kAe privddiiie|154 kaMdayaM c| 208 jahaNNayassa asaMkhejayassa rUvUNa- 225 asaMkhejaguNassa hehrado asaMkheja yassa sNkhejbhaagprivddddii| evadiyA / bhAgabbhahiyANaM kaMdayaghaNo bekaM. privgii| dayavaggA kaMdayaM c| 166 206 saMkhejaguNaparivaDDI kAe privddddiie| 155 226 aNaMtaguNassa heTThado saMkhejabhAga210 jahaNNayassa asaMkhejjayassa ruvUNa bbhahiyANaM kaMdayaghaNo vekaMdayavaggA __ yassa saMkhejaguNaparivaDDI / evadiyA kaMdayaM c| privddddii| 227 asaMkhejaguNassa heDhado aNaMtabhAga211 asaMkhejaguNaparivaDDI kAe privddddiie|156 bhahiyANaM kaMdayavaggAvaggo 212 asNkhejjloggunnprivddddii| eva. tissnnikNdyghnn| tiSNikaMdayavaggA diyA privddddii| kaMdayaM ca / 213 aNaMtaguNaparivaDDI kAe parivaDDIe / 157 228 aNaMtaguNassa heha~do asaMkhejabhA214 samvajIvehi annNtgunnprivddddii| eva gabbhahiyANaM kaMdayavamgAvaggo tidiyA privddddii| Ni kaMdayaghaNA tiNi kaMdayavaggA 215 heTThAhANaparUvaNAe aNaMtabhAgabbha kaMdayaM c| 201 hiyaM kaMdayaM gaMtUNa asaMkhejjabhAgabbhahiyaM dvaannN| 163 226 aNaMtaguNassa heDhado aNaMtabhAga bhahiyANaM kaMdayo paMcahado cattAri 216 asaMkhajabhAgabhahiyaM kaMdayaM gaMtUNa saMkhajabhAgabbhahiyaM tthaannN| kaMdayavaggAvaggA chakaMdayaghaNA cattA. 164 ri kaMdayavaggA kaMdayaM ca / 217 saMkhejabhAgabbhahiyaM kaMDayaM gaMtUNa _saMkhajaguNabbhahiyaM haannN| 165 / 230 samayaparUvaNadAe cadusamaiyANi aNubhAgabaMdhajhavasATThANANi asaM218 saMkhejaguNanbhahiyaM kaMdayaM gaMtUNa khajjA logaa| asaMkhejaguNanbhahiyaM ddhaannN| 202 216 asaMkhejagaNabbhahiyaM kaMDayaM gaMtUNa 231 paMcasamaiyANi aNubhAgabaMdhajjhava sANaTTANANi asaMkhejjA logaa| 203 aNaMtaguNabbhahiyaM tthaannN|| 220 arNatabhAgabbhahiyANaM kaMDayavaggaM 232 evaM chasamaiyANi sattasamaiyANi kaMDayaM ca gaMtUNa saMkhejabhAgabbha aTThasamaiyANi annubhaagbNdhjhvhiytttthaannN| 166 sANahANANi asaMkhejjA logaa| 221 asaMkhejabhAgabbhahiyANaM kaMdayavaggaM 233 puNaravi sattasamaiyANi aNubhAgakaMdayaM ca gaMtUNa saMkhejagaNabbhahiya baMdhajbhavasAgaTTANANi asaMkhejjA tttthaannN| logaa| " Page #552 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha veyANabhAvavihANe tadiyacUliyAsuttANi sUtra saMkhyA sUtra pRSTha / sUtra saMkhyA sUtra pRSTha 234 evaM chasamaiyANi paMcasamaiyANi 253 javamajhaparUvaNadAe aNaMtaguNavatrI cadusamaiyANi aNubhAgabaMdhajhava aNaMtaguNahANI ca jvmjh| 212 sANadvANANi asaMkhejjA logaa| 204 254 pajjavasANaparUvaNadAe aNaMtaguNassa 235 uvari tisamaiyANi bisamaiyANi upari aNaMtaguNaM bhavissadi tti aNubhAgabaMdhajhavasANahANANi pjjvsaannN| 213 asaMkhejjA logaa| 205 255 appAbahue tti tastha imANi duve 236 ettha appaabhuaN| aNiyogahArANi aNaMtarovaNidhA 237 savvasthovANi aTThasamaiyANi aNu prNprovnnidhaa| 214 bhAgabaMdhajbhavasAgaTThANANi / 256 tattha aNaMtarovaNidhAe savvattho238 dosu vi pAsesu sattasamaiyANi vANi aNaMtaguNabbhahiyANi hANANi, aNubhAgabaMdhajjhavasANaTThANANi do 257 asaMkhejaguNabbhahiyANi hANANi vi tullANi asNkhejgunnaanni| .. asaMkhejjaguNANi / 236 evaM chasamaiyANi paMcasamaiyANi 258 saMkhejaguNabbhahiyANi hANANi cdusmiyaanni| 206 asNkhejgunnaanni| 240 uvari tisamaiyANi / 259 saMkhejabhAgabbhahiyANi hANANi 241 visamaiyANi aNubhAgabaMdhajjhava asNkhejgunnaanni| sANaDhANANi asNkhejgunnaanni| 207 260 asaMkhejabhAganbhahiyANi hANANi 242 suhumateukkAiyA pavesaNeNa asaM asNkhejgunnaanni| 216 khajjA logaa| 261 aNaMtabhAgabbhahiyANi hANANi / 243 agaNikAiyA asaMkhejaguNA / asaMkhejaguNANi / 244 kAyahidI asaMkhajaguNA / 262 paraMparovaNidhAe savvasthovANi 245 aNubhAgabaMdhajhavasANahAraNANi aNaMtabhAgabbhahiyANi haannaanni| 217 asaMkhajaguNANi / 263 asaMkhejabhAgabbhahiyANi hANANi.. 246 vaDiparUvaNadAe atthi aNaMtabhAga asNkhejgunnaanni| vaDi-hANI asaMkhejabhAgavaDDihANI 264 saMkhejabhAgabbhahiyahANANi saMkhajasaMkhejabhAgavaDDi-hANI saMkhejaguNa gunnaanni| vaDi-hANI asaMkhejaguNavaDi-hANI 265, saMkhejaguNabbhahiyANi hANANi annNtgunnvddi-haannii| 206 sNkhejgunnaanni| 247 paMcavaDDi-paMcahANIo kevaciraM 266 asaMkhejaguNabbhahiyANi vANANi kAlAdo hoMti ? asNkhejjgunnaanni| 248 jahaNNaNa egasamao 267 aNaMtaguNabbhahiyANi hANANi 246 ukkasseNa AvaliyAe asaMkhejadi- . ! asNkhejgunnaanni| bhaago| tadiyA cUliyA 250 aNaMtaguNavadbhi-hANIyo kevaciraM / .. kAlAdo hoti / 268 jIvasamudAhAre tti tattha imANi 251 jahaNNeNa egasamo / aTTha aNiyogahArANi-eyaTThANa252. ukasseNa aNtomuhutte|... ... . .211 / ... jIvapamANANugamo piraMtarahANajI 218 Page #553 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra () pariziSTa sUtra saMkhyA pRSTha / sUtra saMkhyA sUtra pRSTha pamANANugamo sAMtaraTThANajIvapamA- 282 paraMparovaNidhAe ANubhAgabaMdhajjhavaNANugamo NANAjIvakAlapamANANu sANahANa jIvahiMto tatto asaMkhejagamo vajhiparUvaNA javamajjJaparUpaNA logaM gaMtUNa dugunnvddidaa| 263 . phosaNaparUvaNA appAbahue tti / 241 283 evaM duguNavaDDidA jAva javamajha / 264 266 eyaTThANajIvapamANANugameNa ekeka 284 teNa paramasaMkhejjalogaM gaMtUNa duguNahINA ,, mhi hANamhi jIvA jadi hoMti ekko | 285 evaM duguNahINA jAva ukkassiyavA do vA tiNNi vA jAva ukkasseNa aNubhAgabaMdhajjhavasANahANaM tti AvaliyAe asNkhejdibhaago| 242 , 27. NiraMtaraTThANajIvapamANANugameNa 286 egajIvaaNubhAgabaMdhajhavasANaduguNajIvahi avirahidahANANi eko vaDDhihANiTThANaMtaramasaMkhejjA logaa| ,, vA do vA tiNi vA ukkasseNa | 287 NANAjIvaaNubhAgabaMdhajbhavasANaduAvaliyAe asNkhejdibhaago| 244 guNavaDi-[hANi-] hANaMtarANi 271 sAMtaraTThANajIvapamANANagameNa jIvehi AvaliyAe asNkhejdibhaago| 265 virahidANi hANANi ekko vA do | 288 NANAjIvaaNubhAgabaMdhajhavasANavA tiNi vA ukkasseNa asaMkhe- / duguNavaDDi-hANiTThANaMtarANi thovaanni| ,, jjA logaa| | 286 eyajIvaaNubhAgabaMdhajjhavasANadugu272 NANAjIvakAlapamANANugameNa ekke | nnvddi-haannihaannNtrmsNkhejgunnN| ,, kamhi hANammi NANAjIvA kevaciraM 260 javamajhaparUvaNAe hANANamasaMkhejakAlAdo hoti / dibhAge jvmjh| 266 273 jahaNNaNa egsmo| 291 javamajjhassa heDhado hANANi 274 ukkara seNa AvaliyAe asaMkheja thovaanni| 267 dibhaago| 262 uvarimasaMkhejaguNANi / 275 vaDDiparUvaNadAe tattha imANi duve 263 phosaNaparUvaNadAe tIde kAle eyaaNiyogaddArANi aNaMtarovaNidhA jIvassa ukkassae annubhaagbNdhjjhprNprovnnidhaa| vasANaTThANe phosaNakAlo thovo / 276 aNaMtarovaNidhAe jahaNNae aNubhA- 264 jahaNNae aNubhAgabaMdhajhavasAraNa gabaMdhajhavasANaTThANe thovA jIvA 247 hANe phosaNakAlo asaMkhejaguNo / 268 277 vidie aNubhAgabaMdhajhavasANahANe 265 kaMdayassa phosaNakAlo tattiyo cev| 266 jIvA visesaahiyaa| | 266 javamajhaphosaNakAlo asNkhejgunno| ,, 278 tadie aNubhAgabaMdhajjhavasANahANe 267 kaMdayassa uvari phosaNakAlo jIvA visesaahiyaa| asNkhejjgunno|| 276 evaM visesAhiyA visesAhiyA | 268 javamajhassa uvari kaMdayassa heDhado jAva jvmjhN| 250 phosaNakAlo asNkhejgunno| 270 280 teNa paraM viseshiinnaa| 255 | 266 kaMdayassa uvira javamajjhassa hehado 281 evaM visesahINA visesahINA jAva phosaNakAlo tattiyo ceva / ukkassaaNubhAgabaMdhajhavasANa 300 javamajhassa uvari phosaNakAlo hANe tti| / visesaahio| 270 . " Page #554 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra pRSTha | 287 260 263 vayaNaveyaNavihANasuttANi (6) sUtra saMkhyA sUtra saMkhyA 301 kaMdayassa heDhado phosaNakAlo maay-mos-micchnnaann-micchdsnnvisesaahio| 271 poapcce| 285 302 kaMdayassa uvariM phosaNakAlo 11 evaM sattaNNaM kammANaM / visesaahio| 12 ujjusudassaNANAvaraNIyaveyaNA 303 samvesu hANesu phosaNakAlo vise jogapaccae payaDipadesaggaM / 288 saahio| 13 kasAyapaccae hidi-annubhaagveynnaa| , 304 appAbahue tti ukkassae aNubhAga 14 evaM sattaNNaM kmmaannN| baMdhajjhavasANaTThANe jIvA thovaa| 272 15 saddaNayassa avttvN| 305 jahaNNae aNubhAgabaMdhajhavasANaTThANe 16 evaM sattaNNaM kammA NaM / jIvA asNkhejjgunnaa| .. haveyaNAsAmittavihANasuttANi 306 kaMdayassa jIvA tattiyA ceva / 273 307 javamajhassa jIvA asNkhejjgunnaa| ,, 1 veyaNAsAmittavihANe tti / 264 308 kaMdayassa uvariMjIvA asaMkhejja 2Negama-vavahArANaM NANAvaraNIya 265 306 javamajjhassa uvari kaMdayassahehimado ,, veyaNA siyA jIvassa vaa| 265 jIvA asNkhejgunnaa| 3 siyA NojIvassa vaa| 266 310 kaMdayassa uvari javamajhassa 4 siyA jIvANaM vaa| heDhimado jIvA tattiyA ceva / 5siyA NojIvANaM vaa| 267 * 311 javamajhassa uvariM jIvA 6 siyA jIvassa ca NojIvassa c| visesaahiyaa| 7siyA jIvassa ca NojIvANaM ca 268 312 kaMdayassa hehrado jIvA visesaahiyaa| 274 8siyA jIvANaM ca NojIvassa c| 268 313 kaMdayassa uvariM jIvA visesaahiyaa| " hasiyA jIvANaM ca NojIvANaM ca / 266 314 savvasu hANesu jIvA visesaahiyaa|" 10 evaM sattaNNaM kammANaM / 11 saMgahaNayassa NANAvaraNIyaveyaNA 8 vedaNApaccayavihANasuttANi jIvassa vaa| 1 veyaNapaccayavihANe tti| 275 12 jIvANaM vA / 2Negama-vavahAra-saMgahANaM NANAvaraNIya- 13 evaM sattaNNaM kammANaM / / veyaNA paannaadivaadpcce| 14 sadujusudANaM NANAvaraNIyaveyaNA 3 musaavaadpcce| 276 jiivss| 4 adttaadaannpcce| 15 evaM sattaNNaM kammANaM / 5 mehunnpcce| 10 veyaNaveyaNavihANasuttANi 6prigghpcce| 7 raadibhoynnpcce| 1 veyaNaveyaNavihANe sti| 8 evaM koha-mANa-mAyA-loha-rAga-dosa- 2 savvaM pi kammaM payaDi tti kaTu moh-pemmpcce| 283 nnegmnnyss| 9nnidaannpcce| 284 3 NANAvaraNIyaveyaNA siyA bajma10 abbhakkhANa-kalaha-pesuNya mANiyA veyaNA / 304 .. raha-arai-uvahi-Niyadi-mANa. 4 siyA udiNNA veyaNA / 305 281 282 Jain Education.International Page #555 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra pRSTha (10) pariziSTha sUtra saMkhyA sUtra saMkhyA sUtra 5 siyA uvasaMtA veyaNA / 306 | 31 siyA udiNNA veyaNA / 345 6 siyA bajjhamANiyAo veynnaao| 307 / 32 siyA uvasaMtA veyaNA / 7 siyA udiNNAo veynnaao| 308 33 siyA udiNNAo veynnaao| 346 8 siyA uvasaMtAo veynnaao| 306 34 siyA uvasaMtAo veynnaao| 347 hasiyA bajjhamANiyA ca udiNNA ca / 310 35 siyA bajjhamANiyA [ca] udiNNA c| ,, 10 siyA bajjhamANiyA ca udiNNAo c| 311 36 siyA bajjhamANiyA ca udiNNAo c| 348 11 siyAbajjhamANiyAo ca udiNNA c| 312 37 siyA bajjhamANiyA ca uvasaMtA c| 346 12 siyA bajjhamANiyAo ca 38 siyA bajjhamANiyA ca uvsNtaaoc| 350 udiNNAo c| 36 siyA udiNNA ca uvasaMtA ca / , 13 siyA bajjhamANiyA [ca uvasaMtA ca / 315 40 siyA udiNNA ca uvasaMtAo c| 351 14 siyA bajjhamANiyA ca uvsNtaaoc| .. 41 siyA udiNNAo ca uvasaMtA c| 352 15 siyA bajjhamANiyAo ca uvsNtaac| 316 42 siyA udiNNAo ca uvasaMtAo c| ,, 16 siyA bajjhamANiyAo ca 43 siyA bajjhamANiyA ca udiNNA - uvasaMtAo c| ca uvasaMtA c| 353 17 siyA udiNNA ca uvasaMtA c| 318 44 siyA bajjhamANiyA ca udiNNA / 18 siyA udiNNA ca uksaMtAo c| 320 ca upasaMtAo c| 354 16 siyA udiNNAo ca uvasaMtA c| ,, 45 siyA bajjhamANiyA ca udiNNAo 20 siyA udiNNAo ca uvasaMtAo ca / 321 21 siyA bajjhamANiyA ca udiNNA ca uvasaMtA c| ca uvasaMtA c| 46 siyA bajjhamANiyA ca udiNNAo 22 siyA bajjhamANiyA ca udiNNA ca uvasaMtAo c| - ca uvasaMtAo ca / 327 47 evaM sattaNNaM kammANaM / 356 23 siyA bajjhamANiyA ca udiNNAo 48 saMgahaNayassaNANAvaraNIyavedaNA siyA ca uvasaMtA c| 328 bajjhamANiyA veyaNA / 24 siyA bajjhamANiyA ca udiNNAo 46 siyA udiNNA veyaNA / 357 . ca uvasaMtAo ca / / 50 siyA uvasaMtA veyaNA / 358 25 siyA bajjhamANiyAo ca udiNNA 51 siyA bajjhamANiyA ca udiNNA c| .. ca uvasaMtA c| 52 siyA bajjhamANiyA ca uvasaMtA ca / 356 26 siyA bajjhamANiyAo ca udiNNA 53 siyA udiNNA ca uvasaMtA ca / ca uvasaMtAo ca / 27 siyA bajjhamANiyAo ca udiNNAo 54 siyA bajjhamANiyA ca udiNNA ca uvasaMtA c| ca uvasaMtA ca / 28 siyA bajjhamANiyAo ca udi 55 evaM sattaNNaM kammANaM / 362 ___NNAo ca uvasaMtAo ca / 333 56 ujusudassa NANAvaraNIyaveyaNA 26 evaM sattaNNaM kammANaM / / 342 udiNNaphalapattavivAgA veyaNA / 30 vavahAraNayassa NANAvaraNIyaveyaNA 57 evaM sattaNNaM kmmaannN| 363 siyA bajjhamANiyA veynnaa| 343 / 58 saddaNayassa avattavaM / 326 356 361 332 Page #556 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40. 365 veyaNAsaNNiyAsavihANasuttANi (11) sUtra saMkhyA sUtra - pRSTha | sUtra saMkhyA sUtra 11 veyaNagadivihANasuttANi | 3 jo so satthANaveyaNasaNNiyAso 1 veyaNagadivihANe tti / / ___ so duviho-jahaNNao satthANaveyaNa2Negama-vavahAra-saMgahANaM pANAvara saNNiyAso ceva ukkassao sasthANaNIyaveyaNA siyA avaDhidA / veyaNasaNNiyAso cev| 376 3 siyA dvidaahidaa| 4 jo so jahaNNo satthANaveyaNa4 evaM daMsaNAvaraNIya-mohaNIya saNNiyAso so thppo| -- aMtarAiyaNaM / 5 jo so ukkassao sasthANaveyaNa5 veyaNIyaveyaNA siyA dvidaa| saNNiyAso so cauThivaho-davvado 6 siyA advidaa|| khettado kAlado bhAvado cedi / 376 7 siyA hidaadvidaa| 6 jassa NANAvaraNIyaveyaNA davvado ukassA tassa khattado kimakkassA. 8 evamAuva-NAmA-godANaM / annukkssaa| - 377 1 ujusudassaNANAvaraNIyaveyaNA 7NiyamA aNukkassA asaMkhejjasiyA tttthidaa| gunnhiinnaa| 10 siyA advidaa| 8 tassa kAlado kimukkassA 11 evaM sattaNNaM kammANaM / annukkssaa| 12 sahaNayassa avattavvaM / 6 ukkassA vA aNukkassA vA / 12 veyaNaaNaMtaravihANasuttANi 10 ukassAdo aNukkassA smuunnaa| 376 1 veyaNaaNaMtaravihANe ti| 11 tassa bhAvado kimukkassA aNukkassA / 2 Negama vavahArANaM NANAvaraNIya 12 ukkassA, vA aNukkassA vaa| veyaNA annNtrbNdhaa| 371 13 ukkassAdo aNukkassA chaTThANapadidA, , 3 prNprbNdhaa| 14 aNaMtabhAgahINA vA asaMkhejabhAga4 tdubhybNdhaa| hINA vA saMkhejjabhAgahINA vA 5 evaM sattaNNaM kammANaM / saMkhejaguNahINA vA asaMkhejaguNahINA 6 saMgahaNayassa NANAvaraNIyaveyaNA vA aNaMtaguNahINA vaa| 380 annNtrbNdhaa| 15 jassa NANAvaraNIyaveyaNA khettado. 7 prNprbNdhaa| 373 ukkassA tassa davvado kimukkassA 8 evaM sattaNNaM kammANaM / annukssaa| 381 6 ujusudassa NANAvaraNIyaveyaNA 16 NiyamA annukkssaa| prNprbNdhaa| 17 cauDhANapadidA, asaMkhajjabhAgahINA 10 evaM sattaNaM kammANaM / 374 - vA saMkhnejjabhAgahINA vA saMkhejaguNa11 saddaNayassa avattavvaM / hINA vA asaMkhejaguNahINA vaa| 382 13 veyaNasaNNiyAsavihANasuttANi / 18 tassa kAlado kiM ukkassA aNukkassA 384 1 veyaNasaNNiyAsavihANe ti| . 375 16 ukkassA vA aNukkassA vaa| 2 jo so veyaNasaNNiyAso so duviho- 20 ukkassAdo aNukkassA tihANapadi satthANaveyaNasaNNiyAso ceva paratthANa.. dA, asaMkhejabhAgahINA vA saMkhe. beyaNasaNNiyAso ceva / jjabhAgahINA vA saMkhajjaguNahINA baa| 385 Page #557 -------------------------------------------------------------------------- ________________ " (12) pariziSTa sUtra saMkhyA pRSTha sUtra saMkhyA sUtra 21 tassa bhAvado kimukkassA annukkssaa|386 50 jassa veyaNIyaveyaNA khettado ukkassA 22 ukkassA vA aNukkassA vaa| tassa davvado kimukkassA annukkssaa| , 23 ukkassAdo aNukassA chhaannpdidaa|.. 51 NiyamA aNukkassA cutttthaannpdidaa| , 24 jassa NANAvaraNIyaveyaNA kAlado 52 tassa kAlado kimukkassA annukkssaa| 368 ukkassA tassa davvado kimu 53 NiyamA aNukkassA asNkhejgunnhiinnaa| ,, kassA annukkssaa| 387 54 tassa bhAvado kimukkassA annukssaa| , 25 ukkassA vA aNukkassA vaa| 55 ukkassA / 26 ukkassAdo aNukassA pNctttthaannpdidaa|, 56 jassa veyaNIyaveyaNA kAlado ukkassA 27 tassa khettado kimukkassA annukkssaa| 386 tassa davvado kimukkasA annukkssaa| 401 28 ukkassA vA aNukkassA vaa| 57 ukkassA vA aNukassA vA / 26 ukkassAdo aNukkassA cutttthaannpdidaa| ,, 58 ukkassAdo aNukkassA pNctttthaannpdidaa| ,, 30 tassa bhAvado kimukkassA annukkssaa| 360 56 tassa khettado kimukkassA annukkssaa| 401 31 ukkassA vA aNukkassA vA / 60 NiyamA aNukkassA asNkhejgunnhiinnaa| ,, 32 ukassAdo aNukkassA chtttthaannpdidaa| 61 tassa bhAvado kimukkassA annukkssaa| 402 33 jassa NANAvaraNIyaveyaNA bhAvado 62 NiyamA aNukkassA annNtgunnhiinnaa| , ukkassA tassa davdhado kimukkassA 63 jassa veyaNIyaveyaNA bhAvado ukkassA aNukkassA / tassa davvado kimukkassA annukkssaa| , 34 ukkassA vA aNukassA vA / | 64 NiyamA aNukkassA cutttthaannpdidaa| , 35 ukassAdo aNukassA paMcaTThANapadidA / ,, 65 tassa khettado kimukkassA aNukkasptA / 403 36 tassa khettado kimukkassA aNukkassA / 362 66 ukkassA vA aNukkassA vaa| 37 ukkassA vA aNukkassA vA / 67 ukassAdo aNukkassA viTThANapadidA, 38 ukkAsAdo aNukkassA cutttthaannpdidaa|,, asaMkhejabhAgahINA vA asaMkheja36 tassa kAlado kimukkassA annukssaa| 363 guNahINA vaa| 40 ukkassA vA aNukkassA vaa| 68 tassa kAlado kimukkassA annukkssaa| 404 41 ukkassAdo aNukkassA tiTThANapadidA 66 NiyamA aNukkassA asNkhejgunnaa| , aMsakhejjabhAgahINA vA saMkhejabhAgahINA 70 evaM nnaamaa-godaannN| vA saMkhejjaguNahINA vaa| 71 jassa AuaveyaNA davvado ukkassA 42 evaM daMsaNAvaNIya-mohaNIya tassa khettado kimukkassA annukkssaa| 405 ____ aMtarAiyANaM / 365 72 NiyamA aNukkassA asNkhejjgunnhiinnaa| ,, 43 jassa veyaNIyaveyaNA davvado ukkassA 73 tassa kAlado kimukkassA annukssaa| ,, tassa khettado kimukkassA aNukkassA / 366 74 NiyamA aNukkassA asNkhejgunnhiinnaa| , 44 NiyamA aNukkassA asNkhejgunnhiinnaa| 366 75 tassa bhAvado kimukkassA aNukkassA / 406 45 tassa kAlado kimukkassA annukkssaa| ,, 76 NiyamA aNukkassA arnntgunnhiinnaa| , 46 ukassA vA aNukkassA vA / 77 jassa AuaveyaNA khettado ukkassA 47 ukkassAdo aNukkassA smuunnaa| ,, tassa duvvado kimukkassA annukkssaa| 407 48 tassa bhAvado kimukkassA annukkssaa| 367 | 78 NiyamA aNukkassA viTThANapadidA saMkhe. 46 NiyamA aNukassA annNtgunnhiinnaa| .. jaguNahINA vA asaMkhejjaguNahINA vaa| .. " Page #558 -------------------------------------------------------------------------- ________________ " veyaNasaNNiyAsavihANasuttANi sUtra saMkhyA __ pRSTha | sUtra saMkhyA - sUtra / pRSTha 76 tassa kAlado kimukkassA annukkssaa| 408 102 jassa NANAvaraNIyaveyaNA khettado 80 NiyamA aNukkassA asNkhejgunnhiinnaa| ,, jahaNNA tassa vvado kiM jahaNNA 81 tassa bhAvado kimukkassA aNukkassA | , ajahaNNA / 82 NiyamA aNukkassA annNtgunnhiinnaa| ,, 103 NiyamA ajahaNNA cauhANapadidA 83 jassa AuaveyaNA kAlado ukkassA asaMkhejjabhAgabhahiyA vA saMkhejatassa davvado kimukkassA annukkssaa|,, bhAgabbhahiyA vA saMkhejaguNabbha. 84 NiyamA aNukkassA viTThANapadidA saMkhe hiyA vA asaMkhejjaguNabbhahiyA vA / 416 jaguNahINA vA asNkhejgunnhiinnaa| 406 104 tassa kAlado kiMjahaNNA [ajahaNNA] 417 85 tassa khettado kimukkassA annukkssaa| 410 105 NiyamA ajahaNNA asaMkhejaguNa86 NiyamA aNukkassA asaMkhejjaguNa bbhahiyA / hiinnaa| 410 106 tassa bhAvado kiM jahaNNA ajahaNNA, 87 tassa bhAvado kimukkassA annukkssaa| ,, 107 NiyamA ajahaNNA annNtgunnbbhhiyaa| 418 85 NiyamA aNukkassA aNaMtaguNahINA / , 108 jassa NANAvaraNIyaveyaNA kAlado maha jassa AuaveyaNA bhAvado ukassA jahaNNA tassa davvado kiM jahaNNA tassa duvvado kimukkassA annukkssaa| 411 ajhnnnnaa| 10NiyamA aNukkassA tihANapadidA 106 jahaNNAvA ajahaNNA vA, jahaNNAdo saMkhejabhAgahINA vA saMkhejaguNahINA ajahaNNA paMcaTThANapadidA aNaMtavA asaMkhejjaguNahINA vA / bhAgabbhahiyA vA asaMkhejabhAgabbha. 61 tassa khettado kimukkassA annukssaa| 412 hiyA vA saMkhejabhAgabbhahiyA vA ha2 NiyamA aNukassA asNkhejgunnhiinnaa| ., saMkhejaguNabbhahiyA vA asaMkheja13 tassa kAlado kimukkassA annukssaa| ,, guNanbhahiyA vaa| 418 110 tasva khettado kiM jahaNNA ajhnnnnaa| 416 64 NiyamA aNukkassA cauThANapadidA asaMkhejabhAgahINA vA saMkhejabhAga 111 NiyamA ajahaNNA asaMkheja gunnbbhhiyaa| hINA vA saMkhejaguNahINA vA asaMkhe 112 tassa bhAvado kiM jahaNNA ajhnnnnaa| 420 jjaguNahINA vaa| 113 jahaNNA / 15 jo so thappo jahaNNo sasthANa 114 jassa NANAvaraNIyaveyaNA bhAvado yaNasaNNiyAso so cauvviho jahaNNA tassa duvvado kiM jahaNNA davvado khettado kAlado bhAvado cedi / 413 ajahaNNA / 16 jassa NANAvaraNIyaveyaNA davvado 115 jahaNNA vA ajahaNNA vA, jahaNNAdo jahaNNA tassa khettado kiM jahaNNA ajahaNNA paMcaTThANapadidA / ajahaNNA / 414 116 tassa khettadokiM jahaNNA ajhnnnnaa|| 21 67 NiyamA ajahaNNA asaMkheja 117 NiyamA ajahaNNA asNkhejgunnbbhhiyaa| gunnbbhhiyaa| hara tassa kAlado kiM jahaNNA ajhnnnnaa| 41 118 tassa kAlado kiM jahaNNA ajhnnnnaa| , 66 jahaNNA / 116 jhnnnnaa| 100 tassa bhAvado kiM jahaNNA ajahaNNA / , ! 120 evaM dasaNAvaraNIya-mohaNIya101 jahaNNA / aNtraaiyaannN| " Page #559 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 14 ) sUtra saMkhyA sUtra 121 jassa veyaNIyaveyaNA davvado jaNNA tassa khettado kiM jahaNNA ajahaNNA / 122 niyamA aNNA zrasaMkhejjaguNanbhahiyA / 123 tassa kAlado kiM jahaNNA ajahaNNA / 124 jahaNNA / 125 tassa bhAvado kiM jahaNNA aNNA / 126 jahaNNA [vA ] ajahaNNA vA, jahado ajahaNaNaMtaguNanbhahiyA / 127 jassa veyaNIyaveyaNA khettado jahaNNA tassa davvado kiM jahaNNA aNNA / 423 128 niyamA aNNA cauTThANapadidA / 126 tassa kAlado kiM jahaNNA [ajahaNNA ] 130 NiyamA ajahaNNA asaMkhejjaguNanbhahiyA / "" 39 39 131 tassa bhAvado. kiM jahaNNA ajahaNNA / 132 niyamA ajahaNNA anaMtaguNanbhahiyA / 133 jassa veyaNIyaveyaNA kAlado jahaNNA tassa davvado kiM jahaNNA aNNA / 134 jahaNNA vA ajahaNNA vA, jahaNNAdo ajahaNNA paMcaTThANapadidA / "" 135 tassa khettado kiM jahaNNA ajahaNNA / 136 niyamA aNNA asaMkhejjaguNanbhahiyA ! 137 tassa bhAvado kiM jahaNNA aNNA / 138 jaNNA vA ajahaNNA vA, jahaNNAdo aNNA aNaM guNagbhahiyA / 136 jassa veyaNIyaveyaNA bhAvado jahaNA tassa davtrado kiM jahaNNA ajahaNNA / 140 jaNNA vA ajahaNNA vA, jahaNNAdo ajahaNNA paMcaTThANapadidA / 141 tassa khettado kiM jahaNNA ajahaNNA / pariziSTa pRSTha 33 422 35 33 39 33 33 424 23 425 "" 33 " 426 33 427 sUtra saMkhyA sUtra 142 niyamA aNNA zrasaMkhejja guNabhahiyA / 143 tassa kAlado kiM jahaNNA jahaNNA / 144 jaNNA / ,, 145 jassa AuaveyaNA davvado jahaNNA tassa khettado kiM jahaNA aNNA / 146 khiyamA aNNA asaMkhejjaguNabhahiyA / 147 tassa kAlado kiM jahaNNA aNNA / 14 yimA aNNA asaMkhejjaguNanbhahiyA / 146 tassa zravado kiM jahaNNA jahaNNA / 158 NiyamA jahaNNA asaMkhejjaguNamahiyA / 156 tassa khettado kiM jahaNNA pRSTha ajahaNNA / 160 niyamA aNNA asaMkhejjaguNanbhahiyA / 427 93 39 428 33 150 NiyamA ajahaNNA aNataguNabhahiyA / 151 jassa AuveyaNA khettado jahaNNA tassa davvado kiM jahaNNA ajaddaNNA / 152 niyamA ajahaNNA asaMkhejja guNanbhahiyA / 33 39 153 tassa kAlado kiM jahaNNA ajahaNNA / 154 niyamA ajahaNNA asaMkhejja 33 428 guNabhahiyA / 33 155 tassa bhAvado kiM jahaNNA ajahaNNA / 430 156 jahaNNA vA ajahaNNA vA, jahaNNAdo jaNA chaTTANapadidA / 157 jassa AuveyaNA kAlado jahaNNA tassa vvado kiM jahaNNA aNNA 39 426 39 33 33 431 Page #560 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra veyaNasaNNiyAsaSihANasuttANi - (15) sUtra saMkhyA pRSTha | sUtra saMkhyA 161 tassa bhAvado kiM jahaNNA ajahaNNA / 431 / 181 jassa NAmaveyaNA kAlado jahaNNA 162 NiyamA ajahaNNA aNaMta tassa duvvado kiM jahaNNA ajahaNNA / 436 gunnbbhhiyaa| 431 182 jahaNNA vA ajahaNNA vA, jaha163 jassa AuaveyaNA bhAvado jahaNNA NNAdo ajahaNNA pNctttthaannpdidaa| ,, tassa davvado kiM jahaNNA ajahaNNA / 432 183 tassa khettado kiM jahaNNA ajhnnnnaa| ... 164 NiyamA ajahaNNA asaMkhe 184 NiyamA ajahaNNA asNkhejjgunnjgunnbbhhiyaa| bbhhiyaa| 437 165 tassa khettado kiM jahaNNA 185 tassa bhAvado kiM jahaNNA ajhnnnnaa| ,,. ajahaNNA / 186 NiyamA ajahaNNA annNtgunnbbhhiyaa| ., 166 jahaNNA vA ajahaNNA bA / jaha 187 jassa NAmaveyaNA bhAvado jahaNNA... NNAdo ajahaNNA cutttthaannpdidaa| ,, tassa davvado kiMjaNNA ajahaNNA, 167 tassa kAlado kiM jahaNNA 18 NiyamA ajahaNNA cuhaannpdidaa| 437 186 tassakhettado kiM jahaNNA ajhnnnnaa| 438 ajhnnnnaa| 168 NiyamA ajahaNNA asaMkhejagu 160 jahaNNA vA ajahaNNA vA, jahaNNAdo ajahaNNA cutttthaannpdidaa| nnmbhhiyaa| 161 tassa kAlado kiM jahaNNA ajhnnnnaa| 166 jassa NAmaveyaNA davvado jahaNNA 162 NiyamA ajahaNNA asaMkheja. tassa khettado kiM jahaNNA gunnbbhdiyaa| 436 ajhnnnnaa| 163 jassa godaveyaNA davvado jahaNNA 170 NiyamA ajahaNNA asaMkheja tassa khettado kiM jahaNNA ajhnnnnaa|.. gunnnbhhiyaa| 164 NiyamA ajahaNNA asaMkheja171 tassa kAlado ki jahaNNA gunnbbhhiyaa| ajahaNNA / 165 tassa kAlado kiM jahaNNA ajhnnnnaa| ,, 172 jaNNA / 434 166 jahaNNA / 173 tassa bhAvado kiM jahaNNA ajahaNNA, 167 tassa bhAvado kiM jahaNNA ajhnnnnaa| .. 174 NiyamA ajahaNNA aNaMtaguNa 168 NiyamA ajahaNNA annNtgunnbhhiyaa|440 bbhhiyaa| 166 jassa godaveyaNA khettado jahaNNA 175 jassa NAmaveyaNA khettado jahaNNA tassa davvado ki jahaNNA ajhnnnnaa| , tassa davado kiM jahaNNA ajhnnnnaa|| 434 200 NiyamA ajaNNA cutttthaannpdidaa| .. 176 NiyamA ajahaNNA cutttthaannpdidaa| , 201 tassa kAlado kiM,jahaNNA ajhnnnnaa| 202 NiyamA ajahaNNA asaMkheja177 tassa kAlado kiM jahaNNA . guNabbhahiyA / ajhnnnnaa| 435 203 tassa bhAvado kiM jahaNNA ajnnnnaa| 4.1 178 NiyamA ajahaNNA asaMkheja 204 NiyamA ajaNNA annNtgunnbbhhiyaa| gunnnbhhiyaa| 205 jassa godaveyaNA kAlado jahaNNA 176 tassa bhAvado kiM jahaNNA ajahaNNA / tassa davvado kiM jahaNNA ajnnnnaa|,, 180 jahaNNA vA ajahaNNA vA, jaha 206 jahaNNA vA ajahaNNA vA jahaegAdo ajahaNNA chttttaannpdid|| , NNAdo ajahaNNA pNctttthaannpdidaa| 442 Page #561 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra . (16) pariziSTa sUtra saMkhyA | sUtra saMkhyA sUtra pRSTha 207 tassa khettado kiM jahaNNA ajhnnnnaa| ,, | 226 jassa AuaveyaNA davvado ukassA 208 NiyamA ajahaNNA asaMkhejja- . tassa sattaNNaM kammANaM veyaNA gunnbbhhiyaa| davvado kimukkassA annukkssaa| 448 206 tassa bhAvado kiM jahaNNA ajhnnnnaa| ,, | 227 NiyamA aNukkassA ca utttthaannpdidaa| .. 210 NiyamA ajahaNNA annNtgunnbbhhiyaa| ,, 228 asaMkhejabhAgahINA vA saMkheja211 jassa godaveyaNA bhAvado jahaNNA bhAgahINA vA saMkhejaguNahINA tassa davvado kiMjahaNNA ajhnnnnaa| 443 vA asaMkhejjaguNahINA vaa| 446 212 NiyamA ajahaNNA ctttthaannpdidaa| .. 126 jassa NANAvaraNIyaveyaNA khettado 213 tassa khettado kiM jahaNNA ajhnnnnaa| ukkassA tassa daMsaNAvaraNIya-mo. 214 NiyamA ajahaNNA asaMkhejaguNa haNIya-aMtarAiyaveyaNA khettado bbhhiyaa| kimukkassA annukssaa| 215 tassa kAladokiM jahaNNA ajhnnnnaa| 444 230 ukkassA / 216 NiyamA ajahaNNA asaMkhejaguNa- | 231 tassa veynniiy-aaua-nnaamaa-godbbhhiyaa| veyaNA khettado kimukkassA 217 jo so paratthANaveyaNasaNiyAso annukkssaa| so duviho-jahaNNao parasthANa- 232 NiyamA aNukkassA asaMkhejaveyaNasaNNiyAsoceva ukkassao gunnhiinnaa| 450 paratthANaveyaNasaNNiyAso ceva / 233 evaM dasaNAvaraNIya mohaNIya218 jo so jahaNNo paratthANaveyaNa aNtraaiyaannN| saNNiyAso so thppo| | 234 jassa veyaNIyaveyaNA khettado ukkassA 216 jo so ukkassao paratthANaveyaNa tassa NANAvaraNIya-dasaNAvaraNIyasaNNiyAso so cauvviho-davvado mohaNIya-aMtarAiyaveyaNA khettado khettado kAlado bhAvado cedi / 445 ukkassiyA nntthi| 220 jassaNANAvaraNIyaveyaNA duvvado 235 tassa Auva-NAmA-godaveyaNA ukkassA tassa chaNNaM kammANamAuva khettado kimukkassA annukkssaa| vajjANaM duvvado kimukkassA 236 ukkassA / 451 annukkssaa| 237 evmaaua-nnaamaa-godaannN| 221 ukkassA vA aNukkassA vA, ukka 238 jassa NaNAvaraNIyaveyaNA kAlado ssAdo aNukkassA vitttthaannpdidaa| , ukkassA tassa chaNNaM kammANamA222 aNaMtabhAgahINA vA asaMkheja uavajANaM veyaNA kAlado kimubhAgahINA vaa| 446 kassA annukkssaa| 223 tassa AuaveyaNA davvado kimu- 236 ukassA vA aNukkassA vA, ukkakassA annukkssaa| ssAdo aNukkassA asaMkhejja224 NiyamA aNukassA asaMkheja bhaaghiinnaa| " gunnhiinnaa| 447 240 tassa AuvaveyaNA kaald| kimu125 evaM chaSNaM kammANamAuvavajANaM / , kassA aNukkassA / 452 Page #562 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra saMkhya sUtra 33 241 ukkassA vA aNukassA vA, ukkA*ssAdo aNukkassA caudvANapadidA / 242 evaM chaSNaM kammANaM AuvavajjANaM / 453 243 jassa AuveyaraNA kAlado ukkassA tassa sattaNaM kammANaM veyaraNA kAlado kimukkassA aNukkassA | veyaNAsa NNiyAsavihANa suttANi sUtra saMkhyA sUtra 260 jassa AuaveyaNA bhAvado ukkassA tassa sattaNaM kammANaM bhAvado kimukkassA aNukkassA | aMtarAiyANaM / 251 jassa veyaNIyaveyaNA bhAvado ukkassA tassa gAvaraNIya daMsaNA varaNIyaaMtarAiyaveyA bhAvado siyA sthisiyA patthi / 244 ukkassA vA aNukkassA vA, ukkasAdo aNukkassA tiTThANapadidA / 454 245 asaMkhejjabhAgahIraNA vA saMkhejja bhAgahI vA saMkhejjaguNahINA vA / 246 jassa gANAvaraNIyaveyaraNA bhAvado ukkassA tassa daMsaNAvaraNIyamohaNIya-aMtarAiyaveyaraNA bhAvado kimukkassA aNukkassA | 247 ukkassA vA aNukkassA vA, ukkasAdo aNukkassA chaTThANapadidA / 245 tassa veyaNIya-Auva-raNAmAgodaveNAbhAvado kimukkassA aNukkassA | 246 yimA aNukkassA aAMtaguNahINA / 250 evaM daMsaNAvaraNIya mohaNIya 252 jadi asthi bhAvado kimukkassA 258 ukkassA / 256 evaM NAmA-godANaM / 3 pRSTha 33 "" 39 "" 22 23 " 456 aNukkassA | 456 253 niyamA aNukkassA aAMtaguNahINA 457 254 tassa mohaNIyaveyaNA bhAvado Natthi / 255 tassa AuaveyaNA bhAvado "" kimukkassA aNukkassA ! 256 niyamA aNukkassA anaMtaguNahINA / "" 257 tassa NAmA- godaveyaNA bhAvado kimukassA aNukkassA | 39 458 pa 266 tassa AuveyaNA davvado kiM jahaNNA ajahaNNA / 270 niyamA ajahaNNA asaMkhejjaguNa pahiyA / 33 39 261 NiyamA aNukkassA aAMtaguNahINA / 262 jo so thappo jahaNNatra paratthAraNaveNAsaNNiAso so caDavvihodavvado khettado kAlado bhAvado cedi / 263 jassa NANAvaraNIyaveyaNA davvado jahaNNA tassa daMsaNAvaraNIyaaMtarAiyaveyaNA davvado kiM jahaNNA aNNA / 264 jaNNA vA ajahaNNA vA, jahaNNAdo aNNA vidvANapadidA / 265 aAMtabhAgabhahiyA vA asaMkhejjabhAgabhahiyA vA / 266 tassa vedaNIya - NAmA- godaveyaNA davvado kiM jahaNNA / 267 niyamA jahaNNA asaMkhejjabhAgabhahiyA | 268 tassa mohaNIyaveyaNA davvado haNiyA / ( 17 ) 273 tassa AuaveyaNA davvado kiM jahaNNA ajahaNNA / 274 mA ajahA asaMkhejjaguNabhahiyA / 275 tassa NAmA - godaveyaNA davvado kiM jahaNNA ajahaNNA / to 460 460 201 evaM daMsaNAvaraNIya aMtarAiyANaM / 272 jassa veyaNIyaveyaNA davvado jahaNNA tassa NANAvaraNIya daMsaNAvaraNIyamohaNIya- aMtarAiyANaM veyaNA davvado jahaNiyA Natthi / 461 462 "" "" "" 463 "2 2. 99 463 464 Page #563 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra 472 (18) pariziSTa sUtra saMkhyA 94 jassa veyaNIyaveyaNA kAlado jahaNNA 276 jahaNNA vA ajahaNNA vA, jahaNNAdo tassa NANAvaraNIya-dasaNAvaraNIyaajahaNNA vitttthaannpdidaa| mohaNIya-aMtarAiyANaM veyaNA kAlado 277 aNaMtabhAgabbhahiyA vA asaMkhejja jahaNiyA nnsthi| bhAgabhahiyA vaa| 265 tassa Aua-NAmA-godavayaNA 278 evaM nnaamaa-godaannN| 465 kAlado kiM jahaNNA ajhnnnnaa| 470 276 jassa mohaNIyaveyaNA davvado 266 jahaNNA / jahaNNA tassa chaNNaM kammANa 267 evamAua-NAmA-godANaM / mAuavajjANaM veyaNA vvado kiM 268 jassa mohaNIyaveyaNAkAlado jahaNNA jahaNNA ajahaNNA / tassa sattaNa kammANaM veyaNA 280 NiyamA ajahaNNA asaMkhejjabhAga kAlado kiM jahaNNA ajhnnnnaa| bhahiyA / 266 NiyamA ajahaNNA asaMkhejjaguNa281 tassa AuaveyaNA davvado kiM bhhiyaa| jahaNNA ajhnnnnaa| 300 jassa NANAvaraNIyaveyaNA bhAvado 282 NiyamA ajahaNNA asaMkhejjaguNa jahaNNA tassa dNsnnaavrnniiybhhiyaa| aMtarAiyaveyaNA bhAvado kiM jahaNNA 283 jassa AuaveyaNA davyado jahaNNA ajhnnnnaa| tassa sattaNNaM kammANaM veyaNA duvvado 301 jahaNNA / kiM jahaNNA ajhnnnnaa| 302 tassa veyaNIya-Aua-NAmA-godave284 NiyamA ajahaNNA cutttthaannpdid|| ,, yaNA bhAvado kiM jahaNNA ajhnnnnaa|,, 285 jassa NANAvaraNIyaveyaNA khettado 303 NiyamA ajahaNNA aNaMtaguNajahaNNA tassa sattaNNaM kammANaM bhhiyaa| veyaNA khettado kiM jahaNNA 304 tassa mohaNIyaveyaNA bhAvado jaha* ajahaNNA / NiyA nnsthi| 286 jahaNNA / 466 305 evaM dasaNAvaraNIya-aMtarAiyANaM / / 287 evaM sattaNNaM kammANaM / 306 jassa veyaNIyaveyaNA bhAvado jahaNNA 288 jassa NANAvaraNIyaveyaNA kAlado tassa NANAvaraNIya-dasaNAvaraNIyajahaNNA tassa daMsaNAvaraNIya-aMta mohaNIya-aMtarAiyaveyaNA bhAvado rAiyaveyaNA kAlado kiM jahaNNA jahANiyA Natthi / 473 ajhmnnaa| 377 tassa Aua-NAmA-godaveyaNA 286 jahaNNA / bhAvado kiM jahaNNA ajahaNNA / 260 tassa veyaNIya-Aua-NAmA-godave. 308 NiyamA ajahaNNA aNaMtaguNayaNA kAlado kiM jahaNNA ajahaNNA / ,, bhhiyaa| 261 NiyamA ajahaNNA asaMkhejja 306 jassa mohaNIyaveyaNA bhAvado gunnbhhiyaa| jahaNNA tassa sattaNNaM kammANaM veyaNA 262 tassa mohaNIyaveyaNA kAlado bhAvado kiM japaNA ajhnnnnaa| 474 jahaNiyA nntthi| 310 NiyamA ajahaNNA aNataguNa263 evaM dasaNAvaraNIya-aMtarAiyANaM / bhhiyaa| pazuNa Page #564 -------------------------------------------------------------------------- ________________ veyaNaparimANavihANasuttANi (16) sUtra saMkhyA sUtra pRSTha | sUtra saMkhyA . pRSTha 311 jassa AuaveyaNA bhAvado jahaNNA 7 veyaNIyassa kammassa duve pyddiio|, : tassa chaNNaM kammANaM veyaNA bhAvado 8 evadiyAo pyddiio| kiM jahaNNA ajahaNNA / ha mohaNIyassa kammassa kevaDiyAo 312 NiyamA ajahaNNA aNaMtaguNa pyddiio| 481 bhhiyaa| 10 mohaNIyassa kammassa aTThAvIsaM 313 tassa gAmaveyaNA bhAvado kiM jahaNNA" pyddiio| 482 ajhmnnaa| 11 evadiyAao pyddiio| 314 jahaNNA vA ajahaNNA vA, jahaNNAdo 12 Auassa kammassa kevaDiyAo ajahaNNA chhaannpdidaa| pyddiio| 315 jassa NAmavayaNA bhAvado jahaNNA 13 Auassa kammassa cattAri tassa chaNNaM kammANamAuavajjANaM pyddiio| 483 veyaNA bhAvado kiM jahaNNA 14 evaDiyAo pyddiio| ajahaNNA / 15 NAmassa kammassa kevaDiyAo 316 NiyamA ajahaNNA aNaMtaguNa pyddiio| bbhhiyaa| 16 NAmassa kammassa asaMkhejjaloga317 tassa AuaveyaNA bhAvado kiM. mettpyddiio| jaNNA ajhnnnnaa| 17 evadiyAo pyddiio| 484 318 jahaNNA vA ajahaNNA vA, jahaNNAdo 18 godassa kammassa kevaDiyAo ajahaNNA chtttthaannpdidaa| 476 pyddiio| 316 jassa godaveyaNA bhAvado jahaNNA 16 godassa kammassa duve pyddiio| , tassa sattaNaM kammANaM veyaNA bhAvado 20 evaDiyAo pyddiio| kiM jahaNNA ajhnnnnaa| 21 aMtarAissa kammassa kevddiyaao| 320 NiyamA ajahaNNA aNaMtaguNa pyddiio| bbha hyaa| 22 aMtarAissa kammassa paMca pyddiio| veyaNaparimANavihANAsuttANi 23 evadiyAo pyddiio| 1 veyaNAparimANavihANe tti / 24 smypbddhtttthdaae| 2 tattha imANi tiNi aNiyogaddArANi- 25 NANAvaraNIya-daMsaNAvaraNIya-aMtarAi. pagadiaTThadA samayapabaddhaTThadA yassa kevaDiyAo pyddiio| khettapaccAsae tti| 478 26 NANAvaraNIya-dasaNAvaraNIya-aMtarA3 pagadiaTThadAe NANAvaraNIya-daMsaNA yasta kammassa ekekA payaDI tIsaM varaNIyakammassa kevaDiyAo tIsaM sAgarovamakoDAkoDIyo smypyddiio| pabaddhaTThadAe gunnidaae| 486 4 NANAvaraNIya-dasaNAvaraNIyakammassa 27 evadiyAo pyddiio| 487 asNkhejlogpyddiio| 476 | 2. veyaNIyassa kammassa kevaDiyAo 5 evadiyAo pyddiio| 480 pyddiio| 6 vedaNIyassa kammassa kevaDiyAo 26 vedaNIyassa kammassa ekkekA pyddii| . pyddiio| tIsaM-paNNArasasAgarovamakoDAko.. ...49 Page #565 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 20 ) sUtra saMkhyA sUtra DIo samayapabaddhadAe guNidAe / 30 evadiyAo payaDIo / 31 mohaNIyassa kammassa kevaDiyAo payaDIo / 32 mohaNIyassa kammassa ekekA payaDI sattari cattAlIsa-vIsaM paNNArasa-dasa sAgarovamakoDAkoDIyo samayapabaddhadA guNidAe / 33 evadiyAo payaDIo / dasasAgarovamako DAkoDIo samayapabaddha dAe guNidAe / 34 Auassa kammassa kevaDiyAo paDIo / 35 Auassa kammassa ekekA payaDI aMtomuhuttamaM to muhuttaM samayabaddhaTThadAe guNidAe / 36 evadiyAo payaDIo / 37 NAmassa kammassa kevaDiyAo paDhIzro / 33 486 pariziSTa 460 38 NAmassa kammassa ekkA payaDI vIsaMaTThArasa-solasa- paNNArasa-codassabArasa - dasasAgarovamako DAkoDIyo samayabaddhaTThadAe guNidAe / 36 evadiyAo payaDIo / 40 godassa kammassa kevaDiyAo payaDIo | 41 godassa kammarasa ekkekA payaDI bIsaM pRSTha "" 461 461 462 42 evadiyAo payaDIo / 43 khettapaccAseti / 44 NANAvaraNIyassa kammassa kevaDiyAo payaDIo / 45 NANAvaraNIyassa kammassa jo maccho joyaNasahassao saraMbhuramaNasamuhassa bAhirillae taDe acchido, veyaNasamugdhA deNa samuhado, kAulessiyAe laggo, puNaravi mAraNaMtiyasamugdhA deNa samuhado, tiSNi viggahagadikaMdayANi 33 "3 "" 466 "" 467 33 55 "" sUtra saMkhyA sUtra kAUNa se kAle adho sattamAe puDhavIe raie uvavajjihaditi / 468 46 khettapaccAseNa guNidAo / 47 evadiyAo payaDIo / 4= evaM daMsaNAvaraNIya mohaNIya-aMtarA iyANaM / 46 veyaNIyassa kammassa kevaDiyAo payaDIo / 50 veyaNIyassa kammassa ekkekA payaDI darasa kevalisa kevalisamugvAdeNa samugdhAdassa savvalogaM gadassa / 51 khettapaccAseNa guNidAo / 52 evadiyAo payaDIo 53 evamAua - NAmA-godANaM / 7 samayapabaddhaTThadAe / = NANAvaraNIya - daMsaNAvaraNIya sa kammassa ekkekkA payaDI tIsaM tIsaM sAgaro vamako DAkoDIyo samayabaddhadAe guNidAe savapayaDhINaM kevaDio bhAgo / bhAgAbhAga vihANasuttANi 1 veyaNabhAgAbhAgavihANe ti / 2 tattha imANi tiNi aNiyogaddArANi - payaDiaTThadA samayapabaddhaTThadA khettapaccAseti / 3 paryAdAe NANAvaraNIya daMsaNAvaraNIyassa kammassa payaDIo savapayaDINaM kevaDiyo bhAgo / 4 dubhAgo desUNo / 5 veyaNIya- mohaNIya- zrAu- gAmA-godaaMtarAiyassa kammassa payaDIo savvapayaDI kevaDiyo bhAgo / 6 asaMkhejjadibhAgo / 8 dubhAgo desUNo / 10 evaM veyaNIya- mohaNIya zrAu- NAmAgoda-aMtarAiyANaM ca NeyavvaM / pRSTha "" "3 34 466 33 55 500 33 501 "" 501 93 504 39 33 584 505 55 Page #566 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 510 506 veyaNaappAbahugavihANasuttANi (21) sUtra saMkhyA sUtra pRSTha sUtra saMkhyA sUtra 11 Navari viseso savvapayaDINaM kevaDio 5 Auassa kamsassa payaDIo sNkhejjbhaago| 505 gunnaao| 506 12 asaMkhejadi bhaago| 505 6 aMtarAiyassa kammassa pyddiio| 13 khettapaccAse tti / 506 visesaahiyaao| 52 14 NANAvaraNIyassa kammassa ekekA 7 mohaNIyassa kammassa payaDIo saMkhepayaDI jo mahAmaccho joyaNasaha jjgunnaao| ssiyo sayaMbhuramaNasamudassa bAhirillae NAmassa kammassa payaDIzrI asaMkhejataDe acchido, veyaNasamugdhAdeNa gunnaao| 506 samuhado, kAulessiyAe laggo, ha daMsaNAvaraNIyassa kammassa payaDIo . puNaravi mAraNaMtiyasamugghAdeNa samuhado asNkhejgunnaao| 510 tiNi viggahakaMDayANi kAUNa se 10 NANAvaraNIyassa kammassa payaDIo kAle adho sattamAe puDhavIe Neraiesu visesaahiyaao| uvavanjidi tti khettapaccAseNa guNi 11 samayapabaddhaTThadAe savvasthovA AudAo samvapayaDINaM kevaDio bhaago|506 assa kammassa pyddiio| 510 15 dubhAgo desuunnii| 1 godassa kammassa payaDIo asaMkhejja16 evaM daM saNAvaraNIya-mohaNIya-aMtarA gunnaao| 510 iyaannN| 507 13 veyaNIyassa kammassa payaDIo 17 Navari mohaNIya-aMtarAiyassa savva visesaahiyaao| 510 payahINaM kevaDio bhaago| 507 14 aMtarAiyassa kammassa payaDIo 18 asNkhejdibhaago| 507 sNkhejgunnaao| 510 16 veyaNIyassa kammassa ekekA payaDI 15 mohaNIyassa kammassa payaDIo aNNadarassa kevalissa kevalasamugdhAdeNa sNkhengunnaao| samudassa savvalogaM gadassa khettapa 16 NAmassa kammassa payaDIo ccAsaeNa guNidAo savvapayaDINaM asNkhejgunnaao| 511 kevaDiyo bhaago| 507 17 daMsaNAvaraNIyassa kammassa payaDIo 20 asNkhejdibhaago| asNkhejgunnaao| 511 21 evmaaua-nnaamaa-godaannN| 506 18 gANAvaraNIyassa kammassa.payaDIo __ veyaNaappAbahugasuttANi visesaahiyaao| 511 16 khettapaccAsae tti / 1 veyaNaappAbahue ti| 511 20 savvatthova 2 tattha imANi tiNi aNiyogahArANi pyddiio| NAdavvANi bhavaMti-payaDiaTThadA samaya 21 mohaNIyassa kammassa payaDIo pabaddhaTThadA khettapaccAsae tt| 506 sNkhejgunnaao| 511 3 payaDiaTThadAe savvatthovA godss| 2 Auassa kammassa payaDIo kammassa pyddiio| 509 asNkhejgunnaao| 512 4 vayaNIyassa kammassa payaDIo tatti- 23 godassa kammassa payaDIo asaMkheyAo cev| jjgunnaao| 50 | 512 Page #567 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (22) pariziSTa sUtra saMkhyA sUtra saMkhyA 24 veyaNIyassa kammassa payaDIo 26 dasaNAvaraNIyassa kammassa payaDIo visesaahiyaao| ___ 512 asNkhejgunnaashro| 25 NAmassa kammassa payaDIo asaMkheja- 27 NANAvaraNIyassa kammasta payaDIo gunnaao| 12 visesaahiyaao| gAhA-suttANi gAthA sAdaM jasucca-de-kaM te-A-ve-maNu aNaMtaguNahINA / o-miccha ke-asAdaM vIriya-aNaMtANu-saMjalaNA // 1 // aTTAbhiNi-paribhoge cakkhU tiNi tiya pNcnnoksaayaa| NihANihA payalApayalA NihA ya payalA ya // 2 // ajaso NIcAgodaM giraya-tirikkhagai isthi puriso ya / radi-hassaM devAU NirAyaU maNuya-tirikkhAU // 3 // saMja-maNa-dANamohI lAbhaM suda-cakkhu-bhoga cakkhaM ca / AbhiNibohiya paribhoga viriya Nava NokasAyAiM // 4 // ke-pa-Ni-aTTha-ttiya-aNa-micchA-o-ve-tirikkha-maNusAU / teyA-kammasarIraM tirikkha-Niraya-deva-maNuvagaI // 5 // NIcAgodaM ajaso asAdamuccaM jaso tahA sAdaM / NirayAU devAU AhArasarIraNAmaM ca // 6 // sammattuppattI vi ya sAvaya-virade annNtkmmse| dasaNamohakkhavae kasAyauvasAmae ya uvasaMte // 7 // khavae ya khINamohe jiNe ya NiyamA bhave asaMkhejjA / tavvivarIdo kAlo saMkhejaguNA ya seDIe // 8 // Page #568 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .... 7.odaiyA baMdhayA ... 2 avataraNa-gAthA-sUcI gAthA anyatra kahA~ 1 aNubhAge hammate 364 arthasya sUcanAt samyaka 366. ka. pA.-1, pR. 171 3 AcAryaH pAdamAcaSTe 171 4 ee chacca samANA 286 ka. pa. 1, pR. 326 5 ekottarapadavaddho 1.2 Sa. khaM. pu. 5, pR. 163, ka. pA. 2, pR. 300 6 svakkhettogADhaM 277 go. ka. 185 276 Sa. khaM. pu. 7, pR. 6, ka. pA. 1, pR.6 8 jogA payaDi-padese 117,286 6 ThidighAde hammaMte 364 16 paDhamakkho aMtago 316 mU. cA. 11, 23, go. jI. 40 1 paNNavANijJA bhAvA 171 go. jI. 334, vizeSA. 141. 12 bArasa paNa dasa paNa dasa 11 Sa. khaM. pu. 10 pR. 13 buddhivihIne zrotari 414 24 bhaMgAyAmapamANaM 316 ka. pA. 2, pR. 308. 15 sarvathAniyamatyAgI 266 bRhatsva . 102. 16 suhumaNubhAgAduvariM 418 . 3 nyAyoktiyA~ krama-saMkhyA nyAya 1 etthataNauvarizabdo heTThA siMghAvaloaNakkameNa uvAra NadIsodakkameNa - annuvttttaavedvyo| 2 eso aNaMtaguNahINaNideso bari vi maMDaguppadeNa aNuvaTTade / 3 yadyasmin satyeva bhavati nAsati, tattasya kAraNamiti nyAyAt / 286 4 granthollekha 1 kasAyapAhuDa kasAyapAhuDe sammatta-sammAmicchattANamukkassANubhAge daMsaNamohakkha vagaM mottaNa samvattha hodi tti parUvidattAdo vA Navvade / edassuvari egapakkhevuttaraM kAdUNa baMdhe aNubhAgassa jahaNiyA baDDhI, tammi ceva aMtomuhutteNa khaMdayaghAdeNa ghAdide jahaNiyA hANI hodi tti kasAyapAhuDe pruuvidttaado| 126 205 41 Page #569 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 (24) pariziSTa 3 Na ca abbhuvagamo NiNNibaMdhaNo, jahaNNukassakAlaparUvayakattAyapAhuDasuttAvabhabaleNa tduppttiido| 138 4 saMtaTThANANi advaMka-ucvaMkANaM viccAle ceva hoMti, cattAri-paMca-cha-sattaMkANaM viccAlesu Na / hoMti tti kadhaM Navvade? "ukkassae..... saMtakammaTThANANi" edamhAdo paahddsuntaado| 221 saMpahi kasAyapAhuDe ubajogo NAma atthaahiyaaro| tattha-kasAyaudayaTThANANi asaMkhejalAgamattANi / tesu vaTTamANakAle jattiyA tasA saMti tattiyamettANi ANNANi tti kasAyapAhuDasuttaNa bhaNidaM / ........"kasAyapAhuDe puNo jIvasahidaNiraMtaraTThANapamANaparUvaNA Na kadA, kiMtu..."pamANaparUvaNA kdaa| 244 6 ettha aNubhAgabaMdhajjhavasANaTThANesu jIvasamudAhAro parUvido, tattha kasAyapAhuDe kasAudayaTThA su| 245 2 kAlanirdezasUtra 1 aNubhAgahANIe jahaNNukkasseNa ego ceva samao tti kAlaNiddesasuttAdo nnvde| 138 3 cUrNisUtra 1 kadhaM savvamidaM Navvade ? uvari bhnnnnmaanncunnnnisuttaado| 2 eyattaM kattha pasiddhaM ? pAhuDacuNNisutte supasiddhaM, logapUraNAe eyA vaggaNA jogasse tti bhnnidttaado| 64 3 tadaNaNuvuttI vi kudo Navvade ? edassa gAhAsuttassa vivaraNabhAveNa racidauva rimcunnnnisuttaado| 4 teNa vi aNubhAgasaMkame sissAguggahaDhaM cuNNisutte lihido| 232 4 parikarma 1 pariyammAdo ukassasaMkhejjayassa pamANamavagadamidi Na paccavaTThANaM kAhu~ juttaM, tassa suttttaabhaavaado| 154 5 mahAbaMdha 1 mahAbaMdhe AuaukassANubhArgatarassa uvaDhapoggalametakAlaparUvaNaNNahANu vavattIdo vaa| . 2 taM kadhaM Navvade ? mhaabNdhsuttvittaado| 5 pAribhASika zabda-sUcI zabda pRSTha | zabda pRSTha / zabda a adattAdAna 281 anubhAgabandhasthAna 204 anantarabandha 476 akSarasamAsa 370 anubhAgabandhAdhyatraagnikAyika 208 anavasthA 257 sAnasthAna agnikAyikakAyasthiti anantaropanidhA 214 anubhAgasattvasthAna 112 acittadravyabhAva anutpAdAnuccheda 458, 464 anubhAgasaMkrama 232 atiprasaMga anubhAga anuyoga atisthApanAvalI anubhAgakANDaka 32 anuyogasamAsa 41 142 .91 490 " Page #570 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa pRSTha 279 478 zabda | zabda . pRSTha - zabda anusamayApavartanA 32 kSapitagholamAna anusanayApavartanAghAta 31 kSAyika dalita anvaya 98 kSetrapratyAzraya dalitadalita aparivartamAna pariNAma 27 kSetrapratyAsa 497 dArusamAna anubhAga 117 apavartanAghAta dIpazikhA 428 abhyAkhyAna 285 -guNadharabhaTTAraka dezaghAtI 54 amUrtadravyabhAva guNazreNi dvIpAyana 21 athepada gaNitakarmAzika 116,382 dveSa 283 arthApatti avasthita bhAgahAra 102 guNitagholamAna 426 avibhAgapraticcheda 92 gautama sthavira 231 nAgahastI 212 aSTaka 131 nAmabhAva asadvacana 254 nikAcita ghAtapariNAma 220,225 asAtasamayaprabaddha 189 nikRti 285 ghAtasthAna 130, 221, 231 nida na A 284 naigama 303 AgamadravyabhAva catuHSaSThipadika daNDaka 44 nojIva 296, 297 AgamabhAvabhAva catuHsAmayika anuAryamaMtu bhAgasthAna 202 cirantanaanubhAga pada 3,480 padamImAMsA utpAdAnuccheda cUNacUrNi 4.7 padasamAsa udIrNa cUrNi 480 303 paramparAbandha 232 370,372 upadhi cUrNisUtra paramparopanidhA 254 upazAnta 303 parigraha 282 chinna parivartamAna pariNAma 27 audayika chinnAchinna parivartamAnamadhyamapariNAma,, aupazamika chedabhAgahAra pAriNAmika 276 pizula 158 karmadravyabhAva pizulApizula 160 jaghanya dravyavedanA . 98 kalaha 285 pudgalavipAkI 46 jaghanya sthAna kalpa 206 punaruktadoSa 212 209 jIvayavamanya kAlayavamadhya 400 jIvavipAkI krodha 283 pUrvasamAsa kSapakazreNi pUrvAnupUrvI 221 kSapitakAMzika 116. truTita 162 prakRti 303 384, 426 / truTitAtruTita 478 232 285 562 279 102 212 prakRtyarthatA Page #571 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paribhASika zabdasUcI pRSTaH / zabda 232 286 yativRSabha bhaTTAraka yathAkhyAtasaMyama yavamadhya yoga 231 367 pratipatti 480 pratipattisamAsa prayoga pravezana prANa 276 prANAtipAta 275, 276 prAbhRta prAbhRtaprAbhRta prAbhRtaprAbhRtasamAsa prAbhRtasamAsa prema 283 rAga rAtribhojana rUponabhAgahAra 53 102 la 400 latAsamAna anubhAga 117 lobha 283, 284 va sacidravyabhAva satkarmasthAna220,225. 231 sattvaprakRti 495 sattvasthAna 219 samayaprabaddhArthatA 478 sarAgasaMyama 51 sarvaghAtI sahAnavasthAna 300 saMkramasthAna saMghAta saMghAtasamAsa saMnikarSa sikthamatsya 360 sUkSmaprarUpaNA 174 sthAna 111 sthAnAntara 114 sthApanAbhAva sthUlaprarUpaNA 174 sparddhaka sparddhakAntara 118 rUpa : 495 varga vakSyamAna 303 bandhaprakRti bandhasamutpattika bandhasamutpattikasthAna 224 bandhasthAna 111, 112 bAdarakRSTi 231 480 231 95 vargaNA vardhamAnabhaTTAraka vastu vastusamAsa vipulagiri visaMyojana vedanA vedanAvedanA vyatireka vyadhikaraNa vyabhicAra vyavasthApada madhmadIpaka mAna mAyA midhyAjJAna mithyAdarzana mUrtadravyabhAva mRSAvAda maithuna moha 302 3 279 282 hatahatasamutpattika 21 hatasamutpattikau 28, 26 hatasamutpattikasthAna 219, 220 120, 121 / hatahatasamutpattika 283 SaTsthAna Page #572 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina sAhitya uddhAraka phaMDa tathA kAraMjA jaina granthamAlAoM meM DA0 hIlAlAla jaina dvArA Adhunika DhaGgase susampAdita hokara prakAzita jaina sAhityake anupama grantha pratyeka grantha suvistRta bhUmikA, pAThabheda, TippaNa va anukramaNikAoM Adise khUba sugama aura upayogI banAyA gayA hai| 1 SaTakhaNDAgama-[dhavalasiddhAnta ] hindI anuvAda sahita pustaka 1, jIvasthAna-satprarUpaNA, pustakAkAra va zAstrAkAra (aprApya ) pustaka 2, pustakAkAra 10), zAkhAkAra (aprApya) pustaka 3-6 (pratyeka bhAga) , 10), 12) pustaka 10-12 (pratyeka bhAga) 12), 14) yaha bhagavAna mahAvIra svAmIkI dvAdazAMga vANIse sIdhA sambandha rakhanevAlA, atyanta prAcIna, jaina siddhAntakA khUba gahana aura vistRta vivecana karanevAlA sarvopari pramANa grantha hai / zrutapaJcamIkI pUjA isI granthakI racanAke upalakSyameM pracalita huii| 2 yazodharacarita-puSpadantakRta apabhraMza kAvya... .. .... ......... isameM yazodhara mahArAjakA atyanta rocaka vaNana sundara kAvyake rUpameM kiyA gayA hai| isakA sampAdana TA. pI. ela. vaidya dvArA huA hai| 3 nAgakumAracarita-puSpadantakRta apabhraMza kAvya.. ... ....... .... ) isameM nAgakumArake sundara aura zikSApUrNa jIvanacaritra dvArA zrutapaJcamI vidhAnakI mahima, batalAI gaI hai / yaha kAvya atyanta utkRSTa aura rocaka hai| 4 karakaNDucarita-muni kanakAmarakRta apabhraMza kAvya........ . .... ... ) isameM karakaNDu mahArAjakA caritra varNana kiyA gayA hai, jisase jina pUjAkA mAhAtmya pragaTa hotA hai| isasa dhArAzivakI jaina guphAoM tathA dakSiNake zilAhAra rAjavaMzake itihAsa para bhI acchA prakAza par3atA hai| zrAvakadharmadohA-hindI anuvAda sahita isameM zrAvakoMke vratoM va zIloMkA bar3A hI sundara upadeza pAyA jAtA hai| isakI racanA dohA chandameM huI hai / pratyeka dohA kAvyakalApUNa aura manana karane yogya hai| 6 pAhuDadohA-hindI anuvAda sahita. ... "" 30) isameM dohA chaMdoMdvArA AdhyAtmarasakI anupama gaGgA bahAI gaI hai jo avagAhana karane yogya hai| 7 tattva-samuccaya-hindI anuvAda sahita isameM jaina siddhAnta kA sAMgapUrNa paricaya karAyA gayA hai|