________________
મા સામ્રાજ્યની
૧૦
દક્ષિણ હિંદના એક યા બીજા એમ સર્વે મુખ્ય મુખ્ય રાજ્યકર્તાની મનેાદશા આવા ને આવા પ્રકારની પ્રવતી થઇ રહી હતી. તેવી જ સ્થિતિ પૂર્વી હિંદના મગધ પ્રાંતામાં પણ થઈ રહી હતી. ત્યાં તે। મૌવંશની જ શાખા રાજ્ય કરતી હતી, છતાં જેમ કાશ્મિરમાં તે જ મૌવંશની મુખ્ય શાખાના રાજકુંવર જાલૌકે પોતાનુ સ્વતંત્ર રાજ્ય સ્થાપ્યું હતું, તેમ અહીંની શાખામાં ઉતરી આવતા રાજ્યભાયાતોએ પણુ, અવંતિથી સ્વતંત્ર થઈ જવામાં કાંઇ ખાટું થાય છે એવું દેખ્યું નહીં. ૩૧ મતલબ કે અવતિની રાજગાદી આમ ચારે દિશાથી રાજકીય સત્તાની અકેંદ્રિત ભાવનાના પ્રાળ મેાજાની ભભુકતી વાળાથી વિટળાઈ રહી હતી.
આ પ્રમાણે રાજ્યના ખંડ કરવાની ભાવના ઊગ્ર બની રહી હતી. તેમાં જે બીજું કારણુ આપણે આગળના પાન ઉપર જણાવ્યુ છે તે ધાર્મિક કુ ંપે પણ ખળતા અગ્નિમાં ધૃત હામવાની ગરજ સારી હતી. તે પ્રસંગ નીચે પ્રમાણે ઉપસ્થિત થવા પામ્યા હતા. રાળ સુભાગસેન, પહેલાં તેા જન્મથી સમ્રાટ પ્રિયદર્શિ`નનાર પાતે યુવરાજ હતા જ નહી, એટલે જ્યારે રાજકુટુંબના કુંવરને દેવકુમારા તરીકે
( ૩ ) આ પ્રદેરા સ્વતંત્ર થયા હતા તેની સાબિતી એ ઉપરથી જણારો કે શુંગવી અમલમાં સમ્રાટ અગ્નિમિત્રે આ મગધ ઉપર ચડાઈ કરી હતી. ( ન્રુ અગ્નિમિત્રની હકીકતે )
( ૩૨ ) પણ યુવરાજને મહારાજા પ્રિયદર્શિને પેાતાના રાજ્ય અમલની શરૂઆતમાં અથવા કાઇક કાળે, એટલે કે પેાતાના રાજ્ય અમલ દરમ્યાન અન્ય પ્રદેરામાં ધણું કરીને તરિાલામાં) નગેલ ખળવા સમાવવા માકલવા પડયા હતા, જ્યાં તેનું ખૂન થઈ ગયું હતું એટલે આ સુભાગસેન યુવરાજની પદવીએ આવ્યા હતા. (જીએ પુ. ૨. પુ. ૨૯૬)
[ ષમ
સમ્રાટ પ્રિયદર્શિત ભિન્ન ભિન્ન પ્રાતામાં સૂબા નીમ્યા હતા ત્યારે આ સુભાગસેનને પશ્ચિમ હિંદુની અડાઅડ આવેલ સરહદના જે ૩૩ પ્રાંતા અવંતિની આણુમાં હતા તેના તેને સૂક્ષ્મા નીમ્યા હતા. એટલે તેને યુવરાજની જોખમભરેલી પદવી દીપાવવા જે રાજકીય તાલીમ લેવી જોઇતી હતી તે મેળવવાને સુચાગ સાંપડ્યો નહાતા; તેમજ સમ્રાટ પ્રિયદર્શિનના અલંકારરૂપ થઈ પડેલી ધર્મસહિષ્ણુતાના ગુણુ પેાતાનામાં ખીલવી શકયા નહાતા, અરે ! બિલ્કુલ નહાતા એમ કહીએ તે પણ ચાલે. અધૂરામાં પૂરૂ` તેને એવા પ્રદેશ ઉપર અધિકાર ભાગવવાને યેાગ મળ્યા હતા કે જે પ્રાંતાની પ્રજા ઘણી જાતની એટલે પંચર`ગી૪−હતી અને સ્વભાવે વક્ર, જુસ્સામાં ઊગ્ન અને વનમાં કાંઇક નિરંકુશ હોવાથી સૂબા સુભાગસેનને પેાતાના મનસ્વી તાર પ્રમાણે અમલ ચલાવવાની અને તે પ્રમાણે પ્રકૃતિ બંધાઇ જવાની સરળતા થઇ પડી હતી. આવા સાગામાં જે રાજકુમાર ઉછરેલા હાય તેનામાં રાજપદને જેબ આપે તેવા કેટલાય કિંમતી સદ્ગુણાને અભાવ રહી જવા પામે તે સ્વભાવિક છે. એટલે જ્યારે તે ગાદીપતિ બન્યા ત્યારે પોતે કાંઇ યુવાન વયા તા નહાતા જ,
( ૩૩ ) આ પ્રાંતે સમ્રાટ અોક યાથી સેલ્યુકસ નીકેટ।રની કન્યાને પરણ્યા હતા ત્યારથી મગધની આણામાં આવ્યા હતા.
(૩૪) આ પ્રાંતમાં તેની પશ્ચિમેથી અસલ ઈરાની પ્રશ્ન આવીને વસી હતી એટલું જ નહીં, પણ સિક ંદર શાહના આગમન પછી કેટલીક ચવન પ્રજા પણ ત્યાં રહી હતી તે, તેમજ ઉત્તરે આવેલ એકટ્રીયન પ્રશ્ન, કાબુલ પ્રદેશની ખરાશી પ્રશ્ન, બલુચિસ્થાનવાળા ભાગની રાક પ્રશ્ન, એમ અનેક પ્રજાનુ મિશ્રણ થઈ ગયું હતું, તેથી મે' તેમને પાંચરંગી પ્રજાનુ' નામ આપ્યું' છે.
