________________
મૈા
'
એમ દેખાય છે ખરૂ, કેમકે પાસેનેાજ ચાન પ્રદેશ કે જે મહારાજા પ્રિયદર્શિનની સાથે મિત્રાચારીની ગાંઠથી જોડાયલ હતા, ત્યાં યુથેડીમેાસે સ્વતંત્ર અની પેાતાની સત્તા જમાવી હતી અને કાબુલના રસ્તે થઇને હિંદુ ઉપર આક્રમણ કરવું કયારનું શરૂ પણ કરી દીધું હતું. તેમજ ધીમેધીમે પંજાબનો મુલક જીતી લઇ કાંઈક પગ દડાપણુ કર્યાં હતા; પણ આ નવા જીતાયલા પ્રદેશમાં પોતે જે થાણું નાંખીને રહે તા પેાતાના દેશ બહુ દૂર પડી જાય અને કદાચ દુશ્મનોના હાથમાં –ઉત્તરે કાશ્મીર અને દક્ષિણે અન્ય હિદી રાજવીના મુલક વચ્ચે ઘેરાઈ જઈ પેાતાના વને ભાગ આપવાની સ્થિતિમાં આવી પડે તે શું થાય ? તે પ્રમાણે લાંબી નજર પહોંચાડી કાચા બંદોબસ્ત કરી તે પાછા પોતાના દેશમાં ચાલ્યા ગયા હતા. જો કે પંજાબની ઉત્તરમાં આવેલા ડાશ્મિરને સર કરી લેવા, તેની નજર કેમ ચૂકી હશે તે પ્રશ્ન હાલ તુરત તે અંધારામાં જ રહેલ ગણાય. પણ માનવાને કારણ મળે છે કે કાંતા (૧) હિંદુ ઉપર આક્રમણ લાવવામાં કાશ્મિર કાંઈ આપુંજ આવતું નહતું. તે તેા ઉત્તરમાં રહી જતું હતું. (ર) અથવા તે કાશ્મિર પતિ જાલૌક વિશેષ બાહુબળી અને પરાક્રમી તેને લાગ્યા હૈાવા જોઈએ, એટલે પરિણામ એ આવ્યુ કે પ્રથમ તા યુથેડીમેાસને કોઈ સામનો કરનાર કે હાથ દેખાડનાર મળ્યાજ નહીં અને જ્યારે
પણે અબાધિત કાળથી ચાલ્યેજ ાય છે અને ચાલ્યે પણ જવાની, તેમાં કાઇને દોષદેવાનું કારણજ નથી. માત્ર તે સમયે પ્રવતતી જે સ્થિતિ હેાય છે તેને નિમિત્ત તરીકે આગળ કરાય છે તેટલું જ.
(૨૭) જાએ ઉપરના પૃષ્ઠે લખેલ હકીકત
(૨૮) આ સ્થિતિ થેડેક અરો, જે કુદરતી આફતે જેસલમીરનું રણ બનાવી દીધુ હતુ. તેને લીધે પણ થઇ
સામ્રાજ્યની
[ ૫૪મ
તે ખસી ગયા ત્યારે જાલૌકે પોતાના બાહુ વિસ્તારવા માંડયા અને ક્રમાનુક્રમે જાલંધર, લુધીઆના અને અબાલાવાળા પ્રદેશ જીતી, દીલ્હીવાળા પ્રાંતામાં ઉતરી, ડેડ કાન્યકુબ્જ સુધી રે૭ પોતાની આણુ ફેલાવી દીધી. આમ જ્યારે માના જણ્યા ભાઈ એજ, રાજ્યવિસ્તાર દબાવી દેવા માંડયા ત્યારે, હિંદની પશ્ચિમે દૂર દરના પ્રાંતાવાળા રાજવીએ જેવા કે અફગાનિસ્તાન અને બલુચિસ્તાનની અડાઅડ આવેલા, ઈરાની સમ્રાટા પણ કાંઇ આવેલી તક જવાદે તેવા ભેાળા ન જ હાઇશકે. એટલે તેમણે પણ પોતાની પડેાસના મુલકા હાઇયાં કરવા માંડ્યા. આવી રીતે, મહારાજા પ્રિયદર્શિનનુ સામ્રાજ્ય જે એશિઆઈ તુર્કસ્તાનના ડેડ સિરિયા પ્રાંતના દરિયા કિનારસુધી સીધી કે આડકતરી રીતે લંબાયું હતુ તે બધુ એકદમ તૂટી પડયુ' એટલે કે તેની પશ્ચિમની હદ હવે તેા સતલજ નદીના કીનારા સુધીજ આવીને અટકી પડી હતી. બીજી બાજુ રાજપૂતાના અને સૌરાષ્ટના પ્રાંતા કે જેની પ્રજા ઇ. સ. પૂ. પાંચમા સૈકામાં, સિધમાંથી અને શકસ્થાન તરફથી આવીને ૨૮ રાજપૂતાનામાં હવે ઠરીઠામ ખેડી હતી તેના ઉપર કાંઈક ધાર્મિક ક્રમદમાટીની અસર લાગવાથી માથું ઉચકવાને તલપાપડ બની રહી હતી. પણ નિર્નાયક હોવાથી મનમાંને મનમાં 'ધવાઇ રહી હતી. ૨૯ તેમજ દક્ષિણ હિંદમાં જે અનેક રાજ્યેા સ્વતંત્ર કે અસ્વતંત્ર
હતી; તેમ કેટલેક અંશે ઇરાની રાહેનશાહતમાંથી પ્રા ટીને પણ હિંદમાં આવી હતી ( પછી આજીવિકાના મિષથી તે પટન થવા પામ્યું હોય કે ત્યાંના શહેનશા હના કોઇ જીલ્મથી—તે તેા ઈતિહાસજ્ઞ વિદ્વાનો પૂરી પાડરો)
(૨૯) જે પ્રશ્ન પુછીથી પ્રસંગ મળતાં ક્ષહરાટ ક્ષત્રપ ભૂમકના કાબુમાં આવી હતી : જે ક્ષત્રપ પ્રથમ એકટ્રીઅન સરદાર ડિમેટ્રીઅસ અને મિનેન્ડરની આણુમાં
