Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIbAlacandrasUripraNItavRttisamupetA ___ zrIAsaDakaviviracitA vivekamaJjarI (bhAga-1) navInasaMskaraNasampAdikA sAdhvI candanabAlAzrI sampAdakaH paNDita haragovindadAsa prakAzakaH jainavividhasAhityazAstramAlA vANArasI-siTI navInasaMskaraNaprakAzakaH zrutaratnAkara ahamadAbAda
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIbAlacandrasUripraNItavRttisamupetA zrIAsaDakaviviracitA vivekamaJjarI [bhAga-1] * sampAdakaH . paNDitaharagovindadAsaH * navInasaMskaraNasampAdikA * paramapUjyapAdAcAryabhagavaMtazrImadvijaya rAmacandrasUrIzvarajImahArAjasya sAmrAjyavartI tathA pa.pU. pravartinI sA.rohitAzrIjImahArAjasya ziSyA sAdhvI candanabAlAzrI .prakAzakaH . jainavividhasAhitya zAstramAlA vArANasI-siTI * navInasaMskaraNaprakAzakaH . zrutaratnAkaraH 104, sArapa, Azrama roDa, ahamadAbAda-14
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivekamaJjarI [bhAga-1] saMzodhakaH paNDitaharagovindadAsaH sampAdikA sAdhvI candanabAlAzrI. prakAzakaH zrutaratnAkaraH 104, sArapa, navajIvana presa sAme, Azrama roDa, ahamadAbAda-14 vi.saM. : 2066 I.sa. : 2010 pratiyA~ : 500 mUlya : 500-00 rupaye
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIbAlacandrasUriviracitavRttisamupetA zrI AsaDakavikRtA vivekamaJjarI darzanaprabhAvaka zrutasthavira AgamAdigranthasaMzodhaka paramazrutopAsaka pravartakapUjyamunirAja zrI jambUvijayamahArAjanI puNyasmRtine sAdara arpaNa
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ paramapUjya jaMbUvijayajI mahArAja eTale...!! prabhubhakta, gurubhakta, mAtRbhakta, pitRbhakta !! samyajJAnanI dedIpyamAna jvalaMta jyoti ! adbhuta medhA, prajJA ane pratibhAnA svAmI !! darzanazAstra, nyAyazAstra, bauddhazAstranA dhuraMdhara vidvAn !! tapa, tyAga, titikSAnI advitIya mUrti !! samyagnAna, darzana, cAritrarUpa ratnatrayInA ajoDa upAsaka !! namratA, nirabhimAnitA, nikhAlasatAnA svAmI !! zrutaparaMparAnA eka ujjavala nakSatra !! nayacakra, dravyAlaMkAra, nyAyapravezaka, AcArAMga, sthAnAMga, samavAyAMga, anuyogadvArasUtra, naMdIsUtra, paMcasUtra, yogazAstra, dharmabiMdu Adi aneka dArzanika graMtho, Agama graMtho ane prakaraNa graMthonA benamuna saMzodhaka !! AgamajJa, AgamasaMzodhaka, saMpAdakakalAvizeSajJa paramapUjya jaMbUvijayamahArAjanI puNyasmRtine vivekamaMjarInuM navIna saMskaraNarUpa sumana arpaNa karIne kRtArthatA anubhavuM chuM. - sAdhvI caMdanabAlAzrI
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutabhakti-anumodanA -lAbhArthIparamapUjya, paramopakArI, suvizAlagacchAdhipati, vyAkhyAnavAcaspati, pUjyapAda AcAryabhagavaMtazrImadvijaya rAmacaMdrasUrIzvarajI mahArAjasAhebanA ziSyaratna adhyAtmayogI pUjyapAda paMnyAsapravara zrIbhadraMkaravijayajI mahArAjasAhebanA ziSyaratna hAlAradeze saddharmarakSaka pUjayapAda AcAryabhagavaMta zrImadvijaya kuMdakuMdasUrIzvarajI mahArAjasAhebanA ziSyaratna vardhamAnataponidhi 100-69 oLInA ArAdhaka pUjyapAda gaNivarya zrInayabhadravijaya mahArAjasAhebanA sadupadezathI zrI navADIsA zvetAMbara mUrtipUjaka tapagaccha jainasaMgha aMtargata zrI neminAthanagaranA zrAvikA bahenonA upAzrayamAM thayelI jJAnakhAtAnI upajamAMthI A graMtha prakAzanano saMpUrNa lAbha lIdhela che. Ape karelI zrutabhaktinI amo hArdika anumodanA karIe chIe ane bhaviSyamAM paNa Apa uttarottara uttamakakSAnI zrutabhakti karatAM raho evI zubhecchA pAThavIe chIe. li. yutaratnAkara
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ -manaHzuddhibIjAni"iha jIvANa vivego paramaM cakkhU akAraNo baMdhU / jai kahamavi pAvijjai asarisakammakkhaovasamA" // "tassa vibhUsaNamegaM maNasuddhI maMjarIva rukkhassa / tIi samiddho eso suhaphalariddhiM payacchei" // "tamhA khalu AyahiyaM ciMtaMteNaM vivegiNA esA / kAyavvA maNasohI na hoi jaha dullahA bohI" // "causaraNe paDivattI sammaM aNumoaNA guNANa tahA / dukkaDagarihA taha bhAvaNA ya maNasuddhibIAI" // [vivekamaJjarI/gAthA-3-4-5-6]
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzakIya kavisabhAgAra mahAkavizrI AsaDakRta vivekamaMjarI graMthanuM prakAzana karatA ame atyaMta harSanI lAgaNI anubhavIe chIe. chellA keTalAMya varSothI A graMtha aprApya hato tethI ja alpa paricita banI gayo hato. prAkRtapadyamaya A graMtha upara vAdevI pratipannasUnu AcAryazrI bAlacaMdrasUri (saM. 1277) e saMskRta bhASAmAM vRtti racI che. A vRtti sahita mULa graMtha ahIM prakAzita karavAmAM AvI rahyo che. kavisabhAzRMgAra mahAkavi AsaDa (saM.1248) jaina zrAvaka hatA. temaNe kalikAla gautama AcAryadevazrI abhayadevasUri pAsethI jaina siddhAntano sAra prApta karyo hato. temano vidvAna putra rAjaDa yuvAvasthAmAM ja mRtyu pAmyo hato ane tethI AsaDa kavine AghAta lAgyo hato. te samaye AcAryazrI abhayadevasUrie bodha ApI zokamukta karyo hato. kavi AsaDe potAnA gurunA bodhavAkyomAMthI ja A graMthanI racanA karI che. kavie vivekamaMjarI graMthanA AraMbhamAM ja graMthanA nAmanI ane viSayanI mahattA darzAvI che. viveka uttamacakSu samAna ane akAraNabaMdhu samAna che. A vivekanuM bhUSaNa manazuddhi che. manazuddhi vagara vivekano koI artha sarato nathI. vaLI jema vRkSa upara maMjarI AvatA ja vRkSanI zobhA khIlI UThe che ane te maMjarI bhaviSyamAM uttama phaLa ApanArI bane che tevI ja rIte vivekarUpI vRkSa upara manazuddhi maMjarI samAna che. A manazuddhi svarga ane mokSarUpI uttama phaLa Ape che. jemaNe manazuddhi karI che te uttama bodhi prApta kare che. manazuddhi uttama phaLa ApanAra vivekavRkSanI maMjarI samAna che. AvI manazuddhinI prApti mukhyatve cAra kAraNothI thAya che. (1) cAranA zaraNano svIkAra, (2) guNonI anumodanA (3) duSkRtanI gaI ane (4) bhAvanA. A cAreya kAraNonuM vistArathI vivecana A graMthamAM karavAmAM AvyuM che. svarga ane apavarganI prAptimAM kAraNabhUta tattvonuM suMdara varNana A graMthamAM ka2vAmAM AvyuM che. saraLa prAkRta padyamAM A tattvonuM guMphana karavAmAM AvyuM che ane AcArya
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAlacaMdrasUrie A tattvone samajAvavA saraLa saMskRta bhASAmAM suMdara zAstrIya dRSTAMto varNavyA che, tethI A graMthanI mahattA anekagaNI vadhI che. pratyeka AtmArthI mATe A graMtha avazya vAMcavA lAyaka che. A graMthanuM prakAzana pUrve haragoviMdadAsa paMDite karyuM hatuM paraMtu te aprApya hato ane pothI AkAramAM nAnA TAIpamAM chapAyo hato tethI vAMcanArane upayogI thayo na hato. te ja graMthane Adhunika zailIthI punaH saMpAdana karI prakAzita karavAmAM AvI rahyo che. amane AzA che ke A prakAzana vAcakone | abhyAsu tathA jijJAsuone upayogI nivaDaze. prastuta navIna saMskaraNanuM saMpAdana pU. sAdhvI zrI caMdanabALAzrIjIe karyuM che. pU.sAdhvIjI zarIrathI asvastha uparAMta aneka prakAranI zArIrika takalIpha hovA chatAM sadA ya jJAnamagna rahe che ane satata saMpAdanakAryamAM vyasta rahe che. temaNe A graMthane saMpAdana karavAmAM tathA pariziSTo taiyAra karavAmAM athAga mahenata karI che. temaja graMthamAM AvatA avataraNonA mULa sthAno paNa zodhI A graMthamAM te te sthaLoe rajU karyA che. graMtha nibhUla pragaTa thAya te mATe temaNe khUba ja cIvaTa rAkhI che. A kAma karavA badala ane Avo uttama graMtha taiyAra karavI ApavA badala ame temanA atyaMta RNI chIe. A graMtha AtmArthI jIvone tathA jijJAsuone upayogI thaze. graMthaprakAzanamAM Arthika sahayoga karanAra saMsthA / saMghanI sAbhAra noMdha laIe chIe tathA prakAzanakAryamAM sahayoga karanAra tamAmano AbhAra mAnIe chIe. 2010, amadAvAda. jitendra bAbulAla zAha
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastAvanA imaM prAkRtapadyamayaM catuHzaraNapratipatti-guNAnumodanA-duSkRtagarhA-bhAvanArUpeSu catarSa pravibhaktaM vivekamaJjarInAmAnaM granthaM kavisabhAzrRGgAropanAmA AsaDanAmA kavirviniramAsta / kavinA cAnena "siribhillamAlanimmalakulasaMbhavakaDuyarAyataNaeNa / iya AsaDeNa raiyaM vasujalahidiNesavarisammi" // 144 // ityantyagAthAyAM saMkSepeNa svaM paricAyayatA granthasyAsya 1248 saMvatsarAtmakaM nirmANasamayaM ca vinirdizatA nijasya vikramIyatrayodazazatAbdIrUpaH sattAsamayo'pi pradarzitaH / etaTTIkAkAraH sarasvatIputrabirudaH kavivaraH zrIbAlacandrasUriH, yasya mUlagranthakAraputreNa jaitrasiMhenAbhyarthitasya TIkAkaraNe pravRttatayA na tato'ktinaH sattAkAlaH, AsaDakavisaMbandhinamanyamapi vaMzaparivAra-prakRtagranthotpattikAraNa-tanirmitAnyagranthAdikaM jJAtavyavRttAntaM tasyA evAntyagAthAyA vivaraNe katipayaiH padyairudalikhat, ityatra tatpunarAvartanamanAvazyakamavabudhyamAnastatraiva nayanArpaNAyAsAya jijJAsUn vijJapayAmi / TIkAkAreNa bAlacandrasUriNA, AsaDakavinaiva viracitasyopadezakandalInAmno granthasya mahatI vRttiH, karuNAvajrAyudhaM nATakam, vasantavilAsamahAkAvyaM ceti granthA vinirmitAH, yeSu prakaTitA pratibhotkarSazAlinI kavitvazaktiradyApi praNetuH kIrttikAvyarasAsvAdarasikAnAM mudaM ca janayati / TIkAkAreNa nijaM gurupAramparya vistarata upadezakandalIprazastAvullikhitam, yasyAyaM phalitAzayaH 1. draSTavyo'tra prazastestrayodazaH zlokaH /
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10] [prastAvanA candragacche pradyumnasUriH candraprabhasUriH dhanezvarasUriH vIrabhadraH devasUriH devendrasUriH devabhadraH bhadrezvarasUriH abhayadevasUriH haribhadrasUriH bAlacandrasUriH saTIko'pyayaM grantho jAmanagare paNDitahIrAlAlena prakAzitaH, kintu tatra mUlagranthAMzaM vizeSato'nusRSTavatA'pi tena TIkAyA ardhAdhiko bhAgaH, yatra rucirapaddhativinyasto bharatacakyAdikathAgarbho vividhavRttanibaddho rasasudhAvarSikAvyasamudAyo vartate, parityaktaH, iti granthasyAsya punarmudraNaM phalegrahi nizcinvan vidvadvareNa jainAcAryazrIvijayavIrasUrIzvareNa protsAhitaH saMzodhanakarmaNIha vyApRto'bhavam / ___ etatsaMpAdanAvasare nimnalikhitAni hastalikhitAdarzapustakAni prAptAni, iti tatpreSakANAM mahAzayAnAM dhanyavAdArpaNapurassaraM kRtajJatAmurarIkaromi kasaMjJakaM saTIkaM, navInaM, khaMbhAtanagarasthamunirAjazrInItivijayabhANDAgArasya, 96 patrAtmakam, azuddham, jainAcArya zrIvijayavIrasUrIzvaradvArA saMprAptam, antabhAge ca lekhanakarmaNyArthikasAhAyyakarturvaMzaprazastyAnayA vibhUSitam
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastAvanA ] "yannAmamAtravazato'pi zarIrabhAjAM nazyanti sAmajaghaTA iva duSkRtaughAH / pAdAgralAJchanamRgendrabhuvA bhiyeva devaH sa vaH zivasukhAni tanotu vIraH // 1 // vistIrNo'yaM kSitiruha iva zlAghyamUlapratiSThaH, prAgvATAkhyo garimaguNavAnanvayo'sti pradhAnaH / lakSmI yasmin navakisalaya zreNizobhAM bibharti, jyotsnAkArA vikacakusumastomasAmyaM ca kIrtiH // 2 // AdyastatrAnavadadyazrIH sIdaH zrIda ivAbhavat / vizrANanena yazcitraM tatyAja na kulInatAm // 3 // vIradevyabhidhayA zubhalIlA tasya zIlaparipAlanazIlA / dehinIva kamalA vimalA'bhUd gehinI sukRtanirmalabuddheH ||4|| candra iva pUrNadevaH sutastayoH suguNakiraNasaMpUrNaH / doSAzrito na citraM kalaGkitAM na bhajate yastu // 5 // lokopakArakaraNAd vijayAdyasiMhasUrerupAstijananAjjinabimbaklRpteH / putradvayavratavidhApanatazca cakre yaH sArthakaM draviNamAyurapi svakIyam // 6 // tasya ca priyatamA'jani ramyA vAlhiviH zazisamujjvalazIlA / vItarAgacaraNArcanacittA kSetrasaptakavitIrNasuvittA ||7|| klRptopatApanidhanaM vidhinopadhAnAbhikhyaM tapaH zivasukhAya vidhAya dhairyAt / mAlAdhiropaNamakArayadAtmano yA dveSadviSo vijayasiMhaguroH kareNa // 8 // trapAmaNikSoNirasAvasUta sutAn digIzAn sphuTamaSTasaMkhyAn / ye puNyakASThAzritacetaso'pi citraM na saMkrandanayogamApuH || 9 || bhogibhogAyitabhujastambhaH kulagRhaM zriyaH / AdyastatrAbhirAma zrIrbrahmadevo'bhavat sutaH // 10 // [ 11 abhirAmaguNagrAmadrumArAmavasundharA / dayitA poiNistasya babhUva priyasaMvarA // 11 // vAsanAvAsitasvAntazcandrAvatyAM mahattame / yazcaitye kArayAmAsa bimbaM vIrajinezituH // 12 //
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12] [prastAvanA yA padmadevasUreguroH kRte zubhamatiH svavittena / caritaM triSaSTimadhyAdalekhayatprathamatIrthakRtaH // 13 // dvaitIyIko bohaDirabhavat tanujo guNavrajaniketam / etasyAvI'ti kuTumbinI ca caJcadguNakadambA // 14 // svakIyavaMze bhuvanAvataMse dhvajAnukAraM ddhdnggjnmaa| saddharmanirmApaNadattavittacittastayobilhaNasaMjJa AdyaH // 15 // satI satIsaMhatizIrSaratnaM tasya priyA jainapadAbjabhRGgI / babhUva dAnAdiguNapradhAnA sanmAnasA rUpiNinAmadheyA // 16 // dvitIya AlhaNazcAbhUd bhAgyasaubhAgyajanmabhUH / ananyajanasAmAnyasaujanyamaNirohaNaH // 17 // jalhaNastRtIyaH sUnuzcaturtho malhaNAbhidhaH / samabhUd mohinI cApi sutA svajanamohinI // 18 // jalhaNasya tRtIyasya nAU jAyA zubhAzayA / vIrapAlo varadevo vairisiMhaH sutAstayoH // 19 // bahudevastu tRtIyo yazcAritraM ca sUripadavIM ca / saMprApya nAma lebhe sUriH zrIpadmadeva iti // 20 // caturtha AmaNazcAruguNamANikyamaNDitaH / / paJcamo varadevAkhyaH satsakhyavihitodyamaH // 21 // SaSThaH paNDitasaMhaticaturaH sphUrjadyazA yazovIraH / AcAryapade lebhe zrIparamAnanda ityabhidhAm // 22 // saptamo vIracandrAkhyo jajJe'nUnaguNAvaliH / samabhUjjinacandrAhvaH prakRSTavapuraSTamaH // 23 / / bohaDijabilhaNasya ca putracatuSTayamanUnaguNarUpam / rUpiNikukSisarovarakalahaMsanibhaM vivekayutam // 24 // AzApAlaH kIrtivallyAlavAlaH sIdhUnAmA bhUridhAmA dvitIyaH / tArtIyIko'bhUjjagatsiMhasaMjJasturyaH sUnuH padmasiMhAbhidhAnaH // 25 / /
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastAvanA ] vIrIti putrI suguNaiH pavitrA manoharAbhA hariNIsunetrA / abhUcchubhAcArapavitrapAtrA sadrUpalAvaNyavizuddhagAtrA // 26 // jagrAha yaH putra iha tRtIyaH kAmapradAM saMyamarAjyalakSmIm / kSipraM tathA sUripadaM ca lebhe sudurlabhaM puNyavatApi puMsA // 27 // prathamasyAsapAlasya khetukAkukSisaMbhavAH / sajjano'bhayasiMhAkhyastejAkaH sahajAH sutAH // 28 // sIdhukAkhyadvitIyasya soharetyabhavad vadhUH / agaNyapuNyadAkSiNyalAvaNyAdiguNAnvitA // 29 // turyasya padmasiMhasya vAlUnAmnI priyA'bhavat / sutastayoH samutpanno nAgapAlAbhidhaH sudhIH ||30|| kiJca rUpaM balaM ca vibhavo viSayAbhiSaGgo nIrogatA lavaNimA priyasaMprayogaH / vAtAvadhUtapaTacaJcalameva sarvaM vijJAya dharmanipuNairbhavibhirvibhAvyam // 31 // aGguSThamAtraM yo bimbaM kArayatyarhatAM budhaH / siddhinArIparIrambhabhavaM labhate sukham // 32 // na mana:paryayamavadhirna kevalajJAnamatra naivAsti / pustakalekhanametat tadyaSTirdRSTihInAnAm // 33 // zrIratnaprabhasUrerguroH sakAzAd nijasya sadbandhoH / saMsArAmbhodhitarIM zrutvetyatha dezanAM vizadAm // 34 // -- hoDApadrapure caitye kArayAmAsa bhAvabhAk / zrImataH sumaterbimbamarhatastrijagatpateH // 35 // alekhayat saiSa kilAsapAlaH zreyaH zriye svasya pituH pradhAnam / vivekamaJjaryAbhidhAM dadhAnaM satpustakaM nirvRtidIpakalpam // 36 // yAvat pUrvAdrizRGgodita iha jagati svapratApena hanti, prodyannIlIvinIle timirabharamaraM tApanastatsamantAt / [ 13
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14] [prastAvanA yAvaccheSAhirAjaH kSitivalayamasau sphUrtimAn saMbibharti, zreyo'dhiSThAnayAnapravararavinibhaH pustakastAvadAstAm // 37|| cakSurlocanaviSTapAtrinayanaprodbhUtasaMvatsare, mAse kArtikanAmni candrasahite kRSNASTamIvAsare / vRttinivRtimArgadIpakalikAtulyA vinItAtmanA, rAmeNa svayamAdareNa likhitA nandyAdanindyAkSarA // 38 // prazastiH samAptA / ch| cha / zubhamastu / cha / cha / cha / cha / cha / A parata tADapataranI parata uparathI utArI che / mAhArAja nityavijayajIne vAMcavA artha lIkhe cha / staMbhatIrthe / cha / vyAsa somezvara zIvalAla / saMvat 1944 mArgazira kRSNa 11 bhAnuvAsare saMpUrNa samAptaH // zrIrastu // zubhaM bhavatu // cha / khasaMjJakaM paNDitahIrAlAlena mudritam / gasaMjJakaM pattanIyabhANDAgArasaMbandhi, saTIkaM, prAcInaM, zuddham, 128 patrAtmakam, jainAcAryazrIvijayavIrasUrIzvaradvArA''sAditam / ghasaMjJakaM prAtaHsmaraNIya-pannyAsazrImohanavijayAnAM saMbandhi, saTIkaM, prAcInaM, zuddham, gsNjnykpustkaanukaari| GasaMjJakaM mUlamAtram, jainAcAryazrIvijayavIrasUrIzvarANAM saMbandhi, prAcInaM, zuddhaM, patracatuSTayAtmakam / casaMjJakaM mUlamAtram, jainAcArya zrIvijayavIrasUrIzvarANAM saMbandhi, prAcInagUrjarabhASAnuvAdasahitam, 16 patrAtmakam / eteSAM SaNNAmAdarzapustakAnAM sAhAyyena vihite granthasyAsya saMpAdane sAhajikabhramavazAjjAtAH skhalanAH kSamituM pAThakAn sAnunayaM prArthaye / - haragovindaH
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMpAdakIya A prAkRtapadyamaya catu zaraNapratipatti, guNAnumodanA, duSkRtagartA ane bhAvanArUpa cAra prakaraNamAM vibhAjita "vivekamaMjarI' nAmano graMtha kavisabhAzRMgAra "AsaDa' nAmanA kavinI atizreSTha kRti che. AsaDakavino paricaya: A nAmanA zrAvaka mahAkavi thayA, teo bhilamAla (zrImAla) vaMzanA kaTukarAjanA AnaladevIthI thayela putra hatA. kaTukarAjane jainadarzanamAM saMpUrNa zraddhA hatI. gurjaradharAmAM maMDalI (mAMDala) nagaramAM mahAvIracaityanI pratiSThA karanArA ane pU.A.zrI devendrasUri mahArAjanA svahastathI sUripada prApta karanArA evA pU.A.zrI bhadrezvarasUri mahArAja thayA ke jemanA paTTadhara "kalikAlagautama' pU.A.zrI abhayadevasUri mahArAjanA upadezathI "AsaDe jainasiddhAntano sAra laI lIdho hato, AsaDane "kavisabhAzRMgAra' nAmanuM biruda maLyuM hatuM. temaNe kAlidAsanA meghadUta para TIkA, aneka jinastotra stutio ane upadezakaMdalI nAmanA prakaraNanI racanA karI. vaLI, potAnA bAlasarasvatI' nAmathI prakhyAti pAmelA "rAjaDa" nAmanA putranA taruNa vayamAM ja thayelA mRtyuthI potAne thayela zokamAMthI pUA.zrI abhayadevasUri mahArAje bodha ApI, jAgRta karela hato ane temanAM vAkyothI "vivekamaMjarI' nAmanuM prakaraNa pote sUtrita karyuM. 1. saMpAdakIya A lakhANamAM graMtha, graMthakAra ane vRttikAra aMgenI mAhitI "jaina sAhityano saMkSipta itihAsa' navI AvRttimAMthI tathA jaina sAhityanA bRhad ItihAsamAMthI sAbhAra lIdhela che. 2. AsaDaH kAlidAsasya yazodIpamadIpayat / meghadUtamahAkAvyaTIkAsnehaniSecanAt // 5 // zrutvA navarasodgArakiro'sya kavitAgiraH / rAjasabhyAH kavisabhAzRGgAra iti yaM jaguH // 6 // jinastotrastutI: padyagadyabandhairanekazaH / cakre ya: krUrakarmAhijAGgulImantrasaMnibhAH // 7 // yenopadezakandalyAhvAnaprakaraNacchalAt / kRtaM mokSAdhvanInebhyaH pAtheyAtithyamakSayam // 8 // - vivekamaMjarIvRtti prazasti pI.3, 100
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 ] [saMpAdakIya "AsaDa' kavinI A "vivekamaMjarI' kRti upara "sarasvatIputra' birudane pAmelA pU.A.zrI bAlacaMdrasUri mahArAje vRttinI racanA karela che. pU.A.zrI bAlacaMdrasUrino paricayaH pU.A.zrI bAlacaMdrasUri mahArAje potAnI hakIkata potAnA racelA vasaMtavilAsa kAvyanA prathama sargamAM ApI che ke : moDheraka nAmanA zaheramAM (gAyakavADa rAjyanA kaDI prAMtamAM AveluM moDherA) dharAdeva nAmano prasiddha moDha brAhmaNa hato. te dInajanone rakSato ane jinapraNIta zAstranA rahasyano jANanAra hato. tene vidyutu (vijaLI) nAmanI patnIthI muMjAla nAmano putra thayo. te potAnA gharamAM raheto hovA chatAM saMsArane jALasvarUpa samajato hato. pU.A.zrI haribhadrasUri mahArAjanI vANI sAMbhaLI vivekarUpI saMpatti meLavI mA-bApanI anumatithI jainamatanuM vrata abhyAsya - krame krame samagra kalAmAM guru pAsethI nipuNa thaI dIkSA lIdhI. TUMkamAM temanA dharmAcArya ane sUripadapradAtA pU.A.zrI haribhadrasUri mahArAja hatA. ratnazrI gaNinInA te dharmaputra hatA. caulukya bhUpAlo jemanA caraNamAM namatA ane je sarasvatInA nivAsasthAnarUpa hatA evA caulukya rAjaguru padmAditya temanA adhyApaka hatA. vAdI devasUri gacchanA pU.A.zrI udayasUri mahArAje temane sArasvata maMtra Apyo hato. eka vakhata temaNe sarasvatInuM dhyAna karatAM yoganidrAmAM eka muhUrta AvI zAradAe kahyuM, "vatsa ! tArA para prasanna thaI chuM ane jema pUrve kAlidAsa Adi buddhizALI mArI bhaktithI kavIndro thayA tema vatsa! tuM paNa thaze. A sarasvatInA prasAdathI jemaNe mahAkavitvarIti meLavI che evo huM A vasaMtavilAsa kAvya racuM chuM.' temaNe potAne "vAjhevIpratipannasUnu tarIke oLakhAvela che. potAnI gacchaparaMparA pote "upadezakaMdalI' vRttimAM ApI che ke : caMdragacchamAM pU.A.zrI pradyumnasUri mahArAja thayA ke jemaNe talavATakanA rAjAne prabodhyo hato, temanA pachI pU.A.zrI caMdraprabhasUri mahArAja thayA ke jemaNe jinanI prabhAtika stuti racI hatI, temanA ziSya pU.A.zrI dhanezvarasUri mahArAja thayA ke jemaNe potAnA svargastha guru pAsethI maMtra prApta karyo hato ane samaya nAmanA nagaranA devatA-puradevatAne prabodhyo hato. temane sarasvatInA cAra hasta jevA cAra ziSya pU.vIrabhadra ma., pU.devasUri ma., pU.devaprabha ma., pU.devendrasUri ma. thayA. te paikI chellA
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 27 saMpAdakIya ] pU.devendrasUri mahArAje jinaprAsAdo jyAM puSkaLa hatA evI maMDalI (mAMDala) nAmanI nagarImAM mahAvIra caityanI pratiSThA karI. temanA pU.A.zrI bhadrezvarasUri ma. thayA ane temanA pU.A.zrI abhayadevasUri ma. thayA. jemanuM dharmopadezAmRta pIne AsaDe potAnI vivekamaMjarI ane upadezakaMdalI racI. temanA ziSya pU.A.zrI haribhadrasUri mahArAja Sagdarzano ane sAhityamAM niSNAta thayA; ane temanA ziSya bAlacaMdrasUri (pote) thayA. samarAdityasaMkSepAdinA kartA ane aneka graMthonA saMzodhaka prasiddha pU.A.zrI pradyumnasUri mahArAjane padapratiSThA prApti A sukavi pU.bAlacaMdrasUri mahArAja dvArA thaI hatI. A. pU.A.zrI bAlacaMdrasUri mahArAje kuNAvajAyudha e nAmanuM paMcAMkI nATaka racyuM. te vIradhavalanA maMtrI vastupAlanI AjJAthI zatruMjayamaMDana prathama tIrthaMkara RSabhadeva paramAtmAnA utsavamAM bhajavAyuM hatuM te parathI jaNAya che ke te maMtrI zatruMjayanI yAtrAe gayA (saM.1277) tyAre racyuM. temAM vajAyudha cakravartIe potAnA prANanA bhoge paNa pArevAnuM rakSaNa karyuM te prasiddha vastune avalaMbIne A nATaka racAyeluM che. potAnA samakAlIna mahAkavi 'AsaDe' racelA graMtho nAme vivekamaMjarI ane upadezakaMdalI upara TIkAo temaNe racI. temAMnI A 'vivekamaMjarI' TIkA saM.124(7)8mAM racI ke je nAgedragacchanA pU.A.zrI vijayasenasUri mahArAje ane bRhadgacchanA pU.A.zrI pradyumnasUri mahArAje zodhI tathA temAM devAnaMdagacchanA pU.A.zrI kanakaprabhasUri ziSya pU.A.zrI pradyumnasUri mahArAje sahAya karI; ane 'upadezakaMdalI' para vRtti racI ke jenI tADapatranI saM.1296nI prata pATaNanA bhaMDAramAM che. A uparAMta temaNe 'vasaMtavilAsa' nAmanuM mahAkAvya banAvyuM che. temAM kIrtikaumudInI peThe vastupAlanAM parAkramo varNavelAM che. vastupAla somazarmA ane haraharAdi kaviothI vasaMtapAla kahevAto hato. tethI te nAma parathI kAvyanuM nAma 'vasaMtavilAsa' rAkhyuM che. AmAM vastupAlanA mRtyuno ullekha hovAthI te mRtyu saMvata-1296 pachI ane te vastupAlanA putra caitrasiMhanA vinoda mATe racAyuM. tethI te graMthano racanA samaya vikramanA teramA saikAnI Akharano athavA caudamA saikAnI zarUAtanA AzarAno che. maMtrIzvara vastupAle paNa bahu prabaMdha ka2nA2 1. bahuprabandhakartuH zrIbAlacandrasya kA stutiH / mantrI vastupAlena yaH stutaH kavitAguNAt // [pradyumnasUriSkRta samarAdityasaMkSepa saM.1324]
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 ] [saMpAdakIya pU.A.zrI bAlacaMdrasUri mahArAjanI kavitAnA guNane mATe stuti karela che, e pramANe pU.A.zrI pradyumnasUri mahArAjakRta samarAdityasaMkSepamAM kahela che. pUrva saMpAdana aMge: saTIka A graMtha paMDita hIrAlAla haMsarAja-jAmanagaramAM prakAzita karela, paraMtu temAM mUlagraMthAMzano amuka bhAga TIkAmAM rahI gayelo. tethI A graMthanA punarmudraNa mATe jainAcAryazrI vIrasUrIzvarajI mahArAjasAhebe gurjara dezAntargata rAjadhanyapuramAM rahetA zreSThi trikamacaMdranA putra kalikAtA vizvavidyAlayamAM saMskRta-prAkRta adhyApaka nyAyavyAkaraNatIrtha padavIthI vibhUSita paMDita haragoviMdadAsane protsAhita karyA ane temaNe che Adarza pratonI sahAyathI A graMthanuM saMzodhana karI saMskRta chAyAthI vibhUSita karI A graMtha pharI taiyAra karyo ane "jaina vividha sAhitya zAstramAlA'nA 9mA graMthAMka tarIke vi.saM.1975, vi.saM. 2445mAM A graMtha pratAkAre be bhAgamAM prakAzita thayela che. navInasaMskaraNa saMpAdana aMge : AjathI lagabhaga 90 varSo pUrve prakAzita thayela A graMthanI AvRtti jIrNaprAyaH thayela hovAthI ane pratAkAre mudrita thayela graMthamAM ghaNA nAnA akSaro hovAthI suvAcya akSaromAM A graMthanuM punarmudraNa thAya to samAdhi mATe ane AtmasAdhanA mATe atiupayogI A graMtha hovAthI anekone vAMcavA mATe upayogI bane. AvI uttama bhAvanA lAlabhAI dalapatabhAI vidyAmaMdiranA niyAmakazrI jitendrabhAI zAhanA manamAM udbhavI ane ekavAra teo mArI nAdurasta rahetI tabiyatamAM sukhazAtA pRcchA mATe Avela, tyAre vAta karI ke "vivekamaMjarI' graMthanA punaHsaMpAdananI bhAvanAne sAkAra karavA mATe ApazrIjIno sahayoga maLe to A graMthanuM punaHsaMpAdana kArya ati upakAraka thAya tevuM che. temanI bhAvanAne saharSa vadhAvI temanA A saMpAdanakAryamAM svasvAdhyAyanA uddezathI sahayoga ApavAnuM thayela che ane A graMthano svAdhyAya karatAM je saMvegagarbhita zubhabhAvo ullasita thayA che, te mATe temanI khAsa RNI chuM. A navIna saMskaraNa saMpAdanamAM uddharaNo badhA bolDa phonTamAM Apela che. uddharaNonA sthAno jeTalA upalabdha sAmagrInA AdhAre amane maLyA che, te corasa 1. uddharaNanA sthAno noMdhavA mATe "zAstrasaMdezamAlA'thI prakAzita thayelAM cAra bhAgo upakAraka banyA che.
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMpAdakIya ] [ o kAMusamAM Apela che. temaja pariziSTo - 9 navA taiyAra karela che. pUrva AvRttimAM Apela paMDitazrInI saMskRta prastAvanA paNa AmAM Apela che. A graMthanA pahelA padyamAM mahAvIrasvAmIne vaMdana karyA che, pachI vivekano mahimA samajAvyo che ane tenA kAraNarUpa mananI zuddhino ullekha karyo che. A zuddhinA cAra kAraNo jaNAvI temanuM vistArathI nirUpaNa karyuM che e cAra kAraNo A mujaba che : (1) cAra zaraNonI pratiprati, (2) guNonI anumodanA, (3) duSkarmonI-pAponI niMdA ane (4) bAra bhAvanAo. tIrthaMkara, siddha, sAdhu ane dharma - A cArene maMgala kahIne temanuM zaraNuM levA kahyuM che. vartamAna covIsInAM nAma ApI temane tathA atIta covIsI vagerenA tIrthaMkarone namaskAra karyA che. prAraMbhanI sAta gAthAomAMthI cha gAthAo tIrthaMkaronI stutiparaka che. prasaMgopAtta dRSTAMtono paNa nirdeza karyo che. gAthA-50-53mAM bhinna bhinna munionAM tathA gAthA-56-58mAM sItA vagere satIonAM nAma Ave che. A graMtha upara parama pUjya AcArya bhagavaMta bAlacandrasUri mahArAjanI vRtti che tenI vi.saM.1322mAM lakhAyelI hastalikhita prati che. mULamAM sUcita dRSTAMtonA spaSTIkaraNa mATe saMskRta zlokomAM nAnI-moTI kathAo vRttimAM ApavAmAM Avela che. jema ke - bAhubalinI kathA - 'bharatabhUSaNa' nAmanA cAra sargovALA mahAkAvyanA rUpamAM, sanatkumAranI kathA, sthUlabhadranI kathA, zAlibhadranI kathA, vajasvAmInI kathA, abhayakumA2nI kathA - cAra prakAranI buddhi upara lakhAyela eka eka prakAzanA rUpamAM, sItAdevInI kathA - 'sItArita' nAme cAra sargovALA mahAkAvyanA rUpamAM, davadantInI kathA - 'damayaMtI lalita' nAmanA cAra sargomAM, vilAsavatInI kathA, aMjanAsuMdarInI kathA, narmadAsuMdarInI kathA, kalAvatInI kathA, RSidattAnI kathA, mRgAvatInI kathA vagere kula-43 kathAo A 'vivekamaMjarI'mAM saMskRta padyomAM Apela che. kathAono akArAdikrama pariziSTa-6 mAM Apela che te jovAthI ane graMthanI viSayAnukramaNikA vAMcavAthI paNa khyAla AvI zakaze. prastuta pustakAkAre vivekamaMjarI bhAga-1mAM catuHzaraNapratipattidvAranuM varNana tathA guNAnumodanAdvA2mAM mahApuruSonA caritronuM varNana ApavAmAM Avela che. tyAra pachI vivekamaMjarI bhAga-2mAM mahAsatIonA caritronuM varNana, duSkRtagarhAdvAranuM varNana ane bhAvanAdvAranuM varNana ApavAmAM Avela che.
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20] [saMpAdakIya upakArasmaraNa: mArI saMyamasAdhanA ane zrutapAsanAmAM sahAyaka bananAra sau koInuM kRtajJabhAve smaraNa karuM chuM. vizeSamAM A graMthanA prakAzana kAryamAM paramapUjya paramopakArI rAmacaMdrabhadrakara-kuMdakuMdasUrIzvarajI mahArAjanA ziSyaratna paramapUjaya paMnyAsapravarazrI vajasenavijaya mahArAjanA zubhAzIrvAda prApta thayela che tathA teozrInA gurubaMdhuvarya vardhamAnataponidhi paramapUjya gaNivaryazrI nayabhadravijaya mahArAjanI zubha preraNAthI A graMthaprakAzanano saMpUrNa lAbha neminAthanagara-navADIsA zrAvikA saMghanI bahenonA jJAnakhAtAnI upajamAMthI lIdhela hovAthI A graMtha prakAzananA suavasare kRtajJabhAve temanuM smaraNa karuM chuM tathA A graMthanA navIna saMskaraNanA saMpAdana kArya mATe jitubhAIe mane zrutabhaktino je lAbha Apyo te badala temanI RNI chuM. A "vivekamaMjarI' graMthanuM navInasaMskaraNa paramapUjaya, paramopakArI, paramazratopAsaka, AgamasaMzodhaka, zrutasthavira, pravartaka zrIjaMbUvijaya mahArAjanI puNyasmRtine sAdara arpaNa karI kRtArthatA anubhavuM chuM. mArI nAdurasta rahetI tabiyatamAM paNa ghaNo parizrama karIne yathAzakya graMtha suvAcya ane zuddhikaraNapUrvakano taiyAra thAya te badala pUrato prayatna karela che. Ama chatAM anAbhogathI ke daSTidoSanA kAraNe ke mudraNAdi doSanA kAraNe je koI kSatio rahela hoya te vidvajano sudhArIne vAMce ane te badala micchA mi dukkaDe mAMguM chuM. prAMta aMtaranI eka ja zubhabhAvanA vyakta karuM chuM ke arihaMtAdi cAranA zaraNono svIkAra karIne, mahApuruSonA jIvanamAM rahelA guNonI anumodanA-saMstavanA karIne svaduSkatonI gaha karIne jema pUrvanA mahApuruSoe Atmahita sAdhyuM tema ApaNe paNa Atmahita sAdhavA kaTibaddha banI bAra bhAvanAothI bhAvita banI samAdhine AtmasAta karI apUrvakaraNa, kSapakazreNi, kevalajJAnane pAmI yoganirodha dvArA sarva karmano kSaya karIne ApaNe sau koI bhavyAtmAo sAdi anaMtakALa sudhI zAzvata sukhamAM hAlIe e ja zubhakAmanA !! epha-2, jeThAbhAI pArka, sAdhvI caMdanabAlAzrI nArAyaNanagara roDa, pAlaDI, amadAvAda-7 caitra suda-13, vi.saM. 2066 ravivAra, tA. 29-3-2010
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSayAnukramaNikA [bhAga-1] viSayaH gAthA/pRSThAGka | viSayaH gAthA/pRSThAGka prakAzakIya 7-8 | bharataguNastavanam 27-28/17-18 prastAvanA 9-14 | bharatacakrikathA 29/19-65 saMpAdakIya 15-20 | bAhubaliguNavilayam 29/18-19 viSayAnukramaNikA sanatkumArakathA 30/66-85 uddharaNasaGketasUciH gajasukumArakathA 31/86-87 granthArambhaprastAvaH 3-4 |DhaNDhaNakumArakathA 32/88-90 vivekamAhAtmyam 2-3/5-6 | sthUlabhadramunikathA 33-34/92-106 manaHzuddhimAhAtmyam 4-5/6-7 dRDhaprahArimunikathA 35/107-111 manaHzuddhikAraNAni 6/7-8 |skandakAcAryakathA 36/112-115 catuHzaraNapratipattidvAram- cilAtIputrakathA 37-38/116-119 catuHzaraNapratipattiH 7-10/8 avantisukumArakathA 39/120-125 40/126-130 ahaccharaNAGgIkAraH 11-17/9-10 | sukAzalamAnakathA tIrthavandanA 18-19/10 zAlibhadramunikathA 41/131-142 sAdhustutiH 42/143-168 vajrasvAmikathA 20-21/11-12 gautamagaNadharastutiH 22/12-14 metAryamunikathA 43/169-172 gaNadharasAmAnyastutiH 23/14-15 sudarzanazreSThikathA 44/173-185 cakrirAjarSistutiH dazArNabhadrakathA 45/186-191 balabhadramunistutiH 25/15 prasannacandrarAjarSikathA 46/192-197 kUragaDDukamunikathA 47/198-203 ___guNAnumodanAdvAram |abhayakumArakathA 48/204-242 guNAnumodanA 26/17 jambUsvAmikathA 49/243-257 24/15
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22] [viSayAnukramaNikA viSayaH viSNakumArakathA anikAputrakathA atimuktakakathA nAgadattakathA zayyaMbhavasUrikathA mASatuSamunikathA kezigaNadharakathA gAthA/pRSThAGka | viSayaH 50/258-265 ilAtIputrakathA 50/266-273 | meghakumArakathA 50/274-277 | puNDarIkakathA 50/278-287 nandiSeNakathA 51/288-293 karakaNDukathA 51/294-296 kUrmAputrakathA 51/297-300 munisAmAnyastutiH gAthA/pRSThAGka 51/301-306 51/307-310 51/311-317 52/318-320 52/321-330 53/331-337 54/338 A.ni. u.pa. uva.mA. UddharaNasaMketasUciH Avazyakaniyukti | paM.va. upadezapada bR.saM. uvaesamAlA bha.bhA. gaNadharAvalI mU.zu. jagacintAmaNisUtra dazavaikAlika ra.sa. prazamarati pravacanasAroddhAra paMcavastuka bRhatsaMgrahaNI bhavabhAvanA mUlazuddhiprakaraNa yogazAstra ga.va. yo.zA. jaga.sUtra da.vai. ratnasaJcaya pra.ra. vya.bhA. vyavahArabhASya pra.sA. saM.pra. sambodhaprakaraNa
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivekamaJjarI [bhAga-1]
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ // arham // zrIbAlacandrasUriviracitavRttisamupetA zrIAsaDakavikRtA // vivekamaJjarI // 10 zrInAbhinandanavibhorvadanaM mude'stu zrIzAradAsadanamakSigavAkSaramyam / skandhAcaloparikalazrutidolayoryatparyantayorupavanIyati kuntalAlI // 1 // devAdhidaivatamatIva tatAni zAntiH zreyAMsi vo dizatu saMhRtavizvatAntiH / yatpAdayornakharucaH praNateSu zAntitoyacchaTAtvamaruNAcchavayaH prayAnti // 2 // maryAdayApi kalitaH priyanimnago'sau kugrAhavAnatigabhIrapayo'nvito'pi / hitvA samudramiti kamburagAd yadakaM sa zrIjino vRjinamasyatu zaGkhalakSmA // 3 // nirmeghameghapathamecakadehadhAmA vAmAsutaH sa bhavatAd bhavatAM vibhUtyai / yanmaulisImni RSimaNDalasaptasapteH saptApi saptaya ivAhiphaNAH sphuranti // 4 // te vaH zivazriyamapazcimatIrthanAthapAdAravindanakhacandramaso dizantu / kAmaM kalaGkavikalAH sakalAGkasiMhabhIproSitodaramRgA iva ye vibhAnti // 5 // namrAsuratridazakoTikirITakoTizANAnizAtapadapadmanakhendukAntAH / kAntAni vaH zivasukhAni dizantu zazvadanye'pi tIrthapatayo'jitanAthamukhyAH // 6 // mohAndhakAradhikkAradIpikA muktivarmani / vivekamaJjarIvRttiriyaM nivartyate mayA // 7 // 15
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 / [vivekamaJjarI iha hi mahitaguNamahimakumudahimakarasya makaraketubANavitrastasamastanajaparitrANavajrapaJjarasya gUrjaravasundharAvadanamaNDalamaNDalI nagaramaNDanazrImahAvIracaityapratiSThAkRtaH sukRtacaritacamatkRtadevendrasya zrIdevendragurusvahastasvapadavinivezitasya bhuvanabhadraGkarasya zrIbhadrezvarasUriguro paTTanabhastalAlaGkaraNakiraNamAlinA prativAdidaitya5 damanasauriNA zrImadabhayadevasUriNA samupadiSTasakalasarvajJasiddhAntasAraH saMsAravairAgyarasaprasarapuSTacetAH ziSTasamayasarasijavanIvikAzanaikaravizrImadAsaDakaviH kavisabhAzRGgAra ityaparanAmadheyaH zreyaHpravRttisubhagambhAvukabhavikajanacakrapramodasaMpAdanacchekarucivivekamaJjarIprakaraNakaraNamabhISTadevatAnamaskArapurassaraM pratijAnIte, yathA siddhipurasatthavAhaM vIraM namiUNa carimajiNanAhaM / 10 savaNasuhArasasariaM vucchAmi vivegamaMjariaM // 1 // [siddhipurasArthavAheM vIraM natvA caramajinanAtham / zravaNasudhArasasaritaM vakSyAmi vivekamaJjarIm // ] vyAkhyA / ahaM vivekamaJjarI vakSyAmIti saMbandhaH / kiMviziSTAm ? 'savaNa sahArasasariaM' zravaNayoH karNayorviSayavArtAviSamaviSasamucchalitAtucchamUrchA15 vicchedakatvAt sudhArasasarid amRtanadI tAm / kiM kRtvA ? 'namiUNa' natvA / kam ? 'caramajiNanAhaM' caramazcAsau jinanAthazca caramajinanAthazcaturviMzatitamastIrthanAthastam / kiMviziSTam ? 'siddhipurasatthavAhaM' siddhireva puraM muktireva nagaraM tatra sArtho bhavyasattvasaMghAtastaM vAhayati prApayatIti siddhipurasArthavAhastam / bhagavataH sArthavAhatve nirupaNamidamativizadamAgamAnugAmi, yadAhuH zrIbhadrabAhusvA20 mipAdAH "pAviMti nivvuipuraM jiNovaidveNa ceva maggeNa / aDavIi desiyattaM evaM neyaM jiNiMdANaM // " [A.ni./906] sArthavAhatve cAsya sAmarthya nAmnaiva prakAzayati / kinAmAnam ? vIram 'Ira gatau kampane ca' ityanena vipUrveNa vizeSeNa Irayati kampayati bhAvazatrUniti vIrastam / 1. prApnuvanti nirvRtipuraM jinopadiSTenaiva mArgeNa / aTavyAM dezikatvameva jJeyaM jinendrANAm / /
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 catuHzaraNapratipattidvAram] bhagavataH satsvapi vardhamAnenetiprabhRtiSu nAmasu 'vIram' ityataH sAbhiprAyA kaveruktiriti / atrAbhidheyaM vivekamaJjarIprakaraNam / saMbandho vAcyavAcakarUpaH vAcyA upadezAH, vAcako granthaH / prayojanaM ca karturiha mahatI kIrtiH, zrotuzca tttvprijnyaanm| ubhayorapi paramparAphalaM muktiriti // 1 // atha pratijJAtAvatAraNAya paramArthasaMpattAvaupayikamekaM vivekaM vyatirekataH prastuva- 5 nAhaduTuTukammavasagA bhamaMti bhIme bhavammi nissIme / bhaTThavivegapaIvA jIvA na muNaMti paramatthaM // 2 // [duSTASTakarmavazagA bhramanti bhIme ni:sIme / bhraSTavivekadIpA jIvA na jAnanti paramArtham // ] vyAkhyA / jIvAH prANino bhramanti bhrAmyanti pAdAvartavadUrvAH kulAlacakravacca tiryaganavasthitA bhavanti / kva ? 'bhavammi' bhave caturgatirUpe saMsAre / kiMviziSTe ? 'nissIme' na vidyate sImA paryanto yasyAsAvasImA tasmin / ata eva bhIme bhayaGkare / bhramaNe ca tatra teSAM vizeSaNena pAratantryamAha-'duTThaTThakammavasagA' / duSTAni niSkRpANi ca tAnyaSTau karmANi jJAnAvaraNadarzanAvaraNavedanIyamohanIyAyuSka- 15 nAmagotrAntarAyanAmAni, teSAM vazagA AyattAH / na kevalaM bhrAmyantIti teSAM zocyam, kintu 'na muNaMti' na jAnantItyapi / kam ? 'paramatthaM' paramaH pUjyaH zAzvatAnandamayamuktipurIpatharUpo'rthaH paramArthastam / tadajJAne ca teSAM vizeSaNena kAraNamAha'bhaTThavivegapaIvA' bhraSTo viveko rAgadveSamohAdidoSebhyaH pRthagbhAvarUpo nirantarAntaratimirabharasaMharaNapravaNaH pradIpo yeSAM te tathA / bhraMzazceha vizleSaH / sa ca dvividhaH- 20 asaMpattau prathamaH, dvitIyazca kaSAyaviSayavinirmitavihastatayA vizrastatvalakSaNa iti // 2 // adhunA vivekasyaivAnvayena mAhAtmyamunmIlayaMstasyaiva hetumAha - iha jIvANa vivego paramaM cakkhU akAraNo baMdhU / jai kahamavi pAvijjai asarisakammakkhaovasamA // 3 // 25
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 6] 20 [iha jIvAnAM vivekaH paramaM cakSurakAraNo bandhuH / yadi kathamapi prApyate'sadRzakarmakSayopazamAt // ] vyAkhyA / ihAsmin jagati jIvAnAM vivekaH paramaM cakSuH prakRSTaM locanam, "padmAzraya iti padmaM dhinoti kumudaM na yadabjabandhurapi / 10 abjave tulye'pi hi tajjJAtiH kAraNAtmaiva // " [ ] yaduktam - " ekaM hi cakSuramalaM sahajo vivekastadvidbhireva saha saMvasatirdvitIyam / etaddvayaM bhuvi na yasya sa tattvato'ndhastasyApyamArgacalane vada ko'parAdhaH ? // " [] tathA akAraNo bandhuH kAraNanirapekSaH svajanaH / bandhurhi kAraNamantareNa na ko'pi saujanyabhaGgImaGgIkaroti, yaduktamasmAbhiH sUktapaGktau [ vivekamaJjarI evaMvidho vivekaH 'jai kahamavi pAvijjai' yadi kathamapi prApyate, tadAnIM 'asarisakammakkhaovasamA' asadRzo'nanyasAmAnyaH karmaNAM mithyAtvamohanIyAdInAmudIrNAnAM kSayaH, anudIrNAnAM copazamaH, kSayeNa yukta upazamaH kSayopazamastasmAt / viveko hi zrutajJAnabhAvanAsamutthaH, tacca zrutajJAnaM kSAyopazamikabhAvanA15 sNbhvm| yadAhuH - ""bhAve khaovasamie duvAlasagaM pi hoi suyanANaM / kevaliyanANalaMbho nannattha khae kasAyANaM // " iti // 3 // [ A.ni./ 104] -- - iha nisargamadhuramapi vastu kiyatApi vibhUSaNena vinA na camatkarotIti, atastasya vibhUSaNamA tassa vibhUsaNamegaM maNasuddhI maMjarIva rukkhassa / tIi samiddho eso suhaphalariddhi payacchei // 4 // [tasya vibhUSaNamekaM manaH zuddhirmaJjarIva vRkSasya / tayA samRddha eSa sukha(zubha) phaladdhiM prayacchati / / ] 1. bhAve kSAyopazamike dvAdazAGgamapi bhavati zrutajJAnam / kaivalyajJAnalAbho nAnyatra kSayAt kaSAyANAm //
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ [7 10 catuHzaraNapratipattidvAram] vyAkhyA / tasya vivekasya ekamasAdhAraNaM vibhUSaNAmalaGkaraNam / kA ? 'maNasuddhI' manasaH zuddhirmanaHzuddhiH kRSNanIlakApotalezyAtritayakalaGkapaGkarahitAtmasamutthamatizayazcetaso nairmalyamiti bhAvaH / keva ? maJjarIva puSpaguccha iva / kasya ? 'rukkhassa' vRkSasya / na kevalamiyaM manaHzuddhivivekasya vRkSasyeva maJjarI vibhUSaNamAtram, kintu 'tIi samiddho eso' tayA mana:zuddhyA eSa vivekaH samRddhaH 5 san 'suhaphalariddhi' sukhAni rAjyasvargApargasaMbhavAni, tAnyeva phalAni teSAmRddhiH saMpat sukhaphaddhistAM 'payacchei' prayacchati / vRkSastu maJjaryA samRddhaH zuddhaphaladdhi paripAkapezalaphalasphAtiM prayacchatIti gatam // 4 // atha sarvopadezasaMgrahakArikAmAha - tamhA khalu AyahiyaM ciMtaMteNaM vivegiNA esA / kAyavvA maNasohI na hoi jaha dullahA bohI // 5 // [tasmAt khalvAtmahitaM cintayatA vivekinaiSA / kartavyA manaHzuddhirna bhavati yathA durlabho bodhiH // ] vyAkhyA / tasmAt pUrvopadiSTAd hetoH khalu nizcitaM 'AyahiyaM' AtmahitaM svapathyam, yadvA, Ayo jJAnAdInAM lAbhastasmai hitaM AyahitaM 'ciMtaMteNaM' cintayatA 15 vimRzatA vivekinA viveko rAgadveSAdidoSebhyaH pRthagbhAvarUpo guNo vidyate yasya sa vivekI tena 'esA' eSA 'kAyavvA maNasohI' manaHzuddhiH kAryA, tapa:zrutayamaprAyaiH kimanyaiH kAyadaNDanairiti bhAvaH / yathA kim ? 'na hoi jaha dullahA bohI' yathA bodhirjinadharmAvAptirna durlabhA bhavatIti // 5 // atha manaHzuddhikAraNAnyAha - causaraNe paDivattI samma aNumoaNA guNANa tahA / dukkaDagarihA taha bhAvaNA ya maNasuddhibIAI // 6 // [catuHzaraNasya pratipattiH samyaganumodanA guNAnAM tathA / duSkRtagardA tathA bhAvanA manaHzuddhibIjAni // ] 20
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ vivekamaJjarI vyAkhyA / caturNAmarhatsiddhasAdhukevaliprajJaptadharmANAM zaraNaM catuHzaraNaM, tasya pratipattiH svIkAraH / prAkRtatvAt saptamI SaSThyarthe / 'sammaM aNumoaNA guNANa tahA' tathA samyag manovAkkAyakarmabhiriti bhAvaH, anumodanA anusmaraNam / keSAm ? guNAnAM satyazaucatapastyAgAkiJcanyabrahmacaryAdInAm / tathA 'dukkaDaga5 rihA' duSkRtAnAM pApAnAM garhA nindA sA / tathA 'bhAvaNA ya' bhAvanA dvAdazadhA sA / caH samuccaye / etAni catvAryapi 'maNasuddhibIyAI' manaH zuddherbIjAni kAraNAnIti bhAva iti // 6 // 10 15 20 25 8] catvAryetAni prakaraNe'tra dvArANi tatrAdau catuH zaraNapratipattidvAraM gAthAcatuSkeNAha-- niTTaviyaaTThakammA desiyadullakkhamukkhapuramaggA / telukkaparamabaMdhU arahaMtA maMgalaM paDhamaM // 7 // siddhA ya maMgalaM savve sAhU maMgalamuttamaM / dhammo kevalipannatto savvajIvANaM maMgalaM // 8 // arahaMtA loguttamA siddhA loguttamA tahA / sAhU loguttamA eso dhammo logANamuttamo // 9 // arahaMtA mama saraNaM saraNaM siddhA ya sAhuNI saraNaM / dhammo karuNArammo saraNaM jiNanAhaniddiTTho // 10 // [niSThApitASTakarmANo dezitadurlakSamokSapuramArgAH / trailokyaparamabandhavo'rhanto maGgalaM prathamam // siddhAzca maGgalaM sarve sAdhavo maGgalamuttamam / dharmaH kevaliprajJaptaH sarvajIvAnAM maGgalam // arhanto lokottamAH siddhA lokottamAstathA / sAdhavo lokottamA eSa dharmo lokAnAmuttamaH || arhanto mama zaraNaM zaraNaM siddhAzca sAdhavaH zaraNam / dharmaH karuNAramyaH zaraNaM jinanAthanirdiSTaH // ] sugamAH ||7||8||9 // 10 //
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 catuHzaraNapratipattidvAram] atheha bharatabhuvo vartamAnAn, atItAn, anAgatAMzca jinAn gAthAcatuSTayena zaraNyatvena pratipadyate, yathA - siririsahaajiyasaMbhavaabhinaMdaNasumaipaumapahanAhA / jiNavarasupAsacaMdappahasuvihisIalasijjaMsA // 11 // vAsupujjavimalasAmiaaNaMtapahudhammasaMtikuMthujiNA / aramallisuvvayanamI nemI pAso a vaddhamANo a // 12 // ia cauvIsaM tihuyaNanamaMsiA vaTTamANatitthayarA / kevalanANadiNesA haraMtu mama mohatimirohaM // 13 // kevalanANipamuhA aIatitthaMkarA ya cauvIsaM / taha paumanAhapamuhA mama saraNamaNAgayA arihA // 14 // [zrIRSabhAjitisaMbhavAbhinandanasumatipadmaprabhanAthAH / jinavarasupArzvacandraprabhasuvidhizItalazreyAMsAH // vAsupUjyavimalasvAmyanantaprabhudharmazAntikunthujinAH / aramallisuvratanamayo nemiH pArzvazca vardhamAnazca // iti caturviMzatistribhuvananamasyitA vartamAnatIrthaGkarAH / kevalajJAnadinezA harantu mama mohatimiraugham / kevalajJAnipramukhA atItatIrthaGkarAzca caturviMzatiH / tathA padmanAbhapramukhA mama zaraNamanAgatA arhantaH // ] imA api sugamAH // 11 // 12 // 13 // 14 // atha zAzvatasthApanArhataH stauti - siriusabhavaddhamANayacaMdANaNavAriseNanAmANo / sAsayajiNAlayesuM vaMde haM sAsae jiNiMde // 15 // 15 20
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ [vivekamaJjarI 10] [zrIRSabhavardhamAnacandrAnanavAriSeNanAmnaH / zAzvatajinAlayeSu vande'haM zAzvatAJjinendrAn // ] spaSTA // 15 // atha gAthAyugena viharamANAnarhataH stauti - ... puvvavidehe sImaMdharasAmI viharamANatitthayaro / avaravidehe jugamaMdharasAmI mama sivaM disau // 16 // mukkhapahaM payaDaMto bAhujiNiMdo tahA subAhU ya / anne vi arahaMtA haraMtu duriAI viharaMtA // 17 // [pUrvavidehe sImandharasvAmI viharamANatIrthakaraH / aparavidehe yugamandharasvAmI mama zivaM dizatu // mokSapathaM prakaTayan bAhujinendrastathA subAhuzca / anye'pyarhanto hantu duritAni viharantaH // ] ime api sugame // 16 // 17 // atha tIrthAni zAzvatAnyazAzvatAnyapi gAthAdvayena vandate - naMdIsaraaTThAvayasattuMjayaujjayaMtasammeapamuhAI / ahaM vaMde titthAI paramabhattIe // 18 // sAsayajiNAlayAI asAsayAI pi jAiM savvAiM / uDDamahatiriyaloe tesiM paNamAmi bhAveNa // 19 // [nandIzvarASTApadazatruJjayojjayantasammetapramukhAnyahaM vande tIrthAni paramabhaktyA // zAzvatajinAlayAnyazAzvatAnyapi yAni sarvANi / UrdhvAdhastiryagloke tAni praNamAmi bhAvena // ] spaSTe // 18 // 19 // 15
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ [11 catuHzaraNapratipattidvAram] atha gAthAyugalena sAdhUnupazlokayati - aDDAijjA dIvA pannarasa tesu kammabhUmIo / je ke vi tattha sAhU paMcamahavvayadharA dhIrA // 20 // aTThArasasIlaMgasahassadhurAdharaNaladdhamAhappA / kaMdappadappadalaNA tesiM calaNA suhaM ditu // 21 // [ardhatRtIyo dvIpau paJcadaza tayoH karmabhUmayaH / ye ke'pi tatra sAdhavaH paJcamahAvratadharA dhIrAH // aSTAdazazIlAGgasahasradhurAdharaNalabdhamAhAtmyAH / kandarpadarpadalanAsteSAM caraNAH sukhaM dadatu // ] vyAkhyA - 'aDDAijjAdIvA' "dvivacanasya bahuvacanam" [he.prA. 3/130] iti 10 prAkRtalakSaNAt, ardhaM tRtIyaH puSkaravaranAmA dvIpo yayostAvardhatRtIyau dvIpau dhAtakIkhaNDajambUnAmAnau 'pannarasa tesu kammabhUmIo' karmaNAM zubhAnAmazubhAnAmapi bhUmayo janmasthAnAni karmabhUmayaH / tatra janitAni kimucyante ? anyatropArjitAnyapi karmANi tAsUtpadya jIvairbhogabhUmigatairupabhujyanta iti / kva santi tAH ? 'tesu' tayorardhatRtIyayorkIpayoH / kati ? 'pannarasa' paJcapaJcabharatairavatamahAvidehasaMjJitAzca 15 tAH paJcadaza / 'je ke vi tattha sAhU' ye ke'pyarnicavanIyamahimAstatra sAdhavo munayaH snti| kiMviziSTAH ? 'paMcamahavvayadharA' paJcamahAvratadharAH / ata eva dhIrA dhiyA buddhyA rAjanta iti dhIrAH / punazca kiMrUpA ? 'aTThArasasIlaMgasahassadhurAdharaNaladdhamAhappA' zIlAni saccaritAni teSAmaGgAnyavayavAH zIlAGgAni, teSAM sahasrAH zIlAGgasahasrAH, aSTAdaza te ca zIlAGgasahasrAzca aSTAdazazIlAGgasahasrAH / 20 tathA ca vAcakaH - "dharmAd bhUmyAdIndriyasaJjAbhyaH karaNatazca yogAcca / zIlAGgasahasrANAmaSTAdazakasya niSpattiH" // [pra.2/244] iti / teSAM dhUrbhAro'STAdazazIlAGgasahastradhurA, tasyA dharaNaM yAvajjIvamudvahanam, yadAhuH -
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12] 10 "vubbhaMti nAma bhArA ta cciya vubbhaMti vIsamaMtehiM / sIlabharo voDhavvo jAvajjIvaM avisAmo // " [ ] tena labdhaM mAhAtmyaM mahimA yaiste tathA / ata eva 'kaMdappadaSpadalaNAM' kandarpasya surAsuravijayino manmathasya darpaM garvaM dalayanti cUrNayantIti kandarpadarpadalanAM / 5 'tesiM calaNAM ' teSAmevaMvidhAnAM guNaratnasindhUnAM sAdhUnAM calanA: pAdAH 'suhaM diMtu' sukhaM samAdhAnaM dadatviti // 20 // 21 // athAsannopakAriNaH zrIvardhamAnavibhoH prathamagaNadharamupazlokayannAha - siddhaMtasuttahAropayaDiyavaracaraNakaraNavavahAro / bhaviyANa bhavabhayaharo sirigoyamagaNaharo jaya // 22 // [siddhAntasUtradhAraH prakaTitavaracaraNakaraNavyahAraH bhavikAnAM bhavabhayaharaH zrIgautamagaNadharo jayati // ] vyAkhyA zriyA jJAnalakSmyA upalakSito gautamo gotamagotrasaMbhavazcAsAvindrabhUtinAmA zrIgautamagaNadharaH, jayati sarvotkarSeNa vartate / kiMviziSTaH ? 'siddhaMtasuttahAro' siddhAnto dvAdazAGgaM gaNipiTakaM tasya sUtraM tripadI tAM dhArayati vistAra15 yatIti siddhAntasUtradhAraH; yaduktamasmAbhirgaNadharAvalyAm - - [ vivekamaJjarI "zrImAnanekapabhaTaikapatirnavInaH pAyAdapAyagahanAjjagadindrabhUtiH / vistArya maJjulapadastrIpadImadInajAtirna jAtu bata yaH zithilIcakAra // " [] punaH kiMviziSTaH ? 'payaDiyavaracaraNakaraNavavahAro' prakaTitaH prakAzito varaH zuddhazcaraNakaraNayorvyavahAraH kriyA yena sa tathA / caraNakaraNe ca pratyekaM 20 saptatidhA, yathA -- "vayasamaNadhammasaMjamaveyAvaccaM ca baMbhaguttIo / nANAitiyaM tavakohaniggahA ii caraNameyaM // " [saM.pra./ 736 ] 1. uhyante nAma bhArAstaM evohyante vizrAmyAdbhiH / zIlabharo voDhavyo yAvajjIvamavizrAmaH // 2. vratazramaNadharmasaMyamavaiyAvRttyaM ca brahmacaryaguptI / jJAnAditrikaM tapaH krodhanigrahAviti caraNametat //
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ catuHzaraNapratipattidvAram] [13 tatra vratAni ahiMsAnRtAsteyabrahmacaryAparigrahanAmAni paJca / zramaNadharmastu kSAnti- . mArdavArjavamuktatapa:saMyamasatyazaucAkiJcanyabrahmacaryAdabhedairdazadhA / anyacca paJcAzravAd viramaNam, paJcendriyanigrahaH, kaSAyajayaH, daNDatrayaviratizceti saMyamaH saptadazabhedaH vaiyAvRttyaM tvAcAryopAdhyApatapasvizaikSakaglAnakulagaNasaGghasAdhusamanojJeSu zuzrUSAbhedairdazadhA / aparaM ca - "vasahikahanisijjidiyakuTuMtarapuvvakIliyapaNIe / . aimAyAhAravibhUsaNAiM nava baMbhaceraguttIo" // [saM.pra./1156] jJAnAditrikaM tu viditam / tapastu bAhyAbhyantaraSaTpaDabhedairdvAdazadhA, yathA - "aNasaNamUNoyariyA vittisaMkhevaNaM rasaccAo / kAyakileso saMlINayA ya bajjho tavo hoi" // [saM.pra./1265] . "pAyacchittaM viNao veyAvaccaM taheva sajjhAo / jhANaM ussaggo vi ya abhitarao tavo hoI" // [saM.pra./1266] api ca krodhAdInAM caturNAM kaSAyANAM nigrahaH krodhanigrahaH / atra zAkapArthivAdidarzanAd madhyamapadalopI samAsa iti saMpiNDitaM caraNaM saptatidhA / "piMDavisohI samiI bhAvaNA paDimA ya iMdiyaniroho / paDilehaNaguttIo abhiggahA ceva karaNaM tu" // [saM.pra./737] tatra piNDAdInAM caturNA piNDavastrazayyApAtrANAM viziSTA zuddhiH piNDavizuddhiH, yadAhuH - "piMDaM vatthaM ca sejjaM ca cautthaM pAyameva ya / / akappiyaM na gihijjA paDigAhijja kappiyaM" // [da.vai./6/48] 20 15 1. vstikthaanissdyendriykuddyaantrpuurvkriidditprnniitm| atimAyAhAravibhUSaNAni nava brhmcryguptyH|| . 2. anazanamUnodaritA vRttisaMkSepaNaM rasatyAgaH / kAyaklezaH saMlInatA ca bAhyaM tapo bhavati / prAyazcitaM vinayo vaiyAvRttyaM tathaiva svAdhyAyaH / dhyAnamutsargo'pi cAbhyantaraM tapo bhavati // 3. piNDavizuddhiH samitirbhAvanA pratimA cendriyanirodhaH / pratilekhanaguptI abhigrahAzcaiva karaNaM tu / / 4. piNDaM vastraM ca zayyAM ca caturthaM pAtrameva ca / akalpitaM na gRhNIyAt parigRhNIyAt kalpitam / /
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14] [vivekamaJjarI api ca / IryAbhASaiSaNAdAnanikSepotsargasaJjitAH paJca samitayaH / bhAvanAzcAnityatAdayo dvAdaza vakSyante / pratimAzca bhikSUNAM dvAdaza / tatra svanAmasadRzArthA prathamA ekamAsikI, dvitIyA dvimAsikI, tRtIyA trimAsikI, caturthI caturbhAsikI, paJcamI paJcamAsikI, SaSThI pANmAsikI, saptamI saptamAsikI, aSTamI navamI dazamI ca 5 saptasaptAhorAtrikI, ekAdazI tu ahorAtrikI, dvAdazI caikarAtrikI; yadAhuH "mAsAI sattaMtA paDhamA du taIya sattarAiMdI / aharAI egarAI, bhikkhupaDimANa bArasagaM" // [saM.pra./738] indriyanirodhastu paJcavidhaH spaSTaH / pratilekhanAzca paJcaviMzativastrasya vapuSaH pAtrasya ca, tadyathA - "iMga diTThI chappurimA nava akhoDa pakhoDa vatthapaNavIsA / bhuyajuyasiramuhahiyae tiya tiya cau puTThi cha paya paNavIsA // [ bArasa bAhiM ThANA bArasa ThANA ya huMti majjhammi / pattapaDilehaNAe paNavIsayamo karapphaMso" // [ ] , tisro guptayastu vizrutAH / api cAbhigrahA dravya-kSetra-kAla-bhAvabhedaizcatvAra 15 ityekatra saMmIlitaM karaNamapi saptatidhA / punaH kiMviziSTo bhagavAn gautamaH ? 'bhayabhayaharo' bhavAt saMsArAd bhayaM bhavabhayaM tad haratyapanayatIti bhavabhayaharaH / keSAm ? 'bhaviyANaM' bhavikAnAmiti // 22 // atha bAhulyena sarvAnapi gaNabhRtaH stauti - - siripuMDarIyagoyamapamuhA gaNahAriNo mahAmuNiNo / 20 tihuyaNapaNamiyacaraNA saraNaM mama mohaniTThavaNA // 23 // 1. mAsAdayaH saptAntAM prathamA dvitIyA tRtIyA sptraatridivsikii| ahorAtrikyaikarAtrikI, bhikSupratimAnAM rUAdazakam / / 2. ekA dRSTiH SaT pUrvabhAgA navetastato vastrapaJcaviMzatiH / bhujayugAziromukhahRdayasya trayastrayazcatvAraH pRSThasya SaT pAdasya paJcaviMzatiH // dvAdaza bahi: sthAnAni dvAdaza sthAnAni ca bhavanti madhye / pAtrapratilekhanAyAM paJcaviMzatitamaH karasparzaH //
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ [15 catuHzaraNapratipattidvAram] [zrIpuNDarIkagautamapramukhA gaNadhAriNo mahAmunayaH / tribhuvanapraNatacaraNAH zaraNaM mama mohaniSThApanAH // ] spaSTA // 23 // atheha bharate dvAdaza cakriNo'bhUvan, teSu ca trayaH zAnti-kunthu-aranAthAstIrthanAthA api babhUvuH / te tu jinAdhinAthavIthISu zaraNIkRtapUrvAH / dvau ca 5 subhUmabrahmadattanAmAnau durgatigatatvAdayogyau / zeSAMzcakrirAjarSIn zaraNIkurvannAha - bharaho saNaMkumAro sagaro maghavaM jao ya hariseNo / taha suparamo ya satta vi cakkavaImuNivaI saraNaM // 24 // [bharataH sanatkumAra sagaro maghavA jayazca hariSeNaH / tathA supadmazca saptApi cakravartimunipatayaH zaraNam // ] iyamapi sugamaiva // 24 // atha balabhadramunIn zaraNIkurvannAha - tivvatavakhaggakhaMDiyabhavapAyavaviyaDapayaDiyapahAvA / saraNaM navabaladevA varaguNarayaNAyarA majjha // 25 // [tIvratapaHkhaDgakhaNDitibhavapAdapavikaTaprakaTitaprabhAvAH / zaraNaM navabaladevA varaguNaratnAkarA mama // ] vyAkhyA / nava ca te baladevA navabaladevA acala-vijaya-bhadra-suprabhasudarzana-Ananda-nandana-padma-rAmanAmAno baladevA rAjarSayo 'majjha' mama zaraNaM 'bhavantu' iti zeSaH / kiMviziSTAH ? 'varaguNarayaNAyarA' varANi nirdUSaNAni ca tAni tapodamajapodyamasaMyamasvAdhyAyadhyAnarUpA guNA eva ratnAni teSAmAkarAH prabhava- 20 bhUmayaH / punaH kiMviziSTAH ? 'tivvatava' - iti pUrvArdham, tIvra tIkSNaM ca tat tapazca tIvratapastadeva khaDgastaravAristena khaNDitazcAsau bhavapAdapaH saMsArataruzca sa tathA tena vikaTaM vipulaM prakaTitaH prakAzitaH prabhAvo mahimA yaiste tathA // 25 //
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16] [vivekamaJjarI ityAcAryazrIbAlacandraviracitAyAM vivekamaJjarIvRttau catuHzaraNapratipattidvAravivaraNaM nAma prathamaH parimala: samAptaH // zeSAhimUlakalitaH surazailazAkhI tArAprasUnakalitorudigantazAkhaH / sUryendumaNDalaphalaH sphuTameSa yAvat tAvajjayaM kalayatAdiha jaitrasiMhaH // 1 //
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ [17 guNAnumodanAdvAram] atha guNAnumodanAdvAramAha - bharahAINa muNINaM guNagAravavaNNaNeNa pAvamalaM / pakkhAlemi ya savvaM pavittatitthodaeNaM va // 26 // [bharatAdInAM munInAM guNagauravavarNanena pApamalam / prakSAlayAmi ca sarvaM pavitratIrthodakeneva // ] vyAkhyA / na kevalamarhadAdIn catuHzaraNaM prapadye, kintu 'pakkhAlemi ya' prakSAlayAmyapanayAmi ca / kiM tat ? pApaM, alamatizayena / naihikabhavamevetyAha-'savvaM' sarvaM pUrvabhavasaMtativitatamapItIti bhAvaH / kena ? 'guNagAravavaNNaNeNa' guNAnAM gauravaM mahimA guNagauravaM tasya varNanamutkIrtanaM tena / keSAm ? 'muNINaM' muniinaam| kiviziSTAnAm ? 'bharahAINaM' bharataH zrIyugAdijinasUnurAdau yeSAM te tathA tessaam| 10 kena ? 'pavittatitthodaeNaM va' pavitraM paGkapaTalapicchalatArahitaM ca tat tIrthaM nadyAderavatArasthAnaM ca pavitratIrthaM tasya udakaM jalaM tattathA teneva / ko'tra bhAvaH ? yathA pavitratIrthodakena pApamalo nindyamalaH sarvo'pi vastradehAdeH prakSAlyate kenacit, tathAhaM bharatAdimunigaNagauravavarNanena pApamadharmya karma alamatizayenApanayAmIti // 26 // adhunA bharataguNAn gAthAyugenAha - vihiyaM veyAvaccaM vihiNA sAhUNa suddhasIlANa / siririsahasuo bharaho jAo bharahAhivo teNaM // 27 // [vihitaM vaiyAvRttyaM vidhinA sAdhUnAM zuddhazIlAnAm / zrIRSabhasuto bharato jAto bharatAdhipastena // ] vyAkhyA / zrIRSabhasuto bharato bharatAdhipaH SaTkhaNDabharatakSetrabhUmaNDalAkhaNDalastena jAtaH saMvRttaH / yattadonityasaMbandhitvAd yena sAdhUnAM yatInAM zuddhazIlAnAmajihmabrahmacAriNAM vaiyAvRttyaM bhaktapAnIyAdisaMpAdanarUpaM vihitaM 15
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18] [vivekamaJjarI nirmitam / kena? 'vihiNA' vidhinA piNDaiSaNAdhyayamapraNItAcAreNa, yaduktam"dANeNaM huMti uttamA bhogA" [ ] iti // 27 // so paDhamacakkavaTTI bharaho bhaviyANa kuNau kallANaM / Ayarisaghare kevalalacchIe jo sayaM vario // 28 // [sa prathamacakravartI bharato bhavikAnAM karotu kalyANam / AdarzagRhe kevalalakSmyA yaH svayaM vRtaH // ] vyAkhyA - so'nanyasAmAnyaguNagarimNA jagadvikhyAtaH prathamacakravartI bharato bhavikAnAM kalyANaM zivaM karotu / yaH kim ? yaH svayamAtmanA rucyeti bhAvaH, 'vario' vRto'GgIkRtaH / kayA ? 'kevalalacchIe' kevalajJAnalakSyA / kimu10 pazamasthAne kvApItyAha - 'Ayarisaghare' AdarzagRhe tacca mohasyaikaM niketanam / yato'tra vinazvarAzucikRtaghnavibhinnasvarUpe'pi vapuSi vaiparItyenAbhimAno bhRshmujjRmbhte| ata eva svayaM vRto'sau, na tu tena sA vRttaa| etAvatA kimuktam ? pUrvasmin bhave zuddhazIlasAdhuvaiyAvRttyaM yathAvidhi vitantavA'nena tatpuNyagaNya mupAyaMta, yena trilokItilakairabhigamyayApi kevalalakSmyA sa svayamabhisRta 15 iti // 28 // athAtmabhASAvibhUSAya bAhubaliguNavilayaM kalayannAha - bAlANa tavassINa ya thaviragilANANa jeNa sAhUNaM / vIsAmaNayaM kAhI bAhubalI teNa bAhubalI // 29 // [bAlAnAM tapasvinAM ca sthaviraglAnAnAM yena sAdhUnAm / 20 vizrAmaNAmakArSId bAhubalistena bAhubalI // ] vyAkhyA - bAhubalirbharatezvaralaghubhrAtA bAhubalI bAhvorbalamatIva zreSThaM yasyeti bAhubalI, tena hetunA, yena 'vIsAmaNayaM kAhI' vizrAmaNAmakArSIt 'pUrvajanmani' 1. dAnena bhavantyuttamA bhogAH / 2. ka.ga. aayNs|
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ guNAnumodanAdvAre bharatakathA ] [ 19 iti zeSaH / keSAm ? 'sAhUNAM' sAdhUnAm / kiMviziSTAnAm ? 'bAlANaM' shaiksskaannaam| na kevalameSAm, 'tavassINa ya' tapo vidyate yeSAM te tapasvinasteSAM ca / na kevalamamISAM 'thaviragilANANaM' sthavirA vayovRddhAH, glAnAH svAdhyAyAdhyayanAnuSThAnakhinnA rogapIDitA vA te tathA teSAmiti saMkSepArthaH / vyAsArthastu kathAnakAdavaseyaH, taccaitat - $$ astyayodhyeti saMpadbhirUrIkRtajanA purI / yadvadhUmukhalAvaNyahantakArinizAkaram // 1 // tArakAH pratirUpante naktaM yanmaNivezmasu / saMgItalabdhacandraiNamupalabdhumivAgatAH ||2|| jinadharmakriyAsUrAn paurAn saurAdyadarpitAn / kAmArthAvanuvartete yatraitau kiGkarAviva // 3 // yatra kalpadrumAnevopAdAnIkRtya nirmitAH / paurAste dAninastena dRzyante ca drumA na te // 4 // bhoginastaruNA yatra priyAsaGgamalAlasAH / munayo'pi mahAtmAnaH priyAsaGgamalA'lasAH // 5 // sadAsamadayApUrNAzayA'tra bahuzobhayA / dedIpyate munizreNIkSoNIndorapi saMsadA ||6|| [uktAnuktakartRpadaH zlokaH ] paritaH parikhAmbhodhivelAzaila ivoccakaiH / guhAgRhAyitaiH zAlaH zAlate yatra gopuraiH ||7|| pavanollAsitaiH pApagalagrahamujairdhvajaiH / AnayantIva caityAni yatra digbhyo'pi saMpadaH ||8|| ekasatyeka mitraikabudhaikapuruSottamA / dyaujitaikadhanAdhyakSA tadanekajuSA yayA ||9|| 5 10 15 20
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20] [vivekamaJjarI tasyAmikSvAkuvaMzAdikandaH zrIRSabhaH prabhuH / AsIjjino'vasarpiNyAstRtIyAre narezvaraH // 10 // samastAcAracAturyaM ziSyAcAryatayA tayA / sraSTetyarUpi-puruSottamanAbhiprasUrasau // 11 // marudevA nRdevAnAmapi vandyA kathaM na sA / yayA''dikSoNimAnA''dijinazcAyamajanyata // 12 // nirAgaso nirAtaGkA nirAzaGkA nirItayaH / suprajAH suprajAstatra prajApAle babhuH prajAH // 13 // nara-vyantara-vidyAbhRdeva-dAnava-mAnavaH / yadAjJAmavahan dattA rakSAmiva zira:sthitAm // 14 // mAriH sAriphalaM bandhaH srajaM rodhazca nimnagAm / kalirvanaM vinA'nyatra tasmin nAjani rAjani // 15 // dUre'nye dhanvinaH santu bhramAtrAd yatra shaastri.| indrastamugradhanvApi natvA'dhatta nijaM dhanuH // 16 // zobheva zeSakaulendrakulAdrikamaThAdibhiH / dhareyaM dhAryate'dyApi prabhAveNaiva tasya tu // 17 // tArApuSpopahAreNa maNDite'mbaramaNDape / yatkIrtinartakIraGgaviTavad bhAti candramAH // 18 // sumaGgalA sunandA ca tasya patnyAvubhe zubhe / viriJcanasyeva sAvitrI gAyatrI ca babhUvatuH // 19 // tAbhyAM so'yamanAsaktamanA vaiSayikaM sukham / bheje bhogaphalaM karmodAsInyenaiva sAdayan // 20 // ito bAhuH subAhuzca bhaktivizrAmaNe kramAt / yatipaJcazatIvaiyAvRttyaM nityaM vitenatuH // 21 // 15
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ guNAnumodanAdvAre bharatakathA ] zubhena vidhinA tena bAhuzcakipadapradam / subAhustu balAdhAyi karma nirmitavAn muniH // 22 // prazaMsAM ca tayozcakre vajranAbhamunIzvaraH / tena pITha - mahApIThau jAtau durmanasau munI ||23|| tadIrSyAjanitaM karma tAbhyAmAlocanaM vinA / strIbhAvaphaladaM cakre mAyAmithyAtvayogataH // 24 // vajranAbhamunIndro'rhadbhaktyAdisthAnaiH punaH / viMzatyA''rAdhayAmAsa tIrthakRnnAmakarma saH // 25 // kramAt paJcApi te pUrvalakSAnaM dIkSAM caturdaza / pAlayitvA'tha sarvArthasiddhazriyamazizriyan // 26 // tato'sau vajranAbhAtmA cyutvA''tmA jagatAmayam / zrInAbhi- marudevAGgajanmA RSabho'bhavat // 27 // sumaGgalA-sunande te nandataH sma savismayam / priyAtvaM tasya vizvaikaprabhoH prApya kathaJcana // 28 // adhAdapUrNaSaTpUrvalakSA garbhe sumaGgalA / bAhu - pIThayorjIvau cyutau sarvArthasiddhataH // 29 // sunandApi kRtAnandA tadAnImudare dadhau / subAhu - mahApIThau tata eva divazcyutau // 30 // dRSTvA caturdaza svapnAnatha devI sumaGgalA / svAmyuktacakrimAtRtvaprItA yugmamasUta sA // 31 // suto bharata ityasyA brAhmIti ca sutA'bhavat / sunandA bAhubalinaM sundarImapyajIjanat // 32 // punarekonapaJcAzatputrayugmAni jIvasUH / asUta sukRtAhUtamaGgalAni sumaGgalA ||33|| [ 21 5 10 15 20
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 10 15 20 22] kAzmIrakIrakAberakAmbojakamalotkalAH / karahATakurUtkANAkrathakezikakozalAH // 34 // kezakArutakAruSakacchakarNATakAkaTAH / kekakollagirI kAmarUpakaGkaNakuntalAH // 35 // kaliGgakalakUTau ca karakaNThazca keralaH / khasakharkharakheTAzca gauDAGgau gopyagAGgakau // 36 // cauDacillaracaidyAzca jAlandharakaTaGkaNau / Takko DiyANaDAhAlataGgatAyakatosalAH // 37 // dazArNadaNDakau devasabhanepAlanartakAH / paJcAlapallavau pauNDrapANDyapratyagrathArbudAH // 38 // barbarAbhIrabhaTTIyamAhiSmakamahodayAH / meraNDamarulau medamerumudgamaGkanAH // 39 // mallavartamahArASTrayavanArAmarADhakAH / lATabrahmottarabrahmAvartabrAhmaNavAhakAH // 40 // videhavaGgavairATavanavAsavanAyujAH / vAhrIkavallavAvantivahnayaH zakasiMhalau // 41 // suhyasUrparasauvIrasurASTrasuhaDAsmakAH / hUNahUrakahayajahaMsA huDukaharakau // 42 // ityaSTAnavatiH sarve'pyabhyadhIyanta te sutAH / svAminA kRtatajjanmotsavenotsavapUrvakam // 43 // svAminastAnyapatyAni dhAtrIbhiH paJcapaJcabhiH / pAlyamAnAnyavardhanta bhAvanAbhirvratAni vA // 44 // vibhordharmazatAGgasyAGgAnIva zatamaGgajAH / rejire te ca te ca dve vaijayantyAvivAGgaje // 45 // [ vivekamaJjarI
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ [23 10 guNAnumodanAdvAre bharatakathA] bharatAya kalA bAhubalaye'zvAdilakSaNam / brAhmayai lipIrapIkSvAkuH sundaryai gaNitaM dadau // 46 / / sadAnakSatrarociSNukaTakazreNizobhitAH / virAjanti vibhoH putrAH pAdA iva girIzituH // 47 // $$ "athaikadA samunmIlya cakSurAntaramAtmanaH / vibhuLabhAvayad duHkhaveSTitaM bhavaceSTitam // 48 // gatasAre'tra saMsAre sukhabhrAnti zarIriNAm / lAlApAnamivAGgaSThe bAlAnAM stanyavibhramaH // 49 // utpadyante vipadyante tadrasAsvAdasAdarAH / zarIriNo'tra saMsAre kRmayo gomaye yathA // 50 // lokaH paricitadveSI navecchazcetyaho ! mRSA / yad bhave na virajyeta na rajyetApunarbhave // 51 // duHkhAtmani bhave saktAM zalabhA iva dIpake / na kalyANe tu vaikalyAdaGgino'mI sukhAtmani // 52 // sarastoyamivAsthAsnu bhavasaukhyamupAdhijam / nirupAdhi zirAnIramiva muktisukhaM sthiram // 53 // tadAzritya vrataM pAravatva bhavanIradheH / mokSaM yAmi jano'pyeSa yathA mAmanuvartate" // 54 // atrAntare'ntarudbhUtAloko lokAntikaiH suraiH / vyajJapyateti kalpajJaiH samayajJo'pi sa prabhuH // 55 // avasarpiNyAmihAjJAnatama:prakarabhAskara ! / rAjyavat prathamaM nAtha ! dharmatIrthaM pravartaya // 56 // iti vijJapya yAteSu tadA teSu jagatpatiH / bharataM bAhubalyAdiyutaM sutamajUhavat // 57 // 15
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24] [vivekamaJjarI 10 praNamyAgre niviSTAya tasmai svAmIdamAdizat / vatsa ! rAjyamidaM dhatsva pravivrajiSavo vayam // 58 // "prAha vANImimAM pANI saMpuTIkRtya so'pyatha / rAjyaM tvatsevanAdanyat tAtecchAmi na kiJcana // 59 // tvadane plavamAnasya svedAmbho'bhimataM yathA / tathA tAta ! na me rAjyAbhiSekAvarjitaM payaH // 60 // tAta ! tvaccaraNAmbhojarajasA me yathA mudaH / na tathA paTTabandhena mUni sAmrAjyazaMsinA // 61 // yathA tuSyAmi te tAta ! suprasAdavilokitaiH / tathA na vAravanitollAsitaiH sitacAmaraiH // 62 // chAyAM puro niviSTaste hastena spRzatA ziraH / yathA bheje tathA nAhamAtapatreNa kahicit // 63 / / tvadIyazAsanagirA prIyete me yathA zrutI / na tathA tAta ! saMbhrAntabandivRndasubhASitaiH" // 64 // "sevArambharataM prAha bharataM prabhurapyatha / vatsa ! sevA pituH seyamAjJA'vajJAyate na yat // 65 / / anvarthA nandanAste ye sitAsitakRtaH pituH / pare'GgajatvamAtreNa dveSyAM khalu malA iva // 66 // nizcintA muktihetUni kurvanto na patanti yat / pUrvajA vatsa ! tanayastenApatyamitISyate // 67 // puruSArthatrayIbhAramAdriyasva tadadya me| nizcinto'haM caturthAya pumarthAya yate yataH" // 68 / / AjJAM surAsurairmAnyAM nizamyeti nizAtadhIH / dvidhA'pyavAGmukhastasthau bharataH purataH prabhoH // 69 //
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ guNAnumodanAdvAre bharatakathA ] svAmyAdiSTAstato hRSTAH sacivAH zucivAribhiH / bharataM paratantrecchamabhyaSiJcan pituH pade // 70 // tadbAhubalimukhyAnAmapi bAhubalispRzAm / vibhurvibhajya bhUbhAgAnaGgajAnAmadAd mudA // 71 // dattavArSikadAno'tha caitrazyAmASTamItithau / divAcandrottarASADhAyoge yAme ca pazcime // 72 // surAsuranaraiH sendraiH kRtaniSkramaNotsavaH / vratakAmI vanaM svAmI siddhArthAbhidhamabhyagAt // 73 // yugmam // zibikAyAstadottIrya tale kiGkillibhUruhaH svayaM / jagadalaGkAro'laGkArAnamucad vibhuH // 74 // zraGge suvarNazailasya siddhasindhupravAhavat / vAsavoMse'tha devasya devadUSyaM nyavezayat // 75 // dazamadvArarodhena sAparAdhAniva prabhuH / tatazcatasRbhiH kezAnuccakhAnaiSa muSTibhiH ||76 || skandhakalyANakumbhAgrapallavAH santvamI kacAH / ityasau paJcamIM muSTimamoci vRtravidviSA // 77 // tataH kSIrArNave kSiptvA kezamuSTicatuSTayam / tumule kulizAstreNa sakale mukurIkRte // 78 // cIrNASTamatapAH svAmI kRtvA siddhanamaskriyAmM / sarvasAvadyayogAnAM pratyAkhyAnamudIrayan // 79 // aGgIcakAra cAritraM vahitraM bhavanIradheH / tanmana:paryavajJAnamaritrImiva cAdade // 80 // vizeSakam // catuHsahasrasaMkhyaizca samaM bhartrA samantataH / bhUpaiH kaccha- -mahAkacchamukhyairdIkSA tadAde // 81 // [ 25 5 10 15 20
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ [vivekamaJjarI 26] stutvA natvA ca yAteSu suteSu tridazeSvapi / maunena jagadAdhAro vijahArorvarAtale // 82 / / vibhunA bhramatA prApi bhikSA na kvApi pAraNe / bhikSAnabhijJaH svarNAdi tadA loko hyaDhaukayat // 83 // tathApyanArtaH kSuttRSNAghAtaiH kacchAdibhiH prabhuH / AlocyA'moci tasthe ca gaGgAprasthe phalAzanaiH / / 84 // $$ atha kaccha-mahAkacchasutau pUrvaniyojitaiH / tadA nami-vinamyAkhyau pitroH pAdAntamIyatuH // 85 / / athaitau preSitau tAbhyAM sevituM bharatezvaram / abhyadhattAM giraM garvagirisrotasvinImiti // 86 // vibhuM vihAya nAbheyaM nAvAM sevAvahe param / ghanAd vinA'nyatastoyaM kiM bappIha samIhate ? // 87 // sandhAmiti vidhAyAtha pitrorApRcchaya ca ka mAn / prabhuM gatvA ca natvA ca tau vyajijJapatAmiti // 88 // kSetramAtrApi kiM tAta ! bhAge'smAkaM na bhUrabhUt ? / vijJapto'pItyadAd vAcaM tAbhyAM vAcaMyamo na saH // 89 / / atha bhaktimatanvAtAM tau bhartaryavaktaryapi / netraiH kakSApaTaH svargavAso veti kRtAgrahe // 9 // tatkRpANarUyImadhyagato vibhurazobhata / jalakAnta ivApAstapApanIro bhavAmbudhau // 11 // prabhuM praNantumAyAto'nyadA'hInduruvAca tau / kau yuvAM saMzritau kiM vA maunadhyAnadhanaM jinam ? // 92 / / pRSTAviti phaNIndreNa hRSTAvetasya tAvapi / ekasvAmivratAvAtmavittAgrahamazaMsatAm // 93 / / 20
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ [27 10 guNAnumodanAdvAre bharatakathA] tayoH phaNipatiH prItaH prajJaptipramukhAM dadau / pAThasaMsiddhavidyASTacatvAriMzatsahasrikAm // 94 // vidyAH kilaitA vaitADhyaM dakSiNottarapakSayoH / prAbhavaM prathayiSyanti bhavatorityuvAca ca // 15 // prabhuprabhAvasaMprAptavidyau hRdyaujasAvimau / gatau vaitADhayamAvedya pitRbhyAM bharatAya ca // 96 / / varSAnte'tha vibhuH zreyAn zreyAMsodbhutazriyA / akAryatekSusAreNa pAraNaM puNyakAraNam // 97 / / atha varSasahasrAnte vizrAnteSu vikarmasu / phAlgune mAsi kRSNAyAM praharekAdazItithau // 98 // candre ca sottarASADhe nyagrodhasya tarostale / avApa kevalajJAnaM zukladhyAnadhano jinaH // 99 // yugmam // tadaitya vAsavA bhaktikalitAzcalitAsanAH / svAminaH kevalotpattimahimAnaM vitenire // 100|| $$ "itazca bhaktibharato bharato mAtaraM pituH / tadAgamad namaskartuM kuladevImivAtmanaH // 101 / / tAM ca putraviyogA, kurvantImazruvarSaNAm / nIlIluptadRzaM meghacchannArkenduM yathA divam // 102 // pautro'dyA''yAnayaM mAtastvatpAdAnabhivandate / vijJapyaivaM praNamyAsyA nyavikSad bharataH puraH // 103 / / atha tenAtmaputreNa samaM proSitasaMmadA / tadA sA nijagAdeti zokagadgadayA girA // 104 // avanaM zritavAn vatsa ! tvamatucchaparicchadaH / madIyaputrako gAtramAtrastu vanamAsadat // 105 / /
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 10 15 20 28] zarIre sukumAre yat tapastena nivezitam / padmapatrapuTIpAtre tat pradIpaH pravartitaH // 106 // kva tAstasyAdbhutAbhogabhogamukhyAH sukhazriyaH ? kvedAnIM zItavAtAdipuSTAH kaSTAstapaH zriyaH ? // 107 // nAzanaM nAsanaM naiva pracchadaM na paricchadam / avagacchAmi vatsasya jIvAmyadyApi pApinI // 108 // bharatastAmathAvAdIdanAdInavayA girA / mAtaH ! prasIda tasya tvaM mattAtasya jananyasi // 109 // '"vijJApi kimavijJeva putravAtsalyamohitA / vicintayasi tAte'pi mAtarmAnavamAtratAm ? // 110 // sa hitvA lokikIM lakSmIM lipsuralokottarAM zriyam / yad vidhatte'dhunA mAtastvaM phalaM tasya pazyati' // 111 // pavitrAmiti pautrasya samAsAdya sarasvatIm / sA viSAdaniSAdasya mAlinyaM yAvadatyajat // 112 // jJApitau vetriNA tAvat puruSau dvAvatheyatuH / tayoreko'vadat prItirocito racitAJjaliH // 113 // diSTyA'dya vardhase deva ! kAnane zakaTAnane / utpede kevalajJAnaM yugAdijagadIzituH // 114 // athAvadad dvitIyastamadvitIyaguNaM nRpam / AvirAsIt prabho ! cakrarnAmAyudhavezmani // 115 // pUrvaM tAtasya kurve'haM mahaM cakrasya vA'thavA / kva paratra hitastAtazcakraM ca kvedamaihikam ? // 116 // dhyAtveti tuSTidAnena hRSTavantau visRjya tau / marudevAmiti prItibharato bharato'bhyadhAt // 117 // [ vivekamaJjarI
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ [29 guNAnumodanAdvAre bharatakathA] mAtaH ! sutaviyogena duHkhitA tvaM purA ciram / rUkSAkSaraM samAdikSaH paraM pazya sutazriyam // 118 // pitAmahIM mahIndro'bhidhAyetyAropya ca dvipam / AtmanApi samArohat kRtakautukamaGgalaH // 119 / / sAntaH puraparIvAro nagarAd niragAdayam / hAstikAzvIyapAtasainyasaMcalitAvaniH // 120 // atha vrajan gajArUDho marudevAmuvAca saH / mAtarAkarNyatAmAtmasutavaibhavamadbhutam // 121 // rUpyakalyANamANikyamayazAlatrayaM surAH / / idaM yaddezanAsA cakrire zakrazAsanAt // 122 // atha vandArubhirvRndArakairbandivarairiva / tvatputrasya puro mAtaH ! kriyate vijayadhvaniH // 123 // ayaM dundubhirAkAze ghanAghana iva dhvanan / mAtastvatputrasevArthamivAhvayati dikpatIn" // 124 // zrutveti marudevAyA harSabASpAmRtaistadA / netrayornIlikApaGkaH sAkSAt prakSAlitaH kSaNAt // 125 / / svayamevAtha pazyantI sA tAdRgvibhuvaibhavam / Anandavismayasmeralocanedamacintayat // 126 / / 'aye ! vaibhavamastIdRg madbhuvo bhuvanAdbhutam / bharatasya varAkasya vRthA doSamadAmaham // 127 / / zayino yAvadutsaGge sutAstAvat kilAtmanaH / yadIdRgvaibhavaH putro mayyaudAsInyavAnayam // 128 // mudhA tadahamapyAsaM putrmohkdrthitaa| svArthaM vinA'tra saMsAre na svaH kasyApi ko'pi yat" // 129 //
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 10 15 20 30 ] ityasyAM saha mohena vilInaM cittamapyatha / tadvipratArakasthAnabharadAnabhayAdiva // 130 // parame paramezvaryAstasyA jJAne vijRmbhite / AtmA zarIramapyaujjhad na svametadapIti vA // 131 // -- asyAmasyAvasarpiNyAM prAcyasiddhasya tad vapuH / abhyarcya nidadhustUrNaM vibudhAH kSIranIradhau // 132 // bharataH zokaharSAbhyAM kavoSNazruvimizradRk / svAmino dezanAsa pravizeza yathAvidhi // 133 // triH parIya jagannAthaM praNipatya ca bhUpatiH / niSasAda yathAsthAnaM padmakozIkRtAJjaliH // 134 // AyojanavisarpiNyA sarvabhASAnurUpayA / bhAratyA bhagavAn dharmadezanAmiti nirmame // 135 // 'asAvapArasaMsArapArAvArAntarA tarI / dharmapravRttirekaiva yujyate kartumAtmasAt // 136 // sarvadezaviratyAtmabhedAbhyAM sA dirUpabhAk / zIghrAdyabhedA vyastAnyabhedA mokSAya gacchati // 137 // dAna - zIla- tapo - bhAvaphalakaiH parikalpitAM / susamyakatvapratiSThAnAsadA cAritrazobhitA // 138 // gurUpadezaniryAmavAcA saMcAritA janaiH / karmAvartASTakaM hitvA paraM pAraM prayAtyasau // 139 // yugmam // tad mokSa iti vikhyAtamanantamapunarbhavam / anAmayamanAbAdhamacalaM zivamakSayam" // 140 // zrutveti svAminaH zarmadezinImiti dezanAm / yatidharmamadhuH ke'pi zrAddhadharmaM ca kecana // 141 // 44 [ vivekamaJjarI
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ guNAnumodanAdvAre bharatakathA ] vratinaH puNDarIkAdyAH sAdhvyo brAhmIpurassarAH / zrAddhAH zreyAMsamukhyAzca zrAvikAH sundarImukhAH // 142 // itthaM caturvidhaH saGghaH sthApitaH prabhuNA tadA / pUjyate'dyApi lokeSu deva-dAnava-mAnavaiH // 143 // tadotpatti-vyaya-prauvyatripadIto vinirmame / dvAdazAGgI gaNadharaiH puNDarIkAdibhiH prabhoH // 144 // atha svAmI cAmIkaragirivaro jaGgama ivA - surendrairdevendrairmunibhirapi taistaiH parivRtaH / vyahArSIdutkarSI pramadabharataH kiJca bharataH, kSamAcandro'tandrodayanidhirayodhyAmadhiyau // 145 // // iti bharatabhUSaNanAmani mahAkAvye prathamaH sargaH // $$ athAyudhAgAramupetya cakraratnaM nabhoratnabhivAvatIrNam / yuktaM sahasreNa karairivArairnanAma bhUmAn bharato'bhituSTaH // 1 // naivedyajAtairnavabhirvitanvan pUjAmaghaM pArthivapUjanIyaH / tasyAhitakSmAbhRdaniSTamaSTAhikotsavaM sAramatizcakAra // 2 // athAnucakraM dizi jRmbhajeturmahebharatnena mahImahendraH / prAsthAnike lagnadine sa jAtaprasthAnakalyANavidhiH pratasthe ||3|| chatrAzvasenAnyasidaNDacarmapurodhasaH kAkiNivardhakI ca / maNiH kuDumbItyaparANi ratnAnyanekazo'mUni tamanvaguzca // 4 // prayANaDhakkA bharatAgrasainyanarairatADyanta bhRzaM rasantyaH / tadA ripUNAM hRdayAni kintvAzcaryaM vyadIryanta digantareSu // 5 // [ 31 5 10 15 20
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ 32] 10 [vivekamaJjarI senAzatakSoditabhUmigolapreDholadhUlIsthagitastadA'rkaH / bherIravatrastaturaGgakRSTarathaH papAteva kuhApi kuJje // 6 // asmatprabhoH sainyabhareNa bhagnaphaNAH phaNIndro miyate varAka: itIva takSanta ilAM kilAzvavarAH khurApraistalimA vitenuH // 7 // rathA rathAGgadhvanirbhimahebhA garjAbhirazvA api heSitena / jano janaiH zabdaparamparAbhiralakSyata kSoNirajo'ndhakAre // 8 // dhvastAlakeva glapitairvanAntaiH khurairharINAM sanakhakSateva / pramlAnamAlyeva jalairvidUrbhuktojjhitA bhUH kaTakaistadA''sIt // 9 // athAnucakraM bharatezvarasya yAntI dvigavyUtimitaiH prayANaiH / sA vAhinI pUrvapayodhikAntopakaNThasaMzleSavatI babhUva // 10 // tatkAlamAdvAdazayojanAntaM samantato vardhakinirmiteSu / samAvasannAzu nivAsakeSu tatsainikAH sveSviva mandireSu / / 11 / / tatrAdadhAt pauSadhazAlikAM ca ratnoccayairvArdhakiratnamuccaiH / mahebhazailAdavatIrya satyAM devo va bhAsvAn bharato viveza // 12 // kuzIlazAstA kuzasaMstare sa kRtopavAsatritayo'hni turye / snAtvA'tha kRtvA balikarma zasrapUrNaM rathaM sauryamivAruroha // 13 // sa vIraghaNTAyugayugmaramyaM dvInduM dvibhAsvantamivAmarAdrim / mahArathaH sArathinA praNunnarathyaM samudre'tha rathaM ninAya // 14 // nAbheyasUrambhasi nAbhidadhne rathaM samudrAntaratho nivezya / adhijyakodaNDaguNapraNAdAd yAdAMsi cakre cakitazravAMsi // 15 // payonidhermAgadhatIrthanAthadevaM vazIkartumasau nRdevaH / svanAmacihna kila dhUtabANamudbhUtarugdUtamivotsasarja // 16 / / sapakSasUtkArabhareNa bhImaH zara garUtmAniva caNDavegaH / gatvA sabhAM mAgadhatIrthabharturbharturjayastambha ivollalAsa // 17|| 15
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ [33 5 10 10 guNAnumodanAdvAre bharatakathA] udvIkSya taM kopakaDAracakSurityabravIt pUrvapayodhipAtA / are ! sabhAyAM mama kaH sasarja zaraM karaM maulimaNAvivAhe: ? // 18|| iti bruvANaH svayameva bANamutthAya taM pANitale cakAra / prakopakamprAdharapallavastatpuGkhAkSarazreNimavAcayacca // 19 // nAbheyajanmA bharatAbhidhAnaH sametya zAstA dizatIti cakrI / yacchantu daNDaM mama ratnarAjyA rAjyAni kartuM yadi vo'sti vAJchA // 20 // ityakSarAlImavalokya mantramivoragastatkSaNamApya zAntim / ratnaughamAdAya ca mAgadhezastamAdicakrAyudhamAjagAma // 21 // tatkANDadaNDena samaM sa daNDaM samarpya taM prAJjalirityuvAca / adyAdyahaM deva ! tava prasAdavazAd vasAmIha nidezakArI // 22 // zrutveti tadbhaktivacaH prasannacetAH sa cakrI tamatho visRjya / nivartayAmAsa rathaM payodheH saMrambhataH svasya manorathaM ca // 23 // niSkaNTako'sau kaTakaM sametya dviDvAraNo nirmitapAraNo'tha / aSTAhikAM mAgadhatIrthanAthamuddizya cakrI racayAJcakAra // 24 // kramAdapAcyAM varadAmatIrthAdhipaM prabhAsAdhipati pratIcyAm / sindhusravantIpatimapyajaiSIt prAgvad manISI bharato nRpendraH // 25 / / sainyairadainyairanucakraratnaM gantA digantAnapi gAhamAnaH / vaitADhyazailaM bharatArdhaphAlIdvayAntarAsIvanikAmagAt saH // 26 // sainyaM nivezyAsya ca dakSiNasyAmupatyakAmAmatha pArthivendraH / viziSTabhAsA tapasA'STamenAcakarSa vaitADhyakumAradevam // 27 // Agatya sadyazcalitAsano'smai prauDhAni kRtvApi ca DhaukanAni / adyAdi dAso'smi tavetyuditvA yathAgataM so'pi jagAma dhAma // 28 // kRtvA nRpaH pAraNamAhitASTAhiko'tha senApatiratnamUce / sakhe ! suSeNAbhidha ! zAdhi sindhu-vaitADhyayodakSiNaniSkuTaM tvam // 29 // 15 ____15 20
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34] [vivekamaJjarI uttIrya sindhuM kRtacarmaratnasetuM suSeNo'pi tataH sukhena / mlecchAn vijityaitya ca sarvadaNDaM daNDAdhipo Dhokayati sma tasmai // 30 // diSTaH punazcakrabhRtA tamisrAM guhAmathodghATayituM suSeNaH / uddizya cakre kRtamAlayakSamaSTAhikAM tatra kRtASTamAnte // 31 // tato'zvaratnAdhigataH kapATetridaNDaratnena jaghAna tasyAH / bhinne ca te granthidale yathaivApUrveNa karNe karaNena pUrNam // 32 // atha pratIpatvaritAzvaratnenaityetyanenAtmavibhoryavedi / cakrI tvacAlId maNiratnamasya nivezya kumbhe'dhigato mahebham // 33 // guhAM tamisrAmavizat tamisrAvalI vilumpan maNiratnabhAsA / svasainikaiH sAkamayaM zazAGkaH ivoDubhiH kroDamivAmbarasya // 34 // anuprayAtAM dhvajinIjanAnAmAlokahetoH pavikAkiNItaH / ekonapaJcAzatamarkabhAMsi cakrI cakArApi ca maNDalAni // 35 // pASANatAryAM rayabhISaNAM conmagnAmadInAnucaro nadIM saH / alaGghayad vArdhakibaddhasetumatUlatAryAmiha nimnanAM ca // 36 / / udagguhAdvArakapATadattavinirgamo'sau vilasatpratApaH / cakreNa rAjan divaso'zunevottaraM vijetuM bharatArdhamATat // 37 // sampAtasaMjJairiha bhillabhUpairadRSTapUrvAbhibhavairadAntaiH / tasyAtighoro'jani saGgarastattAtasya duSTairiva karmavIraiH // 38 // tairagrasainye taralIkRte'syAzvaratnamAruhya dhRtAsiratnaH / cacAla senApatiratnametAn hantuM sitadhyAnamivAntarArIn // 39 // tena vyadhIyanta gataprapaJcAH paJcAnaneva gajA dviSantaH / gatvA ca te sindhutaTAntamArAdArAdhayannAtmakulAdhidevAn // 40 // tadA tadArAdhanato'bhyupetyetyAhuH surA meghamukhAbhidhAstAn / haMho ! mahotsAhabhareNa vatsA vidhAnamArambhi mudhA kimetat ? // 41 // 20
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ [35 guNAnumodanAdvAre bharatakathA] dUre vayaM jetumayaM na zakyaH purandareNApi kRtAdareNa / tathApi yuSmajjanitAnnirodhAd vidhAsyate kazcidupaplavo'sya // 42 / / puraH pratizrutya tadetadeSAM te vyantarA meghamukhAbhidhAnAH / vikRtya meghAn navacakrisainyopari vyadhurvRSTimatIva ghorAm // 43 // varSadbhiruccairmuzalapramANadhArAbhirandhAtamasaM sRjadbhiH / arANi meghaiH zrutikoTarANi vidArayadbhistaDito vamadbhiH // 44 // jAte tadAnIM kaTakasya kaNThadaghne ghanAmbhasyabhitaH kSaNena / cakrI svahastena sa carmaratnaM vyastArayad dvAdaza yojanAni // 45 // tasasyopariSTAt kaTake'dhirUDhe sacchatraratnaM ca tatAna tarUt / taddaNDamaulau maNiratnamAtmalokAvalokAya tatAna devaH // 46 // uptAni dhAnyAni kuDumbiratnenAhro mukhe'nte ca gatAni siddhim / prAptAni zazvat prativezma sainyajanasya dainyaprasaraM mamanthuH // 47 // carmAtapatrarUyasaMpuTaM tattoyAntarAletaradaNDatulyam / brahmANDasaMjJA bhuvane'tra zaGke vilokya lokena tadAdi cakre // 48 / / saptAzvatejAH kila saptame'hni cakAra cintAmiti cakravartI / yatpratyanIkaM prathate mamApi kaH pratyanIko'jani dhUmayoneH ? // 49 // ityasya cintAmavadhArya cittAnuvartanadhyAnaparAstadaivAH / / surAH sahasrAM khalu SoDazApi babhASire meghamukhAnupetya // 50 // re re zaThAH ! kena haThAzayena daivena dattA matirIdRzI vaH ? / cakrI bhavadbhiryadi nekSito'yaM tat kiM samAkarNyata nAkhyayApi ? // 51 // 20 tad yAta taddevahatAH sudUramare ! narendro na hi yAvadeSaH / cakraNa zakrAyudhaduHsahena bhinatti bhImo bhavatAM zirAMsi // 52 // zrutvetyamI yakSavacAMsi kAkanAzaM praNezudrutameva devAH / ghanaughamuktaH pratatApa cArkastadArSabhermUrta iva pratApaH // 53 // 15
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36] 10 [vivekamaJjarI mlecchAdhipAste saha vAjihastipraSThaiH kaniSThAGgalimAtradAnAt / etyArSabhiM kruddhamatIva dakSA nijottamAGgAni tato rarakSuH // 54 // athottaraM sindhutaTaM sukhena suSeNasenApatinA vijitya / akSudradhIH kSudrahimAlayaM sa cakrI guNakrItayazA jagAma // 55|| girenitambe kila dakSiNe'sya nivezya viSvak zibiraM narezaH / kRtvASTamaM syandanasaMsthito'tha sasarja bANaM himavatkumAre // 56 // dvAsaptati taM khalu yojanAni gatvA patantaM himavatkumAraH / dRSTvA'tra nAmApi nirIkSya zAntakopo nRpaM prApa samaM zareNa // 57 // vinirmitopAyanamArSabhistaM visRjya ttrrssbhkuuttkuutte| jayaprazasti nijanAmacihnAmahnAya cakre kila kAkiNItaH // 58 // aSTAhikAM tatra samAdhya cakrI cakrAnugo digvijayAd nivRttaH / udagnitambe kaTakAni kAntyAdvaitAni vaitADhyagireranaiSIt // 59 / / tasmin vijetuM vinarmi narmi codagdakSiNazreNikhagAdhinAthau / abhyakSipat kSoNibhRtAM pratIkSaH kSaNAdabhagnaprasaraM zaraM saH // 60 // kruddhAvatha dvAvapi vIkSya sadyastaM sAyakaM bhUpatinAyakasya / vidyAdharAnIkayutau samIkamAdhAtumetena samIyatustau // 61 // dalAnyayudhyanta samatsarANi teSAM mitho dvAdaza vatsarANi / ekAni bhUmau divi cAparANi nArAcatIrIzaracAparANi // 62 / / athArSabhiH saGgaratarSabhinnamanAH punAnaH svayamAtmasainyam / kodaNDamuddaNDaparAkramo'rIjetuM bhuje tuGgaratho babhAra // 63 // bhUstho nabhaHsthAnabhito'pi rAdhAvedhaM vitanvannivacakravartI / vivyAdha vidyAdharasainyavIrAn dhIrAzayo vyomasadAM samakSam // 64 // svasmin khagezau vivaze'tha sainye prahrau subahvau jasikAvapImau / etyArSabhiM taM vinami-rnamizca praNamya sASTAGgamasAntvayetAm // 65 // 15 20 .
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ [37 guNAnumodanAdvAre bharatakathA] nAbheyajanmannidamAvayostvaM kSamApate ! durlalitaM kSamasva / satAM hi bhUyAnapi gADharUDhATopaH praNAmAvadhireva kopaH // 66 // atha prasannasya namizciratnAnyamuSya ratnAnyupadIcakAra / strIratnamekaM vinamiH subhadrAM putrI tu mUrtAmiva cakrilakSmIm // 67 // tuSTAzayenArSabhiNA visRSTAvimau viziSTAzayakau svarAjye / sutau nivezya vratamAdiSAtAM yugAdinAthasya vibhoH samIpe // 68|| cakrI punaH sindhuvadAtmavazyAM vidhAya gaGgAmanurAgasaGgAt / samAsahasraM bubhuje suSeNajitairnadIyottaratIradezaH // 69 // khaNDaprapAtAkhyaguhAdhinAthaM prAgvad vyajaiSIdatha nATyamAlam / guhAmatikramya ca tAM nivAsya gaGgAtaTe prApa nidhIn navApi // 70 // jitvA suSeNena jayaikatAgIbhAgIrathIdakSiNaniSkuTaM saH / mRgAdhipaH svIyaguhAmivaikabhUmAnayodhyAM prati saMcacAla // 71 / / asmatprabhostejasi jRmbhamANo tamopahe ko'yamanAtmavedI ? | itIva sadyastirayAmbabhUvustviSAM patiM pAdarajobhirazvAH // 72 / / kareNavo dAnabhareNa dattacchaTAmivovIM vidadhustadA'sya / khalInakhinnAnanapAtibhizca phenaiH sapuSpaprakAramivAzvAH // 73 // hayAMhinistakSaNAkarSitorvI sukhazravAmAtmabhujaprazastim / zRNvan bhujaGgIgaNagIyamAnAmiyAya mAnI nijarAjadhAnIm // 74 / / tadAgame paurakRtAvacUladukUlavadvyomani haTTamArge / tanmaJcaratneSu karaM na cakre vyalIkabhItyeva divAkaro'pi // 75 / / bhUpaM svakAntapratimallarUpaM vilokituM pauravadhumiSeNa / maJceSu paJceSuvadhUrivAsthAdekApyanekAH parikalpya mUrtIH // 76 / / narendravIkSAkutukI pramodAdamAnivAntanagaraM janaughaH / abhraGkaSAgArazikhAdhirUDhazcaturthalokAyitamAtatAna // 77 // 20
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38] [vivekamaJjarI zrutvAbdazabdAniva paJcazabdAn nRtyadbhirutambhitapicchabhAraiH / tadA mayUraistaravo'pi cakradharA ivAsan bharatAnuSaGgAt // 78 // purImathaprAvizadeSa yoSidvikSiptalAjairavakIryamANaH / digvistRtairindurivoDubhi vanImivebhazca latAprasUnaiH // 79 // - sa mAGgalikyAn pratimaJcamuccairgRhNan vidhIn pauravidhIyamAnAn / pUrvAcalaM bhAnurivAtmasaudhamasau dharAvajradharo jagAma // 80 // abhyetya mahotsavena vidhIyamAnaM vidhivad narendraiH / sa cakravartitvapadAbhiSekaM bheje bhRzaM dvAdaza vatsarANi // 81 // kRzAM zazAGkasya kalAmivAtha sa sundarI sAdaramIkSamANaH / tatkAya'hetUni (?) niyoginaH svAnya(nyaM) pRcchate'pIti zazaMsurasmai // 82 // svAmin ! bhavaddigvijayAdighasrAt SaSTiM sahasrANi samAH samAghAt / vratagrahAbhigrahasaMcayAcAmAmlAnyasau mlAnikarANyaghasya // 83 // zrutveti bhUmIpatinA visRSTA naSTApadaSTApadaparvate'tha / yugAdidevasya pituH kareNa jagrAha dIkSAM gRhaniHspRhA sA // 84 // 8 anAgatAn dvAdazavArSake sAmrAjyAbhiSeke bharatezvaro'tha / AhnAtumaSTAnavatiM nijAnubhuvaH prabhUtAn prajighAya dUtAn // 85 / / rAjyAni kartuM yadi vo'sti vAcchA tadetya nAthaM bharataM zrayadhvam / nizamya dUtoditamityamI tvarUkSAkSaraM makSu babhASire'daH // 86 // asmAkamasyApi bhavatprabhorbhoH ! prAdAyi tAtena vibhajya rAjyam / asmacchakAzAt sa kimicchatIdamAcchettumacchetaralobhapuSTaH / / 87 // nAsmAkamasmAdadhikena kAryaM svaM rakSituM ca svayameva zaktAH / tad dUta ! bhartA bhavatAmayogakSemaGkaraH syAt kathameSa nAthaH ? // 88|| ayaM ca yadyasti samastavIrAvalIbalIyAna'nalIkameva / tadetu yuddhena vayaM parAmbAstasyaiva tAtasya yataH sutAH smaH // 89 // 15
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ guNAnumodanAdvAre bharatakathA ] svacchandasaH kintu na vidyamAne tAte nitAntena vayaM bhavAmaH / tat taM samApRcchaya sahAgrajena yotsyAmahe tena yuyutsunApi // 90 // uktvetyathASTApadaparvate'mI gatvA jinaM nirvRjinaM praNamya / sarva tamasmai bharatAbhiyogaM vijJAya te vijJapayAmbabhUvuH // 91 // siJcannivaitAnamRtAmbuvRSTyA dRSTyA prasAdAJcitayA ca vAcA / tatkAlamunmIlitakopavahnerahnAya zAntyai bhagavAnuvAca // 92 // [ 39 44 "vatsAH ! kimicchA'sukRtaikalakSmIbhUtehalakSmImadhigantumetAm ? / calAcaleyaM kapikAminIva svA syAd na kasyApi bhavAntare'pi // 93 // kRtvA kSayaM snehadazAguNAnAM pradIpalekheva palAyate zrIH / avazyamekaM tvavaziSyate tanmAlinyamasmiJjanitaM tayA yat // 94 // suptAH pramattA nipuNA apIha yathA tathA vA bahu kiM bravImaH / zriyA pumAMsazcalayA'nuvelaM na vaJcitAH ke zaThayoSayeva ? // 95 // idaM vapurme mama rAjyametat putrA mamaite mama yoSito'bhUH / ratnabhramAd mandadhiyAmihAtmIkAro mudhA'yaM bhavabudbudeSu // 96 // hInairvilInairasanAtanaizca saMsArabhogaiH parahantakAraiH / tuSyanti raGkA iva dehino'mI na mokSasAmrAjyamupArjayanti // 97 // kRmiryathA kAtarako haridbhiryathAlasastuSyati nApi mRdbhiH / saMsArabhogairna tathA jaDAtmA'nujanma tiSTheta ca mRtyave'sau // 98 // asevamAnaH puruSaH pumarthaM caturthamanyArthavimohitAtmA / utpadyate cApi vilIyate ca jale yathA pUratako bhave'tra // 99 // anekazo ye kila ghRSTapRSThA bhogAstadartha vimukhAbhilASAH / mokSAya dakSA bhRzamutsahante so'nantasujJAnamayo hyapUrvaH // 100 // icchAmazeSAM samapAsya vatsA mokSAya tad yUyamapi tvaradhvam / asadgatau zazvadupasthitAyAM kvedRk punaH kSetrakulAdilAbhaH ?" // 101 // 5 10 15 20
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40] [vivekamaJjarI "zrutvetyamI svAmivacaH prabuddhAM zuddhAzayAH saMyamamAdriyanta / vivRtya dUtA api vismayena svasvAmine tat prathayAmbUbhUvuH // 102 // prAjyAni rAjyAni tataH samRddhyA'kharvANi sarvAraNyapi sArvabhaumaH / sa janase vahnirivendhanAni bhUyAMsi bhojyAni ca bhasmakIva" // 103 / / athaikadA dikpatimaulimAlyamadhUdakasnAtapadAravindam / saMsadgataM zrIbharataM suSeNaH senApatiH prAJjalirityuvAca // 104|| svAminnasAmAnyamahaHpratiSThAniketakASThAvijaye'pi klRpte / naitad vizatyAyudhavezma cakramadyApi mattaH karaTIva zAlAm // 105 // athAvadad buddhinidhiH subuddhiramAtyanAtho bharatAdhinAtham / ko'dyApi nAtha ! tvayi vizvajaitre tiSTheta pUSNIva tamisralezaH ? // 106 // A jJAtameko na vazaMvado'sti tavaiva deva ! prathamo'nu jnmaa| bAhvorbalI bAhubalI rasAyAmasAvasAmAnyaparAkra mo yat / / 107 / / rAjyAGgasaptAciraho ! mahAsivilAsidhUmAndhitavairivargaH / amarSavAyUllasitaH kathaJcidayaM digantAnapi dagdhumIzaH // 108 / / nistejayitvApi digantabhartRnamuM dharitrIdharamuccazrRGgam / svAminnanAkramya tava pratApasUrasya dUraprasaraH kathaM syAt ? // 109 // aNDIradordaNDamamuM tvajitvA digjaitrayAtrAkramakaitavena / tvayaikarAjyAya vibho ! vaNijyAkRteva dezAntara eva cakre // 110 / / tat tulyasaMbandhaparAkramaste nopekSituM yujyata eva deva ! / AlAnadaNDe kimubhau madebhau syAtAM kimekatra vane ca siMhau ? // 111 // athAditastvaM yadi yoddhamIhase na bAndhavaM taM kila bandhuvatsalaH / tathApi dUta'sya manasvinItibhiH parIkSituM kazcidapi prahIyate // 112 // dUtAhUtaH sAmadAnAdibhistvAM vIrammanyo manyate no yadA tat / gauravyo'pi dviSTadantIva yanturdevasyAste sa kSaNaM zikSaNIyaH // 113|| 15
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ guNAnumodanAdvAre bharatakathA ] [ 41 iti sacivacayendormantramutsAhakandopamamavanisudhAzuH prApya tasmAdupAMzuH / vacanaracanapUtaM zikSayitvA'tha dUtaM tamabhi ca vasuvegaM praiSayat tArkSyavegam // 114 // // iti bharatabhUSaNanAmani mahAkAvye dvitIyaH sargaH // 16 atha dUtapumAnazobhanaiH zakunaiH so'dhvani vArito'pyagAt / nijanAthaniyogakAritAparatantrA hi sadA'nujIvinaH // 1 // vyatilaGghya nadInagAvalInagaragrAmadharAM vasundharAm / bahulaM bahulampaTairbhaTairbahalIdezamasAvathAsadat // 2 // suSamAnRpateriva sthalairathavA krIDanagairiva zriyaH / anugoSThamaho mahonnataiH kalitaM dhAnyakadambarAzibhiH ||3|| anuzAlivanaM ca gopikAnivahairikSutale niSAdibhiH / balibAhubalikSitIzituzcaritodgAnaparaiH pariSkRtam // 4 // pratizAlamanAvilAdikRdguNagItipravaNaiH surIgaNaiH / kanakAcalato'bhyupAgatairavizUnyadrumarAjirAjitam // 5 // maNibhUSaNakAntimaJjarIvitamisrAsu tamasvinISvapi / divaseSviva pAnthavANinIgaNapANindhamavartmadhoraNim // 6 // samupetya sarojalocanAdbhutalAvaNyadidRkSayA divaH / tridazairatizAyibhogato muditairdyuparihArya bhUtalam // 7|| paJcabhiH kulakam // akRzAdbhutavaibhavAnvitaM bahalIdezamasAvavApya tam / svamihaiva bhave javAd bhavAntaramAyAtamivodamanyata // 8 // atha takSazilAbhidhAmasau vasudhAzekharazAlazobhitAm / dRDhabAhubalasya sampadA bahulAM bAhubaleH purImagAt // 9 // 5 10 15 20
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ 42] [vivekamaJjarI parito'pi nibhAlayannayaM vacanAgocaramatra vaibhavam / puravAsibhirunmukho nirekSyata vikrItajanAdivoddhRtaH // 10 // ghaTikAgRhametya bhUpateH kSaNamuttIrya rathAdathAsthita / sa nijezvaravAcikaM tathAdbhutavIkSAvigata smaranniva // 11 // atha saMsadi sa pravezitaH pratihAreNa nRpasya zAsanAt / maNikuTTimasaMbhRtAmbhasaMbhramasaMkocitacIrapallavaH // 12 // taraNeriva tejasA hareriva lakSmyA'hipaterivaujasA / iha bAhubaleH kSitIzituH praNipatyaiSa puro niviSTavAn // 13 // mukhapadmaniviSTabhAratIkaravINAkvaNakelibAndhavIm / iti vAcamuvAca vismitadyutisaccAmaravIjitAM nRpaH // 14 // ayi zaMsa savega ! vegataH kuzalI sAmpratamagrajo mama / ayi tena ca zAsitAH prajAH kuzalinyo gurusampadazca tAH ? // 15 // ajitasya ca rAjyamunnatiM bhajate'GgeSu sadaiva saptasu / api bhAratabhUmimaNDalaM kuzalenaiSa jigAya vA'khilam ? // 16 / / ayi bhUmibhujo'grajena me virjitAvarjitadAsitAH kramAt / na bhavanti viSAdabhAjanaM dadhato'pyasya sadaiva zAsanam ? // 17 // samazIrSikayA pravardhisadbhuvanAnAmanurAgavaibhavaiH / ayi tasya na bAdhate kvacit puruSArthatritayaM parasparam ? // 18 // iti vAcamudIrya bhUpatau sthitimAseduSi so'bravIt punaH / kuzalaM kva nu tasya pRcchyate kuzalaM hanta bhuvo'pi yaH svayam / / 19 / / api cAkuzalaM prajAsu tAsvatha rAjye kva nu tatra saMbhavet ? / nanu yatra samasti zAstikRd dviSadAkrAntigajastavAgrajaH // 20 // nanu tiSThatu vIramaNDalIjayino digvijaye puro'sya kaH / kramate timirasya vikramaH kuta eva pratapatyaharpatau ? // 21 //
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ guNAnumodanAdvAre bharatakathA ] nanu tasya digantapArthivaiH samamAjJaikatamApyanekazaH / zirasA niyateva janmibhirbhRzamicchA niyaterivohyate // 22 // avibAdhitavRttibhirmithaH puruSArthaistribhireSa sevyate / bhuvanairiva hemabhUdharo divasaH sAndhyavibhAgakairiva // 23 // aparaiH parito nRpaiH paraH zatasaGkhyaiH pariSevito'pyayam / anujAnatidUragAn nijAnavipazyan na kadApi modate // 24 // jagatImavajitya bhAratIM bharatasyAtmapurImupeyuSaH / nRparAjapadotsavaM nRpAH samudo dvAdazavArSikaM vyadhuH // 25 // avabudhya nijAnanAgatAnanujAMstatra mahe mahIyasi / ayamekanRpaH svapUruSAn drutamAhvAtumamUnanodayat // 26 // atha te tu mahAdhiyo'ntarA savikalpAM parikalpya kiJcana / bata tAtapadadvayAntike drutametya vratameva bhejire ||27|| tadapAraviyogaviklavavyasanAvartavivartagartataH / tadamuM tava deva ! sAmprataM drutamuddhartumupetya sAmpratam // 28 // nanu yadyapi tatra bandhutAvivazastvaM na purA samAgamaH / parivakti tathApi te'nyathA sahajAdeva durAzayo janaH // 29 // mahato'pyapathe yathA tathApyuparAgAdapacIyate mahaH | tapano hi tulAvizuddhimAnapi kanyAM gata ityatAdRzaH // 30 // tadahaM nRpa ! vacmi te hitaM bharatAdhIzvaralocanAJcalaiH / janavAdaraja:pramArjanaM kuru sampratyapi nAparAdhyasi // 31 // svayameva sadA'nujIvinAmasamAnArthavisarjanAparaH / abhimAnadhanapriyastava praNaternAnyadayaM samIhate ||32|| draviNAya na kintu tejase kila dhIrAH kalayanti vikramam / vinihanti pataGgipuGgavaH phaNinaH kiM phaNaratnavAJchyA ? // 33 // [ 43 5 10 15 20
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44] [vivekamaJjarI mama bandhurasAviti bhramAdabhayastvaM kvacanApi mA sma bhUH / vijigISumateSu rAjasu kva nu sambandhakathopayujyate ? // 34 // athavA yadi vIramAnitAgrahilo vIramamuM na manyase / jvalane'tra harvibhujIva tallabhase tvaM zalabhatvamaJjasA // 35 / / atha jIvitarAjyayoH spRhA yadi kAcit tava vidyate hRdi / bharatezvarazAsanaM tadA parabhUpairiva mUrdhni dhAryatAm // 36 // nanu yatra vidhIyate'nvahaM varivasyA tridazAsurairapi / tadiha praNati vitanvato naramAtrasya tavAstu kA trapA ? // 37 88 iti dUtagirAmanantaraM svabhujau bAhubalivilokayan / adharadyutikaitavAt krudhAruNitAM vAcamuvAca nizcalaH // 38 // ayi dUta ! sa me samAgamaM yadi bandhuH prathamaH samIhate / upapannamidaM yadeSa naH paripUjyaH khalu tAtasaMnibhaH // 39 // idamapyatisundaraM tava prabhurAhvAsta yadeSa bAndhavAn / mahatAM na hi kRtyavastuSu smRtivaikalyamihopajAyate // 40 // bata tAtapadAnugAmiSu svayameteSu tadIyasampadaH / yadayaM gilati sma bAndhavaH pratibandho'sya sa dUta ! nUtanaH // 41 // bharatakSitirUpamAmiSaM yadavApyaiSa tirodadhe'nujAn / tadahaM bhavadIyabhUpateriha gRddhasya ca vedmi nAntaram // 42 // kila bhUdiha mA sma nirjito laghubhiryeSTha iti prajAravaH yadi tAtamazizriyannamI jitakAzI kimayaM tava prabhuH ? // 43 / sakalAmavajitya medinImavanIzastava mAM virodhayan / bahugarbhitazasyamAtmanaH kRSikarmA'dya malIkarotyayam // 44 // ayi dUta ! jano vibhASate bata mayyeva tava prabhorna kim ? / laghubAndhavavaibhavAni yo'grasadudvAntamivAzu kukkuraH // 45 //
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ [45 guNAnumodanAdvAre bharatakathA] mama dUta ! yugAditIrthakRd varivasyaH prabhureka eva nu / kimanena sa lapsyate yadi praNati jyeSThatayA'nyathA tu na // 46 // yadi caiSa maho'bhinAthate yadi matto'pi tvaavniiptiH| nizi dIpacikI: phaNIzituH zirasastanmaNimAttumIhate // 47 // vijigISumateSu rAjasu kva nu sambandhakathopayujyate / / iti te vacanaM vRthA, yato mayi satyeSa kuto vijRmbhate ? // 48 // jvalane'tra havirbhujIva ye zalabhatvaM kalayanti te pare / ahamasya tu zAntaye zarAvalivarSI sadhanurghanAdhanaH // 49 // bhuvanAdhipasevitakramaH savitA yasya yugAditIrthakRt / bhujavikramatastRNIkRtatrijagatko'nuja eSa madvidhaH // 50 // sa surairasurairanArataM varivasyaH kiyadetadabhyadhAH ? / iti dUta ! vadAsya dAsyakRt ! yadasAmAnyaparAkramo vRthA // 51 // yugmam // . tadamuSya na sevane trapA karuNA kintu mamAdbhutA hRdi / avalokya yadeSa mAM purA khuralIkelijitaM hyupaiSyati // 52 // udalAli purA tato divaH sa patan kandukavad dhRto mayA / tadamuSya kimadya vismRtaM smayamAnasya caTujJacATubhiH ? // 53 // athavA tava dUta ! bhUpatiH smayate cakrabalena samprati / tadito'pi vahatvahaMyutAM zakaTaM cakrayugaM bibharti yat // 54 // vraja tat tvamahotiraMhasA sa samAyAtu tava svayaM vibhuH / karavANi yathA svasAyakaiH smayagambhIragaDozcikitsanAm // 55 // 20 samayaH sa sabhAgRhAdathArSabhidUtastvaritaM viniryayau / aruNokSaNamIkSitazciraM balibhirbAhubaleH padAtibhiH // 56 // vividhAyudhabhISaNAn bhaTAn yamadUtapratimAn vilokayan / nRpateH sadanAd nirIya tannagarIto'pi nirIyate sma saH // 57 //
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ 46] [vivekamaJjarI manasAsamaraMhasA vrajan bahalIdezamatIya kRcchrataH / nijanAyakadezamApya ca svamayaM mAnitavAn punarnavam // 58 // atha bAhubalerbhayAkulAn parato'pyuttarakozalAnayam / racayan nijaraMhasA''gato bharatAyeti caro vyajijJapat // 59 // yadi nAtha ! kathaJciJcalairapi dhIyeta sahasradIdhitiH / vanavahnirapahRtendhano yadi gRhyeta ca muSTinA kvacit // 60 // na tathApi tavAnujastRNIkRtavizvatritayaH svadorbalAt / vigR(gra)hItumaho mahasvibhiH parizakyeta surAsurairapi // 61 / / samaraikarateramuSya dordhvanikolAhalakAhalAravaiH / zrutimArgamupaiti nAparaH subhaTaH svarginarAsureSvapi // 62 // varivasyati mAmayaM puretyatha kuryA manasApi mA bhramam / bharato'pyabhinAmanakriyAtaralo yastrapayA nivAryate / / 3 / / iti majhunizamya cArato bharataH kSoNipatiH krudhA jvalan / abhiyAtimabhi prayANakAhataDhakkAbhiravocaduttaram // 64|| rathacItkRtivAjiheSitaiH karabhakranditahastibRMhitaiH / paTuceTaravairmithastadA ninadAdvaitamabhUt prayANake // 65 / / karabhaiH kva ca vAjibhiH kva ca dviradai: kvApi rathairatha kva ca / tadanehasi pAdacAriNAM nigamA durgamatAM prapedire // 66 // parito'pi tadA'zvadAritAvanidhRlImayadhUmadhoraNeH / bharatezamahohavirbhujaH kila kIlAH kariketavo babhuH // 67|| kSitireNutamassu dundubhipratinAdaiH parito'pi yAntyapi / kaTakAni bahutvato'tyajannaviyogaM bharatAgrasenayA // 68 // avilambakRtaiH prayANakairnijadezaM vyatilaya kaizcana / bharatAdhipatiH samAsadad bahalImaNDalamedinImukham // 69 //
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ [47 guNAnumodanAdvAre bharatakathA] $$ atha bAhubalirmahAbalastarasA''karNya tadA tadAgamam / jayaDiNDimaghoSaDambarairabhiyAnAya balAnyatatvarat // 70 // ativIryatayA caturbhujazcaturambhodhitaTISu vizrutaH / acalazcaturaGgasenayA sa catasro'pi dizo viloDayan // 71 // pravizantu bhRzaM kuhApyamI ripavo bAhubaleH praNazya mA / zuSirANi rajobhiruddhataistirayAmAsuritIva vAjinaH // 72 // kariketusamanvitaM rajaHpaTalaM vyomatale tadA babhau / phaNilokayutA mahI mahAbalasaMmardabhayAdivodgatA // 73 // dviSatAM vadanAni tarUdhUnayanAnIha vihAya sarvataH / tRNamambu ca nAnyato narairdadRze bAhubaleH prayANake // 74 / / atha cakricamUpakaNTabhUvalaye bAhubaleH patAkinI / samupetya nivAsamagrahId vigRhIteriva mUlamAtrikA // 7 // anayorjagadAdivIrayoH samaraH prAtaraho bhaviSyati / iti vaktumivAgatastadA varuNAsyAruNasArathiryayau // 76 / / vrajato'stamahapatermahaH paTalaiH pATalitAni tAnyatha / kaTakAnyubhayAnyapi krudhA jvalitAnIva mitho virejire // 77|| parisaMvRttavatyaho maha: paTamAsphoTya divAtanaM ravau / tamasocchalitaM purAcalabalamAlArajaseva tadyutA // 78 // uDubhiH samamindurudyayau parito draSTumivAtha kautukAt / asijAgaraNAni dobhRtAmubhayorArSabhisainyayostayoH // 79 / / asijAgaravAdyani:svanazrutivitrastamivaiNamIkSitum / niragAd mRgalAJchano nizAvigame'stAcalacUlikAvanam // 80 // sakalAM rajanI sthitaH kvacid nijamantrANi nimntrynniv| raNavIkSaNahetave tayorudayAdrAvadhirUDhavAn raviH // 81 // 20
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 10 15 20 48] [ vivekamaJjarI ubhayorapi yoddhukAmayorudayAstAdrigatau khagAtrijau / kSaNamArSabhisainyayostayoH karadaNDAd dadhatustadA'ntarA // 82 // $$ atha bhaktibhareNa tAvubhAvRSabhasvAminamArSabhI nRpau / paripUjya raNodyatAvavIvadatAM dundubhimAtmasainyayoH // 83 // raNadundubhinAdasaJjJayA samanahyanta tayorbalAnyathaM / amilaMzca yugAntamattayoriva pAthAMsi mithaH samudrayoH // 84 // subhaTaiH subhaTA rathai rathAsturagaizcApi turaGgamAstadA / karibhiH kariNo raNotsavaM kila tulyapratipanthino vyadhuH // 85 // prathamaM raNatUryagarjitaistadanu kSoNirajobhiruddhataiH / zaradhoraNibhistato'pi ca pratilezaM pidadhe nabhastadA // 86 // dviSatAM nidhanAya dhanvibhiH prahitAH protadhRtoDudIpakAH / nijavadhyajanaM rajastamasyabhipazyanta iveSavo'bhraman // 87 // subhaTakSatatravantikA vilasantyo vasudhAtale babhuH / raNareNutamo'ndhalaiH zarairavalUnA iva sUryarazmayaH // 88 // prahatebharadAzanastruTiM samavApyocchalitA bhaTAsayaH / raNareNupayodamaNDale dadhurudaNDataDillatAyitam // 89 // dviSadAhitakuntayaSTibhiH kariNaH zalyakazUlitA babhuH / uparUDhakumArikauSadhIsamudaNDapracitA ivAdrayaH // 90 // hatayugyahayAH kathaJcanApyatidUre rathinaH puraH sthitAn / taralAsranadItadrathAH samupetyAtmaripUn nyapAtayan // 91 // kaMrabhadvayasAsRgApagAtaraduttuGgataraGgazAlinAm / gajamauligatairniSAdibhiH samakakSA'jani sAdinAmapi // 92 // vikarAlakarAMhripaGkaje yudhi kIlAlacarAcare tadA / bhaTamastakanAlikerake yamadUtA nibhRtotsavaM vyadhuH // 93 //
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ [49 10 guNAnumodanAdvAre bharatakathA] atha bAhubalicamUcarA bharatAdhIzapatAkinIbhaTAn / taraNeH kiraNAgrapallavAstimirANIva tirodadhuH kSaNAt // 94 // atha bhAratabhUmivAsavaH svayamATopamavApa kopajam / pracacAla yudhe calaccamUbharaniSpIDitapannagezvaraH // 95 / / avadhArya nijAryamAtmanA vilasatsaGgakarmasaGgaram / samakAlamaharSaharSayorabhavad bAhubaliH padaM tadA // 96 / / atha so'pi mahAbhujaH svayaM raNadIkSAmadhigamya raMhasA / udayAdimivAryamA kSamApatirArohadibhendramuccakeH // 17 // $ svayameva mahAbhujAvimau samarAyAtinirIkSya sodyamau / dhusado'pi cakampire tadA prasabhaM hanta ! yugAntazaGkayA // 98 / / bharataM samupetya raMhasA vitaranto'sya jayAziSaM surAH / idamUcurathaucitIcitaM racitaprAJjalayaH prazAntaye // 99 / / tava sAdhayato'khilAmilAM yadi kazcid na hi saMmukho'bhavat / bhujakharjubhide svabandhunA raNakAmaH kimu lajjase na tat ? // 100 // . atha bhUpatirAha bhAratasridazAn yuktamidaM bhavadvacaH / adhunA raNakAraNaM punarbata jAnItha na yUyamAvayoH // 10 // bhujakharjubhidA nibandhanaM na yudhaH kintu rathAGgamaGga ! me| na hi zastragRhe vizatyadaH zizuratyantazaTho yathA maThe // 102 // acirAt tadanupravizya mAmidamapyastragRhaM pravezya ca / sakalasya kilAsya kAzyapIvalayasyAstu mamAnujaH patiH // 103 // 20 bata bodhayatA'munA manAm vacasA bAhubaliM mahAbalam / - yadi yuddhaniSedhahetave bhavatAmasti manasyupakramaH // 104 / / atha te punarucureSa ced na hi budhyeta tathApi na tvayA / raNakarma vidheyamAyudhaiH zapathAH zrIRSabhaprabhoriha // 105 // 15
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ 50] [vivekamaJjarI nanu dRSTivaca:susRSTidovilasanmuSTisuyaSTiyuddhataH / yuvayoramarairbalAbalaM paribhAvyaM, nizitaiH kimAyudhaiH ? // 106 / / iti bhUmibhRtA pratizrute vacane bAhubaliM yayuH surAH / samudIrya jayAziSaM purastamabhASanta girA sudhAkirA // 107 // nayaniSTha ! tavaiSa bAndhavaH prathamaH satkriyate na kiM tvayA ? / bharataM prati deva ! samprati pradhanArambhamapoDhumarhasi // 108 // RSabhasya vibhorna saMmatA niyataM tAvadamI krudhAdayaH / tadamISu tadaGgajasya te paripoSaH kimayaM batocitaH ? // 109 // natamAtratayA tavaiSa yaH paritoSaM bhajate kilAgrajaH / praNipatya tamarhamAnateH kuruSe kiM na mahImihAtmasAt ? // 110 // atha bAhubalirgabhIrayA girayA prAha sa tAnabhI rayAt / kathamitthamaho ! bhavAdRzairaparijJAtakathairivocyate ? // 111 / / bata bandhutayA mamAntikAd yadi satkAramayaM samIhate / upapannamidaM tadeva yad mama tAtapratimo'yamagrajaH // 112 / / jitakAzitayA paraM mahasvitiyA mAmavakRtya nAmayet / na tadetadahaM sahe, 'satAM dhanamekaM bhuvi mAna eva yat' // 113 / / na vinaSTamamuSya kiJcana sphuTamadyApi mahaujaso'thavA / apasarpatu saGgarAdasAvahamapyeSa nivRtta eva tat // 114 / / nijazAsanamanyamedinIpatisAmAnyacikIrasau mayi / samupetya girAvivAsphalan radabhaGgaM karaTIva lapsyate // 115 / / na bhave'tra bhave paratra ca prabhuranyo mama tAtamantarA / abhigamya rucAmadhIzvaraM na vidhIyeta budhaiH pradIpakaH // 116 // atha bAhubaliM jaguH surA jagatImaNDalamaulimaNDana ! / vizadApi sadApi zemupI na hi kArye bhavatIha saMmukhI // 117 // 15 20
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ [51 10 guNAnumodanAdvAre bharatakathA] bharatezvaracakramekato bhavadIyapraNateH samIhayA / na guhAmiva kezarI vizatyakRtArthaM dhruvamAyudhAlayam // 118 / / vinaye vayamanyatastavAtizayaM vIkSya na vaktumIzmahe / punarekamihArthayAmahe na hi yoddhavyamasuvyathAyudhaiH // 119 / / nayanAdiraNairbalAbalaM prasamIkSyAzu jayavyavasthitiH / yuvayoH pravidhAsyate, dhruvaM vayamevAtra bhavAma sAkSiNaH // 120 // pratipannavatIdamatrate tridazAH zrIRSabhAjJayA bhaTAn / viniSidhya yudhaH zuciM vyadhurbhuvamaGgAGgiraNArthametayoH // 121 / / ubhayorapi sainyayorbhaTA viniSiddhAH prabhupUruSairapi / samarAdavalambharoSitA iva muSTA iva lajjanA iva // 122 / / atha maGkSu mitho jayaiSiNau smayapAthodhitamIzamIyatuH / nabhasIva vibhAvibhAvarIramaNau tau raNamArSabhI nRpau // 123 // sphuTadRSTivivAdasAdarau cirametau samatiSThatAM sthirau / ghaTitAviva citritAvivAhitayogAviva vismitAviva // 124 // atikautukato'nimeSibhistadanudhyAnavazAdivAtha tau / amarairnabhasi sthitai visthitividbhizca narairnirIkSitau // 125 // atha bAhubale raveriva prasaraddIdhitidarzanArdite / bharataH svadRzau nimIlayan vijayAyA''dita toyamazrubhiH // 126 / / avitarkamaho jitaM jitaM balinA bAhubalikSitIndunA / nabhasIti divaukaso vyadhuH stutighoSaM jayasAkSiNastadA // 127 // atha dRSTijitena cakriNA saha tenAsahanIyavikramaH / surasArthasamakSamAdhita kSitipastAkSazilaH svamAhavam // 128 // bharatasya mRgendragarjitadhvanitena prasabhaM visarpatA / phaNinAM ca nRNAM ca nAkinAmapi bAdhiryamajAyata kSaNAm // 129 / /
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 10 15 20 52] [ vivekamaJjarI atha takSazilApatirmRgAdhipatidhvAnamasUtrayat tathA / calitaM dharayA yathA'calaiH patitaM dikkaribhizca mUcchitam // 130 // pralayAmbudazabdabandhunA paritaH kSubdhapayodhinA'munA / bharataH punareva nirjito vacasA bAhubalerbalIyasA // 131 // atha muSTiraNAya sodyamAvapasRtyAzu narAdhipAvimau / bhayado bhuvane'pyadhAvatAM karamutyATya vanadvipAviva // 132 // anayoH padapIDitasthirAbharapeSeNa phaNaH sahasradhA / phaNinaH sphuTitaH, karermukhaM vinataM, saGkucitazca kacchapaH // 133 // bharatasya karaprahArataH puratastakSazilAnarezvaraH / kSaNamekamamUrcchadantarA jayalAbhaupayikaM mRzanniva // 134 // atha tAmavadhUya tatkarAhatimUrcchA, bharataM sa muSTinA / nijaghAna tathA'patad yathA samameSo'tha bhaTAzrubindubhiH // 135 // atha candanavArisekataH praguNaM bAhubalirvyadhAdamum / hRdi matsarapUrite'pyaho ! na hi nAbhiH pratibandhacaurikA // 136 // atha saMbhRtadaNDasaGgarArthitayA nirmitasaGgarAvimau / dRDhadaNDakarAvadhAvatAM jagatAM trAsakarau yamAviva // 137 // bahalIpatirAzu tADitaH zirasi zrIbharatena daNDataH / ghanaghAtitavajravat tadA'buDadAjAnu vasundharopari // 138 // atha paGkilataH kila kSamAtalataH svAvakRSya ca kramau I bharataM dRDhadaNDaghAtatastarasA''kaNThamasAvamajjayat // 139 // nRparatnamathaiSa rohaNAdiva 'hA daiva ! ' girAGkitAnanaiH / pravidArya mahImakRSyatA''yatakuddAlakaraiH sa kiGkaraiH // 140 // kimu nAhamilAtale tvayaM bata cakrIti viSAdamIyuSaH / bharatasya kare samAyayAvatha cakraM jvaladarkabimbavat // 141 //
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ guNAnumodanAdvAre bharatakathA] anujasya vadhAya tatkSaNAt tridazAMstrAsayadambarasthitAn / avizaGkamasau mumoca tat pralayAmbhoda ivAzaniM nadan // 142 // tadanekabhaTAsipaTTisaprakaraprAsaniruddhamapyatha / bahalIpatimApatad bhRzaM bharatasyeva jayAzayo'Ggasan(grasat) // 143 / / svakule prabhaved na cakramityabhito bAhubaliM parIya tat / bharatezakare punaryayau nizi pakSIva kulAya pAdape // 144 // ayameSa karomi bhasmasAt sahasAdadya sacakramapyamum / atha bAhubaliH krudhA karaM samudasyAcaladagrajaM prati // 145 / / gata eva niketanAntikaM hahahA'sau praticakravartyasau / iti nAgamanuSyanAkinA tumulo vyomatalaM vyagAhata // 146 / / atrAntare vilasitoruvivekasUraH, zAmyattamA vimRzati sma sa vIramAnI / krodhAdibhirvijitamenamihAgrajaM me jetuM hahA ! viphala eva mano'bhilASaH // 147 // etAn vizvatrayavijayino yadyahaM jetumIze, tattAtasya tribhuvanagurorasmi tasyAGgajanmA / ityunmIlanmatirayamapAkartumantadviSantaM, tUlAnIvodakhanadakhilAn pANinA tena kezAn // 148 // vandyAH kevalinaH kathaM nu laghavaH sve bandhavaste mayA, tatteSAM samatAmavApya niyataM yAmyAmi tAtAntikam / ityAlocya samAdhisAdhitazamAnandaH sunandAGgajaH, saJjJAnaM pratipAlayanniva samAgacchat tadoz2a sthitaH // 149 / / sAnandaM vAdayantastadanu tanumatAM dhvastakalpAntazaGka, zaGkaNatrAsakRttaddhvanibhirabhinabho dundubhIrindubhImAH / 15
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ 54] [vivekamaJjarI devAH ke vA na sevAluladalikalitasphItasaMgItabandhAM gandhAmbha:puSpavRSTiM vidadhuriha sunandAsutasyopariSTAt ? // 150 // // iti bharatabhUSaNAnAmani mahAkAvye tRtIyaH sargaH // 10 $$ taM tathAvidhamAlokya bAndhavaM bASpamugiran / viSaNNakarmaNA svena cakrI cetasyacintayat // 1 // dhiga dhig me cakravartitvaM bandhubhirviraho yataH / phalavattvaM madhUkadroH patradrohi stavIti kaH ? // 2 // dhunabandhurahaM nindyaH kaalkukkuttyorpi|| yau grAsamupabhuJjAte samameva svabandhubhiH // 3 // svapakSamadviSaMstejasvyapi rAjati nAnyathA / sUryAcandramasozcandra eva rAjA graheSu yat // 4 // dhyAtveti ciramadhyAtmabandhuraM bandhumAtmanaH / nipatya padayozcakI nijagAda sagadgam // 5 // bhrAtastAtasuto'si tvaM naivAhamadhamAdhamaH / vadhye'pi mayi yaH kurvan kRpAM zamamazizriyaH / / 6 / / hatako'haM purA tyaktaH samagrairapi bandhubhiH / tyastvamapi mAmekAkinaM samprati mA kRthAH // 7 // tAtarAjyamidaM tAtatulyastvaM pAtumarhasi / cakravartyapi vartiSye tavAhaM dAsalezavat // 8 // tAta ! tAta ! svakarmAnuzayAzanihavirbhujA / mahyaM pradahyamAnAya dehi vAgamRtacchaTAm // 9 // 15 20
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ [55 guNAnumodanAdvAre bharatakathA] bharato vilapannevamamAtyairityabodhyata / nAtha ! bAhubalirnA'tha vaktAsau nizcitavrataH // 10 // iti tadvacanaizcakrI jAnan bAndhavanizcayam / unmukhaH sAzrudRk pAdanyastahasto'vadan punaH // 11 // na ced dAsyasi tad mA dA vAcaM vAcaMyamottama ! / prasAdadRSTidAne'pi kiM kApi syAd vratakSitiH ? // 12 // atha dRSTvA munIndreNasudhAvRSTyeva kiJcana / bhUbhRt saMbhAvitaH so'yaM jAtaromAGkaro'bhavat // 13 // tato bAhubaleH pAdau prakSAlyAzrujalaplavaiH / dhammillena ca saMmArNya niryayau bharatezvaraH // 14 // atha somayazA bAhubaleH sUnuranUnaruk / svayaM takSazilArAjye bharatena nyaSicyata // 15 // tataH sakaTaka: kurvaJjalasthalaviparyayam / yayAvayodhyAmadhyAsta cakra mapyAyudhAlayam // 16 / / catuHSaSTiH sahasrANi tasyAsan zAsituH priyAH / dvAtriMzacca sahasrA bhUbhujo mukuTavardhanAH // 17 // pratyekaM ca rathAzvebhaM lakSAzcaturazItayaH / SaTpaJcAzat koTayazcAbhUvaMstasya padAtayaH // 18 // nidhayo nava ratnAni caturdaza ca jajJire / tasya vizvajayasphAtisubhagaGkaraNaujasaH // 19 // ananyazAsanAmabdhimekhalAmakhilAmapi / sa zazAsa mahImetAmahInabhujavikramaH // 20 // itazca bhagavAn bAhubaliH kalitanizcayaH / tasthau stambhamivAropya jetumAntaravairiNaH // 21 //
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ 56] 10 [vivekamaJjarI jayatastasya SaDvargaM dRDhAsanaparigrahAt / Rtavastenire pANighAtaM SaDapi duHsaham // 22 // himAdribANayantrotthairAzugaiH sa tathA''zugaiH / hemantaH kAraNayannasthInyullalAsa divAnizam // 23 // vAyavyAstrairapAkurvan sAleSudalamAlikAm / ziziraH prAsarat sUramaNDalaM rajasA gilan // 24| prAvartata vasanto'tha niHsaratpallavacchalAt / grAhayanneva saMnyastazastrAnapyastramahipAn // 25 / / grISmo bhISmollasallUkApAvakAstravisarjanaiH / cUrNayan bhUbhRtastUrNamatha prAdurabhUd bhuvi // 26 // sa rohitadhanurmuJcan dhArAnArAcadhoraNim / tarjayan vidyudagulyA prAvRTkAlastato'bhavat // 27 // yatrApa cakrabhRccakra mamoghamapi moghatAm / zarAsAraH kathaGkAramatra me prabhavatyayam ? // 28 // prAvRDetad vimRzyeva te muni viTapAvanaiH / nAgapAzairivAbadhnAt kSitibandhAd viniHsRtaiH // 29 // yugmam // vAhinIgarlapayan bANAsananyastazilImukhaH / rAjahaMsaparIto'tha zaratkAlaH samAyayau // 30 // Rtavo'bhyetya sarve'pi krameNa kRtavikramAH / tatra na prAbhavan mattadvipA iva nagottame // 31 // varSAnazanayogena matvA tamatha nirmalam / tatpathyahetave brAhmI-sundaroM preSayat prabhuH // 32 // yuvAbhyAmiti vAcyo'yaM 'mattebhAd bhrAtaruttara' / ityAdAya prabhoH zikSAM vatinyau te nirIyatAm // 33 // 15
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ [57 guNAnumodanAdvAre bharatakathA] sthAnaM tadatha te yAte na taM munimapazyatAm / dRSTo gulmastu vallInAM socchvAsaH puruSAkRtiH // 34 // tatra saMbhAvya taM tAbhyAM kevalAkRSTimantravat / uktAM nizamya tAM vAcaM muniH so'pItyacintayat // 35 // zabdo'yaM niyataM brAhmI-sundaryoH zrutisundaraH / bhASete nAnRtaM caite na cArUDho'smi hastinam / / 36 / / vikalpAt kalpayannevaM dadhyau vande laghUn na yat / mAno'yameva me hastI tamArUDho'smi durvidhaH // 37 / / satyaM matveti tAtena mayyatIva dayAlunA / preSite pratibodhAya mahAsatyAvime ubhe // 38 // laghUnapi guNajyeSThAn bandhUn kevalabandhurAn / siddhArthAniva tAn mUrdhni kariSye siddhihetave // 39 // ityamAno'valad yAvajjhAnenApi sa tatkSaNAt / samAnazIlayoH sakhyamityamAnena sasvaje // 40 // divi dundubhayo nedurAseduH puSpavRSTayaH / prApustaM ca tadA / bhaktibhAsurA vandituM surAH // 41 // athaiSasurasArthena stUyamAno munIzvaraH / jagAma dezanAdhAma yugAdijagadIzituH // 42 // prabhuM pradakSiNIkRtya gatvA kevaliparSadi / kevalI niSasAdoDumaNDale sitarazmivat // 43 // anyadA samavAsarSIdaSTApadagirau vibhuH / samaM samIyatuzcAtra bharatezvara-vAsavau // 44 // dezanAnte tatazcakrI bandhUnAlokya vatsalaH / teSAM bhogavibhAgAya jinarAjaM vyajijJapat // 45 //
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 10 15 20 58 ] athAdideza bhagavAn bhUpate ! bandhavastava / bhogAn rogAnivApAsya kiM bhUyo'bhilaSantyamI ? ||46|| AnAyya bhojyAmatha bhUnAtho nAthaM vyajijJapat / bhojanAyAdiza svAmin ! tarhi me bAndhavAnamUn // 47 // athAvAdIjjino nedaM prakAraiH kalpate tribhiH / kAritAbhyAhatatvAbhyAM rAjapiNDatvato'pi ca // 48 // svAmineti niSiddhe'smin sarvathA tatkhidAbhide / avagrahabhidAH pRSTaH zakreNAkhyajjagadguruH // 49 // zakrasya cakriNo rAjJaH sthAnezasya gurorapi / paJcadhA'vagraho bhAvAt paJcAnAmapi puNyakRt // 50 // atha zakraH praNamyAha prabho ! kSetre'tra bhArate / mayA vAsAya sAdhUnAM pradatto'yamavagrahaH // 51 // AkarNya bharato'pIti prIto natvA jagadgurum anujajJe nivAsAya sAdhUnAM bhAratIM bhuvam // 52 // athApRcchad dyubhartAraM mahIbhartA sasaMmadaH / deyaM kasyAnnAmAnItamidamevaM nivedyatAm // 53 // guNAdhikeSu kartavyA pUjetyukte biDaujasA / sAdhUn vinA guNI ko'sti matto'pIti vicintayan // 54 // jJAtaM santitamAM mattaH zrAvakAH sadguNAdhikAH / teSAM pUjA vidheyeti bharato nizcayaM vyadhAt // 55 // yugmam // atha natvA jinaM zakro dyAmayodhyAmilApatiH / bhagavAnapi cAnyatra jagAmASTApadAcalAt // 56 // bharato'pi rato dharme zrAddhAnAhUya bhUyasaH / idaM jagAda bhoktavyaM bhavadbhirmama mandire // 57 // [ vivekamaJjarI
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ [59 10 guNAnumodanAdvAre bharatakathA ] kriyAsu kRSimukhyAsu kArya ceto'pi na kvacit / bhavadbhiH kevalaM bhAvyaM dharmakarmasu karmaThaiH / / 58 / / pAThyametacca nizrAvyaM bhojanAnte madagrataH / jito bhavAn bhayaM cAsti tasmAd mA hana mA hana // 59 // matvedamatha te zrAddhA bhavane tasya bhuJjate / paThanti ca vacastat tadvyAmohagaragAruDam // 60 // so'pi zrutvA pramAdIdaM vyamRkSad vijito'smi kaiH / kaSAyairbhayametebhyastad ghAtyAH prANino na me // 61 // pramAdajADyayuktasya nityaM bharatabhUpateH / tadvAkyairabhavad dharmadhyAnAnalahasantikA // 62 // zrAddhazrAddhavivekitve tanniyoginivedite / cakrI cakre parIkSAM tadaNuvrata-guNavataiH // 63 // zrAvakANAM tadA cakre niyU~DhAnAM parIkSaNe / rekhAtrayaM sa kAkiNyA jJAnAditrayasUcakam // 64 // tatsvAdhyAyakRte vedAn yAn nizcikye sa cakrabhRt / tIrthacchede tvanAryatvaM mithyAtvaM cAbhajanta te||65|| $$ itazca tIrthamRSabhasenAdimunisiddhitaH / svapAdasparzanAccApi prakAzya vimalAcalam // 66 // svAmI matvA svanirvANasamayaM samayAgatam / pratyakzailamivoSNAMzurArUDho'STApadAcalam // 67 // pratyapadyata sAdhUnAM sahasrairdazabhiH saha / caturdazatapoyogAt pAdapopagamAsanam // 68 // vizeSakam // tathAvasthitamadrIzapAlo vyAlokya taM prabhum / gatvA vijJapayAmAsa bhUmivAsavamArSabhim // 69 //
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ 60] [vivekamaJjarI zrutvA caturdazAhAraparihAraM jagadguroH / . na caturdazabhirbheje ratnairapi nRpo mudam // 70 // tatazcaraNacAreNa cacAla bharatezvaraH / parito harito rundhannaSTAvaSTApadaM prati // 71 // vegAdayamathArUDhastaM tathAvasthitaM prabhum / apazyat prasabhonmIladbASpAvalivilocanaH // 72 // sa praNamyAbhavad yAMvadupAstiprastutAzayaH / apazyat tAvadAyAtAn sarvAn gIrvANanAyakAn // 73 / / bhaktizokabharastomabhaGguraiH kRtakandharaiH / taiH samaM zaminAmIzamupAsAmAsivAnasau // 74 // mAghakRSNatrayodazyAM pUrvAhna'bhIcige vidhau / vidhvastakalmaSo mokSaM svAmyekasamayAdayAt // 75 / / kSapakazreNimArA bAhubalyAdayo'pi ca / muktiM daza sahasrANi munayaH prabhuvad yayuH // 76 / / prabhormokSakSaNe tatra nArakeSvapi saukhyade / ajJAtaruditazcakI mUcchitaH kSmAtale'patat // 77 / / zokagranthivibhedAya ruditaM zikSayan hariH / tasya kaNThamathAlambya pUtkAraM tAramAtanot // 78 // labdhasaJo'tha rAjApi rudannuccaiH svaraM ciram / vihvalaM zokapUreNa vilApAnakaroditi // 79 // "nAtha ! tyaktaH kuto doSAdanAtho'yaM janastvayA / yuSmad vinA kathaM bhAvI bhavAraNye'zaraNyakaH ? // 80 // viyogaH sahyate bhAnoH punarudgamanAzayA / anAvRttipadasthasya bhavatastu suduHsahaH // 81 // 15
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ guNAnumodanAdvAre bharatakathA ] mUlato'pi na yairdRSTaste'smatto'tivaraM prabho ! | adRSTa'rthe na tad duHkhaM dRSTanaSTe hi yad bhavet // 82 // bandhavo'pyanugantArastvAmamI mama sarvathA / eka evAhamatrAsmi tvayA paGktibahiSkRtaH" // 83 // bhUtvApi tatsutazca kimiti zokavazaMvadaH / api muktipadaprAptaM kiM vrIDayasi taM prabhum ? // 84 // nRpaH pralApAn kurvANaH svayaM gIrvANabhUbhujA / itthaM prabodhitaH stokazokazaGkurbabhUva saH // 85 // yugmam // $$ " athAdinAthatajjAtItarasiddhAGgasaMskRtim / yathAvidhi vidhAyendrAstatra stUpatrayaM vyadhuH // 86 // tatazcASTAhikAM nandIzvare kRtvA''zrayaM gatAH / nyasya mANavakastambhe vibhudaMSTrAmapUpujan // 87 // bharato'pi vibhoraGgasaMskArAsannabhUtale / trigavyUtonnataM caityaM cakre yojanavistRtam // 88 // tatra caitye cartudvAre pratidvAraM sa maNDapAn / vicitrAn sUtrayAmAsa maNibhirmAMsalaprabhaiH // 89 // pratyekaM tatpuraH prekSAmaNDapAMzcaturo vyadhAt / akSapaTaka caityadrupIThapuSkaraNIyutAn // 90 // taM giriM daNDaratnena samIkRtya sa tenivAn / sopAnairyojanocchrAyairaSTAbhiH pariveSitam // 91 // lohayantramayAneSyajjanAzAtanazaGkayA / rakSakAnArSabhistatrAkArSIdudgIrNamudgarAn // 92 // tasya siMhaniSadyAkhyaprAsAdasya ca madhyataH / devacchandaM vyadhAccakI ratnapIThapratiSThitam // 93 // [ 61 5 10 15 20
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ 62] [vivekamaJjarI prabhUpadiSTapUrvaistadvarNacihnaprasAdibhiH / bimbAni RSabhAdInAM caturviMzatimAtanot / / 94 / / kRtvA ratnamayI sarvabhrAtRRNAM pratimA api / tatropAstiparAM cakrI svamUrtimapi nirmame // 95 / / bahizcaityaM citAsthAne prabhoH stUpamapi vyaghAt / bhrAtRRNAmapi ca stUpAn navati sa navAdhikAm // 96 / / pratiSThApya ca bimbAni tatra caitye yathAvidhi / cakrabhRt pUjayAmAsa pUjayA triprakArayA // 97 / / sa cakrI caityamutpazyan muhurvalitakandharaH / vastrAntamArjitonmajjadbASpAvilavilocanaH // 98 // nibhRtaM maunibhirbhUpairvRto'pyeka iva vrajan / mandaM mandAhisaMcAramuttatAra girestataH" // 99 // yugmam // asau sainyajanaiH svasvavAhanatvaraNAlasaiH / zokapracchAditotsAhamayodhyAmAgamat purIm // 100 // nAbheyaprabhupAdAnAM divAnizamasau smaran / tyaktAnyavyApRtistatra tasthAvasvasthamAnasaH // 101 // tamamAtyajano vIkSya sarvakRtyaparAGmukham / iti prabodhayAmAsa pitRbhrAtRzucAkulam // 102 // "jagato'pi kRtAlokaM lokAgrapadasaMsthitam / tAtaM hRtavipatpAtaM zocituM tava nocitam // 103 / / mRtyunApahate bandhujane roditi bAlizaH / kRtI tu tadvighAtAya dharmamAdAya dhAvati // 104 // . tvamapyAkrAntalokena zokena yadi jIyase / zauNDIryagajitaM tatte na dhatte dhruvamUrjitam" // 105 / /
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ [63 guNAnumodanAdvAre bharatakathA] zakro'pyakrIDayat pIDAvismAraNavidhitsayA / enaM pratidinaM nAnAvinodairAttasaMmadam / / 106 / / sAMsArikasukhambhodhimagno bharatabhUpatiH / vibhormokSadinAt paJca pUrvalakSANyavAhayatt // 107 // FF "anyedyuH snAtranirNiktagAtraSTirilApatiH / antarantaH purAvAsaM bhUribhUSaNabhUSitaH // 108 / / ratnAdarzagRhaM prApa vArastrIparivAritaH / tArikAnikarodbhAsI zazIva gaganAGgaNam // 109 / / yugmam // tadA vilokamAnasya nRpasya maNidarpaNam / rUpAdapratirUpasya pratirUpamajAyata // 110 // nyastaM mohena hiJjIramiva tasya mahIzituH / tadA lIlAlulatpANenirjagAmAGgulIyakam // 111 // vinA tenAGgulIyena tadAdazaiM knisstthikaa| . ni:zrIkA niSkalevendumUrtistena vilokitA // 112 // saubhAgyaM bhUSaNaireva bibharti vapuraGginAm / nizcetumiti moktuM sa prArebhe bhUSaNAvalIm // 113 // vimucya mukuTaM haimamayaM mauliM vyalokayat / cyutArkabimbamudayagirarizrRGgamivAstaruk // 114 / / mukte mauktikatADaGkayuge ca mukhamArSabhiH / ahaMsamithunodbhAsipArzvamabjamivaikSata // 115 // vyalokyat parityaktahArAM sa hRdayAvanIm / dyAmivodvasitajyotizcakrAM cakrAyudhAgraNIH // 116 // grIvAM vimuktamANikyauveyAmamaikSata / zalAkAmiva caityasya galitAmalasArikAm // 117 //
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ 64] [vivekamaJjarI sa bhujau cyutalakSmIko niraikSiSTa niraGgadau / pratimAnavinirmuktau dantIndradazanAviva // 118 // hastAvapAstamANikyakaGkaNau pazyati sma saH / anAlavAlavalayAviva kiGkillikandalau // 119 // zeSA apyaGgulImuktAGgulIyAH sa vyalokayat / apuSpAzcampakataroH zAkhA iva gatatviSaH // 120 // evaM vimuktAlaGkAraM so'pazyad vapuraprabham / phAlgune mAsi visrastapalAzamiva pAdapam" // 121 / / "acintayacca deho'yaM bhUSaNaireva bhAsate / palAlapUritA carmavarNakairiva gabdikA // 122 // zarIraM malamaJjUSA bahirdurgandhabhIrubhiH / mUDhaiH karpUrakastUrIcandanairadhivAsyate // 123 // malotpannAd malaiH pUrNadato'GgAllInamantarA / bodhijaM jJAnamAdeyaM saraso jalajaM yathA // 124 // svakIyAn bAndhavAneva manye dhanyatamAnimAn / yairidaM rAjyamutsRjya lebhe lokottaraM padam // 125 // ahaM tu viSayAsvAdapaGkaniHzUkazUkaraH / gaNayAmi na nAmaivamAtmAnaM mAnuSeSvapi" // 126 // "cintayannityayaM dhImAnapUrvakaraNakramAt / bhAvanAM bhavanAzAya bhAvayAmAsa bhUpatiH // 127 // athoccaiH siddhisaudhAgrasaGgajAyanmanorathaH / kSitIzaH kSapakazreNIniHzreNImAruroha saH // 128 // munistadAnImAnItakevalazrIkaragrahaH / utsavotsukacitena surendreNAbhyagamyata // 129 / /
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ [65 guNAnumodanAdvAre bharatakathA] khyApayitvA balIyastvaM vyavahAranayasya saH / zakreNAbhidadhe dIkSAliGgagrahaNahetave // 130 // kezasaMbhAramutpATya muSTibhiHpaJcabhirnRpaH / dattaM devatayA zeSaM muniveSamupAdade // 131 // samameva mahIzAnAM sahasrairdazabhistadA / sAgrahairjagRhe dIkSA dakSaiH svAmyanuvRtyate // 132 // tadAnIM kevalajJAnamahimAnaM mahAmanAH / vyadhatta tasya nAbheyaprabhoriva kratuprabhuH // 133 / / bharato'pi tatastAtavartanImanuvartayan / asiJcad dezanAsArasudhAbhiravanIvanIm // 134 // atikramya tataH pUrvalakSaM dIkSAdinAdasau / Arohad muSitAzeSakaSTamaSTApadAcalam // 135 // tatraiSa mAsakSapaNaM vidhAya zailezikAyogaparAyaNo'tha / jagAm siddhi surasArthanAthanirvRttanirvANamahotsavazrI:" // 136 // 29 // // iti bharatabhUSaNanAmani mahAkAvye caturthaH sargaH // 15
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ 66] [vivekamaJjarI atha sanatkumAraguNasAramasamAnamanumodannAha - su cciya saNaMkumAro salahijjai jo tahA samattho vi / mottUNa davvaroge cigicchago bhAvarogANaM // 30 // [sa eva sanatkumAraH zlAghyate yastathA samartho'pi / muktyA dravyarogAMzcikitsako bhAvarogANAm // ] vyAkhyA - 'succiya' sa eva 'saNaMkumAro' sanatkumAranAmA rAjarSiH 'salahijjai' zlAghyate stuuyte| 'jo tahA samattho vi' yastathA tena jaya-vijayavaimAnikasurapurataH karakaniSThAGgalIpunarnavIkaraNarUpiNA prakAreNa samartho'pi khelauSadhIprabhRtilabdhiratnAbdhirapi 'muttUNa davvarogo' dravyarogAn kAsakuSThAdInanekazo 10 muktvA'vadhIrya 'cigicchago' vicikitsakaH / keSAm ? 'bhAvarogANaM' bhAvarogANAM duSkarmaNAmiti saMkSepArthaH / vyAsArthastu kathAnakAdavaseyaH / taccaitat - $$ svastibhAgasti kanakapuraM puramivAmaram / vikramI vikramayazAstatrAjani rasApatiH // 1 // paJca tasyAsana rAjyaH strIrasikAtmanaH / tathApyatRptatastAbhyo'gni samidbhya iva so'bhavat // 2 // ekadA'sau vrajan rAjapATikAyAmalokata / viSNuzriyaM gavAkSasthAM nAgadattebhyavallabhAm // 3 // zrIdhAmno'sya pravizyAntaH sA mohatimirodaye / prANena paJcabANasya cittaratnamacUcurat // 4 // kAmAdAtmasanAbhestAM viditvA cittacaurikAm / vRttAkSepeNa cikSepAntaHpure pRthivIpatiH // 5 // alaGkArAnvitAM bAhupAzabaddhAmimAmayam / cakAra vilasadbhUti mahatkUTAzrayAt tataH // 6 //
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ [67 guNAnumodanAdvAre sanatkumArakathA] lampAkAyA viyoge'syA rAkAya iva candramAH / tamasA skandito nAgadatto'bhUd vikalaH kila // 7 // hA ! haMsagamane ! candravadane ! pahmalocane ! / priye ! viSNuzri ! kvAsi me dehi darzanam // 8 // krozanniti vRtau bAlairmazakairiva gaurasau / saMbhramI bambhramIti sma catuSke catvare trike // 9 // yugmam // rAjA punastadAsaktastyAjAntaHpuraM param / nehalokaM na ca paraM lokaM cintayati sma ca // 10 // sa kAmaM karaNAcAra muktvAnyamavicArakaH / sakAmaM karaNAcAraM tayaiva saha tenivAn // 11 // evaM viSNuzriyA sArdhaM magnasya ratisAgare / jagAma kSaNavat kSoNipateH kAlaH kiyAnapi // 12 // anyAbhiratha rAjJIbhistasyAH kArmaNamAdadhe / sapatnyekApi duHkhAya tAvatyaH kiM punazca tAH // 13 // tataH zraddhAlunevAsyAmantakenApi sA hRtA / rAjA tu tacchavaM kRtvotsaGge mUDho'bravIditi // 14 // vinayAtikramaH ko'pi kopane ! vihito mayA / yadadya yoginIva tvaM kRtamaunA na bhASase // 15 // nijaM smarAmi yenAgastad mano'gre tvayA hRtam / AdezaM dehi me devi ! kiGkaraH kiM karomi tat ? // 16 // ityanekaprakAraM sa praNaman mAninImiva / sAntvayAmAsa tAM mohagrahilo mahilAM nRpaH // 17 // taM tathA vikalaM vIkSya mantravyAjena mantriNaH / anayannanyato mantrinarAstacca zavaM bahiH // 18 // 15 20
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 10 15 20 68 ] nRpatiryAvadAyAsIdAlocya sacivaiH saha / vAsaukastAvadadrAkSId mRgAkSIzUnyamaJjasA // 19 // atha krazannamUMsteSAmadhAvata vadhAya saH / ullaNThollaNThavad dUraM mumuce sacivaistvayam // 20 // dvitrairdinaiH samAgatyAmAtyA vAtyAyitaM nRpam / prahAsagarbhitairbhaktiyuktivAkyairasAntvayan // 21 // "kimartha deva ! kopo'yaM kRtakopazame tvayi / kazca te manaso mohaH paramohabhidAbhRtaH ? ||22|| jitavizvakalAle ! kalAkelirayaM kimu / bAdhate tvAM nijakSattravaMzaketo ! vizArada ! ||23|| deva ! tvamasi no nAthaH sadAdezaM tavAnvaham / vayaM vidadhmahe tasmAt prasIda kimu sIdasi ?" // 24 // zrutveti vacanaM teSAM svAgrahagrahilo nRpaH / viSNuzrIrdarzyatAM mahyamuvAca sacivAniti // 25 // procuste deva ! sA caNDakopA'dhyAste purAd bahiH / mAninIM mAnayAmastAM saMbhUya calatA'dhunA // 26 // ityuktvA nRpatirnIto vinItairiva mantribhiH / tatra rAjJIzavaM yatrArakSai rakSitamasti tat // 27 // tatra durgandhamAghrAya sarve nAzApuTaM vyadhuH / hA ! kimetaditi proktA mantriNo'pyUcire nRpam // 28 // deva ! kopena kuthitA devI kuJje'tra vartate / gandho'yaM dussaho'nyeSAM tasya gandhakareriva // 29 // tad yUyameva gatvA tAM puraH sAntvayata kSamam / uparotsyAmahe pazcAdAgatya vayamapyamUm // 30 // [ vivekamaJjarI
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ [69 10 guNAnumodanAdvAre sanatkumArakathA] mantribhiH prerito rAjA tat kujaM yAvadabhyagAt / pavanApUrNabhastrAvaducchUnaM tAvadagrataH // 31 // calatkRmikulAkIrNaM phalamaudumbaraM yathA / navazrotramukhodvAntavisrapUyAsrakilbiSam // 32 // pheruNDakhaNDitopAGgaM zakunyAkRSTalocanam / adrAkSIdeSa bIbhatsatamaM viSNuzriyaH zavam // 33 // vizeSakam // sa dRSTvedaM sanirvedaM cintayAmAsivAniti / varAkIyaM mRtA hanta ! nAjJAsiSamidaM hahA ! // 34 / / ahaM kadAgrahI bAla iva mUrkha ivAndhavat / zucibhiH sacivairasmi sAdhu sAdhu vibodhitaH // 35 / / "re jIva ! yatkRte jAtirlajjA zIlaM kulaM yazaH / tvayA tyaktaM tayA tyakto bhavAnekapade'pi hi // 36 // tyakto'nayA yathA'kasmAdAyuSapi bhvaaNstthaa| tyakSyate'sau yathA tyaktA tajjIva ! sukRtaM kuru // 37 // vicintyeti nivAdhaM svamano'zvaM ca caJcalam / saudhamAgatya sAmantacakre cakre'dhipaM sutam // 38 // suvratAcAryataH prApya sa vrataM saMvRtendriyaH / mRtvA kalpena kalpe'bhUt tRtIye tridazastataH // 39 // $$ itazcAsti puraM ratnapuraM tatrAbhavad nRpaH / naravAhana ityeSa bhikSukANAM mate rataH // 40 // tatra cyutvA sa devatvAjjinadharmadRDhAzayaH / jinadharmAbhidhAno'bhUd mahebhyatanayo nayI // 41 // saMsArasAgare martyaratnadvIpamupAgataH / sa daurgatyacchide ratnatrayArjanaparo'bhavat // 42 // 15 20
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 10 15 20 70 ] itazca nAgadattaH strIviyogArto mRtastataH / bhrAntvA tiryakSu vipro'gnizarmA siMhapure'bhavat // 43 // tridaNDivratamAsAdya dvimAsakSapaNAdikRt / sa ratnapuramAyAsIdajJAsId nRpatizca tam // 44 // sa rAjapUjitaH pUjAM lokato labhate pure / zrAddhastu jinadharmo'sya bhrUmAtreNApi nAnamat // 45 // tridaNDI pUrvavairAt tamanamantaM vizeSataH / raktAkSo roSataH saiSa vikaTAdakaTAkSayat // 46 // anyadA pAraNe bhUpAmantritaH so'bravIditi / mAM bhojayasi cet tanme'bhigrahaM bhUpate ! zrRNu // 47 // jinadharmAbhidhazreSThipRSThavinyastabhojanaH / pAraye paramAnnenAvasathe tava nAnyathA // 48 // rAjJoce'nyasya pRSThe'stu tridaNDI neti so'vadat / dvidhApi jinadharmasya nAmanyapi vahan ruSam // 49 // tadA tadAgrahaM rAjJa jJApitaH sattvavAnayam / saddharmadveSiNe tasmai praSThaH pRSThamadAd mudA ||50|| sa taptapAyasottaptapAtraploSitapudgalaH / sattvakASThAM parAM prApa suvarNa iva varNikAm // 51 // 'acintayacca re jIva ! pUrvajanmani janminAm / hRttApakArin ! kiM pRSThatapaM na sahase'dhunA ? // 52 // agnikarma vinA karma karmarogasya kiM spRzet ? / re jIva ! tava vakrasya kathaM vA''rjavasaMbhavaH ?" // 53 // ityadInena lInena sattve sattvavatA'munA / susthitena sthitaM yAvat parivrAjakabhojanam // 54 // [vivekamaJjarI
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ [71 guNAnumodanAdvAre sanatkumArakathA] kalyANapAtraM kalyANapAtrasyAsya tvacetanam / bhAgIva bhAgamAdAya pRthag jajJe nRpAgrataH // 55 / / "athAgatya nijAgAramApRcchaya svajanAnayam / . dIkSAM gRhItvA'dhyArohad vivekamiva parvatam // 56 // sAkSAdivApramattatvazikharaM munizekharaH / tatrArUhya kilAmuhyannasAvanazanaM vyadhAt // 57 / / anvardhamAsaM pratyAzaM parAM kASThAM cakAra saH / lokapAlaiH samaM sakhyaM bhAvIndro ghaTayanniva // 58 // tasyotsargajuSo gRdhrAH pRSThamAMsAdanaM vyadhuH / ataH satyaM cakAze yad munerapi vane'rayaH // 59 // tatraivaM sUtrayantaste kSate kSAramiva nyadhuH / mahAtmA so'dhisehe tu nijadehe'pi niHspRha // 60 // SaSTiM dinAnyanAhAraH prApyAyuH pAramAtmanaH / indro babhUva saudharme jinadharmo mahAmuniH" // 61 / / tridaNDyapyAbhiyogyena karmaNopArjitena saH / mRtvA'sya vAhanatvena tatrAbhUdabhramUpatiH // 62 // kadAcit karmaNA jIvastena karma kadAcana / yathA'dhaH kriyate'bhUtAM tau bhavAntaritau tathA // 63 // gajazcyutvA bhavaM bhrAntvA matrye cAjJAnakaSTataH / yakSo'sitAkSa ityAsIdasau kailAsabhUdhare // 64 // $$ itazca bhArate kSetre kurumaNDalamaNDanam / ihAsti hAstinapuraM puraM surapuropamam // 65 // zunAsIranibhastatrAribhUbhRtpakSazAtanaH / vizvavyApyazvaseno'bhUd vizvaseno narezvaraH // 66 //
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ 72] [vivekamaJjarI 10 sahadevIti tasyAsId devI devIva rUpataH / dAso yadAnanasyenduraGkitaH zaGkito janaiH // 67|| cyutvA'tha jinadharmendrastasyAH kukSikuzezaye / caturdazamahAsvapnasUcitaH samavAtarat // 68 // jino vA cakravartI vA'vatIrNe'yamiti svym| mithaH svapnAn vicAryA'nvamodetAM rAjadampatI // 69 / / atho navasu mAseSu pUrNeSu nRpavallabhA / vizvacaitramiyaM putramasUta zrIriva smaram // 70 // janmotsavaM vidhAyoccaiH pitarau dustaraujasaH / sanatkumAra ityasya vyadhAtAmabhidhAmatha // 71 / / paJcoccagrahajanmA'sau putraH paJcajanezituH / dhAtrIbhiH paJcabhiH pAlyamAno'bhUt paJcavArSikaH // 72 // zastrazAstrakalApAtraM vardhamAnaH kramAdayam / ramArAmAbhirAmAGgo'bhavad yauvanamAzritaH // 73 / / mahendrasiMhanAmA'sya sapAMzukrIDitaH suhRt / babhUva zUra-kAlindIsutaH satprItivizrutaH // 74 / / anyadA vanyadAvAgnivyaMzukAniha kiMzukAn / tanvaMstApayituM pAnthAn vasantarturavartata // 7 // samaM sanatkumAreNa samahendreNa bhUpatiH / udyAnamagamat krIDAvidhau tatra madhUtsave // 76 / / kumAraH sAravIkSArthaM nijAzvasya kazAmadAt / yAvad tAvadasau bheje manaso'pi navaM javam // 77 // tasminnadarzanIbhUte vRttAntaM vizvasenarAT / / jJAtvA'nuyAn mahendreNa niSiddhaH svapadagraham // 78 // 15
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ [73 guNAnumodanAdvAre sanatkumArakathA ] deva ! prasAdamAdhAya nivartasva puraM prati / ahaM zuddhiM kumArasyAneSye katipayairdinaiH // 79 // evamuktvA nRpaM mlAnamukhAbjaM shuurnndnH| jagAma mitramanveSTuM sandhyArAga iva kSaNAt / / 80 // sa bhrAmyanmanyuhRtpUrapUritaH parito'pi hi / sanatkumAramagrasthaM jAtarUpamathaikSata // 81 // pratigrAmaM pratipuraM pratyadri pratipattanam / paryaTannaTavIM cApi vizazrAma na nAma saH // 82 / / yAvat saMvatsaraM bhrAmyan sanatkumAradidRkSayA / pravRttimapi na prApa kvApi duHstha iva zriyam // 83 / / sadA bhramannaraNyAnIM sadAgatirivAnyadA / kSIrArNavamivAdrAkSIdagrato vipulaM saraH // 84 // sa-haMsavayasaM svacchaM prakRtyA vipulAzayam / dRSTvaiSa mumude sAraM kAsAraM taM kumAravat // 85 / / tat pravizya saro yAvajjalakeliM cakAra saH / tAvadasyAbhavat karNasaGgI saMgItakadhvaniH // 86 // tatastadanusAreNa vrajanneNa ivoccakaiH / zibiraM sarasaH setumRSTareNu sa dRSTavAn // 87 // ulatpucchakallolaM vAjivRndaM samudravat / tatraikato dadazaiSa gajAnapi ghanAniva // 88 // zibiradakSiNenaikSi tenAzokavanItale / AsthAnI ca sudharmeva zasyA kasyApi bhUpateH // 89 // paritastAM ca sa sphAraspharAnaikSiSTa khaDginaH / arkendukalitAllokAlokakUTAnivodbhaTAn // 90 //
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ 74] [vivekamaJjarI 10 kArayantaM ca saGgItaM tadantaH sphItavaibhavam / vArastrIcAmarodvIjyamAnaM sAnandamAnasam // 11 // dRSTvA zauristadAkAraM sarvathA pRthivIpatim / kiM kumAro'yamityantazcintayAmAsa vismitaH // 92 // yugmam // ekAkino'sya turagApahRtasya kuto hyadaH / sAmrAjyamathavA kazcid nRpo'nyo'yaM tadAkRtiH // 93 // ityayaM saMzayAno'tra kSaNe bandivaco'zrRNot / sanatkumAra ! nanda tvaM vizvasenanRpAGgaja ! // 9 // zrutveti muditaH zauri narta vilasadbhujaH / dhanyo'hamadya dhanyo'hamityuccairuccaran vacaH // 9 // zrutveti taM ca dRSTvopalakSya caiSo'bhyadhAvata / parirabdhaM kumAro'bdhiriva rAkAnizAkaram // 96 / / mithaH svajantau tau bASpAmbubhiH snehamahIruham / cakraturvirahapluSTaM romAJcaiH patralaM kila // 97 // antaH praveSTamanasau kila tau militau mithaH / bhujArgalApinaddhau na vyaghaTetAM kapATavat // 98 // zUrasUnuranUnena vinayena nRpAGgajam / atho nanAma rajasA svaM lalAma lalAmayan // 99 / / yathAsanamathAsInau tAvubhAvatha bhUpabhUH / uvAca zauriM kaccit te zubhaM tAtAmbayorapi // 100 // so'pyUceva deva ! vizvasya vizvasyApyadya vidyate / zubhaM tvayi jagajjIve diSTyA dRSTyA vilokite // 101 // iti krameNa kathitAzeSavArto'ramAdarAt / kumArAdezato vArastrIbhiH snAnamakArayat // 102 // 20.
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ [75 guNAnumodanAdvAre sanatkumArakathA] bhuktottaramathAvocat kumAramiti zUrasUH / svAminnazvApahArordhvaM yathAvat kathayasva me // 103 // svayaM svavRttamAkhyAtuM nocitaM mahatAmiti / kumAro bakulamatI dayitAmAdizad dRzA // 104 // sA tu prajJaptividyAyAH prabhAvAt paribhAvya tat / kumAre kila nidrANe'smai tavRttamacIkathat // 105 // zRNu devara ! devo'yamapahRtyArvaNA tadA / kSiptaH pApAtmanA'raNyaM bhavI bhavamivAsakhaH // 106 / / karSaM karSamayaM valgAM vibhuH khinnakaro'mucat / azvo'pi so'nyathAzikSastaireva caraNaiH sthitaH // 107 // tato'vatIrya paryANamunmocya suhRdA tava / yadA'moci tadA prANairapi svAmidviSanniti / / 108 / / AryaputrastatastRSNAturo'nAptajalaH kvacit / gacchan saptacchadacchAyaM mUcchito nyapatad bhuvi // 109 // tavRkSavAsinA yakSeNokSito'yaM tato'mbhasA / labdhasaJo jalaM pItvA'pRcchat kastvaM kuto jalam ? // 110 // niSkAraNopakArI sa kumAraNodito'vadat / ahaM yakSaH samAnaiSaM mAnasAt tvatkRte jalam // 111 // Uce kumArastApo me zAmyastatraiva majjanAt / yakSazcakre tathA'majjadayaM sajjazca jAtavAn // 112 // tatrAsitAkSayakSeNa vIkSitaH pUrvavairiNA / khalIkRtazca, yatprema-dveSo janmAnugAminau // 113 // kumArayakSau tau kalpAmbhodasodaragajitau / yudhyantau mallayuddhena dadRzAte surairapi // 114 // 15
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ 76] [vivekamaJjarI yakSo muSTiprahAreNa kumAreNa hato'nazat / hRSTAzcAsyopariSTAcca puSpavRSTiM vyadhuH surAH // 115 / / mAnasAdavatIrNe'yamatha strIpadapaddhatim / adrAkSat pathi paJceSutUNAlImiva sarjitAm // 116 / / vismito'gre gato'pazyadasAvaSTau kumArikAH / AsAmAzAdhidebInAmivAmajjacca mAnase // 117 / / atisRtya kumArastA nandanodyAnamadhyagAH / apRcchad nAma kA yUyaM kimaraNye'tra tiSThatha ? // 118|| tAH procurita evAsti purI naH priyasaMgamA / vidyAdharapati nuvego'syAM tadbhuvo vayam // 119 / / astaM ravirupaityeSa bhadra ! tasmAd bhavAnapi / vizrAmaM kurutAmetya nagaryAM naH, kva yAsyati ? // 120 // ityuktvA tAbhirAtmIyakiGkaraidarzitA tataH / nIto nagaryA caNDAMzurapi dvIpAntaraM yayau // 121 / / / tataH kaJcukinA tAbhirnAyito rAjamandim / asAvabhyutthito bhAnuvegenApi mahIbhujA // 122 // vihitocitasanmAno rAjJA'sau bhaNitastataH / kumAra ! vikramAdhAra ! mamASTau kanyakA imAH // 123 / / jetA tadasitAkSasya tAmasasyeva bhAnumAn / patidizAmivaitAsAM tvaM diSTo'syarcimAlinA // 124 // imAstadudvahetyuktaH kumArastat tathA'karot / tAbhiH sahaikapalyaGke vAsavezmanyazeta ca // 125 // atrAntare chalAnveSI nidrANaM taM parizramAt / asitAkSaH samutpATyAkSipad girisarittaTe // 126 / /
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ [77 guNAnumodanAdvAre sanatkumArakathA ] yAvajjAgarti vayasAM virAvairvigame nizaH / kumArastAvadAtmAnaM zayitaM bhuvi dRSTavAn / / 127 // na tAH kanyA na tad vezma na tad rAjyaM na sA purI / kimedityasAvantarvismito'tha vyacintayat // 128|| pANigrahasvarUpaH kiM svapno'bhUdathavA'styayam / yadvA'yaM na yato'zvenApahRto'smyeka eva hi // 129 / / pANigrahasvarUpastad nUnaM svapno'bhavad mama / . satya eva punaH pANikaGkaNenAmunA manAk // 130 // kumArazcintayitvaivamavikhinnamanAstataH / dhammillaM paridhAnaM ca dRDhIkRtyAgrato'calat // 131 // yAvat kiJcidasau vartma yayau tAvat puro vane / divyaM bhavanamadrAkSIdekamadritaTIgatam // 132 // indrajAlaM kimapyetadapi syAditi jagmivAna / yAvat tAvadihAzrauSIdeva strIruditadhvanim // 133 // atha yAvacca kAruNyAt keyaM kiM roditItyayam / dadhyau tAvad vyalApIcca seti dInatarAkSaram // 134|| kuruvaMzanabhazcandra ! vizvasenanRpAGgaja ! / sanatkumAra ! ced neha bhartA'bhUrme kathaJcana // 135 // tat paratra bhaveritthamudIryeti sthitA tataH / kumAro vismito'dhAvat tatsvarUpaM nirUpitum // 136 / / utphAlazcandrazAlAyAM gatazcAyamalokata / udbandhanagatAmetAmanimeSAM surImiva // 137 // Aryaputrastu tatpAzagranthi kSurikayA rayAt / chittvA tAmaGkamAropya vIjayAmAsa vAsasA // 138 //
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ 78] [vivekamaJjarI vilokya sApi mUrcchante kumAramiti sAdhvasAt / aGkAd notthAtumazakat paGkAdiva jaradgavI // 139 / / Aryaputro'bravIdetAM smitavicchuritAdharaH / kiM te sanatkumAraH syAditi yasya kRte'kRthAH ? // 140 // sA'bhyadhatta sa me bhartA manorathanivezitaH / pitRbhyAM yadahaM tasyodakapUrvamadAyiSi // 141 // asaMvRttavivAhAM tu mAmekaH khecarAGgajaH / kuTTimAdapahRtyehAnIya zUnyAzraye'mucat // 142 // AtmanA tu gataH kvApItyuktamAtre'nayA tadA / kumAraH khecareNaityollalitaH kanduko yathA // 143 / / hAhAravaparA sA tu mUcchitA patitA bhuvi / vajreNeva kumAreNa patatA sa tu mAritaH // 144 // AryaputraH samAzvasya tAmatha svaM nyavedayat / strIratnaM paryaNaiSIcca sunandAkhyAmimAM mudA // 145 / / kumAramAritasyAsya svasA sandhyAvalItyatha / prAptA'drAkSId nijaM vidyudvegAkhyaM mRtamagrajam // 146 / / kruddhA sA''dau tato'smArSIditi naimittikoditam / yad bhrAtRvadhako'muSyAH pariNetA bhaviSyati // 147|| vimRzyeti vivAhArthamAryaputramupAsthita / sunandAnumateneyamapyuduhyata cAmunA // 148 // atrAntare samAyAtau khecarau dvau surAviva / AryaputraM praNamyeti prAJjalI samabhASatAm // 149 / / haricandra-candrasenau devA''vAmabhidhAnataH / candravega-bhAnuvegakhecarAdhipayoH sutau // 150 //
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ [79 . guNAnumodanAdvAre sanatkumArakathA] tAtAvapi samAyAntau tiSThatastvAmupAsitum / tvadarthaM prahite tAbhyAmete ca rathavarmaNI // 151 // yasmAdazanivegAkhyaH khecarendrastavopari / Agacchan sabalo'styAtmasutaM zrutvA tvayA hatam // 152 // iti yAvat kumArAgre zuddhimAvedya tau sthitau / candravega-bhAnuvegau tAvat tAvapyupAgatau // 153 / / prajJaptimAryaputrAya tadA sandhyAvalI tvadAt / vegAdazanivegazca paripanthI samAgamat // 154 / / candravega-bhAnuvegau sasainyAvatidurdharau / balenAzanivegasya saha yoddhamaDhaukatAm // 155 / / sainyayorubhayoH zastrAzastrivahnikaNAcchalAt / tadA saGgrAmabhItyeva tatrasustArakA divi // 156 / / masRNA ghusRNenevAstreNa visreNa yuddhatAm / pANipAdAnanaiH pauriva reje tadAjibhUH // 157 // kumAro'zanivegenAGgAGgizastrAstradAruNam / raNaM cakAra parito vIkSyamANaH surAsuraiH // 158 // atrAntare kumArasya pUrvapuNyamivAGgavat / cakramAgAt kare tena lUnaM vairiziro'munA // 159 // cakrI sanatkumAro'yaM caturtho jayatAdiha / iti devAH stuvanto'smin puSpavRSTiM vyadhustadA // 160 // tataH kumAramazanivegavidyAdharezituH / rAjyalakSmIrupeyAya bAlAdityamiva dyutiH // 161 // tato vaitADhyamagamaccakrI vidyAdharaiH saha / tatra vidyAdharAdhIzapade tairabhyaSicyata // 162 / / 15
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ 80] [vivekamaJjarI 10 nandinIzcandravegasya zatamanyAH sahasrazaH / paryaNaiSIdasau vidyAbhRtAM hRdyAH kumArikAH // 163 / / vaitADhyagirikUTeSu jinAyatanakoTiSu / kumAraH kArayAmAsa tato'STAhImahotsavAn // 164|| svairaM krIDan kumAro'yamihAyAto'dya vidyate / bhavAMzca dattasaMketa ivAsya militaH punaH // 165 / / $$ ukte bakulamatyeti svacaritre'khile'pi hi / muktanidra ivodasthAt kumArastalpatastadA // 166 / / tatazcamUsamUhena vaitADhyaM gatavAnayam / prastAve kvApi vijJaptaH zauriNeti sasauSThavam // 167 / / tava deva ! viyogena pitarAvatiduHkhitau / tat tayordarzanaM kartuM prasAdaH kriyatAM mayi // 168 // zrutveti tatkSaNAdeva vimAnaizchAdayan nabhaH / prAptaH sanatkumAro'tha hastinAgrapuraM puram // 169 / / prajAH purapraveze'sya mudA sthUlaM bhaviSNavaH / asamAntya ivAmISu vezmanAmAruhan zikhAH // 170 / / kumAraM pitarau dRSTvA'bhajatAM paramAM mudam / Rddhimasya vilokyato tad na vidmo yadUhatuH // 171 // athAsau sAdhayAmAsa dvistrikhaNDAmapi kSitim / akhaNDitapratApazca sAmrAjyaM samapAlayat // 172 // $$ athAsya cakriNo bhogAn bhuJjAnasyAnyadA bhuvi / saudharmendrasabhAM prApezAnataH saGgamaH suraH // 173 / / saudharmavAsino devAH prabhayA tasya niSprabhAH / jajJire bhAsvato bhAsA bhatsitAstatArakA iva // 174 // 15
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ guNAnumodanAdvAre sanatkumArakathA ] pRSTo'tha nikhilairdevairdevendraH sAndravismayaiH / kathaM saGgamadevasya svAmistejo'tidussaham ? // 175 // zakro'bhyadhatta vidadhe tapo'nenAtidustapam / AcAmlavardhamAnAkhyaM tejastenaujasAyate // 176 / / tatheti punarucuste ko'pyanyo'pi kvacid vibho ! | vidyate hRdyatejobhirbhAsuro'yaM suro yathA ? // 1774/4/ tataH zakro'bravIdasti hastinAgrapurezvaraH / kSitau sanatkumAro'smAdapi rUpamaho mahAn // 178 // jayazca vijayazcAtha devau zakrasya tadvacaH / azraddadhAno taM draSTuM svarlokAdavateratuH // 179 // vipraveSadharAvetau pratIhAraniveditau / praviSTau snAnazAlAyaM tadorvIzamapazyatAm // 180 // atho mitho'pi tau tasya rUpAtizayaraJjitau / romAJcaSitau mauli dhunvAnAvidamUcatuH || 181 // aho ! tailAbhiSaktasyApyabhUSaNabhUto'pi hi / varAziparidhAnasyApyasya rUpaM nirUpyate // 182 // rUpaM sanatkumAre yat tad na vaimAnikeSvapi / iti zakravaco nUnamRSodyamajAyata // 183 // athAha cakrI he viprau ! kimAgamanakAraNam ? / tAvucaturnRpAnyad na tava rUpanirUpaNAt // 184 // tad bhUpa ! rUpayuktasyottArya vedhAstavopari / akSipallavaNaM dikSu tena kSArapayodhayaH // 185 // rUpagarvAdathorvIzaH smitvA vocad dvijottamau ! yuvAmasamaye rUpaM nirUpitumupAgatau // 186 // [ 81 5 10 15 20
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ 82] [vivekamaJjarI ataH kSaNaM pratIkSethAM snAtvA yAvadahaM tanUm / alaGkarve sabhAM cApi pratihArAdinodbhaTAm // 187 // tatastau paTTazAlaikadeze rAjJoditau sthitau / snAtvA bhUmAnapi sphAraM cakre zrRGgAramAdarAt // 188 // cAmarairvIjyamAnazca stUyamAnazca bandibhiH / vandyamAnazca bhUpAdyairathAsAvAsadat sadaH // 189 / / kanakasthAlamAropya kaNikAdIpikAstataH / cakre vAravadhUmukhyAstasya nIrAjanAvidhim // 190 / / athAhatAvimau viprau cakriNa vIkSya tatkSaNAt / jAtau duHkhAgnidhUmyAbhiriva kRSNAmukhacchavI // 191 / / athAha vismitazcakrI yuvAM kiM vimukhAviva? / tAvUcaturanityatvaM dRSTvA rUpazriyastava // 192 / / yato deva ! yadA'bhyaGgyamAno'bhUstvaM tadA tv| AsIdapratirUpasya rUpalakSmIranazvarI // 193|| adhunA tu dhunAtyeSA manaso mudamAvayoH / kuSThenottiSThamAnena lupyamAnA zanaiH zanaiH // 194 // nRpo'bravId yuvAM viprau ! jAnIthaH kathamapyaho ! / tAvUcatuH surAvAvAM jAnIvo divyacakSuSA // 195 / / tava rUpazriyaM zakrAdAkaNaryAvAM samAgatau / vipraveSadharAvetau kautukena vilokitum // 196 // dRSTA ceyaM vinaSTA ca dhig nRNAmasthiraM vapuH / ityuktvA tau surIbhUya maGkhdapatatAM divi // 197 / / $8 tato narapatiH pazyan vismayena nijaM vapuH / dadarzAyaM gatacchAyaM bhUSitaM bhUSaNairapi // 198 // 15 20
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ [83 10 guNAnumodanAdvAre sanatkumArakathA] "athaiSa jAtavairAgyazcintayAmAsivAniti / khalamaitrIva deho'yamaho ! kSaNavinazvaraH // 199 // yat prAtaH siddhamajhAyAparAhne'nnaM vinazyati / tadAdhAraM vapurnRNAM kila sthairyakuto'znutAm ? // 200 // navazrotravile'muSmin kalevaragRhe kil| jIvasya vasataH kAlavyAlataH kuzalaM kiyat ? // 201 // yadbhogAdanamucchiSTaM vinaSTaM dravyamucyate / malinaM ca payo'pyasya vapuSaH keva zocanA ? // 202 // yo deva-sAdhu-bandhubhyo'pyadhikaM vIkSyate jnaiH| dRSTaH pattirivAniSTe sa deho nAtmanaH sakhA // 203 // tadasya nazyato lAbhaM grahISye dharmakarmaNA / avakrayakuTIvAyaM dahyatAM kimanena me ?" // 204 // itthamullasitasvAntabodhazAntamanA nRpaH / sadyo vihAya sAmrAjyaM paTaprAntaparAgavat // 205 // satvaraM vratamAdAya susthitAcAryasaMnidhau / mRgarAja ivaikAkI vijahAra vanAd vanam // 206 / / yugmam // catuHSaSTisahasrAntaHpurastrIparivAritA / nirAnandA sunandA strIratnaM cATUni tanvatI // 207 // stuvanto divyarUpeNa padmAdyA nidhayo nava / dvAtriMzacca sahasrANi bhUpA mukuTavardhanAH // 208 // ratnAnyapi ciratnAni cakrAdIni caturdaza / ASaNmAsIM vazinaM tamanvaguH pratikAnanam // 209 // vizeSakam // puNyakarmaNi taM rAjyamiti prAjyamanuvrajat / siMhAvalokitenAluloke stokaM sa tu prabhuH // 210 // 20
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 10 15 20 84] asau kodravakUreNa cchagItakreNa pAraNam / caturthatapaso lebhe tataH SaSThatapo'karot // 211 // tataH prabhRti velAtikramaiH kadazanairapi / rogAstasyAbhavan kAzakacchUzleSmajvarAdayaH // 212 // ziro'kSikarNahRtkukSinakhapRSTheSu jajJire / tasya zUlAni sapteti pUrvakarmavipAkataH // 213 // saptavarSazatImasya sahataH zUlavedanAH / kaphavipruNmalAmarzAdayo'jAyanta labdhayaH // 214|| sa yogI niHspRho dehe viSe rogaviplavam / labdhimAnapi duSkarmavijayadhyAnatanmanAH // 215 // $$ asminannavasare zakraH sudharmAyAmavasthitaH / prAzaMsat taM ziro dhunvan puraMtaH svargiNAmiti // 216 // sanatkumArayogIndoraho ! sAhasAmadbhutam / cikitsayati no rogAn prArthitastridazairapi // 217 // jayazca vijayazceti zrutvA tAvena nAkina sattvaM sanatkumArasya draSTumutteraturdivaH // 218 // vaidyaveSadharau gatvA natvA tamidamUcatuH / tvAmullAghaM mune! kurvo'nujAnIhi cikitsitum // 219 // evaM punaH punastAbhyAmarthitaH sa mahAmuniH / samAdhiM pArayitvAha bhASAsamitisamitaH // 220 // dharmazIlau ! yuvAM vaidyau mama rogAMzcikitsathaH / punaH kathayataM pUrvaM dravyato bhAvato'thavA ? // 221 // kAzakuSThAdayazcaite dravyAt, karmANi bhAvataH / tad dravyarogAnahamapyalambhUSNuzcikitsitum // 222 // I [ vivekamaJjarI
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ [85 guNAnumodanAdvAre sanatkumArakathA ] tathAhi pazyatamiti bruvANaH svAGgulImatha / zleSmaNA mardayitvA'yaM cakre dIpazikhAsakhIm // 223 / / tatazcamatkRtAvetau calatkuNDaladhAriNau / pratyakSIbhUya taM yoginAthamastuvatAmiti // 224 // "yathA'si dravyarogANamatizAyI cikitsakaH / tathaiva bhAvarogANAmapi tvaM yoginAM vara ! // 225 // dhanyastvaM sukRtI sattvazlAdhAM yasya purandaraH / cakre, tvAM draSTumAyAvastenAvAmapi kautukAt // 226 // laukikA yoginaH kAyasthairyopAyaziloJchinaH / raGkA iva na karmArimArimAdhAtumIzate // 227 // bhavAMstu labdhimAnevamapi dehAnupekSayA / samitAvudyaman karmAnIkamarmANi bhetsyati // 228 // tadugramatizIryantI tanUM svAmapi yo'nvaham / upekSate'ntaraGgArIjetuM tasmai namo'stu te" // 229 // . tau stutveti sanatkumAramamarau natvA ca sattvAtmatAM, tatvA cAsya tathA yathAgatamagacchatAM sudharmAmabhi / so'pi svaM zamirAT samApya zaradAM lakSaistribhiH saMbhRtaM, sarvAyuH samaye vipadya ca suraH kalpe tRtIye'bhavat // 230 // 30 // 10 15 // iti sanatkumArakathA //
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 86] [vivekamaJjarI atha bhavabhramaNopajAtakhedavicchedanibandhanaM gajasukumAlacchAyAzAlamabhizrayannAha jassa jalaNeNa sIsaM jhANeNa ya jhatti kamma nIsesaM / pajjaliyaM samakAlaM gayasukumAlaM ca taM namimo // 31 // [yasya jvalanena zIrSaM dhyAnena ca jhaTiti karma niHzeSam / prajvalitaM samakAlaM gajasukumAlaM ca taM namAmaH // ] saMkSepArtho'syA vyakta eva, vyAsArthastu kathAnakAdavaseyaH, taccaitat - $$ purIdvAravatItyasti pazcimAmbhodhirodhasi / hemahAM harihayo harihetoLadhatta yAm // 1 // dazAro dazamastatra vasudevo vasUpamaH / AsIt kSatraziroratnaM pitA pitAmbarasya yaH // 2 // devakI sevakIbhUtabhUrbhuvaHsvarvadhUjanA / tatpriyA'jani yatkukSAvuvAsa garuDadhvajaH // 3 // sAnyadA yaduratnasya neminAthajinezituH / natvA pAdau samAyAntI yApyayAnamadhiSThitA // 4|| nijasaudhatale kAJcit putraM putravartI nijam / cumbantIM lAlayantI collApayantatImalokata // 5 // yugmam // tato'sau cintayAmAsa bASpAvilavilocanA / dhanyeyaM yA svayaM svIyamevaM lAlayate sutam // 6 // dhika punaH puNyavikalAM kila mAM kokilAmiva / yadapatyAnyapAlyanta yadanyaizcirajIvibhiH // 7 // yugmam // matvA mAturabhiprAyaM zrIkRSNo naigameSiNam / devamArAdhayAmAsa tuSTaH so'pyevamabravIt // 8 // bhAvI tavAnujaH kintu yauvane pravrajiSyati / tasmin gate tataH kRSNaH prAtarmAturyaveday // 9 // tadA ca devakIkukSau devaH ko'pi divazcyutaH / avatIrNo gajasvapnasUcitAdbhutavaibhavaH // 10 // 25
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ [87 guNAnumodanAdvAre gajasukumAlakathA] babhUva samaye vizvarUparUpastataH sutaH / nAmnA gajasukumAlo devakyA lAlitaH svayam // 11 // upayeme kSamApasutAmeSa nAmnA prabhAvatIm / somAM ca kSatriyAjAtAM somazamedvijAGgajAm // 12 / / udyauvanaH samaM tAbhyAM priyAbhyAmanyadA gajaH / zrInemivyAkhyayA jAtavairAgyo vratamagrahIt // 13 // pRSTvA prabhuM smazAne sa matimAn pratimAM vyadhAt / dRSTaH zvazurakeNAtra brahmaNA somazarmaNA // 14 // saiSa pravrajya matputrIM vyaDambayaditi krudhA / tanmUni vidadhe pAlI mRdA'mRdumanA dvijaH // 15 // citAGgAracitAM cakre tAmasau tAmasaujasA / gajastayA jvalantyA''sIdoSadhyeva nago nizi // 16 // uttamAGge jvalatyuccairgajo jaganimIlikAm / cakre zarIraM manvAnaH sarvathA pRthagAtmanaH / / 17 / / vahniryathA yathA tasyA'jvalad mUni tathA tathA / pAtAlayantravaccetaH zamAmRtamajIjanat // 18 // anyatra kAraNaM kAryamanyatrAsya tadA'bhavat / jajvAlAsya zirasyagniH karmA'dahyata cetasi // 19 // anyacca kAraNaM pazcAt kArya citrmbhuutpurH| tamo vilInamagre'sya pazcAjjhAnendurudyayau // 20 // udUDhajJAnazrIpraNayarasanirvAsitarajA, gajAtmA zailezIvidhimayavadhUproSitavapuH / kapAle dIprAgnau truTaditi vibhinne kila tadA mudA brahmadvArAdavizadapunarjanmabhavanam // 21 // 31 // // iti zrIgajasukumAlakathA //
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ 88] [vivekamaJjarI atha daurgatyadalanadRDhasAraDhaNDhaNakumAraguNaratnabhAramudAharannAha - ghoraMtarAyakammANusaeNaM so vi DhaMDhaNakumAro / ummUlai ujjutto savvAiM ceva kammAiM // 32 // [ghorAntArayakarmAnuzayena so'pi ddhnnddhnnkumaarH| unmUlayatyudyuktaH sarvANyeva karmANi // ] vyAkhyA / apItisaMbhAvanAyAm / yasya yaduvaMzanabhoratnaM navamo'rdhacakrI pitA, dvAviMzatitamazca jinezvaro guruH, ataH suprasiddho DhaNDhaNakumAraH 'ujjutto' udyukto'GgIkRtAbhiyogabhaGgIkaH, 'savvAiM ceva' sarvANyeva karmANi jJAnAvaraNAdIni 'unmUlai' unmUlayati samUlakASa kaSati, gumphanakAle kavimanasi vartamAnatvAda10 syeti vartamAnA / kena hetunA ? 'ghoraMtarAyakammANusaeNaM' ghore bhayaGkare antarAyakarmaNi yo'nuzayo dRDhamatsaraH sa tathA tena, yaduktamasmAbhiH - "ekAparAdhe tadgotraM nirmUlaM kurute jyii| nihanti yattamojAtaM tamasArka : khalIkRtaH" // [ ] iti saMkSepArtho, vyAsArthastu kathAnakAdavaseyaH, taccaitat - dvAraketyasti nagarI garIyaH zrIniketanam / sphArahArAyitAmbhodhi nikaSA nAbhivad bhuvaH // 1 // tatrArdhacakrI navamaH kRSNanAmA'bhavad nRpaH / yatpratApapradIpasya kajjalaM maNDalaM divaH // 2 // dvAtriMzacca sahasrANi tasyAsan zAsituH priyAH / tAsvabhUDDaNDhaNA nAma rAjyekA'nekasadguNA // 3 // tatkukSizuktikAratnaM tasya trAsavivarjitaH / putro babhUva DhaNDhaNakumAra iti vizrutaH // 4 // udyauvanaH krameNAyaM kariNIbhiriva dvipaH / kanyAbhiravanIzAnAM hariNA pariNAyitaH // 5 // 15
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ [89 guNAnumodanAdvAre DhaNDhaNakathA] zrInemirekadA vizvaM bodhayan raivatAcale / sametya samavAsIdRSIndraparivAritaH // 6 // zrutveti dvArakAnAthaH sanAthaH saMmadazriyA / sAntaH puraparivAro vibhuM vanditumAyayau // 7 // yathAvidhi namaskRtya niviSTeSu nRpAdiSu / svAmI muktipurImArgadarzinI dezanAM vyadhAt // 8 // dezanAnte gatau puryAmApRcchya pitarAvatha / kumArau DhaNDhaNaH svAmisavidhe vratamagrahIt // 9 // tapyamAnastapastIvaM sahamAnaH parISahAn / spaSTaM so'dhyaiSTa siddhAntaM sthavirebhyaH sthirAzayaH // 10 // anyadA karma tasyoccairAntarAyakamudyayau / hantA'yaM lAbhahantA'bhUd yena svasya parasya ca // 11 // sAdhavo'tha jagannAthamapRcchana kiM na DhaNDhaNaH / kutrApi labhate kiJcinnagaryAmRddhibhAjyapi // 12 // "athAvadad vibhuAme dhAnyapUrAbhidhe purA / vipo magadhadeze'bhUdayaM nAmnA parAsaraH // 13 // grAme rAjaniyukto'sau grAmyaiH kSetrANi vApayan / sItAmAkarSayadbhakte'bhyupete'pi pRthak pRthak // 14 // bubhukSitAnapi zrAntAnapi tRSNAturAnapi / vRSAn dAsAMzca sa krUro na mumoca kathaJcana // 15 // ityantarAyamarjitvA karma bhrAntyA ciraM bhave / DhaNDhaNo viSNuputro'bhUt pUrvakarmoditaM ca tat" // 16 // samAkayeti saMvignaH kRSNAsUnuH puraH prabhoH / abhyagrahIdidaM yad no bhokSye'haM paralabdhibhiH // 17 // 20:
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ 90] [vivekamaJjarI paralabdhaM na tad bhuGkte labhate na svayaM kvacit / kAlakSepamasAvitthaM cakre duSkarakArakaH // 18 / / vAsudevo'nyadA'pRcchad neminAthaM samAsthitam / munInAmantare hyeSAM ko nu duSkarakArakaH ? // 19 / / svAmyAha duSkarakarAH sarve'mI DhaNDhaNastvati / - iyantaM yo'tyagAt kAlaM soDhA lAbhaparISaham // 20 // natvAtha svAminaM kRSNaH purIM dvAravatIM vizan / muni DhaNDhaNamAlokyA'namaduttIrya kuJjarAt // 21 // viSNunApi vavande'sAviti kenApi modakaiH / DhaNDhaNo gRhamAyAtaH zreSThinA pratyalAbhyata // 22 // DhaNDhaNo'bhyetya sarvajJaM natvA caivaM vyajijJapat / ki me'ntarAyakaM karma kSINaM bhikSAM yadApnavam ? // 23 / / jino jagAda no karma kSINaM labdhizca naiva te / vandamAnaM hariM dRSTvA yat tvAM sa pratyalAbhayat // 24 // rAgAdirahitaH so'tha paralabdhirasAviti / pariSThApayituM bhikSAM prArebhe sthaNDilAvanau // 25 // modakAniSTakAdAhacUrNena saha cUrNayan / sazabdamayamAtmArigAtrabhaGgamivAtanot // 26 // karAbhyAM modakAneSa kaNazaH kaNazo bahiH // karmANi cUrNayAmAsa zukladhyAnena cAntarA // 27 // kimanyadatha sa prApa jJAnaM modakamadbhutam / eko'pi maNDakaH paJca palAni kimu vA bahu ? // 28 // kRtakevalimahimA surasAthaiH zrIneminA samaM viharan / kAlakrameNa mokSaM gatavAn DhaNDhaNakumAro'yam // 29 // 32 // // iti DhaNDhaNakumArakathA // 25
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ [91 guNAnumodanAdvAre sthUlabhadravarNanam] . atha sthUlabhadramunisubhaTacArabhaTI prakaTIkurvannAha - ubbhaDavesA vesA sA kosA tassa thUlabhaddassa / kiM kuNai jassa na maNaM maNaM pi dhIrattaNaM muai ? // 33 // [udbhavaveSA vezyA sA kozA tasya sthUlabhadrasya / kiM karoti yasya mano manAgapi dhIratvaM na muJcati ? |] 5 pApa na muJcAta ? // ] vyAkhyA - tasya jagadviditamahimnaH sthUlabhadrasya zakaTAlasutamahAmuneH sA 'kosA' kozAnAmnI 'vesA' vezyA 'ubbhaDavesA' udbhaTaH sphAra: koTIrahArakeyUrakarNapUratilakatADaGkacIramajIramekhalAkanakazrRGkhalAvalayAGgulIyakAdyazeSo veSo maNDanaM yasyAH sA tathA, 'kiM kuNai' kiM karoti, na kimapIti bhAvaH / yasya kim ? 'jassa maNaM' yasya manazcittaM 'maNaM pi' manAgapi lezamAtramapi 'na dhIrattaNaM 10 muyai'na dhIratvaM na dhairya muJcati / yataH - "viSayagaNaH kApuruSaM karoti vazavartinaM na satpuruSam / / badhnAti mazakameva hi lUtAtanturna mattebham" // [ ] atha tameva bhaktibharataralatayA puraHsthamiva pazyannupazlokayati - jaM dukkaradukkarakArau tti bhaNio si thUlabhadda ! tumaM / 15 mayaNabhaDavAyabhaMjaNa ! taM chajjai tujjha guruvayaNaM // 34 // [yad duSkaraduSkarakAraka iti bhaNito'si sthUlabhadra ! tvam / madanabhaTavAdabhaJjana ! tad rAjate tava guruvacanam // ] vyAkhyA / he sthUlabhadra ! 'jaM' yat 'tuma' tvaM 'bhaNio si' bhaNito'si / kim ? 'dukkaradukkarakArau tti' duSkaraduSkarakAraketi / 'mayaNabhaDavAyamaMjaNa' mada- 20 nasya manmathasya bhaTavAdaH surAsuranarezvavaravijayarUpA cArabhaTImadanabhaTavAdaH taM bhanakti visUtrayatIti sa tathA tasya sambodhanaM he madanabhaTavAdabhaJjana ! 'taM' tad 'guruvayaNaM' guroH zrIvijayasambhUtinAmno vacanaM guruvacanaM pUrvoktam, yadvA, guru siMhaguhAdRgviSAhikUpopakaNThakRtasthitiSu yatiSui duSkarakAraketisvAgatavAkyAtirekeNa
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ 92] [vivekamaJjarI garIyo vacanaM guruvacanaM 'tuha' tava 'chajjai' rAjate iti saMkSepArthaH / vyAsArthastu kathAnakAdavaseyaH / taccaitat - 6 devasaudhamaNijyotsnApaTalaiH pATalIkRtam / pATalIputramityastipuraM puramivAmaram // 1 // trikhaNDazAsitA caNDavairimuNDavikhaNDanaH / guNairvizvajanAnando nando'bhUdiha bhUpatiH // 2 // prakaTaH sevadhiH zrINAM dhiyAM kuTTimasaGkaTam / zakaTAla iti khyAtastasyAmAtyavaro'bhavat // 3 // sutAvajaniSAtAM dvau tasyAi~ndU iva tviSA / sthUlabhadrastayoryeSThaH kaniSThaH zrIyakaH punaH ||4|| yakSA yakSadattA bhUtA bhUtadattA tathaiva ca / seNA veNA tathA reNA prAjJAH putryo'sya mantriNAH // 5 // urvazIvAvatIrNortyAM vazIkRtajaganmanAH / vezyA''sIt tatra kozeti ratikozo manobhuvaH // 6 // pratyahaM sthUlabhadro'nukUlabhogaparAyaNaH / vasati sma tadAvAse samA dvAdaza tanmanAH // 7 // zrIyakastvaGgarakSo'bhUddakSo nandasya bhUpateH / jRmmamANoruvizrambhastasya svAntamivAGgavat / / 8 / / abhUcca tatra kavitArucirvararucirdvijaH / nandamAnandayatkAvyairnayairayamaharnizam // 9 // mantrI tvekAdisaMsthAbhiH svaputrIbhistamanyadA / parAbhUya prabhostuSTidAnApAtramasUtrayat // 10 // tato vararucizcakre gaGgAntaryantramatra ca / vastre baddhvA nyadhAd yaSTau diinaarshtmssttyuk||11|| 15 20
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ [93 guNAnumodanAdvAre sthUlabhadrakathA] prage gaGgAmayaM stutvA yantramAkramadaMhiNA / dInArAste ca tasyAsmAdutpatya nyapatan kare / / 12 / / evaM sa vidadhe'kasmAd vismApitajano'nvaham / rAjA tacca samAkarNya kathayAmAsa mantriNe // 13 // idaM yadyasti satyaM tat prAta:kSAmahe svayam / ityukto mantriNA rAjA tathepi pratyapadyata // 14 // dattvA zikSAM caraH sAyaM preSitastatra mantriNA / zarastambanilIno'sthAt pakSIvAnupalakSitaH // 15 // tadA vararucirgatvA mandaM mandAkinIjale / dInArASTottarazatapranthi nyasya yayau gRhe // 16 // dInAragranthimAdAya tajjIvitamivaiSa tu / caraH samarpayAmAsa gatvA tAM laghu mantriNe // 17 // svayaM guptAttadInArastato'mAtyo nizAtyaye / yayau rAjJA samaM gaGgAmAgAd vararucizca saH // 18 // draSTukAmaM nRpaM dRSTvotkRSTamAno vikRSTavAk / gaGgAmaDhaukata stotuM mUDho vararucistataH // 19 // stotrAnte'cAlayad yantramaMhiNAsau parantu na / dInAragranthirutpatya papAta karakoTare // 20 // tattato'nveSayanneSa mantriNA'bhASi kiM na te / datte nyastamapi dravyaM gaGgA yanmuhurIkSase ? // 21 // upalakSya gRhANedaM nijadravyamiti bruvan / tasmai dInAya dInAragranthimarpayati sma saH // 22 // nizi vinyasya vipro'yaM vipratArayituM prajAH / dravyaM prAtarasau gRhNAtIti ca prAha bhUpatim // 23 //
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 10 15 20 94] chadmedaM sAdhu vijJAtamiti mantriNamAlapan / Ayayau vismayasmeraH svavezma vasudhAdhavaH // 24 // amarSaNo vararuciH pratikArAya mantriNaH / pRcchan gRhakathAmitthamajJAsIcceTikAmukhAt // 25 // zrI zrIyakavivAhe'tha nRpAmantraNatatparaH / mantrI praguNayannasti zastrAdi prAbhRtAya ca // 26 // ' chalajJastacchalaM prApya varaM vararucistataH / caNakAdi pradAyeti DimbharUpANyapAThayat // 27 // na vetti rAjA yadasau zakaTAlaH kariSyati / nandaM vyApAdya rAjye'sya zrIyakaM sthApayiSyati // 28 // evaM dine dine DimbhAn paThataH praticatvaram / janazrutyA tato'zrauSIditi cAcintayad nRpaH // 29 // bAlakA yacca bhASante bhASante yacca yoSitaH / autpAtikI ca yA bhASA mRSA bhavati sA na hi // 30 // tatpratyayAya rAjJAtha mantrivezmani / puruSaH sarvamAgatya yathAdRSTaM vyajijJapat // 31 // namato mantriNo'thAbhUd bhUpaH kopAt parAGmukhaH / tadbhAvavedI vezmaityA'mAtyaH zrIyakamabrabIt // 32 // rAjJe'smi kathitaH kenApyabhakto'haM dviSanniva / asAvakasmAdasmAkamudyayau tatkulakSayaH // 33 // rakSastaM namato rAjJe zirazchidyA mamAsinA / abhaktaH svAmino vadhyaH pitApIti vadestataH // 34 // jarasApi yiyAsau mayyevaM yAte parAsutAm / tvaM matkulagRhastambho nandiSyasi ciraM tataH // 35 // [vivekamaJjarI 1. ka. kha. yannRpaH zrIyakodvAhe bhokSyate mantrivezmani / taDDhaukanAya zastrAdi sajjyamAnamihAsti ca // 26 //
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ guNAnumodanAdvAre sthUlabhadrakathA ] zrIyako'pi rudannevamAha gadgadayA girA / tAta ! ghoramidaM karma kurvIta zvapaco'pi kim ? ||36|| amAtyo'thAbravIdevamevaM kurvan vicAraNAm / manorathAn pUrayasi vairiNAmeva kevalam ||37|| pitRhatyApi te nAttaviSaM mAM hiMsatastadA / pitraivaM bodhito'sau tat pratipede cakAra ca // 38 // kimakAri tvayetyuktaH kSmAbhujA zrIyako'vadat / abhakto yatprabhostena pitApi nihato mayA // 39 // kRtaurdhvadehikaM nandastataH zrIyakamabravIt / sarvavyApArasahitA mudreyaM gRhyatAmiti ||40|| vyajijJapaditi kSmApaM zrIyako'sti mamAgrajaH / sthUlabhadraH samaH pitropakozaM bhogalAlasaH // 41 // AhUyAtha sthUlabhadrastamarthaM bhUbhujoditaH / paryAlocyAmumAdezaM kariSyAmItyabhASata // 42 // adyaivAlocayetyuktaH sthUlabhadro'tha bhUbhujA / azokavanikAM gatvA vimamarzeti cetasA // 43 // "azanaM zayanaM snAnamanyacca sukhahetukam / kAle'pi nAnubhUyeta durgatairiva sevakaiH // 44 // tyaktvA nijArthamatyarthaM rAjArthaM kurvatAmapi / upadravanti pizunA udbaddhAnAmiva dvikAH // 45 // yathA svadehasarvasvavyayenApi prayatyate / rAjArthaM tadvadAtmArthaM yatyate kiM na dhImatA ?" // 46 // vimRzyaivaM vyadhAt kezotpATanaM paJcamuSTibhiH / dattaM devatayA zeSamuniveSamathAdade // 47 // [ 95 5 10 15 20
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ 96] [vivekamaJjarI tatazca sa mahAsattvo gatvopanRpati bruvan / AlocitamadaM dharmalAbhaH stAditi niryayau // 48 // kimeSa kapaTaM kRtvA yAyAd vezyAgRhaM punaH / ityapratyayataH kSamApaH saudhAgrasthastamaikSata // 49 // pradeze zavadurgandhe'pyakUNitavikUNikam / yAntaM dRSTvA yatIndraM taM narendro'ghUrNayacchiraH / / 50 / / bhagavAn vItarAgo'sAvasmin dhigme kucintitam / ityAtmAnaM ninindoccairnandastamabhinandayan // 51 // sthUlabhadro'pi gatvA zrIsambhUtivijayAntike // dIkSAM sAmAyikoccArapUrvikAM pratyapadyata // 52 // uparudhya nRpeNApi kRtaH zrIkaraNAdhipaH / cakAra zrIyako rAjyacintAmavahitaH sadA // 53 // kozAyA nityamAvAse vinItaH zrIyako yayau / sthUlabhadaviyogArtA sApi taM vIkSya cA'rudat // 54 // tenoce'sau vararuciH pApo nastAtaghAtakaH / sthUlabhadraviyogaM te vidadhe dAvadAruNam // 55 // tvadyAmyAmupakozAyAmAsakto yAvadastyayam / tAvatpratikriyAM kAJcid vicintaya manasvini ! // 56 // tadAdizopakozAM yat pratArya kathamapyasau / vidhIyatAM vararucirmadyapAnarucistvayA // 57 // preyoviyogajAd duHkhAd dAkSiNyAd devarasya ca / tatpratijJAya sA sadyastattathA sarvamAtanot // 58 // atha kozAmukhAnmatvA zrIyakastaM surAratam / lebhe janakavairasya viditaM pratiyAtanam // 59 //
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ [97 guNAnumodanAdvAre sthUlabhadrakathA] zakaTAlamahAmAtyAtyayAt prabhRti so'pyabhUt / bhaTTo varacirbhUpasevAvasaratatparaH // 60 // anyadA nandabhUpAlaH zakaTAlasya saMsmaran / sadasi zrIyakAmAtyamityuvAca sagadgadam // 61 // bhaktimAn zaktimAn mantrI zakaTAlo mamAbhavat / divaspateriva prAjyaprajJopeto bRhaspatiH // 62 // evameva vipanno'sau daivAdatha karomi kim ? / manye zUnyamivAsthAnamahaM tena vinAtmanaH // 63 / / uvAca zrIyako'pyevamiha kiM deva ! kurmahe? / idaM varasaciH sarvaM pApaM vyadhita madyapaH // 64 // satyameSa surAM bhaTTaH pibatIti nRpodite / / zvo'muM darzayitAsmIti zrIyakaH pratyavocata // 65 / / prAtaH so'tha sadasyAnAM padmamekaikamArpayat / tasmai bhaTTAya madanaphalAmbhobhAvitaM punaH // 66 // bhaTTaH sopyanayad ghrAtuM ghrANAgre paGkajaM nijam / candrahAsasurAM rAtripItAM sadyo vavAma ca // 67 / / sarvairAkruzyamANo'tha niryayau sadaso dvijaH / viprebhyazca surApAnaprAyazcittamayAcata // 68 // tApitatrapuNaH pAnametasmai te nyavedayan / tadAcarya vipede'sAvamoghAstraM hi dhIH satAm // 69 // $sthUlabhadro'pi sambhUtivijayAcAryasannidhau / apAlayad vrataM pAradRzvA vizvAgamAmbudhaH // 70 // prAvRSyatha guruM natvA'bhyagRhNan yatayaH kra mAt / sihaM dRgviSasauka:kUpeSvanazanAM sthitim // 71 / /
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ 98] [vivekamaJjarI yogyAn matvA guruH sAdhUn yAvattAnanvamanyata / sthUlabhadraH purobhUya natvaivaM tAvadabravIt / / 72 / / kozAbhidhAyA vezyAyA gRhe yA citrshaalikaa| tatrAkRtatapakarmavizeSaH SaDrasAzanaH // 73 // sthAsyAmi caturo mAsAniti me'bhigrahaH prabho ! / jJAtvopayogAd yogyaM taM gurustatrAnvamanyata // 74 / / sAdhavo'tha yayuH sarve svaM svaM sthAnaM pratizrutam / sthUlabhadro'pi ca prApa kozAvezyAniketanam / / 75 / / tamabhyudasthAt kozApi vikozAbjamukhI tataH / Uce ca svAgataM svAmin ! kiGkarI kiM karomi te ? // 76 / / caturmAsIvasatyai me citrazAleyamarpyatAm / ityAha sthUlabhadrastAM sA tUce gRhyatAmiti // 77 // tayA praguNite sadyo vAsavezmanyuvAsa saH / munirUpa ivorvAgnistatra kAmarasArNave // 78 // atha sA SaDrasAhArabhojanasyApi nA'zakat / manaH kSobhayituM tasya vizvacetoharApi hi // 79 // munestasyendriyajayaprakarSeNa camatkRtA / prapede zrAvakatvaM sA gRhItvaivamabhigraham ||80|tussttH kadApi kasmaicid dadAti yadi mAM nRpaH / / vinA pumAMsamekaM tamanyatra niyamo mama // 81 // niyUMDhAbhigrahAMstrIMstAn prAvRSo'tikramAd yatIn / svAgataM duSkarakarA ityUce gururAgatAn // 82 // athAyAntaM sthUlabhadramutthAya gururabravIt / duSkaraduSkarakara ! svAgataM te mahAmune ! // 83 // 20
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ [99 guNAnumodanAdvAre sthUlabhadrakathA] sAsUyAH sAdhavaste'thAcintayannityaho ! guroH / idamAmantraNaM mantriputratAhetukaM khalu // 84|| yadyasau tattathA vRttyA kRtaduSkaraduSkaraH / idaM varSAntare tarhi pratijJAsyAmahe vayam // 85 / / kramAdathASTamAsAnte praNipatya puro guroH / sAdhuH siMhaguhAvAsI cakAreti pratizravam / / 86 / / kozAvezyAgRhe nitya SaDsAhArabhojanaH / bhagavan ! samavasthAsye caturmAsImimAmaham // 87 / / sthUlabhadrasya mAtsaryAdetadaGgIkarotyayam / vicAryetyupayogena jJAtvA ca gururabravIt / / 88 // vatsa ! mAbhigrahaM kArSIratiduSkaraduSkaram / kSamaH kartumamuM sthUlabhadra evAdinizcalaH // 89 / / na hi me duSkaro'pyeSa kathaM duSkaraduSkaraH / / tadavazyaM kariSyAmItyuktvA kozAmagAd muniH // 10 // spardhayA sthUlabhadrasyAyAti manye tapasvyasau / bhave patan rakSaNIya ityutthAya nanAma sA // 11 // vasatyai yAcitAM citrazAlAM tasya samarpya saa| cakre bhuktvordhvamAgatya kSaNaM sattvaparIkSaNam // 12 // cukSobha sa muniH prekSya tatkSaNaM tAM mRgekSaNAm / smarasandhukSaNaM tAdRg bhojyaM hi strI ca tAdRzI // 93 // smarAA yAcamAnaM taM kozAha bhagavan ! vayam / vezyA dhanasya vazyAM smo manmathasyApi nAnyathA // 94 // sa muniH prAha lolAkSi ! prasIda mayi sIdati / asti dravyaM kimasmAsu tailaM ca caNakeSviva // 95 / /
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ 100] [vivekamaJjarI nepAlabhUdhavo'pUrvasAdhave ratnakambalam / datte tamAnayetyUce sApi khedayituM munim // 96 / / tatrAkAle'pi gatvA bhUpAlAt kambalamApya ca / sa munirvavale tatra vartmanyAsaMzca taskarAH // 97 / / AyAti lakSamityAkhyAtteSAM siddhAJjanaH zukaH / tairapyupekSite bhikSau yAti yAtIti cAvadat // 98|| muni caurapatiH prAha satyaM vada kimasti te ? / tena vaMzAntarastIti khyAte so'mucyatA'munA // 99 / / samAgatya ca kozAyai sa dadau ratnakambalam / sA'kSipat kSAlapaGke taM so'bravIt kimidaM zubhe ! // 100 / / soce zocasi mUDhedaM na svaM narakapAtinam / so'vadad bodhitaH sAdhu sAdhvahaM rakSito bhavAt // 101 // zuddhyai guruM prayAsyAmi dharmalAbho'stu te'nadhe ! / sAha kSamethA bodhAya mayA yadasi kheditaH // 102 // icchAmIti bhaNitvA sa gurvantikamupetya ca / gRhItvAlocanAM tIvramAcacAra punastapaH // 103 // rAjJAdIyata kozApi tuSTena rathine'nyadA / nRpAyatteti sA rAgaM vinApi tamupAcarata // 104 / / sthUlabhadraguNastotraparAyai zayito rthii| bANAlyAnItamAkandalumbyA'syai svamarocayat // 105 // sApi sarSaparAzyuptasUcInyastasumopari / narinarti sma no sUcyA viddhA rAzizca na kSataH // 106 // sa tataH prAha tuSTo'smi duSkaraNAmunA tava / sovAca vismayethA mA kimabhyAsasya duSkaram ? // 107 // 15 : 20
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ [101 guNAnumodanAdvAre sthUlabhadrakathA] mAkandalumbIchedaste nRtyaM me ca na duSkaram / azikSitaM sthUlabhadrazcake yattat tu duSkaram // 108 / / dvAdazAbdAni bubhuje yatra bhogAn mayA saha / tatraiva citrazAlAyAM tasthau so'khaNDitavrataH // 109 // sthUlabhadraM vinAnyeSAM mano manAti manmathaH / na surA nAsurAH kecidatra bhagnA mahAratha ! // 110 // zrInemito'pi zakaTAlasutaM, vicArya manyeta ko na bhuvane bhaTamekameva / devo'dridurgamadhiruhya jigAya mohaM, yanmohanAlayamayaM tvadhigamya dhIra: ? // 111 / / jagadekamunestasya saMsargeNa mamApyaho ! / nRpAdiSTaM vinA'nyasya puMso'sti niyamaH khalu // 112 // zrutveti so'vadad bhadraM sthalabhadAya sAdhave / yAsyAmi tasya panthAnaM bhavatyaiva niveditam // 113 / / bhadramastu ca te bhadre ! pAlaya svamabhigraham / uktvaivaM suguroH pArve sa gatvA vratamAdade // 114 // dvAdazAbdIyaduSkAlasaGkaTe galitaM zrutam / saMbhUyA'mImilat saGghaH pATalIputrapattane // 115 // saGghana prahitau gatvA nepAle yatinAvubhau / dRSTivAdabhRtaM bhadrabAhumAhvayatAmatha // 116 // so'pyuvAca mahAprANadhyAnasiddhau sameSyate / tadvacastau munI saGghasyAgatyAzaMsatAmatha // 117 / / saGghana prahitAvanyau zikSayitvetyatho munI / saGghAjJAlopino daNDaH kaH syAditi sa vAcyatAm // 118 // 15
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 10 15 20 102] saGghAd bahiH sakartavya iti vakti yadA tu saH / tarhi taddaNDayogyo'sItyAcAryo vAcya eva saH // 119 // tAbhyAM gatvA tathaivokto bhadrabAhurathAvadat / maivaM karotu bhagavAn saGghaH kintu karotvadaH // 120 // mayi prasAdaM kurvANaH zrIsaGghaH prahiNotviha / ziSyAn medhAvinastebhyo dAsyAmi khalu vAcanAH // 121 // tAbhyAmetya tathA''khyAte zrIsaGgho'pi pramodabhAk / prAhiNot sthUlabhadrAdimunipaJcazatImatha // 122 // sUristAn vAcayAmAsa te'pyAnantyAt zrutAmbudheH / udbhajyeyurnijaM sthAnaM sthUlabhadrastvavAsthita // 123 // udbhajyase kimityuktaH sUriNA so'bravIdidam / nodbhajye bhagavan ! kintu mamAlpA eva vAcanAH // 124 // sUrirUce mama dhyAnaM pUrNaprAyamidaM tataH / tadante vAcanAstubhyaM pradAsyAmi tvadicchayA // 125 // pUrNe dhyAne tataH sUrirbhUrizastamapAThayat / dvivastUnAni pUrvANi daza yAvat papATha saH // 126 // sUrayaH pATalIputramathAjagmuH sahAmunA / tasthuzcopavane prApuzcAtra vandAravo janAH // 127|| vratinyaH sthUlabhadrasya bhaginyo vandanAgatAH / guruM praNamya papracchraM sthUlabhadra ! kva nu prabho ! // 128 // iha yakSAlaye'stIti gurUkte tA upeyuSIH / dRSTvA citrayituM sthUlabhadraH zArdUlatAmadhAt // 129 // vIkSya siMhaM tu bhItAstAH sUrimetya vyajijJapan / jyeSThAryaM jagrase siMhastatra so'dyApi vidyate // 130 // [ vivekamaJjarI
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ [103 guNAnumodanAdvAre sthUlabhadrakathA] jJAtvopayogAdAcAryo'pyAha siMho na so'sti tu / athopetAzca tAH sthUlabhadraM vIkSya vavandire // 131 / / yakSoce zrIyako dIkSAM mayA saha samAdade / kSudhAluH kAritazcAyaM tapaH paryuSaNAdine // 132 // pauruSyA sArdhapauruSyA'pArdhenAnazanaM kramAt / bAlavatkavalairbhojyaM kArito'sau mayA muniH // 133|| nizIthe sa tato dharmadhyAnAnmRtvA divaM gataH / mayA ca yAcitaH saGghaH prAyazcittaM tadenasaH // 134 // aduSTabhAvAt tvaM zuddhatyuktA'nena tathApyaham / tAmyantI prApitA devatayA sImandharaM jinam // 135 / / bharatAdAgatA''ryeyaM nirdoSetyavadajjinaH / kRpayA mannimittaM ca vyAMcakre cUlikAdvayam // 136 / / tato'haM chinnasaMdehA devyAtra prApitA punaH / zrIsaGghasyArpitavatI cUlikAdvitayaM ca tat // 137 // uktveti sthUlabhadrAya yayustAM so'pyagAd gurum / na dadau vAcanAM tasyAyogyo'sIti gururjagau // 138|| dIkSAdinAt prabhRtyeSo'pyaparAdhAnacintayat / Uce ca na smarAmyAgo gurvAdiSTo'smaracca tat // 139 // na kariSyAmi bhUyo'da ityuditvA namannayam / guruNoce'tha te dAsye na puro vAcanAmaham // 140 // sthUlabhadrArthitenAtha saGghana bhaNito guruH / jagau yathA vicakre'nenAnyo'pi vikariSyati // 141 / / sa saGghanAgrahAdukto vivedetyupayogataH / na mattaH zeSapUrvANamucchedo bhAvyato'stu tat // 142 // 20
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 10 15 20 104] anyasmai zeSapUrvANi pradeyAni tvayA na hi / ityabhigrAhya bhagavAn sthUlabhadramavAcayat // 143 // sarvapUrvadharamatha sthUlabhadramahAmunim / tamAcAryapade zrImAn bhadrabAhuratiSThapat // 144 // gate varSazate vIramokSAt saptatikAdhike / bhadrabAhuratha svAmI yayau svargaM samAdhinA // 945 // AcAryaH sthUlabhadrastu zrAvastyAmanyadA yayau / udyAne'sthAcca te nantumAgamacca purIjanaH // 146 // natvA puro niviSTeSu bhavyeSu bhagavAnapi / ciraM cakAra saMsAratrAsinIM dharmadezanAm // 147|| dezanAnte svasuhRdaM zrAvastIvAsinaM vibhuH / dhanadevamanAyAtaM vijJAyaivamacintayat // 148 // sa naH priyaH suhRnnUnamiha nAsti kuto'nyathA / purlokaH sakalo'pyAgAnna punaH snehalo'pi saH // 149 // gato dezAntaraM vA syAd rogI vA syAditi svayam / gacchAmastadgRhamapi so'nugrAhyo vizeSataH // 150 // iti nizcitya bhagavAn saGghalokasamanvitaH / bandibhiH stUyamAnaH strIgIyamAnatapoguNaH ||151|| nagarImadhyacaityAni vandamAnaH pade pade / jagAma pUrvasuhRdo dhanadevasya dhAmani // 152 // yugmam // vizaMstatra dhanezvaryA dhanadevagRhasthayA / abhyutthAya vavande'sAvAsitazca mahAsane // 153 // bhagavAnapyatho dharmavArtAbhiranugRhya tAm / papraccha dharmazIle ! kiM dhanadevo na dRzyate // 154 // [vivekamaJjarI
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ [105 guNAnumodanAdvAre sthUlabhadrakathA] dhanezvaryapyado'vAdIt bhagavan ! zrAvako dhanam / vyayate sma, nidhi pazcAdapazyad na ca paitRkam // 155 / / tato'rthahInastRNavallaghummanyo'tra pattane / yayau dezAntaramasau draviNArjanahetave // 156 // jJAtvopayogAddharmopadezavyAjAdatha prabhuH / adhaHsthitinidhistambhaM darzayan hastasaJjayA // 157 / / vyAhArSIdayi ! saMsArasvarUpaM pazya kIdRzam / gRhamIdRgbhavadbharturvANijyaM tasya tAdRzam // 158 // yugmam // bhagavAnevamAkhyAya dhanezvaryai muhurmuhuH / yayau vihartumanyatra jinadharmaM prabhAvayan // 159 // yathAgatAgatasyAkhyad dhanadevasya tatpriyA / dhartyAM stambhaM samuddizya sthUlabhadrakathAM tathA // 160 // vyamRzaddhanadevo'pi stambhamuddizya dezanAm / cakre yadbhagavAnnUnamiha bhAvyo nidhistataH // 161 / / buddhveti tatkSaNattena stambhamUlamakhanyata / nidhizcAvirabhUt tatra kandaH puNyataroriva // 162 // dhanadevo'bhavat tena dhanenAtidhanezvaraH / sthUlabhadraprasAdo'yamiti ca vyasmarad na hi // 163 // dhanadevo'nyadA gatvA pATalIputrapattanam / sthUlabhadramavandiSTa tamUce ca kRtAJjaliH // 164 / / tvatprasAdena dAridryasamudraM tIrNavAnaham / tvaM gurustvaM ca me svAmI tadAviza karomi kim ? // 165 // bhUyAstvamArhata iti sthUlabhadrasya bhASitam / dhanadevo'bhigRhyAtha svasthAnamagamat punaH // 166 / /
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ 106] [vivekamaJjarI sthUlabhadro'tha ziSyau dvai mahAgiri-suhastinau yakSAryApAlitAvetAvityAryopapadau vyaghAt // 167 / / tau sthUlabhadrahemAdrisUryAcandramasAviva / sAGgAni daza pUrvANi mahAprajJAvadhIyatuH // 168 / / vizvadarzitayA netre bahuzrutatayA zrutau / janoddhAratayA hastau tau zrutasya virejatuH // 169 // taponidhI tau samadhItavidyau zAntau ca dAntau gurulabdhimantau / kramAdathAcAryapade nivezya zrI:sthUlabhadrastridivaM jagAma // 170||34|| // itizrIsthUlabhadrakathA samAptA //
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ [107 guNAnumodanAdvAre dRDhaprahArikathA] atha dRDhaprahArimuniparidRDhatAmamiSTauti - chammAsanirAhAro tavasosiyaghorakammapanbhAro / siddhisuhaM saMpatto daDhappahArI mahAsatto // 35 // [SaNmAsanirAhArastapaHzoSitaghorakarmaprAgbhAraH / siddhisukhaM saMprApto dRDhaprahArI mahAsattvaH // ] asyAH padArthaH spaSTaH, vyAsArthastu kathAnakAdavaseyaH / taccaitat - $$ purA susImani grAme bhUtazarmA'bhavad dvijaH / tasyAsIt kapilA vidyudiva vArimucaH priyA // 1 // chAyArkayoriva zanistayorajani nandanaH / piGgalaH kapivatkrIDAkampitAkhilabAlakaH // 2 // tad duSkarmopataptAbhyAM pitRbhyAmayamanyadA / gRhAd nirvAsitazcaurapallImekAM samAsadat // 3 // nRzaMsacaritaistaistairAtmanastulya ityasau / caurasenAdhipatinA putratvenA'nvamanyata // 4 // caurapallIpatau tasmin yAte'tha yamadhAmani / tatputra iti caurestatpade'sau vinivezitaH / / 5 / / nistriMzaghAtairuddaNDairgaNDazailAnapi kSipan / asau dRDhaprahArIti nAmnA nijagade janaiH // 6 // anyadA vizvaluNTAkaH sa luNTAkacamUvRttaH / grAmaM kuzasthalaM luNTAlampaTo luNTituM yayau // 7 // brAhmaNo devazarmeti tatrAsIta tasya mandire / dhenornavaprasUtAyA rAddhaM dugdhena pAyasam // 8 // bhAjaneSu zizUnAM tadgehinI paryaveSayat / yAvattAvadamI caurAstatraiva samupAyayuH // 9 // yugmam //
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ 108] [vivekamaJjarI cakRSumbhirUpANAM bhuJjatAM bhAjanAni te| tatpAyasaM cakhAduzca duzcaritrA dvikA iva // 10 // dRSTveti DimbharUpANi vilapanti nizamya ca / devazarmA kudhA ghoraH parigheNa jadhAna tAn // 11 // zasyAnIva khale tena kuTyamAnAn vilokya tAn / trasyatazca sthirIkurvan prApa cauracamUpatiH // 12 // tatrAgatyAsidaNDena dvijamuNDamakhaNDayat / tadasragandhavibhrAntA troTayAmAsa dAma gauH // 13 // zrRGgAgrairullikhantI sA dasyUn pUtkArabhISaNA / ullalAla khurodagrA patAkIkRtya vAladhim / / 14 / / tAmapyeSo'rjunI vizvadurjanIbhAvadurmadaH / dvidhA kRtvA'sidhAtena pAtayAmAsa pAtakI // 15 / / A: pApa ! niSkRpa ! kRtaM kimetaditi vAdinI / velAmAsavatI tenAbhyAyAntI brAhmaNI hatA // 16 / / tato jarAyumadhyasthaM tasyA garbha dvidhA kRtam / visphurantamudaikSiSTa sa pApiSThaziromaNiH // 17 / / dRSTveti vihvalasyAsya nistriMzo nyapatat karAt / tanmUleva mana:sthAne'zuSyannistriMzatApi sA // 18 // tataH prodbhUtakAruNyaparivAhairivAzrubhiH / pUryamANekSaNaH so'yaM cintayAmAsivAniti // 19 // "Astadetad mayA'kAri kuryAnna zvapaco'pi yat / darzayiSye ca kasyAhamadraSTavyamukho mukham ? // 20 // asyaikasyAtmajIvasya kRte kiM kiM kRtaM myaa| idaM tu tatkRtaM yasya phalaM durgatirapyaNu // 21 // 20
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ [109 guNAnumodanAdvAre dRDhaprahArikathA] sagobhrUNau hatau hanta ! mayaitau dvijadampatI / amUnyetadapatyAni jIvantyapi hatAni hA ! // 22 // varAkANAmISAM kaH pAlako hA ! bhaviSyati ? / mamApi kaH zaraNyaH syAd ghoradurgatipAtinaH ? // 23 // dhruvametanna me ko'pi prAyazcitaM pradAsyati / jvalantamagnimAtmIyagehe kSipati kaH kila ? // 24 // IdRgpApakRtaH prAyaH prAyazcittaM na me bhavet / zvetimA kvApi jAyeta nIlIraktasya vAsasaH ? // 25 // tadahaM bhairavaM pAtaM kariSyAmi girerataH / zarIraM pApakArIti khaNDazo yena jAyate" // 26 // dRDhaprahArI sudRDhaM cintayanniti yAtavAn / pratyAsanne girau tanna munIn dRSTvA nanAma ca // 27 // dharmalAbhAziSaM dattvA samabhASanta te'pi tam / parimlAnamukho bhadra ! bhagnamAna ivAsi kim ? // 28 // "sa tUvAcetyahaM pApI bhASyamANe'pi pApmane / malinaH spRzyamAno'pi malinIkurute param // 29 // yeSAmekatamamapi zvabhrapAtAya tAnyaham / brahma-srI-bhrUNa-goghAtapAtakAnyakRpo'klRpam // 30 // mAmIdRzamapi trAtuM sAdhavo yUyamarhatha / kimapi sthAnamasthAnaM bhAnorbhAsayato bhuvam" // 31 // "atha te yatayastasmai yatidharmamupAdizan / sarvapApakSayopAyamakhilApAyatAyinam // 32 // bho bhadra ! kiyadevaitadaihikaM tava pAtakam ? / tapasA hanyate'nantabhavasambhRtamapyadaH // 33 // 15
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 10 15 20 110] [ vivekamaJjarI nIco'pi kriyate mUrdhni pAtrIbhUya kRtavrataH / viSoDhAnalasamparkaH paGka eva nirUpaNam // 34 // tapa:saMpallatAmUlaM pratikUlaM zucAM tapaH / tapo bhavAmbudheH kUlaM kukUlaM karmaNA tapaH ||35|| manaHkSetre zubhadhyAnakRSirmokSaphalA tadA / edhate 'ghatRNaughaM cet kSetrajJo nanu nindati // 36 // iti zrutvA zrutisudhAkirasteSAmayaM giraH / vrataM nirvRtikAmo'tha samAdatta samAhitaH ||37|| na bhokSye tatra yatrAhni smariSyAmyasya pApmanaH / kariSye sarvathA kSAnti so'grahIdityabhigraha ||38|| pUrvAvaskandite tasminneva grAme kuzasthale / vivekI vijahArAtmakarmakSayacikIrasau // 39 // sa evAyaM bakadhyAnI pApaH pApIyasAmapi / ityabhartsyata lokena sa tasmin viharan muniH // 40 // brahma-strI-bhU-goghAtapAtakI bata kIdRzaH / nistrapo darzayatyAsyamUrdhvasphoTaM na yAti kim ? // 41 // parata: sphiTa pApiSTha ! vratI kenAsi nirmitaH ? / dUSyate vratamapyetad gareNeva payastvayA // 42 // jalpateti janenoccaiH zveva loTairakuTyata / vizan gRheSu bhikSArthaM sa IryAsamito muniH ||43|| vizeSakam // smAryamANo janeneti tatpApamayamanvaham // zAntasvAnto na bhuGkte sma tAdRzAM kimu duSkaram ? // 44 // leSTubhirmuSTibhiH pAMzuvRSTibhiryaSTibhirjanAH / yajjaghnuH so'dhisehe tat samyak caivamabhAvayat // 45 //
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ [111 guNAnumodanAdvAre dRDhaprahArikathA] "Atman ! mA khedamAyAsIramI karmapradIpanam / zamayantIti kurvANAstvayi tenopakAriNaH // 46 // zApAbhicAramantreNa karmadoSaM tavotkaTam / amI svayaM nigRhNantaH kiM na syurupakAriNaH ? // 47 // dUye tu karmadoSo'yaM mAM vimucya kathaJcana / niSkAraNopakartRNAmamISAM yallagiSyati" // 48 // "evaM maitrIpavitreNa muditAmodazAlinA / upekSApakSmalenA'ntaHkaruNAzaraNAtmanA // 49 // kSuttuSAlAbhazItoSNavadhAkrozaparISahAn / sahatA tena SaNmAsI dinaikavadalajhyata" // 50 // itthaM tena dRDhaprahArimuninA karmaidhacakre(?) tapovahninA bhavabhItizItajanitAm trAtuM svamutkampataH / lokAlokatamo'pahena mahasA tatkAlamunmIlatA, dRSTvaivaiSa puro vimuktivanitAmAkRSya bheje'pi ca // 51 // 35 / / // iti dRDhaprahArikathA // ... 15
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ 112] [vivekamaJjarI atha skandakAcAryaziSyacaritracitrIyamANacittaH pravakti - khaMdagasIsehiM tahA pIlijjaMtehiM ahaha jaMtehi / jaM tehiM pIliyAI niyakammAiM tamaccheraM // 36 // [skandadaziSyaistathA pIDyamaunarahaha ! yantraiH / yat taiH pIDitAni nijakarmANi tadAzcaryam // ] vyAkhyA - skandakAcAryaziSyaistathA tena prakAreNa ghoreNetyarthaH, 'pIlijjaMtehi' pIDyamAnaiH, ahahetyanekArthatvAt tAdRgniraparAdhamunivinAzaviDambanAnusmaraNAt khede adbhute ca, vakSyamANamAha - 'jaMtehiM' "dvitIyAtRtIyayoH saptamI" [hai.prA.3/125] iti prAkRtalakSaNAd yantreSu pIlanopakaraNeSu 'jaM tehiM' yattaiH 10 pIlitAni peSitAni 'niyakammAI' nijAni ca tAni karmANi ca nijakarmANi, 'tamaccheraM' tadAzcaryam / api coktamasmAbhiH - "kalyANavarNikAvRddhyai garIyAn sahajAnarIn / klizyamAno'pi klithanAti nAgo dhAtUnivAkhilAn" // [ ] iti saMkSepArthaH / vyAsArthastu kathAnakAdavaseyaH / tazcaitat ___ 15 $ zrAvastI nAma bharatabhUmAvastIha pUrvarA / jitazatruriti khyAtastatra dhAtrIdhavo'bhavat / / 1 / / dhAriNIti kalAmAlabhAriNI tasya vallabhA / tasyAM ca skandakaH putraH purandarayazAH sutA // 2 // kumbhakArakRtAbhikhyapurakSoNIbhRtA vRttaa| .. 20 rAjJA daNDakisajJena nItA ca pariNIya sA // 3 // ekadA pAlako nAma mantrI daNDakIbhUpateH / zrAvastyAmAyayAvAtmarAjyakAryeNa kenacit // 4 // jitazatrumahIbhartuH pratIhAraniveditaH / sa viveza sada:sadma kAsAramiva kAsaraH // 5 //
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ [113 guNAnumodanAdvAre skandakakathA] tadA tu rAjA sarvajJopajJatattvavizAradaH / AsIt kurvan samaM sabhyairdharmAdharmavicAraNAm // 6 // pAlakaH sa tu cArvAkacAturIM tatra sUtrayan / chinnajihva ivAkAri skandakena niruttaraH // 7 // tataH sabhAjanaiH sarvairapi garvasya pAtataH / hasito nyaGmukhIbhUya vilakSaH svapuraM yayau // 8 // zrAvastyAmanyadA svAmI suvrataH samavAsarat / skandakena samaM rAjA'bhyetaM praNanAma ca / / 9 / / praNamyocitabhUpIThapratiSTheSu nRpAdiSu / bhagavAn bhavavairAgyajananI dezanAM vyadhAt // 10 // zrutvAtha bhagavadvyAkhyAM skandako nRpanandanaH / rAjaputraiH samaM paJcazatyA vratamupAdade // 11 // bhagavAnatha sadbhavyarAjIrAjIvabhAskaraH / vijahAra bhuvaM grAmanagarAkaramaNDitAm // 12 // tapyamAnastapastIvramadhIyAnaH zrutaM mahat / kAlaka meNa gaNabhRtpadasthaH skandako'bhavat // 13 // sa rAjaputramunibhistaireva saha dIkSitaiH / paJcazatyAvRtto'dIpi yUthAdhipa iva dvipaH // 14 // anyedyuH pratibodhAya purandarayaza:svasuH / skandako nAthamApRcchat kumbhakArakRtaM prati // 15 // svAmyUce vatsa ! bhAvI te'narthastatra vyayAtmakaH / tvaM vinA''rAdhakAH sarve bhavitArazca saMyatAH // 16 // yadamI sAdhakAH sarve tadA prAptaM na kiM mayA ? / cintayitveti calitaH skandakastatpuraM prati // 17 //
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ 114] [vivekamaJjarI pAlakastu samAkarNya samAyAntaM sphurattamAH / AyudhAni nyadhAcchannaM prAsukodyAnabhUmiSu // 18 // etya ca skandakAcAryo munipaJcazatIvRtaH / tatraiva samavAsArSIt taM nantuM cAyayau nRpaH // 19 // zrutvA taddezanAM kSIrAzravalabdhyAtibandhurAm / / prazaMsan daNDakI rAjA praviveza puraM tataH // 20 // yAcitvaikAntamekAnte matsarI pAlako nRpam / jagAd skandako'yaM te rAjyArthyasti samAgataH / / 21 / / anena saha yoddhAraH sarve pAkhaNDadhAriNaH / zastrANi gopayitvo| sarve tvAM hantumudyatAH // 22 // sajjanAkRtayaH kuryurdurjanA janayAtanAm / harerdaSTrAGkurAH kiJcana nighnantIndukalAkalAH // 23 // pratyeSi yadi me na tvaM svayaM tadavadhAraya / santyAyudhAni yadyeSAM tatpamANaM vaco mama // 24 // zrutveti tagiraM rAjA zaGkitastat tathA'karot / dRSTvA ca bhuvi zastrANi kupyati smAvicArakaH // 25 / / Uce ca pAlakaM sAdhu sAdhu jAtamidaM tvayA / ataH paraM tvamevaitAn nigRhANa yathAruci // 26 // saMsiddhepsitamAnI sa kInAza iva nighRNaH / munInAM pIlanAyAtha vane yantramasUtrayat // 27 // pratyekaM pIlayAmAsAtIvaduSTo yatInayam / teSAM tu skandakAcAryaH paryantArAdhanAM vyadhAt // 28 // athaikaM kSullakaM dRSTvA paryantArAdhanodyatam / jagAda skandakAcAryaH ziSyavAtsalyamohitaH // 29 // bAlakasyAsya purato yantro mAM kSipa pAlaka ! yathAtmalocanairasya pazyAmi maraNaM na hi // 30 // 15 25
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ guNAnumodanAdvAre skandakakathA ] [115 zrutveti pAlakastasya vizeSArtikRte zaThaH / tameva kSullakaM yantre kSiptvA pUrvamapIlayat / / 31 / / yatInAM pIlyamAnAnAM kapAlaiH sAkamatruTan / karmANi sarvathA zuddhabhAvanAbhAvitAtmanAm // 32 // saMprApya kevalAlokaM lokampRNaguNAzriyaH / te sarve'pi sadAnandaM mahAnandaM prapedire // 33 // athotpannamahAkopo nidAnaM skandako'karot / pAlake'smin vadhAya syAM duSTe rASTre ca rAjani // 34 // itthaM kRtanidAno'sau sadyo yantrAtithIkRtaH / skandakastu vipadyAgnikumAreSUdapadyata // 35 / / nayantyasrAvilaM tasya rjohrnnmmbre| purandarayaza:saudhe zakunI samapAtayat // 36 / / purandarayazA vIkSyopalakSya ca tadagrataH / ruroda rodayantI sA prAsAdaM pratiniHsvanaiH // 37 // vilapantyAha bhartAraM hA pApa ! kimidaM kRtam / rajoharaNametanme bandhostat kiM hatastvayA ? // 38 / tvAM vinA tava saGketaM vinA vAtraiva pattane / ko hanti hanta ! vairIti nirIhasyAsya kaH punaH ? // 39 // bahudhA vilapantIti rudatI sAtiduHkhataH / sadyo nihantumAtmAnaM bhUmyAM cAsphoTayacchiraH // 40 // atrAntare samAgatya skandako'gnikumArakaH / nItvA suvratapAdAnte vratinI tAmakArayat // 41 // tataH sadezaM sapuraM ca saprajaM sapAlakaM daNDakinaM prakopavAn / AcchAdya saMvartakamArutAhRtaiH kASThaiH sa devaH kurute sma bhasmasAt // 42 // 36 // // iti skandakakathA // 15 25
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ 116] [vivekamaJjarI atha gAthAyugena cilAtIputracaritrasadbhAvamudbhAvayannAha - soNiyagaMdhaviNiggayapivIliyA vajjakIliyAu vva / jassa paviTThA calaNehiM NiggayA sIsadesammi // 37 // ahaha ! maha pAvaduvilasiyANameyaM kiyatti citaMto / patto cilAiputto suraloaM niccaujjoyaM // 38 // [zoNitagandhavinirgatapipIlikA vajrakIlikA iva / yasya praviSTAzcaraNeSu nirgatAH zIrSadeze // ahaha ! mama pApadurvilasitAnAmetat kiyaditi cintayan / prAptazcilAtIputraH suralokaM nityodyotam // ] 10 vyAkhyA - zoNitagandhena kRttasuMsumAziraH prasaradUdhiraparimalena vinirgatA ni:sRtAzca tAH pipIlikAH kITikAzca zoNitagandhavinirgatapipIlikA kartyaH / kA iva ? 'vajjakIliyAu vva' vajrakIlikA iva 'jassa paviTThA' yasyaM praviSTAH / keSu? 'calaNehiM' caraNeSu na kevalaM praviSTAH kintu 'niggayA' nirgatA niHsRtAH / kva ? 'sIsadesammi' zIrSasya dezaH pradezastatra // 'yattadornityasaMbandhaH' iti 15 vAkyAt sa cilAtIputraH suralokaM devaloka nityodyotaM satataprakAzabhAsamAnaM 'patto' prAptaH / kiM kurvan ? 'ciMtaMto' cintayatan / kim ? 'ahaha' iti khede, 'maha pAvaduvvilasiyANameyaM kiyatti' mama pApadurvilasitAnAmetat pipIlikopasargavedanArUpaM kiyat ? na kiyadeveti saMkSepArthaH / vyAsArthastu kathAnakAdava seyH| taccaitat - 20 $ kSitipratiSThitapure yajJadevo dvijaH purA / vijitya paNDitammanyo sUriNaikena dIkSitaH // 1 // tataH zAsanadevyA'sau cittAhlAdakirA girA / dRDhIkRto vrate vindhyAnIto gaja ivAnizam // 2 // tataH prabhRti cAritraM vipulaM pAlayannayam / dInaH prAcInasaMskArAd hInadehamalo'bhavat // 3 //
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ guNAnumodanAdvAre cilAtIputrakathA ] tasya priyA'nurAgArtimanujjhantyanyadA punaH / vazyo me'stviti mUDhA'smai pAraNe kArmaNAM dadau // 4 // kSIyamANo'munA mRtvA sa muniH svargamAsadat / tatpriyAtha parivrajya tadanAlocya devyabhUt // 15 // yajJadevasya jIvo'tha cyutvA rAjagRhe pure / dhanasArthapatezceTyAzcilAtyAstanayo'bhavat // 6 // yajJadevapriyA jIvazcyutvA'nusutapaJcakam / bhadrAyA dhanabhAryAyAH suMsumeti sutA'jani // 7 // dhano niyojayAmAsa cilAtItanayaM ca tam / suMsumAyAH svaduhiturbAlagrAhakarmaNi // 8 // zaizave vartamAnAmapyasau prAgbhavasaMskRtaH / nIlIrAgo babhAjaitAM rolamba iva mAlatIm // 9 // tadanyAyarato dAsaH zreSThinA niravAsi saH / gavAM stanAnabhilihanniva dUreNa kukkuraH ||10|| so'tha siMhaguhAM caurapallIM gatvA tadIzituH / putrako'bhUdaputrasya cauramukhyo babhUva ca // 11 // yauvanaM suMsumA'pyApadasamA rUpasampadA / dUrastho'pi satAM dadhyau mattebha iva narmadAm // 12 // cailAteya'nyadoce svAnasti rAjagRhe pure / antardhano dhanaH zreSThI duhitA cAsya susumA // 13 // taskarAH ! tatra gacchAmo dhanaM vaH suMsumA ca me / AsthAyeti vyavasthAM so'pataddhanagRhe nizi // 14 // klRptvA'vasvApinIM vidyAM cauraigrAhayaddhanam / jJApayitvA svamAyAtaM suMsumA svayamagrahIt // 15 // [117 5 10 15 20
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ 118] [vivekamaJjarI hRdi smarAstrabhinne'tha sa kRtvA suMsumauSadhIm / cailAteyaH palAyiSTa saloptraiH saha dasyubhiH // 16 // AhUyArakSapuruSAn dhanazreSThItyabhASata / vittaM vastaskaropAttaM samAnayata me sutAm // 17 // tata dhanaH sahArakSaiH putraizcAyudhapANibhiH / purogaH svAmanaH sparddhayeva tvaritamanvagAt // 18 // itaH pItamito bhuktamitaH sthitamito gatam / evaM vadadbhiH padikaiH sa dasyUn samayA yayau // 19 // haMho ! hata hatAhAya gRhNIteti ca bhASiNaH / malimlucAnAmamilannArakSapuruSAstataH // 20 // kAkanAzaM nanAzuste hitvA lopnaM malimlucAH / suMsumAM sa tu nAmuJcat purazvevAptapUpikAm // 21 // ArakSapuruSAste tu taddhanaM prApya puSkalam / vyAvartanta kRtArtho hi sarvaH syAdanyathAmatiH // 22 // kRpANaM pANinaikena dvitIyena ca suMsumAm / urUhannavizat pallI cilAtItanayaH punaH // 23 // dhanastu tadanu prApa sUnubhiH saha paJcabhiH / mocayiSyan sutAM tasmAd mRgImiha mRgAdiva // 24 // dhane savidhamAyAte rAgAndho'tha mlimlucH| sAragrAhI bhavAmIti tatkSaNotpannayA dhiyA // 25 // ziraH pradhAnaM gAtrasyetyutkRtyA''datta tanmukham / vIkSamANastatastUrNaM palAyiSTa plavaGgavat // 26 / / yugmam // suMsumAyAH kabandhasyAntike sthitvA rudan dhanaH / vArIva bASpadambhena nayanAJjalibhirdadau // 27 // 15 20
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ [119 guNAnumodanAdvAre cilAtIputrakathA] tacca saMskArya tatraiva pure gatvaurvedihakam / kRtvA vairAgyato dhIrapAdAnte vratamagrahIt / / 28 / / cailAteyo'pi saMtApaharaM chAyAtaraM yathA / munimekaM dadarzAgre kAyotsargasthitaM pathi // 29 // sa svena karmaNA tena kiJcidudvignamAnasaH / tamuvAca samAkhyAhi dharmaM saMkSepato mama // 30 // anyathA suMsumAzIrSacchedotkarSavatA'sinA / ziraste pAtayiSyAmi phalaM tAlataroriva // 31 // sa jJAnAd munirajJAsId bodhibIjamihAhitam / sarajaske'pi sakSetra iva sphAtiM gamiSyati // 32 // vidhehyupazamaM cheka ! vivekamatha saMvaram / ityuktvA sa munikomnyutppaataakaashcaarnnH // 33 // padAni mantravattAni parAvartayatastataH / jajJe cilAtIputrasya padArthollekha IdRzaH // 34 // "bhavedupazamaH krodhe kSayamIyuSi tatkare'sti me / tattyAjyamaGganAvaktramiti taccApi so'mucat // 36 // bhavecca saMvaraH sarvendriyANAmiha saMvRttau / sA tu yoganirodhe syAdityutsargeNa so'sthita" // 37 // tato'sya visragandhAsramizre vapuSi kITikAH / randhrANi pApanissAradvArANIva vitenire // 38 // sakITikaH kSINavikarmasenAjayaprazasti parito dadhAnaH / cAritrabhUpAlapavitrakIrtistambho yathA'rAjata supratiSThaH // 39 // dattvA suraGgA iva kITikAbhiH kRSTazcilAtItanayasya jIvaH / purAntarAyurvidhRto'pi sArdhAhorAtrayugmena yayAvatha dyAm // 40 // 38 // 39 // // iti cilAtIputrakathA // 25
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ 120] [vivekamaJjarI athAvantIsukumAlamuttAlabhaktibharasiddhAJjanojjRmmamANAntazcakSuSA puraHsthamiva pazyannAha - jaM duTThasigAlIe vavasiamasamaMjasaM tae sahiyaM / taM maha suaM pi sAmiya ! avaMtisuumAla ! bhayajaNayaM // 39 // [yad duSTazrRgAlyA vyavasitamasamaJjasaM tvayA sahitam / tad mama zrutamapi svAmin ! avantisukumAla ! bhayajanakam / / ] vyAkhyA - he svAmin ! avantIsukumAla ! 'jaM duTThasigAlIe vavasiyaM' yad duSTazrRgAlyA kSudhA parikSINatayA niSkaruNapheruNDaraNDayA vyavasitaM kRtaM ApAdAntAGgopAGgabhakSaNamiti bhAvaH / kiviziSTam ? asamaJjasamarItikam / zrRgAlA hi 10 jIbato vapuSi na lagantItyamISAM nItiH, tayA tu jIvato'pi tava vapurupAjIvyatetyato'samaJjasam , 'tae sahiyaM' tvayA sahitaM marSitam, 'taM maha suyaM pi' tad mama zrutamapyAkarNitamapi 'bhayajaNayaM' bhayajanakamAtaGkaheturityakSarArthaH / vyAsArthastu kathAnakAdavaseyaH, taccaitat - $$ astyavantiSu vikhyAtojjayinIti purI varA / purandarapurodArasaMpadujjayinI zriyA // 1 // trikhaNDabhoktA bhaktA'ribhUvibhUgrabhujoSmaNaH / sampratistatra nAmnA'bhUd guNairapratimo nRpaH // 2 // ibhyaputro'bhavattatra sutrAmasutasannibhaH / avantIsukumAlAkhyaH sukumAlaH prasUnavat // 3 // yasya koTidhvajacchAyAH kAmaM mAyAmazizriyan / vezmani draviNadroharakSAdakSA'hisantataH // 4 // bhAgyalakSmIrivAmuSya prAcInabhavasambhavA / mAtA bhadreti sarvANi gRhakAryANyacintayat // 5 // 15
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ [121 guNAnumodanAdvAre'vantisukumAlakathA] svadehalakSaNazrIbhiriva mUrttAbhireSa tu / dvAtriMzatA strIbhiH premavatIbhiH sukhamanvabhUt // 6 // sUrirAryasuhastyAgAdanyadA tatra pattane / jIvantasvAminaM nantuM munipaJcazatIyutaH // 7 // bAhyodyAne ca bhagavAn suhastI samavAsarat / madhye puri ca sa praiSIdvasati yAcituM munI / / 8 / / tau tu bhadrAbhidhAnAyAH zreSThinyA jagmaturguhe // papraccha sApi tau natvA kiM nAmA''dizatAM yuvAm ? // 9 // tAvapyUcaturAvAM hi ziSyAvAryasuhastinaH / tadAdezena kalyANi ! vasatiM prArthayAvahe // 10 // athaikAM sArpayAmAsa vasatyai vikaTAM kuTIm / cAritranRpahastIti suhastI tAmazizriyat // 11 // parAvartitumArebhe svAdhyAyasamaye'nyadA / AcAryairnalinIgulmAbhidhamadhyayanaM nizi // 12 // vadhUbhiH saha bhAdreyaH saptabhUmagRhopari / krIDaMstadA dadau karNaM tatra karNarasAyane // 13 // avantIsukumAlastat zrutvA gItamivotsukaH / kastUrikAmRgaH sUrivasatidvAramAyayau // 14 // anubhUtaM mayA kvedamiti cintAparaH sa tu / jAtajAtismRtijJAno yayAvAcAryasannidhau // 15 // natvA covAca bhagavan ! bhadrAyAstanayo'smyaham / purA ca nalinIgulmavimAne tridazo'bhavam // 16 // kadAcid yUyamapyatra tasmAdevasamAgatAH / jAnItha nalinIgulmetivRttaM kathamanyathA // 17 //
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 10 15 20 122] sUriruce mahAbhAga ! na tasmAd vayamAgatAH / lokAlokaH samagro'pi sAkSAt svAdhyAyinAM punaH // 18 // zrutvetyuvAca bhAdreyo yadIdaM bruta tatprabho ! vimAnaM nalinIgulme pathA kena prayAmyaham ? // 19 // " sUrirAha vrataM vatsopAttamekadine'pi hi / ananyamanaso mokSaM na ceddatte divaM dhruvam // 20 // so'pyAha nalinIgulmaM jAtismRtyA'hamasmaram / tatraiva gantuM bhUyo'pi parivivrajiSAmyataH // 21 // pravrAjayata mAmevamArthayat tamamuM guruH / jagAdedaM varaM kintu sukumAlo'si bAlaka ! ||22|| survyA lohacaNakAH supeyA vahnitayaH / duSkaraM tu jinopajJamatIcArojjhitaM vratam // 23 // bhAdreyo'bhidadhe bhUmnA pravrajyotkaNThito'smyaham / sAmAcArIM ciraM kAlaM na ca pAlayituM kSamaH // 24 // AdAveva parivrajyAM tasmAdanazanAnvitAm / AdAsye sattvamAlambya stokakhedamidaM khalu // 25 // gurUce mahAbhAga ! jighRkSasi yadi vratam / anujJApaya tad bandhUnandhUnivAndhakAriNaH ||26|| so'pyAha kimanujJAtairetairvighnavidhAyibhiH / eSa vratI bhavannasmItyuccakhAna ziroruhAn ||27|| svenaivopAttaliGgo'sau mA bhUditi suhastyapi / taM parivrAjayAmAsa pravrajyAvidhimuccaran // 28 // $$ cirakAlaM tapaHkaSTanirjarAM kartumakSamaH / gurUnApRcchya so'nyatra yayAvanazanaM cikIH // 29 // [ vivekamaJjarI
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ guNAnumodanAdvAre'vantisukumAlakathA ] avantIsukumAlasya pAdayoH sukumArayoH / asRgbimbairabhUt kSoNiH zoNAbjairmAlabhAriNI // 30 // zrRgAlAkRSTakaGkAlamRdaGgaravaDambaram / nRtyadvaitAlamuttAlazivAruditagItikam // 32 // pratisthAnaM citAvahnijvAlApallavitaM tataH / so'gAt pitRvanaM krIDAvanaM pitRpateriva // 32 // yugmam // kanthArikAkuGaGgAntastasthAvanazanena saH / samAhitaH smaran paJcaparameSThinamaskRtim // 33 // tatpadAnyasravisANi lihantI saha bAlakaiH / zRgAlI kApi tatrAgAt tatkuDaGgaM viveza ca ||34|| zodhayantI ca sA prApa tatpadaM cAsRgAspadam / taM ca khAditumArebhe kRtAntasyeva kiGkarA ||35|| coTaM troTaM palaM pAyaM pAyaM rudhiramantarA / taM bhaJjaM bhaJjamasthyaznAt pAdaM sA karkaTImiva // 36 // tasyaikaM bhakSayantI sA taM padaM nirazeSayat / taDDimbharUpANyaparaM prathame prahare nizaH // 37 // tathApi na cakampe sa dadhyau pratyuta sAttvikaH / zarIraM jIva ! kArAbhaM bhajyate yadi bhajyatAm // 38 // evaM dvitIyayAme tadUrU kurA cakhAda sA / jIvo'yaM kSudhitastRpyatviti cakre kRpAM sa tu // 39 // tattundaM bhakSayAmAsa tRtIye prahare ca sA / sa tu dadhyau tudatyaMhovRndaM tundamiyaM na me ||40|| yAme turye ca yAminyA mahAsattvo vipadya saH / vimAne nalinIgulme maharddhiramaro'bhavat // 41 // [ 123 5 10 15 20
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ 124] [vivekamaJjarI mahAvratI mahApuNyo mahAsattvo'yamityatha / tatkAlabhUmau tatkAlaM vidadhe mahimA'maraiH // 42 // tatpriyAstamapazyantyaH pRcchanti sma suhastinam / AkhyAhi bhagavannasmatpatiH kathamabhUditi ? // 43 // upayogena vijJAya suhastyapi ca tattathA / tadvRttaM sarvamAcakhyau tAbhyo madhukirA girA // 44|| avantIsukumAlasya vadhvo gatvAtha dhAmani / bhadrAyAH purataH sarvAstaM vRttAntaM nyavIvidan / 45 / / vajrapAtopamaM bhadrA taM nizamya nizAtyaye / smazAne prayayau tatra kanthArivanabhArite // 46 // AkRSTaM dizi pUrvasyAM dRSTvA sUnoH klevaram / ruroda savadhUkApi bhadreti vilalApa ca // 47|| "hA vatsa ! yadi vairAgyAdasmAstRNavadatyajaH / zarIraM tatkimatyAkSIryadAdyaM dharmasAdhanam ? // 48 // hA vatsa ! dIkSito'pi tvamekasminnapi vaasre| kiM nA'lamakRthAH svasya vihAreNa gRhAGgaNam ? // 49 // hA vatsa ! zayane puSpapatrapIDA'sahiSNu te / vapuH kathaM viSehe'daH kroSTrIdazanadAraNam ? // 50 // hA vatsa ! yadi nirmohastvamatyAkSIH kuTumbakam / tad guruSvapi nirmohaH kimabhUste yadujjhitAH ? // 51 // hA vatsa ! rAtriH kalyANI kA bhaviSyatyataH param / svapne yA darzayitvA tvAmasmAn saMjIvayiSyati ?" // 52 // anekazo vilapyeti bhadrA siprAnadItaTe / tasyaurdhvadehikaM cakre rudatI samayocitam // 53 // 15
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ guNAnumodanAdvAre'vantisukumAlakathA ] [ 125 bhadrAsUnorgRhiNyo'pi vilapya ca vilapya ca / siprAyAM cakrire zaGkhoddharaNaM klinnavAsasaH // 54 // sutamRtyusamudbhUtazokAnalakarAlitA / bhadrA tadaicchatpravrajyAM zamAmRtataraGgiNIm // 55 // sametya sadane sAtha muktvaikAM gurviNI vadhUm / savadhUkA parivrajya vyaharad gurubhiH samam // 56 // gurviNyAstanubhUH kramAcca janataH zrutveti yanme pitA, cakre kAlamaho mahAntamiha tanmUrtyA sanAthaM tataH / prAsAdaM taTinItaTe'tivikaTaM nirmApayAmAsivAn, adyApyasti sa vizrutaH kila mahAkAlAkhyayA'vantiSu ||57 ||39|| // ityavantisukumAlakathA // 5 10
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 15 20 126 ] [ vivekamaJjarI atha sukozalamunervadhaparISahasahanakauzalakalAkisalayenAtmavArNI vasantaya nnAha vyAkhyA jananI mAtA vyAghrI siMhI jAtA, tayA tathA tena prakAreNa dAruNenetyarthaH, dArito'pi khaNDazaH kRto'pi 'muNivasaho' munivRSabho muniSu pratipannapariSahopasarganirvahaNatayA vRSabho dhavalaH sa tathA, yadvA munizreSThaH, 'sukosalo' 10 sukozalanAmA 'nivvuI patto ' nirvRttiM sukhaM prAptaH / yaH kila vidAryate sa kathaM sukhamApnoti ? iti vyatireko'yam / anvayastu nirvRttiM prAptaH / kiM kurvANaH ? 'ahiyAsaMto' adhisahamAna: kiM tat ? 'ahiyaM' ahitaM vapurvidAraNasvarUpaM, yadvA, adhikaM 25 jaNaNI jAyA vagdhI tIe taha dArio vi muNivasaho / ahiyAsiMto ahiaM sukosalo nivvuiM patto // 40 // [jananI jAtA vyAghrI tayA tathA dArito'pi munivRSabhaH / adhisahamAno'dhikaM sukozalo nirvRtti prAptaH // ] - "saha kalevarakhedamacintayan svavazatApi punastava durlabhA / cirataraM ca sahiSyasi jIva he paravazo na ca tatra guNo'sti te " // [ ] iti bhAvanAtiriktaM yathA bhavatIti saMkSepArthaH / vyAsArthastu kathAnakAdavaseyaH / taccaitat - asti zrIdattasaGketaM sAketamiti pattanam / tatrAsIdinduvizadakIrttiH kIrttidharo nRpaH // 1 // sahadevyA mahAdevyA saha vaiSayikaM sukham / asaktahRdayo'bhuGkta hRSIkezaH zriyeva saH ||2|| kAlakrameNa tanayaH sahadevyA sukozalaH / asUyata sudhAmbhodhivelayeva sudhAkaraH // 3 // athAnyasaMyatAbhAvAdAtmAnaM bhavacArakAt / mocayiSyan nRpastatra muditaH putrajanmani ||4||
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ guNAnumodanAdvAre sukozalamunikathA ] mokSArthakuzalo bAlamapi rAjye sukozalam / vinyasya vijayAcAryapAdAnte vratamagrahIt // 5 // yugmam // dhAtrIbhiH paJcabhiH pAlyamAno vRddhiM sukozalaH / bheje samitibhirdharmo'nizaM kIrttidharasya tu // 6 // sukozalaH krameNApa vardhamAnaH sa yauvanam / muniH kIrttidharo gurvanujJayA tu yayau vanam // 7 // "udyogavAn ripUn jigye bahiraGgAn sukozalaH / muni: kIrttidharastUccairantaraGgAnnirantaram // 8 // eko guNAn paro jIvanikAyAn SaDapAlayat / upAyAMzcaturazcaikaH saddhyAnAMzAn paro'zrayat // 9 // ekaH zaktitrayaM cAnyo guptitrayamapAlayat / rAjyacihnAnyadhAdeko'paraH paJca vratAni ca // 10 // sAketanagare mAsopavAsI pAraNecchayA / bhikSArthamAjagAmAsau madhyAhne tatra cAbhramat // 11 // sahadevI gavAkSasthAM taM ca dRSTvetyacintayat / patyau pravrajite'muSmin patihInA purA'bhavam // 12 // sukozalo'pi daSTvainaM daivataH pravrajed yadi / nirvIrAyAstadA me'dya bhuvi hastAvubhAvapi // 13 // tasmAnniraparAdho'pi bhartApi vratadhAryapi / rAjyasthemakRte sUnornirvAsyopurAd mayA ||14|| ityanyaliGgibhiH sArdhaM rAjJI taM niravAsayat / kimekamiva kurvIta nAkRtyaM janturAtmane ? // 15 // dhAtrI sukozalasyAtha svAminaM vratadhAriNam / purAnnirvAsitaM matvA roditi sma divAnizam // 16 // [ 127 5 10 15 20
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ 128] [vivekamaJjarI sukozalo'tha tAmUce mAtaH ! kimiti rodiSi ? / sApIti kathayAmAsa tasmai gadgadayA girA // 17 / / rAjye tvAM bAlakaM nyasya tava kIrtidharaH pitA / prAvAjIdadya so'vikSad bhikSArthamiha pattane // 18 // taddarzanAt tavApyadya vrtgrhnnshngkyaa| nirvAsitaH sa te mAtrA duHkhenAnena rodimi // 19 // zrutvA sukozalo'pyetad gatvA ca pitarantike / praNamya prAJjalI rAjyavirakto'yAcata vratam // 20 // tatpriyA citramAlAtha gurkhetya saha mantribhiH / uvAcA'svAmikaM svAmin ! na rAjyaM tyaktumarhasi // 21 // napo'pyuvAca garbhaste gopatAviha nandane / tyaktaguryadyahaM yAmi rAjA tatrocitaM na kim ? // 22 // ityuktvA'mAtyasAt kRtvA rAjyaM svapiturantike / sukozalaH pravavrAja kuzalo dharmakarmasu // 23 // tapyamAnau tapastIvra sahamAnau parISahAn / mahItale maharSI tau pitA-putrau vijahatuH // 24 // tanujasya viyogena khedabhAk sahadevyapi / ArtadhyAnaparA mRtvA vyAghyabhUd girigahvare // 25 // $$ itazca tAvapi munI kutrApi girikandare / sthitau varSAcaturmAsImAsInau dhyAnavartmani // 26 / / prAvRDante prayAntau tau pAraNAya mahAmunI / dRSTau mArge tathA vyAghrayA kAlarAtryeva ghorayA // 27 // vyAttavaktrAntarA lolajihvAsau dIpralocanA / ghughurAmukharA ghnantI pucchenorvImadhAvata // 28 //
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ [129 guNAnumodanAdvAre sukozalamunikathA] etasyAmApatantyAM tAvatimAtrakSamAdharau / kSamAdharau yathA'sthAtAM kAyotsargeNa nizcalau // 29 // "sA tu vyAghrI samutplutya papAtAdau sukozale / dUrApAtaprahAreNa pRthvyAM ca tamapAtayat // 30 // dAraM dAraM vapustasya raktaM pApA papAviyam / troTa troTaM palaM cAznAd bhajaM bhaJjamathAsthyapi // 31 // marmANi na hi karmANi sahAyeyaM bhinatti me / iti bheje mudaM mamlau sa munirna manAgapi // 32 // vyAghyeti bhakSyamANo'pi zuddhadhyAnaparAyaNaH / utpannakevalo mokSaM sukozalamuniryayau" // 33 // "muniH kIrtidharo'pyuccaistadA vyAghrIbhayAdiva / kSapakazreNimArUDhaH kevalajJAnamAsadat" // 34 // "sApi vyAghrI tadaGgAni khAdaM khAdamazeSataH / tRptA sukozalasyAsyaM vilokyedamacintayat // 35 / / IdRgmukhaM mayA kvApi vilokitacaraM kila / ityUhApohato jAtismRti zizrAya sA kSaNAt // 36 // ahaM pUrvabhave kIrtidharasya pRthivIbhRtaH / sahadevIti kAntA''saM mama putraH sukozalaH // 37 // tau vrataM pratipedAte tadviyogAdahaM punaH / ArtadhyAnAd vipadyA'smi jAtA vyAghrI vanAntare // 38 // tadidaM mukhametaddhi sukozalamukhopamam / AH ! svaputro mayA prAjyapApayA mAritaH svayam // 39 // ayaM kIrtidharaH sAdhuryo mayA mandabhAgyayA / pAraNAyai bhraman bhikSAM nagarAd niravAsyata // 40 // 15
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 10 15 20 25 130 ] [ vivekamaJjarI adhikAdhikapApiSThAM dhig dhigmAM pUrvajanmataH / dhanyAvetau pitA-putrau punaH satkarmanirmalau // 41 // adhamA pApinI duSTA tadahaM karavANi kim ? | patAmi parvatAd yena prayAmi vizarArutAm // 42 // vizAmi jvalati kvApi yadvA davahutAzane / bhasmIbhavAmi yeneti cintayantI luloTha sA // 43 // cakranda dInavadanA svanakhairvililekha ca / dantaiH pANI cakhAdoccaiH kSitAvAsphoTayacchiraH " // 44 // " athAha kevalI kIrttidharastAM karuNAparaH / zubhe ! saMsAralalitamIdRgeva zarIriNAm // 45 // avicAritaramyo'yaM bhavo'narthapadaM punaH / tRSNA tasyApi cUleyaM devAsuraviDambinI ||46|| jantavo'pazavo'pyetadvazAH syuravivekinaH / pazujanmani jAtAyAH zubhe ! tava kimucyate ? // 47 // yattvaM cintayase pAtaM girervahnau pravezanam / tanna bhadre ! samIcInaM dharmadhyAnaM tu saMzraya // 48 // dAna - zIla- tapo - bhAvabhedaistacca caturvidham / pazoste tu tapaHzIlabhAvaistraidhaM vizuddhidam // 49 // tatrApi bhAvanAzuddhaM tapa evAghamarSaNam / yadArAdhya divaM prApuH paJca pAtakino'pi hi // 50 // zrutvA kIrttidharAditi vyatikaraM dharmasya nirmAya ca, vyAghrI sAnazanaM vipadya ca padaM vaimAnikAnAmagAt / rAjarSiH sa tu dharSitAntararipustatraiva zaile sthitaH zailezIkaraNaM vidhAya karaNaM muktvA ca mukti yayau // 51 // 40 // // iti sukozalamunikathA //
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ guNAnumodanAdvAre zAlibhadrakathA] [131 atha tadguNAnudhyAnarasaikatAnamAnasatayA puro dRSTevAnuttaravimAnamaNikiGkiNIkvaNalayaparAyaNaM zAlibhadramunnidrayannAha - taha sukumAlo taha bhogalAlaso sAlibhadda ! kaha Nu tumaM / duddharaniyamadhuraM paDivanno namiUNa vIrajiNaM ? // 41 // [tathA sukumAlastathA bhogalAlasaH zAlibhadra ! kathaM nu tvam / 5 durdharaniyamadhurAM pratipanno natvA vIrajinam ? // ] vyAkhyA - he zAlibhadra ! 'kaha Nu tuma' 'nu' iti vitarke, kathaM tvaM durdharaniyamadhurAM durvahAbhigrahadhurAM pAdapopagamAnazanarUpAM 'paDivannA' pratipannaH / kiM kRtvA ? 'namiUNa vIrajiNaM' vIrajinamapazcimatIrthanAthaM natvA, tadAjJAmAdAyeti bhAvaH / kiMviziSTastvam ? 'taha sukumAlo' tathA tena prakAreNa sukumAro yathA 10 mahArAja-zreNikasyApi vapuruSmaNA tvaM vyathAM prAptaH / 'taha bhogalAlaso' tathA tena prakAreNa bhogA viSayAsteSu lAlaso lampaTaH, yathA sAkSAdAtmavapurlakSaNalakSmIbhiriva dvAtriMzatA vadhUbhirasUryampazyAbhiH saha suralokAdAgataM gandhamAlyavasanamaNDanA'zanarasamanudivasamavazamAnasastvaM vilasannAtmanaH svAmisattAmapi nAjJAsIrita saMkSepArthaH / vyAsArthastu kathAnakAdavaseyaH / taccaitat - IS asti rAjagRhaM hastivirAjadgopuraM puram / dharAhArasamAkAraprAkAraparivAritam // 1 // caturaGgaraNakrIDAsvajeyo dyUtakAravat / vazIbhUtAkSacAro'tra nRpaH zreNika ityabhUt // 2 // priyA tasya priyaalaapcnnaa'bhuuccillnnaabhidhaa| yasyA mukhyasya khaNDAbhamacaNDadyutimaNDalam // 3 // pure tatra surendra zrIkozAgArikavaibhavaH / puNyaiH SaTkhaNDago bhadraH zreSThI gobhadra ityabhUt // 4 // gehinI gehinItijJA tasya zrIriva jaGgamA / niSkalaGkamahAzIlabhadrA bhadrAbhidhA'bhavat // 5 // 15 25
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 10 15 20 132] zAlikSetramahAsvapnasUcitaM garbhamanyadA / bibharAmAsa sA ratnaM ratnabhUdharabhUriva // 6 // uddAmadAnasaddharmamatisandohadAnatha / dohadAn bhadradhIrasyA gobhadraH paryapUrayat // 7 // pUrNe kAle tataH putraH pUrNenduriva pUrvayA / tayA'sUyata suzreSThaM zreSThI janmotsavaM vyaghAta // 8 // dRSTasvapnAnusAreNa cakratuH pitarAvatha / sUnoH zrIzAlinaH zAlibhadra ityabhidhAM tataH // 9 // dhAraNAbhiryathA dhyAnaM tapaH samitibhiryathA / vavRdhe pAlyamAno'sau dhAtrIbhiratha paJcabhiH // 10 // sa paJcavarSadezIyo'dhyApakAnAM samarpitaH / sindhorApa ivAgastyo niSpapau sakalAH kalAH // 11 // anaGgIkRtya paJceSu' tadaGgeneva nirmitaH / sa prApa yauvanaM streNanetrAlilavalIvanam // 12 // dhanyA dvAtriMzataM kanyAH pitrA supAtrasannibhaH / athaiSa lakSmIsaMvAsahariNA pariNAyitaH // 13 // zAlibhadraH samaM tAbhistArAbhiriva candramAH / pitRbhyAM pUryamANeSTabhoga bhogAnabhuGkta saH || 14 | dAntaH zrIvIrapAdAnte gobhadro vratamagrahIt / kRtvA cAnazanaM mRtvA'martyabhUmiM jagAma saH ||15|| pUrayAmAsa tatpuNyAd divyabhogAnathAnvaham / Agatya savadhUkAya zAlibhadrAya so'maraH // 16 // kAryaM martyocitaM yadyad bhadrA tattadasAdhayat / pUrvapuNyaprabhAveNa bhogAnaivaiSa bhuktavAn // 17 // [ vivekamaJjarI
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ [133 guNAnumodanAdvAre zAlibhadrakathA] vaNijo'nyedhurAjagmurgRhItvA ratnakambalAn / mahArghAniti nAdatta nRpo bhadrA'grahIttu tAn // 18 // cillaNAprArthitenAtha rAjJakaM ratnakambalam / yAcitA vaNijo'zaMsan bhadrA tAnagrahIditi // 19 // pradhAnapuruSeNAtha bhUvibhU ratnakambalam / mahAmUlyaM yathAmUlyamekaM bhadrAmayAcayat // 20 // bhadroce tAn vadhUpAdaproJchanIkRtavatyaham / santyetAni tu jIrNAnItyato vijJapyatAM vibhuH // 21 // sa gatvaitajjagau rAje rAyUce cillaNA tvadaH / pazyA'smadvaNijAM kAcavaiDUryANAmivAntaram // 22 // tamevapuruSaM preSya zreNikenAtikautukAt / zAlibhadre samAhUte gatvA bhadredamabravIt / / 23 / / bahirna hi mahInAtha ! jAtu niryAti me'GgajaH / prasAdaH kriyatAM deva ! tadgRhAgamanena me // 24 // kautukAt pratipede tad bhUbhujA zreSThinI tataH / ArAjasaudhaM svagRhAdatizobhAmakArayat // 25 // "tayAhUtastato rAjA puSpairAjAnurAjitAm / jvaladdhUpaghaTIdhUmAM kSaumAMzukasamucchrayAm // 26 // rambhAsamUhasaMrambhAmatijambhAripattanAm / candrodayacamUhadyAmatidyAM ca puraH puraH // 27 // vipaJcyamAnasaGgItAM pratimaJcaM pade pade / sthAne sthAne ca niSpAdyamAnanIrAjanotsavAm // 28 // parisphUrjatpurakSobhA haTTazobhAM nibhAlayan / prApa saMpatkalAzAlizAlibhadraniketanam" // 29 // kalApakam // 15
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 134] [vivekamaJjarI "gopurobhayataH klRptendranIlakadalIvanam / maNimayapratIhArastambhitekSaNamaGginAm // 30 // para:sahasramANikyastambhaM kanakabhittimat / sujAtyarUpyavalabhi kuruvindAzmakuTTimam // 31 // saptabhUmitayA saptalokyA maNDanikAmiva / sAhasrAkSamivAGgaM vA gavAkSairgaNanAtigaiH // 32 // nAnAdivyAMzukollocarocamAnaM samantataH / pratikoNaM jvaladdhUpaghaTIdhUmAdhivAsitam // 33 // kRtakastUrikAlepa svastikanyastamauktikam / svarNapiSpalasragdAmazreNivizrANitotsavam // 34 // vimAnamiva jitvedaM nRtyakoTidhvajAbhujaiH / vilasadvismayAvezastadviveza vizAM patiH" // 35 / / SaDbhiH kulakam / / tasyAdhastrIn kSaNAn dhAtrIvibhurAlokya vismayAt / turIyaM kSaNamAruhya siMhAsanamupAvizat // 36 / / saptamyAM bhuvi bhadaitya zAlibhadramajUhavat / AyAtaH zreNiko'stIha vatsa ! taM draSTumehyadhaH // 37 // amba ! tvameva yad vetsi tat mUlyaM tasya kAraya / kiM mayA tatra kartavyamiti bhadrAmuvAca saH // 38|| athAha bhadrA he vatsa ! kretavyaM vastu na hyadaH / kintvasau sarvalokAnAM yuSmAkamapi ca prabhuH // 39 // zrutveti zAlibhadro'ntaH saviSAdamacintayat / dhik sAMsArikamaizvaryaM yad mamApyaparaH prabhuH // 40 // rogairivAhibhogairvA bhogairalamataH param / kariSyAmi tathA svAmI yathA nAnyo bhaved mama // 41 //
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ [135 10 guNAnumodanAdvAre zAlibhadrakathA] athoparuddho mAtrA'yamuttatAra zirogRhAt / samaM vadhUbhirAkAzAdapsarobhirivAmaraH // 42 // veNIbhujagamaJjIrabhRGgasaJjitasaMyutAH / karpUravRkSaM nikaSA zrIkhaNDalatikA iva // 43 / / anvAyAntIrvadhUH zAlibhadramaikSiSTa bhUpatiH / abhyetya so'pi rAjAnamanamad vinayAnvitaH // 44 // yugmam // sasvaje zAlibhadro'tha svAGke suta ivAsitaH / rAjJA zirasi cAghrAtaH khinno mlAno'bhavat kSaNAt // 45 // tato bhadrA jagAdevaM devAyaM mucyatAM yataH / manuSyamAlyagandhena manuSyo'pyeSa bAdhyate // 46 / / devabhUmiM yataH zreSThI sabhAryasyAsya yacchati / divyanepathyavastrAGgarAgAdi prativAsaram // 47 // tato rAjJA visRSTe'smizcandrazAlAmupeyuSi / bhoktuM bhadrArthitaH sasnau rAjA mudrA'sya cApatat // 48 // gaveSayati rAjJImAM bhadrAdezena dAsikAH / vApyambho'nyatra ninyuH so'pazyat tatra maho mahat // 49 // tanmadhye mudrikAM candrabimbAGkakalikAmiva / dRSTvA sa phullanayano vismayAdudadhArayat // 50 // kimetaditi rAjJoktA dAsyavAdIdihAnvaham / nirmAlyaM zAlibhadrasya sabhAryasyApi dhIyate // 51 // sarvathA dhanya evAyaM dhanyo'hamapi yasya me / sajye yenedRzAH santItyantarA mumude nRpaH // 52 // rAjAtha bubhuje jAtasaMmadaH saparicchadaH / svAlayaM ca yayau vastraratnAlaGkArapUjitaH // 53 // 15
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ 136] [vivekamaJjarI $$ zAlibhadro'pi saMsAraviraktaH suhRdA'nyadA / vadhito dharmaghoSasya prabhorAgativArtayA // 56 / / Aruhya rathamabhyetyAcAryapAdAn praNamya ca / niviSTo dezanAnte'sau papraccheti kRtAJjaliH // 57 // prabho ! ke te mahApuNyA yeSAM svAmI na vidyate ? / bhagavAnapyuvAcaivaM dIkSAM gRhNanti ye janAH // 58 // ApRcchyAmbAM vratamahaM grahISyAmItyudIrayan / gurUn natvA gRhaM gatvA sAvitrImityayaM jagau // 59 // ambA'dyAzRNavaM dharmaM dharmaghoSaprabhoraham / bhadrA'vAdId varaM vatsa ! pitustasyAsi nandanaH // 59 / / natvoce zAlibhadrazced mAtarevaM prasIda tat / grahISyAmi parivrajyAM pitustasya suto'smyaham // 60 // bhadrA'bhyadhatta te yogyo nAsti saadhuvrtodymH| kiJcAtra putra ! peyAgnijvAlAmAlA nirantaram // 6 // kumAra ! sukumArastvaM divyabhogaizca lAlitaH / rambhAstambho gajAlAnamiva kiM vAcchasi vratam ? // 62 // zAlibhadro'bhyadhAd mAtaH ! sattvasya kimu durdhaTam / mRNAlamRdulaH zeSaH kSamAbhAraM dadhAti yat ? // 63 // bhadrA'vAdIt puro vatsa ! bhogAnanudinaM tyaja / sahasva tvaM manuSyANAM gandhAn pazcAd vrataM bhaja // 64 // zAlibhadrastato bhadrAvacanaM pratipadya tat / bhAryAM ca tUlikAmekAM muJcati sma dine dine // 65 / / $$ itazcAsIt pure tasmin dhanyaH satkarmadhanyadhIH / subhagambhAvukaH zrIbhiH zAlibhadrasya bhAvukaH // 66 //
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ guNAnumodanAdvAre zAlibhadrakathA] [137 zAlibhadrasvasA sAzru snapayantI tu taM tadA / kiM rodiSIti tenoktA jagAdeti sagadgadam / / 67 / / vrataM grahItA me bhrAtA muJcatyekAM dine dine / bhAryA ca tUlikAM cAhaM tena rodibhi hetunA // 68 / / dhanyaH sanarma tAmUce varAka: pherupotavat / hInasattvastava bhrAtA ya evaM kurute kila // 69 / / anyAbhiriti ca proce sa bhAryAbhiH sanarmakam / sukaraM ced vrataM nAtha ! kiM tvayA''driyate na hi ? // 70 // dhanyo'pyUce vrate vighno bhavatyastAzca puNyataH / anumantryo'dya me'bhUvan pravrajiSyAmi tad drutam / / 71 // athocUstAzca bhartAramazrumizravilocanAH / / prasIda nAtha ! no hAsavikAsaM kartumarhasi // 72 / / "athAha dhanyaH snehasya bhavyA dravyAtmano'pi na / saMsaktiH pazyataitasyAM jAyate yadyadaGginAm // 73 // kriyate mAnuSaH pottiM paridhApya bahiHzriyaH / madyate nirdayaM hastaiH pAdaizca paripIDyate // 74 // piSTairAvaya'te svairaM khaTIbhizca kharaNTyate / capeTAbhizca hanyeta nirAgo'pi hi mUrdhani // 75 // itthaM vigopakAt taptenAmbhasA tapasA yathA / gatasnehamalaM bhUyo'pyalaGkarvIta sampade // 76 // bhAvasnehasya tad brUmaH kimato'dhika eva saH / balIyAn bahiraGgAd yadantaraGgo vidhiH smRtaH" // 77 // matveti bhavatIbhistad vAcyameva na kiJcana / avazyaM pravrajiSyAmItyAlapan dhanya utthitaH // 78 / /
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 10 15 20 138 ] tvAmanu pravrajiSyAma evamuktavatIzca tAH / anvamanyata dhanyo'pi dhanyammanyo mahAmanAH // 79 // girAvitazca vaibhAre zrIvIraH samavAsarat / mano'bhimatasAmagrIM satAM hi paripacyate // 80 // dattadAnaH sadAro'sAvAruhya zibikAmatha / gatvA zrIvIrapAdAnte mudA'ntevAsyabhUdayam // 81 // zrutveti zAlibhadro'pi dhanyammanyo'tivistaram / gatvAtisatvaraM vIrapAdAnte vratamagrahIt // 82 // tataH saparivAro'pi vijahAra jinezvaraH / mahIM grAmAkaradroNamaDambapuramaNDitAm // 83 // dhanyazca zAlibhadrazca vizrutau tau bahuzrutau / abhUtAM tapasA kSAmau zyAmau dagdhAviva drumau // 84 // tau vizvatilakau dharmodyAnapAlena sadgatau / AropitumivAGgArabhAvaM nItau tapo'gninA // 85 // anyadA zrImahAvIrasvAminA saha tau munI / AjagmatuH puraM rAjagRhaM janmabhuvaM nijAm // 86 // tato nikaTArAmasthaM praNantuM paramezvaram / samIyuH paritaH paurAH surAjyavipulazriyaH ||87 || tau mAsapAraNe zAlibhadra - dhanyAvubhAvapi / kAle vihartuM bhikSAyai bhagavantaM praNematuH // 88 // pAraNaM mAtRhastena te'dyeti svAminoditaH / icchAmIti bhaNan zAlibhadro dhanyayutau yayau // 89 // bhadrAgehAGgaNe gatvA tAvasthAtAM mahAmunI / tapaHkRzatayA kiJcopAlakSyetAM na kenacit // 90 // [ vivekamaJjarI
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ [139 guNAnumodanAdvAre zAlibhadrakathA] sazAlibhadra-dhanyaH zrIvIro vandiSyate'dhunA / iti hRllekhitA bhadrA nA'drAkSIdapi tau puraH // 91 // kSaNamekamiha sthitvA nigatau nagarAdapi / samAyAntI jaratyekA dadhnA tau pratyalAbhayat // 92 / / zrIvIrasthAntike gatvA tadAlocya kRtAJjaliH / zAlibhadro'bhyadhAnnAtha ! mAtRtaH pAraNaM katham ? // 93 / / "sarvajJo'bhidadhe vatsa ! purasyAsya samIpage / zAligrAme samAgacchad dhanyetyucchannavaMzikA // 94 / / kRtvA paragRhe karma sA jIvati varAkikA / bAlaH saGgamakastasyA vatsarUpANyacArayat / / 95 / / dRSTvAnyedhuratha grAmaDimbhAn pAyasamazanataH / gatvA svagehe jananIM pAyasaM so'pyayAcata // 16 // sApyuvAca daridrA'smi madgehe pAyasaM kutaH / sa tvajJAnatayA bAlo yayAce pAyasaM muhuH // 97 // teneti yAcyamAnAtha dAridryAcca tathAtmanaH / zocantI pUrvavibhavaM smAraM smAraM ruroda sA // 98 // kurarImiva tAraM tAmurarIkRtarodanAm / zrutveti prAtivezminyaH papracchurduHkhakAraNam // 19 // tAbhyo'bhyadhatta sA duHkhakAraNaM gadgadAkSaraiH / kSIrAdyaduzca tAstasyai sA'pacat pAyasaM tataH // 100 // khaNDAjyapAyasabhRtaM sthAlaM bAlasya tasya sA / arpayitvA yayau karma nirmAtuM paravezmani // 101 // vicaran pAraNAyAtra kSaNe mAsamupoSitaH / yatirekaH samAgacchat tapaH kSAmo'tirekataH // 102 //
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ 140] [vivekamaJjarI 10 so'cintayadidaM sAdhu sAdhupAtramupasthitam / cittaM pAtraM ca me vittaM triveNIsaGgamo'dya tat // 103 // athotthAya muniM natvA prAJjaliH prArthayad mudA / gRhANaM pAyasamidaM prasIda paramezvara ! // 104 // ityasau sthAlamutpATya pAyasaM munaye dadau / jagrAha munirapyasyAnugrahAya mahAzayaH // 105 // 8 muniryayau ca dhanyA ca paragehAdihAgamat / matvA bhuktamanenAsmai pAyasaM sA punardadau // 106 / / anAsaditapUrvaM tad bAlo'pi bubhujetamAm / tadajIrNena yAminyAM smaran sAdhuM vyapadyata // 107 // tena dAnaprabhAveNa sa tvaM gobhadranandanaH / sA ca pUrvabhavA'mbA te yayA'si pratilAbhitaH" // 108 // zrutveti pAraNaM kRtvA'nujJApya ca jinAdhipam / . sadhanyaH zAlibhadro'drau vaibhAre'nazanaM vyadhAt // 109 // tadA tadambA bhadrA ca zreNikazca mahIpatiH / bhaktiyuktAvupeyAtAM zrIvIracaraNAntike // 110 // natvA bhadrA'bhyadhAd dhanya-zAlibhadrau kva tau munI / bhikSArtha nAgatau kasmAdasmAkaM bhavane vibho ! ? // 111 // sarvajJau'bhidadhe bhadre ! bhavadvezmAgatAvimau / jJAtau tvayA tu naivehAgamanavyagracittayA // 112 // prAgjanmamAtA sUnoste yAntI puraM prati / dadau dadhi tayostena tau vyadhattAM ca pAraNam / / 113 / / ubhAvapi zubhAvetau bhavatyAgAya satvarau / pAdapopagamaM kRtvA vaibhArAdrau sthitAvatha // 114 //
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ guNAnumodanAdvAre zAlibhadrakathA ] vaibhArAdriM yayau bhadrA zreNikena samaM tataH / tathAsthitAvapazyacca patitau tau drumAviva // 115 // taduHkhamiti pazyanti smarantyapi ca tatsukham / ruroda rodayantI sA kandarAH pratiniHsvanaiH // 116 // "hA vatsa ! gRhamAyAto'pyadya niSpuNyayA mayA / na jJAto'si pramAdena prasIda mayi mA ruSaH // 117 // hA vatsa ! yadyapi tvaM no'tyAkSIH pUrvaM tathApyabhUt / manoratho yadAgatya zizirIkuruSe dRzau // 118 // hA vatsa ! vapuSastyAgahetunA'nena karmaNA / manorathaM tamapi me bhaGktumudyatavAnasi // 119 // hA vatsa ! haMsatUlISu vapuste sukhalAlitam / kathaM viSahate brUhi kaThorAzmatalavyathAm ? // 120 // hA vatsa ! zreNikasyApi yadamlAyi vapUSmaNA / tatkathaM karkazAM bhUmiM sahate zaMsa te vapuH ? // 121 // hA vatsa ! mRdusaGgItapAnadurlalitau tava / sahiSyete kathaGkAraM karNau pheruNDaphUtkRtim // 122 // "athoce zreNiko harSasthAne rodiSi kiM zubhe ! | IdRg yasyAH sutaH strISu tvamekA putravatyasi // 123 // asau tRNamivAtyAkSIllakSmIM bhogAMzca rogavat / muktisampatpradAn pAdAn prapede svAminaH punaH // 124 // asau zrIvIraziSyatvAnurUpaM tapyate tapaH / tvayA tu strIsvabhAvena mudhA mugdhe'bhitapyate // 125 // itthaM zreNikabhUbhujA nijakarairAlumpatA zrUdakazreNi paGkajabandhuneva nalinIvAlambya saMbodhitA / 11 [ 141 5 10 15 20
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 142] bhadrA dhAma jagAma sA nijamatho bhUmAnapi svAminaH zrI vIrasya padau praNamya vimanAH svAM rAjadhAnImagAt // 126 // atha jagati sadhanyaH zAlibhadraH sa dhanyaH, sukRtanikRtakarmA bhinnasaMsAramarmA / anazanamiti kRtvA bhAvazuddhaM ca mRtvA, vituSasukhasamRddhiM prApa sarvArthasiddhim // 127 // 41 // // iti zrIzAlibhadrakathA samAptA // [vivekamaJjarI
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ guNAnumodanAdvAre vajrasvAmikathA] [143 atha zrIvajrasvAminaM tadapUrvaguNagrahaNapUrvaM praNamannAha - taruNIjaNeNa dhaNasaMcaeNa taha guruabaMdhuneheNa / na viluddhaM jassa maNo tassa namo vayarasAmissa // 42 // [taruNIjanena dhanasaJcayena tathA gurubandhusnehena / na vilubdhaM yasya manastasmai namo vajrasvAmine // ] vyAkhyA - tasmai vajrasvAmine namaH, 'jassa maNo' yasya mana: 'na viluddhaM' / kena? 'taruNIjaNeNa' prArthanAparavazAbhinavayauvanayuvatIjanena / na kevalamanena, kintu dhanasaJcayena dhanAnAM gaNimadharimameyapAricchedyAnAM saMcayaH samUhastena / na kevalamamunA, 'taha' tathA 'guruabaMdhuneheNa' gurureva gurukaH sa cAsau bandhusneho'tra mAtRvAtsalyaM gurukabandhusnehastena / yaduktamasmAbhirapi gaNadharAvalyAm - 10 "bAlye na mAtRvacanairatidInadInaiH snigdhAGganArthanagirA na hi yauvane'pi / zrIsaJcayairapi cacAla mano na yasya tasmai namo'stu dazapUrvabhRte'ntimAya // " [ ] iti saMkSepArthaH, vyAsArthastu kathAnakAdavaseyaH; taccaitat - $$ astyavantiSu vikhyAtaM puraM tumbavanAbhidham / zreSThI dhanagirirnAm tasmin gurudhano'bhavat // 1 // sa bAlyAdapi saMsAraviraktAtmA sunandayA / dhanapAlebhyanandinyA''grahataH paryaNIyata // 2 // anyadA tu RtusnAtAM sunandAM brahmadhIrapi / bheje dhanagirirbhogaphalaM karma hi nAnyathA // 3 // itazcASTApadagirau gautamena gaNendunA / prathitaM puNDarIkAkhyAdhyayanaM yaH purA'zRNot // 4 // sa hi vaizravaNAbhikhya: yakSasAmAnikaH suraH / pracyutyAvatarattasyAM sunandAyAstadodare // 5 // yugmam // 15
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ 144] [vivekamaJjarI 5 . 10 antarvatnImatho patnI matvA dhanagirirjagau / eSa garbho dvitIyaste bhavitA pravrajAmyaham / / 6 / / amanISita evAbhUta saMbandho'pi tvayA saha / pravrajyaiva priyA me'taH paraM svastyastu te punaH / / 7 / / uktvetyujjhAJcakAraitAmavakrayakuTImiva / guroH siMhagireH pArzve gatvA ca vratamAdade // 8 // sunandAsodaro'gre'trAbhUdAryasamito vratI / samaM tena tapastepe sa viSoDhaparISahaH // 9 // navamAsyAM vyatItAyAM sunandApi hi nandanam / ajiijnjjnaanndkndmindumivendrdik||10|| $$ sunandAprItipAtrANi saMkhyo yAH sUtikAgRhe / pratijAgaraNAyAtAstA bAlamidamUcire // 11 // yadi jAta ! na te tAtaH prAvrajiSyattadotsukaH / tava janmotsavaH zreyAnabhaviSyat tadA khalu // 12 // vinA pumAMsaM nAyAnti nAryaH kAryopayogitAm / aGgalyo muSTibandhAya vinAGgaSThaM bhavanti kim ? // 13 // sa tu bAlo'pi saJjAvAn jJAnAvaraNalAghavAt / tAsAmAkarNayAmAsa taM saMlApaM samAhitaH // 14 // acintayacca me tAtaH parivrajyAmupAdade / evaM sa cintayanneva jAtismaraNamAsadat // 15 // jAtajAtismRtijJAna: saMsArAsAratAM vidan / ' akuNThaH kSIrakaNTho'pi tAtamArgamiyeSa saH // 16 // kathamudvijya mAM mAtA tyakSyatIti vicintya saH / mAturutsaGgalIno'pi roditi sma divAnizam // 17 // 1. ka. kha. nAyikAH /
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ [145 guNAnumodanAdvAre vajrasvAmikathA] gAnairna krIDanairnAGkanRtyairna ca na cATubhiH / vAdyairna cumbanai pi virarAma sa rodanAt // 18 // evaM ca rudatastasya zizormAsAH SaDatyaguH / sunandApi sadodvignA'jani tena tanUbhuvA // 19 / / tatra siMhagiristvAgAdanyadA sannivezane / vineyairdhanagiryAryasamitAdibhirAvRtaH // 20 // taM guruM dhanagiryAryasamitAvityapRcchatAm / prabho ! nau svajanA hyatra tAn vivandayiSAvahe // 21 // nimittataH kuto'pyAha yiyAsantAvimau guruH / bhAvI lAbho mahAn grAhyaM sacittAcittamadya tat // 22 // sadane'tha sunandAyA jagmatustau mahAmunI / tasyAH sakhIbhiH sAnandaM dvAryAyAtau niveditau // 23 // sotprAsamUcire sakhyaH sunande ! nandanastvayA / arpaNIyo dhanagireH kva neSyatyeSa dRzyatAm // 24 // sunandApi nirAnandA tamAdAya stanandhayam / tena nirveditodasthAdUce dhanagiriM ca sA // 25 // iyantaM kAlamAtmeva bAlakaH pAlito mayA / naTitAhaM tvanenoccairanizaM rudatA bhRzam // 26 // yadi pravrajito'si tvaM tathApyenaM svamaGgajam / gRhANa mAmiva tyAkSIrmA smainamapi samprati // 27 // zrutvA dhanagiristvAha vinyastamukhavastrikaH / kalyANyevaM kariSyAmi pazcAttApaM tu yAsyasi // 28 // mA kRthAH sarvathedRkSaM kuruSe vA kuruSva tat / samakSaM sAkSiNAM bhadre ! punarnainaM hi lapsyase // 29 // 15
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 10 15 20 146 ] tatazca sAkSiNaH kRtvA sanirvedaM sunandayA / tasmai sa munaye sUnurarpitastena cAdade // 30 // bAlaM dhanagiriH pAtrabandhane taM nyadhatta ca / rodanAd dattasaMketa ivAsau virarAma ca // 31 // tataH sunandAsadanAd muni tAvAttabAlakau / gurvAjJapAlakau bhUyo'pIyaturgurusaMnidhau // 32 // tadbhAreNa namadvAhuM dRSTvA dhanagiriM guruH / abhASatAmunA bhikSAbhAreNAyAsito bhavAn // 33 // tadenamarpayAsmAkaM vizrAmyatu bhujastava / ityArpayad dhanagirriguroryatnena taM sutam // 34 // bAlArkamiva taM bAlaM bhAsamAnaM samAdade / guruH karayugeNAdisandhyA zoNanabhorucA ||35|| tadbhArabhaGgarakaro gururAha savismayaH / aho puMrUpabhRdvajramidaM dhartuM na zakyate ||36|| bhAvI pravacanAdhAro mahApuNyaH pumAnayam / sAdhvInAmiti taM bAlaM pAlanAyA''rpayad guruH // 37 // taM bAlaM guruNA guptavajranAmAnamArthikAH / zayyAtarakule bhakte pAlanAyArpayaMstataH // 38 // dakSAH kumArapoSAya zayyAtaryo'pi taM zizum / svasvaputrAdhikaprItyA pazyantyaH paryapAlayan // 39 // vayovRddhapariNAmo vajraH sajjJAnavattayA / bAlo'pi nApa cApalyaM kiJcittAsAmasaukhyadam // 40 // jJAnopakaraNAdAnairbAlakeliM sa kalpayan / vajraH pramodayAmAsa prativAsaramArthikAH // 41 // [ vivekamaJjarI
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ [147 guNAnumodanAdvAre vajrasvAmikathA] vajaM dRSTvA sunandodyanmohA zayyAtarAnatha / aruciSTatarAM te tu gurusvamiti nArpayan // 42 // mahatA tUparodhena sA teSAmeva vezmani / dhAtrIva lAlayAmAsa stanyapAnAdinA sutam // 43 / / pAlyamAno'bhavad vajraH krameNAtha trihAyanaH / sAdhavo dhanagiryAdyAste ca tatrAyayustadA // 44 // prApte dhanagirAvatra grahISyAmi svamaGgajam / citayantI sunandaivamAyAte'sminnamodata // 45 / / sunandAtha maharSibhyaH svanandanamayAcata / te punarpiyAmAsuH pratyabhASanta cedRzam // 46 // ayAcitastvayA sujJe ! datto'smabhyamayaM zizuH / vikrIteSviva datteSu svAmitvamaparAdhyati // 47 // pakSayorubhayorevamuccairvivadamAnayoH / loko'vAdIdamuM vAdaM rAjA nirdhArayiSyati // 48 // tataH sunandA lokena sahitA nRpasaMsadi / jagAma saGghasahitAH zramaNA api te yayuH // 49 // rAjJo nyaSIdadvAmena sunandA dakSiNena tu / zrImAn saGghaH samasto'pi yathAsthAnamathApare // 50 // Attavajro jagau zrutvA dvayorbhASottaraM nRpaH / yenAhUtaH samAyAti bAlastasya bhavatvasau // 51 // kRpayAnumatA sAtha janena jananI zizoH / vividhaiH krIDanairbhojyaizcATubhizca tamAhvayat // 52 // na mAturupakArANAM ko'pi syAdanRNaH pumAn / evaM vidannapi sudhIrvajra evamacintayat // 53 //
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 10 15 20 148] "yadi saGghamupekSiSye kRtvA mAtuH kRpAmaham / tadA syAd mama saMsAro sAro dIrghataraH khalu // 54 // dhanyeyaM ca savitrI me'lpakarmA pravrajiSyati / AyatiduHkhamokSAya tataH syAM bheSajAdivat" // 55 // dIrghadarzI vimRzyaivaM vajro vajradRDhAzayaH / pratimAstha iva sthAnAd na cacAla manAgapi // 56 // tato rAjJA dhanagiriH prAptAvasaramIritaH / rajoharaNamutkSipya jagAdaivaM mitAkSaram // 57 // vrate ced vyavasAyaste tattvajJo'si yadi svayam / tad rajoharaNaM dharmadhvajamAdatsva me'nadha ! // 58 // vajrastamabhi dhAvitvA ghardharAyitughughuraH / rajoharaNamAdatta lIlAmbhojaM vratazriyaH // 59 // sadyo mlAnamukhAmbhojA padminIva dinAtyaye / hastavinyastacibukA sunandaivamacintayat // 60 // bhrAtA pravrajito bhartApi ca pravrajito mama / pravrajiSyati putro'pi pravrajAmyahamapyataH ||61 // vinizcityAtmanaiveti sunandA sadanaM yayau / vajramAdAya vasatiM prayayurmunayo'pi te // 62 // vratecchurna papau stanyaM vajrastAvadvayA api / ityAcAryaiH parivrAjya sAdhvIbhyaH punararpitaH // 63 // sunandApi vrataM bheje vajrastvekAdazApi hi / paThadAryAmukhAcchRNvannadhyaiSTAGgAni sanmatiH // 64 // aSTavarSo'bhavad vajro yAvadAryApratizraye / tato vasatyAmAninye harSitaistairmaharSibhiH // 65 // [ vivekamaJjarI
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ [149 guNAnumodanAdvAre vajrasvAmikathA ] anyadA vajraguravaH pratyavanti pratasthire / antarA ghanavRSTau ca tasthuryakSamaThe kvacit // 66 // prAgjanmasuhRdo vajrasyAmarA jRmbhakAstadA / sattvavIkSAkRte tatra vaNijIbhUya cAvasan. / / 67 / / vAride virataprAye gurUnnatvAtha te surAH / bhikSArthamabhaNan vajraM guravastvanujajJire // 68 // vajro'pyAvazyakI kRtveryaapro'prsaadhuyuk| gacchannapkAyakaNikAsparzabhIto nyavartata / / 69 / / tuSamAtrAmapi tato vRSTiM devA nirudhya tAm / vihartumanayan vajraM tatsArthe so'pi yAtavAn // 70 // sasaMbhrameSu deveSu teSu bhaktAdiditsayA / dravya-kSetra-kAla-bhAvairupayogamadatta saH // 71 // kUSmANDakAdikaM dravyaM kuto rAddhamasaMbhavi / idaM tUjjayinIkSetraM svabhAvAdeva karkazam // 72 // prAvRSi prathamAyAM ca dravyasyAsya kathApi kA? / dAtAro'pyanimeSAkSAH sAkSAtpadbhyAmabhUspRzaH // 73 // tad dhruvaM devapiNDo'yamakalpyo yatinAmiti / valito'sau praNamyoce pratyakSIbhUya taiH suraiH / / 74 / / vayaM hi jRmbhakA devAH prAgjanmasuhRdastava / tvAM draSTuM cAgamAmeha kRSTAH snehaguNena te // 75 // atha vaikriyalabdhyAkhyAM vidyAM vajrAya te'marAH / samantataH klRptamAyA iva dattvA tiro'bhavan // 76 // jyeSThe mAsyanyadA tadvat parIkSya bahurUpiNIm / vidyAM vajrAya dattvAmI yathAgatamaguH surAH // 77 // 15
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ 150] [vivekamaJjarI vajro'tha susthirIbhUtekAdazAGgo mahAmatiH / adhIyamAnamAdatta zrutvA pUrvagatAdyapi // 78 // sthavirAjJAbhaGgabhIruH zaktiM svAmaprakAzayan / paThan svapAThamavyaktaM so'zroSIt paThato'parAn / / 79 / / anyasminnahni madhyAhne vihartuM vratino yayuH bahirbhUmau ca guravo vajro'sthAd vasatau punaH // 80 / / sAdhUnAM maNDaleSveSa veSTikAH sa nyavIvizat / AcArya iva sAdhUnAM tAsAM cAdatta vAcanAH // 81 // vasatidvAramAyAtA dUrAdevAtigarjitam / zrutvA tadvAcanAdhvAnaM guravo'cintayanniti // 82 // asmadAgamanaM tvete pAlayanto maharSayaH / svAdhyAyaM kurvate bhikSAM samAdAya samAgatAH // 83 / / ityAcAryAH kSaNaM sthitvA vidAJcakrurvimRzya ca / yatheSa vajrabAlapervAcanAM dadato dhvaniH // 84 / / asau pUrvagatastayaikAdazAGgyA api vAcanAm / yad datte tatkimadhyaiSTa garbhasthau vismayAmahe // 85 // sthaviraiH pAThyamAno'yamata evAlasAyate / bAlyAt pAThAlasa iti jJAtvA taM prerayAmahe // 86 / / asmadAkarNanAzaGkI lakSito mA sma bhUdayam / romAJcitAH ziSyaguNairityAcAryA apAsaran // 87|| zabdena mahatA''cAryAzcakruSedhikImatha / guruNAM zabdamAkaryodasthAd vajro'pi viSTarAt / / 88 // samupetya mandagatirna yAvat prAvizad guruH / tAvattA veSTikAH sarvAH sthAne vajro mumoca ca // 89 //
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ guNAnumodanAdvAre vajrasvAmikathA ] $$ gurordaNDaM samAdAya tasya cAMhI mamArja ca / dhautavAMzcAsanasthasya vavande ca padodakam // 90 // guravo'cintayannasya vratinaH zrutasevadheH / yathA jAnanti mAhAtmyaM prayatiSyAmahe tathA // 91 // ityAcAryA vibhAvaryA ziSyebhyo'kathayanniti / yAsyAmo grAmamamukaM dvitrAhaM tatra naH sthitiH // 92 // vajro vo vAcanAcAryo bhaviteti gurorvacaH / bhaktatvAdavicAryaiva pratyapadyanta te tathA // 93 // prAtaH kRtye kRte vajraM niSadyAyAM nyaSAdayan / AcAryasyeva vinayaM tasyAkArSuzca sAdhavaH // 94 // sarveSAmapi sAdhUnAmAnupUrvyA parisphuTAn / saMkrAntyA vajralepAbhAn vajro'pyAlApakAn dadau // 95 // amodhavacano vajro babhUvAtijaDeSvapi / tad navyamadbhutaM dRSTvA gacchaH sarvo visiSmiye // 96 // AlApAn sAdhavaH pUrvamadhItAn susphurAnapi / saMvAdArthamapRcchaMzca vajro'pyAkhyattathaiva tAn // 97 // ekavAcanayA vajrAt tAvat peThurmaharSayaH / yAvad na guruto'mUbhiranekAbhirapi zrutam // 98 // te'bhyadhuH sAdhavo'nyonyaM gururyadi vilambate / vajrapArzve tadA zIghraM zrutaskandhaH samarthyate // 99 // gurubhyo'pyadhikaM vajraM menire munayo guNaiH / tadbhutamapi kiM puSpaM vRkSebhyo nAtiricyate ? // 100 // etAvatA gaNo bhAvI jJAtavajraguNAH khalu / ityAyAtAn gurun vajrasahitA munayo'naman // 101 // [ 151 5 10 15 20
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ 152] [vivekamaJjarI 10 pRSTaM svAdhyAyanirvAhe guruNA munayo'bhyadhuH / pUjyaprasAdAd vajreNA'jJAnazailo vyabhedi naH // 102 // vajro'smAbhiravajJAto hyajJAtatadguNaizciram / idAnImayasmAkaM bAlo'pi bhagavatsamaH // 103 // bAlo'pyastyeSa gacchasya tadatucchaguNo guruH / jyotizcakrasya netAsti dhruvo'Nurapi kiM na hi ? // 104 // guravo'bhyadhuryuSmAkamasya jJApayituM guNAn / agamAma vayaM grAmamAcAryo'yaM ca vo'rpitaH // 105 / / anyathA vAcanAcAryapadavIM nAyamarhati / gurvadattaM yato'nena karNazrutyAdade zrutam // 106 / / saMkSepavidhirUpo'syotsArakalpo mahAzayAH ! / kAryaH pUrvamihAcAryapadayogyastato bhavet / / 107 // tatazca prAgapaThitaM zrutamarthasamanvitam / vajramadhyApayAmAsAnAyAsAdaJjasA guruH // 108 // hRdyabhUd dRSTivAdo'pi yAvAnetasya tAvataH / sAkSimAtrIbhavan pAtrIcake vajramuni guruH // 109 // anyadA viharanto'mI puraM dazapuraM yayuH / bhadraguptastadAvantyAM dazapUrvadharo'bhavat // 110 // tadAdizannamI vajraM tvaM vatsojjayinI vraja / dazapUrvImihAdhISva bhadraguptagurormukhAt // 111 / / ityAtmanA tRtIyo'yaM preSito guruNA kSaNAt / vajro'gAd bhadraguptAhipUtAmujjayinI purIm // 112 // tadaikSiSTa guruH svapnaM yadAdAya karAd mama / patadagrahaM payaH pUrNa kazcidAgantuko'pibat // 113 //
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ [153 guNAnumodanAdvAre vajrasvAmikathA] svapnAditi svaziSyebhyo bhadraguptaH prage jagau / yadeSyatyatithiH ko'pi sa mamAdhyeSyate zrutam // 114 / / vajro'pi nagarIdvAre zarvarImativAhya tAm / prabhAte bhadraguptasyAcAryasya vasatiM yayau // 115 // prasiddhisadRzIM vajrasyAkRti paribhAvya ca / vajro'yamiti nizcikye bhadraguptau jaharSa ca // 116 / / vandanAbhimukhaM vajaM bhadragupto'tha sasvaje / aGkamAropya covAca tanmukhanyastalocanaH // 117 / / kaccitsukhavihAraste kaccitte'GgamanAmayam / kaccittapaste nirvighnaM kaccitte kuzalI guruH // 118 / / kiM kiJcitkAryamuddizya vihArakramato'thavA / ihAgato'si vajrarSe ! kathayAsmAn pramodaya // 119 / / vanditvA bhadraguptarSi vajro viracitAJjaliH / uvAca vadanadvAravinyastamukhavastrikaH // 120 // yadyat sukhavihArAdi pUjyapAdairapRcchyata / tattat tathaiva devAnAM guruNAM ca prasAdataH // 121 // adhyetuM daza pUrvANi tvAmAgAM gurvanujJayA / tadvAcanApradAnena prasIda bhagavan ! mayi // 122 // tatazca dazapUrvI taM bhadragupto'dhyajIgapat / gurorajanitaklezo vajrazca dazapUrvyabhUt // 123 // bhadraguptamathApRcchya vajro dazapuraM yayau / pUrvAnujJA kRtA siMhagiriNA guruNA'sya tu // 124 // tadanujJAdine tasya vidadhe jRmbhakAmaraiH / gandhAmbuvRSTikusumaprakarairmahimA'dbhutaiH // 125 //
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ 154] [vivekamaJjarI 5 gaNaM vajramuneH siMhagiryAcAryaM samarpya saH / pratyAkhyAyAnnapAnAdi kAlaM kRtvA yayau divi // 126 // vajrasvAmI vyahArSIcca munipaJcazatIvRtaH / mahImahInasaubhAgyazrutazIlAdivizrutaH // 127 // 88 itazca pATalIputre dhanizreSTho'bhavad dhanaH / tatkanyA rUpadhanyA'bhUdabhidhAnena rukmiNI // 128 / / sA ca tadyAnazAlAsthasAdhvIbhyo guNasaMstavam / zrIvajrasvAmino nityamazrRNod masRNAzayA // 129 // tato'sau bhAgyasaubhAgyabhAsuraM tadguNazravAt / vajrameva patIyantIM nyaSaitsIdaparAn varAn // 130 // vratinyo jagaduzcaitAmapi ! magdhA'si rukmiNi ! / vajaM pravrajitaM vItarAgaM yat tvaM vuvUrSasi // 131 / / rukmiNyabhidadhe vajro yadi pravrajitastadA / pravrajiSyAmyahamapi yA gatistasya saiva me // 132 // itazca viharan vajraH pATalIputrapattane / AgatyodyAna ekasmin zamavAn samavAsarat // 133 // tadAgamanasaMbhrAntaH pATalIputrapArthivaH / etya zrIvajracaraNAnarcayitvA namo'karot / / 134|| vajro'pi vidadhe kSIrAsravalabdhyA'tha dezanAm / nizamya tAmatiprIto rAjA svaM saudhamAyayau // 135 / / tato'ntaH puranArIbhyo harSodgAraM cakAra saH / yathA'dya vandito vajrasvAmI cAmIkaracchaviH // 136 / / taM vanditvA ca dRSTvA ca taddharmaM nizamya ca / mama gAtraM ca netre ca zrotre cAguH kRtArthatAm // 137||
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ [155 guNAnumodanAdvAre vajrasvAmikathA] tad yUyamapi varSi he devyo ! draSTumarhatha / tvaritaM yAta, naikatrasthAyino yatayo yataH // 138 // iti vaidyopadiSTeSTatulyayA'tha nRpAjJayA / nantuM vilokituM zrotuM rAjyo vajramupAyayuH // 139 / / bhagavAnapi vajrastA matvA''yAtA nRpAGganAH / kurUpIbhUya vidadhe dezanAmatipezalAm // 140 // rAjJo rAjyo'pi gatvA'tha zazaMsuriti sasmitam / deva ! gIreva ramyA'sya vRthA rUpakathA punaH / / 141 / / rAjA svaghaTamAnaM tat zrutvA draSTuM svayaM ca tat / vismayena dvitIye'hni vajraM vanditumAgamat // 142 // anekalabdhimAn vajro vikRtya kanakAmbujam / niSasAdAbhramukto'rka iva svaM rUpamudvahan // 143 / / Uce ca loko vajrasya rUpaM svAbhAvikaM hRdaH / guNAnAmAkRtezcAdya sadRzo'bhUt samAgamaH // 144 // rAjApi vyAjahAraivaM vismayasmeramAnasaH / yatheSTarUpanirmANalabdhirvajramuniH khalu // 145 / / mA bhUvaM prArthanIyo'haM yoSitAmiti zaGkayA / sAmAnyaM zastanaM rUpaM vyaktaM zaktyaiSa nirmame // 146 / / $$ itazcAtrAntare rukmiNyuvAca pitaraM nijam / vajrasvAmyAgato'stIha yaM vuvUrSAmyahaM sadA // 147|| tanmAM vajrakumArAya saMpradattA'nyathA tu me| maraNaM zaraNaM tAta ! dRSallekheva gIriyam // 148 // AbhijAtasakhIM lajjAM vihAyaivaM bravImi yat / tatredaM kAraNaM vajro matpuNyairayamAgataH // 149 // 15 20
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 10 15 20 156 ] eSa prAyeNa na sthAsnuryadyadyeva hi gacchati / kiM jJAyate kadApyeti bhUyo'pyuDDInapakSivat // 150 // tasmAdalaM vilambena dehi vajrAya tAta ! mAm / cirakaumAradInAM mAM kathaM pazyan na dUyase ? // 151 // nodvakSyatyanagAro'yamiti zaGkAM ca mA kRthAH / vratastho'pi na kiM gaurImupAyaMsta mahezvaraH ? || 152 // evaM dhano'tinirbandhAmupavajraM ninAya tAm / sadyaH kRtvA vivAhArhasarvAlaGkArabhUSitAm // 153 // putryA samamanaiSIcca dhanakoTIranekazaH / pralobhanaM varayituryathA syAditi jAtadhIH // 154 // upavajraM gataH zreSThI rUpaM tasya nirUpayan / prAzaMsadAtmanaH putrIM sAgrahAM tatsvayaMvare // 155 // dhanasya hRdaye svArthaprArthanA kartumicchataH / vajradezanArtho'sthAt kSaume lAkSAnurAgavat // 156 // dezanAnte'vadad vajraM dhana zreSThI kRtAJjaliH / kRtvA prasAdaM matputrImimAmudvaha mAnada ! // 157 // kva bhavAnindutulyaH kva ceyaM lakSmazikhopamA / tathApyenAM sa iva tAmAdriyasva kRpAM kuru // 158 // vivAhAnantaraM vajra ! hastamocanaparvaNi / dravyakoTIrasaGkhyAtAstubhyaM dAsye bhavatvadaH // 159 // "vajrastamajJaM vijJAya smitvAce karuNAparaH / paryAptaM dravyakoTIbhiH kanyayA ca tavAnayA // 160 // sandhyArAga sahAdhyAyI zampAsaMpAtasodaraH / svapnAbhinayazailUSastyAjyo'rtho'narthabhUrayam // 161 // [ vivekamaJjarI
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ [157 guNAnumodanAdvAre vajrasvAmikathA] nitambinyastyAjyA dUreNa dRzvaraiH / yakAbhyo yoginAM yogarasabandho vilIyate // 162 // zacIzacApacapalA jantUnAM yauvnshriyH| kimpAkaphalaparyantaviSamA viSayA api // 163 // ekaikazo'pi viSayAH kSayAya khalu dehinAm / pataGgabhRGgapAThInakuraGgakariNAmiva // 164 // na kAmaviSayAdanyaH ko'pi nIcapadapradaH / dvipadopIha jAyeta yasmAdaGgI catuSpadaH // 165 // ahatvA viSayAn mohayAmikAn na mumukSumiH / jarAmaraNajanmAdizRGkhalA khalu moTyate // 166 // mahAnubhAva ! dhanyAyAH kanyAyA api te dhana ! / yujyate viSayatyAgo'smAsu yadyekatAnatA" // 167 // itthaM bhagavatastasya sudhAsArakirA girA / rukmiNI zAntaviSayaviSavegA''dita vratam // 168 / / dharmo'yameva hi zreyAn yatra nirlobhatedRzI / evaM vimRzya bahavaH pratibodhaM janA yayuH // 169 / / tenoddadhe'nyadA vidyA padAnusRtilabdhinA / mahAparijJAcArAGgAntarasthAkAzagaminI // 170 / / uce ca bhagavAnevamanayA vidyayA mama / jambUdvIpAd gatAvasti zaktirAmAnuSottaram // 171 / / dhAryaiveyaM mahAvidyA hanta ! deyA na kasyacit / alparddhayo'lpasattvAzca bhAvino'nye hyataH param // 172 // 88 jagAm viharan vajraH pUrvasyA dizamuttarAm / raGkArAlakarAlo'bhUd duSkAlo'gre tadA punaH // 173 //
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ 158] [vivekamaJjarI tatastadarcitaH saGgha paTe kRtvA vihAyasA / / purI nAgapurI ninye subhikSasubhagAmayam // 174 // tasyAM jainAzca bauddhAzca spardhamAnAH parasparam / cakrire devapUjAdi jainaibauddhAzca jigyire // 175 / / te'tha bauddhairniSiddhebhyo mAlAkRdbhyo nRpAjJayA / nAlabhantArthatulitAnyagastikusumAnyapi // 176 // tadA paryuSaNAparvaNyAgate'rhadupAsakAH / / tattathA'kathayan vajrasvAmine'zrumukhAstataH // 177 / / samAzvasita he zrAddhAH ! yatiSye vaH sutejase / ityuktvotpatya bhagavAn yayau mAhezvarI purIm // 178 / / hutAzanAbhidhAnasya devasyopavane sthitaH / yo'bhUdArAmikastatra mitraM dhanagireH sa tu // 171 / / akasmAdAgataM vajraM dRSTvaiSa taDitAbhidhaH / uvAca diSTyA'tithaye kimAtithyaM karomi te ? // 180 // vajro'bhyadhatta kusumaiH kArya me pratyuvAca saH / iha saMpAdayiSyAmi puSpalakSANi viMzatim // 181 // tarhi tvaM praguNIkuryA ityuktvA bhagavAnapi / utplutya tArthyavad vyomnA'gAt kSudrahimavagirim // 182 // zrIdevyA bhaktitastatra dattamAdAya paGkajam / vaizvAnaravanaM pratyAyayau vajro'tiraMhasA // 183 / / vidyAzaktyA vicakro'tha vimAnaM bhagavAniha / nyadhAcca puSpalakSAMstAn viMzati paGkajaM ca tat / / 184|| chatrasyevAmbujasyAdho niSadya bhagavAnatha / cintitopanataiH klRptaprekSaNo jRmbhakAmaraiH // 185 / / 20
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ guNAnumodanAdvAre vajrasvAmikathA ] purI nAgapurImetyArhanmatasya prabhAvanAm / cakre'tizAyinIM bauddhazAsanaM nyaccakAra ca // 186 // yugmam // zrIvajravihitAM vIkSyArhanmatasya prabhAvanAm / bauddhabhakti vihAyAtra bhUpo'bhUt paramArhataH // 187 // Ss itazcaudrAyaNo rAjA jajJe dazapure pure / somadevazca vipro'sya rudrasomAhatI priyA // 188 // tayoH sutAvabhUtAM dvau buddhyA gurusutAviva / nAmnA''ryarakSito jyAyAn kanIyAn phalgurakSitaH // 189 // tatrAryarakSito vidyAsthAnAnyAtuM caturdaza / jagAma pATalIputraM kRtArthaH punarAyayau // 190 // pravezitaH pure rAjJA gajamAropya gauravAt / vividhopAyanaiH porairapi tenaiSa pUjitaH // 191 // sabandhusahito vidyAzrIhRdyAkRtirAnaman / mAtrAzIrvAditaH prAtivezmikyeva nirAdaram // 192 // vyajijJapadatha svAmbAM so'pi mAtarvilokya mAm / adhItavidyAmAyAtamiha kiM nAdya mAdyasi ? // 193 // sAha vatsa ! tvayA hiMsopadezakamadhIyata / tatastvAM narakAdhvanyaM dRSTvA hRSyAmyahaM katham ? // 194 // yadi tvaM mayi bhakto'si yadi mAM manyase hitAm / adhISva dRSTivAdaM tad hetuM svargApavargayoH // 195 // athAryarakSitaH prAha svAdhIte vizadAzayaH / dRSTivAdaM paThiSyAmi mAtarAkhyAhi tadgurum // 196 // rudrasomApi tanayavinayocchvasitA satI / bhramayantyaJcalaM tasmai nijagAda prasAdabhAk // 197 // [ 159 5 10 15 20
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ [vivekamaJjarI 160] idAnIM na hi jihemi tvayA'haM tanujanmanA / madAdezamanuSThAtuM yadakArSImanoratham // 198 // santi tosaliputrAkhyA AcAryA AryarakSita ! ikSuvATe mamaivetaH pratipannapratizrayAH // 199 // tatpAdapaGkajopAstibhRGgatAmaGga ! tAM bhaja / te tvAmadhyApayiSyanti dRSTivAdaM jinAgamam // 200 // evaM prAtaH kariSyAmItyabhidhAyAryarakSitaH / dRSTivAdAbhidhAM dhyAyan nA'zeta rajanAvapi // 201 // dRSTivAdamathAdhyetumApRcchya jananI prge| dRSTivAdArNavAgastyamiyAya cAryarakSitaH // 202 // athaikaM dvijamAyAntaM sArdhakSunavayaSTikam / ko'si tvamiti so'pRcchadAliGgyaiSa tamabravIt // 203 // ahaM hyupataTagrAmAt tvA draSTuM tvatpituH sakhA / prAyaM kalye, mayA kAryavyagreNAsi na vIkSitaH // 204 // gRhyantAmikSavazcaite mayA''nItAH kRte tava / gurUNAM dAtumucitA laghubhyo hi sukhAdikA // 205 / / uvAca somabhUrijhUstAta ! manmAturarpayeH / ahaM zarIracintArtha gacchannasmi bahirbhuvi / 206 // idaM ca kathayestasyai padgacchannAryarakSitaH / adhunekSulatApANimadrAkSIdAdito'pi mAm // 207 // tatheti tatkRte dadhyau rudrasomA nimittavit / pUrvANi nava khaNDaM ca putro me'dhyeSyate hyataH // 208 // navAhaM dRSTivAdasya pUrvANyadhyanAni vA / dazamaM khaNDamadhyeSye dadhyau yAniti somabhUH // 209 / /
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ [161 guNAnumodanAdvAre vajrasvAmikathA] gatvA cekSugRhadvAre caturo'yamacintayat / kathamantarvizAmyarhaddharmAcArAvizAradaH ? // 210 // prAtarvandanakAyAtazramaNopAsakaiH saha / vasatyantaH pravekSyAmi pratIkSe kSaNamatra tat // 211 // ityAryarakSitastasthau dvAre'pi dvArapAlavat / zRNvan sudhIradhIyAnasAdhUnAM madhurA giraH // 212 / / tatrAgAGkaTTaro nAma zramaNopAsakaH prge| vandanAya maharSINAM harSeNotkarSitAzayaH // 213 / / naiSedhirkI vidhAyaiSa praviveza pratizrayam / atheryApathikI pratyakrAmaduccastarasvaraH // 214 // tadanantaramAcAryAn sAdhUnapi yathAvidhi / vanditvA niSasAdAgre viSTaraM pratilikhya saH // 215 // tadetadavadhAryAryarakSito'pi yathAkramam / abhinIya gurUpAnte niSasAda kRtAJjaliH // 216 / / zrAvakaM nUtanaM matvA DhaDDarAvandanena tam / apRcchan guravo vatsa ! kuto dharmAgamastava ? // 217 // tenokte zrAvakAdasmAdUcire munayaH prabho ! / rudrasomAsutaH so'yaM vidvAn mAnyo mahIpateH // 218 // ayamAdyaguNasthAnasthitAnAM dhuri gaNyate / AzcaryaM zrAvakAcAraM parispRzati kiM hyadaH ? // 219 // athAha somabhUH sampratyasti zrAvakatA mama / ratnatA salilasyeva lohasyeva suvarNatA // 220 // iti vijJapayAmAsa cAcAryAnAryarakSitaH / prasIda bhagavan ! dRSTivAdasyAdhyApanena me // 22 // 15
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ 162] [vivekamaJjarI 5 mayA vivekahInenonmatteneva hatAtmanA / hiMsopadezakaM sarvamadhItaM narakAvaham // 222 // AcArya api taM zAntaM yogyaM matvaivamUcire / yadi tvaM dRSTivAdAdhijigAMsustat parivraja // 223 // so'pyuvAca parivrajyAmidAnImapi datta me / kintu pUjyairataH sthAnAdasti gantavyamanyataH // 224 // mAmatra sthitavantaM hi rAjA purajano'pi ca / atyantamanurAgeNa pravrajyAM tyAjayedapi // 225 / / AcAryA api tasyoparodhena saparicchadAH / gatvA'nyatra tamutsannavRjinaM paryavivrajan // 226 // adhItaikAdazAGgena krameNAcAryasaMnidhau / dRSTivAdo'bhavad yAvAMstAvAMstena samAdade // 227 / / athAryarakSitAyAkhyanguravo gauravocitam / yad bhUyAn dRSTivAdo'sti vajrarSeH samprati sphuTaH // 228 // zrIvajrasvAminamatha prati yAnAryarakSitaH / avantyAM bhadraguptasya prabhoH pAdAnavandata // 229 // guNavantaM taporAziM pUrvAvasthAkutIrthikam / upalakSya tamAcAryAH pariSasvajire mudA // 230 // Ucuzca vatsa ! dhanyo'si kRtArtho'si sudhIrasi / brAhmaNyaM yo'dhigamyApi zrAmaNyaM pratyapadyathAH // 231 // adyAhaM kSINazeSAyuSkarmA tvAmarthaye'nadha ! / kartukAmo'smyanazanaM mama niryAmako bhava // 232 // tatheti pratipedAnaM tamatho sUriranvazAt / mA vajreNa samaM vatsa ! vaserekapratizraye // 233 // 15
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ [163 guNAnumodanAdvAre vajrasvAmikathA] pRthasthitiradhIyethA yadekAmapi yAminIm / yo vaset saha vajreNa tamanu mriyate hi saH // 234 / / evaM kariSye'hamiti pratipadyAryarakSitaH / teSAM niryAmaNAM kRtvA purIM vajrAzritAM yayau // 235 / / nagaryA bahirevAsthAt tAM nizAmAryarakSitaH / nizAzeSe svapnamamuM vajrasvAmI dadarza ca // 236 / / yadadya payasA pUrNaH kenApyasmatpatadgrahaH / / apAyyAgantunA bhUri kiJcidasthAcca tatpayaH // 237 / / vajrasvAmI maharSINAM svapnArthaM vyAkarot prage / bahupUrvazrutagrAhI ko'pyeSyatyatithirmama // 238 / / prAtaretya kRtopAsti svAmyuvAcAryarakSitam / kutaH samAgAH, so'pyAha gurostosaliputrataH // 239 / / vajrasvAmyabravIdAryarakSitastvaM kimAkhyayA ? / so'pyAkhyadevamiti ca punarvandanapUrvakam // 240 // vajrasvAmyapi taM jJAtvA saprasAdamado'vadat / svAgataM tava, kutra tvaM pratizrayamazizrayaH ? // 241 // bahirAvAsito'smIti tenokte svaamybhaasst| mahAtman ! kiM na jAnAsi dUrastho'dhyeSyase katham ? // 242 // tenoce'haM pRthagvAsI bhadraguptagurogirA / vajro'pyAhopayogAt tvAM yuktaM pUjyA babhASire / / 243 / / vajro'tha pRthagAvAsasthitamapyAryarakSitam / apUrvapratibhaM pUrvANyadhyApayadamuM nava / / 244 / / tato dazamapUrvamya yamakAni gurogirA / adhyetuM viSamANyAryarakSitarSiH pracakrame // 245 / /
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ 164] [vivekamaJjarI mAtA-pitRbhyAmAhvAtumathainaM phalgurakSitaH / prANapriyo'nujastasya praiSyAgatya sa taM jagau // 246 / / "kimevaM kaThino'bhUstvamanutkaNThaH kuTumbake / bhrAtaH ! pakSyapi dikcakraM bhrAntvA'bhyeti bhuvaM nijAm // 247|| vairAgyapazunA chinnaM yadyapi premabandhanam / / tathApi tava kAruNyamasti puNyanibandhanam // 248 / / zokasaGkaTamagno'sti bandhuvargazca sAmpratam / tadAgatya tamuddhartuM bhagavaMstava sAmpratam" // 249 // ityukto bandhunA vajramApapracchA''ryarakSitaH / paThetyukto'munA bhUyaH paThannUce ca bandhunA // 250 // bAndhavAste parivrajyAmanoratharathasthitAH / na kutrApi pravartante tvayA sArathinA vinA // 251 / / tadehi dehi bandhUnAM vrataM suvrata ! satvaram / zreyasyapi sakarNo'pi kimadyApi pramAdyasi ? // 252 // athAryarakSitaH smAha yadi satyamidaM vcH| tatastvaM tAvadAdadatsva sarvavizvahitaM vratam // 253 / / zrutvetyUce'munA dehi tadAnImAryarakSitaH / svayaM tamanujagrAha dIkSayA zikSayApi ca // 254 / / yAtumutko'nyadA phalgurakSitenAryarakSitaH / adhItAnekayamako gantumUce punargurum // 255 // tanniSiddhastvadhIyAno yamakebhyaH parAjitaH / so'pRcchad gurumadyApi ziSyate'daH zrutaM kiyat ? // 256 / / sasmitaM gururapyAha pUrvametad tavAgrimam / bindumAtraM tvayA'dhItamabdhitulyaM tu ziSyate // 257 //
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ [165 10 guNAnumodanAdvAre vajrasvAmikathA] zeSamapyacireNApi tvamAgamayasi zrutam / dhImannadhISva dhIro'si kimakANDe viSIdasi ? // 258 // evamAzvasitastena guruNA karuNAvatA / punaH pravRttaH so'dhyetuM bhagnotsAho'pi bhktibhaak||259|| phalgurakSitanyedhurmUrtimadvandhuvAcikam / darzayannutsako gantuM zrIvajaM sa punarjagau // 260 // ayamutsAhyamAno'pi hanta ! gantumanAH katham ? / evaM vicintayan vjrsvaamybhuudupyogbhaak||261|| so'thAmastetyato yAto nAyamAyAsyati dhruvam / stokamAyuzca me pUrvaM mayyeva dazamaM sthitam // 262 // anujJAtastatastena gamanAyAryarakSitaH / saphalgurakSitaH zIghraM puraM dazapuraM yayau // 263 / / tatrAbhyupetya bhUbha; mAtrA pitrA ca bandhubhiH / pauraizca vanditazcakre dezanAmAryarakSitaH // 264 // prabudhya tagirA rAjA samyaktvamapare punaH / pitrAdyA bandhavazcAsya pravrajyAM pratipedire // 265 // 88 itazca viharan vajraH prayayau dakSiNApatham / dhanAgame'tra kekIva vivekI mumude janaH // 266 // zleSmabAdhodaye'nyedhuH suNThImAnAyyasAdhunA / bhuktvaitAM bhakSayiSyAmIti svAmI zravasi nyadhAt / / 267 / / bhakSituM vismRtA sA ca svAmino'dhyayanAdinA / mukhavastrikayA kAyaM pratyupekSayato'patat // 268 / / patitAM tAM ca khATkRtyAsmarad vajro munIzvaraH / hAhA dhig dhik pramAdo'yaM mameti svaM nininda ca // 269 // 15
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ 166] [vivekamaJjarI pramAde saMyamo na syAd niSkalaGkaH kathaJcana / taM vinA mAnuSaM janma jIvitaM ca nirarthakam // 270 // kurmastato vapustyAgaM vajrasvAmItyacintayat / ajAyata samantAcca dubhikSaM dvAdazAbdikam // 271 / / vajrAsenAbhidhaM ziSyaM svAmyatha zrutapAragam / ityAdideza tvaM vatsa ! sAmprataM viharAnyataH // 272 // lakSamUlyaudanAd bhikSAM yatrAhni tvamavApnuyAH / subhikSamavabudhyethAstaduttaradinoSasi // 273 / / sopArakapure zreSThI jinadatto mahAdhanaH / bhAryayA samamIzvaryA caturbhizca sahAGgaH // 274 // . tvatsubhikSopadezena nivRttyApamRteH kRtI / AdAsyate vrataM tvatto martyajanmataroH phalam // 275 // yugmam // catvAro bhavitArastatsutA gacchAdikandalAH / nAgendracandrau vidyAbhRnnirvRtI nAmatazca te // 276 / / evamAdi samAdizya svAminA preSitastataH / vihartuM vajraseno'pi prAvRtad nIvRto'bhitaH // 277 / / bhikSAmalabhamAnAstu dubhikSe vajrasAdhavaH / anvahaM gurubhirdattaM vidyApiNDamabhuJjata // 278 // - dvAdazAbdAni bhoktavyaH piNDo'yaM vastato yadi / saMyamasya na bAdhAsti tamAhRtya dadAmyaham // 279 // no vA tadA sahAnnena tanostyAgaM vidadhmahe / ityuktAgurubhirdharmamatayo yatayo'bhyadhuH // 280 // yugmam / / dhik pASANamimaM piNDaM piNDapoSyamidaM ca dhik / prabho ! prasIda yenaitat tyajAmo dvitayaM vayam // 281 // 20
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ [167 10 guNAnumodanAdvAre vajrasvAmikathA] athAdAya munIn vajro vAlikhilyAnivAryamA / giriM pratyacalallokAntaraM dyotayituM javAt / / 282 / / tatraikaH kSullako nAsthAd vAryamANo yadA tatA / kvApi pratArya taM grAme samArohad giri guruH // 283 // kSullakazcAnupadikIbhUyA''gAt tagireradhaH / . mA bhUd guruNAmaprItiriti tatraiva cAsthita // 284 // madhyAhnakUrasUrAMzutApAd makSaNapiNDavat / vilIya vimalAtmA'sau tatkSaNAd divamIyivAn / / 285 // tadIyasattvasaMbhAracamatkAravazaMvadAH / tridazAH pUjayAmAsurAzu tasya klevaram // 286|| zrIvajaM yatayo'pyUcuH prekSyAvatarataH surAn / kimatrAvatarantyete devAH sarvarddhayaH prabho ! ? // 287 / / so'pyUce kSullakaH kAryamidAnIM svamasAdhayat / mahimAnaM tatastasya suparvANAH prakurvate // 288 // zrutvaivaM munayo dadhyuH zizunApyamunA yadi / svakAryaM sAdhitaM vRddhAH sAdhayAmo na kiM vayam ? / / 289 // iti saMveginaH sAdhUMzcAritrajJAnayoginaH / zrAvakIbhUya tatraivaM mithyAdRg devatA'vadat // 290 // pAraNaM bhavatAmadya bhagavantaH ! prasIdata / gRhNIta zarkarAkSodamodakAn pAnakaM ca naH // 291 / / avagraho'yaM naitasyAH prItihetustato'nyataH / yAmo dhyAtveti jagmuste tadAsannaM nagAntaram // 292 / / kRtvA manasi tatratyadevatAM sAdhavo vyadhuH / kAyotsargamathAgatya natvA tAnityuvAca sA // 293 / / 15
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ 168] [vivekamaJjarI anugraho'yamasmAkamiha yUyaM yadAgatAH / asaMbhavo hi malayatarUNAM marumaNDale // 294 / / ta evaM tagirA prItA: zrIvajrasvAminA samam / kRtAnazanakarmANaH satkarmANo divaM yayuH // 295 / / matvaitad gotrabhid gotraM tamAgatya rathasthitaH / pramodAt pUjayAmAsa vajrAdInAM vapUMSyatha // 296 / / zakraH pradakSiNIcakre taM giriM srthstdaa| zAkhino namayannuccaiH svadehamiva bhaktitaH // 297 / / vinamrA eva te'dyApi vidyante tatra parvate / tatastasyAbhidhA jajJe rathAvarta iti kSitau // 298 // yAte divaM munipatAviha vajranAmni duSkarmaparvataghaTAdalanaikavaje / vicchedamApa dazamaM kila pUrvamUrtyA duHkhAdivAsya bata saMhananaM ca turyam // 299 // 42 // // iti vajrasvAmikathA //
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ guNAnumodanAdvAre metAryamunikathA] [169 atha savismayaM munijanAryametAryaguNacaryAmAha - diDhasiraveDhanipIDaNaniggayanayaNo vi jaM na parikuvio / meajjakhamAsamaNo me ajja vi taM camakkei // 43 // [dRDhaziroveSTanipIDananirgatanayano'pi yad na parikupitaH / metAryakSamAzramaNo me'dyApi taccamatkaroti // ] vyAkhyA - 'meajjakhamAsamaNo' metAryanAmA kSamAzramaNo mahAmuniH 'diDha tti' dRDhazcAsau ziraso veSTa ArdravadhrabandhanaM dRDhaziroveSTaH, tena nipIDanaM tannipIDanaM tena nirgate ni:sRte nayane netre yasya sa tathA, apItyatizaye, itthambhUto'pyasau 'jaM na parikuvio' yanna parikupitaH, 'me ajja vi taM camakkei' mamAdyapi taccamatkarotIti saMkSepArthaH / vyAsArthastu kathAnakAdavaseyaH / taccaitat - 88 asti rAjagRhaM nAma puraM tilakavadbhuvaH / yatra muktAparIveSaH zAlaveSaH prakAzate // 1 // tatra vitrAsitArAtizreNiH zreNika ityabhUt / rAjA sukRtasandarbharAjitaH paramArhataH // 2 // trisandhyamarcayitvArhadoM tasyAH puro'nvaham / svastikaM kurute svarNayavairaSTazatena saH // 3 // pure'sminnekadaikAkivihArapratimAsthitaH / metAryo dazapUrvyAgAdraryameva tamo'pahaH // 4 // vaibhArabhUdhare kRtvA sa mAsakSapaNaM prabhuH / saiMhI vRttiM prapedAnaH pAraNAyA'vizat purIm / / 5 / / svAmIsamito bhrAmyanneSaNAcIkSaNAparaH / rAjJaH suvarNakArasya gRhAGgaNamayaM gataH // 6 // daridrasyeva kalpadrurandhasyeva sudhAkaraH / metAryapAdAstiSThanto rejire'sya gRhAGgaNe ||7||
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ 170] [vivekamaJjarI 10 devatAvasarAyorvIpateH svarNayavAn kRtAn / vimucya svarNakAro'yaM gRhAntaravizattadA // 8 // bhrAmyannabhyetya tatkrIDAkrauJcaH pakSI kRmibhramAt / javAdeva yavAnetAnapakSNamacUnayat // 9 // yAvatsuvarNakAro'pi gRhamadhyAdupAyayau / nAnuloke yAMstAvad dadhyau ceti camatkRtaH // 10 // etAvanmAtrakAle hA ! yayuH kva nu yavA mama ? | devAcAryasamayazcAyaM nAnyAn ghaTayituM sahe // 11 // ihAparAdhe hA hanta rAjAntaka iva krudhaa| mAM vimucyAparaM daNDaM navakhaNDaM vidhAsyati // 12 // tadenaM satyavacanaM muniM pRcchAmi tatkathAm / asau tannAzasAkSI yat karmasAkSIva bhUcaraH // 13 / / dhyAtveti dInavadano'bhisRtya munimabravIt / yavAH kena gRhItA me prasIda kathaya prabho ! // 14 // zRNvannapi munizreyAnazRNvanniva tadgiram / sa krauJcakRpayA bheje maunaM sarvArthasAdhanam // 15 // kriyAsamabhihAreNa pRcchyamAno'pi nAvadat / yadA tadAmunA'zaGki khalvayaM yavataskaraH // 16 / / gRhAntarA durAtmAsau tataH sauvarNiko munim / nItvA rUkSAkSarAkSepapUrvaM papraccha tatkathAm // 17|| yAvattathApi nAzaMsad mahAtmAsau kRpAparaH / tAvat kuTTayituM tena prArebhe yaSTimuSTibhiH // 18 // ghaTI harati toyAni tADyate jhallarI yathA / dIpAlikA'tti pibati sUrpo vA kuTyate yathA // 19 // 15
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ [171 guNAnumodanAdvAre metAryamunikathA] tathA krauJco yavAnaznAd durjanaH sadguNAniva / viSehe sa tu metAryaH kalAdasya kadarthanam // 20 // sa yAvajjAtyahemeva tADyamAno'pi nAsphuTat / kalAdenAmunA tAvat mArAGkamupacakrame // 21 // veSTayitvAbhito vadhaM nIrandhaM mUni sa krudhA / kIlau munivRSasyAsya nicakhAna viSANavat // 22 // "yathA yathA vyathA jajJe munireSa tathA tathA / pramodamaitrIkAruNyopekSApuNyo'bhavad bhRzam // 23 // karmakIlAnapAkartumAhatya pratikIlikAH / varaM kAryA haTIto'smi kRSyamANo mudhA'munA // 24 // ninimittopakAryeSa niHzeSaduritApaham / kathaJcanApi kalyANIbodhiratnamavApnuyAt // 25 // metAryaH sakalo loko varAko'yaM tu majjati / vRthA metAryanAmAhametasminnabhavaM hahA ! // 26 // deho'yaM yAti tad yAtu yadyastyeSa tadastu vA / kimasya cintA hyasmAkaM sthitvA'dyaH zvo'pi yAsyati // 27 // ityasya dhyAyataH pakSapuTato niHsate dRzau / etatsamo'sti ko'pyanya itIva bahirIkSitum // 28 // kSapakazreNiniHzreNimathArohannayaM muniH / kevalaM guNamAsAdya sadyo lokAgramIyivAn" // 29 // tadAnIM svarNakRdgehaprAGgaNe kazcidakSipat / indhanaM tadbhaTatkRtyA bhItaH krauJcau'vamad yavAn // 30 // tAn vilokya janaH krozan nininda munighAtakam / nijena karmaNA so'pi maSIlipta ivAbhavat // 31 //
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ 172] [vivekamaJjarI rAjJA vijJAya tattUrNaM svarNakAraM nizumbhitum / preSitAH puruSAH prApurutkrozanta ivArayaH // 32 // saMsArasya nRpasya ca pratibhayAdutpannadhIH svarNakRt, zrAmaNyaM sakuTumbako'pi sa nijAvAse samAsedivAn / muktaH kSoNibhujA tadaiva yatirityetad vayaM manmahe, saMsAreNa tu mokSyate kvacidasau jAnAti tatkevalI // 33 // 43 // // iti metAryamunikathA //
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ guNAnumodanAdvAre sudarzanakathA] [173 atha tadasImazIlaguNadhyAnapradhAnamAnasaH saMjAtapurodarzanamiva sudarzanamabhi nandayannAha bhavabhamaNanibbhayAe abhayAe pADio vi taha visame / nivvUDho si sudaMsaNa ! tuha kittI teNa mahamahai // 44 // [bhavabhramaNanirbhayayA'bhayayA pAtito'pi tathA viSame / niyUMDho'si sudarzana ! tava kIrtistena mAmahIti // ] vyAkhyA - he sudarzana ! bhavabhramaNanirbhayayA abhayayA 'taha visame' tathA tena nira-pAyacaturupAyasAreNa prakAreNa viSame saGkaTe vahnAviva kanakapiNDa: 'paDio vi' pAtito'pi, yattadonityasambandhatvAt, yena 'nivvUDho si' nirvyaDho'si tasmAd viSamAditi bhAvaH, vizeSamahimAnamAdAya niHsRto'si / 'tuha kittI teNa mahamahai' 10 tava kIrtistena hetunA bahulaparimalA prasaratIti saMkSepArthaH / vyAsArthastu kathAnakAdavaseyaH / taccaitat - $$ astyaGgadeze dattArikampA campAbhidhA purI / dugdhodadhiyazAstasyAM nRpo'bhUd dadhivAhanaH // 1 // abhayA vibhayA svAsyadAsitenduH priyAsya tu / rUpalAvaNayakalitA kaiTabhArerivendirA // 2 // itastasyAM puri zreSThi gariSTho dharmazAlinAm / abhUd vRSabhadAso'syAhadAsIti priyA satI // 3 // zreSThinastasya mahiSIpAlaH subhaga ityabhUt / ninAya mahiSInityaM sa tu cArayituM vane // 4 // mAghamAse vanAdeSa nivRttaH sAyamanyadA / aprAvaraNamadrAkSIt kAyotsargasthitaM munim // 5 // asyAM hemantarAtrau yaH sthAtA sthANuriva sthiraH / asau dhanyo mahAtmeti cintayan sa gRhaM yayau // 6 // maharSi harSitamahAhimAnIvarSavedanam / tamevArdramanA dhyAyan yAminI tAmanInayat // 7 // 15 25
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 10 15 20 174] nizAyAmavibhAtAyAmAdAya mahiSIstataH / sa yayau tatra yatrAsti sa muniH pratimAsthitaH // 8 // natimAnatimAtraM tamupAsAbhAsivAnasau / tadAsyaspardhayevArka udyayau tadupAsta // 9 // sa 'namo arihaMtANaM' ityuktvodapatad muniH / tatpadaM khecarIvidyAdhiyAntaH subhagastvadhAt // 10 // svapaJjAgrannadaMstiSThannaktamahni gRhe bahiH / tadevApaThaducchiSTo'pyekagrAhA hi tAdRzaH || 11|| papraccha vismitaH zreSThI tatpravRttimayaM tataH / zazaMsa tattathodbhUtAM zreSThI punaruvAca tam // 12 // AkAzagamane heturasau vidyA na kevalam / kintu heturasAveva gatau svargApavargayoH // 13 // kimekamucyate paJcaparameSThinamaskRteH / asyA yasyAH prabhAveNa kiGkarIkriyate jagat // 14 // vidyeyaM sAdhu yatprAptA paTha kintvakhilAmimAm / ucchiSTo mA japeH zreyaH paratreha ca te yathA // 15 // so'tha zeSanamaskAramadhItya zreSThino mukhAt / parAvartayatAjasraM dhanaM prApyeva nirdhanaH ||16|| evaM tasya namaskArajApavyApArimaH sataH | kiyatyapi gate kAle varSAkAlaH samAyayau // 17 // nIcaistarANyatho nIcairuccairuccaistarANyatha / tadAnImekadAnIva dhanaH svIyazriyA'dhinot // 18 // gRhAd gRhItvA mahiSIrjagAma subhago vanam / nadIM tIrtvA mahiSyastu parakSetre tadAvizan // 19 // 1. ka. svarNazrideg / [ vivekamaJjarI
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ [175 guNAnumodanAdvAre sudarzanakathA] dRSTvA tAH subhagaH zIghraM namaskAraparAyaNaH / dattajhampo nadIpUre viddhaH kIlena kenacit // 20 // tathaivAvartayan paJcaparameSThiM vipadya saH / zreSThipatnyAstataH kukSau tatprabhAvAdavAtarat // 21 // tasmin garbhagate zreSThI devasaGghArcanAdikAn / . patnyA RSabhadAso'tha pUrayAmAsa dohadAn // 22 // sArhaddAsI tataH putramasUta zubhalakSaNam / putrajanmotsavaM zreSThI yathAvaibhavamAtanot // 23 // pitRbhyAM sotsavaM klRptanAmA saiSa sudarzanaH / vardhamAnaH krameNendurivApa sakalAH kalAH // 24 // kanyAM manoramAM nAmnA manoramakulodbhavAm / ratiM smaramiva zreSThI tamatho paryaNAyayat // 25 // pitrona kevalaM netre kumudAnandaminduvat / cakre rAjJo'pi lokasya sarvasyApi sudarzanaH // 26 // ito nagaryAM tatrAbhUd dadhivAhanabhUpateH / purodhAH kapilaH so'dhAt sauhRdaM zreSThisUnunA // 27 // arjunasya vidhuH paJcazarasya ca vidhuryathA / sudarzanasya sa prAya: paripArzvamavartata // 28 // kapilaM kapilAnAmA bhAryA'pRcchat tamanyadA / vismaran nityakRtyAni kveyatkAlaM vilambase ? // 29 // pArzve sudarzanasyAhaM tiSThAmIti tadIrite / ko'sau sudarzana iti tathoktaH pratyuvAca saH // 30 // mama mitraM satAM dhuryaM vizvaikapriyadarzanam / sudarzanaM na ced vetsi tat tvaM vetsi na kiJcana // 31 //
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ 176] [vivekamaJjarI 10 taM jJApayAdhunApIti tayoktaH kapilo'vadat / asAvRSabhadattasya zreSThinastanayo nayI sutopamAH // 32 // saiSa rUpeNa paJceSustejasA tejasAM patiH / saundaryeNa zaraccandro gAmbhIryeNa tu vAridhiH // 33 // dAnino'sya kare'GgulyaH kAmadhenuH sutopamAH / nakhAzcintAmaNisakhAstvak kalpadrupravAlaruk // 34 / / asmin guNamaye prAptalIlaH zIlaguNo mahAn / muktAsthAlaM yathA ratnamindukAntamamUlyakam // 35 // zrutveti kapilA kAmavihnalA tadguNazravAt / sudarzane'bhisartuM sA cakre cintAmaharnizam // 36 // anyadA nRpategUDhAdezAd grAmAntaraM gate / kapile kapileyAya sudarzanamuvAca ca // 37|| adya te suhRdo dehApATavaM tena te gRham / nAyayau tvAM samAhvAtumAturo mAM nyayojayat // 38 // hA ! na vedmIdamityuktvA taM gRhaM drutamAgatam / nItvaikAnte vRSasyantI kapilA prArthayat kila // 39 // patitaH saGkaTe tasyAM smitvovAca sudarzanaH / bhadre ! yuktamidaM yUnAM bhavasyApi phalaM hyadaH // 40 // SaNDhaH paramahaM mUDhe ! puMrUpeNa mamAmunA / phalena zAlmalitaroH zukastrIvA'si vaJcitA // 41 // tato viraktA sA sadyo yAhi yAhIti bhASiNI / dvAramudghATayAmAsa niryayau ca sudarzanaH // 42 // stokena durgateArAcchuTito'smIti cintayan / kalyANIzIlavRttiH svaM dhAma dhImAnayaM gataH // 43 / /
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ [177 5 guNAnumodanAdvAre sudarzanakathA] nAryo'nA?citIzIlAH kIlA iva havirbhujaH / bhasmatAM melayantyAtmaparAzrayamasaMstutAH // 44 // etAbhyo bhIrurasmIti vimRzyAtha sudarzanaH / pratyajJAsIt paragRhe naiko yAsyAmyataH param // 45 // dehabaddha iva nyAyo viveka iva mUrtimAn / pratyakSa iva dharmo'sau nAvadyaM kiJcidAcarat // 46 // yathAkAlamathAyAte tatra cendramahotsave / sudarzana-purodhAbhyAM sahodyAnaM yayau nRpaH // 47 // ito naravimAnasthA'bhayA kapilayAnvitA / zarallakSmIrivotphullanayanA nRpamanvagAt // 48 // sudarzanapriyA SaDbhiH samaM putraimanoramA / tatrAgAd yAnamAruhya dharmasampad guNairiva // 49 / / abhayAM kapilA'pRcchat SaTputrA keyamaGganA ? / mahAdevIva dehaikyAt kimatra SaNmukhAnvitA? // 50 // rAjyalakSmIriva guNaiH suttai SaDbhiriyaM yutaa| sudarzanapriyA'jJAyi na tvayetyabhayA'vadat // 51 // zrutveti vismitA smAha kapilA devi ! yadyasau / sudarzanasya gRhiNI tadasyAstanayAH kutaH ? // 52 // atha smitvA'bhayA'vocata pumAn kiM na sudarzanaH ? / sA'vAdId naiva rAjyUce cature ! vetsyadaH katham ? // 53 // ityuktA svAnubhUtaM sA'bhayAyai kapilA tataH / sudarzanasya SaNDhatvavRttAntaM tattathA jagau // 54 // abhayApyabravIdevaM yadyevaM vaJcitA'si tat / mUDhe ! SaNDho'yamanyastrIjane nAtmamRgIdRzi // 55 //
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ 178] [vivekamaJjarI ato vilakSA kapilA'pyabravIdityasUyayA / vaJcitA cedahaM mUDhA prauDhAyAH kiM tavAdhikam ? // 56 // abhayoce mayA candrakalayeva karAJcitaH / asaJo'pi draved grAvA sasaJaH kiM punaH pumAn ? // 57 // seyemuuce'th kapilA'pyevaM mA garvamudvaha / garvaM vahasi ced devi ! ramyatAM tatsudarzanaH / / 58 / / vyAjahArAbhayA devI sAhaGkAramidaM tataH / hale ! ramitamevainaM mayA viddhi sudarzanam // 59 // yoSAbhiH pazuveSAbhirapi te munayo vane / nIrasA apyaramyanta kvAsau smaravazo gRhI ? ||60 // vilasAmi na yadyenaM tad vizAmi hutAzanam / ityAlapantyAvudyAnaM prapedAte kSaNena te // 61 // ciraM cikrIDatustatrodyAne vAneyasampadA / abhayA-kapile zrAnte nizAnte jagmatustataH // 62 // abhayAtmapratijJAtamatha manmathajIvitam / upAyapaNDitAyai tatpaNDitAyai nyavedayat // 63 // athaitAM paNDitA prAha khaNDitAnanadIdhitiH / pAtrApAtramanAlocya dhik pratijJAmimAM tava // 64 // anyo'pi paranArISu sodaraH zrAvako bhavet / asau kiM nu mahAsattvaziroratnaM sudarzanaH ? // 65 // sadA gurukulAsevI dhyAnamaunarataH sadA / AnetumabhisartuM vA sa kathaM nAma yujyate ? // 66 // varaM siMhasaTAsarpaphaNAratnagrahAgrahaH / na tu zIlaviloNaya pratijJAtaH sudarzanaH // 67 / /
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ [179 10. guNAnumodanAdvAre sudarzanakathA] jinAdhivAsito'pyantargabhIro'pi saritpatiH / kSaye tyajati maryAdAM na tathApi sudarzanaH // 68 // sadainyamabhayA'vAdIdekavelaM kathaJcana / AnayainaM tataH sarvaM bhaliSyAmi na te cchalam // 69 // atho tathodayatprajJAmaNDitA prAha paNDitA / nizcayazcettavAyaM tadastyupAyo mayA smRtaH // 70 // parvAhe zUnyagehAdau kAyotsargaM karoti saH / Anetavyo yadi paraM tathAstho nAnyathA punaH // 71 // upAya: sAdhu sAdhvasmin yatitavyaM tvayAnizam / ityuktavatyAM tAtparyAd devyAmAmetyuvAca sA // 72 // sudarzanasamAM kAmapratimAM tatra kAmapi / pujAyai paNDitA parvazarvarISu samAnayat / / 73 / / tasyAmAnIyamAnAyaM pratiparvanizaM bhRzam / tayA vizvAsamAnItAH sarve'ntaHpurayAmikAH // 74 // evaGkAraM vyatIteSu divaseSu kiyatsvapi / vizvAnandI samAgacchat kaumudIyo mahotsavaH // 75 // tadutsavAya rAjAtha paTahodghoSapUrvakam / sarvodyAnamAhvAsta samastamapi pUrjanam // 76 / / prAtareSyaccaturmAsadharmakarmakRte kRtI / sopAyano nRpaM gatvA pRcchati sma sudarzanaH // 77|| anujJAto nRpeNAhni dvitIye zrImadarhatAm / arcA viracayaMzcaityaparipATIM cakAra saH // 78 // tato rAtrau gRhItvaiSa pauSadhaM duritauSadham / kAyotsargeNa kutrApi sthitaH zUnyagRhAntare // 79 // 20
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ 180] 10 [vivekamaJjarI ito'bhayApi vihitaziro'tticchadmanA tadA / tasthau nRpatimApRcchya yadutpannadhiyaH striyaH // 80 / / atho sudarzanaM yAne nyasyAcchAdya ca vAsasA / dvA:sthairaskhalitA nItvA'bhayAyai paNDitA''rpayat / / 81 / / tamaspaSTAkSarollApA sA pANipraNayIkRtam / svidyantI kampamAnAtha prArthayatpArthivapriyA // 82 / / mAmakInamanomInaM vasantaM rAgasAgare / agrahId guNajAlena dhRtastenAsi dhIvara ! // 83 / / kSipto haccatvare bADhaM bAhupAzena bandhanam / matto navanavasphAraM mArakarma ca lapsyase // 84 // puMnAgasyAsya sumanaHkRSTimAdhAtumuccakaiH / giraM vyApArantIti kuTilAmaGkuTImiva / / 85 / / skandhe lalambe bAhubhyAM mRdulAbhyAM mRNAlavat / rambhAstambhAbhirAmAbhyAmurubhyAM madhyamagrahIt // 86 // catubhiH kalApakam // tataH sudarzano'tyarthaM samAdhistimito'bhavata / varSAsaritparIrabdhaH kimabdhistaralAyate? // 87 // punarapyabhayA'vAdIdanAdInatvabhAvayuk / prasIda nAtha ! sIdantImiti mAM kimupekSase ? // 88 // manmatho hanti mAM hanta durvAraprasaraiH zaraiH / sanAbhirasi tasyAtaH pAhi mAM zaraNAgatAm // 89 // AnItazchadmanAsIti kopaM mA sma vRthA kRthAH / baddhvA''nIto nadIpUraH prajAzAH kiM na pUrayet ? // 10 // vratakaSTamidaM muJca matprAptyA phalitaM hyadaH / svargApavargayorvArtA smArtAnAM gallajhallarI // 11 // 15.
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ [181 guNAnumodanAdvAre sudarzanakathA] tAmyantIM yAcamAnAM mAM namrAM mAnaya mAnada ! / daivAt karamupAyAtAM sudhAM pibasi kiM na hi ? // 12 // kiyadadyApi saubhAgyagarvamunnAyiSyasi ? / ityAlapantI sA pInastanAbhyAM tamatADayat // 13 // itthaM yathA yathA cakre sopasargamanargalA / sudarzanaH zubhadhyAnamAruroha tathA tathA // 94 // sa dadhyau ceti ceda macye kathaJcidahametayA / pArayAmi tadutsargamanyathAnazanaM mama // 15 // amAnitAtha ghaTitabhrakuTiH kuTilAzayA / taM bhApayitumArebhe bhaSantI nirbhayA'bhayA // 96 / / tvayIdamUSare sarvaM mUrkha ! re varSitaM mayA / na vetsi mAninI tuSTA'mRtaM ruSTA viSaM punaH // 17 // cApasyevAdhunA jIvAdhAnaM te namato mayi / anyathA tvadhvare jAta evAsIdhmaM havirbhujaH // 98|| itthaM yathA yathA'bhaiSIdabhayA pAtakAbhayA / tathA tathAsau saddhyAnamAnaze nijamAnase // 99 // vicakrAmAbhayA kAmaM vikalA sakalAM nizAm / na cukSobha layAdAtmadarzanastu sudarzanaH // 100 / / tataH prAbhAtikI vIkSya rajanI rAjavallabhA / vilakSA svaM vilikhyAzu nakhaiH pUtkAramAtanot // 101 / / AyAnti sma tato yAvad yAmikAstatra sambhramAt / kAyotsargasthitaM tAvad dadRzuste sudarzanam // 102 / / asminna sambhavatyetaditi drutamupetya taiH / vijJapto bhUpatistatrAyayau papraccha cAbhayAm // 103 //
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ 182] [vivekamaJjarI. soce'nujJApya deva ! tvAmahaM yAvadiha sthitA / AvirbhUtaH puro bhUta ivAyaM tAvadIkSitaH // 104 // tataH paTUni cATUni kurvANaH smaraghasmaraH / asau pazurivonmatto mAM riraMsurayAcata // 105 // anicchantyAM mayi tato balAtkAramayaM vyadhAt / mayA ca pUtkRtaM nAnyadabalAnAM balaM yataH // 106 / / asminnidamasambhAvyamiti matvA mahIpatiH / kimetaditi papraccha sudarzanamanekadhA // 107 / / pRSTo'pi rAjJIkRpayA kiJcid noce sudarzanaH / yenApakArikAbhyo'pi santo hantopakAriNaH // 108 // tataH sambhAvayAmAsa doSaM tasyaiva bhUpatiH / pAradArikadasyUnAM tUSNIkatvaM hi lakSaNam // 109 // iti kruddhaH samAdikSadakhile'pyatra pattane / doSaprakhyApanAM kRtvA duSTa eSa nigRhyatAm // 110 // athAra:stato dhRtvA kezeSvayamakRSyata / yathA tathApi jAyante yauvane hi vigopakAH // 111 // sa mukhe carcito maSyA dehe cUrNena citritaH / bilvaivaralaGkRto mUni kaNThe nimbadalasrajA // 112 / / rAsabhAropitaH sUrpAtapatrastatra pattane / vAdyamAnena vAdyenArebhe bhramayituM bhaTaiH // 113 / / kRtAparAdhaH zuddhAnte badhyate'sau sudarzanaH / nAtra doSo nRpasyeti cakrurAghoSaNAM ca te // 114 // na yuktaM kRtavAneSa neha saMbhavatIdRzam / asmin rAjApi nedRkSaH kupito'tra vidhiH khalu // 115 //
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ guNAnumodanAdvAre sudarzanakathA ] dharmo dhigasya kiM zete purAkarma kimapyadaH / ayaM mucyeta naH sarvadravyairno jIvitairapi // 116 // mitho vicArayatyevaM hAhAkAraM ca kurvati / pUrjane roditi bhrAmyannagAdagre svavezmanaH // 117 // vizeSakam // adRzyata mahAsatyA sa manoramayA tataH / acinti ca sadAcAro matpatiH kimidaM hahA ! // 118 // ityantarvivazA vezmamadhyamadhyAsya satvaram / arcayitvA jinaM kAyotsargasthedamacintayat // 119 // 'zrRNvantu bhagavatyaH zrIjinazAsanadevatAH ! / candre lAJchanamastIdaM sarvathA matpatau tu na // 120 // paramazrAvakasyAsya sAnnidhyaM cet kariSyatha / tadAhaM pArayiSyAmi kAyotsargamimaM khalu // 121 // anyathaivaM sthitijuSo'nazanaM dhruvameva me / dharmadhvaMse patidhvaMse kiM jIvanti kulastriyaH ?" // 122 // mA kRthAH putri,! nirvedaM bhaliSyAmo'khilaM vym| sA samAdhisthitA'zrauSId giraM divyAM kuto'pyatha // 123 // tatazca nyadhurArakSAH zUlikAyAM sudarzanam / svarNAmbhojAsanamabhUdiyaM tasya mahAtmanaH // 124 // athArakSairvadhAyAsya dRDhaM vyApAritA api / kaNThapIThe'sidaNDAnAM prahArA hAratAmaguH // 125 // maulau mukuTatAM bhejuH kuNDalatvaM ca karNayoH / bAhvoH keyUratAM bhejuH pAde kaTakatAM ca te // 126 // tad dRSTvA cakitairetairvijJapto vasudhApatiH / Aruhya kariNIM so'gAd vegAdadhisudarzanam // 127 // 44 [ 183 5 10 15 20
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ 184] [vivekamaJjarI 10 "vrIDAmukulitAsyendustamAliGgya nRpo'vadat / diSTyA na hi vinaSTo'si zreSThin ! AtmaprabhAvataH // 128 / / bhavAn vinAzyate kvApi mAdRzairavivekibhiH / dharmo yasyAGgarakSo'sti jAgarUkaH sanAtanaH ? // 129 // strINAM vivekazastrINAM vacanAttvAM nihanti yaH / avimRzyakara: pApI nAparo dadhivAhanAt // 130 // suvaMzajo'pyakRtyAni karute preritaH striyA / snehalaM dadhi manAti pazya manthAnako na kim ? // 131 // mayA mAyApradhAnAyAH striyo vAkyena yattvayi / aparAddhamazeSaM tat kSantAsi tvaM sudarzana !" // 132 / / evamAlapatA rAjJA kariNyAmadhiropya saH / / nItvA svaharye snapitazcandanaizca vilepitaH // 133 / / vastrAlaGkArajAtaM ca paridhApya sudarzanaH / rAjJA pRSTo nizAvRttaM yathAtathamacIkatham // 134 / / rAjoce bhavataivAhamakRtyaM kArito'smi hA ! / tadA yattvaM mahAsAdho ! mayA pRSTo'pi nAvadaH // 135 / / athAbhayAM prati kruddho bhUpatirnigrahonmukhaH / nyaSedhi zreSThinA tena ziraH prakSipya pAdayoH // 136 / / zreSThI kariNamAropya mahItaraNinA tataH / nAyito nyAyinA gehaM gauraveNa garIyasA // 137 / / abhayApi tadAkodvadhyAtmAnaM vyapadyata / paNDitA pATalIputre devadattAntike yayau // 138 // sudarzano'pi saMsAravirakto vratamagrahIt / tapaHkRzAGgo viharan pATalIputramAgamat // 139 / /
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ [185 guNAnumodanAdvAre sudarzanakathA] bhajanmAdhukarI vRttiM dRSTaH paNDitayAtra saH / kathito devadattAyAH so'pi tasyA gRhaM yayau // 140 // gRhasya kumudasyeva baddhvAsyaM devadattayA / dhRto lakSmyeva divasaM yAvaccukSobha naiSa tu // 141 / / tato muktastayA sAyamudyAnaM gatavAnayam / tatrApi dRSTo'bhayayA vyantarIbhUtayA tayA // 142 / / smarantyA prAktanaM karma tasya marmAvidho'nayA / svAminaH saGgamenevopasargAstenire nizi // 143 / / klizyamAno bahu tayA mahAsattvaH sudarzanaH / kSapakazreNimArohadapUrvakaraNakramAt // 144 / / tasyApi kevalajJAnamunmimIla samujjvalam / sametya mahitazcAyaM devadAnavamAnavaiH // 145 / / devanirmitahemAbjamAsito bhagavAnayam / dideza karmaNAM marmAvidhaM dharme caturvidham / / 146 // tasya dezanayA tatrAnye'budhyanta na kevalam / paNDitA devadattA cAbhayA cApi vyabudhyata // 147 // itthaM sa bhAsvAniva kAntizAlI nAlIkabodhaM viracayya gobhiH / sudarzanaH kevalabhUrtirAyurdinAvasAne'jani nirvRtAtmA // 148 // 44 / / 15 // iti sudarzanakathA //
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 15 186] atha dazArNabhadrazlAghAmullAghayannAha - - 20 vaMde dasannabhaddaM samasIsIe aho suriMdassa / ghittUNa tahA viraiM jeNa painnA sunivvUDhA // 45 // [vande dazArNabhadraM spardhayA aho ! surendrasya / gRhItvA tathA viratiM yena pratijJA sunirvyUDhA || ] vyAkhyA 'dasannabhaddaM' dazArNabhadranAmAnaM muniM 'vaMde' namaskaromi, 'jeNa' yena 'painnA' pratijJA 'tathA zrIvIrasvAminaM vandiSye, yathAsau na kenApi vanditaH' iti sandhA, 'sunivvUDhA' suSThu atizayena nirvyUDhA nirvAhamanIyata / kayA ? 'samasIsIe' samazIrSikayA spardhayA / 'aho' iti vismaye kasya ? 'suriMdassa' surendrasya 10 zakrasya / kiM kRtvA ? 'ghittUNa' gRhItvA / kAm ? 'viraiM' viratiM pravrajyAm / katham ? 'tahA' tathA tena prakAreNa sendrairapi surairasAdhyenetyarthaH / aviratA hi devA dezaviratimapyAptumanalambhUSNavaH, kva punaH sarvaviratimiti saMkSepArthaH / vyAsArthastu kathAnakAdavaseyaH / taccetat - -- [ vivekamaJjarI $$ dazArNadezabhUsubhrUkirITapratimaM puram / dazArNapuramityasti naikaratnavirAjitam // 1 // dazArNabhadra ityAsIt tatrAsImayazA nRpaH / sampadAmekavaritA saritAmiva sAgaraH ||2|| ekadA taM sabhAsInaM sAyamityUcire carAH / deva ! devAdhidevaH zrIvIraH prAtarihaiSyati // 3 // payodagarjayevAbhUt tadgirA bhUvibhU rayAt / dhArAkadambavatphullapulakAGkuradanturaH // 4 // sabhAsamakSamUce ca prage RddhayA tayA prabhum / vandiSye na yayA kazcid vavande trijagatyapi // 5 //
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ guNAnumodanAdvAre dazArNabhadrakathA ] ityamAtyAdikAn sarvAn samudIrya visRjya ca / prItacetA jagAmAntaH puraM pRthvIpurandaraH ||6|| vandiSye bhaktibhAgevaM stoSye caivaM prage prabhum / kathaJciditi cintAvAn yAminIM tAmanInayat // 7 // vAvanudite'pyeSa samAhUya ca bhUyasaH / adizannagarAdhyakSaprabhRtIniti bhUpatiH // 8 // madIyasadanasvAmisadasorantarA cirAt / kAryaM yAnAya me muktadUSaNaM mArgabhUSaNam // 9 // itazca tatra bhagavAnAyayau nagarAd bahiH / traye'pi ca surAzcakrurvizAlaM dezanAsadaH // 10 // zAsanaM nRpateste'pi tenire tanniyoginaH / rAjJAM hi vacasA siddhirmanasA marutAmiva // 11 // kalitA kuGkumAbhbhobhiH sumanobhizca tatra bhUH / sandhyArAgavatI jyotiSmatIva dyaurarAjata // 12 // muktAvacUlairullocAH svarNastambhairvirejire / sabalAkAH sagAGgeyadhArA dhArAdharA iva // 13 // suprapaJcA virejuzca maJcAstoraNadAmabhiH / zatrubhaGgA ivottuGgAhaGkArabharato mithaH ||14|| pade pade svarNakumbhairazobhanta ca maNDapAH / sthirabhAnUni sAnUni lokAlokagireriva // 15 // ghaNTApatheSu haTTAni caJcalaiH ketanAJcalaiH / maJcasthazAlabhaJjInAM nyuJchanAnIva tenire // 16 // zubhreSu tADitollocapaTeSu pratimaNDapam / dadhurdhUpaghaTIdhUmAvartAH paJcamapatratAm // 17 // [ 187 5 10 15 20
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ 188] [vivekamaJjarI paritaH kadalIstambhA dalairullAsibhirbabhuH / aGgarakSA iva zrINAmullAsitaravArayaH // 18 // vastraM vandanamAlAzca puTApuTikayA babhuH / saphenA gaganAmbhodheH kuTilA iva vIcayaH // 19 // kvacit kvacicca bhAnti sma toraNe citrakatvacaH / maNistambhaprabhAmbhodhAvavatIrNA ghanA iva // 20 // evaM mArgamatisvarga viracayya niyoginaH / rAjJe vyajijJapan svAmidarzanautsukyadhAriNe // 21 // snAtvA rAjApi divyAGgarAgaH sarvAGgabhUSaNaH / cArucIradharaM sragvI gajamArohaduttamam // 22 // sa rarAjAtapatreNa pUrvAcala ivendunA / calAbhyAM cAmarAbhyAM ca ravIndubhyAmivodadhiH // 23 // cAmarairvIjyamAnAzca varyaparyaGkikAsanAH / sAcIkRtazacIrUpA antaHpuryastamanvaguH // 24 // narendraH prAcalatprAjyamaNibhUSaNabhAsuraiH / asAvanugato bhUpai rUpaiH svairiva vaikriyaiH // 25 // hariserAhakhuGgAhanIlapATalarociSAm / rAjA rAjibhirazvAnAM yathAvarNaM pRthak pRthak // 26 // bandibhiH stUyamAnazca gIyamAnazca gAyanaiH / daryamAnAtmavijJAno mArgAlaGkArakAribhiH // 27 // uparyupari nIrandhramilitastrImukhAmbujaiH / pazyan maJceSu maJceSu zatacandraM nabhastalam // 28 // bherItAmrAnakabhrerIjhallarIkambukUjite / vijJaptyarthaM vidan sevAkAriNAM hastasaJayA // 29 / /
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ guNAnumodanAdvAre dazArNabhadrakathA ] jaGgamodyAnalekhAvatsAmanta zrIkarIbharaiH / krameNa prApa samavasaraNaM sa mahIpatiH ||30|| paJcabhiH kulakam // sa triH pradakSiNIkRtya vavande paramezvaram / AsAJcakre yathAsthAnamAsthAne RddhigarvitaH // 31 // tamRddhigarvitaM bodhapAkaM zAsitumAtmanA / ambhomayaM vikRtavAn vimAnaM pAkazAsanaH ||32|| "sphaTikAcchapayobhittiprAntakAntamRNAlikam / tadarAlavicAlasthamarAlamithunAdbhutam // 33 // zirasthAnIbhavatpadmatannAlastambhazobhitam / nIlavallItulaM padmaparAgollocarocitam // 34 // unnIrazikharaprAntakumbhIbhUtAbjakuDmalam / vIcidaNDoparipreGkhatphenaketupaTottaram // 35 // upAttodAramandArapatatkusumapUjitam / sattvairAmbhasikairuhyamAnaM dhuryairivoddhataiH ||36|| jalakAntavimAnaM tat zakro'dhyAsta sahAmaraiH / cAmarairamarastrIbhirvIjyamAnaH sahasrazaH" ||37|| paJcabhiH kulakam // gandharvArabdhasaGgItadattakarNo manAg manAk / martyalokamavAtArIdamartyAdhipatistataH // 38 // jAmbUnadAmbujanyastapAdamaSTApadonnatam / bibhrANaM pArzvayorghaNTe sUryAcandramasAviva // 39 // devadUSyakuthacchannapRSThaM praSThaM dhukumbhinam / martyalokAvatIrNo'thAdhyAruroha purandaraH ||40|| yugmam // gajASTadantImANikyavApyambhojeSu bhUrizaH / dvAtriMzatpAtrabandhena saGgItamavadhArayan // 41 // [ 189 5 10 15 20
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ [vivekamaJjarI 10 190] AgAdathopasamavasaraNaM bhaktibhAvitaH / jinendrapAdAn vandArurvRndArakaziromaNiH // 42 // yugmam // gajastha eva sUtrAmA vimAnenAnugAminA / pratyambujaM surastraiNasaMgItAdvaitazAlinA // 43 // sa triH pradakSiNIkRtya svAmino dezanAsadaH / uttIrya ca gajAt tatra prAvizat saparicchadaH // 44 // tatra sthitaiH suranarairvismitairvIkSito hariH / prabhuM nanAma hAreNa svastikaM racayan bhuvi // 45 / / dazArNabhadra indrasya tayA RddhyAtha dRSTayA / puraRddhyA grAmya iva stambhitAGgo'bhavat kSaNam // 46 / / "dadhyau ceti dazArNezo vismayasmeralocanaH / aho ! zakravimAnasya zobheyaM bhuvanAdbhutA // 47 / / aho ! ruciragAtratvaM surendrakariNo'sya tu / aho ! samRddhivistAraH ko'pi vAstoSpaterayam // 48 // svasampadabhimAno'yaM vyadhApi dhigaho ! mayA / goSpadAbyorivaitaddhi mama zakrasya cAntaram // 49 / / RddhigarvAdatha svAtmA hahA ! tucchIkRto mayA / kUpakacchapakeneva prAgadRSTerddhinA" // 50 // evaM bhAvayatastasya vairAgyaM gacchataH zanaiH / pariNAmaH zubhataro babhUvetyalpakarmaNaH // 51 // RddhyA yadyapyanenAhaM vijito'smi biDaujasA / pravrajyAgrahaNenAdya parAjeSye tathApyamum // 52 // na kevalaM vijeSye'muM vratAdAnena samprati / karmArInapi jeSyAmi bhavabhramaNakAriNaH // 53 //
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ guNAnumodanAdvAre dazArNabhadrakathA ] [191 vivekI cintayannevaM dazArNapurapArthivaH / tatrastha eva vyamucat kirITakaTakAdikam // 54 // dazArNendro'tha karmadrormUlAnIva samantataH / paJcabhirmuSTibhiH kezAnuccakhAnottamAGgataH // 55 // zakre nirIkSamANe'tha vismayasmeracakSuSi / . sa gatvA gaNabhRtpArzve yatiliGgamupAdade // 56 // gatvA pradakSiNApUrvamapUrvotsAhasAhasaH / dazArNabhadraH zramaNo jagannAthamavandata // 57 // tamindraH prAha dhanyAtman ! aho ! pauruSamadbhutam / tavedamamunA'jaiSIrmAmanyasya kathaiva kA ? // 58 // stutveti natvA ca surezvarastaM jagAma dhAma svamanazvarazrIH / dazArNabhadro'pi tapo'bhitapya nirdhUya karmANi ca mokSamApa // 59 // 45 // // iti dazArNabhadrakathA // 5 10
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ 192] [vivekamaJjarI atha prasannacandramunicandracaritraM citrIyamANa Aha - taha sattamIe baddhaM kammamasesaM pi jeNa taha khaviyaM / kaha na kuNai acchariaM pasannacaMdasya saccariyaM ? // 46 // [tathA saptamyAM baddhaM karmAzeSamapi yena tathA kSapitam / 5 kathaM na karotyAzcaryaM prasannacandrasya saccaritam ? // ] vyAkhyA - tathA tena durmukhavacanazravaNopajAtaraudradhyAnAvezavazamanovRttisamRddhena kaveranubhavaikasAdhyena vA nikhilajanaprasiddhisAreNa prakAreNa saptamyAM narakabhuvi baddhaM dRDhIkRtaM karma azeSamapi, tathA tena ziraskasvIkArapraguNIkRtakaraspRSTa luJcitaziraHsmRtAtmAnuzayanivartamAnakaSAyapariNAmAtizayajAgarUkavairAgyapara10 bhAgatAreNa prakAreNa yena kSapitamunmUlitaM, kaizciccirakAlabaddhamacireNa, kaizciccAcirakAlabaddhaM cireNa karma kSapitam, anena tu mahAtmanA tatkAlaM baddhaM kSapitaM cetirUpaM saccaritaM prasannacandrasya rAjarSeH kathamAzcaryaM na karoti ? api tu karotIti saMkSepArthaH / vyAsArthastu kathAnakAdavaseyaH / taccaitat - .. $$ ihAsti potanapuraM puraM tatra mahIpatiH / prasannacandra ityAsIt prasannazcandravad guNaiH // 1 // tatraikadA puragrAmAkaradroNamukhAdiSu / viharannAjagAma zrIvIro devAsurairvRtaH // 2 // nagarAd bahirIzAnyAM dizi devA vitenire / dezanAsadanaM svAmI tadantarniSasAda ca // 3 // zrutvA svAminamAyAtaM potanAdhipatirnRpaH / praNAntumAyayau paurasAmantAmAtyasaMyutaH // 4 // praNamyocitabhUpIThapratiSTheSu nRpAdiSu / svAmI cakAra vairAgyadezinI dezanAmiti // 5 // 15
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ [193 guNAnumodanAdvAre prasannacandrarAjarSikathA ] "jantubhiH patitairasminnagAdhe bhvniirdhau| kathaJcid mAnuSaM janma prApyate yAnapAtravat // 6 // prApyApi tarakANDaM tad guruM niryAmakaM vinA / vinA cAritramIhante nAnukUlaM kimapyamI // 7 // idaM vAritadantAdibhAramapyaGgavAhanam / mRtyubhraSTiM samAropya jarAvAtyA vinAzayet // 8 // tad yAvad na jarAvAtyA mRtyubhraSTizca na kvacit / tAvaccAritramAdAya paraM pAraM prayAta bhoH !" // 9 // zrutveti dezanAM sadyo jAtavairAgyavaibhavaH / rAjA vratamayAciSTa vIraM viracitAJjaliH // 10 // pratibandhaM kRthA meti nAthAdezAdasAvatha / gatvA pure sutaM bAlamapi rAjye nyavezayat // 11 // sutena saha sAmrAjyadhurAmAropya mantriSu / svayaM vratadhurAM dhIro vIropajJAM babhAra saH // 12 // tasmAdatha mahAvIrastena rAjarSiNA saha / viharannanyadA prApa puraM rAjagRhAbhidham // 13 // vaibhArodayazaile zrIjinezvaradinezvaraH / jagatAM janitazreyovAsaraH samavAsarat // 14 // zailapAlAt tadAkarNya rAjA rAjagRhezvaraH / pracacAla prabhuM nantuM sarvA saparicchadaH // 15 // raGgaduttuGgamAtaGgamadAmodena medinIm / vAsayan vAsavaH kSoNenagarAd niragAdayam // 16 // rAjJo'grasainikau tasya nAmnA sumukha-durmukhau / ekAMhiNA tasthivAMsaM muktau gantumivotsukam // 17 //
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ 194] [vivekamaJjarI lambitaikabhujaM jantUnuddhartumiva durgateH / udaJcitaikapANiM cotkSeptuM tAneva sadgatau // 18 // divAkare'pi mukara iva nyastavilocanam / tanmaNDalabhidA mArga mArgantamiva muktaye // 19 // - dharmAmbhobindubhizchannaM svrnnaaclmivoddubhiH| saddhyAnamudrayA kAntaM zAntaM dadRzaturmunim // 20 // kalApakam / / tayorekatamo'vAdIdaho ! munimataGgajaH / vandanIyo mahAtmAyaM ya evaM tapyate tapaH // 21 // ekapAdena kastiSThet kaH pazyecca kharatviSam / evaM muhUrtamapyekamaho ! duSkarakAritA // 22 // svargo vApyapavargo vA nAsya dUre mahAtmanaH / tapobhirdustapaiH kiM kiM nAsAdhyamapi sAdhyate ? // 23 // dvitIyo'pi jagAdaivaM vayasya ! na hi vetsi kim ? / rAjA prasannacandro'yaM na dharma'sya mudhA tapaH // 24 // cakre'sau hi sutaM bAlaM rAjye tasmAt sa mantribhiH / pracyAvayiSyate dugdhAt tatpidhAnamivautubhiH // 25 // tasminnucchedite bAle vaMzo nAstyasya sarvathA / svapUrvajanminAM nAmanAzanAdeSa pAtakI // 26 // durlabhAH sutapobhyo'pi labdhA hyetena yAH striyAH / tA viyujya pravrajitasyAsya kiM na tapo vRthA ? // 27|| samAdhipAdape tadvAgvAtyayonmUlite tdaa| vicchAyazcintayAmAsa rAjarSiriti cetasi // 28 // "aho ! teSAM mayA'kAri sanmAno yaH kumantriNAm / sa bhasmani hutaM nUnamUSare ca pravarSitam // 29 //
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ [195 10 guNAnumodanAdvAre prasannacandrarAjarSikathA] matsUnoH kSIrakaNThasya taiH sarvaiH pApakarmabhiH / rAjyamAcchettumArebhe dhik tAn vizvastaghAtakAn // 30 // jIvitenAmunA kiM me tapasA bhUyasA ca kim / karNAtithirabhUdAtmAGgabhuvo yatparAbhavaH ? // 31 / / tatrAhamabhaviSyaM cet tadA teSAM durAtmanAm / akariSyaM navanavairnigrahairanuzAsanam // 32 // caraNaskhalanAdevamantaHsaMsAracatvaram / rAjaSizcalitaH krodhabhUtenAbhUdanIdRzaH" // 33 // ihAntare narendro'pi samAyAtaH zamIzvaram / dRSTvA taM sahasottIrya gajAd bhaktyA namo'karot // 34 // udbAhumekapAdasthaM taM dRSTvA''tApanAparam / . anvamodiSTa zuddhAtmA rAjA rAjagRhezvaraH // 35 / / rAjarSestasya tapasAmutkarSaM tamanusmaran / parSadi svAminaH prApa paJcAbhigamanena saH // 36 // prabhuM praNamya paJcAGgaM yathAsthAnaM niSadya ca / prApya cAvasaraM rAjA papraccheti kRtAJjaliH // 37 // dhyAnastha: samaye yatra prasannarSirmayaikSyata / tatraiva ced vipadyeta tatkAmAsAdayed gatim ? // 38 // svAmyUce samaye tatrApratiSThAnaM vrajedayam / rAjA dadhyau gatiH keyamasyogratapaso'pi hA ! ? // 39 // nRpo bhUyo'pi papraccha samaye'sminmahAmuniH / sa kAlaM yadi kurvIta kAM labheta tato gatim ? // 40 // prabhurUce'sti yogyo'yamanuttaragatenupa ! / rAjApIti jagau nAtha ! kimiyaM vyAkRtidvidhA ? // 41 // 15 20
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ 196] [vivekamaJjarI svAmyAcakhyau yadA rAjan ! rAjarSirvanditastvayA / raudradhyAnI tadA so'bhUt zukladhyAnI tu samprati // 42 // rAjA prAha punaH svAmin ! mamAjJasya nivedaya / raudradhyAnI kathamabhUt zukladhyAnI kathaM ca saH ? // 43 // "prabhurUce ca rAjaMstvadagrasainikavArtayA / zuzrAvAbhibhavaM sUnormantribhyaH svebhya eva saH // 44 // spRSTaH sutamamatvena prasanno vismRtavrataH / manasA yoddhamArebhe taiH samaM krUrakarmabhiH // 45 // pratyakSairiva taiH sAkSAd yuddhamAno'dhikAdhikam / niSThitAstraH prasanno'bhUdaprasannamanAH krudhA // 46 // sa saMnaddhaM svamajJAsIditi cAcintayat krudhA / ziraSkeNApi hanmyetAn sarvaM zastraM hi doSmatAm // 47|| tatazca zirasi nyAsthacchiraskAditsayA karam / talluJcitaM spRzannAttavratamAtmAnamasmarat // 48|| acintayacca dhig dhigmAM raudradhyAnubandhinam / kiM tena sannA kiM tairamAtyairnirmamasya me ? // 49 // iti cintayatastasya vilIne mohadurdine / vivekabhAskaraH prAdurabhUd bhUyo'pi bhAsuraH // 50 // bhaktyA tatraiva vanditvA so'smAnagre sthitAniva / AlocyAtha pratikramya prazastaM dhyAnamAsthita" // 51 // prasannacandrazciccheda zukladhyAnena duSkRtam / pradoSasaMbhavaM dhvAntamudayAdririvendunA // 52 // papraccha zreNiko bhUyaH praNamya paramezvaram / kimeSa devasaMpAto dRzyate dyotitAmbaraH ? // 53 //
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ [197 guNAnumodanAdvAre prasannacandrarAjarSikathA] svAmyapyAkhyat prasannarutpannamiha kevalam / kartuM ca tanmahimAnamamarAH saMpatantyamI // 54 // vyApAreSu dhruvaM cittavyApAro balavattaraH / prApya saptamI yAvajjIvaM nayati yaH zivam // 55 // zrutvaivaM magadhapatiH pramodazAlI vyAkhyAnte svapuramagAjjinaM praNamya / 5 rAjarSiH sa tu bhagavAn prasannacandro nirnidrodayamapunarbhavaM jagAma // 56 // 46 // // iti prasannacandrarAjarSikathA //
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ 198] . [vivekamaJjarI atha kUragaDDukamaharSiguNotkarSamudghoSayannAha - sA kAvi khamA taM kiM pi maddavaM ajjavaM ca taM kiM pi / jaha kUragaDDayamahesiNo samattAI kajjAiM // 47 // [sA kApi kSamA tat kimapi mArdavamArjavaM ca tatkimapi / yathA kUragaDDakamaharSeH samAptAni kAryANi // ] vyAkhyA - iha hi vacanagocarAtItA api kUragaDDakamuneH kSamAmArdavArjavAdayo guNastadIyatAtkAlikalokottaraphalasaMpattismRtipAtrasya kaveranubhavaikasAdhyasadarthena prasiddhArthena tcchbdenaivoktaaH| ataH padArthaH spaSTaH / vyAsArthastu kathAnakAdava seyaH / taccaitat - 10 $kSitipratiSThitaM nAmnA kSatAnItipratiSThitam / purametya purA prAvRSyAcAryAH ke'pi tasthire // 1 // tadIyaH kSapakaH kazcit kSullakenAnugAminA / bahirbhUmau vrajan kI pramAdenAMhiNA'zRNAt / / 2 / / iyaM bhekI vivekIza ! tvayA hanta ! hatA mune ! / ityuktaH kSullakenAyaM darzayan gaNazo'parAH // 3 / / janalajjAvazAdUce duSTa re ziSyapAMzana ! / kimeSApi kimeSApi kimeSApi mayA hatA? // 4 // yugmam // pratikramaNavelAyAmayamAlocayiSyati / vimRzyeti sthitastUrNI kSullo'pi vinayI nayI // 5 // sa tamAvazyake'pyAha tadanAlocanAkRtam / maharSe ! dharSitAM bhekImAlocayasi kiM na hi ? // 6 // aho ! vigopayatyantaH sAdhUnAmapi mAmayam / tadenamAtmanA hanmi yathA butkurute'pi na // 7 // 15
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ [199 10 guNAnumodanAdvAre kUragaDDukamunikathA ] dhyAtveti kSullakaM hantuM dhAvannudyamya viSTaram / so'ntarA marmaNi stambhAsphAlito nyapatad bhuvi // 8 // hA ! jIvehaiva kopadruphalaM bhukSvAdhamAdhama ! / iti svaM garhayan so'tha mRtvA jyotiSkadevyabhUt // 9 // itazca puramastyekaM vasantapurasajJitam / tatrAridamano'nvardhAbhidhAnaH pArthivo'bhavat // 10 // putrastasyaikaputrasya svagRhopavane'nyadA / puSpANi pANinA cinvan daSTo duSTena bhoginA // 11 // tanmatvA duHkhito rAjA paTahenetyaghoSayat / saMjIvayati yaH putraM sa me rAjyArdhamarhati / / 12 / / tato gAruDikaH kazcid nRpametyAzu maNDalam / sarpAkRSTikRte'lekhId gandhanAgandhanAbhidham / / 13 / / paryaGkAsanabandhena kRtanirdambhakumbhakaH / sa sarpAkaSiNI vidyAM sabhRkuTikamasmarat // 14 // tayA susphurayAkRSTAH phaNinaH puravAsinaH / gandhanAgandhanakulAH svaM svaM maNDalamApatan // 15 // athAha mAntrikaH sarpAnAkSipyAkSatamuSTinA / muktvAparAdhinamare ! pare yAntu nirAgasaH // 16 // yathAgatamaguH sarpAstataste ye nirAgasaH / sa evaikaH sthito yena rAjasUnuradazyata // 17 // mAntriko'gnicitAM kRtvA tatra cAhiM tamabravIt / svamAdatsva viSaM daMzAdahe ! vA dahane viza // 18 // agandhanakulInatvAd na vAntamapibad viSam / sarpo'yaM tvavizadvahnimekarUpA hi mAninaH // 19 // 15 20 1. kha. nAhikam /
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 10 15 20 25 200] mRte putre'tha rAjApi sarpajAtau samatsaraH / dadau dInAramekaikaM sarpatuNDacchidaM prati // 20 // jAmadagnya iva kSattrAnahInutkhAtumudyataH / asarpI kartumArebhe sa evamavanIM nRpaH // 21 // itazca kSapakAtmA sa jyotiSkebhyazcyutastadA / dRgviSAhikule sarpo devatAdhiSThito'bhavat // 22 // saiSa jAtismRtijJAno maddRSTyA mA sma bhasmasAt / avantu jantava iti bhrAmyati sma divA na hi // 23 // dayAlurna trasAnaznAd nizAyAM niHsRto'pi saH / pAyaM pAyaM tu pavanAn prAtaH prAtarbile'vizat // 24 // anyadA rAjadInAralubdhaH pannagalubdhakaH / vilokya gharSaNaM tasya viveda vipine bilam // 25 // tenauSadhI biladvAre muktA drAgahikarSiNI / tayAkRSyata sarpo'yamayaskAntena lohavat // 26 // maddddRSTyA mA sma dahyantAM jIvA iti kRpAvazAt / nissasAra mahAtmA'sau pucchapakSeNa pannagaH // 27 // yAvAn yAvAn nirAyiSTa tAvAMstAvAnayaM javAt / khaNDazaH kriyate smAhituNDikena durAtmanA // 28 // khaNDyamAnamidaM nAGgamasti kintu vikarma te / zubhodarkAmimAM pIDAM re ! jIvAdhisahasva tat // 29 // iti dhyAyannamaskAraparaH paJcatvamApya saH / tasyaiva bhUpateH patnyAM putratvenodapadyata ||30|| tadA ca tadadhiSThAtrI svapne dhAtrIzamabravIt / rAjan ! mA sma vadhIH sarpAn putraste bhavitA'cirAt // 31 // putrasya nAma dAtavyaM nAgadatta iti tvayA / ityAkhyAya mahIzAya devatA sA tirodadhe // 32 // [ vivekamaJjarI
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ [201 guNAnumodanAdvAre kUragaDDukamunikathA] rAjApi dvaidhamapyApa prabodhaM tamaso'tyaye / rAjJI tu pUryamANeSTadohadA garbhamAvahat // 33 // asUta ca kramAt putramasau prAcIva bhAskaram / nAgadattaM ca taM rAjA'bhyadhattotsavapUrvakam // 34 // dhAtrIbhirguNapAtrIbhiH pAlyamAno'yamarbhakaH / paJcabhirviSayecchAbhiriva kAmo vyavardhata // 35 / / sa paJcavArSika: pitrA paNDitebhyaH samarpitaH / bAlenduriva vardhiSNuragrahIdujjvalA: kalAH // 36 / / ekadA bahirudyAne gatena zizunAmunA / vanditAH sUrayastebhyaH zuzruve dharmadezanAm // 37 // prakRtyopazamI so'yaM zrutvopazamadezanAm / saMvignamAnaso dIkSAmayAciSTa gurUnatha // 38 // gururUce'sti ced vatsa ! vratecchA pRccha tannijau / pitarau tanmatAyAzu tubhyaM dAsyAmahe vratam // 39 // tato natvA gurUn gatvA so'pRcchat pitarAviti / tAta ! mAtarahaM kiJcid yAce vAM putravatsalau // 40 // tAvUcaturidaM sarve tavaiva kimu yAcase ? / rAjyAdapi paraM kiJcidasti ced brUhi vatsa ! // 41 // so'bhyadhatta praNamyaitau dIkSAM dApayatA'dya me / tau tu vAkchalamAtmIyaM nindantAvidamUcatuH // 42 // kva tAta ! vratakaSTaM tat kva ca te komalaM vapuH ? / rambhAstambho gRhastambhaH kriyate kvApi putraka ! ? // 43 // smitvA'vAdIdayaM keyaM dayA'Ggasya prayAsyataH / dayAM kuruta me muktiphalaM dApayata vratam // 44 //
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 10 15 20 202] // 45 // athaitau nigrahasthAnapatitAviva vAdinau / taM vratAyAnvamanyetAM tatra pratyuttarA nAgadattastataH pitrA kRtaniSkramaNotsavaH / mudA''datta parivrajyAM susAdhugurusaMnidhau // 46 // siMhatvena viniSkramya vismApitajagattrayaH / siMhatvenaiva gurubhiH sahorvyA vijahAra saH || 47|| sa tu prAktanatiryaktvAnubhAvena kSudhAlukaH / kUragaDDuka ityanyanAmA jemannabhUd muhuH ||48|| jJAnadarzanacAritrANyasyodIyuH kSudhA samam / indoriva sahAGkena skandhadezapradezakAH // 49 // catvAro devatAvandyA gacche'tra kSapakottamAH / ekadvitricaturmAsAn kSapanti sma krameNa te // 50 // yAvajjIvaM ca tadvaiyAvRttyAbhigrahamagrahIt / matvA tatpuNyamakSayyaM bAlarSiH kUragaDDukaH // 51 // bubhukSayaikadA teSAM munInAM khelamallakAH / pariSThApayituM tasya vyasmaryanta mahAtmanaH // 52 // vihRtya zItale bhAnUdaye cAyamupAgataH / munInnimantrayAmAsa mAsakSapaNinastadA // 53 // te tu khuGkRtya jagaduH kopinastaM pramadvaram / bhojanaikasmRte ! khelaM kSipAmaH kveti zaMsinaH // 54 // tato nimantraNAyAviSkRte tatpAtra eva te / kSapakAH khelamamucan garalaM pannagA iva // 55 // tanmukhAbjacyutaM khelaM manvAno makarandavat / sa kSamApakSmalasvAntazcintayAmAsivAniti // 56 // [ vivekamaJjarI
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ [203 guNAnumodanAdvAre kUragaDDukamunikathA] "pariSThApayituM khelamallakAn vyasmaraM hahA ! / niSThevituM na kalpetAM vAsite khelamallake // 57 / / mayA pramadvareNaiSAmanyabhaktirapi kSatA / yadadAtuH priyAlApo'nyatra lAbhAntarAyikam // 58 // azanavyasanaM dhigmAM pazuvad grAsalAlasam / kSutparISahasoDhArastvamI dhanyAstapodhanAH // 59 // sicyamAno rasairAtmA sArdratumbamiva bruDeta / tenaite zoSayanti svaM titArayiSavo bhavAt // 60 // kSAntyA titaunevaivaM cAlayan prAktanaM rajaH / sa lebhe kevalaM ratnaM lokAlokaprakAzakam" // 61 / / tadA zAsanadevyAgAd namazcakre ca taM munim / kSapakAstad vilokyaitAmabhASantonmiSatkrudhaH // 62 // hitvA tapodhanAnasmAnadya tvaM kaTapUtane ! / amuM kathamavandiSThA re krUre ! kUragaDDukam ? // 63 // soce pavitramasyAbhUjjJAnamapratipAtikam / avandiSamahaM tena vandadhvaM yUyamapyamum // 64 // tataste vismayAnandaviSAdabharabhAvitAH / tasya kevalinaH pAdAmbuje'bhUvanmadhuvratAH // 65 // teSAmapi tadAtmAnaM nindatAmabhigarhatAm / / vililyire vikarmANi prAdurAsIcca kevalam // 66 // devA dundubhinAdapUrvamavanIM gandhodakopaskRtAM kurvantaH samupetya kevalamahaM kRtvA ca jagmurdivam / kAlAt kevalinaH prapaJcitaruco dharmasya paJcApi te sAmrAjyAya zubhagrahA iva jagatyuccaiH sthitA jajJire // 67 // 47|| // iti kUragaDDukamunikathA //
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 15 204] 20 praNatipUrvamabhayakumArAnagAraguNabhAramatha vistArayannAha khaMDiyamohapamAraM abhayakumAraM namAmi aNagAraM / ajja vi jassa maIo jaNassa citte camakkaMti // 48 // - [khaNDitamohaprAkAramabhayakumAraM namAmyanagAram / adyApi yasya matayo janasya cittaM camatkurvanti // ] vyAkhyA abhayakumAranAmAnamanagAraM maharSi namAmi namaskaromi / kiMviziSTam ? 'khaMDiyamohapagAraM' khaNDitazcUrNIkRto moho mUDhataiva muktipurIpraveze pratyUhakAraH prAkAraH zAlo yena, yadvA, khaNDito'vagaNito mohasya prakRSTo mahatAmapyalaGghya AkAro ghATa: sAmrAjyalobhamayo yena sa tathA tam / yasya kim ? mataya 10 autpAtikI-vainayikI - karmajA - pAriNAmikItisaMjJAzcatasro buddhayaH tathAhi siddhAntaH - "uppattiyA veNaiyA kammayA pariNAmiyA / buddhI cauvvihA vRttA paMcamA Novalabbhai // 1 // [ u.pa./38 ] [ vivekamaJjarI puvvamadiTThamasuyamaveiatakkhaNavisuddhagahiyaTThA / avvAhayaphalajogA buddhI uppattiyA nAma // 2 // [ u.pa./39] bharanittharaNasamatthA tivaggasuttatthagahiyapeyAlA / ubhaulogaphalavaI viNayasamutthA havai buddhI // 3 // [ u.pa./ 43 ] uvaogadiTThasArA kammapasaMgaparigholaNavisAlA / sAhukkAraphalavaI kammasamutthA havai buddhI // 4 // [ u.pa./ 46 ] aNumANahe udita sAhiyA vayavivAgapariNAmA / hiyanisseyasaphalavaI buddhI pariNAmiyA nAma " // 5 // [ u.pa./ 48 ] 1. autpAtikI vainayikI karmajA pAriNAmikI / buddhizcaturvidhoktA paJcamI nopalabhyate // 1 // pUrvAdRSTAzrutAviditatatkSaNavizuddhagRhItArthA / avyAhataphalayogA buddhirautpAtikI nAma ||2|| bharanistaraNasamarthA trivargasUtrArthagRhItapramANA / ubhayalokaphalavatI vinayasamutthA bhavati buddhiH ||3|| upayogadRSTasArAH karmaprasaGgaparigholanavizAlA / sAdhukAraphalavatI karmasamutthA bhavati buddhiH ||4|| anumAnahetudRSTAntasAdhikA vayovipAkapariNAmA / hitaniHzreyasaphalavatI buddhiH pAriNAmikI nAma // 5 //
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ [205 guNAnumodanAdvAre'bhayakumArakathA] ityetAH 'ajja vi' adyApi bahudhA zrutA apIti bhAvaH, janasya lokasya 'citte' manasi 'camatkaMti' camatkurvantyAzcaryaM janayantIti saMkSepArthaH / vyAsArthastu kathAnakAdavaseyaH / taccaitat - $8 asti rAjagRhaM nAma puraM tatrAbhavad nRpaH / prasenajiditi khyAtaH pratApI bhAnumAniva // 1 // tasyAsan sUnavo naike zreNikAdyA mahaujasaH / payodheriva bhAsvanto maNayaH kaustubhAdayaH // 2 // anyadA tu svaputrANAM rAjyAhatvaM parIkSitum / bhojyAya pAyasasthAlAnekatrAdIdapad nRpaH // 3 // pravRtteSu tato bhoktuM kumAreSu kuzAgradhIH / sArameyAnayaM siMhasArameyAnamUmucat // 4 // kumArA drutamuttasthuH kukkureSvApatatsvatha / tathaiva zreNikastvasthAccalitoDuSviva dhruvaH // 5 // stokaM stokaM dadau so'nyasthAlebhyaH pAyasaM zunAm / yAvallilihire te tat tAvacca bubhuje svayam // 6 // yena kenApyupAyena parAneSa nirotsyati / bhokSyate ca svayaM rAjyaM rAjA teneti raJjitaH // 7 // rAjyArhamAnino mainaM mahAntaM jJAsiSuH pare / ityavajJAya taM dezAn kumArebhyo dadau nRpaH // 8 // tato'bhimAnI svapurAd niHsRtya zreNiko gtH| bennAtaTapure bhadrazreSThino'TTamupAvizat // 9 // prabhUtakrAyakaiH zreSThI so'bhavad vyAkulastadA / kumAro'pyArpayad baddhvA tatpuTApuTikAdikam // 10 // dravyaM mAhAtmyatastasya zreSThI bhUyiSThamArjayat / bhAnoH prabhAvataH kiM na labhate mukuraH prabhAm // 11 //
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 10 15 20 206] adyAvitathapuNyasya kasyAtithirasItyayam / zreNikaH zreSThinA pRSTo bhavatAmityabhASata // 12 // nandAyogyo varo dRSTaH svapne yo'yaM sa eva saH / iti zreSThI hRdi dhyAyan dhanyo'hamiti cAbravIt // 13 // saMvRtyATTamatha zreSThI taM nItvA ca svavezmani / snapayitvA paridhApya sagauravamabhojayat // 14 // pANigrahaM ca nandAyAH svanandinyAH paredyavi / zreSThinA kArito bhogAnabhuGkta sa tayA saha // 15 // itazcAkasmikaM rogaM prApya rAjA prasenajit / tajjhaH zreNikamAhvAtuM zIghramAdikSadauSTrikAn // 16 // auSTrikebhyaH parijJAya pituratyartimutsukaH / nandAM saMbodhya sasnehaM pratasthe zreNikastataH // 17 // vayaM pANDurakuTyAM gopAlA rAjagRhe pure / AhvAnamantrapratibhAnyakSarANIti cArpayat // 18 // gatvA ca zreNiko rAjagRhe rAjAnamAnamat / sAmrAjyadIkSitaM kRtvA taM rAjApi yayau divi // 19 // vizvaM vizvaMbharAbhAraM babhAra zreNikastataH / tena garbhavatI muktA garbhaM nandA ca durvaham ||20|| tasyA dohada ityAsId gajArUDhA zarIriNAm / mahAbhUtyopakurvANA bhavAmyabhayadA yadi // 21 // vijJapayyAtha rAjAnaM tatpitrA'pUridohadaH / pUrNe kAle ca sAsUta sutaM cndrmivendrdik||22|| dohadArthAnusAreNa tasyAtha divase zubhe / cakArAbhayakumAra iti mAtAmaho'bhidhAm // 23 // [ vivekamaJjarI
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ [207 guNAnumodanAdvAre'bhayakumArakathA] kramAdadhItavidyo'STavarSo'marSeNa kenacit / ataya'taiSa ko'si tvaM pitA yasya na vidyate // 24 // Uce'bhayakumArastaM nanu bhadraH pitA mama / tvanmAtuH sa pitA tenodite nandAM jagAda saH // 25 / / bhadrastava janako mAtarmadIyaM janakaM vada / / putreNetyudite nandA nirAnandedamabravIt // 26 / / dezAntarAdupetena pariNItAsmi kenacit / mama ca tvayi garbhasthe tamIyuH kecidauSTrikAH // 27 // rahaH sa kiJciduktvA taiH sahaiva kvacidapyagAt / adyApi taM na jAnAmi kutastyaH kazcidityaham // 28 // sa yAnuvAca kiJcittvAmiti pRSTAbhayena sA / akSarANyarpitAnyetAnIti patramadarzayat // 29 // tadvibhAvyAbhayaH prIto'bravId mama pitA nRpaH / pure rAjagRhe tatra gacchAvo nanu samprati // 30 // ApRcchaya zreSThinaM bhadraM sAmagrIsaMyutastataH / nAndeyo nandayA sArdhaM yayau rAjagRhaM puram // 31 // mAtaraM bahirudyAne vimucya saparicchadAm / AtmanAtmaparIvAraH pravivezAbhayaH pure // 32 // itazca mantriNAM klRptamekonazatapaJcakam / tatpUrtI zreNikaH kaJcidutkRSTamagaveSayat // 33 // tatazca tatparIkSArthaM zuSkakUpe nijormikAm / nRpazcikSepa lokAMzca paTahenedamAdizat // 34 // AdAsyate kareNaitAmUrmikAM yastaTasthitaH / tasya dhIkauzalakrItA madIyA mantridhuryatA // 35 //
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 15 20 208] tadAkarNyajanAH procuH kUpakaNThagatA iti / pANinenduM ya Adatte sa imAmUrmikAmapi // 36 // tato'bhayakumAro'pi saMprAptastatra sasmitam / Uce kiM gRhyate naiSA kimetadatiduSkaram ? // 37 // taM dRSTvA ca janA dadhyuH ko'pyasAvatizAyidhIH / samaye mukharAgo hi nRNAmAkhyAti pauruSam // 38 // Ucuste taM gRhANemAmUrmikAM tatpaNIkRtAm / yadIcchasi zrayaM rAjJo dhuryatAM cAsya mantriSu // 39 // tato'bhayakumAro'pi mudrikAM kUpamadhyagAm / ArdragomayapiNDena nijaghAnoparisthitaH // 40 // sa nijautpAtikIbuddheyuJchanI bhUtamuccakaiH / toyacakra bhramAyAtaM gomayaM pANinA''dade // 41 // tatparijJAya cArakSairAjuhAvAbhayaM nRpaH / AliliGga ca taM putrapratipattyA pramodabhAk // 42 // kutastvamAgato'sIti pRSTaH zreNikabhUbhujA / abhayaH prAha samprApto bennAtaTapurAdaham // 43 // rAjA'bhyadhatta bhadrAsya ! tatra bhadra iti zrutaH / zreSTha kimasti kiM cAsya nandAnAmnI ca nandinI ? // 44 // astItyukto'munA rAjA prAha nandodariNyabhUt / kiM jAtaM, so'bhyadhAt putraM sAsUtAbhayasaJjJitam // 45 // kiMrUpaH kiMguNaH so'stItyudite sati bhUbhujA / Uce hyasau sa evAhaM svAminnasmIti cintyatAm // 46 // rAjA tamaGkamAropyAliGgyAghrAya zirasyatha / prAhAnandAzrumAn vatsa ! mAtA kuzalinI tava ? // 47 // [ vivekamaJjarI
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ [209 5 guNAnumodanAdvAre'bhayakumArakathA] abhayo'pyAha bhRGgIva tvatpAdAmbhojakAGkSiNI / svAminnAyuSmatI me'mbA bAhyodyAne'sti samprati // 48 // tato nandAM samAnetumAnandAdabhayaM puraH / prasthApya svayamutkaNThotsuko'thAgAd mahIpatiH // 49 // anaJjanAkSI zithilavalayAM lulitAlakAm / dadarza rAjA sAnando nandAmudyAnavAsinIm // 50 // nandAmAnandya nagaraM pravizya ca mahIpatiH / paTTarAjJIpade cakre jAnakImiva rAghavaH // 51 // putrIM svasuH susenAyA mukhyatAM cApi mantriSu / rAjyArdhasaMpadA sAkamabhayAya dadau nRpaH // 52 // bhartRbhaktyA'bhayaH svasmin padAtiparamANutAm / manvAnaH sAdhayAmAsa duHsAdhyAnapi bhUbhujaH // 53 // // ityabhayakumArakathAyAmautpAtikIbuddhinibandhanaM nAma prathamaH prakAzaH // 10 15 $$ itazca zrIvizAlAsti vaizAlIti purI varA / tatra ceTIkRtArAtinRpo'bhucceTako nRpaH // 1 // pRthagrAjJIbhavAstasya babhUvuH sapta kanyakAH / tatpratApocchalatsaptArciSo jvAlA ivojjvalAH // 2 // prabhAvatI padmAvatI mRgAvatI zivApi ca / tathaiva jyeSThA sujyeSThA cillaNA ceti tAH kramAt / / 3 / / prabhAvatI vItabhayezvarodAyanabhUpateH / padmAvatI tu campezadadhivAhanabhUbhujaH // 4 // kauzAmbIzazatAnIkanRpasya tu mRgaavtii| zivA tUjjayinIzasya pradyotapRthivIpateH / / 5 / / 20
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ 210] [vivekamaJjarI kuNDanAmAdhinAthasya nandivardhanabhUbhujaH / zrIvIranAthajyeSThasyajyeSThA dattA yathAkramam // 6 // sujyeSThA cillaNA cApi kumAryAveva tasthatuH / rUpazriyopamAbhUte te mitho bimbite iva // 7 // kalAkalApakuzale zrutArthopaniSadvidau / mUrtI iva sarasvatyAste remAte parasparam // 8 // aparedhuzca sujyeSThA-cillaNAbhyAmalaGkRtam / kanyAntaHpuramabhyAgAdekA sthaviratApasI // 9 // sA ca vyAcaSTa dharmaM svaM mithyAtvadrumasAraNiH / utphullagallamajJAnaparSadIva tayoH puraH // 10 // sujyeSThA tu guNazreSThA tasyA dharmaM nirAkarot / zrutakUpanipAnAbhairvacobhiyuktivarmitaiH // 11 // svasvAminIjayonmattAstAmantaHpuraceTikAH / uttAlatumulAH kaNThe gRhItvA niravAsayan // 12 // upAdAtuM gatA dAtuM patitevAtha tApasI / pUjArthinyAgatA saivaM pratyutAnarthamAsadat // 13 / / yAntI ca tApasI dadhyAvimAM vaiduSyagarvitAm / bhUyasISu sapatnISu duHkhapAtrIkaromyaham // 14 // sujyeSThArUpamityeSA likhitvA citrapaTTake / zreNikAyopaninye'tha gatvA rAjagRhe pure // 15 / / tAM dRSTvA likhitAM rUpamuSitAmaranAyikAm / rAjA rAjagRhAdhIzaH prAzaMsad dhUnayan ziraH / / 16 / / apRcchacca zubhe ! keyaM kiMkulA kasya nandinI / kumArI pariNItA vA kAM purImadhitiSThati ? // 17 //
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ [211 guNAnumodanAdvAre'bhayakumArakathA] tApasI kathayAmAsa sujyeSTheyaM kalAnidhiH / vizAlezasutA kanyodvoDhumetAM tvamarhasi // 18 // visRjya tApasI tasthau kathaJcidatha pArthivaH / pakSau vidhAya vaizAlyAM yiyAsuriva tAM smaran // 19 // dUtena prArthayAmAsa sujyeSThAM ceTakAdayam / na dAsye zreNikAyemAM ceTako'pIti cAvadat // 20 // dUtenAtha tathAkhyAte zreNikaM khinnamabhyadhAt / abhayastAta ! mA zocI: kariSye vaH samIhitam // 21 // iti vainayikIbuddhyA'bhidhAyaityagRhe'bhayaH / cidrUpo rupamalikhat phalake magadhezituH // 22 // tato guTikayA varNasvarabhedaM vidhAya saH / vaNigveSaM gRhItvA ca vaizAlI nagarI yayau // 23 // upaceTakarAjAntaHpuraM cApaNamagrahIt / tatrAntaHpuraceTInAM kretavyamadhikaM dadau // 24 // abhayazcAryayannityaM zreNikaM likhite paTe / dAsIpRSTo'yamAcakhyau devo me zreNiko nRpaH // 25 // dAsyazca kathayAmAsuH sujyeSThAyai savismayAH / rUpaM tAdRgyathAdRSTaM zreNikasyAtidaivatam // 26 // jyeSThadAsyA samAnAyya paTakaM kautukena tat / dhyAyantyAsIcca nizceSTA sujyeSThA yoginIva sA // 27 // jagAd ca kSaNaM sthitvA gatvA rahasi satvaram / gUDhAbhiprAyasarvasvanidhAnavasudhAM sakhIm // 28 // yasyedaM phalake rUpaM dhImatIcchAmi taM patim / tatsaMghaTTayituM tvenaM vidhibhaTTArako'stu kaH ? // 29 //
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ 212] [vivekamaJjarI yadyayaM me patirna syAt tadAnI hRdayaM sakhi ! / 'dvidhA bhaviSyati nUnaM dADimaM va pacelimam // 30 // tadbhadre ! ka ihopAya upAyo yadi vA'styayam / zaraNaM vaNigevaiSa ya etadrUpamarcati // 31 // sujyeSThAdAsyathAvAdIdabhayaM so'pi tAM jagau / acirAt pUrayiSyAmi svAminyAste manoratham // 32 // suraGgAM khAnayiSyAmi tamAneSye yathA syAt / adhiSTheyazca tatkAlaM tvatsAminyApi tadrathaH // 33 / / sthAne'muSmin dine'muSmin kSaNe'muSmin suraGgayA / rAjaiSyatIti saMketaM tanmukhenAbhayo dadau // 34 // dAsI tasya tadAkhyAyAgatya cAbhayamabravIt / pramANaM tvadvaca iti punazcAntaHpuraM yayau // 35 // abhayo'pi hi saGketakathAkhyApanapUrvakam / pitRprayojanaprahna Ahnat pitaramAzvapi // 36 / / sujyeSThA tatprabhRtyeva smarantI zreNikaM nRpam / prabhUtAM prApadarati ratinAthavazaMvadA // 37 // anyadA tvahni nirNAte zreNikaH sulasAsutaiH / sabrahmacAribhirdivyAnubhAvAdekanAlajaiH // 38 // prasenajitsuhannAgarathikasya sutaiH zrutaiH / dvAtriMzatA samaM prApa suraGgAtmA suraGgayA // 39 // yugmam // suraGgArnigataM prekSya sujyeSThA magadhezvaram / citradRSTAnusAreNopalakSya mumudetarAm // 40 // sAkhyAya sarvavRttAntamApapracchAtha cillaNAm / pratyajJAsIccillaNApi sthAsyAmi tvadRte na hi // 41 // 15 . 1. ga. dha. pacelimamivairvAru dvidhA nUnaM bhaviSyati /
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ [213 guNAnumodanAdvAre'bhayakumArakathA] rathamAropayadatha sujyeSThA cellaNAM puraH / svayaM cAgAt samAnetuM drutaM ratnakaraNDikAm // 42 // na sthAtumucitaM vairigRhe ciramitIribhiH / prerito'nucarairlAtvA cellaNAM vavale nRpaH // 43 // sujyeSThA''gAdito yAvat tAvat taM magadhezvaram / na dadarza ghanacchannamiva candracakorikA // 44 // tadA cA'pUrNakAmatvAd bhaginIharaNAdapi / sA'raTad muSTamuSTA'smi hiyate hanta ! cellaNA // 45 // tatazceTakamudyAntaM rathI vairaGgiko rayAt / uvAca ko'yamAkSepo mayi satyapi nAtha ! te ? // 46|| kanyApratyAhRtAvanvAgato yAtaH surnggyaa| saulaseyAnayaM sarvAnekenaiveSuNA'vadhIt // 47 // tadrathai ruddhamArgo'sthAdatha vairaGgiko rathI / suraGgAntamagAt tUrNaM zreNikastu sacellaNaH // 48 // sujyeSThA viSayAkAGkSAviraktA''pRcchya ceTakam / samIpe candanAryAyAH parivrajyAmupAdade // 49 // sujyeSThe ! iti jalpantaM zreNikaM tvAha cellnnaa| sujyeSThA nAgatA deva ! tatkaniSThA'smi cellaNA // 50 // zreNiko vyAjahAraitAM nAyAso'bhUd mudhA mama / subhra ! tvamasi sujyeSThA tasyA na khalu hIyase // 51 // cellaNA patilAbhena bhaginIvaJcanena ca / zreNikastu tadAvAptyA saulaseyavyayena ca // 52 // kalitau harSa-zokAbhyAM tau rathaprajavAdatha / IyaturnagaraM pazcAt kRtakAryo'bhayo'pi hi // 53 / / yugmam / /
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ [vivekamaJjarI 214] gAndharveNa vivAhena pariNIyAtha cellaNAm / sulasA-nAgayorgatvA rAjA''khyat tatsutAn mRtAn // 54 // nRpAt tau dampatI zrutvA sutodantamamaGgalam / muktakaNThamakuNThArtidInau rurudatuzciram // 55 / / athAnityakathAbhistAvAcArya iva tattvavit / abhayo bodhayAmAsa zreNikena sahAgataH // 56 // tatazca cellaNadevyA samaM magadhabhUpatiH / nirvighnaM bubhuje bhogAn paulomyeva purandaraH // 57 // trayo'syAstanavo'zokacandrAkhyasteSu kUNikaH / jyAyAn hallo dvitIyastu vihallo'bhUt kaniSThakaH // 58|| $$ itazca nagare tatra sArthavAho dhanAvahaH / AsIdasImavibhavo dvitIya iva yakSarAT // 59 // bhadreti dayitA tasya tato garbhamadhArayat / kRtapuNya iti prItyA vyAkhyAtamakhilairjanaiH // 60 // asUta sA sutaM kAle kAleyacchavibhAsuram / sArthavAho mahotsAhastadA cakra mahotsavam // 61 // puraskRtya janasyoktiM pUjyapUjApurassaram / kRtapuNyaka ityasya pittRbhyAM nAma nirmame // 62 // krameNa vardhamAno'sau spardhamAno nvendunaa| kalAkalApaM jagrAha citraM doSAkarastu na // 63 // dhanyammanyAM tadIyAptyA kanyAM sukulasaMbhavAm / pitRbhyAmutsavenaiSa taruNaH pariNayitaH // 64 / / tamatho sAdhusaMsargAd viSayeSu parAGmukham / nyayukta zaThagoSThISu zreSThI tadbhogakautukI // 65 //
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ [215 guNAnumodanAdvAre'bhayakumArakathA] atha tAhaksuhRdvargasaMsargeNa nirargalaH / sa paNyakAminIdarzaM yathAkAmamakAmayat // 66 / / sa kSaNAt tairupAdhyAyaiH kiJcidadhyApitastathA / yathA yAtuM piturmAturna sasmAra smarAturaH // 67 / / anyadA'naGgasenAkhyAM vikhyAtAM paNyayoSitam / sarasAM kAmayAmAsa pIyUSasarasImiva // 68 / / AnandamakarandaiH sa dUramanyAtizAyibhiH / tRSyati sma na tAM prApya rolamba iva mAlatIm // 69 // koTizaH kuTTinIkUTapAdAvarteravartata / rasAtalatalasthAnAM taddhanAnAmudaJcanam // 70 // tasya dvAdaza varSANi dinAnIvAticakramuH / kAlaH syAdatijaGghAlastanvaGgIsaGgiraGgiNAm // 71 // akSIyata tato lakSmyA cirasaJcitayApi ca / duHkhitAbhyAM pitRbhyAM ca devabhUyamabhUyata // 72 / / kuTTinI tadapi krUrA punareva dhanAzayA / preSayAmAsa sA ceTI caturoktipaTIyasIm // 73 // niketaM kRtapuNyasya sAtivegAdupAyayau / bhittigopurasopAnabhraMzAkhyAtadhanakSayam // 74 // prANezamaGgalAzaMsisthaulakausumbhavAsasam / navyAvatIrNatAruNyAM sA'pazyat tatra yoSitam // 75 / / kRtapuNyasya patnIti tAM nizcitya kutazcana / avocata natA ceTI vAcaM zikSAkramocitAm / / 76 / / kalyANi ! tava kAntena prahitA smi tvadantikam / vijJAtuM kuzalodantaM dhanaM cAnetumaJjasA // 77||
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ 216] [vivekamaJjarI 5 atiprasannavaktrAbjA sA cakoravilocanA / jagAda dayitAdezavilasatpulakAGkarA // 7 // sakhi ! kAntasya tasyAjJA mama siimntkhelinii| kimAcakSe punaH kSemaM daive prAtIpike sati ? // 79 // tathAtivatsalastAtastAhaka zvazraH priyaMvadA / janmatubhavapi divaM dhig dhig me mandabhAgyatAm // 80 // zvazurAbhyAM zriyo'pyetAH preSaM preSamazeSitAH / priyasya tanayasyArthe dhanaM ko hi dhanAyati ? // 81 // asti pitrA vitIrNaM me kiJcidaGgavibhUSaNam / tat tvaM gRhANa bhUyAd me zIlamevAGgabhUSaNam // 82 // ityudIrya samuttArya tanorAbharaNAni sA / arpayAmAsa tAnyetat prItyai kulamRgIdRzAm // 83 // bhujiSyA tAnyupAdAya smiyasmeramAnasA / cintayantI tadaucityaM nijamandiramAyayau // 84 // anaGgasenayA sArdhaM kRtapuNyasya pazyataH / upaninye ca kuTTinyA yathAdRSTaM jagAda ca // 85 / / aGgasya yadalaGgAraH preSitaH kulayoSitA / udaktasyodapAnasya tadeSA talamRttikA // 86 / / alametena kausumbharasaniryAsarUpiNA / cintayitveti tatpanyAM kRpAluratha kuTTinI // 87 // tadalaGkArasarvasvamekAvalyAdisaMyutam / dInArANAM sahasreNa saha prItyA''rpayat punaH // 88 // vizeSakam // kuTTinyA kAminAM mAnyA duhitA'bhihitA rahaH / putri ! paNyapurandhrINAM nirdhanena janena kim ? // 89 // 15 20
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ [217 guNAnumodanAdvAre'bhayakumArakathA] gaNyatAM kRtapuNyo'pi nirdhanaikaziromaNiH / ityuktA'naGgasenApi pratyuvAca vacasvinI // 90 // mAtAtaH paraM mAtA madIyA nitarAmasi / apragalbhaM pragalbhApi yadevaM khalu jalpasi // 11 // UDhaprauDhibhiretasya batADhyaGkaraNairdhanaiH / para:koTibhirAyAtaiH sauhityaM kiM na te'bhavat ? // 12 // guNairetasya me cetaH ketakodarasodaraiH / vAsitaM yat tadanyatra gantumutsahate na hi // 93 / / iti nirbandhametasyAH samyag manasi kurvatI / jajJe'sau jaratI jAgrattRSNA kRSNAnanA tataH // 94 // sAvajJAM kArayAmAsa tatra dAsIbhiranvaham / nArdhaM dadAti yatko'pi ni:zrIke savitaryapi // 15 // tadA tAsAmavajJAnAM nidAnamatha cintayan / akkAkartRkameveti bubudhe sa budhaH svayam // 96 / / anuktahutAzanena hRdi daMdahyate sma ca / smaronmAdaparINAmaM jano jAnAti pRSThataH // 17 // atha mAnI viniHsRtya jagAma nijadhAmani / sa priyAM ca parimlAnAM vIkSate sma tadantare // 98 // svaM tasya pazyato dhAma zyAmAyitamukhatviSaH / dhIrasyApi padaM prApurnetrayorbASpabindavaH // 99 // sApi dUrAt tamAyAntamavalokya vikasvarA / vikalpAn kalpayAmAsa saromAJcaM sulocanA // 100 // diSTyA'yaM kiM mamAbhyeti pANipIDanapaNDitaH / yadvA bhAgyaparIpAko mAdRzAmIdRzaH kutaH ? // 101 / /
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ 218] [vivekamaJjarI atha nizcitya prathamaM manasA parato dRzA / utsekena tato'Ggena pratyudyAtaH patistayA // 102 // tasya tenopacAreNa vihitena tayA samam / amRteneva nirvANaH pUrvaH paribhavAnalaH // 103 / / vinItA tena sA rAtrau pAThitA bhogamAtrikAm / garbharatnaM babhArAntaH prabodhamiva dehinAm // 104 / / sa kadAcit priyAmUce madanyo nAsti mUDhadhIH / niSphalA mayi zAsrArthadRSTirvRSTirivoSare // 105 / / pitarau yad mayA'gAdhe kSiptau duHkhamahArNave / dhanaM nidhanamAnItaM pitRparyAyasaJcitam // 106 // . alamAlapya lolAkSi ! yattavopakRtaM punaH / kimanyat tvaM sudhAsindhuH kAlakUTArNavastvaham // 107|| adhunA tu dhunAtyeSa duSTadaurgatyakuJjaraH / cyuto hastAt prazastAsye ! yato me vibhavAGkuzaH // 108 // kurve suvANi ! vANijyaM dhanaM yadyasti kiJcana / iti pRSTA priyA hRSTA jagAda dayitaM tataH // 109 // analpo'yaM samAkalpaH susvAdhInaM dhanaM hi vaH / dInArANAM sahasrazca gRhyatAmanugRhyatAm // 110 // tadAdAya sa lAbhAya krItvA vastu yathocitam / prAcIprasthitamanviSya sphItArthaM sArthamAyayau // 111 / / tatrAnuyAyinI patnI nivartya prItamAnasaH / asau vinidra evAste supto devakule kvacit // 112 // 88 ito'sti tatra vAstavyA kAcidibhyakuTumbinI / sthavirA stheyasI tasyAH sUnuH sUnuvivarjitaH // 113 / / 20
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ [219 10 guNAnumodanAdvAre'bhayakumArakathA ] udanvati vipanno'bhUdutpAtaiH potabhaGgataH mA gAd rAjakule lakSmIrato vArtA nigopya tAm // 114 // sArthaM tametya sA kiJciccintayitvA svacetasi / kRtapuNyakamutthApyAninAya nijamandiram // 115 // vizeSakam / / snuSAcatuSTayasyApi pazyatastatra nistrapA / tadIyaM kaNThamAlambya rudatyevamavocata // 116 / / hA vatsa ! bahuvAtsalya ! vihAya nijamAtaram / etAvanti dinAni tvaM kva yAto'si kva ca sthitaH ? // 117 // nirAlambA dharAlamba ! tavAmbA'smi na saMzayaH / tvaM putra ! jAtamAtro'pi hRtaH kenApi pApmanA // 118 // nAmataH zrInivAso'si tvadviyogadavAnale / patitA prApa yaM tApamasau kasyApi mA sma bhUt // 119 // saGgamo'dyaiva daivajJaiH sadaiva phalazAlinA / rAtrau kalpAM hiyAlokasvapnena ca tavoditaH // 120 / / ahamAseduSI sArthaM lebhe tvAmatidurlabham / bhAgyairujjAgarairjantUnabhyAgacchati vAJchitam // 121 // idAnIM tAvakInasya jyesstthbndhovipttitH| tava saMpattitazcAsmi zokaharSasamAkulA // 122 // bandhuvadhvazcatasro'mUramUzca vipulAH zriyaH / etA nadya ivAmbhodhimagAdhaM tvAmupasthitAH // 123 / / tadetAsAmasAmAnyatAruNyamahimAjuSAm / zrINAM strINAM ca bhogena subhagaGkaraNo bhava // 124 // iti zrutvoktivaicitryametasyAH kRtapuNyakaH / visphuradvismayasmeracetovRttiracintayat // 125 / / 15
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ 220] [vivekamaJjarI zrIyogaH sudRzAM yogaH svayaMvaramidaM dvayam / upasthitamato vyomaprasUnaiH kiM vikalpanaiH ? // 126 // tatastAmavadad mAtarna smarAmi kimapyadaH / . sthavirA'si tvamevetthamitihAse pragalbhase // 127|| mayA tu mAturAdezazcakre saiSa zikhAmaNiH / sarvakaSA hi gurvAjJA dRzyate cedavajJayA // 128 // yathaiva tAzcatasro'pi pariNetari bhartari / avartanta tathA tasmin premasthemavazaMvadAH // 129 // putrA gotrajanakroDakrIDAvanakuraGgAH / udapadyanta catvArastAsAM catasRNAmapi // 130 // bhogaiH kSaNamiva kSINA tasya dvAdazavatsarI / kAlo hi sukhanirmagnairgacchannapi na lakSyate // 131 // sthavirAH svArthasaMpattikRtArthammanyamAnasA / ekAntavastyamekAnte vadhUvargamabhASata // 132 / / saMjAtA sutasampattiridAnI mucyatAmayam / nAdaraH sahakAre'pi puMsAmAttaphalotkare // 133 // abhyadhustAstvayA dattaH kAntaH kAntaguNaikabhUH / bhuktazcasmAbhirapyeSa mAtarna tyAgamarhati // 134 // babhASe sthavirA rossbhrkuttisthputtaannaa| mamAdezaviparyAso halAH ! ko'pyeSa vo navaH // 135 // mA''dattAM vittamasmAkaM bhUpAla iti bhItayA / kazcidapyayamAnIto mayA santAnahetave // 136 / / idAnIM sUnavo'bhUvallakSmIrakSaNayAmikAH / tat kimetena niSpItarasasArekSubandhunA ? // 137 / / 15
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ [221 guNAnumodanAdvAre'bhayakumArakathA] jJAtvA tadAgrahaM tAbhirbaddhA vAsasi modakAH / kSiptvA'ntarmaNayo muktAstadIyocchIrSake tadA // 138 // sukhasuptaH sazayyo'pi tatra devakule nizi / amocyata sa ceTIbhirduSTasthavirayA rayAt // 139 / / sa eva tatkSaNAt tatra prAcyAH sArthaH samAyayau / anedIyo'pi nedIyaH kurute bhavitavyatA // 140 // nidrAvirAme sa jJAtvA vRddhAvyApAramIdRzam / anupArjanamAtmAnaM yAvajjugupsate muhuH // 141 // prAcyAH sArthaH samAyAta ityupazrutya tussttyaa| zuddhaye prahitaH patnyA padAtistAvadAgamat // 142 // bho bhadra ! kuzalaM tasyAH kiM ca garbhe'bhavat tadA / pRSTo'neneti hRSTo'smai pattiH putramacIkathat // 143 // modakAMstAnupAdAya dravyAnarjanadurmanAH / sa pazcAtpAtibhiH pAdairAyayau nijamandiram // 144 // abhyutthAnAdi sA tasmai cakArocitamaJjasA / saMpadyApadi vA patyau samAH khalu kulastriyaH // 145 // sA bhaktA bharturabhyaGga majjanAya cakAra ca / suto'dhyayanazAlAyA bhojanAyAjagAma ca // 146 / / ekamAkRSya sA tasmai dadau zambalamodakam / sa taM kavalayanneva jagAma cchAtramaNDalIm // 147 // Adatta dantasamparkAda maNi pANau sa bhAsvaram / citrIyamANazchAtrebhyo darzayAmAsa cotsukaH // 148 // pratyekaM sa maNirvastu kimetaditi jalpatAm / teSAM pASANasaMcAraM saMcacAra karAt kare // 149 //
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ 222] [vivekamaJjarI bAlaH kandalitAnandaH pANinA''ndolayan maNim / ramamANaH krameNAgAdekaM kAndavikApaNam // 150 // tatra tasya maNiH pANerantupAtre papAta ca / tadantukaM tu dhavalaM dvedhAbhAvamavApa ca // 151 // kanduvittastamAlokya jalakAnto'yamityamum / nizcitya cetasA dhUrtastamevaM bAlamabravIt // 152 / / nityaM dAsyAmi te pUpAnetasmAdazmanaH prati / iti viplAvya taM bAlaM kanduvittastamAdade // 153 / / hastiratnamatho nadyAM siJcansecanako vapuH / tadAnIM pAdayornaddhastantunA jalajantunA // 154|| gajavargo'tha saMbhrAtaH samAcakhyau kSitIzituH / nizAtabuddhivardhiSNorayaM cAbhayamantriNaH // 155 / / tato'bhayakumAreNa bhANDAgAre gaveSitaH / jalakAntaH paraM nApto nAnAratnaughanidbhutaH // 156 / / mA bhUdanyAhitaM hastiratnasyeti kRtatvaraH / paTahena mahInAthaH sarvatraivamaghoSayat // 157 // jalakAntamaNiM vegAd yaH kazcidupaDhaukayet / pariNetA sutAmardharAjyopetAM sa bhUpateH // 158 // sphuTatpramodakandena kanduvittena DiNDimaH / spRSTaH satvaramAgatyajalakAntazca DhaukitaH // 159 // maNivighaTayAJcakraM jalamUrjasvalaprabhaH / jJAtamanturivAnezat tantuH sthalabhayAturaH // 160 / / reme stamberamaH svairaM kuzalI nRpavezmani / kanduvittasya citte'tha sphAraH phalamanorathaH // 161 / /
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ [223 guNAnumodanAdvAre'bhayakumArakathA] ApUpikAya dAtavyA kathaM kanyA manoramA / iti cintA mahIbharturjAgarti sma pade pade // 162 // jJAtvA bhUbharturAkUtamabhayena bhayaGkaraiH / vacobhistADitastathyaM kathayAmAsa paupikaH // 163 / / abhyadhAdabhayaH satyaM sa evAspadamIdRzAm / kalpadUNAM suvarNAdrau dRzyate saMbhavaH param // 164 // pariNinye tataH kanyAM supuNyaH kRtapuNyakaH / prAjyaM rAjyaM ca tallebhe 'bhAgyaiH kiM nAma durghaTam ?' // 165 / / sumanaHzAlinastasya surabheH surasairguNaiH / sahAbhayakumArasya prItirAsIt kalAvataH // 166 / / so'bhyadhAdabhayaM jAtu sakhe ! patnIcatuSTayam / mamAstiputramatrAsti paraM vedmi na mandiram // 167 / / abhayaH prAha citraM bhoH ! gRhiNIrvetsi no gRham / tataH sarvo'pi vRttAntastena pUrvo niveditaH / / 168 / / prAsAdaM kArayAmAsa dvidvAramabhayastataH / dvAramekaM pravezAya nirgamAya tathA'param // 169 // yakSasya lepyapratimA kRtapuNyasamAkRtiH / tadantaH sthApitA ko hi prajJApAraGgamaH satAm ? // 170 // yo yakSasya namasyAyai na manuSyo yatiSyate / sakuTumbasya tasyAdhi savyAdhi sa nidhAsyati // 171 / / ityuktimabhayopajJAM parijJAya- purIjanaH / tamupAste samasto'pi niSparyAyasaparyayA // 172 / / dvAreNAyAntAmekena niryAntamapareNa ca / kRtapuNyAbhayau dakSau janaM vIkSAmbabhUvatuH // 173 // 15 1. vibhaktyantapratirUpakAvyayatvena asti=vidyante putrA yasya patnIcatuSTayasyetyastiputramiti
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ 224] [vivekamaJjarI lIlAvacAlabhUtAlavAlAlambitapANayaH / pUrvapatnyaH samAjagmuH kRtapuNyasya tA api // 174 // patyuH sadRkSaM taM yakSaM dRSTvA smRtvA ca sAsravaH / savepathu saromAJcamavocanta smarAturAH // 175 // bhartakartRkamasmAkaM taccet syAt kilakiJcitam / modakAMstatparolakSAn dAsyAmo yakSa ! te mudA // 176 / / dikSuH cakSuH kSipantIbhistAbhidRSTazca vallabhaH / samadhatta ca paJcApi samaM paJcazaraH zarAn // 177 // tAta tAteti jalpantaH pramodAt phullalocanAH / yakSAGkapAlIpalyaGkamadhyUSustanayAstadA // 178 // kRtapuNyastataH prAha diSTyaitA mama vallabhAH / ime ramyAH kulavyomabhAnavaH sUnavazca me // 179 / / dezatyAge samAdizya sthavirAM sthavirAzayaH / abhayastAstadAyattA ramA rAmAzca nirmame // 180 // AgAdanaGgasenApi priyasabrahmacAriNam / yakSaM vIkSya smaronmAdagadgadaM nijagAda ca // 181 // zubhAnAM zakunasvapnaprabhRtInAmidaM prabho ! tvadIkSaNamabhUt puSpaM phalamastu tadIkSaNam // 182 // iSTastayA'STamIcandrabhAlayA'tha nibhaalitH|| atipragalbhamabhyetya prItyA caivamabhASata // 183 // jIviteza ! bahuklezaM deze deze pure pure / mayA gaveSitaH kintu nApto'si svalpabhAgyayA // 184 // paraM puruSamAzritya yo'bhavad na kadAcana / veNIdaNDasya baddhasya mokSaH so'stu tvayA'dhunA // 185 / /
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ guNAnumodanAdvAre'bhayakumArakathA ] abhayAnujJayA so'tha preyasI : premabhUyasIH / tAH samAdAya paJcApi nijaM mandiramAyayau // 186 // saptArciriva rociSNurlaghu prAJcadviyogataH / priyAH kurvan priyAH sapta dIpyate sma sa tejasA // 187 // mohAndhatamasadhvaMsI vaibhAragirimUrdhani / udeti sma tadA vIrajinezvaradinezvaraH // 188 // `AgAd guNamaNizreNikSoNiH zreNikabhUpatiH / abhayaH kRtapuNyazca tatra vandAravaH surAH // 189 // sarvopalambhasiddhArthaH siddhArthakulakaustubhaH / sa dambhazailadambholirdezanAM tatra nirmame // 190 // athAvasaramAsAdya vidhvastavRjinaM jinam / vijJo vijJapayAmAsa kRtapuNyaH kRtAJjaliH // 191 // jagannAtha ! kathaGkAramupakAraparo'pi san / nirmanturapi saMprApaM saMpado vipadantarAH ? // 192 // 'jagAda dazanajyotsnApUrapUrNasabhaM prabhuH / pUrve janmanyabhUrvatsa ! vatsapAlakabAlakaH // 193 // nityadaurgatyanirvittaH paramAnnamayaM maham / pure nirIkSya kSaireyImayAcastava mAtaram // 194 // ambA tava nirAlambA sarvasampattiduHkhitA / ruroda, prativezinyaH kSIrAdi kRpayA daduH // 195 // saMskRtya pAyasaM pAtre parivezya tavAmbikA / bahiryayau munizcAgAd mAsakSapaNapAraNo // 199 // sthAnAdutthAya harSAzruromAJcakavacAJcitaH / bhAjanAt pAyasasyAsmai bhAgamekamadAttadA // 197 // [ 225 5 10 15 20
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ 226] [vivekamaJjarI alpaM mAsoSitasyaitadityaMzaM vyataraH param / ghRtAdizlAghyamAya tasmai pAzcAtyamapyadAH" // 198 // AkaryaivaM zubhAkaNisakarNaH prabhudezanAm / unmIladviSayodvegaH sa saMvegamupAgamat // 200 // gRhabhAraM sute jyeSThe nivezya kRtapuNyakaH / zrIvIrAd vratamAdAya taptvA sadgatibhAgabhUt / / 201 / / // ityabhayakumArakathAyAM vainayikIbuddhinibandhanaM dvitIyaH prakAzaH // 5 $$ itazcAIkanAmAsti dezo madhyepayonidhi / tatrAdakapurasvAmI bhUmAnAIka ityabhUt // 1 // ajaniSTAkAdevIkukSikAsArakairavam / tasyAkakumArAkhyaH kumAro mArasaMnibhaH // 2 // tasya cAkarAjasya babhUva zreNikasya ca / pAramparyagatA prItizcandakairavayoriva // 3 // anyadAH zreNikaH praiSId nijAmAtyamupAdakam / samarpya prAbhRtaM prAjyaM sauhadadrumadaurhRdam // 4 // svaprabhuprAbhRtaM nimbakambalaprabhRti drutam / mantrI gatvopaninye tadAdade cAIko nRpaH // 5 // mahatyA pratipattyA taM saMbhAvyAIkabhUvibhuH / papraccha kaccit kuzalaM madvandhormagadhezituH ? // 6 // svasvAmikuzalodantaimantrI piiyuusspeshlaiH| tadgAtrayaSTimatanojjAtaromAJcapallavAm // 7 // apRcchadAkistAta ! ko nAma magadhAdhipaH ? / tava yenedRzI prItirmadhoriva manobhuvA ? // 8 //
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ guNAnumodanAdvAre'bhayakumArakathA ] rAjoce zreNiko nAma rAjAsti magadhezvaraH / pAramparyAgatA maitrI matkule matakule'pi ca // 9 // drAgunmIlitamut prAhArdrakirmantriNamasti te / prabhoH ko'pi sutapraSThastena maitrIcikIraham // 10 // mantryUce'sti dhiyAM pAtraM paJcamantrizatAdhipaH / abhayo nAma tanayaH zreNikasya mahIpateH // 11 // dAkSyadAkSiNyanaipuNyapuNyapaNyakalAmayam / nAbhayaM nirbhayaM vizvavittaM vetsi kumAra ! kim ? // 12 // Ardrakendro'pi putraM svamabhaye sauhRdArthinam / Uce sanmArgasaMlagnaH kulIno'si mamAGgaja ! // 13 // avApya piturAdezaM svamanorathasaMnibham / janAntikena sacivaM tamuvAcArdrakAsutaH ||14|| mAmanApRchya mA yAsIH zrotavyaM gacchatA tvayA / abhayaM prati me snehasomasUtrasamaM vacaH // 15 // mantryapyevamiti proce kumAraM sukumAragIH / yayau rAjJA visRSTazca vetridarzitamAzrayam // 16 // paredyurmaNimANikyaprabhRti prAbhRtaM nRpaH / arpayitvA svapuruSaM vyasrAkSId mantriNaM ca tam // 17 // athAkiH kumAro'pi haste tasyaiva mantriNaH / praiSId vidrumamuktAdivastUnyabhayahetave // 18 // sa pumAn mantriNA satrA gatvA rAjagRhe pure / prAbhRtAnyarpayAmAsa zreNikAyAbhayAya ca // 19 // kiJcAbhayakumArAya mantriNe'vAci vAcikam / yadAkakumAraste sakhyasaubhrAtramicchati ||20|| [ 227 5 10 15 20
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ 228] [vivekamaJjarI atha karmajayA buddhyA'bhayazcintitavAniti / virAdhitavratatvena jAto'nAryeSu sa dhruvam // 21 // nUnamAsannabhavyaH sa mahAtmA rAjaputrakaH / abhavyadUrabhavyAnAM na mayA sakhyakAmanA // 22 // tadupAyena kenApi kRtvA taM paramArhatam / Apto bhavAmi sa hyApto yo'grimo dharmavartmani // 23 // tasyAkakumArasya tIrthakRdvimbadarzanAt / utpadyate yadi punarjAtismaraNamuttamam // 24 // tat prAbhRtacchalenArhatpratimAM preSayAmyaham / ciraM tadratnaghaTitAM mahAcAryapratiSThitAm // 25 // ityAdinAthadevasyApratimAM pratimAM vyadhAt / peTAmadhye samudgasthAM zreya:kAmagavImayam // 26 // tatazca dhUpadahanaghaNTikAdIni tatpuraH / mumoca devapUjopakaraNAnyakhilAnyapi // 27 // dadau ca tAlakaM dvAre mudrayitvA'bhayaH svayam / zreNiko'thAkendrasya mantriNaM taM vyasarjayat // 28 // abhayo'pi hi tAM peTAM tasya haste samArpayat / taM covAceti satkRtya vAcA svAdusudhAmucA // 29 // eSA''rdakakumArasya puraH pettopddhaukytaam|| madIyaM tasya madbandhorvAcyametacca vAcikam // 30 // rahasyekAkinA bhUtvonmudrya peTAmimAM svayam / tadantarvastu saMprekSyaM darzanIyaM na kasyacit // 31 // iti kartavyamityuktvA sa pumAn svapuraM gayau / upAyanAnyArpayacca svasvAmisvAmiputrayoH // 32 // 15
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ guNAnumodanAdvAre'bhayakumArakathA ] taccArdrakakumArAyAcakhyAvabhayavAcikam / tato rahasi sa sthitvA tAM peTAmudaghATayat // 33 // dadarza ca tadantasthaM tamasyudddyotakArakam / bimbaM tadAdinAthasya yogIva jyotirAntaram // 34 // dadhyau ca kimidaM kiJcidaGgAbharaNamuttamam / mUrdhni kaNThe kimAropyaM hRdaye'nyatra vA kvacit ? // 35 // dRSTapUrvamivedaM me kvApIti pratibhAsate / na tu smRtipathaM yAti mandAbhyAsasya zAstravat ||36|| ityArdrakumArasya ciraM cintayataH sataH / mUrcchA jAtismRtijJAnajananyajani bhUyasI // 37 // utpannajAtismaraNaH svayamevAptacetanaH / sa evaM cintayAmAsa pUrvajanmakathAM nijAm ||38|| "ito bhavAt tRtIyasmin bhave magadhanIvRti / kuTumbyAsaM vasantAkhye pure sAmAyikAbhidhaH || 39 // bhAryA bandhumatI me'bhUdazrauSaM ca tayA saha / yathAvadArhataM dharmaM susthitAcAryasaMnidhau ||40|| AdiSi ca vrataM vRddhaH kadAcana vilokya tAm / anvarAGkSamidaM matvA sA kRtvA'nazanaM mRtA // 41 // `tathAmRtAM ca tAM zrutvA mayApyetad vicintitam / mahAnubhAvA mRtA sA vratabhaGgabhayAt khalu // 42 // bhagnavrataH punarahaM tadalaM jIvitena me / kRtvetyanazanamahaM vipadya tridazo'bhavam // 43 // tatazcyutvA'hamutpanno'smyanAryo dharmavarjitaH / pratibodhayitA yo mAM sa bandhuH sa guruzca me // 44 // [ 229 5 10 15 20
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 10 15 20 230] tadanujJApya pitaramananujJApya vApyaham / AryadezaM gamiSyAmi yatra me'styabhayo guruH " // 45 // itthaM manorathaM kurvannAdinAthArcanAparaH / ApRcchadanyadA tAtaM sa yAtumabhayAntikam // 46 // avAdIdArdrakezastaM na gantavyaM khalu tvayA / vatsa ! sthAnasthitAnAM hi sauhRdaM zreNikena naH // 47 // pitrAjJayA niSiddhazcotkaNThitazcAbhayaM prati / zravadazruH kumAro'sthAd vArIbaddha iva dvipaH // 48 // Asane zayane yAne bhojane'nyakriyAsvapi / abhayAlaDGkRtAmAzAM dRzAmagre cakAra saH // 49 // kIdRg magadhadezo'sti kIdRg rAjagRhaM puram / kasko'dhvA tatra gamane'pRcchadevaM ca pArzvagAn // 50 // dadhyAvArdrakarAjo'pi kumAro mama nizcitam / yAsyatyakathayitvaiva kadApyabhayasannidhau // 51 // tatazca paJca sAmantazatAnyAdizadArdrakaH / yuSmAbhiryatkumAro'yaM rakSyo dezAntaraM vrajan // 52 // dehacchAyeva tatpArzvaM sAmantAste'tyajan na hi / bandhe dhRtamivAtmAnamArdrakeyo'pyamanyata // 53 // athaiSa hRdaye kRtvA'bhayopagamanaM sudhIH / pratyahaM kartumArebhe vAhyAlyAM vAhavAhanam // 54 // azvArUDhAzca pArzve'sthuH sAmantAste'GgarakSakAH / kumAro vAhayannazvaM kiJcid gatvA nyavartata // 55 // evaM ca vAhayan vAhaM sa yayAvadhikAdhikam / punaH punazca vyAghuTyAyayau te ca vizazvasuH // 56 // [ vivekamaJjarI
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ [231 guNAnumodanAdvAre'bhayakumArakathA ] ArdrakasUnuranyedyuH puMbhiH pratyAyitairnijaiH / yAne sajjIkRte ratnapUrNe tAM pratimAM nyadhAt // 57 // tadaivaM vAhayannazvamadRzyIbhUya pUrvavat / tacca yAnaM samAruhya sa yayAvAryanIvRttam // 58 // yAnAduttIrya saMpreSya pratimAmabhayAya tAm / saptakSetryAM dhanAnyuptvA yatiliGgamupAdade // 59 // uccArayitamArebhe yAvat sAmAyika ca saH / AkAzasthitayA tAvadUce devatayoccakaH // 60 // yadyapi tvaM mahAsattvo'grahIdIkSAM tathApi mA / karmabhogaphalaM te'dyApyAste gamaya tena tat // 61 / / bhuktvA bhogaphalaM karmAdadIthAH samaye vratam / avazyameva hi bhoktavyaM bhogyaM tIrthakRtAmapi // 2 // mahAtmaMstad vratenAlaM yadAttamapi hAsyate / snAnena tena kiM hastisnAnAyeta puraiva yat ? // 13 // athAIkakumAro'pi svamUrIkRtya pauruSam / daivIM vAcamanAdRtya pravrajyAM svayamAdade // 64 // pratyekabuddhaH sa muniH pAlayan nizitaM vratam / viharannekadA prApa vasantapurapattanam // 65 // bAhyadevakule kvApi tasthau pratimayA ca saH / sarvAdhiparihAreNa samAdhimadhijagmivAn // 66 / / ito'tra dhanadattasya sutA dhanapatIbhavA / zrImatItyabhavad bandhumatIjIvo divazcyutaH // 67 // tatra devakule'nyedyuH paurabAlAbhiranvitA / zrImatI patiramaNakrIDayA rantumAyayau // 68 / /
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ 232] [vivekamaJjarI bhartAraM vRNutetyUcustatra sarvAzca bAlikAH / kayApi ko'pi sarvAbhirvarAH svarucivavire // 69 // zrImatyuvAca sakhyo'sau vRto bhaTTArako myaa| tata sAdhu vRtaM sAdhu vRtamityAha devatA // 70 / / - ratnavRSTiM ca tanvAnA devatA gajitaM vyaghAt / tadbhItA'lIyata muneH zrImatI tasya pAdayoH // 71 // upasargo'nukUlo'yaM mahtApathyamatra dhik / iti dhyAtvA'nyataH so'gAdanagAraziromaNiH // 72 // AditsU ratnavRSTiM tAM rAjA devyA nyavAryata / asyai varaNake dataM dravyametad bruvANayA // 73 / / tatazca tad dhanaM sarvamAdade zrImatIpitA / sarve svaM svaM yayuH sthAnaM tadA sAyamivANDajAH // 74 / / athodvoDhumaDhaukanta zrImatI bahabo varAH / zrImatI tvAha pitaraM maharSiH sa vRto mayA // 75 / / mama tadvaraNe'dAcca dravyaM tadgRhyadevatA / tad dravyamAdadAnena tvayA'pyanumataM hi tat // 76 / / tat tasmai kalpayitvA mAM nAnyasmai dAtumarhasi / sakRt kanyAH pradIyante iti tAta ! na kiM zrutam ? // 77 // zreSThyUce sa kathaM prApyo na hyekatrAvatiSThate / aliH puSpamiva sthAnamAtiSThati navaM dhavaH // 78 // sa kimAyAsyati na vA prApto'pi jJAyate katham ? / kiM nAma tasyAbhijJAnaM kati nAyAnti bhikSavaH ? // 79 // zrImatyUce mayA tAta ! tadA garjitabhItayA / dRSTaM lakSmAsti tatpAde vAnaryeva vilagnayA // 80 //
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ [233 guNAnumodanAdvAre'bhayakumArakathA ] tasmAdataH paraM tAta ! tathA kuru yathA'khilAn / yAtAyAtaparAn sAdhUn pazyAmi prativAsaram // 81 / / tAtAdiSTA svayaM tebhya: saiSA bhikSAM dadatyatha / didRkSamANA tallakSmAMhI munInAmavandata // 82 // dvAdazAbde ca diGmUDhaH sa mahAmuniranyadA / upAlakSi tayA tatrAgatastallakSmavIkSaNAt / / 83 / / tamRrSi zrImatI prAha tatra devakule tadA / tvaM vRto'si mayA nAtha ! tvameva hi varo mama // 84 // tadA gato'si mAM mugdhAM nirjharya svedabinduvat / kva yAsyasi mayA prAptastvamRNaM dhArayanniva // 85 / / dRSTanaSTo yadA'bhUstvaM tadAdyapi hi nAtha ! me / parAsoriva kAlo'gAt tat prasIda bhajasva mAm // 86 // evaM sthite'pi naiSThuryAd yadi mAmavamanyase / bhUtvA tadagnisAd dAsye tava strIghAtapAtakam // 87 // rAjJA mahAjanenAnyairathodvAhAya so'rthitaH / tAM smaran daivatIM vAcaM zrImatI pariNItavAn / / 88 // bhuJAnasyAnizaM bhogAn zrImatyA saha tasya tu / gArhasthyAkIrtanaM sUnurutpede kramayogataH // 89 / / vardhamAnaH krameNAtha kSIrakaNThatvamutsRjan / sa vaktumullasajjihvo rAjakIra ivAbhavat // 10 // putre tAvati sa proce zrImatI matimadvaraH / ataH paraM sahAyaste putro'stu pravrajAmyaham // 915.. zrImatI dhImatI tatrAntare jJApayituM sutam / / satUlapUlikAM tarkumAdAya samupAvizat // 92 / /
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ 234] [vivekamaJjarI 5 10 prArebhe kartanamiyaM papraccha ca sa bAlakaH / mAtaH ! kimetadArabdhaM karma kArujanocitam ? // 93 // sA'bravIjjAta ! te tAta: pravrajyArthaM gamiSyati / -- gate'smin patimuktAyAH zaraNaM tarkureva me // 94 // bAlako'pi jagAdevamakSarairlallamanmanaiH / baddhvA'haM dhArayiSyAmi kathaM yAsyati me pitA ? // 95 / / ityuktvA tarkusUtreNa lAlayevorNanAbhakaH / aveSTayat pituH pAdau sa mugdhamadhurAnanaH // 16 // jagAdAmbAM ca mA bhaiSIH svasthA bhava bhayA yataH / baddhapAdaH karIvAsau prayAtu kathamAturaH ? // 97|| zrImatiparitapyevamacintayadaho zizoH / ko'pi snehAnubandho'yaM manmanaHpakSipAzyabhUt / / 98 // matpadostatkRtAH santi yAvantaH sUtraveSTakAH / tAvantyabdAni dhAsyAmi putrapremNA gRhasthatAm // 19 // pAdayostantubandhAzca gaNitA dvAdazAbhavan / gArhasthye dvAdazAbdAni tataH so'pyatyavAhayat // 100 // sandhAvadhau ca sampUrNe vairAgyeNorarIkRtaH / yAminyAH pazcime yAme sa dhImAnityacintayat // 101 // "bhavakUpAd vinirgantuM vratamAlambarajjuvat / mayA prAptaM ca muktaM ca magnastatrAsmyahaM punaH // 102 // manasaiva vrataM bhagnaM prAgjanmani tathApyaham / anAryatvaM prapanno'smi kA gatiH syAdataH param ? // 103 // bhvtvidaaniimpyaaptprivrjystpo'gninaa| sAkSAt prakSAlayAmi svaM malinIbhUtahemavat // 104 // 15
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ [235 guNAnumodanAdvAre'bhayakumArakathA] prAtazca zrImatI patnIM sa saMbhASyAnumAnya ca / yatiliGgamupAdAya nirmamo niryayau gRhAt // 105 // so'bhi rAjagRhaM gacchannantarAle dadarza tat / cauryavRttiparaM svasya sAmantazatapaJcakam // 106 / / upalakSya sa tairbhaktyA vavande so'vadacca tAn / kimeSA jIvikA pApaheturyuSmAbhirAhatA? ||107|| te'vocan vaJcayitvA'smAn palAyiSTA yadA prabho ! / na tadA darzayAmaH smAtmAnaM bhUmibhujo hiyA // 108 // tavaivAnveSaNo lagnA bhramantaH sAgarAmbarAm / cauryavRttyaiva jIvAmaH kimanyad niHsvazastriNAm ? // 109 // "munirapyabhyadhAd bhadrAH ! kaSTamApatitaM yadi / dharmAnubandhi tatkAryaM saphalaM lokayordvayoH // 110 // kenApi puNyayogena mAnuSyakamavApyate / prAptasya tasya ca phalaM dharmaH svargApavargadaH // 111 // dayA jIveSu satyoktirasteyaM brahmacAritA / AkiJcanyaM ca dharmo'yamAhato'bhimato'stu vaH // 112 // svAmibhaktAH stha he bhadrAH ! rAjeva svAmyahaM ca vaH / tanmamaivainamadhvAM prapadyadhvaM samAhitAH // 113 / / te'pyUcustvaM puraH svAmI sAmprataM gururapyasi / tvayA jJApitadharmAH smo dIkSayA'nugRhANa naH" // 114 // ityAIkakumArastAn pravrAjya sahitazca taiH / vandituM zrImahAvIramatha rAjagRhaM yayau // 115 / / tadbAhyopavane hastitApasAH santi bhUrizaH / te hastimAMsamazananto divasAnatyavAhayan // 116 //
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ 236] [vivekamaJjarI Ucuste ceti hantavyo varameko mataGgajaH / yasyaikasyApi mAMsena bhUyAn kAlo'tivAhyate // 117 / / ekendriyasya dhAnyasya jAyante paJcabhiH kaNaiH / ... paJcendriyatvaM tattRpti ripaJcendriyavyayAt // 118 // evaM ca te dayAbhAsadharmaniSThAstapasvinaH / kariNaM mAraNAyaikaM babandhustaruNA saha // 119 / / sabhArazRGkhalAbaddho yatra cAsId mataGgajaH / tenAkiH pathA prApa maharSiH karuNArdradhIH // 120 // maharSidarzanAt tasya vandanotsukacetasaH / ayaspAzA vyazIryanta karmapAzA ivAbhitaH // 121 / / nirargalaH karI so'tha vandituM taM mahAmunim / abhyasArSIjjanastUce munireSa hato hataH // 122 // palAyAJcakrire lokA munistasthau tathaiva saH / ito'pyavanamat kumbhasthalaH praNamati sma tam // 123 // sa hastI punarutthAya bhaktimantharayA dRzA / pazyan maharSi prAvikSadaraNyAnImanAkulaH // 124 // tatprabhAvAdbhutaM vIkSya praNatAstApasAzca te / muninA pratyabodhyanta jIvatattvopadezataH // 125 / / tatra zreNikarAjo'pi tattathA gajamokSaNam / . tApasapratibodhaM ca zrutvA''gAdabhayAnvitaH // 126 / / bhaktyA vanditavantaM cAnandayAmAsa pArthivam / sarvakalyANakAriNyA dharmalAbhAziSA muniH // 127 / / rAjApi munimutphullanetro viracitAJjaliH / bhaktyA'pRcchad mamAzcaryaM bhagavan ! hastimokSaNAt / / 128 / /
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ [237 guNAnumodanAdvAre'bhayakumArakathA] "munirUce na bhUpAla ! duSkaraM karimokSaNam / AmatakulatAtantupAzamokSastu duSkaraH // 129 // rAjJA pRSTazca sa munistadhaitantukathAM tthaa| kathayAmAsa rAjApi saloko'pi visiSmiye" // 130 // 'munIndurAIkeyo'thAbhayamevamabhASata / niSkAraNopakArI tvaM mamAntardharmabAndhavaH // 131 // tvayA hi preSitA rAjaputrArhatpratimA mama / tadarzanAdahaM jAtismarIbhUyArhato'bhavam // 132 // anAryatvamahApaGke nimagno'haM tvayoddhRtaH / tvabuddhyA bodhavAnAryadezAyAto'bhavaM vratI // 133 / / kiM kiM tvayA na dattaM me bodhiratnaM prayacchatA ? tato'bhayakumAraM ! tvaM labhasvAnuttarAM zriyam" // 134 / / zreNikazcabhayazcaitaM natvA'yAtAM svamAzrayam / AIkiH zrImahAvIraM dRSTvA zivapadaM yayau // 135 / / // ityabhayakumArakathAyAM karmajabuddhinibandhanaM tRtIyaH prakAzaH // 15. $$ athaikadA saMsadi vIrabharturdRSTvA'bhayo maJju maharSimekam / papraccha nAthaM bhagavAn ! ka eSa munIzvaro yoga ivAGgayuktaH ? // 1 // athAha nAthaH zrRNu vatsa ! vItabhayAkhyamAste nagaraM pratIcyAm / rAjA tadIyo'yamudAyano'smagirA bhavodvignamanA babhUva // 2 // prabhAvatIkukSibhavaM ca rAjye nivezya kezAkhyamayaM svaputram / asmatkareNa vratamApa mokSamihaiva gantA'khilakarmahantA // 3 // satpAriNAmikyabhidhAnabuddhirathAbhayaH prAJjalirityuvAca / rAjarSirantyo bhavitA prabho ! kaH svAmI jagAvatra yuge'yameva // 4 //
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ 238] [vivekamaJjarI natvA'tha nAthaM nagare ca gatvA'bhayo bhavArtabhayopagUDhaH / ApRcchate sma prayato vratAya guNairagAdho magadhAdhinAtham // 5 // na zreNikaH prAha vihasya vatsa ! tvaM yuktamevAbhidadhAsi kintu / sAmrAjyadIkSAM purato gRhANa dIkSAM grahItuM samayo mamAyam // 6 // athAbhayaH zreNikamityuvAca deva ! tvadAjJAM zirasA vahAni / rAjarSimantyaM paramAdiza me vIro vibhurvItabhayAdhinAtham // 7 // . tvatputratAM prApya purANapuNyAjjagadguruM vIrajinaM ca devam / na ced bhavadhvaMsividhi vidhAsye matto'dhamastat ka ivAparo'stu ? |8|| nAmnaiva nAmA'smyabhayo bhavAttu bhUmno bhuvo bhartarahaM bibhemi / prasIda tad mAM prahiNu prayAmi zrIvIramadyAbhayadaM trilokyAH // 9 // athopagRyainamuvAca pRthvIpatiH sutasnehavimohitAtmA / .. yadA dhruve tvAM parato vrajeti vrataM tadA vatsa ! samAdadIthAH // 10 // vajreNa vajraM tu yathA tathAsti vedhyA svabuddhyA nRpabuddhireSA / dhyAtveti dhImAnabhayo'tha bhUpaM vyajijJapad deva ! tadevamastu // 11 // athAnyadA hanta himarturAsIdUSmA kharAMzorapi yadbhayena / nilIyate smAvaTakoTareSu nArIstanAdriSvadhirohati sma // 12 // kathaiva kA dehavatAM batAsminnabho'pi saMkocamiyAya zItAt / itthaM na cet tat kathamasya pAramahnAya yAti prabhavo'yamahnAm ? // 13|| yatrAnugosargamanargalena zItena dUyeta divAkaro'pi / tenaiSa pUrvAmapahAya taptuM dizaM kRzAno zamabhyupaiti // 14 // priyAnurAgaighusRNAGgarAgairmAJjiSTharAgairmasRNAMzukaizca / dhyAnairivAsmi dhvaninaH kaDAraiH zItArtikAle vazayan sukhAni // 15 // nizAsu sandhyAsu dineSu yasminnuraHpura:pRSThanivezitena / rorairna rairjAnukRzAnubhAnutrayeNa zItaM kramato vinItam / / 16 / /
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ [239 guNAnumodanAdvAre'bhayakumArakathA] zrIvIranAtho bhagavAMstadAnIM nAnAmunizreSThaniSevyamANaH / vandAruvRndArakabandivRndasaMstUyamAnaH samupAjagAma // 17 // zrIzreNika-zcellaNayA sametastadA'parAhne paramezvaraM tam / nantuM vinIto'bhijagAma dharmaM zuzrAva ca zrAvakapuGgavo'smAt // 18 // tato namaskRtya vibhuM nivRttau tau dampatI kvApi ndopknntthe| 5 apazyatAmekamanuttarIyaM zIte'pi klRptapratimaM maharSim // 19 // atho rathAt tAvavatIrya jAyApatI yatIndraM tamavandiSAtAm / zatAGgamAruhya ca puNyavArtAH pravartayantau puramIyatuzca // 20 // itastadAnIM himasaMnipAte sandhyAbhrakanthApihito'pi sadyaH / aurvAgnitApe vidhRto'pi dhAtrA dinAyuSo'nte'stamiyAya bhAnuH // 21 // 10 astaM gate bhAsvati bhartarIva dik pazcimeyaM vidhaveva nArI / vilApinI vArdhijaleSu sandhyArAgaM tadA ghaTTamivAsyati sma // 22 / / tArAmayodArazikhAmaNIkaistamomayaiH zyAmaladandazUkaiH / daSTaM jagajjIvayati sma vegAdagAdupetya svayamoSadhIzaH // 23 // digyoSitAmAnanakAlimA yaH sa svairiNInAmagamad mukheSu / tadAnanaujjavalyamagAdamUSAM mukheSu zItatviSi jRmbhamANe // 24 // roda:puTIyaM kalazI tadantaryotsnA samantAdapi takrapUraH / / tatrAzrayan budbudatAmuDUni candro'pyadhAnmrakSaNapiNDazobhAm // 25 // atrAntare nirmitasarvarAgakRtyaH kRtI zreNikabhUmipAlaH / devyA samaM cellaNayA'dhyuvAsa vilAsavezmAgarudhUpadhUmram // 26 // 20 ekaikabAhau vihitopadhAnAvanyonyado:zliSTatanU ratAnte / / cUlItale paTTadukUlaklRptAvaguNThanAvasvapitAmubhau tau // 27 // nidrAzlathAzleSatayAtha devyA babhUva hasto bahiruttarIyAt / dUnazca zItena sa komalAGgo'liH kaNTakeneva sadu:sahena // 28 //
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 10 15 20 240 ] [ vivekamaJjarI tataH prabuddhA sahasaiva devI zItArttitaH sItkRtimAdadhAnA / kareNa tenAmbujasaMnibhena narendravakSaH zriyamarcati sma // 29 // niruttarIyaM tamRSiM tadAnIM smRtvA ca sovAca kRpAluretat / zIte'tighore patatIdRze hA mahAnubhAvo bhavitA kathaM saH ? ||30|| uktveti seyaM saralasvabhAvA nidrAmathAvApa tathaiva devI / prAyeNa nidrA sulabhaiva teSAM yeSAM vikalpA hRdaye na ke'pi // 31 // sItkAramAtreNa tadA ca tasyA nRpo'lpanidraH sahasA prabuddhaH / tadvAkyamAkarNya tathAsvarUpaM prarUpayAmAsa vikalpamevam // 32 // riraMsito nizcitamasti kazcidanyaH priyo'syA hRdi bhAvalagnaH / zItArttisambhAvanayA'yamitthaM saGketabhUbhAvanuzocatIyam ||33|| tAmyattitikSAvazago nizAM tAM sa gopatijAgradatho ninAya / sacetano hi priyajAmiruccairanIrSyakaH syAd na kadAcideva ||34|| atrAntare maGgalatUryanAdAdanantaraM maGgalapAThakAstam / prAbodhayan paJcamarAgamuccaiH prapaJcayantaH zrutizuktipeyam // 35 // vibhAvarIyaM nRpate ! vibhAtA vibhAvarIzo'stamayaM prayAti / vibhAvarINapraNayazca saiSa vibhAvarIyAnaruNe'bhyudeti ||36|| hatAndhakArebhaghaTAsrazoNamAyAntamAlokya hariM purastAt / tArAmRgIbhiH samamindukRSNAsAraH pratIcIM vidhuraH prayAti ||37|| dhvAntAdidaM samprati garbhavAsAdivAvirAsA'khilameva vizvam / tenArkatejo'ruNavarSmaNo'sya karNAtithiH kAMsyavaH kriyeta // 38 // dizo'ndhakAreNa milanti nIlIrAgA mRgAGkeNa samaM hasanti / tato'nurajyanti divAkareNa dhik caJcalatvaM capalekSaNAnAm // 39 // zrutveti rAjA ramaNIvirakto visRjya devIM svaniketanAya / AhUya cAmAtyamathAbhayAkhyamityAdidezAbhinivezabhImaH ||40||
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ [241 guNAnumodanAdvAre'bhayakumArakathA] jJAtaM mayA'ntaHpuramadya sAkSAdare durAcAramazeSametat / prajvAlyatAM tad drutameva mA bhUranIdRzastvaM kila mAtRmohAt // 41 // Adizya tatrAbhayamityabhIkSNamabhIstadA krodhavazAd bhavasya / nantuM jinendrAya jagAma rAjA virAjamAnodbhutarAjalakSmyA // 42 // atha svabhAvAdabhayo vimRzyakArIti dadhyau sabhayaH svatAte / satISu dhuryA mama mAtaro'mU rakSyAstadA syAmahamekatAtaH // 43 / / idaM tvasaMbhAvyatamaM vikalpya tAtena diSTaM kimahaM karomi ? kopo hi ko'pIha mahIpatInAM puro nadIpUra ivAviSayaH // 44 // tathApyupAdhi parikalpya kAlakSepo mayA kSemavidhau vidheyaH / prabhoravidyA'ntamupaiti kAlakSepAd yadi krodhabharaH prazAntim // 45 // 10 dhyAtveti dhImAnabhayastadIyAbhyaNe sujIrNebhakuTImadhAkSIt / cakAra coccairnRpaternidezAd dadAha zuddhAnta iti praghoSam / / 46 / / $$ itazca vIraM nRpatistadAnIM mAnI samAnIya karAvapRcchat / kimekapatnI kimanekapatnI svAmin ! mamAvedaya cellaNeti ? // 47 // svAmI jagau zreNika ! tAvakInAH satya samastA api dhrmptnyH| 15 jagAda zIte nizi cellaNA tu smRtvA muniM taM bhavitA kathaM saH?' // 48 // zrutveti sadyaH prasRtAnutApadAhajvaro ddaamritaantraatmaa| zrIvIranAthaM praNipatya rAjadhAnI pratikSoNIpatirdadhAve // 49 // pradIpanaM tatra vidhAya vegAdabhyAgataM dezanasadmano'gre / jagAd rAjA'bhayamAdareNa tvayA nideza: kimanuSThito me ? // 50 // bhayAttakampastvabhayaH praNamya kRtAJjaliH kSamApatimityuvAca / AjJA pareSAmapi tAvakInA tAta ! pramANaM bata kiM punarme ? // 51 // rAjApi kopAruNalocanastaM jagAda pApin ! parato vrajAzu / re darzayasyAtmamukhaM svamAtRrdagdhvA tvamagnau patito'si kiM na ? // 52 //
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 10 15 242] [ vivekamaJjarI athAbhayaH prAha pataGgamRtyuryuktaH zrutArhadvacanasya me na / tAta ! prasAdAdbhavato grahISye vrataM tu diSTyA bhagavatpadAnte // 53 // nRpo'pyanAkarNitakena tUrNaM puraM gato'ntaHpuramakSataM tat / jIrNebhazAlAM jvalitAM ca dRSTvA vimRzyakAriNyabhaye jaharSa // 54 // tato'bhaye yat 'parato vraje 'ti kopAt tadAbhASyata tad vimRzya / taireva pAdaiH prabhuparSadi kSmApatiH sutaM sAntvayituM jagAma // 55 // tatraiSa taM dIkSitamAluloke zrIvIranAthasya puro niSaNNam / viSaNNamenaM tvabhayo munInduH prAbodhayad bodhayitavyamevam // 56 // tadAtmasandhAvacanaM vicintya rAjan ! viSAdaM hRdi mA dadhIthAH / mayA gRhItaM bhagavatpadAnte vrataM bhavAnapyanumodatAM tat // 57 // zrutveti rAjA praNipatya nAthaM munInathAnyAnabhayaM ca bhaktyA / taM kSAmayitvA'zrumukhaH svanindAparaH kathaJcit puramAjagAma // 58 // zrI vIrapAdamUle taptvA ciramAyuSo'ntamadhigamya / abhayakumAramunIndurgatimUhe'nuttarAM kramataH // 59 // // ityabhayakumArakathAyAM pAriNAmikIbuddhinibandhanaM caturthaH prakAzaH //
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ [243 5 guNAnumodanAdvAre jambUsvAmikathA] atha jambUsvAmisattvamahimAnamanumodayannAha - navanavaikaNayakoDI caiUNaM taha ya aTTha ramaNIu / gahiUNa saMjamaM jaMbUsAmiNA sAhiaMkajjaM // 49 // [navanavatikanakakoTIstyaktvA tathA cASTa ramaNIH / gRhItvA saMyama jambUsvAminA sAdhitaM kAryam / / ] vyakhyA - sugamaiveyam, paraM 'sAhiaM kajjaM' sAdhitaM siddhimAnItaM kAryaM kRtyaM kevalajJAnAvAptimuktiprAptirUpamiti saMkSepArthaH / vyAsArthastu kathAnakAdavaseyaH / taccedam. $$ zrIrAjirAjitaM rAjagRhamityasti pattanam / yatpaurANAM vaNikputra iva so'pi dhanezvaraH // 1 // nRpastatra kSatAristrIzreNiH zreNika ityabhUt / dharmI yo mArgaNakSepaM vidannapi viveda na // 2 // zrImAn vIraH zunAsIrapramukhAmarasevitaH / tatraitya samavAsArSId vibhurvaibhAraparvate // 3 // nizamya svAminaM prAptaM rAjA raajgRheshvrH| . sapaurAntaHpurAmAtyaH prIto nantuM samAyayau // 4 // praNamyocitabhUpIThe niviSTeSu nRpAdiSu / svAmI saMsAradhikkAradAyinI dezanAM vyadhAt // 5 // atrAntare samAyAsId dAsIkRtaravistviSA / caturbhAryaH prabhuM nantuM kazcidindra ivAmaraH // 6 // pradakSiNAtrayIpUrvaM praNamya paramezvaram / ' . niSasAda yathAsthAnaM so'pi ropitavismayaH // 7 // zakrAdisuracakreSu jvalan ravirivoDuSu / akarod duSkaraM kiM kiM devo'yaM pUrvajanmani ? // 8 // 15.
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ 244] [vivekamaJjarI zreNikakSoNikAntena pRSTaH spaSTamiti prbhuH| devasya tasya vRttAntaM kathayAmAsivAniti // 9 // yugmam // rAjan ! magadhadeze'tra grAme sugrAmanAmani / rASTrakUTAnvayI zrImAnAryAvAnAryavAgabhUt // 10 // revatIkukSijau tasya sutau bhuvanavizrutau / abhUtAM bhavadattazca bhavadevazca nAmataH // 11 // bhavadatto'grahId dIkSAM susthitAcAryasannidhau / bhavadevamapi kraSTuM bhavAd grAhayati sma tam // 12 // bhavadevaH priyAM dadhyau dAmito'pi tapasyayA / lajjayA dhAritaH kSudraH smaratyeva marusthalIm // 13 / / dhugate bhavadatte'tha bhavadevaH priyAmagAt / bhagnAlAnaH karI vindhyATavImevAbhidhAvati // 14 // atha zralathaguNagrAmaH sugrAmagrAmasImani / caityasametayetyuktaH sa zamI kAntayA tayA // 15 // "mUDhAzaya ! navAmUDhAmiva mAM manuSe hadi / jarArajarjaritAM pazya saMsArasya kusAratAm // 16 // asmin pavitravastUnAmapAvitryanibandhane / dehe jarAparAyatte vimuhyasyadhunA mudhA // 17 // viSaM mAmamRtaM dIkSAmanyathA mA sma manyathAH / tad vyAghuTya jhaTityeva guruM vraja kuru vratam" // 18 // iti prabodhitaH prIto nAgilAyA girA cirAt / sAdhu sAdhviti tAM stutvA sAdhuH sUriM rayAdayAt // 19 // Alocya tad guroragre taduktaM sa vrataM vyaghAt / yenAjaniSTa saudharme prabhAtibhAsuraH suraH // 20 // 15
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ [245 10 guNAnumodanAdvAre jambUsvAmikathA] kSetre mahAvidehe'tha vijaye puSkalA'bhidhe / nagaryAM vItazokAyAM bhavadevo divazcyutaH // 21 // putraH padmarathasyAsId vanamAlAGgasaMbhavaH / nAmnA zivakumAro'yaM pitRbhyAM pariNAyitaH // 22 // yugmam / / anyadA'sau gavAkSasthaH sArthavAhasya kasyacit / vezmanyupAttasadbhikSaM munimekamalokata // 23 // athAsthAnagataM pApavAraNaM kRtapAraNam / gatvA natvA muniM rAjAGgajo'nte samupAvizat // 24 // tato'sau jJAnavAnUce bhavadatto'smyahaM purA / bhavAMzca bhavadevo'bhUdAvAmAttavratau tathA // 25 // divazcyutvAhamabhavaM vijaye'traiva vizrute / nagaryAM puNDarIkiNyAM vajradattasya cakriNaH // 26 // patnyAM yazodharAkhyAyAM sutaH sAgarasaJjitaH / pitA dhAtrIzaputrIbhistaruNaH pariNAyitaH // 27 // yugmam // ekadA'nekadArAntarvartI mandiramUrddhani / dRSTanaSTaghanAlokAt prabuddhau vratamAdiSi // 28 // gRhItatIrthakRddIkSo guroramRtasAgarAt / tapyamAno'vadhijJAnI cAbhavaM pradhiSan bhavam // 29 // zrutvA zivakumAro'daH prabuddhaH zuddhamAnasaH / natvA yati gataH praSTuM pitarau nizcitavrataH // 30 // pitRbhyAmananujJAtastatazcAkRtabhojanaH / gatvA pauSadhazAlAyAM tasthAvasthAnamaMhasAm // 31 // athaiSa jagatIbharturAdezAd dRDhadharmaNA / zrAddhena bodhito bhute SaSTAdAcAmlapAraNaH // 32 // 15
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ 246] [vivekamaJjarI . IdRktapa:prakAzI ca prAzukAzI vratIva saH / tatra zuzrUSitatruTyatkarmaNA dRDhadharmaNA // 33 // atha dvAdazavarSAnte bhaavniyuuNddhsNymH| .. vidyunmAlItiM devo'bhUd brahmaloke'dbhutadyutiH // 34 // rAjan so'yamiti zrutvA zreNikaH punarabravIt / bhaviSyati bhuvi svAmin kIdRzo'yamatazcyutaH ? // 35 // vibhurAha pure'traiva RSabhazreSThisUrasau / jambUnAmAvasarpiNyAM bhAvI caramakevalI // 36 / / tad vidyunmAlinaH kAntAzcatastro vinayA''natAH / tIrthezamiti papracchu: kAsmAkaM bhAvinI gatiH ? // 37 // zreSThinAM tanujIbhUya yUyamapyasya yoSitaH / bhaviSyatha pure'traiva tadidaM vibhurabhyadhAt // 38 // atha tadivasAdeva sa devaH sptme'hni| dhAriNyA RSabhazreSThipatnyAH kukSAvavAtarat // 39 // pUrNairatha dinaiH zreSThipriyA sA suSuve sutam / AnandAmRtarociSNuM sarasIva saroruham // 40 // itazca zreSThino bhrAtA jinadAsa iti zrutaH / mRtvA zAzvatajambUdrau jAtavAnasti daivatam // 41 // tasyopayAcitAdeSa prasUtaH sUnurityatha / pitRbhyAM vihito jambUkumAra iti nAmataH // 42 // . samudrazrIriti tathA padmazrIriti ca zrutA / padmaseneti kanakaseneti ca samAkhyayA // 43 // vidyunmaalisursyaitaashctsrshcittvllbhaaH| . gRheSu zreSThimukhyAnAmavaterurdivazcyutAH // 44 // yugmam //
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ [247 guNAnumodanAdvAre jambUsvAmikathA] nabhasenA ca kanakazrIzca kanakavatyatha / jayazrIriti cAbhUvaMzcatasro'nyAH kumArikAH // 45 // aSTau mUrtyantarANIva mahiSINAM biDaujasaH / tAH pure'tra babhurbAlAH siddhayo'STAvivAthavA // 46 / / dAtuM tAH pitRbhiH jambUsvAmine RSabho'rthitaH / sarve mene na-kastulyaguNasaGgAya kautukI ? // 47 / / tadAnIM ca mahAmohatamohatidivAkaraH / zrIsudharmA samAyAsId vaibhAragirikAnanam // 48 // . ... zrute tasmin samAyAte niryAtaM nagarAdatha / janairbhRGgairivAmbhojAdojAyitavirAjitaiH // 49 / / zrIsudharmagaNAdhIzaM namaskartuM samAgamat / tadA jambUkumAro'pi samAropitasaMmadaH // 50 // saMsArasAgarottAratarIviramarINayAM / girA guruzcakArAsya purastAd dharmadezanAm // 51 // jambUrambUjjvalAM vAcaM guroH saMvaradAttadA / pItvA romAJcarUpeNAbhitaH pallavito'bhavat // 52 // natvA munIndramunnidravratagrahamahodyamaH / jagAmA'yamamAyaH san sadanaM madanaM dviSan // 53 // satvaraH pitarau natvA jambUH kambUjjvalasmitaH / nijagAdA'yamAdAya vrataM prIto bhavAmyaham // 54 // ityAkarNya tataH karNakAlakUTotkaTaM vacaH / sutaM vrataniSedhAya pitarAvUcatustarAm // 55 / / "ekastvamAvayordIpo bhAnu nabhasoriva / tvAM vinA vatsa ! nitamAM tamAMsyabhibhavanti nau // 56 / /
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ 248] [vivekamaJjarI 10 manorathazatAhUtaprasUtavratakarmabhiH / durlabhastAta labdho'si tvamudumbarapuSpavat // 57 / / tannazcireNa saMpUrNamanorathamahAratham / kimIdRgvAgghanAghAtairyuktaM bhaktuM tavAnagha ! ? // 58 // yayAcire cireNaitA rUpAdvaitAGgayaSTayaH / aSTa yAH kanyakAstubhyaM tyajasyetAH kutaH suta ! ? // 59 / / svasaGgasubhagammanyAH kanyAH pariNayannimAH / kutUhalaM zrutolUlurAvayoH pUrayA''vayoH // 60|| AzAnAmiva caitAsAmantazcandra iva sphuran / kalAvannAvayornetrakumudAnAM mudaM kuru" // 61 // zrutvA pitrorimAM vAcamacalavratanizcayaH / ucitajJaH kumAro'yamabhyadhAd madhuraM vacaH // 62 // "tAvadAcaryata brahmavratAya niyamo myaa| kutUhalAya vAM kAryaM pANigrahaNamapyadaH // 63 // vivAhasya dvitIye'hni grahISyAmi punavratam / kSepaM mUrdhanyavAtsalyAd nAhaM bhavadavAnale // 64 // AsAM mRgIdRzAM premasthemasaMbandhabandhane / patitvena patitvA'sau kva mokSAya yatiSyate ?" // 65 // ityAlocya mithastAbhyAM pitRbhyAM tanmataM vacaH / akAri ca mudA pANipIDanopakramakramaH // 66 // yugmam / / atha jambUkumAreNa jJApite svavratodyame / pitRRn kiGkAryatAmUDhAnAhustAniti kanyakAH // 67 // ihApi paraloke'pi jambUsvAmI gatiH sa naH / padmazriyAmivoSNAMzurvidyutAmiva vAmbudaH // 68 // 15
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ guNAnumodanAdvAre jambUsvAmikathA ] svamano'bhimate mArge so'smAbhistena vA vayam / netavyAH satyamityastu spardhAbandhaH parasparam // 69 // mahAsatISu dhanyAnAM kanyAnAM vacanairiti / te'pyuddizya vivAhasya dinamAnandinaH sthitaH // 70 // athAnanendunirgacchadatulasudhayA tayA / strISu saMjIvayantISu bhavadagdhaM manobhavam // 71 // bandhUnAmuparodhena virodhena tu cetasaH / lagne jambUkumAro'yamupayeme kumArikAH // 72 // yugmam // saha tAbhiH smarazaraiH sahitAbhistadA vadan / gataspRho gRhAvAse vAsavezmanyavAsthita // 73 // itazca vindhyo vindhyAdrau vyadhAjjayapurezvaram / putraM prabhumatha jyeSThaH prabhavo niragAt krudhA // 74 // caurapaJcazatIyuktaH kurvannurvyAM sa corikAm / jajJe'vasvApinItAlodghATinIvidyayoH padam // 75 // gRhaM tadA tadAgatya jambUsvAminiSevitam / vidye prayujya tanvAnazcauryaM stambhamavApa saH // 76 // kenAhaM stambhito bhRtyaiH sahito'pIti cintayan / dRzaM pratidizaM cauragrAmaNIrakSipatt tataH // 77 // atha supte'khile loke kumAraM strIbhirAvRtam / apazyajjAgrataM so'bjakhaNDakairavakhaNDavat // 78 // prabhavastamuvAcAtha jambUnAmAnamAnataH / stambhanIM dehi me vidyAM gRhNan vidyAdvayaM mama // 79 // jambUsvAmI tato vAcamAcaSTe sma zamaikabhUH / nAsti me stambhanI vidyA tvadvidyAbhyAM ca kiM mama ? // 80 // [ 249 5 10 15 20
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ 250] [vivekamaJjarI kAGkSAmi yadahaM gehavirahaM nirahaGkRtiH / vrataM prAtargrahISyAmi sudharmasvAmisannidhau // 81 // athAha prabhavaH zrImanniti prAbhavabhAgbhavAn / .. bhunakti naiva kiM bhogAn vratAya yatase kutaH ? // 82 // vareNedamathAvAdi tathAvAdini taskare / sakarNa ! tvamubhAkarNi samAkarNaya magiram / / 83 / / "rasavIryavipAkena kimpAkebhyo'pi dAruNAt / abhijJaH ko'nubhuJjIta viSayAn mukhapezalAn ? // 84 // virasA api rocante viSayA vikRtAtmasu / kaSAyiNi mukhe kSAramapi kSIrAyate jalam // 85 // viSayecchAvazaH prANI paribhUyeta krmbhiH| AzAbaddho rasaH kiM na kriyate bhasma vArttikaiH ? // 86 // tadalaM viSayAtAsAraiH sugurusaGgamAt / tiSThAmahe mahAnandasaukhyAyAnantasampade" // 87 // . "athAha prabhavaH svAsmiMstvaM bandhuSu parAGmukhaH / pitarau duSpratIkArau kathaGkAraM vimuJcasi ?" ||88 // "atha jambUruvAcanamaho mohaH zarIriNAma / bAndhavo bandhavaH ke'tra pitarau pitarazca ke ?" // 89 // . pitRmAtRsahasrANi bhrAtRputrAyutAni ca / jAtau jAtairvyatItAni kasyAhaM kasya te punaH ? // 10 // ahameko na me ko'pi nAhamanyasya kasyacit / na taM pazyAmi yasyAhaM dRzyate na sa yo mama // 11 // mAtRbhUya pitRbhUya putrAdIbhUya bhUrizaH / prANino'tra vivartante jJAteyaM kvopayujyatAm ? // 12 // 20
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ [251 guNAnumodanAdvAre jambUsvAmikathA] bandhUnAM pratibandhasya khalUktvA vArttayApi tat / dharma evAGginAM zarma datte mAtA pitA suhRt" // 13 // "athAha prabhavaH putramutpAdya pravrajestataH / . aputrasyAsti na svargo na ca tRptiramutra yat" // 14 // "vihasyAtha jagau jambUgirA shmbuukgauryaa| svargaH putreNa cet puMsAM vRthA dharmakriyA tataH // 15 // zvAnazUkarasarpAdyA dRzyante bahusUnavaH / tat te divaM prayAsyanti na bAlabrahmacAriNaH ? // 16 // putrairAvarjitaM piNDaM labhante pitarau yadi / tRptAstat kimu bhuktena kasyApi pitaro vayam // 17 // viSayaprotayAlaM tatputrotpAdanavArtayA / ityukte jambunA jajJe prabhavaH pihitottaraH" // 18 // "athovAca samudrazrI theyaM zrIranargalA / prAptA tvayA kathamimAM hitvA bhikSutvamIhase?" // 19 // "jambUruvAca hai kambUpamakambi ! nizamyatAm / ko vizvAsaH zriyo'muSyAzcaJcalA capaleva yA ? // 10 // yAtmano janakaM dharmaM hanti nityopakAriNam / nistrapAyAH zriyastasyAH patidrohe'pi kA trapA // 101 // tadenAM svayamutsRjya pravrajiSyAmi bhAmini ! / tyajyamAnaM pratIkSiSye nAtmAnamanayA punaH" // 102 // "padmazrIrityathAvAdIdanAdInava ! nAtha ! te / gArhasthyAdaparo dharmaH zarmado nopayujyate // 103 / / gRhasthAdhArato dharme yatante yatayo'pi hi / pakSapAtAd vinA mAturjIvanti kva tu jantavaH ? // 104 //
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ 252] [vivekamaJjarI yathA saro'bhigacchanti kSmAcarAH khecarA api / tRSNAcchide tathA yAnti gRhasthaM dhArmikAH pare // 105 // gRhidharmaM durAdheyaM surairpysurairpi| pAlayanti narAH zUrA durAdujjhanti cApare'' // 106 // "atha jambUruvAcezamupakurvanti sevakAH / pradhAnatvaM tadIzasya sevakeSUpayujyate // 107 // mAnuSatvacyuteH pAnti dizanti ca paraM padam / kSemayogakRtA nAthA liGginastena gehinIm // 108 // na dhyAyanti na jalpanti na calanti na bhuJjate / sAvadhaM yatayo ye te gRhibhyo nottamAH katham ? // 109 // meru-sarSapayoryadvadantaraM rvi-kiittyoH| vArdhi-goSpadayoryadvattadvad yati-gRhasthayoH // 110 // khaNDanI pISaNI cullI payaHkumbhI pramArjanI / paJcazUnA gRhe tena dUnA gRhNImahi vratam" // 111 // .. "jagAda padmasenAtha nAtha ! te sundaraM vapuH / vratakaSTocitaM naiva kadalIgarbhakomalam" // 112 // "atha jambUruvAcedamazuceH kRtaghAtinaH / kApekSA vapuSaH prekSAvatAM zazvadvinAzinaH? // 113 // svatantraH paratantreNa nirmalaH samalena ca / dehena cedupA]ta dharmastatthUNamatra kim ?" // 114 // "jagAda jayasenAtha nAtha ! tIrthakarairapi / kRtvA rAjyaM parivrajyAdade tattvaM kimutsukaH ?" // 115 / / "jambUrathAha te jJAnAdavidan kAlamAtmAnaH spardhA tai!'stu kA''taGke prajAnAmiva rAjabhiH ? // 116 //
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ [253 10 guNAnumodanAdvAre jambUsvAmikathA] kRtAntasya kro'ksmaadetyksmaadlkssitH| kahiM cAlayitA sArthaM sambalena vadAGginAm // 117 // duSkarmacaurahantAraH sahAyAH sAdhavo'dya me / kurvan pathyadanaM dharmaM yAmi tanmuktipattanam" // 118 // "nabhaHsenA vihasyAtha jagau nAtha tava bhramaH / mAnase vAsitaH kena vada svargApavargayoH ? // 119 // bhavo'yameva daurgatyavatAM durgatiriSyate / sa eva zrImatAM svargo'pavargo ratizAlinAm" // 120 // "atha jambUrjagAdeti vadantI nAparAdhyasi / tailamevAmRtaM tasya yenAjyaM naikSi karhicit // 121 // svargApavargayoH saukhyapramA'Nunabhasoriva / yatra tatra priye ! martyasukhAbhAsasya kA kathA ? // 122 // suSuptikSuttRSAmatiratirmUtrapurISayoH / atirbhoge viyoge ca kva nAtirmaya'janmani ? // 123 // tad vimucyAsukhamayAn bhogAn rogAnivaihikAn / mokSasaukhyalatAbIjaM grahISye gRhiNi ! vratam" // 124 // "kanakazrIrathovAca na kaH prArthayate sukham ? / paraM pratyakSamevaitatparokSasya kathA vRthA // 125 // tapaH kriyate bhogebhyasteSu labdheSu tad vRthA / prajvAlayati ko vahnimante pAkamupeyuSi ?" // 126 / / "atha jambUrjagau prtyutpnndRssttistvmiidRshii| pratyutpannadRzAM dIrghadRzvarAstvavanIzvarAH // 127 // svargApavargadaM prApya mAnuSyaM tatsukhaspRzaH / vinazyantyAyatau mUDhA bIjabhojikuTumbivat // 128 //
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ 254] [vivekamaJjarI tadidaM rAjyavallabdhvA mAnuSyaM dinapaJcakam / tat kariSyAmyahaM yad na kRtaM janmazatairapi // 129 // "atho kanakavatyUce tvamapUrvaM kariSyasi / hitvA hastagataM bhojyaM kUrparAntaM vilekSyasi // 130 / / "kumAro'tha jagau gauri ! krAntvA lokaiH zukairiva / truTyamAnA bhramaM bhogAH syanti zAlmalikozavat // 131 // bhavazaile'tra puMyonivivarAd viSayAndhalAH / kSipyante durgatau prAptA api siddharasAptaye // 132 // tadahaM yuvatIlobhaM vyatItya sugurogirA / kalyANasiddhaye siddharasAyaivAsmi sAdaraH" // 133 // "jayazrIrityathAvAdId nAtha ! sAdhUditaM tvayA / paraM paropakAro yaH sa puNyakhaniriSyate / / 134|| tvaM dviSannapi tad bhogAn bhajAsmatkRtaye kiyat / dhano janopakArAya kSArAmbho'pi na kiM pibet ? // 135 / / viSaM tadapi tatprattaM sudhAyeta yathA'GginAm / tathA naH zreyase bhogAste'pi yogAttava prabho ! // 136 / / tat kRpAlo ! kRpAM kRtvA svasaGgamasukhAmRtaiH / saJjIvayA'smAnkAmArtA vallarIriva nIradaH" // 137 / / "jambUrathAha tAM kAmahatAM sa mahatAM varaH / asannirbandhamAdhAtumalaM kamalalocane ! // 138 // bhogo yuSmAkamasmAkamubhayeSAmamI viSam / yaccaturgatikastebhyo bhavo bhavati bhISaNaH // 139 // tiryagnArakadurdevanRtAduHkhasya kA kathA ? / ekazo'pi vipad ghorA garbhavAse nizamyatAm // 140 // 15 .
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ guNAnumodanAdvAre jambUsvAmikathA ] sUcIbhiragnivarNAbhirbhidyamAnasya lomasu / yathA duHkhaM bhavejjantorgarbhe'STaguNitaM tathA // 141 // hantanAla ivAmedhye kITa iva vasan bhavI / navamAso'hAni catvAri nayatyasamaduHkhabhAk // 142 // tatrasthazcintayatyeSa nisRto'taH kathaJcana / tatkariSye yathA nAtra bhUyo'pi nipatAmyaham // 143 // tato'pi jAyamAnasya yad duHkhaM yonisaGkaTe / mUcchitasyeva jAlmo'yaM na smared ghAtamAtmanaH // 144 // smArito'haM tu tatpUjyairapunarbhavanAyakaiH / smRtvA tacca bhavatyo'pi bhavatA'dhvani mAmake" // 145 // athottaraGgavairAgyarasAGgIkRtacetasaH / aSTAvapi samaM jambUkumAramidamabhyadhuH // 146 // Azrito yastvayA panthAH so'smAbhirapi saMzritaH / tataH sahaiva netAsi tenAsmAn zivapattanam // 147 // uvAca prabhavo'pyuccairmahAsattva ! bhavadguNaiH / kRSTastvAmanuyAsyAmi putrAdyApRcchya satvaram // 148 // mA pramAdIrmahAbhAga ! vivekocitamAcare: / ityukto jambunA yAtaH prabhavo bhavanaM nijam // 149 // jJAtvA jambUkumArasya sadArasyApi nizcayam / zvazurAH pitarau vA''saMstamevAnuyiyAsavaH // 150 // "atha jambUkumAro'pi vidhAya jinapUjanam / saGghaM vidhivadabhyarcya saMmAnya svajanAdikAn // 151 // snAnIyagandhapAnIyakRtamajjanamaGgalaH / candanena sitadhyAneneva sarvAGgabhAsuraH // 152 // [ 255 5 10 151 20
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 15 20 256 ] ratnAbharaNasaMbhAraiH sattvasArairivAJcitaH / asamaiH kusumaiH svasya yazobhiriva zobhitaH // 153 // saMvItaH sitavAsobhiH puNyendukiraNairiva / - bAhyAntarasahasreNa zibikAmadhirUDhavAn // 154 // kalApakam // "tato janmAntarasneharasena sahacAriNA / anAdRtena devena kRtaniSkrAmaNotsavaH // 155 // pravezitAbhirAkamya sainyavAritrabhUbhRtaH / senAbhiriva paJceSoH priyAbhistAbhirAvRtaH // 156 // dAnairAvarjayan dInAMstUryairmukharayan nabhaH / mAyUracchatradaNDena maNDalaM tirayan raveH // 157 // AlokyamAno lokena vismayAlolamaulinA / paurIbhirdIyamAnAzIrakSatakSepapUrvakam // 158 // vandivRndajayadhvAnamukharIkRtadiGmukhaH / [ vivekamaJjarI sudharmasvAmipAdAbjapAvanaM vanamIyivAn" // 159 // paJcabhiH kulakam // yApyayAnAdathottIrya pratISTAcAramaGgalaH / madhye pravizya natvA ca gurupAdAn vyajijJapat // 160 // saMsArasAgarottArakarNadhAramunIzvara ! / mAM sakuTumbaM cAritrayAnapAtreNa tAraya // 161 // tataH svapANipadmena gaNadhAridhurandharaH / svajanairanvitaM jambUkumAraM tamadIkSayat // 162 // prabhavo'pyanyadA'bhyetya sudharmasvAmisannidhau / bhAvazatrupratikSepadakSo dIkSAmupAdadau // 163 // gaNadhAridhurINena tadAnIM prabhavo muniH / kRtaH sukRtavAn jambUpAdAmbujamadhuvrataH // 164 //
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ [257 guNAnumodanAdvAre jambUsvAmikathA ] tataH zrIvIranirvANAd vyatItya dazahAyanIm / sudharmasvAminA jambUsvAmI svAmI gaNe kRtaH // 165 // zrIsudharmagaNAdhIze zrite niHzreyasazriyam / jambUH prAbodhayad vizvaM sarojamiva bhAskaraH // 166 // atha varSacatuHSaSTai gatAyAM vIranirvRteH / zrIjambUsvAminA cakre gacchezaH prabhavaH prabhuH // 167 // AjanmazIlakalanAdiha jambunAmni saubhAgyamadbhutamihaiva vibhau babhUva / yasmAdamuM samadhigamya gate'pi tasmin adyApi nAnyamadhigacchati kevalazrIH // 168|| // iti jambUsvAmikathA // 49 //
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ [258 [vivekamaJjarI atha catasRbhirgAthAbhirmunimatallikAnikAyaM nAmataH prastuvannAha - dhanno taha kayapunno viNhukumAro ya anniyAutto / jasabhadda-bhaddabAhU aimutto nAgadatto ya // 50 // sijjaMbhavo a pabhavo sirio udAyaNo a mAsatuso / kesI ilAiputto mehakumAro a puMDarIo // 51 // addayakumArasAhU kittidharo naMdiseNa-karakaMDU / halla-vihallamuNiMdA sAla-mahAsAla-sIhagirI // 52 // ajjamahAgiri-ajjasuhatthI taha ajjarakkhio saMbo / pajjunnamuNI kummAputto taha bhaddagutto ya // 53 // [dhanyastathA kRtapuNyo viSNukumArazcAnnikAputraH / yazobhadro bhadrabAhuratimukto nAgadattazca // zayyaMbhavazca prabhavaH zrIyaka udAyanazca mASatuSaH / kezIlAtiputro meghakumArazca puNDarIkaH // ArdrakumArasAdhuH kIrtidharo nandiSeNakarakaNDU / hallavihallamunIndrau zAlamahAzAlasiMhagirayaH // AryamahAgiryAryasuhastI tathA''ryarakSitaH zAmbaH / / pradyumnamuniH kUrmAputrastathA bhadraguptazca // ] vyAkhyA - AsAM padArthaH spaSTaH / vyAsArthastu kathAnakebhyo'vaseyaH // tatra dhanyaH zAlibhadrakathAyAm, kRtapuNyaH punarabhayakumArakathAyAmuddiSTaH / samprati 20 viSNukumArakathA yathA - $$ kuruSu svastibhAgasti hastinAgapuraM puram / tatrekSvAkurabhUt kSoNIpatiH padmottarAbhidhaH // 1 // 15 1. ga. gha. uddAya /
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ guNAnumodanAdvAre viSNukumArakathA ] jvAlAdevI ca lakSmIzcAbhUtAM dve tasya vallabhe / samyagdRSTistayorAdyA mithyAdRSTiH parA punaH // 2 // prAsUta dvau suto jvAlA siMhasvapnena sUcitaH / tayorAdyo'bhavad viSNukumAra iti vizrutaH // 3 // caturdazamahAsvapnasUcitaH kSmAvasUcitaH / dvitIyastu mahApadma ityabhUt padmalocanaH // 4 // ubhAvapi zubhAkArau tau narendrakumArakau / avardhetAmarbhakatvaM candrAdityAvivAzritau // 5 // kalAkalApakalitau tau krameNa kumArakau / yuvatIdRkpikIcUtavanaM yauvanamIyatuH ||6|| prakRtyA'gRdhnunA viSNukumAreNa nirAkRte / rAjJAtha yuvarAjatve mahApadmo nyavezyata // 7 // itazcojjayinIpuryAM zrIvarmA pArthivo'bhavat / mithyAtvarucirAsIcca mantrI namucisaJjJitaH // 8 // tatpuropavane'nyedyuH ziSyaH zrIsuvrataprabhoH / sametya suvratAcAryaH zamavAn samavAsarat // 9 // tadvandanAya niryAntaM vIkSya rAjA purIjanam / papraccha namuciM loko'stoko'yaM kva nu gacchati ? // 10 // namuciH prAha devAtropavane ke'pi sUrayaH I santyAyAtAH praNantuM tAMstadbhaktyA yAntyamUH prajAH // 11 // rAjoce yAvastarhyAvAmapi mantryAha tatra ca / madhyasthena tvayA bhAvyaM tAn kariSye niruttarAn // 12 // omityuktvA nRpastena saha sUrInupAyayau / dharmatattvaM ca namuciH papracchAkSipya tAnatha // 13 // 259] 5 10 15 20
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 10 15 20 [ 260 matvA kSudramamuM kSullakena kenApi sUrayaH / tadA parAjayante sma vAdinA prativAdinam // 14 // so'tha yAtaH samaM rAjJA rajanyAM tu samatsaraH / channaM prApto munIn hantuM vanadevyA nyabadhyata // 15 // prAtarlokena rAjJA ca jJAto muniSu matsarI / asAmAnyaM vimAnyAtha namucirniravAsyata // 16 // hastinApuramAyAtaH sa vilakSo dvijAdhamaH / mahApadmasya tatrApi yuvarAjasya mantryabhUt ||17|| itaH siMhabalo'varthanAmA sImAlabhUpatiH / bhaJjaM bhaJjaM mahApadmavezaM durge vizatyasau // 18 // mahApadmena ruSTena tato namuciraucyata / mantrin ! siMhabaladhvaMsopAyaM kamapi vindasi ? // 19 // vedyeveti pratijJAya so'pi siMhabalaM gataH / bhaGktvA taddurgamacirAttaM baddhvA ca samAnayat // 20 // varaM vRNvatyabhASiSTa mahApadmaH prasadya tam / yadA yAce tadA deya ityUce namucizca tam // 21 // yauvarAjyaM mahApadme pAlayatyetadambayA / jvAlayAviSkRto jainarathenAtmamanorathaH // 22 // lakSmIrapi sapatnyasyAH spardhayA brahmaNo rathaH / kArayitvA bhramayituM tatpUrvamupacakrame // 23 // tanmatvA'bhyagrahIjjvAlA samakSaM bhUpateriti / nAgre'rhadrathayAtrA cet tatparatra mamAzanam // 24 // rathayAtre nRpeNAtha nyaSetsAtAmubhe api / dvayoH kA haranimIlyetonmIlyetApi ca kA yataH ? // 25 // [ vivekamaJjarI
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ guNAnumodanAdvAre viSNukumArakathA ] iti prekSya mahApadmaH svAmbAparibhavaM kudhA / anApRcchyaiva pitaraM yayau dezAntaraM nizi ||26|| strIbhiH zrIbhizca gaNazo'vriyataiSa pade pade / ko videzaH svadezo vA pUrvepAttasukarmaNAm ? // 27 // tato navamacakritvapadalakSmImupArzva saH / svapuraM punarAgacchadanekanRpasevitaH // 28 // pitrA saharSamabhyetya tatra tenAdarAdasau / prAvezyata puraM paurabaddhavandanamAlikam // 29 // gatvA saudhamasau dhanyaguNAM svajananIM naman / tayA'zasyata sAnandamaJcayantyA karAJcalam // 30 // suvrataH suvratAcArya: purAd bahirihAntare / AyayAvaryamevAnyo hatamohatamobharaH ||31|| padmottaranRpaH sAnta: purapauraparicchadaH / etyAvandiSTa tatpAdAn nikaSA niSasAda ca // 32 // sUriH saMsAravairAgyakandakAdambinIM tadA / cakAra dezanAmugraklezanAzapaTIyasIm // 33 // dezanAnte'tha bhUpAlau bhavavairAgyamudvahan / gatvA puraM jagau viSNukumAraM rAjyahetave // 34 // sa tvAha tAta ! rAjye'smin mahApadmo nivezyatAm / yuSmAbhireva satrAhaM pravivrajiSurasmi tu // 35 // tato rAjye mahApadmaM kRtvA padmottaro nRpaH / vrataM viSNukumAreNa sahA''datta mahAmatiH // 36 // cakravartipade kiJcAbhiSeko dvAdazAbdikaH / abhyetyAbhyetya bhUpAlairmahApadmasya nirmame ||37|| 261 ] 5 10 15 20
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ [262 [vivekamaJjarI 10 . tAvantaM kAlamasthAtAM rathau vAde tathaiva tau / mitho'pyAjJAgrahAdhIne raNe sainye ivezayoH // 38 // lakSmIrathaM nirAkRtya mithyAtvamiti mUrtimAn / mahApadmaH svajananIrathayAtrAmasUtrayat // 39 // kiJca kukkuTasaMpAtapramANAntarabhUmikAH / akAryanta jinendrANAM vihArAstena koTizaH // 40 // jinazAsanabhaktesmin jano'pi jinabhaktimAn / sarvo'pyabhavaduktaM hi 'yathA rAjA tathA prajAH' // 41 / / $itaH padmottarastIvratataramahAsinA / hatakarmaripuH siddhi jayazriyamivAzrayat // 42 // muneviSNukumArasya tapato dustapaM tapaH / labdhayo vaikriyAkAzagAminyAdyA jajRmbhire // 43 / / itazca suvratAcAryA varSAsthA hastinApure / jJAtA namucinA pUrvaviruddhena durAtmanA // 44 // tato'nena mahApadmazcakrI pUrvapratizrutam / varaM yajJakriyAheto rAjyaM dehItyayAcyata // 45 // asmai rAjyaM pradAyAntaHpurAntaravizad nRpaH / sa cAbhUt kaitavAd yajJadIkSito rAjyadIkSitaH // 46 / / muktvA jainamunInenaM vardhApayitumAyayuH / anyadarzanino viprAH prakRtayo'pi ca // 47 // na zcetabhikSavo'bhyeyuriti saMprApya sacchalam / AhUya suvratAcAryAnityUce namucI ruSA // 48 // yadA yaH kurute rAjyaM yathAvarNa sa liGgibhiH / draSTavyo niyataM rAjarakSitA hi tapodhanAH // 49 //
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ 263] guNAnumodanAdvAre viSNukumArakathA ] yUyaM tu garvakaThinAH sarvapAkhaNDadUSiNaH / vipranindAparAH kSipramidaM rAjyaM tadujjhata // 50 // tamUcuH sUrayo nAsmatkalpo'yaM tena nAgatAH / na nindAmazca kamapi samabhAvA hi sAdhavaH // 51 // vacasA zItalenApi taptatailamivAmbunA / / prajjvalan namuciH prAha sUrInUrIkRtaH krudhA // 52 // dattA saptAhnikA'hnAya yAta yUyaM yathAruci / tadUrdhvaM tu yathAdRSTaM haMsyAmi jinaliGginam // 53 // . zrutveti vasatAvetya jagaduH sUrayo yatIn / kiM vidheyaM mahAsattvAH ! saGkaTe'sminnupasthite ? // 54 // athaikaH prAha bhagavan ! mahApadmasya sodaraH / anekalabdhimAn viSNukumAro'sti mahAtapAH // 55 / / tadvAkyAnnamucirnUnamasAvupazamiSyati / vinA bhAnuprabhAM naizaM tamo nazyati karhicit ? // 56 // paraM mandarazaile'sti tapyamAnaH sa sAmpratam / yo vidyAlabdhimAn sAdhustamAhvAtuM prayAtu saH // 57 // athAnyaH prAha gamane zaktirnAgamane tu me / gurustvAha bhavAn viSNukumAraNAgamiSyate ? // 58 // gurvAjJAtaH samutpatya garutmAniva sa kSaNAt / . yayau viSNukumAreNa zAlamAnaM ziloccayam // 59 / / dRSTvA viSNukumArastaM nizcikAyeti cetasi / saGghakAryaM dhruvaM kiJcit prAvRSyeva yadAgataH // 60 // tato nato'munA viSNukumArastattathA kathAm / zrutvA'smAt saha tenaivotpatyAgAd gurusannidhau // 61 / /
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 10 15 20 [ 264 gurUn natvA tadAjJAto gatazca namuceH sadaH / taM vinA'nyairnRpairnatvopAvezyata mahAsane // 62 // tatra viSNukumAro'dharmAkhyAnapurassaram / namuciM prAha santvete yAvadvarSA maharSayaH ||63|| namucistUcivAn rAjyaM hitvA me'tha vasantvamI | munirUce pure cenna santUdyAne purAd bahiH ||64|| kopAd namucirUce'tha purodyAnasya kA kathA ? rAjye'pi mama na stheyaM kAryaM cejjIvitena vaH // 65 // saprahAsaM muniH prAha rAjyamambhodhisIma te / tattyAjyaM kathameteSAM dehi sthAnaM padatrayam // 66 // namuciH prAhaH datta cet prekSiSye'hamato bahiH / taM kariSye zirazchittvA dhakArAkSarasodaram // 67 // tato viSNuM zarIrAntaH kopenava prasarpatA / vavRdhe himavanmukhyAn parvatAnapi kharvayan // 68 // `namuciH pASNighAtena pAtitastena cAsanAt / parAsuH prayayau zIghraM saptamIM narakAvanim // 69 // trastaM cItkRtya dignAgaistaM vIkSyAtha bhayaGkaram / dhiSNyaistuSavaduDDInaM tadbhrANAkoNamArutaiH // 70 // tATaGgitendumArtaNDaM lalAmitasurApagam / taM vIkSyAdridarImindro'vizad muktvA kRzodarIm // 71 // vijJAyAvadhinendrastaM munIndraM kupitaM tataH / praiSIdasya prabodhAya gAndharvAnIkagAyanIH // 72 // karNAbhyarNaM sametyaitAstasya gItAni tenire / utphaNasya mahAmantravAdinya iva bhoginaH ||73 // [ vivekamaJjarI 1. ka. ga. gha. pAdadardarikAghAtaizcakampe tasya medinI / tadAtvagrastanamuciviSabhramibharAdiva // 69 //
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ 265] guNAnumodanAdvAre viSNukumArakathA ] krodhaM prabho saMhara yannimittamayaM kRto'sau namucinirastaH / kRte'nnapAke svayamAtmanInaiH kiM svAzrayAgniH prazamaM na neyaH ? // 74 // krodhaH prasUtatrijagadvirodhaH krodhaH kRtApatprakaraprabodhaH / krodhaH zivAdvanyajanaikarodhaH krodhaH praNeyaH kRtibhistato'dhaH // 75 // ityambare zambadharAGganAbhiH pRthvyAM ca saGghana mahIbhujA ca / kathaGkathaJcit pratibodhyamAnaH sasmAra sa svaM kupitaH kumAraH // 76 / / saMhRtya cAzu svatanoH pravRddhi ruSaH pravRddhiM ca vidhUya mUlAt / prAptaH svabhAvaM kSamito lagitvA pAde mahApadmanarezvareNa // 77 // zrIsaMghadauHsthyamiti viSNukumAra eSa, bhittvA krameNa nijakarmabalaM ca jitvA / utpannakevalakalAkalitaH prabodhya vizvambharAM zivagatiM bibharAmbabhUva // 78 // // iti zrIviSNukumArakathA // 1. ka. kItryai samarpya svaM /
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ [266 [vivekamaJjarI 10 athAnnikAputrakathA yathA - ubhe sto mathurAnAmnI nagaryo dakSiNottare / mukhyAJjanena bibhrANo zriyaM kSoNIdRzoriva // 1 // mathurAyAmudIcyAM ca devadatto'bhavad vaNik / dakSiNasyAM dhanAvAptyai mathurAyAmiyAya saH // 2 // vaNijA jayasiMhena tatrAsIttasya sauhRdam / svasA''sIjjayasiMhasya cAnnikA nAma kanyakA // 6 // jayasiMho'nyadA jAmimannikAmAdizad nijAm / samitro'pyadya bhokSye'haM ramyAM rasavatI kuru // 4 // ityuktvA jayasiMhena devadatto nimantritaH / Agacca tadgRhe bhoktuM tau dvAvapi niSedatuH // 5 // bhakSyabhedAnatho miSTAnaSTAdaza mahArasAn / dvayorapyannikA sA tu suveSA paryaveSayat // 6 // tayorvAtAtpriyAkartuM nirAkartuM ca makSikAH / dhunvatI vyajanaM cakre karmaikaM vyarthakAri sA // 7 // vIjanAlolado:siJjatkaGkaNAM tAM mRgekSaNAm / devadatto bhRzaM pazyannabhUt kAmavazaMvadaH // 8 // tadrUparasanisyandapAnanispandalocanaH / . so'vidan bhojasvAdaM bubhuje gajalIlayA // 9 // devadatto dvitIye'hni jayasiMhAdathAnnikAm / svamitrairyAcayAmAsa so'pi tAnevamUcivAn // 10 // kulIno'yaM kalAjJo'yaM sazrIko'yaM sudhIrayam / yuvA'yaM kiM bahu brUmaH sarve varaguNA iha // 11 // kintu yAmi pradAsyAmi tasmai yo me gRhAt kvacit / na yAtA vIkSyate prAtarutthitaiH sa hi sajjanaH // 12 // 1. ga. gha. dRzAviva / 15 ka
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ 267] guNAnumodanAdvAre'nnikAputrakathA] eSa saMbhAvyate yAsyannadya zvo vApi sundaraH / kiM na zrutaM hi yad grAmA vasanti prAghuNaiH kimu ? // 13 // prANapriyA svaseyaM me jaGgamA zrIrivaukasi / tadimAM sampraheSyAmi na bharturapi vezmani // 14 // asau kartuM kSamo'patyajanmAvadhi yadIdRzam / tadudvahatu me jAmi devadatto'nnikAmimAm // 15 // devadattAnumatyaite omiti pratipedire / devadatto'pi tAM kanyAM pariNinye zubhe'hani // 16 // tatra tasyAnnikApremapAzabaddhasya tasthuSaH / praiSyudagmathurAsthAbhyAM pitRbhyAM lekha IdRzaH // 17 // "AvAmandhau jarAjII jIvantau yadi vIkSase / tadudvApaya nau netre rudatoriha putraka ! // 18 // pitRvAtsalyavad mUrtaM sa taM lekhamavAcayat / pathizrAnto'yamityazrusalilaiH snapayanniva // 19 // acintayacca dhig dhigmAM pitarau vismRtau hi me / ahaM viSayalagno'smi pitroH punariyaM dazA // 20 // kiM karomi kathaM yAmi patito'haM mahApadi ? / svajihvayAtha baddhasya gatiH kA me bhaviSyati ?" // 21 // annikA tatkarAllekhamAdAya tamavAcayat / taduHkhakAraNaM sadyo viveda jagAda ca // 22 // sarvathA mA kRthAH khedamAryaputrAcirAdaham / bhrAtaraM bodhayiSyAmi kariSyAmi tvadIpsitam // 23 // gatvA bhrAtaramUce ca nitarAM kupiteva sA / vivekin ! kimidaM bhrAtarbhavatAnuSThitaM vada // 24 //
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ [268 [vivekamaJjarI svakuTumbaviyogena klizyate tava bhAvukaH / zvazrU-zvazurapAdAnAmahamutkaNThitA'smi ca // 25 // anumanyasva me nAtaM svasthAnagamanaM prati / tamanveSyAmyahamapi tasyA''yattA na te yataH // 26 // sthAsyatyevaiSa vAgbaddhaH praNantuM zvazurau tvaham / ekAkinyapi yAsyAmi kiM kAryaM tadanena te ? // 27 // iti sAgrahamuktastu jayasiMho vyasarjayat / tAvudagmathurAM pratyAgantuM lagnau ca tau drutam / / 28 // annikA'bhUttadA gurvI nedIyaHprasavApi ca / iti mArge'pi sA'sUta sutaM lakSaNavizrutam // 29 // nAdattAmasya tau nAma pitarau tatkariSyataH / annikAputra ityenaM tajjanastUdalApayat // 30 // uttarAmannikAnAtho jagAma mathurAmatha / tau vavande ca pitarau tAbhyAM mUrdhanyacumbi ca // 31 // dezAntaropArjaneyaM mamopAdIyatAmiti / bruvANaH so'rbhakaM pitrorarpayAmAsa hRSTayoH // 32 // iyaM vadhUrvaH putro'yaM mamaitatkukSisaMbhavaH / ityAcakhyau ca sambandhaM bhaktibandhurayA girA // 33 // sthavirau cakratustasya zizoH sandhIraNabhidhAm / annikAputra iti tu lokanAmnA sa paprathe // 34 // vardhamAno'nnikAsUnuH spardhamAno navendunA / caturvargArjanorjasvi prapede madhyamaM vayaH // 35 // bhogAn rogAnivApAsya yauvane'pi sa dhIdhanaH / jayasiMhaguroH pAzarve parivrajyAmupAdade // 36 / /
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ 269] guNAnumodanAdvAre'nnikAputrakathA] sa krameNa parikrAntacAritrajJAnadarzanaH / babhUva gaNabhRd gacchakamalAkarabhAskaraH // 37 // sa sUriH saparIvAro vRddhatve viharan yayau / nagaraM puSpabhadrAkhyaM gaGgAtaTavibhUSaNam // 38 // tatrAbhUd bhUpatiH puSpaketustasya tu vallabhA / bakulasyeva vAsantI puSpavatyabhidhAnataH // 39 // abhUtAM yugmajau tasyAH putraH putrI ca sundarau / abhUttayoH puSpacUlaH puSpacUleti cAbhidhA // 40 // vardhamAnau sahaivaitau ramamANau sahaiva tau / prItimantau mitho'bhUtAM marAlapRthukAviva // 41 // "rAjA dadhyau ca yadyetau dArekau snehalau mithaH / viyujyete tadA nUnaM manAgapi na jIvataH // 42 // viyogaM soDhumahamapyanalambhUSNuretayoH / mithastadetayoreva yuktamudvAhamaGgalam // 43 // mitrANi mantriNaH paurAnatha papraccha pArthivaH / antaHpure yadutpannaM ratnaM tasya ka IzvaraH ?" // 44 // "te procurdezamadhye'pi ratnaM kimapi yadbhavet / tasyApIzo mahInAthaH kA kathA'ntaHpure punaH ? // 45 // yad yadutpadyate ratnaM svadeze tadvizAmpatiH / yathAkAmaM niyuJjIta bAdhakastasya ko'pi na" // 46 / / teSAM bhAvAnabhijJAnAmAlambyAtha vaco nRpaH / yukte phale ivApatye te mithaH paryaNAyayat // 47 // rAjJI puSpavatI tasya zrAvikA'bhUttayA nRpaH / avAryata tathA kurvaMstAmavAjIgaNat punaH // 48 // 15
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 10 15 20 [ 270 krameNa puSpaketau tu kathAzeSatvamIyuSi / puSpacUlo'bhavad bhUpaH puSpacUlA mahiSyabhUt // 49 // akRtyaM vArayantI tattadApatyApamanitA / rAjJI puSpavatI lAtvA vrataM taptvA yayau divi // 50 // sa devo'vadhinA'pazyattAmakRtyaniyojitAm / nijAM duhitaraM snehAt punarevamacintayat // 51 // mama prAcyabhave prANapriyeyaM duhitA'bhavat / karomi tattathA ghore narake na patedyathA // 52 // iti svapnAntare tasyA narakAnaMtidAruNAn / darzayAmAsa nirdIryamANasAMrAvinArakAn // 53 // vartikA zyenamukteva mRgIva davanirgatA / sA dRSTanArakA bhItyA prabuddhApi vyakampata // 54 // tattathA'kathayadbhItabhItA sA patyureSa tu / zivecchuH puSpacUlAyAH kArayAmAsa zAntikam // 55 // sa tu puSpavatIjIvadevastaddhitakAmyayA / tAdRzAneva narakAnanurAtramadarzayat // 56 // athAkhyan narakAn rAjJe pRSTAH pAkhaNDino yathA / tathAmanyata rAjJI na svapnadRSTavilakSaNAn // 57 // AyaccAnnikAputraM rAjA'pRcchattadeva hi / narakAn sa tathaivAkhyad dRSTAH svapne yathA tayA // 58 // rAjJapyuvAca bhagavan ! kiM bhavadbhirapIdRzaH / mayeva vIkSitaH svapno vitthethaM kathamanyathA ? // 59 // sUriH provAca he vatse ! vinApi svapnadarzanam / saMsAre nAsti tad yad na vijJAyeta jinAgamAt // 60 // [ vivekamaJjarI
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ 271] guNAnumodanAdvAre'nnikAputrakathA] puSpacUlAtha papraccha bhagavan ! kena karmaNA / IdRzAn narakAn ghorAn prApnuvanti zarIriNaH ? // 61 // AkhyAti smAnnikAputro mahArambhaparigrahaiH / mAMsAzanairgurupratyanIkatvenAGginAM vadhaiH // 62 // tatazca jananIjIvadevastasyAstadAdi tu / svapne pUrvamiva prAjyasukhAn svargAnadarzayat // 63 // prabuddhA kathayAmAsa sA patye svargadarzanam / so'tha pAkhaNDino'pRcchat brUtha kiM svargalakSaNam ? // 64 // teSveke procire svargasvarUpaM priyasaGgamaH / puSpacUlA na tat svapnadRSTasvargA'nvamanyata // 65 // rAjJA pRSTo'nnikAputraH svargAn dvAdaza tattathA / nava graiveyakAMzcApyanuttarAnAkhyaduttarAn // 66 // . pramANavacanaM jainamiti nizcitya rAjJatha / guruM papraccha bhagavan ! svargAptiH kena karmaNA ? // 67 // sUrirAha jine deve susAdhau ca gurau matiH / yasya tasyAGginaH svargapadavI na davIyasI // 18 // punazcAritradharme ca guruNA kathite sati / sA rAjJI laghukarmatvAdbhavodvignaivamabhyadhAt // 69 // bhagavan ! patimApRcchaya pAdamUle tavaiva hi / upAdAsye parivrajyAM martyajanmataroH phalam // 70 // ityuktvA puSpacUlAtha gurunnatvA visRjya ca / Apapraccha mahInAthaM so'pi tAmidamUcivAn // 71 // tadA tvAmanumanye'haM vratAya varavaNini ! / mamaivaukasi cedbhikSAmAdatse vratinI satI // 72 //
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 10 15 20 [ 272 tatheti pratipedAnA dattadAnArtiSu vratam / puSpacUlAdade bhUpakRtaniSkramaNotsavA // 73 // sA zikSAmAdade sarvAM gurvAdezapathAnugA / tapazcacAra cAtIva tIvrakarmArikRntanam // 74 // vijJAya bhAvidurbhikSaM praiSi dezAntare gaNaH / jaGghAbalaparikSINaistasthe cAtraiva sUribhiH // 75 // AnIyAntaHpurAdbhaktapAnAdi prativAsaram / gurave puSpacUlA'dAt pitre putrIva bhaktibhAk // 76 // ananyamanasastasyA gurUNAM paryupAsanAt / bhAvayantyAH svamutpede kevalajJAnamanyadA // 77 // purA hyabhUt prayuJjAnaH kRtyaM yo yasya tasya saH / kevalyapi ca kurvIta sa yAvad vetti taM na hi // 78 // puSpacUlA'tha vijJAya kevalajJAnacakSuSA / sarvaM saMpAdayAJcakre sUriryad yadacintayat // 78 // sUriH papraccha tAM sAdhvIM vatse ! vetsi kathaM nanu / mamAbhiprAyamevaM yat saMpAdayasi cintitam ? // 80 // uvAca puSpacUlApi prakRtiM vedmi vaH khalu / yo yasya zazvadAsannaH prakRtijJo hi tasya saH // 81 // sAryikA piNDamAninye'nyadA varSati vAride / sUriNoce zrutajJA'si vRSTau kimidamarhati ? // 82 // sA'bravId yatra mArge'bhUdapkAyo 'citta eva hi / AyAsiSamahaM tena prAyazcittAgamo'tra na // 83 // acittApkAyamadhvAnaM kathaM vetsIti sUriNA / udite puSpacUlA''khyadutpannaM me'sti kevalam // 84 // [ vivekamaJjarI
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ guNAnumodanAdvAre'nnikAputrakathA ] mithyA me duSkRtaM kevalyAzAtita iti bruvan / AcAryaH pravayA dadhyau setsyAmi kimahaM na vA ? // 85 // kevalyUce munizreSThAH ! mA kRSIdhvamanirvRtim / gaGgAmuttaratAM vo'pi bhaviSyatyeva kevalam // 86 // uttarItuM tato gaGgAM lokena saha sUrayaH / tadaivAruruhurnAva ko hi svArthamupekSate ? ||87|| sa sUriH puNyasAratvAd niSasAda yato yataH / tatastato'namad beDA tadbhAreNA'dharIkRtA // 88 // tato nausthitalokena sUriH so'kSepi vAriNi / zUle nyadhAt pravacanapratyanIkAmarI ca tam // 89 // apkAyAdidayAsAraM sa sUrirbhAvayaMstadA / kSapakazreNimArUDho'ntakRtkevalyajAyata // 90 // turIyazukladhyAnasthaH sadyo nirvANamApa saH / nirvANamahimAnaM ca tadAsannA vyadhuH surAH // 91 // yasmin zivagatimahimA cakre sumanobhirannikAsUnoH / tIrthaM prayAga iti tadbhavati sma bhuvIha vikhyAtam // 92 // // ityannikAputrakathA // 273 ] 5 10 15
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ [274 ja [vivekamaJjarI yazobhadraH zayyambhavakathAyAM vakSyate / bhadrabAhurvajrasvAmikathAyAmuktaH / athAtimuktako yathA -- ___ polAsapuramityasti puraM puSkalavaibhavam / tatrAsId vijayorjasvI vijayo nAma pArthivaH // 1 // zrIdevIti priyA tasya siMhasvapnena sUcitam / asUta sutamudyuktamatimuktakasajJitam / / 2 / / tatrAnyadA pure'bhyetya zrIvIraH samavAsarat / gautamastu vivezAntavihartuM gaNabhRdvaraH // 3 // krIDannAsIttadA dAsIdAsairanugataH pathi / kramASTavarSadezIyo rAjaputro'timuktakaH // 4 // sa gautamaM samAyAntaM vIkSya candraM cakoravat / hRSTo'bhisRtya natvA ca jagAdeti kRtAJjaliH / / 5 / / ke yUyaM bhagavannatra kathaM vicarathocyatAm / / atha svAmI jagau smitvA kumAraM sukumAragIH // 6 // devAnupriya ! nirgranthA vayaM zramaNaliGginaH / bhikSArthaM vicarAmo'tra pure polAsanAmani // 7 // tato'timuktakaH prAha bhikSAM vo dApayAmyaham / iti svAmyaGgalIlagnaH svamagAramagAcca saH // 8 // zrIdevI gautamaM vIkSyAtimuktakasamanvitam / hRSTA'bhyetya praNamyAnnapAnIyaiH pratyalAbhayat / / 9 / / niryAntamatha sAkUtaM kumAraH prAha gautamam / bhagavan / vasatau kasyAM yUyaM vasata kathyatAm // 10 // svAmI jagAd devAnupriya ! dharmagururmama / zrIvIro yatra samavasRto'sti nagarAd bahiH // 11 //
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ guNAnumodanAdvAre'timuktakakathA ] 275] tato visRSTastena zrIgautamo'bhyetya bhaktibhAk / upAsAmAsivAn vIrasvAminaM bhavanAminam // 12 // athAtimuktakaH prItyA mAtApitRsamanvitaH / abhyetya bhagavatpAdAnavandata samAhitaH // 13 // bhagavAnapi saMsArasukhadhikkAradAyinIm / cakre pIyUSadezIyAM dezanAM vazinAM varaH // 14 // atha prabhuM praNamyoce rAjaputro'timuktakaH / AditsAmi prabho ! dIkSAM vIkSyAtivirasaM bhavam // 15 // mA kRthAH pratibandhatvamityUce bhagavAnapi / so'pi gatvA svamAvAsamuvAca pitarAviti // 16 // pitarau ! dustarAdasmAd bibhemi bhavasAgarAt / tanme dApayituM dIkSAmaGginI yUyamarhatha // 17 // tatastau sAstramUcAte putra ! tvamasi komalaH / vratabhAraM kathaM voDhA soDhAsi ca parISahAn ? // 18 // rAjaputro'bhyadhAdAtmavazo dharmAlaso janaH / saGkaTe'nyavazaH sarvaM soDhA vAmatvamasya dhik // 19 // tad mAtRhRdayaM kRtvA nApathyaM bhAvarogiNaH / mama vAcyaM kimapyuccaiH pitarau ! vAM vallabho'smi cet // 20 // ityuktiyuktibhiH kRtvA pitarau sa niruttarau / jagrAha sAgraho dIkSAM zrIvIracaraNAntike // 21 // svAminA dIkSayitvA'sau sthavirebhyaH samarpitaH / krameNAdhIyamAnazcaikAdazAGgadharo'bhavat / / 22 / / varSAkAle'nyadA vRSTau jAtAyAM bAlyakautukAt / patadgrahaM samAdAya yayAveSa bahirbhuvi // 23 / / 15
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ [276 . [vivekamaJjarI sphArIkRtya payaHkulyAM mRtpAlIbandhato'bhitaH / cikrIDa sa ciraM tatra beDIkRtya patadgraham // 24 // dRSTveti saMyamA''bAdhAM kurvANamatimuktakam / --- papracchurutsukA vIramRSayo'smin kRpAlavaH // 25 // prasIda sukRtazrIda ! nivedaya mahodaya ! / kutra yAtA bhave muktiM bAlarSiratimuktakaH ? // 26 // svAmyuvAca bhave'traiva setsyatyeSa mahAmanAH / kurvIdhvaM bAlamityenaM garhitaM mA sma kahicit / / 27 / / svAmyAjJAtamiti zrutvA sthavirA yAvatA sthitAH / AkArasaMvRtiM kRtvA tAvatprApAtimuktakaH // 28 // pratizrayAntaravizat kRtvA naiSedhikImayam / gurvanujJAmayAciSTa natveryApathikIvidhau // 29 // tatpramAdAnadhikSepatayaiva guravo'pi tam / tadA'nujJApayAmAsurIryApathapratikramam // 30 // tato'yamicchAmItyuktvA pratikrAman samAhitaH / 'dagamaTTI' padasyArthaM smaran saMvegamityagAt // 31 // aho 'daga' ihApkAyo ye talleze'pi jantavaH / cette sarSapamAnAH syurjambUdvIpe na mAnti tat // 32 // 'maTTI' ca mRttikA jJeyA ye talleze'pi jantavaH / cette pArApatAGgAH syurjambUdvIpe na mAnti tat // 33 / / tad mayA cinmayAlokavikalena durAtmanA / virAddhAstaccaye jIvAH sAmAyikavirodhinA // 34|| anAlocyAtmano vIkSAmanAlocya jinAgamam / anAlocya guroH zikSAmanAlocya tu durgatim // 35 //
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ 277] guNAnumodanAdvAre'timuktakakathA] hahA ! mayAtimUDhena tatkRtaM kila duSkRtam / smarato'pi na yad mAti hRdi me rnidayAdime // 36 / / evaM jAtalayaH kSiptaM kSapakazreNimAzrayan / ghAtikarma vighAtyaiSa lebhe kevalamuttamam // 37 // dundubhIstADayanto'tha varSantaH kusumodakam / stuvanto'bhyetya te devAH sevAmasya vitenire // 38 // ityatimuktakanAmA bAlarSiH sapadi dharSitavikarmA / bhavyAn vibodhya bhuvane ciramatha muktizriyaM bheje // 39 // // ityatimuktakamunikathA //
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ [278 [vivekamaJjarI atha nAgadatto yathA - 88 asti vArANasI nAma nagarI zrIgarIyasI / jitazatrunRpastatra kSatradharmadhano'bhavat // 1 // rAjaprasAdapAtraM ca zreSThI tatra mahAdhanaH / - dhanadatto'bhavat tasya dhanazrIriti gahinI // 2 // sA'pazyadanyadA svapne nAgadevyA svknntthtH| uttArya sAdaraM hAraM nijakaNThe nivezitam / / 3 / / tadaitya patyurAcakhyau prAtaH prItibhareNa sA / so'bhyadhAd nAgadevI naH sA priye ! kuladevatA // 4 // tasyAH prasAdataH putro'cireNa bhavitA tava / ityuktA tena sA garbha babhAra kramayogataH // 5 // dohadeSu tataH saGghapUjAdevArcanAdiSu / zreSThinA pUryamANeSu pUrNeSu ca dineSu sA // 6 // asUta kiraNasyUtadehadyotitadiGmukham / sutaM rupayutaM devI padmavAseva manmatham / / 7 / / janmotsavaM vidhAyAsya zreSThI svapnAnusArataH / nAgadatta iti khyAtanAmAnaM tanayaM vyadhAt // 8 // dhAtrIbhiH pAlyamAno'yaM vavRdhe prativAsaram / bhAnoramRtanADIbhiriva bAlaH sudhAkaraH // 9 // sa paJcavarSadezIyo jagRhe sakalAH kalAH / Aruroha ca saundaryabhavanaM yauvanaM kramAt // 10 // pitrA sArdhaM vrajan devagurUNAmAzraye sadA / zRNvan dharmamabhUccaiSa viSayeSu parAGmukhaH // 11 // tadrUpamohitAH kanyA samAjagmuranekazaH / cidrUpacandramAH kintu sa nodvoDhumamanyata // 12 // 15 25
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ guNAnumodanAdvAre nAgadattakathA ] itthaM viSayavaimukhyaM jJAtvA'sya pitarAvatha / durdAntamitragoSThISu nirataM kurutaH sma tam // 13 // anicchannapyasau citte mitraNAmuparodhata: / kUpArAmavihAreSu vijahAra divAnizam // 14 // sahastrAmravaNodyAnaM vayasyairayamanyadA / nItaH kandarpazibiramivAmrastabakAJcitam // 15 // krIDAvApyAM kRtasnAno'vacitya kusumAnyatha / vivaza tatra tIrthezabhavanaM saha tairatha ||16|| kayAcit kanyayA tatra kRtAM pUrvapraviSTayA / jinapUjAmathAlokya nAgadatto visiSyamiye // 17 // nAgadattaM ca sA nAgakumAramiva rUpataH / svabhAvaM svasakhIbhyo'pi gopayantI niraikSata // 18 // tasya rUpasudhAmmodhernIraGgIvasanAntaram / lAvaNyAmbhaH papau netrAJjalibhiH sA vivekinI // 19 // atha tatrAnuraktA sA lajjamAnA sakhIvRtA / niryayau jinagehAt taM nidhyAyantI muhurmuhuH ||20|| nAgadattastu tIrthezaM pUjayitvA'bhivandya ca / vayasyAnAha keyaM bhoH ! kanyA kasyA ca nandanI ? // 21 // tairUce priyamitrasya sArthavAhasya nandanI / jAtA nAgazriyA nAgavasunAmnI kumArikA // 22 // iyaM vizvavadhUsRSTizalAkA vizvakarmaNaH / SaSThamastraM ca paJceSorjetuM kamapi durjayam // 23 // anurUpavarAprAptirdoSo'syAmeka eva hi / tvayA vilokitAyAM tu so'pi samprati mArjitaH ||24|| 1. ga. gha. vAgrasthalamAlitam / 279] 5 10 15 200
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ [280 [vivekamaJjarI athAha nAgadattastAn vRthAyaM vistaro girAm / prAstUyata bhavadbhirme manobhAvabahirmukhaiH // 25 // manAgapi na rAgo'syAM kAraNaM pracchane tvadaH / asyA jinezapUjAyAM kauzale kautukaM mama // 26 // savayobhiH samaM tvetairAlApAniti kalpayan / caityAd nirgatya gatavAn nAgadatto nijaM gRham // 27 // itazca sApi sahitA sakhIbhiH svaniketanam / taM dhyAyantI yathau nAgavasurvasumiva zriyAH // 28 // tatra nAzeta nAbhuGkta nApibad nAlapacca sA / bhASitApi sakhIbhirnAdatta hukkAramapyaho ! // 29 // mAtrA matveti sAtakaM sA sabASpamathoditA / mriye'haM zaMsa hA vatse ! dehe kiM tava bAdhate ? // 30 // atha nAgavasuH prAha mAtaH ! kimapi vedbhi na / paraM vijRmbhate bADhaM dehe dAhajvaro mama // 31 // tato'so parihAsena sakhIbhiriti bhASitA / kiM na dAhajvaraH prAtaH pItvA salavaNaM sakhi ! // 32 // smitvA mandAkSamandAkSA dadhyau nAgavasustataH / hanta dakSAbhiretAbhiAtAhaM kiM karomi tat ? // 33 // tato rahasi pRSThAbhyastatsakhImyastadAzayam / matvA nAgazriyA'zaMsi priyamitrAya tattathA // 34 // priyamitrastato'vAdIt tAmatha prItimAniti / sthAne tu rAgamAdhatta priye ! putrIyamAvayoH // 35 // nAgazrIstvarayAmAsa taM harSeNa vadantyadaH / tvarasva priya ! matputryA nAgadattaM patIkuru // 36 / /
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ 281] guNAnumodanAdvAre nAgadattakathA] tatheti priyamitro'pi gatavAMstanniketanam / dhanadattena pRSTazca smitapUrvamidaM jagau // 37 // zreSThin ! yAnIha ratnAni sthaleSu ja jaleSu ca / utpadyante padaM teSAM bhavato bhavanaM kila // 38 // tannAgavasunAmAsti sutAratnaM gRhe mama / tad dAtuM nAgadattAya prApto'haM tava sUnave // 39 // athAha dhanadatto'pi yuktamuktaM tvayA sakhe ! / paraM me viSayodvignaH svabhAvAdeva nandanaH // 40 // priyamitrastato'vAdId yadyapyevaM tathApi me / sA sutA nAgadattaikamAnasA nAnyamicchati // 41 // dhanadevo'bhyadhAd bhadra ! yadyevaM tannijaM sutam / bodhayitvA taduktaM te kathayiSyAmi nirNayam // 42 // ityudIrya visRSTe'smistadarthaM prArthitaH svayam / zreSThinA nAgadatto na pANigrahamamanyata // 43 / / itazcAsIt talArattAdhikArI tatra pattane / vasudatta iti khyAto jitazatrunRpapriyaH // 44 // dRSTA nAgavasustena vAtAyanatale tadA / Agatya gRhamudvoDhuM priyamitrAdayAcata // 45 // tenoca nAgadattAya dhanadattAtmajanmane / datteyaM kiM pradIyante kvApi kanyAH punaH punaH ? // 46 // vasudattaH punaH prAha mohAta kanyAM prayaccha me| dravyaM samIhase yAvat tAvad dAsyAmi te dhruvam // 47 // priyamitro hasannAha kathaM kanyATTamasti me / dravyaivikrIyamANAM te yena yacchAmi kanyakAm // 48 //
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ [282 [vivekamaJjarI ityuktaH priyamitreNa vilakSavadanastataH / vasudatto nijaM dhAma sa gatvedamacintayat // 49 // hatako nAgadatto'yaM yAvattAvadiyaM na me / tacchale pAtayitvainaM mArayAmi nRpAjJayA // 50 // cintayitvetyasau duSTo nAgadattaM nizumbhitum / chalAni mRgayAmAsa svayameva divAnizam // 51|| bAhyAlIto nivRttasyAnyedhurudhAnavartmani / papAta nRpateH karNAt kuNDalaM vAjivalganAt // 52 // tad viveda na bhUpAlastadAzvakIDayAkulaH / senArajo'ndhitairanyairapi tanna vilokitam // 53 // prAsAdamAgato bhANDAgArikAya samarpayan / bhUSaNAni nRpo'jJAsIt patitaM kvApi kuNDalam // 54 / / vasudattamathAdikSat kuNDalaM yena kena me| . gRhItaM tatparijJAya matputramapi zikSayaH // 55 // deva ! pramANamAdeza ityudIrya nirIya ca / asau gaveSayAmAsa svayamanyaizca kuNDalam // 56 // itazca nAgadatto'pi kAyotsargavidhitsayA / nagaryA niryayau sAyaM sahasrAmravaNaM prati // 57|| agre'gAd nAgadattazca vasudattazca pRSThataH / khilli-bilvasamAyogaH so'yaM vidhikRto hahA ! / / 58 // dRSTvaivAzakunaM mArgAd nAgadatto nyavartata / dRSTo'yaM vasudattena vRkSAntaritavarmaNA // 59 // nAgadattaH pathAnyena sahasrAmravaNaM gataH / / tasthau pratimayA citte dharmadhyAnaparAyaNaH // 60 // -15
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ guNAnumodanAdvAre nAgadattakathA ] vasudattazca dadhyau kiM nAgadatto'yamadhvanaH / etasmAd vavale zIghaM tatra pazyAmi kAraNam // 61 // dhyAtveti duSTadhIH so'yamagamad yAvadagrataH / tAvatpatitamadrAkSIt kuNDalaM ravibimbavat // 62 // dRSTvA taJcintayAmAsa harSalotkarSamAnasaH / chalametadaho ! labdhaM nAgadattaM nizumbhitum // 63 // vavale kuNDalaM dRSTvA puraH kuNDalinaM yathA / tathApi pAtayAmyadya sAdhutAmasya mUrdhani // 64 // cintayitvedamAdAya kuNDalaM tvaritakramaH / sahastrAmravaNaM so'pi gatvA caityAntarAvizat // 65 // kAyotsargasthitaM tatra nAgadattaM calAnake / sa dadarza kudhIrdarza iva rAhurdivAkaram // 66 // guNena protayitvAtha kuNDalaM kaNThalambitam / vidhAya nAgadattasya pAbharve pattIn nyayuGkta saH // 67 // sarAveNeva zuzubhe tenAsau kaNThalambinA / mArgAnniva jagannAthAt kalyANaM nijamuktaye // 68 // gatvAtha mAyikaH pRthvInAyakAya zazaMsa saH / deva ! kiM kriyate tatra yaMtra syAdamRtaM viSam ? // 69 // ya eva nagarastambho dhanadatto mahAdhanaH / tasyaiva sUnunA nAgadattenA'hAri kuNDalam // 70 // sabAhyAbhyantaraM devAdezataH pazyatA puram / sthagayan kuNDalaM dRSTaH sa mAkandavane mayA // 71 // tato'sau dhAritastatra caitya evAsti pattibhiH / yadAdizati devo'taH paraM tatkriyate drutam // 72 // 283 ] 5 10 15 20
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 10 15 20 [ 284 athAha nRpatiH kruddho dhanadattasya mandire / mucyantAM pattayaH zIghraM kArAyAM kriyatAmayam // 73 // sa ca kuNDalacaurastu tatra devakule dhRtaH / prAtaH paurasamakSaM taM mahAdaNDena daNDayeH // 74 // svAmin ! pramANamAdeza ityuktvA tatkSaNAdayam / pattIn gRhe vimucyAsya dhanadattamadhArayat // 75 // / tadvRttAntamajAnAnA prAtarnAgavasuH punaH / sahasrAmravaNe caitye yayau nantuM jinAdhipam // 76 // pUjayantI jinaM yAvattatrAste sA sakhIvRtA / rAjatantrayutastAvadvasudattaH samAyayau // 77 // are ! gRhNIta badhnIta rAjJaH kuNDalataskaram / maNDapastho jagarjeti vasudatto mRgendravat // 78 // nAgadattaH punastasminnapi kAruNyapuNyadhIH / dadhyau prakaTito hA ! dhigvarAko'yaM mariSyati // 79 // tadidaM prAkRtaM kiJcid duSkRtaM sahatAM vapuH / upekSaivAsya yujyeta kRtaghnasya vinAzinaH // 80 // vasudattagirA daNDapAzikairyaSTimuSTibhiH / tADayitvA dRDhaM nAgadatto'badhyat dhig vidhim // 81 // tato nAgavasurdRSTvA nAgadattaM tathApadi / hA ! hatAsmIti jalpantI mUcchitA nyapatad bhuvi // 82 // sapUtkAraM sakhIbhistu candanavyajanAdibhiH / hRtamUrchA vyalApIt sA rudatI sudatI bhRzam // 83 // hA sarvajJa ! madIyaM kiM duSkarmodayamAgatam / yenAyaM sAdhumUrdhanyo'bhISTo me kaSTabhAgabhUt ? // 84 // [ vivekamaJjarI
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ 285] guNAnumodanAdvAre nAgadattakathA] jinazAsanadevyaH ! stha kvApi hA ! yadi mAtaraH ! / tadAgacchataH zIghraM me patibhikSAM prayacchata // 85 // daiva ! re keva rekhA te niSThareSu nivedaya / yadasya mRdulAGgeSu bandhavaizasamAhitam // 86 // yadi me kupito daiva ! tadA mAmeva mAraya / kalyANapAtramenaM tu rakSa rakSa mama priyam // 87 // tasyA niSkAraNapremagrahilAyA itIritam / nizamya nAgadatto'tha cintayAmAsa cetasi // 88 // yadi zAsanadevInAM pabhAveNa chuTiSyate / tadA nirupamapremavatIyaM pariNeSyate // 89 // no cedAhAradehAdi vyutsRSTaM siddhasAkSikam / nAhaM kasyApi me ko'pi na ca muktvA jinezvaram // 10 // haThAt kaNThe'tha dhRtvA te cakarSurdaNDapAzikAH / hanyamAnAzca nAnAstraijinazAsanadaivataiH // 91 // atha te paritaH peturvamanto rudhiraM mukhaiH / nAgadattayazovRkSaM siJcantaH kalazairiva // 12 // bandhAzca nAgadattasya tutruTustatkSaNAdapi / harSAd nAgavasozcApi kaJcukAntarasevakAH // 93 // kimetaditi sAkUte nAgadatte puro'bhavan / jinazAsanadevyo'sya varSantyaH kusumotkaram // 94 // jaya jIvAbhinandeti dadatyo'smai mahAziSaH / tAstadA'praticakrAdyA nAgadattaM babhASire // 15 // vismayaM vatsa ! mA kArSIrvayaM zAsanadevatAH / puNyAt tava kumAryAzca kAruNyAdityakAma'hi // 96 / /
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ [286 [vivekamaJjarI 10 athoce nAgadattastA bhagavatyo varaM kRtam / etAn lambhitazikSAMstu sajjIkuruta bAlizAn // 97 // atho taduparodhena praguNIkRtya taanmuuH| .... sattvaM ca nAgadattasya sarvAH stutvA tiro'bhavan // 98 // atheti jJAtavRttAntaH paurAmAtyAnvito nRpaH / tatrAgatya samAliGgaya nAgadattamabhASata // 99 / / zreSThiputra ! tava brUmaH kiM vayaM mahimAdbhutam / dhanyo'hamapi yatpuryAM puNyapAtraM bhavAdRzAH // 100 / / yatra tvaM tatkulaM puNyaM tvaM sa pitA'dbhutaH / yasyAH kukSAvavAtsIstvaM sA zlAghyA jananI khalu // 101 // ajJAnAdaparAddhaM yad mayA tvayi mahAtmani / sarvathA marSaNIyaM tadeSa baddho'Jjalistava // 102 // saMbhASyeti mahIpAlastamAropya karIzvaram / puryAM pravezayAmAsa gauraveNa garIyasA // 103 // sahaitaM dhanadattena nItvAvAsaM nijaM nRpaH / bhojayitvA navInAni cInAni paridhApya ca // 104 // bhUSaNairbhUSayitvA ca svAsanArdhe nivezya ca / papraccha kuNDalakathAM dattvA zapathamAtmanaH // 105 // yugmam // asUnAM vasudattasya mArgAyitvAbhayaM tataH / nRpAya nAgadatto'pi yathAvRttamazaMsata // 106 / / atiprItastato rAjA''ropya bhUyo'pi taM gajam / saudhAya vyasRjad vIkSyamANaM pauravadhUjanaiH // 107 // vasudattaM ca nRpatistatkSaNAccUrNacitritam / dhRtasUrpaM zikhAbaddhabilvamAropya rAsabham // 108 //
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ guNAnumodanAdvAre nAgadattakathA ] 287] nAgadattApakAryeSa iti ghuSTAgasaM bhRzam / puryantaM bhrAmayiA taM vidadhe dezato bahiH // 109 // yugmam // itazca priyamitreNa punarAgatya mandire / putryA nAgavasorarthe dhanadatto'bhyadhIyata // 110 // tatastAtagirA nAgadatto'pi tadamanyata / manasA pratipannaM hi nAnyathA jAyate satAm // 111 // atha nAgavasu-rnAgadattenAtmAnurAgiNI / dravyAnurUpasAmagrayA tena sA paryaNIyata // 112 // asaMkto viSayAneSa tato'bhuGkta tayA saha / payasIvAmbujaM premNi nimagno'pyalipto'munA // 113 // athaikadA samaM patyA sUktigoSThI vitanvatI / gavAkSasthA'zrRNod nAgavasurAkranditaM kvacit // 114 // papraccha nAgadattaM sA kimidaM zrUyate priya ! / nAgadatto'bravIt kAnte ! bhavanATakamIdRzam // 115 // vidvadgoSThI kvacit kvApi kalahaH kvApi gItayaH / kvacidAkranditaM yatra tatra rajyeta kaH sudhI: ? // 116 // tato nAgavasuH prAha dhigbhavaM tyajyatAmayam / nAgadatto'bhyadhAdIdRg mano me'pi tvarasva tat // 117 // parasparamathApRcchya pitarau tau vratArthinau / saGghapUjArthisatkArAbhayadAnAdi tenatuH // 118 // tau susthitau susthitasUripAzarve vrataM gRhItvA mahatotsavena / taptvA tapo dustapamAyuSo'nte saudharmakalpe tridazAnabhUtAm // 119 // // iti zrInAgadattakathA // . . . 15
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ [288 [vivekamaJjarI atha zayyambhavo yathA - $8 asti zrImocitasvargaspRhaM rAjagRhaM puram / tatra zayyambhavo nAma yAjJiko'bhUd dvijottamaH // 1 // puropAntasara: pAlau vilasadyajJamaNDapaH / AhUtAnekavedAntI sa yaSTamupacakrame // 2 // itazca prabhavasvAmI tadA''gAttatra pattane / matvA zrutopayogena taM yogyaM bodhasampadaH // 3 // Adizacca dvayormunyoryajJaukasi yuvAM javAt / gatvA bhikSArthinau brUtaM dharmalAbhAziSaM sukham / / 4 / / adAtumicchabhistatra yajJavATadvijAtibhiH / api prasthApyamAnAbhyAM yuvAbhyAM vAcyamIdRzam // 5 // aho ! kaSTamaho ! kaSTaM tattvaM vijJAyate na hi| . aho ! kaSTamaho ! kaSTaM tattvaM vijJAyate na hi // 6 // atha vandanamAlAGkadvAramuttambhitadhvajam / dvArmuktAcAmanAhAvaM samidvyApRtamANavam // 7 // stUpAvabaddhachagalaM vedimadhyeddhapAvakam / homadravyabhUtAnekapAtramRtvigbhiraJcitam // 8 // samidAdyarpaNavyagrAdhvaryamadhvaravATakam / tau munI jagmaturbhikSAsamaye gurvanujJayA // 9 // vizeSakam / / bhikSAmaditsubhiviprairvisRSTAvatha tau munI / gurvAdiSTamaho ! kaSTamityAdhUcaturuccakaiH // 10 // adhvare dIkSitastasmin saiSa zayyambhavo dvijaH / yajJavATAntaradvArasthito'zrauSId vacastayoH // 11 // dadhyau copazamasphAtipradhAnAH sAdhavo hyamI / na mRSAvAdinastena tattve sandegdhi me manaH // 12 //
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ 289] 10 guNAnumodanAdvAre zayyambhavakathA] ityapRcchadupAdhyAyaM kiM tattvaM majhu kathyatAm ! upAdhyAyo'vadat tattvaM vedAH svargApavargadAH // 13 // zayyambhavo'bhyadhAd nUnaM pratArayasi mAdRzAn / yajJAdidakSiNAlobhAvedAstattvamiti bruvan // 14 // munayo nirmamA vItarAgadveSaparigrahAH / sarvajJaputrakA naite vadanti vitathaM kvacit // 15 // na gurustvaM tvayA yasmAdvizvamAjanma vaJcitam / nitAntaM zikSaNIyo'si pratyutAdya durAzayaH // 16 // yathAvasthitamAkhyAhi tattvamevamapi sthite / na cecchetsyAmi te maulimityasi kozato'kRSat // 17 // upAdhyAya'pyado dadhyau mimArayiSureSa mAm / yathArthatattvakathane samayo'yamupasthitaH // 18 // idaM ca paThyate vedeSvAmnAyo'pyeSa naH sadA / kathyaM yathAsthitaM tattvaM zirazchede hi nAnyathA // 19 // tasmAt prakAzayAmyAzu tattvamasmai yathAtatham / yathA jIvAmi 'jIvan hi naro bhadrANi pazyati' // 20 // ityAcakhyAvupAdhyAyo dhyAyana kuzalamAtmanaH / adhastAdasya yUpasya nyastAsti pratimArhataH // 21 // pUjyate'tra sthitaivaiSA siddhaputro'nyathA'dhvaram / hanti prauDhatapA hanta ! nAradaH paramArhataH // 22 // iti yUpamupAdhyAyastamutpAThya yathAsthitAm / tAmarhatpratimAM puNyAM darzayayitvaivamabravIt // 23 // iyaM hi pratimA yasya devasya zrImadarhataH / tattvaM tadudito dharmo'dhvarAdi tu viDambanam // 24 //
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ [290 [vivekamaJjarI 5 10 ciraM pratArito'si tvaM mayA svodarapUrtaye / nAtaH paramupAdhyAyastavAsmi svasti te'nagha ! // 25 // zayyambhavo'pi taM natvA yajJopAdhyAyamabravIt / -- tvamupAdhyAya evAsi satyatattvaprakAzanAt // 26 / / iti dattvA'sya yajJopakaraNaM sarvamapyasau / yayau munipareva prabhavasvAmisannidhau // 27 // vanditvA saparIvAraM gurumagre niviSTavAn / papraccha dharmatattvaM sa muktimArgamanargalam // 28 // ahiMsA satyamasteyaM brahmAkiJcanyamityatha / dharmatattvaM didezAsmai prabhavo'pi bhavojjhanam // 29 // zrutveti vilasadbodhaH prabhavasvAmino'ntike / zayyambhavo bhavodvignaH parivrajyAmupAdade // 30 // tapyamAnastapastIvramadhIyAno mahAmatiH / gurupAdaprasAdena sa caturdazapUrvyabhUt // 31 // zrutajJAnAdinA tulyaM mUrtyantaramivAtmanaH / prabhavastaM pade nyasya paralokamasAdhayat // 32 // zayyambhavo yadA paryavrAjIllokastadAkhilaH / tadbhAryAM rudatIM dRSTvA zocayannidamabhyadhAt // 33 / / bhaTTaH zayyambhavaH kaSTaM niSTharebhyo'pi niSThuraH / svapriyAM taruNImetAM suzIlAmapi yo'tyajat // 34 // putrAzayaiva jIvanti yoSito hi patiM vinA / abhUt putro'pi naitasyAH kathameSA bhaviSyati // 35 // pRcchanti sma ca lokAstAmayi ! zayyambhavapriye ! garbhasambhAvanA kApi kiM nAmAsti tavodare ? // 36 / /
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ guNAnumodanAdvAre zayyambhavakathA ] manAgityabhidhAtavye sApi prAkRtabhASayA / Uce maNayamityalpamAtragarbhA hyabhUt tadA ||37| tasyAzca vavRdhe garbhaH pratyAzeva zanaiH zanaiH / samaye'pi suto jajJe tanmano'mbhodhicandramAH ||38|| tadA maNayamityAsId brAhmaNyA kRtamuttaram / atastasyApi bAlasyAbhidhA maNaka ityabhUt // 39 // pAlyamAno'rbhakaH so'STavarSIbhUto jagAda tAm / kva nAma tAto me mAtarveSeNAvidhavAsi yat ? // 40 // soce yajJaratastAtastava zayyambho'bhavat / pratArya vratibhirdhUrtairnIto garbhagate tvayi // 41 // pituH zayyambhavasyarSermilanAyotsukaH sa tu / niriyAya gRhAdvAlo vaJcayitvA mAtaram // 42 // tadA zayyambhavAcAryazcampAyAM viharannabhUt / yayau bAlo'pi tatraiva svarNA pAtAlamadhviva // 43 // kAyacintAdinA sUriH puriparisare vrajan / bAlamindumivAyAntaM dRSTvA'modata vArdhivat // 44 // dRSTvA bAlo'pi taM sUriM sUraM kamalakozavat / vikasadvadano jajJe sphuTaromAJcakaNTakaH // 45 // athApRcchat tamAcAryA bAlamutphAlaharSabhAk / kastvaM kRtastathA'yAsIrvatsa ! putro'si kasya ca ? // 46 // so'rbhako'bhidadhe rAjagRhAdatrAhamAgamam / sUnuH zayyambhavasyAsmi vatsagotradvijanmanaH // 47 // mama garbhagatasyApi pravajyAmAdade pitA / purAt puraM tamanveSTuM sambhramIva bhramAmyaham // 48 // 291] 5 10 15 20
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ [292 [vivekamaJjarI jAnate yadi te tAtaM bata zayyambhavaM tataH / pUjyapAdAH prasIdantu kva so'stIti vadantu ca // 49 // pitaraM yadi pazyAmi tadA tatpAdasannidhau / pravrajAmyahamapyaGga yA gatistasya saiva me // 50 // . ... sUrirapyAha tAtaM te jAnAmi sa suhanmama / zarIreNApyabhinnazcAyuSmaMstamiva viddhi mAm / / 51 // tanmamaiva sakAze tvaM parivraja sa te pitA / jJeyo milita evAtrAsmAkamevAtithirbhava // 52 // sUristaM bAlamAdAyAdIkSayadvasatau gataH / sarvasAvadhaviratipratipAdanapUrvakam // 53 // upayogaM dadau yogI kiyadasyAyurityatha / SaNmAsAn yAvadastIti tacca sadyo viveda saH // 54 // atyalpAyurayaM bAlo bhAvI zrutadharaH katham / ityuddadhAra siddhAntasAraM sUrivarastataH // 55 // kRtaM vikAlavelAyAM dazAdhyayanagarbhitam / dazavaikAlikaM tena nAmnA zAstraM babhUva tat // 56 // gurUpadezAttaM granthaM paThitvA vidhinA sudhIH / SaNmAsAnte tu maNakaH kAlaM kRtvA gayau divi // 57 / / maNake'tra vipedAne sUrInazrUNi muJcataH / / yazobhadrAdayo natvA'bhyadhuH kimidamarhati ? // 58 // tato maNakavRttAntaM sutasambandhabandhuram / sUrayaH kathayAmAsustajjanmamaraNAvadhi // 59 // UcuH ziSyA namadgrIvA yazobhadrAdayastataH / pUjyairapatyasambandhaH kimAdau jJApito na na: ? // 60 //
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ 293] guNAnumodanAdvAre zayyambhavakathA] guruvad guruputre'pi varteteti vaco vayam / akariSyAmahi tadA satyaM tatparyupAsanAt // 61 // sUrirUce tadA nAsyAbhaviSyat sugatipradam / vayovRddheSu yuSmAsu vaiyAvRttyottamaM tapaH // 62 // jJAtAsmatputrasambandhA yUyaM hi maNakAd muneH / nAkArayiSyatopAsti svArthaM so'tha vyamokSyata // 63 // amumalpAyuSaM matvA kartuM zrutadharaM mayA / siddhAntasAramuddhRtya dazavaikAlikaM kRtam // 64 // yathAsthAnaM nayAmyetaditi jalpan gurustataH / ziSyasaGghoparodhena zAstraM samavRNod na hi // 65 // atha zayyambhavaH sUriyazobhadraM mahAmunim / zrutasAgarapArINaM pade svasmin nyavezayat / / 66 / / anaGgahAryapyayamaGgahArI guNairapUrvo'pi sapUrva eva / zayyambhavo jRmbhitakIrtipUraH pUrNAyuruccaiH padamAsasAda // 67 // // iti zrIzayyambhavakathA //
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 15 20 [ 294 [ vivekamaJjarI prabhavo jambUsvAmikathAyAm, zrIyakaH sthUlabhadrakathAyAm, udAyanastvabhayakumArakathAyAmupadiSTaH // sAmprataM tu mASatuSo yathA 88 pure ratnapure sUrirAsId guNanidhiH purA / saGghamukhyaH zrutanidhirdharmavyAkhyAvizAradaH // 1 // vaiyAvRttyakarastasya bhavajJAteyabAndhavaH / muniH prasannanAma''sId mUrkhataikaniketanam // 2 // sa sUrirekadA zrAnto bhUrizo dharmakarmabhiH / Agatya bhojanAdUrdhvaM zrAddhairvyAkhyAmakAryata // 3 // tato vizrAntamAlokya prasuptaM pArzva eva saH / aprasannamanAH sUrizcintayAmAsivAniti // 4 // dhanyo'yaM puNyavAnasmadbhrAtA maurvyabalena yaH / nizcintaH sukhamevAste svairazAyI divAnizam // 5 // vayaM tu pAThavaiguNyAt krIDAzukavadanvaham / AbAdhasthAsta evaike lApayAmo navairnavaiH ||6|| durdhyAnenAmunA karma jJAnAvaraNamarjitam / anAlocyApratikramya mRtvA sUriH suro'bhavat // 7 // dhanyo'yaM puNyavAn sUriH prakAzayati yaH zrutam / iti dhyAnakSatajJAnAvaraNo'sya tu bAndhavaH // 8 // mRtvA svargamagAd bhogAn bhuktvA tasmAdapi cyutaH / nagare zrIpure jajJe zrIpatervaNijaH sutaH ||9|| yugmam // dhanya ityAkhyA saiSa vratecchuH zaizavAdapi / krameNa saMyamaM prApya sUriH zrutadharo'bhavat // 10 // sUridevo'pi sa cyutvA sajjanAkhyo vaNiksutaH / bhUtvA bheje prabuddhaH san dhanyAcAryAntike vratam // 11 //
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ 295] guNAnumodanAdvAre mASatuSamunikathA] tasya pUrvakRtaM karma jJAnAvaraNamudyayau / tatprabhAvAcca nAgacchat paThato'pyekamakSaram // 12 // prajJApAtraM pare ziSyA khedayantastamUcire / kuru gADhaM svaraM yenAyAti pATho'tidUragaH // 13 // ityasya khidyataH sUriodhAyedamalekhayet / jIva ! 'mA ruSya mA tuSya' yato doSAH svayaM kRtAH // 14 // ghoSayannityasau nityaM svazakteH sAramagrahIt / jIva ! mASatuSetyAdi padamanyad mumoca ca // 15 / / tato'sAvatighoSeNa zazvat kautukino janAt / lebhe mASatuSAbhikhyAM 'mAsAhasa patatrivat // 16 / / jJAnAvaraNakhedenAbhyagrahIdityayaM guroH / AcAmlAni tadA motye pATho'yaM me yadaiSyati // 17 // munermASatuSasyaivamAcAmlAni vitanvataH / dvAdazAbdI vyatIyAya so'sya pAThastviyAya na // 18 // svapAThapaTTikAmagre muktvaikAntasthito'nyadA / nininda mUrkhatAkandamAtmAnaM sa mahAtapAH // 19 // "re jIva ! bhavatA pUrvabhave jJAnaM vyarAdhyata / yathA tathA tavAbhyarNaM klizyato'pi sameti na // 20 // dvisaMsthA hyekasaMsthAste pdaanusRtilbdhyH| bhavanti kavayo dhanyAH svArAddhaM yaiH zrutaM purA // 21 // purA virAdhita jJAnaM dhig dhigmAmadhamAdhamam / zralokArdhamapi yasyeyadvarSato'pi sameti na // 22 // itthaM vividhamAtmAnaM nindato'pi ca garhataH / kSapakazreNilInasya kevalajJAnamudyayau" // 23 //
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ [296 [vivekamaJjarI utpannakevalo'nyeSAmanugrahavidhitsayA / mohAhigAruDamiva zralokArdhaM tadathApaThat // 24 // tannizamyAgamenAsya yAnasyeva prvaasinH| . avardhayan guruM kSullA harSaphullAnanAstataH ||25||jgurmaasstussN pUjyAH kathaM pAThastavAgataH ? / jJAnenAha sa tenoktaH kenoce pratipAtinA // 26 / / paritaH saparIvArA sUrayo bhaktibhUrayaH / nemustaM nistuSajJAnamatha mASatuSaM munim // 27 // surAH sametya sadbhaktikalitAzcalitAsanAH / tadA kevalinastasya mahimAnaM vitenire // 28 // saiSa mASatuSakevalI tato gobhirujjvalatarAbhirinduvat / lokasaMhatitamohatikramAt kaumudaM kila vikAsya nirvRtaH // 29 // // iti zrImASatuSamunikathA //
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ 297] guNAnumodanAdvAre kezikathA] atha kezI yathA - 88 zrAvastI bharatakSoNAvastIha nagarI varA / tatra kSatraziroratnaM jitazatrurabhUd nRpaH // 1 // tatra zrIpArzvanAthasya gaNabhRd guNasambhRtaH / kezinAmA caturjJAnI dvAdazAGgadharo'bhavat // 2 // itaH zvetAmbIti khyAtA purI pauragaNAJcitA / pradezI nAma rAjA''sIt tatrAsImabhujAbalaH // 3 // citranAmA ca tanmantrI rAjakAryeNa kenacit / zrAvastyAmAyayau tasyAM jitshtrunRpaantike||4|| kezI gaNadharastatra jaganmohatamo'pahaH / tenaukSi gobhirUjasvI janmAndheneva bhAskaraH / / 5 / / gatvA natvA ca taM bhaktayA niSasAdaiSa tatpuraH / cakre ca kezinApyasya bodhAya dharmadezanA // 6 // prabuddhastatkSaNAdeSa kezidezanayA tayA / mantrI pavitrasamyaktvaM zrAvakatvamazizriyat / / 7 // siddhakAryo'nyadA mantrI gacchannijapurIM prati / zrIkezigaNabhRtpAdAn vanditvaivaM vyajijJapat // 8 // pUjyapAdairanugrAhyaH zvetAmbyAgamanAdaham / dharmaM cet pratipadyeta pradezyapi narezvaraH // 9 // sUrayo'pyUcire mantrin ! sa rAjA nAstikastava / vAsyo dharmeNa kiM kvApi kapUraNeva rAmaThaH ? // 10 // mantrI prAhopakAryA vastatrAnye santi bhUrizaH / paurA bhaktividhau zUrA dUrAdAstAmayaM nRpaH // 11 // vartamAnena yogena tatraiSyAmaH kadAcana / ityukte sUribhirmantrI svAM purImagamat tataH // 12 //
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ [298 [vivekamaJjarI sUrayo'pyekadA pRthvyAM viharanto yathAgamam / sametya zvetAmbIpuryAmudyAne samavAsaran // 13 / / carairvardhApito mantrI tadAgamanavArtayA / sthAnasya eva sadbhaktyA gurupAdAnavandata // 14 // - acintayacca mithyAtvagrahagrasto nRpo mama / yAtA hA ! durgati ghorAM sati mantriNi mayyapi // 15 // tadenaM gurupAdAnte kathaJcana nayAmyaham / tadgI: zravaNato'syApi yadi moho vilIyate // 16 / / itazva vAhanavyAjAd rAjAnaM bahirAnayat / parizramavinodAyodyAne prAvIvizacca saH // 17 // dharmavyAkhyAparaM tatra kezinaM vIkSya bhUpatiH / sotprAsamavadad mantrin ! muNDo'yaM rAraTIti kim ? citro'pyuvAca no vidyo'bhyarNIbhUya nizamyate / ityubhAvuvasarpAte kezinaM rAja-mantriNau // 19 // svarUpe tatra devAnAM jIvAnAM ca gaNendunA / dizyamAne jagAdeti vihasya vasudhApatiH // 20 // "mune ! te bhASitaM sarvasambaddhasattvataH / asattvaM ca tatpratyakSAgocaratvAt khapuSpavat // 21 // satpratyakSAgocaraM na yathA bhUtacatuSTayam / iti sthitimupanyasya tamUcuH sUrayo'pyatha" // 22 // "bhadra ! kiM bhavato'dhyakSaviSayAtItameva tat / utAnyadehinAmAdyapakSe stambhAdivastunaH // 23 // anyapakSo'thavA tasyAsiddhatvAdvetsi tatkatham ? / tatsiddhau tu tavaiveha siddhA sarvajJajIvatA // 25 // .
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ guNAnumodanAdvAre kezikathA ] tasmAdanupattiste devajIvAdiniSkRtau / 44 jIve ca sUpapAdatvAd vedyAdInAmiti sthitam" // 26 // " tato rAjAha bhagavan ! paraloko'sti cet kvacit / dhArmikA me savitrI tat pApIyAn janako'bhavat // 27 // tvanmate niyataM svargadurgativyatiSaGgaNau / pratibodhayatastanmAM kathamAgatya tau na hi ?" // 28 // 'athAha bhagavAn rAjan ! yathA kArAgRhasthitaH / ISTe na bAndhavAn draSTumevaM jIvo'pi nArakaH // 29 // anyacca viSayAsaktA divyapremaparAH surAH / samAptakRtyA no martyalokaM durgandhamiti // 30 // "rAjoce dvau purA caurau saMgRhyaikastayormayA / / khaNDito na tathApyAtmA tattanau kvApi vIkSitaH // 31 // kSiptaH kumbhayAM dvitIyastu taddvAraM ca niyantritam / kathaM tadAtmA niragAt kRmyAtmAno'vizan katham " // 32 // "surirAha yathA nIlanAlikerAt payodhvaniH / niHsaratyayasi dhmAte yathA vizati cAnalaH ||33|| anyacca dAritAdagniraraNe: kvApi dRzyate / tadvadAtmA vIkSyeta dehAt khaNDIkRtAdapi // 34 // "rAjoce tolitazcaikazcAraiH sAtmA mayA purA / nirAtmA ca tato bhArastattanau tAdRgeva kim ? " // 35 // 44 " sUriH prAha dRtiH pUrvaM riktAtho vAyupUritA / tolyatAM tAdRgevAsyAM bhAro hi nAdhiko bhavet // 36 // rAjaMstaddehinAmAtmA gandhaH sumanasAmiva / dehAd bhinno'pi cidrUpaceSTAliGgo marulladhuH " ||37|| 299] 5 10 15 20
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ [300 [vivekamaJjarI pItvetthamAcAryagavIprasUtopadezadugdhaM madhuraM sitAvat / pradezino bhUmipatevililye mithyAtvahRtpUraviSasya pUraH // 38 // guroratho bhAvabhiSagvarAt parAmavApya samyaktvamahauSadhImatha / vimucya nAstikyamayaM kramAgatAmayaH krameNAjani nirjaro nRpaH // 39 / / sUristu pUritajagadyazasA rasAyAM dharmodyamArthamakhilAni khalAni bhittvA / karmakSayaM kramatayA ca vidhAya mokSamutpannakevalakala: kalayAJcakAra // 40 // // iti zrIkezikathA //
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ 301] guNAnumodanAdvAre ilAtIputrakathA] athelAtIputro yathA - $$ vasantapuramityasti puraM tatrAbhavat purA / agnizarmeti vipro'sya mahilA somileti ca // 1 // so'nyadA sAdhusaMsargAt prabuddho vratamagrahIt / tatpriyApi tathA dehacchAyeva hi sadharmiNI // 2 // pUrvAbhyAsavazAdetAvanurAgaM parasparam / tathA jAtimadaM nAmuJcatAmAttavratAvapi // 3 // tato'nazanamAdhAya tadanAlocya duSkRtam / mRtvA dvAvapi saudharmakalpe devau babhUvatuH // 4 // ilAvardhanamityasti puramasminnilAtale / tatra zreSThI dhanAkhyo'bhUd dhAriNI cAsya gehinI // 5 // tAvaputrAvamanyetAM putrArthamupayAcite / puradevyA ilAvatyA yAtrAM putrasya nAma ca // 6 / / itazca so'gnizarmAtmA cyutvA saudharmakalpataH / Ayayau dhAriNIkukSau zuktau svAtipayo yathA // 7 // kAlenAjAyata sutaH zubhe'hni zubhalakSaNaH / IlAtIputra ityAkhyAM pitarau tasya cakratuH // 8 // tato'GgairmRdulaiH kAntikandalairiva candramAH / sa vizvanayanAnandI krameNa vavRdhetamAm // 9 // cyutvA saudharmatastasya priyA jAtimadAdabhUt / naTasya nandinI rUpalAvaNyassadIrghikA // 10 // tathA nanarta sA vaMzaprAntaraGgataraGgitA / yathA ki mAnavA devadAnavA api vismitAH // 11 // etAmilAtIputro mitravargayuto'nyadA / khecarImiva nRtyantIM catvare'tha vyalokayat / / 12 / / 15 20
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ [302 [vivekamaJjarI athAsyAM rUpalAvaNyavijJAnAtizayekSaNAt / asau bhavAntarapremAbhyAsAdapyanvarajyata // 13 // etasyAM mohitazcitranyastavallepyaklRptavat / .......... pASANotkIrNavaccAsthAd yantrakIlitavacca saH // 14 // dRSTveti jalpito mitrai!ce kiJcana lajjayA / bhUyo'pyabhihito'vAdIdayaM muktatrapo drutam // 15 // bho vayasyA imAmeva pariNeSyAmi nartakIm / no cet prANaparityAgaM kariSyAmi hutAzane // 16 / / tato nIto gRhaM mitraiH pratibodhya kathaJcana / tatrAsthAd madanAvasthAvyAkulo maunabhAgayam // 17 // pitRbhyAmatha pRSTo'yaM lajjamAno jagAda na / tAbhyAM pRSTaistu tanmitraistadIpsitamakathyata / / 18 / / zrutvA tadIhitaM zreSThI marmAhata ivAkulaH / putraM rahasi kRtveti sAnutApamabhASata // 19 // kulInAnucitaM vassArthayase tvaM kimIdRzam / cANDAlakUpikA kvApi gamyate tRSitairapi ? // 20 // niSThitAH kiM vaNikputryaH pAtraM saundaryasampadAm / avAcyAmapi sAdhUnAM yannaTImanurajyase ? // 21 // "ilAtIsUnurapyAha tAtAhamiti vemyadaH / / kiM karomi paraM kAmo vAmo manAti manmanaH / / 22 / / mahAnto'pi na vindanti kRtyAkRtyaM smarAturAH / jAnanto'pIti kiM tAta ! yUyaM tyAjayatha trapAm ?" // 23 // asAdhya iti pitrAthopekSito'yaM durIhitaH / naTebhyaH svarNatulitAmudvoDhuM tAmayAcata // 24 //
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ guNAnumodanAdvAre ilAtIputrakathA ] Ucuste no'kSataM ratnanidhAnamiyamaGgajA / vikrINAmo vayaM naitAM vasubhiH pracurairapi // 25 // atha te pratibandho'syAM tadAgaccha milAzu naH / zilpaM zikSasva cAsmAkaM tavaiveyaM priyA tataH // 26 // iti svasyAvadhIryoccaiH kulaM zIlamatho yazaH / naTAnAmamilatteSAmaho kAmagraho balI // 27 // aho ! naTIkRte nRtyapaTIyAnapyabhUdayam / yadvA yoSitkRte zambhurapi jajJe mahAnaTaH // 28 // tato bannAtaTapuraM naTapeTakasaMyutaH / yayAvilAtIputro'pi draviNArjanahetave // 29 // prekSAkRte tamAdikSattatra rAjArimardanaH / tadvargyA rAjasaudhAgre'vasaraprasaraM vyadhuH ||30|| tadA nAndIravAhUtAH syUtAH kautukaraMhasA / uparyupari nIrandhramamilan paritaH prajAH // 31 // sAntaHpuraparIvAraH paurAmAtyAdibhirvRtaH / kRTTimAgrasabhAvedImalaJcakre ca bhUpatiH // 32 // raGgabhUmau naTA vaMzaM tadA prAMzumamaNDayan / varatrAbhizcatasRbhirbhavavad gatibhiryutam // 33 // ubhayaprAntavizrAntakIlikaM phalaM ca te / vaMzopari nyadhuH siddhizilAmiva bhavopari ||34|| khaDgakheTakahasto'DrivilasatpAdukAdvayaH / ilAsUnurathArohadvaMzaM vizvamano'pi ca // 35 // sthitAM vaMzamavaSTabhya zAlabhaJjImivAgrataH / naTImAlokayan rAjA tadAnImityacintayat // 36 // 303 ] 5 10 15 20
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ [304 [vivekamaJjarI svayaM vaMzAd nipatyoccainaTo'yaM mriyate yadi / naTImetAM tadA'klezAt kSipAmyantaHpure nije // 37 // itazca vIkSyamANaH khe khecrairbhuucrairpi| .... ilAsUnuH kilA'dhatta karaNAni caturdaza // 38 // -. sapta pazcAtpuraH sapta tAnyatho phalakopari / Uo'sthAt kIlakAn kRtvA pAdukArandhragocarAn // 39 // paurAmAtyAdayastasya nATyAtizayaraJjitAH / dadhyurdadAti rAjA cedasmai dadmo vayaM tataH // 40 // rAjApi mRtyumAkAGkSastasyAntarvismito'pi hi / Uce na kiJcidAloki mayaitat tatpunaH kuru // 41 // vilakSIbhUya kRSNAsyaiH paurAmAtyairatha sthitam / sa tu lobhAt punastene karaNAni caturdaza // 42 / / nRpastatpatanAkAGkSI jagAda punarapyadaH / vyaloki na tathA samyak karaNAni punaH kuru // 43 // nRpAvivekavimanAH sarvo'pyAsojjanastataH / ilAsUnuH punarlobhAt tattathA kaSTamAtanot // 44 // rAjA tathaiva cAcakhyAvilAtItanayaH punaH / zaGkitazcintayAmAsa kimayaM grahilo nRpaH ? // 45 // ajJAno vAtha vidveSI yadevaM vakti mAM muhuH / cintayanniti taM dRSTivikArAd jJAtavAnayam // 46 / / tadA ca prAMzuvaMzAgrAdhirUDho'yamalokata / ibhyagehe kyacidbhikSAkRte prAptaM munidvayam // 47|| IyaiSaNekSaNAbhyastamIkSaNaM kSaNamapyaho ! / adadAnaM puro dAnaM dadatyAmapi yoSiti // 48 //
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ 305] guNAnumodanAdvAre ilAtIputrakathA] dRSTvA tad vratinordvandvamadvandvazamabhAjanam / ilAsUnurathotsUnabhAvodvego vyabhAvayat // 49 // "aho ! mohasya vihitadrohasyAbdhezca tulyatA / stAgho yasya mahAvaMzairapi na prApyate kvacit // 50 // yducckulsmbhuuto'pyhmucckulodbhvaaH| sukanyA labhamAno'pi vyalagaM nIcayoSiti // 51 // manmukhaM ko nu vIkSeta gRhNIyAda me'bhidhAM ca kaH / bhASate ko'pi mAM ko nu padenApi spRzecca mAm ? // yena mohamahAndhenA'kAryasajjena pAtitam / asukhe hA ! manaH pitroninimittopakAriNoH // 53 // mAnitA na suhRdvAco gaNitaM nAtmalAghavam / janavAdAcca no bhItaM kulAGgAreNa hA ! mayA // 54 // hI ! nIravAhavannIcaiminA yatkRtaM myaa| ruSTe rAjJIha tajjAtamakRtyamapi niSphalam // 55 // ayaM ca ramaNI rAjavaMzamuktAmaNInRpaH / bhuJjAno'pi yadetasyAM rajyate naTayoSiti // 56 // tanmanye moharAjasyAviSayaH ko'pi na kvacit / muktvA jinamunInetAn mahAvratadhurandharAn // 57 // viSayIkRrvate svadRzAmeNIdRzo'pi na / IryAyai nyaGmukhA dhArAsArasiktA vRSA iva // 58 // tadeta eva dhanyA ye vimalaM brahma bibhrati / yatra cAmI pravarttante mArgaH so'stu mamApi hi // 59 // iti bhAvayatasyatasya vigalatpApakarmaNaH / vipede mohasantAnamutpede kevalaM mahaH" // 60 //
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ [306 [vivekamaJjarI tatkAlaM tanmahAjJAnamahimAnaM vitenire ! devA jayajayetyuccairuccarantazcaturvidhAH // 61 // dravyaliGgaM samAdatsva namaskRrmo yathA vayam / .. tridazairiti vijJaptaH kevalI tattathA'karot / / 62 / / vaMzaH sa eva kanakakamalaM tat kSaNAdabhUt / vimAnibhiH sthito'traiva nato'sau dezanAM vyadhAt // 63 / / unmukhairbhUcarai rAjAdibhirvismitamAnasaiH / cAtakairavi meghAmbhaH pape taddezanAvacaH // 64 // prabuddhA bahavo jIvAstasya dezanayA tadA / kecid digviratiM sarvavirati kecanAzrayan // 65 / / rAjA sveGgitavairAgyAdAtmavairAgyato naTI / rAjJI ca rAjavairAgyAt tatpA-- jagRhuvratam // 66 // tadAnImeva tasyoccastasthuSaH kamalAsane / sarve te kSapakazreNimAruhyAsan samAsanAH // 67 // kramAdilAtItanayo munIndustaiH sAkamutpAkasamRddhipAtram / nirdhUya nirdhUtabhavo bhavopagrAhINi karmANi zivaM prapede // 68 // // itIlAtIputrakathA //
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ 307] guNAnumodanAdvAre meghakumArakathA] atha meghakumAro yathA - $$ asti svastikamANikyarAji rAjagRhaM puram / AsIttatra guruzreNikalitaH zreNiko nRpaH // 1 // tatpriyA dhAriNI nAma sAmajasvapnasUcitam / suratnaM ratnagarbhava garbhe sutamadhArayat // 2 // tasyAstRtIyamAse'bdavRSTikhelanadohadam / akAle pUrayAmAsa rAjA divyAnubhAvataH // 3 // asUyata tayA sUnuH samaye niHsamadyutiH / dohadAnvayato meghakumAra iti vizrutaH // 4 // pAlyamAnaH krameNApa vRddhi nRpatinandanaH / asau dhAtrIbhirudyAnapAlIbhiriva candanaH // 5 // aSTAdaza lipIstato dviguNAnyAyudhAni saH / tato'pi dviguNA bibhrat kalA bheje'tha yauvanam // 6 // itazcAnyedhurudyAne vane guNazilAbhidhe / yathAvihAraM zrIvIraH sametya samavAsarat // 7 // zreNikaH saparIvAro nirIya nagarAdatha / praNantumAyayau nAdhaM svargAdiva purandaraH // 8 // praNamyocitabhUpIThapratiSTheSu nRpAdiSu / svAmI saMsAradhikkAradAyinI dezanAM vyadhAt // 9 // dezanAnte prabuddhAtmA vibhuM megho vyajijJapat / nAtha ! saMsArapAthodhitarIM dIkSAM prayaccha me // 10 // jagAdAtha jagannAthaH pramAdaM vatsa ! mA kRthAH / tatazcAnena pitarAvApRSTau namramaulinA // 11 // kRcchrAdanumatastAbhyAmatha megho mahotsavAt / jagrAha sAgraho dIkSAM kareNa paramezituH // 12 //
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ [308 [vivekamaJjarI svAminA dIkSayitvAyaM sthavirebhyaH samarpitaH / rAtrau saMstArakastasya sthAnadvAri kramAdabhUt // 13 // tataH zarIracintAyai gacchadAgacchatAM tdaa| .... sthavirANAM padairmeghaH sarvAGgINAmaghaTyata // 14 // ... kadalIkomalAGgasya badarIviTapopamaiH / tatpAdairghaTyamAnasya nidrA''yAsIdamuSya na // 15 // "acintacca khinnAtmA megho'mI vratinaH purA / gRhasthaM mAM mRdUllApairAlapan nikhilA api // 16 / / ghaTTayantastvidAnI mAM padairamudupAtibhiH / kumbhakAragRhadvArapaGkatAmanayan hahA ! // 17 // tatprabhAte vibhuM natvA yAsyAmi nijamandiram / vyaloki mAlavaH spaSTaM bhakSitAzcApi maNDakAH" // 18 // "tataH prage tathA kartuM tamupetaM prabhurjagau / vatsa ! te jAgrato rAtrau cintA yA samajAyata // 16 // mahAsattvavatAM megha ! tvAdRzAM nocitaiva sA / dAhe carmaiva durgandhaM sugandhastvagaryataH // 20 // aparaM ca bhavAdasmAttRtIye tvaM bhavAntare / sumeruprabha ityAsIvindhye yUthAdhipaH karI // 21 // sukhaM svIyaparIvArastvamasthAH pratikAnanam / sallakIrmudulAH khAdan piban revAmbu nirmalam // 22 // grISme bhISme'nyadA vanyadAvadhUmAkulIkRtaH / agAstRSNAturastUrNaM palvalaM pratanUdakam // 23 / / tatra pAtuM praviSTo'mbu nimagnaH pngksNktte| . prANaM kurvan svamAkraSTuM nimagno'si vizeSataH // 24 //
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ 309] guNAnumodanAdvAre meghakumArakathA] tataH pUrvAparAddhebhayUnA vyUDhena hstinaa| tatrAgatena dantAbhyAM viddhastvaM kaTu cAraTaH // 25 // saptamorvyAmiva prAptaH saptarAtramiti vyathAm / viSahya pAlayitvAyuH samA viMzottaraM zatam // 26 / / ArtadhyAnena matvAtra bhArate vindhyaparvate / caturdantaH karI meruprabho yUthAdhipo'bhavaH // 27 // yugmam // tato grISme davaM dRSTvA saMbhrAntaH samacintayaH / mayedRgdRSTapUrvo'gnisaMbhramaH kvacidapyaho ! // 28 // cintayanniti saMjAtajAtismRtitayA vyadhAH / prAvRSyutpATya viTapiviTapAn sthaNDilatrayam // 29 // grISmakAle tathaivAtha dIpyamAne davAnale / bhIto dahanatastvaM tu prathamaM sthaNDilaM gataH // 30 // tadane parito'bhyetya nikuJjebhyo'gnibhIrubhiH / uparyupari saMlInairnIrandhra zvApadairvRtam // 31 // . muktvA tatkRpayA teSAM dvitIyaM sthaNDilaM gataH / tattathaiva tato'yAsIstRtIyaM saparicchadaH // 32 // asthAstatra nirAbAdhe pravizya kariNIyutaH / / tArikAsahitaH sAyaM nabhasIva nizAkaraH // 33 // kaNDUyituM tataH svAGgameko'histvayakoddhRtaH / sthAne'tra zazako'bhyetya tasthau dAvabhayAturaH // 34 // kRtakaNDUyano yAvadyathAsthAne'mucaH padam / spRSTazca tAvadetena zanakaiH zazakastvayA // 35 / / sahasaiSa tvayA''kuJcya dhRto jIvAnukampayA / tribhireva sthitaM pAdaiH kRpAho ! te pazorapi // 36 // 15 20
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ [310 [vivekamaJjarI manuSyAyustvayA baddhaM tayA sattvAnukampayA / saMsArazca supuNyAtman ! atanuM pratanuH kRtaH // 37 // dinadvayena sArdhena dagdhvA vanamazeSataH / svayameva tadA dAvapAvakaH prazamaM yayau // 38 // . yayustadbhItito muktAH zAntai'gnau zvApadAH same / sthaNDilebhyo viniHsRtya kuTumbebhyo yathA janAH // 39 // megha ! tvamapi khinnAtmA tadAnIM kSuttRSAturaH / tUrNaM niryAtukAmo'drirvajAhata ivApataH // 40 // mRtAvasthastataH kAkolUkajambukabhakSaNam / duHsahaM sahamAno'sthA mahAsattva ! dinatrayam // 41 // pAlayitvA zataM varSANyAyurmRtvA tato'pi ca / dhIra ! tvaM dhAriNIkukSau putratvena samAgamaH // 42 // gajo yenAbhavastena svapne sA gajamaikSata / tRSArto yena cAgAstvaM tena sA vRSTidohadA // 43 // tattirazcApi bhavatA purA jiivaanukmpyaa| soDhaM dRDhatayA kaSTamidAnIM tu kimucyate ? // 44 // padasparzena sAdhUnAM pUjyaH pAMzukaNo'pi hi / jAyate vatsa ! tenAyaM viSoDhumucitastava" // 45 // zrutveti jAtismRtimAn meghaH pramadabASpayuk / vibhuM natvA dadau mithyAduSkRtaM svavikalpite // 46 // tapo''bhitapya kSamayA pradhAnaM vipadya bheje vijayaM vimAnam / tato'pyeSa mahAvidehajaneH zivaM yAsyati muktadehaH // 47 // // iti zrImeghakumArakathA //
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ 311] guNAnumodanAdvAre puNDarIkakathA] atha puNDarIko yathA - $$ jambUdvIpe videhe'sti vijayaH pussklaavtii| nRpuNDarIkiNI tatrAste purI puNDarIkiNI // 1 // mahApadma iti zrINAM sadma tatrAbhavad nRpaH / rAjJI tasya vinirdhUtacchadmA padmAvatItyabhUt // 2 // tayozca puNDarIkazca kaNDarIkazca vizrutau / sutAvajaniSAtAM dvau kSatradharmabhujAviva // 3 // dattvAtha puNDarIkAya rAjyaM bhUmipatistataH / sthavirAcAryataH prApya vrataM taptvA zivaM yayau // 4 // ta eva sthavirAcAryA viharanto'vanItale / puryAM kAlAntareNAtra sametya samavAsaran // 5 // zrutvA tadAgamaM rAjA kaNDarIkasamanvitaH / puNDarIko mahAbhUtyAbhyetya caitAnavandata // 6 // guravaste mukhadvAravinyastamukhavastrikAH / dharmalAbhAziSaM dattvA tasmai dharmamupAdizan // 7 // "yauvanaM vanajAkSINAmapAGgapratihastakam / premApi padminIpatrasthitokaNasodaram // 8 // viSayAH kiJca kimpAkavipakaphalasodarAH / vapuHzriyo'pi sandhyAbhrarAgAbhiyanayanATikAH // 9 // saMpAtadA sadA zreyA saMpadAmapi saMhatiH / tadapi prANinAmAyurvAyusabrahmacAri ca // 10 // matveti dharma evaiko vivekibhirupAsyate / svargapavargasampattikAraNaM yaH sanAtanaH // 11 // AtmAsau paJcabhirapIndriyai rAgamupAgataiH / mohatIkSNairnihanyeta svasvatRSNAsidhenubhiH // 12 //
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ [312 [vivekamaJjarI tapohutAzanodbhAsijJAnadyanvayacetitaH / AtmA sajjIbhavatyeSa hato'pIndriyaghAtakaiH // 13 // viSayAMstyAjayitvaitAnIndriyANi ripuuniv| ... tadA dAsIkarotyAtmA vairAgyAstraM yadApnuyAt // 14 // annapAnAdirodhenAtmanaH senApatistapaH / baddhamUlAn pure'muSmin mArayatyAntarAn ripUn // 15 // sthApito'tha mano'mAtyaH karaNeSveSu paJcasu / pure'sminnAtmano rAjyaM viplAvayati viplutaH // 16 // viveka uparisthAyI nyAyI yadyasya yojyate / AtmabhUpAlahaste syustadA sarvA api zriyaH // 17 // jJAtvA vivekato'nena krnnaacaarcnycunaa| kalyANaM grastamapyAtmA''datte saMyamayan manaH" // 18 // zrutveti dezanAM natvA gurupAdAnatho nRpaH / jagAma nagarImantarbhavavairAgyamudvahan // 19 // "mantribhirmantrayitvAtha kaNDarIkaM jagau nRpaH / vatsa ! rAjyaM gRhANedaM pAlayethA yathAkramam // 20 // parivrajyAM grahISyAmi virakto'haM bhavAt punaH / vArdhake munivRttitvaM kulAcArAdapIti nau" // 21 // "uvAca kaNDarIkaste bhrAtaH ! kA bhrAtRtA mayi / ' kSiptvA saMsAraguptau mAmAtmAnaM mocayiSyasi ? // 22 / / AtmanaH svadate yattad dIyate laghave puraH / tadArya ! mahyaM svamataM vrataM dApayase na kim ?" // 23 // "athAha puNDarIkastaM vatsa ! yuktaM tvamabravIH / Rte vrataM manuSyatve nAnyat kimapi sundaram // 24 // 15
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ 313] guNAnumodanAdvAre puNDarIkakathA] yauvane muktivarmedaM paraM na vahate yataH / svasthAne'tra sthitAt kAmacaraTAd bhayamutkaTAt // 25 // smarasya viSayAnasya bhaJjayantI samantataH / mukhe zibiradantAMzca pAtayantI nirantarAn // 26 // paJca vallabhavAjIndrAn khaJjayantIndriyANi ca / bhasmayantI ca kabarIgarIyovanajAlikAm // 27 // jarA yadA tu cAritrasenAnIzamavAhinI / digjayaM kurute mokSamArgo'yaM suvahastadA // 28 // vizeSakam / / tanmameyaM jarA vatsa ! vratasAhAyyakAraNam / tena tvAM vacmi tAruNyaM yAvattAvad gRhe vasa // 29 // jAte rAjyadhare putre tAruNye cAtra jIryati / svakulAcArataH pazcAd gRhNIyAstvamapi vratam" // 30 // "athAha kaNDarIko'pi yuktamArya ! tvayoditam / paraM tatpauruSaM manye yattAruNye'pi saMyamaH // 31 // mahApadmasutaH kiM na tvatkaniSThazca kiM na hi / ahaM tadAgrahaM kRtvA yad gRhNAmi na saMyamam // 32 // saMsAro dustyajastAvad vrataM tAvacca duSkaram / duSprApaM ca zivaM tAvaddhIrA yAvadudAsate // 33 // pratijJAmiti nirmAya vAryamANo'pi bandhunA / sotsavaM kaNDarIko'tha vrataM jagrAha sAgrahaH" // 34 // ko'pi rAjyadharo yAvadedhate tAvadunmanAH / puNDarIkaH punA rAjye'pyasthAdbhAvena saMyamI // 35 // tapyamAnastapastIvra sahamAnaH parISahAn / kaNDarIkamuniH sAkaM gurubhirvyaharad bhuvi // 36 //
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 10 15 20 [ 314 yathA kAlaM vasantarturatha prAvartatA'nyadA / kUjitaiH kalakaNThInAmakuNThIkRtamanmathaH // 37 // palAzapuSpadIpAlimAlite'vanimaNDale / puSpANi pUrayatyuccairmadhAvuttarasAdhake // 38 // bhRGgakUjitahvIGkAramantrajApaparAyaNaH / kaNDarIkaM vazIcakre tadA manmathamAntrikaH ||39|| yugmam // " "cAritrAvaraNe karmaNyudite'cintayat tataH / kaNDarIkamuniH ko'yamapasmAro vrataM mama ||40|| durvidhAnAM ca vRddhAnAmubhayeSAM vrataM matam / yeSAM bhogeSvasaMpattirazaktizca kila kamAt // 41 // hahA ! tadAhamAryeNa vArito'pyabhajaM vratam / athavA'dyApi kiM nAma vinaSTaM me tyajAmyadaH ||42 || vrajAmi dviguNairbhogaiH pUrayAmi sukhakSatim / tadAryaditsitaM rAjyamAdAyAtmakramAgatam // 43 // cintayitveti zayitAn muktvA gurupadAmbujAn / prakRtyA malinaH so'gAd bhRGgavat puNDarIkiNIm // 44 // sa tatropavane gatvopadhimAlambya zAkhini / kaNDarIko vizizrAma zrAntaH zADvala bhUtale ||45 // udyAnapAlakenAtha jJApayAmAsa bhUpatim / bhUmAnapi tadAkarNya vismayAdityacintayat // 46 // "vrate bhagnapratijJo'yamekAkI yadihAgataH / mahAsattvo'thavaikApratimAstho bhaviSyati ||47|| tathApyalpaparivAra eva yAmi tadantike / kathaJcanAyaM bhagnaH 'syAdvicitrA karmaNAM gatiH // 48 // [ vivekamaJjarI
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ guNAnumodanAdvAre puNDarIkakathA ] cintayitveti rAjApi pradhAnaiH kaizcidanvitaH / udyAnamAgato'pazyat kaNDarIkaM tathAsthitam // 49 // tadAlokya mahIpAlaH zokenAGgIkRto hRdi / vyamRzat tAtaputro'yaM hA ! karmavazago'bhavat // 50 // AropayAmi lajjAyAM tadenaM vidhivandanAt / cetate'sau yadi punaH pracyutaH svapratizravAt " // 51 // cintayitveti nirmAyottarAsaGgaM yathAvidhi / vanditvA taM nRpo'pRcchat prAJjaliH sukhasaMyamam // 52 // tato'sau prAha vihitamiyatkAlaM mayA tapaH / rAjyArthI sAmprataM rAjan ! bhavantamahamAgamam // 53 // svabandhorvratakhinnasya vacaH zrutvA vratArthyasau / zokaharSAzrumAnUce pradhAnAniti bhUpatiH // 54 // "bhoH ! bhoH ! sacivasAmantAH ! bandhurbhe voDhumakSamaH / vrataM vatsataro bhAramiva tenAgato mayi // 55 // kAraNIyastato rAjyamayaM prAjyamahaM yathA / yuSmAbhiranubhantavyo'smi ca saMyamahetave // 56 // ApRcchyeti pradhAnAMstadyatiliGgamupAdade / nijaM ca kaNDarIkAya rAjyaliGgaM nRpo dadau " // 57 // kaNDarIkastataH sAkaM pradhAnaiH puramAvizat / bhadrAsanaM ca svapituH kAkazcaityamivAzrayat // 58 // mAGgalikyaM vyadhustasya sAmantasacivAdayaH / bahirantazca tainoccaiH zalyenevAtiduHkhitAH // 59 // ayaM sUdAnathAdikSad duSkAlAdiva niHsRtaH / praguNaM matkRte sarvamazanaM kurutAzu re ! ||60 // 315] 5 10 15 20
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ [316 [vivekamaJjarI tathA te cakrire so'pi svodaraM samapUrayat / bhaujyaiH, kautupika: pAMzuvisaraiH kutupaM yathA // 61 // vidhyAtajaTharAgnitvAttasyAhAravyathA nizi / ..... babhUva vellato bhUmau zayyAyAM ca pratikSaNAm // 62 // huGkArAGkArasUtkArapurassaramathAraTat / mAtaraM pitaraM daivaM sasmAra ca muhurmuhuH // 63 // paritrANaM na ko'pyasya cakAra sacivAdiSu / auSadhena vinA vyAdhiriva zAmyatvasAviti // 64 // tato'sau kupitastebhyazcintayAmAsivAniti / prAtaretAn pIlayiSye saputrapazubAndhavAn // 65|| kAMzcit kAMzcicca sAmantamantriNaH kaNThamardataH / cUrNayiSye'sinA ye me'pyupekSAmiti kurvate // 66 // kRSNalezyApariNAma ityasAvAraTan bhRzam / apratiSTho vipadyAgAdapratiSThAnakAvanim // 67 / / rAjarSiH puNDarIkastu dhanyammanyo'dhvani vrajan / dadhyau vrataM grahISyAmi gatvAhaM gurusAkSikam // 68 // kSuttRSArto'pi dharmArto'pyurvIcaGkramaNakramAt / pASANakaNTakAviddhAMhigaladrudhiro'pi hi // 69 // zubhadhyAnapara: zastalezyAparitANatAzayaH / pathazrAnto yayau grAme sa munigrAmaNI: kvacit // 70 // yAcitvopAzrayaM tatra sAyaM saMstArake sthitaH / bhAvitAtmA sa rAjarSiH prItimAnityacintayat / / 71 // "dhanyo'haM puNyavAn yAnamiva yasyAvatIrthitam / akasmAd vratamAyAtaM gRhItaM ca mayA nayAt // 72 // 15
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ 317] guNAnumodanAdvAre puNDarIkakathA] kadAhaM gurupAdAnte dAntena manasA gataH / pravrajyAM pAlayiSyAmi yathAvidhi samIritAm // 73 // kadAhaM bhavadAhaM ca svarasaprazamormibhiH / gurupadezataH samyak zamayiSyamAmi sarvathA" // 74 // cintayanniti nirmAya zirasi prAJjalo'Jjalim / stuvan paJcApi paJcAGgaM nanAma parameSThinaH // 75 / / AhAropadhidehamoharahitaH zrIpuNDarIko munizreSThaH kSAmitasarvajantunivaho lInaH pare brahmaNi / tatpUrvAdhvaparizrameNa mahatA khinno'pi nAsthAd mahat, citraM dIrghapadaprayANavidhinA sarvArthasiddhi yayau // 76 / / 10 // iti zrIpuNDarIkakathA //
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ [318 [vivekamaJjarI ArdakumAro'bhayakumArakathAyAm, kIrtidharastu sukozalakathAyAmuktaH, nandiSuNastUcyate, yathA - $$ asti svastizriyorekagRhaM rAjagRhaM puram / nRpastatra jitArAtizreNiH zreNika ityabhUt // 1 // kumAramaNDalImaulimaNDanaM tasya bhUpateH / nandiSeNa iti khyAtaH sutaratnamajAyata // 2 // anyadA viharan vIraH puragrAmakarAdiSu / sametya samAvAsArSIt tatrarSIndusamanvitaH // 3 // tannizamya samAyAtaM praNantumatha pArthivaH / somaH saumyena vA nandiSeNena sahito yayau // 4 // praNamyocitabhRpIThapratiSThe sati pArthive / cakAra bhavaniSkAradezanI dezanAM vibhuH // 5 // "asminnasAre saMsAre sAramekaM tapaH khalu / yataH svargApargo'pi dehinAM karagocaraH" // 6 // zrutveti dezanAM prApte nRpe nijaniketanam / taM pravrajitumApRcchad nandiSeNo bhavaM dviSan // 7 // kRcchAdanumataH pitrA sa dIkSArthI vrajan pathi / Uce zAsanadevyedamantarikSatalasthayA // 8 // "kimutsukAyase vatsa ! pravajyAgrahaNaM prati / cAritrAvArakaM bhogaphalaM karmAsti yattava // 9 // kaJcitkAlaM pratIkSasva gRhe tatkarmaNaH kSaye / pravajyAM pratipadyethAH 'sarvaM kAle phalegrahi // 10 // cAritrAvArakaM karma sAdhusaGgajuSo mm|| kariSyati kimityuktvA sa yayau svAmino'ntike // 11 //
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ guNAnumodanAdvAre nandiSeNakathA] niSiddhaH svAminApIti rabhasena bhRzAyitaH / prapede sa parivrajyAM tatpAdakamalAntike" // 12 // atha SaSThASTamAdIni tapyamAnastapAMsi sH| vyahArSIt prabhuNA sAkaM droNAkarapurAdiSu // 13 // japan siddhAntamanizaM siddhAkarSaNamantravat / bibhISikA ivAsahyAn saiSa sehe parISahAn // 14 // saGkaTAdiva niHsartuM sa bhogyaphalakarmaNaH / tapobhiH pratanUcakre svatanUmatanUdyamaH // 15 / / maharSiH so'nyadaikAkI cikIrSuH SaSThapAraNam / yayau vezyAgRhe dharmalAbhavAcamuvAca ca // 16 / / na no'rtho dharmalAbhena dravyalAbho'stu kevalam / iti pratyAha taM vezyA sopahAsavikArayuk // 17 // kiM mAM hanta varAkIyaM hasatIti vicintya saH / kRSTvA nIvratRNaM labdhyA ratnarAzimapAtayat // 18 // dravyalAbho'yamityuktvA sa tasmAdvavale gRhAt / sasambhramaM tamabhyetya sApi vezyedamabhyadhAt // 19 // avakrayAdhamA~ mAmAdhAya tvaM kva yAsyasi ? / nadIva rasapUrNA yadaladdhyAhaM purastava // 20 // tapaHkaSTamidaM muJca bhukSva bhogAn mayA saha / tyakSyAmi sarvathA prANAn prANanAthAhamanyathA // 21 // bhUyo bhUyastayetyukto bhogAnbhogAnvidannapi / bhogyakarmavazAt tasyA so'numene vacastataH / / 22 / / zazvaddazAdhikAn vApi bodhayiSyAmi no yadi / tadAdAsye punardIkSAM pratijJAmiti cAkRta // 23 / / 15
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ [320 [vivekamaJjarI muktarSiliGgaH so'vAtsIdvezyAvezmani cintayan / dIkSAniSedhikAvAcaM devatayA jinasya ca // 24 // bhogAn saha tayA'bhuGkta so'nvahaM ca janAn daza / prabodhya bhavyAn dIkSArthaM praiSIdupajinezvaram // 25 // -- kSINe'nyadA bhogaphale tasya bodhayataH sataH / navAbudhan janASTakkajAtIyo dazamo na tu // 26 // tasminnabudhyamAne sA vezyA rasavatI kRtAm / Acakhyau nandiSeNAya samayajJA muharmuhuH // 27 // so'pUrNAbhigraho bhoktuM nottasthau kintu sAdaram / taM TakkaM bodhayannasthAd gIbhirvidhabhaGgibhiH // 28 // tadA covAca taM vezyA prAksiddhAnnaM virasyabhUt / bhUyo niSpannamastyannaM kiM vilambayasi prabho ! // 29 / / nandiSeNo'pyuvAcaitAM bodhito dazamo na hi / dazamo'dyAhamevAtaH pravrajiSyAmi bhAmini ! // 30 // ityuktvA nandiSeNaH svaM bhuktAbhogaphalaM vidan / nirgatya svAminaH pArzve pravrajyAM punarAdade // 31 // Alocya duSkarma tadetaduccaiH zamI samIpe jinapuGgavasya / sa nandiSeNo munirAyuSo'nte samAdhinA devabhuvaM jagAma // 32 // 15 // iti zrInandiSeNakathA //
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ 321] guNAnumodanAdvAre karakaNDukathA] atha karakaNDuryathA - $$ Aste kaliGgadezeSu purI campeti vizrutA / kUpacchAyeva lokAnAM yatrArthyAptimanorathAH // 1 // tatra nakSatranAthAMzuguNojjvalaguNodadhiH / rAjA''sIdapanItArivAhano dadhivAhanaH // 2 // ceTakorvIzaduhitA sahitA rUpasaMpadA / rAjJI tasyAparijJAtacchadmA padmAvatItyabhUt // 3 // saMsArasukhasarvasvAnuSaGgiphalamanyadA / ga) kAdambinIvArkAd dadhau sA dadhivAhanAt // 4 // AsIttasyAH kariskandhagatAhaM nRpaveSabhRt / vizvagrAjadhRtacchatrA vicarAmIti dohadaH // 5 // patibhaktA na patye taM dohadaM sA nyavedayat / kRSNapakSendulekhAvat kSIyate sma tu kevalam // 6 // nRpaH zapathapUrvaM tAmapRcchat khedakAraNAm / tadAjJAbhaGgabhIruzca sA'pyathA'kathayat tathA // 7 // harSasandohade tasyA dohade'tha mahIbhujA / pRryamANe vavarSAbdo mudazrubhirivAmbubhiH // 8 // ghanasiktamahIgandhAd vindhyAdrismRtidurdharaH / sindhuraH kSamApadampatyoruccacAla dizaikayA // 9 // hitvA parijanaM sarvamutpathenAtha viplutaH / nAmanyataiSa mAtaGgo guruzikSAmivAGkuzam // 10 // dUrasthaM pArzva evAzu pArzvasthaM dUrataH punaH / gajavegena saMbhrAntau dampatI tAvapazyatAm // 11 // iti kartavyatAmUDho rAjA nyagrodhamagrataH / ekamAlokya dayitAM jagAdotpannadhIriti // 12 // 15
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________ [322 [vivekamaJjarI devyasya vaTazAlasyAdhastAd hastI yadA vrajet / tadA tvamAzu prAlambamAlambethA mayA saha // 13 // ityamantrayatAM yAvadimau nRptidmptii| . tAvadvaTasya tasyAdhaH sindhuraH prApadeva saH // 14 // labdhalakSo lalambe ca tatprAlambamilApatiH / rAjJI tUdyamateyAvattAvadevAvrajad gajaH // 15 // nyagrodhAduttatAroccaiH pramodAcca mahIpatiH / prApaJca pRSThataH sainyaM zokastasyAgrataH punaH // 16 // vilapan vipulAlApo'rodIdvAlo yathA tataH / viyogakAraNaM devyA niHzvAsasaipiyan dRDham // 17 // hA padmavadane ! padmanetre ! padmakarakrame ! kva mayA sadmapadme ! tvaM padmAvati ! vilokyase // 18 // nAtmambharirapAsIttvAM hriyamANAmibhena yaH / sa kathaM pAsyati kSoNImadhamo dadhivAhana: ? // 19 // arntavatnI pravAsya tvAmekapatnI priye'dhunA / svamukhaM darzayiSyAmi kathaM kathamahaM jane ? // 20 // pravAsitapriyAzokapatitaM raghurAjavat / amAtyAstamupetyAzu sAnurodhamabodhayan // 21 // mA mA deva ! rudannevamabalAkRtyamAzraya / vaidhuryaM yadi dhIreSu dhairyaM kutropayujyatAm ? // 22 // taddhairyamavalambasva ketanaM puMvratasya yat / purImehi nijAM devI vilokyAneSyate tataH // 23 // pradhAnapuruSairevaM bodhaM bodhamanekadhA / kathaGkathamapi kSamApo rAjadhAnImanIyata // 24||
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ 323] guNAnumodanAdvAre karakaNDukathA] padmAvatI tu kariNA karmaNeva puraabhuvaa|| prAvezyata mahAbhImAmathApadamivATavIm // 25 // karI khedaparIto'trAvizadekaM mhaasrH| vAyuvegAgastoyabhivAdAtuM ghano'rNavam // 26 // nimamajja gajastatra sAhasIva saro'mbuni / devI tu vetasaM puNyamivApyodatarat tataH // 27 // sara:pAlImathAruhyATavIM vIkSya vimAnuSAm / ruroda rodayantI sA prasvanaH parvatAnapi // 28 // hA ! tAta ! hahahA ! mAta ! suteyaM vAmabhAginI / kaivarteneva zapharI kRtA dhAtrA'mRtAd bahiH // 29 // dhAtaniraparAdhAhaM kathaM bha; viyojitA? / prAlambApramAdinyA mamAgo vyaktameva vA // 30 // svazIlaratnarakSArthamasavo dustyajA na me / / garbharatnamayo nyAsastvAryaputreNa dustyajaH // 31 // tadahaM daiva ! re zaMsa kva yAmi karavANi kim ? ihAnayAryaputraM me taM vA prApaya mAM laghu // 32 // athavA prArthanAdainyAdalaM me vIrayoSitaH / sattvaikamanaso yasmAd dudaivamapi nazyati // 33 // $$ iti dhairyamathAlambya prakSAlya mukhamambhasA / pratyAkhyAya ca sAgAraM siMhIvAsau vane'caret // 34 // yAvad dizaikayA dUraM sA jagAma mahAsatI / tAvattApasamadrAkSIdvizvAsamiva dehinam // 35 // nItA tenAzrame'naMsIdiyaM kulapati tataH / pRSTA tenApi pitrevAtulyavAtsalyayA girA // 36 //
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ [324 [vivekamaJjarI vatse ! kAsi kimekAsi kasyAsi khalu nandinI / amarI kinnarI vidyAdharI kiM vA sarIsRpI ? // 37 // soce'haM ceTakoIMzasutA campezagehinI / . mattebhenApahRtyeha pAtitA vijane vane // 38 // tataH kulapatiH prAha ceTakasyAsmyahaM suhRd / tatprAptA pitRgehe tvaM vatse ! mA sma vikhidyathAH // 39 // teneti gaditA vanyavRttiH sA tApasISvatha / bhavAmarSAnvitA varSAcAturmAsImiha sthitA // 40 // anyadA'cintayadiyaM kvAhaM smyktvnirmlaa| kva ca mithyAtvapaGke'smin pAto dhikkarmavaivazam // 41 // varaM vanaM varaM bhaikSyaM varaM prANavimocanam / mithyAtviSu na tu sthAtumAhatyAyA mamocitam" // 42 // ityasau vyavahAreNa natvA kulapati jagau / asthAM varSAcaturmAsImAzrame bhavatAmaham / / 43 / / nAgAt tvanupadaM kazcidagamye'tra vane mune ! / tadvasantIM bhuvaM yAmi yadi ko'pi miled mama // 44|| tanmArgadarzakaM kaJcid munimAdizatAdya me / tayeti gaditaH so'syai ziSyamekathArpayat // 45 // so'pyetya kiyatI bhUmi jagau padmAvatImiti / ataH paramagamyA naH pRthvI halavilekhitA // 46 // RjureSa prayAtItaH panthA dantapuraM prati / bhadre ! tadyAhi panthAnaH zivAste yAmyahaM gurum // 47|| visRjya tamatho padmAvatI yAntI zanaiH zanaiH / sAyaM dantapuropAnte prApa pretavanaM mahat / / 48 //
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ 325] guNAnumodanAdvAre karakaNDukathA] pratyAkhyAyAtra sAgAraM latAgAre kvacid gatA / smRtvA devAn gurUn gurviNyazeta zramavatyasau // 49 // nRtyaduttAlavetAlamAlAkilakilAravaiH / zrRgAlAdirutairbhAtevAsyA nidrA'nazad nizi // 50 // tattadvibhISikAbhIterAkulA sA kulAGganA / kRSNASTamIva zItAMzuM nizIthe'sUta nandanam // 51 // taddehavibhayaivaitaM pazyantI sa tmsypi| . AzazAsAGkamAropya snapayantyazruvAribhiH // 52 // jAta ! tvamAjanerevAraNyabhUta iva svayam / / vardhathA mandabhAgyAyAstvayi me na hi yogyatA // 53 // vibhAtAyAM vibhAvaryAM vibhAvaryaMzukAvRtam / vidhAya sAsya kaNThe'dhArmikAM dAdhivAhinIm // 54 // tamatho vanadevInAM bhalayitvA latAgRhe / vapuH kSAlayituM sA'gAt taDAgAntastaDicchaviH // 55 / / kSAlayitvAGgamabhyeti yAvadeSA latAgRham / zmazAnapAlazcANDAlastAvadagre samAyayau // 56 // bAlastena latAgehe dehenArka ivAparaH / dRSTa prahRSTamanasA karAbhyAmudapATi saH // 57 // mamAputrasya putro'yaM vanadevIbhirarpitaH / ityuttAla sa cANDAlazcacAla svagRhaM prati // 58 // latAntaritayA devyA tannirUpya vyacintyatha / yaduttarati zRGgAbhyAM zRGkhalA tadvaraM khalu // 59 / / nirviNNAhamatIvAmbhAd nAnAduHkhabhuvo bhavAt / chittvA kezAMzchuTiSye taddIkSAgrahaNakarmaNA // 60 //
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 10 15 20 [ 326 $$ vimRzatIti tatpRSThe lagnA sA'dhvani dhenuvat / cANDAlastvavizad vATadhAnakAkhyaM svapATakam // 61 // priye ! te nirapatyAyAH sutaratnamupAyanam / bruvANa iti pANastaM svapatnyai bAlamArpayat // 62 // '"idaM padmAvatI dRSTvaudAsInyAdityacintayat / aho ! vicitratA kApi karmaNAmavalokyate // 63 // kva sambhavaH zirorasya bhUbhujAM vimale kule / kva ca zvapacagehe'smin vizrAmazca kalaGkadaH ?" // 64 // ityuttejitavairAgyA sA pravizya purAntarA / vrataM nivRttakAmAdAt pravartinyA padAntike // 65 // gurUpAstimurIkRtya nityamevottamaM tapaH / tanvatI mokSasAdhIyaH sA'dhIyAyocitaM zrutam // 66 // dustyajApatyamohena modakAdi kadAcana / putrAyopanayantI sA cakre tAmantyajAM sakhIm // 67 // bAlakaH sa tu pUrvasmin bhave'bhUt kSapakAgraNIH / AdAya svAMzukAd yUkAH paravastreSu cAkSipat // 68 // tapa:prabhAvAjjajJe bhUpatestanubhavastataH / cANDAlaputrakazcAbhUduttamo'hamiti smayAt // 69 // paravastreSu cAtmIyayUkAkSepavipAkataH / bhave'sminnudiyAyAyAsya kaNDUruddaNDavedanA ||70 // sa paJcavarSadezIyaH krIDaMzcANDAladArakAn / nRpIbhUya kare kaNDUkaNDUyanamayAcata // 71 // amIbhistacca kurvANaiDimbho'yaM dAdhivAhaniH / karakaNDuriti svairamabhyadhIyata dArakaiH // 72 // [ vivekamaJjarI
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ guNAnumodanAdvAre karakaNDukathA ] nAmnA'munaiva vikhyAto vardhamAnaH kramAdasau / prapede yauvanaM nAgapotaH kalabhatAmiva // 73 // anyadA tadvane kAyacintArthaM vratinAvubhau / Agatau laghumAcaSTa sthiradhIH sthavirastayoH ||74|| dhIman ! vaMzaH pravardhiSNurnavaparvA'sti yo'grataH / svagrAhakasya bhavitA dazaparvA sa rAjyadaH // 75 // tadvAkyaM zuzruve sthavirastayoH vRkSAntareNa karakaNDunA / baTunaikena cotkhanya mUlAd vaMzastvakhanyata // 76 // dRSTvA ca karakaNDustamAcchidyA''datta tatkarAt / madbhUmervaMzamAdAya kva gantAsIti vibruvan ? // 77 // rAjAjJAdAnapUrvaM taM dhRtvAtha karaNe'nayat / vipro'dhikAriNAmanyAyinaM cAkathayat tathA // 78 // sAkSepamUcire te taM kathaM re malina ! tvayA ! viprAdAcchedi vaMzo'yamasmai pratyarpyatAM drutam // 79 // so'bravIt kiM mudhA dAnIM smazAnasya dadAmyaham / tadenaM tadbhavaM vaMzaM vipracaurAya nArpaye // 80 // athAdhikAriNaH procustathApyasmadgirA'rpaya / sa prAhAnyAn prayacchAmi mriyamANo'pyamuM na tu // 81 // procuramunA rAjyaM kiM te zaTha ! bhaviSyati / so'bravIdevamevaitad 'nAnyathA mahatAM giraH ' // 82 // hasantaste punaH procuryadA te rAjyamedhate / yaSTerasyAH pade grAmamasmai deyA dvijAya tat // 83 // omityudIrya karaNAt karakaNDU rayAdayAt / vilakSastu dvijaH sthAnaM tadvadhArthaM samudyataH // 84 // 1. ga. gha. rthamamImilat / 327 ] 5 10 15 220
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ [328 [vivekamaJjarI karakaNDustu tajjJAtvA pitRbhyAM sahito nizi / nirIya kAJcanapuraM yayau zrAntastvihA'svapIt / / 85 // itazca tannRpo'kasmAdaputraH paJcatAM gataH / .. divyAni paJca tatkAlamadhyavAsyanta mantribhiH // 86 // bhrAntvA purAntarA'mUni bahistatpArzvamAyayuH / asau gajena garjitvA puNyenebhyaSicyata // 87 / / azvo'thAheSata cchavaM vyakasat kIrtivaddivi / purodhA mantramapaThaccAmare cApi celatuH // 88 // purapravezaM tasyAtha karakaNDormahIpateH / tadA sambhUya nAyacchaMzcANDAlo'yamiti dvijAH // 89 // karakaNDustato vaMzaratnaM pasparza pANinA / tatra jvalati nezuzca pratyuha iva te dvijAH // 10 // nRpAsanamathAsInaH pauraprakRtibhirnataH / chatrAdhaH sthApayitvA sa pitarau tAvacokSayat // 11 // dadhivAhanaputreNa rAjJAtha karakaNDunA / vATadhAnakavAstavyAzcANDAlA brAhmaNIkRtAH // 12 // kaNDUlakAkhyametebhyo mahAsthAnamayaM dadau / IzvarecchA hi yatkRtyavidhAvaskhalitA khalu // 13 // tenaitya baTunA campAsannaM grAmamathArthitaH / svagrAmavyatyayenaiSa lekhaM campendave dadau // 94|| anAtmanInazcANDAlo'smAllekhenaiSa bhASate / iti campendurAkozallekhaM tvasphATayat kudhA // 95 / / karakaNDurapi jJAtvA tatkopATopabhISaNAH / dadhivAhanamucchettuM tadAnImabhyaSeNayat // 96 / / 15
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ guNAnumodanAdvAre karakaNDukathA ] dezadAhoddhatairdhUmaiH parAgaizca baloddhataiH / dviSatAM dvaidhamapyAzA rundhaMzcampAmayaM yayau // 97 // vAryAmiva gajaM kSiptvA nagaryAM dadhivAhanam / tadbahirveSTamAdhAya karakaNDuratha sthitaH // 98 // padmAvatyapi matveti mithaH sandhikRte tayoH / pravartinIM tathAkhyAnAdApRcchyAgAt tadantikam // 99 // natA tenAbhyadhAdvatsa ! kaste tAtena vigrahaH I kathaM tAto'yamityuktA'munA tAM yuktimAha sA // 100 // so'pRcchat pitarau prItastAvapyeva zaMsatAm / mudrikAGkAvalIratnAbhijJAdarzanapUrvakam // 101 // padmAvatIM nRpo'thAha yadyapyastIdamambike ! / tathApi nAbhimAnenApasartumadhunA sahe // 102 // tataH padmAvatI campAmadhye'gAt patimandire / rudatIbhirnatA'bhyetya dAsIbhirupalakSya sA // 103 // matvA rAjApi tAmetya sAzru natvA nivezya ca / papraccha kiM tadA jAtaM sAha yad bahirAgatam // 104 // niryayAvatha campendraH prItyA puryA drutaM tadA / karakaNDustvanaMsIt tamabhyetya luThadaGgakaiH // 105 // campendro'pyAliliGgainamabhiSicya mudazrubhiH / campArAjyaM ca datvA smai prAvrajad vRjinaM dviSan // 106 // karakaNDurapi kSoNIM prazAsan priyagokulaH / vilokya gokule zvetaM vRSamekamapUpuSat // 107 // svarNazRGgakhuro ratnakiGkiNImAnayaM mahAn / vRSabhAnaparAnAttadikkAn hikkAravairvyadhAt // 108 // 329] 5 10 15 20
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 10 [ 330 rAjA digvijayaM kRtvA'nyadA''yAto dadarza tam / ghaTTyamAnaM paraiH zRGgairvRSabhaistaM jaradgavam // 109 // tanmUlA bhUpaterAtmavaibhavAdAvapi kSaNAt / jale tailamivAnityabhAvanA prAsarattadA // 110 // vibhavo vaibhavaM bandhuyuvatIyauvanAdikam / sarvametaccalaM caNDAnilodbhUtArkatUlavat // 111 // svayaM buddhveti sAmrAjyamutsRjya tRNakhaNDavat / parivrajyAmupAdatta siddhasAkSikameva saH // 112 // devatArpitaliGgo'yaM dvAdazAGgIdharaH svayam / vijahAra dharApIThe karmasAmajakesarI // 113 // [ vivekamaJjarI etattato jagadanityayAbhinATyamAnaM vilokitumivAzritakevala zrIH / pratyekabuddhamunirAT karakaNDunAmA dhAmAdhyarohadapunarbhavanAmadheyam // 114 // // iti zrIkarakaNDukathA //
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 guNAnumodanAdvAre kUrmAputrakathA] 331] halla-vihallau zreNikasutau zrIvIraziSyIbhUya nirvRtau, zAla-mahAzAlau tu pRSThacampAyAM rAja-yuvarAjau zrIvIrAt prabudhya pravrajya ca mokSaM gatAviti viditam, siMhagiristu zrIvajrasvAmikathAyAmupadiSTa eva, AryamahAgiri-Aryasuhastinau sthUlabhadrakathAyAM tacchiSyau kathitapUrvI, AryyarakSitastu vajrasvAmikathAyAmuktaH, zAmba-pradyumnau tu kRSNasutau zrInemeH ziSyIbhUya zatruJjaye siddhau, prasiddhametat / 5 samprati kUrmAputro yathA - $$ purAsId durgamapure droNo nAma narezvaraH / dumAdevIbhavazcAsya suto'bhUd durlabhAbhidhaH // 1 // sa tu durlalitaH prAptAn gRhe sevAdikarmaNe / loThayan kandukIkRtya ceTAMzcikrIDa sarvadA // 2 // anyadA durgilodyAne'bhidhAnena sulocanaH / tatraitya samavAsArSIt kevalI sUriruttamaH // 3 // tatra bhadramukhI nAma yakSiNyekA'bhavad vane / bahuzAlavaTasyAdhobhUmivanavAsinI // 4 // kevalAlokabhAsvantaM sa sametya sulocanam / bhaktyA praNamya papraccha padmakozIkRtAJjaliH // 5 // ahaM mAnavatI nAma mAnuSyapi purA prabho ! velandharasurasyA''saM suvelAkhyasya vallabhA // 6 // tAdRkpuNyakSaye svasyAyu:kSaye cAgate samam / matvA bhadramukhI nAma yakSiNyahamihA'bhavam // 7 // suvelaH kathamAste sa svAminniti nivedaya / athAkhyat kevalI bhadre ! cyutvA sa tadanantaram // 8 // suto droNanRpasyAste jAtaste vallabhaH khalu / AkhyayA durlabho'pyeSa sulabho'traiva pattane // 9 //
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________ [332 [vivekamaJjarI zrutveti yakSiNI hRSTA natvA kevalinaM tataH / kRtvA mAnavatIrUpaM sA yayau durlabhAntikam // 10 // mAnuSodrAvaNakrIDAparaM taM vIkSya sA jagau / .. niHsattvaiH kimamIbhizceccitraM mAmanudhAva tat // 11 // durlabho'pi nizamyeti drutaM tAmanvadhAvata / dhAvantI tatpuraH sApi vyAmohyAnyAn vane yayau // 12 // tatra sA bahuzAlAkhyavaTakoTaravartmanA / gatA pAtAlamanvayi tena sUcIva tantunA // 13 / / bhUpabhUrbhuvanaM tatra maNImayamalokata / AdAya sAramarkendurociSAmiva nirmitam // 14 // athAsmai vismayasmeralocanAya sulocanA / nivezitAya palyaGke sArghyapAdyAdi nirmame // 15 // tato bhadramukhI smeramukhI prAJjalirAha tam / dIpAlIdinavad nAtha ! vIkSito'si cirAd mayA // 16 // tAmAlokya kumAro'pi kvApIyaM vIkSitA mayA / vimRzanniti saMsmRtya jAti tAmanvarajyata // 17 // pudgalAnazubhAn hatvA kRtvA ca zubhapudgalam / tamathAraMsta sA snehAd guNasyUteva tattanau // 18 // itaH kumArapitarau jJAtvA tadgamanaM zucA / vizvagapyagaveSiSTAM nAlabhetAM ca taM kvacit // 19 // tayoH putraviyogAtivimuktAzanapAnayoH / tadaiva mantriNA proktaM kevalyAgamanaM mudA // 20 // tatastau prAvRSeNyAbdAvivAzrujalavarSiNau / gatvA kevalinaM natvopavizya tamapRcchatAm // 21 //
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ 333] guNAnumodanAdvAre kUrmAputrakathA] bhagavan ! kuladIpo nau bhAnu nabhasoriva / kumAro durlabhaH kvAgAt kRpAM kRtvA nivedaya ? // 22 // kevalI prAha yakSiNyA'pahRto vAM kumArakaH / kathaM tAvUcatuH kevalyAkhyaccAkhilametayoH // 23 // UcAte to kadA nau sa, miliSyatyAha kevalI / yadehaiSyAmyahaM bhUyastadA vAM sa miliSyati // 24 // zrutvetyathaitau saMvignau durlabhAnujamaGgajam / rAjye nivezya bhejAte vrataM kevalisannidhau // 25 / / samaM kevalinA dezAnudezaM tau vijahatuH / tapyamAnAvadhIyAnau sahamAnau parISahAn // 26 / / vihArakramayogeNa kadAcid durgamaM puram / kevalI punarapyetya durgilodyAnamAsthita // 27 // yakSiNyavadhinA matvA kumArasyAyuralpakam / sA''gatya sAdaraM natvApRcchat kevalinaM tadA // 28 // prabho ! vardhayituM zakyaM svamalpAyuH kathaJcana ? . kevalI prAha 'nArhanto'pyAyuH sandhAtumIzate' // 29 // nirutsAhA karatrastasarvasvevAtha yakSiNI / gatA svaM bhavanaM pRSTA sA kumAreNa sAdaram // 30 // priye ! kimasi khinneva sA'bravIdevameva hi / tato'pi sAgrahaM pRSTA sA''khyat kevalibhASitam // 31 // saMvigno'sAvatha prAha draSTavyaH kevalI sa me / / ityAgrahI sa nItazca yakSiNyApi tadantike // 32 // natvA kevalinaM so'pi nyaSIdat tatpadAntike / taM vIkSya pitarAvasyA'rodiSAtAM ca mohataH // 33 //
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________ [334 [vivekamaJjarI kevalI prAha taM vatsa ! vandasva pitarAvimau / kimetaditi sa proce kevalyAkhyacca tat tathA // 34 // tataH kumAraH sotkaNThaM prAgvadAliGgya tau syAt / pravRtto rodituM kRcchrAd yakSiNyA'yamavAryata // 35 // devadUSyAJcalenAsya saMpramAW dRzau tadA / nyavezyata sa pAdAbjamUle kevalino'nayA // 36 / / kevalyapi hi saMsAraviSanAzasudhAram / vidadhe pratibodhAgAvezanaM dharmadezanam / / 37|| tad nizamya ciraM samyag yakSiNI zrAvikA'bhavat / tAmApRcchya kumArastu bheje gurvantike vratam // 38 // tapyamAnastapastIvaM sahamAnaH parISahAn / adhIyAnaH kumArarSiH sa caturdazapUrvyabhUt // 39 // kAlaM kRtvA yathAkAlamamI pitRkumArakAH / mahAzukre'bhavan devA vimAne mandirAbhidhe // 40 // yakSiNI sApi vaizAlyAM bhUtvA strI kamalAbhidhA / tatrAbhUttadbhaveSTena bhramareNa samaM suraH // 41 // itazcAsti puraM rAjagRhaM lIlagRhaM zriyaH / rAjA mahendrasiMho'bhUttatra siMha ivaujasA // 42 // kUrmAdevIti rAjyasya tasyAH kukSAvavAtarat / cyutvA kumAradevo'tha bhavanasvapnasUcitaH // 43 // svapnaM taM bharturAcakhyau kUrmAdevI nizAtyaye / rAjA vyAkhyacca te devi ! bhAvI zrIbhavanaM sutaH // 44 // tato'syA hRSTamanaso vahantyA garbhabhuttamam / dharmAgamazrutau jAtasauhRdo dohado'bhavat // 45 //
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________ guNAnumodanAdvAre kUrmAputrakathA ] pratyekaM bhaTTamukhyAMzcAhUya darzanino'nvaham / tattaddharmAgamaM rAjJIM zrAvayAmAsa bhUpatiH || 46|| svaM svaM dharmAgamaM te tu paJcApyuccairvyapaJcayan / taM tu hiMsAtmakaM rAjJI zrAvaM zrAvamakhidyata // 47 // $$ tato jainAnmunIn bhaktayA''hUya taddharmadezanAm / zrAvayAmAsa vasudhAvAsavastAM kSamAzacIm // 48 // jantujAtadayArUpaM zRNvantI sA jinAgamam / saMsArasthApi mene svaM mahAnandapade gatam // 49 // atho navasu mAseSu dineSvardhASTameSu ca / rAjJyasUta sutaM kalpadrumavad merucUlikA // 50 // rAjyAGgAni vimucyAnyat pUrNapAtraM vitanvatA / tasya janmotsavazcakre sumahIyAn mahIbhujA // 51 // tataH sUnurasau rAjJA mahotsavapurassaram / dohadAnuguNaM dharmadeva ityabhyadhIyata // 52 // kUrmAputra iti khyAtaH punarullApanairayam / dhAtrIbhiH paJcabhiH pAlyamAnaH zizuravardhata // 53 // janabandhakhelAtaH puraupArNyata karma yat / kharvanAmnA'munA jajJe dvihastoccavapustu saH // 54 // kalAcAryAzrayAdeva sa kalAH sakalA api / svata evA''padAdarzo mRjAmAtrAdiva prabhAm // 55 // AsannamuktacAritravazAdeSa vazI bhUtam / nikaTe palvalAdInAM zADvalAH syUrna kiM drumAH ? // 56 // vimukho viSayecchAyAM yauvanastho'pyabhUdayam / kalpate pazudharmAya pazureva na tAdRzAH // 57 // harSI saiddhAntikarSINAM savidhaM na mumoca saH / kiM citramathavA yo'bhUd garbhastho'pyAgamaspRhaH // 58 // 335 ] 5 10 15 20 25
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________ [336 [vivekamaJjarI 10 zRNvAno'nvahamevAsau yatibhyo jainamAgamam / zrutapUrvamidaM kvApItyUhayA jAtimasmarat // 59 // tatazca kSapakazreNIrUDho'jJAnatamovyayAt / sa jAtakevalAloko lokAlokamalokata // 60 // vyavahAramalaGkartuM grahISyAmi yadi vratam / tadimau pitarau vakSaH sphuTitvA hi mariSyataH // 61 // ajJAtavRttyA tiSThe tadetayoH pratibodhaye / ityasthAd bhagavAn kUrmAputraH sadana eva saH // 62 // $$ ito mahAvidehorvyAmasti svastiniketanam / vijaye maGgalAvatyAM nagarI ratnasaJcayA // 63 // devAdityo'bhavattasyAmAditya iva tejasA / cakrIti viditaH kAmaM vijayena mahIbhujAm // 64|| jagatyAM viharannarhan jagaduttamasaJjitaH / tadaitya samavAsArSAt purIparisare vane // 65 // taM dharmacakriNaM cakravartI vanditumAyayau / tadvidhAya yathAsthAnaM niSasAda kRtAJjaliH // 66 // ito droNa-dumAdevyau kamalA-bhramarau ca te / cyutvA bharatavaitADhye'bhavan vidyAdharAGgajAH // 67 / / cAraNazramaNIbhUya catvAro'pi smaahitaaH| jagaduttamatIrthezaM te'pIyurvandituM tadA // 68 / / natvA vibhuM niSaNNeSu teSu papraccha cakrabhRt / kuto'mI nAtha ! catvAro dharmAMzA iva cAraNAH ? // 69 / / amI bhA(bha)ratavaitADhyAd nAthokte cakrabhRjjagau / bharate tIrthakRccakrI kevalI vAsti samprati ? // 70 / / 15
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________ guNAnumodanAdvAre kUrmAputrakathA ] svAmyUce tIrthakRccakrI kevalI cAtra ko'pi na / kintu rAjagRhe kUrmAputro'sti kevalI gRhI // 71 // cakyUce sa vratI kiM na svAmyUce'vadyavarjitaH / gRhe'sti pratibodhAya pitrorduSpratikArayoH // 72 // zrutveti cAraNAH procuH svAmin ! / kevalino vayam / bhaviSyAmo na vA svAmI proce bhadrAH ! bhaviSyatha // 73 // te tu prAha kadA nAtha ! nAtho'pyAha mahAzayAH ! / kUrmAputrAd yadA vittha tanmandirakathAnakam // 74 // tataste vismitA natvA svAminaM cAraNarSayaH / kUrmAputraM gatA yAvattaM natvA maunamAsire // 75 // tAvacca tena te proktA mahAsattvAH ! jinena vaH / nedaM mandiramAkhyAyi mahAzukragataM hi tat // 76 // zrutveti te'pi saJjAtajAtismaraNavartmanA / kSapakazreNimAsAdya kevalajJAnino'bhavan // 774/4/ bhUyastIrthakaraM gatvA te'sthuH kevaliparSadi / tato jinaM jagAdendro'dhunA kiM nAnamannamI ? // 78 // svAmyUce kevalaM kUrmAputrAdeSAmajAyata / zakro'thAha kadA kUrmAputro'sau pravajiSyati ? // 79 // svAmyUce saptame hyasmAdahni yAme tRtIyake / bhaviSyati hare ! kUrmAputraH zramaNakevalI // 80 // itazca bhagavAn kUrmAputraH svapitarau kramAt / prabodhya prAvajattau ca pravajyAnuttaraM gatau // 81 // kUrmAputro bhagavAnapi surasandohapUjito bhuvanam / paritaH prabodhya kairavamiva zivamUrdhAnaminduvat prApa // 82 // iti zrIkUrmAputrakathA / bhadraguptastu vajrasvAbhikathAyAmupadiSTaH // 53 // 337 ] 5 10 15 20 25
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 [ 338 atha bAhulyena munimupazlokayati visamabhavabhamaNanAsaNajiNasAsaNagayaNamaMDaNamiyaMkA / anne vi mahAmuNiNo guNiNo mama diMtu siddhi suhaM // 54 // [viSamabhavabhramaNanAzanajinazAsanagaganamaNDanamRgAGkA / anye'pi mahAmunayo guNino mahyaM dadatu siddhisukham // ] [ vivekamaJjarI vyAkhyA anye'pi dhanyAdyA munayastAvat kecanApi nAmato'bhihitAH, " samaNaha koDisahassadua thuNijjiya nicca vihANi " [jaga. sUtre ] iti vAkyAt paJcadazakarmabhUmiSu ye kecanApi varttanta ityapare'pi, guNinaH guNAH kSamAdyAH santi yeSAM te tathA, mahAmunayo maharSayaH 'mama dintu siddhisuhaM' mahyaM dadatu siddhi10 sukham / kiM viziSTAste ? 'visama tti' viSamaH sthapuTa uccanIcajAtikulAdyArohAvarohakrameNa visaMsthulo yo'sau bhavastatra bhramaNaM tattathA tannAzayati nirAkaroti tattathA tacca tajjinazAsanamarhanmataM tadeva nirmalatvAd mahattvAcca gaganamAkAzaM tasya maNDanAya mRgAGkA duSkarmasantaptajantujAtahlAdanatvAccandrA iti // 54 // -- 1. zramaNAnAM koTisahasrAdvikaM stUyeta nityaM vidhAnena /
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________ navInasaMskaraNaprakAzakaH zrutaratnAkara ahamadAbAda