Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahitaM kasA ya pA hu DaM bhAga 15 bhAratavarSIya digambara jaina saMgha ARHI
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratavarSIya di0 jaina saMgha caurAsI mathurA dvArA prakAzita zrIyativRSabhAcAryaracitacUrNisUtrasamanvit zrIbhagavadguNabhadrAcAryapraNItam kasAya pAhu DaM ( jayadhavala, muhAdhavala) zrIvIrasenAcAryaviracitA jayadhavalA TIkA [ paJcamadazamAdhikAre cAritramohakSapaNAnuyogadvAram ] vidvatara sva0 zrI paM0 phUlacandraH siddhAntazAstrI, siddhAntAcArya, vArANasI tayozca sampAdaka mahAbandha, saha sampAdaka dhavalA Adi bhAga - 15 sampAdaka : dvitIya saMskaraNa vidvataratna sva0 zrI paM0 kailAzacandraH siddhAntaratna, siddhAntAcArya siddhAntazAstrI, nyAyatIrtha, pradhAnAcArya syAdvAda mahAvidyAlaya vArANasI prakAzaka bhAratavarSIya di0 jaina saMgha, caurAsI - mathurA (uttarapradeza)
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ [2] 5.50 5.50 5 60 15 60 5 0 5 0 5 0 5 5 50 50 50 50 5605 05 05 05 05 0 bhAratavarSIya di0 jaina saMgha caurAsI - mathurA (uttarapradeza) prakAzaka: kAryAlaya dUrabhASa : 0565-2420711 : 2468 : 2530 prathama saMskaraNa : 1984 (vIra nirvANa dvitIya saMskaraNa : 2004 (vIra nirvANa) sa pha sa [pha bapha bapha bapha bapha phaphaphaphaphapha mUsaMzodhita masya 250/- sAnI narUlA oNphaseTa prinTarsa zAhadarA, dillI mudraka : 15 0 15 60 50 50 pha pha pha 56
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ phaphaphaphaEO 560 phaphaphaphaphaphaphaphaphapha RA Ga [3] C C Co CO jinavANI ke prAcIna zAstra jayadhavalA jI ke prakAzana meM Arthika sahayoga dIjie hamAre mahAna puNyodaya se mUDhavidrI (dakSiNa) ke zAstra bhaNDAra se bar3I kaThinAI prApta dvAdazAMga zruta ke mUla aMza 'kaSAya pAhuDa' kI AcArya vIrasenakRta vizAla TIkA jaya dhavalA ke lagabhaga 16 bhAgoM meM jaina saMgha mathurA dvArA prakAzita kiyA gayA thA jisake dhIre-dhIre sabhI bhAga samApta ho gaye / gat 3 varSa pUrva 12 bhAgoM ko puna: prakAzita karAyA aura aba zeSa 4 bhAgoM 1, 14, 15, 16 ko prakAzana hetu presa ko bheja diye haiM / bhAratavarSIya digambara jaina saMgha mathurA ne apane aneka mahatvapUrNa sevA kAryoM meM jaina dharma Adi sarvopayogI granthoM ke sAtha jayadhavalA ke sampUrNa lagabhaga 16 bhAgoM meM se kucha bace hue bhAgoM ke evaM kucha pUrNa prakAzita bhAgoM ke punaH prakAzana kA bhAra samhAle rakhA hai| saMgha kI isa jimmedArI ko pUrNa karane hetu udAra dAnadAtAoM ke Arthika sahayoga kI mahatI AvazyakatA haiM / Ge Co agrAyaNI pUrva ke mUla aMza SaTakhaMDAgam kI dhavala mahAdhavala TIkAoM kA do bAra prakAzana ho cukA hai| yaha SaTakhaMDAgam AcArya dharasaina kI racanA hai jisakI TIkA AcArya vIrasaina ne kI hai| AcArya dharasaina se kucha pUrvavartI ukta kaSAya pAhuDa ke jJAta AcArya the| isI ke AdhAra para AcArya kundakunda ne samayasAra Adi dRvya dRSTi pradhAna granthoM kI racanA kI hai| saMgha ke saMsthApaka samAja ke variSTha vidvAna sva0 paM0 rAjendra kumAra jI siddhAntAcArya paM0 kailAzacaMda jI, paM0 phUlacaMda jI ne hI ukta jayadhavalA TIkA kA hindI anuvAda kiyA hai| saMgha ke pUrva pradhAna maMtrI pro0 khuzAlacaMda jI jaganmohana lAla jI zAstrI rahe haiN| vartamAna meM akhila bhAratIya stara ke samAjasevI zrI tArAcaMda jI premI, ukta sabhI kriyAzIla vidvAna samarpita bhAva se saMgha samAja aura sAhitya gorA vAlA, paM0 sevAoM meM saMlagna haiM / aMta meM jisa prakAra samAja meM paMcakalyANakoM evaM maMdira nirmANa meM udAra dAnadAtA apanA Arthika sahayoga dete haiM, usI prakAra unheM isa prAcIna zAstra jayadhavalA jI ke prakAzana meM apanA Arthika sahayoga pradAna karanA caahie| ddddddddddddddddddddj paM0 nAthUlAla jaina zAstrI, indaura
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ ___ [5] bhAratavarSIya digambara jaina saMgha saMkSipta itihAsa sana 1933 meM mahAmanISI vidvAna sva0 paM0 rAjendra kumAra jI nyAyatIrtha ke adamya utsAha aura vilakSaNa sUjha-bUjha ne eka nayI saMsthA ko janma diyaa| nAma thA zAstrArtha saMgha / isa saMgha meM sva0 lAlA sibbAmala jaina kA sahayoga thaa| 1933 meM ambAlA meM sthApita isa saMsthA ke dvArA deza ke aneka nagaroM meM dharma-saMrakSaNa kI bhAvanA se jaina dharma ke AlocakoM se sArvajanika zAstrArtha kiye gye| usakA pariNAma yaha haA ki AlocakoM ne jaina dharma kI AlocanA banda kara dii| __ zAstrArtha saMgha ko sabase bar3I vijaya taba milI, jaba AlocakoM ke pramukha sanyAsI svAmI karmAnanda jI ne jaina dharma ko svIkAra kara liyA aura jaina dharma kI pramANikatA meM "Izvara mImAMsA' nAma kI eka pustaka likhI, jisakA prakAzana saMgha ne kiyA hai| san 1940 ke lagabhaga, saMgha kA sthAna ambAlA kI jagaha mathurA meM ho gayA / caurAsI sthita bhagavAn jambU svAmI kI nirvANa sthalI ke samIpa paM0 rAjendra kumAra jI aura unake sahayogiyoM ke dvArA bhavya-bhavana kA nirmANa kiyA gayA aura saMgha kA nAma "zAstrArtha-saMgha" ke sthAna para "bhAratavarSIya digambara jaina saMgha" rakhA gyaa| aba saMgha kA kArya dharma pracAra thaa| usa samaya saMgha bhavana meM hara samaya 10-12 vidvAna rahA karate the aura pUre deza meM hone vAle sAmAjika, dhArmika utsavoM meM una vidvAnoM ko AmaMtrita kiyA jAtA thaa| unhIM dinoM saMgha meM eka prakAzana vibhAga kI sthApanA huI, jisake dvArA aneka samAjopayogI evaM dhArmika pustakoM kA prakAzana huA, jinameM kailAza candra jI zAstrI dvArA likhA gayA "jaina-dharma' nAma kA grantha aba sAtaveM saMskaraNa ke rUpa meM chapa gayA hai| inhIM ke dvArA "tatvArtha sUtra" kI gauravapUrNa hindI TIkA likhI hai, jisakA tIsarA saMskaraNa prakAzita ho cukA hai| san 1950 ke Asa-pAsa saMgha ne sva0 paMDita hIrAlAla jI zAstrI, amarAvatI (mahArASTra) e.ena. upAdhye kI preraNA se "kasAyapAhuDaM" (jayadhavala, mahAdhavala) graMtharAja ke prakAzana kI yojanA bnaayii| Arthika abhAvoM ke hote hue bhI svargIya paM0 phUlacandra jI aura paM0 kailAza candra jI zAstrI ke zrama aura sUjha-bUjha se mUla grantha kA hindI meM saralIkaraNa kiyA gyaa| jise saMgha ne 16 bhAgoM meM prakAzita kraayaa| uparokta mahAgrantha ke 12 bhAgoM kA dvitIya saMskaraNa parva meM prakAzita kara cake haiM evaM zeSa cAra bhAgoM kA dvitIya saMskaraNa aba prakAzita karA rahe haiN| hamAre vartamAna adhyakSa zrI svarUpa candra jI mArasaMsa, AgarA kA ina prakAzanoM meM hameM bharapUra sahayoga milA hai| hamAre anya dAtAroM kA bhI hameM Arthika sahayoga prApta huA hai| Aja saMgha saMsthApaka paM0 rAjendra kumAra jI tathA unake sahayogI paM0 phUlacandra jI, paM0 kailAza candra jI, paM0 jagamohana lAla jI nahIM haiM aura aba saMsthAnoM ke saMcAlana meM vo utsAha bhI nahIM rahA, phira bhI hamArI bhAvanA hai ki saMgha-bhavana aura usake prakAzana vibhAga ko kisI na kisI prakAra saMcAlita rakhA jaaye| saMgha kA mukha patra "jaina sandeza'' pichale 6 dazaka se nirantara prakAzita ho rahA hai| hamArI bhAvanA hai ki samAja ke utsAhIjanoM nirantara sahayoga milatA rahe aura saMgha bhavana se yaha Aloka nirantara prakAzamAna hotA rhe| pradhAnamaMtrI tArAcanda jaina 'premI' bhAratavarSIya digambara jaina saMgha caurAsI, mathurA
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ [6] -: AbhAra :zrI bhAratavarSIya digambara jaina saMgha, caurAsI, mathurA ko pramukha ArSa grantha "kasAyapAhuDaM" jayadhavala mahAdhavala ko solaha bhAgoM meM prakAzita karane kA gaurava prApta huA hai| isake prakAzana kA zubhAraMbha 6 dazaka pUrva ho gayA thA, jisake antima do bhAga 15 aura 16 ko prakAzita karavAne meM arthAbhAva kI kamI mahasUsa kI gii| bAda meM solahavAM bhAga kA prakAzana bra0 zrI hIrAlAla khuzAlacanda dozI, mAMDave (solApura) ke Arthika sahayoga se kiyA gyaa| 16 bhAgoM kA vitaraNa kramazaH na hone ke kAraNa prathama do aura cAra bhAga ko mathurA meM hI punarprakAzana karAnA pdd'aa| jayadhavalA ke 14 bhAgoM kA prakAzana anivArya samajha kara zrI ratanalAla jI jaina, vandanA pabliziMga hAusa, alavara (rAja.) ke sahayoga aura parAmarza se inakA punarprakAzana varSa 2000 meM kiyA gyaa| zeSa bhAga 1, 14, 15 evaM 16 kA punarprakAzana aba kiyA jA rahA hai| inake prakAzana meM Arthika yogadAna ke liye hamAre nimna dAnadAtAoM ne udAratApUrvaka dAna dekara isa kArya meM apanA amUlya sahayoga diyA hai| isake lie saMgha ina sabhI sadharmI bandhuoM kA AbhAra prakaTa karatA hai| 1. zrI balavaMta rAya jaina, bhilAI (ma. pra.) 2. zrI svarUpa canda jaina (mArasaMsa), AgarA (u. pra.) 3. zrI ratana lAla jaina, (vandanA prakAzana) alavara (rAja.) 4. zrI tArAcanda jaina, alavara (rAja.) 5. zrI omaprakAza jaina, kosIkalA~ (u. pra.) 6. zrI bholAnAtha jaina, AgarA (u. pra.) zrI nirmala kumAra jaina, AgarA (u. pra.) 8. zrI pradIpa kumAra jaina, AgarA (u. pra.) 9. zrI jJAnacanda jI khindUkA, jayapura (rAja.) 10. kAntA bahana manubhAI zAha, sojItrA (gujarAta) 11. zrI manubhAI chagana lAla zAha, sojItrA (gujarAta) aba bhAga 1, 14, 15 evaM 16 ke punaH prakAzana meM jaina saMgha ke rASTrIya adhyakSa zrI svarupa canda jI jaina, mArasaMsa AgarA ke samarpita sahayoga se nimna dAnadAtAroM se Arthika sahayoga prApta huaa| isake lie saMgha parivAra ina sabhI dAnadAtAroM kA AbhAra vyakta karatA hai| 62,000/- zrI svarUpa canda jI jaina (mArasansa), AgarA 62,000/- zrI bholAnAtha jI jaina, AgarA 32,000/- zrI pradIpa kumAra jI jaina, AgarA 11,000/- zrI nirmala kumAra jI jaina, AgarA 15,000/- zrI zAha maganIrAma pannAlAla jI jaina, udayapura 1,100/- zrI gulajArI lAla jaina, pharma- muralIdhara gulajArIlAla jaina, raphIgaMja (bihAra) 1,000/- zrImatI kusumalatA, dharmapatnI DaoN0 zrI ke0 sI0 bhArilla, sivanI pradhAnamaMtrI tArAcanda jaina 'premI
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastAvanA abhI taka kaSAyaprAbhRta jayaghavalAke 14 bhAga mudrita hokara prakAzita ho cuke haiM / yaha cAritramohakI kSapaNAkA kathana karanevAle adhikAra meM kRSTikaraNa aura kRSTivedanakAla kA kathana karanevAlA pandrahavAM bhAga hai / isake pUrva azvakarNakaraNa adhikArataka isa anuyoga dvArakI prarUpaNA caudahaveM bhAgameM sammilita hai| isa bhAga meM kRSTikaraNa aura kRSTivedanako prarUpaNA kI gaI hai / ataH kSapaNA sambandhI prakRta viSayako dhyAna meM rakhakara krodhavedaka kAla 3 bhAMga kiye gaye haiM / unake nAma haiM-1 azvakarNakaraNakAla, 2 kRSTikaraNakAla aura 3 kRSTivedakakAla | jaba kSapaka zreNipara ArUr3ha huA yaha jIva puruSavedake purAne satkarmake sAtha chaha nokaSAyoM ko krodha saMjvalana meM saMkramita karake krodhasaMjvalanakA vedana karatA hai taba ukta kAlako tIna bhAgoM meM vibhakta karatA hai / unameM se azvakarNakaraNakA kathana caudahaveM bhAga meM kara Aye haiM, yaha hamane prArambhameM hI sUcita kiyA hai / zeSa rahe do bhAga kRSTikaraNakAla aura kRSTivedanakAla / unameMse sarvaprathama kRSTikaraNakA kathana kiyA jAtA hai / 1 kRSTikaraNa vidhi Age cUrNi sUtra meM kRSTikA artha karate hue likhA hai- 'kisaM kammaM kadaM jamhA tamhA kiTTI' / ' yataH saMjvalana karma anubhAgakI apekSA kRza kiyA gayA hai, ataH usakA nAma kuSTi hai / yahA~ kRSTikaraNakA kAla azvakarNakaraNake kAlase vizeSa hIna hai / isIprakAra isake kAlase kRSTivedakakA kAla vizeSahIna hotA hai / usakA kathana kRSTikaraNakI vidhiko samApta karake kareMge / jaba yaha jIva azvakarNakaraNako samApta karake kRSTikaraNakA prArambha karatA hai taba isake sthitibandha aura anubhAgabandha donoM anya hote haiM / 2 kRSTiyoMke uttarabheda aura alpabahutva kRSTiyoM ke uttara bhedoMkI prarUpaNA karate hue batalAyA hai ki krodhAdi cAroM saMjvalanoMmeMse pratyekakI tIna-tIna kRSTiyA~ racI jAtI haiM, jo saMgraha kRSTiyA~ kahalAtI haiM, kyoMki inameMse pratyekakI antara kRSTiyA~ ananta hotI haiM / prakRta meM lobhakI prathama saMgraha kRSTi sabase nIce hotI hai / usakI avAntara kRSTiyA~ ananta hotI haiM / usase Upara lobhakI dUsarI saMgrahakRSTi hotI hai| usakI bhI avAntara kRSTiyA~ ananta hotI haiM / isIprakAra zeSa saMgraha kRSTiyA~ aura unakI avAntara kRSTiyAM jAnanI cAhiye / lobhakI prathama kRSTi stoka hotI hai| dUsarI kRSTi anantaguNI hotI hai| isIprakAra uttarottara anantaguNe zreNI ke krama se lobhakI prathama saMgraha kRSTikI antima kRSTike prApta hone taka jAnanA cAhie / jisa prakAra lobhakI tInoM saMgraha kRSTiyoMke alpabahutvakA kathana kiyA hai, usI prakAra mAyAkI tInoM saMgraha kRSTiyoM ke alpabahutvakA kathana karanA cAhie / yahA~ mAyAkI tIsarI saMgrahakRSTikI antima kRSTise mAnakI jaghanya kRSTi anantaguNI hotI hai / tathA isIprakAra mAnakI tInoM saMgraha kRSTiyoM aura krodhakI tInoM saMgraha kRSTiyoMkA alpabahutva ghaTita kara lenA caahie| Age krodhakI tIsarI kRSTikI jo antima kRSTi hotI hai usase lobhake Adi spardhakako Adi vargaNA anantaguNI hotI hai / isa prakAra bAraha saMgraha kRSTiyoM aura unakI avayava kRSTiyoMkA tIvra-mandatA viSayaka yaha alpabahutva kahA / 1. pRSTha 62 /
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 8 ) 3 kRSTi antara yahA~ kRSTi antara kahane se usakA artha isTiguNa,vAra lenA cAhiye / ina kRSTi antaroMke do bheda hai-- svasthAna guNakAra aura parasthAna guNakAra / yahA~ svasthAna guNavArakI kuSTi antara saMjJA hai tathA parasthAna guNakArakI saMgraha kRSTi antara saMjJA hai / prakRta meM aisA samajhanA cAhiye, kyoMki eka-eka saMgraha kaSTikI anamta ananta avAntara kRSTiyA~ hotI hai, isalie kRSTi prakAra bhI ananta hote haiM, jo avAntara kaSTiyoMse eka kama hote haiM / tathA saMgraha kRSTiyA~ bAraha haiM, isalie unake antara (guNakAra) kula gyAraha hote haiM / 4 alpabahutva ___ lobhakI prathama saMgraha kaSTikI jaghanya kRSTiko jisa guNakArase guNA karanepara apanI dUsarI kRSTi utpanna hotI hai vaha guNakAra jaghanya kRSTi antara kahalAtA hai / usakA pramANa sabase alpa hotA hai / usase dUsarI kRSTikA antara anantaguNA hotA hai / yahA~ dUsarI kRSTiko jisa guNakArase guNA karanepara tIsarI. kuSTi utpanna hotI hai, yaha dUsarI kRSTi antara kahA jAtA hai| Age bho antima kRSTa antarake prApta hone taka anantake gaNita kramase alpabahutva prApta kara lenA caahiye| usameM bhI dvicarama kaDi-ko jisa guNakArase guNita karanepara antima kRSTikA pramANa prApta hotA hai vaha antima kRSTi antara hai aisA samajhanA cAhie / __jo dUsarI saMgraha kRSTi hai usameM aura prathama saMgraha kRSTimeM parasthAna guNakAra hotA hai jo samasta svasthAna guNakAroMse anantaguNA hotA hai / ataH use ullaMghanakara dUsarI saMgraha kRSTikI prathama kRSTikA antara anantaguNA hai / ataH use jisa guNakArase guNA karanepara dUsarI kRSTi prApta hotI hai vaha guNakAra anantara adhastana prathama saMgraha kRSTike antima guNakArase anantaguNA hotA hai / yaha eka krama hai / ise dhyAna meM rakhakara Age sabhI saMgraha kRSTiyoM sambandhI avAntara kRSTiyoM ke svasthAna guNakAroMko le AnA caahiye|| isa prakAra Age cala kara krodhakI tIsarI saMgraha kRSTikI dvicarama kRSTiko jisa guNakArase guNita karanepara vahIMko antima kRSTiko prApta hotA hai vaha antima kRSTikA antara hotA hai| use maryAdA karake yahA~ taka saba antara kRSTiyoMkA guNakAra jAnanA caahie| 5 parasthAna guNakAra alpabahutva eka saMgraha kRSTise dUsarI saMgraha kRSTike madhya jo antara hotA hai usakI saMgraha kRSTi antara saMjJA hai / Age ise spaSTa karate hue batalAyA hai ki lobhakI prathama saMgraha kRSTiko jisa guNakArase gaNita karane. para dUsarI saMgraha kRSTikI prathama kRSTi prApta hotI hai vaha lobhakI prathama saMgraha kRSTikA antara hai| yaha gaNakAra svasthAna guNakAgeMke antima guNakArase anantaguNA hotA hai| kAraNa ki yaha parasthAna gaNakAra hai| eka-eka kapAyakI jo tIna-tIna saMgraha kRSTiyA~ kahI gaI haiM usakA kAraNa yaha svasthAna gaNakArase bhinna parasthAna guNakAra hI hai| yahA~para adhastana kRSTiko uparima kRSTimeMse ghaTAkara jo zeSa rahe eka kama vaha avibhAgapraticchedake kramase na bar3ha kara yugapat bar3hA hai / yahA~ itanA vizeSa jAnanA cAhie ki yahA~ parasthAna guNakArameM kRSTi antara nahIM liyA gayA hai / anyathA ise pUrva ke antima svasthAna kRSTi antarase anantaguNA hIna mAnanA paDegA / yahA~ prathama saMgraha kRSTi antarako jisa vidhise spaSTa kiyA hai| Age bhI zeSa saMgraha kaSTa antageko ukta vidhiko dhyAnameM rakha kara ghaTita kara lenA caahie| Age apUrva spardhakoMkI Adi vINA kitanA pramANa hai ise spaSTa karate hue batalAyA hai ki krodhako antima kRSTise lobhake aparva spardhakoMkI Adi vargaNAkA antara anantaguNA hai| 6. dIyamAna pradeza zreNiprarUpaNA : ___ jo kRSTikAraka jIva hai vaha prathama samayameM pUrva aura apUrva spardhako sambandhI pradeza puMja ke asaMkhyAtaveM bhAgakA apakarSaNa karake jo apakarSaNa karanese dravya prApta hotA hai usake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa dravyako saba
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ kRSTiyoMmeM detA hai aura isa prakAra detA haA jo lobhasaMjvalanakI jaghanya kRSTi hai usa rUpase bahuta bahuta puMjakA nikSepa karatA hai| Age krodha saMjvalanakI antima kRSTi ke prApta hone taka anantaveM bhAgapramANa vizeSahIna vizeSahIna dravya hotA hai / yaha anantaropanidhAkI apekSA kathana hai / paramparopaniSAkI apekSA vicAra karanepara lobhakI jaghanya kRSTiko jitanA dravya prApta hotA hai usase krodhavI utkRSTikRSTi meM anantaveM bhAgapramANa vizeSahIna. hI dravya prApta hotA hai / aisA kyoM hai isakA samAdhAna karate hue batalAyA hai ki 12 saMgraha kRSTi yokI jitanI bhI avAntara kRSTiyA~ racI hai ve saba milAkara eka guNahAni sthAnAntara ke ananta bhAgapramANa hotI haiM / Aye prathama samaya meM jisa dravyakA apakarSaNa karake avAntara kRSTiyoMkI racanA kI gaI hai usa apakarSita dravya se apUrva spardhakako Adi vargaNAko kitanA dravya prApta hotA hai ise spaSTa karate hue batalAyA hai ki krodhakI antima kRSiko jitanA dravya prApta hotA hai usake anantaveM bhAgapramANa dravya hI apUrva spardhakoMkI Adi vargaNAko prApta hotA hai| kAraNakA nirdeza karate hue batalAyA hai ki krodhakI antima kRSTi meM apUrva spardhakasambandhI ananta Adi vargaNApramANa dravyako nikSipta karake punaH apUrva spardhakako Adi vargaNAmeM vahA~ pahalese avasthita dravyakA asaMkhyAtavA~ bhAgapramANa hI dravya nikSipta hotA hai| isaliye ukta arthakI upalabdhi binA bAdhAke bana jAtI hai|| kintu dRzyamAna dravya krodhako antima kRSTimeM bahuta hai tathA usase apUrva spardhakakI Adi vargaNA meM anantaguNAhIna hai| isalie kitane AcArya yahA~ donoM pucchAoMkA nirdeza karate haiN| kintu TIkAmeM usakA niSedha karake pUrvokta arthako hI grahaNa karane kA vidhAna kiyA gayA hai / isaprakAra kRSTikaraNa kAlake prathama samayameM kRSTiyoM meM dIyamAna pradeza puMjakI zreNiprarUpaNA kii| 6. dUsare samayameM kAryabheda : . ___aba dUsare samaya meM kiye jAnevAle kArya bhedakA kathana karate hue batalAyA hai ki prathama samayameM apakarSita kiye gaye dravyase dUsare samayameM asaMkhyAtaguNe dravyakA apakarSaNa karake usasamaya kRSTiyoMko karatA huA prathama samaya meM kI gaI kupTiyoM ke nIce anya apUrva kRSTiyoMkI racanA karatA hai| tathA pUrvameM racI gaI kRSTiyoMke sadRza ghanarUpase bhI kRSTiyoMkI racanA karatA hai| kintu yahA~ una apUrva kRSTiyoMkA pramANa prathama samayameM racI gaI kRSTiyoM ke asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hai| yahA~ dUsare samayameM kRSTiyoMkI racanA karanevAlA usa samaya apakarSita kiye gaye sakala dravya ke asaMkhyAtaveM bhAgako apUrva kRSTiyoMmeM nikSipta karake zeSa bahubhAga dravyako pUrva kRSTiyoM meM tathA spardhaka meM yathAvidhi nikSipta karatA hai| kintu ye saba apUrva kRSTiyoM kisa sthAnameM racI jAtI haiM isakA samAdhAna karate hue batalAyA hai ki krodhasaMjvalana ke pUrva aura apUrva spardhakoMmeMse pradeza puMjakA AkarSaNa karake apanI-apanI tInoM saMgraha kRSTiyoM ke nIce pratyekakI apekSA pUrva kRSTiyoMke asaMkhyAtaveM bhAgapramANa apUrva kRSTiyoMkI racanA karatA hai| isI prakAra mAna, mAyA aura lobhako apekSA bhI jAna lenA cAhiye / tAtparya yaha hai ki 12 saMgraha kRSTiyoMkoM jaghanya kRSTiyoM meM nIce alaga-alaga pUrva kRSTiyoM ke asaMkhyAtaveM bhAga pramANa apUrva kRSTiyoMkI racanA karanevAle jIvake dUsare samaya meM bAraha saMgraha kRSTiyoM sambandhI apUrva kRSTiyoMkI racanA ho jAtI hai / 7. dUsare samayaye doyamAna pradezapuMja zreNIprarUpaNA : lobhakI jaghanya kRSTimeM bahuta pradezapuMja diyA jAtA hai| dUsarI kRSTi meM anantavA~ bhAga kama diyA jAtA hai / isaprakAra lobhakI prathama saMgraha kRSTike nIce apUrva kRSTiyoMmeM antima kRSTike prApta hone taka anantaveM bhAgahIna dravya diyA jAtA hai| usake bAda prathama samaya meM racI gaI jaghanya apUrva kRSTimeM asaMkhyAtavA~ bhAgahIna dravya diyA jAtA hai / usake bAda prathama samayameM niSpanna huI prathama saMgraha kRSTiI apUrva kRSTiyoM meM antima kRSTike prApta honetaka uttarottara anantavA bhAmahIna dravya diyA jAtA hai| punaH sandhimaiM sthita kRSTiyoM meM uttarottara asaMkhyAtavA bhAgahIna dravya diyA jAtA hai|
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ (10) aba isake Age lobhakI dUsarI saMgraha kRSTike nIce niSpanna huI apUrva kRSTiyoMkI jo jaghanya kRSTi hai usameM asaMkhyAtavA~ bhAgahIna pradezapuMja diyA jAtA hai| usake bAda apUrva kRSTiyoMkI antima kRSTike prApta hone taka uttarottara ananta bhAgahIna pradezapuMjakA nikSepa karatA jAtA hai / punaH Age prathama samaya meM racI gaI kRSTiyoMkI jaghanya kRSTimeM asaMkhyAtaveM bhAgahIna pradezapuMjakA nikSepa karatA hai / usake bAda dUsarI saMgraha kRSTikI antima kRSTi ke prApta hone taka pratyekameM anantaveM bhAgahIna pradezapuMjakA nikSepa karatA hai / isake bAda dUsarI saMgraha kRSTikI jo vidhi hai vahI vidhi tIsarI saMgraha kRSTiko jAnanI cAhiye | Age mAyA, mAna, krodha sambandhI jo pratyekI tIna-tIna saMgraha kRSTiyA~ haiM unameM pradeza vinyAsakA krama pUrvavidhiko dhyAna meM rakhakara Agamase jAna lenA cAhiye / ataH ukta prakArase dvitoya samaya meM jo sabhI kRSTiyoM meM pradeza vinyAsa banatA hai use dekhate hue uSTrakUTazreNikI racanA ho jAtI hai / (dekho vizeSArtha pR0 34) / yahA~ 11 saMdhisthAna aura bAraha saMgraha kRSTisthAna haiM, ataH unake anusAra 23 uSTakUTazreNi bana jAtI haiM / ( vizeSa mUla meM dekho / ) kRSTiyoM meM pratisamaya asaMkhyAtaguNA asaMkhyAta guNA dravya diyA jAtA hai / yahA~ antameM saMjvalanoMkA sthitibandha antarmuhurta adhika cAra mAha pramANa hotA hai tathA zeSa karmoMkA sthitibandha saMkhyAta hajAra varSa pramANa hotA hai / tathA usI samaya mohanIyakA sthiti satkarma antarmuhUrta adhika ATha varSa pramANa hotA hai, tIna ghAtikarmoMkA sthitisatkarma saMkhyAta hajAra varSa pramANa hotA hai tathA gotra aura vedanIya karmakA sthiti satkarma asaMkhyAta varSa pramANa hotA hai / nAma, 8. kRSTivedaka kAla : kRSTiyoM ko karanevAlA kSapakajIva pUrva spardhaka aura apUrva spardhakoMkA vedana karatA hai / jisa samaya kRSTikaraNa kAlakA antima samaya prApta hotA hai taba vedyamAna udaya sthitiko chor3akara usake Upara krodhasaMjvalanakI eka AvalipramANa prathama sthiti ke zeSa rahanepara kRSTikaraNakI vidhi samApta ho jAtI hai, kyoMki utpAdAnucchedakI apekSA kRSTikaraNake antina samaya meM usakI samApti ho jAtI hai / parantu anutpAdAnucchedako apekSA tadanantara samaya meM kRSTiyoM kA vedana karanevAle jIvake kAlakI apekSA eka Avali mAtra prathama sthiti ke zeSa rahanepara kRSTikaraNa kAla samApta hotA hai / isake bAda vaha jIva dUsarI sthitimeMse apakarSaNa karake kRSTiyoMkA udayAvalimeM nikSepa karatA hai / usa samaya saMjvalanoM kI sthiti cAra mAha aura sthitisatkarma ATha varSa pramANa hotA hai / tIna ghAtikarmoMkA sthitibandha aura sthitisatkarma saMkhyAta hajAra varSa pramANa tathA nAma, gotra aura vedanIyakA sthitibandha saMkhyAta hajAra varSapramANa aura sthitisatkarma asaMkhyAta varSa pramANa hotA hai / tathA krodhasaMjvalanakA anubhAga satkarma eka samaya kama jo udayAvali meM ucchiSTAvali rUpase praviSTa hai vaha sarvaghAti hai aura cAroM saMjvalanoMkA jo navabandha do samaya kama do Avali pramANa zeSa hai vaha dezaghAti hokara bhI spardhakagata hai / zeSa saba anubhAga kRSTigata hai / arthAt kuSTivedaka kAlake prathama samayameM navakabandha aura ucchiSTAvaliko chor3akara cAroM saMjvalanoMkA sampUrNa hI pradeza puMja kRSTirUpase pariNama jAtA hai yaha isa kathanakA tAtparya hai / punaH usI kRSTivedaka kAlake prathama samaya meM kRSTiyoMko praveza karAtA huA krodha saMjvalanakI prathama saMgraha kRSTimeM se pradezapuMjakA apakarSaNa karake prathama sthitiko karatA hai / jo krodhavedaka kAlake sAdhika tIsare bhAgapramANa hotI hai / isakA vedana karanevAlA vaha jIva krovasaMjvalanakI prathama saMgraha kRSTikI jaghanya kRSTise lekara adhastana asaMkhyAtaveM bhAgako tathA usakI uparima utkRSTa kRSTise lekara uparima asaMkhyAtaveM bhAgako chor3akara zeSa madhyama asaMkhyAta bahubhAga pramANa kRSTiya udayako prApta hotI haiM, kyoMki maghastana aura upari asaMkhyAta bhAgakI viSayabhUta sadRza dhanavAlo kRSTiyoMkA pariNAma vizeSakA avalambana lekara madhyama kRSTirUpase pariNamakara udaya hotA hai /
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ (11) punaH isa jIvake krodhakI prathama saMgraha kRSTike asaMkhyAta bahubhAgakA dandha hotA hai / usa samaya zeSa do saMgraha kRSTiyoMkA na to bandha hI hotA hai aura na udaya hI, kyoMki prathama saMgraha kRSTike udayakAlameM zeSa do saMgraha kRSTiyoMkA udaya honA sambhava nhiiN| tathA jisa samaya jisa kaSAyako jisa saMgraha kRSTikA vedana karatA hai usa samaya usakA usI rUpase hI bandha ho / hai aisA niyama hai| Age isake alpabahutvakA nirdeza karane ke bAda kRSTinedaka kAlako sthagita karake kRSTikaraNa kAlase sambandha rakhanevAlI sUcanAoM kA nirdeza karate haiN| 9. gAthAsUtra prarUpaNA : kRSTikaraNa kAlase sambandha rakhanevAlI gyAraha mUla sUtragAthAeM haiN| unameM prathama mUla sUtra gAthA hai 'kevadiyA kiDIo' ityAdi / isake cAra artha haiN| kula kRSTiyA~ aura unakI avayava kRSTiyAM kitanI hai| yaha prathama pRcchA hai / eka-eka, kaSAyakI kitanI saMgraha aura avayava kuSTiyA~ haiM yaha dUsarI pRcchA hai| kRSTiyoMko karanevAlA cAroM saMjvalanoM ke pradezapuMjakA kyA apakarSaNakaraNa karatA hai yA utkarSaNakaraNa kara yaha kara viSayaka tIparI icchA hai| tathA kRSTiyoM ko karanevAlekA anubhAga kisa prakArakA rahatA hai yaha cautho pRcchA hai / isa prakAra yaha mUlagAthA cAra arthoMko sparza karatI hai| isakI tIna bhASyagAthAe~ haiN| unameMse prathama bhASyagAthAmeM do artha nibaddha haiN| yathA-krodhake udayase jo jIva zreNipara ArohaNa karatA hai usake 12 saMgraha kRSTiyA~ hotI haiN| mAnake udayavAleke 9, mAyAke udayavAleke 6 aura lobhake udayavAleke 3 saMgraha kaSTiyAM hotI haiN| kyoMki krodhake udayase zreNipara ArohaNa karanevAle jIvake cAroM kaSAyoMkI sattA pAI jAtI hai, isalie vaha sabhI kaSAyoM sambandhI saMgraha kRSTiyA~ aura unakI avAntara kRSTiyA~ karatA hai| mAna kaSAyake udayase zreNipara car3hanevAlA jIva kRSTikaraNake pahale hI spardhakarUpase krodha saMjvalanakA nAza kara detA hai / jo mAyAke udayase zreNipara ArohaNa karatA hai vaha mAyA aura lobhakI chaha saMgraha kRSTiyAM karatA hai, kyoMki vaha kRSTikaraNake pahale hI spardhaka rUpase krodha aura mAnasaMjvalanakA nAza kara detA hai / jo lobhake udayase zreNipara car3hatA hai vaha lobhakI tIna saMgraha kRSTiyAM karatA hai, kyoMki vaha kRSTikaraNake pahale spardhaka rUpase hI krodha, mAna aura mAyAsaMjvalanakA nAza kara detA hai / isase siddha hai ki eka-eka kaSAyakI tIna-tIna saMgraha kRSTiyAM hotI haiM aura pratyekakI ananta avayava kRSTiyA~ hotI haiM / kRSTikaraNake kAlameM kauna karaNa hotA hai isa artha meM 164 saMkhyAka eka bhASyagAthA AI hai, isakA spaSTIkaraNa karate hue batalAyA hai ki kRSTikaraNake kAlameM kSapakake usakA saMkrama hone taka saMjvalana kaSAyakI sthiti aura anubhAgakA niyamase apakarSaNakaraNa hI hotA hai, utkarSaNakaraNa nhiiN| kintu yaha niyama kevala saMjvalana kaSAyapara hI lAgU hotA hai, jJAnAvaraNAdi karmopara nahIM aisA yahA~ samajhanA cAhiye / upazAmakakI apekSA jo vizeSatA hai usakA nirdeza karate hue likhA hai ki kaSAya avasthAke antima samaya taka saMjvalana kaSAyakA apakarSaNa hI hotA hai, utkarSaNa nahIM / yadyapi isake prathama sthiti meM Avali aura pratyAvalipramANa kAlake zeSa rahanepara hI AgAla aura pratyAgAlakI vyucchitti hotI hai / to bhI dvitIya sthiti meM sthita saMjvalana kaSAyakA svasthAnakI apekSA apakarSaNakaraNa hotA hai aisA itanA avazya hai ki jaba yaha jIva upazAnta kaSAyase giratA hai taba usake sakaSAya avasthAke prathama samaya hI sabhI karaNa sambhava honese zaktikI apekSA utkarSaNa karaNa kahA gayA hai| itanI vizeSatA hai ki yahA~ utkarSaNa aura apakarSaNakI apekSA hI vicAra kiyA hai| isI nyAyase zeSa karaNoMke sambandhameM bhI vicAra kara lenA caahie| Age kRSTi kA kyA lakSaNa hai isa arthako prarUpaNAmeM 165 saMkhyAka tIsarI bhASyagAthA AI hai| isakA spaSTIkaraNa karate hue jayaghavalA TIkAmeM kRSTike lakSaNakA to spaSTIkaraNa kiyA hI hai / spardhaka aura
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ (12) kRSTimeM kyA antara hai ise bhI spaSTa karake batalAyA hai| khulAsA isa prakAra hai-samAna avibhAga - praticchedoMko dharane vAle ananta karmaparamANaoMkI eka vargaNA hotI hai| yahAM pratyeka paramANakA nAma eka varga hai / inase eka adhika avibhAga praticchedoMko dharanevAle ananta karmaparamANu oMkI dUsarI vargaNA hotI hai| isa prakAra eka-eka avibhAga praticcheda adhika hokara jo ananta vargaNAe~ hotI haiM ve saba vargaNa.e~ milakara eka spardhaka hotA hai / yaha spardhakakA lakSaNa hai| parantu kRSTimeM spardhakakA yaha svarUpa ghaTita nahIM hotA, kyoMki sabase jaghanya jo kuSTi hotI hai usameM yadyapi samAna avibhAga praticchedoMko gharanevAle ananta paramANu hote hai / parantu dUsarI kaSTi meM eka adhika avibhAga praticchedoMko gharanevAle ananta paramANu na hokara niyamase anantaguNe avibhAgapraticchedoMko dharanevAle ananta paramANu hote haiN| isI prakAra tIsarI Adi sabhI kRSTiyoMmeM samajhanA cAhie / isalie hI inakI kRSTi saMjJA hai / yaha spardhaka aura kRSTi meM antara . hai aisA yahA~ samajhanA caahie| Age 166 saMkhyAka dusarI mUla gAthA AI hai| isa dvArA saba kRSTiyoMke anubhAga aura sthitikA vicAra kiyA gayA hai| isakI do bhASyagAthAe~ hai| 167 saMkhyAka prathama bhASyagAthA dvArA sabhI kRSTiyA~ asaMkhyAta sthitivizeSoMmeM aura ananta anubhAga vizeSoMmeM pAI jAtI haiN| mAtra vedyamAna saMgraha kaSTiko kitanI avayava kRSTiyA~ hotI haiM unakA asaMkhyAta bahubhAga udaya sthiti meM pAyA jAtA hai itanA yahA~ vizeSa jAnanA cAhie / anubhAgakI apekSA eka-eka kRSTi ananta anubhAgoMmeM pAI jAtI hai / parantu jina anubhAgoMmeM eka kRSTi hotI hai unameM dUsarI kRSTi nahIM rhtii| 168 saMkhyAka dUsarI bhASyagAthAmeM batalAyA hai ki saba saMgraha aura avayava kRSTiyAM dvitIya sthitimeM hotI hai / mAtra yaha jIva jisakA vedana karatA hai usakA eka bhAga prathama sthitimeM hotA hai / zeSa kathana prathama bhASyagAthAke samAna jAnanA caahie| 169 saMkhyAka tIsarI mala gAthA pradezapuMja, anubhAga aura kAla kI apekSA honAdhikapane kA nirdeza karatI hai / pradeza puMjakA nirdeza karane rUpa prathama artha meM pAMca bhASya gAthAe~ AI haiM / anubhAgakA kathana karane rUpa dasare artha meM eka bhASyagAthA AI hai tathA kAlakA nirdeza karane rUpa tIsare artha meM chaha bhASyagAthAe~ AI haiN| 170 saMkhyAka prathama bhASyagAthAmeM batalAyA hai ki dUsarIse prathama saMgraha kRSTi meM pradezaja saMkhyAtaguNA hotA hai| parantu dUsarIse tIsarI Adi saMgraha kRSTiyA~ kramase vizeSa adhika hai| vizeSa khulAsAke liye mUlako dekhiye| 171 saMkhyAka dUsarI bhASyagAthAmeM batalAyA hai ki krodhakI dUsarI saMgraha kRSTise prathama saMgraha kRSTi vargaNA samUhakI apekSA saMkhyAta guNo hai| kintu dUsarI saMgraha kRSTise tIsarI saMgraha kRSTi vargaNA samUhako apekSA vizeSa adhika hai| isI prakAra mAna AdikI saMgraha kRSTiyAM bhI vargaNA samUhakI apekSA vizeSa adhika hotI haiN| 172 saMkhyAka tosarI bhASyagAthAmeM vargaNAko dhyAnameM rakhakara anubhAga aura pradezapuMjakI apekSA aspabahatvakA nirdeza kiyA gayA hai / batalAyA hai ki vargaNA anubhAgakI apekSA hIna hotI hai vaha pradeza puMjakI apekSA adhika hotI hai| 173 saMkhyAka cauthI bhASya gAthA batalAyA hai ki krodhakI Adi vargaNAmeM se usIko antima vargaNAke ghaTAnepara jo anantavA~ bhAga labdha AtA hai vaha zuddha zeSakA pramANa hotA hai| arthAt antima vargaNAse Adi vargaNAmeM utanA pradezapuMja adhika hotA hai| 174 saMkhyAka pAMcavIM bhASyAgAthAmeM batalAyA hai ki kRSTiyoMke viSayameM jo krama krodhasaMjvalanameM svIkAra kiyA gayA hai vahI krama mAna, mAyA aura lobhake viSaya meM bhI samajhanA cAhiye /
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 13 ) 170 saMkhyAka mUla gAthAkA dUsarA pada 'anubhAgaggeNa' hai / usameM 175 saMkhyAka eka bhASyagAthA AI hai| isameM anubhAgakI apekSA alpabahutvakA nirdeza kiyA gayA hai| cAroM kaSAyoMmeMse pratyeka tIna-tIna saMgraha kRSTiyA~ haiM / unameM pratyeka kaSAyakI apekSA dUsarIse pahalI tathA tIsarIse dUsarI saMgraha kRSTi anubhAgapuMjI apekSA niyamase anantaguNI hai / 170 saMkhyAka mUlagAthAkA tIsarA pada hai--' kA ca kAleNa' / isameM chaha bhASyagAthAe~ haiM / unameM meM 176 saMkhyAka prathama bhASyagAthAmeM kRSTiyoMke sthiti sambandhI kAlakA vivecana karate hue batalAyA hai ki jo lobhake udayase zreNipara car3hatA hai usake lobha kRSTike vedanake prathama samaya meM mohanIya karmakA sthiti satkarma eka varSapramANa hotA hai / jo mAyAke udayase zreNipara car3hatA hai usake mAyA kRSTiyoM kA vedana karaneke prathama samaya meM mohanIya karmakA sthiti satkarma do varSa pramANa hotA hai / jo mAnake udayase zreNipara car3hatA hai usake mAna kRSTiyoM ke vedanake prathama samaya meM mohanIya karmakA sthiti satkarma cAra varSa pramANa hotA hai / jo krodha ke udayase zreNipara car3hatA hai usake krodha kRSTiyoMke vedana karaneke prathama samaya meM mohanIyakA sthitisatkarma AThavarSa pramANa hotA hai / 177 saMkhyAka dUsarI bhASyagAthA meM prakRtameM yavamadhya kaise banatA hai ise spaSTa kiyA gayA hai / antarakaraNa vidhi sampanna ho jAneke kAraNa yahA~ saMjvalana karma do sthitiyoM meM vibhakta ho jAtA hai / antarakaraNa se nIce kI sthitikA nAma prathama sthiti hai / aura antarase UparakI sthitikA nAma dvitIya sthiti hai / isalie yahA~ isa donoM sthitiyoM meM antarasahita yavamadhyakI racanA bana jAtI hai yaha isa gAthAkA bhAva hai / 178 saMkhyAka tIsarI bhASyagAthAmeM dvitIya sthitikA prathama niSeka pradezapuMjakI apekSA usI sthiti ke antima niSekakI apekSA kitanA adhika hai ise spaSTa karate hue vaha asaMkhyAtava bhAga adhika hai yaha spaSTa kahA gayA hai / 179 saMkhyAka cauthI bhASyagAthA meM yaha batalAyA gayA hai ki yahA~ jo udayAdi guNa zreNi hotI hai| usameM asaMkhyAta guNita zreNi rUpase pradezapuMja diyA jAtA hai / 180 saMkhyAka pAMcavIM bhASyagAthA meM yaha batalAyA hai ki prathama sthitikI jitanI avAntara sthitiyA~ hotI haiM una sabase AdikI sthiti meM sabameM thor3A dravya pAyA jAtA / tathA usakA udaya hokara nirjarA honepara jo dUsarI sthitikA udaya hotA hai usameM asaMkhyAta guNita zreNi rUpase dravya pAyA jAtA hai / isI prakAra guNa zreNi antima samaya taka jAnanA cAhiye / 181 saMkhyA 5 vIM bhASyagAthAmeM batalAyA hai ki antima kRSTise lekara prathaya kRSTi taka saba kRSTiyoM kA jo vedaka kAla hai vaha uttarottara vizeSa adhika vizeSa adhika hai / yahA~ vizeSa adhika kA pramANa pichalI kRSTike kAlase uttarottara saMkhyAtavA~ bhAga adhika hotA jAtA hai / Age cautho mUlagAthAkA nirdeza karate hue batalAyA gayA hai ki kina-kina gatiyoMmeM, bhavoM, sthitiyoM, anubhAgoM meM tathA tatsambandhI kRSTiyoM aura unakI sthitiyoM meM saMcita hue pUrva baddha karma isa kSapakake pAye jAte haiM / isa mUla sUtragAthAkI tIna bhASyagAthAe~ hai / inameM se 183 saMkhyAka prathama bhASyagAthAmeM batalAyA gayA hai ki tiryaMca aura manuSya gatimeM bA~dhe gaye karma isa kSapakake niyamase pAye jAte haiM / kintu narakagati aura devagati meM bAMdhe gaye karma isa kSapakake hote bhI haiM aura nahIM bhI hote haiM / isI prakAra ekendriya sambandhI pA~ca sthAvara kAyikoM meM bA~dhe gaye karma isa kSapakake hote bhI hai aura nahIM bhI hote / kintu paJcendriya sambandhI kAyikoM meM bA~dhe gaye karma isa kSapakake niyamase pAe jAte haiM / yahA~para sakAyika aisA sAmAnya rUpa se kahane para saMjJI paJcendriya paryAptakoMkA hI grahaNa karanA cAhiye / zeSakA nahIM, bA~dhe gaye karma isa kSapakake hote bhI haiM aura nahIM bhI hote / kyoMki zeSa sakAyikoM meM
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 14 ) jayadhavalA TIkAmeM tiyaMca gatimeM arjita kiyA gayA karma isa kSapakake kaise pAyA jAtA hai isa bAta kA khulAsA karate hue batalAyA gayA hai ki jo jIva tiyaMca gati se nikalakara zeSa do gatiyoM meM sI pRthaktva sAgaropama kAla taka raha kara kSapaka zreNipara ArohaNa karatA hai usake tiyaMca gatimeM arjita hokara karma sthiti meM hue saMcayakA pUrI tarahase abhAva nahIM hotA aura manuSya gatimeM Aye binA isa jIvakA kSapaka zreNipara ArohaNa karanA sambhava nahIM hai, isaliye tiyaMcagati aura manuSya gatimeM saMcita huA karma isa kSapaka ke niyamase pAyA jAtA hai aisA yahA~ vizeSa samajhanA cAhiye / 184 saMkhyAka dUsarI bhASyagAthA meM batalAyA hai ki asaMkhyAta ekendriya sambandhI bhavoM meM bA~dhe gaye karma isa kSapaka ke niyamase pAye jAte haiM, kyoMki karma sthitike bhItara kamase kama patyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa ekendriya sambandhI bhavoMkA grahaNa niyamase pAyA jAtA hai tathA ekase lekara saMkhyAta trasasambandhI bhavoM meM bA~dhe gaye karma isa kSapakake niyamase pAye jAte haiM / yadi ekendriyoMmeMse Akara aura manuSya hokara isI paryAyase kSapaka zreNipara car3hatA hai to sasambandhI eka bhavameM bA~dhe gaye karma isa kSapakake niyamase pAye jAte haiM / isa prakAra adhika se adhika saMkhyAta trasabhava grahaNa kara lene cAhiye / bA~dhe gaye karma isa kSapakake niyama se pAye jAte haiM / 185 saMkhyAka tIsarI bhASyagAthA meM yaha batalAyA gayA hai ki utkRSTa anubhAga aura utkRSTa sthitiyukta pUrvabaddha karma isa kSapakake aniyama se pAye jAte haiM, kyoMki karma sthiti ke bhItara uskRSTa anubhAga aura utkRSTa sthiti viziSTa yadi karma bA~dhe gaye haiM to unakA kSapakake kadAcit pAyA jAtA sambhava hai, aura karma sthiti ke bhItara anutkRSTa sthiti aura anutkRSTa anubhAgake sAtha karmoMkA bandha karatA AyA hai to utkRSTa sthiti aura utkRSTa anubhAga ke sAtha bA~dhe gaye karma isa kSapakake niyamase nahIM pAye jAte haiM / tathA cAroM kaSAyoMmeM se pratyekakA kAla antarmuhUrta se adhika nahIM hai, isalie cAroM kaSAyoM ke kAlameM bA~dhe gaye karma isa kSapakake niyamase pAye jAte haiM / Age 186 saMkhyAka mUla gAthA meM paryApta avasthA, aparyApta avasthA, strIveda, puruSaveda, napuMsaka veda, samyagmithyAtva, samyaktva, mithyAtva, yoga aura upayoga inameM se kisa avasthA meM rahate hue bA~dhe gaye karma isa kSapakake pAye jAte haiM yaha pRcchA kI gaI hai / isa mUla sUtragAthAkI cAra bhASyagAthAe~ haiM / unameM se 187 saMkhyAka prathama bhASyagAthA meM batalAyA hai ki paryApta aura aparyApta avasthA, mithyAtva napuMsakaveda aura samyaktva ina mArgaNAoM meM bA~dhe gaye karma mArgaNAe~ niyamase hotI haiM, isaliye / parantu ka maMsthiti ke bhItara strIveda, isa apakake niyamase pAye jAte haiM / kAraNa ki karmasthitike bhItara ye ina mArgaNAoM meM pUrvabaddha karma isa kSapakake niyamase pAye jAte haiM puruSa veda aura samyagmithyAtva ye mArgaNAe~ hotI bhI haiM aura nahIM bhI pUrva karma isa kSapakake kadAcit pAye bhI jAte haiM aura kadAcit nahIM bhI pAye jAte haiM / hotI haiM, isalie ina mArgaNAoM meM 187 saMkhyAka prathama bhASyagAthA meM batalAyA hai ki karnasthiti kAlake bhItara paryApta aura aparyApta avasthA niyamase hotI hai, kyoMki karmasthitikA kAla bahuta bar3A hai, isalie ukta kAlake bhItara ina avasthAoM kA prApta honA avazyaMbhAnI hai / mithyAtva aura napuMsakaveda mArgaNAoMke viSaya meM bhI isI prakAra samajhanA cAhie, kyoki jIva ina mArgaNAoMko prApta na ho aura karmasthitikA kAla pUrA karale yaha sambhava hI nahIM hai / isaliye pUrvakathita mArgaNAoM meM bA~dhe gaye karma isa kSapakake abhajatIya kahe haiM / mAtra strIveda, puruSaveda aura samyagmithyAtva ye avasthAe~ karmasthiti kAlake bhItara hoM aura nahIM bhI / isalie ina mArgaNAoM meM bA~dhe gaye karma isa kSapakake bhajanIya kahe haiM / 188 saMkhyAka dusarI bhASya gAthAmeM yaha spaSTa kiyA hai ki audArika kAyayoga, audArika mizrayoga, cAroM manoyoga aura cAroM vacanayoga ina mArgaNAoM meM bA~dhe gaye karma isa kSapakake niyamase pAye jAte haiM /
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 15) kAraNa spaSTa haiM zeSa rahI vakriyika kAyayoga, vakriyika mizrakAyayoga, AhArakakAyayoga, AhArakamizrakAyayoga aura kAmaNakAyayoga mArgaNAe~ karmasthiti kAlake bhItara avazya hI hotI haiM aisA koI niyama nahIM hai, isalie ina mArgaNAoMmeM bAMdhe gaye karma isa kSapakake bhajanIya kahe haiN| 189 saMkhyAka tIsarI bhASyagAthAmeM yaha spaSTa kiyA hai ki matijJAna aura zrutajJAna ina donoM upayogoMmeM bAMdhe gaye karma isa kSapaka ke niyamase pAye jAte haiN| inhIM meM matyajJAna aura zrutAjJAnako bhI sammilita kara lenA cAhiye / kAraNa spaSTa hai| kintu avadhijJAna aura manaHparyayajJAna sAtha hI vibhaMgajJAna karmasthiti kAlake bhItara hoM aisA koI niyama nahIM hai, isalie ina mArgaNAoMmeM bA~dhe gaye karma isa kSapakake bhajanIya vahA hai| 190 saMkhyAka cauthI bhASyagAthAmeM spaSTa kiyA hai ki cakSudarzana aura acakSudarzana ina donoM upayogoMmeM bA~dha gaye karma isa kSapakake niyamase pAye jAte haiN| para yaha sthiti avadhidarzana kI nahIM hai, isalie isa upayogameM bAMdhe gaye karma isa kSapakake bhajanIya hote haiM yaha kahA hai| Age 191 saMkhyAka chaThavIM mUla gAthA hai| isameM batalAyA hai ki kisa lezyAmeM, kina karmomeM, kisa kSetrameM aura kisa kAla meM sAtA, azAtA aura kisa liMgake sAtha bAMdhe gaye karma isa kSapakake pAye jAte haiM / isa prakAra isa mUlagAthAdvArA pRcchA kI gaI hai| Age uttarasvarUpa isakI do bhASyagAthAeM haiN| unameMse 192 saMkhyAka prathama bhASyagAthAmeM batalAyA hai ki sabhI lezyAyoMmeM tathA sAtA aura asAtAmeM pUrvabaddha karma isa kSapakake niyamase hote haiM, kyoMki tiryaJcoM aura manuSyoM ke inakA sadbhAva pAye jAne meM koI bAdhA nahIM aatii| antarmuhUrtameM ye badalate rahate haiN| tathA sabhI kAryoM aura sabhI liMgomeM bA~dhe gaye karma isa kSapakake pAye bhI jAte haiM aura nahIM bhI pAye jAte, kyoMki kapa sthiti kAlake bhItara isa jIvake ye niyamase hote haiM aisA koI niyama nahIM hai / yahA~ karmase aMgArakarma, kASThakarma aura vanakarma kiye gaye haiN| tathA liMgase tApasa Adi anya liMga liye gaye hai| ve karmasthitikAlake bhItara isa jIvake niyamase hote hai aisA bhI koI niyama nahIM hai| isaliye yahA~ sabhI karmoM aura sabhI liMgoM meM bAMdhe gaye karma isa kSapakake hote bhI haiM aura nahIM bhI hote haiM, yahI bAta zilpake sambandhameM bhI jAnanI caahiye| yahA~ jo liMga padase sabhI liMgakA grahaNa kiyA hai to nirgranthatA koI liMga nahIM hai vaha to jIvakA svarUpa hai, isaliye liMga padase yahA~ nirgrantha liMgakA grahaNa nahIM hotA aisA yahA~ samajhanA cAhiye / kSetra padase adholoka Adi tInoMkA grahaNa hotA hai / so yahA~ adholoka aura kalalokako apekSA bhajanIyatA jAnanI cAhiye / kyoMki koI jIva tiryak lokameM pure karmasthitikAlataka rahakara anta meM kSapaka hokara mokSavAsI bana jAya, ina donoM lokoMmeM na jAya, isaliye ina donoM kSetroM meM bAMdhe gaye karma isa kSapakake bhajanIya kahe haiM / isI prakAra utsapiNI aura avasarpiNI kAlakI apekSA bhI samajha lenA cAhie / vizeSa vaktavya na honese hama yahA~ spaSTIkaraNa nahIM kara rahe haiN| 193 saMkhyAka dUsarI bhASyagAthAmeM batalAyA gayA hai ki jina tIna mUlagAthAoMmeM abhajanIya pUrvabaddha karmokI carcA kara Aye haiM ve isa kSapakake sabhI sthitiyoM meM, sabhI anubhAgomeM aura sabhI kRSTiyoM meM niyamase pAye jAte haiM aisA yahA~ samajhanA caahiye| Age 194 saMkhyAka sAtavIM mUla gAthAmeM do pRcchAe~ kI gaI haiM / prathama yaha pRchA kI gaI hai ki ekaeka samayapradhaddhasambandhI kitane karmaparamANu udayako na prApta hokara kitane sthitike bhedoM meM aura kitane anubhAgoMmeM isa kSapakake pAye jAte hai / tathA dUsarI pRcchA yaha kI gaI hai ki eka eka bhavameM bA~dhe gaye kitane karma udayako prApta hue binA isa kSapakake pAye jAte haiM / isaprakAra ye do pRcchAeM haiM jo isa mUlagAthAdvArA kI gaI haiN|
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ (16) Age cAra bhASyagAthAoM dvArA isa viSayako spaSTa kiyA jAtA hai| unameM se 195 saMkhyAka pahalI bhASyagAthA dvArA yaha spaSTa kiyA gayA hai ki antarakaraNa karane ke bAda chaha AvaliyoM meM bA~dhe gaye karma isa kSapakake anudIrita hokara cAroM kaSAyoM sambandhI sabhI sthitiyoM aura sabhI anubhAgoM meM pAye jAte haiN| kintu bhavabaddha sabhI samayaprabaddha isa kSapakake udayameM saMkSubdha rUpase pAye jAte haiN| 196 saMkhyAka dUsarI bhASyagAthAmeM batalAyA hai ki bA~dhe gaye karmapradeza bandhAvali kAlataka krodha saMjvalanakI prathama kRSTi meM hI pAye jAte haiM, bandhAvali kAlataka unakA apakarSaNa aura paraprakRti satkrama sambhava nahIM hai| hA~ bandhAvalike bAda dvitIyAvalimeM sthita una navakabandhaM karmapradezoMkA AnupUrvI saMkramake kAraNa krodha saMjvalanako prathama kRSTi sahita anantara cAra kRSTiyoM meM saMkrama hokara unakA tadbhAva pAyA jAtA hai| kAraNa ki bandhAvali kAlataka jo nayA bandha huA hai vaha tadavastha rahatA hai| punaH bandhAvali kAlake bAda dvitIyAvalimeM sthita navakabandha krodhakI do saMgraha kRSTiyoMmeM aura mAnakI prathama saMgraha kRSTi meM saMkramita hotA hai| 197 saMkhyAka tIsarI bhASyagAthAmeM batalAyA gayA hai ki tIsarI AvalimeM sthita vaha navakabandha mAnakI antima do AvaliyoMmeM tathA mAyAko prathama AvalimeM saMkramita hokara sAta AvaliyoMmeM dikhAI detA hai / isI prakAra cauthI AvalimeM sthita vaha navakabandha mAyAkI do aura lobhakI prathama saMgraha kRSTi meM saMkramita hokara dasa AvaliyoMmeM dikhAI detA hai| tathA pAMcavIM AvalimeM sthita vaha navakabandhI cAroM kaSAyoMkI sabhI AvaliyoM meM dikhAI detA hai aisA yahAM samajhanA cAhiye / 198 saMkhyAka bhASyagAthAmeM yaha kahA gayA hai ki ye anantara kahe gaye samayabaddha isa bhavameM isa kSAkake udaya sthiti meM niyamase asaMkSubdha rahate haiM yA bhavabaddha samayaprabaddha niyamase saMkSubdha rahate haiN| .199 saMkhyAka mUlagAthAmeM yaha jijJAsA pragaTa kI gaI hai ki kitane eka aura nAnA samayaprabaddha zeSa tathA nAnA bhava da zeSa kitane sthitibhedoM aura anubhAgabhedoMmeM pAye jAte haiN| eka aura nAnA kitane samayaprabaddha bhavabaddha zeSa eka sthiti vizeSa meM pAye jAte haiM / tathA eka samayaprabaddha sambandhI eka sthiti vizeSa meM eka aura nAnA kitane samaya prabaddha zeSa aura bhayabaddha zeSa pAye jAte haiM / yahA~ zeSase malataba bhoganeke bAda jo zeSa rahe aura tadanantara samaya meM nilepita (nirmANa) honevAle haiM unase hai| yaha artha samayaprabaddha aura bhavabau donoMkI apekSA jAna lenA cAhiye / vizeSa khulAsA TIkAse kara lenA caahiye| isakI cAra bhASyagAthAeM hai| 200 saMkhyAka prathama bhASyagAthAmeM batalAyA hai ki eka sthiti vizeSa aura ananta anubhAgoM meM bhavabaddha zeSa aura samayaprabaddha zeSa niyamase pAye jAte haiN| yahA~ eka sthiti vizeSase matalaba eka samaya adhika udayAvalise Upara anyatara sthiti vizeSa liyA hai| vizeSa khulAsA TIkAse kara lenA caahiye| 201 saMkhyAka dUsarI bhASyagAthAmeM batalAyA hai ki eka ve bhavabaddha zeSa aura samayabaddha zeSa kamase kama eka sthiti vizeSa meM aura adhikase adhika asaMkhyAka sthiti vizeSa meM pAye jAte haiN| tathA nAnA bhavabaddha zeSa aura samayaprabaddha zeSa jaghanyapanekI apekSA bhI asaMkhyAta sthiti vizeSoM meM pAye jAte haiN| 202 saMkhyAka tIsarI bhASyagAthAmeM batalAyA hai ki bhavabaddha zeSa aura samayaprabaddha zeSa jina sthitiyoM meM pAye jAte haiM una sAmAnya sthitiyoMko chor3akara jina sthitiyoM meM ye bhavabaddhazeSa aura samayaprabaddhazeSa nahIM pAye jAte haiM ve sthitiyAM asAmAnya sthitiyA~ hokara bhI isa kSapakake punaH punaH nirantararUpase kitane kAlataka pAyI jAtI haiN| isakA samAdhAna karate hue batalAyA hai ki ve asAmAnya sthitiyAM adhikase adhika Avalike asaMkhyAtaveM bhAga pramANa hotI hai aura punaH punaH nirantararUpase varSapRthaktva kAlataka pAyI jAtI haiN| Age prakRta viSayako spaSTa karate hue batalAyA hai ki eka-eka karake prApta honevAlI ve asAmAnya sthitiyA~ thor3I hai / do do karake prApta honevAlI ve asAmAnya sthitiyA~ vizeSa adhika haiM / isa prakAra kramase
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ (17) jAte hue ve asAmAnya sthitiyA~ Avalike asaMkhyAtaveM bhAgameM dUno ho jAtI haiN| yaha eka artha hai / isI prakAra yahA~ Aye hue 'eka kveNa asAmaNNAo' ityAdi caNisUtrakA dUsarA artha karate hue batalAyA hai ki eka eka sAmAnya sthitise antarita hokara una asAmAnya sthitiyoMkI zalAkAeM thor3I haiN| do do sAmAnya sthitiyoMse antarita asAmAnya sthitiyAM milAkara vizeSa adhika hai| tona tIna sAmAnya sthitiyoMse antarita asAmAnya sthitiyAM milAkara vizeSa adhika hai| isa prakAra isa prarUpaNAmeM bhI Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa sthAna jAkara unakI dUnI vRddhi hotI hai| aura isa prakAra Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa dviguNa vRddhi honepara vahA~para pahale kara Aye prarUpaNAmeM aura isa prarUpaNAmeM donoMmeM yavamadhya hotA hai| punaH usake bAda vizeSa hAnike kramase Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa sthAna jAne para dviguNa hAni hotI hai| isa prakAra antima vikalpake prApta honetaka dvigaNa hAniyA~ hokara jAtI haiN| yahA~ jaise asAmAnya sthitiyoMko dhyAnameM rakhakara yavamadhyako prarUpaNA kI hai usI prakAra sAmAnya sthitiyoMkI vivakSAmeM yavamadhyakI prarUpaNA jAnanI caahiye| yahA~ jisa prakAra sAmAnya aura asAmAnya sthitiyoMko apekSA vicAra kiyA usI prakAra bhavabazeSa aura samayaprabaddhazeSakI apekSA bhI jAna lenA caahiye| vizeSa UhApoha mUlameM 203 saMkhyAka cauthauM bhASyagAyAkI TIkAmeM kiyA ho hai, isaliye ise vahA~se jAnanA caahiye| ___ yahA~ ina cAra bhASyagAthAoMko prarUpaNA kSapaka zreNIko dhyAnameM rakhakara kI hai| abhavyajIvoMkI vivakSAmeM bhI isI prakAra kara lenI caahiye| isI prasaMgase eka karma sthitike bhItara kitane nirlepana sthAna hote haiM ise spaSTa karate hue caNisUtrameM batalAyA hai ki isa viSaya meM do upadeza pAye jAte haiN| eka upadeza ke anusAra eka karmasthitike bhItara asaMkhyAta bahubhAgapramANa nilepana sthAna hote haiN| itane kaise hote haiM isakA khulAsA karate hue likhA hai ki jo samayaprabaddha vivakSita karmasthitike prathama samayameM bandhako prApta huA hai usakA pradezapuMja bandha samayase lekara palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa kAlataka niyamase rahakara usake antima samaya meM nizzeSa ho jAtA hai| athavA usase agale samayameM vaha niHzeSa ho jAtA hai| isa prakAra eka-eka samaya adhika hokara karmasthitike antima samayataka ye nilepana sthAna hokara jAte haiN| yaha eka samayaprabaddhakI vivakSAmeM kathana kiyA hai| isI prakAra sabhI samayaprabaddhoMke karmasthitike bhItara nirlepana sthAna jAnane caahie| __dUsare pravAhamAna upadezake anusAra palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa nirlepana sthAna hote haiN| isakA khulAsA karate hue batalAyA hai ki karmasthitike prathama samayameM jo samayaprabaddha bandhako prApta huA hai vaha karma sthitike asaMkhyAta bahubhAgapramANa kAlataka niyamase rahakara usake bAda palyopamake asaMkhyAta bhAgapramANa karma sthitike zeSa rahanepara udayako prApta hokara niyamase nilaMpita ho jAtA hai / athavA usake agale samayameM vaha nirlepanako prApta ho jAtA hai / isa prakAra ye nirlepana sthAna eka-ekakara karmasthitike antima samayataka jAte hai| ataH ye saba milAkara palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hote haiN| Age jaghanya nirlepana sthAnase lekara utkRSTa nirlepana sthAna taka jitane nirlepana sthAna hote haiM unameMse jaghanya nirlepana sthAnako atIta kAlameM eka jIvane kitanI bAra kiyA hai tatsambandhI jo samudita kAla hai vaha sabase thor3A hai| eka samaya adhika dasare nirlepanameM rahakara nirlepitapUrva samayaprabaddhoMkA yaha kAla samudita hokara eka jIvakI apekSA vizeSa adhika hai / isI prakAra vizeSa adhika hotA huA palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa nirlepanasthAnoMke jAnepara vahAM prApta nirlepanasthAnakA kAla jaghanya nirlepanasthAnake kAlase dUnA ho jAtA hai| isa prakAra palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa dviguNa kRSTiyoMke prApta honepara yavamadhyarUpase nirlepanakAla utpanna hotA hai| kintu yaha yavamadhyasthAna utpanna hotA huA nilepanasthAna sambandhI samasta sthAnoMke asaMkhyAtaveM bhAgapramANa sthAna jAkara hI utpanna hamA hai / punaH isa sthAnase Age nirlepana kAla ghaTatA huA jAtA hai aisA yahA~ samajhanA caahiye|
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ (18) Age samaya prabaddha zeSa sambandhI prarUpaNA karake bhavabaddhazeSa sambandhI prarUpaNAko isI prakArakI jAnane kI sUcanA karane ke bAda bhagavAna yativarSabha AcAryane jo yaha sUcanA kI hai ki yadyapi prakRta meM yavamadhya karanA cAhiye / parantu yahA~ chadmastha honeke kAraNa use likhanekA smaraNa nahIM rhaa| isaliye TIkAkArakA kahanA hai ki vyAkhyAnAcAryoM ko usakA vyAkhyAna kara lenA caahiye| Age TIkAkAra ise spaSTa karate hue likhate haiM ki sUtrakAra pUrvAparake parAmarza karane meM kuzala hote haiM, isalie unake dvArA vismaraNa honA to sambhava nhiiN| phira bhI jo yaha likhA hai ki yahA~ hameM likhanekA smaraNa nahIM rahA, isalie prakRta meM yavamadhya kara lenA cAhie so unake aisA likhane kA yaha abhiprAya rahA hai ki prakRtameM yavamadhya subodha hai, vaha vismaraNa svarUpa nahIM haiN| phira bhI usakA vismaraNa ho gayA aisA mAnakara ziSyoM ko prakRta arthaka samarpaNa karane meM kuzala AcAryapara ukta doSa lAgU nahIM hotA, kyoMki sUtrakAroMke kathana karane kI zailI vicitra arthAta aneka prakArakI hotI hai| Age use hI yahA~ do upadezoMkA avalambana lekara spaSTa kiyA gayA hai / mUlameM dekho pR0 198-200 / AThavIM mUla gAthAkI 200 saMkhyAka prathama bhASya gAthAmeM samaya-prabaddhazeSa aura bhavabaddhazeSake svarUpapara prakAza DAlate hue likhA hai ki karmasthiti ke bhItara kramase tedana kiye jAnevAle samaya prabaddhakA vedana karaneke bAda jo pradeza puMja zeSa rahakara tadanantara samayameM nirlepanake abhimukha hokara dikhAI detA hai usakI samayaprabaMddha zeSa saMjJA hai / yahA~ 'udaya samaya meM vidyamAna' aisA na kaha kara 'nirlepanake abhimukha hokara dikhAI detA hai aisA kahanekA kAraNa yaha hai ki yahA~ eka sthiti vizeSa meM sthita samayaprabaddha zeSako grahaNa na karake aneka sthiti vizeSoMmeM sAntara aura nirantara rUpase avasthita samayaprabaddhazeSakA grahaNa kiyA gayA hai / yaha eka samayaprabaddhazeSakI apekSA kathana jAnanA cAhie / nAnA samayaprabaddhoMkI apekSA bhI isI prakAra jAna lenA cAhie / isI prakAra eka bhava yA nAnA bhavoMkI apekSA bhI jAnanA caahie| antara itanA hai ki samayaprabaddhazeSake vicArameM eka yA nAnA samayaprabaddhoMkI apekSA vicAra karanekI mukhyatA rahI hai kintu bhavabaddhazeSameM eka yA nAnA bhavoMkI vivakSA mukhya rahI hai| yaha sthitikI apekSA vicAra hai| anubhAgakI apekSA ananta anubhAgoMko dhyAnameM rakha kara samayaprabaddha zeSa aura bhavabaddha zeSakA svarUpa jAnanA caahie| yaha samayaprabaddhazeSa kitanI sthitiyoMmeM upalabdha hotA hai isakA vicAra karate hue batalAyA hai ki vaha kadAcita eka sthiti vizeSameM upalabdha hotA hai, kadAcit do sthiti vizeSoM meM upalabdha hotA hai / isa prakAra kramase tIna Adi sthiti vizeSoMse lekara dvitIya sthitike varSa pRthaktvapramANa saba sthiti vizeSoMmeM vivakSita samayaprabaddhazeSa upalabdha hotA hai / yaha kevala dvitIya sthitisambandhI sabhI sthiti vizeSoMmeM hI nahIM upalabdha hotA hai / kintu kisI eka saMjvalanakI prathama sthiti sambandhI eka samaya adhika eka AvalipramANa sthitiyoMko chor3a kara zeSa saba sthitiyoMmeM vivakSita samayaprabaddhazeSa avasthita rahatA hai| eka samaya adhika eka AvalipramANa sthitiyoM ke niSedha karanekA kAraNa yaha hai ki udayasthiti meM so samaya prabaddhazeSakI prApti sambhava nahIM hai, kyoMki vaha anantara samayameM nirlepyamAnasvarUpa hai| ataH usakA usI samaya nirlepyamAna svarUpa mAnane meM virodha AtA hai| udayAvali ke bAhara prathama sthitimeM bhI usakA avasthita rahanA sambhava nahIM hai, kyoMki usa sthiti meM rahane vAlA pradezapuMja anantara samayameM niyamase udayAvalimeM praveza karanevAlA hai / ataH usa samaya usakA apakarSaNa hokara udayameM nikSipta honA sambhava nahIM hai| isI prakAra udayAvalike bhItara zeSa sthitiyoMmeM bhI usake asambhava honekA niyama jAnanA caahie| itanA avazya hai ki udayasthitise anantara kho dvitIya sthiti hai usameM samaya prabandha zeSa avazya sambhava hai, kyoMki anantara samayameM vaha udayarUpa hokara nirlepanake sanmukha dikhAI detI hai|
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ (19) Age 8vIM mulagAthAkI 202 saMkhyAka tIsarI bhASyagAthAmeM sAmAnyasaMjJA aura asAmAnya saMjJAkA vicAra karate hae batalAyA hai ki jisa kisI eka sthiti vizeSa meM jo bhavabaddha zeSa aura samayaprabaddha zeSa sAmAnya nahIM hote haiM unakI asAmAnya saMjJA hai| ve asAmAnya sthitivizeSa paraspara saMlagna hokara Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hote haiM aura ve varSa pRthaktvakAlake bhItara Avalike asaMkhyAtaveM bhAga bAra punaH punaH nirantara pAye jAte haiN| isa prakAra sAmAnya saMjJA aura asAmAnya saMjJAkI apekSA sthitivizeSakA vicAra karane ke bAda Age varSapRthaktva pramANa sthiti ke bhItara kisa rUpa meM ye pAye jAte haiM aura kisa sthAnapara jAkara yavamadhya hotA hai AdikA vizeSa vicAra pahale hI kara Aye hai / Age anya upayogI vicArake bAda nirlepanasthAna Adike Azrayase alpabahatvakA vicAra karaneke bAda 8vIM mUla gAthA aura usakI bhASyagAthAoMkI vyAkhyA samApta kI gaI hai| Age 204 saMkhyAka 9vIM mUlagAthAkA vyAkhyAna karate hue batalAyA hai ki isa dvArA kRSTivedaka ke prathama meM jJAnAvaraNAdi karmoke sthiti aura anubhAgasatkarma kitanA hotA hai / sAtha hI unake bandha aura udayakA bhI vicAra sthiti aura anubhAgakI apekSA isa mUla gAthA dvArA kiyA gayA hai / isako do bhASyagAthAe~ haiM / 205 saMkhyAka prathama bhASyagAthAmeM batalAyA hai ki kRSTivedakake prathama samayameM nAma. gotra aura vedanIya karmakA sthitisatkarma asaMkhyAta varSa pramANa hotA hai / tathA zeSa cAra ghAti karmoMkA sthitisatkarma saMkhyAta varSa pramANa hotA hai| vizeSa itanA hai ki usa samaya mohanIyakarmakA sthiti satkarma ATha varSa pramANa honese saMkhyAta varSa pramANa kahA gayA hai| 209 saMkhyAka dUsarI bhASyagAthAkA spaSTIkaraNa karate hue batalAyA gayA hai, ki usa avasthA meM vedanIya, zubhanAma yazaH koti aura uccagotrakA zata sahasra varSa pramANa sthitibandha karatA hai| jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa aura antarAyakA saMkhyAta hajAra varSa pramANa sthitibandha karatA hai| tathA mohanIya karmakA cAra mAhapramANa sthitibandha karatA hai / anubhAgabandhakA vicAra karate hue batalAyA hai ki sAtAvedanIya, yazaHkIrti aura uccagotrakA Adeza utkRSTa yA ISat utkRSTa anubhAgabandha hotA hai| tathA tIna ghAtiko aura mohanIya karmakA jJatprAyogya jaghanya anubhAgabandha hotA hai| pahale kSapakake prAyogya 11 mUla gAthAe~ kahI thIM unameMse 9 gAthAoMkA vyAkhyAna kiyaa| prakata meM antakI zeSa do gAthAe~ sthApita kI jA rahI hai, kyoMki ye kRSTi vedakake kAlase sambaddha haiN| ina do gAthAoMke atirikta anya gAthAoMkA sambandha kRSTivedaka kAlase AtA hai| isaliye unakA yahA~ vyAkhyAna kyoM kiyA aisA prazna honepara prakRtameM samAdhAna karate hue batalAyA hai ki unakA sambandha kRSTivedaka kAlake sAtha hokara bhI kRSTi vedaka kAlake sAtha bhI AtA hai, isaliye unakA sAmAnya nAma kAlake sAtha karane meM koI bAdhA nahIM aatii| Age kRSTivedakake prathama samayameM sthiti aura anubhAgakI apekSA sattva aura bandha kitanA hotA hai isakA ullekha karane ke bAda anubhAgakA vicAra karate hae batalAyA hai ki yahA~se lekara mohanIya anubhAgakI prati samaya ananta guNahAnirUpase apavatane hone lagatI hai / khulAsA isa prakAra hai kRSTivedakake prathama samayameM krodhakRSTi udayameM utkRSTa bahuta hotI hai| arthAt isa samaya jina ananta madhyama kRSTiyoMkA udayameM praveza hotA hai unameMse jo sabase uparima utkRSTa kRSTi hai vaha bahata arthAt tIvra anubhAga vAlI hotI hai / tathA usa samaya badhyamAna jo ananta kRSTiyAM hotI hai unameM jo sabase utkRSTa hotI hai vaha udayakI apekSA anantaguNI hIna anubhAgavAlI hotI hai| isake Age bandhako prApta honevAlI krodha kRSTise dUsare samayameM udayako prApta honevAlI prathama samayameM utkRSTa krodha kRSTi ananta guNI hIna hotI haiN| tathA usase bandhakI apekSA utkRSTa kroSakRSTi anantaguNI hIna hotI hai / isI prakAra samasta vedakakAlake bhItara jAnanA cAhiye /
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 20 ) yaha utkRSTa krodhakRSTikI apekSA vicAra hai / jaghanyakI apekSA vicAra karate hue batalAyA hai ki prathama samaya meM jaghanya krodhakRSTi tIvra anubhAgavAlI hotI hai / usakI apekSA udayameM jaghanya kRSTi anantaguNe hIna anubhAgavAlI hotI hai / dUsare samaya meM bandhameM jaghanya kRSTi prathama samaya meM udayarUpa jaghanya kRSTikI apekSA anantaguNI hona hotI hai| usase usI samaya udayameM jaghanya kRSTi anantaguNI hona hotI hai / isI prakArakA samasta kRSTi vedakakAlake bhItara jAnanA cAhiye / yahA~ jo nirvargaNAko bhI isI prakAra jAnanekA vidhAna kiyA hai so usakA Azaya itanA hI hai ki bandha aura udayarUpa jaghanya kRSTiyoM kI apekSA anantaguNI hAni rUpase jo apasaraNa vikalpa hote haiM unheM yahA~ jaghanya nirvargaNA kahakara isI prakAra jAnane kI sUcanA kI hai / yaha krodhasaMjvalana sambandha bandha aura udayarUpa jaghanya aura utkRSTa kRSTiyoMkI nirvargaNA prarUpaNa krodhasaMjvalanako prathama saMgraha kRSTikI apekSA kI gaI hai / yahA~ itanA vizeSa jAnanA ki kRSTivedaka ke prathama samayameM mAna saMjvalanakI prathama saMgraha kRSTikA udaya nahIM hotA / mAtra bandha hI hotA hai aura vaha bhI adhastana aura uparima asaMkhyAtaveM bhAgako chor3akara madhyama bahubhAga rUpase pravRtta hotA huA pratisamaya ananta guNahAni rUpase hI pravRtta hotA / yahA~ prathama samaya meM krodha aura mAna saMjvalanakI zeSa saMgraha kRSTikA bandha nahIM hotA / mAyA aura lobha saMjvalana ke viSayameM bhI isI prakAra jAnanA cAhiye / arthAt ina donoM kaSAyoMkI prathama saMgraha kRSTiyoM ke adhastana aura uparima asaMkhyAtaveM bhAgako chor3akara madhyama bahubhAga rUpase hI bandhakI vRtti hotI hai / yaha to bandha aura udayako apekSA vicAra hai / sattvakI apekSA anubhAgakA vicAra karanepara vaha pratisamaya apavartanArUpase kisa prakAra pravRtta hotA hai isakA vicAra karate hue batalAyA hai ki bAraha kRSTiyoMkI jo agra kRSTi hai usase lekara eka eka saMgrahakRSTike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa ananta kRSTiyoMkA apavartanAghAtake dvArA ghAta karake adhastana kRSTirUpase unheM sthApita karatA hai / isI prakAra dvitIyAdi samayoM meM bhI yaha apavartanA calatI hI rahatI hai / mAtra prathama samaya meM jitanI kRSTiyoMkA vinAza hotA hai unase Age dvitIyAdi samayoM meM asaMkhyAta guNahAnirUpase unakA vinAza hotA hai / isa prakAra yaha kRSTiyoM kI pratisamaya apavartanA karatA huA kRSTivedakake prathama samaya meM hI Arambha karake kRSTikaraNa kAlameM pahale niSpanna kI gaI kRSTiyoMke nIce aura unake antarAloMmeM anya apUrva kRSTiyoMko jisa vidhise niSpanna karatA hai usakA khulAsA isa prakAra jAnanA cAhiye (1) krodhasaMjvalanakI vedyamAna prathama saMgraha kRSTise apUrva kRSTiyoMkI racanA nahIM hotI / (2) krodhasaMjvalanakI badhyamAna prathama saMgraha kRSTise apUrva kRSTiyoMko niSpanna karatA huA prathama saMgraha kRSTike antarAloMmeM unheM niSpanna karatA hai / (3) zeSa 11 saMgraha kRSTiyoMke saMkramyamANa pradezoMke agrabhAga se apUrva kRSTiyoMko niSpanna karatA hai / (4) tathA mAna, mAyA aura lobha sambandhI badhyamAna, tIna saMgrahakRSTiyoMke pradeza ke agrabhAgase apUrva kRSTiyoMko niSpanna karatA hai / isa prakAra ina apUrvakRSTiyoMkI niSpatti kaise hotI hai isakA yaha vicAra hai / Age alpabahutvakA vicAra karate hue batalAyA hai ki (5) jo badhyamAna saMgrahakRSTiyoMke pradeza ke agrabhAgase apUrva kRSTiyoM kI racanA hotI hai ve alpa hotI haiM / (6) tathA jo saMkramyamANa saMgrahakRSTiyoMke pradezAnase apUrva kRSTiyoMkI niSpatti hotI hai ve asaMkhyAtaguNI hotI haiM / (7) jo badhyamAna saMgrahakUSTiyoMke pradezAprase apUrva kRSTiyoMkI niSpatti hotI hai ve cAroM badhyamAna saMgrahakRSTiyoM meM hI pAyI jAtI haiM, kyoMki usa samaya anya saMgrahakRSTiyoMkA bandha nahIM hotA /
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ (21) (8) badhyamAna saMgrahakRSTiyoMse niSpanna honevAlI apUrva kRSTiyAM asaMkhyAta kRSTiyoMko ullaMghana kara palyopamake asaMkhyAta prathama vargamUla pramANa kRSTi antarAloM meM niSpanna hokara prApta hotI hai / punaH itane hI antarAloMko ullaMghana kara dUsarI apUrva kRSTi niSpanna hokara prApta hotI hai / isa prakAra kramase itane-itane aMtarAloMko ullaMghana kara hI apUrva kRSTiyoMkI niSpatti hokara prApti jAnanA cAhiye / yahA~ krodha saMjvalana kI apekSA vicAra hai, isI prakAra mAna, mAyA aura lobha saMjvalana kI apekSA bhI jAnanA cAhiye / pradezoMkI apekSA ina kRSTiyoMmeM prApta hone vAle pradeza-puMjake alpa-bahutvakI apekSA vicAra karane para badhyamAna jaghanya kRSTi meM bahuta pradeza puMja hotA hai / dUmarI kRSTimeM anantavAM bhAga vizeSa hIna pradeza puMja hai| tIsarI kRSTi meM anantavAM bhAga vizeSa hIna pradeza puMja hotA hai| isa prakAra badhyamAna aMtima apUrva kRSTike prApta hone taka jAnanA cAhiye / (9) saMkramyamANa pradezapuMjase jo apUrva kRSTiyA~ nipajatI haiM ve kRSTi-aMtarAloMmeM aura saMgraha kRSTiaMtarAloMmeM nipajatI hai / jo saMgraha kRSTi-aMtarAloMmeM nipajatI haiM ve thor3I hotI hai| jo kRSTi-aMtarAloMmeM nipajatI hai ve asaMkhyAta guNI hotI hai| saMgraha kRSTi-aMtarAloM meM utpanna hone vAlI apUrva kRSTiyoM kI bidhi kRSTikaraNake samaya niSpanna hone vAlI apUrva kRSTiyoMkI vidhi jaisI kahI hai vaisI jAnanI cAhiye / kRSTi-aMtarAlomeM niSpanna hone vAlI kRSTiyoM kI vidhi badhyamAna pradezapuMjase niSpanna honevAlI apUrva kaSTiyoMkI vidhi jaisI kahI hai baisI jAnanI cAhiye / (10) kRSTi-vedaka ke prathama samayameM krodha saMjvalanakI prathama saMgraha kRSTike asaMkhyAtaveM bhAgakA vinAza hotA hai| jo kRSTiyAM prathama samayameM vinAza ko prApta hotI haiM ve bahuta hotI hai| jo kRSTiyA~ dUsare samaya meM vinAzako prApta hotI hai ve asaMkhyAta guNI hIna hotI haiM / usoprakAra krodha saMjvalana kI prathama saMgraha kuSTike dvicarama samaya taka jAnanA caahiye| (11) isa prakAra krodha saMjvalana kI prathama kRSTi ke vedana karanevAle jIvake jaba eka samaya adhika eka AvalI kAla zeSa rahatA hai usa samaya yaha jIva (1) krodha saMjvalanakI jaghanya sthitikA udIraka hotA hai| (2) krodha saMjvalana kI prathama kRSTi kA antima samayavartI vedaka hotA hai / (3) saMjvalana anubhAga satkarmako jo anusamaya apavartanA pravRtta huI thI vaha usI prakArase pravRta hotI rahatI hai (4) cAra saMjvalanoMkA sthitibaMdha do mahInA aura antarmuhUrta kama cAlisa divasa pramANa hotA hai / (5) cAroM saMjvalanoM kA sthiti satkarma chaha varSa aura antarmuhUrta kama ATha mAha pramANa hotA hai / (6) tIna ghAtiyA karmoM kA sthitibaMdha antarmaharta kama dasa varSa pramANa hotA hai / (7) ghAtikokA sthitisatkarma saMkhyAta varSapramANa hotA hai|18) zeSakarmoMkA sthitisatkarma asaMkhyAta varSapramANa hotA hai| (12) tadanantara krodhasaMjvalanako dUsarI kRSTiko pradezapuMjakA apakarSaNa karake prathama sthiti karatA hai| usa samaya krodhakI prathama saMgraha kRSTikA satkarma do samayakama do Avali pramANa navakabandha zeSa rahatA hai aura jo udayAvali praviSTa dravya hai vaha zeSa rahatA hai / tathA usa samaya yaha kSapaka krodhasaMjvalanakI dUsarI saMgrahakaSTikA vedaka hotA hai| so isakI vidhi pahalI saMgrahakRSTike vedaka jIvake samAna jAnanI caahiye| aba yahA~ para saMkramyamANa pradezapuMjako vidhiko batalAte hue likhA hai ki krodhasaMjvalanako dasarI saMgrahakRSTise pradezapuMja krodhakI tIsarI saMgrahakRSTimeM aura mAnakI prathama saMgrahakRSTi meM saMkramita hotA hai / tathA krodhakI tIsarI saMgraha kRSTikA pradezapuMja mAnakI prathama saMgrahakRSTimeM hI saMkramita hotA hai / mAnakI prathama saMgraha kRSTikA pradezapuMja mAnakI dUsarI aura tIsarI saMgraha kRSTi meM tathA mAyAkI prathama saMgraha kRSTimeM saMkramika hotA hai / mAnakI dUsarI saMgraha kRSTikA pradezapuMja mAnakI tIsarI aura mAyAkI prathama saMgraha kRSTi meM saMkramita hotA haiN| tathA mAnakI tIsarI saMgraha kRSTikA pradezapuMja mAyAkI prathama saMgraha kRSTimeM saMkramita hotA hai|
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ (22) mAyAkI prathama saMgraha kRSTikA pradezapuMja mAyAkI dUsarI aura tIsarI saMgraha kRSTi meM tathA lobhakI prathama saMgraha kRSTimeM saMkramita hotA hai / mAyAkI dUsarI saMgraha kRSTikA pradezapuMja mAyAkI tIsarI aura lobhakI prathama saMgraha kRSTi meM saMkramita hotA hai / tathA mAyAkI tIsarI saMgraha kRSTikA pradezapuMja lobhakI prathama saMgraha kRSTimeM saMkramita hotA hai| lobhakI prathama saMgraha kRSTikA pradezapuMja lobhakI dUsarI aura tIsarI saMgraha kRSTiyoM meM saMkramita hotA hai / tathA lobhakI dUsarI saMgraha kRSTikA pradezapuMja lobhako tIsarI saMgraha kRSTimeM saMkramita hotA hai / lobhako tIsarI saMgraha kRSTikA pradezapuMja kisI anyameM saMkramita na hokara usakA svamukhase hI vinAza hotA hai| yaha saMkramaNakI paripATI krodhakI prathama saMgraha kRSTike vedaka kAla ke samaya bhI hotI hai aisA vahA~ jAnanA caahiye| sAtha hI yaha bhI eka niyama hai ki jisa samaya jisa kaSAyakI jisa saMgraha kRSTikA vedana karatA hai usa samaya usa kaSAyako uga saMgraha kRSTikA bandha karatA hai tathA zeSa kaSAyoMkI prathama saMgrahakRSTikA bandha karatA hai| krodhakI dUsarI saMgrahakRSTikA vedana karane vAle kSapaka jIvake jo 11 saMgrahakRSTiyAM hotI haiM unameM antara kRSTiyoMkA alpa bahutva kisa prakAra hotA hai ise spaSTa karate hue batalAyA hai ki mAnakI prathama haSTi meM antara kRSTiyAM sabase thoDI hotI haiN| mAnakI dasarI saMgraha kaSTi meM antara kRSTiyA~ vizeSa adhika hotI haiN| mAnakI tIsarI saMgraha kRSTimeM antara kRSTiyAM vizeSa adhika hotI hai| krodhako tIrArI saMgraha kRSTi meM antara kRSTiyA~ vizeSa adhika hotI haiN| mAyAkI prathama saMgraha kRSTi meM antara kRSTiyAM vizeSa adhika hotI haiN| mAyAkI dUsarI saMgraha kRSTi meM antara kRSTiyA~ vizeSa adhika hotI haiM / mAyAkI tIsarI saMgraha kRSTimeM antara kRSTiyA~ vizeSa adhika hotI hai| lobhakI prathama saMgraha kRSTimeM antara kRSTiyA~ vizeSa adhika hotI hai| lobhako dUsarI saMgrahakRSTimeM antara kRSTiyAM vizeSa adhika hotI hai| lobhakI tIsarI saMgraha kRSTimeM antara kRSTiyAM vizeSa adhika hotI haiM / krodhakI dUsarI saMgraha kRSTi meM dUsarI antara kRSTiyA~ saMkhyAtaguNI hotI haiM / inameM prApta honevAle pradezapuMjakA alpabahutva bhI isI prakAra jAnanA cAhiye / / krodhasaMjvalanakA dUsarI kRSTikA vedana karanevAle jIvake jo prathama sthiti hotI hai usameM Avali pratyAvali pramANa kAla zeSa rahanepara AgAla aura pratyAgAlakI vyucchitti ho jAtI hai| tathA usakI eka samaya adhika prathama sthitike zeSa rahane para krodhakI dvitIya kRSTikA antima samayavRtI vedaka hotA hai / usa samaya saMjvalanakA sthitibaMdha do mAha aura kucha kama bIsa divasa pramANa hotA hai| tIna ghAtikokA sthitibaMdha barSapRyaktva pramANa hotA hai| zeSa karmoMkA sthitibaMdha saMkhyAta hajAra varSa pramANa hotA hai / saMjvalanoMkA sthiti satkarma pA~ca varSa aura antarmuhUrta kama cAra mAha pramANa hotA hai| tIna ghAtikokA sthitisakarma saMkhyAta hajAra varSa pramANa hotA hai| nAma, gotra aura vedanIya karmakA sthitisatkarma asaMkhyAta hajAra varSa pramANa hotA hai| usake bAda anantara samayameM krodhakI tIsarI kRSTimeM se pradezajakA apakarSaNa karake prathama sthiti karatA hai| usa samaya krovakI tIsarI saMgrahakRSTikI antara kRSTiyoMkA asaMkhyAta bahabhAga udIrNa hotA hai / tathA unhIM ke asaMkhyAta bahubhAgakA baMdha karatA hai| isakI vidhi dUsarI kRSTikA vedana karane vAleke samAna jAnanA caahiye| isakI prathama sthiti Avali aura pratyAvali pramANa zeSa rahanepara vaha antima samayavRtI vedaka hotA hai| usa samaya vaha jaghanya sthitikA udIraka hotA hai| usa samaya saMjvalanoMkA sthiti bandha pUrA do mAha pramANa hotA hai / tathA satkarma pUrA cAra mAhapramANa hotA hai| tadanantara samayameM mAnakI prathama kRSTikA apakarSaNa karake prathama sthiti karatA hai| yahA~para mAna vedakakA jo sampUrNa kAla hai usa kAlake tRtIya bhAga pramANa prathama sthiti hotI hai / usake bAda mAnakI prathama kRSTikA vedana karane vAlA vaha jIva usa prathamakRSTiko antara kRSTiyoMke asaMkhyAta bahabhAgakA vedana karatA
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ hai tathA jitamI kRSTiyoMkA vedana karatA hai unase kucha hIna kRSTiyoMkA bandha karatA hai| tathA zeSa kaSAyoMkI prathama saMgrahakRSTiyoMkA bandha karatA hai| isakI vidhi bhI krodhakI prathama kRSTike samAna jAnanI caahiye| isakI prathama sthiti jaba eka samaya adhika eka Avali pramANa zeSa raha jAtI hai taba tInoM saMjvalanoMkA sthitibandha eka mahInA aura antarmaharta kama bIsa divasa pramANa hotA hai| tathA sthitisatkarma tIna varSa aura antarmuhUrta kama cAra mAha pramANa hotA hai / __tadanantara samayameM mAnakI dUsarI saMgrahakRSTimeMse pradezapuMjakA apakarSaNa karake prathama sthiti karatA hai / isakI bhI vidhi pUrvake samAna jAnanA caahiye| jaba ki isa prathama sthitimeM eka samaya adhika eka Avali kAla zeSa rahatA hai taba saMjvalanoMkA sthitibandha eka mAha aura kucha kama dasa divasa pramANa hotA hai| aura satkarma do varSa tathA kucha kama ATha mAha pramANa hotA hai| usI samaya yaha mAnakA antima samayavRttI vedaka hotA hai| taba tInoM saMjvalanoMkA sthitibaMdha pUrA eka mAha pramANa hotA hai| tathA sthiti satkarma pUrA do varSa pramANa hotA hai| isake bAda tadanantara samayameM mAyAkA prathama saMgraha kRSTike pradezapuMjakA apakarSaNa karake prathama sthiti karatA hai| isakI prathama sthiti meM eka samaya adhika eka Avali kAla zeSa rahane taka vahI vidhi jAnanI caahiye| usa samaya do saMjvalanoMkA sthitibandha kucha kama pacIsa divasa pramANa hotA hai| tathA sthiti satkarma eka varSa aura kucha kama ATha mAha pramANa hotA hai| tadanantara samayameM mAyAkI dUsarI saMgrahakRSTikA apakarSaNa karake prathama sthiti karatA hai| isake eka samaya adhika eka Avali kAla zeSa rahane taka vahI vidhi jAnanI caahiye| usa samaya isakA sthitibandha kucha kama bIsa divasa pramANa hotA hai tathA sthiti saskarma kucha kama solaha mAha pramANa hotA hai| tadanantara mAyAko tIsarI saMgrahakRSTikA apakarSaNa karake prathama sthiti karatA hai| usakI prathama sthitimeM eka samaya adhika eka AvalikAla zeSa rahane taka pUrvavat vidhi jAnanI caahiye| usa samaya mAyAkA antima samaya vedaka hotA hai| taba do saMjvalanoMkA sthitibaMdha pUrA AdhA mAhapramANa hotA hai tathA sthiti satkarma pUrA eka varSa pramANa hotaa| tIna ghAtikarmokA sthitibandha mAhapRthaktva pramANa hotA hai tathA umhIMkA sthitisatkarma saMkhyAta hajAra varSa pramANa hotA hai| zeSa kauMkA sthiti satkarma asaMkhyAta varSa pramANa hotA hai| tadanantara samayameM lobhakI prathama saMgrahakRSTi meM se pradeza puMjakA apakarSaNa karake prathama sthiti karatA hai| isakI prathama sthiti meM eka samaya adhika eka AvalikAla zeSa rahane taka vahI vidhi jAnanI cAhiye / usa samaya lobha saMjvalanakA sthitibaMdha antarmuhUrta pramANa hotA hai| tathA sthitisatkarma bhI antarmuhUrta pramANa hotA hai| ina ghAti kokA sthitibaMdha divasapRthaktva pramANa hotA hai| zeSa kokA sthitibandha varSapRthakatva pramANa hotA hai| ghAtikarmoM kA sthitisatkarma saMkhyAta hajAra varSa pramANa hotA hai tathA zeSa karmokA sthitisatkarma asaMkhyAta varSapramANa hotA hai / tadanantara samayameM lobhakI dUsarI saMgrahakaSTimeMse pradeza paMjakA apakarSaNa karake prathama sthiti karatA hai| usI samaya lobhakI dUsarI aura tIsarI saMgrahakuSTiyoMmeMse pradezajakA apakarSaNa karake sUkSmasAmparAyika kRSTiyoMko karatA hai| unako lobhakI tIsarI saMgrahakRSTike nIce karatA hai tathA krodhakI prathama sagrahakRSTi jisa prakArako hai usI prakArakI ise jAnanA cAhiye / isake bAda prathama samaya meM kI gaI sUkSmasAmparAgika kRSTiyAM kitanI hotI haiM aura prathamAdi samayoMmeM ve kitanI kI jAtI hai . alpabahutvaviSise isakA nirdeza karake unameM diye jAnevAle pradezapuMjakA nirdeza kiyA
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 24) gayA hai| Age zreNiprarUpaNAkA kathana karate hue batalAyA hai ki antima sUkSmasAmparAyika kRSTise bAdarasAmparAyika kRSTimeM diyA jAnevAlA pradezapuMja asaMkhyAtaguNA hIna hotA hai / usake bAda sarvatra vizeSa hIna dravya detA hai| dUsare samayoMmeM sUkSmasAmparAyika kRSTiyoMko karanevAlA kSapaka asaMkhyAtaguNI hIna sukSbhasAmparAyika kRSTiyoMko karatA hai| unheM prathama samayameM kI gaI kRSTiyoMke nIce karatA hai aura antarAla meM karatA hai / nIce kI gaI kRSTiyoMse antarAlameM asaMkhyAtaguNI kRSTiyoMko karatA hai / jo dUsare samaya meM jaghanya sUkSmasAmparAyika kRSTi hai usameM bahuta pradezapuMja detA hai| dUsarI kRSTimeM anantabhAgahIna pradezapuMja detA hai / isa prakAra jAkara prathama samayameM jo jaghanya sUkSmasAmparAdhika kRSTi hai usameM asaMkhyAta bhAgahIna dravyako detA hai| usake Age nirvartyamAna apUrva kRSTike prApta honetaka anantabhAgahIna dravya detA hai| tathA nirvartyamAna apUrva kRSTi meM asaMkhyAta bhAga adhika dravya detA hai / pahale nirvatita kaSTimeM pratipadyamAna pradezapuMja asaMkhyAta bhAgahIna hotA hai| Age anantabhAgahIna jAnanA caahiye| dUsare samaya meM diye jAnevAle pradezapuMjako jo vidhi batalAI hai vahI vidhi bAdarasAmparAyikake antima samayake prApta hone taka diye jAnevAle dravyako saba samayoMmeM jAnanI caahiye| Age isake vaSTiyoMmeM dikhane vAle pradezapuMjako prarUpaNA Adi karake lobhakI antima bAdarasAmparAyika kRSTimeMse sUkSmasAmparAyika kRSTimeM jo pradezapuMja saMkramita hotA hai vaha sabase thor3A hai| lobhakI dUsarI kRSTimeMse antima bAdara sAmparAyika kRSTimeM jo pradezapuMja saMkramita hotA hai vaha saMkhyAtaguNA haiM / lobhakI dUsarI kRSTimeMse sUkSmasAmparAyika kRSTi meM jo dravya saMkramita hotA hai yaha saMkhyAtaguNA hai / kRSTivedakake prathama samayameM krodhako dUsarI kRSTimeMse mAnakI prathama saMgrahakRSTimeM jo dravya saMkramita hotA hai vaha sabase thor3A hai / krodhakI tIsarI kRSTi meMse mAnakI prathama saMgrahakRSTi meM jo dravya saMkramita hotA hai vaha vizeSa adhika hai| mAnakI prathama kRSTimeMse mAyAko prathama kRSTimeM jo dravya saMkramita hotA hai vaha vizeSa adhika hai| mAnakI dUsarI saMgraha kRSTimeMse mAyAkI prathama saMgraha kRSTimeM jo dravya saMkramita hotA hai vaha vizeSa adhika hai| mAnakI tIsarI saMgraha kRSTimeMse mAyAkI prathama saMgraha kaSTiyoMmeM jo dravya saMkramita hotA hai vaha vizeSa adhika hai| mAyAko prathama saMgrahakRSTimeMse lobhakI prathama saMgrahakuSTimeM jo dravya saMkramita hotA hai vaha vizeSa adhika hai / mAyAko dUsarI saMgraha kRSTimeMse lobhako prathama saMgrahakRSTi meM jo dravya saMkramita hotA hai vaha vizeSa adhika hai| mAyAkI tIsarI saMgrahakaSTimeMse lobhakI prathama saMgrahakRSTimeM jo dravya saMkramita hotA hai vaha vizeSa adhika hai| logakI hI prathama saMgrahakaSTimeMse lobhakI dUsarI saMgraha kRSTimeM jo dravya saMkramita hotA hai vaha vizeSa adhika hai| lobhakI hI prathama saMgraha kRSTimeMse usIkI tIsarI saMgrahakRSTi meM jo dravya saMkramita hotA hai vaha vizeSa adhika hai| krodhakI prathama saMgrahakaSTimeMse mAnakI prathama saMgrahakRSTi meM jo dravya saMkramita hotA hai vaha saMkhyAtaguNA hai| krodhakI hI prathama saMgraha kRSTimeMse krodhakI hI tIsarI saMhakRSTimeM jo dravya saMkramita hotA hai vaha vizeSa adhika hotA hai / krodhako hI prathama saMgraha kRSTimese krodhakI hI dUsarI saMgrahakRSTimeM jo dravya saMkramita hotA hai vaha saMkhyAtaguNA hotA hai / yaha pradezasaMkrama yadyapi pahale A cukA hai, parantu sUkSmasAmparAyika kRpTiyoMkA AdhAra honese yahAM kahA gayA hai / . sUkSmasAmparAyika kRSTiyoMmeM prathama samayameM jo dravya diyA jAtA hai vaha sabase thor3A hai / dUsare samayase lekara antima samaya taka uttarottara asaMkhyAtaguNA dravya diyA jAtA hai| isa kramase lobhakI dUsarI saMgraha kRSTikA vedana karanevAle kSapakake jaba prathama sthiti meM eka samaya adhika eka Avali kAla zeSa raha jAtA hai taba vaha kSapaka antima samAvartI bAdara sAmparAyika hotA hai| aura usI samaya lobhakI antima samayavartI bAdara sAmparAyika kRSTi saMkramita hotI huI saMkramita ho jAtI hai| tathA lobhakI dUsarI
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 25 ) saMgrahakRSTi ke bhI eka samaya do AvalipramANa navakabandha aura udayAvalipraviSTa hue dravyako chor3akara dUsarI saMgrahakRSTimeM zeSa saba antarakRSTiyA~ saMkramita hotI huI saMkramita ho jAtI haiM / usI samaya lobha saMjvalanakA sthitibandha antarmuhUrta pramANa hotA / tInaghAtikarmo kA sthitibandha dina-rAta ke bhItara hotA hai / tathA nAma, gotra aura vedanIya karmakA sthitibandha eka varSa ke bhItara hotA hai / antima samayavartI bAdarasAmparAyika ke mohanIyakA sthitisatkarma antarmuhUrta pramANa hotA hai / tIna ghAtikarmo kA sthitisatkarma saMkhyAta hajAra varSa pramANa hotA hai / tathA nAma, gotra aura vedanIya karmakA sthiti satkarma asaMkhyAta varSapramANa hotA hai / tadanantara samaya meM yaha jIva sUkSmasAmparAyika ho jAtA hai / usI samaya sUkSmasAmparAyika kRSTiyoM kI sthitiyA~ haiM unheM kaNDaka ghAta ke liye grahaNa karatA hai / ataH pradezapuMjakA apakarSaNa karake udayameM thor3A dravya detA hai / isa prakAra antarmuhUrta kAlataka uttarottara asaMkhyAtaguNA asaMkhyAta guNA detA hai / usa samaya jo guNa zreNi nikSepa karatA hai usakA kAla sUkSmasAmparAyika ke kAlase kucha adhika hotA hai / tathA guNazreNizIrSase jo anantara sthiti hai usameM asaMkhyAtaguNA dravya detA hai / usake Age, pUrva samaya meM antara thA usa antarako antima sthitike prApta hone taka vizeSa hI dravya detA hai / usake bAda pUrvakI prathama sthiti meM diye jAnevAlA dravya saMkhyAtaguNA hIna hotA hai / usake bAda kramase vizeSa hona dravya pratyeka sthitimeM detA huA vahA~ taka detA jAtA hai jahA~ jAkara jo sthiti prApta hotI hai usase Age eka samaya adhika eka Avali pramANa sthiti zeSa raha jAtI hai / arthAt antima jisa sthiti ke dravyakA apakarSaNa karatA hai usameM nahIM detA aura usase nIce atisthApanA eka AvalipramANa sthiti meM nahIM detA / zeSa saba sthitiyoM meM detA / isa prakAra prathama sthitikANDakake nirlepita honetaka yahI krama jAnanA cAhiye / dUsare sthitikANDakase apakarSaNa karake jo pradezapuMja udayameM diyA jAtA hai vaha sabase thor3A hotA hai / isake bAda guNazreNIzIrSase uparima anantara eka sthitike prApta honetaka asaMkhyAta guNazreNIrUpase pradezapuMjako detA hai / usake bAda vizeSahIna kramase detA hai / yahA~se lekara sUkSmasAMparAyika kSapakake jabataba mohanIya karmakA sthitighAta hotA hai tabataka yahI krama jAnanA caahiye| isake bAda dikhAI denevAle pradezapuMjakI prarUpaNA karake sUkSmasAM parAyika kSapakake prathama sthitikAMDaka ke prathama samaya meM nirlepita honepara guNazreNIko chor3akara zeSa sthitiyoM meM eka gopucchA kisa prakAra se ho gaI hai ise spaSTa karate hue alpabahutva dvArA batalAyA hai ki sUkSmasAmparAyikakA kAla sabase thor3A hai| usase prathama samaya meM sUkSmasAmparAyika kSapakake mohanIyakA guNazreNI nikSepa vizeSa adhika hai / usase antara sthitiyA~ saMkhyAtaguNI hai / usase sUkSmasAmparAyika kSa kake mohanIkA prathama sthitikANDaka saMkhyAta guNA hai / usase prathama samayavartI sUkSmasAmparAyika kSapaka ke mohanIyakA sthiti satkarma saMkhyAta guNA hai / isa prakAra lobhakI dUsarI kRSTikA vedana karanevAle kSapakakI jo prathama sthiti hotI hai usa prathama sthitikA jaba tIna AvalipramANa kAla zeSa rahatA hai tabataka lobhakI dUsarI kRSTise lobhakI tIsarI kRSi meM pradezaSThuMja saMkramita hotA rahatA hai / usase Age saMkramita nahIM hotA kintu sUkSmasAmparAyika kRSTiyoM meM samasta pradezapuMjako saMkramita karatA hai / lobha kI dUsarI kRSTikA vedana karanevAle kSapaka jIvake jo prathama sthiti hai usameM eka samaya adhika eka AvalipramANa kAla zeSa rahanepara usa samaya jo lobhakI tIsarI kRSTi hai vaha pUrI hI sUkSmasAmparAyika kRSTiyoMmeM saMkramita ho jAtI hai / usa samaya yaha kSapaka jIva antima samayavartI bAdarasAmparAyika hokara mohanIya karmakA antima samayavartI bandha karanevAlA hotA hai / tathA tadanantara samaya meM yaha kSapaka jIva prathama samayavartI sUkSmasAmparAyika ho jAtA hai / usa samaya sUkSmasAmparAyika kRSTiyoMke asaMkhyAta bahubhAgakI udIraNA karatA hai / Age alpabahutvakA kathana karate hue
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 26 ) batalAyA hai ki noceko anudIrNa huI sUkSmamAmparAyika kRSTiyA~ sabase thor3I haiN| Uparako anudIrNa huI sUkSmasAmparAyika kRSTiyA~ vizeSa adhika haiN| madhya meM udIrNa huI sUkSmasAmparAyika kRSTiya asaMkhyAtaguNI hai / isa prakAra sUkSmasAmparAyika kSapakake saMkhyAta hajAra sthitikANDakoMke vyatIta honepara mohanIyakA jo antima sthitikANDaka hai usake utkIrNa kiye jAnepara mohanIya karmakA jo guNazreNI nikSepa hai usake ase saMkhyAtaveM bhAgako grahaNa karatA hai / isa prakAra usa sthiti kANDakake utkIrNa honepara usake bAda mohanIya karmakA sthitikANDakaghAta nahIM hotA / tathA usa samaya sUkSmasAmparAyika jitanA kAla zeSa rahatA hai mohanIya karmakA sthiti satkarma utanA hI zeSa rahatA hai jo kramase nirjarAkA prApta ho jAtA hai /
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSaya-sUcI kRSTikaraNaddhAkI prarUpaNA krodhavedagaddhA ke tIna bhAga karake kramase unakI prarUpaNA prasaMgase anya sthitibandha AdikA nirdeza pUrva aura apUrva spardhakoM se kRSTikaraNa vidhikA nirdeza avayava kRSTiyoMke pramANakA nirdeza prathama samaya meM racI gaI kRSTiyoMkI tIvra-mandatA sambandhI alpabahutvakA nirdeza saMgraha kRSTiyoMkA nirdeza kRSTi antarakA nirdeza ina donoM kRSTiyoM ke alpabahutvakA nirdeza prathama samaya sambandhI kRSTiyoM meM pradezoM sambandhI zreNI prarUpaNAkA nirdeza paraMparopanidhAkI apekSA zreNiprarUpaNAkA nirdeza dRzyamAna dravyakI apekSA ukta viSayakA nirdeza kRSTi sambandhI ora spardhaka sambandhI gopucchA eka hotI hai yA do hotI hai isa viSaya meM sampradAya bhedakA nirdeza dUsare samaya meM kitanI apUrva kRSTiyoM kI jAtI haiM isakA nirdeza eka-eka saMgrahakRSTike nIce apUrva kRSTiyoMke kiye jAnekI sUcanA dUsare samaya meM dIyamAna pradezapuMjakI zreNiprarUpaNA kA nirdeza dUsare samaya meM dIyamAna pradezapujakI zreNi uSTrakUTazreNike samAna hone kA nirdeza isa vidhi se saba samayoMmeM teIsa uSTrakUTa zreNiyA~ bana jAnekA nirdeza prakRtameM dIyamAna pradezapuMjase dRzyamAna pradezapuMja kitanA hIna hotA hai isakA nirdeza prakRtameM doyamAna pradezapuMjake alpabahutvakA nirdeza 27 kuSTikaraNake antima samaya meM sthitibandhakA nirdeza 1 1 2 4 5 5 8 10 12 22 24 25 25 25 26 27 34 35 36 36 36 prakRta meM sthiti satkarma kA nirdeza kRSTikAraka pUrva aura apUrva spardhakoMkA vedana karatA hai isakA nirdeza prathama sthiti meM eka AvalikAla zeSa rahanepara kRSTikaraNakAla samAptakara usake anantara samaya meM kRSTiyoMko udayAvalimeM praveza karAtA hai isakA nirdeza usa samaya honevAle sthitibandhakA nirdeza prakRta meM krodhasaMjvalana ke udayAvali praviSTa satkarmake sarvaghAti hone kA nirdeza usa samaya saMjvalanoMke jo navakabandha spardhakagata dezaghAti hote haiM usakA nirdeza inake atirikta jo anubhAga satkarma zeSa rahatA hai usake dRSTigata honekA nirdeza lambI krodha saMjvalamakI prathama saMgraha kRSTike prathama sthiti karanekA nirdeza isa samaya krodhakI prathama saMgraha kRSTikA kitanA bhAga udIrNa hotA hai isakA nirdeza aura kitanA bhAga ba~dhatA hai, isakA nirdeza usa samaya isakI do saMgraha kRSTiyA~ na baMdhatI haiM aura na vedI jAtI haiM isakA nirdeza Age etadviSayaka alpabahutvakA nirdeza Age kRSTivedaka kAlako sthagita karake etadviSayaka gAthA sUtroMke nirdezakI sUcanA prathama mUlagAthAkA nirdeza isameM pratipAdita cAra arthokI sUcanAke sAtha tIna bhASyagAthAoMke kahane kI pratijJA prathama bhASyagAthA do arthoM meM nibaddha hai isakI sUcanAke sAtha usakA nirdeza pratyeka kaSAyakI kula saMgraha kRSTiyoM aura antara kRSTiya kitanI hotI haiM isakA nirdeza krodhase zreNi car3hane para 12 saMgraha kRSTiyA~ hotI haiM isakA nirdeza mAnase zreNi car3hane para no saMgraha kRSTiyAM hotI hai isakA nirdeza 37 37 38 39 40 40 40 41 43 43 44 45 46 47 48 49 49 50 51
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 28 ) 52 54 55 57 65 5 mAyAse zreNi car3hane para chaha saMgraha kRSTiyA~ kAlakI apekSA chaha bhASyagAthAoM dvArA hotI haiM isakA nirdeza 51 mImAMsAkA nirdeza 72 lobhase zreNise car3hanepara tIna saMgraha kRSTiyA~ prakRtameM svasthAna aura parasthAnakI apekSA alpahotI hai isakA nirdeza 51 bahutvakA nirdeza karanevAlI prayama bhASyagAthA 73 eka-eka saMgraha kRSTikI ananta avayava kRSTiyoM kauna saMgraha kRSTi kisase pradezapujakI apekSA ke honekA nirdeza kitanI adhika hai isakA nirdeza karanevAlI kRSTikaraNake kAlameM apakarSaNa karaNa hone ke dUsarI bhASyagAthA niyamakI sUcaka bhASyagAthA etadviSayaka vizeSa khulAsA saMgrahakRSTiyoMmeM pradezapuja aura anubhAgakA upazAmaka lobha vedakake dvitIya tribhAgameM kRSTiyoM tulanAtmaka vicAra karanevAlI tIsarI bhASyagAthA 83 ko karatA huA apakarSaka hI hotA hai isakA nirdeza AdivargaNAmeM zuddha zeSakA vicAra karanevAlI cauthI bhASyagAthA parantu giranevAlA apakarSaka aura uttarSaka donoM hotA hai isakA nirdeza . isI bAtako paraMparopanidhArUpa zreNikI apekSA spaSTa karanekA nirdeza kRSTike lakSaNakI pratipAdana karanevAlI tIsarI bhASyagAthA dvArA lakSaNa kA nirdeza / pUrvameM jo krodhakI apekSA kathana kiyA hai vahI spardhakake lakSaNakA nirdeza kathana zeSa kaSAyoMkI apekSA jAnanekI kRSTike lakSaNakA nirdeza sUcanA karanevAlI pAMcavIM bhASyagAyA 88 kRSTigata anubhAgake alpa bahatvakA nirdeza mUlagAthAke 'anubhAgaggeNa' dUsare padake anusAra kRSTike niruktyarthakA nirdeza krodhAdi sambandhI dvitIyAdike anubhAgase dUsarI mUla gAthAkI sUcanAke sAtha usameM prati prathamAdi saMgraha kRSTiyoMkA anubhAga pAdita arthakA nirdeza anantaguNA hotA hai isakA pratipAdana isameM AI huI do bhASyagAthAoMkI sUcanA karanevAlI eka bhASyagAthA 63 mUla gAthAke tIsare padakA 'ca kAleNa' ke anusAra mUla gAthAke pUrvAdhimeM nibaddha prathama bhASyagAyA kRSTivedakake prathama samayameM mohanIya karmake dvArA kitanI sthitiyoM aura anubhAgoMmeM sthitisattvakA vicAra karanevAlI vivakSita sabhI kRSTiyA~ hotI hai isakA prathama bhASyagAthA nirdezapUrvaka khulAsA kSapaka jisa kRSTiko bedatA hai usakA sAntara vedyamAna saMgraha kRSTikI kitanI kaSTiyA~ udaya _ sthiti meM hotI haiM isakA nirdeza yavamadhya sahita donoM sthitiyoM meM avasthAnaavedyamAnasaMgrahakRSTikI pratyeka kRSTi kisa sthiti ko sUcaka dUsarI bhASyagAthA 98 meM rahatI hai aura kisameM nahIM rahatI isakA cUmisUtroMmeM isI viSayako alpabahutva dvArA nirdeza 66 sUcita karanekA nirdeza 100 anabhAgako apekSA prakRtameM vizeSa vicAra 67 prakatameM sAntara yavamadhya kisa prakAra ghaTita dUsarI bhASyagAthA dvArA vedyamAna aura bhavedyamAna hotA hai isakA nirdeza saMgrahakRSTi sambandhI vizeSa vicAra 68 prakRtameM zuddha zeSa asaMkhyAtaveM bhAgakA nirdeza tIsarI mUlagAthA dvArA pradezapuMja AdikI apekSA karanevAlI tIsarI bhASyagAthA 102 kRSTiyoM ke hInAdhikapanekI sUcanAkA nirdeza 70 prathama sthitimeM guNazreNikA nirdeza karanevAlI pradezapuMjakI apekSA pA~ca bhASyagAthAoMdvArA cauthI bhASyagAthA 104 bhImAMsAkA nirdeza 71 prathamAdi samayoMmeM udayameM praveza karanevAlA dravya anubhAgapaMjako apekSA eka bhASyagAthAdvArA asaMkhyAta guNita zreNIrUpa hotA hai isakA mImAMsAkA nirdeza nirdeza karanevAlI pAMcavIM bhASyagAthA nAyagAthA 89 72
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ pazcAdAnupUrvIse kRSTivedaka karanevAlI chaThI bhASyagAthA kAlakA vicAra kSapaka ke kisa gati Adi ke pUrvabaddha karma isa hote haiM isakA nirdeza karanevAlI cauthI mUlagAthA kitane indriya sambandhI aura kitane trasa sambandhI bhavoM dvArA arjita kArya isa kSapakake hote haiM isakA nirdeza karane vAlI dUsarI bhASya gAthA ( 29 109 gati, indriya aura kAyakI apekSA prakRta viSayakA vicAra karanevAlI prathama bhASyagAthA 115 113 prakRta meM kisa mArgaNA AdimeM baddha karma isa kSapaka abhajanIya haiM aura kisa mArgaNA AdimeM baddha karma isa kSapakake bhajanIya haiM isakA vicAra karanevAlI prathama bhASya gAthA 124 sthiti, anubhAga aura kaSAyameMse kisakI apekSA pUrva baddha karma isa kSapakake bhajanIya haiM yA nahIM haiM isakA vicAra karanevAlI tIsarI bhASyagAthA anya mArgaNAoM AdikI apekSA pUrvabaddha karma isa kSapakake hote haiM isakA nirdeza karanevAlI pAMcavIM mUla gAthA 126 128 129 yogoM kI apekSA prakRta viSayakA vicAra karanevAlI dUsarI bhASyagAthA jJAnopayogakI apekSA prakRta viSayakA vicAra karanevAlI tIsarI bhASyagAthA darzanopayogakI apekSA prakRta viSayakA vicAra karanevAlI cauthI bhASyagAthA 135 lezyA, karma, kAla aura liMga AdikI apekSA prakRta viSayakA nirdeza karanevAlI chaThI mUlagAthA 136 lezyA, sAtA, asAtA aura zilpa karma AdikI apekSA prakRta viSayakA vicAra karane - vAlI prathama bhASyagAthA 137 132 133 isa kSapakake ye pUrva baddha karma saba sthitiyoM AdimeM niyamase pAye jAte haiM isakA nirdeza karanevAlI dUsarI bhASyagAthA bhavabaddhakI apekSA prakRta karanevAlI sAtavIM mUla eka samaya prabaddha aura viSayakA saMketa gAthA antarakaraNa ke bAda chaha AvaliyoM meM baddha 143 prathama bhASyagAthA nava bandhake saMkramako kisa vidhise karatA hai isakA vicAra karanevAlI dUsarI bhASya gAthA 146 148 153 isI viSayako spaSTa karanevAlI tIsarI bhASyagAthA kauna samaya prabaddha isa kSapakake asaMkSubdha rahate haiM isakA vicAra karanevAlI cauthI bhASya 157 158 gAthA eka aura nAnA samaya prabaddha zeSa aura bhavabaddha zeSa Adi isa kSapakake pAye jAte haiM isakA saMketa karanevAlI AThavIM mUlagAthA 159 jisa sthiti vizeSa meM aura jina anubhAgoM meM gAthA bhavabaddha zeSa aura samaya baddha zeSa hote haiM usakA nirdeza karanevAlI prathama bhASya162 uttara zreNimeM ukta karma niyamase pAye jAte haiM isakA nirdeza karanevAlI dUsarI bhASyagAthA 169 asAmAnya karma sambandhI vicAra karanevAlI tIsarI bhASyagAthA 173 prakRta meM yavamadhya kahA~ hotA hai isakA nirdeza 178 utkRSTa antara se yukta antameM jo asAmAnya sthiti prApta hotI hai usake Azraya se vicAra karanevAlI cauthI bhASyagAthA yahA~ jina cAra bhASya gAthAoMdvArA kSapakake Azrayase vicAra kiyA hai unako abhavyoM ke prAyogya bhI vivecana karanA cAhiye isa bAtakA nirdeza 189 nirlepana sthAnoMkI prarUpaNA ke viSaya meM do upadezoMkA nirdeza eka upadeza ke anusAra nirdeza 184 190 191
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ dUsare upadeza ke anusAra nirdeza prabAhyamAna upadezake anusAra nirdeza prakRta meM kAla alpabahutvakA nirdeza sthAnoMke aMkhyAtaveM bhAga meM yavamadhya hotA hai isakA nirdeza mAnAdviguNahAni Adi sambandhI nirdeza eka sthitivizeSa samayaprabaddha zeSa va bhavabaddha zeSa sambandhI vicAra prakRta meM yavamadhya sambandhI vizeSa sUcanA dUsarI bhASyagAthA AghArase UhApoha tIsarI bhASyagAthA ke AdhArase UhApoha cauthI bhASyagAthA ke AdhArase UhApoha abhavyoM ke yogya anya prarUpaNAkA nirdeza kSapaka yA akSapakake vivakSita karmoMke nirlepana kAlako apekSA alpabahutvakA nirdeza eka samayake dvArA nirlepita honevAle samaya prabaddha aura bhavabaddha kama- adhika kitane hote isakA nirdeza isa vidhi se yavamadhyakA nirdeza isa apekSA alpabahutvakA nirdeza isa apekSA guNahAni vicAra ( 30 alpabahutva vedakAlake prathama samaya meM jJAnAvaraNAdi karmokI 192 192 193 195 195 197 198 200 204 205 210 218 224 224 224 226 226 apekSA vicAra karanevAlI nauvIM mUla gAthA 231 vedakAlake prathama samaya meM saba karmoMke sthitikarma kA vicAra karanevAlI prathama bhASyagAthA 233 usI samaya sAtAvedanIya Adike sthiti aura anubhAgabandhakA nirdeza karanevAlI dUsarI bhASyagAthA 234 kRSTivedaka sambandhI do mUlagAthAoMko sthagita karake sarvaprathama kRSTivedakakI paribhASArUpa arthakI prarUpaNA karanekI pratijJA 237 kRSTivedaka ke prathama samayameM saMjvalana Adi kisa karmakA kitanA sthitibandha aura sthiti satkarma hotA hai isakA nirdeza 238 kRSTivedaka ke mohanIyako anusamaya apavartanA kisa vidhise hotI hai isakA nirdeza 239 Age usake krodha kRSTike bandhodaya sambandhI alpabahutvaprarUpaNA mAna, mAyA aura aura lobha saMjvalanakI apekSA nirdeza 240 244 krodha ke sivAya anya 19 saMgraha kRSTiyoM ke sambandhase apUrva kRSTiyoMkI racanAkA nirdeza ina apUrva kRSTiyoMkI racanA kisa avakAza meM karatA isakA nirdeza kitane antara ke bAda apUrva kRSTiyoMkI karatA hai isakA nirdeza 245 248 racanA 250 252 badhyamAna pradezapuMjakI niSeka prarUpaNA saMkramyamANa pradezapuMja se apUrva kRSTiyoMkI racanA do antarAloMmeM karatA hai isakA nirdeza inhIM ke viSaya meM vizeSa khulAsA una kRSTi antaroMkI saMkhyAkA nirdeza prathamAdi samayoM meM kitanI kRSTiyA~ vinaSTa hotI haiM isakA nirdeza 255 257 262 263 krodhakA jaghanya sthiti udIraka kaba hotA hai isakA nirdeza anubhAgaeekarmakI anusamaya apavartanA sambandhI nirdeza 267 cAra saMjvalanoMkA sthitibandha aura sthiti satkarma sambandhI nirdeza 267 zeSa kamaukA sthitibandha aura sthiti satkarmasambandhI nirdeza stant dUsarI saMgrahakRSTikI prathama sthiti karanekA vidhAna usa samaya krodhakI prathama saMgrahakRSTi kitanI zeSa rahatI hai isakA nirdeza krodhakI dUsarI saMgraha kRSTike vedakakI vidhikI mImAMsA 270 usa samaya krodha kI dUsarI saMgraha kRSTike pradezapuMjakA saMkrama kisameM hotA hai isakA nirdeza 272 krodhakI tIsarI saMgraha kRSTise pradezapuMja kisameM saMkramita hotA hai isakA nirdeza mAnakI prathama saMgraha kRSTise pradezapuMja kisameM saMkramita hotA hai isakA nirdeza 272 273 266 268 269 269
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAna kI dUsarI saMgraha kRSTise pradezapuMja kisa meM saMkramita hotA hai isakA nirdeza mAnaka tIsarI saMgraha kRTise pradezapuMja kisameM saMkramita hotA hai isakA nirdeza krodhakI prathama saMgrahakRSTi ke samAna jisa samaya jisa saMgraha kRSTikA vedana karatA hai usa samaya kisakA bandha hotA hai etadviSayaka ( 31 ) mAyAko prathamAdi saMgraha kRSTiyose pradezapuMja kisameM saMkramita hotA hai isakA nirdeza 273 krodha kI prathama aura dUsarI saMgraha kRSTiyoM se pradezapuMja kisameM sakramita hotA hai isakA nirdeza 274 prarUpaNA usa samaya saMjvalanoMke sthitibandhakA nirdeza usa samaya zeSa karmoMke sthitibandhakA nirdeza ukta karmoMke sthiti satkarmakA nirdeza krodhakI tIsarI saMgrahakRSTike vedakabhAvakI prarUpaNA Adi 273 usa samaya saMjvalana Adi saba va mauke sthitibandha aura sthitisatkarmakA nirdeza mAnakI prathama saMgrahakRSTi viSayaka vizeSa prarUpaNA prakRta meM upasthita zaMkA-samAdhAnakA nirdeza usa samaya zeSa kaSAyoM ke anubhAgabandhakI pravRtti viSayaka nirdeza mAnako prathama saMgrahakRSTikA kisa prakAra vedana karatA hai isakA nirdeza prakRta meM anya Avazyaka prarUpaNAkA nirdeza jaba mAnakI prathama saMgrahakRSTikI prathama sthiti 273 prarUpaNA 274 11 saMgrahakRSTiyoM sambandhI antarakRSTiyoM ke alpabahutvakA nirdeza prakRta meM pradezapuMja viSayaka alAbahustrakA nirdeza 278 krodhako dUsarI saMgrahakRSTi viSayaka abhya 276 279 279 280 280 280 282 283 284 286 286 287 samayAdhika eka Avali pramANa zeSa rahatI hai taba sabhI karmoMkA sthitibandha aura sthitisatkarma kitanA hotA hai isakA nirdeza 287 mAnakI dUsarI saMgrahakRSTi viSayaka vizeSa prarUpaNA mAnakI dUsarI kRSTikA vedana karanevAleke saMjbanoM sthitibaMtra aura satva kitanA hotA hai| isakA nirdeza 289 mAnakI tosarI kRSTi viSayaka vizeSa prarUpaNA 289 usa samaya tIna saMjvalanoMkA sthitibandha aura satva kitanA hotA hai isakA nirdeza 290 mAyAkI prathama kRSTikA prathama sthitikaraNa aura vedanakA nirdeza 290 usa samaya do saMjvalanoMke sthitibandha aura sthitisattvakA nirdeza 290 mAyAke dUsare kRSTikaraNa aura vedanakA nirdeza 290 donoM saMjvalanoMke sthitibandha aura sthiti sattvakA nirdeza 290 mAyA ke antima samaya vedanake donoM saMjvalanoM ke sAtha zeSa karmoMke sthitibandha aura sthitisavakA nirdeza 291 lomakI prathama kRSTikI prathama sthitikaraNa aura vedanakA nirdeza 292 usa samaya lobhake sthitibandha aura sthitisatvakA nirdeza zeSa karmoke sthitibandha aura sthiti sattvakA nirdeza 288 293 isakA 294 lobhakI dUsarI kRSTikA prathama sthitikaraNa aura vedanakA nirdeza sukSma kRSTikaraNa vidhikA nirdeza sUkSma kRSTiyoMkA avasthAna kahA~ nirdeza sUkSma kRSTiyoMke svarUpakA nirdeza antara kRSTiyoM ke alpa bahutvakA nirdeza sUkSma kRSTiyA~ kisa samaya kitanI kI jAtI haiN| isakA nirdeza 300 sUkSma kRSTiyo meM kisa samaya kitane pradeza diye jAte haiM isakA nirdeza sUkSma kRSTiyoMkI zreNi prarUpaNAkA nirdeza antima sUkSma kRSTise bAdara kRSTimeM kitanA pradeza puMja milatA hai isakA nirdeza 294 295 296 296 298 301 301 302
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ dUsare samaya meM kI jAnevAlI sUkSma kRSTiyoM ke pramANa aura avasthAnakA nirdeza tatsambandhI zreNiprarUpaNAkA nirdeza tatsaMbandhI alpabahutva AdikA nirdeza anya samayoMmeM kyA vidhi hai isakA nirdeza prakRta meM zreNirUpaNAkA nirdeza sUkSma kRSTiyoMkI racanA bAdara kRSTiyoM ke dravyake saMkramase hotI hai isase lekara alpa bahutvakA nirdeza kaba sakSma kRSTiyoM meM vitanA dravya diyA jAtA hai isakA nirdeza bAdara sAmparAyA antima samaya kyA honepara prApta hotA hai isakA nirdeza usa samaya lobha Adi saba karmoMke sthitibandha aura sthiti satvakA nirdeza usake anantara samaya meM sUkSmasAmparAya honekA nirdeza taba sthitikANDakavidhi aura guNazreNi racanAke kAlakA nirdeza ( 32 ) 303 303 304 306 307 309 317 317 318 319 320 guNazreNimeM aura anya sthitiyoMmeM diye jAnevAle dravyakA nirdeza 321 prathamAdi samayoM meM zreNiprarUpaNA ke sAtha anya kAryakA nirdeza 324 Age guNazreNizIrSake Upara eka sthiti prApta honetaka kisa vidhise dravya diyA jAtA hai isakA nirdeza prathama samayavartI sUkSmasA parAyika kSapakake udaya meM stoka pradezapuMjakA nirdeza antima antarasthitike prApta hone taka vizeSahIna dravyakA nirdeza 328 usake bAda vizeSahIna dravya detA hai isakA nirdeza 329 Age mohanIya karmakA sthitighAta hone taka yahI krama calatA rahatA hai isakA nirdeza 329 prathama samayavartI sUkSmasAmparAdikake utkarSaNa kiye jAnevAle pradezapuMjakkI zreNiprarUpaNAkA nirdeza 330 330 330
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ siri- jar3avasahAiriya viraiya- cuNNisuttasamaNidaM siri-bhagavaMtaguNaharamaDArovaiTTha kasAyapAhuDaM tassa siri-vIra seNAiriyaviraiyA TIkA jayadhavalA tattha cArittamokkhavaNA NAma paMcadasamo pratthAhiyAro O * etto se kAle pahuDi kiTTIkaraNaddhA / $ 1. etto assakaNNakaraNa dvAsamattIvo uvarimANaMtarasamaya pahuDi kiTTIkaraNaddhA hodi / tisse parUvaNamidANi kassAmo tti vRttaM hoi / saMpahi edisse addhAe pamANAvahAraNaTThamuttarasuttAvayAro * chasu kamme saMtesu saMchuddhesu jA kodhavedagaddhA tisse kodhavedagaddhAe tiNi bhAgA / jo tattha paDhamatibhAgo assakaNNakaraNaddhA, vidiyo tibhAgo kiDDIkaraNaddhA,. tadiyatibhAgo kiTTIvedagaddhA | 2. purisavedacirANa saMtakammeNa saha chasu kammesu saMchuddhesu tatto pahuDi uvarimA kovedagaddhA tirase tisu bhAgesu kadesu tattha jo paDhamatibhAgo so assakaNNakaraNaddhAsarUveNa paruvido, vidiyati bhAgo eso kiTTIkaraNaddhAsarUveNa evha payaTTade / tadiyatibhAgo vi uvari * hA~se Age tadanantara samayase lekara kRSTikaraNa kAla hotA hai / $ 1. 'etto' arthAt azvakarNakaraNa kAlake samApta honese uparima anantara samayase lekara kRSTikaraNa kAla hotA hai / ata: isa samaya usakI prarUpaNA kareMge yaha ukta kathanakA tAtparya hai / aba isa kAlake pramANakA avadhAraNa karaneke lie Age ke sUtrakA avatAra karate haiM * chaha nokaSAyoMke saMkramaNa honepara jo krodhavedakakAla hai usa krodhavedaka kAlake tIna bhAga haiM / unameM jo prathama tribhAga hai vaha azvakarNakaraNakAla hai, dUsarA tribhAga kRSTikaraNakAla hai aura tIsarA tribhAga kRSTivedakakAla hai / $ 2. puruSavedake purAne satkarmake sAtha chaha karmoMke saMkramita honepara usase Age jo krodha vedakakAla hai usake tIna bhAga karanepara unameM jo prathama tribhAga hai vaha azvakarNakaraNakAla rUpase kahA gayA hai, dUsarA tribhAga yaha kRSTikaraNa kAla rUpase isa samaya pravRtta hai tathA tIsarA tribhAga bhI
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsa hide kasAyapAhuDe kiTTovedagakhAsarUveNa pavattihidi tti suttatyasamuccao / evAo tiSNi vi addhAo sarisIo Na hoMti, kiMtu paDhamatibhAgo bahuo, vidiyatibhAgo visesahoNo, tadiyatibhAgo visesahINo tti ghettavyo / 2 3. saMpahi evaMvihAe kiTTIkaraNaddhAe paDhamasamae jo vAvAraviseso dvivibaMdhAdivisao tappaduSpAyaNadvamuttaro suttapabaMdho * assakaNNakaraNe NiTThide tado se kAle aNNo dvidibaMdho / 4. assakaNNakaraNaddhAe carimasamae puvvillaThidibaMdhe NiTThide tado aNNo dvivibaMdho tatto samayAviroheNosariyUNa kiTTIkAragapaDhamasamae baMdhidumADhatto tti bhaNidaM hodi / Age kRSTi vedakakAla rUpase pravRtta hogA yaha isa sUtra kA samuccaya rUpa artha hai / ye tInoM hI kAla sadRza nahIM haiM, kintu unameM se prathama tribhAga bar3A hai, dUsarA tribhAga vizeSahIna hai aura tIsarA tribhAga vizeSa hIna hai / aisA grahaNa karanA cAhiye / vizeSArtha - yahA~ apUrvaM spardhakoMkI racanA karaneke anantara unake anubhAgake nIce use uttarottara anantaguNA - anantaguNA hona karake kRSTirUpase kaise pariNamAtA hai isa viSayapara sAMgopAMga vicAra kiyA jA rahA hai| isa prasaMgase sarvaprathama yaha jAnanA jarUrI hai ki pUrvaspardhaka, apUrvaspardhaka aura kRSTikaraNa kahate kise haiM / yaha to hama isI grantha bhAga 13 meM hI batalA Aye haiM ki upazama zreNimeM pUrvaspardhakarUpa racanA jo anAdi saMsArase lekara hotI A rahI hai usase nIce yaha anivRtti upazamakajIva mAtra lobha saMjvalanakI sUkSma kRSTikaraNakI kriyAko hI sampanna karatA hai / kintu yahAM kSapaka zreNimeM yaha jIva pUrvaspardhakoMke nIce azvakarNakaraNa ke kAla meM cAroM kaSAyoMke apUrvaM spardhakoMko racanA karatA hai aura azvakarNakaraNakA kAla sampanna honeke anantara samayase lekara kRSTikaraNakI kriyA sampanna karatA hai / ataH yahAM inake lakSaNoMpara prakAza DAla denA Avazyaka pratIta hotA hai / yathA (1) anAdi saMsAra avasthA se lekara anivRttikaraNa guNasthAnameM azvakarNakaraNa kriyAke prArambha karaneke pUrva taka yaha jIva jo anubhAgaspardhakoMkI racanA karatA hai unheM pUrvaspardhaka kahate haiM / (2) saMsAra avasthA meM jo spardhaka kabhI bhI prApta nahIM hue, yahA~ taka ki jo spardhaka upazama zreNimeM bhI prApta nahIM hue, mAtra kSapakazreNimeM hI azvakarNakaraNake kAla meM pUrvaspardhakoM meM se unake nIce anantaguNahAnirUpase apavartita hokara jina spardhakoMkI racanA yaha jIva karatA hai unheM apUrva spardhaka kahate haiM / (3) jisa prakAra spardhakoMmeM anubhAgakI apekSA kramavRddhi aura kramahAni hotI hai usa prakAra jahA~ anubhAga racanAmeM kramavRddhi aura kramahAni nahIM pAI jAkara yathAsambhava krodhAdi cAroM saMjvalana kaSAyoM ke pUrva spardhakoM aura apUrvaM spardhakoM meM se unake nIce pradezapuMjakA apakarSaNa kara uttarottara anantaguNita hAnirUpase anubhAgakI racanA karanA usakI kRSTikaraNa saMjJA hai / yaha kRSTikaraNa vidhi azvakarNakaraNa vidhike sampanna honeke anantara samayase prArambha hokara pUrvokta kathana ke anusAra dvitIya tribhAga meM sampanna hotI hai / $ 3. aba isa prakArake kRSTikaraNakAlake prathama tribhAgameM jo sthitibandha Adi viSayaka vyApAra vizeSa hotA hai usakA kathana karane ke lie AgekA sUtraprabandha AyA hai * azvakarNakaraNa ke samApta honepara usake bAda anantara samaya meM anya sthitibandha hotA hai / $ 4. azvakarNakaraNakAlake antima samaya meM pUrvake sthitibandha ke samApta honepara usake bAda anya sthitibandha usase yathAsamaya kama hokara kRSTikaraNake prathama samaya meM bA~dhane ke lie grahaNa karatA
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhIe kANDaka parUvaNA saMjaNANameya dvidibaMdho aMtomuhuttUNaTuvassametto / sesANaM kammANaM pumbilaTThi vibaMdhAko saMkhejjaguNaho / tapAoggasaMkhejjavassasa hastametto tti baTuvvo / 3 * aNNamaNubhAgakhaMDayamassakaNNakaraNeNeva AgAidaM / 5. cadunhaM saMjalaNANamaNNamaNubhAgakhaMDaya medammi samaye AgAijjamANamastakaNNAyArevAgAvaM / tado khaMDaya sarUveNAgAidANubhAgo ca lobhe thovo hovUNa mAyAdiparivADIe jahAkamamataguNakameNa daTThavvo tti eso ettha suttatyasambhAvo / nANAvaraNAdikammANamaNubhAgadyAdI puNa assakaNNakaraNa viseseNa virahido pugvadyAdidase sANubhAgassa aNaMte bhAge ghetUna payaTTadi tti ghettavvo, assakaNgakaraNaNiyamassa cadusaMjalaNesu ceva paDibaddhattAdo / * aNNaM dvidikhaMDayaM caduNa haM ghAdikammANaM saMkhejjANi vassasahassANi / 66. kudo ? tesi saMkhejjavassasaha ssiya dvivisaMtakammAdo saMkhejjaguNahANIe payaTTamANassa TThidikhaMDayassa tapyamANattavirohAdo / * NAmAmoda vedaNIyANamasaMkhejjA bhAgA / hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / saMjvalanoMkA yaha sthitibandha antarmuhUrta kama ATha varSa pramANa hotA hai| zeSa karmoMkA pUrvake sthitibandhase saMkhyAtaguNA hotA hai / arthAt zeSa karmoMkA tatprAyogya saMkhyAta hajAra varSaM pramANa jAnanA cAhie / * anya anubhAgakANDaka azvakarNakaraNake AkArarUpase ho grahaNa kiyA hai| $ 5. isa samaya cAra saMjvalanoMke anya anubhAgakANDakako grahaNa karate hue azvakarNakaraNake AkArarUpase hI grahaNa kiyA hai, isalie kANDakarUpase grahaNa kiyA gayA anubhAga lobhameM stoka hokara mAyAdikI paripATIke anusAra yathAkrama uttarottara anantaguNita kramase jAnanA cAhie isa prakAra yaha yahA~ sUtrakA artha hai / punaH jJAnAvaraNAdi karmoke anubhAgakA ghAta azvakarNakaraNavizeSase rahita hokara pahale ghAta karanese jo anubhAga zeSa rahA hai usake ananta bahubhAgako grahaNa kara pravRtta hotA hai aisA yahA~ grahaNa karanA cAhie, kyoMki azvakarNakaraNakA niyama cAra saMjvalanoM meM hI pratibaddha hai / vizeSArtha - ukta sUtra dvArA cAra saMjvalanoMkA anubhAga hI azvakarNake AkArarUpase ghAta ke lie grahaNa kiyA jAtA hai yaha spaSTa kiyA gayA hai, kyoMki jJAnAvaraNAdi karmoMkA ghAta karane ke bAda jo anubhAga zeSa rahatA hai usakA azvakarNakaraNake AkArarUpase racanA na hokara vaha prati samaya ananta bahubhAgarUpase ghAtake liye pravRtta hotA hai yaha isa sUtra kA tAtparya hai / * cAra ghAtikarmoMkA saMkhyAta hajAra varSa pramANa anya sthitikANDaka hotA hai / 66. kyoMki una karmoMkA sthitisatkarma saMkhyAta hajAra varSa pramANa hotA hai, isalie pratyeka sthitikANDaka saMkhyAtaguNI hAnirUpase pravRtta hotA hai aisA svIkAra karanepara usa sthitisatkarmake tatpramANa mAnanemeM virodha AtA hai / * tathA nAma, gotra aura vedanIyakarmakA anya sthitikANDaka asaMkhyAta bahubhAgapramANa hotA hai| 1. A. pratI saMjalaNANa- itaH prabhRti saMkhejaguNahINo iti yAvat sUtrarUpeNopalabhyate /
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe 67. tiNhamedesimaghAvikammANaM ThidikhaMDayaghAdo takkAlabhAvio puvaghAdidAvasesaTidi. saMtakammastAsaMkhejjabhAgA tti ghetavvo tesimasaMkhejjavassiyaTidisaMtavilaye payaTTamANassa tassa thaabhaavaavirohaado| saMpahi tattheva kohAvisaMjalaNANaM kiTTIkaraNamADhavemANo edeNa vihANeNADhavedi ti jANAvaNa dvaguttaro suttapabaMdho____ * paDhamasamayakiDDIkArago kodhAdo puvvaphadaehito ca apuvvaphadae hito ca padesaggamokaDDiyUNa kohakiTTIo karedi / mANAdo okaDDiyUNa mANakiTTIo karedi / mAyAdo okaDDiyUNa mAyakiTTIo karedi / lobhAdo okaDDiyUNa lobhakiTTIo karedi / 5 8. apuvvaphaddayakaraNavisayavAvAravisesaM savvamuvasaMhariya kiTTIkaraNAhimuho hodUNa tappAraMbhapaDhamasamaye vaTTamANo paDhamasamayakiTTI kArago gAma / so kohAdo puvvaphaddaehito apuvaphaddaehito ca padesagassA saMkhejjavibhAgamokaDDiyUNa apuvaphaddayAdivaggaNAdo heTThA aNaMtimabhAge kohakiTTIo kredi| evaM mANa-mAyA-lohAvINaM pi appappaNo padesaggamokaiDiyaNa sagasagAdhaphayAdivaragaNAhito hedA bAdarakiTrIo karedi ti eso ettha stttthsmucco| saMpahi evaM koramANAo tAo kohAdisaMjalaNesu paDibaddhAo kiTTIo kipamANAo tti AsaMkAe tAdayattAvahAraNaTThamuttarasuttamoiNNaM * edAo savvAo vi caubihAo kiTTIo eyaphaddayavaggaNANamaNaMtabhAgo pgnnnnaado| 67. ina tIna aghAtikarmoMkA tatkAla honevAlA sthitikANDakaghAta pUrva meM ghAta honese zeSa bace sthitisatkarmake asaMkhyAta bahubhAgapramANa hotA hai kyoMki unakA sthitisatkarma asaMkhyAta varSapramANa hotA hai, isalie usake usa rUpase pravRtta hone meM virodhakA abhAva hai| aba vahIM krodhAdi saMjvalanoke kRSTikaraNako Arambha karatA huA isa vidhise Arambha karatA hai isa bAta kA jJAna karAne ke lie AgekA sUtraprabandha AyA hai * prathama samayameM kRSTikAraka jIva krodhasambandhI pUrvaspardhakoM aura apUrvaspardhakoMse pradeza. jakA apakarSaNa karake krocakRSTiyoMko karatA hai| mAnasaMjvalanase apakarSaNa karake mAnakRSTiyoMko karatA hai / mAyAsaMjvalanase apakarSaga karake mAyAkRSTiyoMko karatA hai aura lobha saMjvalanase apakarSita karake lobhakRSTiyoMko karatA hai 68. apUrvaspardhakake karane sambandhI vyApAra vizeSakA upasaMhAra karake kRSTikaraNake sammukha hokara unake prArambha karaneke prathama samayameM vidyamAna yaha jIva prathama samayavartI kRSTikAraka saMjJAvAlA hotA hai| vaha krodhasambandhA pUrvaspardhakoM aura apUrvaspardhakoMse pradezapuMjake asaMkhyAtaveM bhAgakA apakarSaNa karake apUrvaspardhakoMkI Adi vargaNAse nIce anantaveM bhAgameM krodhakRSTiyoMko karatA hai / isI prakAra mAna, mAyA aura lobhasambandhI bhI apane-apane pradezapuMjakA apakarSaNa karake apane-apane apUrvaspardhaka sambandho vargaNAoMse nIce bAdara kRSTiyoMko karatA hai yaha yahA~ isa sUtrakA samuccayarUpa artha hai| aba unheM isa prakAra karatA huA krodha Adi saMjvalanase sambandha rakhanevAlI ve kRSTiyAM kitanI haiM aisI AzaMkA honepara unake pramANakA avadhAraNa karaneke lie AgekA sUtra AyA hai ye sabhI cAroM prakArako kRSTiyAM prakRSTa gaNanAkI apekSA eka spardhaka sambandhI vargaNAoMke anantaveM bhAgapramANa hoto haiN|
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhIe kiTToNaM tivvamaMdadAparUvaNA 69. edAo aNaMtaraNihiTThAo savvAo vi kiTTio hodi kasAyasaMbaMdheNa caumvihattamuvagayAo saMgahakiTTIbheveNa bArasadhA pavibhattAo tadavayavakiTTIgaNaNAe kettiyAo hoti tti bhaNide eyaphaddayavaggaNANamaNaMtabhAgo pagaNaNAdo tti tAsi pamANaNiddeso kvo| 10. tatya eyaphaddayavaggaNAo ti vutte egANubhAgaphaddayassa avibhAgapaliccheyuttarakameNa NiraMtaramavalambhamANAo pAdekkamabhavasiddhiehito aNaMtagRNamettasarisadhaNiyaparamANasamahAraddhAo ghettvaao| evAo puNa eyapadesaguNahANiTThANaMtaraphaddayasalAgAhito annNtgunnaao| kudo evaM paricchijjade ? aNaMtarameva pruuviktppddibddhppaabhuaavo| evaM ca paricchiNNapamANANameyaphaddayavaggaNANamaNaMtabhAgamettAo evAo savvAo kiTTIo hoti tti Nicchayo kAyamvo, tappAoggANaMtarUhi eyaphaddayavaggaNAsu ovaTTivAsu tppmaannaagmnnvNsnnaavo| 11. evamedeNa sutteNa kiTThINaM pamANAvahAraNaM kAdUNa saMpahi tAsi ceva sarUvavisesAvahAraNaTuM tivva-maMdadAvisayamappAbahuaM parUvemAgo sutapabaMdhamuttaraM bhaNai * paDhamasamae NivattidANaM kiTTINaM tibba-maMdadAe appAbahuaM bttissaamo| 69. anantara nirdiSTa ye saba kRSTiyAM kaSAyake sambandhase cAra prakArakI hokara tathA saMgraha kRSTiyoMke bhedase bAraha bhAgoMmeM vibhakta hokara unasambandhI avayavakRSTiyAM gaNanAkI apekSA kitanI hoto haiM aisA kahanepara prakRSTa gaNanAkI apekSA eka spardhakasambandhI vargaNAoMke anantaveM bhAgapramANa hotI haiM isa prakAra isa sUtra dvArA unake pramANakA nirdeza kiyA gayA hai| 610. vahAM satrame 'egaphayavaggaNAo' aisA kahanepara anabhAgasambandhI eka spardhakake eka-eka avibhAgapraticchedake vRddhikramase nirantara prApta honevAlI tathA pratyeka abhavyoMse anantaguNe sadRza dhanavAla paramANu samUhase Arambha ko gayo vargaNAeM grahaNa karanI caahie| punaH ye ekapradezaguNahAnisthAnAntarapramANa spardhakazalAkAoMse anantaguNo hotI haiN| zaMkA-yaha kisa pramANase jAnA jAtA hai? samAdhAna-anantara ho kahe gaye usase sambandha rakhanevAle alpabahutvase jAnA jAtA hai| aura isa prakAra pratyeka vargaNAke pramANako jAnakara eka spardhakasambandhI enake anantaveM bhAgapramANa ye saba kRSTiyAM hotI haiM aisA nizcaya karanA cAhie, kyoMki tatprAyogya ananta saMkhyAse eka spardhakasambandho vargaNAoMke bhAjita karanepara una kRSTiyoMke pramANakA Agamana dekhA jAtA hai / vizeSArtha-jaisA ki TokAmeM spaSTa kiyA gayA hai yaha kRSTikaraNako prakriyA mAtra cAra saMjvalanoMko hI hotI hai, sattAmeM sthita zeSa koko nhiiN| cAra saMjvalanoMkI hotI haI bhI aparva spardhakoMmeM jo sabase jaghanya spardhaka hai aura usako jitanI vargaNAe~ haiM unake mAtra ananta bhAgapramANa hokara bhI ye saba kRSTiyA~ sabase jaghanya vargaNAke nIce racI jAtI haiN| isa prakAra racI gayIM ye saba kRSTiyAM saMgraha kRSTi aura antara kRSTike bhedase do bhAgoMmeM vibhaka hokara nAmAnurUpa hI inake lakSaNa hai| krodhAdi pratyeka saMjvalana kaSAyako 3-3 saMgraha kRSTiyAM hotI haiM aura eka-eka saMgraha kRSTiko antara kRSTiyAM ananta hotA haiN| yahA~ eka kRSTise dUsaro kRSTikA jo guNakAra hai, usakI kRSTi antara saMjJA hai aura eka saMgraha kRSTi se dUsarA saMgrahakRSTika madhya jo guNakAra hai usako saMgrahakRSTi antara saMjJA hai itanA vizeSa jAnanA cAhiye / zeSa kathana sugama hai| 611. isa prakAra isa sUtrake dvArA kRSTiyoMke pramANakA nizcaya karake aba unake hI svarUpa vizeSakA avadhAraNa karane ke lie tIvratA aura mandatA viSayaka alpabahutvakA kathana karate hue Ageke sUtraprabandhako kahate haiM * aba prathama samayameM niSpanna huI kRSTiyoMke tovatA-mandatA viSayaka alpabahutvako kheNge|
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe 6 12. sugamamedaM payadappAbahuaparUvaNAvisayaM paiNNAsutaM / * taM jhaa| 6 13. sugamamedaM pi pucchAvakkaM / etya tAva kohAdisaMjalaNakiTTIo pAdekkaM tohiM pavibhAgehiM rcedvvaao| evaM racaNAe kadAe ekkekkassa kasAyassa tiNNi tiNi saMgahakiTTIo hodUNa savvasamAseNa bAraha sNghkittttiio| tattha savvaheTThimA lobhassa paDhamasaMgahakiTTI NAma / tisse avAMtarakiTTIo aNaMtAo jAdAo / tatto uvarimA lobhassa ceva viviyasaMgahAkaTTI NAma / tisse vi pamANaM puvvaM va vattavvaM / evaM sesa-saMgahakiTTINaM pi samayAviroheNa viNNAso kAyayvo jAva kohassa carimasaMgahakiTTi ti / evamedAsi kiTTINaM racaNaM kADhUNa saMpahi tivvamaMdavAe appAbahuaM sutANusAreNa vttissaamo|| * lohassa jahaNiyA kiTTI thovA / $14. kudo savvamaMdANubhAgeNa prinndttaado| * vidiyA kiTTI aNaMtaguNA | 6 15. koguNagAro ? abhavasiddhiehi aNaMtaguNo siddhaannmnnNtbhaagmetto| evamuvari vi savvatya guNagAraparUvaNA kaayvyaa| * evamaNaMtaguNAe seDhIe jAva paDhamAe saMgahakiTTIe carimakiTTi tti / 5 16. evamedeNa vihANeNa lobhassa paDhamasaMgahakiTTIe avayavakiTTIsu carimakiTTIpajjaMtAsu aNaMtaguNAe seDhIe appAbahuabhedaM Nevavvamidi vuttaM hoi| Navari savvattha heTThimaheTThimaguNagArAdo 6 12. prakRta alpabahutvakA prarUpaNAviSayaka yaha alpabahutva sambandhI pratijJAvacana sugama hai| * vaha jaise| 13. yaha pRcchAsUtra bhI sugama hai| yahAM sarvaprathama kroSAdi saMjvalanoM sambandhI kRSTiyoM meM se pratyekakI tIna bhAgoMmeM racanA karanI cAhie / isa prakAra racanA karanepara eka-eka kaSAyakI tInatIna saMgraha kRSTiyAM hokara sabakA yoga bAraha saMgraha kRSTiyAM ho jAtA hai| unameM se sabase nIce loma saMjvalanakI prathama saMgraha kRSTi hai| usakI avAntara kRSTiyAM ananta haiN| usase Upara lobhakI hI dUsarI saMgraha kRSTi hai| usakA bho pramANa pahaleke samAna kahanA caahie| isI prakAra zeSa saMgraha kRSTiyoMkI bhI kroSasaMjvalanako antima saMgraha kRSTike prApta hone taka yathAgama racanA karanI caahie| aba sUtrake anusAra tIvratA-mandatAsambandhI alpabahutvako batalAyeMge ke lobhako jaghanya kRSTi sabase stoka hai| 14. kyoMki vaha sabase manda anubhAgase pariNata hotI hai| * usase dUsarI kRSTi anantaguNI hai| 615. guNakAra kitanA hai ? abhavyoMse anantaguNA aura siddhoMke anantaveM bhAgapramANa hai| isI prakAra Age bhI sarvatra guNakArakI prarUpaNA karanI caahie| * isa prakAra anantaguNita zreNirUpase prathama saMgraha kRSTiko antima kRSTi taka jAnanA caahie| $16. isa prakAra isa vidhise lobhako prathama saMgraha kRSTi sambandhI antima kRSTi paryanta avayavakRSTiyoMmeM ananta guNita zreNirUpase yaha alpabahutva hotA hai yaha ukta sUtrakA tAtparya hai|
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ aaraDhoe kiTTINaM guNagAraparUvaNA rimarima kiTTI guNagAro anaMtaguNo tti vttthyo| kudo evaM paricichajjade ? uvari bhaNisamA kiTTI appA bahuprado / * tado vidiyAe saMgaha kiTTIe jahaNNiyA kiTTI anaMtaguNA / $ 17. tado lobhapaDhamasaMgaha kiTTIe carimakiTTI do tasseva vidiyasaMgaha kiTTIe paDhamakiTTI anaMtaguNA tti bhaNidaM hodi / kemmahaMto ettha guNagAro tti AsaMkAe idamAha * aisa guNagAro bArasahaM pi saMgaha kiTTINaM satthANaguNagArehi anaMtaguNo / $ 18. jeNa guNagAreNa lobhapaDhamasaMgaha kiTTI carimakiTTIe guNidAe lobhassa vidiyasaMgahakiTTIe jahaNakiTTI samuppajjadi so parasyANaguNagAro ti bhaNNade, saMgaha kiTTI bhevapaNAdo eso bArasahaM pi saMgaha kiTTINamavayava kiTTIsu paDibasatyAgaguNagArehi sohito vi anaMtaguNo, kohata diyasaMgraha kiTTi carimasatyANaguNagArAdo vi edassANaMtaguNattadaMsaNAvo / ado caiva saMgahafight for virujha, guNagAramAhappamassiyUga tdutrvtodo| eto uvari lobhavidiyasaMgraha - kiTTIe avayava kiTTI satyANaguNagAreNAnaMtaguNaMttaM paDhamasaMgaha kiTTIbhaMgeNa Nevavyamivi paTuppAyaNaphalamuttarasuttaM-- * vidiyAe saMgakiTTIe so ceva kamo jo paDhamAe saMgaha kiTTIe / 19. gayatyamedaM suttaM / 7 itanI vizeSatA hai ki nIce-nIceke guNakArase uparima- uparima kRSTiyoMkA guNakAra anantaguNA hotA hai aisA kahanA caahie| zaMkA- yaha kisa pramANase jAnA jAtA hai ? samAdhAna-Age kahe jAnevAle kRSTisambandhI alpabahutvase jAnA jAtA hai / * usase dUsarI saMgraha kRSTiko jaghanya kRSTi anantaguNI hai / $ 17. usase arthAt lobhakI prathama saMgrahakRSTiko antima kRSTise usIkI dUsarI saMgraha kRSTisambandhI prathama kRSTi anantaguNI hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / yahAMvara guNakAra kitanA bar3A hai aisI AzaMkA honepara isa sUtra ko kahate haiM * yaha guNakAra bArahoM saMgraha kRSTiyoMke svasthAna guNakAroMse anantaguNA hai / 18. jisa guNakArase lobha saMjvalanakI prathama saMgraha kRSTisambandhI antima kRSTike guNita karanepara lobhakI dUsarI saMgraha kRSTikI jaghanya kRSTi utpanna hotI hai use parasthAna guNakAra kahate haiM, kyoMki saMgraha kRSTiyoMkI bheda vivakSAse yaha guNakAra bArahoM saMgraha kRSTiyoMsambandhI avayava kRSTiyoM meM pratibaddha svasthAna guNakAroMko apekSA sabhIse anantaguNA hotA hai| kAraNa ki krodha kI tIsarI saMgraha kRSTike antima svasthAna guNakArase bhI yaha guNakAra anantaguNA dekhA jAtA hai aura isIlie saMgraha kRSTisambandhI bheda bhI virodhako prApta nahIM hotA, kyoMki guNakArake mAhAtmyakA Azraya karake usakI utpatti hotI hai / isase Age lobhakI dUsarI saMgraha kRSTikA guNakAra avayava kRSTiyoM meM svasthAna guNakAroMse anantaguNApanA prathama saMgraha kRSTike samAna jAnanA cAhie isa prakAra isa kathana ke phalasvarUpa Ageke sUtrako kahate haiM * dUsarI saMgraha kRSTimeM vahI krama hai jo prathama saMgraha kRSTimeM svIkAra kiyA gayA hai| 6 19. yaha sUtra gatArtha hai / 1. A. pratau etya iti pAThaH / 2. tA. A. pratyoH avayavasaMgaha kiTTosu iti pAThaH /
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ jadhavalAsahide kasAyapAhuDe * tado puNa vidiyAe ca tadiyAe ca saMgahakiTTINamaMtaraM tArisaM ceva / 6 20. jArisaM paDhama-vidiyasaMgahakiTTINamaMtaraM tArisaM ceva viviya-tadiyasaMgahakiTTINaM pi aMtaramavahAreyavvaM, paratthANaguNagAramAhappeNevassa vi puThavuttarAsesasatthANaguNagArehito aNaMtaguNattaM paDi tatto bhedaabhaavaado| gavari puTivallAdo saMgahakiTTIaMtarAvo edamaMtaramaNaMtaguNamivi uvarimaparUvaNAdo NiNNayo kaayvvo| estha guNagAro ceva aMtaramidi ghettavyaM, kiTTIguNagArasseva kiTTIaMtaratteNa vivakkhiyattAdo / eto uvari lobhassa sadiyasaMgahakiTTIe avayavakiTTINaM satthANaguNagArANusAreNa puvvaM va payadappAbahuajoyaNA kAyavvA, visesaabhaavaado| * evamedAo lobhassa tiNNi sNghkittttiio| - 21. NedaM suttamADhaveyavaM, aNuttasiddhattAdo tti NAsaMkA kAyaThavA, saMgahakiTTIvisae agahidasaMkedANaM sissANaM tasvisayaNicchayauppAyaNaTumoiNassedassa suttassa sylttoddlNbhaado| ___* lobhassa tadiyAe saMgahakiTTIe jA carimA kiTTI tado mAyAe jahaNNakiTTI annNtgunnaa| 5 22. ettha guNagAro satthANaguNagArehito samvehito aNaMtaguNo prtyaanngunngaaro| * mAyAe vi teNeva kameNa tiNNi sNghkittttiio| * punaH isase Age dUsarI aura tIsarI saMgraha kRSTiyoMkA antara vaisA hI hai| 20. jaisA prathama aura dvitIya saMgraha kRSTiyoMkA antara hai vaisA hI dUsarI aura tIsarI saMgraha kRSTiyoMkA bhI antara hai aisA nizcaya karanA cAhie, kyoMki parasthAna guNakArake mAhAtmyavaza yaha bhI pUrva aura uttara samasta svasthAna gaNakAroMse anantagaNA hai isa apekSA usase isameM koI bheda nahIM hai / itanI vizeSatA hai ki pUrvake saMgraha kRSTisambandhI antarakI apekSA yaha antara anantaguNA hai isa prakAra isakA uparima prarUpaNAse nirNaya karanA caahie| yahA~ guNakAra hI antara hai aisA grahaNa karanA cAhie, kyoMki prakRtameM kRSTi guNakAra hI kRSTi antararUpase vivakSita hai| isase Age lobhako tRtIya saMgraha kRSTisambandhI guNakArako, avayava kRSTiyoMke svasthAna guNakArake anusAra, pahaleke samAna prakRta alpabahutvako yojanA karanI cAhie, kyoMki usase isameM koI vizeSatA nahIM hai| * isa prakAra ye lobhako tIna saMgraha kRSTiyA~ haiN| $ 21. zaMkA-isa sUtrakA Arambha nahIM karanA cAhie, kyoMki binA kahe hI isakI siddhi ho jAtI hai? samAdhAna-aisI AzaMkA nahIM karanI cAhie, kyoMki jina ziSyoMne saMgraha kRSTiyoMke viSayameM saMketa grahaNa nahIM kiyA hai unako etadviSayaka nizcaya utpanna karake lie Aye hue isa sUtrako saphalatA upalabdha hotI hai| * lobhako tIsarI saMgraha kRSTiko jo antima kRSTi hai usase mAyAko jaghanya kRSTi anantaguNI hai| 22. yahA~para guNakAra sabhI svasthAna guNakAroMse anantaguNA parasthAna guNakAra hai| Azaya yaha hai ki yaha parasthAna guNakAra hai, isalie sabhI svasthAna guNakAroMse anantaguNA hai| * mAyAko bhI usI kramase tIna saMgraha kRSTiyA~ hotI haiN|
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhie kiTTINaM guNagAraparUvaNA $ 23 jahA lobhassa tiNhaM saMgahakiTTINamappAbahuaparUvaNA kadA tahA mAyAe vi tiNhaM saMgahakiTTINaM payadappAbahuajoyaNA kAyanvA ti vuttaM hoi / sesaM sugmN| * mAyAe jA tadiyA saMgahakiTTI tisse carimAdo kiTTIdo mANassa jahaNiyA kiTTI annNtgunnaa| 624. paratyANaguNagAramAhappametya vi puThvaM va baTravyaM / * mANassa vi teNeva kameNa tiNi sNghkittttiio| * mANassa jA tadiyA saMgahakiTTI tisse carimAdo kiTTIdo kodhassa jahaNiyA kiTTI annNtgunnaa| * kohamma vi teNeva kameNa tiNNi sNghkittttiio| 25. enANi suttANi sugamANi / * kodharama tadiyAe saMgahakiTTIe jA carimakiTTI tado lobhassa apuvvaphayANamAdivaggaNA annNtgunnaa| 626. kudo ? kiTTIgadANubhAgAvo phaddayagadANubhAgassANaMtaguNattasiddhIe baahaannuvlNbhaado| 23. jisa prakAra lobhakI tIna saMgraha kRSTiyoMke alpabahutvako prarUpaNA kI hai usI prakAra mAyAko bhI tIna saMgraha kRSTiyoMke bhI prakRta alpabahutvako yojanA karanI cAhie yaha ukA kathanakA tAtparya hai| zeSa kathana sugama hai| * mAyAko jo tIsarI saMgraha kRSTi hai usako antima kRSTise mAnako jaghanya kRSTi anantaguNI hai| 24. parasyAna gaNakArake mAhAtmyakA yahAM bhI pahaleke samAna kathana jAnanA cAhie / * mAnakI bhI usI kramase tIna saMgraha kRSTiyAM hotI haiN| ke mAnako jo tIsarI saMgraha kRSTi hai usako antima kRSTi se krodhako jaghanya kRSTi anantaguNI hai| * krodhako bhI usI kramase tIna saMgraha kRSTiyA~ hotI haiN| $25. ye sUtra sugama haiN| OM krodhako tIsarI saMgraha kRSTikI jo antima kRSTi hai usase lobhake apUrva spardhakoMko Adi vargaNA anantagaNI hai| 626. kyoMki kRSTigata anubhAgase spardhakagata anubhAga anantaguNA hai aisA siddha hone meM bAdhA nahIM pAyI jaatii| vizeSArtha-pUrva meM jina krodhAdi kaSAya sambandhI 12 saMgraha kRSTiyoM aura unameM se pratyekakI ananta avAntara yA avayava kRSTiyoMkA nirdeza kara Aye haiM unameMse pratyeka kRSTi kisa anubhAgasvarUpa hotI hai, kyA unameM se pratyekako sadRza anubhAga prApta hotA hai yA nyUnAdhika anubhAgarUpase unakI racanA hotI hai isI zaMkAke uttarasvarUpa yahAM anubhAgakI apekSA tIvra-mandatAkA nirdeza karate hue batalAyA gayA hai ki sabase nIce lobha saMjvalanasambandhI prathama saMgraha kRSTikI jo sabase jaghanya avAntara kRSTi hai usameM prApta huA anubhAga sabase stoka hotA hai| usase dUsarI kRSTi anantaguNe anubhAgasvarUpa hotI hai| yahAM guNakAra abhavyoMse anantagaNA aura siddhoMke anantaveM
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe $27. evamettieNa pabaMdheNa bArasaNhaM pi saMgahakiTTINaM tadavayavakiTTINaM ca tivva-maMdadAe appAbahuaM parUviya saMpahi eksseva thovabahuttassa phuDIkaraNaTuM kiTTIaMtarANamappAbahuaM parUve. mANo uvarimaM pabaMdhamADhavei * kittttiiaNtraannmppaabhuaNvttissaamo| 28. ettha kiTTIaMtarANi ti vutte kiTTIguNagArA ghettavvA, kiTTIguNagArasseva tadaMtaraNa vivkkhiyttaado| tesi kiTTIaMtarANamappAbahuametto bhaNissAmo tti vuttaM hoi / tANi puNa kiTTIaMtarANi duvihANi-satthANa-paratyANaguNagArabhedeNa / tattha satyANaguNagArassa kiTTIaMtaramidi snnnnaa| paratthANaguNagArANaM saMgahakiTTINaM aMtarANi ti snnnnaa| esoca saNNAbhedo jAva Na jANAvido tAva kiTTIaMtarANamidamappAbahuaM parUvijjamANaM suhAvagammaM Na hodi ti tadubhayasaNNAbhedameva tAva paruvemANo suttamuttaraM bhaNaibhAga pramANa hai / isakA bhAva yaha hai ki ukta jaghanya kRSTiko abhavyoMse anantaguNe aura siddhoMke anantaveM bhAgapramANa guNakArase guNita karanepara dUsarI kRSTi utpanna hoto hai| jo yaha guNakAra hai use hI yahAM antara kahA gayA hai yaha isakA Azaya hai| punaH isa dUsarI kRSTise tIsarI kRSTi anantagaNI hai| yahAM gaNakArakA pramANa pUrvake gaNakArase anantagaNA hai| punaH isa tIsarI kRSTise cauthI kRSTi anantaguNo hai| yahAMkA gaNakAra bhI pUrvake guNakArase anantaguNA hai| isa prakAra isa vidhise lobha saMjvalanakI prathama saMgrahakRSTiko antima kRSTike prApta hone taka isa alpabahutvakA kathana karanA caahie| yahA~para prathama aura dvitIya saMgraha kRSTiyoMkA antararUpa parasthAna guNakAra saba antara kRSTiyoMke svasthAna guNakAroMse anantaguNA hai, isalie use ullaMghanakara dUsarI saMgraha kRSTiko prathama antara kRSTi jisa guNakArase guNita hokara apanI dUsarI kRSTiko prApta hotI hai vaha guNakAra anantaguNA hai| yaha prathama saMgraha kRSTikI antima kRSTise anantaguNA hai| Age isa dUsarI antara kRSTiko jisa guNakArase guNita karanepara tosarI kRSTi prApta hotI hai vaha guNakAra bhI pUrvake guNakArase anantaguNA hai| yaha eka krama hai jisake anusAra Age krodha saMjvalanako tIsarI saMgraha kRSTisambandhI antima kRSTike prApta hone taka sarvatra ukta vidhise tIvramandatA jAna lenI caahie| punaH isase Age apUrva spardhakoMkI Adi vargaNA anantaguNI hotI hai| yaha guNakAra bhI pUrvake guNakArase anantaguNA hai aisA jAnanA caahie| 627. isa prakAra itane prabandha dvArA bArahoM saMgraha kRSTiyoMkI aura unakI avayava kadhiyoMkI tIvratA-mandatAviSayaka alpabahutvakA kathana karake aba isI alpabahutvakA spaSTIkaraNa karaneke lie kRSTiyoMke antaroMke alpabahutvakA kathana karate hue Ageke prabandhako prArambha karate haiM * aba kRSTiyoMke antarasambandhI alpabahutvako btlaayeNge| $ 28. yahA~ sUtrameM 'kiTTIantarANi' aisA kahanepara kRSTiyoMkA guNakAra grahaNa karanA cAhie, kyoMki kRSTiyoMkA guNakAra hI unake antararUpase vivakSita hai| kRSTiyoMke una antaroMke alpabahutvako Age kaheMge yaha ukta kathanakA tAtparya hai| parantu ve kRSTi antara svasthAnaantara aura parasthAnaantarake bhedase do prakArake haiN| unameM se svasthAna gaNakArakI kRSTi antara yaha saMjJA hai aura parasthAna guNakAroMkI saMgraha kRSTi antara yaha saMzA hai / isa prakAra isa saMjJAbhedakA jaba taka jJAna nahIM karAyA jAtA taba taka kRSTi antaroMke isa alpabahutvakA kathana karanepara sukhapUrvaka jJAna nahIM hotA, isalie sarvaprathama una donoM saMjJAoMmeM kyA bheda ( antara ) hai isa bAtakA kathana karate hue Ageke sUtrako kahate haiM
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhIe kiTTIappAbahuaparUvaNA * appAbahuassa lahuAlAvasaMkhevapadatthasaNNANikkhevo tAva kaayvyo| 5 29. payadappAbahuassa bahuvittharaparihAreNa lahumAlAvasaMkhevavihANaTumeso tAva payadatthassa saNNAvisesaNikkhevo kAyabo, aNNahA ekssappAbahuassa saMkheveNa parUvaNovAyAbhAvAdo ti bhaNidaM hoi / evamedaM paiNNAya saMpahi taM ceva saNNAbhedaM parUvemANo suttamuttaraM bhaNai * taM jhaa| $30. sugmN| * ekkekkisse saMgahakiTTIe aNaMtAo kittttiio| tAsi aMtarANi vi aNaMtANi / tesimaMtarANaM saNNA kiTTI-aMtarAi NAma / saMgahakiTTIe ca saMgahakiTTIe ca aMtarANi ekArasa / tesi saNNA saMgahakiTTIaMtarAi NAma / 631. ekssa suttassa attho vuccde| taM jahA-ekkekassa kasAyassa tiNi tiNNi saMgahakiTTIo hodUNa bArasa saMgahakiTTIo bhavaMti / tAsimekkekkisse saMgahakiTTIe avaMtarakiTTIo abhavasiddhiehito aNaMtaguNasiddhANaMtabhAgametIo bhavaMti / tAsimaMtarANi vi aNaMtANi ceva, kiTIgaNaNAe ceva rUvaNAe tAsimaMtarabhAveNa smvlNbhaado| tadaMtaruppattiNimittaguNagArA vi aMtarANi tti bhaNNate, kAraNe kjjuvyaaraado| tesimettha gahaNaM kAyavvaM / tado tesimaMtarANaM guNagArasarUvANaM kiTToaMtarANi ti snnaa| puNo saMgahakiTTIe ca saMgahakiTTIe ca heTTimovarimAe jANi aMtarANi ekkArasasaMkhAvisesidANi tesiM saNNA saMgahakiTTIaMtarANi ti / ettha vi puvvaM va tappaDibaddhaguNagArANaM ceva saMgaho kaayvyo| tado * sarvaprathama alpabahutvake laghu AlAparUpa saMkSepa padoMke arthasambandhI saMjJAoMkA nikSepa karanA caahie| 629. prakRta alpabahutva ke bahu vistArake parihAra dvArA laghu AlApakA saMkSepase kathana karaneke lie sarvaprathama prakRta arthasambandhI saMjJAoMmeM jo bheda hai usakA yaha nikSepa karanA cAhie, anyathA isa alpabahutvakA saMkSepase kathana karanekA dUsarA koI upAya nahIM hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| isa prakAra isakI pratijJA karake aba isI saMjJAbhedakA kathana karate hue AgekA sUtra kahate haiM * vaha jaise| 530. yaha sUtra sugama hai| * eka-eka saMgraha kRSTiko ananta kRSTiyA~ haiM tathA unake antara bhI ananta haiN| una antaroMko kRSTi antara saMjJA hai aura saMgrahakRSTi saMgrahakRSTike antara gyAraha haiN| unako saMgrahakRSTi antara saMjJA hai| 31. aba isa sUtrakA artha kahate haiN| vaha jaise-eka-eka kaSAyakI tIna-tIna saMgraha kRSTiyAM hokara bAraha saMgraha kRSTiyAM hotI haiN| unameM se eka-eka saMgraha kRSTiko antara kRSTiyAM abhavyoMse anantaguNI aura siddhoMke anantaveM bhAgapramANa hotI haiM tathA unake antara bhI ananta hote haiM, kyoMki kRSTiyoMko gaNanAmeM se eka kama karanepara unake antara upalabdha ho jAte haiN| ataH una kRSTiyoMke antaroMkI utpattike nimittabhUta guNakAra bhI ananta kahe jAte haiM, kyoMki yahAM kAraNameM kAryakA upacAra kiyA gayA hai| unakA yahA~ grahaNa karanA caahie| ataH guNakArasvarUpa una antaroMkI kRSTi antara yaha saMjJA hai| punaH saMgrahakRSTi saMgrahakRSTike Age-pIche gyAraha saMkhyAse
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe paratthANaguNagArANaM sNghkittttiiaNtrsnnnnaa| satthANaguNagArANaM ca kiTTIaMtarasaNNA tti eso etya sutttthsNgho| * edIe NAmasaNNAe kiTTIaMtarANaM saMgahakiTTIaMtarANaM ca appAbahuaM vttissaamo| 32. edIe aNaMtaraparUvidAe NAmasaNNAe suNigNIdasarUvANaM duvihANaM pi kiTTIaMtarANameNhimappAbahuamodAraissAmo tti bhaNidaM hoi| * taM jhaa| $ 33. sugmN| * lobhassa paDhamAe saMgahakiTTIe jahaNNaya kiTTIaMtaraM thovaM / / $ 34. lobhassa paDhamasaMgahakiTTIe jahaNNakiTTI jeNa guNagAreNa guNidA appaNo vidiyakiTTIpamANaM pAvadi so guNagAro jahANakiTTIaMtaraM NAma / taM savvatthovamidi vuttaM hoi| vizeSatAko prApta hue jo antara haiM unakI saMgrahakRSTi antara saMjJA hai| yahA~para bhI pahale ke samAna unase sambandha rakhanevAle guNakAroMkA saMgraha karanA caahie| isa kAraNa parasyAna guNakAroMko saMgrahakRSTi antara saMjJA hai aura svasthAna guNakAroMkI kRSTi antara saMjJA hai yaha yahA~para isa sUtrakA samuccayarUpa artha hai| vizeSArtha-yaha pUrva meM hI batalA Aye haiM ki cAroM saMjvalanoMmeM se pratyeka kaSAyako tInatona saMgraha kRTiyAM hokara bhI pratyeka saMgraha kRSTiko antara kRSTiyAM ananta hotI haiN| isa prakAra jo ye saba kRSTiyAM haiM unameM do saMgraha kRSTiyoMke madhya jo guNakAra pAyA jAtA hai unake usa guNakArako hI saMgrahakRSTi antara kahate haiM / yataH yaha guNakAra guNita kramase hI prApta hotA hai, ataH unake guNakAra bhI utane hI jAnane caahie| kula saMgraha kRSTiyAM bAraha haiM ataH unake madhyameM prApta honevAle ina saMgraha kRSTiyoMke antaroMkA pramANa gyAraha hotA hai| ataH inako yaha saMgraha kRSTi antara saMjJA hai| yahAM itanA punaH spaSTa kara denA Avazyaka pratIta hotA hai ki eka saMgrahakRSTi jisa guNakArase guNita hokara dUsarI saMgrahakRSTiko prApta hotI hai usakI parasthAna guNakAra saMjJA aura eka anta9 kRSTi jisa guNakArase guNita hokara dUsarI kRSTiko prApta hotI hai usakI svasthAnaguNakAra saMjJA hai| isIlie prakRtameM guNakArako kAraNa aura antarako kArya kahA gayA hai| ke isa prakAra kI gayo isa nAmasaMjJAke dvArA kRSTi antaroM aura saMgraha kRSTi antaroMke alpabahutvako btlaaveNge| 632. isa prakAra anantara pUrva kahI gayo isa nAmasaMjJAke dvArA jinake svarUpakA acchI tarahase nirNaya ho gayA hai aise ina donoM hI prakArake kRSTiantaroMke alpabahutvakA isa samaya avatAra kareMge yaha ukta kathanakA tAtparya hai| * vaha jaise 533. yaha sUtra sugama hai| ke lobhakI prathama saMgraha kRSTikA jaghanya antara sabase alpa hai| 34. lobhakI prathama saMgraha kRSTiko jaghanya kRSTiko jisa guNakArase guNita karanepara vaha apanI dUsarI kRSTike pramANako prApta hotI hai vaha guNakAra jaghanya kRSTi antara saMjJAvAlA hotA hai / vaha sabase stoka hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai|
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagase Dhoe kiTToappAbahuaparUvaNA 13 * vidiyaM kiTTIaMtaramaNaMtaguNaM / $35. ettha vi vidiyakiTTI jeNa guNagAreNa guNidA tadiyakiTTIpamANaM pAvadi so guNagAro vidiyakiTTIaMtara midi bhaNNade / eso puvillAdo aNaMtaguNo, tappAoggANaMtarUvehi tammi guNide edassa smuppttiido| * evamaNaMtarANaMtareNa gaMtUNa carimakiTTIaMtaramaNaMtaguNaM / 36. evaM tadiyacautthAvikiTTIaMtarANaM pi lobhapaDhamasaMgahakiTTIpaDibaddhANamaNaMtarANaMtarAvo aNaMtaguNakameNa appAbahuamevamaNugaMtavvaM jAva carimakiTTIaMtaraM pattaM ti / tattha carimakiTTI. aMtaramidi vutte ducarimakiTTI jeNa guNagAreNa guNidA carimakiTTIpamAgaM pAvadi so guNagAro carimakiTTIaMtaramidi ghettavvaM / ettha savvattha guNagAro tppaaoggaannNtruuvmetto| * lobhassa ceva vidiyAe saMgahakiTTIe paDhamakiTTIaMtaramaNaMtaguNaM / 37. ettha paDhamavidiyasaMgahakiTTINamaMtarabhUdo paratthANaguNagAro sarvahito satyANaguNagArehito aNaMtaguNo ti tamullaMghiyUNa vidiyasaMgahakiTToe paDhamakiTTIaMtaramaNaMtaguNamivi bhaNidaM / tado vidiyasaMgahakiTTIe paDhamakiTTI jeNa guNagAreNa guNivA appaNo vidiyakiTTi pAvadi so guNagAro aNaMtaraheTTimapaDhamasaMgahakiTTIcarimaguNagArAdo aNaMtaguNo ti suttttho| * usase dUsarI kRSTikA antara anantaguNA hai| 635. yahA~para bhI dUsarI kRSTi jisa guNakArase guNita hokara tIsarI kRSTike pramANako prApta hotI hai usa guNakArako dvitIya kRSTi antara kahate haiN| yaha guNakAra pUrvake guNakArase anantaguNA hai, kyoMki tatprAyogya ananta saMkhyAse usake guNita karanepara isakI utpatti hotI hai| ke isa prakAra uttarottara anantara-anantara kramase jAkara jo antameM antima kRSTi prApta hotI hai usakA antara apanI upAntya kRSTike antarase anantaguNA hai| 36. isa prakAra lobhakI prathama saMgraha kRSTise sambandha rakhanevAlI tIsarI aura cautho Adi kraSTiyoMkA antara bhI uttarottara tadanantara-tadanantara rUpase anantagaNita kramase prApta karate hue antima kRSTike antarake prApta hone taka yaha alpabahutva jAna lenA caahie| vahAM antima kRSTi kA antara aisA kahanepara dvicarama kRSTiko jisa guNakArase guNita karanepara antima kRSTikA pramANa prApta hotA hai vaha guNakAra antima kRSTikA antara hai aisA grahaNa karanA caahie| yahAM sarvatra guNakAra tatprAyogya ananta saMkhyApramANa hai| * lobhakI hI dvitIya saMgraha kRSTikA prathama kRSTi antara anantaguNA hai| 37. yahA~para prathama aura dvitIya saMgraha kRSTiyoMkA antararUpa parasthAna guNakAra saba antara kRSTiyoMke svasthAna guNakAroMse anantaguNA hai, isalie use ullaMghana karake 'dUsarI saMgraha kRSTikA prathama kRSTi antara anantaguNA hai' yaha kahA hai, isalie dUsaro saMgraha kRSTikI prathama kRSTi jisa guNakArase guNita hokara apanI dUsarI kRSTi ko prApta hotI hai vaha guNakAra anantara adhastana prathama saMgraha kRSTika antima gaNakArase anantaguNA hai yaha isa sUtrakA artha hai| vizeSArtha-yahA~para prathama saMgraha kRSTi aura dvitIya saMgraha kRSTike madhya jo antara hai usako goNa kara prathama saMgraha kRSTiko jo antima kRSTi hai usase dUsarI saMgraha kRSTiko dUsaro kRSTikA guNakAra pUrvake guNakArase bhI anantaguNA hai yaha spaSTa kiyA gayA hai| 1. tA. pratI paDhamasaMgahakiTTIaMtaramaNaM taguNaM iti paatthH| 2. tA. prato paDhamasaMgahakiTTI iti pAThaH /
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayaSavalAsahide kasAyapAhuDe 638. etto uvarimANaMtarANaM vidiyasaMgahakiTTIvisayANaM paDhamasaMgahakiTTIe bhaNidavihANeNa thovabahuttamaNaMtarANaMtarAvo aNaMtaguNAe seDIe Nedavvamidi jANAvaNaphalamuvarimasuttaM * evamaNaMtarANaMtareNa jAva carimAdo tti aNaMtaguNaM / 5 39. gayatthamedaM sutaM / etto lobhassa viviyatadiyasaMgahakiTTINaM paratyANaguNagAramulaMghiyUNa tadiyasaMgahakiTTIe aMtarakiTToNaM jANi aMtarANi tANi jahAkamamaNaMtaguNavaDDIe NedavyANi tti jANAvemANo suttamuttaraM bhaNai - * lobhassa ceva tadiyAe saMgahakiTTIe paDhamakiTTIaMtaramaNaMtaguNaM / 5 40. ettha vi paDhamakiTTIaMtaramivi vutte paDhamakiTTIdo vidiyakiTTIsamuppAyaNaTTho guNagAro ghetavyo / sugmmnnN| * evamaNaMtarANaMtareNa gaMtUNa carimakiTTIaMtaramaNaMtaguNaM / 41. paDhama-vidiyasaMgahakiTTIsu jeNa kameNa kiTTIaMtarANamappAbahuaM NIdaM teNeva kameNa saMgahakiTToe' vi NedavvaM, visesAbhAvAdo tti bhaNidaM hodi / * etto mAyAe paDhamasaMgahakiTTIe paDhamakiTTIaMtaramaNaMtaguNaM / 642. ettha vi paratthANaguNagArullaMghaNaM puvvaM va baTuvvaM / sesaM sugmN| 38. isase Age dUsarI saMgraha kRSTisambandhI jo uparima anantara antara kRSTiyAM haiM unakA alpabahutva, prathama saMgraha kRSTiko kahI gayo vidhike anusAra, tadanantara-tadanantara kramase anantaguNita zreNirUpase le jAnA cAhie isa bAtakA jJAna karAne ke lie AgekA sUtra AyA hai * isa prakAra anantara tadanantara kramase antima kRSTike antarake prApta hone taka uttarottara anantaguNA-anantaguNA kRSTi antara jAnanA caahie| 39. yaha sUtra gatArtha hai| isase Age lobhasaMjvalanakI dUsarI aura tIsarI saMgraha kRSTiyoMke parasthAna guNakArako ullaMghana karake tIsarI saMgrahakRSTiko antara kRSTiyoM ke jo antara haiM unheM yathAkrama uttarottara anantaguNita vRddhirUpase le jAnA cAhie isa bAtakA jJAna karAte hue Ageke sUtrako kahate haiM * lobhako bhI tIsarI saMgraha kRSTiko prathama kRSTikA antara anantaguNA hai| 640. isa sUtrameM bhI 'prathama kRSTikA antara' aisA kahanepara prathama kRSTise dUsarI kRSTiko utpanna karaneke lie guNakAra grahaNa karanA cAhie / zeSa kathana sugama hai| * isa prakAra anantara tadanantara kramase jAkara antima kRSTikA antara anantaguNA hai| 641. prathama aura dUsaro saMgraha kRSTiyoMmeM jisa kramase kRSTi antaroMkA alpabahutva prApta kiyA hai usI kramase isa saMgraha kRSTikA bhI le AnA cAhie, kyoMki usase isameM koI vizeSatA nahIM hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| * isase Age mAyAko prathama saMgraha kRSTiko prathama kRSTikA antara anantaguNA hai| 642. yahAMpara bhI parasthAna guNakArako ullaMghana kara pahaleke samAna kathana karanA caahie| zeSa kathana sugama hai| 1. tA. prato paDhamasaMgahakiTTINaM iti pAThaH /
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ aaraDhI kiTTI appA bahuaparUvaNA 15 * evamaNaMtarANaMtareNa mAyAe vi tinhaM saMgahakiTTINaM kiTTIaMtarANi jahAkameNa anaMtaguNAe seDIe nedavvANi / 43. lobhassa tinhaM saMgahakiTTINaM bhaNivavihANamavahAriyUNa teNeva kameNa mAyAe vi tinhaM saMgaha kiTTINa maNaMtara kiTTIsu jahAkamamaNaMtaguNAe seDhIe kiTTIguNagArANamappAbahua medaM davvamidi vRttaM hoi / * etto mANassa paDhamAe saMgaha kiTTIe paDhamakiTTI aMtaramaNaMtaguNaM / 44. ettha vi puvvaM va paratyANaguNagArullaMghaNeNa mAyAe tadiyasaMgaha kiTTI carimaMtarAdo mANassa paDhamasaMga hakiTTIe paDhapassa kiTTIaMtarassANaMtaguNattamuvaiTuM daTThavvaM / * mANassa vi tiDaM saMgahakiTTINamaMtarANi jahAkameNa anaMtaguNAe seDhIe davvANi / 45. mANassa vi tiShaM saMgaha kiTTINaM pudha pudha NiraMbhaNaM kADhUNa payadappAbahuaM Nedavyamidi taM hoi / * etto kodhassa paDhamasaMga kiTaTIe paDhamakiTTI aMtaramaNaMtaguNaM / 6 46. sugamaM / * kohassa vi tinhaM saMgaikiTTINamaMtarANi jahAkameNa jAva carimAdo aMtarAdo ta anaMtaguNAe seTIe davvANi / isa prakAra anantara tavanantara kramase mAyAkI tInoM saMgrahakRSTiyoMke kRSTi antaroMko yathAkrama anantaguNita zreNirUpase le AnA cAhie / 43. lobhakI tInoM saMgraha kRSTiyoM kI kahI gayI vidhise alpabahutva kA avadhAraNa karake usI kramase mAyAsambandhI tInoM hI saMgraha kRSTiyoMkI ananta kRSTiyoMke yathAkrama anantaguNita zreNirUpase kRSTiguNakAroMkA yaha alpabahutva jAna lenA cAhie yaha ukta kathanakA tAtparya hai / * isase Age mAnakI prathama saMgraha kRSTikA prathama kRSTi antara anantaguNA hai / 44. yahA~para bhI pahale ke samAna parasthAna guNakArake ullaMghana dvArA mAyAkI tIsarI saMgrahakRSTi ke antima antara kRSTi antarase mAnakI prathama saMgraha kRSTikA prathama kRSTi antara anantaguNA hai yaha upadiSTa kiyA gayA jAnanA caahie| * mAnakI bhI tInoM saMgraha kRSTiyoMkA antara yathAkrama anantaguNita zreNirUpase le jAnA cAhie / $ 45 mAnakI bhI tInoM saMgraha kRSTiyoMko pRthak-pRthak rokakara prakRta alpabahutva le jAnA cAhie yaha ukta kathanakA tAtparya hai / * isase Age krodhakI prathama saMgraha kRSTikA prathama kRSTi antara anantaguNA hai / 646. yaha sUtra sugama hai / * krodhako bhI tInoM saMgraha kRSTiyoM kA antara, yathAkrama antima kRSTi antarake prApta hone taka, anantaguNita zreNirUpase le jAnA cAhie /
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe ___ 47. kohassa tadiyasaMgahakiTTIe ducarimakiTTI jeNa guNagAreNa guNidA tatthataNacarimakiTTIpamANaM pAvadi taM savapacchimakiTTIsaMtaramavahiM kAdUNappAbahaamedamaNugaMtavvamidi suttatyasaMgaho / ede ca bhaNidasavaguNagArA bArasahaM pi saMgahakiTTINamaMtarakiTTIsu payaTTamANA satthANaguNagAraM NAma / 648. etto uvari paratthANaguNagArasaNNivANaM saMgahakiTTIaMtarANaM jahAkameNa thovabahuttAvahAraNamuttaro suttpbNdho| * tado lomassa paDhamasaMgahakiTTIaMtaramaNaMtaguNaM / 6 49. lobhassa paDhamasaMgahakiTTI jeNa guNagAreNa guNidA vidiyasaMgahakiTTIe paDhamakiSTri pAvadi so guNagAro lobhassa paDhamasaMgahakiTTIaMtaraM NAma / eso guNagAro satthANaguNagArANaM carimaguNagArado aNaMtaguNo bhavadi, prtthaanngunngaarmaahppaado| imameva ca guNagArayisesamassiyUNa ekketakassa kasAyassa tiNNi tiNi sAhakiTTImo bhaNivAo, aNNahA saMgahakiTTINaM pavibhAgANuva. vttiido| ettha hedvimakiTTimuvarimakiTTIdo sohiya suddhasesaM rUvUNamettamavibhAgapaciDacheduttarakamavaDDIe viNA akkameNa vddivttaado| kiTTIaMtaramini kiNNa gheppade ? Na, tahA gheppamANe pugvillacarimasatyANakiTTIaMtarAvo edassa sNghkittttiiaNtrssaannNmgunnhonnttppsNgaado| taM kadhaM ? $ 47. krodhako tIsarI saMgraha kRSTikI dvicarama kRSTi jisa guNakArase guNita hokara vahA~kI antima kRSTike pramANako prApta hotI hai usa saba antima kRSTi antarako maryAdA karake yaha alpabahutva jAna lenA cAhie yaha isa sUtrakA samuccayarUpa artha hai / kahe gaye ye saba guNakAra bAraha saMgraha kRSTisambandhI antara kRSTiyoM meM pravRtta hote hue svasthAna guNakAra kahalAte haiM / ___vizeSArtha-guNakArake svasthAna guNakAra aura parasthAna guNakAra ye do bheda pahale hI kaha Aye haiN| unameMse yahAM taka svasthAna guNakArako apekSA antara kRSTiyoMke antaroMko prApta kiyA gayA hai / Azaya yaha hai ki uttarottara agalI-agalI kRSTike pramANako prApta karaneke lie svasthAna guNakArakA pramANa uttarottara anantaguNA-anantaguNA hotA jAtA hai aura isa prakAra uttarottara pratyeka kRSTimeM anubhAgazaktirUpa avibhAgapraticcheda prApta hote jAte haiM / $ 48. isase Age parasthAna guNakAra saMjJAvAle saMgraha kRSTi antaroMke alpabahutvakA kramase avadhAraNa karane ke lie AgekA sUtraprabandha AyA hai * usase lobhakI prathama saMgraha kRSTikA antara anantaguNA hai| 649. lobhakI prathama saMgraha kRSTi jisa gugakArase guNita hokara dUsaro saMgraha kRSTiyoMkI prathama kRSTiko prApta hotI hai usa guNakArako lobhako prathama saMgraha kRSTi antara saMjJA hai| yaha guNakAra svasthAna guNakAroMke antima guNakArase anantaguNA hai| parasthAna guNakArake mAhAtmyavaza isI gaNakAra vizeSakA Alambana lekara eka-eka kaSAyakI tIna-tIna saMgraha kRSTiyAM kahI gayo haiM. anyathA saMgraha kRSTiyoMkA vizeSa vibhAga nahIM bana sktaa| yahAM para adhastana kRSTiko uparima kRSTiyoMmeMse ghaTAkara jo zeSa rahatA hai usase eka kama avibhAga praticchedoMko uttara kramavRddhi ke vinA akramase vRddhi huI hai| zaMkA-yahAMpara kRSTi antara kyoM nahIM grahaNa kiyA jAtA? samAdhAna-nahIM, kyoMki vaisA grahaNa karanepara pUrvokta antima svasthAna kRSTi antarase isa saMgraha kRpTi antarake anantaguNe hIna honekA prasaMga prApta hotA hai| 1. A. pratI NIdAo iti pAThaH /
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagase Dhoe saMgaha kiTTI guNAgAraparUpaNA 17 lobhassa paDhamasaMga kiTTIe carimakiTTi tasseva vidiyasaMgahakiTTIe paDhamakiTTIdo sohiya suddha se saM varNa lohassa paDhamasaMgahakiTTI aMtaraM NAma hodi / 50. saMpahi vidiyasaMgaha kiTTIe paDhamakiTTi tisse caiva vidiyakiTTIdo sohide suddha sesarUvUNarAsI puvvillasaMgaha kiTTI aMtaraNimittasuddha sesarAsIdo anaMtaguNo hoi, teNa ettiyamettarAsI avibhAgapaliccheduttarakameNa viNA akkameNa vaDido tti paDhama-vidiyakiTTINamedamaMtaraM jAvaM / evaM saMte pRthvillasaMgaha kiTTIaMtarAdo evaM kiTToaMtaramaNaMtaguNaM jAdaM / Na ca evaM sutte bhaNidaM, etto ataguNako hata diyasaMga hakiTTI carima kiTToaMtarAdo vi lobhassa paDhamasaMgahakiTTI aMtaramaNaMta guNa midi suteNedeNa NiddittAdo | evaM sesasaMgahakiTTI aMtarANaM pi kiTTIaMtarAdo anaMta guNa hoNattatpasaMgAdo daraseyavvo / teNa jANAmo kiTTIaMtaramidi bhaNide kiTTIguNagAro ceva savvattha ghettavvo / Na puNa miTTI miTTIdo sohiya samavaladdhasesarAsi tti / * bidiya saMgaha kiTTI aMtaramaNaMtaguNaM / 851. vidiyasaMgaha kiTTIe carimakiTTI jeNa guNagAreNa guNivA tadiyasaMgaha kiTTIe paDhamakiTTi pAvadi so guNagAro vidiyasaMgaha kiTToaMtaraM NAma / edaM paDhamasaMgaha kiTTIaMtarAvo anaMtaguNaM / ko guNagAro ! tappA oggANaM tarUvametto / * tadiyasaMgaha kiTTI aMtaramaNaMtaguNaM / zaMkA- vaha kaise ? samAdhAna - lobhakI prathama saMgraha kRSTiko antima kRSTiko usIkI dvitIya saMgrahakRSTikI prathama kRSTimeM se ghaTA denepara jo zeSa rahatA hai eka kama vaha lobhakI prathama saMgraha kRSTikA antara hotA hai / 50. aba dUsarI saMgraha kRSTikI prathama kRSTiko usIkI dUsarI kRSTimeM se ghaTA denepara jo rAzi zeSa rahatI hai, eka kama vaha rAzi pUrvokta saMgraha kRSTike antara nimittarUpa zuddha zeSa sazise anantaguNI hotI hai, isalie itane pramANarUpa rAzi avibhAgapraticchedoMkI uttara kramavRddhike binA akramase bar3hI hai, isalie prathama aura dUsarI kRSTiyoMkA yaha antara ho gayA hai aura aisA honepara pUrvake saMgraha kRSTi antarase yaha kRSTi antara anantaguNA ho gayA | parantu aisA sUtra meM kahA nahIM hai, kyoMki isase krodhako anantaguNI tIsarI saMgraha kRSTisambandhI antima kRSTi antarase bhI lokI prathama kRSTikA antara anantaguNA hai aisA isa sUtradvArA nirdiSTa kiyA gayA hai| isI prakAra zeSa saMgraha kRSTiyoMke antara ke bho kRSTi antarase anantaguNe hIna honekA prasaMga prApta hotA hai aisA yahA~ dikhalAnA caahie| isase hama jAnate haiM ki kRSTi antara aisA kahanepara kRSTiguNakAra hI sarvatra grahaNa karanA cAhie, parantu adhastana kRSTiko uparima kRSTimeMse ghaTAkara jo zeSa rahe vaha nahIM / * usase dUsarI saMgraha kRSTikA antara anantaguNA hai / 51. dUsarI saMgraha kRSTikI antima kRSTi jisa guNakArase guNita hokara tIsarI saMgraha kRSTikI prathama kRSTiko prApta hotI hai vaha guNakAra dvitIya saMgraha kRSTikA antara hai / yaha prathama saMgraha kRSTi antarase anantaguNA hai / zaMkA- guNakAra kyA hai ? samAdhAna - tatprAyogya ananta saMkhyA guNakAra hai / * usase tIsarI saMgraha kRSTikA antara anantaguNA hai / 1. tA. pratau paDhamasaMgahakiTTIe iti pAThaH / B
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe 52. ettha codago bhaNaha-taviyasaMgahakiTrIaMtaramidi vatte kadamassa aMtarassa gahaNamiha kAyaThalaM, ki tAva lobhassa tadiyasaMgaviTroe carimakiTTIdo tassevApavvaphaddayAdivaggaNAe pavisamANagaNagAro gheppaDa, Aho lobhamsa tadiyasaMgahakiTTIe carimakiTTIdo'mAyAe paDhamasaMgahakiTTIe Adimmi pavisamagaNagaNagAro ti? Na tAva paDhamapakkho, saMgaha kaTTIaMtarANa. mappAbahae bhaNNamANe saMgahakiTTIphaddayaMtaragaNagArassa pvesaannuvvttiido| adha keNa vi saMbaMdheNa tassa vi paveso Na viruddho tti vakhANijjade to vi evamhAdo uvari lobhassa mAyAe ca aMtaramaNaMta guNamidi uvari bhaNNamANasuttaM Na jujjade, kiTTIphaddayaMtarAdo aNaMtagaNahINassa tamsa tatto annNtrnnttvirohaado| Na vidio vi pakkho ghaDatao, lobha-mAyANaM carimapaDhamasaMgahakiTTINamaMtarasta tadiyasaMgahakiTTIaMtaraM teNetya Nidde sAvalaMbaNe uvarimasutteNa mRttakaMThameva savvisae paDibaddhaNevassa puNarattadosappasaMgAdo / tamhA NivisayattAdo gADhaveyadhvamedaM sUttamidi ? ettha parihAro paccade-'lobhassa tadiyasaMgahakiTTIaMtaramidi vRtte lobhassa vidiyasaMgahakiTTIe carimakiTTI jeNa guNagAreNa guNivA lobhassa ceva tadiyasaMgahakiTTIe carimakiTTi pAvevi so guNagAro ghettvyo| puvvuttavidiyasaMgahakiTTIaMtarAdo pripphuddmevedssaannNtgunnttdNsnnaado| ko ettha guNagAro ? tadiyasaMgahakiTTIe paviTThAsesasatthANaguNagArANamaNNoNNasaMvaggo / aNuttasiddha 52. zaMkA-yahA~para zaMkAkAra kahatA hai ki 'tadiyasaMgraha kiTTIaMtaraM' aisA kahanepara yahA~ kisa antarakA grahaNa karanA cAhie, kyA lobhakI tIsarI saMgraha kRSTiko antima kRSTise usIke aparva spardhakakI Adi vargaNAmeM praviSTa honevAlA guNakAra grahaNa karate haiM yA lobhakI tIsarI saMgraha kRSTikI antima kRSTise mAyA saMjvalanakI prathama saMgraha kRSTike AdimeM praviSTa honevAlA guNakAra grahaNa karate haiN| una donoM pakSoMmeMse prathama pakSa to ThIka nahIM hai, kyoMki saMgraha kRSTiyoMke antaroMke alpabahutvake kahanepara saMgrahakRSTi aura spardhaka antara sambandhI guNakArakA praveza nahIM bana sktaa| kisI bhI sambandhavaza guNakArakA praveza bhI virodhako prApta nahIM hotA yadi aisA vyAkhyAna kiyA jAtA hai to bhI isase Age 'lobha aura mAyAkA antara anantaguNA hai' isaprakAra Age kahA jAnevAlA sUtra nahIM bana sakatA hai, kyoMki kRSTi aura spardhakasambandhI antarase tIsarI saMgrahakRSTikA antara anantaguNA hIna hai, isalie tIsarI saMgrahakRSTi aura spardhakake antarase usake anantaguNA hone meM virodha AtA hai| tathA dUsarA pakSa bhI ghaTita nahIM hotA, kyoMki lobhako antima saMgrahakRSTi aura mAyAko prathama saMgrahakRSTikA antara tIsarI saMgrahakRSTikA antara hai, isa kAraNa yahA~para usake nirdezakA avalambana karanepara uparima sUtra spaSTarUpase usa viSayase sambandha rakhatA hai, isalie isa kathanameM punarukta doSakA prasaMga AtA hai, isalie viSayazUnya honese isa sUtrakA Arambha nahIM karanA cAhie? samAdhAna yahAM ukta zaMkAkA parihAra karate haiM-'lobhassa tadiyasaMgahakiTToaMtaraM' aisA kahanepara lobhako dUsarI saMgrahakRSTiko antima kRSTi jisa guNakArase guNita hokara chobhakI hI tIsarI saMgrahakRSTikI antima kRSTiko prApta karatI hai vaha guNakAra grahaNa karanA cAhie, kyoMki pUrvokta dUsarI saMgraha kRSTike antarase spaSTarUpase yaha antara anantaguNA dekhA jAtA hai| zaMkA-yahA~para guNakAra kyA hai ? samAdhAna-tIsarI saMgraha kRSTi meM praviSTa hue samasta svasthAna guNakAroMke paraspara guNA karanepara jo labdha Ave vaha yahAMpara guNakAra hai| 1. A. pratI saMgahakiTTIe mAyAe iti pAThaH /
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ khagaseDhI saMgraha kiTTI guNagAraparUvaNA 19 tAdo mettha | parUveyavamidi ce ? Na, lobha- mAyANamaMtara mAhappapadaMsaNaTu medassa Nise, phalovabhAdo / taM kathaM ? lobhassa vidiyasaMgaha kiTTI aMtarAdo satthANaguNagAra saMvagAmeNAnaMtaguName daM tadiyasaMgaha kiTTI aMtaraM puNo edamhAdo vi lobhamAyANamaMta ramaNaMtaguNamidi paduppAide satyANa mha paviTThA se saguNagAra saMvaggAvo anaMtaguNo paratthANaguNagAro tti jANijjade / tamhA evaMvihatthavisesapaDibaddhattAdo NaNivvasaya medaM suttamidi siddhaM / 53. athavA tadiyasaMgaha kiTTIe aputraphaddayAdivaggaNA ca aMtaraM tadiyasaMgaha kiTTI aMtaramidi ghettavvaM, saMgaha kiTTI phaddayaMta rassa vi kathaMci saMgahakiTToaMtaratteNa Niddese virohAbhAvAdo / Na tahAnbhuvagame etto uvari mAyA lobhANamaMtarassa anaMtaguNattaviroho NehAsaMkaNijjo, lobhassa satyANa pAbahue bhaNNamANe evaM hodi tti appaNo apuSvakaddaehi saMdhANaM kADhUNa puNo tatto NiyattiNa heTThimapadaM ceva ghettUNa tatto lobha- mAyANamaMtarassANaMta guNateNa niesAvalaMbaNe taddoMsAvalaM bhAdo / 54. adhavA 'lobhassa tadiyasaMgaha kiTTI aMtaramaNaMtaguNaM' idi vRtte lobhamAyANameva taviya paDhamasaMgaha kiTTINaM saMdhiguNagAro gaheyavvo / Na ca tahAvalaMbijjamANe uvarimasutteNa puNaruttabhAvo vi, 'tadiyasaMgaha kiTTI aMta ramaNaMtaguNaM' idi sAmaNNaNiddeseNedeNa taM kadamamidi saMdehe samupaNe 'taNa zaMkA- yaha to anuktasiddha hai, isalie yahA~ para usakA kathana nahIM karanA cAhie ? samAdhAna- nahIM, kyoMki lobha aura mAyAke antara ke mAhAtmyake dikhalAne ke lie isakA nirdeza karanepara saphalatA upalabdha hotI hai / - zaMkA- vaha kaise ? samAdhAna- lobhakI dUsarI saMgraha kRSTi ke antarase, svasthAna guNakAroMke paraspara guNA karanepara bo labdha Ave usakI apakSA bhI yaha tosarI saMgraha kRSTikA antara anantaguNA hai / punaH isase bhI lobha aura mAyAkA antara anantaguNA hai aisA kathana karanepara svasthAnameM praviSTa hue samasta guNakAroM ke paraspara guNita karanepara prApta huI rAzise parasthAna guNakAra anantaguNA hai aisA jAnA jAtA hai, isalie isa prakAra ke arthavizeSasa pratibaddha hone ke kAraNa yaha sUtra viSayarahita nahIM hai yaha siddha huA / $ 53. athavA tIsarI saMgraha kRSTi aura apUrvaM spardhakakI Adi vargaNAkA antara tIsarI saMgrahakRSTikA antara hai aisA grahaNa karanA cAhie, kyoMki saMgrahakRSTi aura spardhaka antarakA bhI kisI apekSA saMgrahakRSTi antararUpase nirdeza karanemeM virodhakA abhAva hai / aura aisA nahIM svIkAra karanepara isase Age mAyA aura lobhake antara ke anantaguNatvakA virodha AtA hai, kisIkA aisI AzaMkA nahIM karanI cAhie, kyoMki lAbhake svasthAna alpabahutvakA kathana karanepara isa prakAra hotA hai, isalie apane apUrva spardhakoMse sandhAna kara punaH vahAMsa nivRtta hokara aura adhastana padako hI grahaNa kara usase lobha aura mAyAke antarakA anantaguNerUpasa nirdezakA avalambana karanepara vaha doSa nahI prApta hotA / 54. athavA 'lobhakI tIsarI saMgrahakRSTikA antara anantaguNA hai' aisA kahane para lobhakA tIsarI aura mAyAkI prathama saMgrahakRSTiyoMka sAndhaviSayaka guNakArako ho grahaNa karanA caahie| aura isa prakAra avalambana karanepara agale sUtrako lakSya kara punaruktapanA bhI nahIM hotA, kyoMki 'tIsarI saMgrahakRSTikA antara anantaguNA hai' isa prakAra yaha sAmAnya nirdeza hAnesa vaha kauna-sA hai 1. A. pratau samuppaNNo iti pAThaH /
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ TO jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe rAyaraNamuheNa lobhamAyANamaMtarameva taviyasaMgahakiTTIaMtaramiha vivakkhiyaM, Na tatto aNNamidi paduppAyaNaTThamuvarimasuttAraMbhe punnrttdosaasNbhvaado| * lobhassa mAyAe ca aMtaramaNaMtaguNaM / 5 55. gayatyamedaM suttaM; aNaMtarasutte ce vkkhaannivttaado| * mAyAe paDhamasaMgahakiTTIaMtaramaNaMtaguNaM / 656. evaM bhaNide mAyAe paDhamasaMgahakiTTIe carimakiTTI jeNa guNagAreNa guNidA appaNo ceva vidiyasaMgahakiTToe paDha makiTTIpamANaM pAvadi so guNagAro ghettavyo / sesaM sugm| * vidiyasaMgahakiTTIaMtaramaNaMtaguNaM / 657. sugamaM / * tadiyasaMgahakiTTIaMtaramaNaMtaguNaM / 658. ettha vi puvvaM va tohiM payArehiM suttatthasamatthaNA kAyavvA, visesaabhaavaado| * mAyAe mANassa ca aMtaramaNaMtaguNaM / 659. Na tadiyasaMgahakiTTIaMtarAdo ekssa bhedo, kiMtu 'tadiyasaMgahakiTTIaMtaramaNaMtaguNaM' idi vRtte mAyAe mANassa ca carimapaDhamasaMgahakiTTINaM jamaMtaraM tameva ghettavvaM, NANamidi puvvasutta. Nihissevatthassa phuDIkaraNa?mera suttamoiNNamivi vakkhANeyadhvaM / sesaM sugamaM / aisA sandeha utpanna honepara usake nirAkaraNa dvArA lobha aura mAyAkA antara hI tIsarI saMgrahakRSTikA antara yahA~para vivakSita hai, usase bhinna nahIM isa bAtakA kathana karaneke lie agale sUtrakA Arambha karanepara punarukta doSakA prApta honA asambhava hai| * lobha saMjvalana aura mAyA saMjvalanakA antara anantaguNA hai| 55 yaha sUtra gatArtha hai, kyoMki isase anantara pUrva sUtrameM hI isakA vyAkhyAna kara mAye haiN| * usase mAyAko prathama saMgraha kRSTikA antara anantaguNA hai| 656. aisA kahanepara mAyAkI prathama saMgrahakRSTiko antima kRSTi jisa guNakArase guNita kI gayo apanI hI dUsarI saMgraha kRSTikI prathama kRSTike pramANako prApta hotI hai usa guNakArako grahaNa karanA caahie| zeSa kathana sugama hai| * usase dUsarI saMgrahakRSTikA antara anantaguNA hai| 557. yaha sUtra sugama hai| * usase tIsarI saMgrahakRSTikA antara anantaguNA hai| 658. yahA~para bhI tIna prakAroMse sUtrake arthakA samarthana karanA cAhie, kyoMki ukta kathanase isameM koI vizeSatA nahIM hai| * mAyA aura mAnakA antara anantaguNA hai| 659. tIsarI saMgraha kRSTike antarase isameM koI bheda nahIM hai, kintu 'tadiyasaMgrahakiTTIaMtaramaNaMtaguNaM' aisA kahanepara mAyAko antima aura mAnakI prathama saMgrahakRSTiyoMkA jo antara hai use hI grahaNa karanA cAhie, anya nhiiN| isa prakAra pUrvasUtrameM nirdiSTa kiye gaye hI arthakA spaSTIkaraNa karaneke lie yaha sUtra avatIrNa huA hai aisA vyAkhyAna karanA caahie| zeSa kathana sugama hai|
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaDhIe saMgaha kiTTI guNagAraparUpaNA 21 * mANassa paDhamaM saMgaha kiTTI aMtaramaNaMtaguNaM / * vidiya saMgaha kiTTI aMtaramaNaMtaguNaM / * tadiyasaMgaha kiTTI aMtaramaNaMtaguNaM / * mANassa ca kohassa ca aMtaramaNaMtaguNaM / * kohassa paDhamasaMgaha kiTTI aMtaramaNaMtaguNaM / * vidiyasaMgaha kiTTI aMtaramaNaMtaguNaM / 60. edANi suttANi sugamANi / * tadiya saMgaha kiTTI aMtaramaNaMtaguNaM / 61. evaM bhaNi kohatadiyasaMgahakiTTIe carimakiTTI jeNa guNagAreNa guNidA kohassa ceva ayAdivaggaNaM pAvadi so guNagAro kodhassa tadiyasaMgaha kiTTIaMtaramidi NiddiTTha davvaM / evameso satthAppA huA vihI bhaNido hodi / puNo evaM satyANapadaM mottUNa paratthANappA bahuarvAramasutte bhaNihiditti eso ekko vakkhANapayAro | ahavA 'tadiyasaMgaha kiTTIaMtaramaNaMtaguNaM' idi bhaNide vidiya saMgaha kiTTIdo tadiyasaMgahakiTTIe carima kiTTI samuppAyaNaTuM paviTThassa guNagArassa gahaNaM kAya / evaM ghettUNa puNo edamhAdo uvari lobhassa apuvvaphaddayANamAdivaggaNAe pavissamANaparatthANaguNagArassa Niddesamuvarimasutte bhaNihidi tti eso vidiyo vakkhANapayAro / adhavA 'tadiyasaMgaha kiTTI aMta ramaNaMtaguNaM' idi bhaNide kodhassa carimAdo kiTTIdo lobhassa apubvaphaddayAdivagaNAe paratthANaguNagAro ceva gahido NANNo tti paTuppAyaNaphalo uvarimattAvAro ti * usase mAnakI prathama saMgrahakRSTikA antara anantaguNA hai / * usase dUsarI saMgrahakRSTikA antara anantaguNA hai / * usase tIsarI saMgrahakRSTikA antara anantaguNA hai / * mAna saMjvalana aura krodha saMjvalanakA antara anantaguNA hai / * usase krodhakI prathama saMgrahakRSTikA antara anantaguNA hai / * usase dUsarI saMgrahakRSTikA antara anantaguNA hai / 60. ye sUtra sugama haiM / * usase tIsarI saMgrahakRSTikA antara anantaguNA hai / $ 61. aisA kahanepara krodhakI tIsarI saMgraha kRSTikI antima kRSTi jisa guNakAra se guNita hokara krodha hI apUrva spardhakakI Adi vargaNa ko prApta hotI hai vaha guNakAra krodhakI tIsarI saMgraha kRSTikA antara hai aisA nirdiSTa jAnanA caahie| isa prakAra yaha svasthAna alpabahutya vidhi kahI gayI hai / aba usa strasthAna padako chor3akara parasthAna alpabahutvako agale sUtra meM kaheMge yaha eka vyAkhyAna prakAra hai / athavA 'tIsarI saMgrahakRSTikA antara anantaguNA hai' aisA kahanepara dUsarI saMgrahakRSTi se tIsarI saMgrahakRSTiko antima kRSTiko utpanna karaneke lie praviSTa hue guNakArako grahaNa karanA cAhie / aisA grahaNa karake punaH usase Age lobhake apUrva spardhakoMkI Adi vargaNA meM praviSTa honevAle parasthAna guNakArakA nirdeza agale sUtra meM kaheMge isa prakAra yaha dUsarA vyAkhyAna prakAra hai ? athavA 'tIsarI saMgraha kRSTikA antara anantaguNA hai' aisA kahanepara krodha kI tIsarI kRSTise lobhake apUrva spardhakoMkI Adi vargaNAkA parasthAna guNakAra hI grahaNa kiyA hai, anya nahIM / isa prakAra isa bAtakA
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe eso tadiyo vakkhANapayAro, tisu vi payAresu avalaMbidesu virohaannuvlNbhaado| * kodhassa carimAdo kiTTIdo lobhassa apuvvaphayANamAdivaggaNAe aNtrmnnNtgunnN| 662. gayatthamedaM stt| evamettieNa pabaMdheNa puvvaparUvidakiTTIappAbahuassa guNagAra. sAhaNaTumedaM appAbahuaM paviya saMpahi etto paDhamasamae NivvattijjamANiyAsu kiTTIsa dijjamANassa padesaggassa seDhiparUvaNaM kuNamANo sattapabaMdhamuttaraM bhaNai * paDhamasamae kiTTIsu padesaggassa seDhiparUvaNaM vttissaamo| 663. sugamamedaM paiNNAvakkaM / * taM jhaa| 5 64. sugamaM / * lobhassa jahaNiyAe kiTTIe padesaggaM-bahuaM / $ 65. paDhamasamayakiTTokArago puvvApumvaphaddaehito padesaggassAsaMkhejjadibhAgamokaDDiyUNa puNo okaDDidasayaladavvassAsaMkhejjadibhAgamettaM davvaM kiTTosu Nivikhavadi / evaM ca NikkhivamANo lobhassa jA jahaNiyA kiTTI tisse sarUveNa bahuaM padesaggaM Nikkhivadi, aNaMtaraparUvidavvaM kathana karane ke lie Ageke sUtrakA avatAra huA hai| isa prakAra yaha tIsarA vyAkhyAna prakAra hai, kyoMki tInoM ho prakAroMke avalambana karanepara koI virodha nahIM upalabdha hotaa| vizeSArtha-yahA~para 'tadiyasaMgrahakiTToaMtaraM aNaMtaguNaM' isa sUtrako racanAke prayojanarUpameM jina tIna prakAroMko dhyAnameM rakhate hue usase agale sUtrakI racanA ko gayo hai isa tathyako saSTa kiyA gayA hai| zeSa kathana spaSTa hI hai| * krodhako antima kRSTise lobhake apUrva spardhakoMkI Adi vargaNAkA antara anantaguNA hai| 662. yaha sUtra gatArtha hai| isa prakAra itane prabandha dvArA pUrvameM kahe gaye kRSTiyoMke alpabahutvake guNakAroMkI siddhike lie isa alpabahutvakA kathana karake aba isake bAda prathama samayameM niSpanma huI kRSTiyoMmeM diye jAnevAle pradezapuMjakI zreNikA kathana karate hue Ageke sUtraprabandhako kahate haiM * aba prathama samayameM kRSTiyoMmeM pravezapuMjake zreNiprarUpaNako btlaaveNge| 5 63. yaha pratijJAvAkya sugama hai| * vaha jaise| 664. yaha sUtra sugama hai| * lobhako jaghanya kRSTi meM pradezapuMja bahuta hai| 665. prathama samaya meM kRSTikAraka jIva pUrva aura apUrva spardhakasambandhI pradezapaMjake asaMkhyAtaveM bhAgakA apakarSaNa karake punaH apakarSita kiye gaye samasta dravyake asaMkhyAtaveM bhAgamAtra dravyako kRSTiyoMmeM nikSipta karatA hai aura isa prakAra nikSepaNa karatA humA lobhakI jo jaghanya kRSTi hai usa rUpase bahuta pradezapuMjakA nikSepaNa karatA hai, kyoMki anantara pUrva prarUpita kiye gaye dravyako
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhoe kiTTosu NikkhittadavvaseDhiparUvaNA 23 kiTTIaddhANeNa khaMDiya tattheyakhaMDadavvattassa rUvUNakiTToaddhANamettavaggaNavisesehi samahiyassa jahaNNakiTTIe nnikkhevdNsnnaado| * vidiyAe kiTTIe visesahINaM / 666. kettiyamettaNa ? eyavaggaNa visesametaNe / etto uvarimakiTTIsa vi jahAkamamaNaMta. bhAgeNa visesahoNameva padesagyaM Nikkhivadi jAva oghukkassiyAdo kohakiTTIdo tti imamatthavisesaM jANAvemANo suttamuttaraM bhaNai * evamaNaMtarovaNidhAe visesahINamaNaMtabhAgeNa jAva kohassa carimakiTTi ti| 667. evamedeNa vihANeNa aNaMtarovaNidhAe uvari savvattha egegavaggaNavisesamettaM parihoNaM kAdUNa NedavvaM jAva savvAsi saMgahakiTTINamaMtarakiTTIo samullaMghiyUNa savvukkassiyaM kohacarimakiTTi patto ti| kudo ? edammi adANe aNaMtarANaMtarAdo aNaMtabhAgahANi mottUNa pyaarNtraasNbhvaado| kRSTiyoMke adhvAnase khaNDita karake vahAM jo eka khaNDapramANa dravya prApta ho use eka kama kRSTiyoM ke sthAnapramANa vargaNA vizeSoMse adhika kare, kyoMki unane dravyakA jaghanya kRSTimeM nikSepa dekhA jAtA hai| ka usase dUsarI kRSTimeM pradezapuMja vizeSa hIna hai| 666. zaMkA-kitanA hIna hai ? samAdhAna-eka vargaNAmeM vizeSakA jitanA pramANa hai utanA hIna hai| isase Age uparima kRSTiyoMmeM bhI kramase anantaveM bhAgapramANa vizeSase hIna pradezapuMjako ho taba taka nikSipta karatA hai jaba jAkara ogha utkRSTa kroSakRSTi prApta hotI hai isa prakAra isa arthavizeSakA jJAna karAte hue Ageke sUtrako kahate haiM * isa prakAra anantaropanidhAko apekSA uttarottara ananta bhAgapramANa vizeSa hona pradezajakA nikSepa krodhako antima kRSTi taka hotA hai| 667. isa prakAra isa vidhise anantaropanidhAko apekSA Age sarvatra eka-eka vargaNAvizeSamAtra hona karate hue taba taka le jAnA cAhie jaba jAkara saba saMgraha kRSTiyoMko antara kRSTiyoMko ullaMghana karake sabase utkRSTa krodhako antima kRSTi prApta hotI hai, kyoMki isa adhvAnameM anantara. anantararUpase anantabhAgahAniko choDakara anya prakAra sambhava nahIM hai| vizeSArtha-yahA~para lobhako jaghanya kRSTise lekara krodhako antima kRSTi taka jitanI bhI avAntara kRSTiyAM, pUrva aura apUrva spardhakoMmeMse dravyakA apakarSaNa kara, nivRtta hotI haiM inameMse kisa kRSTiko kitanA dravya prApta hotA hai aura vaha samasta dravya apUrva aura pUrva spardhakoMke samasta dravyakA kitane bhAgapramANa hai yahI tathya yahAM spaSTa kiyA gayA hai / yathA-pUrva aura apUrva spardhakoMmeM jitanA dravya hotA hai usameM asaMkhyAtakA bhAga denepara jo labdha Ave usakA apakarSaNa karake usameM bhI asaMkhyAtakA bhAga denepara jo eka bhAga labdha Ave utanA dravya saba kRSTiyoMmeM nikSipta hotA hai| to bhI saba kRSTiyoMmeM ukta dravyake nikSipta honekA krama yaha hai ki saba kRSTiyoMko eka-eka karake jitanA dravya prApta hotA hai usameMse lobhako jaghanya kRSTiko sabase adhika dravya prApta hotA hai| punaH usase Age lobhakI dUsarI kRSTise lekara krodhako antima kRSTike prApta hone taka pratyeka kRSTiko uttarottara eka-eka vizeSa hona dravya prApta hotA hai| yahA~para vizeSakA pramANa saba kRSTiyoMko prApta honevAle dravyake ananta bhAgamAtra hai| 1. tA-pratI rUvUNakiTTIakaraNaddha-iti pAThaH / 2. A-pratI eyavAgaNaviseseNa iti pAThaH /
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsa hide kasAyapAhuDe 68. saMpahi paraMparovaNidhAe savvajahaNNalomakiTTopadesaggAdo savukkassakohakiTTIe padesa kadhamavaciditti AsaMkAe NirAgIkaraNaTThamuttarasuttamAha 24 * paraMparovaNidhAe jahaNNiyAdo lobhakiTTIdo ukkassiyAe kodhaTTikIe pasaggaM visesahINamaNaMtabhAgeNa / 6 69. kudo evaM ce ? kiTTIaddhANassa eyaguNahANiTTAnaMtarassANaM timabhAgapamANattAdo / ettha hoNA se sadavyamANaM rUvaNa kiTTimaddhANa meM ttavaggaNa visesA tti ghettavvaM / 6 70. saMpahi kohacarimakiTTIe NisittapadesaggAdo avvaphaddayAdivaggaNAe NivadamANapadesaggassa pamANAnugamaM kassAmo / taM jahA- kohacarimakiTTIe Nisitta padesaggAdo apuvvaddayAdivaggaNAe NivadamANapadesaggamaNaMtaguNahoNaM hodi / kiM kAraNaM ? kodhacarimakiTTIe anaMtAo 6 68. aba paramparopanidhAkI apekSA sabase jaghanya lobha kRSTike pradezapuMjase lekara sabase utkRSTa krodha kRSTimeM pradezapuMja kisa prakAra avasthita hai aisI AzaMkA honepara niHzaMka karane ke lie Age sUtrako kahate haiM * paramparopanidhAkI apekSA jaghanya lobhakRSTise utkRSTa krodhakRSTimeM prApta huA pravezapuMja ananta bhAgapramANa vizeSa hIna hai / 9 69. zaMkA - aisA kisa kAraNase hai ? samAdhAna -- kyoMki kRSTiyoMkA adhvAna eka guNahAni sthAnAntarake anantaveM bhAgamAtra hai / yahA~ para hIna huA samasta dravya eka kama kRSTi adhvAna (AyAma) pramANa vargaNAvizeSarUpa hai aisA yahA~ grahaNa karanA cAhie / vizeSArthaM - jahA~ anantaropanidhAmeM prathama kRSTike bAda dUsarI kRSTi meM kitane hIna dravyakA nikSepa huA hai / isI prakAra dvitIyAdi pratyeka kRSTise tIsarI Adi pratyeka kRSTimeM uttarottara kitane hIna dravyakA nikSepa huA hai isakA nirdeza kiyA gayA hai vahIM paramparopanidhAko apekSA arrat jaghanya kRSTine krodhako antima kRSTimeM saba milA kara kitane hIna dravyakA nikSepa huA hai yaha vicAra kiyA gayA hai| yahAM itanA vizeSa samajhanA cAhie ki jahA~ anantaropanidhAkI apekSA eka kRSTise usake anantarakI dUsarI kRSTimeM jitanA dravya hona hokara diyA gayA hai usa hona dravyakA pramANa saba dravya ke anantaveM bhAgamAtra hai vahAM paramparopanidhAkI apekSA bhI lobhakI jaghanya kRSTise krodhakI antima kRSTimeM jitanA dravya hona hokara nikSipta huA hai vaha hona dravya bhI saba kRSTiyoMko prApta honevAle saba dravya ke anantaveM bhAgapramANa hai / phira bhI yaha eka kRSTise dUsarI kRSTimeM jitanA dravya hona huA hai use eka kama kRSTi adhvAnapramANa vargaNAvizeSoMse guNita karane para jo labdha Ave utanA hotA hai / 70. aba krodhako antima kRSTimeM nikSipta hue pradezapuMjase apUrvaM svadhaMkoMkI Adi aNa meM nikSipta honevAle pradezapuMjake pramANakA anugama kreNge| vaha jaise - krodhako antima kRSTimeM nikSipta hue pradezapuMjase apUrvaM spardhakako Adi vargaNA meM nikSipta honevAlA pradezapuMja anantaguNA hIna hai / zaMkA- isakA kyA kAraNa hai ? 1. mA. pratau kadhamiva ciTThadi iti pAThaH /
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhoe vidiyasamae apuvakiTTIkaraNaparUvaNA apuThavaphaddayAdivaggaNAo Nikkhiviya puNo apuvaphaddayavaggaNAe tattha puvvAvaTidadavvassAsaMkhejjadi. bhAgamettaM ceva NikkhivamANassa taduvaladdhIe baahaannuvlNbhaado| ettha dohaM pi davANamovaTTaNaM Thaviya payadatyavisaye sissANaM paDiboho kaayvyo| 671. distamANadavvaM pi kodhacarimakiTTIe bahuaM / apuvvaphaddayAdivaggaNAe aNaMtaguNahoNamidi daTuvvaM / tado ettha dogovucchAo jAdAo-kiTTIsu eyA govucchA, pRthvApRthvaphaddaesu aNNA govucchA tti / aNNe puNa AiriyA kiTTIsu phaddaesu ca eyA ceva govucchA hodi tti bhaNaM ta / tesimahippAeNa kohacarimakiTTIe NisittapadesaggAdo apuvaphaddayAdivaggaNAe NisiMcamANapade. saggamasaMkhejjaguNahoNaM hodi, aNNahA kiTTosu phaddaesu ca bhinnnngovucchppsNgaado| edammi parakhe kiTTIkaraNaddhAe carimasamayaM mottUNa heTimAsesasamaesu kiTTIsu dissamANAsesadazvameyasamayapabaddhassANaMtimabhAgamettaM ceva jaayde| Na cedamicchijjade, uvasamaseDhIe edassatthassa baahovlNbhaado| tamhA puvvutto ceva attho ghetbvo| evaM kiTTIkaraNaddhAe paDhamasamae kiTTIsu dinamANapadesaggassa seDhiparUvaNaM' kAdUNa saMpahi vidiyasamae koramANakajjabhedapaduppAyaNaTThamudarimaM suttapabaMdhamAha * vidiyasamae aNNAo apuvAo kiTTIo karedi paDhamasamaye nnivvttidkittttiinnmsNkhejdibhaagmettaao| samAdhAna-kyoMki krodhako antima kRSTimeM apUrva spardhakakI ananta Adi vargaNAoMko nikSipta kara punaH apurva spardhakakI vargaNAmeM vahAM pUrvake avasthita hue dravyake asaMkhyAtaveM bhAgamAtra hI dravyakA nikSepa karanevAleke usakI upalabdhi hone meM bAdhA nahIM pAI jaatii| yahAM para donoM hI dravyoMkA apavartana sthApita karake prakRta arthake viSayameM ziSyoMko pratibodhita karanA caahie| 71. dRzyamAna dravya bhI krodhakI antima kRSTimeM bahuta hai tathA usase apUrva spardhakako Adi vargamA anantaguNA hIna hai aisA jAnanA cAhie / isaliye yahAM para do gopucchAeM ho jAtI haiM-kRthyioMmeM eka gopucchA tathA pUrva aura apUrva spardhakoMmeM eka anya gopucchaa| kintu anya AcArya kRSTiyoM aura spardhakoMmeM eka hI gopucchA hotI hai aisA kahate haiN| unake abhiprAyase krodhako antima kRSTimeM nikSipta hae pradezapUMjase apUrva spardhakako Adi vargaNAmeM nikSipta honevAlA pradezaja asaMkhyAtagaNA hIna hotA hai, anyathA kRSTiyoM aura gopUcchAoMmeM bhinna gopUcchAoMkA prasaMga prApta hotA hai| parantu isa pakSake svIkAra karanepara kRSTikaraNake kAlameM antima samayako chor3akara adhastana ( pUrvake ) samasta samayasambandhI kRSTiyoM meM dikhanevAlA samasta dravya eka samayaprabaddhake anantaveM bhAgamAtra ho ho jAtA hai| parantu yaha svokAra nahIM hai, kyoMki upazama. zreNimeM isa arthameM bAdhA pAI jAto hai| isalie pUrvokta artha hI grahaNa karanA cAhie / isa prakAra kRSTikaraNake kAlake prathama samaya meM doyamAna pradezapuMjako zreNiprarUpaNA karake aba dUsare samayameM kiye jAnevAle kAryabhedakA kathana karane ke lie Ageke sUtra prabandhako kahate haiM * dUsare samayameM pUrva samayameM niSpanna huI kRSTiyoM ke asaMkhyAtaveM bhAgapramANa anya apUrva kRSTiyoMko karatA hai| 1. A. pratI-saggaseDhiparUpaNaM iti pAThaH /
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ M jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe 72. paDhamasamayamokaDDivadavvAdo asaMkhejjaguNaM vadhvamokaDDiyUNa kiTTIkAragavidiyasamae kiTTIo karemANo paDhamasamayaNivvattidakiTTINaM hevA aNNAo' apuvAo kiTToo Nizvattedi / puvaNi vattidAo ca sarisaNiyamuheNa Nivattedi / tAsimapuvANaM kiTToNaM kipamANamidi vutte paDhamasamae NivvattidakiTrINamasaMkhejjadibhAgamettAo tti tAsi pamANaNi so kdo| paDhamasamayaNivvattidakiTTIsu tappAoggapalivovamAsaMkhejjabhAgeNovaTTivAsu tattha bhAgaladdhamattANamapuvakiTToNaM viviyasamae NivattI hovi tti vuttaM hodi|| 73. saMpahi viviyasamayakiTTIkArago takAlokaTTiksayaladamvastAsaMkhejjavibhAgaM ghetUNApuvakiTTIsu Nivikhaviya sesabahubhAgadadhvaM pRthvakiTTIsu phaddaesu ca samayAviroheNa Nivikhavadi tti ghettavvaM / saMpahi tAsimapulvANaM kiTToNaM kadamammi ogAse NivattI hodi ti AsaMkAe girAregIkaraNaTThamuttarasuttAraMbho * ekekisse saMgahakiTTIe heTThA apuvAo kiTTIo karedi / 74. kohasaMjalaNassa puvAyuvaphaddahito padesagamokaDDiyUNa appaNo tiNhaM saMgahakiTToNaM heTTado pAdekkamapuvAo kiTTIo puvakiTTINamasaMkhejjadibhAgametIo Nivvattevi / evaM mANa-mAyA 72. prathama samayameM apakarSita kiye gaye dravya se asaMkhyAtaguNe dravyakA apakarSaNa karake kRSTikAraka jIva dUsare samaya meM kRSTiyoMko karatA huA prathama samaya meM niSpAdita kI gayI kRSTiyoMke noce anya apUrva kRSTiyoM ko niSpAdita karatA hai| tathA pUrvameM niSpAdita huI kRSTiyoMko sadRza dhanarUpase niSpAdita karatA hai / una apUrva kRSTiyoMkA kyA pramANa hai aisA kahane para prathama samayameM niSpAdita kI gayI kRSTiyoMke asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hai isa prakAra unake pramANakA nirdeza kiyA hai| prathama samayameM niSpAdita kI gayo kRSTiyoMko tatprAyogya palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgase apavartita karane para vahAM jo bhAga labdha Ave tatpramANa apUrva kRSTiyoM ko dUsare samayameM niSpatti hotI hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| vizeSArtha-prathama samaya meM jitanI kRSTiyoMkI niSpatti hotI hai unake pramANameM palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgakA bhAga dene para jo labdha Ave, jo ki prathama samayameM niSpanna kI gayo kRSTiyoMke asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hotA hai, utanI apUrva kRSTiyoMko niSpAdita karatA hai| isake sAtha hI prathama samayameM niSpanna kI gayI kRSTiyoM ke samAna dhanavAlo kRSTiyoMko bhI niSpAdita karatA hai aisA yahA~ samajhanA cAhiye / 573. aba dUsare samayameM kRSTikAraka jIva tatkAla apakarSita kiye gaye samasta dravyake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa dravyako grahaNa karake tathA use apUrva kRSTiyoM meM nikSipta karake zeSa bahubhAgapramANa dravyako pUrvakI kRSTiyoMmeM aura spardhakoM meM Agamake avirodha pUrvaka nikSipta karatA hai aisA prakRtameM grahaNa karanA caahiye| aba una apUrva kRthyioM ko kisa avakAza ( sthAna ) meM niSpati hotI hai aisI AzaMkA hone para niHzaMka karane ke lie Ageke sUtrakA Arambha karate haiM * eka-eka saMgraha kRSTike nIce apUrva kRSTiyoMko karatA hai| 574. kroSa saMjvalanake pUrva aura apUrva spardhakoMmeM se pradezapuMjakA apakarSaNa karake apanI tonoM saMgraha kRSTiyoMke nIce pUrva kRSTiyoMke asaMkhyAtaveM bhAgapramANa pratyeka sambandhI apUrva kRSTiyoMko niSpAdita karatA hai| isI prakAra mAna, mAyA aura lobhasaMjvalanasambandhI bho apane-apane pradeza1. A. pratI-kiTTINaM aNNAo iti pAThaH /
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ aarseDhIe vidiyasamae kiTTI appA bahuaparUvaNA 27 lobhANaM pi appappaNo padesagga mokaDDiyUNa sagasaga saMgahakiTTINaM paDhamasamayaNivvattidANaM heTThA pAdekkamasaMkhejjabhAgamettIo Nivvattadi tti eso ettha suttatya saMgaho / tado bArasahaM pi saMgahakiTTINaM jahaSNa kaTTI hito heTThA pAdevakaM puNva kiTTINamasaMkhejjadibhAgamettIo apuNva kiTTIo NivvattemANassa bArasasu dvANesu apuSvANaM kiTTINaM vidiyasamaye pAdubbhAvo jAdo tti ghettavvaM / 75. saMpahi tattha dijjamAnapadesaggassa seDhiparUvaNaTTamuttaraM suttapabaMdhamAha - * vidiyasamae dijamANayassa padesaggassa seDhiparUvaNaM battaissAmo / 6 76. sugamaM / * taM jahA / * 77. sugamaM / * lobhassa jahaNiyAe kiTTIe padesaggaM bahuaM dijadi / 678. ettha lobhassa jahaNNiyA kiTTI tti vRtte lobhasaMjalaNassa paDhamasaMgaha kiTTIdo heTThA vvittijjamANANamaNatANamapRthva kiTTINamAdima kiTTI' ghettavyA / tattha dijjamAnapade saggamuvarimakiTTIsu dijjamAnapade saggAdo bahugaM hoi, aNNahA kiTTIgadapadesaggassa puSvANuputhvIe egagovucchAyAreNAvaNANuvavattado / puMjakA apakarSaNa karake prathama samaya meM niSpAdita apanI-apanI saMgraha kRSTiyoM ke nIce pratyeka sambandhI asaMkhyAtaveM bhAgapramANa apUrva kRSTiyoMko niSpAdita karatA hai isa prakAra yaha yahA~ para isa sUtra kA samuccayarUpa artha hai / isalie bArahoM saMgraha kRSTiyoMkI jaghanya kRSTiyoMse nIce pratyeka sambandhI pUrva kRSTiyoMke asaMkhyAtaveM bhAgapramANa apUrva kRSTiyoMko niSpAdita karanevAleke bArahoM sthAnoM meM apUrva kRSTiyoMkA dUsare samaya meM prAdurbhAva ho jAtA hai aisA yahAM grahaNa karanA cAhiye / vizeSArtha - saba saMgraha kRSTiyAM 12 haiM / unameM se pratyeka saMgraha kRSTise nIce pratyeka saMgraha kRSTi sambandhI avAntara kRSTiyoMkA jitanA pramANa hai unake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa apUrva kRSTiyoMko dUsare samaya meM yaha jIva niSpAdita karatA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / $ 75. aba unameM doyamAna pradezapuMjakI zreNiprarUpaNA karaneke lie Age ke sUtraprabandhako kahate haiM * dUsare samaya meM vIyamAna pravezapuMjakA zreNiprarUpaNa batalAveMge / 9 76. yaha sUtra sugama hai / vaha jaise / $ 77. yaha sUtra sugama hai / lobhako jaghanya kRSTimeM bahuta pradezapuMja diyA jAtA hai / 78. yahA~ para 'lobhako jaghanya kRSTi' aisA kahane para lobhasaMjvalanako prathama saMgraha kRSTise nIce niSpAdita honevAlI ananta apUrva kRSTiyoMkI Adi kRSTi grahaNa karanI cAhiye / usameM dIyamAna pradeza puMja uparima kRSTiyoM meM doyamAna pradeza puMjase bahuta hotA hai, anyathA kRSTigata pradezapuMjakA pUrva aura apUrva kRSTiyoMkI apekSA eka gopucchAkArarUpase avasthAna nahIM bana sakatA / 1. A. pratau kiTTIo iti pAThaH /
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalA sahide kasAyapAhuDe * vidiyAe kiTTIe visesahINa maNaMtabhAgeNa / $ 79. etthAnaMtabhAgeNetti vRtte eyavaggaNavisesametteNetti ghettamvaM / teNa paDhamakiTTIe Nitti desaggAdo vidiyakiTTIe NisicamANapadesaggameyavaragaNa visesametteNa hoNaM hodi tti siddhaM / * tAva anaMtabhAgahINaM jAva apuvvANaM carimAdoti / 28 80. egeNa vaggaNavisesamavadvidapamANamaNaM tarANaMtarAdo hINaM kADhUNa tAva NedavvaM jAva vidiyasamae lohassa paDhamasaMgaha miTTIe heTThA NivattijjamANANa naputra kiTToNaM carima kiTTIdo tti / kuda ? emma addhA anaMtabhAgahANi mottUNa pyaarNtraasNbhvaado| evamedammi visae anaMta bhAgahANI paviNA kADhUNa tado paDhamasamayaNinbattidANaM lobhassa paDhamasaMgaha kiTTIe aMtara kiTTINaM jA jahaNiyA puvva kiTTI tattha kerisaM padesaNivakhevaM kareditti AsaMkAe niNNayavihANaTThamuttarasuttAraMbhI * tado paDhamasamae NivvattidANaM jahaNiyAe kiTTIe visesahINamasaMkheja dibhAgeNa / $ 81. taM jahA - paDhamasamae kiTTIsu NisittA se sapade sapiMDAdo vidiyasamae kiTTIsu nisiccamANasayala pade sapiMDo asaMkhejjaguNo hodi / kiM kAraNaM ? anaMtaguNavisohIe okaDDiyUna gahidattAdo / teNa kAraNeNa vidiyasamayAmma apuvvANaM carimakiTTIe nisittapadesa paDo paDhamasamaya * dUsarI kRSTimeM anantaveM bhAga pramANa vizeSahIna pradezapuMja diyA jAtA hai / 79. isa sUtra meM 'anaMtabhAgeNa' aisA kahane para 'eka vargaNAvizeSamAtrase' aisA grahaNa karanA cAhie / isalie prathama kRSTimeM nikSipta hue pradezapuMja se dUsarI kRSTi meM nikSipyamAna pradeza puMja eka vargaNAvizeSamAtra hona hotA hai yaha siddha hotA hai / * isa prakAra taba taka anantaveM bhAgapramANa hona dravya diyA jAtA hai jabataka ki lobhakI prathama saMgraha kRSTike nIce nirvartamAna apUrva kRSTiyoMkI antima kRSTi prApta hotI hai / 980 eka vargaNAvizeSako avasthita pramANarUpase hIna karake anantara tadanantara kramase taba taka le jAnA cAhiye jaba taka dUsare samaya meM lobhako prathama saMgraha kRSTike nIce nivartamAna apUrva kRSTiyoM kI antima kRSTi prApta hotI hai, kyoMki isa sthAnameM ananta bhAgahAniko chor3akara anya prakAra asambhava hai / isa prakAra isa sthAna para ananta bhAgahAnirUpase pradezavinyAsa karake usake bAda lobhako prathama saMgraha kRSTiko prathama samaya meM nirvartamAna antara kRSTiyoMkI jo jaghanya pUrva kRSTi hai usameM kisa prakArake pradazoMkA nikSepa karatA hai aisI AzaMkA hone para nirNayakA vidhAna karane ke lie Ageke sUtrakA Arambha karata haiM * usase prathama samaya meM nirvartata lAbhakI prathama saMgrahakRSTiko antara kRSTiyoMkI jaghanyakRSTimeM asaMkhyAtaveM bhAgapramANa vizeSahIna pradezapuMja diyA jAtA hai / 9 81 vaha jaise - prathama samaya meM kRSTiyAM meM nikSipta kiye gaye samasta pradezapiNDa se dUsare samaya meM kRSTiyoM me nikSipyamAna samasta pradezaviNDa asaMkhyAtaguNA hotA hai / zaMkA- isakA kyA kAraNa hai ? samAdhAna - kyoMki anantaguNI vizuddhivaza apakarSita karake isa pradezapiNDakA grahaNa kiyA hai / isa kAraNa dUsare samaya meM apUrva kRSTiyoM kI antima kRSTimeM nikSipta kiyA gayA pradezapiNDa
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhIe vidiyasamae kiTTIappAbahuaparUvaNA jahaNa kiTTIe puvAvaTTidapadesapiMDAdo visohipAhammeNAsaMkhejjaguNo hodi ti dRDhavvaM / puNo paDhamasamayaNinvattidajahaNNakiTTIe uvari saMpahi NisiMcamANadavvaM pi pudha kAdUga joijjamANaM tattha puvAvaTTidadavvAdo asaMkhejjaguNaM ceva bhavadi,okaDDidadavvamAhappamassiyUga kiTTi paDi eNhi NisiMcamANadavvassa thaabhaavdsnnaado| evaM hodi tti kAdUga tattha puravAvaTTidAsaMkhejjavibhAgamettadavveNa puNo aNaMtimabhAgametteNa ca hoNo padesaviNNAso tattha icchi panno, aNNahA puvAputrakiTTINameya. govucchAyAreNa smvddhaannaannuvvttiido| edeNa kAraNeNAsaMkhejjabhAgahINo padesaviNNAso edammi saMdhivisese jAdo tti ghettavvaM / evamuvari vi jattha jattha apuvvANaM carimAdo puvakiTTI jahaNiyAe kiTTIe asaMkhejjadibhAgahINaM padesaNikkhevaM bhaNihidi tattha tatya eso ceva attho paraveyayo / evamedamima saMdhivisae saMkhejjabhAgahINaM padesaviNNAsaM kAdUNa tado etto uvarimAsu savvAsu ceva lobhasaMjalaNassa paDhamasaMgahakiTTIe paDhamasamayaNivattivAsu kiTTIsu aNaMtarANaMtarAdo aNaMtabhAgahINaM ceva pavesaNisegameso kuNavi tti jANAvaNaTThamuttarasuttAvayAro * tado vidiyAe aNaMtabhAgahINaM / teNa paraM paDhamasamayaNibattidAsu lobhassa paDhamasaMgahakiTTIe kiTTIsu aNaMtarANaMtareNa aNaMtabhAgahINaM dijamANagaM jAva paDhamasaMgahakiTTIe carimakiTTi tti / 682. kudo ? edammi visae aNaMtarANaMtaraM pekkhiyUNa egegavaggaNavisesahANIe padesa. NikkhevaM kuNamAgassa tdvirohaado| saMpahi etto uvari lobhassa vidiyasaMgahakiTTIe heTThA NivvattijjamANANamapavvakiTTINaM jA jahaNiyA kiTTI tattha kiMvidho padesaviNNAso hodi ti prathama samayasambandhI jaghanya kRSTimeM pahaleke avasthitapradeza piNDase vizuddhiko pradhAnatAvaza asaMkhyAtaguNA hotA hai aisA jAnanA cAhiye / punaH prathama samaya meM nirtita jaghanya kRSTike kAra isa samaya sIMce jAnevAle dravya ko bhI pRthak karake dekhane para vaha vahAM para pUrvake avasthita hue dravyase asaMkhyAtaguNA hI hotA hai, kyoMki apakarSita hue dravyake mahattvakA Azraya kara kRSTike prati isa samaya sIMcA jAnevAlA dravya usa rUpase dekhA jAtA hai| aisA hotA hai aisA karake (samajhakara) vahAM pahaleke avasthita hue asaMkhyAtaveM bhAgapramANa dravyase aura punaH ananta bhAgamAtrase hIna pradeza vinyAsa vahAM para svIkAra karanA cAhiye, anyathA pUrva aura apUrva kRSTiyoMkA eka gopucchAkArarUpase avasthAna nahIM bana sktaa| isa kAraNa isa sandhi vizeSa meM asaMkhyAta bhAgahIna pradeza vinyAsa ho gayA hai aisA grahaNa karanA caahie| isI prakAra Age bhI jahAM-jahA~ apUrva kRSTiyoMkI antima kRSTise pUrva kRSTiyoMko jaghanya kRSTimeM asaMkhyAtavAM bhAgahona pradezavinyAsa kaheMge vahAM-vahAM yahI artha kahanA caahie| isa prakAra isa sandhisyAnameM saMkhyAta bhAgahIna pradezavinyAsa karake tadanantara isase uparima sabhI, lobhasaMjvalanako prathama saMgraha kRSTikI, prathama samayameM nirtita kRSTiyoM meM anantara-anantara kramase anantabhAgahIna hI pradeza nikSepa yaha jIva karatA hai isa bAta kA jJAna karAneke lie Ageke sUtrakA avatAra karate haiM * usase dUsarI kRSTimeM ananta bhAgahIna pravezapuMja diyA jAtA hai| usase Age prathama samayameM nirvatita lobhakI prathama saMgraha kRSTikI kRSTiyoMmeM anantara-anantara kramase prathama saMgraha kRSTiko antima kRSTike prApta hone taka ananta bhAgahIna pravezapuMja diyA jAtA hai| 682. kyoMki isa sthAna meM anantara-anantara kRSTiyoMko diye jAnevAle pradezapuMjako dekhate hue uttarottara eka-eka vargaNAvizeSako hAni dvArA pradeza nikSepako karanevAleke vaisA hone meM virodhakA abhAva hai| aba isase Age lobhako dUsarI saMgrahakRSTike nIce niSpanna honevAlI apUrva
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe AsaMkAe NiNNayavihANaTThamuvarimaM pabaMdhamAha___* lobhassa ceva vidiyasamae vidiyasaMgahakiTTIe tisse jahaNNiyAe kiTTIe dijamANagaM visesAhiyamasaMkhejadimAgeNa / 683. paMDhamasamae NivvattidA jA lobhassa vidiyasaMgahakiTTI tisse heTThA vidiyasamae NivvattijjamANA avvakiTTINaM paMtI puvakiTTohiM saha vivakkhiyA vidiyasamae vidiyasaMgahakiTTI NAma / tisse jA jahaNiyA kiTTI tattha dijjamANayaM padesaggaM paDhamasaMgahakiTTIcarimakiTToe NisittapadesaggaM pekkhiyUNa visesAhiyaM hodi| hotaM piNiyamA asaMkhejadibhAgabbhahiyaM ceva, aNNahA tatto edassa eyavaggaNavisesametteNa hAikUNa eyagovucchAyAreNa smvtttthaannaannuvvttiido| taM jahA 5 84. paDhamasaMgahakiTTIe carimakiTTimmi jettimo eNhiM padesaNikkhevo ko tettiyametto ceva jai vidiyasaMgahakiTTIe heTThimANamapavakiTToNaM jahaNNakiTTIe padesaNikkhevo hojja to tatto edassAsaMkhejjadibhAgahoNataM pasajjade, tattha puvAvaTTidAsakhejjadibhAgamettadavvassetya parihoNatadasaNAvo / Na cedamicchijjade, savvAsu kiTTIsu eyA govucchAseDhi ti padaNNAe vighaadppsNgaado| tamhA tattha puvAvaTidadavvametteNANaMtabhAgahoNeNa samahio padesaNikkhevo ettha icchiyvyo| aNNahA tatto egavaggaNavisesametteNa hAidUNa etthtnnpdesggssaavtttthaannvirohaavo| tado siddhamasaMkhejjavibhAguttaro padesaNisego evammi uddese jAdo ti| evamuri vi jattha jattha puvakiTTINaM carimAdo apuvvANaM jahaNakiTTIe asaMkhejjavibhAguttaraM padesaNikkhevaM bhaNihidi tatya tatya kAraNakRSTiyoMmeM jo jaghanya kRSTi hai usameM kisa prakArakA pradezavinyAsa hotA hai aisI AzaMkA honepara nirNaya karaneke lie Ageke prabandhako kahate haiM * lobhako hI dUsare samayameM usa dUsarI saMgraha kRSTiko jaghanya kRSTimeM asaMkhyAtavAM bhAgapramANa vizeSa adhika pradezapuMja diyA jAtA hai| 683. prathama samayameM lobhakI jo saMgraha kRSTi niSpanna huI usake nIce dUsare samayameM jo apUrva kRSTiyoMkI paMkti niSpanna ho rahI hai, pUrva kRSTiyoMke sAtha vivakSita huI vaha dUsare samayameM dUsarI saMgraha kRSTi kahalAtI hai| usakI jo jaghanya kRSTi hai usameM diyA jAnevAlA pradezapuMja prathama saMgraha kRSTiko antima kRSTimeM nikSipta hue pradezapuMjako dekhate hue vizeSa adhika hotA hai| aisA hotA huA bhI niyamase asaMkhyAtavAM bhAgapramANa hI adhika hotA hai, anyathA usase isake eka vargaNA vizeSamAtra ghaTakara eka gopucchAke AkArarUpa samavasthAna nahIM bana sakatA hai| vaha jaise 6.84. prathama saMgraha kRSTiko antima kRSTimeM isa samaya jitanA pradezanikSepa kiyA hai utanA hI yadi dUsarI saMgraha kRSTikI adhastana apUrva kRSTiyoMsambandhI jaghanya kRSTimeM pradeza nikSepa hove to usase isake asaMkhyAtaveM bhAgahInapanekA prasaMga prApta hotA hai, kyoMki usameM jo pUrvakA asaMkhyAtaveM bhAgapramANa dravya avasthita hai usakI hAni dekhI jAtI hai| parantu yaha iSTa nahIM hai, kyoMki samasta kRSTiyoMmeM eka gopucchA paMkti hotI hai isa pratijJAke vighAtakA prasaMga prApta hotA hai, isalie usameM jo pahalekA anantavA bhAgahIna dravya avasthita hai usase adhika pradeza nikSepa yahA~ svIkAra karanA cAhie, anyathA usase eka vargaNAvizeSa mAtra ghaTakara yahA~ke pradezapuMjake avasthAna mAnanemeM virodha AtA hai, isalie siddha huA ki asaMkhyAtavAM bhAga adhika pradeza nikSepa isa sthAna meM ho gayA hai / isI prakAra Age bhI jahA~-jahAM pUrva kRSTiyoM sambandhI apUrva kRSTiyoMkI jaghanya kRSTimeM asaMkhyAtavA bhAga adhika pradeza nikSepa kaheMge vahAM-vahAM yaha kAraNa kahanA caahie| aba
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagase Dhoe vidiyasamae kiTTIappA bahuaparUvaNA maivaM parUveyavyaM / saMpahi etto uvarimAsu apavyakiTTIsu vidiyasaMgaha kiTTIe heTThA nivvattijjamANiyA atarovaNidhAeM anaMtabhAgahINaM ceva padesaNikkhevaM kuNavi tti paTuppAyanadrumuttarasuttaM bhaNavi * taiNa paramaNaMtabhAgahINaM jAva apuvvANaM carimAdoti / 31 SS 85. kiM kAraNaM ? edammi addhANe anaMtabhAgahANi mottUNa payAraMtarAsaMbhavAdo / saMpahi etthataNANamapuNva kiTTINaM carimAdo paDhamasamaye NivvattidANaM puJcakiTTINaM lobhavidiyasaMgahakiTTIpaDibaddhANaM jahaNiyAe kiTTIe padesaviNNAso edeNa sarUveNa payaTTavi tti paTuppAemANo suttamuttaraM bhaNai * tado paDhamasamayaNivvattidANaM jahaNiyAe kiTTIe visesahINamasaMkheja dibhAgeNa / 686. tattha puNvAvaTTidAsaMkhejja vibhAgametteNa puNo egavaggaNa visesametteMNa ca parihINo pade Nisego evammi saMdhivisese hodi tti eso ettha suttattha saMgaho / * teNa paraM visesahINamaNaMtabhAgeNa jAva vidiyasaMgaha kiTTIe carimakiTTi tti | 87. sugamaM / * tado jahA vidiyasaMgahakiTTIe vidhI tahA caiva tadiyasaMgaha kiTTIe vidhI ca / 6 88. jahA viaiyasaMgaha kiTTIe Adimmi adhvANaM jahaNNa kiTTIe egavAra masaMkhejjabhAguttarapadesaviNNAso ho tatto paramaNaMtabhAgahANIe aputhva kiTTIo samullaMghiyUNa puSva kiTTINamA dilla isase upari apUrva kRSTiyoM meM dUsarI saMgraha kRSTi ke nIce niSpanna honevAlI kRSTiyoM meM anantaropanidhAkI apekSA anantabhAgahIna hI pradeza nikSepa karatA hai isa bAtakA kathana karate hue Age ke sUtrako kahate haiM * usase Age dUsarI saMgraha kRSTisambandhI niSpanna honevAlI apUrva kRSTiyoMko antima kRSTi ke prApta hone taka anantabhAgahIna pradezapuMja diyA jAtA hai / $ 85. kyoMki isa sthAna meM ananta bhAgahAniko chor3akara anya prakAra sambhava nahIM hai / aba yahA~kI apUrva kRSTiyoM kI antima kRSTise prathama samaya meM niSpanna huI lobhasaMjvalanakI dUsarI saMgraha kRSTisambandhI pUrva kRSTiyoMkI jaghanya kRSTimeM pradeza nikSepa isa rUpase pravRtta hotA hai isa bAtakA kathana karate hue Age ke sUtrako kahate haiM * usase prathama samaya meM niSpanna huI saMgraha kRSTiyoMkI jaghanya kRSTimeM asaMkhyAtaveM bhAgahIna pravezapuMja diyA jAtA hai / $ 86. kyoMki usameM pUrva ke avasthita asaMkhyAtaveM bhAgapramANa eka vargaNA vizeSamAtra parihIna pradeza nikSepa isa sandhivizeSa meM hotA hai yaha yahAM isa sUtrakA samuccayArtha hai / * usase Age dUsarI saMgraha kRSTikI antima kRSTi taka anantaveM bhAgapramANa vizeSa hona dravya diyA jAtA hai / 9 87. yaha sUtra sugama hai / * tadanantara jisa prakAra dUsarI saMgraha kRSTikI vidhi kahI gayI hai usI prakAra tIsarI saMgraha kRSTikI vidhi jAnanI cAhie / $ 88. jisa prakAra dUsarI saMgraha kRSTike AdimeM apUrvaM kRSTiyoMkI jaghanya kRSTimeM eka bAra asaMkhyAtaveM bhAga adhika pradeza vinyAsa hokara usase Age anantabhAga hAni dvArA apUrvaM kRSTiyoM
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ 32 jaya dhavalAsahide kasAyapAhuDe saMdhIe saimasaMkhejjabhAgahANI hodUNa tatto paramaNaMtabhAgahANIeM ceva padesaNisegavihI paruvido tahA ceva lobhatadiyasaMgaha kiTTIe vi aNUNAhio parUveyagvotti eso ettha suttatyasamuccayo / saMpahi lobhasaMjalaNassa tadiyasaMgaha kiTTIe carimakiTTimmi NisittapabesaggAdo mAyAe paDhamasaMgahakiTTIe heTThA vittijjamANANamapuda kiTTINaM jahaNiyAe kiTTIe NisiccamANapadesaggamedeNa kameNa payaTTaditti jANAvaNaTThamuttarasuttamoiNNaM * tado lobhassa carimAdo kiTTIdo mAyAe jA vidiyasamae jahaNNiyA kiDDI tisse didi padesaggaM visesAhiyamasaMkheja dibhAgeNa / 9 89. kAraNametya sugamaM, aNaMtarameva paruvidattAdo / * tado puNa anaMtabhAgahINaM jAva apuvvANaM carimAdo ti / 90. sugamaM / * evaM jamhi jamhi apuvvANaM jahaNNiyA kiTTI tamhi tamhi visesAhiyamasaMkheja dibhAgeNa apuvvANaM carimAdo asaMkheja dibhAgahINaM / 91. evamaNaMtarapavideNa kameNa uvari vi seDhiparUvaNAe kIramANAe jamhi jamhi uddese puNvANaM carimAdo apuvvANaM jahaNiyA kiTTI bhaNNade tamhi tamhi tadaNaMtaraheTThimaputrakiTTIe nimittavadesaggAdo asaMkhejjadvibhAgeNa visesAhiyaM kADhUNa padesaggaM Nikkhivadi / puNo ko ullaMghana kara pUrva kRSTiyoMkI Adima sandhimeM eka bAra asaMkhyAta bhAgahAni hokara usase Age anantabhAga hAnirUpase hI pradezaniSekavidhi kahanI caahie| tathA usI prakAra lobhakI tIsarI saMgraha kRSTikI bhI nyUnAdhikatA se rahita vidhi kahanI cAhie, yaha yahA~ para sUtrArthasamuccaya hai / aba lobhasaMjvalanakI tIsarI saMgraha kRSTikI antima kRSTimeM nikSipta hue pradezapuMjase mAyA saMjvalanako prathama saMgrahakRSTi ke nIce niSpanna honevAlI apUrva kRSTiyoMkI jaghanya kRSTimeM nikSipta honevAlA pradeza puMja isa krama se pravRtta hotA hai isa bAtakA jJAna karAneke lie AgekA sUtra AyA hai * tatpazcAt lobha saMjvalanako antima kRSTise mAyA saMjvalanako prathama saMgraha kRSTike nIce dUsare samaya meM jo jaghanya kRSTi niSpanna hotI hai usameM diye jAnevAlA praveza puMja asaMkhyAta bhAgapramANa vizeSa adhika hotA hai / $ 89. yahA~para kAraNakA kathana sugama hai, kyoMki vaha anantara pUrva hI kaha Aye haiM / * punaH isase Age apUrva kRSTiyoMko antima kRSTike prApta hone taka ananta bhAgahIna pradezapuMja diyA jAtA hai / 90. yaha sUtra sugama hai / * isa prakAra jahA~-jahA~ pUrva kRSTiyoMko antima kRSTise apUrva kRSTiyoM kI jaghanya kRSTi kahI gaI hai vahA~ vahA~ asaMkhyAtavA~ bhAgapramANa adhika pradezapaMja diyA jAtA hai aura jahA~-jahA~ apUrva kRSTiyoM kI antima kRSTise pUrvaM kRSTiyoM kI jaghanya kRSTi kahI gaI hai vahA~ vahA~ asaMkhyAtavA~ bhAgahona pradezapuMja diyA jAtA hai / $ 91. isa prakAra anantara pUrva kahe gaye kramake anusAra Age bhI zreNiprarUpaNA karanepara jisa-jisa sthAna para pUrvaM kRSTiyoMkI antima kRSTise apUrvaM kRSTiyoMko jaghanya kRSTi kahI jAtI hai usa-usa sthAnapara tadanantara adhastana pUrva kRSTimeM nikSipta hue pradezapuMjase asaMkhyAtaveM bhAgapramANa
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ aarse Dhoe vidiyasamae kiTTITANesu dijjamAnapadesa parUpaNA jahi jamhi apuvvANaM carimakiTTIdo puvvANaM jahaNNiyA kiTTI bhaNNade tamhi tamhi puNyaNisittAsaMkhejjavibhAgamettadavveNa parihINaM kADhUNa padesaggaM Nisicadi / tadaNNattha puNa anaMtaMrANaMtarAvo anaMtabhAgahANIe pade NisegaM kuNadi tti eso ekssa suttassa bhAvatyo / evaM ca seDhiparUvaNaM kADhUNa joijjamAne ke lie uddesesu asaMkhejjabhAgahIno padesaviNNAso jAdo, kettiesu vA uddadde se su asaMkhejjadibhAguttaro padesaNikkhevo jAdo tti imamatyavisesaM parUvemANo suttamuttaraM bhaNai * edeNa kameNa vidiyasamae NikkhivamANagassa padesaggassa bArasasu kiTTiTThANesu asaMkhejjadibhAgahINaM / ekArasasu kiTTiTThANesu asaMkhejadibhAguttaraM dijamANagassa pade saggassa / 92. evamaNaMtaraparU vidakameNa seDhiparUvaNaM kADhUNa puNo AdIdo ppahUDi tamhi joijjamANe vidiyasamae NicicamANagassa padesaggassa bArasasu kiTTiTThANesu asaMkhejjavibhAgahINaM samavaTTA hovi, bArasahaM pi saMgaha kiTTINamAdimasaMghIsu apurutrANaM carimakiTTIvo puNyajahaNNa kiTTIe NisicacamANapavesagAssa pariSphuDameva tahAbhAvovalaMbhAdo / puNo ekkArasasu kiTTiTThANesu asaMkhejjabhAguttaraM dijjamAnapadesaggAvadvANaM hoi, puvvakiTTINaM carimasaMghIdo apuvvANaM jahaNNakiTTIsu NiyamA asaMkhejjadibhAguttaraM padesaNivakhevaM kuNamANassa tahAbhAvasiddhIe bAhAvalaMbhAdo / puNo evANi tevIsa saMdhidvANANi mottUNa sesAsesa kiTTiTThANesu anaMtabhAgahINo ceva padesaviNNAso hoi, tattha pAraMtara saMbhavo 'tti jANAvaNa phalamuttarasuttamo iNNaM 33 vizeSa adhika karake pradezapuMja nikSipta karatA hai / tathA jisa-jisa sthAna para apUrva kRSTiyoM kI antima kRSTise pUrva kRSTiyoMkI jaghanya kRSTi kahI jAtI hai usa usa sthAna para pUrva meM nikSipta hue asaMkhyAtaveM bhAgapramANa dravyako hona karake pradezapuMjako nikSipta karatA hai / punaH usase anyatra anantara-anantararUpase ananta bhAgahAni dvArA pradeza niSekako karatA hai yaha isa sUtra kA bhAvArtha hai / isa prakAra zreNiprarUpaNAko karake dekhanepara kitane hI sthAnoMmeM asaMkhyAta bhAgahIna pradeza vinyAsa ho gayA hai tathA kitane hI sthAnoM meM asaMkhyAtavAM bhAga adhika pradeza nikSepa ho gayA hai isa prakAra isa artha vizeSakA kathana karate hue Age ke sUtra ko kahate haiM * isa kramase dUsare samaya meM diye jAnevAle pradezapuMjakA bAraha sthAnoM meM asaMkhyAtaveM bhAgahIna avasthAna hotA hai tathA diye jAnevAle pradezapuMjakA gyAraha sthAnoMmeM asaMkhyAtaveM bhAga adhika avasthAna hotA hai / 6 92. isa prakAra anantara kahe gaye kramake anusAra zreNikI prarUpaNA karake punaH prArambhase lekara usake dekhane para dUsare samaya meM diye jAnevAle pradezapuMjakA bAraha kRSTisthAnoM meM asaMkhyAtaveM bhAgahIna avasthAna hotA hai, kyoMki bAraha ho saMgraha kRSTiyoMkI prArambhika sandhiyoM meM apUrva antima kRSTise pUrva kI jaghanya kRSTimeM diyA jAnevAlA pradezapuMja spaSTa rUpase usa prakAra upalabdha hotA hai / tathA gyAraha kRSTi sthAnoMmeM diye jAnevAle pradezapuMjakA asaMkhyAtaveM bhAga adhika avasthAna hotA hai, kyoMki pUrva kRSTiyoM ko antima kRSTise apUrva kRSTiyoM ko jaghanya kRSTiyoM meM niyamase asaMkhyAtaveM bhAga adhika pradezoMkA nikSepa karanevAleke usa prakAra se siddhi hone meM bAdhA nahIM pAyI jAtI hai / puna: ina teIsa sandhi sthAnoMko chor3akara zeSa samasta kRSTisthAnoM meM uttarottara anantaveM bhAgahIna pradezavinyAsa hotA hai, kyoMki una sthAnoM meM prakArAntara sambhava nahIM hai isa prakAra isa bAtakA jJAna karAne ke phalasvarUpa AgekA sUtra AyA hai 1. tA. A. pratyoH payAraMtarAsaMbhavo iti pAThaH / 5
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayaSavalAsahide kasAyapAhuDe * sesesu kiTTiTThANesu aNaMtabhAgahINaM dijamANagassa padesaggassa / 693. kudo ? egegavaggaNavisesametteNa aNaMtarANaMtarAdo hoNaM kAdUNa tattha padesaNisegaM kuNamANassa pyaarNtraannuvlNbhaado| * vidiyasamae dijamANayassa padesaggassa esA uTTakUDaseDhI / 94. jado evaM bArasasu kiTTiTThANesa asaMkhejjavibhAgahANIe parihAidUNa ekkArasasu kiTTiTThANesa asaMkhejabhAguttaravaDDIe vaDidUNa puNo sesAsesakiTTiTThANesu.aNaMtabhAgahANIe vidiyasamae dijjamANapadesaggassa samavaDhANaNiyamo tado esA vijjamANapadesaggassa seDhI uTTakUDasarisI jaavaa| jahA uTTassa puTThI pacchimabhAge uccA hodUNa puNo majjhe NIcA bhavadi, puNo uvari vi NIcuccasarUveNa gacchavi, evamihAvi padesaNisego Adimmi bahugo hodUNa paNo thovo bhavadi puNo vi saMghivisesesu thovo bahuo ca hodUNa gacchavi ti teNa kAraNeNa uTTakUDasamANA seDhI vijjamANapavesaggassa jAdA tti bhaNivaM hoi| 695. saMpahi ettheva vissamANapadesaggassa seDhipakhvaNamivamAha* zeSa kRSTisthAnoMmeM dIyamAna pradezajakA ananta bhAgahIna avasthAna hotA hai| 693. kyoMki eka-eka vargaNAvizeSako anantara-tadanantara kramase hIna karake una kRSTisthAnoMmeM pradezaniSekako karanevAleke anya prakAra nahIM upalabdha hotaa| * isa prakAra dUsare samayameM dIyamAna pradezajako yaha uSTrakUTa zreNi hai| 694. yataH isa prakAra bAraha kRSTi sthAnoMmeM asaMkhyAtaveM bhAgahonapramANa ghaTakara aura gyAraha kRSTisthAnoMmeM asaMkhyAta bhAga vRddhi pramANa bar3hakara punaH zeSa sampUrNa kRSTi sthAnoMmeM anantabhAgahAnirUpase dUsare samayameM diye jAnevAle pradezapuMjake avasthAnakA niyama hai, isalie diye jAnevAle pradezapuMjakI yaha zreNi uSTrakUTake samAna ho jAtI hai| jisa prakAra UMTakI pITha pichale bhAgameM UMcI hokara punaH madhyameM nIcI ho jAtI hai| punaH Age bhI UMcI aura nIcI hokara jAtI hai isI prakAra yahAM isa zreNimeM bhI pradezaniSeka prArambhameM bahata hokara punaH stoka hotA hai tathA phira bhI sandhi-vizeSoMmeM kama-adhika hotA jAtA hai, isa kAraNa doyamAna pradezapuMjakI zreNi uSTrakUTake samAna ho gayI hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| vizeSArtha-saMgrahakRSTiyAM bAraha haiM, ataH unake sandhisthAna gyAraha hote haiM tathA isa kAraNa antara kRSTiyoMke sandhisthAna bAraha ho jAte haiN| ina sandhisthAnoMko dhyAnameM rakhakara nikSipta hue pradezapuMjakA avasthAna jisa-jisa sthAnapara pUrva kRSTiyoMkI antima kRSTise apUrva kRSTiyoMkI jaghanya kRSTi kahI gayo hai vahAM-vahA~ tadanantara adhastana kRSTi meM nikSipta hue pradezapuMjase asaMkhyAtaveM bhAga pramANa adhika hotA hai tathA jisa-jisa sthAnapara apUrva kRSTiyoMkI antima kRSTise pUrvakRSTiyoMkI jaghanya kRSTi kahI gayo hai vahA~-vahA~ pUrva nikSipta hue dravyase asaMkhyAtaveM bhAgahIna dravya hotA hai / tathA ina teIsa sthAnoMko chor3akara zeSa rahe sabhI sthAnoMmeM anantaveM bhAgahIna pradeza vinyAsa hotA hai / isa kAraNa dUsare samayameM pUrA pradeza vinyAsa UMTakI poThake samAna ho jAtA hai| jisa prakAra U~Tako pITha pichale bhAgameM UMcI hokara madhyameM nIcI hotI hai| punaH nIcI-UMcI hokara jAtI hai / usI prakAra pradezavinyAsa bhI AdimeM bahuta hokara punaH stoka hotA hai| tathA isake bAdameM punaH stoka bahuta hokara jAtA hai| isa kAraNa dUsare samayameM diye jAnevAle isa pradeza vinyAsako prakRtameM uSTrakUTazreNi kahA gayA hai| 695. aba yahIM para dikhanevAle pradezapuMjako zreNiprarUpaNA karaneke lie isa sUtrako kahate haiM
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhoe sesamayaesu kiTTITThANesu dijjamANapadesaparUvaNA * jaM puNa vidiyasamae dIsadi kiTTIsu padesaggaM taM jahaNiyAe bahuaM, sesAsu savvAsu aNaMtarovaNidhAe aNaMtabhAgahINaM / 696. jahA dijjamANapadesaggassa uTTakUDAgAreNa NisegaviNNAso jAdo Na tahA dissamANagassa padesaggassa; kiMtu jahaNNiyAe kiTTIe bahuaM hodUga sesAsu savvAsu kiTTIsu jahAkamamaNaMtarANaMtarAdo aNaMtabhAgahANIe ceva dissamANapadesaggassAvaTThANaM hoi, payAraMtarapari* hAreNegegavaggaNavisesahANipadesaggAvaTThANassa tattha pripphuddmuvlNbhaado| evamettieNa pabaMdheNa vidiyasamae dijjamANa-dissamANapadesagasta seDhiparUvaNaM samANiya saMpahi tadiyAdisamaesu vi evaM ceva seDhiparUvaNA kAyavvA tti paduppAyaNaTThamuttarasuttamAha___* jahA vidiyasamae kiTTIsu padesaggaM tahA savvisse kiTTIkaraNaddhAe dijamANagassa padesaggassa tevIsamuTTakUDANi / 697. jahA vidiyasamae vijjamANapadesaggarasa tevIsamuTTakUDANi jAvANi tahA savisse ceva kiTTIkaraNaddhAe parUveyavANi, visesAbhAvAdo tti bhaNidaM hoi| 698. saMpahi dissamANayaM samvatthovANaMtabhAgahANIe eyagovucchAyAreNa vaTavvaM, tatya payAraMtarAsaMbhavo' tti jANAvaNamattarasuttAvapAro * punaH dUsare samayameM kRSTiyoMmeM jo pradezapuMja dikhAI detA hai vaha jaghanya kRSTi meM bahuta hotA hai, zeSa saba kRSTiyoMmeM anantaropaniSAko apekSA ananta bhAgahIna hotA hai| 696. jisa prakAra doyamAna pradezapuMjakA uSTrakUTake AkArake samAna niSeka vinyAsa ho jAtA hai, dikhanevAle pradezapuMjakA usa prakArase pradezavinyAsa nahIM hotA hai| kintu jaghanya kRSTimeM bahuta hokara zeSa sabhI kRSTiyoM meM yathAkrama anantara-adanantararUpase ananta bhAgahAni hokara hI dikhanevAle pradezapuMjakA avasthAna hotA hai, kyoMki prakArAntarapaneke parihAra dvArA eka-eka vargaNA vizeSa kI hAni hokara pradezapuMjakA avasyAna vahA~para spaSTarUpase upalabdha hotA hai| isa prakAra itane prabandha dvArA dUsare samaya meM doyamAna aura dikhanevAle pradezapuMjakI zreNiprarUpaNA samApta karake aba tIsare Adi samayoM meM bhI isI prakAra zreNiprarUpaNA karanI cAhie isa bAtakA kathana karane ke lie AgekA sUtra kahate haiM .* jisa prakAra dUsare samayameM kRSTiyoM meM dIyamAna pradezapuMjako prarUpaNA kI hai usI prakAra samasta kRSTikaraNake kAlameM dIyamAna pradezapuMjako prarUpaNA karanepara teIsa uSTrakUTa hote haiN| 697. jisa prakAra dUsare samayameM doyamAna pradezapuMjake teIsa uSTrakUTa ho jAte haiM usI prakAra pUre kRSTikaraNake kAlameM kathana karanA cAhie, kyoMki pUrvokta kathanase isameM koI vizeSatA nahIM hai yaha ukta kathanakA tAsarya hai| . vizeSArtha-kula sandhisthAna teIsa haiM, isalie dUsare samaya meM jisa prakAra dIyamAna pradezapuMjako teIsa uSTrakUTazreNiyAM ho jAtI haiM usI prakAra Age bho kRSTikaraNakA jitanA kAla zeSa rahA hai usake pratyeka samaya meM dIyamAna pradezapuMjako uSTrakUTake samAna racanA jAna lenI caahie| 698. aba dikhanevAlA pradezapuMja sarvatra ananta bhAgahAni dvArA eka gopucchAke AkArase sabase stoka jAnanA cAhie, vahA~ anya prakAra sambhava nahIM hai isa bAtakA jJAna karAne ke lie Ageke sUtrakA avatAra huA hai1. tA. pratI-saMbhavAdo iti pAThaH /
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36 jayadhavalAsahide kasAya pAhuDe * dissamANayaM savvahi anaMtabhAgahINaM / 99. yatthamevaM sutaM / saMpahi kiTTIkaraNaddhAe samayaM paDi okaDuijjamANadavva visesa - jANAvaNamuvarimamappA bahuasuttamAha - * jaM padesaggaM savvasamAseNa paDhamasamae kiTTIsu dijadi taM thovaM / vidiyasamae asaMkhejaguNaM / tadiyasamaye asaMkhejaguNaM / evaM jAva carimAdo tti asaMkhejaguNaM / 100. DisamayamaNaMta guNAe visohIe vaDamANo savvisse ceva kiTTIkaraNaddhAe asaMkhejjaguNamasaMkhejjaguNaM pavesaggamokaDDiyUNa kiTTIsu Nikkhivaditti eso edassa suttassa samudAyat / evatomuttaM kiTTIkaraNaddhamaNupAliya kameNa kiTTIkAragacarimasamaye vaTTamANassa jo parUvaNAviseso dvivibaMdhAvivisao tavvihAsaNaTThamuttaro suttapabaMdho * kiTTIkaraNaddhAe carimasamae saMjalaNANaM dvidibaMdho cattAri mAsA aMtImuhuttamahiyA / sesANaM kammANaM dvidibaMdho saMkhejANi vassasahassANi / 101. pumvuttasaMdhIe saMjalaNANaM dvidibaMdho aTThavastapamANo hoto kameNa tatto parihAidUNa etthudde se aMto muhuttA hiyacatumAsametto saMjAvo / sesANaM puNa kammANaM dvidibaMdho saMkhejjavarasa sahastiyAdo pullidvidibaMdhAdo saMkhejjaguNahANIe saMkhejjehi dvivibaMghosaraNasahassehi ohaTTido vi saMto saMkhejjavassasahassametto ceva hovUNa payaTTadi ti suttatya saMgaho / * tamhi caiva kiTTIkaraNaddhAe carimasamae mohaNIyassa dvidisaMtakammaM saMkhejANi vasa sahassANi hAidUNa aTThavassigamaMtomuhuttabbhahiyaM jAdaM / tiNDaM ghAdikammANaM * parantu dikhanevAlA pravezapuMja sabhI kAloMmeM ananta bhAgahIna hai / 6 99. yaha sUtra gatArtha hai / aba kRSTikaraNa kAlake pratyeka samaya meM apakarSita honevAle dravya vizeSakA jJAna karAne ke lie Age ke alpabahutva sUtrako kahate haiM * prathama samaya meM jo pradezapuMja samastarUpase kRSTiyoM meM diyA jAtA hai vaha sabase stoka hai| dUsare samaya meM asaMkhyAtaguNA hai| tIsare samaya meM asaMkhyAtaguNA hai / isI prakAra antima samaya taka diyA jAnevAlA pradezapuMja uttarottara asaMkhyAtaguNA hai / 100 pratyeka samaya meM anantaguNI vizuddhise vRddhiko prApta hotA huA yaha jIva samasta kRSTikaraNa ke kAla meM prati samaya asaMkhyAtaguNe asaMkhyAtaguNe pradezapuMjakA apakarSaNa karake kRSTiyoM meM nikSipta karatA hai yaha isa sUtrakA samudAyarUpa artha hai / isa prakAra antarmuhUrta taka kRSTikaraNakAlakA pAlana karake kramase kRSTikaraNake antima samaya meM vidyamAna jIvake sthitibandhAdikA jo prarUpaNA vizeSa hai usakA vyAkhyAna karaneke lie AgekA sUtraprabandha AyA hai * kRSTikaraNa kAlake antima samayameM saMjvalanoMkA sthitibandha antarmuhUrta adhika cAra mAha hotA hai tathA zeSa karmoMkA sthitibandha saMkhyAta hajAra varSa hotA hai / 101 pUrvokta sandhi saMjvalanoMkA sthitibandha ATha varSapramANa hotA huA kramase usase ghaTakara isa sthAna meM antarmuhUrta adhika cAra mAha ho gayA hai / parantu zeSa karmoMkA sthitibandha saMkhyAta hajAra varSarUpa bandhase saMkhyAta guNahAni dvArA saMkhyAta hajAra sthitibandhApasaraNarUpase ghaTakara bhI saMkhyAta hajAra varSapramANa hI hokara pravRtta rahatA hai yaha isa sUtra kA samuccayArtha hai / * usI kRSTikaraNa ke kAlake antima samaya meM mohanIya karmakA sthitisatkarma saMkhyAta hajAra varSa ghaTakara antarmuhUrta adhika ATha varSa ho jAtA hai| tathA tIna ghAtikamakA sthiti
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhIe kiTTIo kareMto kiTTIo Na vededi ThidisaMtakammaM saMkhejANi vassasahassANi / NAmAgodavedaNIyANaM dvidisaMtakammamasaMkhejANi vassasahassANi / 37 102. puttasaMdhIe caduNhaM saMjalaNANaM ThidisaMtakammaM saMkhejjavassasa hastametaM hoNa viM tatto kameNa hAiNa evhimaMtomuhuttA hiyaaTThavassapamANaM saMjAdaM / sesANaM tinhaM ghAdikammANaM dvidisaMtakammamajja vi saMkhejjavassasahastiyaM ceva, mohaNIyasseva tesi suTTu visesaghAvAbhAvAdo / tihamaghAvikamprANaM puNa dvivi saMtakammamasaMkhejjaguNahANIe jahAkamamovaTTamANaM pi ajja vi asaMkhejjavastasahassapamANaM ceva hoha, tesimevammi visaye payAraMtarAsaMbhavAdo tti eso ettha suttatyaviNicchao / evamevIe parUvaNAe kiTTokaraNaddhAcarimasamae vaTTamANassa puNo vi aikkaM tatthavisaye kiMci parUvaNaM kuNamANo suttamuttaraM bhaNai * kiTTIo kareMto puvvaphaddayANi apuvvaphaddayANi ca vededi, kiTTIo na vedayadi / 6 103. jahA apuvvaphaddayAni karemANo tadavatthAe ceva pugvaphaddaehi saha anuSvaphaddayANi veveviNa evameso kiTTIkArago kiTTIo vedevi, kintu kiTTIkaraNakAlabhaMtare savvattheva puNvApuvaphaddayANi ceva puSvuteNa kameNa vededitti bhaNidaM hodi / saMpahi kiTTIkaraNaddhAe carimasamae puNyApuNyaphaddayANamasaMkhejjadibhAgameMttaM davvaM ducarimasamayokaDDidadavvAdo asaMkhejjaguNa pamANamoTTi va kameNa kiTTIsu Nikkhivadi / pumvApuvaphaddayANi ca tAdhe aviNasaruvANi satkarma saMkhyAta hajAra varSapramANa tathA nAma, gotra aura vedanIya karmakA sthiti satkarma asaMkhyAta hajAra varSa pramANa ho jAtA hai / 102. pUrvokta sandhimeM cAra saMjvalanoMkA sthitisatkarma saMkhyAta hajAra varSa pramANa hokara sthita rahatA hai / punaH usase kramazaH ghaTakara isa samaya antarmuhUrta adhika ATha varSa pramANa ho jAtA hai| zeSa tIna ghAtikarmoMkA sthitisatkarma abhI bhI saMkhyAta hajAra varSa pramANa hI rahatA hai, kyoMki mohanIya karmake samAna unakA acchI taraha vizeSa ghAta nahIM hotA / parantu asaMkhyAta guNahAni dvArA kramazaH apavartanako prApta hue tIna aghAti kamaukA sthitisatkarma abhI bhI asaMkhyAta hajAra varSapramANa hI rahatA hai, kyoMki unakA isa sthAnapara anya prakAra sambhava nahIM hai yaha yahA~para sUtrake arthakA nizcaya hai / isa prakAra isa prarUpaNA dvArA kRSTikaraNa kAlake antima samaya meM vidyamAna hue jIvake phira bhI vyatIta hue arthake viSaya meM kiMcit prarUpaNA karate hue Age ke sUtrako kahate haiM * kRSTiyoM ko karanevAlA jIva pUrva spadhaMkoM aura apUrva spardhakoM kA vedana karatA hai, kRSTiyoMkA vedana nahIM karatA / 6 103. jisa prakAra apUrva spadhaMkoM ko karanevAlA jIva usa avasthA meM hI pUrva spardhakoMke sAtha apUrva spardhakoM kA vedana karatA hai usa prakAra kRSTikAraka yaha jIva kRSTiyoM kA vedana nahIM hI karatA hai / kintu kRSTikaraNa ke kAla ke bhItara sabhI samayoM meM hI pUrva aura apUrva spardhakoM kA hI pUrvoka kramase vedana karatA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / aba kRSTikaraNa ke kAlake antima samaya meM pUrva ora apUrva spardhakoMke asaMkhyAtaveM bhAgapramANa dravya, jo ki upAntya samaya meM apakarSita kiye gaye dravyase asaMkhyAtaguNA hai, use apakarSita karake pUrvoka kramake anusAra kRSTiyoM meM nikSipta karatA hai tathA pUrva aura apUrva spardhaka usa samaya avinaSTarUpase avasthita rahate haiM aisA yahA~ grahaNa
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalA sahide kasAyapAhuDe ciTThati tti ghettavyaM / saMpahi edammi ceva samae kiTTIkaraNaddhA samapyaditti paTuppAemANo suttamuttaraM bhaNai - * kiTTIkaraNaddhA NiTThAyadi paDhamahidIe AvaliyAe sesAe / 104. kiTTIkaraNaddhA carimasamae vedijja mANamudayaTThidi mottUNa tatto uvari AvaliyattA kohasaMjala paDhamaTTidIe sesAe kiTTIkaraNaddhA kameNa NiTTAyamANA NiTTidA tti vRttaM hoi, utpAdANucchedamassiyUNa kiTTokaraNaddhAcarimasamae ceva tisse parisamattidaMsaNA do / aNuppAdANucchedavivakhAe puNa se kAle kiTTIo vedemANassa paDhamasamae kAlaM pekkhidUNAvaliyamettasAe paDhamadie kiTTIkaraNaddhA samappadi tti ghettamvaM / Navari sutte esA vivakkhA Na kayA, uppAdANucchedasseva tattha vivakkhiyattAdo / 38 105. evametya kiTTIkaraNaddhAe NiTTidAe tado se kAle jo pavRttiviseso taNiddesakaraNaTThamuttarasuttAraMbho-- * se kAle kiDIo pavesedi / karanA caahie| aba isI samaya kRSTikaraNa kAla samApta hotA hai isa bAtakA kathana karate hue Age ke sUtrako kahate haiM-- * prathama sthiti meM eka AvalipramANa kAla zeSa rahane para kRSTikaraNa kAla samApta hotA hai / 104. kRSTikaraNa kAlake antima samaya meM vedana kI jAnevAlI udaya sthitiko chor3akara usase Upara krodha-saMjvalanakI eka Avali pramANa prathama sthitike zeSa rahanepara kRSTikaraNa kAla kramase samApta hotA huA samApta ho gayA yaha ukta kathanakA tAtparya hai, kyoMki utpAdAnucchedakA Alambana lekara kRSTikaraNa kAlake antima samayameM hI usakI parisamApti dekhI jAtI hai / parantu anutpAdAnucchedako vivakSA karanepara tadanantara samaya meM kRSTiyoMkA vedana karanevAle jIvake prathama samaya meM kAlako apekSA eka AvalimAtra prathama sthiti ke zeSa rahanepara kRSTikaraNa kAla samApta hotA hai aisA grahaNa karanA caahie| parantu sUtra meM yaha vivakSA nahIM kI gayI hai, kyoMki utpAdAnuccheda hI usameM vivakSita hai / vizeSArthaM - naya do prakArake haiM - dravyArthika naya aura paryAyArthika naya / unameM se dravyArthika nayI apekSA yahA~ use utpAdAnucchedarUpa svIkAra kiyA gayA hai / yaha naya sattva avasthA meM hI vinAzako svIkAra karatA hai, kyoMki asattva buddhikA viSaya nahIM honese vaha vacanake agocara hai, isalie isa apekSA usameM abhAva vyavahAra karanA azakya hai / yahI kAraNa hai ki prakRta meM kRSTikaraNa kAlake antima samaya meM hI isa nayase usakA abhAva kahA gayA hai / tathA paryAyArthika nayakI apekSA use anutpAdAnucchedarUpa svIkAra kiyA gayA hai| isa nayako apekSA bhAva abhAva nahIM ho sakatA, kyoMki bhAva aura abhAva paraspara viruddha hone se unameM ekapane kA vyavahAra nahIM kiyA jA sakatA / ataH yaha naya asattva vyavasthA meM hI abhAvako svIkAra karatA hai / yahI kAraNa hai ki prakRta meM kRSTi veda ke prathama samaya meM hI isa nayase kRSTikaraNa ke kAla kI samApti strIkAra kI gayI hai / $ 105. isa prakAra yahA~para kRSTikaraNakAla ke samApta hone para talazcAt anantara samaya meM pravRttivizeSa hotA hai usakA nirdeza karane ke lie Age ke sUtra kA Arambha karate haiM * tadanantara samaya meM kRSTiyoM ko udadyAvalimeM praveza karAtA hai|
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaDhIe kiTTI vedaNakAle kammabandha-saMtaparUvaNA $ 106. kiTTIkaraNaddhAe NiTTidAe tadaNaMtarasamae caiva vidiyaTThidodo ookaDDiyUNa kiTTIo udayAvaliyantaraM pavesedi, aNNahA vidiyaTThidisamavaTTidANaM tAsi vedagabhAvANuvavattado / edammi samae paDhamaTThidisesamAvaliyapamANaM hodi, kAlapahANatte vivakkhiye tahovalaMbhAdo / NisegapahANatte puNa samayUNAvaliyamettI hodi, udayAvaliyapaDhamaNiseyassa tthivukkasaMkameNa takkAlameva kiTTI sarUveNa pariNadattAdo / * tAdhe saMjalaNANaM dvidibaMdho cattAri mAsA | 39 6107 pubvillasamae dvidibaMdhapamANaM cattAri mAsA aMtomuhuttambhahiyA / ehi puNa tato aMtomuttamosariyUNa USNaM dvidibaMdhaM kuNamANassa saMjalaNANaM dvivibaMdho saMpuSNacattArimAsameta saMjAdotti suttatyasamuccao / * dvidisatakammama bassANi / 108. pubbillasamae aMtomRhuttambhahiyaaTuvassapamANaM dvidisaMtakammaM hoNa tattheva TThivikhaMDayacarimaphAlIe aMtomuhuttapamANAe NivadivAe eNhimadvavassametaM saMjalaNANaM dvidisaMtakammaM jAdamidi vRttaM hoi / * tinhaM ghAdikammANaM dvidibaMdhA dvidisaMtakammaM ca saMkhejANi vassasahassANi / 106. kRSTikaraNakAlake samApta honepara tadanantara samaya meM hI dvitIya sthitimeMse apakarSita kara kRSTiyoMko udayAvalimeM praveza karAtA hai, anyathA dvitIya sthiti meM avasthita huI unakA vedakapanA nahIM bana sakatA hai / isa samaya prathama sthiti zeSa AvalipramANa hotI hai, kyoMki kAlakI pradhAnatAkI vivakSA karanepara isakI usa prakArase upalabdhi hotI hai / parantu niSekoMkI pradhAnatA meM eka samaya kama Avali pramANa hotI hai, kyoMki udayAvalikA prathama niSeka stika saMkramaNa ke dvArA usI samaya kRSTirUpase pariNata ho jAtA hai / vizeSArthaM - jisa samaya krodha saMjvalanako eka Avali pramANa prathama sthiti zeSa rahatI hai usI samaya kRSTikaraNakA kAla samApta hotA hai aura agale samaya meM jaba dvitIya sthiti meM se apakarSita hokara kRSTiyA~ udayAvalimeM praveza karatI haiM taba vaha kRSTiyoM kA vedana kAla hai / usa samaya yadyapi prathama sthiti kAlakI apekSA eka Avali pramANa avazya hai para udayAvalikA jo prathama niSeka hai vaha dvitIya sthiti meM se apakarSita huI kRSTikA sambandhI na hokara stivuka saMkramadvArA niSpanna huA hai, ataH kRSTiyoMke vedana kAlake prathama samaya meM niSekoMkI pradhAnatA kRSTiyoM kI prathama sthiti eka samaya kama eka Avali pramANa ho banatI hai / * usa samaya saMjvalanoMkA sthitibandha cAra mAha pramANa hotA hai / 107. pichale samaya meM sthitibandhakA pramANa antarmuhUtaM adhika cAra mAha thA / parantu isa samaya usameM se antarmuhUrtaM kama karake anya sthitibandha karanevAle jIva ke saMjvalanoMkA sthitibandha sampUrNa cAra mAha pramANa ho jAtA hai yaha isa sUtrakA samuccayarUpa artha hai / * sthiti satkarma ATha varSa pramANa hai / $ 108. kyoMki pichale samaya meM antarmuhUrta adhika ATha varSaM pramANa sthiti satkarma hokara usI samaya sthitikANDakakI antarmuhUrta pramANa antima phAlikA patana ho jAne para isa samaya vanoM kA sthiti satkarma ATha varSa pramANa ho jAtA hai / * tIna ghAtikamA sthitibandha aura sthitisatkarma saMkhyAta hajAra varSa pramANa hai /
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayapavalAsahide kasAyapAhuDe * NAmAgodavedaNIyANaM DidibaMdho saMkhejANi vassasahassANi / * dvidisaMtakammamasaMkhejANi vassasahassANi / 6109. evANi suttANi sugmaanni| saMpahi evamhi ceva samae saMjalaNANamaNubhAgasaMtakammaM kerisaM hodi ti AsaMkAe NiNNayavihANa?mattarasuttapabaMdho * anubhAgasaMtakamma kohasaMjalaNassa jaM saMtakammaM samayUNAe udayAvaliyAe cchadvidalligAe taM svvghaadii| 110. kohasaMjalaNassa jamaNubhAgasaMtakamma samayUNAe udayAvaliyAe ucchiTThAvaliyabhAveNa cchaTTivAe sesaM taM savvaghAdi cevetti vaDhavvaM / kiM kAraNaM ? udayAvaliyambhaMtare savvaghAdi. sarUveNAvaTidapuvvANubhAgasaMtakammasseva sNbhvdNsnnaado| * saMjalaNANaM je doAvaliyabaMdhA dusamayUNA te desaghAdI / taM puNa phaddayagadaM / 111 caduNhaM saMjalaNANaM je NavakabaMdhasamayapabaddhA dusamayUNadoAvaliyamettA tesimaNubhAgo NiyamA desaghADI, eyttaanniysruuvttaado| hoto vi so phaddayasarUvo ceva bttugyo| ki kAraNaM ? kiTTIkaraNaddhAe phaddayagadassevANubhAgassa bNdhvNsnnaadoN| * sesaM kittttiigdN| * nAma, gotra aura vedanIyakarmakA sthitibandha saMkhyAta hajAra varSapramANa hai| * tathA ina tIna karmokA sthitisatkarma asaMkhyAta hajAra varSa pramANa hai| 6109. ye sUtra sugama haiN| aba isI samaya saMjvalanoMkA anubhAgasatkarma kisa prakArakA hotA hai aisI AzaMkA honepara nirNaya karaneke lie AgekA sUtraprabandha AyA hai * kroSasaMjvalanakA jo anubhAga satkarma eka samayakama udayAvalimeM nikSipta hai vaha sarvaghAti hai| 6110. krodha saMjvalanakA jo anubhAga satkarma eka samaya kama udayAvalimeM ucchiSTAvali rUpase nikSipta hokara zeSa rahA hai vaha sarvaghAti hI hai aisA jAnanA caahie| zaMkA-isakA kyA kAraNa hai ? samAdhAna-kyoMki udayAvalike bhItara sarvaghAtirUpase avasthita pahalekA anubhAgasatkarma hI sambhava dekhA jAtA hai| tAtparya yaha hai ki udayAvalike bhItara jo anubhAga satkarma zeSa rahA hai vaha pahalekA honese sarvaghAti hI hai aisA yahAM jAnanA caahie| * saMjvalanoMke jo do samaya kama do AvalipramANa navakabandha haiM ve dezaghAti haiN| parantu ve spardhakasvarUpa haiN| 6111. cAroM saMjvalanoMke jo do samaya kama do AvalipramANa navakabandha samayaprabaddha haiM unakA anubhAga niyamase dezaghAti hai, kyoMki ve eka sthAnIyasvarUpa haiN| aisA hote hue bhI vaha anubhAga spardhakasvarUpa hI jAnanA caahie| zaMkA-isakA kyA kAraNa hai ? samAdhAna-kyoMki kRSTikaraNake kAlameM spardhaka svarUpa hI anubhAgakA bandha dekhA jAtA hai| vizeSArtha-jabataka yaha jIva pUrva aura apUrva spadhaMkoMmeMse kRSTiyoMko niSpanna karatA hai tabataka cAroM saMjvalanoMkA bandha spardhakasvarUpa hI hotA rahatA hai aisA niyama hai / ke cAroM saMjvalanoMkA zeSa saba anubhAvasattva kRSTisvarUpa hai|
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhoe kohakiTTopaTTamaTTidikaraNaparUvaNA 6 112. caduNhaM saMjalaNANaM dusamayUNadoAvaliyamettaNavakabaMdhANubhAgaM kohasaMjalaNassAvaLiyapaviTThANubhAgaM ca mottUNa sesaM caduhaM saMjalaNANamaNubhAgasaMtakamma savvameva kiTTIsarUveNehi pariNadamidi vRttaM hoi| tado kiTTIkaraNaddhAe jAva carimasamao tAva kiTTIgadasayalapadesapiMDAdo phaddayagavasavvapadesapiMDamasaMkhejjaguNaM hodUNa vIsai tadasaMkhejjavibhAgasseva tatya kiTTIsahaveNa prinnmnnsnnaado| pUNo kiTTIvedagaDAe paDhamasamayamhi NavakabaMdhucchiTThAvaliyavajjaM savvameva cadusaMjalaNapadesaggaM kiTTIsahaveNa pariNavamidi eso ekssa suttassa bhAvatyo / kiTTIkaraNaddhA jAva samappadi tAva dissamANe pekkhidUNa kiTTIo satthANe eyagovucchAyAreNa acchaMti, phaddayagadaM pi padesaggamappaNo satthANaM eyagovucchaM hodUNa ciTudi / pUNo kiTTIkaraNaddhAe samattAe dissamANAvekkhAe savvaM pi padesagameyagovucchasarUveNa pariNamiya ciTThadi tti ghettavvaM / * tamhi ceva paDhamasamae kohassa paDhamasaMgahakiTTIdo' padesaggamokaDDiyaNa paDhamadvidi kredi| 113. tamhi ceva kiTTIvevagaddhApaDhamasamae kiTTIo paveseMmANo kohasaMjaLaNasseva tAva paDhamasaMgahakiTThIe padesaggamokaDDiyUNa sagavedagakAlAdo AvaliyabbhahiyaM kAdUNa paDhamaTThidi. 6112. cAroM saMjvalanoMke do samaya kama do AvalipramANa navakabandhasvarUpa anubhAgako aura krodhasaMjvalanake udayAvalipraviSTa anubhAgako chor3akara zeSa cAroM saMjvalanoMkA anubhAgasatkarma sampUrNa ho isa samaya kRSTisvarUpa pariNata ho gayA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| isalie kRSTikaraNa kAlakA jabataka antima samaya prApta hotA hai taba taka kRSTigata sampUrNa pradezapiNDase spardhakasvarUpa sampUrNa pradezapiNDa asaMkhyAtaguNA dikhAI detA hai, kyoMki usake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa pradezapiNDakA ho vahA~para kRSTirUpase pariNamana dekhA jAtA hai| punaH kRSTivedakakAlake prathama samayameM navakabandha aura ucchiSTAvaliko chor3akara cAroM saMjvalanoMkA sampUrNa hI pradezapuMja kRSTirUpase pariNata ho gayA hai yaha isa sUtrakA bhAvArtha hai| kRSTikaraNakAla jabataka samApta hotA hai tabataka dikhanevAle pradezapuMjako apekSA kRSTayAM svasthAnameM eka gopucchAkAra. rUpase avasthita rahatI haiM tathA spardhakagata pradezapuMja bhI apane svasthAnameM eka gopucchArUpa hokara avasthita rahatA hai| parantu kaSTakaraNakAlake samApta honepara dikhanevAle pradezapuMjako apekSA samasta hI pradezapuMja eka gopucchAkArarUpase pariNamana karake avasthita rahatA hai yaha yahAM grahaNa karanA caahie| vizeSArtha-kRSTikaraNa kAlake antima samaya taka cAroM saMjvalanoMkA anubhAga spardhakarUpameM bhI avasthita rahatA hai aura jo anubhAga kRSTirUpa pariNama gayA hai vaha bhI apane rUpameM dhvasthita rahatA hai| isalie yahA~para pUre anubhAgako do gopucchAeM bana jAtI haiN| ina donoM gopucchAoMke svarUpakA nirdeza pahale hI kara Aye haiN| kintu jisa samaya kRSTivedana kAla prArambha hotA hai usI samaya jitanA bhI spardhakasvarUpa anubhAga hai vaha saba eka gopucchAkArarUpase pariNata hokara dikhAI dene lagatA hai yaha sUtrakA tAtparya hai| * uso kRSTivedaka kAlake prathama samayameM krodhako prathama saMgraha kRSTimeMse pradezapuMjakA apakarSaNa karake prathama sthitiko karatA hai| 113. usI kRSTivedaka kAlake prathama samayameM kRSTiyoMko pravezita karatA huA sarvaprathama krodhasaMjvalanako hI prathama saMgraha kRSTimeM se pradezapuMjako apakarSita karake apane vedaka kAlase eka 1. tA. A. pratyoH 'paDhamasamayakTThiIdo' iti pAThaH /
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe mappAedi tti bhaNidaM hoi| esA paDhamaTTido eto upari jA kohavedagaddhA tisse sAdireya. tibhAgamettA tti daTTavvA / evaM paDhamaTTi ikaremANo udae thovaM devi / tavaNaMratadvidIe asaMkhejjaguNaM dedi| evamasaMkhejjaguNAe seDhIe NikkhivamANo gacchadi jAva paDhamasaMgahakiTTIvedagakAlAvo AvaliyametaNanbhahiyaM jAde tti / tatto vidiyaTTidIe Adididimmi asaMkhejjaguNaM Nikkhivadi / tatto uvari savvattha visesahINamasaMkhejavibhAgeNa / guNaseDhiNikkhevo pRNa galidaseso savvattha nnaadvyo| ettha kohassa paDhamasaMgahakiTTi tti bhagide jA kArayassa tadiyasaMgahakiTTI sA vedagassa paDhamasaMgahakiTTi tti ghettavvA, tatto pahuDi pacchANupuvIe jahAkamameva saMgahakiTToNametya vedgbhaavsnnaado| 6114. jai puNa kiTTIkArayasta paDhamasaMgahakiTTI ettha gheppai to ko tatya doso ? ceM vuccade-vedijjamANiyAe saMgahakiTTIe asaMkhejjA bhAgA bajjhaMti vedijjati ca / baMdhodayA vi samayaM paDi aNaMtaguNahINA hodUNa gacchaMti tti eso nniymo| saMpahi edamhi Niyame saMte jA aNubhAgeNa bahagI saMgahakiTTI sA ceva puvamudayamAgacchadi tti ghettavvaM, aNNahA gheppamANe paDhamasaMgahakiTrIvedagakAle Nidive tadaNaMtarasamae vidiyasaMgahakiTTi vedemANo tisse asaMkhejje bhAge baMdi vedeti ca / tahAca saMte takkAle baMdhodayA pavillabaMdhovIDito aNaMtagaNo pAti / e Necchijjade, paDisamayamaNaMtaguNakameNa visohipariNAmesu vaDamANesu tesi tahA pavuttivirohAdo / tamhA kAragassa tadiyasaMgahakiTTI ettha vedagassa paDhamasaMgahakiTTi ti ghettavvA / evaM mANAdINaM AvalipramANa adhika karake prathama sthitiko utpanna karatA hai yaha ukta sUtrakA tAtparya hai / yaha prathama sthiti isase Age jo krodhavedaka kAla hai usake sAdhika tRtIya bhAga pramANa jAnanI cAhie / isa prakAra prathama sthitiko karatA haA apakarSita kiye gaye pradezapaMjako udayameM stoka detA hai, usase agalI sthitimeM asaMkhyAtaguNe pradezapuMjako detA hai / isa prakAra uttarottara asaMkhyAtaguNI zreNirUpase nikSepa karatA hA prathama saMgraha kRSTike vedaka kAlase eka Avali pramANa adhika karake nikSipta karatA hai| usase dvitIya sthitikI Adi sthitimeM asaMkhyAtaguNe pradezapuMjako nikSipta karatA hai| usame Upara sarvatra asaMkhyAtA bhAgahIna pradezapuMjakA nikSepa karatA hai| tathA guNazreNinikSepa sarvatra galita zeSa jAnanA caahie| yahA~para krodhako prathama saMgraha kRSTi aisA kahanepara jo kRSTikArakakI tIsarI saMgraha kRSTi hai vaha kRSTivedakako prathama saMgraha kRSTi hai aisA grahaNa karanA cAhie, kyoMki kRSTivedakakAlake prathama samayase lekara pazcAdAnupUrvoke anusAra kramase hI saMgraha kRSTiyoMkA yahA~para vedakapanA dekhA jAtA hai| 6114. punaH yadi kRSTikArakako prathama saMgraha kRSTiko yahA~para grahaNa kiyA jAtA hai to usameM kyA doSa hai aisA pUchanepara kahate haiM ki vedI jAnevAlI saMgrahakRSTike asaMkhyAta bahumAga pramANa baMdhatI haiM aura vedI jAtI haiN| tathA bandha-udaya donoM hI pratisamaya anantaguNe hona hote jAte haiM aisA niyama hai| aba isa niyamake hone para jo saMgrahakRSTi anubhAgakI apekSA bar3I hai vahI pahale udayameM AtI hai aisA yahA~ grahaNa karanA cAhie, isase anyathA grahaNa karanepara prathama saMgrahakRSTikA vedaka kAla samApta honepara tadanantara samayameM dUsarI saMgraha kRSTikA vedana karanevAlA usake asaMkhyAta bahubhAgako bAMdhatA aura vedatA hai, aura aisA honepara usa kAlameM honevAle bandha aura udaya pUrvake bandha aura udayase anantaguNe prApta hote haiN| kintu yaha iSTa nahIM hai, kyoMki pratyeka samayameM anantaguNita kramase vizuddhirUpa pariNAmoMkI vRddhi honepara una bandha aura udayake usarUpa pravRtti hone meM viroSa AtA hai| ataeva kRSTikArakake jo tIsarI saMgrahakRSTi hai
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ aa gaDhIe kiTTIbaMdhodayamImAMsA jattha jattha vedagassa paDhamasaMgaha kiTTi bhaNihivi tattha tattha kiTTIkaraNaddhAe jA tadiyasaMgakaTTI sA ceva ghettavvA, aNNahA aNaMtaraparUvidadosappa saMgatado / evaM ca paDhamasaMgaha kiTTimokaDDiNa veNI kimaviseseNa savvAo caiva tadaMtara kiTTIo udayaM pavesedi Aho asthi koi viseso tti AsaMkAe NiNNaya vihANadvamuttarasuttamAha * tAhe kohassa paDhamAe saMgaha kiTTIe asaMkhejA bhAgA udiNNA / 43 115. kohapaDhamasaMga kiTTIe jahaNNa kiTTippahUDi heTThimAsaMkhejjadibhAgaM puNo tisse cetra ukkassa kiTTappa huDi uvarimAsaMkhejjadibhAgaM ca mottUNa sesamajjhimA asaMkhejjA bhAgA takkAlamudayamAgadA tti bhaNidaM hodi / heTThimovarimAsaMkhejjadibhAgavisayANaM sarisadhaNiyakiTTINaM pariNAmavisesamastipUNa majjhimakiTTisarUveNeva udayapariNAmo hodi tti eso edassa bhAvatyo / evamudayaparUvaNaM kADhUNa saMpahi kohasaMjalaNassa aNubhAgabaMdhI kadhaM payaTTavitti AsaMkAe NiNNayavihANaTThamuttarasuttAvayAro * edisse caiva kohassa paDhamAe saMgahakiTTIe asaMkhejA bhAgA bajjhati / $ 116. kudo ? udayAdo anaMtaguNahINasarUveNa payaTTamANassa baMdhassa tahA pavRttIe virohAbhAvAdo / tado udiNNAo kiTTIoM bahugIo, edAo bajjhamANa kiTTIo visesahINAo ti ghettavvaM, udiSNANaM kiTTINaM heTTimorvArimAsaMkhejjadibhAgaM mottUNa sesamajjhimabahubhAga sarUveNa vaha yahA~ kRSTivedaka ke prathama saMgrahakRSTi hai aisA grahaNa karanA caahie| isI prakAra, mAnAdika kI apekSA bhI jahA~-jahA~ kRSTivedaka ke prathama saMgraha kRSTi kaheMge vahA~-vahA~ kRSTikaraNa ke kAlameM jo tIsarI saMgraha kRSTi hai vahI grahaNa karanA cAhie, anyathA anantara pUrva kahe gaye doSakA prasaMga prApta hotA hai / isI prakAra prathama saMgraha kRSTikA apakarSaNa karake vedana karanevAlA jIva kyA sAmAnyarUpase apanI sabhI antara kRSTiyoMko udayameM praviSTa karAtA hai yA koI vizeSatA hai aisI AzaMkA honepara nirNaya karane ke lie Age ke sUtrako kahate haiM * usa kRSTivedaka kAlake prathama samaya meM isI krodhasaMjvalanakI prathama saMgrahakRSTike asaMkhyAta bahubhAgapramANa vaha udayako prApta hotI haiN| $ 115. krodhako prathama saMgrahakRSTikI jaghanya kRSTise lekara adhastana asaMkhyAtaveM bhAgamANa tathA usIkI utkRSTa kRSTise lekara uparima asaMkhyAtaveM bhAgapramANa kRSTiyoMko chor3akara zeSa bIcakI asaMkhyAta bahubhAga pramANa kRSTiyoM usa samaya udayako prApta hotI haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai, kyoMki adhastana aura uparima asaMkhyAtaveM bhAgako viSayabhUta sadRza dhanavAlo kRSTiyoMkA pariNAma vizeSakA avalambana lekara madhyama kRSTirUpase ho udayapariNAma hotA hai isa prakAra yaha isa sUtrakA bhAvArtha hai / isa prakAra udayakA kathana karake aba krodhasaMjvalanakA anubhAga bandha kisa prakAra pravRtta hotA hai aisI AzaMkA honepara nirNaya karaneke lie Ageke sUtrakA avatAra karate haiM* tathA isI krodhasaMjvalanakI prathama saMgraha kRSTike asaMkhyAta bahubhAga bandhako prApta hote haiM / - $ 116. kyoMki udayase anantaguNe hInarUpase pravRtta honevAle bandhakI usa rUpase pravRtti hone meM virodhakA abhAva hai / isalie udayako prApta huI kRSTiyoM bahuta haiN| unase ye bandhako prApta honevAlI kRSTiyA~ vizeSa hIna haiM aisA grahaNa karanA cAhie, kyoMki udayako prApta huI kRSTiyoMke adhastana aura uparima asaMkhyAtaveM bhAga ko chor3akara zeSa madhyama bahubhAgasvarUpase baMdhane -
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe bajjhamANakiTTINaM pvuttinniymdsnnaado| * sesAo dosaMgahakiTTIo Na bajhaMti Na vedijjati / 5 117. kudo ? jahAkamameva saMgahakiTTIo vedemANassa paDhamasaMgahakiTTI vedagAvatyAe sesadosaMgahakiTToNamudayAsaMbhavAdo, jassa kasAyassa jaM kiTTi vedayadi tassa tadAyAreNeva baMdho joDa ti NiyamadaMsaNAdo c| mANa-mAyA-lobhANaM pi appappaNo paDhamasaMgahakiTINaM vedagasaMbaMdhiNINamasaMkhejjA bhAgA bajjhaMti, sesadosaMgahakiTTIo Na bjhNti| tesiM ceva savvAo saMgahakiTTao tAva Na vedijjati ceva, kohavedagakAlabhaMtare tadudayapavuttIe virohAdo ti eso vi atthA ettheva sutte NilINo tti ghettavvaM / 6118. saMpahi kohasaMjalaNassa paDhamAe saMgahakiTTIe heTThimovarimANamasaMkhejjavibhAgANamabajjhamANAvedijjamANANaM thovabahuttapatvaNa?mattaro suttapabaMdhovAlI kRSTiyoMkI pravRttikA niyama dekhA jAtA hai| * koSa saMjvalanako zeSa do saMgrahakRSTiyAM na baMdhatI haiM aura na vedI jAtI haiN| 6117. kyoMki yathAkrama ho saMgraha kRSTiyoMkA vedana karanevAle bIvake prathama saMgraha kRSTike vedana karaneko avasthAmeM zeSa do saMgraha kRSTiyoMkA udaya honA asambhava hai| kAraNa ki jisa kaSAyako jisa kRSTikA vedana karatA hai usake usa rUpase ho bandha hotA hai aisA niyama dekhA jAtA hai| mAna, mAyA ora lAbha kaSAyoMkA apekSA bho apanI-apanI prathama saMgraha kRSTiyoMkA vedana karate samaya una kRSTiyoMke asaMkhyAta bahubhAgapramANa ve bandhako prApta hoto haiM, zeSa do saMgrahakRSTiyAM nahIM baMdhatI haiN| tathA prakRtameM unhoMkI samasta saMgraha kRSTiyo taba taka nahIM ho vedo jAtA haiM, kyoMki krodhake vedakakAlake bhItara unakA udaya pravRtti hone meM viroSa hai isa prakAra yaha artha bhI isI sUtrameM lIna hai aisA grahaNa karanA caahie| vizeSArtha-prazvakarNakaraNa kAlake sampanna honepara dusarA tribhAga kRSTikaraNakA hai| jaba pUrva ora apUrva spardhakoMkA vedana karate hue prathama sthitima eka AvaDa kAla zeSa rahatA hai taba kaSTikaraNakA kAla samApta hokara agale samayameM yaha jAva krodha saMjvalanako prathama saMgraha kaSTimeMse pradazapaMjakA apakarSaNa karake usako prathama sthiti karatA hai aura yahose krodhako prathama saMgraha kRSTikA vedana kAla prArambha ho jAtA hai / krama yaha hai-krodhakA prayama saMgraha kRSTi sambandho jaghanya aura utkRSTa kRSTiyoko chAr3akara bocakA asaMkhyAta bahubhAga pramANa kRSTiyoMkA udaya hotA hai tathA isI krodhako prathama saMgraha kRSTi sambandho jA kRSTiyAM udayarUpa hAtI haiM unase vizeSa hIna kRSTiyAM bandhako prApta hotI hai| yahA prathama samaya meM na tA kAdha saMjvalanako zeSa rahoM do saMgraha kRSTiyoMkA udaya hotA hai aura na bandha hAtA he ora na hA isa samayameM mAna, mAyA aura lAbha saMjvalana sambandhI saMgraha kRSTiyoMkA hI udaya aura vandha hotA hai| aisA niyama hai ki kSapakazreNiAra ArUr3ha hue isa jAvaka pratyeka samayameM pariNAmoMmeM anantaguNo vizuddhi bar3hatI jAtI hai, isalie kRSTikArakake krodha saMjvalanako bise tosarI saMgraha kRSTi kahA gayA hai, vedana kAlake samaya vaha pahalI ho jAtI hai / kAraNakA nirdeza mUla TokAmeM kiyA ho hai| isI prakAra bAge bho samajhanA caahie| 6118. aba krodha saMjvalanako prathama saMgraha kRSTi sambandhI asaMkhyAtaveM bhAga pramANa adhastana aura uparima nahIM baMdhanevAlIM aura nahIM udayako prApta honevAlo kRSTiyoMke alpabahutvakA kathana karaneke lie AgekA sUtraprabandha mAyA hai
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhIe kiTToNaMbaMdhodayamImAMsA * paDhamAe saMgahakiTTIe heDhado jAo kiTTIo Na bajhaMti Na vedijjati tAo thovaao| 6119. kohasaMjalaNapaDhamasaMgahakiTTIe jahaNNa kiTTippahuDi heTimAsaMkhejjadibhAgavisae jAo kiTTIo abajjhamANAvevijjamANasaruvAo tAo thovAo ti bhaNidaM hodi| * jAo kiTTIo vedijjati Na bajhaMti tAo visesaahiyaao| 6 120. evaM bhaNide pucillAbajjhamANAvedijjamANakiTTINamavarimakiTTippahuDi jAva baMdhajahaNakiTTIe heTThimANaMtarakiTTi tti tAva evammi addhANe jAo kiTTIo kevalamudayapAoggAo ceva tAo sayalakiTrIakhANassAsaMkhejjavibhAgamettIo hodaNa praThivallakiTrIhito visesAhiyAo tti vuttaM hodi / kettiyameto viseso ? hettimddhaannssaasNkhejjvibhaagmetto| tassa ko paDibhAgo ? tppaaoggplidovmaasNkhejjvibhaago| kudo evaM paricchijjave ? suttaaviruddhprmguruvesaavo| * tisse cetra paDhamAe saMgahakiTTIe uvari jAo kiTTIo Na bajhaMti Na vedijaMti tAo visesaahiyaao| 6121. evAo vi sayalakiTToakhANassAsaMkhejjavibhAgametIo hodUNa pucillakiTTIhito visesAhiyAo jaadaao| ettha visesAhiyapamANaM puvaM va vattavvaM / prathama saMgraha kRSTiko apastana jo kRSTiyAM na ba~dhatI haiM aura na udayako prApta hotI haiM ve alpa haiN| 6119. kroSa saMjvalana saMgraha kRSTiko jaghanya kRSTise lekara adhastana asaMkhyAtaveM bhAga pramANa sambandhI jo kRSTiyA abandha rUpa aura anudayasvarUpa haiM ve alpa haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai| * jo kRSTiyA~ udayako prApta hotI haiM kintu baMdhatI nahIM haiM ve vizeSa adhika haiN| 5 120. aisA kahanepara isase pUrva sUtrameM kahI gayo nahIM baMdhanevAlI aura udayako nahIM prApta honevAlI kRSTiyoMke uparima kRSTise lekara bandhako prApta honevAlI jaghanya kRSTi sanbandhI adhastana anantara kRSTike prApta hone taka isa sthAnameM jo kevala udayaprAyogya kRSTiyAM haiM ve samasta kRSTiadhvAnake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hokara pUrva sutrameM kahI gayo kRSTiyoMse vizeSa adhika haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai| zaMkA-vizeSakA pramANa kitanA hai ? samAdhAna-adhastana sthAnake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hai| zaMkA-usakA pratibhAga kyA hai ? samAdhAna-tatprAyogya palyopamakA asaMkhyAtavA bhAgapramANa usakA pratibhAga hai zaMkA-yaha kisa pramANase jAnA jAtA hai ? samAdhAna-sUtrake aviruddha parama guruke upadezase jAnA jAtA hai| * usI prathama saMgraha kRSTike Upara jo kRSTiyAM na baMdhatI haiM aura na udayako prApta hotI haiM ve vizeSa adhika haiN| 6121. ye kRSTiyAM bhI samasta kRSTisthAnake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hokara pUrva do sUtroMmeM kahI gayI kRSTiyoMse vizeSa adhika ho jAtI haiN| yahAM para vizeSa adhikakA pramANa pahaleke samAna kahanA caahie|
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ 46 jayadhavalAsahide kasAya pAhuDe * uvari jAo vedijjaMti Na bajjhati tAo visesAhiyAo / 6 122. sugamaM / * majhe jAo kiTTIo bajjhaMti ca vedijjaMti ca tAo asaMkhejjaguNAo / $ 123. puttadvimovarimAsaMkhejjabhAgavisayAo kiTTIo mottUNa sesAle samajjhimakiTTIo vajjhamANavedijjamANAo NAma, tadAyAreNa baMghodayANaM pavRttIe paDisehAbhAvAdo / tado tAo asaMkhejjaguNAo jAdAo / ettha guNagAro tappA oggapalidovamAsaMkhejjadibhAgametto / evaM kiTTI vedAe paDhamasamae imaM parUvaNaM kADhUNa saMpahi kiTTIvedagaddhaM tattha tAva thapa kADhUNa kiTTIkaraNaddhAe paDibaddhagAhAsuttANamatyavihAsaNaM kuNamANo uvarimaM suttapabaMdhamADhavei * kiTTIvedagaddhA tAva thavaNijjA / $ 124. kudo ? kiTTIkaraNaddhApaDibaddhasuttaphAse akabe tisse parUvaNAvasarAbhAvAdI / tado tameva tAva suttaphAsaM jahAvasarapattaM kuNamANo idamAha * kiTTIkaraNaddhAe tAva suttaphAso / 125. puvvaM gAhAsuttANi hiyae kADhUNa taduccAraNAe viNA kiTTIkaraNaddhA visesidA / iNi puNatavisayo suttaphAso kAyavvo, teNa viNA puNvaparUvaNAvisaye NiNNayANutpattI do ti vRttaM hoi / * ( pUrva meM kahI gayI kRSTiyoMse ) Upara sthita jo kRSTiyA~ udayako prApta hotI haiM kintu ba~dhatI nahIM haiM ve vizeSa adhika haiM / $ 122. yaha sUtra sugama hai / * bIca meM jo kRSTiyA~ baMdhatI haiM aura udayako prApta hotI haiM veM asaMkhyAtaguNI haiM / $ 123. pUrvokta adhastana aura uparima asaMkhyAtaveM bhAgapramANa kRSTiyoMko chor3akara madhyakI zeSa samasta kRSTiyA~ bandharUpa aura udayarUpa haiM, kyoMki usarUpase arthAt ve kRSTiyA~ jisa anubhAgasvarUpa haiM usarUpase unake bandha aura udayakI pravRtti honekA niSedha nahIM hai, isalie ve asaMkhyAtaguNI ho gayI haiM / yahA~para guNakAra tatprAyogya palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hai / isa prakAra kRSTi vedaka kAlake prathama samaya meM isa prarUpaNAko karake aba kRSTi vedaka kAlako sarvaprathama sthagita karake kRSTikaraNa kAlase sambandha rakhanevAle gAthAsUtroM ke artha kI vibhASA karate hue Age ke sUtra prabandhako Arambha karate haiM * aba kRSTivedaka kAlako sthagita rakhanA cAhie / . 124. kyoMki kRSTikaraNa kAlasambandhI sUtroMkA sparzaM ( vyAkhyAna ) nahIM kiye jAnepara Age unake kathana ke avasarakA abhAva hai, isalie yahA~para sarvaprathama usI avasara prApta sUtroM kA sparza ( vyAkhyAna ) karate hue isa sUtra ko kahate haiM * sarvaprathama kRSTikaraNa kAlake sUtroMkA sparza karate haiM / $ 125. pahale gAthAsUtroM ko hRdayameM karake unakA uccAraNa kiye binA kRSTikaraNa kAlakA vyAkhyAna kiyA hai / parantu isa samaya tadviSayaka sUtroMkA sparza karanA cAhie, kyoMki usake binA pUrva meM kI gayI prarUpaNAviSayaka nirNaya nahIM ho sakatA yaha ukta kathanakA tAtparya hai /
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhoe kiTTIpaDibaddhapaDhamamUlagAhAparUvaNA * tattha ekkArasa mUlagAhAo / 6126. tattha kiTTIkaraNaddhAe paDibaddhAo ekkArasa mUlagAhAo hoMti, tAsimetto vihAsA ahikIravi tti vuttaM hoNdi| carittamohakkhavaNAe aTThAvIsamUlagAhAsu paDibaddhAsu tattha paTuvage cattAri mUlagAhAo paDhamameva vihaasidaao| tadaNaMtaraM saMkAmage cattAri mUlagAhAo, ovaTTaNAe tiNi mUlagAhAo tti evamedAo ekkArasa mUlagAhAo jahAsaMbhavamappappaNo bhAsagAhAhi saha vihaasidaao| eNhiM puNa kiTTIkaraNaddhAe paDibaddhANamekkArasahaM mUlagAhANaM sabhAsagAhANamattha. vihAsaNaM jahAvasarapattaM vattaissAmo tti eso edassa bhAvattho / tAsi ca jugavaM vottumasakkiyattAdo jahAkamameva vihAsaNaM kuNamANo paDhamamUlagAhAe tAva samukkittaNaTThamuttarasuttamAha * paDhamAe mUlagAhAe smukkittnnaa| 6 127. tAsimekkArasaNhaM mUlagAhANaM majhe putvameva tAva paDhamamUlagAhAe samukkittaNA kIravi tti vuttaM hoi| (109) kevadiyA kiTTao kamhi kasAyamhi kadi ca kittttiio| kiTTIe kiM karaNaM lakkhaNamadha kiM ca kiTTIe // 162 / / 6128. edisse gAhAe atyo vuccde| taM jahA-'kevadiyA kiTTIo' evaM bhaNide cauNhaM kasAyANaM bhedavivakkhamakAdUNa sAmaNNaNa kettiyamettIo saMgahAvayavakiTTIo hoMti tti pucchA kadA hoi| evameso paDhamo attho| puNo cauNhaM kasAyANaM bheva vivakkhaM kAdUNa tattha evakekkassa kasAyassa kevaDiyAo kiTTIo hoMti ti vidio atyo| edammi paDibaddho suttassa vidiyAvayavo * usa viSaya meM gyAraha mUla gAthAeM haiN| 6126. vahAM kRSTikaraNa kAlase sambaddha gyAraha mUla gAthAe~ haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai| cAritramohakI kSapaNAsambandhI aTThAIsa mUla gAthAe~ kahI haiN| unameMse prasthApaka sambandhI cAra mUla gAthAoMkA pahale hI vyAkhyAna kara Aye haiN| tadanantara saMkrAmakasambandhI cAra mUla gAthAe~ tathA apavartanA sambandha tIna mUla gAthAeM isa prakAra ina gyAraha mUla gAthAoMkA yathAsambhava apanI-apanI bhASya-gAthAoMke sAtha vyAkhyAna kara Aye haiN| parantu isa samaya kRSTikaraNa kAlase sambandha rakhanevAlI gyAraha mUla gAthAoMkA apanI bhASyagAthAoMke sAtha yathAvasara prApta vyAkhyAna kareMge yaha isa sUtrakA bhAvArtha hai| kintu unakA eka sAtha kathana karanA azakya honese yathAkrama hI vyAkhyAna karate hue sarvaprathama prathama mUla gAthAkI samutkIrtanA karane ke lie mAgeke sUtrako kahate haiM * unameM se prathama mUla gAthAkI samutkotanA karate haiN| 6127. una gyAraha mUla gAthAoMmeMse sabase pahale prathama mUla gAthAko samutkIrtanA kI jAtI hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| * kRSTiyA~ kitanI haiM aura kisa kaSAyameM kitanI kRSTiyA~ haiN| kRSTike kaunasA karaNa hotA hai tathA kRSTikA lakSaNa kyA hai| 128. aba isa gAthAkA artha kahate haiN| vaha jaise-'kevaDiyA kiTTIo' aisA kahanepara cAroM kaSAyoMkI bhedavivakSA kiye binA sAmAnyase kitanI saMgraha kRSTiyAM tathA kitanI avayava kRSTiyAM hotI haiM yaha pRcchA kI gayI hai| isa prakAra yaha prathama artha hai| punaH cAroM kaSAyoMkI bhedavivakSA karake unameM se eka-eka kaSAyakI kitanI kRSTiyAM hotI haiM isa prakAra dUsare arthase yukta
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ 48 jayapavalAsahide kasAyapAhuDe 'kamhi kasAyamhi kadi ca kiTTIo' ti| esA duvihA pucchA saMgahakiTTIgamaMtarakiTTINaM ca pamANavisesamuvekkhade / puNo kiTTIo karemANo TiTTi-aNubhAgehi caduNhaM saMjalaNANaM padesaggaM kimokaDudi, Aho ukkaDudi tti karaNavisesAvahAraNalakkhaNo tadio atyo| tamhi paDibaddho suttassa tadiyAvayavo 'kiTTIe kiM karaNaM' idi / kiTTIkaraNAvatthAe kadamaM karaNaM hoti, kimokaDDaNAkaraNamAho upakaDaNAkaraNaM tadubhayaM vA tti pucchAmuheNa tahAvihatyavisae edassa pddibddhttdNsnnaado| eNo kiTTIgadANubhAgassa kerisaM lakkhaNaM, kimavibhAgapaDiccheduttarakamabaDDIe phaddayagadANubhAgaraseva tadavaTThANasaMbhavo Aho aNaMtaguNavaDisahaveNa tadavaTThANaNiyamo ti evaMviha pucchA heNa viTToNaM sarUvaNiddesavisao cauttho attho edammi paDibaddho, suttassa carimAvayavo 'lakkhANamatha ki ca kiTTIe' ti| tado evaM vihANaM cauNhamatthavisesANaM kiTTIkaraNaddhApaDibaddhANaM NiNNayavihANaTumevaM paDhamagAhAsuttaM pucchAmetteNa sUcidAsesavisesaparUvaNaM samoiNNamivi ghettaTvaM / saMpahi evaMvihamedisse gAhAe atyavisesaM vihAsemANo cuNNisuttayAro uvarimaM pabaMdhamADhavei * edisse gAhAe cattAri atthA / 129. cauNhaM kasAyANamabhedeNa kiTTINaM pamANAvahAraNaM puNo ekkekkassa kasAyassa NiraMbhaNaM kAdUNa kiTTINaM pamANAvahAraNaM kiTTIkArayassa karaNavisesAvahAraNaM kiTTINaM lakkhaNavihANaM cedi evamede cattAri atyavisesA kiTTIkaraNaddhA saMbaMSiNo edammi paDhamagAhAsuttammi NibaddhA tti / isa gAthAmeM pratibaddha yaha dUsarA pAda hai-'kamhi kasAyamhi kadi ca vittttiio'| isa prakAra yaha donoM prakArako pRcchA saMgraha kRSTiyoM aura antarakRSTiyoMsambandhI pramANa vizeSakI apekSA rakhatI hai| punaH kRSTiyoMko karanevAlA sthiti aura anubhAgakI apekSA cAroM saMjvalanoMke pradezapuMjako kyA apakarSita karatA hai yA utkarSita karatA hai isa prakAra karaNa vizeSake avadhAraNarUpa lakSaNavAA tIsarA artha usa gAthAmeM pratibaddha tIsarA pAda hai-'kiTTIe kiM krnnN'| kAraNa ki kRSTikaraNako avasthAmeM kauna karaNa hotA hai, kyA apakarSaNakaraNa hotA hai yA utkarSaNakaraNa hotA hai yA ve donoM karaNa hote haiM isa prakAra pRcchAmukhase usa prakArake arthake viSaya meM yaha tIsarA pAda pratibaddha dekhA jAtA hai / punaH kRSTigata anubhAgakA kisa prakArakA lakSaNa hai ? kyA avibhAgapraticchedoMkI uttarakrama vRddhirUpase spardhakagata anubhAgakA ho vahA~ avasthAna sambhava hai yA anantaguNavRddhirUpase anubhAgake avasthAnakA niyama vahAM pAyA jAtA hai isa taraha isa prakArake pRcchAmukhase kRSTiyoMke svarUpakA nirdeza karanevAlA cauthA artha isameM pratibaddha hai| sUtrakA vaha antima pAda hai'lakkhaNamadha kiM ca vittttiie'| isalie kRSTikaraNake kAlase sambandha rakhanevAle isa prakArake cauthe artha sambandhI vizeSoMkA nirNaya karane ke liye pRcchAmukhase sUcita hue samasta vizeSoMkA sUcana karanevAlA prathama gAthAsUtra avatIrNa huA hai aisA yahAM grahaNa karanA cAhie / aba isa gAthAke isa prakArake arthavizeSako vibhASA karate hue cUrNisUtrakAra Ageke prabandhakA Arambha karate haiM * isa gAthAke cAra artha haiN| 6129. cAroM kaSAyoMkA abheda karake kRSTiyoMke pramANakA avadhAraNa karanA, punaH eka-eka kaSAyako vivakSita kara kRSTiyoMke pramANakA avadhAraNa karanA, kRSTikArakake karaNavizeSakA avadhAraNa karanA tathA kRSTiyoMke lakSaNakA vidhAna krnaa| isa prakAra kRSTikaraNakAlase sambandha rakhanevAle ye cAroM arthavizeSa isa prathama gAthAsUtra meM nibaddha haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai|
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhIe paDhamamULagAhAe paDhamabhAsagAhA vuttaM hoh| * tiNi mAsagAhAo / __130. evisse paDhamamUlagAhAe atyavihAsaNa? metya tiNNi bhAsagAhAo hoMti, tAsi. midANimavayAraM kassAmo tti vuttaM hoi, bhAsagAhAhi viNA mUlagAhANamatyavihAsaNovAyAbhAvAdo / tattha mUlagAhA NAma pucchAduvAreNa sUcidAsesapayadatthaparUvaNA saMgaharuisattANuggahakAriNI / tisse sUcidatthavivaraNe paDibaddhAo vitthararuisattANaggahakAriNImo bhAsagAhAo tti dttuvaao| evamettha tiNhaM bhAsagAhANamatthitaM parUviya saMpahi jahAkamameva tAsi vivaraNaM kuNamANo cuNNisuttayAro tattha paDhamabhAsagAhAe pudhvamavayAraM karedi-- * paDhamamAsagAhA vesu atthesu NibaddhA / tisse smukttinnaa| 6131. tihaM bhAsagAhANaM mAjhe paDhamA bhAsagAhA mUlagAhAe pugvaddhapaDibaddhesu vesu atyesu nnibddhaa| tisse samukkittaNA esA baTuvvA tti vuttaM hodi / (110) bArasa Nava cha tiNNi ya kiTTAo hoti adha va aNaMtAo ekeka mhi kasAye tiga tiga adhavA aNaMtAo // 163 // 6132. edisse paDhamabhAsagAhAe atyavivaraNaM kssaamo| taM jahA-'bArasa Nava cha tiSNi ya' evaM bhaNide saMgahakiTIo pekkhiyUNa tAva kohodaeNa caDidassa bArasa saMgahakiTTIo bhavaMti, puvvuttANaM bArasaNhaM pi saMgahakiTTINaM tattha sNbhvovlNbhaavo| mANovaeNa caDivassa Nava * isakI tIna bhASyagAthAeM haiN| 5130. isa prathama mUcha gAthAke arthako vizeSa vyAkhyA karane ke lie isa viSaya meM tIna bhASyagAthAeM haiM, unakA isa samaya avatAra karate haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai, kyoMki bhASyagAthAoMke binA mUla gAthAoMko vizeSa vyAkhyA karanekA anya koI upAya nahIM hai| jisase saMgraha rucivAle jIvoMkA upakAra hotA hai aura jisake pRcchA dvArA sUcita hue samasta prakRta aryoko prarUpaNA kI jAtI hai vaha mUla gAthA kahalAtI hai| tathA jo usa mUla gAthA dvArA sUcita hue arthoke vivaraNa karane meM pratibaddha haiM aura jinake dvArA vistAra rucivAle jIvoMkA anugraha hotA hai unheM bhASyagAthAe~ kahate haiM aisA jAnanA caahie| isa prakAra prakRtameM tIna bhASyagAthAoMke astitvakA kathana karake aba kramase ho unakA vivaraNa karate hue cUrNisUtrakAra unameM se prathama bhASyagAthAkA sarvaprathama avatAra karate haiM * prathama bhASyagAthA do arthoMmeM nibaddha hai| usakI samutkIrtanA karate haiN| 6131. tIna bhASyagAthAoMmeM se prathama bhASyagAthA mUla gAthAke pUrvAdhasambandhI do arthoM meM nibaddha hai / usako yaha samutkIrtanA jAnanI cAhie yaha ukta kathanakA tAtparya hai| (110) krodhAdi cAroM kaSAyoMkI kramase bAraha, nau, chaha ora tIna kRSTiyA~ hotI haiM athavA ananta kRSTiyA~ hotI haiN| tathA eka-eka kaSAyameM tIna-tIna kRSTiyAM hotI haiM athavA ananta kRSTiyA~ hotI haiM // 163 // 6132. aba isa bhASyagAthAke arthakA vyAkhyAna karate haiN| vaha jaise-'bArasa Nava cha tiNNi ya' aisA kahanepara saMgraha kRSTiyoMko dekhate hue jo jIva krodha saMjvalanake udayase zreNipara ArohaNa karatA hai usake bAraha saMgraha kRSTiyAM hotI haiM, kyoMki pUrvokta bAraha ho saMgraha kRSTiyAM vahA~ sambhava
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayaghavalAsahide kasAyapAhuDe saMgahakiTTIo bhavaMti, tattha kiTrIkaraNaddhAdo puvvameva phahayasarUveNa viNassaMtassa kohasaMjalaNassa tihaM saMgahakiTTINaM sNbhvaannuvlNbhaado| mAyodaeNa caDivassa puNa chacceva saMgahakiTTIo hoti, koha-mANasaMjalaNANaM tattha phaddayasarUveNa puvvameva khavijjamANANaM kittttiikrnnaasNbhvaado| tahA lobhodaeNa seDhimArUDhassa tiNi ceva saMgahakiTTIo hoMti, koha-mANa-mAyAsaMjalaNANaM phaddayasarUveNa viNAsijjamANANaM tattha kiTTIsaMbaMdhANavalaMbhAvo / ekke vikasse puNa saMgahakiTTIe avayavakiTIo aNaMtAo hoMti ti jANAvaNaTuM 'adhavA aNaMtAoM' ti tappamANaNiddeso kdo| evamavvogADhasarUveNa cauNhaM saMjalaNANamettiyAo saMgahakiTTIo tavavayavakiTTIo ca hoti ti puvvaddheNedeNa jANAviya saMpahi cauNhaM saMjalaNANaM puSa pudha NiraMbhaNaM kAdUNa tattha ekkekkassa kasAyassa kettiyAo kiTTIo hoti tti mUlagAhAviviyAvayavamassiyUNa vihAsaNaTuM gAhApacchaddho samoiNNoM 'ekkekkamhi kasAye tiga tiga' kohAvINamaNNavare kasAe Niruddhe pAdekkaM tiNNi tiNNi saMgahakiTTIo hoti / tadavayavakiTTIo puNa aNaMtAo hoti tti eso ettha. sutttysmucco| saMpahi evaMvihame visse gAhAe atyavihAsemANo cuNNisuttayAro vihAsAgaMthamuttaraM bhaNai * vihaasaa| 6133. sugamaM / * jai koheNa uvaTThAyadi tado bArasa saMgahakiTTIo hoti / haiN| jo mAna saMjvalanake udayase zreNipara ArohaNa karatA hai usake nau saMgraha kRSTiyAM hotI haiM, kyoMki isake kRSTikaraNa kAlake pUrva hI spardhakarUpase vinAzako prApta hue krodha saMjvalanako tIna saMgraha kRSTiyAM vahA~ sambhava nahIM haiM / parantu jo mAyAke udayase zreNipara ArohaNa karatA hai usake chaha hI saMgraha kRSTiyAM hotI haiM, kyoMki isake (kRSTikaraNa kAlake) pUrva hI spardhakarUpase kSayako prApta hue krodha aura mAna saMjvalanoMke kRSTikaraNa asambhava hai| tathA lobhake udayase jo zreNipara ArohaNa karatA hai usake tIna hI saMgraha kRSTiyAM hotI haiM, kyoMki isake krodha, mAna aura mAyA saMjvalanakA spardhakarUpase vinAza ho jAtA hai, isalie vahAM ukta kaSAyasambandhI kRSTiyAM nahIM pAyI jAtI haiM / parantu eka-eka saMgraha kRSTikI avayava kRSTiyAM ananta hotI hai isa bAtakA jJAna karAneke lie 'adhavA aNaMtAo' isa pada dvArA unake pramANakA nirdeza kiyA hai| isa prakAra avogAr3hasvarUpase arthAt vibhakta kiye binA cAroM saMjvalanoMkI itano saMgraha kRSTiyAM aura unakI itanI avayava kRSTiyAM hotI haiM isa prakAra isa gAthAsatrake pUrvArdha dvArA jJAna karAkara aba cAroM saMjvalanoM ko pRthak-pRthak vivakSita kara unameM se eka-eka kaSAyakI kitano kRSTiyAM hotI haiM isa prakAra mUla gAthAke dUsare avayava arthAt uttarArdhakA Alambana lekara vyAkhyA karane ke lie gAthAkA uttarArdha avatIrNa huA hai-'ekkekkamhi tiga tiga' arthAt krodhAdi saMjvalanoMmeMse kisI eka kaSAyake vivakSita honepara pratyekako tIna-tIna saMgraha kRSTiyAM hotI haiM / tathA unakI avayava kRSTiyo ananta hotI haiM yaha yahAM isa gAthAsUtrakA samuccayarUpa artha hai / aba isa prakAra isa gAthAsUtrake arthakA vizeSa vyAkhyAna karate hue cUNisUtrakAra Ageke vibhASAgranthako kahate haiM * aba ukta gAthA sUtrako vibhASA karate haiN| 6133. yaha sUtra sugama hai| * yadi krodha kaSAyake udayase ApakazreNipara upasthita hotA hai to usake bAraha saMgraha kRSTiyAM hotI haiN|
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhIe paDhamamUlagAhAe paDhamabhAsagAhA $ 134. kohodaeNa jai khavagaseDhimudaTTAyadi to tassa bAraha saMgahakiTTIo hoti tti suttatthasaMbaMdho / sese sugamaM / * mANeNa uvadvidassa Nava sNghkittttiio| 6 165. kudo ? kohasaMjalaNassa tihaM saMgahakiTTINametya sNbhvaannuvlNbhaado| kuvo evaM ce ? kohasaMjalaNANubhAgassa phaddayasarUveNeva tattha vinnaasdsnnaado| * mAyAe uvaTThidassa cha sNghkittttiio| 6136. koha-mANasaMjalaNANaM tattha kiTTIpariNAmeNa viNA phaddayasarUveNeva vinnaasdsnnaado| * lobheNa uvaDhidassa tiNi sNghkittttiio| 6137. ki kAraNaM ? lobhasaMjalaNaM mottUNa tattha sesasaMjalaNANaM kiTTIkaraNaddho heTThA ceva jahAkama phaddayagadANubhAgasarUveNa khavijjamANANaM kittttisNbNdhaannuvlNbhaavo| saMpahi imameva suttatthamuvasaMharemANo uvarimaM suttAvayavamAha * evaM bArasa Nava cha tiNNi ca / 5 134. yadi krodha saMjvalanake udayase kSapakazreNipara upasthita hotA hai to usake bAraha saMgraha kRSTiyAM hotI haiM yaha isa sUtrakA arthake sAtha sambandha hai / zeSa kathana sugama hai| ke mAna saMjvalanake udayase kSapakazreNipara upasthita hue jIvake nau saMgraha kRSTiyA~ hotI haiN| $ 135. kyoMki krodha saMjvalanasambandhI tIna saMgraha kRSTiyAM yahA~para sambhava nahIM haiN| zaMkA-aisA kisa kAraNase hai ? samAdhAna-kyoMki krodha saMjvalana sambandhI anubhAgakA yahAM para ssardhakarUpase ho vinAza dekhA jAtA hai| * mAyA saMjvalanake udayase kSapakaNipara upasthita hue jIvake chaha saMgraha kRSTiyAM hotI haiN| 6136. kyoMki krodha aura mAna saMjvalanoMkA vahA~para kRSTirUpa pariNAma hue binA spardhakarUpase hI vinAza dekhA jAtA hai| ___ * lobha saMjvalanake udayase kSapakazreNipara upasthita hue jIvake tIna saMgraha kRSTiyA~ hotI haiN| 6137. kyoMki lobhasaMjvalanako chor3akara vahA~para zeSa saMjvalanoMkA kRSTikaraNake kAlake pUrva hI kramase spardhakagata anubhAgarUpase kSaya karanevAle jIvoMke kRSTirUpase ukta anubhAgakA sambandha nahIM pAyA jaataa| aba sUtrasambandhI isI arthakA upasaMhAra karate hue Age ukta gAthA sUtrake prathama caraNako kahate haiM. * isa prakAra ukta bhASyagAthAke prathama caraNake anusAra kramase bAraha, nau, chaha aura tIna saMgraha kRSTiyAM hotI haiN|
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ ___ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe $ 138. sugamaM / saMpahi 'adhavA aNaMtAo' ti imaM suttAvayavaM vihAsivukAmo ivamAha * ekvekisse saMgahakiTTIe aNaMtAo kiTTIo tti edeNa kAraNeNa 'adhavA aNaMtAo' ti| 139. gayatthamedaM suttaM / evamedammi gAhApuvvaddha vihAside mUlagAhApaDhamAvayavapaDibaddho atyo samappavi ti jANAvaNamivamAha * kevaDiyAo kiTTIo tti attho smtto| $ 140. sugm| saMpahi mUlagAhAe viviyAvayavamassiyUNa paDhamabhAsagAhApacchimadaM vihAsemANo uvarimaM pabaMdhamAha * kamhi kasAyamhi kadi ca kiTTIo tti edaM suttaM / 6141. sugamamedaM / mUlagAhAvidiyAvayavasaMbhAlaNaphalaM sutaM, Na tassa saMbhAlaNaM NiratyayaM; aNNahA sodArANaM suheNa tsvisypddibohaannuvvttiido| * ekeka mhi kasAye tiga tiga adhavA aNaMtAo ti vihAsA / 142. aNaMtaraNihiTThamUlagAhAvidiyAvayavaDibaddhathavihAsaNa?mevassa gAhApacchaddhassa vivaraNaM kassAmo tti bhaNidaM hoi| $138. yaha sUtra sugama hai| aba ukta sUtragAthAke 'adhavA aNaMtAo' isa dUsare caraNakI vizeSa vyAkhyA karanekI icchAse isa cUNisUtrako kahate haiM * athavA eka-eka saMgraha kRSTiko ananta kRSTiyAM hotI haiM, isa kAraNa ukta bhASyagAthAsUtrameM 'athavA ananta hotI haiM' yaha vacana kahA hai| 6139. yaha sUtravacana gatArtha hai| isa prakAra isa gAthAsUtrake pUrvAdha kI vyAkhyA karanepara mUlagAthAke prathama caraNase sambandha rakhanevAlA artha samApta huA isa bAtakA jJAna karAneke lie isa sUtrako kahate haiM * isa prakAra mUla gAthAke 'kRSTiyAM kitanI hotI haiN| isa praznArthaka prathama pAvakA artha samApta huaa| 6140 yaha vacana sugama hai| aba mUla gAthAke dUsare pAdakA Alambana lekara prathama bhASyagAthAke uttarArdhakI vibhASA karate hue Ageke prabandhako kahate haiM * 'kisa kaSAyameM kitanI kRSTiyAM hotI haiN| yaha mUlagAthAke dUsare pAdakA nirdeza karanevAlA sUtra hai| 6.141. yaha sUtravacana sugama hai / mUlagAthAke dUsare pAdakI saMbhAla karanA isa sUtravacanakA phala hai| aura usakI saMbhAla karanA nirarthaka nahIM hai, anyathA zrotAoMko ukta sUtra dvArA tadviSayaka pratibodha nahIM ho sktaa| * aba prathama bhASyagAthAke 'ekkekkamhi kasAye tiga tiga adhavA aNaMtAo' uttarArdhako vibhASA karate haiN| 5.142. anantara pUrva kahI gayI mUlagAthAke dUsare pAdase sambandha rakhanevAle arthakI vibhASA karane ke lie isa bhASyagAthAke uttarArdhakA vivaraNa karate haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai|
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhIe paDhamamUlagAhAe paDhamabhAsagAhA * 'ekeka mhi kasAye tiSNi tiSNi saMgahakiTTIo' tti evaM tiga tiga / $ 143. jado ekkekkamhi kasAyamhi tiSNi tiSNi saMgaha kiTTIo hoMti tavo 'ekkkamhi kasAe tiga tiga' idi gAhApacchaddhe bhaNidamidi vRttaM hodi / * ekke kisse saMgaha kiTTIe anaMtAo kiTTIo tti edeNa 'adhavA anaMtAo' jAdA / 53 $ 144. ekkekkassa kasAyarasa ekke vikasse saMgahakiTTIe avayavakiTTIo anaMtAo asthi, tado 'adhavA aNaMtAo' tti gAhAsuttacarimAvayavo bhaNido tti vRttaM hoi / NedametthAsaMkaNijjaM, 'athavA anaMtAo' tti gAhApugvaddhacarimAvayaveNevassa suttAvayavasta puNaruttabhAvo kiSNa pasajjaditi / ki kAraNaM ? avvogADhasahavaca dukasAyavisayeNa teNa nirudvegakasAyavisayassekssa atyabhevasaMbhaveNa puNaruttadosA saMbhavAdo / saMpati 'kiTTIe ki karaNaM' ti mUlagAhAtaviyAvayavassa atthavivaraNaM kuNamANo tattha paDibaddhavidiyabhAsagAhAe avasarakaraNaTTamuvarimaM pabaMdhamAha * eka-eka kaSAya meM tIna-tona saMgraha kRSTiyA~ hotI haiM isa prakAra bhASyagAthAke uttarAdhaMmeM 'tigatiga' yaha vacana AyA hai| $ 143. yataH eka-eka kaSAyameM tIna-tIna saMgraha kRSTiyoM hotI haiM, isalie eka-eka kaSAya meM 'tigatiga' yaha vacana gAthAke uttarArdha meM kahA hai yaha ukta vacanakA tAtparya hai / * eka-eka saMgraha kRSTikI ananta avayava kRSTiyA~ hotI haiM isa kAraNa ukta bhASyagAthA ke uttarArdha meM 'adhavA aNaMtAo' yaha pada nirdiSTa kiyA gayA hai / 144. eka-eka kaSAyakI eka-eka kAraNa 'adhavA anaMtAo' isa prakAra ukta kathanakA tAtparya hai | saMgraha kRSTikI avayava kRSTiyAM ananta hotI haiM, isa bhASyagAthA sUtrakA antima pAda kahA hai yaha ukta zaMkA- isI bhASyagAthA ke pUrvArdhake antima pAdameM 'adha va aNaMtAo' yaha vacana AyA hai, ataH usake sAtha uttarArdha ke 'adhavA anaMtA' isa sUtravacanakA punaruvatapanA kyoM nahIM prApta hotA hai arthAt avazya prApta hotA hai ? samAdhAna - so yahA~ aisI AzaMkA nahIM karanI cAhie, kyoMki isI bhASyagAthA ke pUrvArdhameM jo 'adha va anaMtAo' pATha AyA hai vaha avvogADharUpase cAroM kaSAyoM ko viSaya karatA hai, isalie vivakSita eka-eka kaSAyakA viSaya karanevAle uttarArdha sambandho 'adhavA aNatAo' isa vacanameM arthabheda sambhava hone se punarukta doSa sambhava nahIM hai / vizeSArtha - ukta bhASyagAthAke pUrvArdha meM jo 'agha va anaMtAo' pATha AyA hai vaha cAroM kaSAyoM meM saba milAkara avayava kRSTiyAM ananta hotI haiM isakI siddhi ke lie AyA hai aura isI bhASyagAthA ke uttarArdhameM punaH jo 'adhavA aNaMtAo' pATha AyA hai vaha eka-eka kaSAyameM bhI ananta-ananta avayava kRSTiyAM hotI haiM yaha dyotita karaneke lie AyA hai, isalie ukta bhASyagAthAmeM ukta vacana Anese punarukta doSa nahIM prApta hotA yaha ukta kathanakA tAtparya hai / aba 'kiTTIe ki karaNaM' isa prakAra mUlagAthAke tIsare pAdake arthakA khulAsA karate hue ukta pAdameM nibaddha dUsarI bhASyagAthAko avasara deneke lie Age ke prabandhako kahate haiM
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe * 'kiTTIe kiM karaNaM' ti ettha ekA bhAsagAhA / 6145. 'kiTTIe ki karaNaM' iccedammi bojapade Nibaddho jo attho tamhi vihAsijjamANe tatya paDibaddhA ekkA bhAsagAhA daTulyA ti bhaNivaM hodi / * tisse smukttinnaa| 6146. sugmN| (111) kiTTI karedi NiyamA ovaTTheto ThidI ya aNubhAge / vaDato kiTTIe akArago hodi boddhavvo // 164 // 6147. edisse vidiyabhAsagAhAe atthaparUvaNaM kssaamo| taM jahA-'kiTTI karedi NiyamA ovaTeMto0' evaM bhaNive cauNhaM saMjalaNANaM dvidIo aNubhAge ca okaDumANo ceva kiTTIo karedi gANNahA ti vuttaM hodi / edassevatthassa phuDIkaraNaTuM gAhApacchavamoiNNaM'vaDDeto kiTTIe akArago' Thidi-aNubhAge ukkaDDemANo NiyamA kiTTIe kArago Na hodi tti bhaNidaM hodi / kudo esa Niyamo tti ce ? kiTTIkAragapariNAmANamukkaDDaNAkaraNaviruddhasahAveNAvaTThANaNiyamAdo / evaM ca mohapayaDIo pekkhidUNa bhaNivaM, NANAvaraNAvikammesu evamhi visae * mUla gAthAke 'kiTToe kiM karaNaM' praznarUpa isa arthake uttarasvarUpa eka bhASyagAthA AyI hai| 6 145. 'kTThiIe ki karaNaM' arthAt kRSTikaraNake kAlameM kauna karaNa hotA hai isa prakAra isa bIjapadameM jo artha nibaddha hai usakA vyAkhyAna karate hue ukta arthameM pratibaddha eka bhASyagAthA jAnanI cAhie yaha ukta kathanakA tAtparya hai / * aba usako samutkotanA karate haiM / 5 146. yaha vacana sugama hai| (111) cAroM saMjvalana kaSAyoMko sthiti aura anubhAgakA niyamase apavartanA karatA huA ho kRSTiyoMko karatA hai tathA ukta kaSAyoMke sthiti aura anubhAgako bar3hAtA huA kRSTiyoMkA akAraka hotA hai aisA jAnanA cAhie // 164 // 6147. aba isa dUsarI bhASyagAthAke arthako prarUpaNA kreNge| vaha jaise-'kiTTI karedi NiyamA ovaTeMto' aisA kahanepara cAroM saMjvalanoMkI sthiti aura anubhAgakA apakarSaNa karatA huA hI kRSTiyoMko karatA hai, anya prakArase nahIM yaha ukta kathanakA tAtparya hai| isI arthakA spaSTIkaraNa karane ke lie gAthAkA uttarArdha avanINaM huA hai 'vaDDheto kiTTIe akArago' sthiti aura anubhAgakA utkarSaNa karanevAlA jIva niyamase kRSTikA kAraka nahIM hotA yaha ukta kathanakA tAtparya hai| zaMkA-yaha niyama kisa kAraNase hai ? samAdhAna-kyoMki kRSTiyoMko karanevAle jIvoMke pariNAmoMkA avasthAna utkarSaNAkaraNake viruddha svabhAvarUpa hotA hai aisA niyama hai / kintu yaha saba mohanIya karmakI prakRtiyoMko dekhakara kahA hai, kyoMki jJAnAvaraNAdi karmoMkI apekSA isa viSayameM isa prakArakA niyama karanA sambhava nahIM hai / yadyapi isa arthakA apavartanA
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhoe paDhamamUlagAhAe vidiyabhAsagAhA thaavihnniymaasNbhvaado| jai vi eso attho ovaTTaNatadiyamUlagAhAvihAsaNAvasare puvvaM jANAvido to vi tassevatthassa kiTTIkaraNAhiyArasaMbaMdheNa visesiyUNa parUvaNaTuM puNaruvaNNAso ttiNa ettha puNarattadosAsaMkA kAyavvA / 6. 148. saMpahi edisse gAhAe atyavihAsaNaM kuNamANo vihAsAgaMthamuttaraM bhaNaha* vihAsA / 5 149. sugamaM / * jhaa| $ 150. edaM pi sugm| * jo kiTTIkArago so padesaggaM ThidIhiM vA aNubhAgehi vA okaDDadi, Na ukkdddddi| $ 151. gayatthamedaM suttaM / saMpahi edassevatthassa visayavibhAgamuheNa visesiyUNa parUvaNaM kuNamANo uvarimaM pabaMdhamADhavei-. * khavago kiTTIkaraNappahuDi jAva saMkamo tAva okaDDago padesaggassa Na ukkddddgii| viSayaka tIsarI mUlagAthAke kathanake samaya pahale hI jJAna karA Aye haiM to bhI usI arthakA kRSTikaraNa adhikArake sambandhase vizeSarUpase kathana karakeke lie punaH upanyAsa kiyA hai, isalie prakRtameM punarukta doSako AzaMkA nahIM karanI caahie| vizepArtha-'baMdho va saMkamo vA udayo vA' ityAdi tIsarI mUlagAthA hai / usake uttarArdhameM 'adhigo samo va hINo' pATha AyA hai| usakI vyAkhyA karate hue sAmAnyarUpase apakarSaNAviSayaka vizeSa UhApoha pahale hI kara Aye haiN| parantu yahAM kRSTikaraNa adhikAra avasaraprApta hai, isalie isa prasaMgase prakRtameM utkarSaNa aura apakarSaNaviSayaka kyA vyavasthA hai yaha dikhalAnA kramaprApta thA, mAtra isIlie yahA~para kRSTikaraNameM eka apakarSaNakaraNa hI ghaTita hotA hai yaha dikhalAneke lie usakA punaH vyAkhyAna kiyA gayA hai jo upayukta hI hai, ataH prakRtameM punarukta doSako AzaMkA hI nahIM kI jA sakatI hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai|| 148 aba isa gAthAke arthakA vyAkhyAna karate hue Ageke vibhASAgranthako kahate haiM* aba ukta bhASyagAthAkI vibhASA karate haiN| 6149. yaha vacana sugama hai / * vaha jaise| 6150. yaha vacana bhI sugama hai| * jo kRSTiyoMko karanevAlA hai vaha saMjvalana kaSAyoMke pradezapuMjakA sthiti aura anubhAgakI apekSA apakarSaNa hI karatA hai, utkarSaNa nahIM krtaa| 5 151. yaha sUtra gatArtha hai / aba isI arthakA viSayavibhAga dvArA vizeSarUpase kathana karate hue Ageke sUtrakA Arambha karate haiM *kSapaka jIva kRSTikaraNake prathama samayase lekara unake saMkrama honeke antima samaya taka saMjvalana kaSAyoMke pravezapuMjakA apakarSaka hI hotA hai, utkarSaka nahIM hotaa|
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe $ 152. kiTTIkArago uvasAmago vi atthi, khavago vi atthi / takkhavagoM kiTTIkArayapaDhamasamaya pahUDi jAva carimasamaya saMkAmao tAva mohaNIyapadesaggassa okaDugo ceva hodi, Na puNa ukkaDago tti eso etya suttatyasamuccao / ettha 'jAva saMkamo' tti bhaNide jAva samayAhiyAvaliyamasAMparAo tAva okaDuNAkaraNaM payaTTadi tti ghetavyaM 56 * uvasAmago puNa paDhamasamaya kiTTIkAragamAdi kADhUNa jAva carimasamayasakasA yo tAva okaDago, Na puNa ukkaDago / 153. kasAye uvasAmeMmANo lobhavedagaddhAe vidiyatibhAgammi kiTTIo karemANo tadavatthAe lobhasaMjalaNassa dvidiaNubhAgANamokaDugo ceva hodi, kiTTIkaraNaddhAdo heTThA savvattheva payaTTamANassa ukkaDuNAkaraNassa kiTTIkaraNapaDhamasamae mohaNIyavisae vocchedabhAdo | to paDhasamaya kiTTIkAragamAdi kADhUNa jAva carimasamayasakasAyo tAva dvidi-aNubhAgeha mohaNIyakammapadesANamokaDago ceva eso uvasAmago Na puNo ukkaDDugo tti eso ekssa bhAvattho / jai vi suhumasAMparAiyapaDhamaTThidIe Avaliya-paDiAvaliyamettasesAe AgAla - paDiAgAlo vocchijjadi to vi vidiyaTThidisamava dvidapadesaggassa satyAne okaDuNA saMbhavo asthi ti sumasAMparAiyacarimasamao ettha okaDuNAkaraNassa majjAdAbhAveNa NiddiTTo | tatto paraM savvovasAmaNAe uvasaMtasta mohaNIyassa savveMsa karaNANaM vocchedaNi yamadaMsaNAdo / vasaMtakasAe vi vaMsaNamohaNIyassa okaDuNAkaraNamatthi tti NAsaMkaNijjaM, teNettha ahiyArA 152. kRSTiyoM ko karanevAlA upazAmaka bhI hotA hai aura kSapaka bhI hotA hai / unameM se jo kSapaka hai vaha kRSTiyoMko karaneke prathama samayase lekara unakA saMkrama karaneke antima samaya taka mohanIya karma ke pradeza puMjakA avakarSaka ho hotA hai, parantu utkarSaka nahIM hotA yaha yahA~ isa sUtrakA samuccayarUpa artha hai / isa sUtra meM 'jAva saMkamo' aisA kahanepara sUkSma sAmparAyika kAla meM eka samaya adhika eka Avali kAlake zeSa rahane hai taka apakarSaNAkaraNa pravRtta rahatA hai| aisA grahaNa karanA cAhie / * parantu upazAmaka jIva kRSTikaraNake prathama samayase lekara kaSAyabhAvake antima samaya taka apakarSaka hI hotA hai, utkarSaka nahIM hotA / $ 153. kaSAyoM ko upazamAnevAlA jIva lobhavedaka kAlake dUsare tribhAgameM lobhasambandho anubhAga kI kRSTiyoM ko karatA huA usa avasthA meM lobha saMjvalanakI sthiti aura anubhAgakA apakarSaka hI hotA hai, kyoMki kRSTikaraNasambandhI kAlake pUrva meM sarvatra hI pravRtta hue mohanIya-viSayaka utkarSaNakaraNakI kRSTikaraNake prathama samaya meM vyucchiti ho jAtI hai / isalie kRSTikAraka ke prathama samaya se lekara sakaSAyabhAvake antima samaya taka yaha upazAmaka sthiti aura anubhAgakI apekSA mohanIya karmapradezoMkA apakarSaka hI hotA hai, parantu utkarSaka nahIM hotA yaha isa sUtra kA hai / yadyapi sUkSmasAmparAyika ke prathama sthiti meM Avali aura pratyAvalimAtra kAlake zeSa rahanepara AgAla aura pratyAgAlako vyucchitti ho jAtI hai to bhI dvitIya sthiti meM avasthita pradeza puMja kI svasthAna meM apakarSaNA sambhava hai, isalie sUkSmasAmparAyika ke antima samaya taka yahA~para apakarSaNAkaraNakA maryAdArUpase nirdeza kiyA hai| usake bAda sarvopazAmanAke dvArA upazAnta hue mohanIyake sabhI karaNoMkI vyucchittikA niyama dekhA jAtA hai / zaMkA-upazAntakaSAya meM bhI darzanamohanIyakA apakarSaNAkaraNa hotA hai ?
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhIe paDhamamUlAgAhAe vidiyabhAsagAhA 57 bhAvAdo / saMpahi edasseva uvasAmagassa ovaramANAvatthAe okaDDukkaDuNAkaraNANaM pavRttivisesAvahAraNa uttarasuttAvayAro * paDivadamANago puNa paDhamasamayasa kasAyappahUDi okaDago vi ukkaDago vi / $ 154. odara mANagassa paDhamasamaya suhumasAM parAiyappahuDi samvatthevAvatyAvisese okaDDukaDuNa karaNANaM Natthi paDiseho; savvesi karaNANaM tattha punarutpattidaMsaNAdo tti vRttaM hoi / jai vi ettha suhumasAMparAiyaguNadvANe mohaNIyassa baMdhAbhAveNa ukkaNAe Natthi saMbhavo to vi sati paDucca tatthukkaDuNAkaraNassa saMbhavo paruvido / jahA oMkaDDukkaDuNAkaraNa (Na metya mohaNIya saMbaMdheNa kiTTIkAragama hikicaca maggaNA kadA tahA sesakaraNANaM pi jahAsaMbhavaM maggaNA kAvvA, virohaabhaavaado| evaM maggaNAe kadAe 'kiTTIe ki karaNaM' ti mUlagAhAe tadio atyo samatto / samAdhAna - aisI AzaMkA nahIM karanI cAhie, kyoMki usakA yahA~para adhikAra nahIM hai / aba isI upazAmakake utaranekI avasthAmeM apakarSaNa- utkarSaNakaraNako pravRtti vizeSakA nizcaya karane ke lie Ageke sUtrakA avatAra karate haiM * parantu giranevAlA upazAmaka sakaSAya honeke prathama samayase lekara apakarSaka bhI hotA hai aura utkarSaka bhI hotA hai / $ 154. upazamazreNise utaranevAle bIvake sUkSmasAmparAyika honeke prathama samayase lekara sarvatra hI avasthA vizeSa meM apakarSaNakaraNa aura utkarSaNakaraNakA pratiSedha nahIM hai, kyoMki vahA~ sabhI karaNoM kI punarutpatti dekhI jAtI hai yaha ukta kathanakA Azaya hai / yadyapi yahA~ sUkSmasAmpa rAyika guNasthAna meM mohanIya karmakA bandha nahIM honese utkarSaNAkaraNa sambhava nahIM hai to bhI zaktikI apekSA vahAM utkarSaNAkaraNa sambhava hai yaha kahA hai| tathA jisa prakAra yahA~para mohanIyakarma ke sambandhase kRSTikaraNako adhikRta karake apakarSaNAkaraNa aura utkarSaNAkaraNako mArgaNA ko hai, usI prakAra zeSa karaNoMkI bhI yathA sambhava mArgaNA kara lenI cAhie, kyoMki isameM koI virodha nahIM hai / isa prakAra mArgaNA karanepara 'kRSTikaraNa meM kona karaNa hotA hai' isa prakAra mUla gAthAMkA tIsarA artha samApta hotA hai / vizeSArtha - pratipAta do prakArakA hai -upazAmanAkSayanimittaka aura bhavakSayanimittaka / jo bhakSayanimittaka pratipAta hotA hai usameM to AThoM ho karaNa udghATita ho jAte haiM / kintu upazAmanAkSayanimittaka pratipAta meM apakarSaNAkaraNa aura udIraNAkaraNa ye donoM karaNa vahA~ udghATita ho jAte haiM / tathA isI prakAra aprazasta upazAmanAkaraNa, nidhattIkaraNa aura nikAcanAkaraNa bhI udghATita ho jAte haiM / mAtra utkarSaNAkaraNa aura saMkramakaraNakA zaktikI apekSA ho vahA~ sadbhAva svIkAra kiyA gayA hai / aba rahA bandhanakaraNa so mohanIya karmakA nauveM guNasthAna taka hI bandha hotA hai / ataH vahA~ ise vyucchinna jAnanA cAhie / yahA~ yaha prazna ho sakatA hai ki bandhana karaNake abhAva meM utkarSaNAkaraNa aura saMkramakaraNako bhI zakti apekSA nahIM svIkAra karanA cAhie / so isa zaMkAkA samAdhAna yaha hai ki bina karmokA bandhake samaya utkarSaNa aura saMkramaNa hotA hai ve karma sattArUpameM bandhake abhAva meM usa samaya bho pAye jAte haiM, ataH vahAM zakti apekSA ina donoM karaNoM ko svIkAra kiyA nayA hai / ra
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe saMpahi mUlagAhAcarimAvayavamassiyUNa cautthamatthaM vihAsemANo tattha paDibaddhAe tadiyabhAsagAhAe avasarakaraNa?muvarimaM suttamAha * 'lakkhaNamadha kiM ca kiTTIe' tti ettha ekA bhAsa gAhA / tisse smukittnnaa| 5 155. 'lakkhaNamadha kiM ca kiTToe' ti edammi mUlagAhAcarimAvayavabIjapade Nibaddhassa cautthassa atthassa vihAsaNa?mekkA bhAsagAhA hodi / tisse samukkittaNA esA daTTavvA tti vuttaM hoi| (112) guNaseDhi aNaMtaguNA lobhAdI kodhpcchimpdaado| kammarasa ya aNubhAge kiTTIe lakkhaNaM edaM // 16 // 6156. edisse tadiyabhAsagAhAe kiTTIlakkhaNaparUvaNamoiNNAe athavivaraNaM kssaamo| taM jahA-'guNaseDhi aNaMtaguNA' guNassa seDhI guNaseDhI sA aNaMtaguNA bhavadi / kamhi puNa visae esA gugaseDhI aNaMtaguNA ti vute 'lobhAdI kodhapacchimapadAdo' lobhajahaNakiTTimAdi kAdUNa jAva kohasaMjalaNasavvapacchimaukkassakiTTi ti jahAkamamavaTTidacadusaMjalaNakammANubhAgavisae esA aNaMtaguNA guNaolI baTuvvA' tti vutaM hodi / 'kiTTIe lakSaNaM eda' lobhasaMjalaNajahaNNakiTTimAdi kAdUNa jAva kodhukkassakiTTi tti edAsimaNubhAgassa aNgoNNaM pekkhiyUNAvibhAgapaDiccheduttarakamavaDDIe viNA jamaNaMtaguNavaDDIe puvvApuThavaphaddayANubhAgAdo aNaMta aba mUla gAthAke antima caraNakA avalambana karake cauthe arthako vibhASA karate hue usameM pratibaddha tIsarI bhASyagAthAkA avasara upasthita karane ke lie Ageke satrako kahate haiM * 'lakkhaNamadha kiM ca kiTToe-kRSTikA kyA lakSaNa hai' isa arthameM eka bhASyagAthA AyI hai| 155. 'kRSTikA kyA lakSaNa hai' isa mUla gAthAke bojapadasvarUpa cauthe caraNa meM nibaddha cauthe arthako vibhASA karane ke lie eka bhASyagAthA hai usakI yaha samutkortanA jAnanI cAhie yaha ukta kathanakA tAtparya hai| (112) lobha saMjvalanako jaghanya kRSTise lekara krodha saMjvalanako sabase pazcima pada arthAta vilomakramase antako utkRSTa kRSTike prApta hone taka cAroM saMjvalanoMke anubhAgameM guNazreNi uttarottara Antagugo hoto hai yaha kRSTikA lakSaNa hai // 165 // 156. kRSTike lakSaNakA kathana karaneke lie avatIrNa huI isa tIsarI bhASyagAthAke arthakA khulAsA kreNge| vaha jaise-'guNa se Dha aNaMtaguNA' guNa arthAt guNakArako jo zreNi arthAt paMkti hai vaha anantaguNI hotI hai| parantu kisa viSaya meM yaha guNazreNi anantaguNI hotI hai aisI pRcchA honepara kahate haiM-'lobhAdo kodhapacchimapadAdo' arthAt lobhako jaghanya kRSTise lekara krodha saMjvalanako sabase pazcima (pIchekI) utkRSTa kRSTike prApta hone taka kramase avasthita cAroM saMjvalana karmoM ke anubhAgameM yaha anantaguNI guNazreNi jAnanI cAhie yaha ukta kathanakA tAtparya hai / 'kiTToe lakkhaNameda' arthAt lobha saMjvalanakI jaghanya kRSTise lekara krodhasaMjvalanakI utkRSTa kRSTike prApta hone taka ina saba kRSTiyoMkA jo anubhAga eka-dUsarI kRSTiko dekhate hue avibhAgapraticchedoMkI uttarottara kramavRddhi ke binA anantaguNo vRddhirUpase tathA pUrva aura apUrva spardhakoMke anubhAgase
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhIe paDhamamUlagAhAe tadiyamAsagAhA guNahANIe pariNabhiya samavaTThANaM tamedaM kiTTIe lakkhagamavahAreyanvamidi vuttaM hoi| ___ saMpahi edassevatthassa phuDIkaraNaTumimA parUvaNA kiirde| taM jahA-phaddayalakkhaNaM NAma aNaMtA paramANU jahaNNAvibhAgapaDicchedapariNAmeNa pariNadA lambhaMti, sA egA vaggaNA hodi / puNo pugvillakammaparamANahito egAvibhAgapaDicchedabmahiyA agaMtA kammapadesA labhaMti, sA bidiyA vaggaNA NAma bhavadi / jahaNNavaggaNAdo puNa esA vaggaNA eyavaggaNavisesameteNa parihoNA hodi / evamegegAvibhAgapaDicchedeNa ahiyA hodUNa kammapadesA ca jahAkama hIyamANA hodUNa uvarima. uvarimavaggaNAsu gacchaMti jAva abhavasiddhiehito aNaMtaguNaM siddhANaMtabhAgamettaddhANaM gaMtUNa avibhAgapaDiccheduttarakamavaDDIe pajjavasANaM jAdaM ti / tado edammi uddese avibhAgapaDiccheduttarA aNNA vaggaNA Na labbhadi tti tatthe phaddayaM hodi / puNo sepsakammapadesapuMjAdo aNNamegaM paramANumAdesajahaNNasattisaMjuttamaNaMtasarisaNiyaparamANUhi saha gadaM ghetUNAvibhAgapahicchede kade savvajovehito aNaMtaguNamaMtaraM hodUNa pugvillajahaNNaphayAdivaggaNAdo vidiyaphaddayAdivaggaNA duguNasattijuttA smuppjjdi| evamedIe disAe NedavvaM jAva ukkassaanantaguNahAnirUpase pariNamana karake avasthita hai vaha yaha kRSTikA lakSaNa hai aisA avadhAraNa karanA cAhie yaha ukta kathanakA tAtparya hai| vizeSArtha-isa bhASyagAthAmeM kRSTike Upara spaSTa prakAza DAlA gayA hai| use spaSTa karate hue paraspara kRSTiyoMmeM uttarottara anantaguNavRddhiko dikhalAneke lie pazcAdAnupUrvIkA sahArA liyA gayA hai / lobha saMjvalanakI jo sabase jaghanya kRSTi hai usameM sabase kama anubhAga hotA hai| usase upAntya kRSTi meM anantaguNA anubhAga pAyA jAtA hai| isI prakAra lobhasaMjvalanako sabase utkRSTa kRSTi taka pratyeka kRSTime kramase uttarottara anantaguNA-anantagugA anubhAga jAnanA caahie| usase mAyA mAna aura krodhako utkRSTa kRSTike prApta hone taka yaha prakriyA samajha lenI caahie| parantu pUrva aura apUrva spardha koMke anubhAgameM avibhAgapraticchedoMkI apekSA jaiso kramavRddhi svIkAra kI gayI hai eka to vaha kramavRddhi ina kRSTiyoMmeM ghaTita nahIM hotI. dUsare krodhasaMjvalanako utkRSTa kRSTi meM bhI jaghanya spardhakake anubhAgase bhI anantaguNA hona anubhAga pAyA jAtA hai| isa prakAra ukta vidhise pariNamana karake avasthita hue anubhAgako ho yahAM para kRSTi kahA gayA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| . aba isI arthako spaSTa karane ke lie yaha prarUpaNA karate haiN| vaha jaise, spardhakakA lakSaNaananta paramANu jaghanya avibhAga-praticcheda pariNAmarUpa pariNata hokara prApta haiN| una sabake samudAyarUpa yaha eka vargaNA hai / punaH pahaleke karmaparamANuosa eka adhika avibhAgapraticchedavAle ananta karmapradeza prApta hote haiM / yaha dUsarI vargaNA hai| kintu jaghanya vargaNAse yaha vargaNA eka vargaNA vizeSamAtra paramANuoMse hIna hotI hai| isa prakAra eka-eka avibhAgapraticchedarUpase adhika hokara aura karmapradeza kramase hIna hokara abhavyoMse anantaguNI aura siddhoMke anantaveM bhAgapramANa AgekI vagaMNAeM prApta hokara jahAM avibhAgapraticchedoMko uttara kramavAddhakA anta ho jAtA hai| isa kAraNa usa sthAnameM eka adhika avibhAgapraticchedavAlI anya vargaNA nahIM prApta hotI hai, ataH vahAM takakI vargaNAoMko milAkara eka spardhaka hotA hai| punaH zeSa rahe karmapradezoMke puMjameMse AdezarUpa jaghanya zaktise saMyukta tathA ananta sadRza dhanavAle paramANuoMke sAtha eka paramANuko grahaNakara avibhAgapraticcheda karanepara saba jAvAMse anantaguNA antara hokara pUrvake jaghanya spardhakakI Adi vargaNAse dUsare spardhakako Adi vargaNA dUnI zakti se yukta utpanna hotI hai| isa prakAra isa vidhise utkRSTa spardhakako antima vargaNAke prApta hone taka yaha krama jAna lenA caahie| isa
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAya pAhuDe phaddayacamivaggaNAti / evaM Node jattha jattha aMtaraM bhavadi tattha tattha aMtarassa heTThA phaddayamidi gavaM / tado evaMviho aNubhAgaviNNAsaviseso phaddaya lakkhaNa mivi ghettavvaM / 60 saMha kIlakkha bhaNNamANe jahaNNa kiTTIe sarisaghaNiyaanaMtaparamANU hito bidiya kaTTIe vibhAgaliccheduttarA hodUNa TThidA kammaparamANavI Natthi niyamA anaMtaguNAvibhAgapaDicchevasAttasaMjuttA hoNacchati / evaM ceva bidiyakiTTisarisadhaNiya savvA vibhAgapaDicchedapuMjAdo tadikiTTIe sarisadhaNiya savvA vibhAgapaDacchedapuMjo NiyamA anaMtaguNo ceva hodUNa ciTThadi / puNo vi anaMtarANaMtarAvo evaM cetra hodUga gacchavi jAva kothukkassa kiTTi tti / evamavibhAgapaDicche duttarakanavaDDIe vANiyamA anaMta guNasarUveNa jamatradvANaM taM kiTTIe lakkhaNamidi dhettavvaM / prakAra lAte samaya jahA~-jahA~ antara prApta hotA hai vahA~-vahA~ antarake pUrvataka spardhaka grahaNa karanA caahie| isalie isa prakArakA jo anubhAgakA vinyAsa vizeSa hotA hai vaha spardhakakA lakSaNa hai aisA grahaNa karanA cAhie / vizeSArtha - prakRta meM spardhaka ke lakSaNapara prakAza DAlate hue jo spaSTIkaraNa kiyA hai usakA Azaya yaha hai - pahale aise ananta paramANu ko jinameM se pratyeka paramANumeM sabase jaghanya avibhAgapraticchedoMse pariNata sadRza anubhAgazakti pAyo jAve isakA nAma eka vargaNA hai aura pratyeka paramANu kA nAma varga hai| yaha sabase jaghanya zaktise yukta prathama vargeNA hai / punaH jisameM eka adhika avibhAgapraticchedoMse pariNata pratyeka paramANu ho aise ananta paramANu ke samudAyarUpa dUsaro vargaNA hotI hai / mAtra isa vargaNA meM pUrvako vargaNAse eka vargeNAvizeSamAtra paramANu hona pAye jAte haiN| isa prakAra isa vivise abhavyoMse anantaguNI aura siddhoM ke anantaveM bhAgapramANa vargaNAeM jisameM hoto haiM use eka spardhaka kahate haiN| isI prakAra saba jIvoMse anantaguNA antara dekara isI krama se dUsarA spardhaka prApta kara lenA caahie| mAtra prathama spardhakako Adi vargaNA meM jitane avibhAgapraticcheda pAye jAte haiM unase dUsare spardhakako Adi vargaNA meM dUne avibhAgapraticcheda hote haiN| tathA 'Age bhI yaho krama jAna lenA caahie| aba kRSTikA lakSaNa kahane para jaghanya kRSTike sadRza dhanavAle ananta paramANuoMse dUsarI kRSTimeM eka adhika avibhAgapraticchedoMse yukta karma paramANu nahIM hote, kintu niyamase anantaguNe avibhAgapraticchedarUpa zakti se saMyukta paramANu hote haiM / isA prakAra dUsarI kRSTika sadRza dhanavAle saba avibhAgapraticcheda puMjase tAsaro kRSTirma sadRza ghanavAle saba avibhAgapraticchadoM kA puMja niyamase anantaguNA hokara ho avasthita hai| isake Age bho krodhako utkRSTa kRSTike prApta hone taka Age-Age isI prakAra hokara saba kRSTiyAM prApta hotI haiN| isa prakAra eka adhika AvabhAga praticchedako krama vRddhike vinA jinameM niyamase anantaguNe ke kramase avibhAgapraticchedoM kA sadbhAva pAyA jAtA hai vaha kRSTikA lakSaNa hai aisA yahA~ grahaNa karanA cAhie / vizeSArtha - eka spardhakako jitanI vargaNAe~ hotI haiM unako pratyeka vargaNA meM uttarottara ekaeka adhika praticchedoM ke samudAyarUpa paramANupuMja pAyA jAtA hai| jaba ki kRSTiyoM ko yaha sthiti nahIM hai / kintu lobha saMjvalanako jo jaghanya kRSTi hai usake pratyeka paramANumeM jitane avibhAgapraticchedarUpa anubhAgazakti hoto hai usase dUsarI kRSTi ke pratyeka paramANu anantaguNe avibhAgapraticcheda rUpa anubhAgazakti hotI hai| yaha krama lobha, mAyA, mAna aura krodhaka kramase krodhako utkRSTa kRSTike prApta hone taka samajha lenA cAhie / yahI spardhaka mora kRSTike lakSaNa meM antara hai /
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhIe paDhamamUlagAhAe tadiyabhAsagAhA 61 157. saMpahi evaMvihamedisse tadiyabhAsagAhAe atthaM vihAsemANo uvarima vihAsA gaMthamAha* vihAsA / $ 158. sugamaM / * lobhassa jahaNNiyA kiTTI aNubhAgehi thovA / vidiyakiTTI aNubhAgehiM anaMtaguNA / tadiyA kiTTI aNubhAgehi anaMtaguNA / evamaNaMtarANaMtareNa savvattha anaMtaguNA jAva kodhassa carimakiTTiti / $ 159. kudo evaM ? kiTTIgadANubhAgassa puNvANuputhvIe anaMtaguNarvADa mottUNa payAraMtarAsaMbhavAdo | saMpahi kiTTI gahANubhAgassa satyANe anaMtaguNavaDidassa vi phachyANubhAgaM pekkhiyUNANaMtaguNahINattamevetti imamatthavisesaM jANAvemANo suttamuttaraM bhaNai * ukkassiyA va kiTTI Adiphadaya AdivaggaNAe anaMtabhAgo / $ 160. sakkassiyA vi kohasaMjalaNacarima kiTTI avibhAgapaDicchedehi apuThavaphaddayAvivaggaNAe anaMtabhAgametto ceva hodi / tatto anaMtaguNahANIe pariNamidUna kiTTIgadANubhAgassAvANiyama daMsaNA do / tado ceva edAsa kiTTIsaNNA vi atthANugayA vaTugvA tti jANAvaNaTumuttarasuttaM bhai 157. aba isa prakAra isa tIsarI bhASyagAthA ke arthakA spaSTIkaraNa karake Age ke vibhASAgranthako kahate haiM * aba ukta bhASyagAthAkI vibhASA karate haiM / $ 158. yaha sUtra sugama hai / * lobha saMjvalanakI jaghanya kRSTi anubhAgako apekSA sabase kama hai| dUsarI kRSTi anubhAgakI apekSA anantaguNI hai| tIsarI kRSTi anubhAgakI apekSA anantaguNI hai| isa prakAra krodha saMjvalanakI utkRSTa kRSTike prApta hone taka sarvatra kRSTiyA~ anantara anantararUpase anubhAgakI apekSA anantaguNI hotI huI calI gayI haiM / $ 159. zaMkA - aisA kisa kAraNase hai / samAdhAna - kyoMki kRSTiyoMke anubhAga meM pUrvAnupUrvI se anantaguNI vRddhiko chor3akara anya prakAra sambhava nahIM hai / isa prakAra yadyapi kRSTiyoM kA anubhAga svasthAnameM uttarottara anantaguNI vRddhirUpa hokara avasthita to bhI spardhaka meM rahanevAle anubhAgako dekhate hue kRSTigata anubhAga anantaguNA hIna hI hai isa prakAra isa artha vizeSakA jJAna karAte hue Age ke sUtrako kahate haiM-- * kintu saMjvalana krodhakI utkRSTa bhI kRSTi prathama spardhakakI prathama vargaNA ke anubhAgakI apekSA anantaveM bhAgapramANa hai / $ 160. saMjvalana krodhakI sabase utkRSTa antima kRSTi bhI avibhAgapraticchedoMko apekSA apUrva svardhakakI prathama vargaNA ke anantaveM bhAgapramANa hI hotI hai| yahI kAraNa hai ki kRSTigata anubhAga ananta guNahAnirUpase pariNata hokara avasthita hai aisA niyama dekhA jAtA hai / aura isIlie isakI kRSTi saMjJA bhI arthAnugata- sArthaka jAnanI cAhie isa bAtakA jJAna karAne ke lie Age sUtra ko kahate haiM
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe * evaM kiTTIsu thovo annubhaago| $ 161. sugamaM / * kisaM kammaM kadaM jamhA tamhA kiTTI / 6162. jamhA saMjalaNANamaNubhAgasaMtakamnaM kitaM thovayaraM kadaM tamhA edastANubhAgassa kiTTIsaNNA jAdA ti bhaNidaM hoi| 'kRza tanUkaraNe' ityasya dhAtoH kRzizamastha vyutpttthvlmbnaat| * edaM lakkha NaM / 6163. edamaNaMtaraparUvidaM kiTTINaM lakkhaNamidi vutaM hoi / evaM paDhamamUlagAhAe tiNhaM bhAsagAhANamatthavihAsA smttaa| * etto vidiymuulgaahaa| 5 164. paDhamamUlagAhAe vihAsipa samattAe tadaNaMtarametto vidiyamUlagAhA vihAsiyavvA tti vuttaM hodi| * taM jahA / $ 165. sugamaM / (113) kadisu ca aNubhAgesu ca hidIsu vA kettiyAsu kA kiTTI / savAsu vA dvidIsu ca Aho savvAsu patteyaM // 166 / / * isa prakAra kRSTiyoMmeM anubhAga sabase alpa hotA hai| 5 161. yaha sUtra sugama hai| * yataH saMjvalana karma anubhAgako apekSA kRza kiyA gayA hai ataH usakA nAma kRSTi hai| 6162. yataH cAroM saMjvalanoMkA anubhAgasatkarma kRza artha sabase alpa kiyA gayA hai isalie isa anubhAgako kRSTi saMjJA ho gayI hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai kRzadhAtu sUkSma karane rUpa arthameM AyI hai| isa prakAra isa dhAtuse vyutpAdita kRza zabdakA avalambana lekara kRSTi zabda niSpanna kiyA gayA hai| * yaha kRSTikA lakSaNa hai| 5 163. yaha anantara pUrva kahA gayA kRSTiyoMkA lakSaNa hai. yaha ukta kathanakA tAtparya hai| isa prakAra prathama mUlagAthAsambandho tIna bhASyagAthAoMke arthoM kI vibhASA samApta huii| * isase Age dUsarI mUla gAthAko vibhASA ko jAtI hai / 5 164. prathama mUla gAthAkI vibhASA samApta honepara tadanantara dUsarI mUlagAthAko vibhASA karanI cAhie yaha ukta kathanakA tAtparya hai| OM vaha jaise| 5 165. yaha sUtra sugama hai| * 113. kitane anubhAgoMmeM aura kitanI sthitiyoMmeM kauna kRSTi avasthita hai| kyA saba sthitiyoMmeM saba kRSTiyAM sambhava haiM yA saba sthitiyoMmeMse pratyeka sthitipara eka-eka kRSTi sambhava hai // 16 //
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ aagaDhIe vidiyamUlagAhA 166. kimahamesA vidiyamUlagAhA samoiNNA tti ce ? vuccade - kiTTINaM Thidi- aNubhAgesu advANa visesave hamesA gAhA samoiNNA / taM jahA - 'kadisu ya aNubhAgesu ca evaM bhaNide tyatsu aNubhAgAvibhAgapaDicchedesu kadamA kiTTI baTTade, ki saMkhejjesu Aho asaMkhejjemu ki ati pucchA kadA hodi / esA ca pucchA saMgahakiTTIsu tadavayava kiTTIsu ca jojeyavvA / 'dvidIsu vA ketiyA kA kiTToM evaM bhaNide kettiyamettIsa vA dvidosa kadamA kiTTI hodi, kisse do ti vA evaM gaMtUNa ki saMkhejjAsu asaMkhejjAsu vA tti pucchA kadA hodi / ettha vi saMga kiTTINaM tadavayava kiTTINaM ca pAdekkameso pucchA hisaMbaMdhoM jojeyavo / 63 evameNa sutAvayaveNa nichiTThAe dvidivisaya pucchAe puNo vi visesiyaNa parUvaNaTTha gAhApacchaddhamoiNNaM - 'savvAsu vA dvidIsu ca0' caduNhaM saMjalaNANaM jahA saMbhavaM paDhamavidiyaki saMbhavata tattha ki sabvAsu caiva tadavayadvidIsu aviseseNa savvA kiTTI saMbhavai, Aho Na savvA dvidI samvAsi kiTTINamatthi saMbhavo / kiMtu ekke vikasse dvidIe ekkevakA ceva kiTTI hoNa pAdevakamasaMkiNNasarUveNa tattha tadavadvANasaMbhavAdo tti / evamesA gAhA pucchAsuttaM hoMdUNa sAmaNiNNayaparUvaNAe bhAsagAhAe paDibaDhAe bIjapadabhAveNAvadvidA daTThavvA / saMpahi evIe suttagAhAe sUcidatyavihAsaNaM kuNamANo cuNNisuttayAro tattha paDibaddhANaM donhaM bhAsagAhANamatthittaparUvaNamuttaraM pabaMdhamAha - * edisse ve bhAsagAhAo / 6 166. zaMkA -- yaha dUsarI mUla gAthA kisa lie avatIrNa huI hai ? samAdhAna kahate hai -sthitiyoM meM aura anubhAgoM meM kRSTiyoMke avasthAnavizeSakA anusandhAna karane ke lie yaha gAthA avatIrNa huI hai| vaha jaise - 'kadisu aNubhAgesu ca' aisA kahanepara anubhAga ke kitane avibhAgapraticchedoM meM kauna kRSTi avasthita hai. kyA saMkhyAta avibhAgapraticchedoM meM yA asaMkhyAta avibhAgapraticchedoM meM yA ananta avibhAgapraticchedoM meM isa prakAra yaha pRcchA ko gayI hai / aura yaha pRcchA saMgrahakRSTiyoM meM aura unakI avayava kRSTiyoM meM yojita kara lenI cAhie / 'dvido vA ketiyAsu kA kiTTI' aisA kahanepara kitanI sthitiyoM meM kauna kRSTi avasthita hai ? kyA eka sthiti meM, do sthitiyoM meM yA tIna sthitiyoM meM isa prakAra jAkara kyA saMkhyAta sthitiyoM meM yA asaMkhyAta sthitiyoM meM yaha pRcchA ko gayI hai / yahA~para bhI saMgraha kRSTiyoM aura unakI avayava kRSTiyoM meM se pratyeka ke sAtha isa pRcchAkA sambandha kara lenA cAhie / isa prakAra isa sUtra vacana dvArA sthitiviSayaka pRcchAke nirdiSTa kiye jAnepara phira bhI vizeSa kathana karaneke lie gAthAMkA uttarArdhaM avatIrNa huA hai- 'savvAsu vA dvidIsu ca0 ' saMjvalanoMkI yathAsambhava kRSTisambandhI prathama sthiti aura dvitIyasthiti sambhava honepara unameM se unakI sabhI avayava sthitiyoM meM bheda kiye binA kyA saba kRSTiyoM sambhava haiM yA saba sthitiyoM meM saba kRSTiyAM sambhava nahIM haiM, kintu eka-eka sthiti meM eka-eka hI hokara kRSTi rahatI hai, kyoMki alagaalaga asaMkIrNarUpa se hI una sthitiyoM meM una kRSTiyoMkA avasthAna sambhava hai / isa prakAra yaha gAthA pRcchAsUtra hokara bhASyagAthAse pratibaddha zeSa samasta nirNayakI prarUpaNA ke dvArA bojapadarUpase avasthita jAnanI caahie| aba isa sUtragAthA dvArA sUcita hue arthakA vizeSa vyAkhyAna karate hue cUrNisUtrakAra usase sambandha rakhanevAlI do bhASyagAthAoM ke astitvakA kathana karane ke lie Age prabandhako kahate haiM * isa mUla gAthAkI do bhASya gAthAe~ haiM /
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayaSavalAsahide kasAyapAhuDe 5167. sugm| * mUlagAhApurimaddhe ekkA bhAsagAhA / 5 168. mUlagAhApurimaddhe paDibaddhA tatya imA paDhamA bhAsagAhA daTuvvA tti bhaNidaM hovi / * tisse smukkittnnaa| 5 169. sugm| (114) kiTTI ca dvidivisesesu asaMkhejesu NiyamasA hodi / NiyamA aNubhAgesu ca hodi hu kiTTI aNatesu // 167 // ___$ 170. saMpahi mUlagAhA purimaddhavihAsaNa?moiNNAe evisse paDhamabhAsagAhAe atthaparUvaNaM kssaamo| taM jahA-'kiTTI ca0' kiTTo khalu Tidivisesesu Thivibhedesu asaMkhejjesu asaMkhejjapamANAvacchiNNesu NiyamasA NicchayeNeva hodi, catuNDaM saMjalaNANaM viviyaTidI saMkhejjAvaliyapamANA atyi, tattha ekkekkisse didIe appappaNo savAsimeva saMgahakiTTINaM tadavayavakiTToNaM ca saMbhave paDiseho Natyi, teNa kAraNeNa savvA kiTTI savvesu dvivivisesesu NiyamA samavaTTidA davvA tti vuttaM hoi| ettha vedijjamANasaMgahakiTTIe paDhamaTTidIe vi savvAsu TThidosu saMbhavo edeNeva suttAvayaveNa saMgahido tti bttvyo| ___ 'NiyamA aNubhAgesu ya' evaM bhaNive ekkekkA saMgahakiTTI tadavayavakiTTI vA aNaMtasaMkhAvacchiNNesu aNubhAgAvibhAgapaDicchevesu kaTTavi tti ghettavvaM / ki kAraNaM? ekkekkisse kiTTIe aNaMta 6167. yaha sUtra sugama hai| * mUla gAthAke pUrvAdhase sambandha rakhanevAlI eka bhASya gAthA hai| 5 168. mUlagAthAke pUrvArdhase sambandha rakhanevAlI prakRtameM yaha prathama bhASyagAthA hai| * aba usakI samutkIrtanA karate haiN| 5 169. yaha sUtra sugama hai| * 114. asaMkhyAta sthitivizeSoMmeM sabhI kRSTiyAM niyamase hotI hai| usI prakAra ananta anubhAgoMmeM pratyeka saMgraha kRSTi aura avayava kRSTi niyamase hotI hai // 167 // 6170. aba mUla gAthAke pUrvAdhako vibhASA karaneke lie avatIrNa huI isa prathama gAthAke arthakA kathana kreNge| vaha jaise-'kiTTo ca0' pratyeka kRSTi 'asaMkhejjesu' asaMkhyAta saMkhyAse yukta 'Tidivisesesu' sthitibhedoMmeM 'NiyamasA' niyamase hotI hai| cAroM saMjvalanoMkI dvitIya sthiti saMkhyAta AvalipramANa hotI hai| unameM se eka-eka sthitimeM apanI-apanI sabhI saMgraha kRSTiyAM aura unakI avayava kRSTiyAM sambhava haiM isameM niSedha nahIM hai| isa kAraNa sabhI kRSTiyAM sabhI sthitivizeSoMmeM niyamase avasthita jAnanI cAhie yaha ukta kathanakA tAtparya hai / yahA~para vedI jAnevAlI saMgraha kRSTikI prathama sthiti bhI sabhI sthitiyoM meM sambhava hai isa bAtakA isI sUtravacana dvArA saMgraha kara liyA gayA jAnanA caahie| . vizeSArtha-jisa samaya jisa saMjvalana kaSAya kA udaya hotA hai usa samaya usakI prathama sthiti hokara usakA udaya hotA hai| anya kAlameM vaha mAtra dvitIya sthitimeM ho avasthita rahato hai| zeSa kathana sugama hai| ___ 'NiyamA aNubhAgesu ya' aisA kahanepara eka-eka saMgraha kRSTi aura unakI avayava kRSTi anubhAgake ananta saMkhyAse yukta avibhAgapraticchedoMmeM rahatI hai aisA yahA~ grahaNa karanA cAhie,
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhoe vidiyamUlagAhAe paDhamabhAsagAhA sarisadhaNiyaparamANusamahAraddhAe paramANuM paDi annNtaannmvibhaagpddicchedaannmuvlNbhaado| tado jahaNiyA vi kiTTI avibhAgapaDicchedagaNaNaM pevikhayUNa annNtsNkhaavcchinnnnaannubhaagvisesmvttttidaa| evaM sesAo vi kiTToo TubbAo ti gAhApaccha dve sutttysmucco| saMpahi evaM. vihamedisse gAhAe atthaM vihAsemANo cuNNisuttayAro vihAsAgaMthamuvarimaM bhaNai * vihaasaa| 5 131. sugamaM / * kodhassa paDhamasa gahakiTTi vedeMtassa timse saMgahakiTTIe ekkekA kiTTI vidiyahidIsu savvAsu paDhamahidIsu ca udayavajAsu ekakekkA kiTTI sabAsu dvidIsu / 6 172. evassa suttassatyo vuccade / taM jahA-kohapaDhamasaMgahakiTTi vevamANassa tavavatyAe kohasaMjalaNassa paDhama-vidiyaTridibhedeNa do didIo bhavaMti / tattha tAva vidiyaTrinIe sambAsu avayavaTTidosu tisse vedijjamANakohapaDhamasaMgahakiTTIe ekkekkA avayavakiTTo aviseseNa dIsai, tattha tadavaTThANassa paDise haabhaavaado| paDhamaTTidIe puNa udayavajjAsu savvAsu disu nisse saMgahakiTTIe ekkekkA avaMtara'kaTTI samuvalabbhade / ettha ekkekkA kiTTo' tti bhaNire kohasaMjalagassa jahaNiyA kiTTI edAsa NiruddhaThidIsu bhvdi| evaM vidiya kiTTo taviyakiTTI ca bAba eTamasaMhakiTTIe carimakiTTi ti edAo savvAo kiTTIo pAdekkaM tattha samuvalabbhaMti ti vuttaM hoi| kyoMki madaza dhanavAle paramANusamUhase niSpanna huI eka-eka kRSTike pratyeka paramANuke prati ananta avibhAgapraticcheda upalabdha hote haiM, isalie jaghanya bhI kRSTi avibhAgapraticchedoMko gaNanAko dekhate hue ananta saMkhyAse yukta anubhAga vizeSarUpase avasthita hai| isI prakAra zeSa kRSTiyoMke viSayameM bhI jAnanA caahie| isa prakAra yaha gAthAke uttarArdhakA samuccayarUpa artha hai| aba isa gAthAke isa prakArake arthako vibhASA karate hue cUrNisUtrakAra Ageke vibhASA granthako kahate haiM aba isa bhASyagAthAkI vibhASA karate haiN| 6171. yaha sUtra sugama hai| * krodha saMjvalanako prathama saMgraha kRSTikA vedana karanevAle jIvake usa saMgraha kRSTiko eka-eka avayava kRSTi saba dvitIya sthitiyoMmeM aura udaya rahita prathama sthitiyoM meM isa prakAra eka-eka avayava kRSTi saba sthitiyoMmeM avasthita rahatI hai| 6 172. aba isa sUtrakA artha kahate haiN| vaha jaise-krodhasaMjvalanako prayama saMgraha kRSTikA vedana karanevAle jIvake usa avasthAmeM krodha saMjvalanakI prathama aura dvitIya sthitike bhedase do sthitiyAM hotI haiN| unameM se sarvaprathama dvitIya sthiti kI saba avayava sthitiyoM meM uma vedyamAna krodhasaMjvalanako prathama saMgraha kRSTikI eka-eka avayava kRSTi avizeSarUpase dikhAI detI hai, kyoMki una sthitiyoMmeM unake avasthAnakA niSedha nahIM hai| parantu prathama sthitikI udayarahita saba sthitiyoMmeM usa saMgraha kRSTiko eka-eka avayava kRSTi upalabdha hotI hai| yahA~para 'ekkekkA kiTTI' aisA kahanepara krodha saMjvalanako jaghanya avayava kRSTi ina vivakSita sthitiyoM meM pAyI jAtI hai| isI prakAra dUsarI avayava kRSTi aura tIsarI avayava kRSTise lekara prathama saMgraha kRSTi kI antima avayava kRSTi taka jAnanA caahie| ye saba kRSTiyAM alaga-alaga una sthitiyoMmeM upalabdha hotI haiM
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ SayadhavalAsahide kasAyapAhuDe saMpahi udayaTThibIe kimaTThametya parivajjaNaM kora ? ko vA tattha visesasaMbhavo tti AsaMkAe NiNNayavihANaTThamuttarasuttamAha * udayaTThidIe puNa vedijamANiyAe saMgahakiTTIe jAo kiTTIo tAsimasaMkhejA bhaagaa| 6 173. NiruddhasaMgahakiTTIe heDimovarimAsaMkhejjabhAgaM motUNa majhimakiTTIsahaveNeva udayANubhAgo pariNamadi ti edeNa kAraNeNa udayaTTivIe vedijjamANiyAe saMgahakiTTIe avayavakiTToNamasaMkhejjA bhAgA saMbhavaMti tti satteNedeNa NiddiSTuM / 6174. saMpahi sesANamavebijjamANiyANamekkArasahaM pi saMgahakiTTINameNhi paDhamadidisaMbaMdhAbhAvAdo tAsimekkekkA kiTTI viviyadidIe ceva savvAsu dvidIsa vaTuvvA, Na paDhamadvidIe tti imamatyavisesaM jANAvemANo suttamuttaraM bhaNai * sesANamavedijamANigANaM saMgahakiTTINamekkekkA kiTTI savvAsu vidiyaTTidIsu, paDhamahidIsu Nasthi / 6175. gayasthamedaM suttaM / yaha ukta kathanakA tAtparya hai| aba udaya sthitikA yahA~para kisalie niSedha kiyA hai athavA usameM kyA vizeSa sambhava hai aisI AzaMkA honepara nirNaya karaneke lie Ageke sUtrako kahate haiM * kintu vedyamAna saMgraha kRSTiko jitanI avayava kRSTiyA~ haiM unakA asaMkhyAta bahubhAga udaya sthitimeM pAyA jAtA hai| 173. vivakSita saMgraha kRSTike adhastana aura uparima asaMkhyAtaveM bhAga pramANa avayava kRSTiyoMko chor3akara madhyakI jo asaMkhyAta bahumAgapramANa avayaya kRSTiyAM haiM usa rUpase hI udayarUpa anubhAga pariNata hotA hai, isa kAraNa vedyamAna saMgraha kRSTiko avayava kRSTiyoMkA asaMkhyAta bahubhAga udaya sthitimeM sambhava hai yaha bAta isa sUtra dvArA nirdiSTa kI gayo hai| vizeSArtha-tAtparya yaha hai ki krodhakI prathama saMgraha kRSTikA udaya honepara na to asaMkhyAtaveM bhAgapramANa adhastana avayava kRSTiyAM apane svarUpase udayako prApta hotI haiM aura na hI asaMkhyAtaveM bhAga pramANa uparima avayava kRSTiyAM apane svarUpase padayako prApta hotI haiN| kintu madhyakI asaMkhyAta bahubhAgapramANa avayava kRSTiyAM hI udayarUpase pariNata hotI haiM, isalie pUrva sUtrameM udayasthitiko chor3akara yaha vacana kahA hai / zeSa kathana sugama hai / 6174. aba avedyamAna zeSa gyAraha saMgraha kRSTiyoMkA prathama sthitike sAtha sambandha na honese unakI eka-eka avayava kRSTi dvitIya sthitiko hI saba sthitiyoMmeM jAnanA cAhie, prathama sthitimeM nahIM isa prakAra isa artha vizeSakA jJAna karAte hue Ageke sUtrako kahate haiM ____* zeSa avedyamAna gyAraha saMgraha kRSTiyoMkI eka-eka avayava kRSTi dvitIya sthitiko saba avAntara sthitiyoMmeM pAyI jAtI hai, kintu prathama sthitikI avAntara sthitiyoMmeM nahIM pAyI jaatii| 5 175. yaha sUtra gatArtha hai|
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhIe N vidiyamUlagAhAe paDhamabhAsagAhA 67 176. evamettieNa pabaMdheNa 'dvidIsu vA kettiyAsu kA kiTTi tti evaM mUlagA hAvayavamassiyUNa 'kiTTIsu ca dvidivisesesa asaMkhejjesu0' tti edassa paDhamabhAsagAhA pugvaddhassa vihAsaNaM kANa saMpahi 'kavisa ca aNubhAgesu ca' iccedaM mUlagAhAvayavamassidRNa 'NiyamA aNubhAgesu ca aNatesu.' tti edassa bhAsagAhApacchaddhassa vihAsaNaM kuNamANo suttamuttaraM bhaNai * ekkkA kiTTI aNubhAgesu anaMtesu / $ 177. ekkekkA saMga kiTTI tadavayavakiTTI vA NiyamA anaMtesu aNubhAgesu vadRditti vRttaM hoi / eveNa saMkhejjAsaMkhejjANubhAgesu kiTTINaM saMbhavo Natthi tti jANAvidaM savvajahaNNiyAe kiTTIe samyajIvahito anaMtaguNamettANamavibhAgapaDicchedANamuvalaMbhAdo / saMpahi ekkekkA kiTTI asaMkhejjesa dvidivisesesu vadRdi tti vutte jahA savvAsi kiTTINaM samvesa dvidivisesesa avadvANasaMbhavo jAdo evamettha vi ekkekkA kiTTI aNatesa aNubhAgesu vadRdi tti eveNa vayaNeNa ekkisse ddhikaTTIe appaNo aNubhAgesa sesakiTTINamaNubhAgesu ca saMbhavo pasajjavi tti evaMvihavippaDivattIe NirAyaraNamuttarasutta bhaNai * jesu puNa ekkA Na tesu vidiyA / vizeSArtha - krodha saMjvalanako prathama saMgraha kRSTike vedanake samaya zeSa gyAraha saMgraha kRSTiyoM sambandhI avAntara kRSTiyoMkA vedana nahIM hotA aura isalie tatsambandhI dvitIya sthiti meM se pradeza puMjakA prathama sthitikai sAtha sambandha nahIM pAyA jaataa| isI kAraNa prakRtameM ukta gyAraha saMgraha kRSTiyoM sambandhI pradezapuMjakA prathama sthiti meM niSedha kiyA hai / $ 176. isa prakAra isane prabandha dvArA 'dvidIsu vA kettiyAsu kA kiTTI' isa prakAra mUla gAthA ke isa vacanakA Azrayakara 'kiTTI ca dvidivisesesu asaMkhejjesu0' isa prathama bhASyagAthA sambandhI pUrvArdha kI prarUpaNA kara aba 'kadisu aNubhAgesu ca mULagAthAke isa vacanakA Azraya kara 'NiyamA aNubhAgesu ca aNaMtesu0' bhASyagAyAsambandhI isa uttarArdhakI prarUpaNA karate hue Age sUtra ko kahate haiM - * eka-eka saMgraha kRSTi ananta anubhAgoM meM rahatI hai / $ 177. eka-eka saMgraha kRSTi athavA unakI avayava kRSTi niyamase ananta anubhAgoM meM rahatI hai / isa vacana dvArA saMkhyAta aura asaMkhyAta anubhAgoM meM kRSTiyAM sambhava nahIM haiM isa bAtakA jJAna karA diyA hai, kyoMki sabase jaghanya kRSTimeM saba jIvoMse anantaguNe avibhAgapraticcheda pAye jAte haiM / aba eka-eka kRSTi asaMkhyAta sthitivizeSoMmeM rahatI hai aisA kahanepara jisa prakAra saba kRSTiyoM kA saba sthiti vizeSoM meM avasthAna sambhava ho jAtA hai isI prakAra prakRtameM bhI 'eka-eka kRSTi ananta anubhAgoM meM rahatI hai' isa prakAra isa vacanase eka vivakSita kRSTikA apane-apane anubhAgoM meM jisa prakAra rahanA sambhava hai usI prakAra zeSa kRSTiyoMke anubhAgoM meM bhI rahanA sambhava prApta hotA hai isa prakAra isa tarahako vipratipattikA nirAkaraNa karaneke lie Age ke sUtrako kahate haiM * kintu jina anubhAgoM meM eka kRSTi rahatI hai unameM dUsarI kRSTi nahIM rahatI /
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe 178. jesu puNa aNubhAgesu ekkA NiruddhakiTTI vaTTade Na tesu cevANubhAgeSu aNNA kiTTo bttttde| kiMtu tatto bhiNNasahAvesu cevANubhAgesu vaTTadi tti ghettamvaM, kiTTIgadANu bhAgasta jahaNNa. kiTTippahuDi aNaMtaguNavaDDoe vaDDidassa paropparaparihAreNa smvtttthaannnniymdNsnnaado| tamhA Na tAsimaNabhAgassa aNNoNNavisayasaMkarappasaMgo tti eso edassa bhaavttho| 179. evamettieNa pabaMdheNa paDhamabhAsagAhAe atyavihAsaNaM samANiya saMpahi vidiyabhAsagAhAe samukkittaNaM kuNamANo cugisuttayAro idamAha * vidiyAe bhAsagAhAe smukkittnnaa| 6180. sugm| (115) savvAo kiTTIo vidiyaTThidIe du hoti savvisse / jaM kiTTi vedayade tisse aMso ca paDhamAe // 168 // 6181. esA vidiyabhAsagAhA mUlagAhAe pacchaddhavihAsaNaTumoiNNA / taM jahA-mUlagAhApacchaddhe ki savvAsu TidIsu ekkekkA kiTTI hodi Aho Na hodi ti pucchA nnihitttthaa| saMpahi tahA payaTTAe pucchAe paDhamavidiyaTidibhedavivakkhaM kAdUNa tadavayavaTivIsu kiTTINamavaTThANamedeNa sarUveNa 6178. parantu jina anubhAgoMmeM eka vivakSita kRSTi rahatI hai unhIM anubhAgoMmeM anya kRSTi nahIM rhtii| kintu usa anubhAgase bhinna svabhAvavAle ho anubhAgoMmeM vaha dUsarI kRSTi rahatI hai aisA yahA~ grahaNa karanA cAhie, kyoMki pratyeka kRSTikA anubhAga jaghanya kRSTise anantaguNavRddhirUpa vRddhiko prApta huA hai, isalie parasparake parihArarUpase ho kRSTiyoMmeM anubhAgake avasthAnakA niyama dekhA jAtA hai| isalie una kRSTiyoMke anubhAgake viSayameM paraspara saMkarakA prasaMga nahIM prApta hotA isa prakAra yaha isa sUtrakA bhAvArtha hai| vizeSArtha-lobha saMjvalanakI jo jaghanya kRSTi hai usameM jo anubhAga arthAt (phaladAna zakti ) pAyA jAtA hai usase dUsarI kRSTimeM ananta guNavRddhiko liye hue anya ho anubhAga (phaladAnazakti ) pAyA jAtA hai| Azaya yaha hai ki kRSTiyoMkA vibhAgokaraNa hI anubhAgabhedase kiyA gayA hai, isalie ukta sUtrameM yaha kahA hai ki jina anubhAgoMmeM eka kRSTi rahatI hai unameM dUsarI kRSTi nahIM rhtii| kintu sthitike viSayameM aisA nahIM kahA jA sakatA, kyoMki pratyeka kRSTimeM ananta paramANu hote haiM, isalie unakA apanI sabhI sthitiyoM meM pAyA jAnA sambhava hai| ataH anubhAgake samAna sthitike viSayameM aisA vibhAga nahIM kiyA jA sktaa| 1172. isa prakAra itane prabandha dvArA prathama bhASyagAthAke artha ko prarUpaNA samApta karake aba dUsarI bhASyagAthAko samutkIrtanA karate hue cUNisUtrakAra isa sUtrako kahate haiM * aba dUsarI bhASyagAthAko samutkIrtanA karate haiN| 6180. yaha sUtra sugama hai| (115) saba saMgraha aura avayava kRSTiyAM samasta dvitIya sthitimeM hotI haiN| kintu yaha jIva jisa saMgraha kRSTikA vedana karatA hai usakA eka bhAga prathama sthitimeM hotA hai // 168 // 6181. yaha dUsarI bhASyagAthA mUlagAthAke uttarArdhako prarUpaNA karaneke lie avatIrNa huI hai| vaha jaise-mUlagAthAke uttarArdhameM saba sthitiyoMmeM eka-eka kRSTi rahatI hai athavA nahIM rahatI yaha pacchA nirdiSTa kI gayI hai| aba ukta pRcchAke usa prakArase pravRtta honepara prathama sthiti
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhIe vidiyamUlagAhAe vidiyabhAsagAhA hodi tti paduppAyaNa?medaM gaahaasuttmoignnnidi| saMpAhi edassa kici avayavatyapalavaNaM kassAmo'savvAo kiTTIo vidiya0' evaM bhaNide savvAo sagahaTTioo tadavavavakiTTIo ca vidiyaTTidoe samvattha ceva hAMti, Na tatya ekikasse vi kiTTIe paDiseho atthi ti bhagidaM hodi / 'jaM kiTTi vevayade0' jameva khalu saMgahakiTTi vededi, tisse ceva aMsA bhAgo paDhanaTisIe daTTayo, avedijja. mANakiTTINaM paDhamaTTidIe saMbhavAbhAvAdo ti vuttaM hoi| vedijjamANasaMgahakiTToe vi aMso paDhamaTTidAe hoMto udayavajjAsu savAsu Tidosu aviseseNa samvakiTTosarUvA hodUNa labbhade / uparyATudIe puNa vedijjamANakiTToe asaMkhejjA bhAgA ceva hoMti tti eso viseso ettheva sutte aMtanbhUvo bttuvo| 6182. evaM viho ca edisse gAhAe attho paDhamabhAsagAhAvihAsAvasare ceva vihAsidoM, tako Na puNo paraveyavvA tti jANAvaNamidamAha * edisse vihAsA vuttA ceva paDhamabhAsagAhAe / 6183. paDhamabhAsagAhAvihAsAvasare ceva edesi vihAsA parUvivA, tattha 'kiTTI ca Tidivisesesa asaMkhejjesu NiyamasA hoda' ti edeNevatthasaMbaMdhega paDhamavidiyaTTidIsa kiTTINamavaTANassa aura dvitIya sthitike bhedako vivakSA karake una avayavarUpa sthitiyoMmeM kRSTiyoMkA avasthAna isa rUpase hai isa bAtakA kathana karaneke lie yaha gAthAsUtra avatIrNa huA hai| aba isa bhASyagAthAke avayavoMke arthako kiMcit prarUpaNA kareMge-'savvAo kiTTomo vidiya0' aisA kahanepara saba saMgraha kRSTiyAM aura unako avayava kRSTiyAM dvitIya sthitiko sabhI sthitiyoM meM pAyo jAtI haiM, unameM eka bhI kRSTike honekA niSedha nahIM hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| kintu 'jaM kiTTi vedayade0' arthAt niyamase jisa saMgraha kRSTikA vedana karatA hai usIkA kucha bhAga prathama sthitimeM jAnanA cAhie, kyoMki avedyamAna kRSTiyoMkA prathama sthitimeM honA sambhava nahIM hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| vedyamAna saMgraha kRSTikA bhI kucha aMza prathama sthitimeM hotA huA udayarahita saba sthitiyoMmeM avizeSarUpase samasta kRSTisvarUpa hokara prApta hotA hai| parantu udayasthiti meM vedyamAna kRSTikA asaMkhyAta bahubhAga hI hotA hai isa prakAra itanA vizeSa isI sUtra meM antarbhUta jAnanA caahie| vizeSArtha-jisa samaya isa jIvake jisa saMgraha kRSTikA udaya hotA hai usa samaya usakA asaMkhyAta bahubhAga hI udayarUpase pariNata hotA hai, zeSa eka bhAga usa samaya prathama sthitimeM hotA huA bhI udayarUpase pariNata na hokara udaya rahita saba sthitiyoM meM sarva kRSTirUpase avasthita rahatA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai ? 182. isa gAthAkA isa prakArake arthakA prathama bhASya gAthAko vibhASAke samaya ho vyAkhyAna kara Aye hai, isalie usakA punaH kathana nahIM karanA cAhie isa bAtakA jJAna karAne ke lie isa sUtrako kahate haiM * isa bhASyagAthAko vibhASA prathama bhASyagAthAko vibhASA karate samaya hI kahI gayI hai| 6183. prayama bhASyagAthAko vibhASAke samaya hI isako vibhASA kaho gayo hai, kyoMki vahA~para 'kiTTI ca dvidivise sesu asaMkhejjesu NiyamasA hodi' arthAt asaMkhyAta sthitivizeSoMmeM kRSTi niyamase rahatI hai isa prakAra isa arthaka sambandhase prathama aura dvitIya sthitiyoMmeM kuSTiyoMke
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsa hide kasAyapAhuDe savitra maNumaggidattAdo / tamhA NedANimedisse vihAsA kIravi tti vRttaM hodi / jai evaM, NAraMbhaNijjamedaM gAhAsuttaM, paDhamagAhAsatteNeva gayatthattAdotti NAsaMkaNijjaM tatthAsaMkhejjesu divase ekkkA kiTTI hodi tti sAmaNNeNa NiddiTThassa atyassa paDhamavidiya dvidoha visesivedijjamAnA vedijjamAna kiTTI saMbaMdheNa parUvaNaTTamedassa gAhAsuttAvayArassa sahalattadaMsaNAdo / 70 $ 184. evamettieNa pabaMdheNa vidiyamUlagAhAe atyavihAsaNaM samAniya saMpahi jahAbasarapattA tadiyamUla gAhAe avadhAraM kuNamANo uvarimaM pabaMdhamAha * etto tadiyAe mUlagAhAe samukkittaNA / 185. sugamaM / (116) kiTTI ca padesaggeNaNubhAgaggaNa kA ca kAleNa / adhimA samAva hoNA guNeNa kiM vA viseseNa // 169 // 186. kimamesA tadiyamUlagA hA samoiNNA ? paDhamamUlagAhAe niddilakkhaNANa mavahAridapamANavisesANaM ca kiTToNaM puNo vidiyamUlagAhAe dvidIsu aNubhAgeSu ca avadvANavisesaM parUviya avasthAnakA vistAra ke sAtha anusandhAna kara Aye haiM, isalie isa samaya isakI vibhASA nahIM karate haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai / zaMkA- yadi aisA hai to isa bhASyagAthA sUtrakA Arambha nahIM karanA cAhie, kyoMki prathama bhASyagAthA sUtra se ho ukta arthakA jJAna ho jAtA hai / samAdhAna - aisI AzaMkA nahIM karanI cAhie, kyoMki vahA~para asaMkhyAta sthiti vizeSoM meM eka-eka kRSTi rahatI hai isa prakAra sAmAnyarUpase nirdiSTa kiye gaye arthakA prathama aura dvitIya sthitiyoM ke dvArA vizeSatAko prApta huI vedyamAna aura avedyamAna kRSTiyoMke sambandhase kathana karane ke lie isa bhASyagAthA sUtrakA avatAra saphala dekhA jAtA hai / vizeSArtha - prathama bhASyagAthAmeM itanA hI kahA thA ki eka-eka kRSTi asaMkhyAta sthiti vizeSoMmeM rahatI hai, parantu yahAMpara sthitike prathama sthiti aura dvitIya sthiti aise bheda karake vedyamAna saMgraha kRSTikA kucha aMza prathama sthitimeM rahatA hai aura avedyamAna kRSTiyAM dvitIya sthiti meM rahatI haiM isa bAta kA vizeSarUpase jJAna karAne ke lie isa bhASyagAthA sUtrakA avatAra huA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / 184. isa prakAra itane prabandha dvArA dUsarI mUlagAthA ke arthakI vibhASA samApta karake aba kramase avasaraprApta tIsarI mUlagAthAkA avatAra karate hue Age ke prabandhako kahate haiM* aba isase Age tIsarI mUlagAthAko samutkIrtanA karate haiM / 6 185. yaha sUtra sugama hai / (116) kauna kRSTi kisa kRSTise pradezapuMjako apekSA, anubhAgasamUhakI apekSA aura kAlakI apekSA adhika hai, samAna hai, yA hIna hai| isa prakAra guNakArako apekSA yA vizeSakI apekSA kauna kRSTi kisa kRSTise hIna yA adhika hai // 169 // SS 186. zaMkA - yaha mUla gAthA kisalie avatIrNa huI hai ? samAdhAna - prathama mUla gAthA dvArA jinakA lakSaNa kahA gayA hai aura jinake pramANavizeSakA avadhAraNa kiyA hai una kRSTiyoMkA punaH dUsarI mUla gAthA dvArA sthitiyoM aura anubhAgoM meM
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ avagaseDhIe tadiyamUgAhA saMpahi tAsiM ceva padesarageNANubhAgaggeNa kAlaviseseNa ca hoNAhiyabhAvagavesaNaTTamesA taviyamUlagAhA samoiNNA / taM jahA-'kiTTI ca padesaggeNa0' evaM bhaNide kadamA kiTTI kamhAdo kiTTIdo padesaggeNa ahiyA hINA samA vA hodi ? kA vA kiTTI kamhAdo kiTTIvo aNubhAgaggeNa ahiyA hINA samA vA hovi, kAlaviseseNa vA NihAlijjamANA kadamA kiTTI kamhAdo kiTTIdo ahiyA hINA samA vA hodi tti pAdekkamabhisaMbaMdha kAdUNa sattatyasamatthaNA etya kAyamvA / tado tiNi pucchAo tisu atyavisesesa paDibaddhAo ettha NihiTThAo bttuvaao| evAsi ceva pucchANaM puNo vi visesiyUNa pahavaNaTuM 'guNeNa kiM vA viseseNetti' bhaNidaM / ettha 'kAleNetti' vutte bArasaNhaM saMgahakiTTINaM vedagakAlo ghettavvoM, koha-mANa-mAyA-lobhodaehi caDivANaM paDhamasamayakiTTovevagANaM mohaNIyassa dvivikAlo tatthataNapadesaggavisayajavamajhAviparUvaNA ca etyevaMtambhUdA baTuvvA / evamevAsi tiNhaM pucchANaM NiNNayakaraNa?mesA taSiyamUlagAhA samoiNNA ti eso etya sutttthsNgho| saMpahi evaM vihatyapaDibaddhAe evisse suttagAhAe vihAsaNaM kuNamANo cuNisuttayAro parimaM pabaMdhamAha * edisse tiNi atthA / 6187. edisse mUlagAhAe tiNi atyavisesA NibaddhA ti vutta hoii| saMpahi ke te tiNi atthA, kamhi vA atthe kettiyAo bhAsagAhAo paDibaDAyo tti imamatthavisesaMpaduppAiyadukAmo uvarimaM pabaMdhamADhavedi * kiTTI ca padesaggeNetti paDhamo atyo / edammi paMca mAsagAhAo / avasthAna vizeSakA kathana karake aba unhIMke pradezapuMja, anubhAgapuMjakI apekSA aura kAla vizeSakI apekSA honAdhikabhAvako gaveSaNA karane ke lie yaha tIsarI mUla gAthA avatIrNa huI hai| vaha jaise-'kiTTI ca padesaggeNa' aisA kahanepara kauna kRSTi kisa kRSTise pradezapaMjako apekSA adhika, hIna yA samAna hotI hai / athavA kona kRSTi kisa kRSTise anubhAgasamUhakI apekSA adhika, hona yA samAna hotI hai| athavA kAlavizeSakI apekSA dekhI gayo kona kRSTi kisa kRSTise adhika, hona yA samAna hotI hai| isa prakAra pratyekake sAtha sambandha karake yahA~para sUtrArthakA samarthana karanA cAhie / isalie tIna pRcchAe~ isa mUla sUtragAthAmeM tIna arthavizeSoMmeM pratibaddha nidiSTa jAnanI caahie| ataH inhIM pRcchAoMkA phira bhI vizeSakara kathana karaneke lie 'guNeNa kiM vA viseseNa' yaha vacana kahA hai| yahA~para 'kAleNa' aisA kahane para bArahoM saMgraha kRSTiyoMkA vedakakAla grahaNa karanA cAhie, kyoMki krodha, mAna, mAyA ora lobhake udayase kSapakazreNipara car3hakara kRSTiyoMkA vedana karanevAle jIvoMkA prathama samayameM mohanIya karmakA sthitikAla aura vahA~ sambandhI pradezapaMjaviSayaka yavamadhya Adiko prarUpaNA isImeM antarbhUta jAnanI cAhie / isa prakAra ina tInoM pacchAoMkA nirNaya karaneke lie tIsarI mUlagAthA avatIrNa huI hai isa prakAra yaha yahA~para sUtrakA samuccayarUpa artha hai| aba isa prakArake arthoM meM pratibaddha isa sUtragAthAko vibhASA karate hue cUrNisUtrakAra uparima prabandhako kahate haiM * isa sUtragAthAke tIna artha haiN| 6187. isa mUla gAthAmeM tIna arthavizeSa nibaddha haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai| aba ve tona artha kauna haiM aura kauna arthameM kitanI bhASyagAthAe~ pratibaddha haiM isa prakAra isa arthavizeSa kA kathana karanekI icchAse Ageke prabandhako Arambha karate haiM * 'kiTTI va padesaggeNa' arthAt kauna kRSTi kisa kRSTise pravezapuMjako apekSA adhika, hona yA samAna hai yaha prathama artha hai| isa artha meM pAMca gAthAeM nibaddha haiN|
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayavalAsa hide kasA pAhuDe 6 188. 'kiTTI ca padesaggeNetti' edammi mUlagAhApaDhamAvayave kiTTIsa padesaggassAvadvANaparUvaNAlavakhaNo paDhamo attho gibaddho / tattha ya paMca bhAsagAhAo hoMti, tAhi viNA payadatthavisayaNiNNaya parUvaNANu vavattIvo tti vRtta hoi / 72 * aNubhAgaggeNetti vidiyo attho / ettha ekkA bhAsagAhA / $ 189. 'aNubhAgaggeNetti' evammi gAhAsuttavidiyAvayava kiTTIsu aNubhAgassa yovabahutaparUvaNappao vidiyo atyo Nibaddho / tamhi vihAsijjamANe ekkA bhAsagAhA hodi tti eso ettha suttasthasaMgaho / sesaM sugamaM / * kA ca kAletti tadio attho / ettha chanbhAsagAhAo / $ 190. ' kA ca kAletti' edammi mUlagAhAta diyAvayavabhUvabIjapade tadio attho kiTTINaM kAlavisesAvahAraNa lakkhaNo Nibaddho / tattha ya chanbhAsagAhAo paDibaddhAo / tAsi samukkittaNaM vihAsaNaM ca jahAkamameva kassAmo tti vRttaM hoi / 'guNeNa kiM vA viseseNetti' eso carimo suttAvayavo tihadesimatyANaM visesaNabhAveNa NiddiTTho, aNNahA suttatthassA saMpuNNattappasaMgAdo / saMpahi jahAkamapedesa tirahamatyANamappappaNI bhAsagAhAhiM vihAsaNaM kuNamANo cuNNisuttavAro vihAsA gaMthamuttaraM bhaNai / * paDhame atthe bhAsagAhANaM samukkittaNA / 188. 'kiTTI ca padesaggeNa' mUla gAthAke isa prathama vacanameM kRSTiyoM meM pradezapuMjake avasthAnakI prarUpaNA karane rUpa lakSaNatrAlA prathama artha nibaddha hai / usa artha meM pAMca bhASyagAthAeM haiM, kyoMki unake binA prakRta arthaviSayaka nirNayako prarUpaNA nahIM ho sakatI yaha ukta kathanakA tAtparya hai / * 'aNubhAgaggeNa' arthAt kauna kRSTi kisa kRSTise anubhAga puMjakI apekSA adhika, hona yA samAna hai yaha dUsarA artha hai / isa artha meM eka bhASyagAthA nibaddha hai / 6189. 'aNubhAgaggeNa' isa gAthAsUtrake dUsare avayavasambandho kRSTiyoM meM anubhAgake alpabahutvakA prarUpaNA karanevAlA dUsarA artha nibaddha hai / usako vibhASA karaneke artha meM eka bhASyagAthA AyI hai isa prakAra yahAM para yaha sUtrakA samuccayarUpa artha hai / zeSa kathana sugama hai / * 'kA ca kAle' arthAt kauna kRSTi kisa kRSTi se kAlako apekSA adhika, hona yA samAna hai yaha tIsarA artha hai / isa artha meM chaha bhASyagAthAe~ pratibaddha haiM / $ 190. ' kA ca kAle' mUla gAthAke tIsare avayavabhUta isa bIjapadameM kRSTiyoMke kAlavizeSakA avadhAraNa karanerUpa ukSaNavAlA tIsarA artha nibaddha hai / usa artha meM chaha bhASyagAthAe~ pratibaddha haiM / unakI samutkIrtanA aura vibhASA kramAnusAra hI karegeM yaha ukta kathanakA tAtparya hai / 'guNeNa ki vA viseseNa' yaha antima sUtravacana hai jo ina tIna arthoM meM se pratyeka meM vizeSatA dikhalAne ke prayojanase nirdiSTa kiyA gayA hai anyathA sUtrArthakI asampUrNatAkA prasaMga prApta hotA hai / aba kramAnusAra ina tIna arthoMkA apanI-apanI bhASyagAthAoMke sAtha vibhASA karate hue cUrNisUtrakAra Age vibhASAgranthako kahate haiM * aba prathama artha meM nibaddha bhASyagAthAoM kI samutkIrtanA karate haiM /
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagase Dhoe tadiyamUlagA hAe paDhamabhAsagAhA 73 6 191. paDhame atthe pabidrANaM bhAsagAhANaM paMcasaMgkhA visesiyANaM putrameva tAva samukki - taNA kAyavA tivRttaM hodi, yathoddezastathA nirdeza iti nyAyAt / (117) vidiyAdo puNa paDhamA saMkhejjaguNA bhave padesagge / vidiyAdo puNa tadiyA kameNa sesA visesahiyA // 170 // 6 192. esA paDhamabhAsagAhA saMgaha kiTTIsu bArasadhApavibhattAsu satyANaparatthANehi visesiyUNa padesaggasa thovabahuttaparUvaNaTumoiNNA / taM jahA - 'vidiyAdo puNa paDhamA0' evaM bhaNide kosa vidiyo saMga kiTTIdo tasseva paDhamasaMgaha kiTTopadesaggeNa saMkhejjaguNA hodi tti bhaNidaM hoi / ettha kAraNaM guNagArapamANaM ca purado caNNisuttasaMbaMdheNa vattaislAmo / 'vidiyADo puNa 'diyA' evaM bhaNide vidiyasaMgahakiTTIe sayalapavesapiMDAdo tadiyasaMgaha kiTTIe padesaggaM visesAhiyaM hodi ti sutttsNbNdho| uvarimavise sAhiyaggahaNassetyAhisaMbaMdhAdo tado kohasta tihaM saMgaha kiTTINaM satyANappA bahuamedeNa suttAvayavakalAveNa NiddiTTha hodi / kohaggahaNa metyANiddimaNahikathaM ca kathamavalambhadi tti NAsaMkA kAyaThavA, atyavaseNa tadahisaMbaMdhovavattIvo / 'kameNa sesA visesa hiyA' evaM bhaNide jahAkameNa vRttasesANaM mANa- mAyA lobhANaM tiSNi tiSNi saMgaha kiTTIo satyANe visesAhiyAo hoMti tti vRttaM hodi / aSpaSpaNo vedagapaDhapasaMgaha kiTTimAdi kADhUNa tattha 191. aba prathama artha meM pratibaddha pAMca saMkhyAka bhASyagAthAoMkI sarvaprathama pahale hI samutkIrtanA karanI cAhie yaha ukta kathanakA tAtparya hai, kyoMki uddezyake anusAra nirdeza kiyA jAtA hai aisA nyAya hai / (117) krodha saMjvalanako dUsarI saMgraha kRSTise prathama saMgraha kRSTi pradeza puMjako apekSA saMkhyAtaguNI hai / parantu dUsarIse tosarI va kramase zeSa sabhI saMgraha kRSTiyA~ Age-Age vizeSa adhika haiM // 170 // $ 192. yaha prathama bhASyagAthA bAraha prakArase vibhakta saMgraha kRSTiyoM meM avasthita pradezapuMjake svasthAna aura parasthAna donoM prakArase alpabahutvakA kathana karaneke lie avatIrNa huI hai / vaha jaise - "vidiyA do puNa paDhamA' aisA kahanepara krodhasaMjvalanako dUsarI saMgraha kRSTise usIkI prathama saMgraha kRSTi pradeza puMjakI apekSA saMkhyAtaguNo hotI hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / yahA~vara kAraNa aura guNakArakA pramANa Age cUrNisUtra ke sambandhase batalAveMge / 'vidiyAdo puNa tadiyA' aisA kahane para dUsarI saMgraha kRSTi ke samasta pradezapiMDase tIsarI saMgraha kRSTikA samasta pradezapuMja vizeSa adhika hotA hai yaha ukta sUtrakA samuccayarUpa artha hai / Age vizeSa adhika padakA grahaNa kiyA hai usakA yahA~ sambandha ho jAtA hai| isa kAraNa kodha saMjvalanakI tonoM saMgraha kRSTiyoM kA svasthAna alpabahutva isa samudAyarUpa sUtravacana dvArA nirdiSTa kiyA gayA hai / zaMkA - isa gAthAsUtra meM eka to krodhapadakA grahaNa nahIM kiyA gayA hai aura usakA adhikAra bhI nahIM hai, ataH usakA grahaNa kaise prApta hotA hai ? samAdhAna - aisI AzaMkA nahIM karanI cAhie, kyoMki arthavaza prakRta meM usakA sambandha bana jAtA hai / 'kameNa sesA visesAhiyA' aisA kahanepara yathAkrama kaho gayo zeSa mAna, mAyA aura lobhakI tIna-tIna saMgraha kRSTiyA~ svasthAnameM vizeSa adhika haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai, kyoMki vedaka ke apanI-apanI prathama saMgraha kRSTise lekara unameM vizeSa adhikake kramase pradezapuMjakA 10
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayaghavalAsa hide kasAya pAhuDe visesAhiyakameNa padesaggAvadvANassa kiTTovedagapaDhamasamae paripphuDamuvalaMbhAdo / edeNa ceva paratthApyAbahuaM pi sUcidaM daTuvvaM / saMpahi evaMvihamedisse paDhamabhAsagAhAe atthavisesaM vihAsidukAmo cuNNittAro suttapabaMdhamuttaraM bhaNai * vihAsA / 74 6 193. sugamaM / * taM jahA / 194. sugamaM / * kohassa vidiyAe saMgaha kiTTIe padesaggaM thovaM / $ 1950 kiM kAraNaM ? mohaNIyasayaladavyassa kicUNaca uvIsabhAgapamANattAdo ! * paDhamAe saMgahakiTTIe padesaggaM saMkhejaguNaM terasaguNamettaM / 196. ettha ' paDhamasaMgaha kiTTi' tti vRtte vedagapaDhamasaMgaha kiTTIe gahaNaM kAyadhvaM / teNa gogtta koha vidiyasaMgaha kiTTIe pavesaggAdo kohassa ceva paDhamasaMgahakiTTIe padesaggaM saMkhejjaguNa midi suttatya sNbNdho| tattha 'saMkhejjagaNaM' idi sAmaNNaNiddeseNa guNagAravisae visesaniNNao Na jAdo titavvisayaNiNNa yajaNaNaTuM 'terasaguNametaM' idi visesiyUNa bhaNidaM / evamedeNa muttakaMThamuTThasa terasarUvamettaguNagArassa sAhaNaTTamimA parUvaNA kIrade / taM jahA - mohaNIyasamvada avasthAna kRSTiyoM kA vedana karanevAleke prathama samaya meM spaSTarUpase upalabdha hotA hai / tathA isase parasthAna alpabahutvakA bhI sUcana kara diyA hai aisA jAnanA cAhie / aba isa prathama bhASyagAthA ke arthavizeSakI vibhASA karane kI icchAse cUrNisUtrakAra Ageke sUtraprabandhako kahate haiM * aba prathama bhASyagAthAkI vibhASA karate haiM / 6 193. yaha sUtra sugama hai / vaha jaise / $ 194. yaha sUtra sugama hai / * krodhakI dUsarI saMgrahakRSTikA pradezapuMja sabase stoka hai / 195. kyoMki vaha mohanIya karmasambandhI samasta dravya kucha kama caubIsaveM bhAga pramANa hai / * usase prathama saMgrahakRSTikA pradezapuMja saMkhyAtaguNA arthAt terahaguNA hai / $ 196. isa sUtra meM 'prathama saMgraha kRSTi' aisA kahanepara usakA vedana karanevAle jIvake prathama saMgraha kRSTikA grahaNa karanA caahie| isa kAraNa pUrvokta krodhakI dUsarI saMgraha kRSTike pradeza puMja se krodha kI hI prathama saMgraha kRSTikA pradezapuMja saMkhyAtaguNA hai yaha isa sUtra kA arthake sAtha sambandha hai / usameM 'saMkhyAtaguNA' aisA sAmAnya nirdeza karanese guNakArake viSaya meM vizeSa nirNaya nahIM ho pAtA, isalie tadviSayaka nirNayako utpanna karane ke lie 'terahaguNA hai' aisA vizeSarUpase kahA hai / isa prakAra isa sUtra dvArA muktakaNTha kahe gaye terahaguNe pramANarUpa guNakArakA sAdhana karaneke lie
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhIe tadiyamUlagAhAe paDhamabhAsagAhA saMdiTThIe ettiyamidi ghettavyaM 49 / puNo evaM be bhAge kADhUNa tatthega bhAgo asaMkhejjabhAgabbhahiyo kasAyadavvaM bhavadi / tassa pamANamedaM 25 / puNo sesabhAgo asaMkhejjabhAgoNa NokasAyadavvaM hodi / taM ca edaM 24 / saMpahi kasAyabhAgo bArasasu saMgaha kiTTosa jahApavibhAgamavacidRdisi kasAyadavvassa bArasamabhAgo kodhapaDhamasaMgahakiTTIe dissadi / so vuNa mohaNIya sayaladavvA vekkhAe yovUNa cauvIsa bhAgametto hodi / saMdiTThIe tassa pamANamettiyaM hodi 2 / puNo NokasAyadavvaM pi savvaM kohasaMjalaNe saMkAmidamatthi, taM ca savvameva kiTTIo karemANassa kohapaDhamasaMga hakiTTIsaruveNeva pariNamiya ciTThadi / kiM kAraNaM ? tassa sesa kiTTIparihAreNa vedagapaDhama saMgaha kiTTo sarUveNeva pariNAmaNiyamadaMsaNAdo / tado NokasAyadavvamedaM puvvillabhAgapamANeNa kIramANaM bArasahaM guNagAravANamuppattIe NimittaM hodi / saMpahi pugvRttabArasamabhAgamettako hapaDhamasaMgaha kiTTIpa desaggamethe pavikhaviya heTThimarAsiNA uvarimarAsimmi ovaTTide kohavidiyasaMgaha kaTTodo paDhamasaMgaha kiTTI pavesaggeNa terasaguNA jAdA / edeNa kAraNeNa sutte 'terasaguNamettaM' idi bhaNidaM / 75 yaha prarUpaNA karate haiM / vaha jaise - mohanIya karmakA samasta dravya saMdRSTikI apekSA itanA grahaNa karanA cAhie - 49 / punaH ina dravyake do bhAga karake unameM se asaMkhyAtavAM bhAga adhika eka bhAgapramANa kaSAyasambandhI dravya hotA hai / usakA pramANa yaha hai 25 / punaH zeSa asaMkhyAtavA~ bhAga kama nokaSAyasambandhA dravya hotA hai / usakA pramANa yaha hai 24 / aba kaSAyasambandhA bAraha bhAga saMgraha kRSTiyoM meM yathAvibhAga avasthita hai, isalie kaSAyasambandhI dravyakA bArahavA~ bhAga krodhakaSAyako prathama saMgraha kRSTimeM dikhAI detA hai / parantu vaha dravya mohanAya kaSAyake samasta dravyako apekSA cobIsavAM bhAgamAtra hotA hai| saMdRSTise usakA pramANa itanA hai - 2 / punaH nokaSAya dravya bhI sampUrNa krovasaMjvalana me saMkramita huA hai aura vaha sabhI dravya kRSTiyoM ko karanevAleke krodha-saMjvalanakI prathama saMgraha kRSTirUpase ho pariNamakara avasthita rahatA hai / zaMkA- isakA kyA kAraNa hai ? samAdhAna - kyoMki usa nokaSAyasambandhI dravyake zeSa kRSTiyoMke parihAra dvArA vedaka jIvake prathama saMgraha kRSTirUpase ho pariNamanakA niyama dekhA jAtA hai / isalie isa nokaSAyake dravyako pahaleke bhAgapramANase karate hue vaha bAraha guNakArarUpa aMkoM kI utpattikA kAraNa hotA hai / aba pUrvokka bArahaveM bhAgapramANa krodhakaSAyasambandhA prathama saMgraha kRSTi pradezapuMjako isome prakSipta karake adhastana rAzise uparima rAzike bhAjita karanepara krodhako dUsarI saMgraha kRSTise prathama saMgraha kRSTi pradezapuMjako apekSA terahaguNA ho jAtI hai / isa kAraNa se sUtrame 'varahaguNIpramANa' aisA kahA hai / vizeSArtha - yahA~ krodha saMjvalanasa zroNapara ArohaNa karanevAlA jova vivAkSata hai| ataH usake 12 saMgraha kRSTiyAM niyamase pAyA jAtI haiM / aba prakRtame yaha dekhanA hai ki jo jIva krodha saMjvalanako prathama saMgrahakRSTikA prathama samayameM vedana kara rahA hai usame usa dUsarA saMgraha kRSTiko apekSA kitanA adhika dravya pAyA jAtA hai, hona yA samAna pUrA dravya to pAyA nahIM jA sakatA, kyoMki usa prathama kRSTike vaMdana karaneke samaya ho usameM nokaSAyokA dravya bhI saMkrAmata hA cukatA hai / ataH vaha dUsarA kRSTiko apekSA adhika ho honA caahie| kitanA adhika hotA hai isA bAtakA spaSTokaraNa karate hue krodhasaMjvalanakA dUsaro saMgraha kRSTisa tarahaguNA adhika hotA hai yaha batalAyA hU~ / vaha terahaguNA kesa ghaTita hotA hai isa bAtakA spaSTIkaraNa karata hue vArasana svAmA likhate haiM ki cAritramAhanIyakarmakA kula dravya aMkasaMdRSTikA apekSA 49 svIkAra karanepara
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe 197. saMpahi vidiyasaMgaha kiTTIe jahaNNakiTTippahUDi anaMtaguNakrameNa gadakiTTIolI do masaMga kiTTIe jahaSNa kiTTimAdi kA dUNANaMtaguNa kameNa gardA kaTToolI vi saMkhejjaguNA ceva hodi / ki kAraNa ? kohavidiyasaMgaha kiTTIe carima kasariNiyapadesa piDAdA paDhamasaMgaha kaTToe jahaNa kiTTisa risadhaNiyapadesaggamaNata bhAgahoNaM hAdi ti pukhvamaNaMtarovANadhAe bhaNidaM / taNa jagajjada terasaguNamettapadesa paDaNa vidiyasaMgahAkaTTIe saha eyagovucchAseDhoe NivvattijjamAnapaDhamasaMga kaTTAe aMtara kiTTINaM paMtI vidivasaMgahAkaTTAe sayalakiTTI AyAmAdo niyamA terasaguNA ceva ho|datti, aNNA tA sameyagovucchattANuvavattIdA / 76 198. saMpAha eveNa suteNa paruvidako hasaMjalaNasatyANappAbahuassuccAraNakkamo vuccade / taM jahA - savvatthAva kohassa vidiyasaMgaha kiTTIe padesaggaM / tadiyasaMgahAM kaTTAe pavesaggaM visesAhiyaM / kettiyamatteNa ? pAladovamassA saMkhejjAdabhAgeNa khaMDideyakhaMDatta / kudo evaM asakhyAtavAM bhAga adhika AdhA bhAga 25 kaSAyasambandhI dravya hotA hai aura zeSa asaMkhyAtavAM bhAga hIna AdhA 24 nAkaSAyasambandhI dravya hAtA hai / yataH cArA saMjvalanokI saMgraha kRASTyAM 12 hai, ataH kaSAyasambandho dravyako ina 12 saMgraha kRSTiyA meM vibhAjita karanapara krAdhasaMjvalanakA prathama saMgraha kRSTikA sAdhika 2 aMka pramANa dravya prApta hotA hai / isI prakAra AgekI pratyeka saMgraha kRSTiko bhI sAdhika 2 aMka pramANa dravya prApta hotA hai / punaH nokaSAyoke samasta dravyaka krAdhasaMjvalanake prathama saMgraha kRSTime saMkramita honepara usakA kula dravya saba milAkara 24 +2= 26 aMka pramANa hotA hai| aba isameM krodhasaMjvalanako dUsarI saMgraha kRSTike 2 aMka pramANa dravyakA bhAga denepara krAdha saMjvalanako prathama saMgraha kRSTikA kula dravya 26 /2-13 aMka pramANa prApta hotA hai jo krodhasaMjvalanakI dvitIya saMgraha kRSTika 2 aMka pramANa dravyase terahaguNA siddha hotA hai / $ 197. aba dUsarI saMgraha kRSTako jaghanya kRSTise lekara ananta guNitakramasa prApta kRSTisambandhI paMkti se prathama saMgraha kRSTikA jaghanya kRSTise lekara ananta guNitakramasa prApta kRSTisambandho paMkti saMkhyAtaguNA hI hotI hai / zaMkA- isakA kyA kAraNa hai ? samAdhAna - krodhako dUsaro sagraha kRSTisambandhI antima kRSTike sadRza dhanavAle pradezapiNDaprathama saMgraha kRSTisambandho jaghanya kRSTikA sadRza dhanavAlA pradezapuMja ananta bhAgahIna hotA hai yaha pahale anantarApanidhAkI apekSA kaha Aye haiN| isase jAnate hai ki terahaguNe pradeza piNDako apekSA dUsarA saMgraha kRSTi ke sAtha eka gApucchA zroNarUpase niSpadyamAna prathama saMgraha kRSTisambandhA antara kRSTiyoM kI paMkti dUsarI saMgraha kRSTi sambandhI samasta kRSTiAyAmase niyamasa tarahaguNI hI hotA hai, anyathA unakI eka gopucchA nahIM bana sakatI / vizeSArtha - pUrva meM dUsarI saMgraha kRSTise prathama saMgraha kRSTi terahaguNI hai yaha siddha kara Aye haiM so usase aisA samajhanA cAhie ki dUsarI saMgraha kRSTiko jitanI antara kRSTiyoMkI paMkti hai usase prathama saMgraha kRSTisambandhI antara kRSTiyoMkI paMkti terahaguNI hai / $ 198. aba isa sUtra dvArA kahe gaye krodhasaMjvalanake svasthAna alpabahutva ke uccAraNa kramakA kathana karate haiN| vaha jaise - krodhakI dUsarI saMgraha kRSTikA pradezapuMja sabase alpa hai| usase tIsarI saMgraha kRSTikA pradezapuMja vizeSa adhika hai / zaMkA - kitanA adhika hai ?
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhIe tadiyamULagAhA paDhamabhAsagAhA paricchijjade ? uvarimaparatthANappAbahue suttnnibddhtsspruuvnnovlNbhaado| kodhatadiyasaMgahakiTTIdo uri tasseva paDhamasaMgahakiTTIe padesaggaM saMkhejjaguNaM / puvvutteNa NAeNa tassa tersgunnttdNsnnaado| kiTTIolIguNagAro vi evamhAdo ceva saaheyvvo| 199. saMpahi edeNeva sutteNa sUcidaM mANAdINaM pisatthANappAbahuaM vttissaamo| taM jahA-mANassa paDhamasaMgahakiTTIe padesaggaM thovN| vidiyasaMgahakiTTIe padesaggaM visesAhiyaM / tadiyasaMgahakiTToe padesaggaM visesAhiyaM / viseso puNa palidovamassa asNkhejjvibhaagpddibhaagio| evaM mAyAlobhANaM pi satyANappAbahuaM kAyavvaM, visesaabhaavaado| evamedaM satyANappAbahuaM parUviya saMpahi 'kameNa sesA visesAhiyA' ti gAhAsuttacarimAvayavamassiyUNa paratthANappAbahuaparUvaNa?muvarimaM sRttapabaMdhamAha * mANassa paDhamAe saMgahakiTTIe padesaggaM thovaM / 5200. ettha 'mANassa paDhamasaMgahakiTTi' tti vutte kAragassa taviyasaMgahakiTTI ghettamvA, vedagapaDhamasaMgahakiTTIe etya pydttaado| tado tisse padesagamuvari bhaNissamANAsesasaMgahakiTTINaM padesaggAdo thovamidi vuttaM hoi / samAdhAna-krodhakI dUsarI saMgraha kRSTimeM palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgakA bhAga denepara jo eka bhAga labdha AtA hai utanA adhika hai| zaMkA-yaha kita pramANase jAnA jAtA hai ? samAdhAna-uparima parasthAna alpabahutvasambandhI sUtrameM nibandha ukta alpabahutvasambandhI prarUpaNAke upalabdha hone se yaha jAnA jAtA hai| krodhakI tIsarI saMgraha kRSTise Upara usIkI prathama saMgraha kRSTisambandhI pradezapuMja saMkhyAtaguNA hai, kyoMki pUrvokta nyAyase vaha terahaguNA dekhA jAtA hai| kRSTiyoMkI paMktisambandhI guNakAra bhI isose sAtha lanA caahie| 6199. aba isI sUtrase sUcita huA mAnAdika kaSAyasambandhI svasthAna alpabahAva bhI btlaaveNge| vaha jaise-mAnakaSAyako prathama saMgraha kRSTikA pradezapuMja sabase alpa hai| usase dUsarI saMgrahakRSTikA pradezapuMja vizeSa adhika hai| usase tIsarI saMgraha kRSTikA pradezapuMja vizeSa adhika hai| parantu vizeSakA pramANa palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANakA bhAga denepara eka bhAgapramANa hai| isI prakAra mAyAkaSAya aura lobhakaSAyakA bhI svasthAna alpabahutva karanA cAhie. kyoMki isa alpabahatvase mAyA ora lobhakaSAyake alpabahutva meM koI vizeSatA nahIM hai| isa prakAra isa svasthAna alpabahutvakA kathana karake aba 'kameNa sesA visesAhiyA' isa prakAra gAthAsUtrake antima caraNakA Azrava lekara parasthAna alpabahutvakA kathana karaneke lie Ageke sUtraprabandhako kahate haiM * mAnasaMjvalanako prayama saMgraha kRSTikA pravezapuMja sabase alpa hai| 5200. isa sUtrameM 'mAnakI prathama saMgraha kRSTi' aisA kahanepara kRSTikArakakI tIsarI saMgraha kRSTi grahaNa karanI cAhie, kyoMki yahA~para vedakako prathama saMgraha kRSTi prakRta hai| isalie usakA pradezapuMja Upara ( Age) kahe jAnevAle samasta saMgraha kRSTiyoMke pradezapaMjase alpa hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai|
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ 78 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe * vidiyAe saMgahakiTTIe padesaggaM visesAhiyaM / $ 201. mANassa vidiyasaMgahakiTTIe padesapiDo tasseva paDhamasaMgahakiTTIe padesapiDAdo visesAhio tti sutttthsNbNdho| kudo edassa tatto visesAhiyattamavagammade ? Na, tivvayarANubhAgapariNadapadesapiDAdo maMvayarANubhAgapariNadapadesapiMDassa tahAmAvasiddhIe NAiyattAdo / ettha visesAhiyapamANaM heTuimadavvassAsaMkhejjavibhAgamettamidi ghettavvaM / tassa paDibhAgo palidovamassa asNkhejjvibhaago| * tadiyAe saMgahakiTTIe padesaggaM visesAhiyaM / . 6202. etya vi visesapamANaM heTThimadavvassAsaMkhejjadibhAgamaittamidi ghettavvaM / saMpahi eksseva visesAhiyabhAvassa phuDIkaraNa?mettha ko paDibhAgo tti AsaMkAe uttarasattamAha * viseso palidovamassa asNkhejjdibhaagpddibhaago| 6203. jo eso satthANe viseso parUvido so palidovamassa asaMkhejjavibhAgeNa heTuimadavve khaMDide tattheyakhaMDameto ti vuttaM hoi| evamuvarimapadesu vi visesAhiyappamANamedeNeva paDibhAgeNa paraveyavvaM / Navari paratthANaviseso samvatthAvaliyAe asaMkhejavibhAgapaDibhAgio gaheyavvo, tattha payaDiviseseNa visesAhiyattaM mottUNa pyaarNtraasNbhvaado| * usase dUsarI saMgraha kRSTikA pravezapuMja vizeSa adhika hai| 6201 mAnasaMjvalanakI dUsarI saMgraha kRSTikA pradezapiNDa usoko prathama saMgraha kRSTike pradezapiNDase vizeSa adhika hai yaha isa sUtrakA arthake sAtha sambandha hai| zaMkA-mAnako yaha saMgraha kRSTi usIkI prathama saMgraha kRSTise vizeSa adhika hai yaha kaise jAnA jAtA hai ? samAdhAna-nahIM, kyoMki tIvratara anubhAgase pariNata pradezapiNDase mandatara anubhAgase pariNata pradezapiNDakI usa rUpase siddhi honA nyAyaprApta hai| yahA~para vizeSAdhikakA pramANa adhastana dravyake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hai aisA grahaNa karanA cAhie / usakA pratibhAga palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hai| * usase tIsarI saMgrahakRSTikA pravezapuMja vizeSa adhika hai| 6202 yahAM bhI vizeSakA pramANa adhastana dravyake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hai aisA grahaNa karanA caahie| aba isI vizeSAdhikapanekA spaSTIkaraNa karaneke lie yahA~para kyA pratibhAga hai aiso AzaMkA honepara Ageke sUtrako kahate haiM vizeSakA pramANa palyopamake asaMkhyAta bhAgakA pratibhAgI hai| 5203. jo yaha svasthAnameM vizeSakA pramANa kahA hai vaha palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgase adhastana dravyake bhAjita karanepara usameM se eka bhAgapramANa hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| isa prakAra uparima padoMmeM bhI vizeSa adhi pramANakako isI pratibhAgake anusAra kahanA caahie| itanI vizeSatA hai ki parasthAnasambandhI vizeSakA pramANa sarvatra Avalike asaMkhyAtaveM bhAgakA pratibhAgI grahaNa karanA cAhie, kyoMki vahA~para prakRtivizeSako apekSA vizeSa adhikapaneko chor3akara prakArAntara asambhava hai|
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagase Dhoe tadiyamUlagAhAe paDhamabhAsagAhA * kohassa vidiyAe saMgaha kiTTIe padesaggaM visesAhiyaM / 204. ettha visesapamANamAvaliyAe asaMkhejjadibhAgapaDibhAgiyaM, paratthANavisesattA do / * tadiyAe saMgaha kiTTIe padasaggaM visesAhiyaM / $ 205. kettiyame teNa ? palidovamassa asaMkhejja vibhAgapaDibhAgiya satyANavisesamettaNa / * mAyAe paDhamasaMga kiTTIe padesaggaM visesAhiyaM / 206. kettiyamette ? AvaliyAe asaMkhejjadibhAgakhaM DiveyakhaMDamette'Na / kAraNaM sugamaM / * vidiyAe saMgaha kiTTIe padesaggaM visesAhiyaM / * tadiyAe saMgahakiTTIe padesaggaM visesAhiyaM / 207. edesu dosu vi suttesu visesapamANaM palidoSamassa asaMkhejjavibhAgapaDibhAgiya - midi dhettavvaM / sesaM sugamaM / * lobhassa paDhamAe saMgaha kiTTIe padesaggaM visesAhiyaM / 208. ketiyametteNa ? AvaliyAe asaMkhejjadibhAgeNa khaMDideyakhaMDametteNa / ettha satyANaviseto dhva paratthANaviseso vi palidovamassa asaMkhennadibhAgapaDibhAgio tti ke vi 79 * usase krodhasaMjvalanakI dUsarI saMgraha kRSTikA pradezapuMja vizeSa adhika hai / $ 204. yahA~ para vizeSakA pramANa parasthAna vizeSa ke kAraNa Avalike asaMkhyAtaveM bhAgakA pratibhAgIsvarUpa hai | * usase tIsarI saMgrahakRSTikA pravezapuMja vizeSa adhika hai / 6 205. zaMkA - kiyatpramANa adhika hai ? samAdhAna - svasthAna vizeSakA pramANa patyopamake asaMkhyAtaveM bhAgakA pratibhAgIsvarUpa hai, ataH utanA adhika hai / * usase mAyAsaMjvalanako prathama saMgraha kRSTikA pradezapuMja vizeSa adhika hai / 6 206. zaMkA - kiyatpramANa adhika hai ? samAdhAna - tIsarI saMgraha kRSTimeM Avalike asaMkhyAtaveM bhAgakA bhAga denepara jo eka bhAga labdha Ave utanA adhika hai / kAraNakA kathana sugama hai| * usase dUsarI saMgraha kRSTikA pradezapuMja vizeSa adhika hai / * usase tIsarI saMgraha kRSTikA pradezapuMja vizeSa adhika hai / $ 207. ina do sUtroM meM bhI vizeSakA pramANa palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgakA pratibhAgIsvarUpa hai aisA grahaNa karanA caahie| zeSa kathama sugama hai / * usase lobhasaMjvalanakI prathama saMgraha kRSTikA pradezapuMja vizeSa adhika hai / 1208. zaMkA - kiyatpramANa adhika hai ? samAdhAna - mAyAsaMjvalanakI tIsarI saMgraha kRSTimeM Avalike asaMkhyAtava bhAgakA bhAga dene para jo eka bhAga labdha Ave utanA adhika hai /
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayaghavalAsa hide kasAyapAhuDe bhaNaMti ? NedaM samaMjasaM, tahAnbhuvagamassa juttibaahiyttaado| Na ca viseso palidovamassa asaMkhejja vibhAgapaDi bhAgio tti edeNa sutteMNa tassa tahAbhAvasiddhI, satyANa visesamuddesiya tassa paTTattAdo / tamhA paratthANe savvattha payaDiviseso ceva AvaliyAe asaMkhejjadibhAgapaDibhAgio ghettavvo / 80 * vidiyA saMgahakiTTIe padesaggaM visesAhiyaM / * tadiyAe saMgahakiTTIe padesaggaM visesAhiyaM / $ 209. evesu dosu suttesu viseso palidovamassa asaMkhejjadibhAgapaDibhAgio ghettavvo, satthANe payAraMtarAsaMbhavAdo / zaMkA- isa alpabahutvameM svasthAna vizeSake pramANake samAna parasthAna vizeSakA pramANa bhI palyopama ke asaMkhyAtaveM bhAgakA pratibhAgosvarUpa hotA hai aisA kitane hI AcArya vyAkhyAna karate haiM ? samAdhAna - kintu unakA yaha kathana samaMjasa nahIM hai, kyoMki usa prakAra se svIkAra karanA yukti se bAdhita hai| yadi kahA jAya ki 'vizeSakA pramANa patyopamake asaMkhyAtaveM bhAgakA pratibhAgIsvarUpa hotA hai' isa prakAra isa sUtra dvArA vizeSake pramANakI usarUpase siddhi ho jAyagI so aisA kahanA ThIka nahIM hai, kyoMki ukta sUtra svasthAnavizeSako lakSya kara pravRtta huA hai / isalie parasthAna meM sarvatra prakRti vizeSakA pramANa Avalike asaMkhyAtaveM bhAgakA pratibhAgIsvarUpa hotA hai aisA yahA~ grahaNa karanA caahie| vizeSArthaM - prakRtameM alpabahutva ke do bheda haiM- 1. svasthAna alpabahutva aura 2. parasthAna alpabahutva | pratyeka kaSAyakI tIna-tIna saMgraha kRSTiyA~ haiM / unameMse pratyeka kaSAyakI apanI saMgraha kRSTiyoM meM pradezapuMja kI apekSA alpabahutvakA vicAra karanA svasthAna alpabahutva hai aura vivakSita kaSAyakI tIsarI saMgraha kRSTikI apekSA dUsaro kaSAyakI prathama saMgraha kRSTike madhya alpabahutvakA vicAra karanA parasthAna alpabahutva hai / svasthAna alpabahutva meM vizeSakA pramANa lAne ke lie palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgakA bhAga dekara eka bhAgapramANa vizeSakA pramANa prApta kiyA jAtA hai aura parasthAna alpabahutvameM Avalike asaMkhyAtaveM bhAgakA bhAga dekara eka bhAgapramANa vizeSakA pramANa prApta kiyA jAtA hai| yahAM mAnasaMjvalanakI tInoM saMgraha kRSTiyoM meM svasthAna alpabahutvakA kathana karate samaya mAnakI prathama saMgraha kRSTise dUmarI saMgraha kRSTi aura dUsarIse tIsarI saMgraha kRSTi kitanI vizeSa adhika hai isakA 'viseso palidovamassa0 ' ityAdi sUtra dvArA spaSTa rUpase jaise ullekha kara diyA hai vaise hI parasthAna apalpabahutva meM pichalI kaSAyakI tIsarI saMgraha kRSTi se agalI kaSAyakI prathama saMgraha kRSTi vizeSa adhika hote hue bhI kitanI vizeSa adhika hai isakA kisI sUtra dvArA prakRta meM ullekha nahIM kiyA gayA hai| isalie zaMkAkAra donoM sthaloMpara vizeSakA pramANa lAne ke lie eka hI bhAgahAra svIkAra karatA hai / kintu vIrasena svAmIne isa kathanako yukti se bAdhita svIkAra karake parasthAna alpabahutva meM vizeSakA pramANa prApta karaneke lie bhAgahAra Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa svIkAra kiyA hai| zeSa kathana spaSTa hI hai / * usase dUsarI saMgraha kRSTikA pradezapuMja vizeSa adhika hai / * usase tIsarI saMgraha kRSTikA pravezapaMja vizeSa adhika hai / $-209. ina donoM sUtroM meM vizeSa palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgakA pratibhAgIsvarUpa grahaNa karanA cAhie, kyoMki svasthAnameM anya prakAra sambhava nahIM hai /
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaDhIe paDhamamUlagAhAe tadiyamA sagAhA * kohassa paDhamAe saMgahakiTTIe padesaggaM saMkhejjaguNaM / $ 210. terasaguNametta midi vRttaM hoMdi / kudo ? NokasAyasavvadadhveNa sahakasAyadavyabArasamabhAgasta ko hapaDhamasaMgaha kiTTIsakhveNa prinndttaado| evamettieNa pabaMdheNa paDhamabhAsagAhAe atyavihAsaNaM kA saMpahi jahAvasarapattaM vidiyabhAsagAhAe vihAsaNaM kuNamANo uvarimaM suttapabaMdhamAha * vidiyAe bhAsagAhAe samukkittaNA / 211. sugamaM / * taM jahA / $ 212. sugamaM / (118) vidiyA do puNa paDhamA saMkhejjaguNA du vaggaNaggeNa / vidiyAdo puNa tadiyA kameNa sesA visesahiyA // 171 // 213. esA vidiyabhAsagAhA pugvattapade saggANusAreNeva bArasahaM saMgaha kiTTINaM vaggaNagassa vi satyANa- paratthANappA bahuaparUvaNa moiNNA / saMpahi edisse kiMci avayavatthaparUvaNaM kassAma / taM jahA - 'vidiyAdo puNa paDhamA0' evaM bhaNide kohavidiyasaMgraha kiTTIe savva vaggaNAhito paDhamasaMgaha kiTTIe vaggaNAsamUho saMkhejjaguNo tti bhaNidaM hodi, puNvattavihANeNa 81 * usase krodha saMjvalanakI prathama saMgraha kRSTikA pradezapuMja saMkhyAtaguNA hai / $ 210. terahaguNA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai, kyoMki nokaSAya ke samasta dravya ke sAtha vaSAyasambandhI dravyakA bArahavAM bhAga krodhasaMjvalanakI prathama saMgraha kRSTirUpase pariNata huA hai / isa prakAra itane prabandha dvArA prathama bhASyagAthAke arthakI prarUpaNA karake aba yathAvasara prApta dUsarI bhASyagAthAkI vibhASA karate hue Age ke sUtraprabandhako kahate haiM-- * aba dUsarI bhASyagAthAko samutkIrtanA karate haiM / $ 211. yaha sUtra sugama hai / * vaha jaise / SS $ 212. yaha sUtra sugama hai / (118) krodhasaMjvalanakI dUsarI saMgraha kRSTise prathama saMgraha kRSTi vargaNA samUhakI apekSA saMkhyAtaguNI hai / kintu usIkI dUsarI saMgraha kRSTise tIsarI saMgraha kRSTi vargaNAsamUhako apekSA vizeSa athika hai / isI prakAra mAna AdikI bhI saMgraha kRSTiyA~ kramase vargaNA samUhakI apekSA vizeSa adhika haiM // 171 // 6.213. yaha dUsarI bhASyagAthA pUrvokta pradezapuMjake anusAra hI bAraha saMgraha kRSTiyoM sambandhI vargaNAsamUhake bho svasthAna aura parasthAna alpabahutva ke prarUpaNa karaneke lie avatIrNa huI hai / aba isake avayavoMkI kicit arthaprarUpaNA kreNge| vaha jaise - 'vidiyAdo puNa paDhamA0' aisA kahanepara krodhasaMjvalanakI dUsarI saMgraha kRSTike samasta vargaNAsamUhase prathama saMgraha kRSTikA vargaNA samUha saMkhyAtaguNA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai, kyoMki pUrvokta vidhise usameM terahaguNe vargaNA 11
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ 82 jayadhavalAsa hide kasAyapAhuDe tattha terasaguNasiddhIe NivvAhamuvalaMbhAvo / ettha 'vaggaNA' tti vutte ekkekkA aMtarakiTTI ceva anaMtasa risadhaNiyaparamANusamUhAraddhA egegA vaggaNA tti ghettavvA / tAsi samUho vaggaNaggamidi bhaNNade / tado vidiyasaMgaha kiTTIe savvavaggaNA samUhAdo paDhamasaMgaha kiTTIe sabbo baggaNAkalAvo acant kiTTI addhA paricchiNNapamANo saMkhejjaguNoM tti eso ettha suttatyasamuccao / 214. ' viviyAdo puNa tadiyA' evaM bhaNide kohassa vidiya saMgaha kiTTIe savvavaggaNAhito tasseva tadiyasaMgaha kiTTI sayalavaggaNAsamUhoM visesAhio hoi tti sutttthsNbNdho| visesapamANamettha davvANusAreNeva palidovamassa asaMkhejjadibhAgapaDibhAgiya midi ghettavvaM / evamedeNa suttAvayavakalAveNa kohapaMjaNassa tihuM saMgaha kiTTINaM vaggaNaggamassiyUNa satyAgappA bahua suvaiTTha / saMpahi 'kameNa sesA visesa hiyA' evaM bhaNide jahAkamameva mANAdINaM pi tinhaM saMgrahakiTTI pAvevakaM vaggaNaggamassiyUNa visesAhiyaka mega satthAnapyAbahuaM kA yavvaM / tado paratyANappAbahuaM ca davvamidi vRttaM hoi / sesaM jahA paDhamabhAsagAhAe vRttaM tahA vattavyaM, visesAbhAvAda / tado ceva paDhamabhAsagAhAnusAreNevedisse vibhAsA kAryAtrA ti pappAemANo suttamuttaraM bhaNai * vihAsA / SS 215. sugamaM / * jahA padesaggeNa vihAsidaM tahA vaggaNaggeNa vihAsidavvaM / samUhakI siddhi nirbAdha pAyI jAtI hai| ima bhASyagAthA meM 'vaggaNA' aisA kahanepara eka-eka antara kRSTi hI ananta sadRza dhanavAle paramANusamUhase Arambha kI gayI eka-eka vargaNA hai aisA grahaNa karanA caahie| aura unakA samUha vargaNAsamUha kahA jAtA hai| ataeva dUsarI saMgraha kRSTike samasta vargaNAsamUhase prathama saMgraha kRSTikA samasta vargaNAsamUha apanI kRSTike AyAmarUpase paricchinna pramANavAlA hokara saMkhyAtaguNA hai isa prakAra yaha yahA~para sUtrakA samuccayarUpa artha hai / 214. 'vidiyAdo puNa tadiyA' aisA kahanepara krodhasaMjvalanakI dUsarI saMgraha kRSTikI saba vargaNAoM se usIkI tIsarI saMgraha kRSTikA samasta vargaNAsamUha vizeSa adhika hai isa prakAra sUtrakA arthake sAtha sambandha hai| vizeSakA pramANa yahA~ dravyake anusAra hI patyopamake asaMkhyAtaveM bhAgakA pratibhAgarUpa hai aisA grahaNa karanA caahie| isa prakAra bhASyagAthA ke isa avayavasamUha se krodhasaMjvalanakI tonoM saMgraha kRSTiyoM ke vargaNA samUhakA Alambana lekara svasthAna alpabahutvakA kathana kiyaa| aba 'kameNa sesA visesAhiyA' aisA kahanepara kramAnusAra hI mAna Adi tonoM saMgraha kRSTiyoM sambandhI pratyeka vargaNAsamUhakA Alambana lekara vizeSa adhikake kramase svasthAna alpabahutvakA kathana karanA caahie| tatpazcAt parasthAna alpabahutvakA kathana karanA cAhie yaha ukta kathanakA tAtparya hai / zeSa kathana jisa prakAra prathama bhASyagAthAmeM kiyA hai usI prakAra kathana karanA 1 cAhie, kyoMki usase isameM koI vizeSatA nahIM hai / aura isIlie prathama bhASyagAthA ke anusAra ho isakI vibhASA karanI cAhie isa bAtakA kathana karate hue Age ke sUtrako kahate haiM * aba isa bhASyagAthAkI vibhAsA karate haiM / 6215. yaha sUtra sugama hai / jisa prakAra pradezapuMjako apekSA alpabahutvakI vibhASA apekSA usakI vibhASA karanI cAhie / usI prakAra vargaNAsamUhakI
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaDhIe tadiyamUlagAhAe tadiyabhAsagAhA 216. jahA padesaggamassiyUNa satyANa paratthANappAbahuaM paDhamabhAsagAhAe vihAsidaM tahA caiva vaggaNaggama hikicca ettha vi vihAseyavvaM, padesapyAbahuANusAreNeva vaggaNappAbahuassa vi NANateNa viNA pavRttidaMsaNAdo tti eso edassa suttarUpa bhAvatyo / evaM vididyabhAsagAhAe vihAsA samattA / saMpahi tadiya bhAsagAhAe vihAsaNaM kuNamANo suttapabaMdhamuttaraM bhaNai * etto tadiyAe bhAsagAhAe samukkittaNA / 217. sugamaM / * taM jahA / 6 218. sumaM / (119) jA hINA aNubhAgeNahiyA sA vaggaNA padesagge / bhAgeNaNaMtimeNa du adhigA hINA ca boddhavvA // 172 // 83 $ 219. esA tadiyabhAsagAhA bArasahaM pi saMgaha kiTTINaM jahaNNa kiTTimAdi kADhUNa jAvakarasakiTTi ti jahAkamamavadvidANa maMtara kiTTINa maNaMtarovaNidhAe padesaggeNa hoNA hiyabhAvagavesaNa - maNA / saMpahi edisse attho vuccade / taM jahA -- 'jA hoNA aNubhAgeNa 0 ' jA vaggaNA aNubhAgeNa hINA sA padesaggeNa ahiyA hodi ti gAhApuNvaddhe suttatthasaMbaMdho / tattha 'vaggaNA' tti vRtte jahaNNakiTTIe sarisadhaNiya savvaparamANusamUho egA AdivagaNA tti ghettavvA / evaM vidiyAdikiTTINaM $ 216. jisa prakAra prathama bhASyagAthA dvArA pradezapuMja kI apekSA svasthAna aura parasthAna alpabahutva kI vibhASA kI usI prakAra vargagAsamUhakA Alambana lekara yahA~ para bho vibhASA karanI cAhie, kyoMki pradeza- alpabahutva ke anusAra ho vargaNA alpabahutvakI bho nAnApanake binA pravRtti dekhI jAtI hai isa prakAra yaha isa sUtra kA bhAvArtha hai / isa prakAra dUsarI bhASyagAthAkA vibhASA samApta huI / aba tIsarI bhASyaprAcAkI vibhASA karate hue Age ke sUtraprabandhako kahate haiM * aba Age tIsarI bhASyagAthAkI samutkIrtanA karate haiM / $ 217. yaha sUtra sugama hai / vaha jaise / $ 218. yaha sUtra sugama hai / - (119) jo vargaNA anubhAgakI apekSA hIna hai vaha pradezapuMjako apekSA adhika hotI hai / isa prakAra ina vargaNaoMmeMse pratyeka vargaNA anantaropanidhAkI apekSA anantaveM bhAgase hona yA adhika jAnanI cAhie // 172 // $ 219. yaha tIsarI bhASyagAthA bAraha hI saMgraha kRSTiyoMmeMse jaghanya kRSTise lekara utkRSTa kRSTi prApta hone taka yathAkrama avasthita antara kRSTimoMkI anantaropanidhA ke anusAra pradezapuMjakI apekSA honAdhikabhAvakI gaveSaNA karaneke lie avatIrNa huI hai / aba isakA artha kahate haiM / vaha jaise - 'jA hoNA aNubhAgeNa 0 ' jo vargaNA anubhAgakI apekSA hIna hai vaha pradezapuMja kI apekSA adhika hotI hai isa prakAra gAthAke pUrvArdha meM sUtrakA arthake sAtha sambandha hai / usameM 'vargaNA' aisA kahanepara jaghanya kRSTimeM sadRza dhanavAlA samasta paramANusamUharUpa eka Adi vargaNA hai aisA grahaNa karanA cAhie / isI prakAra dvitIyAdi kRSTiyoMkI apekSA bhI apanIapanI kRSTike sadRza ghanavAle paramANuoMkI eka paMkti meM racanA karake utkRSTa kRSTike prApta hone
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe pi apaNo sarisadhaNiyaparamANUNa megAvaliyAe virayaNaM kADhUNa pAdekakamegegA vaggaNA samuppAeyathavA jAva ukkaeefsTTi tti / evaM ca viracaNAe kadAe kiTToadvANamettio ceva vaggaNAo jAdAo / evaM kayaviNNAsANamedAsi heTThimaheTThimA vaggaNA aNubhAgeNa hoNA hodi / uvarima varamA aNubhAgehiyA hodi, anaMtaguNavaDDikameNeva tAsimavadvANaNiyamadaMsaNAdo / evamavaTThidAdA simehi padesaggamassiyUNa seDhiparUvaNAe koramAgAe vidizvaggaNaM pekkhiyUNAdivaragaNA padesaggeNa ahiyA hodi, jahaNNasattIe pariNamaMtANaM paramANUNaM sulahattadaMsaNA do / evamaNaMtarovaNidhAe savAsi kiTTavaggaNANaM padesaggeNa hoNAhiyabhAvo jojeyavvo / saMpahi heTThimavaggaNA ubarimavaggaNaM pekkhiyUNa kettiyameteNa ahiyA hoditti essa piNNayakaraNaTuM gAhApacchaddhamoiNaM 'bhAgeNaNaMtimeNa du0' / anaMtimabhAgeNeva he dvimAdo utrarimA hoNA hoditti bhaNidaM hoi, erogavaggaNa visesametteNa savvAsa kiTTINamaNaMtarANaMtarAdo hoNattaNiyamadaMsaNAdo / saMpahi evaM vihame disse gAhAe at vihAmANo vihAsAgaMthamuttaraM bhaNai - * vihAsA / 84 6 220. sugamaM / * taM jahA / $ 221. sugamaM / * jahaNiyAe vaggaNAe padesaggaM bahuaM / isa prakAra racanA taka pRthaka-pRthaka eka-eka vargaNA utpanna karanI caahie| karanepara kRSTiyoM ke AyAma pramANa hI vargaNAeM ho jAtI haiN| isa prakAra eka paMkti meM racita ina vargaNAoM meM se nIcenocekI vargaNA anubhAgako apekSA hona hotI hai aura uparima uparima vargaNA anubhAga kI apekSA adhika-adhika hotI hai, kyoMki anubhAgakI apekSA anantaguNI vRddhirUpase hI unake avasthAnakA niyama dekhA jAtA hai / isa prakAra isa samaya avasthita huI ina vargaNAoM ke pradezapuMjakA Alambana lekara zreNiprarUpaNA karanepara dUsarI vargaNAko dekhate hue Adi vargaNA pradezapuMjakI apekSA adhika hotI hai, kyoMki jaghanya zaktirUpase pariNamana karanevAle paramANutroMkI sulabhatA dekhI jAtI hai / isa prakAra anantaropanidhAke anusAra saba kRSTivargaNAoMke pradezapuMjako apekSA honAdhikapane kI yojanA kara lenI caahie| aba adhastana vargaNA uparitana vargaNAko dekhate hue kitane pramANa adhika hotI hai isa prakAra isa tathyakA nirNaya karaneke lie bhASyagAthAkA uttarArdha avatIrNa huA hai'bhAgeNaNaMtimeNa du0' anantaveM bhAgapramANa ho adhastana vargaNAse uparima vargaNA hIna hotI hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai, kyoMki anantara- anantaraM kramase sabhI vargaNAoM meM eka-eka vizeSapramANa hInatAkA niyama dekhA jAtA hai| aba isa prakAra isa gAthAke arthakI vibhASA karate hue Age ke vibhASA granthako kahate haiM * aba isa bhASyagAthAkI vibhASA karate haiM / $ 220. yaha sUtra sugama hai / vaha jaise / $ 221. yaha sUtra sugama hai / * jaghanya vargaNA meM pravezapuMja bahuta hai /
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ aarseDhIe tadiyamUlagAhAe tadiyabhAsagAhA 85 $ 222. ettha 'jahaNiyA' vaggaNA tti vule jahaNNa kiTTI sagANaMtasa risadhaNiyaparamANu sahidA gyaa| edisse padesaggamuvarimAsesa kiTTINaM padesaggAdo bahugamidi vRttaM hodi / * vidiyA vaggaNAe padesaggaM visesahINamaNaMtabhAgeNa / $ 223. etya vi vidikiTTI ceva sarisadhaNiyANaMtaparamANusahiyA vidiyA vaggaNAti ghettagvA / anaMtabhAgeNetti vRtte egavaggaNavisesametteNetti ghettavyaM / sugamanaNNaM / * evamaNaMtarANaMtareNa visesahINaM savvattha | 224. evamaNaMtarANaMtarAdo visesahINaM kADhUNa uvarimavaggaNAsu vi savvattha esA seDhi - parUvaNA davvAtti vRttaM hodi / esA ca seDhiparUvaNA sancAsi saMgaha kiTTINaM satyANe paratyAge ca jojavA, lobhajahaNNa kiTTimAdi kADhUNa jAva kodhukkasavaggaNA tti / paratyANe vi anaMtabhAgahANi mottUNa payAraMtarAsaMbhavAdo / evamaNaMtarAvaNidhAe kiTTIvaggaNAsu padesaggassa seDhiparUvaNaM kAvUNa saMpahi tattheva paraMparovaNidhAparUvaNaTuM cautthabhAsagAhAe avayAraM kuNamANo uvarimaM pabaMdhamAha - * etto cautthI bhAsagAhA / 6 225. sugamaM / SS 222. isa sUtra meM 'jadhanya vargaNA' aisA kahanepara apane sadRza dhanavAle ananta paramANuoMse yukta jaghanya kRSTi grahaNa karanI caahie| isakA pradezapuMja uparima samasta kRSTiyoMke pradezapuMjakI apekSA bahuta hotA hai yaha ukta kathanakA tAla hai / * usase dUsarI vargaNA meM pradezapuMja anantaveM bhAgarUpa eka vargaNAvizeSase hona hai / $ 223. yahA~ para bhI dUsarI kRSTi ho sadRza dhanavAle ananta paramANuoMse yukta dUsarI vargaNA hai aisA grahaNa karanA caahie| 'anaMtabhAgeNa' aisA kahanepara pichalI vargaNAse agalI vargaNA meM vizeSarUpa honakA jitanA pramANa ho utanA grahaNa karanA cAhie / zeSa kathana sugama hai / * isa prakAra anantara - anantara rUpase saba vargaNAoMmeM vizeSa hIna pradezapuMja jAnanA cAhie / 6 224. isa prakAra anantara- anantararUrase vizeSa hona karake uparima vargaNA meM bhI sarvatra yaha zreNiprarUpaNA jAnanI cAhie yaha ukta kathanakA tAtparya hai / isI prakAra isa zreNiprarUpaNA kI sabhI saMgraha kRSTiyoM kI apekSA svasthAna aura parasthAna meM yojanA kara lenI cAhie, kyoMki lobhasaMjvalanako jaghanya kRSTise lekara krodhasaMjvalanakI utkRSTa vargaNA ke prApta hone taka parasthAnameM bhI ananta bhAgahAniko chor3akara anya prakAra asambhava hai| isa prakAra anantaropanidhAkI apekSA kRSTi vargaNAtroMmeM pradezapuMjako zreNiprarUpaNA karake aba unhIM vargaNAoM meM paramparopanidhAko prarUpaNA karane ke lie cauthI bhASyagAthAkA avatAra karate hue Age ke prabandhako kahate haiM * aba Age cauthI bhASyagAthA kA kathana karate haiM / $ 225. yaha sUtra sugama hai /
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ 86 jayaghavalAsa hide kasAyapAhuDe (120) kodhAdivaggaNAdo suddhaM kodhassa uttarapadaM tu / so anaMtabhAgI niyamA tisse padesagge // 173 // SS 226. edassa gAhAsuttastatyo vuccade / taM jahA - kohassa AdivaggaNA kohAdivaggaNA / kArapaDhamasaMgaha kiTTIe jahaNakiTTi tti vRtta hodi / tatto kohAdivaragaNAdo suddhaM sohida arrai | kimetya soheyavvamidi ce ? vuccade - 'kodhassa uttarapadaM tu' kodhasseva carimakiTTIe padesaggamettha soheyadhvamidi vRttaM hodi / evaM sohisseso anaMtabhAgo tisse jahaNNafare padesaggassa suddhaseso NiyamA anaMtabhAge ceva hodi, rUvUNa kiTTIsalAgamettANaM ceva vaggaNavisesANametya suddha sesANamuvalaMbhAvo / tado paraMparodaNidhAe vi joijjamANe kohAdi * vaggaNAe padesaggaM kodhacarimavaggaNApadesaggAdo anaMtabhAgabbhahiyameva jahaNa kiTTI pade saggAdo vi ukkalsa kiTTopadesaggamaNaMtabhAgahANaM cetra daTTavyamidi eso ettha suttatthasaMgaho / (120) krodhasaMjvalanakA Adi vargaNA meM se krodhasaMjvalanake uttarapada arthAt antima vargaNAko ghaTAve / isa prakAra ghaTAnepara jo anantavAM bhAga zeSa rahatA hai utanA usa Adi vargaNA meM zuddha zeSakA pramANa hotA hai // 173 // $ 226. aba isa gAthAsUtrakA artha kahate haiM / vaha jaise - krodha kI Adi vargaNA krodhAdi vargaNA hai / kRSTikArakake prathama saMgrahakRSTisambandhI jaghanya kRSTi yaha ukta padakA artha hai / usa krodhasambandhI Adi vargagAmeMse zuddha arthAt zodhita karanA cAhie / zaMkA- isameM se kise zAdhita karanA cAhie ? samAdhAna - kahate haiM 'kodhassa uttarapadaM tu' krodhakI hI antima kRSTike pradezapuMjako isameM se arthAt Adi vargaNAmeMse zodhita karanA cAhie yaha ukta kathanakA tAtparya hai / isa prakAra zodhita karaneke bAda jo anantavAM bhAga zeSa bacatA hai vaha usa jaghanya kRSTike pradezapuMjasambandhI zuddha zeSa niyamase anantaveM bhAga meM arthAt anantaveM bhAgapramANa hI hotA hai, kyoki eka kama kRSTizalAkA pramANa hI vargaNA vizeSarUpa zuddha zeSa isa Adi vargaNA meM pAye jAte haiM / isalie paramparopanidhAko apekSAse bhI dekhanepara krodhakI Adi vargaNAkA pradezapuMja krodhakI antima vagaMNAke pradezapuMja se anantaveM bhAgamAtra hI adhika jAnanA cAhie aura krodha kI jaghanya kRSTike pradezapuMja se bhI utkRSTa kRSTikA pradezapuMja anantaveM bhAgapramANa ho hona jAnanA cAhie yaha yahA~para isa sUtra kA samuccayarUpa artha hai / vizeSArtha - pahale anantarApanidhAko apekSA pUrvakI vargaNAse usake AgekI vargaNA meM kitanA pradezapuMja hIna hotA hai isakA kathana karate hue yaha spaSTa kara Aye hai ki pahalekI vargaNAse agalI vargaNA meM anantaveM bhAgarUpa eka vizeSapramANa pradezapuMja hAna huA hai / isI prakAra Age sarvatra - jAnanA cAhie / aba yahA~para paramparopanidhAse vicAra karanapara krodhasaMjvalanasambandhI prathama saMgraha kRSTikI Adi vargaNA mese antima vargaNAke ghaTAnepara kitanA zeSa bacatA hai ise spaSTa karate hue use ananta bhAgapramANa hI zeSa rahatA hai yaha sUcita kiyA hai| isase yaha spaSTa ho jAtA hai ki paramparopanidhAkI apekSA bhI krodhasaMjvalanakI jaghanyakRSTike pradezapuMjase usIkI utkRSTa kRSTikA pradezapuMja anantaveM bhAgapramANa hI hona hotA hai / isIko ina zabdoM meM bhI kaha sakate haiM ki krodhasaMjvalanasambandhI prathama saMgraha kRSTiko utkRSTa kRSTike pradezapuMjase usIkI jaghanya kRSTikA pradeza puMja anantaveM bhAgapramANa adhika hai / 1. vA. prato kAraNa -iti pAThaH /
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhoe tadiyamUlAgAhAe cautthabhAsagAhA 6 227. saMpahi evaMvihamedisse gAhAe samudAyatthaM vihAsemANo uparimaM suttapabaMdhamAha - * vihAsA / 6228. sugm| * edIe gAhAe paraMparovaNidhAe seDhIe bhaNidaM hodi / $ 229. edoe cautthabhAsagAhAe kiTTogadavaggaNAsu paraMparovaNipAe seDhIe padesaggassa hoNAhiyattaM bhaNidaM hodi ti suttatthasaMbaMdho / evamedisse gAhAe paraMparovaNidhAe paDibaddhattamedeNa jANAviya saMpahi tisse ceva paraMparovaNidhAe parUvaNA evaMvihA hovi tti vihAsaNa?muttarasuttaM bhaNai * kohassa jahaNiyAdo vaggaNAdo ukkassiyAe vaggaNAe padesaggaM visesahINamaNaMtabhAgeNa / $ 230. gayatthamedaM sutaM / evaM tAva kohasaMjalaNassa paraMparovaNidhAparUvaNamedeNa gAhAsutteNa vihAsiya saMpahi mANAdisaMjalaNANaM pi evaM ceva paraMparovaNidhA parUveyavyA ti jANAvaNaTuM paMcamIe bhAsagAhAe avayAro kIrade * etto paMcamIe mAsagAhAe samukkittaNA / 6231. sugmN| 6227. aba isa gAthAke isa prakAra samudAyarUpa arthakI vibhASA karate hue Ageke sUtraprabandhako kahate haiM * aba isa cauthI bhASyagAthAkI vibhASA karate haiN| 5228. yaha sUtra sugama hai| * isa bhASyagAthA dvArA paramparopanidhArUpa zreNikI apekSA pradezajako honAdhikatA kahI gayI hai| 229. isa cauthI bhASyagAthA dvArA kRSTigata vargaNAoMmeM paramparopanidhArUpa zreNiko apekSA pradezapaMjakI honAdhikatA kahI gayo hai yaha isa sUtrakA artha ke sAtha sambandha hai| isa prakAra yaha gAthA paramparopanidhAse pratibaddha hai isakA isa kathana dvArA jJAna karAkara aba usI paramparopanighAkI prarUpaNA isa prakAra hotI hai isa bAtako vibhASA karane ke lie Ageke sUtrako kahate haiM * krodha saMjvalanakI jaghanya vargaNAse utkRSTa vargaNAkA pradezaja anantaveM bhAgarUpase vizeSa hona hotA hai| 6230. yaha sUtra gatArtha hai| isa prakAra sarvaprathama krodha saMjvalanasambandhI paramparopanidhAkI prarUpaNAkA isa gAthAsUtra dvArA vizeSarUpase kathana kara aba mAnAdi saMjvalanoMko bhI paramparopanidhakA isI prakAra kathana karanA cAhie isa bAtakA jJAna karAneke lie pAMcavIM bhASyagAthAkA avatAra karate haiM * aba Age pAMcavIM bhASyagAthAkI samutkIrtanA karate haiN| 5231. yaha sUtra sugama hai|
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ 88 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe * taM jhaa| 6232. sugmN| (121) eso kamo ca koghe mANe NiyamA ca hAdi mAyAe / lobhamhi ca kiTThIe pattegaM hodi boddhavyo // 174 // 6233. jo eso kamo kodhe parUvido so ceva giravaseso mANa-mAyA-lobhesu vi appappaNo kiTTIo NirubhiyUNa pAdekkaM jojeyavyo ti vuttaM hodi / saMpahi edassevattharasa phuDIkaraNa?muvarimaM vihAsAgaMthamAha * vihaasaa| 6234. sugm| * jahA kohe cautthIe gAhAe vihAsA tahA~ mANa-mAyA-lobhANaM pi NedavvA / 6235. jahA cautthIe bhAsagAhAe kohasaMjalaNamahikicca paraMparovaNidhA parUvidA tahA ceva mANa-mAyA lobhANaM pi paraMparovaNidhA NedavvA tti sutttthsNgho| saMpahi mANAdisu payadatthajojaNA evaM kAyavvA tti jANAvaNamidamAha * mANAdivaggaNAdo suddhaM mANassa uttarapadaM tu / seso aNaMtabhAgo NiyamA tisse padesagge // * vaha jaise| 5232. yaha sUtra sugama hai| (121) jo yaha krama krodhasaMjvalanako kRSTiyoMke viSayameM kahA hai vahI krama niyamase mAna, mAyA aura lobha inameMse pratyeka kaSAyako kRSTiyoMke viSaya meM jAnanA cAhie // 17 // 6233. jo yaha krama krodha saMjvalanake viSayameM prarUpita kiyA hai nizzeSarUpase vahI krama mAna, mAyA aura lobhasaMjvalanoMke viSayameM bhI apanI-apanI kRSTiyoMko vivakSita kara pratyekakI yojanA karanI cAhie yaha ukta kathanakA tAtparya hai| aba isI arthako spaSTa karaneke lie Ageke vibhASA granthako kahate haiM * aba isa pAMcavIM bhASyagAthAko vibhASA karate haiN| 6234. yaha sUtra sugama hai| * jisa prakAra cautho bhASyagAthAmeM krodhasaMjvalanako prarUpaNA kI usI prakAra mAna, mAyA aura lobhasaMjvalanakI bhI prarUpaNA karanI caahie| 6235. jisa prakAra cauthI bhASyagAthAmeM krodhasaMjvalanako adhikRta karake paramparopanidhAkI prarUpaNA kI usI prakAra mAna, mAyA aura lobhakI apekSA bhI paramparopanidhAkA kathana karanA cAhie yaha isa sUtrakA samuccayarUpa artha hai| aba mAnAdikameM prakRta arthakI yojanA isa prakAra karanI cAhie isa bAtakA jJAna karAne ke lie isa sUtrako kahate haiM * mAnasaMjvalanako Avi vargaNAmeMse mAnasaMjvalanake uttarapada arthAt antima vargaNAko ghttaave| isa prakAra ghaTAnepara jo anantavA bhAga zeSa rahatA hai utanA usako Adi vargaNAmeM zuddha zeSakA pramANa hotA hai|
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhoe tadiyamUlagAhAe vidiyatthe ekA bhAsagAhA * evaM ceva mAyAdivaggaNAdo0 / * lobhAdivaggaNAdo0 / 6236. edANi suttANi sugamANi ti Na ettha kiMci vakkhANeyadhamasthi, jANidajANAvaNe phalAbhAvAdo / evamedAsu paMcasu bhAsagAhAsu vihAsidAsu mUlagAhAe' kiTTI ca padesaggeNetti' paDhamo attho samatto bhvdi| saMpahi 'aNubhAgaggeNetti' mUlagAhAvidiyAvayavamassiyUNa vidiyassa atyasta vihAsaNaM kuNamANo tattha paDibaddhA ekkA bhAsagAhA asthi tti jANAvaNaTThamuttarasuttamAha * mulagAhAe vidiyapadamaNubhAgaggeNetti / ettha ekA bhAsagAhA / 6237. 'aNubhAgaggeNetti' jaM mUlagAhAe vidiyaM bIjapadaM saMgahakiTTINamaNubhAgaggeNa hoNAhiyabhAvagavesaNa?moiNNaM tassa vihAsaNa?mettha ekkA bhAsagAhA hodi / tisse samukkittaNamidANi kassAmo tti bhaNivaM hodi / * taM jhaa| 6238. sugmN| (132) paDhamA ca aNaMtaguNA vidiyAdo NiyamamA du annubhaago| tadiyAdo puNa vidiyA kameNa sesA guNeNahiyA // 175 // isI prakAra mAyA saMjvalanakI Adi vargaNAmeMse mAyAsaMjvalanake uttara pada arthAt antima vargaNAko ghttaave| isa prakAra ghaTAnepara jo anantavA bhAga zeSa rahatA hai utanA usakI vAdi vargaNAmeM zuddha zeSakA pramANa hotA hai| tathA isI prakAra lobhasaMjvalanakI Adi vagaMNAmeMse lobha saMjvalanake uttarapada arthAta antima vargaNAko ghttaave| isa prakAra ghaTAnepara jo anantavA bhAga zeSa rahatA hai utanA usako Adi.vargaNAmeM zuddha zeSakA pramANa hotA hai| 6236. ye sUtra sugama haiM, isalie yahApara kucha vyAkhyAtavya nahIM hai, kyoMki jinakA jJAna karA diyA gayA hai unakA pUnaH jJAna karAne meM phalakA abhAva hai| isa prakAra ina pAMca bhASyagAthAoMkI vibhASA karanepara mUlagAthAke 'kiTTI ca padesaggeNa' isa caraNa kA prathama artha samApta hotA hai| aba mUlagAthAke 'aNubhAgaggeNa' isa dUsare padakA avalambana lekara dUsare arthako vibhASA karate hue usa arthameM pratibaddha eka bhASyagAthA hai isa bAtakA jJAna karAne ke lie Age ke sUtrako kahate haiM * mUlagAthAkA jo dUsarA pada 'aNubhAgaggeNa' hai usameM eka bhASyagAthA AyI hai| .. 6237. mUlagAthAkA jo 'aNubhAgaggeNa' dUsarA bIjapada hai vaha saMgraha kRSTiyoMke anubhAgapuMjako apekSA honAdhika bhAvakI gaveSaNA karane ke lie avatIrNa huA hai| usakI vibhASA karane ke lie prakRtameM eka bhASyagAthA hai| prakRtameM usako samutkIrtanA kareMge yaha ukta kathanakA tAtparya hai| * vaha jaise| 6238. yaha sUtra sugama hai| . (122 ) krodhasaMjvalanakI dUsarI saMgraha kRSTise prathama saMgraha kRSTi anubhAgapuMjakI apekSA niyamase anantaguNI adhika hai| putaH tIsarI saMgrahakRSTi se dUsarI saMgrahakRSTi anubhAgapuMjako apekSA anannaguNI hai| isI prakAra mAna, mAyA aura lobha saMjvalanako tonoM saMgraha kRSTiyAM tIsarIse dUsarI aura dUsarose pahalI kramase anantaguNI adhika haiN| 12
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayaghavalAsahide kasAyapAhuDe $ 239. kohasaMjalaNassa paDhamasaMgaha kiTTI tasseva viviyAno saMgaha kiTTIyo Niccha eNeva aNubhAgaggeNa anaMtaguNA hodi ti gAhApugvaddhe suttatyasamuccao / 'taviyAdo puNa viviyA' evaM bhaNide kohasaMjaNassa tadiyasaMgaha kiTTIdo vidiyasaMgaha kiTTI aNubhAgaggeNa NiyamA anaMtaguNA agar tti bhaNidaM hodi / edassa bhAvattho - kodhavedagata diyasaMgaha kiTTIe savvA vibhAgapaDicchepuMjAdo vidiyasaMgaha kiTTIe samvAvibhAgapaDiccheda puMjo anaMtaguNo / tatto puNa paDhamasaMgaha kiTTI e savA vibhAgapaDicchedapuMjo anaMtaguNo / guNagAro abhavasiddhiehito anaMtaguNametto, satyAgaparatthANesu avibhAgaparicchedaguNagArANaM tahAbhAvasiddhIe bAhANuvalaMbhAdo tti / $ 240. 'kameNa sesA guNeNahiyA' evaM bhaNive mANa- mAyA lobhANaM pi tiSNi saMgaha kiTTIo paNa tasiMga haTTimAdi kADhUNa jahAkamamaNaMtaguNasa haveNa ahiyA hoMti tti bhaNidaM hodi / evamedeNa gAhAsuteNa koha- mANa- mAyA - lobhANamappappaNo tirahaM saMgaha kiTTINamappAbahuaM uvahaTTha age | edamhAdo caiva parasyANappAbahua maMtara kiTTI appA bahuaM kiTToaMtara pyAbahuaM ca sUcidamidi gavaM / saMpahi evaM vimedisse gAhAe atthe vihAsamANo cuNNisuttayAro vihAsAgaMthamuttaramADhavei * vihAsA / 241. sugamaM / * saMgahakiTTa pahuca kohassa tadiyAe saMgaha kiTTIe aNubhAgo thovo / $ 239. krodhasaMjvalanako prathama saMgraha kRSTi usIkI dUsarI saMgrahakRSTise anubhAgapiDakI apekSA nizcayase hI anantaguNI hotI hai yaha isa bhASyagAthAke pUrvArdha meM sUtrakA samuccayarUpa artha hai / 'tadiyA do puNa vidiyA' aisA kahanepara krodhasaMjvalanako tIsarI saMgrahakRSTise dUsarI saMgrahakRSTi anubhAgapiNDakI apekSA niyamase anantaguNo jAnanI cAhie yaha ukta kathanakA tAla hai / isakA bhAvArtha - krodhavedaka ke tIsarI saMgraha kRSTike samasta avibhAgapraticchedapuMjase dUsarI saMgraha - kRSTikA samasta vibhAga praticchedapuMja anantaguNA hai / punaH usase prathama saMgraha kRSTikA avibhAgapraticchedapuMja anantaguNA hai / guNakAra abhavyasiddhoMse anantaguNA hai, kyoMki svasthAna aura parasthAnameM avibhAgapraticchedake guNakArakI usarUpase siddhi hone meM bAdhA nahIM pAyI jAtI / 240. 'kameNa sesA guNeNahiyA' aisA kahanepara mAna, mAyA aura lobhasaMjvalana pratyekakI ye tInoM hI saMgraha kRSTiyAM apanI-apanI tIsarI saMgraha kRSTise lekara dUsarI ora dUmarIse pahalI saMgraha kRSTiyA~ kramase anantaguNasvarUpase adhika adhika hotI haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai / isa prakAra isa gAthA sUtra dvArA krodha, mAna, mAyA aura lobhasaMjvalanasambandhI apanI-apanI tInoM saMgraha kRSTiyoMkA alpabahutva kahA huA jAnanA caahie| tathA isI bhASyagAthAse hI parasthAna alpabahutva, antarakRSTi alpabahutva aura kRSTi antara alpabahutva sUcita kiyA gayA hai aisA jAnanA caahie| aba isa prakAra isa gAthAke arthakI vibhASA karate hue cUrNisUtrakAra Age ke vibhASA granthako kahate haiM * aba isa bhASyagAthAkI vibhASA karate haiM / $ 241. yaha sUtra sugama hai / * saMgrahakRSTiko apekSA krodhasaMjvalanakI tIsarI saMgraha kRSTikA anubhAga sabase stoka hai|
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhIe tadiyamUragAhAe vidiyatthe ekkA bhAsagAhA $ 242. ettha 'saMgahakiTTi paDuccetti' giddeso saMgahakiTTIo assiyUNa edamappAbahuraM parUvijjadi ti pduppaaynnphlo| 'tadiyAe saMgahakiTTIe' ti vuttai kAragapaDhamasaMgahakiTTIe gahaNaM kAyavvaM / sesaM sugmN| * vidiyAe saMgahakiTTIe aNubhAgo aNaMtaguNo / 243. sugmN| * paDhamAe saMgahakiTTIe aNubhAgo aNaMtaguNo / 6244. sugamamedaM pi / gavari uhayatya vi guNagAramabhavasiddhiehi aNaMtaguNaM siddhANamaNaMtabhAgamettamivi ghettavvaM / kudo evaM gandhave ? suttaaviruddhprmguruuvesaado| * evaM mANa-mAyA-lomANaM pi / 6 245. jahA kohasaMjalassa tihaM saMgahakiTTiNaM satyANappAbahumamedaM parUvivaM tahA ceva mANa-mAyA-lobhasaMjalaNANaM pivattavvaM, visesAbhAvAdo ti| saMpahi edeNa sutteNa sUcido paratthA. gappAbahuAlAvo sugmo| aMtarakiTTINaM kiTTIsaMtarANaM ca appAbahuaM puvvameva pavaMcidamivi Na puNo tappavaMco korave, jANivajANAvaNe phalANuvalaMbhAvo / evamevIe parUvaNAe samattAe tado mUlagAhAe vivio attho smtto| 6242. isa sUtrameM 'saMgahakiTTi paDucca' yaha nirdeza saMgraha kRSTiyoMkA Alambana lekara isa alpabahutvako kahate haiM yaha isa kathanakA phala hai| 'tadiyAe saMgahakiTTIe' aisA kahanepara kRSTikArakako prathama saMgrahakRSTikA grahaNa karanA cAhie / zeSa kathana sugama hai| * usase dUsaro saMgraha kRSTikA anubhAga anantaguNA hai| 6243. yaha sUtra sugama hai| * usase prathama saMgrahakRSTikA anubhAga anantaguNA hai| 6244. yaha sUtra bhI sugama hai| itanI vizeSatA hai ki donoM hI sthaloMpara guNakAra abhavyoMse anantaguNA aura siddhoMke anantaveM bhAgapramANa grahaNa karanA caahie| zaMkA-yaha kisa pramANase jAnA jAtA hai ? samAdhAna-sUtra ke aviruddha parama guruke upadezase jAnA jAtA hai| * isI prakAra mAna, mAyA aura lobha saMjvalanake anubhAga-sambandhI alpabahatvakA kathana karanA caahie| 6245. jisa prakAra kroSa saMjvalanako tInoM saMgraha kRSTiyoMkA yaha svasthAna alpabahutva kahA usI prakAra mAna, mAyA aura lobhasaMjvalanoMkA bhI kathana karanA cAhie, kyoMki usase isameM koI vizeSatA nahIM hai| aba isa sUtra dvArA sUcita kiye gaye parasthAna alpabahutvakA AlApa sugama hai tathA antarakRSTiyoM aura kRSTiantaroMke alpabahutvakA pahale hI vistArase kathana kara Aye haiM, isalie punaH unakA vistArase kathana nahIM karate, kyoMki jinakA pUrvameM jJAna karA diyA hai unakA punaH jJAna karAnemeM koI phala nahIM pAyA jaataa| isa prakAra itanI prarUpaNAke samApta hone ke pazcAt mUlagAyAkA dUsarA artha samApta hotA hai|
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ 92 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe 5246. saMpahi mUlagAhAe tadiyAvayavamassiyUNa tattha paDibaddhassa tadiyassa atthassa vihAsaNaM kuNamANo uvarimasuttapabaMdhamADhavei * mUlagAhAe tadiyapadaM 'kA ca kAleNetti / 6247. jaM mUlagAhAe tadiyamatthapadaM tassedANimatthavihAsaNaM kassApo tti vuttaM hoi| saMpahi ettha paDibaddhANaM bhAsagAhANaM pamANAvahAraNa?muttarasuttamAha * ettha chnbhaasgaahaao| 5248. evamhi pade paDibaddhassa atthassa vihAsaNa?mettha chaDabhAsagAhAo NAdavAo tti bhaNidaM hoi| jai evaM, NADhaveyavvamidaM suttaM, puvvameva tattha chaNhaM bhAsagAhANamatyittassa parUvi. dattAdo ? Na esa doso, tAsimeNhi vihAsaNaTuM puvvuttassevatthassa saMbhAlaNe dosaabhaavaado| saMpahi bahAkamameva tAsi samukkittaNaM vihAsaNaM ca kuNamANo uvarimaM suttapabaMdhamAha vizeSArtha-prakRtameM krodhasaMjvalanako tInoM saMgraha kRSTiyoMkA anubhAgako apekSA svasthAna alpabahutva kahA hai| usake kramakA nirdeza mUla meM kiyA hI hai| tathA mAna, mAyA aura lobhasaMjvalanameMse pratyekako tInoM saMgrahakRSTiyoke anubhAgasambandhI svasthAna alpabahutvako isI prakAra jAnaneko sUcanA ko hai / yadyapi yahA~para parasthAna alpabahutvakA nirdeza nahIM kiyA hai phira bhI use usI prakArase jAna lenA cAhie, kyoMki jisa prakAra svasthAna alpabahutvameM guNakArakA pramANa abhavyoMse anantaguNA aura siddhAMke anantaveM bhAgapramANa hotA hai vaise hI parasthAna alpabahutva meM bhI sAmAnyarUpase guNakArakA yahI pramANa jAnanA caahie| antarakRSTiyoM ke madhya eka antarakRSTise dUsarI antarakRSTi kitanI bar3I yA choTI hai tathA antarakRSTiyoMke madhya paraspara jo antarAla hai vaha kitanA hai isako prApta karane ke lie bho guNakArakA sAmAnyarUpase yahI pramANa jAnanA cAhie / zeSa kathana spaSTa hI hai| 246. aba mUlagAthAke tIsare avayavakA Alambana lekara usameM pratibaddha tIsare arthako vibhASA karate hue Ageke sUtrapravandhakA Arambha karate haiM * mUlagAthAkA tIsarA pada hai-'kA ca kaalenn'| 6247. jo mUlagAthAkA tIsarA arthapada hai usakI isa samaya arthasambandhI vibhASA karate haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai| aba isa arthameM pratibaddha bhASyagAthAoMke pramANakA avadhAraNa karane ke lie Ageke sUtrako kahate haiM * isa arthameM chaha bhASyagAthAeM haiN| 6248. isa padameM pratibaddha arthako vibhASA karaneke lie prakRtameM chaha bhASyagAthAeM jAnanI cAhie yaha ukta kathanakA tAtparya hai| zaMkA-yadi aisA hai to isa sUtrakA Arambha nahIM karanA cAhie, kyoMki isake pUrva hI isa arthameM chaha bhASyagAthAoMkA astitva kaha Aye haiM ? samAdhAna-yaha koI doSa nahIM hai, kyoMki unakI yahA~para vibhASA karaneke lie pUrvokta arthakI samhAla kI gayI hai, isalie koI doSa nahIM hai| aba kramase hI unakI samutkIrtanA aura vibhASA karate hue Ageke sUtraprabandhako kahate haiM
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhIe tadiyamUlagAhAe tadiyatthe paDhamamAsagAhA * tAsiM samukittaNA ce vihAsA ca / 5249. sugmN| (133) paDhamasamayakiTTINaM kAlo vassaM va do va cattAri / __ aTTa ca vassANi dvidI vidiyaTTidIe samA hodi // 176 / / 6250. esA paDhamabhAsagAhA kiTTIvedagassa paDhamasamae mohaNIyassa ttidisNtkmmpmaannaavhaarnn?moinnnnaa| saMpahi edassa gAhAsuttassattho vuccde| taM tahA-'paDhamasamae kiTTINaM kAlo' evaM bhANade kiTTIkAragapaDhamasamayaM mottaNa kiTTIvedagapaDhamasamae eso kAlaNiddeso kIradi tti ghettmvN'| sutte tahANi desAbhAve kathameso viseso labbhadi tti NAsaMkaNijjaM, vakkhANAdo thaavihvisespddivttisiddhiido| aNNaM ca kiTTINaM kAlapamANamettha paruvedumADhattaM / Na ca kiTTIkAragassa paDhamasamae parUvijjamANaM divisaMtakammapamANaM kiTTINaM kAlo ti vottuM sakkijjade, kiTTIphaddayasAhAraNassa tassa kiTTINaM gheva kAlo tti vottumasakkiyattAyo / tamhA viNadvesu vi phaddaesu kiTTIo veva suddhAo paredUNa dvivassa paDhamasamaya kiTTivedagassa tavavatthAe paDhamasamayakiTTIo NAma bhaNaMti / tAsi paDhamasamayakiTTINaM kAlo kiMpamANo tti AsaMkiya 'vassaM va do va cattAri aTTha ya vassANi TivI' tti tassa pamANaNiddeso kdo| egavassapamANo dovassapamANo cattArivassapamANo aTuvassapamANo ca tAsi TThidikAlo hodi tti vuttaM hodi| * aba una bhASyagAthAoMkI samutkItanA aura vibhASA karate haiN| 6249. yaha sUtra sugama hai| (133) kRSTiyoMke vedana karaneke prathama samayameM dvitIya sthitike sAtha prathama sthitikA kAla eka varSa, do varSa, cAra varSa yA ATha varSapramANa hotA hai| 6250. yaha prathama bhASyagAthA kRSTi vedakake prathama samayameM mohanIyakarmake sthitisatkarmake pramANakA avadhAraNa karane ke lie avatIrNa huI hai| aba isa gAthAsUtrakA artha kahate haiN| vaha jese-prathama samayameM kRSTiyoMkA kAla aisA kahanepara kRSTikArakake prathama samayako chor3akara kRSTivedakake prathama samayameM isa kAlakA nirdeza karate haiM aisA grahaNa karanA caahie| zaMkA-sUtrameM usa prakArake nirdezake abhAvameM yaha vizeSa kaise prApta hotA hai ? samAdhAna-aiso AzaMkA nahIM karanI cAhie, kyoMki vyAkhyAnase usa prakArake vizeSakI pratipatti siddha hai| dUsarI bAta yaha hai ki kRSTiyoMke kAlakA pramANa yahA~para kahane ke lie Arambha kiyA hai| kRSTikArakake prathama samayameM kahe jAnevAle sthitisatkarmake pramANako kRSTiyoMkA kAla kahanA zakya nahIM hai, kyoMki jo kAla kRSTiyoM aura spardhakoMmeM sAdhAraNarUpase avasthita hai use mAtra kRSTiyoMkA kAla kahanA azakya hai| isalie spardhakoMke vinaSTa ho jAnepara bhI zuddha ( kevala ) kRSTiyoMkA hI Azraya lekara jo prathama samayavartI kRSTiyoMkA vedana karanevAlA jIva ta hai usa prathama samayavartI kRSTivedakake usakI usa avasthA meM prathama samayavartI kRSTiyAM kahalAtI haiN| prathama samayameM sthita una kRSTiyoMke kAlakA kyA pramANa hai aisI AzaMkA karake 'vassaM va do va cattAri aTTa ya vassANi TuidI' arthAt unakI sthiti eka varSa hai, do varSa hai, cAra varSa hai aura ATha varSa hai-isa prakAra usa kAlakA nirdeza kiyA hai| eka varSapramANa, do varSapramANa, cAra varSapramANa aura ATha varSapramANa una kRSTiyoMkA sthitikAla hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| 1. A. pratto vaktavyaM iti paatthH|
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe 5 251. tattha lobhodaeNa caDidassa sesasaMjalaNesu phaddayasarUveNa viNadvesu saMtesu lobhasaMjalaNassa kiTTIvedagabhAvapaDhamasamae vaTTamANassa lobhasaMjalaNakiTTINaM TivisaMtakammapamANamegavassamettaM hodi / mAyodaeNa caDivassa mAyA-lobhakiTTINaM TidisaMtakammaM vevassapamANaM hodi / mANodaeNa caDivassa mANa-mAyA-lobhasaMjalaNANaM kiTTIvisesiTidisaMtakammaM cattArivassapamANaM hodi / kohodaeNa caDidassa cauNhaM saMjalaNANaM TidisaMtakammaM paDhamasamayakiTTIvisesidamaTuvassapamANaM hodi tti eso ettha sutttthsbbhaavo| 'vidiyaTTivIe samA hodi' ti evaM bhaNide vidiyaTTidIe saha paDhamaTTidi ghetUNa eso aNaMtaro kAlapamANaNiddeso kdo| Na kevalaM vidiyaTTidIe cevetti vuttaM hoi, paDhama-vidiyaTTidoo aMtaraTTivIo ca ghettUNa NiruddhasamayavisayaTivisaMtakammassa tppmaannttdsnnaado| 5 252. saMpahi ekssevatthassa phuDokaraNaTumuvarimaM vihAsAgaMthamodAraissAmo* vihaasaa| 5253. sugmN| .6 251. lobhasaMjvalanake udayase kSapaka zreNipara car3he hue jIvake zeSa saMjvalanoMke spardhakarUpase naSTa ho jAnepara lobhasaMjvalanasambandhI kRSTiyoMke vedakabhAvake prathama samayameM vidyamAna hue jIvake lobhasaMjvalanasambandhI kRSTiyoMke sthitisatkarmakA pramANa eka varSa mAtra hotA hai / mAyAsaMjvalanake udayase kSapaka zreNipara car3he hue jIvake mAyA aura lobha saMjvalanasambandhI kRSTiyoMkA sthitisatkarma do varSa pramANa hotA hai| mAnasaMjvalanake udayase kSapakazreNipara car3he hue jIvake mAna, mAyA aura lobhasaMjvalanoMkA kRSTisambandhI sthitisatkarma cAra varSa pramANa hotA hai| tathA krodhasaMjvalanake udayase kSapaka zreNi para car3he hue jIvake cAroM saMjvAnoMkA prathama samayavartI sthitisatkarmakA kAla ATha varSapramANa hotA hai yaha isa sUtrakA samuccayarUpa artha hai| 'vidiyaTTidoe samA hodi' isa prakAra kahanepara dvitIya sthitike sAtha prathama sthitiko grahaNa karake yaha anantara pUrvakAlakA nirdeza kiyA hai / yaha kevala dvitIya sthitikA kAla nahIM hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai kyoMki prathama sthiti, dvitIya sthiti aura antara kRSTiyoMko grahaNa kara vivakSita samayako viSaya karanevAlA sthitisatkarma tatpramANa dekhA jAtA hai| vizeSArtha-lobhasaMjvalanake udayase jo jova kSapakoNipara car3hatA hai vaha mAtra lobhasaMjvalanasamvandhI tInoM saMgraha kRSTiyoMkA kAraka hotA hai| isI prakAra mAyAsaMjvalanake udayase kSapakazreNipara car3hanevAlA jIva mAyA aura lobhasaMjvalanasambandhI chaha kRSTiyoMkA kAraka hotA hai| mAnasaMcalanake udayase kSapakoNipara car3hanevAlA jova mAna, mAyA aura lobhasambandhI no saMgraha kRSTiyoMkA kAraka hotA hai tathA krodhasaMjvalanake udayase kSapaka zreNiSara car3hanevAlA jIva cAroM saMjvalanAsambandhI bAraha kRSTiyoMkA kAraka hotA hai| sAtha hI aisA bhI niyama hai ki jaba yaha jova ukta kRSTiyoMkA kAraka hotA hai usa samaya usake vivakSita kRSTigata sthitisatkarmake sAtha spardhakagata sthitisatkarma bhI pAyA jAtA hai aura prakRtameM kRSTigata sthitisatkarmakA hI kAla kahA jA rahA hai, isalie ise kRSTiyoMke udayake prathama samayakA hI jAnanA caahie| zeSa kathana spaSTa 6252. aba isI arthakA spaSTIkaraNa karaneke lie Ageke vibhASA granthako kahate haiM* aba isa bhASyagAthAko vibhASA karate haiN| 6253. yaha sUtra sugama hai|
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhIe tadiyamUlagAhAe tadiyatthe paDhamabhAsagAhA * jadi kogheNa uvavido kiTTIo vededi tado tassa paDhamasamae vedagassa mohaNIyassa dvidisaMtakammamaTThavassANi / / 6254. kohodaeNa khavagaseDhimuvaTTidassa paDhamasamayakiTTIvedagAvatthAe vaTTamANassa mohaNIyaTivisaMtakammapamANamaTuvassamettaM hodi tti sutttthsNgho| eso kAlaNiddeso caduNhaM pi saMjalaNANaM savvAsimeva saMgahakiTTINaM paDhama-vidiyaTTidIo saMpiDiyUNa avassametto ti gheymvo| hou NAma kohasaMjalaNapaDhamasaMgahakiTTIe eso kAlaNiddeso, vedijjamANAe tisse paDhamaTTidisaMbhaveNa paDhamavidiyaTidisamUhAraddhassa divisaMtassa tattha tppmaannttovlNbhaavo| Na sesANaM saMgahakiTToNaM, tAsi paDhamaTidisaMbhavAbhAveNa aMtomuhattUNaTuvassamettavidiyaTridIe ceva gahaNe koramANe saMpuNNa?vassamettaTTidisaMtakammapamANANuvalaMbhAvo tti ? Na esa doso; vedijjamANakohasaMjalaNapaDhamasaMgahakiTTIe paDhamadvivipaDhamasamae vaTTamANassa sesasaMgahakiTTINaM pi tatto pahuDi jAva viviyaDhivicarimasamayo ti saMpuNNaTuvassamettaTivisaMtakammasiddhIe nnippddibNdhmuvlNbhaado| Na ca NisegasuNNANamaMtaradidINametya dvivittAsaMbhavo, kAlapahANattAvalaMvaNe tAsi pi tdNtbhaavvNsnnaavo| * yadi krodhasaMjvalanake udayase kSapakaNipara car3hakara kRSTiyoMkA vedana karatA hai taba prathama samaya meM vedana karanevAle usake mohanIya karmakA sthiti satkarma ATha varSapramANa hotA hai| 6254. krodhake udayase jo kSapakazreNi para ArohaNa karatA hai prathama samayameM kRSTiyoMkA vedana karanevAle usa jIvake vidyamAna mohanIyakarmake sthitisatkarmakA pramANa ATha varSamAtra hotA hai yaha isa sUtrakA samuccayarUpa artha hai / yaha kAlakA nirdeza cAroM hI saMjvalanAsambandhI sabhI saMgrahakRSTiyoMko prathama aura dvitIya sthitiko milAkara ATha varSapramANa hotA hai aisA yahA~ prahaNa karanA caahie| zaMkA-krodhasaMjvalanakI prathama saMgraha kRSTikA yaha kAlanirdeza bhale hI hove, kyoMki vedyamAna usakI prathama sthiti sambhava honese prathama sthiti aura dvitIya sthitike samUhase Arambha kiye gaye sthitisatkarmako vahA~para tatpramANa sthiti upalabdha hotI hai, zeSa saMgraha kRSTiyoMkI yaha sthiti nahIM ho sakatI, kyoMki unako prathama sthiti sambhava nahIM honese antarmusUrta kama ATha varSa pramANa dvittIya sthitike hI grahaNa karanepara unakI sampUrNa ATha varSapramANamAtra sthitisatkarmakA pramANa nahIM upalabdha hotA? . samAdhAna-yaha koI doSa nahIM hai, kyoMki krodhasaMjvalanakI vedyamAna prathama saMgraha kRSTikI prathama sthitike prathama samayameM vidyamAna hue jIvake zeSa saMgraha kRSTiyoMkI bhI usa samayase lekara dvitIya sthitisatkarmake antima samayataka sampUrNa ATha varSapramANa sthitisatkarmako siddhi binA bAdhAke pAI jAtI hai| aura niSekoMse zUnya antara sthitiyoMkA sthitipanA yahA~para asambhava nahIM hai, kyoMki kAlakI pradhAnatAkA avalambana karanepara niSekoMse zUnya antara sthitiyoMkA bhI usa kAla meM antarbhAva dekhA jAtA hai| vizeSArtha-aisA niyama hai ki jisa samaya jisa saMgraha kRSTikA vedana karatA hai usa samaya usa saMgraha kRSTiko prathama sthiti antarmuhUrtapramANa hotI hai, zeSa saMgraha kRSTiyoMko prathama sthiti nahIM hotaa| ataH yahA~ zaMkAkArakA yaha kahanA hai ki jisa samaya yaha jIva kroSa saMjvalanako prathama saMgraha kRSTikA vedana prArambha karatA hai usa samaya zeSa gyAraha saMgraha kRSTiyoMkI prathama sthiti na honese unakA sthitisatkarma antarmuhUrtakama ATha varSapramANa kahanA caahie| isakA samAdhAna yaha hai ki yahA~para kAlapradhAna sthitisatkarmakA nirdeza kiyA gayA hai, niSekapradhAna sthiti
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAya pAhuDe 255. jadivi sutteM davvadviyaNayamassiyUNa 'mohaNIyassa dvidisaMtakam' idi sAmaNNaNiso kado to vi caNhaM saMjalaNANaM saMgahakiTTIbhedeNa pAdevakaM tidhAvibhiNNANameso kAlaNidde so jojeyavvo, sAmaNNaNiddeseNa savvesimeva visesANaM saMgahevirohAdo / 'saMgRhItAzeSavizeSalakSaNaM sAmAnyaM' iti vacanAt / * mANeNa uvadissa paDhamasamaya kiTTIvedagassa TThidisaMta kammaM cattAri vassANi / 96 $ 256. koheNa uvadvido jamhi uddese kohakiTTio vededi tamhi uddese mANodayavakhavago tinhaM saMjalaNANaM kiTTIkArago hotRRNa puNo kohodayakkhavago jamhi uddese mANakiTTIo vededumADhaveditahi ceva uddese paDhamasamaya kiTTI vedago hodi / tattha dvidisaMtakammapamANaM tinhaM saMjalagANaM saMpuSNacattArivasametaM hoi tti suttatthasaMgaho / * mAyAe uvadissa paDhamasamaya kiDIvedagassa vevassANi mohaNIyassa dviditam / satkarmakA nirdeza nahIM kiyA gayA hai, ataH dvitIya sthitike kAlameM antara sthitiyoMkA kAla sammilita ho jAne se zeSa gyAraha saMgraha kRSTiyoMke sthitisatkarmakA kAla bhI pUrA ATha varSapramANa bana jAtA hai / yahA~ yaha zaMkA niSekasthitiko dhyAna meM rakhakara kI gaI hai| kAraNa ki prathama saMgraha kRSTikA vedana prArambha karate samaya zeSa gyAraha saMgraha kRSTiyoMke antarAyAmapramANa niSeka nahIM hote, isalie zeSa gyAraha saMgraha kRSTiyoMko ATha varSapramANa sthiti meMse anta muMhartapramANa sthiti kama ho jAnI caahie| yaha zaMkAkArakA kahanA hai, kintu sabhI saMgraha kRSTiyoMke dvitIya sthitisambandhI jo uparitana niSeka haiM ve kitane kAla pramANa sthitiko liye hue hai isakA yadi vicAra kiyA jAtA to krodha kI prathama saMgraha kRSTike udayake prathama samaya meM vaha unakA sthitikAla pUre ATha varSaM pramANa prApta hotA hai, kAraNa ki antarAyAmakA antarmuhUrta kAla usameM sammi lita hai hI / isalie yahA~ sabhI saMgraha kRSTiyoMkA kA pUrA ATha varSapramANa kahA hai| $ 255. yadyapi sUtra meM dravyArthikanayakA Alambana lekara 'mohanIya karmakA sthitisatkarma' aisA sAmAnya nirdeza kiyA hai to bhI cAra saMjvalanoM sambandhI saMgraha kRSTiyoMke bhedase pratyeka tIna bhedoM ko prApta huI saMgraha kRSTiyoMkA yaha kAla nirdeza yojita karanA cAhie, kyoMki sAmAnya nirdeza karane se sabhI vizeSoMkA saMgraha ho jAtA hai isameM koI virodha nahIM hai kyoMki jisameM azeSa vizeSoM kA saMgraha hotA hai vaha sAmAnyakA lakSaNa hai aisA vacana hai / * mAnasaMjvalanake udayase kSapakazreNipara ArUr3ha hue kRSTivedaka jIvake prathama samaya meM mohanIya karmakA sthitisatkarma cAra varSapramANa hotA hai / $ 256. krodhasaMjvalanake udayase kSapakazreNipara ArUr3ha hama jIva jisa sthAnapara krodhasambandhI kRSTiyoM kA vedana karatA hai usa sthAnapara mAnasaMjvalana ke udayavAlA kSapaka jIva mAnAdi tIna saMjvalanoMkI kRSTiyoMko karanevAlA hokara punaH krodhasaMjvalana ke udayavAlA kSapaka jIva jisa sthAnapara mAnasaMjvalanasambandhI kRSTiyoMke vedanakA Arambha karatA hai usI sthAnapara yaha jIva prathama samayavartI mAnakRSTikA vedaka hotA hai| isa prakAra vahA~para tInoM saMjvalanoMkA sthitisatkarmakA pramANa pUrA cAra varSaM pramANa hotA hai / * mAyAsaMjvalanake udayase kSapakazreNipara ArUr3ha hue prathama samayavartI kRSTi vedakake mohanIya karmakA sthiti satkarma do varSapramANa hotA hai /
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaDhIe tadiyamUlagAhAe tadiyatthe paDhamabhAsagAhA 6 257. koheNa uvadvido jamhi uddese mANakiTToo vededi tamhi mAyodayavakhavago donhaM saMjaNANaM kiTTIkArago hodUNa puNo kothodayakvatragassa mAyAvedaga paDhanasamaye caiva mAyAkiTTIo oDiyaNa paDhasamaya kiTTovedago hodi / tattha donhaM saMjalaNANaM dvidisaMtakammapamANaM saMpuNgadovassamettaM hoi tti eso ettha suttatyasamuccao / * lobheNa uvadissa paDhamasamaya kiDIvedagassa mohaNIyaspa DidisaMtakammameka vassaM / $ 258. koheNa uvaTTido jamhi uddese mAyAkiTTIo vededi tamhi uddese lobhodayaraant lobhasaMjaNassa tiSNi saMgaha kiTTIo kADhUNa puNo kohodayakkhavagassa lobhakiTTI vedagAvatthAe caiva lobhafTTIo okaDemANo paDhamasamaya kiTTovedagabhAveNa pariNamai / 97 $ 257. krodha saMjvalanakeM udayase kSapakazreNipara ArUr3ha huA jIva jisa sthAnapara mAnasaMjvalanakI kRSTiyoM kA vedana karatA hai usa sthAnapara mAyAsaMjvalanake udayase kSapakazreNivara ArUr3ha huA jIva mAyAdi do saMjvalanoMkA kRSTikAraka hokara punaH krodhake udayase kSapakazreNipara ArUr3ha huA kSapaka jIva mAyAsaMjvalanake vedana karaneke prathama samaya meM ho mAyAsaMjvalanasambandhI kRSTiyoMkA apakarSaNa karake prathama samayavartI mAyAkRSTikA vedaka hotA hai| vahAMpara donoM saMjvalanoMke sthitisatkarmakA pramANa pUrA do varSamAtra hotA hai / yaha yahA~para isa sUtra kA samuccayarUpa artha hai / vizeSArtha - krodha yA mAnasaMjvalana ke udayame kSapakazreNivara ArUr3ha huA jIva jisa sthAnapara mAyAsaMjvalanakI prathama saMgraha kRSTikA apakarSaNa karake usakA prathama samaya meM vedaka hotA hai, mAyAsaMjvalana ke udayase kSapakazreNipara car3hA huA jIva bhI usI sthAnapara mAyAsaMjvalanakI prathama saMgraha kRSTikA apakarSaNa karake usakA prathama samaya meM vedaka hotA hai isa tathyako dhyAna meM rakhakara ho cUrNisUtra ke sAtha usakI TIkAkI saMgati biThA lenI cAhie, kyoMki cAhe krodha ke udayase zreNipara car3he, cAhe mAnake udayase zreNipara car3he aura cAhe mAyAke udayase zreNipara car3he ina tInoMke mAyAsaMjvalanakI prathama saMgraha kRSTikA vedana eka hI kAlameM prApta hotA hai / * lobhasaMjvalanake udayase kSapakazreNipara ArUr3ha hue prathama samayavartI kRSTivedaka ke mohanIyakarmakA sthitisatka meM eka varSapramANa hotA hai / SS 254. krodhasaMjvalanake udayase zreNipara ArUr3ha huA jIva jisa sthAnapara mAyAkRSTiyoMkA vedana karatA hai usa sthAnapara lobhasaMjvalana ke udayase zreNipara car3hA huA jIva lobhasaMjvalanakI tIna saMgraha kRSTiyoM ko karake punaH krodhasaMjvalana ke udayase kSapakazreNipara car3hA huA jIva lobhasaMjvalana kI kRSTiyoM ke vedana karanekI avasthA meM hI lobhasaMjvalanasambandhI kRSTiyoM kA apakarSaNa karate hue prathama samaya meM kRSTiyoMke vedakapanese pariNata hotA hai / vizeSArthaM - koI jIva krodhasaMjvalanake udayase zreNipara ArohaNa karatA hai aura koI java mAna, mAyA aura lobhasaMjvalanameM se kisI ekake udayase zreNipara ArohaNa karatA hai / yahA~ yaha batalAyA gayA hai ki koI eka jIva krodhasaMjvalana ke udayase zreNipara car3hA hai aura koI dUsarA jIva lobhasaMjvalana ke udayase zreNipara car3hA hai / unameM se pahalA jIva jisa sthAnapara mAyAsaMjvalanakI saMgraha kRSTiyoMkA apakarSaNa karake usakA vedana karate hue lobhasaMjvalanakI tona saMgraha kRSTiyoM kA kAraka hotA haiM usI sthAnapara lobhasaMjvalana se zreNapara car3hA huA jIva lobhasaMjvalanako tIna saMgraha kRSTiyoM kA kAraka hotA hai / aura isa prakAra bhale hI yahAMpara krodhake udayase zreNipara car3he hue jIvakI mukhyatA se kathana kiyA gayA ho, phira bhI kisI bho kaSAyake udayase zreNipara 13
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe $ 259 tattha dvidisaMtakammapamANamevaM suttuvaiTumavahAreyadhvaM tadavatthAeM saMpuNNe gavarasamettadvivisaMtakammaM mottUNa payAraMtarAsaMbhavAdo / evaM paDhamabhAsagAhAe atyavihAsA samattA / saMpahi vidiyabhAsagAhAe atyavihAsaNaM kuNamANo tisse samukkittaNaTThamidamAha - * etto vidiyAe bhAsagAhAe samukkittaNA / 98 6260. sugamaM / (134) jaM kiTTi vedayade javamajjhaM sAMtaraM dusu dvidIsu / paDhamA jaM guNaseDhI uttaraseDhI ya vidiyA du // 177 // 261. esA vividhabhAsagAhA kiTTovedagassa paDhamavidiyaTThidIsu pavesaggassa samavadvANaMmevIe seDhoe hodi ti pappAyaNaTumAgadA / Na ca evaMviho atthaNiddeso mUlagAhAe Natthi tti AsaMNijjaM, kiTTINaM kAlaparUvaNAvasare tavvisesiva padesaggassa vi paDavaNAe dosAnuvalaMbhAvo / saMhi evisse vidiyabhAsagAhAe avayavatthaparUvaNaM kssaamo| taM jahA - avedijja mANANaM saMgahakiTTINaM vidiyaTThidIe cetra eyagokucchAyAreNa samavadvANAdo / tattha dissamAnapadesaggassa se DhaparUvaNA. sugamA / tado jaM kiTTi vedayave tisse paDhama-vidiyaTTi dibhedasaMbhavAdo tavvisae padesaragassa seDhipavaNaM kasAmo tti jANAvaNahUM 'jaM kiTTi vedayade' idi paDhamo sutAvayavo / tattha padesaggassa java majjha saveNa samavANaM hodi, jANNahA tti jANAvaNaTuM 'javamajjhaM' - idi suttassa vidiyAcar3hA huA jIva kyoM na ho una sabake lobhasaMjvalanako saMgraha kRSTiyoMke vedanakA eka kAla prApta ho jAtA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / $ 259. vahAM para sthitisatkarmake pramANakA sUtrameM kahe gayeke anusAra isa prakAra avadhAraNa karanA cAhie, kyoMki usa avasthA meM pUre eka varSapramANa sthitisatkarmako chor3akara anya prakAra sambhava nahIM hai / isa prakAra prathama bhASyagAthAkI arthavibhASA samApta huI / aba dUsarI bhASyagAthAkI arthavibhASA karate hue usakI samutkIrtanA karane ke lie isa sUtra ko kahate haiM * yaha dUsarI bhASyagAthAkI samutkIrtanA hai / 6 260. yaha sUtra sugama hai / (134) yaha kSapaka jIva jisa kRSTikA vedana karatA hai usakA sAntara yavamadhya sahita donoM sthitiyoM meM avasthAna hotA hai| unameMse jo prathama sthiti hai vaha guNazreNirUpa hai / parantu dvitIya sthiti uttarazreNi arthAt hIyamAna zreNirUpa hai / $ 261. kRSTivedaka ke prathama aura dvitIya sthiti meM pradezapuMjakA avasthAna isa zreNirUpa se hotA hai isa bAtakA kathana karaneke lie yaha dUsarI gAthA AyI hai / aura isa prakArake arthakA nirdeza mUla gAthA meM nahIM hai aisI AzaMkA nahIM karanI cAhie, kyoMki kRSTiyoMke kAlasambandho prarUpaNA ke avasarapara kRSTiyoMke kAlase yukta pradezapuMjakI bhI prarUpaNA kara Aye haiM, isalie ukta - kathana meM koI doSa nahIM hai / aba isa dUsarI bhASyagAthAke avayatroMke arthakI prarUpaNA kreNge| vaha jaise - avedyamAna saMgraha kRSTiyoMkA dvitIya sthiti meM ho eka gopucchA ke AkArase avasthAna hotA hai / isalie unake dRzyamAna pradezapuMjakI zreNiprarUpaNA sugama hai| isa kAraNa jisa kRSTikA vedana karatA hai usakI prathama sthiti aura dvitIya sthiti sambhava honese tadviSayaka pradezapuMjakINaprarUpaNA kareMge isa bAtakA jJAna karAneke lie 'jaM kiTTi vedayade' mUla gAthAsUtrakA yaha prathama avayava kahA hai / usa kRSTike pradezapuMjakA yavamadhyarUpase avasthAna hotA hai, anya prakArase nahIM isa bAtakA jJAna karAneke lie ukta mUla gAthAsUtra ke 'javamajjhaM' isa dUsare avayavakA nirdeza
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhIe tadiyamUlagAhAe tadiyatthe vidiyabhAsagAhA vyvnniddeso| taM ca javamajhaM paDhama-vidiyaTTivIsu vaTTamANamaMtaraTidIhiM aMtaridattAdo sAMtaramidi jANAvaNaTuM 'sAMtaraM dusu didIsu' ti suttassa tviyaavyvnniddeso| edassa bhAvattho 262. paDhamATudIe AdimADhadimhi padesaggaM thovaM hodUNa puNo jahAkamamasaMkhejjaguNAe seDhoe jAva paDhamaTTidicarimasamao tti tAva vaDidUNa tado aMtaramullaMghiyUNa vidiyaTTivIe paDhamaNiseyammi asaMkhejjagaNavaDIe saI vaDidaNa tatto paraM savvattheva visesahANIe gaMtaNa parisamappadi tti edeNa kAraNeNa dosu Tidivisesesu padesaggassANaMtaramedaM javamajhaM hodi, aMtarassa ubhayaperaMtesu thUlaM hodUNa dosu dvidivisesesu jahAkameNa padesaggasa samayAviroheNa parihANidasaNAdo tti| 6263. saMpahi edasseva javamajjhasaNNivesassa phuDIkaraNaTuM gAhApacchaddhaNiddeso 'paDhamA jaM guNaseDhI' 'paDhamAe' paDhamaTTido 'ja' jamhA 'guNaseDho' guNaseDhisarUvA hodUNa carimaTTidIe thUlA jaadaa| 'uttaraseDhI ya viviyA du' viviyaTTivIe jamhA mUle thUlA hodUNa uttaraseDhIe hIyamANA gacchavi, tamhA boNhamedesi TivINaM carima-paDhamaTTidIsu sAMtaramedaM javamajhamavahAreyavvamivi vuttaM hoi| kiyA hai| aura vaha yavamadhya prathama aura dvitIya sthitimeM vidyamAna hokara antara sthitiyoMse antarita hokara antara sahita hotA hai, isalie usake antara sahitapanekA jJAna karAneke lie 'sAMtaraM dusu TThidosu' isa prakAra gAthAsUtrake isa tIsare avayavakA nirdeza kiyA hai / isakA bhAvArtha isa prakAra hai 5262. prathama sthitikI sabase pahalI sthitimeM pradezapuMja sabase thor3A hokara punaH jo krama hai usake anusAra asaMkhyAtaguNita zreNirUpase prathama sthitike antima samaya taka bar3hakara, pazcAt antarakA ullaMghana karake dvitIya sthitike prathama niSekameM eka bAra asaM zreNirUpase bar3hakara tatpazcAt Age sabhI sthitiyoMmeM vizeSa hAnirUpase jAkara samApta hotA hai| isa kAraNa do sthitivizeSoMmeM pradezapuMjakA anantara kahA gayA yaha yavamadhya hotA hai, kyoMki antarake ubhaya paryanta bhAgoMmeM yavamadhya sthUla hokara donoM sthitivizeSoM meM kramAnusAra pradezapuMjakI Agamake avirodhapUrvaka hAni dekhA jAtI hai| 6263. aba isI yavamadhyakI racanAko spaSTa karaneke lie mUla gAthAke uttarArdhakA nirdeza kiyA hai-'paDhamA jaM guNaseDhI' isa sUtrakA artha hai 'paDhabhApa' kA artha hai prathama sthiti, 'ja' padakA artha hai jisakI ora 'guNaseDho' padakA artha hai guNazroNi arthAt prathama sthiti guNazreNisvarUpa hokara antima sthitima sthala ho gayI hai| 'uttaraseDhA ya vidiyA da' arthAta dvitIya sthiti yataH mUlameM sthUla hokara Age zraNirUpase hAyamAna hokara jAtI hai, isa kAraNa ina donoM sthitiyoMkI antima aura prathama sthitike madhya sAntara hokara yaha yavamadhya jAna lenA cAhie yaha ukta kathanakA tAtparya hai| vizeSArtha-yahA~para kRSTiyoMke vedanakAlake samaya jisa samaya jisa kRSTikA vedana karatA hai usa samaya usakA pradezavinyAsa kisa prakArakA dikhAI detA hai| isI tathyakA yahAM spaSTIkaraNa kiyA gayA hai / aisA niyama hai ki jisa kRSTikA vedana karatA hai usakI antara sAhata prathama aura dvitIya sthiti hotI hai / prathama sthiti udayarUpa niSekase lekara antarmuhurtapramANa hotA hai| usaka bAda usa kRSTike antarmuhUrtapramANa niSeka antararUpa hote haiN| arthAt prathama sthiAtaka antarmuhUrta kAlapramANa niSekoMke Upara antarmuhUrta kAlapramANa niSekoMkA abhAva hotA hai| punaH usake bAda jitanI usa kRSTikI sthiti ho vahA~ taka dvitIya sthitike niSeka avasthita rahata haiN| yaha to sthitikI apekSA vivakSita kRSTike niSekoMkI racanAkA krama hai| aba vivakSita kRSTike udayake samaya usa prathama sthiti aura dvitIya sthitimeM sthita pradeza puMjakI racanA kisa prakAra dikhAI deto
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe 6264. saMpahi edarasevatthassa phuDIkaraNaTumuvarimaM vihAsAgaMthamodAraissAmo* vihaasaa| 6265. sugmN| * jhaa| 6266. sugm| * jaM kiTTi vedayade tisse udayavidIe padesaggaM thovaM / vidiyAe dvidIe padesaggamasaMkhejjaguNaM / evamasaMkhejjaguNaM jAva paDhamadvidIe carimadvidi tti / 6267. kudo evaM ce ? paDhamaTTibIe udayAdiguNaseDhINikkhevaM kAdUNa kiTToo vedemANasa tastha bimjamANa-vissamANapadesaggassa saMkhejjaguNakameNAvaTThANaM motUNa pyaarNtraasNbhvaavo| *sado vidiyadvidIe jA AdidvidI tisse asaMkhejjaguNaM / / 5 268. kiM kAraNaM? vivaguNahANimettasamayapabaddhesu saMkhejjAvaliyAhi khaMDidesu tattheyakhaMDamettadadhvassa vidiyaTTidIe AdiTTidimmi samuvalabbhamANassa puvillaguNaseDhisIsayadavvAdo palidovaMmassa asaMkhejjavibhAgapaDibhAgiyAdo asaMkhejjaguNattasiddhIe pripphuddmuvlNbhaado| hai ise spaSTa karate hue vaha yavamadhyake samAna dikhAI detI hai yaha spaSTa kiyA hai| yava bIcameM sthUla hokara donoM ora ghaTatA huA hotA hai ThIka isI prakAra vedyamAna kRSTi bhI pradezapuMjakI apekSA pratIta hotI hai / zeSa spaSTIkaraNa mUlameM kiyA ho hai| 6264. aba isI arthako spaSTa karaneke lie Ageke vibhASA granthakA avatAra kareMge* aba isa bhASyagAthAko vibhASA karate haiN| 6265. yaha sUtra sugama hai| jaise| 5266. yaha sUtra sugama hai| * jisa kRSTikA vedana karatA hai usako udayasthitimeM pradezapuMja sabase stoka hotA hai| usase dUsarI sthitimeM pradezapuMja asaMkhyAtaguNA hotA hai| isa prakAra prathama sthitisambandhI antima sthitike prApta hone taka pradezapuMja uttarottara asaMkhyAtaguNA hotA hai| 6267. zaMkA-aisA kisa kAraNase hai ? samAdhAna-kyoMki prathama sthitimeM udayAdi guNazreNikA nikSepa karake kRSTiyoMkA vedana karanevAle jIvake usameM diye jAnevAle aura dikhanevAle pradezapuMjake saMkhyAtaguNe avasthAnako chor3akara anya prakAra sambhava nahIM hai| * usase dvitIya sthitiko jo prathama sthiti hai usameM asaMkhyAtaguNe pradezapuMjakA avasthAna hotA hai| 6268. zaMkA-isakA kyA kAraNa hai ? samAdhAna-Der3ha guNahAnipramANa samayaprabaddhoMke saMkhyAta AvaliyoMse bhAjita karanepara vahAM eka bhAgapramANa labdha hue dravyakA dvitIya sthitiko Adi sthitimeM avasthAna hotA hai, isalie pUrvake guNazreNizIrSasambandhI dravyase yaha palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgake pratibhAgarUpa asaMkhyAguNA siddha hokara spaSTarUpase upalabdha hotA hai|
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhoe tadiyamUlagAhAe tadiyatthe vidiyabhAsagAhA 101 * tado savvattha visesahINaM / 5 269. tado vidiyaTTidiyapaDhamaNisegAdo uvari savvattha jAva vidiyavidicarimaNisego tti tAva egegagovucchavisesahANIe dissamANapadesaggassAvaTThANaM hoi, gANNahA tti bhaNidaM hodi / evaM ceva dijjamANapadesaggassa vi seDhiparUvaNA kAyavvA / Navari vidididIe visesahINaM0 padesagaM NisiMcamANo gacchadi jAva samapAhiyAvaliya apattA vidididIe aggadidi ti| tatto paramaicchAvaNAvaliyambhaMtare dijjamANapadesaggassa sNbhvaannuvlNbhaavo| 6270. jado evaM paDhamaviviyaTTidosu padesaggassa kamavaDihANIhi avaTANaNiyamo tado paDhamavidiyaTTivivisae javamajjhamedaM jAdamidi jANAvemANo suttamuttaraM bhaNai * javamajhaM paDhamahidIe carimahidIe ca vidiyahidIe AdihridIe ca / * usa dvitIya sthitikI prathama sthitisambandhI dravyase Age sarvatra pradezapuMja uttarottara vizeSahIna hotA hai| 6269. 'tado' arthAt dvitIya sthitike prathama niSekase Upara sarvana dvitIya sthitike antima niSekake prApta hone taka eka-eka gopucchAvizeSakI hAni honese usarUpa meM dikhanevAle pradezapuMjakA avasthAna hotA hai, anya prakArase nahIM hotA yaha ukta kathanakA tAtparya hai| tathA isI prakAra dIyamAna pradezapuMjakI bhI zreNiprarUpaNA karanI caahie| itanI vizeSatA hai ki dvitIya sthitimeM vizeSa hIna pradezapuMjakA siMcana karatA huA, dvitIya sthitikI agra sthiti meM eka samaya adhika eka AvalipramANa niSeka zeSa rahaneke pUrva taka siMcana karatA hai kyoMki usase Age atisthApanAvalike bhItara dIyamAna pradezajako sambhAvanA nahIM pAyo jaatii| vizeSArtha-yaha pratyeka kRSTikA vedana karate samaya usameM dIyamAna aura dRzyamAna pradezapaMjako apekSA kisa prakAra yavamadhya banatA hai ise spaSTa kiyA gayA hai| vedyamAna kRSTiko dvitIya sthitimeM sthita jo antima niSeka hai usamese pratyeka samayameM apakarSaNake yogya pradezajako apekSA dvitIya sthitimese eka samaya kama kiyA gayA hai aura usake nIce eka AvalipramANa niSekoko atisthApanAvalimeM rakhA gayA hai| isa prakAra eka sthitikANDakake patana honetaka antima niSekameMse pratisamaya vivakSita pradezapuMjakA apakarSaNa honepara usakA udayaniSekase lekara prathama aura dvitIya sthitimeM uparitana eka niSeka adhika eka AvalipramANa niSekoMko chor3akara antarake atirikta zeSa sattvasthitike saba niSekoMmeM yathAvidhi nikSepa hAtA hai| yaha antima niSekameMse pradezapaMjake apakarSaNakI apekSA kathana kiyA hai| isI prakAra upAntya Adi niSekako apekSA bho apakarSaNake niyamako dhyAna meM rakhakara kathana karanA caahie| itanI vizeSatA haika vikSita jisa niSekameMse pradezapuMjakA apakarSaNa iSTa ho use aura usase nAce eka mAvAlapramANa niSekoM ko chor3akara zeSa sattvasthitimeM apakarSita pradezapuMjakA nikSepa hotA hai aisA yahAM samajhanA caahie| 270. yataH isa prakAra prathama aura dvitIya sthitimeM pradezajake kramavRddhi aura kramahAnirUpase avasthAnakA niyama hai, ataH prathama aura dvitIya sthitisambandhI pradezajameM yaha yavamadhya ghaTita ho jAtA hai isa bAtakA jJAna karAne ke lie Ageke sUtrako kahate haiM * prathama sthitiko antima sthitimeM aura dvitIya sthitiko Avi sthitimeM yaha yavamadhya hotA hai|
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayaghavalAsahide kasAyapAhuDe $ 271. kiM kAraNaM ? edesu dosu dvidivisesesu heTThado uvarido ca pekkhamANe padesagAssa thUla bhAveNAvadvANadaMsaNA do / saMpahi evassevatthassa phuDIkaraNaTThamuvasaMhAravakkamAha * edaM taM javamajjhaM sAMtaraM dusuTThidIsu / 6 272. gAhAsuttammi sAMtaraM dusu dvidIsu tti jaM parUvidaM jadamajjhaM tamedamavahAreyavyamidi vRttaM hoi / 102 9 273. evamettieNa pabaMdheNa vidiyabhAsagAhAe atyavihAsaNaM samAniya saMpahi taviya bhAsagAhAe jahAvasarapattamatyavihAsaNaM kuNamANo tadavasarakaraNaTThamuvarimasuttamAha* etto tadiyAe bhAsagAhAe samukkittaNA / $ 274. sugamaM / (135) vidiyaTThidiAdipadA suddhaM puNa hodi uttarapadaM tu / seso asaMkhejjadimo bhAgo tisse padesagge // 178 // 275. esA tadiyabhAsagAhA vidiyadvidIe padesaggassa uttaraseDhIe ciTTamANassa paramparovaNighAparUvaNa moiNNA / taM jahA - 'vidiyaTThaviA vipadA' evaM bhaNide vidiyaTThidipaDhama $ 271. zaMkA - isakA kyA kAraNa hai ? samAdhAna - kyoMki ina donoM sthitivizeSoMko kramazaH nIcese aura Uparase dekhanepara pradeza puMjakA sthUlarUpa se avasthAna dekhA jAtA hai / saba isI arthako spaSTa karane ke lie upasaMhAravAkyako kahate haiM * vaha yaha yavamadhya donoM sthitiyoMmeM sAntara hotA hai / 1 272. gAthAsUtra meM jo yabamadhya donoM sthitiyoM meM sAntara kahA hai vaha yaha hai aisA avadhAraNa karanA cAhie yaha ukta kathanakA tAtparya hai | vizeSArtha -- antara ke pUrva prathama sthiti meM udayAdi guNazreNirUpa nikSepa honese usakA antima niSeka nocase dekhanepara pradezapuMjakI apekSA sthUla hotA hai / isI prakAra antarake Upara dvitIya sthiti meM prathama niSeka Uparase dakhanepara yaha bhI pradezapuMjako apekSA sthUla hotA hai / isa prakAra donoM orase niSeka sannivezake dekhanepara vaha madhyameM yavaka madhya bhAgake samAna sthUla dikhAI detA hai, isIlie ise yavamadhya zabda dvArA abhihita kiyA gayA hai / $ 273. isa prakAra itane prabandha dvArA dvitIya bhASyagAthAkI prarthavibhASA karake aba tRtIya mASyagAthAko avasara prApta arthavibhASA karate hue usakA avasara karaneke lie Age ke sUtra ko kahate haiM * aba isase Age tIsare bhASyagAthA kI samutkIrtanA karate haiM / 9 274. yaha sUtra sugama hai / (135) dvitIya sthiti ke pramatha niSekameMse antima niSekako ghaTAveM / aisA karanepara dvitIya sthitike prathama niSekasambandhI pravezapuMjameM zuddha zeSa asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hotA hai // 178 // 6 275. yaha tIsarI bhASyagAthA dvitIya sthitimeM sthita uttara zreNosambandhI pradezapuMjakI paramparopaniSAkI prarUpaNA ke lie avatIrNa huI hai / vaha jaise - vidiyaTThidiAdipadA' aisA kahane
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhIe tadiyamUlAgAhAe tadiyatthe tadiyautthabhAsagAhA 103 NisegAdo tti vuttaM hodi / paDiyatalovaM kAdUNa sutte viviyadidiAdipadA ti nnividvttaado| 'suddhaM puNa uttarapadaM hodi ta' tassa uttarapadaM NAma vidiyaTridicarimaNisegapadesaggamidi ghettavyaM / taM suddhaM sodhidaM kAyadhvaM / evaM sohide 'seso asaMkhejjadimo bhAgoM' suddhaseso 'tisse vidiyaTridipaDhamadidIe padesaggassa asaMkhejjadibhAgI hodi / vidiyaTTi vIe Adi TidipadesaggamasaMkhejje bhAge kAdUNa tattheyakhaMDamettameva suddhasesadavvasta pamANamidi vuttaM hoi / kudo edamidi ce oiNNadvANamettANaM ceva govucchavisesANametya smhiyttsnnaado| evamesA paraMparovaNiSA vidiyaTTidipadesaggavisaye parUvidA hodi| aNaMta vaNidhA vi edeNeva sUcidA tti ghetavvaM / saMpahi evaMvihamedisse gAhAe atthaM vihAsemANo vihAsAgaMyamuttaraM bhaNai * vihaasaa| 5276. sugm| * vidiyAe TiThadIe ukkassiyAe padesaggaM tisse ceva jahaNiyAdo TiThadIdo suddhaM suddhasesaM palidovamassa asaMkhejadimAgapaDibhAgiyaM / 5277. ettha suddhasesaM palidovamassa asaMkhejjadibhAgapaDibhAgiyaM idi vutte saMkhejjAvaliyovaTTidaNisegabhAgahArega vidiyaTridipaDhamagisege khaMDide tattheyakhaMDametaM suddhasesadavvamidi ghettavdaM / edassa bhAvatyo-vidiyaTridiAyAmo jeNa vAsapuSattapamANo teNa tatthataNacarimaNisegapadesaggAdo para dvitIya sthitike prathama niSeka meMse yaha ukta kathanakA tAtparya hai| 'paDiyata' arthAt vibhaktikA lopa karake mAthAsutrameM 'vidiyaTridinAdipadA' isa prakAra nirdeza kiyA hai| 'sUddha pUNa uttarapadaM hodi' aisA kahanepara usa dvitIya sthitikA 'uttarapada' arthAt dvitIya sthitike antima niSekakA pradezapaMja grahaNa karanA cAhie use zuddha arthAt zodhita karanA caahie| isa prakAra zodhita karanepara 'seso asaMkhejjadimo mAgo' zuddha zeSa 'tisse' dvitIya sthitisambandhI prathama sthitike pradezapuMjakA asaMkhyAtA bhAga hotA hai| dvitIya sthitisambandhI Adi sthitike asaMkhyAta bhAga karanepara unameM se eka bhAgamAtra hI zuddha zeSa dravyakA pramANa hotA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| zaMkA-yaha kisa kAraNase prApta hotA hai ? samAdhAna-kyoMki gopucchavizeSoMkA yahA~para adhikapanA dekhA jAtA hai| isa prakAra yaha paramparopanidhA dvitIya sthitike pradezapuMjake viSayameM kahI gayo hai| anantaparopaniSA bhI isIse sUcita kI gayI hai aisA grahaNa karanA caahie| aba isa gAthAke isa prakArake arthako vibhASA karate hue Ageke vibhASAgranthako kahate haiM * aba isa bhASyagAthAko vibhASA karate haiN| 5276. yaha sUtra sugama hai| * dvitIya sthitisambandhI utkRSTa sthitike pradezapuMjako usIkI jaghanya sthitimese ghaTAve / ghaTAnepara zuddha zeSakA pramANa palyopamake asaMkhyAtarve bhAgakA pratibhAgI hotA hai| 6277. yahA~para 'suddhasesa palidovamassa asaMkhejjadimAgapaDibhAgiyaM' aisA kahanepara saMkhyAta AvaliyoMse bhAjita niSeka bhAgahArake dvArA dvitIya sthitisambandhI prathama niSekake bhAjita karanepara vahA~ eka bhAgapramANa zuddha zeSa dravya hotA hai aisA grahaNa karanA caahie| isakA bhAvArtha-dvitIya sthitikA AyAma yataH varSapRthaktvapramANa hai, isalie usake antima niSekasambandhI
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ 104 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe paDhamaNisegapadesapiMDo saMkhejjaguNo asaMkhejjaguNo aNNAriso vA ahodUNa NiyamA asaMkhejjabhAga bhahio ceva hodi, uvarodo pahuDi aNaMtarovaNiyAe egegagovucchavisesametteNa vaDDidUNAgadapade. saggassa Niruddha TidIe palidovamAsaMkhejjadibhAgapaDibhAgiyattaM mottUNa payAraMtarasaMbhavANuvalaMbhAdo tti / 6278. evaM tadiyabhAsagAhAe vihAsaNaM samANiya saMpahi jahAvasarapattAe cautthabhAsa. gAhAe avayAraM kumamANo idamAha * etto cautthIe bhAsagAhAe smukkittnnaa| 5 279. sugmN| * taM jhaa| 6280. sugmN| (136) udayAdi yA TThidIo NiraMtaraM tAsu hoi guNaseDhI / udayAdipadesaggaM guNeNa gaNaNAdiyaMteNa // 179 / / pradezajase prathama niSekasambandhI pradezapiNDa saMkhyAtaguNA, asaMkhyAtaguNA yA dUsare rUpa na hokara niyamase asaMkhyAtaveM bhAga adhika hI hotA hai, kyoMki Uparase lekara anantaropanidhAko apekSA eka-eka gopucchavizeSa mAtra bar3hakara prApta huA pradezapaMja vivakSita sthitimeM palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgake pratibhAgapineko choDakara vahAM anya prakAra sambhava nahIM hai| vizeSArtha-dvitIya sthitike prathama niSekameM jitanA pradezapuMja prApta hotA hai usase usake dUsare niSekameM eka vizeSamAtra drabya kama hotA hai| isI prakAra Age-Age pratyeka niSekameM eka-eka vizeSamAtra dravya kama hotA jAtA hai| yahAM dvitIya sthitikA sthitisatkarma varSa pRthaktvapramANa hai / usameM eka AvacipramANa kAlakA bhAga denepara saMkhyAta AvaliyAM prApta hotI haiN| isIlie yahA~para saMkhyAta AvaliyoMse niSeka bhAgahArako bhAjita karanepara prApta hue labdha eka bhAgase dvitIya sthitike pradezapaMjako bhAjita karanepara jo eka bhAga labdha AyA utanA dvitIya sthitike antima niSekake pradezapaMjase usIke prathama niSekake pradezaja meM adhika dravyakA pramANa hotA hai| isa prakAra paramparopanidhAko apekSA dekhanepara dvitIya sthitike antima niSekake dravyase usIke prathama niSekakA dravya asaMkhyAtavAM bhAga adhika hotA hai yaha siddha huaa| 6278. isa prakAra tIsarI bhASyagAthAko vibhASA samApta karake aba yathAvasaraprApta cautho bhASyagAthAkA avatAra karate hue isa sUtrako kahate haiM * yaha cautho bhASyagAthAko samutkotanA hai| 5279. yaha sUtra sugama hai| * vaha jaise| 6280. yaha sUtra sugama hai| (136) udayase lekara prathama sthitisambandhI jitanI sthitiyAM haiM unameM nirantararUpase guNazreNi hotI hai| usakI apekSA eka-eka sthitimeM udayase lekara asaMkhyAtaguNita zreNirUpase pradezapuMja diyA jAtA hai // 179 //
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhoe tadiyamUlagAhAe tadiyatthe ca natthI bhAsagAhA 6281. esA cautthabhAsagAhA puvvuttajavamajjhasaNNivesasseva phuDIkaraNaTuM paDhamaTTidIe padesaggassAvaTThANamedeNa sarUveNa hodi tti jANAvaNa NamittamoiNNA, paripphuDamevettha tahAvihatthassa pddibddhttdNsnnaado| ettha puthvaddhe padasaMbaMdho evaM kAyavvo-'udayAdi0' udayappahADi jAo dvidoo paDhamaTTidisaMbaMdhiNoo tAsu NiraMtarasahaveNa guNaseDho hoi tti / edasta ceva phuDokaraNaTuM gAhApacchaddho smoinnnno| tattha padasaMbaMdho-udayapahADi jaM padesaggaM vijjavi vissadi vA taM gaNaNAdiyaMteNa guNagAreNa daTTaThavaM, asaMkhejjaguNaseDhoe tattha padesaggassa samavaTANamavahAriyamidi vuttaM hodi| NedametthAsaMkaNijja, 'paDhamA jaM guNaseDho' idi bhaNaMteNa vidiyabhAsagAhAe ceva eso atyaviseso jANAvido, tado kimedeNa puNarattagAhANiddeseNeti ? kudo ? tatya sUcaNAmeteNa NiTThista guNase DhiviNNAsassa visesiyUNa parUvaNe puNaruttadosANavayArAdo / saMpahi evisse bhAsagAhAe atthavihAsaNaM kuNamANo uvarimaM muttapabaMdhamAha * vihaasaa| 5282. sugmN| * udayaTThidipadesaggaM thovaM / 5283. sugmN| * vidiyAe dvidIe padesaggamasaMkhajjaguNaM / 6284. ko guNagAro ? palidovamassa asNkhejjdibhaago| 6281. yaha cautho bhASyagAthA pUrvokta yavamadhyake sannivezako hI spaSTa karane ke lie prathama sthitimeM pradezapuMjakA avasthAna isa kramase hotA hai, isa bAtakA jJAna karAneke lie avatIrNa huI hai, kyoMki isameM suspaSTarUpase hI usa prakArakA artha pratibaddha dekhA jAtA hai| prakRtameM pUrvArdhakA padasambandha isa prakAra karanA cAhie-'udayAdi0' udayase lekara prathama sthitisambandhI jo sthitiyAM haiM unameM nirantararUpase guNazreNi hoto hai| isa prakAra isI arthake spaSTa karaneke lie gAthAkA uttarArdha avatIrNa huA hai| prakRtameM padasambandha isa prakAra hai-udayase lekara jo pradezapuMja diyA jAtA hai yA dikhAI detA hai vaha guNakArako apekSA asaMkhyAtaguNita jAnanA caahie| vahAM asaMkhyAtaguNita zreNirUpase pradezapuMjakA avasthAna avadhArita karanA cAhie yaha ukta kathanakA tAtparya hai| yahAM aiso AzaMkA nahIM karanI cAhie ki 'paDhamA jaM guNa seDho' aisA kathana karate hue kaSAyaprAbhRtakArane dUsarI bhASyagAthA dvArA ho isa arthavizeSakA jJAna karA diyA hai, isalie punarukta isa gAthAke nirdeza karanese kyA prayojana hai, kyoMki ukta dUsarI bhASyagAthAmeM sUcanAmAtrarUpase nirdiSTa kiye gaye guNazreNinirdeza kA isa bhASyagAthAmeM vizeSarUpase prarUpaNA karanepara punarukta doSakA avatAra nahIM hotaa| aba isa bhASyagAthAke arthako vibhASA karate hue Ageke sUtraprabandhako kahate haiM * aba isa bhASyagAthAko vibhASA karate haiN| 6282. yaha sUtra sugama hai| * udayasthitimeM pradezapuMja thor3A hai| 6283. yaha sUtra sugama hai| * usase dUsarI sthitimeM pradezaja asaMkhyAtaguNA hai| 5284. zaMkA-guNakAra kyA hai ?
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ 106 jayaghavalAsahide kasAyapAhuDe * evaM savvisse pdmdvidiie| 6285. kiM kAraNaM ? udayAdiguNaseDhisahaveNAvaddhidANaM paDhamaTiviNiseyANamasaMkhejjaguNataM mottUNa pyaarNtraasNbhcaado| evamedisse bhAsagAhAe vihAsaNaM samANiya saMpahi paMcamabhAsagAhAe samukkittaNaM kuNabhANo uvarimaM suttapabaMdhamAha * etto paMcamIe bhAsagAhAe samukkittaNA / 6286. sugm| * taM jhaa| 5387. sugm| (127) udayAdisu dvidIsu ya jaM karma NiyamasA du taM harassaM / pavisadi dvidikkhaeNa du guNeNa gaNaNAdiyaMteNa // 190 // 6288. esA paMcamI bhAsagAhA paDhamaTTidipadesaggamAhAraM kADhUNa tatya samaye samaye vedijjamANapavesaggassa thovabahuttaparUvaNamoiNNA, Na ca eso attho pugvillabhAsagAhAe ceva NiratyayattamAsaMkaNijjaM, tattha puvvamaparUvidaudayavisesaNeNa visesiyUNa samayaM paDi udayaM pavisamANapadesaggassa thovabahuttaparUvaNe edisse gAhAe paDibaddhattadaMsaNAdo / saMpahi evisse avayavatthaparUvaNaM samAdhAna-palyopamakA asaMkhyAtavA bhAga guNakAra hai| * isa prakAra sampUrNa prathama sthitimeM jAnanA caahie| 6285. zaMkA-isakA kyA kAraNa hai ? samAdhAna-kyoMki udayAdi guNazreNirUpase avasthita prathama sthitisambandhI niSekoMmeM asaMkhyAtaguNepanako chor3akara anya prakAra sambhava nahIM hai| isa prakAra isa bhASyagAthAkI vibhASA samApta karake aba pAMcavoM bhASyagAthAkI samutkIrtanA karate hue Ageke sUtrako kahate haiM * aba Age pAMcavIM bhASyagAthAko samutkotanA karate haiN| 5286 yaha sUtra sugama hai| * vaha jaise| 5 287. yaha sUtra sugama hai| (127) udayase lekara prathama sthitiko avAntara sthitiyoMse udaya sthitimeM jo karmadravya upalabdha hotA hai vaha niyamase alpatara hotA hai| tathA uvaya sthitike kSaya honese uparima anantara sthitikA asaMkhyAtaguNita zreNirUpase karmadravya udayameM praveza karatA hai // 18 // 5288. yaha pAMcavIM bhASyagAthA prathama sthitisambandhI pradezapuMjako AdhAra karake vahA~ samaya-samayameM vedyamAna pradezapuMjake alpabahutvakA kathana karane ke lie avatIrNa huI hai| aura yaha artha pichalI bhASyagAthAmeM hI kaha Aye haiM, isalie nirarthaka hai so aisI AzaMkA nahIM karanI cAhie, kyoMki usa bhASyagAthAmeM pahale nahIM kahe gaye udayavizeSaNa sahita pratyeka samayameM udayameM praveza karanevAle pradezapuMjake alpabahutvake prarUpaNa karanemeM yaha gAthA pratibaddha dekhI jAtI hai|
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhoe tadiyamUlagAhAe tadiyatthe paMcamabhAsagAhA 107 kssaamo|tNjhaa-'udyaadisu TThidosu ya0' evaM bhaNive udayappahuDi jahAkamamavaTThidAsu paDhamaTThivIe avayavadidIsu jaM dadhvamudadidIe eNhimuvalanbhai taM "NiyamasA du' NicchayeNeva harassaM thovayaraM hovi, vaTTamANasamae jaM padesaggamudiNNaM taM savvatyovamivi vuttaM hodi| 'pavisavi TThidikkhaeNa du' evaM maNide udayaTTidIdo uvarimANaMtaradidIe jaM padesaggaM se kAle ThidikkhaeNa udayaM pavisavi taM 'guNeNa gaNaNAdiyaMteNa' asaMkhejjaguNasahaveNa pavisadi tti bhaNivaM hovi, asaMkhejjaguNakameNAvaDhivaguNaseDhigovucchAo vedemANassa pmaannNtraasNbhvaado| evaMviho ca evisse gAhAe avayavatya. parAmaraso sugamo ti samudAyatthameva vihAsemANo vihAsAgaMthamuttaraM bhaNai * vihaasaa| 6289. sugmN| * taM jhaa| 5290. sugmN| * jaM assi samae udiNNaM padesaggaM taM thovaM / 5 291. vaTTamANasamae udayaTidimmi jaM dissadi padesagaM taM savatyovamivi vuttaM hodi / * se kAle dvidikkhaeNa udayaM pavisadi padesaggaM tamasaMkhejjaguNaM / aba isa bhASyagAthAke avayavoMke arthakA prarUpaNa kreNge| vaha jaise-'udayAdisu didIsu ya0' aisA kahanepara udayase lekara prathama sthitisambandhI kramase avasthita avayava sthitiyoM meMse jo dravya udayasthitimeM isa samaya upalabdha hotA hai vaha "NiyamasA du' nizcayase hI 'harassa' stokatara hotA hai / vartamAna samayameM jo dravya udIrNa hotA hai vaha sabase thor3A hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| 'pavisadi TidikkhaeNa du' aisA kahanepara udayasthitise uparima anantara sthitikA jo pradezapuMja tadanantara samaya meM sthitikSayase udayameM praveza karatA hai vaha 'guNeNa gaNaNAdiyaMteNa' asaMkhyAta guNitasvarUpase praveza karatA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai, kyoMki asaMkhyAtaguNita kramase avasthita guNazreNi gopucchAoMkA vedana karanevAleke anya prakAra sambhava nahIM hai| aura isa bhASyagAthAkA isa prakArakA avayavArthaparAmarza sugama hai, isalie samudAyArthakI hI vibhASA karate hue Ageke vibhASA granthako kahate haiM * aba isa bhASyagAthAko vibhASA karate haiN| 5289. yaha sUtra sugama hai| vaha jaise| 5290. yaha sUtra sugama hai| * isa samaya jo pradezapuMja udIrNa hotA hai vaha sabase stoka hai| 5291. vartamAna samayameM jo pradezapuMja udayameM dikhAI detA hai vaha sabase stoka hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| ____agale samayameM sthitikSayase jo pravezapuMja uvayameM praveza karatA hai vaha asaMkhyAtaguNA hotA hai|
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ 108 jayaSavalAsahide kasAyapAhuDe 292. tadaNaMtarasamae TidikkhaeNa udayaM pavisadi jaM padesaggaM taM puvvislAdo asaMkhejjaguNamidi vuttaM hovi / ettha guNagAro palidovamassa asNkhejjdibhaago| evaM kiTTIvedagapaDhamasamae edamappAbahuaM parUvidamuvarimasamayesu vi jojeyavamidi jANAvaNaTumidamAha * evaM savvattha kiTTIvedagaddhAe / $ 293. savvattheva udayaM pavisamANapadesaggassa thovabahuttamevaM ceva NedavvaM, visesAbhAvAdo tti vuttaM hoi| 6 294. evaM paMcamIe bhAsagAhAe atthavihAsaNaM samANiya saMpahi cha?bhAsagAhAe avayArakaraNa?muttaraM suttapabaMdhamAha * etto chaTThIe mAsAhAe samukki tnnaa| 6295. sugmN| * taM jhaa| min 6292. tadanantara samayameM sthitikSayase jo pradezapuMja udayameM praveza karatA hai vaha pUrvasamayasambandhI pradezapuMjase asaMkhyAtaguNA hotA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| yahA~para guNakArakA pramANa palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hai| isa prakAra kRSTivedakake prathama samayameM yaha alpabahutva kahA hai| isI prakAra agale samayoMmeM bhI isakI yojanA karanI cAhie isa bAtakA jJAna karAneke lie isa sUtrako kahate haiM * isI prakAra sarvatra jAnanA caahie| 6293. sarvatra hI udaya meM praveza karanevAle pradezapuMjakA alpabahutva isI prakAra jAnanA cAhie, kyoMki usase isameM koI bheda nahIM hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| vizeSArtha-yahA~ guNazreNike dvArA pratisamaya kRSTisambandhI kitane karmaparamANu dvitIya sthitise apakarSita hokara tathA udayameM praveza karake nirjarita hote haiM isa tathyakA nirdeza karate hue batalAyA gayA hai ki krodhasaMjvalanako prathama kRSTike jitane karmaparamANu udIrNa hokara nirjarita hote haiM, unase dUsare samaya meM asaMkhyAtaguNe karmaparamANuoMkI nirjarA hotI hai| isI prakAra sarvatra iso vidhise sabhI kRSTiyoMkI guNazreNinirjarA jAna lenA cAhie / yahAM jo guNakAra palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa kahA hai so usakA Azaya yaha hai ki prathama samayameM udayameM praveza karake jitane karmapuMjako nirjarA hotI hai use palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgase guNita karanepara jo karmapuMja prApta ho utanA karmapuMja dUsare samayameM udayameM praveza karake nirjarita hotA hai| isa prakArakI nirjarAkA nirdeza jahA~-jahAM kiyA hai usakA hI nAma guNazreNinirjarA hai| 294. isa prakAra pAMcavoM bhASyagAthAko arthavibhASA samApta karake aba chaThI bhASyagAthAkA avatAra karaneke lie Ageke sUtraprabandhako kahate haiM * isase Age chaThI bhASyagAthAko samutkIrtanA karate haiN| $295. yaha sUtra sugama hai| vaha jaise|
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ 109 khavagaseDhIe tadiyamUlagAhAe vidiyatthe chaTThI bhAsagAhA 5 296. sugm| (128) vedagakAlo kiTTIya pacchimAe duNiyamasA hrsto| saMkhejadibhAgeNa du sesaggANaM kmenndhigo||181|| $ 297. esA chaTThI bhAsagAhA 'kA ca kAleNetti' imameva sattAvayavamassiyUNa bArasaNhaM saMgahakiTTINaM vedgkaalvisyppaabhuaplvgtttthmoinnnnaa| taM jahA-'vedagakAlo kiTTIya pacchi. mAe du0 'evaM bhaNive pacchimakiTTI NAma lobhasa tadiyasaMgahakiTTI sahumasAMparAiyakiTTIsaruvamAvaNNA ghettavvA, savvapacchA vedijjmaannttaado| tisse vedagakAlo tti vutte jettiyaM kAlaM tisse vedago hodUNacchai so kAlo ghettnvo| so ca sahumasAMparAiyaddhAmetto hodUNa "NiyamasA' NicchaeNeva 'harasso' thoSayaro hodi tti vuttaM hoi| 6298 'saMkhejjavibhAgeNa du0' evaM bhaNive sesigANaM saMgahakiTTINaM vedagakAlo jahAkamameva pacchANupuvIe saMkhejjavibhAgegambhahilo da TuTyo, heTThimakiTTIvekagaddhANamuvarimakiTTIvedagavAhito sNkhejjaavliymettennbbhhiyttsnnaado| ettha gAhApumvaddha 'tu' saddaNiddeso pAva. pUraNa? dttvvo| gAhApacchadhe ca ''tu' saddo avahAraNaDhe vaTTade, saMkhejjadibhAgeNeva visesAhio NANNahA tti avhaarnnphlttaado| adhavA samuccayaTaThe damvo. teNa kiTIkaraNaddhA assakaNNakaraNaddhA chaNNokasAyakkhavaNaddhA itthovedakkhavaNaddhA NaduMsayavedakkhavaNaddhA aMtarakaraNaddhA aTThakasAyakkhavaNaddhA tti evAsi pi addhANametya gahaNaM kAyavvaM / saMpahi evAsimaddhANamesA saMviTThI 6296. yaha sUtra sugama hai| (128) antima kRSTikA vedaka kAla niyamase sabase alpa hai| tathA zeSa kRSTiyoMkA kramase uttarottara saMkhyAtavAM bhAga adhika hai // 18 // 6297. yaha chaTho bhASyagAthA 'kA ca kAleNa' sUtrake isI avayavakA Alambana lekara bAraha saMgraha kRSTiyoMke vedaka kAlaviSayaka alpabahutvakA kathana karane ke lie avatIrNa huI hai| vaha jaise'vedakakAlo kiTToya pacchimAe du0' aisA kahanepara yahAM antima kRSTise sUkSmasAmparAya kRSTisvarUpako prApta huI lAbhasaMjvalanakI tAsarI saMgrahakRSTi grahaNa karanI cAhie, kyoMki usakA sabase antameM vedana hotA hai| usakA vedakakAla aisA kahanepara jitane kAla taka usakA vedaka avasthita rahatA hai usa kAlako grahaNa karanA caahie| aura vaha sUkSmasAmparAya guNasthAnake kAlapramANa hokara 'NiyamasA' nizcayase ho 'harasso' alpatara hotA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| 5298. 'saMkhejjadibhAgeNa du0' aisA kahanepara zeSa saMgraha kRSTiyoMkA vedakakAla yathAkrama hI uttarottara pazcAdAnupUrvIsa saMkhyAtavAM bhAga adhika jAnanA cAhie, kyoMki adhastana kRSTiyoMkA vedakakAla, upArama kRSTiyoM ke vedakakAlase saMkhyAta Avali adhika dekhA jAtA hai, yahA~ uktabhASyagAthAke pUrvAdhame 'tu' zabdakA nirdeza pAdapUraNarUpa artha meM jAnanA cAhie aura gAthAke uttarArdhameM 'tu' zabda avadhAraNarUpa arthameM AyA hai, kyoMki uparima saMgrahakRSTise adhastana pratyeka saMgraha kRSTikA kAla saMkhyAtavAM bhAga ho vizeSa adhika hotA hai, anya prakArase adhika nahIM hotA isa prakAra avadhAraNA karanA hI dUsare 'tu' zabdake nibaddha karanekA phala hai| athavA yaha dUsarA 'tu' zabda samuccayarUpa arthameM jAnanA caahie| usase kRSTikaraNakAla, azvakaraNakAla, chahanokapAyakSapaNAkAla, strIvedakSapaNAkAla, napuMsakavedakSapaNAkAla, antarakaraNakAla, ATha kaSAyakSapaNAkAla isa prakAra ina kAloMko bhI yahA~para grahaNa karanA caahie| ina kAloMkI yaha saMdRSTi hai
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe 0000 0000 aTTakasAyakkhaJvaNaddhA 0000 aMtarakaraNaddhA | Naqsayaveda | vakhavaNaddhA isthiveda- chaNNokasAyakkhavaNaddhA / kkhavaNaddhA 0000 10 0000 0000 0000 0000 assakaNNakaraNaddhA kiTTIkaraNaddhA | kohapaDhamakiTTI- | kohavidiya- kohatadiya vedagaddhA | kiTTIvedagaddhA | kiTTovedagaDA 15 11 12 13 / 0000 0000 0000 0000 mANapaDhamakiTTI* mANaviviyakiTTI-| mANataviyakiTTI- mAyApaDhamakiTTI- mAyAvidiya. vevagaddhA vedagaddhA vedagaDA vedagaDA kiTTIvedagaDA 17 / 18 0000 0000, 0000 0000 mAyAtaviyakiTTI | lobhapaDhamakiTTI- lobhaviviyakiTTI. lomataviyakiTTI. vedagaddhA | vedagaddhA vedagaddhA vedagaddhA vedagaddhA 3 0000 AThakaSAya kkhavaNaddhA 0000 antarakaraNaddhA napuMsakaveda kkhavaNadA 0000 itthoveda kkhavaNaddhA chapaNokAya kkhavaNaddhA 0000 assakaNNa karaNaddhA 0000 kiTTIkaraNaddhA 0000 0000 0000 kohapaDhama kohavidiya kohatadiya kiTTIvedagaddhA / kiTTIvedagaddhA | kiTTIvedagaddhA 0000 0000 mANapaDhama mANavidiya mANatadiya mAyAgar3hama |kiTTIvedagaDA| kiTTIvedagaddhA | kiTTIvedagaddhA | viTTIvedagaddhA mAyAvidiya kiTTIvedagaDA 0000 0000 0000 mAyAtadiya lobhapaDhama lobhavidiya lobhatadiya kiTTIvedagadA | kiTTIvedagaddhA | kiTTIvedagadA | kiTTovedagaddhA
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ - lavagaseDhoe tadiyamUlagAhAe tadiyatthe chaTTamAsagAhA 111 299. evameveNa gAhAsattaiNa sUcidappAbahuassa phuDIkaraNaTThamuvarimaM vihAsAgaMthamAha* vihaasaa| 6300. sugm| * pacchimakiTTImaMtomuhuttaM vedayadi, tisse vedagakAlo thovo / 301. kiM kAraNaM ? shumsaaNpraaiyddhaapmaannttaado| eso ca aMtarakaraNadvAdo saMkhejjaguNo tti ghettavyo, sNkhejjddhivibNdhshssgbbhttaado| * ekkArasamIe kiTTIe vedagakAlA visesaahio| 6302. eso lobhaviviyabAvarasAMparAiyakiTTIe vevagakAlo, teNa visesAhimo jaavo| kettiyametto viseso ? sNkhejjaavliymto| kudo evamavagammade ? 'saMkhejjavibhAgeNa du sesigANaM kameNahiyA ti gaahaasuttaavyvaado| evamuvarimapadesu vi samvattha visesapamANamedaM gAyavvaM / * dasamIe kiTTIe vedagakAlo visesaahio| 6303. eso lobhapaDhamasaMgahakiTTIvedagaghAlo 'daTugyo ? sesaM sugamaM / 6 299. isa prakAra isa gAthAsUtra dvArA sUcita hue alpabahutvakA spaSTIkaraNa karaneke lie Ageke vibhASA granthako kahate haiM * aba isa bhASyagAthAko vibhASA karate haiN| 6300. yaha sUtra sugama hai| ke antima kRSTikA antarmuhUrta kAla taka vevana karatA hai| usakA vedanakAla alpa hai| 6301. zaMka-isakA kyA kAraNa hai ? samAdhAna-kyoMki vaha sUkSmasAmparAyake guNasthAnake kAla-pramANa hai aura yaha kAla antarakaraNake kAlase saMkhyAtaguNA hai aisA grahaNa karanA cAhie, kyoMki isameM saMkhyAta hajAra sthitibandha apasaraNakAla garbhita haiN| * gyArahavIM kRSTikA vedakakAla vizeSa adhika hai| - 6302. yaha lobhasaMjvalanakI dUsarI bAdarasamparAya kRSTikA vedakakA hai, isaliye vizeSa adhika ho gayA hai! zaMkA-vizeSakA pramANa kitanA hai ? samAdhAna-saMkhyAta AvalipramANa vizeSa hai| zaMkA-yaha kisa pramANase jAnA jAtA hai ? samAdhAna-'saMkhejjadibhAgeNa du kameNahiyA' isa gAthAsUtra vacanase jAnA jAtA haiN| isa prakAra uparima padoMmeM bhI yaha vizeSakA pramANa jAnanA caahie| * dasavIM kRSTikA vedakakAla vizeSa adhika hai| 5303. yaha lobhasaMjvalanako prathamasaMgraha kRSTikA vedakakAla jAnanA caahie| zeSa kathana sugama hai| 1. A. pratI zveyanvo iti paa.|
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ 112 jayaghavalAsahide kasAyapAhuDe * NavamIe kiTTIe vedagakAlo visesaahio| * aTThamIe kiTTIe vedagakAlo visesAhio / * sattamIe kiTTIe vedagakAlo visesAhio / * chaTaTThIe kiTTIe vedagakAlo visesAhio / * paMcamIe kiTTIe vedagakAlo visesaahio| * cautthIe kiTTIe vedagakAlo visesaahio| * tadiyAe kiTTIe vedagakAlo visesAhio / * vidiyAe kiTTIe vedagakAlo visesAhio / * paDhamAe kiTTIe vedagakAlo visesaahio| 5 304. edANi suttANi sugmaanni| saMpahi ettha samvattha viseso kiMpamANo ti AsaMkAe idamAha * viseso sNkhejjdibhaago| 6305. gayatthamedaM sattaM / edamhAdo kohapaDhamasaMgahakiTTIvedagakAlAdo uvari kiTTIkaraNaddhA saMkhejjaguNA, saadireytigunnpmaannttaado| assakaNNakaraNaddhA visesaahiyaa| chaNNokasAyakkhavaNaddhA visesAhiyA / ityivedakkhavaNaddhA visesaahiyaa| NavaMsayavedakkhavaNaddhA visesAhiyA / aMtarakaraNaddhA visesAhiyA / aTThakasAyakkhavaNaddhA saMkhejjaguNA / evaM tadiyamUlagAhAe atyavihAsA smttaa| * navavoM kRSTikA vedakakAla vizeSa adhika hai| * AThavIM kRSTikA vedakakAla vizeSa adhika hai| * sAtavIM kRSTikA vedakakAla vizeSa adhika hai| * chaTo kRSTikA vedakakAla vizeSa adhika hai| ke pAMcavoM kRSTikA vedakakAla vizeSa adhika hai| * cauthI kRSTikA vedakakAla vizeSa adhika hai| * tIsarI kRSTikA vedakakAla vizeSa adhika hai| * dUsarI kRSTikA vedakakAla vizeSa adhika hai| * pahalI kRSTikA vedakakAla vizeSa adhika hai| $304. ye sUtra sugama haiN| aba yahAM sarvatra vizeSakA pramANa kyA hai aisI AzaMkA honepara isa sUtrako kahate haiM * vizeSakA pramANa saMkhvAtavAM bhAga hai| 6305. yaha sUtra gatArtha hai / isa krodhasaMjvalanako prathama saMgraha kRSTike vedakakAlase Upara kRSTikaraNakA kAla saMkhyAtaguNA hai, kyoMki yaha sAdhika tigunA hai| usase azvakarNakaraNakA kAla vizeSa adhika hai| usase chaha nokaSAyoMke kSapaNAkA kAla vizeSa adhika hai| usase napuMsakavedakA kSapaNAkAla vizeSa adhika hai ! usase antarakaraNakAla vizeSa adhika hai| usase ATha kaSAyoMkA kSapaNAkAla saMkhyAtaguNA hai| isa prakAra tIsarI mUlagAthAko artha vibhASA samApta huii|
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhIe cautthamUlagAhAe samukkittaNA * eto cautthIe mUlagAhAe samu vikattaNA / 6 306. tadiyamUlagAhAvihAsaNANaMtarametto cautyoe mUlagAhAe samukkittaNA kAyavyA ti vRttaM hoi / * taM jahA / 6 307. sugamaM / (129) kadisu gadI bhavesu ya hidi-aNubhAgesu vA kamAe / kammANi puvvabaddhANi kadIsu kiTTIsu ca hiMdIsu // 182 // 113 9308. etto pahuDi tiSNi mUlagAhAo gadiyAdimaggaNAsu jatthatasthANuputhvIe puvabaddhANaM kammArNa khavagaseDhoe mayaNijjAbhayaNijja sarUveNatthittagatre saNamoiNgAo / tattha tAva kiTTIo karemANassa vedemANassa ca khavagassa gadi iMdiya-kAya - kasAya maggaNAsu saMcidANaM puNvabaddhANamukkassA NukkassaTTidi aNubhAgasaM cidANaM ca saMbhavAsaMbhavaNiNNayavihANamesA cautthI mUlagAhA samoiNNA / taM jahA - 'kavisu gadIsu' kettiyamettIsa gadIsu pugdhabaddhA kammapadesA dasa gassa saMbhavati, kimekkisse dosu tisu casu vA tti eso paDhamo pucchANiddeso gadimaggaNAvisa pumbabadvANaM kammANaM bhayaNijjAbhayaNijjabhAvagavesaNe paDibaddho / tatya catuNhaM gadI mega-du-ti-cadusaMjogeNa paNNArasapaNhabhaMgA vattavyA / aba isase Age cauthI mUlagAthAkI samutkIrtanA karate haiM / SS 306. tIsarI mUlagAthAkI vibhASA karaneke bAda cauthI mulagAthAkI samutkIrtanA karanI cAhie yaha ukta kathanakA tAtparya hai / * vaha jaise / 6 307. yaha sUtra sugama hai / (129) kitanI gatiyoM, bhavoM, sthitiyoM, anubhAgoM aura kaSAyoMmeM tathA tatsambandhI kRSTiyoM aura unakI sthitiyoMmeM saMcita isa pUrvabaddha karma kSapakake pAye jAte haiM // 182 // $ 308. isase Age tIna mUlagAthAeM gati Adi mArgaNAoMmeM yatra-tatrAnupUrvI se pUrvabaddha karmo kSapakazreNimeM bhajanIya aura abhajanIyasvarUpase astitvako gaveSaNA karaneke lie avatIrNa huI haiN| vahA~ sarvaprathama kRSTiyoMko karanevAle aura vedana karanevAle kSAkake gati, indriya, kAya aura kaSAya mAgaMNAoM meM saMcita hue pUrvabaddha utkRSTa aura anutkRSTa pradezoM tathA sthiti aura anubhAgoM ke sambhava aura asambhavakA nirNaya karaneke lie yaha cauthI mUla gAthA avatIrNa huI hai / vaha jaise'disu gadI' kitanI gatiyoM meM pUrvaMbaddha karmapradeza isa kSapakake sambhava haiM, kyA eka gatisambandhI, do gatisambandhI tIna gatisambandhI yA cAroM gatisambandhI karmapradeza isa kSapakake sambhava haiM isa prakAra yaha prathama pRcchAnirdeza gatimArgaMNAke viSaya meM pUrvabaddha karmo ke bhajanIya aura abhajanIyapakI gaveSaNA karanemeM pratibaddha hai| vahIM cAroM gatiyoMke eka saMyoga, do saMyoga, tIna saMyoga aura cAra saMyogase prazna rUpa meM pandraha bhaMga kahane caahie| vizeSArtha - niyama yaha hai 16 meM se 1 aMka kama karanepara kula tInasaMyogI 4 aura cArasaMyogI 1 karake yahA~ pRcchA karanI cAhie yaha ukta kathanakA tAtparya hai / 15 ki cAra bAra 2 aMka rakhakara paraspara guNA karake labdha 15 bhaMga utpanna hote haiM / unameM ekasaMyogI 4, dvisaMyogI 6, bhaMga hote haiN| isa prakAra ukta vidhise 15 vikalpa utpanna
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayaghavalAsahide kasAyapAhuDe 6309 tahA kettiesu bhavesu saMcidANi punvabaddhANi kammANi evassa khavagassa saMbhavati, kimekkahi bhavaggahaNe, Aho dosu tisu casu saMkhejjesu asaMkhejjesu vA tti eso vidio pucchANiddeso / kAIdiyamaggaNApaDibaddhesu bhavaggahaNesu puvvabaddhANaM kammANaM parUvaNAe Dibaddho / dvidi- aNubhAgesa vA keliesa pavabadvANi kammANi evassa khavagassa kiTTIkaraNappahaDi safemAvatyA vaTTamAsa saMbhavaMti tti eso tadio pRcchANiso / eveNa kimUkkalsa dvidIe kassANabhAgeNa ca saha baddhANi kammANi evassa saMbhavaMti Aho aNukkassa dvidi- aNubhAge ha sahabaddhANi ti evaM viho atyaNiso sUcido daTuvvo / 114 6310. kettiyameseMsa vA kasAesa puNyabaddhA kammaparamANavo ekssa vosaMti, kimevaka mha bosu tisa cadas vA tti eso cautyo pacchANiheMso | eveNa kasAyamaggaNama ssiyUNa puvvadvANaM saMbhavAsaMbhavAdiNiNNayaparUvaNA sucivA vaTuvvA / ettha vi koha-mANa-mAyA-lobhANamegadu-ti-cadrasaMjoge paNNArasapaNhabhaMgA aNugaMtavyA / eso ca savvo pucchA Niddeso gavi iMdiya kAyamaggaNAvayave dvidi- aNubhAgaviyappesa kasAyabhedesu ca puNyabaddhANaM kammANaM bhayagijjAbhaNijjasaruveNa saMbhavatadiyattAvahAraNaM ca uvekkhade / sabvesa ca pucchANidda sesa 'kammANi puvvabaddhANi' tti eso suttAvayavo pAdevakamabhisaMbaMdhaNijjo / 6309. usI prakAra kitane bhavoM meM saMcita hue parvabaddha karma isa kSapakake sambhava haiN| kyA eka bhavagrahaNa meM yA do bhavoM meM, tIna bhavoMmeM, cAra bhavoMmeM yA saMkhyAta aura asaMkhyAta bhavoMmeM saMcita hue pUrvabaddha karma isa kSapakake sambhava hai isa prakAra yaha dUsarA pRcchAnirdeza hai| kona kAya aura indriyamArgaNAsambandhI bhavagrahaNoM meM saMcita pUrvabaddha karmoMko prarUpaNA isa kSapakake hai| tathA kitanI sthitiyoM aura anubhAgoM meM saMcita pUrvabaddha karma isa kSapakake kRSTikaraNase lekara uparima avasthAmeM vidyamAna jIvake sambhava hai isa prakAra yaha tIsarA pRcchAnirdeza hai / isase kyA utkRSTa sthiti aura utkRSTa anubhAgarUpase baddha karma isa kSapakake sambhava haiM yA anutkRSTa sthiti aura anutkRSTa anubhAga rUpase baddha karma isa kSapakake sambhava haiM isa prakArakA arthanirdeza sUcita jAnanA caahie| vizeSArthaM - yahA~ kitanI gatiyoM aura kitane bhavoM Adiko Alambana banAkara kRSTikAraka kRSTiveka jIva kitanI sthiti se yukta, kitane anubhAgase yukta aura kitane pradezoMse yukta pUrvabaddha karma pAye jAte haiN| isa viSaya meM kyA sambhava hai yaha pRcchA kI gayI hai aisA yahA~ samajhanA cAhie $ 310. athavA kitanI kaSAyoMmeM saMcita pUrvabaddha karmaparamANu isa jIvake dikhAI dete haiN| eka kaSAyameM, do kaSAyoMmeM, tIna kaSAyoM meM yA cAra kaSAyoM meM saMcita pUrvabaddha karma isa jIva ke dikhAI dete haiM isa prakAra yaha cauthA pRcchAnirdeza hai| isase kaSAyamArgaNAkA Alambana lekara isa jIva ke pUrvabaddha karmo ke sambhava mora asambhava Adike nirNayaviSayaka prarUpaNA sUcita kI gayI jAnanI cAhie / yahA~ para bhI krodha, mAna, mAyA aura lobhake ekasaMyoga, dvisaMyoga, tInasaMyoga aura cArasaMyogase pandraha bhaMga jAnane caahie| yaha samasta pRcchAnirdeza gati, indriya aura kAyamArgaNAke bhedoM meM aura kaSAyamArgaNAke bhedoMmeM sthiti aura anubhAga ke vikalpoMkI apekSA pUrvabaddha karmo ke bhajanIya aura abhajanIyapanerUpase sambhava aura asambhavake avadhAraNAkI apekSA rakhatA hai / ataH samasta pRcchAoMke kathanameM 'kammANi puvvabaddhANi' isa sUtravacanakA pratyekake sAtha sambandha kara lenA cAhie /
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagase Dhoe cautthamUlagAhAe paDhamabhAsagAhA 6 311. 'kavIsa kiTTIsu ca dvidIsa' eso gAhAsuttassa carimAvayavo gadiyAdisaMcidANaM puvabaddhANaM bhayaNijjAbhayaNijjasarUveNa labbhamANANaM kettiyAsu kiTTIsa dvidIsu ca saMbhavo, kimaviseseNa savvAsu Aho paDiNiyadAsu ceva kiTTIsa dvivIsu ca tesimavadvANaNivamoti imamatthavisesaM jANAve di 1 115 $312. edassa carimAvayavassa atyaNiddese bhAsagAhA ettha Natthi, chaTThamUlagAhAvidiyabhAsagAhAe ekssa atthaM bhaNihidi, tattheva tassa NiNNayaM kassAmo / saMpahi evisse mUlagAhAe pugvaddhaNibaddhANaM cauNhamatthavisesANaM jahAkamaM niNNayaM kuNamANo tatya paDibaddhANaM bhAsagAhANamiyattAvahAraNaTThamidamAha - * edisse tiNi bhAsagAhAo / $ 313. evisse mulagA hAe atthavihAsaNaTumettha tiSNi bhAsagAhAo hoMti tti bhaNivaM hovi / * taM jahA / 314. sugamaM / (130) dosu gadI abhajjANi dosu bhajjANi puvvabaddhANi / eiMdiyakAsu ca paMcasu bhajA Na ca tasesu // 183 // 6 311. 'kadIsu kiTTIsu ca dvidIsu' yaha gAthAsUtrakA antima avayava hai jo gati Adi mArgaMNAoMmeM saMcayarUpase prApta hue pUrvabaddha karma isa kSapakake bhajanIya aura abhajanIyarUpase kitanI kRSTiyoM aura unakI sthitiyoM meM sambhava haiM, kyA avizeSarUpase sabhI kRSTiyoM aura unakI sthitiyoM meM unake avasthAnakA niyama hai yA pratiniyata kRSTiyoM aura unakI sthitiyoM meM ho avasthAnakA niyama hai - isa arthavizeSakA jJAna karAtA hai / $ 312. isa gAthAsUtra ke antima avayava kA arthanirdeza karanevAlo bhASyagAthA prakRta meM nahIM hai, kintu chaThI mUlagAthAkI dUsarI bhASyagAthA dvArA isakA artha kaheMge, isalie vahIM para usakA nirNaya kreNge| aba isa mUlagAthA ke pUrvArdha meM nibaddha cAra arthavizeSoM kA kramase nirNaya karate hue una arthoMmeM pratibaddha bhASyagAthAoMkI iyattAkA avadhAraNa karaneke lie isa sUtra ko kahate haiM * isa cauthI mUla sUtragAthAkI tIna bhASyagAthAe~ haiM / $ 313. isa mUlagAthAke arthakI vibhASA karaneke lie isake arthake pratipAdana meM tIna bhASyagAthAeM haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai / vaha jaise / $ 314. yaha sUtra sugama hai / (130) do gatiyoM meM saMcita hue pUrvabaddha karma isa kSapakake bhajanIya nahIM haiM aura vo gatiyoM kI apekSA bhajanIya haiN| tathA ekendriyasambandhI pA~tra kAyamArgaNAoMmeM saMcita hue pUrvabaddha karma isa kSapakake bhajanIya haiM / kintu trasamArgaNA meM bhajanIya nahIM haiM // 183 //
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayaghavalAsa hide kasAyapAhuDe 315. esA paDhamabhAsagAhA gavimaggaNA visayapaDhama pucchAe bhavaggahaNa visayavidiyapucchAe ca NiNNayavihANaTTamoiNNA / saMpahi evisse attho vuccave / taM jahA - 'dosu gavIsu abhajjANi' evaM bhaNide dogadIsuM saMcidANi putrabadvANi edassa khavagassa NiyamA atthi, tado tANi Na bhaNijjANi tti ghettavvaM, tattha tesi bhavaNijjate kAraNANuvalaMbhAdo / 'dosu bhajjANi puvvabaddhANi' evaM bhaNide Niraya-devagavIsu saMcidANi puvabaddhANi ekssa khavagasta siyA atthi siyA Natthi tti bhajidANi, tesimavassaMbhAviniyamAbhAvAdo / 'eI diya- kAsu ca' evaM bhaNide puDhavi0 Au0 teu0 vAu0- vanapphadi0 saNNivesu paMcasu thAvarakAe eiMdiyajA vipaDibaddhesu jANi puNvabaddhANi tANi ebassa khavagassa bhajivavvANi, tesi pi payadavisaye avassaMbhAviniyamANuvalaMbhAdo / tado evesu paMcasu kAesu pAdevakaM free govabaddhANi bhayaNijjANi tti ghettadhvaM / 'Na ca tasesu' evaM bhaNide tasakAiya saMcivANi 116 bANi NiyamA atthi, Na tesu bhayaNijjattasaMbhavo tti vRttaM hodi / kuvo evaM ce ? tasapajjAyamaNaH gaMtUNa khavagase DhisamArohaNovAyAbhAvAvo / ettha tasakAiyasAmaNNaNiddese vi tasakAiyavisesesu sanipaMcidie puNbabadvANi Na bhayaNijjANi, vi-ti-caduri diyAsa NipaMcidiyesu saNi paMcidiyala dviapajjattesu ca pumvabaddhANi bhayaNijjANi cevetti eso vi atthaviseMso ettheva suttapade NilINo tti baTuvvo / $ 315. yaha prathama bhASyagAthA, gatimArgaNAviSayaka prathama pRcchA aura bhavagrahaNaviSayaka dUsaro pRcchAkA nirNaya karaneke lie avatIrNa huI hai| aba isakA artha kahate haiM / vaha jaise'dosu gado abhajjANi' aisA kahanepara do gatiyoM meM saMcita hue pUrvabaddha karma isa kSapakake niyamase hote haiM, isalie ve bhajanIya nahIM haiM aisA jAnanA cAhie, kyoMki vahA~para unake bhajanIyaparekA kAraNa nahIM pAyA jaataa| 'dosu bhajjANi puvvabaddhakammANi' aisA kahanepara narakagati aura devagati meM saMcita hue pUrvabaddha karma isa kSapakake kisIke hote haiM aura kisIke nahIM hote haiM, isalie bhajanIya haiM, kyoMki unake avazya hI honeke niyamakA abhAva hai / 'eiMdiya-kAesu ca' aisA kahanepara pRthivokAyika, jalakAyika, agnikAyika, vAyukAyika aura vanaspatikAyika saMjJAvAle eka ndriya jAtise pratibaddha pA~ca sthAvarakAyika jIvoMmeM saMcita jo pUrvabaddha karma hote haiM ve isa kSapake bhajanIya haiM, kyoMki unake bhI prakRta viSayameM avazya honekA niyama nahIM pAyA jAtA / isalie ina pAMca kAyoM meM se pratyeka vivakSita kAya meM maMcita pUrvabaddha karma isa kSapakake bhajanIya haiM aisA yahA~ grahaNa karanA caahie| aura 'Na ca tasesu' aisA kahanepara trasakAyika jIvoM meM saMcita hue pUrvabaddha karma isa kSapakake niyamase haiM, isalie unakI apekSA bhajanIyapanA sambhava nahIM hai / zaMkA- aisA kisa kAraNase hai ? samAdhAna -- kyoMki saparyAya meM Aye binA kSapakazreNipara ArohaNa karanekA anya koI upAya nahIM hai| gAthAsUtra meM kAyika aimA sAmAnya nirdeza karanepara bhI trasakAvikake eka bheda saMjJo - paMcendriyoM meM saMcita pUrvabaddha karma isa kSapakake bhajanIya nahIM haiM, kintu dvIndriya, zondriya, caturindriya, asaMjJIpaMcendriya aura saMjJopaMcendriya labdhyaparyAptakoM meM saMcita hue pUrvabaddha karma isa kSapakake bhajanIya hI hote haiM isa prakAra yaha arthavizeSa bhI isI sUtrapada meM nilIna hai aisA jAnanA caahie| 1. vA. pratI bhaNide gadIsu iti pAThaH /
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhIe cautthamUlagAhAe paDhamabhAsagAhA $ 316. ettha jANi bhayaNijjapadANi tesimekko vi savesu ca dvidivisesesa mahodUga labbhai, tesimasaMbhavapakkhe pakkhe puNa siyA ekko paramANU siyA do paramANU evaM gaMtUNa samvAsi kiTTINaM sarisaghaNiesa savvesu ca dvidivisesesu hodUNa labbhaMti / jANi puNa Na bhayaNijjANi puNvabaddhANi tesimaNaMtA padesA savvAsu dvidIsa savvAsa kiTTINaM sarisaghaNiyasahavA hodUga NiyamA labbhaMti tti evaM bhayaNijjA bhayANajaNAmatyapadaM samvattha jojepavvaM / 117 paramANU savvAsu kiTTIsu tadavirohAdo / saMbhava ukkaraseNANaMtA paramANU 6 316. yahA~ prakRta meM jina mArgaNAoMke pUrvabaddha karma isa jIvake bhajanIya kahe haiM unakA eka bhI paramANu sabho kRSTiyoM aura unake sthitivizeSoM meM nahIM prApta hote haiM, kyoMki unakI asambhAvanArUpa pakSake strIkAra karane meM koI virodha nahIM AtA / sambhava pakSa meM to kisI kSapakake eka paramANu pAyA jAtA hai, kisI kSapakake do paramANu pAye jAte haiN| isa prakAra jAkara sabhI kRSTiyoMke sadRza dhanavAle sabhI sthitivizeSoM meM utkRSTarUpase ananta paramANu hokara prApta hote haiN| parantu jo pUrvabaddha karma isa kSapakake bhajanIya nahIM haiM unake ananta paramANu sabhI kRSTiyoMkI sabhI sthitiyoM meM sadRza dhanarUpase hokara isa kSapakake niyamase pAye jAte haiN| yaha bhajanIya aura abhajanIya pUrvabaddha karmoMkA arthapada sarvatra yojita kara lenA cAhie / vizeSArtha - prakRta meM kRSTikAraka aura kRSTivedaka kSapaka jIvake kina gati Adi mArgaNAoM sambandhIbhavoM meM bA~dhe hue cAritramohanIya Adi karma niyamase pAye jAte haiM aura kina gati Adi mAgaMNAmasambandhI bhava meM bAMdhe hue karma pAye bho jAte haiM aura nahIM bho pAye jAte haiM isa tathya kA sAMgopAMga vicAra kiyA gayA hai| yaha vicAra karate hue pahale manuSya ora tithaMca ina do gatiyoM kI apekSA vicAra kiyA gayA hai / kSapakake manuSyagati to hoto hI hai, kyoMki usake binA saMyata Adi padoM kI prApti hI sambhava nahIM hai / aba rahIM zeSa tIna gatiyAM so aisA koI niyama to hai nahIM ki jo karmasthiti kAlake bhItara devagati aura narakagatiko niyamase prApta huA ho vahI jIva Age karmasthiti kAlake bhItara manuSya bhavako prApta kara kSapaka zreNopara ArohaNa karanekA adhikArI hotA hai, isalie to ina do gatiyoM kI apekSA kSapaka jIva ke pUrvabaddha kamako bhajanIya kahA hai| zeSa rahI tiyaMca gati, so manuSyagatiko kAryasthiti pUrvakoTi pRthaktva adhika tIna palyopamapramANa hai aura isameM devagati aura narakagatiko sambhava bhavasthitiko bhI sammilita kara liyA jAya to bhI vaha karmasthiti kAlapramANa nahIM ho paatii| isase yaha spaSTa ho jAtA hai ki vaha kSapaka jIva vivakSita manuSya paryAyako prApta karaneke pahale karmasthiti kAlake bhItara tiyaMcagati meM avazya ho rahA hogA / usameM bho tiyaMcagatikA aisA kauna sA bheda hai jisameM vaha avazya rahA hogA, kyoMki asaMjJo paMcendriya taka jitanI bhI paryAyeM haiM ve saba tiryacagati sambandhI hI haiN| ataH yahAM karmasthitike kAlako dekhate hue itanA to sunizcita kahA jA sakatA hai ki vaha pahale ekendriya paryAya meM avazya rahA hogA / aura yaha tathya sunizcita hai ki katipaya aise bhI jIva hote haiM jo sIdhe ekendriya paryAyase Akara aura manuSya paryAya dhAraNa karakai muktigAmI hote haiM / ataH sa paryAyame dvIndriyase lekara asaMjJo paMcendriya aura labdhyaparyApta saMjJI paMcendriya paryAya meM jina karmoM kA bandha hotA hai ve karma isa kSapaka jovake niyamase hote hI haiM aisA koI niyama nahIM hai | parantu ekendriya paryAya meM jina karmoMkA bandha hotA hai ve isa kSapaka bIvake niyamase pAye jAte haiM / itanA avazya hai ki pRthivIkAyika Adi uttara bhedoM meM se vivakSita kisI eka kAyavAle jIvakI apekSA ekAntase aisA niyama nahIM kiyA jA sakatA hai| zeSa kathana mUla TIkAmeM spaSTa kiyA hI hai /
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ 118 jayaghavalA sahide kasAyepAhuDe 6 317. saMpahi evaMvihame visse gAhAe atthaM vihAse mANo uvarimaM vihAsAgaMthamAha* viddAsA / 318. sugamaM / * edasta khavagassa durgAdisamajidaM kammaM NiyamA asthi / taM jahA - tirikkhagAdisamajidaM ca maNusagadisamajidaM ca / $ 319. ekssa khavagassa kiTTIkaraNa pahUDi uvarimAvatthAe vaTTamANassa durgAdisamajjivaM kammaM niyamA atthi tti eveNa sAmaNNaNiddeseNa visesaniNNayo Na jAvo tti tattheva visesa NiNNayajaNa 'tirivakhagadisa majjivaM ca maNusagadisamajjivaM ca' ivi visesithUNa Niddeso kado / kathaM puNa 'dosu gadIsu abhajjANi' tti eveNa sAmaNNaNiddeseNa tirikkhamaNusaga divi se sapajjAo jayavitti ? Na paJcavadvANamiha kAyabhyaM, vakkhANavo visesapaDivattI hovi tti NAyeNa tahAvihavisesa siddhIe / tattha tiriksagabisamajjiyaM NiyamA asthi tti vute tirikkhehito AgaMtUNa maNussesu caiva samuppajjiya khavagaseDhimArUDhassa tAva tirikhakhagadi saMcao NicchaeNa labbhave / jo puNa tirikkhagavIdo NissarikhUNa sesagavIsu sAgarovamasadapudhattamettakAlamacchipa khavagase TimAruhavi tassa vi tirikhakhagavisaMcivaM NiyamA atthi, sAgarovamasavapuSattamettakAlagabhaMta re tirivakhagadisa majjivassa kammaTThivisaMcayassa suddha NillevaNANuvalaMbhAvo / maNusagavisamajjivaM 6 317. aba isa gAthAke isa prakArake artha kI vibhASA karate hue Age ke vibhASA granthako kahate haiM * aba isakI vibhASA karate haiM / 6318. yaha sUtra sugama hai / * isa kSapakake do gatiyoMmeM arjita kiyA huA karma niyamase hai / vaha jaise -tiyaMcagatimeM arjita kiyA gayA karma bhI hai aura manuSya gatimeM arjita kiyA gayA karma bhI hai / 6 319. kRSTikaraNase lekara uparima avasthAmeM vidyamAna isa jIvake do gatiyoM meM arjita kiyA huA karma niyamase hai| isa prakAra aisA sAmAnya nirdeza karanese vizeSakA nirNaya nahIM hotA isalie vahIM para vizeSakA nirNaya karaneke lie 'tiyaMcagati meM arjita kiyA gayA karma bhI hai aura manuSyagati meM arjita kiyA gayA karma bhI hai' aisA vizeSarUpase nirdeza kiyA hai / zaMkA- 'do gatiyoM meM arjita kiyA gayA karma isa kSapakake bhajanIya nahIM hai' isa prakAra gAthA dvArA aisA sAmAnya nirdeza karanese tiyaMcagati aura manuSyagati vizeSa paryAyakA grahaNa kaise hotA hai ? samAdhAna- yahA~ aisA nizcaya nahIM karanA cAhie, kyoMki vyAkhyAna se vizeSakA jJAna hotA hai isa nyAyake anusAra usa prakArake vizeSako siddhi hotI hai / vahIM tiryaMcagatimeM samajita kiyA gayA karma niyamase hai aisA kahanepara tiyaMcagati se Akara manuSyagati meM ho usanna hokara kSapakazreNipara ArUr3ha hue jIvake tiyaMcagatimeM saMcita huA karma nizcaya se prApta hotA hai / parantu jo tiryaMcagati se nikalakara zeSa gatiyoMmeM so pRthaktva sAgaropama kAla taka rahakara kSapakazreNipara ArohaNa karatA hai usake bhI tiyaMcagatimeM arjita kiyA gayA karma isa kSapakake niyamase hai, kyoMki tiyaMcagati meM arjita hokara karmasthiti meM hue saMcayakA pUrI taraha se nirlepana nahIM hotA / parantu manuSyagati meM saMcita huA karma jisa kisI gati meM karmasthitikA pAlana
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhIe cautyamUlagAhAe paDhamabhAsagAhA puNa jattha vA tattha vA kammadidimaNupAliyUNAgavassa khavagassa NicchaeNa atthi, maNusapajjAegApariNadassa khvgseddhismaarohnnaasNbhvaado| evameveNa suteNa 'dosu ca gadIsu abhajjANi' ti evaM gAhAsuttAvayavaM vihAsiya saMpahi 'bosu bhajjANi' ti imaM suttAvayavaM vihAsemANo idamAha * devagadisamajjidaM ca NirayagadisamajjidaM ca bhajiyavvaM / $ 320. kiM kAraNaM ? deva-NirayagavIo agaMtUNa tirivakkha-maNussesu ceva kammaddhivimettakAlamacchiya khavagaseDhi caDhirasta tAva tadubhayagadisamajjidaM NiyamA gtyi| jo ca deva. gairaiesu pavisiya tattha kettiyaM pi kAlamacchiya puNo tirikkhesu pavisiya kammaTidimetteNa kAleNa tatto ahiyayarakAlAvaTANeNa vA NirayadevagavisaMcayaM jiggAliya puNo maNusesa AgaMtUNa khavagaseDhimAruhadi tassa vi giraya-devagadIsu puzvabaddhassa ego vi paramANU Natyi, kammaTTidovo paraM ttthtnnsNcyssaavttaannviroddaavo| jo paNa Niraya-devagadIo pavisiya tattha kettiyaM pi kAlamacchiyUNa Nissarido kammadidikAlabhaMtare cevAviNadveNa teNa saMcaeNa khavagaseDhiM caDhadi tassa NirayadevagavisamajjivaM NiyamA asthi ti baTuvvaM, agAlideNeva tatthataNasaMcaeNa khavagaseThimAgayattAvo / tamhA deva-girayagavisaMcivassa bhayaNijjataM siddh| karake Aye hue kSapaka jIvake nizcayase hai, kyoMki manuSyaparyAyase apariNata hue jovake kSapakazreNipara ArohaNa karanA sambhava nahIM hai| isa prakAra isa sUtra dvArA 'dosu ca gadosu amajjANi' gAthAsUtrake isa avayavako vibhASA karake aba 'dosu majjANi' sUtrake isa avayavakI vibhASA karate hue isa sUtra ko kahate haiM OM devagatimeM ajita huA aura narakagatimeM ajita huA karma isa apakake bhajanIya hai| 5320. zaMkA-isakA kyA kAraNa hai ? samAdhAna-kyoMki devagati aura narakagatimeM na jAkara tiryaca aura manuSyagatimeM ho karmasthitipramANa kAla taka rahakara kSapakazreNipara bAda hue jIvake una donoM gatiyoMmeM arjita huA karma niyamase nahIM pAyA jaataa| ___ ataH jo jIva devagati aura narakagatimeM praveza karake aura vahA~ kitane hI kAla taka rahakara punaH tiyacoMmeM praveza karake karmasthitipramANa kAla dvArA yA usase adhika kAla dvArA narakagati aura devagatisambandhI saMcayako galAkara punaH manuSyoM meM Akara kSapakaNipara ArohaNa karatA hai usake bhI narakagati aura devagatimeM saMcita hue pUrvabaddha karmakA eka bhI paramANu isa kSapakake nahIM pAyA jAtA, kyoMki karmasthitike bAda usake bhItara hue saMcayakA kSapakake avasthAna honekA virodha hai / parantu jo jIva narakagati aura devagatimeM praveza karake vahAM kitane hI kAla taka rahakara nikalA tathA karmasthitipramANa kAlake bhItara hI avinaSTa hue usa saMcayake sAtha kSapakaNipara car3hatA hai usake narakagati aura devagatimeM saMcita humA karma isa kSapakake niyamase hotA hai aisA bAnanA cAhie, kyoMki narakagati aura devagatimeM jo saMcaya kiyA thA use galAye binA hI vaha jIva kSapaka zreNi para ArUr3ha huA hai| isalie devagati aura nagarakagatimeM saMcita humA karma isa kSapakake bhajanIya hai yaha siddha haa| yahA~para tiryaMcagati aura manuSyagatimeM hae saMcayako dhruva karake zeSa do gatiyoMmeM hue saMcayoMke ekasaMyoga aura visaMyogakI apekSA tIna bhaMga utpanna karane cAhie / tathA dhruvapadake sAtha cAra bhaMga hote haiN|
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12. jayapavalAsahide kasAyapAhuDe estha tirikkha-maNusagavisaMcayassa dhuvabhAvaM kAdUNa sesadogadisaMcayANamegadusaMjogeNa tiNNi bhaMgA samuppAeyavvA / SuvapadeNa saha cattAri bhaMgA 4 / 6 321. evamevaM vihAsiya saMpahi 'eiMdiya-kAyesu ca paMcasu bhajjA' ti imaM suttAvayavaM vihAsemANo suttamuttaraM bhaNai __* puDhavikAiya-AukAiya-teukAiya vAukAiya-vaNapphadikAiesu tatto ekekeNa kAraNa samajjidaM bhajiyavvaM / 6322. edesa paMcasa thAvarakAesu ekakkeNa kAraNa samajjivaM kammamedassa khavagassa siyA asthi, siyA gasthi tti vuttaM hodi / eto 'ekkekkeNa kAraNetti visesaNaM pAdekkamedesi kAyANaM NiraMbhaNaM kAdUNa bhayaNijjattamedaM jojeyamvamidi paduppAyaNaphalaM, samudAyappaNAe tatthataNasaMcayasta aNNadarakAyasaMbaMdheNa khavagammi avstNbhaavinniymdNsnnaado| tamhA ekkekkaM thAvarakAyamahikicca tatthataNasaMcayassa bhayaNijjattamevamaNugaMtavvaM / taM jahA-- 6323. appidakAyAdo NipphiDiyUNa jAva kammadidI samappadi tAva sesakAesa ciTThidUNa puNo maNussesa AgaMtUNa khavagaseDhi caDhidassa appidakAyammi saMcivakammapadesa vizeSArtha-koI bIva pahale narakagatimeM thaa| punaH vahA~se nikalakara tiryaMcagatimeM hotA huA manuSyagatimeM AyA / yaha eka bhaMga hai / koI jova pahale devagatimeM thaa| punaH vahAMse nikalakara tiyaMcagatimeM hotA huA manuSyagatimeM aayaa| yaha dUsarA bhaMga hai| tathA koI jIva narakase nikalakara tiryaca yA manuSya hokara devaparyAya meM utpanna huaa| punaH vahA~se Akara tiyaMcagatimeM utpanna hokara manuSya ho gyaa| isa prakAra tiyaMcagati aura manuSyagatiko dhruva karake narakagati aura devagatikA avalambana karake ukta tIna bhaMga utpanna hote haiN| ina tIna bhaMgoMmeM dhrava bhaMgake milA denepara kula cAra bhaMga hote haiN| ye cAroM bhaMga donoM apekSAoMse bana jAte haiN| yaha yahA~ vizeSa samajhanA caahie| 6321. isa prakAra isako vibhASA karake aba 'ekandriya aura pAMcoM kAyamArgaNAoMmeM saMcitakarma isa kSapakake bhajanIya hai' isa sUtrake avayavako vibhASA karate hue Ageke sUtrako kahate haiM * pRthivIkAyika, jalakAyika, agnikAyika, vAyukAyika aura vanaspatikAyika ina pAMcoMmeM se eka-eka kAyake dvArA samajita kiyA gayA karma isa kSapakake bhajanIya hai| 6322. ina pAMca sthAvarakAyikoMmeMse eka-eka kAyika jIvake dvArA samarjita karma isa kSapakake syAt hai aura syAt nahIM hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| isaparase 'ekkekeNa kAyeNa' yaha vizeSaNa ina kAyavAle jIvoMmeMse pratyekake sAtha vivakSita karake isa bhajanIyapane kI yojanA kara lenI cAhie yaha ukta kathanakA phala hai, kyoMki samudAyako mukhyatAse vahAM hue saMcayakA anyatara kAyake sambandhase kSapaka jIvake avazya ho pAye jAnerUpa niyama dekhA jAtA hai| isalie eka-eka sthAvarakAyika jIvako adhikRta karake vahAM hue saMcayako bhajanoyatA isa prakAra jAnanI caahie| vaha jaise 6323. vivakSita kAyameMse nikalakara jabataka kamaMsthiti samApta hotI hai tabataka zeSa kAyoMmeM rahakara punaH manuSyoMmeM Akara kSapakaNipara car3he hue jIvake vivakSitakAyameM saMcita hue
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhoe cautthamUlagAhAe paDhamabhAsagAhA 121 piMDassa ego vi paramANU nntthi| jo puNa appidathAvarakAyAdo hissaridUNa kammaTTiviambhaMtare ceva maNusesuppajjiya khavagaseDhimArahadi tassa appidathAvarakAyammi pudhabaddha kammapadesaggaM NiyamA kiTTIsa asthi ti ghettavvaM / hotaM pi ekko vA do vA paramANU jAva ukkasseNANatA paramANU savAsu kiTTIsu samvesu ca Tidivisesesa hodUNa labbhaMti ti vatanvaM / 5324. saMpAhi 'Na ca tasesa' iccedassa sattAvayavassa vihAsaNaTTamuttarasasamoiNNaM* tasakAiyaM samajjidaM NiyamA asthi / 6325. jAva tasakAiyo Na jAdo nAva khavago Na hodi tti teNa kAraNeNa tasakAiya. samajjidamedassa khavagassa NiyamA asthi tti ghettam / etya tasakAiyasamajjidaM dhuvaM kAdUNa puNo sesakAehi saha egasaMjogAdikameNa laddhabhaMgA ekkattIsaM hoMti // 31 // 6326. evamettieNa pabaMdheNa gavIsukAyesa ca pRthvaNibaddhassa kammassa bhayaNijjAbhayaNijjasahaveNatthittagavesaNaM kAdUNa saMpahi tattheva visesaNiNNayasamuppAyaNaTTamegegagadisaMciyarasa kAyasaMcivassa ca jahaNNukkassapadesaggassa pamANaviNiNNayamappAbahuaparUvaNaM ca kuNamANo taNibaMdhaNa karmapradezapiNDa kA eka bhI paramANu nahIM pAyA jaataa| parantu jo jIva vivakSita sthAvarakAyameMse nikalakara kamaMsthitike bhItara hI manuSyoM meM utpanna hokara kSarakazreNipara ArohaNa karatA hai usake vivakSita sthAvarakAya meM pUrvabaddha karmapradezapuMja kRSTiyoMmeM liyamase pAyA jAtA hai aisA yahA~ grahaNa karanA cAhie / pUrvabaddha pradezapaMja hotA humA bhI eka paramANu hotA hai, do paramANu hote haiM isa prakAra utkRSTarUpase ananta paramANu taka hote haiM jo sabhI sthitiyoM meM sabhI kRSTiyoMmeM aura unake saba sthitivizeSoM meM prApta hote haiM aisA yahAM kahanA caahie| vizeSArtha-yadyapi pratyeka kAyavAle jIvako utkRSTa kAyasthiti asaMkhyAta lokoMke samayapramANa hai / parantu yahA~ pratyeka kAyavAle jIvameM saMcita hue pUrvabaddha karmakA kSapaka jIvake bhajanIyapanA kaise ghaTita hotA hai isa tathyako dhyAnameM rakhakara mUla TokAmeM ukta prakArase spaSTIkaraNa kiyA gayA hai aisA yahAM samajhanA caahie| 6324. aba 'Na ca tasesu' isa prakAra ukta bhASyagAthAke isa avavayakI vibhASA karaneke lie Ageke sUtrako kahate haiM * sakAyika jovoM meM samajita karma isa kSapakake niyamase pAyA jAtA hai| 6325. jabataka trasakAyameM janma nahIM letA tabataka kSapaka nahIM hotA aisA niyama hai| isa kAraNa trasakAyikameM samajita karma isa kSapakake niyamase pAyA jAtA hai aisA yahA~ grahaNa karanA caahie| yahA~para trasakAyikameM samajina karmako dhruva karake punaH zeSa kAyoMke sAtha eka saMyogI Adike kramase prApta hue bhaMga 31 hote haiN| __ vizeSArtha-yahA~ trasakAyikameM arjita karma dhrava hai| usakA anvaya saba bhaMgoMmeM hogA, isalie use dhruva rakhakara zeSa pRthivokAyika Adi pAMcakI apekSA kamase eka saMyogI 5, dvisaMyogI 10, tInasaMyogI 10, cArasaMyogI 5 aura pAMcasaMyogI 1 isa prakAra kula 31 bhaMga prApta hote haiM yaha ukta kathana kA tAtparya hai| 326. isa prakAra itane prabandha dvArA cAra gatiyoM aura pAMca kAyoMmeM pUrvanibaddha karmake isa kSapakake bhajanIya aura abhajanIyarUpase astitvakA UhApoha karake aba vahA~para vizeSa nirNaya ko utpanna karaneke lie eka-eka gatimeM saMcita hue jaghanya aura utkRSTa pradezapuMjake tathA
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ 122 baghavalAsahide kasAyapAhuDe muttarasuttamAha * etto ekkaikkAe gadIe kAyehiM ca samajjidanlaggassa jahaNNukkassapadesaggassa pamANAnugamo ca appAbahuaM ca kAyavvaM / 9 327. etto uvari ekkeSakAe gadIe tasthAvarakA yaha ya jaM samajjivaM kammaM khavagaseDhIe bhavaNijjAbhaya NijjasaruveNa samuvalabbhamANaM tassa pavesaggassa jahaNNukkassa pada vise sivassa pamANAnugamo kAvvo / tavo tabbisayamappAbahuaM ca kAyavvaM, aNNahA tavvisaya visesa NiNNayApattado tti bhaNidaM hodi / saMpahi eveNa sutteNa samappidANaM pamANappAbahuANa metthamaNugamo kAyo / 6 328. taM jahA - gavIsu kAyesu ca jesu samajjivaM kammaM bhayaNijjaM jAvaM tesu samajjivasta paversApaDalsa pamANaM jahaNNeNa egaparamANU bhavavi, ukkasseNa aNaMtA kammapadesA labbhaMti / jaisu saMvidavvaM niyamA atthi tesu jahaNNukkasseNa aNaMtA kammapavesA bhavaMti / eso pamANAnugamo / 6 329. saMpahi appA bahuaM vuccade - bhayanijjANaM jahaNNapadesaggaM thovaM / ukkaslayaM padesaggamaNaMtaguNaM / abhaya NijjANaM jahaNNao padepiDo thovo / ukkassao pavesapiMDo asaMkhejjaguNo / ko guNagAro ? palidovamassa asaMkhejjavibhAgo / eka-eka kAya meM saMcita hue jaghanya aura utkRSTa pradezapuMjake pramANakA nirNaya aura alpabahutva kI prarUpaNA karate hue usako nimitta kara Ageke sUtrako kahate haiM * isase Age eka-eka gati dvArA aura eka-eka kAya dvArA samajita hokara sambaddha jaghanya aura utkRSTa karmapravezapuMjake pramANakA anugama aura alpabahutva karanA cAhie / 6 327. isase Age eka-eka gati dvArA tathA trasa aura sthAvara kAya dvArA jo ajita kiyA gayA karma kSapakazreNimeM bhajanIya aura abhajanIyarUpase upalabhyamAna hai usa jaghanyapada aura utkRSTapada se vizeSita pradezapuMjake pramANakA anugama karanA caahie| tadanantara tadviSayaka alpabahutva karanA cAhie, anyathA tadviSayaka vizeSa nirNaya nahIM utpanna hotA yaha ukta kathanakA tAtparya hai / aba isa sUtra dvArA vivakSita kiye gaye pramANa aura alpabahutvakA yahA~para anugama karanA cAhie / 9 328. vaha jaise- gatiyoM meM ora kAyoMmeMse jisa gati aura kAya meM arjita huA karma isa kSapakake bhajanIya hotA hai usa gati aura kAyameM arjita hue pradezapiMDakA pramANa jaghanyarUpase eka paramANu prApta hotA hai aura utkRSTarUpase ananta karmapradeza pAye jAte haiM / parantu jisa gati aura kAya meM saMcita huA karmadravya isa kSapakake niyamase pAyA jAtA hai usa gati aura kAyameM jaghanya aura utkRSTarUpase ananta karmapradeza pAye jAte haiM / yaha pramANAnugama hai / 6329. aba alpabahutvakA kathana karate haiN| bhajanIya padoMkA jaghanya pradezapuMja sabase alpa hotA hai| usase utkRSTa pradezapuMja anantaguNA hotA hai / abhajanIya padoMkA jaghanya pradezapiNDa sabase alpa hotA hai / usase utkRSTa pradezapiNDa asaMkhyAtaguNA hotA hai / guNakAra kyA hai ? patyopamakA asaMkhyAtavA~ bhAga guNakAra hai /
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhIe camatthamUlagAhAe paDhamabhAsagAhA 123 6330. tattha tirikkhagavIe baddhajahaNNadavve icchijjamANe eiMviesu khavidakamma. siyalakkhaNeNa kammaTTidimaNupAliya tatto NipphiDiyUNa sesagadosu sAgarovamasavapudhattaM paribhamiya khavaNAe abbhuTTidassa tirikkhagadisaMcidadavvaM jahaNaM bhavadi / ukkassaM puNa guNivakammaMsiya. lakkhaNeNa tirikkhagavIe kammaTTidi savvamaNupAliyUNa kayasaMcaeNa saha khavagaseDhi caDivassa bhvdi| 6 331. maNusagadIe baddhajahaNNavaThave icchijjamANe aNNagadIvo maNusesu AgaMtUNa vAsapudhatteNa savvalahumeva khavagaseDhiM caDidassa jahaNaM bhavadi / ukkassayaM puNa magusagavIe tiNNi palidovamANi puvakoDipuSatteNabmahiyANi bhavaDhivimaNupAliyUNa samayAviroheNa khavagaseTiM baDhivassa daTTaThavaM / 6332. tasakAiesu jahaNNavaThave icchijjamANe thAvarakAyAvo AgaMtUNa tasesu vAsapuSattamacchiya khavagaseDhiM caDhivassa jahaNNaM hovi / ukkassaM puNa guNivakammaMsiyalakkhaNeNa tasahidi savvaM paribhamiya khavagaseDhimArUDhassa bhavadi / teNa jahaNNadavvAdo ukkassavazvamasaMkhejjaguNaM jaadN| evaM paDhamabhAsagAhAe atyavihAsaNaM samANiya saMpahi bidiyabhAsagAhAe jahAvasarapattamatthavihAsaNaM kuNamANo uvarimaM pabaMdhamADhavei * etto vidiyAe mAsagAhAe samukkittaNA / $ 333. sugmN| 6330. vahA~ tiyaMcagatimeM baddha jaghanya dravyako vivakSA karanepara ekendriyoMmeM kSapita kauzika lakSaNase karmasthitikA pAlana karake aura vahA~se nikalakara zeSa gatiyoMmeM so pRyaktva sAgaropama kAla taka paribhramaNa karake kSapakaNiko prApta hue jovake tiyaMcagatimeM saMcita huA dravya jaghanya hotA hai| parantu guNitakarmAzika lakSaNase tiryaMca gatimeM pUrI karmasthitikA pAlana karake saMcayarUpa karmake sAtha kSapakazreNipara car3he hue jovake saMcita dravya utkRSTa hotA hai| 3331. manuSyagatimeM pUrvabaddha jaghanya dravya icchita honepara jo jIva anya gatise Akara varSapRthaktva kAlake dvArA atizIghra kSapakazreNipara ArUr3ha huA hai usa kSapakake jaghanya hotA hai| paranta jo pUrvakoTipathaktva adhika tIna palyopama kAla taka manuSyagatisambandhI bhavasthitikA pAlana karake samayake aviroSapUrvaka kSapakazreNipara ArUr3ha huA hai usa kSapakake manuSyagati sambandhI pUrvabaddha karma utkRSTa hotA hai aisA prakRtameM jAnanA cAhie / 1332. trasakAyikoMmeM jaghanya dravya icchita honepara jo jIva sthAvarakAyameMse Akara basoM meM varSapRthaktva kAcha taka rahakara kSapakazreNipara ArUr3ha huA hai usake jaghanya hotA hai| parantu guNitakarmAzika lakSaNase pUrI trasasthiti taka paribhramaNa karake kSapakazreNipara ArUr3ha hue jIvake pUrvabaddha karma utkRSTa hotA hai| isalie jaghanya dravyase utkRSTa dravya asaMkhyAtaguNA hotA hai| isa prakAra prathama bhASyagAthAkI arthavibhASA samApta karake aba dUsarI bhASyagAthAko avasaraprApta arthavibhASA karate hue Ageke prabandhako Arambha karate haiM * isase Age dUtra susarI bhASyagAthAko samutkIrtanA karate haiN| 5333. yaha sUtra sugama hai|
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ 124 baghavalAsa hide kasAya pAhuDe (131) eiMdiyabhavaggaNehi asaMkhejjehi niyamamA baddhaM / gAdegutariyaM saMkhejehi ya tasabhavehiM // 184 // 334. esA vidiyabhAsagAhA 'kaviSu gabIsu bhatresu ca' iccedaM suttAvayavamassiraNa bhavasaMcidassa padesaggassa tasa-yAvara bhavaha visesiyaNa parUvaNaTTamoiNNA / taM jahA - 'eiMdiya bhavaggaNe / evaM bhaNide eiMdiyabhavaggahaNesu asaMkhejjesu baddhaM kammaM gacchayeNeva khavagammi asthi / kuvo kammaTThadiabbhaMtare jahaNNado vi palidovamassa asaMkhejjadibhAgamettAga ne iMdiyabhavagahaNANavalaMbhAdo | Na cedamasiddha, NillevaNakAlamabbhahiyatasadvidIe parihINakamma TThidimmi saMkhejjAvaliyametagidiya bhavaggahaNapamANeNovaTTidAe palidoSamassa asaMkhejjadibhAgamettANane - diyabhavaggahaNANamAgamaNadaMsaNA do / ukkassadA puNa saMkhejjAvaliyaNakammaTTivIe aMtomuhutteNoTTidAe tattha bhAgaladdhamettANi ei diyabhavaggahaNANi kammaTThidianbhaMtare hoMti tti ghettavdhaM / tavo siddhamasaMkhejjeha evaM vidyabhavaggahaNoha sacidaM kammaM niyamavo ekssa khagagassa saMbhavaditi / 335. 'egAveguttariyaM' evaM bhaNide thAvarakAyAdo AgaMtRRNa bhaNusesuvavajjiya davaNAe abbhusi egatasabhavasaMcidadagvaM khavAseDhoe labbhavi / evaM do-tiNNiAdikameNa egeguttaravaDDhIe niraMtaraM tasabhavarahaNANi vaDDhAveyavtrANi jAva ukkasseNa tappAoga saMkhejjamettesu tasabhavesa baddhapadepiDo khavagammi saMcayasarUveNa laddho tti / teNa egAdieguttarakameNa niraMtaraM vaDidehi tasabhavangahaNehi saMkhejjehi ceva baddhakammamedassa khavagassa labbhadi, NAvirittamidi suttasya Nicchao / (131) asaMkhyAta ekendriyasambandho bhavagrahaNoMke dvArA baddha karma kSapaka jIvake diyamase pAyA jAtA hai| tathA eka sabhavase lekara uttarottara saMkhyAta trasabhavoMke dvArA baddha karma kSapaka jIvake niyama se pAyA jAtA hai ||184 // $ 234. yaha dUsarI bhASyagAthA 'kadisu gadIsu bhavesu ca' isa prakAra isa sUtra ke avayavakA Azraya kara trasa aura sthAvara bhavoMse viziSTa bhavasaMcita pradezapuMjakA isa kSapakake prarUpaNa karane ke lie avatIrNa huI hai| vaha jaise - 'eiMdiya bhavaggahaNehi' aisA kahanepara asaMkhyAta ekendriya bhavagrahNoMmeM baddha karma kSapakake nizcaya ho hai, kyoMki karmasthitipramANa kAlake bhItara jaghanyase bhI palyApamake asaMkhyAtaveM bhAga pramANa ekendriyasambandho bhavoMkA grahaNa upalabdha hotA hai / aura yaha kathana asiddha bhI nahIM hai, kyoMki nirlepana kAlasa adhika saparyAyasambandhI sthitise hIna karmasthitiko saMkhyAta AvalipramANa ekendriya bhavagrahaNa ke dvArA bhAjita karanepara palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa ekendriya bhavagrahaNoMkA Agamana dekhA jAtA hai / utkRSTase to saMkhyAta Avali kama karmasthAMtako antarmuhUrtasa bhAjita karanepara vahAM jitanA bhAma labdha Ave utane ekendriya bhavagrahaNa karmasthitika bhItara hote haiM aisA grahaNa karanA cAhie isalie asaMkhyAta ekendriya bhavagrahaNoMke dvArA saMcita karma isa kSapakake niyamase hota haiM yaha siddha huA / $ 335. 'egAdeguttariyaM' aisA kahanepara sthAvarakAyikoM meM se Akara aura manuSyoM meM utpanna hokara kSapakazreNivara ArUr3ha hue jIvake eka trasabhavameM saMcita huA dravya kSapakazreNimeM pAyA jAtA hai| isI prakAra do, tIna bhava Adike kramase Age eka-ekako vRddhi dvArA nirantara utane trasabhavagrahNoM ko bar3hAnA cAhie jahA~ jAkara utkRSTase tatprAyogya saMkhyAta trasabhavoM meM baddha pUrvasaMcita pradezapiNDa kSapakake saMcayarUpase pAyA jAtA hai / isalie eka se lekara uttarottara ekaekakI vRddhi kramase nirantara vRddhiko prApta hue saMkhyAta trasabhavagrahaNoMke dvArA hI baddha karma isa
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagase Dhoe cautthamUlagAhAe vidiyabhAsagAhA etto ahiyayarANaM bhavaggahaNANaM tasaTThidoe abbhaMtare saMbhavANuvalaMbhAvo / kammaTThadhiabbhaMtare eiMdiyabhavaggahaNesu puNo puNo aMtarAviya tasakAi su utpAijjamANe asaMkhejjesu tasabhavesu saMcivadavyamevammi labbhade / Na cedamasiddhaM, jahaNNapadesavihattisAmittasutte khavidakammaMsiyalakkhaNe bhaNgamANe eidiehito AgaMtUNa saMjamAsaMjamAdiguNa se DhiNijjarA karaNaTuM tasakAiesa uppaNNabhavavArA palidoSamassa asaMkhejjadibhAgamettA labbhaMti' tti parUvidattAdo / tamhA asaMkhejje su tasakAiyabhavaggahaNesu kammadvidoe abbhaMtare labbhamANesu tesi saMkhejjabhavapamANattAva hAraNamedaM kathaM ghaDavitta ? Na esa doso, egAdieguttarakameNa niraMtaramuvalabbhamANANaM tasabhavaggaNANaM sut vivaSikhayattAdo | 125 6336. saMpahi evaM viho evisse gAhAe atyo sugamo tti kADhUNa sissANamatyasamadhpaNaM kuNamANo suttamuttaraM bhaNai * edisse gAhAe vihAsA caiva kAyavvA / 9 337. edisse gAhAe atyavihAsA samukkittagAe ceva sAheyUNa bhANiyagvA subohattAdo / tado Na tattha vihAsaMtaramADhaveyavvaM, jANidajANAvaNe phalAbhAvAdo tti vRttaM hoi / evamedisse kSapaka ke prApta hote haiM, adhika nahIM yaha isa sUtra ke arthakA nizcaya hai, kyoMki inase adhika mavagrahaNoMko trasasthiti ke bhItara sambhAvanA nahIM pAyI jAtI hai / zaMkA-karmasthitike bhItara ekendriya bhavagrahaNoM kA punaH punaH antara karAkara trasakAyikoM meM utpanna karAnepara asaMkhyAta trasabhavoM meM saMcita huA dravya isa kSapakake pAyA jAtA hai / aura yaha kathana asiddha bhI nahIM hai, kyoMki jaghanya pradezavibhakike svAmitvaviSayaka sUtra meM kSapita karmAzika lakSaNakA kathana karanepara ekendriyoMmeMse Akara saMyamAsaMyamAdi guNazreNinirjarAko karaneke lie kAyikoM meM utpanna hone ke bhavabAra palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa prApta hote haiM aisA prarUpaNa kiyA gayA hai| isalie jaba ki asaMkhyAta trasakAyikasambandho bhavagrahaNa karmasthitike bhItara prApta hote haiM aisI avasthA meM yahA~para unake saMkhyAta bhavoMkA yaha avadhAraNa karanA kaise ghaTita hotA hai ? samAdhAna - yaha koI doSa nahIM hai, kyoMki ekase lekara eka-eka adhika ke kramase nirantara upalabhyamAna trasasambandhI bhavagrahaNoMko yahA~ sUtra meM vivakSita kiyA hai / vizeSArtha - yadyapi pUre karmasthitipramANa kAlake bhItara antara dekara palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa trasa bhava prApta hote haiM / parantu yahAM gAthAsUtra meM 'egAdie gutta rakameNa' pada hone se eka sAtha kramase yadi hoM to tratoMke saMkhyAta bhava hI hoMge yaha spaSTa kiyA gayA hai, isalie pradezavibhakti ke svAmitvaviSayaka sUtrase isa kathanameM koI virodha nahIM AtA / zeSa kathana sugama hai / $ 336. aba isa gAthAkA isa prakArakA artha sugama hai aisA nizcaya karake ziSyoM ko arthakA samarpaNa karate hue Age ke sUtrako kahate haiM * isa gAthAsUtra ke arthako samutkIrtanAko hI vibhASA kara lenI cAhie / SS 337. isa gAthAsUtrakI arthavibhASA samutkIrtanAse hI sAdhakara kahanI cAhie, kyoMki vaha subodha hai / isalie usa viSaya meM dUsarI vibhASA Arambha nahIM karanA cAhie, kyoMki jisakA jJAna karA diyA gayA hai usakA punaH jJAna karAne meM phalakA abhAva hai yaha ukta kathanakA tAtparya
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsa hide kasAyapAhuDe vibhAgAhAe atyavihAsaNaM samAniya saMpahi 'dvidi - aNubhAgesu vA kasAyesu' tti evaM mUlagA hAvayavamastiyUNa tadiyabhAsagAhAe vihAsaNaM kuNamANo tadavasarakaraNaTTamuvaribhaM suttamAha* eso tadiyAe bhAsagAhAe samukkittaNA / 126 6 338. sugamaM / (132) ukkasya aNubhAge dvidiukkassANi puvvabaddhANi / bhajiyavvANi amajANi hoMti NiyamA kasArasu // 185 // $ 339. esA gAhA uvakassaTThidi anubhAga vise sivANaM puNyabaddhANaM khavagammi bhayaNijjataparAyaNa puNo koha- mANa- mAyA-lobhakasAehi putrabadvANamabhayaNijjabhAvapatuppAyaNaTuM ca samoiNNA / taM jahA - 'ukkassaya aNubhAge0 ' evaM bhaNive ukkassANu bhAgavise sivANi ukkastadvivivisesivANi ca puNyabaddhANi evammi khavagammi siyA atthi siyA Natthi tti bhajiyavvANi / kiM kAraNaM ? ukkassaTThidimukkassANubhAgaM ca baMdhiyUNa kammadviviantare caiva khavagaseDhi caDhivassa tavvise sidANaM kammapadesANaM saMbhavadaMsaNAvo, kammaTThidiabbhaMtare samvatyeva aNukkassa dvivimaNubhAgaM cabaMdhidUNAgadassa khavagassa ukkassaTThidiaNubhAgavisesidANaM puNyabaddhANaM saMbhavANuvalaMbhAvo ca / 'abhajjANi hoti NiyamA kasAyasu, evaM bhaNide koha- mANa- mAyA-lobhakasAe pugvabaddhANi ekssa khavagassa NiyamA atthi, tado Na tANi bhayaNijjANi, aMtomuhutteNa cadukasAyovajogesu hai / isa prakAra isa dUsarI bhASyagAthAkI arthavibhASA samApta karake aba 'TThidi - aNubhAgesu vA kasAyesu' isa mUlagAthA ke avayavakA Alambana lekara tIsarI bhASyagAthAkI vibhASA karate hue usakA avasara karane ke lie Age sUtrako kahate haiM * isase Age tIsarI bhASyagAthAko samutkIrtanA karate haiM / 9338. yaha sUtra sugama hai / (132) utkRSTa anubhAgaviziSTa aura utkRSTa sthiti viziSTa pUrvabaddha karma isa kSapakake bhajanIya haiM / parantu krodhAdi cAroM kaSAyoM dvArA baddha pUrva saMcita karma isa kSapakake abhajanIya haiM // 185 // 6 339. yaha bhASyagAthA utkRSTa sthiti aura utkRSTa anubhAgaviziSTa pUrvabaddha karma kSapakake bhajanIya haiM isa bAtakA kathana karaneke lie tathA krodha, mAna, mAyA aura lobhakaSAyoM dvArA baddha pUrvasaMcita karma isa kSapakake abhajanIya haiM isa bAtakA kathana karaneke lie avatIrNa huI hai / vaha jaise - ' ukkasaya aNubhAge0 ' aisA kahanepara utkRSTa anubhAgaviziSTa aura utkRSTa sthitiviziSTa pUrva karma isa kSapake syAt haiM aura sthAt nahIM haiM, isalie bhajanIya haiN| zaMkA - isakA kyA kAraNa hai ? samAdhAna - kyoMki utkRSTa sthiti aura utkRSTa anubhAgako bAMdhakara karmasthitike bhItara hI kSapakazreNipara ArUr3ha hue jIvake tadviziSTa karmapradeza isa kSapakake sambhava dekhe jAte haiM / kintu karmasthiti ke bhItara sarvatra hI anutkRSTa sthiti aura anubhAgako bAMdhakara Aye hue kSapakake utkRSTa sthiti aura anubhAgaviziSTa pUrvabaddha karma isa kSapakake nahIM pAye jAte / 'abhajjANi hoMti NiyamA kasAyesu' aisA kahanepara krodha, mAna, mAyA aura lobhakaSAyoM meM bandhako prApta hue pUrvabaddha karma isa kSapakake niyamase pAye jAte haiM, isalie ve isa kSapakake bhajanIya nahIM haiM, kyoMki antarmuhUrta kAla dvArA cAroM kaSAyoMsvarUpa upayogoMke parivartamAna honepara unameM
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhIe tadiyamUlagAhAe tadiyabhAsagAhA 127 pariyattamANesu tesi bhayaNijjata kAraNANuvalaMbhAvo ti bhaNivaM hodi| saMpahi essevatyassa phuDIkaraNaTumuvarimaM vihAsAgaMthamADhavei * vihaasaa| 1340. sugmN| * ukkassadvidivaddhANi ukkassaaNubhAgabaddhANi ca bhajidavvANi / 5 341. sugama ettha kAraNaM, aNaMtarameva pruuvivttaado| * koha-mANa-mAyA-DomovajuttehiM baddhANi amajiyavyANi / 1342. kuvo ? aMtomuhateNa pariyattamANesu cadukasAyovajogesa tattha bavANaM kammANaM NiyamA asthittasiddhIe visNvaavaannuvlNbhaavo| 'kavIsa kiTTIsa ca Tivosa' ti ekssa mulagAhArimAvayavassa atthavihAsA ettha Na parUvidA, chaTThamUlagAhApaDibaddhavidiyabhAsgAhAe savvesimabhayaNijjANamevakavAreNeva Tidi-aNubhAgesu avaTThANakkama jANAvemi tti edeNAhippAeNa, tado tattheva tassa NiNNo dvyo| saMcita hue karmoM ke isa kSapakake bhajanIya honemeM koI kAraNa nahIM pAyA jAtA yaha ukta kathanakA tAtparya hai / aba isI arthako spaSTa karaneke lie Ageke vibhASAgranthako Arambha karate haiM * aba isa bhASyagAthAko vibhASA karate haiN| 6340. yaha sUtra sugama hai| * utkRSTa sthitibaddha aura utkRSTa anubhAgabaddha pUrvasaMcita karma isa kSapakake bhajanIya haiN| 6341. yaha sUtra sugama hai, kyoMki isa viSayameM kAraNakA kathana anantara pUrva hI kara bAye haiN| * kroSa, mAna, mAyA aura lobhameM upayukta honese baddha pUrvasaMcita kama isa kSapakake abhajanIya hai| 342. kyoMki cAroM kaSAyoMsambandhI upayoga antarmuhUrtameM parivartamAna haiM, isalie unake sadbhAvameM baddha pUrvasaMcita karmokA astitva isa kSapakake niyamase pAyA jAtA hai usameM kisI prakArakA visaMvAda nahIM upalabdha hotaa| 'kadIsu kiTTIsu ca dvidIsu' isa prakAra mUlagAthAke isa antima avayavakI arthavibhASA yahAM nahIM kahI gayI hai| chaThI mUlagAthAmeM pratibaddha dUsarI bhASyagAthA dvArA sthiti aura anubhAgoM meM sabhI abhajanIyoMke eka bArameM hI avasthAnakramakA jJAna karAnevAle haiM, isalie isa abhiprAyase vahIMpara usakA nirNaya jAna lenA caahie| . vizeSArtha-jo jIva utkRSTa sthiti aura utkRSTa anubhAgase yukta karmokA bandha kara karmasthiti kAlake bhItara hI kSapakazreNipara ArohaNa karatA hai usa kSapakake ukta vidhise pUrvabaddha karma niyamase pAye jAte haiN| kintu jo karmasthiti kAlake bhItara anutkRSTa sthiti aura anutkRSTa anubhAgase yukta karmakA bandha kara usa kAlake bhItara hI kSapakazreNipara ArohaNa karatA hai usake utkRSTa sthiti aura utkRSTa anubhAgase yukta pUrvabaddha karma niyamase nahIM pAye jAte haiM aisA yahA~ samajhanA caahie| aba rahIM cAra kaSAyeM so unameMse pratyeka kaSAyakA kAla hI antarmuhUrta hai, aisI avasthAmeM kisI bhI kaSAyake sAtha baddha pUrvasaMcita karma isa kSapakake niyamase pAyA jAtA hai, ataH isa apekSAse use abhajanIya kahA hai|
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ 128 jayaSavalAsahide kasAyapAhuDe 5343. evamettieNa pabaMdheNa cautthamUlagAhAe atthavihAsaNaM samANiya saMpahi paMcamIe mUlagAhAe atyavihAsaNaM kuNamANo uparimaM pabaMdhamAha * etto paMcamIe mUlagAhAe samukkittaNA / 6 344. sugmN| * taM jahA5 345. sugm| (133) pajjattApajjetteNa tadhA tthI-puNNavusayamisseNa / ____sammatte micchatte keNa va jogovajogeNa // 186 // 1346. esA mUlagAhA pajjattApajjattAvatthAsu veda-sammatta-joga-NANa-dasaNovajogamagga. NAsu ca punvabaddhANaM kammANaM khavagaseDhIe bhynnijjaabhynnijjbhaavpcuppaaynnttumoinnnnaa| taM jahA-'pajjattApajjatteNa0' evaM bhaNive pajjattAvatyAe apajjattAvatthAe ca vaTTamANeNa jIveNa puvabaddhANi kammANi kimedassa khavagassa atyi Aho tyi ti puzvagAhAsuttaNiddivANaM ceva gadi-iMdiya-kAyamaggaNANaM pajjattApajjattAvatyAhiM visesiyUNa pucchA kadA dadRvvA / 'tadhA tthIpuNNaqsaye' evaM maNide itthivedapurisaveva-NavaMsayavedapajjAesa vaTTamANeNa puvyabaddhANi kimatthi Aho Natthi tti pucchAhisaMbaMdho kaayvyo| evega vedamaggaNAvisae puzvabaddhANaM bhayaNijjAbhayaNijjasarUveNa atthita-NatthittaparikkhA pucchAduvAreNa NihiTThA baTuvvA / $ 343. isa prakAra itane prabandhadvArA cauthI mUlagAthAkI arthavibhASA samApta karake aba pAMcavIM mUlagAthAkI arthavibhASA karate hue Ageke prabandhako kahate haiM * isase Age pAMcavIM mUlagAthAko samutakotanA karate haiN| 5 344. yaha sUtra sugama hai| * vaha jese| 5345.. yaha sUtra sugama hai| (133) paryApta aura aparyApta avasthAke sAtha, strIveda, puruSaveda aura napuMsakavevake sAtha, samyagmithyAtva, samyaktva aura mithyAtvake sAtha tathA kisa yoga aura kisa upayogake sAtha pUrvabaddha karma isa kSapakake pAye jAte haiM // 18 // 1346. yaha mUla sUtragAthA paryApta aura aparyApta avasthAoM meM tathA veda, samyaktva, yoga, jJAnopayoga aura darzanopayoga mArgaNAoMmeM pUrvabaddha karmake kSapakazreNimeM bhajanIya aura abhajanIyapanekA kathana karaneke lie avatIrNa huI hai| vaha jaise-'ejjattApajjatteNa' aisA kahanepara paryApta avasthA aura aparyApta avasthAmeM vidyamAna jovake dvArA pUrvabaddha karma kyA isa kSapakake pAye jAte haiM yA nahIM pAye jAte haiM isa prakAra pUrvagAthA sUtra meM jo gati, indriya aura kArya mArgaNA kaha Aye haiM unheM hI paryApta aura aparyApta avasthAse viziSTa karake yaha pRcchA ko gayo jAnanI caahie| 'taSA tthI-puM-NaMdusae' isa prakAra kahanepara strIveda, puruSaveda aura napuMsakaveda paryAyoMmeM vidyamAna jIvake dvArA pUrvabaddha karma kyA isa kSapakake pAye jAte haiM yA nahIM pAye jAte haiM isa prakAra pRcchAke sAtha sambandha karanA caahie| isa prakAra isase vedamArgaNAmeM pUrvabaddha karmoke bhajanIya aura abhajanIyasvarUpase isa kSapakake astitvakI parIkSA pRcchadvArA nirdiSTa kI gayo jAnanI caahie|
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhIe paMcama mUlagAhAe paDhamabhAsagAhA 9 347. 'misseNa sammatte micchatte' evaM bhaNide sammAmicchATThi sammAiTThi- nicchAiTThIsu putrabaddhANi kimedassa kkhavagassa asthi Aho Natthi tti pucchAhisaMbaMdheNa sammatta nagagaNAvisaye pRvvabaddhANaM bhaya NijjAbhaya NijjasarUveNa gavesaNA sUcidA daTuvvA / 'keNa va jogovajogeNa' edeNa vi sattAvayaveNa jogamaggaNAe NANadaMsagovajogamagaNAvisae ca putrabadvANaM bhayaNijjAbhayaNijjabhAvaparakhANiddiTTA daTThasvA / paNNArasasa jogabheresa tattha keNa jogeNa baddhANi putrabaddhANi bhaNijjANi keNa vA Na bhaNijjANi / tahA sattasu chadumatyaNANes tina daMsaNesu ca kadareNa NANovajogeNa ca daMsaNovajogeNa ca puvvabaddhANi bhajiyavvANi keNa vA abhayaNijjANi tti pucchAduvAressa tahA vihatyaNidde paDiba dvattadaMsaNAdo / saMpahi edIe gAhAe sUcidANamatthavisesANaM vihAsaNametya uttara bhAsavAhAo asthi ti jANAvaNaTThamuttaramuttamAha * ettha cattAra bhAsagAhAo / 6 348. sugamaM / * taM jahA / 1349. sugamaM / (134) paJjattApatte micchata NavuMmae ca sammatte / kammANi abhajjANi du thI purise missage bhajjA // 187 // 129. 6 347. 'misseNa sampratte micchatte' aisA kahanepara samyagmithyAdRSTi, samyagdRSTi aura mithyAdRSTiyoM meM pUrvabaddha karma kyA isa kSapakake haiM yA nahIM haiM isa prakAra pRcchAke sambandhase samyaktvamArgaNA meM pUrvabaddha karmo ke bhajanIya aura abhajanIyasvarUpase isa kSapaka ke gaveSaNA sUcita kI gayI jAnanI caahie| 'keNa va jogovajogeNa' isa prakAra sUtra ke isa avayavane bhI yogamArgeNA tathA jJAna aura darzanopayogamArgaNA meM pUrvabaddha karma isa kSavatrake bhajanIyarUpa: haiM yA abhajanIyarUpase haiM yaha parIkSA nirdiSTa kI gayI jAnanI caahie| yoga ke pandraha bhedoM meM se vahA~ kisa yoga ke sAtha pUrvabaddha karma isa kSapakake bhajanIya haiM aura kisa yoga ke sAtha pUrvabaddha karma isa kSapaka ke bhajanIya nahIM haiM yaha parIkSA kI gayI jAnanI caahie| uso prakAra sAta chadmasya jJAnoM meM aura tIna darzanoM meM kisa jJAnopayoga aura kisa darzanopayogake sAtha pUrvavaddha karma isa kSapakake bhajanIya haiM tathA kisa jJAnopayogake sAtha aura kisa darzanopayoga ke sAtha pUrvabaddha karma isa kSapakake abhajanIya haiM isa prakAra pRcchAdvArA yaha gAthAsUtra isa prakArake arthakA nirdeza karanemeM pratibaddha dekhA jAtA hai| aba isa gAthAdvArA sUcita hue arthavizeSoMkI vibhASA karaneke lie cAra bhASyagAthAe haiM isa bAtakA jJAna karAneke lie Ageke sUtrako kahate haiM * isa mUlagAthAke arthakI prarUpaNA meM cAra bhASyagAthAeM nibaddha haiM / $ 348. yaha sUtra sugama hai / vaha jaise / $ 349. yaha sUtra sugama hai / (134) paryApta aura aparyApta avasthAmeM tathA midhyAtva, napuMsakaveda, aura samyaktvamArgaNA meM pUrvabaddha karma isa kSapakake abhajanIya haiN| kintu strIveda, puruSaveda aura mizramArgaNA meM pUrvabaddha karma isa kSapakake bhajanIya haiM // 187 // 17
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayaghavalAsahide kasAyapAhuDe 6 350. esA paDhamabhAsagAhA pajjattApajjattajIvasamAsesu vedagasammattamaggaNAsu ca payavatthaNiNNayakaraNaTTha moiNNA / taM jahA - 'pajNattApajjatte' evaM bhaNide pajjateMNa apajjasaiMNa ca puvabaddhANi kammANi niyamA atthi tti suttatthasaMbaMdho; kammaTThadima aMtare pajjattApajjattapajjAyA donhamavassaMbhAvaniyamAdo / puvvabaddhANametyAbhayaNijjattamavahAreyazvaM / 'micchatta Nava saye ca sammatte' evaM bhaNide micchattapajjAe NavuMsayavedapajjAye sammattapajjAye ca vaTTamANeNa jIveNa godaNi kammANa abhajjANi ti suttatthasaMbaMdho kAyavvo / 130 6 351. tattha micchatapajjAo NavuMsayavedapajjAo ca kammaTThidianbhaMtare avassaMbhAvio, tapparihAreNa kammaTThidisamANaNovAyAbhAvAdo / sammattapajjAo vi etthavassaMbhAvio ceva, teNa viNA khavagaseDhisamArohaNAsaMbhavAdo / tado edesu pajjAe vaTTamANeNa puvabaddhANi kammANi ekssa khavagassa NiyamA asthi tti siddhamabhayaNijjattaM / 6352. 'tthI purise vissae bhajjA' evaM bhaNide itthI purisavedasammAmicchattapajjA su mANa puvabaddhANi bhayaNijjANi tti ghettavyaM, kamma dvidiabbhaMtare edesimavassaMbhAvaNiyamANuva $ 350. yaha prathama bhASyagAthA paryApta aura aparyApta jIvasamAsoMmeM tathA veda aura samyaktvamArgaNA meM prakRta arthakA nirNaya karaneke lie avatIrNa huI hai / vaha jaise - 'pajjattApajjatte' aisA kahane para paryApta aura aparyApta avasthAke sAtha pUrvabaddha karma isa kSapakake niyamase pAye jAte haiM aisA isa sUtra kA arthake sAtha sambandha hai, kyoMki karmasthitike bhItara paryApta aura aparyApta ina donoM paryAyoMke avazya hI honekA niyama hai| isalie pUrvabaddha karma yahA~para abhajanIya haiM aisA nizcaya karanA cAhie / 'micchatta NavuMsaye ca sammatte' aisA kahanepara mithyAtva paryAya meM, napuMsakaveda paryAya meM aura samyaktva paryAyameM vidyamAna jIvake dvArA pUrvabaddha karma isa kSapakake abhajanIya haiN| aisA isa sUtra ora arthakA paraspara sambandha karanA cAhiye / SS 351. unameM se mithyAtvaparyAya aura napuMsaka vedaparyAya karmasthitike bhItara avazyaMbhAvI haiM, kyoMki inakI prAptike binA karmasthitikI samAptikA anya koI upAya nahIM hai| samyaktvaparyAya bhI yahA~para avazyaMbhAvI hI hai, kyoMki usake binA kSapakazreNipara ArohaNa karanA asambhava hai / isalie ina paryAyoMmeM vidyamAna jIvake dvArA pUrvameM bA~dhe gaye karma isa kSapakake niyamase pAye jAte haiM / isa prakAra ukta mArgaNAoM meM pUrvabaddha karma kSapaka ke abhajanIya haiM yaha siddha ho gayA / vizeSArtha - karmasthiti kAlake bhItara yaha jIva aneka bAra paryApta bhI huA hai aura aparyApta bhI hama hai / sAtha hI saparyAyako kAryasthiti sAdhika do hajAra sAgaropama hai, mataH usakA karmasthitike bhItara napuMsakaveda aura mithyAtvake sAtha ekendriyaparyAya meM rahanA bhI avazyaMbhAvI hai / isa prakAra to paryApta aura aparyApta avasthA ke sAtha napuMsakaveda mArgaNA aura mithyAtvaguNasthAna meM pUrvabaddha karma isa kSapakake niyamase pAye jAte haiN| sAtha hI yaha bhI niyama hai ki samyaktvako prApta karaneke bAda hI isa jIvakA saMyamapUrvaka kSapakazreNivara ArohaNa karanA bana sakatA hai, isalie samyaktvamArgaNA meM pUrvavaddha karma isa jIvake niyamase pAye jAte haiM / $ 352. 'tthI purise missae bhajjA' aisA kahanepara khoveda, puruSabeda aura sammAgmithyAtva paryAya meM isa jIvake dvArA bA~dhe gaye karma isa kSapakake bhajanIya haiM aisA grahaNa karanA cAhie, kyoMki karmasthiti ke bhItara ina mArgaNAoMke avazya honekA niyama nahIM pAyA jAtA / sAsAdana
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhIe paMcamamUlagAhAe paDhamabhAsagAhA 131 lbhaado| sAsaNasammAiTThiNA ca baddhANi bhayaNijjANi tti eso vi atyo etya vakkhANeyavyo, missaNidde sassedassa desAmAsayabhAveNa pvuttianbhuvgmaado| 5 353. saMpahi edasseva gAhAsuttatthassa phuDokaraNa?muvarimaM vihAsAgaMthamADhavei* vihaasaa| 5 354. sugm| * pajjatteNa apajjatteNa micchAiTiNA sammAidviNA NaqsayavedeNa ca evaMbhAvabhUdeNa baddhANi NiyamA asthi / * itthoe puriseNa sammAmicchAiTThiNA ca evaMbhAvabhUdeNa baddhANi bhjjaanni| 6355. evANi do vi suttANi sugamANi / Navari 'evaMbhAvabhUdeNetti' bhaNive evaMvihabhAvapariNadeNa jIveNa baddhANi kammANi edassa khavayassa bhayaNijjAbhayaNijjasahaveNa asthi ti ghettavvaM / evaM paDhamabhAsagAhAe vihAsA smttaa| samyagdRSTike dvArA baddha karma bhI isa kSapakake bhajanIya haiM isa arthakA bhI yahAM vyAkhyAna karanA cAhie, kyoMki yahA~para isa mizrapadake nirdezakI dezAmarSakarUpase pravRtti svIkAra kI gayI hai| vizeSArtha-karmasthitike bhItara koI jIva ekendriya paryAyase strIvedI aura puruSavedI hue binA sIdhA napuMsakavedake sAtha manuSya aura samyagdRSTi hokara tathA samyagmithyAdRSTi aura sAsAdanasamyagdRSTi na hokara saMyamapUrvaka kSapakaNipara bArohaNa kare yaha sambhava hai| yahI kAraNa hai ki ukta mArgaNAoMmeM bAMdhe gaye karma isa kSapakake abhajanIya kahe haiM, kyoMki jo karmasthitike bhItara ukta mArgaNAoM meM se vivakSita kisI mArgaNAko prApta kara kramazaH kSapakoNipara ArohaNa karatA hai usake to pUrvokta vivakSita mArgaNAmeM bAMdhe gaye karma isa jhapakake niyamase pAye jAte haiM aura jo karmasthitike bhItara zeSa mArgaNAoM meM se kisI bhI mArgaNAko prApta e binA kSapazreNipara ArohaNa karatA hai usa kSapakake ukta mArgaNAmeM bAMdhA gayA karma isa kSapakake niyamase nahIM pAyA jAtA hai / isIlie zeSa mArgaNAoMkI apekSA pUrvabaddha karma isa kSapakake bhajanoya kahe haiN| 6353. aba isI gAthAsUtrakA spaSTIkaraNa karaneke lie Ageke vibhASAgranthako Arambha karate haiM * aba prathama bhASyagAthAko vibhASA karate haiN| 5 354. yaha sUtra sugama hai| * paryApta aura aparyApta avasthAse yukta mithyAdRSTi, samyagdRSTi aura napuMsakaveda isa prakAra ina bhAvoMse pariNata jIvake dvArA baddha karma isa kSapakake niyamase pAye jAte haiM isalie abhajanIya haiN| * strIveda, puruSaveva aura samyagmithyAdRSTi isa prakAra ina bhAvoMse pariNata jIvake dvArA baddha karma isa kSapakake bhajanIva haiN| 6355. ye donoM hI sUtra sugama haiN| itanI vizeSatA hai ki 'evaMbhAvabhUdeNa' aisA kahanepara isa prakArake bhAvoMse pariNata jIvake dvArA baddha karma isa kSapakake bhajanIya aura abhajanIyasvarUpase pAye jAte haiM aisA grahaNa karanA caahie| isa prakAra prathama bhASyagAthAko vibhASA samApta huii|
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ 132 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe * etto vidiyAe mAsagAhAe samukkittaNA / 5 356. sugmN| * taM jhaa| 5 357. sugm| (135) orAliye sarIre orAliyamissae ca joge du / caduvidhamaNa-vacijoge ca amajjagA sesage bhajjA // 188 // 6 358. esA vidiyabhAsagAhA jogamaggaNAvisaye pyvtthgvesnn?moinnnnaa| taM jahA'ozaliye sarore0' evaM bhaNive orAliyakAyajogeNa orAliyamissakAyajogeNa cauvvihamaNa. joga-cavihavacijogabhedesu ca vaTTamANeNa puvvabaddhANi edassa khavagassa NiyamA asthi, tado Na tANa bhAjayasvANi ti sutttthruugho| edesimabhajjate kAraNaM sugamaM / 'sesage bhajjA' evaM bhANade sesajogesu veudhviya-veuvviyamissa-AhAra-AhAramissa-kammaiyakAyajogasaNNidesu puvaba kammaradesA bhajiyavvA, tesi kammadidiabhaMtare avassaMbhAvaNiyamANuvalaMbhAvo tti ghettanvaM / saMpahi eksseva sattatthassa phuDIkaraNaTThamuvarimo vihAsAgaMtho * vihaasaa| $ 359 sugmN| * isase Age dUsarI bhASyagAthAko samutkotanA karate haiM / $356. yaha sUtra sugama hai| * vaha jaise| 6357. yaha sUtra sugama hai| (135) audArikakAyayoga, audArikamizrakAyayoga, cAroM manoyoga aura cAroM vacanayogoM meM pUrvabaddha karma isa kSapakake abhajanIya haiM tathA zeSa yogoMmeM pUrvabaddha karma isa kSapakake bhajanIya haiM // 129 // 6358. yaha dUsarI bhASyagAthA yogamArgaNAmeM prakRta arthako gaveSaNA karaneke lie avataHNa huI hai| vaha jese 'orAliye sarIre0' aisA kahanepara audArikakAyayoga, audArikamizrakAyayoga, cAroM prakArake manoyoga aura cAroM prakArake vacanayogake bhedoMmeM vidyamAna jIvake dvArA pUrvabaddha karma isa kSapakake niyamase pAye jAte haiM, isalie ve bhajanIya nahIM haiM isa prakAra yaha isa sUtrakA samuccayarUpa artha hai| ina yogoMmeM baddha karma isa kSapakake abhajanIya haiM isa viSayameM kAraNakA kathana sagama hai| 'sesage bhajajA' aisA kahanepara vaikiyikakAyayoga. vaikriyikamizrakAyayoga. AhArakakAyayoga, AhArakamizrakAyayoga aura kArmaNakAyayogasaMjJaka ina yogoMmeM pUrvabaddha karmapradeza isa kSapakake bhajanIya haiM, kyoMki ye yoga karmasthitike bhItara avazya hI hote haiM aisA niyama nahIM pAyA jAtA aisA yahA~ grahaNa karanA caahie| aba isI sUtrake arthako spaSTa karaneke lie AgekA vibhASAgrantha AyA hai * aba dUsarI bhASyagAthAko vibhASA karate haiN| 5 359. yaha sUtra sugama hai|
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhIe paMcamamUlagAhAe tadiyA bhAsagAhA 133 * orAlieNa orAliyamissaeNa cauvviheNa maNajogeNa cauvviheNa vaci - jogeNa baddhANi abhajjANi / * sesajogesu baddhANi bhajjANi / 360. gayatthamevaM suttaddayaM / Navari gAhAsutte 'orAliye sarIre' iccAdi sattamI vihattiNiddeso cuNisutte puNa 'orAlieNa orAliyamisseNetti' evamAdigo tadiyAvihattiNiddeso kado / kathamedesi doNhamaviroho tti pucchide Natthi viroho, vivakSAtaH kArakANi bhavantIti nyAyAt / evaM vidiyabhAsagAhAe atthavihAsA samattA / * etto tadiyabhAsagAhA ! 6361. sugamaM / * taM jahA / $ 362. sugamaM / (136) adha suda-madiuvajoge hoMti abhajjANi puvvavadvANi / bhajjANi ca paccakkhesu dosu chadumatthaNANesu // 189 // 6 363. esA taviyabhAsagAhA NANamaggaNAe pugvabaddhANaM bhaya NijjA bhaya Nijja mAtra gavesaNa - maNA / taM jahA 'agha suda-madiuvajoge' evaM bhaNide sudaNANovajoge madiNANovajoge ca vaTTamANeNa puNyabaddhANi abhayaNijjANi hoMti tti suttatyasaMbaMdho / madi-sudaaNNANaM pi ettheva * audArikakAyayoga, audArika mizrakAyayoga, cAra prakArake vacanayogake sAtha baddha karma isa kSapakake abhajanIya haiN| kSapakake bhajanIya haiN| prakArake manoyoga aura cAra tathA zeSa yogoMmeM baddha karma isa SS 360. ye donoM sUtra gatArtha haiN| itanI vizeSatA hai ki gAthAsUtra meM 'orAliye sarIre' isa prakAra saptamI vibhaktikA nirdeza kiyA hai parantu cUrNisUtra meM to 'orAlieNa orAliyamisseNa' isa prakAra tRtIyA vibhaktikA nirdeza kiyA hai, isalie ina donoM vacanoMmeM avirodha kisa prakAra hai aisI pRcchA honepara kahate haiM ki isameM koI virodha nahIM hai, kyoMki vivakSAke anusAra kArakoM ko pravRtti hotI hai aisA nyAya hai / isa prakAra dUsarI bhASyagAthAko arthavibhASA samApta huI / * isase Age tIsarI bhASyagAthA kahate haiM / $ 361. vaha sUtra sugama hai / * vaha jaise / 6 362. yaha sUtra sugama hai / (136) matijJAna aura zrutajJAna ina donoM upayogoM meM pUrvabaddha karma isa kSapakake abhajanIya haiM tathA chapathake do pratyakSa upayogoMmeM pUrvabaddha karma isa kSapakake bhajanIya haiM // 189 // SS 363. yaha tIsarI bhASyagAthA jJAnamArgaNA meM pUrvabaddha karmoMke isa kSapakake bhajanIya aura abhajanIya bhAvakI gaveSaNA ke lie avatIrNa huI hai| vaha jaise- 'agha suda-madiuvajoge' aisA kahanepara zrutajJAnopayoga meM aura matijJAnopayoga meM vidyamAna jIvake dvArA pUrvabaddha karma isa kSapakake abhajanIya
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ 134 jayaghavalAsahide kasAyapAhuDe saMgaho kAyavo, madi-sudovajogattaNa bhedaabhaavaado| tado edesu cadusu uvajogesu puvvabaddhANi khavagassa NiyamA atthi tti ghettanvaM, edesimuvajogANamedassa khavagassa kammaTThidiabhaMtare NicchaeNa sNbhvdNsnnaado| 'bhajjANi ca paccakkhesu dosu0' evaM maNide chadumatthavisaye jANi paccakkhANi avahimaNapajjavaNANANi tesa puzvabaddhANi bhajiyavvANi tti suttattho, mavi-sudaNANANaM va doNhamedesi khavagassa puvAvasthAe avassaMbhAviNiyamANuvalaMbhAvo / ettha avahiNAgaNiddeseNeva vihaMgaNANassa vi gahaNaM kAyagvaM; tassa vi tvNtbbhaavtaado| saMpahi eksseva phuDIkaraNa?muvarimaM vihAsAgaMthamAha * vihaasaa| 5 364. sgmN| * sudaNANe aNNANe madiNANe aNNANe edesu cadusu uvajogesu pundhabaddhANi NiyamA asthi / * ohiNANe aNNANe maNapajjavaNANe edesu tisu uvajogesu puvvabaddhANi bhjiyvvaanni| 5 365. edANi do vi suttANi sugamANi / evaM tadiyabhAsagAhAe vihAsA smttaa| * etto cautthIe bhAsagAhAe smukttinnaa| haiM yaha isa sUtrakA arthake sAtha sambandha hai / matyajJAna aura zrutAjJAnakA bhI yahIMpara saMgraha kara lenA cAhie, kyoMki matijJAna aura zrutajJAna upayoga sAmAnyakI apekSA unase inameM koI bheda nahIM hai, isalie ina cAra upayogoMmeM pUrvabaddha karma isa kSapakake niyamase pAye jAte haiM aisA yahA~ grahaNa karanA cAhie, kyoMki ye cAroM upayoga isa kSapakake karmasthitike bhItara niyamase sambhava dekhe jAte haiM bhajjANi ca paccakkhesu dosu0' aisA kahanepara chadmasthake jo pratyakSa avadhijJAna aura manaHparyayajJAna rUpa do upayoga hote haiM unameM pUrvabaddha karma isa kSapakake bhajanIya haiM yaha isa sUtrakA artha hai, kyoMki matijJAna aura zrutajJAnake samAna ye donoM upayoga isa kSapakako pUrvAvasthAmeM avazya ho hote haiM aisA koI niyama nahIM upalabdha hotaa| yahAM isa sUtrameM avadhijJAnakA nirdeza karanese hI vibhaMgajJAnakA bhI grahaNa karanA cAhie, kyoMki usakA bhI usameM antarbhAva ho jAtA hai| aba isI arthakA spaSTIkaraNa karaneke lie Ageke vibhASAgranthako kahate haiM * aba isa tIsarI bhASyagAthAko vibhASA karate haiN| 6364. yaha sUtra sugama hai| OM zrutajJAna, zrutaajJAna, matijJAna aura matyajJAna ina cAra upayogoM meM pUrvabaddha karma isa kSapakake niyamase pAye jAte haiN| * avadhijJAna, avadhiajJAna aura manaHparyayajJAna ina tIna upayogoM meM pUrvabaddha karma isa kSapakake bhajanIya haiN| 5 361. ye donoM sUtra sugama haiM / isa prakAra tIsarI bhASyagAthAkI vibhASA samApta huii| * isase Age cauthI bhASyagAthAko samutkIrtanA karate haiN|
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhIe paMcamamUlagAhAe cautthI bhAvagAhA SS 366. sugamaM / (137) kammANi abhajjANi du aNagAra - acakkhudaMsaNuvajoge / adha ohidaMsaNe puNa uvajoge hoMti bhajjANi // 190 // 135 6 367. esA cautthI bhAsagAhA daMsaNamaggaNAvisaye putrabaddhANaM kammANaM bhayaNijjAbhaNijjataruveNa atthittagavesaNaTumoddaNNA / taM jahA - 'kammANi abhajjANi du0' evaM bhaNide cavakhudaMsaNovajoge acakkhudaMsaNovajoge ca vaTTamANeNa puNyabaddhANi kammANi ekssa khavagassa NiyamA asthi tti vRttaM hoi, doNhamedesi muvajogANamevassa khatragassa kammaTThidiabhaMtare NicchaeNa saMbhava snnaado| ettha aNagArovajoge tti sAmaNNaNiddese vi pArisesiyaNAeNa cakkhudaMsaNova jogasseva gahaNaM kAyavvaM, sesANaM donhaM chadumatya iMsaNovajogANaM sutte pudha niddesavaMsaNAvo / 'adha ohidaMsaNe puNa0' evaM bhaNide aghidaMsaNovajoge vaTTamANeNa puvvabaddhANi ekssa khavagassa bhayaNijjANi tti ghettavyaM, ohidaMsaNAvaraNakkhaovasamasta savvajIvesu saMbhavANu valaM bhAvo / saMpahi evaMviho edisse gAhAe atyo sugamo tti kADhUNa Na tattha vihA saMtaramADhaveyavyamivi paTuppAemANo suttamuttaraM bhaNai * vihAsA esA / 6 368. esA caiva samukkittathA evisse gAhAe bihAsAsarUveNa payaTTA, subohattAvo / tamhA Na edisse vihAsaMta ramehimADa vijjadi tti eso edassa bhAvatyo / evamettieNa pabaMdheNa paMcamI mulagAhAe vihAsaNaM samASiya saMpahi bahAvasarapalAe chaTumUlagAhAe vihAsaNaM kuNamANo 6 366. yaha sUtra sugama hai / * anAkAra cakSuvanopayoga aura lacakSubarzanopayogameM pUrvabaddha karma isa kSapakake abhajanIya haiN| tathA avadhidarzanopayogameM pUrvabaddha karma isa kSapakake bhavanIya haiN| $ 367. yaha cauthI bhASyagAthA darzanamAgaMNAke viSayameM pUrvabaddha karmoMke isa kSapaka ke bhajanIya mora abhajanoyasvarUpase astitvakI gaveSaNA karaneke lie avatIrNa huI hai / vaha jaise' - kammANi abhajjANi du' aisA kahanepara -cakSudarzanopayoga aura acakSudarzanopayogameM vidyamAna jIvake dvArA pUrvabaddha karma isa kSapakake niyamase pAye jAte haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai, kyoMki ina donoM upayogoM kA isa kSapaka karmasthitike bhItara nizcayase sambhava dekhA jAtA hai| isa sUtra meM 'aNagArovajogo' aisA sAmAnya nirdeza karanepara bhI parizeSanyAyase cakSudarzanopayogakA hI grahaNa karanA cAhie, kyoMki zeSa do chadmastha upayogoMkA sUtrameM pRthak nirdeza dekhA jAtA hai / 'agha ohidaMsaNe puNa' aisA kahanepara avadhidarzanopayogameM vidyamAna jIvake dvArA pUrvabaddha karma isa kSapakake bhajanIya haiM aisA grahaNa karanA cAhie, kyoMki avadhidarzanAvaraNakA kSayopazama saba jIvoMmeM sambhavarUpase nahIM upalabdha hotA / aba isa prakArakA isa bhASyagAthAkA artha sugama hai aisA karake usake viSaya meM anya dUsarI vibhASA Arambha nahIM karanI cAhie aisA kathana karate hue Age ke sUtrako kahate haiM * yaha samutkIrtanA ho isakI vibhASA hai / $ 368. yaha samutkIrtanA hI isa bhASyagAthAkI vibhASArUpase pravRtta hai, isalie isa samaya isakI dUsarI vibhASA prArambha nahIM kI jAtI hai yaha isakA bhAvArtha hai| isa prakAra itane prabandha dvArA pA~cavIM mUla gAthAkI vibhASA samApta karake ava yathAvasara prApta chaThI mUla gAthAkI vibhASA
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ 136 uvarimaM pabaMdha mADhavei jayadhavAsahide kasAyapAhuDe * etto chaTThI mUlagAhA | 6 369. etto uvari chuTTI mUlagAhA vihAsiyagvA tti / (138) kiM lessAe baddhANi kesu kammesu vaTTamANeNa / sAdeNa asAdeNa ca liMgeNa ca kamhi khettamhi // 191 // 9 370. esA mUlagAhA lessAmaggaNAe sippakammabhedesu sAdAsAdodaye tAvasAdiliMgagaNesu khetta-kAlavibhAgesu ca vaTTamANeNa puvvabaddhANaM kammANaM khavagasaMbaMdhega bhaya NijjAbhaya NijjasatreNa saMbhavagavesaNa moiNNA / taM jahA - 'kilessAe baddhANi' evaM bhaNide chabihAe lessAe vANi kammANi kimedassa khavagassa bhayaNijjANi Aho Na bhayaNijjANi tti pucchAhi. saMbaMdha / tado eso sutAvayavo lessAmaggaNAe pugvabadvANaM kammANaM bhayaNijjAbhaya Nijja bhAvagavesamuvaNibaddho daTuvvo / $ 371. 'kesu va kamme vaTTamANeNa' jIvanopAyabhUtAH kriyAvizeSAH karmANi kRpyAdIni / tattha ke kamme vaTTamANa puThavabaddhANi kammANi edassa khavagassa bhajjANi kesu vA Na bhajjANi tti pucchA edeNa kadA hoi / 6 372. 'sAveNa asAveNa ca' eveNa suttAvayaveNa sAdAsAdodaya visesideNa jIveNa puvvabaddhANaM kampANaM bhaNijjAbhaya NijjabhAvamaggaNA pucchAmuheNa NiddiTThA daTuvvA / karate hue Age ke prabandhako Arambha karate haiM - * aba isase Age chaThI mUlapAthAkA avatAra karate haiM / 6 369. isase Age chaThI mUlagAthAkI vibhASA karanI caahie| (139) kisa lezyA meM, kina karmoMmeM, kisa kSetra aura kAlameM vartamAna jIvake dvArA tathA sAtA, AgatA aura kisa liMgake sAtha vaddha karma isa kSapakake pAye jAte haiM // 191 // 6 370. yaha mUla sUtragAthA lezyA mArgaNA meM, zilpakarmake bhedoMmeM, sAtA aura asAtAke udaya meM tApasa Adi trigagrahaNoM meM tathA kSetra aura kAlake bhedoM meM vidyamAna jIvake dvArA pUrvabaddha karmoM ke kSapake sambandhase bhajanIya aura abhajIyasvarUpase sambhavakI gaveSaNA karaneke lie avatIrNaM huI hai / vaha jaise - ' kalessAe baddhANi' aisA kahanepara chaha prakArako lezyAoM meM baddha karma kyA isa kSapaka bhajanIya haiM yA bhajanIya nahIM haiM isa prakAra isa pRcchakA prakRta meM sambandha hai / isalie yaha sUtrakA avayava lezyAmArgaNA meM pUrvabaddha karma isa kSapakake bhajanIya haiM yA abhajanIya haiM isa bAta kI gaveSaNA karane ke lie nibaddha kI maI jAnanI caahie| $ 371. 'kesu va kamme vaTTamANeNa' - jIvana saMcAlanake upAyabhUta kriyAvizeSa kRSI Adi karma haiM / unameM se kina kama vidyamAna jIvake dvArA pUrvabaddha karma isa kSapakake bhajanIya haiM tathA kina karmoMmeM vidyamAna jIvake dvArA pUrvabaddha karma isa kSapakake bhajanIya nahIM haiM yaha pUcchA isa vacana dvArA kI gayo hai / SS 372. tathA isa sUtra ke 'sAveNa asAdeNa ca' isa avayavadvArA sAtAvedanIya aura asAtAvedanIyake udayase yukta jIvake dvArA pUrvabaddha karma isa kSapakake bhajanIya haiM yA abhajanIya haiM yaha mArgaNA ukta pRcchAdvArA kI gayI jAnanI caahie|
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ savagaseDhIe chaTThamUlagAhAe paDhamabhAsagAhA 137 6 373. liMgeNa ca eva bhaNide liMgaggahaNesu tAvasAdivesaggahaNalapakhaNesu baTTamANeNa puThavabaddhANi kammANi kimedassa khavagassa atthi Aho tyi ti pucchANiddeso kavo hoii| 5 374. 'kamhi khettamhi' evaM bhaNide uDDAghotiriyaloyabheyabhiNNesu khetaviyappesu vaTTamANeNa puthvabaddhANaM kammANaM bhayaNijjAbhayaNijjabhAva visayA pucchA NihiTThA ti ghettavvA / edeNeva desA. mAsayabhAveNa kAlavibhAgesu vi osappiNi-ussappiNibheyabhiNNesu vaTTamANeNa puthvabaddhANaM kammANaM bhayaNijjAbhayaNijjabhAvavisayo pucchANiddeso sNgheynvo| vRttasesANaM saMjamAvimaggaNANaM ca ettheva saMgaho vaTavvo; suttassedassa desAmAsayattAdo / evamedIe mUlagAhAe pucchAmeteNa sUcidANamatyavisesANaM vihAsaNaM kuNamANo tattha paDibaddhANaM bhAsagAhANamiyattAvahAraNamivamAha * edisse do bhAsagAhAo / 5 375. sugrm| * tAsi smukittnnaa| 376. tAsi doNhaM bhAsagAhANaM jahAkamamesA samukkittaNA baTuvvA tti vuttaM hoh| (139) lessA sAda asAde ca amajjA kamma sippa liMge ca / khettamhi ca bhajjANi dusamAvimAge amajjANi // 192 // 6373. "liMgeNa ca' aisA kahanepara tApasa Adi liMgagrahaNalakSaNa liMgagrahaNoMmeM vidyamAna bovake dvArA pUrvabaddha karma isa kSapakake haiM yA nahIM haiM yaha pRcchAnirdeza kiyA gayA hai| 5 374. 'kamhi lesamhi' aisA kahanepara Uvaloka, adholoka aura tiryaglokake bhedase bhedako prApta hue kSetravizeSoMmeM vidyamAna jIvake dvArA pUrvabaddha karma bhajanIya haiM yA abhajanIya hai yaha pRcchA nirdiSTa kI gayI jAnanI caahie| tathA isI vacanake dvArA dezAmarSakarUpase grahaNa kiye gaye avasarpiNI aura utsarpaNoke bhedase bhedako prApta hue kAlake vibhAgoM meM vidyamAna bIvake dvArA pUrvabaddha karma isa kSapakake bhajanIya haiM yA abhajanIya haiM isa pRcchAnirdezakA saMgraha karanA caahie| tathA pUrvameM jina mArgaNAboMkI apekSA nirdeza kara Aye haiM unase zeSa rahIM saMyama Adi mAgaMNAboMkA saMgraha bhI yahIMpara kara lenA caahie| isa prakAra isa mUlagAthAmeM pRcchAdvArA sUcita hue arthavizeSako vibhASA karate hue ukta viSayameM pratibaddha bhASyagAthAoMkI iyattAkA avadhAraNa karaneke lie isa sUtrako kahate haiM * isa chaThI mUlagAthAko do bhASyagAthAeM haiN| 5 375. yaha sUtra sugama hai| * aba unakI samutkIrtanA karate haiN| 6376. una donoM bhASyagAthAboMkI yathAkramase samutkotanA bAnanI cAhie yaha uka kathanakA tAtparya hai| (139) sabhI lezyAma tathA sAtA aura asAtAmeM pUrvabaddha karma isa kSapakake abhajanIya haiM / basi Adi sabhI karmomeM, sabhI zilpoMmeM, sabhI liMgoMmeM aura sabhI kSetroM meM pUrvabaddha karma isa kSapakake bhajanIya haiN| tathA kAlake sabhI vibhAgoM meM pUrvabaddha karma isa kSapakake bhajanIya haiM // 192 // 18
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ 138 jayaghavalAsahide kasAyapAhure 5 377. esA paDhamabhAsagAhA puvvuttANaM savvAsimeva pucchANaM nninnnnyvihaannttumoinnnnaa| saMpahi evisse kiMci avayavatthaparUvaNaM kssaamo| taM jahA-'lessA sAda asAde ca' evaM maNide chasu lessAsu sAdAsAdodaesu ca vaTTamANeNa puvabaddhANi abhajjANi NiyamA tANi atthi tti vuttaM hodi / kudo edesimabhajjattaNiyamo tti ce ? lessAbhedANaM sAdAsAdodayANaM ca tirikkha-maNussesu aMtomuhatteNa praavttnnnniymdNsnnaado| Na cAvaTTidalessesu deva-Neraiesu paviTThasta aNNahAbhAvasaMbhavo AsaMkaNijjo, kammahidimettakAlaM tatthAvaTThANAsaMbhaveNa tirikkha-maNussesuppajjiya chasu lessAsu parAvattamANassa savvalessAsaMcayANaM khavagaseDhoe avssNbhaavnniymdNsnnaado| 6378. 'kamma sippa liMge ca' evaM bhaNide samvesu kammesu samvesu sippesu samvesu / liMgaggahaNesu vaTTamANeNa puvabaddhANi bhajidamyANi tti sutttthsNbNdho| kudo evesi bhayaNijjatamidi ghe? tesimavassaMbhAvaNiyamAbhAvAdo / NiggaMliMgasaMcayassa avassaMbhAvaNiyamasaNAdo Na 377. yaha prathama bhASyagAthA pUrvokta sabhI pRcchAoMkA nirNaya karaneke lie avatIrNa huI hai| aba isameM Aye hue padoMke kiMcit arthako prarUpaNA kreNge| vaha jaise-'lessA sAda asAde ca' aisA kahanepara chahoM lezyAoM aura sAtA asAtAvedanIyake udayoMmeM vidyamAna jIvake dvArA pUrvabaddha karma isa kSapakake abhajanIya haiN| ukta sthAnoMmeM pUrvabaddha karma isa jhapakake niyamase pAye jAte haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai / zaMkA-ukta sthAnoMmeM pUrvabaddha karmoMke isa pakake abhajanIyapanekA niyama kisa kAraNase hai ? samAdhAna-kyoMki tiryaMcoM aura manuSyoMmeM lezyAke bhedoMkA aura sAtA-asAtAke udayakA antarmuhurtameM parivartanakA niyama dekhA jAtA hai| tathA avasthita lezyAvAle deva aura nArakiyoMmeM praviSTa hae jIvako apekSA anyathAbhAva sambhava hai aisI AzaMkA nahIM karanI cAhie, kyoMki karmasthitimAtra kAla taka una gatiyoMmeM avasthAna asambhava honese tiryaMca aura manuSyoM meM utpanna hokara chahoM lezyAoMmeM parAvartana karanevAle jIvake saba lezyAoMmeM saMcita hue kokA kSapakazreNimeM avazya ho pAye jAnerUpa niyama dekhA jAtA hai| vizeSArtha-devagati aura narakagatimeM yadyapi avasthita lezyAeM pAyI jAtI haiM, parantu karmasthitipramANa kAlake bhItara jo jIva ina gatiyoMmeM janma na lekara mAtra tiryaMcati aura manuSyagatimeM ho rahe aura antameM usI kAlake bhItara kSapakazreNipara ArohaNa kare yaha niyamase sambhava hai| sAtha hI ina gatiyoMmeM yathAyogya chahoM lezyAe~ niyamase pAyI jAtI haiM, kyoMki ina gatiyoMmeM unameMse pratyeka lezyAkA kAla hI antarmuhUrta hai| isalie to chahoM lezyAoMmeM pUrvabaddha karma isa kSapakake niyamase pAye jAte haiM yaha nizcita hotA hai| isI nyAyase sAtAvedanIya aura asAtAvedanIyake udayakI apekSA bhI samajha lenA caahie| 6378. 'kamma sippa liMge ca' aisA kahanepara saba karmomeM, saba zilpoMmeM aura sabhI liMgagrahaNoMmeM vidyamAna jIvake dvArA pUrvabaddha karma isa kSapakake bhajanIya haiM yaha sUtrakA arthake sAtha sambandha hai| zaMkA-ina sthAnoMmeM baddha karma isa kSapakake bhajanIya kisa kAraNase haiM ? samAdhAna-kyoMki ina sthAnoMmeM pUrvabaddha karma isa kSapakake avazya hI hote haiM aisA niyama nahIM hai|
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhIe chaTThamUlagAhAe paDhamabhAsagAhA 139 sarvvAla saMcayassa bhayaNijjattAvahAraNamedaM ghaDavi tti NAsaMkaNijjaM; pAsaMDiliMgANameva saviyAraaerodre vivvikhyttaado| Na ca jirNAlagaggahaNe savidhAravesaggahaNamatyi; tassa jAdarUvasarU - vaado| to savve parapAsaMDiligesu pugvabaddhANaM bhayaNijjattamevetti siddhaM / $ 379. 'khettamhi ya bhajjANi du' evaM bhaNide tiriyaloyasaMcayaM dhuvaM kADhUna sesakhettamhi aghologe uDDaloge ca vaTTamANeNa saMcidakammasa bhajjataM hoi ti suttatyo / sutte evaMvihavisesa - NisAbhAve kaghameso viseso viNNAduM savikajjave ? Na, vakkhANAvo tahAvihavisesapaDivattIvo / 6 380. 'samAvibhAge abhajjANi' evaM bhaNide samAvibhAgo nAma kAlavibhAgo / so vuNa viho osappiNi ussappiNibhedeNa / tattha ekketrako susamasusamAvibheveNa chagviho hoSi / satya savvatya vaTTamANeNa baddhANi kammANi NiyamA atthi, tado tANi Na bhayaNijjANi tti suttattho / kudo vuNa tesimabhayaNijjattamidi ce ? kammadviMdiabbhaMtare osappiNi ussappiNikAlANaM sAMta bhedANaM parivattaNaniyamadaMsaNA do / saMpahi evaMvihame disse gAhAe atthaM vihAsemANo uvarimaM vihAsAgaMthamADhavei zaMkA- isa kSapakake nirgrantha liMga avazya hI sambhava dekhA jAtA hai, isalie saba liMgoM meM saMcita huA karma isa kSapakake bhajanIya hai yaha niyama nahIM ghaTita hotA ? samAdhAna - aisI AzaMkA nahIM karanI cAhie, kyoMki vikArI vezavAle pAkhaNDI liMga hI yahAM vivakSita haiM / aura jinaliMga ke grahaNa meM vikArI vezakA grahaNa hotA nahIM, kyoMki vaha yathAjAtasvarUpa hotA hai, isalie saba paramatoMdvArA svIkRta pAkhaNDI liMgoM meM pUrvabaddha karma isa kSapakake bhajanIya haiM yaha siddha huA / 6 379. 'khettamhi ya bhajjANi du' aisA kahanepara tiryaglokake saMcayako dhruva karake zeSa adholoka aura Urdhvaloka meM vidyamAna jIvake saMcita huA karma isa kSapakake bhajanIya hai yaha isa sUtravacanakA artha hai / zaMkA - sUtra meM isa prakArake vizeSakA nirdeza nahIM kiyA, ataH isa vizeSako jAnanA kaise zakya hai ? samAdhAna- nahIM, kyoMki vyAkhyAnase isa prakAra ke vizeSakA jJAna ho jAtA hai / 6 380. 'samAvibhAge abhajjANi' aisA kahanepara samAvibhAgakA artha kAlakA vibhAga hai / aura vaha avasarpiNI aura utsarpiNIke bhedase do prakArakA hai| unameMse eka-eka kA suSamAsuSamA Adike bhedase chaha prakArakA hai| una saba kAloMmeM vidyamAna jIvake dvArA pUrvabaddha karma niyamase haiM / isalie ve bhajanIya nahIM haiM yaha isa sUtravacanakA artha hai / zaMkA- ina kAloMmeM pUrvabaddha karma isa kSapakake abhajanIya kaise haiM ? samAdhAna kyoMki karmasthiti ke bhItara apane antarbhedoMke sAtha avasarpiNI aura utsarpiNI kAloMke parivartanakA niyama dekhA jAtA hai / isalie ina kAloM meM pUrvabaddha karma isa kSapakake niyamase pAye jAte haiM yaha siddha ho jAtA hai / aba isa gAthA ke isa prakArake arthakI vibhASA karate hue Ageke vibhASAgranthako Arambha karate haiM
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4. jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe * vihaasaa| 381. sugmN| * taM jhaa| 5 382. sugm| -su lessAsu sAdeNa asAdeNa ca baddhANi amajjANi / 6383. chasa lessAsa sAdAsAdodayesu ca puvyabaddhANi kammANi NiyamA asthi, tesi bhayaNijjata kaarnnaannvlNbhaado| * kamma sippesa mjjaanni| 1384. kammesana sippesa ca vaTTamANeNa pujvabaddhANi bhajiyavANi tti vuttaM hoNdi| ettha bhayaNinjatte kAraNaM sgmN| saMpahi kANi tANi kammANi jesu vaTTamASaNa baddhANaM kammANaM bhayaNijjattamevaM parUvijjavi ti AsaMkAe kammabhedANaM giddesa kuNamANo suttamuttaraM bhaNai kammANi jahA-aMgArakamma vaNNakammaM pavvadakammamedesu kammesu majjANi / 38. etya 'aMgArakammaM ivi bhaNive aMgArasaMpAyaNaTThA kaTTadahaNakiriyA ghettavvA, kaTuMgArasamANaNeNa bahUNaM kammakarANaM jovaNovalaMbhAdo / adhavA tehiM tahA Nivvattirdehi aMgArehi aba isa prathama bhASyagAthAko vibhASA karate haiN| 381. yaha sUtra sugama hai| * vaha jaise| 6382. yaha sUtra sugama hai| * chaha lezyAoMmeM tathA sAtodaya aura asAtodayake sAtha pUrvabaddha karma isa kSapakake abhajanIya haiN| 6383, ina chahoM lezyAoMmeM tathA sAtodaya aura asAtodayameM pUrvabaddha karma isa kSapakake niyamase pAye jAte haiM, kyoMki unake bhajanIyapane meM kAraNa nahIM pAyA jaataa| * karmoM aura zilpoMmeM pUrvabaddha karma isa kSapakake bhajanIya hai| 1384. karmoM meM aura zilpakAryo meM vidyamAna jIvake dvArA pUrvabaddha karma isa kSapakake bhajanIya haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai| yahAM bhajanIyapane meM kAraNa sugama hai| aba ve karma kauna haiM jinameM vidyamAna jIvake dvArA baddha karma isa kSapake bhajanIya haiM yaha kahA jAtA hai aisI AzaMkA honepara ina karmokA nirdeza karate hue Ageke sUtrako kahate haiM * karma yathA-aMgArakarma, varNakarma aura parvatakarma ina karmomeM baddha karma isa kSapakake bhamanIya haiN| 6385. isa sUtrameM 'aMgArakamma' aisA kahanepara aMgArakAryako sampAdana karane ke lie lakar3Ike jalAnerUpa kriyAko grahaNa karanA cAhie, kyoMki yahAM kASThAMgArase bane bhojanase bahutase karmakaroMkA jIvana upalabdha hotA hai| athavA aMgArakarmase jo usI prakArake anya aMgAra
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ baSagaseDhIe chaTThamUlagAhAe paThamabhAsagAhA 141 jo suvaNNasaMbhAraNAvivAvAro' so vi aMgArakammamivi ghettanvaM / SaNNakammaM NAma cittakammaM vatyaraMjaNAvi ghettavvaM, hariyAla-hiMgulamAvivaNNANamaNNoNNasaMjogajaNidavaNNabhedehi paDa-kuDDAdisa vicittacittakammasaMpAdaNeNa khomaMsama-dugulAdivatthavisesaraMjaNeNa ca jIvaMtANaM bhuaannmuvlNbhaado| 'pavvadakamma' ivi vutte layaNa-khaNaNa-silAyaMbhaghaDaNa-talaubbhasamAraNAdiselakammassa gahaNaM kAyavvaM / evaMpayArA aNNe vi kammavisesA mUsAkammAdayo' edeNa desAmAsayasutteNa NihiTThA baTuvvA / tado edesu kammabhedesa vaTTamANeNa puSvabaDhANi kammANi evassa khavagassa bhajidavANi, samvesu jovesa edesimavassaMbhAviNiyamAbhAvAdo tti eso ettha sutttysmucco| edeNeva vesAmAsayasutteNa sippabhedANaM pi pattachevAvINaM saMgaho kAyavyo, 'hastanaipuNyaM zilpamiti' vcnaat| * savaliMgesu ca majjANi / 6386. NiggaMliMgavavirittasesANaM saliMgaggahaNesu vaTTamANeNa puNyabadvANi kammANi ekssa khavagassa bhayaNijjANi tti vuttaM hoii| kiM kAraNaM? tAvasAdivesaggahaNANaM savvajovesa saMbhavaNiyamANuvalaMbhAvo / tabo siddhamedesi bhayaNijjataM / niSpanna kiye jAte haiM unase jo svarNakA saMskRta karanA Adi vyApAra kiyA jAtA hai vaha bhI aMgArakarma hai aisA grahaNa karanA cAhie / varNakamase vastrakA raMganA Adi citrakarmako grahaNa karanA caahie| haratAla, higula bAdi raMgoMke paraspara saMyogase utpanna hue nAnA prakArake raMgoMdvArA vana, dovAla Adi para nAnA prakArake citrakarmasampAdana dvArA tathA kapAsase banA huA vastra aura vRkSakI chAlase banA huA vastra Adi vastravizeSake raMgane dvArA jIvikA karanevAle bahuta prakArake manuSya pAye jAte haiN| 'pavvadakamma' aisA kahanepara guphAkA khodanA, zilA va stambhakA ghar3anA ora talagRhakA nirmANa karanA Adi zaiThakarmakA grahaNa karanA caahie| tathA isI prakArake mUsAkarma (dhAtu galAnekA karma) Adi aura bhI karmavizeSa isa padadvArA dezAmarSakarUpase nirdiSTa kiye gaye jAnane caahie| isalie karma ke ina bhedoMmeM vidyamAna jIvake dvArA pUrvabaddha karma isa kSapakake bhajanIya hote haiN| kyoMki jo vIva kSapakaveNipara car3hate haiM una sabake ye karma avazya hI hote haiM aisA koI niyama nahIM hai| isa prakAra yaha isa sUtrakA samuccayarUpa artha hai| tathA isI sUtra dvArA hI dezAmarSakabhAvase zilpakarmake bheda patracchedana Adi kokA bhI saMgraha karanA cAhie, kyoMki hastakI nipuNatAkA nAma hI zilpa hai aisA vacana hai| * saba liMgoMmeM pUrva baddhakarma isa kSapakake bhajanIya haiN| 6386. nirgrantha liMgake atirikta zeSa saba liMgagrahaNoMmeM vidyamAna jIvake dvArA pUrvabaddha karma isa kSapakake bhajanIya haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai| zaMkA-isakA kyA kAraNa hai ? samAdhAna-kyoMki tApasa Adi vezoMkA grahaNa saba jIvoMmeM sambhava ho aisA niyama nahIM pAyA jAtA / isalie ina liMgoMmeM pUrvabaddha karmokI bhajanIyatA siddha ho jAtI hai| * kSetrako apekSA adholoka aura UdhvaMlokameM pUrvabaddha karma isa kSapakake syAt pAye jAte haiN| kintu tiyaMglokameM pUrvabaddha karma isa kSapakake niyamase pAye jAte haiN| 1. tA0 pratI samAraNAdivAvAro iti pAThaH / 2. vA0 pratI mAsA (masi) kmmaadyo|
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ 142 jayadhavAsahide phasAyapAhuDe * khettamhi siyA adhologigaM siyA uDDhalogigaM NiyamA tiriyalogigaM / 6387. adhologasaMbaMdheNa uDDalogasaMbaMdheNa ca ja baddhaM kammaM taM siyA atyi siyA Natyi tti bhynnijj| tiriyalogiyaM tu kammaM NiyamA atthi ti vuttaM hoi| taM kadhaM ? kammaDhivi. kAlabbhaMtare uDalogamayaMtUNa aghologe ceva acchiyUNAgadassa uDDalogasaMcao Na lagbhave / evamadhologaparihAreNa unaloge ceva kammaTidimettakAlamacchiyUNAgavassa aghologasaMcao Na lagbhadi tti 'voNNamedesi' bhayaNijjattaM jAdaM uDDAdhologaparihAreNa tiriyaloge ceva kammaTTidimaNupAledUNAgavassa vA khavagassa tadubhayasaMcao Na labbhadi tti bhajiyavvo jaado| tiriyaloyasaMcayo puNa Na bhjiyvyo| kammahidimettakAlamuDDhAdhologesu ceva samayAviroheNAvadvivassa vi puNo tiriyalogakhettamaNAgaMtUNa khavagaseDhisamArohaNe sNbhaannuvlNbhaado| ettha tiriyaloyasaMcayaM dhuvaM kAdUNa uDDAgholoyasaMcayassa bhayaNijjabhAveNa cattAri bhaMgA vttvvaa| saMpahi ekssevatthassa phuDIkaraNa?bhuttarasuttamoiNNaM * adhologamuDDhalogigaM ca suddhaM Nasthi / 6388. adhologasaMcayo uDDhalogasaMcayo ca khavagaseDhIe bhayaNijjabhAveNa saMbhavaMto jamhi kAle saMbhavaha tamhi suddho hodUNa Na labbhai, kiMtu tiriyalogasaMcayasammisso ceva diish| ki kAraNaM? jahaNNado vi saMkhejjAvaliyametatiriyaloyasaMcayassa maNusapajjAeNa saMcidassa tatthAva 6387. adholokake sambandhase aura Uvalokake sambandhase jo karma bandhako prApta hotA hai vaha isa kSapakake syAt hai aura syAt nahIM hai, isalie bhajanIya hai / parantu tiryaglokake sambandhase pUrvabaddha karma isa kSarakake niyamase pAyA jAtA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / zaMkA-vaha kaise ? samAdhAna-kyoMki karmasthiti sambandhI kAlake bhItara UlokameM na jAkara adholokameM hI rahakara vahA~se Aye hue isa kSapaka jIvake UvalokameM kiyA gayA saMcaya nahIM pAyA jaataa| isI prakAra adholokameM na jAkara karmasthitisambandhI kAlake bhItara UrdhvalokameM hI rahakara vahA~se Aye hue isa kSapaka jIvake adholokameM kiyA gayA karmokA saMcaya isa kSavakake nahIM pAyA jAtA, isalie ina donoM lokoMmeM baddha karmoM ko bhajanIyatA isa kSapakake bana jAtI hai| athavA Urdhvaloka aura adholokakA parihAra karake tiryaglokameM hI karmasthitikA pAlana karake Aye hue isa kSapakake Urdhvaloka aura adholoka una donoMmeM huA karma saMcaya isa kSapakake nahIM pAyA jAtA, isalie bhajanIya ho jAtA hai| parantu tiryaglokameM huA saMcaya isa jhapakake bhajanIya nahIM hai, kyoMki karmasthitisambandhI kAlake bhItara Urdhvaloka aura adholokameM samayake avirodhapUrvaka rahe hae jIvakA tiryaglokasambandhI kSetrameM gaye binA kSapakaNipara thArohaNa karanA sambhava nahIM hai| yahA~para tiryaglokameM hue saMcayako dhruva karake Urdhvaloka aura adholokameM hue saMcayake bhajanIyapaneke kAraNa cAra bhaMga kahane caahie| aba isI arthako spaSTa karaneke lie AgekA sUtra AyA hai * adholoka aura UrcalokameM huA saMcaya isa kSapakake zuddha nahIM pAyA jaataa| 388. adholokameM huA saMcaya aura UrdhvalokameM huA saMcaya kSapakazreNimeM bhajanIyarUpase sambhava hai, ataH jisa kAlameM isa kSapaka jIvake sambhava hai usa kAlameM zuddha hokara nahIM prApta hotA, kintu ukta saMcaya tiryaglokameM hue saMcayake sAtha sammizra hokara hI dikhAI detA hai, kyoMki jaghanyarUpase bhI saMkhyAta AvalipramANa kAlake bhItara tiryaglokameM jo saMcaya huA hai
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhoe chaTThamUlagAhAe vidiyabhAsagAhA saMbhAvaNiyamavaMsaNAvo / tiriyaloyasaMcayo puNa suddho vi lambhai, kammadvivimettakAlaM tiriyaloge ceva acchiyUNa puNo maNusapajjAe paDilaMbheNa kammakkhayaM kuNamANassa paripphuDameva tduvlNbhaado| Na ettha maNusagadisaMcayassa tatto pudhamUvassa saMbhavo AsaMkaNijjo; mANusakhettassa vi tiriyalogaMtabbhUvattaNeNa tatto pudhbhuudaannuvlNbhaavo| 389. saMpahi 'samAvibhAge abhajjANi' ti evaM suttAvayavamassiyUNa kAlavibhAge puvvabaddhANaM bhayaNijjAbhayaNijjabhAvagavesaNaM kuNamANo suttamuttaraM bhaNai * bhosappiNIe ca ussappiNIe ca suddhaM patthi / 3390. kudo? kammaDhidiabhaMtare doNhamedAsi parAvattaNaNiyamadaMsaNAdo / tado osappiNiussappiNisaMcao aNNoNNasammisso ceva hoNedassa khavagassa labbhai, Na suddhasarUvo tti eso ebassa suttassa bhaavttho| evamettieNa pabaMdheNa paDhamabhAsagAhAe atthavihAsaNaM samANiya saMpahi jahAvasarapattAe vidiyabhAsagAhAe bihAsaNaTThamuvarimaM suttapabaMdhamADhavei * etto vidiyAe bhAsagAhAe samukkittaNA / 5 391. sugmN| (140) edANi putvavadvANi hoti savvesu dvidivisesesu / savvesu cANubhAgesu NiyamasA savvakiTTIsu // 193 // vaha manuSyaparyAyasambandhI saMcita karmadravya hai jo ki avazyaMbhAvI honese usa kSapakake niyamase pAyA jAtA hai| parantu tiryaglokameM huA saMcaya isa kSapakake zuddha bhI pAyA jAtA hai, kyoMki karmasthiti kAla taka tiryaglokameM hI rahakara punaH manuSyaparyAyake prApta ho jAnese karmakSaya karanevAle jIvake spaSTarUpase hI karmasthitike bhItara huA saMcaya pAyA jAtA hai| yahAM manuSyagati sambandhI saMcaya usase pRthagbhUta sambhava hai aisI AzaMkA nahIM karanI cAhie, kyoMki manuSyakSetra bhI tiyaMgDokake antarbhUta hai, isalie yaha usase pRthak upalabdha nahIM hotaa| 389. aba 'samAvibhAge abhajjANi' isa sUtrAvayavakA Azraya kara kAlake vibhAgoMmeM pUrvabaddha karmoke bhajanIya aura abhajanIyapanekI gaveSaNA karate hue Ageke sUtrako kahate haiM * avasarpiNI meM aura utsapiNImeM pUrvabaddha karma isa kSapakake zuddha nahIM pAyA jaataa| 5 390. kyoMki karmasthitike bhItara ina donoM kAloMke parAvartanakA niyama dekhA jAtA hai, isalie avasarpiNI aura utsarpiNI kAlake bhItara paraspara milita hokara hI isa kSapakake prApta . zavasvarUpa hokara prApta nahIM hotA yaha isa satrakA bhAvArtha hai| isa prakAra itane prabandhadvArA prathama bhASyagAthAkI arthavibhASA sampanna karake aba yathAvasaraprApta dUsarI bhASyagAthAkI vibhASA karaneke lie Ageke sUtraprabandhako Arambha karate haiM * yaha dUsarI bhASyagAthA samatkIrtanA hai| 6391. yaha sUtra sugama hai| (140) ye pUrvabaddha karma sthitike saba bhedoMmeM, saba anubhAgoMmeM aura saba kRSTiyoMmeM niyamase pAye jAte haiM // 193 // hotA hai. zava
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayapavalA sahide kasAyapAhuDe $ 392. esA vidiyabhAsagAhA 'kadIsu kiTTIsu ca dvivIsu' tti cautyamUlagAhAe carimAvamastiyUNa tohi mulagAhAhiM samaddidvANamabhayaNijjANaM pUvvabaddhANaM kammapadesANaM dvidi- aNubhAgesa avAkkama jANavaNaTumoiNNA / taM jahA - 'edANi puNyabaddhANi' jANi imANi vaddhANi abhaya NijjasaruvANi tIsu mUlagAhAsu samaddidvANi tANi 'jiyamasA' NicchayeNaiva samsudvivivisesesa daTTavvANi savveMsa kammANaM jahaSNa dvivimAdi kADhUNa jAvukkassaTrivitti simavANadaMsaNA do / 'savesu ca aNubhAgesu' tti bhaNide caduNhaM saMjalaNANaM savvasarisaghaNiya kiTTINaM gahaNaM kAya | (4 6 393. 'savyakiTTIsa' tti bhaNideM savvAsi saMgaha kiTTINamavayavakidroNaM ca egolIe gahaNaM kAvyaM / teNa kohAdisaMjalaNANameva ke vikasse kiTTIe anaMtesu sarisaghaNiya kiTTIsa saMbhavaMtIsu tatya lobhasavvajaNa kiTTimAdi kADhUNa jAva koghukkassakiTTi tti tAva sambakiTTINaM sarisadhaNiya 6 392. yaha dUsaro bhASyagAthA 'kadIsu kiTrosa ca dvidos' isa cauthI mUlagAthAke antima caraNakA avalambana karake tIna mUlagAthAoM dvArA nirdiSTa kiye gaye abhajanIya pUrvabaddha karma - pradezoMke sthiti aura anubhAgoM meM avasthAnakramakA jJAna karAneke lie avatIrNaM haI hai / vaha jaise-- 'edANi putrabaddhANi' arthAt jo ye pUrvabaddha karma isa kSapakake tIna mulagAthAoM meM abhajanIya kahe gaye haiM unheM 'NiyamasA' nizcayase ho isa kSapakake saba sthitivizeSoM meM jAnanA cAhie, kyoMki sabhI karmoMkI jaghanya sthitise lekara utkRSTa sthiti taka sthitike sabhI bhedoMmeM unakA avasthAna dekhA jAtA hai / 'savvesu ca aNubhAgesu' aisA kahanepara cAroM saMjvalanoMkI sadRza dhanavAlI sabhI kRSTiyoMkA grahaNa karanA caahie| vizeSArtha - - yahA~ 'saba sthiti' aisA kahanese prathama aura dvitIya sthitikA grahaNa kiyA gayA hai, kyoMki jaba jisa kaSAyakA udaya rahatA hai taba usako prathama sthiti aura dvitIya sthiti niyamase hotI hai| ataH jitane bhI parvabaddha karma isa kSapakake abhajanIya haiM ve isa kSapakake pratyeka kaSAyakI sabhI sambhava sthitiyoMmeM pAye jAte haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai / tathA isa kSapaka ke kRSTikaraNako kriyA sampanna honepara jitanA bhI sambhava saMjvalana kaSAyoMkA anbhAga avaziSTa rahatA hai vaha isa kSapakake kRSTirUpameM ho pAyA jAtA hai| yahI kAraNa hai ki yahAMpara 'savvesu ca aNubhAgesu' isa padakA spaSTIkaraNa karate hue use sadRza dhanavAlI kRSTiyoMsvarUpa hI kahA gayA hai| tAtparya yaha hai ki pUrvabaddha karmoMkA abhajanIyastrarUpase jo anubhAga avaziSTa rahatA hai vaha isa kSapakake sambhava sabhI kRSTiyoM meM pAyA jAtA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / yahA~ sarvatra itanA vizeSa jAnanA cAhie ki prakRtameM kroSa saMjvalana ke udayase kSapakazreNIpara ArUr3ha huA jIva vivakSita huA hai, isalie 12 hI saMgraha kRSTiyAM aura unakI antara kRSTiyAM pAyI jAtI haiM / kintu yadi koSa saMjvalanako chor3akara mAnAdi kisI eka kaSAyake hRdayase kSapakazreNipara ArUr3ha huA jIva vivakSita ho to usako apekSA usa kSapakake jitanI saMgraha aura antara kRSTiyoM sambhava hoM usa apekSAse nirNaya lenA cAhie / yahA~ jo yaha vizeSa sUcanA kI gayI hai vaha isa kSapakake pUrvabaddha karmo ke bhajanIya aura abhajanIya svarUpase vicAra karate samaya sarvatra samajha lenI caahie| 6 393. 'savvakiTTIsu' aisA kahanepara saba saMgraha kRSTiyoMkA aura unako avayava kRSTiyoMkA eka paMktirUpase grahaNa karanA caahie| isase krodhAdi saMjvalanoM sambandhI eka-eka kRSTikI ananta sadRza dhanavAlI kRSTiyAM sambhava honepara unameM lobha saMjvalanakI sabase jaghanya kRSTi
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhIe chaTThamUlagAhAe vidiyabhAsagAhA kiTTimabhaMtare edANi abhayaNijjasahaveNovaiTThANi puvvabaddhANi NiyamA asthi tti bhaNidaM hoi / adhavA savvAsa kiTTIsa je aNubhAgA avibhAgapaDicchedasarUvA tesu samvesu ceva sarisaNiyabhAveNa abhayaNijjA pugvabaddhakammapadesA asthi tti suttattho gheymvo| edeNeva sutteNa desAmAsayabhAveNa' bhayaNijjANaM pi kammapadesANaM saMbhavapakkhe egAdieguttarakameNaM savvesu dvivivisesesu savvesa cANubhAgesu sambAsu ca kiTTIsa samavaTThANasaMbhavo aNumaggiyaThavo, virohaabhaavaado| 5 394. saMpahi evaMvihamevisse gAhAe atthaM vihAsemANo suttamuttaraM bhaNai* vihAsA / 5395. sugmN| * jANi abhajANi puvyavaddhANi tANi NiyamA savvesu dvidivisesesu NiyamA savvAsu kiTTIsu / 5 396. gayatyamedaM suttaM / evaM chaThumUlagAhAe atyavihAsA samattA / emamaittieNa pabaMdheNa lekara krodhasaMjvalanako sabase utkRSTa kRSTi takako saba kRSTiyoMsambandhI sadRza dhanavAlI kRSTiyoMke bhotara ye abhajanIya svarUpa kahe gaye pUrvabaddha karma isa kSapakake niyamase pAye jAte haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai / athavA saba kRSTiyoMmeM jo anubhAga avibhAgapraticchedasvarUpase vidyamAna haiM una sabameM hI sadRzadhanarUpase abhajanIya pUrvabaddha karmapradeza pAye jAte haiM aisA isa sUtrakA artha grahaNa karanA caahie| tathA isI sUtrase dezamArSakabhAvase bhajanIya karmapradezoMkA bhI, sambhava pakSake svIkAra karanepara eka paramANuse lekara eka-eka adhika paramANu kramase, saba sthitivizeSoMmeM saba anubhAgoMmeM aura saba kRSTiyoMmeM avasthAna sambhava hai yaha mArgaNA kara lenI cAhie, kyoMki aisA svIkAra karane meM koI virodha nahIM hai| vizeSArtha-jisa mArgaNA Adi sambandhI pUrvabaddha karma isa kSapakake abhajanIya hai ve to sabhI kRSTiyoMmeM pAye jAte haiN| athavA sabhI kRSTiyoM meM avibhAgapraticchedasvarUpa jo anubhAga pAyA jAtA hai una sabameM sadRza dhanarUpa anubhAgavAle abhanIya karmapradeza niyamase pAye jAte haiM aisA isa sUtrakA artha karanA caahie| sAtha hI jo pUrvabaddha karmapradeza bhajanIyarUpase isa kSapakake pAye jAte haiM unakA sambhava pakSameM kamase kama eka paramANu aura adhikase adhika ananta paramANu isa kSapakake pAye jAte haiN| isalie unakA bhI saba sthitiyoM, saba anubhAgoM aura saba kRSTiyoMmeM honekA isI vidhise vicAra kara lenA caahie| 6394. aba isa gAthAke isa prakArake arthakI vibhASA karate hue Ageke sUtrako kahate haiM * aba isa dUsarI bhASyagAthAko vibhASA karate haiN| $ 395. yaha sUtra sugama hai| * jo pUrvabaddha karma isa kSapakake abhajanIya haiM ve sthitike saba bhevoMmeM aura saba kRSTiyoM meM niyamase pAye jAte haiN| 5 396. yaha sUtra gatArtha hai| isa prakAra chaThI mUlagAthAkI arthavibhASA samApta huii| isa 1. tA. pratI desAmAsayeNa iti pAThaH /
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ 146 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe tohi mUlagAhAhi gadimAvimaggaNAsu pugvabaddhANaM bhayaNijjAbhayaNijjabhAvagavesaNaM kADhUNa saMpahi sattamIe mUlagAhAe avayAraM kuNamANo idamAha * etto sattamIe mUlagAhAe smukkittnnaa| 6397. jahAvasarapattAe sattamIe mUlagAhAe atthavihAsaNaTumetto samukkittaNA kAyavvA tti vuttaM hoi| (141) egasamayapabaddhA puNa acchuttA kettigA kahi dvidIsu / bhavabaddhA acchuttA dvidIsu kahi kettiyA hoti // 194 // 5 398. esA sattamI mUlagAhA aMtarakadapaDhamasamayappahuDi uvarimAvatthAe vaTTamANassedassa khavagassa samayapabaddhA bhavabaddhA vA kettiyA udaye asaMchuddhA saMbhavaMti / saMbhavaMtANaM tesi kettiesu Tidivisesesu aNubhAgabhedesu avaTThANaM hoi ti evaMvihassa atthavisesassa NiNNayavihANaTumoiNNA / taM jahA-'egasamayapabaddhA puNa' evaM bhaNide ekkamhi samaye jettiyA kammapadesA baMdhamAgayA etti samUho egasamayapabaddho NAma / tassa puNa samayabhedasaMpaNNAe bahuttasaMbhavo atthi tti bahuvayaNaMtaNiddeso kao 'egasamayapabaddhA' ti| adhavA egegasamayapabaddhA tti vicchANiddesAvalaMbaNeNa bahuvayaNaNiddeso eso ghddaaveyvyo| 6399. tado evaM payArA egasamayapabaddhA kettiyA edassa khavagassa acchuttasarUvA asthi kimekko vA, do vA, tiNi vA evaM gaMtUNa saMkhejjA asaMkhejjA vA tti pddhmpucchaanniddeso| ettha prakAra itane prabandha dvArA tIna mUlagAthAoMkA avalambana lekara gati Adi mArgaNAoMmeM pUrvabaddha karmoMkI isa kSapakake bhajanIya aura abhajIyabhAvakI gaveSaNA karake aba sAtavIM mUlagAthAkA avatAra karate hue isa sUtrako kahate haiM * Age sAtavIM mUlagAthAkI samutkIrtanA karate hai| 397. yathAvasaraprApta sAtavIM mUlagAthAke arthako vibhASA karaneke lie yahA~se Age usakI samutkIrtanA karanI cAhie yaha ukta kathanakA tAtparya hai| (141) eka samayameM bAMdhe gaye kitane karmapradeza sthitike kitane bhedoMmeM asaMkSubdha rahate haiM, tathA kitane bhavabaddha karmapradeza sthitike kitane bhedoMmeM asaMkSubdha rahate haiM // 194 // 6398. antarakaraNa kriyAke sampanna karaneke prathama samayase lekara uparima samayameM vidyamAna isa kSapakake kitane samayaprabaddha tathA kitane bhavabaddha karmapradeza udayameM asaMkSubdharUpase sambhava haiM tathA sambhava unakA kitane sthitibhedoMmeM aura anubhAgabhedoMmeM avasthAna hotA hai isa prakAra isa tarahake arthavizeSakA nirNaya karaneke lie yaha sAtavIM mUlagAthA avatIrNa huI haiN| vaha jaise'emasamayapabaddhA puNa' aisA kahanepara eka samayameM jitane karmapradeza bandhako prApta hote haiM inake samuhakA nAma eka samayaprabaddha hai| parantu usake samayabhedase sampanna honepara bahutva sambhava hai, isalie unakA 'egasamayapabaddhA' isa prakAra bahuvacanarUpase nirdeza kiyA hai| athavA 'eka eka samayaprabaddha' isa prakAra vIpsAnirdezake avalambanadvArA yaha bahuvacanarUpa nirdeza ghaTita ho jAtA hai| 6399. isalie isa prakAra kitane ekasamayaprabaddha isa kSapakake achUte rahate haiN| kyA eka samayaprabaddha, do samayaprabaddha yA tIna samayaprabaddha isa prakAra jAkara kyA saMkhyAta samayaprabaddha yA
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhIe sattamI mUlagAhA 147 'acchuttA' tti vRtte jIveNa acchikkA udathaMTThidimaNANidA tti vRttaM hoi / adhavA acchuttA tti vRtteM udaye asaMchuddhA ti attho ghettavvo, uvari cuNNisutte tahANidde sadaMsaNA do / te vuNa asaMchuddhasarUvA samayapabaddhA 'kaha dvidIsu' kettiesu dvidibhedesu varddhati kimekkamhi, Aho dosu tisu vA ti evaM vihavisesaNidde sAvekkho vidio pucchANiddeso / edeNeva desAmAsayabhAveNa aNubhAgavisayoM vi pucchANiddeso etthANugaMtavvo, uvarimabhAsagAhAe tassa vi vihAsaNovalaMbhAdo / tado samayapabaddhANamacchuddhasaruvANaM saMkhAviseso tesi cevAvadvANapAoggaTThidi-aNubhAgaviyappA ca gAhApuNvaddhe pucchidA ti eso ettha suttatyasamuccao / $ 400. saMpahi gAhApacchaddhamassiyUNa bhavabaddhavisayo pucchAnugamo kIrade / taM jahA - 'bhavabaddhA acchuttA' evaM bhaNide ekkammi bhavaggahaNe jettio kammapoggalo saMcido tassa bhavabaddhasaNNA / so vuNa bhavabhedeNa egabhavavisayasamayapabaddhabhedeNa ca bahuttamAvaNNo tti bahuvayaNeNa NiddiTTho / tado evamettha suttattha saMbaMdho kAyavvo-kettiyA bhavabaddhA edassa khavagassa udayaTThidIe asaMchuddhasarUvA bhavaMti kimekkabhavasaMbaMdhiNI Aho do tiSNi Adi saMkhejjAsaMkhejjabhavaggahaNasaMbaMdhiNo, ki vA savve vi bhavabaddhA udayapajjAeNa saMchuttA ceva / Na ekko vi bhavabaddho tadacchuttasarUvo saMbhavadi, chuttANamacchuttANaM vA tesa kettiesu dvidivisesesu kettiesu vA aNubhAgabhedesu avadvANa saMbhavotti ettha vi aNubhAgavisayAe pucchAe pugvaM va aMtabbhAvo dadRvvo / asaMkhyAta samayaprabaddha achUte rahate haiN| isa prakAra yaha prathama pRcchAnirdeza hai| isa mUlagAthA sUtrameM acchuttA' aisA kahanepara jIvake dvArA aspRSTa arthAt udayasthitiko nahIM prApta karAye gaye rahate haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai / athavA ' acchuttA' aisA kahanepara udayameM asaMkSubdha rahate haiM yaha arthaM grahaNa karanA cAhie, kyoMki Age cUrNisUtra meM usa prakArakA nirdeza dekhA jAtA hai / kintu ve asaM svarUpa samayaprabaddha 'kahi dvidIsu' sthitike kitane bhedoMmeM pAye jAte haiM ? kyA eka sthiti meM, do sthitiyoM meM yA tIna sthitiyoM meM pAye jAte haiM isa prakAra vizeSa nirdezakI apekSA rakhanevAlA yaha dUsarA pRcchAnirdeza hai / isa prakAra isa kathanadvArA dezAmarSakarUpase anubhAgaviSayaka bhI pRcchA nirdeza yahA~para karanA cAhie, kyoMki uparima mAdhyagAthA meM usakI bhI vibhASA upalabdha hotI hai / isa prakAra asaMkSubdhasvarUpa samayaprabaddhoMkI saMkhyAvizeSakI aura unhIM ke avasthAnaprAyogya sthiti aura anubhAgake bhedoMkI isa gAthAsUtra ke pUrvArdha meM pRcchA kI gayI hai yaha yahAM para isa sUtra kA samuccayarUpa artha hai / SS 400. aba ukta gAthAsUtra ke uttarArdhakA avalambana lekara bhavabaddha viSayaka pRcchAkA anugama karate haiM / vaha jaise - ' bhavabaddhA acchuttA' aisA kahanepara eka bhavagrahaNa meM jitanA karmapudgala saMcita kiyA gayA usakI bhavabaddha saMjJA hai / parantu vaha bhavake bhedase aura eka bhavaviSayaka samayaprabaddhoM ke bhedase bahutapaneko prApta ho jAtA hai, isalie bahuvacanakA nirdeza kiyA hai| isalie yahA~para sUtrakA arthake sAtha isa prakAra sambandha karanA cAhie ki kitane bhavabaddha samayaprabaddha isa kSapakake udayasthiti meM asaMkSubdhasvarUpa hote haiM ? kyA eka bhavasambandhI yA do-tIna Adi saMkhyAta aura asaMkhyAta bhavagrahaNasambandhI samayaprabaddha udayarUpase asaMkSubtra hote haiM / athavA kyA sabhI bhavabaddha samayaprabaddha udayarUpameM saMkSubdha hote haiM yA eka bhI bhavabaddha samayaprabaddha udayarUpase makSubdhasvarUpa nahIM pAyA jaataa| isa prakAra kSubdhasvarUpa aura akSubdhasvarUpa una samayaprabaddhoM kA kitane sthiti ke bhedoMmeM athavA kitane anubhAga vizeSoMmeM avasthAna sambhava hai| isa prakAra yahA~para bhI anubhAgaviSayaka pRcchAkA pahaleke samAna antarbhAva jAna lenA cAhie /
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ 148 jayaghavalAsahide kasAyapAhuDe 401. adhavA kamhi tti vutte kamhi uddese samayapabaddhA bhavabaddhA ca kettiyA asaMchuddhasatvA labhaMti ti pucchAhisaMbaMdho kaaynvo| eso ca pucchANiddeso aMtarakaraNAdo puvuttarAvatthAo uvekkhde| 402. saMpahi evamevIe suttagAhAe sUcidatyavisaye NiNNayavihANaTumattha cattAri bhAsagAhAo asthi tti tAsi samukkittaNaM vihAsaNaM ca jahAkamameva kugamANo uttarasuttapabaMdhamADhavei * edisse cattAri bhaasgaahaao.| 5 403. sugmN| * tAsi smukkittnnaa| 6404. sugmN| (142) chaNhamAvaliyANaM acchuttA NiyamasA samayapabaddhA / savvesu dvidivisesANubhAgesu ca cauNhaM pi // 19 // 6401. athavA 'kamhi' aisA kahanepara kisa sthAnapara bhavabaddha kitane samayaprabaddha asaMkSubdhasvarUpa prApta hote haiM isa prakAra pRcchAkA sambandha karanA caahie| aura yaha pRcchAkA nirdeza antarakaraNase pUrva avasyA aura uttara avasthAko apekSAse prabRtta huA hai| vizeSArtha-eka samayameM eka jIvake dvArA jitane karmapradeza bandhako prApta hote haiM unakI eka samayaprabaddha saMjJA hai / tathA bhavake bhItara jitane samayaprabaddha bandhako prApta hote haiM unakI bhava baddha saMjJA hai| ina donoMko lekara yahA~ jo pRcchAeM kI gayI haiM unakA Azaya yaha hai-(1) antarakaraNa kriyA sampanna honepara usake prathama samayase lekara eka yA eka-eka kara jo aneka samayaprabaddha baMdhate haiM ve kitanI sthiti aura kitane anubhAgake kitane bhedoMmeM pAye jAkara udayameM dikhAI dete haiM yA nahIM dikhAI dete / isa prakAra bhavabaddha karma puMjake viSaya meM bhI yaha pRcchA kara lenI cAhie / 'bhavabaddhA' padako lekara antarakaraNase pUrvako avasthA tathA antarakaraNake bAdakI avasyAko lekara bhI ukta pRcchA ko gayo hai yaha isa pUre kathanakA tAtparya hai| 6402. aba isa prakAra isa sUtragAthA dvArA sUcita kiye gaye arthaka viSayameM nirNayakA vidhAna karane ke lie isa viSayameM cAra bhASyagAthAe~ Ayo haiM, isalie yayAkramase hI unakI samutkIrtanA aura vibhASA karate hue Ageke sUtraprabandhako Arambha karate haiM * isa sAtavIM mUla sUtragAthAko cAra bhASyagAthAeM haiN| 6403. yaha sUtra sugama hai| * aba unako samutkotanA karate haiN| 6404. yaha sUtra sugama hai| (142) antarakaraNake bAda uparima avasthAmeM vidyamAna kSapakake chaha AvaliyoMke bhItara, baMdhe hue samayaprabaddha, asaMkSubdha (anudIrita) rahate haiM / ve samayaprabaddha cAroM hI kaSAyoMsambandhI sabhI sthitibhedoM meM aura saba anubhAgoMmeM pAye jAte haiM / / 195 //
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagase Dhoe chaTThamUla gAhAe paDhamabhAsagAhA $ 405. esA paDhamabhAsagAhA mUlagAhAe purimaddhamassiyUNa aMtarakaraNAdo uvarimAvatthAe caduNhaM saMjalaNANamettiyA samayapabaddhA acchuttasarUvA labbhaMti, tesi ca dvidi-aNubhAgesu avaTUraNameNa sarUveNa hoditti edassa atyavisesalsa NiNNayavihaNaTumoiNNA / taM jahA - 'chaNhamAvaliyANaM' evaM bhaNide aMtarakaraNAdo uvaribhAvatthAe vaTTamANassa khavagassa chanhamAvaliyANamabbhaMtare je baddhA samayabaddhA te 'niyamasA' NicchayeNeva udaye asaMsuddhA bhavaMti / kiM kAraNaM ? aMtarakaraNe kade tatto paraM chasu AvaliyAsu gadAsu udIraNA tti niyamadaMsaNA do / 'savvesu dvidivisesesa' evaM bhaNide vuNa asaMchuddhasamayapabaddhA savvesu TThidivisesesu savvesu cevANubhAgabhedesu cadusaMjala - visayesu niyameNAva ciTThati, Na ekkamhi vi Thidivisese aNubhAgavisese ca te simaTThANa paDase ho asthi tti bhaNidaM hoi / jai vi ettha baMdhAdo uvarimasaMtaTThidIsa aNubhAgesu ca Niruddhasamaya 149 dvANamavadvANa saMbhavo Natthi to vi appaNo pAogga-dvidi- aNubhAgaviyappe savve ghetUNa savvesa TThidiaNubhAgavisesesu niyamA tesimavadvANaM hoi tti sutte bhaNidaM / Na ca evaMviho 6 405. yaha prathama bhASyagAthA mUlagAthA ke pahale ardha bhAgakA Azraya kara antarakaraNa se uparima avasthA meM cAroM saMjvalanoMke itane samayaprabaddha udoraNArUpa kriyAse rahita prApta hote haiM aura unakA sthiti aura anubhAga meM avasthAna isa rUpase hotA hai isa prakAra isa artha vizeSa ke nirNayakA vidhAna karane ke lie avatIrNa huI hai / vaha jese- 'chaNhaM AvaliyANaM' aisA kahanepara antarakaraNa ke bAda uparima avasthA meM vidyamAna kSapakake chaha AvaliyoMke bhItara jo baddha samayaprabaddha haiM ve 'NiyamasA' nizcayase hI udaya meM asaMkSubdha ( udIraNAse rahita) rahate haiM, kyoMki antarakaraNa karanepara usake bAda chaha Avali kAla jAnepara udIraNA hotI hai aisA niyama dekhA jAtA hai / 'savve dvidivi se sesu' aisA kahanepara to asaMkSubdha samayaprabaddha cAra saMjvalana sambandhI saba sthitivizeSoM meM aura saba anubhAga ke bhedoMmeM niyamase avasthita rahate haiM / eka bho sthitivizeSa meM aura anubhAgavizeSa meM unake avasthAnakA pratiSedha nahIM hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / yadyapi yahA~para bandhase uparisa sattvarUpa sthitiyoMmeM aura sattvarUpa anubhAgoM meM vivakSita samayaprabaddhoM kA sarvatra avasthAna sambhava nahIM hai, to bhI apane bandha yogya saba sthiti aura saba anubhAgake bhedoMko grahaNa kara saba sthitivizeSoM meM aura saba anubhAgavizeSoMmeM unakA avasthAna niyamase pAyA jAtA hai yaha isa sUtra meM kahA gayA hai / aura isa prakArakA vizeSa nirdeza sUtra meM nahIM hai aisI AzaMkA nahIM karanI cAhie, kyoMki vyAkhyAnase usa prakArake vizeSakA jJAna hotA hai / vizeSArtha - antarakaraNa kriyA sampanna karaneke bAda cAroM saMjvalanoMkA jo navona karmabandha hotA hai vaha saba sthitiyoM aura saba anubhAgavizeSoM meM pAyA jAkara vaha chaha Avali kAla naka udIraNAke ayogya rahatA hai yaha isa kathanakA tAtparya | aba yahA~para zaMkAkArakA kahanA yaha hai ki isa jIvake pratyeka samayake navona bandhameM jo sthiti aura anubhAga prApta hotA hai usase sattvasthiti aura sattvAnubhAga adhika hotA hai, isalie navIna bandhake pradezoM kA utkarSaNa saba sattvasthitiyoM aura saba sattvasvarUpa anubhAgoM meM na ho sakane ke kAraNa unakA saba sthitiyoM aura saba anubhAgoM meM pAyA jAnA kaise sambhava hogA ? samAdhAna yaha hai ki cAroM saMjvalanoM ke navIna bandhakI usa kAlameM jitanI sthiti aura anubhAga prApta hotA hai usa sImA taka hI saba sthiti vizeSoMmeM aura saba anubhAgoM meM navaka bandhakA utkarSaNa hotA hai, isalie usa somA
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ 150 SayaSavalAsahide kasAyapAhure visesaNiddeso sutte Natthi ti AsaMkaNijjaM, vakkhANAdo thaavihNvisespddivttiido| 6406. aghavA cauNhaM pi saMjalaNANaM samvesu didivisesesa samvAsa ca saMgahakiTTIsa samayAviroheNa taM padesaggaM chaNhamAvaliyANamanbhaMtare jAva Na saMkaMtaM tAva udIraNApAoggaM Na hodi tti jANAvaNaTuM gAhApaccharo bhnniyo| 6407. saMpahi eksseva gAhAsattatthassa phuDokaraNaTumuvarimaM vihAsAgaMthamADhavei* vihaasaa| 5408. sugmN| * jatto pAe aMtaraM kadaM tatto pAe samayapabaddho chasu AvaliyAsu gadAsu udIrijjadi / 6409. jado pahuDi aMtarakaraNaM samANidaM tado pahuDi jo baddho samayapabaddho so NiyamA chasu AvaliyAsu gadAsa udorijjavi, No heTThA ti vuttaM hoi| evamevamhi Niyame saMjAve chaNhamAliyANaM samayapabaddhA saMchuddhasarUvA hodUNa edamhi visae lanbhaMti ti jANAvaNa?. mivamAha taka hI navaka bandhakA utkarSaNa dvArA sadbhAva pAyA jAtA hai aisA arthavizeSa yahAM vyAkhyAnase samajha lenA cAhie jo utkarSaNake niyamako dhyAnameM rakhakara vyAkhyAna dvArA spaSTa kiyA gayA hai| 6406. athavA cAroM hI saMjvalanoMkI saba sthiti vizeSoMmeM aura saba saMgraha kRSTiyoM meM samayake avirodhapUrvaka vaha pradezapuMja chaha AliyoMke bhItara jaba taka saMkrAnta nahIM hotA taba taka va: udIraNAke prAyogya nahIM hotA isa bAtakA jJAna karAne ke lie gAthAkA uttarArdha kahA hai| vizeSArtha-AnupUrvI saMkramake kAraNa bhI navakabandhakI chaha Avalike bAda udIraNA hone rUpa vyavasthA yahAM ghaTita kara lenI caahie| vaise paramArthase dekhA jAya to antarakaraNa kriyAke sampanna honeke prathama samayase lekara udIraNA chaha Avalike bAda hI hotI hai aisA niyama hai| 6407. aba isI gAthAke sUtrakA spaSTIkaraNa karaneke lie Ageke vibhASA granthako Arambha karate haiM * aba isa prathama bhASyagAthAko vibhASA karate haiN| 6408. yaha sUtra sugama hai| * jahAM jAkara antarakaraNa kriyAko sampanna kiyA hai vahA~se lekara baddha samayaprabaddha chaha mAvali pramANa kAla jAnepara udorita hotA hai| 6409. jahAM jAkara antarakaraNa kriyA sampanna huI hai vahA~se lekara jo samayaprabaddha baMdhatA hai vaha niyamase chaha Avali pramANa kAla jAnepara udIrita hotA hai, isase pUrva nahIM yaha ukta kathanakA tAtparya hai| isa prakAra isa niyamake ho jAnepara isa kAraNa chaha Avali sambandhI samayaprabaddha saMkSubdhasvarUpa hokara isa sthAnapara prApta hote haiM isa bAtakA jJAna karAne ke lie Ageke sUtrako kahate haiM
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ savagaseDhIe sattamI mUlagAhAe paDhamabhAsagAhA * aMtarAdo kadAdo tatto chasu AvaliyAsu gadAsu teNa paraM chaNhamAvaliyANaM samayapabaddhA udaye achuddhA bhavaMti / 151 6410. jado esa niyamo tado aMtarasamattisamaNaMtara samayappahUDi chasu AvaliyAsa bolINAsa tatto paraM savvattheva chaNhamAvaliyANaM je samayapabaddhA te NiyamA udaye asaMchuddhA bhavaMti ti suttatya saMgaho / saMpahi edassa bhAvatyo vuccave / taM jahA - aMtarakadapaDhamasamae AvaliyamettA NavakabaMdha samayapabaddhA udaye acchuddhA asthi / puNo vi ettiyA ceva avaTTidA hodUNa gacchati jAva aMtarakaraNa paDhamasamayappahUDi AvaliyamettakAlaca rimasamao tti / tado uvarimegegasamayapabaddho jahAkamamahio hodUNa viviyAvaliyamettakAle volINe takkAlaM do AvaliyamettA samayapabaddhA udaye acchuddhA bhavaMti / puNo tatto pahuDi tesimuvari egego samayapabaddho ahiyo hodUNa tadiyAvaliyamettakAle gave tiNhamAvaliyANaM samayapabaddhA aNudIrivA bhavaMti / puNo vi tatto pahuDi cautthAvaliyamettakAle samaicchide tAdhe cauNhamAvaliyANaM samayapabaddhA udoraNA pajjAyavi muhA labbhaMti / puNo tatto ppahUDi paMcamAvaliyamettakAle samaikkaMte tAdhe paMcAvaliyamettasamayabaddhA udayammi acchuddhA bhavaMti / puNo tatto 'pahuDi AvaliyamettakAle vadikkate chaNhamAvaliyANaM samayapabaddhA udayammi asaMchuddhasarUvA labbhaMti / etto paraM savvattha chaAvaliyamettA samayapabaddhA avaTTivasarUvA udae acchuddhA bhavaMti / edeNa kAraNeNa aMtarakavapaDhamasamayappahUDi chasu AvaliyAsu gadAsu tatto paraM chaNhamAvaliyANaM samayapabaddhA niyamA udae achuddhA bhavaMti tti sesasamayapabaddhA * antarakaraNa karaneke anantara samayase lekara chaha AvaliyoMke vyatIta honepara usake bAda sarvatra hI chaha AvaliyoM sambandhI jo samayaprabaddha haiM ve udayameM akSubdha hote haiM / $ 410. yataH yaha niyama hai, isalie antarakaraNa kriyAke sampanna karaneke anantara samayase lekara chaha AvaliyoMke vyatota honepara vahA~se Age sarvatra hI chaha AvaliyoMsambandhI jo samayaprabaddha haiM ve niyamase udayameM asaMkSubdha hote haiM yaha isa sUtra kA samuccayarUpa artha hai / aba isa sUtrakA bhAvArtha kahate haiM / vaha jaise--antarakaraNa karane ke anantara prathama samaya meM eka AvalipramANa nava kabandha samayaprabaddha udaya meM akSubdha hote haiM / phira bhI itane hI samayaprabaddha avasthita hokara antarakaraNa karane ke prathama samayase lekara eka AvalipramANa kAlake antima samaya taka prApta hote haiN| usase Age eka-eka samayaprabaddha kramase adhika hokara dvitIya AvalipramANa kAlake vyatIta honepara usa kAlameM do AvalipramANa samaya prabaddha udayameM asaMkSubdha hote haiM / punaH vahA~se lekara unake Upara eka-eka samayaprabaddha adhika hokara tIsarI AvalipramANa kAlake jAnepara tona AvaliyoM sambandhI samayaprabaddha anudArita hote haiM / phira bhI vahAMse lekara cAra AvalipramANa kAlake vyatIta honepara usa samaya cAra AvaliyoMsambandhI samayaprabaddha udoraNAparyAyase vimukha prApta hote haiM / punaH vahA~se lekara pAMca AvalipramANa kAlake vyatIta honepara usa samaya pA~ca AvalipramANa samayaprabaddha udayameM akSubdha hote haiM / punaH vahA~se lekara AvalipramANa kAlake vyatIta honepara chaha Avalisambandho samayaprabaddha udayameM asaMkSubdha svarUpa prApta hote haiM / isase Age sarvatra chaha AvalipramANa samayaprabaddha yathAsthitisvarUpa rahakara udayameM akSubdha hote haiM / isa kAraNase antarakaraNa karaneke bAda prathama samayase lekara chaha AvaliyoMke jAnepara usase Age chaha AvaliyoMsambandhI samayaprabaddha niyamase udayameM akSabdha hote haiN| zeSa sabhI samayaprabaddha udayameM saMkSubdha hote haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai /
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe 152 sabve ceva udaye saMchuddhA bhavaMti tti bhaNidaM hodi / 6411. evamedeNa suteNa samayapabaddhANaM saMchuddhAsaMchuddhabhAvaM NirUviya saMpahi bhavabaddhANaM savvesimeva niyameNa udaye saMchuddhabhAvapaduppAyaNaTThamuvarimasattamAha * bhavabaddhA puNa NiyamA savve udaye saMchuddhA bhavaMti / 412. savve ceva bhavabaddhA niyamA ekssa khavagassa udaye saMchuddhA bhavaMti / kudo ? ekkassa vi bhavabaddhassa udaye asaMchuddhasarUvassa takkAla maNuvalaMbhAdo / edassa bhAvatyo- ekkammi bhavam baddhasamayabaddhANamaMtare jai vi egassa samayapabaddhasta paramANU udaye saMchuddhA to viso bhavabaddho NicchayeNa udaye saMchuddho hoditti eveNa kAraNeNa sabve bhavabaddhA udaye saMchuddhA tti bhaNidaM / eso ca bhavabaddhapaDibaddho atyaNiddeso jai vi evammi paDhamabhAsagAhAsuttammi Natthi to vi uvari bhaNNamANaca utthabhAsagAhAvalaMbaNeNa cuSNisute vihAsido tti baTugyo, 'puveNa paraM vakkhANijjavi, pareNa vipukhvaM vakkhANijjavi' tti NAyAdo / evaM paDhamabhAsagAhAe atthavihAsA samattA / * etto vidiyabhAsagAhA / 6413. paDhamabhAsagA hAvihAsaNANaMtarametto vividhabhAsagAhA samodAreyavvA tivRttaM hodi / vizeSArtha - (1) yahA~para 'udaye asaMchuddhA' kA artha udIraNAsvarUpa nahIM hote tathA 'udaye saMchuddhA' kA artha udIraNArUpa hote haiM / isa prakAra isa arthako dhyAna meM rakhakara pUre prakaraNakA spaSTIkaraNa kara lenA caahie| (2) TokAmeM jo 'aMtarakadapaDhamasamayappahUDi chasu' ityAdi vacana kahA hai so usakA yaha bhAva hai ki antarakaraNa kriyA sampanna karaneke bAda jaba jo bhI navakabandha samayaprabaddha hotA hai vaha saba chaha AvalikAla taka udIraNArUpa nahIM pariNamatA yaha artha sarvatra ghaTita kara lenA cAhie / 411. isa prakAra isa sUtra dvArA samayaprabaddhoM ke saMkSubdha ora asaMkSubdha bhAvakA nirUpaNa karake aba sabhI bhavabaddhoMke udayameM niyamase saMkSubdhabhAvakA kathana karaneke lie Age ke sUtrako kahate haiM parantu saba bhavabaddha samayaprabaddha isa kSapakake udayameM niyamase saMkSubdha hote haiM / 6 412. sabhI bhavabaddha samayaprabaddha niyamase isa kSapakake udayameM saMkSubdha hote haiM, kyoMki isa kSapakake eka bhI bhavabaddha samayaprabaddha udaya meM asaMkSubdhasvarUpa nahIM upalabdha hotaa| isakA bhAvArtha - eka bhava meM baddha samayaprabaddhoM ke antargata yadyapi eka samayaprabaddhakA paramANu isa kSapakake udaya meM saMkSubdha hotA hai, yahI kAraNa hai ki saba bhavabaddha samayaprabaddha isa kSapakake udayameM saMkSutra hote haiM yaha isakA tAtparya hai / aura yaha bhavabaddha se sambandha rakhanevAlA arthanirdeza yadyapi isa prathama bhASya gAthAsUtra meM nahIM hai to bhI Age kahI jAnevAlI cauthI bhASya gAthAsUtrakA avalambana lekara cUrNi sUtra meM vyAkhyAna kiyA gayA hai aisA yahA~ jAnanA cAhie / Age kahe jAnevAle arthakA pahale vyAkhyAna kiyA jAtA hai aura pahale kahe jAnevAle arthakA pIche bhI vyAkhyAna kiyA jAtA hai aisA nyAya hai / isa prakAra prathama bhASyagAthAko artha vibhASA samApta huI / * aba isase Age dUsarI bhASyagAthA kA avatAra karate haiM / $ 413. prathama bhASyagAthAkI vibhASA karaneke anantara isase Age dUsarI bhASyagAthAkA avatAra karanA cAhie yaha ukta kathanakA tAtparya hai /
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ vagaDhIe saptamImUlagAhAe vidiyamA sagAhA (143) jA cAvi bajjhamANI AvaliyA hodi paDhamakiTTIe / puvvAvaliyA liyamA anaMtarA cadusu kiTTIsu // 153 414. esA viviyabhAsagAhA kohasaMjalaNaNavakabaMdhapadesaggassa saMgahakiTTIsu saMkamo deNa kameNa hodi tti jANAvaNaTumoiNNA / taM jahA - ' jA cAvi bajjhamANIM' evaM bhaNide jA khalu bajjhamANI AvaliyA baMdhAvaliyA tti vRttaM hoi / tattha kammapadesesu vajjhamANesu tassaMbaMdheNa tisse vi uvayAreNa tabvavaesovavattIdo / sANiyamA kohasaMjalaNapaDhamasaMgaha kiTTIe hoi / kudo ? aNadivarkatabaMdhAvaliyapadesaggassa okaDuNa- parapayaDisaM kramAdikiriyANamappAoggattAdo / 'puvvAvaliyA niyamA anaMtarA cadusu kiTTIsu' evaM bhaNide tatto anaMtarovarimA jA vidiyAvaliyA sA yamAcasu kiTTI baTuvvA / edassa bhAvattho - kohapaDhamasaMgaha kiTTI sarUveNa baddhapadesaggaM tatya baMSAvaliyamettakAlamacchiyUNa puNo vidiyAvaliyapaDhamasamaye baMghAvaliyAdikkaM mavaseNa kohassa aa digaha kiTTIe mANapaDhamasaMgaha kiTToe ca saMkAmijjadi. teNa sA vidiyAvaliyA kohassa tisu vi saMgaha kiTTIsu mANapaDhamasaMgaha kiTTIe ca NiyamA samuvalabbhai tti vRttaM hoi / baMdhAvaliyA dikkata * samaye ceva sesAsesasaMgaha kiTTIsu taM padesaggaM kiSNa saMkAmijjade ? Na, ANupuvvisaMkamavaseNa kiTTIsu saMkAmijjamANassa Navaka baMghapadesaggassa aNaMttaraheTThimAsu tisu ceva saMgahakITTIsu saMkramaNiyama - (143) jo badhyamAna Avali hai vaha prathama kRSTi arthAt krodha saMjvalanako prathama kRSTimeM pAyI jAtI hai| usake anantara jo pUrva arthAt prathama Avali hai vaha niyamase cAra kRSTiyoM meM pAyI jAtI hai / 6 414. yaha dUsarI bhASyagAthA krodhasaMjvalana ke navakabandha karmapradezoM kA saMgraha kRSTiyoM meM saMkrama isa kramase hotA hai isa bAtakA jJAna karAne ke lie avatIrNa huI hai| vaha jaise - 'jA cAvi bajhamANI' aisA kahanepara jo niyamase badhyamAna Avali arthAt bandhAvali hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / vahA~ karmapradezoM ke baMdhate samaya usake sambandha se badhyamAna AvalikI bhI upacArase bandhAvali saMjJA bana jAtI hai / vaha niyamase krodhasaMjvalana kI prathama saMgraha kRSTimeM pAyI jAtI hai, kyoMki jabataka bandhAvali atikrAnta nahIM hotI hai tabataka usakA karmapradezapuMja apavartana, paraprakRtisaMkrama Adi kriyAke ayogya hotA hai / 'putrAvaliyA niyamA anaMtarA cadusu kiTTIsu' aisA kahanepara usase anantara uparima jo dvitIya Avali hai vaha niyamase cAra kRSTiyoMmeM jAnanI caahie| isakA bhAvArtha - krodhasaMjvalana ke prathama saMgraha kRSTisvarUpase baddha karmapuMja vahA~ bandhAvalipramANa kAla taka tadavastha rahakara punaH dvitIya Avalike prathama samaya meM bandhAvalikA atikrama ho jAneke kAraNa koSakI hI do saMgraha kRSTiyoM meM aura mAnakI prathama saMgraha kRSTimeM saMkrAmita hoto hai, isalie vaha dvitIya Avali krodhakI tInoM hI saMgrahakRSTiyoMmeM aura mAnako prathama saMgrahakRSTimeM niyamase pAyo jAtI hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / zaMkA-bandhAvalike atikrAnta hote samaya hI vaha pradezapuMja zeSa samasta saMgraha kRSTiyoM meM kyoM nahIM saMkramita ho jAtA ? samAdhAna- nahIM, kyoMki AnupUrvI saMkramake kAraNa kRSTiyoM meM saMkramyamANa navakabandha pradezapuMjake anantara adhastana tIna saMgraha kRSTiyoM meM hI saMkramakA niyama dekhA jAtA hai / isalie dvitIya Avali cAroM hI saMgraha kRSTiyoM meM pAI jAtI hai yaha siddha huA /
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ 154 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe dsnnaado| tado vidiyAvaliyA cadusu ceva saMgahakiTTIsu hoi ti siddhaM / 5 415. saMpahi evaMvihamevisse gAhAe atyaM vihAsemANo vihAsAgaMyamuttara bhaNai* vihaasaa| $ 416. sugmN| * jaM padesaggaM bajjhamANayaM kodhassa taM padesaggaM savvaM baMdhAvaliyaM kohassa paDhamasaMgahakITTIe dissai / 6 417. kudo ? kohapaDhamasaMgahakiTTIsahaveNa baddhaNavakabaMdhapadesaggassa baMdhAvaliyamettakAlaM tatthevAvaTThANaM mottUNa pyaarNtraasNbhvaado| * tado AvaliyAdikkataM tisu vi kohakiTTosu dIsai mANassa ca paDhamakiTTIe / 6418. ki kAraNaM ? tattha baMdhAvaliyAikkaMtassa tassa padesaggassa vi vidiyAvaliyapaDhamasamae puSvuttaNiyamavaseNa saMkamamANassa kohassa tisu saMgahakiTTIsu mANapaDhamasaMgahakiTTIe ca samavaTThANassa pripphuddmuvlNbhaado| vizeSArtha-ukta dUsarI bhASyagAthAmeM badhyamAna Avalise bandhAvalikA prahaNa kiyA gayA hai| isakA Azaya yaha hai ki jo bhI karma baMdhatA hai vaha apane bandha samayase lekara eka Avali kAla taka apakarSaNa Adi sakala karaNoMke ayogya rahatA hai| usake bAda dvitIya AvadhikA kAla prArambha honepara usa karmapuMjakA apakarSaNa Adi kArya hone lagatA hai / zeSa kathana spaSTa ho hai| 6415. aba isa bhASyagAthAke isa prakArake arthako vibhASA karate hue Ageke vibhASA granthako kahate haiM * aba dUsaro bhASyagAthAko vibhASA karate haiM / 5 416. yaha sUtra sugama hai| OM krodha saMjvalanakA jo pradezapuMja badhyamAna hai vaha pUrA pradezapuMja bandhAvali kAla taka krodhasaMjvalanako prathama saMgrahakRSTi meM dikhAI detA hai| 5 417. kyoMki krodhasaMjvalanako prathama saMgrahakRSTi svarUpase baddha navakabandha pradezapuMjakA bandhAvali kAla taka kahIM avasthAnako chor3akara anya prakAra sambhava nahIM hai| __tadanantara bandhAvaliko vyatIta karake avasthita vaha navakabandha karmapuMja kroSasaMjvalanako tInoM saMgrahakRSTiyoMmeM aura mAnasaMjvalanako prathama saMgrahakRSTi meM dikhAI detA hai| 6418. zaMkA-isakA kyA kAraNa hai ? samAdhAna-vahA~ bandhAvaliko vyatIta karake avasthita usI pradezapujakA dvitIya Avalike prathama samayameM pUrvokta niyamake kAraNa saMkramaNa karate hue kroSasaMjvalanako tonoM saMgrahakRSTiyoMmeM aura mAnasaMjvalanakI prathama saMgrahakRSTimeM avasthAna spaSTarUpase upalabdha hotA hai|
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ vagaDhIe cautthamUlagAhAe vidiyamA sagAhA 155 * evaM vidiyAvaliyA cadusu kiTTI dIsaha / 419. edeNa kAraNeNa vidiyAvaliyA cadusu kiTTIsu jAdA tti vRttaM hoi / evamettieNa pabaMdheNa vidiyabhAsagAhAe atyavihAsaNaM samAniya saMpahi tadiyabhAsagAhamaNuccAriya vidiyagAhattha saMbaMgheNeva tadatyavihAsaNaM kuNamANo suttapabaMdhamuttaraM bhaNai * tado jaM padesaggaM kohAdo mANassa paDhamakiTTIe gadaM taM padesaggaM tado AvaliyA puNNA mANassa vidiya-tadiyAsu mAyAe ca paDhamasaMgaha kiTTIe saMkamadi / 420. etaduktaM bhavadi - pugvaNiruddha kohasaMjaNapadesagaM mANassa paDhamasaMgaha kiTTIe vidiyAvaliyamettakAlamacchriya puNo tadiyAvaliyapaDhamasamae samayAviroheNa saMkamamANaM kuNamANo tattoM pahUDi AvaliyamettakAlaM puNvuttacadusu saMgahakiTTIsu puNo mANavidiya-tadiyasaMgahakiTTIsu mAyApaDhamasaMgaha kiTTIe ca samuvalabbhadda, Na tatto aNNAsu kiTTIsu tattha saMkamaNasattIe takkAlamaNuvabhAvoti / saMpahi imamevatyamuvasaMhAramuheNa parUdemANo idamAha - * evaM tadiyA AvaliyA sattasu kiTTIsu ti bhaNNai / $ 421. eveNa kameNa tabiyA AvaliyA sattasu kiTTIsu tti uvarimagAhAsuttAvayave bhaNNamANo atyo susaMbaddho tti bhaNidaM hoi / saMpahi cautthAvaliyAe tassa pavesaggassa pavRttivisesAvahAraNadvamuttarasuttAraMbhI * isa prakAra dvitIya Avali cAroM saMgrahakRSTiyoM meM dikhAI detI hai / 419. isa kAraNa dvitIya Avali cAroM saMgrahakRSTiyoM meM vyApta ho jAtI hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / isa prakAra itane prabandha dvArA dUsarI bhASyagAthAkI arthavibhASA samApta karake aba tIsarI bhASya gAthAkI uccAraNA karake dUsarI bhASyagAthA ke sambandhase hI usake arthakI vibhASA karate hue Ageke sUtra prabandhako kahate haiM * isa prakAra ukta vidhise jo pravezapuMja krodhasaMjvalanase mAnasaMjvalanako prathama saMgrahakRSTiko prApta huA hai vaha pravezapuMja tatpazcAt eka Avali kAla pUrNa honepara mAnasaMjvalanakI dUsarI ora tIsarI tathA mAyAsaMjvalanakI prathama saMgrahakRSTi meM saMkramita hotA hai| 6 420. ukta kathanakA yaha tAtparya hai- pahale vivakSita kiyA gayA krodhasaMjvalanakA pradezapuMja mAnasaMjvalana kI prathama saMgrahakRSTi meM dvitIya Avali pramANa kAlataka rahakara punaH tIsarI Avalike prathama samaya meM samaya ke avirodhapUrvaka saMkramaNa karatA huA vahA~se lekara eka AvalipramANa kAla taka pUrvokta cAroM saMgraha kRSTiyoM meM punaH mAnasaMjvalanakI dUsarI aura tIsarI saMgraha kRSTiyoM meM tathA mAyAsaMjvalana kI prathama saMgraha kRSTimeM pAyA jAtA hai| unase atirikta anya saMgraha kRSTiyoM meM usake saMkramaNa karanekI zakti usa kAlameM nahIM pAI jaatii| aba isI arthakA upasaMhAra dvArA kathana karate hue isa sUtra ko kahate haiM * isa prakAra tIsarI Avali sAta saMgraha kRSTiyoMmeM kahI jAtI hai / 6 421. isa kramase tIsarI Avali sAta saMgraha kRSTiyoM meM pAyI jAtI hai yaha uparima gAthA - sUtra ke prathama pAdameM kahA jAnevAlA artha susambaddha hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / aba cautho AvalimeM usa pradezapuMjakI pravRtti vizeSakA avadhAraNa karaneke lie Age ke sUtrakA Arambha karate haiM
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe * jaM kohapadesaggaM saMchubbhamANayaM mAyAe paDhamakiTTIe saMpattaM taM padesaggaM tatto AvaliyAdikkataM mAyAe vidiya-tadiyAsu ca kiTTIsu lobhassa ca paDhamakiTTIe sNkmdi| $ 422. jaMtaM puvvaNiruddhaM kohasaMjalaNapadesaggaM puvvuttapaNAlIe AgaMtUNa mAyAe paDhamasaMgahakiTTIe saMkaMtaM tattha tadiyAvaliyamettakAlamacchiyUNa tado cautthAvaliyapaDhame samaye aNaMtaraparUvidaNiyamANullaMghaNeNa saMkAmijjamANaM mAyAe vidiyatadiyasaMgahakiTTIe lobhapaDhamasaMgahakiTTIe ca saMkamadi, tatto paraM tAdhe tahAvihasaMkamaNasattIe tatthANuvalaMbhAdo tti eso ettha suttatthasaMgaho / jado evaM tado cautthI AvaliyA dasasu kiTTIsu jAvA ti jANAvemANo suttamuttaraM bhaNai * evaM cautthI AvaliyA dasasu kiTTIsu tti bhaNNai / 6 423. gayatthamedaM suttaM / saMpahi tasseva padesaggassa paMcamAvaliyAe pavuttivisesajANAvaNaTThamuttarasuttAvayAro * jaM kohapadesaggaM saMchubbhamANaM lomassa paDhamakiTTIe saMpattaM tado AvaliyAdikkaM lobhassa vidiya-tadiyAsu kiTTIsu dIsai / 6424. jaM taM kohasaMjalaNapadesaggaM puvaNiruddhaM puzvuttaparivADIe lobhassa paDhamasaMgahakiTTIe saMkAmidaM taM tattha saMkamaNAvaliyamettakAlamacchiya tado paMcamAvaliyapaDhamasamae lobhassa viviya * jo krodhasaMjvalanakA navakabandha pradezapuMja saMkramita hokara mAyAsaMjvalana kI prathama saMgraha kRSTimeM prApta huA hai vaha pradezapuMja tatpazcAt eka AvalipramANa kAla jAkara mAyAsaMjvalanako dUsarI aura tIsarI saMgraha kRSTiyoMmeM tathA lobhasaMjvalanako prathama saMgraha kRSTimeM saMkramita hota 422. jo pUrvameM vivakSita krodhasaMjvalakA pradezapuMja pUrvokta praNAlIse Akara mAyAsaMjvalanako prathama saMgraha kRSTimeM saMkrAnta huA hai vaha vahIM tIsarI AvalipramANa kAla taka rahakara pazcAt cauthI Avalike prathama samayameM anantara kahe gaye niyamakA ullaMghana kiye binA saMkramaNa karatA huA mAyAsaMjvalanako dUsaro aura tIsarI saMgrahakRSTimeM tathA lobhasaMjvalana ko prathama saMgraha kRSTimeM saMkramaNa karatA hai, kyoMki usase Age usa samaya usameM usa prakArakI saMkramaNazaktikA abhAva hai| isa prakAra yaha yahA~para sUtrakA samuccayarUpa artha hai| yataH aisA hai, ataH cauthI Avali dasa saMgraha kRSTiyoMmeM pAyI jAtI hai isa prakAra isa bAtakA jJAna karAte hue Ageke sUtrako kahate haiM * isa prakAra cauthI Avali dasa saMgraha kRSTiyoM meM kahI jAtI hai| 6423. yaha sUtra gatArtha hai| aba usI navaprabandha pradezapuMjake pAMcavIM AvalimeM pravRtti vizeSakA jJAna karAne ke liye Ageke sUtrakA avatAra kahate haiM * jo krodha saMjvalanakA navakabandha pradezapaMja saMkramita hokara lobhasaMjvalanako prathama kRSTiko prApta huA hai vaha tatpazcAt eka AvalikAlake bItanepara lobhasaMjvalanakI dUsarI aura tIsarI saMgraha kRSTiyoMmeM dikhAI detA hai| 1424. jo vaha krodhasaMjvalanakA navakabandha pradezapuMja pUrvameM vivakSita kiyA thA vaha pUrvokta parivRddhike dvArA lobhasaMjvalanakI prathama saMgrahakRSTimeM saMkramita huA hai vaha vahAM saMkramaNAvali pramANa kAla taka rahakara pazcAt pAMcavIM Avalike prathama samaya meM lobhasaMjvalanakI dUsarI aura
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhoe sattamamUlagAhAe vidiyabhAsagAhA 157 taviyAsu saMgahakiTTIsu okaDagAvaseNa saMkamadi tti bhaNidaM hodi / evaM ca saMkamo hodi tti kAdUNa paMcamAvaliyAe taM padesaggaM savvAsu ceva saMgahakiTTIsu jAdamidamAha * evaM paMcamI AvaliyA savvAsa kiTTIsu tti bhaNNai / 6 425. gayatthamedaM sutaM / evaM ca vidiyabhAmagAhAvihAsAvasare ceva tadiyabhAsagAhAe vi atyavihAsaNaM kADhUNa saMpahi tisse vihAsAe viNA samukkittaNAmettaM ceva kAyanamidi pappAemANo suttamuttaraM bhaNai * tadiyAe vi bhAsagAhAe attho ettheva parUvido / Navari samukkittaNA kaaybaa| 6426. tadiyabhAsagAhamaNuccAriya tadatyo ceva vidiyabhAsagAhatthaparUvaNAsaMbaMdheNa vihAsido / tado tisse samukkittaNA ceva eNhiM kAyavvA tti vuttaM hoi| * taM jhaa| 6427. sugmN| (144) tadiyA sattasu kiTTIsu cautthI dasasu hoi kiTTIsu / teNa paraM sesAo bhavaMti savvAsu kiTTIsu // 197 // 6428. evaM samukkittidAe tadiyabhAsagAhAe attho puvvameva vihAsido ti Na puNo parUvijjade, 'jANidajANAvaNe phalAbhAvAdo' / Navari 'teNa paraM sesAo' evaM bhaNide tatto tIsarI saMgraha kRSTiyoM meM apakarSaNake kAraNa saMkramita hotA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| isa prakAra saMkrama hotA hai aisA karake pAMvavI AvalikA vaha pradezapuMja sabhI saMgraha kRSTiyoM meM ho jAtA hai isa bAtako kahate haiM * isa prakAra pAMcavIM Avali sabhI saMgraha kRSTiyoMmeM kahI jAtI hai| 6421. yaha sUtra gatArtha hai| isa prakAra dUsarI bhASyagAthAkI vibhASAke avasarapara hI tIsarI bhASyagAthAkI arthavibhASA karake aba usako vibhASAke binA kevala samutkIrtanA hI karanI cAhiye isa prakAra kathana karate hue Age ke sUtrako kahate haiM * tIsarI bhASyagAthAkA artha bhI yahIMpara prarUpita kara diyA hai| itanI viNeSatA hai ki usakI samutkIrtanA karanI caahiye| 6426. tIsarI bhASyagAthAkI uccAraNA karake usake arthako dUsarI bhASyagAthAke arthako prarUpaNAke sambandha se vibhASA kI, isaliye usakI samutkIrtanA ho isa samaya karanI cAhiye yaha yaha ukta kathanakA tAtparya hai| * vaha jaise| 5 427. yaha sUtra sugama hai| (144) tIsarI Avali sAta saMgraha kRSTiyoMmeM, cauthI Avali dasa saMgraha kRSTiyoMmeM aura usase Age zeSa AvaliyAM saba saMgraha kRSTiyoM meM pAyI jAtI haiM // 197 // 6428. isa prakAra tIsarI bhASyagAthAkI samutkIrtanA kii| arthakI vimASA pahale hI kara Aye haiM, isaliye usakI punaH prarUpaNA nahIM karate, kyoMki jisakA jJAna karA diyA hai usakA
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ 158 SayaSavalAsahide kasAyapAhuDe cautthAvaliyAdo paramuvari sesAo paMcama-chaTTha-sattamAdi AvaliyAo NiyamA savvAsu kiTTIsu hoMti, paMcamAvaliyapaDhamasamae ceva sesakiTTIsu samayAviroheNa saMketassa koharsajalaNapuvvaNiruddhapadesaggassa bArasasu vi saMgahakiTTIsu tadavatthAe samavaTANadaMsaNAdo tti bhaNidaM hodi / evaM kohasaMjalaNaNavakabaMdhamahikicca esA savvA maggaNA dohi bhAsagAhAhi smaagdaa|maannaadisNjlnnesu vi jahAsaMbhavameso attho annugNtvvo| evamedIe maggaNAe kadAe tado tadiyabhAsagAhAe vihAsA samattA bhvdi| * etto cautthIe bhAsagAhAe smukkittnnaa| 6429. sugrm| (145) ede samayapabaddhA acchuttA NiyamasA iha bhavammi / sesA bhavabaddhA khalu saMchuddhA hoti boddhavvA // 198 / / 6430. esA cautthabhAsagAhA paDhamabhAsagAhANihiTussevatyassa puNo vi vise sayUNa pruuvnnttumoinnnnaa| saMpahi edisse gAhAe kiMci avayavatthaparAmarasaM kssaamo| taM jahA-'ede samayapabaddhA' ede aNaMtarapalavidA chaNhamAvaliyANaM samayapabaddhA 'acchuttA' udayaTTivIe asaMchuddhA bhavaMti / 'iha bhavamhi' eimmi vaTTamANabhavaggahaNe 'sesa-bhavabaddhA khalu' evaM vaTTamANabhavaggahaNaM mottUNa sesAsesakammaDhidianbhaMtarabhavaTidigahaNapabaddhA samve ceva samayapabaddhA udae saMchuddhA hoti tti jANidavvA, tesimasaMchuddhabhAveNAvaTThANassa kaarnnaannuvlNbhaavo| tado samayapabaddhavivakkhAe punaH jJAna karAnekA koI phala nahIM hai| itanI vizeSatA hai ki 'teNa paraM sesAo' aisA kahanepara cauthI Avalike Age zeSa pAMcavIM, chaThI aura sAtavIM AvaliyAM niyamase saba kRSTiyoM meM pAyI jAtI haiM, kyoMki pAMcavoM Avalike prathama samaya meM hI zeSa kRSTiyoMmeM samayake avirodhapUrvaka saMkrAnta hue krodhasaMjvalanake pUrva vivakSita pradeza puMjakA bAraha hI saMgraha kRSTiyoMmeM usa avasthAmeM avasthAna dekhA jAtA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| isa prakAra krodhasaMjvalanake navakabandhako adhikRta karake yaha saba mArgaNA do bhASyagAthAoM dvArA kI gayo hai| mAnAdi saMjvalanoMke viSaya meM bhI kramase yaha artha jAna lenA cAhiye / isa prakAra isa mArgaNAke kiye jAnepara tIsarI bhASyagAthAkI vibhASA samApta hotI hai| * isase Age cauthI bhASyagAthAko samutkIrtanA karate haiN| 6429. yaha sUtra sugama hai| (145) ye anantara kahe gaye samayaprabaddha isa bhavameM isa kSapakake niyamase asaMkSubdha rahate haiN| kintu zeSa bhavabaddha samayaprabaddha isa kSapakake niyamase saMkSubdha jAnane cAhiye // 19 // 6430. yaha cauthI bhASyagAthA prathama bhASyagAthAmeM nirdiSTa kiye gaye arthakA hI punarapi vizeSarUpase kathana karane ke liye avatIrNa huI hai| aba isa gAthAke kicit avayavArthakA parAmarza kreNge| vaha jaise-'ede samayapabaddhA' ye anantara kahe gaye chaha AvaliyoMke samayaprabaddha 'acchutA' udaya sthitimeM asakSubdha rahate haiN| 'iha bhavamhi' isa vartamAna bhavagrahaNameM 'sesabhavabaddhA khalu' isa bhavagrahaNako chor3akara zeSa samasta karmasthitike bhItara bhavagrahaNasthitimeM baMdhe hue sabhI samayaprabaddha udayameM saMkSubdha hote haiM aisA jAnanA cAhiye, kyoMki unake asaMkSubdharUpase avasthAnakA koI kAraNa nahIM upalabdha hotaa| isaliye samayaprabaddhakI vivakSAmeM ye saMkSubdha aura asaMkSubdha rUpase isa
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhoe aTThamamUlagAhA saMchuddhAsaMchuddhabhAvo labbhade / bhavabaddhA puNa NiyamA savve ceva saMchuddhA boddhavvA; Na tattha payAraMtarA saMbhavo tti eso edassa bhaavttho| evaMviho ca edisse gAhAe attho paDhamabhAsagAhAvihAsAvasare ceva vihAsido, tado Na puNo eNhi vihAsiyavvo ti paduppAemANo suttamuttaraM bhaNai * edisse gAhAe attho paDhamabhAsagAhAe ceva pruuvido| 6431. kudo ? tattha samayapabaddhANaM saMchuddhAsaMchuddhabhAvagavesaNAvasare ceva bhavavaddhaparUvaNAe vi svitthrmnnumggidttaado| evaM sattamIe mUlagAhAe atthavihAsA smttaa| * etto ahamIe mUlagAhAe smukkittnnaa| 6432. sattamUlagAhAvihAsaNANaMtarametto aTThamIe mUlagAhAe jahAvasarapattA samukkittaNA kAyavvA tti vuttaM hoi| (146) egasamayapabaddhANaM sesANi ca kadisu dvidivisesesu / bhavasesagANi kadisu ca kadi kadi vA egasamaeNa // 199 / / 6433. esA aTTamI mUlagAhA aMtarakaraNAdo uvarimavatyAe vaTTamANassa khavagassa samayapabaddhasesANi ca bhavabaddhasesANi ca kettiyametANi kadisu Thidivisesesa saMbhavaMti ti evaM vihassa atyavise pasta NiNNayavihANaTThamoiNgA / saMpahi edisse asthaparUvaNaM kssaamo| taM jahA'egasamayapabaddhANaM' evaM bhaNide egasamayammi jettiyA kammaparamANU baddhA, tesimegasamayapabaddho kSapakake pAye jAte haiN| parantu bhavabaddha sabhI samayaprabaddha isa kSapakake niyamase saMkSabdha jAnane cAhiye / unameM anya prakAra sambhava nahIM hai yaha isakA bhAvArtha hai| aura isa prakArake isa gAthAke isa arthako prathama bhASyagAthAko vibhASAke samaya hI vibhASA kara Aye haiM, isaliye punaH vibhASA nahIM karanI cAhiye / isa prakAra prarUpaNA karate hue Ageke sUtrako kahate haiM * isa gAthAsUtrakA athaM prathama bhASyagAthAmeM hI prarUpita kara Aye haiN| 6431. kyoMki usa gAthAsUtrameM samayaprabaddhoMke saMbhabdha aura asaMkSabdhabhAvakI gaveSaNAke samaya hI bhavabaddha samayaprabaddhoMkI prarUpaNAkA bhI vistArake sAtha anumArgaNa kara Aye haiN| isa prakAra sAtavIM mUlagAthAkI arthavibhASA samApta huii| * isase Age AThavIM mUlagAthAko samutkIrtanA karate haiN| .6432. sAtavIM mUlagAthAkI vibhASA karaneke bAda Age AThavIM mUlagAthAkI yathAvasara prApta samutkIrtanA karanI cAhiye yaha ukta kathanakA tAtparya hai| (146) kitane eka aura nAnA samayaprabaddha zeSa tathA nAnA bhavabaddha zeSa kitane sthitivizeSoM aura anubhAga vizeSoMmeM pAye jAte haiN| isI prakAra eka aura nAnA kitane samayaprabaddha zeSa aura bhavabaddha zeSa eka sthiti vizeSameM pAye jAte haiN| tathA eka samayasambandhI eka sthitivizeSameM nAnA aura eka kitane samayaprabaddha zeSa aura bhavabaddha zeSa pAye jAte haiM // 199 // 6433. yaha AThavIM mUlagAthA antarakaraNase uparima avasthAmeM vidyamAna kSapakake kitane samayaprabaddha zeSa aura bhavabaddha zeSa kitane sthitivizeSoMmeM sambhava haiM isa prakArake arthavizeSakA nirNaya karane ke liye avatIrNa huI hai| aba isake arthakI prarUpaNA kreNge| vaha jaise--'egasamayapabaddhANaM' aisA kahanepara eka samaya meM jitane karma paramANu baMdhate haiM unakI eka samayaprabaddha saMjJA hai|
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ 160 ayadhavalAsahide kasAyapAhuDe tti saNNA / so vuNa samudAyappaNAe ego vi saMto sagAvayavakammapadesabhevappaNAe bahuttamAvaNNoM tti bahuvayaNaNiddeso ko| 6434. adhavA jANAsamayapabaddhANegasamayapabaddhAvattIo paDacca tassa bahattasaMbhavAdo eso bahuvayaNaMtaNiddeso ko dttuttyo| tesi 'sesANi' tti vutte kammaTTivikAlabhaMtare vedivasesANaM kammapadesANaM se kAle suddhaM pillevijjamANasavANaM gahaNaM kAyavvaM / tavo egasamayapabaddhassa vA NANAsamayapabaddhANaM vA sesagANi 'kadi' kettiyamettANi 'kadisu. Tidivisesesu' kettiyamettesu didibhedesu saMbhavaMti ti gAhApuvvaddhe sutttthsNbNdho| ettha 'kadi' saddo gAhApacchaddhaTTido ahisNbNdheytvo| etthataNa 'ca' saddeNAvuttasamuccayaTeNa aNubhAgavisayA pucchA sUcidA daTThamyA / tado kammaTTidisambhaMtare baddhaNANegasamayapabaddhANaM vedivasesakammaparamANavo se kAle giravasesaM pillevijjamANasarUvA kadisu didivisesesu aNubhAgavisesesu ca kettiyamettA jahaNNakkasseNa saMbhavaMti ti eso gAhApuvvaddha sutttthsmuccyo| 6439. 'bhavasesayANi kavisa ca' evaM bhaNive ekkammi bhavaggahaNe jettiyo kammapadesapiMDo saMcido tassa bhavabaddhasaNNA / so ca puvvaM va NANegabhavabaddhasaMgahaNaTuM bahuvayaNeNa nnihitto| teNa NANegabhavabaddhANaM vedivasesA kammapadesA se kAle giravasesaM NillevijjamANasarUvA kavisu Tridivisesesa 'ca' saddasUcidANabhAgavisesesa kettiyamettA hoMti ti gAhApacchaddhe sutttthsNgho| parantu vaha samudAyakI vivakSAmeM eka hotA huA bho apane avayavarUpa karmapradezoMko bhedavivakSAmeM bahutvako prApta ho jAtA hai, isalie ukta padameM bahuvacanakA nirdeza kiyA hai| 6434. athavA nAnA samayaprabaddhoMke eka-eka samayaprabaddhakI AvRttikI apekSA usakA bahutapanA sambhava honese sUtra meM bahuvacanarUpa nirdeza kiyA hai aisA jAnanA cAhiye / unake 'sesANi' aisA kahanepara karmasthitipramANa kAlake bhItara vede jAneke bAda jo zeSa bace haiM aura jo tadanantara samayameM kevala nilepita bhAvako prApta honevAle haiM unakA grahaNa karanA caahiye| isalie eka samayaprabaddhake athavA nAnA samayaprabaddhoMke 'kadi' arthAt kitane zeSa rahate haiM ve 'kadisu Tidivisesesa' arthAt kitane sthitisambandhI bhedoMmeM sambhava haiM yaha isa sUtragAthAke pUrvArdhameM arthake sAtha sambandha hai| yahAM gAthAke uttarArdhameM sthita 'kati' zabdakA sambandha kara lenA caahiye| tathA isa gAthAmeM jo 'ca' zabda AyA hai vaha anukta arthakA samuccaya karanevAlA honese usa dvArA anubhAgaviSayaka pRcchA sUcita kI gayI jAnanI cAhiye / isaliye karmasthiti kAlake bhItara jo nAnA samayaprabaddha aura eka samayaprabaddha bandhako prApta hue haiM tatsambandho vede jAnese zeSa bace karma paramANa tadanantara samayameM niravazeSarUpase nirlepana bhAvako prApta hote hue kitane sthitivizeSoMmeM aura kitane anubhAgavizeSoMmeM kitane karma paramANu jaghanya aura utkRSTa rUpase sambhava haiM yaha gAthAke pUrvArdhameM sUtrakA samuccaya rUpa artha hai / 435. 'bhavasesayANi ca kadisu' aisA kahanepara eka bhavagrahaNameM jitane karmapradezapiNDakA saMcaya kiyA hai usakI bhavabaddha saMjJA hai| aura usakA bhI pahaleke samAna nAnA bhavabaddha aura eka bhavabaddha kama puMjakA saMgraha karaneke liye bahuvacanarUpase nirdeza kiyA hai| isaliye nAnA bhavabaddha aura eka bhavabaddha karmapuMjake vede jAneke bAda jo karmapradeza zeSa bace ve tadanantara samayameM pUrI tarahase nirlepanabhAvako prApta hote hue kitane sthitivizeSoMmeM aura 'ca' padase kitane anubhAga vizeSoMmeM hote haiM yaha isa gAthAke uttarArdhakA samuccayarUpa artha hai|
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhoe aTThamamUlagAhA 161 6 436. 'kadi kadi vA egasamaeNa' eso gAhAsuttassa carimAvayavo / tattha ego kadisaddo samayapabaddhasesANaM bhavabaddhasesANaM ca visesaNabhAveNa puvvameva saMbaMdhido / saMpahi 'kadi vA egasamayeNetti' edassa atyo vuccade / taM jahA - egaNisegaTThidimAdhAraM kADhUNa tattha NANegasamayapabaddhANaM bhavabaddhANaM ca sesayANi kettiyamettANi labbhaMti tti edassa atthavisesassa NiNNayavihANaTumedaM bhaNidaM, egasamayeNa visesidA egagovucchammi vaTTamANA samayapabaddhANaM ca vedidasesakammaparamANU kadi vA labbhaMti ttittatyAhisaMbaMdhavaseNa tattha tahAvihatyassa pariSkuDamuvalaMbhAdo / etthattaNa 'vA' saddo aNuttasamuccayaTTho tirahaM pucchANaM payadovajogisayalavisesaparUvaNAe sUcayabhAveNa tassAvadvANabhuvagamAdo / evamedIe mUlagAhAe tiSNi pucchAo niddiTThAo bhavaMti / taM jahA - 1437. NANegasamayapabaddhANaM sesayANi kadisu dvidivisesesu kettiyamettAni hoMti tti' eso paDhamo pucchANiddeso / NANegabhavabaddhANaM sesayANi kadisu dvidivisesetu kettiyamettANi hoMti tti eso vidiyo pucchANiddeso / 'kavi vA egasamayeNetti' evammi carimAvayave ekkammi dvidivisese vaTTamANANi kettiyANi NANegabhavabaddhasamayapabaddhANaM sesayANi hoMti tti tadio pucchANiddeso ti / ettheva 'egasama eNetti' edeNa carimAvayaveNa samayapabaddha se sabhavabaddha se sANaM lakkhaNaNiddeso vi sUcido tti ghettavvo / egasamayeNa jamhi vedidase sage padesapiMDe NiravasesamokaDDiyUNa udaye saMchuddhe puNo Niruddhasamayapabaddhassa bhavabaddhassa vA Na kiMci padesaggamuvvaravi tArisaMpadesaggaM se kAle jillevaNapAogaM ho dUNeNhimuvalabbhamANasamayapabaddhasesayaM bhavabaddhasesayaM 6436. 'kadi kadi vA egasamaeNa' yaha isa gAthAsUtrakA antima caraNa hai| usameM jo eka 'kati' zabda AyA hai usakA samayaprabaddhazeSa aura bhavabaddhazeSa ke vizeSaNarUpase pahale hI sambandha sUcita kara Aye haiN| aba 'kadi vA egasamaeNa' isa padakA artha kahate haiM / vaha jaiseeka niSekasambandhI sthitiko AdhAra karake usameM kitane nAnA samayaprabaddhazeSa aura eka samayaprabaddhazeSa prApta hote haiM / isI prakAra kitane nAnA bhavabaddhazeSa aura eka bhavabaddhazeSa prApta hote haiM isa arthavizeSakA nirNaya karaneke liye yaha vacana kahA gayA hai, kyoMki eka samayavAle eka gopucchameM vidyamAna tathA samaya prabaddhoMke vede jAnese zeSa bace karma paramANu kitane prApta hote haiM isa prakAra sUtrArthake sambandhavaza vahAM usa prakArakA artha spaSTa rUpa se upalabdha hotA hai / isa caraNa meM AyA huA 'vA' zabda anuka arthakA samuccaya karatA huA tIna pRcchAoM sambandhI prakRta meM upayogI samasta vizeSoM kI prarUpaNA ke sUcakarUpase usakA avasthAna svIkAra kiyA gayA hai| isa prakAra isa mUla gAthAmeM tIna pRcchAe~ nirdiSTa kI gaI haiM / vaha jaise --- $ 437. nAnA aura eka samayaprabaddhoMke zeSa kitane sthitivizeSoM meM kitane hote haiM yaha prathama pucchA nirdeza hai / nAnA bhavoM aura eka bhavameM baddha karmoke zeSa kitane sthitivizeSoM meM kitane hote haiM yaha dUsarA pRcchAnirdeza hai / 'kadi vA egasamaeNa' isa antima caraNameM eka sthitivizeSa meM vidyamAna nAnA aura eka bhavabaddha aura samayaprabaddhoMke zeSa kitane hote haiM yaha tIsarA pRcchA nirdeza hai / tathA isI gAthA sUtra meM Aye hue 'egasamaeNa' isa antima caraNa dvArA samayaprabaddhazeSa aura bhavabaddhazeSake lakSaNakA nirdeza sUcita kiyA gayA hai aisA grahaNa karanA caahie| eka samaya dvArA jisakA vedana karane ke bAda zeSa bace hue pradeza piNDako pUrA apakarSita karake udayameM nikSipta karane para punaH vivakSita samayaprabaddhakA yA bhavabaddhakA kicit mAtra pradezapuMja avaziSTa nahIM rahatA usa prakArakA pradezapuMja tadanantara samaya meM nirlepanake yogya hokara isa samaya upalabhyamAna samayaprabaddhazeSa aura 21
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ 162 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe va baTuvamidi vakkamAhAraM kADhUNa suttatthe vakkhANijjamANe tahAvihassa lakkhaNaNihesassa vi estheva pddibddhttdNsnnaado| evamevIe mUlagAhAe pucchAmetteNa sUcidANamedesi tihamatyavisesANaM vihAsaNaM kuNamANo tattha paDibakhabhAsagAhANamiyattAvahAraNamidamAha * ettha cattAri bhaasgaahaao| 6438. evammi mUlagAhAmutte vihAsijjamANe tatya imAo cattAri bhAsagAhAo hoMti tti vuttaM hoi| * tAsi smukkittnnaa| 6439. sugm| (147) ekamhi dvidivisese bhavasesagasamayapabaddhasesANi / NiyamA aNubhAgesu ya bhavaMti sesA arNatesu // 20 // 6440. esA paDhamabhAsagAhA 'kavi vA egasamayeNetti' evaM mUlagAhAcarimAvayavamassiyUNa ega ThivivisesamAdhAraM kADhUNa tattha bhavabaddhasesagANi samayapabaddhasesayANi ca ettiyamettANi hoti tti jANAvaNaTuM, puNo tesi cevANubhAgavisesAvahAraNaTuM ca samoiNNA / bhava samayapabaddhasesANaM lakkhaNavisesaNiddesa pi desAmAsayabhAveNa esA gAhA sUcedi, samvesi gAhAsuttANaM desAmAsaya. bhaavennaavtttthaannmbhuvgmaavo| saMpahi evisse avayavatthaparUvaNaM kassAmo / taM jahA bhavabaddhazeSa kahalAtA hai aisA jAnanA cAhie, kyoMki isa prakAra isa vAkyakA adhyAhAra karake sUtrake arthakA vyAkhyAna karanepara usa prakArake lakSaNakA nirdeza bhI isImeM pratibaddha dekhA jAtA hai| isa prakAra isa mUla sUtra gAthAmeM kI gayI pRcchAsAmAnyake dvArA sUcita kiye gaye ina tIna arthavizeSoMkA vyAkhyAna karate hue una arthomeM pratibaddha bhASyagAthAoMkI saMkhyAkA avadhAraNa karaneke lie isa sUtrako kahate haiM * isa mUlagAthAke arthameM pravRtta cAra bhASyagAthAeM haiN| $ 438. isa mUla gAthAsUtrake arthako vibhASA karanemeM pravRtta prakRtameM ye cAra bhASyagAthAe~ haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai| * aba unako samutkIrtanA karate haiN| 6439. yaha sUtra sugama hai| (147) eka sthitivizeSameM bhavabazeSa aura samayaprabaddhazeSa niyamase hote haiM tathA ananta anubhAgoMmeM bhavabazeSa aura samayaprabaddhazeSa niyamase hote haiM // 200 // 6440. yaha prathama bhASyagAthA 'kadi vA egasamaeNa' isa prakAra mUlagAthAke antima caraNakA Azraya karaneke sAtha eka sthitivizeSako AdhAra banAkara usameM bhavabaddhazeSa aura samayaprabaddhazeSa itane hote haiM isakA jJAna karAneke lie tathA unhIMke anubhAga vizeSakA avadhAraNa karaneke lie Ayo hai| tathA bhavabaddhazeSoM aura samayaprabaddhazeSoMke lakSaNavizeSakA nirdeza bhI dezAmarSaka rUpase yaha gAthA sUcita karatI hai, kyoMki sabhI gAthAsUtroMkA dezAmarSakabhAvase avasthAna svIkAra kiyA gayA hai| aba isa bhASyagAthAke avayavoMkI arthaprarUpaNA kareMge / vaha jaise
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhoe aTThamamUlagAhAe paDhamabhAsagAhA 163 6441. 'ekkamhi dvidivisese' samayAhiyaudayAvaliyAdo uvari aNNavaramhi dvivivisese udayavidididIe vA 'bhavasesagasamayapabaddhasesANi' kettiyattANi hoti tti pucchide bhavasesayasamayapabaddhasesANi bahUNi hoti tti tesiM pamANaNiddeso ko| 'bhavasesayasamayapabaddhasesANi' tti edeNa bahuvayaNaNiddeseNa tesi bhusNkhaavisesivpmaannnniddesovvttiido| jai vi edeNa sAmaNNaNiddeseNa tesiM bahuttamettaM ceva jANAvidaM to vi 'vakkhANAdo visesapaDivattI hoInAyAdo ekkammi Thidivisese ukkasseNa asaMkhejjANi bhavabaddhasesANi samayapabadasesANi ca hoMti tti ghettavvaM / tado ekkamhi Thidivisese ekkassa vA samayapabaddhassa sesayaM jahaNNeNa egaparamANumAdi kAdUNa jAvukkasseNANaMtaparamANupamANaM hodUNa lgbhi| evaM do-tiNi AdikameNa gaMtUNa jAvukkasseNa palidovamassAsaMkhejjadimAgamettANaM vA samayapabaddhANaM sesayANi jahaNNukkasseNeyANaMtaparamANupamANANi hodUNa labhaMti / evaM bhavabaddhasesayANaM piNedavvamidi gAhApumvaddha sutttthsmucco| "NiyamA aNubhAgesu ca' evaM bhaNide tANi bhavabaddhasesayANi samayapabaddhasesANi ca tamhi Tidivisese vaTTamANANi NicchayeNeva aNatesu aNubhAgesu hoti / ki kAraNaM? eyammi vi paramANummi jahaNNasattipariNavammi annNtaanntaannmvibhaagpddicchevaannmnnubhaagsnnnnidaannmublNbhaado| saMpahi evaM vihamedisse gAhAe atthaM vihAsemANo vihAsAgaMthamuttaraM bhaNai * vihaasaa| $ 442. gAhAsuttaNiTTitthavivaraNaM vihAsA NAma / sA eNhimavahArijjadi ti vuttaM hoi / 6441. 'ekkammi dvidivisese' eka sthitivizeSameM arthAt eka samaya adhika udayAvalise Upara anyatara sthitivizeSameM yA udayake bAda dUsaro sthiti bhavabaddhazeSa aura samayaprabaddhazeSa kitane hote haiM aisI pRcchA karanepara bhavabaddhazeSa aura samaya prabaddhazeSa bahuta hote haiM isa prakAra unake pramANakA nirdeza kiyA hai, kyoMki 'bhavasesaya-samayapabaddhase sANi' isa prakAra isa caraNa meM kiye gaye bahuvacana nirdezase unake bahuta saMkhyAyukta pramANakA nirdeza bana jAtA hai| yahAM yadyapi isa prakAra kiye gaye sAmAnya nirdeza dvArA unake bahutvasAmAnyakA hI jJAna hotA hai to bhI 'vyAkhyAnase vizeSakI pratipatti hotI hai' isa nyAyake anusAra eka sthitivizeSameM bhavabaddhazeSa aura samaya prabaddhazeSa asaMkhyAta hote haiM aisA yahAM grahaNa karanA cAhie / isa kAraNa eka sthitivizeSameM eka samayaprabaddhasambandhI zeSa jaghanyase eka paramANuse lekara utkRSTase ananta paramANupramANa taka hokara upalabdha hote haiN| isa prakAra do, tIna Adike kramase jAkara utkRSTase palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa samayaprabaddhoMke zeSa jaghanyase eka paramANuse lekara utkRSTase ananta paramANupramANa hokara upalabdha hote haiN| isI prakAra bhavabaddhazeSoMkA bhI kathana karanA caahie| isa prakAra yaha gAthAke pUrvArdhasambandhI sUtrakA samuccayarUpa artha hai| "NiyamA aNubhAgesu ca' aisA kahanepara ve bhavabaddhazeSa aura samayaprabaddhazeSa usI sthitivizeSa meM nizcayase ananta anubhAgoM meM pAye jAte haiM, kyoMki jaghanya zaktirUpase pariNata eka bhI paramANumeM anubhAgasaMjJaka anantAnanta avibhAgapraticcheda pAye jAte haiN| aba isa prakAra isa gathAke arthakI vibhASA karate hue Age vibhASA granthakA kathana karate haiM * aba isa bhASyagAthAko vibhASA karate haiN| 6442. gAthAsUtrameM nirdiSTa kiye gaye arthakA byorevAra kathana karanA vibhASA kahalAto
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe tattha tAva bhavabaddhasesassa samayapabaddhaseMsassa ca sarUvavisesajANAvaNaTuM tallakkhaNaNiddesameva suttasUcidaM puThavaM kuNamANo suttapabaMdhamuttaraM bhagaha * samayapabaddhasesayaM NAma ki| $ 443. evaM pucchaMtassAyamahippAo-samayapabaddhasesasahave jANide pacchA tasvisaya pamANAviparUvaNA ghaDade, nnaannnnhaa| tado tasseva tAva sarUvaNiddeso puvvametya kaaymvo| tamhi kIramANe kerisaM taM samayapabaddhasesayaM NAma, Na tassa sarUvamamhe jANAmo tti / evaM bhavabaddhasesassa vi pucchANugamo kAyavvo, sattassedassa desAmAsayabhAveNa pvuttiabbhuvgmaado| saMpahi evisse pucchAe NiNNayavihANa?muttarasuttAvayAro * jaM samayapabaddhassa vedidasesagaM padesaggaM dissai, tammi aparisesidammi egasamayeNa udayamAgadammi tassa samayapabaddhassa aNNo kammapadeso vA patthi taM samayapabaddhaMsesagaM NAma / 6444. edassa sattassa atyavivaraNaM kssaamo| taM jahA-jaM samayapabaddhassa kammadidiabhaMtare jahAkama vedijjamANayassa vedidasesagaM padesaggaM se kAle pillevaNAhimuhaM hodUNa dosai taM samayapabaddhasesayaM NAma / saMpahi edasseva visesiyUNa paravaNamidamAha-'tamhi aparisesivamhi udayamAgamhi' vedidasesage padesagge giravasesamokaDDiyUNa udayammi saMchuddhe puNo tassa hai| usakA isa samaya kathana karate haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai| usameM sarvaprathama bhavabaddhazeSa aura samayaprabaddhazeSake svarUpavizeSakA jJAna karAneke lie pahale gAthAsUtra dvArA sUcita hue unake akSaNakA nirdeza karate hue Ageke sUtraprabandhako kahate haiM * samayaprabaddhazeSa kise kahate haiM ? 6443. aisA pUchanevAlekA yaha abhiprAya hai ki samayaprabaddhazeSake pramANakA jJAna ho jAnepara bAdameM usakA pramANa kitanA hai ityAdi prarUpaNA ghaTita hoto hai, anyathA nahIM, isalie sarvaprathama usIke svarUpakA nirdeza karanA caahie| usake svarUpakA nirdeza karanepara usa samayaprabaddhazeSakA svarUpa kisa prakArakA hai, kyoMki usake svarUpako hama nahIM jaante| isI prakAra bhavabaddhazeSake viSayameM bhI pRcchAkA nirdeza karanA cAhie, kyoMki isa sUtrakI dezAmarSakarUpase pravRtti svIkAra kI gayI hai| aba isa pRcchAkA nirNayakA vidhAna karaneke lie Ageke sUtrakA avatAra karate haiM * samayaprabaddhakA vedana karaneke bAda jo pradezapuMja dikhalAI detA hai pUre usake eka samaya dvArA udayameM Anepara usa samayaprabaddhakA phira koI anya karmapraveza ( udayameM Aneke lie ) zeSa nahIM rahatA hai use samayaprabaddhazeSa kahate haiN| 644. aba isa sUtrake arthakA spaSTIkaraNa karate haiN| vaha jaise-karmasthitike bhItara kramase vedana kiye jAnevAle samayaprabaddhakA vedana karaneke bAda jo pradezapuMjazeSa rahakara tadanantara samayameM nirlepanake abhimukha hokara dikhAI detA hai vaha samayaprabaddhazeSa kahalatA hai| aba isIkA vizeSa rUpase kathana karaneke lie sUtrameM yaha vacana kahA hai-'tamhi aparisesadamhi udayamAgadamhi' arthAt vedana karaneke bAda jo pradazapuMja zeSa rahatA hai pUre usakA apakarSaNa karake
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ vagaDhIe amamUlagAhAe paDhamabhAsagAhA 165 froasamayapatraddhassa ekko vA kammapadeso aNegA vA kammapadesA paDhamadvidIe vA vidiryAdvidIe vA niyamANa saMbhavaMti, kiMtu teNeva padesaggeNa udiSNeNa tassa samayapabaddhassa NiravasesaM jillevaNA bhavissadi taM tArisaM padesagyaM se kAle udayAhimuhaM hoTUNa eNhimuvalabbhamANasarUvaM samayapabaddhase sayamivi vRttaM hoi / udayA himuhAvatthaM mottUNa udayasamaye ceva vaTTamANaM taM pavesaggaM samayabaddhase sayamidi kiraNa ghepade ? Na, tahA gheppamANeM ekkamhi ceva dvidivisese samayapaba dvasesara vA baTUANappasaM kADho / Na cedamicchijjade; aNegesu Thidivisesesa sAMtaraNiraMtara sarUveNa samayapabaddhase sayamavacidRvi ti uvarimaparUvaNAe virohappasaMgAdo / saMpahi ekssa suttasta bhAvatyo vuccadeM / taM jahA - kammaTThadiabhaMtare baddho egasamayapabaddho samayAhiyabaMdhAbaliyappahUDi udorijjamANo palidovamassa asaMkhejjavibhAgamettakAlaM niraMtara mudIrijjadi so tassa beigakAlo NAma / tado egasamayamAdi kADhUna Avukkasseja palido namassA saMkhejjadi bhAgamettamabedagakAla mullaMghiyUNa puNo vi palidovamassa asaMlejjadi bhAgame takAlaM niraMtara mukkasseja vedijjave / evamedeNa kameNa vedijjamANassa tassa samayabaddhassa kammaTTibinambhaMtare sagukkassa jillevaNakAlamette sese tatto pahuDi jillevaNapAyoggabhAveNa baTTamANassa vedidasesagaM pabesaggaM kettiyaM pi paDhamadvidIe samayAhiyaudayAvaliyabajjAe niraMtaraM hoinacchanaM lahavi, vidiyaTThidoe ca savvAsu diTThadIsu hoNAvadvANaM lahadi / reet tAsu dosa vi dvidIsa niraMtara mahovUNa aNNadarammi egaTThidivisesamma ceva ega-do-tiSNi udaya meM nikSipta karanepara tatpazcAt usa vivakSita samayaprabaddhakA eka bhI karmapradeza athavA anya bahutase karmapradeza prathama sthitimeM aura dvitIya sthitimeM niyamase nahIM pAye jAte, kintu usI pradezapuMjake udaya honeke bAda usa samayabaddhakA pUrA nirlepana ho jAyegA vaha usa prakArakA pradezapuMja tadanantara samaya meM udayake abhimukha hokara isa samaya upalabhyamAna hotA huA samayaprabaddhazeSa kahalAtA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / zaMkA-udayakI abhimukha avasthAko chor3akara udaya samayameM vidyamAna vaha pradezapaMja sayayaprabaddhazeSa kahalAtA hai aisA kyoM nahIM grahaNa karate haiM ? samAdhAna- nahIM, kyoMki aisA grahaNa karanepara eka hI sthiti vizeSa meM samaya prabaddha zeSake vyavasthAnakA prasaMga prApta hotA hai / parantu yaha iSTa nahIM hai, kyoMki aisA svIkAra karanepara aneka sthiti- vizeSoM meM sAntara aura nirantara rUpase samayaprabaddhazeSa avasthita rahatA hai isa uparima prarUpaNA ke sAtha virodhakA prasaMga prApta hotA hai / aba isa sUtra kA bhAvArtha kahate haiM / vaha jaise - karmasthitike bhItara bandhako prApta huA eka samayaprabaddha eka samaya adhika bandhAvalise lekara udIraNAko prApta hotA huA palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa kAla taka nirantara udIrita hotA rahatA hai| vaha usakA vedakakAla kahalAtA hai / isake bAda eka samayase lekara utkRSTarUpase palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa avedaka kAlako ullaMghana kara phira bhI palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa kAla taka nirantara utkRSTarUpase vedana karatA hai / isa prakAra isa kramase vede jAnevAle usa samayaprabaddhakA karmasthitike bhItara apanA utkRSTa nirlepana kAlake zeSa rahanepara vahAMse lekara nirlepana prAyogya rUpa se vidyamAna usa samayaprabaddhakA vede jAnese zeSa bacA pradezapuMja kitanA hI eka samaya adhika Avalise rahita prathama sthitimeM nirantararUpase avasthita rahatA hai aura dvitIya sthitisambandhI saba sthitiyoM meM avasthita rahatA hai / athavA una donoM hI sthitiyoM meM nirantararUpase
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ SayaSavalAsahide kasAyapAhu. paramANuAdikameNa jAvukkasseNANaMtA paramANU sesayaM hodUNacchaNaM lahadi / puNo evaM dvida. kammaparamANU egaparamANuNA vi apariseso hodUNa okaDDiya se kAle udayaTTidIe saMchuhaNapAoggabhAveNeNhimuvalabbhamANA tassa samayapabaddhassa sesayamidi bhaNNate, tatto paraM Niruddhasamayapabaddhassa ekkeNa vi paramANuNA viNA NillevaNadaMsaNAdo tti eso ettha sutttthsbbhaavo| evamedeNa sutteNa samayapabaddhasesassa sakhvaNiddesaM kAdUNa saMpahi bhavabaddhasesagassa vi evaM ceva sarUvaparUvaNA kAyavvA tti jANAvemANo suttamuttaraM bhaNai * evaM ceva bhavabaddhasesayaM / 6445. jahA samayapabaddhasesayaM tahA ceva bhavabaddhasesayaM pisTavvaM, se kAle okaDaNavaseNa udayaTTidIe NillevijjamANattaM paDi visesANuvalaMbhAdo tti vuttaM hodi| gavari samayapabaddhasesayaM NAma egasamayapabaddhakampaparamANU ghetUNa bhavadi / bhavabaddhasesayaM puNa jahaNNado vi aMtomuhuta. mettANaM samayapabaddhANamegabhavapaDibaddhANaM kammaparamANU jahAsaMbhavamuvalabbhamANe ghetUNa hodi tti vttvN| * edIe saNNAparUvaNAe paDhamAe bhAsagAhAe vihaasaa| $ 446. evIe aNaMtaraNihiTThAe saNNAparUvaNAe NiNNodasarUvANaM samayapavaddhasesANaM bhavabaddhasesANaM ca egammi dvidivisese vaTTamANANamiyattAvahAraNaTuM tavaNubhAgavisesagavesaNaTuM ca paDhama. bhAsagAhAe vihAsA eNhimavayArijjadi ti vRttaM droh| na rahakara anyatara eka sthitivizeSameM hI eka, do yA tIna paramANu Adike kramase lekara utkRSTarUpase ananta paramANu zeSa hokara avasthita rahate haiN| punaH isa prakArase avasthita paramANuoMko, eka bhI paramANa zeSa na rahe isa rUpase, apakarSita karake tadanantara samayameM udayasthiti meM nikSepake yogyarUpase isa samaya upalabhyamAna honekA nAma usa samayaprabaddhakA zeSa kahA jAtA hai, kyoMki usake bAda vivakSita samaya prabaddhakA eka bhI paramANuke binA nirlepana dekhA jAtA hai yaha isa sUtrakA samuccaya rUpa artha hai / isa prakAra isa sUtra dvArA samayaprabaddhazeSake svarUpakA nirdeza karake aba bhavabaddhazeSakA bhI isI prakAra svarUpa kathana karanA cAhie isa bAtakA jJAna karAte hue Ageke sUtrako kahate haiM * isI prakAra bhavabaddhazeSake svarUpakA kathana karanA caahie| 6445. jisa prakAra samayaprabaddhazeSakA svarUpa kahA usI prakAra bhavabaddhazeSakA svarUpa bhI jAnanA cAhie, kyoMki tadanantara samayameM apakarSaNake vazase udayasthitimeM nirlepita honevAleke prati usase isameM vizeSatA upalabdha nahIM hotI yaha ukta kathanakA tAtparya hai| itanI vizeSatA hai ki eka samayaprabaddha ke paramANuoMko grahaNa karake samayaprabaddhazeSa hotA hai| parantu bhavabaddhazeSa eka bhavasambandhI jaghanyase antarmuhUrta pramANa samayaprabaddhoMke yathAsambhava upalabhyamAna karmaparamANuoMko grahaNa karake prApta hotA hai aisA yahAM kahanA caahie| * aba isa saMjJA prarUpaNAke dvArA prathama bhASyagAthAkI vibhASA karate haiN| 6446. aba anantara pUrva kahI gayI isa saMjJA prarUpaNAke dvArA jinake svarUpakA nirNaya kara liyA hai aise eka sthitivizeSameM vidyamAna samayaprabaddhazeSa aura bhavabaddhazeSake pramANakA avadhAraNa karane ke lie tathA unake anubhAga vizeSako gaveSaNA karaneke lie isa samaya prathama / bhASyagAthAkI vibhASA kI jAtI hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai|
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhoe aTThamamUlagAhAe paDhamabhAsagAhA 167 * taM jhaa| 1447. sugmN| * ekamhi dvidivisese kadiNDaM samayapabaddhANaM sesANi hojjAsu / 6448. ekkamhi dvidivisese giddhe kimekkassa samayapabaddhassa sesayaM hoja, Aho doNhaM tiNhamevaM gattaNa saMkhejjANamasaMkhejjANaM vA ti pucchA edeNa kavA hoi| saMpahi evaMvihAe pucchAe NiNNayavihANaTThamuvarimo vihAsAgaMtho * ekkassa vA samayapabaddhassa doNhaM vA tiNhaM vA evaM gaMtUNa ukkasseNa palidovamassa asaMkhejjadimAgamettANaM samayapabaddhANaM / 6449. edassa suttassatyo buccde| taM jahA-ekkamhi Tidivisese Niruddha egassa samayapabaddhassa egaparamANU sesayaM hodUNa diisi| evaM do-tiNNiAdikameNa jAvukkasseNa aNaMtA paramANU egasamayapavaddhapaDibaddhA sesayaM hodUNa tamhi Tidivisase dosNti| evaM viTusavvaparamANU ghetUNa ekkassa vA samayapabaddhassa sesayaM hojjati ti bhnnidN| evaM doNhaM vA samayapabaddhANaM sesayANi tamhi didivisase hodUNa lanbhaMti, tiNhaM vA samayapabaddhANaM sesANi tamhi dvivivisese lambhaMti / evaM gaMtUNa jAvukkasseNa palidovamassa asaMkhejjadibhAgamettANaM vA sayayapabaddhANaM sesayANi tattheva hodUNa dosati / tatto abbhahiyANaM samayapabaddhANaM sesayANi ekkamhi didi * vaha jaise| 6447. yaha sUtra sugama hai| * eka sthitivizeSameM kitane samaya prabaddhoMke karma paramANu zeSa hote haiN| 6448, eka sthitivizeSake vivakSita honepara kyA eka samayaprabaddhake karmaparamANu zeSa rahate haiM yA do, tInase lekara saMkhyAta yA asaMkhyAta samayaprabaddhoMke karma paramANu zeSa rahate haiM isa prakAra isa sUtra dvArA yaha pRcchA kI gayI hai| aba isa prakAra kI pRcchAkA nirNaya karaneke lie AgekA vibhASA grantha AyA hai * eka samayaprabaddhake yA do yA tIna se lekara utkRSTase palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa. samayaprabaddhoMke karmaparamANu zeSa rahate haiN| 449. aba isa sUtrakA artha kahate haiN| vaha jaise-eka sthitivizeSake vivakSita honepara eka samayaprabaddhakA eka paramANu zeSa hokara dikhAI detA hai| isI prakAra do yA tInase lekara utkRSTase ananta paramANu taka eka samayaprabaddhasambandho paramANu zeSa hokara usa sthitivizeSameM dikhAI dete haiN| isa prakAra dikhAI denevAle saba paramANuoMko grahaNa kara ve saba eka samayaprabaddhake zeSa hote haiM yaha yahAM kahA gayA hai| isI prakAra do samayaprabaddhoMke zeSa karmaparamANu usa sthitivizeSameM hokara prApta hote haiN| athavA tIna samayaprabaddhoMke zeSa karmaparamANu usa sthitivizeSameM prApta hote haiN| isa prakAra jAkara utkRSTase palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa samayaprabaddhoMke zeSa karmaparamANu usa sthitivizeSameM hokara dikhAI dete haiN| kintu isase adhika samayaprabaddhoMke zeSa karma paramANu eka sthitivizeSameM sambhava nahIM haiM, kyoMki nAnA sthiti aura eka sthitiko viSaya karanevAle utkRSTase patyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa nirlepita honevAle
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ 168 bayadhavalAsahide kasAyapAhuDe viseseNa saMbhavaMti, egasamayahi jillevijjamANANaM samayapabaddhANaM NANegaTThidivisayANamuvakasseNa palidovamassa asaMkhejjadibhAgamettANaM ceva saMbhavovaesAdoM / tado egamhi dvidivisese niruddhe egasamayapabaddha sesayamAdi kADhUNa jAvukkasseNa palidobamassa asaMkhejjadibhAgamettANaM samayapabadvANaM yANi saMbhavaMti tti eso etya suttatthasaMga ho / evamekkamhi dvidivisese samayapabaddhasesaNaM pamANaviNiNNayaM kADhUNa saMpahi bhavabaddhasesANaM egadvidivisesamahi kicca pamANAnugamaM kuNabhANo suttamuttaraM bhaNai * bhavabaddhasesayANi vi ekkamhi TThidivisese ekkassa vA bhavabaddhassa doNhaM vA tiNDaM vA evaM gaMtUNa ukkasseNa palidovamassa asaMkhejjadibhAgamettANaM bhavabaddhANaM / 450. edassa vi suttassa atthe bhaNNamANe jahA samayapabaddhasesayama hikicca paruvidaM tahA caiva vattavvaM / Navari samayapabaddhasesayaM NAma egasamagrapabaddhamuveSakhade / bhavabaddhasesa puNa egabhava visayANA samayapabaddhANaM jahAsaMbhavamuvalabbhamANANaM sesayANi ghettUNa bhabaditti eso viseso jANivvo / tado ekkamhi dvidivisese ukkasseNa palidovamassa asaMkhejjadibhAgamettANi bhavabaddhasesayANi hovaNa egaTThidivisayasamayapabaddha sesehito asaMkhejjaguNahoNANi tti ghetavyaM / samayaprabaddha eka samayameM sambhava hai aisA bhAgamakA upadeza hai| isalie eka sthitivizeSake vivakSita hone para usameM eka samayaprabaddhazeSase lekara utkRSTase patthopamake nasaMkhyAtaveM bhAgapramANa samayaprabaddhoMke zeSa paramANu sambhava haiM vaha isa sUtrakA samuccayarUpa artha hai / isa prakAra eka sthitivizeSa meM samayaprabaddhazeSoM ke pramANakA nirNaya karake mama bhavabaddhazeSakA eka sthitivizeSako adhikRta karake pramANakA anugama karate hue mAgeke sUtrako kahate haiM Den * eka sthitivizeSameM bhavabaddhazeSa bhI eka bhavasambandhI, do bhavasambandhI, tIna bhavasambandhI yA utkRSTase patyopamake asaMsthAtaveM bhAgapramANa bhavasambandhI hote haiN| * 450. isa sUtra kA bhI artha kahanepara jisa prakAra samayaprabaddhazeSako adhikRtakara prarUpaNA kI hai usI prakAra isakI bhI prarUpaNA karanI caahie| itanI vizeSatA hai ki samayapravaddhazeSa eka samayabaddha kI apekSA se nirdiSTa kiyA gayA hai / kintu bhavatraddhazeSa eka bhavaviSayaka yathAsambhava upalabhyamAna nAnA samayaprabaddhoMke zeSako grahaNa kara nirdiSTa kiyA gayA hai isa prakAra ina donoMmeM itanA antara jAnanA cAhie / ataH eka sthitivizeSameM utkRSTase palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa bhavabaddhazeSa hokara ve eka sthitisambandhI samayaprabaddhazeSoMko apekSA asaMkhyAtaguNe hIna hote haiM aisA yahA~ grahaNa karanA cAhie / vizeSArtha - yahA~ prakRtameM upayogo samayaprabaddhazeSa aura bhavabaddhazeSake arthako spaSTa karake eka sthitivizeSa meM samayaprabaddha zeSakA kamase kama eka paramANu pAyA jAtA hai aura adhika se adhika ananta paramANu pAye jAte haiM / tathA bhavabaddhazeSakI vivakSA meM eka sthitivizeSa meM kama se kama eka bhavasanbandhI aura adhikase adhika patyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa bhavoMsambandhI zeSa pAye jAte haiM aisA yahA~ samajhanA cAhie / yahA~ samayaprabaddhazeSa meM eka samayabaddhasambandhI paramANu vivakSita haiM aura bhavabaddhazeSameM kamase kama eka bhavase lekara adhika se adhika palyopamake saMkhyAtaveM bhAgapramANa bhavasambandhI samayaprabaddhazeSa vivikSita haiM /
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhIe aTThamUlagAhAe vidiyabhAsagAhA 6451. evamettieNa pabaMdheNa bhAsagAhApuvvaddhaM vihAsipa saMpahi gAhApacchaddhavihAsaNaTThaH muttarasuttamAha *NiyamA aNatesu aNubhAgesu bhavavaddhasesagaM vA samayapabaddhase sagaM vA / 6452. kudo ? ekkammi vi paramANammi sesabhAveNovalambhamANe tatthANatANamavibhAga. pddicchedaannmnnubhaagsnnnnidaannmvlNbhaado| tado vaggaNAo phaddayANi kiTTomo vA assiyUNa NedaM bhaNidaM, kiMtu sAmaNNeNa rasavisesaM pekkhiyUNa bhaNidamidi baTuvvaM, aNNahA egaparamANummi sesabhAveNa vaTTamANe pydnniymssaannuvvttiido| evamettieNa pabaMdheNa paDhamabhAsagAhAe atyavihAsaNaM samANiya saMpahi vidiyabhAsagAhAe atyavihAsaNaM kuNamANo uvarimaM vihAsAgaMthamADhaveha * etto vidiyAe bhAsagAhAe smukkittnnaa| 6453. sugm| * taM jhaa| 3454. sugamaM / (148) dvidiucaraseDhIe mavasesasamayapabadasesANi / egucaramegAdI ucaraseDhI asaMkhejjA // 201 // 15. esA viniyamAsagAhA mUlagAhAe pugapachatu paribarapucchAo assipUNa mAnasamayapabaddhasesayANi bhavanaDasemayAni mahaNukasseNa esiyameta dvivivisesesu hoti 151. isa prakAra itane prabandha dvArA bhASyagAthAke pUrvAdhakI vibhASA karake aba ukta bhASyagAthAke uttarArdhakI vibhASA karane ke lie bhAgeke sUtrako kahate hai-- *ye bhavavavazeSa aura samayaprabazeSa niyamase mananta anubhAgoMmeM pAye jAte haiN| 452. kyoMki zeSarUpase upalabhyamAna eka bhI paramANumeM vahA~ anubhAga saMjJAvAle ananta avibhAgapraticcheda pAye jAte haiN| ataH yaha vargaNAmoM, spardhako mora kaSTiyoMkI apekSAse nahIM kahA gayA hai, kintu sAmAnyase rasavizeSako dekhate hue kahA gayA hai aisA yahA~ jAnanA cAhie, anyathA zeSarUpase vidyamAna paramANumeM prakRta niyama nahIM bana sktaa| isa prakAra itane prabandhadvArA prathama bhASyagAthAke arthako vibhASA samApta karake aba dUsarI bhASyagAthAke arthako vibhASA karate hue mAgeke vibhASA granthako Arambha karate haiM * isase Age dUsarI bhASyagAthAko samatkIrtanA karate haiN| 6453. yaha sUtra sugama hai| * vaha jaise| 6454. yaha sUtra sugama hai| (148) jo ekase lekara eka-eka adhikake kramase asaMkhyAta sthitivizeSoMkI vRddhirUpa uttaraNi hai upta sthitiuttaraNimeM bhavabaddhazeSa aura samayaprabaddhazeSa pAye jAte haiM // 23 // 6455. yaha dUsarI bhASyagAthA mUlagAthAke pUrvArdha aura uttarArdhameM pratibaddha pucchAmoMkA sAzraya lekara nAnA samayaprabazeSa, eka samayaprabaddhazeSa bora nAnA tathA eka bhavabaddhazeSa SaSanya aura 22
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ 170 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe ti pAvaNa?moiNNA / taM jahA-'Trivi uttaraseDhIe evaM bhaNide egasamayapabaddhasesayaM jahaNeNa egaTidivisesammi hodUNa labbhai, dosu vi didivisesesu hodUNa labbhai, tisu vi divivisesesu hodUNa labbhai / evaM. gaMtUNa saMkhejjesu asaMkhejjesu vA Thidivisesesu hodUNa lgbhi| evamesA samayuttarakameNa TridivisesANaM parivaDDI TidiuttaraseDhI nnaam| evamegabhavabaddhasesayassa vi didiuttaraseDhI annugNtvvaa| evaM ceva jANAsamayapabaddhasesayANaM gANAbhavabaddhasesayANaM ca dvidiuttaraseDhoe avaTThANaM vattavvaM / evameMdIe dvidiuttaraseDhoe gANegabhavabaddhasamayapabaddhasesayANi hoti tti vuttaM hoi| 6456. saMpahi ekssevatthassa phuDIkaraNaTuM gAhApacchaddhaNiddeso-'eguttaramegAvo' egAdieguttarakameNa jA ThivINaM parivaDDI sA ThiviuttaraseDho NAma / sA asaMkhejjAsaMkhejaTidivisesapaDibaddhA baTuTyA ti vuttaM hodi / tavo jahaNNeNa egaTThivivisese egasamayapabaddhasesayaM hodUNa puNo samayuttaravaDDIe gaMtUNa ukkassado' asaMkhejjesu Tidivisesesu egasamayapabaddhasesayamavaTThANaM lahadi / evamegabhavabaddhasesayassa vi egAdieguttaravaDidesu asaMkhejjesu Tidivisesesu avaTThANasaMbhavo baTuvvo tti eso ekssa bhaavttho| 6417. evaM ceva NANAsamayapabaddhabhavabaddhasesayANaM pi dviviuttaraseDhIe asaMkhejjesu didiviyappesu avaTThANakkamo aNugaMtavyo / Navari jANAbhavasamayapabaddhasesayANi jahaNNo vi asaMkhejjesu Tidivisesesu jiNaviTThabhAveNa hodUNa tado TThiviuttaraseDhoe gaMtUNa ukkasseNa vi utkRSTarUpase itane sthitivizeSoMmeM hote haiM isa bAtakA prarUpaNa karaneke lie avatIrNa huI hai| vaha jaise-'didi uttara-seDhoe' aisA kahanepara eka samayaprabaddhazeSa jaghanyase eka sthitivizeSa meM prApta hotA hai, do sthiti-vizeSoM meM prApta hotA hai, tIna sthitivizeSoMmeM bhI prApta hotA hai| isa prakAra jAkara saMkhyAta aura asaMkhyAta sthitivizeSoMmeM prApta hotA hai| isa prakAra yaha samayottarake kramase sthitivizeSoMkI parivRddhikA nAma sthiti uttarazreNi hai| isa prakAra eka bhavabaddhazeSakI bhI sthiti uttarazreNi jAnanI cAhie / tathA isI prakAra nAnA samayaprabaddhazeSoM aura nAnA bhavabaddhazeSoMkA sthitiuttara-zreNimeM avasthAna kahanA cAhie / isa prakAra isa sthiti uttarazreNimeM nAnA aura eka bhavabaddhazeSa tathA nAnA aura eka samayaprabaddha zeSa hote haiM yaha ukta kathanakA tAsarya hai| 6456. aba isI arthako spaSTa karane ke lie gAthAke uttarArdhakA nirdeza hamA hai'egattaramegAdI' arthAt ekase lekara eka-eka adhikake kramase jo sthitiyoMkI vRddhi hotI hai usakA nAma sthiti uttarazreNi hai / use asaMkhyAtAsaMkhyAta sthitivizeSoMse sambaddha jAnanI cAhie yaha ukta kathanakA tAtparya hai| isalie jaghanyase eka sthitivizeSameM eka samayaprabaddhazeSa hokara punaH eka eka samayakI vRddhike kramase jAkara utkRSTase asaMkhyAta sthitivizeSoMmeM eka samayaprabaddhazeSakA avasthAna prApta hotA hai| isI prakAra eka bhavabaddhazeSakA bhI ekase lekara eka-eka adhika ke kramase asaMkhyAta sthitivizeSoM meM avasthAna sambhava hai aisA jAnanA cAhie, isa prakAra yaha isakA bhAvArtha hai| 6457. tathA isI prakAra nAnA samayaprabaddhazaSa aura nAnA bhavabaddhazeSoMkA bhI sthiti uttarapike dvArA asaMkhyAta sthitivizeSoMmeM avasthAnakA krama jAnanA caahie| itanI vizeSatA hai ki nAnA bhavabaddhazeSa aura nAnA samayaprabaddhazeSa jaghanyase bhI asaMkhyAta sthitivizeSoMmeM
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavaMgaseDhIe aTThamamUlagAhAra vidiyabhAsagAhA 171 asaMkhejjesu dvidiviyappesu ciTThati tti vattavyaM / edassa visesaNiNyayamuvarimagAhA suttamassiyUNa kassAma / tado egasamaya pabaddha se saya mega bhavabaddha se sabaM ca pahANaM kADhUNa egA dieguttarakameNa ThidiuttaraseDhI deNa gAhAsutteNa NiddivvA / $ 458. saMpahi evassevatthassa phuDIkaraNaTThamuvarimaM vihAsAgaMthamAha * vihAsA / 6 459. sugamaM / * taM jahA / 6 460. sugamaM / * samayapabaddhase sayamekkammi TThidivisese dosu vA tIsu vA egAdieguttaramukkaseNa vidiyaTThidI savvAsu dvidosu paDhamaTThidIe ca samayAhiyaudayAvaliyaM mottUNa sAsu savvAsu ThidIsu NANAsamayapabaddha se sANaM NANegabhavabaddhasesayANaM ca / jinendradeva ke dekhe anusAra hokara Age sthitiuttarazreNike dvArA jAte hue utkRSTase bhI asaMkhyAta sthitivizeSoMmeM avasthita rahate haiM aisA kathana karanA caahie| isalie eka bhavabaddhazeSa aura eka samayaprabaddhazeSako pradhAna karake ekase lekara eka eka uttarake kramase isa gAthAsUtra dvArA sthitiuttarazreNikA nirdeza kiyA gayA hai aisA jAnanA cahie / vizeSArtha -- udayakAla meM tadanantara samayakA eka bhavasabandhI jo karmapuMja zeSa rahatA hai vaha eka bhavabaddhazeSa kahalAtA hai aura isI prakAra udayakAla meM tadanantara samayakA eka samayaprabaddhasambandhI jo karmapuMja zeSa rahatA hai vaha eka samayaprabaddhazeSa kahalAtA hai / ye donoM jaghanyase eka sthitisambandhI zeSa ho sakate haiM aura adhika se adhika asaMkhyAta sthitisambandhI bhI zeSa ho sakate haiM / kintu ekase adhika bhavoMmeM baddha jo karmapuMja zeSa rahatA hai aura isI prakAra ekase adhika samayoM meM baddha jo karmapuMja udayakAlake tadanantara sthiti meM zeSa rahatA hai vaha niyamase asaMkhyAta sthitivizeSasambandhI hotA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / 6 458. aba isI arthako spaSTa karaneke lie Ageke vibhASA granthako kahate haiM * aba isa bhASyagAthAkI vibhASA karate haiM / 6 469. yaha sUtra sugama hai / vaha jaise / 6 460. yaha sUtra sugama hai / * eka samayaprabaddhazeSa eka sthitivizeSameM pAyA jAtA hai athavA do sthitivizeSoM meM pAyA jAtA hai, athavA tIna sthitivizeSoM meM pAyA jAtA hai| isa prakAra ekase lekara eka eka uttarakramase utkRSTase dvitIya sthitisambandhI saba sthitiyoM meM pAyA jAtA hai| tathA prathama sthitisambandhI eka samaya adhika eka Avaliko chor3akara zeSa saba sthitiyoMmeM pAyA jAtA hai / isI prakAra nAnA samayaprabaddhazeSoMkI tathA eka bhavabaddhazeSa aura nAnA sabhavaprabaddhazeSoM kI prarUpaNA karanI cAhie /
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ 172 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe 6461. desAmAsayabhAveNa egasamayapabaddhasesagamahikicca vihaasaasuttmedmoinnnnN| taM kathaM ? egasamayapabaddhasesayaM sesAsesaddhiviparihAreNa ekkammi ceva dvidivisese hodUNa kadAimuvalabbhai, dosu viTidivisesesu hodUNa lmbhi| evaM tiNNi-vattArimAdikameNa egAdieguttaraparivaDDhoe gaMtUNa ukkasseNa vidididIe savvAsu dvidIsu vAsapudhattapamANAsu hodUNa Niruddhasamayapabaddhasesayamuva. lagbhade / Na kevalaM viviyaTTivIe ceva savvAsu dvivIsu, kiMtu aNNavarasaMjalaNassa paDhamaTTidIe ca samayAhiyaudayAvaliyamettoo dvidIo mottUNa sesAsu savvAsu ceva dvivIsu Niruddhasamayapabaddhasesayamavacidi / ki puNa kAraNaM samayAhiyaudayAvaliyAe parivajjaNamettha koradi ti vutte vuccade-Na tAva udadidIe samayapabaddhasesayassa saMbhavo, se kAle udaye NillevijjamANasaruvassa tassa vaTTamANaudadidIe takkAlameva NillevijjamANasaruvAe sNbhvvirohaado| NodayAvaliya. bAhireyaTridIe vi tassAvaTThANasaMbhavoM asthi, tatthataNapadesagsassa se kAle NiyamA udayAvaliyaM pavisamANassa tadavatthAe okADuyUNudaye saMchohaNAsaMbhavAdo / evamudayAvaliyambhaMtarasesaTTidosu vi tadasaMbhavaNiyamo bttuvvo| 6462. gari upaDhivIvo jA aNaMtaravidiyaTTivI tisse samayapabaDhasesassa saMbhavo asthi, se kAle udayabhAveNa Niyamako pariNamamANAe tisse samayapabaddhasesassa saMbhave virohANuva. lNbhaavo| sutte puNa eriso visesaNiddeso na kaho, vAkhANado ceva tArisavisesapaDivatto hovi 461. dezAmarSakarUpase eka samayaprayavazeSako adhikRta kara yaha vibhASAsUtra avatIrNa huA hai| zaMkA-vaha kese? samAdhAna-eka samayapraNavazeSa zeSa samasta sthitiyoMkA parihAra karake kadAcit eka hI sthitivizeSameM upalabdha hotA hai, do sthiAtavizeSoMmeM bhI upalabdha hotA hai| isI prakAra tIna, cAra bAdike kramase ekako Adi karake eka-ekakI vRddhi dvArA jAkara utkRSTase dvitIya sthitisambandhI varSapRthaktvapramANa saba sthitiyoM meM vivakSita samayaprabaddhazeSa upalabdha hotA hai| kevala dvitIya sthitisambandhI hI sabhI sthitiyoM meM nahIM upalabdha hotA hai, kintu kisI eka saMjvachanakI prathama sthitisambandhI eka samaya adhika eka Avali pramANa sthitiyoMko chor3akara zeSa saba sthitiyoMmeM vivakSita samayaprabaddhazeSa avasthita rahatA hai| zaMkA-yahA~para eka samaya adhika eka Avali pramANa sthitiyoMkA niSedha karanekA kyA kAraNa hai ? samAdhAna-aisA prazna karanepara uttarasvarUpa kahate haiM-udayasthitimeM to samayaprabaddhazeSako prApti sambhava hai nahIM, kyoMki yaha anantara samaya meM udaya dvArA nirlepyamAnasvarUpa hai, ataH usakA usI samaya nirlepyamAnasvarUpa vartamAna udaya sthiti meM sambhava hone meM virodha AtA hai| udayAvalike bAhara prathama sthitime bhI usakA avasthita rahanA sambhava nahIM hai, kyoMki usa sthitimeM rahanevAlA pradezaja anantara samayameM niyamase udayAvalimeM praveza karanevAlA hai, ataH usa avasthAmeM usakA apakarSaNa hokara udayameM nikSipta honA sambhava nahIM hai| isI prakAra udayAvalike bhItara zeSa sthitiyoMmeM bhI usake asambhava honekA niyama jAnanA caahie| 6462 itanI vizeSatA hai ki udayasthitise anantara sthita jo dvitIya sthiti hai usameM samayaprabaddhazeSa sambhava hai, kyoki anantara samayameM udayarUpase niyamase pariNamana karanevAlI usameM samayaprabaddhazeSakA honA sambhava hai isama koI virodha nahI upalabdha hotaa| parantu sUtra meM isa prakArake
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhoe aTTamamUlagAhAe tadiyabhAsagAhA 173 ti okaDDiyUNa udaye NillevijjamANasseva padesaggassa sesabhAveNa sute vivakkhiyattAdo vA / evamegabhavabaddhasesayaM piNiruddhaM kAdUNa eso savvo vi suttatyo jojeyyo| NANAsamayapabaddhasesayANaM bhavabaddhaseMsathANaM ca pAdekkaM NiraMbhaNaM kADhUNa eso atyo samayAviroheNANugaMtavyo / evaM vidiyabhAsagAhAe. atthavihAsA smttaa| * etto tadiyAe bhAsagAhAe samukittaNA / $ 463. sugmN| (149) ekkammi hidivisese sesANi Na jattha hoti sAmaNNA / ____ AvaligAsaMkhenjadibhAgo tahiM tAriso samayo // 202 // 6464. paDhama-vidiya bhAsagAhAhi mUlagAhAepuvvapacchakhesu vihAsidesu puNo kimaTTamesA tadiyabhAsagAhA samoiNNA tti pucchive vuccade-diviutaraseDhIe bhavasesayasamayapabaddhasesANi ciTThamANANi asaMkhejjesu Tidivisesesu ciTuMti ttividiyabhAsagAhAe pruuvid|tesu ca TidivisesesuNANeyasamayapabaddhasesANaM NANAbhavabaddhasesANaM ca kiM piraMtarasaruveNevAvaTANaNiyamo Aho sAMtarasahavetti Na eso viseso tattha jaannaavido| tado tattha tesimavaDhANakkamajANAvaNaTuM bhavasamayapabaddhasesANamAdhArANAdhArabhUvasAmaNNAsAmaNNadidINaM sarUvavisesajANAvaNaTuM ca esA tadiyabhAsagAhA smoinnnnaa| vizeSakA nirdeza nahIM kiyA gayA hai, vyAkhyAnase hI usa prakArake vizeSakA jJAna hotA hai| athavA apakarSaNa karake udayameM nirlepyamAna pradezapaMja hI zeSarUpase sUtra meM vivakSita hai| isI prakAra eka bhavabaddhazeSako bhI vivakSita karake yaha saba sUtrakA artha yojita karanA caahie| tathA nAnA samayaprabaddhazeSa aura bhavabaddhazeSoMmeMse pratyekako vivakSita karake Agamake avirodhapUrvaka yaha saba artha kahanA cAhie / isa prakAra dUsarI bhASyagAthAkI arthavibhASA samApta huii| * yaha tIsarI bhASyagAthAko samutkIrtanA hai| 6463. yaha sUtra sugama hai| (149) jisa kisI eka sthitivizeSa meM jo bhavabaddhazeSa aura samayaprabaddhazeSa sAmAnya nahIM hote haiM ve asAmAnya kahalAte haiN| ve asAmAnya sthitivizeSa paraspara saMlagna hokara adhikase adhika Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hote haiN| aura ve vaSapRthaktva kAlameM Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa kAla taka girantara pAye jAte haiM // 202 // 6464. zaMkA-prathama aura dUsarI bhASyagAthAoM dvArA mUla gAthAke pUrvArdhake bhASita kara denepara punaH yaha tIsarI bhASyagAthA kisa lie avatIrNa huI hai ? samAdhAna-aisI pRcchA honepara AcArya kahate haiM ki sthiti uttarazreNimeM bhavabaddhazeSa aura samayaprabaddhazeSa avasthita rahate hue asaMkhyAta sthitivizeSoMmeM pAye jAte haiM yaha dUsarI bhASyagAthA dvArA kahA gayA hai| kintu una sthitivizeSoMmeM nAnA aura eka samayaprabaddhazeSoMkA tathA nAnA aura eka bhavabaddhazeSoMkA nirantararUpase rahanekA niyama hai yA sAntararUpase rahanekA niyama hai isa prakAra isa vizeSakA usa dUsarI gAthAmeM jJAna nahIM karAyA gayA hai, isalie usa kSapakake unake avasthAnake kramakA jJAna karAneke liye bhavabaddhazeSoMkA AdhArabhUta aura anAdhArabhUta sAmAnya aura asAmAnya sthitiyoMke svarUpa vizeSakA jJAna karAneke lie yaha tIsarI bhASyagAthA avatIrNa
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayarvalAsahide kasAyapAhuDe 6465. taM jahA - 'ekkamhi dvidivisese0 ' evaM bhaNive jahi aNNadaraTThivivisese samayabaddha se sayANiNa saMbhavaMti sA dvidI asAmaNNasaNNidA NAdagyA tti gAhApugvaddhe sutttthsNbNdho| teNa bhavabaddhasesayANi samayapabaddhasesayANi ca jisse dvidIe nimmUlado Na saMti sA dvidI asAmaNNasaNNA vavahAreyadhvA tti eso ettha suttatthasaMgaho / edeNeva jamhi dvidiviseMse bhavasamayapabaddha seyANi atthi sA dvidI sAmaNNasaNNAe vavahAreyavvA tti eso vi atyo sUcido daTugvo, dohadA simaNNoNasavyapekkhattAdo bhavasamayapabaddha sesayANamAhArabhAveNa samaNidAo dvidIo sAmaNNadvidIo / simaNAghArabhUdAo dvidIo asAmaNNAo tti eso ekssa bhAvattho / 466. evamedeNa gAhA pugvadveNa sAmaNNAsAmaNNadvidInaM sakhvaparUvaNaM kAdUNa saMpahi asAmaNNadvidIo niraMtaramukkasleNa ettiyamettIo hoMti tti jANAvaNaTuM gAhApacchaddhamAha'AvaliyA saMkhejjadibhAgo' AvaliyAe asaMkhejja vibhAgamettA 'tamhi' khavagamhi tamhi vA vAsapudhattametaM va dvidivisese 'tArisA samayA' bhavasamayapabaddha sesa virahidA asAmAdvivivisesA niraMtarasarUveNa labbhaMti, tatto ahiyayarANamasAmaNNa dvidoNaM niraMtarasa haveNa khavagaseDhimmi saMbhavANuvalaMbhAvoti bhaNidaM hodi / 174 6 467. eso ukkassapakkheNa asAmaNNadvivINaM pamANaNiddeso sutte kao / tado jahaNaNeNa egA ceva asAmaNNa dvivI ekssa khavagassa labbhai / evaM do-tiSNiAdikameNa gaMtUna ukkasseNa 6 465. vaha jaise - 'ekkamhi TThidivisese' aisA kahanepara jisa anyatara sthiti vizeSa meM samayaprabaddhazeSa sambhava nahIM haiM usa sthitiko asAmAnya saMjJaka jAnanI cAhie yaha isa bhASyagAthA ke pUrvArdha meM sUtrArthaMkA sambandha hai / isalie jisa sthiti meM bhavabaddhazeSa aura samayaprabaddhazeSa pUrI taraha se nahIM hote haiM vaha sthiti asAmAnya saMjJAke dvArA vyavahRta karanI cAhie yaha vahIM sUtrArtha kA saMgraha hai| tathA isIse jisa sthiti meM bhavabaddhazeSa aura samayabaddhazeSa pAye jAte haiM usa sthitikA sAmAnya saMjJArUpase vyavahAra karanA caahie| isa prakAra isa bhASyagAthAke pUrvArdha dvArA yaha artha bhI sUcita kara diyA gayA jAnanA caahie| yahA~ ina donoMke paraspara sApekSa hone ke kAraNa bhavabaddhazeSa aura samayaprabaddhazeSake AdhArarUpase samanvita jitanI bhI sthitiyAM hotI haiM ve sAmAnya sthitiyA~ kahalatI haiM aura jo sthitiyA~ una donoMkI AdhAra nahIM hotI haiM ve asAmAnya sthitiyAM kahalAtI haiM isa prakAra yaha isakA bhAvArtha hai / I 466. isa prakAra isa gAthAkA pUrvAdhaM dvArA sAmAnya aura asAmAnya sthitiyoMke svarUpakA kathana karake aba asAmAnya sthitiyAM nirantara utkRSTarUpa se itanI hotI haiM isa bAtakA jJAna karAneke lie ukta bhASyagAthAke uttarArdhakA kathana karate haiM - ' AvaliyAsaMkhejjadibhAgo' Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa 'tArisA samayA' bhavabaddha aura samayaprabaddhase rahita AsAmAnya sthitivizeSa usa kSapakake varSapUthaktva kAla taka punaH punaH nirantararUpase pAye jAte haiM, kyoMki unase adhika asAmAnya sthitiyAM kSapakazreNimeM nirantararUpase upalabdha honA sambhava nahIM hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / vizeSArthaM - yahAM asAmAnya sthitiyA~ eka bArameM lagAtAra adhika se adhika Avalike asaMkhyAtaveM bhAga pramANa hokara bhI antarake sAthake varSaMpRthaktva kAlake bhItara Avalike asaMkhyAtaveM bhAga vAra prApta ho jAtI haiM yaha isa kathanakA tAtparya hai / zeSa kathana spaSTa hI hai / SS 467. yaha utkRSTapakSake avalambana dvArA asAmAnya sthitiyoMke pramANakA nirdeza sUtrameM kiyA hai| isalie jaghanyase eka hI asAmAnya sthiti isa kSapakake upabdha hotI hai / isI prakAra
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ vagaDhI aTTamUlagAhAe tadiNabhAsagAhA 175 AvaliyAe asaMkhejjavibhAgamettoo asAmaNNadvibIo lagbhaMti tti ghettavyaM / saMpahi evassevatthassa phuDIkaraNamuvarimaM vihAsAgaMthamADhavei * vihAsA / 6 468. sugamaM / * sAmaNNasaNNA tAva / 6 469. sAmaNNasaNNAe aviSNAdAe asAmaNNasaNNA Na jANijjadi tti kADhUNa putrameva tAva sAmaNNasaNNA parUvaNaM kassAmo tti bhaNidaM hoi / * ekkamhi Thidivisese jamhi samayapabaddha se sayamatthi sA hiMdI sAmaNNA ti NAdavvA / 470. jamhi ekkamhi Niruddhadvidivisese samayapabaddha se sayamegaparamANumAvi kADhUNa jAvakaraseNANatA paramANu ti dIsaha sA ThivI sAmaNNadvibisaNNaM lahavi tti vRttaM hoi / kubo puNa ekssa dvidivisesassa sAmaNNasaNNA jAdA tti ce ? Na, samayapabaddhAsesa paramANUNa miyaraparamANUNaM ca sAhAraNabhAveNAvadvivassa tisse tabvavaesA virohAvo / bhavabaddhasesayaM pi assiyUNa sAmaNNa dvidisaNNA evaM ceva jojeyavvA, suttassedassa desAbhAsaya bhAveNAvadvivattAvo / * jammi Natthi sATThidI asAmaNNA tti NAdavvA / do, tIna Adike kramase jAkara utkRSTase Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa asAmAnya sthitiyA~ isa kSapakake upalabdha hotI haiM aisA yahA~ grahaNa karanA caahie| aba iso arthako spaSTa karane ke lie Age vibhASAgranthako Arambha karate haiM * aba ukta sUtra gAthAkI vibhASA karate haiM / 6 468. yaha sUtra sugama hai / * sarvaprathama sAmAnya saMjJAkA svarUpa kahate haiM / $ 469. kyoMki sAmAnya saMjJAke avijJAta rahanepara asAmAnya saMjJAkA jJAna nahIM hotA aisA samajhakara pahale hI sAmAnya saMjJAkI prarUpaNA kareMge yaha ukta kathanakA tAtparya hai / * jisa eka sthitivizeSameM samayaprabaddhazeSa pAyA jAtA hai vaha sthiti sAmAnya saMjJAvAlI hai aisA jAnanA cAhie / 470. jisa vivakSita eka sthitivizeSa meM eka paramANuse lekara utkRSTase ananta paramANu taka samayaprabaddhazeSa dikhAI detA hai vaha sthiti sAmAnya sthiti saMjJAko prApta hotI hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / zaMkA- isa sthitivizeSakI sAmAnya saMjJA kisa kAraNase ho gayI hai ? samAdhAna- nahIM, kyoMki samayaprabaddhazeSa ke paramANu tathA dUsare paramANu sAdhAraNarUpase usa sthiti meM avasthita rahate haiM, isalie usakI sAmAnya saMjJA hai isameM koI virodha nahIM pAyA jAtA / bhavabaddhazeSakA bhI Alambana lekara sAmAnya sthiti saMjJAkI isI prakAra yojanA karanI cAhie, kyoMki yaha sUtra dezA marSakarUpase avasthita hai / * jisameM sAmAnya sthiti nahIM pAyI jAtI vaha sthiti asAmAnya saMjJAvAlI hotI hai aisA jAnanA cAhie /
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ 176 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe 6471. sAmaNNAdo aNNA asAmaNNA ti gahaNAdo jamhi Tidivisese samayapabaddhaseMsayaM bhavabaddhasesayaM vA patthi sA Tido asAmaNNA ti NiccheyavvA, bhava-samayapabaddhasesayANamaNAhAra. bhAveNAvaTTidAe tisse tavvavaesasiddhIe NAiyattAdo / evaM gAhApumvaddhamassiyUNa sAmaNNA. sAmaNNasaNNANaM parUvaNaM kADhUNa saMpahi gAhApacchaddhamassiyUNa asAmaNNaTidIo jahaNNukkassega NiraMtaramettiyamettIo hoMti tti imamatyavisesaM vihAsemANo suttamuttaraM bhaNai * evamasAmaNNAo dvidIo ekkA vA do vA ukkasseNa aNubaddhAo AvaliyAe asNkhejjdimaagmetiio| 5 472. evaM bhaNide aNaMtaraNihiTusarUvAo asAmaNNaTrizeo ekkA vA do vA hoti / evameguttaravaDDIe gaMtUNa ukkasseNAva liyAe asaMkhejjavibhAgamettIo aNNoNNANusaMbaMdhAo lanbhaMti, Na tatto ahiyAo tti bhaNivaM hoi| vidiyabhAsagAhAe atthe bhaNNamANe ekkamhi dvivivisese sesayaM bhavadi, dosu vi dvivivisesesu sesayaM bhavati / evaM rUvuttarakameNa gaMtUNa ukkasseNa samvesu Trivivisesesu samayAhiyaudayAvaliyavajjesu sesayaM hovi tti bhaNidaM / tattha egaTTidivisese sesayaM hodi ti bhaNateNa sesAsesaTridIo samayapabaddhasesasuNNAo asAmaNNaTThidisaNNidAo hoti tti jANAvidaM, teNa kAraNeNa asAmaNNaTThidaNaM AvaliyAe asaMkhejjadi. bhAgamettukkassasaMkhAvahAraNamidaM Na ghaDade, vAsapudhattamettINamasAmaNNATidINamukkassapakkheNetya 6471. sAmAnyape anya asAmAnya kahalAtI hai aisA grahaNa karanese jisa sthitivizeSameM samayaprabaddhazeSa aura bhavabaddhazeSa nahIM hote haiM vaha sthiti asAmAnya kahalAtI hai aisA nizcaya karanA cAhie, kyoMki bhavabaddhazeSa saura samayapravaddhazeSake anAdhArarUpase avasthita usakI ukta saMjJAkI siddhi nyAyaprApta hai| isa prakAra ukta satragAthAke pUrvArdhakA Alambana lekara sAmAnya aura asAmAnya saMjJAoMkI prarUpaNA karake aba ukta gAthAke uttarArdhakA Alambana lekara asAmAnya sthitiyAM jaghanya aura utkRSTarUpase itanI hotI haiM isa arthavizeSakA kathana karate hue Ageke sUtrako kahate haiM ____ isa prakAra asAmAnya sthitiyAM eka athavA dose lekara utkRSTase paraspara saMlagna hokara Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hotI haiN| 6472. ukta sUtrameM isa prakAra kahanepara anantara pUrva nirdiSTa svarUpavAlI asAmAnya sthitiyAM eka athavA do hotI haiN| isa prakAra Age eka-ekako vRddhirUpase jAkara utkRSTase paraspara saMlagna Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa upalabdha hotI haiM, unase adhika nahIM hotI haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai| isa prakAra dUsarI bhASyagAthAke arthake kahanepara eka sthitivizeSa zeSa prApta hotA hai, do sthitivizeSoMmeM bhI zeSa prApta hotA hai| isa prakAra Age eka-ekake kramase jAkara utkRSTase eka samaya adhika udayAvalise rahita saba sthitivizeSoMmeM zeSa hotA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| zaMkA-isa kSapakake eka sthitivizeSameM zeSa hotA hai aisA kahate hue AcAryane, samayaprabaddhasambandhI zeSase zUnya asAmAnya sthiti saMjJAvAlI zeSa samasta sthitiyAM hotI haiM, isa bAtakA jJAna karAyA hai, isa kAraNa asAmAnya sthitiyAM Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hotI haiM isa prakAra saMkhyAkA avadhAraNa karanA ghaTita nahIM hotA, kyoMki yahA~para utkRSTa rUpase varSapRthaktvapramANa asAmAnya sthitiyAM upalabdha hotI haiM ?
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhoe aTThamamUlagAhAe tadiyabhAsagAhA 177 samuvalaMbhAvo ti? esa doso; egasamayaprabaddhasesaM pekkhiyUNa tattha tahA para vivttaado| ettha puNa NANAsamayapabaddhapaDibaddhasesayANi assiyUNa ukkasseNAvaliyAe asaMkhejjavibhAgasettIo ceva asAmaNNaTTidIo hoMti tti bhaNidaM tamhA Na ettha ko vi dosAvayAro tti siddhaM / 6473. saMpahi eksseva asAmaNNaTivINaM jahaNNukkassapamANaNiddesassa phuDokaraNa?muvarimaM pabaMdhamAha * ekkekkeNa asAmaNNAo thovAo / dugeNa visesaahiyaao| tigeNa visesAhiyAo / AvaliyAe asaMkhejjadimAge dugunnaao| $ 474. edassa suttassa atthe bhaNNamANe aNNadarasaMjalaNapayaDIe vAsapudhattAvacchiNNadvidoe racaNaM kADhUNa puNo ettha jettiyAo asAmaNNadidIo sAMtaraNiraMtareNAvaTidAo asthi tAo savvAo baddhIe pradha kAdaNa tthveyvaao| pUNo ettha 'ekkakkeNa asAmaNNAo thovAo' evaM bhaNive vAsapudhattamettaTTidosu ekkekkasarUveNa jAo dvidIo asAmaNNATidisalAgAo tAo thovAo tti vuttaM hoI / 'dugeNa visesAhiyAoM' evaM bhaNide NiraMtaraM do ho hodaNa jAo dvidIo asAmaNNadidIgo tAsi salAgAo visaMsAhiyAmo tti bhaNivaM hodi| kettiyametto viseso ? AvaliyAe asaMkhejjavibhAgeNa khaMDideyakhaMDametto / etthataNaguNahANiaddhANassa AvaliyAe asNkhejjdibhaagpmaannttaado| 'tigeNa vise' evaM bhaNide tiNi tiNNa hodUNa jAo samAdhAna-yaha koI doSa nahIM hai, kyoMki eka samayaprabaddhazeSako dekhakara vahAMpara usa prakAra kathana kiyA hai| parantu yahA~para nAnA samayaprabaddhoMse pratibaddha zeSoMkA Alambana lekara utkRSTase Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hI asAmAnya sthitiyAM hotI haiM yaha kahA hai, isalie yahA~para kisI prakArakA doSa nahIM prApta hotA hai yaha siddha huaa| 6473. aba isI asAmAnya sthitiyoMke jaghanya aura utkRSTa pramANake nirdezako spaSTa karane ke lie Ageke prabandhako kahate haiM * eka-ekarUpase asAmAnya sthitiyAM thor3I haiN| do-corUpase ve vizeSa adhika haiN| tIna-tInarUpase ve vizeSa adhika haiN| isa prakAra Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapara yaha krama dUnA ho jAtA hai| 6474. isa sUtrake arthake kahanepara kisI eka saMjvalana prakRtiko varSapRthaktva kAlapramANa sthitikI racanA karake punaH inameM jitanI asAmAnya sthitiyAM sAntara aura nirantararUpase avasthita haiM una sabako buddhi dvArA pRthak-pRthak karake sthApita kre| punaH inameM 'eka-ekarUpase asAmAnya sthitiyAM thor3I haiM aisA kahanepara varSapRthaktvapramANa sthitiyoMmeM eka-ekarUpase bo asAmAnya sthitiyAM sthita haiM ve thoDI hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| 'do-dorUpase ve vizeSa adhika haiN| aisA kahanepara nirantara do-do hokara jo asAmAnya sthitiyAM sthita haiM unakI zalAkAe~ vizeSa adhika haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai| zaMkA-vizeSakA pramANa kitanA hai ? samAdhAna-Avalike asaMkhyAtaveM bhAgase bhAjita karanepara jo pramANa AtA hai utanA yahAM vizeSa adhikakA pramANa hai, kyoMki yahA~para vaha guNahAni adhvAna ( lambAI ) Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hai| 23
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ 178 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe bAo' asAmaNNadvidIo tAsi gahidasalAgAo visesAhiyAo tti vRttaM hoi / ettha vi visesa - pamANaM puNyaM va vattadhvaM / evamegAdieguttaravaDDIe TThidANamasAmaNgadvidiviyappANaM gahidasalAgAo visesAhiyAo hodUna gacchati jAva AvaliyAe asaMkhejjadibhAgametaddhANaM gaMtUNa tadityaviyappassa ThadisalAgAo duguNamettoo jAdAo ti edamegaM duguNavaDiTThANaMtaraM NAma / evamedaM duguNavaDDiadvANamavadvidaM kAraNa duguNa- duguNamettavisesapaDibaddhAo AvaliyAe 'asaMkhejjadibhAgamettaduguNa* vaDDIo davAo / tado tammi uddese sayalaviyappANamasaMkhejjadi bhAgabhUde AvaliyAe asaMkhejjadibhAge javamajjhaM hoditti jANAvaNaTThamidamAha * AvaliyAe asaMkhejjadibhAge javamanjhaM / 475. AdIdoppahUDi AvaliyAe asaMkhejjadibhAgamettaguNahANiganbhe AvaliyAe asaMkhejjavibhAge gave tado AvaliyAe asaMkhejjadibhAgamettANamasAmaNNadvidIrNa ThavidasalAgAo AvaliyAe asaMkhejjadibhAgamettoo ghetUNa javamajjhamettha jAdamidi vRttaM hoi / etto uvari jeNeva kameNa vaDidAo teNeva kameNa hoyamANAo gacchaMta jAva javamajjhAdo uvarimasaMkhejjAo guNahANIo gaMtUNa paDhamaviyappasalAgAha samANAma hodUNa puNo vi hIyamANAo tatto asaMkhejjAo guNahANIo gaMtRRNa carimaviyappasalAgapamANaM pattAo tti carimaviyappasalAgAo vi AvaliyAe asaMkhejjadibhAgamettIo ceva hohUNa savvatthovAo dadRvvAo / etthAsesA se sadigaMtara parisuddhI 'tIna-tIna karake asAmAnya sthitiyAM vizeSa adhika haiM' aisA kahanepara tIna-tIna hokara jo asAmAnya sthitiyA~ avasthita haiM unakI grahaNa kI gayI zalAkAeM vizeSa adhika haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai | yahA~para bhI vizeSakA pramANa pahale ke samAna kahanA caahie| isa prakAra ekase lekara Age eka-ekakI vRddhi dvArA sthita asAmAnya sthitiyoMke bhedoMkI grahaNa kI gayI zalAkAe~ vizeSa adhika hokara taba taka jAtI haiM jaba jAkara Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa sthAna jAkara vahA~ sthita bhedako prApta zalAkAeM dUnI ho jAtI haiN| isa prakAra yaha eka dviguNavRddhi sthAnAntara hai / isa prakAra isa dviguNavRddhiadhvAnako avasthita karake dviguNa - dviguNapramANa vizeSoMse sambaddha Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa dviguNavRddhiyAM le jAnI caahie| ataH usa sthAnapara samasta bhedoMke asaMkhyAtaveM bhAgarUpa Avalike asaMkhyAtaveM bhAga meM yavamadhya hotA hai isa bAta kA jJAna karAne ke lie isa sUtra ko kahate haiM * Avalike asaMkhyAtaveM bhAga meM yavamadhya hotA hai / 45. Adise lekara Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa guNahAnike antargata Avalike asaMkhyAtaveM bhAgake jAnepara vahA~se Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa asAmAnya sthitiyoM kI Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa sthApita zalAkAoMko grahaNa kara yahAM yavamadhya ho jAtA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / isase Age jisa kramase vRddhi huI hai usI kramase isase Age jisa kramase ve sthitiyA~ bar3hI haiM usI kramase ve hoyamAna hokara taba taka jAtI haiM jaba jAkara yavamadhyase Upara asaMkhyAta guNahAniyA~ jAkara prathama bhedakI zalAkAoM ke samAna hokara phira bhI hoyamAna hotI huIM vahIM asaMkhyAta guNahAniyA~ jAkara antima bhedasambandhI zalAkAoMke pramANako prApta hotI haiM / isa prakAra antima bhedasambandhI zalAkAe~ bhI Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hI hokara sabase 1. A. prato dvidIo iti pAThaH /
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ 179 khavagaseDhIe aTTamUlagAhAe tadiyabhAsagAhA suttAviroheNa citiya vttvvaa| 6476. athavA 'ekkekkeNa asAmaNNAo yovAo' evaM bhaNide ekekeNa sAmaNNeNa aMtaridANamasAmaNNadidINaM viyappasalAgAo thovAo tti bhaNidaM hoi| dosu vi pAsesu egegasAmaNNaTTidI hodaNa puNo majjhe ekkA vA, vo vA, bahuA vA sAmaNNadvidIo hodaNa jAo lanbhaMti tAsi salAgAo saMpiDiya gahidAo thovAo tti bhaavtyo| 6477 'dugeNa visesAhiyA' evaM bhaNide dohiM dohiM sAmaNNAhiM aMtaridAo asAmaNNadvidIo kettiyametIo vi hodUNa labbhamANAo atthi, tAsiM salAgAo samvattha saMpiDiyUNa gahidAo visesAhiyAo tti ghetvvaao| estha visesapamANamAvaliyAe asaMkhenjadibhAgapaDibhAgamidi ghettavvaM / 'tigeNa visesAhiyA' evaM bhaNive tIhi tohi sApaNNAhiM aMtaridAo asAmaNNaTThIdoo saMpiDiya gahidaviyappasalAgAo visesAhiyAo ti bhaNidaM hodi| ettha vi visesapamANaM pudhvaM va vattavvaM / ebamedIe parUvaNAe AvaliyAe asaMkhejjadibhAgametadvANaM gaMtUNa duguNavaDDI hoi| evaMvihAo AvaliyAe asaMkhejjadibhAgamettIo duguNavaDDoo gaMtUNa taditthaviyappasalAgAsu javamajjhaM hodi / tado visesahINakameNa AvaliyAe asaMkhejjadibhAgamettaddhANaM gaMtUNa duguNahANI hodi| evaM duguNahANIo hodUNa gacchaMti jAva carimaviyappo ti| 6478. saMpahi edeNeva desAmAsayasutteNa sAmaNadidINaM pi javamajhaparUvaNA suucidaa| thor3I jAnanI caahie| yahA~para pUrI azeSa upadezAntarako zuddhi sUtrake avirodhapUrvaka vicArakara kahanI caahie| 6476. athavA 'eka-eka rUpase asAmAnya sthitiyAM thor3I haiM' aisA kahanepara eka-eka sAmAnya sthitise antarita asAmAnya sthitiyoMke bhedoMko zalAkAeM thor3I haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai| donoM hI pArzva bhAgoM meM eka-eka sAmAnya sthiti hokara punaH madhya meM eka athavA do athavA bahuta sAmAnya sthitiyAM hokara jo prApta hotI haiM unako zalAkAeM milAkara grahaNa karanepara ve thor3I hotI haiM yaha isakA bhAvArtha hai| 6487. 'dugeNa visesAhiyA' aisA kahane para do-do sAmAnya sthitiyoMse antarita asAmAnya sthitiyAM kitanI bhI hokara prApta hotI haiM, unako zalAkAeM pUrI milAkara grahaNa karanepara vizeSa adhika hotI haiM aisA grahaNa karanA caahie| yahA~para vizeSa kA pramANa Avalike asaMkhyAtaveM bhAgake pratibhAgarUpa 'aimA grahaNa karanA caahie| 'tigeNa vise sAhiyA' aisA kahanepara tIna-tIna sAmAnya sthitiyoMse antarita asAmAnya sthitiyoMko milAkara grahaNa kI gayo bhedoMkI zalAkAe~ vizeSa adhika hotI haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai| yahA~para bhI vizeSakA pramANa pahaleke samAna kahanA caahie| isa prakAra isa prarUpaNAke anusAra Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa sthAna jAkara dviguNavRddhi hotI hai| isa prakArakI Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa dviguNavRddhiyAM jAkara sthita bhedoMkI zalAkAoMpara yavamadhya hotA hai| tatpazcAt vizeSa hInakramase Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa sthAna jAkara dviguNahAni prApta hotI hai| isa prakAra antima vikalpake prApta hone taka dviguNahAniyAM hokara jAtI haiN| 6478. aba isI dezAmarSaka sUtrake dvArA sAmAnya sthitiyoMkI bhI yavamadhya prarUpaNA
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ 180 bayadhavalAsahide kasAyapAhuDe tassa parUvaNamidANi kassAmI / taM jahA - 'ekke kkeNa sAmaNgAo thovAo' evaM bhaNive aTThavassamettakhavagapAogaTTivINaM majjhe dosu vi pAsesu asAmaNNa dvivIhi aMtarivAo majjhe ekkekakAo hodUNacchivasAmaNNadvidIo Nivadiya gahidAo / AvaliyAe asaMkhejjadi bhAgametIo hovUNa thovAo tti gayagvAo / 'dugeNa visesAhiyAo' evaM bhaNide vo ddo sAmaNNadvidIo hovUNa puNo kettiyAhi mi asAmaNNa dvidIhiM bosu vi pAsesu Niruddha o vAsapuSattametadvidIsu savvattha vidiya gahidAo visesAhiyAo bhaNNaMti / ke ttiyametto viseso ? heTThima viyappasalAgANamasaMkhejjadibhAgametto / tassa paDibhAgo AvaliyAe asaMkhejjadibhAgo / evaM 'tigeNa visesAhiyAo' iccAdikameNa gaMtUNa AvaliyAe asaMkhejjavibhAge duguNabaDDidAo / evaM duguNavaDidAo dugugavaDidAo jAva javamajjhaM AvaliyAe asaMkhejjadibhAge ca javamajjhamedaM dadRdhvaM / tatto paramAvaliyAe asaMkhejjadibhAgamettaddhANamuvari visesahANIe gaMtUNa duguNahINAo / evaM duguNahINA duguNahINA jAva carimaviyappo tti / 6 479. athavA 'ekkekkeNa asAmagNeNa aMtarivAo sAmaNNAo thovAo' evaM bhaNide ekvakAsAmaNgaviha dosu vi pAsesu aMtaridAo sAmaNNadvidIo majjhe kettiyAo vi hovUNa labbhaMti / tAsi gahibasalAgAo AvaliyAe asaMkhejjadi bhAgamettIo hovUNa thovAo bhavaMti / 'dugeNa aMtaridAo visesAhiyAo' ettha vi puvvaM va vattavvaM / evaM jAva AvaliyAe sUcita kI gayI hai / ata: usakI prarUpaNA isa samaya kreNge| vaha jaise - 'ekkekkeNa sAmaNNAo thovAo' aisA kahane para ATha varSapramANa kSapakaprAyogya sthitiyoMke madhya meM donoM hI pAzvoMmeM asAmAnya sthitiyoMke dvArA antarita bIca meM eka-eka hokara sthita sAmAnya sthitiyAM prApta huI grahaNa kI gayI haiM / ve Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hokara sabase thor3I hotI haiM aisA grahaNa karanA cAhie / 'dugeNa visesAhiyAo' aisA kahanepara do-do sAmAnya sthitiyAM hokara punaH kitanI hI asAmAnya sthitiyoM dvArA donoM hI pAzvameM niruddha hokara varSapRthaktvamAtra sthitiyoM meM sarvatra prApta huI grahaNa kI gayI vizeSa adhika kahI jAtI haiM / zaMkA - vizeSakA pramANa kitanA hai ? samAdhAna - adhastana bhedasambandhI zalAkAoMke asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hai / aura usakA pratibhAga ANi asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hai / isI prakAra tIna-tIna rUpase sAmAnya sthitiyA~ vizeSa adhika haiM / ityAdi kramase jAkara Avalike asaMkhyAtaveM bhAga meM dviguNavRddhiyAM hotI haiN| isa prakAra yavamadhyake prApta hone taka dviguNavRddhiyA~ dviguNavRddhiyA~ hotI haiN| vaha yavamadhya Avalike asaMkhyAtaveM bhAga meM jAnanA caahie| usase Age Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa taka Age vizeSa honarUpase dviguNahAniyA~ hotI haiM / isa prakAra antima vikalpa ke prApta hone taka dviguNahAniyAM dviguNahAniyA~ hotI haiN| $ 479. athavA 'ekkkeNa asAmaNNeNa antaridAo sAmaNNAo thovAo' aisA kahanepara eka-eka asAmAnya sthitiyoMse donoM hI pArzva bhAgoM meM antarita sAmAnya sthitiyAM madhya meM kitanI ho hokara prApta hotI haiN| unakI grahaNa kI gayI zalAkAe~ Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hokara sabase thor3I hotI haiN| 'dugeNa aMtaridAo visesAhiyAo' arthAt do-do asAmAnya sthitiyoMse donoM hI pArzvabhAgoM meM antarita hokara sAmAnya sthitiyA~ vizeSa adhika hotI haiM / isa prakAra yahA~para bhI pahale ke samAna kathana karanA caahie| isa prakAra Avalike asaMkhyAtaveM
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhIe aTThamamUlagAhAe tadiyamAsagAhA 181 asaMkhejjavibhAgaNaMtaridAyo duguNAo ti / tado AvaliyAe asaMkhejjavibhAge javamajhaM / 6480. javamajmassuvari AvaliyAe asaMkhejjavibhAgamettaddhANaM gaMtUNa buguNahANI hodi / evaM vavvaM jAva carimaviyappo tti| javamajhassuvarimaaddhANapamANamAvaliyAe asaMkhejjadibhAgamettamiha gaheyanvaM / ki kAraNaM ? asAmaNNATidIo savvukkassAo viNiraMtaramAvaliyAe asaMkhejjavibhAgametI ceva hoti tti bhnnivttaavo| evamedaM parUviya saMpahi jamhi samayapabaddhasesayamasthi sA TrivI sAmaNNA tti edeNeva saMbaMdheNa sAmaNadidivisayANaM samayapabaddhasesAgamegAdieguttaraTidivisesesu paDibaddhANamaTANakkamajANAvaNa8 vihAsAgaMthamuttaramADhavei - * samayapabaddhassa ekkekkassa sesagamekkisse vidoe te samayapabaddhA thovA / 6481. ekssattho-jassa vA tassa vA ekkasta samayapabaddhassa sesagaM sesAsesagaTrivi. parihAreNekkisse ceva aNNadaradidIe paDibaddhamatthi tassegA salAgA ghettavvA / puNo aNNassa vi ekkassa samayapabaddhassa sesagamaNNadarammi egaTTidivisese paDibaddhamatthi, tassa vidiyA salAgA ghettanvA / evamegegaTidipaDibaddhasesasaMbaMdhiNo jettiyA samayapabaddhA labhaMti tesi samvesi pAvekkamekkekkA salAgA ghetbaa| evaM gahidasalAgAo samvatthovAo hoMti, uvarimaviyappapaDibaddhasamayapabaddhasa lAgANato bahuttasaNAdo ti| * je dosu dvidosu te samayapavaddhA visesAhiyA / mAgapramANa antarita dviguNavRddhiyAM hotI haiN| isalie vahAM Avalike asaMkhyAtaveM bhAgameM yavamadhya hotA hai| 6480. tatpazcAt yavamadhyake Upara Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa sthAna jAkara dviguNahAni hotI hai| isa prakAra antima vikalpake prApta hone taka le jAnA caahie| yahA~ yavamadhyake Ageke sthAnakA pramANa Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa grahaNa karanA cAhie, kyoMki asAmAnya sthitiyAM sabase utkRSTa bhI nirantara bAvalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hotI haiM aisA kahA gayA hai| yahAM isa prakArakA kathana karake aba jisa sthitimeM samayaprabaddhazeSa hai vaha sAmAnya sthiti hai| isa prakAra ekase lekara Age eka-eka adhikake kramase sthitivizeSoMmeM pratibaddha sAmAnya sthitiviSayaka samayaprabaddhazeSoMke avasthAnake kramakA jJAna karAneke lie bhAgeke vibhASA granthako prArambha karate haiM * eka-eka samayaprabaDake zeSa eka-eka sthitimeM hokara ve samayaprabaddha sabase thor3e haiN| 6481. isakA artha-jisa kisI eka samayaprabaddhakA zeSa zeSa samasta sthitiyoMko chor3akara eka hI anyatara sthitimeM pratibaddha hai| usakI eka zalAkA grahaNa karanI caahie| punaH anya bhI eka samayaprabaddhakA zeSa anyatara eka sthitivizeSameM pratibaddha hai| usako dUsarI zalAkA grahaNa karanI caahie| isa prakAra eka-eka sthitivizeSameM pratibaddha zeSasambandhI jitane samayaprabaddha prApta hote haiM una sabameM se pratyekakI eka-eka zalAkA grahaNa karanI caahie| isa prakAra grahaNa kI gayo zalAkAeM sabase thor3I hotI haiM, kyoMki uparima vikalpoMse pratibaddha samayaprabadoMko zalAkAeM inase bahuta dekhI jAtI haiN| o samayaprabaDa pratyeka bo-do sthitiyoM meM pratibaddha haiM ve samayaprabaddha vizeSa adhika haiN|
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ 182 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe 6482. dosu didivisesesa sesabhAveNa didA je samayapabaddhA tesiM gahidasalAgAo pugvilla. salAgAhito visesAhiyAo hoti tti vuttaM hodi / visesapamANamettha hedvimasamayapabaddhasalAgANamAvaliyAe asaMkhejjadibhAgapaDibhAgiyamidi ghetavvaM; esthataNaNisegabhAgahArassa guNahANi addhANamettassa tppmaannttaado| * AvaliyAe asaMkhejjadimAge duguNA / $ 483. je tisa didivisesesu sesabhAveNa dvidA samayapabaddhA te visesAhiyA iccAdikoNa AvaliyAe asaMkhejjadibhAgametaddhANamuvari gaMtUNa AvaliyAe asaMkhejjadibhAgametahidivisesesu sesabhAveNAvahidA je samayapabaddhA tesi gahidasalAgAo paDhamaviyappasalAgAhitI duguNameMtIo hoti tti vuttaM hoi| 484. eto uvari puNo vi visesAhiyavaDDIe NedavvaM jAva pugvilladuguNavaDiaddhANeNa sarisamaddhANamuvari gaMtUNa vidiyA duguNavaDDI samuppaNNA ti / evamedeNa kameNa AvaliyAe asaMkhejjadibhAgamettIo duguNavaDIo gaMtUNa tadityaduguNavaDDIe carimaviyappe javamajhaM samuppajjadi tti imamatthavisesaM jANAvemANo suttamuttaraM bhaNai 6482. do sthitivizeSoMmeM zeSarUpase sthita jo samayaprabaddha haiM unakI grahaNa kI gayI zalAkAeM vizeSa adhika haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai| yahAM vizeSakA pramANa adhastana samayaprabaddhoMkI zalAkAoMkA Avalike asaMkhyAtaveM bhAgake pratibhAgasvarUpa hai aisA grahaNa karanA caahie| arthAt adhastana samayaprabaddhoMkI zalAkAoMmeM Avalike asaMkhyAtaveM bhAgakA bhAga denepara jo labdha Ave utanI zalAkAeM yahAM adhastana zalAkAoMse vizeSa adhika haiM yaha ukta kathanakA bhAva hai, kyoMki yahAMkA niSekabhAgahAra guNahAnisthAnoMkA jitanA pramANa hai tatpramANa hai| * isa prakAra kramase jAte hue Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa sthitivizeSoMmeM zeSa. rUpase jo samayaprabaddha pratibaddha haiM unako zalAkAeM dUnI haiN| 6483. tIna sthitivizeSoMmeM zeSarUpase sthita jo samayaprabaddha haiM ve vizeSa adhika haiM ityAdi kramase Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa sthAna Upara jAkara Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa sthitivizeSoMmeM zeSarUpase sthita jo samayaprabaddha haiM unameM se pratyekakI grahaNa kI gayI zalAkAeM prathama vikalpako zalAkAoMse dUnI hotI haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai| vizeSArtha-eka-eka sthitivizeSameM zeSarUpase pratibaddha jitane samayaprabaddha haiM ve sabase thor3e haiN| do-do sthitivizeSoMmeM zeSarUpase pratibaddha jitane samayaprabaddha haiM ve vizeSa adhika haiN| tIna-tIna sthitivizeSoMmeM zeSarUpase pratibaddha jitane samayabaddha haiM ve vizeSa adhika haiN| isa prakAra kramase jAte hue Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa sthitivizeSoMmeM zeSarUpase pratibaddha jo samayaprabaddha haiM ve prathama vikalpako apekSA dUne haiN| yaha eka dvigugavRddhisyAna hai| 5484. isase Age phira bhI jaba jAkara pahaleke dviguNavRddhisthAnake sadRza sthAna Upara jAkara dUsarI dviguNavRddhi utpanna hotI hai vahA~ taka vizeSa adhikake kramase vRddhiko le jAnA caahie| isa prakAra isa Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa dviguNavRddhiyAM ho jAnepara vahA~ke dviguNavRddhike antima bhedameM yavamadhya utpanna hotA hai isa arthavizeSakA jJAna karAte hue Ageke sUtrako kahate haiM
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhoe aTThamamUlagAhAe tadiyabhAsagAhA 183 * AvaliyAe asaMkhenjadimAge javamajhaM / 6485. AdIdoppahuDi AvaliyAe asaMkhejjadibhAgamettaddhANaM tappAoggAsaMkhejjaduguNavaDi. ganbhaM tUNa tadiviyappapaDibaddhANaM samayapabaddhANaM ThavidasalAgAo javamajhasarUveNa vaTuvAo ti bhaNidaM hoi| AdIdoppahuDi kamavaDDoe jAva eharaM tAva AgaMtUNa eto paraM visesahoNasarUveNa urimaviyappasalAgANaM gamaNadaMsaNAdo javamajhamedaM jAdamidi eso ettha bhaavttho| saMpahi edasseva phuDokaraNaTThamuvarimaM sattamoiNNaM * tado hAyamANaDhANANi vAsapudhattaM / 6486. etto paramuvarimaviyappesu samayapabaddhasalAgAo jahAkama hIyamANAo gacchaMti jAva asaMkhejjaguNahANigabhaM vAsapuSattametaddhANaM javamajhAdo uvari gaMtUNa carimaviyappo samuppaNNo ti / tattha carimaviyappe vAsapudhattametadvidosa sesabhAveNa dvidasamayapabaddhA suTTa thovA hodUNa payadajavamajjhaparUvaNAe pajjavasANaM hoti ti eso ettha sutttthsmbhaavo| ettha javamajjhAdo uvarimadvANaM vAsabudhattameM tamevetti kudo Nabade ? Na, vidiyaTridipamANassa vAsa dhattAdo ahiyyrssaannuvlNbhaado| evaM bhavabaddhasesayANaM pi esA javamajhaparUvaNA NiravayavamaNugaMtavya vissaabhaavaado| ettha savvattha bhavasesayaM samayapabaddhasesayamidi ca vutte ekkekkassa samaya * Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa dviguNavRddhisthAnoMke antima bhedameM yavamadhya prApta hotA hai| 6485. prArambhase lekara tatprAyogya dviguNavRddhisthAna garbha Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa sthAna jAkara vahA~ sambandhI vikalpoMse pratibaddha samayaprabaddhoMko sthApita huI zalAkAeM yavamadhya. svarUpa hoto haiM aisA jAnanA cAhie yaha ukta kathanakA tAtparya hai, kyoMki prArambhase lekara kramavRddhi dvArA itane dUra Akara isase Age vizeSa honarUpase uparima bhedoMkI zalAkAeM prApta hoto huI dekho jAnese yahA~ yavamadhya ho jAtA hai yaha isa sUtrakA bhAvArtha hai| aba iso arthako spaSTa karane ke lie AgekA sUtra AyA hai * usase Age hoyamAna sthAna varSapRthaktvapramANa haiM / 6486. isase Age-Ageke bhedoMmeM samayaprabaddha zalAkAeM kramase hoyamAna hokara tabataka jAtI haiM jaba jAkara yavamadhyase Upara asaMkhyAta guNahAnigarbha varSapRthaktvapramANa sthAna jAkara antima vikalpa utpanna huA hai| vahAM antima bhedameM varSapRthaktvapramANa sthitiyoMmeM zeSarUpase avasthita samayaprabaddha sabase thor3e hokara prakRta yavamadhyaprarUpaNAkA anta hotA hai yaha yahAM isa sUtrake sAtha arthakA sadbhAvasUcaka sambandha hai| zaMkA-yahAM yavamadhyase uparima sthAna varSapRthaktvapramANa ho hai yaha kisa pramANase jAnA jAtA hai ? samAdhAna-nahIM, kyoMki prakRtameM dvitIya sthitikA pramANa varSapRthaktvase adhika nahIM pAyA jaataa| isa prakAra bhavabaDhazeSoMkI yaha yavamadhyaprarUpaNA bhI pUrI tarahase isI prakAra jAnanI cAhie, kyoMki usase isameM anya koI vizeSatA nahIM hai| yahA~para sarvatra bhavabazeSa aura samayaprabaddhazeSa
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ 184 jayadhavaLAsahide kasAyapAhuDe pabaddhassa bhavabaddhassa vA vedidasesagA kammapavesA se kAle Niravasesa mokaDuNAe udayamAgacchaMti ti puvvillasamaye ceva appappaNo paDibaddha uvarimaTThidivisesesu vaTTamANA ghettavvA / evametieNa pabaMdheNa tadiyabhAsagAhAe atyavihAsaNaM samANiya saMpahi jahAvasarapattAe cautya bhAsa gAhAe vihAsaNaM kuNamANo uvarima suttapabaMdhamADhavei * etto cautthIe bhAsagAhAe samukkittaNA / 6 487. sugamaM / (150) deNa aMtareNa du apacchimAe du pacchime samae / bhavasamaya se sagANi duz2iyamA tamhi uttarapadANi // 203 // 488. tadiyabhAsagAhAe jahA utthANatthaparUvaNA kadA tahA ceva edisse cautthabhAsagAhAe kAyantrA; visesAbhAvADho / Navari tadiya bhAsagAhA sAmaNNadvidINamaMtarabhUdAo asAmaNNadvidIo pahANabhAveNa parUve / esA vuNa asAmaNNadvidIhi aMtarivANaM sAmaNNadvidInaM pahANabhAveNa parUvaNaM kurNAditti eso viseso jANiyavvo / 6489. saMpahi evisse cautthabhAsagAhAe avayavatyaparUvaNaM kassAmo / taM jahA - 'eveNa aMtareNa du' edeNANaMtaraparUvideNa AvaliyAe asaMkhejja vibhAgame tukkassaMtareNa 'apacchimAe du' pugvRttAvaliyA saMkhejja vibhAgamettukkassaMtarassa jA apacchimA carimA asAmaNNadvivI tisse aisA kahane para eka-eka samaya prabaddha ke aura eka-eka bhavabaddhake vede jAne ke bAda jo zeSa karmapradeza rahe ve anantara samaya meM pUre ke pUre apakarSaNa dvArA udayako prApta ho jAte haiM, isalie udayase pahale ke samaya meM apane-apane sambandhI uparima sthitivizeSoM meM vidyamAna grahaNa karanA caahie| isa prakAra itane prabandha dvArA tIsarI bhASyagAthAko arthavibhASAko samApta kara aba yathAvasara prApta cautho bhASyagAthAkI vibhASA karate hue Age sUtraprabandhako Arambha karate haiM * isase Age cauthI bhASyagAthAkI samutkIrtanA karate haiM / 6 487. yaha sUtra sugama hai / (150) isa anantara kahe gaye Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa utkRSTa antarase yukta antameM jo asAmAnya sthiti prApta hotI hai usase anantara uparima sthitimeM bhavabaddhazeSa aura samayaprabaddhazeSa niyamase usa kSapakake uttarapadarUpa hote haiM // 203 // $ 488. tIsarI bhASyagAthA ke jisa prakAra utthAnarUpa artha kI prarUpaNA kI hai usI prakAra isa cauthI bhASyagAthAke artha kI prarUpaNA karanI cAhie, kyoMki usako prarUpaNA se isakI prarUpaNA meM koI vizeSatA nahIM hai / itanI vizeSatA hai ki tIsarI bhASyagAthA sAmAnya sthitiyoMse antarita asAmAnya sthitiyoM kI pradhAnarUpase prarUpaNA karatI hai / parantu yaha gAthA asAmAnya sthitiyoMse antarita sAmAnya sthitiyoMkI pradhAnarUpase prarUpaNA karatI hai yaha vizeSa ina donoM meM jAnanA cAhie / 6 489. aba isa cauthI bhASyagAthAko prarUpaNA kreNge| vaha jaise - 'eveNa aMtareNa du' isa anantara kahe gaye Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa utkRSTa antarase 'apacchimAe du' arthAt pUrvoka Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa antarakI jo 'apazcima' arthAt antima asAmAnya
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhoe aTThamamUlagAhAe cautthamAsagAhA pacchime samae tavaNaMtarovarimadidIe 'bhavasamayasesANi samayapabaddhasesayANi ca NiyamA' Nicchaye. va 'tamhi' tamhi khavage 'tamhi vA aTuvassamettaTThidisaMtakammanbhaMtare 'uttarapadANi' egAdieguttarakameNa parivaDDivANi egAdieguttaraTidivisesesu vA laddhAvaTThANANi daTTavvANi tti sutttthsNbNdho| 6490 saMpahi ekssa samudAyatthe bhaNNamANe sAmaNNaThivINamaMtaramasAmaNNadvidIo bhavaMti / tAo ca jahaNeNa ekko vA do vA tiNi vA evaM gaMtUNa jAvukkassegAvaliyAe asaMkhejjadi. bhAgametIo NiraMtaramuvalabbhaMti ti puvasutte bhnnidN| puNo tAsimasAmaNNa didIgaM carimaTTidodo jA uvarimANaMtaraTTido tammi samayapabaddhasesayANi bhavabaddhasesayANi ca NiyamA hoti / hotANi vi egAdieguttaraparivaDDIe jAva ukkasseNa palidovamassa asaMkhejjavibhAgametANaM samayapabaddhANaM bhavabaddhANaM ca sesayANi tammi Tidivisese hodUNa labbhaMti / tANi ca Na kevalamekkammi ceva Tidivisese ciTuMti; kiMtu egAdieguttaraparivaDDidesu Tidivisesesu ukkasseNa vAsapudhattAva. cchiNNapamANesu NiraMtaramavaciTuMti tti eso ettha suttatthaparamatyo / 6491. saMpahi eksseva phuDIkaraNaTumavarimaM vihAsAgaMthamADhavei* vihaasaa| sthiti hai usake 'pacchime samae' anantara uparima sthitimeM 'bhava-samayasesANi du' bhavabaddhazeSa aura samayaprabaddhazeSa "NiyamA tamhi' niyamase usa kSapakake yA 'tamhi' ATha varSapramANa sthitisatkarmake bhItara 'uttaradANi' ekase lekara Age eka-eka adhikake kramase bar3he hue sthAna jAnane cAhie yA ekase lekara Age eka-eka adhikake kramase bar3he hue sthitivizeSoMmeM uttarapada jAnane caahie| 490. aba isake samuccayarUpa arthake kahanepara sAmAnya sthitiyoMke antarasvarUpa asAmAnya sthitiyAM hotI haiN| aura ve jaghanyase eka athavA do athavA tIna hotI haiN| isa prakAra eka-eka bar3hAte hue ve utkRSTase Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa antararahita upalabdha hoto haiM yaha pUrva sUtra meM kaha Aye haiN| punaH una asAmAnya sthitiyoM-sambandhI antima sthitise uparima jo anantara sthiti hai usameM samayaprabaddhazeSa niyamase hote haiM / hote hue bhI ekase lekara Age eka-ekako vRddhise yukta ve utkRSTa palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa samayaprabaddhoM aura bhavabaddhoMke zeSa usa sthitivizeSameM hokara prApta hote haiM / aura ve kevala eka hI sthitivizeSameM nahIM pAye jAte, kintu ekase lekara eka-eka adhikake kramase bar3he hue utkRSTase varSapRthaktvapramANa sthitivizeSoMmeM nirantararUpase avasthita rahate haiM isa prakAra yaha yahAM isa sUtrakA paramArthasvarUpa artha hai| vizeSArtha-Azaya yaha hai ki asAmAnya sthitiyoMke bIca-bIcameM sAmAnya sthitiyAM hotI haiN| kahIM eka asAmAnya sthitike anantara ekAdi sAmAnya sthitiyAM hotI haiM / kahIM do asAmAnya sthitiyoMke anantara ekAdi sAmAnya sthitiyAM pAyI jAtI haiN| yahAM ekAdi sAmAnya sthitiyoMke antarasvarUpa sthita asAmAnya sthitiyAM ekase lekara Avalike asaMkhyAtaveM bhAga taka ho sakatI haiM aura isI prakAra ekAdi asAmAnya sthitiyoMke bAda sAmAnya sthitiyAM bhI utanI ho ho sakatI haiN| 5 491. aba isI arthako spaSTa karaneke lie lAgeke vibhASAgranthako Arambha karate haiM* aba isa bhASyagAthADI vibhASA karate haiN| 24
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ 186 yadhavalAsahide kasAyapAhuDe SS 492. sugamaM / * samayapatraddhasesa jisse dvidIe Natthi vado vidiyAe hidIe Na hojja, tadiyAe ThidIe Na hojja, tado cautthIe Na hojja / evamukkasseNa AvaliyAe asaMkhejjadibhAgamettIsa dvidIsu Na hojja samayapabaddha se sayaM / 493. gADhaveyazvamidaM suttaM, puvvasutteNeva NiNNodatya visesassa puNo parUvaNAe phalavisAvalaMbhAdo ttiNAsaMkiyavyaM puSvuttamevatthassa vimesamaNusaMbhAliya puNo etto uvari sAmaNadvidIo edeNa kameNa labbhaMti tti jANAvaNaTuM tapparUvaNe kIramANe dosANuvalaMbhAdo / evamedaM saMbhAliya puNo ettiyamettamaMtaramullaMghiya tatto paraM niyamA samayapabaddhasesaeNa avirahidAo dvidIo hoMti tti jANAvaNamidamAha - * AvaliyAe asaMkhejjadibhAgaM gaMtUNa NiyamA samayapabaddhasesaeNa avirahidAo dvidIo | 6 494. aMtaraca rimadvivimullaMghiya tatto paraM samayapabaddhasesaeNa avirahidAo dvidIo gAdimuttarakameNa labbhamANAo ukkasseNa vAsavRdhattamettIo hoMti ti eso ettha suttatya saMgaho / saMpahiedAsi ceva egANegasamayapabaddhasesaehi avirahidANaM ThidINaM thovabahuta gavesaNaTThamuttarasuttAyAro $ 492. yaha sUtra sugama hai / jisa sthiti meM samayabaddhazeSa nahIM hai, usase Age dUsarI sthitimeM vaha na hove, tIsarI sthiti meM na hove, usase Age cautho sthitimeM na hoveM, isa prakAra kramase jAte hue vaha samayaprabaddhazeSa utkRSTase Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa sthitiyoMmeM nahIM hoveM yaha sambhava hai / 6 493. zaMkA - yaha sUtra Arambha nahIM karanA cAhie, kyoMki pUrva sUtrake dvArA hI isa sUtra ke arthavizeSakA nirNaya kiyA jA cukA hai, ataH isakI punaH prarUpaNA karane meM phalavizeSa nahIM upalabdha hotA ? samAdhAna - aisI AzaMkA nahIM karanI cAhie, kyoMki pahale kahe gaye artha kI vizeSa samhAla karake punaH isase aAge sAmAnya sthitiyAM isa kramase pAyI jAtI haiM isa bAtakA jJAna karAne ke lie usakI prarUpaNA karane meM koI doSa nahIM pAyA jAtA / isa prakAra isa arthakI samhAla karake punaH itane mAtra antarakA ullaMghana karake usase Age niyamase samayabaddhazeSa se yukta sthitiyAM hotI haiM isa bAtakA jJAna karAneke lie isa sUtrako kahate haiM * kintu utkRSTase Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa sthitiyA~ jAnepara samayaprabaddhazeSase yukta sthitiyAM niyamase hotI haiN| SS 494. antarakI antima sthitiyoMkA ullaMghana kara usase Age samayaprabaddhazeSase yukta ekase lekara Age eka-ekake kramase bar3hakara prApta hotI huI ve sthitiyAM utkRSTa varSa pRthaktva pramANa taka hotI haiM isa prakAra yaha yahA~ para sUtrakA samuccayarUpa artha hai / aba inhIM samayaprabaddhoMse yukta sthitiyoMke alAbahutrakA anusandhAna karaneke lie Ageke karate haiM eka aura aneka sUtrakA avatAra
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhoe aTTamamUlagAhAe cautthabhAsagAhA 187 * jAo tAo avirahidavidIo tAo egasamayapabaddhasesaeNa avirahidAo thovAo / aNegANaM samayapavaddhANaM sesaeNa avirahidAo asaMkhejjaguNAo / palidovamassa asaMkhejjadibhAgamettANaM samayapabaddhANaM sesaeNa avirahidAyI asaMkhejA bhaagaa| 6495. edassa suttassa atyo vuccde| taM jahA-'jAo tAo avirahidaTTidoo' evaM bhaNide jAo aNaMtarameva NihiTThAo samayapabaddhasesaeNAvirahidAo sAmaNadvidIo tAsimesA thovabahuttaparikkhA ahikIradi tti vuttaM hoi / tAo egasamayapabaddhasesaeNa avirahidAo thovAo evaM bhaNi vAsavRdhattamattaTridosa jAo egasamayapabaddhasesaeNAvirahidAo didIo Avalira asaMkhejjadibhAgapamANAdo hodUNa uvarimaviyappapaDibaddhaTidivisesehito thovAo tti bhaNidaM hoi| 'aNeyANaM samayapabaddhANaM sesaeNa avirahidAo asaMkhejjaguNAo' evaM bhaNide do-tiNiAdi jAva saMkhejjANamasaMkhejjANaM vA samayapabaddhANaM sesayeNAvirahidavidIo heTThimarAsi pekkhiyaNAsaMrojaguNAo tti NiddiSTuM hoi| Na ca tatto edAsimasaMkhejjaguNattamasiddha; epaviyappapaDibaddhaTridivisesahito aNeyaviyappapaDibaddhANamedAsimasaMkhejjaguNattasiddhIe NivvAhamubalaM bhaado| ko guNagAro? AvaliyAe asNkhejjdibhaago| 'palidovamassa asaMkhejjadibhAgamettANaM asaMkhejjAbhAgA' evaM bhaNide pAlidovamassa asaMkhejjadibhAgamettANaM samayapabaddhANaM sesaehiM avirahidAo dvidIo vAsapudhattamettINaM sayalasAmaNNaTThidINamasaMkhejjadibhAgamettA hoti / sesAsesaheTrimaviyappapaDibaddhasAmaNNadidIo puNa AvaliyAe asaMkhejjadibhAgapamANaM hoNa sayalasAmaNNa * jo samayaprabaddhazeSase saMyukta sthitiyoM kaha Aye haiM ve eka samayaprabaddhazeSase saMyukta sthitiyAM sabase thor3I haiN| unase aneka samayaprabaddhazeSase saMyukta sthitiyoM asaMkhyAtaguNI haiN| unameM palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa samayaprabaddhazeSase saMyukta sthitiyA~ asaMkhyAta bahubhAgapramANa haiN| 5 495. aba isa sUtrakA artha kahate haiN| vaha jaise-'jAlo tAo avirahidadidoo' aisA kahanepara jo anantara pUrva hI samayaprabaddhazeSase saMyuka sAmAnya sthitiyAM kaha Aye haiM unake yaha alpabahutvakI parIkSA prakRtameM adhikRta hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| 've eka samayaprabana. zeSase saMyukta sthitiyAM thor3I haiM' aisA kahanepara varSapRthaktvapramANa sthitiyoMmeM jo eka samayaprabanazeSase saMyakta sthitiyAM haiM ve Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hokara Ageke vikalpase pratibaddha sthitivizeSoMkI apekSA stoka haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai| unase 'aneka samayaprabaddhazeSase saMyukta sthitiyAM asaMkhyAtaguNo haiM' aisA kahanepara do, tIna Adi sthitiyoMse lekara kramase saMkhyAta yA asaMkhyAta samayaprabaddhoMke zeSase yukta sthitiyAM adhastana rAziko dekhate hue asaMkhyAtaguNI haiM aisA isa sUtrameM nirdeza kiyA gayA hai| pahaleko sthitiyoMse inakA asaMkhyAtaguNApanA asiddha nahIM hai, kyoMki eka vikalpase sambaddha sthitivizeSoM kI apekSA aneka vikalpoMse sambaddha inake asaMkhyAtaguNapaneko siddhi nirbAdharUpase upalabdha hotI hai| zaMkA-yahA~para guNakAra kyA hai ? samAdhAna-yahA~para Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa guNakAra hai| 'palidovamassa asaMkhejjadibhAgamettANaM. asaMkhejjAbhAgA' aisA kahanepara palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa samayaprabaddhoMke zeSoMse saMyukta sthitiyAM varSapRthaktvamAtra samasta sAmAnya sthitiyoMke asaMkhyAta bahubhAgapramANa hotI haiN| parantu zeSa samasta adhastana vikalpoMse pratibaddha
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ 188 SayadhavalAsahiMde kasAyapAhuDe dvivINamasaMkhejjavibhAgamettoo hoMti tti bhaNivaM hoi| saMpahi etya egasamayapabaddhasesaeNa avirahivaTridohito doNhaM samayapabaddhANaM sesahi avirahivAo TibIo visesAhiyAo bhvNti| evaM tiNNi-cattAri-AvisamayapabaddhANaM sesayeNAvirahida dvidIo visesAhiyakameNa NedavAo jAva AvaliyAe asaMkhejjavibhAgamettANaM samayapabaddhANaM sesaehi avirahivAmao dvidIo duguNAo jAvAo tti evamuvari vi jANiyUNa NevasvaM / evaM ca gamaNasaMbhave tAo TivIo viyappetUNa appAbahuamevamabhaNiya 'aNeyANaM samayapabaddhANaM sesarahiM avirahivAo dvivoo asaMkhejjaguNAo palidovamassa asaMkhejjavibhAgamettANaM sesahi avirahidAo didIo asaMkhejjA bhAgA ti avvogADhasahaveNa ghettUNa tAsimappAbahu bhaNaMtassa cuNNisuttayArassa ko ahippAo ti pucchide bhaNNave-ThivIo thovAo, vAsapuSattAdo anbhahiya. pamANANaM tAsimetthA sNbhvaado| samayapabaddhAsesaviyappA puNa egAdi-eguttarakameNa vaDDamANA palidovamassa asaMkhejjabhAgamettA hoMti ti Thidiviyappehito asaMkhejjA asthi, tado rUvuttarakameNa tesimettha parUvaNA Na saMbhavadi tti avvogADhasarUveNa tesi jahAsaMbhavamuvalambhamANANamappAvahaamevamuvaiTuM ti vttuvvN| jahA samayapabaddhasesayANamesA savvA paDavaNA cautthabhAsagAhANibaddhA vihAsidA, tahA ceva bhavabaddhasesayANaM pi giravasesamaNugaMtavvA, visesaabhaavaado| evaM mUlagAhAe casahasUcido attho tadiya-cautthabhAsagAhAhiM vihAsido bttugyo| athavA 'kadi vA egasamayeNe tti' evaM mUlagAhApacchimapadaM mottUNa sesANaM mUlagAhAe savvapadANamattho paDhama-vidiyabhAsagAhAhiM sAmAnya sthitiyAM Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hokara samasta sAmAnya sthitiyoMke asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hotI haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai| zaMkA-aba yahAM eka samayaprabaddhazeSa saMyukta sthitiyoMse do samayaprabaddhoMke zeSoMse saMyukta sthitiyAM vizeSa adhika hotI haiN| isI prakAra tIna, cAra Adi samayaprabaddhoMke zeSoMse saMyukta sthitiyAM vizeSa adhika kramase lekara Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa samayaprabaddhoMke zeSoMse saMyukta sthitiyAM dUnI hone taka le jAnA caahie| isI prakAra Upara bhI jAnakara le jAnA caahie| yahA~ isa prakAra ( Age bhI ) gamana sambhava honepara una sthitiyoMko vikalpa karake alpabahatvake bhedakA kathana na karake 'aNeyANaM samayapabaddhANaM sesaehiM avirahidAo didIbo asaMkhejjaguNAo palidovamassa asaMkhejjadibhAgamettANaM sesaehiM avirahidAo TThidoo asaMkhejjA bhAgA' isa prakAra avyavagAr3harUpase grahaNa kara unakA alpabahutva kahanevAle cUNisUtrakArakA kyA abhiprAya rahA hai ? samAdhAna-aisI pRcchA honepara AcArya samAdhAna karate hue kahate haiM-sthitiyAM thor3I haiM, kyoMki varSapRthaktvase adhika pramANavAlI unakA yahA~ prApta honA asambhava hai| parantu samayaprabaddhoMke samasta bheda ekase lekara Age eka-ekake kramase vRddhiko prApta hote hue palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hote haiM, isalie ve sthitiyoMke bhedoMse asaMkhyAtaguNe haiM, isa kAraNa bAge eka adhikake kramase unakI yahAM prarUpaNA sambhava nahIM hai, ataH avyavagAr3harUpase yahA~ yathAsambhava upalabhyamAna unakA yaha alpabahutva kahA gayA jAnanA caahie| yahAM jisa prakAra cauthI bhASyagAthAmeM nibaddha samayaprabaddhazeSoMko yaha pUrI prarUpaNA vizeSarUpase kahI usI prakAra bhavabazeSoMko bhI pUrI prarUpaNA jAnanI cAhie, kyoMki usase isameM koI vizeSatA mahIM hai| isa prakAra mUla gAthAmeM Aye hue 'ca' zabdase sUcita honevAle arthako tIsarI aura cauthI bhASyagAthA dvArA vibhASA kii| athavA 'kadi vA egasamaeNa' isa prakAra mUlagAthAke isa antima
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhIe aTThamamUlagAhAe cautthabhAsagAhA 189 vihaasido|punno 'kavi vA egasamaeNetti' ekssa pacchimapadassa atyo tadiya cautthabhAsagAhAhi vihAsido ti vakkhANeyavvaM / kavi vA sAmaNNAsAmaNNAdvidIo egasamayeNa egasaMbaMdheNa NiraMtarabhAvamuvagayAo samuvalabbhaMti ti pucchAhisaMbaMdha kAdUNa vakkhANe kIramANe tadiya-cautyabhAsagAhANamatthassa paripphuDameva tattha pddibddhttdNsnnaado| evamettieNa pabaMdheNa khavagasaMbaMdheNa cauNhaM bhAsagAhANamatthavihAsaNaM kAdUNa saMpahi payavamatthamuvasaMharemANo idamAha * esA savvA caduhiM gAhAhi khavagassa parUvaNA kdaa| 6496. gayatthamedamuvasaMhAravakkaM / * edAo ceva cattAri vi gAhAA abhavasiddhiyapAogge nnedvaao| 6497. puvamedAo cattAri bhAsagAhAo bhavasiddhiyapAoggavilae khavagaseDhisaMbaMdheNa vihaasidaao| puNo eNhimevAmao neva cattAri vi bhAsagAhAo aTThamoe mUlagAhAe atyavihAsaNe paDibaddhAo abhavasiddhiyapAoggavisaye vihAsiyavAo, aNNahA tasvisaye bhavabaddhasesayANaM samayapabaddhasesayANaM ca ettiyamettANamevaviesu didivisesesu edeNa kameNAvaTANaM hodi ti jANAvaNovAyAbhAvAdo tti bhaNidaM hodi| ko abhavasiddhiyapAoggavisayoNAma? bhavasiddhiyANamabhavasiddhiyANaMca jattha Tidi-aNubhAgabaMdhAdipariNAmA sarisA hodUNa payarTeti so abhavasiddhiyapAoggavisayo ti padako chor3akara mUlagAthAke zeSa saba padoMke arthako prathama aura dUsarI bhASyagAthA dvArA vibhASA kii| punaH 'kadi vA egasamaeNa' isa prakAra mUlagAthAke isa antima padake arthakI tIsarI aura cauthI bhASyagAthA dvArA vibhASA kI aisA vyAkhyAna karanA cAhie, kyoMki kitanI sAmAnya aura asAmAnya sthitiyAM eka samayameM ekake sambandhase nirantarapaneko prApta hokara upalabdha hotI haiM aisI pRcchAkA sambandha karake vyAkhyAna karanepara tIsarI aura cauthI bhASyagAthAoMkI spaSTarUpase hI vahA~ pratibaddhatA dekhI jAtI hai| isa prakAra itane prabandha dvArA kSapakake sambandhase cAra bhASyagAthAoMke arthakI vibhASA karake aba prakRta arthakA upasaMhAra karate hue isa sUtrako kahate haiN| cAra bhASyagAthAoM dvArA kSapakakI yaha saba prarUpaNA kii| 496. yaha upasaMhAra karanevAlA vacana gatArtha hai| * ye cAroM bhASyagAthAe~ abhavyasiddhika jIvoMke bhI prAyogya haiM, ataH unakI apekSA inako vibhASA karanI caahie| 497. pUrvameM ye cAroM bhASyagAthAeM bhavyasiddhikaprAyogya jIvoMke viSayameM kSapakazreNike sambandhase vibhASita kI gyoN| punaH isa samaya AThavIM mUlagAthAke arthako vibhASA karane meM pratibaddha ye ho cAroM bhASyagAthAeM abhavyasiTika jovoMke viSayameM vibhASA karane yogya haiM, anyathA unake viSayameM itane bhavabaddhazeSoM aura samayaprabaddhazeSoMkA itane sthitivizeSoM meM isa kramase avasthAna hotA hai yaha jAnanekA koI upAya nahIM pAyA jAtA yaha ukta kathanakA tAtparya hai / __ zaMkA-abhavasiddhika jIvoMke yogya viSaya kyA hai ? samAdhAna-jahAM bhavasiddhika aura abhavasiddhika jIvoMke yogya sthitibandha aura anubhAgabandha Adike yogya pariNAma sadRza hokara pravRtta hote haiM, vaha abhavasiddhika jIvoMke yogya viSaya hai yaha kahA jAtA hai|
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ 190 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe bhnnnnde| tado edammi abhavasiddhiyapAogga visayebhavasamayapabaddhasesayANaM paravaNamimAo aNaMtaraNihiTThAo cattAri bhAsagAhAmao puNo vi vihAsiyavvAo tti eso estha sutttthsNgho| * tattha puvvaM gamaNijjA NinlevaNaTThANANamuvadesaparUvaNA / 6498. tattha abhavasiddhiyapAoggavisaye caDhaNhaM bhAsagAhANamatthavihAsaNAvasare puvvaM paDhamameva tAva gaNijjA aNugaMtavvA NillevaNaDhANANamuvadesaparUvaNA; tesu aviNNAdesu taNNibaMdhaNabhavasamayapabaddhasesayANaM cahi bhAsagAhAhi vihAsaNovAyAbhAvAdo tti vRttaM hoi| tattha ki pillevaNaDhANaM NAma ? egasamaye baddhakammaparamANavo baMdhAvaliyamettakAle bolide pcch| udayaM pavisabhANA kettiyaM pi kAlaM sAMtara-NiraMtarasarUveNuvayamAgaMtUNa jamhi samayamhi savve ceva Nissesa. muvayaM kAdUNa gacchaMti tesi NiruddhabhavasamayapabaddhapadesANaM tamillevaNaTThANamidi bhaNNade; tattha tesi jiravasesabhAveNa nnillevnnsnnaavo| evaMvihaNillevaNaTThANamekkassa samayapabaddhassa bhava. baddhassa vA kimeviyappaM ceva hoi, Aho aNeyaviyappamidi NiNNayakaraNaTumesA uvaesaparUvaNA etthaaddhvijjde| sA vuNa pillevaNaTThANANamuvadesaparUvaNA estha duvihA hodi ti jAgAvaNa?midamAha * ettha duviho uveso| ___ isalie abhavasiddhika jIvoMke yogya isa viSayameM bhavabaddhazeSa aura samayapravaddhazeSakI prarUpaNA karane ke lie ina anantara pUrva kaho gayI cAra bhASyagAthAoMkI yahAM phira bhI vibhASA karanI cAhie yaha yahA~para isa sUtrakA samuccayarUpa artha hai / * isa viSayameM sarvaprathama nirlepanasthAnoMke upadezako prarUpaNA jAnane yogya hai| 498. 'tattha' arthAt abhavasiddhika jIvoMke yogya viSayameM cAra bhASyagAthAoMke arthakI vibhASA karate samaya 'purva' arthAt sarvaprathama nirlepanasthAnoMke upadezako prarUpaNA 'gamaNijjA' arthAt jAnane yogya hai, kyoMki unake avijJAta rahanepara tannimittaka bhavabaddhazeSa aura samayapravaddhazeSoMkI vibhASA karanekA anya koI upAya nahIM pAyA jAtA yaha ukta kathanakA tAtparya hai| zaMkA-yahAM nilepanasthAna kise kahate haiM ? samAdhAna-eka samaya dvArA bandhako prApta hue karmaparamANu bandhAvalikAlake bIta jAnepara pazcAt udayameM praveza karate hue kitane hI kAla taka sAntara aura nirantararUpase udayameM Akara jisa samaya sabhI udayameM Akara nikala jAte haiM una vivakSita bhavabaddhazeSoM aura samayaprabaddhazeSoMkA vaha nirlepanasthAna kahalAtA hai, kyoMki vahA~para una karmaparamANuoMkA pUrI tarahase nirlepana dekhA jAtA hai| isa prakArakA nirlepanasthAna eka samayaprabaddhakA yA bhavabaddhakA kyA eka bhedarUpa hotA hai yA aneka bhedarUpa hotA hai isa bAtakA nirNaya karaneke lie yaha upadezakI prarUpaNA yahA~para Arambha kI jAtI hai| parantu vaha nirlepanasthAnake upadezakI prarUpaNA yahAM do prakAra kI hai isa bAtakA jJAna karAne ke lie isa sUtrako kahate haiM * prakRtameM do prakArakA upadeza pAyA jAtA hai|
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhIe aTThamamUlagAhAe cautthabhAsagAhA 191 $ 499. edammi jillevaNaTANANaM paravaNAvahAraNe duviho pujvAiriyANamuvaeso badamvo tti bhaNidaM hodi; pavAijjamANApavAijjamANabhedeNa doNhamuvaesANametya sNbhvdNsnnaado| * ekkeNa uvadeseNa kammadvidIe asaMkhejjA bhAgA NinlevaNaDhANANi / $500. puvvuttANaM doNhamubaesANaM majjhe ekkeNa tAva uvaeseNa kammadidIe asaMkhejjabhAgamettANi egasamayapabaddhassa bhavabaddhassa vA NillevaNaDhANAgi hoMti ti sutttthsNbNdho| saMpahi kadhamettiyamettANi egasamayapabaddhassa gillevaNaDhANANi jAdANi tti pucchAe NiNNayaM kssaamo| taM jahA-jo samayapabaddho NiruddhakammahidIe Adisamayammi baddho, tassa padesaggaM baMdhapamayappahuDi palidovamassa asaMkhejjavibhAgamettakAlaM NicchayeNa hodUNa puNo palidovamassa asaMkhejjadibhAgamettakAlacarimasamae NissesaM hodUNa gamaNapAoggaM hovi, heTThimakAlanbhaMtare oMkaDDiyUNa vedijja. mANassa tassa tammi uddese giravasesaM pillevaNe virohaannvlNbhaado| tado edamegaM Niruddhasamayapabaddhassa pillevaNaTANaM hodi / 6501. adhavA tatto uvarimasamayammi vi taM padesagaM NissesaM hodUNa gamaNapAoggaM hodi; heTimaokaDDaNA pariNAmANaM tahAvihaNillevaNaTThANuppattIe vi kAraNabhUdANaM saMbhavova. lNbhaado| evaM samayuttarakameNa Niruddhasamayapabaddhassa pillevaNaTThANANi bajhaMtaraMgakAraNasavvapekkhANi hodaNa gacchaMti jAva kammaTTidicarimasamao ti| tado kammaTridIe asaMkhejjabhAgamettANi pillevaNaTTANANi Niruddhasamayapabaddhassa laddhANi hoti / evaM samvesi pi samayapabaddhANamappaNo kammadidIe asaMkhejjA bhAgA pillevaNaTThANANi hoti ti vattavvaM / evaM ceva bhavabaddhANaM $ 499. isa nilepanasthAnoMkI prarUpaNAke avadhAraNa karane meM pUrva AcAryoMkA upadeza do prakArakA jAnanA cAhie yaha ukta kathanakA tAtparya hai, kyoMki yahA~para pravAhyamAna aura apravAhyamAnake bhedase do prakArake upadeza sambhava dikhAI dete haiN| * eka upadezake anusAra karmasthitike asaMkhyAta bahubhAgapramANa nirlepanasthAna hote haiN| 6500. pUrvokta donoM prakArake upadezoMmeM eka upadezake anusAra to eka samayaprabaddha ke yA bhavadaddhake karmasthitike asaMkhyAta bahubhAgapramANa nirlepanasthAna hote haiM yaha isa sUtrakA arthake sAtha sambandha hai / aba eka samayaprabaddhake itane nirlepanasthAna kaise ho jAte haiM aiso pRcchA honepara Age usakA nirNaya kreNge| vaha jaise-jo samayaprabaddha vivakSita karmasthitike prathama samaya meM bandhako prApta huA hai usakA pradezapuMja bandhasamayase lekara palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa kAla taka nizcayase rahakara punaH palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa kAlake antima samaya meM nizzeSa ho gamanake yogya hotA hai, mAtra adhastana kAlake bhItara apakarSaNa hokara vedyamAna usake usa sthAnameM pUrI taraha nilepanako prApta hone meM virodha nahIM upalabdha hotaa| isalie vaha eka vivakSita samayaprabaddhakA nirlepanasthAna hai| 501. athavA usase agale samayameM bhI usakA pradezapuMja nizzeSa hokara gamanake yogya hotA hai, kyoMki isase pahale usa prakArake nirlepanasthAnakI utpattimeM kAraNabhUta apakarSaNaprAyogya pariNAma sambhava nahIM haiN| isa prakAra eka-eka samaya adhikake kramase vivakSita samayaprabaddhake bAhya aura Abhyantara kAraNasApekSa nirlepanasthAna hokara karmasthitike antima samaya taka jAte haiN| isalie vivakSita samayaprabaddhake nirlepanasthAna karmasthitike asaMkhyAta bahubhAga prApta hote haiN| isI prakAra sabhI samayaprabaddhoMke apanI-apanI karmasthitike asaMkhyAta bahubhAgapramANa nirlepanasthAna
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ 192 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe piNillevaNaTThANAMNa meso pamANANugamo kAyavvo; edammi uvadese avalaMvijjamANe pyaarNtraasNbhvaado| eso ca apavAijjamAgovaeso NAma bahuehi Airiehi annbhimyttaado| saMpahi pavAijjatovaesamassiyUNa NillevaNaTThANANaM pamANavisesAvahAraNa?muttarasuttamAha * ekkeNa uvaeseNa palidovamassa asNkhenjdibhaago| 3502. ekkeNa uvaeseNa pavAijjamANeNa uvaeseNa palidovamassa asaMkhejjavibhAgamettANi NillevaNaTThANANi hoti ti sutttthsNbNdho| kuvo vuNa ekssa uvaesassa pavAijjamANattamavagammade ? uvrimcunnnnisuttnniddesaado| ekssa bhAvattho-kammadidIe Adisamayammi jo baddho samayapabaddho so baMdhasamayappahuDi jAva kammadidIe asaMkhejjA bhAgA gacchaMti tAva NicchayeNa acchiyUNa tado palidovamassa asaMkhejjadibhAgamettakammaTTidisese tamhi sese aparisesa. mudayaM kAdaNa suddhaM pillevijjadi, teNa tamegaM pillevaNaTTANaM jAdaM / adhavA taduvarimasamayammi hissesamudayaM kAdUNa gacchadi ti taM vidiyaM pillevaNaTANaM hoi| evaM samayuttarakameNa pilleM. vaTANANi gacchaMti jAva kammaTTidicarimasamao ti / teNa palidovamassa asaMkhejjavibhAga. mettANi NillevaNaTANANi pavAijjamANoMvaesamassiyUNa lagbhaMti ti ghettvvN| saMpahi edassevatthasta phuDIkaraNa?muttarasuttaNiddeso ___ * jo pavAijjai uvaeso teNa uvadeseNa palidovamassa asaMkhejjadimAgo asaMkhajjANi vaggamUlANi pillevaNaTThANANi / hote haiM aisA kahanA caahie| isI prakAra bhavabaddhoMke bhI nirlepanasthAnoMkA yaha pramANAnugama karanA cAhie, kyoMki isa upadezakA avalambana karanepara anya prakAra sambhava nahIM hai| yaha apravAhyamAna upadeza hai, kyoMki yaha bahuta AcAryoMke dvArA sammata nahIM hai| aba pravAhyamAna upadezakA Azraya lekara nirlepanasthAnoMke pramANavizeSakA avadhAraNa karaneke lie AgekA sUtra kahate haiM eka upadezake anusAra palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa nirlepanasthAna hote haiN| $ 502. 'ekkeNa uvaeseNa' arthAt pravAhyamAna upadezake anusAra palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa nirlepanasthAna hote haiM yaha isa sUtrakA arthake sAtha sambandha hai| zaMkA-yaha upadeza pravAhyamAna hai yaha kaise jAnA jAtA hai ? samAdhAna-Age cUrNisUtrake nirdezase jAnA jAtA hai ki yaha upadeza pravAhyamAna hai| isa sUtrakA bhAvArtha-karmasthitike prathama samayameM jo samayaprabaddha baMdhatA hai vaha bandhasamayase lekara karmasthitike asaMkhyAta bahubhAga jAne taka niyamase avasthita rahakara pazcAt palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa karmasthitike zeSa rahanepara usa zeSa samayameM pUrA udayako prApta hokara pUrI tarahase nirlepanako prApta ho jAtA hai| isa kAraNa vaha isa prakAra nirlepanasthAna ho jAtA hai| athavA usase agale samayameM pUrI tarahase udayako prApta ho jAtA hai, isalie vaha dUsarA nilepanasthAna ho jAtA hai / isa prakAra eka-eka samaya adhikake kramase nirlepanasthAna kasthitike antima samaya taka prApta hote jAte haiM / isa kAraNa pravAhamAna upadezake anusAra palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa nilepanasthAna prApta hote haiM aisA yahAM grahaNa karanA caahie| aba isI arthako spaSTa karaneke lie Ageke sUtrakA nirdeza karate haiM jo pravAhamAna upadeza hai usa upadezake anusAra palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa nirlepanasthAna hote haiM / jinakA pramANa asaMkhyAta vargamUlapramANa hai|
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhoe aTTamamUlagAhAe paDhamabhAsagAhA 193 6503. jo pavAijjaha uvaeso savvAiriehiM avisaMvAdasahaveNa vakkhANijjadi teNa uvaeseNa NillevaNaDhANANi palidovamasta asaMkhejjabhAgamettANi hoti / hotANi vi tANi asaMkhejjANi palidovamapaDhamavaggamUlamasaMkhejjasvehi palidovamaddhacchedaNaehito asaMkhejjaguNahoNehi palidovame ovaTTide bhAgaladdhammi tppmaannaagmnndsnnaado| evamettieNa pabaMdheNa pillevaNaTANANamavaesabhedAvalaMbaNeNa pamANaviNiNayaM kAdaNa tattha jo pavAijjamANo uvaeso taM ceva ghettUNa uvarimaM parUvaNamADhavemANo puvvameva tAva jahaNNapillevaNaTTANappahuDi jAvukkassajillevaNaTANANi tti edesu pillevaNaTANesu pillevidapuvvANaM samayapabaddhANamegajIvasaMbaMdheNa adIdakAlavisaye pillevaNakAlappAbahuaparUvaNaTThamuttarasuttapabaMdhamAha * adIde kAle egajIvassa jahaNNae pillevaNaTThANe jillevidapuvvANaM samayapabaddhANameso kAlo thovo| 6504. evassa suttassatyo vuccade-adIdakAle egajIvassa jahaNNaNillevaNaTTANappahuDi jAva ukkassapillevaNaTANe ti tAva evesu pillevaNahANesu pAdekkamaNaMtANatA NillivaNavArA gdaa| tattha jahaNNae pillevaNaTThANe puNo puNo ThAidUNa samayapabaddha jillevemANassa tassa no kAlo aNaMtasamayAvacchiNNapamANo adIvakAlabhaMtare samvattha jahAsaMmavamucciNidUNa gahivasarUvo so savvatthovo tti vuttaM hodi| . 6503. jo upadeza pravAhita ho rahA hai arthAt saba AcAryoMke dvArA avisaMvAdIrUpase vyAkhyAna ho rahA hai usa upadezake anusAra nirlepanasthAna palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hote haiN| aisA hote hue bhI ve asaMkhyAta palyopamake prathama vargamUlapramANa haiN| arthAt palyopamake ardhacchedoMse asaMkhyAtaguNe hona asaMkhyAtase palyopamake bhAjita karanepara jo bhAga labdha Ave ve tatpramANa haiN| isa prakAra itane prabandha dvArA upadezabhedakA avalambana lekara nirlepanasthAnoMke pramANakA nirNaya karake unameM jo pravAhyamAna upadeza hai use grahaNa kara Ageke prabandhakA Arambha karate hae sarvaprathama jaghanya nirlepanasthAnase lekara utkRSTa nirlepanasthAnoMke prApta hone taka. ina nirlepanasthAnoMmeM jinakA pahale nirlepana kiyA gayA hai aise nirlepanasthAnoMke eka jIvake sambandhase atIta kAlaviSayaka nirlepanakAlasambandhI alpabahutvakA prarUpaNa karane ke lie Ageke sUtraprabandhako kahate haiM * atIta kAlameM jaghanya nirlepanasthAnameM sthita eka jIvakA nirlepitapUrva samayaprabaddhoM sambandhI yaha kAla sabase thor3A hai| 6504. aba isa sUtrakA artha kahate haiM-atIta kAla meM eka jIvake jaghanya nirlepanasthAnase lekara utkRSTa nirlepanasthAna takake pinasthAnoMmeM pratyekake anantAnanta nirlepanavAra vyatIta hae haiN| unameM jaghanya nirlepanasthAnameM punaH punaH sthApita karake samayaprabaddhoMkA nirlepana karanevAle. kA jo ananta samayapramANa kAla atIta kAlake bhItara vyatIta huA hai, yathAsambhava ekatrita karake grahaNa kiyA gayA vaha kAla sabase thor3A hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| vizeSArtha-jaghanyase lekara utkRSTa taka jitane bhI nirlepanasthAna haiM unameMse jaghanya nirlepanasthAnako atIta kAlameM eka jIvane jitanI bAra kiyA hai tatsambandhI samayaprabadroMkA jo samudita kAla hai vaha sabase thor3A hai yaha isa sUtrakA bhAva hai| 25
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ 194 javaSavalAsahide kasAyapAhuDe * samayuttare visesaahio| 6505. jahaNNapillevaNaTANAdo samayuttare viviyaNillevaNaTANe acchidUNa Nilleviva. puvANaM samayapabaddhANaM eso kAlo avIvakAlavisaye savvattha saMkalidasarUvo egajIvapaDibaddho puvuttajahaNNaTThANapaDibaddhaNillevaNakAlAdo visesAhio / kettiyametto biseso ? palidovamassa asaMkhejjavibhAgeNa khaMDiveyakhaMumetto / asaMkhejjapalidovamapaDhamavaggamUlapamANamaitthataNamegaguNa. hANiTThANaMtaraM viraleyUNa jahaNNaTANaNillevaNakAle samakhaMDaM kAdUNa viSNe tatthegarUvaparivatteNa tatto viviyaNillevaNaTANapaDibaddho eso NillevaNakAlo visesAhio ti vuttaM hoi| * palidovamassa asaMkhejjadimAgamette dugunno| 106. evaM dusamayuttaratisamayuttarAdikameNa pillevaNakAlo aNaMtarovaNidhAe visesA. hio hodUNa gacchamANo paraMparovaNiSAe palidovamassa asaMkhejjavibhAgamettapillevaNaTTANesu gadesu tavithapillevaNakAlo jahaNNaTThANaNillevaNakAlAvo duguNametto jAdo; puvvuttaguNahANimetaviralaNAe savvarUvarivANamettha pvesrvsnnaavo| puNo vi eveNeva kameNa uppaNNuppaNgadguNa. vaDiTThANamavadvivaguNahANiviralaNAe khaMDiyUNa tatthegegakhaMDaM visesAhiyaM kAdUNa jevavvaM jAva palivovamassa asaMkhejjavibhAgamettaduguNavaDIo gaMtUNa tavitthaduguNavaDDIe javamajsasahaveNa * usase anantara samayasambandhI nirlepanasthAnameM sthita jIvakA nirlepita pUrva samayaprabaddhoM. kA samudita kAla vizeSa adhika hai| 6505. jaghanya nirlepanasthAnase anantara samayavartI dUsare nirlepanasthAnameM rahakara nirlepitapUrva samayaprabaddhoMkA atIta kAlaviSayaka sarvatra saMkalita humA yaha kAla pUrvokta jaghanya sthAnase sambandha rakhanevAle nirlepanakAlase vizeSa adhika hai| zaMkA-kitanA adhika hai ? samAdhAna-palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgakA bhAga denepara jo eka bhAga labdha Ave utanA adhika hai| arthAt asaMkhyAta palyopamoMke prathama vargamUlapramANa yahA~ke eka guNahAnisthAnAntarako viralita karake use jaghanya nirlepanasthAnake kAlake samAna khaNDa karake deyarUpase denepara vahAM jo kAla eka aMkake prati prApta ho utanA dUsare nirlepanasthAnase sambandha rakhanevAlA yaha nilepanakAla vizeSa adhika hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| * isa viSise kramase jAte hue palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa nirlepanasthAnoMke jAne. para vahA~ antima nilepanasthAnakA prApta huA kAla dUnA hotA hai| 506. isI prakAra do samaya adhika, tIna samaya adhika Adike kramase nirlepanakAla anantara upaniSAkI apekSA vizeSa adhika hokara jAtA huA paramparopaniSAkI apekSA palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa nirlepanasthAnoMke jAnepara vahAM prApta nirlepanasthAnakA kAla jaghanya nirlepanA sthAnake kAlase dUnA ho jAtA hai, kyoMki pUrvokta guNahAnipramANa viralana karanepara vahAM samasta aMkoMke prati prApta kAlakA yahAM praveza dekhA jAtA hai| Age phira bhI isI kramase punaH-punaH utpanna hae dviguNavRddhisthAnako avasthita guNahAnike viralanake dvArA khaNDita karake usameM se eka khaNDa. pramANa kAlako vizeSa adhika karake taba taka le jAnA cAhie jaba jAkara palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa dviguNavRddhiyAM jAkara vahAM prApta huI vRddhi meM yavamadhyasvarUpase nirleganakAla utpanna
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ . khavagaseDhoe aTuMmamUlagAhAe paDhemabhAsagAhA 195 pillevaNakAlo samuppaNNo ti| edaM ca javamajhaTANamuppajjamANaM pillevaNaDhANasayaladdhANassa asaMkhejjadibhAgamettaM ceva gaMtUNa samuppaNNamidi jANAvaNaTThamuttarasuttAraMbho * ThANANamasaMkhejjadimAge javamajha / 6507. AdIvo pahuDi kamavaDDIe jAva eraM tAva AgaMtUNa puNo etto uvari kamahANIe gamaNaM pevikharaNettha javamajjhavavaeso payaTTAvido / tado pillevaNaTANANamasaMkhejjavibhAge asaMkhejjaduguNavaDiaddhANasamaNNide javamajha hodUNa puNo javamajjhaNillevaTThAMNakAlAdo uvarimaNillevaNaTThANakAlo hAyamANo gacchadi jAva heTThimaddhANAdo asaMkhejjaguNamettaddhANamuvari gaMtUNa ukkassaNillevaNaTThANammi NillevidapuvvANaM samayapabaddhANaM NillevaNakAlo payavajavamajhaparUvaNAe carimaviyappo jAdo tti| samvesu ca TANesu pAdekkamavIvakAlassAsaMkhejjavibhAgametto ceva jillevaNakAlo samuvalakho baTugyo / sesAsesavisesaparUvaNA jANiya kAyavvA / saMpahi ettha javamajhAdo heTThimovarimaNANAguNahANisalAgANaM pamANavisesAvahAraNa?muttarasuttamAha * NANAduguNahANihANaMtarANi plidovmcchednnaannmsNkhejjdibhaago| 6508. eyaguNahANiTANaMtareNa asaMkhejjapalidovamapaDhamavaggamUlapamANeNa sayalapillevaNaTThANakhANe oTTide NANAguNahANisalAgAo Agacchati / tAsi ca pamANaM palidovamabachedaNayANamasaMkhejjadibhAgamaittaM ceva hoi| kudo edamavagammade ? evamhAvo ceva suttaado| saMpahi evaM hotA hai| aura yaha yavamadhyasthAna utpanna hotA hubhA nirlepanasthAnasambandho syAnoMke asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hI jAkara utpanna huA hai isa bAtakA jJAna karAneke lie Ageke sUtrakA Arambha karate haiM * isa vidhise nirlepanasthAnoMke asaMkhyAtaveM bhAgapara yavamadhya hotA hai| 6507. prArambhase lekara kramavRddhipUrvaka sarvaprathama yahAM taka Akara punaH isase Age kramase honevAlI hAniko dekhakara yahA~ yavamadhya saMjJA rakhanI caahie| isalie nirlepanasthAnoMke asaMkhyAtaveM bhAgameM asaMkhyAta dviguNavRddhisthAnoMse yukta madhya meM yavamadhya hokara punaH yavamadhya nilepanasthAnake kAlase uparima nirlepanakAla ghaTatA huA tabataka jAtA hai jaba jAkara adhastana sthAnase asaMkhyAtaguNe sthAna Age jAkara utkRSTa nirlepanasthAnameM jinakA pahale nirlepana kiyA hai aise samayaprabaddhoMkA prakRta yavamadhya prarUpaNAke antima vikalparUpa nirlepanakAla ho jAtA hai / isa prakAra aura saba sthAnoM meM pratyeka atIta kAlakA asaMkhyAtavAM bhAgapramANa ho nirlepanakAla upalabdha hotA hai aisA jAnanA caahie| zeSa samasta vizeSoMkI prarUpaNA jAnakara karanI cAhie / aba yahAMpara yavamadhyase adhastana aura uparima nAnA guNahAnizalAkAoMke pramANavizeSakA avadhAraNa karaneke lie AgekA sUtra kahate haiM * nAnA dviguNaguNahAnisthAnAntara palyopamake ardhacchedoMke asaMkhyAtaveM bhAgapramANa haiN| 6508. asaMkhyAta palyopamake prathama vargamUloMke pramANasvarUpa eka guNahAnisthAnAntarase samasta nirlepanasthAnoMke adhvAnake bhAjita karanepara nAnA guNahAnizalAkAeM A jAtI haiN| unakA pramANa palyopamake ardhacchedoMke asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hI hotA hai| zaMkA-yaha kisa pramANase jAnA jAtA hai ? samAdhAna-iso sUtrase jAnA jAtA hai|
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayapavalAsahide kasAyapAhuDe paricchiNNapamANAhiM NANAguNahANisalAgAhiM NillevaNaTThANasayaladdhANe ovaTTide eyaguNahANiTANaM. tarapamANamAgacchavi tti ghettanvaM / * NANAguNahANihANaMtarANi thovANi / 6509. sugmN| * eyaguNahANihANaMtaramasaMkhejjaguNaM / 6510. ko guNagAro ? asaMkhejjANi palidovamapaDhamavaggamUlANi; heTrimarAsiNA uvarimarAsimmi oTTine thaavihgunngaarsmuppttidNsnnaado| esA savvA vi pAvaNA samayapabaddhaNilleghaNaTANANi assiyUNa parUvidA / evaM ceva bhavabaddhANaM pi pillevaNaTANANi pavAijjatovaesabhevamassiyUNa NedavvANi visesaabhaavaado| gavari samayapabaddhassa jahaNNaNillevaNaTThANAvo uvari asaMkhejjAmI dvidIo ambhussariyUNa bhavabaddhANaM jahaNNaNillevaNaTThANaM hodi ti| tatto pahaDi pavuttA javamajhaparUvaNA kAlavisayA NedavvA; jamhi ceva uddese samayapabaddhaNillevaNaTANANaM javamajha jAvaM tamhi ceva bhavabaddhANi NillevaNaTANANaM pi javamajha hodi ti ghettanvaM / kudo evaM paricchijjave ? uri bhnnissmaanncunnnnisuttaado| evamettieNa pabaMdheNa bhavabaddha-samayapabaddhaNille. vaNaTrANANaM sahavaM jANAviya saMpahi edesu pillevaNaTThANesu NillevijjamANabhava-samayapabaddha aba isa prakAra jinakA pramANa avagata kara liyA hai aisI nAnA guNahAnizalAkAoMke dvArA nirlepanasthAnake sakala adhvAnake bhAjita karanepara eka guNahAnisthAnAntarakA pramANa prApta hotA hai yaha grahaNa karanA caahie| * nAnA guNahAnisthAnAntara stoka haiN| 6509. yaha sUtra sugama hai| * unase eka guNahAnisthAnAntara asaMkhyAtaguNe haiN| 6510. zaMkA-guNakArakA pramANa kitanA hai ? samAdhAna-palyopamake asaMkhyAta prathama vargamUlapramANa guNakArakA pramANa hai, kyoMki adhastana rAzise uparima rAzike bhAjita karanepara usa prakArake gugakArakI utpatti dekhI jAtI hai| yaha saba prarUpaNA samayaprabaddha nirlepanasthAnoMkA Alambana lekara kI hai| isI prakAra bhavabaddhoMke nirlepanasthAnoMkI bhI prarUpaNA pravAhyamAna upadezakA avalambana lekara jAnanA cAhie, kyoMki usase isameM koI bheda nahIM hai| itanI vizeSatA hai ki samayaprabaddhake jaghanya nirlepanasthAnase Upara asaMkhyAta sthitiyoMko utsArita karake bhavabaDhoMkA jaghanya nirlepanasthAna hotA hai| punaH usase jAge kAlaviSayaka pUrvokta yavamadhyaprarUpaNA le jAnI caahie| jisa sthAnapara samayaprabaddha nirlepanasthAnoMkA yavamadhya prApta hotA hai uso sthAnapara bhavabaddha nirlepanasthAnoMkA bhI yavamadhya prApta hotA hai aisA grahaNa karanA caahie| zaMkA-yaha kisa pramANase jAnA jAtA hai ? samAdhAna-Age kahe jAnevAle cUNisUtrase jAnA jAtA hai| isa prakAra itane prabandha dvArA bhavabaddha aura samayaprabaddha nilepanasthAnoMke svarUpakA jJAna karAkara aba ina nilepyamAnasthAnoMmeM nirlepyamAna bhavabaDhazeSoMkI aura samayaprabaddhazeSoMkI cAra
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhoe aTThamamUlagAhAe paDhamabhAsagAhA 197 sesayANa pahiM bhAsagAhAhi visesigUNa parUvaNaM kuNamANo tattha tAva paDhamabhAsagAhAe atyavihAsaNaTThamuvarimaM pabaMdhamAha * ekamhi dvidivisese ekassa vA samayapabaddhassa sesayaM doNhaM vA tiNhaM vA ukasseNa palidovamassa asaMkhejjadibhAgamettANaM samayapabaddhANaM / 6511. 'kadi vA egasamayeNetti' evaM mUlagAhAe carimAvayavamassiyUNa abhavasiddhiyapAoggavisaye paDhamabhAsagAhAe atthavihAsaNe koraNamANe bhavasiddhiyapAoggavisayaparUvaNAdo patthi kiMci NANattamidi edeNa sutteNa jANAvidaM; uhayattha vi egaTidivisesesu palivovamassa asaMkhenjavibhAgamettANaM samayapabaddhasesANamukkassapakkheNa saMbhavaM paDi visesaabhaavaado| * evaM ceva bhavabaddhasesANi / 6512. jahA samayapabaddhasesayANi ekkamhi didivisese ukkasseNa palivovamassa asaMkhejavibhAgamettANi tahA ceva bhavabaddhasesANi vi hoti ti bhaNidaM hoi / sesaM sugama / evamettiye atthe vihAside tado paDhamabhAsagAhAe atyavihAsA abhavasiddhipAoggavisaye samappA tti jANAvaNaTumuvasaMhAravakkamAha * paDhamAe gAhAe attho samatto bhavadi / 6513. sugamaM / Navari etyuddese kiMci parUvaNAvisesaM paDhamabhAsagAhApaDibaddhamatthi tametya bhASyagAthAoM dvArA vizeSarUpase prarUpaNA karate hue yahAM sarvaprathama prathama bhASyagAthAke arthako vibhASA karane ke lie bAgeke prabandhako kahate haiM * eka sthitivizeSameM eka samayaprabaddhakA zeSa pAyA jAtA hai, vo yA tIna samayaprabaddhoMke zeSa pAye jAte haiN| isa viSise utkRSTase palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa samayaprabaddhoMke zeSa pAye jAte haiN| 6511. mUlagAthAke 'kadi vA egasamayeNetti' isa antima caraNakA Azraya lekara abhavyasiddhika jIvoMke yogya viSayameM prathama bhASyagAthAkA artha karanepara bhavyasiddhika jIvoMke yogya viSayakI prarUpaNAse kucha bhI bheda nahIM hai yaha isa sUtra dvArA jJAna karAyA gayA hai, kyoMki donoM prakArake hI jIvoMke eka sthitivizeSameM palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa samayaprabaddhazeSa utkRSTa pakSa kI apekSA bhI sambhava honeke prati koI bheda nahIM pAyA jaataa| OM isI prakAra bhavabaddhazeSoM ko bhI prarUpaNA karanI caahie| 512. jisa prakAra eka sthitivizeSameM samayaprabaddhazeSa utkRSTase palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa pAye jAte haiM usI prakAra bhavabaddhazeSa bhI pAye jAte haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai| zeSa kathana sugama hai| isa prakAra itane arthako vibhASA karanepara abhavyasiddhika jIvake viSaya meM prathama bhASyagAthAkI arthavibhASA samApta hotI hai| isa prakAra isa bAtakA jJAna karAneke lie upasaMhArasvarUpa sUcako kahate haiN| * prathama bhASyagAthAkA artha samApta hotA hai| 513. yaha sUtra sugama hai| itanI vizeSatA hai ki isa sthAnapara prathama bhASyagAthAse
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ "draNa 198 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe puTavAvaraparAmarasakusalehiM citiyaNa Nedavvamidi atthasamappaNaM kuNamANo suttamuttaraM bhaNai * javamajhaM kAyavvaM vissaridaM lihidu / 5514. evaM bhaNaMtassAhippAo-khavagapAoggaparUvaNAe abhavasiddhiyapAoggaparUvaNAe ca paDhamabhAsagAhAe atthaparUvaNaM kAdUNa puNo tattha tehiM bhava-samayapabaddhasamayahi egaDhidivisaya. paDibaddhehi jANAkAlasaMbaMdheNa egAdieguttarakarmaNa lambhamANehi samayAviroheNa javamajhaM pi kAyabvamasthi / gari tamamhehi lihiduM vissaridaM chdumtybhaavenn| tado tamettha vakkhANAiriehi citiya nnedvmidi| kadhaM paNa puvAvaraparAmarasakusalassa suttayArassa vissaraNasaMbhavo tti NAsaMkaNijjaM, avissaridasaruvaM pitaM javamajha subohaM ti kAdUNa vissaraNaNibheNa sissANamatthasamappaNaM kuNamANassa tddosaannvyaaraado| "vicitrA zailI sUtrakArANAm' iti nyAyAt / tado tamettha paramagurusaMpadAyabaleNa vttissaamo| taM jahA egahidivisesammi adIde kAle ekkassa jIvassa egegasamayapabaddhasesayamacchiyUNa teNa sahaveNaje jillevidA samayapabaddhA te thovaa| sipAdeva gadivasalAgAo atAo doraNa thovAo tti bhANadaM hodi| puNo doNi doNi samayapabaddhasesayANi egaTTidivisese hodUNa uvayaM kAdUNa gadA je samayapabaddhA te visesaahiyaa| ettha visesapaDibhAgo palidovamassa asaMkhejjadisambandha rakhanevAlA kiMcit prarUpaNAvizeSa hai use yahA~para pUrvApara arthakA parAmarza karanemeM kuzala jIvoMko vicArakara jAna lenA caahie| isa prakAra arthako samApti karate hue Ageke sUtrako kahate haiM OM yahA~para yavamadhya karanA caahie| use likhanekA smaraNa nahIM rhaa| 6514. isa prakAra kahanevAle AcAryakA yaha abhiprAya hai ki kSapakake yogya prarUpaNAmeM aura abhavyasiddhika jIvoMke yogya prarUpaNAmeM prathama bhASyagAthAke arthako prarUpaNA karake punaH vahAM eka sthitike viSayase sambandha rakhanevAle nAnA kAloMke sambandhase ekase lekara eka-eka adhikake kramase prApta honevAle bhavabaddha aura samayaprabaddhasambandhI samayoMke dvArA samayake avirodhapUrvaka yavamadhya bhI karanA caahie| itanI vizeSatA hai ki chamastha honeke kAraNa use likhanekA hameM smaraNa nahIM rhaa| isalie usakA yahAMpara vyAkhyAnAcAryoMke dvArA vicAra karake kathana karanA caahie| zaMkA-pUrvApara AgamakA parAmarza karane meM kuzala sUtrakArakA isakA vismaraNa honA kaise sambhava hai? samAdhAna-aisI AzaMkA nahIM karanI cAhie kyoMki vaha yavamadhya avismaraNasvarUpa hokara bhI subodha hai, aisA samajhakara mAno use bhUla gaye hoM isa prakAra ziSyoMko arthake samarpaNa karanemeM kuzala AcAryapara ukta doSakA avatAra nahIM hotA, arthAt ukta doSa lAgU nahIM hotA, kyoMki 'sUtrakAroMke kathana karanekI zelI vicitra arthAt aneka prakArako hotI hai' aisA nyAya hai| isalie usakA yahA~para parama guruke sampradAyake balakA avalambana lekara btlaaveNge| vaha jaise atIta kAlaviSayaka eka sthitivizeSameM eka jIvake eka-eka samayaprabaddhazeSa hokara usa rUpase jo samayaprabaddha nirlepita hue haiM ve sabase thor3e haiN| unameM se pratyekakI grahaNa kI gayI zalAkAeM ananta hokara sabase thor3I haiM yaha kahA gayA hai| punaH eka sthitivizeSameM do-do samayaprabaddha udayako prApta kara jo samayaprabaddha gata ho gaye ve vizeSa adhika haiN| yahA~para vizeSa lAneke
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhIe aTThamamUlagAhAe paDhamabhAsagAhA 199 bhaago| evaM tiNNi-cattAriAdikoNa gaMtUNa puNo palidovamassa asaMkhejjavibhAgamettasamayapabaddhasesayANi ekkammi Tidivisese acchidUNa udayaM kAdUNa jANi gavANi tesi gahidasalAgAo dugunnaao| evaM palidovamassa asaMkhenjavibhAgamettaduguNavaDIo gaMtUNa tado javamajhaM hodi / tatto uvari samvattha visesahINakameNa gacchaMti jAva savvukkassapalidovamassa asaMkhejjavibhAgametasamayapabaddhasesasalAgAhiM egaDhivivisayAhi visesivA samayapabaddhA carimaviyappA hovUNa pajjava. sivA tti / evaM bhavabaddhasesayANaM piNedavvaM ti| 6515. adhavA evamettha javamajha kAyavamidi aNNe vakkhANAiriyA bhaNaMti / taM kadhaM ? egadidivisese sesabhAveNacchidUNa okaDuNAe udayamAgaMtUNa pillevaNabhAvaM gavasamayapabaddhA thovA / je dosu didivisesesu sesabhAveNacchidUNa okaDaNAvaseNuvayaM kAbUNa pillevidA samayapabaddhA te visesaahiyaa| evaM gaMtUNa palidovamassa asaMkhejjavibhAgametadvivIsu sesabhAveNacchiNa uvayaM kAraNa pillevaNapajjAyaM gavANaM salAgAo duguNAo bhavati / evaM gaMtUNa tado javamajha hodUNa puNo visesahANIe gacchaMti jAva carimaviyappo ti| Na samIcINamedaM vakkhANaM, egaDhidivisayANaM samayapabaddhasesayANaM javamajhaparUvaNAvasare gANADhivivisayANaM tesi javamajhaparUvaNAe asNbddhttaado| evaM vihAe parUvaNAe vaTTamANAdIdakAlavisayAe vidiyabhAsagAhAsutte Nibaddhatta. baMsaNAvo ca / tamhA puvutto ceva javamajhaviseso ettha suttacido tti ghettavvaM / lie pratibhAga palyopamake asakhyAtaveM bhAgapramANa hai / isI prakAra tIna, cAra Adike kramase jAkara punaH palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa jo samayaprabadazeSa eka sthitivizeSa meM rahakara aura udayako prApta hokara gata ho jAte haiM unakI grahaNa kI gayI zalAkAeM dUnI hotI haiM / isa prakAra palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa dviguNavRddhiyAM jAkara yavamadhya hotA hai| punaH isase Age sarvatra vizeSa hInake kramase taba taka jAte haiM jaba jAkara sabase utkRSTa palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa samayaprabaddhazeSa. sambandhI zalAkAoMse yukta eka sthitiviSayaka samayaprabaddha antima vikalparUpase antako prApta hote haiN| isI prakAra bhavavaddhazeSoMkA bhI kathana karanA caahie| 6515. athavA isa prakAra yahA~para yavamadhya karanA cAhie aisA anya AcArya vyAkhyAna karate haiN| vaha kaise ? eka sthitivizeSameM zeSarUpase rahakara apakarSaNake dvArA udayako prApta hokara nilepanabhAvako prApta hue samayaprabaddha sabase thor3e haiN| jo do sthitivizeSoMmeM zeSarUpase rahakara apakarSaNake vazase udayako prApta hokara nirlepanabhAvako prApta hue samayaprabaddha haiM ve vizeSa adhika haiN| isa prakAra jAkara palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa sthitiyoMmeM zeSarUpase rahakara udayako prApta hokara nirlepanaparyAyako prApta huI zalAkAeM dUnI hotI haiN| isa prakAra jAkara yavamadhya hokara punaH vizeSa hAnike kramase antima vikalpake prApta hone taka jAte haiN| kintu yaha vyAkhyAna samocIna nahIM hai. kyoMki eka sthitiviSayaka samayaprabaddhazeSoMke yavamadhyakI prarUpaNAke avasarapara nAnA sthitiviSayaka una samayaprabaddhazeSoMkI prarUpaNA karanA asambaddha hai, kyoMki vartamAna, atIta kAlaviSayaka isa prakArako prarUpaNA dUsare bhASyagAthAsUtrameM nibaddha dekhI jAtI hai| isalie pUrvokta yavamadhyavizeSa ho yahA~para sUtrasUcita grahaNa karanA caahie| vizeSArtha-prathama bhASyagAthAmeM eka sthitiko bAlambana banAkara eka yA ekase adhika samayaprabaddhazeSoMkI apekSA yavamadhya prarUpaNA kI gayI hai| kintu vyAkhyAnAcArya eka yA ekase adhika sthitivizeSoMko Alambana banA samayaprabaddhazeSoMko apekSA yavamadhyaprarUpaNA isa bhASyagAthAke
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ 200 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe 6516. saMpahi jahAvasarapattAe vidiyabhAsagAhAe atyavihAsaNamabhavasiddhiyapAoggavisaye kuNamANo uvarimaM vihAsAgaMthamADhavei * vidiyAe bhAsagAhAe attho jhaavsrptto| 6517. vihAsiyavyo ti vakkaseso / sesaM sugama / * taM jhaa| 6518. sugmN| * samayapabaddhasesayamekisse dvidIe hojja, dosu tIsu vA / ukkasseNa palidovamassa asaMkhejjadimAgesu / 6519. gayatthamedaM suttaM, bhavasiddhiyapAoggavisayaparUvaNAe vihaasiyttaado| Navari bhavasiddhiyapAoggavisaye ukkasseNa vAsapudhattamettaTTidosu samayapabaddhasesayaM jAdaM / etya puNa palidovamassa asaMkhejjadibhAgamettaTTidosu samayapabaddhasesayamukkassapakkheNa labbhadi tti eso etthataNo viseso suttaNihiTTho dttugyo| egasamayapabaddhasesayaM ca pahANIkariya suttamedaM pyrtts| NANAsamayapabaddhasesANaM pahANatte jahaNNado vi tesikkirase didIe avttaannaasNbhvaado| saMpahi edesi palidovamassa asaMkhejjavibhAgametadidivisesANaM pillevaNaTANehito thovabhAvapaduppAyaNaTa. muttarasuttamAhaAdhArase sUcita karate haiM / jo prakRta bhASyagAthAkI apekSA ghaTita nahIM hotI aisA yahAM TokAkArakA abhiprAya samajhanA cAhie / zeSa kathana TokAse hI spaSTa hai| 6516. aba yathAvasaraprApta dUsarI bhASyagAthAko arthavibhASA abhavyasiddhikaprAyogya jIvoMke viSayoM karate hue Ageke vibhASAgranthako Arambha karate haiM * aba dUsarI bhASyagAthAkA artha avasaraprApta hai| $ 517. 'usako vimASA karanI cAhie' itanA zeSa vAkya yukta kara lenA caahie| zeSa kathana sumama hai| * vaha jaise| 5518. yaha sUtra sugama hai| * samayaprabaddhazeSa eka sthitimeM ho sakatA hai, do yA tIna sthitiyoM meM ho sakatA hai| isa prakAra eka-eka adhikake kramase utkRSTa padakI apekSA palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa sthitiyoMmeM ho sakatA hai| 6519. yaha sUtra gatArtha hai, kyoMki bhavasiddhikaprAyogyaviSayaka prarUpaNAke samaya isakI vibhASA kara Aye haiN| itanI vizeSatA hai ki bhavasiddhikaprAyogya jIvoMke viSayameM utkRSTase varSa. pRthaktvapramANa sthitiyoMmeM samayaprabaddhazeSa prApta hotA hai / parantu yahA~para arthAt abhavyoMmeM palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa sthitiyoMmeM samayaprabaddhazeSa utkRSTa pakSako apekSA prApta hotA hai isa prakAra yaha yahA~ sambandhI vizeSa sUtra meM nirdiSTa jAnanA caahie| kintu eka samayaprabaddhazeSako pradhAna karake yaha sUtra pravRtta huA hai, kyoMki nAnA samayapabazeSoMkI pradhAnatAmeM jaghanyase bhI unakA eka sthitimeM avasthAna asambhava hai| aba palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa ina sthiti vizeSoM ke nirlepanasthAnoMkI apekSA alpabahutvakA kathana karaneke lie bhAgekA sUtra kahate haiM
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhoe paDhamamUlagAhAe cautthabhAsagAhA . 201 *NinlevaNadvANANamasaMkhenjadimAge samayapabaddhasesayANi / 6120. gANegasamayapabaddhasesaehi avirahivAo sadhvAo dvidIo saMpiMDidAo pillevaNaTThANANamasaMkhejjadibhAgametIo ceva, Na tatto avirittAo ti eso estha sutttthsNgho| saMpadhi edeNeva saMbaMdheNa egAdi-eguttaresu hidivisesesu laddhAvaThANANaM NANAsamayapabaddhasesayANamaNaMtaraparaMparovaNiSAhiM seDhiparUvaNaM kuNamANo suttapabaMdhamuttaraM bhaNai * samayapabaddhasesayANi ekamhi hidivisese jANi tANi thovANi / 6521. puzvuttapillevaNadvANANamasaMkhenjavibhAgamettadvivivisesesu NANegasamayapabaddhasesayehiM avirahidesu tattha ekkammi Tidivisese kettiyANi vi hodUNa divANi samayapabaddhasesANi asthi tesi gahidasalAgAo palidovamassa asaMkhejjavibhAgamettoo hodUNa samvatyovA ti vuttaM hoi| * dosu dvidibisesesu visesAhiyANi / 6522. dosu didivisesesu jANi sesabhAveNa samavaTTivANi tesiM gahivasalAgAo pugvillasalAgAhito visesAhiyAo bhavati / kettiyametto viseso ? heTThimarAsissa asNkhejjdibhaagmetto| tassa ko paDibhAgo ? palidovamassa asaMkhejjavibhAgo; etthataNaegaduguNavaDiaddhANassa tppmaannttaado| * nirlepanasthAnoMke asaMkhyAta bhAgameM samayaprabaddhazeSa hote haiN| 6520. nAnA samayaprabaddhazeSa aura eka samayaprabaddhazeSase rahita saba sthitiyAM milAkara nirlepanasthAnake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hI hotI haiN| unase adhika nahIM hotI yaha isa sUtrakA samuccayarUpa artha hai / aba isI sambandhase ekase lekara eka-eka adhikarUpase sthita sthitivizeSoMmeM jinhoMne avasthAna prApta kara liyA hai aise nAnA samayabaddhazeSoMkI anantaropanidhA aura paramparopanidhAko apekSA zreNikI prarUpaNA karate hue Ageke sUtraprabandhako kahate haiM * eka sthitivizeSameM jo samayaprabaddhazeSa pAye jAte haiM ve sabase thor3e haiN| 6521. pUrvokta nirlepanasthAnoMke asaMkhyAtaveM bhAgapramANa sthitivizeSoMmeM nAnA samayaprabaddhazeSoM aura eka samayaprabaddhazeSase yukta sthAnoMmeMse eka sthitivizeSameM jitane bhI samayaprabaddhazeSa avasthita rahate haiM unakI grahaNa kI gayI zalAkAeM palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hokara sabase thor3I hotI haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai| vo sthitivizeSoMmeM pAye jAnevAle samayaprabaddhazeSa vizeSa adhika haiN| 6522. do sthitivizeSoMmeM jo samayaprabaddha zeSarUpase avasthita haiM unakI grahaNa kI gayI zalAkAe~ pahalekI zalAkAoMkI apekSA vizeSa adhika hotI haiN| zaMkA-vizeSakA pramANa kitanA hai ? samAdhAna-adhastana rAzikA asaMkhyAtavA bhAga hai| zaMkA-usakA pratibhAga kyA hai ? samAdhAna-usakA pratibhAga palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hai, kyoMki yahA~kA viguNavRddhi adhyAna tatpramANa hai| 26
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ 202 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe * tisu dvidivisesesu visesAhiyANi / 6 523. tisu Tidivisesesu hodUNa jANi samayapabaddhasesayANi samavadivANi tANi pugvillehito visesAhiyANi / visesapamANametya vi puvvaM va vattavvaM / * palidovamassa asaMkhejjadimAge javamanjhaM / 6524. evamaNaMtarANaMtarAvo avadvidegegavisesavaDDoe gaMtUNa palidovamassa asaMkhejjadi. bhAgamettaddhANe palidobamassa asaMkhejjavibhAgamettadvidIo AdhAraM kAdUNa TidasamayapabaddhasesayANi ghetUNa duguNavaDDI hoti| evaMvihANi palidovamassa asaMkhejjavibhAgamettaduguNavaDiTThANaMtarANi gaMtUNa tadityaguNavaDIe carimaviyappammi palidovamassa asaMkhejjavibhAgametadivivisesesu baTTa mANANaM samayapabaddhasesANaM salAgAo javamajjhasarUveNa dvaao| tado javamajamAvo uvari visesahANIe asaMkhejjaguNahANoo gaMtUNa carimaviyappe palidovamassa asaMkhejjavibhAgametadidivisesesu savukkassesu vaTTamANANaM samayapabaddhasesayANaM salAgAo asaMkhejjaguNahINAo hoNa payadapavaNAe pajjavasANabhAveza nnittttidaao| ettha javamajhAdo heTimovarimaNANAguNahANidvANaMtarasalAgAo palidovamassa asaMkhenjavibhAgamettIo hoti / eyaguNahANiTThANaMtaraM pi palidovamassa asaMkhejavibhAgamettaM ceva hoi / hotaM piNANAguNahANiTANaMtarasalAgAhito asaMkhejjaguNameva hovi ti parUvaNaTThamuttarasuttaNiddeso *NANaMtarANi thovaanni| * tIna sthitivizeSoMmeM pAye jAnevAle samayaprabaddhazeSa vizeSa adhika haiN| 6523. tIna sthitivizeSoMmeM rahakara jo sthitivizeSa avasthita haiM ve pUrvake sthitivizeSoMkI apekSA vizeSa adhika haiM / yahA~para vizeSakA pramANa pahaleke samAna kahanA caahie| * isa vidhise Age jAkara palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgameM samayaprabaddhazeSoMkA yavamadhya prApta hotA hai| 6524. isa prakAra anantara tadanantararUpase sthita eka-eka vizeSako vaddhi honepara palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa adhvAnameM palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa sthitiyoMko AdhAra karake jo samayaprabaddhazeSa avasthita haiM unheM grahaNa kara dviguNavRddhi hotI hai| isa prakAra palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa dviguNavRddhisthAnAntara jAkara vahA~ prApta dviguNavRddhike antima bhedameM palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa sthitivizeSoMmeM vidyamAna samayaprabaddhazeSoMko zalAkAeM yavamadhyarUpase jAnanI caahie| tatpazcAt yavamadhyake Upara vizeSa hAni dvArA asaMkhyAta guNa. hAniyAM jAkara antima bhedameM prApta sabase utkRSTa palyopamake asaMkhzAtaveM bhAgapramANa sthitivizeSoMmeM vidyamAna samayaprabaddhazeSoMko zalAkAeM asaMkhyAta guNahAnirUpa hokara prakRta prarUpaNAmeM paryavasAnarUpase nirdiSTa kI gayI haiN| yahA~para yavamadhyase pahaleko aura Ageko nAnA guNahAni. sthAnAntarazalAkAeM palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hotI haiN| aura eka guNahAnisthAnAntara bhI palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hI hotA hai| aisA hote hue bhI nAnA guNahAnizalAkAoMse asaMkhyAtaguNA hI hotA hai isa bAtakA kathana karane ke lie Age ke sUtrakA nirdeza karate haiM nAnA guNahAnisthAnAntara alpa haiN|
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhIe vidiyamUlagAhAe vidiyamAsagAhA 203 6525. kudo ? plidovmddhcchednnyaannmsNkhejjvibhaagpmaannttaado| * egaMtaramasaMkhejjaguNaM / 6526. kuvo? asNkhejjplidovmpddhmvggmuulpmaannttaado| evaM samayapabaddhasesayANi assiyUNa vidiyabhAsagAhAe atthaparUvaNaM kADhUNa saMpahi bhavabaddhasesayesu vi esA ceva parUvaNA giravasesamaNugaMtavvA ti jANAvemANo idamAha * evaM bhavabaddhasesayANi / $ 527. jahA samayapabaddhasesayANi dvidIo AdhAraM kADhUNa bhaggidANi evaM ceva bhavabaddhasesayANi vi NedavvANi, payadaparUvaNAe ubhayatya NANatteNa viNA pavuttidaMsaNAdo tti bhaNidaM hodi| ettha javamajjhaparUvaNA khabagapAoggaparUvaNAe kIramANAe tadiyabhAsagAhAsutta. saMbaMdheNa vihaasido| ettha pUNa abhavasiddhiyapAoggaparUvaNAe vidiyabhAsagAhAvihAsaNAvasare ceva vihAsidA / evaM vihAsemANassa suttayArassa ko ahippAo ti ce ? vuccade-eso atyaviseMso dosu vi gAhAsuttesu muttkNtthmnnuvittttho| kiMtu atyasaMbaMdheNa vihAsijjade, tado tattha vA ettha vA vihAside doso Natthi ti edeNAhippAeNa viviyabhAsagAhAsaMbaMdheNevettha payadatyavihAsA aaddhtaa| tado Na puvAvaravirohadosasaMbhavo ti| evamettiye atthe vihAside tado vidiyabhAsagAhAe atyavihAsA samappai tti jANAvaNaTThamuvasaMhAravakkamAha $ 525. kyoMki ve palyopamake ardhacchedoMke asaMkhyAtaveM bhAgapramANa haiM / * unase eka guNahAnisthAnAntara asaMkhyAtaguNA hai| 6526. kyoMki vaha asaMkhyAta palyopamoMke prathama vargamUlapramANa hai / isa prakAra samayaprabaddhazeSoMkA Azraya lekara dUsarI bhASyagAthAke arthako prarUpaNA karake aba bhavabaddhazeSoM meM bhI yahI prarUpaNA pUrI jAnanI cAhie isa bAtakA jJAna karAte hue isa sUtrako kahate haiM * isI prakAra bhavabazeSoMko prarUpaNA karanI caahie| 6527. jisa prakAra sthitiyoMko AdhAra karake samayaprabaddhazeSoMkI prarUpaNA kI isI prakAra bhavabaddhazeSoMkI bhI prarUpaNA karanI cAhie, kyoMki donoM jagaha bheda kiye binA prakRta prarUpaNAkI pravRtti dekhI jAtI hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| yahA~para yavamadhyaprarUpaNA kSapakaprAyogya prarUpaNAke karanepara tIsarI bhASyagAthAsUtrake sambandhase vibhASita kii| parantu yahA~para abhavasiddhika jIvoMke yogya prarUpaNAmeM dUsarI bhASyagAthAkI vibhASAke samaya hI kara Aye haiN| zaMkA-isa prakAra vibhASA karanevAle sUtrakArakA kyA abhiprAya hai ? samAdhAna-Age usakA samAdhAna karate haiM-yaha arthavizeSa donoM hI gAthAsUtroMmeM spaSTarUpase nahIM kahA gayA hai| kintu arthake sambandhase vibhASita kiyA jAtA hai, isalie usa bhASyagAthAmeM yA isa bhASyagAthAmeM vibhASA karane meM doSa nahIM hai, isalie dUsarI bhASyagAthAke sambandhase yahA~para prakRta arthako vibhASA Arambha kI gayI hai, isalie pUrvApara virodharUpa doSa sambhava nahIM hai| isa prakAra itane athake vibhASita karanepara dUsarI bhASyagAthAke arthako vibhASA samApta hoto hai isakA jAna karAneke lie upasaMhAravAkyako kahate haiM
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ 204 jayavelAsahiMde kasAyapAhuDe * vidiyAe gAhAe attho samato bhavadi / * tadiyAe gAhAe attho / $ 528. viviyabhAsagAhAvihAsaNAnaMtara meto taviyAe bhAsagAhAe attho vihAsijjave tti vRttaM hoi / * asAmaNNAo dvidIo eko vA do vA tiSNi vA evamaNubaddhAo ukasseNa palidovamassa asaMkhejjadibhAgo / 529. jamhi dvidivisese samayapabaddhasesayaM vA bhavabaddhaseMsayaM vA Natthi sA dvibI asAmaNNA tti bhaNNadi / jatya puNa tadubhayaM saMbhava sA sAmaNNadvivI nAma / tattha asAmaNNa dvivIjaM pANAvahAraNamesA tadiyabhAsagAhAe bihAsA samoiNNA / taM jahA- jahaNeNa ubhayavo sAmaNadvivIhi niruddhA ekkA ceva asAmaNNaTTidI hovUNa lagbhai / evaM do-tiNivikameNa niraMtaraM gaMtUna ukkasseNa palidovamassa asaMkhejjavibhAgamettIo asAmaNNadvidIo aNNoSNANugayAo hoMti, abhavasiddhiyapAoggavisaye tahAvihasaMbhavassa paripphuDamuvalaMbhAvo / jahA khavagapAoggaparUvaNAe asAmaNNaTTibINamappAbahua maNaMtaraparaMparovaNidhAhi bhaNidaM 'ekkevakeNa asAmaNNAo thovAoM' iccAdikameNa tahA ettha vi asAmaNNa dvidisalAgAhiM javamajjha ganbhamappA bahuaM davvaM; aNNA tvvisynnissnnyaannuppttiivo| Navari ettha palidovamassa asaMkhejjavibhAgamettasAmaNNaTThidisalAgAhiM duguNavaDDI hodi / khavagaseDhoe puNa AvaliyAe asaMkhejjavibhAgametadvANaM * dUsarI bhASyagAthAkA artha samApta hotA hai / * aba tIsarI bhASyagAthAke arthakI vibhASA karate haiN| 528. dUsarI bhASyagAthAkI vibhASAke anantara Age tIsarI bhASyagAthAkA artha vibhASita kiyA jAtA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / * asAmAnya sthitiyAM eka, do athavA tIna hotI haiN| isa prakAra kramase eka-eka adhika hokara utkRSTase palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hotI haiN| 6529. jisa sthitivizeSameM samaya prabaddhazeSa athavA bhavabaddhazeSa nahIM hotA vaha sthiti asAmAnya kahI jAtI hai| kintu jisa sthitivizeSa meM sAmAnya aura asAmAnya donoM sthitiyA~ sambhava haiM vaha sAmAnya sthiti kahalAtI hai / unameMse asAmAnya sthitiyoMke pramANakA avadhAraNa karane ke lie yaha tIsarI bhASyagAthAkI vibhASA avatIrNa huI hai / vaha jaise -- jaghanyase donoM orase sAmAnya sthitiyoMke dvArA niruddha eka hI asAmAnya sthiti hokara prApta hotI hai| isI prakAra do, tIna Adike kramase nirantara jAkara utkRSTase palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa asAmAnya sthitiyAM eka-dUsarese sambaddha hokara prApta hotI haiM, kyoMki abhavasiddhika jIvoMke yogya viSaya meM usa prakArakA honA sambhava hai yaha spaSTarUpase upalabdha hotA hai| jisa prakAra kSapakoMke yogya prarUpaNA karate samaya asAmAnya sthitiyoMkA alpabahutva anantaropanidhA aura paramparopanidhAkI apekSA 'eka-ekakI apekSA asAmAnya sthitiyAM sabase thor3I hotI haiM' ityAdi kramase pUrva meM kaha Aye haiM usI prakAra yahA~para bhI asAmAnya sthitiyoM kI zalAkA dvArA yavamadhyagarbha alpabahutva jAnanA cAhie, anyathA tadviSayaka nirNaya nahIM ho sktaa| itanI vizeSatA hai ki yahAMpara palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa asAmAnya sthitiyoMkI zalAkAoMke dvArA dviguNavRddhi hotI
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhIe camatthamUlagAhA~ 205 gaMtUNa duguNavaDDI jAdA / tattha javamajhAdo heTThimovarimANapamANamAvaliyAe asaMkhejavibhAgo, ettha puNa palidovamassa asNkhejjvibhaago| evaM jANAguNahANisalAgANaM pi pamANavisaye bhedo vttvyo| tado tadiyabhAsagAhAe atthavihAsA samappadi tti jANAvemANo uvasaMhAravakkamuttaraM bhaNai * evaM tadiyAe gAhAe attho smtto| * etto cautthIe gAhA atyo| $530. asAmaNNaTidohiM aMtaridANaM sAmaNNaTivINamiyattAvahAraNaTuM cautthIe bhAsa. gAhAe atyo eNhimahikoradi ti vRttaM hodi| * sAmaNNadvidIo ekaMtaridAo thovAo / 6531. evaM bhaNive dosu vi pAsesu egegamasAmaNadvivI hodUNa puNo tAsi majjhe jattiyAo sAmaNNadidIo acchidAo tAsi savvAsi pi egA salAgA ghettavvA / puNo vi evaM ceva dosu vi pAsesu egegA ceva asAmaNNaTTidI hovUNa puNo tAsi majjhe jattiyAo sAmaNNadvivIo tAsi savvAsi vidiyA salAgA gheyvaa| evaM samvattha laddhasalAgAo ghettUNa ekkado melAvide palidovamassa asaMkhejjavibhAgametIo salAgAo hoMti / evAo thovAo, uvarimaviyappapaDibaddhasalAgANametto bhuttdNsnnaado| hai| parantu kSapakazreNimeM Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa sthAna jAkara dviguNavRddhi prApta hotI hai, kyoMki vahA~para yavamadhyase adhastana aura uparima sthAnoMkA pramANa Avalike asaMkhyAtaveM bhAgarUpa hotA hai| parantu yahA~para vaha palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hotA hai| isI prakAra nAnA guNahAni zalAkAoMkA bhI pramANaviSayaka bhedakA kathana karanA caahie| tatpazcAt tIsarI bhASyagAthAkI arthavibhASA samApta hotI hai isakA jJAna karAte hue Age upasaMhArasUtrako kahate haiM * isa prakAra tIsarI bhASyagAthAkA artha samApta huaa| ke Age cauthI bhASyagAthAke arthako vibhASA karate haiN| 6530. asAmAnya sthitiyoMse antarita sAmAnya sthitiyoMke pramANakA avadhAraNa karaneke lie cauthI bhASyagAthAkA artha isa samaya adhikRta hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| * eka-eka asAmAnya sthitise antarita sAmAnya sthitiyAM sabase thor3I haiN| 6531. aisA kahanepara donoM hI pAvoM meM eka-eka asAmAnya sthiti hokara punaH unake madhyameM jitanI sAmAnya sthitiyAM avasthita haiM una sabako eka zalAkA grahaNa karanI caahie| phira bhI isI prakAra donoM hI pAvoM meM eka-eka asAmAnya sthiti hokara punaH unake madhyameM jitanI sAmAnya sthitiyAM hotI haiM una sabakI dUsarI zalAkA grahaNa karanI caahie| isI prakAra sarvatra prApta huI zalAkAoMko grahaNa kara eka sAtha milAnepara ve saba palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hotI haiN| ye sabase thor3I hotI haiM, kyoMki uparima bhedoMse sambandha rakhanevAlI zalAkAeM inase bahuta dekhI jAtI haiN|
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ 206 bayadhavalAsahide kasAyapAhuDe * duaMtaridA visesaahiyaa| $ 532. evaM bhaNide vohi dohi asAmaNNaTTidohi aMtaridAo jAo sAmaNadvidIo tAsi samvatthaM gahidasalAgAo palidovamassa asaMkhejjadibhAgametIo hodUNa pugvillasalAgAhito visesAhiyAo tti ghettavvaM / visesapamANamettha palidovamassa asaMkhejjadibhAgega khaMDideyakhaMDa, etthataNaguNahANiaddhANassa tppmaannttaado| * evaM gaMtUNa palidovamassa asaMkhejjadimAge javamajheM / 5 533. "mottUNa puNo ekka-do-tiNNi-cattAriAdiasAmaNNadvidIhiM dosu vi pAsesu aMtaridANaM majjhe samuvalambhamANANaM sAmaNNaDhidoNaM salAgAmao ghetUNa visesAhiyakameNa NedavvaM jAva palidovamassa asaMkhejjadibhAgamettAhiM asAmaNNATudohiM aMtaridANaM sAmaNNaTThidoNaM salAgAo paDhamaviyappasalAgAhito duguNamettIo jAdAo ti| evamedeNa kameNa asaMkhejjAsu duguNabaDDosu gadAsu tadoM dosu vi pAsesu palidovamassAsaMkhejjadibhAgehito uvarimadvivohi aMtariksAmaNNadvidINaM salAgAo ghetUNa javamajjhamuppajjadi ti eso ekssa suttassa bhaavttho| ettha javamajhAdo heTA uvariM ca palidovamassa asaMkhejjadibhAgametIo ceva NANA guNavaDDi-hANisalAgAo hoti / ettha jANAguNahANisalAgAo thovAo, eyaguNavaDihANiTThANaMtaramasaMkhejjaguNaM hodi tti imamatthavisesaM jANAvemANo suttamuttaraM bhagai * do-do asAmAnya sthitiyoMse antarita sAmAnya sthitiyAM vizeSa adhika hotI haiN| 6532. aisA kahanepara do-do asAmAnya sthitiyoMse antarita jo sAmAnya sthitiyAM pAyo jAtI haiM, unakI sarvatra grahaNa kI gayo zalAkAeM palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hokara pUrvako zalAkAoMse vizeSa adhika hotI haiM aisA yahAM grahaNa karanA caahie| yahA~para vizeSakA pramANa palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgase bhAjita eka bhAgapramANa hai, kyoMki yahA~ sambandhI guNahAniadhvAna tatpramANa hai| * isa prakAra kramase jAkara palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgake antameM yavayadhya hotA hai| 6533. .......'ko chor3akara punaH eka, do, tIna aura cAra Adi asAmAnya sthitiyoMse donoM hI pArzva bhAgoMmeM antarita hokara madhyameM samupalabhyamAna sAmAnya sthitiyoMkI zalAkAoMko grahaNa kara taba taka le jAnA cAhie jaba jAkara palyApamaka asaMkhyAtavaM bhAgapramANa asAmAnya sthitiyoMse antarita sAmAnya sthitiyoMkI zalAkAeM prathama vikalpasambandhI zalAkAoMse danI ho jAtI haiN| isa prakAra isa kramase asaMkhyAta dviguNavRddhiyoMke jAnepara tadanantara donoM hI pAvaM bhAgoMmeM palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa uparima sthitiyoMse antarita sAmAnya sthitizalAkAoMko grahaNa kara yavamadhya utpanna hotA hai yaha isa sUtrakA bhAvArtha hai| yahA~para yavamadhyase pahale aura Age palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hI nAnA guNahAnizalAkAeM hotI haiN| yahAM nAnA guNahAnizalAkAeM thor3I haiN| unase eka guNahAnisthAnAntara asaMkhyAtaguNA hai isa prakAra isa arthavizeSakA jJAna karAte hue Ageke sUtrako kahate haiM 1. tA0-ka pratyoH ...""mottaNa iti pAThaH /
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavaga Dhoe cautthamUlagAhA 207 * jANAguNahANisalAgANi thovANi / 6534. javamajmAdo heTThimovarimaNANAguNahANisalAgAo saMpiMDivAo thovAo ti bhaNidaM hoi| * ekaMtaramasaMkhejjaguNaM / 6535. eyaguNahANiTThANaMtaramasaMkhejjaguNamidi vuttaM hoi / kudo ekssa tatto asaMkhejja. guNattamavagammade ? evamhAvo ceva suttaado| Na ca suttuttamaNNahA hoi, vippddisehaado| evaM ca suttaM desAmAsayaM teNa egAdieguttarakameNa vaDdiAhi sAmagNa dvidIhiM aMtaridANamasAmaTTivINaM ca samayAviroheNa javamajjhaparUvaNA etthaannugNtvvaa| Na ca tadiyagAhAe eriso parUvaNA paDi. baddhA ti AsaMkaNijjaM, tattha egAdieguttarakameNa labbhamANANamasAmaNNATidisalAgANaM javamajma. parUvaNAe pahANabhAveNa pddibddhttdsnnaado| puNo ekkekkasarUveNa jAo sAmaNNaTThidIo lagbhaMti tAsi salAgAo thovaao| dugeNa visesAhiyA, tigeNa visesaahiyaa| palidovamassa asaMkhejjadibhAge duguNAo, palidovamassa asaMkhejjavibhAge javamajjhamidi esA vi javamajjhaparUvaNA etyeva sutte NilINA vkkhaanneyvyaa| * edamakkhavagassa NAdavvaM / 6536. edamaNaMtaraparUvidaM palidovamassa asaMkhejjadibhAgamettaM sAmaNNaTTivINamukka nAnA guNahAnizalAkAeM thor3I haiN| 6534. yavamadhyase adhastana aura uparima nAnA guNahAnizalAkAeM milakara thor3I haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai| . * eka guNahAnisthAnakA antara asaMkhyAtaguNA hai| 6535. eka guNahAnisthAnakA antara asaMkhyAtaguNA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| zaMkA-yaha nAnA guNahAnizalAkAoMse asaMkhyAtaguNA hai yaha kisa pramANase jAnA jAtA hai ? samAdhAna-isI sUtrase jAnA jAtA hai| usameM bhI yaha sUtra dezAmarSaka hai isa kAraNa ekase lekara eka-ekake kramase bar3hI huI sAmAnya sthitiyoM aura asAmAnya sthitiyoMse antarita Agamake avirodhapUrvaka yavamadhyaprarUpaNA yahA~para jAnanI caahie| isa prakArakI prarUpaNA tIsarI gAthAse sambaddha hai aiso AzaMkA nahIM karanI cAhie, kyoMki usameM ekase lekara eka-eka adhikake kramase prApta honevAlI asAmAnya sthitiyoMkI zalAkAsambandhI yavamadhyaprarUpaNAkI pradhAnarUpase pratibaddhatA dekhI jAtI hai| punaH eka-ekarUpase jo sAmAnya sthitiyAM prApta hotI haiM unakI zalAkAeM thor3I haiN| do-dorUpase prApta honevAlI sAmAnya sthitiyAM vizeSa adhika haiN| tIna-tInarUpase prApta honevAlI sAmAnya sthitiyAM vizeSa adhika haiN| isa vidhise palyopamake asaMkhyAta bhAgapramANa prApta honevAlI zalAkAeM dUnI haiN| palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgameM yavamadhya hotA hai / isa prakAra yaha bhI yavamadhya prarUpaNA isI sUtra meM garbhita hai, ataH usakA vyAkhyAna karanA caahie| * yaha prarUpaNA akSapakake jAnanI caahie| 6536. yaha anantarapUrva kahA gayA palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa sAmAnya sthitiyoMkA
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ 208 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe svaMtara makkhavagassa abhavasiddhiyapAoggavisaye vaTTamANassa NAvavyamidi vRttaM hoi / lavagassa puNe mukkastaraM saMbhavadda, ukkasseNa vi tatthAvaliyAe asaMkhejjadibhAgamettINaM caiva asAmaNNahidINa maMtarabhAveNa sAmaNNa dvidIsu vi pavRttidaMsaNAvo tti imamatthavisesamuttarasuteNa Niddisa -. * khavagassa AvaliyAe asaMkhejjadibhAgo aMtaraM / 6 537. gatArthametatsUtram / * imassa puNa sAmaNNANaM dvidINamaMtaraM palidovamassa asaMkhejjadibhAgo / 6538. gayatthamedaM pi suttaM; puNvuttassevatthassa puNo vi uvasaMhAramuheNa pruuvnnaado| evamettieNa pabaMdheNa samayabaddhasesayANi assiyUNa cautyabhAsagAhAe atthavihAsaNaM kAvaNa saMpahi bhavabaddhasesayANi vi assiyUNa sAmaNNAsAmaNNadvidINamevaM ceva payadaparUvaNA aNugaMtavyA si jANAvaNamuttarasuttaM bhaNai - * jahA samayapabaddha se sayANi tahA bhavabaddhasesANi kAdavvANi / 6539. sugamaM / saMpahi khavagapAoggaparUvaNAe bhaNNamANAe cautthagAhAsutte egAvi guttarameNa asaMkhejjAo asAmaNNadvidIo ullaMghiyUNa tavo aMtaracarimadvidodo uvarimANaMtaradvidippaDa gAdiguttaravaDive asaMkhejjesu dvidivisesesu samayapabaddhasesayANi bhavabaddhase sayANi utkRSTa antara abhavyasiddhika jIvoMke yogya viSayameM vidyamAna akSapakake jAnanA cAhie yaha ukta kathanakA tAtparya hai / parantu kSapakake yaha utkRSTa antara sambhava nahIM hai, kyoMki utkRSTa antara hove to bhI vahA~ Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hI asAmAnya sthitiyoMke antararUpase usakI sAmAnya sthitiyoM meM hI pravRtti dekhI jAtI hai isa prakAra isa arthavizeSa ko Age ke sUtra dvArA dikhalAte haiM * kSapakake yaha utkRSTa antara Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hotA hai / $ 537. yaha sUtra gatArtha hai / * parantu akSapaka ke sAmAnya sthitiyoMkA utkRSTa antara palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hotA hai| 6538. yaha sUtra bhI gatArtha hai, kyoMki isa dvArA pUrvokta arthako hI punarapi upasaMhAra karate hue prarUpaNA kI gayI hai| isa prakAra itane prabandha dvArA samaya prabaddhazeSoMkA Alambana lekara cauthI bhASyagAthAkI arthavibhASA karake aba bhavabaddhazeSoMkA bhI prAzraya karake sAmAnya aura asAmAnya sthitiyoMkI isI prakAra prakRtaprarUpaNA jAnanI cAhie isa prakAra isa bAtakA jJAna karAneke lie Age sUtrako kahate haiM * jisa prakAra samayaprabaddhazeSoMkI sAmAnya aura asAmAnya sthitiyoMke Alambanase prarUpaNA kI hai usI prakAra bhavabaddhazeSoMkI bhI vaha prarUpaNA karanI cAhie / 6539. yaha sUtra sugama hai| aba kSapakaprAyogya prarUpaNA ke kathanameM cauthI bhASyagAthAsUtrameM ekase lekara eka-eka adhikake kramase asaMkhyAta asAmAnya sthitiyoM ko ullaMghana kara tatpazcAt antarasambandhI antima sthitise uparima anantara sthiti se lekara ekase lekara eka-ekake kramase afa karane para asaMkhyAta sthitivizeSoM meM samayabaddhazeSa aura bhavabaddhazeSa hote haiM isa prakAra isa
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhIe aTTamamUlagAhAe cautthabhAsagAhA 209 ca hoMti tti evaMviho attho vihAsido, gAhAsutteM tahAvihatyassa paripphuDameva paDibaddhattadaMsaNAdo / aNNaM ca pumvutta maMtara mullaMghiya egAdieguttarakameNa laddhamANIsu sAmaNNadvidIsu jAo tAo egasamayapabaddhasesaeNa avirahidAo thovAo, aNegANaM samayapabaddhANaM sesaeNa avirahidAo asaMkhejjaguNAo iccAdi parUvaNA suttasUcidA teNa tattha vakkhANidA / ehi puNa abhavasiddhiyapAoggaparUvaNAe tahAvihaM suttaNibaddhatyaparUvaNamujjhiyUNa aNNeNa payAreNa cuNNisutte parUvaNaMtaramADhattaM tado kadhaM Na puvvAvara virohadoso pasajjadi tti ? ettha parihAro vuccade - khatragapAoggaparUarry jo atyo vihAsido so caitra ettha vihAseyavvo Na tattha paDiseho atthi / kiMtu tahAvihatya - parUvaNA gAhAsuttaNibaddhA subohA tti tamullaMghiyUNa suttassa bhAvatthabhUdo eso atyo vihAsAsutta* yAreNettha vihAsido; sugamatthavihAsaNa gaMthagaurakhaM mottUNa phalavisesANuvalaM bhAdo tti / tado jo khavagammi vihAsido attho so ettha vi samayAviroheNa jojeyabvo; ettha vihAsido jo attho so khavagasaMbaMdhaNa vihAsiyavvotti eso ettha suttAhippAo / etio puNa viseso-tatya AvaliyAe asaMkhejjadibhAgamettIo asAmaNNa dvidoo ullaMghiyUNa sAmaNNadvidoNaM bhavasamayapabaddhasesaha avirahidANa megAvieguttarakameNa ukkassado vAsapughattamettANaM sNbhvo| ettha puNa ukkasseNa palidovamassa asaMkhejjadibhAgamettIo asAmaNNadvidIo ullaMghiyUNa egAdieguttarakameNa bhavasamayabaddhase sahi avirahidAo sAmaNNadvidIo ukkasseNa palidovamassa asaMkhejjadibhAgamettIo prakAra ke artha kI vibhASA kI, kyoMki gAthAsUtra meM usa prakArake arthakA spaSTarUpase sambandha dekhA jAtA hai / zaMkA- dUsarI bAta yaha hai ki pUrvokta antarako ullaMghana karake ekase lekara eka-ekake adhika kamase prApta honevAlI sAmAnya sthitiyoMmeM jo eka samaya prabaddhazeSase sahita sthitiyAM haiM ve sabase thor3I haiN| aneka samayaprabaddhazeSoMse sahita sthitiyA~ unase asaMkhyAtaguNI haiM ityAdi prarUpaNA sUtra sUcita hai, isalie usakI vahA~ prarUpaNA kI / parantu isa samaya abhavyasiddhika jIvoMke prAyogya prarUpaNA meM usa prakArakI sUtranibaddha artha kI prarUpaNAko chor3akara anya prakAra se cUrNisUtra meM prarUpaNAviSayaka antara prArambha kiyA hai, isalie pUrvAparavirodha doSa kaise prApta nahIM hotA ? samAdhAna - aba yahA~ isa doSakA parihAra karate haiM- kSatrakaprAyogya prarUpaNA meM jisa artha vibhASA kI hai usI artha kI yahAM vibhASA karanI cAhie, usameM koI pratiSedha nahIM hai / kintu usa prakArake arthakI prarUpaNA gAthAsUtra meM nibaddha hokara sugama hai, isalie use ullaMghana kara sUtra ke bhAvArtharUpa meM isa arthakI vibhASAsUtrakArane yahA~para vibhASA kI hai, kyoMki sugama arthI vibhASA karane ke lie prayatna karanepara grantha ho bar3hatA hai, usake sivAya anya koI phala nahIM upalabdha hotA / isalie kSapakake kathana ke samaya jisa artha kI vibhASA kI hai usakI samayake avirodhapUrvaka yahA~ bhI yojanA karanI caahie| aura yahA~para jisa arthakI vibhASA kI hai usakI kSapaka ke sambandhase bhI vibhASA karanI cAhie isa prakAra yaha yahA~para sUtrakA abhiprAya hai / mAtra itanI vizeSatA hai ki vahA~para Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa sthitiyoMko ullaMghana kara bhavabaddhazeSoM aura samayaprabaddhazeSoMse yukta sAmAnya sthitiyA~ ekase lekara eka-eka adhikake kramase utkRSTarUpase varSa prathaktva pramANa sambhava haiM / parantu yahA~para utkRSTase palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa asAmAnya sthitiyoM ko ullaMghana kara ekase lekara eka-eka adhikake kramase bhavabaddhazeSoM aura samaya prabaddhazeSoMse yukta sAmAnya sthitiyAM utkRSTase palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa sambhava haiM 27
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ 210 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe saMbhavaMti ti / evamevIe savvamaggaNAe savittharamaNumaggidAe tado cautthIe bhAsagAhAe atthavihAsA samappadi / toca aTTamIe mUlagAhAe atthavihAsA abhavasiddhiyapAoggavisaye samappadi tti jANAvaNaTumuvasaMhAravakkamAha * evaM cautthIe gAhAe attho samatto bhavadi / * aTThamIe mUlagAhAe vihAsA samattA bhvdi| * imA aNNA abhavasiddhiyapAogge parUvaNA / 5 540. caduhiM bhAsagAhAhiM aTThamamUlagAhAe atthe bhavAbhavasiddhiyapAoggavisaye savittharaM vihAsiya samatte puNo kimaTTamesA aNNA parUvaNA abbhavasiddhiyapAoggavisaye ADhavijjade ? Na, puvvuttatthasseva cUliyAbhAveNa tattheva suttasUcidavise saMtarapadaMsaNa?medisse parUvaNAe avyaarbbhuvgmaado| taM kadhaM ? abhavasiddhiyapAogge pillevaNaTANANaM pamANaM palidovamassa asaMkhejjadibhAgamettaM hodi tti bhaNidaM / saMpahi jattheva samayapabaddhANaM jahaNNaNillevaNaTTANaM kiM tattheva bhavabaddhANaM jahaNNaNillevaNaTTANaM hoi Aho Na hoi tti Na eso viseso tattha jANAvido, evamaNNo vi viseso. tattha parUvido asthi, tado tapparUvaNaTThametto uvarimo cuNNisattapabaMdho samoigo tti ghettatvaM / isa prakAra isa vidhise isa pUrI mArgaNAke vistArake sAtha anusandhAna karanepara isake bAda cauthI bhASyagAthAkI arthavibhASA samApta hotI hai| aura tadanantara abhavasiddhika jIvoMke prAyogya viSayameM AThavIM mUlagAthAkI arthavibhASA samApta hotI hai isa bAtakA jJAna karAneke lie upasaMhAra vAkyako kahate haiM * isa prakAra cauthI bhASyagAthAkA artha samApta huaa| ke aura isake sAtha AThavIM mUlagAthAkI vibhASA samApta hotI hai| * aba abhavasiddhika jIvoMke yogya viSayameM yaha anya prarUpaNA kI jAtI hai| 6540. zaMkA-cAra bhASyagAthAoM dvArA AThavIM mUlagAthAke arthako bhavasiddhika aura abhavasiddhika jIvoMke yogya viSayameM vistArake sAtha vibhASAke samApta honepara punaH abhavasiddhika jIvoMke viSayameM yaha anya prarUpaNA kisa lie Arambha karate haiM ? samAdhAna-nahIM, kyoMki pUrvokta arthakA hI cUlikArUpase vahIM sUtrameM sUcita hue vizeSa antarake dikhalAneke lie isa prarUpaNAkA avatAra svIkAra kiyA jAtA hai| zaMkA-vaha kaise? samAdhAna-abhavasiddhika yogya nirlepanasthAnoMkA pramANa palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hotA hai yaha kahA gayA hai| aba jahA~para samayaprabaddhoMkA jaghanya nirlepanasthAna hotA hai vahIMpara kyA bhavabaddhoMkA jaghanya nirlepanasthAna hotA hai yA nahIM hotA hai isa prakAra isa vizeSakA vahAM jJAna nahIM karAyA gayA hai| isI prakAra anya bhI vizeSa vahA~para kahA gayA hai, isalie usakI prarUpaNA karaneke lie yahA~ uparima cUrNisUtraprabandha avatIrNa huA hai aisA yahAM grahaNa karanA caahie|
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhIe abhavaSiddhakapAoggA aNNA parUvaNA 211 * taM jhaa| 6541. sugamamedaM payadaparUvagApabaMdhAvayArAvekkhaM pucchAvakkaM / * bhavabaddhANaM pillevaNaTThANaM jahaNNagaM samayapatraddhassa gillevaNahANANaM jahaNNayAdo asaMkhejAo hidIo abbhussaridaNa / 6542. edassattho vuccade-jamhi Tidivisese samayapabaddhANaM jahaNNayaM NilleSaNaTANaM jAdaM Na tamhi ceva bhavabaddhANaM jahaNNaM pillevaNaTThANaM hoi| kiMtu tatto uvari asaMkhejjAo dvidIo abbhussaridUNa hodi tti daTuTavaM / taM jahA-tirikkhassa maNussassa vA aMtomuttAugabhave upajjidUNa baMdhamANassa jAva tamAuaM samappai tAva tammi bhavammi baddhasamayapabaddhA aMtomuttamettA bhavaMti / tado ettiyamettasamayapabaddhANaM samUhamekkado kAdUNa gahide egaM bhavabaddhayaM NAma bhnnnnde| puNo tassa bhavassa paDhamasamayammi tappAoggajahaNguvavAdajogeNa baddhajahaNNapadesapiMDo kammadidIe asaMkhejjesu bhAgesu samayAviroheNAikkatesu puNo jammi samaye NissesaM gahidUNa gacchadi tammi samaye samayapabaddhassa jahaNNaNillevaNaDhANaM hoi| tammi ceva samae paDhamasamayapabaddhaNUNamegabhavabaddhaM dIsai / tado paDhamasamayammi baddhasamayapabaddha Nillevide pUNo sesA samayagaaMtomahatamettA samayapabaddhA jammi samae NissesA galidUNa gacchihiti tammi samae bhavabaddhassa jahaNNaNillevaNaDhANaM bhavissadi tti edeNa kAraNeNa doNhaM pi jahaNNapillevaNaTANANi egattha Na jAdANi, samayapabaddhajahaNNapillevaNaTThANAdo uvari aMtomahuttamettIo dvidIo NicchaeNa abbhussaridUNa bhavabaddhassa jahaNNa * vaha jaise| 5 541. prakRta prarUpaNAsambandhI prabandhake avatArako apekSA karanevAlA yaha pRcchAvAkya sugama hai| * bhavabaddhoMkA jaghanya nirlepa sthAna samayaprabaddha ke jaghanya nirlepanasthAnoMke asaMkhyAta sthitiyAM Age jAkara prApta hotA hai / 6542. aba isakA artha kahate haiM-jisa sthitivizeSameM samayaprabaddhoMkA jaghanya nirlepanasthAna utpanna huA hai usI sthitivizeSameM bhavabaddhoMkA jaghanya nirlepanasthAna nahIM hotaa| kintu usase Upara asaMkhyAta sthitiyAM Age jAkara vaha hotA hai aisA jAnanA caahie| vaha jaiseantarmuhUrta pramANa AyuvAle bhavameM utpanna hokara bandha karane vAle tiryaMca yA manuSyake jabataka vaha Ayu samApta hotI hai tabataka usa bhavameM bAMdhe gaye samayaprabaddha antarmuhUtaMpramANa ho jAte haiN| isalie iyatpramANa samayaprabaddhoMke samUhako ekatra karake grahaNa karanepara usakA nAma eka bhavabaddha kahalAtA hai| punaH usa bhavake prathama samayameM tatprAyogya jaghanya upapAda yogase bAMdhA gayA jaghanya pradezapiNDa, karmasthitike asaMkhyAta bhAgoMke samayake avirodhapUrvaka ullaMghana karanepara, punaH jisa samaya nizzeSa hokara nirjINaM hotA hai usa samaya samayaprabaddhakA jaghanya nirlepanasthAna hotA hai| aura usI samaya prathama samayaprabaddhase nyUna eka bhavabaddha dikhAI detA hai| pazcAt prathama samayasambandhI samayaprabaddhake nirlepita honepara zeSa eka samaya kama antarmuhurtapramANa samayaprabaddha jisa samaya pUrI tarahase galakara nikala jAte haiM usa samaya bhavabaddhakA jaghanya nirlepanasthAna hogaa| isa prakAra isa kAraNase donoMke hI jaghanya nirlepanasthAna eka sthitimeM nahIM prApta hote haiM, kyoMki
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe pillevaNadvANaM hoditti paDivajjeyavvaM / jamhi ceva samae bhavabaddhassa paDhamasamayapabaddho jillevivo tamhi ceva samae sesasamayapabaddhANaM aMtomahattANamakkameNa pillevaNA kiNNa jAyade ? Na, tesi jahaNNaNillevaNadvANassa samayuttarakameNAvadvidasta akkamavRttivirohAdo / eso atyo egaTThidivisese asaMkhejjANi samayapabaddhasesANi asthi tti edeNa saha kiNNa virujjhaditti bhaNide Na virujjhade / taM kathaM ? nirudvegasamayapabaddhassa jahaNNa NillevaNaTuNababhUva dvidivise se aNNegasamayapabaddhassa kammadvidIe samattAe tamegaM samayapabaddhasesayaM bhavadi / puNo tummi ceva dvidivisese aNNegasamayapabaddha kamma TThididucarimasamaye saMjAve tattha tassa pillevaNasaMbhavavaseNa tamegaM samayapabaddha se sayamuvalabhade / puNo tammi ceva dvidivisese kammaTThaditicarimasamayapattaM pi samayapabaddhasesayaM takkAla pillevaNapAoggamatthi / evaM gaMtUNa jAva jahaNNaNillevaNaTTANAvo samayuttara dvidipattama vi kammaTThadisamayapabaddhasesayaM tamhi ceva dvidivisese asthi tti vattavvaM / teNa ekkammi Thidivisese asaMkhejjANaM samayapabaddhANaM sesANamatthittovaeseNa NedaM virujjhade; NillevaNadvANamettANaM ceva samayapabaddha sesANaM tattha seciyabhAveNa saMbhavovalaMbhAdo / jai vi ettiyamettANamakkameNa pillevaNadvANasaMbhavo Natthi to vi NiyamA asaMkhejjANaM samayapabaddhANaM tappAoggANaM sesayANi tattha saMbhavaMti 212 samayaprabaMddha ke jaghanya nirlepanasthAnase Upara antarmuhUrta pramANa sthitiyA~ vAstava meM Age jAkara bhavabaddhakA jaghanya nirlepanasthAna hotA hai aisA nizcaya karanA cAhie / zaMkA - jisa hI samaya bhavabaddhakA prathama samayaprabaddha nirlepita huA usI samaya antarmuhUrtapramANa zeSa samayaprabaddhoMkI akramase nirlepanA kyoM nahIM ho jAtI ? samAdhAna- nahIM, kyoMki unakA jaghanya nirlepanasthAna eka-eka samaya adhika ke kramase avasthita hai, ataH usakI akramase vRtti ( prApti ) hone meM virodha AtA hai / zaMkA- yaha artha eka sthitivizeSa meM asaMkhyAta samayaprabaddhazeSa pAye jAte haiM isa prakAra isake sAtha virodhako kyoM nahIM prApta hotA hai ? samAdhAna - aisI zaMkA karanepara kahate haiM ki virodhako nahIM prApta hotA hai / zaMkA-so kaise ? samAdhAna - vivakSita eka samaya prabaddhake jaghanya nirlepanasthAnabhUta sthitivizeSameM anya eka samayabaddhakI karmasthitike samApta honepara vaha eka samayaprabaddhazeSa hotA hai / puna: usI sthitivizeSa meM anya eka samayaprabaddha kI sthitike dvicarama samaya ho jAnepara vahA~para usakA nirlepanasthAna prApta hone ke yogya hone se vaha eka anya samayaprabaddhazeSa upalabdha hotA hai / punaH usI sthitivizeSa meM karmasthitikA tricarama samaya prApta huA, isalie samayaprabaddhazeSa usa samaya nirlepana ke yogya hotA hai| isa prakAra Age tabataka jAnA cAhie jaba jAkara usI sthitivizeSa meM jaghanya nirlepanasthAna se kramase eka-eka samaya adhika, karmasthitisambandhI, samayaprabaddhazeSa pAyA jAtA hai aisA kahanA cAhie / isa kAraNa eka sthitivizeSa meM asaMkhyAta samayaprabaddhazeSoM ke astitvakA upadeza honese yaha kathana virodhako prApta nahIM hotA, kyoMki jitane nirlepanasthAna haiM utane hI samayabaddhazeSoMkA vahA~para sicitarUpase pAyA jAnA sambhava hai / yadyapi itane nirlepanasthAna vahA~para akramase sambhava nahIM haiM. to bhI tatprAyogya asaMkhyAta samayaprabaddha zeSarUpa se vahA~para sambhava
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhIe abhavasiddhikapAoggA aNNAparUpaNA 213 ti Nicchayo kAyavyo, uvarimappAbahuasuttAhippAyeNa pillevaNaTThANANamasaMkhejjavibhAgatANaM ceva bhavasamayapabaddhasesayANamegasamayeNa pillevaNoMvalaMbhAdo tti / 6543. saMpahi ettoppahuDi bhavabaddhANaM samayAviroheNa NillevijjamANANaM puvuttakAlajava. mamamadodakAlavisayamegajIvavisesidaM Nedavamidi paduppAyaNaTThamuttarasuttAraMbho * tado javamajjhaM kAyavvaM / 6544. tado aNaMtaraNividvattAdo bhavabaddhapaDibaddhajahaNNaNillevaNaTThANAvo ADhaviya bhavabaddhANaM NillevijjamANANaM kAlajavamajhamaNugaMtavvaM / samayapabaddhANaM puNa etto heTThA aMtomuhuttamosariyUNa divajahaNNaNillevaNahANappaDi payavajavamajhaparUvaNA ADhaveyavvA tti sutttthsNgho| ettha javamajhamidi vutte puvvuttakAlajavamamasseva parAmaraso, NANNassetti kadhamedaM paricchijjave ? ja, aNNassa javamajjhassa evammi visaye sNbhvaannuvlNbhaavo| saMpAhi jahA doNhamedesi javamajmANaM bhiNNuddese pAraMbho kimevaM majmapadesassa vi bhedo atthi Aho tthi ti pucchAe NiNNayakaraNa?muttarasattAvayAro * jamhi ceva samayapabaddhaNillevaNaTThANANaM javamajhaM tamhi ceva bhavabaddhaNinlevaTThANANaM jvmjhN| haiM aisA nizcaya karanA cAhie, kyoMki parima cUrNisUtrake abhiprAyAnusAra nirlepanasthAnoMke asaMkhyAtaveM bhAgapramANa ho bhavabaddhazeSoM aura samayaprabanazeSoMkA eka samaya dvArA nirlepana prApta hotA hai| 1543. aba isase Age samayake avirodhapUrvaka nilepyamAna bhavabaddhoMkA eka jIvasambandhI atIta kAlaviSayaka pUrvokta kAla yavamadhyako le jAnA cAhie isa bAtakA kathana karaneke lie Ageke sUtrakA Arambha karate haiM OM tatpazcAt yavamadhyako prarUpaNA karanI caahie| 6544. 'tado' arthAt panantara pUrva nirdiSTa kiye gaye bhavabaddhasambandhI baghanya nirlepanasthAnase Arambha karake nirlepyamAna bhavabaddhoMkA kAla yavamadhya jAnanA cAhie / samayapabaddhoMkA to isase nIce (pUrva) antarmuhUrta sarakakara sthita jaghanya nirlepanasthAnase lekara prakRta yavamadhyako prarUpaNA Arambha karanI cAhie yaha isa sUtrakA samuccayarUpa artha hai| zaMkA-isa sUtra meM yavamadhya aisA kahanepara pUrvokta kAla yavamadhyakA ho parAmarza kiyA gayA hai, anyakA nahIM isa prakAra yaha bAta kaise jAnI jAtI hai ? samAdhAna-nahIM, kyoMki anya yavamadhya isa viSaya meM sambhava nahIM hai| aba jisa prakAra ina donoM yavamadhyoMkA bhinna-bhinna sthAnapara prArambha hotA hai usa prakAra bocake pradezameM bhI kyA bheda hai yA nahIM hai aisI pRcchA honepara niHzaMka karaneke lie Ageke sUtrakA avatAra karate haiM jisa pradezameM samayaprabaddhoMke nirlepanasthAnoMkA yavamadhya hotA hai usI pradezameM bhavabaddhake nirlepanasthAnoMkA yavamadhya hotA hai|
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ 214 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe 1545. kudo puNa doNhamedesi bhiNNuddesesu pAraddhANamekkammi ceva uddese majjhasaMbhavo ? Na, edamhAdo ceva suttAdo thaavihsNbhvaagmaado| tado samayapabaddhaNillevaNaTANANaM javamajjhassa paDhamameva pAraMbho hodUNa puNo tatto aMtomuhuttameM taNillevaNaTThANANi gaMtUNa tattha bhavabadvANaM jahaNNapillevaNaTThANassa pAraMbho hodUNa puNo doNhaM pi javamajjhANa nuvari smyaavir|henn gacchamANANamekimima ceva didivisese majjhapadeso hodUNa puNo uvari samANaDhANANi heTimaddhANAdo asaMkhejjaguNametANi gaMtUga doNhaM pi ukassapillevaNaTThANa visae jugavameva parisamattI hodi ti eso ettha suttattha sNgho| ahavA etya javamajjhamidi vutte kAlajavamajjhaM putvameva parUvidamidi taM mottUNa jahaNaNillevaNANappahuDi jAvukkassapillevaNaTThANeti edesu dvANesu NillevidapuvvANaM samayapabaddhANaM bhavabaddhANaM ca adIdakAlavisayAo salAgAo ghetaNa javamajhaparUvaNA kAyavvA / taM jahA-jahaNNae pillevaNaTANe gillevida vvA samayapabaddhA bhavabaddhA vA thovA samayuttare visesaahiyaa| evaM gaMtUga palidovamassa asaMkhejjadibhAge dugunnvddidaa| tado palidovamassa asaMkhejjadibhAgamuvari gaMtUNa pillevaNaDhANANamasaMkhejjadibhAge javamajhaM / tato visesahoNakameNa NedavvaM jAva ukkassapillevaNaTANetti / Navari savvaNillevaNaTThANesu NillevidapuvvA samayapabaddhA bhavabaddhA ca aNaMtasaMkhAvisesidA ceva hoMti; adIdakAlappaNAe tadavirohAdo / saMpahi abhavasiddhiya zaMkA-ina donoMkA yavamadhya bhinna-bhinna pradezoMmeM prArambha hotA hai, to bhI inakA eka hI pradezameM madhya kaise sambhava hai ? samAdhAna-nahIM, kyoMki iso sUtrase unake usa prakArake sambhava honekA jJAna hotA hai| 6545. isa kAraNa samayaprabaddhoMke nirlepanasthAnoMkA yavamadhya pahale hI prArambha hokara punaH usase antarmahurtapramANa nirlepanasthAna jAkara vahAMpara bhavabaddhoMke jaghanya nirlepanasthAnakA prArambha hokara punaH samayake aviroSapUrvaka donoMke ho jAte hue yavamadhyoMke Upara eka hI sthitivizeSameM madhyakA pradeza hokara puna: adhastana sthAnase Upara asaMkhyAtaguNe samAna sthAna jAkara donoMke hI utkRSTa nilepanasthAnaviSayaka eka sAtha samApti hotI hai isa prakAra yaha yahA~para isa sUtrakA samuccayarUpa artha hai| athavA yahA~para yavamadhya aisA kahanepara kAla yavamadhya kA kathana to pahale ho kara Aye haiM, isalie use chor3akara jaghanya nirlepanasthAnase lekara utkRSTa nilepanasthAna ke prApta hone taka ina sthAnoM meM jinakA pUrvameM nirlepana kara Aye haiM aise samayaprabaddhoM aura bhavabaddhoMkI atIta kAlaviSayaka zahAkAoMko grahaNa kara yavamadhyaprarUpaNA karanI caahie| vaha jaise-jaghanya nirlepanasthAnameM pUrva meM nilepita kiye gaye samayaprabaddha athavA bhavabaddha sabase thor3e hote haiN| unase eka samaya adhika pUrva meM nirlepita kiye gaye ve donoM vizeSa adhika hote haiN| isa prakAra eka-eka adhikake kramase jAkara palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgameM ve donoM dUnI vRddhise yukta hote haiN| tadanantara palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa Upara jAkara nirlepanasthAnoMke asaMkhyAtaveM bhAgameM yavamadhya prApta hotA hai| tatpazcAt vizeSa honakramase lekara utkRSTa nirlepanasthAnake prApta hone taka le jAnA cAhie / itanI vizeSatA hai ki pUrvameM nirlepita kiye gaye samayaprabaddha aura bhavabaddha ananta saMkhyAse sahita hI hote haiM kyoMki atIta
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhIe bhavasiddhikapAoggA aNNA parUvaNA 215 pAoggavisaye caiva parUvaNaMtaramADhavemANo suttapabaMdhamuttaraM bhaNai * adIde kAle je samayapabaddhA ekkeNa padesaggeNa pillevidA te thovA / $ 546. adIdakAle pugvRttaNillevaNaTThANesu jattha vA tattha vA NilledijjamANA samayapabaddhA ekkkeNa paramANuNA sesabhUdeNa NillevidA anaMtA atthi te savve cetra ekkado melAvidA thovA hoMti; uvarimaviyapapaDibaddhANametto bahuttadaMsaNAdo / * behiM padesehi visesAhiyA / 547. adIde kAle dohi dohiM kammaparamANUha sesabhUdeha je NillevidA samayapabaddhA te puvvillehito visesAhiyA tti vRttaM hoi / kettiyametto viseso ? heTThimatriyappasa lAgANa maNaMtimabhAgametto / tassa ko paMDibhAgo ? abhavasiddhiehito anaMtaguNo, siddhANamaNaMtabhAgo; etthataNaguNavaDaaddhANassa tapyamANattova esAdo / * evamaNaMtarovaNidhAe anaMtANi dvANANi visesAhiyANi / $ 548. evaM tIhi padesehi NillevidA disesAhiyA caduhi padesehi jillevidA visesAhiyA iccAdikameNANatANi dvANANi visesAhiyakameNa gaMtUNa tado jahaNNadvANaM pevikhayUNa duguNa kAlakI mukhyatA karanepara unake itane hone meM koI virodha nahIM AtA / aba abhavasiddhika jIvoMke yogya viSaya meM hI dUsarI prarUpaNAkA Arambha karate hue Age sUtrako kahate haiM eka-eka paramANuko lekara nirlepita * atIta kAlameM jo samayaprabaddha antameM zeSa rahe hue haiM ve sabase thor3e haiM / 6546. atIta kAlameM pUrvokta nirlepanasthAnoM meM jahA~ vahIM nirlepyamAna samayabaddha anta meM zeSa rahe eka-eka paramANu ko lekara nirlepita hue haiM eka sAtha milAye hue ve saba sabase thor3e hote haiM, kyoMki uparima bhedoMko prApta samayaprabaddha inase adhika dekhe jAte haiM / * atIta kAlameM jo samayaprabaddha antameM zeSa rahe do-do paramANuoM ko lekara nirlepita hue haiM ve vizeSa adhika hote haiM / 6547. atIta kAla meM anta meM zeSa rahe do-do paramANuoMko lekara jo samayaprabaddha nirlepita hue haiM ve pUrva samayabaddhoMkI apekSA vizeSa adhika hote haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai / zaMkA- vizeSakA pramANa kitanA hai ? samAdhAna - adhastana bhedakI zalAkAoMke anantaveM bhAgapramANa hai / zaMkA-usakA pratibhAga kyA hai ? samAdhAna - abhavyoM se anantaguNA aura siddhoMke anantaveM bhAgapramANa usakA pratibhAga hai, kyoMki yahA~ guNahAniadhvAnake tatpramANa honekA upadeza pAyA jAtA hai / * isa prakAra eka-eka paramANukI vRddhike kramase anantaropanidhAkI apekSA ananta sthAna uttarottara vizeSa adhika vizeSa adhika haiM / 6548. isa prakAra anta meM tIna-tIna paramANuoMko lekara nirlepita hue samayaprabaddha vizeSa adhika haiM / antameM cAra-cAra paramANuoM ko lekara nirlepita hue samayaprabaddha vizeSa adhika haiM ityAdi kramase ananta sthAna ekake bAda eka vizeSa adhika ke kramase jAte hue tatpazcAt jaghanya sthAnako
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ 216 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe vaDiTThANaMtaraM tamhi uddese samuppajjadi ti bhaNidaM hodi / puNo vi tatto heTimaddhANamaittamuvari gaMtUNa vidiyaM duguNavaDiTThANamuppajjadi / evamedeNa kameNa asaMkhejje tu duguNavaDDiThThANesu palidovamassa asaMkhejjadibhAgapamANesa gadesa taditthadagaNavaDIe carimaviyappe agatehi paramANahi abhavasiddhi ehito aNaMtaguNasiddhANaMtabhAgamettehi jillevidANaM samayapabaddhANaM salAgAo adIdakAlavisayAo aNaMtAo ghetUNa tattha javamajhaTTANamuppajjadi ti. imamatyavisesaM paduppAemANoM suttamuttaraM bhaNai * ThANANaM palidovamassa asaMkhejjadimAgapaDimAge javamajhaM / 5 549. egaparamANumAdi kAdUNa jAvuksseNANatA paramANu tti egAdieguttarakameNa vaDidANi aNaMtANi TANANi esthatthi, egasamayapabaddha ukkassasesamettANaM ceva dvANANametya sNbhvovlNbhaado| ukkassasesayaM puNa egasamayapabaddhassAsaMkhejjadibhAgamettaM hoi| puNo ettiyamettANaM samayapabaddhasesaTANANamasaMkhejjadibhAge javamajjhaTANamuppajjadi, tappAoggapalidovamassa asaMkhejjadibhAgapaDibhAgeNa sayalaTThANaddhANe oTTide tattha bhAgaladdhamattANaM ThANANaM carimaviyappe jvmjjhsmuppttidsnnaado| puNo javamajhAdo uvari visesahANIe aNaMtANi TANANi gaMtUNa duguNahANI hoi / evaM NedavaM jAva heTThimaddhANAdo asaMkhejjaguNamaddhANamuvari gaMtUNa carimaviyappo ukkassasamayapabaddhasesapaDibaddho samuppaNNo ti| eveNa javamajjhAdo heTimaddhANaM sayalaDhANANamasaMkhejjadibhAgo uparimaddhANamasaMkhejjA bhAgA tti jANAvidaM hodi / dekhate hue usa sthAnameM dviguNa vRddhisthAnAntara utpanna hotA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / phira bhI usase adhastana sthAnoMkA jitanA pramANa hai utane sthAna Upara jAkara dUsarA dviguNavRddhipramANasthAna utpanna hotA hai| isa prakAra isa kramase palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa asaMkhyAta dviguNavRddhisthAnoMke jAnepara vahAMke dviguNavRddhisthAnake antima bhedameM abhavyoMse anantaguNe aura siddhoMke anantaveM bhAgapramANa ananta paramANuoMko lekara nirlepita hue samayaprabaddhoMkI atIta kAlaviSayaka ananta zalAkAoMko grahaNa kara vahAM yavamadhyasthAna utpanna hotA hai isa prakAra isa arthavizeSakA kathana karate hue Ageke sUtrako kahate haiM * sthAnoMke asaMkhyAtaveM bhAgake pratibhAgameM yavamadhya hotA hai| 6.549. eka paramANuse lekara utkRSTase ananta paramANuoMke prApta hone taka ekase lekara eka-eka adhikake kramase bar3he hue ananta sthAna yahAM hote haiM, kyoMki eka samayaprabaddhake utkRSTa zeSapramANa hI sthAna yahA~ sambhavarUpase upalabdha hote haiN| parantu utkRSTa zeSa eka samayaprabaddhake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hotA hai / punaH itane samayaprabaddhazeSa sthAnoMke asaMkhyAta bhAgameM yavamadhyasthAna utpanna hotA hai, kyoMki tatprAyogya palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgake pratibhAgase samasta sthAnoMke AyAmako bhAjita karanepara vahAM labdha eka bhAgapramANa sthAnoMke antima bhedameM yavamadhya utpanna hotA hai / punaH yavamadhyase Upara ( Age ) vizeSa hAnivaza ananta sthAna jAkara dviguNahAni hotI hai| isa prakAra adhastana AyAmase asaMkhyAtaguNe AyAma Upara ( Age) jAkara utkRSTa samayaprabazeSasambandhI antima bheda utpanna hotA hai / isa prakAra isa kAraNase yavamadhyase adhastana (pUrvakA ) AyAma samasta sthAnoMke asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hotA hai aura uparima ( AgekA) AyAma asaMkhyAta bahubhAgapramANa hotA hai yaha jJAna karAyA gayA hai|
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhoe aNNA parUvaNA 217 * NANaMtaraM thovN| 6550. javamajhAdo heTimovarimasayalaNANAguNahANisalAgAo milidUNa thovAo ti vuttaM hoi| tAsi ca pamANaM palidovamassa asaMkhejjadibhAgo ti uvari suttayAro sayameva bhaNihidi / tado siddhamevAsiM gANaMtarasalAgANaM thovattamidi / * egaMtaramaNaMtaguNaM / 6551. eyaguNahANiTANaMtaramaNataguNamidi vRttaM hoi| puvuttaNANAguNahANisalAgAhiM sayalaTThANaddhANe oTTide aNaMtasaMkhAvacchiNNapamANameyaguNahANiaddhANamuppajjadi tamhA tatto evassANaMtaguNattamasaMviddhaM siddhaM / saMpahi ettha NANAguNahANisalAgANaM pamANavisaye piNNayuppAyaNa?muvarimasuttamAha * aMtarANi aMtaravidAe palidovamacchedaNANaM pi asNkhejjdimaago| 552. aMtarANi NANAguNahANiNANaMtarANi ti vuttaM hoi / aMtaraTudAe egegaguNahANi. NANaMtaraNimittaM ThavidasalAgAo ti tesi ceva sarUvaNi so kado bduvvo| palidovamacchedaNANaM pi asaMkhejjavibhAgo' edeNa suttAvayaveNa tesi pamANaparicchedo kado daTuvyo, palivovamaddhacchedaNayasalAgANaM pi asaMkhejjavibhAgametaNa muttakaMThameva tAsi pamANAvahAraNAdo tAsi pamANAvacchedadaMsa jAdo / jado evamedAmo palidovamacchedaNANaM pi asNkhejjdibhaago| tado edAhito eyagugahANi. OM yahA~ ina sthAnoMko nAnA guNahAnizalAkAe~ sabase thor3I hotI haiN| 6550. nAnAntara arthAt yavamadhyase aghastana aura uparima sthAnoMkI samasta nAnA guNahAnizalAkAeM milakara thor3I hotI haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai| aura ve palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa haiM yaha bAta Age sUtrakAra svayaM hI kaheMge, isalie ina nAnAntara zalAkAoMkA stokapanA siddha ho jAtA hai| * unase ekAntara arthAt eka guNahAnisthAna anantaguNA hai| 6551. eka guNahAnisthAnAntara anantaguNA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| pUrvokta nAnA guNahAnizalAkAoMse samasta sthAnoMke AyAmake bhAjita karanepara ananta saMkhyAse yukta pramANavAlA eka guNahAnisthAna utpanna hotA hai, isalie yahA~para nAnA guNahAni zalAkAoMke pramANake viSaya meM nirNaya utpanna karane ke lie AgekA sUtra kahate haiM * 'antara' arthAt eka-eka guNahAnisthAnAntarake nimitta sthApita zalAkArUpa 'antarANi' arthAt nAnAguNahAnisthAnAntara palyopamasambandhI adhacchedoMke bhI asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hai| 6552. 'aMtarANi' padase nAnA guNahAnisthAnAntara liye gaye haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai / 'aMtaraTTidAe' padase eka-eka guNahAnisthAnAntarake nimitta sthApita kI gayo zalAkAeM kI gayI haiN| isa prakAra ukta kathana dvArA unhIMke svarUpakA nirdeza kiyA gayA jAnanA caahie| 'palidovamacchedaNANaM asaMkhejjadibhAgo' isa sUtravacana dvArA unhoMke pramANakA nirNaya kiyA gayA jAnanA cAhie, kyoMki palyopamake ardhacchedazalAkAoMke bhI asaMkhyAtaveM bhAga dvArA muktakaNTharupase unhIMke pramANakA avadhAraNa kiyA gayA hai arthAt unhIMke pramANa nirNaya dekhA jAtA hai| 28
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ 218 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe TThANaMtaramaNaMtaguNamidi Na ettha ko vi vAmoho kAyavvotti puzvuttamevatthamuvasaMhAramuheNa palvemANo suttamuttaraM bhaNai * NANaMtarANi thovANi / ekaMtaramaNaMtaguNaM / 6553. gayatthamedaM suttaM / evaM bhavapabaddhasesayANaM pi payadajavamajjhaparUvaNA giravayavamaNugaMtavvA, visesaabhaavaado| evamedaM parUviya puNo bhavasiddhiyapAogge abhavasiddhiyapAoggavisaye ca sAhAraNabhUdaM parUvaNaMtaramADhavemANo suttapabaMdhamuttaraM bhaNai- * khavagassa vA akkhavagassa yA samayapabaddhANaM vA bhavabaddhANaM vA aNusamayajillevaNakAlo egasamaio bhugo| 6554. aNuSamayaNillevaNakAlo NAma samayapabaddhANaM vA bhavapabaddhANaM vA nnirNtrnnillevnnkaalo| so vuNa jahaNeNa egasamayametto hodi, dosu vi phAsesu pillevaNaTThidINamudayo hodUNa majjhe egasamayaM ceva bhavasamaya-pabaddhaNillevaNaTridivedagabhAveNa pariNamamANassa tduvlNbhaado| evaM dusamaiya. tisamaiyAdikameNa aNusamayaNillevaNakAloaNugaMtavvo jAvukkasseNAvaliyAe asaMkhejjadibhAgametto aNusamayaNillevaNakAlo samuvaladdho tti, khavagaseDhIe saMsArAvatyAe vA etto ahiyayarANusamaya. jillevnnkaalssaannuvlNbhaado| evamede aNusamayaNillevaNakAlaviyappe jahaNNakAlappahuDi jAvukkassakAlo tti samayuttarakameNa ThavedUNa ettha aNusamayaNillevaNa kAlo 'egasamamo bahuo tti' vutte yataH isa prakAra ye palyopamake ardhacchedoMke bhI asaMkhyAtaveM bhAgapramANa haiM, isalie inase eka guNahAnisthAnAntara anantaguNA hai isa prakAra isa viSayameM kisI prakArakA bhI vyAmoha nahIM karanA cAhie / aba pUrvokta arthako hI upasaMhAra dvArA prarUpaNA karate hue Ageke sUtrako kahate haiM * 'gANaMtarANi' arthAt nAnA guNahAnisthAnAntara sabase thor3e haiN| tathA unase 'ekAMtara' arthAt eka guNahAnisthAnAntara anantaguNA hai| 6553. yaha sUtra gatArtha hai| isa prakAra bhavabaddhazeSoMkI bhI prakRta yavamadhyaprarUpaNA samagrarUpase karanI cAhie, kyoMki usase isameM koI vizeSatA nahIM hai| isa prakAra itanA prarUpaNa karake punaH bhavasiddhika jIvoMke yogya aura abhavasiddhika jIvoMke yogya viSayameM sAdhanabhUta dUsarI prarUpaNAko Arambha karate hue Ageke sUtraprabandhako kahate haiM * kSapakake athavA akSapakake samayaprabaddhoMkA athavA bhavabaddhoMkA eka samayasambandhI anusamaya nirlepanakAla bahuta hai| 6514. samayaprabaddhoMkA athavA bhavabaddhoMkA jo nirantara honevAlA nirlepanakAla hai vaha jaghanyase eka samayapramANa hotA hai, kyoMki donoM hI pArzvabhAgoMmeM nilepanarUpa sthitiyoMkA udaya hokara madhya meM eka samaya taka hI bhavabaddha aura samayaprabaddhanirlepana sthitirUpase pariNamana karanevAlekA vaha kAla pAyA jAtA hai| isI prakAra do samayavAle aura tIna samayavAleke kramase pratyeka samayameM nirlepanakAla tabataka jAnanA cAhie jaba jAkara utkRSTase Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa pratisamaya nirlepanakAla upalabdha hotA hai isa prakAra kSapakazreNimeM athavA saMsAra avasthAmeM isase adhikatara pratisamaya nirlepanakAla upalabdha nahIM hotaa| isa prakAra ina nirlepanakAlake bhedoMko jaghanya kAlase lekara utkRSTa kAlake prApta hone taka eka-eka adhika samaya ke kramase sthApita karake
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhIe aNNA parUvaNA 219 akkhavagassa tAva adIde kAle dosu vi phAsesu aNillevaNadvivINamudao hodUNa puNo tAsi majjhe egA pillevaTidI hodUNa udayaM lahadi / evaMvihaNillevATuMdINamudayakAlassa adIde kAle savvattha gahidasalAgAo aNaMtAo hodUNa uvarimaviyappapaDibaddhasalAgAhiMto bahugoo jaadaao| evaM khavagassa vi vattavvaM / Navari jANAjIvAvekkhAe esa kAlo ghettvyo| egajIvAvekkhAe vi esa kAlo AvaliyAe asaMkhejjadibhAgametto hodUNa savvabahugo hodi tti ghettavvaM / * dusamaio viseshiinno| 6555. 'khavagassa vA akkhavagassa vA aNusamayaNillevaNakAlo' ti puzvasattAvo annuvttttde| teNevamettha suttatthasaMbaMdho kAyavvo-khavagassa vA akkhavagassa vA bhavabaddhANaM vA samayapabaddhANaM vA aNusamayaNillevaNakAlo dusamaio puvuttakAlaM pekkhiyUNa visesahINo hodi tti / kiM kAraNaM? do-doNillevaNaTTidoNamaMtaridasarUveNa saMjogo adovadullaho hoi teNa pugvilla. kAlAdo eso kAlo visesahINo jaado| etya visesahINapamANaM hettttimraasissaasNkhejjdibhaago| tassa paDibhAgo AvaliyAe asNkhejjdibhaago| ettha vi putvaM va khavagasta adIdakAlavisaye NANAjIvappaNAe eso kAlo aNaMto ghettvo| egajIvappaNNAe AvaliyAe asaMkhejjadibhAgapamANo tti vattavvaM / uvarimapadesu vi eso attho samvattha jojeymvo| yahApara anusamayasambandhI nilepanakAla 'eka samayasambandhI bahuta hai' aisA kahanepara akSapakake to atIta kAlameM donoM hI pAzvabhAgoMmeM anirlepanarUpa sthitiyoMkA udaya hokara punaH unake madhya meM eka nirlepana sthiti hokara udayako prApta hotI hai / isa prakAra nirlepanarUpa sthitiyoMke udayakAlakI atIta kAlameM sarvatra grahaNa kI gayo zalAkAeM ananta hokara uparima bhedase sambandha rakhanevAlI zalAkAoMse bahuta ho jAtI haiM / isa prakAra kSapakake bhI kathana karanA caahie| itanI vizeSatA hai ki yaha kAla nAnA jIvoMkI apekSA grahaNa karanA caahie| eka jIvako apekSA bhI yaha kAla Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hokara sabase adhika hotA hai aisA yahA~ grahaNa karanA caahie| ke do samayavAlA anusamaya nirlepanakAla vizeSa hIna hai| 6555. kSapakake athavA akSapakake samayaprabaddhoMkA athavA bhavabaddhoMkA 'anusamayavAlA nirlepanakAla' isakI pichale sUtrase anuvRtti hotI hai, isalie yahAMpara usa padake sAtha sUtrake arthakA sambandha kara lenA cAhie-kSapakake athavA akSapakake bhavabaddhoMkA athavA samayaprabaddhoMkA anusamaya nirlepanakAla do samayavAlA pUrvokta kAlako dekhate hue vizeSa hIna hotA hai| zaMkA-isakA kyA kAraNa hai ? samAdhAna-kyoMki do-do nilepana sthitiyoMkA antaritarUpase saMyoga atIva durlabha hai| isalie pUrvake kAlase yaha kAla vizeSa hIna ho jAtA hai / yahA~para vizeSa hInakA pramANa adhastana rAzikA asaMkhyAtavA bhAga hai aura usakA pratibhAga Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hai| yahAMpara bhI pahaleke samAna kSapakake atIta kAlameM nAnA jIvoMko mukhyatAse yaha kAla ananta grahaNa karanA caahie| tathA eka jIvako mukhyatAse Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hai aisA kahanA caahie| Ageke padoMmeM bhI yaha sarvatra yojita kara lenA caahie|
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahiye kasAyapAhuDe * evaM gaMtUna AvaliyAe asaMkhejjadibhAge duguNahINo / 556. evaM tisamaiya-cadusamaiyAdINaM pi aNusamaya NillavaNakAlANaM visesahINabhAvo do jAva AvaliyAe asaMkhejjabhAgamettaAvaliyAe asaMkhejjadibhAgio aNusamayaNillevaNakAlo egasamaiyaNillevaNakAlAdo duguNahINo jAdo tti / edamegaM guNahANiaddhANametto / uvari puNo vivisesahINakameNa NedavvaM jAva AvaliyAe asaMkhejja vibhAgamettasavvukkassANusamayaNillevaNakAlo tti / etthAvaliyAe asaMkhejjadibhAgamettIo guNahANoo hoMti tti ghettabvaM / saMpahi etthataNacarima viyappapaDibaddho ukkassao aNusamayaNillevaNakAlo khavagAkhavagesu AvaliyAe asaMkhejjadibhAgametto ceva; Na tatto anbhahiyapamANo tti edassa atyavisesassa phuDIkaraNaTTamusarasuttAvayAro * ukkassao vi aNusamayaNiklevaNakAlo AvaliyAe asaMkhejjadibhAgo / 220 $ 557. khavagassa vA akkhavagassa vA bhava-samayapabaddha NillevaNadvidINamudayakAlo niraMtarasarUveNa labbhamANo ukkasseNa AvaliyAe asaMkhejjadibhAgameso ceva hodi tti vRttaM hoi / ettha savvatya 'aNusamayaNillevaNakAlo' tti vRtte bhava-samayapabaddhasesANaM ceva suddhANamudayakAlo ttiNa ghettavaM tahAvihasaMbhavANuvalaMbhAvo / kiMtu tattha kettiyANaM pi bhava-samayapabaddhANaM NillevaNasaMbhavaM pevikhayUNa missodayakAlassa vi aNusamamaNillevaNakAlattamettha parUvivamidi baTTavyaM / evaM ca sutaM sAmAsayaM, teNa aNusamayaNillevaNakAlaM vi ghettUNa payadappAbahuANugamo samayA * isa prakAra vizeSa hInake kramase jAkara anusamaya nirlepanakAla Avalike asaMkhyAta meM bhAga meM dviguNa hIna hotA hai| $ 556. isa prakAra tIna samayavAle, cAra samayavAle Adi bhI anusamaya nirlepana kAloMkA uttarottara vizeSa honapanA tabataka le jAnA cAhie jaba jAkara Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa Avalike asaMkhyAtaveM bhAgika anusamaya nirlepanakAla ekasamayake nirlepanakAlase dviguNa hIna ho jAtA hai / isa prakAra yaha eka guNahAnisthAna mAtra hotA hai| Age phira bhI vizeSa hona ke kramase Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa sabase utkRSTa anusamaya nirlepanakAlake prApta honetaka le jAnA caahie| yahAM para mAlike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa guNahAniyA~ hotI haiM aisA grahaNa karanA caahie| aba yahA~ sambandhI antima vikalpase sambandha rakhanevAlA anusamaya nirlepanakAla kSapaka aura akSapaka donoM meM Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa ho hotA hai usase adhika pramANavAlA nahIM / isa prakAra isa arthavizeSako spaSTa karaneke lie Age ke sUtrakA avatAra huA hai * utkRSTa bhI anusamaya nirlepanakAla Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hotA hai| $ 557. kSapakake athavA akSapaka ke bhavabaddha aura samayaprabaddhoMkI nirlepana sthitiyoMkA udayakAla nirantararUpa se prApta hotA huA utkRSTase Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hI hotA hai yaha isa kathanakA tAtparya hai / yahA~para sarvatra 'anusamaya nirlepanakAla' aisA kahanepara kevala bhavabaddhoM kA aura kevala samayaprabaddhoM kA udayakAla aisA nahIM grahaNa karanA cAhie, kyoMki usa prakAra vaha sambhava nahIM pAyA jAtA / kintu vahA~para kitane ho bhavabaddhoM aura samayaprabaddhoM ke nirlepanakA sambhava dekhakara mizra udayakAlakA bhI anusamaya nirlepana kAlapanA yahA~para kahA gayA hai aisA jAnanA cAhie / ataH yaha sUtra dezAmarSaka hai isa kAraNa anusamaya nirlepanakAlako bhI grahaNakara samayake
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagare Dhoe aNNA 221 virohennaannugNtvvo| saMpahi egAdiera tarakameNa pariSaDdiAhiM aNillevaNaTThidIhiM aMtaridANaM pillevadidINamudayeNa pillevidapuvvANaM bhava-samayapabaddhANamadIdakAlavisaye thovabahuttamakkhavagasaMbaMdheNa palvemANo uvarimaM suttapabaMdhamADhavei __* akkhavagassa egasamaiyeNa aMtareNa NillevidA samayapabaddhA vA bhavabaddhA vA thovaa| 6558. edassattho vuccade-akkhavagassa adIde kAle NANAkammaDhidiabhaMtare vA egakammadidiabhaMtare vA dosu vi pAsesu egegaapillevaNadidi-aMtaraM hodUNa puNo tAsi majjhe jettiyAo bhavasamayapabaddhANaM NillevadvidIo udayamAgadAo asthi tAsu laddhasamayapabaddhANaM bhavabaddhANaM ca tattheva NillevivasahavANaM samvattha ucciNidUNa gAhidasalAgAo aNaMtAo asaMkhejjAbo ca hodUNa savvatthovAo bhavaMti; uvarimaviyappapaDibaddhabhava-samayapabaddhasalAgANametto jahAkama bahutta snnaado| * dusamaeNa aMtareNa NinlevidA visesAhiyA / 6559. dosu vi pAsesu do-homaNillevaNaTThidoo hodUNa puNo tAsi majjhe kettiyAo vi bhava-samayapabaddhaNillevaNahidIo udayaM kAdUNa gadAo avIvakAlappaNAe aNaMtAo asthi / kammaTThivivivakkhAe ca asNkhejjaao| puNo tAsu pillevidasamayapabaddhANaM bhavabaddhANaM ca gahidasalAgAo heTThimaviyappasalAgAhito visesAhiyAo hoti ti sutttthsNbNdho| visesapamANameMttha avirodhapUrvaka prakRta alpabahutvakA anugama jAnanA caahie| aba ekase lekara eka-eka adhikake kramase parivardhita anilepana sthitiyoMse antarita nilepana sthitiyoMkA udayase nirlepitapUrva bhavabaddha aura samayaprabaddhoMke atIta kAlasambandhI alpabahutvako akSapakake sambandhase prarUpaNA karate hue Ageke sUtraprabandhako Arambha karate haiM * akSapakake eka samayika antarase nilepita samayaprabaddha athavA bhavabaddha sabase thor3e haiN| 6558. akSapatra ke atIta kAlameM nAnA karmasthitiyoMke bhItara athavA eka karmasthitike bhItara donoM hI pAzvaMbhAgoMmeM eka-eka anirlepanarUpa sthitikA antara hokara punaH unake madhyameM jitanI bhavabaddhoM aura samayaprabaddhoMkI nirlepanasthitiyAM udayako prApta huI haiM unameM vahIM nirlepita svarUpa prApta hue samayaprabaddhoM aura bhavabaddhoMkI sarvatra milAkara grahaNa kI gayI zalAkAeM ananta aura asaMkhyAta hokara sabase thor3I hotI haiM, kyoMki uparima vikalpoMsambandhI bhavabaddha aura samayaprabaddhoMkI zalAkAeM Age-Age kramase bahuta dekhI jAtI haiN| * vo samayika antarase nirlepita samayaprabaddha aura bhavabaddha vizeSa adhika hote haiN| 6559. donoM hI pArzvabhAgoMmeM do-do anirlepanarUpa sthitiyAM hokara punaH unake madhya meM kitanI hI bhavasiddha aura samayaprabaddhasiddha nilepana sthitiyAM udayako prApta hokara atIta kAlakI mukhyatAmeM ananta hotI haiM aura karmasthitikI mukhyatAmeM asaMkhyAta hotI haiN| punaH unameM jinakA nirlepana ho gayA hai aise samaya prabaddhoM aura bhavabaddhoMkI grahaNakI gayI zagakAe~ adhastana bhedoMkI zalAkAoMse vizeSa adhika hotI haiM yaha isa sUtrakA samuccayarUpa artha hai| yahA~para vizeSakA pramANa adhastana zalAkAoMke asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hai|
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ 222 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe hettimslaagaannmsNkhejjdibhaago| tassa ko paDibhAgo ? palidovamassa asaMkhejjadibhAgo, ettha. taNaguNahANiaddhANassa tppmaannttovesaado| evaM tisamayeNa aMtareNa NillevidA visesAhiyA, cadusamaiyaNillevidA visesAhiyA, iccAdikameNa gaMtUNa tado palidovamassa asaMkhejjadibhAgamettaddhANe duguNavaDDI hodi tti jANAvaNaTThamuttarasuttAraMbho * evaM gaMtUNa palidovamassa asaMkhejjadimAge duguNA / 6560. puvuttabhAgahAramettaddhANamuvari gaMtUNa taditthaviyappasalAgAo palidovamassa asaMkhejjadibhAgamettaNaMtareNa pillevijjamANANaM bhavasamayapabaddhANamadodakAlappaNAe aNaMtAo kammaTTidivivakkhAe ca asaMkhejjapamANAo hodUNa duguNavaDidAo vaTavvAo tti vuttaM hoi / evamegaM dugunnvddiaddhaannN| evaMvihesu palidovamassa asaMkhejjavibhAgamettesu duguNavaDDiaddhANesu gadesu tattha sayaladdhANassa asaMkhejjadibhAge payadaviyappasalAgAhiM javamajjhamuppajjadi ti imamatyavisesaM jANavemANo suttamuttaraM bhaNai * hANANamasaMkhajjadimAge javamajhaM / 6561. etthataNasayalaDhANANi palidovamassa asaMkhejjadibhAgamettANi egAdieguttara. kameNa parivaDidANamaNilleviTidisalAgANaM tatto ahiyyraannmnnuvlNbhaado| evaMvihassa sayala zaMkA-usakA pratibhAga kyA hai ? samAdhAna-palyopamakA asaMkhyAtavA bhAga pratibhAga hai, kyoMki yahA~kA guNahAniadhvAna tatpramANa hai aisA AgamakA upadeza hai| isI prakAra tIna-tIna samayake antarase nirlepita ve vizeSa adhika haiM, cAra-cAra samayake antarase nilaMpita ve vizeSa adhika haiM ityAdi kramase jAkara usake bAda palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa sthAnoMke prApta honepara dviguNa vRddhi hotI hai| isa prakAra isakA jJAna karAne ke lie Ageke sUtrakA Arambha karate haiM * isa prakAra vizeSa adhikake kramame jAkara palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa sthAna jAnepara vahA~ unakA pramANa dUnA hotA hai| 560. pUrvokta bhAgahArapramANa sthAna Upara kramase jAkara palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa antarase nilepyamAna bhavabaddha aura samayaprabaddhoMkI vahAM prApta huI zalAkAeM atIta kAlakI mukhyatAse ananta aura karmasthitikI vivakSAmeM asaMkhyAtapramANa hokara dUnI vRddhiko prApta huI jAnanI cAhie yaha ukta kathanakA tAtparya hai| yaha eka dUnA vRddhirUpa sthAna hai| isa prakAra palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa sthAnoMke vyatIta honepara vahA~ samasta sthAnoMke asaMkhyAtaveM bhAgameM prakRta bhedarUpa zalAkAoMke Azrayase yavamadhya utpanna hotA hai isa prakAra isa arthavizeSakA jJAna karAte hue Ageke sUtrako kahate haiM OM yahA~ jitane dviguNa vRddhirUpa sthAna prApta hote haiM unake asaMkhyAtaveM bhAgameM yavamadhya hotA hai| 6561. yahA~ samasta sthAna palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa haiM kyoMki ekase lekara eka-eka adhikake kramase parivardhita anirlepita sthitisambandhI zalAkAeM unase adhika nahIM pAI
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ 223 khavagaseDhoe aNNa parUvaNA ddhANassa asaMkhejjavibhAgamettaddhANe tappAoggapalidovamassa asaMkhejjavibhAgamettataraviyappeNa aMtaridANaM ThidINamudayeNa pillevidapuvvANaM bhavasamayapabaddhANaM salAgAo pugvaM va aNaMtAo asaMkhejjAo ca hodUNa javamajhabhAveNa samuppaNNAo vaTavvAo ti sutttthsNbNdho| eto uvarimesu sayalaTThANaddhANassa asaMkhejjesu bhAgesu visesahANoe asaMkhejjAo guNahANIo gaMtUNa savvukkassapillevaNaMtareNa NillevidANaM bhava-samayapabaddhANaM salAgAo aNaMtAo asaMkhejjAo ca ghetUNa esthataNacarimaviyappo hodi tti ghettavvaM / ettha NANAguNahANisalAgAo palidovamassa asNkheNjjdibhaago| eyaguNahANiTThANaMtaraM pi palidovamassa asNkhejjdibhaago| gavari NANAguNahANi. salAgAhiMto eyaguNahANiTThANaMtaramasaMkhejjaguNaM / saMpahi etthataNacarimaviyappassa phuDIkaraNaTTamuttarasattAvayAro * ukkassayaM pi pillevaNaMtaraM palidovamassa asNkhejjdimaago| 6562, kuvo? etto amahiyANamaNillevaTTidoNaM NiraMtarasarUveNa svvtymnnuvlNbhaado| evaM pi suttaM desAmAsayaM teNa pillevaNadidIhi mi egAdieguttarakameNa aMtaridANamaNillevadvidINaM bhava-samayapabaddhasalAgAhiM payavajavamajhaparUvaNAvisesasaMbhavaM jANiya kaayvvo| jahA eso attho akkhavagassa mAgado tahA ceva khavagassa vi mggiyvvo| Navari tattha ukkassayaM pi pillevaNaMtaramAvaliyAeM asaMkhejjadibhAgo / evamedaM samAgiya saMpahi egasamaeNa Nillevija jamANANaM saMbhavasamayapabaddhANaM pamANAvahAraNamuvarimaM sattapabaMdhamAha AN jaatiiN| ataH isa prakArake samasta sthAnoMke asaMkhyAtaveM bhAgapramANa sthAnameM tatprAyogya palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa antarasambandhI bhedoMse antarita sthitiyoMke udayase nirlepita pUrva bhavabaddha aura samayaprabaddhoMkI zalAkAe pahaleke samAna ananta aura asaMkhyAta hokara yavamadhyarUpase utpanna huI jAnanI caahie| yaha isa sUtrakA arthake sAtha sambandha hai| Age isase uparima sthAnake asaMkhyAta bahubhAgapramANa sthAnoM meM vizeSahAni dvArA asaMkhyAta guNahAniyAM jAkara sabase utkRSTa nirlepanake antarase nirlepita bhavabaddha aura samayaprabaddhoMkI ananta aura asaMkhyAta sthAnoMko grahaNa karake yahA~kA antima bheda utpanna hotA hai aisA grahaNa karanA caahie| yahA~para nAnA guNahAni zalAkAeM palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa haiM tathA eka guNahAni sthAnAntara bhI palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa haiN| aba yahAM antima vikalpako spaSTa karaneke lie Ageke sUtrakA avatAra karate haiM * utkRSTa bhI nirlepanarUpa sthitikA antara palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa haiN| 6562. kyoMki isase adhika anilaMpita sthitiyAM nirantara sarvatra upalabdha nahIM hotI haiN| yaha satra bhI dezAmarSaka hai, isalie nirlepanarUpa sthitiyoMse ekase lekara eka-eka adhikake kramase antarita anilepanarUpa sthitiyoMkI bhavabaddha aura samayaprabaddha zalAkAoMke dvArA prakRta yavamadhya prarUpaNAvizeSa sambhava jAnakara karanA cAhie / yahA~ jisa prakAra yaha arthe akSapakakI apekSA kahA hai usI prakAra kSapakako apekSA bhI jAna lenA caahie| itanI vizeSatA hai ki vahAM para utkRSTa bhI nirlepana antara Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hotA hai| isa prakAra isa kathanako samApta karake aba eka samayake dvArA nirlepyamAna sambhava samayaprabaddhoMke pramANakA avadhAraNa karaneke lie Ageke sUtraprabandhako kahate haiM
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe * ekkeNa samayeNa Nillevijjati samayapabaddhA vA bhavabaddhA vA ekko vA, do vA tiNi vA; ukkasseNa palidovamassa asaMkhejjadibhAgo / 224 9563. egA die guttaraparivaDDIe gaMtUNa ukkasseNa palidovamassa asaMkhejjadibhAgamettA caiva samayapabaddhA bhavabaddhA ca egasamaeNaNille vijjamANA hoMti, NAdirittA tti bhaNidaM he i / esA ca parUvaNA khavagassa akkhavagassa ca sAhAraNabhUdA daTThavvA, ubhayattha vi ukkasseNa paliyoMvamassa asaMkhejjadibhAgamettANaM bhavasamayapabaddhANamegasamayeNa NillevaNa saMbhavaM paDi visesAbhAvAdo / * edeNa vi javamanjhaM / 564. edeNa vi anaMtarasuttaNiddidveNa atyaviseseNa paricchiSNasaruvANameyamegAdieguttarakameNa egasamayeNa Nille vijjamANANaM bhavasamayapabaddhANamavodakAlamastiyUNa javamajjhaparUvaNA kAyadhvA tti bhaNidaM hoi / saMpahi jai vi evassa javamajjhassa parUvaNA sugamA to vi maMdabuddhisovArajaNANuggaha tavvivaraNaM kuNamANo cuSNisuttayAro uvarimaM vihAsA gaMthamADhave * ekkkeNa pille vijjati te thovA / 565. evaM bhaNide adIve kAle je egegasamayapabaddhA bhavabaddhA ca hodUNa NillevivA simadIde kAle samvattha ucviNiNa gahidasalAgAo anaMtasaMkhAvacchiNNAo hodUNa uvarimavipapaDibaddhasalAgAhato thovAo ti vRttaM hoi / * jo samayabaddha yA bhavabaddha eka samaya dvArA nirlepita kiye jAte haiM ve eka hote haiM, athavA do hote haiM athavA tIna hote haiN| isa prakAra kramase jAkara utkRSTa palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hote haiM / $ 563. ekase lekara eka-eka adhika parivardhita kramase jAkara eka samaya dvArA nirlepyamAna samayaprabaddha aura bhavabaddha utkRSTase palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hote haiM, inase adhika nahIM hote yaha ukta kathanakA tAtparya hai / kintu yaha prarUpaNA kSapaka aura akSapaka ke samAnarUpase jAnanI cAhie, kyoMki donoM hI sthAnoMpara palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa bhavabaddha aura samayaprabaddhoMkA nirlepana sambhava honeke prati vizeSatAkA abhAva hai / * isa arthavizeSake anusAra bhI yavamadhya hotA hai / 6564. 'edeNa vi' arthAt isa anantara sUtra nirdiSTa arthavizeSake anusAra bhI ekase lekara eka-eka adhika ke kramase paricchinna svarUpa nirlepyamAna ina bhavabaddha aura samayaprabaddhoMkI atItakAla ke Azraya se yavamadhya prarUpaNA karanI cAhie yaha ukta kathanakA tAtparya hai / aba yadyapi isa yavamadhyakI prarUpaNA sugama hai, to bho mandabuddhi zrotAoMke anugRhake lie usakA vivaraNa karate hue cUrNisUtrakAra Age vibhASAgranthakA Arambha karate haiM * jo samayaprabaddha yA bhavabaddha eka-eka karake nirlepita kiye gaye haiM ve sabase thor3e haiN| 165. aisA kahanepara atIta kAlameM jo eka-eka samayaprabaddha aura bhavabaddha nirlepita ki gaye haiM unakI atIta kAlameM sarvatra ekatrita karake grahaNa kI gayI zalAkAeM ananta saMkhyArUpa hokara Age ke bhedoMse sambandha rakhanevAlI zalAkAoM kI apekSA thor3I hotI haiM /
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhoe aNNA parUvaNA 225 * doNi NinlevinjaMti visesAhiyA / 566. je do-do samayapabaddhA bhavabaddhA vA egasamaeNa NillevidA ti adIdakAle savvattha jahAsaMbhavamucciNidUNa gahidA puvillehito visesAhiyA tti vuttaM hoi / visesapamANamattha palidovamassa asaMkhejjadibhAgapaDibhAgiyaM, etthataNaguNahANiaddhANassa tppmaannttaado| * tiNi pillevijjati visesAhiyA / 5567. je tiNNi-tiNi NillevidA bhavabaddhA samayapabaddhA vA te adIdakAle samvattha samuccivasarUvA aNaMtaraheTThimaviyappasalAgAhito visesAhiyA tti bhaNidaM hoi / - * evaM gaMtUNa palidovamassa asaMkhejjadimAge duguNA / 6568. evamaTTidegegavisaMsapaDivaDoeM gaMtUNa palidovamarasa asaMkhejjavibhAgamettaddhANe duguNavaDDI samuppajjadi tti vuttaM hoi| evaM duguNavaDivA duguNavaDDidA jAva palidovamassa asaMkhejjavibhAgametIo duguNavaDIo gaMtUrNa tadityaviyappe javamajha samuppaNNaM ti tatto uvari visesahINakameNa asaMkhejjAo guNahANoo gaMtUNa savvukkassapalidovamAsaMkhejabhAgametta. bhavasamayapabaddhasalAgAo ghettUNa payadajavamajhapakhvaNAe carimaviyappo hoi| ettha javamajhaheTrimasayaladdhANAdo uvarimasayaladdhANamasaMkhejjaguNaM, heTimadaguNavaDisalAgAhito uvarimaduguNa * jo samayaprabaddha yA bhavabaddha do-do karake nirlepita kiye gaye haiM ve vizeSa adhika hote haiN| 6566. jo do-do samayaprabaddha yA bhavabaddha nirlepita kiye gaye haiM ve atItakAlameM sarvatra yathAsambhava ekatrita karake grahaNa kiye gaye pahalekI apekSA vizeSa adhika hote haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai| yahA~para vizeSa bhAga palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgake pratibhAga pramANa hai, kyoMki yahA~kA guNahAni adhvAna tatpramANa hai| jo samayaprabaddha yA bhavabaddha tIna-tIna karake nilaMpita kiye gaye haiM ve vizeSa adhika hote haiN| 1567. jo bhavabaddha yA samayapabaddha tIna-tIna nirlepita kiye gaye haiM ve atIta kAla meM sarvatra ekatrita kiye gaye anantara adhastana bhedoMkI zalAkAoMse vizeSa adhika hote haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai| * isa prakAra eka-eka adhikake kramase jAkara palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgameM ve dUne ho gaye haiN| 1568. isa prakAra avasthita eka-eka vizeSako parivRddhise jAkara palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa sthAnake prApta honepara dUnI vRddhi utpanna hotI hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| isa prakAra dviguNavRddhi-dviguNavRddhi hotI huI palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa dviguNavRddhiyAM jAkara vahAM prApta hue vikalpameM yavamadhya utpanna hotA hai| punaH usase Age vizeSahInake kramase asaMkhyAta dviguNahAniyAM jAkara sabase utkRSTa palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa bhavabaddha aura samayaprabaddha zalAkAoMko grahaNa kara prakRta yavamadhya prarUpaNAmeM antima vikalpa hotA hai| yahA~para yavamadhyake adhastana samasta adhvAnase uparima pUrA adhvAna asaMkhyAtaguNA hotA hai, kyoMki aSastana dviguNa1. tA. A. pratyoH -paDivattIe / 29
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ 226 jayadhavalAsahide kasAyapAhU hANisa lAgAo asaMkhejjaguNAo tti eso samvo vi atthaviseso suttaNilINo vakkhANeyavvo / saMpahi etthataNaNANA guNahANisa lAgANameya guNahANiTTAnaMtarassa ca pamANAvahAraNaM kuNamANo suttamuttaraM bhaNai * NANaMtarANi thovANi / 6 569. etthataNaNANAguNahANisa lAgAo palidovamassa asaMkhejjadibhAgamettIo hoTUNa thovAo tti vRttaM hoi / * ekkaMtarachedaNANi vi asaMkhejjaguNANi / 570. egaguNahANiTThANaMtarassa addhacchedaNayasalAgAo vi pugvillaNANAguNahANisalAgAhito asaMkhejjaguNAo, teNeyaguNahANidvANaMtaraM niyamA asaMkhejjaguNaM hodi tti eso eksa suttassa bhAvatyo / edaM ca eyaguNahANidvANaMtaraM palidovamapaDhamavaggamUlassAsaMkhejja vibhAgamettameveti NiccheyavvaM etthataNasayaladvANANaM palidovama paDhamavaggamUlaM pekkhidUNAsaM kheMjjaguNahoNattassa uvarimappAbahuasuttabaleNa pariNicchiyattAdo / saMpahi ettha bhaNidapadavisesANaM kesa pobattAvAraNamuvarimaM pabaMdhamADhavei * appAbahuaM / 6 571. adIdaparUvaNA visayANaM kesi pi padANamappAbahuamidANi kassAmo tti bhaNidaM hoi / vRddhi zalAkAoM se uparama dviguNavRddhi zalAkAe~ asaMkhyAtaguNI hotI haiM / isa prakAra yaha pUrA hI arthavizeSa sUtra meM garbhita hai aisA vyAkhyAna karanA caahie| aba yahA~para nAnA guNahAni zalAkAoM ke aura eka guNahAnisthAnAntara ke pramANakA avadhAraNa karaneke lie AgekA sUtra kahate haiMyahA~ nAnAntara arthAt nAnA guNahAnizalAkAe~ thor3I haiM / 569. yahAMkI nAnA guNahAnizalAkAe~ palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hokara thor3I haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai / * ekAntaracheda arthAt eka guNahAnisthAnAntarake ardhaccheda asaMkhyAtaguNe haiM / $ 570. eka guNahAnisthAnAntarakI ardhacchedazalAkAeM bhI pahalekI nAnA guNahA nikI zalAkAoM kI apekSA asaMkhyAtaguNI haiM, isa kAraNa eka guNahAnisthAnAntara niyama se asaMkhyAtaguNA hai yaha isa sUtra kA bhAvArtha hai / aura yaha eka guNahAnisthAnAntara palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hI hotA hai aisA nizcaya karanA cAhie, kyoMki yahA~ke samasta sthAna palyopamake prathama vargamUlako dekhate hue asaMkhyAtaguNe hIna haiM yaha uparima sUtrake balase nizcita hotA hai| aba yahA~para kahe gaye kitane hI padavizeSoMke alpabahutvakA avadhAraNa karaneke lie uparima prabandhako Arambha karate haiM-- * aba kinhIM padoMkA alpabahutva kahate haiN| $ 571. aba atIta prarUpaNAviSayaka kitane hI padoMkA alpabahutva isa samaya kaheMge yaha ukta kathanakA tAtparya hai /
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ aaraDhIe aNNA parUvaNA * savvatthovamaNusamayaNilleva NakaMDaya mukkassayaM / $ 572. etthANusamaya NillavaNakaMDayamidi bhaNide samayaM paDi bhavabaddhANaM samayapabaddhANaM ca pillevaNakAlo gaheyavvo / tassANukkassa viyappapaDisehaTThamukkassa visesaNaM kadaM; teNa savvukkassayamaNusamaya NillevaNakaMDayamAvaliyAe asaMkhejjadibhAgapamANaM hoNa savvatyovamidi sutattho / 227 * je egasamaeNa NillevijjaMti bhavabaddhA te asaMkhejjaguNA / 6573. kudo ? palidovamassa asNkhejjdibhaagpmaannttaado| NacedamasiddhaM, ekkammi Thidivisese palidovamassa asaMkhejjadibhAgamettA bhavabaddhA hohUNa NillevijjaMti tti puNvameva paruvidattAdo / * samayapavaddhA egasamayeNa NillevijjaMti asaMkhejjaguNA / 6574. devi palidovamassa asaMkhejjadibhAgamettA ceva hoMti, kiMtu egammi bhavabaddhe jillevijjamANe asaMkhejjA samayapabaddhA pille vijjamANA labbhaMti, egabhavabaddhaabbhaMta re jahaNado vi aMtomuhuttamettANaM samayapabaddhANaM saMbhavovalaMbhAdo / tado siddhamedesi tatto asaMkhejja - guNattaM / guNagAranAmettha aMtomuhuttamettamidi ghettavvaM / * samayapabaddhasesaeNa virahidAo NiraMtarAo dvidIo asaMkhejjaguNAo / * utkRSTa anusamaya nirlepanakANDaka sabase alpa hai / $ 572. yahA~para anusamaya nirlepanakANDaka aisA kahanepara usase pratisamayake bhavabaddha aura samayabaddhoM kA nirlepanakAla grahaNa karanA caahie| usake anutkRSTa bhedakA niSedha karaneke lie utkRSTa vizeSaNa diyA hai / isa kAraNa sabase utkRSTa anusamaya nirlepanakANDaka mAvalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hokara sabase alaga hai yaha isa sUtrakA artha hai / * jo bhavabaddha eka samaya dvArA nirlepita kiye jAte haiM ve asaMkhyAtaguNe haiM / $ 573. kyoMki ye palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa haiM / aura yaha kathana asiddha nahIM hai, kyoMki eka sthitivizeSa meM palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa bhavabaddha hokara nirlepita kiye jAte haiM yaha pUrva hI kaha Aye haiM * jo samayaprabaddha eka samaya dvArA nirlepita kiye jAte haiM ve asaMkhyAtaguNe haiM / $ 574. ye bhI palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hI hote haiM, kyoMki eka bhavabaddha ke nirlepyamAna hone meM asaMkhyAta samayaprabaddha nirlepyamAna prApta hote haiM, kyoMki eka bhavabaddhake bhItara jaghanyase bhI antarmuhUrtapramANa samayaprabaddha upalabdha hote haiM / isalie ye unase asaMkhyAtaguNe haiM yaha siddha huA / yahA~para guNakArakA pramANa antarmuhUrta hai aisA grahaNa karanA cAhie / * samayabaddha zeSase rahita nirantara sthitiyA~ asaMkhyAtaguNI haiM / 1. tAmrapatrapratI prAyo'tra khaMDayamidi iti pAThaH /
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe 6 575. evAo palidovamassa asaMkhejja vibhAgamettIo ceva niraMtaramasAmaNNAo dvidIo abhavasiddhiyapAogge palidovamassa asaMkhejjadibhAgamettIo hoMti tti puvvameva bhaNivattAvo / kiMtu puvvillehito evAo asaMkhejjaguNAo / kadhamedaM paricchijjave ? evamhAvo ceva suttAvo / 228 * pAlidovamavaggamUlamasaMkhejjaguNaM / SS 576. kiM kAraNaM ? asAmaNNadvivINaM NiraMtara muvalabbhamANANaM palidovamapaDhamavaggamUlAsaMkhejjabhAgapamANa ttaavo| Na cedamasiddhaM evaM ? evamhAdo ceva suttAdo tassa tahA bhAva pariNicchayAdo / * NisegaguNahANiTThANaMtaramasaMkhejjaguNaM / $ 577. kuvo ? asaM khejjapalidoSamapaDhamavaggamUla pamANattAvo / jevamasiddha; kammaTThadijANA guNahAsilA gAhiM kammadvidIe bhAjidAe paripphuDamevAsaMkhejjapaDhamavaggamUlamettaNisegaguNahANidvANapamANupattidaMsaNAvo / * bhavabaddhANaM jinlevaNadvANANi asaMkhejjaguNANi / 578. evANi vi asaMkhejjapaDhamavaggamUlamettANi ceva / kiMtu asaMkhejjaNise yaguNahANi - bhANi tado asaMkhejjaguNANi jAvANi / * samayapabaddhANaM NillevaNaTThANANi bisesAhiyANi / $ 575. ye palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hI hotI haiM, kyoMki abhavasiddhika jIvoMke yogya nirantara asAmAnya sthitiyAM palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hotI haiM yaha pahale hI kaha Aye haiM / kintu ye pUrvakI apekSA asaMkhyAtaguNI haiM / zaMkA- yaha kisa pramANase jAnA jAtA hai ? samAdhAna - yaha isI sUtra se jAnA jAtA hai / * palyopamakA prathama vargamUla asaMkhyAtaguNA hai / 6 576. zaMkA - isakA kyA kAraNa hai ? samAdhAna - kyoMki nirantara upalabdha honevAlI asAmAnya sthitiyA~ patyopamake prathama vargamUlake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hotI haiN| aura isa prakAra yaha kathana asiddha nahIM hai, kyoMki isI sUtrase usake usa prakAra ke honekA jJAna hotA hai / * niSeka guNahAnisthAnAntara asaMkhyAta guNA hai / $ 577. kyoMki yaha asaMkhyAta palyopamake prathama vargamUlapramANa hai aura yaha kathana asiddha nahIM hai, kyoMki karmasthitisambandhI nAnA guNahAnizalAkAoMke dvArA karmasthiti ke bhAjita karanepara spaSTa hI asaMkhyAta prathama vargamUlapramANa niSekaguNahAnisthAnoMke pramANakI utpatti dekhI jAtI hai / * bhavabaddhoMke nirlepanasthAna asaMkhyAtaguNe haiM / $ 578. ye bhI asaMkhyAta prathama vargamUlapramANa hI haiM / kintu inameM asaMkhyAta niSekaguNahAniyAM garbhita haiM, isa kAraNa ye asaMkhyAtaguNe ho jAte haiM / * samayaprabaddhoMke nirlepanasthAna vizeSa adhika haiM /
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagasaiDhIe aNNA parUvaNA 229 6579. kettiyametteNa ? aNtomuttmettenn| kiM kAraNaM ? samayapabaddhANaM jahaNNaNillevaNaTThANAdo uvari aMtomuhuttamettIo dvidIo abbhussariyUNa bhavabaDhANaM jhnnnnnnillevnntttthaannsmuppttidsnnaado| * samayapabaddhassa kammadvidIe aMto aNusamayaavedagakAlo asNkhejjgunno| 6580. kammaTuidiAdisamayappahuDi egasamayapabaddhassa palidovamAsaMkhejjavibhAgametta. NiraMtaravedagakAlamullaMghiyUNa puNo uvari jattha vA tattha vA palidovamassa asaMkhejjavibhAgametto Niruddhasamayapabaddhassa NiraMtaramavedagakAlo ukkasseNa asaMkhejjapalidovamapaDhamavaggamUlapamANo kammaTTivIe abhaMtare labbhai; okaDDukkaDaNAvaseNa NiraMtaramettiyamettANaM giddhasamayapabaddhapaDi. baddhagovucchANaM sunnnnttsnnaado| eso ca kAlo asaMkhejjapalivovamapaDhamavaggamUlamatto hodUNa heTThimarAsIdo asaMkhejjaguNo tti ghettvyo| * samayapabaddhassa kammaTTidIe aMto aNusamayavedagakAlo asNkhejjgunno| $ 581. evaM bhaNive egasamayammi baDo samayapabaddho baMdhAvaliyAdikkatapaDhamasamayappahuDi palidovamassa asaMkhejjavibhAgamettakAlaM piraMtaramudayamAgacchavi jAva jiraMtaravedagakAlacarima. samabo tti / eso kAlo aNusamayavedagakAlo ti bhnnnnve| esoca pugvillakAlAdo asaMkhejja. 6579. zaMkA-kitane adhika haiM ? samAdhAna-antarmuhUrtapramANa adhika haiN| zaMkA-isakA kyA kAraNa hai? samAdhAna-kyoMki samayaprabaddhoMke jaghanya nirlepanasthAnase Upara antarmuhUrtapramANa sthitiyAM sarakakara bhavabaddhoMke jaghanya nirlepanasthAnoMkI utpatti dekhI jAtI hai| * karmasthitike bhItara samayaprabaddhakA anusamaya avedakakAla asaMkhyAtaguNA hai| 6580. karmasthitike prathama samayase lekara eka samayaprabaddhake palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa nirantara vedakakAlakA ullaMghana kara Upara yahA~ athavA vahA~ palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa vivakSita samayaprabaddhakA nirantara avedakakAla utkRSTase asaMkhyAta palyopamake prathama vargamUlapramANa kamaMsthitike bhItara prApta hotA hai, kyoMki utkarSaNa aura apakarSaNake vazase nirantara iyatpramANa vivakSita samayaprabaddhase sambaddha gopucchAoMkA zUnyapanA dekhA jAtA hai| aura yaha kAla asaMkhyAta palyopamake prathama vargamUlapramANa hokara adhastana rAzise asaMkhyAtaguNA hotA hai aisA yahA~ grahaNa karanA caahie| * samayaprabaddhakA kamasthitike bhItara anusamaya vedakakAla asaMkhyAtaguNA hai| 6581. isa prakAra kahanepara eka samayameM baddha samayaprabaddha bandhAvalike anantara prathama samayase lekara palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgarUpa kAlapramANa nirantara vedakakAlake antima samaya taka nirantara udayako prApta hotA hai| isa kAlako anusamaya vedakakAla kahate haiN| aura yaha kAla pichale kAlakI apekSA asaMkhyAtaguNA hai, kyoMki donoM kAloMke sAmAnyase asaMkhyAta palyopamake
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ 230 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe guNo, dohamasaMkhejjapalidovamapaDhamavaggamUlamettAvisese vi paramAgamovaesabaleNa tatto evassAsaMkhejjaguNa siddhIdo / * savvo avedagakAlo asaMkhejjaguNo / $ 582. egasamayapabaddhassa niraMtara - vedagAvedagakAletu kammadvidIe abbhaMtare sukkaMdhArapavakhe va pariyatamANesu tattha vedagakAlaM mottUNa avedagakAlo ceva saMpiDiya gahide payadakAlo samupajjai / eso ca puvvillAdo aNusamaya vedagakAlAdo' asaMkhejjaguNo / nANAkaMDayasaMkalanasarUvassedassa egakhaMDayasarUvAdo tatto asaMkhejjaguNatta siddhIe virohAbhAvAdo / * savtro vedagakAlo asaMkhejjaguNo / $ 583. tasseva Niruddhasamayapabaddhassa kammadvidimanbhaMtare vedagakAlo savvatya saMpiDiya gahido sanvo vedagakAlo tti bhaNNade; vedagakAlakaMDayANaM palidovamassa asaMkhejjadibhAgamettANaM sabvesimeva saMviDiyUNa gahidANaM samUhasiddhattAdo / edassa ca pamANaM kammadvidIe asaMkhejjA bhAgA bhavaMti, puvvillavedagakAlassa savvasseva kammadvidIe asaMkhejjadibhAgapamANattAdo / tado siddhamedassa tatto asaMkhejjaguNattaM / * kammaTThadI visesAhiyA / prathama vargamUlapramANa honepara bhI paramAgamake upadezake balase pUrva kAlako apekSA yaha kAla asaMkhyAtaguNA siddha hotA hai / * sampUrNa avedakakAla asaMkhyAtaguNA hai / $582. eka samayaprabaddhake karmasthitike bhItara nirantara vedakakAla aura avedakakAloMke zuklapakSa aura kRSNapakSa ke samAna parivartamAna honepara unameM se vedakakAlako chor3akara avedakakAlako ekatrita karake grahaNa karanepara prakRta kAla utpanna hotA hai / ata: yaha kAla pichale anusamaya vedakakAlakI apekSA asaMkhyAtaguNA hai, kyoMki yaha nAnA kANDakoMke saMkalanasvarUpa eka kANDakasvarUpa hai, isalie isake pichale kAlakI apekSA asaMkhyAtaguNA siddha hone meM virodhakA abhAva hai / * sampUrNa vedakakAla asaMkhyAtaguNA hai / 583. usI vivakSita samayaprabaddhakA karmasthitike bhItara jo pUrI sthiti ke bhItarakA ekatrita kiyA huA vedakakAla grahaNa kiyA gayA hai vaha saba vedakakAla kahalAtA hai, kyoMki vaha palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa grahaNa kiye gaye sabhI vedakakAla kANDakoMkA ekatrita samUharUpa siddha hotA hai / ataH isakA pramANa karmasthitike asaMkhyAta bahubhAgapramANa hai, kyoMki pichalA pUrA avedakakAla karmasthitike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hai, isalie yaha kAla pichale kAlakI apekSA asaMkhyAtaguNA siddha hotA hai / * karmasthiti vizeSa adhika hai / 1. tAmrapratI - vedakakAlo iti pAThaH /
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaDhIe navamI mUlagAhA 231 584. kettiyametteNa ? sagaasaMkhejja vibhAgabhUdasavvA vedagakAlametteNa / kudo ? vedagA vedagakAlasamUhassa kammaTThidivavaesAruhattAdoM / evamedammi cUliyappAbahue samatte tado aTTamIe mUlagAhAe athavihAsA samattA bhavadi / * navamIe mUlagAhAe samukkittaNA / 585. aTTama mUlagA hA vihAsaNANaMtarametto jahAvasarapattAe NavamamUlagAhAe samukkittaNA kAvvAtti vRttaM hoi / (151) kiTTIkadamma kamme hidi- aNubhAgesu kesu sesANi / kammANi puvvabaddhANi bajjhamANAnudiNNANi // 204 // 586. kimamesA navamI mUlagAhA samoiNNA tti ce ? vuccade - NANAvaraNAdikammANaM afgarpaDhamasamae ThidiaNubhAgasaMtakammapamANAvahAraNaTuM tesi ceva dvidi-aNubhAgabaMdhodaya visesAvahAraNaTTaM ca gAhAsuttamedamoiNNaM; paripphuDamevettha tahAvihatyaNidde sadaMsaNAdo / taM jahA - 'kiTTIkadammi kammeM' puvvamakiTTI sarUveNa mohaNIyANubhAgasaMtakamme niravasesaM kiTTosarUveNa pariNamidammi kiTTIvedagapaDhamasamaye vaTTamANassa tassa dvidisaMtAdipamANagavesaNaM kassAma tivRttaM hoi / 'Thidi - aNubhAgesu0 pugvabaddhANi' evaM bhaNide tAdhe pugvabaddhANi kammANi 184. zaMkA - kiyatpramANa adhika hai ? samAdhAna - apane asaMkhyAtaveM bhAgapramANa samasta avedakakAlapramANa adhika hai, kyoMki vedaka aura avedakakAlakA samUha karmasthiti saMjJAke yogya hotA hai / isa prakAra isa cUlikArUpa alpabahutva ke samApta honepara usake anantara AThavIM mUlagAthAko arthavibhASA samApta hotI hai / * aba nauvIM mUlagAthAkI samutkIrtanA karate haiM / $ 585. AThavIM mUlagAthAko vibhASA karaneke anantara yathAvasaraprApta nauvIM mUlagAthAkI samutkIrtanA karanI cAhie yaha ukta kathanakA tAtparya hai / (151) mohanIyakarmake pUre kRSTirUpa kiye jAneke bAda kRSTivedaka ke prathama samaya meM pUrvabaddha jJAnAvaraNAdi zeSa karma kina sthitiyoMmeM aura kina anubhAgoMmeM pAye jAte haiM / tathA badhyamAna aura udIrNa jJAnAvaraNAdi karma kina sthitiyoMmeM aura kina anubhAgoM meM pAye jAte haiM // 204 // 6 586. zaMkA - yaha navIM mUlagAthA kisalie avatIrNa huI hai ? samAdhAna - kahate haiM - kRSTivedaka ke prathama samaya meM jJAnAvaraNAdi karmoMke sthiti aura anubhAga satkarmake pramANakA avadhAraNa karaneke lie tathA unhIMke sthiti aura anubhAgasambandhI bandha aura udayavizeSake avadhAraNa karaneke lie yaha gAthAsUtra avatIrNaM huA hai, kyoMki isa gAthAsUtra meM usa prakAra ke arthakA nirdeza spaSTarUpase hI dekhA jAtA hai / vaha jaise - 'kiTTokadammi kamme' pahale akRSTirUpase avasthita mohanIya karmasambandhI anubhAga satkarmake kRSTisvarUpase pariNamita honepara kRSTivedakake prathamaM samayameM sthita hue usake sthiti aura satra Adi pramANakA gaveSaNa kareMge yaha uka kathanakA tAtparya hai / 'Thidi aNubhAgesu' 1
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ 232 SayadhavalAsahide kasAyapAhuDe NANAvaraNIyAdINi kesu didi-aNubhAgesu sesANi, kettiyaM ThidiaNubhAgasaMtakammaM ghAdiya kettiyesu didi-aNubhAgabhedesu parisesidANi tti vuttaM hoi| edeNa TThidi-aNubhAgasaMtakammapamANavisayA pucchA NihiTThA bttuvvaa| ___'bajjhamANANaviNNANi' edeNa vi suttAvayaveNa bajjhamANANi kammANi udiNNANi ca kammANi kesu didi-aNubhAgesu vaTuMti ti didi-aNubhAgabaMdhavisaya-Tidi-aNubhAgodayavisayA ca pucchA NihiTThA tti daTuvvA / tado tiNhamedAsi pucchANaM NiNNayavihANaTamesA mUlagAhA samoiNNA tti eso etya sutttysmucco| saMpahi edisse mUlagAhAe pucchAmetteNa sUcidatyavihAsaNa?meMtya do bhAsagAhAo hoti tti jANAvaNaTumidamAha * edisse do bhaasgaahaao| 6587. Thidi-aNubhAgasaMtAvahAraNe paDhamA bhAsagAhA, tesiM ceva baMdhAvahAraNe vidiyA bhAsagAhA ti evamettha do ceva bhAsagAhAo hoti / tadiye atthe Tidi-aNubhAgodayaparUvaNappaye tadiyA bhAsagAhA ettha kiNNovaiTThA tti NAsaMkaNijja, baMdha-saMtaparUvaNAvo ceva udayaparUvaNA vi jANijjadi ti ahippAyeNa tppddibddhgaahNtraannvesaado| evamettha doNhaM bhAsagAhANamatthittaM jANAviya saMpahi jahAkamameva tAsi samukkittaNaM kuNamANo uvarimaM pabaMdhamAha puThavabaddhANi' aisA kahanepara usa samaya pUrvabaddha jJAnAvaraNAdi karma kina sthitiyoMmeM aura anubhAgoM meM zeSa rahate haiM arthAt kitane sthiti aura anubhAgasatkarmakA ghAta karake kitane sthiti aura anubhAgoMmeM parizeSa rahate haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai| isa sUtravacana dvArA sthiti jora anubhAgasatkarmakI pramANaviSayaka pRcchA nirdiSTa kI gayo jAnanI caahie| 'bajjhamANANudiNNANi' isa gAthAsUtrake antima pAda dvArA bho baMdhanevAle karma aura udIrNa. karma kina sthitiyoM aura anubhAgoMmeM rahate haiM isa prakAra sthitibandha aura anubhAgabandhaviSayaka tathA sthitiudaya aura anubhAgaudayaviSayaka pRcchA nirdiSTa kI gayI jAnanI caahie| isalie ina tInoM pRcchAoMkA nirNaya karane ke lie yaha mUlagAthA avatIrNa huI hai, isa prakAra yahA~para isa sUtragAthAkA yaha samuccayarUpa artha hai| aba isa mUlagAthAke pRcchA mAtrase sUcita hue arthako vibhASA karaneke lie yahA~para do bhASyagAthAeM haiM isa bAtakA jJAna karAneke lie isa vacanako kahate haiM * isa nauvIM mUla sUtragAthAko do bhASyagAthAeM haiN| 6587. sthiti aura anubhAgasatkarmake avadhAraNa karane meM prathama bhASyagAthA hai tathA unhIMke bandhake avadhAraNa karanemeM dUsarI bhASyagAthA hai isa prakAra prakRtameM do hI bhASyagAthAeM haiN| zaMkA-sthiti aura anubhAgake udayako prarUpaNA jisameM mukhyarUpase kI gayI hai aise tIsare arthameM tIsarI bhASyagAthA yahA~para kyoM nahIM upadiSTa kI gayI hai ? samAdhAna-aisI AzaMkA nahIM karanI cAhie, kyoMki sthiti aura anubhAgasambandhI bandha aura sattvakA prarUpaNa karanese hI udayaprarUpaNAkA bhI jJAna ho jAtA hai isa abhiprAyase udayase sambandha rakhanevAlI anya gAthAkA upadeza nahIM kiyA hai / isa prakAra yahA~para donoM bhASyagAthAoMke astitvakA jJAna karAkara aba yathAkramase ho unako samutkIrtanA karate hue Ageke prabandhako kahate haiM
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhoe NavamIe mUlagAhAe paDhamabhAsagAhA * tAsi samuttiNA / 6588. sugamaM / (152) kiTTIkadammi kamme NAmAgodANi vedaNIyaM ca / vasse asaMkhejje se sagA hoMti saMkhejjA // 205 // 233 589. esA paDhamabhAsagAhA kiTTovedagapaDhamasamae sattaNhaM kammANaM dvidisaMtakammapamANAvahAraNamoiNNA / aNubhAgasaMtakammapamANAvahAraNaM pi desAmA sayabhAveNettheva paDibaddhamidi ghettavyaM / saMpahi edisse avayavatthaparUvaNA kIrade / taM jahA- 'kiTTIkadammi kamme0 ' evaM bhaNide puvvamakiTTIsarUve kiTTIbhAveNa NiravasesaM pariNamidammi mohaNIyANubhAgasaMtakamme tadavatthAe vaTTamANassa paDhamasamaya kiTTIvedagassa NAmAgodANi vedaNIyaM ca asaMkhejjesu vassesu saMtakammasarUvesu ghAvidAvasesesu va Mti tti sutttthsNbNdho| 'sesagA hoMti saMkhejjA' evaM bhaNide sesANi ghAdikammANi saMkhejjavassAvacchiNNa dvidisaMtakammapamANANi daTThavvANi tti vRttaM hoi / savvANi ca kammANi anaMtesu aNubhAgesu samayAviroheNa vaTTeti tti aNusiddhIdo aNubhAga saMtakammaNiddeso ettheva sute NilogoM vakkhANeyavvo / saMpahi evaMvihamedisse gAhAe avayavatthaM phuDokaremANo uvarimaM vihAsAgaMthamADhavei * vihAsA / * aba una donoM bhASyagAthAoM kI samutkIrtanA karate haiM / 6588. yaha sUtra sugama hai / (152) mohanIyakarmake kRSTirUpa kiye jAneke bAda kRSTivedaka ke prathama samaya meM nAma, gotra aura vedanIyakarma asaMkhyAta varSapramANa satkarma sthitirUpa pAye jAte haiM tathA zeSa karma saMkhyAta varSapramANa satkarmasthitirUpa pAye jAte haiM // 205 // 589. yaha prathama bhASyagAthA kRSTivedakake prathama samaya meM sAta karmoke sthitisatkarmake pramANakA avadhAraNa karaneke lie avatIrNa huI hai / anubhAgasatkarmake pramANakA avadhAraNa bhI dezAmaka rUpa se isI bhASyagAthA meM pratibaddha hai aisA grahaNa karanA caahie| aba isake avayavArthakI prarUpaNA karate haiM / vaha jaise -' - 'kiTTIkadammi kamme' aisA kahanepara pahale jo karma akRSTisvarUpa hai usake kRSTirUpa se pUrA pariNata honepara mohanIya karmasambandhI anubhAgasatkarmake usa avasthA meM vidyamAna prathama samayavartI kRSTivedaka ke nAma, gotra aura vedanIya karma ghAta karaneke bAda asaMkhyAta varSa sthitisatkarmarUpa zeSa rahate haiM yaha isa sUtra kA arthake sAtha sambandha hai / 'sesagA hoMti saMkhejjA' aisA kahane para zeSa cAra ghAtikarma saMkhyAta varSarUpa sthitisatkarmapramANa jAnanA cAhie yaha ukta kathanakA tAtparya hai / aura sabhI karma samayake avirodhapUrvaka ananta anubhAgoM meM rahate haiM / yaha anuktasiddha honese anubhAgasatkarmakA nirdeza isI sUtra meM garbhita hai aisA vyAkhyAna karanA cAhie | aba isa bhASyagAthAke isa prakArake avayavArthakA spaSTIkaraNa karanevAle Age ke vibhASAgranthako Arambha karate haiM aba isa prathama bhASyagAthAkI vibhASA karate haiM / / 30
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ 234 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe 5 590. sugamaM / * kiTTIkaraNe NiDhide kiTToNaM paDhamasamayavedagassa NAmAgodavedaNIyANaM dvidisaMtakammamasaMkhejjANi vassANi / * mohaNIyassa hidisaMtakammamaTTa vassANi / * tiNhaM ghAdikammANaM dvidisaMtakammaM saMkhejjANi vassasahassANi / 6591. edANi sattANi sugmaanni| evaM paDhamabhAsagAhAe atyavihAsaNaM samANiya saMpahi vidiyabhAsagAhAe avayAraM kuNamANo idamAha * etto vidiyAe mAsagAhAe smukkittnnaa| 6592. sugmN| (153) kiTTIkadammi kamme sAdaM suhaNAmamuccagodaM ca / ____ baMdhadi ca sadasahasse dvidi-aNubhAge sudukkasaM // 206 // 6593. esA vidiyabhAsagAhA aghAdikammANaM dvidi aNubhAgabaMdhapamANAvahAraNe muttakaMThameMva paDibaddhA hodUNa puNo ghAdika.mmANaM pi hidiaNubhAgabaMdhapamANAvahAraNaM desAmAsayabhAveNa sUcedi tti ghettavvaM / saMpahi edisse avayavatthaparUvaNaM kssaamo| taM jahA -'kiTTokadammi kamme0' puTavakiTTIsarUve kiTTIsarUveNa NissesaM pariNAmimmi mohaNIyANubhAgasaMtakamme tadavatthAe 6590. yaha sUtra sugama hai| * kRSTikaraNake sampanna honepara kRSTiyoMkA prathama samayameM vedana karanevAle jIvake nAma, gotra aura vedanIya karmokA sthitisatkarbha asaMkhyAta varSapramANa hotA hai| * mohanIya karmakA sthitisatkarma ATha varSapramANa hotA hai| * zeSa tIna ghAtikarmoMkA sthitisatkarma saMkhyAta varSapramANa hotA hai| 6591. ye tInoM sUtra sugama haiN| isa prakAra prathama bhASyagAthAke arthakI vibhASA samApta karake aba dUsarI bhASyagAthAkA avatAra karate hue isa sUtrako kahate haiM aba Age isa dUsarI bhASyagAthAko vibhASA karate haiN| 6592. yaha sUtra sugama hai| (153) mohanIya karmake kRSTikaraNa kara diye jAnepara sAtAvedanIya, zubha nAma aura uccagotra karmokI zatasahasra varSapramANa sthitiko bA~dhatA hai| tathA ina karmoke anubhAgako Adeza utkRSTa bAMdhatA hai // 206 // 6593. yaha dUsarI bhASyagAthA aghAti karmoke sthiti aura anubhAgabandhake pramANakA avadhAraNa karane meM muktakaNThase pratibaddha hokara punaH ghAtikarmoMke sthitibandha aura anubhAgabandhake pramANake nirNayako bhI dezAmarSakabhAvase sUcita karatI hai aisA yahA~ grahaNa karanA caahie| aba isake avayavArthakA prarUpaNa kreNge| vaha jaise--'kiTTIkadammi kade' pahale jo karma akRSTirUpase pariNata thA usake pUrI tarahase kRSTirUpase pariNata honepara mohanIya karmake anubhAga satkarmake usa avasthAmeM
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhoe NavamIe mUlagAhAe vidiyabhAsagAhA 235 vaTTamANo sAdAvedaNIyaM sabhaNAmaM jasagittisaNNidamuccAgodaM ca evamedAsi payaDINaM didibaMdhaM karemANo 'baMdhadi ca sadasahasse didi' saMkhejjavassasadasahassapamANamedAsi didi baMdhadi tti suttatthasaMbaMdho / etthataNa 'ca' saddeNa puNa tiNhaM ghAdikammANaM saMkhejjavassasahassametto mohaNIyassa ca cattArimAsametto didibaMdho sUcido tti dttrvyo| 'aNubhAge sudukkassaM' edeNa suttAvayaveNa puvattANaM tihamaghAdikammANaM payaDINamAdesukkasso aNubhAgabaMdho jaannaavido| 'tu' saddo visesaNaTTho hodUNa pRvvuttANaM pasatthapayaDINamoghukkassANubhAgabaMdhaNirAyaraNaduvAreNAdesukkassANubhAgabaMdhasaMbhavaM sUcedi tti daTThanvaM, suhumasAMparAiyacarimasamaye taasimoghukkssaannubhaagbNdhdsnnaado| 'tu' saddeNeva ghAdikammANaM pi aNubhAgabaMdhaNiddeso sUcido tti ghettvvo| adhavA IsadukkassaM sudukkassaM tappAoggukkassamaNubhAgamedesi suhANaM kammANaM baMdhadi ti vakkhANeyavvaM; ISacchabdasyAdilope ukArAdeze ca kRte 'sudukkassa' nirdeshsiddheH| vartamAna sAtAvedanIya, zubhanAma, yazaHkIti aura uccagotra isa prakAra ina prakRtiyoMke sthitibandhako karatA huA 'baMdhadi ca sahasahasse Tidi' saMkhyAta zatasahasra varSapramANa ina karmoM kI sthitiko bAMdhatA hai yaha isa sUtrakA arthake sAtha sambandha hai / yahA~para Aye hue 'ca' zabdase tona ghAtikarmIko saMkhyAta hajAra varSapramANa aura mohanIyakamaMkI cAra mahApramANa sthitiko bA~dhanA hai aisA grahaNa karanA caahie| 'aNubhAge sudukkassaM' isa sUtravacanake anusAra pUrvoka tIna aghAti karmoMke Adeza utkRSTa anubhAgabandhakA jJAna karAyA gayA hai| 'tu' zabda vizeSaNArthaka hokara prazasta prakRtiyoMke ogha utkRSTa anubhAgabandhakA nirAkaraNa dvArA Adeza utkRSTa anubhAgabandhake sambhavako sUcita karatA hai aisA jAnanA cAhie, kyoMki sUkSmasAmparAyika guNasthAnake antima samaya meM una prakRtiyoMkA ogha utkRSTa anubhAgabandha dekhA jAnese 'tu' zabdake dvArA hI ghAtikarmoke bhI anubhAgabandhakA nirdeza sUcita kiyA gayA hai aisA grahaNa karanA caahie| athavA 'sudukkassaM kA artha hai 'IsadukkassaM' usake anusAra isakA artha hotA hai ki ina zubha karmoM ke tatprAyogya utkRSTa anubhAgako bAMdhatA hai aisA vyAkhyAna karanA cAhie, kyoMki 'ISat' zabdake Adi akSara 'I' kA lopa karake 'ukAra' kA Adeza karanepara 'sudukkassa' nirdezakI siddhi hotI hai| vizeSArtha-'sudukkassaM' padakA rUpAntara 'IsudukkassaM' vyAkaraNake niyamAnusAra isa prakAra ho gayA hai-'ISat + utkRSTa ye do zabda haiN| inameM se 'ISat' padake Adi akSara 'I' kA 'kIrai payANa kANa vi aimajhaMtavaNNasaralovo' isa sUtrake niyamAnusAra lopa hokara Sat' zeSa rahA / punaH vagge vagge AI avaTThiyA doNi je vaNNA / te Niyaya-Niyayavagge taiattaNayaM uvaNamaMti / / ukta sUtrake niyamAnusAra 'Sa' ke sthAnameM 'sa' aura 't' ke sthAnameM 'd' ho jAnese 'sad' zabda bana gayA / punaH ee chacca samANA doNi asaMjjhakkharA sarA aTTa / aNNoNNassavirohA uti savve samAesa // isa sUtrake niyamAnusAra 'sad' ke 'sa' meM avasthita 'a' ke sthAnameM 'u' Adeza ho jAnepara 'sud' rUpa siddha huaa| punaH 'sud + ukkassa =sudukkasa' pATha niSpanna ho gayA hai| yahAM isI prakAra prAkRta vyAkaraNake niyamAnusAra 'utkRSTa' padake sthAnameM 'ukkassa' pada niSpanna huA hai itanA aura samajha lenA caahie|
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ 236 jayaivalAsahide kasAyapAhuDe 594. saMpahi evasseva suttassatthaM phuDIkaraNaTThamuvarimaM vihAsAgaMthamAha* vihAsA / 595. sugamaM / * kiTTINaM paDhamasamayavedagassa saMjalaNANaM ThidibaMdho cattAri mAsA / * NAmAgodavedaNIyANaM tinhaM caiva ghAdikammANaM ThidibaMdho saMkhejjANi vassasahasvANi / * NAmAgodavedaNIyANamaNubhAgabaMdho tassamayaukkassago / 6596. sugamo ca eso vihAsArAMtho; tavo Na ettha kiMci vaktrANeyavyamatthi; jANivajANavaNe gaMthagaurakhaM mottaNa phalavisesANuvalaMbhAvo / Navari NAmAgovavedaNIyANamaNubhAgabaMdho oghukkasso Na hoi, kiMtu tappA oggukkasso tti jANAvaNaTuM tassamayaukkasso ti Niddeso / tassa samayassa pAoggo ukkasso tassamayaukkasso Adesukkasso, tesimaNubhAgabaMdho hodi si vRttaM hoi / odhukkasso puNa edesimaNabhAgabaMgho kattha hodi ti vRtte suhumasAMparAiya carimasamaye bhavissavi; tattha savvukkassavisohIe bajjhamANassa tadaNubhAgassa oghukkassa bhAvasiddhIe piDibaMdhavalaM bhAdo / tinhaM ghAdikammANaM mohaNIyassa ca aNubhAgabaMgho tappA oggajahaSNo hoditti 594. aba isI sUtrake arthakA spaSTIkaraNa karaneke lie Ageke vibhASAgranthako kahate haiM aba isa dUsarI bhASyagAthAkI vibhASA karate haiM / 6595. yaha sUtra sugama hai / * kRSTiyoMkA prathama samaya vedana karanevAleke cAroM saMjvalanoMkA sthitibandha cAra mAsa hotA hai / * nAma, gotra aura vedanIya ina tInoM hI aghAtikamoMkA sthitibandha saMkhyAta hajAra varSa pramANa hotA hai / * nAma, gotra aura vedanIyakamakA anubhAgabandha usa samayake yogya utkRSTa hotA hai / $ 596. yaha vibhASAgrantha sugama hai| isalie isameM kucha bhI vyAkhyAna karane yogya nahIM hai, kyoMki jisako jAna liyA gayA hai usakA punaH jJAna karanemeM granthako gurutAko chor3akara anya koI phala vizeSa nahIM pAyA jaataa| itanI vizeSatA hai ki nAma, gotra aura vedanIya karmakA anubhAgabandha ogha utkRSTa nahIM hotA hai, kintu tatprAyogya utkRSTa hotA hai isa bAtakA jJAna karAneke 'lie 'tassamayaukkasso' yaha nirdeza kiyA hai| 'tassa samayassa pAoggo ukkasso tassamaya ukkasso Adesukkasso' usa samaya ke prAyogya utkRSTa arthAt Adeza utkRSTa una karmoMkA anubhAgabandha hotA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / parantu inakA ogha utkRSTa anubhAgabandha kahA~ hotA hai aisI jijJAsA hone para yaha kahA gayA hai ki sUkSmarAmpasayika guNasthAnake antima samaya meM hogA, kyoMki vahA~para sabase utkRSTa vizuddhi ke kAraNa bandhako prApta honevAle usa anubhAgakI ogha utkRSTapanekI siddhi binA bAdhA ke upalabdha hotI hai| tIna ghAtikarmoM aura mohanIyakarmakA anubhAgabandha
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ aaraDhIe kiTTIvedamaparibhAsatya parUvaNa 337 eso vi atyo ettheva sutte aMtabbhUdo tti baTuvvo / dvidi-aNubhAgovao vi savveMsa kammANaM ettha samayAviroheNANugaMtavvo, muttassedassa vesAmAsayabhAveNAvadvANadaMsaNAdo / tado navamIe mUlagAhAe atyavihAsA samattA bhavadi / * etto tAva do mUlagAhAo thavaNijjAo / 597. kiTTIkaraNaddhAeM paDibaddhAo ekkArasa mUlagAhA hoMti tti puNyaM sAmaNNeNa bhaNidaM / visesado puNa evAo anaMtaravihAsivAo Nava ceva mUlagAhAo kiTTIkaraNadvAe paDibaddhAmo, eto uvarimANaM donhaM mUlagAhANaM kiTTovedagAe paDibaddhattadaMsaNAdo / pumvuttamUlagAhAsu vi kAo va kiTTovedagaddhAe paDibaddhAo asthi tti NAsaMkaNijjaM, tAsimuhayattha sAhAraNabhAveNa paTTA kiTTIkaraNaddhA saMbaMdheNeva vihANe virohANuvalaMbhAdo / tado etto uvarimAo vo mUlagAhAo kiTTIvedagaDApaDibaddhAo tAva thavaNijjAo kADhUNa kiTTovedagassa paribhAsatyaparUvaNameva tAva savitraM kassAmo; pacchA gAhAsuttatthavihAsA bhavissavi, gAhAsutANaM paribhAsaNatye avihAside tesimavayavatthaparAmara salakkhaNassa suttaphAsassa karaNovAyAbhAvAvo tti eso evassa suttassa bhAvatyo / evamedAsa donhaM mUlagAhANaM yavaNijjabhAvaM kADhUNa kiTTIvedagassa paribhAsatya vihAsaNaM kuNamANo uvarimaM suttapabaMdhamAha - tatprAyogya jaghanya hotA hai isa prakAra yaha artha bhI isI sUtra meM antarbhUta jAnanA caahie| tathA sabhI karmoMkA sthiti aura anubhAgakA udaya bhI yahIM para samayake avirodhapUrvaka jAnanA cAhie, kyoMki isa sUtrakA dezAmarSaka bhAvase avasthAna dekhA jAtA hai| isake bAda nauvIM mUlagAthAkI arthavibhASA samApta hotI hai / * isase Age aba sarva prathama do mUla gAthAoMko sthagita karate haiM / $ 596. kRSTikaraNa se sambandha rakhanevAlI gyAraha mUlagAthAe~ haiM yaha pahale sAmAnyase kaha Aye haiM / vizeSarUpase to anantara pUrva jinakI vibhASA kara Aye haiM aisI ye nau mUla gAthAe~ kRSTikaraNake kAlase sambandha rakhatI haiM, inase AgekI do mUla gAthAe~ kRSTivedakarUpa avasthAse sambandha rakhanevAlI dekhI jAtI haiM / zaMkA - pUrvokta mUla gAthAoMmeM bhI kitanI hI mUla gAthAeM kRSTivedaka kAlase sambandha rakhanevAlI haiM ? samAdhAna - aisI AzaMkA nahIM karanI cAhie, kyoMki ve donoM hI viSayoM meM sAdhAraNa rUpa se pravRtta haiM, isalie unakA mAtra kRSTikaraNa addhA ke sambandhase vidhAna karane meM koI virodha nahIM pAyA jAtA / isalie isase AgekI do mUla gAthAe~ kRSTivedaka kAlase sambaddha haiM, ata: unheM sthagita karake kRSTivedakakI paribhASArUpa prarUpaNAko hI sarvaprathama vistArake sAtha kaheMge, bAdameM gAthAsUtra ke arthakI vibhASA hogI, kyoMki gAthAsUtroM ke paribhASArUpa arthakI vibhASA nahIM karanepara unake avayavarUpa arthakA parAmarza karanA hai lakSaNa jisakA aise sUtrasparzake karane kA dUsarA upAya nahIM pAyA jAtA isa prakAra yaha isa sUtra kA bhAvArtha hai / isa prakAra ina do mUla gAthAoM ko sthagita karake kRSTivedaka ke paribhASArUpa arthakI vibhASA karate hue Age ke sUtra prabandhako kahate haiM
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ 238 jayadhavalAsahide kasAyapAhu. * kiTTIvedagassa tAva parUvaNA kAyanvA / 6598. sgmN| * taM jhaa| 6599. sgmN| * kiTTINaM paDhamasamayavedagassa saMjalaNANaM TThidisaMtakammamaTTa vasmANi / * tiNDaM ghAdikammANaM ThidisaMtakammaM saMkhejjANi vassasahassANi / *NAmAgodavedaNIyANaM dvidisaMtakammamasaMkhejjANi vassasahassANi / * saMjalaNANaM ThidibaMdho cattAri mAsA / * sesANaM kammANaM dvidibaMdho saMkhejjANi vassasahassANi / 6600. edANi suttANi kiTTIvedagapaDhamasamaye savvesi kammANaM TidisaMtakamma TidibaMdhapamANAvahAraNapaDibaddhANi subohANi tti Na ettha vkkhaannaayro| Na cedamethAsaMkaNijjaM NavamIe mUlagAhAe dohiM bhAsagAhAhi eso attho NiddiTTo ceva, puNo kima, parUvijjade ? puNarattadosappasaMgAdo ti ? kiM kAraNaM, punduttassevasthassa maMdabuddhijaNANuggahaDhe puNo vi parUvaNe koramANe punnruttdosaannvyaaraado| evamedAmma saMdhivisese vaTTamANassa didibaMdha-TidisaMtakammapamANaM * sarvaprathama kRSTivedakakI prarUpaNA karanI caahie| 6598. yaha sUtra sugama hai| vaha jaise| 6599. yaha sUtra sugama hai| * kRSTiyoMkA prathama samayameM vedana karanevAle kSapakake saMjvalanoMkA sthitisatkarma ATha varSa pramANa hotA hai| * tIna ghAtikarmoMkA sthitisatkarma saMkhyAta hajAra varSapramANa hotA hai| * nAma, gotra aura vedanIyakarmakA sthiti satkarma asaMkhyAta vaSaMpramANa hotA hai / * saMjvalanoMkA sthitibandha cAra mAsapramANa hotA hai| * zeSa karmokA sthitibandha saMkhyAta varSapramANa hotA hai| 66.0. ye saba sUtra kRSTivedakake prathama samayameM saba karmoMke sthitisatkarma aura sthitibandhake pramANake avadhAraNa karanese sambandha rakhanevAle haiM aura subodha haiM, isalie yahAM inakA vyAkhyAna nahIM karate haiN| zaMkA-nauvIM mUlagAthAoM dvArA yaha artha nirdiSTa kiyA hI gayA hai, phira isakI prarUpaNA kisa lie kI jAtI hai, kyoMki punaH prarUpaNA karanepara punarukta doSakA prasaMga AtA hai| samAdhAna-yahAM aisI AzaMkA nahIM karanI cAhie, kyoMki yadyapi yaha artha pUrvokta hI hai to bhI mandabuddhi janoMkA anugraha karaneke lie phira bhI usa arthako prarUpaNA karanepara punarukta doSakA avatAra nahIM hotaa|
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhoe kiTTIvedagaparibhAsatthaparUvaNA 239 saMbhAliya saMpahi etto pAe saMjalaNANaM kiTTIgadANubhAgassa aNusamayovaTTaNA evaM payadi tti parUvemANo suttamuttaraM bhaNai * kiTTINaM paDhamasamayavedagappahuDi mohaNIyassa aNubhogANamaNusamayovaTTaNA / 6601. etto puThavamassakaNNakaraNaddhAe kiTTIkaraNaddhAe ca aMtomuhuttukkIraNakAlapaDibaddho aNubhAgadhAdo saMjalaNapayaDINamassakaNNakaraNAyAreNa pyttttdi| eNhiM puNamohaNIyaspakohasaMjalaNAdibhedeNa caumvihassa vi je aNubhAgA kiTTIsarUvA saMgahakiTTIbhedeNa bArasadhA pavihattA tesimaNusamayovaTTaNA samaye samaye aNaMtaguNahANoe ghAdo payaTTadi, etthataNapariNAmANaM thaavihaannubhaagghaavheduttaado| 6602 edassa bhAvattho-bArasaNhaM pi saMgahakiTTINamekke kisse kiTTIe aggakiTTIppahuDi asaMkhejjavibhAgaM samayapabaddhANamaNubhAgaM motUNa saMjalaNANabhAgasaMtakammassa aNusamayovaTTaNA ettha saMjAdA tti| NANAvaraNAdikammANaM puNa puvutteNeva kameNa aMtomuhuttio aNabhAgaghAvo payaTTavi, tahA ceva samvesi kammANaM TididhAdo vi payadi ti Na ettha kiMci jaannttmtthi| evameveNa sutteNa saMjalaNANamaNubhAgasaMtakammassa aNusamayovaTTaNAe pAraMbhaM paduppAiya saMpahi tesimaNubhAgabaMdhodayANaM pi samayaM paDi pavuttivisepajANAvaNamuttaro suttapabaMdho isa prakAra isa sandhivizeSa meM vidyamAna kSapakake sthitibandha aura sthitisattvake pramANako samhAla karake aba isase Age prAyaH saMjvalanoMke kRSTigata anubhAgakI anusamaya apavartanA isa prakAra pravRtta hotI hai isa bAtakA prarUpaNa karate hue Ageke sUtrako kahate haiM * kRSTiyoMke vedakake prathama samayase lekara mohanIya karmake anubhAgoMko anusamaya apavartanA hotI hai| 6601. isase pUrva azvakarNakaraNake. kAla meM aura kRSTikaraNake kAlameM antarmuharta kAla taka utkoraNa kAlase sambandha rakhanevAlA saMjvalana prakRtiyoMkA anubhAga azvakarNakaraNake AkArase pravRtta hotA hai, parantu isa samaya krodha saMjvalana Adike bhedase cAra prakArake mohanIya karmakA jo bhI anubhAga kRSTisvarUpa hokara saMgrahakRSTike bhedase bAraha prakArase vibhakta ho gayA hai unako anusamaya apavartanA pratyeka samayameM anantaguNahAnirUpase ghAta hokara pravRtta hotI hai, kyoMki yahA~ sambandhI pariNAma usa prakArake anubhAgaghAtake hetu haiM / 6602. isakA bhAvArtha-bAraha hI saMgraha kRSTiyoM meM se eka-eka kRSTikI agrakRSTise lekara asaMkhyAtaveM bhAgapramANa samayaprabaddhoMke anubhAgako chor3akara saMjvalanoMke anubhAgasatkarmako anusamaya apavartanA yahAM prArambha ho gayI hai| jJAnAvaraNAdi karmokA to pUrvoktarUpase hI kramase antarmuhUrtapramANavAlA anubhAgaghAta pravRtta rahatA hai tathA usI prakAra saba karmokA sthitighAta bhI pravRtta rahatA hai| isa prakAra isameM kisI prakArakA bheda nahIM hai| isa prakAra isa sUtra dvArA saMjvalanoMke anubhAgasatkarma ke anubhAgakI papavartanAke prArambhakA kathana karake aba unake pratisamaya honevAle anubhAgabandha aura anubhAgaudayakI bhI pravRttivizeSakA jJAna karAneke lie AgekA sUtraprabandha prArambha karate haiM
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ 240 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe * paDhamasamayakiTTIvedagassa kohakiTTI udaye ukkassiyA bahugI baMdhe ukkassiyA annNtgunnhiinnaa| 6603. kohasaMjalaNassa tAva paDhamasaMgahakiTTIsarUveNa baMdhodayA payaTTamANA heTimovarimA. saMkhejjadibhAgaM mottUNa majjhimakiTTIsarUveNeva payati / evaM payaTTamANANaM baMdhodayANamaggadidIo samave samaye aNaMtaguNahINAo vaTuMti / tattha 'paDhamasamaya0 kohakiTTI udaye ukkassiyA bahugI' evaM bhaNide udayammi pavisamANAo aNaMtAo majjhimakiTTIo asthi, tAmu jAvukkassakiTTo samvuvarimA sA bahugI tivvANubhAgA tti vuttaM hoi / 'baMdhe ukkassiyA aNaMtaguNahINA' evaM bhaNide bajjhamANakiTTIo vi arNatAo bhavaMti / puNo tAsu jA bajjhamANakiTTI savvukkassiyA sA aNaMtaguNahINA / kiM kAraNaM; udayaggakiTTIdo aNaMtAo kiTTIo heTThA osariyUNedisse smvttttaanndsnnaado| * vidiyasamaye udaye ukkassiyo aNaMtaguNa hINA / 6604. kudo ? aNaMtaguNavisohimAhappeNa paDhamasamayabaMdhaggakiTTIdo vi aNaMtaguNahANIe pariNamiya vidiyasamae udayukkassakiTTIe pvuttinniymdNsaannaado| * baMdhe ukkassiyA annNtgunnhiinnaa| * prathama samayame kRSTivevaka jIvake jo koSakRSTi udaya meM praveza karato ha vaha utkRSTa hokara bahuta ( tIvra ) anubhAgavAlI hotI hai| 6603. sarvaprathama kroSasaMjvalanake prathama saMgrahakRSTirUpase pravartamAna bandha aura udaya nIce aura Upara asaMkhyAtaveM bhAgako chor3akara madhyama kRSTirUpase hI pravRtta hote haiN| isa prakAra pravartamAna bandha aura udayoMkI agra sthitiyAM pratyeka samayameM anantaguNI hIna hokara hI pravRtta hotI haiN| unameM 'paDhamasamaya0 kohakiTTI udaye ukkassiyA bahugI' aisA kahanepara udayameM praveza karanevAlI ananta madhyama kRSTiyAM hotI haiM, unameM se jo sabase uparima utkRSTa kRSTi hai vaha bahuta arthAt tIvra anubhAgavAlI hotI hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / 'baMdhe ukkassiyA aNaMtaguNahINA' isa prakAra kahanepara badhyamAna kRSTiyAM bhI ananta hotI haiM / punaH unameM jo badhyamAna kRSTi sabase utkRSTa hai vaha anantaguNI hIna hotI hai| zaMkA-isakA kyA kAraNa hai ? samAdhAna-kyoMki udayarUpa agra kRSTise ananta kRSTiyAM nIce sarakakara isakA avasthAna dekhA jAtA hai| dUsare samaya meM udaya meM praveza karanevAlI utkRSTa kroSakRSTi anantaguNahIna anubhAgavAlo hotI hai| 6604. kyoMki pUrva samayase anantaguNI vizuddhike mAhAtmyavaza prathama samayameM baMdhanevAlI kRSTise bhI anantaguNahAnirUpase pariNamana kara dUsare samayameM udayarUpa utkRSTa kRSTikI pravRtti dekhI jAtI hai| * kintu bandhameM krodhakRSTi utkRSTa hokara anantaguNahIna anubhAgavAlI hotI hai|
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhoe abhavasiddhikapAoggA aNNA parUvaNA 241 6 605. paDhamasamaya baMdhukkassa kiTTIdo anaMtaguNa hoNavidiyasamaya udayukkassa kiTTodo vi anaMta guNahANIe pariNamiya vidiyasamaye baMdhukkassakiTTI payaTTadi ttibhaNidaM hoi / kudo evamidi ce ? pariNAmapAhammAdo / * evaM savvisse kiTTIvedagaddhAe / 6606. jahA paDhama-vidiyasamayesu baMdhodayaukkassakiTTINamappA bahuakamo paruvido evaM caiva savvisse kiTTI vedagaddhAe parUveyavvo; visesAbhAvAdotti bhaNidaM hoi / saMpahi baMdhodayajahaNNakiTTIi ke risamappA bahuaM hodi tti AsaMkAe NirAgIkaraNaTThamuttarasuttAraMbhI * paDhamasamaye baMdhe jahaNNiyA kiTTI tivvANubhAgA / $ 607. kudo ? udayajahaSNakiTTIdo uvari aNaMtAo kiTTIo abbhussariNedisse pavRttidaMsaNAdo / * udaye jahaNNiyA kiTTI anaMtaguNahINA / 6608. kudo ? baMdhajahaNNa kiTTIdo heTThA aNaMtAo kiTTIo sayalakiTToaddhANassA saMkhejjabhAgametIo osariyaNe disse pavRttiabbhuvagamAdo / edassa bhAvatyo-vedijja mANasayala kiTTINaM heTTimorimA saMkhejjadibhAgaM mottUNa majjhimabahubhAgasarUveNeva baMdho payaTTadi / evaM ca payaTTamANa SS 605. prathama samayavartI bandhaviSayaka utkRSTa kRSTise tathA dUsare samayavartI anantaguNI hIna udaya utkRSTa kRSTise bhI anantaguNahAnirUpase pariNamana karake dUsare samaya meM bandhotkRSTa kRSTi pravRtta hotI hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / zaMkA- aisA kisa kAraNa hotA hai ? samAdhAna - pariNAmoMke mAhAtmyavaza aisA hotA hai / isI prakAra samasta kRSTivedaka kAlameM prarUpaNA karanI cAhie / $ 606. jisa prakAra prathama aura dvitIya samaya meM bandha aura udayarUpa kRSTiyoM ke alpabahutva ke kramakI prarUpaNA kI hai isI prakAra samasta kRSTivedaka kAlameM prarUpaNA karanI cAhie, kyoMki ukta kathanameM koI bheda nahIM hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / aba bandha aura udayarUpa ghanya kRSTiyoMkA kisa prakArakA alpabahutva hotA hai aisI AzaMkA honepara niHzaMka karane ke lie Age sUtrakA Arambha karate haiM-. prathama samaya ke bandhameM jaghanya kRSTi tIvra anubhAgavAlI hotI hai / 6607. kyoMki udayameM pravRtta jaghanya kRSTise Upara ananta kRSTiyoM sarakakara isa kRSTiko pravRtti dekhI jAtI hai / * udayameM jaghanya kRSTi anantaguNI hona hotI hai| SS 608. kyoMki bandha jaghanya kRSTise nIce ananta kRSTiyAM samasta kRSTi adhvAnake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa sarakakara isakI pravRtti dekhI jAtI hai / isakA bhAvArtha - vedyamAna samasta kRSTiyoM ke adhastana aura uparima asaMkhyAtaveM bhAga ko chor3akara madhyama bahubhAgasvarUpase hI bandha pravRtta hotA 31
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ 242 jayaghavalAsahide kasAyapAhuDe baMdhaggakiTTI udayaggakiTTIdo aNaMtaguNahINA jaadaa| heTA puNa udayajahaNNakiTTIdo baMdhajahaNakiTTI aNaMtaguNA ceva, uri vi heTThA baMdhANubhAgassa suTTha ovaTTaNAsaMbhavAvo ti| * vidiyasamaye baMdhA (baddhA) jahaNiyA kiTTI aNaMtaguNA / 6609. kudo ? prinnaampaahmmaado| * udaye jahaNiyA aNaMtaguNahINA / 6610. pariNAmavisesamAsejja baMdhajahaNNakiTTIdo udayajahaNNakiTTIe paDisamayamaNaMta. guNahANIe ceva pvuttinniymdNsnnaado| * evaM savvisse kiTTIvedagaddhAe / * samaye samaye NivvaggaNAo jahaNiyAo vi ya / 6611. jahA paDhama-viviyasamayesu baMdhokyajahaNNakiTTINamappAbahuakamo pahavivo tahA ceva taviyAdisamaesu vi pahaveyavyo, visesAbhAvAdo ti vuttaM hoi / etya "NivvaggaNAo' tti vutte baMdhodayajahaNyakiTToNamaNataguNahANIe osaraNaviyappA gaheyamyA / hai| aura isa prakAra pravRtta honevAlI bandhAnakRSTi udayAnakRSTise anantaguNo hIna ho gayI hai| parantu nIce udaya jaghanya kRSTise bandha jaghanya kRSTi anantaguNI hI hotI hai, kyoMki Upara bhI nIce bandhAnubhAgakI acchI taraha apavartanA sambhava hai| * dUsare samayameM bandhako prApta huI jaghanya kRSTi anantaguNI hIna hotI hai| 6609. kyoMki pariNAmavizeSake mAhAtmyase aisA hotA hai| * uvayameM jaghanya kRSTi anantaguNI hIna hotI hai| 6610. payoMki pariNAmavizeSakA Azraya kara bandha jaghanya kRSTise udayarUpa jaghanya kRSTikA pratisamaya anantaguNI hAnirUpase hI pravRttikA niyama dekhA jAtA hai| * isI prakAra sampUrNa kRSTipeSakakAlameM bandha aura upayakI apekSA jaghanya ruSTiyoMkA alpabahatva jAnanA caahie| sapA pratyeka samayamai mapanya nirmANAeM isI prakAra jAnanI caahie| 1111. jisa prakAra prathama aura dvitIya samayamai bandha nIra aSayarUpa japAya kRSTiyoMke alpabasvake kramakA kapana diyA hai, usI prakAra tRtIya mAvi samayoM meM bhI kathana karanA cAhie, kyoMki pUrva kapanase isa kapanameM koI bheda nahIM hai| yahA~ 'NimvaggaNAmo' aisA kahanepara badha mora avayasambandhI japanya kRSTiyoMke mamantaguNI hAnirUpase apasaraNake vikalpa prahaNa karane caahie| ' vizeSArtha--jo krodhakaSAyake udayase apakaNipara par3A hai usake kRSTivevakakAlameM kamiyokA savaya aura pApa kisa kamase pravRtta hotA hai etaviSayaka marUpabasvakA prakRtameM prarUpaNa kiyA gayA hai| yaha to sparahI hai ki anivRttikaraNamaiM isa kSapakake pratyeka samayameM pariNAmoMviSayaka vidhimanamtaguNI par3hatI jAtI hai aura isa kAraNa mohanIya karmaka paSAsambhava bhanubhAgakI pratisamaya apavartanA hotI jAtI hai| isa kAraNa yahA~ koSakalApakI apekSA svayaM paura pampakI prati kisa prakAra hotI hai basI tabyako spA kara lie prakRti meM papa aura pandhako
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagase DhIe aNNA parUvaNA 243 * esA kohakiTTIe parUvaNA / 612. esA savvA vi baMdhodayajahaNNukkassakiTTINaM NivvaggaNaparUvaNA kohapaDhamasaMgahakiTTIe paravidA, tattha baMdhodayANaM doNhaM pi saMbhavAdo ti vuttaM hoi| saMpahi mANAdoNaM paDhamasaMgahakiTTosu eNhimudayasaMbaMdho patthi, baMdho ceva kevalaM saMbhavai / so ca heTrimovarimAsaMkhejjadibhAgaparihAreNa majjhimabahubhAgasarUveNa payaTTamANo paDisamayamaNaMtaguNahANIe dRDhavvo ti imamatthaviseMsaM jANAvemANo uvarimaM suttapabaMdhamADhavei hotI hai apekSA krodhakaSAyake anubhAgake alpabahutvakA nirdeza karate hue prathama bAta to yaha spaSTa kI gayo hai ki krodhasaMjvalanakI jo tIna saMgraha kRSTiyAM haiM unameMse prathama saMgraha kRSTirUpase bandha aura udaya pravRtta hote hue adhastana aura uparima asaMkhyAtaveM bhAgako chor3akara madhyama kRSTirUpase hI pravRtta hote haiN| aura isa prakAra jo madhyama kRSTiyA udayameM praveza karatI haiM unameM jo sabase uparima utkRSTa krodhakRSTi hai vaha anantagaNI hIna hokara tIvra anubhAgavAlI hotI hai tathA jo badhyamAna ananta kRSTiyA~ haiM unameM jo badhyamAna sabase utkRSTa kRSTi hai vaha pUrvokse anantaguNo hona hotI hai, kyoMki udayako prApta honevAlI agra kRSTise ananta kRSTiyAM nIce sarakakara isakA avasthAna prApta hotA hai| prathama samayameM jo agrakRSTi bandhako prApta hotI hai usase dUsare samayameM vizuddhike mAhAtmyavaza udayarUpase pariNata utkRSTa kRSTi anantaguNI hAnirUpa anubhAgavAlI hotI hai| tathA isI samaya badhyamAna utkRSTa kRSTi bhI udaya kRSTikI apekSA anantaguNI hAnirUpa pariNama kara prApta hotI hai| alpabahutvakA yaha kama isI vidhise kRSTivedakake antima samaya taka jAnanA caahie| Age ina bandharUpa aura udayako prApta honevAlI kRSTiyoMke anubhAgako tIvratA aura mandatAkA nirUpaNa karate hue batalAyA hai ki prathama samayameM bandhako prApta honevAlI kRSTiyoMmeM jo sabase jaghanya kRSTi baMdhatI hai vaha Age udaya aura bandhako prApta honevAlI kRSTiyoMkI tulanAmeM tIvra anubhAgavAlI usase usI samaya udayako prApta honevAlI jo jaghanya kRSTi hotI hai usakA anubhAga anantaguNA hIna hotA hai| dUsare samayameM isakI apekSA bandhako prApta honevAlI jaghanya kRSTi anantaguNe hIna anubhAgavAlI hotI hai tathA usase usI samaya udayako prApta honevAlI japanya kRSTi anantaguNe hIna manubhAgavAlI hotI hai| isa prakAra anubhAgako tIvratA-mandatAko apekSA yaha alpabahatva bhAge bhI isI prakAra hadayaMgama karanA cAhie / samaya-samaya meM badha aura upayarUpa kRSTiyoM ke anubhAgakI apekSA anantaguNI hAnirUpase jo apasaraNa vikalparUpa nivargaNAeM prApta hotI haiM samheM bhI isI viSise jAna lenA caahie| yaha saba kroSasaMjvalanasambandhI prathama saMpaharuSTiko pralpaNA hai| 12. yaha saba bandha aura upayarUpa bapanya aura utkRSTa kRSTiyoMkI nirvagaNA prarUpaNA koSasaMjyakama TikI apekSA kI gayI hai, kyoMki usameM bampa aura uvaya donoMko hI prarUpaNA sambhava hai yaha uka kapanakA tAtparya hai| aba mAmasaMkhyakama mAvikI prathama saMgraha kaSThiyoMkA isa samaya sakyakA sambandha nahIM hai, kevala bama hI sambhava hai aura vaha bhaSastana aura uparima masaMkhyAta bhAgako chor3akara madhyama bahubhAgarUpase pravRtta hotA humA pratisamaya mamanta guNahAnirUpase hI jAnanA cAhie isa prakAra isa maSizeSakA jJAna karAte hue bhAgeke sUnabammako bhArambha karate hai
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsa hide kasA pAhuDe * kiTTINaM paDhamasamaye vedagassa mANassa paDhamAe saMgaha kiTTIe kiTTINamasaMkhejjA bhAgA bajjhati / 244 6613. sugamaM / * sesAo saMga kiTTIo Na bajjhati / 614. evaM pi sugamaM / * evaM mAyAe / * evaM lomassa vi / 615. evANi vo vi suttANi sugamANi / evamettieNa pabaMgheNa kiTTI veda paDhamasamaye kiTTavANubhAgassa baMdhodaya visayaM pavRttivisesaM NirUviya saMpahi tatyeva kiTTIgadANubhAge saMtakammassa jA pRthvaM paruvidA aNusamayovaTTaNA sA eveNa sarUveNa payaTTadi ti phuDIkaremANo suttamuttaraM bhaNai* kiTTINaM paDhamasamayavedago vArasahaM pi saMgahakiTTINamaggakiTTimAdi kADhUNa ekkkasse saMgaha kiTTIe asaMkhejjadibhAgaM viNAsedi / 616. anaMtaguNavisohIe vaDamANo eso paDhamasamaya kiTTIvedago bArasahaM pi saMgahakiTTINamuvarimabhAge ukkassakiTTimAdi kADhUNa anaMtAo kiTTIo ekkeSikasse saMgaha kiTTIe asaMkhejjadibhAgamettoo ovaTTaNAghAdeMNegasamayeNa viNAsevi, tettiyamettINaM kiTTINaM sattIo kRSTiyoMkA prathama samaya meM vedana karanevAle kSapakake mAnasaMjvalanako prathama saMgraha kRSTi sambandhI kRSTiyoMkA asaMkhyAta bahubhAga ba~dhatA hai / $ 613. yaha sUtra sugama hai / * yahA~ zeSa do saMgraha kRSTiyA~ nahIM baMdhatI haiN| $ 614. yaha sUtra bhI sugama hai / * isI prakAra mAyAsaMjvalanakI apekSA jAnanA caahie| * tathA isI prakAra lobhasaMjvalanakI apekSA bhI jAnanA caahie| 615. ye donoM sUtra bhI sugama haiM / isa prakAra itane prabandha dvArA kRSTivedakake prathama samaya meM kRSTigata anubhAgakA bandha aura udayaviSayaka pravRttivizeSakA nirUpaNa karake aba vahIM para kRSTigata anubhAgasatkarmakI jo pahale anusamaya apavartanA kaha Aye haiM vaha isa rUpase pravRtta hotI hai isa bAtakA spaSTIkaraNa karate hue Age sUtrako kahate haiM * kRSTiyoMkA prathama samaya meM vedana karanevAlA jIva bArahoM saMgrahakRSTiyoMko agra kRSTise lekara eka-eka saMgraha kRSTike asaMkhyAtaveM bhAgakA vinAza karatA hai / 616. anantaguNI vizuddhise vRddhiko prApta honevAlA yaha prathama samayavartI kRSTivedaka jIva bArahoM saMgraha kRSTiyoMke uparima bhAga meM utkRSTa kRSTise lekara eka-eka saMgraha kRSTikI asaMkhyAtaveM 1. A. pratI kiTTIta dANubhAga - iti pAThaH /
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDIe aNNA parUvaNA 245 ovaTTAveyUNa' heTTimakiTTIsarUveNeva Thavevitti vuttaM hoi| evaM vidiyAdisamayesu vi ovaTTaNAghAdo eso annugNtvyo| Navari paDhamasamayaviNAsidakiTTohito vidiyAvisamayesu viNAsijjamANakiTTIo asaMkhejjaguNahINakameNa daTuvvAo; uvari cugNisutte thaavihpruuvnnovlNbhaado| evameso kiTTINamaNasamayovaTTaNaM kuNamANo kiTTIvedagapaDhamasamaye ceva ADhaviya kiTTIkaraNaddhAe puvaNivyattidakiTToNaM heDhA tadaMtarAlesu ca aNNAo apuvakiTToo edeNa vihANeNa Nivattedi tti paduppAyaNaphalo urimasamayapabaMdho * kohassa paDhamasaMgahakiTTi mottaNa sesANamekkArasaNhaM saMgahakiTTINaM aNNAo apuvAo kiTTIo Nivattedi / 6617. vedijjamANakohapaDhamasaMgahakiTTIvajjANaM sesANamekkArasaNaM saMgahakiTTINaM saMbaMdhiNoo aNNAo apuvAo kiTTIo eso paDhamasamayakiTTovevamao NivattedumADhavevi ti bhaNivaM hodi / kohapaDhamasaMgahakiTTIe parivajjaNametya Na kAyabvaM, tattha vi baMdheNa apuvvANaM kiTTINaM NivvattijjamANANaM saMbhavovalaMbhAdo ti ce? saccamedaM, kiMtu koSapaDhamasaMgahakiTroe baMdheNevApuvAmao kiTTIo aMtaresu NivattijjaMti / sesANaM puNa saMgahakiTTINaM saMkAmijjamANapade. saggeNa jahAsaMbhavaM bajjhamANapadesaggeNa ca apuvAo kiTTIo NivvattijaMti ti ekssa visesassa bhAgapramANa ananta saMgraha kRSTiyoMkA apavartanAghAta dvArA eka samayameM vinAza karatA hai| tatpramANa kRSTiyoMkI zaktiko apavartanA karake adhastanakRSTirUpase unheM sthApita karatA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| isI prakAra dvitIyAdi samayoMmeM bhI yaha apavartanAghAta jAnanA caahie| itanI vizeSatA hai ki prathama samayameM vinazyamAna kRSTiyoMkI apekSA asaMkhyAta guNahInakramase jAnanA cAhie, kyoMki Age cUrNisUtra meM usa prakArase prarUpaNA upalabdha hotI hai| isa prakAra yaha kRSTiyoMkI anusamaya apavartanA karatA huA kRSTivedakake prathama samayameM hI bArambha karake kRSTikaraNa kAlameM pahale niSpanna kI gayo kRSTiyoMke nIce aura unake antarAloMmeM anya apUrva kRSTiyoMko isa vidhise niSpanna karatA hai isa prakArake kathanake phalasvarUpa Ageke sUtraprabandhako Arambha karate haiM * krodhasaMjvalanako prathama saMgraha kRSTiko chor3akara zeSa gyAraha saMgraha kRSTiyoMko anya apUrva kRSTiyoMko niSpanna karatA hai| 6617. krodhasaMjvalanakI vedyamAna prathama saMgraha kRSTise rahita zeSa gyAraha saMgraha kRSTiyoMse sambandha rakhanevAlo anya apUrva kRSTiyoMko yaha kRSTivedaka jIva prathama samayameM niSpanna karaneke lie bArambha karatA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| zaMkA-krodhasaMjvalanakI prathama saMgraha kRSTikA niSedha yahA~para nahIM karanA cAhie, kyoMki usameM bhI bandhase niSpanna honevAlI apUrva kRSTiyAM utpanna hotI huI upalabdha hotI haiM ? samAdhAna-yaha kathana satya hai, kintu krodhasaMjvalanako prathama saMgraha kRSTike antarAloMmeM bandhase apUrva kRSTiyoMko niSpanna karatA hai| parantu zeSa saMgraha kRSTiyoMkI saMkramyamANa pradezake agrabhAgase aura yathAsambhava badhyamAna pradezake agrabhAgase apUrva kRSTiyoMko niSpanna karatA hai| isa 1. bA. pratI vaDDhAveyUNa iti pAThaH /
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ 246 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDai padaMsaNaTuM 'kohassa paDhamasaMgahakiTTi mottUNe ti' vRttaM / * tAo apuvAo kiTTIo kadamAdo padesaggAdo Nivattedi / - 618. tAsimapudhvANaM NivattijjamANoNaM kiTTINaM kadamAdo padesaggAdo NivattI hodi, kiM bajjhamANiyAdo Aho saMkAmijjamANayAdo, udAho tadubhayAdo ti pucchA edeNa kadA hoi / saMpahi edisse pucchAe NirAregIkaraNa?muttarasuttAraMbho * bajjhamANayAdo ca saMkAmijjamANayAdo ca padesaggAdo Nivvattedi / 6619. cauNhaM paDhamasaMgahakiTTINaM baMdhasaMbhavAdo / tattha bajjhamANaeNa padesagmeNa apuvAo kiTTIo Nivattedi / puNo kohapaDhamasaMgahakiTTi mottaNa sesANamekkArasahaM saMgahakiTToNaM saMkAmijjamANayAdo ca padesaggAdo apuvAo kiTTIo Nivvattevi tti eso ettha suttatthasaMgaho / edassa bhAvattho-kohapaDhamasaMgahakiTTIe bajjhamANapadesaggAdo ceva apuvAo kiTTIo Nivattedi, tattha pyaarNtraasNbhvaado| mANa-mAyA-lobhANaM tisu paDhamasaMgahakiTTIsu bajjhamANayAdo saMkAmijjamANayAdo ca padesaggAdo apuvakiTTIo Nivattedi, uhayahA vi tattha tappavuttIe virohaabhaavaado| sesasaMgahakiTTIsu saMkAmijjamANayAdo ceva padesaggAdo apuvvakiTTINaM NivattI, tattha bajjhamANapadesaggAsaMbhavAdo ti| ettha 'saMkAmijjamANayAdo' ti vutte okaDuNAsaMkamadavvassa savvatya gahaNaM kAyavvaM / evamedeNa duviheNa padesaggeNa NivattijjamANosu apuvakiTTIsu ki bajjhamANaprakAra isa vizeSake dikhalAneke lie cUNisUtrameM 'kohassa paDhamasaMgahakiTTi mottaNa' krodhakI prathama saMgraha kRSTiko chor3akara yaha vacana kahA hai| * una apUrva kRSTiyoMko kisa pradezake agrabhAgase niSpanna karatA hai| . 6 618. niSpanna honevAlI una apUrva kRSTiyoMko kisa pradezake agrabhAgase niSpanna karatA hai ? kyA badhyamAna kRSTise yA saMkramyamANa kRSTise, yA donoMse; isa prakAra yaha pRcchA isa sUtra dvArA kI gayI hai / aba isa pRcchAkA samAdhAna karaneke lie Ageke sUtrakA Arambha karate haiM * badhyamAna pradezake agrabhAgase aura saMkramyamANa pradezake agrabhAgase una apUrva kRSTiyoMko niSpanna karatA hai| 6 619. kyoMki prathama saMgraha kRSTiyoMkA bandha sambhava hai| vahAM badhyamAna pradezAgrase apUrva kRSTiyoMko niSpanna karatA hai| punaH krodhasaMjvalanakI prathama saMgraha kRSTiko chor3akara zeSa gyAraha saMgraha kRSTiyoMke saMkramyamANa pradezake agrabhAgase apUrva kRSTiyoMko niSpanna karatA hai yaha yahAMpara isa sUtrakA samuccayarUpa artha hai / isakA bhAvArtha-krodhakI prathama saMgraha kRSTi ke badhyamAna pradezake agrabhAgase hI apUrva kRSTiyoMko niSpanna karatA hai, kyoMki vahA~para anya prakAra sambhava nahIM hai| tathA mAna, mAyA aura lobhasaMjvalanakI tIna prathama saMgraha kRSTiyoMmeM badhyamAna aura saMkramyamANa pradezake agrabhAgase apUrva kRSTiyoMko niSpanna karatA hai, kyoMki unameM donoM prakArase hI usakI pravRtti hone meM virodhakA abhAva hai / zeSa saMgraha kRSTiyoM meM saMkramyamANa pradezake agrabhAgase hI apUrva kRSTiyoMkI niSpatti hotI hai, kyoMki unameM madhyamAna pradezAgrakA honA asambhava hai| yahAMpara 'saMkAmijjamANayAdo' aisA kahanepara yahAM sarvatra apakarSaNa saMkrama dravyakA grahaNa karanA caahie| isa prakAra isa do prakArake pradezapuMjameMse niSpanna honevAlI apUrva kRSTiyoMmeM kyA badhyamAna pradeza
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhIe abhavasiddhikapAoggA aNNAparUpaNA 247 padesaggAdo NivvattijjamANakiTTIo bahugIo, Aho saMkAmijjamANayAdo ti AsaMkAe girAregIkaraNa?muttarasuttAvayAro * baljhamANiyAdo thovAo Nivvattedi / 6620. kudo ? egasamayapabaddhamettadavveNa NivyattijjamANANaM tAsiM thovabhAvasiddhoe nnivvaahmuvlNbhaado| * saMkAmijjamANayAdo asNkhejjgunnaao| 6621. kudo ? divaDDaguNahANINamasaMkhejjavibhAgamettasamayapabaddhahi evAsi nnivvttidsnnaado| pa cedamasiddhaM, tiguNokaDaNabhAgahAreNa divaDaguNahANimettasamayapabaDhesu ovaTTidesu sNkaamijjmaannvssvssaagmnndsnnaado| tado davamAhappamassiyUNa siddhmedaasimsNkhejjgunntN| guNagAro ca palidovamassa asNkhejjvibhaagmeto| evamedAsi thovabahuttaM paduppAiya saMpahi bajjhamANeNa padesaggeNa NivvattijjamANANaM kiTTINaM sesasaMgahakiTTIparihAreNa cadusu ceva paDhamasaMgahakiTTIsu saMbhava. visesAvahAraNaTumuttarasuttAraMbho * jAo tAo bajjhamANayAdo padesaggAdo Nivvattijjati tAo cadusu paDhamasaMgaha kiTTIsu / puMjameMse niSpanna honevAlI kRSTiyAM bahuta hotI haiM yA saMkramyamANa pradezapuMjameMse niSpanna honevAlI kRSTiyAM bahuta hotI haiM aisI AzaMkA honepara niHzaMka karaneke lie Ageke sUtrakA avatAra karate haiM * badhyamAna pradezapuMjameMse stoka apUrva kRSTiyoMko niSpanna karatA hai| 5620. kyoMki eka samayaprabaddhamAtra dravyase niSpanna honevAlI una apUrva kRSTiyoMke stokapanekI siddhi nirbAdharUpase pAyo jAtI hai| * tathA saMkramyamANa pradezapuMjameMse niSpanna honevAlI apUrva kRSTiyA asaMkhyAtaguNI hotI haiN| -6621. kyoMki Der3ha guNahAniyoMke asaMkhyAtaveM bhAgamAtra samayaprabaddhoMse ina apUrva kRSTiyoMkI niSpatti dekhI jAtI hai| aura yaha kathana asiddha bhI nahIM hai, kyoMki tiguNe apakarSaNa bhAgahArase Der3ha guNahAnimAtra samayaprabaddhoMke bhAjita karanepara saMkramyamANa dravyakA AnA dekhA jAtA hai| isalie dravyakI adhikatAkA Alambana lenepara ina apUrva kRSTiyoMkA asaMkhyAtaguNapanA siddha ho jAtA hai| yahAMpara guNa kAra palyopamakA asaMkhyAtavA bhAga hai| isa prakAra inake alpabahatvakA kathana karake aba badhyamAna pradezapuMjase niSpanna honevAlI kRSTiyAM zeSa saMgraha kRSTi chor3akara cAra hI prathama saMgraha kRSTiyoMmeM sambhava haiM isa vizeSakA avadhAraNa karaneke lie Ageke sUtrakA Arambha karate haiM * jo ve apUrva kRSTiyAM badhyamAna pravezapuMjameMse niSpanna kI jAtI haiM ye cAroM prathama saMgrahakRSTiyoM meM pAyI jAtI haiN|
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ 248 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe 5622. bajjhamANapadesaggaNivyattijjamANatadiya-cadusu ceva paDhamasaMgahakiTTIsu saMbhavo, NANatthe tti vuttaM hodi / kudo esa Niyamo ce? Na, tatto aNNAsimedammi visaye baMghasaMbhavANuva. lNbhaado| saMpahi tAsi bajjhamANapadesaggeNa NivvattijjamANANamapuvakiTTINaM kadamammi ogAse NivattI hodi ti AsaMkAe NirAregIkaraNaTThamuttaro suttapabaMdho * tAo kadamammi ogAse ? 6623. kiM tAva sagapadesaggamuvalaMbhAdo, Aho tadavayavakiTToNaM aMtaraMtaresu ti pucchidaM hodi / saMpahi edisse pucchAe NiNNayavihANa?muttarasuttaNiddeso * ekkakkisse saMgahakiTTIe kiTTIaMtaresu / 6624. saMgahakiTTINamaMtaresu tAva bajjhamANapadesaggeNa NivvattijjamANANamapuvakiTToNaM Natyi saMbhavo, caduhaM paDhamasaMgahakiTTINaM majjhimakiTTIsahaveNa payaTTamANaNavakabaMdhANubhAgassa tatto heTThA pvuttivirohaavo| tado ekkekkisse saMgahakiTTIe avayavakiTToNamaMtaresu bajjhamANapadesaggeNApuvAo kiTTIo Nivvattedi ti siddhaM / saMpahi kimaviseseNa ekkekkisse saMgahakiTTIe savakiTTIaMtaresu tAsi saMbhavo Aho atthi ko vi visesasaMbhavo tti AsaMkAe pucchAsuttamAha 6622. kyoMki ve badhyamAna pradezapuMjase niSpanna honevAlI prathama saMgraha kRSTiyoMmeM sambhava haiM, anya kRSTiyoMmeM nahIM yaha ukta kathanakA tAtparya hai| zaMkA-yaha niyama kisa kAraNase hai ? samAdhAna nahIM, kyoMki una cAroMko chor3akara anya saMgraha kRSTiyoMkA isa sthAnameM bandha sambhava nahIM upalabdha hotaa| aba badhyamAna pradezapuMjameMse niSpanna honevAlI una apUrva kRSTiyoMkI kisa avakAza ( antarAla ) meM niSpatti hotI hai aisI AzaMkA honepara niHzaMka karaneke lie Ageke sUtraprabandhako kahate haiM * una apUrva kRSTiyoMko kisa avakAza ( antarAla ) meM niSpanna karatA hai ? 6623. kyA jahA~se apanA pradezapuMja upalabdha hotA hai vahIMse niSpanna karatA hai yA unakI avayava kRSTiyoMke uttarottara antarAloMmeM niSpanna karatA hai isa prakAra yaha pRcchA kI gayI hai| aba isa pRcchAke nirNayakA nirdeza karaneke lie Ageke sUtrakA nirdeza karate haiM * eka-eka saMgrahakRSTike avayava kRSTiyoMke antarAloMmeM una apUrva kRSTiyoMko niSpanna karatA hai| 6 624. saMgraha kRSTiyoMke antarAloMmeM to badhyamAna pradezapuMjameMse niSpanna honevAlI apUrva kRSTiyoMko niSpatti sambhava nahIM hai, kyoMki cAroM prathama saMgraha kRSTiyoMke madhyama kRSTirUpase pravartamAna navakabandhasambandhI anubhAgakA usase nIce pravRtti honemeM virodha AtA hai| isalie eka-eka saMgraha kRSTikI avayava kRSTiyoMke antarAloMmeM badhyamAna pradeza-puMjameMse apUrva kRSTiyoMko niSpanna karatA hai yaha siddha huaa| aba kyA avizeSarUpase eka-eka saMgraha kRSTikI saba avayava kRSTiyoMke antarAloMmeM unakA prApta honA sambhava hai yA koI vizeSa sambhava hai aisI AzaMkA honepara pRcchasUtra kahate haiM
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ 249 khavagaseDhoe bajjhamANapadesaggAdo NippajjamANApuvakiTToNaM parUvaNA * kiM savvesu kiTTIaMtaresu Aho Na savvesu ? 6625. sugmN| * Na savvesu / 6626. Na savvesu kiTTIaMtaresu tAsimasthi saMbhavo, kiMtu paDiNiyavakiTToaMtaresu ceva tAsimuppattI hoi tti bhaNi hodi| evaM so vuNa jai Na samvesu kiTTIaMtaresu to kadamesu kiTToaMtaresu tAsimuppattivisao tti bhaNNamANo puNo vi pucchANiddesamAha * jai Na savvesu, kadamesu aMtaresu apuvAo Nivattayadi / 5 627. kettiyamettANi kiTTIaMtarANi motUNa puNo kettiesu kiTTIaMtaresu tAo apuvAo kiTTIo bajjhamANapadesasaMbaMdhiNoo Nivattedi ti pucchA kadA hoi| * uvsNdrisnnaa| 6628. ettiyANi kiTTIaMtarANi ullaMghiyUNa puNo ettiyamettesu kiTTIaMtaresu tAsi NivattI hodi tti edassa atthavisesassa phuDIkaraNamuvasaMdarisaNA NAma / tamidANi paravaissAmo tti vuttaM hoi| * kyA saba avayava kRSTiyoMke antarAloMmeM una apUrva kRSTiyoMkI racanA karatA hai yA sabhI avayava kRSTiyoM ke antarAloMmeM unakI racanA nahIM karatA hai ? 6625. yaha sUtra sugama hai| * saba avayava kRSTiyoMke antarAloMmeM una apUrva kRSTiyoMkI niSpatti nahIM krtaa| 1626. saba avayava kRSTiyoMke antarAloMmeM una apUrva kRSTiyoMkI niSpatti karanA sambhava nahIM hai; kintu pratiniyata avayava kRSTiyoMke antarAloMmeM hI unakI niSpatti hotI hai yaha ukta sUtra dvArA kahA gayA hai| isa prakAra vaha yadi saba avayava kRSTiyoMke antarAloMmeM unakI niSpatti nahIM hotI to kitane kRSTiyoMke antarAloMmeM ve niSpattikA viSaya hotI haiM, aisA kahanevAlA phira bhI pRcchAkA nirdeza karatA hai . * yadi saba avayava kRSTiyoMmeM unheM niSpanna nahIM karatA hai to kitanI avayava kRSTiyoMke antarAloMmeM una apUrva kRSTiyoMko niSpanna karatA hai| 627. kitane avayava kRSTiyoMsambandhI antarAloMko chor3akara punaH kitane avayava kRSTiyoMsambandhI antarAloMmeM badhyamAna pradezapuMjasambandhI una apUrva kRSTiyoMko niSpanna karatA hai yahAM yaha pRcchA kI gayI hai| * Age usI viSayako spaSTa karate haiN| 6628. iyatpramANa avayava kRSTiyoMke antarAloMkA ullaMghana kara puna: iyatpramANa avayava kRSTi-antarAloMmeM una apUrva kRSTiyoMkI niSpatti hotI hai isa prakAra isa arthavizeSakA spaSTIkaraNa karanekA nAma upasaMdazinA hai / Age isa samaya usakI prarUpaNA kareMge yaha ukta kathanakA tAtparya hai| 32
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ 250 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe * bajjhamANiyANaM jaM paDhamaM kiTTIaMtaraM tattha Nasthi / 629. bajjhamANasaMgahakiTTINaM heTimovarimAsaMkhejjadibhAgavisayANaM kiTTINamaMtaresu tAva baMdheNa apuvakiTTI Na Nivvattijjadi, tadAyAreNa baMdhapavuttIe asNbhvaado| tado bajjhamANamajisama. kiTTIsarUveNa tadaMtaresu ca NavakabaMdhapadesaggeNa kiTTIo Nivvattijjati / tatya vi bajjhamANiyANaM jaM paDhamaM kiTTIaMtaraM tattha gasthi apuvAo kittttiio| kudo ? saahaaviyaado| * evamasaMkhejjANi kiTTIaMtarANi adhicchidUNa / 6 630. evamedeNa kameNa asaMkhejjANi kiTTIaMtarANi samullaMghiyUNa tadityakiTTIaMtare apuvakiTTIe saMbhavo tti bhaNidaM hodi / saMpahi ekssa ceva addhANassa phuDIkaraNa?midamAha * kiTTIaMtarANi aMtaradvadAe asaMkhejjANi palidovamapaDhamavaggamUlANi / 6631. edANi kiTTIaMtarANi baMdheNa NivvattijjamANApuvakiTTIe aMtarabhAveNa payaTTamANANi kettiyamettANi tti pucchide asaMkhejjapalidovamapaDhamavaggamUlANi ti tesi pamANaNiddeso kdo| bajjhamANajahaNNakiTTippahuDi jAva asaMkhejjapalidovamapaDhamavaggamUlamettakiTTIo gacchaMti tAva' NavakabaMdhAkaTTopadesaggaM puvakiTTIsu ceva sarisapaNiyasarUveNa pariNamiya puNo tavaNaMtarovarima * badhyamAna kRSTiyoMsambandhI jo prathama avayava kRSTi-antara hai usameM una apUrva kRSTiyoMkI niSpatti nahIM karatA hai| 5629. nIce aura Upara asaMkhyAtaveM bhAgapramANa badhyamAna saMgraha kRSTiyoMke kRSTi antarAloMmeM to bandharUpase apUrva kRSTiyoM ko niSpanna nahIM karatA hai, kyoMki usa rUpase bandhakI pravRtti honA sambhava nahIM hai| isalie badhyamAna madhyama kRSTiyoMke rUpase aura unake antarAloM meM navakabandha pradezapuMjameM se apUrva kRSTiyoMko niSpanna kiyA jAtA hai| usameM bhI badhyamAna kRSTiyoMkA jo prathama kRSTi antara hai usameM apUrva kRSTiyAM nahIM pAyI jAtI, kyoMki aisA svabhAva hai| * isa prakAra asaMkhyAta kRSTi antarAloMko ullaMghana kara 6630. isa prakAra isa kramase asaMkhyAta kRSTi antarAloMko ullaMghana kara vahAM prApta honevAle kRSTi-antarAlameM apUrva kRSTikI utpatti hotI hai yaha ukta sUtrakA tAtparya hai| aba isI sthAnako spaSTa karane ke lie AgekA sUtra kahate haiM ___vivakSita kRSTi antarAlako prApta karaneke lie jo kRSTi-antarAla hote haiM ve palyopamake asaMkhyAta prathama vargamUlapramANa hote haiN| 6631. bandhase niSpanna honevAlI apUrva kRSTi ke lie antararUpase pravRtta honevAle ye kRSTi-antarAla kitane hote haiM aisA pUchanepara ve palyopamake asaMkhyAta prathama vargamUlapramANa hote haiM isa prakAra unake pramANakA nirdeza kiyA hai| badhyamAna jaghanya kRSTise lekara palyopamake asaMkhyAta prathama vargamUlapramANa kRSTiyAM jabataka vyatIta hotI haiM taba jAkara navakabandharUpa kRSTikA pradezapuMja pUrva kRSTiyoMmeM hI sadRza dhanarUpase pariNamana karake punaH tadanantara uparima kRSTi antarAlameM 1. tA. A. pratyoH jAva iti pAThaH /
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhoe bajjhamANapadesaggAdo NippajjamANApuvakiTTINaM parUvaNA 251 kiTTIaMtare apuvakiTTIAyAreNa pariNamiduM lahadi, Na tattha paDiseho atthi ti bhaavtyo| saMpahi imamevatthamuvasaMhAramuheNa padaMsemANo suttamuttaraM bhaNai * ettiyANi kiTTIaMtarANi gaMtUNa apuvvA kiTTI Nivyattijjadi / 6632. gayatthamedaM suttN| etto uvari puNo vi ettiyamaddhANaM gaMtUNa vidiyA apugvakiTTI Nivattijjadi tti jANAvaNaTThamuttarasuttamoiNNaM * puNo vi ettiyANi kiTTIaMtarANi gaMtUNa apuvvA kiTTo Nivvattijjadi / 6 633. gayatthamedaM pi suttaM / evamedamaTTidamaddhANamaMtaraM kAdUNa NedavvaM jAva sayalakiTTIaddhAmassa * asaMkhejjavibhAgametINaM baMdheNa NivattijjamANApuvakiTToNaM carimakiTTI baMdhagaddhA. kiTTIdo heDhA asaMkhejjapalidovamapaDhamavaggamUlamettaddhANamosaridUNa samuppaNNA ti eso etthtnncrimviyppo| saMpahi edassaddhANassa suttaNihiTThassa phuDIkaraNaM kssaamo| taM jahA-divaDDaguNahANitibhAgamettANaM samayapabaddhANaM jai egasaMgahakiTTIe sayalAvayakiTTIo labhaMti to egasamayapabaddhamattaNavakabaMdhapadesaggassa kettiyamettIo apuvakiTTIo lahAmo ti terAsiyaM kAdUNa 0-3290 pamANeNa phalaguNidicchAe ovaTTidAe baMdheNa NivvattijjamANANamapuvvakiTTINaM pamANaM puvakiTTINamasaMkhedibhAgamettamAgacchadi / apUrva kRSTike AkArase pariNamanako prApta karatA hai, vahAM aisA hone meM koI pratiSedha nahIM hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| aba isI arthako upasaMhAra dvArA dikhalAte hue Ageke sUtrako kahate haiM * itane kRSTi-antarAloMko bitAkara apUrva kRSTiko niSpanna karatA hai| 6632. yaha sUtra gatArtha hai / isase Age punarapi itanA sthAna jAkara dUsarI apUrva kRSTiko niSpanna karatA hai isa bAtakA jJAna karAne ke lie AgekA sUtra avatIrNa huA hai * phira bhI itane kRSTi-antarAloMko ullaMghana kara apUrva kRSTiko niSpanna karatA hai| 6633. yaha sUtra gatArtha hai| isa prakAra isa avasthita sthAnarUpa antarAlako prApta karake jaba jAkara samasta kRSTi-sthAnake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa bandhase niSpanna honevAlI apUrva kRSTiyoMkA antima kRSTi bandhaka kAla, vivakSita kRSTise palyopamake asaMkhyAta prathama vargamUla sthAna poche sarakanepara utpanna hotA hai / isa prakAra yaha yahA~ sambandhI antima vikalpa hai| aba sUtranirdiSTa isa sthAnako spaSTa karate haiN| vaha jaise-Der3ha gaNahAnike tribhAgamAtra samayaprabadroMko yadi eka saMgraha kRSTisambandhI samasta avayava kRSTiyAM prApta hotI haiM to eka samayaprabaddhapramANa navakabandhasambandhI pradezapuMja meM kitanI apUrva kRSTiyAM prApta kareMge, isa prakAra trairAzika karake phala rAzise guNita icchArAziko pramANarAzise bhAjita karanepara bandhase niSpanna honevAlI apUrva kRSTiyoMkA pramANa pUrva kRSTiyoMke asaMkhyAtaveM bhAgapramANa (I) prApta hotA hai| .. udAharaNa-Der3ha guNahAnipramANa samayaprabaddha 12, vibhAgapramANa samaya prabaddha 4, eka saMgraha kRSTiko avayava kRSTiyAM 9 / __ yadi tribhAgapramANa samayaprabaddha 4 kI 9 avayava kRSTiyAM banatI haiM to eka samayaprabaddhasambandhI navakabandhakI kitanI apUrva kRSTiyAM baneMgI, isa prakAra isa vidhise 941 = 9,
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe puNo ettIyamettINapuNya kiTTINaM jai sayalakiTTI addhANaM labbhai, to ekkisse apuSva kiTTIe kesiyamaddhANaM labhAmo tti 1 / 1 / 1 pamANeNa phalaguNidicchAe orvATTidAe divaDaguNahANitibhAgamekisse agoafkaTTIe laddhaddhANaM hodi / taM ca edaM 4 / tado siddhamasaMkhejjapa lidovamapaDhamavaggamUlamettamadvANamullaMghiyUNa ekkA apuvvakiTTI baMdheNa nivvattijjamANiyA labbhaditti esA ca parUvaNA koha- mANa- mAyA-lohasaMjalaNANaM paDhamasaMgaha kiTTIo pAdekkaM NiraMbhiyUNa jojeyavvA / raft kohasaMjaNapaDhamasaMgaha kiTTIe terasaguNamegakiTTIdavvaM Thaviya terAsiyaM kAyadhvaM / evamedaM paviya saMpahi baMgheNa nivvattijjamANIsu pugdhApuva kiTTIsu NavakabaMdhapadesaggassa NisegakkamapadaMsamurimaM suttapabaMdhamAha - * bajjhamANayassa padesaggassa NisegaseDhiparUvaNaM vattahassAmo / 634. sugamaM / * tattha jahaNiyAe kiTTIe bajjhamANiyAe bahuaM / * vidiyAe kiTTIe visesahINamaNaMtabhAgeNa / 252 9/4= trairAzika karanepara : apUrvaM kRSTiyAM prApta huiiN| yahA~ phalarAzi 9 hai, icchArAzi 1 hai aura pramANarAzi 4 hai / ataeva phalarAzi 9 se icchArAzi 1 ko guNita kara pramANarAzi 4 kA bhAga dekara apUrva kRSTiyAM prApta kI gayI haiM / puna: iyatpramANa (3) apUrva kRSTiyoM kA yadi samasta kRSTisthAna ( 9 ) prApta hotA hai to eka apUrva kRSTikA kitanA sthAna prApta kareMge isa prakAra phalarAzi ( 9 ) se guNita icchArAzi (1) meM pramANarAzi (Da) kA bhAga denepara Der3ha guNahAni ( 12 ) kA tribhAgamAtra eka apUrva kRSTikA labdhasthAna (4) prApta hotA hai / aura vaha yaha hai - (4) / udAharaNa - apUrva kRSTiyAM pramANarAzi, sakla kRSTi adhvAna 9 phala rAzi, icchArAzi 1, ataH 9x 1=9; 9/1 = 4 apUrva kRSTikA labdhasthAna / yahA~ trairAzika ke niyamAnusAra phalarAzi 9 se icchA rAzi 1 kA guNA kiyA gayA hai aura labdha 9 meM pramANarAzi kA bhAga dekara labdha apUrva kRSTi adhvAna 4 prApta kiyA gayA hai / isalie patyopamake asaMkhyAta prathama vargamUlapramANa sthAnoMko ullaMghana kara bandha niSpanna honevAlo eka apUrva kRSTi prApta hotI hai / aura isa prakAra yaha prarUpaNA krodha, mAna, mAyA aura lobhasaMjvalanakI prathama saMgraha kRSTiyoMmeMse pratyekako vivakSita kara yojita kara lenI cAhie | itanI vizeSatA hai ki krodhasaMjvalanako prathama saMgraha kRSTike terahaguNe eka kRSTi dravyako sthApita karake bandhase niSpanna honevAlo pUrva aura apUrva kRSTiyoM meM navakabandhake pradeza puMjake niSeru kramako dikhalAne ke lie Ageke sUtraprabandhako kahate haiM * aba badhyamAna pravezapuMjake niSekoMsambandho zreNiprarUpaNAko batalAveMge / 6634. yaha sUtra sugama hai / vahA~ badhyamAna jaghanya kRSTimeM bahuta pradezapuMja detA hai| * dUsarI kRSTimeM anantavA~ bhAga vizeSa hona detA hai /
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhIe bajjhamANapadesaggAdo NippajjamANApuvakiTTINaM parUvaNA 256 * tadiyAe visesahINamaNaMtabhAgeNa / * cautthIe visesahINaM / * evamaNaMtarovaNidhAe tAva visesahINaM jAva apuvvakiTTimapatto tti / 6635. edassa suttassattho vuccde| taM jahA-cauNhaM paDhamasaMgahakiTTINaM heTTimovarimAsaMkhejjavibhAgaM moraNa sesAsesamajjhimakiTTIsaruveNa payaTTamANo NavakabaMdhANubhAgo puvakiTTIsarUvo vi asthi, apuvakTTiIsarUvo vi| tattha puvakiTTIsu NisiMcamANapadesAgaM Navaka baMdhasamayapabaddha. ssANaMtimabhAgamettaM hodi| sesA aNaMtA bhAgA apuvakiTTisarUveNa NisicaMti / tado NavakabaMdha. samayapabaddhassANaMtabhAge pudha Thaviya tadaNaMtimabhAgaM gheNa punvakiTTIsu baMdhajahaNNamAdi kAdUNa NisiMghamANo tattha jA baMdhajahaNa kiTTI tisse uvari bahuaM padesaggaM dedi / NavakabaMdhasamayapabaddhassANaMtimabhAge kiTTIaddhANeNa khaMDide tattheyakhaMDamettadazvamaNaMtabhAganbhahiyaM kAdUNa NiruddhajahaNNa. kiTTIe NisiMcadi tti vuttaM hodi / tatto vidiyAe kiTTIe visesahINaM dedi / kettiyameNa ? aNaMtimabhAgametteNa / baMdhajahaNNakiTTIe NisittapadesagaM NiseyabhAgahAreNa khaMDiya tattheyakhaMDametteNa visesahINaM kAdUNa vidiyakiTTIe padesaggameso nnisidi| aNNahA govucchAyArANuppattIdo tti bhaavttho| evamedeNa kameNa tadiyacautthAdikiTTIsu vi aNaMtabhAgahINaM kADhUNa NedavvaM jAva asaMkhejjANi palidovamapaDhamavaggamUlANi ullaMghiyUNa tammi aMtare NivvattijjamANApuvakiTTIvo * tIsarI kRSTimeM anantavA bhAga vizeSa hIna detA hai| * cauthI kRSTi meM vizeSa hIna detA hai| * isa prakAra anantaropanidhAkI vidhike anusAra zreNirUpase apUrva kRSTike prApta hone taka uttarottara vizeSa hIna-vizeSa hIna pradezapuMja detA hai| 6635. aba isakA artha kahate haiN| vaha jaise-cAroM prathama saMgraha kRSTiyoMke nIce aura Upara asaMkhyAtaveM bhAgako chor3akara zeSa samasta madhyama kRSTirUpase pravartamAna navakabandhasambandhI anubhAga pUrva kRSTisvarUpa bhI hotA hai aura apUrva kRSTisvarUpa bhI hotA hai| usameM pUrva kRSTiyoMmeM siMcita honevAlA pradezapuMja navabandhasambandhI samayaprabaddhake anantaveM bhAgapramANa hotA hai| zeSa ananta bahubhAgako apUrva kRSTirUpase siMcita karatA hai| isalie navakabandha samayaprabaddhake ananta bahubhAgako pRthak sthApita kara tathA usake anantaveM bhAgako grahaNa kara pUrva kRSTiyoMmeM bandhasambandhI jaghanya kRSTise lekara siMcana karatA huA jo bandhasambandhI jaghanya kRSTi hai usameM bahuta pradezapuMjako detA hai / tathA navakabandha-samayaprabaddhake anantaveM bhAgake kRSTi adhvAnake dvArA khaNDita karanepara vahAM jo eka bhAgamAtra dravyako anantavA bhAga adhika karake vivakSita jaghanya kRSTimeM siMcita karatA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / punaH usase vizeSa hIna dUsarI kRSTimeM detA hai| zaMkA-kiyatpramANa hIna detA hai? samAdhAna-anantavA bhAga hIna detA hai| arthAt bandha jaghanya kRSTimeM siMcita kiye gaye dravyako niSekabhAgahArase khaNDita karake dUsarI kRSTimeM pradezapaMjako vaha sIMcatA hai, anyathA gopucchAkArako utpatti nahIM ho sakatI yaha isakA bhAvArtha hai| isa prakAra isa kramase tIsarI aura cauthI Adi kRSTiyoMmeM uttarottara ananta bhAgahInaananta bhAgahIna karake palyopamake asaMkhyAta prathama vargamUgeko ullaMghana kara usa antarAlameM
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ 254 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDai heTTimANaMtarakiTTi ti, evammi addhANe aNaMtabhAgahANi motUNa pyaarNtraasNbhvaado| puNo evammi aMtare doNhaM puvakiTToNamaMtarAle NivattijjamANapaDhamApuvakiTTIe keriso padesaNisego hodi tti AsaMkAe NirAregIkaraNa?muttarasuttaNiddeso * apuvAe kiTTIe aNaMtaguNaM / 6636. ki kAraNaM? puvamaNiya dRdha TravidANaMtabhAgamettadavve apuvakiTToaddhANeNa khaMDide tattheyakhaMDamettadavvassa heTThimANaMtarapuvakiTToe NivadivadavvAdoM aNaMtaguNassa tattha nnivkhevdsnnaado| edassa davvassa ovaTTaNaM Thaviya sissANametya atthapaDiboho kaayvvo| * apuvvAdo kiTTIdo jA aNaMtarakiTTI tattha annNtgunnhiinnN| 6637. estha vi kAraNamaNaMtarapalavidameva baTuvvaM / tado puvApuvakiTTIsu eyagovucchAsaMpAyaNaTuM heTTimovarimapuSvakiTTIsayalavaghyAvo aNaMtabhAgeNahINamahiyaM ca kAdUNa NisiMcamANassa majjhimApRvyakiTTIe NisittapadesaggamaNaMtaguNaM jAvamivi eso ekssa bhAvatyo / saMpahi etto uvari savvastha aNaMtarovaNiSAe aNaMtabhAgahINaM pavesaNikkhevaM kuNamANo gacchavi jAva asaMkhejjapalidovamapaDhamavaggamUlamettaddhANamuvari gaMtUNa dvivaviviyApuThavakiTTIe samaNataraheTThimapuvakiTTi ti, evammi akhANe aNaMtabhAgahINapavesaNivakhevaM mottUNa payAraMtarAsaMbhavAdo ti imamatthavisesaM paduppAyemANo suttamuttaraM bhaNahaniSpanna honevAlI apUrva kRSTise adhastana anantara kRSTike prApta hone taka le jAnA cAhie, kyoMki isa adhvAna meM ananta bhAgahAniko chor3akara anya prakAra sambhava nahIM hai / punaH isa antarAla meM do pUrva kRSTiyoMke antarAlameM niSpanna honevAlI apUrva kRSTimeM pradezaniSeka kisa prakArakA hotA hai aisI mazaMkA honepara ni:zaMka karane ke lie Ageke sUtrakA nirdeza karate haiM-- * apUrva kRSTimeM anantaguNe pravezapuMjako nikSipta karatA hai| 6636. zaMkA-isakA kyA kAraNa hai ? samAdhAna-pahale nikAlakara pRthak rakhe hue ananta bahubhAgamAtra dravyako apUrva kRSTike madhyAnase bhAjita karanepara vahA~ prApta eka mAtra dravya jo ki adhastana manantara pUrva kRSTimeM nikSipta pragyase manantaguNA hai-usakA usa apUrva japanya kRSTimeM nikSepa dekhA jAtA hai| isa adhyakI apavatamA sthApita karake yahA~ ziSyoMko barSakA pratibodha karAnA caahie| * apUrva rASTile jo manantara kaSTa hai usameM anantaguNe hona anyako nikSipta karatA hai| 1637. yahA~para bhI mamantara mahAmAhI kAraNa jAnanA caahie| ataH pUrva aura apaSTiyoM meM eka golchAkA sampAdana karane ke lie mastAna aura uparima pUrvaSTiyoM ke samasta praya zramamtaveM bhAgahIna vyako adhika karake sidhita karate hue madhyama apUrva iSTimeM nimita pravezAja mamantaguNA ho jAtA hai isa prakAra yaha isakA bhAvArya hai| aba isa mAge sarvatra manamtaropaniSA kamase manAta bhAgahIna pradezajakA nikSepa karatA mA pasyopamo saMkhyAta prathama vargamUlapramANa madhyAna (sthAna) Upara jAkara sthita pUsarI apUrva kRSTike samAnAntara apastana apUrva kRSTi prApta hone taka isa madhyAmamai mananta bhAgahIna pradezoMke nikSepako chor3akara manya prakAra sambhavanahIM hai isa prakAra isa bhavizeSakA pratipAdana karate hue mAgake sUtrako kahate
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhIe saMkAmijjamANapadesaggAdo NippajjamANAputvakiTToNaM parUvaNA 255 * tado puNo aNaMtabhAgahINaM / 5 638. sugmN| saMpahi etto paramapujvakiTTIsarUveNANaMtaguNaM padesagaM NisiMciya puNo taduvarimapuvakiTTIe aNaMtaguNahINaM NisiMcadi / tatto paramaNaMtabhAgahINaM jAva aNNamapavakiTTI Na pattA tti / puNo apavakiTTIe pavvaM vA aNaMtaguNaM, tado aNaMtaguNahINo, tatto paramaNaMtabhAgahINamidi edeNa kameNa uvari savvattha Nedavvamidi jANAvaNaphalo uvarimasuttAraMbho * evaM sesAsu savvAsu / .6639. payatyamedaM suttaM / evamettieNa suttapabaMdheNa baMdheNa NivvattijjamANINamapuvakiTTINaM sarUvaviNiNNayaM kAdUNa saMpahi saMkAmijjamANeNa padesaggeNa kohapaDhamasaMgahakiTTi mottaNa sesANamekkArasaNhaM saMgahakiTTINamavayavabhAveNa NivvattijjamANANamapuvakiTTINaM parUvaNaM kuNamANo sattapabaMdhamuttaraM bhaNai___* jAo saMkAmijamANiyAdo padesaggAdo apuvAo kiTTIo NivvattijaMti tAo dusu ogAsesu / 6640. ettha saMkAmijjamANapadesaggamivi vRtte okaDuNAsaMkameNa saMkAmijjamANavazvasta gahaNaM kAyavvaM; tasseva badhvassa saMgahakiTTINaM sAhAraNabhAveNa pahANabhAvovalaMbhAvo / teNa saMkAmijjamANaeNa padesaggeNa jAo apuvAo kiTTImo NivvattijaMti, tAo bosu ogAsesa tavanantara punaH pUrva kRSTimeM ananta bhAgahIna pravezapuMja nikSipta karatA hai| 6638. yaha sUtra sugama hai| aba isase Age apUrva kRSTirUpase anantaguNe pradezapuMjako nikSipta karake puna: usase AgekI pUrva kRSTimeM ananta guNahIna pradezapuMjako nikSipta karatA hai| punaH usase Age jabataka anya apUrva kRSTi nahIM prApta hotI tabataka ananta bhAgahIna pradezapuMjako nikSipta karatA hai| puna: apUrva kRSTi meM pahaleke samAna anantaguNA pradezapuMja nikSipta karake tavanantara pUrva kRSTimeM anantaguNA hIna pradezapuMjakA nikSepa karatA hai| phira usase Age anantamAgahIna pradezajakA nikSepa karatA hai| isa prakAra isa kramase mAge sarvatra le jAnA cAhie isa prakArakA zAna karAnA hai phala jisakA aise bhAgeke sUtrakA bhArambha karate hai kAsI prakAra badhyamAna sabaSTiyoM meM jAnanA caahie| 1639. yaha sUtra gatArtha hai / isa prakAra itane sUtra prabandha dvArA bandhase niSpanna honevAlI apUrva kRSTiyoMke svarUpakA nirNaya karake maba saMkramyamANa pravezapujase krodhakI prathama saMgraha kRSTiko chor3akara zeSa gyAraha saMgraha kRSTiyoMki avayavarUpase niSpacamAna apUrva kRSTiyoMkA kathana karate hue mAgeke sUtraprabampako kahate hai samayamANa pradezamase momaSTiyA mipamatI momabakAzoM (antarAkoM) meM nipanatI hai| 40. yahA~para 'sakAminamANapasarga' aisA kahanepara apakarSaNa saMkramake dvArA kampamANa pakA grahaNa karanA cAhie, kyoMki usI prampako saMgraha kRSTiyoMke sAdhAraNapase pradhAnatA pAyI jAtI hai| isalie saMjhampamANa prayApunake dvArA momapUrva kamiyAM nipajatI
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ 256 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe NivattijaMti ti sutttthsNbNdho| saMpahi ke te duve ogAsA ti AsaMkiya pucchAvakkamAha * taM jhaa| 6641. sgmN| * kiTTIaMtaresu ca saMgahakiTTIaMtaresu ca / 5 642. kohapaDhamasaMgahakiTTi mottUNa sesANamekkArasaNhaM. saMgahakiTToNaM heDhA tAsimasaMkhejjadibhAgapamANeNa jAo NivvattijjaMti apuvakiTTIo tAo saMgahakiTTIaMtaresa tti bhaNaMti / tAsi ceva ekkArasaNhaM saMgahakiTTINaM kiTToaMtaresu palidovamassAsaMkhejjadibhAgamettadvANaM gaMtUNa aMtaraMtare jAo apuvakiTTIo Nivvattijjati tAo kiTTIaMtaresa tti vuccaMti / vedijjamANakohapaDhamasaMgahakiTTIe heTA kiTTIaMtaresa vA sagapadesaggamokaDDiyUNa apuThavakiTTIo kiNNa kIrati ? Na, viNAsijjamANAe tisse thaavihsNbhvaannuvlNbhaado| tamhA tapparihAreNa sesANamekkArasaNhameva saMgahakiTTINaM saMbaMdheNa saMkAmijjamANayeNa padesaggeNa apuvAo kiTTIo Nivattevitti bhnnidN| * jAo saMgahakiTTIaMtaresu tAo thovaao| 643. edAo puvakiTTINamasaMkhejjavibhAgamettAo hodUNa thovAo ti bhnnibaao| ki do antarAloM meM nipajatI hai aisA isa sUtrake sAtha garthakA sambandha hai| aba ve do antarAla kauna haiM aisI AzaMkA karake pRcchAvAkya kahate haiM * vaha jaise| 6 641. yaha sUtra sugama hai| * ve saMkramyamANa apUrva kRSTiyA~ kRSTi antarAloMmeM aura saMgraha kRSTi antarAloM meM nipajatI hai| 6642. krodhasaMjvalanakI prathama saMgraha kRSTiko chor3akara zeSa gyAraha saMgraha kaSTiyoMke nIce unake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa jo apUrva kRSTiyAM nipajatI haiM ve saMgraha kRSTiyoMke antarAloMmeM kahI jAtI haiM / aura unhIM gyAraha saMgraha kRSTiyoMke kRSTi-antarAloMmeM palyopamake asaMkhyAtaveM pAgapramANa sthAna jAkara pratyeka antarameM apUrva kRSTiyAM nipajatI haiM ve kRSTi-antarAloM meM kahI jAtI haiN| zaMkA-vedyamAna krodhasaMjvalanakI prathama saMgraha kRSTike nIce athavA kRSTi-antarAloMmeM apane pradezapaMjakA apakarSaNa karake apUrva kRSTiyoMko kyoM nahIM karatA hai ? samAdhAna- nahIM, kyoMki vinazyamAna usameM usa prakArase sambhava nahIM hai| isalie usake parihAra dvArA zeSa gyArahoM saMgraha kRSTiyoMke sambandhase saMkramyamANa pradezapuMjase apUrva kRSTiyoMko nipajAtA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| * saMgraha kRSTiyoMke antarAloMmeM jo apUrva kRSTiyAM nipajatI haiM ve thor3I hotI haiN| 6 643. ye pUrva kRSTiyoMke asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hokara thor3o kahI gayI haiN|
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhoe bajjhamANapadesaggAdo vidhvajjamANApuvva kiTTaNaM parUvaNA kAraNaM ? okaDidasayaladavvassA saMkhejjadi bhAgamettadavvAvo ceva saMgahakiTTINaM heTThA apuvvakiTTINaM NivvattaNAdo / 257 * jAo kiTTIaMtaresu tAo asaMkhejjaguNAo / $ 644. edAo vipuvva kiTTINamasaMkhejjavibhAgamettoo ceva, kiMtu davvaviseseNa puvvillakiTTI hito asaMkhejjaguNAo jAdAo; orkADadasaya ladavyassAsaMkhejjA saMkhejjabhAgamettadavvaM ghetUNa kiTTI aMtare avakiTTINaM NivvattaNovalaMbhAdo / * jAo saMgahakiTTIaMtaresu tAsiM jahA kiTTIkaraNe apuvvANaM NivvattijjamANiyANaM kiTTINaM vidhI, tahA kAyavvo / $ 645. tattha tAva jAo saMgahakiTTIo aMtaresu okaDijjamANapadesaggeNApuvvAo kiTTIo vvittijjati parUvaNAe jo kiTTIkaraNe apavyANaM NivvattijjamANANaM kiTTINaM fast goatefact so ceva NiravasesametthANugaMtavvo; dijjamAnapadesaggassa uTTakUDaseDhI AgAreNa NisegaparUvaNaM paDi to bhedANvalaMbhAdo / evaM ca vuTTakUDaseDhisAmaNNAveSakhAe viseso Natthi tti bhaNidaM / atthado paNa joijjamANe teNa viSiNA sariso vidhI ettha Na hodi; thovayaravisesasaMbhavAdo / taM kathaM ? kiTTIkaraNaddhAe paDhamasamayammi kiTTIsarUveNa pariNadapadesapiMDAdo vidiyasamayammi kiTTIsa NisiccamANapadesa paDo asaMkhejjaguNo bhavadi / tadiyasamaye tAsu NisiccamANa 1 zaMkA - isakA kyA kAraNa hai ? samAdhAna - kyoMki apakarSita kiye gaye samasta dravyake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa dravyase ho saMgraha kRSTiyoM ke nIce apUrva kRSTiyA~ nipajatI haiM / kRSTi antarAloMmeM jo apUrva kRSTiyA~ nipajatI haiM ve asaMkhyAtaguNI haiM / 6 644. ye apUrvaM kRSTiyAM bhI pUrva kRSTiyoMke asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hI hotI haiM, kintu dravyavizeSa ke kAraNa ye pUrva kRSTiyoMse asaMkhyAtaguNI ho jAtI haiM, kyoMki apakarSita kiye gaye samasta dravyake asaMkhyAtA saMkhyAtaveM bhAgamAtra dravyako grahaNa kara kRSTi antarAloMmeM apUrvaM kRSTiyoMkA utpanna honA pAyA jAtA hai / * saMgraha kRSTi- antarAloMmeM jo apUrva kRSTiyoM nipajatI haiM unakI kRSTikaraNameM niSpadyamAna apUrva kRSTiyoMkI jo vidhi kahI gayI hai vahI vidhi yahA~ karanI caahie| 7 SS 645. vahA~ jo saMgraha kRSTiyA~ haiM unake antarAloM meM apakRSyamANa pradezapaMja se jo apUrva kRSTiyA~ nipajatI haiM, kRSTikaraNakI prarUpaNA ke samaya nirvatthaMmAna apUrva kRSTiyoMkI jo vidhi pahale kaha Aye haiM vahI pUrI yahAM jAnanI cAhie, kyoMki uSTrakUTazreNike AkArase niSekaprarUpaNA prati usase isameM bheda nahIM pAyA jAtA / aura yaha uSTrakUTazreNi sAmAnyako apekSA bhedarUpa nahIM hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / vizeSarUpase dekhanepara to usa vidhike sadRza yaha vidhi nahIM hai, kyoMki usase isameM thor3A bheda sambhava hai / zaMkA- vaha kaise ? samAdhAna - kRSTikaraNakAla ke prathama samaya meM kRSTirUpase pariNata pradezapuMjase dUsare samaya meM kRSTiyoMmeM khIMcA jAnevAlA pradezapuMja asaMkhyAtaguNA hotA hai / tIsare samaya meM unameM sIMcA jAne 33
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ 258 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe padesapiMDo asNkhejjgunno| evaM samayaM paDi visohimAhappeNa kiTTIsa NisiMcamANapadesapiMDo asaMkhejjaguNo hodUNa gacchadi jAva kiTTokaraNaddhAe carimasamao ti| evaM hodi tti kaTu tattha vaTTamANasamayammi NivvattijjamANApuvakiTTINaM carimakiTTIe NisittapadesaggAdo puvillasamayammi kadapavakiTTINaM jahaNNakiTTIe NisiccamANapade. saggamasaMkhejjabhAgahINaM hoi, tattha puvAvaTTidadavvametteNa prihonnttdNsnnaado| tatto aNaMtabhAga. hANIe jahAkama gaMtUNa puNo pugvillasamayammi kadasaMgahakiTTIe carimakiTTimmi NisittapadesaggAdo vaTTamANasamammi vidiyasaMgahakiTTIe heTA kIramANApuvajahaNNakiTTIe dijjamANapadesapiMDa. masaMkhejjabhAguttaraM hoi / puNo sesApuvakiTTIsa aNaMtabhAgahINaM ceva hodUNa Nivadadi / evamuvari vi NedavvaM / dissamANapadesaggaM puNa savvatthANaMtabhAgahINaM ceva hodUNa ciTudi / evameso kamo kiTTIkaraNaddhAe vidiyasamayappahuDi jAva tisse ceva carimasamayo tti tAva pruuvido| 646. kiTTIvedagaDAe paNa eso vidhI Na hodi| kiM kAraNaM ? kiTTIvedagaddhAe apuSyakiTTIsa NisiccamANapadesaggaM puSyakiTTIpadesapiMDassa asaMkhejjadimAgamettaM ceva hoi / teNa kiTTIvedagaddhAe paDhamasamaye NivvattijjamANApavakiTTINaM carimakiTTIe Nivadide padesaggAdo pumvakiTTINaM jahaNNakiTTIe paDhamANaM padesagamasaMkhejjaguNahoNaM hoi, aNNahA pavvApuvakiTTINaM saMdhIsu eyagovuccha. bhaavaannuppttiido| tado evaMvihavisesasaMbhavapadasaNa?mettha seDhiparUvaNaM kassAmo / taM jahA vAlA pradezapuMja usase asNkhyaatgunnaa,hai| isa prakAra pratyeka samayameM vizuddhike mAhAtmyavaza kRSTiyoMmeM sIMcA jAnevAlA pradezapuMja asaMkhyAtaguNA hokara kRSTikaraNakAlake antima samaya taka jAtA hai| isa prakAra hotA hai aisA karake vahAM vartamAna samayameM nirvayaMmAna apUrva kRSTiyoMkI antima kRSTimeM nikSipta kiye gaye pradezajase pichale samaya meM kI gayo pUrva kRSTiyoMkI jaghanya kRSTimeM nikSipyamAna pradezapuMja asaMkhyAtabhAgahIna hotA hai kyoMki usameM pUrvake avasthita dravyamAtrase hInatA dekhI jAtI hai| punaH vahA~se ananta bhAgahAnike kramase yathAkrama jAkara punaH pichale samayameM kI gayI saMgraha kRSTiko antima kRSTimeM nikSipta kiye gaye pradezajase vartamAna samayameM dUsarI saMgraha kRSTike nIce kI jAnevAlI apUrva jaghanya kRSTimeM diyA jAnevAlA pradezapaMja asaMkhyAtavAM bhAga adhika hotA hai| punaH zeSa apUrva kRSTiyoMmeM anantabhAgahIna hI hokara patita hotA hai / isI prakAra Age bhI le jAnA cAhie / parantu dRzyamAna pradezapuMja sarvatra anantabhAgahIna hokara hI avasthita rahatA hai| isa prakAra yaha krama kRSTikaraNakAlake dUsare samayase lekara usIke antima samaya taka kahA gayA hai| 6646. parantu kRSTivedakakAla meM yaha vidhi nahIM hotI hai, kyoMki kRSTivedakakAlameM apUrva kRSTiyoM meM siMcita honevAlA pradezapuMja pUrva kRSTiyoMke pradezapuMjakA asaMkhyAtavA bhAgamAtra hI hotA hai| isa kAraNa kRSTivedakakAlake prathama samayameM nivayaMmAna apUrva kRSTiyoMkI antima kRSTimeM patita honepara pradezapaMjase pUrva kRSTiyoMkI jaghanya kRSTimeM patita honevAlA pradezapuMja asaMkhyAtaguNA hIna hotA hai, anyathA pUrva aura apUrva kRSTiyoM kI sandhiyoMmeM eka gopucchApanekI utpatti nahIM ho sktii| isalie isa prakArake vizeSakI sambhAvanAko dikhalAneke lie yahA~para zreNiprarUpaNA kreNge| vaha jaise
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ khaivagaseDhoe bajjhamANapadesaggAdo NippajjamANApuvakiTTINaM parUvaNA 259 6647. puvANupavIe jA lobhassa paDhamasaMgahakiTTI tisse heTThA paDhamasamayakiTTIvedago apavAo kiTTIo okaDijjamANeNa padesaggeNa NivattemANo tattha jA jahaNiyA kiTTI tisse bahugaM padesagaM dedi / tatto aNaMtabhAgahINaM jAva apavvANaM carimakiTTi ti| tado apuvakiTTINaM carimakiTTIe padidapadesaggAdo lobhapaDhamasaMgahakiTTIe puvakiTTINaM jA jahaNiyA kiTTI tattha asaMkhejjaguNahINaM dedi / tatto vidiyAe puvakiTTIe aNaMtabhAgahINaM dedi / evaM NedavvaM jAva paDhamasaMgahakiTTIe carimakiTTI ti|| 6648. puNo tisse saMgahakiTTIe carimakiTTimmi padidapadesaggAdo vidiyasaMgahakiTTIe heTThA NivvattijjamANiyANamapuvakiTToNaM jahANNayAe kiTTIe asaMkhejjaguNaM dedi| ettha kAraNaM sugamaM / tado uvari aNaMtabhAgahINaM NisiMcadi jAva apuvvANaM carimakiTTI ti / puNo apuvvANaM carimakiTTIe NisittapadesaggAdo puTavaNivvattidANaM vidiyasaMgahakiTTIe aMtarakiTToNaM jA jahaNNakiTTI tisse padesapiMDamasaMkhejjaguNaM dedi / tatto uvarimAe padamANaM padesapiMDamaNaMtabhAgahINaM hodUNa gacchavi / Navari kiTTIaMtaresu NivyattijjamANApuvakiTTINaM saMdhIsu padesaviNNAsabhedo jaanniyvyo| evameso bhaNidavidhI uvari vi jANiyUNa nnedvvo|| 6649. evaM kiTTIvedagavidiyAdisamaesu vi NisegaparUvaNamedamaNugaMtavvaM / sutte puNa evaMviho visesasaMbhavo Na vivakkhio, ekkArasaNhaM saMgahakiTTINaM heDhA pAdevakaM puvakiTTINamasaMkhejjavibhAgamettadavyamokaDDiyUNa puvakiTToNamasaMkhejjavibhAgametIo apuvakiTTIo karemANoM 6647. pUrvAnupUrvIko apekSA jo lobhakI prathama saMgraha kRSTi hai usase noce prathama samayameM kRSTivedaka jIva apakRSyamANa pradezapuMjase apUrva kRSTiyoMkA nipajAtA huA vahAM jo jaghanya kRSTi hai usameM bahuta pradezapuMjako detA hai| usake bAda antima apUrva kRSTike prApta hone taka uttarottara anantaguNe hIna pradezapuMjako detA hai| tatpazcAt apUrva kRSTiyoMkI antima kRSTike pradezajase lobhakI prathama saMgraha kRSTi meM jo pUrva kRSTiyoMkI jaghanya kRSTi hotI hai usameM asaMkhyAtaguNA hIna pradezapuMja detA hai| usase dUsarI pUrva kRSTimeM anantabhAgahIna pradezapuMja detA hai| isa prakAra prathama saMgraha kRSTikI antima kRSTi taka le jAnA caahie| 6648. punaH usa saMgraha kRSTikI antima kRSTi meM nikSipta hue pradezapuMjase dUsarI saMgraha kRSTike nIce nivartyamAna apUrva kRSTiyoMkI jaghanya kRSTimeM asaMkhyAtaguNe pradezapuMjako detA hai| yahAM kAraNakA nirdeza sugama hai| usase Upara anantabhAgahIna pradezapuMjakA apUrva kRSTiyoMko antima kRSTike prApta hone taka siMcana karatA hai| punaH apUrva kRSTiyoMko antima kRSTimeM nikSipta hue pradezajase dUsarI saMgraha kRSTikI pahale niSpanna huI antara kRSTiyoMkI jo jaghanya kRSTi hai usameM asaMkhyAtaguNe pradezapaMjako detA hai| usase Upara kRSTiyoMmeM patita honevAlA pradezapiNDa anantabhAgahIna hokara jAtA hai| itanI vizeSatA hai ki kRSTi-antarAloMmeM nirvaya'mAna apUrva kRSTiyoMkI sandhiyoM meM pradezoMke vinyAsameM pharakako jAna lenA caahie| isa prakAra yaha kahI gayI vidhi Age bhI jAnakara le jAnA caahie| 6649. isa prakAra kRSTivedakake dvitIyAdi samayoMmeM bhI yaha niSekaprarUpaNA jAnanI cAhie / parantu sUtrameM isa prakArakA vizeSa sambhava vivakSita nahIM hai, kintu gyAraha saMgraha kRSTiyoMke 1. tA. pratI uvari pamANaM iti pAThaH /
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ 260 bayadhavalAsahide kasAryapAhuDe kiTTIkAragozva uTTakUDaseDhoe tattha padesaviNNAsameso karedi ti ettiyaM ceva paikkhiyUNa bhnnivttaado| saMpahi jAo kiTToo aMtaresu saMkAmijjamANayeNa padesaggeNa asuvAo kiTTIo Nivvattijjati tAsi pAvaNA kerisI hodi ti AsaMkAe NiNNayavihANaTThamuttarasuttAraMbho * jAo kiTTIaMtaresu tAsi jahA banjhamANayeNa padesaggeNa apuvvANaM NivvattijamANiyANaM kiTTINaM vidhI tahA kaayvyo| 650. jahA bajjhamANayeNa padesaggeNa NivvattijjamANAo apuvakiTTIo asaMkhejjANiM kiTTIaMtarANi gaMtUNa NinvattijjaMti, evamedAo vi palidovamassa. asaMkhejjadibhAgamettANi kiTTIaMtarANi samullaMghiyUNa Nivvattijjati; tattha vijjamANapadesaggassa seDhiparUvaNA vi tahA ceva aNugaMtavvA; visesAbhAvAvo ti bhaNivaM hodi| saMpahi etthataNavisesapaduppAyaNaTThamuttarasuttamAha * gavari thovadaragANi kiTTIaMtarANi gaMtUNa saMchunbhamANapadesaggeNa apubbA kiTTI NivvattijjamANigA dissdi| . 6651. tattha asaMkhejjANi palidovamapaDhamavaggamUlANi samullaMghiyUNa egA apuvakiTTI baMdheNa Nivyattijjadi ti paduppAivaM, ettha paNa palidovamavaggamUlAdo vi asaMkhejjaguNahINANi - thovayarANi ceva kiTTIaMtarANi gaMtUNa saMkAmijjamANayeNa padesaggeNa NivyattijjamANA apulyA nIce alaga-alaga pUrva kRSTiyoMke asaMkhyAtaveM bhAgamAtra dravyakA apakarSaNa karake pUrva kRSTiyoMke asaMkhyAtaveM bhAgamAtra apUrva kRSTiyoMko karanevAle kRSTikArakake samAna uSTrakUTazreNirUpase unameM pradezavinyAsako yaha karatA hai, mAtra itanA hI dekhakara yaha kahA hai| aba jina kRSTiyoMke antarAloMmeM saMkramyamANa pradezapuMjase apUrva kRSTiyoMko niSpanna karatA hai unakI prarUpaNA kisa prakArakI hotI hai aisI AzaMkA honepara nirNayakA vidhAna karaneke lie Ageke sUtrakA Arambha karate haiM jo apUrva kRSTiyAM kRSTi-antarAloMmeM niSpanna kI jAtI haiM unako badhyamAna pravezapuMjase . niyamAna apUrva kRSTiyoMkI jisa prakArako vidhi kI gayI hai usa prakArakA vidhAna yahA~ karanA caahie| 6650. jisa prakArake badhyamAna pradezapuMjase nivartyamAna apUrva kRSTiyAM asaMkhyAta kRSTi-antarAla jAkara niSpanna kI jAtI haiM isa prakAra ye kRSTiyAM bhI palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa kRSTi-antarAloMko ullaMghana kara niSpanna kI jAtI haiM tathA vahAM dIyamAna pradezajakI zreNiprarUpaNA bhI usI prakAra jAnanI cAhie, kyoMki usase isameM koI vizeSatA nahIM hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / aba yahA~para prApta honevAle vizeSakA kathana karane ke lie AgekA sUtra kahate haiM * itanI vizeSatA hai ki stokatara kRSTi antarAla jAkara saMkramyamANa pradezapuMjase apUrva kRSTi nirvayaMmAna hotI huI dikhAI detI hai| 651. vahA~ palyopamake asaMkhyAta prathama vargamUloMko ullaMghana kara eka apUrva kRSTi bandhase niSpanna hotI hai aisA kahA gayA hai| parantu yahA~para palyopamake prathama vargamUlase bhI asaMkhyAtaguNa hIna stokatara kRSTi-antara jAkara ho saMkramyamANa pradezapuMjase nirvayaMmAna apUrva
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhIe bajjhamANapadesaggAdo pippajjamANApuvva kiTTINaM parUvaNA 261 kiTTI daTThavvA tti eso ettha suttatyasamuccao / tattha divaGguNahANi tibhAgamettadvANaM gaMtUNa ekkisse ava kiTTIe nnivvttidNsnnaado| ettha puNa okaDDukkaDuNabhAgahAramettadvANaM gaMtUNa mahaare avakaTTIe NivvattidaMsaNAdo / taM jahA , 652. egasamayapabaddhaM Thabiya puNo evassa divaGguNahANimettaguNagAraM ThaveyUNa ekssa TTA tiSNi vANi bhAgahArateNa ThaveyagvANi / evaM Thavide jassa vA tassa vA egakasAyarasa egasaMgahakiTTIpadesaggamAgacchadi / saMpahi evaMvidavvassa jadi sayalakiTToaddhANaM labbhai to egasamayapabaddhamettaNavakabaMdhadavvatsa kettiyAo apuSya kiTToMo lahAmage tti terAsiyaM kADhUNa pamANeNa phala guNi dicchAe ovaTTidAe 3/9/1 divaGguNahANitibhAgeNa egasaMgraha kiTTI addhANaM khaMDegakhaMDamettIo aThavakiTTIo baMdheNe nivvattijjamANAo Agacchati / evAsi terAsiya* vihANeNadvANaM sAheyabbaM; tassesA ThavaNA : | 9 | 1 evaM Thaviya terAsiyakameNovaTTedUNa sAhidvANamettiyaM hoi 4 / evaM ca asaMkhejjapalidoSamapaDhamavaggamUlapamANamidi ghettamvaM; divaGguNahANitibhAgapamANattAdo / 653. saMpahi okaDDiyUNa gahidapadesaggamassiyUNa bhaNNamANe egasamayapabaddhaM Thaviya puNo kRSTi jAnanI cAhie isa prakAra yaha yahA~para sUtrakA samuccayarUpa arthaM hai| vahAM Der3ha guNahAni ke tribhAgapramANa sthAna jAkara eka apUrva kRSTikI niSpatti dekhI jAtI hai / parantu yahA~para apakarSaNabhAgahArapramANa sthAna jAkara eka-eka apUrvaM kRSTikI niSpatti dekhI jAtI hai / vaha jaise 6652. eka samayaprabaddhako sthApita karake puna: isakA Der3ha guNahAnipramANa guNakAra sthApita karake isake nIce tIna aMka bhAgahArarUpase sthApita karane caahie| isa prakAra sthApita karanepara jisa kisI eka kaSAyakI eka saMgraha kRSTikA pradezapuMja A jAtA hai / aba isa prakArake dravyakA yadi samasta kRSTi-sthAna ( AyAma ) prApta hotA hai to eka samaya prabaddhamAtra navabandha dravya meM kitanI apUrvaM kRSTiyAM prApta kareMge isa prakAra trairAzika karake phalarAzise icchArAziko guNita karake usameM pramANarAzikA bhAga denepara Der3ha guNahAnike tribhAga 12 + 3 = 4, se eka saMgraha kRSTike adhvAna 9 ko khaNDita karake eka khaNDapramANa : apUrva kRSTiyoM bandhase nirvartyamAna hokara prApta hotI haiM / yahA~ inakA trairAzika vidhise adhvAna sAdhakara le AnA caahie| usakI yaha sthApanA hai - hai, 9, 1 / isa prakAra sthApita karake trairAzikakramase apavartana karake sAbita huA adhvAna itanA hotA hai -4 / aura yaha palyopamake asaMkhyAta prathama vargamUlapramANa hotA hai| aisA grahaNa karanA cAhie, kyoMki yaha Der3ha guNahAnike tribhAgapramANa hai / udAharaNa - aMka saMdRSTi ke anusAra Der3ha guNahAni = 12, saMgraha kRSTi adhvAna 9, Der3ha guNahAnikA tribhAga 4 / yahA~ eka saMgraha kRSTike adhvAna 9 meM Der3ha guNahAni ke tribhAgase bhAjita karanepara eka saMgraha kRSTimadhvAnake bhItara pramANa apUrva kRSTiyAM prApta huiiN| punaH yahA~ eka apUrva kRSTikA adhvAna prApta karanepara eka saMgraha kRSTike adhvAna 9 meM apUrva kRSTiyoM kA bhAga denepara 1 - 4 eka pUrva kRSTikA adhvAna prApta huA / arthasaMdRSTiko apekSA dekhanepara yaha palyopamake asaMkhyAta prathama vargamUlapramANa prApta hotA hai aisA prakRtameM samajhanA cAhie / = $ 653. aba apakarSaNa karake grahaNa kiye gaye pradezapuMjakA Azraya karake kathana karanepara
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ 262 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe edassa divaDDaguNahANi guNagAraM ThaveyUNa puNo edassa heTThA bhAgahAro tiguNokaDDukkaDDaNabhAgahAra metto tthveyvyo| evaM Thavide ekkisse saMgahakiTTIe okaDDiyUNa gahidasayalapadesapiMDo Agacchadi / saMpahi edeNa davveNa NivvattijjamANANamapuvakiTTINaM pamANamicchAmo tti eyasaMgahakiTTIe sayalapadesaggassa jai sayalakiTTIo labhaMti, to okaDDiyUNa gahidadavvassa kettiyamettIo apuvakiTTIo lahAmo tti terAsiyaM kAdUNa gaheyavvaM / tassa saMdiTThI 012 | 9 | 012 evaM terAsiyaM kAdUNa pamANeNa phalaguNidicchAe oTTidAe laddhapamANamokaDDukkaDaNabhAgahAreNa egasaMgahakiTToaddhANe khaMDide tattheyakhaMDamettaM hodi hai| puNo edeNa sayalaliTToaddhANe terAsiyavihANeNovaTTide laddhamokaDDukkaDDaNabhAgahAramettamekkisse apuvakiTTIe labbhamANakiTTIaMtaraddhANa. mAgacchadi / tassa saMdiTThI 6 / tado thovayarANi ceva kiTTIaMtarANi gaMtUNa saMkAmijjamANapadesaggeNa NivvattijjamANA apuvakiTTI dosai ti sutte bhaNivaM / 5 654. saMpahi edassevaddhANassa phuDIkaraNa?muttarasuttamoiNNaM* tANi kiTTIaMtarANi pagaNaNAdo palidovamavaggamUlassa asNkhejjdibhaago| 6655. kudo? palidovamapaDhamavaggamUlAdo asaMkhejjaguNahI gasta okaDDukkaDDaNabhAgahArassa payadaddhANatteNANaMtarameva saahiyttaado| saMpahi evaMvihaddhANe saMkAmijjamANapadesaggeNa kiTTIaMtaresu NivvattijjamANANamapuvakiTToNaM dijjamANapadesaggassa seDhiparUvaNA baMdheNa NivvattijjamANA eka samayaprabaddhako sthApita karake punaH isake Der3ha guNahAnirUpa guNakArako sthApita karake punaH isake nIce tigune apakarSaNa-utkarSaNa bhAgahArapramANa bhAgahArako sthApita karanA caahie| isa prakAra sthApita karanepara eka saMgraha kRSTikA apakarSaNa karake grahaNa kiyA gayA sampUrNa pradezapiNDa AtA hai| aba isa dravyase nirvayaMmAna apUrva kRSTiyoMke pramANako lAnA cAhate haiM, isalie eka saMgraha kRSTike samasta pradezapiNDako yadi samasta kRSTiyAM prApta hotI haiM to apakarSaNa karake grahaNa kiye gaye dravyameM kitanI apUrva kRSTiyoMko prApta kareMge isa prakAra trairAzika karake unheM grahaNa karanA caahie| unakI yaha saMdRSTi hai-02 9033 / isa prakAra trairAzika karake phalarAzise icchAraziko guNita karake usameM pramANarAzise bhAjita karanepara jo pramANa labdha AtA hai vaha apakarSaNa-utkarSaNa bhAgahArase eka saMgraha kRSTike adhvAnake khaNDita karanepara vahAM prApta huA eka khaNDapramANa hotA hai hai| punaH isase samasta kRSTi-adhvAnako rAzika vidhise bhAjita karanepara apakarSaNa-utkarSaNa bhAgahArapramANa eka apUrva kRSTikA prApyamANa kRSTi-antararUpa adhvAna labdha AtA hai| usakI saMdRSTi 6 / isalie stokatara kRSTi-antarAla jAkara ho saMkramyamANa pradezapuMjase nirvayaMmAna apUrva kRSTi dikhAI deto hai aisA sUtrameM kahA hai| 6654. aba isI adhvAnako spaSTa karane ke lie AgekA sUtra AyA hai * ve kRSTi-antara pragaNanAke anusAra palyopamake prathama vargamUlake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa haiN| 6655. kyoMki palyopamake prathama vargamUlase asaMkhyAtaguNA hona apakarSaNa-utkarSaNa bhAgahArapramANa prakRta adhvAna hai yaha anantara pUrva ho sAdhita kara Aye haiN| aba isa prakArake adhvAnameM saMkramyamANa pradezapuMjase kRSTi-antarAloMmeM nirvaya'mAna apUrva kRSTiyoMmeM doyamAna pradezapuMjakI
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhoe bajjhamANapadesaggAdo nippajjJamANApuvvakiTTINaM appA bahuaparUvaNA 263 puvva kiTTINaM bhaNidavihANeNa NedavvA / Navari saMgahakiTTIe heTThA NivvattijjamANApuvva kiTTIsu puvvatteNa kameNa padesaNisegaM kADhUNa tado apuvvANaM carimakiTTIdo puvvajahaNNakiTTIe asaMkhejjaguNahINaM padesaggaM Nisicadi / tatto anaMtabhAgahINaM jAva okaDDukkaDuNabhAgahAramettadvANamuvari caDidUNa dvidataditya puvvakiTTi ti / tado tattha kiTTIaMtare nivtrattijja mANApuvva kiTTIe asaMkhejjaguNaM, tado asaMkhejjaguNahoNaM, tatto paramaNaMta bhAgahINamiccAdikrameNa saMdhIo jANiyUNa davvaM jAva NiruddhasaMgaha kiTTIe samattA tti / etto uvarimasaMgaha kiTTIsu vi edeNeva vihANeNa seDhiparUvaNA kAyavvA / SS 656. adhavA saMtakammassa asaMkhejjadibhAgabhUdaNavakabaMdhapadesaggeNa jivvattijjamANANamapuvvakiTTINaM jahA anaMtaguNa hoNa-anaMtaguNahINakrameNa seDhiparUvaNA suttaNibadvAkayA evametya cirANasaMtakammAdo asaMkhejjaguNahINa saMkA mijjamAnapadesaggeNa nivvattijjamANANamapuvva kiTTINaM duvihANaM pi saMdhI anaMtaguNahINAhiyakameNa seDhiparUvaNA NivvA mohamaNugaMtavyA; edassevatthassa suttANusAriteNa pahANabhAvovalaMbhAdo / evamesA kiTTIvevagassa paDhamasamaye savvA parUvaNA vidiyAdisamaye vi evaM caiva vattavvA ; visesAbhAvAdo / saMpahi kiTTIvedagapaDhamasamaya pahuDi samaye samaye viNAsijjamANANaM kiTTINaM thovabahuttaparUvaNaTThamuvarimapabaMdhamADhavei * paDhamasamaya kiTTIvedagassa jA kohapaDhamasaMgaha kiTTI tisse asaMkhejjadibhAgo viNAsijjadi / zreNiprarUpaNAko bandhase nirvazyamAna pUrva kRSTiyoMkI kahI gayI vidhike anusAra le jAnA caahie| itanI vizeSatA hai ki saMgraha kRSTike nIce nirvartyamAna apUrvaM kRSTiyoMmeM pUrvokta kramake anusAra pradezaniSeka karake vahA~se apUrva kRSTiyoM kI antima kRSTi se pUrva jaghanya kRSTimeM asaMkhyAtaguNe hIna pradezapuMjako sIMcatA hai / punaH vahA~se apakarSaNa utkarSaNa bhAgahAramAtra adhvAna Upara car3hakara vahAMpara sthita huI pUrva kRSTike prApta hone taka asaMkhyAta bhAgahIna pradezapuMjako nikSipta karatA hai / tatpazcAt vahA~ kRSTi- antarAla meM nirvartyamAna apUvaM kRSTimeM asaMkhyAtaguNe pradeza puMja ko nikSipta karatA hai / tatpazcAt asaMkhyAtaguNe hIna pradezapuMjako nikSipta karatA hai / tatpazcAt ananta bhAgahIna pradezapuMjako nikSipta karatA hai / isa prakAra ityAdi kramase sandhiyoMko jAnakara vivakSita saMgraha kRSTikI samApti taka le jAnA caahie| isase uparima saMgraha kRSTiyoM meM bhI isI vidhAnake anusAra zreNiprarUpaNA karanI cAhie / $ 656. athavA satkarmake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa navakabandhake pradezapuMja se nirvatrtyamAna pUrva kRSTiyoM kI jisa prakAra anantaguNahIna- anantaguNahonake kramase sUtra meM nibaddha zreNiprarUpaNA kI usI prakAra yahA~ cirakAlIna satkarmase asaMkhyAtaguNahIna saMkramyamANa pradezapuMja se nirvartyamAna apUrva kRSTiyoM kI donoM kI hI sandhiyoMmeM anantaguNahIna adhikake kramase zreNiprarUpaNA vyAmohako chor3akara karanI cAhie, kyoMki sUtra ke anusAra yahI arthaM pradhAnarUpase upalabdha hotA hai / isa prakAra kRSTivedaka ke prathama samayakI yaha sampUrNa prarUpaNA dvitIyAdi samayoM meM bhI isI prakAra kahanI cAhie, kyoMki usase isameM koI bheda nahIM hai / aba kRSTivedaka ke prathama samayase lekara pratyeka samaya meM vinazyamAna kRSTiyoM ke alpabahutvakA kathana karaneke lie Ageke prabandhako Arambha karate haiM * kRSTivedaka ke prathama samayameM jo krodhasaMjvalanako prathama saMgraha kRSTi hai usakA asaMkhyAtavA~ bhAga vinaSTa hotA hai /
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ 264 jayapavalAsahide kasAyapAhuDe ___6657. visohipAhammeNa NiruddhasaMgahakiTThoe aggakiTTippaDi asaMkhejadibhAgamettakiTTIo aNusamayovaTTaNAghAdeNa viNAsedi ti vuttaM hodi| evAo ca paDhamasamaye viNAsijjamANakiTTIo uvarimAsesasamaesu viNAsijjamANakiTTIhito bahugoo ti jANAvaNamidamAha * kiTTIo jAo paDhamasamaye viNAsijjaMti tAo bhugiio| 5 658. kuvo ? sylkittttiinnmsNkhejjvibhaagpmaannttaavo| * jAo vidiyasamaye viNAsinjaMti tAo asNkhejjgunnhiinnaao| 6659. jai vi vidiyasamaye aNaMtaguNavisohIe vadi to vi paDhamasamaye viNAsijjamANakiTTIhito asaMkhejjaguNahoNAo ceva kiTToo tammi samaye viNAsevi, ghAdivasesANubhAgaghAvahedUNaM visohINametthataNINaM tahA ceva pvuttinniymdsnnaado| evaM taviyAdi samayesu vi eso ceva aNusamayovaTTaNAkamo Nedavyo tti paduppAyaNaTThamuttarasuttamAha * evaM tAva ducarimasamayaaviNaTThakohapaDhamasaMgahakiTTi ti / 6660. evamasaMkhejjaguNahoNakameNa tAva kiTToo sagakiTTIvedagakAlabhaMtare viNAsemANo gacchadi jAva sagaviNAsaNavAducarimasamao tti; carimasamae aviNaTukohapaDhamasaMgahakiTTINavakabaMdhucchiTAvaliyavajjANamaNuppAdANucchevasarUveNa vinnaasvNsnnaadoN| saMpahi kiTTIvedagapaDhamasamaya 6657. vizuddhike mAhAtmyavaza vivakSita saMgraha kRSTiko agra kRSTise lekara asaMkhyAtaveM bhAgapramANa kRSTiyoMko anusamaya apavartanAghAta dvArA vinaSTa karatA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| aura prathama samayameM vinazyamAna ye kRSTiyAM agale samayoMmeM vinazyamAna kRSTiyoMse bahuta haiM isa bAtakA jJAna karAneke lie isa sUtrako kahate haiM OM jo kRSTiyAM prathama samayameM vinAzako prApta hotI haiM ve bahuta haiN| 6658. kyoMki ve samasta kRSTiyoMke asaMkhyAtaveM bhAgapramANa haiN| * jo kRSTiyAM prathama samayameM vinAzako prApta hotI haiM ve asaMkhyAtaguNo hIna haiN| 6659. yadyapi dUsare samayameM yaha kSapaka anantaguNo vizuddhise vRddhiko prApta hotA hai to bhI prathama samayameM vivazyamAna kRSTiyoMse asaMkhyAtaguNI hIna kRSTiyoMko hI usa samayameM vinaSTa karatA hai, kyoMki ghAta honese zeSa rahe anubhAgaghAtake heturUpa yahA~ sambandhI vizuddhiyoMkA usI prakArase hI pravRttikA niyama dekhA jAtA hai| isI prakAra tRtIya Adi samayoMmeM bhI isI prakAra anusamaya apavartanAkA krama jAnanA cAhie isa bAtakA kathana karaneke lie Ageke sUtrako kahate haiM * isI prakAra yaha krama avinaSTa koSako prathama saMgraha kRSTike dvicarama samaya taka jAnanA caahie| 6660. isa prakAra asaMkhyAtaguNahIna kramase kRSTiyoMko apane vedaka kAlake bhItara vinaSTa karatA hamA apane vinAza karaneke kAlake vicarama samaya taka jAtA hai, kyoMki carama samayameM vinAzako nahIM prApta hue krodhasaMjvalanako prathama saMgraha kRSTisambandhI navakabandha ucchiSTAvalike sivAya zeSakA anutpAdAnucchedasvarUpase vinAza dekhA jAtA hai| aba kRSTivedakake prathama samayase
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhIe viNassamANakiTToNaparUvaNA 265 ppahuDi jAva NiruddhapaDhamasaMgahakiTTIe viNAsaNakAladucarimasamao tti tAva viNAsidAsesakiTTIo saMpiDidAo kettiyametIo hoMti tti AsaMkAe tappamANAvahAraNaTThamuttarasuttamAha ___ * edeNa savveNa ticarimasamayamettIo savvakiTTIsu paDhama-vidiyasamayavedagassa kodhassa paDhamakiTTIe abajjhamANiyANaM kittttiinnmsNkhenjdimaago| 5661. paDhamasamayakiTTIvedagassa kohapaDhamasaMgahakiTTIe heTimovarimAsaMkhejjabhAgamettA kiTTIo abajjhamANiyAo NAma / puNo tattha uvarimAbajjhamANakiTTINamasaMkhejjadibhAgametIo ceva kiTTI o edeNa samveNa vi kAleNa viNAsidAo ghaTuvvAo, doNhamedAsi kiTToNamAvaliyAe asaMkhejjavibhAgamettAvisese vi etto tAsimasaMkhejjaguNattasiddhIe paramAgamujjovabaleNa pricchinnnnttaado| jahA kohapaDhamasaMgahakiTTImahikicca eso kiTTIviNAsaNakamo parUvido, tahA ceva sesasaMgahakiTINaM samaye samaye aNagaMtavvoH kiTIvedagapaDhamasamayappaDi jAvaappappaNo vedagakAladucarimasamao ti savvAsi saMgahakiTTINamavedagakAlassa asaMkhejjavibhAgamettakiTTIo aNusamayobaTTaNAghAdeNa ghAdemANassa tdvirohaabhaavaado| evamedeNa vihANeNa kohapaDhamasaMgahakiTTIvedagattamaNubhUya tisse carimasamayavedagabhAveNa payaTTamANassa tavavatthAe jo pakhvaNAbhedo taNNiddesakaraNa?muvarimoM suttapabaMdholekara vivakSita prathama saMgraha kRSTike vinAza honeke dvicarama samaya taka vinaSTa huI azeSa kRSTiyAM milAkara kitanI hotI haiM aisI azaMkA honepara unake pramANakA avadhAraNa karaneke lie Ageke sUtrako kahate haiM * isa saba kAlake dvArA jo tricarama samayamAtra kRSTiyA~ vinAzako prApta hotI haiM ve sampUrNa kRSTiyoMmeM prathama samaya vedakake aura dvitIya samaya vedakake koSasaMjvalanako prathama kRSTisambandhI abadhyamAna kRSTiyoMke asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hotI haiN| 6661. prathama samayasambandhI kRSTivedakake krodhasaMjvalanakI prathama saMgrahakRSTike nIce aura Upara asaMkhyAtaveM bhAgapramANa kRSTiyAM abadhyamAna hotI haiN| punaH unameM uparima abadhyamAna kRSTiyoMke asaMkhyAtaveM bhAgapramANa kRSTiyAM hI isa saba kAlake dvArA vinaSTa hotI huI jAnanI cAhie, kyoMki ina donoM prakArako kRSTiyoMmeM Avalike asaMkhyAtaveM bhAgapramANakI apekSA vizeSatA na honepara bhI inase unake asaMkhyAtaguNepanekI siddhi paramAgamarUpa udyotake balase jAnI jAtI hai| jisa prakAra krodhako prathama saMgraha kRSTiko adhikRta kara yaha kRSTiyoMke vinAza honekA krama kahA hai usI prakAra zeSa saMgraha kRSTiyoMkA pratyeka samayameM jAnanA cAhie, kyoMki kRSTivedakake prathama samayase lekara apane-apane vedakakAlake dvicarama samaya taka sampUrNa saMgraha kRSTiyoMke avedaka kAlake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa kRSTiyoMkA anusamaya apavartanAghAtake dvArA ghAta karate hae vaise hone meM virodhakA abhAva hai| isa prakAra isa vidhAnase krodhakI prathama saMgraha kRSTike vedanakA anubhava karake usakA antima samayameM vedana karane meM pravRtta hue kSapakake usa avasthAmeM jo prarUpaNAbheda hai usakA nirdeza karane ke lie AgekA sUtraprabandha gAyA hai koSasaMjvalanakI prathama saMgraha kRSTikA vedana karanevAle kSapakake jo prathama sthiti hotI hai usa prathama sthitike eka samaya adhika eka Avali zeSa rahanepara isa samaya jo vidhi hotI hai usa vidhiko btlaayeNge| 34
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsa hide kasAyapAhuDe * kohassa paDhamakiTTi vedayamANassa jA paDhamaTThidI tisse paDhamaTThidIe samayAhiyAe AvaliyAe sesAe edamhi samaye jo vihI taM vihiM vattaissAmo | 266 6662. paDhamasamaya kiTTIvedago kohasaMjalaNapaDhamasaMgaha kiTTIe avayava kiTTIo okaDDiyUNa paDhamaTThidi kuNamANo tattoppahUDi jo kohavedagaddhA tisse sAdireyatibhAgamettamAvaliyambhahiyaM paDhamaTThidi karedi / evaM nivikhattA jA kohapaDhamaTThidI kohapaDhamakiTTi vedemANassa paDhapaTTidI sA kameNa vedijjamANA jAdhe samayAhiyAvaliyamettA parisesA tAdhe kohapaDhamasaMgaha kiTTIe carimasamayavedago jAyade | edammi avatthaMtare vaTTamANassedassa jo parUvaNAbhedo tamidANi vattaissAmo tti bhaNidaM hoi / * taM jahA / 6663. sugamaM / * tAdhe ceva kohassa jahaNNago dvidiudIrago / 664. samayAhiyAvaliyamettaNiruddha paDhamadvidIe carimaTThidimokaDDiyUNa udaye saMchuhamA - Nassa tassa tammi samaye kohasaMjalaNassa jahaNiyA TThidiudIraNA jAdA tti eso edassa bhAvatyo / Na ca ettha vidiyaTThidIe udIraNAsaMbhavo heTThA ceva Avaliya-paDiAvaliya se sapaDhamadvidIe mANa AgAla paDiAgAlavocchedavaseNa tahA vihasaM bhavANu valaM bhAdo / * kohapaDhamakiTTIe carimasamayavedago jAdo | $ 662. prathama samayavartI kRSTivedaka jIva krodhasaMjvalanakI prathama saMgraha kRSTikI avayava kRSTiyoM kA apavartana karake prathama sthitiko karatA huA vahA~se lekara jo krodha-vedakakAla hai usakI eka Avala adhika kAlako sAdhika tribhAgamAtra karake prathama sthiti karatA hai / isa prakAra nikSipta huI jo krodha kI prathama sthiti hai arthAt krodhako prathama kRSTikA vedana karanevAle kI prathama sthiti hai| vaha kramase vedana meM AtI huI jisa samaya eka samaya adhika eka Avali pramANa zeSa rahatI hai usa samaya krodha kI prathama saMgraha kRSTikA antima samayavartI vedaka hotA hai / aura isa avasthAke madhya vidyamAna isakI prarUpaNA meM jo bheda hotA hai use isa samaya batalAveMge yaha ukta kathanakA tAtparya hai / * vaha jaise / 6 663. yaha sUtra sugama * usI samaya yaha kSapaka krodhasaMjvalanakA jaghanya sthiti udIraka hotA hai / 6 664. eka samaya adhika eka AvalipramANa vitrakSita prathama sthitikI antima sthitikA apakarSaNa karake udaya meM nikSipta karanevAle usa kSapatrake usa samaya krodhasaMjvalanakI jaghanya sthiti - udIraNA hotI hai yaha isa sUtra kA bhAvArtha hai / kintu yahA~para dvitIya sthitiko udIraNA sambhava nahIM hai, kyoMki isake pahale hI Avali aura pratyAvalipramANa prathama sthitimeM vidyamAna isa kSapakake AgAla aura pratyagAlakI vyucchitti ho jAneke kAraNa usa prakArakA honA sambhava nahIM hai| * tathA usa samaya krodhako prathama kRSTikA antima samayavartI vevaka hotA hai| 1
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhIe saMjalaNasaMtakammassa aNusamayovaTTaNA 267 6665. se kAlappahuDi kohavidiyasaMgahakiTTIvedagabhAveNa pariNamaNasaNAdo tti vuttaM hoi [2] * jA puvapavattA saMjalaNANubhAgasaMtakammassa aNusamayamovaTTaNA sA tahA ceva[3] 6666. kiTTIvedagapaDhamasamayappahuDi jA puvapavattA cadusaMjalaNANubhAgassa aNusamayovaTTaNA sA tahA ceva eNhi pi payaTTade, Na tattha kiMci jANattathi tti bhaNidaM hodi| ettha suttasamattIe tihamaMkaviNNAso kado, tadio eso parUvaNAbhedo ettha jANeyavvo tti pduppaaynnttuN| * cadusaMjalaNANaM hidibaMdho be mAsA, cattAlIsaM ca divasA aMtomuhuttaNA [4] 6667. puDhavaM kiTTIvedagapaDhamasamaye saMpuNNacattArimAsameto edesi TidibaMdho, tatto jahAkama saMkhejjasahassamettehi ThidibaMdhosaraNehi ohaTTiyUNa eNhimaMtomuhuttUNacattAlIsadivasAhiyabe-mAsametto saMvutto tti vuttaM hoi| ettha cattArimAsamettapuzvuttasaMdhivisaTidibaMdhAdo parihoNAsedidipamANaM vIsadivasA aMtomutta bhahiyA ti daTTavvaM; tiNhaM kohasaMgahakiTTINaM vedagakAleNa jadi doNhaM mAsANaM parihANI lAdi, to ekkisse paDhamasaMgahakiTToe vedagakAlammi kettiyaM ThidibaMdhaparihANi pecchAmo ti terAsiyakameNa payaTidibaMdhaparihANI sAheyavvA / tado cautthamedamAvAsayamihAvagaMtavvamidi siddhaM / * saMjalaNANaM dvidisaMtakamma cha vassANi aTTha ca mAsA aMtomuhuttaNA [5] 6665. tathA tadanantara samayase lekara krodhako dvitIya saMgraha kRSTike vedakarUpase pariNamana dekhA jAtA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| 2 / * saMjvalanacatuSkake anubhAgasatkarmako jo anusamaya apavartanA pahale pravRtta huI thI vaha usI prakArase pravRtta rahatI hai / 3 / / 6666. kRSTivedakake prathama samayase lekara cAroM saMjvalanoMke anubhAgakI jo anusamaya apavartanA pahale pravRtta huI thI vaha isa samaya bhI usI prakAra pravRtta rahatI hai| usameM kucha bhI nAnApanA ( bheda ) nahIM hotA yaha ukta kathanakA tAtparya hai| yahAMpara sUtra kI samAptimeM tIna aMkakA vinyAsa kiyA hai, usase yaha tIsarA prarUpaNAbheda hai aisA jAnanA cAhie isa prakAra * cAroM saMjvalanoMkA sthitibandha do mahInA aura antarmuhUrta kama cAlIsa dinapramANa hotA hai| 4 / 6667. pahale kRSTivedakake prathama samayameM ina karmoMkA sampUrNa cAra mAhapramANa jo sthitibandha hotA thA, usase saMkhyAta hajAra sthitibandhApasaraNoMke dvArA ghaTakara isa samaya vaha antarmuhUrta kama cAlIsa dina adhika do mAhapramANa ho gayA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| yahAMpara cAra mAhapramANa pUrvokta sandhiviSayaka sthitibandhase ghaTI huI sampUrNa sthitikA pramANa antarmuhurta adhika bosa dina hotA hai aisA jAnanA cAhie / tIna krodhasambandhI saMgraha kRSTiyoMkI sthiti yadi vedakakAlake dvArA do mahInA kama hotI hai to eka prathama saMgraha kRSTike vedakakAlameM sthitibandhako kitanI hAni dekheMge isa prakAra trairAzika kramase prakRta sthitibandhakI hAni sAdha lenA caahie| isalie yaha cauthA Avazyaka yahAM jAnanA cAhie yaha siddha huaa| * cAroM saMjvalanoMkA sthitisatkarma chaha varSa aura antarmahUrta kama ATha mahInA hotA hai| 5 /
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ 268 jayaSavalAsahide kasAyapAhuDe 6668. kiTTIvedagapaDhamasamaye aTuvassamettamedesi ThidisaMtakammaM hodUNa tatto kameNa parihAidUNa edammi samaye chavassANi aMtomuhatUNaTTamAsabbhahiyANi hodUNa parisiddhamidi vuttaM hodi / ettha aTuvassametapusvillaTivisaMtAdo parihINA sesaTridippamANamaMtomuttAhiyacattArimAsehi sAdireyavassamettamidi ghettanvaM / tiNhaM saMgahakiTTINaM vedagakAlabhaMtare javi caNhaM vassANaM parihANI labbhadi, to paDhamasaMgahakiTTIvedagakAlammi ketiyaM labhAmo ti terAsiyaM kAdUNa sAdireyatibhAgabhahiyaegavassamettaDhidisaMtaparihANo sissANametya variseyavvA / * tiNhaM dhAdikammANaM ThidibaMdho dasa vassANi aMtomuhuttaNANi [6] 6669. pugvillasaMdhivisaye saMkhejjavassasahassameto tiNhaM ghAdikammANaM TrivibaMdho tatto saMkhejjaguNahANoe jahAkama parihAidUNa aMtomuhattaNavasavassapamANo evammi samaye saMjAdo' tti vuttaM hoi| * ghAdikammANaM dvidisaMtakamma saMkhejjANi vassANi [7] 6670. puvvuttasaMghIe saMkhejjavassasahassameMttamedesi ThidisaMtakamma saMkhejehi didikhaMDayasahassehi saMkhejjaguNahANIe tatto suThu ohaTTidUNa tappAoggasaMkhejjavassapamANeNeNhi payaTTadi tti bhaNidaM hoi| * sesANaM kammANaM dvidisaMtakammamasaMkhejjANi vassANi [8] 6671. kiM kAraNaM ? aghAdikammANaM didisaMtakammassa asaMkhejjaguNahANIe jahAkama 1668. kRSTivedakake prathama samayameM ina karmokA sthitisatkarma ATha varSapramANa hokara usase kramase ghaTakara isa samaya chaha varSa antarmuhUrta kama ATha mAha adhika hokara nizcita hotA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| yahA~para ATha varSapramANa pahaleke sthitisatkarmase ghaTI huI samasta sthitikA pramANa sAntarmuhurta cAra mAha adhika eka varSapramANa hotA hai aisA grahaNa karanA cAhie / tIna saMgraha kRSTiyoMkI yadi vedakakAlake bhItara cAra varSapramANa sthitikI hAni prApta hotI hai to prathama saMgraha kRSTike vedakakAlameM kitanI sthiti prApta kareMge isa prakAra trairAzika karake sAdhika tRtIya bhAga adhika eka varSapramANa sthitisatkarmako hAni ziSyoMko yahAMpara dikhalAnI caahie| * tIna ghAtikarmoMkA sthitibandha antarmuhUrta kama vasa varSapramANa hotA hai / / 6669. pichachI sandhimeM tIna ghAtikarmokA sthitibandha saMkhyAta hajAra varSapramANa hotA thA, usase saMkhyAta guNahAni dvArA kramase ghaTakara isa samaya antarmuhUrta kama dasa varSapramANa ho gayA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| * tIna ghAtikarmoMkA sthitisatkarma saMkhyAta varSapramANa hotA hai / 6670. pUrvokta sandhimeM ina karmoMkA sthitisatkarma saMkhyAta hajAra varSapramANa hotA thA vaha saMkhyAta hajAra sthitikANDakoM dvArA saMkhyAta guNahAni hokara usase paryApta ghaTakara isa samaya tatprAyAgya saMkhyAta varSapramANa pravRtta hotA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| * zeSa karmoMkA sthitisatkama asaMkhyAta varSapramANa hotA hai| 3671. zaMkA-isakA kyA kAraNa hai ? samAdhAna-aghAti kokA sthitisatkarma asaMkhyAta guNahAni dvArA kramase ghaTatA huA bhI
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagasehoe kohassa vidiyakiTTIkaraNaparUvaNA 269 movaTTinjamANassa vi edammi visaye asNkhejjvsspmaannennevaavtttthaannnniymdNsnnaado| ThidibaMdho puNa edesi takkAlabhAvio saMkhejjavassasahassametto sugamo tti Na taNNiddeso suttayAreNa kdo| evaM kohapaDhamasaMgahakiTTIe carimasamayavedagabhAvamaNupAliya etto se kAle kohasaMjalaNavidiyasaMgahakiTTIe vevagabhAveNa pariNamamANassa parUvaNApabaMdhamurimacuNNisuttANusAreNa vkkhaannyissaamo| * se kAle kohassa vidiyakiTTIe padesaggamokaDDiyUNa kohassa paDhamahidi kredi| 6672. pugvillapaDhamaTTidIe ucchiTAvaliyamettasesAe paDhamasaMgahakiTTIvedagaddhA smppvi| . tAdhe ceva kohassa vidiyasaMgahakiTTIvo padesaggaM vidiyaTTivIe samavaTivamoDDiyUNa uvayAdiguNaseDhIe sagavevagaddhAdo AvaliyabbhahiyaM kAdUNa paDhamaTTivimeso kuNadi ti vuttaM hoi| evamokaDDiyUNa viviyasaMgahakiTTIe paDhamaddhivimuppAemANassa tammi samaye kohapaDhamasaMgahakiTTIe kimavasiTuM ki vA viNaTumivi AsaMkAe NiNNayavihAMNadvamuttarasuttAraMbho * tAdhe kodhassa paDhamasaMgahakiTTIe saMtakammaM do AvaliyabaMdhA dusamayUNA sesA, jaM ca udayAvaliyaM paviDhaM taM ca sesaM / 673. paDhamakiTTIe' dusamayUNadoAvaliyamettaNavakabaMdhapadesaggamucchiTAvaliyaM ca mottaNa sesAsesakohapaDhamasaMgahakiTTIpadesagaM tatkAlameva vidiyasaMgahakiTTIe uvari saMketamidi bhaNivaM isa sthAnapara usake asaMkhyAta varSapramANarUpase avasthAnakA niyama dekhA jAtA hai| parantu ina karmokA tatkAla bhAvo sthitibandha saMkhyAta hajAra varSapramANa hotA huA sugama hai, isalie sUtrakArane usakA nirdeza nahIM kiyA hai| isa prakAra prathama saMgraha kRSTika antima samayameM vedakabhAvakA anupAlana karake isase tadanantara samayameM krodhasaMjvalanakI dUsarI saMgraha kRSTike vedakabhAvase pariNamana karate hue prarUpaNAprabandhakA uparima cUrNisUtrake anusAra vyAkhyAna kreNge| * tadanantara samayameM krodhasaMjvalanakI dUsarI saMgraha kRSTike pradezapuMjakA apakarSaNa karake krodhako prathama sthiti karatA hai| 6672. pahaleke prathama sthitike ucchiSTAvalimAtra zeSa rahanepara prathama saMgraha kRSTikA vedakakAla samApta hotA hai / tathA uso samaya krodhasaMjvalanakI dUsarI saMgraha kRSTise, dvitIya sthitimeM sthita pradezajako apakarSita kara udayAdi guNazreNirUpase apane vedakakAlase eka Avali adhika karake yaha kSapaka jIva prathama sthitiko karatA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| isa prakAra SaNa karake dUsarI saMgraha kRSTikI prathama sthitiko utpanna karanevAle isa kSapaka jIvake usa samaya krodhasaMjvalanakI prathama sthitikA kyA kucha bhAga avaziSTa rahatA hai yA pUrA vinaSTa ho jAtA hai aisI AzaMkA honepara nirNayakA vidhAna karane ke lie Ageke sUtrakA Arambha karate haiM usa samaya krodhasaMjvalanako prathama saMgraha kRSTikA satkarma do samaya kama do AvalipramANa bandha zeSa rahatA hai aura jo udayAvali praviSTa dravya hai vaha zeSa rahatA hai| 6673. prathama kRSTike do samaya kama do mAvalipramANa navakabandhasambandho pradezapaMja aura ucchiSTAvaliko chor3akara krodhasaMjvalanako prathama saMgraha kRSTikA zeSa rahA samasta pradezapuMja tatkAla 1. tA pratau paDhamakiTTIe iti pAThaH sUtrAMzarUpeNopalabhyate /
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ 270 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe hodi / saMpahi kohavidiyasaMgahakiTTodo terasaguNAyAmA hovUNa dvidapaDha masaMgaha kiTTI vidiyasaMgahakiTTIe TThA anaMta guNahANIe pariNamiya tisse ceva apuSva kiTTI hoNa payaTTadi tti ghettavvaM / tA sesasaMga hakiTTINaM pudha pudha joijjamANANamAyAmAdo edisse AyAmo coddasaguNametto hoditti daTThambo, paDhamasaMgaha kiTTI davva paDiggahamAhappeNa tattha tahAbhAvovavattIe bAhANuvalaM bhAdo / NavakabaMdhu cchAva liyapadesaggaM ca jahAkamameva vidiyasaMgahaki TTIe samayAviroheNa saMkarmAdi tti ghettavvaM / * tA kohassa vidikiDIvedago / 6 674 sugamaM / saMpahi evaM kohavidiyasaMgaha kiTTovedagabhAveNa pariNadassa paDhamasamayappahUDi jAva sagavegakAlaca rimasamao tti tAva parUvaNANugame kIramANe jo kohapaDhama saMgaha kiTTo vedagassa hI dUsarI saMgraha kRSTi Upara saMkrAnta ho jAtA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / mana krodhasaMjvalanakI dUsarI saMgraha kRSTise terahaguNe AyAmavAlI hokara sthita huI prathama saMgraha kRSTi dUmarI saMgraha kRSTi nIce anantaguNI hAnirUpase pariNamakara usIko apUrva kRSTi hokara pravRtta hotI hai aisA yahA~ grahaNa karanA caahie| usa samaya pRthak-pRthak yojyamAna zeSa saMgraha kRSTiyoMke AyAmase isakA AyAma caudaha guNA hotA hai aisA jAnanA cAhie, kyoMki prathama saMgraha kRSTike dravyako grahaNa karanese jo adhikatA A jAtI hai usa kAraNa usameM usa rUpase vyavasthA banane meM koI bAdhA nahIM pAyI jAtI / navakabandha aura ucchiSTAvalikA pradezapuMja kramase dUsarI saMgraha kRSTimeM samaya ke avirodhapUrvaka saMkramita hotA hai aisA yahAM grahaNa karanA cAhie / vizeSArtha - pratisamaya jo karmabandha hotA hai usakA uttarottara vibhAga karanepara jo cAritramohanIyako dravya prApta hotA hai usameMse sAdhika AdhA dravya to kaSAyasambandhI dravya hai aura kucha kama AdhA dravya nokaSAyasambandhI hai| udAharaNArtha aMkasaMdRSTiko apekSA cAritramohanIyakA kula dravya 49 mAna lenepara asaMkhyAtavAM bhAga adhika AdhA 25 kaSAyasambandhI dravya hotA hai / zeSa asaMkhyAtavAM bhAgahIna AdhA 24 nokaSAyasambandhI dravya hotA hai / yahA~ cAroM saMjvalanoMkI saMgraha kRSTiyAM 12 haiM, ataH kaSAyasambandhI pUre dravyako ina 12 saMgraha kRSTiyoM meM vibhAjita karanepara krodhasaMjvalanako prathama saMgraha kRSTiko sAdhika 2 aMkapramANa dravya prApta hotA hai / isI vidhise zeSa 11 saMgraha kRSTiyoM meM se pratyekako bhI sAdhika 2 aMkapramANa dravya prApta huA / punaH nokaSAya samasta dravya krodhasaMjvalanakI prathama saMgraha kRSTimeM saMkramita honepara usakA kulapramANa sAdhika 2 + 24 = 26 aMkapramANa prApta hotA hai| jo ki isI kI dUsarI saMgraha kRSTise sAdhika 13 guNA adhika hai / punaH krodhasaMjvalana kI prathama saMgraha kRSTike kula dravya sAdhika 26 meM dvitIya saMgraha kRSTike 2 aMka pramANa dravyake milAnepara 26 + 2 = 28 hotA hai jise krodhasaMjjanako tIsarI saMgrahakRSTi Adiko tulanAmeM dekhanepara sAdhika 14 bhAga adhika hotA hai / yahI mUla TokA meM spaSTa kiyA gayA hai / * usa samaya krodhasaMjvalanakI dUsarI saMgraha kRSTikA vedaka hotA hai / 6 674. yaha sUtra sugama hai| aba isa prakAra krodhasaMjvalanakI dvitIya saMgraha kRSTike vedakabhAvase pariNata hue kSapakake prathama samayase lekara apane vedana karaneke antima samaya takakI prarUpaNAkA anugama karanepara krodhasaMjvalanakI prathama saMgraha kRSTike vedakako jo vidhi kaha Aye haiN|
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhIe kohavidiyakiTTIvedagarasa so ceva vihI 271 vidhI parUvido, so ceva giravasesamettha kAyavvo, patthi kiMci NANattamidi atyasamappaNaM. kuNamANo suttamuttaraM bhaNai___* jo kohassa paDhamakiTTi vedayamANassa vidhI so ceva kohassa vidiyakidi vedayamANassa vidhI kAyavvo / 6675. jahA kohapaDhamasaMgahakiTrImahikicca puvuttAsesaparUvaNA baMdhodayajahaNNukkassa NivvaggaNAdikaraNapaDibaddhA savittharamaNumaggidA tahA ceva ettha vi paraveyavvA tti eso edassa suttassa bhaavttho| saMpahi ko so puvutto vidhI, kadamesu vA AvAsaesu paDibaddho ti AsaMkAe puvvuttasseva atyavisesassa saMbhAlaNaTThamuttaraM pabaMdhamAha * taM jhaa| 6 676 sugamamedaM pucchAvakkaM / * udiNNANaM kiTTINaM bajjhamANINaM kiTTINaM viNAsijjamANINaM appuvvANaM NivvattijjamANiyANaM bajjhamANeNa ca padesaggeNa saMchubbhamANeNa ca padesaggeNa NivvattijjayANiyANaM / 6677. edesi samvesi AvAsayANaM paDhamasaMgahakiTTIparUvaNAe jo vidhI parUvivo so ceva vahI pUrI yahA~para karanI caahie| usase isameM kucha bheda nahIM hai isa prakAra isa arthakA samarpaNa karate hue Ageke sUtrako kahate haiM * jo krodhasaMjvalanako prathama saMgraha kRSTikA vedana karanevAle jIvako vidhi prarUpita kara Aye haiM vahI vidhi kodhasaMjvalanako dUsarI saMgraha kRSTikA vevana karanevAle kSapaka jIvakI karanI caahie| 6675. jisa prakAra krodhasaMjvalanako prathama saMgraha kRSTiko adhikRta karake bandha, udaya, jaghanya aura utkRSTa nirvargaNA Adi karaNase sambandha rakhanevAlo pUrvokta sampUrNa prarUpaNA vistArake sAtha kara Aye haiM usI prakAra yahA~para bho kahano cAhie yaha isa sUtrakA bhAvArtha hai| aba vaha pUrvokta vidhi kyA hai athavA kinane AvazyakoMmeM vaha pratibaddha hai aisI AzaMkA honepara pUrvokta arthavizeSakI hI samhAla karaneke lie Ageke prabandhako kahate haiM * vaha jaise| 6 676. yaha pRcchAvAkya sugama hai| * uvINaM kRSTiyoMkI, badhyamAna kRSTiyoMkI, vinazyamAna kRSTiyoMkI, badhyamAna pradezapaMjase nivartyamAna apUrva kRSTiyoMkI aura saMkramyamANa pravezapuMjase nivatyamAna apUrva kRSTiyoMko vidhiko prathama saMgraha kRSTike samAna karanA caahie| 6677. ina saba AvazyakoMkI prathama saMgraha kRSTiko prarUpaNAke samaya jo vidhi prarUpita kara Aye haiM vaha sabhI vidhi pUrI yahAM jAnanA cAhie, kyoMki usakI prarUpaNAse isakI prarUpaNAmeM
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ 272 jayadhavalAsa hide kasAyapAhuDe Niravasesa maNugaMtavyo; visesAbhAvAdo tti vRttaM hoi / saMpahi etthuddese kiTTIsu padesasaMkamo ka yadi ti evasa atthavisesassa niNNayakaraNaTThamuttaro suttapabaMdho * ettha saMkamamANayassa padesaggassa vidhiM vattaislAmo / 6678. kadamAdo saMgaha kiTTodo padesaggaM kAya saMkamadi, kimaviseseNa sabhyaM savvattha kamada, Aho asthi ko vi visesaniyamo tti edassa niNNayavihANaTumeMtto kiTTIsu saMkamamANassa padesaggassa kkhivaNamettha kassAmo tti paiNNAvavakamedaM / * taM jahA / 6 679. sugamaM / * kodhavidiyakaTTIdo padesaggaM kohatadiyaM ca mANapaDhamaM ca gacchadi / $680. kodhassa vidiyasaMgahakiTTIdo pavesaggaM kodhata viya saMgahakiTTIe mANapaDhama saMgaha kiTTIe ca saMkamavi, Na sesAsu / kudo ? evammi visaye ANuputhvIsaMkamavaseNa saMkamamANassa tappaduppAyaNatappasaMgAvo / vu do ? tado kohavidiyakiTTI appaNo tadiyakiTTIe okaDuNAvaseNa saMkamadi, mANapaDhamasaMgaha kiTTIe ca aghApavattasaMkameNa saMkamAtra tti ghettavvaM / * koissa tadiyAdo kiTTIdo mANassa paDhamaM caiva gacchadi / koI bheda nahIM hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / aba isa sthala para kRSTiyoM meM pradezoMkA saMkrama kisa prakAra pravRtta hotA hai isa prakAra isa arthavizeSakA nirNaya karaneke lie AMgekA sUtraprabandha AyA hai - * Age yahA~ saMkramyamANa pravezapuMjako vidhiko batalAveMge / $ 678. kisa saMgraha kRSTise pradezapuMja kisa saMgraha kRSTimeM saMkramita hotA hai, kyA sAmAnyase saba sabameM saMkramita hotA hai yA koI vizeSa niyama hai, isa prakAra isa bAta ke nirNayakA kathana karaneke lie Age kRSTiyoMmeM saMkramyamANa pradezapuMjake niSkramaNako yahA~para batalAveMge isa prakAra yaha pratijJAvAkya hai / * vaha jaise / 6 679. yaha sUtra sugama hai / * krodhako dUsarI saMgraha kRSTise pravezapuMja krodhasaMjvalanakI tIsarI saMgrahakRSTimeM aura mAnasaMjvalanako prathama saMgraha kRSTimeM prApta hotA hai / SS 680. krodhasaMjjalanakI dUsarI saMgraha kRSTise pradezapuMja krodhasaMjvalanakI tIsarI saMgraha - kRSTimeM aura mAnasaMjvalana kI prathama saMgraha kRSTimeM saMkramita hotA hai zeSa meM nahIM, kyoMki rasasthAna para AnupUrvI saMkramake kAraNa saMkramyamANa pradezapuMjako usI prakArase vyavasthAkA prasaMga prApta hotA hai, kyoMki isa kAraNa krodhako dUsarI saMgraha kRSTi apakarSaNa ke kAraNa apanI tIsarI saMgraha kRSTimeM aura adhaHpravRtta saMkramake kAraNa mAnakI prathama saMgraha kRSTimeM saMkramita hotI hai aisA yahA~ grahaNa karanA cAhie / * krodhakI tIsarI saMgrahakRSTise pravezapuMja mAnako prathama saMgraha kRSTiko hI prApta hotA hai|
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhoe saMkamamANapadesaggassa vihI 273 1681. kohatadiya saMgaha kiTTIe padesaggaM sesAsesasaMgahakiTTIparihAreNa mANassa paDhamasaMgahakiTTIe ceva saMkamaditti ghettavvaM, tattha payAraMtarAsaMbhavAdo / eso ca adhApavattasaMkamo bajjhamANakiTTI sarUveNa bajjhamANAbajjhamANa kiTTINamadhApavatteNeva saMkaMtiNiyamadaMsaNAdo / * mANassa paDhamAdo kiTTIdo mANassa vidiyaM tadiyaM mAyAe paDhamaM ca gacchadi / $ 682. ettha vi apaNo vidiya-tadiyasaMgahakiTTIsu okaDuNAsaMkamo, mAyAe paDhamasaMgahakiTTIe adhApavattasaMkamo ti NiccheyavvaM / sesaM sugamaM / mANassa vidiyakiTTIdo mANassa tadiyaM ca mAyAe paDhamaM ca gacchadi / * mANassa tadiyakiTTIdo mAyAe paDhamaM gacchadi / * mAyAe paDhamAdo padesaggaM mAyAe vidiyaM tadiyaM ca lobhassa paDhamakiTTi ca gacchadi / * mAyAe vidiyAdo kiTTIdo padesaggaM mAyAe tadiyaM lobhassa paDhamaM ca gacchadi / * mAyAe tadiyAdo kiTTIdo padesaggaM lobhassa paDhamaM gacchadi / 6 681. krodhakI tIsarI saMgrahakRSTikA pradezapuMja zeSa samasta saMgraha kRSTiyoMkA parihAra karake mAnakI prathama saMgraha kRSTi meM hI saMkramita hotA hai aisA grahaNa karanA cAhie, kyoMki usameM dUsarA prakAra sambhava nahIM hai / aura yaha adhaHpravRtta saMkrama hai, kyoMki badhyamAna aura abadhyamAna kRSTiyoMke adhaHpravRtta saMkramarUpase hI saMkramakA niyama dekhA jAtA hai / * mAnakI prathama saMgrahakRSTise pradezapuMja mAnakI dUsarI aura tIsarI saMgrahakRSTiko tathA mAyAko prathama saMgrahakRSTiko prApta hotA hai | 6682. yahA~ para bhI apanI dUsarI aura tIsaro saMgrahakRSTiyoM meM apakarSaNa saMkrama aura mAyAkI prathama saMgrahakRSTimeM adhaHpravRtta saMkrama pravRtta hotA hai aisA nizcaya karanA cAhie / zeSa kathana - sugama hai / * mAnakI dUsarI saMgrahakRSTise pravezapuMja mAnakI tIsarI saMgrahakRSTiko aura mAyAkI prathama saMgrahakRSTiko prApta hotA hai| * mAnako tIsarI saMgrahakRSTise pravezapaMja mAyAko prathama saMgrahakRSTiko prApta hotA hai / * mAyAko prathama saMgrahakRSTise pradezapaMja mAyAkI dUsarI aura tIsarI saMgrahakRSTiko aura lokI prathama saMgrahakRSTiko prApta hotA hai / mAyAkI dUsarI saMgrahakRSTise pravezapuMja mAyAkI tIsarI saMgrahakRSTiko aura lobhakI prathama saMgrahakRSTiko prApta hotA hai| * mAyAkI tIsarI saMgrahakRSTise pravezapuMja lobhakI prathama saMgrahakRSTiko prApta hotA hai| 35
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ 274 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe * lobhassa paDhamAdo kiTTIdo pade maga lobhassa vidiyaM ca tadiyaM ca gacchadi / * lobhasma vidiyAdo padesaggaM lobhassa tadiyaM gacchadi / 6683. edANi suttANi sugamANi tti Na ettha kiMci vkkhaanneydhvmtthi| kohapaDhamasaMgahakiTTIvedagaddhAe vi esA saMkamaparivADI aNugaMtavvA / Navari kohapaDhamasaMgahakiTTodo padesaggamappaNo vidiya diyasaMgahakiTTIo ca gacchadi mANapaDhamaM ca, tamAdi kAdUNa saMgahakiTTINaM jahA NihiTThAe parivADIe sNkmnniymdsnnaado| eso atyaviseso saMkAmijjamANeNa padesaggeNa Nivattijja. mANakiTTINaM sAhaNaTuM parUvido ddRvvo| saMpahi kohavidiyasaMgahakiTTi vedemANo ki samvesi kasAyANaM vidiyasaMgahakiTTIo ceva baMdhAda Aho kohassa vidiyasaMgahakiTTisesANaM ca paDhamasaMgahakiTTimeva baMdhadi ti AsaMkAe Ni NNayavihANaM kuNamANo pucchAvakkamAha * jahA kohassa paDhamakiTTi vedayamANo caduNhaM kasAyANaM paDhamakiTTIo baMdhadi kimevaM caiva kodhassa vidiyakiTTi vedemANo caduNhaM kamAyANaM vidiyakiTTIo baMdhadi Aho Na vattavyaM / 6684 jahA kohassa paDhamasaMgahakiTTi vedemANo NiyamA caduhaM kasAyANaM paDhamasaMgahakiTTIo ceva baMdhAda kimevaM ceva kohavidiyasaMgahakiTTi vedemANo eso caduNhaM kasAyANaM vidiyasaMgahakiTTi * lobhakI prathama saMgrahakRSTise pradezapuMja lobhako dUsaro aura tIsarI saMgrahakRSTiko prApta hotA hai| kaI lobhako dUsarI saMgrahakRSTise pradezapuMja lobhako tIsarI saMgrahakRSTiko prApta hotA hai| 6683. ye sUtra sugama haiM, isalie yahA~para kucha vyAkhyAna karane yogya nahIM hai| krodhako prathama saMgraha kRSTikA vedana karanevAle kSapakako bhI yahI saMkrama viSayaka paripATo jAnanI caahie| itanI vizeSatA hai ki krodhakI prathama saMgraha kRSTise pradezaja krodhakI dUsarI aura tIsarI saMgraha kRSTiko tathA mAnakI prathama saMgraha kRSTiko prApta hotA hai, kyoMki usase lekara saMgraha kRSTiyoMke yathAnirdiSTa paripATIke anusAra saMkramakA niyama dekhA jAtA hai| yaha artha vizeSa saMkramyamANa pradezapaMjase nirvartyamAna kRSTiyoMkA sAdhana karaneke lie prarUpita kiyA huA jAnanA caahie| aba krodhakI dUsarI saMgraha kRSTikA vedana karanevAlA kSapaka jIva kyA sabhI kaSAyoMko dUsarI saMgraha kRSTiyoMko hI bAMdhatA hai yA krodha ko dUsarI saMgraha kRSTiyoMke atirikta zeSa kaSAyoMko prathama saMgraha kRSTiko hI bAMdhatA hai aisI AzaMkA honepara nirNayakA vidhAna karate hue pRcchA vAkyako kahate haiM * jisa prakAra krothako prathama saMgraha kRSTikA vedana karanevAlA kSapaka jIva cAroM kaSAyoMko prathama saMgraha kRSTiyoMko bA~dhatA hai kyA isI prakAra krodhako dUsaro saMgraha kRSTikA vedana karanevAlA kSapaka jIda cAroM kaSAyoMko dUsaro saMgraha kRSTiko bA~dhatA hai yA nahIM bAMdhatA hai, kahie? 6684. jisa prakAra krodhako prathama saMgrahakRSTikA vedana karanevAlA kSapaka jIva niyamase cAroM kaSAyoMkI prathama saMgraha kRSTiyoMko hI bAMdhatA hai kyA isI prakAra krodhako dUsaro saMgrahakRSTikA vedana karanevAlA yaha kSapaka jova cAroM kaSAyoMko dUsarI saMgraha kRSTiyoMko hI bAMdhatA hai
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDIe saMgahakiTTibaMdhavimayaparUvaNA 275 ceva baMdhavi tti Niyamo, udAho Na tahA, vattavvamidi edeNa pucchA kadA hoi| saMpahi edasseva pucchANiddesassa phuDIkaraNa?midamAha * kiya khu| 6685. kathaM khalu syAt, ko nvatra nirNaya iti pUrvoktasyaiva praznasya sphuttiikrnnprmetdvaakym| * samAsalakkhaNaM bhnnissaamo| $ 686 lakSyate'neneti lakSaNaM nirNayavidhAnamityarthaH, tatsaMkSepata eva vyAkariSyAma ityuktaM bhavati / * jassa jaM kiTTi vedayadi tassa kasAyassa taM kiTTi baMdhadi, sesANaM kamAyANaM paDhamakiTTIA bNdhdi| 6687. jassa kasAyassa jaM kiTTi vedayadi paDhamaM vidiyaM tadiyaM vA, tassa tameva baMdhadi, sesANaM puNa kasAyANameNhimavedijjamANANaM paDhamasaMgahakiTTIo ceva baMdhadi tattha payAraMtarAsaMbhavAdo tti vuttaM hoi| tado kohavidiyakiTTi vedemANo eso kohassa vidiyakiTTi baMdhadi, mANa-mAyAlobhANaM puNa paDhamasaMgahakiTTIo ceva baMdhadi / evamuvarikiTTIo vi vedemANassa payadatthajojaNA kAyavvA ti eso edassa suttassa bhaavttho| saMpahi kohavidikiTTIvedagassa paDhamasamaye dissa ammar yaha niyama hai yA ukta prakArakA niyama nahIM hai, yaha kahanA cAhie isa prakAra isa sUtra dvArA pRcchA kI gayo hai| aba isI pRcchAke nirdezako spaSTa karaneke lie isa sUtrako kahate haiM * isa viSayameM kisa prakAra hai ? 6685. isa viSayameM kisa prakAra hai-isa viSayameM kyA nirNaya hai isa prakAra pUrvokta praznakA hI spaSTIkaraNaparaka yaha vAkya hai| * Age saMkSepameM isakA lakSaNa kheNge| 1686. jisa dvArA koI bhI vastu lakSita kI jAtI hai vaha lakSaNa kahalAtA hai, vivakSita vastuke nirNayakA vidhAna karanA yaha isakA bhAvArtha hai, usakA saMkSepameM hI vyAkhyAna kareMge yaha ukta kathanakA tAtparya hai| * jisa kaSAyako jisa saMgraha kRSTikA vedana karatA hai usa kaSAyako usa saMgraha kRSTikA bandha karatA hai tathA zeSa kaSAyoMkI prathama saMgrahakRSTikA bandha karatA hai| 6687. jisa kaSAyakI prathama, dvitIya yA tRtIya jisa saMgrahakRSTikA vedana karatA hai usa kaSAyako usI saMgraha kRSTikA bandha karatA hai, kintu jina kaSAyoMkA isa samaya vedana nahIM karatA una kaSAyoMkI to prathama saMgraha kRSTiyoMko hI bAMdhatA hai, kyoMki unameM anya prakAra sambhava nahIM hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| isalie krodhakI dUsarI saMgraha kRSTikA vedana karatA huA yaha kSapaka jova krodhako dUsarI saMgraha kRSTiko bAMdhatA hai, parantu mAna, mAyA aura lobhako prathama saMgraha kRSTiyoMko hI bAMdhatA hai| isI prakAra uparima kRSTiyoMkA bhI vedana karanevAle isa jIvake prakRta arthakI yojanA kara lenI cAhie yaha isa sUtrakA bhAvArtha hai| aba krodha saMjvalanakI dUsarI kRSTi
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaya dhavalAsaM hiMde kasAyapAhurDe mANANamekkArasahaM saMgahakiTTINamaMtarakiTTIsu kadamAo thovAo kadamAo ca bahugoo tti evasa arthAvasesassa viddhAraNaTThamuvarimapabaMdhamADhavedi 276 * kodhavidiyakiTTIe paDhamasamaye vedagassa ekkArasasu saMgaha kiTTIsu aMtara kiTTINamappAbahuaM vattaissAmo / 6 688. sugamaM / * ta jahA / 689. sugamaM / * savvatthovAo mANassa paDhamAe saMgahakiTTIe aMtarakiTTIo / $ 690. ettha paDhamasaMgaha kiTTi tti bhaNide vedagapaDhamasaMgahakiTTIe gahaNaM kAya, kiTTivevageNa payadattAdo / tado mANamsa paDhamasaMgahakiTTIe avayava kiTTIo abhavasiddhiehi anaMtaguNa-siddhANaMtabhAgamettIo hovUNa savvatthovAo jAdAo, kudo edAsa thovabhAvo paricchijjade ? thovayaradagveNa NivattidattAdo / * vidiyA saMgaha kiTTIe aMtara kiTTIo visesAhiyAo / 691. kudo ? davvavisesAdo / kettiyametto viseso ? palidovamassa asaMkhejjadibhAgapaDibhAgio, satthANavisesassa puNyaM tahAbhAveNa samatthiyattAdo / vedaka ke prathama samaya meM dRzyamAna gyAraha saMgraha kRSTiyoMkI antara kRSTiyoM meM kauna so yA kitanI kRSTiyAM thor3I haiM aura kitanI kRSTiyAM bahuta haiM isa prakAra isa arthavizeSakA nirdhAraNa karaneke lie Age prabandhako Arambha karate haiM * krodhasaMjvalanakI dUsarI kRSTike prathama samaya meM vedakako gyAraha saMgraha kRSTiyoM meM antara kRSTiyoMke alpabahutvako batalAveMge / 9 688. yaha sUtra sugama hai / * vaha jaise / $ 689. yaha sUtra sugama hai / * mAna saMjvalanakI prathama samaya meM saMgraha kRSTikI antara kRSTiyA~ sabase thor3I haiM / $ 690. yahA~ sUtra meM 'paDhamasaMga kiTTIe' aisA kahanepara vedakakI prathama saMgraha kRSTikA grahaNa karanA cAhie. kyoMki kRSTivedaka prakRta hai / ataH mAna saMjvalanakI prathama saMgraha kRSTikI avayava kRSTiyA~ abhavyoMse anantaguNo yA siddhoM ke anantaveM bhAgapramANa hokara sabase thor3I ho gayI haiM / zaMkA- inakA stokapanA kaise jAnA jAtA hai ? samAdhAna - kyoMki inako stokatara dravyase racanA huI hai| * dUsare samaya meM saMgraha kRSTiko antara kRSTiyA~ vizeSa adhika haiM / $ 691. kyoMki inameM dravyavizeSakA nikSepa huA hai / zaMkA - vizeSakA pramANa kitanA hai ? samAdhAna - vizeSakA pramANa palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgake pratibhAgarUpa hai, kyoMki svasthAna vizeSakA pahale usIrUpameM samarthana kara Aye haiM /
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ vagaDhIe aMtara kiTTiappA bahuaparUvaNA * tadiyAe saMga kiTTIe aMtara kiTTIo visesAhiyAo / 6 692. ettha vi visesapamANaM puruSaM va vattavvaM / * kohassa tadiyAe saMgaha kiTTIe aMtara kiTTIo vise sAhiyAo / 9 693. kudo ? davya visesAdo / kettiyametto viseso ? AvaliyAe asaMkhejjadibhAgeNa khaMDideyakhaMDametto, paratthANavisesassa davvavisesANusAreNa tahAbhAveNa dNsnnaado| evamuvarimapadesuM vi paratthANaviseso evaM caiva vattavvo / * mAyAe paDhamAe saMgaha kiTTIe aMtarakiTTIo visesAhiyAo / * vidiyAe saMgahakiTTIe aMtarakiTTIo visesAhiyAo | * tadiyAe saMgahakiTTIe aMtarakiTTIo visesAhiyAo / * lobhassa paDhamAe sagaha kiTToe aMtara kiTTIo visesAhiyAo / * vidiyAe saMgakiTTIe aMtarakiTTIo visesAhiyAo / * tadiyAe saMgaha kiTTIe aMtara kiTTIo visesAhiyAo / 277 6 694. edANi suttANi sugamANi / * kohassa vidiyAe sagaha kiTTIe aMtara kiTTIo saMkhejjaguNAo / 6 695. ko ettha guNagAro ? coddasakhvANi / taM jahA - mAyAtadiyasaMgahakiTTIe dabaM * tIsarI saMgraha kRSTiko antara kRSTiyA~ vizeSa adhika haiM / $ 692. yahA~para bhI vizeSakA pramANa pahale ke samAna kahanA cAhie / krodha saMjvalanakI tIsarI saMgraha kRSTiko antara kRSTiyA~ vizeSa adhika haiM / 6 693 . kyoMki isameM dravyavizeSa pAyA jAtA hai / zaMkA - vizeSakA pramANa kitanA hai ? samAdhAna - Avalike asaMkhyAtaveM bhAgase bhAjita eka bhAgapramANa hai, kyoMki parasthAnavizeSa dravyavizeSa ke anusAra usI prakArase dekhA jAtA hai / isa prakAra uparima padoMmeM bhI parasthAnavizeSa isI prakArase kahanA cAhie / * mAyAsaMjvalana kI prathama saMgraha kRSTikI antara kRSTiyA~ vizeSa adhika haiM / * dUsarI saMgraha kRSTiko antara kRSTiyA~ vizeSa adhika haiM / * tIsarI saMgraha kRSTikI antara kRSTiyA~ vizeSa adhika haiM / * lobhasaMjvalanakI prathama saMgraha kRSTikI antara kRSTiyA~ vizeSa adhika haiM / * dUsarI saMgraha kRSTiko antara kRSTiyA~ vizeSa adhika haiM / * tIsarI saMgraha kRSTiko antara kRSTiyA~ vizeSa adhika haiM / $ 694. ye sUtra sugama hai / * krodhasaMjvalanako dUsarI saMgraha kRSTiko antara kRSTiyA~ saMkhyAtaguNI haiM / 695. zaMkA - yahA~ para guNakAra kyA hai ? samAdhAna - caudaha saMkhyA guNakAra hai / vaha jaise -mAyA saMjvalanako tosarI saMgraha kRSTikA
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ 278 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe mohaNIyasayaladavvassa cauvIsabhAgametaM hoi| kohavidiyasaMgahakiTTIe vi appaNo mUladavvaM mohaNIyasayaladavvaM pekkhiviya cauvIsabhAgametaM ceva bhavadi / puNo ekssuvari kohapaDhamasaMgahakiTTIe terasacauvIsabhAgametadavvaM ca paviTTamatthi; davvANusAreNeva aMtarakiTToNamAyAmo hovi ti edeNa kAraNeNa heTThimarAsiNA uvarimarAsimmi ovaTTide coddasarUvamettaguNagArasamuppattI Na virujjhde| 6696. jahA aMtarakiTToNamedamappAbahuamaNumaggidaM evaM tatthataNapadesapiMDassa vi thovabahuH ttANugamo kAyasvo tti paduppAemANo suttamuttaraM bhaNai * padesaggassa vi evaM ceva appaabhuaN| 6697. 'kAyabvaM' idi vakkaseso ettha kaayvvo| sesaM sugm| evamedeNa vihANeNa koha. vidiyasaMgahakiTTi vedemANassa paDhamaTTido kameNa parihIyamANA jAdhe Avaliya-paDiAvaliyamettoo sesA tAdhe jo parUvaNAbhedo taNNiddesakaraNaTThamuttarasuttAraMbho - dravya mohanIyake samasta dravyake caubIsaveM bhAgapramANa hotA hai| krAdhasaMjvalanako dUsaro saMgraha kRSTikA apanA mUla dravya bhI mohanIyake samasta dravyako dekhate hue caubIsaveM bhAgapramANa hI hotA hai / punaH isake Upara krodhasaMjvalanakI prathama saMgraha kRSTimeM teraha baTe caubIsa bhAgapramANa dravya praviSTa hai, kyoMki dravyake anusAra hI antara kRSTiyoMkA AyAma hotA hai| isa kAraNa adhastana rAzise uparima rAzike bhAjita karanepara caudaha saMkhyApramANa guNakArakI utpatti virodhako prApta nahIM hotii| vizeSArtha-yaha to hama pahale hI sUcita kara Aye haiM ki aMkasaMdRSTikI apekSA mohanIyakA samasta dravya 49 aMka pramANa kalpita karanepara no nokaSAyoMko jitanA dravya milatA hai usase kucha adhika dravya anantAnubandhI Adi cAroM kaSAyoMko milatA hai, isa niyamake anusAra nau nokaSAyoMkA kula dravya 24 aMkapramANa aura kaSAyoMkA samasta dravya 25 aMkapramANa mAna lenepara mohanIyakA samasta dravya 49 aMkapramANa prApta ho jAtA hai| punaH kaSAyoMke dravyako 12 saMgraha kRSTiyoMmeM vibhakta karanepara pratyeka saMgraha kRSTiko sAdhika dobhAgapramANa dravya prApta hotA hai| cUMki kSapaNAkAlameM nokaSAyoMke dravyakA kaSAyoMmeM saMkramita honepara krodhasaMjvalanako prathama saMgraha kRSTikA kUla dravya 24 + 2 = 26 aMkapramANa hotA hai jo krodhasaMjvalanako dvitIya saMgraha kRSTiko apekSA samasta dravya ke 13 bhAgapramANa hotA hai| pUnaH isameM krodhako dvitIya saMgraha kRSTikA dravya praviSTa honepara vaha 14 bhAgapramANa ho jAtA hai| kAraNa spaSTa hai| isI prakAra Age bhI saba saMgraha kRSTiyoMke dravyake praviSTa honepara antameM pUre, dravyakA pramANa A jAtA hai| isI tathyako yahAM spaSTa kiyA gayA hai aisA samajhanA caahie| 5696. jisa prakAra antara kRSTiyoMke bhedoMke alpabahutvakA anugama kiyA usI prakAra unameM avasthita pradezapiNDakA anugama karanA cAhie isa bAtakA kathana karate hue Ageke sUtrako kahate haiM * antara kRSTiyoMke pradezapuMjakA bhI isI prakAra alpabahutva karanA caahie| 697. sUtra meM 'kAyavvaM' yaha vAkya zeSa hai| Azaya yaha hai ki 'alpabahutva karanA cAhie' aisA artha kara lenaa| zeSa kathana sugama hai| isa prakAra isa vidhise krodhasaMjvalanakI dUsarI saMgraha kRSTikA vedana karanevAle kSapakake prathama sthiti kramase hona hotI huI jaba Avali aura pratiAvalipramANa zeSa rahatI hai usa samaya jo prarUpaNA bheda hotA hai usakA nirdeza karane ke lie Ageke sUtrako bArambha karate haiM
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhoe AgAla-paDiAgAlaNiyamaparUvaNA 279 * kohassa vidiyakiTTi vedayamANasa jA paDhamadvidI tisse paDhamadvidIe AvaliyapaDiAvaliyAe sesAe AgAla-paDiyAgAlo vocchinnnno| 6698. jai vi ettha kiTTIkaraNaddhapAraMbhappahuDi mohaNIyassa ukkaDDaNAbhAveNa paDhamaTTivIdo vidiyaTidimmi padesasaMgaro Nasthi to vi vidiyaTidIdo paDhamadidIe okaDijjamANapadesaggassa eNhimaNAgamaNaM pekkhiyaNAgAlapaDiAgAlavoMcchedo Nihido / evamAgAlapaDiAgAlavocchedaM kAdUNa puNo vi samayUNAvaliyamettakAle gAlide paDhamaTTidI samayAhiyAvaliyamettI sesA hodi tAdhe kohasaMjalaNassa jahaNiyA TidiudIraNA, tAdhe ceva vidiyasaMgahakiTTIe carimasamayavedagabhAveNa pariNamadi tti jANAvaNaphalo uttrsuttaarNbho| * tisse ceva paDhamaTThidIe samayAhiyAe AvaliyAe sesAe tAhe kohassa vidiyakiTTIe crimsmyvedgo| 699. gayatthamedaM suttaM / evaM ca kohavidiyasaMgahakiTTIe carimasamayavevagabhAveNa payaTTamANassa takkAlabhAvio jo parUvaNAbhedo taNNiddhAraNadvamuttaro suttapabaMdho * tAdhe saMjalaNANaM dvidibaMdho bemAsA vIsaM ca divasA desUNA / 6700. ettha puvvuttasaMdhivisadidibaMdhAdo TidibaMdhaparihANI puvvaM va teraasiykmennaanneytthvaa| * kroSasaMjvalanakI dUsarI kRSTikA vedana karanevAleke jo prathama sthiti hotI hai usa prathama sthitiko Avali aura pratimAvalike zeSa rahanepara AgAla aura pratiAgAlako vyucchitti ho jAtI hai| 6698. yadyapi yahA~para kRSTikaraNa kAlake prArambha honese lekara mohanIya karmakA prathama sthitimeM se utkarSaNa hokara dvitIya sthitimeM pradeza saMcAra nahIM hotA to bhI dvitIya sthitimeM se prathama sthiti meM apakRSyamANa pradezapuMjakA nahIM AnA dekhakara isa samaya AgAla aura pratyAgAlakI vyacchitti kahI hai| isa prakAra AgAla aura pratyAgAlakI vyucchitti karake phira bhI eka samaya kama Avali pramANa kAlake gAlita honepara prathama sthiti eka samaya adhika AvalipramANa zeSa rahatI hai| usa samaya krodhasaMjvalanako jaghanya sthiti udIraNA hotI hai tathA usI sama saMgraha kRSTikA antima samayameM vedakarUpase pariNamana hotA hai isa bAtake jJAna karAneke phalasvarUpa Ageke sUtrakA Arambha karate haiM * usI prathama sthitike eka samaya adhika eka AvalimAtra zeSa rahanepara usa samaya kSapaka jIva krodhako dvitIya saMgraha kRSTikA antima samayavartI vedaka hotA hai| 6699. yaha sUtra gatArtha hai| isa prakAra krodhako dUsarI saMgraha kRSTikA antima samayameM vedakarUpase pravartamAna kSapakake tatkAlabhAvo jo prarUpaNAbheda hai usakA nirdhAraNa karane ke lie AgekA sUtraprabandha AyA hai * usa samaya saMjvalanoMkA sthitibandha do mahInA aura kucha kama bosa dina hotA hai| 67.0. yahA~para pUrvokta sandhiviSayaka sthitibandhase sthitibandhako hAni pahaleke samAna rAzika kramase le Ano caahie|
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ yaghavalAsahide kasAyapAhuDe * tiNDaM ghAdikammANaM dvidibaMdho vAsapudhattaM / 6701. paDhamasaMgaha kiTTI vedagassa carimasamaye dasavassasa hastametto hoMto tirahaM dhAvikammANaM dvidibaMdha tatto kameNa parihAidUNa ehiM tinhaM vassANamuvari jiNaviTThabhAveNa payaTTavi tti vRttaM hoi / * sesANaM kammANaM ThidibaMdho saMkhejjANi vassasahassANi / 280 1702 sugamamedaM sutaM / * saMjalaNANaM TThidisaMtakammaM paMca vassANi cattAri mAsA aMtomuhuttaNA / 6 703. ettha pugvillasaMdhivisayaTTidisaMtakammAdo aTThamAsAhiyachavassapamANAdo ThidisaMtaparihANIsu sasattibhAgegavatsamettA terAsiyakrameNa sAheyavvA / * tinhaM ghAdikammANaM ThidisaMtakammaM saMkhejjANi vassasahassANi / 6 704. sugamaM / * NAmAgodavedaNIyANaM ThidisaMtakammamasaMkhejANi vassANi / 705. sugamamedaM pi suttaM / evaM kohakiTTovedagaddhAe vididyatibhAge vividha saMgahakiTTIdagattamaNubhUya tadaddhA parisamattAe tado se kAle tadiyasaMgahakiTTI vedaga bhAveNa pariNamamANo tisse padesagaM bidiyaTThidIdo okaDDiyUNa paDhamaTThidimudayA viguNaseDhoe sagavedagaddhAvo AvaliyanbhahiyaM kAvUNa NisiMcaditti paTuppAemANo idamAha * tado se kAle kohassa tadiyakiTTIdo padesaggamokaDDiyUNa paDhamaTThidi karedi / * tIna ghAtikamakA sthitibandha varSapRthaktva pramANa hotA hai / $ 701. prathama saMgraha kRSTi vedakake antima samaya meM dasa hajAra varSapramANa sthitibandha hotA huA isa samaya tIna ghAtikamaukA Age jaisA jinadevane dekhA hai usake anusAra pravRtta hotA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / * zeSa karmoMkA sthitibandha saMkhyAta hajAra varSapramANa hotA hai| $ 702. yaha sUtra sugama hai / * saMjvalanoMkA sthitisatkarma pA~ca varSa aura antarmuhUtaM kama cAra mAhapramANa hotA hai| $ 743. yahAM para pahale ke sandhiviSayaka ATha mAha adhika chaha varSapramANa sthitisatkamaMse sthitisatkarma kI hAni tIna bhAga adhika eka varSapramANa trairAzika vidhise sAdha le AnI cAhie / * tIna ghAtikamA sthitisatkarma saMkhyAta hajAra varSapramANa hai / $ 704. yaha sUtra sugama hai / * nAma gotra aura vedanIya karmakA sthitisatkarma asaMkhyAta varSapramANa hai / SS 705. yaha sUtra bhI sugama hai| isa prakAra krodha kRSTi vedaka kAlake dUsare tribhAgameM dUsarI saMgraha kRSTikI vedakatAkA anubhava karake usake kAla ke samApta ho jAnepara usake bAda anantara samaya meM tosarI saMgrahakRSTike vedakarUpase pariNamana karanevAlA kSapaka jIva usake pradezapuMjako dUsarI sthiti meM se apakarSaNa karake prathama sthitiko udayAdi guNazreNorUpase apane vedaka kAlase eka Avali adhika karake siMcana karatA hai isa bAtakA kathana karate hue isa sUtra ko kahate haiM usake bAda anantara samayameM krodhako tIsaro kRSTimeMse pradezapuMjakA apakarSaNa karake prathama sthitiko karatA hai /
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhoe koSatadiyakiTTI visayakaparUvaNA 281 9706. sugamamedaM suttaM / Navari edammi samaye vidiyasaMgahakiTTIe dusamapUNado Avaliyatvaka baMdhu cchiAva liyavajjaM savvameva padesaggaM tadiyasaMga hakiTTI sarUveNa pariNamiya sagasarUveNa Tumidi vaTuvvaM, tadiyasaMgahakiTTI ca sagapuvillAyAmAdo paNNA rasaguNamettAyAmA vidiyasaMgaha kiTTIdavyapadicchaNNa mAhappeNa saMjAdA tti daTTavyA / evaM ca kohatadiyasaMgahakiTTI vedagabhAveNa pariNavassa paDhamasamaye tisse tadiyasaMgahakiTTIe asaMkhejjA bhAgA vedijjaMti, tisse ceva asaMkhejjA bhAgA bati tti imamatyavisesaM phuDIkaremANo suttaniddesamuttaraM kuNai * tAdhe kohassa tadiyasaMgaha kiTTIe aMtarakiTTINamasaMkhejjA bhAgA udiNNA / * tAsi ceva asaMkhejjA bhAgA bajnaMti / 707. sugamamedaM suttaddayaM / Navari udiSNAhito visesahoNAo bajjhamANiyAo hoMtitti eso visesaNiddeso pugvRttabaMdhodaya NivvaggaNAparUvaNAdo aNugaMtavvo; savvAsi ceva vedijjamANakiTTINaM sAhAraNabhAveNa tisse payaTTattAdo / * jo vidiyakiTTiM vedayamANassa vidhI so ceva vidhI tadiyakiTTi vedayamANassa vi kAvvo / 6708. vidiyasaMgahakiTTa vedayamANassa jo vidhI puvvaM paruvido so ceva niravasesamettha 6 706. yaha sUtra sugama hai| itanI vizeSatA hai ki isa samaya dUsarI saMgrahakRSTike do samaya kama do AvalipramANa navakabandha ucchiSTAvaliko chor3akara sampUrNa hI pradezapuMjako tIsarI saMgrahakRSTirUpase pariNamAkara apane rUpase naSTa kara detA hai aisA jAnanA cAhie tathA tIsarI saMgrahakRSTi apane pahile ke AyAmase pandrahaguNo AyAmavAlI dUsarI saMgrahakRSTike prApta hue mAhAtmyavaza ho jAtI hai aisA jAnanA cAhie, isa prakAra krodhakI tIsarI saMgrahakRSTike vedakabhAvase pariNata hue kSapaka jIvake prathama samaya meM usa tIsarI saMgrahakRSTikA asaMkhyAta bahubhAga pradezapuMja vedA jAtA hai aura usIkA asaMkhyAta bahubhAga pradezapuMja ba~dhatA hai isa prakAra isa arthavizeSako spaSTa karate hue Age ke sUtrakA nirdeza karate haiM * usa samaya krodhako tIsarI saMgrahakRSTiko antarakRSTiyoMkA asaMkhyAta bahubhAga udIrNa ho jAtA hai / * tathA unhIMkA asaMkhyAta bahubhAga bAMdhatA hai / $ 707. ye donoM sUtra sugama haiM / itanI vizeSatA hai ki udIrNa hue pradezapuMja se ba~dhanevAle pradezapuMja vizeSa hIna hote haiN| yahA~ 'vizeSa' kA nirdeza pUrvoka bandha aura udaya nirvargeNAkI prarUpaNAse jAna lenA cAhie, kyoMki sabhI vedI jAnevAlI kRSTiyoMke sAdhAraNarUpase usakI pravRtti hotI hai / dUsarI kRSTikA vedana karanevAlekI jo vidhi hai vahI vidhi tIsarI saMgrahakRSTikA vedana karanevAlekI bhI karanI cAhie / 6708. dUsarI saMgrahakRSTikA vedana karanevAle kSapaka jIvake jo vidhi pahile kaha Aye haiN| 36
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ 282 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe vi kAyamvo, visesAbhAvAdo tti bhaNidaM hodi| evamedeNa vihANeNa kohatadiyakiTri vedemANassa paDhamadidIe kameNa parihIyamANAe jAdhe Avaliya-paDiAvaliyAo sesAo tAdhe AgAlapaDigAlaboccheda kAdUNa tado puNo vi samayUNAvaliyaM gAliya samayAhiyAvaliyametapaDhamaTTirSi gharedUNAvaTTidassa tammi samaye kodhavedagaddhA samappadi ti paduppAemANo suttamuttaraM bhaNai * tadikiTTi vedemANassa jA paDhamaTThidI tisse paDhamaTThidIe AvaliyAe samayAhiyAe sesAe carimasamayakodhavedago / 6709. gayatthamedaM suttN| * jahaNNago tthidiudiirgo| $ 710. tAdhe kohasaMjalaNassa jahaNNaDhidiudIrago ca hodi, kiM kAraNaM ? evikasse ceva didIe ttthudiirnndsnnaado| saMpahi ettheva saMdhivisaye saba kammA TidibaMdha-TidisaMtakammapamANAvahAraNa?muttarasuttakalAvamAha-- * tAdhe dvidibaMdho saMjalaNANaM domAsA paDivuNNA / 6711. puvuttasaMdhivisaTidibaMdhAdo aMtomuhattaNavIsadivasametadidibaMdhaparihANIe kameNa jAdAe saMpuNNabemAsametaTThididhasiddhIe NivvisaMvAdamettha sguvlNbhaado| vahI pUrI vidhi yahA~para bhI karanI cAhie, kyoMki usase isameM koI bheda nahIM hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| isa prakAra isa vidhise krodhako tosaro saMgrahakRSTikA vedana karanevAle jhapaka jIvake prathama sthitike kramase hIna honepara jisa samaya Avali aura pratyAvali zeSa raha jAtI hai usa samaya AgAla aura pratyAgAlako vyucchitti karake tadanantara phira bhI eka samaya kama eka AvalipramANa kAlako galAkara eka samaya adhika eka AvalipramANa prathama sthitiko rakhakara avasthita hue kSapaka jIvake usa samaya krodhakA vedakakAla samApta hotA hai aisA kathana karate hue Ageke sUtrako kahate haiM tIsarI kRSTikA vedana karanevAle kSapaka jIvako jo prathama sthiti hai usa prathama sthitike eka samaya adhika AvalipramANa zeSa rahanepara vaha kSapaka jIva antima samayavartI krodha saMjvalanakA vedaka hotA hai| 67.9. yaha sUtra gatArtha hai| * tathA usI samaya jaghanya sthitikA udIraka hotA hai| 6710. usa samaya krodha saMjvalana kI jaghanya sthitikA udoraka hotA hai, kyoMki vahA~para eka hI sthitikI udAraNA dekhI jAtI hai| aba yahIM sandhike viSayameM sabhI karmoMkA sthitibandha aura sthitisatkarma ke pramANakA avadhAraNa karane ke lie Ageke sUtrasamUhako kahate haiM ke usa samaya saMjvalanoMkA sthitibanya pUrA do mAhapramANa hotA hai| 6711. pUrvokta sandhiviSayaka sthitibandhase antarmuhUrta kama bosa divasapramANa sthitibandhako kramase hAni honepara sampUrNa do mAhapramANa sthitibandhako siddhi visaMvAdarahita hokara yahA~para upalabdha ho jAtI hai|
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhIe mANapaDhamakiTTIvisayakaparUvaNA 283 * saMtakammaM cattAri vassANi puNNANi / 6712. ettha satibhAgavassametadivisaMtaparihANoe puvvaM va terAsiyakameNANayaNaM kAdUNa payaTidisaMtapamANasiddhI parUveyavA / ettha sesakammANaM didibaMdha-TidisaMtakammapamANaparikkhA sugamA tti nnaaddhttaa| evamettieNa parUvagApabaMdheNa kohavedagaddhaM samANiya saMpahi eto se kAle jahAvasarapattaM mANapaDhamasaMgahakiTTimokaDDiyUNa paDhadidiviNNAsamedeNa vihANeNa kAdUNa vedevi tti paduppAemANo urimaM suttapabaMdhamADhavei * se kAle mANassa paDhamakiTTimokaDDiyUNa paDhamaTThidi karedi / 6713. ettha kAragatadiyasaMgahakiTTI ceva vedagapaDhamasaMgahakiTTIbhAveNa giTTiA daTuvvA / sesaM sugamaM / saMpahi edisse paDhamaTTidIe pamANAvahAraNa?muttarasuttamAha * jA ettha savvamANavedagaddhA tisse vedagaddhAe tibhAgamettA paDhamahidI / 6714. kohakiTTIvedagaddhAdo visesahINA aNtomuttmettii| etthataNasamvamANavedagaDA hodi / puNo edisse tibhAgametI paDhamasaMgahakiTTIvedagaddhA hodi / tatto AvaliyambhahiyA hodUNa koramANI esA paDhamaTTidI. savvamANavedagaDAe tibhAgamettI hovi ti NihiTThA / jai vi * usI samaya saMjvalanoMkA sthiti satkarma pUrA cAra varSapramANa hotA hai| $712 yahAMpara tRtIya bhAga adhika varSapramANa sthitisatkarmakI hAni honepara pahileke samAna rAzika kramase lAkara prakRtasthitisatkarmake pramANako siddha prarUpita kara lenI caahie| yahAMpara zeSa karmoM ke sthitibandha aura sthitisatkarmake pramANako parokSA sagama hai. isalie unakA Arambha nahIM kiyA hai| isa prakAra itane prarUpaNAsambandhI prabandha dvArA krodhake vedaka kAlako samApta karake aba isake bAda tadanantara samayameM yathAvasara prApta mAnakI prathama saMgrahakRSTikA apakarSaNa karake aura prathama sthitikI racanA isa vidhise karake vedana karatA hai isa bAtakA kathana karate hue Ageke sUtraprabandhakA Arambha karate haiM * tadanantara samayameM mAnako prathama kRSTikA apakarSaNa karake prathama sthitiko karatA hai| 6713. yahA~para kArakakI tIsarI saMgraha kRSTi hI vedakakI prathama saMgrahakRSTirUpase nirdiSTa kI gayI hai| zeSa kathana sugama hai| aba isa prathama sthitike pramANakA avadhAraNa karaneke lie Ageke sUtrako kahate haiM ke yahAMpara mAnavedakakA jo sampUrNa kAla hai usa vedakakAlake tRtIya bhAgapramANa prathama sthiti hotI hai| 6714. krodhake vedaka kAlase vaha prathama sthitivizeSa hIna hotI hai| yahA~para mAnakA sampUrNa vedakakAla antarmuhUrta pramANa hai / punaH isakA tRtIya bhAgapramANa prathama saMgrahakRSTikA vedakakAla hotA hai| isalie eka Avalise adhika hokara ko jAnevAlI yaha prathama sthiti sampUrNa mAna 1.tA. pratI kiTovedagabhAveNa iti pAThaH /
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayaghavalA sahide kasAyapAhuDe mANavedagaddhAe sAdireyatibhAgametI esA paDhamaTTivI to vi' visesAhiyattamajoedUNa tattibhAgametI esA paDhamaTThidI hoditi sutte bhaNidaM / * tado mANassa paDhamakiTiM vedemANo tisse paDhamakiTTIe aMtara kiTTINamasaMkheje bhAge vedayadi / 284 6715. sugamamevaM sutaM / * tado udiNNAhito visesahINAo baMdhadi / 716. kudo ? vedijjamANa kiTTINaM heTTimovarimAsaMkhejja vibhAga visaya kiTTIo mottUNa sesamajjhimabahubhAga sarUveNa baMdhassa pavRttidaMsaNAvo / saMpahi edammi ceva mANavedagapaDhamasamae kahatadiyasaMga kiTTIe vakabaMdhamucchiTTAvaliyaM ca mottUNa sesAsesacirANasaMtakammadavvaM mANapaDhamasaMgaha kiTTI haveNa pariNamai, ANupuvvIsaMkramaNiyamavaseNa saMkamaMtassa tassa tadavirohAvo / evaM kohAdo AgaMtUna mANasarUveNa pariNamiya hidi-pavesasaMtakammaM jAva saMkamaNAvaliyA dikkataM Na hoi tAva udayAdikiriyANaM nAgacchadi ti NiccheyadhvaM / kohapadesabaMdho mANasarUveNa pariNamamANo ki mANapaDhamasaMgaha kiTTIe uvarimabhAge tisse ceva aThava kiTToo hovUNa ceTThadi Aho tisse TThA vittijjamANApuNya kiTTIsarUveNa pariNamadi, kiM vA puvvakiTTosu caiva sarisadhaNiyasarUveNa vedakakAlake tribhAgapramANa hotI hai yaha nirdeza kiyA hai| yadyapi mAnavedakAlake sAdhika tRtIya bhAgapramANa yaha prathama sthiti hai to bhI vizeSa adhikako na ginakara yaha prathama sthiti tRtIya bhAgapramANa hotI hai yaha sUtra meM kahA gayA hai / * tadanantara mAnakI prathama kRSTikA vedana karanevAlA kSapaka jIva usa mAnakI prathama kRSTiko antarakRSTiyoMke asaMkhyAta bahubhAgakA vedana karatA hai / 6715. yaha sUtra sugama hai / * tathA udIrNa huI kRSTiyoMse vizeSa hona kRSTiyoMkA bandha karatA hai / $ 716. kyoki vedI jAnevAlI kRSTiyoMke adhastana aura uparima asaMkhyAtaveM bhAgaviSayaka kRSTiyoMko chor3akara zeSa madhyama bahubhAgarUpase hI bandhakI pravRtti dekho jAtI hai| aba mAnavedaka ke isI prathama samaya meM krodhakI tRtIya saMgrahakRSTike navakabandha aura ucchiSTAvaliko chor3akara zeSa samasta purAnA satkarma dravya mAnakI prathama saMgrahakRSTirUpase pariNamana karatA hai, kyoMki AnupUrvIsaMkramake niyamake kAraNa usa saMkrama karanevAle karmakA usa tarahase pravRtta honemeM virodhakA abhAva hai / aura isa prakAra krodhameMse Akara tathA mAnarUpase pariNamana karake sthiti aura pradezasatkarmakI jabataka saMkramaNAvali samApta nahIM hotI hai tabataka vaha dravya udayAdi kriyAoMko nahIM prApta hotA hai aisA nizcaya karanA caahie| zaMkA -- krodhakaSAyakA pradezabandha mAnarUpase pariNamana karatA huA kyA mAnasaMjvalanako prathama saMgrahakRSTi uparima bhAga meM usIko apUrva kRSTiyAM hokara avasthita rahatA hai yA usakI nIce 1. A. prato dvidi sA to vi iti pAThaH / 2. A. pratau sutte NiddiTTha bhaNidaM iti pAThaH /
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhIe mANapaDhamakiTTIvisayakaparUvaNA 286 vihaMjidUNa Nivadadi ti pucchide Na tAva mANapaDhamasaMgahakiTTIe uvarimabhAge apurvakiTToo hodUNa prinnmdi| kiM kAraNaM ? jeNa 'vedijjamANapaDhamasaMgahakiTTIe asaMkhejjA bhAgA basaMti' tti bhaNidaM teNa kAraNeNa pusvillAe mANapaDhamasaMgahakiTTIe uvari apuvakiTTIsarUvaM hodUNa No ciTadi, tahA saMte kohavedagacarimasamammi viTThamANaukkassabaMdhakiTTIdo paDhamasamayamANavedagassa baMdhe ukkassamANakiTTIe aNaMtaguNAe hovavvaM / Na cedamicchijjade; samayaM paDi saMjalaNANubhAgabaMdhodayANamaNaMtaguNahANipariNAmaM motUNa pyaarNtraasNbhvaado| tado tisse puvakiTTIsu sarisadhaNiyasarUveNa tattoM heTA ca apuvakiTTosarUveNa kohapadesaggassa pariNAmo hodi tti ghettavvaM / tattha vi puvakiTTIsahaveNa thovayaraM ceva davvaM pariNamai apuvakiTTIsahaveNeva bahuaM davvaM pariNamai, kohatadiyasaMgahakiTTIAyAmassa aviNaTTasarUveNeva mANapaDhamasaMgahakiTTIe heTA apuvakiTTIAyAreNa pariNamiyUNa smyaavirohennaavtttthaannnniymdNsnnaado| ado ceva pugvillasamaye mANapaDhamasaMgahakiTTIe aMtarakiTTIhito saMpahiyamANapaDhamasaMgahakiTTIe saMtarakiTTiaddhANaM solasaguNametaM hodUNa ciTThadi ti baTuvaM / esa vihI uvari vi jattha saMbhavai tattha jojeyvyo| 717. evaM ca solasaguNamettAyAma pattamANapaDhamasaMgahakiTTIe heDhA uriM ca asaMkhejjavibhAgaM morUNa puNo majjhimakiTTIsarUveNa asaMkhejje bhAge udIredi / uviNNANaM pi heTTimovarimAsaMkhejjadi niSpanna honevAlI apUrva kRSTirUpase pariNamana karatA hai yA kyA pUrva kRSTiyoMmeM hI sadRza dhanarUpase vibhakta hokara patita hotA hai ? samAdhAna-aisI pRcchA honepara kahate haiM ki mAnasaMjvalanakI prathama saMgrahakRSTike uparima bhAgameM apUrva kRSTiyAM hokara to pariNamana nahIM karatA hai| kyoMki jisa kAraNa 'vedI jAnevAlI mAnasaMjvalanakI prathama saMgrahakRSTike asaMkhyAta bahubhAgarUpase baMdhatI hai' aisA kahA hai usa kAraNa pahileko mAnasaMjvalanakI prathama saMgraha kRSTike Upara apUrva kRSTisvarUpa hokara sthita nahIM hotI hai, kyoMki vaisA honepara krodhavedakake antima samayameM dikhanevAlI utkRSTa bandhakRSTise prathama samayavartI mAnavedakake bandhameM utkRSTa mAnakRSTiko anantaguNI honI cAhie, parantu yaha iSTa nahIM hai, kyoMki pratyeka samayameM saMjvalana kaSAyoMkA anubhAgabandha aura anubhAgaudayake anantaguNahAnirUpa pariNAmako chor3akara anya prakAra sambhava nahIM hai| isalie usakI pUrva kRSTiyoMmeM sadRza dhanarUpase aura usake nIce apUrva kRSTirUpase krodhake pradezapuMjakA pariNAma hotA hai aisA grahaNa karanA caahie| usameM bhI pUrvakRSTirUpase stokatara hI dravya pariNamana karatA hai tathA apUrvakRSTirUpase bahuta dravya pariNamana karatA hai, kyoMki krodhako tRtIya saMgrahakRSTisambandhI AyAmake avinaSTa svarUpase ho mAnakI prathama saMgrahakRSTike nIce apUrvakRSTike AkArase pariNamana karake samayake avirodhapUrvaka, avasthAnakA niyama dekhA jAtA hai aura isIlie pahile samayameM mAnakI prathama saMgrahakRSTikI antarASTiyoMse vartamAna mAnakI prathama saMgrahakRSTikI antarakRSTiyoMkA AyAma solahaguNA ho jAtA hai aisA jAnanA caahie| yahI vidhi Upara bhI jahA~ sambhava hai vahA~ yojita kara lenI caahie| 717. aura isa prakAra solahaguNI pramANa AyAmako prApta mAnakI prathama saMgrahakRSTike nIce aura Upara asaMkhyAtaveM bhAgako chor3akara madhyama kRSTirUpase asaMkhyAta bahubhAgako udIrita karatA hai| udorita kiye gaye asaMkhyAta bahubhAgake bho nIce aura Upara asaMkhyAta bahabhAgako
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ 286 jayaghavalAsahide kasAyapAhuDe bhAgaM mottUNa sesamajjhimakiTTIsahaveNa asaMkhejje bhAge baMdhadi tti eso edassa suttaddayassa smudaaytyo| Navari saMkamaNAvaliyamettakAlaM puvakiTTINaM ceva padesaggamoDDiyUNa solasaguNakiTToNamasaMkhejjAbhAgasarUveNe vededi tadaNusAreNeva ca baMdhadi tti ghettadhvaM / saMpahi sesakasAyesu aNubhAgabaMdhapavuttI kerisI hodi tti AsakAe NiNNayavihANaTThamuttarasuttAraMbho * sesANaM kasAyANaM paDhamasaMgahakiTaTIo baMdhadi / 6718. sugmN| * jeNeva vihiNA kodhassa paDhamakiTI vedidA teNeva vidhiNA mANassa paDhamakiTTi vedayadi / 6719. samaye samaye aggakiTTippahuDi uvarimAsaMkhejjabhAgavisayAo kiTTIo aNusamayaovaTTaNAghAdeNa ghAdemANo "vakabaMdhapadesaggeNa saMkAmijjamANapadesaggeNa ca kiTTIaMtaresu saMgahakiTTIaMtaresu ca jahAsaMbhavamapuvAo kiTTIo NivattemANo aNusamayamaNaMtaguNahANIe baMdhodayajahaNNukkassaNivvaggaNAo ca kuNamANo jahAkohapaDhaprasaMgahakiTTIe vedago jAdo tahA ceva mANapaDhamasaMgahakiTTimeNhi vededi, Na ettha kiMci NANattamatthi tti eso ettha sutttthsbbhaavo| saMpahi edassevatthassa phuDokaraNa?muttarasuttamAha chor3akara zeSa madhyama kRSTirUpase asaMkhyAta bahubhAgako bAMdhatA hai| isa prakAra ina do sUtroMkA yaha samuccayarUpa artha hai| itanI vizeSatA hai ki saMkramaNAvalipramANa kAla taka pUrva kRSTiyoMke ho pradezapuMjakA apakarSaNa karake solahaguNI pramANa kRSTiyoMke asaMkhyAta bahubhAgarUpase vedana karatA hai aura usake anusAra hI bandha karatA hai aisA yahAM grahaNa karanA caahie| aba zeSa kaSAyoMmeM anubhAgabandhakI pravRtti kaisI hotI hai aisI AzaMkA honepara nirNaya karaneke lie Ageke sUtrakA Arambha karate haiM * zeSa kaSAyoMkI prathama saMgrahakRSTiyoMko bAMdhatA hai| 6718. yaha sUtra sugama hai| * jisa ho vidhise krodhako prathama kRSTikA vedana kiyA hai usI vidhise mAnakI prathama kRSTikA vedana karatA hai| 6.19. pratyeka samaya meM agra kRSTi se lekara uparima asaMkhyAta bhAgaviSayaka kRSTiyoMkA anusamaya apavartanAghAtake dvArA ghAta karatA huA tathA navakabaMdha pradezapuMjarUpase aura saMkramyamANa pradezapuMjarUpase kRSTiyoke antarAloMmeM aura saMgrahakRSTiyoMke antarAloMmeM yathAsambhava apUrvakRSTiyoMkI racanA karatA huA anusamaya anantaguNahAnirUpase bandha aura udayarUpa jaghanya aura utkRSTa nirvargaNAoMko karatA huA jisa prakAra krodhakI prathama saMgrahakRSTikA vedaka huA thA usI prakAra mAnakI prathama saMgrahakaSTikA isa samaya vedana karatA hai, isameM kucha bhI nAnApana ( bheda ) nahIM hai yaha yahA~para sUtrakA samuccayarUpa artha hai| aba isI arthako spaSTa karane ke lie Ageke sUtrako kahate haiM 1. tA. prato masaMkhejjabhAgasarUveNa iti pAThaH
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhoe mANapaDhamakiTTIvisayakaparUvaNA 287 * kiTTIviNAsaNe bajjhamANayeNa saMkAmijjamANayeNa ca padesaggeNa apuvvANaM kiTTINaM karaNe kiTTINaM baMdhodayaNivvaggaNakaraNe edesu karaNesu tthi jANattaM, aNNesu ca abhaNidesu / 6720. 'kiTToviNAsaNe Nasthi NANataM' evaM bhaNide samayaM paDi NiruddhasaMgahakiTTIe aggaggAdo asaMkhejjadibhAgaM khaMDedi tti teNa tattha viseso gasthi tti bhaNidaM hodi / evaM suttANu. sAreNa NedavaM / Navari 'aNNesu ca abhaNidesu' evaM vutte jANa aNNANi abhaNidANi karaNANi tesu vi karaNesu patthi viseso, kohapaDhamasaMgahakiTTIe baMdhasaMtakammapadesehiM NisegAdiparUvaNAo jAo bhaNidAo tAsi pi parUvaNe ettha kIramANe so ceva bhaMgo, Na tattha ko vi visesasaMbhavo tti bhaNidaM hodi / evamedeNa vihANeNa mANapaDhamasaMgahakiTTi vedemANassa kameNa paDhamadidIe jjhIyamANAe samayAhiyAvaliyamettapaDhamaTTidi gharedUNAvaTTidassa takkAlabhAvio jo parUvaNAviseso tamuvarimasuttANusAreNa vattaissAmo-- * edeNa kameNa mANapaDhamakiTTi vedayamANassa jo paDhamaTThiI tisse paDhamadvidIe jAdhe samayAhiyAvaliyasesA tAdhe tiNhaM saMjalaNANaM ThidibaMdho mAso vIsaM ca divasA aMtomuhuttUNA / 5721. puvvuttakohavedagacarimasamayavisayaTTidibaMdho domAsametto jaado| tatto jahAkama parihAidUNeNDiM saMjalaNANaM ThidibaMdho aMtomahattUNavIsadivasAhiyamAsametto mANapaDhamasaMgahakiTTI. * kRSTiyoMke vinAza karanemeM tathA badhyamAna aura saMkramANa pradezapuMjarUpase apUrva kRSTiyoMke karane meM tathA kRSTiyoMke bandha aura udayarUpa nivargaNAkaraNameM ina karaNoM meM koI bheda nahIM hai tathA jo karaNa yahA~ nahIM kahe gaye haiM una karaNoMmeM bho koI bheda nahIM hai| 6720. 'kRSTiyoM ke vinAza karane meM koI bheda nahIM hai' aisA kahanepara pratyeka samaya meM vivakSita saMgrahakRSTike agrabhAgase asaMkhyAtaveM bhAgakA khaNDana karatA hai isa rUpase usameM koI bheda nahIM hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| isa prakAra sUtrake anusAra kathana kara lenA cAhie / itanI vizeSatA hai ki 'aNNesu ca abhaNidesu' aisA kahanepara jo anya karaNa nahIM kahe gaye haiM, una karaNoMmeM bhI koI vizeSa nahIM hai, kyoMki krodhako prathama saMgrahakRSTike bandha aura satkarmapradezoMko apekSA jo niSekAdi prarUpaNAeM kaha Aye haiM unako bhI prarUpaNA yahA~para karanepara vaha usI prakAra hotI hai usameM koI vizeSa sambhava nahIM hai yaha sUtrakA tAtparya hai| isa vidhise bhAvakI prathama saMgrahakRSTikA vedana karanevAle jIvako kramase prathama sthitike kSINa honepara tathA eka samaya adhika eka AvalipramANa prayama sthitiko rakhakara avasthita hue usake usa kAla meM jo prarUpaNAbheda hotA hai use uparima sUtrake anumAra batalAveMge * isa kramase mAnako prathama kRSTikA vedana karate hue jo prathama sthiti hotI hai usa prathama sthitikA jaba eka samaya adhika eka AvalipramANa kAla zeSa rahatA hai taba ina saMjvalanoMkA sthitibandha eka mAha aura antarmuhUrta kama bIsa dinapramANa hotA hai| 721. pUrvokta krodhakaSAyakA vedana karate hue antima samayameM jo sthitibandha do mAhapramANa thA vaha usase kramase ghaTakara isa samaya saMjvalanoMkA sthitibandha antarmuhUrta kama bIsa dina
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ 288 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe vedagacarimasamaye jAdo tti vuttaM hodi / ettha didibaMdhaparihANipamANamaMtImuhattAhiyavasadivasamettaM terAsiyakameNa sAheyavvaM / jai evaM, dasadivasametI ceva TidibaMdhaparihANo hodu, aMtomuhattAhiyatta. mettha katto samuvaladdhamidi NAsaMkaNijja, addhAvisesamassiyUNa taduvaladdhIe virohaabhaavaado| * saMtakammaM tiNNi vassANi cattAri mAsA ca aMtomuhuttaNA / 6722. kohavedagacarimasaMdhIe cattAri vassamettaM saMjalaNANaM dvidisaMtakammaM jAdaM, tatto jahAkamamatomuhattAhiyaaTTamAsametadidisaMtaparihANoe jAdAo aMtomahattUNacattArimAsasamahiyANi tiNNi vassANi tiNhaM saMjalaNANaM TidisaMtakammameNDiM saMjAdamidi eso edassa suttassa bhaavtyo| evamedIe parUvaNAe mANapaDhamasaMgahakiTTIvedagaddhamaNupAliya puNo jahAvasarapattAe mANaviviyasaMgahakiTTIe paDhamaTTidisamuppAyaNapurassaraM vedagabhAveNa pariNamadi ti parUvaNaTThamuvarimo suttapabaMdho * se kAle mANassa vidiyakiTTIdo padesaggamokaDDiyUNa paDhamadvidi karedi / 6723. sugarma / Navari udayAdiguNaseDhisarUveNa paDhamadidimeso NikkhivamANo sagavevagakAlAdo AvaliyabbhahiyaM kAdUNa paDhamaTThidiviNNAsaM kuNadi ti ghettavvaM / * teNeva vihiNA saMpatto mANassa vidiyakiTTi vedayamANassa jA paDhamahidI tisse samayAhiyAvaliyasesA ti / adhika eka mAhapramANa mAnasaMjvalanako prathama saMgrahakRSTikA vedana karaneke antima samayameM ho jAtA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| yahA~para sthitibandhakI hAnikA pramANa antarmuhUrta adhika dasa dina mAtra trairAzika kramase sAtha lenA caahie| zaMkA-yadi aisA hai to antarmuhUrta adhika yahAMpara kisa kAraNase upalabdha hotA hai ? samAdhAna-aisI AzaMkA nahIM karanA cAhie kyoMki kAlavizeSakA Azraya lekara usakI upalabdhi honemeM virodha nahIM pAyA jaataa|| * una karmokA satkarma tIna varSa aura antarmuhUrta kama cAra mAhapramANa hotA hai| 6722. krodhavedakako antima sandhimeM saMjvalanoMkA sthitisatkarma cAra varSapramANa thA, usase yathAkrama antarmuhurta adhika ATha mAha sthitisatkarmako hAni honepara antarmuhUte kama cAra mAha adhika tIna varSa tIna saMjvalanoMkA sthitisatkarma isa samaya ho gayA hai yaha isa sUtrakA bhAvArtha hai| isa prakAra isa prarUpaNA dvArA mAnakI prathama saMgrahakRSTike vedaka kAlakA pAlana karake punaH yathAvasara prApta mAnakI dvitIya saMgrahakRSTiko prathama sthitike utpAdanapUrvaka vedakarUpase kSapaka jIva pariNamatA hai isa bAtakA kathana karane ke lie AgekA sUtraprabandha AyA hai * tadanantara samayameM mAnako dvitIya kRSTimeMse pravezapuMjakA apakarSaNa karake prathama sthiti ko karatA hai| 6723. yaha sUtra sugama hai| itanI vizeSatA hai ki udayAdi guNazreNIrUpase prathama sthitikI yaha kSapaka jIva racanA karatA huA apane vedakakAlase eka Avali adhika karake prathama sthitikI racanA karatA hai| * usI vidhise mAnakI dUsarI kRSTikA vedana karanevAle kSapakako jo mAnakI prathama sthiti hai usameM eka samaya adhika eka AvalipramANa kAla zeSa prApta hotA hai|
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhoe mANavedakaparUvaNA 289 5724. mANapaDhamasaMgahakiTTimahikicca puvvaM paravido jo vihI teNeva vihiNA aNUNAhiyeNa saMjutto eso sagakiTTovedagaddhAe crimsmysNptto| tAdhe appaNo paDhamadidI samayAhiyAvaliyamettI, sesAsesapaDhamahidIe sagavedagakAlabhaMtare NijjiNNattAdo tti eso ettha sutttthvinninnnno| saMpahi edammi uddese vaTTamANassevassa tiNhaM saMjalaNANaM ThidibaMdha-TThivisaMtakammapamANAvahAraNa?muttaro suttapabaMdho * tAghe saMjalaNANaM dvidibaMdho mAso dasa ca divasA desUNA / 5725. puzvuttasaMdhivisayaTidibaMdhAdo jahAkamamatomuhattAhiyavasadivasaparihANivaseNa payadadivibaMdhasiddhIe nnivvisNvaadmuvlNbhaado| * saMtakammaM do vassANi aTTha ca mAsA desUNA / 6726. ettha vi divisaMtaparihANI sAdireyaaTTamAsametA terAsiyakameNa saaheyvyaa| sesaM sugmN| * se kAle mANatadiyakiTTIdo padesaggamokaDDiyUNa paDhamaTTidi karedi / * teNeva vihiNA saMpatto mANassa tadiyakiTTi vedayamANassa jA paDhamadvidI tisse AvaliyA samayAhiyametI sesA ti / * tAghe mANassa carimasamayavedago / 6724. mAnakI prathama saMgrahakRSTiko adhikRta karake pahale jo vidhi kaha Aye haiM nyUnAdhikatAse rahita usI vidhise saMyukta hokara yaha kSapaka jIva apanI kRSTivedaka kAlake antima samayako prApta hotA hai / usa samaya apanI prathama sthiti eka samaya adhika eka AvalipramANa zeSa rahatI hai, kyoMki zeSa sampUrNa prathama sthiti apane vedakakAlake bhItara hI nirjIrNa ho yahA~para yaha sUtrArthakA nirNaya hai| aba isa sthAnapara vidyamAna isa kSapaka jIvake tIna saMjvalanoMke. sthitibandha aura sthitisatkarmake pramANakA avadhAraNa karaneke lie AgekA sUtraprabandha AyA hai * isa samaya saMcAlanoMkA sthitibandha eka mAha aura kucha kama dasa divasapramANa hotA hai| 725. pUrvokta sandhiviSayaka sthitibandhake yathAkrama antarmuhUrta adhika dasa divasako hAnivaza prakRta sthitibandhakI siddhi visaMvAdarahita hokara pAyo jAtI hai| * una karmokA satkarma do varSa kucha kama ATha mAhapramANa hotA hai| 6726. yahA~para bhI sthitisatkarmakI hAni sAdhika ATha mAhapramANa trairAzika kramase sAtha lenI cAhie / zeSa kathana sugama hai|| * tadanantara samayameM mAnako tRtIya kRSTimeMse pravezapuMjakA apakarSaNa karake prathama sthitiko karatA hai| * tathA usI viSise mAnako tRtIya kRSTikA vedana karanevAle kSapaka jIvake jo prathama sthiti prApta hotI hai usake eka samaya adhika eka AvalipramANa kAla jaba zeSa rahatA hai| * taba mAnakA antima samayavartI vedaka hotA hai|
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe * tAdhe tiNhaM saMjalaNANaM dvidibaMdho mAso pddivunnnno| * saMtakammaM ve vassANi paDivuNNANi / 5 727. ettha mANavevagavAe parihoNAsesaTivisaMtakammapamANaM vevassamettamidi vaTavvaM / avasesaM sugamaM / * tado se kAle mAyAe paDhamakiTTIe padesaggamokaDDiyUNa paDhamadvidi karedi / * teNeva vihiNI saMpatto mAyApaDhamakiTTi vedayamANassa jA paDhamahidI tisse samayAhiyAvaliyA sesA tti / * tAdhe ThidibaMdho doNhaM saMjalaNANaM paNuvavIsa divasA dekhnnaa| * dvidisaMtakammaM vassamaTTa ca mAsA desUNA / * se kAle mAyAe vidiyakiTTIdo padesaggamokaDDiyUNa paDhamaDhidi karedi / * so vi mAyAe vidiyakiTaTIvedago teNeva vihiNA saMpatto mAyAe vidiyakiTTi vedayamANassa jA paDhamahidI tisse paDhamahidIe AvaliyA samayAhiyA sesA ti| * tAdhe DidibaMdho bIsaM divasA desUNA / * usa samaya tIna saMjvalanoMkA sthitibandha pUrA eka mAhapramANa hotA hai| * tathA unakA sthitisatkarma pUrA do varSapramANa hotA hai| 6727. yahA~para mAnavedakakAlase hIna samasta sthitisatkarmakA pramANa do varSapramANa hotA hai aisA jAnanA cAhie / zeSa kathana sugama hai| * tavanantara samayameM mAyAsaMjvalanakI prathama kRSTike pradezapuMjakA apakarSaNa karake prathama sthitiko karatA hai| tathA usI viSise mAyAko prathama kRSTikA vevana karanevAle kSapaka jIvake jo prathama sthiti hai usakA jaba eka samaya adhika eka Avali kAla zeSa rahatA hai| * taba vo saMjvalanoMkA sthitibandha kucha kama paccIsa divasa pramANa hotA hai| * tathA sthitisatkarma eka varSa aura kucha kama ATha mAhapramANa hotA hai| * tadanantara samayameM mAyAsaMjvalanako dvitIya kRSTimeMse pradezapuMjakA apakarSaNa karake prathama sthitiko karatA hai| * mAyAMkI dUsarI kRSTikA vevaka vaha jIva bhI usI vidhise mAyAko dUsaro kRSTikA vedana karanevAle kSapakako jo prathama sthiti hai usa prathama sthitikA jaba eka samaya adhika eka prAvali kAla zeSa rahatA hai| OM taba usakA sthitibandha kucha kama bIsa divasapramANa hotA hai|
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ 291 khavagaseDhIe mAyAvedagaparUvaNA * DidisaMtakammaM solasa mAsA desUNA / * se kAle mAyAe tadiyakiTTIdo padesaggamokaDDiyUNa paDhamadvidi kareMdi / * teNeva vihiNA saMpatto mAyAe tadiyakiTTi vedagassa paDhamadvidIe samayAhiyAvaliyA sasA tti / * tAdhe mAyAe carimasamayavedago / * tAdhe doNhaM saMjalaNANaM DidibaMdho addhamAso paDivuNNo / * ThidisaMtakammamekkaM vassaM paDivuNNaM / * tiNhaM dhAdikammANaM ThidibaMdho mAsapudhattaM / * tiNhaM ghAdikammANaM hidisaMtakammaM saMkhejANi vassasahassANi / * idaresi kammANaM ThidisaMtakammaM asaMkhejANi vassANi / 6728. sugamo ca eso sambo suttapabaMdho tti Na ettha vakkhANAyaro, sugamatthaparUvaNAe gaMthagauravaM mottaNa phlvisesaannuvlNbhaado| Navari mAyAvedagassa tiNhaM saMgahakiTToNaM tisu carimasaMghIsu saMjalaNANaM ThivibaMdhaparihANI TThivisaMtaparihANo ca terAsiyakameNANeyavvA / savvAsu ca * tathA sthitisatkarma kucha kama solaha mAhapramANa hotA hai| * tadanantara samayameM mAyAko tIsarI kRSTimeMse pravezapuMjakA apakarSaNa karake prathama sthitiko karatA hai| * tathA usI vidhise mAyAko tIsarI kRSTikA vedana karanevAle kSapaka jIvake prathama sthitimeM jaba eka samaya adhika eka Avali kAla zeSa rahatA hai / * taba vaha mAyAkA antima samayavartI vedaka hotA hai| * usameM donoM saMjvalanoMkA sthitibandha pUrA AdhA mAhapramANa hotA hai| * tathA sthitisatkarma pUrA eka mAhapramANa hotA hai| * tIna ghAtikarmokA sthitibandha eka mAha pRthaktvapramANa hotA hai| * tathA unhIM tIna ghAtikarmIkA sthitisatkarma saMkhyAta hajAra varSapramANa hotA hai| * tathA itara karmokA sthitisatkarma asaMkhyAta varSapramANa hotA hai|' $ 728. yaha samasta sUtra sugama hai, , isalie yahA~para hamane vyAkhyAna nahIM kiyA hai| kyoMki sugama arthako prarUpaNA karane meM granthakI gurutAko chor3akara koI phalavizeSa nahIM pAyA pAtA hai| itanI vizeSatA hai ki mAyAvedakako tonoM saMgraha kRSTiyoMkI tInoM antima sandhiyoMmeM saMjvalanoMkI sthitibandhakI hAni aura sthitisatkarmakI hAni trairAzika kramase le AnI cAhie 1. yahA~ itara karmoMkA sthitibandha saMkhyAta varSa pramANa hotA hai isa AzayakA sUtra mUlameM nahIM pAyA hai| mAtra kasAyapAhubasUtrameM brekeTameM isakA nirdeza kiyA gayA hai / dekho pR. 861 /
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ 292 jayaSavalAsahide kasAyapAhuDe saMghIsu NANAvaraNAvikammANaM livibaMdha-TrivisaMtakammapamANANugamo sugamo ti Na parUvido / evammi puNa mAyAvedagacarimasaMghIe tiNhaM dhAdikammANaM TThidibaMdho vAsapudhattamettA, dopuvvuttasaMdhivisarTidibaMdhAdo jahAkamamovaTTidUNa mAsapuSattameto sNvutto| aghAdikammANaM pi tappAoggasaMkhejjavassapamANo jai vi sutte muttakaMThamaNuvaiTTo to vi desAmAsayabhAveNa sUcido bttvyo| ubhayesi pi kammANaM TThivisaMtapamANaparikkhA suttaNihiTThA sugmaa| evamettieNa parUvaNApabadheNa mAyAvevagaddhamaNupAliya se kAle lobhavedagabhAveNa pariNamamANassa jo parUvaNApabaMdho taNNiNayakaraNaTumuvarimapabaMdhamAha * tado se kAle lomassa paDhamakiTTIdo padesaggamokaDDiyUNa paDhamaTThidi karedi / 6729. mAyAsaMjalaNassa tivhaM saMgahakiTTINaM vedagaddhAsu jahAkama parisamattAsu tadaNaMtarasamaye lobhasaMjalaNakiTTIo vevedumADhavemANo pujvameva tAva paDhamasaMgahakiTTIe padesaggamoDDiyUNa sagavedagakAlAdo AvaliyambhahiyaM kAdUNa udayAdiguNaseDhikameNa paDhamaTThidimeso karevi tti vuttaM hodi| eso paDhamaTTivI sayalavedagaDAe sAdireyatibhAgamettI bAdaralobhavedagaddhAe ca sAdireyadubhAgamettA tti ghettavvA / evamevIe paDhamaTTivIelobhasaMjalaNapaDhamasaMgahakiTTi vedemANassa savvAvAsayesu puvutto ceva viSo giravasesamaNugaMtavyo ti paduppAemANo suttamuttaraM bhaNai tathA saba sandhiyoMmeM jJAnAvaraNAdi karmoke sthitisatkarmoke pramANakA anugama sugama hai, isalie unakA yahA~ prarUpaNa nahIM kiyA hai| parantu isa mAyAvedakake antima sandhimeM tIna ghAtikarmokA sthitibandha varSapRthaktvapramANa hai jo do pUrvota sandhi-viSayaka sthitibandhase kramase ghaTakara mAsapRthaktvapramANa ho gayA hai tathA aghAti karmokA bho tatprAyogya saMkhyAta varSapramANa yadyapi sUtra meM maktakaNTha nahIM kahA gayA hai to bhI dezAmarSakarUpase sUcita kiyA gayA jAna lenA caahie| donoM hI karmoke sthitisatkarmake pramANako parIkSA sUtranirdiSTa aura sugama hai isa prakAra itane prarUpaNA prabandhake dvArA mAyAvedaka kAlakA pAlana karake tadanantara samayameM lobhavedaka kAlarUpase pariNamana karanevAle kSapaka jIvakA jo prarUpaNAprabandha hai usakA nirNaya karaneke lie Ageke prabandhako kahate haiM * usake bAda anantara samayameM lobhako prathama kRSTimeMse pradezapuMjakA apakarSaNa karake prathama sthitiko karatA hai| 5729. mAyAsaMjvalanako tInoM saMgrahakRSTiyoMke vedakakAloMke kramase samApta honepara tadanantara samaya meM lobhasaMjvalanakI kRSTiyoMkA vedana karaneke lie Arambha karatA huA pahale hI sarva-prathama prathama saMgrahakRSTike pravezapuMjakA apakarSaNa karake tathA apane vedaka kAlase eka Avali adhika karake udayAdi guNazreNIrUpase yaha kSapaka jIva prathama sthitiko karatA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / yaha prathama sthiti sampUrNa vedaka kAlake sAdhika tIsare bhAgapramANa hotI hai aura bAdara lobhavedaka kAlake sAdhika dvitIya bhAgapramANa hotI hai aisA grahaNa karanA cAhie / isa prakAra isa prathama sthitiko lobhasaMjvalanasambandhI prathama sagrahakRSTikA vedana karanevAle kSapaka jIvake sabhI AvAsakoMmeM pUrI pUrvokta vidhi ho jAnanI cAhie isa bAtakA kathana karate hae Ageke sUtrako kahate haiM
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavaMgaseDhIe lobhavedagaparUvaNA 293 * teNeva vihiNA saMpatto lomassa paDhamakiTTiM vedayamANassa paDhamaTThidIe samayAhiyAvaliyA sesA ti / 6730. teNeva puttreNa vihiNA evisse saMgahakiTTIe aMtarakiTTINamasaMkhejje bhAge vedemANo uviSNAhito visesahINAo baMSamANo samaye samaye baMdhodayajahaNNuvakassaNivvaggaNAo ca tahA caiva kuNamANo saMtANubhAgassa aNusamayovaTTaNAghAdaM ca tahA cevANupAlemANo apuSyAo ca kiTTIo bajjhamANasaMkAmijjamANapavesagga saMbaMdhiNIo kiTTIaMtaresu saMgahakiTTINaM ca heTThA jahAsaMbhavaM puNyabhaMgeNeva nivvattaMmANo eso appaNo vedijjamANapaDhamaTThidIe tamuddesaM saMpatto jamni uddese vaTTamANassa piDhadIe ve divasesA samayAhiyAvaliyA sesA tti eso ekssa suttassa samudAyatyo / saMpahi evammi saMdhivisese vaTTamANassa sarvvesi kammANaM ThidibaMdhAdipamANAvahAraNaTThamuvarimaM suttapadhamAha * tAdhe lobhasaMjaNassa dvidibaMdho aMtomuhutaM / 6731. puvvillamAyA vedagacarima saMdhivisaye dvidibaMdhAdo jahAkamaM parihAidUNa aMtomuhuttapamANo lobhasaMjalaNassa dvidibaMdho evammi visaye saMvRttotti bhaNidaM hodi / * dvidisaMtakammaM pi aMtomuhuttaM / 6732. pubvillasaMdhivisaye saMpuSNavatsamettaM lobhasaMjalarNATThadisaMtakammaM tatto kameNa parihAi * usI vidhise lobhasaMjvalanako prathama kRSTikA vedana karanevAle kSapaka jIvake jaba prathama sthiti meM eka samaya adhika eka Avala kAla zeSa rahatA hai / $ 730. usI pUrvokta vidhise isa saMgrahakRSTikI aMtarakRSTiyoM ke asaMkhyAta bahubhAgakA vedana karanevAlA aura udorNa aMtarakRSTiyoMse vizeSa hIna aMtarakRSTiyoMko bAMdhanevAlA tathA samayasamaya meM baMdha aura udayarUpa jaghanya aura utkRSTa nirvagaMNAoMko usI prakAra karanevAlA ora satkarmo ke anubhAgakA anusamaya apavartanA ghAtako usI prakAra pAlana karanevAlA tathA badhyamAna aura saMkramyamAna pradezapuMjasambandhI apUrvaM kRSTiyoMko kRSTi- antarAloMme tathA saMgrahakRSTiyoM ke nIce yathAsambhava pUrva vidhike anusAra hI rakhatA huA yaha kSapaka jIva apanI vedo jAnevAlI prathama sthitike usa sthAnako prApta hotA hai jisa sthAnapara vidyamAna usake vivakSita prathama sthitike vedI jAnese zeSa eka samaya adhika eka AvalipramANa sthiti zeSa rahatI hai yaha isa sUtrakA samuccayarUpa artha hai| aba isa sandhivizeSameM vidyamAna isa kSapaka jAyake saba karmoM ke sthitibandhAdi pramANoMkA avadhAraNa karaneke lie uparima sUtraprabandhako kahate haiM * usa samaya lobha saMjvalanakA sthitibandha antarmuhUtaM pramANa hotA hai / $ 731. pUrvokta mAyAvedakako antima sandhiviSayaka sthitibandhase yathAkrama ghaTakara isa sthAnapara lobha saMjvalanakA sthitibandha antarmuhUrtapramANa ho gayA hai yaha uka kathanakA tAtparya hai / * tathA usakA sthitisatkarma bhI anta muMhartapramANa hotA hai / 6732. pUrvoka sandhimeM lobha saMjvalanakA sthitisatkarma sampUrNa varSapramANa rahA thA /
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ 294 jayadhavAsahide kasAyapAhure dUNa aMtomuhattapamANeNedammi visaye payavi tti vuttaM hoii| gavari etthataNaDhivibaMdhAdo didi saMtakammaM saMkhejjaguNamidi vaTavvaM / * tiNhaM ghAdikammANaM DidibaMdho divasapudhattaM / 6733. puThivallasaMdhivisaye mAsapuSattameto ghAvikammANaM divibaMdho tatto kameNa parihoya. mANo divasapuSattametto ettha jAdo ti vuttaM hoi| * sesANaM kammANaM vAsapudhattaM / / 6734. pugvillasaMdhivisaye tappAoggasaMkhejjavassapamANo hoto tihamaghAdikammANe TrivibaMdho vAsapudhattametto ehi saMjAvo tti bhaNivaM hodi| * ghAdikammANaM ThidisaMtakammaM saMkhejjANi vassasahassANi / 6735. sugm| * sesANaM kammANaM asaMkhejjANi vassANi / 6 736. sugamamedaM pi suttN| * tatto se kAle lobhassa vidiyakiTTIdo padesaggamokaTTiyUNa paDhamahidi kredi| punaH usase yathAkrama ghaTakara isa sthAnameM vaha antarmuhUrtapramANa pravRtta hotA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| itanI vizeSatA hai ki yahA~ke sthitibandhase sthitisatkarma saMkhyAtaguNA hotA hai aisA jAnanA caahie| ke ina ghAtikokA sthitibandha vivasapRthaktvapramANa hotA hai| 6733. pUrvokta sandhimeM ghAtikarmoMkA sthitibandha mAsapRthaktvapramANa thA usase kramase ghaTakara isa sthAnapara divasapRthaktvapramANa ho gayA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| * tathA zeSa karmokA sthitibandha varSapRthaktvapramANa hotA hai| 6734. pUrvokta sandhimeM tatprAyogya saMkhyAta varSapramANa hokara tInoM aghAtikarmokA sthitibandha isa samaya varSapRthaktvapramANa ho gayA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| * ghAtikarmokA sthitisatkarma saMkhyAta hajAra varSapramANa hotA hai| 6735. yaha sUtra sugama hai| * tathA zeSa kokA sthitisatkarma asaMkhyAta varSapramANa hotA hai| 6736. yaha sUtra bhI sugama hai| OM tadanantara lobhako dUsaro kRSTi se pravezapuMjakA apakarSaNa karake prathama sthitiko karatA hai|
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhoe suhumasAMparAiyakiTTIkaraNaparUvaNA 295 6737. lobhavedagaddhAe paDhamatibhAge paDhamasaMgahakiTTimaNaMtaraparUvideNa kameNa vedidUNa tado se kAle titse ceva bidiya-tibhAgapaDhamasamaye vaTTamANo vidiyasaMgahakiTTIe padesaggamokaDDiyUNa sagavevagakAlAdo AvaliyambhahiyaM kAdUNa udayAdiguNaseDhoe lobhavidiyasaMgahakiTTIe paDhamadidi samuppAedi ti vuttaM hoi / evaM ca paDhamaTTidi kAdUNa vidiyasaMgahakiTTi vedemANo tappaDhamasamaye ceva sahumasAMparAiyakiTToo kAdumADhavedi tti jANAvemANo suttamuttaraM bhaNai___ * tAdhe ceva lobhassa vidiyakiTTIdo ca tadiyakiTTIdo ca padesaggamokaDiyUNa suhumasAparAiyakiTIo pAma karedi / 6738. tammi ceva lobhavedagaddhA vidiyatibhAgapaDhamasamaye lobhavidiyasaMgahakiTTi vedemANo lobhavidiyaM ca tadiyasaMgahakiTTIhito padesaggassAsaMkhejjavibhAgamokaDDiyUNa sahumasAMparAiyakiTTIo NAma karedi, vidiyatibhAgammi suhamasAMparAiyakiTTIo akuNamANassa taditibhAge sahamakiTTIvedaga. bhAveNa pariNamamANANuvavattodo ti eso ettha sutttysmucco| Na ca tadiyavArakiTTIvedagaddhAe suhamasAMparAiyakiTTINaM kAragattamAsaMkaNijja; sahamakiTTIpariNAmeNa viNA sagasahaveNeva tisse udayapariNAmANavalaMbhAdo / suhamasAparAiyakiTTINaM kiM lakkhaNamidi ce bAvarasAMparAiyakiTTohito aNaMtaguNahANIe pariNamiya lobhasaMjalaNANubhAgassAvaTThANaM suhumasAMparAiyakiTToNaM lakkhaNamavahAre. 6737. lobha saMjvalana vedakakAlake prathama tIsare bhAgameM prathama saMgrahakRSTikA anantara kahe gaye krama ke anusAra vedana karake usake bAda tadanantara samayameM usIke dUsare vibhAgake prathama samaya meM vidyamAna yaha kSapaka jIva dUsarI saMgraha kRSTike pradezapuMjakA apakarSaNa karake tathA use apane vedaka kAlase eka Avali adhika karake udayAdi guNazreNIrUpase lobhakI dvitIya saMgrahakRSTiko prathama sthitiko utpanna karatA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| aura isa prakAra prathama sthiti karake dUsarI saMgraha kRSTiko vedana karanevAlA vaha kSapaka jIva usake prathama samayameM hI sukSmasAmparAyika kRSTiyoMko karaneke lie Arambha karatA hai isa bAtakA jJAna karAte hue Ageke sUtrako kahate haiM * tathA usI samaya lobha saMjvalanakI dUsarI kRSTimeMse aura tIsarI kRSTimeMse pradezapaMjakA apakarSaNa karake sUkSmasAmparAyika nAmaka kRSTiyoMko karatA hai| -6738. usI lobha vedaka kAlake dUsare vibhAgake prathama samayameM lomakI dUsarI saMgraha kRSTikA vedana karanevAlA jIva lomakI dvitIya saMgrahakRSTikA aura tRtIya saMgrahakRSTimeM-se pradezapaMjake asaMkhyAtaveM bhAgakA apakarSaNa karake sUkSmasAmparAyika nAmavAlI kRSTiyoMko karatA hai, kyoMki dvitIya tribhAgameM sUkSmasAmparAyika kRSTiyoMko nahIM karanevAle jovake tRtIya tribhAgameM sUkSma kRSTiyoM ke vedakarUpase pariNamanako utpatti hotI hai yaha sUtrakA samuccayarUpa artha hai| yahA~para tIsarI bAra kRSTike vedaka kAla meM sUkSmasAmparAyika kRSTiyoM ke kArakapanekI AzaMkA nahIM kara cAhie, kyoMki sUkSmakRSTiyoMke pariNAmake binA apane rUpase hI usake udayakA pariNAma nahIM upalabdha hotaa| zaMkA-sUkSmasAmparAyika kRSTiyoMkA kyA lakSaNa hai ?
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ 296 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe yavvaM savvajaNNabAdarakiTTIvo vi heDhA suThTha aNaMtaguNahANoe ohaTTidaNa savvukkassasuhumasAMparAiya. kiTTIe smvtttthaannnniymdNsnnaado| 5739. saMpahi edassevatthassa phuDokaraNaTThamuvarimo sattapabaMdho* tAsiM suhumasAMparoiyakiTTINaM kamhi ThANaM / $ 740. kiM viviya tadiyabAdarasAMparAiyakameNa heDhA pAdekkamedAhimavaDhANaM hovi Aho tadiyasaMgahakiTTIdo heTThA ceda tadavaTThANaNiyamo tti pucchA kadA hodi / * tAsiM ThANaM lobhasa tadiyAe saMgahakiTTIe hedo / 5741. tAsi suhumasAMparAiyakiTTINaM ThANamavaDhANaM NiyamA tadiyabAdarasAMparAiyakiTTIe heDhA dRDhavvaM; tatto aNaMtaguNahANIe apariNadAe sahumasAMparAiyakiTTittavirohAdo ti eso ekssa sattassa bhaavttho| saMpahi evamavahAridadvANavisesANaM sahumasAMparAiyakiTroNaM paravaNANugame kIramANe tattha tAva suhumasAMparAiyakiTTINamAyAmavisesassa paduppAyaNaTuM tallakkhaNavisesAvahAraNaTuM ca suttapabaMdhamuttaramADhavei * jArisI kohassa paDhamasaMgahakiTTI tArisI esA suhumsaaNpraaiykittttii| samAdhAna-bAdarasAmparAyika kRSTiyoMse anantaguNahAnirUpase pariNamanakara lobha saMjvalanake anubhAgake avasthAnako sUkSmasAmparAyika kRSTiyoMkA lakSaNa jAnanA cAhie, kyoMki sabase jaghanya bAdara kRSTise bhI nIce acchI taraha anantaguNahAnirUpase ghaTakara sarvotkRSTa sUkSmasAmparAyika kRSTike avasthAnakA niyama dekhA jAtA hai| 739. aba isI arthake spaSTIkaraNa karaneke lie AgekA sUtraprabandha AyA haike sUkSmasAmparAyika kRSTiyoMkA kahA~ sthAna hai ? 5740. kyA dvitIya tRtIya bAdara sAmparAyikake kramase pratyeka inake nIce avasthAna hai yA tRtIya saMgrahakRSTise nIce ho unake avasthAnakA niyama hai, ukta sUtra dvArA yaha pRcchA kI gayI hai| OM una sUkSmasAmparAyika kRSTiyoMkA lobhako tIsaro saMgrahakRSTise noce sthAna hai| 6741. una sUkSmasAmparAyika kRSTiyoMkA sthAna arthAt avasthAna niyamase tIsarI bAdarasAmparAyika kRSTise nIce jAnanA cAhie, kyoMki usase. anantaguNahAnirUpase pariNata nahIM honepara sUkSmasAmparAyikakRSTipanekA virodha AtA hai yaha isa sUtrakA bhAvAtha hai| aba isa prakAra jinake utthAnavizeSoMkA avadhAraNa kiyA hai aisI sUkSmasAmparAyika kRSTiyoMko prarUpaNAkA anubhava karanepara vahA~para sarvaprathama sUkSmasAmparAyika kRSTiyoMke AyAmavizeSakA kathana karaneke lie aura unake lakSaNavizeSakA avadhAraNa karaneke lie Ageke sUtraprabandhako Arambha karate haiM___* jisa prakArako koSako prathama saMgrahakRSTi hai usI prakArako yaha sUkSmasAmparAyika kRSTi hotI hai|
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhoe kiTToNaM appAbahuaparUvaNA 297 6742. evaM bhaNaMtassAhippAo-jahAkohassa paDhamasaMgahakiTTI sagAyAmeNa seMsasaMgahakiTTINamAyAma pekkhiyUNa davvamAhappeNa saMkhejjaguNA jAvA evamesA vi suhamasAMparAiyakiTTo kohapaDhamasaMgahakiTTi mottUNa saMsAsesasaMgahakiTToNaM kiTTIkaraNakhAe samuvalakhAyAmAvo saMkhejjaguNAyAmA baTuvvA, sayalasseva mohaNIyadavvassAhArabhAveNevisse pariNamissamANattAvoM tti| 6743 aghavA, 'jArisI kohassa paDhamasaMgahakiTTI' evaM bhaNije jArisalakkhaNA kohapaDhamasaMgahakiTTI apuvvaphaddayANaM hehA aNaMtaguNahINA hodUNa kadA, tArisalakkhaNA ceva esA sahamasAMparAiyakiTTI lobhassa taviyabAdarasAMparAiyakiTTIdo heTThA aNaMtaguNahINA hodUNa kIravi ti bhaNivaM hodi| ___ ahavA jahA kohapaDhamasaMgahakiTTo jahaNNakiTTippahuDi jAva ukkassakiTTi tti tAva aNaMtaguNA hodUNa gadA tahA ceva esA suhumasAMparAiyakiTTo vi appaNo jahaNNakiTTippahuDi jAva sagukkassakiTTI tti tAva aNaMtaguNA hodUNa gacchavi tti bhaNidaM hodi| jai evaM kiTTIlakkhaNeNa bArasaNhaM saMgahakiTTINamaNNadarakiTTIe esA suhumasAMparAiyakiTTI sarisA ti abhaNidUNa jArisI kohassa paDhamasaMgahakiTTI tArisI esA suhamasAMparAiyakiTTI tti visesiyUNa bhaNaMtassa ko abhippAo ti NAsaMkaNijjaM, jassa vA tassa vA kasAyassa jAe vA tAe vA kiTTIe esA suhumasAMparAiyakiTTI sarisA ti bhaNNamANe sammamatthapaDiboho AyAmavisesaNicchao ca Na hovi tti kAdUNa tatya suhappabohajaNaNaTuM paDhamakasAyassa paDhamasaMgahakiTTi ceva ghetaNa sutte tahA nnihitttthttaado| saMpahi 6742. isa prakAra kahanevAlekA abhiprAya hai ki jisa prakArako apane AyAmase krodhakI prathama saMgraha kRSTi zeSa saMgraha kRSTiyoMke AyAmako dekhate hue dravyake mAhAtmyavaza saMkhyAtaguNo ho jAtI hai usI prakAra yaha sUkSmasAmparAyika kRSTi bhI koSako prathama saMgrahakRSTiko chor3akara zeSa samasta saMgrahakRSTiyoMke kRSTikaraNa kAlake prApta honevAle AyAmase saMkhyAtaguNe AyAmavANe jAnanI cAhie, kyoMki pUre hI mohanIyake dravyake AdhArarUpase isakA pariNamana hotA hai| 6743. athavA 'krodhakI prathama saMgrahakRSTi jisa prakArakI hotI hai| aisA kahanepara krodhako prathama saMgrahakRSTi jisa lakSaNavAlI hokara apUrva spardhakoMke nIce anantaguNo hIna hokara kI gayI hai, usI prakArake lakSaNavAlI yaha sUkSmasAmparAyika kRSTi lobhako tIsarI bAdara sAmparAyika kRSTise nIce anantaguNo hIna hokara kI gayI hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| zaMkA-athavA jisa prakAra krodhako prathama saMgrahakRSTi jaghanya kRSTise lekara utkRSTa kRSTi taka anantaguNo hIna hokara gayo hai uso prakAra yaha sUkSmasAmparAyika kRSTi bhI apano baghanya kRSTise lekara apanI utkRSTa kRSTike prApta hone taka anantaguNI hona hokara gayI hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| yadyapi aisA hai to bhI yaha sUkSmasAmparAyika kRSTike lakSaNakI apekSA bAraha saMgraha kRSTiyoMmeM-se anyatara kRSTike sadRza hotI hai aisA na kahakara jaisI krodhakI prathama saMgrahakRSTi hotI hai vaisI yaha sUkSyasAmparAyika kRSTi hai aisA vizeSarUpase kahanevAle AcAryakA kyA abhiprAya hai ? samAdhAna-aisI AzaMkA nahIM karanI cAhie, kyoMki jisa kisI kaSAyako jisa kiso kRSTike sAtha yaha sUkSmasAmparAyika kRSTi sadRza hotI hai aisA kathana karanepara samyak prakArase arthakA jJAna aura AyAmavizeSakA nizcaya nahIM hotA hai aisA samajhakara sukhapUrvaka jJAna karaneke lie prathama kaSAyakI prathama saMgrahakRSTiko hI grahaNa karake sUtra meM usa prakArase nirdeza kiyA hai| 38
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ 218 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe puNo vi edisse ceva suhumasAMparAiyakiTTIe AyAmavisesajaNidamAhappapadaMsaNaTThamuvarimamappAbahumapabaMdhamADhavei * kohassa paDhamasaMgahakiTIe aMtarakiTIo thovaao| 6744. kohapaDhamasaMgahakiTTIe jAo avayakiTTIo tAo urimapadAvekkhAe thovAo tti bhaNidaM hodi / edAsimAyAmapamANaM kettiyAdi bhaNide terasakhaMDamettamidi bhnnaamo| tANi terasa khaMDANi kadhamuppaNNANi ti pucchide mohaNIyasayalapadesapiMDassa aTThamabhAgametaM davvaM kohasaMjalaNo lhi| puNo evamaTThamabhAgadavvamappaNo tisu vi saMgahakiTTIsu samayAviroheNa vihaMjiNa cidi tti paDhamasaMgahakiTTIe mUladavaM mohaNIyasayaladavAvevakhAe cauvIsabhAgamettaM hodi| saMpahi NokasAyadavvaM pi samvaM tIe ceva samuvaladdhamidi teNa saha terasa-cauvIsabhAgA jaadaa| tesimesA ThavaNA 13 / jado evaM davaviseso, tado tadaNusAreNeva paDhamasaMgahakiTTIe aMtarakiTToaddhANaM pi terasa-cauvIsabhAgamettaM ceva hodi tti siddhaM / * kohe saMchuddhamANassa paDhamasaMgahakiTTIe aMtarakiTToo vissaahiyaao| 6741. terasa-cauvIsabhAgamettAyAmakohapaDhamasaMgahakiTTI jAdhe kohavidiyasaMgahakiTTIe uri pakkhittA hodi tAdhe tisse aMtarrAkaTTIAyAmo codasa-cauvIsabhAgametto hodi / puNo viviyasaMgahakiTTimmi tadiyasaMgahakiTTIe uri saMpavikhattAe tisse AyAmo paNNArasacauvIsa ___ aba phira bhI isI sUkSma sAmparAyika kRSTike AyAmavizeSarUpa utpanna hue mAhAtmyako dikhalAneke lie Ageke alpabahutvaprabandhako Arambha karate haiM * krodhako prathama saMgrahakRSTiko antarakRSTiyAM sabase thor3I haiN| 6744. krodhakI prathama saMgrahakRSTiko jo avayava kRSTiyA~ haiM ve uparima kRSTiyoMko apekSA thor3I haiM yaha ukta kathanakA tAtparya hai / inake AyAmakA pramANa kitanA hai aisA kahanepara vaha teraha khaNDa ( bhAga) pramANa hai aisA hama kahate haiN| zaMkA-ve teraha khaNDa kaise utpanna hote haiM ? samAdhAna-aisI pRcchA honepara uttara dete haiM-mohanIyake sampUrNa pradezapiNDakA AThaveM bhAgapramANa dravyako saMjvalana prApta karatA hai| punaH isa AThavA bhAgapramANa dravya apanI tInoM hI saMgraha kRSTiyoM meM samayake avirodhapUrvaka vibhakta ho karake avasthita rahatA hai isa prakAra prathama saMgrahakRSTikA mUla dravya mohanoya karmake samasta dravyako apekSA cobIsa bhAgapramANa hotA hai| aba nokaSAyakA bhI samasta dravya usImeM upalabdha ho gayA hai, isalie usake sAtha krodhako prathama saMgrahakRSTikA sampUrNa dravya 31 (teraha baTe caubIsa) bhAgapramANa ho gayA hai| usakI yaha sthApanA21 hai, cUMki dravyavizeSa isa prakAra hai, isalie usake anusAra hI prathama saMgraha kRSTikI antara. kRSTiyoMkA AyAma bhI 3 bhAgapramANa hI hotA hai yaha siddha huaa| * koSameM saMkramita honevAlI prathama saMgrahakRSTiko antarakRSTiyAM vizeSa adhika haiN| 6045.11 bhAgapramANa AyAmavAlI kroSakI prathama saMgrahakRSTi jaba krodhakI dUsarI saMgrahakRSTike Upara prakSipta hotI hai taba usako antarakRSTiyoMkA AyAma bhAgapramANa hotA hai| pUnaH dUsarI saMgraha kRSTike tIsarI saMgrahakRSTike Upara prakSipta honepara usakA AyAma 35 bhAga
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhoe kiTTINaM appAbahuaparUvaNA 299 bhAgametto hodi / puNo kohatadiyasaMgahakiTTIe mANapaDhamasaMgahakiTTimmi pakkhittAe solasacauvosabhAgA hoti / evaM hodi ti kAdUNa terasa-cauvIsabhAgamettAyAmakohapaDhamasaMgahakiTTIdo solasacavIsabhAgamettAyAmA mANapaDhamasaMgahakiTTI visesAhiyA jAdA; tiNhaM cauvIsabhAgANaM punamasaMtANamatthaparipphuDameva pdesdsnnaado-4| * mANe saMchuddhe mAyAe paDhamasaMgahakiTTIe aMtarakiTTIo visesaahiyaao| 6746. imAo egUNavIsakhaMDamettAyAmAoM bhavaMti, puTivallAyAmammi mANavidiya-tadiya. saMgahakiTToAyAmehi saha appaNo mUlAyAmassa jahAkamameva pvesdsnnaado| teNa kAraNeNedAo visesAhiyAo jaadaao34| * mAyAe saMchuddhAe lobhassa paDhamasaMmahakiTTIe aMtarakiTTIo vise saahiyaao| 6747. edAo vAvIsakhaMDamettio bhavaMti, pucillAyAmammi pusvamasaMtANaM tiNhaM khaMDANamettha pvitttthaannmuvlNbhaado| teNa kAraNeNa mAyApaDhamasaMgahakiTTIe aMtarakiTToNamAyAmo visesAhiyo jAdo 33 / * suhamasAMpagaiyakiTTIo jAo paDhamasamaye kadAo tAo visesaahiyaao| 6748. evANi cauvIsakhaMDANi bhavaMti / teNa kAraNeNa lobhapaDhamasaMgahakiTTIe aMtarakiTTINa pramANa hotA hai| punaH krodhako tIsarI saMgrahakRSTi ke mAnakI prathama saMgrahakRSTi meM prakSipta honepara usakA AyAma 1 bhAga pramANa hotA hai| isa prakAra hotA hai aisA samajhakara 24 bhAgapramANa AyAmavAlI krodhako prathama saMgrahakRSTise 34 bhAgapramANa AyAmavAlI mAnakI prathama saMgrahakaSTi vizeSa adhika ho gayI hai| yahA~para pahila asatsvarUpa 4 bhAgakA spaSTarUpase praveza dekhA jAtA hai-4| * mAnake mAyAmeM saMkramita honepara usakI prathama saMgrahakRSTiko antarakRSTiyAM vizeSa adhika haiN| 5746. ye 31 bhAgapramANa AyAmavAlI hotI haiM, kyoMki pahileke AyAmameM mAnakI dUsarI va tIsarI saMgrahakRSTiyoMke AyAmake sAtha yahA~para apane mUla AyAmakA kramAnusAra ho praveza dekhA jAtA hai / isa kAraNa ye vizeSa adhika ho gayo haiN-31| * mAyAko lobhako prathama saMgrahakRSTimeM saMkramita honepara usako antarakRSTiyAM vizeSa adhika haiN| 6747. ye bAvIsa ( 22 ) bhAgapramANa hotI haiM, kyoMki pahile asatsvarUpa praviSTa tIna bhAga yahAM pahileke AyAmameM upalabdha hote haiM isa kAraNa mAyAko prathama saMgrahakRSTiko antarakRSTiyoMkA AyAma vizeSa adhika ho gayA hai-33 / jo sUkSmasAmparAyika kRSTiyAM prathama samayameM kI gayI haiM ve vizeSa adhika haiN| 5748. ye 24 (caubIsa ) bhAgapramANa hotI haiN| isa kAraNa lobha saMjvalanako prathama
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayaghavalAsahide kasAyapAhuDe kArabhAgametto viseso ettha daTThavvo / saMpahi edasseva visesAhiya bhAvassa phuDIkaraNa TumuttarasutAvayAro * eso viseso anaMtarANaMtareNa saMkhejjadibhAgo / 6 749. sugamaM / evamedeNAyAmaviseseNa paricchiNNapamANANaM suhumasAMparAiya kiTTINa maMtomuhuttakAlame deNappA bahuavihANeNa sabvaNivyattI hovi tti jANAvaNaphalo uttarasuttaNiddeso* suhumasAMparAiya kiTTIo jAo paDhamasamaye kadAo tAo bahugAo / 300 SS 750. sugamaM / * vidiyasamaye apuvvAo kIraMti asaMkhejjaguNahINAo / 751. sugamaM / * aNaMtaravoNidhAe savvisse suhumasAMparAiya kiTTIkaraNaddhAe apuvvAo suhumasAMparAiya kiTTIo asaMkhejjaguNahINAe saDhIe kIrati / $ 752. sugamamedaM pi suttaM / evamaM to muhuttamettakAlamasaMkhejjaguNa hoNAe seMDhIe apuNyApuvAo sumasAMparAiya kiTTIe NivvatemANo suhumasAMparAiyakiTTIkaraNaddhAe paDhamasamaya paDi paeNDasamayamaNaM guNA visohIe vaDamANo asaMkhejjaguNa masaMkhejjaguNaM padesaggamokaDDiya'ga tattha nisicaditti jANAvaNaTumuttarasattamAha kRSTikI antarakRSTiyAM gyAraha ( 11 ) bhAgapramANa adhika isameM jAnanI caahie| aba isI vizeSa adhikapane kA spaSTIkaraNa karaneke lie Ageke sUtrakA avatAra huA hai * yaha vizeSa anantara- anantara vidhise saMkhyAtavAM bhAga hai / SS 749. yaha sUtra sugama hai| isa prakAra isa AyAmavizeSa ke dvArA jJAta pramANavAlI sUkSmasAmparAyika kRSTiyoMkI antarmuhUrta kAla taka isa alpabahutva vidhise svarUpa niSpatti hotI hai yaha jJAna karAne ke phalasvarUpa Ageka sUtrakA nirdeza karate haiM * jo sUkSma sAmparAyika kRSTiyAM prathama samaya meM kI gayI haiM ve bahuta hotI haiM / 6 750. yaha sUtra sugama hai / * dUsare samaya meM jo apUrva kRSTiyoM kI jAtI haiM ve asaMkhyAtaguNI hona hotI haiN| 6 751. yaha sUtra sugama hai / * isa prakAra anantaropanidhAko apekSA samasta sUkSmasAmparAyika kRSTikaraNa kAlameM sUkSmasAmparAyika kRSTiyAM asaMkhyAtaguNahIna zreNIrUpase kI jAtI haiM / 6 752. yaha sUtra bhI sugama hai / isa prakAra antarmuhUrta kAla taka asaMkhyAtaguNahIna zreNIrUpase sUkSmasAmparAyika kRSTikI apUrva-apUrva kRSTiyoMkI racanA karatA huA sUkSmasAmparAyika kRSTikaraNa kAlake prathama samayase lekara pratyeka samaya meM anantaguNI vizuddhike dvArA vizuddhiko prApta hotA huA asaMkhyAtaguNe - asaMkhyAtaguNe pradezapuMjakA apakarSaNa karake usameM siMcana karatA hai isa bAtakA jJAna karAne ke lie Ageke sUtrako kahate haiM
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ taarate kiTTI appAbahuapahvevaNAM * suhumasAM parAiya kiTTIsu paDhamasamaye padesaggaM dijjadi taM thovaM / 6 753. sugamaM / * vidiyasamaye asaMkhejjaguNaM / 754. sugamaM / * evaM jAva carimasamayAdo tti asaMkhejjaguNaM / 755. sugamamedaM vittaM / evaM ca okaTTijjamANa pardesaggassa suhumasAMparAiyakiTTIsu NisegavisesajANAvaNaTTamuvarimaM suttapabaMdhamAha 301 * suhumasAMparAiya kiTTIsu paDhamasamaye dijamANagassa padesaggassa seDhiparUvaNaM vasAmo / 6 756. sugamaM / * taM jahA / 6 757. sugamaM / * jahaNNiyAe kiTTIe padesaggaM bahuaM / vidiyAe visesahINamaNaMtabhAgeNa / ta diyA visesahINaM / evamaNaMtarovaNidhAe gaMtUNa carimAe suhumasAMparAiya kiTTIe padesaggaM visasahINaM / * prathama samaya meM sUkSmasAmparAyika kRSTiyoMmeM jo pradezapuMja diyA jAtA hai vaha thor3A hai / $ 753. yaha sUtra sugama hai / * dUsare samaya meM asaMkhyAtaguNA pradezapuMja diyA jAtA hai| 6 754. yaha sUtra sugama hai / isa prakAra antima samayake prApta hone taka pratyeka samayameM asaMkhyAtaguNA pravezapuMja diyA jAtA hai / 1755. yaha sUtra bhI sugama hai| isa prakAra apavartyamAna pradezapuMjake sUkSmasAmparAyika kaSTiyoM meM niSekavizeSakA jJAna karAneke lie Ageke sUtraprabandhako kahate haiM * sUkSmasAmparAyika kRSTiyoM meM prathama samayameM diye jAnevAle pravezapuMjako zra eNiprarUpaNAko batalAyeMge / $ 756. yaha sUtra sugama hai / * vaha jaise / 6 757. yaha sUtra sugama hai / * jaghanya kRSTimeM pravezapuMja bahuta haiN| dUsarI kRSTimeM anantaveM bhAga vizeSa hIna haiN| tIsarI kRSTimeM vizeSa hIna haiN| isa prakAra anantaropanidhAke kramase jAkara antima sUkSmasAmparAyika kRSTimeM pravezapuMja vizeSa hona haiM /
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ 302 jayacaMvalAsahidai kasAyapAhuDe $758. sugamamedaM pi sutaM / evaM ca suhamasAMparAiyakiTTIsu misittAsesadavvaM tatkAlIkaTTidasayaladasvassAsaMkhejjabhAgamettamidi ghettavvaM / saMpahi etto uvari bAdarakiTTIsu sesamasaMkhejjadibhAgamettadavvamedeNa kameNa NisiMcadi tti jANAvaNa?mattarasuttamoiNNaM * carimAdo suhumasAMparAiyakiTTIdo jahaNiyAe bAdarasAMparAiyakiTTIeM dijjamANagaM padesaggamasaMkhejjaguNahINaM / 6759. carimAe suhumasAMparAiyakiTTIe aNaMtaraparUvidabahubhAgadavvaM suhamasAMparAiyakiTTI. addhANeNa khaMDideyakhaMDaM caDidaddhANaddhAmettavisesehi parihoNaM kADhUNa NisiMcati / puNo sesamasaMkhejjavibhAgamettadavvaM bAdarakiTTIaddhANeNa khaMDideyakhaMDamettaM visesAhiyaM kAdaNa jahaNiyAe bAdarasAMparAiyakiTTIe nnisiNcdi| sarisaM ca bAdarasuhumasAparAiyakiTTINamaddhANamaNaMtaraparUvideNa NAyeNa / edeNa kAraNeNa carimAdo suhumasAMparAiyakiTTIdo upari jahaNiyAe bAdarasAMparAiyakiTTIe NisiMcamANadavvaM payAraMtaraparihAreNAsaMkhejjaguNahINamiti hovi tti eso edassa suttassa bhaavtyo| * tado visesahINaM / 6760. eto uvari samvattheva visesahINaM NisiMcadi aNaMtabhAgeNa jAva carimabAvara. sAMparAikiTTi ti| evaM suhumasAMpararAiyakiTTIkArayassa paDhamasamaye dijjamANapadesaggassa seDhi $ 758. yaha sUtra bhI sugama hai| isa prakAra sUkSmasAmparAyika kRSTiyoMmeM nikSipta huA sampUrNa dravya tatkAla apakarSita hue samasta dravyake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hai aisA grahaNa karanA cAhie / aba isake Age bAdara kRSTiyoMmeM zeSa asaMkhyAtaveM bhAgapramANa dravyako isa kramase sIMcatA hai isa bAtakA jJAna karAneke lie AgekA sUtra avatIrNa huA hai * antima sUkSmasAmparAyika kRSTi se jaghanya bAdara sAmparAyika kRSTi meM diyA jAnevAlA pradezapuMja asaMkhyAtaguNA hona. hai| 6759. antima sUkSmasAmparAyika kRSTike anantara pUrva kahe gaye bahubhAga dravyako sUkSmasAmparAyika kRSTike kAla dvArA eka bhAgapramANa dravyako jitane sthAna Age gaye haiM utane kAlapramANa vizeSoMke dvArA hona karake siMcana karatA hai / punaH zeSa asaMkhyAtaveM bhAgapramANa dravyako bAdara kaTike AyAma dvArA bhAjita karake eka bhAgapramANa dravyako vizeSa adhika karake jaghanya bAdara sAmparAyika kRSTimeM sIMcatA hai aura isa prakAra anantara kahe gaye nyAyake anusAra bAdara sUkSmasAmparAyika kRSTiyoMkA AyAma samAna hotA hai isa kAraNa antima sUkSmasAmparAyika kRSTise Upara jaghanya bAdara sUkSmasAmparAyika kRSTimeM sIMcA jAnevAlA dravya anya prakArase sambhava na honeke kAraNa saMkhyAtaguNA hIna hai yaha isa sUtrakA bhAvArtha hai| * usase Age sarvatra uttarottara vizeSa hIna dravyakA siMcana karatA hai| 6760. isase Age sarvatra hI antima bAdara sAmparAyika kRSTike prApta hone taka uttarottara anantabhAgahInake kramase vizeSa hona dravyakA siMcana karatA hai| isa prakAra sUkSA
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ 303 khavagaseDhoe kiTTINaM appAbahuaparUvaNA parUvaNaM kADhUNa saMpahi etto vidiyasamaye jo pavRttiviseso suhumasAMparAiyakiTTIkaraNapaDibaddho taNigNayakaraNaTThamuvarimo suttapabadho * suhumasAMparAiyakiTTIkArago vidiyasamaye apuvAo suhumasAMparAiyakiTTIo karedi asaMkhejjaguNahINAo / * tAo dosu ThANesu karedi / * taM tahA* paDhasamaye kadANaM heTThA ca aMtare ca / * heTThA thovaao| * aMtaresu asNkhejjgunnaao| $ 761. edANi muttANi sugmaanni| evaM vidiyasamaye suhRmasAMparAiyakiTTIo Nivvatte. mANassa puvApuTavasuhumasAMparAiyakiTTIsu bAdarasAMparAiyakiTTIsu ca takkAlokADDadapadesaggassa keriso seDhiparUvaNA hodi tti AsaMkAe piNNayavihANahamurimaM suttapabaMdhamADhavei * vidiyasamaye dijjamANagassa padesaggassa-seDhiparUvaNA / 6762. sugm| . . www sAmparAyika kRSTikArakake prathama samaya meM diye jAnevAle pradezapaMjakI zreNoprarUpaNA karake aba isase dUsare samayameM sUkSmasAmparAyika kRSTikArakase sambandha rakhanevAlI jo pravRttivizeSa hotI hai usakA nirNaya karane ke lie AgekA sUtraprabandha AyA hai * sUkSmasAmparAyika kRSTikAraka kSapaka jIva dUsare samayameM dhasaMkhyAtaguNI hona apUrva sUkSmasAmparAyika kRSTiyoMko karatA hai| * una kRSTiyoMko do sthAnoMmeM karatA hai| * vaha jaise| * prathama samayameM kI gayI kRSTiyoMke nIce karatA hai, antarAlameM karatA hai| ke nIce thor3o kRSTiyoMko karatA hai| * tathA antarAloMmeM asaMkhyAtaguNI kRSTiyoMko karatA hai| 6761. ye sUtra sugama haiN| isa prakAra dUsare samayameM sUkSmasAmparAyika kRSTiyoMko racanA karanevAle kSapaka jIvake pUrva aura apUrva sUkSmasAmparAyika kRSTiyoMmeM tathA bAdarasAmparAyika kRSTiyoM meM tatkAla apakarSita honevAle pradezapuMjakI zreNiprarUpaNA keso hotI hai aiso AzaMkAke nirNayakA vidhAna karaneke lie Ageke sUtraprabandhako Arambha karate haiM * aba dUsare samayameM diye jAnevAle pravezapuMjako zreNiprarUpaNA kahate haiN| 5762. yaha sUtra sugama hai|
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ 304 payadhavalAsahide kasAyapAhuDe * jA vidiyasamaye jahaNiyA suhumasAMparAiyakiTTo tisse padesaggaM dijjadi bhuaN| 6763. paDhamasamayokaDDidadavvAvo asaMkhejjaguNaM padesaggamokaDDiyUNa viviyasamaye puvvA. puvakiTTIsu jahApavibhAgaM NisiMcamANo tattha jA vidiyasamaye jahaNiyA suhamasAMparAiyakiTTI takkAlameva NivattijjamANA tisse bahusaM padesaragaM NisiMcadi ti suttattho / sesaM sugamaM / * vidiyAe kiTTIe aNaMtamAgahoNaM / 6764. sugmN| * evaM gaMtUNa paDhamasamaye jA jahaNiyA suhumasAMparAiyakiTTI tattha asaMkhenjadibhAgahINaM / 6765. etya kAraNaM jahA kiTTokaraNaddhAe puvvApuvakiTTINaM saMdhivisaye parUvivaM tahA ceva paraveyavvaM; visesaabhaavaado| * tatto aNaMtabhAgahINaM jAva apuvvaM NivvattijjamANagaM Na pAvadi / 766. tatto paramaNaMtarANaMtarAdo aNaMtabhAgahINaM kAdUNa NikkhivamANo gacchadi jAva okaDDaNabhAgahAramettaddhANamuvari gaMtUNa tammi uddese kiTTI aMtare NivvattijjamANamapuvakiTTo * jo dUsare samayameM jaghanya sUkSmasAmparAyika kRSTi hai usameM bahuta pradezapuMja diyA jAtA hai| 6763. prathama samayameM apakarSita hue dravyase asaMkhyAtaguNe pradezapuMjakA apakarSaNa karake dUsare samaya meM pUrva aura apUrva kRSTiyoMmeM yathAvibhAga siMcana karatA huA kSapaka jIva vahAM jo dUsare samayameM jaghanya sUkSmasAmparAyika kRSTi usI samaya nirvartyamAna kRSTi hai usameM bahuta pradezapuMjako siMcita karatA hai yaha isa sUtrakA artha hai / zeSa kathana sugama hai| * dUsarI kRSTimeM anantabhAgahIna pravezapuMjakA siMcana karatA hai| 6764. yaha sUtra sugama hai| * isa prakAra jAkara prathama samayameM jo jaghanya sUkSmasAmparAyika kRSTi hai usameM asaMkhyAtaveM bhAgahIna dravyako sIMcatA hai| 6765. yahA~para kRSTikaraNa kAlasambandhI pUrva aura apUrva kRSTiyoMko sandhiyoMmeM jisa prakAra kAraNakA kathana kiyA hai usI prakAra prarUpaNA karanI cAhie, kyoMki usase isameM koI vizeSatA nahIM hai| * usake Age nivayaMmAna apUrva kRSTike prApta hone taka anantabhAgahIna dravyakA siMcana karatA hai| 6766. usase Age anantara-anantara kramase anantabhAgahIna karake siMcana karatA huA yaha kSapaka jIva tabataka jAtA hai jaba jAkara apakarSaNabhAgahArapramANa adhvAna Upara jAkara usa sthAnapara kRSTi aMtarAlameM nirvaya'mAna apUrva kRSTiko prApta karake tadanantara adhastana pUrva kRSTi
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhoe suhubhasAMparAyiyavisayakaparUvaNA pAvedUNa tadaNaMtaraheTimapuvakiSTi patto tti edammi akhANe aNaMtabhAgahANi mottUNa payAraMtarA. saMbhavANuvalaMbhAdo / puNo edammi saMdhivisaye jo parUvaNAviseso taNNiddesakaraNa?muttarasuttAraMbho * apuvvAe NivvattijjamANigAe kiTToe asaMkhejjadimAguttaraM / 6767. jahA kiTTIkaraNaddhAe puvakiTTINaM carimAdo apumvakiTTIe NisiMcamANapadesaggassa kAraNaM bhaNidaM tahA ceva ettha vi vattavvaM, visesaabhaavaado| etto uAra puvakiTToe asaMkhejjadi. bhAgahoNaM padesaNisegaM kuNadi, tattha pugvAvaTThidapadesaggassa parihANIe viNA doNhameyagovucchAyArANuppattIdo tti jANAvaNamuttarasuttAvayAro - * puvvaNivvattidaM paDivajjamANagassa padesaggassa asNkhejjdimaaghiinnN| 6768. sugm| evamuvari vi jatya jattha puvApuvakiTTINaM saMdhivisayo hodi tattha tattha eso ceva attho pruuveyvvo| saMpahi etto uvari puvakiTTIsu aNaMtabhAgahINo ceva padesaviNNAso samvattha baTuvvo, tattha payAraMtarAsaMbhavAdo ti paduppAyaNadvamuttarasuttaM bhaNai * paraM paraM paDivajjamANagassa aNaMtabhAgahINaM / / 6769. puvakiTTIdo apudhvakiTTimapRthvakiTTIdo ca puvakiTTi paDivajjamANassa saMghi. visaye aNaMtaraparUvido asaMkhejjavibhAguttaro asaMkhejjavibhAgahINo ca padesaNisego hodi / puNo prApta nahIM ho jAtI, kyoMki isa sthAnameM ananta bhAgahAniko chor3a kara prakArAntara sambhava nahIM hai| punaH isa sandhimeM jo prarUpaNA bheda hai usakA nirdeza karane ke lie Ageke sUtrako Arambha karate haiM * Age nirvaya'mAna apUrva kRSTimeM asaMkhyAtabhAga adhika pradezapuMjakA siMcana karatA hai| 6767. jisa prakAra kRSTikaraNa kAla meM pUrva kRSTiyoM se lekara apUrva kRSTike antima samaya taka sIMce jAnevAle pradezapuMjake kAraNakA kathana kiyA hai usI prakAra yahA~ bhA kathana karanA cAhie, kyoMki usase isameM koI vizeSatA nahIM hai| isase Age pUrva kRSTi meM asakhyAtaveM bhAgahIna pradezapajako detA hai, kyoki usameM pahale se avasthita pradezajakI hAnike binA donoM kRSTiyoMkI eka pucchAkArakI utpatti ho nahIM sakatI hai isa bAtakA jJAna karAne ke liye Ageke sUtrakA avatAra huA hai . * pahale nirvatita kRSTimeM pratipadyamAna pradezapuMjakA asaMkhyAtavAM bhAgahIna pradezapuMja diyA jAtA hai| 768. yaha sUtra sugama hai / isa prakAra Age bhI jahAM-jahAM pUrva aura apUrva kRSTiyoMkA sandhiviSayaka sthAna hotA hai vahA~-vahA~ isI arthakA kathana karanA caahie| aba isase Age pUrva kRSTiyoMmeM ananta bhAgahIna ho pradezapuMjako sarvatra jAnanA cAhie, kyoMki vahA~para anya prakAra sambhava nahIM hai isa bAtakA kathana karaneke liye Ageke sUtrako kahate haiM * isase Age uttarottara pratipadyamAna kRSTisambandhI sandhimeM anantabhAgahIna dravya pravezapuMja diyA jAtA hai| 6769. pUrva kRSTise apUrva kRSTiko aura apUrva kRSTise pUrva kRSTiko prApta honevAlekI sandhimeM anantara kahA gayA asaMkhyAtavA bhAga adhika aura asaMkhyAtavAM bhAgahIna pradezaniSeka 39
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ 306 jayaghavalA sahide kasAyapAhuDe imaM visa mottUNa sesesu sabvesu TThANesu uvva kiTTIdo puNya kiTTi paDivajjamANassa anaMtabhAgahINo ceva padesaviNNAso daTThantro, tattha saMbhavaMta rANutralaMbhAdo tti vRttaM hoi / evamedega bIjapadeNa saMdhIo jANidUNa davvaM jAva carimasamaya suhumasAM / iyakiTTi ti / carimAdo suhumasAM parAiya kiTTIdo jahaNiyAe bAdarasAMpa iyakiTTIe dijjamAnapadesaggagamasaMkhejjaguNahINaM hodi / kAraNaM puNvaM va vattabvaM / evameso kamo tAva Nedavvo jAva carimasamayabAdarasAM parAiyo tti / saMpahi imameva atyavisesaM phuDIkaremANo suttamuttaraM bhaNai * jo vidiyasamaye dijjamANagassa padesaggassa vidhI so ceva vidhI sesesu visamayesu jAva carimasamayabAdarasaparAiyo tti / $ 770. gayatthamedaM sutaM / evamettieNa pabaMdheNa suhumasAMparAiyakiTTIsu dijjamAnayassa pavesaggassa seDhiparUvaNaM samAjiya saMpahi tattheva paDhamasamaya pahuDi dissamANapadesaggameveNa sarUveNa ciTThaditti jANAvaNaTThamuvarimaM pabaMdhamADhaveha * suhumasAMparAiya kiTTIkAragassa kiTTIsu dissamAnapadesaggassa seDhiparUvaNaM / .6 771. sugamaM / * taM jahA / 1772. sugamaM / - hotA hai, puna: isa viSaya ko chor3akara zeSa sampUrNa sthAnoM meM pUrva kRSTise pUrva kRSTiko prApta honevAle anantabhAgahIna hI pradezapuMjavinyAsa jAnanA cAhie, kyoMki vahA~para dUsarA prakAra sambhava nahIM hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / isa prakAra isa bIja padake dvArA sandhiyoMko jAnakara antima samayavartI kRSTi prApta hone taka le jAnA caahie| punaH antima sUkSmasAmparAyika kRSTise jaghanya bAdarasAmparAyika kRSTimeM diyA jAnevAlA pradezapuMja asaMkhyAtaguNA hIna hotA hai / kAraNakA kathana pahale ke samAna karanA caahie| isa prakAra yaha krama bAdarasAmparAyikake antima samaya taka jAnA cAhie | aba isI arthavizeSako spaSTa karate hue Age ke sUtrako kahate haiM - * jo dUsare samaya meM diye jAnevAle pradezapuMjakI vidhi hai vahI vidhi bAdarasAmparAyika ke antima samayake prApta hone taka saba samayoM meM jAnanI caahie| 6 770 yaha sUtra gatArthaM hai / isa prakAra itane prabandha dvArA sUkSmasAmparAyika sambandhI kRSTiyoM meM diye jAnevAle pradezapuMjakI zreNiprarUpaNA karake aba vahIMpara prathama samayase lekara dikhanevAlA pradezapuMja isa rUpase avasthita rahatA hai isa bAtakA jJAna karAneke lie Age prabandhako Arambha karate haiM. * Age sUkSmasAmparAyika kRSTikArakake kRSTiyoM meM dikhanevAle pradezapuMjako zreNiprarUpaNA karate haiM / 771. yaha sUtra sugama hai / * vaha jaise / 3772. yaha sUtra sugama hai /
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhIe suhumasAMparAyiyavisayakaparUvaNA 307 * jahaNiyAe suhumasAMparAiyakiTTIe padesaggaM bahugaM tatto aNaMtabhAgahINaM jAva carimasuhumasAMparAiyakiTTi tti / $ 773. sugmN| * tado jahaNiyAe bAdarasAMparAiyakiTTIe padesaggamasaMkhejjaguNaM / $ 774. kiM kAraNaM ? bAdarakiTTIhito padesaggassa saMkhejjadibhAgaM ceva okaDDiyUNa sahumakiTTIo NivattemANassa tattha dissamANayapadesaggAdo bAdarakiTTIsa dissamANapadesaggassAsaMkhejja. guNattasiddhoe baahaannuvlNbhaado| eto uvari bAdarasAMparAiyakiTTIsu aNaMtarobaNidhAe visesahINa. maNaMtabhAgeNa dissamANapadesaggaM daTuvaM; tattha pyaarNtraasNbhvaado| esA ca dissamANapadesaggassa seDhiparUvaNA suhumasAMparAiyakiTTokAragassa paDhamasamayappahuDi jAva carimasamayabAdarasAMparAio tti tAva appaDisiddhA vaTubvA ci paduppAemANo suttamuttaraM bhagai * esA seDhipasvaNA jAva carimasamayabAdarasAMparAio tti / 5 775. gayatthamedaM suttN| saMpahi suhumasAMparAiyaguNaDhANaM paviThussa paDhamasamaye suhumakiTTIsu dissamANapadesaggassa seDhIparUvaNA kerisI hodi ti jAdAreSassa sissassa NirAregIkaraNa?muttarasuttamoiNNaM * paDhamasamayasuhumasAMparAiyassa vi kiTTIsu dissamANapadesagassa sA ceva seddhipruuvnnaa| * jaghanya sUkSmasAmparAyika kRSTimeM dikhanedAlA pradezapuMja bahuta hai usase Age sUkSmasAmparAyikako antima kRSTike prApta hone taka dikhanevAlA pradezapuMja ananta bhAgahIna hotA hai| 5773. yaha sUtra sugama hai| * tanadantara jaghanya bAvara sAmparAyikakRSTimeM vikhanevAlA pradezaja asaMkhyAtaguNA hona hai| 6774. kyoMki bAdara kRSTise pradezapuMjake asaMkhyAtaveM bhAgakA hI apakarSaNa karake sUkSma sAmparAyika kRSTiyoMkI racanA karanevAleke vahAM dikhanevAle pradezapuMjase bAdara kRSTiyoM meM dikhanevAle pradezapaMjake asaMkhyAtaguNekI siddhi meM bAdhA nahIM pAyI jaatii| isake Age bAdarasAmparAyika kRSTiyoM meM anantaropanidhAko apekSA anantabhAgarUpase vizeSa hona dikhanevAlA pradezapaMja jAnanA cAhie, kyoMki usameM dUsarA prakAra sambhava nahIM hai| aura vaha dikhanevAle pradezapaMjakI zreNiprarUpaNA sUkSmasAmyarAyikake antima samaya taka binA rukAvaTake jAnanI cAhiye isa bAtakA kathana karate hue Ageke sUtrako kahate haiM zreNIprarUpaNA bAdarasAmparAyikake antima samaya taka jAnanI caahie| 775. yaha sUtra gatArtha hai| aba sUkSmasAmparAyika guNasthAna meM praveza karanevAle jIvake prathama samayameM sUkSmasAmparAyika kRSTiyoM meM dikhanevAle pradezajakI zreNiprarUpaNA kaisI hotI hai aisI jise AzaMkA huI hai aise ziSyako AzaMkArahita karane ke liye AgekA sUtra AyA hai * prathama samayavartI sUkSmasAmparAyikake bhI kRSTiyoM meM dikhanevAle pravezapUlako vahI NiprarUpaNA hotI hai|
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayaghavalAsahide kasAyapAhuDe 776. jA esA carimasamaya bAda rasAMparAiyamarvAha kADhUNa suhumakiTTIsu dissamANapadesaggassa seDhivarUtraNA aNaMtarameva parUvidA sA ceva paDhamasamaye suhumasAMparAiyassa vi vattabvA, visesAbhAvAdo sivuttaM hoi / Navari tattha bAdarasAMpa iya kiTTINaM pi saMbhavo asthi tti tAsu dissamANapadesaggamasaMkhejjaguNaM hoNa bhiNNagovucchAyAreNa niddiTTha. ettha puNa bAdarasAMparAiya kiTTIsa samarvAdapadesaggaM savvameva Navaka baMdhu cchidvAvaliyavajjaM suhumasAMparAiya kiTTIsarUveNa pariNamiya eyagovacchAyAreNa daTThavvamidi edassa visesassa jANAvaNadvamuttarasuttAraMbhI 308 * Navari secIyAdo jadi bAdarasAMparAiya kiTTIo dharedi tattha padesaggaM visesahI ho / $ 777. secIyAdo se cIya saMbhavamassiyUNa jar3a kiha vi eso paDhamasamayasuhumasAMparAo bAdarasAMparAiyakaTTIo dharedi to tattha vissamANapavesaggaM visesahINameva hojja ti sutttthsNbNdho| evaM ca bhaNahassAyamahipAo - aNiryATTikaraNacarimasamae bAdarakiTTIsu dIsamAnapadesapiDo suhumaparAiko dosamAnapadesa paDAdo' asaMkhejjaguNametto atthi / puNo se kAle paDhamasamayasumasAMparAiyabhAve vaTTamANasma bAdarakiTTogadaM savvameva pavesaggaM suhumakiTTIsarUveNeva pariNamiyaNa cidi / evaM ca sumakiTTIsarUveNa pariNadapadesa saMtakammaM bAdarakiTTIsarUveNa tadavasthAe Natthi 776 antima samayavana bAdarasAmparAyikako maryAdA karake sUkSmasAmparAyika kRSTiyoM meM dikhanevAle pradezapuMjakI jo yaha zreNiprarUpaNA anantarapUrva hI kaha Aye haiM vahI zreNiprarUpaNA sUkSmasAmparAyika ke prathama samaya meM bhI karanI cAhie, kyoMki usase isameM koI vizeSatA nahIM hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / itanI vizeSatA hai ki vahA~para bAdarasAmparAyika kRSTiyoM kA bhI sambhava hai, isalie unameM dikhanevAlA pradezapuMja asaMkhyAtaguNA hokara bhinna gopucchAkArarUpase nirdiSTa kiyA gayA hai, parantu yahAMpara bAdarasAmparAyika kRSTiyoM meM avasthita huA pUrA hI pradezapuMja navabandha ucchiSTAvaliko chor3akara sUkSmasAmparAyika kRSTirUpase pariNamanakara eka gopucchAkArarUpase hotA hai aisA jAnanA cAhie, isa prakAra isa vizeSakA jJAna karAneke liye Age ke sUtrako Arambha karate haiM * itanI vizeSatA hai ki se bIyarUpase yadi bAdarasAmparAyika kRSTiyoM ko dharatA hai to vahA~ para pravezapuMja vizeSa hIna hotA hai / 1777. se cIyarUpase arthAt secIya sambhavakA Azraya karake yadi kisI prakAra yaha prathama samayavartI sUkSmasAmparAyika jIva bAdarasAmparAyika kRSTiyoMko dharatA hai to vahA~para dikhanevAlA pradeza puMja vizeSa hIna hI hotA yaha isa sUtra kA arthake sAtha sambandha hai / aura isa prakAra kahanevAle AcAryakA abhiprAya hai- anivRttikaraNake antima samaya meM bAdara kRSTiyoM meM dikhanevAlA pradeza piNDa sUkSmasAmparAyika kRSTiyoM meM dikhanevAle pradezapiNDa se asaMkhyAtaguNA hotA hai / punaH tadanantara samaya prathama samavartI sUkSmasAmparAyika bhAvameM vidyamAna kSapaka jIvake bAdara kRSTigata samasta pradezapuMja sUkSmasAmparAyika kRSTirUpase hI pariNamakara avasthita rahatA hai| aura isa prakAra sUkSma kRSTirUpase pariNata huA pradezasatkarma usa avasthA meM bAdarakuSTirUpase nahIM hI hai / vahA~para yadyapi sUkSma 1. vA. pratI dIsamANapadesa piMDo iti pAThaH /
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaDhIe suhumasAMparA yiyavisayakaparUvaNA 309 caiva, tattha jai vi paDhamasamayasuhumasAMparAiyassa bAdarakiTTINamaccaMtAbhAvo caiva to vi secIyasaMbhavamastiyUNa tAsimatthittaM buddhIe parikappiya tavvisayA seDhiparUvaNA kiha vi payaTTAvijjadi / to vi tattha dissamANapadesaggaM suhumakiTTIsu dissamAnapadesaggAdI disesahINameva hojja, Na tatto asaMkhejjaguNaM, eyagovucchasarUveNa takkAlameva kiTTIgadasayaladavyassa pariNAmaNiyamadaMsaNAdo tti / tamhA saMbhavasaccamassiyUNa payaTTattAdo Na suttamedamasaMbhavadosadUsiyamidi paDivajjeyatvaM / evamettieNa pabaMdheNa suhumasAM parAiyakiTTIkArayassa tattha dijjamANadissamANapadesaggassa seDhiparUvaNaM kADhUNa saMpahi sumasAMpa iya kiTTIo NivvattemANassa tadavatthAe lobhavidiya-tadiyabAdarasAM parAiya kiTTIhitopadesa saMtakammassa pavRttivisesAvahAraNadvamuvarimappA bahuapabaMghamADhavei * suhumamAMparAiyakiTTIsu kIramANIsu lobhassa carimAdo bAdarasAMparAiya kiTTIdo suhumasAMparAiya kiTTIe saMkamadi padesaggaM thovaM / 6 778. suhumasAMparAiyakiTTIo karemANo lobhassa vidiya-taviyasAMparAiya kiTTI hito padesaggassAsaMkhejavabhAga mokaDuNAsaMkameNa sahumasAMparAiya kiTTIsu saMkAmedi / evaM ca saMkAme mANasa* tattha carimAdo bAvarasAMparA iya kiTTIvo sahumasAMparAiya kiTTIsa jaM padesagga mokaDuNAvaseNa saMkama di taM thovamidi vRttaM hoi / * lobhassa vidiyakiTTIdo carimabAdarasaparAiya kiTTIe saMkamadi padesaggaM saMjaguNaM / sAmparAyika ke prathama samayameM bAdara kRSTiyoMkA atyanta abhAva hI hai to bhI secIya sambhavakA Azraya karake buddhimeM unake astitvakI parikalpanA karake tadviSayaka zreNiprarUpaNA kathamapi pravarta karAyI gayI hai to bhI vahA~para dikhanevAlA pradezapuMja sUkSma kRSTiyoM meM dikhanevAle pradezapuMja se vizeSa hona ho hove, usase asaMkhyAtaguNA nahIM hove, kyoki eka gopucchArUpase usI samaya kRSTigata samasta dravyake pariNAmakA niyama dekhA jAtA hai / isaliye sambhava satyakA Azraya lekara isa sUtra ke pravarta honese yaha sUtra asambhava doSase dUSita nahIM hotA yaha nizcaya karanA cAhie / isa prakAra itane prabandha dvArA sUkSmasAmparAyika kRSTikArakake usa avasthA meM diye jAnevAle aura dikhanevAle pradezapuMja kI zreNiprarUpaNA karake aba sUkSmasAmparAyika kRSTiyoMko nirvartyamAna kSapaka jIvake usa avasthA meM lobhakI dUsarI ora tIsarI bAdara sAmparAyika kRSTiyoM meM se pradeza satkarmako pravRtivizeSakA avadhAraNa karaneke lie alpabahutva prabandhako Arambha karate haiM * sUkSmasAmparAyika kRSTiyoMke kiye jAnepara lobhako antima bAdara sAmparAyika kRSTise sUkSmasAmparAyika kRSTimeM stoka pradezapuMjako saMkramita karatA hai / 6 778 sUkSmasAmparAyika kRSTiyoM ko karanevAlA kSapaka jIva lobhakI dUsarI va tIsarI sAmparAyika kRSTiyoM meM se pradezapuMjake asaMkhyAtaveM bhAgako apakarSaNa saMkrama dvArA sUkSma sAmparAyika kRSTiyoM meM saMkramita karatA hai / aura isa prakAra saMkrama karanevAle kSapakake vahA~para antima bAdara sAmparAyika kRSTise sUkSma sAmparAyika kRSTiyoM meM jo pradezapuMja apakarSaNavaza saMkramita hotA hai vaha thor3A hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / * lobhakI dUsarI kRSTise antima bAdara sAmparAyika kRSTimeM saMkhyAtaguNe pravezapuMjako saMkramita karatA hai /
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ 310 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe _F 779. kiM kAraNaM ? lobhataviyasaMgahakiTTIpadesAdo viviyasaMgahakiTTopadesaggassa sNkhejjgunnttaado| ___ * lobhassa vidiyakiTTIdo suhumasAMparAiyakiTTIe saMkamAde padesaggaM saMkhejjaguNaM / 5780. lobhasa tadiyasaMgahakiTTIAyAmAdo suhumasAMparAiyakiTTIAyAmo saMkhejjaguNo bhavadi, edeNa kAraNeNa saMkhejjaguNAyAmANusAreNa tattha saMkAmijjamANapadepaggaM pi saMkhejja. guNamevetti NiccheyavvaM, paDiggahamAhappANusAreNeva paDigejjhasaMkamamANadagvassa pvuttiabbhuvgmaado| saMpahi edasseva sahumasAMparAiyakiTTIvisayassa pavesasaMkamappAbahuassa phuDIkaraNa?metya saMbaMdhAgayaM bAdarasAparAiyakiTTIvisayaM padesasaMkamappAbahusaM bAdarakiTTIvedagapaDhamasamayappahuDi parUvemANo suttapabaMdhamuttaramADhavei * paDhamasamayakiTTIvedagassa kohassa vidiyakiTTIdo mANassa paDhamasaMgahakiTTIe saMkamadi padesaggaM thovaM / 6781. kiTTIkaraNaddhAe NididAe se kAle kohapaDhamasaMgahakiTTImoDDiyUNa vedemANo paDhamasamayakiTTovedago NAma / tasta kohavidiyasaMgahakiTTIdo mANassa paDhamasaMgahakiTTIe jaM padesaggamadhApavattasaMkameNa saMkamadi taM samvatthovaM, eto aNNasta saMkamadabvassa thovayarassa papavavisaye sNbhvaannuvlNbhaado| 6779. kyoMki lAbhako tRtIya saMgrahakRSTike pradezamujase dUsarI saMgrahakRSTikA pradezapuMja saMkhyAtaguNA hai| * lobhako dUsarI kRSTise sUkSmasAmparAyika kRSTimeM saMkhyAtaguNe pradezapuMjako saMkramita karatA hai| 6780 kyoMki lobhakI tIsarI saMgrahakRSTike AyAmase sUkSmasAmparAyika kRSTikA AyAma saMkhyAtaguNA hotA hai, isa kAraNa saMkhyAtaguNe AyAmake anusAra usameM saMkrAmita honevAlA pradezapaMja bhI saMkhyAtaguNA hI hotA hai aisA nizcaya karanA cAhie, kyoMki pratigrahake mAhAtmyake anusAra hI pratigrahya saMkramamANa dravyako pravatti svIkAra kI gayI hai| aba isI sUkSma sAmparAyika kRSTiviSayaka pradezasaMkrama alpabahutvakA spaSTIkaraNa karaneke lie yahA~para sambandhavaza prApta bAdarasAmparAyika kRSTiviSayaka pradezasaMkrama alpabahutvakA bAdara kRSTivedakake prathama samayase lekara prarUpaNA karate hue Ageke sUtrako Arambha karate haiM *. kRSTivedakake prathama samaya meM krodhakI dUsarI kRSTise mAnakI prathama saMgraha kRSTimeM alpa pradezapuMjako saMkramaNa karatA hai| 6581. kaSTakaraNakAlake samApta honepara tadanantara samayameM krodhakI prathama saMgrahakRSTikA apakarSaNa karake vedana karanevAlA jIva prathama samayavartI kRSTivedaka kahalAtA hai| krodhakI dUsarI saMgraha kRSTise mAnakI prathama saMgrahakRSTimeM jo pradezapuMja adhaHpravRtta saMkramake dvArA saMkramita hotA hai vaha sabase stoka hai, kyoMki prakata viSayameM isase anya saMkrama dravya stokatara nahIM upalabdha hotaa|
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhoe suhumasAMparAyiyavisayakaparUvaNA * kohassa tadiyakiTTIdo mANassa paDhamAe saMgahakiTTIe saMkamadi padesaggaM visesAhiyaM / 1782. ettha kAraNaM buccade-jA aNubhAgeNa thovA saMgahakiTTI tisse padesagaM bahuaM hoi, bahugAdo ca padesAdo saMkAmijjamANapadesagaM pi bahuaM ceva hodi ti edeNa kAraNeNa pusilla. saMkamadavvAdo edaM saMkamadavvaM visesAhiyaM jAdaM / kettiyametto viseso ? palidovamassa asaMkhejjadi. bhAgeNa khNddideykhNddmetto| * mANassa paDhamAdo kiTTIdo mAyAe paDhamakiTTIe saMkamadi padesaggaM visesAhiyaM / 5783. etya codao bhaNai-kiTTIkaraNaddhAe ekkArasa mUlagAhA pddibddhaao| tattha jA tadiyamUlagAhA sA tiNi atthe bhnni| tattha jo paDhamo atyo tammi vihAsijjamANe bArasahaM saMgahakiTTINaM padesaggeNa appAbahuaM bhaNidaM / taM kadhaM ? mANassa paDhamAe saMgahakiTTIe padesaggaM thovaM / vidiyasaMgahakiTTIe padesaggaM visesasAhiyaM / tadiyasaMgahakiTTIe padesaggaM vise pAhiyaM, kohassa viviyasaMgahakiTTIe padesaggaM visesAhiyaM, tasseva tadiyasaMgahAkaTTIe padesaggaM visesA hayaM / puNo mAyA-lobhANaM tiNhaM saMgahakiTToNaM padesaggaM jahAkamameva visesAhiyaM hodUNa NivavidaM / ettha puNa padesasaMkame bhaNNamANe mANatadikiTTIpadesAdo visesAhiyabhAveNa TidakohavidiyasaMgahakiTTIdo mANapaDhamamaMgahakiTTIe adhApavattasaMkameNa saMkamamANapadesaggaM thovaM bhnnidN| tatto mANa * krodhako tIsarI kRSTise mAnako prathama saMgraha kRSTi meM vizeSa adhika pravezapaMjako saMkramita karatA hai| 6782. yahA~para kAraNakA kathana karate haiM jo anubhAgako apekSA stoka saMgrahakRSTi hai usakA pradezapuMja bahuta hotA hai, aura bahuta pradezoMse saMkramyamANa pradezapuMja bhI bahuta hI hotA hai| isa kAraNa pahaleke saMkrama dravyase yaha saMkrama dravya vizeSa adhika ho gayA hai| zaMkA-kiyanmAtra vizeSa adhika ho gayA hai ? samAdhAna-palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgase bhAjita karanepara jo eka bhAgapramANa pradezapuMja prApta hotA hai tanmAtra vizeSa adhika ho gayA hai| . * mAnako prathama kRSTise mAyAko prathama kRSTimeM vizeSa adhika pravezapuMjako saMkramita karatA hai| 6783. zaMkA-yahA~para zaMkAkAra kahatA hai-kRSTikaraNakAlameM gyAraha mUla gAthAyeM pratibaddha haiN| unameM jo tIsarI mUlagAthA hai vaha tIna arthokA kathana karatI hai| unameM jo prathama artha hai usakA vizeSa vyAkhyAna karanepara vahA~para bAraha saMgraha kRSTiyoMkA pradezapaMjako apekSA alpabahatva kaha Aye haiN| vaha kaise ? isakA uttara karate hue kahA hai-'mAnakI prathama saMgrahakRSTimeM stoka pradezapuMja hotA hai| dUsarI saMgraha kRSTimeM usase vizeSa adhika pradezapuMja hotA hai| usoko tosarI saMgraha kRSTimeM usase vizeSa adhika pradezapuMja hotA hai| krodhakI dUsarI saMgrahakRSTimeM usase vizeSa adhika pradezapaMja hotA hai| tIsarI saMgrahakRSTimeM usasevizeSa adhika pradezapuMja hotA hai| punaH mAyA aura lobhakI tInoM saMgraha kRSTiyoMkA pradezapuMja yathAkrama vizeSa adhika ho karake prApta hotA hai| parantu yahAMpara pradezasaMkramakA kathana karanepara mAnakI tIsarI kRSTike pradezapaMjase vizeSa adhikarUpase sthita krodhakI dUsarI saMgraha kRSTise mAnakI prathama saMgraha kRSTimeM adhaHpravRtta saMkramake dvArA saMkramita honevAlA pradeza
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayaghavalAsahide kasAyapAhuDe paDhamasaMgaha kiTTIe kohatadiyasaMgaha kiTTIdo aghApavattasaMkameNeva saMkamamANapadesaggaM visesAhiyamidi bhaNiNa puNo edassuvari mANassa paDhamasaMgahakiTTIdo mAyAe paDhamasaMgaha kiTTIe adhApavattasaMkrameNa saMkamamANayaM padesaggaM visesAhiyamidi NiddiTTha / edaM ca Na samaMjasaM thovapadesapiMDAdo bahudaraM saMkAmedi bahugAdo ca yovayaraM saMkAmeditti evaMvihatyassa jutiviruddhattAdotti ? 312 ettha parihAro vuccade - eso padesasaMkamo kattha vi AdhArapadhANo, kattha vi AdheyapahANo, kattha vi tadubhayapahANo hodUNa paTTade / ettha vuNa AhArapahANattavivakkhAe paDigganahada vvANusAreNa saMkamapavRttI jeNAvalaMbido teNa kohartAdiyasaMgaha kiTTIpadesasaMkamassa paDiggahabhUdamANapaDhamasaMgahakiTTipadesaggAdo mANapaDhamasaMga hakiTTipadesa saMka massa paDiggahabhAveNa dvidamAyApaDhamasaMgaha kiTTIpadesaggassa visesAhiyattAdo tadAdhArabhUdapadesasaMkamo visesAhiyo jAdo / visesapamANamettha DiggadavvANusAreNa AvaliyAe asaMkhejjadibhAgapaDibhAgiya madi garhayadhvaM / *mANassa vidiyAdo saMgahakiTTIdo mAyAe paDhamasaMgahakiTTIe saMkamadi padesaggaM visesAhiyaM / thor3A kahA gayA hai / punaH usake bAda mAnakI prathama saMgraha kRSTimeM krodhakI tIsarI saMgraha kRSTiadhaHpravRtta saMkramake dvArA saMkramita honevAlA pradezapuMja vizeSa adhika hai aisA kahakara puna: isake Upara mAnakI prathama saMgraha kRSTile mAyAkI prathama saMgraha kRSTimeM adhaHpravRtta saMkrapake dvArA saMkramita honevAlA pradezapuMja vizeSa adhika hai' aisA nirdeza kiyA gayA hai / parantu yaha ThIka nahIM hai, kyoMki 'stoka pradeza piNDa bahuta adhika pradezapuMjako saMkramita karatA hai aura bahuta pradeza puMjase stIkatara pradezapuMjako saMkramita karatA hai 'isa prakArakA artha yuktiviruddha hai' / samAdhAna - aba isa zaMkAkA parihAra karate haiM - yaha pradezasaMkrama kahIMpara AdhArapradhAna, kahIM para AdheyapradhAna aura kahIMpara sadubhayapradhAna hokara pravRtta hotA hai, parantu yahA~para AdhArapradhAnakI vivakSA meM pratigraha dravyake anusAra yataH saMkramakI pravRttikA avalamba liyA gayA hai, isa kAraNa krodhakI tIsarI saMgrahakRSTike pradezasaMkramakA pratigrahabhUta mAnakI prathama saMgrahakRSTike pradezapuMja - se tathA mAnakI prathama saMgrahakRSTi ke pradezasaMkramakA pratigraharUpase sthita mAyAkI prathama saMgrahakRSTake pradezapuMjake vizeSa adhika honese usakA AdhArabhUta pradezasaMkrama vizeSa adhika ho jAtA hai / yahA~para vizeSakA pramANa pratigraha dravyake anusAra Avalike asaMkhyAtaveM bhAgakA pratibhAgI hai aisA grahaNa karanA cAhie / vizeSArtha --- kRSTikaraNakAlake prasaMgase jo tIsarI mUlagAthA 169 hai usake tIna arthoMmeM se prathama arthake vyAkhyAnake prasaMgase bhASyagAthA ( 117 - 170 ) meM 12 saMgrahakRSTiyoM ke pradezasaMkrama alpabahutvakA nirdeza karate hue vahIM jo krama svIkAra kiyA gayA hai usase yahA~ svIkAra kiye gaye pradezakrama meM jA antara hai usako lakSya meM rakhakara jo samAdhAna kiyA gayA hai usase yaha spaSTa ho jAtA hai, kyoMki yahAM na to AdheyapradhAna saMkrama vivakSita hai aura na hI tadubhayapradhAna saMkramavivakSita hai / kintu AdhArapradhAna pradezasaMkrama yahA~para vivakSita hai| isI kAraNa pUrva kathanase isa kathanameM thor3A antara ho gayA hai / * mAnakI dUsarI saMgrahakRSTise mAyAko prathama saMgrahakRSTimeM vizeSa adhika pradezapuMjako saMkramita karatA hai /
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ aar se Dhoe saMkramaNiyamaparUvaNA 313 * mANassa tadiyAdo saMgahakiTTIdo mAyAe paDhamasaMgaha kiTTIe saMkamadi padesaggaM visesAhiyaM / * mAyAe paDhamasaMgahakiTTIdo lobhassa paDhamasaMgaha kiTTIe saMkamadi padesaggaM vise sAhiyaM / * mAyAe vidiyAdo saMgaha kiTTIdo lobhassa paDhamAe saMgaha kiTTIe saMkamadi padesaggaM visesAhiyaM / * mAyAe tadiyAdo saMgaha kiTTIdo lobhassa paDhamAe saMgahakiTTIe saMkama di padesaggaM visesAhiyaM / $ 784. ettha samvattha saMtakammANusAreNeva visesAhiyattaM jAvamidi baTuvvaM / sesaM sugamaM / * lobhassa paDhamakiTTIdo lobhassa caiva vidiyasaMgahakiTTIe saMkamadi padesagaM visesAhiyaM / 6785 ettha vi saMtakam mANusAreNeva visesAhiyattaM jAdamidi ghettavyaM / ettha codao bhai - kohavidiya saMgaha kiTTippahUDi heTThA NivadidAsesasaMka madavyamadhApavattasaMka meNeva gahidaM; tattha payAraMtarAsaMbhavAdo / eso puNa okaDaNAsaMkamo, tado puvvillasakamadabvAdo asaMkhejjaguNeNa deNa * mAnakI tIsarI saMgrahakRSTise mAyAkI prathama saMgrahakRSTi meM vizeSa adhika pradezapuMjako saMkramita karatA hai / mAyAko prathama saMgrahakRSTise lobhako prathama saMgrahakRSTimeM vizeSa adhika pravezapuMjako saMkramita karatA hai / * mAyAkI dUsarI saMgrahakRSTise lobhako prathama saMgrahakRSTi meM vizeSa adhika pravezapuMjako saMkramita karatA hai / * mAyAkI tIsarI saMgrahakRSTise lobhako prathama saMgrahakRSTimeM vizeSa adhika pravezapuMjako saMkramita karatA hai / 6 784. yahA~ sarvatra satkarmake anusAra hI vizeSa adhikapanA ho jAtA hai aisA jAnanA cAhie / zeSa kathana sugama hai / * lobhakI prathama kRSTise lobhakI hI dUsarI saMgrahakRSTimeM vizeSa adhika pradezapaMjako saMkramita karatA hai / $ 785. yahA~ para bhI satkarmake anusAra hI vizeSa adhikapanA ho gayA hai aisA grahaNa karanA cAhie / zaMkA- yahA~para zaMkAkAra kahatA hai - krodha kI dUsarI saMgrahakuSTise lekara nIce patita honevAlA sampUrNa saMkrama dravya adhaHpravRtta saMkramake kramase hI grahaNa kiyA jAtA hai, kyoMki vahA~para anya prakAra sambhava nahIM hai / parantu yaha apakarSaNa saMkrama hai, asaMkhyAtaguNA honA cAhie, kyoMki adhaHpravRtta bhAgahArase asaMkhyAtaguNA hotA hai / aisA upadeza hai ? 40 isalie pahileke saMkrama dravyase yaha apakarSaNa- utkarSaNa bhAgahAra sarvatra
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ 314 jayaghavalAsahide kasAyapAhuDe hodadhvaM adhApavattabhAgahArAdo okaDDukkaDuNabhAgahArassa savvatthAsaMkhejjaguNahINa ttovaesAdo tti ? ettha parihAro vuccade - sacca medaM bhAgahAravisese joijjamANe tahA ceva hoditi / kiMtu bhAgahAraviseso ettha Natthi, pariNAmamAhappamassiyUNa' adhApavattabhAgahArassa, okaDuNabhAgahArANusAreNeva evammi visaye pavRttiNiyamAvalaMbaNA do| Na cedamasiddhaM, edamhAdo ceva suttAdo payavastha siddhisamavalaMbaNAdo | Na ca savvattheva okaDDukkaDuNabhAgahArAdo adhApavattabhAgahA rassA saMkhejjaguNattaniyamo atthi, avavAdavisaya medaM mottUNaNNattha tassa tahAbhAvAnbhuvagamAdo / tamhA edammi visaye adhApavattasaMkamAdo okaDuNasaMkamassa bhAgahAraviseso Natthi tti siddhamedassa davvavisesamassiyUNa visesAhiyattaM / * lobhassa ceva paDhamasaMgahakiTTIdo tassa caiva tadiyasaMgaha kiTTIe saMkamadi padesagaM visesAhiyaM / $ 786. eso vi okaDuNasaMkamo ceva / kiMtu puvillapa DiggahAdo saMpahiyapa Diggaho bisesAhilo, teNa tavvisayasaMkamo vi visesA himo jAdo / * kohassa paDhamasaMgaha kiTTIdo mANassa paDhamasaMgaha kiTTIe saMkamadi padesaggaM saMkhejjaguNaM / 6787 lobhapaDha ma saMgaha kiTTIpadesa saMtakammAdo kohapaDhama saMgahakiTTIe padesa saMtakammaM terasaguNaM hoi, teNa tatto saMkA mijjamANapadesaggaM pi saMkhejjaguNaM caiva jAdaM / sesaM sugamaM / samAdhAna - yahAM para ukta zaMkAkA parihAra karate haiM - yaha saca hai, bhAgahAra vizeSake dekhanepara usI prakAra hai / kintu yahA~para bhAgahAra vizeSa nahIM hai, kyoMki pariNAmake mAhAtmyakA Azraya karake adhaHpravRtta bhAgahArako apakarSaNa- utkarSaNa bhAgahAra ke anusAra ho isa viSaya meM pravRttike niyamakA avalambana liyA gayA hai / aura yaha asiddha bhI nahIM hai, kyoMki isI sUtrase prakRta artha kI siddhikA avalambana ho jAtA hai parantu sarvatra hI apakarSaNa- utkarSaNa bhAgahAra se adhaHpravRtta bhAgahArake asaMkhyAtaguNepanekA niyama nahIM hai, kyoMki isa apavAda ke viSayako chor3akara anyatra use usI prakArase svIkAra kiyA gayA hai| isalie isa viSaya meM adhaHpravRtta saMkramase apakarSaNa saMkramakI apekSA bhAgahAra vizeSa nahIM hai / isalie isake dravyavizeSakA Azraya karake vizeSAdhikapanA siddha ho jAtA hai / * lobhkii| prathama saMgrahakRSTise usIkI tIsarI saMgrahakRSTimeM vizeSa adhika pradezapuMjako saMkramita karatA hai / 6 786. yaha bhI apakarSaNa saMkrama hI hai| kintu pahile ke pratigrahase sAmpratika pratigraha vizeSa adhika hai / isalie usako viSaya karanevAlA saMkrama bhI vizeSa adhika ho jAtA hai / * krodhako prathama saMgrahakRSTise mAnakI prathama saMgrahakRSTimeM saMkhyAtaguNe pradeza puMjako saMkrama karatA hai / 6787. lobhakI prathama saMgrahakRSTike pradeza satkarmase krodhakI prathama saMgrahakRSTimeM pradeza satkarma terahaguNA hai, isalie usase saMkrAmata honevAlA pradezapuMja bhI saMkhyAtaguNA hI ho jAtA hai / zeSa kathana sugama hai /
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhIe kiTToNaM saMkamaNiyamapasvaNA 315 * kohassa ceva paDhamasaMgahakiTTIdo kohassa ceva tadiyasaMgahakiTTIe saMkamadi padesaggaM visesAhiyaM / 6788. pugvillapaDiggahAdo eso paDimgaho visesAhio, teNa kAraNeNa saMkamavavvamevaM visesAhiyamidi nnihitt| * kohassa paDhamakiTTIdo kohassa ceva vidiyasaMgahakiTTIe saMkamadi padesaggaM saMkhejjaguNaM / 6789. udIrijjamANakiTTIdo tadaNaMtaraheTThimakiTTIe gacchamANapadesagaM samvehito bahugaM hodi, tadAyAreNa tassa savvasseva paccAsaNNakAleNa prinnmnnnniymdNsnnaado| teNa pugvillapaDiggahAdo jai vi eso paDiggaho visesahoNo to vi etthataNasaMkamavanvaM saMkhejjaguNamevetti ghettavvaM / ____ * eso padesasaMkamo aikato vi ukkhedido suhumasAparAiyakiTTIsu kIramANIsu Asao tti kAdaNa / 6790. edassattho vuccade-eso padesasaMkamo bAdarakiTTIvisayo 'aikkato vi ukkhedivoM' aikkaMtAvasaro vi saMto puNarukvividUNa bhnniyo| kimaTThamevaM bhaNijjadi ti ce ? 'suhamasAMparAiyakiTTosu kIramANIsu Aso ti kAdUNa' suhamasAparAiyakiTTIsu kIramANIsu jo padesa. saMkamo padido tassa kAraNabhUvo ti kAdUNa aikkaMtAvasaro vi hoto esoM padesasaMkamo puNaruccaidUNa bhaNido tti vuttaM hoi| kadhameso bAdarakiTTIvisayo padesasaMkamo suhamasAMparAiya * krodhako hI prathama saMgrahakRSTise krodhako hI tIsarI saMgrahakRSTimeM vizeSa adhika pradezapuMjako saMkrama karatA hai| 6788. pahaleke pratigrahase yaha pratigraha vizeSa adhika hai| isa kAraNa yaha saMkrama dravya vizeSa adhika hai aisA nirdeza kiyA hai| * krodhako prathama kRSTise krodhako hI dUsarI saMgraha kRSTimeM saMkhyAtaguNe pradezapuMjako saMkrama karatA hai| 6789. udIyamAna kRSTise tadanantara adhastana kRSTimeM saMkramita honevAlA pradezapuMja sabase adhika hotA hai, kyoMki tadAkAra-rUpase usa sabake hI pratyAsanna kAlake sAtha pariNamanakA niyama dekhA jAtA hai| isa kAraNa pahaleke pratigrahase yadyapi yaha pratigraha vizeSa hIna hai to bhI yahAMkA saMkrama dravya saMkhyAtaguNA hI hai aisA grahaNa karanA caahie| OM yaha pradezasaMkrama yadyapi atikrAnta ho gayA hai to bhI sUkSmasAmparAyika kRSTiyoMkA bAzrayabhUta hai aisA samajhakara puna: uThAkara kahA gayA hai| 6790. aba isakA artha kahate haiM-bAdarakRSTikA viSayabhUta yaha pradezasaMkrama yadyapi 'aikkato vi pakhedi do' atikrAnta avasarako prApta hotA huA bhI punaH uThAkara kahA gayA hai| zaMkA-aisA kisa lie kahA jAtA hai? samAdhAna-sUkSmasAmparAyika kRSTiyoMke kiye jAnemeM AzrayabhUta hai aisA samajhakara arthAt samasAmparAyika kRSTiyoMke kiye jAne meM jo pradezasaMkrama prApta hotA hai usakA kAraNabhUta hai aisA
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ 356 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe kiTTIvisayassa padesasaMkamassa AsayabhUdo tice ? vuccade-suhamasAMparAiyakiTTosu koramANosu tavvisayassa padesasaMkamassa guNagAro bhaNido; lobhabidiyabAdarasAMparAiyakiTTIdo tasseva carimabAdarasAMparAiyakiTTIe saMkamamANapadesamgAdo suhamakiTTIsu saMkramamANaM padesaggaM saMkhejjaguNaM hodi tti| evaMviho ca padesasaMkamaguNagAro Na kevalamivANi ceva payaTTade, kiMtu puvvaM pi bAdarakiTTI. visaye saMkhejjaguNapadesaggAdo paccAsattivisesamassiyUNa saMkhejjaguNo ceva padesasaMkamo jahAsaMbhavaM payaTTamANo tadaNusAreNeva ettha vi tahA payaTTo tti evaMvihatthavisesajANAvaNadvAreNa suhamasAMparAiyakiTTIsu koramANIsu esa padesasaMkamo AsayabhUdo jaado| .6791 aNNaM ca puvvamedIe paNAlIe jahAkamamAgaMtUNa lobhavidiyabAdarasAMparAiyakiTTIsahaveNa pariNamiya puNo tatto suhamasAparAiyakiTTIsarUveNa pariNamamANo padesapiMDo evaM pariNamadi ti jANAvaNa muheNa eso bAdarAkaTTIvisayo padesasaMkamo suhumasAMparAiyakiTTosu koramANIsu AsayabhUvo jAdo, aNNahA pyddvvmaahppvinninnnnyovaayaabhaavaado| 792. adhavA puvvaM bAdarakiTTIvisayasa padesasaMkamassa ANuputvIviseso ceva kohaviviyakiTTIvedagAvasare bhaNido, Na puNo tattha tasvisayatthovabahuttaparikkhA ADhattA, tado tattha parUvaNAjoggo eso padesasakamappAbahuavihI aikkatAvasaro vi eNhimukkhedido suhumasAMparAiyakiTTIsu samajhakara atikrAnta avasarako prApta hotA huA bhI yaha pradezasaMkrama punaH uThAkara kahA gayA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| zaMkA-yaha bAdarakRSTiviSayaka pradezasaMkrama sUkSmasAmparAyika kRSTiviSayaka pradezasaMkramakA AzrayabhUta kaise hai ? samAdhAna-kahate haiM-sUkSmasAmparAyika kRSTiyoMke kiye jAne meM tadviSayaka pradezasaMkramakA guNakAra khaa| lobhakI dUsarI bAdarasAmparAyika kRSTise usIkI antima bAdarasAmpagayika kRSTimeM saMkramyamANa pradezapuMjase sUkSmabhAmparAyika kRSTiyoM meM saMkramita honevAlA pradezapaMja saMkhyAtaguNA hotA hai| aura isa prakArakA pradezasaMkramakA guNakAra kevala isI samaya nahIM pravRtta huA hai, kintu pahale bhI bAdara kRSTike viSaya meM saMkhyAtaguNe pradezapuMjase pratyAsattivizeSakA Azraya karake saMkhyAtagaNA hI pradesasaMkrama yathAsambhava pravartamAna hotA haA usake anusAra hI yahA~para bhI usa prakArase pravRtta huA hai, isa prakAra isa arthavizeSakA jJAna karAneke dvArA sUkSmasAmparAyika kRSTiyoMke kiye jAnemeM yaha pradezasaMkrama AzrayabhUta ho gayA hai| 5791. dUsarI bAta yaha hai ki pahale isa praNAlI dvArA kramase Akara lomakI dUsarI bAdarasAmparAyika kRSTirUpase pariNamana karake punaH usase sUkSmasAmparAyika kRSTirUpase pariNamana karanevAlA pradezapiNDa isa prakAra pariNamana karatA hai, isa prakArakA jJAna karAne ke dvArA yaha bAdarakRSTiviSayaka pradezasaMkrama sUkSmasAmparAyika kRSTiyoMke kiye jAnemeM AzrayabhUta ho gayA hai, kyoMki anyathA prakRti dravyake mAhAtmyake nirNayake upAyakA abhAva hai| 6792. athavA pahale bAdarakRSTiviSayaka pradezasaMkramakA AnupUrvIvizeSa hI krodhakI dUsarI kRSTivedakake avasarapara kaha Aye haiM, parantu vahA~para tadviSayaka alpabahutvako parIkSA Arambha nahIM ko gayo hai, isaliye vahA~para prarUpaNAke yogya yaha pradezasaMkrama alpabahutvako vidhi atikrAntarUpa avasaravAlI hokara bhI isa samaya usakI prarUpaNA apekSita hai| sUkSmasAmparAyika kRSTiyoMke kiye
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ aaree sumakiTTI dijjamAnapadesaparUvaNA 317 koramANIsu ki kAraNaM pRthvaparuvidatthavisaye visesaNiSNayahe uttaNA sayabhUdo tti kADhUNa, tamhA hama sAMpa iya kiTTI visayapadesa saMkamaparUvaNApasaMgeNa bAdara saaNp| iya kiTTIvisao vi padesasaMkamabahua vahI paruvido tti eso etya suttatyasanbhAvo / evamedaM padesasaMkamadhyAbahuvarvAiha jANAviya saMpahi sumasAMpa iyakiTTIkaraNaddhAvisayaM parUvaNAvisesaM puNo vi parUvemANo suttapabaMdhamuttaramADhavei- * suhumasAMparAiya kiTTIsu paDhamasamaye dijjadi padesagaM thovaM / * vidiyasamaye asaMkhejjaguNaM jAva carimasamayAdo ti tAva asaMkhejjaguNaM / $ 793 samaye samaye anaMtaguNavaDidehi pariNArmeha vaDamANo eso paDisamayamasaMkhejjaguNaM padesagga moka DDiyUNa jAva bAdarasAM parAiyacarimasamayo tti tAva suhumasAMparAipa kiTTI sarUveNa pariNameditti bhaNidaM hodi / * edeNa kameNa lobhassa vidiyakiTTi vedayamANassa jA paDhamaTThidI tisse paDhamadie AvaliyA samayAhiyA sesA titamhi samaye carimasamayabAdarasaparAio / $ 794. gayatthamedaM suttaM / evaM carimasamayabAdara sAMpararAiyabhAve vaTTamANassa takkAlabhAvio jo parUvaNA viseso taNNiSNayakaraNaTTamuvarimo suttapabaMdho jAnemeM pahale kahe gaye arthake viSaya meM kisa kAraNase vizeSa nirNaya meM heturUpase AzrayabhUta hai aisA samajhakara usase sUkSmasAmparAyika kRSTiviSayaka pradezasaMkramakI prarUpaNA ke prasaMgase bAdara sAmparAyika kRSTiviSayaka pradezasaMkrama alpabahutvavidhi kahI gayI hai yaha yahA~para isa sUtra kA samuccayarUpa artha hai / isa prakAra isa pradezasaMkrama alpabahutva vidhikA jJAna karAkara aba sUkSmasAmparAyika kRSTikaraNa kAlaviSayaka prarUpaNAvizeSakA phira bhI prarUpaNa karate hue Ageke sUtraprabandhako Arambha karate haiM * prathama samayasambandhI sUkSmasAmparAyika kRSTiyoM meM alpa pradezapuMjako detA hai / * dUsare samayasambandhI sUkSmasAmparAyika kRSTiyoMmeM antima samayake prApta hone taka asaMkhyAtaguNe pradeza puMjako detA hai / $ 793. samaya-samaya meM anantaguNavRddhirUpa pariNAmoMke dvArA vRddhiko prApta hotA huA vaha kSapaka jIva pratisamaya asaMkhyAtaguNe pradezapuMjakA apakarSaNa karake bAdara sAmparAyikake antima samaya taka sUkSmasAmparAyika kRSTirUpase pariNamAtA hai yaha ukta sUtrakA tAtparya hai / * isa kramase lobhakI dUsarI kRSTikA vedana karanevAle kSapaka jIvake usakI jo prathama sthiti hotI hai usakI eka samaya adhika jaba eka Avali zeSa raha jAtI hai usa samaya jIva antima samayavartI bAdarasAmparAyika hotA hai / $ 794. yaha sUtra gatArtha hai / isa prakAra antima samayavartI bAdarasAmparAyikabhAva meM vidyamAna isa kSapaka jIvake tatkAla honevAlA jo prarUpaNA bheda hai usakA nirNaya karaneke liye AgekA sUtraprabandha AyA hai
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ 318 vayaSavalAsahide kasAyapAhuDai ___* tamhi ceva samaye lobhassa carimasamayavAdarasAMparAiyakiTTI saMchubbhamANA saMchuddhA / 6795. tamhi cevANiyaTTicarimasamaye lobhassa carimabAdarasAMparAiyakiTTI puvvamevADhaviya jahAkama saMchubbhamANA giravasesaM sahumasAMparAiyakiTTosu saMsuddhA tti vutaM hoi| edaM ca uppAdA. NucchedamassiyUNa paravidaM, aNNahA se kAle paDhamasamayasuhamasAMparAiyabhAve vaTTamANassa NiruddhabAdarasAMparAiyakiTTIe sahamakiTTIsa NiravasesaM sNchohybhaavdsnnaado| Na kevalaM tadiyabAdarasAMparAiya. kiTTI ceva tAdhe suhamasAMparAiyakiTTIsa saMchuddhA, kiMtu lobhavidiyabAdarasAMparAiyakiTTIe vi NavakabaMdhucchiTTAvaliyavajja savvameva padesaggaM tatya saMchuddhamidi jANAvemANo idamAha * lobhassa vidiyakiTTIe vi doAvaliyabaMdhe samayUNe mottaNa udayAvaliyapaviTTha ca mottUNa sesAo bidiyakiTTIe aMtarakiTTIo saMchubbhamANIo sNchuddhaao| 5 796. gayatthamevaM suttaM / saMpahi ettheva samaye savvesi kammANaM dvivibaMdha-TidisaMtakammapamANAvahAraNaTThamuvarimaM suttapabaMdhamAha___ * tamhi ceva lobhasaMjalaNassa DidibaMdho aMtomuhuttaM / 6797. aNiyaTTi0carimasamayajahaNadidibaMdhassa lobhasaMjalaNavisayassa tappamANattANa * usI samaya lobhako antima samayavartI bAdarasAmparAyikakRSTiko saMkramaNako prApta hotI huI saMkramita ho jAtI hai| 6795. anivRttikaraNake antima samayameM lomako antima bAdarasAmparAyikakRSTi pahale ho Arambha hokara kramase saMkra mata hotI huI pUrI sUkSmasAmparAyika kRSTiyoMmeM saMkramita ho jAtI hai| yaha ukta kathanakA tAtparya hai| kintu yaha kathana utpAdAnucchedakA Azraya lekara kahA hai, anyathA tadanantara samayameM prathama samayavartI sUkSmasAmparAyikabhAvameM vidyamAna isa kSapaka jIvake vivakSita bAdarasAmparAyi kRSTike sUkSmakRSTiyoMmeM pUrA saMkramaNabhAva dekhA jAtA hai| kevala tIsarI bAdarasAmparAyikakRSTi hI usa samaya sUkSmasAmparAyikakRSTiyoMmeM saMkramita nahIM huI hai, kintu lobhakI dUsarI bAdara sAmparAyikakRSTike bhI navakabandha aura ucchiSTAvaliko chor3akara pUrA hI pradezapuMja usameM saMkramita huA hai isa bAtakA jJAna karAte hue isa sUtrako kahate haiM ___lobhakI dUsarI kRSTike bhI eka samaya kama do ovalipramANa navakabandhako chor3akara aura udayAvalimeM praviSTa hue dravyako chor3akara zeSa saba dUsarI kRSTiko antarakRSTiyA~ saMkramyamANa hotI huI saMkramita ho jAtI haiN| 6796. yaha sUtra gatArtha hai / aba isI samayameM saba karmoke sthitibandha aura sthitisatkarmake pramANakA avadhAraNa karaneke lie Ageke sUtraprabandhako kahate haiM * usI samaya lobha saMjvalanakA sthitibandha antarmuhUrta pramANa hotA hai| 6797. anivRttikaraNake antima samayameM lobha saMjvalanaviSayaka jaghanya sthitibandhake
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhoe dasamaguNaTANasaMpattiparUvaNA ikkamAdo ettheva mohaNIyassa baMdhabocchedo Tuvvo, eto uvari tabbaMdhakAraNapariNAmANa.' msNbhvaado| * tiNDaM ghAdikammANaM dvidibaMdho ahorattassa aNto| 6798 pugvillasaMdhivisaye divasaputtametto evesi TidibaMdho tatto jahAkama parihAidUNa ahorattassato muhattaputtio hodUNa payaTTadi tti vuttaM hoi| *NAmAgodavedaNIyANaM bAdarasAMparAiyassa jo carimo dvidibaMdho so saMkhejjehiM vassasahassehiM hAidaNa vassassa aMto jaado| 6799. sugamamevaM sttN| * carimasamayabAdarasAparAiyassa mohaNIyassa dvidisaMtakammamaMtomuhuttaM / * tiNhaM ghAdikammANaM dvidisaMtakamma saMkhejjANi vassasahassANi / * NAmAgodavedaNIyANaM DidisaMtakammamasaMkhejjANi vassANi / 5800 edANi sattANi / sugamANi evamaNiyaTTikaraNaddhaM samANiya saMpahi etto se kAle jahAvasarapattaM suhamasAMparAiyaguNaTThANaM paDivajjamANassa jo parUvaNApabaMdho taNNiddesakaraNaTThamuttarasUttAraMbho * se kAle paDhamasamayasuhumasAMparAiyo jAdo / tatpramANapanekA atikrama na hone ke kAraNa yahIMpara mohanIyako bandhavyucchitti jAnanI cAhie, kyoMki isake Age usake bandhake kAraNabhUta pariNAmoMkA honA asambhava hai|' * tIna ghAtiyA karmoMkA sthitibandha kucha kama dina-rAta pramANa hotA hai| 6798. pUrvokta sandhisthAnameM divasaprathaktvapramANa karmoMkA sthitibandha hotA thA punaH usase kramazaH ghaTakara kucha kama dinarAtake bhItara muhUrtaprathaktvapramANa hokara pravRtta rahatA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| * nAma, gotra aura vedanIyakarmokA bAdarasAmparAyika kSapaka jIvake jo antima sthiti- . bandha hotA hai vaha saMkhyAta hajAra varSase ghaTakara eka varSake bhItara ho jAtA hai| 6799. yaha sUtra sugama hai / * antima samayavartI bAdarasAmparAyika kSapaka jIvake mohanIyakarmakA sthitisatkarma antarmuhUrta pramANa hotA hai|| * tIna ghAtikarmo kA sthitisatkarma saMkhyAta hajAra varSapramANa hotA hai| * nAma, gotra aura vedanIya karmoMkA sthitisatkarma asaMkhyAta varSapramANa hotA hai| 6800. ye sUtra sugama haiN| isa prakAra anivRttikaraNake kAlako samApta karake aba isake Age tadanantara samayama yathAvasara prApta sUkSmasAmparAyika guNasthAnako prApta honevAle kSapaka jIvakA jo prarUpaNAprabandha hai usakA nirdeza karaneke lie Ageke sUtrako Arambha karate haiM * tadanantara samayameM yaha kSapaka jIva prathama samayavartI sUkSmasAmparAyika ho jAtA hai|
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ 320 jayaSavalAsahide kasAyapAhuDe 5801. bAdarakiTTIvedagaddhAsamattisamaNaMtarameva suhumakiTTIo okaDDiyUNa vedemANo tAdhe paDhamasamayasuhumasAMparAiyabhAveNeso pariNado tti vuttaM hoi| * tAdhe ceva suhumasAMparAiyakiTTINaM jAA dvidIo tado dvidikhaMDayamAgAidaM / 6802. tammi ceva suhamasAMparAiyapaDhamasamae lobhasaMjalaNasahuTTiINaM jAo dvidIo aMtomuhattapamANAo tatto saMkhejjavibhAgamettaM TidikhaMDayaM gahedumADhattamiAda vuttaM hoi| mohaNoyANubhAgassa kiTIgadassa jA aNasamayovadraNA vyaparUvidA sA tahA ceva payadi tti davA, tattha nnaannttaabhaavaado| NANAvaraNAdikammANaM pi didi-aNubhAgaghAdA puvvaM va payarTeti tti Na tatya vi parUvaNAbhedo aaddhtto| saMpahi tatthataNapadesaggamokaTTiyUNa kadhaM NisiMcadi ti AsaMkAe NigNayavihANaTTamuvarimasuttAraMbho * tado padesaggamokaTTiyUNa udaye thovaM diNNaM / 6803. sahumasAMparAiyakiTTINamukkIrijjamANANukkIrijjamANadidIhito padesaggassAsaMkhejjadibhAgamokaDDiyUNa puNo okaDDiksayalavavvassAsaMkhejje bhAge pudha Tuviya tadasaMkhejjadibhAgamettapadesaggaM guNaseDhoe gisiMcamANo udayaTTivIe thovayarameva padesaggamasaMkhejjasamayapabaddhapamANaM NisiMcadi tti vuttaM hodi| 6801. bAdarakRSTiyoMke vedakakAlake samApta honeke samanantara ho sUkSmasAmparAyikakRSTiyoMko apakarSita karake vedana karatA huA yaha kSapaka jIva usa samaya prathama samayavartI sUkSmasAmparAyikabhAvase pariNata ho jAtA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai / * usI samaya sUkSmasAmparAyika kRSTiyoMkI jo sthitiyAM haiM unameMse sthitikANDakako grahaNa karatA hai| 6802. usI sUkSmasAmparAyikake prathama samayameM lobha saMjvalanasambandhI sUkSmakRSTiyoMkI antarmuharta pramANa jo sthitiyAM haiM unameM se saMkhyAtaveM bhAgapramANa sthiAtakANDakako grahaNa karaneke lie Arambha karatA hai| kRSTigata mohanIyake anubhAgakI jo anusamaya apavartanA pahale kaha Aye haiM vaha usI prakAra pravRtta rahatI hai aisA jAnanA cAhie, kyoMki usameM nAnApane kA abhAva hai| isI prakAra jJAnAvaraNAdi karmokA bhI sthitighAta aura anubhAgaghAta pahaleke samAna pravRtta rahatA hai, usameM bhI prarUpaNAbheda nahIM Arambha hotA hai| aba vahA~sambandhI pradezapaMjakA apakarSaNa karake kisa prakAra siMcana karatA hai aisI AzaMkA honepara nirNayakA kathana karaneke lie Ageke sUtrako Arambha karate haiM * usake bAda pravezapuMjakA apakarSaNa karake uvayameM alpa dravya diyA gayA hai| 6803. sUkSmasAmparAyikakRSTiyoMko utkIryamANa aura anutkIryamANa sthitiyoMmeMse pradezapaMjake asaMkhyAtaveM bhAgakA apakarSaNa karake punaH apakarSita samasta dravyake asaMkhyAta bahubhAgapramANa pradezapaMjako pRthak sthApita karake usake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa pradezajako guNazreNirUpase siMcana karatA huA udaya sthitimeM stotara hI asaMkhyAta samayaprabaddhapramANa pradezapuMjakA siMcana karatA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai|
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhoe guNase DhipamANaparUvaNA * aMtomuhuttaddhamettamasaMkhejjaguNAe seDhIe dedi / 6804. udayadvadIe Nisittapadesa paDAdo asaMkhejjaguNaM padesaggaM tatto anaMta rova rimaTThidIe sicadi / tatto vi asaMkhejjaguNaM padesaggaM taduvari dvidIe Nisicadi / evamaNaMtarANaMta sado asaMkhejjaguNaM padesaggaM NisiMcamANo gacchadi jAva aMtomuhuttamettadvANamuvari gaMtaNetthataNaguNase dasosayaM jAvaM ti / evaM ca guNa se DhiaddhANametthataNasayalaMtarAyAmassa saMkhejjadibhAgamettamidi ghetavvaM / pahiedaseva guNa se DhiNikkhevAyAmassa phuDIkaraNaTThamuttaramuttaNiddeso * guNaseDhiNikkhevo suhumasAMparAiyaddhAdo visesuttaro / 321 6 805. suhumasAM parAiyaddhA aMtomuhuttamettI hodi / tatto visesuttaro eso guNa se DhiNikkhevAyAmo vo, tatto saMkhejjabhAgaDha mahiyatteNedassa guNaseDhiNivakhevAyAmassa pavRttidaMsaNAdo / NANAvaraNAdikammANaM pitakkAlabhAvio galidaguNaseDhiNikkhevAyAmo suhumasAMparAiyadvAdo visesuttaro hoNa payaTTamANo etto aMtomuhuttadvANamuvari caDiNa vaTThaditti daduvvo; khoNakasAyANaM pi pi boleyUNa tassAvadvANaniyamadaMsaNAdo / evamedammi addhANe okaDidasayaladavyassA saMkhejjadibhAgaM guNaseDhIe Nivikhaviya puNo se sabahubhAgadavvametto uvarimAsu dvidIsu NisiMcamANo kadhaM nisicaditti AsaMkAe NiregIkaraNaTThamuttarasutAraMbhI * guNaseDhIsI sagAdo jA aNaMtaraTThidI tattha asaMkhejjaguNaM / * use antarmuhUrtakAla taka asaMkhyAtaguNe zreNIrUpase detA hai / $ 804 udaya sthiti meM nikSipta kiye gaye pradezapuMjase saMkhyAtaguNe pradezapuMjako usase anantara uparima sthitimeM sIMcatA hai / phira usase bhI asaMkhyAtaguNe pradezapuMjako usase Uparako sthiti meM siMcana karatA hai / isa prakAra anantara anantararUpase asakhyAtaguNe pradezapuMjakA siMcana karatA huA tabataka jAtA hai jaba antarmuhUrtapramANa AyAma Upara jAkara yahA~sambandhI guNazreNizoSaM prApta ho jAtA hai, parantu yaha guNazreNi AyAma yahA~sambandhI samasta antara AyAmake saMkhyAtaveM bhAgapramANa hotA hai aisA grahaNa karanA caahie| aba iso guNazreNinikSepake AyAmako spaSTa karane ke lie Age ke sUtrakA nirdeSa karate haiM * vaha guNazreNinikSepa sUkSmasAmparAyika ke kAlase vizeSa adhika hotA hai / $ 805. sUkSmasAmparAyikakAla antarmuhUrtapramANa hotA hai, ataH usase vizeSa adhika yaha guNa nikSepakA AyAma jAnanA cAhie, kyoMki usase isa guNazreNi nikSepake AyAmakI saMkhyAtaveM bhAga adhika pravRtti dekhI jAtI hai| jJAnAvaraNAdi karmoMkA bhI tatkAlabhAvI galita guNazreNi nikSepasambandhI AyAma sUkSmasAmparAyika ke kAlase vizeSa adhika pravRtta hotA huA isase antarmuhUrta pramANa AyAma Upara jAkara avasthita rahatA haiM aisA jAnanA cAhie, kyoMki kSoNakaSAyake kAlako bitAkara usake avasthAnakA niyama dekhA jAtA hai| isa prakAra isa AyAmameM apakarSita kiye gaye samasta dravya ke asaMkhyAtaveM bhAgako guNazreNimeM nikSipta karake punaH zeSa bahubhAgapramANa dravyako isase UparakI sthitiyoM meM siMcana karatA huA kisa prakAra siMcana karatA hai aisI AzaMkA ke honepara niHzaMka karaneke lie Age ke sUtrako Arambha karate haiM-- * guNazra eNi zIrSase jo tadanantara sthiti hai usameM asaMkhyAtaguNe dravyako detA hai / 41
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________ 322 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe 6806 aMtaraddhANassa saMkhejjadibhAge ceva payadaguNaseDhIsIsage saMjAde tatto aNaMtarovarimA jA aNaMtaraTidI tattha guNaseDhisosaye NisittapadesaggAdo asaMkhejjaguNaM padesaggaM NisiMcadi tti bhaNidaM hodi / Na cedassa davvassa guNaseDhisIsayadavvAdo asaMkhejjaguNattamasiddhaM, oDDidasayaladavvassAsaMkhejjesu bhAgesu tappAoggasaMkhejjaravehi khaMDidesu tattheyakhaMDaM vidididIe Nivadadi tti pudha Tuviya tatthataNasaMkhejje bhAge ghetUNa aMtaraTTidosu samayAviroheNa NisiMcamANassa paripphuDameva payadadadhvassa guNaseDhisosayadavvAdo asNkhejjgunnttsiddhidsnnaado| etto paramaMtarAhadIsu aNaMtarANaMtarAdo egegagovucchavisesahANIe padesaviNNAsaM kuNadi jAva aMtaracarimadidi ti imamatthavisesaM paduppAemANo suttamuttaraM bhaNai * tatto bisesahINaM tAva jAva puvvasamaye aMtaramAsI tassa aMtarassa carimAdo aMtaradvidido tti| 5807. kudo ? saMtaradidIsa okaDDidasayaladavvassa saMkhejje bhAge ghetUNa satthANe eyagovucchAyAreNa NisiMcamANassa pyaarNtraasNbhvaado| tamhA evaMviheNa padesaviNNAseNa aMtaramAvUrevi tti eso ettha sutttthsmbhaavo| evamaMtaradidIsa padesaviNNAsaM kAdUNa puNo etto paraM vidiyadidIe jA AdiTTido tattha kerisaM padesaviNNAsaM kuNadi tti AsaMkAe NirAregokaraNaTThamuttarasuttamAha 6806. antarake AyAmake saMkhyAtaveM bhAgameM hI prakRta guNazreNizorSake ho jAnepara usase anantara jo uparima anantara sthiti hai vahAM guNazreNizIrSameM nikSipta kiye gaye prazazajase asaMkhyAtaguNe pradezapuMjakA siMcana karatA hai yaha ukta kathanakA tAtparya hai| aura yaha dravya guNazreNizIrSake dravyase asaMkhyAtaguNA hai, yaha bAta asiddha nahIM hai, kyoMki apakarSita kiye gaye samasta dravyake asaMkhyAta bhAgoMmeM tatprAyogya asaMkhyAtarUpoMke dvArA bhAjita karanepara unameM se eka bhAgapramANa dravya dUsarI sthitimeM patita hotA hai isa prakAra isa dravyako pRthak sthApita karake vahAMsambandhI saMkhyAta bahubhAga dravyako grahaNa karake antarasthitiyoMmeM samayake avirodhapUrvaka siMcana karanevAle kSapaka jIvake spaSTa ho prakata vyakI gaNazreNizIrSake dravyase asaMkhyAtagaNapanekI siddhi dekhI jAtI hai| isase Age antarasambandho sthitiyoMmeM anantara-anantara kramase eka-eka gopucchA vizeSakI hAni dvArA antarakI antima sthitike prApta honetaka pradezoMkI racanA karatA hai, isa prakAra isa artha vizeSakA kathana karate hue Ageke sUtrako kahate haiM * usake Age, pUrva samayameM jo antara thA usa antarako antima antarasthitike prApta honetaka eka-eka vizeSahIna dravyako detA hai| 6807. kyoMki antarasambandhI sthitiyoMmeM apakarSita hue samasta dravyake saMkhyAta bahubhAgako grahaNa karake svasthAnameM eka gopucchAkArarUpase siMcana karanevAle kSapaka jIvake anya prakAra sambhava nahIM hai| isalie isa prakArake pradezavinyAsake dvArA antarako bharatA hai yaha yahA~para isa sUtrakA samuccayarUpa artha hai| isa prakAra antarasambandho sthitiyoMmeM pradezavinyAsa karake punaH isase Age dvitIya sthiti meM jo Adi sthiti hai usameM kisa prakArake pradezavinyAsako karatA hai aisI AzaMkA honepara niHzaMka karaneke lie Ageke sUtrako kahate haiM
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ aar Dhoe tattha dijjamAnapadera ggaparUvaNA 323 * carimAdo aMtaraSTThidIdo puvvasamaye jA vidiyaTThidI tisse Adi hidIe dijja mANagaM padesagaM saMkhejjaguNahINaM / 6808. kudo ? aMtaradvidIsu puvvuttadavvassa saMkhejje bhAge NisiMciyUNa puNo sesa khejjadibhAgamettadavvamaMtarAyAmAdo saMkhejjaguNavidiyaTThidIe jahApadibhAgaM NisivamANassa paripphuDamevedamma saMdhivisaye dijjamAnapadesaggassa saMkhejjaguNa honnttdNsnnaado| ettha jai vi suhumasAMparAiyakiTTINaM dvidI aMtarApuraNavaseNa ekkA ceveja AdA to vi aNiyacirimasamayAvekkha e paDhama-vidayadvidibhedaM kADhUNa aMtaracarimaTThidI vidiyaTThidI AdiTTido ca ghettavvA tti jANAvaNaTTaM dosu vi edesu sattesu puvvasamayaNidde so kao daTThavvo / jai vi ettha aMtaraTThidIsu okaDDidasayaladavvassa saMkhejjavibhAgamettameva davvaM Nisicadi, vidiyaTTidIe ca saMkhejje bhAge Nisicadi tti gheppai to vi paya siddhI tthi paDibaMdho; aMtarAyAmAdo vidiyaTThidiAyAmassA saMkhejjaguNattamassiyaNa tassa siddhIe bAhANuvalaMbhAdo / evamevammi saMdhivisaye saMkhejjaguNahINaM padesaNisegaM kADhUNa saMpahi etto uvarimeTThidivisesesa padesaNisegamevaM kuNadi tti paTuppAyaNaTTha muttarasuttamoiNNaM - * tatto visesahINaM / $ 809. etto paramegegagovucchavise sahANIe visesahINaM padesaNikkhevaM kuNamANo gacchadi java sumasAM parAiya kiTTINa mukkassaTThidIdo samayAhiyAvaliyamettaM heTThA osari didi * antima antarasambandhI sthitise pUrva samaya meM jo dvitIya sthiti hai usako Adi sthiti meM jo pradezapuMja diyA jAtA hai vaha saMkhyAtaguNA hIna hotA hai / $ 80 8. kyoMki antarasambandhI sthitiyoM meM pUrvokta dravyake saMkhyAta bahubhAgapramANa dravyako siMcana karake punaH zeSa asaMkhyAtaveM bhAgapramANa dravyako antara AyAma se saMkhyAtaguNI dvitIya sthiti meM vibhAga ke anusAra siMcana karanevAle kSapaka jovake spaSTa hI isa sandhisthAna meM diyA jAnevAlA pradezapuMja saMkhyAtaguNA hIna dekhA jAtA hai / yahA~para yadyapi sUkSmasAmparAyika kRSTiyoM ko sthiti antarake bhara deneke kAraNa eka hI ho gayI hai to bhI anivRttikaraNake antima samayakI apekSA prathama aura dvitIya sthitikA bheda karake antarakI antima sthiti aura dvitIya sthitikI Adi sthiti grahaNa karanI cAhie isa bAtakA jJAna karAneke lie ina donoM hI sUtroM meM pUrva samayakA nirdeza kiyA gayA jAnanA cAhie / yadyapi yahA~para antarasthitiyoM meM apakarSita samasta dravyake saMkhyAtaveM bhAgapramANa hI dravyakA siMcana karatA hai aura dvitIya sthiti meM saMkhyAta bahubhAgapramANa dravyakA siMcana karatA hai aisA grahaNa karate haiM to bhI prakRta arthasiddhi koI pratibandha nahIM hai, kyoMki antarake AyAmase dvitIya sthitike AyAmake saMkhyAtaguNapanekA Azraya karake usakI siddhimeM koI bAdhA nahIM pAyI jaatii| isa prakAra isa sandhisthAna meM saMkhyAtaguNahIna pradezaniSekako karake aba isase uparima sthitivizeSoM meM pradeza - niSekako isa prakAra karatA hai isa bAtakA kathana karaneke lie AgekA sUtra AyA hai * usase Age vizeSahIna dravyako detA hai / $ 809. isake Age eka eka gopucchA vizeSa kI hAridvArA vizeSahIna pradezanikSepa karatA huA sUkSmasAmparAyika kRSTiyoMkI utkRSTa sthitise eka samaya adhika eka AvalipramANa sthiti 1. A pratI ekko ceva iti pAThaH /
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________ 324 jayaghavalAsa hide kasA pAhuDe tti; tatto paramaicchAvaNAvisaye NikkhavAsaMbhavAdo tti eso ettha suttatyasanbhAvo / evamettieNa pabaMdhe humasAM parAiya-paDhamasamae dijjamANapadesaggassa seDhiparUvaNaM samANiya saMpahi imameMvatthamuvasaMharemANasuttamuttaraM bhaNai * paDhamasamayasuhumasAM parAiyassa jamokaDijjadi padesaggaM tamedIe seDhIe Nikkhivadi / 6 810. gadyatyamedaM suttaM / saMpahi vidivAdisamayesu vi eso ceva okaDijjamAnapadesaggassa Ni segaviNNAsavakamo aNugaMtavyo tti jANAvaNaTThamuvarimaM pabaMdhamAha * vidiyasamae vi evaM caiva / tadiyasamaye vi evaM caiva / esa kamo oka DDidUNa NisiMcamANagassa padesaggassa tAva jAva suhumasAMparAiyassa paDhamaDidikhaMDayaM jillevidaM ti / 6811. taM jahA - vidiyasamaye tAva paDhamasamayokaDidadavvAdo asaMkhejjaguNaM pardesaggamoDDiyUNa nisicamANo udaye thovaM dedi, tatto vidiyAe dvidIe asaMkhejjaguNaM, evaM tAva asaMkhejjaguNaM jAva paDhamasamayaguNa se DhisosayAdo uvarimANaMtarahidi ti / kudo ? edammi visaye mohaNIyassAva dviguNa se DhiNikkhevadaMsaNAdo / tado guNaseDhisosayAdo uvarimANaMtaradvidIe vi kisse dvidIe guNaseDhipayatteNa viNA vi davvamAhappeNAsaMkhejjaguNaM padesaggaM Nikkhivadi / tatto visesahINaM jAva bhUdapuvaNayavisaIkadA aMtaraca rimaTThiditi / tatto vidiyaTThidIe AdiTThidimmi nIce sarakakara sthita huI vahA~ kI sthiti ke prApta honetaka jAtA hai, kyoMki usase Age atisthApanArUpa sthitiyoM meM nikSepa honA asambhava hai yaha isa sUtrakA yahA~para samocIna artha hai / isa prakAra isa prabandha dvArA sUkSmasAmparAyika ke prathama samaya meM diye jAnevAle pradezapuMjako zreNiprarUpaNA sampanna karake aba isI arthakA upasaMhAra karate hue Age ke sUtrako kahate haiM sUkSmasAmparAyikase prathama samaya meM jisa pradezapuMjakA apakarSaNa karatA hai usakA isa zreNike kramase nikSepa karatA hai / 9810 yaha sUtra gatArtha hai / aba dvitIya Adi samayoM meM bhI apakarSita kiye jAnevAle pradezapuMjake niSeka vinyAsakA yahI krama jAnanA cAhie isa bAtakA jJAna karAne ke lie Age ke prabandhako kahate haiM * dUsare samaya meM bhI isI kramase nikSepa karatA hai / tIsare samaya meM bhI isI kramase nikSepa karatA hai / isI prakAra apakarSaNa karake soMce jAnevAle pradezapuMjakA sUkSmasAmparAyikake prathama sthitikANDaka ke nirlepita honetaka yahI krama calatA rahatA hai| $ 811. vaha jaise - sarvaprathama dUsare samaya meM prathama samaya ke apakarSita dravyase asaMkhyAtaguNe pradeza paMjakA apakarSaNa karake siMcana karatA huA udayameM stoka pradezapuMjako detA hai, usase Age dUsarI sthiti meM asaMkhyAtaguNe pradezapuMjako detA hai, isa prakAra prathama samayasambandhI guNa Ni zIrSase upari anantara sthiti ke prApta honetaka asaMkhyAtaguNe pradezapuMjako detA hai, kyoMki isa sthAnapara avasthita guNazreNinikSepa dekhA jAtA hai / usake Age guNaNazIrSa se uparima antarasthitisambandhI bhI eka sthiti meM guNazreNike pravRtta hone ke binA bhI dravya ke mAhAtmyavaza asaMkhyAtaguNe pradezapuMjakA nikSepa karatA hai| usase Age bhUtapUrvanaya ke viSayabhUta antarakI antima sthiti ke
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________ aaraDhI tattha diJjamAnapadesaggaparUvaNA 325 pugdha va saMkhejjaguNahoNaM pardesapiDaM Nisicadi / tatto paraM visesahINaM jAva appaNo ukkoridapadesamAvaliyamettakAle apatto tti / evaM tadiyAdisamaesu vi esA seDhiparUvaNA NivvAmohamaNugaMtavvA jAva paDhamaTThidikhaMDayaducarimasamao tti / 6812. saMpahi paDhamaTThidikhaMDayacarimaphAlIe NivadamANAe jo padesa viNNA sakkamo tassa kici phuDIkaraNaM vattaissAmA / taM jahA - vidiyaTThidisayaladavvassa saMkhejjadibhAgamettaM carimaphAlidhaM ghettUNa udaye padesaggaM thovaM devi / vidiyAe dvidIe asaMkhejjaguNaM dedi / evamaMtomuhuttakAlamasaMkhejjaguNAe seDhIe NikkhivamANo gacchadi jAva guNaseDhisIsaye tti / evaM ca guNaseDhIe NivavidAsesadavvaM carimaphAlIdathvassA saMkhejjadibhAgamettaM caiva daTuvaM / tado guNaseDhisIsayAdo uvarimANaMtarA jAegA TThidI tatthAsaMkhejjaguNaM dedi / tado uvAraM visesahINaM NivikhavamANo gacchadi jAva aMtaracasmidvidi bhUdapuNvaNaya visayokayaM saMpatto tti / guNaseDhisIsayAdo uvari evammi aMtaraddhANe NivadidasayaladabbaM carimaphAlIdavvassa saMkhejjadibhAgamettamida ghettavvaM / puNo aMtaraca rimadvidIdo jA vidiyaTThidIe AdiTThidI tisse padesamAM saMkhejjaguNahoNaM dedi / tado uvarimAsu savvAsu dvidIsu visesahINaM dedi asaMkhejjadibhAgametteNa / 6 813. saMpahi ettha vidiyaTTidIe AdiTThidimmi saMkhejjaguNahoNaM padesaNisegaM kuNavitti ekssa kAraNamityamaNugaMtavvaM / taM jahA - paDhamaTThidikhaMDayassa ducarimaphAlI jAva Nivadadi tAva prApta honetaka vizeSahIna dravya detA hai / usase Age dUsarI sthitisambandhI Adiko sthiti meM pahale ke samAna saMkhyAtaguNahIna pradezapiNDakA siMcana karatA hai| usase Age apane utkIrita kiye gaye sthAna taka eka Avali pramANakAlake dvArA nahIM prApta hotA huA vizeSa hIna pradeza- piNDakA siMcana karatA hai / isI prakAra tIsare Adi samayoM meM bhI yaha zreNiprarUpaNA vyAmoha rahita hokara prathama sthitikANDakake dvicarama samayake prApta hone taka jAna lenI cAhie / 6812. aba prathama sthitikANDakako antima phAlike patana hote samaya jo pradeza vinyAsa - kA krama hai use kicid spaSTa karaneke lie batalAyeMge / vaha jaise - dvitIya sthitike samasta dravyake saMkhyAtaveM bhAgapramANa antima phAlisambandhI dravyako grahaNa karake udaya meM stoka pradezapuMjako detA hai / dUsarI sthiti meM asaMkhyAtaguNe pradezapuMjako detA hai| isa prakAra antarmuhUrta kAlataka asaMkhyAtaguNita zreNidvArA nikSepa karatA huA guNazreNizIrSake antima samayataka jAtA hai / aura yaha guNazreNimeM patita huA samasta dravya antima phAlisambandhI dravyake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hotA hai aisA jAnanA caahie| usake bAda guNazreNizIrSa se uparima anantara jo eka sthiti hai usameM asaMkhyAtaguNe pradezapuMjako detA hai| usase Upara vizeSa hona pradezapuMjakA nikSepa karatA huA bhUtapUrvaM nayI viSaya kI gayI antarakI antima sthiti ko prApta honetaka jAtA hai / guNazreNizIrSase Upara antarasambandhI isa AyAmameM patita huA samasta dravya antima phAlisambandhI dravyake saMkhyAtaveM bhAgapramANa hotA hai aisA grahaNa karanA caahie| punaH antarasambandhI antima sthitise dvitIya sthitikI jo Adi sthiti hai usameM saMkhyAtaguNahIna pradezapaMjako detA hai usase uparima samasta sthitiyoMmeM asaMkhyAtaveM bhAgapramANa vizeSahIna pradezapuMja detA hai| 6 813. aba yahA~ para dUsarI sthitikI Adi sthiti meM saMkhyAtaguNahIna pradezoMkA nikSepa karatA hai isakA kAraNa isa prakAra jAnanA caahie| vaha jaise - prathama sthitikANDakI dvivarama
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________ 326 jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe samayaM paDi oka DayUNa saMchnbhamANadavvaM vidiyaTThidisayala pade saggassA saMkhejja dibhAgamettaM caiva hodi, bhAgahANa khaMDideyakhaMDapamANattAdo / teNa guNaseDhi mottUNa uvarimaaMtara dvidosu pisitta padepiDameyago+chAsarUvaM hodUNa tatthAvaTThidaM daTThadhvaM / vidiyaTThidIe vi paDhamaNisegappahuDi varimasamvadvidI padesaggameyagovucchAyAreNa aMtaraca rimadvivIe Ni'sattadavvAdo asaMkhejjaguNaM hoNa ciTThadi / kAraNaM - jAva ducarimaphAlI Nivadadi tAva samayaM paDi oka DiyUga aMtara dI nisicamANapadepiDaM vidiyaTThi disayala pade saggassA saMkhejjadibhAgamettaM cetra hodi / hotaM pi takkAloka disapala davvassAsaMkhejjadibhAgamettaM saMkhejjadibhAgamettaM vA hodi / teNa kAraNeNa aMtaradvidI vididvidoe ca bhiNNagovucchAo tattha jAdAo / 814. saMpahi paDhamaTThidikhaMDayacarimaphAlIe NivadidAe doNhameMyagovucchAseDhI jAyadi tti paDhamaTThidikhaMDayacarimaphAlIdavvasta saMkhejjadibhAgametto padesapiMDoM aMtaraSTThidIsa takkAle Nivadaditti ghettavvaM / puNo tisse carimaphAlIe padesapiMDassA saMkhejjA bhAgA paDhamadvivikhaMDa* yAyAmeNUNa vidiyaTThidIe avayavaTThadosu paDhamaTThidikhaMDayAdo saMkhejjaguNAsu Nivadati / takkAle carimaphAlIe egegaTThidipadesaggassa saMkhejjadibhAgametto padersApaDo ekkevaka dvidivise sammi Nivadadi / aMtararrAdvadI puNa pAdekakametto saMkhejjaguNametto padesa paDo Nivadadi, aNNA dohameya phAlike prApta honetaka pratyeka samaya meM apakarSita hokara saMkramita huA jo dravya patita hotA hai| vaha dvitIya sthitisambandhI samasta pradezapuMjake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hI hotA hai, kyoMki vaha apakarSaNa bhAgahArake dvArA bhAjita karanepara eka bhAga pramANa hai / isa kAraNa guNazreNiko chor3akara uparima anantara sthitiyoM meM nikSipta huA pradezapiNDa eka gopucchAsvarUpa hokara vahA~ avasthita jAnanA caahie| dvitIya sthiti meM bhI prathama niSekase lekara uparima saba sthitiyoM meM pradeza puMja eka gopucchAkArarUpase antarasambandhI antima sthitimeM nikSipta hue dravyase asaMkhyAtaguNA hokara avasthita hotA hai| isakA kAraNa - jabataka dvicarama phAlikA patana hotA hai tabataka pratyeka samaya meM apakarSita hokara antarasthitiyoM meM siMcita honevAlA pradezapiNDa dvitIya sthitisambandhI samasta pradezapuMjake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hI hotA hai / aisA hotA huA bhI tatkAla apakarSita samasta dravyake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa athavA saMkhyAtaveM bhAgapramANa hotA hai / isa kAraNa antara-sthitiyoMmeM aura dvitIya sthitimeM vahAM alaga-alaga gopucchAyeM ho jAtI haiM / 6814. aba prathama sthitikANDakakI antima phAlikA patana honepara donoM kI eka gopucchA zreNi ho jAtI hai, isalie prathama sthitikANDakasambandhI antima phAlike dravyakA saMkhyAtaveM bhAgapramANa pradezapiNDa antarasthitiyoM meM tatkAla patita hotA hai aisA grahaNa karanA cAhie / puna: usa antima phAlike pradezapiNDakA asaMkhyAta bahubhAgapramANa dravya prathama sthitikANDaka AyAmase kama dvitIya sthitiko prathama sthitikANDakase saMkhyAtaguNI avayava sthitiyoM meM patita hotA hai / usa samaya antima phAlikI eka-eka sthitisambandho pradezapuMjakA saMkhyAtavA~ bhAgapramANa pradeza piNDa eka-eka sthitivizeSa meM patita hotA hai / parantu antara sthitiyoM meM se pratyeka sthiti meM isase saMkhyAtaguNA pradezapiNDa patita hotA hai, anyathA donoM kI eka gopucchArUpase utpatti nahIM 1. A0 pratI tatthAvaTThidadavvaM iti pAThaH /
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhoe guNaseDhIe dijjamAnapadesaggaparUvaNA govacchabhAvANuppattado / teNa kAraNeNa aMtaracarimaTThidimmi NisittapadesAdo vidiyadvidIe AdiTThidimmi NisicamANapadesapiDo saMkhejjaguNahINo jAdo / 327 6815. athavA aMtaraca rimaTThidimmi Nisittapadesa piMDAdo vidiyaTThidipaDhamaNise gammi nisicamANadavvaM saMkhejjaguNahoNaM hodi tti edassa kAraNamevaM vA vattavvaM / taM kathaM ? aMtaraSTThidIhi paDhamaTThidikhaMDayAyAme bhAge hide bhAgaladdhaM saMkhejjaruvANi viraliya paDhamaTThidikhaMDayAyAmaM samakhaMDaM kANa diNe tatthekkkassa rUvassa aMtarAyAmapamANaM pAvadi / puNo ettha egarUvadharidaM ghetUna takkAliya guNa seDhisosayAdo uvarimaaMtara dvidIsu Thavide aMtararrATThadipadesaggaM vidiyaTThidipadesaggaM ca do vi thoruccayeNa eyagovucchANi jAdANi / puNo tattha vidiyarUvadharidamegakhaMDaM ghettUNa saMkhejjaphAlIo kAdavdhAo / tAa kettiyAo tti bhaNide aMtara dvidiAyAmeNa guNaseDha mottUNa sesasavvadvidIsu bhAjidAsu bhAgaladdhamettIo phAlIo kAdavvAo / evaM ca kADhUNa tatthegaphAli ghettaNa aMtara puvaM vidakhaMDassa pAse TThavidha puNo sesaphAlIo jahAkamaM vidiyaTThidIe ThavedavtrAo / evaM sesavadharidakhaMDANi vi kADhUNa samayAviroheNa DhoedavvANi / evaM kADhUNa joide ataracarimadvidIe padidanvAdo vidiyaTThidIe AdiTThidimmi NivadidapadesaggaM saMkhejjaguNahoNaM hoditti Nicchao kAyo / evamettieNa pabaMdheNa paDhanaTThidikhaMDayacarimaphAlimavaha kADhUNa sahumasAMparAiyekaDDiyUNa NicimANapadesaggassa seDhiparUvaNaM kADhUNa saMpahi vidiyAdo TThidikhaMDayAdo oDDiyUNa se dvitIya sthiti ho sakatI / isa kAraNa antarasambandhI antima sthiti meM nikSipta hue pradeza sambandhI Adi sthiti meM niH siMcamAna pradezapiNDa saMkhyAtaguNA hIna ho jAtA hai / $ 815. athavA antarasambandhI antima sthiti meM nikSipta hue pradeza piNDa se dvitIya sthitike prathama niSeka meM nisicyamAna dravya saMkhyAtaguNA hIna hotA hai isa prakAra isakA kAraNa isa prakAra kahanA cAhie / zaMkA- vaha kaise ? samAdhAna - antara sthitiyoMke dvArA prathamasthitikANDakake AyAmameM bhAga denepara jo eka bhAga labdha Ave usasambandhI saMkhyAta aMkoM ko viralita karake viralita pratyeka aMkake prati prathama sthitikANDaka ke AyAma ko samAna khaNDa karake deyarUpa se dene para vahAM eka-eka aMkake prati antarAyAmakA pramANa prApta hotA hai| punaH yahA~ para eka aMkake prati prApta AyAmako grahaNa karake usa samaya ke guNazreNizISaM se uparima antara sthitiyoM meM sthApita kara denepara antarasthitisambandhI pradezapaMja aura dvitIya sthitisambandhI pradezapuMja donoM hI ekarUpa hokara eka gopucchArUpa ho jAte haiN| punaH vahAM para dvitIya aMkake prati prApta eka khaNDako grahaNa karake usakI saMkhyAta phAliyAM karanI caahie| ve kitanI hotI haiM aisA pUchanepara guNazreNiko chor3akara antarasthitike AyAma dvArA zeSa saba sthitiyoMko bhAjita karanepara jo bhAga labdha Ave tatpramANa phAliyA~ karanI caahie| aura aisA karake tathA vahAM eka phAliko grahaNa karake antara sthitiyoM meM pahale sthApita khaNDa ke pAsa sthApita karake punaH zeSa phAliyoMko yathAkrama dvitoya sthiti meM sthApita karanA caahie| isa prakAra zeSa aMkoMke prati prApta khaNDoM ko bhI karake samaya ke avirodhapUrvaka sthApita karanA caahie| isa prakAra karake dekhanepara antarasambandhI antima sthiti meM patita dravyase dvitIya sthitisambandhI Adi sthiti meM patita pradezapuMja saMkhyAtaguNA hIna hotA hai aisA nizcaya karanA caahie| isa prakAra itane prabandha dvArA prathama sthitikANDakakI antima phAlikI maryAdA karake sUkSmasAmparAyika ke dvArA apakarSita karake sIMce jAnevAle pradezapuMja kI zreNiprarUpaNA
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsa hide kasAyapAhuDe NisiccamANapadesaggassa seDhiparUvaNA kerisI hoditti AsaMkAe taNiNNaya vihANaTTa muvarimaM pabaMdhamADhavei - 328 * vidiyAdo ThidikhaMDayAdo okaDDiyUNa padesaggamudaye dijjadi taM thovaM / $ 816. paDhamaTThidikhaMDayacarimaphAlIe NivadidAe puNo se kAle vidiyaTThidikhaMDaya mAgAemANo paDhamaTThadikhaMDayAdo visesahoNAyAmeNa khaMDayamAgAedi / evamAgAdapaDhamasamaye tatto padesaggassA saMkhejjadibhAgamorkADDiyUNa udayAdiguNaseDhoe NikkhivamANo udayadvadIe tAva thovayaraM padesaggaM Nisicadi, tassa thovabhAveNa viNA uvarimaTThidIsu nisicamANapadesaggassa guNase DhiAyAreNa samavadvANANuvavattado tti eso ettha suttatthasaMgaho / * tado dijadi asaMkhejjaguNAe seDhIe tAva jAba guNaseDhisIsayAdo uvarimAtarA ekkA dviditti / 817. to udaye jisittapadesaggAdo asaMkhejjaguNaM padesaggaM tatto anaMta rovaramAe vida yA TTidIe Nisicadi / evamasaMkhejjaguNAe seDhIe NisicamANo tAva gacchadi jAva aMto muhutta - varagaMtUna avadigugaseDhisIsayaM patto tti; okaDidasayala davvassA saMkhejjadibhAgamettadavvamedammi addhANe guNaseDhiyAreNa nisicamANassa pariSphuDameva tahAbhAvadaMsaNAdo / puNo guNaseDhisosayAdo karake advitIya sthitikANDakase apakarSita karake sIMce jAnevAle pradezapuMjako zreNiprarUpaNA kaisI hotI hai aisI AzaMkA honepara usake nirNayakA kathana karane ke lie Age ke prabandhako Arambha karate haiM * dvitIya sthitikANDakase apakarSita karake udaya meM jitanA pradezapuMja detA hai vaha sabase thor3A hai| 9816. prathama sthitikANDakakI antima phAlike patita honepara punaH tadanantara samaya meM dvitIya sthitikANDakako grahaNa karatA huA prathama sthitikANDakase vizeSa hona AyAmake dvArA usa kANDakako grahaNa karatA hai| isa prakAra grahaNa kiye jAne ke prathama samaya meM usameM se pradezapuMjake asaMkhyAtaveM bhAgakA apavarSaMNa karake udayAdi guNazreNirUpa se nikSepa karatA huA sarvaprathama udayasthiti meM stokatara pradezapuMjako nikSipta karatA hai, kyoMki usake stokapaneke binA uparimasthitiyoM meM sIMce jAnevAle pradezapuMjakA guNazreNike AkAra se samyak avasthAna nahIM bana sakatA, yahA~ yaha isa sUtra kA samuccayarUpa artha hai / * usake bAda guNazreNizIrSase uparima anantara eka sthitike prApta honetaka asaMkhyAta guNazreNirUpase pradezapuMjako detA hai / SS 817. usake bAda udayameM nikSipta hue pradezapuMjase uparima anantara dvitIya sthiti meM asaMkhyAtaguNe pradezapuMjako nikSipta karatA hai| isa prakAra asaMkhyAtaguNita zreNirUpa se antarmuhUrta Upara jAkara avasthita guNazreNizIrSake prApta hone taka siMcana karatA huA jAtA hai, kyoMki apakarSita kiye gaye samasta dravyake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa dravyako isa AyAmameM guNazreNi AkArake dvArA siMcana karanevAle kSapaka jovake spaSTa ho usa prakArakA kAma hotA huA dekhA jAtA hai / punaH guNazreNI se uparama anantara eka sthiti meM asaMkhyAtaguNe pradezapuMjakA siMcana karatA hai, kyoMki
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________ khavagaseDhoe dasamaguNaTThANasaMpattiparUvaNA 329 uvarimANatarAe evikasse dvidIe asaMkhejjaguNaM padesagaM nisicadi / guNaseDhipayatteNa viNA vi davamAhapamassiyUNa tattha NisiMcamANapadesaggassa uhAbhAvovalaMbhAdo / * do visesahINaM / $ 818. kiM kAraNaM ? tattoppahUDi okaDidasayaladavvassA saMkhejje bhAge ego cchAyAreNa nisicamANassa pyaarNtraasNbhvaado| etto bidiyAdisamayesu vi esA ceva seDhiparUvaNA jAva niruddha dikhaMDayaM samattaM tti / evabhuvarimaTThidikhaMDaesu vi eso ceva dijjamAnapadesaggassa NisegaviSNAkkamo aNugaMtavvo jAva du carimaTThidikhaMDayacarimaphAli tti / Navari samvaTThidikhaMDaesa jAva carimaphAlI Na Nivadadi tAva ookaDuijjamANadavvaM sayalada vdassAsaMkhejjadibhAgamettaM ceva hodi / carimaphAlIe NivadamANAe puNa TThidikhaMDayAdo AgacchamANadavvaM sayaladavvassa saMkhejjadibhAgamettaM caiva hoditti ghettavvaM / saMpahi edassevatthassa phuDIkaraNaTThamuvarimamappaNA suttamAha to pAsapa rAyassa jAva mohaNIyassa TThidighAdo tAva esa kamo / 6. 19. yatthamedaM sutaM / Navari carimaTThidikhaMDayavisaye ko vivisesasaMbhavo atthi tassa phuNIkaraNaTThamuvari kassAmo / edamettieNa suttapabaMdheNa suhumasAMparAiyapaDhamasamaya pahuDi dijjamAnapasaggassa seDhiparUvaNaM kADhUNa saMpahi tattheva dissamANapadesaggassa kerisamavadvANaM hoditti kANikaraNaTThamuvarimaM suttapabaMdhamAha - pravRtta hue binA bhI dravyake bhAhAtmyakA Azraya karake usameM sIMce jAnevAle pradezapuMjakA usa prakArakA kArya hotA huA upalabdha hotA hai / usake bAda vizeSahIna dravya hotA hai / 8 818. zaMkA - isakA kyA kAraNa hai ? samAdhAna - kyoMki usase lekara apakarSita hue samasta dravyake asaMkhyAtaveM bhAgameM eka gopucchAke AkArase siMcana karanevAle kSapaka jIvake prakArAntara sambhava nahIM hai / isase dvitIyAdi samayoMmeM bhI vivakSita sthitikANDaka ke samApta honepara yahI zreNiprarUpaNA hotI hai, isa prakAra uparima sthitikANDakoM meM bhI yahI dIpyamAna pradezapuMjake niSeka vinyAsakA krama antimasthitikANDakakI antima phAlike prApta hone taka jAnalenA caahie| itanI vizeSatA hai saba sthitikANDakoM meM jabataka antimaphAli patita nahIM hotI hai tabataka apakarSita honevAlA dravya samasta dravyake asaMkhyAtaveM bhAga pramANa hI hotA hai / kintu antimaphAlike patita honepara punaH sthitikANDa se AnevAlA dravyaM samasta dravyake saMkhyAtaveM bhAgapramANa hI hotA hai aisA grahaNa karanA caahie| aba isI arthako spaSTa karaneke lie agale arpaNAsUtrako kahate haiM-- * yahA~se lekara sUkSmasAmparAyika kSapakake jabataka mohanIya karmakA sthitighAta hotA hai tabataka yahI krama pravRtta rahatA hai| $ 819. yaha sUtra gatArtha hai / itanI vizeSatA hai ki antima sthitikANDakake viSayameM jo kucha bhI vizeSa sambhava hai usako spaSTa karane ke lie Age kaheMge / isaprakAra itane sUtra prabandha dvArA sUkSmasAmparAyika kSapakake prathama samayase lekara dipyamAna pradezapujakI zreNiprarUpaNA karake aba vahIM para dIpyayAna pradezapuMjakA kisa prakArakA avasthAna hotA hai aisA AzaMkAkA nirNaya karaneke lie Age ke sUtraprabandhako kahate haiM 42
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalAsahide kasAyapAhuDe * paDhamasamayasuhumasAMparAiyassa jaM dissadi padesaggaM tasya seDhiparUvaNaM vasAmo | $ 820. sugamaM / 330 * taM jahA / 9 821. sugamaM / * paDhamasamaya suhumasAMparAiyassa udaye dissadi padesaggaM thovaM / bidiyAe fare asaMkhejjaNaM dIsadi / evaM tAva jAva guNaseTisIsayaM ti guNaseTisIsayAdo aNNA ca ekkA dvidIti / 1822. kiM kAraNaM; edammi addhANe dijjamANasseva dissamANassa vi padesaggassa asaMkheguNA seDhI samavANadaMsaNAdo / * tatto visesahINaM tAva jAva carimaaMtaraTThiditi / 9823. dijjamAnapadesaggarasAnusAreNevattha dissamANapadesaggarasa vi visesahANIe samayaThAsa pariphuDavalaM bhAdo / * tatto asaMkhejjaguNaM / 9 824. sugamaM / * tatto visesahINaM / * prathama samaya meM sUkSmasAmparAyika kSepakake jo pravezapuMna dikhAI detA hai usakI zreNiprarUpaNAko batalAyeMge / 9820. yaha sUtra sugama hai / * vaha jaise / 9821. yaha sUtra sugama hai / * prathama samaya meM sUkSmasAmparAyika kSapakake udayameM stoka pradezapuMja dikhAI detA hai / dUsarI sthiti meM asaMkhyAtaguNA pradezapuMja dikhAI detA hai / isI prakAra guNazreNizISaM aura guNazreNizIrSa se anya eka sthitike prApta honetaka yahI krama cAlU rahatA hai| 9 822. zaMkA - isakA kyA kAraNa hai ? samAdhAna - isa sthAnapara dIpyamAna pradezapuMjake samAna hI dIkhanevAle pradezapuMjakA bhI asaMkhyAta guNazreNirUpase avasthAna dekhA jAtA hai | * usake Age antima antarasthitike prApta hone taka vizeSa hIna grantha dikhAI detA hai / 9 823. dIpyamAna pradezapuMjake anusAra hI dIkhanevAle pradezapuMjakA bhI vizeSa hAmirUpase avasthAna spaSTa upalabdha hotA hai / * usase Age asaMkhyAtaguNA pradezapuMja dikhAI detA hai / 6 824. yaha sUtra sugama hai / * usase Age vizeSa hIna pradezapuMja dikhAI detA hai|
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________ 333 parisiTThANi 15 cArittamohakkhabaNA-atyAhiyAro suttagAhA-cuNNisuttANi 'etto se kAle ppahuDi kiTTIkaraNaddhA / chasu kammesu saMtesu saMcchuddha su jA kodhavedagaddhA tisse kodhavedagaddhAe tiNNi bhaagaa| jo tattha paDhamatibhAgo assakaNNakaraNaddhA, vidiyo tibhAgo kiTTIkaraNaddhA, tadiyatibhAgo kiTTIvedagaddhA / assakaNNakaraNe NiTThide tado se kAle aNNo ttidibNtho| aNNamaNubhAgakhaMDayamassakaNNakaraNeNeva AgAidaM / aNNaM TThidikhaMDayaM caduNhaM dhAdikammANaM saMkhejjANi vassasahassANi / NAmAgodavedaNIyANamasaMkhejjA bhaagaa| paDhamasamayakiTThIkArago kodhAdo pugvaphaddaehito ca apuvvaphaddaaihito ca padesaggamokaDiyUNa kohakiTTIo karedi / mANAdo okaDDiyaNa mANakiTTIo karedi / mAyAdo okaDDiyUNa mAyakiTToo karedi / lobhAdo okaDDi yUNa lobhakiTTIo karedi / edAo savvAo vi cauvihAo kiTTIo eyaphaddayavaggaNANamaNaMtabhAgo pgnnnnaado| "paDhamasamIe NinvattidANaM kiTTINaM tibvamaMdadAe appAbahumaM battaissAmo / taM jahA / lohassa jahaNiyA kiTTI thovaa| vidayA kiTTI annNtgunnaa| evamaNaMtaguNAe seDhIe jAva paDhamAe saMgahakiTTIe carimakiTTi tti / tado viyiyAe saMgahakiTTIe jahaNiyA kiTTI aNaMtaguNA / esa guNagAro vArasaNhaM pi saMgahakiTTINaM satthANaguNagArehiM aNaMtaguNo / vidiyAe saMgahakiTTIe so ceva kamo jo paDhamAe saMgahakiTTIe / 'tado puNa vidiyAe ca tadiyAe ca saMgahakiThThINamaMtaraM tArisaM ceva / evamedAo lobhassa tiNNiM saMgahakiTTIo / lobhassa tadiyAe saMgahakiTTIe jA carimA kiTTI tado mAyAe jahaNNakiTTI aNaMtaguNA / mAyAe. vi teNeva kameNa tiNi sNghkittttiio| 'mAyAe jA tadiyA 'saMgahakiTTI tisse carimAdo kiTTIdo mANassa jahaNiyA kiTThI aNaMtaguNA / mANassa vi teNeva kameNa tiNi sNghkittiio| mANassa jA tadiyA saMgahakiTTI tisse cerimAdo kiTrIdo kohassa jahaNiyA kiTTI annNtgunnaa| kohassa vi teNeva kameNa tiNNi sNghkittttio| kodhassa tadiyAe saMgahakiTTIe jA carimakiTTI tado lobhassa apubbaphaddayANamAdivaggaNA aNaMtaguNA / 1degkiTTIaMtarANamappAbahuaM vttissaamo| "appAbahuassa lahuAlAvasaMkhevapadasthasaNNANikkhevo tAva kAyanvo / taM jhaa| ekkekkisse saMgahakiTTIe aNaMtAo kiddiio| tAsiM aMtarANi vi aNaMtANi / tesimaMtarANaM saNNA kiTTI-aMtarAi NAma / saMgahakiTTIe ca saMgahakiTTIe ca aMtarANi ekkArasa / tesi saNNA saMgahakiTTIaMtarAi NAma / 'edIe NAmasaNNAe kiTTIaMtarANaM saMgahakiTTIaMtarANaM ca appAbahua vttissaamo| taM jahA / lobhassa paDhamAe saMgahakiTTIe jahaNNaya kiTTIaMtaraM thovaM / vidiyaM kiTTIaMtaramaNaMtaguNaM / evamaNaMtarANaMtareNa gaMtUNa carimakiTTIaMtaramaNaMtaguNaM / lobhassa ceva vidiyAe saMgahakiTTIe paDhamakiTTIaMtaramaNaMtaguNaM / 1. pR0 1 / 2. pR0 2 / 3. pR0 3 / 4. pR0 4 / 5. pR0 5 / 6. pR0 6 / 7. pR0 7 / 8. pR0 8 / 9. pR0 9 / 10. pR0 10 / 11. pR0 11 / 12. pR0 12 / 13. pR0 13 / .
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________ 334 jayadhavalA 'evamaNaMtarANaMtareNa jAva carimAdo tti aNaMtagaNaM / lobhassa ceva tadiyAe saMgahakiTTIe paDhamakiTTIaMtaramaNaMtaguNaM / evamaNaMtarANaMtareNa gaMtUNa carimakiTTIaMtaramaNaMtaguNaM / etto mAyAe paDhamasaMgahakiTTIe paDhamakiTTIaMtaramaNaMtaguNaM / 2evamaNaMtarANaMtaraMNa mAyAe vi tiNhaM saMgahakiTTINaM kiTTIaMtarANi jahAkameNa aNaMtaguNAe seDhIe NedavvANi / etto mANassa paDhamAe saMgahakiTTIe paDhamakiTToaMtaramaNaMtaguNaM / mANassa vi tiNhaM saMgahakiToNamaMtarANi jahAkameNa aNaMtaguNAe seDhIe NedavvANi / etto kodhassa paDhamasaMgahakiTTIe paDhamakiTaTIaMtaramaNaMtagaNaM / kohassa vi tiNhaM saMgahakiTINamaMtarANi jahAkameNa jAva carimAdo aMtarAdo tti aNaMtaguNAe seDhIe NedavvANi / tado lobhassa paDhamasaMgahakiTTIaMtarama taguNaM / vidiyasaMgahakiTTIaMtaramaNataguNaM / tadiyasaMgahakiTTIaMtaramaNaMtaguNaM / "lobhassa mAyAe ca aMtaramaNaMtaguNaM / mAyAe paDhamasaMgahakiTTIaMtaramaNaMtaguNaM / vidiyasaMgahakiTTIaMtaramaNaMtaguNaM / tadiyasaMgahakiTTIaMtaramaNaMtaguNaM / mAyAe mANassa ca aMtaramaNaMtaguNaM / 'mANassa paDhamasaMgahakiTTIaMtaramaNaMtaguNaM / bidiyasaMgahakiTTIaMtaramaNaMtaguNaM / tadiyasaMgahakiTTIaMtaramaNaMtaguNaM / mANassa ca kohassa ca aMtaramaNaMtaguNaM / kohassa paDhamasaMgahakiTTIaMtaramaNaMtaguNaM / vidiyasaMgahakiTTIaMtaramaNaMtaguNaM / tadiyasaMgahakiTTIaMtaramaNaMtaguNaM / koSassa carimAdo kiTTIdo lobhassa apuvvaphaddayANamAdivaggaNAe aMtaramaNaMtagaNaM / paDhamasamae kiTTIsu padesaggassa seDhiparUvaNaM bttissaamo| taM jhaa| lobhassa jahaNiyAe kiTTIe padesaggaM bahuaM / vidiyAe kiTTIe visesahINaM / evamaNaMtarovaNidhAe visesahINamaNaMtabhAgeNa jAva kohassa carimakiTi ti / 'paraMparovaNidhAe jahaNiyAdo lobhakiTTIdo ukkassiyAe kodhakiTaTIe padesagaM visesahINamaNaMtabhAgeNa / 1degvidiyasamae aNNAo apavvAo kiTaTIo karedi paDhamasamaye nnivvttidkittttiinnmsNkhejjdibhaagmettaao| "ekkakkise saMgahakiTTIe hevA apuvAo kiTTIo karedi / 12vidiyasamae dijjamANassa padesaggassa seDhiparUvaNaM vttissaamo| taM jahA / lobhassa jahaNiyAe kiTTIe padesaggaM bahuaM dijjadi / 13vidiyAe kiTaTIe visesahINamaNaMtabhAgeNa / tAva aNaMtabhAgahINaM jAva apavvANaM carimAdo tti / tado paDhamasamae NivattidANaM jahaNiyAe kiTTIe visesahINamasaMkhejjadibhAgeNa / 14tado vidiyAe aNaMtabhAgahINaM / teNa paraM paDhamasamayaNivattidAsu lobhassa paDhamasaMgahakiTTIe kiTTIsu aNaMtArANaMtareNa aNaMtabhAgahINaM dijjamANagaM jAva paDhamasaMgahakiTTIe caribhakiTTi ti / 15lobhassa ceva vidiyasamae vidiyasaMgahakiTTIe tisse jahaNiyAe kiTTIe dijjamANagaM visesAhiyamasaMkhejjadibhAgeNa / teNa paramaNaMtabhAgahINaM jAva apuvvANaM carimAdo tti / tado paDhamasamayaNivvattidANaM jahaNiyAe kiTTIe visesahINamasaMkhejjadibhAgeNa / teNa paraM visesahINamaNaMtabhAgeNa jAva vidiyasaMgahakiTTIe carimakiTTi tti / tado jahA vidiyasaMgahakiTTIe vidhI tahA ceva tadiyasaMgahakiTTIe vidhI c| tado lobhassa carimAdo kiTTIdo mAyAe jA vidiyasamae jahaNiyA kiTTI tisse dijjadi padesaggaM visesAhiyamasaMkhejjadibhAgeNa / tado puNa aNaMtabhAgahINaM jAva apuvvANaM carimAdo tti / evaM jamhi jamhi apuvvANaM jahaNiyA kiTTI tamhi tamhi visasAhiyamasaMkhejjadibhAgeNa apuvvANaM carimAdo asaMkhejjadibhAgahINaM / 1"edeNa kameNa vidiyasamae Ni vikhavamANagassa padesaggassa bArasasu kiTThiANesu asaMkhejjadibhAgahINaM / ekkArasasu kiTTiTThANesu asaMkhejjadibhAguttaraM dijjamANagassa padesaggassa / 1 sesesu kiTTiANesu aNaMtabhAgahINaM dijjamANagassa padesaggassa / vidiyasamae dijjamANayassa padesaggassa esA uTTakUDaseDhI / 20jaM puNa vidiyasamae dIsadi kiTTIsu padesaggaM 1. pR0 14 / 2. pR0 15 / 3. pR0 16 / 4. pR0 17 / 5. pR0 20 / 6. pR0 21 / 7. pR0 22 / 8. pR0 22. / 9. pR0 24 / 10. pR0 25 / 11. pR0 26 / 12. pR0 27 / 13. pR0 28 / 14. pR0 29 / 15. pR0 30 / 16. pR0 31 / 17. pR0 32 / 18. pR0 33 / 19.10 34 / 20. pR. 35 /
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________ parisiTThANi 335 taM jahaNiyAe bahuaM, sesAsu savvAsu aNaMtarovaNidhAe aNaMtabhAgahINaM / jahA vidiyasamae kiTTIsu padesaggaM tahA savvisse kiTTIkaraNaddhAe dijjamANagassa padesaggassa tevIsamuTakUDANi / 'dissamANayaM savvamhi aNaMtabhAgahINaM / jaM padesaggaM sabvasamAseNa paDhamasamae kiTTIsu dijjadi taM thovaM / vidiyasae asaMkhejjaguNaM / tadiyasamaye asaMkhejjaguNaM / evaM jAva carimAdo tti asaMkhejjaguNaM / kiTTIkaraNaddhAe carimasamae saMjalaNANaM chidibaMdho cattAri mAsA aMtomuhuttabbhahiyA / sesANaM kammANaM TThidibaMdho saMkhejtaNi vassasahassANi / tamhi ceva kiTTIkaraNaddhAe carimasamae mohaNIyassa chidisaMtakammaM saMkhejjANi vassasahassANi hAidUNa avassigamaMtomuhattambhahiyaM jAdaM / tiNhaM ghAdikammANaM ThidisaMtakamma saMkhejjANi vassasahassANi / NAmA-goda-vedaNIyANaM TThidisaMtakammamasaMkhejjANi vassasahassANi / kiTThIo kareMto punvaphaddayANi apuvvaphayANi ca vededi, kiTTIo Na vedayadi / kiTThIkaraNaddhA NiTrAyadi paThamaTridIe AvaliyAe sesaae| se kAle kiTIo pvesedi| "tAdhe saMjalaNANaM didibaMdho cattAri mAsA / dvidisaMtakammamavassANi / tiNhaM dhAdikammANaM TThidibaMdho TTidisaMtakammaM ca saMkhejjANi vassasahassANi / 'NAmAgodavedaNIyANaM TidibaMdho saMkhejjANi vassasahassANi / DhidirsatakammamasaMkhejjANi vassasahassANi / anubhAgasaMtakamma kohasaMjalaNassa jaM saMtakamma samayUNAe udayAvaliyAe cchaTTidalligAe taM smvghaadii| saMjalaNANa je doAvaliyabaMdhA dusamayaNA te desghaadii| taM puNa phaddayagadaM / sesaM kiTIgadaM / 'tamhi ceva paDhamasamae kohassa paDhamasaMgahakiTTIdo padesamgamokaDDiyUNa paDhamadidi karedi / tAhe kohassa paDhamAe saMgahakiTTIe asaMkhejjA bhAgA udiNNA / edisse ceva kohassa paDhamAe saMgahakiTTIe asaMkhejjA bhAgA vajjhati / 'sesAo dosaMgahakiTrIo Na vajjhaMti Na vedijjaMti / paDhamAe saMgahakiTTIe he?do jAo kiTTIo Na vajjhaMti Na vedijjati tAo thovaao| jAo kiTrIo vedejjati Na bajhaMti tAo visesaahiyaao| tisse ceva paDhamAe saMgahakiTTIe uvari jAo kiTTIo Na vajhaMti Na vedijjati tAo visesaahiyaao| 1deguvari jAo vedijjati Na basaMti tAo visesAhiyAo / majjhe jAo kiTTIo vajhaMti ca vedijjati ca tAo asNkhejjgunnaao| kiTTIvedagaddhA tAva thvnnijjaa| kiTTIkaraNaddhAe tAva suttphaaso| 'tattha ekkArasa mUlagAhAo / paDhamAe mUlagAhAe samukkittaNA / (109) kevadiyA kiTTIo kamhi kasAyamhi kadi ca kittttiio| kiTTIe ki karaNaM lakkhaNamadha kiM ca kiTTIe // 162 / / 12edisse gAhAe cattAri atthaa| 3tiNNi bhaasgaahaao| paDhamabhAsagAhA vesu atthesu nnibddhaa| tisse smukkittnnaa| (110) bArasa Nava cha tiNNi ya kiTTIo hoMti adha va aNaMtAo / ekkekkamhi kasAye tiga tiga adhavA aNaMtAo // 163 // 14vihAsA / jai koheNa uvaTThAyadi tado bArasa saMgahakiTTao hoMsi / 15 mANeNa uvaTTidassa Nava saMgahakiTTIo / mAyAe uvaTThidassa cha saMgahakiTTIo / lobheNa uvaTThidassa tiNNi saMgahakiTTIo / evaM bArasa Nava cha tiNNi ca / 16ekkekkisse saMgahakiTTIe aNaMtAo kiTTIo tti edeNa kAraNeNa 'adhavA aNaMtAo' tti / kevaDiyAo kiTTIo tti attho samatto / kamhi kasAyamhi kadi ca kiTTIo tti evaM suttaM / ekkekkamhi kasAye tiga tiga adhavA aNaMtAo tti vihaasaa| ekkekkamhi kasAye tiNNi tiNi saMgahakiTTiIo tti evaM kidA 1. pR0 36 / 2. pR0 37 / 3. pR0 38 / 4. pR0 39 / 5. pR0 40 / 6. pR0 41 / 7. pR0 43 / 8. pR0 44 / 9. pR0 45 / 10. pR0 46 / 11. pR. 47 / 12. pU0 48 / 13. pR0 49 / 14. pR0 50 / 15. 50 51 / 16. pR0 53 / 17. pR0 53 / /
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________ 336 jayadhavalA 'tiga tig| ekke kisse saMgahakiTTIe aNaMtAo kittttiio|tti edeNa'adhavA aNaMtAo' jAdA / 2kiTTIe kiM karaNaM ti ettha ekkA bhAsagAhA / tisse smukkittnnaa| (111) kiTTI karedi NiyamA ovaTeMto ThidI ya aNubhAge / vaDDheto kiTTIe akArago hodi boddhadavvo // 164 // vihAsA / jhaa| jo kiTTIkArago so padesaggaM ThidIhiM vA aNubhAgehiM vA okahuvi, Na ukkaDDa di / khavago kiTTIkaraNappahuDi jAva saMkamo tAva okaDDago padesagassa Na ukkaDago / uvasAsago puNa paDhamasamayakAragamAdi kAdUNa jAva carimasamayasakasAyo tAva okaDDago, Na puNa ukkaDDago / 'paDivadamANago puNa paDhamasamayasakasAyapyahuDi okaDDago vi ukkaDDago vi / "lakkhaNamadha kiM ca kiTTIe" tti ettha ekkA bhAsagAhA / tisse smukkittnnaa| (112) guNaseDhi aNaMtaguNA lobhAdI kodhpcchimpdaado| __ kammassa ya aNubhAge kiTTIe lakkhaNaM evaM // 165 // "vihAsA / lobhassa jahaNiyA kiTTI aNubhAgehi thovA / vidiyakiTTI aNubhAmehi aNaMtaguNA / tadiyA kiTTI aNubhAgehiM annNtgunnaa| evamaNaMtarANaMtareNa savvattha aNaMtaguNA jAva kodhassa carimakiTTi tti / ukkassiyA vi kiTTI Adiphadda yaAdivaggaNAe aNaMtabhAgo / 'evaM kiTTIsu thovo aNubhAgo / kisaM kammaM kadaM jamhA tamhA kittttii| edaM lakkhaNaM / etto vidiyamalagAhA / taM jhaa| (113) kadisu ca aNubhAgesu ca TThidIsu vA kettiyAsu kA kittttii| savvAsu vA TThidIsu ca Aho samvAsu patteyaM / / 166 / / edisse ve bhAsagAhAo / 1degmUlagAhApurimaddhe ekkA bhAsagAhA / tisse samukkittaNA / (114) kiTTI ca Thidivisesesu asaMkhejjesu NiyamasA hodi / __ . NiyamA aNubhAgesu ca hodi hu kiTTI arNatesu // 167 / / 1'vihaasaa| kodhassa paDhamasaMgahakiTTi vedeMtassa tisse saMgahakiTTIe ekkekkA kiTTI vidiyaTThidIsu / samvAsu paDhamaThThidIsu ca udayavajjAsu ekkekkA kiTTI savvAsu TThidIsu / 12udayaTThidIe puNa vedijjamANiyAe saMgahakiTTIe jAo kiTTIo tAsimasaMkhejjA bhAgA / sesANamavedijjamANigANaM saMgahakiTTINamekke kkA kiTTI savvAsu vidiyaTThidIsu, paDhamaTThidIsu Nasthi / 13ekkekkA kiTTI aNubhAgesu aNaM tesu / jesu puNa ekkA Na tesu vidiyaa| vidiyAe nAsagAhAe smukkittnnaa| (115) savvAo kiTTIo vidiyaTThidIe du hoMti savisse / jaM kiTTi vedayade. tisse aMso ca paDhamAe // 167 / / 15edisse vihAsA vattA ceva paDhamabhAsagAhAe / 19etto tadiyAe mulagAhAe samukkittaNA / (116) kiTTI ca padesaggeNaNubhAgaggeNa kA ca kAleNa / adhigA samA va hINA guNeNa kiM vA viseseNa // 168 / / 1"edisse tiNi atthaa| kiTTI ca padesaggeNetti paDhamo attho| edammi paMca bhaasgaahaao| 1 aNubhAgaggeNetti vidiyo attho / ettha ekkA bhAsagAhA / kA ca kAleNetti dadio attho / ettha chtbbhaasgaahaao| paDhame atthe bhAsagAhANaM smukkittnnaa| 1. pR0 53 / 2. pR0 54 / 3 pR0 55 / 4. pR0 56 / 5. pR0 57 / 6. pR0 58 / 7. pR0 61 / 8. pR0 62 / 9. pR0 63 / 10. pR0 64 / 11. pR0 65 / 12. pR0 66 / 13. pR0 67 / 14. pR0 68 15. pR0 69 / 16. pR0 70 / 17. pR. 71 / 18. pR0 72 /
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________ parisiThThANi 337 (117)-'vidiyAdo puNa paDhamA saMkhejjaguNA bhave padesagge / vidiyAdo puNa tadiyA kameNa sesA visesahiyA // 170 // vihAsA / taM jahA / kohassa vidiyAe saMgahakiTTIe padesaggaM thovN| paDhamAe saMgahakiTTIe padesaggaM saMkhejjaguNaM terasaguNamettaM / mANassa paDhamAe saMgahakiTTIe padesaggaM thovaM / "vidiyAe saMgahakiTTIe padesaggaM visesAhiyaM / tadiyAe saMgahakiTTIe padesaggaM visesAhiyaM / viseso palidovamassa asNkhejjdibhaagpddibhaago| kohassa vidiyAe saMgahakiTTIe padesaggaM visesAhiyaM / tadiyAe saMgahakiTTIe padesaggaM visesAhiyaM / mAyAe paDhamasaMgahakiTTIe padesaggaM visesAhiyaM / vidiyAe saMgahakiTTIe padesaggaM vise sAhiyaM / tadiyAe saMgahakiTTIe padesaggaM visesAhiyaM / lobhassa paDhamAe saMgahakiTTIe padesagaM visesAhiyaM / 'vidiyAe saMgahakiTTIe padesaggaM visesAhiyaM / tadiyAe saMgahakiTTIe padesaggaM trisesAhiyaM / 'kohassa paDhamAe saMgahakiTTIe padesaggaM saMkhejjaguNaM / vidiyAe bhAsagAhAe samukkittaNA / taM jhaa| (110) vidiyAdo puNa paDhamA saMkhejjaguNA du vaggaNaggeNa / vidiyAdo puNa tadiyA kameNa sesA visesahiyA // 17 // 'vihaasaa| jahA padesaggeNa vihAsidaM tahA vaggaNaggeNa vihAsidavvaM / etto tadiyAe bhAsagAhAe samukkitaNA / taM jhaa| (119) jA hINA aNubhAgeNahiyA sA baggaNA padesagge / bhAgeNaNaMtimeNa du adhigA hINA ca boddhanvA // 172 / / 'vihAsA / taM jhaa| jahANiyAe vaggaNAe padesaggaM bhuaN| "vidiyAe vaggaNAe padesaggaM visesahINamaNaMtabhAgeNa / evamaNaMtarANaMtareNa visesahINaM savvattha / etto cautthI bhAsagAhA / (120) 12kodhAdivaggaNAdo sudhdaM kodhassa uttarapadaM . tu / seso aNaMtabhAgo NiyamA tisse padesagge // 173 / / 13vihAsA / edIe gAhAe paraMparovaNidhAe seDhIe bhaNidaM hodi / kohassa jahaNNiyAdo vaggaNAdo ukkassiyAe vaggaNAe padesaggaM visesahINamaNaMtabhAgeNa / etto paMcamIe bhAsagAhAe samukkittaNA / "taM jahA / (121) eso kamo ca koghe mANe NiyamA ca hodi mAyAe / __ lobhamhi ca kiTTIe pattegaM hodi boddhavvo // 174 // vihaasaa| jahA kohe cautyoe gAhAt vihAsA tahA mANa-mAyA-lobhANaM pi NedavvA / mANAdivaggaNAdo saddha mANassa uttarapadaM tu| seso aNaMtabhAgo NiyamA tisse padesagge // 15evaM ceva mAyAdivaggaNAdo0 / lobhAdivaggaNAdo0 / mUlagAhAe vidiyapadamaNubhAgaggeNetti / ettha ekkA bhAsagAhA / taM jahA / (122) paDhamA ca aNaMtaguNA vidiyAdo NiyamasA du aNubhAgo / tadiyAdo puNa vidiyA kameNa sesA guNeNahiyA // 175 / / 'vihAsA / saMgahakiTTi paDucca kohassa tadiyAe saMgahakiTrIe aNubhAgo thovo / vidiyAe saMgahakiTTIe aNubhAgo aNaMtaguNo / paDhamAe saMgahakiTTIe aNubhAgo annNtgunno| evaM mANa-mAyA-lobhANaM pi / "mUlagAhAe tadiyapadaM 'kA ca kAlaNetti / ettha chanbhAsagADAo |''taasiN samukkittaNA ca vihAsA ca / 1. pR0 73 / 2. pR0 74 / 3. pR0 77 / 4. pR0 78 / 5. pR0 79 / 6. pR0 80 / 7. pR0 81 / 8. pR0 82 / 9. pR0 83 / 10. pR0 84 / 11. pR0 85 / 12. pR0 86 / 13. pR0 87 / 14. pR0 88 / 15. pR0 89 / 16. pR0 90 / 17. pR0 91 / 18. pR0 92 / 19. pR0 93 /
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________ 338 jayadhavalA (123) paDhamasamaya kiTTINaM kalo vassaM va do va cattAri / aTTha ca vassANi hiMdI vidiyaTThidIe samA hodi / / 176 / / "vihAsA / jadi koNa uvaTThido kiTTIo vededi tado tassa paDhamasamae vedagassa mohaNIyassa dvidita kammamaTTavassANi / mANeNa uvadvidassa paDhamasamaya kiTTIvedagassa dvidisaMtakammaM cattAri vassANi / mAyAe urvAdissa paDhamasamaya kiTTI vedagassa vevassANi mohaNIyassa TThisisaMtakammaM / lobheNa uvaTThidassa paDhamasamayakiTTIvedagassa mohaNIyassa TThidisaMtakammamekkaM vassaM / "eto vidiyAe bhAsagAhAe samukkittaNA / (124) jaM kiMTTi vedayade javamajjhaM sAMtaraM dusu hiMdIsu / paDhamA jaM guNaseDhI uttaraseDhI ya vidiyA du || 177 // vihAsA / jahA / jaM kiTTi vedayade tisse udayaTThidIe padesaggaM thovaM / vidiyAe dvidIe padesaggamasaMkhejjaguNaM / evamasaMkhejjaguNaM jAva paDhamaTTidIe carimaTThiditi / tado vidiyaTThidIe jA AdiTThidI tisse asaMkhejjaguNaM / to savvattha visesahINaM / javamajjhaM paDhamaTTidIe carimaTTidIe ca vidiyaTTidIe AdiTThidIe ca / 'edaM taM javamajjhaM sAMtaraM dusu dvidIsu / etto tadiyAe bhAsagAhAe samukkittaNA / (125) vidiyaTThidiAdipadA suddha puNa hodi uttarapadaM tu / seso asaMkhejjadimo bhAgo tisse padesagge / / 178 // vihAsA / vidiyA TriTThadIe ukkasiyAe padesaggaM tisse ceva jahaNiyAdo dvidIdo suddha suddhasesaM palidovamassa asaMkhejjadibhAgapaDibhAgiyaM / eto cautthIe bhAsagAhAe samukkittaNA / taM jahA / (126) udayAdi yA TThidIo niraMtaraM tAsu hoi guNaseDhI / udayAdipadesagaM guNeNa gaNaNA diyaMteNa // 179 // 11 vihAsA / udayaTThidipadesaggaM thovaM / vidiyAe TThidIe padesaggamasaMkhejjaguNaM / 12evaM sabvisse paDhamaTThiI / eto paMcamIe bhAsagAhAe samukkittaNA / taM jahA / (127) udayAdisuTThidIsu ya jaM kammaM niyamasA du taM harassaM / pavisadi TThidikkhaeNa du guNeNa gaNaNAdiyaMteNa // 190 // / 13 vihAsA / taM jahA / jaM assi samae udiSNaM padesaggaM taM thovaM / se kAle TThidikkhaeNa udayaM pavisadi padesaggaM tamasaMkhejjaguNaM / 14 evaM savvatya kiTTIvedagaddhAe / etto chaTThIe bhAsagAhAe samukkittaNA / taM jahA / (128) vedagakAlo kiTTIya pacchimAe du niyamasA harasso / saMkhejjadibhAgeNa du sesaggANaM kameNAdhigo // 189 // 1 vihAsA / pacchimakiTTImaMtomuhuttaM vedayadi, tisse vedagakAlo thovo / ekkArasamIe kiTTIe vedagakAlo visesAhio / dasamIe kiTTIe vedagakAlo visesAhio / navamIe kiTTIe vedagakAlo visesAhio / age kiTTI vedakAlo visesAhio / sattamIe kiTTIe vedagakAlo visesAhio / chaTThIe kiTTIe vedagakAlo visesAhio / paMcamIe kiTTIe vedagakAlo visesAhio / cautthIe kiTTIe vedagakAlo visesAhio / tadiyAe kiTTIe vedagakAlo visesAhio / vidiyAe kiTTIe vedagakAlo sisesAhio / paDhamAe kiTTIe vedakAlo visesAhio / viseso saMkhejjadibhAgo / " eto cautthIe mUlagAhAe samukkittaNA / taM jahA / (129) disu gadi bhavesu ya diTThadi aNubhAgesu vA kasAe / kammANi puvvavaddhANi kadisu kiTTIsu ca TThidIsu / / 182 // pu0 98 / 105 / 6. pR0 100 / 12. pR0106 / 112 / 18. pR0 113 / 1. pR0 94 / 2. pR0 95 / 3. pR0 96 / 4. pR0 97 / 5. 7. pR0 101 / 8. pR0 102 / 9. pR0 103 / 10. pR0 104 / 11. pR0 13. pR0 107 / 14. pU0 108 / 15. pR0 10916. 0 111 / 17. pR0
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________ parisiTThANi 339 'edIsse tiNNi bhAsagAho / taM jahA / (130) dosu gadIsu abhajjANi dosu majjANi punvabaddhANi / eiMdiyakAesu ca paMcasu bhajjA Na ca tasesu / / 183 / / vihAsA / edassa khavagassa dugadisamajjidaM kammaNiyamA asthi / taM jahA-tirikkhagadisamajjidaM ca maNusagadisamajjidaM ca / devagadisamajjidaM ca NirayagadisamajjidaM ca bhajiyavvaM / 'puDhavikAiya-AukAiya-teukAiya-vAukAiya-vaNapphadikAiesu tatto ekkekkeNa kAeNa samajjidaM bhajiyavvaM / "tasakAiyaM samajjidaM NiyamA asthi / etto ekkekkAe gadIe kAyehiM ca samajjidallaggassa jahaNNukkassapadesaggassa pamANANugamo ca appAbahuaM ca kAyagvaM / "etto vidiyAe bhAsagAhAe samukkittaNA / (131) 'eiMdiyabhavaggahaNehiM asaMkhajjehiM NiyamasA bddh| egAdeguttariyaM saMkhejehiM ya tasabhavehiM / / 184 // 'edisse gAhAe vihAmA ceva kAyavvA / "etto tadiyAe bhAsAgAhAe smuukkittnnaa|| (132) ukkassayaaNubhAge TThidiukkassANi puvabaddhANi / ___ bhajiyavvANi abhajjANi hoti NiyamA kasAesu // 185 // 11vihAsA / ukkassaTThidibaddhANi ukkassaaNubhAgabaddhANi ca bhajidavvANi / koha-mANa-mAyA-lobhovajuttehiM baddhANi abhajiyavvANi / 12etto paMcamIe mUlagAhAe samukkittaNA / taM jhaa| (133) pajjattApajjetteNa tadhA tthI-puNNavU sayamisseNa / sammatte micchatte keNa va jogovajogeNa / / 186 / / 13ettha cattAri bhAsagAhAo / taM jhaa| (134) pajjattApajjatte micchatta gasae ca sammatte / kammANi abhajjANi du thI purise missage bhajjA // 187 // 14vihAsA / pajjatteNa apajjatteNa micchAiTThiNA sammAiTThiNA NavusayavedeNa ca evaMbhAvabhUdeNa baddhANi NiyamA asthi / itthIe puriseNa sammAmicchAiTThiNA ca evaMbhAvabhUdeNa baddhANi bhajjANi / "etto vidiyAe bhAsagAhAe samukkittaNA / taM jahA / (135) orAliye sarIre orAliyamissae ca joge du / caduvidhamaNa-vacijoge ca abhajjagA sesage bhajjA / / 188 / / . vihaasaa| 1 orAlieNa orAliyamissaeNa cauzviheNa maNajogeNa caumviheNa vacijogeNa baddhANi abhajjANi / sesajogesu baddhANi bhajjANi / etto tadiyabhAsagAhA / taM jahA / (136) adha suda-madiuvajoge hoMti abhajjANi puvvabaddhANi / bhajjANi ca paccakkhe su dosu chadumatthaNANesu // 189 / / "vihAsA / sudaNANe aNNANe madiNANe aNNANe edesu cadusu uvajogesu puvvabaddhANi NiyamA asthi / ohiNANe aNNANe maNapajjavaNANe edesu tisu uvajogesu punvabaddhANi bhajiyavvANi / etyo cautthIe bhAsagAhAe smukkittnnaa| 'kammANi abhajjANi du anngaar-ackkhudNsnnuvjoge| adha ohidasaNe puNa uvajoge hoMti bhajjANi // 190 // 1. pR0 115 / 2. pR0 118 / 3. pR0 119 / 4. pR0 120 / 5. pR0 121 / 6. pR0 122 / 7. pR0 123 / 8. pR0 124 / 9. pR0 125 / 10. pR. 126 / 11. pR0 127 / 12. pR0 128 / 13. pR0 129 / 14. pR0 131 / 15. pR0 132 / 16. pR0 133 / 17. pa.0 134 / 18. pR0 135 /
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________ 340 jayadhavalA vihAsA esA / etto chaTThI mUlagAhA / (138) kiM lessAe baddhANi kesu kammesu vaTTamANeNa / sAdeNa asAdeNa ca liMgeNa ca kamhi khetamhi / / 191 // edisse do bhAsagAhAo / tAsiM samukkittaNA / (139) lessA sAda asAde ca abhajjA kamma sippa liMge ca / khettamhi ca bhajjANi du samAvibhAge abhajjANi // 192 / / "vihAsA / taM jahA / chasu lessAsu sAdeNa asAdeNa ca baddhANi abhjjaanni| kamma sippesu bhajjANi / kammANi jahA - aMgArakammaM vaNNakammaM pavvadakammamedesu kammesu bhjjaanni| savaliMgesu ca bhajjANi / "khetamhi siyA adhologigaM siyA uDaDhalogigaM NiyamA tiriyalogigaM / adhologamaDDhalogigaM ca suddha patthi / 'osappiNIe ca ussappiNIe ca saddhaNatthi / etto vidiyAe bhAsagAe smukkittnnaa| (140) edANi punvabaDhANi hoti savvesu TThidivisesesu / samvesu cANubhAgesu NiyamasA savvakiTThIsu // 193 // "vihaasaa| jANi abhajjANi puvvabaddhANi tANi NiyamA savvesu TThidivisesesu NiyamA samvAsu kiTTIsu / "etto sattamIe mulagAhAe samukkittaNA / (141) egasamayapabaddhA puNa acchuttA kettigA kahiM TThidIsu / bhavabadA acchuttA TThidIsu kahiM kettiyA hoMti // 194 // 'edisse cattAri bhaasgaahaao| tAsiM smukkittnnaa| (142) chaNhamAvaliyANaM acchuttA NiyamasA samayapabaddhA / sanvesu ThidiSisesANubhAgesu ca cauNhaM pi // 195 / / "vihAsA / jatto pAe aMtaraM kadaM tatto pAe samayapabaddho chasu AvaliyAsu gadAsu udIrijjadi / "aMtarAdo kadAdo tatto chasa AvaliyAsa gadAsa teNa paraM chaNhamAvaliyANaM samayapabaddhA udaye acchuddhA bhavaMti / bhavabaddhA puNa NiyamA sabve udaye saMchuddhA bhavaMti / etto vidiyabhAsagAhA / (143) 3jA cAvi bajjhamANI AvaliyA hodi paDhamakiTTIe / puvAvaliyA NiyamA aNaMtarA cadusu kiTTIsa / / "vihaasaa| jaM padesaggaM bajjhamANayaM kodhassa taM padesaggaM savvaM baMdhAvaliyaM kohassa paDhamasaMgahakiTTIe dissai / tado AvaliyAdikkata tisu vi kohakiTTIsu dIsai mANassa ca paDhamakiTTIe |'evN vidiyAvaliyA cadusu kiTTIsu dIsai / tado jaM padesaggaM kohAdo mANassa paDhamakiTTIe gadaM taM padesaggaM tado AvaliyAe puNNAe mANassa vidiya-tadiyAsu mAyAe ca paDhamasaMgahakiTTIe saMkamadi / evaM tadiyA AvaliyA sattasu kiTTIsu tti bhaNNai / 1 kohapadesaggaM saMchanbhamANayaM mAyAe paDhamakiTIe saMpattaM taM padesaggaM tatto AvaliyAdikkata mAyAe vidiya-tadiyAsu ca kiTrI lobhassa ca paDhamakiTIe saMkamadi / evaM cautthI AvaliyA dasasu kiTTIsu . ti bhaNNai / jaM kohapadesaggaM saMchabbhamANaM lobhassa paDhamakiTTIe saMpattaM tado AvaliyAdikkataM lobhassa vidiyatadiyAsu kiTTIsu dIsai / "evaM paMcamI AvaliyA samvAsu kiTTIsu tti bhnnnni| tadiyAe vi bhAsagAhAe attho etyeva pruuvido| Navari samukkittaNA kAyavvA / taM jahA / (144) tadiyA sattasu kiTTIsu cautthI dasasu hoi kiTIsu / teNa paraM sesAo bhavaMti savvAsu kiTTIsu // 197 // 1. pR0 136 / 2. pR0.137 / 3. pR0 140 / 4. pR0 141 / 5. pR0 142 / 6. pR0 143 / 7. 945 / 8. pR0 146 / 9. pR0 148 / 10. pR0 150 / 11. pR0 151 / 12. pR0 152 / 13. 1153 / 14. pR0 154 / 15. pR0 155 / 16. pR0 156 / 17. pR0 157 /
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________ parisiTThANi 'etto cautthIe bhAsagAhAe samukkittaNA / 341 ( 145) ede samayabaddhA acchuttA niyamasA iha bhavammi / sesA bhavabaddhA khalu saMchuddhA hoMti boddhavvA // 198 // edisse gAhAe atyo paDhamabhAsagAhAe caiva paruvido / etto aTThamIe mUlagAhAe samukkittaNA / (146) egasamayabaddhANaM sesANi ca kadimu dvidivisesesu / bhavase sagANi kadisu ca kadi kadi vA egasamaeNa // 199 // ettha cattAri bhAvagAhAo / tAsi samukkittaNA / TThidivi se se bhavasesa gasamayapabaddha sesANi / (147) eka mhi niyamA aNubhAgesu ya bhavaMti sesA anaMtesu / / 200 / / vihAsA / "samayapabaddhasesayaM NAma ki / jaM samayapabaddhassa vedidasaMsagaM padesaggaM dissai tammi aparisesidammi egasamayeNa udaya mAgadammi tassa samayapabaddhassa aNNo kammapadeso vA Natthi taM samayapabaddha se sagaM NAma / evaM caiva bhavabaddha se sayaM / edIe saNNAparUvaNAe paDhamAe bhAsagAhAe vihAsA / taM jahA / ekkashi TThidivisese kadiNhaM samayapabaddhANaM se sANi hojjAsu ? ekkssa vA samayapabaddhassa doNhaM vA tinhaM vA, evaM gaMtUNa ukkasseNa palidovamassa asaMkhejjadibhAgamettANaM samayapabaddhANaM / 'bhavabaddha sesayANi vi evaka mhi dvidivi se se ekkassa vA bhavabaddhassa donhaM vA tinhaM vA, evaM gaMtUNa uvakaseNa palidovamassa asaMkhejjadibhAgamettANaM bhavabaddhAgaM / 'NiyamA anaMtesu aNubhAgesu bhavabaddhase sagaM vA samayapabaddhase sagaM vA / eto vidiyAe bhAsagAhAe samuttiNA / taM jahA / (148) dvidiuttara seDhIe guttarame gAdI bhavase sasamayapabaddha sesANi / uttaraseDho asaMkhejjA || 201 // 10 vihAsA / taM jahA / samayapabaddhasasayamekkammi TThidivisese dosu vA tIsu vA egAdieguttaramukkasseNa visivAdIsu paDhamadvidIe ca samayAhiya udayAvaliyaM mottNa sesAsu savvAsu ThidIsu NANAsamayapabaddhasesANaM NANegabhavabaddhasesayAgaM ca / 11 etto tadiyAe bhAsagAhAe samukkittaNA / (149) ekTThadivisese sesANi Na jattha hoMti sAmaNNA / AvaliMgAsaMkhejjadibhAgo tahi tAriso samayo // 202 // 12 vihAsA / sAmaNNasaNNA tAva / ekammi Thidivisese jamhi samayapabaddha sesayamatthi sA TTidI sAmaNNA ttiNAdanvA / jammi Natthi sA dvidI asAmaNNA tti NAdavvA / 13 evamasAmaNNAo dvidIo ekkA vA do vA ukqasseNa aNutraddhAo AvaliyAe asaMkhejjadibhAgamettIo / ekkekkeNa asAmaNNAo thovAo / dugeNa visesAhiyAo / tigaNa visesAhiyAo / AvaliyAe asaMkhejjadibhAge duguNAo / " AvaliyAe asaMkhejjadibhAge javamajjhaM / 16 samayapabaddhassa ekkekkassa sesagame vikassa dvidIe taM samayapabaddhA thovA / je dosuTThidIsute samayabaddhA visesAhiyA / " AvaliyAe asaMkhejjadibhAge duguNA / " AvaliyAe asaMkhejjadibhAge javamajjha / do hIyamANaTTaNANi vAsapudhattaM / 19 etto cautthAe bhAsagAhAe samukkittaNA / (150) edeNa aMtareNa du apacchimAe du pacchime samae / bhavasamaya sagANi du piyamA tamhi uttarapadANi // 203 // 1. pR0 158 / 2. pR0 159 / 3. pR0 162 / 7. pR0 167 / 8. pR0 168 / 9. pU0 169 / 10. pR0 171 / 13. pR0 176 / 14. pR0 177 / 15. pR0 178 / 16. pR0 181 19. 0 184 / 4. pR0 163 / 5. 164 / 6. pR0 166 / 11. pR0 173 / 12. pU0 / 17. pU0 182 / 18. pR0 175 / 183 /
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalA "vihAsA / samayapabaddhasesayaM jisase hiMdIe Natthi tado vidiyAe dvidIe Na hojja, tadiyAe ThidIe Na hojja, tado cautthIe Na hojja / evamuvakasseNa AvaliyAe asaMkhejjadibhAgamettIsu dvidIsu Na hojja samayabaddhasesa / AvaliyAe asaMkhejjadibhAgaM gaMtUNa niyamA samayapabaddha se saeNa avirahidAo dvidIo / o o avirahidadvidIo tAo egasamayapabaddha sesaeNa avirahidAo thotrAo / aNegANaM samayapabaddhANaM saNa avirahidAo asaMkhejjaguNAo / palidovamassa askhejjadibhAgamettANaM samayapabaddhANaM sesaeNa avirahidAo asaMkhejjA bhaagaa| esA savvA caduhiM gAhAhiM khavagassa parUvaNA kadA / edAo ceva cattAri vi gAhAo abhavasiddhiyapAoge NedavvAo / " tattha pugvaM gamaNijjA jillavaNadvANANa muva desaparUvaNA / ettha duviho uvaso / ekkeNa uvadeseNa kammaTTidIe asaMkhajjA bhAgA pillevaNaTTANANi / ekkeNa uvaeseNa palidovamassa asaMkhejjadibhAgo / jo pavAijjai uvaeso teNa uvadeseNa palidovamassa asaMkhejjadibhAgo asaMkhejjANi vaggamUlANi pillevaNaTTANANi / 'adIde kAle egajIvassa jahaNNae pillevaNaTTANe pillevidapuvvANaM samayapabaddhANameso kAlo thovo / 'samayuttare visesAhio / palidovamassa asaMkhejjadibhAgamette duguNo / 'ThANANamasaMkhejjadibhAge javamajjhaM / 11 NANAguNahANidvANaMtarANi thovANi / eyaguNahANi drANaMtaramasaMkhejjaguNaM / 12 ekahi dvidivisese ekkassa vA samayapabaddhassa sesayaM dohaM vA tinhaM vA ukkasseNa palidovamassa asaMkhejjadibhAgamettANaM samayapabaddhAnaM / evaM caiva bhavabaddhase sANi / paDhamAe gAhAe atyo samatto bhavadi / 13 java majhaM kAyavvaM vissaridaM lihiduM / 342 10 14 vidiyA bhAgAhAe atyo jahAvasarapatto / taM jahA / samayapabaddha se saya me vikase dvidIe hojja, dostI vA / ukkasseNa palidovamassa asaMkhejjadibhAgesu / 15 NillevaNaTTANANamasaMkhejjadibhAge samayapabaddha sayANi / samayapabaddhasesayANi ekkamhi TThidivisese jANi tANi yovANi / dosu dvidivisesesu visesAhiyANi / tiTThidivisesesu visesAhiyANi / palidovamassa asaMkhejjadibhAge javamajjhaM / NANaMtarANi thovANi / " eyamaMtaramasaMkhejjaguNaM / evaM bhatrabaddha sesayANi / 1" vidiyAe gAhAe atyo samatto bhavadi / diyA gAhAe attho / asAmaNNAo dvidIo ekko vA do vA tiSNi vA evamaNubaddhAo ukkaNa palidovamassa asaMkhejjadibhAgo / 19 evaM tadiyAe gAhAe atyo smtto| etto cautthIe gAhAe asyo / mAmaNNadvidIo ekkaMtaridAo thovaao| 20 duaMtaridA visesAhiyA / evaM gaMtUNa palidovamassa amaMkhejjadibhAge javamajjhaM / 21 NANAguNahANi salAgANi thovANi / ekkaMtaramasaMkhejjaguNaM / edamakkha va gassa NAdavvaM / 22 khavagassa AvaliyAe asaMkhejjadibhAgo aMtaraM / imassa puNa sAmaNNANaM dvidINa maMtaraM palidovamassa asaMkhejjadibhAgo / jahA samayapabaddhasesayANi tahA bhavabaddha sesANi kAdavvANi / evaM ca utthI gAhAe tyo samatto bhavadi / aTThamIe mUlagAhAe vihAsA samattA bhavadi / aNNA abhavasiddhiyapAoge parUvaNA / 24 taM jahA / bhavabaddhANaM NillevaNadvANaM jahaNNagaM samayapabaddhassa NillevaNaTThANANaM jahaSNayAdo asaMkhejjAo TThidIo abbhussariNa / 25 tado javamajjhaM kAyabhvaM / jamhi caiva samayapabaddhaNi halevaNaTThANa ANaM javamajjhaM tamhi ceva bhavabaddhaNillevaNa TThANANaM javamajjhaM / 26adIde kAle je samayapabaddhA ekkeNa padesaggeNa pillevidA te thovA / vahi padesehi visesAhiyA / evamaNaM tavaNidhAe anaMtANi TThANANi visesAhiyANi / 27 ThANANaM palidovamassa asaMkhejjadibhAgapaDhibhAge javamajjhaM / 1. pR0 185 / 2. pR0 186 / 3. pR0 187 / 4. pR0 189 / 5. pR0 190 / 6. pR0 191 / 7. pR0 192 / 8. pR0 193 / 9. pR0 194 / 10. pR0 195 / 11. pR0 196 / 12. pR0 197 / 13. pR0 198 / 14. pR0 200 15. pR0 201 / 16. pR0 202 / 17. pR0 203 / 18. pR0 204 / 19. pR0 205 / 20 pR0 206 / 21. pR0 207 / 22. 208 / 23. pR0 210 / 24. pR0 211 | 25. pR0 213 / 26. pR0 215 / 27. pR0 216 /
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________ parisiTThANa 343 'NANaMtaraM zrovaM / egaMtaramaNaMtaguNaM | aMtarANi aMtaraSTThidAe palidovamacchedaNANaM pi asaMkhejjadibhAgo / tarANi yovANi / ekAMta ramaNaMtaguNaM / khavagassa vA akkhavagassa vA samayapabaddhANaM vA bhavabaddhANaM vA aNusamaya Nilleva kAlo egasamaio bahugo / * dusamaio visesahINo / evaM gaMtUNa AvaliyAe asaMkhejjadibhAge duguNahoNo / uka aNusamaya jillevaNakAlo AvaliyAe asaMkhejjadibhAgo / "akkhavagassa egasamaiyeNa aMtareNa nillevidA samayabaddhA vA bhavabaddhA vA thovA / dumamaeNa aMtareNa jillevidA visesAhiyA / evaM gaMtUna palidovamassa asaMkhejjadibhAge duguNA / dvANANamasaMkhejjadibhAge javamajjha / ukkasyaM pi NillevaNaMtaraM palidovamassa asaMkhejjadibhAgo / 'ekkeNa samayeNa pillevijjati samayapabaddhA vA bhavabaddhA vA ekko vA, do vA, tiNNi vA; ukkasseNa palidovamassa asaMkhejjadibhAgo / edeNa vi javamajjhaM / ekkekkeNa Nillevijjati te thovA / 'doNi pillevijjati visesAhiyA / tiSNi pillevijjati visesAhiyA / evaM gaMtUNa palidovamassa asaMkhe dibhAge duguNA / 1deg NANaMtarANi thovANi / ekkaMtarachedaNANi vi asaMkhejjaguNANi / appA bahuaM / 11 savvathovamaNusamaya Nille vaNakaMDayamukkassayaM / je egagamaeNa pillevijjaMti bhavabaddhA te asaMkhejjaguNA / samayapabaddhA egasamayeNa jillevijjati asaMkhejjaguNA / samayapabaddhasesaeNa virahidAo NiraMtarAo dvidIo asaMkhejjaguNAo / 12vAlidovamavaggamUlama saMkhejjaguNaM / NisegaguNahANiTThANaMta ramasaMkhejjaguNaM / bhavabaddhANaM NillevaNaTThANi asaMkhejjaguNANi / samayapabaddhANaM NillevaNadvANANi visesAhiyANi / 13 samayapabaddhassa kammaTThidIe aMto aNusamayaavedagakAlo asaMkhejjaguNo / samayapabaddhassa kammadvidIe aMto aNusamayavedagakAlo asaMkhejjaguNo / 14 sanvo avedagakAlo asaMkhejjaguNo / savvo vedagakAlo asaMkhejjaguNo / kammaTTidI visesAhiyA / "navamIe mUlagAhAe samukkittaNA / (151) kiTTIkadammi kamme TThidi aNubhAgesu kesu sesANi / kammANi puvvabaddhANi jhAdiNANi // 204 // 16 dise do bhAsagAhAo / tAsi samukkittaNA / (152) kiTTIkadammi kamme NAmAgodANi vedaNIyaM ca / vassesu asaMkhejjesu sesagA hoMti saMkhejjA // 205 // vihAsA / 18 kiTTIkaraNe niTTide kiTTINaM paDhamasamayavedagassa NAmAgodavedaNIyANaM dvidisaMtakammamasaMkhejANivANi | mohaNIyassa TThidisaMtakammamaTTavassANi / tinhaM ghAdikammANaM dvidisaMtakammaM saMkhejjANi vassasahassANi / etto vidiyAe bhAsAgAhAe samukkittaNA / (153) kiTTIkadammi kamme sAdaM suhaNAmamuccagodaM ca / baMdha di ca sadasahasse dvidiaNubhAge sudukkasaM / / 206 // 19 vihAsA / kiTTINaM paDhamasamayavedagassa saMjalaNANaM ThidibaMdho cattAri mAsA / NAmAgodavediNI yANaM tiSNaM ceva ghAdikammANaM TThidibaMdho saMkhejjANi vassasahassANi / nAmAgodavedaNIyANamaNubhAgabaMdho tassamayaukkassago / 20 etto tAva do mUlagAhAo thvnnijjaao| " kiTTIvedagassa tAva parUvaNA kAyavvA / taM jahA / kiTTINaM paDhamasamayavedagassa saMjalaNANaM dvidisaMtakammamaTTha vassANi / tinhaM ghAdikammANaM ThidisaMta krammaM saMkhejjANi vassasahassANi / NAmAgodavedaNIyANaM TTidisaMtakammamasaMkhejjANi vassasahassANi / saMjalagANaM ThidibaMdho cattAri mAsA / sesANaM kammANaM dvidibaMdho saMkhejjANi vassasahassANi / 22 kiTTINaM paDhamasamayavedaga pahuDi mohaNIyassa aNubhAgANamaNusamayovaTTaNA / zvaDhamasamaya kiTTI vedagassa ko kiTTI 1. pR0 217 / 2. pR0 218 / 3. 0 219 / 4. 0 220 / 5. 0 221 / 6. pR0 222 / 7. pR0 223 / 8. pR0 224 / 90 225 / 10. 0 226 / 11. 0 227 / 12. pR0 228 / 13. 0 229 / 14. pR0 230 / 15. pR0 231 / 16. pR0 232 / 17. 10 233 / 18. 50 234 / 19. 0 236 / 20 pR0 237 / 21. pR0 238 / 22. pR0 239 / 23. pU0 240 /
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
________________ 344 jayadhavalA udaye ukkassiyA bahugI / baMdhe ukkassiyA aNaMtaguNahINA / bidiyasamaye udaye ukkassiyA aNaMtaguNahINA / baMdhe ukkassiyA aNaMtaguNahINA / 'evaM savvisse kiTTIvedagaddhAe / paDhamasamaye baMdhe jahaNiyA kiTTI tivvANubhAgA / udaye jahaNiyA miTTo aNaMtaguNahINA / viviNasamaye baMdhA (vaddhA) jahaNiyA kiTTI aNaMta guNahINA udaye jahaNiyA aNaMtaguNahINA / evaM savvisse kiTTIvedagaddhAe / samaye samaye NivvaggaNAo jahaNiyAo vi y| esA kohakiTTIe pruuvnnaa| kiTTINaM paDhamasamaye vedagassa mANassa paDhamAe saMgaha kiTTIe kiTTINamasaMkhejjA bhAgA bajjhaMti / sesAo saMgahakTriIo Na bajhaMti / evaM mAyAe / evaM lobhassa vi / kiTTINaM paDhamasamayaredago bArasaNhaM pi saMgahakiTTINamaggakiTrimAdi kAdUNa ekke kisse saMgahakiTTIe asaMkhejjadibhAgaM viNAse di / "kohassa paDhamasaMgahakidi mottaNa sesANamekArasaNDaM saMgahakiTrINaM aNNAo avyAo viDIo nnivttdi| 'tAo apavAo kiTIo kadabhAdo padesaggAdo Nivattedi / bajjhamANayAdo ca saMkAmijjamANayAdo ca padesaggAdo Nivattedi / "bajjhamANiyAdo dhovAo Nivattedi / saMkAmijjamANayAdo asNkhejjgunnaao| jAo tAo bajjhamANayAdo padesaggAdo Nivvattijjati tAo cadusu paDhamasaMgahakiTTIsu / 'tAo kadamammi ogAse ? ekkekkisse saMgahakiTTIe kiTTIaMtaresu / kiM samvesu kiTTIaMtaresu Aho Na samvesu ? Na savvesu / jai Na sabvesu kadamesU aMtaresu apuvAo Nivattayadi / uvsNdrisnnaa| bajjhamaNiyANaM jaM paDhamaM kiTTIaMtaraM tattha patthi / evaM asaMkhejjANi kiTTIaMtarANi avicchidUNa / kiTTIaMtarANi aMtaraTTadAe asaMkhejjANi palidovamapaDhamavaggamUlANi / "ettiyANi kiTTIaMtarANi gaMtUNa apuvvA kiTTI nnivttijjdi| puNo vi ettiyANi kiTTIaMtarANi gaMtUNa apuvvA kiTTI Nivattijjadi / 12bajjhamANayassa padesaggassa mo| tattha jahaNiyAe kiTTIe bajjhamANiyAe bhuaN| vidiyAe kiTrIe visesahINamaNaMtabhAgeNa / / 13tadiyAe visesahINamaNaMtabhAgeNa / cautyIe visesahINaM / evamaNatarovaNidhAe tAva visesahINaM jAva ayuvakiTTimapatto tti / "apuvAe kiTTIe aNaMtaguNaM / apuvvAdo kiTTIdo jA aNaMtarakiTTI tattha aNaMta guNahINaM / 15tado puNo aNaMtabhAgahINaM / evaM sesAsu savvAsu / jAo saMkAmijjamANiyAdo padesaggAdo apuvAo kiTToo NivvattijjaMti tAo dusu ogAsesu / 16taM jhaa| kiTTIaMtaresu ca saMgahakiTTIaMtaresu c| jAo saMgahakiTTIaMtaresu tAo thovaao| 1 jAo kiTTIaMtaresu taaoasNkhejjgunnaao| jAo saMgahakiTTIaMtaresu tAsi jahA kiTTIkaraNe apunvANaM NivattijjamANiyANaM kiTTINaM vidhI tahA kAyayo / "jAo kiTTIaMtaresu tAsi jahA bajjhamANayeNa padesaggeNa apuvvANaM Nivvatti jajamANiyANaM kiThINaM vidhI tahA kaayyo| Navari thovadaragANi kiTIaMtarANi gaMtaNa saMchanamANapadesaggeNa apuvvA kiTTI NivattijjamANigA dissadi / tANi kiTTIaMtarANi pagaNaNAdI palipopamavaggamUlassa asNkhejjdibhaago| 2degpaDhamasamayakiTTIvedagassa jA kohapaDhamasaMgahakiTrI tisse asaMNejjadibhAgI viNAsijjadi / 21kiTTIo jAo paDhamasamaye viNAsijjati tAo bhugiio| jAo vidiyasamaye viNAsijjati tAo asNkhejjgunnhiinnaao| evaM tAva ducarimasamayaaviNaTThakohapaDhamasaMgapakiTTi tti / 22edeNa savveNa ticarimasamayamettIo savvakiTTIsu paDhamavidiyasamayavedagassa kodhassa paDhamakiTTIe avajjhamANiyANaM kittttiinnmsNkhejjdibhaago| 23kohassa paDhamakiTTi vedadayamANassa jA paDhamaTThidI tisse paDhamaTThidIe samayAhiyAe AvaliyAe sesAe edamhi samaye jo vihI taM vihiM vattaissAso / 1. pR0 241 / 2. pR0 242 / 3. pR0 243 1.4. pR0 244 / 5. pR0 245 / 6. pR0 246 / 7. pR0 247 / 8. pR0 248 / 9. pR0 249 / 10. pR0 250 / 11. pR0 251 / 12. pR0 252 / 13. pR0 253 / 14. pR0 254 / 15. pR0 255 / 16. pR0 256 / 17. pR0 257 / 18. pR0260 / 19. pR0 262 / 20. pR0 263 / 21. pR0 264 / 22. pR0 265 / 23. pR0 266 /
Page #378
--------------------------------------------------------------------------
________________ parisiTTANi 345 taM jahA / tAdhe ceva kohassa jahaNNago didi udiirgo| kohapaDhamakiTrIe carimasamayavedago jaado| 'jA puvapavattA saMjalaNANubhAgasaMtakammassa aNusamayamovaTTaNA sA tahA ceva [3] / cadusaMjalaNANaM didibaMdho ve mAsA, cattAlIsaM ca divasA aMtomuttuNA [4] / saMjalaNANaM dvidisaMtakamma cha vassANi aTU ca mAsA maMtomahataNA [5] / tihUM ghAdikammANaM ThidibaMdho dasavassANi aMtomahattaNANi [6] / ghAdikammANaM TridisaMtakamma saMkhejjANi vassANi[7] / sesANaM kammANaM dvidisaMtasammamamaMkhejjANi vassANi [8] / use kAle kohassa . vidiyakiTTIe padesaggamokaDDiyUNa kohassa paDhamadidi karedi / tAdhe kodhassa paDhamasaMgahakiTrIe saMtakammaM do AvaliyabaMdhA dusamayUNA semA, jaM ca udayAvaliyaM paviTuM taM ca sesaM / tAdhe kohassa vidiykittttiivedgo| jo kohassa paDhamakiTTi vedayamANasta vidhI so ceva kohassa vidiyakiTTi vedayamANassa vidhI kAyavvo / taM jhaa| udiSagANaM kiTTINaM bajjhamANINaM kiTTINaM viNAsijjamANINaM appuvvANaM NivvattijjamANiyANa bajjhamANeNa ca padesaggeNa saMchubhamANeNa ca padesaggeNa NivattijjamANiyANaM / ettha saMkamamANayassa padesaggassa vidhi vttissaamo| taM jhaa| kodhavidiya kiTrIdo padesaggaM kohata diyaM ca mANapaDhamaM ca gacchadi / kohassa tadiyAdo kiTrIdo mANassa paDhamaM ceka gacchadi / mANassa paDhamAdo kiTTIdo mANassa vidiyaM tadiyaM mAyAe paDhamaM ca gacchadi / mANassa vidiyaviTTIdo mANassa tadiyaM ca mAyAe paDhamaM ca gacchadi / mANassa tadiyakiTTIdo mAyAe paDhamaM gacchadi / mAyAe paDhamAdo padesaggaM mAyAe vidiyaM tadiyaM ca lobhassa paDhamakiTTi ca gacchadi / mAyAe vidiyAdo kiTTIdo padesaggaM mAyAe tadiyaM lobhassa paDhamaM ca gacchadi / mAyAe tadiyAdo kiTTIdo padesaggaM lobhassa paDhamaM gcchdi| lobhassa paDhamAdo kiTTIdo padesaggaM lobhassa vidiyaM ca tadiyaM ca gacchadi / lobhassa vidiyAdo padesagaM lobhasrA tadiyaM gacchadi / jahAM kohassa paDhamakiTTi vedayamANo caduhaM kasAyANaM paDhamakiTTIo baMdhadi / kimevaM ceva kodhassa vidiyakiTTi vedemANo caduNhaM kasAyANaM vidiyakiTTIo baMdhadi, Aho Na, vattabvaM / kitha khu / samAsalavakhaNaM bhaNissAmo / jasma jaM kiTTi vedayadi tassa kasAyassa taM kiTTi baMghadi, sesANaM kasAyANaM paDhamakiTTAo baMdhadi / 10kodhavidiyakiTTIe paDhamasamae vedagassa ekkArasasu saMgahakiTTIsu aMtaraviTTINamappAbahuvaM vttissaamo| taM jahA / samvatthovAo mANassa paDhamAe saMgahakiTTIe aNtrkittttiio| vidiyAe saMgahakiTTIe aMtarakiTTIo visesaahiyaao| "tadiyAe saMgahakidrIe aMtarakTriIo visesaahiyaao| kohassa tadiyAe saMgahakiTIe aMtarakiTIo visesAhiyAo / mAyAe paDhamAe saMgahakiTrIe aMtarakiTrIo visesaahiyaao| vidiyAe saMgahakiTTIe aMtarakiTTIo vise saahiyaao| tadiyAe saMgahakiTTIe aMtarakiTTIo visesAhiyAo / lobhassa paDhamAe saMgahakiTTIe aMtarakiTTIo vise sAhiyAo / vidiyAe saMgahakiTTIe aMtarakiTTIo visesaahiyaao| tadiyAe saMgahakiTTIe aMtarakiTTIo visesaahiyaao| kohassa vidiyAe saMgahakiTTIe aMtarakiTTIo saMkhaijjaguNAo / 12padesaggassa vi evaM ceva appaabh| ___13kohassa vidiyakiTTi vedayamANassa jA paDamadidI tisse paDamaTThidIe Avaliya-paDiAvaliyAe sesAe AgAlapaDiAgAlo vocchinnnno| tisse ceva paDhamaTridIe samayAhiyAe AvaliyAe saMsAe tAhe kohassa vidiyakiTTIe crimsmyvedgo| tAdhe saMjalaNANaM TidibaMdho ve mAsA bIsaM ca divasA desUNA / 14tiNhaM ghAdikammANaM didibaMdho vAsapadhattaM / sesANaM kammANaM ThidibaMdho saMkhejjANi vassasahassANi / saMjalaNANaM TridisaMtakammaM paMca vassANi cattAri mAsA aMtomuhattaNA / tiNDaM ghAdikammANaM ThidisaMtakammaM saMkhejjANi vassasahassANi / NAmAgodavedaNIyANaM ThidisaMtakammamasaMkhejjANi vassANi / 1.50 267 / 2. pR0 268 / 3. pR0 269 / 4. pR0 270 / 5. pR0 271 / 6. pR0 272 / 7. pR0 273 / 8. pR0 274 / 9. pR0 275 / 10. pR0 276 / 11. pR0 277 / 12. pR0 278 / 13. pR0 279 / 14. pR0 280 /
Page #379
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalA tado se kAle kohassa tadiyakiTTIdo padesagga mokaDDiyUNa paDhamaTTidi karedi / 'tAdhe kohassa tadiyasaMgahakiTTIe aMtara kiTTINamasaMkhejjA bhAgA udiNNA / tAsi caiva asaMkhejjA bhAgA baNjhati / jo vidiyakiTTi vedayamANassa vidhI so ceva vidhI tadiyakiTTi vedayamANassa vi kAyavvo / tadikiTTi vaimANassa jA paDhamaTThidI tisse paDhamaTTidIe AvaliyAe samayAhiyAe sesAe carimasamayako vedago / jahaNNago ThidiudIrago / tAdhe dvidibaMdho saMjalaNANaM do mAsA paDivaNNA / saMtakammaM cattAri vANi puSNANi / 346 se kAle mANasa paDhamakiTTimokaDDiyUNa paDhamaTThidi karedi / jA ettha savvamANavedagaddhA tisse vedagaddhAe tibhAgamettA paDamaTTidI | tado mANassa paDhamakiTTi vedemANo tisse paDhamakiTTIe aMtarakiTTINamasaMkhejje bhAge vedayadi / tado udiSNAhito visesahINAo baMdhadi / "sesANaM kasAyANaM paDhamasaMgahaviTTIo baMdhadi / azva vihiNA ko paDhamakiTTI vedidA teNetra vidhiNA mANassa paDhamakiTTi vedayadi / kiTTIviNAsaNe bajjhamANasaMkAmijjamAeNa ca padesaggeNa apuvvANaM kiTTINaM karaNe viTTINaM baMdhodaya NivvaggaNa karaNe edesu karaNesu Natthi NANattaM, aNNesu ca abhaNidesu / edeNa kameNa mANapaDhamakiTTi vedayamANassa jA paDhamaTTidI tisse paDhamadvidIe jAdhe samayAhiyAvaliyA sesA tAce tinhaM saMjalaNANaM ThidibaMdho mAso vIsaM ca divasA aMtomuhuttUNA / saMtakammaM tiSNi vastrANi cattAri mAsA ca aMtomuhuttUNA / se kAle mANasa vidiyakiTTIdo padesaggamokaDDiyUNa paDhamaTThidi karedi / teNeva vihiNA saMpatto mANasa viyi kiTTi vedayamANassa jA paDhamaTTidI tisse samayA hivAliyasesA tti / 'tAdhe saMjalaNANaM dvidibaMdho mAso' dasa ca divasA deNA / saMtakambhaM do vassANi aTTa ca mAsA desUNA / sekAle mAtadikiTTIdo padesagga mokaDDiyUNa paDhamaTThidi karedi / teNeva vihiNA saMpatto mANasa diyaTTi vedayamANassa jA paDhamaTTidI tisseAvaliyA samayahiyAbhettI sesA tti / tAdhe mANassa carimasamayavedago | tA tinhaM saMjalaNANaM TTidibaMdho mAso paDipuNNo / saMtakammaM ve vassANi paDipuNNANi / do se kAle mAyA paDhamakiTTIe padesagga mokaDDiyUNa paDhamaTTidi karedi / teNeva vihiNA saMpatto mAyApaTTi vedayamANassa jA paDhamaTTidI tisse samayAhiyA valiyA sesA tti / tAthe ThidibaMdho donhaM saMjagANaM paNuvIsa divasA desuNA / TThidisaMtakrammaM vassamaTTa ca mAsA desUNA / se kAle mAyAe vidiyakiTTIdo padesagga mokaDDiyUNa paDhamaTThidi karedi / so vi mAyAe didiyakiTTIvedago va vihiNA saMpatto mAyAe vidiyakiTTi vedayamANassa jA paDhamaTTidI tisse paDhamaTTidIe AvaliyA samagrAhiyA sesAti / tAdhe TThidibaMdho vIsa divasA desUNA / 1deg dvidisaMtakammaM solasa mAsA desUNA / sekAle mAyA tadikiTTIdo padesagga mokaDDiyUNa paDhamaTThidi karedi / teNeva vihiNA saMpatto etadikiTTi vedagassa paDhamadvidIe samayAhiyAvaliyA sesA tti / tAdhe mAyAe carimasamayavedago / tA donhaM saMjalaNANaM dvidibaMdho addhamAso paDivaNNo / TThidisaMtakammamekkaM vassaM paDivuNNaM / tinhaM ghAdikammANaM ThidibaMdho mAsapudhattaM / tinhaM dhAdikammANaM dvidisaMsakammaM saMkhejjANi vassasahassANi / idaresi kammANaM [TThidibaMdho saMkhajjANi vassANi / ] TThidisaMtakammaM asaMkhejjANi vastrANi / "do se kAle lobhassa paDhamakiTTIdo padesagga mokaDDiyUNa paDhamaTThidi karedi / 12 teNeva vihiNA saMpatto lobhassa paDhamakiTTi vedayamANassa paDhamadvidIe samayAhiyAvaliyA sesA tti / tAdhe lobhasaMjalaNassa TThidibaMdho aMtomuttaM / dvidisaMtakammaM pi aMtomuhuttaM / 13 tinhaM ghAdikammANaM ThidibaMdho divasapudhattaM / sesANaM kammANaM 1. pu0 281 / 2. pu0 282 / 3. pR0 283 / 4. pu0 284 / 5. pR0 286 / 6. pR0 287 / 7. pR0 288 / 8. pR0 289 / 9 0 290 / 10. pR0 291 / 11. pR0 292 / 12. pR0 293 / 13. pu0 294 //
Page #380
--------------------------------------------------------------------------
________________ parisiTThANi 347 vAsapudhattaM / dhAdikammANaM TidisaMtakammaM saMkhejjANi vssshssaanni| sesANaM kammANaM asaMkhejjANi vassANi / tatto se kAle lobhassa vidiyakiTTIdo padesasamokaDDiyUNa paDhamaTThidi karedi / tAdhe ceva lobhassa . vidiyakiTTIdo ca tadiyakiTTIdo ca padesaggamokaDDiyUNa suhumasAMparAiyakiTTIo NAma karedi / 'tAsiM suhumasAMparAiyakiTTINaM kamhi ThANaM? tAsiM DhANaM lobhassa tadiyAe saMgahakiTTIe hettttdo| jArimI kohassa paDhamasaMgahaviTTI, tArisI esA suhumNsaaNpraaiykittttii| kohassa paDhamasaMgahakiTTIe aMtarakiTTIo thovaao| kohe saMchuDhe mANassa paDhamasaMgahakiTTIe aMtarakiTTIo vise saahiyaao| mANe saMchuddhe mAyAe paDhamasaMgahakiTTIe aMtarakiTTIo visesAhiyAo / mAyAe saMchuddhAe lobhassa paDhamasaMgahakiTTIe aMtarakiTrIo vimesaahiyaao| suhamasAMparAiyakiTIo jAo paDhamasamaye kadAo tAo visesaahiyaao| "eso viseso aNaMtarANaMtareNa sNkhejdibhaago|| suhumasAMparAiyakiTTIo jAo paDhamasamaye kadAo tAo bahugAo / vidiyasamae apuvAo kIraMti asaMkhejjaguNahINAo / aNaMta rovaNidhAe savvisse suhumasAMparAiyakiTTIkaraNaddhAe apuvAo suhumasAMparAiyakiTTIo asaMkheja guNahINAe seDhIe koraMti / "suhumasAMparAiyakiTTIsu jaM paDhamasamaye padesaggaM dijjadi taM tho / vidiyasamaye asaMkhejjagaNaM / evaM jAva carimasamayAdo tti asaMkhejjagaNaM / sUhamasAMparAiyakiTTIsu paDhamasamaye dijjamANagassa padesaggassa se DhiparUvaNaM vttissaamo| taM jhaa| jahaNiyAe kiTTIe padesaggaM bahuaM / vidiyAe visesahINamaNaMtabhAgeNa / tadiyAe visesahINaM / 'evamaNaMtarovaNidhAe gaMtUNa carimAe suhusatAMparAiyakiTTIe padesaggaM vigesahoNaM / carimAdo suhumasAMparAiyakiTTIdo jahaNiyAe bAdaraMsAMparAiyakiTTIe dijjamANagaM padesaggamasaMkhejjaguNahINaM / tado visesahINaM / "suhamasAMparAiyakiTTIkArago vidiyasamaye apuvAo suhamasAMparAiyakiTTIo karedi asNkhejjgunnhiinnaao| tAo dosu ThANesu karedi / taM jahA / paDhamasamaye kadANaM heTThA ca aMtare ca / heTThA thovAo / aMtaresu asNkhejjgunnaao| 'vidiyasamaye dijjamANagassa padesaggassa seDhiparUgvaNA / jA vidiyasamae jahaNiyA suhamasAMparAiyakiTTI tisse padesaggaM dijjadi bahuaM / vidiyAe kiTIe aNaMtabhAgahINaM / evaM gaMtUNa paDhamasamaye jA jahaNiyA suhumasAMparAiyakiTTI tattha asaMkhejjadibhAgahINaM / tatto aNaMtabhAgahINaM jAva apuvvaM NivvattijjamANagaM Na pAvadi / 'apuvAe NivattijjamANigAe kiTTIe asaMkhejjadibhAmuttaraM / puvaNibvattidaM paDijjamANagassa padesaggassa asaMkhejjadibhAgahINa / paraM paraM paDivajjamANagassa aNaMtabhAgahINaM / jo vidiyasamaye dijjamANagassa padesaggassa vidhI so ceva vidhI sesesu vi samae su jAva carimasamayabAdarasAMparAiyo tti / suhamasAMparAiyakiTrIkAragassa kiTrIsu dissamANapadesaggassa seDhiparUvaNaM / taM jhaa| "jahaNiyAe suhamasAMparAiyakiTTIe padesaggaM bahugaM / tatto aNaMtabhAgahINaM jAva carimasuhamasAMparAiyakiTri ti / tado jahaNiyAe bAdaraMsAMparAiyakiTTIe padesaggamasaMkhejjaguNaM / esA se DhiparUvaNA jAva carimasamayabAdarasAMparAio tti / paDhamasamayasuhumasAMparAiyassa vi kiTTIsu dissamANapadesaggassa sA ceva seDhiparUvaNA / 12Navari secIyAdo jadi bAdarasAMparAiyapiTTIo dharedi tattha padesagaM visesahINaM hojja / suhumaMzAMparAiyakiTTIsu kIramANIsa lobhassa carimAdo bAdarasAMparAiyakiTrIdo suhamasAMparAiyakiTrIe saMkamadi padesaggaM thovaM / lobhassa vidiyakiTIdo carimabAdarasAMparAiyakiTTIe saMkamadi padesagaM saMkhejjaguNaM / "lobhassa vidiyakiTTIdo suhumasAMparAiyakiTrIe saMkamadi padesaggaM saMkhejjaguNaM / 1. pR0 296 / 2. pR0 298 / 3. pR0 299 / 4. pR0 300 / 5. pR0 301 / 6. pR0 302 / 7. pR0 303 / 8. pR0 304 / 9. pR0 305 / 10. pR0 306 / 11. pR0 307 / 12. pR0 308 / 13. pR0 309 / 14. pR0 310 /
Page #381
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayadhavalA paDhasamaya kiTTI vedagassa kohassa vidiyakiTTIdo mANassa paDhamasaMgahakiTTIe saMkamadi padesaggaM thovaM / "kohassa tadiya kaTTIdo mANassa paDhamAe saMgahakiTTIe saMkama dipadesaggaM visesAhiyaM / mANassa paDhamAdo saMgahafaghat mAyAe paDhamakiTTIe saMkamaNadi padesaggaM visesAhiyaM / mANassa vidiyAdo saMgahakiTTIdo mAyAe paDhamasaMgaha kiTTIe saMkamadi padesaggaM visesAhiyaM / mANassa tadiyAdo saMgaha kiTTIdo mAyAe paDhamasaMgaha kiTTIe saMkramadi padesaggaM visesAhiyaM / mAyAe paDhamasaMgaha kiTTIdo lobhassa paDhamamAe saMgaha kiTTIe saMkamadi padesaggaM visesAhiyaM / mAyAe vidiyAdo saMgaha kiTTIdo lobhassa paDhamAe saMgahakiTTIya saMkamaDhi padesaggaM visesAhiyaM / mAyAe tadiyAdo saMgaha kiTTodo lobhassa paDhamAe saMgahakiTTIe saMkamadi padesagaM vise sAhiyaM / lobhassa paDhamakiTTIdo lobhassa ceva vidiyasaMgaha kiTTIe saMkamadi padesaggaM visesAhiyaM / lobhassa ceva paDhamasaMgaha kiTTIdo tassa ceva tadiyasaMgaha kiTTIe saMkamadi padesaggaM visesAhiyaM / kohassa paDhamasaMga kiTTIdo mANassa paDhamasaMgaha kiTTIe saMkamadi padesaggaM saMkhejjaguNaM / kohassa ceva paDhamasaMgaha kiTTI do kohassa caiva tadiyasaMgaha kiTTIe saMkamadi padesaggaM visesAhiyaM / kohassa paDhamasaMga haviTTIdo kohassa ceva vidiyasaMgaTTie saMkramadi padesaggaM saMkhejjaguNaM / eso padesasaMkamo aikkaMto vi ukkhedido suhumasAMparAiya kiTTI kI ramANIsu Asao tti kAdUNa | sumasAM parAi kaTTI paDhamasamaye dijjadi padesaggaM thovaM / vidiyasamaye asaMkhejjagugaM jAva carimasamayAdo tti tAva asaMkhejjaguNaM / edeNa kameNa lohassa vidiyakiTTi vedayamANassa jA paDhamaTTi dI " tisse paDhamadI AvA samayAhiyA sesA tti tamhi samaye carimasamayabAdarasAMparAio / tamhi ceva samaye lobhassa carimasamayabAdara sAMparAiyakiTTI saMkubbhamANA saMchuddhA / lobhassa vidiyakiTTIe vi doAvaliyabaMdhe samayUrNa mottUNa udayAvaliyapavi ca mottUNa sesAo vidiyakiTTIe aMtara kiTTIo saMchubbhamANIo saMchudrAo ! tamhi ceva lobhasaMjalaNassa dvidibaMdho aMtomuttaM / 'tirahaM ghAdikammANaM TTidibaMdho ahorattassa aMto / nAmA- goda-vedaNIyANaM bAdaramAMparAiyassa jo carimo dvidibaMdho so saMkhejjehi vassasahammehiM hAidUNa vassassa aMto jAdo / caribhasamayabAdaramAM parAiyassa mohaNIyassa TTi disaMtakammamaMtomRhuttaM / tinhaM ghAdikammANaM TTidisaMtakammaM saMkhejjANi vassasahassANi / NAmA- goda-vedaNIyANaM dvidisaMtakammama saMkhaMjjANi vassANi / 348 sekAle paDhasamaya humasAMparAiyo jAdo / 'tAdhe ceva suhumasAMparAiya kiTTINaM jAo dvidIo tado TTi dikhaMDayamAgAidaM / tado padesagga mokaDDiyUNa udaye thovaM diSNaM / 10 aMtomuhuttaddhamettamasaMkhejjaguNAe Dhoe / guNase DhiNikkhevo sumasAMparAiyadvAdo visesuttaro / guNaseDhisIsagAdo jA aNaMtaradvidI tattha asaMkhejjaguNaM / 11 tatto vigahINaM tAva jAva puvvasamaye aMtaramAsI, tassa aMtarassa carimAdo aMtararrASTThidIdo tti | 12 carimAdo aMtaradvidIdo puvvasamaye jA vidiyaTTidI tisse AdiTTidIe dijjamANage padesaggaM saMkhejjaguNahINaM / tatto visesahINaM / paDamasamaya suhumasAM parAiyassa jamokaDDijjadi padesaggaM tamedIe seDhIe Nivikhavadi / vidiyasamae vi evaM ceva / tadiyasamae vi evaM ceva / esa kamo okaDidUNa NisiMcamANagassa padesaggassa tAva jAva suhumasAMparAiyasma paDhamaTTidikhaMDayaM NissevidaM ti / 14 vidiyAdo ThidikhaMDayAdo okaDDiyUNa jaM padesaggamudave dijjadi taM thotraM / tado dijjadi asaMkhejjaguNAe seDhIe tAva jAva guNa seDhilIsayAdo uparimANaMtarA ekkA dvidi tti / tado visesahINaM / etto pAe suhumasAMparAiyassa jAva mohaNIyassa dvidivAdo tAva esa kamo / 1. pR0 311 / 2. pR0 312 / 3. pR0 7. pR0 318 / 8. pR0 319 / 9. pR0 320 / 13. pR0 324 / 14 pR0 325 / 313 / 4. pR0 314 / 5. pR0 315 | 6. pR0 317 ! 10 pR0 321 / 11. pU0 322 / 12. pR0 323 /
Page #382
--------------------------------------------------------------------------
________________ parisidvANi 349 paDamasamayasuhu masAM parAiyassa jaM dissadi padaisaggaM tassa seDhiparUpaNaM vattaissAmI / taM jahA / paDhamasamayasuhumasAM parAiyassa udaye dissadi padesaggaM thovaM / vidiyAe dvidIe asaMkhejjaguNaM dIsadi / evaM tAva jAva guNase DhisIsati / guNase DhisIsayAdo aNNA ca ekkA TTidi ti / tatto visesahINaM tAva jAva carimaaMtaradviditi / tatto asaMkhejjaguNaM / tatto visesahINaM / esa kamo tAva jAva suhumasAMparAiyassa paDhamaTTidikhaMDayaM carimasamayaaNillevidaM tti / paDhame dvidikhaMDae gillevide jaM udaye padesaggaM dissadi taM thovaM / vidiyA dvidIe asaMkhejjaguNaM / evaM tAva jAva guNaseDhisIsayaM / guNaseDhisIsayAdo aNNA ca ekkA TThiditti asaMkhejjaguNaM dissadi / tatto visesahINaM jAva ukkassiyA mohaNIyassa dviditti / sumasAM parAiyassa paDhamaTThidikhaMDae paDhamasamayaNillevide guNa seDhi mottUNa keNa kAraNeNa sesigAsu TThidI eyagovucchA seDhI jAdA tti ? edassa sAhaNaTThamimANi appAbahuapadANi / taM jahA / savvatthovA suhumasAMparAiyaddhA / paDhamasamaya suhumasAM parAiyassa mohaNIyassa guNase DhiNikkhevo visesAhio / aMtaraTThadIo saMkhejjaguNAo / suhumasAMparAiyasa paDhamaTThidikhaMDayaM mohaNIye saMkhejjaguNaM / paDhamasamaya suhumasAMpa isa mohaNIyassa TThisaMtakammaM saMkhejjaguNaM / lobhassa vidiyakiTTi vedayamANassa jA paDhamaTThidI tisse paDhamaTTidIe jAva tiNi AvaliyAo sesAo tAva lobhassa vidiyakiTTIr3ho lobhassa tadiyakiTTIe saMchubbhadi padesaggaM, teNa paraM Na saMchubbhadi; savvaM suhumasAMparAiyakiTTIsu saMchunbhadi / lobhassa vidiyakiTTi vedayamANassa jA paDhamaTTidI tisse paDhamaTTidIe avaliyAe samayAhiyAe sesAe tAdhe jA lobhassa tadiyakiTTI sAM savvA niravayavA humasAM parAiyakiTTIsu saMkaMtA / jA vidiyakiTTI tisse do AvaliyA mottUNa samayUNaM udayAvaliyapavica se sajyaM suhumasAMparAiyakiTTIsu saMkaMtaM / tAdhe carimasamayabAdarasAMparAio mohaNIyassa carimasamayabaMdhago / sekAle paDhasamayahumasAMparAio / tAdhe suhumasAMpa rAi ya kiTTINamasaMkhejjA bhAgA udiNNA / heTThA aNudiSNAo thovAo / uvari aNudiSNAo visesAhio / majjhe udiSNAo suhumasAMparAiyakiTTIo asaMkhejjaguNAo / suhumasAM parAiyassa khejjesu TThidikhaMDaya sahassesu gadesu jamapacchimaM dvidikhaMDayaM mohaNIyassa tamhi TThidikhaMDaye ukkIramANe jo mohaNIyassa guNaseDhiNivakhevo tassa guNaseDhiNivakhevassa aggaggAdo saMkhejjadibhAgo AgAido / tamhi TThidikhaMDAe ukkiNNe tado pahuDi mohaNIyassa Natthi dvididhAdo / jattiyaM sumasAM parAiyaddhAe sesaM tattiyaM mohaNIyassa dvidisaMtakammaM sesaM / ettige /
Page #383
--------------------------------------------------------------------------
________________ 350 a va ca aNNAiriya vakkhANAiriya cuNasuta cuNiputta vakkhANado visesapaDivattI hoi 2 aitihAsika nAmasUcI pR0 25 199 1 aNNe puNa AiriyA kiTTIsu phaTesa ca esA caiva gopucchA hoditti bhata 2 tattha puvvaM bhamaNijjA jillevaTThANANamuvadesa parUvaNA ektreNa uvadeseNa kammaTTidIe asaMkhejjA bhAgA pillevaNaTTaNANi ekkeNa uvadeseNa palidovamassa asaMkhejja di bhAgo acchu aNagAra 3 granthanAmollekha aNubaddha aNubhAga aNubhAgagga 192 210 4 nyAyokti 165 25 upadezabheda 190 190 191 54 218, 221 140 135 146, 148, 151 135 176, 204 67 suttayAra suttayAra sUtrakAra cUliyA pavAijjamANa uvadesa 70,72,89 4 3 jo pavAijjai uvaeso teNa uvadeseNa palidovamassa asaMkhejjadibhAgo asaMkhejjANi pillevaNa ThANANi vicitrA zailI sUtrakArANAM iti nyAyAt 198 athavA evamettha javamajjhaM kAyavyamidi aNNe vakkhANAriyA maNaMti ....Na samIcInAmedaM vakkhANaM, egaTThadivisayANaM samayapavaddhasesayANaM javamajjhaparUNAvasare NANATTidivisayANaM tesi javamajjhaparUvaNAe asaMbaddhattAdo | 191 6 mUlagAthA cUrNi sUtragata zabdasUcI isa sUcI meM jo pAribhASika zabda aneka bAra Aye haiM unheM adhikase adhika cAra bAra taka saMgRhIta kiyA hai tathA isameM saMkhyAvAcI, kAlavizeSako sUcita karanevAle aura karmaparyAyavAcI zabdoM ko saMgRhIta kiyA gayA hai| a akAraga akkhavaga agArakamma acakkhudaMsaNa aNumaNivaNa (kANDaka 21 "1 aNuva anaMtara ataropaNadhA aNNANa aMtara pR0 198 305 198 210 193 attha atyasaNNA 192 199 199 219, 210 227 239 153 35, 253 134 150, 151, 184, 208 48, 52, 53 11
Page #384
--------------------------------------------------------------------------
________________ mUlagAthA cUNisUtragata zabdasUcI 351 249 143 124 203, 207, 217 226 adhologiga 142 apacchima 184 apajjatta 128, 129, 131 apuvva 25, 28, 32, 33 apuvakiTTI 287 apuvvaphaddaya 4, 9, 37 avajjhamANiya 265 abhajja 115, 126, 129, 133 abhajjaya 132 abhavasiddhiyapAogga 189, 210 avirahida 186, 187 avirahidahidi asAda 136, 140 asAmaNNa 175, 176 aMgArakamma 140 aMsa assakaNNakaraNa assakaNNakaraNaddhA A AukAiya 120 Adihidi Adipada Adiphaddaya AdivaggaNA 9, 22, 61, 85 Avaliya 148 187 uvasaMdarisaNI uvasaMdarisaNA ussappiNI e eiMdiya eiMdiyabhava grahaNa egatara egaMtarachedaNa eyaguNahANiTThANaMtara o okaDDaNa ogAsa orAliya orAliyamissa orAliya sarIra osappiNI ohiNANa ohidasaNa karaNa kamma kasAya kAya kiTrI kiTTIaMtara kiTTIkaraNa kiTIkaraNaddhA kiTTIvedaga kiTTIkaraNaddhA kiTTIlakkhaNa 55, 56, 57 248, 255 133 132, 133 132 143 134 47, 54, 187 62, 136, 137, 140 101 102 115, 120, 122 5, 6, 37, 58, 59, 62 10, 11, 12 4, 55 96, 97, 238 146, 241 i itthI 58 kitha 275 kisa kodhapaccimapada koha ukkaDDaga ukhedida uTTakaDaseDhi uDDhalogiga uttarapada uttaraseDhi udayaTTidi uvajoga uvaTTida uvadesa uvadesaparUvaNA 55, 56, 57 315 34, 35 142 86, 88 98, 169 66, 100, 105 128, 134 51, 95, 96 190, 191, 192 190 kohakiTTI kha khavaga khu khetta ga gadi gaNaNAdiyaMta gAhA 15, 189, 208 275 136, 137 113, 115, 225 104, 106 115, 194, 204 58, 98, 104 uvasAmaga guNase Dhi
Page #385
--------------------------------------------------------------------------
________________ 352 guNavikheva guDhI ca carimakiTTI rimakiTTI aMtara carimaTThadi cha chaTThadalliga chadumatthaNANa javamajjha jahaNa kiTTI joga ja Ta Na ta tha Thidiuttara se i TThidi udIraNA TThikkhiya saya veda NANAguNahANidvANaMtara guNahANi salAgA hAtira NAnaMtara Nikkheva Nirayagadi pillevaNaTTANa pillevaNaMtara pille vida NizvaggaNakaraNa NizvattijjamANiya NisegaseDhiparUvaNA tasa tasakAiya tasabhava tirikkhagadi tiriyalogiga tibvamaMdadA tthI teukAiya rasaguNa thI jayadhavalA 328 7, 8, 23 13 101 40 133 98, 101, 102 128, 132 169 266 107 128, 129 131 196 207 195 202, 207, 217 11 119 201, 211 223 215, 221 287 257, 271 252 1.15 121 124 118 142 5 128 120 74 129 da pa ba dijjamANaMya dijjamANaya devagadi padesaraMga paccatrakha pacchima pacchimakiTTI pacchimapada pajjatta DiAvaliya paDivadamANaga paTTa kiTTI aMtara paDhamaTTidi padesagga paraMparovaNidhA palidovamacchedaNa pavvadakamma pAai puDhavikAiya puvvaphaddaya puNvabaddha purisa puNvAlaviyA puM bajjhamANaya bajjhamANiya bajjhamANI bAdarasAM parAiya kiTTI bha bhajja bhava bhavabaddha bhavabaddha sesa bhavabaddhasesaga bhavabaddhasesaNa bhavasesaga bhavasesaya bhAsagAhA 29, 30, 36 27, 33 119 70 133 109, 184 111 58 128, 129, 131 279 57 153 13, 14 41, 65, 66 22, 27, 33, 77 87 195 140 150 120 4, 37 113, 115, 126 129, 131 153 128 246, 250, 252 247, 250 271 308, 309 115, 129, 132 158 146, 152, 165 97 169 166, 168, 203 159, 162 169 49, 58, 63, 68
Page #386
--------------------------------------------------------------------------
________________ 353 120, 121 122 146, 148, 150 169 162 164, 171 173 275 G 58,64,83 128, 129 141 mUlaMgAthA cUMNisUtragata zabdasUcI 132, 133 samajjida 34 .4.samajjidalagga 118 samayapabaddha samayapabaddhasesa samayapavaddhasesaga 127 samayapabaddhasesaya 4 samAvibhAga samAsalakkhaNa 127 samukkittaNA 128,129 sammatta sammAiTri sammAmicchAiTTi 129 samvaliMga 47, 48 savvasamAsa sAda 136, 137 sAmaNNa 136, 137, 140 sAsaNNadidi 127 sAmaNNasaNNA sippa 81, 82 suttaphAsa 83, 85, 86 sudauvajoga 132, 133 suddha 120 suddhasesa 140 secIya 120 271 seDhiparUvaNa __65, 68, 101 198 sesaga 50, 51, 55, 61 saMkAmijjamANaya 82 saMkhevapada 109, 111, 112 saMgahakiTTI saMgahakiTTIaMtara ma maNajoga maNajjavaNANa maNusagadi madiuvajoga madiNANa mANa mANakiTTI mAyakiTTI mAyA micchatta micchAiTri missaga lakkhaNa lahaAlAva liMga lessA lobha lobhakiTTI vaggaNagga vaggaNA vacijoga vaNapphadikAiya vaNNamma vAukAiya viNAsijjamANI vidiyaTThidiya vissarida vihAsA vihAssagaMtha vihAsida vedagakAla vedidasesaga vaNNakamma sa saNNaparUvaNA 136, 137, 140 173, 175 205, 208 4 137, 141 133, 134 86, 88, 102, 103 seDhi 308 15, 87. 27 sesa 73 sesaya 181 187 246, 247 6, 7, 9, 278 140 saMchucha 152, 158 saMchuDamANaya 7. jayadhavalATIkAgata vizeSa zabdasUcI abhavasiddhiyapAbhoga avaMtarakiTTI 272, 273 avayavakiTTI bhasAmaNNa 83 189 a aNubhAga aNubhAgagga adhApavattasaMkama apuvakiTTI 90 62 174, 177
Page #387
--------------------------------------------------------------------------
________________ 354 jayadhavalA 7, 19 192, 193 59 162, 166 49 141 59 asAmaNNaTidi aMtara A ANupuvvisaMkama ukkaDDaga ukkaDDaNA ucchiTThAvali uTTakaDasarisI uvasaMdarisaNA o bhokaDaNA okaDDamANa ovaTaNAghAda ka kadisadda kammaTTi dimatta kAlajavamajjha kiTTIaMtara kiTTIkaraNaddhA kiTTIguNagAra kiTTIlakSaNa ga guNa se DhisIsaga javamajjha Ta didiuttaraseDhi Na NiggaMthaliMga pillevaNaTTANa 189 ta0 tApasAdivesa 217 pa paratthANaguNagAra 153, 172 pavAijjamANa 40 pha phaddayalakSaNa ba bAdarakiTTI bhavabaddhasesa 34 bhAsagAhA 278 ma mUlagAhA 272 la lahuAlAva 54, 56 va vagga 244 vaggaNA satthANaguNagAra 119 samayabaddhasesa 214 samAsalakkhaNa savvaghAdi sAmaNNa sAmaNNaThThidi 58, 60, 62 siyA 322 178, 183, 190 saMgahakiTTIaMtara 170 saMgahakiTTIguNagAra 138 saMdhivisaya 190 - saMdhivisesa 7, 16, 19 163, 164 275 40 174 204 117 93 suddha 11, 256 323
Page #388
--------------------------------------------------------------------------
________________ 355 zuddhipatra - V tassa 102 karma 133 azuddhi zuddhi seDIe seDhIe pavisamANaguNagAro pavisamANaguNagAro tansa aNaMtaNatta aNaMttaguNattaNadeNa NedeNa satakammamaTU bassANi saMtakammamaTTa lamsANi ucchiTThA ucchiTTAbhAgaggaNa bhAgaggeNa padasagaM padesaggaM (132) (122) (134) (124) (135) (125) 104 (126) 106 kamma 106 (190) (180) 108 mAsagAhAe bhAsagAhAe // 231 // // 201 173 bhAgapramANa kAla taka nirantara bhAgapramANa 189 gAhAA gAhAo 205 gAhA gAhAe thovAA thovAo mahApramANa mAhapramANa saMgaha kiTTIsu saMgahakTThiIsu NivattijjayANiyANaM NivattijjamANiyANaM kiya 287 saMkramANa saMkrayamANa 301 kiTTIsu paDhama kiTTIsu jaM paDhama321 322 aMtaDhi disu aMtaraTThidIsu cevaja dA ceva jAdA 325 kAlama khe kAlamasaMkhesUcanA-yahA~ jitanA bhI zuddha pATha yahA~ diyA gayA hai use dekhane se yaha spaSTa ho jAtA hai ki isameM saMzodhana-sambandhI doSa nahIM ke barAbara huA hai / kintu presa ko asAvadhAnI adhika hai / prUpha jisa prakArakA diyA gayA hai utanI mudraNa meM sAvadhAnI nahIM baratI gaI hai / mAtrAoMkI azuddhi bahuta hai| hindI anuvAdoMmeM to ina mAtrAoMkA mudrita na honA pada-padapara dRSTigocara hotA hai / 235 247 271 275 kitha x 223
Page #389
--------------------------------------------------------------------------
Page #390
--------------------------------------------------------------------------
_