Book Title: Agam 04 Ang 04 Samvayanga Sutram Tika
Author(s): Abhaydevsuri, Jambuvijay
Publisher: Mahavir Jain Vidyalay
Catalog link: https://jainqq.org/explore/001143/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-Agama-granthamAlA granthAGka 20 zrI samavAyAGgasUtram AcAryazrIabhayadevasUriviracitavRttivibhUSitam Aca virA sampAdakaH saMzodhakazca pUjyapAdamunirAjazrIbhuvanavijayAntevAsI muni jambUvijayaH mIranA loan paresan Body -: prakAzaka :zrI mahAvIra jaina vidyAlaya muMbaI 400036 Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI zatruMjayatIrtha- pAlItANA girivara darizana viralA pAve am Education international * Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Edison Wavignal to Poate personas www.jamente Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-Agama-granthamAlA granthAGka 20 navAGgITIkAkArazrImadabhayadevasUriviracitavivaraNavibhUSitaM paJcamagaNadharadevazrI sudharmasvAmiparamparA''yAtaM zrI samavAyAGgasUtram AdyasaMzodhakA AgamaprabhAkarAH pUjyapAdamunirAjazrI puNyavijayajImahArAjAH sampAdakaH punaH saMzodhakazca pUjyapAdAcAryadevazrImadvijayasiddhisUrIzvarapaTTAlaGkArapUjyapAdAcAryadevazrImadvijayameghasUrIzvaraziSyaratnapUjyapAdagurudevamunirAjazrIbhuvanavijayAntevAsI muni jambUvijayaH sahAyakAH munirAjazrI dharmacandravijaya-puNDarIkaratnavijaya-dharmaghoSavijaya-mahAvidehavijayAH --:prakAzaka :zrI mahAvIra jaina vidyAlaya muMbaI 400036 Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaM saMskaraNam : vIra saMvat 2531/ vikramasaM. 2061 / I. sa. 2005 pratayaH 250 mUlyam rU. 450:00 prakAzakaH - zrImahAvIra jaina vidyAlayaH ogasTa krAntimArga, muMbaI 400036. prAptisthAna :(1) prakAzaka (2) sarasvatI pustaka bhaMDAra 112, hAthIkhAnA, ratanapoLa, ahamadAbAda-380001. phona : 079-25356692 TAIpa seTIMgazrI pArzva kompyuTarsa 58 paTela sosAyaTI, javAhara coka, maNinagara, amadAvAda. phona : 079-30912149 Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jaina-Agama-Series No. 20 SAMAVAYANGASUTRAM with the commentary by Acarya Sri Abhayadev-Suri Mahara ja critically edited by MUNI JAMBUVIJAYA disciple of His Holiness Muniraja SRI BHUVANAVIJAYAJI MAHARAJA SRI MAHAVIRA JAINA VIDYALAYA MUMBAI 400 036 Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ First Edition : Vir Samvat 2531 / Vikram Samvat 2061 / A.D. 2005 Copies : 250 Price : Rs. 450=00 Published by : The Secretary, Sri Mahavira Jaina Vidyalaya August Kranti Marg, Mumbai-400 036. Available At : (1) Publisher (2) Saraswati Pustak Bhandar 112, Hathikhana, Ratanpole, Ahmedabad, Gujarat Rajya (India) - Pin-380001. Tel. : 079-25356692 Composed By Shree Parshva Computers 58, Patel Society, Jawahar Chowk, Maninagar, Ahmedabad. Tel : 079-30912149 Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI siddhagirimaMDana zrI RSabhadeva bhagavAna zrI zajayatIrthAdhipati zrI AdIzvaraparamAtmAne namaH IFFRab Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI zaMkhezvarajI tIrthamAM birAjamAna devAdhideva immum Dislind SARALBAM zrI zaMkhezvara pArzvanAtha bhagavAna Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapagaccha zrI zramaNasaMghanA ghaNA moTA bhAganA zramaNa bhagavaMtonA gurudeva paramapUjya pUjyapAda tapasvipravara paM. zrI maNivijayajI gaNI (dAdA) janma-vikramasaM. 1852, bhAdavA sudi, aghAra (viramagAma pAse) dIkSA-vikramasaM. 1877, pAlI (mAkhADa) paMnyAsapada-vikramasaM. 1922, jeTha sudi 13 amadAvAda svargavAsa-vikramasaM. 1935, Aso sudi amadAvAda Education international astromrus Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUjyapAda mahAtapasvI gaNivarya paM. zrI maNivijayajI mahArAja (dAdA)nA ziSyaratna ___ pUjyapAda saMghasthavira AcAryadeva zrI 1008 vijaya siddhisUrIzvarajI (bApajI) mahArAja janma : vi. saM. 1911 zrAvaNa sudi 15, vaLAda (amadAvAda pAse) dIkSA : vi. saM. 1934 jeTha vadi 2, amadAvAda paMnyAsapada : vi.saM. 1957, sUrata AcAryapada : vi. saM. 1975 mahA sudi 5, mahesANA svargavAsa : vi. saM. 2015 bhAdrapada vadi 14, amadAvAda Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUjyapAda saMghasthavira AcAryadeva zrI 1008 vijayasiddhisUrIzvarajI (bApajI) mahArAjanA paTTAlaMkAra pUjyapAda AcAryadevazrI vijayameghasUrIzvarajI mahArAja janma : vi. saM. dIkSA : vi. saM. paMnyAsapada : vi. saM. AcAryapada : vi. saM. svargavAsa : vi. saM. 1932 mAgazara sudi 8, caMdera 1958 kAratika vadi 9, mIMyAgAma-karajaNa 1969 kAratika vadi 4, chANI 1981 mAgazara sudi 5, amadAvAda 1999 Aso sudi 1, amadAvAda w Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pU. AgamaprabhAkara munirAja zrI puNyavijayajI mahArAja janma : vi. saM. 1952 kAratika sudi 5, (kapaDavaMja) dIkSA : vi. saM. 1965 mahA vadi 5 (chANI) svargavAsa : vi. saM. 2027 jeTha vadi 6, (muMbaI) tA. 14-6-1971 somavAra For Private & Personal use only Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUjyapAda prAtaHsmaraNIya saMghasthavira zrI 1008 AcAryadevazrI vijayasiddhisUrIzvarajI (bApajI) mahAyajanA paTTAlaMkAra pUjyapAda AcAryadevazrI vijayameghasUrIzvarajI mahAyajanA ziSyaratna pUjyapAda gurudeva munirAjazrI bhuvanavijayajI mahArAja janma : vi. saM. 1951 zrAvaNa vadi 5, zanivAra, tA. 10-8-1895, mAMDala dIkSA : vi. saM. 1988 jeTha vadi 6, zukravAra, tA. 24-6-1932, amadAvAda svargavAsa : vi. saM. 2015 mahA sudi 8, tA. 16-2-1959, zaMkhezvarajI tIrtha Jain Education Intematonal Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUjyapAda sAdhvIjI zrI lAbhazrIjI mahArAja (sarakArI upAzrayavAlA)nA ziSyA pUjyapAda sAdhvIjI zrI manoharazrIjI mahArAja janma : vi. saM. 1951 mAgazara vadi 2, zukravAra, tA.14-12-1894 jhIMjhuvADA dIkSA : vi.saM. 1995 mahA vadi 12, budhavAra, tA. 15-2-1939 amadAvAda svargavAsa : vi. saM. 2051 poSa sudi 10, budhavAra, tA. 11-1-1995 yatre 8-54 vIzAnImAbhavana jaina upAzraya, siddhakSetra pAlitANA. FFor PrivateRFersonauto Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa.pU.AcAryazrI vijayavallabhasUrIzvarajI ma.sA. janma tithi : vi.saM.1920 kArataka suda bIja (bhAibIja), vaDodarA. dikSA tithi : vi.saM.1943 vaizAkha suda 13, rAdhanapura. svargavAsa tithi : vi. saM. 2010 bhAdaravA suda 10 maMgaLavAra, tA.22/9/1954, muMbai ducation International Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ granthAnukramaH 1-7 1-14 pRSThAGkAH prakAzakIya nivedana jinaAgama jayakArA (gujarAtI prastAvanA) kiJcit prAstAvikam (hindI) Amukham (saMskRtam) TWO WORDS pU0 puNyavijayajImahArAjaguNAnuvAdaH (le0 paM0 becaradAsa jIvarAja dozI) ardhamAgadhI Agama sAhitya : eka vimarza navAMgIvRttikAra A.bha.zrI abhayadevasUrijI mahArAjanuM jIvanacaritra samavAyAGgasUtrasya viSayAnukramaH samavAyAGgasUtram nava pariziSTAni citrANi 1-2 1-46 1-20 1-310 1-105 1-25 Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakIya nivedana AjathI 37 varSa agAu zrI mahAvIra jaina vidyAlaye ApaNA AcArya bhagavaMto dharmaguruo tathA vidvAna zrAvakonI dharmapipAsA saMtoSAya temaja dharmajJAnanA UMDANano abhyAsa zakaya bane te mATe jaina dharmanA AgamasUtronuM prakAzana zarU karyuM hatuM. jaina dharmanA 24mA tIrthaMkara bhagavAna zrI mahAvIrasvAmInA upadezono saMgraha eTale AgamasUtro. ApaNA AgamasUtrono talasparzI abhyAsa jaina dharmanuM zuddha svarUpa batAve che ane tenuM AcaraNa mokSamArganuM preraka bane che. Agama graMthamALAnA mukhya preraka Agama prabhAkara zrutazIla-vAridhi divaMgata munirAja pUjyazrI puNyavijayajI mahArAja sAhebe jyotiSakaraMDaka graMthanI prAkRta bhASAmAM racAyelI saMkSipta vRtti (Tippanakone saMzodhita karelI che. A kArya pUrNa karyA pachI ekAda varSanA aMtare teozrI kALadharma pAmyA: Agama graMthamALAnA mArgadarzaka kALadharma pAmatAM Agama-prakAzananI pravRttimAM oTa Avaze, zUnyAvakAza sarjAze evI amone dahezata hatI, paraMtu samagra bhAratIya darzanonA tathA jaina Agama graMthamALAnA marmarUpa vidravrarya pUjyapAda munirAja zrI aMbUvijayajI mahArAja sAhebe bAkI rahelAM kAryone AgaLa dhapAvavAnI amArI vinaMtI svIkArI e amArAM ahobhAgya che. jaina Agama-sUtronA 20 maNakArUpe TIkAsahita samavAyAMgasUtrane prakAzita karatAM ame AnaMda ane harSanI lAgaNI anubhavIe chIe. AzA che ke A graMtho zrI gurudevo ane ApaNA samAjanA suzrAvaka-zrAvikAne jaina dharmanA talasparzI abhyAsamAM khUbaja madadarUpa thaze. zrutabhaktinA kSetre AMtararASTrIya khyAti apAve evAM A saMgIna ane anumodanIya AgamasUtronA saMzodhana ane prakAzana mATe "zrI mahAvIra jaina vidyAlaya jinAgama prakAzana TrasTa"nI khAsa racanA karavAmAM AvI che jenA hAlanA TrasTIo nIce mujaba che. 1. zrI zrIkAMtabhAI esa. vasA 2. zrI azokabhAI kAMtilAla korA 3. zrI navanItabhAI khImacaMda DagalI 4. zrI ramaNIkalAla premacaMda zAha 5. zrI sevaMtilAla kezavalAla zAha 6. zrI jItendrabhAI bI. zAha zrI mahAvIra jaina vidyAlaye atyAra sudhImAM nIce mujabanAM Agama graMthonuM prakAzana karela che. Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakIya nivedana graMthAMka 1 naMdisuttaM aNuogaddArAiM ca saMpAdaka : puNyavijayo muniH 40.00 graMthAMka 2 (1) AyAraMgasuttaM saMpAdaka : jambUvijayo muniH 40.00 graMthAMka 2 (2) sUyagaDaMgasuttaM saMpAdaka : jambUvijayo muniH 40.00 graMthAMka 3 ThANaMgasuttaM samavAyaMgasuttaM ca saMpAdaka : jambUvijayo muniH 120.00 graMthAMka 4 (1) viyAhapaNNattisuttaM bhAga-1 saMpAdaka : paM.becaradAsa jIvarAja dozI 40.00 graMthAMka 4 (2) viyAhapaNNattisuttaM bhAga-2 saMpAdaka : paM.becaradAsa jIvarAja dozI 40.00 graMthAMka 4 (3) viyAhapaNNattisuttaM bhAga-3 saMpAdaka : paM.becaradAsa jIvarAja dozI 40.00 graMthAMka 9 (1) paNNavaNNAsuttaM bhAga-1 saMpAdaka : puNyavijayo muniH 30.00 graMthAMka 9 (2) paNNavaNNAsuttaM bhAga-2 saMpAdaka : puNyavijayo muniH 30.00 graMthAMka 15 dasaveyAliyasuttaM, uttarAyaNAiM, AvassayasuttaM ca saMpAdaka : puNyavijayo muniH 50.00 graMthAMka 17 (1) paiNNayasuttAI bhAga-1 saMpAdaka : puNyavijayo muniH 80.00 graMthAMka 17 (2) paiNNayasuttAI bhAga-2 saMpAdaka : puNyavijayo muniH 80.00 graMthAMka 17 (3) paiNNayasuttAI bhAga-3 saMpAdaka : puNyavijayo muniH 60.00 graMthAMka 5 NAyAdhammakahAo saMpAdaka : jambUvijayo muniH 125.00 graMthAMka 18 (1) saTIkam anuyogadArasUtram bhAga-1 saMpAdaka : jambUvijayo muniH 450.00 graMthAMka 18 (2) saTIkam anuyogadArasUtram bhAga-2 saMpAdaka : jambUvijayo muniH 450.00 graMthAMka 19 (1) saTIkaM sthAnAGgasUtram bhAga-1 saMpAdaka : jambUvijayo muni: 550.00 graMthAMka 19 (2) saTIkaM sthAnAGgasUtram bhAga-2 saMpAdaka : jambUvijayo muni: 550.00 graMthAMka 19 (3) saTIkaM sthAnAGgasUtram bhAga-3 saMpAdaka : jambUvijayo muniH 550.00 zrutajJAna prerita jinAgama saMzodhana kArya ane bhAratanA judA judA sthaLonA jJAnabhaMDAronI sAmagrIno upayoga karavA devA mATe sahAyarUpa thayA che tevA kAryakarono tathA A kAryamAM pratyakSa ane parokSarUpe sahAyarUpa thanAra mahAnubhAvono aMtaHkaraNa pUrvaka AbhAra mAnIe chIe. Agama graMtha saTIka samavAyAMgasUtranuM prakAzana pU. AcArya bhagavaMtone tathA temanA ziSyavRMdane jaina dharmanA zraddhAvAna zrAvakone temaja jaina dharmanA saMzodhanamAM rasa dharAvanAra abhyAsIone jaina dharmanA uMDA abhyAsa mATe upayogI thaI paDaze evI AzA sAthe viramIe chIe. A pustakanA prakAzana mATe anahada jahemata uThAvavA badala amo Agama vizArada prAtaH smaraNIya pUjya munirAja zrI jaMbUvijayajI ma.sA.nA RNI chIe. zrI mahAvIra jaina vidyAlaya khAMtilAla gokaLadAsa zAha ogaSTa krAMti mArga, muMbaI-36 subodharatna cImanalAla gAraDI di. 27-12-2004 prakAzacaMdra pravINacaMdra jhaverI mAnad maMtrIo Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakIya nivedana vidyAtIrtha vidyAlaya - zrI mahAvIra jaina vidyAlaya paMjAbakesarI AcAryazrI pa.pU.vijaya vallabhasUrIzvarajI ma.sA.nA upadezathI AjathI nevyAsI varSa pUrve vi.saM.1970, phAgaNa suda pAMcamane somavAra, tA. 2-3-1914nA zubha divase "zrI mahAvIra jaina vidyAlayanI maMgala sthApanA karavAmAM AvI. te samaye jaina samAja mATe zikSaNanI jarUriyAta bahu ja hatI. ane khAsa karIne grAmya vistAranA vidyArthIo zikSaNathI vaMcIta na rahe te bAbata paNa mahAnubhAvonA manamAM hatI. aneka zahera ane sthaLanuM avalokana karyA bAda muMbaI zaheranI pasaMdagI karavAmAM AvI. A saMsthA phakta vidyArthIgRha na rahetAM cAritra nirmANa ane sAMskRtika mUlya ane dhArmika jJAna pradAnanuM kendra bane ane samAja samRddha thAya tevI daSTi paNa svIkAravAmAM AvI hatI. ane saMsthAnA sthApanA samaye traNa mULabhUta muddAo paNa vicAravAmAM AvyA hatA. rAtribhojana niSedha, abhakSyano tyAga ane jinapUjA sAthe dhArmika abhyAsa vigere dhyAnamAM rAkhIne paMdara vidyArthIo sAthe "zrI mahAvIra jaina vidyAlaya" 1915mAM bhADAnA makAnamAM zarU karavAmAM AvyuM. je Aje vaTavRkSa banI gujarAta-mahArASTra temaja rAjasthAnanAM mukhya zaheromAM nava zAkhAo, 1,000 vidyArthIo abhyAsa karI zake tevuM adyatana suvidhAo sAthe zrI mahAvIra jaina vidyAlaya TuMka samayamAM "zatAbdI" tarapha AgaLa vadhI rahyuM che. vidyArthIonA uttejana mATe kAryazIla saMsthAe kanyA keLavaNI mATe 1943mAM baMdhAraNamAM khAsa sudhAro karIne kanyA chAtrAlaya sthApavAno nirNaya karyo. paNa eno amala 1992nA amRta mahotsavanI ujavaNI prasaMge saMsthAnA kAryazIla hoddedAroe jaina samAja pAse saMkalpa mukyo ane amadAvAda zaheramAM 1994mAM 88 vidyArthinIone niHzulka (rahevA-jamavAnI sagavaDatA) sagavaDa ApavA sAthe zubha zarUAta karavAmAM AvI. gujarAta mahArASTra pachI hindI bhASI rAjya tarapha AgaLa vadhavAno saMkalpa amRta mahotsava samApana samAroha samaye levAI cUkyo hato. je 2001mAM udayapura zAkhAnuM udghATana karIne pUrNa thayo zrI vADIlAla sArAbhAI vidyArthIgRha, muMbaI-36nA makAnanuM navanirmANa karavAnuM hovAthI haMgAmI dhoraNe sane 2001 mAM sI.pI. seMka, muMbaI-4 khAte 26 vidyArthIone praveza ApavAmAM Avyo hato ane varSa 2004-05nA varSathI senDahasTa roDa, muMbaI-9 khAte 85 vidyArthIone praveza ApavAmAM Avyo che. paNa hajI kanyA chAtrAlaya mATe kAryazIla hoddedAro tathA kAryavAhako gujarAtanA judA judA zaheromAM kanyA chAtrAlaya ubhA karavA mATe draDha vizvAsa sAthe AgaLa vadhI rahyA che. saMsthAnI vividha pravRttio : A saMsthA vidyAzAkhA ke kanyAo mATe chAtrAvAso ubhA karIne saMtoSa na mAnatAM samAjanA yuvA vargane zaikSaNika sahAyanI pravRttiomAM paNa AgaLa rahe che. tenI vigata nIce mujaba che. Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakIya nivedana (1) saMsthA dvArA paradeza jatA vidyArthIone lona ApavAmAM Ave che. kolejamAM abhyAsa karatI vidyArthInIone saMsthAnA amadAvAda khAte kanyA chAtrAlayamAM guNavattAnA dhoraNe niHzulka praveza ApavAmAM Ave che. pravezathI vaMcita rahI gayela ane amadAvAda zahera sivAyanI kolejamAM abhyAsa karatI vidyArthinIone abhyAsamAM sahAyarUpa thavA A saMsthA taraphathI dho.10 thI snAtaka sudhIno abhyAsa mATe pUraka rakamanI sahAya ziSyavRtti ApavAmAM Ave che. jemAM chellAM cha varSamAM Apela rakama ane vidyArthInIonI saMkhyA nIce darzAvela che. 1998-1999 83 vidyArthinIone rUA. 105600/1999-2000 90 vidyArthinIone rUA. 109700/2000-2001 134 vidyArthinIone rUA. 168000/2001-2002 134 vidyArthinIone rUA. 167100/2002-2003 179 vidyArthinIone rUA. 222000/ 2003-2004 149 vidyArthinIone rUA. 187500/jaina sAhitya ane prakAzanane uttejana : saMsthA dvArA jaina dharmanA pustakonA prakAzanane uttejana maLe te mATe zrI mahAvIra jaina vidyAlaya jinAgama TrasTanI racanA karavAmAM AvI che ane A TrasTa dvArA AgamanA graMtho taiyAra karavAmAM Ave che. temaja anya pustakonuM prakAzana paNa saMsthA dvArA pragaTa karavAmAM Ave che. sAdI ane saraLa bhASAmAM vivecanAtmaka ane saMzodhanAtmaka sAhityanI vipula sAmagrI prakaTa karavAnI samayadarzI AcArya zrI vijayavallabhasUrIzvarajI mahArAja ane saMsthAnA anekamukha utkarSanA puraskartA zrI motIcaMdabhAI kApaDIAnI bhAvanA hatI ane A mATe motIcaMdabhAI kApaDIAe graMthamALAnA saMpAdana kAryanI zarUAta karI ane Ajadina sudhImAM 9 pustako tathA zrI mohanalAla dalIcaMda desAI (saMgrAhaka ane saMpAdaka) graMthamALAnA jaina gurjara kavio bhAga 1 thI 10 ane anya sAta pustako tathA munizrI naMdighoSa vijayajI prakAzita be pustako prakAzita thayela che. (2) jainasAhityane uttejana maLe te mATe Ajadina sudhImAM 16 jaina sAhitya samArohanuM judA judA sthaLe Ayojana karavAmAM Avela che. vidyAlayanI vidyAzAkhAono vistAra : 15 vidyArthIo sAthe sane 1915mAM zarU thayela zrI mahAvIra jaina vidyAlaya, govAlIyA Tenka para saMsthAnA makAnamAM bhAvanagara rAjyanA dIvAna sara prabhAzaMkara paTanInA zubha haste tA.31-10-1925mAM khullu mukavAmAM AvyuM ane tyArabAda saMsthAnI pragati, vidyAzAkhAonI sthApanAno ItihAsa nIce mujaba che. Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakIya nivedana (2) 1946 amadAvAdamAM zrI jesIMgabhAI bhoLAbhAI vidyArthI gRha zarU karavAmAM AvyuM. (3) 1947 mahArASTramAM pUnA zaheramAM zrI bhArata jaina vidyAlayanA nAme zeThazrI gagalabhAI hAthIbhAI jevA AgevAnanA sahakAra dvArA khulluM mukavAmAM AvyuM. (4) 1954 vaDodarA zaheramAM cAlatI saMsthA zrI jaina vidyArthI AzramanA saMcAlakoe zrI mahAvIra jaina vidyAlayane saMcAlana soMpI dIdhuM. eTale 5.pU. AcAryazrI vijayavallabhasUrIzvarajI ma.sA.nI janmabhUmimAM saMsthAe kAryabhAra saMbhALIne nAma ApyuM. zrI laheracaMda uttamacaMda vidyArthIgRha. (5) 1964 gujarAta rAjya sarakAre khAsa zikSaNa suvidhAone dhyAnamAM rAkhIne vallabhavidyAnagara zaherano vikAsa karyo. sane 1954mAM vaDodarA zAkhAnI zarUAta thayA bAda daza varSa pachI ApaNI A pAMcamI saMsthA zarU karavAmAM AvI. ane A saMsthAne zrI laheracaMda uttamacaMda vidyArthIgRha nAma ApavAmAM AvyuM. (6) 1970 bhAvanagara zaheramAM saurASTra taraphathI AvatA vidyArthIonI jarUrIyAtane lakSyamAM rAkhIne zAkhA khullI mukavAmAM AvI. A saMsthAne zrI maNIlAla durlabhajI vidyArthIgRha nAma ApavAmAM AvyuM. (7) 1972 5.pU.AcAryazrI vallabhasUrIzvarajInA janma zatAbdInI varSa 1970 mAM jaina samAjamAM dhAmadhumathI ujavaNI thaI hatI. gurUdevanI janma zatAbdI nimitte olDa boyajha yuniyananA prayAsothI gurUdevanuM nAma joDIne "zrI mahAvIra jaina vidyAlaya" aMdherImAM zAkhA zarU karI. (8) 1994 sane 1946nA varSathI karelo saMkalpa ane 1992mAM saMsthAnA amRta mahotsava prasaMge kanyA chAtrAlaya zarU karavAnA daDha nirdhAranA phaLa svarUpa sane 1994mAM amadAvAdamAM kanyA chAtrAlaya zarU karavAmAM AvyuM ane A zAkhAne zrImatI zAradAbena uttamalAla mahetA kanyA chAtrAlaya nAma ApavAmAM AvyuM. (9) 2001 gujarAta-mahArASTra uparAMta anya rAjyamAM zAkhA zarU karavAno saMkalpa puro thayo. udayapura mukAme zrI mahAvIra jaina vidyAlaya elmanI. esosIezana, yu.esa.e.nA sahakArathI 80 vidyArthIonI kepesITI sAthe pUrNa thayo. ane zAkhAne Do. yAvantarAja punamacaMdajI ane zrImatI saMpUrNA jaina vidyArthIgRha nAma ApavAmAM AvyuM. Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakIya nivedana (10) 2001 saMsthAnI zrI vADIlAla sArAbhAI vidyArthIgRha, muMbaI-36nA makAnanuM navanirmANa karavAnuM hovAthI vidyArthIone agavaDatA na paDe te mATe zrI jaina udyogagRhanA (sI.pI.Teka) sthitanA makAnanA cothA-pAMcamA mALe sane 2001mAM ra6 vidyArthIone praveza ApI, zrI sI.pI.Teka khAte haMgAmI dhoraNe vidyArthIgRha zarU karavAmAM AvyuM. (11) 2004-05 vadhu vidyArthIone praveza ApI zakIe te kAraNe (sI.pI. beMka zAkhAmAM hAla praveza ApavAmAM Avela nathI.) kacchI vizA ozavALa jaina mahAjananA makAnanA cothA ane pAMcamAM mALe 120 vidyArthIono samAveza thaI zake tevI jagAmAM hAla 85 vidyArthIone praveza ApI sane 2004-05nA varSathI haMgAmI dhoraNe vidyArthIgRha zarU karavAmAM AvyuM. , uddezo ane amalIkaraNa temaja ekavIsamI sadI tarapha prayANa : zarUAtamAM je mULabhUta niyamo ghaDavAmAM AvyA hatA te anusAra Aja rIte Aje ATha dAyakAthI saMsthA makkamapaNe ekavIsamI sadI tarapha AgaLa vadhI rahI che. jemAM nIcenA mULabhUta niyamo amalamAM che. (1) dareka zAkhAmAM vidyArthIo niyamita jinapUjA karI zake te mATe muMbaI, aMdherI, vaDodarA, vallabhavidyAnagara temaja bhAvanagaramAM zikharabaMdhI derAsarajI banAvela che. jyAre pUnA, amadAvAda, udayapuramAM ghara derAsara che. pUnAmAM TuMka samayamAM zikharabaMdhI derAsara bAMdhavA mATe nirNaya levAyela che. (2) dhArmika abhyAsakrama mATe dareka zAkhAmAM dhArmika zikSako dvArA klAsa calAvavAmAM Ave che. niyamita dhArmika parikSAo levAmAM Ave che. ane protsAhanarUpe vidyArthIone InAmo ApavAmAM Ave che. (3) vidyArthIone dhArmika pravAsa, DevalapamenTa zibIro, ugra tapazcaryAone protsAhana mATe suvidhAo ApavAmAM Ave che. (4) vidyArthIonA sAMskRti vikAsa mATe spardhAo, ramata-gamata temaja vyAyAmanA sAdhano upalabdha hoya che. (pa) zAkhAnA vidyArthIo dvArA "AMtara zAkhA hariphAI" yojavAmAM Ave che. ane protsAhana rUpe InAmo ApavAmAM Ave che. (6) vidyArthIone "janarala noleja" mATe zAkhAomAM chApAM, megejIna-sArAM pustako temaja vizALa lAIbrerIo sthApavAmAM AvI che. Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakIya nivedana (7) ekavIsamI sadI tarapha jaI rahela vizvamAM ApaNe pAchaLa na rahIe te mATe vidyArthIone adyatana pharnIcara temaja sAtvIka bhojana ane komyuTara zikSaNa mATe zAkhAmAM ja (komyuTara suvidhA ApavAmAM AvI rahI che. zrI mahAvIra jaina vidyAlaya, 89 varSa daramyAna, samAjanA hajAro navayuvAnone vidyAnA amRtanuM pAna karAvI kAryadakSa ane svAzrayI banAvyA che ane temanA jIvanane sevAbhAvanA, dhArmikatA temaja saMskAritAthI suvAsita banAvyA che. | ucharatI peDhIne vidyAnuM dAna ane preraNAnuM pAna karAvIne samAjane samRddha, zaktizALI ane saMskArI banAvanArI vidyAlayanI A mahAparaba atyAre paNa aviratapaNe cAlI rahI che. samAjanA kalyANabaMdhu mahAnubhAvo ane puNyamArganA pravAsIo ! udAra Arthika sahakArarUpI ApanI bhAvanAnAM nIra, A mahAparabamAM niraMtara umeratA rahezo ! ApanI udAratA Apane dhanya banAvaze ane samAjane samRddha banAvaze ! Avo bevaDo lAbha levAnuM rakhe koI cukatA ! jJAna prasAra dvArA samajaNane vistAravAno je purUSArtha kare te jagatano moTo upakArI che. zrI mahAvIra jaina vidyAlaye AvA purUSArtha dvArA samAjane samRddha, zaktizALI ane sukhI banAvavAnuM vinamra jIvana vrata svIkAryuM che. je e vrata pAlanamAM sahAyaka thaze te kRtakRtya thavAnI sAthe samAjakalyANanA sahabhAgI banaze. saune sathavAre ApaNe tana, mana ane dhanathI vidyAlayanI sevAmAM aharniza ubhA rahIe ane yugapurUSanA AzISasaha, bhavya bhUtakALanA sahAre suMdara vartamAnanI keDI para kadama milAvI utkRSTa bhaviSyanuM svama siddha karIe eja abhyarthanA. muMbaI-36 tA.27-12-2004 vi.sevako khAMtilAla gokaLadAsa zAha subodharatna cImanalAla gAraDI prakAzacaMdra pravINacaMdra jhaverI mAnad maMtrIo Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI siddhAcalamaNDana-zrI RSabhadevasvAmine namaH / zrI zAntinAthasvAmine namaH / zrI zaMkhezvarapArzvanAthAya namaH / zrI mahAvIrasvAmine namaH / zrI gautamasvAmine namaH / pUjyapAdAcAryamahArAjazrImadvijayasiddhisUrIzvarajIpAdapadmabhyo namaH / pUjyapAdAcAryamahArAjazrImadvijayameghasUrIzvarajIpAdapadyebhyo namaH / pUjyapAdasadgurudevamunirAjazrIbhuvanavijayajIpAdapadyebhyo namaH / jina Agama jayakArA (prastAvanA) anaMta upakArI paramakRpALu arihaMta paramAtmAnI parama kRpAthI tathA pUjyapAda parama upakArI pitAzrI tathA sadagurudeva munirAjazrI bhuvanavijayajI mahArAjanI paramakRpA tathA sahAyathI paMcama gaNadharabhagavAna sudharmAsvAmiviracita dvAdazAMgInA caturtha aMga samavAyAMgasUtrane tathA tenA upara A.bha. zrI abhayadevasUri viracita TIkAne prAcIna-prAcInatara-prAcInatama tADapatra upara tathA kAgaLa upara lakhelA hastalikhita Adarzone AdhAre saMzodhita tathA saMpAdita karIne AgamapremI jagata samakSa raju karatAM amane apAra AnaMdano anubhava thAya che. AgamagraMthone samajavA tathA zuddha karavA mATe TIkAgraMtho atyaMta jarUrI che, temaja TIkAo paNa zuddhapAThavALI hoya e atyaMta jarUrI che, Avo anubhava amane vAraMvAra thato rahyo che. eTale TIkA graMtho paNa zuddha karIne mudrita karavAno ane prAraMbha karyo che. prAcIna pratione AdhAre ame saMzodhita, saMpAdita karelAM mUlamAtra sthAnAMgasUtra tathA samavAyAMgasUtra zrI mahAvIra jaina vidyAlaya-muMbaI taraphathI zrI jaina Agama graMthamAlA graMthAMka 3 mAM anaMgasutta savAyaMsunaM A graMthamAM vikrama saM.2041 (I.sa.1985) mAM prakAzita thayAM che. emAM je mULa samavAyAMgasUtra chapAyeluM che te ja A saTIka samavAyAMga sUtramAM lIdhuM che. chatAM koIka sthaLe yathAyogya sudhAro paNa AmAM karelo che. tathA te mULamAtra samavarSAsutta mAM vividha pAThAMtaro ane aneka aneka pariziSTo ApelAM che. temaja prastAvanAmAM paNa ghaNI ghaNI vAto jaNAvI che. eTale sthAnAMga-samavAyAMgaTIkAnA abhyAsIoe paNa e TAIi sutta samavAyaMbhuvaM 2 graMtha sAme rAkhIne ja vAMcana karavuM joIe. kAraNa ke mUla graMthonA saMzodhana-saMpAdanamAM ame mULa upara ja vizeSa dhyAna ApIe chIe. ane TIkAnA saMzodhana-saMpAdanamAM TIkAne ja zuddha-spaSTa-vizada banAvavA tarapha tema ja tene Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA vividha pariziSTothI alaMkRta karavA tarapha dhyAna ApIe chIe. eTale mULagraMthanA saMpAdanamAM jaNAvelI aneka aneka vAtonuM A TIkA graMthomAM punarAvartana nahIM Ave. eTale jijJAsu abhyAsIoe e mULagraMthanuM saMskaraNa ja joI levuM. A dRSTithI navAMgIvRttikAra A.bha.abhayadevasUri viracita TIkA sahita sthAnAMga sUtranA 1-2-3 bhAga prakAzita karyA pachI ame have saTIka samavAyAMga sUtrane prakAzita karI rahyA chIe. 2 mULa sUtronuM jyAre saMzodhana-saMpAdana karIe chIe tyAre mULanI prAcIna-prAcInataraprAcInatama hastalikhita prationo ja mukhya AdhAra laIe chIe. tathA TIkAnA saMzodhanasaMpAdanamAM TIkAnI prAcIna-prAcInatara-prAcInatama hastalikhita prationo ja mukhya AdhAra laIe chIe. eTale mULamAM AvatA pATho tathA TIkAmAM AvatAM pratIkarUpa pAThomAM kvacit pAThabheda jovAmAM Ave to te sakAraNa che, ema samajavuM. pU.A.pra.munirAjazrI puNyavijayajI mahArAje kAgaLa upara lakhelI be-traNa prati tathA jesalameranI eka tADapatrapratinA AdhAre sudhArelI saTIka samavAyAMganI eka mudrita prati mArA pAse hatI. A Agamodaya samitithI prakAzita pratimAM 600 thI 700 pATho emaNe sudhAryA hatA. AjathI lagabhaga 25 varSa pahelAM zaMkhezvarajI tIrtha pAse AvelA dhAmA (AdariyANA tathA jhIMjhuvADA vacce) gAmamAM AcArya mahArAjazrI kalApUrNasUrijI ma. tathA municaMdravijayajI Adi daza-bAra sAdhuo sAthe ame samavAyAMga saTIkanuM vAMcana karyuM tyAre A.pra.puNyavijayajI mahArAje sudhArelI pratino ame upayoga karyo hato. tyAre ja A sudhArAo keTalA suMdara tathA mahattvanA hatA eno khyAla amane Avyo hato. te pachI to khaMbhAta zAMtinAthatADapatrIya bhaMDAranI tathA jesalameranI bIjI eka tADapatrIya prati paNa amane maLI hatI. A traNa tADapatrIya prati suM ne,ranA AdhAre tema ja pATaNanA zrI hemacaMdrAcArya jainajJAnamaMdiramAM rahelI kAgaLanI be prati (deza, dera) ne AdhAre samavAyAMgaTIkAne saMzodhita-saMpAdita karavA ame A prayatna karyo che. vaM tathA ne? lagabhaga sAthe cAle che. keTalIkavAra phaira pratimAMthI paNa amane sArA pATho maLyA che. ema lAge che ke koI zuddha tADapatrIya prati uparathI Thera utarI AvI haze. A prationo paricaya ame samavAyAMgasaTIkanA prAraMbhamAM tathA aMtamAM TippaNomAM ApI dIdho che. sthAnAMgamAM 1 thI 10 padArthonuM varNana 10 adhyayanomAM che. eTale TIkAkAre ekasthAnaka, dvisthAnaka,... e rIte adhyayanonAM nAma ApyAM che. samavAyAMgamAM 1 thI 100 padArthonuM varNana che tyAM paNa sthAna, khristhAna.... evAM ja nAma ApyAM che. eTale ame paNa e rIte ja nirdeza karyo che. zvetAMbara mUrtipUjaka sthAnakavAsI-terApaMthI saMsthAo dvArA prakAzita 1. A.pra.puNyavijayajI mahArAje kAgaLa upara lakhelI OM0 tathA . be prationo upayoga karyo che. 40 haMsavijayajI lAyabrerInI prati lAge che. P = pravartaka zrI kAMtivijayajI mahArAjanA vaDodarAnA bhaMDAranI prati lAge che. ame A prati joI paNa nathI ane teno upayoga paNa karyo nathI. = Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA vartamAnamAM pracalita samavAyAMgasUtranI pAThaparaMparAmAM keTalAka pATho kevA tadana azuddha che eno ame mULamAtra sthAnAMga-samavAyAMga sUtranI prastAvanAmAM (pR.23) kaMIka nirdeza karelo che. 12mA sthAnamAM vinayA rAdhA yuvAna no sadasADuM mAyAvivaMmef quttA Avo pATha che. tyAM badhAM ja zvetAMbaramUrtipUjaka-sthAnakvAsI-terApaMthI prakAzanomAM nobatasahassAruM Avo pATha chapAyelo che. amArI badhI hastalikhita pratiomAM noyasadasADuM pATha ja amane maLyo hato. A varSe zaMkhezvarajI tIrthathI vihAra karI pAlitANA AvatAM caitra mAsamAM ame lIMbaDI AvyA hatA. lIMbaDIno prAcIna hastalikhita jJAnabhaMDAra suprasiddha che. temAM tADapatra upara lakhelI che ja prati che. bAkI badhI kAgaLa upara lakhelI pratio che. mane vicAra Avyo ke lIMbaDInI pratimAM kevo pATha che. lIMbaDImAM samavAyAMgamULanI kAgaLa upara lakhelI ATha pratio che. temAM cha pratiomAM noyasadasADuM pATha ja nIkaLyo. mAtra be pratiomAM noyasayasadasADuM pATha hato. AmAM kayo pATha sAco ? A prazna svAbhAvika rIte ja udbhave. paNa mArA pU.gurUdeve kaheluM ke vijayA rAjadhAnInuM varNana jIvAbhigamamAM vistArathI che. jIvAbhigamamAM noyasadasADuM pATha ja che. eTale ame jIvAbhigamano pATha tathA tenI malayagiriviracita vRtti pariziSTamAM ApI dIdhA che. sUTa 84 (pR0158)mAM paMkabahula kAMDanA uparanA tathA nIcenA tala vaccenuM aMtara gha3rAtIrti noya sadarUpuM 84000 hajAra yojana jaNAvyuM che, chatAM Aja sudhI chapAyelAM badhA ja kSetra mUrtipUjaka, sthAnakavAsI, terApaMthI saMsthAothI chapAyelAM samavAyAMgasUtranA saMskaraNomAM vaparAtIti noyasa sahassArUM evo pATha chapAyelo che. "vastutaH ratnaprabhApRthvInuM bAhalya (jADAI) 18000 eka lAkha eMzI hajAra che, temAM prAraMbhano khara kAMDa soLa hajAra 16000 yojana che, bIjo aMka kAMDa corAzI hajAra 84000 yojana che, trIjo akhAMDa eMzI hajAra 80000 yojana che, A rIte badhuM thaIne ratnaprabhAnuM bAhalya eka lAkha eMsI hajAra 180000 yojana che. temAM paMka kAMDanuM bAhalya corAzI hajAra 84000 yojana ja hovAthI paMka kAMDanA upara-nIcenA tala vacce corAzI hajAra 84000 yojananuM ja aMtara hoya. chatAM lagabhaga atyAra sudhInA badhA ja mudrita saMskaraNomAM vaparAtIti noya sadassAruM evo khoTo pATha chapAyo che. hastalikhita pratiomAM to varasahiM noyasahassAruM ja pATha che. AnA uparathI khyAla Avaze ke hastalikhita mULa Adarzo jovA keTalA badhA jarUrI che. . 1. "prathama iratnaprabhAthivyA: mAriyonanasadaNAdhijo yoganano vIhamiti . .... .... ratnapramAAM 2 pRthivyAmazItiyojanasahasrAdhiko lakSa evam- SoDazasahasrapramANaM prathamaM kharakANDam, dvitIyaM paGkabahulaM kANDa caturazItiyojanasahanamAnam, tRtIyamazItiyojanapramANaM jalabahulaM kANDamiti / " iti bRhatsaMgrahaNyA 241 tamagAthAyA malayagiriviracitAyAM vRttau // Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA eka atyaMta vicitra-vikRta pATha pracAramAM che. tIrthakaronI vANInA pAMtrIsa atizayo che. emAM vIsamo, tathA ekavIsamo atizaya muta tathA sanativizvita che. varSothI A pATha sarvatra svIkRta thaI gayelo che. paraMtu hastalikhitamAM gaduta pATha ja che. lipi na samajavAthI ja A smata pATha pracAramAM AvI gayo che. ane A pAThanI khoTI paraMparA zarU thaI gaI che. Duta ane tivizvata A paraspara virodhI zabdo che. tIrthaMkara paramAtmAnI vANI Duta paNa nathI temaja gativitnazvita paNa nathI. A jaNAvatA mata ane matavizvita A be atizayo che. mATe saMzodhana karanAre prAcIna lipinuM paNa sUkSmatAthI adhyayana karavuM ja joIe. mudrita-amudrita graMtho uparathI navA graMtho lakhAvavAno joradAra pravAha hamaNAM zarU thayo che. lakhAvavAno pracAra karanArAoe khAsa khyAla rAkhavAno che ke khoTI pATha paraMparAo ubhI na thaI jAya. AMkho mIMcIne lakhAve rAkhavAmAM Ave ane niSNAta vidvAno sivAya je te mANaso ene tapAsaze to bhaviSyamAM ghaNI khoTI pAThaparaMparAo ubhI thaze. eTale lakhAvavAnI dhUna karatAM te te graMthonuM svayaMvAcana karavAnI- svayaM gaMbhIra adhyayana karavAnI ane svayaM ja sudhAravAnI dhUna ubhI thavI joIe. to ja zuddha pATho ane zuddha artho TakI raheze. - have AgamonA svarUpa viSe kaMIka vicArIe. "Agamono uccheda ja thayo che. ema vartamAna digaMbara paraMparA mAne che. zvetAMbaromAM titvottI pannAmAM AgamanA vicchedanI vAta Ave che. tityo nI mAM A saMbaMdhamAM je vistRta pATha che. te ame pariziSTamAM Apyo che. temAM 809-820 tathA 826-827 gAthAomAM vividha sUtronA vicchedanI vAta Ave che. nityonI zvetAMbara paraMparAno graMtha che. vyavahArabhASyamAM nIce pramANe eka gAthA che. titthogAlI etthaM vattavvA hoti ANupubbIe / jo jassa u aMgassA vucchedo jahi viNihiTTho / / 4532 / / A saMbaMdhamAM A pra.puNyavijayajI mahArAjanuM maMtavya AvuM che. zvetAMbara mUrtipUjaka varga titthogAli paiNNaya ko prakIrNakoM kI ginatI meM zAmila karatA hai, kintu Isa prakIrNaka meM aisI bahutasI bAte haiM jo zvetAMbaroM ko svapna meM bhI mAnya nahIM hai aura anubhava se dekhA jAya to usameM AgamoM ke naSTa hone kA jo krama diyA hai vaha saMgata bhI nahIM hai / paraMtu bIjA vidvAno vicchedanuM arthaghaTana bIjI rIte kare che. pro. sAgaramalajI madhyapradezamAM zAjApuranA vatanI che. atyAre zAjApuramAM rahe che. paNa vArANasInA pArzvanAtha vidyAzramanuM Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA saMcAlana kare che. janma sthAnakavAsI che, chatAM vizALa vicAranA che. AgamonA sArA abhyAsI gaNAya che. temano ardhanAthI Ama sAhitya : U vima pArzvanAthavidyAzramathI prakAzita thayelA Aspects of Jainology Vol.7 mAMthI uddhata karIne ahIM ame svataMtra rIte ja Apyo che. jo ke emanA badhA vicAro sAthe ame saMmata chIe evuM nathI ja, paNa bIjAo zuM vicAre che e paNa jANavuM joIe. e dRSTithI ja A vimarza ame ahIM Apyo che. zrI mahAvIra jaina vidyAlaya-muMbaI taraphathI vikrama saM. 2024 (I.saM.1968)mAM prakAzita thayelA naMlIsutaM kayo dhArADuM 1 nI prastAvanAmAM Agamo keTalA e zIrSaka nIce (pR01419) vistArathI tenA saMpAdaka pU.A.pra.munirAja zrI puNyavijayajI mahArAje jaNAvyuM che. jijJAsuoe te tyAM joI levuM. eka samaye 84 Agamo gaNAtAM hatAM. vartamAnamAM zveta mUTha paraMparAmAM 45 Agamo gaNAvAya che. A aMge pU.A.pra.puNyavijayajI mahArAja sAthe varSo sudhI rahIne jemaNe kArya karyuM hatuM te sva. paMta amRtalAla mohanalAla bhojake parUpAyasuttAruM mA. 2 nI prastAvanAmAM je lakhyuM che te nIce ApavAmAM Ave che. "zvetAMbara mUrtipUjaka paraMparAne mAnya che 45 AgamasUtro che temAM aMga-upAMgAdi pAMtrIsa ane dasa prakIrNakasUtro maLIne pIstAlIsanI saMkhyA thAya che. ahIM pahelAM jaNAvyA mujaba dasa prakIrNakasUtronAM nizcita nAmanI koI paraMparA nathI maLatI. Ama chatAM pIstAlIsa AgamonI saMkhyAnI saMgati mATe, samagra AgamonA temanA samayanA advitIya abhyAsI AgamoddhArakajI pUjyapAda AcAryabhagavaMta zrI sAgarAnaMdasUrIzvarajI mahArAje dasa prakIrNakasUtronI saMkhyA nizcita karIne, te Agamodayasamiti-surata-dvArA sana 1927mAM prakAzita karyA che. A saMkhyAmeLa mATe anivArya hovAthI jarUrI hatuM. bAkI upara jaNAvyA pramANe dasa prakIrNakonAM nAmano koI nizcita AdhAra Aja sudhI maLyo nathI e eka hakIkata che. A saMbaMdhamAM 1. vikramanA caudamAM zatakamAM thayelA AcArya zrI pradyumnasUrIzvarajIe racelA vivArasAravAramAM AgamonAM pistAlIsa nAma jaNAvyAM che, temAM paNa dasa prakIrNakasUtrono spaSTa ullekha nathI. munizrI mANijyasAgarajIe saMpAdita karela ane sana 1923mAM Agamodaya samiti dvArA prakAzita vivArasAraprajarajamAM pistAlIsa Agamono ullekha A pramANe cha- AyAro 1 sUyagaDe 2 ThANaM 3 samavAya 4 bhagavaIaMgaM 5 / nAyAdhammakahAo 6 uvAsagadasAo 7 sattamayaM / / 344 / / aMtagaDANaM ca dasA 8 aNuttaruvavAiyA dasA 9 ttto| paNhAvAgaraNaM taha 10 ikkArasamaM vivAgasuyaM 11 / / 345 / / aTThArasahassAI payANa iha hoi paDhamamaMgaM tu / sesAI aMgAI havaMti iha duguNaduguNAI / / 346 / / ovai 12 rAyapaseNiya 13 jIvAbhigamo 14 taheva pannavaNA 15 / caMdassa 16 ya sUrassa 17 ya jaMbuddIvassa 18 pannattI / / 347 / / nirayAvaliyA 19 kappiya 20 puphiya 21 taha pupphacUliovaMgaM 22 / vaNhidasA 23 dIvasAgarapaNNattI 24 mayaviseseNaM / / 348 / / kappa 25 nisIha 26 dasAsuya 27 vavahAro 28 uttarajjhayaNasuttaM 29 / risibhAsiya 30 dasayAliya 31 Avassaya 32 maMgavajjAI / / 349 / / taMdulaveyAliyayA 33 caMdAvijjhaya 34 taheva gaNivijjA 35 / nirayavibhattI 36 AurapaccakkhANA 37 iya payatrA / / 350 / / gaNaharavalayaM 38 deviMdanariMdA 39 maraNa 40 jhANa 41 bhttiio| pakkhiya 42 naMdI 43 aNuogadAra 44 deviMdasaMthavaNaM 45 / / 351 / / iya paNayAlI suttA, uddhArA paMcakappa 1 jiyakappA 2 / piMDe-ohanijuttI, nijjuttI bhAsa-cuNNIo / / 352 / / Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ w prastAvanA ja nahIM paNa samagra AgamonA saMbaMdhamAM svargastha pUjyapAda AgamaprabhAkarajI munibhagavata zrI puNyavijayajI mahArAjane temanA dIrghakAlIna saMzodhana kAryamAM keTalIka bAbatomAM zaMkA ane vimAsaNa paNa thayelI ane te saMbaMdhamAM jaina AgamonA gaMbhIra abhyAsI ane adhikArI vira AcAryabhagavaMta pUjyapAda AgamoddhArakajI mahArAjane anukULatAe pratyakSa maLavA vicAreluM. daramiyAnamAM suratamAM birAjamAna pUjyapAda AgamoddhArakajIne aMtima bimArI AvI. AthI pUjyapAda AgamaprabhAkarajI vaDodarAthI surata gayA ane tyAM prAyaH paMdara divasa rahyA. tyAM temaNe Agama graMthonAM vicAraNIya sthAnonI saMpUrNa carcA-vicAraNA karI. pUjyapAda AgamaprabhAkarajI suratamAM rahyA te divasomAM rAtre suvAnI vyavasthA paNa sAthe ja rahI, jethI nidrA pahelAnA samayano paNa upayoga thato. A prasaMge paNa anya vicAraNIya bAbatonI sAthe, dasa prakIrNakonI saMkhyAnI saMgati mATe vicAraNA thayelI temAM paNa AdhArabhUta mAhitI maLI na hatI. jaina sAhityanA anveSaNa mATe AjIvana athaka parizrama karI jemaNe mahattvanI mAhitIsabhara vipula sAmagrI prakAzita karI che te svanAmadhanya divaMgata zrI mohanalAla dalIcaMda desAIe saMkalita karela ane jaina kaoNnpharansa dvArA prakAzita thayela "jaina graMthAvalI' graMthamAM prakIrNakasUtronI dasanI saMkhyA traNa prakAre jaNAvI che. TUMkamAM zrI desAI jevA khaMtIlA anveSakane paNa dasa prakIrNakonAM nizcita nAma maLyAM na hatAM." AgamonuM prAcIna tathA vartamAnakAlIna svarU5 - prAraMbhamAM AgamonA paThana-pAThananI paraMparA maukhika ja hatI. zrI vIranirvANa pachI ghaNAM ghaNAM varSo sudhI A paraMparA cAlI. paraMtu durmikSa Adi aneka aneka kAraNe sAdhu samudAyo judA judA pradezamAM javAnA kAraNe veravikhera thaI javAthI paThana-pAThananuM sAtatya rahyuM nahi. eTale vismaraNa paNa thavA lAgyuM. chevaTe durmikSa pUrNa thAya eTale sAdhuo bhegA maLe ane jene jeTaluM yAda rahe tenuM saMkalana karavAmAM AvatuM hatuM. AvI pAMca vAMcanAo bhinna bhinna sthAne, bhinna bhinna kALe thaI che. AmAM keTalAya pAThabhedo thaI jatA, keTalAya aMzo lupta paNa thaI jatA. chevaTe medhA Adi kSINa thavAne kAraNe zAstrone pustakArUDha karavAno nirNaya karAyo, ane A.bha. devardhigaNi kSamAzramaNanA adhyakSapaNAmAM valabhIpuramAM zAstro lakhAyAM. A dIrghakALa daramyAna keTalAye ghasArA lAgatA gayA ane aneka aneka saMskAro thatA rahyA. A.bha. devardhigaNi kSamAzramaNanA samayanI koI paNa prati maLatI nathI. temanA samaya pachI paNa aneka kAraNothI pAThabhedo thatA rahyA. TIkAkAro TIkA racavA beThA tyAre emanI sAme vividha pAThovALA hastalikhita Adarzo AvyA. temAMthI pasaMda karIne koI eka vAcanA sAme rAkhIne TIkAkAro TIkA racatA ane Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA yogya lAge tyAre bIjI vAcanAnA pAThabhedo paNa jaNAvatA. A vAta TIkAkAroe pote ja jaNAvI che.' Agamo valabhIpuramAM lakhAyA te samaye ke te pUrve kayA kyA saMskAro kyAre karavAmAM AvyA te kaMI kahI zakAya tema nathI. je vAto eka AgamamAM AvatI hoya te ja vAto bIjA AgamamAM paNa AvatI hoya to te te vAto te te AgamamAM joI levA atideza karavAmAM Avyo. samavAyAMgamAM naMdIsUtrano ane prajJApanA sUtrano atideza karavAmAM Avyo che. e to spaSTa hakIkata che ke bhagavAnuM sudharmAsvAmI pote naMdIsUtranA pAThane jovAnI ke prajJApanA sUtranA pAThane jovAnI bhalAmaNa kare ja nahi, kAraNa ke bhagavAn sudharmAsvAmInA samayamAM naMdIsUtra ke prajJApanA sUtranuM astitva ja nahotuM. eTale koIka saMkalana karanAre A rIte keTaluMka saMkalana kareluM che. keTalIye gAthAo judA judA AgamomAM, niryuktiomAM, bhASyamAM, prakSepa gAthAomAM, saMgrahaNIomAM, akSarazaH athavA nyUnAdhikapAThabhedathI jovA maLe che. AvI gAthAo pahelethI ja te te AgamomAM hatI ke pAchaLathI koIka niryukti AdimAMthI laIne AgamamAM saMkalita karI che te nakkI karavuM kaThIna che. eTale AmAM kaI kaI gAthAonuM mULa sthAna karyuM che ane bIjA graMthomAMthI bIjA graMthomAM zuM zuM saMgRhIta karavAmAM AvyuM che eno nirNaya kasvo atyaMta duSkara che. eTale vartamAna samayamAM maLatA aMga AgamomAM bhagavAn sudharmAsvAmInI racanA sAthe mizrita thayelAM tathA saMskArita thayelAM keTalAMka bIjA sUtro paNa che. chatAM bhagavAnazrI sudharmAsvAmInI paraMparAmAM ghaNA ja prAcIna samayathI sUtronI A pAThaparaMparA cAlI Ave che, eTaluM nizcita che. pAThono prazna kevo vikaTa che? A vAta ApaNe TIkAkAra A.bha.zrI abhayadevasUrimahArAjanA zabdomAM ja joIe. satsampradAyahInatvAt sadUhasya viyogataH / sarvasvaparazAstrANAmadRSTerasmRtezca me // vAcanAnAmanekatvAt pustakAnAmazuddhitaH / sUtrANAmatigAMbhIryAnmatabhedAcca kutracit / / jhUNAni saMbhavantIha kevalaM suvivekibhiH / siddhAntAnugato yo'rthaH so'smAd grAhyo na cetaraH // - cAnAkravRtti pR106 . "sAco artha samajavA mATe je kharekhara gurU paraMparAthI adhyayanapraNAlI joIe teno 1. jyotiSkaraMDakanI TIkAmAM bIjA prAbhRtamAM A.bha.zrI malayagirie paNa AjathI lagabhaga sADA AThaso varSa pUrve A vAta A rIte jaNAvI che- " tillAvAryapravRtta tukkamanumAvato kurmikavRtya sAdhUnAM paThanaguNanAdikaM sarvamapyanezat, tato durbhikSAtikrame subhikSapravRttau dvayoH saGghamelApako'bhavat, tadyathA- eko vA(va)labhyAmeko mathurAyAm, tatra ca sUtrArthasaGghaTanena parasparaM vAcanAbhedo jAtaH, vismRtayohi sUtrArthayoH smRtvA saGghaTane bhavatyavazyaM vAcanAbhedaH, na kAcidanupapattiH, tatrAnuyogadvArAdikamidAnIM vartamAnaM mAthuravAcanAnugatam, jyotiSkaraNDakasUtrakartA cAcAryo vAlabhyaH, tata idaM saGkhyAsthAnapratipAdanaM vAlabhyavAcanAnugatamiti nAsyAnuyogadvArapratipAditasaGkhyAsthAnaiH saha visadRzatvamupalabhya vicikitsitavyamiti / " - malayagirisUriviracitA jyotiSkaraNDaka gA0 73 TIkA. // Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA abhAva che, sAco uhApoha-tarka karavAnI zaktino abhAva che, sarve sva-para saMpradAyanAM je zAstro che te meM joyAM nathI. je joyAM che te badhAM yAda paNa nathI, vAcanAo-pAThaparaMparAo paNa aneka prakAranI maLe che, je pustako maLe che te paNa azuddha che, sUtro atigaMbhIra hovAthI vAstavika artha samajavo paNa ati kaThina che, keTaleka sthaLe mata-matAMtara paNa che. tethI A graMthanI vyAkhyAmAM bhUlo thavA saMbhava che, mATe vivekI purUSoe AmAM je siddhAMtAnusArI artha hoya te grahaNa karavo. bIjo nahi." samavAyAMgavRttinA aMtamAM (pR.308) teo jaNAve che keysy granthavarasya vAkyajaladherlakSaM sahasrANi ca, catvAriMzadaho caturbhiradhikA mAnaM padAnAmabhUt / tasyoccaizcalukAkRtiM nidadhataH kAlAdidoSAt tathA durlekhAt khilatAM gatasya kudhiyaH kurvantu kiM maadRshaaH| samudra jevA je samavAyAMgasUtranuM 144000 pada parimANa hatuM te atyAre taddana nAno culuka = cAMgaLA jevo graMtha banI gayo che. kALa AdinA doSathI, tathA hastalikhita graMthomAM azuddha lakhANane lIdhe, azuddha pAThone lIdhe, aNakheDAyelI bhUmi jevA thaI gayelA A graMthamAM mArA jevA alpabuddhimAna zuM kare ? zuM karI zake ? iha vacasi virodho nAsti sarvajJavAktvAt kvacana tadavabhAso yaH sa mAndyAnnRbuddheH / varaguruvirahAdvA'tItakAle munIzairgaNadharavacanAnAM sastasaMghAtanAdvA / / vastutaH sarvajJanI vANI hovAthI temAM virodha hoI zake ja nahi, chatAM je visaMvAda dekhAya che te bhUtakALamAM thaI gayelA munivaro dvArA dharavavanAnAM trastasaMdhAtanI khaMDita thayelAM gaNadharanAM vacanomAM pATha joDavA jatAM visaMvAdo ubhA thayA che' ema paNa temaNe samavAyAMgavRttinA aMtamAM (pR. 309mAM) jaNAvyuM che. dIrghakALamAM thayelA vAcanAbhedo tathA pAThabhedonA pariNAme AgamomAM keTalIkavAra visaMvAdo paNa jovAmAM Ave che. jemake samavAyAMgamAM bhagavatIsUtranuM pada parimANa 84000 kahyuM che, jyAre naMdIsUtramAM bhagavatIsUtranuM padaparimANa 288000 jaNAvyuM che. samavAyAMgamAM eka ja graMthamAM paNa sUtramAM paraspara visaMvAda jovAmAM Ave che. 31 mAM sthAnakamAM vijaya-vaijayanta-jayaMta- aparAjitamAM jaghanyathI 31 sAgaropama sthiti kahI che, jyAre 151 mAM sthAnakamAM jaghanyathI 32 sAgaropama kahI che. A.bha. devardhigaNi kSamAzramaNanI adhyakSatAmAM lakhAyelA eka ja graMthamAM paraspara visaMvAda kema? A.bha. devagiNi kSamAzramaNane AgamomAM AvatA paraspara visaMvAdo paNa khyAlamAM hoya ja. paraMtu ema lAge che ke jene jevuM yAda hatuM tevuM lakhI levAmAM AvyuM. eTale A visaMvAdo che. athavA to temanA samaya pachI je pAThabhedo ke vAcanAbhedo thayA tene kAraNe A visaMvAdo jovAmAM Ave che. Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA keTalIka vAto prAcInakALathI ja duravabodha rahelI che. A vAtano ullekha abhayadevasUrijI mahArAje aneka vAra karelo che. naMdIcUrNimAM jJAtAdharmakathAmAM sADA traNa kroDa AkhyAyikA jaNAvelI che. A sADA traNa kroDanI saMkhyA naMdIcUrNimAM judI rIte jaNAvI che. jyAre haribhadrasUri mahArAje naMdIvRttimAM judI rIte jaNAvI che. abhayadevasUrimahArAja paNa naMdAvRttine ja anusaryA che. ane naMdIvRttimAM jaNAvyuM che ke "bIjAo bIjI rIte A vAtane jaNAve che. paNa atigaMbhIra hovAthI bIjAonA abhiprAyane ame samajI zaktA nathI.' haribhadrasUrijI mahArAja jevA mahAjJAnI puruSo paNa samajI na zake tyAM ApaNI mati kyAMthI cAle ? eTale AgamavAMcana karatAM udbhavatA keTalAye prazno anuttara rahe che- anuttara rahevAnA che. Agama graMtho jaina pravacananA AdhArabhUta graMtho che. prabhunI maMgalavANI che. tenuM vAMcana, adhyayana, vAcanA, ciMtana, anuprekSA jaina zramaNa saMghamAM thAya e jarUrI che. samavAyAMganuM vartamAna svarUpa :- samavAyAMgamAM cAra vibhAgo che. prathama vibhAgamAM 1 thI 100 sudhInA padArtho, pachI 150, 200, 250, 300, 350, 400, 450, 500, 600, 700, 800, 900, 1000, 1100, 2000, 3000, 4000, 5000, 6000, 7000, 8000, 9000, 10000, 1000000, 10000000, 100000000000000 ATalA padArthonuM varNana che. | dvitIya vibhAgamAM dvAdazAMgInuM varNana che. tRtIya vibhAgamAM ajIvarAzi tathA jIvarAzinuM ane jIvarAzimAM jIvonA AvAso, zarIra ItyAdi ItyAdi aneka viSayonuM varNana che. prajJApanAsUtranA aneka padono AmAM nirdeza che- atideza che. caturtha vibhAgamAM tIrthaMkaro-gaNadharo-kulakaro-cakravartIo-vAsudevo-prativAsudevo AdinA mAtA-pitA-nagaro AdinuM varNana che. titvogAlImAM paNa AvuM varNana Ave che. naMdIsUtramAM samavAyAMganuM je varNana che temAM prathamanA be vibhAga puratI ja vAta che. sthAnAMga tathA samavAyAMga sUtramAM AvatA apAra vividha viSayonuM vivecana jotAM, A.bha.abhayadevasUrijI mahArAjanuM jJAna keTaluM badhuM gaMbhIra ane vyApaka hatuM te spaSTa jaNAI Ave che. pote saMvegI pakSanA hatA. pATaNamAM te samaye caityavAsIonuM prabhutva hatuM. baMne vacce kaTTara virodha hato. chatAM caityavAsIonA agresara mahAvidvAn droNAcArya Adino sahakAra sAdhIne, temanA pAse paNa A graMtha zuddha karAvIne, A graMthane temaNe sarva saMghamAM pramANabhUta banAvyo che. A temanA udAratA-saraLatA-atyaMtaRtabhakti Adi guNo paNa khUba khUba khUba 1. "evaM guravo vyaacksste| anye punaranyathA, tadabhiprAyaM punrvymtigNbhiirtvaannaavgcchaamH| paramArthaM tvatra viziSTa zrutavido vidanti / " - nandIvRtti haaribhdrii| Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA prazaMsA mAgI le che. temanuM adbhuta jIvana caritra svataMtrarUpe A prastAvanA pachI ApeluM che. A droNAcArye ja oghaniryukti upara vistRta vRtti lakhelI che. A saTIka graMthanuM ghaNA parizrame saMzodhana pU.A.pra.munirAjazrI puNyavijayajI mahArAje karyuM hovAthI AnA AdyasaMzodhaka tarIke puNyavijayajI ma.no ame nirdeza karyo che. jo ke temanA svargavAsa pachI cotrIsa varSe A graMtha prakAzita thAya che, to paNa emano parizrama ghaNAM ghaNAM varSa pachI paNa saphaLa thayo che, e amAre mana ghaNI AnaMdanI vAta che. amArI saMzodhana-saMpAdita zailI viSe pahelAMnA graMthomAM ame aneka vAra jaNAveluM ja che. AmAM aneka pariziSTo ApelAM che. prathama pariziSTamAM samavAyAMga sUtramAM AvatA viziSTazabdonI sUci, bIjA pariziSTamAM samavAyAMgasUtramAM AvatI gAthAonA ardhabhAgano akArAdikrama, saTIka samavAyAMgasUtranA je pATho viSe kaMIka viziSTa jaNAvavAnuM hoya tyAM ame te pATha upara ja AvuM cihna kareluM che eTale AvA pATho uparanAM tulanA tathA vivaraNAdirUpa viziSTa TippaNo trIjA pariziSTamAM, cothA pariziSTamAM samavAyAMgaTIkAmAM AvatA sAkSipAThonI akArAdikramathI sUci, pAMcamA pariziSTamAM samavAyAMgaTIkAmAM AvatA vizeSa nAmonI sUci, chaThThA pariziSTamAM titvogAlI prakIrNakano upayogI aMza, sAtamA pariziSTamAM saMpUrNa himavaMta therAvalI. himavaMtaPrAvalImAM ghaNI mahattvanI Agama Adi saMbaMdhI vAto Ave che. ghaNAM ja varSo pahelAM A.pra.munirAjazrI puNyavijayajI mahArAja tathA paM. lAlacaMdabhAI bhagavAna gAMdhIe maLIne e chapAvI hatI. paNa Aje e graMtha kyAMye jovA ja maLato nathI. amArI jANamAM AvyuM ke enI eka kopI A.ma. hemacaMdrasUri ma.nA ziSya mahAbodhivijayajI ma. pAse che. ame temane vinaMti karI. temaNe atyaMta saujanyathI himavaMtabherAvalinI nakala mokalI ApI. badhAne sulabha thAya e dRSTithI sAtamA pariziSTamAM himavaMtartharAvalI ApI che. AThamA pariziSTamAM saMpAdanamAM upayogamAM lIdhelA graMthonI saMketasUci ApI che. A saTIka graMtho eka pachI eka zRMkhalArUpe prakAzita thaI rahyA che eTale pUrvaprakAzita sthAnAMgasUtra saTIkanA traNa vibhAgomAM amArA anavadhAna AdithI je azuddhio-truTio-apUrNatA Adi rahI gayAM che, tenuM parimArjana karavA mATe navamA pariziSTamAM zuddhi-vRddhipatra ApyuM che. te pachI, samavAyAMgasUtramAM jaMbUdvIpa Adi kSetra Adi sAthe saMbaMdha dharAvatAM je sUtro Ave che te barAbara samajAya te mATe te te kSetra AdinA nakazAo-citro ApavAmAM AvyA che. A nakazAo A.zrI rAjendrasUrisaMkalita citrasaMpuTane AdhAre tathA A.zrI yazodevasUri mahArAje saMpAdita karelA saMgrahaNIratna pustakane AdhAre ApyA che. eka vijJatiH ame atyaMta kALajIpUrvaka badhAM mupho traNa-cAra vAra vAMcIe chIe. chatAM A badhA graMtho vizALa ane bRhatkAya hovAne lIdhe prapho vAMcatAM vAMcatAM daSTi thAkI javAthI, Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA dRSTi doSathI, asAvadhAnIthI, anupayogathI bhUlo rahI jAya e khUba saMbhavita che. vaLI amAro dIrghakAlIna anubhava che ke komyuTarathI taiyAra thatA praphomAM keTalIkavAra navI navI bhUlo AvyA karatI hoya che. eTale vAraMvAra badhAM mupho AdithI aMta sudhI jovAmAM kaMTALo Ave che. tethI chelle je mupha AvyuM hoya te chApavAnI sUcanA ApI devI paDe che. AthI paNa bhUlo rahI javAno khUba saMbhava rahe che. vAcako AvA azuddha ke zaMkita pATho jaNAvaze to ame temano upakAra mAnIzuM. ane amArA saMzodhita-saMpAdita graMthonI zRMkhalA cAlI rahI che, tethI AgaLanA graMthomAM te te pAThone zuddhipatrakamAM sudhArI levA jarUra prayatna karIzuM. hamaNAM ja eka anubhava thayo. amArA sahavartI munirAja zrI rAjaratnavijayajIne saTIka sthAnAMga vAMcatAM pR.16 5. 20 mAM "prasarva 2 rUti evo pATha jovA maLyo. mane temaNe batAvyo. A tadana khoTo vaM 2 pATha kyAMthI AvI gayo enuM amane paNa ghaNuM Azcarya thayuM. pR.45 5.6 pachI [4] muM sUtra ja chApavAnuM rahI gayuM che. A tathA AvA bIjA paNa emaNe batAvelA saTIka sthAnAMga sUtranA azuddha pATho ame A saTIka samavAyAMgamAM navamA pariziSTamAM zuddhi-vRddhipatra mAM sudhArI lIdhA che. jemanI pAse saTIka sthAnAMganA bhAgo AvyA hoya temaNe te pramANe sudhArI levuM A amArI vijJapti che. A samavAyAMgasUtra saTIka tathA mUlamAtra kyAM kyAMthI kyAre prakAzita thayuM che tenI saMkSiptasUci nIce pramANe che. je.mU.saMghamAM thayelAM prakAzano - saTIka samavAyAMga rAyabahAdura dhanapatasiMhajI taraphathI I.sa.1880 mAM kalakattAthI prakAzita thayuM che. te pachI Agamodayasamiti surata taraphathI I.sa. 1918 mAM AnuM suMdara TAIpo tathA suMdara kAgaLo upara prakAzana thayuM che. AnA saMpAdaka AgamoddhAraka sva.pU. sAgarAnaMdasUrIzvarajI mahArAja che. paMDita maphatalAla jhaveracaMda gAMdhI taraphathI I.sa. 1938 mAM tathA jinazAsana ArAdhaka TrasTa taraphathI vi.saM. 2051 mAM prakAzita thayuM che. paraMtu Agamodayasamiti taraphathI prakAzita thayelA saMskaraNanAM ja A punarmudraNa che. vikrama saM. 1995 mAM AnuM gujarAtI bhASAMtara jainadharmaprasAraka sabhA-bhAvanagarathI thayeluM che. samagra vizvamAM AgamodayasamitinA saMskaraNano ja Aja sudhI pracAra rahyo che. motIlAla banArasIdAsa (dilhI 110007) taraphathI saTIka sthAnAMga tathA samavAyAMga AgamodayasamitinA saMskaraNanAM ja punarmudraNa rUpa hovA chatAM aneka pariziSTo tathA zuddhipatraka sAthe I.sa. 1985 mAM prakAzita thayAM che. sAmaphyutapravAzana dvArA AgamodayasamitinA prakAzananA ja punarmudraNa rUpe I.sa. 2000 mAM kAmasuttA prakAzita thayuM che. AnuM Ayojana munirAjazrI dIparatnasAgarajIe karyuM che. mULamAtra samavAyAMganuM prakAzana zrI harSapuSyAmRta jaina graMthamAlA, lAkhAbAvaLa-zAMtipurI, vAyA-jAmanagara, saurASTra (saMpAdaka - A. zrI jinendrasUrijI mahArAja) taraphathI I.sa. 1975 mAM thayuM che. Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA pU. sAgarAnaMdasUrIzvarajI mahArAje saMpAdita karelI Agama maMjUSAmAM, tathA hamaNAM aMcalagaccha taraphathI paNa A mUlamAtra graMthanuM prakAzana thayuM che. sthAnakavAsI saMghamAM amolaka RSie karelA hindI anuvAda sAthe I.sa. 1916 mAM sikaMdarAbAda (AMdhramAM) jainazAstroddhAra mudrAlaya taraphathI, sudIne (saMpAdaka pusu) mAM suttAmAM prAzanati, guDagAMva chAvaLI, pUrva paMnAva taraphathI I.sa. 1953 mAM, temanuyoprAzana (sampAdaka tathA hindI anuvAdaka muni kanhaiyAlAla jI kamala) dilhI 7, po.boksa naM.1141 taraphathI I.sa. 1966 mAM, kApavA mAM naina saMskRti saMrakSa saMgha, zainAnA (vAyAratanAma), madhyaprada taraphathI, samavAyAMgasUtra (dhAna saMpAva- madhura muni, hindI anuvAvaviveck paM. hIrAlAlajI zAstrI) AgamaprakAzana samiti - byAvara prazita nigamagraMthamAlAmA graMthAMka 8 rUpe I.sa. 2000 mAM AnuM tRtIyasaMcharA prakAzita thayuM che. terApaMthI saMghamAM yaMgasuttAi mAM (saMpAdu- munizrI namittanI) naina vizvamAratI, urdU, rAnasthAna taraphathI I.sa. 1974 mAM, samavALo (saMpAdravi-viveva yuvAvArya mahAprajJa) pravezanaivizvamAratI, nADa, rAnasthAna taraphathI I.sa. 1984 mAM AnuM prakAzana thayuM che. terApaMthIonAM prakAzano vizeSa abhyAsapUrNa hoya che. A uparAMta sthAnAMga-samavAyAMganuM gujarAtI rUpAMtara aneka TippaNo sahita, saMpAdaka paM. dalasukhabhAI mAlavaNiyA, gujarAta vidyApITha, I.sa. 1955, amadAvAda, puMjAbhAI jaina graMthamAlA naM.23 Adi prakAzano paNa che. dhanyavAda:- zrI mahAvIra jaina vidyAlayanI Agama jainagraMthamALAnA praNetA puNyanAmadheya A.pU.muzrI puNyavijayajI mahArAjane anekazaH vaMdana pUrvaka hRdayathI zraddhAMjalI arpaNa karuM chuM. dvAdazAranayacakranA saMzodhana-saMpAdana dvArA A saMzodhana-saMpAdana kSetramAM ane teo ja lAvyA hatA. - sva. pU. AgamoddhAraka sAgarAnaMdasUrIzvarajI mahArAja ke jemanA bhagIratha prayAsathI Agama Adi vizALa jaina sAhitya prakAzamAM AvyuM che, teozrIne paNa A prasaMge bhAvapUrvaka vaMdana karUM . zrI mahAvIra jaina vidyAlayanA muMbaInA kAryavAhakoe AnA atyaMta dravyavyayasAdhya mudraNanI javAbadArI upADI che, ane amane sadA protsAhana ApyuM che. zrI siddhakSetra pAlitANA nagaramAM, visAnImAnI dharmazALAmAM, vikrama saMvat 2051, poSa sudi dasama budhavAre 101 mA varSe tArIkha 11-1-1995nI rAtre 8-54 mInITe svargastha thayelAM mArAM parama upakArI paramapUjya mAtRzrI saMghamAtA sAdhvIjIzrI manoharazrIjI mahArAja ke jeo sva0 sAdhvIjIzrI lAbhazrIjI mahArAja (sarakArI upAzrayavALA)nAM bahena tathA ziSyA che, temanA satata AzIrvAda, e mAruM aMtaraMga baLa tathA mahAnamAM mahAnuM sadbhAgya che. Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA mArA vayovRddha atyaMta vinIta prathama ziSya devatulya sva. munirAjazrI devabhadravijayajI ke jemano lolADA (zaMkhezvarajI tIrtha pAse) gAmamAM vikrama saMvat 2040mAM kArtika suda bIje, ravivAre (tA.6-11-83) sAMje cha vAge svargavAsa thayo hato, temanuM paNa A prasaMge khUbaja sadbhAvathI smaraNa karUM chuM. mArA ativinIta ziSya munizrI dharmacaMdravijayajI tathA temanA ziSya sevAbhAvI munirAjazrI puMDarIkaratnavijayajI, tapasvI munirAjazrI dharmaghoSavijayajI tathA munirAjazrI mahAvidehavijayajI A kAryamAM rAta-divasa atisahAyaka rahyA che. A graMthanA mudraNa AdimAM, hamaNAM amadAvAdamAM rahetA paNa mULa AdariyANAnA vatanI jItendrabhAI maNIlAla saMghavI tathA mAMDalanA vatanI azokabhAI bhAIcaMdabhAI saMghavIe ghaNo ghaNo ja sahakAra Apyo che, te mATe teone khUba khUba dhanyavAda ghaTe che. ame amArA saMzodhanomAM pATaNanA saMghavIpADAnA mahAnuM tADapatrIya bhaMDArano upayoga karatA AvyA chIe. A bhaMDAranI vyavasthA aneka peDhIothI cAraso-pAMcaso varSothI paTavA sevaMtilAla choTAlAlanA pUrvajo karatA AvyA hatA. paTavA sevaMtilAla choTAlAlanA svargavAsa pachI temanA bhANeja sumanabhAI cokasInI sUcanAthI A bhaMDAra mane soMpavAmAM Avyo ane temAM amadAvAda ghAMcInI poLanA vatanI mArA bAlamitra zrAddhavarya zAha bAbulAla kezavalAla chaganalAla atyaMta mahattvanI kaDI rUpa banyA hatA ane amArI ja preraNAthI paTavA sevaMtibhAInA suputro narendrakumAra, bipinacaMdra tathA dIpakakumAre A saMpUrNa bhaMDAra pATaNanA saMghanA zrI hemacaMdrAcArya jaina jJAnamaMdiramAM arpaNa karyo che. A kAryamAM bhinna bhinna rIte sahabhAgI thayelA A badhA mahAnubhAvone apAra apAra dhanyavAda ghaTe che. jesalamera, pATaNa tathA khaMbhAtanA hastalikhita prAcInamAM prAcIna tADapatrIya prationA phoTA tathA jherokSa levA mATe te te sthAnanA TrasTanA kAryavAhakoe amane saMmati ApI ane anukULatA karI ApI che, te mATe temane ghaNA ghaNA dhanyavAda ghaTe che. A graMthanA saMzodhana-saMpAdanamAM mArA ziSyavarge khUba ja khUba sahakAra Apyo che. temaja mArAM saMsArI mAtRzrI saMghamAtA zatavarSAdhikAyu sAdhvIjIzrI manoharazrIjI mahArAjanA paramasevikA ziSyA sAdhvIjIzrI sUryaprabhAzrIjInA ziSyA sAdhvIjIzrI jinendraprabhAzrIjIe AmAM ghaNo ghaNo sahakAra Apyo che. ame je aneka aneka tADapatrI prationo upayoga karyo che, te badhI moTA bhAge phoTA rUpe che, athavA jherokSa rUpe che. phoTAnA jhINA jhINA akSaro vAMcavA, phoTA tathA jherokSa kopImAMthI te te sthaLonA pATho zodhI kADhavA, e sAmAnya rIte koInI kalpanAmAM paNa na AvI zake evuM ati kaSTadAyaka kAma che. A sAdhvIjIe zrutabhaktithI AvuM ghaNuM ghaNuM kAma atyaMta harSapUrvaka karyuM che. muphone vAMcavAM e paNa khUba zrama ane jhINavaTabharI najara mAMgI Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 prastAvanA le che. e kAma A sAdhvIjIe karyuM che tathA temanA parivAre paNa ghaNo ja ghaNo sahakAra vividha kAryomAM Apyo che, te mATe te ghaNA dhanyavAdane pAtra che. zrI mahAvIra jaina vidyAlayanI saMmatithI ja pU. sAdhu-sAdhvIjI mahArAja tathA jJAnabhaMDAra Adine yathAyogya bheTa ApavA mATe A ja graMthanI keTalIka kopIo zrI siddhi-bhuvana-manohara jaina TrasTa, amadAvAda tathA zrI jaina AtmAnaMda sabhA, bhAvanagara- vatI vadhAre kaDhAvelI che. A saMmati ApavA mATe zrI mahAvIra jaina vidyAlayanA kAryavAhakone anekazaH abhinaMdana tathA dhanyavAda ghaTe che. A graMthanuM kampojhIMganuM jaTila kAma ajayabhAI sI. zAha saMcAlita zrI pArtha komyuTarsa (amadAvAda)nA vimalakumAra bipinacaMdra paTele dUra dUranA sthaLoe AvIne khaMtapUrvaka amArI samakSa karyuM che, te mATe te paNa dhanyavAdane pAtra che. A puNya kAryamAM deva-gurUkRpAe Ama vividha rIte sahAyaka sarvene mArA hajAro hArdika dhanyavAda ane abhinaMdana che. pUjyapAda anaMta upakArI pitAzrI gurUdeva munirAjazrI bhuvanavijayajI mahArAjanA karakamaLamAM A graMtha rUpI puSpa mUkIne temanA dvArA jinavANIrUpI puSpathI jinezvara paramAtmAnI pUjA karIne Aje dhanyatA anubhavuM chuM. kuMbhaNa, vAyA-mahuvAbaMdara, jillo-bhAvanagara, gujarAta rAjya (saurASTra), pina-364290 pUjyapAda AcAryadevazrI vijayasiddhisUrIzvarapaTTAlaMkAra pUjyapAda AcAryadevazrI vijaya meghasUrIzvaraziSyapUjyapAda sadgurudeva munirAjazrIbhuvanavijayAntavAsI muni jaMbUvijaya vikramasaM.2060, Dhi. zrAvaNa sudi 10 budhavAra, tA.24-8-2004 Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // zrI siddhAcalamaNDana-zrIRSabhadevasvAmine namaH // // zrI zaMkhezvarapArzvanAthAya namaH // // zrI ajAharApArzvanAthAya namaH // // zrI mahAvIrasvAmine namaH / zrI gautamasvAmine namaH // || zrI sadgurudevebhyo namaH // kiJcid vaktavyam zramaNa bhagavAn mahAvIra paramAtmA ke ziSya paMcama gaNadhara bhagavAn sudharmasvAmiviracita zrI samavAyAMgasUtra kA paramparA se vartamAna meM jo svarUpa hameM prApta hai usakA atiprAcIna tAlapatra evaM kAgaja para likhita AdarzoM ke AdhAra se saMzodhana evaM saMpAdana kara ke hamane aneka aneka pariziSToM ke sAtha muMbaI sthita zrI mahAvIra jaina vidyAlaya dvArA vikramasaM0 2041 (I.sa.1985) meM prakAzita kiyA thA. isI samavAyAMgasUtrako vikramasaM.1120 meM A.bha.zrI abhayadevasUri viracita upalabhyamAna atiprAcIna TIkA ke sAtha prAcIna-prAcInatara-prAcInatama tAlapatra evaM kAgaja para likhita AdarzoM ke AdhAra se saMzodhana evaM saMpAdana karake aneka aneka upayogi pariziSToM ke sAtha hama prakAzita kara rahe haiM isakA hameM atyaMta AnaMda hai. jina prAcIna hastalikhita AdarzoM kA hamane upayoga kiyA hai inakA kiMcit svarUpa isa saTIka samavAyAMgasUtra ke prathama pRSTha evaM antima pRSTha ke pAdaTippana meM hamane sUcita kara diyA hai. zrI sthAnAMgasUtra meM 1 se 10 padArthoM kA varNana hai. zrI samavAyAMgasUtrameM 1 se 1000, tathA kucha adhika saMkhyAvAle padArthoM kA, evaM anya aneka bAtoM kA bhI nirdeza hai. vizeSa jAnane ke liye viSayAnukrama dekheM. isa meM nava pariziSTa haiM. kisa pariziSTa meM kyA hai isakA varNana bhI viSayAnukrama meM dekheM. ___ aneka bAtoM kI vicAraNA gujarAtI prastAvanA meM evaM saMskRta Amukha meM hai. vizeSa jijJAsu vaha paDha leveM. isa grantha ko taiyAra karane meM jina jina mahAnubhAvoM ne bhinna bhinna rUpa se sahayoga diyA hai una sabhI ko hamArA hArdika dhanyavAda. ajAharA pArzvanAtha tIrtha, pUjyapAdAcAryazrImadvijayasiddhisUrIzvarapaTTAlaGkAraajArA (tA.unA),(jillA-junAgaDha) pUjyapAdAcAryamahArAjazrImadvijayameghasUrIzvaraziSya(gujarAtarAjya) pIna-362530 pUjyapAdasadgurudevamunirAjazrIbhuvanavijayAntevAsI mArgazIrSazuklacaturthI muni jambUvijaya tA.15-12-2004 budhavAsaraH Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI siddhAcalamaNDana-zrIRSabhadevasvAmine namaH / zrIzAntinAthasvAmine namaH / zrI zaLezvarapArzvanAthAya namaH / zrI mahAvIrasvAmine namaH / zrI gautamasvAmine namaH / pUjyapAdAcAryamahArAjazrImadvijayasiddhisUrIzvarajIpAdapadyebhyo namaH / pUjyapAdAcAryamahArAjazrImadvijayameghasUrIzvarajIpAdapadmebhyo namaH / pUjyapAda sadgurudevamunirAjazrI bhuvanavijayajIpAdapadmabhyo namaH / Amukham / anantopakAriNAM paramakRpAlUnAM jinezvarANAM paramakRpayA paramopakAriNAM pitRcaraNAnAM sadgurudevAnAM pUjyapAdamunirAjazrI bhuvanavijayajImahArAjAnAM ca paramakRpayA sAhAyyena ca sampannaM pU.A.bha.zrIabhayadevasUriviracitayA vRttyA vibhUSitaM paJcamagaNadharadevazrIsudharmasvAmiparamparayA''yAtaM zrI samavAyAGgasUtraM prAcIna-prAcInatara-prAcInatamavividhahastalikhitAdarzAnusAreNa saMzodhana vidhAya vividhaiH pariziSTaizca samalaGkRtya jinAgamarasikAnAM purata upanyasyanto vayamadyAmandamAnandamanubhavAmaH / A.pra.pU.munirAjazrI puNyavijayajImahAbhAgaiH [prAyaH] catvAriMzato varSebhyaH prAk samavAyAGgasUtrasya samavAyAGgavRttezca saMzodhanaM vihitamAsIt / AgamodayasamityA vikramasaM.1974 tame varSe prakAzite vRttisahite samavAyAGgasUtre, sUtrasya vRttezca prAcInAn hastalikhitAnAdarzAnavalambya paraHzatAH zuddhapAThAH taiH svayameva likhitAH / tamimam A.pra.pU.mu.zrI puNyavijayajIma. saMzodhitamAdarzamavalambya anyAMzca prAcInAn hastalikhitAdarzAn upayujya, saMzodhya, vividhaiH pariziSTaizcAlaGkRtya sampAdito'yaM grntho'smaabhiH| yadasmin viSaye kiJcid vaktavyaM tad gUrjarabhASAyAM nibaddhAyAM prastAvanAyAM likhitamasmAbhiratastatraiva draSTavyaM jijJAsubhiH / kiJcAnyat, zrImahAvIrajainavidyAlayena vikramasaMvat 2041 tame [I.sa.1985] varSe jainaAgama-granthamAlAyAM granthAGka 3 rUpeNa prakAzitasya mUlamAtrasya sthAnAGgasUtrasya samavAyAGgasUtrasya ca gUrjarabhASAnibaddhAyAM prastAvanAyAm, saMskRtabhASAnibaddhe Amukhe, TippaNeSu, vividheSu pariziSTeSu ca yathAyogaM vistareNa bahutaraM likhitamasmAbhiH / ataH saTIkasya samavAyAGgasUtrasya vaizadyena Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Amukham adhyetRbhiH zrImahAvIrajainavidyAlayena vikramasaM. 2041 tame [I.sa.1985] varSe prakAzita sthAnAGgasUtraM samavAyAGgasUtraM ca avazyameva upayojyam / etadanusAreNaiva mUlarUpaM samavAyAGgasUtramasmin saTIke samavAyAGgasUtre mudritam, tathApi kvacit kvacit yathAyogyaM parivartanamapi atra vihitamiti sudhIbhiravazyaM dhyeyam / saTIkasya sthAnAGgasUtrasya prathama-dvitIya-tRtIyavibhAgeSu prastAvanAyAm AmukhAdau pariziSTeSu ca yallikhitamasmAbhiH tadapi vizeSajijJAsubhirnirIkSaNIyam / / ___ vRttisahitasya samavAyAGgasUtrasya saMzodhane yeSAM hastalikhitAnAmAdarzAnAmupayogo'smAbhirvihitaH teSAM kiJcit svarUpam asya granthasya prathamapatre'ntimapatre cAdhastAt Tippane pradarzitam / ___ asmAbhiH saMzodhitA granthAH zRGkhalArUpeNa prakAzyante / ato ye granthAH pUrvaM prakAzitAH teSu yAH azuddhayo dRSTipathamavatIrNAH tAsAmapi parimArjanaM saMskaraNaM ca asmAbhiH granthAntareSu vidhIyate- vidhAsyate ca / ataH saTIkasya sthAnAGgasya prathama-dvitIya-tRtIyavibhAgAnAM zuddhivRddhipatrakamasmin samavAyAGge navame pariziSTe draSTavyam / tadanusAreNa sthAnAGge'pi zuddhirvRddhizca sudhIbhiH svayameva karaNIyA / __ yatra pAThe kiJcid vizeSato vaktavyaM tatra * etAdRzaM cihna vihitam, tatra vizeSajijJAsubhiH tRtIye pariziSTe TippaneSu draSTavyam / asmAkaM yA sampAdane saMzodhane ca zailI sA pUrvataneSu grantheSu prastAvanAdau niveditA eva iti tata evAvadhAryA / dhanyavAdaH- asya granthasya saMzodhane sampAdane ca yato yataH kimapi sAhAyakaM labdhaM tebhyaH sarvebhyo bhUyo bhUyo dhanyavAdAn vitarAmi / vizeSatastu ime smartavyAH- saTIkasya samavAyAGgasUtrasya prAcInAn hastalikhitAnAdarzAnavalambya AgamaprabhAkarapUjyamunirAjazrI puNyavijayajI mahAbhAgaiH saMzodhanaM vihitamAsIt / taM mu.zrI puNyavijayajIma. saMzodhitamAdarza mukhyatayA avalambya asya granthasya saMzodhanaM sampAdanaM cAsmAbhirvihitam / kiJca, zrImahAvIrajainavidyAlayena prArabdhAyA jainAgamagranthamAlAyAH prakAzane bIjabhUtAH prerakAzca A.pra.mu.zrIpuNyavijayajImahAbhAgA eva / taireva ca saMzodhana-sampAdanakSetre'haM yojitaH / ataH kRtajJabhAvena teSAM caraNayorvandanaM vidadhAmi / anekebhyo varSebhyaH prAk AgamoddhArakairAcAryazrIsAgarAnandasUribhiH mahAn grantharAziH mahatA mahatA parizrameNa jainasaMghasya purastAd mudrayitvA upanyastaH / samagro'pi jainasaMghaH tairupakRtaH / atasteSAmapi caraNayoH vandanaM vidadhAmi / Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Amukham paramopakAriNI paramapUjyA vikramasaMvat 2051 tame varSe zrI siddhakSetre pAlitANAnagare pauSazukladazamyAM divaMgatA zatAdhikavarSAyuSkA mama mAtA sAdhvIjIzrI manoharazrIrihalokaparalokakalyANakAribhirAzIrvacanairnirantaraM mama paramaM sAhAyakaM sarvaprakArairvidhatte / ___ lolADAgrAme vikramasaMvat 2040 kArtikazukladvitIyAdine divaMgato mamAntevAsI vayovRddho devatulyo munidevabhadravijayaH sadA me mAnasikaM balaM puSNAti / mamAtivinIto'ntevAsI munidharmacandravijayaH tacchiSyaH munipuNDarIkaratnavijayaH munidharmaghoSavijayaH munimahAvidehavijayazca anekavidheSu kAryeSu mahad mahat saahaaykmnusstthitvntH| evameva mama mAtuH sAdhvIzrImanoharazriyaH ziSyAyAH sAdhvIzrIsUryaprabhAzriyaH ziSyayA sAdhvIzrIjinendraprabhAzriyA etadgranthasaMzodhanasambandhiSu sarvakAryeSu prabhUtaM prabhUtaM sAhAyakamanuSThitam / zrImahAvIrajainavidyAlayasya kAryavAhakaiH mahatA dravyavyayena sAdhyasya etanmudraNAdikasya vyavasthA svIkRtA / atastebhyo'pi bhUyo bhUyo dhanyavAdAn vitarAmi / / etebhyaH sarvebhyo bhUyo bhUyo dhanyavAdA vitIryante / deva-gurupraNipAtapUrvakaM prabhupUjanam paramakRpAlUnAM paramezvarANAM devAdhidevazrI zarkhezvarapArzvanAthaprabhUNAM paramopakAriNAM pUjyapAdAnAM pitRcaraNAnAM sadgurudevAnAM munirAjazrI bhuvanavijayajImahArAjAnAM ca kRpayA sAhAyyAccaiva saMpannaM kAryamidamiti teSAM caraNeSu anantazaH praNipAtaM vidhAya asmin kuMbhaNagrAme mUlanAyakarUpeNa virAjamAnasya zrIzAntinAthasya bhagavataH karakamale'dya bhaktibharanibharaNa hRdayena bhagavadvacanAtmakameva puSparUpametaM granthaM nidhAya anantazaH praNipAtapUrvakaM bhagavantaM zrI zAntinAthaM mahayAmyetena kusumen| kuMbhaNa [jillA-bhAvanagara] [tAlukA- mahuvA baMdara] pIna-364290 gujarAtarAjya [saurASTra] - ityAvedayati pUjyapAdAcAryazrImadvijayasiddhisUrIzvarapaTTAlaGkArapUjyapAdAcAryamahArAjazrImadvijayameghasUrIzvaraziSyapUjyapAdasadgurudevamunirAjazrI bhuvanavijayAntevAsI muni jambUvijayaH vikrama saM.2061, kArtikazuklapaJcamI, jJAnapaJcamI, bhaumavAsaraH, tA.16-11-2004 Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 TWO WORDS I am extremely happy to put the critical edition of the Samavayangasutra with the available oldest commentary written by Sri Abhayadeva Suri in 1120 of Vikrama era with nine appendices in the hands of scholars and students of the Jaina canons. The description of the old mss. on which this edition is based is done in the foot-note of this work on p.1 and 309. I am really indebted to all who have been helpfull to me in one way or other way in preparing and publising this work. I congratulate them heartily. Muni Jambuvijay disciple of His Holiness Munira ja Sri Bhuvanavijayaji Maharaja AJARA PARSHVANATHA TIRTHA AJARA (Taluka-UNA) (Dist. Junagadha) (Gujarat Rajya) Pin-362530. Dt.15-12-2004 Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DO PUTI IS Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paM.becaradAsa-jIvarAjadozIviracitaH munirAjazrI puNyavijayajImahArAjaguNAnuvAdaH / / namo namaH zrIsanmatimahAvIrAya bhagavate / / namo namaH zrIpravartakakAntivijayamahAmunaye zAntisAgarAya / / namaH zrIpuNyavijayAya puNyapUrNAya / asmadIyasamagraparivArasamAdRtAnAM guNagaNasAraGgANAM [= samudrANAM] pUrNIkRtapaJcasaptativarSANAM kalyANamitrANAM zrI puNyavijayamunimatallikAnAM guNasmaraNarUpANi kiyanti stutivacanAni / yannAmasmaraNAt smartuH puNyaM syAd vijayo'pi ca / puNyena vijayo'vazyam iti yannAma sUcakam // 1 // yo'nvabhUt puNya-vijayau zucini munijIvite / so'yaM munIzaH pratyakSaM prabhAti puNyavijayaH // 2 // mama kalyANamitraM sa samatA-zamatAyutaH / jAtAni tasya varSANi pUrNAni paJcasaptatiH // 3 // tejasvino'pi suzItAH pratApino'pi zAntidAH / janmato'pi dvizrutikA bahuzrutAH prabhAsvarAH // 4 // etAnadya mahAbhAgAn zrutaprabhAkarAn munIn / sAraGgazabdenaikena saMstotuM mamopakramaH // 5 // atra nimnollikhiteSu sarveSu vAkyeSu 'vande puNyaM mahAmunim' iti sarvatra dhruvapadam bhavikakumudavanasAraGgam [-candram] vande puNyaM mahAmunim // 1|| kovidalokasaMghasAraGgam [-sUryam] vande puNyaM mahAmunim // 2 // satkRtyasarasIsAraGgam [-haMsam] vande puNyaM mahAmunim // 3 / / ajJAnatarUnmUlanasAraGgam [-hastinam] vande puNyaM mahAmunim // 4 // kuvicAradhUliharaNasAraGgam [=pavanam] vande puNyaM mahAmunim // 5 // 1. paM.becaradAsa jIvarAja dozIe lakhelo A guNAnuvAdano patra pU.A.pra.munirAjazrI puNyavijayajI mahArAjanAM saMsArI mAsInA dIkarInAM dIkarI sAdhvIjIzrI okArazrIjI mahArAjanAM ziSyA sAdhvIjIzrI yazodAzrIjI ma. tathA jayaMtaprabhAzrIjI ma.nA saujanyathI amane prApta thayo che. Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paM.becaradAsa-jIvarAjadozIviracitaH munirAjazrI puNyavijayajImahArAjaguNAnuvAdaH / durAgrahidantiparAjayasAraGgam [-siMham] vande puNyaM mahAmunim // 6 // sthiratAvijitamahAsAraGgam [-parvatam] vande puNyaM mahAmunim // 7 // kaSAyajvAlAzamanasAraGgam [-megham] vande puNyaM mahAmunim // 8 // jainAgamasAraGgavAdakam [=vINAm] vande puNyaM mahAmunim // 9 // nirlepatAbhibhUtasAraGgam [=kambum-zaGkham] vande puNyaM mahAmunim // 10 // sahiSNutAdharIkRtasAraGgam [=pRthvIm] vande puNyaM mahAmunim // 11 // jinazAsanArAmasAraGgam [-kusumam] vande puNyaM mahAmunim // 12 // azAntitamonirasanasAraGgam [=dIpam] vande puNyaM mahAmunim // 13 // dAntendriyamanaHsAraGgam [azvam] vande puNyaM mahAmunim // 14 // duritamalAvalIkSAlanasAraGgam [-jalam] vande puNyaM mahAmunim // 15 // zucijalagaGgAsAraGgam [=nadIm] vande puNyaM mahAmunim // 16 / / jainabhavanasubhagasAraGgam [-dIpam] vande puNyaM mahAmunim // 17 // ityevaM vinayabhaktizraddhApUrvakaM samupadIkRtAni guNagaNastutivacanAni svIkarotu zrI puNyavijayo mahAmuniH kRpAM vidhAya zubhAzIrvAdayatu ca / bhavadIyA namrAH sevakA becaradAsa-ajavAlI-lalitAprabhRtiparIvArajanAH / taa.28|10|70| budhavAsare / Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ardhamAgadhI Agama sAhitya : eka vimarza - lekhaka. pro. sAgaramala jaina bhAratIya saMskRti meM ati prAcInakAla se hI do samAnAntara dhArAoM kI upasthiti pAI jAtI hai- zramaNadhArA aura vaidikadhArA / jaina dharma aura saMskRti isI zramaNadhArA kA eka aMga hai / jahA~ zramaNadhArA nivRttiparaka rahI, vahA~ vaidikadhArA pravRttiparaka / jahA~ zramaNadhArA meM saMnyAsa va banA, vahA~ vaidikadhArA meM gRhasthajIvana / zramaNadhArA ne sAMsArika jIvana kI du:khamayatA ko adhika abhivyakti dI aura yaha mAnA ki zarIra AtmA kA bandhana hai aura saMsAra du:khoM kA sAgara, ata: usane zarIra aura saMsAra donoM se hI mukti ko apanI sAdhanA kA lakSya mAnA / usakI dRSTI meM jaivika evaM sAmAjika mUlya gauNa rahe aura anAsakti, vairAgya aura AtmAnubhUti ke rupa meM mokSa yA nirvANa ko hI sarvocca mUlya mAnA gayA / isake viparIta vaidikadhArA ne sAMsArika jIvana ko vareNya mAnakara jaivika evaM sAmAjika mUlyoM arthAt jIvana ke rakSaNa evaM poSaNa ke prayatnoM ke sAthasAtha pArasparika sahayoga yA sAmAjikatA ko pradhAnatA dI / phalata: vedoM meM jaivika AvazyakatAoM kI pUrti evaM pArasparika sahayoga hetu prArthanAoM ke svara adhika mukhara hue haiM, yathA- hama sau varSa jIyeM, hamArI santAna baliSTha ho, hamArI gAyeM adhika dUdha deM, vanaspati evaM anna pracura mAtrA meM utpanna hoM, hamameM paraspara sahayoga ho Adi / jJAtavya haiM ki vedoM meM vairAgya evaM mokSa kI avadhAraNA anupasthita haiM, jabaki vaha zramaNadhArA kA kendrIya tattva hai / isa prakAra ye donoM dhArAyeM do bhinna jIvana-dRSTiyoM ko lekara pravAhita huI haiN| pariNAmasvarUpa inake sAhitya meM bhI inhI bhinna-bhinna jIvana-dRSTiyoM kA pratipAdana pAyA jAtA haiM / zramaNa paramparA ke sAhitya meM saMsAra kI du:khamayatA ko pradarzita kara tyAga aura vairAgyamaya jIvana zailI kA vikAsa kiyA gayA, jabaki vaidika sAhitya meM aihika jIvana ko adhika sukhI aura samRddha banAne hetu prArthanAoM kI aura sAmAjika-vyavasthA (varNa-vyavasthA) aura bhautika upalabdhiyoM ke hetu vividha karmakANDoM kI sRjanA huI / prArambhika vaidika sAhitya, jisameM mukhyata: veda aura brAhmaNa grantha samAhita haiM, meM laukika jIvana ko sukhI aura samRddha banAne vAlI prArthanAoM aura karmakANDoM kA hI prAdhAnya haiM, isake viparIta zramaNa paramparA ke prArambhika sAhitya meM saMsAra kI duHkhamayatA aura kSaNabhaMguratA ko pradarzita kara usase vairAgya aura vimukti ko hI pradhAnatA dI gaI haiM / saMkSepa meM zramaNa paramparA kA sAhitya vairAgya pradhAna haiN| zramaNadhArA aura usakI dhyAna aura yoga sAdhanA kI paramparA ke astitva ke saMketa hameM moeMjodaro aura har3appA kI saMskRti ke kAla se hI milane lagate haiM / yaha mAnA jAtA hai ki har3appA saMskRti vaidika saMskRti se bhI pUrvavartI hI rahI hai / Rgveda jaise prAcInatama grantha meM bhI vrAtyoM aura vAtarazanA muniyoM ke ullekha bhI isI tathya kI puSTi karate haiM ki usa yuga meM zramaNadhArA kA astitva thaa| jahA~ taka isa prAcIna zramaNa paramparA ke sAhitya kA prazna hai darbhAgya se vaha Aja 1. pArzvanAtha vidyAzrama-vArANasI se prakAzita Aspects of Jainology Vol.7 se uddhRta / / Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ardhamAgadhI Agama sAhitya : eka vimarza hameM upalabdha nahIM hai, kintu vedoM meM usa prakAra kI jIvana dRSTi kI upasthiti ke saMketa yaha avazya sUcita karate haiM ki unakA apanA koI sAhitya bhI rahA hogA, jo kAlakrama meM lupta ho gayA / Aja AtmasAdhanA pradhAna nivRttimUlaka zramaNadhArA ke sAhitya kA sabase prAcIna aMza yadi kahIM upalabdha hai, to vaha aupaniSadika sAhitya meM hai| prAcIna upaniSadoM meM na kevala vaidika karma- kANDoM aura bhautikavAdI jIvana-dRSTi kI AlocanA kI gaI hai, apitu AdhyAtmika mUlyoM ke adhiSThAna Atmatattva kI sarvoparitA bhI pratiSThita kI gayI hai / Aja yaha sabase bar3I bhrAnti hai ki hama upaniSadoM ko vaidikadhArA ke pratinidhi grantha mAnate haiM, kintu unameM vaidika karmakANDoM kI spaSTa AlocanA ke jo svara mukharita hue haiM aura tapa-tyAga pradhAna AdhyAtmika mUlyoM kI jo pratiSThA huI hai, vaha spaSTatayA isa tathya kA pramANa hai ki ve mUlata: zramaNa jIvana-dRSTi ke prastotA hai / yaha satya hai ki upaniSadoM meM vaidikadhArA ke bhI kucha saMketa upalabdha haiM kintu yaha nahIM bhUlanA cAhiye ki upaniSadoM kI mUlabhUta jIvana dRSTi vaidika nahIM, zramaNa hai / ve usa yuga kI racanA haiM, jaba vaidikoM dvArA zramaNa saMskRti ke jIvana mUlyoM ko svIkRta kiyA jA rahA thA / ve vaidika saMskRti aura zramaNa saMskRti ke samanvaya kI kahAnI kahate haiN| IzAvAsyopaniSad meM samanvaya kA yaha prayatna spaSTa rUpa se parilakSita hotA hai / usameM tyAga aura bhoga, pravRtti evaM nivRtti, karma aura karma-saMnyAsa, vyakti aura samaSTi, avidyA (bhautika jJAna) aura vidyA (AdhyAtmika jJAna) ke madhya eka sundara samanvaya sthApita kiyA gayA hai / upaniSadoM kA pUrvavartI evaM samasAmayika zramaNa paramparA kA jo adhikAMza sAhitya thA, vaha zramaNa paramparA kI anya dhArAoM ke jIvita na raha pAne yA unake bRhad hindU paramparA meM samAhita ho jAne ke kAraNa yA to vilupta ho gayA thA yA phira dUsarI jIvita zramaNa paramparAoM ke dvArA athavA bRhad hindU paramparA ke dvArA AtmasAt kara liyA gayA / kintu usake astitva ke saMketa evaM avazeSa Aja bhI aupaniSadika sAhitya, pAlitripiTaka aura jainAgamoM meM surakSita haiM / prAcIna AraNyakoM, upaniSadoM, AcArAMga (prathama zrutaskandha), sUtrakRtAMga, uttarAdhyayana, isibhAsiyAI, theragAthA, suttanipAta aura mahAbhArata meM ina vilupta yA samAhita zramaNa paramparAoM ke aneka RSiyoM ke upadeza Aja bhI pAye jAte haiM / isibhAsiyAI, sUtrakRtAMga aura uttarAdhyayana meM ullikhita yAjJavalkya, nArada, asitadevala, kapila, pArAzara, AruNi, uddAlaka, nami, bAhuka, rAmaputta Adi RSi ve hI haiM, jinameM se aneka ke upadeza evaM AkhyAna upaniSadoM evaM mahAbhArata meM bhI surakSita haiM / jaina paramparA meM RSibhASita meM inheM arhat RSi evaM sUtrakRtAMga meM siddhi ko prApta tapodhana mahApuruSa kahA gayA haiM aura unheM apanI pUrva paramparA se sambaddha batAyA gayA hai / pAlitripiTaka ke dIghanikAya ke sAmaJaphalasutta meM bhI buddha ke samakAlIna chaha tIrthaMkaroM- ajitakezakambala, prakudhakAtyAyana, pUrNakazyapa, saMjayavelaTiThaputta, maMkhaligozAlaka evaM niggaMThanAtaputta kI mAnyatAoM kA nirdeza huA hai, phira cAhe unheM vikRta rUpa meM hI prastuta kyoM na kiyA gayA ho / isI prakAra ke theragAthA, suttanipAta Adi ke aneka thera (sthavira) bhI prAcIna zramaNa paramparAoM se sambandhita rahe haiM / isa sabase bhArata meM Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ardhamAgadhI Agama sAhitya : eka vimarza zramaNadhArA ke prAcInakAla meM astitva kI sUcanA mila jAtI hai / padmabhUSaNa paM.dalasukhabhAI mAlavaNiyA ne pAlitripiTaka meM ajita, araka aura aranemi nAmaka tIrthaMkaroM ke ullekha ko bhI khoja nikAlA hai / jJAtavya hai ki usameM inheM "titthakaro kAmesu vItarAgo" kahA gayA hai- cAhe hama yaha mAneM yA na mAneM ki inakI saMgati jaina paramparA ke ajita, araha aura ariSTanemi nAmaka tIrthakaroM se ho sakatI hai- kintu itanA to mAnanA hI hogA ki yA sabhI ullekha zramaNadhArA ke atiprAcIna astitva ko hI sUcita karate haiM / vaidika sAhitya aura jainAgama vaidika sAhitya meM veda prAcInatama hai / vedoM ke sandarbha meM bhAratIya darzanoM meM do prakAra kI mAnyatAe~ ullikhita haiM / mImAMsakadarzana ke anusAra veda apauruSeya hai arthAt kisI vyakti vizeSa dvArA nirmita nahIM hai| unake anusAra veda anAdi-nidhana hai, zAzvata hai, na to unakA koI racayitA hai aura nahIM racanAkAla / naiyAyikoM kI mAnyatA isase bhinna hai, ve veda-vacanoM ko Izvara-sRSTa mAnate haiM / unake anusAra veda apauruSeya nahIM, apitu IzvarakRta haiM / IzvarakRta hote hue bhI Izvara ke anAdi-nidhana hone se veda bhI anAdi-nidhana mAne jA sakate haiM, kintu jaba unheM IzvarasRSTa mAna liyA gayA hai, to phira anAdi kahanA ucita nahIM hai, kyoMki Izvara kI apekSA se to ve sAdi hI hoNge| jahA~ taka jainAgamoM kA prazna hai unheM artha-rUpa meM arthAt kathya-viSaya-vastu kI apekSA se tIrthaMkaroM ke dvArA upadiSTa mAnA jAtA hai / isa dRSTi se ve apauruSeya nahIM haiM / ve artha-rUpa meM tIrthaMkaroM dvArA upadiSTa aura zabda-rUpa meM gaNadharoM dvArA racita mAne jAte haiM, kintu yaha bAta bhI kevala aMga AgamoM ke sandarbha meM hai / aMgabAhya Agama grantha to vibhinna sthaviroM aura pUrvadharaAcAryoM kI kRti mAne hI jAte haiM / isa prakAra jaina Agama pauruSeya (puruSakRta) haiM aura kAla vizeSa meM nirmita haiM / kintu jaina AcAryoM ne eka anya apekSA se vicAra karate hue aMga AgamoM ko zAzvata bhI kahA hai| unake isa kathana kA AdhAra yaha hai ki tIrthaMkaroM kI paramparA to anAdikAla se calI A rahI hai aura anantakAla taka calegI, koI bhI kAla aisA nahIM, jisameM tIrthaMkara nahIM hote haiM / ata: isa dRSTi se jaina Agama bhI anAdi-ananta siddha hote haiM / jaina mAnyatA ke anusAra tIrthaMkara bhinna-bhinna AtmAe~ hotI haiM kintu unake upadezoM meM samAnatA hotI hai aura unake samAna upadezoM ke AdhAra para racita grantha bhI samAna hI hote haiM / isI apekSA se nandIsUtra meM AgamoM ko anAdi-nidhana bhI kahA gayA hai| tIrthaMkaroM ke kathana meM cAhe zabda-rUpa meM bhinnatA ho, kintu artha-rUpa meM bhinnatA nahIM hotI hai / ata: artha yA kathya kI dRSTi se yaha ekarUpatA hI jainAgAmoM ko pravAha kI apekSA se anAdi-ananta siddha karatI hai / nandIsUtra (sUtra 58) meM kahA gayA hai ki "yaha jo dvAdaza-aMga yA gaNipiTaka hai- vaha aisA nahIM hai ki yaha kabhI nahIM thA, kabhI nahIM Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ardhamAgadhI Agama sAhitya : eka vimarza rahegA aura na kabhI hogA / yaha sadaiva thA, sadaiva hai aura sadaiva rahegA / yaha dhruva, nitya, zAzvata, akSaya, avasthita aura nitya hai / " isa prakAra jaina cintaka eka ora pratyeka tIrthaMkara ke upadeza ke AdhAra para unake pramukha ziSyoM ke dvArA zabda-rUpa meM AgamoM kI racanA hone kI avadhAraNA ko svIkAra karate haiM to dUsarI ora artha yA kathya kI dRSTi se samarUpatA ke AdhAra para yaha bhI svIkAra karate haiM ki artha rUpa se jina-vANI sadaiva thI aura sadaiva rahegI / vaha kabhI bhI naSTa nahIM hotI hai / vicAra kI apekSA se AgamoM kI zAzvatatA aura nityatA mAnya karate hue bhI jaina paramparA unheM zabda rUpa se sRSTa aura vicchinna hone vAlA bhI mAnatI hai / anekAnta bhASA meM kaheM to tIrthaMkara kI anavarata paramparA kI dRSTi se Agama zAzvata aura nitya hai, jabaki tIrthaMkara vizeSa kI zAsana kI apekSA se ve sRSTa evaM anitya haiM / 4 vaidika sAhitya meM vedoM ke pazcAt kramazaH brAhmaNa-granthoM, AraNyakoM aura upaniSadoM kA krama AtA hai / inameM brAhmaNa grantha mukhyataH yajJa-yAga sambandhI karmakANDoM kA vivaraNa prastuta karate hai| ataH unakI zailI aura viSaya vastu donoM hI ardhamAgadhI Agama sAhitya se bhinna hai / AraNyakoM ke sambandha meM abhI taka samyak adhyayana nahIM kara pAyA hU~ ataH unase ardhamAgadhI Agama sAhitya kI tulanA kara pAnA mere liye sambhava nahIM hai / kintu AraNyakoM meM vairAgya, nivRtti evaM vAnaprastha jIvana ke aneka tathyoM ke ullekha hone se vizeSa tulanAtmaka adhyayana dvArA unameM aura jaina AgamoM meM samarUpatA ko khojA jA sakatA hai / jahA~ taka upaniSadoM kA prazna hai upaniSadoM ke aneka aMza AcArAMga, isibhAsiyAiM Adi prAcIna ardhamAgadhI Agama sAhitya meM bhI yathAvat upalabdha hote haiM / yAjJavalkya, nArada, kapila, asitadevala, aruNa, uddAlaka, pArAzara Adi aneka aupaniSadika RSiyoM ke ullekha evaM upadeza isibhAsiyAI, AcArAMga, sUtrakRtAMga evaM uttarAdhyayana meM upalabdha haiM / isibhAsiyAiM meM yAjJavalkya kA upadeza usI rUpa meM varNita hai, jaisA vaha upaniSadoM meM milatA hai / uttarAdhyayana ke aneka AkhyAna, upadeza evaM kathAe~ mAtra nAma-bheda ke sAtha mahAbhArata meM bhI upalabdha hai / prastuta prasaMga meM vistArabhaya se vaha saba tulanAtmaka vivecana prastuta karanA sambhava nahIM hai / inake tulanAtmaka adhyayana hetu icchuka pAThakoM ko isibhAsiyAI kI merI bhUmikA evaM jaina, bauddha aura gItA ke AcAra darzanoM kA tulanAtmaka adhyayana khaNDa 1 evaM 2 dekhane kI anuzaMsA karake isa carcA ko yahIM virAma detA hU~ / pAlitripiTaka aura jainAgama pAlitripiTaka aura jainAgama apane udbhava srota kI apekSA se samakAlika kahe jA sakate hai, kyoMki pAlitripiTaka ke pravaktA bhagavAna buddha aura jainAgamoM ke pravaktA bhagavAna mahAvIra samakAlika hI hai / isalie donoM ke prArambhika granthoM kA racanAkAla bhI samasAmayika hai / dUsare jaina paramparA aura bauddha paramparA donoM hI bhAratIya saMskRti kI zramaNadhArA ke aMga hai ataH donoM kI mUlabhUta jIvana-dRSTi eka hI hai / isa tathya kI puSTi jainAgamoM aura pAlitripiTaka ke tulanAtmaka adhyayana Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ardhamAgadhI Agama sAhitya : eka vimarza se ho jAtI hai / donoM paramparAoM meM samAna rUpa se nivRttiparaka jIvana-dRSTi ko apanAyA gayA hai aura sadAcAra evaM naitikatA kI prasthApanA ke prayatna kiye gaye haiM, ataH viSaya-vastu kI dRSTi se bhI donoM hI paramparAoM ke sAhitya meM samAnatA hai / uttarAdhyayana, dazavaikAlika evaM kucha prakIrNakoM kI aneka gAthAe~, suttanipAta, dhammapada Adi meM mila jAtI haiN| kintu jahA~ taka donoM ke darzana evaM AcAra niyamoM kA prazna hai, vahA~ spaSTa antara bhI dekhA jAtA hai / kyoMki jahA~ bhagavAna buddha AcAra ke kSetra meM madhyamamArgIya the, vahA~ mahAvIra tapa, tyAga aura titikSA para adhika bala de rahe the / isa prakAra AcAra ke kSetra meM donoM kI dRSTiyA~ bhinna thIM / yadyapi vicAra ke kSetra meM mahAvIra aura buddha donoM hI ekAntavAda ke samAlocaka the, kintu jahA~ buddha ne ekAntavAdoM ko kevala nakArA, vahA~ mahAvIra ne una ekAntavAdoM meM samanvaya kiyA / ata: darzana ke kSetra meM buddha kI dRSTi nakArAtmaka rahI haiM, jabaki mahAvIra kI sakArAtmaka / isa prakAra darzana aura AcAra ke kSetra meM donoM meM bhinnatA thI, vaha unake sAhitya meM bhI abhivyakta huI hai| phira bhI sAmAnya pAThaka kI apekSA se dono paramparA ke granthoM meM kSaNikavAda, anAtmavAda Adi dArzanika prasthAnoM ko chor3akara ekatA hI adhika parilakSita hotI haiM / AgamoM kA mahattva evaM prAmANikatA pratyeka dharma paramparA meM dharma grantha yA zAstra kA mahattvapUrNa sthAna hotA hai, kyoMki usa dharma ke dArzanika siddhAnta aura AcAra vyavasthA donoM ke lie "zAstra" hI eka mAtra pramANa hotA hai / hindUdharma meM veda kA, bauddhadharma meM tripiTaka kA, pArasIdharma meM avestA kA, IsAIdharma meM bAibila kA aura islAma meM kurAna kA, jo sthAna hai, vahI sthAna jainadharma meM Agama sAhitya kA hai / phira bhI Agama sAhitya ko na to veda ke samAna apauruSeya mAnA gayA hai aura na bAibila yA kurAna ke samAna kisI paigambara ke mAdhyama se diyA gayA Izvara kA sandeza hI, apitu vaha una arhatoM va RSiyoM kI vANI kA saMkalana hai, jinhoMne apanI tapasyA aura sAdhanA dvArA satya kA prakAza prApta kiyA thA / jainoM ke lie Agama jinavANI hai, Aptavacana hai, unake dharma-darzana aura sAdhanA kA AdhAra hai / yadyapi vartamAna meM jainadharma kA digambara sampradAya upalabdha ardhamAgadhI AgamoM ko pramANabhUta nahIM mAnatA hai, kyoMki usakI dRSTi meM ina AgamoM meM kucha aisA prakSipta aMza hai, jo unakI mAnyatAoM ke viparIta hai / merI dRSTi meM cAhe vartamAna meM upalabdha ardhamAgadhI AgamoM meM kucha prakSipta aMza ho yA unameM kucha parivartana-parivardhana bhI huA ho, phira bhI ve jainadharma ke prAmANika dastAveja haiN| unameM aneka aitihAsika tathya upalabdha haiN| unakI pUrNata: asvIkRti kA artha apanI prAmANikatA ko hI nakAranA hai / zvetAmbara mAnya ina ardhamAgadhI AgamoM kI sabase bar3I vizeSatA yaha hai ki ye I.pU.pA~cavIM zatI se lekara IsA kI pA~cavI zatI arthAt lagabhaga eka hajAra varSa meM jaina saMgha ke car3hAva-utAra kI eka prAmANika kahAnI kaha dete haiM / Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ardhamAgadhI Agama sAhitya : eka vimarza ardhamAgadhI AgamoM kA vargIkaraNa vartamAna jo Agama grantha upalabdha haiM, unheM nimna rUpa meM vargIkRta kiyA jAtA haiM - 11 aMga : 1.AyAra (AcArAMga), 2.sUyagaDa (sUtrakRtAMga), 3.ThANa (sthAnAMga), 4.samavAya (samavAyAMga), 5.viyAhapannatti (vyAkhyAprajJapti yA bhagavatI), 6. nAyAdhammakahAoM (jJAta-dharmakathA:), 7.uvAsagadasAoM (upAsakadazA:), 8.aMtagaDadAsAoM (antakRddazAH), 9.anuttarovavAidasAo (anuttaraupapAtikadazA:), 10.paNhAvAgaraNAI (praznavyAkaraNAni), 11.vivAgasuyaM (vipAkazrutam), 12.dRSTivAda (diThivAya), jo vicchinna huA hai / 12 upAMga : 1.upavAiyaM (aupapAtikaM), 2.rAyapaseNaijaM (rAjaprasenajitkaM) athavA rAyapaseNiyaM (rAjapraznIyaM), 3.jIvAjIvAbhigama, 4.paNNavaNA (prajJApanA), 5.sUrapaNNatti (sUryaprajJapti), 6.jambuddIvapaNNatti (jambUdvIpaprajJapti), 7.caMdapaNNatti (candraprajJapti), 8-12.nirayAvaliyAsuyakkhaMdha (nirayAvalikAzrutaskandha), 8.nirayAvaliyAo (nirayAvalikA:), 9.kappavaDisiyAo (kalpAvataMsikAH), 10.pupphiyAo (puSpikAH), 11.pupphacUlAo (puSpacUlA:), 12.vaNhidasAo (vRSNidazAH) / jahA~ taka uparyukta aMga aura upAMga granthoM kA prazna hai / zvetAmbara paramparA ke sabhI sampradAya inheM mAnya karate haiM / jabaki digambara sampradAya inhIM gyAraha aMgasUtroM ko svIkAra karate hue bhI yaha mAnatA hai ki ye aMgasUtra vartamAna meM vilupta ho gaye haiM / upAMgasUtroM ke sandarbha meM zvetAmbara paramparA ke sabhI sampradAyoM meM eka rUpatA hai, kintu digambara paramparA meM bAraha upAMgoM kI na to koI mAnyatA rahI aura na ve vartamAna meM ina granthoM ke astitva ko svIkAra karate haiM / yadyapi jambUdvIpaprajJapti, dIpasAgaraprajJapti Adi nAmoM se unake yahA~ kucha grantha avazya pAye jAte haiM / sAtha hI sUryaprajJapti, candraprajJapti aura jambUdvIpaprajJapti ko bhI unake dvArA dRSTivAda ke parikarma vibhAga ke antargata svIkAra kiyA gayA thA / 4. mUlasUtra ___sAmAnyatayA (1) uttarAdhyayana, (2) dazavaikAlika, (3) Avazyaka aura (4) piNDaniyukti ye cAra mUlasUtra mAne gaye haiN| phira bhI mUlasUtroM kI saMkhyA aura nAmoM ke sandarbha meM zvetAmbara sampradAyoM meM ekarUpatA nahIM hai| jahA~ taka uttarAdhyayana aura dazavaikAlika kA prazna hai inheM sabhI zvetAmbara sampradAyoM evaM AcAryoM ne eka mata se mUlasUtra mAnA haiM / samayasundara, bhAvaprabhasUri tathA pAzcAtya vidvAnoM meM pro.vebara, pro.vUlhara, pro.sArapenTiyara, pro.vinTaranitja, pro.zUbiMga Adi ne eka svara se Avazyaka ko mUlasUtra mAnA hai, kintu sthAnakavAsI evaM terApanthI sampradAya Avazyaka ko mUlasUtra ke antargata nahIM mAnate haiN| ye dono sampradAya Avazyaka evaM piNDaniyukti ke sthAna para nandI aura anuyogadvAra ko mUlasUtra mAnate haiM / zvetAmbara mUrtipUjaka paramparA meM kucha AcAryoM ne piNDaniyukti ke sAtha-sAtha oghaniyukti ko bhI mUlasUtra meM mAnA hai| isa prakAra mUlasUtroM ke vargIkaraNa aura unake nAmoM meM eka rUpatA kA abhAva hai / digambara paramparA meM ina mUlasUtroM meM se dazavaikAlika, uttarAdhyayana aura Avazyaka mAnya rahe haiN| Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ardhamAgadhI Agama sAhitya : eka vimarza tattvArtha kI digambara TIkAoM meM, dhavalA meM tathA aMgapaNNatti meM inakA ullekha hai / jJAtavya hai ki aMgapaNNatti meM nandIsUtra kI bhA~ti hI Avazyaka ke chaha vibhAga kiye gaye haiN| yApanIya paramparA meM bhI na kevala Avazyaka, uttarAdhyayana evaM dazavaikAlika mAnya rahe haiM, apitu yApanIya AcArya aparAjiya (navIM zatI) ne to dazavaikAlika kI TIkA bhI likhI thI / 6. chedasUtra ___chedasUtroM ke antargata vartamAna meM - 1.AyAradazA (dazAzrutaskandha), 2.kappa (kalpa), 3.vavahAra (vyavahAra), 4.nisIha (nizItha), 5.mahAnisIha (mahAnizItha) aura 6.jIyakappa (jItakalpa) ye chaha grantha mAne jAte haiM / inameM se mahAnizItha aura jItakalpa ko zvetAmbaroM kI terApanthI aura sthAnakavAsI sampradAyeM mAnya nahIM karatI haiN| ve donoM mAtra cAra hI chedasUtra mAnate haiN| jabaki zvetAmbara mUrtipUjaka sampradAya uparyukta 6 chedasUtroM ko mAnatA hai |jhaaN taka digambara aura yApanIya paramparA kA prazna hai unameM aMgabAhya granthoM meM kalpa, vyavahAra aura nizItha kA ullekha milatA hai / yApanIya sampradAya ke granthoM meM na kevala inakA ullekha milatA hai, apitu inake avataraNa bhI diye gaye haiN| Azcarya yaha hai ki vartamAna meM digambara paramparA meM pracalita mUlata:yApanIya paramparA ke prAyazcita sambandhI grantha "chedapiNDazAstra" meM kalpa aura vyavahAra ke pramANya ke sAtha-sAtha jItakalpa kA bhI pramANya svIkAra kiyA gayA hai| isa prakAra digambara evaM yApanIya paramparAoM meM kalpa, vyavahAra, nizItha aura jItakalpa kI mAnyatA rahI hai, yadyapi vartamAna meM digambara AcArya inheM mAnya nahIM karate haiN| 10 prakIrNaka isake antargata nimna dasa grantha mAne jAte haiM 1.causaraNa (catuHzaraNa), 2.AurapaccAkkhANa (AturapratyAkhyAna), 3.bhattaparinnA (bhaktaparijJA), 4.saMthAraya (saMstAraka), 5.taMDulaveyAliya (taMdulavaicArika), 6.caMdavejjhaya (candravedhyaka), 7.deviMdatthaya (devendrastava), 8.gaNivijjA (gaNividyA), 9.mahApaccakkhANa (mahApratyAkhyAna) aura 10.vIratthava (viirstv)| zvetAmbara sampradAyoM meM sthAnakavAsI aura terApaMthI ina prakIrNakoM ko mAnya nahIM karate haiN| yadyapi merI dRSTi meM inameM unakI paramparA ke viruddha aisA kucha bhI nahIM hai, jisase inheM amAnya kiyA jaaye| inameM se 9 prakIrNakoM kA ullekha to nandIsUtra meM mila jAtA hai / ata: inheM amAnya karane kA koI aucitya nahIM hai / hamane isakI vistRta carcA Agama saMsthAna, udayapura se prakAzita mahApaccakkhANa kI bhUmikA meM kI hai| jahA~ taka dasa prakIrNakoM ke nAma Adi kA prazna hai, zvetAmbara mUrtipUjaka sampradAya ke AcAryoM meM bhI kiMcit matabheda pAyA jAtA hai / lagabhaga 9 nAmoM meM to eka rUpatA hai kintu bhattaparitrA, maraNavidhi aura vIrastava ye tIna nAma aise haiM jo bhinna-bhinna AcAryoM ke vargIkaraNa meM bhinna-bhinna rUpa se Aye haiN| kisI ne bhaktaparijJA ko chor3akara maraNavidhi kA ullekha kiyA hai to kisI ne usake sthAna para vIrastava kA ullekha kiyA hai / muni zrI puNyavijayajI ne paiNNayasuttAI, Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ardhamAgadhI Agama sAhitya : eka vimarza prayama bhAga kI bhUmikA meM prakIrNaka nAma se abhihita lagabhaga nimna 22 granthoM kA ullekha kiyA haiM inameM se adhikAMza mahAvIra vidyAlaya se paiNNayasuttAI nAma se 2 bhAgoM meM prakAzita haiM / aMgavidyA kA prakAzana prAkRta TeksTa sosAiTI kI ora se huA haiM / ye bAIsa prakIrNaka nimna haiM 1.catuHzaraNa, 2.AturapratyAkhyAna, 3.bhaktaparijJA, 4.saMstAraka, 5.taMdulavaicArika, 6.candravedhyaka, 7.devendrastava, 8.gaNivijjA, 9.mahApratyAkhyAna, 10.vIrastava, 11. RSibhASita, 12.ajIvakalpa, 13.gacchAcAra, 14.maraNasamAdhi, 15.titthogAliya, 16.ArAdhanApatAkA, 17. dvIpasAgaraprajJapti, 18.jyotiSkaraNDaka, 19.aMgavidyA, 20.siddhaprAbhRta, 21.sArAvalI aura 22.jIvavibhakti / isake atirikta eka hI nAma ke aneka prakIrNaka bhI upalabdha hote haiM yathA- 'AurapaccakkhANa' ke nAma se tIna grantha upalabdha hote haiN| unameM se eka to dasavIM zatI ke AcArya vIrabhadra kI kRti hai| ___inameM se nandI aura pAkSikasUtra ke utkAlika sUtroM ke varga meM devendrastava, taMdulavaicArika, candravedhyaka, gaNividyA, maraNavibhakti, AturapratyAkhyAna, mahApratyAkhyAna ye sAta nAma pAye jAte haiM aura kAlikasUtroM ke varga meM RSibhASita aura dvIpasAgaraprajJapti ye do nAma pAye jAte haiM / isa prakAra nandI evaM pAkSikasUtra meM nau prakIrNakoM kA ullekha milatA hai / jJAtavya hai ki zvetAmbara mUrtipUjaka samAja ke kucha AcArya jo 84 Agama mAnate haiM, ve prakIrNakoM kI saMkhyA 10 ke sthAna para 30 mAnate haiM / isameM pUrvokta 22 nAmoM ke atirikta nimna 8 prakIrNaka aura mAne gaye haiM--piNDavizuddhi, paryantaArAdhanA, yoniprAbhRta, aMgacUliyA, vaMgacUliyA, vRddhacatuHzaraNa, jambUpayannA aura kalpasUtra / jahA~ taka digambara paramparA evaM yApanIya paramparA kI prazna hai, vaha spaSTata: ina prakIrNakoM ko mAnya nahIM karatI haiM, phira bhI mUlAcAra meM AturatyAkhyAna aura mahApratyAkhyAna se aneka gAthAyeM usake saMkSipta pratyAkhyAna aura bRhat-pratyAkhyAna nAmaka adhyAyoM meM avatarita kI gaI hai| isI prakAra bhagavatIArAdhanA meM bhI maraNavibhakti, ArAdhanApatAkA Adi aneka prakIrNakoM kI gAthAyeM avatarita haiM / jJAtavya hai ki inameM aMgabAhyoM ko prakIrNaka kahA gayA hai| 2.cUlikAsUtra cUlikAsUtra ke antargata nandIsUtra aura anuyogadvAra ye do grantha mAne jAte haiN| jaisA ki hama pUrva meM sUcita kara cuke haiM ki sthAnakavAsI paramparA inheM cUlikAsUtra na kahakara mUlasUtra meM vargIkRta karatI hai| phira bhI itanA nizcita hai ki ye donoM grantha zvetAmbara paramparA ke sabhI sampradAyoM ko mAnya rahe haiN| isa prakAra hama dekhate haiM ki 11 aMga, 12 upAMga, 4 mUla, 6 cheda, 10 prakIrNaka, 2 cUlikAsUtra- ye 45 Agama zvetAmbara mUrtipUjaka paramparA meM mAnya hai / sthAnakavAsI va terApanthI isameM se 10 prakIrNaka, jItakalpa, mahAnizItha aura piNDaniyukti- ina 13 granthoM ko kama karake 32 Agama mAnya karate hai / Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ardhamAgadhI Agama sAhitya : eka vimarza jo loga caurAsI Agama mAnya karate haiM ve dasa prakIrNakoM ke sthAna para pUrvokta tIsa prakIrNaka mAnate hai / isake sAtha dasa niyuktiyoM tathA yatijItakalpa, zrAddhajItakalpa, pAkSikasUtra, kSamApanAsUtra, vandittu, tithi-prakaraNa, kavacaprakaraNa, saMsaktaniyukti aura vizeSAvazyakabhASya ko bhI AgamoM meM sammilita karate haiN| ___ isa prakAra vartamAnakAla meM ardhamAgadhI Agama sAhitya ko aMga, upAMga, prakIrNaka, cheda, mUla aura cUlikAsUtra ke rUpa meM vargIkRta kiyA jAtA hai, kintu yaha vargIkaraNa paryApta paravartI hai / 12 vIM zatI se pUrva ke granthoM meM isa prakAra ke vargIkaraNa kA kahIM koI ullekha nahIM milatA hai / vargIkaraNa kI yaha zailI sarvaprathama hameM AcArya zrIcanda kI "sukhabodhAsamAcArI' (I.san.1112) 1. "nANaM paMcavihaM pannattaM taMjahA-AbhiNibohiyanANaM suyanANaM ohinANaM maNapajavanANaM kevlnaannN......| jai suyanANassa uddeso......kiM aMgapaviTThassa...... aMgabAhirassa....... Avassagassa...... Avassagavairittassa....... kAliyassa....... ukkAliyassa...... kiM dasaveyAliyassa kappiyAkappiyassa cullakappasuyassa mahAkappasuyassa pamAyApamAyassa uvavAiyassa rAyapaseNaiyassa jIvAbhigamassa pannavaNAe mahApannavaNAe naMdIe aNuogadArANaM deviMdatthayassa taMdulaveyAliyassa caMdAvejjhayassa gaNivijjAe porisimaMDalassa maMDalapavesassa vijjAcaraNaviNicchayassa jhANavibhattIe maraNavibhattIe AyavisohIe maraNavisohIe saMlehaNAsuyassa vIyarAgasuyassa vihArakappassa caraNavihIe AurapaccakkhANassa mahApaccakkhANassa, savvesiM pi eesiM uddeso samuddeso aNunnA'Nuogo pavattai, jai kAliyassa uddeso samuddeso aNunA'Nuogo pavattai kiM uttarajjhayaNANaM dasANaM kappassa vavahArassa isibhAsiyANaM nisIhassa mahAnisIhassa jaMbuddIvapannattIe caMdapannattIe sUrapannattIe dIvasAgarapannattIe khuDDiyAvimANapavibhattIe mahalliyAvimANapavibhattIe aMgacUliyAe vaggacUliyAe vivAhacUliyAe aruNoMvavAyassa garulovavAyassa dharaNovavAyassa vesamaNovavAyassa velaMdharovavAyassa deviMdovavAyassa uTThANasuyassa samuTThANasuyassa nAgapAriyAvaliyANaM nirayAvaliyANaM kappiyANaM kappavaDisayANaM pupphiyANaM pupphacUliyANaM vanhidasANaM AsIvisabhAvaNANaM diTThIvisabhAvaNANaM cAraNabhAvaNANaM mahAsamaNabhAvaNANaM teyaganisaggANaM?. savvesipi eesiM uddeso samaddeso aNannA'Nuogo pavattai, jai aMgapaviTThassa uddeso samuddeso aNunnA'Nuogo pavattai kiM AyArassa sUyagaDassa ThANassa samavAyassa vivAhapannattIe nAyAdhammakahANaM uvAsagadasANaM aMtagaDadasANaM aNuttarovavAiyadasANaM paNhAvAgaraNANaM vivAgasuyassa diTTivAyassa.?, savvesi pi eesiM uddeso samuddeso aNunA'Nuogo pavattai, imaM puNa paThThavaNaM paDucca imassa sAhussa imAe sAhuNIe vA amugaaMgassa amugasuyakhaMdhassa vA uddesanaMdI aNunnAnaMdI vA pavattai // // naMdI sammattA // iyANiM uvaMgA- AyAre uvAiyaM uvaMgaM 1 sUyagaDe rAyapaseNaiyaM 2 ThANe jIvAbhigamo 3 samavAe pannavaNA 4 bhagavaIe sUrapannattI 5 nAyANaM jaMbuddIvapannattI 6 uvAsagadasANaM caMdapannattI 7 tihiM tihiM AyaMbilehiM ekkevaM uvaMgaM vaccai, navaraM tao pannattIo kAliyAo saMghaTTa ca kIrai, sesANa paMcaNhamaMgANaM mayaMtareNa nirAvaliyAsuyakhaMdho uvaMgaM, tattha paMca vaggA nirayAvaliyAu kappavaDiMsiyAu pupphiyAu pupphacUliyAu vaNhIdasAu, naMdiM kaDittu nirayAvaliyAsuyakhadhaM uddisiya paDhamo vaggo uddissai, tattha dasa ajjhayaNA, evaM bIya-taiya-cautthavaggesu vi dasa 2 ajjhayaNA, paMcamavagge bArasa ajjhayaNA, AillA aMtillA bhaNiUNa savvavaggesu nava 2 kAussaggA kIraMti, paMcasu vaggesu paMca diNA 5, do suyakhaMdhe 2, savve satta diNA 7 // nirayAvaliyAsuyakhaMdho sammatto // iyANi painnagA aNuogadArAI deviMdatthao taMdulaveyAliyaM caMdAvejjhayaM AurapaccakkhANaM gaNivijjA evamAiyA, jogANaM majjhe nivvIyadiNe ekkadiNeNa uddisaMti samuddisaMti aNunnavaMti ya // bAhirajogavihI // " - sukhabodhAsAmAcArI // Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 ardhamAgadhI Agama sAhitya : eka vimarza meM AMzika rUpa se upalabdha hotI hai / isameM Agama sAhitya ke adhyayana kA jo krama diyA gayA hai usase kevala itanA hI pratiphalita hotA hai ki aMga, upAMga Adi kI avadhAraNA usa yuga meM bana cukI thI / kintu vartamAnakAla meM jisa prakAra se vargIkaraNa kiyA jAtA hai, vaisA vargIkaraNa usa samaya taka bhI pUrNa rUpa se nirdhArita nahIM huA thA / usameM mAtra aMga, upAMga, prakIrNaka itane hI nAma milate haiM / vizeSatA yaha ki usameM nandIsUtra va anuyogadvArasUtra ko bhI prakIrNakoM meM sammilita kiyA gayA hai / sukhabodhAsamAcArI kA yaha vivaraNa mukhya rUpa se to Agama granthoM ke adhyayanakrama ko hI sUcita karatA hai / isameM muni jIvanaM sambandhI AcAra niyamoM ke pratipAdaka Agama granthoM ke adhyayana ko prAthamikatA dI gayI hai aura siddhAnta granthoM kA adhyayana bauddhika paripakvatA ke pazcAt ho aisI vyavasthA kI gaI hai / isa dRSTi se eka anya vivaraNa jinaprabha ne apane grantha vidhimArgaprapA meM diyA hai| isameM vartamAna meM ullikhita AgamoM ke nAma to mila jAte haiM, kintu kauna Agama kisa varga kA hai yaha ullekha nahIM hai / mAtra pratyeka varga ke AgamoM ke nAma eka sAtha Ane ke kAraNa yaha vizvAsa kiyA jA sakatA hai ki usa samaya taka cAhe aMga, upAMga Adi kA vartamAna vargIkaraNa pUrNataH sthira na huA ho, kintu jaisA padmabhUSaNa paM. dalasukhabhAI kA kathana hai ki kauna grantha kisake sAtha ullikhita honA cAhie aisA eka krama bana gayA thA, kyoMki usameM 'aMga, upAMga, cheda, mUla, prakIrNaka evaM cUlikAsUtroM ke nAma eka hI sAtha milate haiM / vidhimArgaprapA meM aMga, upAMga granthoM kA pArasparika sambandha bhI nizcita kiyA gayA thA / mAtra yahI nahIM eka matAntara kA ullekha karate hue usameM yaha bhI batAyA gayA hai ki kucha AcArya candraprajJapti evaM sUryaprajJapti ko bhagavatI kA upAMga mAnate haiM / jinaprabha ne isa grantha meM sarvaprathama vAcanAvidhi ke prArambha meM aMga, upAMga, prakIrNaka, cheda aura mUla ina vargoM kA ullekha kiyA hai / unhoMne vidhimArgaprapA ko I. san 1306 meM pUrNa kiyA thA, ataH yaha mAnA jA sakatA hai ki isake Asa-pAsa hI AgamoM kA vartamAna vargIkaraNa pracalana meM AyA hogA / AgamoM ke vargIkaraNa kI prAcIna zailI ardhamAgadhI Agama sAhitya ke vargIkaraNa kI prAcIna zailI isase bhinna rahI hai / isa prAcIna zailI kA sarvaprathama nirdeza hameM nandIsUtra evaM pAkSikasUtra ( IsvI san pA~cavI zatI) meM milatA hai| usa yuga meM AgamoM ko aMgapraviSTa va aMgabAya- ina bhAgoM meM vibhakta kiyA jAtA thA / aMgapraviSTa ke antargata AcArAMga Adi 12 aMga grantha Ate the / zeSa grantha aMgabAhya kahe jAte the / usameM 1. 2. " evaM kappatippAivihipurassaraM sAhU samANiyasayalajogavihI mUlaggaMtha- naMdi - aNuogadAra- uttarajjhayaNaisibhAsiya- aMga- upAMga-painnaya-cheyaggaMtha-Agame vAijjA" - vidhimArgaprapA // "aNNe puNa caMdapaNNattiM sUrapaNNattiM ca bhagavaIuvaMge bhaNati / tesiM maeNa uvAsagadasAINa paMcaNhamaMgANaMmuvaMgaM nirayAvaliyAsuyavaravaMdho / " o.rA.jI.paNNavaNA.sU.jaM.caM.ni.ka.ka.puppha. vahidasA / AyArAiuvaMgA nAyavvA ANupuvvIe // uvNgvihii|"vidhimaargprpaa // Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ardhamAgadhI Agama sAhitya : eka vimarza aMgabAhyoM kI eka saMjJA prakIrNaka bhI thii| aMgaprajJapti nAmaka digambara grantha meM bhI aMgabAhyoM ko prakIrNaka kahA gayA hai / aMgabAhya ko puna:do bhAgoM meM bA~TA jAtA thA 1.Avazyaka aura 2.Avazyaka-vyatirikta / Avazyaka ke antargata sAmAyika Adi cha:grantha the / jJAtavya haiM ki vartamAna vargIkaraNa meM Avazyaka ko eka hI grantha mAnA jAtA hai aura sAmAyika Adi 6 Avazyaka aMgoM ko usake eka-eka adhyAya rUpa meM jAtA haiM, kintu prAcInakAla meM inheM chaha svatantra grantha mAnA jAtA thA / isakI puSTi aMgapaNNatti Adi digambara granthoM se bhI ho jAtI haiN| unameM bhI sAmAyika Adi ko chaha svatantra grantha mAnA gayA hai / yadyapi usameM kAyotsarga evaM pratyAkhyAna ke sthAnapara vainayika evaM kRtikarma nAma milate haiN| Avazyaka-vyatirikta ke bhI do bhAga kiye jAte the- 1.kAlika aura 2.utkAlika / jinakA svAdhyAya vikAla ko chor3akara kiyA jAtA thA, ve kAlika kahalAte the, jabaki utkAlika granthoM ke adhyayana yA svAdhyAya meM kAla evaM vikAla kA vicAra nahIM kiyA jAtA thA / nandIsUtra evaM pAkSikasUtra kI AgamoM ke vargIkaraNa kI yaha sUcI nimnAnusAra hai zruta (Agama) (ka) aMgapraviSTa (kha) aMgabAhya 1.AcArAMga 2.sUtrakRtAMga (ka) Avazyaka (kha) Avazyakavyatirikta 3.sthAnAMga 1.sAmAyika 4.samavAyAMga . 2.caturviMzatistava 5.vyAkhyAprajJapti 3.vandanA 6.jJAtAdharmakathA 4.pratikramaNa 7.upAsakadazAMga 5.kAyotsarga 8.antakRtdazAMga 6.pratyAkhyAna 9.anuttaraupapAtikadazAMga 10.praznavyAkaraNa 11.vipAkasUtra 12.dRSTivAda (ka) kAlika 1.uttarAdhyayana 3.kalpa 5.nizItha 2.dazAzrutaskandha 4.vyavahAra 6.mahAnizItha (kha) utkAlika 1.dazavaikAlika 2.kalpikAkalpika 3.cullakalpazruta 4.mahAkalpazruta 5.aupapAtika 6.rAjapraznIya Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ardhamAgadhI Agama sAhitya : eka vimarza 7.RSibhASita 8.jambUdvIpaprajJapti 7.jIvAbhigama 8.prajJApanA 9.dvIpasAgaraprajJapti 10.candraprajJapti 9.mahAprajJApanA 10.pramAdApramAda 11.kSullikAvimAna- 12.mahallikAvimAna- 11.nandI 12.anuyogadvAra pravibhakti pravibhakti 13.devendrastava 14.tandulavaicArika 13.aMgacUlikA 14.vaggacUlikA 15.candravedhyaka 16.sUryaprajJapti 15.vivAhacUlikA 16.aruNopapAta 17.pauruSImaMDala 18.maNDalapraveza 17.varuNopapAta 18.garuDopapAta 19.vidyAcaraNavinizcaya 20.gaNividyA 19.dharaNopapAta 20.vaizramaNopapAta 21.dhyAnavibhakti 22.maraNavibhakti 21.velandharopapAta 22.devendropapAta 23.Atmavizodhi 24.vItarAgazruta 23.utthAnazruta 24.samutthAnazruta 25.saMlekhaNAzruta 26.vihArakalpa 25.nAgaparijJApanikA 26.nirayAvalikA 27.caraNavidhi 28.AturapratyAkhyAna 27.kalpikA 28.kalpAvataMsikA 29.mahApratyAkhyAna 29.puSpitA 30.puSpacUlikA 31.vRSNidazA isa prakAra nandIsUtra meM 12 aMga, 6 Avazyaka, 31 kAlika evaM 29 utkAlika sahita 78 AgamoM kA ullekha milatA hai / jJAtavya hai ki Aja inameM se aneka grantha anupalabdha haiN| yApanIya aura digambara paramparA meM AgamoM kA vargIkaraNa : yApanIya aura digambara paramparAoM meM jaina Agama sAhitya ke vargIkaraNa kI jo zailI mAnya rahI hai, vaha bhI bahuta kucha nandIsUtra kI zailI ke hI anurUpa hai / unhoneM use umAsvAti ke tattvArthasUtra se grahaNa kiyA hai| usameM AgamoM ko aMga aura aMgabAhya aise do vargoM meM vibhAjita kiyA gayA hai| inameM aMgo kI bAraha saMkhyA kA spaSTa ullekha to milatA haiM, kintu aMgabAhya kI saMkhyA kA spaSTa nirdeza nahIM haiM / mAtra yaha kahA gayA hai aMgabAhya aneka prakAra ke haiN| kintu apane tattvArthabhASya (1/20) meM AcArya umAsvAti ne aMga-bAhya ke antargata sarvaprathama sAmAyika Adi chaha AvazyakoM kA ullekha kiyA haiM usake bAda dazavaikAlika, uttarAdhyayana, dazA, kalpa, vyavahAra, nizItha aura RSibhASita ke nAma dekara anta meM Adi zabda se anya granthoM kA grahaNa kiyA haiN| kintu aMgabAhya meM spaSTa nAma to unhoMne kevala bAraha hI diye haiN| isameM kalpa-vyavahAra kA ekIkaraNa kiyA gayA hai / eka anya sUcanA se yaha bhI jJAta hotA haiM ki tattvArthabhASya meM upAMga saMjJA kA nirdeza hai| ho sakatA hai ki pahale 12 aMgo ke samAna yahI 12 upAMga mAne jAte hoM / tattvArthasUtra ke TIkAkAra pUjyapAda, akalaMka, vidyAnandI Adi digambara AcAryoM ne aMgabAhya meM na kevala uttarAdhyayana, dazavaikAlika Adi granthoM kA ullekha kiyA hai, apitu kAlika evaM utkAlika aise vargoM kA bhI nAma nirdeza (1/20) kiyA haiM / harivaMzapurANa evaM dhavalATIkA meM AgamoM kA jo vargIkaraNa upalabdha Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ardhamAgadhI Agama sAhitya : eka vimarza hotA hai usameM 12 aMgoM evaM 14 aMgabAhyoM kA ullekha hai| usameM bhI aMgabAhyoM meM sarvaprathama chaha AvazyakoM kA ullekha hai, tatpazcAt dazavaikAlika, uttarAdhyayana, kalpa-vyavahAra, kappAkappIya, mahAkappIya, puNDarIka, mahApuNDarIka va nizItha kA ullekha haiN| isa prakAra dhavalA meM 12 aMga aura 14 aMgabAhyoM kI gaNanA kI gayI / isameM bhI kalpa aura vyavahAra ko eka hI grantha mAnA gayA hai / jJAtavya hai ki tattvArthabhASya kI apekSA isameM kappAkappIya (kalpikAkalpika), mahAkappIya (mahAkalpa), puNDarIka aura mahApuNDarIka- ye cAra nAma adhika haiN| kintu bhASya meM ullikhita dazA aura RSibhASita ko chor3a diyA gayA hai / isameM jo cAra nAma adhika hai- unameM kappAkappIya aura mahAkappIya kA ullekha nandIsUtra meM bhI hai, mAtra puNDarIka aura mahApuNDarIka ye do nAma vizeSa haiN| . digambara paramparA meM AcArya zubhacandra kRta aMgaprajJapti (aMgapaNNatti) nAmaka eka grantha milatA hai| yaha grantha dhavalATIkA ke pazcAt kA pratIta hotA hai| isameM dhavalATIkA meM varNita 12 aMgapraviSTa va 14 aMgabAhya granthoM kI viSaya-vastu kA vivaraNa diyA gayA hai / yadyapi isameM aMgabAhya granthoM kI viSaya-vastu kA vivaraNa saMkSipta hI hai / isa grantha meM aura digambara paramparA ke anya granthoM meM aMga bAhyoM ko prakIrNaka bhI kahA gayA hai (3.10) / isameM kahA gayA hai ki sAmAyika pramukha 14 prakIrNaka aMgabAhya haiN| isameM diye gaye viSaya-vastu ke vivaraNa se lagatA hai ki yaha vivaraNa mAtra anuzruti ke AdhAra para likhA gayA hai, mUla granthoM ko lekhaka ne nahIM dekhA hai, isameM bhI puNDarIka aura mahApuNDarIka kA ullekha hai| ina donoM granthoM kA ullekha zvetAmbara paramparA meM mujhe kahIM nahI milA / yadyapi zvetAmbara paramparA ke sUtrakRtAMga meM eka adhyayana kA nAma puNDarIka avazya milatA hai / prakIrNakoM meM eka sArAvalI prakIrNaka hai / isameM puNDarIka mahAtIrtha (zatrujaya) kI mahattA kA vistRta vivaraNa hai / sambhava hai ki puNDarIka sArAvalI prakIrNaka kA hI yaha dUsarA nAma ho| phira bhI spaSTa pramANa ke abhAva meM isa sambandha meM adhika kucha kahanA ucita nahIM hogA / isa prakAra hama dekhate haiM ki prathama zatI se lekara dasavIM zatI taka AgamoM ko nandIsUtra kI zailI meM aMga aura aMgabAhya- puna: aMga bAyoM ko Avazyaka aura Avazyaka-vyatirikta aise do vibhAgoM meM bA~TA jAtA thA / Avazyaka-vyatirikta meM bhI kAlika aura utkAlika aise do vibhAga sarvamAnya the / lagabhaga gyArahavIM -bArahavIM zatI ke bAda se aMga, upAMga, prakIrNaka, cheda, mUla aura cUlikAsUtra yaha vartamAna vargIkaraNa astitva meM AyA hai| yahA~ yaha jJAtavya hai ki zvetAmbara evaM digambara donoM paramparAoM meM sabhI aMgabAhya AgamoM ke lie prakIrNaka (paiNNaya) nAma bhI pracalita rahA hai| ardhamAgadhI Agama sAhitya kI prAcInatA evaM unakA racanAkAla : __ bhArata jaise vizAla deza meM atiprAcInakAla se hI aneka boliyoM kA astitva rahA hai, kintu sAhityika dRSTi se bhArata meM tIna prAcIna bhASAe~ pracalita rahI haiM- saMskRta, prAkRta aura paali| inameM saMskRta ke do rUpa pAye jAte haiM- chAndasa aura sAhityika saMskRta / veda chAndasa saMskRta meM hai, jo pAli aura prAkRta ke nikaTa hai / upaniSadoM kI bhASA chAndasa kI apekSA sAhityika saMskRta Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 ardhamAgadhI Agama sAhitya : eka vimarza ke adhika nikaTa hai / prAkRta bhASA meM nibaddha jo sAhitya upalabdha hai, usameM ardhamAgadhI Agama sAhitya prAcInatama hai| yahA~ taka ki AcArAMga kA prathama zrutaskandha aura RSibhASita to azokakAlIna prAkRta abhilekhoM se bhI prAcIna hai / ye donoM grantha lagabhaga I.pU.pA~cavIM-cauthI zatAbdI kI racanAe~ haiM / AcArAMga kI sUtrAtmaka aupaniSadika zailI use upaniSadoM kA nikaTavartI aura svayaM bhagavAna mahAvIra kI vANI siddha karatI hai / bhAva, bhASA aura zailI tInoM ke AdhAra para yaha sampUrNa pAli aura prAkata sAhitya meM prAcInatama hai| AtmA ke svarUpa evaM astitva sambandhI isake vivaraNa aupaniSadika vivaraNoM ke anurUpa haiN| isameM pratipAdita mahAvIra kA jIvanavRtta bhI alaukikatA aura atizayatA rahita hai / aisA pratIta hotA hai ki yaha vivaraNa bhI usI vyakti dvArA kahA gayA hai, jisane svayaM unakI jIvanacaryA ko nikaTatA se dekhA aura jAnA hogA / ardhamAgadhI Agama sAhitya meM hI sUtrakRtAMga ke prathama zrutaskandha ke chaThe adhyAya, AcArAMgacUlA aura kalpasUtra meM bhI mahAvIra kI jIvanacaryA kA ullekha hai, kintu ve bhI apekSAkRta rUpa meM AcArAMga ke prathama zrutaskandha kI apekSA paravartI haiM, kyoMki unameM kramaza: alaukikatA, atizayatA aura atiraMjanA kA praveza hotA gayA hai| isI prakAra RSibhASita kI sAmpradAyika abhiniveza se rahita udAradRSTi tathA bhAva aura bhASAgata aneka tathya use AcArAMga ke prathama zrutaskandha ko chor3akara sampUrNa prAkRta evaM pAlisAhitya meM prAcInatama siddha karate haiM / pAlisAhitya meM prAcInatama grantha suttanipAta mAnA jAtA hai, kintu aneka tathyoM ke AdhAra para yaha siddha ho cUkA hai ki RSibhASita, suttanipAta se bhI prAcIna hai| ardhamAgadhI AgamoM kI prathama vAcanA sthUlibhadra ke samaya arthAt IsA pUrva tIsarI zatI meM huI thI, . itanA nizcita hai ki usa samaya taka ardhamAgadhI Agama sAhitya astitva meM A cukA thaa| isa prakAra ardhamAgadhI Agama sAhitya ke kucha granthoM ke racanAkAla kI uttara sImA I.pU.pA~cavIcauthI zatAbdI siddha hotI hai, jo ki isa sAhitya kI prAcInatA ko pramANita karatI hai / phira bhI hameM yaha smaraNa rakhanA hogA ki sampUrNa ardhamAgadhI Agama sAhitya na to eka vyakti kI racanA hai aura na eka kAla kI / yaha satya hai ki isa sAhitya ko antima rUpa vIranirvANa samvat 980 meM vallabhI meM sampanna huI vAcanA meM prApta huA |kintu isa AdhAra para hamAre kucha vidvAna mitra yaha galata niSkarSa nikAla lete haiM ki ardhamAgadhI Agama sAhitya IsvI san kI pA~cavI zatAbdI kI racanA hai / yadi ardhamAgadhI Agama IsA kI pA~cavI zatI kI racanA hai, to vallabhI kI isa antima vAcanA ke pUrva bhI vallabhI, mathurA, khaNDagiri aura pATalIputra meM jo vAcanAyeM huI thIM unameM saMkalita sAhitya kauna sA thA ? unheM yaha smaraNa rakhanA cAhie ki valabhI meM AgamoM ko saMkalita, suvyavasthita aura sampAdita karake lipibaddha (pustakArur3ha) kiyA gayA thA, ata: yaha kisI bhI sthiti meM unakA racanA kAla nahIM mAnA jA sakatA hai / saMkalana aura sampAdana kA artha racanA nahIM hai / puna: AgamoM meM viSaya-vastu bhASA aura zailI kI jo vividhatA aura bhinnatA parilakSita hotI hai, vaha spaSTatayA isa tathya kI pramANa hai ki saMkalana aura sampAdana ke samaya unakI maulikatA ko yathAvat rakhane kA prayatna kiyA gayA hai, anyathA Aja unakA prAcIna svarUpa samApta Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ardhamAgadhI Agama sAhitya : eka vimarza hI ho jAtA aura AcArAMga ke prathama zrutaskandha kI bhASA aura zailI bhI parivartita ho jAtI tathA usake upadhAnazruta nAmaka naveM adhyayana meM varNita mahAvIra kA jIvanavRtta alaukikatA evaM atizayoM se yukta bana jAtA / yadyapi yaha satya hai ki AgamoM kI viSaya-vastu meM kucha prakSipta aMza hai, kintu prathama to aise prakSepa bahuta hI kama haiM aura dUsare unheM spaSTa rUpa se pahacAnA bhI jA sakatA hai / ata: isa AdhAra para sampUrNa ardhamAgadhI Agama sAhitya ko paravartI mAna lenA sabase bar3I bhrAnti hogii| ___ ardhamAgadhI Agama sAhitya para kabhI-kabhI mahArASTrI prAkRta ke prabhAva ko dekhakara bhI usakI prAcInatA para saMdeha kiyA jAtA hai / kintu prAcIna hastapratoM ke AdhAra para pAThoM ke tulanAtmaka adhyayana se yaha spaSTa ho jAtA hai ki aneka prAcIna hastapratoM meM Aja bhI unakA 'ta' zrutipradhAna ardhamAgadhI svarUpa surakSita hai / AcArAMga ke prakAzita saMskaraNoM ke adhyayana se bhI yaha spaSTa ho jAtA hai ki paravartIkAla meM usameM kitane pAThAntara ho gaye hai| isa sAhitya para jo mahArASTrI prabhAva A gayA hai vaha lipikAroM aura TIkAkAroM kI apanI bhASA ke prabhAva ke kAraNa hai| udAharaNa ke rUpa meM sUtrakRtAMga kA 'rAmaputte' pATha cUrNi meM 'rAmautte' aura zIlAMka kI TIkA meM 'rAmagutte' ho gayA / ata: ardhamAgadhI AgamoM meM, mahArASTrI prAkRta ke prabhAva ko dekhakara unakI prAcInatA para saMdeha nahIM karanA cAhiye / apitu una granthoM kI vibhinna pratoM evaM niyukti, bhASya, cUrNi aura TIkAoM ke AdhAra para pAThoM ke prAcIna svarUpoM ko surakSita rakhane kA prayatna karanA cAhiye / vastuta: ardhamAgadhI Agama sAhitya meM vibhinna kAla kI sAmagrI surakSita hai / isakI uttara sImA I.pU. pA~cavI-cauthI zatAbdI aura nimna sImA I.san kI pA~cavI zatAbdI hai / vastuta: ardhamAgadhI Agama sAhitya ke vibhinna granthoM kA yA unake kisI aMza vizeSa kA kAla nirdhArita karate samaya unameM upalabdha sAMskRtika sAmagrI, dArzanika cintana kI spaSTatA evaM gahanatA tathA bhASA-zailI Adi sabhI pakSoM para prAmANikatA ke sAtha vicAra karanA cAhie / isa dRSTi se adhyayana karane para hI yaha spaSTa bodha ho sakegA ki ardhamAgadhI Agama sAhitya kA kauna sA grantha athavA usakA kauna sA aMza vizeSa kisa kAla kI racanA hai / ardhamAgadhI AgamoM kI viSaya-vastu sambandhI nirdeza zvetAmbara paramparA meM hameM sthAnAMga, samavAyAMga, nandIsUtra, nandIcUrNI evaM tattvArthabhASya meM tathA digambara paramparA meM tattvArtha kI TIkAoM ke sAtha-sAtha dhavalA aura jayadhavalA meM milate hai / tattvArthasUtra kI digambara paramparA kI TIkAoM aura dhavalAdi meM unakI viSaya-vastu sambandhI nirdeza mAtra anuzrutiparaka hai, ve granthoM ke vAstavika adhyayana para AdhArita nahIM haiN| unameM diyA gayA vivaraNa tattvArthabhASya evaM paramparA se prApta sUcanAoM para AdhArita hai / jabaki zvetAmbara paramparA meM sthAnAMga, samavAyAMga, nandI Adi ardhamAgadhI AgamoM aura unakI vyAkhyAoM evaM TIkAoM meM unakI viSaya-vastu kA jo vivaraNa hai vaha una granthoM ke avalokana para AdhArita hai kyoMki prathama to isa paramparA meM AgamoM ke adhyayana-adhyApana kI paramparA Aja taka jIvita calI A rahI hai| dUsare Agama granthoM kI viSaya-vastu meM kAlakrama meM kyA parivartana huA hai, isakI sUcanA zvetAmbara Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 ardhamAgadhI Agama sAhitya : eka vimarza paramparA ke uparyukta Agama granthoM se hI prApta ho jAtI hai| inake adhyayana se yaha bhI spaSTa ho jAtA hai ki kisa kAla meM kisa Agama grantha meM kauna sI sAmagrI jur3I aura alaga huI hai / AcArAMga meM AcAracUlA aura nizItha ke jur3ane aura puna: nizItha ke alaga hone kI ghaTanA, samavAyAMga aura sthAnAMga meM samaya-samaya para hue prakSepa, jJAtAdharmakathA ke dvitIya varga meM jur3e hue adhyAya, praznavyAkaraNa kI viSaya-vastu meM huA sampUrNa parivartana, antakRddazA, anuttaraupapAtika evaM vipAka ke adhyayanoM meM hue AMzika parivartana-ina sabakI prAmANika jAnakArI hameM una vivaraNoM kA tulanAtmaka evaM samIkSAtmaka adhyayana karane se mila jAtI hai / inameM praznavyAkaraNa kI viSaya-vastu kA parivartana hI aisA hai, jisake vartamAna svarUpa kI sUcanA kevala nandIcUrNi (IsvI san sAtavIM zatI) meM milatI hai / vartamAna praznavyAkaraNa lagabhaga IsvI san kI pA~cavI-chaThI zatAbdI meM astitva meM AyA hai / isa prakAra ardhamAgadhI Agama sAhitya lagabhaga eka sahasra varSa kI sudIrgha avadhi meM kisa prakAra nirmita, parivardhita, parivartita evaM sampAdita hotA rahA hai isakI sUcanA bhI svayaM ardhamAgadhI Agama sAhitya aura usakI TIkAoM se mila jAtI hai| vastuta: ardhamAgadhI Agama vizeSa yA usake aMza vizeSa ke racanAkAla kA nirdhAraNa eka jaTila samasyA hai, isa sambandha meM viSaya-vastu sambandhI vivaraNa, vicAroM kA vikAsakrama, bhASAzailI Adi aneka dRSTiyoM se nirNaya karanA hotA hai / udAharaNa ke rUpa meM sthAnAMga meM sAta nihnavoM aura nau gaNoM kA ullekha milatA hai jo ki vIranirvANa saM.584 taka astitva meM A cuke the| kintu usameM boTikoM evaM una paravartI gaNoM, kuloM aura zAkhAoM ke ullekha nahIM hai, jo vIranirvANa saM.609 athavA usake bAda astitva meM Aye, ata: viSaya-vastu kI dRSTi se sthAnAMga ke racanAkAla kI antima sImA vIranirvANa samvat 609 ke pUrva arthAt IsvI san kI prathama zatAbdI kA uttarArdha yA dvitIya zatAbdI kA pUrvArdha siddha hotI hai / isI prakAra AcArAMga ke prathama zrutaskandha kI viSayavastu evaM bhASA-zailI AcArAMga ke racanAkAla ko ardhamAgadhI Agama sAhitya meM sabase prAcIna siddha karatI hai / ardhamAgadhI Agama ke kAla-nirdhAraNa meM ina sabhI pakSoM para vicAra apekSita hai| isa prakAra na to hamAre kucha digambara vidvAnoM kI yaha dRSTi samucita hai ki ardhamAgadhI Agama devarddhigaNi kI vAcanA ke samaya arthAt IsA kI pA~cavIM zatAbdI meM astitva meM Aye aura na kucha zvetAmbara AcAryoM kA yaha kahanA hI samucita hai ki sabhI aMga Agama apane vartamAna svarUpa meM gaNadharoM kI racanA hai aura unameM kisI bhI prakAra kA parivartana, parivardhana, prakSepa yA vilopa nahIM huA hai| kintu itanA nizcita hai ki kucha prakSepoM ko chor3akara ardhamAgadhI Agama sAhitya zaurasenI Agama sAhitya se prAcIna hai / zaurasenI Agama sAhitya kA prAcInatama grantha kasAyapAhuDasutta bhI IsvI san kI tIsarI-cauthI zatAbdI se prAcIna nahIM hai / usake pazcAt SaTkhaNDAgama, mUlAcAra, bhagavatIArAdhanA, tiloyapaNNatti, piNDachedazAstra, Avazyaka (pratikamaNasUtra) Adi kA krama AtA hai, kintu ye sabhI grantha pA~cavI zatI ke pazcAt ke haiN| digambara Avazyaka (pratikramaNa) evaM piNDachedazAstra kA AdhAra bhI kramaza: zvetAmbara mAnya Avazyaka aura kalpa, vyavahAra, nizItha Adi chedasUtra hI Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ardhamAgadhI Agama sAhitya : eka vimarza rahe hai| unake pratikramaNa sUtra meM bhI vartamAna sUtrakRtAMga ke teIsa evaM jJAtAdharmakathA ke unnIsa adhyayanoM kA vivaraNa hai tathA piNDachedazAstra meM jItakalpa ke AdhAra para prAyazcitta dene kA nirdeza hai ye yahI siddha karate haiM ki prAkRta Agama sAhitya meM ardhamAgadhI Agama hI prAcInatama hai, cAhe unakI antima vAcanA pA~cavIM zatI ke uttarArdha (I.san 453) meM hI sampanna kyoM na huI ho ? isa prakAra jahA~ taka AgamoM ke racanAkAla kA prazna hai use I.pU.pA~cavIM zatAbdI se IsA kI pA~cavI zatAbdI taka lagabhaga eka hajAra kI sudIrgha avadhi meM vyApaka mAnA jA sakatA hai, kyoMki upalabdha AgamoM meM sabhI eka kAla kI racanA nahIM hai / AgamoM ke sandarbha meM aura vizeSa rUpa se AgamoM ke sambandha meM paramparAgata mAnyatA to yahI hai ki ve gaNadharoM dvArA racita hone ke kAraNa I.pU.pA~cavI zatAbdI kI racanA hai / kintu dUsarI ora kucha vidvAna unhe vallabhI meM saMkalita evaM sampAdita kiye jAne ke kAraNa IsA kI pA~cavI zatI kI racanA mAna lete haiM / merI dRSTi meM ye donoM hI mata samIcIna nahIM haiN| devardhi ke saMkalana, sampAdana evaM tADapatroM para lekhana kAla ko unakA racanA kAla nahIM mAnA jA sakatA / aMga Agama to prAcIna hI hai / IsA pUrva cauthI zatI meM pATalIputra kI vAcanA meM jina dvAdaza aMgo kI vAcanA huI thI, ve nizcita rUpa se usake pUrva hI bane hoMge / yaha satya hai ki AgamoM meM devardhi kI vAcanA ke samaya athavA usake bAda bhI kucha prakSepa hue hoM, kintu una prakSepoM ke AdhAra para sabhI aMga AgamoM kA racanAkAla I.san kI pA~cavI zatAbdI nahIM mAnA jA sktaa| DaoN.harmana yAkobI ne yaha nizcita kiyA hai ki AgamoM kA prAcIna aMza I.pU.cauthI zatAbdI ke uttarArddha se lekara I.pU. tIsarI zatIbdI ke pUrvArddha ke bIca kA hai| na kevala aMga Agama apitu dazAzrutarakandha, bRhatkalpa aura vyavahAra bhI, jinheM AcArya bhadrabAhu kI racanA mAnA jAtA hai yAkobI aura zubriga ke anusAra I.pU.caturtha zatI ke uttarArddha se I.pU. tIsarI zatI ke pUrvArddha meM nirmita haiM / AcArAMga kA prathama zrutaskandha apanI bhASA-zailI, viSaya-vastu, chaMdayojanA Adi kI dRSTi se mahAvIra kI vANI ke sarvAdhika nikaTa pratIta hotA hai / usakI aupaniSadika zailI bhI yahI batAtI hai ki vaha eka prAcIna grantha hai / usakA kAla kisI bhI sthiti meM I.pU. caturtha zatI ke bAda kA nahIM ho sakatA / usake dvitIya zrutaskandha ke rUpa meM jo "AyAracUlA" jor3I gayI hai, vaha bhI I.pU.dUsarI yA prathama zatI se paravartI nahIM hai / sUtrakRtAMga bhI eka prAcIna Agama hai usakI bhASA, chandayojanA evaM usameM vibhinna dArzanika paramparAoM ke tathA RSiyoM ke jo ullekha mile haiM unake AdhAra para yaha kahA jA sakatA hai ki vaha bhI I.pU. cauthI-tIsarI zatI se bAda kA nahIM ho sakatA, kyoMki usake bAda vikasita dArzanika mAnyatAoM kA usameM kahIM koI ullekha nahIM hai| usameM upalabdha vIrastuti meM bhI atiraMjanAoM kA prAya: abhAva hI hai / aMga AgamoM meM tIsarA krama sthAnAMga kA AtA hai / sthAnAMga, bauddha Agama aMguttaranikAya kI zailI kA grantha hai / grantha lekhana kI yaha zailI bhI prAcIna rahI hai| sthAnAMga meM nau gaNoM aura sAta nihnavoM ke ullekha ko chor3akara anya aisA kucha bhI nahIM hai jisase use paravartI kahA jA sake / ho sakatA hai ki jainadharma ke itihAsa kI dRSTi Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 ardhamAgadhI Agama sAhitya : eka vimarza se mahattvapUrNa hone ke kAraNa ye ullekha usameM antima vAcanA ke samaya prakSipta kiye gaye hoM / usameM jo dasa dazAoM aura unameM pratyeka ke adhyAyoM ke nAmoM kA ullekha hai, vaha bhI una AgamoM kI prAcIna viSaya-vastu kA nirdeza karatA hai| yadi vaha vallabhI ke vAcanAkAla meM nirmita huA hotA to usameM dasa dazAoM kI jo viSaya-vastu varNita hai vaha bhinna hotI / ata: usakI prAcInatA meM sandeha nahIM kiyA jA sakatA | samavAyAMga, sthAnAMga kI apekSA eka paravartI grantha hai / isake prArambha meM dvAdaza aMgoM kA spaSTa ullekha hai / sAtha hI isameM uttarAdhyayana ke 36, RSibhASita ke 44, sUtrakRtAMga ke 23, sUtrakRtAMga ke prathama zrutaskandha ke 16, AcArAMga ke cUlikA sahita 25 adhyayana, dazA, kalpa aura vyavahAra ke 26 adhyayana Adi kA ullekha hone se itanA to nizcita hai ki yaha grantha isameM nirdiSTa AgamoM ke svarUpa ke nirdhArita hone ke pazcAt hI banA hogA / punaH isameM caturdaza guNasthAnoM kA jIvasthAna ke rUpa meM spaSTa ullekha milatA hai / yaha nizcita hai ki guNasthAna kA yaha siddhAnta umAsvAti ke pazcAt arthAt IsA kI caturtha zatI ke bAda hI astitva meM AyA hai| yadi isameM jIvaThANa ke rUpa meM caudaha guNasthAnoM ke ullekha ko bAda meM prakSipta bhI mAna liyA jAya to bhI apanI bhASA-zailI aura viSaya-vastu kI dRSTi se isakA vartamAna svarUpa IsA kI 3-4 zatI se pahale kA nahIM hai / ho sakatA hai usake kucha aMza prAcIna hoM, lekina Aja unheM khoja pAnA ati kaThina kArya hai / jahA~ taka bhagavatIsUtra kA prazna hai, vidvAnoM ke anusAra isake aneka stara haiM / isameM kucha stara avazya hI I.pU. ke haiM, kintu samavAyAMga kI bhA~ti bhagavatI meM bhI paryApta prakSepa huA hai / bhagavatIsUtra meM aneka sthaloM para jIvAjIvAbhigama, prajJApanA, anuyogadvAra, nandI Adi paravartI AgamoM kA nirdeza huA hai| inake ullekha hone se yaha spaSTa hai ki isake sampAdana ke samaya isameM ye aura isI prakAra kI anya sUcanAyeM de dI gayI haiN| isase yaha pratiphalita hotA hai ki vallabhI vAcanA meM isameM paryApta rUpa se parivardhana aura saMzodhana avazya huA hai, phira bhI isake kucha zatakoM kI prAcInatA nirvivAda hai / kucha pAzcAtya evaM bhAratIya vidvAna isake prAcIna evaM paravartI staroM ke pRthakkaraNa kA kArya kara rahe haiN| unake niSkarSa prApta hone para hI isakA racanAkAla nizcita kiyA jA sakatA hai| upAsakadazA Agama sAhitya meM zrAvakAcAra kA varNana karane vAlA prathama grantha hai / sthAnAMgasUtra meM ullikhita isake dasa adhyayanoM aura unakI viSaya-vastu meM kisI prakAra ke parivartana hone ke saMketa nahIM milate haiN| ata: mai samajhatA hU~ ki yaha grantha bhI apane vartamAna svarUpa meM I.pU.kI hI racanA hai aura isake kisI bhI adhyayana kA vilopa nahIM huA hai / zrAvakavratoM ke aNuvrata aura zikSAvrata ke rUpa meM vargIkRta karane ke sambandha meM tattvArthasUtra meM spaSTataH isakA anusaraNa dekhA jAtA hai ata: yaha tattvArtha se arthAt IsA kI tIsarI zatI se paravartI nahIM ho sakatA haiN| jJAtavya hai ki anuttaraupapAtika meM upalabdha vargIkaraNa paravartI hai, kyoki usameM guNavrata kI avadhAraNA A gayI hai| Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 ardhamAgadhI Agama sAhitya : eka vimarza aMga Agama sAhitya meM antakRddazA kI viSaya-vastu kA ullekha hameM sthAnAMgasUtra meM milatA hai| usameM isake nimna dasa adhyAya ullikhita haiM- nami, mAtaMga, somila, rAmaputta, sudarzana, jamAli, bhagAli, kiMkima, pallatetiya, phAla ambaDaputra / inameM se sudarzana sambandhI kucha aMza ko chor3akara vartamAna antakRddazAsUtra meM ye koI bhI adhyayana nahIM milate haiN| kintu samavAyAMga aura nandIsUtra meM kramaza: isake sAta aura ATha vargoM ke ullekha milate haiM / isase yaha pratiphalita hotA hai ki sthAnAMga meM ullikhita antakRddazA kA prAcIna aMza vilupta ho gayA hai| yadyapi samavAyAMga aura nandI meM kramaza: isake sAta evaM ATha vargoM kA ullekha hone se itanA taya hai ki vartamAna antakRddazA samavAyAMga aura nandI kI racanA ke samaya astitva meM A gayA thA / ata: isakA vartamAna svarUpa IsA kI cauthI-pA~cavI zatI kA hai / usake prAcIna dasa adhyAyoM ke jo ullekha hameM sthAnAMga meM milate haiM unhIM dasa adhyayanoM ke ullekha digambara evaM yApanIya paramparA ke granthoM yathA akalaMka ke rAjavArtika, dhavalA, aMgaprajJapti Adi meM bhI milate haiM / isase yaha phalita hotA hai ki isa aMga Agama ke prAcIna svarUpa ke vilupta ho jAne ke pazcAt bhI mAthurI vAcanA kI anuzruti se sthAnAMga meM ullikhita isake dasa adhyAyoM kI carcA hotI rahI hai / ho sakatA hai ki isakI mAthurI vAcanA meM ye dasa adhyayana rahe hoMge / ____ bahuta kucha yahI sthiti anuttaraupapAtikadazA kI hai / sthAnAMgasUtra kI sUcanA ke anusAra isameM nimna dasa adhyayana kahe gaye haiM- 1.RSidAsa, 2.dhanya, 3.sunakSatra, 4.kArtika, 5.saMsthAna, 6.zAlibhadra, 7.Ananda, 8.tetalI, 9.dazArNabhadra, 10.atimukta / upalabdha anuttaraupapAtikadazA meM tIna varga haiM usameM dvitIya varga meM RSidAsa, dhanya aura sunakSatra aise tIna adhyayana milate haiM inameM bhI dhanya kA adhyayana hI vistRta hai / sunakSatra aura RSidAsa ke vivaraNa atyanta saMkSepa meM hI hai / sthAnAMga meM ullikhita zeSa sAta adhyAya vartamAna anuttaraupapAtisUtra meM upalabdha nahIM hote / isase yaha pratIta hotA hai ki yaha grantha vallabhI vAcanA ke samaya hI apane vartamAna svarUpa meM AyA hogA / ___ jahA~ taka praznavyAkaraNadazA kA prazna hai itanA nizcita hai ki vartamAna praznavyAkaraNa kI viSayavastu na kevala sthAnAMga meM ullikhita usakI viSaya-vastu se bhinna hai, apitu nandI aura samavAyAMga kI ullikhita viSaya-vastu se bhI bhinna hai / praznavyAkaraNa kI vartamAna Asrava aura saMvara dvAra vAlI viSaya-vastu kA sarvaprathama nirdeza nandIcUrNi meM milatA hai| isase yaha phalita hotA hai ki vartamAna praznavyAkaraNasUtra nandI ke pazcAt I.san. kI pA~cavI-chaThavIM zatI ke madhya hI kabhI nirmita huA hai / itanA to nizcita hai ki nandI ke racayitA devavAcaka ke sAmane yaha grantha apane vartamAna svarUpa meM nahIM thA / kintu jJAtAdharmakathA, antakRddazA aura anuttaraupapAtikadazA meM jo parivartana hue the, ve nandIsUtrakAra ke pUrva ho cuke the kyoMki ve unake isa parivartita svarUpa kA vivaraNa dete haiM / isa sambandha meM vistRta carcA maine apane eka svatantra lekha meM kI hai jo 'jaina Agama sAhitya', sampAdaka DaoN.ke.Ara. candrA, ahamadAbAda, meM prakAzita hai| isI prakAra jaba hama upAMga sAhitya kI ora Ate haiM to usameM rAyapaseNiyasutta meM rAjA paseNIya Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ardhamAgadhI Agama sAhitya : eka vimarza dvArA AtmA ke astitva ke sambandha meM jo prazna uThAye gaye haiM unakA vivaraNa hameM pAlitripiTaka meM bhI upalabdha hotA hai / isase yaha phalita hotA hai ki aupapAtika kA yaha aMza kama se kama pAlitripiTaka jitanA prAcIna to hai hI / jIvAjIvAbhigama ke racanAkAla ko nizcita rUpa se batA pAnA to kaThina hai, kintu isakI viSaya-vastu ke AdhAra para hama yaha kaha sakate haiM ki vaha grantha I.pU. kI racanA honI cAhiye / upAMga sAhitya meM prajJApanAsUtra ko to spaSTata: Arya zyAma kI racanA mAnA jAtA hai / Arya zyAma kA AcAryakAla vI.ni.saM. 335-376 ke madhya mAnA jAtA hai / ata: isakA racanAkAla I.pU. dvitIya zatAbdI ke lagabhaga nizcita hotA hai / isI prakAra upAMga varga ke antargata varNita candaprajJapti, sUryaprajJapti aura jambUdvIpaprajJapti- ye tIna prajJaptiyA~ bhI prAcIna hI hai / vartamAna meM candraprajJapti aura sUryaprajJapti meM koI bheda nahIM dikhAI detA hai / kintu sUryaprajJapti meM jyotiSa sambandhI jo carcA hai vaha vedAMga jyotiSa ke samAna hai, isase isakI prAcInatA spaSTa ho jAtI hai / yaha grantha kisI bhI sthiti meM I.pU.prathama zatI se paravartI nahIM hai| ina tInoM prajJaptiyoM kA digambara paramparA meM bhI daSTivAda ke eka aMza--parikarma ke antargata mAnA hai / ata: yaha grantha bhI dRSTivAda ke pUrNa viccheda evaM sampradAya-bheda ke pUrva kA hI honA cAhiye / chedasUtroM meM dazAzruta, bRhatkalpa aura vyavahAra ko spaSTata: bhadrabAhu prathama kI racanA mAnA gayA hai ata: isakA kAla I.pU. caturtha-tRtIya zatAbdI ke bAda kA nahIM ho sakatA hai / ye sabhI grantha acela paramparA meM bhI mAnya rahe haiM, isI prakAra nizIya bhI apane mUla rUpa meM to AcArAMga kI hI eka cUlA rahA haiM, bAda meM use pRthak kiyA gayA hai / ata: isakI prAcInatA meM bhI sandeha nahIM kiyA jA sakatA / yAkobI, zUbiMga Adi pAzcAtya vidvAnoM ne ekamata se chedasUtroM kI prAcInatA svIkAra kI hai| isa varga meM mAtra jItakalpa hI aisA grantha haiM jo nizcita hI paravartI hai / paM.dalasukhabhAI mAlavaNiyA ke anusAra yaha AcArya jinabhadra kI kRti hai / ye jinabhadra vizeSAvazyakabhASya ke kartA haiM / inakA kAla aneka pramANoM se I.san.kI sAtavIM zatI hai / ata: jItakalpa kA bhI kAla vahI honA cAhiye / merI dRSTi meM paM.dalasukhabhAI kI yaha mAnyatA nirApada nahIM haiM, kyoMki digambara paramparA meM indranandi ke chedapiNDazAstra meM jItakalpa ke anusAra prAyazcitta dene kA vidhAna kiyA gayA hai, isase phalita hotA hai ki yaha grantha spaSTa rUpa se sampradAya bheda se pUrva kI racanA honI caahiye| ho sakatA hai isake kartA jinabhadra vizeSAvazyaka ke kartA jinabhadra se bhinna hoM aura unake pUrvavartI bhI hoM / kintu itanA nizcita hai ki nandIsUtra aura pAkSikasUtra meM jo AgamoM kI sUcI milatI hai usameM jItakalpa kA nAma nahIM hai / ata: yaha usake bAda hI racanA hogI / isakA kAla bhI I.san kI pA~cavI zatI kA uttarArddha honA cAhiye / isakI digambara aura yApanIya paramparA meM mAnyatA tabhI saMbhava ho sakatI hai jaba yaha spaSTa rUpa se saMghabheda ke pUrva nirmita huA ho / spaSTa saMghabheda pA~cavI zatI ke uttarArdha meM astitva meM AyA hai / cheda varga meM mahAnizItha kA uddhAra AcArya haribhadra ne kiyA thA, yaha sunizcita hai / AcArya haribhadra kA kAla I.san. kI AThavIM zatI mAnA Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ardhamAgadhI Agama sAhitya : eka vimarza 21 jAtA hai / ata: yaha grantha usake pUrva hI nirmita huA hogA / haribhadra isake uddhAraka avazya hai kintu racayitA nahIM / mAtra itanA mAnA jA sakatA hai ki unhoMne isake truTita bhAga kI racanA kI ho / isa prakAra isakA kAla bhI AThavIM zatI se pUrva kA hI hai| mUlasUtroM ke varga meM dazavaikAlika ko Arya zayyaMbhava kI kRti mAnA jAtA hai| inakA kAla mahAvIra ke nirvANa ke 75 varSa bAda hai / ata: yaha grantha I.pU.pA~cavI-cauthI zatAbdI kI racanA hai| uttarAdhyayana yadyapi eka saMkalana hai kintu isakI prAcInatA meM koI zaMkA nahIM hai / isakI bhASA-zailI tathA viSaya-vastu ke AdhAra para vidvAnoM ne ise I.pU. cauthI-tIsarI zatI kA grantha mAnA hai| merI dRSTi meM yaha pUrva praznavyAkaraNa kA hI eka vibhAga thA / isakI aneka gAthAyeM tathA kathAnaka pAlitripiTaka sAhitya tathA mahAbhArata Adi meM yathAvat milate haiM / dazavaikAlika aura uttarAdhyayana yApanIya aura digambara paramparA meM mAnya rahe haiM ata: ye bhI saMgha bheda yA sampradAya bheda ke pUrva kI racanA hai / ata: inakI prAcInatA meM koI sandeha nahIM kiyA jA sakatA / Avazyaka zramaNoM dainandina kriyAoM kA grantha thA ata: isake kucha prAcIna pATha to bhagavAna mahAvIra ke samakAlika hI mAne jA sakate haiM / cU~ki dazavaikAlika, uttarAdhyayana aura Avazyaka ke sAmAyika Adi vibhAga digambara aura yApanIya paramparA meM bhI mAnya rahe haiM, ata: inakI prAcInatA asaMdigdha hai| ___prakIrNaka sAhitya meM nau prakIrNakoM kA ullekha nandIsUtra meM hai ata: ye sabhI nandIsUtra se to prAcIna haiM hI, isameM sandeha nahIM kiyA jA sakatA / puna: AturapratyAkhyAna, mahApratyAkhyAna, maraNasamAdhi Adi prakIrNakoM kI saikar3oM gAthAe~ yApanIya grantha mUlAcAra aura bhagavatIArIdhanA meM pAyI jAtI haiM, mUlAcAra evaM bhagavatIArAdhanA bhI chaThavIM zatI se paravartI nahIM hai / ata: ina nau prakIrNakoM ko to I.san kI cauthI-pA~cavI zatI se paravartI nahIM mAne jA sakatA / yadyapi vIrabhadra dvArA racita kucha prakIrNaka navIM-dasavIM zatI kI racanAe~ haiM / isI prakAra cUlikAsUtroM ke antargata nandI aura anuyogadvAra sUtroM meM bhI anuyogadvAra ko kucha vidvAnoM ne AryarakSita ke samaya kA mAnA hai / ata: vaha I.san kI prathama zatI kA grantha honA cAhie / nandIsUtra ke kartA devavAcaka devardhi se pUrvavartI haiM ata: unakA kAla bhI pA~cavI zatIbdI se paravartI nahIM ho sakatA / isa prakAra hama dekhate haiM ki upalabdha AgamoM meM prakSepoM ko chor3akara adhikAMza grantha to I.pU. ke haiM / yaha to eka sAmAnya carcA huI, abhI ina granthoM meM se pratyeka ke kAla-nirdhAraNa ke lie svatantra aura sampradAya nirapekSa dRSTi se adhyayana kI AvazyakatA banI huI hai| AzA hai jaina vidvAnoM kI bhAvI pIDhI isa dizA meM kArya kregii| AgamoM kI vAcanAe~ yaha satya hai ki vartamAna meM upalabdha zvetAmbara mAnya ardhamAgadhI AgamoM ke antima svarUpa kA nirdhAraNa vallabhI vAcanA meM vi.ni.saMvat 980 yA 993 meM huA kintu usake pUrva bhI AgamoM Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 ardhamAgadhI Agama sAhitya : eka vimarza kI vAcanAe~ to hotI rahI haiM / jo aitihAsika sAkSya hameM upalabdha haiM unake anusAra ardhamAgadhI AgamoM kI pA~ca vAcanAe~ hone ke ullekha prApta hote haiM / prathama vAcanA- prathama vAcanA mahAvIra ke nirvANa ke 160 varSa pazcAt huI / paramparAgata mAnyatA to yaha hai ki madhyadeza meM dvAdazavarSIya bhISaNa akAla ke kAraNa kucha muni kAla-kavalita ho gaye aura kucha samudra ke taTavartI pradezoM kI ora cale gaye / akAla kI samApti para ve manigaNa vApasa lauTe to unhoMne yaha pAyA ki unakA Agama-jJAna aMzata: vismRta evaM vizRMkhalita ho gayA hai aura kahIM-kahIM pAThabheda ho gayA hai / ata: usa yuga ke pramukha AcAryoM ne pATalIputra meM ekatrita hokara AgamajJAna ko vyavasthita karane kA prayatna kiyA / dRSTivAda aura pUrva sAhitya kA koI viziSTa jJAtA vahA~ upasthita nahIM thA / ata: gyAraha aMga to vyavasthita kiye gaye haiM kintu dRSTivAda aura usameM antarnihita sAhitya ko vyavasthita nahIM kiyA jA sakA, kyoMki usake viziSTa jJAtA bhadrabAhu usa samaya nepAla meM the / saMgha kI vizeSa prArthanA para unhoMne sthUlibhadra Adi kucha muniyoM ko pUrva sAhitya kI vAcanA denA svIkAra kiyA / sthUlibhadra bhI unase dasa pUrvo taka kA hI adhyayana artha sahita kara sake aura zeSa cAra pUrvo kA mAtra zAbdika jJAna hI prApta kara pAye / isa prakAra pATalIputra kI vAcanA meM dvAdaza aMgoM ko suvyavasthita karane kA prayatna avazya kiyA gayA kintu unameM ekAdaza aMga hI suvyavasthita kiye jA sake / dRSTivAda aura usameM antargata pUrva sAhitya ko pUrNata: surakSita nahIM kiyA jA sakA aura usakA kramaza: vilopa honA prArambha ho gayA / phalata: usakI viSaya-vastu ko lekara aMgabAhya grantha nirmita kiye jAne lage / dvitIya vAcanA- AgamoM kI dvitIya vAcanA I.pU.dvitIya meM mahAvIra ke nirvANa ke lagabhaga 300 varSa pazcAt ur3IsA ke kumArI parvata para samrATa khAravela ke kAla meM huI thI / isa vAcanA ke sandarbha meM vizeSa jAnakArI prApta nahIM hotI hai- mAtra yahI jJAta hotA hai ki isame zruta ke saMrakSaNa kA prayatna huA thA / vastuta: usa yuga meM AgamoM ke adhyayana-adhyApana kI paramparA guru-ziSya ke mAdhyama se maukhika rUpa se hI calatI thI / ata: dezakAlagata prabhAvoM tathA vismRti-doSa ke kAraNa unameM svAbhAvika rUpa se bhinnatA A jAtI thI / ata: vAcanAoM ke mAdhyama se unake bhASAyI svarUpa tathA pAThabheda ko suvyavasthita kiyA jAtA thA / kAlakrama meM jo sthaviroM ke dvArA navIna granthoM kI racanA hotI thI, usa para bhI vicAra karake unheM inhIM vAcanAoM meM mAnyatA pradAna kI jAtI thI / isI prakAra paristhitivaza AcAra-niyamoM meM evaM unake Agamika sandarbho kI vyAkhyA meM jo antara A jAtA thA, usakA nirAkaraNa bhI inhIM vAcanAoM meM kiyA jAtA thA / khaNDagiri para huI isa dvitIya vAcanA meM aise kina vivAdoM kA samAdhAna khojA gayA thA- inakI prAmANika jAnakArI upalabdha nahIM haiM / tRtIya vAcanA AgamoM kI tRtIya vAcanA vi.ni. 827 arthAt I.san kI tIsarI zatAbdI meM mathurA meM Arya skaMdila ke netRtva meM huI / isalie ise mAthurI vAcanA yA skandilI vAcanA ke nAma se bhI jAnA Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ardhamAgadhI Agama sAhitya : eka vimarza 23 jAtA hai / mAthurI vAcanA ke sandarbha meM do prakAra kI mAnyatAe~ nandIcUrNi meM haiM / prathama mAnyatA ke anusAra sukAla hone ke pazcAt Arya skandila kI adhyakSatA meM zeSa rahe muniyoM kI smRti ke AdhAra para kAlikasUtroM ko suvyavasthita kiyA gayA / anya kucha kA mantavya yaha hai ki isa kAla sUtra naSTa nahIM huA thA kintu anuyogadhara svargavAsI ho gaye the / ata: eka mAtra jIvita skandila ne anuyogoM kA puna: pravartana kiyA / catartha vAcanA- caturtha vAcanA tRtIya vAcanA ke samakAlIna hI hai| jisa samaya uttara, pUrva aura madhya kSetra meM vicaraNa karane vAlA muni mathurA meM ekatrita huA, usI samaya dakSiNa-pazcima meM vicaraNa karane vAlA muni saMgha vallabhI (saurASTra) meM Arya nAgArjuna ke netRtva meM ekatrita huaa| ise nAgArjunIya vAcanA bhI kahate haiN| ____ Arya skandila kI mAthurI vAcanA aura Arya nAgArjuna kI vallabhI vAcanA samakAlika haiM / nandIsUtra sthavirAvalI meM Arya skaMdila aura nAgArjuna ke madhya Arya himavaMta kA ullekha hai / isase yaha phalita hotA hai ki Arya skaMdila aura nAgArjuna samakAlika hI rahe hoMge / nandIsUtra sthavirAvalI meM Arya skaMdila ke sandarbha meM yaha kahA gayA ki unakA anuyoga Aja bhI dakSiNArddha bharata kSetra meM pracalita hai / isakA eka tAtparya yaha bhI ho sakatA hai ki unake dvArA sampAdita Agama dakSiNa bhArata meM pracalita the / aitihAsika sAkSyoM se yaha jJAta hotA hai ki uttara bhArata ke nigrantha saMgha ke vibhAjana ke phalasvarUpa jisa yApanIya sampradAya kA vikAsa huA thA usameM Arya skaMdila ke dvArA sampAdita Agama hI mAnya kiye jAte the aura isa yapanIya sampradAya kA prabhAva kSetra madhya aura dakSiNa bhArata thaa| AcArya pAlyakIrti zAkaTAyana ne to strI-nirvANa prakaraNa meM spaSTa rUpa se mathurAgama kA ullekha kiyA hai / ata: yaha spaSTa hai ki yApanIya sampradAya jina AgamoM ko mAnya karatA thA, ve mAthurI vAcanA ke Agama the| mUlAcAra, bhagavatIArAdhanA Adi yApanIya AgamoM meM vartamAna meM zvetAmbara mAnya AcArAMga, uttarAdhyayana, dazavaikAlika, kalpa, vyavahAra, saMgrahaNIsUtroM evaM niyuktiyoM Adi kI saikar3oM gAthAe~ Aja bhI upalabdha ho rahI haiN| isase yahI phalita hotA hai ki yApanIyoM ke pAsa mAthurI vAcanA ke Agama the / hama yaha bhI pAte haiM ki yApanIya granthoM meM jo AgamoM kI gAthAe~ milatI haiM ve na to ardhamAgadhI meM haiM, na mahArASTrI prAkRta meM, apitu ve zaurasenI meM haiM / mAtra yahI nahIM aparAjita kI bhagavatIArAdhanA kI TIkA meM AcArAMga, uttarAdhyayana, kalpasUtra, nizItha Adi se jo aneka avataraNa diye haiM ve sabhI ardhamAgadhI meM na hokara zaurasenI meM haiN| isase yaha phalita hotA haiM ki skaMdila kI adhyakSatA vAlI mAthurI vAcanA meM AgamoM kI ardhamAgadhI bhASA para zaurasenI kA prabhAva A gayA thA / dUsare mAthurI vAcanA ke AgamoM ke jo bhI pATha bhagavatIArAdhanA kI TIkA Adi meM upalabdha hote haiM, unameM vallabhI vAcanA ke vartamAna . AgamoM se pAThabheda bhI dekhA jAtA hai / sAtha hI acelakatva kI samarthaka kucha gAthAe~ aura gadyAMza bhI pAye jAte haiM / kundakunda ke granthoM meM anuyogadvArasUtra, prakIrNakoM evaM niyukti Adi kI kucha Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 ardhamAgadhI Agama sAhitya : eka vimarza gAthAe~ kvacit pAThabheda ke sAtha milatI haiM- sambhavata: unhoMne ye gAthAyeM yApanIyoM ke mAthurI vAcanA ke AgamoM se hI lI hogI / ___eka hI samaya meM Arya skaMdila dvArA mathurA meM aura nAgArjuna dvArA vallabhI meM vAcanA kiye jAne kI eka sambhAvanA yaha bhI ho sakatI hai ki donoM meM kinhIM. bAtoM ko lekara matabheda the| sambhava hai ki ina matabhedoM meM vastra-pAtra Adi sambandhI prazna bhI rahe hoM / paM.kailAzacandrajI ne jaina sAhitya kA itihAsa- pUrva pIThikA (pR.500) meM mAthurI vAcanA kI samakAlIna vallabhI vAcanA ke pramukha ke rUpa meM devardhigaNi kA ullekha kiyA haiM, yaha unakI bhrAnti hai / vAstavikatA to yaha hai ki mAthurI vAcanA kA netRtva Arya skaMdila aura vallabhI kI prathama vAcanA kA netRtva Arya nAgArjuna kara rahe the aura ye donoM samakAlika the, yaha bAta hama nandIsUtra ke pramANa se pUrva meM hI kaha cuke haiN| yaha spaSTa hai ki Arya skaMdila aura nAgArjuna kI vAcanA meM matabheda thA / paM.kailAzacandrajI ne yaha prazna uThAyA haiM ki yadi vallabhI vAcanA nAgArjuna kI thI to devardhi ne vallabhI meM kyA kiyA ? sAtha hI unhoMne yaha bhI kalpanA kara lI ki vAdivetAlazAntisUri vallabhI kI vAcanA meM nAgArjunIyoM kA pakSa upasthita karane vAle AcArya the / hamArA yaha durbhAgya hai ki digambara vidvAnoM ne zvetAmbara sAhitya kA samaya evaM niSpakSa adhyayana kiye binA mAtra yatra-tatra uddhRta yA aMzata: paThita aMzoM ke AdhAra para aneka bhrAntiyA~ khar3I kara dii| isake pramANa ke rUpa meM unake dvArA uddhRta mUla gAthA meM aisA kahIM koI ullekha hI nahIM hai, ki zAntisUri vallabhI vAcanA ke samakAlika the / yadi hama Agamika vyAkhyAoM ko dekheM to spaSTa ho jAtA hai ki aneka varSoM taka nAgArjunIya aura devardhi kI vAcanAyeM sAtha-sAtha calatI rahIM haiM, kyoMki inake pAThAntaroM kA ullekha mUla granthoM meM kama aura TIkAoM meM adhika huA hai| paMcama vAcanA- vI.ni. ke 980 varSa pazcAt I.san. kI pA~cavI zatI ke uttarArddha meM Arya skaMdila kI mAthurI vAcanA aura Arya nAgArjuna kI vallabhI vAcanA ke lagabhaga 150 varSa pazcAt devardhigaNikSamAzramaNa kI adhyakSatA meM puna: vallabhI meM eka vAcanA huI / isa vAcanA meM mukhyata: AgamoM ko pustakArUr3ha karane kA kArya kiyA gayA / aisA lagatA hai ki isa vAcanA meM mAthurI aura nAgArjunIya donoM vAcanAoM ko samanvita kiyA gayA hai aura jahA~ matabheda parilakSita huA vahA~ "nAgArjunIyAstu paThanti" aisA likhakara nAgArjunIya pATha ko bhI sammilita kiyA gayA / pratyeka vAcanA ke sandarbha meM prAya: yaha kahA jAtA hai ki madhyadeza meM dvAdazavarSIya duSkAla ke kAraNa zramaNasaMgha samudrataTIya pradezoM kI ora calA gayA aura vRddha muni, jo isa akAla meM lambI yAtrA na kara sake kAlagata ho gaye / sukAla hone para jaba munisaMgha lauTakara AyA to usane yaha pAyA ki inake zrutajJAna meM vismRti aura visaMgati A gayI hai| pratyeka vAcanA se pUrva akAla kI yaha kahAnI mujhe buddhigamya nahIM lagatI hai| merI dRSTi meM prathama vAcanA meM zramaNa saMgha ke vizRMkhalita hone kA pramukha kAraNa akAla kI apekSA magadha rAjya meM yuddha se utpanna azAMti aura arAjakatA Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ardhamAgadhI Agama sAhitya : eka vimarza hI thI kyoMki usa samaya nandoM ke atyAcAroM evaM candragupta maurya ke AkramaNa ke kAraNa magadha meM azAMti thI / usI ke phalasvarUpa zramaNa saMgha sudUra samudrItaTa kI ora yA nepAla Adi parvatIya kSetra kI ora calA gayA thA / bhadrabAhu kI nepAla yAtrA kA bhI sambhavata: yahI kAraNa rahA hogaa| jo bhI upalabdha sAkSya hai usase yaha phalita hotA hai ki pATaliputra kI vAcanA ke samaya dvAdaza aMgoM ko hI vyavasthita karane kA prayatna huA thA / usameM ekAdaza aMga suvyavasthita hue aura bArahaveM dRSTivAda, jisameM anya darzana evaM mahAvIra ke pUrva pArzvanAtha kI paramparA kA sAhitya samAhita thA, isakA saMkalana nahIM kiyA jA sakA / isI sandarbha meM sthUlibhadra ke dvArA bhadrabAhu ke sAnnidhya meM nepAla jAkara caturdaza pUrvo ke adhyayana kI bAta kahI jAtI hai| kintu sthUlibhadra bhI mAtra dasa pUrvo kA hI jJAna artha sahita grahaNa kara sake, zeSa cAra pUrvo kA kevala zAbdika jJAna hI prApta kara sake / isakA phalitArtha yahI hai ki pATalIputra kI vAcanA meM ekAdaza aMgoM kA hI saMkalana aura saMpAdana huA thA / kisI bhI caturdaza pUrvavid kI upasthiti nahIM hone se dRSTivAda ke saMkalana evaM saMpAdana kA kArya nahIM kiyA jA sakA / / upAMga sAhitya ke aneka grantha jaise prajJApanA Adi, chedasUtroM meM AcAradazA, kalpa, vyavahAra Adi tathA cUlikAsUtroM meM nandI, anuyogadvAra Adi- ye sabhI paravartI kRti hone se isa vAcanA meM sammilita nahIM kiye gaye hoMge / yadyapi Avazyaka, dazavaikAlika, uttarAdhyayana Adi grantha pATalIputra kI vAcanA ke pUrva ke haiM kintu isa vAcanA meM inakA kyA kiyA gayA, yaha jAnakArI prApta nahIM hai| ho sakatA hai ki sabhI sAdha-sAdhviyoM ke liye inakA svAdhyAya Avazyaka hone ke kAraNa inake vismRta hone kA prazna hI na uThA ho / pATalIputra vAcanA ke bAda ur3IsA ke kumArI parvata (khaNDagiri) para khAravela ke rAjya kAla meM huI thI / isa vAcanA ke sambandha meM mAtra itanA hI jJAta hai ki isameM bhI zruta ko suvyavasthita karane kA prayatna kiyA gayA thA / saMbhava hai ki isa vAcanA meM I.pU.prathama zatI se pUrva racita granthoM ke saMkalana aura sampAdana kA koI prayatna kiyA gayA ho / jahA~ taka mAthurI vAcanA kA prazna hai itanA to nizcita hai ki usameM I.san kI cauthI zatI taka ke racita sabhI granthoM ke saMkalana evaM sampAdana kA prayatna kiyA gayA hogA / isa vAcanA ke kArya ke sandarbha meM jo sUcanA milatI hai, usameM isa vAcanA meM kAlikasUtroM ko vyavasthita karane kA nirdeza hai / nandIsUtra meM kAlikasUtra ko aMga-bAhya, Avazyakavyatirikta zrutoM kA hI eka bhAga batAyA gayA hai| kAlikasUtroM ke antargata uttarAdhyayana, RSibhASita, dazAzruta, kalpa, vyavahAra, nizItha tathA vartamAna meM upAMga ke nAma se abhihita aneka grantha Ate haiN| ho sakatA hai ki aMga sUtroM kI jo pATalIputra kI vAcanA calI A rahI thI vaha mathurA meM mAnya rahI ho, kintu upAMgoM meM se kucha ko tathA kalpa Adi cheda sUtroM ko suvyavasthita kiyA gayA ho / kintu yApanIya granthoM kI TIkAoM meM jo mAthurI vAcanA ke AgamoM ke uddharaNa milate haiM, una para jo zaurasenI kA prabhAva dikhatA hai, usase Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 ardhamAgadhI Agama sAhitya : eka vimarza aisA lagatA hai ki mAthurI vAcanA meM na kevala kAlika sUtroM kA apitu usa kAla taka racita sabhI granthoM ke saMkalana kA kAma kiyA gayA thA / jJAtavya hai ki yaha mAthurI vAcanA acelatA kI poSaka yApanIya paramparA meM bhI mAnya rahI hai / yApanIya granthoM kI vyAkhyAoM evaM TIkAoM meM isa vAcanA ke AgamoM ke avataraNa tathA ina AgamoM ke prAmANya ke ullekha milate haiN| Arya zAkaTAyana ne apane strI-nirvANa prakAraNa evaM apane vyAkaraNa kI svopajJaTIkA meM na kevala mathurA Agama kA ullekha kiyA hai, apitu unakI aneka mAnyatAoM kA nirdeza bhI kiyA hai tathA aneka avataraNa bhI diye haiM / isI prakAra bhagavatIArAdhanA kI aparAjita kI TIkA meM bhI AcArAMga, uttarAdhyayana, nizItha Adi ke avataraNa pAye jAte haiM, yaha hama pUrva meM kaha cuke haiN| Arya skaMdila kI mAthurI vAcanA vastuta: uttara bhArata ke nirgrantha saMgha ke sacela-acela donoM ke liye mAnya thI aura usameM donoM hI pakSoM ke sampoSaka sAkSya upasthita the / yahA~ yaha prazna svAbhAvika rUpa se uThatA haiM ki yadi mAthurI yAcanA ubhaya pakSoM ko mAnya thI to phira usI samaya nAgArjuna kI adhyakSatA meM vallabhI meM vAcanA karane kI kyA AvazyakatA thI / merI mAnyatA haiM ki aneka praznoM para skaMdila aura nAgArjuna meM matabheda rahA hogA / isI kAraNa se nAgArjuna ko svatantra vAcanA karane kI AvazyakatA par3I / isa samasta carcA se paM.kailAzacandrajI ke isa prazna kA uttara bhI mila jAtA hai ki vallabhI kI dUsarI vAcanA meM kyA kiyA gayA ? eka ora muni zrI kalyANavijayajI kI mAnyatA yaha hai ki vallabhI meM AgamoM ko mAtra pustakArUr3ha kiyA gayA to dUsarI ora paM.kailAzacandrajI yaha mAnate haiM ki vallabhI meM AgamoM ko naye sire se likhA gayA, kintu ye donoM hI mata mujhe ekAMgI pratIta hote haiM / yaha satya hai ki vallabhI meM na kevala AgamoM ko pustakArUr3ha kiyA gayA, apitu unheM saMkalita evaM sampAdita bhI kiyA kintu yaha saMkalana evaM sampAdana nirAdhAra nahIM thA / na to digambara paramparA kA yaha kahanA ucita hai ki vallabhI meM zvetAmbaroM ne apanI mAnyatA ke anurUpa AgamoM ko naye sire se raca DAlA aura na yaha kahanA hI samucita hogA ki vallabhI meM jo Agama saMkalita kiye gaye ve akSuNNa rUpa se vaise hI the jaise- pATalIputra Adi kI pUrva vAcanAoM meM unheM saMkalita kiyA gayA thA / yaha satya hai ki AgamoM kI viSaya-vastu ke sAtha-sAtha aneka Agama grantha bhI kAlakrama meM vilupta hue haiN| vartamAna AgamoM kA yadi samyak prakAra se vizleSaNa kiyA jAya to isa tathya kI puSTi ho jAtI hai| Aja AcArAMga kA sAtavA~ adhyayana vilupta hai / isI prakAra antakRddazA, anuttaraupapAtika va vipAkadazA ke bhI aneka adhyAya Aja anupalabdha haiM / nandisUtra kI sUcI ke aneka Agama grantha Aja anupalabdha haiM / isa sambandha meM vistRta carcA hamane AgamoM ke viccheda kI carcA ke prasaMga meM kI hai / jJAtavya hai ki devardhi kI vallabhI vAcanA meM na kevala AgamoM ko pustakArUr3ha kiyA gayA hai, apitu unheM sampAdita bhI kiyA gayA haiN| isa sampAdana ke kArya meM unhoMne AgamoM kI avaziSTa upalabdha viSaya-vastu ko apane DhaMga se puna: vargIkRta bhI kiyA thA aura paramparA yA anuzruti se prApta AgamoM ke ve aMza jo unake pUrva kI vAcanAoM Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27 ' ardhamAgadhI Agama sAhitya : eka vimarza meM samAhita nahIM the unheM samAhita bhI kiyA / udAharaNa ke rUpa meM jJAtAdharmakathA meM sampUrNa dvitIya zrutaskandha ke dasa varga aura adhyayana isI vAcanA meM samAhita kiye gaye haiM, kyoMki zvetAmbara, yApanIya evaM digambara paramparA ke pratikramaNasUtra evaM anyatra usake unnIsa adhyayanoM kA hI ullekha milatA hai / prAcIna granthoM meM dvitIya zrutaskandha ke dasa vargoM kA kahIM koI nirdeza nahIM haiM / ___ isI prakAra antakRddazA, anuttaraupapAtikadazA aura vipAkadazA ke sandarbha meM sthAnAMga meM jo dasa-dasa adhyayana hone kA sUcanA hai usake sthAna para inameM bhI jo vargo kI vyavasthA kI gaI vaha devardhi kI hI dena hai / unhoMne inake vilupta adhyAyoM ke sthAna para anuzruti se prApta sAmagrI jor3akara ina granthoM ko naye sire se vyavasthita kiyA thA / yaha eka sunizcita satya hai ki Aja praznavyAkaraNa kI Amrava-saMvara dvAra sambandhI jo viSayavastu upalabdha hai vaha kisake dvArA saMkalita va saMpAdita hai yaha nirNaya karanA kaThina kArya hai kintu yadi hama yaha mAnate haiM ki nandIsUtra ke racayitA devardhi na hokara devavAcaka haiM, jo devardhi se pUrva ke haiM to yaha kalpanA bhI kI jA sakatI hai ki devardhi ne Amrava va saMvara dvAra sambandhI viSayavastu ko lekara praznavyAkaraNa kI prAcIna viSaya-vastu kA jo viccheda ho gayA thA, usakI pUrti kI hogI / isa prakAra jJAtAdharma se lekara vipAkasUtra taka ke cha: aMga AgamoM meM jo AMzika yA sampUrNa parivartana hue haiM, ve devardhi ke dvArA hI kiye hue mAne jA sakate haiM / yadyapi yaha parivartana unhoMne kisI pUrva paramparA yA anuzruti ke AdhAra para hI kiyA hogA yaha vizvAsa kiyA jA sakatA hai / isake atirikta devardhi ne eka yaha mahattvapUrNa kArya bhI kiyA ki jahA~ aneka AgamoM meM eka hI viSaya-vastu kA vistRta vivaraNa thA vahA~ unhoMne eka sthala para vistRta vivaraNa rakhakara anyatra tha kA nirdeza kara diyaa| hama dekhate haiM ki bhagavatI Adi kacha prAcIna staroM ke AgamoM meM bhI, unhoMne prajJApanA, nandI, anuyogadvAra jaise paravartI AgamoM kA nirdeza karake AgamoM meM viSayavastu ke punarAvartana ko kama kiyA / isI prakAra jaba eka hI Agama meM koI vivaraNa bAra-bAra A rahA thA to usa vivaraNa ke prathama zabda ke bAda 'jAva' zabda rakhakara antima zabda kA ullekha kara use saMkSipta banA diyA / isake sAtha hI unhoMne kucha mahattvapUrNa sUcanAe~ jo yadyapi paravartIkAla kI thI, unheM bhI AgamoM meM de diyA jaise sthAnAMgasUtra meM sAta nihnavoM aura sAta gaNoM kA ullekh| isa prakAra vallabhI kI vAcanA meM na kevala AgamoM ko pustakArUr3ha kiyA gayA apitu unakI viSayavastu ko suvyavasthita aura saMpAdita bhI kiyA gayA / sambhava hai ki isa sandarbha meM prakSepa aura vilopana bhI huA hogA kintu yaha saba bhI anuzruti yA paramparA ke AdhAra para hI kiyA gayA thA anyathA AgamoM ko mAnyatA na milatI / sAmAnyatayA yaha mAnA jAtA hai ki vAcanAoM meM kevala anuzruti se prApta AgamoM ko hI saMkalita kiyA jAtA thA kintu merI dRSTi meM vAcanAoM meM na kevala Agama pAThoM ko sampAdita evaM saMkalita kiyA jAtA apitu unameM navanirmita granthoM ko mAnyatA bhI pradAna kI jAtI aura jo Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 ardhamAgadhI Agama sAhitya : eka vimarza AcAra aura vicAra sambandhI matabheda hote the unheM samanvita yA nirAkRta bhI kiyA jaa|| thA / isake atirikta ina vAcanAoM meM vAcanA sthaloM kI apekSA se AgamoM ke bhASika svarUpa meM bhI parivartana huA haiN| ___ udAharaNa ke rUpa meM jo Agama paTanA athavA ur3IsA ke kumArI parvata (khaNDagiri) meM suvyavasthita kiye gaye the, unakI bhASA ardhamAgadhI hI rahI, kintu jaba ve Agama mathurA aura vallabhI meM puna: sampAdita kiye gaye to unameM bhASika parivartana A gaye / mAthurI vAcanA meM jo AgamoM kA svarUpa taya huA thA, usa para vyApaka rUpa se zaurasenI kA prabhAva A gayA thA / durbhAgya se Aja hameM mAthurI vAcanA ke Agama upalabdha nahIM haiM, kintu ina AgamoM ke jo uddhata aMza uttara bhArata kI acela dhArA yApanIya saMgha ke granthoM meM aura unakI TIkAoM meM uddhata milate haiM. unameM hama yaha pAte haiM ki bhAvagata samAnatA ke hote hue bhI zabda-rUpoM aura bhASika svarUpa meM bhinnatA hai| uttarAdhyayana, AcArAMga, nizItha, kalpa, vyavahAra Adi se jo aMza bhagavatIArAdhanA kI TIkA meM uddhRta haiM ve apane bhASika svarUpa aura pAThabheda kI apekSA se vallabhI ke AgamoM se kiMcit ata: ina vAcanAoM ke kAraNa AgamoM meM na kevala bhASika parivartana hue apitu pAThAntara bhI astitva meM Aye haiM / vallabhI kI antima vAcanA meM vallabhI kI hI nAgArjunIya vAcanA ke pAThAntara to liye gaye, kintu mAthurI vAcanA ke pAThAntara samAhita nahIM hai / yadyapi kucha vidvAnoM kI mAnyatA hai ki vallabhI kI devardhi kI vAcanA kA AdhAra mAthurI vAcanA ke Agama the aura yahI kAraNa thA ki unhoMne nAgArjunIya vAcanA ke pAThAntara diye haiN| kintu merA mantavya isase bhinna hai / merI dRSTi meM unakI vAcanA kA AdhAra bhI paramparA se prApta nAgArjunIya vAcanA ke pUrva ke AgAma rahe hoMge, kintu jahA~ unheM apanI paramparAgata vAcanA kA nAgArjunIya vAcanA se matabheda dikhAyI diyA, vahA~ unhoMne nAgArjunIya vAcanA kA ullekha kara diyA, kyoMki mAthurI vAcanA spaSTata: zaurasenI se prabhAvita thI, dUsare usa vAcanA ke jo AgamoM ke jo AvataraNa Aja milate haiM unameM kucha vartamAna AgamoM kI vAcanA se mela nahIM khAte hai / unase yahI phalita hotA hai ki devardhi kI vAcanA kA AdhAra skaMdila kI vAcanA to nahIM rahI haiM / tIsare mAthurI vAcanA ke jo avataraNa Aja yApanIya granthoM meM milate haiM, unameM itanA to phalita hotA hai ki mAthurI vAcanA ke AgamoM meM bhI vastra-pAtra sambandhI evaM strI kI tadbhava mukti ke ullekha to the, kintu unameM acelatA ko utsarga mArga mAnA gayA thA / yApanIya granthoM meM uddhRta, acelapakSa ke sampoSaka kucha avataraNa to vartamAna vallabhI vAcanA ke AgamoM yathA AcArAMga ke prathama zrutaskandha Adi meM milate haiM kintu kucha avataraNa vartamAna vAcanA meM nahIM milate haiM / ata: mAthurI vAcanA ke pAThAntara vallabhI kI devardhi kI vAcanA meM samAhita nahIM hue haiM, isakI puSTi hotI hai / mujhe aisA lagatA hai ki vallabhI kI devardhi kI vAcanA kA AdhAra mAthurI vAcanA ke Agama na hokara unakI apanI hI guru-paramparA se prApta Agama rahe hoMge / merI dRSTi meM unhoMne nAgArjunIya vAcanA ke hI pAThAntara apanI vAcanA Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ardhamAgadhI Agama sAhitya : eka vimarza 29 meM samAhita kiye- kyoMki donoM meM bhASA evaM viSaya-vastu donoM hI dRSTi se kama hI antara thaa| mAthurI vAcanA ke Agama yA to unheM upalabdha hI nahIM the athavA bhASA evaM viSaya-vastu donoM kI apekSA bhinnatA adhika hone se unhoMne use AdhAra na banAyA ho / phira bhI devardhi ko paramparA se prApta jo Agama the. inakA aura mAtharI vAcanA ke AgamoM kA malasrota to eka hI thA / ho sakatA hai ki donoM meM kAlakrama meM bhASA evaM viSaya-vastu kI apekSA kvacit antara A gaye hoM / ata: yaha dRSTikoNa bhI samucita nahIM hogA ki devardhi kI vallabhI vAcanA ke Agama mAthurI vAcanA ke AgamoM se nitAnta bhinna the / yApanIyoM ke Agama yApanIya saMgha ke AcArya AcArAMga, sUtrakRtAMga, uttarAdhyayana, dazavaikAlika, kalpa,nizItha, vyavahAra, Avazyaka Adi AgamoM ko mAnya karate the / isa prakAra AgamoM ke viccheda hone kI jo digambara mAnyatA hai, vaha unheM svIkArya nahIM thI / yApanIya AcAryoM dvArA nirmita kisI bhI grantha meM kahIM bhI yaha ullekha nahI haiM ki aMgAdi-Agama vicchinna ho gaye haiN| ve AcArAMga, sutrakRtAMga, dazavaikAlika, uttarAdhyayana. nizItha. bahatkalpa, vyavahAra, kalpa Adi ko apanI paramparA ke granthoM ke rUpa meM uddharita karate the / isa sambandha meM AdaraNIya paM.nAthUrAma premI (jaina sAhitya aura itihAsa, pra.91) kA yaha kathana draSTavya hai-"aksara granthakAra kisI mata kA khaNDana karane ke lie usI mata ke granthoM kA havAlA diyA karate haiM aura apane siddhAnta ko puSTa karate haiM parantu isa TIkA (arthAt bhagavatI-ArAdhanA kI vijayodayA TIkA) meM aisA nahIM haiM, isameM to TIkAkAra ne apane hI AgamoM kA havAlA dekara acelatA siddha kI hai|" AgamoM ke astitva ko svIkAra kara unake adhyayana aura svAdhyAya sambandhI nirdeza bhI yApanIya grantha mUlAcAra meM spaSTa rUpa se upalabdha hote haiM / mUlAcAra (5/80-82) meM cAra prakAra ke Agama granthoM kA ullekha haiM- 1.gaNadhara kathita, 2.pratyekabuddha kathita, 3.zrutakevali kathita aura 4.abhinna dazapUrvI kathita / . isake sAtha hI yaha bhI kahA gayA hai ki saMyamI puruSoM evaM striyoM arthAt muniyoM evaM AryikAoM ke lie asvAdhyAyakAla meM inakA svAdhyAya karanA varjita hai kintu inake atirikta kucha anya aise grantha haiM jinakA asvAdhyAyakAla meM pATha kiyA jA sakatA haiM, jaise- ArAdhanA (bhagavatIArAdhanA yA ArAdhanApatAkA), niyukti, maraNavibhakti, saMgraha (paMcasaMgraha yA saMgrahaNIsUtra), stuti (deviMdatthuya), pratyAkhyAnaM (AurapaccakkhANa evaM mahApaccakkhANa), dharmakathA (jJAtAdharmakathA) tathA aise hI anya grnth| yahA~ para cAra prakAra ke Agama granthoM kA jo ullekha huA hai, usa para thor3I vistRta carcA apekSita hai, kyoMki mUlAcAra kI mUlagAthA meM mAtra ina cAra prakAra ke sUtroM kA ullekha huA hai| usameM ina granthoM kA nAma nirdeza nahIM hai / mUlAcAra ke TIkAkAra vasunandi na to yApanIya paramparA se sambaddha the aura na unake sammukha ye grantha hI the / ata: isa prasaMga meM unakI pratyeka-buddhakathita Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ardhamAgadhI Agama sAhitya : eka vimarza kI vyAkhyA pUrNata: bhrAnta hI hai / mAtra yahI nahI, agalI gAthA kI TIkA meM unhoMne 'thudi', 'paccakkhANa' evaM 'dhammakahA' ko jina granthoM se samIkRta kiyA hai vaha to aura bhI adhika bhrAmaka hai / Azcarya hai ki ve 'thudi' se devAgamastotra aura parameSThistotra ko samIkRta karate haiM, jabaki mUlAcAra kA mantavya anya hI haiM / jahA~ taka gaNadharathita granthoM kA prazna hai vahA~ lekhaka kA tAtparya AcArAMga, sUtrakRtAMga Adi aMga granthoM se hai, pratyekabuddhakathita granthoM se tAtparya praznavyAkaraNa, uttarAdhyayana aura RSibhASita Adi se hai, kyoMki ye grantha pratyekabuddhakathita mAne jAte haiM / ye grantha pratyekabuddhakathita haiM, aisA spaSTa ullekha bhI samavAyAMga, uttarAdhyayana niyukti Adi meM hai / zrutakevalikathita granthoM se tAtparya AcArya zayyambhavaracita dazavaikAlika, AcArya bhadrabAhu (prathama) racita bRhatkalpa, dazAzrutaskandha (AyAradasA), vyavahAra Adi se hai tathA abhinna dazapUrvIkathita granthoM se unakA tAtparya kammapayADI Adi 'pUrva sAhitya ke granthoM se hai / yahA~ smaraNa rakhane yogya tathya yaha hai ki yadi yApanIya paramparA meM ye grantha vicchinna mAne jAte, to phira inake svAdhyAya kA nirdeza lagabhaga IsA kI chaThI zatAbdI ke grantha mUlAcAra meM kaise ho pAtA / digambara paramparA ke anusAra to vIranirvANa ke 683 varSa pazcAt arthAta IsA kI dUsarI zatI meM AcArAMga dhAriyoM kI paramparA bhI samApta ho gaI thI phira vIranirvANa ke eka hajAra varSa pazcAt bhI AcArAMga Adi ke svAdhyAya karane kA nirdeza dene kA koI artha hI nahIM raha jAtA hai / jJAtavya hai ki mUlAcAra kI yahI gAthA kundakunda ke suttapAhuDa meM bhI milatI hai, kintu kundakunda AgamoM ke uparyukta prakAroM kA ullekha karane ke pazcAt unakI svAdhyAya vidhi ke sambandha meM kucha nahIM kahate haiN| jabaki mUlAcAra spaSTa rUpa se unake svAdhyAya kA nirdeza karatA hai / mAtra yahI nahIM malAcAra meM AgamoM ke adhyayana kI upadhAna vidhi atha tapa pUrvaka AgamoM ke adhyayana karane kI vidhi kA bhI ullekha hai / AgamoM ke adhyayana kI yaha upadhAna vidhi zvetAmbaroM meM Aja bhI pracalita hai / vidhimArgaprapA (pR.49-51) meM isakA vistRta ullekha hai| isase yaha bhI spaSTa rUpa se pramANita ho jAtA hai ki mUlAcAra AgamoM ko vicchinna nahIM mAnatA thA / yApanIya paramparA meM ye aMga Agama aura aMgabAhya Agama pracalana meM the, isakA eka pramANa yaha bhI hai ki navIM zatAbdI meM yApanIya AcArya aparAjita bhagavatIArAdhanA kI TIkAmeM na kevala ina AgamoM se aneka uddharaNa prastuta karate haiM, apitu svayaM dazavaikAlika para TIkA bhI likha rahe haiM / mAtra yahI nahIM, yApanIya paryuSaNa ke avasara para kalpasUtra kA vAcana bhI karate the, aisA nirdeza svayaM digambarAcArya kara rahe haiM / kyA yApanIya Agama vartamAna zvetAmbara AgamoM se bhinna the ? isa prasaMga meM yaha vicAraNIya hai ki yApanIyoM ke ye Agama kauna se the ? kyA ve ina nAmoM se upalabdha zvetAmbara paramparA ke AgamoM se bhinna the yA yahI the ? hamAre kucha digambara vidvAnoM ne yaha kahane kA atisAhasa bhI kiyA hai ki ye Agama vartamAna zvetAmbara AgamoM se sarvathA bhinna the / paM.kailAzacandrajI (jaina sAhitya kA itihAsa, pUrva pIThikA, pR.525) ne aisA hI anumAna kiyA hai, ve likhate haiM "jaina paramparA meM digambara aura zvetAmbara ke samAna eka yApanIya saMgha bhI thaa| Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ardhamAgadhI Agama sAhitya : eka vimarza yaha saMgha yadyapi nagnatA kA pakSadhara thA, tathApi zvetAmbara AgamoM ko mAnatA thA / isa saMgha ke AcArya aparAjitasUri kI saMskRta TIkA bhagavatIArAdhanA nAmaka prAcIna grantha para hai / jo mudrita bhI ho cukI hai| usameM nagnatA ke samarthana meM aparAjitasUri ne Agama granthoM se aneka uddharaNa diye haiM, jinameM se aneka uddharaNa vartamAna AgamoM meM nahIM milate / " AdaraNIya paMDitajI ne yahA~ jo 'aneka' zabda kA prayoga kiyA hai vaha bhrAnti utpanna karatA hai / maiMne aparAjitasUri kI TIkA meM uddhRta Agamika sandarbho kI zvetAmbara AgamoM se tulanA karane para spaSTa rUpa se yaha pAyA hai ki lagabhaga 90 pratizata sandarbho meM AgamoM kI ardhamAgadhI prAkata para zaurasenI prAkata ke prabhAva ke phalasvarUpa hue AMzika pAThabheda ko chor3akara koI antara nahIM hai / jahA~ kiMcit pAThabheda hai vahA~ bhI artha-bheda nahIM hai / AdaraNIya paMDitajI ne isa grantha meM bhagavatIArAdhanA kI vijayodayA TIkA 1. vijayodayATIkA kI AcArAGgasUtra ke sAtha tulanA [yaha Tippana saMpAdaka jaMbUvi.kI ora se yahAM joDA gayA hai] vijayodayA TIkA zvetAMbaraparaMparA meM samprati upalabhyamAna AcArAGga tathA coktamAcArAGge-sudaM me AussaMto bhagavadA evamakkhAdaM-iha khalu saMyamAbhimukhA duvihA itthIpurisA(sa)jAdA bhavaMti, taMjahA-savvasamaNNAgade, xxx NosavvasamA(maNNA)gade ceva / tattha je savvasamaNNAgade thirAMga-hattha-pANi-pAde savviMdiya-samaNNAgade tassa NaM No kappadi egamavi vatthaM dhAriuM, evaM parihiuM, evaM aNmattha egeNa paDilehageNa / aha puNa evaM jANijjA- upAtikate hemaMte, priMsu paDivaNNe, | aha puNa evaM jANejjA 'uvAtikaMte khalu hemaMte, gimhe se atha parijuNNamuvadhiM padiTThAvejja / paDivaNNe' ahAparijuNNAI vatthAI pariThThavejjA / (sU0214) -4 / 421 TIkA, pR.612 paDilehaNaM pAdapuMchaNaM uggahaM kaDAsaNaM aNNadaraM uvadhiM | vatthaM paDiggAhaM kaMbalaM pAdapuMchaNaM uggahaM ca kaDAsaNaM etesu pAvejja / ceva jANejA / (sU.89) - 4 / 421 TIkA, pR0611 tathA vatthesaNAe vuttaM- "tattha ye se hirimaNe segaM vatthaM vA | je NiggaMthe taruNe jugavaM balavaM appAyaMke thirasaMghayaNe se egaM dhArejjapaDilehaNagaM bidiyaM / tattha ye se juggide de se duve | vatthaM dhArejjA, No bitiyaM / (sU0553) vatthANi dhArijja, paDilehaNagaM tadiyaM / tattha ye se parisA(sahA)I aNadhihAsa(se) ssa(se) tao vatthANi dhAreja, paDilehaNaM cautthaM / " -4|421 TIkA, pR0611 Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ardhamAgadhI Agama sAhitya : eka vimarza (pR.320-327) se eka uddharaNa diyA hai, jo vartamAna AcArAMga meM nahIM milatA haiM / unake dvArA prastuta vaha uddharaNa nimna haitathA pAyesaNAe kathitaM- hirimaNe vA jugide vA viaNNage | se bhikkhU vA 2 abhikaMkhejA pAyaM esittAe / se jaM puNa vA tassa NaM kappadi vatthAdikaM pAda(daM) cA(dhA)rittae / | pAyaM jANejjA, taMjahA- lAuyapAyaM vA dArupAyaM vA punazcoktaM tatraiva- alAbupattaM vA dArugapattaM vA maTTigapattaM vA | maTTiyApAyaM vA tahappagAraM pAyaM je NiggaMthe taruNe jAva appapANaM appabIjaM appasa(ha)ridaM tathAppakAraM pAtraM lAbhe | thirasaMghayaNe se evaM pAyaM dharejjA, No bitiyaM / (sU0 558) sati paDiggahissAmi / " -4/421 TIkA, pR0611 bhAvanAyAM coktama- "varisaM cIvaradhArI teNa paramacelake tu xxx jiNe / " --4 / 421 TIkA, pR0611 | vijayodayATIkAmeM saMpUrNapATha nimna likhitAnusAra hai___ "athaivaM manyase pUrvAgameSu vastrapAtrAdigrahaNamupadiSTam / tathAhi AcArapraNidhau bhaNitam- 'pratilikhet pAtrakambalaM dhruvam' (dhuMva ca paDilehejA jogasA pAyakambalaM / dazavai0 8 / 17) iti / asatsu pAtrAdiSu kathaM pratilekhanA dhruvaM kriyate ? AcArasyApi dvitIyo'dhyAyo lokavica(ja?)yo nAma, tasya paJcame uddeze evamuktam- 'paDilehaNaM pAdapuMchaNaM uggahaM kaDAsaNaM aNNadaraM uvadhiM pAveja' iti tathA vatthesaNAe vuttaM- 'tattha e(ye)se hirimaNe segaM vatthaM vA dhAreja paDilehaNagaM bidiyaM // tattha e se juggide de(?) se duve vatthANi dhArija, paDilehaNagaM tadiyaM / tattha e se parissahaM aNadhihAsassa tao vatthANi dhAreja paDilehaNaM cautthaM / ' tathA pAyesaNAe kathitaM- 'hirimaNe vA jumgide vA viaNNage vA tassa NaM kappadi vatthAdikaM pAdaM cArittae' iti / punazcoktaM tatraiva- 'alAbupattaM vA dArugapattaM vA maTTigapattaM vA appapANaM appasa(ha)ridaM tathAppakAraM pAtraM lAbhe sati paDiggahissAmi' iti / vastra-pAtre yadi na grAhye, kathametAni sUtrANi nIyante ? bhAvanAyAM coktam- 'varisaM cIvaradhArI teNa paramacelake tu jiNe' iti / tathA sUtrakRtasya puNDarIke'dhyAye kathitam- 'Na kahejjA dhammakahaM vatthapattAdihetuM' iti / niSedhe (nizIthe)'pyuktam- 'kasiNAI vattha-kaMbalAI jo bhikkhU paDiggahidi pajjadi mAsigaM lahugaM / ' evaM sUtranirdiSTe cele acelatA katham ? ityatrocyate- AryikANAmAgame anujJAtaM vastram, kAraNApekSayA bhikSUNAm, hImAn ayogyazarIrAvayavo duzcarmA'bhilambamAnabIjo vA parISahasahane vA akSamaH sa gRhNAti / tathA coktamAcArAne 'sudaM me Ausatto(nto) ! bhagavadA evamakkhAdaM- iha khalu saMyamAbhimukhA duvihA itthI-purisajAdA bhavaMti, taM jahA- savvasamaNNAgade NosavvasamAgade ceva / tattha je savvasamaNNAgade thirAMgahatthapANipAde savviMdiyasamaNNAgade tassa NaM No kappadi egamavi vatthaM dhArilaM, evaM parihiuM, evaM aNNattha egeNa paDileha(Na)geNa / tathA coktaM kalpehirihetukaM va hoi dehaduguMchaMti dehe juggidage / dhAreja siyaM vatthaM parissahANaM ca'NadhihAsI // ti / dvitIyamapi sUtraM kAraNamapekSya vastragrahaNamityasya prasAdhakam AcAre vidyate- 'aha puNa evaM jANeja upAtikate hemaMte hiM(piM)su paDivaNNe se atha parijuNNamuvadhiM padiTThAveja' iti / himasamaye zItabAdhA'sahaH parigRhya celaM tasminniSkrAnte grISme samAyAte pratiSThApayediti kAraNApekSaM grahaNamAkhyAtam / parijIrNavizeSopAdAnAd dRDhAnAmaparityAga iti cet, acelatAvacanena virodhaH / prakSAlanAdikasaMskAravirahAt parijIrNatA vastrasya kathitA na tu dRDhasya(syA)tyAgakathanArtham / pAtrapratiSThApanA Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ardhamAgadhI Agama sAhitya : eka vimarza tathA coktamAcArAGge- sudaM me Aussatto (to) bhagavadA evamakkhAdaM iha khalu saMyamAbhimukhA duvihA itthI - purisA ( sa ) jAdA havaMti / taMjahA - savvasamaNNagade No savvasamaNNAgade ceva / tattha je savvasamaNNAgade thirAMgahatthapANIpAde savviMdiyasamaNNAgade tassa NaM No kappadi egamavi vattha dhAriuM evaM parihiuM evaM aNNattha egeNa paDilehageNa iti / nizcaya hI uparyukta sandarbha AcArAMga meM isI rUpa meM zabdazaH nahIM hai kintu " savvasamannAgaya" nAmaka pada aura ukta kathana kA bhAva AcArAMga ke prathama zrutaskandha ke aSTama adhyayana meM Aja bhI surakSita hai / ata: isa AdhAra para yaha kalpanA karanA anucita hogA ki yApanIya paramparA kA AcArAMga, vartamAna meM zvetAmbara paramparA meM upalabdha AcArAMga se bhinna thaa| kyoMki aparAjitasUri dvArA uddhRta AcArAMga ke anya sandarbha Aja bhI zvetAmbara paramparA ke isI AcArAMga meM upalabdha hai | aparAjita ne AcArAMga ke "lokavicaya" nAmaka dvitIya adhyayana ke paMcama uddezaka kA ullekhapUrvaka jo uddharaNa diyA hai, vaha Aja bhI usI adhyAya ke usI uddezaka meM upalabdha hai / isI prakAra usameM "aha puNa evaM jANejja upAtikaMte hemaMte-Thavijja" jo yaha pATha AcArAMga se uddhRta hai-vaha bhI vartamAna AcArAMga ke aSTama adhyayana ke caturtha uddezaka meM hai / uttarAdhyayana sUtrakRtAMga, kalpa Adi ke sandarbhoM kI bhI lagabhaga yahI sthiti hai / aba hama uttarAdhyayana ke sandarbhoM para vicAra kareMge / AdaraNIya paMDitajI ne jaina sAhitya kI pUrvapIThikA meM aparAjita kI bhagavatI ArAdhanA kI TIkA kI nimna do gAthAe~ uddhRta kI haiM paricattesu vatthesu Na puNo celamAdie / acelapavare bhikkhU jiNarUpadhare sadA // sacelago sukhI bhavadi asukhI vA vi acelago / ahaM to sacelo hokkhAmi idi bhikkhu na ciMtae || 33 paMDitajI ne inheM uttarAdhyayana kI gAthA kahA hai aura unheM vartamAna uttarAdhyayana anupalabdha bhI batAyA hai / kintu jaba hamane svayaM paMDitajI dvArA hI sampAdita evaM anuvAdita bhagavatI ArAdhanA kI TIkA dekhI to usameM inheM spaSTa rUpa se uttarAdhyayana kI gAthAyeM nahIM kahA gayA hai / usameM mAtra "imAni ca sUtrANi acelatAM darzayanti" kahakara inheM uddhRta kiyA gayA hai / AdaraNIya paMDitajI ko yaha bhrAnti kaise ho gaI, hama nahIM jAnate / punaH ye gAthAe~ bhI cAhe zabdaza: uttarAdhyayana meM na hoM, kintu bhAvarUpa se to donoM hI gAthAe~ aura zabda rUpa se inake ATha caraNoM meM se cAra caraNa to upalabdha hI hai / uparokta uddhRta gAthAoM se tulanA ke lie uttarAdhyayana kI ye gAthAe~ sUtre No (no ) teti saMyamArthaM pAtragrahaNaM sidhyati iti manyase naiva, acelatA nAma parigrahatyAgaH, pAtraM ca parigraha iti tasyApi tyAgaH siddha eveti / tasmAt kAraNApekSaM vastrapAtragrahaNam / yadu ( ) pakaraNaM gRhyate kAraNamapekSya grahaNavidhiH gRhItasya ca pariharaNamavazyaM vaktavyameva / tasmAd vastraM pAtraM cArthAdhikAramapekSya sUtreSu bahuSu yaduktaM tat kAraNamapekSya nirdiSTamiti grAhyam / " pR0 611-12 / Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 ardhamAgadhI Agama sAhitya : eka vimarza prastuta haiM "parijuNNehiM vatthehiM hokkhAmi tti acelae / / aduvA "sacelae hokkhaM" idaM bhikkhU na cintae // "egayA acelae hoi sacele yAvi egayA / " eyaM dhammahiyaM naccA nANI no paridevae // (uttarAdhyayana, 2/12-13) jisa prakAra zvetAmbara paramparA meM hI cUrNi meM Agata pAThoM aura zIlAMka yA abhayadeva kI TIkA meM Agata pAThoM meM ardhamAgadhI aura mahArASTrI prAkRta kI dRSTi se pAThabheda rahA hai, usI prakAra yApanIya paramparA ke Agama ke pATha mAthurI vAcanA ke hone ke kAraNa zaurasenI prAkRta se yukta rahe hoMge / kintu yahA~ yaha bhI smaraNa rakhanA Avazyaka hai ki prAcIna stara ke sabhI Agama grantha mUlata: ardhamAgadhI ke rahe hai / unameM jo mahArASTrI yA zaurasenI ke zabda-rUpa upalabdha hote haiM, ve paravartI haiM / vijayodayA meM AcArAMga Adi ke sabhI Agamika sandarbho ko dekhane se yaha spaSTa ho jAtA hai ki ve pUrNata: zaurasenI prabhAva se yukta haiM / mUlata: AcArAMga, uttarAdhyayana Adi Agama to nizcita hI ardhamAgadhI meM rahe haiM / yahA~ do sambhAvanAe~ ho sakatI haiM, prathama yahI hai ki mAthurI vAcanA ke samaya una para zaurasenI kA prabhAva AyA ho aura yApanIyoM ne use mAnya rakhA ho / dUsare yaha hai ki yApanIyoM dvArA una AgamoM kA zaurasenIkaraNa karate samaya zvetAmbara paramparA meM mAnya AcArAMga Adi se unameM pAThabheda ho gayA ho, kintu isa AdhAra para bhI yaha kahanA ucita nahIM hogA ki yApanIya aura zvetAmbara paramparA ke Agama bhinna the / aisA pAThabheda to eka hI paramparA ke AgamoM meM bhI upalabdha hai / svayaM paM.kailAzacandrajI ne apane grantha jaina sAhitya kA itihAsa-pUrvapIThikA meM aparAjitasUri kI bhagavatIArAdhanA kI TIkA se AcArAMga kA jo uparyukta pATha diyA hai, usameM aura svayaM unake dvArA sampAdita bhagavatIArAdhanA kI aparAjitasUri kI TIkA meM uddhRta pATha meM hI antara hai- eka meM "thINa' pATha hai - dUsare meM "thIrAMga" pATha hai, jisase artha-bheda bhI hotA hai / eka hI lekhaka aura sampAdaka kI kRti meM bhI pAThabheda ho to bhinna paramparAoM meM kiMcit pAThabheda honA svAbhAvika hai, kintu usase unakI pUrNa bhinnatA kI kalpanA nahIM kI jA sakatI hai| puna: yApanIya paramparA dvArA uddhRta AcArAMga, uttarAdhyayana Adi ke uparyukta pAThoM kI acelakatva kI avadhAraNA kA prazna hai, vaha zvetAmbara paramparA ke AgamoM meM Aja bhI upalabdha hai / / __ isI prasaMga meM uttarAdhyayana kI jo anya gAthAyeM uddhRta kI gaI haiM, ve Aja bhI uttarAdhyayana ke 23veM adhyayana meM kucha pAThabheda ke sAtha upalabdha haiM / ArAdhanA kI TIkA meM uddhRta ina gAthAoM para bhI zaurasenI kA spaSTa prabhAva hai| yaha bhI spaSTa hai ki mUla uttarAdhyayana ardhamAgadhI kI racanA hai| isase aisA lagatA hai ki yApanIyoM ne apane samaya ke avibhakta paramparA ke AgamoM ko mAnya karate hue bhI unheM zaurasenI prAkRta meM rUpAntarita karane kA prayAsa kiyA thA, anyathA aparAjita kI TIkA meM mUla AgamoM ke uddharaNoM kA zaurasenI rUpa na milakara ardhamAgadhI rUpa hI miltaa| isa sambandha meM paM. nAthUrAmajI premI (jaina sAhitya aura itihAsa, pR. 60) kA nimna vaktavya vicAraNIya hai Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ardhamAgadhI Agama sAhitya : eka vimarza / 'zvetAmbara sampradAya mAnya jo Agama grantha haiM, yApanIya saMgha zAyada una sabhI ko mAnatA thA, parantu aisA jAna par3atA hai ki donoM ke AgamoM meM kucha pAThabheda thA aura usakA kAraNa yaha ho ki upalabdha vallabhI vAcanA ke pahale kI koI vAcanA (saMbhavata: mAthurI vAcanA ) yApanIya saMgha ke pAsa thI, kyoMki vijayodayATIkA meM AgamoM ke jo uddharaNa haiM ve zvetAmbara AgamoM meM bilkula jyoM ke tyoM nahIM balki kucha pAThabheda ke sAtha milate haiM / yApanIyoM ke pAsa skaMdila kI mAthurI vAcanA ke Agama the yaha mAnane meM eka bAdhA AtI hai, vaha yaha ki skaMdila kI vAcanA kA kAla vIranirvANa 827- 840 arthAt IsA kI tRtIya zatI kA anta aura caturtha zatI kA prArambha hai, jabaki saMghabheda usake lagabhaga 200 varSa pahale hI ghaTita ho cukA thA / kintu paM. nAthurAmajI yaha zaMkA isa AdhAra para nirasta ho jAtI haiM ki vAstavika sampradAya bheda IsvI san kI dvitIya zatAbdI na hokara pA~cavI zatI meM huA yadyapi yaha mAnA jAtA hai ki phalgumitra kI paramparA kI koI vAcanA thI, kintu isa vAcanA ke sambandha meM spaSTa nirdeza kahIM bhI upalabdha nahIM hai / niSkarSa yaha hai ki yApanIya Agama vahI the, jo una nAmoM se Aja zvetAmbara paramparA meM upalabdha hai / mAtra unameM kiMcit pAThabheda thA tathA bhASA kI dRSTi se zaurasenI kA prabhAva adhika thA / yApanIya granthoM meM AgamoM ke jo uddharaNa milate hai unameM kucha to vartamAna zvetAmbara paramparA ke Agamo meM anupalabdha haiM, kucha pAThAntara ke sAtha upalabdha haiN| jo anupalabdha haiM, unake sambandha meM do vikalpa haiM- prathama yaha ki mUlAgamoM ke ve aMza bAda ke zvetAmbara AcAryo ne agalI vAcanA meM nikAla diye aura dUsarA yaha ki ve aMza yApanIya mAnyatA ke prakSipta aMza ho / kintu prathama vikalpa meM isalie vizvAsa nahIM hotA ki yadi paravartI vAcanAoM meM ve saba bAteM, jo usa yuga ke AcAryo ko mAnya nahIM thI yA unakI paramparA ke viruddha thI, nikAla dI gaI hotI to vartamAna zvetAmbara AgamoM meM acelatA ke samarthaka sabhI aMza nikAla diye jAne cAhie the / mujhe aisA lagatA hai ki AgamoM kI vAcanAoM (saMkalana) ke samaya kevala ve hI aMza nahIM A pAye the jo vismRta ho gaye the athavA punarAvRtti se bacane ke lie "jAva" pATha dekara vahA~ se haTA diye gaye the| mAnyatA bheda ke kAraNa kucha aMza jAnabUjhakara nikAle gaye ho, aisA koI bhI vizvasanIya pramANa hameM nahIM milatA hai / kintu yaha ho sakatA hai ki ve aMza kisI anya gaNa kI vAcanA ke rahe ho, jinake pratinidhi usa vAcanA meM sammilita nahIM the / kucha aise pramANa upalabdha haiM ki vibhinna gaNoM meM vAcanA-bheda yA pAThabheda hotA thA / vibhinna gaNoM ke nirmANa kA eka kAraNa vAcanA bheda bhI mAnA gayA hai / yaha kahA jAtA hai ki mahAvIra ke gyAraha gaNadharoM kI nau vAcanAe~ thI arthAt mahAvIra ke kAla meM bhI vAcanA-bheda thA / kyoMki pratyeka vAcanAcArya kI adhyApana zailI bhinna hotI thI / jJAtavya hai ki jaina paramparA meM zabda ke sthAna para artha para bala diyA jAtA thA, tIrthaMkara ko artha kA pravartaka mAnA gayA thA jabaki vaidika paramparA zabda pradhAna thI / yahI kAraNa hai ki jaino ne yaha mAnA ki cAhe zabda bheda ho, para artha - bheda nahIM honA cAhie / yahI kAraNa hai ki vAcanA bheda bar3hate gaye / hameM yApanIya granthoM meM upalabdha Agamika uddharaNoM se vartamAna AgamoM ke pAThoM kA jo pAThabheda milatA hai unakA kAraNa vAcanA-bheda hai, artha 44 35 Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ardhamAgadhI Agama sAhitya : eka vimarza bheda nahIM, kyoMki aise anupalabdha aMzoM yA pAThabhedoM meM viSaya pratipAdana kI dRSTi se mahattvapUrNa antara nahIM hai / kintu isa sambhAvanA se pUrI taraha inkAra nahIM kiyA jA sakatA ki svayaM yApanIyoM ne bhI apanI mAnyatA kI puSTi ke lie kucha aMza jor3e hoM athavA parivartita kiye hoM / zvetAmbara paramparA meM bhI vallabhI vAcanA meM yA usake pazcAt bhI AgamoM meM kucha aMza jur3ate rahe haiM- isa tathya se inkAra nahIM kiyA jA sakatA / hama paNDita kailAzacandrajI (jaina sAhitya kA itihAsa pUrvapIThikA, pR.527) ke isa kathana se sahamata haiM ki vallabhI vAcanA ke samaya aura usake bAda bhI AgamoM ke svarUpa meM kucha parivartana hue haiN| kintu unake dvArA prayukta "bahuta" zabda Apattijanaka haiN| phira bhI dhyAna rakhanA hogA ki inameM prakSepa hI adhika huA haiM, vismRti ko chor3akara jAna-bUjhakara nikAlA kucha nahIM gayA hai| kintu aisA prakSepa mAtra zvetAmbaroM ne kiyA hai aura digambaroM tathA yApanIyoM ne nahIM kiyA hai- yaha nahIM kahA jA sakatA / sambhava hai ki yApanIya paramparA ne bhI AgamoM meM apane anukUla kucha aMza prakSipta kiye hoM / mUlAcAra, bhagavatIArAdhanA Adi granthoM ko dekhane se aisA spaSTa lagatA hai ki unhoMne ardhamAgadhI Agama sAhitya kI hI saikar3oM gAthAyeM zaurasenI prAkRta meM rUpAntarita karake apane ina granthoM ko racanA kI haiM, mUlAcAra kA lagabhaga AdhA bhAga prakIrNakoM, niyuktiyoM evaM AgamoM kI gAthAoM se nirmita haiM / yaha to nizcita hai ki prAcIna Agama sAhitya ardhamAgadhI meM thA / yApanIya granthoM meM upalabdha Agamika sandarbha ke sadaiva zaurasenI rUpa hI milate haiM, jo isa tathya ke spaSTa pramANa haiM ki unhoMne ardhamAgadhI Agama sAhitya ko zaurasenI meM apane DhaMga se rUpAntarita karane kA prayatna kiyA hogA aura isa prayatna meM unhoMne apane mata kI puSTi kA bhI prayAsa kiyA hogA / ata: isa tathya se inkAra nahIM kiyA jA sakatA ki yApanIya AcAryoM ne bhI mUla AgamoM ke sAtha cher3achADa kI thI aura apane mata kI puSTi hetu unhoMne unameM parivartana aura prakSepa bhI kiye| mAtra zvetAmbara aura yApanIya hI AgamoM ke sAtha cher3achAr3a karane ke doSI nahIM haiM, balki digambara AcArya aura paNDita bhI isa daur3a meM pIche nahIM rahe haiM / yApanIya granthoM meM digambara paramparA ke dvArA jo prakSepaNa aura parivartana kiye gaye haiM ve to aura bhI adhika vicAraNIya haiM, kyoMki inake kAraNa aneka yApanIya granthoM kA yApanIya svarUpa hI vikata ho gayA hai| hamAre digambara vidvAna zvetAmbara granthoM meM prakSepaNa kI bAta to kahate hai kintu ve isa bAta ko vismRta kara jAte haiM ki svayaM unhoMne yApanIya aura apane granthoM meM bhI kisa prakAra hera-phera kiye haiN| isa sambandha meM maiM apanI ora se kucha na kahakara digambara vidvAnoM kA mata prastuta karanA cAhU~gA / paM. kailAzacandrajI sva-sampAdita "bhagavatIArAdhanA" kI prastAvanA (pR.9) meM likhate haiM"vijayodayA ke adhyayana se prakaTa hotA haiM ki unake sAmane TIkA likhate samaya jo mUlagrantha upasthita thA, usameM aura vartamAna mUla (grantha) meM antara hai / aneka gAthAoM meM ve zabda nahIM milate jo TIkAoM meM haiN|" Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ardhamAgadhI Agama sAhitya : eka vimarza 37 isase spaSTa hotA hai ki jaba digambara AcAryoM ne isa yApanIya grantha ko apane meM samAhita kiyA hogA to isakI mUla gAthAoM ke zabdoM meM bhI hera-phera kara diyA hogA / yadi paM.kailAzacandrajI ne una sabhI sthaloM kA jahA~ unheM pAThabheda pratIta huA, nirdeza kiyA hotA to sambhavata: hama adhika pramANikatA se kucha bAta kaha sakate the / TIkA aura mUla ke sAre antaroM ko hama bhI abhI taka khoja nahIM pAye haiM / ata: abhI to unake mata ko hI vizvasanIya mAnakara saMtoSa kareMge / svayaMbhU ke riTThanemicariu (harivaMzapurANa) meM bhI isI prakAra kI cher3a-chADa huI thii| isa sandarbha meM paM.nAthurAmajI premI (jaina sAhitya aura itihAsa, pR.202 ) likhate haiM- "inameM to saMdeha nahIM hai ki isa antima aMza meM muni jasakitti (yazakIrti) kA bhI hAtha hai parantu yaha kitanA hai yaha nirNaya karanA kaThina haiM / bahuta kucha soca-vicAra ke bAda hama isa nirNaya para pahu~ce haiM ki muni jasakitti ko isa grantha kI koI aisI jIrNa-zIrNa prati milI thI jisake antima patra naSTa-bhraSTa the aura zAyada anya pratiyA~ durlabha thIM, isalie unhoMne gopagiri (gvAliyara) ke samIpa kumaranagarI ke jaina mandira meM vyAkhyAna karane ke lie ise ThIka kiyA arthAt jahA~-jahA~ jitanA aMza par3hA nahIM gayA thA yA naSTa ho gayA thA, usako svayaM racakara jor3a diyA aura jahA~-jahA~ jor3A, vahA~vahA~ apane parizrama ke evaja meM apanA nAma bhI jor3a diyA / " isase spaSTa hai ki kucha digambara AcAryoM ne dUsaroM kI racanAoM ko bhI apane nAma para car3hA liyA / isI prakAra tiloyapaNNatti meM bhI paryApta rUpa se milAvaTa huI hai / jahA~ "tiloyapaNNatti" kA grantha-parimANa 8000 zloka batAyA gayA hai vahA~ vartamAna tiloyapaNNatti kA zloka-parimANa 9340 hai arthAt lagabhaga 1340 zloka adhika haiM / paM.nAthurAmajI premI ke zabdoM meM- ye isa bAta ke saMketa dete haiM ki pIche se isameM milAvaTa kI gayI hai / isa sandarbha meM paM.phUlacandrazAstrI ke, jaina sAhitya bhAskara, bhAga 11, aMka prathama meM prakAzita "vartamAna tiloyapaNNatti aura usake racanAkAra kA vicAra" nAmaka lekha ke AdhAra para ve likhate haiM-"usase mAlUma hotA hai ki yaha grantha apane asala rUpa meM nahIM rahA hai| usameM na kevala bahuta sA lagabhaga eka aSTamAMza prakSipta haiM, balki bahuta-sA parivartana aura parizodha bhI kiyA gayA haiM, jo mUla grantha kartA ke anukUla nahIM haiN|" isI prakAra kasAyapAhuDasutta kI mUla gAthAe~ 180 thI, kintu Aja usameM 233 gAthAe~ milatI haiM- arthAt usameM 53 gAthAe~ paravartI AcAryoM dvArA prakSipta haiM / yahI sthiti kundakunda ke samayasAra, vaTTakera ke mUlAcAra Adi kI bhI hai| prakAzita saMskaraNoM meM bhI gAthAoM kI saMkhyAoM meM bahuta adhika antara haiM / samayasAra ke jJAnapITha ke saMskaraNa meM 415 gAthAyeM haiM to ajitAzrama saMskaraNa meM 437 gAthAyeM / mUlAcAra ke digambara jainagranthamAlA ke saMskaraNa me 1242 gAthAe~ haiM to phalaTaNa ke saMskaraNa meM 1414 gAthAe~ hai arthAt 162 gAthAe~ adhika haiM, yaha saba isa bAta kA pramANa hai ki digambara paramparA ke AcAryoM ne zvetAmbaroM aura yApanIyoM kI apekSA bahuta adhika prakSepa evaM parivartana kiyA hai / ina ullekhoM ke atirikta vartamAna meM bhI isa prakAra ke parivartanoM ke prayAsa hue haiM / jaise "dhavalA" ke sampAdana ke samaya mUla grantha SaTkhaNDAgama se "saMjada" pada Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ardhamAgadhI Agama sAhitya : eka vimarza ko haTA denA, tAki usa grantha ke yApanIya svarUpa yA strI-mukti ke samarthaka hone kA pramANa naSTa kiyA jA sake / isa sandarbha meM digambara samAja meM kitanI UhApoha macI thI aura pakSa-vipakSa meM kitane lekha likhe gaye the, yaha tathya kisI se chipI nahIM hai / yaha bhI satya hai ki anta meM mUlaprati meM "saMjada" pada pAyA gayA / tathApi tAmrapatra vAlI prati meM vaha pada nahIM likhA gayA, sambhavata: bhaviSya meM vaha eka naI samasyA utpanna karegA / isa sandarbha meM bhI meM apanI ora se kucha na kahakara digambara paramparA ke mAnya vidvAna paM. kailAzacandrajI ke zabdoM ko hI uddhRta kara rahA hU~ / paM. bAlacandrazAstrI kI kRti "SaTkhaNDAgama -parizIlana" ke apane pradhAna sampAdakIya meM ve likhate haiM- "samUcA grantha prakAzita hone se pUrva hI eka aura vivAda uTha khar3A huA / prathama bhAga ke sUtra 93 meM jo pATha hameM upalabdha thA, usameM artha-saMgati kI dRSTi se "saMjadAsaMjada" ke Age "saMjada" pada jor3ane kI AvazyakatA pratIta huI, kintu isase phalita hone vAlI saiddhAntika vyavasthAoM se kucha vidvAnoM ke mana AloDita hue aura ve "saMjada" pada ko vahA~ jor3anA eka anadhikAra ceSTA kahane lage / isa para bahuta bAra maukhika zAstrArtha bhI hue aura uttara-pratyuttara rUpa lekhoM kI zrRMkhalAe~ bhI cala par3I, jinakA saMgraha kucha svatantra granthoM meM prakAzita bhI huaa| isake maukhika samAdhAna hetu jaba sampAdakoM ne tAr3apatrIya pratiyoM ke pATha kI sUkSmatA se jA~ca karAyI taba patA calA ki vahA~ kI donoM bhinna pratiyoM meM hamArA sujhAyA gayA saMjada pada vidyamAna hai / isase do bAteM spaSTa huI- eka to yaha ki sampAdakoM ne jo pATha-saMzodhana kiyA hai, vaha gambhIra cintana aura samajhadArI para AdhArita hai aura dUsarI yaha ki mUla pratiyoM se pATha milAna kI AvazyakatA aba bhI banI huI hai, kyoMki jo pAThAntara mUDabidrI se prApta hue the aura tRtIya bhAga ke anta meM samAviSTa kiye gaye the unameM yaha saMzodhana nahIM milA / " mere uparyukta lekhana kA tAtparya kisI kI bhAvanAoM ko Thesa pahu~cAnA nahIM hai kintu mUlagranthoM ke sAtha aisI cher3a-chAr3a karane ke lie zvetAmbara, digambara, yApanIya- sabhI samAnarUpa se doSI haiN| jahA~ zvetAmbaroM ne apane hI pUrva avibhakta paramparA ke AgamoM se aisI cher3a-chAr3a kI, vahA~ yApanIyoM ne zvetAmbara mAnya AgamoM aura Agamika vyAkhyAoM se aura digambaroM ne yApanIya paramparA ke granthoM se aisI hI cher3a-chAr3a kI / niSkarSa yaha hai ki isa prakAra kI cher3a-chAr3a prAcIna kAla se lekara vartamAna kAla taka hotI rahI hai| koI bhI paramparA isa sandarbha meM pUrNa nirdoSa nahIM kahIM jA sakatI / ata: kisI bhI paramparA kA adhyayana karate samaya yaha Avazyaka hai ki hama una prakSipta athavA parivardhita aMzoM para niSpakSa dRSTi se vicAra kareM, kyoMki isa cher3a-chAr3a meM kahIM kucha aisA avazya raha jAtA hai, jisase yathArthatA ko samajhA jA sakatA haiM / parivardhanoM aura parivartanoM ke bAvajUda bhI zvetAmbara AgamoM kI eka vizeSatA hai, vaha yaha ki ve saba bAteM bhI jinakA unakI paramparA se spaSTa virodha hai, unameM yathAvat rUpa se surakSita haiN| yahI Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ardhamAgadhI Agama sAhitya : eka vimarza kAraNa hai ki zvetAmbara Agama jaina dharma ke prAcIna svarUpa kI jAnakArI dene meM Aja bhI pUrNatayA sakSama haiM / AvazyakatA hai niSpakSa bhAva se unake adhyayana kI / kyoMki unameM bahuta kucha aisA mila jAtA hai, jisameM jainadharma ke vikAsa aura usameM Aye parivartanoM ko samajhA jA sakatA hai| yahI bAta kisI sImA taka yApanIya aura digambara granthoM ke sandarbha meM bhI kahI jA sakatI hai, yadyapi zvetAmbara sAhitya kI apekSA vaha alpa hI hai / prakSepa aura pariSkAra ke bAda bhI samagra jaina sAhitya meM bahuta kucha aisA hai, jo satya ko prastuta karatA hai, kintu zarta yahI hai ki usakA adhyayana aitihAsika aura sampradAya nirapekSa dRSTi se ho, tabhI hama satya ko samajha sakeMge / AgamoM ke viccheda kI avadhAraNA . Agama ke viccheda kI yaha avadhAraNA jainadharma ke zvetAmbara evaM digambara donoM hI sampradAyoM hI meM ullikhita haiM / digambara paramparA meM AgamoM ke viccheda kI yaha avadhAraNA tiloyapaNNatti, SaTkhaNDAgama kI dhavalA TIkA, harivaMzapurANa, AdipurANa Adi meM milatI hai / ina saba granthoM meM tiloyapaNNatti apekSAkRta prAcIna hai / tiloyapaNNatti kA racanAkAla vidvAnoM ne IsA kI chaThIsAtavIM zatI ke lagabhaga mAnA hai / isake pazcAt SaTkhaNDAgama kI dhavalA TIkA, harivaMzapurANa, AdipurANa Adi grantha Ate haiM jo lagabhaga I.kI navIM zatI kI racanAe~ haiM / harivaMzapurANa meM Agamaviccheda kI carcA ko kucha vidvAnoM ne prakSipta mAnA hai kyoMki vaha yApanIya paramparA kA grantha hai aura yApanIyoM meM navamI-dasavIM zatAbdI taka AgamoM ke adhyayana aura una para TIkA likhane kI paramparA jIvita rahI hai / sambhava yaha bhI hai ki jisa prakAra zvetAmbaroM meM AgamoM ke viccheda kI carcA hote hue bhI AgamoM kI paramparA jIvita rahI usI prakAra yApanIyoM meM bhI zruta viccheda kI paramparA kA ullekha hote hae bhI zrata ke adhyayana evaM una para TIkA Adi ke lekhana kI paramparA jIvita rahI hai / puna: harivaMzapurANa meM bhI mAtra pUrva evaM aMga grantha ke viccheda kI carcA hai zeSa grantha to the hii| ina granthoM ke anusAra bhagavAn mahAvIra ke nirvANa ke pazcAt gautama, sudharmA (lohArya) aura jambU ye tIna AcArya kevalI hue, ina tInoM kA sammilita kAla 62 varSa mAnA gayA hai / tatpazcAt viSNu, nandimitra, aparAjita, govardhana aura bhadrabAhu ye pA~ca AcArya caturdaza pUrvo ke dhAraka zrutakevalI hue / ina pA~ca AcAryo kA sammilita kAla 100 varSa hai / isa prakAra bhadrabAhu ke kAla taka aMga aura pUrva kI paramparA avicchinna banI rahI / usake bAda prathama pUrva sAhitya kA viccheda prArambha huA / bhadrabAhu ke pazcAt vizAkha, proSThila, kSatriya, jaya, nAga, siddhArtha, dhRtisena, vijaya, buddhila, dharmasena aura gaMgadeva- ye gyAraha AcArya dasa pUrvo ke dhAraka hue / inakA sammilita kAla 183 varSa mAnA gayA hai / isa prakAra vIranirvANa ke pazcAt 345 varSa taka pUrvadharoM kA astitva rhaa| isake bAda pUrvadharoM ke viccheda ke sAtha hI pUrva jJAna kA viccheda ho gayA / inake pazcAt nakSatra, yazapAla, pANDu, dhruvasena aura kaMsa- ye pA~ca AcArya ekAdaza aMgoM ke jJAtA hue / inakA sammilita Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ardhamAgadhI Agama sAhitya : eka vimarza kAla 220 varSa mAnA gayA / isa prakAra bhagavAn mahAvIra nirvANa ke 565 varSa pazcAt AcArAMga ko chor3akara zeSa aMgoM kA bhI viccheda ho gyaa| inake bAda subhadra, yazobhadra, yazobAhu aura lohAcAryaye cAra AcArya AcArAMga ke dhAraka hue / inakA kAla 118 varSa rahA / isa prakAra vIranirvANa ke 683 varSa pazcAt aMga evaM pUrva sAhitya ke granthoM ke pUrNajJAtA AcAryo kI paramparA samApta ho gaI / inake bAda AcArya dharasena taka aMga aura pUrva ke ekadeza jJAtA (AMzikajJAtA) AcAryoM kI paramparA calI / usake bAda pUrva aura aMga sAhitya kA viccheda ho gayA / mAtra aMga aura pUrva ke AdhAra para unake ekadeza jJAtA AcAryoM dvArA nirmita grantha hI zeSa rahe / aMga aura pUrvadharoM kI yaha sUcI hamane harivaMzapurANa ke AdhAra para dI hai / anya granthoM evaM zravaNa belagolA ke kucha abhilekhoM meM bhI yaha sUcI dI gayI hai kintu ina sabhI sUciyoM meM kahI nAmoM meM aura kahIM krama meM antara hai, jisase inakI prAmANikatA saMdehAspada bana jAtI hai| kintu jo kucha sAhityika aura abhilekhIya sAkSya upalabdha haiM unheM hI AdhAra banAnA hogA anya koI vikalpa bhI nahIM haiN| yadyapi ina sAkSyoM meM bhI eka bhI sAkSya aisA nahIM hai, jo sAtavIM zatI se pUrva kA ho / ina samasta vivaraNoM se hama isa niSkarSa para pahu~ca sakate haiM ki digambara paramparA meM zruta viccheda kI isa carcA kA prArambha lagabhaga chaThI-sAtavIM zatAbdI meM huA aura usameM aMga evaM pUrva sAhitya ke granthoM ke jJAtA AcAryoM ke viccheda kI carcA huI hai / zvetAmbara paramparA meM pUrva jJAna ke viccheda kI carcA to niyukti, bhASya, cUrNi Adi Agamika vyAkhyA granthoM meM huI hai| kintu aMga-AgamoM ke viccheda kI carcA mAtra 'titthogAliya prakIrNaka ke atirikta anyatra kahIM nahIM milatI hai / titthogAliya prakIrNaka ko dekhane se lagatA hai ki yaha grantha lagabhaga chaThI-sAtavIM zatAbdI meM nirmita huA hai| isakA racanA kAla aura kucha viSayavastu bhI tiloyapaNNatti se samarUpa hI hai / isa prakIrNaka kA ullekha, nandIsUtra kI kAlika aura utkAlika granthoM kI sUcI meM nahIM hai kintu vyavahArabhASya (10/704) meM isakA ullekha huA hai| vyavahArabhASya spaSTata: sAtavIM zatAbdI kI racanA hai| antata: titthogAliya pA~cavI zatI ke pazcAt tathA sAtavIM zatI ke pUrva arthAt lagabhaga IsvI san kI chaThI zatAbdI meM nirmita huA hogA / yahI kAla tiloyapaNNatti kA bhI hai| ina donoM granthoM meM hI sarvaprathama zruta ke viccheda kI carcA hai / titthogAliya meM tIrthakaroM kI mAtAoM ke caudaha svapna, strI-mukti tathA dasa AzcaryoM kA ullekha hone se evaM nandIsUtra, anuyogadvAra tathA Avazyakaniyukti se isameM aneka gAthAe~ avatarita kiye jAne se yahI siddha hotA hai ki yaha zvetAmbara grantha hai / zvetAmbara paramparA meM prakIrNaka rUpa meM isakI Aja bhI mAnyatA hai / isa grantha kI gAthA 807 se 857 taka meM na kevala pUrvo ke viccheda kI carcA hai apitu aMga sAhitya ke viccheda kI bhI carcA hai / titthogAliya evaM anya granthoM ke sAkSya se jJAta hotA hai ki zvetAmbara paramparA ke anusAra antima caturdazapUrvadhara Arya bhadrabAhu hue / Arya bhadrabAhu kA svargavAsa ke sAtha hI cartudaza pUrvadharoM 1.titthogAliya meM zrutaviccheda kI jo bAta hai usa ke liye dekhiye isI graMtha kA AThavA pariziSTa / Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ardhamAgadhI Agama sAhitya : eka vimarza 41 kI paramparA samApta ho gayI / inakA svargavAsa kAla vIranirvANa ke 170 varSa pazcAt mAnA jAtA hai| isake pazcAt sthUlibhadra dasapUrvo ke artha sahita aura zeSa cAra pUrvo ke mUla mAtra ke jJAtA hue| yathArtha meM to ve dasa pUrvo ke hI jJAtA the / titthogAliya meM sthUlibhadra ko dasa pUrvadharoM meM prathama kahA gayA hai / usameM antima dasapUrvI satyamitra-pAThabheda se sarvamitra- ko batAyA gayA hai, kintu unake kAla kA nirdeza nahIM kiyA gayA hai| usake bAda usa grantha meM yaha ullekhita hai ki anukrama se bhagavAna mahAvIra ke nirvANa ke 1000 varSa pazcAt vAcaka vRSabha ke samaya meM pUrvagat zruta kA viccheda ho jAyegA / zvetAmbara paramparA ke anusAra dasa pUrvadharoM ke pazcAt bhI pUrvadharoM kI paramparA calatI rahI hai, zvetAmbaroM meM abhinna-akSara dasapUrvadhara aura bhinna-akSara dasapUrvadhara, aise do prakAra ke vargo kA ullekha hai, jo sampUrNa dasa pUrvo ke jJAtA hote, ve abhinna- akSara dasapUrvadhara kahe jAte the aura jo AMzika rUpa se dasa pUrvo ke jJAtA hote the, unheM bhinna-akSara dasapUrvadhara kahA jAtA thA / isa prakAra hama dekhate haiM ki caturdaza pUrvadharoM ke viccheda kI isa carcA meM donoM paramparA meM antima caturdazapUrvI bhadrabAhu ko hI mAnA gayA hai / zvetAmbara paramparA ke anusAra vIranirvANa ke 170 varSa pazcAt aura digambara paramparA ke anusAra 162 varSa pazcAt caturdaza pUrvadharoM kA viccheda huA / yahA~ donoM paramparAoM meM mAtra ATha varSoM kA antara hai / kintu dasa pUrvadharoM ke viccheda ke sambandha meM donoM paramparAoM meM koI samarUpatA nahIM dekhI jAtI hai / zvetAmbara paramparAnusAra Arya sarvamitra aura digambara paramparA ke anusAra Arya dharmasena yA Arya siddhArtha antima dasa pUrvI hue haiM / zvetAmbara paramparA meM Arya sarvamitra ko antima dasa pUrvadhara kahA gayA hai / digambara paramparA meM bhagavatIArAdhanA ke kartA zivArya ke gurUoM ke nAmoM meM sarvaguptagaNi aura mitragaNi nAma Ate haiM kintu donoM meM koI samarUpatA ho yaha nirNaya karanA kaThina hai| digambara paramparA meM dasa pUrvadharoM ke pazcAt ekadeza pUrvadharoM kA ullekha to huA hai kintu unakI koI sUcI upalabdha nahIM hotii| ata: isa sambandha meM kisI prakAra kI tulanA kara pAnA sambhava nahIM hai / pUrva sAhitya ke viccheda kI carcA ke pazcAt titthogAliya meM aMga sAhitya ke viccheda kI carcA huI hai, jo nimnAnusAra hai usameM ullikhita hai ki vIranirvANa ke 1250 varSa pazcAt vipAkasUtra sahita cha: aMgoM kA viccheda ho jAyegA / isake pazcAt vIranirvANa saM.1300 meM samavAyAMga kA, vIranirvANa saM. 1350 meM sthAnAMga kA, vIranirvANa saM.1400 meM kalpa-vyavahAra kA, vIranirvANa saM. 1500 meM AyAradazA kA, vIranirvANa saM. 1900 meM sUtrakRtAMga kA aura vIranirvANa saM. 2000 meM nizIthasUtra kA viccheda hogA / jJAtavya hai ki isake pazcAt lagabhaga aThAraha hajAra varSa taka viccheda kI koI carcA nahIM hai / phira vIranirvANa saM. 20,000 meM AcArAMga kA, vIranirvANa saM. 20500 meM uttarAdhyayana kA, vIranirvANa saM. 20900 meM dazavaikAlika mUla kA aura vIranirvANa saM. 21,000 meM dazavaikAlika ke artha kA viccheda hogA- yaha kahA gayA hai / Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ardhamAgadhI Agama sAhitya : eka vimarza isa prakAra hama dekhate haiM ki aMga AgamoM ke viccheda kI carcA zvetAmbara paramparA meM bhI calI hai, kintu isake bAvajUda bhI zvetAmbara paramparA ne aMga sAhitya ko, cAhe AMzika rUpa se hI kyoM na ho, surakSita rakhane kA prayAsa kiyA hai / prathama to prazna yaha hai ki kyA viccheda kA artha tat-tat grantha kA sampUrNa rUpa se vinAza hai ? merI dRSTI meM viccheda kA artha yaha nahIM ki usa grantha kA sampUrNa lopa ho gayA / merI dRSTi meM viccheda kA tAtparya usake kucha aMzoM kA viccheda hI mAnanA hogA / yadi hama niSpakSa dRSTi se vicAra kareM to jJAta hotA hai ki zvetAmbara paramparA meM bhI jo aMga sAhitya Aja avaziSTa haiM ve usa rUpa meM to nahIM haiM jisa rUpa se unakI viSaya-vastu kA ullekha sthAnAMga, samavAyAMga, nandIsUtra Adi meM huA hai / yaha satya hai ki na kevala pUrva sAhitya kA apitu aMga sAhitya kA bhI bahuta kucha aMza vicchinna huA hai / Aja AcArAMga ke prathama zrutaskandha kA sAtavA~ mahAparijJA nAmaka adhyAya anupalabdha hai / bhagavatIsUtra, jJAtAdharmakathA, antakRddazA, anutaraupapAtika, praznavyAkaraNa, vipAkadazA Adi granthoM kI bhI bahuta kucha sAmagrI vicchinna huI hai, isase inkAra nahIM kiyA jA sakatA / kyoMki sthAnAMga meM dasa dazAoM kI jo viSaya-vastu varNita hai, vaha unakI vartamAna viSayavastu se mela nahIM khAtI haiM / unameM jahA~ kucha prAcIna adhyayana vilupta hue haiM, vahA~ kucha navIna sAmagrI samAviSTa bhI huI hai / antima vAcanAkAra devardhigaNi ne svayaM bhI isa tathya ko svIkAra kiyA hai ki mujhe jo bhI truTita sAmagrI milI hai, usako hI maine saMkalita kiyA hai| ataH Agama granthoM ke viccheda kI jo carcA hai. usakA artha yahI lenA cAhiye ki yaha zrata-saMpadA yathAvata rUpa meM surakSita nahIM raha sakI / vaha AMzika rUpa se vismRti ke garbha meM calI gaI / kyoMki bhagavAna mahAvIra ke nirvANa ke pazcAt lagabhaga eka hajAra varSa taka yaha sAhitya maukhika rahA aura maukhika paramparA meM vismRti svAbhAvika hai / viccheda kA krama tabhI rUkA jaba AgamoM ko likhita rUpa de diyA gayA / digambara paramparA meM zruta-viccheda sambandhI yaha jo carcA hai usake viSaya meM yaha bAta vizeSa rUpa se jJAtavya hai ki usameM zrutadharoM ke arthAt zruta ke jJAtA AcAryoM ke viccheda kI carcA huI hai na ki zruta graMthoM ke viccheda carcA huI hai| dUsare yaha ki pUrva aura aMga ke isa viccheda kI carcA meM bhI pUrva aMgo ke ekadeza jJAtA AcAryoM kA astitva to svIkAra kiyA hI gayA hai| dharasena ke sambandha meM bhI mAtra yaha kahA gayA hai ki ve aMga aura pUrvo ke ekadeza jJAtA the / inake bAda aMga evaM pUrva ke ekadeza jJAtA AcAryoM kI paramparA bhI samApta ho gayI ho, aisA ullekha hameM kisI bhI digambara grantha meM nahIM milA / yahI kAraNa hai ki paM.dalasukhabhAI mAlavaNiyA (vahI, pR.62) Adi kucha vidvAna ina ullekhoM ko zrutadharoM ke viccheda kA ullekha mAnate haiM na ki zruta ke viccheda kA, puna: isa carcA meM mAtra pUrva aura aMga sAhitya ke viccheda kI hI carcA huI hai| kAlika aura utkAlika sUtroM ke athavA chedasUtroM ke viccheda kI kahIM koI carcA digambara paramparA meM nahIM uThI hai / durbhAgya yaha hai ki digambara vidvAnoM ne zrutadharoM ke viccheda ko hI zruta kA viccheda Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ardhamAgadhI Agama sAhitya : eka vimarza mAna liyA aura kAlika, utkAlika Adi AgamoM ke viccheda kI koI carcA na hone para bhI unakA viccheda svIkAra kara liyA / yaha satya hai ki jaba zruta ke adhyayana kI paramparA maukhika ho to zrutadhara ke viccheda se zruta kA viccheda mAnanA hogA kintu jaba zruta likhita rUpa meM bhI ho, to zrutadhara ke viccheda se zruta kA viccheda nahIM mAnA jA sakatA / dUsare maukhika paramparA se cale A rahe zruta meM vismRti Adi ke kAraNa kisI aMza-vizeSa ke viccheda ko pUrNa viccheda mAnanA bhI samIcIna nahIM hai / viccheda kI isa carcA kA tAtparya mAtra yahI hai ki mahAvIra kI yaha zruta-sampadA akSuNNa nahIM raha sakI aura usake kucha aMza vilupta ho gaye / aMta: AMzika rUpa meM jinavANI Aja bhI hai, ise svIkAra karane meM kisI ko koI vipratipatti nahIM honA caahiye| ardhamAgadhI AgamoM kI viSaya-vastu sarala hai ardhamAgadhI Agama sAhitya kI viSaya-vastu mukhyata: upadezaparaka, AcAraparaka evaM kathAparaka hai / bhagavatI ke kucha aMza, prajJApanA, anuyogadvAra, jo ki apekSAkRta paravartI hai, ko chor3akara unameM prAya: gahana dArzanika evaM saiddhAntika carcAoM kA abhAva hai / viSaya-pratipAdana sarala, sahaja aura sAmAnya vyakti ke lie bhI bodhagamya hai / vaha mukhyata: vivaraNAtmaka evaM upadezAtmaka hai / isake viparIta zaurasenI AgamoM meM ArAdhanA aura mUlAcAra ko chor3akara lagabhaga sabhI grantha dArzanika evaM saiddhAntika carcA se yukta hai| ve paripakva dArzanika vicAroM ke paricAyaka hai / guNasthAna aura karmasiddhAnta kI ve gaharAIyA~, jo zaurasenI AgamoM meM upalabdha hai, ardhamAgadhI AgamoM meM unakA prAya: abhAva hI hai / kundakunda ke samayasAra ke samAna unameM saiddhAntika dRSTi se adhyAtmavAda ke pratisthApana kA bhI koI prayAsa parilakSita nahIM hotA / yadyapi ye saba unakI kamI bhI kahI jA sakatI hai, kintu cintana ke vikAsa krama kI dRSTi se vicAra karane para spaSTa rUpa se yaha phalita hotA hai ki ardhamAgadhI Agama sAhitya prAthamika stara kA hone se prAcIna bhI hai aura sAtha hI vikasita zaurasenI AgamoM ke lie AdhAra bhUta bhI / samavAyAMga meM jIvasthAnoM ke nAma se 14 guNasthAnoM kA mAtra nirdeza hai, jabaki SaTkhaNDAgama jaisA prAcIna zaurasenI Agama bhI unakI gambhIratA se carcA karatA hai / mUlAcAra, bhagavatIArAdhanA, kundakunda ke grantha aura gommaTasAra Adi sabhI meM guNasthAnoM kI vistRta carcA hai / cU~ki tattvArtha meM guNasthAnoM kI carcA kA evaM svAdvAda-saptabhaMgI kA abhAva hai, ata: ye sabhI racanAe~ tattvArtha ke bAda kI kRtiyA~ mAnI jA sakatI hai| isI prakAra kaSAyapAhuDa, SaTkhaNDAgama, gommaTTasAra Adi zaurasenI Agama granthoM meM karmasiddhAnta kI jo gahana carcA hai, vaha bhI ardhamAgadhI Agama sAhitya meM anupalabdha hai / ata: zaurasenI AgamoM kI apekSA ardhamAgadhI AgamoM kI sarala, bodhagamya evaM prAthamika stara kI vivaraNAtmaka zailI unakI prAcInatA kI sacaka hai / tathyoM kA sahaja saMkalana __ ardhamAgadhI AgamoM meM tathyoM kA sahaja saMkalana kiyA gayA hai ata: aneka sthAnoM para saiddhAntika dRSTi se unameM bhinnatAe~ bhI pAyI jAtI hai / vastuta: ye grantha akRtrima bhAva se race gaye haiM aura unheM unake sampAdana kAla meM bhI saMgatiyukta banAne kA koI prayAsa nahIM kiyA gayA hai| eka ora utsarga Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 ardhamAgadhI Agama sAhitya : eka vimarza kI dRSTi se unameM ahiMsA ke sUkSmatA ke sAtha pAlana karane ke nirdeza hai to dUsarI ora apavAda kI apekSA se aise aneka vivaraNa bhI hai jo isa sUkSma ahiMsaka jIvanazailI ke anukUla nahIM hai| isI prakAra eka ora unameM muni kI acelatA kA pratipAdana samarthana kiyA gayA hai, to dUsarI ora vastra, pAtra ke sAtha-sAtha muni ke upakaraNoM kI lambI sUcI bhI mila jAtI hai / eka ora kezaloca kA vidhAna hai to dUsarI kSura-muNDana kI anujJA bhI hai| uttarAdhyayana meM vedanIya ke bhedoM meM krodha vedanIya Adi kA ullekha hai, jo ki karmasiddhAnta ke granthoM meM yahA~ taka ki svayaM uttarAdhyayana ke karmaprakRti nAmaka adhyayana meM bhI anupalabdha hai, ukta sAkSyoM se aisA pratIta hotA hai ki ardhamAgadhI Agama sAhitya jaina saMgha kA, niSpakSa itihAsa prastuta karatA hai| tathyoM kA yathArtha rUpa meM prastutIkaraNa usakI apanI vizeSatA hai / vastuta: tathyAtmaka vividhatAoM evaM antarvirodhoM ke kAraNa ardhamAgadhI Agama sAhitya ke granthoM ke kAla krama kA nirdhAraNa bhI sahaja ho jAtA hai| ardhamAgadhI AgamoM meM jainasaMgha ke itihAsa kA prAmANika rUpa yadi hama ardhamAgadhI AgamoM kA samIkSAtmaka dRSTi se adhyayana kareM, to hameM yaha spaSTa ho jAtA hai ki jaina paramparA ke AcAra evaM vicAra meM dezakAlagata paristhitiyoM ke kAraNa kAlakrama meM kyA-kyA parivartana hue isako jAnane kA AdhAra ardhamAgadhI Agama hI hai, kyoMki ina parivartanoM ko samajhane ke lie unameM una tathyoM ke vikAsa krama ko khojA jA sakatA hai / udAharaNa ke rUpa meM jainadharma meM sAmpradAyika abhiniveza kaise dRr3ha-mUla hotA gayA, isakI jAnakArI RSibhASita meM nArada, maMkhaligozAla, asitadevala, nArAyaNa, yAjJavalkya, bAhuka Adi RSiyoM ko arhat RSi kahakara sammAnita kiyA gayA hai / uttarAdhyayana meM bhI kapila, nami, karakaNDu, naggati, gardabhAlI, saMjaya Adi kA sammAnapUrvaka smaraNa kiyA gayA aura sUtrakRtAMga meM inameM se kucha ko AcArabheda ke bAvajUda bhI paramparA-sammata mAnA gayA / kintu jJAtAdharmakathA meM nArada kI aura bhagavatI ke pandrahaveM zataka meM maMkhalI gozAla kI samAlocanA bhI kI gaI hai / isa AdhAra para hama kaha sakate haiM ki jaina paramparA meM anya paramparAoM ke prati udAratA kA bhAva kaise parivartita hotA gayA aura sAmpradAyika abhiniveza kaise dRDhamUla hote gaye, isakA yathArtha citraNa unameM upalabdha ho jAtA hai / isI prakAra AcArAMga prathama zrutaskandha, AcAracUlA, dazavaikAlika, nizItha Adi chedasUtra tathA unake bhASya aura cUrNiyoM ke adhyayana se yaha spaSTa hotA hai ki jainAcAra meM kAlakrama meM kyA-kyA parivartana huA haiM / isI prakAra RSibhASita, uttarAdhyayana, bhagavatI, jJAtAdharmakathA Adi ke adhyayana se spaSTa hotA hai ki pArkhApatyoM kA mahAvIra ke saMgha para kyA prabhAva par3A aura donoM ke bIca sambandhoM meM kaise parivartana hotA gayA / isI prakAra ke aneka prazna, jinake kAraNa AjakA jaina samAja sAmpradAyika kaThagharoM meM banda haiM, ardhamAgadhI AgamoM ke niSpakSa adhyayana ke mAdhyama se sulajhAye jA sakate haiM / zaurasenI AgamoM meM mAtra mUlAcAra aura bhagavatIArAdhanA ko, jo apanI viSaya-vastu ke liye ardhamAgadhI Agama sAhitya ke RNI haiM, isa koTi meM rakhA jA sakatA hai, kintu zeSa Agamatulya zaurasenI grantha jainadharma ko sImita gheroM meM Abaddha hI karate haiM / Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ardhamAgadhI Agama sAhitya : eka vimarza ardhamAgadhI-Agama zaurasenI-Agama aura paravartI mahArASTrI vyAkhyA sAhitya ke AdhAra ____ ardhamAgadhI-Agama aura zaurasenI Agama mahArASTrI Agamika vyAkhyA sAhitya ke AdhAra rahe haiM / ardhamAgadhI AgamoM kI vyAkhyA ke rUpa meM kramaza: niyukti, bhASya, cUrNi, vRtti, TabbA Adi likhe gaye haiM, ye sabhI jainadharma evaM darzana ke prAcInatama srota hai / yadyapi zaurasenI Agama aura vyAkhyA sAhitya meM cintana ke vikAsa ke sAtha-sAtha deza, kAla aura sahagAmI paramparAoM ke prabhAva se bahuta kucha aisI sAmagrI bhI hai, jo unakI apanI maulika kahI jA sakatI hai phira bhI ardhamAgadhI AgamoM ko unake aneka granthoM ke mUlasrota ke rUpa meM svIkAra kiyA jA sakatA hai| mAtra mUlAcAra meM hI tIna sau se adhika gAthAe~ uttarAdhyayana, dazavaikAlika, Avazyakaniyukti, jIvasamAsa, AturapratyAkhyAna, candravedhyaka (candAvejjhaya) Adi meM upalabdha hotI hai / isI prakAra bhagavatIArAdhanA meM bhI aneka gAthAyeM ardhamAgadhI Agama aura vizeSa rUpa se prakIrNakoM (painnA) se milatI hai / SaTkhaNDAgama aura prajJApanA meM bhI jo samAnatAe~ parilakSita hotI hai, unakI vistRta carcA paNDita dalasukhabhAI mAlavaNiyA ne (pro.e.ena.upAdhye vyAkhyAnamAlA meM ) kI hai| niyamasAra kI kucha gAthAe~ anuyogadvAra evaM itara AgamoM meM bhI pAI jAtI hai, jabaki samayasAra Adi kucha aise zaurasenI Agama grantha bhI hai, jinakI maulika racanA kA zreya unake kartAoM ko hI hai / tiloyapannati kA prAthamika rUpa vizeSa rUpa se Avazyakaniyukti tathA kucha prakIrNakoM ke AdhAra para taiyAra huA thA, yadyapi bAda meM usameM paryApta rUpa se parivartana aura parivardhana kiyA gayA hai / isa prakAra zaurasenI AgamoM ke niSpakSa adhyayana se yaha bAta spaSTa ho jAtI hai ki unakA mUla AdhAra ardhamAgadhI Agama sAhitya hI rahA hai tathApi unameM jo saiddhAntika gaharAIyA~ aura vikAsa parilakSita hote haiM, ve unake racanAkAroM kI maulika dena haiM / ardhamAgadhI AgamoM kA kRtatva ajJAta ardhamAgadhI AgamoM meM prajJApanA, dazavaikAlika aura chedasUtroM ke kRtatva chor3akara zeSa ke racanAkAroM ke sambandha meM hameM koI spaSTa jAnakArI prApta nahIM hotI hai / yadyapi dazavaikAlika Arya zayambhavasUri kI, tIna chedasUtra AryabhadrabAhu kI aura prajJApanA zyAmAcArya kI kRti mAnI jAtI hai, mahAnizItha kA usakI dImakoM se bhakSita prati ke AdhAra para AcArya haribhadra ne samuddhAra kiyA thA, yaha svayaM usI meM ullekhita hai, tathApi anya AgamoM ke kartAoM ke bAre meM hama andhakAra meM hI haiM / sambhavata: usakA mUla kAraNa yaha rahA hogA ki sAmAnyajana meM isa bAta kA pUrNa vizvAsa banA rahe ki ardhamAgadhI Agama gaNadharoM athavA pUrvadharoM kI kRti hai, isaliye kartAoM ne apane nAma kA ullekha nahIM kiyaa| yaha vaise hI sthiti hai jaisI hindU purANoM ke kartA ke rUpa meM kevala veda vyAsa ko jAnA jAtA hai / yadyapi ve aneka AcAryo kI aura paryApta paravartIkAla kI racanAe~ haiN| isake viparIta zaurasenI AgamoM kI mukhya vizeSatA yaha haiM ki unameM sabhI granthoM kA kRtatva sunizcita hai / yadyapi unameM bhI kucha parivartana aura prakSepa paravartI AcAryoM ne kiye haiN| phira bhI isa sambandha meM unakI sthiti ardhamAgadhI Agama kI apekSA kAphI spaSTa hai / ardhamAgadhI AgamoM meM to Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 ardhamAgadhI Agama sAhitya : eka vimarza yahA~ taka bhI huA hai ki kucha vilupta kRtiyoM ke sthAna para paryApta paravartI kAla meM dUsarI kRti hI rakha dI gaI / isa sambandha meM praznavyAkaraNa kI sampUrNa viSaya-vastu ke parivartana kI carcA pUrva meM hI kI jA cukI hai / abhI-abhI aMgacUliyA aura baMgacUliyA nAmaka do vilupta AgamoM kA patA calA, ye bhogIlAla leharacanda bhAratIya saMskRti vidyAmandira meM upalabdha haiM, jaba inakA adhyayana kiyA gayA to patA calA ki ve lokazAha ke pazcAt arthAt solahavIM yA satrahavIM zatAbdI meM kisI ajJAta AcArya ne banAkara rakha diye haiM / yadyapi isase yaha niSkarSa bhI nahIM nikAla lenA cAhie ki yaha sthiti sabhI ardhamAgadhI AgamoM kI hai| satya to yaha hai ki unake prakSepoM aura parivartanoM ko AsAnI se pahacAnA jA sakatA haiM, jabaki zaurasenI AgamoM meM hue prakSepoM ko jAnanA jaTila hai / / AgamoM kI viSaya-vastu ke sambandha meM jisa atizayatA kI carcA paravartI AcAryoM ne kI hai, vaha unake kathana kI vizvasanIyatA para prazna cinha upasthita karatI hai| hamArI zraddhA aura vizvAsa cAhe kucha bhI ho kintu tarka, buddhi aura gaveSaNAtmaka dRSTi se to aisA pratIta hotA hai ki Agama sAhitya kI viSaya-vastu ko bar3hA-car3hAkara batAyA gayA / yaha kahanA ki AcArAMga ke Age pratyeka aMga grantha kI zloka saMkhyA eka dUsare se kramaza: dviguNita rahI thI athavA 14 veM pUrva kI viSayavastu itanI thI ki use caudaha hAthiyoM ke barAbara syAhI se likhA jA sakatA thA, vizvAsa kI vastu ho sakatI haiM, kintu buddhigamya nahIM hai| anta meM vidvAnoM se merI yaha apekSA hai ki ve AgamoM aura vizeSa rUpa se ardhamAgadhI AgamoM kA adhyayana zvetAmbara, digambara, mUrtipUjaka, sthAnakavAsI yA terApaMthI dRSTi se na kareM apitu ina sAmpradAyika abhinivezoM se Upara uThakara kareM, tabhI hama unake mAdhyama se jainadharma ke prAcIna svarUpa kA yathArtha darzana kara sakegeM aura prAmANika rUpa se yaha bhI samajha sakegeM ki kAlakrama meM unameM kaise aura kyA parivartana hue haiM / Aja AvazyakatA hai paM.becaradAsajI jaisI niSpakSa evaM taTastha buddhi se unake adhyayana kI / anyathA digambara ko usameM vastrasambandhI ullekha prakSepa lageMge, to zvetAmbara sAre vastrapAtra ke ullekhoM ko mahAvIrakAlIna mAnane lagegA aura donoM hI yaha nahIM samajha sakeMge ki vastra-pAtra kA kramika vikAsa kina paristhitiyoM aura kaise huA hai ? isa sambandha meM niyukti bhASya, cUrNi aura TIkA kA adhyayana Avazyaka hai kyoMki ye inake adhyayana kI kuMjiyA haiM / zaurasenI aura ardhamAgadhI AgamoM kA tulanAtmaka adhyayana bhI unameM nihita satya ko yathArtha rUpa se Alokita kara sakegA / AzA hai yuvA-vidvAn merI isa prArthanA para dhyAna degeM / Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navAMgIvRttikAra A.bha.zrI abhayadevasUrijI mahArAjanuM jIvanacaritra A.bha.zrIabhayadevasUrijI ma.nA jIvanacaritranI vAta Ave tyAre temanA gurU jinezvarasUri tathA buddhisAgarasUrinI vAta paNa Ave ja. ane temanA gurU vardhamAnasUrinI vAta paNa Ave ja. A. jinezvarasUriviracita kathAkoSaprakaraNanI prastAvanAmAM tenA saMpAdaka zrI jinavijayajIe hiMdI bhASAmAM zrI jinezvarasUrinA saMbaMdhamAM (pR.1 thI 124) ghaNA ja ghaNA vistArathI varNana kareluM che. jijJAsuoe tyAM ja joI levuM. bIjuM prAcIna varNana vikramasaMvat 1334 mAM racita prabhAvaka caritamAM prabhAcaMdrasUrie kareluM che. A uparAMta purAtanaprabaMdhamAM paNa varNana Ave che. ahIM ame prabhAvaka caritrano pATha saMpUrNa ApIe chIe. prabhAvakacaritranuM sarvaprathama prakAzana I.sa.1909 (vi.saM.1965)mAM nirNayasAgara presamuMbaIthI thayuM hatuM. paraMtu temAM azuddhapATho aneka-aneka hatA. tenA uparathI jaina AtmAnaMda sabhA- bhAvanagara taraphathI vi.saM.1987mAM Ano gujarAtI anuvAda prakAzita thayo hato. A anuvAda sAthe pa.kalyANavijayajI mahArAje lakheluM prabaMdha paryAlocana paNa prakAzita thayuM hatuM. te pachI I.sa.1940mAM zrI jinavijayajIe saMzodhita kareluM prabhAvaka caritra siMghI jaina graMthamAlAmAM bhAratIya vidyAbhavana muMbaI taraphathI prakAzita thayuM che. AnA AdhAre A.ma.zrI municaMdrasUrijI Adie zuddha karelo anuvAda paNa ahIM Apyo che. ane te pachI prasiddha ItihAsavettA paM. kalyANavijayajI mahArAje lakheluM prabaMdha paryAlocana paNa ahIM ApyuM che. 19. abhayadevasUricaritam / "zrIjainatIrthadhammilo'bhayadevaH prabhuH zriye / bhUyAt saumanasodbhedabhAsvaraH sarvamaulibhUH // 1 // AdRtyASTAGgayogaM yaH svAGgamuddhRtya ca prabhuH / zrutasya ca navAGgAnAM prakAzI sa zriye dvidhA / / 2 / / vadan bAlo yathA vyaktaM mAtApitroH pramodakRt / tadvRttamiha vakSyAmi guruharSakRte yathA // 3 // asti zrImAlavo dezaH sadvRttarasazAlitaH / jambUdvIpAkhyamAkandaphalaM sadvarNavRttasUH // 4 // tatrAsti nagarI dhArA maNDalAmoditasthitiH / mUlaM nRpazriyo duSTavigrahadrohazAlinI // 5 // zrIbhojarAjastatrAsIdbhUpAlaH pAlitAvaniH / zeSasyevApare mUrtI vizvoddhArAya yadbhujau // 6 // 1. A graMtha muMbaInA bhAratIya vidyAbhavana- siMghI jaina zAstra vidyApITha taraphathI sighI jaina graMthamAlAmAM I.sa.1949 mAM prakAzita thayo che. Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navAMgIvRttikAra A.bha.zrI abhayadevasUrijI mahArAjanuM jIvanacaritra tatra lakSmIpati ma vyavahArI mahAdhanaH / yasya zriyA jitaH zrIdaH kailAsAdrimazizrayat // 7 // anyadA madhyadezIyakRSNabrAhmaNanandanau / prahvaprajJAbalAkrAntavedavidyAvizAradau // 8 // adhItapUrviNau sarvAn vidyAsthAnAMzcaturdaza / smRtyaitihyapurANAnAM kulaketanatAM gatau // 9 // zrIdharaH zrIpatizcetinAmAnau yauvanodyamAt / dezAntaradidRkSAyai nirgatau tatra caagtau||10|| tribhirvishesskm| tau pavitrayataH smAtra lakSmIdharagRhAGgaNam / so'pi bhikSAM dadau bhaktyA tadAkRtivazIkRtaH // 11 // gehAbhimukhabhittau ca likhyate smAsya lekhakam / TaMkaviMzatilakSANAM nityaM dadRzatuzca tau // 12 // sadA darzanataH prajJAbalAdapyatisaMkulam / tat parisphuritaM samyak sadAbhyastamivAnayoH // 13 // jano matpArzvataH sUpakAravatsUpakAravAn / varttate niSThuraH kiMtu mama kiMcinna yacchati // 14 // brAhmaNA api gIrvANAn manmukhAdAhutipradAH / tarpayantu phalaM tu syAttatkarmakarataiva me // 15 // itIva kupito vahnirahaikenApi bhasmasAt / vidadhe tAM purImUrIkRtapratikRtakriyaH // 16 // tribhirvishesskm| lakSmIpatirdvitIye'hni nyastahastaH kapolayoH / sarvasvanAzataH khinno lekhyadAhAdvizeSataH // 17|| prApte kAle gatau bhikSAkRte tasya gRhAGgaNe / prAptau pluSTaM ca tad dRSTvA viSaNNAvidamUcatuH // 18 // yajamAna tavonidrakaSTenA''vAM suduHkhitau / kiM kurvahe kSudhA kiMtu sarvaduHkhAtizAyinI // 19 // punarIdRkzucAkrAntasattvavRttirbhavAn kimu / dhIrAH sattvaM na muJcanti vyasaneSu bhavAdRzAH // 20 // ityAkarNya tayorvAkyamAha zreSThI nizamyatAm / na me dhanAnnavastrAdidAhAd duHkhaM hi tAdRzam // 21 // yAdRglekhyakanAzena nirdharmeNa janena yat / kalahaH saMbhavI dharmahAnikRt kriyate hi kim // 22 // yugmm| jajalpatuzca tAnAvAM bhikSAvRttI tavAparam / zaknuvo nopakartuM hi vyAkhyAvo lekhyakaM punaH // 23 / / zrutvAtiharSabhUH zreSThI svapurastau varAsane / nyavezayajjanaH svArthapUrakaM dhruvamarhati // 24 // tau cAditaH samArabhyatithivArarbhasaMgatam / vyaktavatsaramAsAGkasahitaM khaTinIdalaiH // 25 / / varNajAtyabhidhAmUladravyasaMkhyAnavRddhibhRt / AkhyAtaM lekhyakaM svAkhyAkhyAnavaddhiSaNAbalAt // 26 // patrakeSu likhitvA tat zreSThI dadhyAvaho imau / mama gotrasurau kaucit prAptau madanukampayA // 27|| yadvizopakamAtreNa vadantau tAvavismRtam / dastarI-saMpuTI-patranirapekSaM hi lekhyakam // 28 // yugmm| tataH sanmAnya sadbhojyavastrAdyairbahumAnataH / svagehacintakau tena vihitau hitavedinA // 29 / / jitendriyau sa tau zAntau dRSTveti vymRshddhnii| ziSyau madgurupAdye'mU stAM cet tatsaMghabhUSaNau // 30 // itaH sapAdalakSe'sti nAmnA kUrcapuraM puram / maSIkUrcakamAdhAtuM yadalaM zAtravAnane // 31 // allabhUpAlapautro'sti prAkpotrIvadharAdharaH / zrImAn bhuvanapAlAkhyo vikhyAtaH sAnvayAbhidhaH // 32 // tatrAsIt prazamazrIbhirvarddhamAnaguNodadhiH / zrIvardhamAna ityAkhyaH sUriH saMsArapArabhUH // 33 / / caturbhiradhikAzItizcaityAnAM yena tatyaje / siddhAntAbhyAsataH satyatattvaM vijJAya saMsRteH // 34 / / anyadA viharan dhArApuryAM dhArAdharopamaH / AgAdvAgbrahmadhArAbhirjanamujjIvayannayam // 35 / / lakSmIpatistadAkarNya zraddhAlakSmIpatistataH / yayau pradyumnazAmbAbhyAmiva tAbhyAM gurornatau // 36 / / Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navAMgIvRttikAra A.bha.zrI abhayadevasUrijI mahArAjanuM jIvanacaritra sarvAbhigamapUrvaM sa praNamyopAvizat prabhum / tau vidhAya niviSTau ca karasaMpuTayojanam // 37 // varyalakSaNavaryAM ca dadhyau vIkSya tanuM tayoH / gururAhA'nayormUrtiH samyak svaparajitvarI // 38 // tau ca prAgbhavasaMbaddhAvivAnimiSalocanau / vIkSamANau gurorAsyaM vratayogyau ca tairmatau // 39 // dezanAbhAMzubhirdhvastatAmasau bodharaGgiNau / lakSmIpatyanumatyA ca dIkSitau zikSitau tthaa||40|| mahAvratabharoddhAradhurINau tapasAM nidhI / adhyApitau ca siddhAntaM yogodvahanapUrvakam // 41 // jJAtvaucityaM ca sUritve sthApitau gurubhizca tau / zuddhavAso hi saurabhyavAsaM samanugacchati // 42 // jinezvarastataH sUriraparo buddhisAgaraH / nAmabhyAM vizrutau pUjyairvihAre'numatau tadA // 43 // dade zikSeti taiH zrImatpattane caityasUribhiH / vighnaM suvihitAnAM syAttatrAvasthAnavAraNAt // 44 // yuvAbhyAmapanetavyaM zaktyA buddhyA ca tat kila / yadidAnIMtane kAle nAsti prAjJo bhvtsmH||45||yugmm| anuzAstiM pratIcchAva ityuktvA gurjarAvanau / viharantau zanaiH zrImatpattanaM prApaturmudA // 46 // sadgItArthaparIvArau tatra bhrAntau gRhe gRhe / vizuddhopAzrayAlAbhAd vAcAM sasmaraturguroH // 47 / / zrImAn durlabharAjAkhyastatra cAsIdvizAMpatiH / gI:paterapyupAdhyAyo nItivikramazikSaNe // 48 / / zrIsomezvaradevAkhyastatra cAsIt purohitaH / tadgehe jagmaturyugmarUpau sUryasutAviva // 49 / / taddvAre cakraturvedoccAraM saMketasaMyutam / tIrthaM satyApayantau ca brAhyaM pitryaM ca daivatam // 50 // caturvedIrahasyAni sAraNIzuddhipUrvakam / vyAkurvantau sa zuzrAva devatAvasare tataH // 51 / / taddhvAnadhyAnanirmagnacetAH stambhitavattadA / samagrendriyacaitanyaM zrutyoreva sa nItavAn // 52 // tato bhaktyA nijaM bandhumApyAya vacanAmRtaiH / AhvAnAya tayoH preSIt prekSApekSI dvijezvaraH // 53 // tau ca dRSTvAntarAyAtau dadhyAvambhojabhUH kimu / dvidhAbhUyA'da Adatta darzanaM zasyadarzanam // 55 // hitvA bhadrAsanAdIni taddattAnyAsanAni tau / samupAvizatAM zuddhasvakambalaniSadyayoH // 55 / / vedopaniSadAM jainatattvazrutagirAM tathA / vAgbhiH sAmyaM prakAzyaitAvabhyadhattAM tadAziSam // 56 / / tathAhi- apANipAdo hyamano (javano) grahItA pazyatyacakSuH sa zRNotyakarNaH / sa vetti vizvaM nahi tasyAsti vettA zivo hyarUpI sa jino'vatAd vaH // 57 / / UcatuzcAnayoH samyagavagamyArthasaMgraham / dayayAbhyadhikaM jainaM tatrA''vAmAdriyAvahi // 58 / / yuvAmavasthitau kutretyukte tenocatuzca tau / na kutrApi sthitizcaityavAsibhyo labhyate yataH // 59 / / candrazAlAM nijAM candrajyotsnAnirmalamAnasaH / sa tayorArpayattatra tasthatuH saparicchadau // 60 // dvicatvAriMzatA bhikSAdoSairmuktamalolupau / navakoTivizuddhaM cAyAtaM bhaikSamabhuJjatAm // 61 / / madhyAhne yAjJikasmArttadIkSitAnagnihotriNaH / AhUya darzitau tatra niyUMDhau tatparIkSayA // 62 / / yAvadvidyAvinodo'yaM viriJceriva parSadi / vartate tAvadAjagmurniyuktAzcaityamAnuSAH // 63 / / Ucuzca te jhaTityeva gamyatAM nagarAd bahiH / asminna labhyate sthAtuM caityabAhyasitAmbaraiH / 64 / / purodhAH prAha nirNeyamidaM bhUpasabhAntare / iti gatvA nijezAnAmAkhyAtamiha bhASitam // 65 / / Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navAMgIvRttikAra A.bha.zrI abhayadevasUrijI mahArAjanuM jIvanacaritra ityAkhyAte ca taiH sarvaiH samudAyena bhUpatiH / vIkSitaH prAtarAyAsIttatra sauvastiko'pi saH // 66 // vyAjahArAtha devAsmadgRhe jainamunI ubhau / svapakSe sthAnamaprApnuvantau saMprApatustataH // 67 // mayA ca guNagRhyatvAt sthApitAvAzraye nije / bhaTTaputrA amIbhirme prahitAzcaityapakSibhiH // 68 // atrAdizata me kSaNaM daNDaM cAtra yathArhatama / zrutvetyAha smitaM kRtvA bhUpAlaH samadarzanaH // 69 // matpure guNinaH kasmAd dezAntarata AgatAH / vasantaH kena vAryate ko doSastatra dRzyate // 70 // anuyuktAzca te caivaM prAhuH zRNu mahIpate / purA zrIvanarAjo'bhUccApotkaTavarAnvayaH // 71 // sa bAlye varddhitaH zrImaddevacandreNa sUriNA / nAgendragacchabhUddhAraprAgvarAhopamAspRzA // 72 // paMcAzrayAbhidhasthAnasthitacaityanivAsinA / puraM sa ca nivezyedamatra rAjyaM dadau navam // 73 // vanarAjavihAraM ca tatrAsthApayata prabhuH / kRtajJatvAdasau teSAM gurUNAmarhaNaM vyadhAt // 74 / / vyavasthA tatra cAkAri saMghena nRpasAkSikam / saMpradAyavibhedena lAghavaM na yathA bhavet // 75 // caityagacchayativrAtasaMmato vasatAnmuniH / nagare munibhirnAtra vastavyaM tadasaMmataiH // 76 / / rAjJAM vyavasthA pUrveSAM pAlyA pAzcAttyabhUmipaiH / yadAdizasi tat kAryaM rAjannevaM sthite sati // 77 // rAjA prAha samAcAraM prAgbhUpAnAM vayaM dRDham / pAlayAmo guNavatAM pUjAM tUllaGghayema na // 7 // bhavAdRzAM sadAcAraniSThAnAmAziSA nRpAH / edhante yuSmadIyaM tadrAjyaM nAtrAsti saMzayaH // 79 // uparodhena no yUyamamISAM vasanaM pure / anumanyadhvamevaM ca zrutvA te'tra tadA dadhuH // 8 // sauvastikastataH prAha svAminneSAmavasthitau / bhUmiH kApyAzrayasyArthe zrImukhena pradIyatAm / / 81 / / tadA samAyayau tatra zaivadarzanavAsavaH / jJAnadevAbhidhaH kUrasamudrabirudAI (rhi)taH // 82 / / abhyutthAya samabhyarcya niviSTaM nija Asane / rAjA vyajijJapat kiMcidadya vijJapyate prabho // 83 / / prAptA jainarSayasteSAmarpayadhvamupAzrayam / ityAkarNya tapasvIndraH prAha prahasitAnanaH // 84|| guNinAmarcanAM yUyaM kurudhve vidhutainasAm / so'smAkamupadezAnAM phalapAkaH zriyAM nidhiH // 85|| ziva eva jino bAhyatyAgAt parapadasthitaH / darzaneSu vibhedo hi cihna mithyAmateridam // 86 // nistuSavrIhihaTTAnAM madhye tripuruSAzritA / bhUmiH purodhasA grAhyopAzrayAya yathAruci // 87|| vighnaH svaparapakSebhyo niSedhyaH sakalo mayA / dvijastacca pratizrutya tadAzrayamakArayat // 88 // tataH prabhRti saMjajJe vasatInAM paraMparA / mahadbhiH sthApitaM vRddhimaznute nAtra saMzayaH // 89 // zrIbuddhisAgaraH sUrizcakre vyAkaraNaM navam / sahasrASTakamAnaM tat zrIbuddhisAgarAbhidham // 90 // anyadA viharantazca zrIjinezvarasUrayaH / punardhArApurIM prApuH sapuNyaprApyadarzanAH // 91 / / zreSThI mahIdharastatra puruSArthatrayonnataH / muktvaikAM svadhane saMkhyAM yaH sarvatra vicakSaNaH // 12 // tasyAbhayakumArAkhyo dhanadevyaGgabhUrabhUt / putraH sahasrajihvo'pi yadguNoktau nahi prabhuH // 93 / / saputraH so'nyadA sUri praNantuM sukRtI yayau / saMsArAsAratAmUlaH zruto dharmazcaturvidhaH // 94 / / athAbhayakumAro'sau vairAgyeNa taraGgitaH / Apapraccha nijaM tAtaM tapaHzrIsaMgamotsukaH // 95 / / Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navAMgIvRttikAra A.bha.zrI abhayadevasUrijI mahArAjanuM jIvanacaritra anumatyA tatastasya gurubhiH sa ca dIkSitaH / grahaNAsevanArUpazikSAdvitayamagrahIt // 96 / / sa cAvagADhasiddhAntaH tattvaprekSAnumAnataH / babhau mahAkriyAniSThaH zrIsaMghAmbhojabhAskaraH // 97|| zrIvarddhamAnasUrINAmAdezAt sUritAM dadau / zrIjinezvarasUrizca tatastasya guNodadheH // 98 / / zrImAnabhayadevAkhyaH sUriH pUritaviSTapaH / yazobhirviharanprApa palya(tya?)padrapuraM zanaiH // 99 / / Ayu:prAnte ca saMnyAsamavalambya divaH purIm / alaMcakrurvarddhamAnasUrayo bhUrayaH kramAt // 100 // samaye tatra durbhikSopadravairdezadausthyataH / siddhAntatruTimAyAsIducchinnA vRttayo'sya ca // 101 / / ISatsthitaM ca yat sUtraM prekSAsunipuNairapi / durbodhadezyazabdArthaM khilaM jajJe tatazca tat // 102 // nizIthe'tra prabhuM dharmasthAnasthaM zAsanAmarI / natvA nistandramAha smA'bhayadevaM munIzvaram // 103 / / zrIzIlAMkaH purA koTyAcAryanAmnA prasiddhibhUH / vRttimekAdazAGgyAH sa vidadhe dhuutklmssH||104|| aGgadvayaM vinAnyeSAM kAlAducchedamAyayuH / vRttayastatra saMghAnugrahAyA'dya kurUdyamam // 105 / / sUriH prAha tato mAtaH ko'hamalpamatirjaDaH / zrIsudharmakRtagranthadarzane'pyasamarthadhIH // 106 / / ajJatvAt kvacidutsUtre vivRte kalmaSArjanam / prAcyairanantasaMsArabhramibhRddarzitaM mahat // 107 // * anullaMghyA ca te vANI tadAdiza karomi kim / itikartavyatAmUDho lebhe na kiJciduttaram // 108 / / devI prAha manISIza siddhAntArthavicAraNe / yogyatAM tava matvA'haM kathayAmi vicintaya // 109|| yatra saMdihyate cetaH praSTavyo'tra mayA sadA / zrImAn sImaMdharasvAmI tatra gatvA dhRtiM kuru // 110 // Arabhasva tato hyetanmA'tra saMzayyatAM tvayA / smRtamAtrA samAyAsye ihArthe tvatpadoH zape // 111 / / zrutvetyaGgIcakArAtha kAryaM duHkaramapyadaH / AcAmAmlAni cArabdha granthasaMpUrNatAvadhi // 112 / / aklezenaiva saMpUrNA navAjhyA vRttayastataH / niravAhyata devyA ca pratijJA yA kRtA purA // 113 // mahAzrutadharaiH zodhitAsu tAsu cirantanaiH / UrIcakre tadA zrAddhaiH pustakAnAM ca lekhanam // 114 / / tataH zAsanadevI ca vijane tAn vyajijJapat / prabho madIyadravyeNa vidhApyA prathamA pratiH // 115 // ityuktvA sA ca samavasaraNopari haimanIm / uttarIyAM nijajyotiHkSatadRSTiruciM dadhau // 116 // tirodhatta tato devI yatayo gocarAdatha / AgatA dadRzuH sUryabimbavattad vibhUSaNam // 117|| citrIyitAstatazcitte papracchuste prabhUnmudA / te cAcakhyurudantaM taM zrAddhAnAhvAyayaMstathA // 118 // AyAtAnAM tatasteSAM guravaH prekSayaMzca tat / ajAnantazca tanmUlyaM zrAvakAH pattanaM yayuH // 119 // adarzi taizca sA tatra sthitaratnaparIkSiNAm / ajJAste'pi ca tanmUlye mantraM vidadhurIdRzam // 120 // atra zrIbhImabhUpAlapurato mucyatAmiyam / taddatto niHkrayo grAhyo mUlyaM nirNIyate tu na // 121 // samudAyena te sarve puro rAjJastadadbhutam / mumucuH kila zakreNa praNayAt prAbhRtaM kRtam // 122 / / tadudante ca vijJapte tuSTaH provAca bhUpatiH / tapasvinAM vinA mUlyaM na gRhNAmi pratigraham // 123 / / te procuH zrImukhenAsya yamAdizati niHkrayam / sa evAstu pramANaM nastataH zrIbhImabhUpatiH // 124|| drammalakSatrayaM kozAdhyakSAddApayati sma saH / pustakAn lekhayitvA ca sUribhyo dadire'tha taiH // 125|| Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navAMgIvRttikAra A.bha.zrI abhayadevasUrijI mahArAjanuM jIvanacaritra pattane tAmralipyAM cAzApalyAM dhavalakkake / caturAzcaturazItiH zrImantaH zrAvakAstathA // 126 / / pustakAnyaGgavRttInAM vAsanAvizadAzayAH / pratyekaM lekhayitvA te sUrINAM pradadurmudA // 127 // yugmm|| prAvartanta navAGgAnAmevaM tatkRtavRttayaH / zrIsudharmopadiSTeSTatattvatAlakakuJcikAH // 128 // puraM dhavalakaM prApuratha saMyamayAtrayA / sthAneSvapratibandho hi siddhAntopAstilakSaNam // 129 / / AcAmAmlatapaHkaSTAnizAyAmatijAgarAt / atyAyAsAt prabhorjajJe raktadoSo durAyatiH // 130 // amarSaNajanAstatra procurutsUtradezanAt / vRttikArasya kuSTho'bhUt kupitaiH zAsanAmaraiH // 131 / / nizamyeti zucAkrAntaH svAntaH preyAbhilASukaH / nizi praNidadhe pannagendraM zrIdharaNAbhidham // 132 / / lelihAnezvaraM lelihAnaM dehamanehasA / acireNaikSata zrImAn svapne sattvakaSopalaH // 133 // kAlarUpeNa kAlena vyAlenAlIDhavigrahaH / kSINAyuriti saMnyAsa eva meM sAMprataM tataH // 134 // iti dhyAyan dvitIyAhno nizi svapne sa aucyata / / dharaNendreNa rogo'yaM mayA''lihya hRtastataH // 135 / / yugmam / nizamyeti guruH prAha nAtimeM mRtyubhItitaH / rogAdvA pizunA yattu kadvadAstaddhi duHsaham / / 136 / / nAgaH prAhAdhRtirnAtra kAryA jainaprabhAvanAm / ekAmadya vidhehi tvaM hitvA dainyaM jinoddhRteH // 137 / / zrIkAntInagarIsatkadhanezazrAvakeNa yat / vAridherantarA yAnapAtreNa vrajatA satA // 138 // tadadhiSThAyakasurastambhite vahane tataH / arcitavyantarasyopadezena vyavahAriNA // 139 / / tasyA bhuvaH samAkRSTA pratimAnAM trayI zitiH / teSAmekA ca cArUpagrAme tIrthe pratiSThitA // 140 / / anyA zrIpattane ciJcAtarormUle nivezitA / ariSTanemipratimA prAsAdAntaHpratiSThitA // 141 / / tRtIyA staMbhanagrAme seTikATinItaTe / tarujAlyantare bhUmimadhye vinihitAsti ca // 142 / / tAM zrImatpArzvanAthasyA'pratimAM pratimAmiha / prakaTIkuru tatraitanmahAtIrthaM bhaviSyati // 143 / / __SabhiH kulakam / purA nAgArjuno vidyArasasiddho dhiyAM nidhiH / rasamastambhayadbhUmyantaHsthabimbaprabhAvataH // 144 / / tataH staMbhanakAbhikhyastena grAmo niveshitH| tadeSA te'pi kIrtiH syAcchAzvatI puNyabhUSaNA // 145 / / yugmam // adRSTAnyaiH surI vRddhArUpA te mArgadarzikA / zvetazvarUpatastatra kSetrapAlo yathAgrataH // 146 // uktvetyantarhite tatra sUrayaH pramadoddhurAH / vyAkurvanti sma saMghasya nizAvRttaM tadadbhutam // 147 / / tatazca saMmadottAlaiH prakrAntA dhArmikaistadA / yAtrA navazatI tatra zakaTAnAM cacAla ca // 148 / / agre bhUtvA prabhurvRddhA-kauleyakapadAnugaH / zrAvakAnugato'cAlIttRNakaNTakinA pathA // 149 / / zanaistatra yayuH seTItIre tatra tirohitau / vRddhA-zvAnau tatastasthustatrAbhijJAnato'mutaH // 150 // papracchuragre gopAlAn pUjyaM kimapi bho kimu / jAlyAmatrAsti teSvekaH provAca zrUyatAM prabho // 151 // grAme mahINalAkhyasya mukhyapaTTakilasya gauH / kRSNA''gatya kSaret kSIramatra sarvairapi stanaiH // 152 / / Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navAMgIvRttikAra A.bha.zrI abhayadevasUrijI mahArAjanuM jIvanacaritra : 7 gRhe riktaiva sA gacched duhyamAnA'tikaSTataH / manAga muJcati dugdhaM na jJAyate'tra na kAraNam // 153 // tatra tairdarzitaM kSIramupavizyAsya saMnidhau / zrImatpArzvaprabhoH stotraM proce prAkRtavastukaiH // 154 // jayatihuyaNetyAdivRttaM dvAtriMzataM tadA / avadan stavanaM tatra nAsAgranyastadRSTayaH // 155 // babhUva prakaTaM zrImatpArzvanAthaprabhostataH / zanairunnidratejasvi bimbaM tatprativastukam // 156 // praNataM sUribhiH saMghasahitairetadaJjasA / gato rogaH samagro'pi kAyo'bhUt kanakaprabhaH // 157 // gandhAmbhobhiH sa saMsnapya karpUrAdivilepanaiH / vilipya cArcitaH saumanasaiH saumanasaistadA // 158 // cakre tasyoparicchAyA sacchAyApratisIrayA / satrAdavAritAttatra saMgho grAmyAnabhojayat // 159 / / prAsAdArthaM tatazcakruH zrAddhA dravyasya mIlanam / aklezenAmilallakSaM grAmyairanumatA ca bhUH // 160 // zrImallavAdiziSyazca zrAddharAmezvarAbhidhaH / mahiSAkhyapurAvAsaH samAhvAyi dhiyAM nidhiH // 16 // anuyuktaH sa saMmAnya kAntaravicakSaNaH / atha prAsAda Arebhe so'cirAtparyapUryata // 162 // karmAdhyakSasya vRttau yad dramma eko dinaM prati / vihito ghRtakarSazca bhuktau taMDulamAnakam // 163 / / vihRtya bhojanAttena tena dravyeNa kAritA / svA devakulikA caitye sA tatrAdyApi dRzyate // 164 // zubhe muhUrte bimbaM ca pUjyAstatra nyavezayan / tadrAtrau dharaNAdhIzasteSAmetadupAdizat // 165 // stavanAdamuto gopyaM madvAcA vastukadvayam / kiyatAM hi vipuNyAnAM pratyakSIbhUyate mayA // 166 / / tadAdezAdato'dyApi triMzavRttamitA stutiH / sapuNyaiH paThyamAnAtra kSudropadravanAzanI // 167 // tataH prabhRtyadastIrthaM manovAJchitapUraNam / pravRttaM rogazokAdiduHkhadAvaghanAghanaH // 168 / / adyApi kalazo janmakalyANakamahAmahe / Adyo dhavalakazrAddhaH sa ca snapayati prabhum // 169 // bimbAsanasya pAzcAttyabhAge'kSaraparaMparA / aitihyAt zrUyate pUrvakathitAt prathitA jane // 170 / / namestIrthakRtastIrthe varSe dvikacatuSTaye 2222 / ASADhaH zrAvako gauDo'kArayatpratimAtrayam // 171 / / zrImAn jinezvaraH sUristathA zrIbuddhisAgaraH / ciramAyuH prapAlyaitau saMnyAsAddivamIyatuH // 172 / / zrImAnabhayadevo'pi zAsanasya prabhAvanA[m] / pattane zrIkarNarAjye dharaNopAstizobhitaH // 173 / / vidhAya yoganIrodhadhikkRtAparavAsanaH / paraM lokamalaMcakre dharmadhyAnaikadhInidhiH // 174 / / yugmam / / vRttAnto'bhayadevasUrisugurorIdRk satAmarcitaH, kalyANaikaniketanaM kalikalAzailAgravajraprabhaH / bhUyAd durdharadurghaToditatamaHpradhvaMsasUryodayaH, zreyaHzrInilayo layaM dizatu vo brahmaNyanantodaye // 175 / / zrIcandraprabhasUripaTTasarasIhaMsaprabhaH zrIprabhAcandraH sUriranena cetasi kRte zrIrAmalakSmIbhuvA / zrIpUrvarSicaritrarohaNagirau pradyumnasUrIkSito vRttAnto'bhayadevasUrisuguroH zRGgo grahenduprabhaH // 176 / / varakaruNabandhujIvakanRtilakanAlIkarUpavijayazca / zrIpradyumnasujAte sumanazcitraM navakulazrIH // 177 // " iti vikramasaMvat 1334 varSe prabhAcandrAcAryaviracitaH abhayadevaprabandhaH / / 1. pUrvaM kathaiSA iti purAtanaprabandhasaMgrahe pAThaH / / 2. prabhAvakaH... ... yoganIrodhaM dhikRtA' iti purAtanaprabandha saMgrahe pAThaH // Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navAMgIvRttikAra A.bha.zrI abhayadevasUrijI mahArAjanuM jIvanacaritra vikramasaMvat 1334mAM AcAryazrI prabhAcaMdrasUrimahArAje racelo prabhAvakacaritra nAmano graMtha thoDI dattakathAo-karNopakarNa cAlatI AvatI mAhitIothI mizra haze to paNa aitihAsika graMtha tarIke zveta mULa jaina saMghamAM enuM mahattva ghaNuM gaNAya che. emAM judA judA 22 prabaMdho che. temAM pUrvakAlIna aneka aneka zAsanaprabhAvaka pUrvAcAryonA jIvana AdinuM varNana che. Ano gujarAtI anuvAda ItihAsavettA sva. pUd paM. zrI kalyANavijayajI mahArAje karelI aneka carcAothI samRddha prabaMdhAryAlocana sAthe vi. saM. 1987mAM bhAvanagaranI zrI jaina AtmAnaMda sabhA taraphathI prakAzita thayo hato. AnuM punaH prakAzana AcAryazrI municaMdrasUrie karelAM TippaNomAM thoDAM viziSTa sUcano sAthe AcAryazrI oMkArasUri jJAnamaMdira suratathI vikrama saMva 2056mAM thayeluM che. temAMthI A 19mA abhayadevasUri prabaMdhano 50 zrI kalyANavijayajI mahArAje lakhelo anuvAda ApavAmAM Ave che. zrI jinazAsananA alaMkArarUpa, vidvAnone camatkAra pamADanAra tathA sarvanA mugaTa samAna evA zrI abhayadevasUri tamArA kalyANa nimitte thAo. aSTAMgayogane AdaratAM potAnAM aMgano uddhAra karI zrutanA nava aMgane prakAzita karanAra evA te sUri AtmalakSmInA hetu rUpa thAo. mAtapitAnI AgaLa pragaTapaNe bolatAM jema bAlaka pramoda pamADe che, tema bhAre harSa pragaTAvavA mATe huM te AcAryanA caritrane kahIza. sArI AkRti ane rasathI manohara evo zrI mAlava nAme deza che ke je jaMbUdvIparUpa sahakAranA phaLa samAna ane zreSTha varSothI virAjita che. tyAM talavAranA baLathI unnatine pAmanAra, rAjalakSmInA mUlarUpa tathA durujanonA nigrahathI zobhatI evI dhArA nAme nagarI che. tyAM pRthvInuM pAlana karanAra bhoja nAme rAjA hato ke jenI bhujAo vizvanA uddhArane mATe jANe zeSanAganI bIjI be mUrti hoya tevI zobhatI hatI. te nagarImAM lakSmIpati nAme mahAdhanika eka vyavahArI hato ke jenI lakSmIthI parAbhava pAmela kubera kailAsa parvatano Azraya laIne rahyo. ekadA madhyadezanA nivAsI, vedavidyAnA vizAradone potAnA prajJAbaLathI parAsta karanAra, cauda vidyAnA abhyAsI, smRti, itihAsa ane purANamAM pravINa tathA yauvananA udyamathI dezAMtara jovAne mATe nIkaLelA evA zrIdhara ane zrIpati nAme brAhmaNo tyAM AvI caDyA ane pharatAM pharatAM te lakSmIpatinA ghare AvyA, temanI AkRtithI AkarSAIne vyavahArIe bhaktithI temane bhikSA ApI. have tenA gRhanI sanmukha bhIMta para viza lAkha TakAno hisAba lakhAyelo hato, te pratidina pelA brAhmaNo jotA hatA. ema niraMtara jovAthI prajJAnA baLane lIdhe jANe abhyAsa karela hoya tema temane kaMIka sArI rIte te yAda rahI gayuM. evAmAM "rasoyAnI jema mArI pAsethI loko lAbha meLave che ane niSpharanI jema mane to kaMI ApatA nathI. vaLI brAhmaNo paNa mArI mAraphate devatAone AhUti ApIne tRpta Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navAMgIvRttikAra A.bha.zrI abhayadevasUrijI mahArAjanuM jIvanacaritra 9 kare che, paraMtu mane to temanuM dAsatva ja maLe che." ema jANe kopAyamAna thayela hoya tema temanA pratIkArano svIkAra karIne agnie eka ja divasamAM te nagarIne bhasmIbhUta karI dIdhI. eTale bIje divase sarvasvano nAza thavAthI kheda pAmela lakSmIpati pelA hisAbanA dAhathI vizeSa ciMtAtura thaI lamaNe hAtha daIne besI rahyo. evAmAM avasara thatAM te brAhmaNo tenA ghare bhikSA mATe AvyA ane te badhuM baLI gayela joI, viSAda pAmatAM te A pramANe kahevA lAgyA :- "he yajamAna ! tArA para AvI paDela kaSTathI amane bhAre kheda thAya che, paraMtu sarva duHkha karatAM adhika evI sudhAthI ame vyAkuLa chIe, tethI zuM karIe ? vaLI tame AvA zokathI satvahIna jevA kema banI gayA cho ? kAraNa ke tamArA jevA dhIra puruSo saMkaTamAM paNa sattvane mUkatA nathI.' e pramANe temanuM vacana sAMbhaLatAM zreSThI kahevA lAgyo ke - "he bhUdevo ! sAMbhaLolekhanA nAzathI jevuM mane duHkha thAya che, tevuM duHkha dhana, anna ke vastrAdinA baLI javAthI thatuM nathI kAraNa ke lekha baLI javAthI adharmI janomAM dharmane hAni pahoMcADanAra kalaha thavAno saMbhava che, paNa zuM karIe ?' AthI te vipro bolyA- "ame bhikSAcara anya kaMI upakAra karavAne samartha nathI, paraMtu te lekha ame tane kahI batAvIe." eTale bhAre harSa pAmatAM zreSThIe temane potAnI sAme eka sArA Asana para besADyA. kAraNa ke loko svArtha pUranArane avazya mAna Ape che. pachI temaNe zaruAtathI mAMDIne tithi, vAra, nakSatra, varasa, mAsa ane aMka. (rakama) sahita varNa jAtinA nAma ane mUla dravyanI saMkhyA tathA vyAja sahita te lekha buddhibaLathI potAnA nAmanI jema khaDIthI lakhI batAvyo, je patro para lakhI laIne zreSThI ciMtavavA lAgyo ke - "aho ! mArI dayA lAvIne A mArA koI gotradevo AvyA che ke zuM ? ke jemaNe skUlanA vinA barAbara anukramathI patranI apekSA na rAkhatAM potAnA buddhibaLathI samasta lekha mane kahI saMbhaLAvyo." pachI hitane jANanAra zreSThIe bhojana vastrAdi ane bahumAnathI temano atyaMta satkAra karIne temane potAnA gharanA ciMtA karanAra banAvyA. pachI tyAM rahetAM temane zAMta ane jiteMdriya samajIne te vyavahArI vicAravA lAgyo ke - "jo e mArA gurunA ziSyo thAya, to zrIsaMghanA bhUSaNarUpa bane." have sapAdalakSa nAme dezamAM kuccepura (kacerA) nAme nagara che ke je zatruonA mukha upara masIno kucaDo devAne samartha che. tyAM alla rAjAno putra, anvayayukta nAmadhArI bhuvanapAla nAme rAjA rAjya karato hato. tyAM prazamalakSmIthI guNone vRddhi pamADanAra tathA saMsArathI pAra utAranAra evA zrI vardhvamAna nAme AcArya hatA, ke jemaNe siddhAtanA abhyAsathI saMsAranuM satya svarUpa samajIne corAzI caityono tyAga karyo hato. ekadA vihAra karatA vacanarUpa dhArAthI bhavyajanone nava jIvana ApatA megha samAna evA te AcArya dhArAnagarImAM padhAryA. temane Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 navAMgIvRttikAra A.bha.zrI abhayadevasUrijI mahArAjanuM jIvanacaritra padhArela sAMbhaLatAM lakSmInA svAmI evo lakSmIpatizeTha pradyumna ane zAbanI sAthe lakSmIpati (kRSNa) nI jema te baMne brAhmaNone laIne guru mahArAjane vaMdana karavA gayo. tyAM sarva abhigamapUrvaka AcAryane praNAma karI zreSThI ucita sthAne beTho ane te baMne vipro paNa aMjali joDIne tyAM beThA. evAmAM zreSTha lakSaNayukta temanI AkRtine joIne guru mahArAja kahevA lAgyA ke - "emanI asAdhAraNa AkRti sva-parane jItanArI che. tyAM jANe pUrvabhavanA saMbaMdhI hoya tema animeSa locanathI te baMne gurunA mukhane joI rahyA. AthI guru mahArAje temane vrata yogya samajI lIdhA. pachI upadezanA kiraNathI jemanuM aMdaranuM aMdhAruM dUra thayuM che ane pratibodha pAmelA evA te bannene lakSmIpati zeThanI anumatithI gurue dIkSA ApI ane tapanA nidhAna evA temane yoganA vahanapUrvaka siddhAMtano abhyAsa karAvyo. siddhAMtanA abhyAsathI temane yogya jANIne gurue temane sUripada para sthApana karyA. kAraNa ke madhukara sugaMdhI kamaLane ja anusare che. teo jinezvarasUri ane buddhisAgarasUri evA nAmathI prasiddha thayA. eTale guru mahArAje temane vihArane mATe anujJA ApI, ane zikSA ApatAM jaNAvyuM ke "zrIpattana (pATaNa) mAM caityavAsI AcAryo suvihita sAdhuone tyAM rahevA na detAM vighna kare che. zakti ane buddhithI tamAre tenuM nivAraNa karavuM. kAraNa ke A kALamAM tamArA samAna koI prAjJa nathI." eTale "ApanI AjJA amane pramANa che." ema kahIne temaNe gurjarabhUmi tarapha vihAra karyo, ane haLave haLave AnaMdapUrvaka teo pATaNamAM pahoMcyA. tyAM sArA gItArthanA parivAra bo ghare ghare bhamavA lAgyA paNa zuddha upAzraya na maLyo, evAmAM potAnA gurunuM vacana temane yAda AvyuM. have tyAM zrImAna durlabharAja nAme rAjA hato ke je nIti ane parAkramanA zikSaNathI bRhaspatino paNa upAdhyAya thAya tevo hato. tyAM somezvara deva nAme purohita hato. azvinI kumAra jevA te baMne AcAryo tenA ghare gayA. tyAM tenA gharanA dvAra para pitR-devatA saMbaMdhI brAhmatIrthane satyapaNe jANe sthApana karatA hoya tema temaNe dvAra para saMketapUrvaka vedano uccAra karyo eTale devatAnA avasare sAraNInI zuddhipUrvaka caturvedInA rahasyane pragaTa karatA teo purohitanA sAMbhaLavAmAM AvyA. AthI temanA dhvaninA dhyAnamAM jANe staMbhAI gayela hoya tema ekAgra manathI teNe samagra iMdriyonA baLane potAnA baMne karNamAM sthApana karI dIdhuM. pachI te vicArazIla purohite amRta jevA vacanathI saMtuSTa karIne bhaktipUrvaka temane bolAvavA mATe potAnA baMdhune mokalyo, kAraNa ke temanA vacanAmRtathI te bhAre saMtuSTa thayo hato. evAmAM te baMne AcArya gharamAM AvyA. temane jotAM purohite vicAravA lAgyo ke - "A zuM brahmA pote potAnAM be rUpa karIne mane darzana devA Avela che?' ema dhArI teNe Apela bhadrAsanAdikano tyAga karIne teo potAnI zuddha kAMbaLa para beThA, ane veda upaniSada temaja jainAgamanI 1. A somezvara banne AcAryano mAmo thato hato evuM "zAsanaprabhAvaka zramaNa bhagavaMto' bhA. 2 pR.227mAM jaNAvyuM che. Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navAMgIvRttikAra A.bha.zrI abhayadevasUrijI mahArAjanuM jIvanacaritra 11 vANIthI samAnatA prakAzIne AziSa ApatAM bolyA ke- "hAtha, paga ane mana vinA je badhuM grahaNa kare che, cakSu vinA je jue che, karNa vinA je sAMbhaLe che, vizvane je jANe che, paNa tene koI jANI zakatuM nathI evA arUpI ziva te ja jinezvara tamAruM rakSaNa karo." - pachI temaNe punaH jaNAvyuM ke- "veda ane jainAgamano artha samyapha prakAre jANIne ame dayAmAM adhika evA jainadharmano svIkAra karyo che. tyAre purohite temane prazna karyo ke - "tame nivAsa kyAM karyo che ?' eTale temaNe kahyuM ke- "ahIM caityavAsIone lIdhe kyAMya paNa sthAna maLI zakatuM nathI." AthI cAMdanI samAna nirmaLa manavALA te purohite temane rahevA mATe potAnA makAnano upalo bhAga kADhI Apyo. tyAM teo potAnA parivAra sahita rahyA ane bhikSAnA beMtAlIza doSa tathA gRddhirahita, temaja navakoTie zuddha lAvela AhArano temaNe upayoga karyo. pachI bapore purohite yAjJika, smArTa ane dIkSita agnihotrIone temanI pAse bolAvyA, tyAM temanI parIkSAthI teo saMtuSTa thayA. ema brahmAnI sabhAnI jema vidyAvinoda cAlI rahyo che, evAmAM caityavAsIonA puruSo tyAM AvI caDyA. temaNe AvIne jaNAvyuM ke - "tame satvara nagaranI bahAra cAlyA jAo. kAraNa ke caityabAhya zvetAMbarone ahIM sthAna maLatuM nathI." ema sAMbhaLatAM purohita kahevA lAgyo ke- "rAjasabhAmAM e vAtano nirNaya karavAno che." eTale temaNe AvIne purohitanuM kathana potAnA uparIone nivedana karyuM. AthI prabhAte teo badhA sAthe maLIne rAjA pAse gayA, te vakhate purohita paNa tyAM Avyo, ane teNe rAjAne jaNAvyuM ke- "he deva ! be jaina muni potAnA pakSamAM sthAna na pAmatAM mArA ghare AvyA, eTale guNagrAhakapaNAthI meM temane mArA ghare Azraya Apyo. evAmAM A caityavAsIoe bhaTTaputrone mArI pAse mokalyA. mATe A bAbatamAM mArI kaMI gaphalata ke anucitatA thaI hoya, to Apa mane ucita daMDa karo.' e pramANe sAMbhaLI sarva darzanomAM samAna dRSTi rAkhanAra rAjA hasIne kahevA lAgyo ke "koI paNa dezathI AvelA guNIjano mArA nagaramAM rahe, teno tame zA mATe aTakAva karo cho ? temAM doSa zo dekhAya che ?' ema rAjAe pUchavAthI te caityavAsIo bolyA ke- "he rAjeMdra ! sAMbhaLo pUrve dhanuSya samAna utkaTa ane zreSTha (cAvaDA) vaMzamAM vanarAja nAme rAjA thayo. tene bAlyAvasthAmAM nAgaeNdra gaccharUpa pRthvIno uddhAra karavAmAM varAha samAna evA zrI devacaMdrasUrie ucherIne moTo karyo. vaLI paMcAzraya nAmanA sthAnamAM rahela caityamAM vasatAM temaNe ahIM navuM nagara vasAvIne tene rAjya ApyuM, temaja vanarAjavihAra nAme tyAM caitya sthApana karyuM. vanarAje kRtajJapaNAthI guruno bhAre Adara satkAra karyo. te vakhate zrI saMghe rAjA samakSa evI vyavasthA karI ke- "saMpradAyanA bhedathI laghutA na thAya te mATe caityagacchavAsI yatione Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 navAMgIvRttikAra A.bha.zrI abhayadevasUrijI mahArAjanuM jIvanacaritra saMmata hoya, te muni ahIM rahI zake. paNa temane saMmata na hoya tevA munio A nagaramAM AvIne rahI na zake. to he rAjan ! pUrvaja rAjAonI vyavasthA pAzimAtya rAjAoe mAnya rAkhavI joIe. AvI sthiti che, mATe have tame Adeza karo te pramANe karIe." tyAre rAjAe jaNAvyuM ke - "pUrva rAjAonA niyamane ame dRDhatAthI pALIe chIe, paraMtu guNI janonI pUjAnuM ullaMghana ame karavAnA nathI. tamArA jevA sadAcAraniSTha puruSonI AziSathI rAjAo potAnA rAjyane AbAda banAve che, temAM koI jAtano saMzaya nathI. to amArA uparodhathI emane nagaramAM rahevAnuM tame kabUla rAkho." ema sAMbhaLatAM temaNe rAjAnuM vacana mAnya rAkhyuM. evAmAM purohita kahevA lAgyo ke - "he svAmin ! emanA Azraya mATe Apa pote nivAsabhUmi Apo." A vakhate jJAnadeva nAme zaiva darzanano pUjya puruSa tyAM Avyo ke je moTA akSare phUrasamudra birUdane dhAraNa karato hato. eTale rAjAe abhyatyAnapUrvaka satkAra karIne tene potAnA Asana para besAryA pachI jaNAvyuM ke - "he prabho ! Aje tamane kaMIka nivedana karavAnuM che, te e ke jaina munio ahIM AvelA che, temane upAzraya Apo. tyAre te zaivadarzanI hasatA mukhe kahevA lAgyo ke - "niSpApa guNI janonI tame avazya pUjA karo. amArA upadezanuM e ja phaLa che. bAlabhAvano tyAga karI parama padamAM sthira thanAra ziva e ja jina che. darzanomAM bheda rAkhavo e mithyAmatinuM lakSaNa che. nistuSa DAMgaranI dukAnonA madhya bhAgamAM rahela ane tripuruSanA devAlaya pAse AvelI evI bhUmi purohita IcchAnusAra upAzrayane mATe laI le. temAM sva-para pakSathI thatA samasta vipnanuM huM nivAraNa karIza." eTale purohite te vAtano svIkAra karIne tyAM upAzraya karAvyo. tyArathI vasati (upAzraya) nI paraMparA cAlu thaI, kAraNa ke mahApuruSoe je sthApana karela hoya, te vRddhi pAme che, temAM kaMI saMzaya nathI. tyAM zrI buddhisAgarasUrie "ATha hajAra zloka pramANa buddhisAgara nAmanuM navuM vyAkaraNa racyuM. have ekadA vihAra karatA zrI jinezvarasUri punaH dhArA nagarImAM padhAryA, kAraNa ke tevA puruSaratnonuM darzana puNyavaMta jano ja pAmI zake. tyAM traNa puruSArthathI AbAda evo mahIdhara nAme zreSThI hato ke je potAnA dhananI saMkhyA sivAya sarvatra vicakSaNa hato. dhanadevIthI utpanna thayela abhayakumAra nAme te zeThano putra hato ke jenA guNagAna karavAmAM zeSanAga paNa samartha na hato. te puNyavAna zreSThI potAnA putra sahita, AcArya mahArAjane vaMdana karavA gayo. 1. A vyAkaraNa atyAre pUrNa rUpe maLatuM nathI. paraMtu, enI prazastimAM (patra 168) graMthapramANa sAta hajAra zloka pramANa ane vi.saM.1080mAM racanA thayAnuM jaNAvyuM che. zrIvikramAdityanarendrakAlAt sAzItike yAti samAsahasre / zrInAvAtipure tAdya dRSya mA sarasadAva56 zA ('kathAkoSa' prastAvanA pR.9) Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navAMgIvRttikAra A.bha.zrI abhayadevasUrijI mahArAjanuM jIvanacaritra tyAM saMsAranI asAratAne jaNAvanAra caturvidha dharma teNe gurunA mukhathI sAMbhaLyo. gurunA upadezathI abhayakumArane vairAgya utpanna thavAthI saMyama levAne utsuka thatAM teNe potAnA pitAnI anumati mAgI. zreSThIe anujJA ApatAM guru mahArAje abhayakumArane dIkSA ApI. pachI teNe grahaNa ane AsevanArUpa baMne zikSA grahaNa karI, ane siddhAMtano abhyAsa tathA tenuM ciMtavana karatAM mahAkriyAniSTha evA te muni zrI saMgharUpa kamaLane vikAsa pamADavAmAM bhAskara samAna zobhavA lAgyA. eTale zrI vardhamAnasUrinA AdezathI jinezvarasUrie guNanA nidhAna evA te munine AcArya padavI ApI ane zrImAna abhayadevasUri evuM temanuM nAma rAkhyuM. pachI yazanI sAthe haLave haLave vihAra karatA zrI abhayadevasUri palyapadra nagaramAM AvyA. tyAM vardhamAnasUri AyuSya samApta thatAM anazana laIne svarge gayA. evAmAM te vakhate dubhikSano upadrava thatAM dezanI durdazAne laIne siddhAMta tathA tenI vRttino uccheda thavA lAgyo, temAM je kaMI sUtra rahyA, temAM prekSAnipuNa munione paNa zabdArtha durbodha thaI paDyo. A badhI sthiti upasthiti thaI, tevAmAM ekadA ardharAtre dharmadhyAnamAM sAvadhAna ane magna rahelA zrI abhayadeva munIzvarane namaskAra karIne zAsanadevI kahevA lAgI ke - pUrve koTyAcArya evA nAmathI prasiddha zrIzIlAMka nAmanA niSpA5 AcArye agIyAra aMganI vRtti banAvI che. temAM kAlane laIne be aMga vinA badhA viccheda gayA che. mATe saMghanA anugrahathI have tenI vRtti racavAno udyama karo.' tyAre AcArya bolyA - "he mAtA ! huM alpamati jaDa mAtra chuM. zrI sudharmAsvAmIe banAvela graMtho jovAnI paNa mArAmAM buddhi nathI. evA ajJapaNAthI kyAMya utsutra kahevAI jAya, to mahApApa lAge. prAcIna AcAryoe tevA pApanuM phaLa anaMta saMsAranuM bhramaNa batAvela che. vaLI tamArI vANI paNa alaMghanIya che. mATe Adeza karo, huM zuM karuM ?" ema mananI vyAmUDhatAthI kaMIka uttara sAMbhaLavAnI IcchAthI te mauna rahyA. evAmAM devI kahevA lAgI ke "he sujJa ziromaNi ! siddhAMtanA artha vicAramAM, huM vinA ciMtAe kahuM chuM ke tArAmAM yogyatA che, ema huM mAnuM chuM. tema karatAM kadAca saMdeha paDe to mane pUchajo, huM sImaMdhara svAmI bha. pAse jaIne te pUchI AvIza. mATe dhIraja dharIne teno prAraMbha karo. mArA vacanamAM zaMkA lAvIza nahIM. smaraNa mAtrathI huM ahIM AvIne hAjara thaIza. A saMbaMdhamAM huM tamArA caraNanA zapatha lauM chuM." e pramANe sAMbhaLatAM abhayadevasUrie te duSkara kAryano paNa svIkAra karyo, ane graMtha saMpUrNa na thAya, tyAM sudhI AyaMbila karavAnI pratijJA lIdhI. pachI nave aMganI vRttio temaNe vinA kleze saMpUrNa karI ane devIe paNa je pUrve pratijJA karI hatI, te pramANe teno nirvAha karyo.. te vRttione yuddha mahAzrutadharoe zuddha karI, eTale zrAvakoe te pustakonuM lekhana zaru karAvyuM. Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 navAMgIvRttikAra A.bha.zrI abhayadevasUrijI mahArAjanuM jIvanacaritra evAmAM eka vakhate zAsanadevIe ekAMtamAM abhayadevasUrine vinaMti karI ke - "he prabho! prathama prati mArA dravyathI karAvajo." ema kahI potAnI jyotithI daSTi AMjI nAMkhatuM, tyAM eka suvarNanuM bhUSaNa samavasaraNa upara mUkIne devI adazya thaI gaI. pachI munio gocarIthI AvyA, eTale sUryanA biMba samAna te AbhUSaNa temanA jovAmAM AvyuM. te jotAM maMtramugdha banelA temaNe AcArya bha.ne pUchyuM. tyAre harSa pAmatAM gurumahArAje te badho vRttAMta temane kahI saMbhaLAvyo. pachI tyAM zrAvakone bolAvyA ane gurue temane te bhUSaNa batAvyuM. paraMtu tenuM mUlya na jANatAM te zrAvako pattana (pATaNa) mAM gayA. tyAM ratnaparIkSakane temaNe te bhUSaNa batAvyuM. eTale tenuM mUlya na karI zakavAthI temaNe paNa evo abhiprAya Apyo ke - "ahIM bhImarAjAnI AgaLa A AbhUSaNa mUko te Ape eTaluM enuM mUlya samajavuM. ame enI kiMmata AMkI zakatA nathI." AthI jANe snehathI iMdra bheTa mokalAvela hoya tema te bhUSaNa zrAvakoe rAjA AgaLa dharyuM ane teno vRttAMta kahI saMbhaLAvyo. jethI rAjA saMtuSTa thaIne kahevA lAgyo ke "te tapasvInI vastu mUlya vinA huM laI zakuM tema nathI." tyAre zrAvakoe jaNAvyuM ke - "he svAmin ! enuM mUlya ApanA mukhe ja thaze ane je Apa Apo, te amane pramANa che." eTale rAjAe bhaMDArI pAsethI temane traNa lAkha dramma (TakA) apAvyA. pachI temaNe tenA pustako lakhAvIne AcArya mahArAjane arpaNa karyA. temaja pATaNa, tAmralimI, AzApallI ane dhavalakka nAmanA nagaramAM corAzI catura ane zrImaMta zrAvako hatA ke je dharmavAsanAthI nirmaLa AzayavALA hatA, temaNe pratyeka aMgavRttinA pustaka lakhAvIne AnaMdapUrvaka AcAryane ApyAM. eTale sudharmAsvAmIe batAvela ISTa tattvarUpa tALAnI kuMcI samAna temaNe banAvela nave aMganI vRttio e pramANe pravartamAna thaI. pachI saMyamayAtrA nimitte AcAryazrI dhavalakka nagaramAM padhAryA. kAraNa ke sthAnomAM apratibaMdha e ja siddhAMta-upAsanAnuM lakSaNa che. evAmAM AMbilanuM tapa karatAM, rAtre niraMtara jAgaraNa karatAM ane atiparizrama AdikAraNathI AcArya mahArAjane duSTa raktadoSa lAgu paDyo.' te vakhate IrSALu loko kahevA lAgyA ke- "usUtranA kathanathI kupita thayelA zAsanadevoe vRttikArane koDha utpanna karyo che. e pramANe sAMbhaLatA zokathI vyAkuLa thayelA ane potAnA aMtaramAM paralokane IcchatA evA temaNe rAtre dharaNendranuM dhyAna karyuM. tyAM sattvakasoTInA pASANatulya evA temaNe tarata svapramAM potAnA dehane cATatA nAgendrane joyo. AthI temaNe vicAra karyo ke - "kAlarUpa A vikarAla sarSe mArA zarIrane cATela che, tethI mAruM AyuSya kSINa thayuM lAge che, to have anazana AdaravuM e ja mane yogya che. e pramANe ciMtavatAM bIje divase svapramAM dharaNeDhe AvIne temane kahyuM ke - "meM tamArA dehane cATIne rogane dUra karyo che." 1. vidhi tIrthakalpa (kalpa 59), gaNadharasArdhazataka (pR.13-14) ane upadezasatatikA (2-11) pramANe tIrthasthApanA dvArA roganivAraNa thayA pachI TIkAo lakhI. Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navAMgIvRttikAra A.bha.zrI abhayadevasUrijI mahArAjanuM jIvanacaritra 15 ema sAMbhaLatAM guru bolyA ke -"mRtyunA bhayathI ke rogane lIdhe mane kheda thato nathI, paraMtu pizunA loko je apavAda bole che, te mArAthI sahana thaI zakatuM nathI." tyAre dharaNedra kahevA lAgyo ke - "e bAbatamAM tamAre adhIrAI-kheda na karavo. have Aje dInatA tajIne jinabiMbanA uddhArathI tame jainazAsananI prabhAvanA karo. zrIkAMtAnagarInA dhaneza zrAvaka, vahANa laIne samudramArge jatAM tenA vahANane tyAMnA adhiSThAyaka devatAe staMbhAvela hatuM. AthI zreSThIe tenI pUjA karatAM te vyaMtare vyavahArIne Apela upadezathI te samudranI bhUmimAMthI bhagavaMtanI traNa pratimA teNe bahAra kADhI. temAMnI eka pratimA teNe cArUpa gAmamAM sthApana karI, jethI tyAM tIrtha thayuM. bIjI bha. ariSTaneminI pratimA pATaNamAM AmalIvRkSanA mULamAM prAsAdamAM sthApana karI. trIjI pratimA staMbhana gAmamAM seTikA nadInA taTapara vRkSaghaTAnI aMdara bhUmimAM sthApana karela che. te zrI pArzvanAtha bha.nI pratimAne pragaTa karo. kAraNa ke tyAM e mahAtIrtha thavAnuM che. vaLI pUrve vidyA ane rasasiddhimAM bhAre pravINa evA nAgArjune bhUmimAM rahela biMbanA prabhAvathI rasanuM staMbhana karyuM ane tethI teNe tyAM staMbhanaka nAmanuM gAma sthApana karyuM, tethI tamArI paNa pavitra kIrti acaLa thaze. anya janonA jovAmAM na Ave tema vRddhAnA rUpe eka devI tathA eka zveta zvAna tyAM mArga batAvanAra raheze." e pramANe kahIne dharaNaMdra aMtardhAna thaI gayA. pachI saMtuSTa thayela AcArye rAtrino badho abhuta vRttAMta zrIsaMghane kahI saMbhaLAvyo. je sAMbhaLatAM bhAre harSita thayelA dhArmika jano te vakhate yAtrAe javAne taiyAra thayA ane navase gADAo tyAM cAlatA thayAM. zrAvakothI anusarAtA AcArya deva vRddhA ane zvAnanI pAchaLa tRNa ane kAMTAthI chavAyelA mArge dhIre dhIre cAlyA. ema AgaLa cAlatAM saMgha jyAre seTikA nadInA kinAre Avyo, tyAre vRddhA ane zvAna adRzya thaI gayA. eTale e nizAnIthI saMgha tyAM rahyo ane AcArya mahArAje AgaLa jaIne govALone pUchayuM ke- "ahIM tamAre kaMI pUjanIya che ?' tyAre temAMno eka govALa kahevA lAgyo ke - "he prabho ! sAMbhaLo - A pAsenA gAmamAM mahIsala nAme mukhya paTela che. tenI kALI gAya ahIM AvIne potAnA sarva AMcaLathI dUdha jhare che. eTale ahIM khAlI thaIne ja te ghare jAya che ane tyAM dohavAmAM AvatAM mahAkaSTathI alpa dUdha paNa te ApatI nathI, tenuM kAraNa kaMI samajAtuM nathI.' ema kahIne temaNe tyAM AcAryane kSIra batAvyuM. eTale pAse besIne teo prAkRta gAthAothI zrI pArzvanAthanuM stotra kahevA lAgyA. tyAM nAsikAnA agrabhAge dRSTi sthApana karIne niyatiya ItyAdi batrIza gAthAonuM teo stavana bolyA. tyAM haLave jANe prabhunuM pratibiMba hoya tevuM zrI pArzvanAtha bhagavaMtanuM tejasvI biMba pragaTa thayuM. eTale saMgha sahita AcArya mahArAje tarata tene vaMdana karyuM, jethI samasta roga tarata dUra thayo ane temano deha kanaka samAna tejasvI bhAsavA lAgyo. Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 navAMgIvRttikAra A.bha.zrI abhayadevasUrijI mahArAjanuM jIvanacaritra te vakhate catura ane bhAvika zrAvakoe gaMdhodakathI prabhubiMbane havarAvIne karparAdikanA vilepanathI tenI pUjA karI. pachI temaNe ujjavaLa paDadAthI te biMbapara chAyA karI ane tyAM zrIsaMghe anivArita dAnazALAmAM badhA grAmyajanone bhojana karAvyuM. vaLI prAsAda karAvavA mATe zrAvakoe tyAM dravya ekaThuM karyuM. temAM kleza vinA eka lakSa dravya tarata thaI gayuM, temaja grAmyajanoe bhUminI anumati ApI. pachI zrI Amezvara nAmanA zrImalavAdi AcAryanA ziSya je ati buddhimAna hatA temane mahiSapurathI zrAvakoe bolAvyA. maMdiranA kArya mATe vicakSaNa evA temane niyukta karyA. emaNe caityanuM kAma zarU karyuM ane alpa kALamAM temaNe te kAma saMpUrNa karyuM. te kAmanA mukAdama tarIke temano nitya eka dramma temaja bhojana mATe eka karSa ghI tathA eka mANuM cokhA pagAra nakkI karyo. teNe gocarI vahorI bhojana karIne bacAvela dravya vaDe caityamAM potAnA nAmanI eka devakulikA karAvI ke je adyApi tyAM vidyamAna dekhAya che. pachI zubha muhUrta AcArya mahArAje tyAM biMbanI pratiSThA karI. te divase rAtre dharaNeDhe AvIne temane jaNAvyuM ke - "mArA vacanathI tame e stavanamAMthI be gAthA gopavI dyo, kAraNa ke tenA pAThathI keTalAka puNyahIna janone mAre pratyakSa thavuM paDaze." A tenA AdezathI adyApi te stuti trIza gAthAnI che ane te bhaNatAM gaNatAM puNyazALI janonA atyAre kSudra upadravono nAza kare che. tyArathI e tIrtha manovAMchita pUranAra ane roga, zokAdi duHkharUpa dAvAnaLane zAMta karavAmAM megha samAna pravartamAna thayuM. vaLI janmakalyANakanA mahAmahotsavamAM Aje paNa prathama dhavalakkanA mukhya zrAvaka jaLakaLaza laIne bhagavaMtane snAna karAve che. tyAM biMbanA AsananA pAchaLanA bhAgamAM AvI akSarapaMkti pUrve lakhavAmAM Avela che, ema lokomAM saMbhaLAya che ke - zrInaminAthanA tIrthamAM 2222 varSa gayA pachI gauDadezanA ASADa nAmanA zrAvake traNa pratimA karAvI hatI. zrImAna jinezvarasUri tathA zrIbuddhisAgarasUri cirakALa AyuSya pALI prAMte anazana karIne svarge gayA. vaLI zrImAna abhayadevasUri zAsananI prabhAvanA karatA ane dharaNendranI upAsanAthI zobhatA te karNa rAjAnI rAjadhAnI pATaNamAM yoganirodhathI vAsanAne parAsta karI, dharmadhyAnamAM ekatAna lagAvIne devaloka gayA. e pramANe sajjanone mAnanIya, kalyANanA ekasthAnarUpa, kalikAlarUpI, parvatane bhedavAmAM vaja samAna, durdhara ajJAnarUpa aMdhakArano nAza karavAmAM sUryodaya samAna evuM zrIabhayadevasUrinuM caritra tamArA kalyANa ane lakSmIne vRddhi pamADanAra thAo, tathA anaMta udayarUpa parama brahmaAtmajJAnamAM lIna banAvo. zrIcaMdraprabhasUrinA paTTarUpa sarovarane viSe rAjahaMsa samAna tathA zrIrAma ane lakSmInA putra evA zrIprabhAcaMdrasUrie potAnA manapara letAM zrI pradyumnAcArye saMzodhana karela pUrvarSionA caritrarUpa rohaNAcalane viSe zrIabhayadevasUrinA caritrarUpa A ogaNIzamuM zikhara thayuM. Iti zrI abhayadevasUri prabaMdha." Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . navAMgIvRttikAra A.bha.zrI abhayadevasUrijI mahArAjanuM jIvanacaritra 17. prabaMdha paryAlocana (lekhaka - paM.zrI kalyANavijayajI mahArAja) : A abhayadevanI kathAno prAraMbha bhojarAjAnA samayathI thAya che. bhojanA rAjatva kAlamAM dhArAmAM eka zrImanta zeTha vasato hato, ke jenuM nAma "lakSmIpati' hatuM. e ja lakSmIpatine tyAM rahela madhyadezanA kRta brAhmaNanA putra zrIdhara ane zrIpati nAmanA be vidvAna juvAna brAhmaNoe AcArya vardhamAnasUri pAse dIkSA lIdhI ane muni jinezvara ane muni buddhisAgara nAmathI prasiddha thayA hatA. vardhamAnasUri pUrve kUrcapara (kUcerA)nA caityavAsI AcArya hatA. 84 jina maMdiro emanI nizrAmAM hatAM, paNa temaNe caityavAsano tyAga karI suvihita mArgano svIkAra karyo hato. A vakhate pATaNamAM caityavAsIonuM prAbalya hatuM, te eTalA sudhI ke temanI saMmati sivAya suvihita sAdhu pATaNamAM rahI zakatA nahotA, AcArya vardhamAnasUrie potAnA ziSya jinazvarasUri ane buddhisAgarane tyAM mokalIne pATaNamAM suvihita sAdhuono vihAra ane nivAsa cAlu karAvavAno vicAra karyo ane potAnA ukta baMne ziSyone pATaNa tarapha vihAra karAvyo. A jinezvara ane zrI buddhisAgara pATaNamAM gayA. paNa tyAM temane utaravA mATe upAzraya maLyo nahi,badhe pharIne teo tyAMnA somezvara nAmanA purohitane tyAM gayA ane potAnI vidvattAno paricaya ApI purohitanA makAnamAM rahyA. jyAre caityavAsIone e samAcAra maLyA to potAnA niyukta puruSo dvArA temane pATaNa choDI javA jaNAvyuM, paNa purohite kahyuM ke A bAbatano nyAya rAjasabhAmAM thaze, AthI caityavAsIoe rAjAnI mulAkAta lIdhI te vanarAjanA samayathI pATaNamAM sthapAyela caityavAsIonI sArvabhauma sattAno ItihAsa samajAvyo. je uparathI pATaNano nRpati durlabharAja paNa lAcAra thayo ane potAnA uparodhathI e sAdhuone ahIM rahevA devA mATe Agraha karyo je vAta caityavAsIoe mAnya karI. e pachI purohite suvihita sAdhuonA upAzraya mATe rAjAne prArthanA karI, rAjAe e kAmanI bhalAmaNa potAnA guru zaivAcArya jJAnadevane karI je uparathI bhAtabajAramAM yogya jamIna prApta karIne purohite tyAM upAzraya karAvyo, tyAra pachI suvihita sAdhuone mATe vasatio thavA mAMDI. buddhisAgarasUrie jAlora-mAravADamAM rahIne saM.1080mAM buddhisAgara' nAmanuM navuM vyAkaraNa banAvyuM ke jenuM zloka pramANa 7000 jeTaluM che. kALAntare jinezvarasUrie dhArAnagarI 1. kharataragacchanI baha6 gurnAvalImAM ane dAnasAgara jJAnabhaMDAra (bikAnera)nI hastalikhita gurnAvalImAM A prabaMdhanI ghaTanAomAM keTaloka taphAvata che. juo, jaina dharmakA maulika ItihAsa bhA.4 pR.141thI. 2. ahIM prabaMdhamAM ATha hajAra zloka pramANa jaNAvyuM che. paraMtu graMthakAre vyA.nI prazastimAM 7000 jaNAvyuM che. atyAre apUrNa maLatAM A vyAkaraNanA "zabdalakSyalakSma' "paMcagraMthI' nAmo paNa che. A jinezvarasUrie paNa lIlAvaIkahA, kathAnakakoza, paMcaliMgI pra., SaTrasthAna pra.va. racyA che. Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 navAMgIvRttikAra A.bha.zrI abhayadevasUrijI mahArAjanuM jIvanacaritra tarapha vihAra karyo ane tyAMnA rahevAsI dhanadeva zeThanA putra abhayakumArane dIkSA ApIne abhayadeva nAme potAnA ziSya karyA, ane yogyatA prApta thatAM vardhamAnasUrinA AdezathI AcArya pada ApIne temane saM.1088mAM A abhayadevasUri banAvyA. vardhamAnasUrinA svargavAsa pachI abhayadevasUri patyapadrapura (pacapadarA) tarapha gayA, te samaye durbhikSanA kAraNe siddhAnta chinnabhinna thavA uparAnta tenI TIkAo ke je pUrve zIlAcArya nAmanA AcAryo banAvI hatI temAMthI paNa pahelA be aMgasUtronI TIkAone choDIne bAkInI badhI nAza pAmI hatI, AthI badhAM sUtro kaThina kUTa jevAM thaI paDyAM hatAM, A viSayamAM abhayadevasUrine zeSa nava aMgonI TIkAo banAvavAno zAsanadevIno Adeza thayo ane temaNe te pramANe ThANAMgaAdi nava sUtronI TIkAo banAvI, je zrutadharoe zuddha karI pramANa karI. te pachI zrAvakoe te TIkAonI prata lakhAvI. pATaNa, khaMbhAta, AzAvala, dhavalakA Adi nagaromAM 84 zrAvakoe 84 nakalo karAvIne AcAryone bheTa karI. kahe che ke A navIna TIkAonI pahelI prata potAnA taraphathI lakhavA mATe zAsanadevIe kharca mATe potAnuM eka bhUSaNa ApyuM hatuM, je pATaNa jaI bhImarAjAne bheTa karatAM rAjAe tenA badalAmAM 3 lAkha dramma ApyA hatA. A TIkAo banAvyA pachI A. abhayadeva dhoLakA gayA hatA, jyAM temane lohIvikAranI bImArI thaI hatI, paNa dharaNendranA pasAyathI te pAchaLathI maTI gaI hatI. thAMbhaNA gAma pAse seDhI nadIne kAMThe zrI pArzvanAtha bha.nI pratimA pragaTa karIne A. abhayadeve staMbhanatIrthanI (ji.kheDA tA.ANaMda) sthApanA karI hatI. pATaNamAM karNa rAjAnA rAjyakALamAM A. abhayadevasUri svargavAsa pAmyA. A. abhayadeva eka prAvanika puruSa hatA. emaNe navAMgavRtti uparAnta paMcAzakaAdi aneka prakaraNa grantho upara vivaraNo lakhyAM che. ane AgamaaSTottarI Adi prakaraNonI racanA karI che.' emanA guru A. jinezvarasUri jyAre pahelIvAra pATaNamAM gayA tyAre pATaNamAM durlabharAjanuM rAjya hovAnuM prabandhakAra lakhe che. A. jinadattasUri Adi kharataragacchIya AcAryo paNa gaNadhara sArdhazataka AdimAM te vakhate pATaNamAM durlabharAjanuM rAjya batAve che paNa kharatara gacchavALAo e prasaMga saM.1084mAM banyAnuM lakhe che te barAbara jaNAtuM nathI, kAraNa ke saM.1084mAM pATaNamAM durlabharAjanuM nahi paNa bhImadevanuM rAjya hatuM. 1. aupapAtika upAMga para TIkA, prajJApanA tRtIyapada saMgrahaNI, paMcanigraMthI, chaThTho karmagraMtha mahAvIraWvo vagere maLI kula 60000 zlokapramANa sarjana teoe karyuM che. "zrataratnaratnAkara'mAM "mahAvIratthavo, prasiddha thayela che.' 2. "pichI paTTAvatIyA~ vAdra-vivA ke saMvata to tarata dugA mitatA hai ? vi.saM.2024 gaura Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navAMgIvRttikAra A.bha.zrI abhayadevasUrijI mahArAjanuM jIvanacaritra 19 A prabandhamAM cAvaDA vanarAjane bAlyAvasthAmAM Azraya ApanAra paMcAsaranA caityavAsI AcArya devacandrasUri batAvyA che, jyAre bIjA ghaNA prabandhomAM vanarAjanA AzrayadAtA A. zIlaguNasUri lakhela che, A eka virodha jaNAze paNa vAstavamAM virodha jevuM jaNAtuM nathI, kemake A. devacaMdra e zIlaguNasUrinA paTTadhara ziSya hatA tethI vanarAjane ucheravAnA kAmamAM emaNe A vizeSa lakSya rAkhyuM haze ane A kAraNe e paNa vanarAjanA pAlaka ja gaNAya. prabandhanA lekha pramANe A abhayadevanA samayamAM nava aMgasUtro upara koI TIkA nahotI rahI tethI A abhayadeve navI TIkAo banAvI, paNa A abhayadevasUrinA potAnA ja lekha pramANe te vakhate sUtro upara prAcIna TIkAo vidyamAna hatI. dAkhalA tarIke A.abhayadevasUri bhagavatInI TIkAmAM bhagavatI upara te vakhate be prAcIna TIkAo hovAnuM lakhe che. e ja pramANe bIjA sUtro upara paNa te samaye TIkAo vidyamAna hovAnA temanA ullekho che, A paristhitimAM kAlavazAta TIkAonA nAzathI A abhayadeve zAsanadevInA AdezathI navI TIkAo banAvI e hakIkata daMtakathA mAtra Thare che. prabandhanA lekhano bhAva vicAratAM A abhayadeve patyapadranagara (pacapadarA-mAravADa) mAM gayA pachI e TIkAo banAvI hatI, prabandhanA bIjA ullekhothI paNa e TIkAo pATaNanI bahAra banelI siddha thAya che paNa A. abhayadevanA potAnA lekhathI e hakIkata viruddha kare che, kAraNa ke temaNe aneka sthaLe e TIkA pATaNamAM banAvyAno ullekha karyo che ane pATaNanA saMghanA agresara droNAcArya pramukha vidvAnoe e TIkAonuM saMzodhana karyAnuM te lakhe che. devIe Apela AbhUSaNa bhImarAjAne bheTa karavA ane teNe traNa lAkha dramma ApavA saMbaMdhI hakIkta paNa kevaLa daMtakathA jaNAya che. kAraNa ke bhImadeva saM.1120 athavA 1121mAM paralokavAsI thaI gayo hato, jyAre badhI TIkAo saM.1120 thI 1128 sudhImAM banI hatI ema TIkAonA antamAM Apela saMvato uparathI siddha che. dUsarA hai saM.1080 / isameM 1024 kA ullekha to sarvathA bhrAnta hai kyoM ki usa samaya pATaNameM to durlabharAjake prapitA malarAjakA rAjya thA / zAyada darlabharAjakA to usa samaya janma bhI nahIM haA thA / dasarA, jo 1080 kA saMvatakA ullekha hai vaha bhI ThIka nahIM hai / kyoMki nizcita aitihAsika pramANoMke AdhAra para yaha sthira huA hai ki durlabharAjakI mRtyu saM.1078 meM ho cukI thI / 1080 meM to usake putra bhImadevakA rAjya pravartamAna thA / isake viruddhameM eka aura pramANa jinezvarasUrikA svayaMkRta ullekha bhI vidyamAna hai / saM.1080 meM to jinezvarasUri, jaisA ki Upara batAyA jA rahA hai, mAravADa ke jAvAlipura (jAlora) meM the jaba unhone apanI hAribhadrIya-aSTakagraMthakI TIkA racakara samApta kI thI / ataH usa vAda-vivAda kA durlabharAjake samayameM arthAt 1078 ke pahale aura saM.1066 ke bIcake kisI samayameM honA hI mAnanA yu isaMta sata re !" zrI jinavijayajI "kathAkoSa prakaraNa'nA prAraMbhamAM pR.8 TippaNa. Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 navAMgIvRttikAra A.bha.zrI abhayadevasUrijI mahArAjanuM jIvanacaritra prabandhakAra zIlAcAryanuM ja bIjAnuM nAma koTyAcArya jaNAve che, paNa AmAM koI aitihAsika pramANa jaNAtuM nathI, vidvAna zodhakoe e saMbaMdhamAM anusandhAna karavAnI jarUra che. A abhayadeva seDhI nadIne kAMThe pratimA pragaTAvavA gayA te vakhate sAthe 900 gADAM hatAM, pratimA sthApana yogya daherAsara mATe tyAM TIpa karIne 100000 eka lAkha dramma ekaThA karyA hatA ane caityanuM kAma zarU karAvIne te kAmakAjanA adhyakSa tarIke mahesANAvAsI malavAdinA ziSya Aprezvarane bhojana ane rojano 1 drama TharAvIne kAma karyA hatA. Agrezvare AhAra bhikSAvRttithI calAvI dravya bacAvyuM ane te vaDe potAnA nAmanI eka daherI banAvI hatI. A uparathI jaNAya che ke pagArathI nokarI karavAnI hada sudhI caityavAsIo pahoMcI gayA hatA. prabandhamAM A abhayadevasUrinA svargavAsano saMvata Apyo nathI mAtra eTaluM ja lakhyuM che ke "teo pATaNamAM karNarAjAnA rAjyamAM paralokavAsI thayA.A vAkyano be prakAre artha thaI zake, pahelo e ke- "karNanA rAjyakAlamAM teo pATaNamAM svargavAsa pAmyA' bIjo artha e thAya ke "je samaye karNarAja pATaNamAM rAjya karato hato te vakhate teo svargavAsa pAmyA" paNa kharataragacchanI paTTAvalIomAM A. abhayadevasUrino svargavAsa kapaDavaMja gAmamAM hovAno lakhe che ethI ApaNe ahIM bIjA prakArano artha grahaNa karavo yogya lAge che. paTTAvalIomAM A abhayadevasUrino svargavAsa saM.1135mAM ane bIjA mata pramANe saM.1139mAM hovAno lekha che. [eka mahattvanI noMdha : hamaNAM IsvIsana 2004mAM jayapura (rAjasthAna)nI prAkRta bhAratI akAdamI taraphathI prAkRta bhAratI puSpa 161 rUpe prakAzita thayelA ravaratararAcha vA vRdan tidAsa mAM pR0 15mAM nIcenI mahattvanI TippaNI chapAyelI che je khAsa dhyAnamAM levA jevI che. ___ vartamAna meM staMbhanakapura khaMbhAta ko mAnate haiM para vahAM to samudra meM mahI nadI sammilita hotI hai| ataH kheDA ke nikaTa seDhI nadI ke tIra para basA huA maujuda thAMbhaNa nAmaka grAma hI staMbhanakapura samajhanA cAhiye jahAM bhagavAna pArzvanAtha kI pratimA pragaTa huI thI.] 1. vizeSa mATe juo "caupanna mahApurucariya' hindI prastAvanA pR.53 thI. 2. paM.becaradAsa emanI pustikA "navAMgI vRttikAra zrI abhayadevasUri' pR.10-11mAM vi.saM.1155mAM svargavAsanuM anumAna kare che. Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vRttisahitasya samavAyAGgasUtrasya viSayAnukramaH sUtrAGkAH viSayaH pRSThAkAH 1-160 vRttisahitaM samavAyAGgasUtram 1-310 bhagavadAkhyAtA AtmAdaya ekapadArthAH 1-13 daNDa-rAzi-bandhana-nakSatra-sthiti-zvAsocchvAsA-''hAra-siddhayaH 13-15 daNDa-gupti-zalya-gaurava-virAdhanA-nakSatra-sthiti-zvAsA-''hAra-siddhayaH 15-17 kaSAya-dhyAna-vikathA-saMjJA-bandha-yojana-nakSatra-sthiti-zvAsA-''hAra-siddhayaH 17-19 kriyA-mahAvrata-kAmaguNA-''sravasaMvaradvAra-nirjarAsthAna-samityastikAyanakSatra-sthiti-zvAsA-''hAra-siddhayaH 19-22 lezyA-jIvanikAya-tapaH-samudghAtA-'rthAvagraha-nakSatra-sthitizvAsA-5'hAra-siddhayaH 22-24 bhayasthAna-samudghAta-bhagavanmahAvIroccatva-varSadhara-varSa-nakSatra-sthiti-zvAsA''hAra-siddhayaH 24-26 madasthAna-pravacanamAtR-caityavRkSa-jambU-kUTazAlmalI-jagatI-kevalisamudghAta-prabhupArzvagaNadhara-nakSatra-sthiti-zvAsA-''hAra-siddhayaH 26-29 brahmagupti-agupti-brahmacaryAdhyayana-prabhupArboccatva-nakSatra-tArA-matsya-vijayadvArasabhA-karmaprakRti-sthiti-zvAsA-''hAra-siddhayaH 29-32 zramaNadharma-samAdhisthAna-mandaraviSkambha-ariSTanemyahaMdAdhuccatva-jJAnavRddhikaranakSatrakalpavRkSa-sthiti-zvAsA-''hAra-siddhayaH 33-37 upAsakapratimA-jyotizcakrAnta-jyotizcAra-gaNadhara-nakSatra-vimAna-mandaroccatvasthiti-zvAsA-''hAra-siddhayaH 37-42 bhikSupratimA-sambhoga-kRtikarma-vijayArAjadhAnI-baladevAyu:-dinarAtrimAnaISatprAgbhArA-sthiti-zvAsA-''hAra-siddhayaH 42-49 kriyAsthAna-vimAnaprastaTa-AyAmaviSkambha-jAtikulakoTI-pUrvavastu-prayogasUryamaNDala-sthiti-zvAsA-''hAra-siddhayaH / / 49-52 bhUtagrAma-pUrva-pUrvavastu-zramaNasaMkhyA-jIvasthAna-jIvA-ratna-mahAnadI-sthitizvAsA-''hAra-siddhayaH 52-56 paramAdhArmika-naminAthoccatva-dhruvarAhu-nakSatra-dinarAtrimAna-pUrvavastu-prayoga-sthitizvAsA-''hAra-siddhayaH 56-61 Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSayAnukramaH gAthASoDazaka-kaSAya-zramaNasaMkhyA-pUrvavastu-AyAmaviSkambha-lavaNasamudra-sthiti-zvAsA-''hAra-siddhayaH 62-64 asaMyama-saMyama-mAnuSottarA-''vAsaparvata-lavaNasamudracAraNagati-utpAtaparvata-maraNa-karmaprakRti-sthiti-zvAsA-''hAra-siddhayaH 64-69 brahmacarya-zramaNasaMkhyA-zramaNasthAna-padAgra-brAhmIlipipUrvavastu-dinarAtrimAna-sthiti-zvAsA-''hAra-siddhayaH 69-72 jJAtAdhyayana-sUrya-zukra-jambUdvIpakalA-tIrthakara-sthiti-zvAsA-''hAra-siddhayaH 72-74 asamAdhisthAna-munisuvratArhaduccatva-ghanodadhibAhalyasAmAnikasAhasrI-karmabandhasthiti-pUrvavastu-kAla-sthiti-zvAsA-''hAra-siddhayaH 74-77 zabala-karma-kAla-sthiti-zvAsA-''hAra-siddhayaH 77-80 parISaha-dRSTivAdasUtra-pUdgalapariNAma-sthiti-zvAsA-''hAra-siddhayaH 80-83 sUtrakRdadhyayana-tIrthakarajJAnAdi-sthiti-zvAsA-''hAra-siddhayaH 83-84 devAdhideva-jIvA-indra-pauruSIyacchAyA-nadIvistAra-sthiti-zvAsA-''hAra-siddhayaH 85-87 bhAvanA-mallijinAdhuccatva-nirayAvAsA-'dhyayana-karmaprakRtiprapAta-pUrvavastu-sthiti-zvAsA-''hAra-siddhayaH / 87-90 dazAkalpavyavahAroddezanakAla-karma-sthiti-zvAsA-''hAra-siddhayaH 90-91 anagAraguNa-nakSatra-vimAnapRthivI-karma-sUryacAra-sthiti-zvAsA-''hAra-siddhayaH 91-94 AcAraprakalpa-mohanIyakarmA-''bhinibodhikajJAna-vimAnAvAsa-nAmakarmasthiti-zvAsA-''hAra-siddhayaH 94-97 pApazrutaprasaGga-ASADhamAsAdidivasa-candradinamAna-nAmakarmasthiti-zvAsA-''hAra-siddhayaH 97-100 mohanIyasthAna-maNDikaputrAyuH-ahorAtramuhUrtanAma-arajinoccatvasahasrArendra-sAmAnikasaMkhyA-pArzvavIrajinAgAravAsamAna-nirayAvAsasthiti-zvAsA-''hAra- siddhayaH 100-113 siddhaguNa-mandaraparvataparikSepa-sUryacAra-abhivardhitAdityamAsadivasa-sthiti-zvAsA-''hAra-siddhayaH 113-115 yogasaMgraha-devendra-kunthunAthakevali-nakSatra-nATya-sthitizvAsA-''hAra-siddhayaH 115-118 AzAtanA-bhauma-mahAvidehavarSaviSkambha-sUryacAra-sthitizvAsA-''hAra-siddhayaH 118-122 buddhAtizeSa-cakravartivijaya-dIrghavijayArdha-tIrthakara-bhavananirayAvAsAH 122-126 Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -w 126-129 129-130 130 131 131-132 132-133 133 133-136 viSayAnukramaH satyavacanAtizeSa-kunthujinAdhuccatva-jinasakthi-nirayAvAsAH uttarAdhyayana-sabhA-vIrajinAryAsaMkhyA-pauruSIcchAyAH kunthujinagaNadhara-jIvA-prAkAra-uddezanakAla-pauruSIcchAyAH pArzvajinAryAsaMkhyA-jIvA-meru-uddezanakAlAH namijinAvadhijJAni-kulaparvata-nirayAvAsa-karmaprakRtayaH nemijinAryA-merucUlikA-zAntijinoccatva-bhavanauddezanakAla-pauruSIcchAyA-vimAnAni namijinAryikA-nirayAvAsa-uddezanakAlAH vIrajinazrAmaNyaparyAyA-''vAsaparvata-kAlodacandrasUrya-sthitinAmakarma-lavaNa-uddezanakAla-kAlAH karmavipAkAdhyayana-nirayAvAsA-''vAsaparvata-uddezanakAlAH RSibhASita-vimalajinapuruSayugasiddha-bhavana-uddezanakAlAH samayakSetrAdisAmya-dharmajinoccatva-mandara-nakSatra-uddezanakAlAH dRSTivAdapada-brAmyakSara-bhavanAni sUryacArA-'gnibhUtigRhavAsau cakravartipattana-dharmajinagaNadhara-sUryamaNDalAni bhikSupratimA-kurumanuSya-sthitayaH munisuvratajinAryikA-anantajiduccatva-vAsudevoccatvadIrghavaitADhya-viSkambha-vimAna-guphA-kaJcanaparvatAH AcArAGgaprathamazrutaskandhoddezanakAla-sabhA-baladevAyu:-karmANi mohanIyanAmA-''vAsaparvata-karma-vimAnAni jIvA-anuttaraupapAtikavIrajinaziSya-sthitayaH uttamapuruSa-nemijinachadmasthakAla-vIrajinavyAkaraNa-anantajijjinagaNadharAH mallijinAyu:-mandara-vIrajinavyAkaraNa-nirayAvAsa-vimAnAni nakSatra-vimalajinagaNadharAH aGgatrayAdhyayanA-''vAsaparvata-mallijinamanaHparyAyajJAni-jIvAH nirayAvAsa-karmA-''vAsaparvatAH cAndravarSaRtudina-sambhavajinagRhavAsa-mallijinAvadhijJAninaH sUryamaNDala-lavaNasamudra-vimalajinoccatva-sAmAnika-vimAnAni RtumAsa-mandara-candrasUryamaNDalAni yugapUrNimAmAvAsyA-vAsupUjyajinagaNadhara-zukla-kRSNapakSavimAna-vimAnaprastaTAH 136-137 137-138 138-139 139-140 140 140-141 141-142 142 142-144 144-145 145 145-147 147 147-148 148-149 149 149-150 150-151 151-153 Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 153-154 154-155 155-156 156-157 157-159 159-160 160-161 161-162 162-164 73-74 75-76 oo viSayAnukramaH RSabhajinarAjyakAla-harivarSAdimanuSya-niSadhAdisUryodayAH bhikSupratimA-asurakumArAvAsa-sAmAnika-dadhimukha-vimAna-hArAH sUryamaNDala-mauryaputragRhavAsa-bhaumAH / manuSyakSetracandrasUrya-zreyAMsajinagaNadhara-AbhinibodhikasthitiyaH nakSatramAsa-bAhA-mandara-nakSatrasImAviSkambhAH dhAtakIkhaNDa-puSkarArdhavijaya-tIrthakarAdi-vimalajinazramaNAH samayakSetravarSa-varSadhara-mandara-karmANi vIrajinaparyuSaNAkAla-pArzvajinazrAmaNyakAla-vAsupUjyajinoccatvakarmasthiti-sAmAnikAH sUryAvRtti-vIryapUrvaprAbhRta-ajitajinasagaracakrigRhavAsaH AvAsa-lavaNasamudra-vIrajinAyu:-acalabhrAtrAyu:-candra-sUryacakravartipura-kalA-sthitayaH jIvA-baladevAyu:-agnibhUtyAyuH-sItodA-nirayAvAsAH suvidhijinakevali-zItalajinazAntijinagRhavAsa-bhavanapatyAvAsAH bharatacakrikumAravAsa-aGgavaMzapravrajitanRpa-laukAntikaparivAra-muhUrtalavAgrANi zakrAdhipatya-akampitagaNadharAyuH-sUryacArAH antarANi zreyAMsajinAdhuccatva-rAjyakAla-kANDabAhalya-sAmAnika-sUryodayAH bhikSupratimA-kunthujinamanaHparyAyajJAni-vyAkhyAprajJaptimahAyugmAni sUryacAra-vIragarbhApahArA-'ntarANi vIrajinagarbhApahAra-zItalajinagaNadhara-maNDitaputrAyuH-RSabhajinabharatacakrigrahavAsAH nirayAvAsa-RSabhajina-zreyAMsajinAdyAyu:-sAmAnika-mandAradhuccatvadhanuHpRSTha-paGkabahulakANDa-vyAkhyAprajJaptipada-nAgakumArAvAsa-prakIrNakayoni-guNakAra-RSabhajinagaNadhara-zramaNa-vimAnAni AcArAGgoddezanakAla-mandara-rucaka-nandanAni suvidhijinagaNadhara-supArzvajinavAdi-ghanodadhyantarANi antara-karma-antara-mahAgraha-dRSTivAdasUtra-antara-sUryacArAH RSabhajina-vIrajinanirvANagamana-hariSeNarAjya-zAntijinAryAH zItalajinoccatva-ajitajinagaNadhara-svayambhUvijaya-antarANi paravaiyAvRtyapratimA-kAlodaparikSepa-kunthujinAvadhijJAni-karmANi pratimA-gautamasvAmyAyu:-antarANi 164-166 166-168 168-169 169-170 170-172 172-174 174 174-175 175-176 80 176-177 86 87-88 89 177-181 181-182 182 183-185 185-186 186 186-188 188-190 92 Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ M 190 190-191 191-192 192-193 193-195 195-196 96 196-197 197 197-198 198-200 viSayAnukramaH candraprabhajinagaNadhara-zAntijinacaturdazapUrvi-sUryamaNDalAni jIvA-avadhijJAninaH supArzvajinagaNadhara-mahApAtAla-lavaNasamudra-kunthujinAyu:-mauryaputrAyUMSi cakravartigrAmakoTI-bhavana-daNDa-AdimuhUrtAH 97-98 antara-karma-hariSeNagRhavAsAH, antara-dhanuHpRSTha-sUryacAratArA: mandara-antara-sUryamaNDala-antarANi 100 bhikSupratimA-nakSatratArA-suvidhijinoccatva-pArzvajinAyuH-sudharmagaNa dharAyu-dIrghavaitADhyAdhuccatvAdi 101-103 candraprabhajinoccatva-vimAnAni, supArzvajinoccatva-parvata-padmaprabhajinoccatva-prAsAdoccatvAni 104-105 sumatijinoccatva-nemijinakumAravAsa-vimAnaprAkAra-vIrajinacaturdazapUrvi siddhAvagAhanAH, pArzvajinacaturdazapUrvi-abhinandanajinoccatvAni 106-108 sambhavajinoccatva-parvatoccatvAdi-vimAna-vIrajinavAdinaH, ajitajina-sagaracakrayuccatvam, parvatAdhuccatvAdi RSabhajinabharatacakrayuccatva-parvatAdyuccatvAdi-vimAnoccatvAni 109 vimAnoccatva-antara-pArzvajinavAdi-abhicandrakulakaroccatva vAsupUjyajinasahapravrajitAH vimAna-vIrajinakevali-vaikurvika-nemijinakevalaparyAya-antarANi 111 vimAna-bhaumeyavihAra-vIrajinAnuttaraupapAtika-sUryacAra-nemijinavAdinaH 112 vimAna-antara-vimalavAhanakulakaroccatva-tArA-antarANi 113-114 vimAna-parvata-nemijinAyu:-pArzvajinakevali-siddha-drahAH, vimAna-pArzvajinavaikurvikAH 115-117 draha-antara-drahAH 118-119 antara-vimAnAvAsAH 120-131 antara-varSa-jIvA-mandara-jambUdvIpa-lavaNa-pArzvajinazrAvikA dhAtakIkhaNDa-lavaNa-bharatacakrirAjyakAla-antara-vimAnAvAsAH 132-135 ajitajinAvadhijJAni-vAsudevAyUMSi, bhagavato mahAvIrasya tIrthakarabhavAt SaSTho bhavaH, RSabha-vIrajinayorantaram 136 dvAdazAGgInAmAni tathA AcArAgasUtrasvarUpam 137 sUtrakRtAGgasUtrasvarUpam 138 sthAnAGgasUtrasvarUpam 139 samavAyAGgasUtrasvarUpam 110 200-201 201 201-202 202-203 203-204 204-205 205 205-207 207-208 208-213 213-218 218-219 219-222 Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSayAnukramaH 140 vyAkhyAprajJapti(bhagavatI)satrasvarUpam 141 jJAtAdharmakathAGgasUtrasvarUpam 142 upAsakadazAGgasUtrasvarUpam 143 antakRtadazAGgasUtrasvarUpam 144 anuttaropapAtikadazAGgasUtrasvarUpam 145 praznavyAkaraNasUtrasvarUpam 146 vipAkazrutasvarUpam 147 dRSTivAdavarNanam 148 dvAdazAGgagaNipiTakasvarUpam 149 jIvAjIvarAzisvarUpam 150 asurakumArAdyAvAsAH 151 nArakAdijIvAnAM sthitiH 152 audArikazarIrAdivarNanam 153 avadhi-vedanA-AhAravarNanam 154 Ayurbandha-upapAtodvartanA-AkarSasvarUpam 155-156 saMhanana-saMsthAna-vedAH 157-159 kulakara-tIrthakara-baladeva-vAsudevAdivaktavyatA nava pariziSTAni prathamaM pariziSTam samavAyAGgasUtrAntargataviziSTazabdasUciH dvitIyaM pariziSTam samavAyAGgasUtrAntargatAnAM gAthArdhAnAmakArAdikramaH . tRtIyaM pariziSTam katipayAni viziSTAni TippanAni caturthaM pariziSTam samavAyAGgasUtraTIkAyAmuddhRtAnAM sAkSipAThAnAmakArAdikramaH paJcamaM pariziSTam samavAyAGgasUtraTIkAyAM nirdiSTAnAM vizeSanAmnAmakrArAdikrameNa sUciH SaSThaM pariziSTam titthogAliyaprakIrNake vidyamAnAH AgamavAcanAdi vicchedasambandhinaH aMzAH // saptamaM pariziSTam himavadAcAryaviracitA sthavirAvalI (himavaMtartharAvalI) aSTamaM pariziSTam samavAyAGgasUtrasampAdanopayuktagranthasaMketAdisUciH navamaM pariziSTam AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahitasya sthAnAGgasUtrasya zuddhi-vRddhipatrakam 222-225 225-230 230-232 233-234 234-237 237-240 240-246 246-253 253-256 256-261 261-267 267-269 269-275 275-279 279-283 283-285 285-310 1-45 46-49 50-72 73-76 77-78. 79-85 86-94 95-96 97-105 Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSayAnukramaH 1-25 citrANi 1. meruparvatasya svarUpam 2. jambUdvIpasya sAmAnyena svarUpam 3. jambUdvIpasya vizeSataH svarUpam 4. ardhatRtIyadvIpa-samudrANAM svarUpam 5. jambUdvIpata Arabhya nandIzvaraparyantAnAM dvIpa-samudrANAM svarUpam 6. caturdazarajjvAtmakasya lokasya svarUpam 7. ardhatRtIyadvIpa-samudreSu candra-sUryasvarUpam 8. ghanodadhi-ghanavAta-tanuvAtasametAyAH trikANDamayyA ratnaprabhApRthivyAH svarUpam 9. chatrAticchatrAkAreNAvasthitAnAM saptAnAM nArakapRthvInAM svarUpam 10. aSTau kRSNarAjayaH 11. lavaNasamudre ekasyAM daMSTrAyAM vidyamAnAnAM saptAnAm antaradvIpAnAM svarUpam 12. lavaNasamudre vidyamAnAnAM SaTpaJcAzata __ antaradvIpAnAM svarUpam 13. utsarpiNyavasarpiNIrUpasya ekasya kAlacakrasya mAnam 14. utsedha-Atma-pramANabhedena aGgalAdInAM mAnAnAM svarUpam 15. zAstrIyANi vyAvahArikANi ca vividhAni mAnAni 16. vaimAnikaprastarANAM svarUpam 17. samabhUtalApRthvIsthAnaM vyantara-vAnavyantaranikAyasthAnAni ca 18. lavaNasamudre jalavRddhiH 19. lavaNasamudre jalavRddhiH 20. candravimAnasya rAhuNA AvaraNena pratibhAsamAne hAni-vRddhI 21. lavaNasamudre jalavelAvRddhikAraNasya pAtAlakalazasya svarUpam 22. sUryayormaNDalAnAM svarUpam 23. jambUdvIpe lavaNasamudre ca candramaNDalAni 24. aruNavarasamudrAduttiSThataH tamaskAyasya svarUpam 25. samacaturasrasaMsthAnasya saMhananAnAM ca svarUpam Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // aham // navAGgITIkAkArazrImadabhayadevasUriviracitaTIkAvibhUSitaM paJcamagaNadharadevazrI sudharmasvAmiparamparA''yAtaM zrI samavAyAGgasUtram / [sUtram 1] [1] suyaM me AusaM ! teNaM bhagavatA evamakkhAtaM- 5 [TIkA] zrIvarddhamAnamAnamya samavAyAGgavRttikA / / vidhIyate'nyazAstrANAM prAyaH samupajIvanAt // 1 // duHsampradAyAdasadUhanAdvA bhaNiSyate yad vitathaM mayeha / tad dhIdhanairmAmanukampayadbhiH zodhyaM matArthakSatirastu maivam // 2 // iha sthAnAkhyatRtIyAGgAnuyogAnantaraM kramaprApta eva samavAyAbhidhAnacaturthAGgAnuyogo 10 bhavatIti so'dhunA samArabhyate / tatra ca phalAdidvAracintA sthAnAGgAnuyogavadavaseyA, navaraM samudAyArtho'yamasya- samiti samyak avetyAdhikyena ayanam ayaH paricchedo 1. zrI mahAvIra jaina vidyAlayena vikramasaMvat 2041 [IzavIyasana 1985] varSe prakAzite jainAgamagranthamAlAyAH tRtIye granthAGke prAcInAn hastalikhitAdarzAnavalambya asmAbhiH saMzodhitaM sampAditaM ca yat samavAyAGgasUtraM vartate prAyaH tadevAtra mudritam / ye tu tatra pAThabhedAH te jijJAsubhiH tatraiva vilokanIyAH // 2. atredamavadheyam- asyAH samavAyAGgavRtteH saMzodhanaM je1,2, khaM0 iti prAcInAMstAlapatroparilikhitAnAdarzAnavalambya vihitam / je1 = jesalamerudurgasthe kharataragacchIyAcAryazrI jinabhadrasUribhiH vikramasaMvat 1401 varSe saMsthApite tAlapatrIyajainagranthabhANDAgAre vidyamAna AdarzaH, New Catalogue of Sanskrit and Prakrit Manuscripts JESALMER COLLECTION anusAreNa asya'8'aSTamaH kramAGkaH, atra 1-45 patreSu mUlamAtraM samavAyAGgasUtraM vartate, paJcadazaM patramatra nAsti, 46-134 patreSu samavAyAGgavRttirvartate, "samavAyAGgavRttiH sampUrNA // saMvat 1487 varSe posa sudi 10 ravau" iti asyAnte ullekhH|| je2 = ayamapi jesalamerudurgastha evAdarzaH, asya '9' navamaH kramAGkaH, atra 1-64 patreSu mUlamAtraM samavAyAGgasUtraM vartate, caturviMzatitamaM patramatra nAsti, 65-215 patreSu samavAyAvRttirvartate, "saMvat 1401 varSe mAgha-zukla ekAdazyAM zrI samavAyAGgasUtravRttipustakaM sA. raulAsuzrAvakeNa mUlyena gRhItvA zrIkharataragacche zrIjinapadmasUripaTTAlaGkAra zrIjinacandrasUrisuguroH prAdAyi / AcandrArka nandatAt" iti asyAnte ullekhaH / khaM0 = khambhAtanagare zrI zAntinAthatAlapatrIyajainagranthabhANDAgAre vidyamAna AdarzaH Catalogue of Palm-leaf Manuscripts in the Santinatha Jain Bhandara, Cambay anusAreNa asya kramAGkaH 37, atra 1-97 patreSu mUlamAtraM samavAyAGgasUtraM vartate, 34, 35, 67 tamAni patrANi na santi, 98-330 patreSu samavAyAGgavRttivartate, 183, 273 taH 278, 318, 320 taH 322 patrANi na santi, "saMvat 1349 varSe mAgha sudi 13 adyeha dayAvaTe zre0 honA zre0 kumarasIha zre0 somaprabhRtisaMghasamavAyasamArabdhapustakabhANDAgAre le0 sIhAkena zrIsamavAyavRttipustakaM likhitam' ityevamasyAnte ullekhaH / atropayuktAnAM he1,2 iti kAgajapatroparilikhitAnAmAdarzAnAM tu svarUpamasya granthasya prAnte TippaNe vilokanIyam // 3. sthA0 TI0 pR02|| Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre jIvAjIvAdivividhapadArthasArthasya yasminnasau samavAyaH / samavayanti vA samavataranti sammilanti nAnAvidhA AtmAdayo bhAvA abhidheyatayA yasminnasau samavAya iti / sa ca pravacanapuruSasyAGgamivAGgamiti samavAyAGgam / ___ tatra kila zrI zramaNamahAvIravarddhamAnasvAmisambandhI paJcamo gaNadhara 5 AryasudharmasvAmI svaziSyaM jambUnAmAnamabhi samavAyAGgArthamabhidhitsuH bhagavati dharmAcArye bahumAnamAvirbhAvayan svakIyavacane ca 'samastavastuvistArasvabhAvAvabhAsikevalAlokakalitamahAvIravacananizritatayA'vigAnena pramANamidam' iti ziSyasya matimAropayannidamAdAveva sambandhasUtramAha- suyaM me ityAdi / zrutam AkarNitaM me mayA he AyuSman cirajIvita ! jambUnAman ! teNaM ti yo'sau nirmUlonmUlitarAga... 10 -dveSAdiviSamabhAvaripusainyatayA bhuvanabhAvAvabhAsanasahasaMvedanapurassarAvisaMvAdivacanatayA ca tribhuvanabhavanaprAGgaNaprasarpatsudhAdhavalayazorAzistena mahAvIreNa bhagavatA samagraizvaryAdiyuktena evamiti vakSyamANena prakAreNa AkhyAtam abhihitam 'AtmAdivastutattvam' iti gamyate / athavA AusaMteNaM ti bhagavatA ityasya vizeSaNam, AyuSmatA cirajIvitavatA bhgvteti| athavA pAThAntareNa 'mayA' ityasya vizeSaNamidam, 15 AvasatA mayAH gurukule, AmRzatA vA saMspRzatA mayA vinayanimittaM karatalAbhyAM guroH kramakamalayugalamiti / yadvA AusaMteNaM ti AjuSamANena prItipravaNamanaseti / yadAkhyAtaM tadadhunocyate- ege AyA ityAdi / [sU01] [2] iha khalu samaNeNaM bhagavatA mahAvIreNaM AdikareNaM titthakareNaM sayaMsaMbuddheNaM purisottameNaM purisasIheNaM purisavarapuMDarIeNaM purisavaragaMdhahatthiNA 20 logottameNaM loganAheNaM logahiteNaM logapaIveNaM logapajjoyagareNaM abhayadaeNaM cakkhudaeNaM maggadaeNaM saraNadaeNaM jIvadaeNaM dhammadaeNaM dhammadesaeNaM dhammaNAyageNaM dhammasArahiNA dhammavaracAuraMtacakkavahiNA appaDihatavaraNANa1. miha sa je2 // 2. ziSyamatiM cAropa khaM0 je1 // 3. cirajIvinA bhagavateti athavA mayetyasya he2 // 4. 'AvasaMteNaM' iti pAThAntaramatrAbhipretam // 5. 'AmusaMteNaM' iti pAThAntaramatrAbhipretam / / * Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [sU0 1] sambandhasUtram / dasaNadhareNaM viaTTacchaumeNaM jiNeNaM jANaeNaM tineNaM tAraeNaM buddhaNaM bohaeNaM mutteNaM moyageNaM savvaNNuNA savvadarisiNA sivamayalamaruyamaNaMtamakkhayamavvAbAhamapuNarAvattayaM siddhigatiNAmadheyaM ThANaM saMpAviukAmeNaM ime duvAlasaMge gaNipiDage paNNatte, taMjahA- AyAre 1, sUyagaDe 2, ThANe 3, samavAe 4, vivAhapaNNattI 5, NAyAdhammakahAo 6, uvAsagadasAto 7, aMtagaDadasAto 5 8, aNuttarovavAtiyadasAto 9, paNhAvAgaraNAiM 10, vivAgasute 11, diTTivAe 12 / tattha NaM je se cautthe aMge samavAe tti Ahite tassa NaM ayamaDhe, taMjahA [TI0] kasyAMcid vAcanAyAmaparamapi sambandhasUtramupalabhyate, yathA- iha khalu samaNeNaM bhagavayetyAdi, tAmeva ce vAcanAM bRhattaratvAd vyAkhyAsyAmaH / idaM ca 10 dvitIyasUtraM saGgraharUpaprathamasUtrasyaiva prapaJcarUpamavaseyam / / asya caivaM gamanikA- iha asmilloke nirgranthatIrthe vA, khalukyAlaGkAre avadhAraNe vA, tathA ca ihaiva, na zAkyAdipravacaneSu, zrAmyati tapasyatIti zramaNaH, tena, idaM cAntimajinasya sehasanmatisampannaM nAmAntarameva, yadAhasahasaMmuIyAe samaNe [AcA0 sU0 743] tti / bhagavateti pUrvavat / mahAMzcAsau vIrazceti 15 mahAvIraH, tena, idaM ca mahAsAttvikatayA prANaprahANapravaNaparISahopasarganipAte'1. ca jera he1 nAsti // 2. sahajasanmati khaM0 vinaa| sahajasammati he1||3. sahasaMmuiyAe he1,2| sahasamuyAe je2 / "samaNe bhagavaM mahAvIre kAsavagutte NaM, tassa NaM tao nAmadhijjA evamAhijaMti, taMjahA- ammApiusaMtie vaddhamANe 1, sahasamuiyAe samaNe 2, ayale bhayabheravANaM, parIsahovasaggANaM khaMtikhame, paDimANaM pAlae, dhImaM, aratiratisahe, davie, vIriyasaMpanne, devehiM se nAma kayaM 'samaNe bhagavaM mahAvIre' 3 / " iti paryuSaNAkalpasUtre sU0 108 / "zramaNo bhagavAn mahAvIraH kAzyapa itinAmakaM gotraM yasya sa tathA, tasya bhagavataH trINi abhidhAnAni evamAkhyAyante, tadyathAmAtApitRsatkaM mAtApitRdattaM vardhamAna iti prathamaM nAma 1, sahasamuditA sahabhAvinI tapaHkaraNAdizaktiH, tayA zramaNa: iti dvitIyaM nAma 2, bhayabhairavayorviSaye acalo niprakampaH, tatra bhayam akasmAdbhayaM vidyudAdijAtam, bhairavaM tu siNhaadikm| tathA pariSahAH kSutpipAsAdayo dvAviMzatiH, upasargAzca divyAdayazcatvAraH, saprabhedAstu SoDaza, teSAM kSAntyA kSamayA kSamate, na tvasamarthatayA, ya: sa kSAntikSamaH / pratimAnAM bhadrAdInAm ekarAtrikyAdInAM vA abhigrahavizeSANAM pAlakaH / dhImAn jJAnatrayAbhirAmatvAt / arati-ratI sahate, na tu tatra harSa-viSAdau kurute iti bhAvaH / dravyaM tattadguNAnAM bhAjanam, rAgadveSarahita iti vRddhAH / vIryaM parAkramaH, tena sampannaH / yato bhagavAnevaMvidhastato devai: se iti tasya bhagavato nAma kRtaM zramaNo bhagavAn mahAvIra iti tRtIyam 3 / " iti paryuSaNAkalpasUtrasya TIkAyAM subodhikAyAm // 4. vate tti je1,2 khaM0 // 5. SahopanipAte'pyaprakampatvena je2, he1,2 // Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre pyaprakampatvena pIyUSapAnaprabhubhirAvirbhAvitam, Aha ca- ayale bhayabheravANaM khaMtikkhame parIsahovasaggANaM paDimANaM pArae devehiM kae mahAvIre [paryuSaNA0 ] tti| kathambhUtenetyAhaAdau prAthamyena zrutadharmamAcArAdigranthAtmakaM karoti tadarthapraNAyakatvena praNayatItyevaMzIla AdikaraH, tena / tathA taranti tena saMsArasAgaramiti tIrthaM pravacanam, tadavyatirekAdiha 5 saGghastIrtham, tasya karaNazIlatvAt tIrthakaraH, tena / tIrthakaratvaM ca tasya nAnyopadezabuddhatvapUrvakamityata Aha- svayam Atmanaiva nAnyopadezataH samyag buddho heyopAdeyavastutattvaM viditavAniti svayaMsambuddhaH, tena / / svayaMsambuddhatvaM cAsya na prAkRtasyevAsaMbhAvyaM puruSottamatvAdasyetyata Aha- puruSANAM madhye tena tenAtizayena rUpAdinodgatatvAd UrdhvavarttitvAduttamaH puruSottamaH, tena / atha 10 puruSottamatvameva siMhAdyupamAnatrayeNAsya samarthayannAha- siMha iva siMhaH, puruSazcAsau siMhazceti puruSasiMhaH, lokena hi siMhe zauryamatiprakRSTamabhyupagatamataH zaurye sa upamAnaM kRtaH, zauryaM tu bhagavato bAlye pratyanIkadevena bhApyamAnasyApyabhItatvAt kulizakaThinamuSTiprahAraprahatipravarddhamAnAmarazarIrakubjatAkaraNAcca iti, atastena / tathA varaM ca tat puNDarIkaM ca varapuNDarIkaM dhavalaM sahasrapatram, puruSa eva varapuNDarIkaM 15 puruSavarapuNDarIkam, dhavalatA cAsya bhagavataH sarvAzubhamalImasarahitatvAt sarvezca zubhairanubhAvaiH zuddhatvAditi, atastena / tathA varazcAsau gandhahastI ce varagandhahastI, puruSa eva varagandhahastI puruSavaragandhahastI, yathA gandhahastino gandhenaiva sarvagajA bhajyante tathA bhagavatastaddezaviharaNena Iti-paracakra-durbhikSa- janamarakAdIni duritAni nazyantIti, atastena puruSavaragandhahastinA / 20 na bhagavAn puruSANAmevottamaH, kintu sakalajIvalokasyApItyata Aha- lokasya tiryag-nara-naraki-nAMkilakSaNajIvalokasya uttamaH catu striMzadbaddhAtizayAdyasAdhAraNaguNagaNopetatayA sakalasurA-'sura-khacara-naranikaranamasyatayA ca pradhAno 1. pIyUSapAnA devAH, teSAM prabhava indrA ityarthaH // 2. dRzyatAM pR.3 Ti0 3 // 3. prANA' je1.khaM0 // 4. tathA nAsti je1 khaM0 // 5. cAsya prAkR khaM0 // 6. degdhupamAtrayeNAsya je2 // 7. prahatavardha je2 // 8. zubhatvA' je2 // 9. ca nAsti je2 khaM0 / / 10. janaDamarakA je1 // 11. duritAni nazyaMtIti [sapAda- khaMsaM0] zatayojanamadhye atastena je1 khaM0 / Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sambandhasUtram / [sU0 1] lokottamaH, tena / lokottamatvamevAsya puraskurvannAha- lokasya saJjibhavyalokasya nAthaH prabhurlokanAthaH, tena / nAthatvaM cAsya yoga-kSemakRnnAthaH [ ] iti vacanAd aprAptasya samyagdarzanAderyogakaraNena labdhasya tasyaiva pAlanena ceti / lokanAthatvaM ca tAttvikaM taddhitatve sati sambhavatItyAha- lokasya ekendriyAdiprANigaNasya hita: AtyantikatadrakSAprakarSaprarUpaNenAnukUlavRttirlokahitaH, tena / yadetannAthatvaM hitatvaM vA 5 tadravyAnAM yathAvasthitasamastavastustomapradIpanena nAnyathetyAha- lokasya viziSTatiryagnarA-'mararUpasyA''ntaratimiranikaranirAkaraNena prakRSTapadArthaprakAzakAritvAt pradIpa iva pradIpo lokapradIpaH, tena / ida ca vizeSaNaM draSTalokamAzrityoktam, atha dRzyaM lokamAzrityAha- lokasya lokyate iti loka iti vyutpattyA lokAlokarUpasya samastavastustomasvabhAvasyAkhaNDamArtaNDamaNDalamiva nikhilabhAvasvabhAvAvabhAsanasamartha- 10 kevalAlokapUrvakapravacanaprabhApaTalapravartanena pradyotaM prakAzaM karotItyevaMzIlo lokapradyotakaraH, tena / / nanu lokanAthatvAdivizeSaNayogI hari-hara-hiraNyagarbhAdirapi tattIrthikamatena sambhavatIti ko'sya vizeSa ityAzaGkAyAM tadvizeSAbhidhAnAyAha- na bhayaM dayate prANApaharaNarasikopasargakAriNyapi prANini dadAtItyabhayadayaH, abhayA vA 15 sarvaprANibhayaparihAravatI dayA ghRNA yasya so'bhayadayaH, hari-harAdistu naivamiti, tenA'bhayadayena / na kevalamasAvapakArakAriNAmapyanarthaparihAramAtraM karoti, api tvarthaprApti karotIti darzayannAha- cakSuriva cakSuH zrutajJAnaM zubhAzubhArthavibhAgakAritvAt, taddayate iti cakSurdayaH, tena / yathA hi loke cakSurdattvA vAJchitasthAnamArga darzayan mahopakArI bhavatItyevamihApIti darzayannAha-mArga samyagdarzana-jJAna-cAritrAtmakaM paramapadapathaM dayata 20 iti mArgadayaH, tena / yathA hi loke cakSurudghATanaM mArgadarzanaM ca kRtvA caurAdiviluptAn nirupadravaM sthAna prApayan paramopakArI bhavati evamihApIti darzayannAha- zaraNaM trANaM nAnopadravopadrutAnAM tadrakSAsthAnam, tacca paramArthato nirvANam, taddayata iti zaraNadayaH, 1. "tathA lokanAthebhya iti yogakSemakRdayamiti vidvatpravAdaH" iti lalitavistarAyAm / / 2. 'tyata Aha khN0|| 3. bhavatIti je2 he1,2 / / Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre tena / yathA hi loke cakSu-rmArga-zaraNadAnAt duHsthAnAM jIvitavyaM dadAti evamihApIti darzayannAha- jIvanaM jIvo bhAvaprANadhAraNamamaraNadharmatvamityarthaH, taM dayata iti jIvadayaH jIveSu vA dayA yasya sa jIvadayo'tastena / ... idaM cAnantaroktaM vizeSaNakadambakaM bhagavato dharmamayamUrtitvAt sampannamiti 5 dharmAtmakatAmasya vizeSaNapaJcakenAha-dharmaM zruta-cAritrAtmakaM durgatiprapatajjantudharaNasvabhAvaM dayate dadAtIti dharmadayaH, tena / taddAnaM cAsya taddezanAdevetyata Aha-dharmam uktalakSaNaM dezayati kathayatIti dharmadezakaH, tena / dharmadezakatvaM cAsya dharmasvAmitve sati, na punaryathA naTasyeti darzayannAha- dharmasya kSAyikajJAna-darzana-cAritrAtmakasya nAyakaH svAmI yathAvat pAlanAd dharmanAyakaH, tena / tathA dharmasya sArathirdharmasArathiH, yathA 10 rathasya sArathI rathaM rathikamazvAMzca rakSati evaM bhagavAMzcAritradharmAGgAnAM saMyamA-''tmapravacanAkhyAnAM rakSaNopadezAddharmasArathirbhavatIti tena dharmasArathinA / tathA trayaH samudrAzcaturtho himavAn ete catvAraH antAH pRthivyAH paryantAsteSu svAmitayA bhavatIti cAturantaH, sa cAsau cakravartI ca cAturantacakravartI, varazcAsau cAturantacakravartI ceti varacAturantacakravartI rAjAtizayaH, dharmaviSaye varacAturantacakravartI dharmavaracAturanta15 cakravartI, yathA hi pRthivyAM zeSarAjAtizAyI varacAturantacakravartI bhavati tathA bhagavAn dharmaviSaye zeSapraNetRNAM madhye sAtizayatvAt tathocyata iti tena dharmavaracAturantacakravartinA / etacca dharmadAyakatvAdivizeSaNapaJcakaM prakRSTajJAnAdiyoge sati bhavatItyata Ahaapratihate kaTa-kuDya-parvatAdibhiraskhalite avisaMvAdake vA, ata eva kSAyikatvAdvA 20 vare pradhAne jJAna-darzane kevalalakSaNe dhArayatIti apratihatavarajJAnadarzanadharaH, tena / evaMvidhasaMvedanasaMpadupeto'pi chadmavAn mithyopadezitvAnnopakArIti nizchadmatApratipAdanAyA'syA''ha, athavA kathamasyApratihatasaMvedanatvaM sampannam, atrocyate, AvaraNAbhAvAt, etadevAha- vyAvRttaM nivRttamapagataM chadma zaThatvamAvaraNaM vA yasya sa tathA, tena vyAvRttachadmanA / mAyA-''varaNayozcAbhAvo'sya rAgAdijayAjjAta 25 ityata Aha- jayati nirAkaroti rAga-dveSAdirUpAnarAtIniti jinaH, tena / Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sambandhasUtram / [sU0 1] rAgAdijayazcAsya rAgAdisvarUpa-tajayopAyajJAnapUrvaka eva bhavatItyetadasyAha- jAnAti chAdyasthikajJAnacatuSTayeneti jJAyakaH, tena / __ anantaramasya svArthasampattyupAya uktaH, adhunA svArthasampattipUrvakaM parArthasampAdakatvaM vizeSaNaSaTkenAha- tIrNa iva tIrNaH, saMsArasAgaramiti gamyate, tena / tathA tArayati parAnapyupadezavartina iti tArakaH, tena / tathA buddhena jIvAditattvam, tathA bodhakena 5 jIvAditattvameva pareSAm / tathA muktena bAhyAbhyantaragranthabandhanAt, mocakena tata eva pareSAm / tathA muktatve'pi sarvajJena sarvadarzinA, na tu muktAvasthAyAM darzanAntarAbhimatapuruSeNeva bhAvijaDatvena / tathA zivaM sarvAbAdhArahitatvAt, acalaM svAbhAvikaprAyogikacalanahetvabhAvAt, arujam avidyamAnarogaM zarIra-manasorabhAvAt, 10 anantamanantArthaviSayajJAnasvarUpatvAt, akSayam anAzaM sAdyaparyavasitasthitikatvAt, akSataM vA paripUrNatvAt pUrNimAcandramaNDalavat, avyAbAdhamapIDAkAritvAt, apunarAvartakam avidyamAnapunarbhavAvatAraM tadbIjabhUtakarmAbhAvAt, siddhigatiriti nAmadheyaM yasya tat siddhigatinAmadheyam, tiSThati yasmin karmakRtavikAravirahitatvena sadA'vasthito bhavati tat sthAnaM kSINakarmaNo jIvasya svarUpaM lokAgraM vA, jIvasvarUpavizeSaNAni 15 tu lokAgrasyAdheyadharmANAmAdhAre'dhyAropAdavaseyAni, tadevaMbhUtaM sthAnaM samprAptukAmena yAtumanasA, na tu tatprAptena, tatprAptasyA'karaNatvena prajJApanA'bhAvAt, prAptukAmeneti ca / yaducyate tadupacArAd, anyathA hi nirabhilASA eva bhagavantaH kevalino bhavanti, mokSe bhave ca sarvatra, niHspRho munisattamaH [ ] iti vacanAditi / tadevamagaNitaguNagaNasampadupetena bhagavatA ime tti idaM vakSyamANatayA pratyakSamAsanaM 20 ca, dvAdazAGgAni yasmiMstad dvAdazAGgam, gaNina: AcAryasya piTakamiva piTakaM gaNipiTakam, yathA hi vAlaJjukavANijakasya piTakaM sarvasvAdhArabhUtaM bhavati evamAcAryasya dvAdazAGgaM jJAnAdiguNaratnasarvasvAdhArakalpaM bhavatIti bhAvaH, prajJaptaM tIrthakaranAmakarmodayavartitayA prAyaH kRtArthenApi paropakArAya prakAzitam / tadyathe1. idaM ca va je2 khaM0 // Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre tyudAharaNopadarzane, AcAra ityAdi dvAdaza padAni vakSyamANanirvacanAnIti knntthyaani| tattha NaM ti tatra dvAdazAGge NamityalaGkAre yattaccaturthamaGgaM samavAya ityAkhyAtaM tasyAyamarthaH AtmAdiH abhidheyo 'bhavatIti gamyate, tadyatheti vAcanAntaradvitIyasambandhasUtravyAkhyeti / 5 [sU01] [3] eke AtA 1, eke aNAyA 2 / ege daMDe 3, ege adaMDe 4 / egA kiriyA 5, egA akiriyA 6 / ege loe 7, ege aloe / ege dhamme 9, ege adhamme 10 / ege puNNe 11, ege pAve 12 / ege baMdhe 13, ege mokkhe 14 / / __ ege Asave 15, ege saMvare 16 / egA veyaNA 17, egA NijarA 18 / 10 [TI0] iha ca viduSA padArthasArthamabhidadhatA sakrama evAsAvabhidhAtavya iti nyAyaH, tatrAcArya ekatvAdisaGkhyAkramasambaddhAnarthAn vaktukAma AdAvekatvaviziSTAnAtmanazca sarvapadArthabhojakatvena pradhAnatvAdAtmAdIn sarvasya vastunaH sapratipakSatvena sapratipakSAn ege AyA ityAdibhiraSTAdazabhiH sUtrairAha / sthAnAGgoktArthAni caitAni prAyastathApi kiJciducyate- eka AtmA, kathaJciditi gamyate, idaM ca sarvasUtreSvanugamanIyam / tatra 15 pradezArthatayA asaGkhyAtapradezo'pi jIvo dravyArthatayA ekaH, athavA pratikSaNaM pUrvasvabhAvakSayA-'parasvarUpotpAdayogenA'nantabhedo'pi kAlatrayAnugAmicaitanyamAtrApekSayA eka AtmA, athavA pratisantAnaM caitanyabhedenA'nantatve'pyAtmanAM saGgrahanayAzritasAmAnyarUpApekSayaikatvamAtmana iti / tathA na AtmA anAtmA ghaTAdipadArthaH, so'pi pradezArthatayA saGkhyeyA-'saGkhyeyA-'nantapradezo'pi tathAvidhaikapariNAmarUpa20 dravyArthApekSayA eka eva, evaM saMtAnApekSayA'pi, tulyarUpApekSayA tu anupayoga lakSaNaikasvabhAvayuktatvAt kathaJcidbhinnasvarUpANAmapi dharmAstikAyAdInAmanAtmanAmekatvamavaseyamiti / __ tathA eko daNDo duSprayuktamanovAkkAyalakSaNo hiMsAmAnaM vA, ekatvaM cAsya sAmAnyanayAdezAd, evaM sarvatraikatvamavaseyam / tathaiko'daNDaH prazastayogatrayamahiMsAmAnaM vaa| 1. eva nAsti khaM0 je1 / / Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [sU0 1] ekasthAnakam / ___ tathaikA kriyA kAyikyAdikA AstikyamAnaM vaa| tathaikA akriyA yoganirodhalakSaNA nAstikatvaM vA / tathaiko lokaH, trividho'pyasaGkhyeyapradezo'pi vA dravyArthatayA / tathA eko'lokaH, anantapradezo'pi dravyArthatayA, athavaite lokAlokayorbahutvavyavacchedanapare sUtre, abhyupagamyante ca kaizcid bahavo lokAH, atastadvilakSaNA alokA api tAvanta eveti, evaM sarvatra gamanikA kAryA / ___ navaraM dharmo dharmAstikAyaH, adharmaH adharmAstikAyaH, puNyaM zubhaM karma, pApam azubhaM karma / bandho jIvasya karmapudgalasaMzleSaH, sa caikaH sAmAnyataH, sarvakarmabandhavyavacchedAvasare vA punarbandhAbhAvAd, anenoddezena mokSA-''sava-saMvaravedanA-nirjarANAmapyekatvamavaseyamiti / iha cAnAtmagrahaNena sarveSAmanupayogavatAmekatvaM prajJApya punarlokAditayA yadekatvaprarUpaNaM tat sAmAnyavizeSApekSamavagantavyamiti / 10 [sU0 1] [4] jaMbuddIve dIve egaM joyaNasayasahassaM AyAmavikkhaMbheNaM paNNatte 12 apaiTThANe Narate egaM joyaNasayasahassaM AyAmavikkhaMbheNaM paNNatte 2 // pAlae jANavimANe egaM joyaNasayasahassaM AyAmavikkhaMbheNaM paNNatte 3 // savvaTThasiddhe mahAvimANe egaM joyaNasayasahassaM AyAmavikkhaMbheNaM paNNatte 4 / 15 [5] addANakkhatte egatAre paNNatte 5 / cittANakkhatte egatAre paNNatte 6 / sAtiNakkhatte egatAre paNNatte 7 / [6] imIse [NaM] rayaNappabhAe puDhavIe atthegatiyANaM NeraiyANaM egaM palitovamaM ThitI paNNattA 1 // imIse [NaM] rayaNappabhAe puDhavIe NeraiyANaM ukkoseNaM egaM sAgarovamaM ThitI 20 paNNattA 2 // doccAe NaM puDhavIe NeratiyANaM jahaNNeNaM egaM sAgarovamaM ThitI paNNattA 3 / asurakumArANaM devANaM atthegatiyANaM egaM palitovamaM ThitI paNNattA 4 / asurakumArANaM devANaM ukkoseNaM egaM sAhiyaM sAgarovamaM ThitI paNNattA 5 / Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre asurakumAriMdavajiyANaM bhomejANaM devANaM atthegatiyANaM egaM palitovamaM ThitI paNNattA 6 / .. ... ... asaMkhejavAsAuyasaNNipaMciMdiyatirikkhajoNiyANaM atthegatiyANaM egaM palitovamaM ThitI paNNattA 7 / 5 asaMkhejavAsAuyagabbhavakvaMtiyasannimaNuyANaM atthegatiyANaM egaM palitovamaM ThitI paNNattA 8 // vANamaMtarANaM devANaM ukkoseNaM egaM palitovamaM ThitI paNNattA 9 / joisiyANaM devANaM ukkoseNaM egaM paliovamaM vAsasayasahassamabbhahiyaM ThitI paNNattA 10 // 10 sohamme kappe devANaM jahaNNeNaM egaM palitovamaM ThitI paNNattA 11 // sohamme kappe atthegatiyANaM devANaM egaM sAgarovamaM ThitI paNNattA 12 / IsANe kappe devANaM jahaNNeNaM sAtiregaM [egaM] palitovamaM ThitI paNNattA 13 // IsANe kappe devANaM atthegatiyANaM egaM sAgarovamaM ThitI paNNattA 14 // je devA sAgaraM susAgaraM sAgarakaMtaM bhavaM maNuM mANusuttaraM logahiyaM vimANaM 15 devattAte uvavaNNA tesi NaM devANaM ukkoseNaM egaM sAgarovamaM ThitI paNNattA 15 // [7] te NaM devA egassa addhamAsassa ANamaMti vA pANamaMti vA UsasaMti vA NIsasaMti vA 16 / tesi NaM devANaM egassa vAsasahassassa AhAraTTe samuppajati 17 / 20 saMtegatiyA bhavasiddhiyA jIvA je egeNaM bhavaggahaNeNaM sijjhissaMti bujjhissaMti muccissaMti pariNivvAissaMti savvadukkhANaM aMtaM karissaMti 18 // [TI0] evaM cAtmAdInAM sakalazAstraprapaJcyAnAmarthAnAM pratyekamekatvamabhidhAya adhunAtmAnAtmapariNAmarUpANAmarthAnAM tadevAha, jaMbU ityAdi sUtrasaptakamAzrayavizeSANAM 1. prapaMcyamAnAmarthAnAM jemU2 / prapaMcyAmAnAmarthAnAM jesaM2 / pravaMdhyAnAmarthAnAM khaM0 / / 2. adhunAtmapari je1|| Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [sU0 1] ekasthAnakam / tathA imIse NamityAdi sUtrASTAdazakamAzrayiNAM sthityAdidharmANAM pratipAdanaparaM subodham / navaraM jaMbuddIve dIve iha sUtre AyAmavikkhaMbheNaM ti kvacit pATho dRzyate, kvacittu cakkavAlavikkhaMbheNaM ti, tatra prathamaH sambhavati, anyatrApi tathA zravaNAt, sugmshc| dvitIyastvevaM vyAkhyeyaH- cakravAlaviSkambheNa vRttavyAsena, idaM ca / pramANayojanamavaseyam, yadAha 5 AyaMguleNa vatthu ussehapamANao miNasu dehaM / naga-puDhavi-vimANAiM miNasu pamANaMguleNaM tu // [bRhatsaM0 gA0 349] tathA pAlakaM yAnavimAnaM saudharmendrasambandhyAbhiyogikapAlakAbhidhAnadevakRtaM vaikri yam, yAnaM gamanam, tadarthaM vimAnam, yAyate vA'neneti yAnaM tadeva vimAnaM yAnavimAnaM pAriyAnikamiti yaducyate / 10 __ atthItyAdi, asti vidyate ekeSAM keSAJcinnairayikANAmekaM palyopamaM sthitiriti kRtvA prajJaptA praveditA mayA anyaizca jinaiH, sA ca caturthe prastaTe madhyamA'vaseyeti, evamekaM sAgaropamaM trayodaze prastaTe utkRSTA sthitiriti / asuriMdavajiyANaM ti camara-balivarjitAnAM bhomejANaM ti bhavanavAsinAm, bhUmau pRthivyAM ratnaprabhAbhidhAnAyAM bhavatvAtteSAmiti, teSAM caikaM palyopamaM madhyamA sthitiryata 15 utkRSTA dezone dve palyopame sA, Aha ca dAhiNa divaTTa paliyaM do desUNuttarillANaM // [bRhatsaM0 gA0 5] ti / / asaMkhejjetyAdi, asaGkhyeyAni varSANyAyuryeSAM te tathA, te ca te sajJinazca samanaskAH, te ca te paJcendriyatiryagyonikAzceti asaGkhyeyavarSAyuHsajJi1. "AtmAGgulena mimISva vAstu / tacca trividham, tadyathA-khAtamucchritamubhayaM ca / tatra khAtaM kUpa-taDAga-bhUmigRhAdi, ucchritaM dhavalagRhAdi, ubhayaM bhUmigRhayuktadhavalagRhAdi / utsedhapramANenAGgulena mimISva dehaM surAdInAM zarIram / pramANAGgulena punarmimISva ng-pRthivii-vimaanaani| tatra nagAH parvatA mervAdayaH, pRthivyo dharmAdayaH, vimAnAni saudhrmaavtNskaadiini| vimAnagrahaNaM bhavana-narakAvAsAdyapalakSaNam, tena tAnyapi pramANAgalena mimISva" / iti bahatsaMgrahaNyA malayagirisUriviracitAyAM ttiikaayaam|| 2. pari khaM0 // 3. taducyate je2 he2 // 4. "dAhiNetyAdi, dAkSiNAtyAnAM nAgakumArAdhadhipatInAM dharaNapramukhAnAM navAnAmindrANAmutkRSTamAyurvya) palyopamaM sArdhaM palyopamamityarthaH / uttarillANaM ti auttarAhAnAmuttaradigbhAvinAM nAgakumArAdIndrANAM bhUtAnandaprabhRtInAM navAnAM dezone kiJcidUne dve palyopame" iti bRhatsaMgrahaNITIkAyAm // Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre paJcendriyatiryagyonikAH, teSAM keSAJcid ye haimavatairaNyavatavarSayorutpannAsteSAmekaM palyopamaM sthitiH / evaM manuSyasUtramapi, navaraM garbhe garbhAzaye vyutkrAnti: utpattiryeSAM te garbhavyutkrAntikA na samUrcchanajA ityarthaH / / vANamantarANaM devANaM ti, devAnAmeva na tu devInAm, tAsAmarddhapalyopamasya 5 pratipAditatvAt / joisiyANaM devANaM ti candravimAnadevAnAm, na sUryAdidevAnAM nApi candrAdidevInAm, paliyaM ca sayasahassaM caMdANa vi AuyaM jANa // [bRhatsaM0 gA0 7] iti vcnaat| sohamme kappe devANaM ti, iha devazabdena devA devyazca gRhItAH, saudharme hi palyopamAddhInatarA sthitirjaghanyato'pi nAsti, iyaM ca prthmprsttte'vseyaa| sohamme kappe atthegaiyANaM devANaM egaM sAgarovamamiti, atra devAnAmeva grahaNaM 10 na devInAm, utkRSTato'pi tatra tAsAM paJcAzatpalyopamasthitikatvAt, tathA ekaM sAgaropamamiti madhyamasthityapekSayA, utkarSatastatra sAgaropamadvayasadbhAvAt, prastaTApekSayA tveSAM saptamaprastaTe mdhymaa'vseyaa| IsANe kappe devANamityatra devagrahaNena devA devyazca gRhyante, yatastatra sAtirekapalyopamAdanyA jaghanyataH sthitireva nAsti / IsANe kappe devANaM atthegaiyANamityatra devAnAmeva grahaNaM na devInAm, tatra tAsAmutkarSato'pi 15 paJcapaJcAzatpalyopamasthitikatvAditi / tathA ye devAH sAgaraM sAgarAbhidhAnamevaM susAgaraM sAgarakAntaM bhavaM manuM mAnuSottaraM lokahitamiha cakAro draSTavyaH, samuccayasya dyotanIyatvAd, vimAnaM devanivAsavizeSamAsAdyeti zeSaH, devatvena na tu devItvena, tAsAM sAgaropamasthiterasambhavAt, utpannA jAtAsteSAM devAnAmekaM sAgaropamaM sthitiriti / etAni ca vimAnAni saptamaprastaTe'vaseyAni / 20 sthityanusAreNa ca devAnAmucchvAsAdayo bhavantIti tAn darzayannAha- te NamityAdi, yeSAM devAnAmekaM sAgaropamaM sthitiste devAH, NamityalaGkAre, arddhamAsasya 'ante' iti zeSa: Ananti prANanti, etadeva krameNa vyAkhyAnayannAha- ucchvaMsanti niHzvasanti, 1. "candrANAmapi sarveSAM pratyekamutkRSTamAyurvijAnIyAt ekaM palyopamaM varSazatasahasram" iti bRhtsNgrhnniittiikaayaam| 2. degsteSAM devAnAmeva grahaNaM na devInAm / tatra tAsAM sAgaropamaM sthitiriti je2 / / 3. ca nAsti je2|| Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [sU0 2] dvisthAnakam / vAzabdAH vikalpArthAH, tathA teSAmeva varSasahasrasya 'ante' iti zeSaH, AhArArthaH AhAraprayojanamAhArapudgalAnAM grahaNamAbhogato bhavati, anAbhogatastu pratisamayameva vigrahAdanyatra bhavatIti / gAtheha jassa jai sAgarovama ThiI tassa tattiehiM pakkhehiM / UsAso devANaM vAsasahassehiM AhAro // [bRhatsaM0 gA0 214] tti / / santi vidyante egaiyA eke kecana bhavasiddhiya tti bhavA bhAvinI siddhiH muktiryeSAM te bhavasiddhikAH bhavyAH / bhavaggahaNeNaM ti bhavasya manuSyajanmano grahaNam upAdAnaM bhavagrahaNaM tena setsyanti aSTavidhamaharddhiprAptyA, bhotsyante kevalajJAnena tattvam, mokSyante karmAMzaiH, parinirvAsyanti karmakRtavikAravirahAcchItIbhaviSyanti, kimuktaM bhavati ? sarvaduHkhAnAmantaM kariSyantIti // 1 // [sU0 2] [1] do daMDA paNNattA, taMjahA- aTThAdaMDe ceva aNaTThAdaMDe ceva / duve rAsI paNNattA, taMjahA- jIvarAsI ceva ajIvarAsI ceva / duvihe baMdhaNe paNNatte, taMjahA- rAgabaMdhaNe ceva dosabaMdhaNe ceva 3 // [2] puvvAphagguNINakkhatte dutAre paNNatte 1 / uttarAphagguNINakkhatte dutAre paNNatte 2 / puvvAbhaddavatANakkhatte dutAre paNNatte 3 / uttarAbhaddavatANakkhatte dutAre 15 paNNatte 4 // [3] imIse NaM rayaNappabhAe puDhavIe atthegatiyANaM ratiyANaM do palitovamAiM ThitI paNNattA 1 // doccAe puDhavIe NaM atthegatiyANaM NeratiyANaM do sAgarovamAtiM ThitI paNNattA 2 // 20 asurakumArANaM devANaM atthegatiyANaM do palitovamAtiM ThitI paNNattA 3 / 1. sAgarovamA ThiI je2 khaMmU0 he1 / sAgarAI ThiI khaMsaM0 / sAgarovamAI ThiI hera / "jassa jai sAgarAI ThiI tassa tattiehiM pakkhehiM / UsAso devANaM vAsasahassehiM aahaaro||" bRhatsaM0 gA0 214 / "devAnAM madhye yasya devasya yAvanti sAgaropamANi sthitistasya tAvadbhiH pakSarucchAsaH, taavdbhirvrssshsrairaahaarH|" iti bRhatsaMgrahaNITIkAyAm // 2. sseNa AhAro je1 // For Private & Personal use only Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre __ asuriMdavajiyANaM bhomejANaM devANaM ukkoseNaM desUNAtiM do palitovamAtiM ThitI paNNattA 4 / asaMkhejavAsAuyasaNNipaMciMdiyatirikkhajoNiyANaM atthegatiyANaM do palitovamAtiM ThitI paNNattA 5 / ____asaMkhejavAsAuyasaNNimaNussANaM atthegatiyANaM do palitovamAtiM ThitI 5 paNNattA 6 // sohamme kappe atthegatiyANaM devANaM do palitovamAtiM ThitI paNNattA 7 / IsANe kappe devANaM atthegatiyANaM do palitovamAtiM ThitI paNNattA 8 // sohamme kappe devANaM ukkoseNaM do sAgarovamAtiM ThitI paNNattA 9 // IsANe kappe devANaM ukkoseNaM sAhiyAtiM do sAgarovamAtiM ThitI paNNattA 10 / ___ 10 saNaMkumAre kappe devANaM jahaNNeNaM do sAgarovamAtiM ThitI paNNattA 11 // mAhiMde kappe devANaM jahaNNeNaM sAhiyAtiM do sAgarovamAtiM ThitI paNNattA 12 // je devA subhaM subhakaMtaM subhavaNNaM subhagaMdhaM subhalesaM subhaphAsaM sohammavaDeMsagaM vimANaM devattAte uvavaNNA tesi NaM devANaM ukkoseNaM do sAgarovamAtiM ThitI 15 paNNattA 13 // [4] te NaM devA doNhaM addhamAsANaM ANamaMti vA pANamaMti vA UsasaMti vA nIsasaMti vA 1 / tesi NaM devANaM dohiM vAsasahassehiM AhAraTTe samuppajati / ___atthegatiyA bhavasiddhiyA jIvA je dohiM bhavaggahaNehiM sijjhissaMti 20 bujjhissaMti muccissaMti parinivvAissaMti savvadukkhANamaMtaM karissaMti 3 / [TI0] sAmAnyanayAzrayaNAdekatayA vastUnyabhidhAyAdhunA vizeSanayAzrayaNAd dvitvenAhado daMDetyAdi sugamamA dvisthAnakasamApteH, navaramiha daNDa-rAzi-bandhanArthaM sUtrANAM trayam, nakSatrArthaM catuSTayam, sthityarthaM trayodazakam, ucchvAsAdyarthaM trayamiti / tatra arthena svaparopakAralakSaNena prayojanena daNDo hiMsA arthadaNDaH, etadviparIto'narthadaNDa iti / tathA Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [sU0 3] tristhAnakam / ratnaprabhAyAM dvipalyopamA sthitizcaturthaprastaTe madhyamA, dvitIyAyAM dve sAgaropame sthitiH SaSThaprastaTe madhyamA / tathA asurendravarjitabhavanavAsinAM dve dezonapalyopame sthitiraudIcyanAgakumArAdInAzrityAvaseyA, yata Aha- do desUNuttarillANaM [bRhatsaM0 5] ti / tathA asaGkhyeyavarSAyuSAM paJcendriyatirazcAM manuSyANAM ca harivarSa-ramyakavarSajanmanAM dvipalyopamA sthitiriti // 2 // [sU0 3] [1] tao daMDA paNNattA, taMjahA- maNadaMDe vayadaMDe kAyadaMDe / tao guttIo paNNattAo, taMjahA- maNaguttI vayaguttI kAyaguttI 2 // tao sallA paNNattA, taMjahA- mAyAsalle NaM, niyANasalle NaM, micchAdasaNasalle NaM / tao gAravA paNNattA, taMjahA- iDDIgArave rasagArave sAyAgArave / / 10 tao virAhaNAo paNNattAo, taMjahA- nANavirAhaNA daMsaNavirAhaNA carittavirAhaNA 5 / [2] migasiraNakkhatte titAre paNNatte 1 / pussaNakkhatte titAre paNNatte 2 / jeThANakkhatte titAre paNNatte 3 // abhIiNakkhatte titAre paNNatte 4 // savaNaNakkhatte titAre paNNatte 5 / assiNiNakkhatte titAre paNNatte 6 / 15 bharaNiNakkhatte titAre paNNatte 7 / [3] imIse NaM rataNappabhAe puDhavIe atthegatiyANaM ratiyANaM tiNNi palitovamAtiM ThitI paNNattA 1 / doccAe NaM puDhavIe ratiyANaM ukkoseNaM tiNNi sAgarovamAtiM ThitI paNNattA 2 // 20 taccAe NaM puDhavIe ratiyANaM jahaNNeNaM tiNNi sAgarovamAtiM ThitI paNNattA 3 // asurakumArANaM devANaM atthegatiyANaM tiNNi palitovamAiM ThitI paNNattA 4 // asaMkhejavAsAuyasaNNipaMciMdiyatirikkhajoNiyANaM ukkoseNaM tiNNi palitovamAiM ThitI paNNattA 5 / 25 Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre ___ asaMkhejavAsAuyasaNNigabbhavakkaMtiyamaNussANaM ukkoseNaM tiNNi palitovamAtiM ThitI paNNattA 6 / sohammIsANesu kappesu atthegatiyANaM devANaM tiNNi palitovamAtiM ThitI paNNattA 7 / 5 saNaMkumAra-mAhiMdesu kappesu atthegatiyANaM devANaM tiNNi sAgarovamAtiM ThitI paNNattA 8 // je devA AbhaMkaraM pabhaMkaraM AbhaMkarapabhaMkaraM caMdaM caMdAvattaM caMdappabhaM caMdakaMtaM caMdavaNNaM caMdalesaM caMdajjhayaM caMdarUvaM caMdasiMgaM caMdasihaeN caMdakUDaM caMduttaravaDeMsagaM vimANaM devattAte uvavaNNA tesi NaM devANaM ukkoseNaM tiNNi sAgarovamAtiM 10 ThitI paNNattA 9 // ___ [4] te NaM devA tiNhaM addhamAsANaM ANamaMti vA pANamaMti vA UsasaMti vA nIsasaMti vA 11 tesi NaM devANaM ukkoseNaM tihiM vAsasahassehiM AhAraTTe samuppajjati 2 / __ saMtegatiyA bhavasiddhiyA jIvA je tihiM bhavaggahaNehiM sijjhissaMti jAva 15 savvadukkhANamaMtaM karissaMti 3 // [TI0] atha tristhAnakam- tao ityAdi sarvaM sugamam / navaramiha daNDa-guptizalya-gaurava-virAdhanArthaM sUtrANAM paJcakam, nakSatrArthaM saptakam, sthityarthaM navakam, ucchvAsAdyarthaM trayamiti / tatra daNDyate cAritraizvaryApahArato'sArIkriyate ebhirAtmeti daNDAH duSprayuktamanaHprabhRtayaH / mana eva daNDo manodaNDo manasA vA duSprayuktenAtmano 20 daNDo daNDanaM manodaNDaH, evamitarAvapi / tathA gopanAni guptayaH manaHprabhRtInAmazubhapravRttinirodhanAni zubhapravRttikaraNAni ceti / tathA tomarAdizalyAnIva zalyAni duHkhadAyakatvAt mAyAdIni, tatra mAyA nikRtiH, saiva zalyaM mAyAzalyam, NaMkAro vAkyAlaGkAre, evamitare api| navaraM nidAnaM devAdiRddhInAM darzana-zravaNAbhyAm 'ito brahmacaryAderanuSThAnAt mamaitA bhUyAsuH' ityadhyavasAyaH, mithyAdarzanam 1. caMdarUvaM je1 khaM0 vinA nAsti / Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ catuHsthAnakam / / [sU0 4] atattvArthazraddhAnamiti / tathA gauravANi abhimAna-lobhAbhyAmAtmano'zubhabhAvagurutvAni, tAni ca saMsAracakravAlaparibhramaNahetukarma nidAnAni / tatra RddhayA narendrAdipUjyAcAryatvAdilakSaNayA gauravam Rddhigauravam, RddhiprAptyabhimAnatadaprAptiprArthanadvAreNAtmano'zubhabhAvagauravamityarthaH, evaM rasena gauravaM rasagauravam, sAtena gauravaM sAtagauravaM ceti / tathA virAdhanAH khaNDanAH, tatra jJAnasya virAdhanA jJAnavirAdhanA 5 jJAnapratyanIkatA-nihnavAdirUpA, evamitare api, navaraM darzanaM samyagdarzanaM kSAyikAdi, cAritraM sAmAyikAdIti / tathA asaGkhyAtavarSAyuSAM paJcendriyatiryagmanuSyANAM devakurUttarakurujanmanAM trINi palyopamAnIti / tathA AbhaGkaraM prabhaGkaraM AbhaGkaraprabhaGkaraM candraM candrAvarta candraprabhaM candrakAntaM candravarNaM candralezyaM candradhvajaM candrazRGgaM / candraziSTaM candrakUTaM candrottarAvataMsakaM vimAnamiti // 3 // 10 [sU0 4] [1] cattAri kasAyA paNNattA, taMjahA- kohakasAe, mANakasAe, mAyAkasAe, lobhakasAe / __ cattAri jhANA paNNattA, taMjahA- aTTe jhANe, rudde jhANe, dhamme jhANe, sukke jhANe 2 // cattAri vigahAto paNNattAto, taMjahA- itthikahA, bhattakahA, rAyakahA, 15 desakahA 3 / cattAri saNNA paNNattA, taMjahA- AhArasaNNA, bhayasaNNA, mehuNasaNNA, pariggahasaNNA 4 caunvihe baMdhe paNNatte, taMjahA- pagaDibaMdhe, ThitibaMdhe, aNubhAvabaMdhe, pdesbNdhe5| caugAue joyaNe paNNatte 6 / [2] aNurAhANakkhatte cautAre paNNatte 1 / puvvAsADhaNakkhatte cautAre paNNatte 2 / uttarAsADhanakkhatte catAre pnnnntte3|| [3] imIse NaM rayaNappabhAe puDhavIe atthegatiyANaM neraiyANaM cattAri palitovamAtiM ThitI paNNattA 1 // 25 20 Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre / taccAe NaM puDhavIe atthegatiyANaM neraiyANaM cattAri sAgarovamAtiM ThitI paNNattA / asurakumArANaM devANaM atthegatiyANaM cattAri palitovamAtiM ThitI paNNattA 3 // sohammIsANesu kappesu atthegatiyANaM devANaM cattAri palitovamAiM ThitI 5 paNNattA 4 / saNaMkumAra-mAhiMdesu kappesu atthegatiyANaM devANaM cattAri sAgarovamAtiM ThitI paNNattA 5 / je devA kiTiM sukihi~ kiTThiyAvattaM kiTThippabhaM kiTThijuttaM kiTThivaNNaM kiTThilesaM kiTThijjhayaM kiTThisiMgaM kiTThisirTa kiTTikUDaM kiTuttaravaDeMsagaM vimANaM 10 devattAte uvavaNNA tesi NaM devANaM ukkoseNaM cattAri sAgarovamAtiM ThitI paNNattA 6 / [4] te NaM devA cauNhaM addhamAsANaM ANamaMti vA pANamaMti vA UsasaMti vA nIsasaMti vA 1 // tesi NaM devANaM cauhiM vAsasahassehiM AhAraTTe samuppajati 2 / atthegatiyA bhavasiddhiyA jIvA je cauhiM bhavaggahaNehiM sijjhissaMti jAva 15 savvadukkhANaM aMtaM karessaMti 3 // [TI0] catuHsthAnakamapi sugamameva, navaraM kaSAya-dhyAna-vikathA-saJjJA-bandhayojanArthaM sUtrANAM SaTkam, nakSatrArthaM trayam, sthityarthaM SaTkam, zeSaM tathaiva / antarmuhUrta yAvaccittasyaikAgratA yoganirodhazca dhyAnam, tatrA''rta manojJA-'manojJavastuviyoga saMyogAdinibandhanacittaviklavalakSaNam, raudraM hiMsA-'nRta-caurya-dhanasaMrakSaNAbhi20 sandhAnalakSaNam, dharnAmAjJAdipadArthasvarUpaparyAlocanaikAgratA, zuklaM pUrvagatazrutAlambanena manaso'tyantasthiratA yoganirodhazceti / tathA viruddhAzcAritraM prati stryAdiviSayAH kathA vikathAH / tathA saJjJAH asAtavedanIya-mohanIyakarmodayasampAdyA AhArAbhilASAdirUpAzcetanAvizeSAH / tathA sakaSAyatvAjjIvasya karmaNo yogyAnAM 1. tathaiva ca / anta' khaM0 // 2. bhidhAna je1 he1 // 3. "tAvalamba je2 / / 4. "sakaSAyatvAjjIvaH karmaNo yogyAn pudgalAnAdatte sa bandhaH" iti tattvArthasUtre 802 // . Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcasthAnakam / [sU0 5] pudgalAnAM bandhanam AdAnaM bandhaH, tatra prakRtayaH karmaNoM'zA bhedAH jJAnAvaraNIyAdayo'STau, tAsAM bandhaH prakRtibandhaH, tathA sthitiH tAsAmevAvasthAnaM jaghanyAdibhedabhinnam, tasyA bandho nirvartanaM sthitibandhaH, tathA anubhAvo vipAkastIvAdibhedo rasaH, tasya bandho'nubhAvabandhaH, tathA jIvapradezeSu karmapradezAnAmanantAnantAnAM pratiprakRti pratiniyataparimANAnAM bandhaH sambandhanaM pradezabandha iti / tathA kRSTi-sukRSTyAdIni 5 dvAdaza vimAnAni pUrvoktavimAnanAmAnusAravantIti // 4 // [sU0 5] [1] paMca kiriyAto paNNattAto, taMjahA- kAiyA ahigaraNiyA pAosiyA pAritAvaNiyA pANAtivAtakiriyA 1 / paMca mahavvayA paNNattA, taMjahA- savvAto pANAtivAtAto veramaNaM, savvAto musAvAyAto veramaNaM, savvAto jAva pariggahAo veramaNaM 2 // 10 paMca kAmaguNA paNNattA, taMjahA- saddA rUvA rasA gaMdhA phAsA 3 / - paMca AsavadArA paNNattA, taMjahA- micchattaM avirati pamAe kasAe jogaa| paMca saMvaradArA paNNattA, taMjahA- sammattaM viratI appamAdo akasAyayA ajogayA 5 / 15 paMca nijjaraTThANA paNNattA, taMjahA- pANAtivAtAto veramaNaM, musAvAyAto veramaNaM, adiNNAdANAto veramaNaM, mehaNAto veramaNaM, pariggahAto veramaNaM 6 / ___paMca samitIto paNNattAo, taMjahA- iriyAsamitI, bhAsAsamitI, esaNAsamitI, AyANabhaMDanikkhevaNAsamitI, uccAra-pAsavaNa-khelasiMghANa-jallapAriTThAvaNiyA samitI 7 / / 20 paMca atthikAyA paNNattA, taMjahA- dhammatthikAe adhammatthikAe AgAsatthikAe jIvatthikAe poggalatthikAe 8 // [2] rohiNInakkhatte paMcatAre paNNatte 1 / puNavvasU nakkhatte paMcatAre paNNatte 2 / hatthe nakkhatte paMcatAre paNNatte 3 // visAhAnakkhatte paMcatAre paNNatte 4 / dhaNiTThAnakkhatte paMcatAre paNNatte 5 / 25. Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / 20 AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre _[3] imIse rayaNappabhAe puDhavIe atthegatiyANaM neraiyANaM paMca palitovamAtiM ThitI paNNattA 1 / taccAe NaM puDhavIe atthegatiyANaM neraiyANaM paMca sAgarovamAtiM ThitI paNNattA 2 // 5 asurakumArANaM devANaM atthegatiyANaM paMca palitovamAtiM ThitI paNNattA 3 / sohammIsANesu kappesu atthegatiyANaM devANaM paMca palitovamAtiM ThitI paNNattA 4 // saNaMkumAra-mAhiMdesu kappesu atthegatiyANaM devANaM paMca sAgarovamAtiM ThitI paNNattA 5 / 10 je devA vAyaM suvAyaM vAtAvattaM vAtappabhaM vAtakaMtaM vAtavaNNaM vAtalesaM vAtajjhayaM vAtasiMgaM vAtasiTuM vAtakUDaM vAuttaravaDeMsagaM sUraM susUraM sUrAvattaM sUrappabhaM sUrakaMtaM sUravaNNaM sUralesaM sUrajjhayaM sUrasiMgaM sUrasiTuM sUrakUDaM sUruttaravaDeMsagaM vimANaM devattAte uvavaNNA tesi NaM devANaM ukkoseNaM paMca sAgarovamAtiM ThitI paNNattA 6 / 15 [4] te NaM devA paMcaNhaM addhamAsANaM ANamaMti vA pANamaMti vA UsasaMti vA nIsasaMti vA 1 // tesi NaM devANaM paMcahiM vAsasahassehiM AhAraTTe samuppajati 2 // saMtegatiyA bhavasiddhiyA jIvA [je] paMcahiM bhavaggahaNehiM sijjhissaMti jAva aMtaM karessaMti 3 // 20 [TI0] paJcasthAnakamapi sugamam, navaraM kriyA-mahAvrata-kAmaguNA-''zrava-saMvara nirjarAsthAna-samityastikAyArthaM sUtrANAmaSTakam, nakSatrArthaM paJcakam, sthityarthaM SaTkam, ucchvAsAdyarthaM trayameveti / kriyA: vyApAravizeSAH / tatra kAyena nirvRttA kAyikI, kAyaceSTetyarthaH / adhikriyate AtmA narakAdiSu yena tadadhikaraNam, tena nirvRttA AdhikaraNikI khaDgAdinirvartanAdilakSaNeti / pradveSo matsaraH, tena nirvRttA praadvessikii| 1. tathA kriyAH he2 // Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcasthAnakam / [sU0 5] paritApanaM tADanAdiduHkhavizeSalakSaNam, tena nirvRttA pAritApanikI / prANAtipAtakriyA pratIteti / tathA kAmyante abhilaSyante iti kAmAH, te ca te guNAzca pudgaladharmAH zabdAdaya iti kAmaguNAH, kAmasya vA madanasyoddIpakA guNAH / kAmaguNA: zabdAdaya iti / tathA AzravadvArANi karmopAdAnopAyA mithyaatvaadiini| saMvarasya karmAnupAdAnasya dvArANi upAyAH saMvaradvArANi mithyAtvAdyAzravadvAraviparItAni 5 samyaktvAdIni / tathA nirjarA dezataH karmakSapaNA, tasyAH sthAnAni AzrayAH kAraNAnIti yAvat nirjarAsthAnAni prANAtipAtaviramaNAdIni, etAnyeva ca sarvazabdavizeSitAni mahAvratAni bhavanti, tAni ca pUrvasUtre'bhihitAni, sthUlazabdavizeSitAni tvaNuvratAni bhavanti, nirjarAsthAnatvaM punareSAM sAdhAraNamiti tadihaiSAmabhihitam / tathA samitayaH saGgatAH pravRttayaH, tatreryAsamiti: gamane samyak sattvaparihArataH 10 pravRttiH, bhASAsamitiH niravadyavacanapravRttiH, eSaNAsamitiH dvicatvAriMzaddoSavarjanena bhaktAdigrahaNe pravRttiH, AdAne grahaNe bhANDamAtrAyA upakaraNaparicchadasya nikSepaNe avasthApane samiti: supratyupekSitAdisAGgatyena pravRttizcaturthI, tathoccArasya purISasya prazravaNasya mUtrasya khelasya niSThIvanasya siMghAnasya nAsikAzleSmaNo jallasya ca malasya pariSThApanAyAM parityAge samitiH sthaNDilAdidoSaparihArataH pravRttiriti pnycmii| 15 astikAyAH pradezarAzayaH, dharmAstikAyAdayo gtisthityvgaahopyogsprshaadilkssnnaaH| sthitisUtreSu sthiterutkRSTAdivibhAga evamanugantavyaH, yaduta sAgaramegaM 1 tiya 2 satta 3 dasa ya 4 sattarasa 5 taha ya bAvIsA 6 / tettIsaM jAva ThiI sattasu vi kameNa puDhavIsu // 1 // 1. yallasya je1,2 khaM0 // 2. "saptasu pRthivISviyaM yathAsaGkhyamutkRSTA sthitiH / tadyathA-ratnaprabhAyAM pRthivyAmekaM sAgaropamamutkRSTA sthitiH / zarkarAprabhAyAM trINi sAgaropamANi / vAlukAprabhAyAM sapta / paGkaprabhAyAM daza / dhUmaprabhAyAM saptadaza / tamaH-prabhAyAM dvAviMzatiH / tamastamaHprabhAyAM trayastriMzaditi // 233 // samprati saptasvapi pRthivISu jaghanyAM sthitimAha-yA prathamAyAM ratnaprabhAbhidhAyAM pRthivyAM jyeSThA utkRSTA sthitiH sAgaropamalakSaNA sA dvitIyasyAM pRthivyAM zarkarAprabhAyAM kaniSThA jaghanyA bhaNitA / eSa taratamayogo jaghanyotkRSTasthitiyogaH sarvAsvapi pRthivI bhAvanIyaH / ......234 // " iti bRhatsaMgrahaNyA malayagirisUriviracitAyAM TIkAyAm // Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre jA paDhamAe jeTThA sA bIyAe kaNiTThiyA bhaNiyA / taratamajogo eso dasa vAsasahassa rayaNAe // 2 // [bRhatsaM0 gA0 233-234] tathAdo 1 sAhi 2 satta 3 sAhI 4 dasa 5 coddasa 6 sattareva ayraaiN| sohammA jA sukko taduvari ekkekamArove // [bRhatsaM0 gA0 12] paliyaM 1 ahiyaM 2 do sAra 3 sAhiyA 4 satta 5 dasa ya 6 coddasa ya 7 / sattarasa 8 sahassAre taduvari ekkekamArove // [bRhatsaM0 gA0 14] tti / tathA vAtaM suvAtamityAdIni dvAdaza vAtAbhilApena vimAnanAmAni, tAvantyeva sUrAbhilApeneti // 5 // [sU0 6] [1] challesAto paNNattAto, taMjahA- kaNhalesA nIlalesA kAulesA 10 teulesA pamhalesA sukkalesA 1 / chajjIvanikAyA paNNattA, taMjahA- puDhavIkAe AukAe teukAe vAukAe vaNassatikAe tasakAe / chavihe bAhire tavokamme paNNatte, taMjahA- aNasaNe omodariyA vittIsaMkhevo rasapariccAto kAyakilese saMlINayA 3 // 15 chavvihe abhaMtarae tavokamme paNNatte, taMjahA- pAyacchittaM viNao veyAvaccaM sajjhAo jhANaM ussaggo 4 / cha chAumatthiyA samugghAyA paNNattA, taMjahA- veyaNAsamugdhAte 1. "saudharmAt saudharmakalpAt yAvat zukro mahAzukrAbhidhaH kalpastAvadanena krameNa utkRSTA sthitiH pratipattavyA, tadyathA-saudharme kalpe devAnAmutkRSTA sthitiTTai atare iti sambadhyate, tarItumazakyaM prabhUtakAlataraNIyatvAt ataraM sAgaropamam, dve sAgaropame ityarthaH / IzAne kalpe te eva dve sAgaropame sAdhike kiJcit samadhike utkRSTA sthitiH| sanatkumAre kalpe utkRSTA sthitiH sapta sAgaropamANi / mAhendrakalpe tAnyeva sapta sAgaropamANi sAdhikAni / brahmaloke kalpe daza sAgaropamANi / lAntake kalpe caturdaza / mahAzukre kalpe saptadaza / taduvari ikkikkamArove iti tasya mahAzukrasya kalpasyopari pratikalpaM pratigraiveyakaM ca pUrvasmAt pUrvasmAdadhikamekaikaM sAgaropamamutkRSTAyuzcintAyAmAropayet / .... // 12 // saudharme kalpe jaghanyA sthitiH paliyaM ti ekaM palyopamam / IzAne kalpe ahiyaM ti tadeva palyopamaM kiJcit samadhikaM jaghanyA sthitiH / sanatkumAre kalpe dve sAgaropame jaghanyA sthitiH / sAhiya tti te eva dve sAgaropame kiJcitsamadhike mAhendrakalpe jaghanyA sthitiH / sapta sAgaropamANi brahmaloke / daza lAntake / caturdaza mahAzukre / saptadaza shsraare| tatastasya sahasrArakalpasyopari pratikalpaM prativeyakaM vijayAdicatuSTaye caikaikaM sAgaropamamadhikaM jaghanyasthiticintAyAmAropayet / // 14 // " iti bRhatsaMgrahaNITIkAyAm / / 2. ya nAsti je2 khaM0 // Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [sU0 6] SaTsthAnakam / . 23 kasAyasamugghAte mAraNaMtiyasamugghAte veuvviyasamugghAte teyasasamugghAte AhArasamugdhAte 5 / chavihe atthoggahe paNNatte, taMjahA- sodiyaatthoggahe cakkhuiMdiyaatthoggaha ghANiMdiyaatthoggahe jibhiMdiyaatthoggahe phAsiMdiyaatthoggahe noiMdiyaatthoggahe 6 // [2] kattiyAnakkhatte chatAre paNNatte 1 / asilesAnakkhatte chatAre paNNatte 2 // [3] imIse NaM rayaNappabhAe puDhavIe atthegatiyANaM neratiyANaM cha paliovamAI ThitI paNNattA 1 / / taccAe NaM puDhavIe atthegatiyANaM neratiyANaM cha sAgarovamAiM ThitI / paNNattA 2 / .. 10 asurakumArANaM devANaM atthegatiyANaM cha palitovamAI ThitI paNNattA 3 // sohammIsANesu kappesu atthegatiyANaM devANaM cha palitovamAiM ThitI paNNattA 4 / saNaMkumAra-mAhiMdesu kappesu atthegatiyANaM devANaM cha sAgarovamAiM ThitI paNNattA 5 / 15 je devA sayaM| sayaMbhuramaNaM ghosaM sughosaM mahAghosaM kiTThiyosaM vIraM suvIraM vIragataM vIraseNiyaM vIrAvattaM vIrappabhaM vIrakaMtaM vIravaNNaM vIralesaM vIrajjhayaM vIrasiMgaM vIrasihaeN vIrakUDaM vIruttaravaDeMsagaM vimANaM devattAte uvavaNNA tesi NaM devANaM ukkoseNaM cha sAgarovamAiM ThitI paNNattA 6 / [4] te NaM devA chaNhaM addhamAsANaM ANamaMti vA pANamaMti vA UsasaMti vA 2c nIsasaMti vA 1 // tesi NaM devANaM chahiM vAsasahassehiM AhAraTTe samuppajjati 2 // . saMtegatiyA bhavasiddhiyA jIvA je chahiM bhavaggahaNehiM sijjhissaMti jAva aMtaM karessaMti 3 // [TI0] SaTsthAnakamatha, tacca subodham, navaramiha lezyA-jIvanikAya1. 'kametacca subodham je2 // . Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre bAhyAbhyantaratapaH-samudghAtA-'vagrahArthAni sUtrANi SaT, nakSatrArthe dve, sthityarthAni SaT, ucchvAsAdyarthaM trayameveti / tatra lezyAnAM svarUpamidam kRSNAdidravyasAcivyAt pariNAmo ya AtmanaH / sphaTikasyeva tatrAyaM lezyAzabdaH prayujyate / [ ] iti / 5 tathA bAhyaM tapaH bAhyazarIrasya parizoSaNena karmakSapaNahetutvAditi, AbhyantaraM cittanirodhaprAdhAnyena karmakSapaNahetutvAditi / tathA chadmastha: akevalI, tatra bhavA chAdyasthikAH, sam ekIbhAvena ut prAbalyena ca ghAtA nirjaraNAni samudghAtAH, vedanAdipariNato hi jIvo bahUn vedanIyAdikarmapradezAn kAlAntarAnubhavayogyAnudIraNA karaNenAkRSyodaye prakSipyAnubhUya nirjarayati, AtmapradezaiH saMzliSTAn zAtayatItyarthaH, 10 te ceha vedanAdibhedena SaDuktAH / tatra vedanAsamudghAto'sadvedyakarmAzrayaH, kaSAya samudghAtaH kaSAyAkhyacAritramohanIyakarmAzrayaH, mAraNAntikasamudghAto'ntarmuhUrtazeSAyuSkakarmAzrayaH, vaikurvika-taijasA-''hArakasamudghAtAH zarIranAmakarmAzrayAH / tatra vedanAsamudghAtasamuddhata AtmA vedanIyakarmapudgalazAtaM karoti, kaSAyasamudghAtasamuddhataH kaSAyapudgalazAtam, mAraNAntikasamudghAtasamuddhata 15 AyuHkarmapudgalaghAtam, vaikurvikasamudghAtasamuddhatastu jIvapradezAn zarIrAd bahirniSkAzya zarIraviSkambhabAhalyamAtramAyAmatazca saGkhyeyAni yojanAni daNDaM nisRjati, nisRjya ca yathAsthUlAn vaikriyazarIranAmakarmapudgalAn prArabaddhAn zAtayati, evaM taijasA''hArakasamudghAtAvapi vyAkhyeyAviti / tathA arthasya sAmAnyAnirdezyasvarUpasya zabdAdeH aveti prathamaM vyaJjanAvagrahAnantaraM grahaNaM paricchedanamarthAvagrahaH, sa caikasAmayiko 20 naizcayikaH, vyAvahArikastvasaGkhyeyasAmayikaH, sa ca SoDhA zrotrAdibhirindriyairnoindriyeNa ca manasA janyamAnatvAditi / sthitisUtre svayambhavAdIni viMzatirvimAnAnIti // 6 // [sU0 7] [1] satta bhayaTThANA paNNattA, taMjahA- ihalogabhae paralogabhae AdANabhae akamhAbhae AjIvabhae maraNabhae asilogabhae / 1. 'mAnAni khaM0 // Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 [sU0 7] saptasthAnakam / satta samugdhAtA paNNattA, taMjahA- veyaNAsamugyAte kasAyasamugdhAte mAraNaMtiyasamugdhAte veubviyasamugdhAte teyasasamugghAte AhArasamugdhAte kevalisamugghAte / samaNe bhagavaM mahAvIre satta rayaNIto uTuMuccatteNaM hotthA 3 // satta vAsaharapavvayA paNNattA, taMjahA- cullahimavaMte mahAhimavaMte nisaDhe 5 nIlavaMte ruppI siharI maMdare 4 / satta vAsA paNNattA, taMjahA- bharahe hemavate harivAse mahAvidehe rammae heraNNavate erAvate 5 / khINamohe NaM bhagavaM mohaNijjavajAto satta kammapagatIo vedeti / / [2] mahAnakkhatte sattatAre [paNNatte 11] kattiyAdIyA satta nakkhattA puvvadAriyA paNNattA 2 // mahAdIyA satta nakkhattA dAhiNadAriyA paNNattA 3 // aNurAhAiyA satta nakkhattA avaradAriyA paNNattA 4 / dhaNiTThAiyA satta nakkhattA uttaradAriyA paNNattA 5 / imIse NaM rayaNappabhAe puDhavIe atthegatiyANaM neraiyANaM satta paliovamAiM 15 ThitI paNNattA 1 // taccAe NaM puDhavIe neraiyANaM ukkoseNaM satta sAgarovamAiM ThitI pnnnnttaa| cautthIe NaM puDhavIe neraiyANaM jahaNNeNaM satta sAgarovamAI ThitI paNNattA 3 // asurakumArANaM devANaM atthegatiyANaM satta paliovamAiM ThitI pnnnnttaa4| sohammIsANesu kappesu atthegatiyANaM devANaM satta paliovamAI ThitI 20 paNNattA 5 / saNaMkumAre kappe atthegatiyANaM devANaM ukkoseNaM satta sAgarovamAI ThitI paNNattA 6 / mAhide kappe devANaM uknoseNaM sAtiregAiM satta sAgarovamAiM ThitI pnnnnttaa7| 1. sattatAre / pAThAMtareNa abhiyAIyA satta nakkhattA paM0 20 / kittiyAtIyA satta je1 khNmuu0| stttaare| abhiyAIyA satta nakkhattA puvvadAriyA paM0 taM0 / pAThAMtareNa kittiyAtIyA khaMsaM0 // Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre baMbhaloe kappe devANaM jahaNNeNaM satta sAgarovamAiM ThitI paNNattA 8 / je devA samaM samappabhaM mahApabhaM pabhAsaM bhAsaraM vimalaM kaMcaNakUDaM saNaMkumAravaDeMsagaM vimANaM devattAte uvavaNNA tesi NaM devANaM ukkoseNaM satta sAgarovamAI ThitI paNNattA 9 / 5 [3] te NaM devA sattaNhaM addhamAsANaM ANamaMti vA pANamaMti vA UsasaMti vA nIsasaMti vA / tesi NaM devANaM sattahiM vAsasahassehiM AhAraTTe samuppajati 2 // saMtegatiyA bhavasiddhiyA jIvA je sattahiM bhavaggahaNehiM sijjhissaMti bujjhissaMti jAva aMtaM karessaMti 3 / / 10 [TI0] atha saptasthAnakaM vivriyate, tacca kaNThyam, navaramiha bhaya-samudghAta mahAvIra-varSadhara-varSa-kSINamohArthAni sUtrANi SaT, nakSatrArthAni paJca, sthityarthAni nava, ucchavAsAdyarthAni trINyeveti / tatrehalokabhayaM yat sajAtIyAta, paralokabhayaM yad vijAtIyAt, AdAnabhayaM yad dravyamAzritya jAyate, akasmAdbhayaM bAhyanimittanirapekSa svavikalpAjjAtam, zeSANi pratItAni, navaramazlokaH akIrtiriti / samudghAtA: 15 prAgvat, navaraM kevalisamudghAto vedanIya-nAma-gotrAzraya iti / tathA ratniH vitatAGgulirhasta iti, Urboccatvena na tiryaguccatveneti, hotthA babhUveti / tathA abhijidAdIni sapta nakSatrANi pUrvadvArikANi, pUrvadizi yeSu gacchataH zubhaM bhavati, evamazvinyAdIni dakSiNadvArikANi, puSyAdInyaparadvArikANi, svAtyAdInyuttaradvArikANIti siddhAntamatam, iha tu matAntaramAzritya kRttikAdIni sapta sapta pUrvadvArikAdIni 20 bhaNitAni, candraprajJaptau tu bahutarANi matAni darzitAnIhArtha iti / sthitisUtre .. samAdInyaSTau vimAnanAmAnIti // 7 // [sU0 8] aTTha mayaTThANA paNNattA, taMjahA- jAtimae kulamae balamae rUvamae tavamae sutamae lAbhamae issariyamae 1 // aTTha pavayaNamAtAo paNNattAo, taMjahA- iriyAsamiI bhAsAsamiI *. etAdRzacihnAGkiteSu sthaleSu vizeSajijJAsubhiH pariziSTe TippaNeSu draSTavyam // Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [sU0 8] aSTasthAnakam / esaNAsamiI AyANabhaMDanikkhevaNAsamiI uccAra-pAsavaNa-khela-siMghANajallapariTThAvaNiyAsamiI maNaguttI vatiguttI kAyaguttI 2 / vANamaMtarANaM devANaM cetiyarukkhA aTTa joyaNAI uTuMuccatteNaM paNNattA 3 // jaMbU NaM sudaMsaNA aTTa joyaNAI uTuMuccatteNaM paNNattA 4 / kUDasAmalI NaM garulAvAse aTTa joyaNAI uTuMuccatteNaM paNNatte 5 / 5 jaMbuddIviyA NaM jagatI aTTha joyaNAI uTuMuccatteNaM paNNattA 6 / aTThasamaie kevalisamugdhAte paNNatte, taMjahA- paDhame samae daMDaM kareti, bIe samae kavADaM kareti, tatie samae maMthaM kareti, cautthe samae maMthaMtarAiM pUreti, paMcame samae maMthaMtarAiM paDisAharati, chaTe samae maMthaM paDisAharati, sattame samae kavADaM paDisAharati, aTThame samae daMDaM paDisAharati, tato pacchA sarIratthe 10 bhavati / pAsassa NaM arahato purisAdANIyassa aTTha gaNA aTTha gaNaharA hotthA, taMjahA subhe ya subhaghose ya vasiDhe baMbhayAri ya / some siridhare ceva, vIrabhadde jase i ya // 1 // 8 / / [2] aTTha nakkhattA caMdeNaM saddhiM pamaI jogaM joeMti, taMjahA- kattiyA 1, rohiNI 2, puNavvasU 3, mahA 4, cittA 5, visAhA 6, aNurAhA 7, jeTThA 8 / 9 [3] imIse NaM rayaNappahAe puDhavIe atthegatiyANaM neraiyANaM aTTha paliovamAI ThitI paNNattA 1 / 20 cautthIe puDhavIe atthegatiyANaM neraiyANaM aTTha sAgarovamAiM ThitI paNNattA 2 / asurakumArANaM devANaM atthegatiyANaM aTTha paliovamAiM ThitI paNNattA 3 // sohammIsANesu kappesu atthegatiyANaM devANaM aTTha paliovamAiM ThitI . paNNattA 4 / . baMbhaloe kappe atthegatiyANaM devANaM aTTha sAgarovamAiM ThitI paNNattA 5 / 25 15 | Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre __ je devA acciM accimAliM vairoyaNaM pabhaMkara caMdAbhaM surAbhaM supatiTThAbhaM aggiccAbhaM riTThAbhaM aruNAbhaM aruNuttaravaDeMsagaM vimANaM devattAe uvavaNNA tesi NaM devANaM ukkoseNaM aTTha sAgarovamAiM ThitI paNNattA 6 / / [4] te NaM devA aTThaNhaM addhamAsANaM ANamaMti vA pANamaMti vA 5 UsasaMti vA nIsasaMti vA 1 / tesi NaM devANaM aTThahiM vAsasahassehiM AhAraTTe samuppajjati 2 / saMtegatiyA bhavasiddhiyA jAva aTThahiM aMtaM karessaMti 3 / [TI0] athASTasthAnakaM vyAkhyAyate, sugamaM caitat, navaramiha madasthAna-pravacanamAtR caityavRkSa-jambU-zAlmalI-jagatI-kevalisamudghAta-gaNadhara-nakSatrArthAni sUtrANi nava, 10 sthityarthAni SaT, ucchvAsAdyarthAni trINIti / tatra madasya abhimAnasya sthAnAni AzrayAH madasthAnAni jAtyAdIni / tAnyeva madapradhAnatayA darzayannAha- jAImae ityaadi| jAtyA mado jAtimadaH, evamanyAnyapi / athavA madasya sthAnAni bhedAH madasthAnAni, tAnyevAha-jAImae ityAdi, zeSaM tathaiva / tathA pravacanasya dvAdazAGgasya tadAdhArasya vA saGghasya mAtara iva jananya iva pravacanamAtaraH IryAsamityAdayaH, dvAdazAGgaM 15 hi tA Azritya sAkSAt prasaGgato vA pravarttate, bhavati ca yato yat pravartate tasya tadAzritya mAtRkalpateti / saGghapakSe tu yathA zizurmAtaramamuJcannAtmalAbhaM labhate evaM saGghastA amuJcan saGghatvaM labhate nAnyathetIryAsamityAdInAM prvcnmaatRteti| tathA vyantaradevAnAM caityavRkSAH tanagareSu sudharmAdisabhAnAmagrato maNipIThikAnAmupari sarvaratnamayAH chatra-dhvajAdibhiralaGkRtA bhavanti, te caivaM zlokAbhyAmavagantavyAH__20 kalaMbo u pisAyANaM vaDo jakkhANa ceiyaM / tulasI bhUyANa bhave rakkhasANaM tu kaMDao // 1 // asogo kinnarANaM ca kiMpurisANa ya caMpao / nAgarukkho bhuyaMgANaM gaMdhavvANa ya tuMburu // 2 // [sthAnAGgasU0 654] tti / tathA jambu tti uttarakuruSu jambUvRkSaH pRthivIpariNAmaH, sudarzaneti tannAma / evaM 1. tuMbaru je1 he2 / teMduo iti sthAnAGge pAThaH / / Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTasthAnakam / 29 [sU0 9] kUTazAlmalI vRkSavizeSa eva, devakuruSu garuDajAtIyasya veNudevAbhidhAnasya devasyAvAsa iti / jagatI jambUdvIpanagarasya prAkArakalpA pAlIti / tathA pArzvasyAhataH trayoviMzatitamatIrthakarasya purisAdANIyassa tti puruSANAM madhye AdAnIyaH AdeyaH puruSAdAnIyastasya aSTau gaNAH samAnavAcanA-kriyAH sAdhusamudAyAH, aSTau gaNadharAH tannAyakAH sUrayaH, idaM caitat pramANaM sthAnAGge paryuSaNAkalpe ca zrUyate, kevalamAvazyake 5 anyathA, tatra yuktam dasa navagaM gaNANa mANaM jiNiMdANaM [Ava0 ni0268] ti / ko'rthaH ? pArzvasya daza gaNAH gaNadharAzca / tadiha dvayoralpAyuSkatvAdinA kAraNenAvivakSA'numAtavyeti / subhe ityAdi zlokaH / tathA aSTau nakSatrANi candreNa sArdhaM pramaI 'candro madhyena teSAM gacchati' ityevaMlakSaNaM 10 yogaM sambandhaM yojayanti kurvanti, atrArthe'bhihitaM lokazriyAm puNavvasu rohiNI cittA maha jeTTaNurAha kittiya visAhA / caMdassa ubhayajoga [lokazrI] tti / yAni ca dakSiNottarayogIni tAni pramaIyogInyapi kadAcid bhavanti, yato lokazrITIkAkRtoktam- etAni nakSatrANyubhayayogIni candrasyottareNa dakSiNena ca yujyante, kadAciccandreNa bhedamapyupayAnti [lokazrITIkA] iti / tathA ati'irAdInyekAdaza 15 vimAnanAmAni // 8 // [sU0 9] [1] nava baMbhaceraguttIo paNNattAto, taMjahA- no itthIpasupaMDagasaMsattANi sejjAsaNANi sevittA bhavati 1, no itthINaM kahaM kahittA bhavai 2, no itthINaM ThANAiM sevittA bhavati 3, no itthINaM iMdiyAI maNoharAI maNoramAI AloettA nijjhAettA [bhavati] 4, no paNIyarasabhoI [bhavati] 20 1. sU0618 // 2. "pAsassa NaM arahao purisAdANIyassa aTTha gaNaharA hutthA, taMjahA- subhe ya 1 ajaghose ya 2, vasiDhe 3 baMbhayAri ya 4 / some 5 sirihare 6 ceva, vIrabhadre 7 jase vi ya 8 // 160 // " - iti paryuSaNAkalpasUtre pArzvanAthacaritre // 3. "tittIsa aTThavIsA aTThArasa ceva tahaya sattarasa / ikkArasa dasa navagaM gaNANa mANaM jiNiMdANaM // " iti sampUrNA gAthA Avazyakaniryuktau // 4. dRzyatAM sthA0 TI0 pR0762 / / 5. dRzyatAM sthA0 sU0 663, sthA0 TI0 pR0 766 // Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre 5, no pANa-bhoyaNassa aimAyaM AhAraittA [bhavati] 6, no itthINaM puvvarayAI puvvakIliAI sumaraittA bhavai 7, no saddANuvAtI no rUvANuvAtI no gaMdhANuvAtI no rasANuvAtI no phAsANuvAtI no silogANuvAtI 8, no sAyAsokkhapaDibaddhe yAvi bhavati 9 / 1 / / 5 nava baMbhaceraaguttIo paNNattAo, taMjahA- itthI-pasu-paMDagasaMsattANaM sejjAsaNANaM sevaNayA jAva sAyAsokkhapaDibaddhe yAvi bhavati 2 // nava baMbhacerA paNNattA, taMjahAsatthapariNNA logavijao sIosaNijaM sammattaM / / AvaMtI dhutaM vimohAyaNaM uvahANasutaM mahapariNNA // 2 // 3 // ___10 pAse NaM arahA [purisAdANIe] nava rayaNIo uhUMuccatteNaM hotthA 4 / [2] abhIjiNakkhatte sAirege Nava muhutte caMdeNaM saddhiM jogaM joeti 1 / abhIjiyAiyA NaM Nava NakkhattA caMdassa uttareNaM jogaM joeMti, taMjahAabhIji, savaNo jAva bharaNI 2 // imIse NaM rataNappabhAe puDhavIe bahusamaramaNijAto bhUmibhAgAto nava 15 joyaNasate ur3e abAhAte uvarille tArArUve cAraM carati 3 // jaMbuddIve NaM dIve NavajoyaNiyA macchA pavisiMsu vA pavisaMti vA pavisissaMti vA / vijayassa NaM dArassa egamegAe bAhAe Nava Nava bhomA paNNattA 2 // vANamaMtarANaM devANaM sabhAo sudhammAo Nava joyaNAI uTuMuccatteNaM 20 paNNattAo 3 // dasaNAvaraNijassa NaM kammassa Nava uttarapagaDIo paNNattAo, taMjahANiddA payalA NihANiddA payalApayalA thINagiddhI cakkhudaMsaNAvaraNe acakkhudaMsaNAvaraNe ohidasaNAvaraNe kevaladasaNAvaraNe 4 / _ [3] imIse NaM rayaNappabhAe puDhavIe atthegatiyANaM neraiyANaM nava 25 paliovamAiM ThitI paNNattA 11 Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [sU0 9] navasthAnakam / cautthIe puDhavIe atthegatiyANaM neraiyANaM nava sAgarovamAiM ThitI paNNattA / asurakumArANaM devANaM atthegatiyANaM nava paliovamAiM ThitI paNNattA 3 // sohammIsANesu kappesu atthegatiyANaM devANaM nava paliovamAiM ThitI paNNattA 4 // baMbhaloe kappe atthegatiyANaM devANaM nava sAgarovamAiM ThitI paNNattA 5 / 5 je devA pamhaM supamhaM pamhAvattaM pamhappabhaM pamhakaMtaM pamhavaNNaM pamhalesaM jAva pamhuttaravaDeMsagaM sujaM susujaM sujAvattaM sujappabhaM sujakaMtaM jAva sujuttaravaDeMsagaM rutillaM rutillAvattaM rutillappabhaM jAva rutilluttaravaDeMsagaM vimANaM devattAte uvavaNNA tesi NaM devANaM [ukkoseNaM] nava sAgarovamAiM ThitI paNNattA 6 / _[4] te NaM devA navaNhaM addhamAsANaM ANamaMti vA pANamaMti vA UsasaMti 10 vA nIsasaMti vA 1 / tesi NaM devANaM navahiM vAsasahassehiM AhAraTTe samuppajati za ___ saMtegatiyA bhavasiddhiyA jIvA je navahiM bhavaggahaNehiM sijjhissaMti jAva savvadukkhANamaMtaM karessaMti // [TI0] atha navasthAnakaM subodhaM ca, navaramiha brahmagupti-tadagupti-brahmacaryAdhyayana- 15 pArthiM sUtrANAM catuSTayam, jyotiSkArthaM trayam, matsya-bhauma-sabhA-darzanAvaraNArthaM catuSTayam, sthityAdyarthAni tathaiva / tatra brahmacaryaguptayo maithunaviratiparirakSaNopAyAH / no strI-pazu-paNDakaiH saMsaktAni saGkIrNAni zayyAsanAni zayanIya-viSTarANi vasatyAsanAni vA sevayitA bhavatItyekA 1, no strINAM kathAM kathayitA bhavatIti dvitIyA 2, no strIgaNAn strIsamudAyAn sevayitA upAsayitA bhavatIti tRtIyA 3, 20 no strINAmindriyANi nayana-nAsAvaMzAdIni manoharANi AkSepakatvAt manoramANi ramyatayA''lokayitA draSTA, niAtA tadekAgracittatayA draSTaiva bhavatIti caturthI 4, 1. kathitA khaM0 // 2. dRzyatAM sthA0sU0 663, sthA0TI0 pR0 766 // 3. he2 vinA- draSTA nidhyAtA tadeka je1, he1 / draSTA nidhyakSati / tade' khN0| draSTa dhyAnitA tadeka' je2 / 4. 'nirdhyAtA' iti sthAnAGga[663 tama] sUtraTIkAyAm // Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ___ AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre no praNItarasabhojI galatsneharasabindukasya bhojanasya bhojako bhavatIti paJcamI 5, no pAnabhojanasyAtimAtram apramANaM yathA bhavatyevamAhArakaH sadA bhavatIti SaSThI 6, no pUrvarata-pUrvakrIDitamanusmartA bhavati, rataM maithunam, krIDitaM strIbhiH saha tadanyA krIDeti saptamI 7, no zabdAnupAtI, no rUpAnupAtI, no gandhAnupAtI, 5 no rasAnupAtI, no sparzAnupAtI, no zlokAnupAtI, kAmoddIpakAn zabdAdInAtmano varNavAdaM ca nAnupatati nAnusaratItyarthaH ityaSTamI 8, no sAtasaukhyapratibaddhazcApi bhavati, sAtAt sAtavedanIyAdudayaprAptAd yat saukhyaM tattathA, anena ca prazamasukhasya vyudAsa iti navamI 9 / idaM ca vyAkhyAnaM vAcanAdvayAnusAreNa kRtam, prtyekvaacnyorevNvidhsuutraabhaavaaditi| 10 tathA kuzalAnuSThAnaM brahmacaryam, tatpratipAdakAnyadhyayanAni brahmacaryANi, tAni cA''cArAGgaprathamazrutaskandhapratibaddhAnIti / tathA abhijinnakSatraM sAdhikAnava muhUrtAMzcandreNa sArddha yogaM sambandhaM yojayati karoti, sAtirekatvaM ca teSAM caturviMzatyA muhUrtasya dviSaSTibhAgaiH SaTSaSTyA ca dviSaSTibhAgasya saptaSaSTibhAgAnAmiti / tathA abhijidAdIni nava nakSatrANi candrasyottareNa yogaM 15 yojayanti, uttarasyAM dizi sthitAni dakSiNAzAsthitacandreNa saha yogamanubhavantIti bhaavH| bahusamaramaNijAo ityAdi, atyantasamo bahusamo'ta eva ramaNIyo ramyastasmAd bhUmibhAgAt, na parvatApekSayA nApi zvabhrApekSayeti bhAvaH, rucakApekSayeti tAtparyam, abAhAe tti antare 'kRtve ti zeSaH, uvarille tti uparitanaM tArArUpaM tArakajAtIyaM cAraM bhramaNaM carati karoti / navajoyaNiya tti navayojanAyAmA eva 20 pravizanti, lavaNasamudre yadyapi paJcayojanazatikA matsyAH sambhavanti tathApi nadImukheSu jagatIrandhraucityenaitAvatAmeva praveza iti, lokAnubhAvo vA'yamiti / vijayasya dvArasya jambUdvIpasambandhinaH pUrvadigvyavasthitasya egamegAe tti ekaikasmin bAhAe tti bAhau pArzve bhaumAni nagarANItyeke, viziSTasthAnAnItyanye / tathA pakSmAdIni dvAdaza sUryAdInyapi dvAdazaiva rucirAdInyekAdaza ca vimAnanAmAnIti // 9 // 1. ava je2 he2 // Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazasthAnakam / 33 [sU0 10] [sU0 10] [1] dasavihe samaNadhamme paNNatte, taMjahA- khaMtI 1, muttI 2, ajave 3, maddave 4, lAghave 5, sacce 6, saMjame 7, tave 8, ciyAte 9, baMbhaceravAse 10 / 1 / dasa cittasamAhiTThANA paNNattA, taMjahA- dhammaciMtA vA se asamuppaNNapuvvA samuppajjejA savvaM dhammaM jANittae 1, sumiNadaMsaNe vA se asamuppaNNapuvve 5 samuppajjejjA ahAtaccaM sumiNaM pAsittae 2, saNNinANe vA se asamuppaNNapuvve samuppajejA puvvabhave sumarittae 3, devadaMsaNe vA se asamuppaNNapuvve samuppajejA divvaM deviDhei divvaM devajutiM divvaM devANubhAvaM pAsittae 4, ohinANe vA se asamuppaNNapuvve samuppajjejA ohiNA logaM jANittae 5, ohidaMsaNe vA se asamuppaNNapuvve samuppajjejA ohiNA logaM pAsittae 10 6, maNapajavanANe vA se asamuppaNNapuvve samuppajjejjA maNogae bhAve jANittae 7, kevalanANe vA se asamuppaNNapuvve samuppajjejjA kevalaM logaM jANittae 8, kevaladasaNe vA se asamuppaNNapuvve samuppajejA kevalaM loyaM pAsittae 9, kevalimaraNaM vA marejA savvadukkhappahANAe 10 / 2 / maMdare NaM pavvate mUle dasa joyaNasahassAI vikkhaMbheNaM paNNatte 3 // 15 arahA NaM ariTThanemI dasa dhaNUI uTuMuccatteNaM hotthA 4 / kaNhe NaM vAsudeve dasa dhaNUI uTuMuccatteNaM hotthA 5 / rAme NaM baladeve dasa dhaNUI uTuMuccatteNaM hotthA 6 // [2] dasa nakkhattA nANaviddhikarA paNNattA, taMjahAmigasira addA pUso, tiNNi ya puvvAiM mUlamassesA / hattho cittA ya tahA, dasa viddhikarAI nANassa // 3 // 1 // akammabhUmiyANaM maNuyANaM dasavihA rukkhA uvabhogattAte uvatthiyA, taMjahA 1. dazAzrutaskandhe caturthe'dhyayane [caturthyAM dazAyAM] tasya niryuktau cUrNau ca vistareNa dazAnAM cittasamAdhisthAnAnAM varNanamasti / vistareNa jijJAsubhiH tatraiva draSTavyam // 2. bhUmayANaM je2 // Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre mattaMgayA ya bhiMgA, tuDiyaMgA dIva joi cittaMgA / cittarasA maNiyaMgA, gehAgArA aniyaNA ya // 4 // 2 // [3] imIse [NaM] rayaNappabhAe puDhavIe atthegatiyANaM neraiyANaM jahaNNeNaM dasa vAsasahassAI ThitI paNNattA 11 5 ipIse NaM rayaNappabhAe puDhavIe atthegatiyANaM neraiyANaM dasa paliovamAiM ThitI paNNattA / cautthIe puDhavIe dasa nirayAvAsasatasahassA paNNattA 3 / cautthIe puDhavIe neraiyANaM] ukkoseNaM dasa sAgarovamAiM ThitI paNNattA 4 / paMcamAe puDhavIe [neraiyANaM] jahaNNeNaM dasa sAgarovamAiM ThitI pnnnnttaa5| 10 asurakumArANaM devANaM jahaNNeNaM dasa vAsasahassAI ThitI paNNattA 6 / asuriMdavajANaM bhomejANaM devANaM jahaNNeNaM dasa vAsasahassAI ThitI paNNattA 7 / asurakumArANaM devANaM atthegatiyANaM dasa paliovamAiM ThitI paNNattA 8 / bAdaravaNapphatikAiyANaM ukkoseNaM dasa vAsasahassAI ThitI paNNattA 9 / 15 vANamaMtarANaM devANaM jahaNNeNaM dasa vAsasahassAI ThitI paNNattA 10 // sohammIsANesu kappesu atthegatiyANaM devANaM dasa paliovamAI ThitI paNNattA 11 // baMbhaloe kappe devANaM ukkoseNaM dasa sAgarovamAiM ThitI paNNattA 12 // laMtae kappe devANaM jahaNNeNaM dasa sAgarovamAiM ThitI paNNattA 13 // 20 je devA ghosaM sughosaM mahAghosaM naMdighosaM sussaraM maNoramaM rammaM rammagaM ramaNijaM maMgalAvatiM baMbhalogavaDeMsagaM vimANaM devattAte uvavaNNA tesi NaM devANaM ukkoseNaM dasa sAgarovamAiM ThitI paNNattA 14 / [4] te NaM devA dasaNhaM addhamAsANaM ANamaMti vA pANamaMti vA UsasaMti vA nIsasaMti vA 1 / tesi NaM devANaM dasahiM vAsasahassehiM AhAraTTe samuppajati 25 2 / Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [sU0 10] dazasthAnakam / atthegatiyA bhavasiddhiyA jIvA je dasahiM bhavaggahaNehiM jAva kressNti3| [TI0] dazasthAnakaM subodhameva, tathApi kiJcillikhyate / iha paJcaviMzatiH suutraanni| tatra lAghavaM dravyato'lpopadhitA, bhAvato gauravatyAgaH / tyAgaH sarvasaGgAnAm, saMvignamanojJasAdhudAnaM vA / brahmacaryeNa vasanam avasthAnaM brahmacaryavAsa iti / tathA cittasya manasaH samAdhiH samAdhAnaM prazAntatA, tasya sthAnAni AzrayA bhedA vA 5 cittasamAdhisthAnAni / tatra dharmA jIvAdidravyANAmupayogotpAdAdayaH svabhAvAH, teSAM cintA anuprekSA, dharmasya vA zruta-cAritrAtmakasya sarvajJabhASitasya 'hariharAdinigaditadharmebhyaH pradhAno'yam' ityevaM cintA dharmacintA, vAzabdo vakSyamANasamAdhisthAnAntarApekSayA vikalpArthaH, se iti yaH kalyANabhAgI tasya sAdhorasamutpannapUrvA pUrvasminnanAdau atIte kAle'nupajAtA, tadutpAde 10 hyupArddhapudgalaparAvartAnte kalyANasyAvazyaMbhAvAt, samutpadyeta jAyeta, kiMprayojanA ceyamata Aha- sarvaM niravazeSaM dharmaM jIvAdidravyasvabhAvamupayogotpAdAdikaM zrutAdirUpaM vA jANittae jJaparijJayA jJAtuM jJAtvA ca pratyAkhyAnaparijJayA pariharaNIyadharma parihartum, idamuktaM bhavati- dharmacintA dharmajJAnakAraNabhUtA jAyata iti, iyaM caM samAdheruktalakSaNasya sthAnamuktalakSaNameva bhavatIti prathamam / 15 tathA svapnasya nidrAvazavikalpajJAnasya darzanaM saMvedanaM svapnadarzanaM tadvA kalyANaprAptisUcakamasamutpannapUrvaM samutpadyeta, yathA bhagavato mahAvIrasyA'sthikagrAme zUlapANiyakSakRtopasargAvasAne, kiMprayojanaM cedam ? ityAha- ahAtaccaM sumiNaM pAsittae tti, yathA yena prakAreNa tathyaH satyo yathAtathyaH, sarvathA nirvyabhicAra ityarthaH, tam, svapna: svapnaphalamupacArAt, taM draSTuM jJAtum, avazyaMbhAvino muktyAdeH 20 zubhasvapnaphalasya darzanAya sAdhoH svapnadarzanamupajAyata iti bhAvaH / kvacit sujANaM ti pAThaH, tatrAvitathamavazyaMbhAvi suyAnaM sugatiM draSTuM jJAtuM sujJAnaM vA bhAvizubhArthaparicchedaM saMveditu miti, kalyANasUcakAvitathasvapnadarzanAcca bhavati cittasamAdhiriti cittasamAdhisthAnamidaM dvitIyam / 1. ca nAsti khaM0 // 2. 'tpadyate khaM0 // 3. AhA je2 he1,2 / Aha khaM0 // Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre ___ tathA sajJAnaM saJjJA, sA ca yadyapi hetuvAda-dRSTivAda-dIrghakAlikopadezabhedena krameNa vikalendriya-samyagdRSTi-samanaskasambandhitvAt tridhA bhavati tathApIha dIrghakAlikopadezasaJjJA grAhyeti, sA yasyAsti sa saJI samanaskaH, tasya jJAnaM sajJijJAnam, taccehAdhikRtasUtrAnyathAnupapatterjAtismaraNameva, tadvA se tasyA'samutpannapUrva 5 samutpadyeta, kasmai prayojanAya ? ityAha- puvvabhave sumarittae tti pUrvabhavAn smartum, smRtapUrvabhavasya ca saMvegAt samAdhirutpadyate iti samAdhisthAnametat tRtIyamiti / tathA devadarzanaM vA se tasyA'samutpannapUrvaM samutpadyeta, devA hi tasya guNitvAd darzanaM dadati, kimphalam ? ityAha- divyAM devardvi pradhAnaparivArAdirUpAM divyAM devadyutiM viziSTAM zarIrA-''bharaNAdidIptiM divyaM devAnubhAvam uttama 10 vaikriyakaraNAdiprabhAvaM draSTum, etaddarzanAyetyarthaH, devadarzanAccAgamArtheSu zraddhAnadADhya dharme bahumAnazca bhavati, tatazcittasamAdhiriti bhavati devadarzanaM cittasamAdhisthAnamiti cturthm| __ tathA avadhijJAnaM vA se tasyA'samutpannapUrvaM samutpadyeta, kimartham ? ityAha avadhinA maryAdayA niyatadravya-kSetra-kAla-bhAvarUpeNa lokaM jJAtum, lokajJAnAyetyarthaH, 15 bhavati ca viziSTajJAnAccittasamAdhiriti paJcamaM tditi| evamavadhidarzanasUtramapIti SaSTham / tathA manaHparyavajJAnaM vA se tasyA'samutpannapUrvaM samutpadyeta, kimartham ? ata Aha-maNogate bhAve jANittae arddhatRtIyadvIpasamudreSu sajJinAM paJcendriyANAM paryAptakAnAM manogatAn bhAvAn jJAtum, etajjJAnAyetyartha iti saptamam / / 20 tathA kevalajJAnaM vA se tasyA'samutpannapUrvaM samutpadyeta, kevalaM paripUrNam, lokyate dRzyate kevalAlokeneti loko lokAlokarUpaM vastu, taM jJAtum, kevalajJAnasya ca samAdhibhedatvAccittasamAdhisthAnatA, iha cAmanaskatayA kevalinazcittaM caitanyamavaseyamityaSTamam / evaM kevaladarzanasUtram, navaraM draSTumiti vizeSa iti nvmm| tathA kevalimaraNaM vA mriyeta kuryAt ityarthaH, kimartham ? ata Aha 1. sajJAnaM khaM0 // 2. tasyAnutpanna he2 vinA // 3. ca nAsti khaM0 je1 // Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [sU0 11] ekAdazasthAnakam / 37 sarvaduHkhaprahANAyeti, idaM tu kevalimaraNaM sarvottamasamAdhisthAnameveti dazamamiti / ___tathA akarmabhUmikAnAM bhogabhUmijanmanAM manuSyANAM dazavidhA rukkha tti kalpavRkSAH uvabhogattAe tti upabhogyatvAya uvatthiya tti upasthitA upanatA ityarthaH / tatra mattAGgakA: mdykaarnnbhuutaaH| bhiMga tti bhAjanadAyinaH / tuDiyaMga tti tuuryaanggsmpaadkaaH| dIva tti dIpazikhAH pradIpakAryakAriNaH / joi tti jyotiH agniH, tatkAryakAriNa 5 iti / cittaMga tti citrAGgAH puSpadAyinaH / citrarasA bhojndaayinH| maNyaGgAH AbharaNadAyinaH / gehAkArA: bhavanatvenopakAriNaH / aNiyaNa tti, anagnatvaM savastratvam, taddhetutvAdananA iti / ghoSAdInyekAdaza vimAnanAmAnIti // 10 // [sU0 11] [1] ekkArasa uvAsagapaDimAto paNNattAto, taMjahA- dasaNasAvae 1, katavvayakamme 2, sAmAtiyakaDe 3, posahovavAsaNirate 4, diyA baMbhayArI, 10 rattiM parimANakaDe 5, diA vi rAo vi baMbhayArI, asiNAtI, viaDabhotI, molikaDe 6, sacittapariNNAte 7, AraMbhapariNNAte 8, pesapariNNAte 9, uddiTThabhattapariNAte 10, samaNabhUte yAvi bhavati samaNAuso 11 / 1 // [2] logaMtAo NaM ekkArasahiM ekkArehiM joyaNasatehiM abAhAe jotisaMte paNNatte / 15 jaMbuddIve dIve maMdarassa pavvatassa ekkArasahiM ekavIsehiM joyaNasatehiM [abAhAe] jotise cAraM carati 3 / samaNassa NaM bhagavato mahAvIrassa ekkArasa gaNaharA hotthA, taMjahA- iMdabhUtI aggibhUtI vAyubhUtI viyatte suhamme maMDite moriyaputte akaMpite ayalabhAyA metaje pabhAse 4 / 20 mUlanakkhatte ekkArasatAre paNNatte 5 / heTTimagevejagANaM devANaM ekkArasuttaraM gevejavimANasataM bhavati tti makkhAyaM 6 / maMdare NaM pavvate dharaNitalAo siharatale ekkArasabhAgaparihINe uccatteNaM paNNatte / 1. bhUmakAnAM je2 he1,2 / / Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre __ [3] imIse NaM rataNappabhAe puDhavIe atthegatiyANaM neraiyANaM ekkArasa paliovamAI ThitI paNNattA 1 / paMcamAe puDhavIe [atthegatiyANaM neraiyANaM] ekkArasa sAgarovamAiM ThitI paNNattA / 5 asurakumArANaM devANaM atthegatiyANaM ekkArasa paliovamAiM ThitI paNNattA 3 / sohammIsANesu kappesu [atthegatiyANaM devANaM] ekkArasa paliovamAiM ThitI paNNattA 4 // __ laMtae kappe atthegatiyANaM devANaM ekkArasa sAgarovamAiM ThitI pnnnnttaa5| 10 je devA baMbhaM subaMbhaM baMbhAvattaM baMbhappabhaM baMbhakaMtaM baMbhavaNNaM baMbhalesaM baMbhajjhayaM baMbhasiMgaM baMbhasiTuM baMbhakUDaM baMbhuttaravaDeMsagaM vimANaM devattAte uvavaNNA tesi NaM devANaM [ukkoseNaM ] ekkArasa sAgarovamAiM ThitI paNNattA 6 / [4] te NaM devA ekArasaNhaM addhamAsANaM ANamaMti vA pANamaMti vA UsasaMti vA nIsasaMti vA 1 / tesi NaM devANaM ekkArasaNhaM vAsasahassANaM 15 AhAraTTe samuppajati 2 / saMtegatiyA bhavasiddhiyA jIvA je ekkArasahiM bhavaggahaNehiM sijjhissaMti jAva savvadukkhANaM aMtaM karessaMti / [TI0] athaikAdazasthAnam, tadapi gatArtham, navaramiha pratimAdyarthAni sUtrANi sapta, sthityAdyarthAni tu naveti, tatropAsate sevante zramaNAn ye te upAsakAH zrAvakAH, teSAM 20 pratimAH pratijJAH abhigrahAH upAsakapratimAH / tatra darzanaM samyaktvam, tat pratipannaH zrAvako darzanazrAvakaH, iha ca pratimAnAM prakrAntatve'pi pratimA-pratimAvatorabhedopacArAt pratimAvato nirdezaH kRtaH, evamuttarapadeSvapi, ayamatra bhAvArtha:- samyagdarzanasya zaGkAdizalyarahitasyANuvratAdiguNavikalasya yo'bhyupagamaH sA pratimA prathameti / tathA kRtam anuSThitaM vratAnAm aNuvratAdInAM karma tacchravaNa-jJAna-vAJchA-pratipattilakSaNaM 25 yena pratipannadarzanena sa kRtavratakarmA pratipannANuvratAdiriti bhAvaH, iyaM dvitIyA / tathA Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [sU0 11] ekAdazasthAnakam / sAmAyikaM sAvadyayogaparivarjana-niravadyayogAsevanasvabhAvaM kRtaM vihitaM dezato yena sa sAmAyikakRtaH, AhitAgnyAdidarzanAt ktAntasyottarapadatvam, tadevamapratipannapauSadhasya darzanavratopetasya pratidinamubhayasandhyaM sAmAyikakaraNaM mAsatrayaM yAvaditi tRtIyA pratimeti / tathA poSaM puSTiM kuzaladharmANAM dhatte yadAhAratyAgAdikamanuSThAnaM tat pauSadham, tenopavasanam avasthAnamahorAtraM yAvaditi pauSadhopavAsa iti, athavA pauSadhaM parvadinamaSTamyAdi 5 tatropavAsaH abhaktArthaH pauSadhopavAsa iti, iyaM vyutpattireva, pravRttistvasya zabdasyAhAra-zarIrasatkArA-'brahmacarya-vyApAraparivarjaneSviti, tatra pauSadhopavAse nirataH AsaktaH pauSadhopavAsanirataH sa evaMvidhazrAvakazcaturthI pratimeti prakramaH, ayamatra bhAvaH - pUrvapratimAtrayopeta : (petasya) aSTamI-caturdazyamAvAsyA-paurNamAsISvAhArapauSadhAdicaturvidhaM pauSadhaM pratipadyamAnasya caturo mAsAn yAvaccaturthapratimA bhavatIti / tathA 10 paJcamapratimAyAmaSTamyAdiSu parvasvekarAtrikapratimAkArI bhavatIti, etadarthaM ca sUtramadhikRtasUtrapustakeSu na dRzyate, dazAdiSu punarupalabhyate iti tadartha upadarzitaH, tathA zeSadineSu divA brahmacArI, rattiM ti rAtrau, kim ? ata Aha- parimANaM strINAM tadbhogAnAM vA pramANaM kRtaM yena sa parimANakRta iti, ayamatra bhAvaH- darzana-vratasAmAyikA-'STamyAdipauSadhopetasya parvasvekarAtrikapratimAkAriNaH zeSadineSu divA 15 brahmacAriNo rAtrAvabrahmaparimANakRto'snAnasyA'rAtribhojinaH abaddhakacchasya paJca mAsAn yAvat paJcamI pratimA bhavatIti, uktaM ca aTThamicauddasIsuM paDimaM ThAegarAIyaM // pazcArddham / asiNANaviyaDabhoI mauliyaDo divasabaMbhayArI ya / rattiM parimANakaDo paDimAvajjesu diyahesu // [paJcAzaka0 10117-18] tti // 20 tathA divApi rAtrAvapi brahmacArI, asiNAi tti asnAyI snAnaparivarjakaH, kvacit paThyate- anisAi tti na nizAyAmattItyanizAdI, viyaDabhoi tti vikaTe prakaTe 1. "899 niSThA / 2 / 2 / 36 / niSThAntaM bahuvrIhau pUrvaM syAt / ....... 900 vA''hitAgnyAdiSu / 2 / 2 / 37 / aahitaagniH| agnyAhitaH / AkRtigaNo'yam / " iti pANinIyavyAkaraNasya vyAkhyAyAM siddhAntakaumudyAm / / 2. degmAna caturo je2 / je2 anusAreNa tu 'pUrvapratimAtrayopetaH aSTamI-caturdazyamAvAsyA-paurNamAsISvAhArapauSadhAdicaturvidhaM pauSadhaM pratipadyamAnAH] caturo mAsAn yAvat caturthapratimA bhavatIti' iti pAThaH saMbhavedatra / / 3. bhavatyetadarthaM khaM0 // * Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre prakAze divA na rAtrAvityarthaH, divApi cAprakAzadeze na bhuGkte azanAdyabhyavaharatIti vikaTabhojI, molikaDe tti abaddhaparidhAnakaccha ityarthaH, SaSThapratimeti prakRtam, ayamatra bhAva:- pratimApaJcakoktAnuSThAnayuktasya brahmacAriNaH SaNmAsAn yAvat SaSThI pratimA bhavatIti / tathA sacitta iti sacetanAhAraH parijJAtaH tatsvarUpAdiparijJAnAt 5 pratyAkhyAto yena sa sacittAhAraparijJAtaH zrAvakaH saptamI pratimeti prakRtam, iyamatra bhAvanA- pUrvoktapratimASaTkAnuSThAnayuktasya prAsukAhArasya sapta mAsAn yAvat saptamI pratimA bhavatIti / tathA ArambhaH pRthivyAdhupamaInalakSaNa: parijJAtaH tathaiva pratyAkhyAto yenAsAvArambhaparijJAtaH zrAddho'STamI pratime ti, iha bhAvanA samastapUrvoktAnuSThAnayuktasyArambhavarjanamaSTau mAsAn yAvadaSTamI pratimeti / tathA preSyAH 10 ArambheSu vyApAraNIyAH parijJAtAH tathaiva pratyAkhyAtA yena sa preSyaparijJAta: zrAvako navamIti, bhAvArthazceha pUrvoktAnuSThAyinaH ArambhaM parairapyakArayato nava mAsAn yAvannavamI pratimeti / tathA uddiSTaM tameva zrAvakamuddizya kRtaM bhaktam odanAdi uddiSTabhaktam, tat parijJAtaM yenAsAvuddiSTabhaktaparijJAtaH pratimeti prakRtam, ihAyaM bhAvArtha: pUrvoditaguNayuktasyAdhAkarmikabhojanaparihAravataH kSuramuNDitazirasaH zikhAvato vA kenApi 15 kiJcid gRhavyatikare pRSTasya tajjJAne sati jAnAmIti ajJAne ca sati na jAnAmIti bruvANasya daza mAsAn yAvadevaMvidhavihArasya dazamI pratimeti / tathA zramaNo nirgranthastadvadyastadanuSThAnakaraNAt sa zramaNabhUtaH sAdhukalpa ityarthaH, cakAraH samuccaye, apiH sambhAvane, bhavati zrAvaka iti prakRtam, he zramaNa ! he AyuSman ! iti sudharmasvAminA jambUsvAminamAmantrayatoktam ityekAdazIti / iha ceyaM bhAvanA20 pUrvoktasamagraguNopetasya kSuramuNDasya kRtalocasya vA gRhItasAdhunepathyasya IryAsamityAdikaM sAdhudharmamanupAlayato bhikSArthaM gRhikulapraveze sati zramaNopAsakAya pratimApratipannAya bhikSAM datteti bhASamANasya kastvamiti kasmiMzcit pRcchati pratimApratipannaH zramaNopAsako'hamiti bruvANasyaikAdaza mAsAn yAvadekAdazI pratimA bhavatIti / pustakAntare tvevaM vAcanA- daMsaNasAvae prathamA, kayavayakamme dvitIyA, 1. jJAtaH svarUpA' khaM0 // Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekAdazasthAnakam / 41 [sU0 11] kayasAmAie tRtIyA, posahovavAsanirae caturthI, rAibhattapariNAe paJcamI, sacittapariNAe SaSThI, diyA baMbhayArI rAo parimANakaDe saptamI, diyA vi rAo vi baMbhayArI asiNANae yAvi bhavati vosaTThakesa-roma-nahe aSTamI, AraMbhapariNAe pesapariNAe navamI, udiTThabhattavajjae dazamI, samaNabhUe yAvi bhavai tti samaNAuso ekAdazIti, kvacittu ArambhaparijJAta iti navamI, 5 preSyArambhaparijJAta iti dazamI, uddiSTabhaktavarjakaH zramaNabhUtazcaikAdazIti / __ tathA jambUdvIpe dvIpe mandarasya parvatasya ekAdaza egaviMse tti ekaviMzatiyojanAdhikAni yojanazatAni abAhAe tti abAdhayA vyavadhAnena 'kRtve'ti zeSaH, jyotiSa jyotizcakraM cAraM paribhramaNaM carati Acarati, tathA lokAntAt NamityalaGkAre ekAdaza ekkAre tti ekAdazayojanAdhikAni ekAdaza yojanazatAni abAdhayA 10 vyavahitatayA kRtve ti zeSaH, jotisaMte tti jyotizcakraparyantaH prajJapta iti, idaM ca vAcanAntaraM vyAkhyAtam, uktaM ca ekkArasekkavIsA saya ekkArAhiyA ya ekkArA / merualogAbAhaM joisacakkaM carai ThAi // [bRhatsaM0 105] iti / adhikRtavAcanAyAM punaridamanantaraM vyAkhyAtamAlApakadvayaM vyatyayenApi dRzyate / 15 vimANasayaM bhavati tti makkhAyaM ti iha makArasyAgamikatvAdayamarthaH vimAnazataM bhavatIti kRtvA AkhyAtaM prarUpitaM bhagavatA anyaizca kevalibhiriti sudharmasvAmivacanam / tathA maMdare NaM pavvae NaM dharaNitalAo siharatale ekkArasabhAgaparihINe uccatteNaM paNNatte, asyAyamarthaH- merubhUtalAdArabhya zikharatalamuparibhAgaM yAvadviSkambhApekSayA'- 20 1. niraye je1,2 khaMmU0 // 2. pesapariNNAe khaM0 je1 he1 madhye nAsti // 3. dvIpe nAsti he2 vinA // 4. "viMze he2 vinA // 5. "kAni ekAdaza yojanazatAni je2 khaMsaM0 // 6. ekAdaza yojanazatAni iti pAThaH kutrApi nAsti, kevalaM khasaM0 madhye pazcAt pUritaH / / 7. "iha yathAsaGkhyena padAnAM yojanA, sA caivamekAdaza yojanazatAnyekaviMzatyadhikAni merorabAdhAmapAntarAlarUpAM kRtvA manuSyalokavarti caraM jyotizcakraM carati / tathaikAdaza yojanazatAnyekAdazAdhikAnyalokAkAzasyAbAdhAmapAntarAlarUpAM kRtvA etAvadbhiryojanazatairalokAkAzAdarvAka sthitvetyarthaH, sthiraM jyotizcakraM tiSThati" // 105 // iti jinabhadragaNikSamAzramaNaviracitabRhatsaMgrahaNyA malayagirisUriviracitAyAM TIkAyAm // Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre gulAderekAdazabhAgena parihINo hAnimupagataH uccatvena uparyupari prajJaptaH, iyamatra bhAvanA- mandaro bhUtale daza yojanasahasrANi viSkambhataH, tatazcoccatvenAgule gate'GgulasyaikAdazabhAgo viSkambhato hIyate, evamekAdazasvaoNleSvagulaM hIyate, etenaiva nyAyenaikAdazasu yojaneSu yojanam evaM sahasreSu sahasraM tato navanavatyAM yojanasahasreSu 5 nava sahasrANi hIyante, tato bhavati sahasraM viSkambhaH zikhare iti, athavA dharaNItalAt dharaNItalaviSkambhAt sakAzAcchikharatalaM zikharaviSkambhamAzritya merurekAdazabhAgena parihINo bhavati, kasyaikAdazabhAgena ? ityAha- uccatteNaM ti uccatvasya, tathAhimeroruccatvaM navanavatiH sahasrANi, tadekAdazabhAgo nava, taiIno mUlaviSkambhApekSayA zikharatale, zikharasya sAhasikatvAt, dazasAhasikatvAcca mUlaviSkambhasyeti / 10 brahmAdIni dvAdaza vimAnanAmAni // 11 // [sU0 12] [1] bArasa bhikkhupaDimAto paNNattAto, taMjahA- mAsiyA bhikkhupaDimA, domAsiyA [bhikkhupaDimA], temAsiyA [bhikkhupaDimA], cAummAsiyA [bhikkhupaDimA], paMcamAsiyA [bhikkhupaDimA], chammAsiyA [bhikkhupaDimA], sattamAsiyA [bhikkhupaDimA], paDhamA sattarAtiMdiyA 15 bhikkhupaDimA, doccA sattarAtidiyA bhikkhupaDimA, taccA sattarAtiMdiyA bhikkhupaDimA, ahorAtiyA bhikkhupaDimA, ekkarAtiyA bhikkhupaDimA 1 / duvAlasavihe saMbhoge paNNatte, taMjahA 1. saMbhogAsaMbhogaviSaye vistRtA vicAraNA nizIthasya bhASye cUrNI ca [gA0 2069-2158] vidyate / vistarArthibhistatra draSTavyam / atra kiJcidupanyasyate- "esa saMbhogo sappabheo vnnnnio| esa ya puvvaM savvasaMviggANaM aDDabharahe ekkasaMbhogo AsI / pacchA jAyA- ime saMbhoiyA ime asaMbhoiyA / .... ... sIso pucchati- kati purisajuge ekko saMbhogo AsIt ? kammi vA purise asaMbhogo pavaTTo, keNa vA kAraNeNa ? tato bhaNatisaMpatiraNNuppattI... ... // [nizIthabhA0 2155] / vaddhamANasAmissa sIso sohammo / tassa jaMbuNAmA / tassa vi pabhavo / tassa sejaMbhavo / tassa vi sIso jasabhaddo / jasabhaisIso saMbhUto / saMbhUyassa thuulbhddo| thUlabhadaM jAva savvesiM ekkasaMbhogo AsI / thUlabhaddassa jugappahANA do sIsA-ajjamahAgirI ajjasuhatthI ya / ajamahAgirI jeTTho, ajasuhatthI tassa saTThi(ho?)yaro / thUlabhaddasAmiNA ajasuhatthissa gaNo dino / tahAvi ajjamahAgirI ajjasuhatthI ya prItivaseNa ekkao viharati / aNNayA te dovi viharaMtA kosaMbAhAraM gatA, ta ya dabbhikkhaM... ... / taM ajamahAgirI jANittA ajasuhatthiM bhaNAti- ajjo kIsa rAyapiMDaM paDisevaha ? Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [sU0 12] dvAdazasthAnakam / uvahi suya bhattapANe aMjalIpaggahe ti ya / dAyaNe ya nikAe ya, abbhuTThANe tiM yAvare // 5 // kitikammassa ya karaNe, veyAvaccakaraNe ti ya / samosaraNa sannisejA ya, kahAte ya pabaMdhaNe // 6 // 2 // duvAlasAvatte kitikamme paNNatte, taMjahAduoNayaM jahAjAyaM, kitikammaM bArasAvayaM / causiraM tiguttaM, dupavesaM eganikkhamaNaM // 7 // 3 // vijayA NaM rAyadhANI duvAlasa joyaNasahassAI AyAmavikkhaMbheNaM paNNattA 4 // rAme NaM baladeve duvAlasa vAsasatAI savvAuyaM pAlaittA devatti gae 5 / 10 maMdarassa NaM pavvatassa cUliyA mUle duvAlasa joyaNAI vikkhaMbheNaM paNNattA 6 / jaMbuddIvassa NaM dIvassa vetiyA mUle duvAlasa joyaNAI vikkhaMbheNaM paNNattA 7 / savvajahaNNiyA rAtI duvAlasamuhuttiyA paNNattA 8 // evaM divaso vi 15 NAyavvo 9 / savvaTThasiddhassa NaM mahAvimANassa uvarillAto thUbhiyaggAto duvAlasa joyaNAI uddhaM uppatittA IsiMpanbhArA nAma puDhavI paNNattA 10 / / IsiMpanbhArAe NaM puDhavIe duvAlasa nAmadhejA paNNattA, taMjahA- Isi tti vA, IsipabbhAra tti vA, taNU ti vA, taNuyatari tti vA, siddhI ti 20 tao ajasuhatthiNA bhaNiyaM- jahA rAyA tahA payA, Na esa rAyapiMDo / telliyA tellaM, ghayagoliyA ghayaM, dosiyA vatthAI, pUiyA bhakkhabhoje deMti, evaM sAhUNaM subhavihAre / ajamahAgirI mAti tti kAuM ajasuhatthissa ksaatito| esa sissANurAgeNa Na paDiseheti / tato ajamahAgirI ajasuhatthiM bhaNAti- ajjapabhiti tuma mama asNbhotio|" iti nizIthacUrNI gA0 2150-2154 // 1. dAtaNe je1 khaM0 / dAtaNA je2 // 2. ti je2 / / 3. saNNise je1 khaM0 // 4. tihi guttaM attii0| gAtheyamAvazyakaniryuktAvapi [gA0 1216] vartate / tatra tiguttaM ca iti pAThaH // Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre vA, siddhAlae ti vA, muttI ti vA, muttAlae ti vA, baMbhe ti vA, baMbhavaDeMsage tti vA, lokapaDipUraNe tti vA, logaggacUliA ti vA 11 // _[2] imIse NaM rataNappabhAe puDhavIe atthegatiANaM neraiANaM bArasa paliovamAiM ThitI paNNattA 1 / 5 paMcamAe puDhavIe atthegatiyANaM neraiyANaM bArasa sAgarovamAiM ThitI paNNattA 2 // asurakumArANaM devANaM atthegatiyANaM bArasa paliovamAiM ThitI paNNattA 3 // sohammIsANesu kappesu atthegatiyANaM devANaM bArasa paliovamAiM ThitI paNNattA 4 // 10 laMtae kappe atthegatiyANaM devANaM bArasa sAgarovamAiM ThitI paNNattA 5 / je devA mahiMdaM mahiMdajjhayaM kaMbuM kaMbuggIvaM puMkhaM supuMkhaM mahApuMkhaM puMDaM supuMDaM mahApuMDaM nariMdaM nariMdokaMtaM nariMduttaravaDeMsagaM vimANaM devattAte uvavaNNA tesiM NaM devANaM ukkoseNaM bArasa sAgarovamAiM ThitI paNNattA 6 / __[3] te NaM devA bArasaNhaM addhamAsANaM ANamaMti vA pANamaMti vA UsasaMti 15 vA nIsasaMti vA 1 / tesi NaM devANaM bArasahiM vAsasahassehiM AhAraTTe samuppajjati 2 // __ atthegatiyA bhavasiddhiA jIvA je bArasahiM bhavaggahaNehiM sijjhissaMti jAva aMtaM karessaMti 3 // [TI0] dvAdazasthAnamatha, tacca sugamam, navaraM sthitisUtrebhyo'rvAgekAdaza sUtrANIha, 20 tatra bhikSaNAM viziSTasaMhanana-zrutavatAM pratimAH abhigrahA bhikSupratimAH, tatra mAsikyAdayaH saptamAsikyantAH sapta mAsena mAsenottarottaraM vRddhA ekAdibhirbhaktapAnadattibhizceti, tathA sapta rAtriMdivAni ahorAtrANi yAsu tAH saptarAtriMdivAstAzca timro bhavantIti, saptAnAmuparyaSTamI prathamA saptarAtriMdivA, evaM navamI dvitIyA, dazamI tRtIyA, AsAM ca tisRNAmapyanuSThAnakRto vizeSaH, tathAhi- aSTamyAM caturthabhaktaM Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [sU0 12] dvAdazasthAnakam / tapaH grAmAderbahiravasthAnamuttAnAdikaM ca sthAnamiti, navamyAM tu utkuTukAdyAsanena vizeSaH, dazamyAM vIrAsanAdinA, tathA ahorAtrapramANA'horAtrikI ekAdazI, sA ca SaSThabhaktena bhavatIti vizeSaH, ekarAtrikI rAtripramANA, sA cASTamabhaktena rAtrau pralambabhujasya saMhatapAdasyeSadavanatakAyasyAnimeSanayanasyeti / tathA sam ekIbhUya samAnasamAcArANAM sAdhUnAM bhojanaM sambhogaH, sa 5 copadhyAdilakSaNaviSayabhedAt dvAdazadhA, tatra uvahItyAdi rUpakadvayam, tatropadhirvastrapAtrAdistaM sambhogikaH sambhogikena sArddhamudgamotpAdanaiSaNAdoSairvizuddhaM gRhNan zuddhaH, azuddhaM gRhNan preritaH pratipannaprAyazcitto vArAtrayaM yAvat sambhogArhazcaturthavelAyAM prAyazcittaM pratipadyamAno'pi visambhogArha iti, visambhogikena vA pArzvasthAdinA vA saMyatyA vA sArddhamupadhiM zuddhamazuddhaM vA niSkAraNaM gRhNan preritaH pratipannaprAyazcitto'pi velAtrayasyopari 10 na sambhogyaH, evamupadheH parikarma paribhogaM vA kurvan sambhogyo visambhogyazceti, uktaM caegaM va do va tiNNi va AuTuMtassa hoi pacchittaM Alocayata ityarthaH / AuTuMte vi tao pareNa tiNhaM visaMbhogo // nizIthabhA0 2075] tti / tathA suya tti sambhogikaH sambhogikasya visambhogikasya vopasampannasya zrutasya 15 vAcanA-pracchanAdikaM vidhinA kurvan zuddhaH, tasyaivAvidhinopasampannasyAnupasampannasya vA pArzvasthAdervA striyA vA vAcanAdi kurvaMstathaiva velAtrayopari visambhogyaH / tathA bhatta-pANe tti upadhidvAravadavaseyam, navaramiha bhojanaM dAnaM ca parikarma-paribhogayoH sthAne vaacymiti| ___ tathA aMjalIpaggahe i ya tti, iha itizabdA upadarzanArthAH, cakArA: 20 samuccayArthAH, tatropalakSaNatvAdaJjalipragrahasya vandanAdikamapIha draSTavyam, tathAhisambhogikAnAmanyasambhogikAnAM vA saMvignAnAM vandanakaM praNAmamaJjalipragrahaM 'namaH kSamAzramaNebhyaH' iti bhaNanam, AlocanA-sUtrArthanimittaM niSadyAkaraNaM ca kurvan zuddhaH, 1. utkuTakA je1 // 2. bhaktaparyantarAtrau he2 // 3. sAmanasamA khamU0 / samabhAvena samA khasaM0 // 4. paggahe itti iha khaM0 // 5. 'ttaniSa je1.2 // Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre pArzvasthAderetAni kurvaMstathaiva sambhogyo visambhogyazceti / tathA dAyaNA ya tti dAnam, tatra, sambhogikaH sambhogikAya vastrAdibhiH ziSyagaNopagrahAsamarthe sambhogike'nyasambhogikAya vA ziSyagaNaM yacchan zuddhaH, niSkAraNaM visambhogikasya pArzvasthAdervA saMyatyA vA taM yacchaMstathaiva sambhogyo visambhogyazceti / 5 tathA nikAye yatti nikAcanaM chandanaM nimantraNamityanarthAntaram, tatra zayyopadhyAhAraiH ziSyagaNapradAnena svAdhyAyena ca sambhogikaH sambhogikaM nimantrayan zuddhaH, zeSaM tthaiv| tathA abbhuTThANe tti yAvare tti abhyutthAnamAsanatyAgarUpamityaparaM sambhogA'sambhogasthAnamityarthaH, tatrAbhyutthAnaM pArzvasthAdeH kurvaMstathaivAsambhogyaH, upalakSaNatvAccAbhyutthAnasya kiGkaratAM ca prAghUrNaka-glAnAdyavasthAyAM 'kiM vizrAmaNAdi 10 karomi' ityevaMpraznalakSaNAM tathA'bhyAsakaraNaM pArzvasthAdidharmAccyutasya punastatraiva saMsthApanalakSaNam, tathA avibhaktiM ca apRthagbhAvalakSaNAM kurvanazuddho'sambhogyazca, etAnyeva yathA''gamaM kurvan zuddhaH sambhogyazceti / tathA kiikammassa ya karaNe tti kRtikarma vandanakaM tasya karaNaM vidhAnam, tad vidhinA kurvan zuddhaH, itarathA tathaivAsambhogyaH, tatra cAyaM vidhiH - yaH sAdhurvAtena 15 stabdhadeha utthAnAdi kartumazaktaH sa sUtramevAskhalitAdiguNopetamuccArayati, evamAvartta zironamanAdi yacchaknoti tat karotyevaM cAzaThapravRttirvandanakavidhiriti bhAvaH / ___ tathA veyAvaccakaraNe i ya tti vaiyAvRtyam AhAropadhidAnAdinA prazravaNAdimAtrakArpaNAdinA'dhikaraNopazamanena sahAyadAnena vopaSTambhakaraNaM tasmiMzca viSaye sambhogAsambhogau bhavata iti / 20 tathA samosaraNaM ti jinasnapana-rathAnuyAna-paTayAtrAdi yatra bahavaH sAdhavo milanti tat samavasaraNam, iha ca kSetramAzritya sAdhUnAM sAdhAraNo'vagraho bhavati, vasatimAzritya sAdhAraNo'sAdhAraNo veti, anena cAnye'pyavagrahA upalakSitAH, te cAneke, tadyathAvarSAvagraha RtubaddhAvagraho vRddhavAsAvagrahazceti, ekaikazcAyaM sAdhAraNAvagrahaH 1. dAyaNa je2 // 2. ni:kAye yatti ni:kAcanaM je1 // 3. saMbhogikaH jesaM2 he2 madhye eva vartate / / 4. pArzvasthatvAdidharmAcyutasya je2 / pArzvasthAdidharmAcyutasya he1,2 // 5. saMsthAnalakSaNam khaM0 je1,2 he1 // 6. sahAyadAnena nAsti khaM0 / 7. 'trAdiSu yatra he2 // Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [sU0 12] dvAdazasthAnakam / pratyekAvagrahazceti dvidhA, tatra yat kSetraM varSAkalpAdyarthaM yugapad vyAdibhiH sAdhubhirbhinnagacchasthairanujJApyate sa sAdhAraNo yattu kSetrameke sAdhavo'nujJApyAzritAH sa pratyekAvagraha iti, evaM caiteSvavagraheSu AkuTTyA anAbhAvyaM sacittaM ziSyamacittaM vA vastrAdi gRhNanto'nAbhogena ca gRhItaM tadanarpayantaH samanojJA amanojJAzca prAyazcittino bhavantyasaMbhogyAzca, pArzvasthAdInAM cAvagraha eva nAsti tathApi yadi tat kSetraM kSullakamanyatraiva 5 ca saMvignA nirvahanti tatastat kSetraM pariharantyeva, atha pArzvasthAdikSetraM vistIrNaM saMvignAzcAnyatra na nirvahanti tatastatrApi pravizanti sacittAdi ca gRhNanti prAyazcittino'pi na bhavantIti, Aha ca samaNunnamaNunne vA adiMta aNAbhavva giNhamANe vA / saMbhoga vIsukaraNaM pRthakkaraNamityarthaH iyare ya alaMbhi pelliMti // [nizIthabhA0 2124] 10 itarAn pArzvasthAdInityarthaH / tathA sannisijjA ya tti sanniSadyA AsanavizeSaH, sA ca sambhogAsambhogakAraNaM bhavati, tathAhi-saMniSadyAgata AcAryo niSadyAgatena sambhogikAcAryeNa saha zrutaparivartanAM karoti zuddhaH, athAmanojJa-pArzvasthAdi-sAdhvI-gRhasthaiH saha tadA prAyazcittI bhavati, tathA akSaniSadyAM vinA'nuyogaM kurvataH zRNvatazca prAyazcittam, tathA niSadyAyAmupaviSTaH 15 sUtrArthoM pRcchati atIcArAn vA''locayati yadi tadA tathaiveti / tathA kahAe ya pabaMdhaNe tti kathA vAdAdikA paJcadhA tasyAH prabandhanaM prabandhena karaNaM kathAprabandhanam, tatra sambhogA-'sambhogau bhavataH, tatra matamabhyupagamya paJcAvayavena tryavayavena vA vAkyena yattatsamarthanaM sa chala-jAtivirahito bhUtArthAnveSaNaparo vAdaH, sa eva chala-jAti-nigrahasthAnaparo jalpaH, yatraikasya pakSaparigraho'sti nAparasya sA 20 dUSaNamAtrapravRttA vitaNDA, tathA prakIrNakathA caturthI, sA cotsargakathA dravyAstikanayakathA 1. "samaNuNNamaNuNNe vA, adita'NAbhavvageNhamANe vA / saMbhoga vIsu karaNaM, itare ya alaMbhe pellaMti // 2124 // saMbhotito jo aNAbhavvaM geNhati gahiyaM vA Na deti so saMbhogA to vIsuM pRthak kriyate / asaMbhoio vi aNAhavvaM geNhati, gahiyaM vA Na deti, jesiM so saMbhoio te taM visaMbhogaM kareMti / iyare tti pAsatthAtI tesiM Natthi uggaho, aNuggahe vi pAsatthAiyANa jAti khuDDagaM khettaM aNNao ya saMviggA saMtharaMtA pellaMti tattha sacittAcittaNipphaNNaM / aha pAsatthAdiyANa bitthiNNaM khetaM, te ya Na deMti, aNNato ya asaMtharatA, tAhe saMviggA pellaMti, sacittAiyaM ca geNhatA suddhA // 2124 // " - iti nizItha cUrNI // 2. alaMbhe rolliMti je2 // 3-4. saMni je2 // Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre vA, tathA nizcayakathA paJcamI, sA cApavAdakathA paryAyAstikanayakathA veti, tatrAdyAstisraH kathAH zramaNIvajaiH saha karoti, zramaNIbhistu saha kurvan prAyazcittI, caturthavelAyAM cAlocayannapi visambhogArha iti rUpakadvayasya saMkSepArthaH, vistarArthastu nizIthapaJcamoddezakabhASyAdavaseya iti / 5 tathA duvAlasAyate kiikamme tti dvAdazAvarta kRtikarma vandanakaM prajJaptam / dvAdazAvarttatAmevAsyAnuvadan zeSAMzca taddharmAnabhidhitsuH rUpakamAha- duoNaetyAdi / avanatiravanatam uttamAGgapradhAnaM praNamanamityarthaH, dve avanate yasmiMstad vyavanatam, tatraikaM yadA prathamameva 'icchAmi khamAsamaNo ! vaMdiuM jAvaNijjAe nisIhiyAe' tti abhidhAyAvagrahAnujJApanAyAvanamati, dvitIyaM punaryadA'vagrahAnujJApanAyaivAvanamatIti / 10 yathAjAtaM zramaNatvabhavanalakSaNaM janmAzritya yoniniSkramaNalakSaNaM ca, tatra rajoharaNamukhavastrikA-colapaTTamAtrayA zramaNo jAto racitakarapuTastu yonyA nirgataH, evaMbhUta eva vandate, tadavyatirekAcca yathAjAtaM bhaNyate kRtikarma vandanakam, bArasAvayaM ti dvAdazA''vartAH sUtrAbhidhAnagarbhAH kAyavyApAravizeSAH yatijanaprasiddhA yasmiMstad dvAdazAvarttam / tathA causiraM ti catvAri zirAMsi yasmiMstaccatuHziraH, prathamapraviSTasya 15 kSAmaNAkAle ziSyAcAryazirodvayaM punarapi niSkramya praviSTasya dvayameveti bhAvanA / tathA tihi guttaM ti tisRbhirguptibhirguptam, pAThAntare'pi tisRbhiH zuddhaM guptibhireveti / tathA 1. saMbhogaviSaye nizIthabhASye paJcame uddezake 2069 taH 2158 paryantAsu gAthAsu vistareNa varNanamasti // 2. 'sAvate khaM0 // 3. sAyayaM je2 he1,2 // 4. 'ntare tu je2 he1,2 / "doNadaM tu jadhAjAdaM bArasAvattameva y| cadussiraM tisuddhaM ca kidiyammaM pauMjade // 603 // doNadaM0- dve avanatI paJcanamaskArAdAvekAvanatirbhUmisaMsparzastathA caturviMzatistavAdau dvitIyA'vanatiH zarIranamanam, dve avanatI, jahAjAdaM- yathAjAtaM jAtarUpasadRzaM krodhamAnamAyAsaMgAdirahitam / bArasAvattameva ya dvAdazAvartA evaM ca paJcanamaskAroccAraNAdau manovacanakAyAnAM saMyamanAni zubhayogavRttayatraya AvartAstathA paJcanaskArasamAptau manovacanakAyAnAM zubhavRttayastrINyanyAnyAvartanAni tathA caturviMzatistavAdau manovacanakAyAH zubhavRttayastrINyaparANyAvarttanAni tathA caturviMzatistavasamAptau zubhamanovacanakAyavRttayastrINyAvarttanAnyevaM dvAdazadhA manovacanakAyavRttayo dvAdazAvartA bhavati, athavA catasRSu dikSu catvAraH praNAmA ekasmin bhramaNe evaM triSu bhramaNeSu dvAdaza bhavanti, cadussiraM catvAri zirAMsi paJcanamaskArasyAdAvante ca karamukulAGkitaziraHkaraNaM tathA caturviMzatistavasyAdAvante ca karamukulAGkitaziraHkaraNamevaM catvAri zirAMsi bhavanti, trizuddhaM manovacanakAyazuddhaM kriyAkarma prayuGkte karoti / dve avanatI yasmiMstat vyavanati kriyAkarma, dvAdazAvartAH yasmiMstat dvAdazAvatam, manovacanakAyazuddhyA catvAri zirAMsi yasmin tat catuHziraH kriyAkarmavaM viziSTaM yathAjAtaM kriyAkarma prayuJjIteti // 603 // " - iti mUlAcArasya vasunandiTIkAyAm // Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trayodazasthAnakam / [sU0 13] dupavesaM ti dvau pravezau yasmiMstad dvipravezam, tatra prathamo'vagrahamanujJApya pravizato dvitIyaH punarnirgatya pravizata iti / eganikkhamaNaM ti ekaniSkramaNamavagrahAdAvazyikyA nirgacchataH, dvitIyavelAyAM hyavagrahAnna nirgacchati, pAdapatita eva sUtraM samApayatIti / __ tathA vijayA rAjadhAnI asaGkhyAtatame jambUdvIpe AdyajambUdvIpavijayAbhidhAnapUrvadvArAdhipasya vijayAbhidhAnasya palyopamasthitikasya devasya sambandhinIti / tathA 5 rAmo navamo baladevaH devattiM gae tti devatvaM paJcamadevalokadevatvaM gtH| tathA sarvajaghanyA rAtriruttarAyaNaparyantAhorAtrasya rAtriH, sA ca dvAdazamauhUrtikA caturviMzatighaTikApramANA, evaM divaso vi tti sarvajaghanyo dvAdazamauhUrtika evetyarthaH, sa ca dakSiNAyanaparyantadivasa iti / mahendra-mahendradhvaja-kambu-kambugrIvAdIni trayodaza vimAnAnIti // 12 // - 10 [sU0 13] [1] terasa kiriyaTThANA paNNattA, taMjahA- aTTAdaMDe, aNaTThAdaMDe, hiMsAdaMDe, akamhAdaMDe, diTThivipariyAsiyAdaMDe, musAvAyavattie, adinAdANavattie, ajjhathie, mANavattie, mittadosavattie, mAyAvattie, lobhavattie, iriAvahie NAmaM terasame 1 / sohammIsANesu kappesu terasa vimANapatthaDA paNNattA 2 // 15 sohammavaDeMsage NaM vimANe NaM addhaterasa joyaNasatasahassAiM AyAmavikkhaMbheNaM paNNatte 3 // evaM IsANavaDeMsage vi 4 / / jalayarapaMceMdiyatirikkhajoNiyANaM addhaterasa jAtikulakoDIjoNipamuhasatasahassA paNNattA 5 / pANAussa NaM puvvassa terasa vatthU paNNattA 6 / ganbhavakkaMtiapaMceMdiatirikkhajoNiANaM terasavihe paoge paNNatte, taMjahAsaccamaNapaoge mosamaNapaoge saccAmosamaNapaoge asaccAmosamaNapaoge saccavatipaoge mosavatipaoge saccAmosavatipaoge asaccAmosavatipaoge 1. devattigaya tti je1,2 // 2. itaH paraM lokaprasiddhyA sAtireka iti khamU0 madhye'dhikaH pAThaH / je2 madhye tu 'lokaprasiddhA sAtirekA sA'nyA' iti patrasya antarAle [=Margin madhye] pUritaH pAThaH // 20 Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre orAliyasarIrakAyapaoge orAliyamIsasarIrakAyapaoge veubviyasarIrakAyapaoge veuvviyamIsasarIrakAyapaoge kammasarIrakAyapaoge / sUramaMDale joyaNeNaM terasahiM ekkasaTThibhAgehiM joyaNassa UNe paNNatte 8 / _[2] imIse NaM rayaNappabhAe puDhavIe atthegatiyANaM neraiyANaM terasa 5 paliovamAI ThitI paNNattA 11 paMcamAe NaM puDhavIe atthegatiyANaM neraiyANaM terasa sAgarovamAiM ThitI paNNattA 2 / asurakumArANaM devANaM atthegatiyANaM terasa paliovamAiM ThitI paNNattA 3 / sohammIsANesu kappesu atthegatiyANaM devANaM terasa paliovamAiM ThitI 10 paNNattA 4 / laMtae kappe atthegatiyANaM devANaM terasa sAgarovamAI ThitI paNNattA 5 / je devA vajaM suvajjaM vajjAvattaM vajjappabhaM vajjakaMtaM vajjavaNNaM vajalesaM vajajjhayaM vajjasiMgaM vajjasiTuM vajakUDaM vajuttaravaDeMsagaM vairaM vairAvattaM jAva vairuttaravaDeMsagaM logaM logAvattaM logappabhaM jAva loguttaravaDeMsagaM vimANaM 15 devattAte uvavaNNA tesi NaM devANaM ukkoseNaM terasa sAgarovamAI ThitI paNNattA 6 / [3] te NaM devA terasahiM addhamAsehiM ANamaMti vA pANamaMti vA UsasaMti vA nIsasaMti vA / tesi NaM devANaM terasahiM vAsasahassehiM AhAraTTe samuppajjati 2 // 20 atthegatiyA bhavasiddhiyA jIvA je terasahiM bhavaggahaNehiM sijjhissaMti jAva savvadukkhANaM aMtaM karessaMti 3 // [TI0] atha trayodazasthAnake kiJcillikhyate, iha sthitisUtrebhyo'rvAgaSTa sUtrANi, tatra karaNaM kriyA karmabandhanibandhanaceSTA, tasyAH sthAnAni bhedAH paryAyAH kriyAsthAnAni / tatrA'rthAya zarIra-svajana-dharmAdiprayojanAya daNDaH trasa-sthAvarahiMsA 25 arthadaNDaH kriyAsthAnamiti prakramaH 1, tadvilakSaNo'narthadaNDaH 2 / tathA hiMsAmAzritya Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [sU0 13] trayodazasthAnakam / 'hiMsitavAn hinasti hisiSyati vA ayaM vairikAdirmAm' ityevaM praNidhAnena daNDo vinAzanaM hiMsAdaNDaH 3 / tathA'kasmAd anabhisaMdhinA'nyavadhArthapravRttyA daNDaH anyasya vinAzo'kasmAddaNDaH 4 / tathA dRSTeH buddherviparyAsikA viparyAsitA vA dRSTiviparyAsikA dRSTiviparyAsitA vA matibhrama ityarthaH, tayA daNDaH prANivadho dRSTiviparyAsikAdaNDo dRSTiviparyAsitAdaNDo vA, mitrAderamitrAdibuddhyA hananamiti bhAvaH 5 / tathA mRSAvAdaH 5 AtmaparobhayArthamalIkavacanam, tadeva pratyayaH kAraNaM yasya daNDasya sa mRSAvAdapratyayaH 6 / evamadattAdAnapratyayo'pi 7 tathA adhyAtmani manasi bhava AdhyAtmiko bAhyanimittAnapekSaH zokAbhibhava iti bhAvaH 8 / tathA mAnapratyayo jAtyAdimadahetuka 9 / tathA mitradveSapratyayaH mAtA-pitrAdInAmalpe'pyaparAdhe mahAdaNDanivarttanamiti bhAvaH 10 / mAyApratyayo mAyAnibandhanaH 11 / evaM lobhapratyayo'pi 12 / airyApathikaH 10 kevalayogapratyayaH karmabandhaH upazAntamohAdInAM sAtavedanIyabandhaH 13 / ___ tathA vimANapatthaDa tti vimAnaprastaTA auttarAdharyavyavasthitAH / tathA sohammavaDeMsae tti saudharmasya devalokasyArddhacandrAkArasya pUrvAparAyatasya dakSiNottaravistIrNasya madhyabhAge trayodazaprastaTe zakrAvAsabhUtaM vimAnaM saudharmAvataMsakaM saudharmadevalokasyAvataMsakaH zekharakaH sa iva pradhAnatvAt ityevaM yathArthanAmakamiti, NaMkArau vAkyAlaGkAre, arddhaM 15 trayodazaM yeSu tAnyarddhatrayodazAni tAni ca tAni yojanazatasahasrANi ceti vigrahaH, sArddhAni dvAdazetyarthaH / tathA'rddhatrayodazAni jAtau jalacarapaJcendriyatiryagjAtau kulakoTInAM yonipramukhAni utpattisthAnaprabhavAni yAni zatasahasrANi tAni tathocyanta iti / tathA pANAussa tti, yatra prANinAmAyurvidhAna sabhedamabhidhIyate tat prANAyuAdazaM pUrvam, tasya trayodaza vastUni adhyayanavadvibhAgavizeSAH / 20 ___ tathA garbhe garbhAzaye vyutkrAnti: utpattiryeSAM te garbhavyutkrAntikAH, te ca te paJcendriyatiryagyonikAzceti vigrahaH / prayojanaM manovAkkAyAnAM vyApAraNaM prayogaH, sa trayodazavidhaH, paJcadazAnAM prayogANAM madhye AhArakA-''hArakamizralakSaNakAyaprayogadvayasya tirazcAmabhAvAt, tau hi saMyaminAmeva staH, saMyamazca saMyatamanuSyANAmeva 1. bhAvaH nAsti je2 / / Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52 AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre na tirazcAmiti, tatra satyAsatyobhayAnubhayasvabhAvAzcatvAro manaHprayogAH vAkprayogAzceti aSTau, paJca punaraudArikAdayaH kAyaprayogAH, evaM trayodazeti / tathA sUramaNDalasya AdityavimAnavRttasya yojanaM sUramaNDalayojanaM tat NamityalaGkAre trayodazabhirekaSaSTibhAgairyeSAM bhAgAnAmekaSaSTayA yojanaM bhavati tairbhAgairyojanasya 5 sambandhibhirUnaM nyUnaM prajJaptam, aSTacatvAriMzad yojanabhAgA ityarthaH / vajrAbhilApena dvAdaza vairAbhilApena lokAbhilApena caikAdaza vimAnAnIti // 13 // [sU0 14] [1] coddasa bhUyaggAmA paNNattA, taMjahA- suhumA apajattayA, suhamA pajjattayA, bAdarA apajjattayA, bAdarA pajjattayA, beiMdiyA apajjattayA, beiMdiyA pajattayA, teiMdiyA apajattayA, teiMdiyA pajattayA, cauriMdiyA 10 apajattayA, cauriMdiyA pajattayA, paMciMdiyA asanniapajattayA, paMciMdiyA asannipajjattayA, paMciMdiyA saniapajjattayA, paMciMdiyA sannipajattayA 1 / coddasa puvvA paNNattA, taMjahAuppAyapuvvamaggeNiyaM ca tatiyaM ca vIriyaM puvvaM / atthINatthipavAyaM tatto nANappavAyaM ca // 8 // 15 saccappavAyapuvvaM tatto AyappavAyapuvvaM ca / kammappavAyapuvvaM paccakkhANaM bhave navamaM // 9 // vijAaNuppavAyaM avaMjha pANAu bArasaM puvvaM / tatto kiriyavisAlaM puvvaM taha biMdusAraM ca // 10 // 2 // aggeNIyassa NaM puvvassa coddasa vatthU paNNattA 3 // 20 samaNassa NaM bhagavato mahAvIrassa coddasa samaNasAhassIo ukkosiyA samaNasaMpadA hotthA 4 / kammavisohimaggaNaM paDucca coddasa jIvaTThANA paNNattA, taMjahA- micchadiTThI, sAsAyaNasammadiTThI, sammAmicchadiTThI, aviratasammadiTThI, viratAviratasammadiTThI, pamattasaMjate, appamattasaMjate, niyaTTi-aniyaTTibAyare, suhumasaMparAe uvasAmae Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 53 [sU0 14] caturdazasthAnakam / vA khamae vA, uvasaMtamohe, khINamohe, sajogI kevalI, ajogI kevlii5| bharaheravayAo NaM jIvAo coddasa coddasa joyaNasahassAiM cattAri ya ekkuttare joyaNasate chacca ekUNavIsaibhAge joyaNassa AyAmeNaM paNNatte 6 / egamegassa NaM raNNo cAuraMtacakkavahissa coddasa rayaNA paNNattA, taMjahAitthIrayaNe, seNAvatirayaNe, gAhAvatirayaNe, purohitarayaNe, vaDDairayaNe, 5 AsarayaNe, hatthirayaNe, asirayaNe, daMDarayaNe, cakkarayaNe, chattarayaNe, cammarayaNe, maNirayaNe, kAgaNirayaNe / __ jaMbuddIve NaM dIve coddasa mahAnadIo puvvAvareNaM lavaNaM samudaM samappeMti, taMjahA- gaMgA, siMdhU, rohiyA, rohiyaMsA, harI, harikaMtA, sItA, sItodA, NarakaMtA, NArikaMtA, suvaNNakUlA, ruppakUlA, rattA, rattavatI / 10 [2] imIse NaM rataNappabhAe puDhavIe atthegatiyANaM neraiyANaM coddasa paliovamAiM ThitI paNNattA 1 / paMcamAe NaM puDhavIe atthegatiyANaM neraiyANaM coddasa sAgarovamAiM ThitI paNNattA 2 // asurakumArANaM devANaM atthegatiyANaM coddasa paliovamAiM ThitI pnnnnttaa3| 15 sohammIsANesu kappesu atthegatiyANaM devANaM coddasa paliovamAiM ThitI paNNattA 4 // laMtae kappe devANaM ukkoseNaM coddasa sAgarovamAI ThitI paNNattA 5 / mahAsukke kappe devANaM jahaNNeNaM coddasa sAgarovamAiM ThitI paNNattA 6 / je devA sirikaMtaM sirimahiaM sirisomaNasaM laMtayaM kAviTTha mahiMda mahiMdokaMtaM 20 mahiMduttaravaDeMsagaM vimANaM devattAe uvavaNNA tesi NaM devANaM ukkoseNaM coddasa sAgarovamAI ThitI paNNattA 7 / [3] te NaM devA coddasahiM addhamAsehiM ANamaMti vA pANaMmati vA UsasaMti vA nIsasaMti vA 1 // tesi NaM devANaM coddasahiM vAsasahassehiM AhAraTTe samuppajjati 2 // 25 Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre saMtegatiyA bhavasiddhiyA jIvA je coddasahiM bhavaggahaNehiM sijjhissaMti jAva savvadukkhANaM aMtaM karessaMti 3 / [TI0] atha caturdazasthAnakaM subodhaM ca, navaramihASTau sUtrANyAk sthitisUtrAditi, tatra caturdaza bhUtagrAmAH, bhUtAni jIvAH, teSAM grAmAH samUhAH bhUtagrAmAH, tatra 5 sUkSmAH sUkSmanAmakarmodayavartitvAt pRthivyAdaya ekendriyAH, kiMbhUtAH ? aparyAptakAH tatkarmodayAdaparipUrNasvakIyaparyAptaya ityeko grAmaH, evamete eva paryAptakAH tathaiva paripUrNasvakIyaparyAptaya iti dvitIyaH, evaM bAdarA bAdaranAmodayAt pRthivyAdaya eva, te'pi paryAptetarabhedAd dvidhA, evaM dvIndriyAdayo'pi, navaraM paJcendriyAH sajJino manaHparyAptyupetAH, itare tvasacina iti / 10 tathA uppAyapuvetyAdi gAthAtrayam, tatra uppAyapuvvamaggeNiyaM ca tti yatrotpAdamAzritya dravya-paryAyANAM prarUpaNA kRtA tadutpAdapUrvam, yatra tu teSAmevA'graM parimANamAzritya tadagreNIyam, taiyaM ca vIriyaM puvvaM ti yatra jIvAdInAM vIryaM prodyate prarUpyate tadvIryapravAdam, atthInatthipavAyaM ti yadyathA loke asti nAsti ca tadyatra prodyate tadastinAstipravAdam, tatto nANappavAyaM ca tti yatra jJAnaM matyAdikaM svarUpa15 bhedAdibhiH prodyate tajjJAnapravAdamiti, saccappavAyapuvvaM ti yatra satyaH saMyamaH satyavacanaM vA sabhedaM sapratipakSaM prodyate tat satyapravAdapUrvam, tatto AyappavAyapuvvaM ca tti yatrAtmA jIvo'nekanayaiH prodyate tadAtmapravAdamiti, kammappavAyapuvvaM ti yatra jJAnAvaraNAdi karma prodyate tat karmapravAdamiti, paccakkhANaM bhave navamaM ti yatra pratyAkhyAnasvarUpaM varNyate tat pratyAkhyAnamiti / vijjAaNuppavAyaM ti yatrAnekavidhA 20 vidyAtizayA varNyante tadvidyAnupravAdam, avaMjhapANAu bArasaM puvvaM ti yatra samyagjJAnAdayo'vandhyAH saphalA varNyante tadavandhyamekAdazam, yatra prANA jIvA AyuzcAnekadhA varNyante tat prANAyuriti dvAdazaM pUrvam, tatto kiriyavisAlaM ti yatra kriyAH kAyikyAdikAH vizAlA vistIrNAH sabhedatvAdabhidhIyante tat kriyAvizAlam, puvvaM taha biMdusAraM ca tti lokazabdo'tra lupto draSTavyaH, tatazca lokasya bindurivAkSarasya 1. varNyate khaM0 je2 he2 // Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [sU0 14] caturdazasthAnakam / sAraM sarvottamaM yattallokabindusAramiti / tathA coddasa vatthUNi tti dvitIyapUrvasya vastUni vibhAgavizeSAH, tAni ca caturdaza mUlavastUni, cUlAvastUni tu dvAdazeti, tathA sAhassio tti sahasrANyeva sAhayyaH / tathA kammavisohItyAdi, karmavizodhimArgaNAM pratItya jJAnAvaraNAdikarmavizuddhigaveSaNAmAzritya caturdaza jIvasthAnAni jIvabhedAH prajJaptAH, tadyathA- mithyA viparItA 5 dRSTiryasyAsau mithyAdRSTiH uditamithyAtvamohanIyavizeSaH, tathA sAsAyaNasammadiTTi tti saha ISattattvazraddhAnarasA''svAdena varttate iti sAsvAdanaH, ghaNTAlAlAnyAyena prAyaH parityaktasamyaktvaH taduttarakAlaM SaDAvalikaH, tathA coktam uvasamasaMmattAo cayao micchaM apAvamANassa / sAsAyaNasaMmattaM tadaMtarAlammi chAvaliyaM // [vizeSAva0 bhA0 531] ti, sAsvAdanazcAsau 10 samyagdRSTizceti vigrahaH, sammAmicchadiTTi tti samyak ca mithyA ca dRSTirasyeti samyagmithyAdRSTiH uditadarzanamohanIyavizeSaH, tathA'viratasamyagdRSTirdezaviratirahitaH, viratAvirato dezavirataH zrAvaka ityarthaH, pramattasaMyataH kiJcitpramAdavAn sarvatra virataH, apramattasaMyata: sarvapramAdarahitaH sa eva, niyahi tti iha kSapakazreNimupazamazreNiM vA pratipanno jIvaH kSINadarzanasaptaka upazAntadarzanasaptako vA nivRttibAdara ucyate, tatra 15 nivRttiH tad guNasthAnakaM samakAlaM pratipannAnAM jIvAnAmadhyavasAyabhedaH, tatpradhAno bAdaro bAdarasamparAyo nivRttibAdaraH, aNiyaTTibAyare tti anivRttibAdaraH, sa ca kaSAyASTakakSapaNArambhAnnapuMsakavedopazamanArambhAccArabhya bAdaralobhakhaNDakSapaNopazamane yAvad bhavatIti, suhumasaMparAe tti sUkSmaH sajvalanalobhAsaGkhyeyakhaNDarUpaH samparAyaH kaSAyo yasya sa sUkSmasaMparAyaH, lobhANuvedaka ityarthaH, ayaM ca dvividha ityAha- 20 upazamako vA upazamazreNIpratipannaH kSapako vA kSapakazreNIpratipanna iti dazamaM jIvasthAnamiti, tathA upazAntaH sarvathAnudayAvastho moho mohanIyaM karma yasya sa 1. kA: je2 / / 2. "ihAntarakaraNe aupazamikasamyaktvAddhAyAM jaghanyataH samayazeSAyAm, utkRSTatastu SaDAvalikAvazeSAyAM vartamAnasya kasyacidanantAnubandhikaSAyodayenaupazamikasamyaktvAccyavamAnasya mithyAtvamadyApyaprApnuvato'trAntare jaghanyataH samayam, utkRSTatastu SaDAvalikAH sAsvAdanasamyaktvaM pUrvoktazabdArthaM bhavatIti // 531 // " - iti vizeSAvazyakabhASyasya maladhArihemacandrasUriviracitAyAM TIkAyAm // 3. sarvavaritaH he2 // 4. niyahi tti nAsti khaM0 // Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre upazAntamohaH, upazamavItarAga ityarthaH, ayaM copazamazreNisamAptAvantarmuhUrtaM bhavati, tataH pracyavata eveti, tathA kSINo niHsattAkIbhUto moho yasya sa tathA, kSayavItarAga ityarthaH, ayamapyantarmuhartameveti, tathA sayogI kevalI manaHprabhRtivyApAravAn kevalajJAnIti, tathA'yogI kevalI niruddhamanaHprabhRtiyogaH zailezIgato 5 hrasvapaJcAkSarodgiraNamAtraM kAlaM yAvaditi caturdazaM jIvasthAnamiti / bharahetyAdi, bhAratairavatyau jIve, iha bharatamairavataM cAropitaguNakodaNDAkAramatastayorjIve bhavataH, tatra bharatasya himavato'rvAganantarA pradezazreNI jIvA airavatasya ca zikhariNa: parato'nantarapradezazreNIti / ___ cAturaMtacakkavaTTissa tti catvAro'ntA vibhAgA yasyAM sA caturantA bhUmiH, tatra bhavaH 10 vAmitayeti cAturantaH, sa cAsau cakravartI ceti vigrhH| ratnAni svajAtIyamadhye samutkarSavanti vastUnIti, yadAha- ratnaM nigadyate tajAtau jAtau yadutkRSTam [ ] iti / __ gAhAvai tti gRhapatiH koSThAgArikaH, purohiya tti purohitaH zAntikarmAdikArI, vaDDai tti varddhakiH rathAdinirmApayitA, maNiH pRthivIpariNAmaH, kAkaNI suvarNamayI adhikaraNIsaMsthAneti, iha saptAdyAni paJcendriyANi zeSANyekendriyANIti / 15 zrIkAntamityAdInyaSTau vimAnAnIti // 14 // [sU0 15] [1] paNNarasa paramAhammiyA paNNattA, taMjahAaMbe aMbarisI ceva, sAme sabale tti yAvare / ruddovarudda kAle ya, mahAkAle tti yAvare // 11 // asipatte dhaNu kumbhe vAlue veyaraNI ti ya / 20 kharassare mahAghose ete paNNarasAhiyA // 12 // 1 / NamI NaM arahA paNNarasa dhaNUI uTuMuccatteNaM hotthA 2 dhuvarAhU NaM bahulapakkhassa pADivayaM pannarasatibhAgaM pannarasatibhAgeNaM caMdassa lesaM AvarettA NaM ciTThati, taMjahA- paDhamAe paDhamaM bhAgaM jAva pannarasesu pannarasamaM 1. 'kSavIta khaMmU0, kSapakavI khasaM0 / / Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 57 5 [sU0 15] paJcadazasthAnakam / bhAgaM / taM ceva sukkapakkhassa uvadasemANe uvadaMsemANe ciTThati, taMjahA- paDhamAe paDhamaM bhAgaM jAva pannarasesu pannarasamaM bhAgaM 3 / [2] chaNNakkhattA pannarasamuhuttasaMjuttA paNNattA, taMjahAsatabhisaya bharaNi addA, asilesA sAi taha ya jeTThA ya / ete chaNNakkhattA, paNNarasamuttasaMjuttA // 13 // 4 // cettAsoesu mAsesu pannarasamuhutto divaso bhavati, sai paNNarasamuhuttA rAtI bhavati 5 / aNuppavAyassa NaM puvvassa pannarasa vatthU paNNattA 6 / maNUsANaM paNNarasavihe paoge paNNatte, taMjahA- saccamaNapaoge, evaM mosamaNapaoge, saccAmosamaNapaoge, asaccAmosamaNapaoge, evaM 10 saccavatIpaoge, mosavatIpaoge, saccAmosavatIpaoge, asaccAmosavatIpaoge, orAliyasarIrakAyapaoge, orAliyamIsasarIrakAyapaoge, veubviyasarIrakAyapaoge, veubviyamIsasarIrakAyapaoge, AhArayasarIrakAyapaoge, AhArayamIsasarIrakAyapaoge kammayasarIrakAyapaoge 7 / [3] imIse NaM rayaNappabhAe puDhavIe [atthegatiyANaM neraiANaM] paNNarasa 15 paliovamAiM ThitI paNNattA 1 // paMcamAe NaM puDhavIe atthegatiyANaM neraiyANaM paNNarasa sAgarovamAiM ThitI paNNattA 2 / asurakumArANaM devANaM atthegatiyANaM paNNarasa paliovamAiM ThitI paNNattA 3 // sohammIsANesu kappesu atthegatiyANaM devANaM paNNarasa paliovamAiM ThitI paNNattA 4 // mahAsukke kappe atthegatiyANaM devANaM paNNarasa sAgarovamAiM ThitI paNNattA 5 / je devA gaMdaM suNaMdaM gaMdAvattaM gaMdappabhaM NaMdakaMtaM gaMdavaNNaM NaMdalesaM jAva NaMduttaravaDeMsagaM vimANaM devattAe uvavaNNA tesi NaM devANaM ukkoseNaM paNNarasa 25 20 Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre sAgarovamAiM ThitI paNNattA 6 / 4] te NaM devA paNNarasaNhaM addhamAsANaM ANamaMti vA pANamaMti vA UsasaMti vA nIsasaMti vA 1 // tesi NaM devANaM paNNarasahiM vAsasahassehiM AhAraTTe samuppajati 2 // 5 atthegatiyA bhavasiddhiyA jIvA je pannarasahiM bhavaggahaNehiM sijjhissaMti jAva aMtaM karissaMti 3 // [TI0] atha paJcadazasthAnake sugame'pi kiJcillikhyate, iha sthiterarvAk sapta sUtrANi, tatra paramAzca te'dhArmikAzca saMkliSTapariNAmatvAt paramAdhArmikAH asuravizeSAH, ye tisRSu pRthivISu nArakAn kadarthayantIti, tatra aMbetyAdi zlokadvayam, ete ca vyApArabhedena 10 paJcadaza bhavanti, tatra aMbe tti yaH paramAdhArmikadevo nArakAn hanti pAtayati badhnAti nItvA cAmbaratale vimuJcati so'mba ityabhidhIyate 1, aMbarisI ceva tti yastu nArakAn nihatya kalpanikAbhiH khaNDazaH kalpayitvA bhrASTrapAkayogyAn karoti so'mbariSIti 2, sAme tti yastu rajju-hastaprahArAdinA zAtana-pAtanAdi karoti varNatazca zyAmaH sa zyAma iti 3, sabale tti yAvare tti zabala iti cAparaH paramAdhArmika iti prakramaH, 15 sa cAntra-vasA-hRdaya-kAlejjakAdInyutpATayati varNatazca zabalaH karbura ityarthaH 4, ruddovarudde tti yaH zakti-kuntAdiSu nArakAn protayati sa raudratvAdraudra iti 5, yastu teSAmaGgopAGgAni bhanakti so'tyantaraudratvAduparaudra iti 6, kAle tti yaH kaNDvAdiSu pacati varNataH kAlazca sa kAlaH 7, mahAkAle tti yAvare tti mahAkAla iti cAparaH paramAdhArmika iti prakramaH, sa ca zlakSNamAMsAni khaNDayitvA khAdayati varNatazca mahAkAla 20 iti 8, asipatte tti asiH khaDgastadAkArapatravadvanaM vikuLa yastatsamAzritya nArakAnasipatrapAtanena tilazazchi natti so'sipatraH 9, dhaNu tti yo dhanurvimuktArddhacandrAdibANaiH karNAdInAM chedana-bhedanAdi karoti sa dhanuriti 10, kuMbhe tti yaH kumbhAdiSu tAn pacati sa kumbhaH 11, vAlu tti yaH kadambapuSpAkArAsu 1. nihatAn ka je1 he2 / nihitAn ka he1 / nihatAnva ka je2 / / 2. karttayitvA je2 // 3. degmbaRSI' khaM0 je1 / 'mbarISI je2 he1 // 4. kAleyakA khaMsaM0 // 5. 'zritAnnArakA khaM0 je1 vinA // x Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [sU0 15] paJcadazasthAnakam / vajrAkArAsu vA vaikriyavAlukAsu taptAsu cana(Na?)kAniva tAn pacati sa vAluka iti 12, veyaraNI ti ya tti vaitaraNIti ca paramAdhArmikaH, sa ca pUya-rudhira-traputAmrAdibhiratitApAt kalakalAyamAnairbhatAM virUpaM taraNaM prayojanamasyA iti vaitaraNIti yathArthAM nadI vikuLa tattAraNena kadarthayati nArakAniti 13, kharassare tti yo vajrakaNTakAkulaM zAlmalIvRkSaM nArakamAropya kharaM svaraM kurvantaM kurvan vA karSati sa 5 kharasvara iti 14, mahAghose tti yo bhItAn palAyamAnAn nArakAn pazUniva vATakeSu mahAghoSaM kurvaniruNaddhi sa mahAghoSa iti 15, emae pannarasAhiya tti evamityambAdikrameNaite paramAdhArmikAH paJcadazAkhyAtAH kathitA jinairiti / / dhuvarAhU NamityAdi, dvividho rAhuH bhavati dhruvarAhuH parvarAhuzca, tatra yaH parvaNi paurNamAsyAmamAvAsyAyAM vA candrA-''dityayoruparAgaM karoti sa parvarAhuH, yastu candrasya 10 sadaiva sannihitaH saJcarati sa dhruvarAhuH, Aha cakiNhaM rAhuvimANaM niccaM caMdeNa hoi avirhiaN| cauraMgulamappattaM heTThA caMdassa taM carai // [bRhatsaM0 116] tti / tato'sau dhruvarAhuH NamityalaGkAre bahulapakSasya pratItasya pADivayaM ti pratipadaM prathamatithimAdau kRtveti vAkyazeSa: paJcadazabhAgaM paJcadazabhAgeneti vIpsAyAM dvirvacanAdi 15 yathA padaM padena gacchatItyAdiSu, pratidinaM paJcadazabhAgaM paJcadazabhAgamiti bhAvaH, candrasya pratItasya lezyAmiti lezyA dIptistatkAraNatvAt maNDalaM lezyA tAmAvRtya AcchAdya tiSThati, etadeva darzayannAha- tadyathetyAdi, paDhamAe tti prathamAyAM tithyAM prathamaM bhAgaM paJcadazAMzalakSaNaM 'candralezyAyA AvRtya tiSThatI'ti prakramaH, anena krameNa yAvat 1. vATeSu je2 // 2. ee jesaM2 // 3. "iha dvividho rAhustadyathA- parvarAhurnityarAhuzca / tatra parvarAhuH sa ucyate yaH kadAcidakasmAt samAgatya nijavimAnena candravimAnaM sUryavimAnaM vA'ntaritaM karoti / antarite ca kRte loke grahaNamiti prasiddhiH / sa ca parvarAhurjaghanyata utkarSato vA yAvatA kAlena candrasUryANAmuparAgaM karoti tadetat kSetrasamAsa[395 tamagAthA] TIkAyAmabhihitamiti neha bhUyo'bhidhIyate / yastu nityarAhustasya vimAnaM kRSNam, tacca tathAjagatsvAbhAvyAccandreNa saha nityaM sarvakAlamavirahitaM tathA caturaGgulena caturbhiraGgulaiprAptaM saccandrasya candravimAnasyAdhastAccarati, tacca kRSNapakSe pratipada Arabhya pratidivasamekaikAM kalAmAtmIyena paJcadazena bhAgenoparitanabhAgAdArabhyAvRNoti / zuklapakSe tu pratipada Arabhya tenaiva krameNa pratidivasamekaikAM kalAM prakaTIkaroti, tena jagati candramaNDalasya vRddhihAnI pratibhAsete, yAvatA punaH svarUpeNAvasthitameva candramaNDalamiti // 116 // " - iti bRhatsaMgrahaNyA malayagirisUriviracitAyAM TIkAyAm // Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre pannarasesu tti paJcadazasu dineSu paJcadazaM bhAgamAvRtya tiSThati, taM ceva tti tameva paJcadazabhAgaM zuklapakSasya pratipadAdiSu candralezyAyA upadarzayan upadarzayan paJcadazabhAgataH svayamapasaraNataH prakaTayan prakaTayan tiSThati dhruvarAhuriti, iha cAyaM bhAvArtha:- SoDazabhAgIkRtasya candrasya SoDazo bhAgo'vasthita evAste, ye cAnye bhAgAstAn 5 rAhuH pratitithi ekaikaM bhAgaM kRSNapakSe AvRNoti zukle tu vimuJcatIti, uktaM cajyotiSkaraNDake- solasa bhAge kAUNa uDuvaI hAyaettha pannarasaM / tattiyamette bhAge puNo viparivahuI joNhaM / jyotiSka0 111] ti, nanu candravimAnasya paJcaikaSaSTibhAganyUnayojanapramANatvAt rAhuvimAnasya ca grahavimAnatvenArddhayojanapramANatvAt kathaM paJcadaze dine candravimAnasya mahattvenetarasya ca 10 laghutvena sarvAvaraNaM syAt ? iti, atrocyate, yadidaM grahavimAnAnAmarddhayojanamiti pramANaM tat prAyikamiti rAhorgrahasya yojanapramANamapi vimAnaM sambhAvyate, laghIyaso'pi vA rAhuvimAnasya mahatA tamisrarazmijAlena tasyAvaraNAnna doSa iti / ___ tathA SaD nakSatrANi paJcadaza muhUrtAn yAvaccandreNa saha saMyogo yeSAM tAni paJcadazamuhUrttasaMyogAni, tadyathA15 sayabhisayA bharaNIo addA assesa sAi jeTThA ya / ee channakkhattA pannarasamuhuttasaMjuttA // [jambU0 7 / 160], saMyuktaM saMyoga iti / 1. paMcadazaM paMcadazabhAgamAvRtya khaM0 vinA // 2. "solasabhAge kAUNa uDuvaI hAyate'ttha panarasa / tattiyamette bhAge puNo vi parivaDDaI juNhe // 103 // kiyatsaMkhyAkAstAstithayaH ?, iti tatsaMkhyAnirUpaNArthamupapattimAha- iha yAvatA kAlenaikazcandramaNDalasya SoDazo bhAgo dvASaSTibhAgasatkacaturbhAgAtmakaH parihIyate varddhate vA tAvatkAlakrameNa zuklapakSe parivarddhayati tAvatyaH tAvatpramANAH zuklapakSe kRSNapakSe ca tithayo bhavanti / tatra paJcadaza bhAgAn kRSNapakSe hApayati paJcadazaiva ca bhAgAn zuklapakSe parivarddhayati, tataH paJcadaza kRSNapakSe tithayaH paJcadaza zuklapakSe // 103 // " - iti zrImalayagirisUriviracitAyAM jyotiSkaraNDakavRttau / punarapi samavAyAGgavRttau pR0 152 madhye uddhRteyaM gaathaa| atredamavadheyam- zrImahAvIrajainavidyAlayena vikramasaM0 2045 [IsavIye 1989] varSe prakAzite jyotiSkaraNDake 'parivaDate joNheM' iti pATho mudritaH, kintu tatraiva 'parivahaI junhA' iti 'parivahae joNhaM' iti ca pAThadvayamapi pAThAntararUpeNa pAdaTippane upanyastam // 3. joNhatti je2 he2 // 4. dazairdinaiH khaMsaM0 // Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [sU0 15] paJcadazasthAnakam / tathA cettAsoesu mAsesu tti sthUlanyAyamAzritya caitre'zvayuji ca mAse paJcadazamuhUrto divaso bhavati rAtrizca, nizcayatastu meSasaGkrAntidine tulAsaGkrAntidine caivaM dRzyamiti / paoge tti prayojanaM prayoga: parispanda AtmanaH kriyApariNAmo vyApAra ityarthaH, athavA prakarSeNa yujyate sambadhyate'nena kriyApariNAmena karmaNA sahAtmeti prayogaH, tatra 5 satyArthAlocananibandhanaM manaH satyamanastasya prayogo vyApAraH satyamanaHprayogaH, evaM zeSeSvapi, navaramaudArikazarIrakAyaprayoga audArikazarIrameva pudgalaskandhasamudAyarUpatvenopacIyamAnatvAt kAyastasya prayoga iti vigrahaH, ayaM ca paryAptakasyaiva veditavyaH, tathaudArikamizrazarIrakAyaprayogaH, ayaM cAparyAptakasyeti, iha cotpattimAzrityaudArikasya prArabdhasya pradhAnatvAdaudArikaH kArmaNena mizraH, yadA tu 10 manuSyaH paJcendriyatiryabAdaravAyukAyiko vA vaikriyaM karoti tadaudArikasya prArambhakatvena pradhAnatvAdaudAriko vaikriyeNa mizro yAvadvaikriyaparyAptyA na paryAptiM gacchati, evamAhArakeNApyaudArikasya mizratA'vaseyeti, tathA vaikriyazarIrakAyaprayogo vaikriyaparyAptakasya, tathA vaikriyamizrazarIrakAyaprayogastadaparyAptakasya devasya nArakasya vA kArmaNenaiva labdhivaikriyaparityAge vA audArikapravezAddhAyAmaudArikopAdAnAya 15 pravRttervaikriyaprAdhAnyAdaudArikeNApi mizratetyeke, tathA AhArakazarIrakAyaprayogastadabhinirvRttau satyAM tasyaiva pradhAnatvAt, tathA AhArakamizrazarIrakAyaprayogaH audarikeNa sahA''hArakaparityAgenetaragrahaNAyodyatasya, etaduktaM bhavati- yadA''hArakazarIrI bhUtvA kRtakAryaH punarapyaudArikaM gRhNAti tadA''hArakasya pradhAnatvAdaudArikapravezaM prati vyApArabhAvAdyAvat sarvathaiva na parityajatyAhArakaM 20 tAvadaudArikeNa saha mizrateti, Aha- na tattena sarvathA muktaM pUrvanirvarttitaM tiSThatyeva, tat kathaM gRhNAti ?, satyam, tathApyaudArikazarIropAdAnArthaM pravRtta iti gRhNAtyeva, tathA kArmaNazarIrakAyaprayogo vigrahe samudghAtagatasya ca kevalinastRtIya-caturthapaJcamasamayeSu bhavatIti // 15 // Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre [sU0 16] [1] solasa ya gAhAsolasagA paNNattA, taMjahA- samae 1, veyAlie 2, uvasaggapariNNA 3, itthipariNNA 4, nirayavibhattI 5, mahAvIrathuI 6, kusIlaparibhAsie 7, vIrie 8, dhamme 9, samAhI 10, magge 11, samosaraNe 12, ahAtahie 13, gaMthe 14, jamatIte 15, gAhA 16, 11 5 solasa kasAyA paNNattA, taMjahA- aNaMtANubaMdhI kohe, evaM mANe, mAyA, lobhe| apaccakkhANakasAe kohe, evaM mANe, mAyA, lobhe| paccakkhANAvaraNe kohe, evaM mANe, mAyA, lobhe / saMjalaNe kohe, evaM mANe, mAyA, lobhe / maMdarassa NaM pavvatassa solasa nAmadhejA paNNattA, taMjahA maMdara 1 meru 2 maNorama 3 sudaMsaNa 4 sayaMpabhe 5 ya girirAyA 6 / 10 rayaNuccaya 7 piyadaMsaNa 8 majjhe logassa 9 nAbhI 10 ya // 14 // atthe ya 11 sUriyAvatte 12 sUriyAvaraNe 13 ti ya / uttare ya 14 disAI ya 15 vaDeMse 16 i ya solase // 15 // 3 // [2] pAsassa NaM arahato purisAdANIyassa solasa samaNasAhassIo ukkosiyA samaNasaMpadA hotthA 4 / 15 AyappavAyassa NaM puvvassa solasa vatthU paNNattA 5 / camara-balINaM ovAriyAleNe solasa joyaNasahassAI AyAmavikkhaMbheNaM paNNatte 6 / lavaNe NaM samudde solasa joyaNasahassAiM ussehaparivuDDIe paNNatte / imIse NaM rayaNappabhAe puDhavIe atthegatiyANaM neraiyANaM solasa 20 paliovamAiM ThitI paNNattA 1 // - paMcamAe puDhavIe atthegatiyANaM neraiyANaM solasa sAgarovamAI ThitI paNNattA 2 // 1. "maMdara 1 meru 2 manorama 3 sudaMsaNa 4 sayaMpabhe ya 5 girirAyA 6 / rayaNoccaya 7 siloccae 8 majjhe logassa 9 nAbhI ya 10 // acche ya 11 sUriyAvatte 12 sUriyAvaraNe ti yA 13 / uttame ya 14 disAdI ya 15 vaDeMse 16 ti ya solasa // " iti jambUdvIpaprajJaptau caturthe vakSaskAre sU0 109 // Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 63 10 [sU0 16] SoDazasthAnakam / asurakumArANaM devANaM atthegatiyANaM solasa paliovamAiM ThitI paNNattA 3 / sohammIsANesu kappesu atthegatiyANaM devANaM solasa paliovamAiM ThitI paNNattA 4 / mahAsukke kappe atthegatiyANaM devANaM solasa sAgarovamAiM ThitI paNNattA 5 / je devA AvattaM viyAvattaM naMdiyAvattaM mahANaMdiyAvattaM aMkusaM aMkusapalaMbaM 5 bhadaM subhadaM mahAbhadaM savvaobhaI bhadduttaravaDeMsagaM vimANaM devattAte uvavaNNA tesi NaM devANaM ukkoseNaM solasa sAgarovamAI ThitI paNNattA 6 / [3] te NaM devA solasaNhaM addhamAsANaM ANamaMti vA pANamaMti vA UsasaMti vA nIsasaMti vA 11 tesi NaM devANaM solasahiM vAsasahassehiM AhAraTTe samuppajati 2 // ___ saMtegatiyA bhavasiddhiyA jIvA je solasahiM bhavaggahaNehiM sijjhissaMti jAva aMtaM karessaMti 3 / / [TI0] atha SoDazasthAnakamucyate sugamaM cedam, navaraM gAthASoDazakAdIni sthitisUtrebhya ArAt sapta sUtrANi, tatra sUtrakRtAGgasya prathame zrutaskandhe SoDazAdhyayanAni teSAM ca gAthAbhidhAnaM SoDazamiti gAthAbhidhAnamadhyayanaM SoDazaM yeSAM tAni 15 gAthASoDazakAni, tatra samaye ti nAstikAdisamayapratipAdanaparamadhyayanaM samaya evocyate, vaitAlIyacchandojAtibaddhaM vaitAlIyameva, zeSANAM yathAbhidheyaM nAmAni, samosaraNe tti samavasaraNaM trayANAM triSaSTyadhikAnAM pravAdizatAnAM matapiNDanarUpam, ahAtahie tti yathA vastu tathA pratipAdyate yatra tadyathAtathikam, granthAbhidhAyakaM granthaH, jamaie tti yamakIyaM yamakanibaddhasUtram, gAheti prAktanapaJcadazAdhyayanArthasya 20 gAnAdgAthA, gAdhA vA tatpratiSThAbhUtatvAditi / __ merunAmasUtre gAthA zlokazca, majjhe logassa nAbhI ya tti lokamadhye lokanAbhizcetyarthaH / uttare ya tti bharatAdInAmuttaradigvarttitvAd, yadAha- savvesiM uttaro meru [ ] tti, disAI yatti dizAmAdirdigAdirityarthaH, vaDeMse i yatti avataMsaH zekharaH sa ivAvataMsa iti ceti / purisAdANIyassa tti puruSANAM madhye 25 Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre AdeyasyetyarthaH / tathA AtmapravAdapUrvasya saptamasya / tathA camara-balyordakSiNottarayorasurakumArarAjayoH / ovAriyAleNe tti camaracaJcA-balicaJcAbhidhAnarAjadhAnyormadhyabhAge tadbhavanayormadhyonnatA'vataratpArzvapITharUpe avatArikalayane SoDaza yojanasahasrANyAyAmaviSkambhAbhyAM vRttatvAttayoriti / tathA lavaNasamudre madhyameSu 5 dazasu sahasreSu nagaraprAkAra iva jalamUrdhvaM gatam, tasya cotsedhavRddhiH SoDaza yojanasahasrANi, ata ucyate- lavaNaH samudraH SoDaza yojanasahasrANyutsedhaparivRddhyA prajJapta iti / AvartAdInyekAdaza vimAnanAmAni // 16 // [sU0 17] [1] sattarasavihe asaMjame paNNatte, taMjahA- puDhavikAiyaasaMjame, AukAiyaasaMjame, teukAiyaasaMjame, vAukAiyaasaMjame, 10 vaNassaikAiyaasaMjame, beiMdiyaasaMjame, teiMdiyaasaMjame, cauriMdiyaasaMjame, paMciMdiyaasaMjame, ajIvakAyaasaMjame, pehAasaMjame, upehAasaMjame, avahaTTaasaMjame, apamajaNAasaMjame, maNaasaMjame, vatiasaMjame, kAyaasaMjame 1 / sattarasavihe saMjame paNNatte, taMjahA- puDhavIkAyasaMjame evaM jAva kAyasaMjame 2 // mANusuttare NaM pavvate sattarasa ekkavIse joyaNasate uTuMuccatteNaM paNNatte 3 / 15 savvesi pi NaM velaMdhara-aNuvelaMdharaNAgarAINaM AvAsapavvayA sattarasa ekkavIsAiM joyaNasayAI uhUMuccatteNaM paNNattA 4 / lavaNe NaM samudde sattarasa joyaNasahassAI savvaggeNaM paNNatte 5 / imIse NaM rataNappabhAe puDhavIe bahusamaramaNijAto bhUmibhAgAto sAtiregAI sattarasa joyaNasahassAiM urdU uppatittA tato pacchA cAraNANaM tiriyaM gatI 20 pavattatI 6 / camarassa NaM asuriMdassa asuraraNNo tigichikUDe uppAtapavvate sattarasa ekkavIsAiM joyaNasayAI uDuMuccatteNaM paNNatte 7 / 1. Ava je2 he1,2 / / 2. AvazyakasUtre caturthe pratikramaNAdhyayane 'sattarasavihe asaMjame' iti sUtrasya hAribhatryAM vRttau saptadazavidhasya asaMyamasya vistareNa varNanamasti / / Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptadazasthAnakam / 65 [sU0 17] __ balissa NaM asuriMdassa asuraraNNo ruyagiMde uppAtapavvate sattarasa joyaNasayAiM sAtiregAI uddhaMuccatteNaM paNNatte 8 // sattarasavihe maraNe paNNatte, taMjahA- AvIimaraNe, ohimaraNe, AyaMtiyamaraNe, valAtamaraNe, vasaTTamaraNe, aMtosallamaraNe, tabbhavamaraNe, bAlamaraNe, paMDitamaraNe, bAlapaMDitamaraNe, chaumatthamaraNe, kevalimaraNe, 5 vehAsamaraNe, gaddhapaTTamaraNe, bhattapaccakkhANamaraNe, iMgiNimaraNe, pAovagamaNamaraNe 9 / suhumasaMparAe NaM bhagavaM suhumasaMparAyabhAve vaTTamANe sattarasa kammapagaDIo NibaMdhati, taMjahA- AbhiNibohiyaNANAvaraNe, evaM sutohi-maNa-kevala [NANAvaraNe] / cakkhudaMsaNAvaraNaM, evaM acakkhu-ohI-kevaladaMsaNAvaraNaM / 10 sAyAveyaNijaM, jasokittinAma, uccAgotaM / dANaMtarAiyaM, evaM lAbha-bhogauvabhoga-vIriyaaMtarAiyaM 10 // [2] imIse NaM rataNappabhAe puDhavIe atthegatiyANaM neraiyANaM sattarasa paliovamAiM ThitI paNNattA 1 // paMcamAe puDhavIe neraiyANaM ukkoseNaM sattarasa sAgarovamAI ThitI 15 paNNattA 2 // chaTThIe puDhavIe neraiyANaM jahaNNeNaM sattarasa sAgarovamAI ThitI paNNattA 3 / asurakumArANaM devANaM atthegatiyANaM sattarasa paliovamAiM ThitI pnnnnttaa4| sohammIsANesu kappesu atthegatiyANaM devANaM sattarasa paliovamAI ThitI paNNattA 5 / 20 mahAsukke kappe devANaM ukkoseNaM sattarasa sAgarovamAI ThitI paNNattA 6 / sahassAre kappe devANaM jahaNNeNaM sattarasa sAgarovamAI ThitI paNNattA 7 / je devA sAmANaM susAmANaM mahAsAmANaM paumaM mahApaumaM kumudaM mahAkumudaM naliNaM mahANaliNaM poMDarIyaM mahApoMDarIyaM sukkaM mahAsukkaM sIhaM sIhokaMtaM 1. tulanA- uttarAdhyayane paJcame'dhyayane niyuktigAthAH 211-224 / bhagavatIsUtre trayodaze zatake saptame uddeshke|| Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre sIhaviyaM bhAviyaM vimANaM devattAte uvavaNNA tesi NaM devANaM ukkoseNaM sattarasa sAgarovamAiM ThitI paNNattA 8 // [3] te NaM devA sattarasahiM addhamAsehiM ANamaMti vA pANamaMti vA UsasaMti vA nIsasaMti vA 11 tesi NaM devANaM sattarasahiM vAsasahassehiM AhAraTThe 5 samuppajjati 2 / saMtegatiyA bhavasiddhiyA jIvA je sattarasahiM bhavaggahaNehiM sijjhissaMti jAva savvadukkhANaM aMtaM karessaMti 3 / [TI0] atha saptadazasthAnakam, tacca vyaktam, navaramiha sthitisUtrebhyo'nyAni dsh| tathA ajIvakAyAsaMyamo vikaTasuvarNabahumUlyavastra-pAtra-pustakAdigrahaNam, 10 prekSAyAmasaMyamo yaH sa tathA, sa ca sthAnopakaraNAdInAmapratyupekSaNamavidhipratyupekSaNaM vA, upekSA'saMyamo'saMyamayogeSu vyApAraNaM saMyamayogeSvavyApAraNaM vA, tathA apahatyAsaMyamaH avidhinoccArAdInAM pariSThApanato yaH, tathA apramArjanA'saMyamaH pAtrAderapramArjanayA'vidhipramArjanayA veti, manovAkkAyAnAmasaMyamAsteSAma kushlaanaamudiirnnaaniiti| asaMyamaviparItaH saMyamaH / velandharAnuvelandharAvAsaparvatasvarUpaM 15 kSetrasamAsagAthAbhiravagantavyam, etAzcaitA: dasa joyaNasAhassA lavaNasihA cakkavAlao ruMdA / solasa sahassa uccA sahassamegaM tu ogADhA // desUNamaddhajoyaNa lavaNasihovari dagaM tu kAladuge / atiregaM atiregaM parivaDDai hAyae vAvi // abbhaMtariyaM velaM dharaMti lavaNodahissa nAgANaM / bAyAlIsa sahassA dusattari sahassa bAhiriyaM / / sahi~ nAgasahassA dhareMti aggodagaM samuddassa / velaMdhara AvAsA lavaNe ya cauddisiM cauro // puvvAdiaNukkamaso gothubha 1 dagabhAsa 2 saMkha 3 dagasImA 4 / gothubha 1 sivae 2 saMkhe 3 maNosile 4 nAgarAyANo / 1. yaH sa tathA khaMsaM0 / / 2. sahassA je2 khaMsaM0 vinA / / 25 Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [sU0 17] saptadazasthAnakam / aNuvelaMdharavAsA lavaNe vidisAsu saMThiA cauro / kakkoDe 1 vijuppabhe 2 kelAsa 3 'ruNappabhe 4 ceva // kakkoDaya kaddamae kelAsa'ruNappabhe'ttha rAyANo / bAyAlIsa sahasse gaMtuM uyahimmi savve vi // cattAri joyaNasae tIse kosaM ca uvagayA bhUmiM / sattarasa joyaNasae igavIse UsiyA savve // [bRhatkSetra0 415-422] tti / cAraNANaM ti jaGghAcAraNAnAM vidyAcAraNAnAM ca tiriyaM ti tiryag rucakAdidvIpagamanAyeti, tigiJchikUTa utpAtaparvato yatrAgatya manuSyakSetrAgamanAyotpatati, sa ceto'saGkhyAtatame'ruNodasamudre dakSiNato dvicatvAriMzataM yojanasahasrANyatikramya bhavati, rucakendrotpAtaparvatastvaruNodasamudra eva uttarata evameva bhvtiiti| AvIimaraNe 10 tti A samantAdvIcaya iva vIcayaH AyurdalikavicyutilakSaNAvasthA yasmiMstadAvIci, athavA vIciH vicchedastadabhAvAdavIci, dIrghatvaM tu prAkRtatvAt, tadevaMbhUtaM maraNamAvIcimaraNaM pratikSaNamAyurdravyavicaTanalakSaNam, tathA'vadhiH maryAdA, tena maraNamavadhimaraNam, yAni hi nArakAdibhavanibandhanatayA''yuHkarmadalikAnyanubhUya mriyate yadi punastAnyevAnubhUya mariSyati tadA tadavadhimaraNamucyate, tadravyApekSayA 15 punastadgrahaNAvadhiM yAvajjIvasya mRtatvAditi, tathA AyaMtiyamaraNe tti AtyantikamaraNaM yAni nArakAdyAyuSkatayA karmadalikAnyanubhUya mriyate mRtazca na punastAnyanubhUya mariSyatIti, evaM yanmaraNaM tad dravyApekSayA atyantabhAvitvAdAtyantikamiti, valAyamaraNe tti saMyamayogebhyo valatAM bhagnavratapariNatInAM vratinAM maraNaM valanmaraNam, tathA vazena indriyaviSayapAratantryeNa RtA bAdhitA vazArtAH snigdhadIpakalikAvalokanAkulazalabha- 20 vat, tathA'nta: madhye manasItyarthaH zalyamiva zalyamaparAdhapadaM yasya so'ntaHzalyo lajjA-'bhimAnAdibhiranAlocitAticArastasya maraNam antaHzalyamaraNam, tathA yasmin bhave tiryag-manuSyabhavalakSaNe varttate jantustadbhavayogyamevAyurbaddhvA punaH tatkSayeNa mriyamANasya yadbhavati tat tadbhavamaraNam, etacca tiryagmanuSyANAmeva na deva-nArakANAm, 1. he2 madhye bRhatkSetrasamAse cAyaM pAThaH / ugayA bhUmI je2 / ugayA bhUmI he2 je2 vinA // 2. AvImaraNe je2 // Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre teSAM teSvevotpAdAbhAvAditi, tathA bAlA iva bAlAH aviratAsteSAM maraNaM bAlamaraNam, tathA paNDitAH sarvaviratAsteSAM maraNaM paNDitamaraNam, bAlapaNDitAH dezaviratAsteSAM maraNaM bAlapaNDitamaraNam, tathA chadmasthamaraNam akevalimaraNam, kevalimaraNaM tu pratItam, vehAsamaraNaM ti vihAyasi vyomni bhavaM vaihAyasam, vihAyobhavatvaM ca tasya 5 vRkSazAkhAdyudbaddhatve sati bhAvAt, tathA gRdhaiH pakSivizeSairupalakSaNatvAcchakunikAzivAdibhizca spRSTaM sparzanaM yasmiMstad gRdhraspRSTam, athavA gRdhrANAM bhakSyaM pRSThamupalakSaNatvAdudarAdi ca yatra tad gRdhrapRSTham, idaM ca kari-karabhAdizarIramadhyapAtAdinA gRdhrAdibhirAtmAnaM bhakSayato mahAsattvasya bhavatIti, tathA bhaktasya bhojanasya yAvajjIvaM pratyAkhyAnaM yasmiMstattathA, idaM ca trividhAhArasya caturvidhAhArasya vA niyamarUpaM 10 sapratikarma ca bhaktaparijJeti yadrUDham, tathA iGgyate pratiniyatadeza eva ceSTyate'syAma nazanakriyAyAmitIGginI, tayA maraNamiGginImaraNam, taddhi caturvidhAhArapratyAkhyAtuniSpratikarmazarIrasyeGgitadezAbhyantaravarttina eveti, tathA pAdapasyevopagamanam avasthAnaM yasmin tat pAdapopagamanam, tadeva maraNamiti vigrahaH, idaM ca yathA pAdapaH kvacit kathaJcid nipatitaH samamasamamiti cA'vibhAvayannizcalamevA''ste tathA yo vartate tasya 15 bhavatIti / tathA sUkSmasaMparAyaH upazamakaH kSapako vA sUkSmalobhakaSAyakiTTikAvedako bhagavAn pUjyatvAt sUkSmasaMparAyabhAve vartamAnaH tatraiva guNasthAnake'vasthitaH nAtItAnAgatasUkSmasaMparAyapariNAma ityarthaH saptadaza karmaprakRtIrnibadhnAti viMzatyuttare bandhaprakRtizate'nyA na badhnAtItyarthaH, pUrvataraguNasthAnakeSu bandhaM pratItya tAsAM 20 vyavacchinnatvAt, tathoktAnAM saptadazAnAM madhyAdekA zAtaprakRtirupazAntamohAdiSu bandhamAzrityAnuyAti, zeSAH SoDazehaiva vyavacchidyante, yadAha nANaM 5 tarAya 5 dasagaM desaNa cattAri 4 ucca 15 jasakittI 16 / eyA solasa payaDI suhamakasAyammi vocchinnA // [karmastava0 2 / 23] 1. sAta khaMsaM0 // Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTAdazasthAnakam / [sU0 18] 69 sUkSmasamparAyAt pare na badhnantyetA ityarthaH / sAmAnAdIni saptadaza vimAnanAmAnIti // 17 // [sU0 18] [1] aTThArasavihe baMbhe paNNatte, taMjahA- orAlie kAmabhoge Neva sayaM maNeNaM sevai, no vi aNNaM maNeNaM sevAvei, maNeNaM sevaMtaM pi aNNaM na samaNujANai, orAlie kAmabhoge Neva sayaM vAyAe sevati, no 5 vi aNNaM vAyAe sevAvei, vAyAe sevaMtaM pi aNNaM na samaNujANai, orAlie kAmabhoge Neva sayaM kAyeNaM sevai, No vi aNNaM kANaM sevAvei, kAeNaM sevaMtaM pi aNNaM na samaNujANati, divve kAmabhoge Neva sayaM maNeNaM sevati, taha ceva Nava AlAvagA 1 / ___ arahato NaM ariTThanemissa aTThArasa samaNasAhassIo ukkosiyA samaNasaMpadA 10 hotthA / samaNeNaM bhagavatA mahAvIreNaM samaNANaM NiggaMthANaM sakhuDDaya-viyattANaM aTThArasa ThANA paNNattA, taMjahAvayachakka 6 kAyachakkaM 12, akappo 13 gihibhAyaNaM 14 / paliyaMka 15 nisijjA ya 16, siNANaM 17 sobhavajaNaM 18 // 16 // 3 // 15 AyArassa NaM bhagavato sacUliyAgassa aTThArasa payasahassAiM payaggeNaM paNNattAI 4 / baMbhIe NaM livIe aTThArasavihe lekhavihANe paNNatte, taMjahA- baMbhI, javaNAliyA, dAsaUriyA, kharoTThiyA, pukkharasAviyA, pahArAiyA, uccattariyA, akkharapuTTiyA, bhogavayatA, veyaNatiyA, NiNhaiyA, aMkalivi, gaNiyalivi, 20 gaMdhavvalivi, AdaMsalivI, mAhesaralivi, damiDalivi, poliMdi[livi] 5 / atthiNatthippavAyassa NaM puvvassa aTThArasa vatthU paNNattA 6 / dhUmappabhA NaM puDhavI aTThArasuttaraM joyaNasayasahassaM bAhalleNaM paNNattA 7 / 1. dazavaikAlikaniyuktau SaSThe'dhyayane'pi gAtheyaM vartate 268 tamI // Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre __ posAsADhesu NaM mAsesu sai ukkoseNaM aTThArasamuhutte divase bhavati, saMi ukkoseNaM aTThArasamuhuttA rAtI [bhavai] 8 / [2] imIse NaM rayaNappabhAe puDhavIe atthegatiyANaM neraiyANaM aTThArasa paliovamAiM ThitI paNNattA 1 // 5 chaTThIe puDhavIe atthegatiyANaM neraiyANaM aTThArasa sAgarovamAiM ThitI paNNattA 2 // . asurakumArANaM devANaM atthegatiyANaM aTThArasa paliovamAI ThitI pnnnnttaa3|| sohammIsANesu kappesu atthegatiyANaM devANaM aTThArasa paliovamAiM ThitI 10 paNNattA 4 / sahassAre kappe devANaM ukkoseNaM aTThArasa sAgarovamAiM ThitI paNNatA 5 / ANae kappe devANaM jahaNNeNaM aTThArasa sAgarovamAI ThitI paNNattA 6 / je devA kAlaM sukAlaM mahAkAlaM aMjaNaM riTaM sAlaM samANaM dumaM mahAdumaM visAlaM susAlaM paumaM paumagummaM kumudaM kumudagummaM naliNaM naliNagummaM puMDarIyaM 15 puMDarIyagummaM sahassAravaDeMsagaM vimANaM devattAte uvavaNNA tesi NaM devANaM [ukkoseNaM ] aTThArasa sAgarovamAiM ThitI paNNattA 7 / [3] te NaM devA aTThArasahiM addhamAsehiM ANamaMti vA pANamaMti vA UsasaMti vA nIsasaMti vA 1 / tesi NaM devANaM aTThArasahiM vAsasahassehiM AhAraTThe samuppajjati / 20 saMtegatiyA [bhavasiddhiyA jIvA je aTThArasahiM bhavaggahaNehiM sijjhissaMti] jAva aMtaM karessaMti 3 / [TI0] athASTAdazasthAnakam, iha cASTau sUtrANi sthitisUtrebhyo'rvAk sugamAni ca, navaraM baMbhe tti brahmacaryam, tathaudArikakAmabhogAn manuSya-tiryaksambandhiviSayAn, tathA divyakAmabhogAn devasambandhina ityarthaH / tathA sakhuDDaga-viyattANaM ti saha 1. saI aTI0 // Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [sU0 18] aSTAdazasthAnakam / 71 kSudrakairvyaktaizca ye te sakSudraka-vyaktAH, teSAm, tatra kSudrakA vayasA zrutena cA'vyaktAH, vyaktAstu ye vayaH-zrutAbhyAM pariNatAH, sthAnAni parihArAsevAzrayavastUni / vrataSaTkaM mahAvratAni rAtribhojanaviratizca, kAyaSaTkaM pRthivIkAyAdi, akalpaH akalpanIyapiNDa-zayyA-vastra-pAtrarUpaH padArthaH, gRhibhAjanaM sthAlAdi, paryako maJcakAdiH, niSadyA striyA sahA''sanam, snAnaM zarIrakSAlanam, zobhAvarjanaM prtiitm| 5 tathA AcArasya prathamAGgasya sacUlikAkasya cUDAsamanvitasya, tasya hi piNDaiSaNAdyAH paJca cUlAH dvitIyazrutaskandhAtmikAH, sa ca navabrahmacaryAbhidhAnAdhyayanAtmakaprathamazrutaskandharUpaH, tasyaiva cedaM padapramANaM na cUlAnAm, yadAha navabaMbhaceramaio aTThArasapayasahassio veo / havai ya sapaMcacUlo bahubahutarao payaggeNaM // [AcArAGgani0 11] ti| 10 yacca sacUlikAkasyeti vizeSaNaM tattasya cUlikAsattApratipAdanArtham, na tu padapramANAbhidhAnArtham, yato'vAci nandITIkAkRtA- aTThArasapayasahassANi puNa paDhamasuyakhaMdhassa navabaMbhaceramaiyassa pamANaM, vicittatthANi ya suttANi gurUvaesao tesiM attho jANiyanvo [nandITI0 ] tti, padasahasrANIha yatrArthopalabdhistat padam, padAgreNeti pdprimaanneneti| tathA baMbhi tti brAhmI Adidevasya bhagavato duhitA, brAhmI vA 15 saMskRtAdibhedA vANI, tAmAzritya tenaiva yA darzitA akSaralekhanaprakriyA sA brAhmIlipiH atastasyA brAhmayA lipeH, NamityalaGkAre, lekho lekhanam, tasya vidhAnaM bhedo lekhavidhAnaM prajJaptam, tadyathA- baMbhItyAdi, etatsvarUpaM ca na dRSTamiti na drshitm| 1. "kiM punarasyAdhyayanataH padatazca parimANamityata Aha- navabaMbha.... ... ... ... .. .. vR0- tatrAdhyayanato navabrahmacaryAbhidhAnAdhyayanAtmako'yaM padato'STAdazapadasahasrAtmakaH, veda iti vidantyasmAddheyopAdeyapadArthAniti vedaH kSAyopazamikabhAvavartyayamAcAra iti / saha paJcabhizcUDAbhirvarttata iti sapaJcacUDazca bhavati, uktazeSAnuvAdinI cUDA, tatra prathamA 'piMDesaNa sejjiriyA bhAsajjAyA ya vatthapAesA uggahapaDima'tti saptAdhyayanAtmikA, dvitIyA sattasattikkayA, tRtIyA bhAvanA, caturthI vimuktiH, paJcamI nizIthAdhyayanam, bahubahuyarao padaggeNaM ti tatra catuzcUlikAtmakadvitIyazrutaskandhaprakSepAd bahuH, nizIthAkhyapaJcamacUlikAprakSepAd bahutaro'nantagamaparyAyAtmakatayA bahutamazca, padAgreNa padaparimANena bhavatIti // 11 // " - iti zIlAcAryaviracitAyAmAcArAGgaTIkAyAM prathame'dhyayane prathame uddezake / 2. "se kiM taM AyAre..." [sU0 87] iti nandIsUtrasya haribhadrasUriviracitAyAM TIkAyAmetadasti / jinadAsagaNimahattaraviracitAyAM nandIsUtrasya cUrNAvapi etAdRzaM varNanamasti / Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre ___ tathA yalloke yathAsti yathA vA nAsti athavA syAdvAdAbhiprAyatastadevAsti nAsti cetyevaM pravadatItyastinAstipravAdam, tacca caturthaM pUrvam, tasya / tathA dhUmaprabhA paJcamI, aSTAdazottaraM aSTAdazayojanasahasrAdhikamityarthaH, bAhalyena piNDena / posAsADhetyAderevaM yojanA ASADhe mAse saI ti sakRdekadA karkasaGkrAntAvityarthaH 5 utkarSeNa utkarSato'STAdazamuhUrto divaso bhavati, SaTtriMzad ghaTikA ityarthaH, tathA pauSe mAse sakRditi makarasaGkrAntau rAtrirevaMvidheti / kAla-sukAlAdIni viMzatirvimAnanAmAni // 18 // [sU0 19] [1] ekUNavIsaM NAyajjhayaNA paNNattA, taMjahA ukkhittaNAe 1 saMghADe 2, aMDe 3 kumme ya 4 selaye 5 / 10- tuMbe ya 6 rohiNI 7 mallI 8, mAgaMdI 9 caMdimA ti ya 10 // 17 // dAvaddave 11 udagaNAte 12 maMDukke 13 tetalI 14 i ya / naMdiphale 15 avarakaMkA 16 AiNNe 17 susamA ti ya 18 // 18 // avare ya puMDarIe NAe egUNavIsaime 19 // 1 // jaMbuddIve NaM dIve sUriyA ukkoseNaM egUNavIsaM joyaNasatAI uDamaho 15 tavaMti 2 // __ sukke NaM mahaggahe avareNaM udie samANe egUNavIsaM NakkhattAiM samaM cAraM carittA avareNaM atthamaNaM uvAgacchati / jaMbuddIvassa NaM dIvassa kalAo egUNavIsaM cheyaNAo paNNattAo 4 / egUNavIsaM titthayarA agAramajjhAvasittA muMDe bhavittA NaM agArAo 20 aNagAriyaM pavvaiyA 5 / [2] imIse NaM rayaNappabhAe puDhavIe atthegatiyANaM neraiyANaM egUNavIsaM paliovamAI ThitI paNNattA 1 / chaTThIe puDhavIe atthegatiyANaM neraiyANaM egUNavIsaM sAgarovamAiM ThitI paNNattA / Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 73 [sU0 19] ekonaviMzatitamasthAnakam / asurakumArANaM devANaM atthegatiyANaM egUNavIsaM paliovamAiM ThitI paNNattA 3 // sohammIsANesu kappesu atthegatiyANaM devANaM egUNavIsaM paliovamAI ThitI paNNattA 4 / ANayakappe devANaM ukkoseNaM egUNavIsaM sAgarovamAiM ThitI paNNattA 5 / 5 pANae kappe devANaM jahaNNeNaM egUNavIsaM sAgarovamAiM ThitI paNNattA 6 / je devA ANataM pANataM NataM viNataM ghaNaM susiraM iMdaM iMdokaMtaM iMduttaravaDeMsagaM vimANaM devattAte uvavaNNA tesi NaM devANaM ukkoseNaM egUNavIsaM sAgarovamAI ThitI paNNattA 7 / [3] te NaM devA egUNavIsAe addhamAsANaM ANamaMti vA pANamaMti vA 10 UsasaMti vA nIsasaMti vA 2 // tesi NaM devANaM egUNavIsAe vAsasahassehiM AhAraTTe samuppajjati 2 // ___ atthegatiyA bhavasiddhiyA jIvA je egUNavIsAe bhavaggahaNehiM sijjhissaMti jAva savvadukkhANaM aMtaM karessaMti 3 / [TI0] athaikAnaviMzatitamasthAnam, taMtrA sthitisUtrebhyaH paJca sUtrANi sugamAni ca, 15 navaraM jJAtAni dRSTAntAH, tatpratipAdakAnyadhyayanAni jJAtAdhyayanAni SaSThAGgaprathamazrutaskandhavartIni, ukkhittetyAdi sArddha rUpakadvayam, idaM ca sssstthaanggaadhigmaavseymiti| ___ tathA jaMbuddIveNaM ityAdau bhAvanA- sUryo svasthAnAdupari yojanazataM tapato'dhazcASTAdaza zatAni, tatra ca samabhUtale'STau bhavanti, daza cAparavideha-jagatIpratyAsannadeze, jambUdvIpAparavidehe hi nimnIbhavat kSetramantimavijayadvayasya deze adholokadezamatigatamiti, 20 dvIpAntarasUryAstUcaM zatamadho'STa zatAni, kSetrasya samatvAditi / tathA zukrasUtre nakkhattAI ti vibhaktipariNAmAnakSatraiH samaM saha cAraM caraNaM caritvA vidhAyeti / 1. 'tamaM sthAnaM khaM0 // 2. 'tatra A sthitisUtrebhyaH' iti padacchedaH // 3. jJAtAdhyayanAni nAsti je2 vinA / / Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre tathA kalAo tti paMca sae chavvIse chacca kalA vitthaDaM bharahavAsAbRhatkSetra0 29] ityAdiSu jambUdvIpagaNiteSu yAH kalA ucyante tA yojanasyaikonaviMzatibhAgacchedanAH, ekonaviMzatibhAgarUpA iti bhAvaH / agAramajjhAvasitta tti agAraM geham adhi Adhikyena cirakAlaM rAjyaparipAlanataH A maryAdayA nItyA vasitvA uSitvA tatra 5 vAsaM vidhAyeti, adhyoSya pravrajitAH, zeSAstu paJca kumArabhAva eveti, Aha ca vIraM ariTTanemiM pAsaM malliM ca vAsupujaM ca / ee mottUNa jiNe avasesA Asi rAyANo // [Ava0 ni0 221] tti // 19 / / [sU0 20] [1] vIsaM asamAhiTThANA paNNattA, taMjahA- davadavacAri yAvi bhavati 1, apamajjitacAri yAvi bhavati 2, duppamajitacAri yAvi bhavati 10 3, atirittasejAsaNie 4, rAtiNiyaparibhAsI 5, therovaghAtie 6, bhUovaghAtie 7, saMjalaNe 8, kodhaNe 9, piTTimaMsie 10, abhikkhaNaM abhikkhaNaM odhAraittA bhavati 11, NavANaM adhikaraNANaM aNuppaNNANaM uppAettA bhavati 12, porANANaM adhikaraNANaM khAmitaviosaviyANaM puNo udIrettA bhavati 13, sasarakkhapANipAe 14, akAlasajjhAyakArae yAvi 15 bhavati 15, kalahakare 16, saddakare 17, jhaMjhakare 18, sUrappamANabhoI 19, esaNA'samite yAvi bhavati 20 / 1 / muNisuvvate NaM arahA vIsaM dhaNUI uTuMuccatteNaM hotthA 2 / savve vi NaM ghaNodahI vIsaM joyaNasahassAI bAhalleNaM paNNattA 3 // pANayassa NaM deviMdassa devaraNo vIsaM sAmANiyasAhassIo pnnnnttaao4| 1. "paMca sae chavvIse, chacca kalA vitthaDaM bharahavAsaM / dasa saya bAvannahiyA, bArasa ya kalAu himavaMte // 29 // vyA0- sugamam // tathA jambUdvIpasya viSkambho yojanalakSapramANaH kSullahimavadviSkambhAnayanAya dvikena guNyate, jAte dve lakSe, tayornavatyadhikena zatena bhAgo hriyate, labdhAni daza yojanazatAni dvipaJcAzadadhikAni kalAzcaikonaviMzatibhAgarUpA dvAdaza 1052 ka0 12 / etAvAn himavadvarSadharaparvatasya viSkambhaH / ....... // 29 // " iti bRhatkSetrasamAsasya malayagirisUriviracitAyAM vRttau / / 2. kAlarAjya khaM0 // 3. dazAzrutaskandhe prathame'dhyayane [-prathamAyAM dazAyAM] tasya niyuktau cUrNau ca vistareNa viMzataH asamAdhisthAnAnAM varNanamasti / vistarArthibhistatra draSTavyam / AvazyakasUtre caturthe'dhyayane 'vIsAe asamAhiTThANehi' iti sUtrasya hAribhatryAM vRttAvapi draSTavyam // Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [sU0 20] viMzatitamasthAnakam / NapuMsayaveyaNijassa NaM kammassa vIsaM sAgarovamakoDAkoDIo baMdhao baMdhaTTitI paNNattA 5 / paccakkhANassa NaM puvvassa vIsaM vatthU paNNattA 6 / usappiNi-osappiNimaMDale vIsaM sAgarovamakoDAkoDIo kAle paNNatte 7 / / [2] imIse NaM rayaNappabhAe puDhavIe atthegatiyANaM neraiyANaM vIsaM 5 paliovamAiM ThitI paNNattA 1 // chaTThIe puDhavIe atthegatiyANaM neraiyANaM vIsaM sAgarovamAI ThitI paNNattA 2 // asurakumArANaM devANaM atthegatiyANaM vIsaM paliovamAiM ThitI paNNattA 3 / sohammIsANesu kappesu atthegatiyANaM devANaM vIsaM paliovamAiM ThitI paNNattA 4 // 10 pANate kappe devANaM ukkoseNaM vIsaM sAgarovamAiM ThitI paNNattA 5 / AraNe kappe devANaM jahaNNeNaM vIsaM sAgarovamAiM ThitI paNNattA 6 / je devA sAtaM visAtaM suvisAyaM siddhatthaM uppalaM rutilaM tigicchaM disAsovatthiyaM vaddhamANayaM palaMbaM puppha pupphAvattaM pupphapabhaM pupphakaMtaM pupphavaNNaM pupphalesaM pupphajjhayaM pupphasiMgaM pupphasiTuM pupphakUDaM pupphuttaravaDeMsagaM 15 vimANaM devattAte uvavaNNA tesi NaM devANaM ukkoseNaM vIsaM sAgarovamAiM ThitI paNNattA 7 [3] te NaM devA vIsAe addhamAsANaM ANamaMti vA pANamaMti vA UsasaMti vA nIsasaMti vA 1 / tesi NaM devANaM vIsAe vAsasahassehiM AhAraTTe samuppajati 2 / 20 __ saMtegatiyA bhavasiddhiyA jIvA je vIsAe bhavaggahaNehi sijjhissaMti [jAva savvadukkhANamaMtaM karessaMti] 3 // [TI0] atha viMzatitamasthAne kiJcillikhyate / tatra sthitisUtrebhyo'rvAk sapta sUtrANi, tatra samAdhAnaM samAdhiH cetasaH svAsthyam, mokSamArge'vasthAnamityarthaH, na Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7da AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre samAdhirasamAdhistasyAH sthAnAni AzrayA bhedA vA asamAdhisthAnAni / tatra davadavacAritti yo hi drutaM drutaM carati gacchati so'nukaraNazabdato davadavacArItyucyate, cApItyuttarAsamAdhisthAnApekSayA samuccayArthaH, bhavatIti prasiddham, sa ca drutaM drutaM saMyamA-''tmanirapekSo vrajannAtmAnaM prapatanAdibhirasamAdhau yojayati anyAMzca sattvAn 5 ghnannasamAdhau yojayati, sattvavadhajanitena ca karmaNA paraloke'pyAtmAnamasamAdhau yojayati, ato drutagantRtvamasamAdhikAraNatvAdasamAdhisthAnam, evamanyatrApi yathAyogamavaseyam 1, tathA apramArjitacArI 2 duSpramArjitacArI ca 3 sthAnaniSIdana-tvagvartanAdiSvAtmAdivirAdhanAM labhate, tathA'tiriktA atipramANA zayyA vasatirAsanAni ca pIThakAdIni yasya santi so'tiriktazayyAsanikaH, sa ca 10 atiriktAyAM zayyAyAM ghaGghazAlAdirUpAyAmanye'pi kArpaTikAdaya AvAsayanti iti taiH sahAdhikaraNasambhavAdAtma-parAvasamAdhau yojayatIti, evamAsanAdhikye'pi vAcyamiti 4, tathA rAnikaparibhASI AcAryAdipUjyapuruSaparibhavakArI, sa cAtmAnamanyAMzcAsamAdhau yojayatyeva 5, tathA sthavirA AcAryAdiguravaH, tAnAcAradoSeNa zIladoSeNa ca jJAnAdibhirvopahantItyevaMzIlaH sa eva ceti 15 sthaviropaghAtikaH 6, tathA bhUtAni ekendriyAstAnanarthata upahantIti bhUtopaghAtikaH 7, tathA savalatIti sajvalanaH pratikSaNaM roSaNaH 8, tathA krodhanaH sakRt kruddho'tyantakruddho bhavati 9, tathA pRSThimAMsikaH parAGmukhasya parasyAvarNavAdakArI 10, abhikkhaNaM abhikkhaNaM ohArayitta tti abhIkSNamabhIkSNamavadhArayitA zaGkitasyApyarthasya niHzaGkitasya 'evamevAyam' ityevaM vaktA, athavA'vahArayitA 20 paraguNAnAmapahArakArI, yathA adAsAdikamapi paraM bhaNati- dAsastvaM caurastvamityAdi 11, tathA'dhikaraNAnAM kalahAnAM yantrAdInAM votpAdayitA 12, porANANaM ti purAtanAnAM kalahAnAM kSamita-vyavazamitAnAM marSitatvenopazAntAnAM punarudIrayitA bhavati 13, tathA sarajaskapANi-pAdo yaH sacetanAdirajoguNDitena hastena dIyamAnAM bhikSAM gRhNAti, tathA yo'sthaNDilAdeH sthaNDilAdau saGkrAmanna pAdau pramArTi, athavA 1. bhavatIti je2 // 2. (niHzaGkitasyeva ?) // 3. 'mayanna je2 // Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 77 [sU0 21] ekaviMzatitamasthAnakam / yastathAvidhe kAraNe sacittAdipRthivyAM kalpAdinA'nantaritAyAmAsanAdi karoti sa sarajaskapANi-pAda iti 14, tathA akAlasvAdhyAyakArakaH pratItaH 15, tathA kalahakaraH kalahahetubhUtakartavyakArI 16, tathA zabdakaraH rAtrau mahatA zabdenollApasvAdhyAyAdikArako gRhasthabhASAbhASako vA 17, tathA jhaJjhAkaro yena yena gaNasya bhedo bhavati tattatkArI, yena ca gaNasya manoduHkhamutpadyate tadbhASI 18, 5 tathA sUrapramANabhojI sUryodayAdastamayaM yAvadazana- pAnAdyabhyavahArI 19, eSaNAasamitazcApi bhavati, aneSaNAM na pariharati, preritazcAsau sAdhubhiH kalahAyate, tathA'neSaNIyamapariharan jIvoparodhe vartate, evaM cAtmaparayorasamAdhikaraNAdasamAdhisthAnamidaM viMzatitamamiti 20 / tathA ghanodadhayaH saptapRthivIpratiSThAnabhUtAH / sAmAnikAH indrasamAnarddhayaH / sAhasyaH sahasrANi / bandhato 10 bandhasamayAdArabhya bandhasthitiH sthitibandha ityarthaH / pratyAkhyAnanAmakaM pUrvaM navamam / sAtAdIni caikaviMzatirvimAnAnIti // 20 // [sU0 21] [1] ekkavIsaM sabalA paNNattA, taMjahA- hatthakammaM karemANe sabale 1, mehuNaM paDisevamANe sabale 2, rAtIbhoyaNaM bhuMjamANe [sabale] 3, AhAkammaM bhuMjamANe [sabale] 4, sAgAriyaM piMDaM bhuMjamANe [sabale] 5, uddesiyaM 15 1. dazAzrutaskandhe dvitIye'dhyayane [-dvitIyadazAyAM] tasya niryuktau cUrNau ca vistareNa ekaviMzateH zabalAnAM varNanamasti / vistarArthibhistatraiva draSTavyam / / atra tu dazAzrutaskandhasUtrameva upanyasyate- "therehiM bhagavaMtehiM ekkavIsaM sabalA pannattA, taMjahA- hatthakammaM karemANe sabale // 1 // mehuNaM paDisevamANe sabale // 2 // rAtIbhoyaNaM bhuMjamANe sabale // 4 // rAyapiMDaM bhuMjamANe sabale // 5 // kIyaM pAmiccaM acchejaM aNisaTuM AhaTu dijamANaM bhuMjamANe sabale // 6|| abhikkhaNaM paDiyAikkhittANaM bhuMjamANe sabale // 7 // aMto chaNhaM mAsANaM gaNAto gaNaM saMkamamANe sabale // 8 // aMto mAsassa tayo dagaleve karemANe sabale // 9 // aMto mAsassa tato mAiTThANe karemANe sabale // 10 // sAgAriyapiMDaM bhuMjamANe sabale // 11 // AuTTiyAe pANAivAyaM karemANe sabale // 12 // AuTTiyAe musAvAe vadamANe sabale // 13 // AuTTiyAe adinAdANaM geNhamANe sabale // 14 // AuTTiyAe aNaMtarahiyAe puDhavIe ThANaM vA sejjaM vA nisIhiyaM vA cetemANe sabale // 15 / / evaM sasaNiddhAe puDhavIe sasarakkhAe puDhavIe // 16 // evaM AuTTiyAe mUlabhoyaNaM vA phalabhoyaNaM vA bIyabhoyaNaM vA hariyabhoyaNaM vA bhuMjamANe sabale // 18 // aMto saMvaccharassa dasa udagaleve karemANe sabale // 19 // aMto saMvaccharassa dasa mAiTThANAI karemANe sabale // 20 // AuTTiyAe sItodagavagghArieNa hattheNa vA matteNa vA davvie bhAyaNeNa vA asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA paDiggahittA bhuMjamANe sabale / ete khalu therehiM bhagavaMtehiM ekkavIsaM sabalA pannattA // 21 // " AvazyakasUtre'pi caturthe'dhyayane 'ekkavIsAe sabalehi iti sUtrasya hAribhatryAM vRttau vistareNa varNanamasti / Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre kItamAhaTTa jAva abhikkhaNaM abhikkhaNaM sItodayaviyaDavagdhAriyapANiNA asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA paDigAhettA bhuMjamANe sabale 11 . NiyaTTibAdarassa NaM khavitasattayassa mohaNijassa ekkavIsaM kammaMsA saMtakammaM paNNattA, taMjahA- apaccakkhANakasAe kohe, evaM mANe mAyA 5 lobhe / paccakkhANakasAe kohe, evaM mANe mAyA lobhe / saMjalaNe kodhe, evaM mANe mAyA lobhe / itthivede, pumavede, NapuMsayavede, hAse, arati, rati, bhaya, soke, duguMchA 2 / ___ ekkamekkAe NaM osappiNIe paMcama-chaTThIto samAto ekkavIsaM ekkavIsaM vAsasahassAiM kAleNaM paNNattAto, taMjahA- dUsamA, dUsamadUsamA ya 3 // 10 egamegAe NaM ussappiNIe paDhama-bitiyAto samAto ekkavIsaM ekavIsaM vAsasahassAiM kAleNaM paNNattAto, taMjahA- dUsamadUsamA, dUsamA ya 4 / [2] imIse NaM rayaNappabhAe puDhavIe atthegatiyANaM neraiyANaM ekkavIsaM paliovamAiM ThitI paNNattA 1 / chaTThIe puDhavIe atthegatiyANaM neraiyANaM ekavIsaM sAgarovamAI ThitI 15 paNNattA / asurakumArANaM devANaM atthegatiyANaM ekkavIsaM paliovamAiM ThitI paNNattA 3 sohammIsANesu kappesu atthegatiyANaM devANaM ekkavIsaM paliovamAiM ThitI paNNattA 4 // __ AraNe kappe devANaM ukkoseNaM ekkavIsaM sAgarovamAiM ThitI paNNattA 5 / accate kappe devANaM jahaNNeNaM ekkavIsaM sAgarovamAiM ThitI paNNattA 6 / je devA sirivacchaM siridAmagaMDaM mallaM kiDiM cAvoNNataM AraNavaDeMsagaM vimANaM devattAte uvavaNNA tesi NaM devANaM ekavIsaM sAgarovamAiM ThitI paNNattA 7 // 1. saMtakammA paNNattA khaM0he2 // 20 Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekaviMzatitamasthAnakam / 5 [sU0 21] [3] te NaM devA ekkavIsAe addhamAsANaM ANamaMti vA pANamaMti vA UsasaMti vA nIsasaMti vA 11 tesi NaM devANaM ekkavIsAe vAsasahassehiM AhAraTTe samuppajati 2 // saMtegatiyA bhavasiddhiyA [jIvA je ekkavIsAe bhavaggahaNNehi sijjhissaMti jAva [savvadukkhANamaMtaM karessaMti 3 // 21 // [TI0] athaikaviMzatitamasthAnakam, tatra catvAri sUtrANi sthitisUtrairvinA sugamAni ca, navaraM zabalaM karbura cAritraM yaiH kriyAvizeSairbhavati te zabalAstadyogAt sAdhavo'pi te eva, tatra hastakarma vedavikAravizeSaM kurvanupalakSaNatvAt kArayan vA zabalo bhavatItyekaH 1, evaM maithunaM pratisevamAno'tikramAdibhistribhiH prakAraiH 2, tathA rAtribhojanaM divAgRhItaM divAbhuktamityAdibhizcaturbhirbhaGgakairatikramAdibhizca bhuJjAna: 10 3, tathA AdhAkarma 4, sAgArikaH sthAnadAtA tatpiNDam 5, auddezikaM krItamAhRtya dIyamAnaM bhuJjAnaH, upalakSaNatvAt pAmiccA''cchedyA'nisRSTagrahaNamapIha draSTavyamiti 6, yAvatkaraNopAttapadAnyevamarthato'vagantavyAni, [abhIkSNam ?] abhIkSNaM pratyAkhyAyA'zanAdi bhuJjAnaH 7, antaH SaNNAM mAsAnAmekato gaNAd gaNamanyaM saGkrAman 8, antarmAsasya trInudakalepAn kurvan, udakalepazca nAbhipramANajalAvagAhanamiti 9, 15 antarmAsasya trINi mAyAsthAnAni, sthAnamiti bhedaH 10, rAjapiNDaM bhuJjAnaH 11, AkuTTyA prANAtipAtaM kurvan, upetya pRthivyAdikaM hiMsannityarthaH 12, AkuTTyA mRSAvAdaM vadan 13, adattAdAnaM gRhNan 14, AkuTyaivAnantarhitAyAM pRthivyAM sthAnaM vA naiSedhikI vA cetayan, kAyotsarga svAdhyAyabhUmi vA kurvannityarthaH 15, evamAkuTTyA sasnigdhasarajaskAyAM pRthivyAM cittavatyAM zilAyAM leSTau ca, kolAvAse dAruNi, kolA 20 ghuNAH teSAmAvAsaH 16, anyasmiMzca tathAprakAre saprANe sabIjAdau sthAnAdi kurvan 17, AkuTTyA mUlakandAdi bhuJjAnaH 18, antaH saMvatsarasya dazodakalepAn kurvan 19, tathA'ntaH saMvatsarasya daza mAyAsthAnAni ca 20, tathA abhIkSNaM paunaHpuNyena zItodakalakSaNaM yadvikaTaM jalaM tena vyAghArito vyApto yaH pANiH hastaH sa tathA, tenAzanAdi pragRhya bhuJjAnaH zabalaH ityekaviMzatitamaH 21 / tathA nivRttibAdarasya 25 Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre apUrvakaraNasyASTamaguNasthAnakavarttina ityarthaH, NaM vAkyAlaGkAre, kSINaM saptakam anantAnubandhicatuSTaya-darzanatrayalakSaNaM yasya sa tathA, tasya mohanIyasya karmaNaH ekaviMzatiH karmAMzA apratyAkhyAnAdikaSAyadvAdazaka-nokaSAyanavakarUpA uttaraprakRtayaH satkarma sattAvasthaM karma prajJaptamiti / tathA zrIvatsaM zrIdAmakANDaM mAlyaM kRSTiM 5 cAponnatam AraNAvataMsakaM ceti SaD vimAnAni // 21 // [sU0 22] bAvIsaM parIsahA paNNattA, taMjahA- digiMchAparIsahe 1, pivAsAparIsahe 2, sItaparIsahe 3, usiNaparIsahe 4, daMsamasagaphAsaparIsahe 5, acelaparIsahe 6, aratiparIsahe 7, itthiparIsahe 8, cariyAparIsahe 9, NisIhiyAparIsahe 10, sejjAparIsahe 11, akkosaparIsahe 12, vadhaparIsahe 10 13, jAyaNaparIsahe 14, alAbhaparIsahe 15, rogaparIsahe 16, taNaparIsahe 17, jallaparIsahe 18, sakkArapurakkAraparIsahe 19, aNNANaparIsahe 20, daMsaNaparIsahe 21, paNNAparIsahe 22 / 1 / / diTThivAyassa NaM bAvIsaM suttAiM chinnaccheyaNayiyAiM sasamayasuttaparivADIe 2, bAvIsaM suttAI acchinnaccheyaNayiyAI AjIviyasuttaparivADIe 3, bAvIsaM 15 suttAI tikaNaiyAiM terAsiyasuttaparivADIe 4, bAvIsaM suttAiM caukkaNaiyAI sasamayasuttaparivADIe 5 / bAvIsatividhe poggalapariNAme paNNatte, taMjahA- kAlayavaNNapariNAme, nIlavaNNapariNAme, lohiyavaNNapariNAme, hAliddavaNNapariNAme, sukkilavaNNapariNAme / sunbhigaMdhapariNAme, evaM dunbhigaMdhe vi| tittarasapariNAme, 20 evaM paMca vi rsaa| kakkhaDaphAsapariNAme, mauyaphAsapariNAme, guruphAsapariNAme, lahuphAsapariNAme, sItaphAsapariNAme, usiNaphAsapariNAme, NiddhaphAsapariNAme, lukkhaphAsapariNAme, garuyalahuyapariNAme, agaruyalahuyapariNAme 6 // [2] imIse NaM rayaNappabhAe puDhavIe atthegatiyANaM neraiyANaM bAvIsaM paliovamAI ThitI paNNattA 1 / 1. vistarArthibhiH uttarAdhyayanasUtrasya dvitIye pariSahAdhyayane draSTavyam // Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [sU0 22] dvAviMzatitamasthAnakam / chaTThIe puDhavIe NeraiyANaM ukkoseNaM bAvIsaM sAgarovamAiM ThitI paNNattA 2 // ahesattamAe NaM puDhavIe neraiyANaM jahaNNeNaM bAvIsaM sAgarovamAI ThitI paNNattA 3 asurakumArANaM devANaM atthegatiyANaM bAvIsaM paliovamAiM ThitI 5 paNNattA 4 / sohammIsANesu kappesu atthegatiyANaM devANaM bAvIsaM paliovamAiM ThitI paNNattA 5 / accute kappe devANaM ukkoseNaM bAvIsaM sAgarovamAiM ThitI paNNattA 6 / heTTimaheTThimagevejANaM devANaM jahaNNeNaM bAvIsaM sAgarovamAiM ThitI paNNattA 7 / 10 je devA mahitaM vissutaM vimalaM pabhAsaM vaNamAlaM accutavaDeMsagaM vimANaM devattAte uvavaNNA tesi NaM devANaM [ukkoseNaM ] bAvIsaM sAgarovamAiM ThitI paNNattA 8 // [3] te NaM devA bAvIsaM addhamAsANaM ANamaMti vA pANamaMti vA UsasaMti vA nIsasaMti vA 11 tesi NaM- devANaM bAvIsAe vAsasahassehiM AhAraTe 15 samuppajati // __ saMtegatiyA bhavasiddhiyA jIvA je bAvIsAe bhavaggahaNehiM sijjhissaMti jAva savvadukkhANaM aMtaM karessaMti 3 // [TI0] dvAviMzatitamaM tu sthAnaM prasiddhArthameva, navaraM sUtrANi SaT sthiterAk, tatra mArgAcyavana-nirjarArthaM pariSahyante iti parISahAH / digiMcha tti bubhukSA, saiva parISaho 20 digiJchAparISaha iti, sahanaM cAsya sAdhumaryAdAnullaGghanena, evamanyatrApi 1, tathA pipAsA tRT 2, zItoSNe pratIte 3-4, tathA daMzAzca mazakAzca daMza-mazakAH, ubhaye'pyete caturindriyAH, mahattvAmahattvakRtazcaiSAM vizeSaH, athavA daMzo dazanaM bhakSaNamityarthaH, tatpradhAnA mazakA daMzamazakAH, ete ca yUkA-matkuNa-matkoTaka1. tulanA- "mArgAcyavana-nirjarArthaM pariSoDhavyAH parISahAH" - tattvArtha0 9 / 8 // Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre makSikAdInAmupalakSaNamiti 5, tathA celAnAM vastrANAM bahudhananavInAvadAtasupramANAnAM sarveSAM vA'bhAvaH acelam acelatvamityarthaH 6, arati: mAnaso vikAraH 7, strI pratItA 8, caryA grAmAdiSvaniyatavihAritA 9, naiSedhikI sopadravetarA ca svAdhyAyabhUmiH 10, zayyA manojJA'manojJA vasatiH saMstArako vA 11, Akrozo durvacanam 12, 5 vadho yaSTyAditADanam 13, yAcyA bhikSaNaM tathAvidhe prayojane mArgaNaM vA 14, alAbha-rogau pratItau 15-16, tRNasparzaH saMstArakAbhAve tRNeSu zayAnasya 17, jallaH zarIravastrAdimalaH 18, satkArapuraskArau vastrAdipUjanA-'bhyutthAnAdisaMpAdane, satkAreNa vA puraskaraNaM sanmAnanaM satkArapuraskAraH 19, jJAnaM sAmAnyena matyAdi, kvacidajJAnamiti zrUyate 20, darzanaM samyagdarzanam, sahanaM cAsya kriyAdivAdinAM 10 vicitramatazravaNe'pi nizcalacittatayA dhAraNam 21, prajJA svayaM vimarzapUrvako vastuparicchedo matijJAnavizeSabhUta iti 22 / dRSTivAdo dvAdazamaGgam, sa ca paJcadhA - parikarma 1 sUtra 2 pUrvagata 3 prathamAnuyoga 4 cUlikA 5 bhedAt, tatra dRSTivAdasya dvitIye prasthAne dvAviMzatiH sUtrANi, taMtra sarvadravya-paryAyanayAdyarthasUcanAt sUtrANi, chinnaccheyaNaiyAI ti iha yo nayaH sUtraM chinnaM 15 chedenecchati sa chinnacchedanayaH, yathA dhammo maMgalamukkaTThe [dazavai0 1 / 1] ityAdizlokaH sUtrArthataH chedena sthito na dvitIyAdizlokAnapekSate, ityevaM yAni sUtrANi chinnacchedanayavanti tAni chinnacchedanayikAni, tAni ca svasamayA jinamatAzritA yA sUtrANAM paripATiH paddhatistasyAM svasamayasUtraparipATyAM bhavanti tayA vA bhavantIti, tathA acchinnaccheyaNayiyAI ti iha yo naya: mUtramacchinnaM chedenecchati so'cchinnacchedanayo 20 yathA dhammo maMgalamuk[dazavai0 1 / 1] ityAdizloko'rthato dvitIyAdizlokamapekSamANa ityevaM yAnyacchinnacchedanayavanti tAnyacchinnaccheTanayikAni tAni cA''jIvikasUtraparipATyAM gozAlakamatapratibaddhasUtrapaddhatyAM tayA vA bhavanti, akSararacanAvibhAgasthitAnyapyarthato'nyonyamapekSamANAni bhavantIti bhAvanA, tathA 1. yallaM je2 // 2. satkAre vA khaM0 // 3. tatra sarvatra sarva je2 // 4. "dhammo maMgalamukkiTaM, ahiMsA saMjamo tavo / devA vi taM namasaMti, jassa dhamme sayA maNo // 11 // vyA0 dharmaH maGgalam utkRSTam ahiMsA saMyamaH tapaH devAH api taM namasyanti yasya dharme sadA manaH // " iti dazavaikAlikasUtre haribhadrasUriviracitAyAM vRttau|| Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [sU0 23] trayoviMzatisthAnakam / tikaNayiyAiM ti nayatrikAbhiprAyAccintyante yAni tAni nayatrikavantIti trikanayikAnItyucyante, trairAzikasUtraparipATyAm, iha trairAzikA gozAlakamatAnusAriNo'bhidhIyante, yasmAtte sarvaM tryAtmakamicchanti, tadyathA-jIvo'jIvo jIvAjIvazceti, tathA loko'loko lokAlokazcetyAdi, nayacintAyAmapi te trividhaM nayamicchanti, tadyathA-dravyAstikaH paryAyAstikaH ubhayAstikazceti, etadeva 5 nayatrayamAzritya trikanayikAnItyuktamiti, tathA caukkanayiyAI ti nayacatuSkAbhiprAyatazcintyante yAni tAni catuSkanayikAni, nayacatuSkaM caivam, naigamanayo dvividha: sAmAnyagrAhI vizeSagrAhI ca, tatra yaH sAmAnyagrAhI sa saGgrahe'ntarbhUto vizeSagrAhI tu vyavahAre, tadevaM saGgraha-vyavahAra-rjusUtrAH zabdAditrayaM caika eveti catvAro nayA iti, svasamayetyAdi tathaiveti / 10 tathA pudgalAnAm aNvAdInAM pariNAmo dharmaH pudagalapariNAmaH, sa ca varNapaJcakagandhadvaya-rasapaJcaka-sparzASTakabhedAdviMzatidhA, tathA gurulaghu agurulaghu iti bhedadvayakSepAd dvAviMzatiH, tatra gurulaghu dravyaM yattiryaggAmi vAyvAdi, agurulaghu yat sthiraM siddhikSetraM ghaNTAkAravyavasthitajyotiSkavimAnAdIni / tathA mahitAdIni SaD vimAnAni // 22 // [sU0 23] [1] tevIsaM sUyagaDajjhayaNA paNNattA, taMjahA- samae 1, vetAlie 15 2, uvasaggapariNNA 3, thIpariNNA 4, narayavibhattI 5, mahAvIrathuI 6, kusIlaparibhAsite 7, vIrie 8, dhamme 9, samAhI 10, magge 11, samosaraNe 12, Ahattahie 13, gaMthe 14, jamatIte 15, gAthA 16, puMDarIe 17, kiriyaTThANe 18, AhArapariNNA 19, paccakkhANakiriyA 20, aNagArasutaM 21, addaija 22, NAlaMdatinaM 23 / / 20 [2] jaMbuddIve NaM dIve bhArahe vAse imIse osappiNIe tevIsAe jiNANaM sUruggamaNamuhuttaMsi kevalavaranANadaMsaNe samuppaNNe 2 / 1. (dIti ?) // 2. "tae NaM samaNe bhagavaM mahAvIre aNagAre jAe... / tassa NaM bhagavaMtassa.. vaisAhasuddhassa dasamIpakkheNaM pAINagAmiNIe chAyAe porisIe abhinivaTTAe pamANapattAe... kevalavaranANadaMsaNe samuppane" iti paryuSaNAkalpasUtre mahAvIracaritre / "anne bhaNaMti- bAvIsAe puvvaNhe, malli-vIrANaM avaraNhe" iti AvazyakacUrNI pR0 158 // Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre jaMbuddIve NaM dIve imIse osappiNIe tevIsaM titthakarA puvvabhave ekkArasaMgiNo hotthA, taMjahA- ajita saMbhava abhiNaMdaNa jAva pAso vaddhamANo ya / usabhe NaM arahA kosalie coddasapuvvI hotthA 3 // jaMbuddIve NaM dIve imIse osappiNIe tevIsaM titthakarA puvvabhave 5 maMDaliyarAyANo hotthA, taMjahA- ajita saMbhava jAva vaddhamANo ya / usabhe NaM arahA kosalie cakkavaTTI hotthA 4 / imIse NaM rayaNappabhAe puDhavIe atthegatiyANaM neraiyANaM tevIsaM paliovamAiM ThitI paNNattA 1 // ahesattamAe NaM puDhavIe atthegatiyANaM neraiyANaM tevIsaM sAgarovamAiM ThitI 10 paNNattA 2 // asurakumArANaM devANaM atthegatiyANaM tevIsaM paliovamAiM ThitI paNNattA 3 / sohammIsANesu kappesu atthegatiyANaM devANaM tevIsaM paliovamAiM ThitI paNNattA 4 // heTThimamajjhimagevejjANaM devANaM jahaNNeNaM tevIsaM sAgarovamAiM ThitI 15 paNNattA 5 / je devA heTThimaheTThimagevejayavimANesu devattAte uvavaNNA tesi NaM devANaM ukkoseNaM tevIsaM sAgarovamAiM ThitI paNNattA 6 / [3] te NaM devA tevIsAe addhamAsehiM ANamaMti vA pANamaMti vA UsasaMti vA nIsasaMti vA 1 // tesi NaM devANaM tevIsAe vAsasahassehiM AhAraTTe 20 samuppajjati 2 // saMtegatiyA bhavasiddhiyA [jIvA je tevIsAe bhavaggahaNehi sijjhissaMti] jAva savvadukkhANaM aMtaM karessaMti 3 // [TI0] trayoviMzatisthAnakaM sugamameva, navaraM catvAri sUtrANi arvAk sthitisUtrebhyaH, tatra sUtrakRtAGgasya prathame zrutaskandhe SoDazA'dhyayanAni, dvitIye sapta, teSAM 25 cAnvarthastadadhigamAdhigamya iti // 23 // Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [sU0 24] caturviMzatisthAnakam / [sU0 24] cauvIsaM devAhidevA paNNattA, taMjahA- usabha ajita jAva vaddhamANe 1 / cullahimavaMta-siharINaM vAsaharapavvayANaM jIvAo cauvIsaM cauvIsaM joyaNasahassAiM Nava battIse joyaNasate egaM ca aTThattIsabhAgaM joyaNassa kiMcivisesAhitAo AyAmeNaM paNNattAo / / 5 cauvIsaM devaTThANA saiMdayA paNNattA / sesA ahamiMdA aNiMdA apurohitA 3 / uttarAyaNagate NaM sUrie cauvIsaMguliyaM porisIyaM chAyaM NivvattaittA NaM Niyati / gaMgA-siMdhUo NaM mahANadIo pavahe sAtirege cauvIsaM kose vitthAreNaM paNNattAto 5 / 10 __ ratta-rattavatIo NaM mahANadIo pavahe sAtirege cauvIsaM kose vitthAreNaM paNNattAto 6 // [2] imIse NaM rayaNappabhAe puDhavIe atthegatiyANaM NeraiyANaM cauvIsaM paliovamAiM ThitI paNNattA 1 / ahesattamAe puDhavIe atthegatiyANaM neraiyANaM cauvIsaM sAgarovamAiM ThitI 15 paNNattA 2 // asurakumArANaM devANaM atthegatiyANaM cauvIsaM paliovamAiM ThitI paNNattA 3 // sohammIsANesu kappesu atthegatiyANaM devANaM cauvIsaM paliovamAiM ThitI / paNNattA 4 // 20 heTThimauvarimagevejANaM devANaM jahaNNeNaM cauvIsaM sAgarovamAiM ThitI pnnnnttaa5| je devA heTThimamajjhimagevejayavimANesu devattAe uvavaNNA tesi NaM devANaM ukkoseNaM cauvIsaM sAgarovamAiM ThitI paNNattA 6 / [3] te NaM devA cauvIsAe addhamAsANaM ANamaMti vA pANamaMti vA 25 Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 86 10 AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre UsasaMti vA NIsasaMti vA / tesi NaM devANaM cauvIsAe vAsasahassANaM AhAraTTe samuppajati 2 // saMtegatiyA bhavasiddhiyA jIvA je cauvIsAe bhavaggahaNehiM sijjhissaMti [jAva savvadukkhANaM aMtaM karessaMti] 3 // 5 [TI0] caturviMzatisthAnake SaT sUtrANi sthiteH prAk, sugamAni ca / navaraM devAnAm indrAdInAmadhikA devAH pUjyatvAd devAdhidevA iti / tathA jIvAo tti jambUdvIpalakSaNavRttakSetrasya varSANAM varSadharANAM ca RjvI sImA jIvocyate, AropitajyadhanurjIvAkalpatvAt, tayozca laghuhimavacchikharisatkayoH pramANam 24932 aSTatriMzadbhAgazca yojanasya kiJcidvizeSAdhikaH, atra gAthA cauvIsa sahassAI nava ya sae joyaNANa battIse / ___ cullahimavaMtajIvA AyAmeNaM kaladdhaM ca // [bRhatkSetra0 52] tti, kalArddhamiti ekonaviMzatibhAgasyArddham, taccASTatriMzadbhAga eva bhavatIti / caturviMzatirdevasthAnAni devabhedAH, daza bhavanapatInAm, aSTau vyantarANAm, paJca jyotiSkANAm, ekaM kalpopapannavaimAnikAnAm, evaM caturviMzatiH, sendrANi 15 camarAdIndrAdhiSThitAni, zeSANi graiveyakA-'nuttarasuralakSaNAni 'aham aham' ityevamindrA yeSu tAnyahamindrANi, pratyAtmendrakANItyarthaH, ata eva anindrANi avidyamAnanAyakAni apurohitAni avidyamAnazAntikarmakArINi, upalakSaNaparatvAdasyAvidyamAnasevakajanAnIti / 1. vyA0- "yojanAnAM caturviMzatisahasrANi nava zatAni dvAtriMzAni dvAtriMzadadhikAni ekaM ca kalArdhamityetAvatparimANAyAmena pUrvAparatayA dairyeNa kSullahimavato jIvA / tathAhi- jambUdvIpaviSkambhaH kalArUpa ekonaviMzatilakSapramANo'vagAhena kSullahimavataH saMbandhinA triMzatsahasraparimANena 30000 iSuNA hInaH kriyate, tato jAtaM zeSamidam- aSTAdaza lakSAH saptatisahasrANi 1870000 / etadyathoktaparimANena 30000 avagAhena guNyate, jAtaH paJcakaH SaTkaH ekakaH aSTau zUnyAni 56100000000 / eSa rAzibhUyazcatubhirguNyate, jAto dvikaH dvikaH catuSkaH catuSkaH aSTau zUnyAni 224400000000 / asya vargamUlAnayane labdhaH catuSkaH saptakaH trikaH saptakaH zUnyaM aSTakaH 473708 / zeSastu rAziruddharati saptakaH trikaH zUnyaM saptakaH trikaH SaTkaH 730736 / chedarAziH navakaH catuSkaH saptakaH catuSkaH ekakaH SaTkaH 947416 / tataH kalArdhAnayanArthamuddharito rAzirdvikena guNyate chedarAzinA ca bhajyate, tato labdhamekaM kalArdhaM / vargamUlalabdhasya tu kalArAzeryojanAnayanArthamekonaviMzatyA bhAgo hriyate, labdhAni yojanAnAM caturviMzatisahasrANi nava zatAni dvAtriMzadadhikAni 24932 ekaM ca kalArdham 1 // 92 // " iti bRhatkSetrasamAsasya malayagirisUriviracitAyAM vRttau // Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [sU0 25] paJcaviMzatisthAnakam / ___ tathottarAyaNagataH sarvAbhyantaramaNDalapraviSTaH sUryaH karkasaGkrAntidina ityarthaH, caturviMzatyaGgulikAM pauruSyAM prahare bhavA chAyA pauruSIyA tAM chAyAM hastapramANazaGkoriti gamyate, nirvartya kRtvA NaM vAkyAlaGkAre nivartate sarvAbhyantaramaNDalAt dvitIyamaNDalamAgacchati, Aha ca- AsADhe mAse dupayA uttarA0 26 / 13, oghani0 283] ityAdi / pravaha iti yataH sthAnAnnadI pravahati voDhuM pravarttate, 5 sa ca padmadAttoraNena nirgama iha sambhAvyate, na punaryo'nyatra pravahazabdena makaramukhapraNAlanirgamaH prapAtakuNDanirgamo vA vivakSitaH, tatra hi jambUdvIpaprajJaptyAmiha ca paJcaviMzatikrozapramANA gaGgAdinadyo vistArato'bhihitA iti // 24 // [sU0 25] [1] purimapacchimatANaM titthagarANaM paMcajAmassa paNuvIsaM bhAvaNAo paNNattAo, taMjahA- iriyAsamiti, maNaguttI, vaiguttI, 10 AloyabhAyaNabhoyaNaM, AdANabhaMDanikkhevaNAsamiti 5, aNuvItibhAsaNayA, kohavivege, lobhavivege, bhayavivege, hAsavivege 10, uggahaaNuNNavaNatA, uggahasImajANaNatA, sayameva uggahaM aNugeNhaNatA, sAhammiyauggahaM aNuNNaviya paribhuMjaNatA, sAhAraNabhattapANaM aNuNNaviya paribhuMjaNatA 15, itthI-pasupaMDagasaMsattasayaNAsaNavajaNatA, itthIkahavivajaNayA, itthIe iMdiyANamA- 15 loyaNavajaNatA, puvvarata-puvvakIliyANaM aNaNusaraNatA, paNItAhAravivajaNatA 20, soiMdiyarAgovaratI, evaM paMca vi iMdiyA 25 / 1 / mallI NaM arahA paNuvIsaM dhaNUti uhuMuccatteNaM hotthA 2 // savve vi NaM dIhaveyaDDapavvayA paNuvIsaM paNuvIsaM joyaNANi uTuMuccatteNaM, paNuvIsaM paNuvIsaM gAuyANi uvvedheNaM paNNattA 3 // 20 doccAe NaM puDhavIe paNuvIsaM NirayAvAsasayasahassA paNNattA 4 / AyArassa NaM bhagavato sacUliyAyassa paNuvIsaM ajjhINA paNNattA 5 / 1. "aSADhe mAse dopayA pose mAse cauppayA / cittAsoesu mAsesu tipayA havai porisI // 283 // vyA0- ASADhe mAse paurNamAsyAM dvipadA pauruSI bhavati, padaM ca dvAdazAGgulaM grAhyam, pauSe mAse paurNamAsyAM catuSpadA pauruSI bhavati, tathA caitrAzvayujapaurNamAsyAM tripadA pauruSI bhavati / / 283 // " iti oghaniryukteH droNAcAryaviracitAyAM vRttau // 2. pravahayaMti je2 // 3. dRzyatAM pR088 paM0 11 // 4. uggaha aNu je1,2 khaM0 / Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre __ micchAdiTThivigaliMdie NaM apajattae saMkiliTThapariNAme NAmassa kammassa paNuvIsaM uttarapagaDIo NibaMdhati, taMjahA- tiriyagatiNAma, viyaliMdiyajAtiNAmaM, orAliyasarIraNAma, teyagasarIraNAma, kammagasarIraNAma, huMDasaMThANaNAmaM, orAliyasarIraMgovaMgaNAmaM, sevadRsaMghayaNaNAmaM, vaNNanAmaM, 5 gaMdhaNAmaM, rasaNAma, phAsaNAma, tiriyANupugviNAmaM, agarulahunAmaM, uvaghAtaNAmaM, tasaNAmaM, bAdaraNAmaM, apajattayaNAmaM, patteyasarIraNAma, athiraNAmaM, asubhaNAmaM, dubhagaNAmaM, aNAdejaNAmaM, ajasokittINAma, nimmANaNAmaM 25 / 6 / ___ gaMgA-siMdhUo NaM mahANadIo paNuvIsaM gAuyANi puhatteNaM duhato 10 ghaDamuhapavattieNaM muttAvalihArasaMThiteNaM pavAteNaM pavaDaMti 7 / rattA-rattavatIo NaM mahANadIo paNuvIsaM gAuyANi puhatteNaM jAva pavAteNaM pavaDaMti 8 logabiMdusArassa NaM puvvassa paNuvIsaM vatthU paNNattA 9 / [2] imIse NaM rataNappabhAe puDhavIe atthegatiyANaM neraiyANaM paNuvIsaM 15 paliovamAiM ThitI paNNattA 1 // ahesattamAe puDhavIe atthegatiyANaM neraiyANaM paNuvIsaM sAgarovamAiM ThitI paNNattA 2 // asurakumArANaM devANaM atthegatiyANaM paNuvIsaM paliovamAiM ThitI paNNattA 3 / 20 sohammIsANesu kappesu atthegatiyANaM devANaM paNuvIsaM paliovamAI ThitI paNNattA 4 / majjhimaheTThimagevejANaM devANaM jahaNNeNaM paNuvIsaM sAgarovamAI ThitI paNNattA 5 / je devA heTThimauvarimagevejagavimANesu devattAte uvavaNNA tesi NaM devANaM 25 [ukkoseNaM ] paNuvIsaM sAgarovamAiM ThitI paNNattA 6 / Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [sU0 25] paJcaviMzatisthAnakam / * [3] te NaM devA paNuvIsAe addhamAsehiM ANamaMti vA pANamaMti vA UsasaMti vA nIsasaMti vA 1 / tesi NaM devANaM paNuvIsAe vAsasahassehiM AhAraTTe samuppajati 2 / saMtegatiyA bhavasiddhiyA jIvA je paNuvIsAe [bhavaggahaNehiM sijjhissaMti] jAva aMtaM karessaMti 3 // 5 [TI0] paJcaviMzatisthAnakamapi subodham, navaramiha sthiterAg nava sUtrANi, tatra paMcajAmassa tti paJcAnAM yAmAnAM mahAvratAnAM samAhAraH paJcayAmam, tasya bhAvaNAo tti prANAtipAtAdinivRttilakSaNamahAvratasaMrakSaNAya bhAvyante iti bhAvanAH, tAzca pratimahAvrataM paJca paJceti, tatreryAsamityAdyAH paJca prathamasya mahAvratasya, tatrAlokabhAjanabhojanam AlokanapUrvaM bhAjane pAtre bhojanaM bhaktAderabhyavaharaNama, anAlokya bhojane hi prANihiMsA 10 sambhavatIti, tathA anuvicintyabhASaNatAdikA dvitIyasya, tatra vivekaH parityAgaH, tathA avagrahAnujJApanAdikAstRtIyasya, tatrAvagrahAnujJApanA 1 tatra cAnujJAte sImAparijJAnam 2, jJAtAyAM ca sImAyAM svayameva uggahamiti avagrahasyAnugrahaNatA pazcAtsvIkaraNamavasthAnamityarthaH 3, sAdharmikANAM gItArthasamudAyavihAriNAM saMvignAnAmavagraho mAsAdikAlamAnena paJcakrozAdikSetrarUpaH sAdharmikAvagrahaH, taM 15 tAnevAnujJApya tasyaiva paribhojanatA avasthAnam, sAdharmikANAM kSetre vasatau vA tairanujJAte eva vastavyamiti bhAvaH 4, sAdhAraNaM sAmAnyaM yadbhaktAdi tadnujJApyAcAryAdikaM tasya paribhojanateti 5, tathA stryAdisaMsaktazayanAdivarjanAdikAzcaturthasya, praNItAhAraH atisnehavAniti, tathA zrotrendriyarAgoparatyAdikAH paJcamasya, ayamabhiprAyaH- yo yatra sajati tasya tat parigrahe'vatarati, tatazca zabdAdau rAgaM kurvatA te parigRhItA bhavantIti 20 parigrahaviratirvirAdhitA bhavati, anyathA tvArAdhiteti, vAcanAntare tvetA AvazyakAnusAreNa dRzyante / tathA micchAdiTThItyAdi, mithyAdRSTireva tiryaggatyAdikAH karmaprakRtIrbadhnAti na samyagdRSTiH, tAsAM mithyAtvapratyayatvAditi mithyAdRSTigrahaNam, vikalendriyo dvitricaturindriyANAmanyatamaH, NamityalaGkAre, paryApto'nyA api 25 Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre badhnAtItyaparyAptagrahaNam, aparyAptaka eva hyetA aprazastaparivarttamAnatadadvayetararUpA badhnAti, so'pyetAH sakliSTapariNAmo badhnAtIti sakliSTapariNAma ityuktam, ayamapi dvIndriyAdyaparyAptakaprAyogyaM badhnAti, tatra vigaliMdiyajAinAmaM ti kadAcit dvIndriyajAtyA saha paJcaviMzatiH kadAcid trIndriyajAtyA evamitarathA'pIti / gaMgetyAdi, 5 paJcaviMzatirgavyUtAni pRthutvena yaH prapAtasteneti zeSaH, duhayo tti dvayordizoH pUrvato gaGgA aparataH sindhurityarthaH, padmahadAdvinirgate paJca paJca yojanazatAni parvatopari gatvA dakSiNAbhimukhe pravRtte, ghaDamuhapavattieNaM ti ghaTamukhAdiva paJcaviMzatikrozapRthurlajihvAkAt makaramukhapraNAlAt pravRttena muktAvalInAM muktAsarINAM yo hArastatsaMsthitena prapAtena prapatajjalasaMtAnena yojanazatocchritasya himavato'dhovartinoH svakIyayoH prapAtakuNDayoH 10 prapatataH, evaM raktA-raktavatyau, navaraM zikharivarSadharoparipratiSThitapuNDarIkahradAt prapatata iti / tathA lokabindusAraM caturdazapUrvamiti // 25 // [sU0 26] [1] chavvIsaM dasa-kappa-vavahArANaM uddesaNakAlA paNNattA, taMjahA- dasa dasANaM, cha kappassa, dasa vavahArassa 1 / abhavasiddhiyANaM jIvANaM mohaNijjassa kammassa chavvIsaM kammaMsA saMtakammA 15 paNNattA, taMjahA- micchattamohaNijaM, solasa kasAyA, itthIvede, purisavede, napuMsakavede, hAsaM, arati, rati, bhayaM, sogo, duguMchA 2 / [2] imIse NaM rayaNappabhAe puDhavIe atthegatiyANaM neraiyANaM chavvIsaM paliovamAI ThitI paNNattA 1 / ahesattamAe puDhavIe atthegatiyANaM neraiyANaM chavvIsaM sAgarovamAiM ThitI 20 paNNattA 2 // asurakumArANaM devANaM atthegatiyANaM chavvIsaM paliovamAiM ThitI paNNattA sohammIsANesu kappesu atthegatiyANaM devANaM chavvIsaM paliovamAiM ThitI paNNattA 4 // 1. jihvikAt je2 he1,2 // Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [sU0 26-27] SaDviMzati-saptaviMzatisthAnake / majjhimamajjhimagevejayANaM devANaM jahaNNeNaM chavvIsaM sAgarovamAiM ThitI paNNattA 5 / je devA majjhimaheTThimagevejjayavimANesu devattAte uvavaNNA tesi NaM devANaM ukkoseNaM chavvIsaM sAgarovamAiM ThitI paNNattA 6 / [3] te NaM devA chavvIsAe addhamAsehiM ANamaMti vA pANamaMti vA UsasaMti 5 vA nIsasaMti vA 1 / [tesi NaM devANaM chavvIsAe vAsasahassehiM AhAraTTe samuppajati 2 // saMtegatiyA bhavasiddhiyA jIvA je chavvIsAe bhavaggahaNehiM sijjhissaMti jAva aMtaM karessaMti 3 // [TI0] SaDviMzatisthAnakaM vyaktameva, navaram uddezanakAlA yatra zrutaskandhe'dhyayane 10 ca yAvantyadhyayanAnyuddezakA vA tatra tAvanta eva uddezanakAlA uddezAvasarAH zrutopacArarUpA iti / tathA abhavyAnAM tripuJjIkaraNAbhAvena samyaktvamizrarUpaM prakRtidvayaM sattAyAM na bhavatIti SaDviMzatiH satkarmAMzA bhavantIti // 26 // [sU0 27] [1] sattAvIsaM aNagAraguNA paNNattA, taMjahA- pANAtivAtaveramaNe, evaM paMca vi / sotiMdiyaniggahe jAva phaasiNdiynigghe| kodhavivege jAva 15 lobhvivege| bhAvasacce, karaNasacce, jogasacce / khamA, virAgatA, maNasamAharaNatA, vatisamAharaNatA, kAyasamAharaNatA, NANasaMpaNNayA, saNasaMpaNNayA, carittasaMpaNNayA, veyaNaadhiyAsaNatA, mAraNaMtiyaahiyAsaNayA 1 / jaMbuddIve dIve abhiivajjehiM sattAvIsAe NakkhattehiM saMvavahAre vaTTati 2 // egamege NaM NakkhattamAse sattAvIsaM rAtidiyAiM rAtiMdiyaggeNaM paNNatte 3 / 20 sohammIsANesu kappesu vimANapuDhavI sattAvIsaM joyaNasatAI bAhalleNaM paNNattA 4 // veyagasammattabaMdhovarayassa NaM mohaNijassa kammassa sattAvIsaM uttarapagaDIo saMtakammaMsA paNNattA 5 / sAvaNasuddhasattamIe NaM sUrie sattAvIsaMguliyaM porisicchAyaM NivvattaittA 25 Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre NaM divasakhettaM nivadvemANe rayaNikhettaM abhiNivaDhemANe cAraM carati 6 / [2] imIse NaM rayaNappabhAe puDhavIe atthegatiyANaM neraiyANaM sattAvIsaM paliovamAiM ThitI paNNattA 1 // ahesattamAe puDhavIe atthegatiyANaM neraiyANaM sattAvIsaM sAgarovamAiM ThitI 5 paNNattA 2 // asurakumArANaM devANaM atthegatiyANaM sattAvIsaM paliovamAiM ThitI paNNattA 3 / sohammIsANesu kappesu atthegatiyANaM devANaM sattAvIsaM paliovamAI ThitI paNNattA 4 // 10 majjhimauvarimagevejayANaM devANaM jahaNNeNaM sattAvIsaM sAgarovamAiM ThitI paNNattA 5 / je devA majjhimamajjhimagevejayavimANesu devattAte uvavaNNA tesi NaM devANaM ukkoseNaM sattAvIsaM sAgarovamAiM ThitI paNNattA 6 / [3] te NaM devA sattAvIsAe addhamAsehiM ANamaMti vA pANamaMti vA 15 UsasaMti vA nIsasaMti vA 1 // tesi NaM devANaM sattAvIsAe vAsasahassehiM AhAraTTe samuppajjati 2 / / saMtegatiyA bhavasiddhiyA jIvA je sattAvIsAe bhavaggahaNehiM sijjhissaMti jAva aMtaM karessaMti 3 / [TI0] saptaviMzatisthAnakamapi vyaktameva, kevalaM SaT sUtrANi sthiterarvAk, tatra 20 anagArANAM sAdhUnAM guNAH caritravizeSA anagAraguNAH, tatra mahAvratAni paJca, indriyanigrahAzca paJca, krodhAdivivekAzcatvAraH, satyAni trINi 17, tatra bhAvasatyaM zuddhAntarAtmatA, karaNasatyaM yat pratilekhanAdikriyAM yathoktAM samyagupayuktaH kurute, yogasatyaM yogAnAM manaHprabhRtInAmavitathatvam 17 / kSamA anabhivyaktakrodhamAnasvarUpasya dveSasajJitasyAprItimAtrasyAbhAvaH, athavA krodhamAnayorudayanirodhaH, krodha25 mAnavivekazabdAbhyAM tUdayaprAptayostayornirodhaH prAgabhihita iti na punaruktatA'pIti 18 / Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [sU0 27] saptaviMzatisthAnakam / virAgatA abhiSvaGgamAtrasyAbhAvaH, athavA mAyAlobhayoranudayaH, mAyAlobhavivekazabdAbhyAM tUdayaprAptayostayonirodhaH prAgabhihita itIhApi na punaruktateti 19 / manovAkkAyAnAM samAharaNatA, pAThAntarataH samanvAharaNatA akuzalAnAM nirodhAstrayaH 22 / jJAnAdisampannatAstisraH 25 / vedanAtisahanatA zItAdyatisahanam 26 / mAraNAntikAtisahanatA kalyANamitrabuddhyA mAraNAntikopasargasahanamiti 27 / 5 ___ tathA jambUdvIpe na dhAtakIkhaNDAdau abhijidvajaiH saptaviMzatyA nakSatrairvyavahAraH pravarttate, abhijinnakSatrasyottarASADhacaturthapAdAnupravezanAditi / tathA mAso nakSatra-candrA'bhivarddhita-RtvA-''dityamAsabhedAt paJcavidho'nyatroktaH, tatra nakSatramAsaH candrasya nakSatramaNDalabhogakAlalakSaNaH saptaviMzatiH rAtriMdivAni ahorAtrANi rAtriMdivAneNeti ahorAtraparimANApekSayedaM parimANaM na tu sarvathA, tasyAdhikataratvAd, AdhikyaM 10 caahoraatrsptssssttibhaagaanaamekviNshtyeti| vimANapuDhavi tti vimAnAnAM pRthivI bhuumikaa| __tathA vedakasamyaktvabandhaH, kSAyopazamikasamyaktvahetubhUtazuddhadalikapuJjarUpA darzanamohanIyaprakRtistasya, uvarao tti prAkRtatvAdudvalako viyojako yo jantustasya mohanIyakarmaNo'STAviMzatividhasya madhye saptaviMzatiruttaraprakRtayaH satkarmAMzAH sattAyAmityarthaH, ekasyodvalitatvAditi / 15 __ tathA zrAvaNamAsasya zuddhasaptamyAM sUryaH saptaviMzatyaGgulikAM hastapramANazaGkoriti gamyate pauruSIM chAyAM praharacchAyAM nirvartya divasakSetraM ravikaraprakAzamAkAzaM nivarddhayan prakAzahAnyA hAni nayan rajanIkSetram andhakArAkrAntamAkAzamabhinivarddhayan prakAzahAnyA vRddhiM nayan cAraM carati vyomamaNDale bhramaNaM karoti, ayamatra bhAvArthaHiha kila sthUlanyAyamAzritya ASADhyAM caturviMzatyagulapramANA pauruSIcchAyA bhavati, 20 dinasaptake ca sAtireke chAyA'gulaM varddhate, tatazca zrAvaNazuddhasaptamyAmaGgulatrayaM varddhate, sAtirekaikaviMzatitamadinatvAttasyAH, tadevamASADhyAH satkairagulaiH saha saptaviMzatiraGgulAni bhavanti, nizcayatastu karkasaGkrAnterArabhya yat sAtirekaikaviMzatitamaM dinaM tatroktarUpA pauruSIcchAyA bhavati // 27 // 1. dhadhisa je2 he1,2 // Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre [sU0 28] aTThAvIsativihe AyArapakappe paNNatte, taMjahA- mAsiyA ArovaNA, sapaMcarAyamAsiyA ArovaNA, sadasarAtamAsiyA ArovaNA, sapaNNarasarAtamAsiyA ArovaNA, savIsatirAyamAsiyA ArovaNA, sapaMcavIsarAtamAsiyA ArovaNA, evaM ceva domAsiyA ArovaNA, 5 sapaMcarAtadomAsiyA ArovaNA, evaM temAsiyA ArovaNA, caumAsiyA ArovaNA, ugghAtiyA ArovaNA, aNugghAtiyA ArovaNA, kasiNA ArovaNA, akasiNA ArovaNA / ittAva tAva AyArapakappe, ittAva tAva Ayariyavve 1 // bhavasiddhiyANaM jIvANaM atthegatiyANaM mohaNijjassa kammassa aTThAvIsaM kammaMsA saMtakammaM paNNattA, taMjahA- sammattaveyaNijaM, micchattaveyaNijaM 10 sammamicchattaveyaNijjaM, solasa kasAyA, Nava NokasAyA / ___ AbhiNibohiyaNANe aTThAvIsativihe paNNatte, taMjahA- sotiMdiyatthoggahe, cakviMdiyatthoggahe, ghANiMdiyatthoggahe, jibhiMdiyatthoggahe, phAsiMdiyatthoggahe, NoiMdiyatthoggahe, sotiMdiyavaMjaNoggahe, ghANiMdiyavaMjaNoggahe, jibhiMdiyavaMjaNoggahe, phAsiMdiyavaMjaNoggahe, sotiMdiyaIhA jAva 15 phAsiMdiyaIhA, NoiMdiyaIhA, sotiMdiyAvAte jAva NoiMdiyaavAte, soiMdiyadhAraNA jAva NoiMdiyadhAraNA 3 / IsANe NaM kappe aTThAvIsaM vimANAvAsasayasahassA paNNattA / jIve NaM devagatiM nibaMdhamANe nAmassa kammassa aTThAvIsaM uttarapagaDIo NibaMdhati, taMjahA- devagatinAmaM, paMceMdiyajAtinAmaM, veuvviyasarIranAma, 20 teyayasarIranAma, kammayasarIranAmaM, samacauraMsasaMThANaNAma, veubviyasarIraMgovaMgaNAmaM, vaNNaNAmaM, gaMdhaNAmaM, rasaNAma, phAsaNAma, 1. AvazyakasUtrasya caturthe pratikramaNAdhyayane 'aTThAvIsavihe AyArakappe' iti sUtrasya haribhadrasUriviracitAyAM vRttau tvevam- "aSTAviMzatividha AcAra evA''cAraprakalpaH, kriyA pUrvavat, aSTAviMzatibhedAn darzayati- "satthapariNNA 1 logo vijao ya 2 sIosaNijja 3 saMmattaM 4 / AvaMti 5 dhuvavimoho 6-7 uvahANasuya 8 mahApariNNA 9 ya // 1 // piMDesaNasijjiriyA bhAsajjAyA 10-13 ya vatthapAesA 14-15 / uggahapaDimA 16 sattekkatayaM 23 bhAvaNavimuttIo 24-25 // 2 // ugghAyamaNugghAyaM AruvaNA tivihamo NisIhaM tu 26-27-28 / iya aTThAvIsaviho AyArapakappaNAmo'yaM // 3 // " Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [sU0 28] aSTAviMzatisthAnakam / devANupuvINAmaM, aguruyalahuanAmaM, uvaghAyanAmaM, parAghAyanAmaM, UsAsanAmaM, pasatthavihAyagaiNAmaM, tasanAmaM, bAyaraNAmaM, pajattanAma, patteyasarIranAmaM, thirAthirANaM doNhaM aNNayaraM eganAma NibaMdhati, subhAsubhANaM doNhamaNNayaraM eganAmaM nibaMdhai, subhagaNAmaM, sussaraNAmaM, Aeja-aNAejanAmANaM doNhamaNNayaraM eganAmaM nibaMdhai, jasakittinAma, nimmANanAmaM / evaM ceva neraie 5 vi, NANattaM apasatthavihAyagaiNAma, huMDasaMThANanAmaM, athiraNAmaM, dubbhagaNAma, asubhanAmaM, dussaranAmaM, aNAdejaNAmaM, ajasokittINAmaM, nimmANanAmaM 5 / [2] imIse NaM rataNappabhAe puDhavIe atthegatiyANaM neraiyANaM aTThAvIsaM paliovamAiM ThitI paNNattA 1 / / ahesattamAe puDhavIe atthegatiyANaM neraiyANaM aTThAvIsaM sAgarovamAI ThitI 10 paNNattA / asurakumArANaM devANaM atthegatiyANaM aTThAvIsaM paliovamAiM ThitI paNNattA 3 // sohammIsANesu kappesu devANaM atthegatiyANaM aTThAvIsaM paliovamAiM ThitI paNNattA 4 // uvarimaheTTimagevejayANaM devANaM jahaNNeNaM aTThAvIsaM sAgarovamAI ThitI paNNattA 5 / je devA majjhimauvarimagevejaesu vimANesu devattAte uvavaNNA tesi NaM devANaM ukkoseNaM aTThAvIsaM sAgarovamAiM ThitI paNNattA 6 / [3] te NaM devA aTThAvIsAe addhamAsehiM ANamaMti vA pANamaMti vA UsasaMti vA nIsasaMti vA 1 / [tesi NaM devANaM aTThAvIsAe vAsasahassehiM 20 AhAraTTe samuppajati 2 // . saMtegatiyA bhavasiddhiyA jIvA je aTThAvIsAe bhavaggahaNehiM sijjhissaMti] jAva savvadukkhANaM aMtaM karessaMti 3 / [TI0] aSTAviMzatisthAnakamapi vyaktam, navaramiha paJca sthiteH prAk sUtrANi, tatra AcAraH prathamAjhaM tasya prakalpaH adhyayanavizeSo nizIthamityaparAbhidhAna AcArasya 25 15 Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre vA sAdhvAcArasya jJAnAdiviSayasya prakalpo vyavasthApanamityAcAraprakalpaH, tatra kvacid jJAnAdyAcAraviSaye aparAdhamApannasya kiJcit prAyazcittaM dattam, punaranyamaparAdhavizeSamApanastatastatraiva prAktane prAyazcitte mAsavahanayogyaM mAsikaM prAyazcittamAropitamityevaM mAsikyAropaNA bhavati, tathA paJcarAtrikazuddhiyogyaM 5 mAsikazuddhiyogyaM cAparAdhadvayamApannastataH pUrvadattaprAyazcitte sapaJcarAtramAsikaprAyazcittAropaNAt sapaJcarAtramAsikyAropaNA bhavati, evaM mAsikyAropaNAH SaT 6, evaM dvimAsikyaH 6, trimAsikyaH 6, caturmAsikyo'pIti 6 caturviMzatirAropaNAH, tathA sArddhadinadvayasya pakSasya codghAtanena laghUnAM mAsAdInAM prAcInaprAyazcitte AropaNA audghAtikyAropaNA, yadAha addheNa chinnasesaM puvvaddhaNaM tu saMjuyaM kaauN| dejA ya lahuyadANaM gurudANaM tattiyaM ceva // [ ] tti / yathA mAsAL 15 paJcaviMzatikArddhaM ca sArddhadvAdaza, sarvamIlane sArddhasaptaviMzatiriti laghumAsaH, tathA mAsadvayArddha mAso mAsikasyArddha pakSa ubhayamIlane sArdo mAsa iti laghudvaimAsikam 25, tathA teSAmeva sArddhadinadvayAdyanudghAtanena gurUNAmAropaNA 15 anaudghAtikyAropaNA 26, tathA yAvato'parAdhAnApannastAvatInAM tacchuddhInAmAropaNA kRtsnAropaNA 27, tathA bahUnaparAdhAnApannasya SaNmAsAntaM tapa iti kRtvA SaNmAsAdhikaM tapaHkarma teSvevAntarbhAvya zeSamAropyate yatra sA akRtsnAropaNetyaSTAviMzatiH 28, etacca samyag nizIthaviMzatitamoddezakAvagamyam / atraiva nigamanamAha etAvAMstAvadAcAraprakalpaH, iha sthAnake AropaNAmAzritya vivakSito'nyathA 20 tadvyatirekeNApi tasyodghAtikAnudghAtikarUpasya bhAvAt, athavaitAvAnevAyaM tAvadAcAraprakalpaH, zeSasyAtraivAntarbhAvAt, tathA etAvattAvadAcaritavyamityapi tthaiv| devagatisUtre sthirAsthirayoH zubhAzubhayorAdeyAnAdeyayozca parasparaM virodhitvenaikadA bandhAbhAvAdanyataradvaghnAtItyuktam, tatra caikazabdagrahaNaM bhASAmAtra evAvaseyamiti, 1. rAtrikamAsika je2 // 2. sthAnAGgaTIkAyAmuddhRtametat pR0 276, 558 // 3. je2 madhye 'SaNmAsAntaM tapa iti kRtvA' iti pAThaH patitaH // 4. kRtvA nAsti khaM0 // Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [sU0 29] ekonatriMzatsthAnakam / 97 nArakasUtre viMzatistA eva prakRtayo'STAnAM tu sthAne aSTAvanyA badhnAti, etadevAhaevaM cevetyAdi, nAnAtvaM vizeSaH // 28 // _ [sU0 29] [1] egUNatIsativihe pAvasutapasaMge paNNatte, taMjahA- bhome, uppAe, sumiNe, aMtalikkhe, aMge, sare, vaMjaNe, lakkhaNe / bhome tivihe paNNatte, taMjahA- suttaM, vittI, vattie / evaM ekkevaM tivihaM / vikahANuyoge, 5 vijANujoge, maMtANujoge, jogANujoge, aNNatitthiyapavattANujoge 1 / AsADhe NaM mAse egUNatIsaM rAtidiyAI rAtiMdiyAiM paNNatte 2 / bhaddavate NaM mAse [egUNatIsaM rAtiMdiyAiM rAtiMdiyaggeNaM paNNatte] 3 / kattie NaM [mAse egUNatIsaM rAtiMdiyAI rAtiMdiyaggeNaM paNNatte] 4 / pose NaM mAse [egUNatIsaM rAtiMdiyAiM rAtiMdiyaggeNaM paNNatte] 5 / 10 phagguNe NaM [mAse egUNatIsaM rAtiMdiyAiM rAtiMdiyaggeNaM paNNatte] 6 / vaisAhe NaM mAse [egUNatIsaM rAtiMdiyAiM rAtiMdiyaggeNaM paNNatte] 7 / caMdadiNe NaM ekUNatIsaM muhutte sAtirege muhattaggeNaM paNNatte 8 // jIve NaM pasatthajjhavasANajutte bhavie sammaddiTThI titthakaranAmasahitAo NAmassa NiyamA egUNatIsaM uttarapagaDIo nibaMdhittA vemANiesu devesu devattAe 15 uvavajjati 9 // [2] imIse NaM rataNappabhAe puDhavIe atthegatiyANaM neraiyANaM egUNatIsaM paliovamAI ThitI paNNattA 1 / ahesattamAe puDhavIe atthegatiyANaM neraiyANaM egUNatIsaM sAgarovamAiM ThitI paNNattA 2 // asurakumArANaM devANaM atthegatiyANaM egUNatIsaM paliovamAiM ThitI paNNattA 3 // 20 1. AvazyakasUtrasya caturthe pratikramaNAdhyayane 'egUNatIsAe pAvasuyapasaMgehiM' iti sUtrasya haribhadrasUriviracitAyAM vRttAvapi kiJcidbhedena pApazrutaprasaGgAnAM varNanaM vartate // Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98 AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre sohammIsANesu kappesu atthegatiyANaM devANaM egUNatIsaM paliovamAiM ThitI paNNattA 4 // __ uvarimamajjhimagevejayANaM devANaM jahaNNeNaM egUNatIsaM sAgarovamAI ThitI paNNattA 5 / 5 je devA uvarimaheTThimagevejayavimANesu devattAte uvavaNNA tesi NaM devANaM ukkoseNaM egUNatIsaM sAgarovamAiM ThitI paNNattA 6 / [3] te NaM devA egUNatIsAe addhamAsehiM ANamaMti vA pANamaMti vA UsasaMti vA nIsasaMti vA 1 // tesi NaM devANaM egUNatIsAe vAsasahassehiM AhAraTTe samuppajati 2 // 10 saMtegatiyA bhavasiddhiyA jIvA je egUNatIsAe bhavaggahaNehiM sijjhissaMti [jAva savvadukkhANaM aMtaM karessaMti] 3 / [TI0] ekonatriMzatsthAnakamapi vyaktameva, navaraM naveha sUtrANi sthiteH prAk, tatra pApopAdAnAni zrutAni pApazrutAni, teSAM prasaGgaH tathA''sevanArUpaH pApazrutaprasaGgaH, sa ca pApazrutAnAmekonatriMzadvidhatvAt tadvidha uktaH, pApazrutaviSayatayA pApazrutAnyeva 15 vocyante, ata evAha- bhometyAdi, tatra bhaumaM bhUmivikAraphalAbhidhAnapradhAnaM nimittazAstram, tathA utpAtaM sahajarudhiravRSTyAdilakSaNotpAtaphalanirUpakaM nimittazAstram, evaM svapnaM svapnaphalAvirbhAvakam, antarikSam AkAzaprabhavagrahayuddhabhedAdibhAvaphalanivedakam, aGgaM zarIrAvayavapramANaspanditAdivikAraphalodbhAvakam, svaraM jIvAjIvAzritasvarasvarUpaphalAbhidhAyakam, vyaJjanaM maSAdivyaJjanaphalopadarzakam, 20 lakSaNaM lAJchanAdyanekavidhalakSaNavyutpAdakamityaSTau / etAnyeva sUtra-vRttivArtikabhedAccaturviMzatiH 24, tatrAGgavarjitAnAmanyeSAM sUtraM sahasrapramANam, vRttirlakSapramANA, vArtikaM vRttivyAkhyAnarUpaM koTIpramANam, aGgasya tu sUtraM lakSam, vRttiH koTI, vArttikamaparimitamiti, tathA vikathAnuyogaH artha kAmopAyapratipAdanaparANi kAmandaka-vAtsyAyanAdIni bhAratAdIni vA zAstrANi 25, 25 tathA vidyAnuyogo rohiNIprabhRtividyAsAdhanAbhidhAyIni zAstrANi 26, Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [sU0 29] ekonatriMzatsthAnakam / mantrAnuyogazceTakAdimantrasAdhanopAyazAstrANi 27, yogAnuyogo vazIkaraNAdiyogAbhidhAyikAni haramekhalAdizAstrANi 28, anyatIrthikebhyaH kapilAdibhyaH sakAzAdyaH pravRttaH svakIyAcAravastutattvAnAmanuyogo vicAraH tatpuraskaraNArthaM zAstrasandarbha ityarthaH so'nyatIrthikapravRttAnuyoga iti 29 / tathA''SADhAdaya ekAntaritA SaNmAsA ekonatriMzadrAtriMdivAni rAtriMdivaparimANena bhavanti sthUlanyAyena, kRSNapakSe pratyekaM 5 rAtriMdivasyaikasya kSayAt, Aha ca AsADhabahulapakkhe bhaddavae kattie ya pose ya / phagguNa-vaisAhesu ya bodhavvA omarattAo // [uttarA0 26 / 15] tti / iyamatra bhAvanA- candramAso hi ekonatriMzad dinAni dinasya ca dviSaSTibhAgAnAM dvAtriMzat, RtumAsazca triMzadeva dinAni bhavatIti candramAsApekSayA 10 RtumAso'horAtradviSaSTibhAgAnAM triMzatA samadhiko bhavati, tatazca pratyahorAtraM candradinamekai kena dviSaSTibhAgena hIyate ityavasIyate, evaM dviSaSTyA candradivasAnAmekaSaSTirahorAtrANAM bhavatItyevaM sAtireke mAsadvaye ekamavamarAtraM bhavatIti, vizeSastviha candraprajJapteravaseya iti / tathA caMdadiNe NaM ti candradinaM pratipadAdikA tithiH, taccaikonatriMzad muhUrtAH 15 sAtirekA muhUrtaparimANeneti, katham ? yataH kila candramAsa ekonatriMzad dinAni dvAtriMzacca dinadviSaSTibhAgA bhavanti, tatazcandradinaM candramAsasya triMzatA guNanena muhUrtarAzIkRtasya triMzatA bhAgahAre ekonatriMzanmuhUrtA dvAtriMzacca muhUrtasya dviSaSTibhAgA labhyanta iti / 1. degNArthaH he2 // 2. rAtridivasapari' khaM0 / rAtriMdivapramANena he2 // 3. rAtriMdivasasyai khaM0 // 4. "AsADhe ti ASADhe bahulapakSe bhAdrapadAdiSu ca bahulapakSe oma tti avamA nyUnA ekeneti zeSaH, ratta tti padaikadeze'pi padaprayogadarzanAdahorAtrAH, evaM caikadinApahAre dinacaturdazakenaiva kRSNapakSa eteSviti bhAvaH // 26 // 15 // " iti uttarAdhyayanasUtrasya zAntisUriviracitAyAM pAIyaTIkAyAm / tathA oghaniryuktau gA0 285 / / 5. boddhavvA je2 // 6. pratiSu pAThAH- rattAo he1,2 / 'raNAo je1 / rAo tti je2 / "ravAo tti khaM0 // 7. bhavaMtIti he1,2 // 8. candraprajJapteH dvAdaze prAbhRte vizeSajijJAsubhirvilokanIyam // Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre __tathA jIvaH prazastAdhyavasAnAdivizeSaNo vaimAnikeSUtpattukAmo nAmakarmaNa ekonatriMzaduttaraprakRtIrbadhnAti, tAzcemAH- devagatiH 1 paJcendriyajAtiH 2 vaikriyadvayaM 4 taijasakArmaNazarIre 6 samacaturalaM saMsthAnaM 7 varNAdicatuSkaM 11 devAnupUrvI 12 agurulaghu 13 upaghAtaM 14 parAghAtam 15 ucchvAsaM 16 prazastavihAyogatiH 17 vasaM 18 bAdaraM 5 19 paryAptaM 20 pratyekaM 21 sthirAsthirayoranyatarat 22 zubhAzubhayoranyatarat 23 subhagaM 24 susvaram 25 AdeyAnAdeyayoranyatarat 26 yazaHkIrtyayazaHkIorekataraM 27 nirmANaM 28 tIrthakaraM ceti 29 / / [sU0 30] [1] tIsaM mohaNijaThANA paNNattA, taMjahA je yAvi tase pANe vArimajhe vigAhiyA / 10 udaeNakkamma mAreti mahAmohaM pakuvvati // 19 // 1 // sIsAveDheNa je keI AveDheti abhikkhaNaM / tivve asubhasamAyAre mahAmohaM pakuvvati // 20 // 2 // pANiNA saMpihittANaM soyamAvariya pANiNaM / aMto nadaMtaM mArei mahAmohaM pakuvvai // 21 // 3 // jAyateyaM samArabbha bahuM olaMbhiyA jaNaM / aMtodhUmeNa mArei mahAmohaM pakuvvai // 22 // 4 // sIsammi je pahaNai uttamaMgammi ceyasA / vibhaja matthayaM phAle mahAmohaM pakuvvati // 23 // 5 / puNo puNo paNihIe haNittA uvahase jaNaM / phaleNaM aduva daMDeNaM mahAmohaM pakuvvai // 24 // 6 // gUDhAyArI nigRhejA mAyaM mAyAe chAyae / asaccavAI NiNhAI mahAmohaM pakuvvai // 25 // 7 / 1. yaza:kIrtiH 27 he2 vinA // 2. dazAzrutaskandhe navamyAM dazAyAM sarvA apyetA gAthA vartante // 3. prathamo'GkaH 15 20 Adito gAthAGkasya sUcakaH / dvitIyastu mohniiysthaankrmaangkH|| 4. tivvAsubha' je1 / / 5. ita Arabhya aTI0khaM0 je1 madhye prAyaH sarvatra vvaI iti pAThaH // Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [sU0 30] triMzatsthAnakam / dhaMsei jo abhUeNaM akammaM attakammaNA / aduvA tumamakAsi tti mahAmohaM pakuvvai // 26 // 8 // jANamANo parisao saccAmosANi bhAsati / ajjhINajhaMjhe purise mahAmohaM pakuvvati // 27 // 9 // aNAyagassa nayavaM dAre tasseva dhaMsiyA / viulaM vikkhobhaittANaM kiccA NaM paDibAhiraM // 28 // uvagasaMtaM pi jhaMpitA paDilomAhiM vaggUhiM / bhogabhoge viyAreti mahAmohaM pakuvvati // 29 // 10 // akumArabhUe je kei kumArabhUe tti haM vae / itthIhiM giddhe vasae mahAmohaM pakuvvati // 30 // 11 // abaMbhayArI je kei baMbhayAri tti haM vae / gaddabhe vva gavaM majjhe vissaraM nadaI nadaM // 31 // appaNo ahie bAle mAyAmosaM bahuM bhase / itthIvisayagehIe mahAmohaM pakuvvai // 32 // 12 // jaM nissie uvvahatI jasasA ahigameNa vA / tassa lubbhai vittammi mahAmohaM pakuvvai // 33 // 13 // issareNa aduvA gAmeNaM aNissare issarIkae / tassa saMpaggahIyassa sirI atulamAgayA // 34 // IsAdoseNa AiDe kalusAvilaceyase / je aMtarAyaM ceei mahAmohaM pakuvvati // 35 // 14 // sappI jahA aMDauDaM bhattAraM jo vihiMsai / / seNAvaI pasatthAraM mahAmohaM pakuvvai // 36 // 15 // je nAyagaM va raTThassa neyAraM nigamassa vA / / seTiM bahuravaM haMtA mahAmohaM pakuvvati // 37 // 16 // 1. bhAsaI aTI0 // 15 Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 5 10 AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre bahujaNassa NeyAraM dIvaM tANaM ca pANiNaM / eyArisaM naraM haMtA mahAmohaM pakuvvati // 38 // 17 // uvaTThiyaM paDivirayaM saMjayaM sutavassiyaM / vokamma dhammao bhaMse mahAmohaM pakuvvati // 39 // 18 // tahevANaMtaNANINaM jiNANaM varadaMsiNaM / / tesiM avaNNimaM bAle mahAmohaM pakuvvati // 40 // 19 // neyAuyassa maggassa duDhe avayaraI bahuM / taM tippayaMto bhAveti mahAmohaM pakuvvati // 41 // 20 // AyariyauvajjhAehiM suyaM viNayaM ca gAhie / te ceva khiMsatI bAle mahAmohaM pakuvvati // 42 // 21 // AyariyauvajjhAyANaM sammaM no paDitappar3a / appaDipUyae thaddhe mahAmohaM pakuvvati // 43 // 22 // abahussue ya je kei sueNa pavikaMthaI / sajjhAyavAyaM vayati mahAmohaM pakuvvati // 44 // 23 // atavassie ya je kei taveNa pavikaMthai / savvaloyapare teNe mahAmohaM pakuvvati // 45 // 24 / / sAhAraNaTThA je kei gilANammi uvaTThie / pabhU Na kuNaI kicvaM majhaM pi se na kuvvati // 46 // saDhe niyaDipaNNANe kalusAulaceyase / appaNo ya abohIe mahAmohaM pakuvvati // 47 // 25 // je kahAhigaraNAiM saMpauMje puNo puNo / savvatitthANa bheyAya mahAmohaM pakuvvati // 48 // 26 // je ya Ahammie joe saMpauMje puNo puNo / sAhAheuM sahIheDaM mahAmohaM pakuvvati // 49 // 27 // 15 20 Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 103 [sU0 30] triMzatsthAnakam / je ya mANussae bhoe aduvA pAraloie / te'tippayaMto Asayati mahAmohaM pakuvvati // 50 // 28 // iTThI jutI jaso vaNNo devANaM balavIriyaM / tesiM avaNNima bAle mahAmohaM pakuvvati // 51 // 29 / apassamANo passAmi deve jakkhe ya gujjhage / aNNANI jiNapUyaTThI mahAmohaM pakuvvati // 52 // 30 // 1 // there NaM maMDiyaputte tIsaM vAsAiM sAmaNNapariyAgaM pAuNittA siddhe buddhe jAva savvadukkhappahINe 2 / egamege NaM ahoratte tIsaM muhuttA muhuttaggeNaM paNNatte / etesi NaM tIsAe muhuttANaM tIsaM nAmadhejA paNNattA, taMjahA- rode, sete, 10 mitte, vAU, supIe 5, abhiyaMde, mAhiMde, balavaM, baMbhe, sacce 10, ANaMde, vijae, vIsaseNe, pAyAvacce, uvasame 15, IsANe, taDhe, bhAviyappA, vesamaNe, varuNe 20, satarisabhe, gaMdhavve, aggivesAyaNe, AtavaM, AvattaM 25, taTThavaM, bhUmahaM, risabhe, savvaTThasiddhe, rakkhase 30 / 3 / / are NaM arahA tIsaM dhaNUiM uTuMuccatteNaM hotthA 4 / 15 sahassArassa NaM deviMdassa devaraNNo tIsaM sAmANiyasAhassIto pnnnnttaao5| pAse NaM arahA tIsaM vAsAI agAramajjhAvasittA agArAto aNagAriyaM pavvatite 6 / samaNe bhagavaM mahAvIre tIsaM vAsAI agAra jAva pavvatite / rayaNappabhAe NaM puDhavIe tIsaM nirayAvAsasatasahassA paNNattA 80 20 _ [2] imIse NaM rataNappabhAe puDhavIe atthegatiyANaM neraiyANaM tIsaM paliovamAiM ThitI paNNattA 1 // ahesattamAe puDhavIe atthegatiyANaM neraiyANaM tIsaM sAgarovamAI ThitI paNNattA 2 // asurakumArANaM devANaM atthegatiyANaM tIsaM paliovamAiM ThitI paNNattA 3 / 25 Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre [sohammIsANesu kappesu atthegatiyANaM devANaM tIsaM paliovamAI ThitI paNNattA ?] 4 // uvarima[uvarima]gevejayANaM devANaM jahaNNeNaM tIsaM sAgarovamAiM ThitI paNNattA 5 / 5 je devA uvarimamajjhimagevejaesu vimANesu devattAte uvavaNNA tesi NaM devANaM ukkoseNaM tIsaM sAgarovamAiM ThitI paNNattA 6 / / [3] te NaM devA tIsAe addhamAsehiM ANamaMti vA pANamaMti vA UsasaMti vA nIsasaMti vA 1, jAva tIsAe vAsasahassehiM AhAraTTe [samuppajati] 2 / saMtegatiyA bhavasiddhiyA jIvA je tIsAe bhavaggahaNehiM sijjhissaMti jAva 10 savvadukkhANaM aMtaM karessaMti 3 // [TI0] triMzatsthAnakaM sugamam, navaraM sthiterarvAgaSTau sUtrANi, tatra mohanIyaM sAmAnyenASTaprakAraM karma vizeSatazcaturthI prakRtiH, tasya sthAnAni nimittAni mohanIyasthAnAni, tathA je Avi tase ityAdizlokaH, yazcApi trasAn prANAn stryAdIn vArimadhye vigAhya pravizyodakena zastrabhUtena mArayati, katham ?, Akramya pAdAdinA, 15 sa iti gamyate, mAryamANasya mahAmohotpAdakatvAt sakliSTacittatvAcca bhavazataduHkhavedanIyamAtmano mahAmohaM prakaroti janayati, tadevaMbhUtaM trasamAraNenaikaM mohanIyasthAnamevaM sarvatreti 1 / / sIsA zlokaH, zIrSAveSTena ArdracarmAdimayena yaH kazcidveSTayati stryAdivasAniti gamyate abhIkSNaM bhRzaM tIvro'zubhasamAcAraH sa ityasya gamyamAnatvAt sa mAryamANasya 20 mahAmohotpAdakatvena Atmano mahAmohaM prakuruta iti 2 / yAvatkaraNAt keSucit sUtrapustakeSu zeSamohanIyasthAnAbhidhAnaparAH zlokAH sUcitAH, keSucit dRzyanta eveti te vyAkhyAyantepANiNA saMpihittANaM soyamAvariya pANiNaM / aMto nadaMtaM mArei mahAmohaM pakuvvai // 3 // Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 [sU0 30] triMzatsthAnakam / 105 pANinA hastena saMpidhAya sthagayitvA, kiM tat ? zroto randhra mukhamityarthaH, tathA AvRtya avarudhya prANinaM tataH antarnadantaM galamadhye ravaM kurvantaM ghuraghurAyamANamityarthaH, mArayati yaH sa iti gamyate, mahAmohaM prakarotIti tRtIyam 3 / jAyateyaM samArabbha bahuM olaMbhiyA jaNaM / aMtodhUmeNa mAreti mahAmohaM pakuvvai // 4 // jAtatejasaM vaizvAnaraM samArabhya prajvAlya bahuM prabhUtam avarudhya mahAmaNDapavADAdiSu prakSipya janaM lokam anta: madhye maNDapAdeH dhUmena vahniliGgena, athavA antadhUmo yasya so'ntadhUmastena jAtatejasA vibhaktipariNAmAt mArayati yo'sau mahAmohaM prakarotIti caturtham 4 / sIsammi je pahaNai uttamaMgammi ceyasA / vibhaja matthayaM phAle mahAmohaM pakuvvati // 5 // zIrSe zirasi yaH prahanti khaDga-mudrAdinA praharati 'prANina'miti gamyate, kiMbhUte svabhAvataH ? zirasi uttamAGge sarvAvayavAnAM pradhAnAvayave tadvighAte'vazyaM maraNAt cetasA sakliSTena manasA, na yathAkathaJcidityarthaH, tathA vibhAjya mastakaM prakRSTaprahAradAnena sphATayati vidArayati grIvAdikaM kAyamapIti gamyate, sa ityasya 15 gamyamAnatvAt sa mahAmohaM prakarotIti paJcamam 5 / puNo puNo paNihIe haNittA uvahase jaNaM / phaleNaM aduva daMDeNaM mahAmohaM pakuvvai // 6 // pauna:puNyena praNidhinA mAyayA yathA vANijakAdiveSaM vidhAya galakarttakAH pathi gacchatA saha gatvA vijane mArayanti, tathA hatvA vinAzya ya iti gamyate upahaset 20 AnandAtirekAt janaM mugdhalokaM hanyamAnam, kena hatvA ? phalena yogavibhAvitena mAtuliGgAdinA, aduva tathA daNDena prasiddhena, sa iti gamyate, mahAmohaM prakarotIti SaSTham 6 / 1. vAhAdiSu khaM0 // 2. yasyAsAvanta khaM0 je2 // 3. sa nAsti je2 vinA // 4. galAka' je1,2, he? // 5. tathA nAsti je2 / je1 madhye'tra pAThaH patitaH // 6. yogabhAvitena je2 he1,2 // Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre gUDhAyArI nigUhejA mAyaM mAyAe chAyae / asaccavAI NiNhAI mahAmohaM pakuvvai // 7 // gUDhAcArI pracchannAcAravAn nigUhayate gopayet, svakIyaM pracchannaM duSTamAcAram, tathA mAyAM parakIyAM mAyayA svakIyayA chAdayet jayet, yathA zakunimArakAzchadairAtmAnamAvRtya 5 zakunIn gRhNantaH svakIyamAyayA zakunimAyAM chAdayanti, tathA asatyavAdI nihnavI apalApakaH svakIyAyA mUlaguNottaraguNapratisevAyAH sUtrArthayorvA mahAmohaM prakarotIti saptamam 7 / dhaMsei jo abhUeNaM akammaM attakammuNA / aduvA tumamakAsi tti mahAmohaM pakuvvai // 8 // 10 dhvaMsayati chAyayA bhraMzayati yaH puruSo'bhUtena asadbhUtena, kam ? akarmakam avidyamAnaduzceSTitam AtmakarmaNA AtmakRtaRSighAtAdinA duSTavyApAreNa aduvA athavA yadanyena kRtaM tadAzritya parasya samakSameva tvamakArSIretanmahApApamiti vadati, vadikriyAyAH gamyamAnatvAt sa ityasyApi gamyamAnatvAt sa mahAmohaM prakarotItyaSTamam 8 / jANamANo parisao saccAmosANi bhAsati / 15 akkhINajhaMjhe purise mahAmohaM pakuvvati // 9 // jAnAnaH yathA anRtametat, pariSadaH sabhAyA bahujanamadhye ityarthaH, satyAmRSANi kiJcitsatyAni baihvasatyAni vastUni vAkyAni vA bhASate akSINajhaJjhaH anuparatakalahaH yaH sa iti gamyate, mahAmohaM prakarotIti navamam 9 / aNAyagassa nayavaM dAre tasseva dhaMsiyA / 20 viulaM vikkhobhaittANaM kiccA NaM paDibAhiraM // uvagasaMtaM pi jhaMpitA paDilomAhiM vaggUhiM / bhogabhoge viyAreti mahAmohaM pakuvvati // 10 // anAyakaH avidyamAnanAyako rAjA, tasya, nayavAn nItimAnamAtyaH, sa tasyaiva 1. sa nAsti khaM0 he1 // 2. pratiSu pAThaH- satyAmRSANi kiMcitsa' he2 / satyamRSA kiMcitsa he2 vinA // 3. bahUnyasatyAni je2 / bahvasatyAni nAsti khaM0 // Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 107 [sU0 30] triMzatsthAnakam / rAjJo dArAn kalatraM dvAraM vA arthAgamasyopAyaM dhvaMsayitvA bhogabhogAn vidArayatIti sambandhaH, kiM kRtvA ? vipulaM pracuramatyarthamityarthaH, vikSobhya sAmantAdiparikarabhedena saMkSobhya nAyakam, tasya kSobhaM janayitvetyarthaH, kRtvA vidhAya NamityalaGkAre pratibAhyam anadhikAriNaM dArebhyo'rthAgamadvArebhyo vA, dArAn rAjyaM vA svayamadhiSThAyetyarthaH / tathA upakasantamapi samIpamAgacchantamapi, sarvasvApahAre 5 kRte prAbhRtenAnulomaiH karuNaizca vacanairanukUlayitumupasthitamityarthaH, jhampayitvA naSTavacanAvakAzaM kRtvA pratilomAbhiH tasya pratikUlAbhirvAgbhiH vacanairetAdRzastAdRzastvamityAdibhirityarthaH, bhogabhogAn viziSTAn zabdAdIn vidArayati harati yo'sau mahAmohaM prakarotIti dazamam 10 / akumArabhUe je kei kumArabhUe tta'haM vae / ___ 10 itthIhiM giddhe vasae mahAmohaM pakuvvati // 11 // akumArabhUtaH akumArabrahmacArI san yaH kazcit kumArabhUto'haM kumArabrahmacArI ahamiti vadati, atha ca strISu gRddho vazakazca strINAmevAyatta ityarthaH, athavA vasati Aste sa mahAmohaM prakarotItyekAdazam 11 / abhayArI je kei baMbhayAri ta'haM vae / gaddabhe vva gavaM majhe vissaraM nadaI nadaM // appaNo ahie bAle mAyAmosaM bahuM bhase / itthIvisayagehIe mahAmohaM pakuvvai // 12 // abrahmacArI maithunAdanivRtto yaH kazcit tatkAla evA''sevyAbrahmacaryaM brahmacArI sAmpratamahamityatidhUrtatayA parapravaJcanAya vadati, tathA ya evamazobhAvahaM satAmanAdeyaM 20 bhaNan gardabha iva gavAM madhye visvaraM na vRSabhavanmanojJaM nadati muJcati nadaM nAdaM zabdamityarthaH, tathA ya evaM bhaNannAtmano'hito na hitakArI bAlo mUDho mAyAmRSAM 1. viziSTazabdAdIn je2 he1,2 // 2. paraprapaMcanAya he2 vinA // 3. mAyAmRSA khaM0 je1 he1 / mAyAM mRSAM je2 // 15 Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre bahu zAThyAnRtaM prabhUtaM bhaSate, zveva ninditaM bhASate, kayA? strIviSayagRddhyA hetubhUtayA, sa itthaMbhUto mahAmohaM prakarotIti dvAdazam 12 / jaM nissie uvvahatI jasasA ahigameNa vA / tassa lubbhai vittammi mahAmohaM pakuvvai // 13 // 5 yaM rAjAnaM rAjAmAtyAdikaM vA nizrita Azrita udvahate jIvikAlAbhenAtmAnaM dhArayati, katham ? yazasA tasya rAjAdeH satko'yamiti prasiddhyA abhigamanena vA sevayA AzritarAjAdestasya nirvAhakAraNasya rAjAderlubhyati vitte dravye yaH sa mahAmohaM prakarotIti trayodazam 13 / issareNa aduvA gAmeNaM aNissare issarIkae / ___10 tassa saMpaggahIyassa sirI atulamAgayA / IsAdoseNa AiDe kalusAvilaceyase / je aMtarAyaM ceei mahAmohaM pakuvvati // 14 // IzvareNa prabhuNA aduvA athavA grAmeNa janasamUhena anIzvara IzvarIkRtaH tasya pUrvAvasthAyAmanIzvarasya sampragRhItasya puraskRtasya prabhvAdinA zrI: lakSmIratulA 15 asAdhAraNA AgatA prAptA, atulaM vA yathA bhavatItyevaM zrI: samAgatA AgatazrIkazca prabhvAdyupakArakaviSaye IrSyAdoSeNAviSTo yuktaH kaluSeNa dveSalobhAdilakSaNapApenA''vilaM gaDulamAkulaM vA ceto yasya sa tathA yo'ntarAyaM vyavacchedaM jIvita-zrI-bhogAnAM cetayate karoti prabhvAderasau mahAmohaM prakarotIti caturdazam 14 / sappI jahA aMDauDaM bhattAraM jo vihiMsai / seNAvaI pasatthAraM mahAmohaM pakuvvai // 15 // sappI nAgI yathA aMDauDaM aNDakakUTaM svakIyamaNDakasamUhamityarthaH, aNDasya vA puTaM sambaddhadaladvayarUpaM hinasti, evaM bhartAraM poSayitAraM yo vihinasti senApati rAjAnaM prazAstAram amAtyaM dharmapAThakaM vA sa mahAmohaM prakarotIti, tanmaraNe bahujanaduHsthatA bhavatIti paJcadazam 15 / 20 Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 109 [sU0 30] triMzatsthAnakam / je nAyagaM va raTThassa neyAraM nigamassa vA / seTiM baharavaM haMtA mahAmohaM pakuvvati // 16 // yo nAyakaM vA prabhuM rASTrasya rASTramahattarAdikamiti bhAvaH, tathA netAraM pravartayitAraM prayojaneSu nigamasya vANijakasamUhasya, kam ? zreSThinaM zrIdevatAkitapaTTabaddham, kiMbhUtam ? bahuravaM bhUrizabdaM pracurayazasamityarthaH hatvA mahAmohaM prakuruta iti SoDazam 5 16 / bahajaNassa yAraM dIvaM tANaM ca pANiNaM / eyArisaM naraM haMtA mahAmohaM pakuvvati // 17 // bahujanasya paJcaSAdInAM lokAnAM netAraM nAyakaM dvIpa iva dvIpaH saMsArasAgaragatAnAmAzvAsasthAnam, athavA dIpa iva dIpo'jJAnAndhakArAvRta- 10 buddhidRSTiprasarANAM zarIriNAM heyopAdeyavastustomaprakAzakatvAt, tam, ata eva trANam ApadrakSaNaM prANinAmetAdRzaM yAdRzA gaNadharAdayo bhavanti, naraM prAvacanikAdipuruSaM hatvA mahAmohaM prakarotIti saptadazam 17 / uvaTThiyaM paDivirayaM saMjayaM sutavassiyaM / vokamma dhammao bhaMse mahAmohaM pakuvvati // 18 // upasthitaM pravrajyAyAm, pravivrajiSumityarthaH, prativirataM sAvadyayogebhyo nivRttam, pravrajitamevetyarthaH, saMyataM sAdhum, sutapasvinaM tapAMsi kRtavantaM zobhanaM vA tapaH zritam Azritam, kvacit je bhikkhaM jagajIvaNaM ti pAThaH, tatra jaganti jaGgamAni ahiMsakatvena jIvayatIti jagajIvanastaM vividhaiH prakArairupakramyAkramya vyupakramya, balAdityarthaH, dharmAt zruta-cAritralakSaNAd bhraMzayati yaH sa mahAmohaM prakarotIti 20 aSTAdazam 18 / tahevANataNANINaM jiNANaM varadaMsiNaM / tesiM avaNNimaM bAle mahAmohaM pakuvvati // 19 // yathaiva prAktanaM mohanIyasthAnaM tathaivedamapi, anantajJAninAM jJAnasyAnantaviSayatvena 1. vyupAkramya je2 / vyupakramya nAsti je1 he1,2 // 15 Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre akSayatvena vA jinAnAm arhatAM varadarzinAM kSAyikadarzanitvAt teSAM ye jJAnAdyanekAtizayasampadupetatvena bhuvanatraye prasiddhAH avarNaH avarNavAdo vaktavyatvena yasyAsti so'varNavAn, yathA- nAsti kazcit sarvajJaH, jJeyasyAnantatvAt, uktaM ca aja vi dhAvai nANaM aja vi ya aNaMtao alogo vi / aja vi na koI viuhaM pAvati savvannuyaM jIvo // aha pAvati to saMto hoi aloo na ceyamiDhe ti / [ ] tti / adUSaNaM caitad, utpattisamaya eva kevalajJAnaM yugapallokAlokau prakAzayadupajAyate, yathA'pavarakAntarvarttidIpakalikA apavarakamadhyamityabhyupagamAditi, bAlaH ajJo mahAmohaM prakarotIti ekonaviMzatitamam 19 / 10 neyAuyassa maggassa duTTe avayaraI bahuM / taM tippayaMto bhAveti mahAmohaM pakuvvati // 20 // naiyAyikasya nyAyamanatikrAntasya mArgasya samyagdarzanAdeH mokSapathasya duSTo dviSTo vA apakaroti apakAraM karotIti, bahu atyartham, pAThAntareNa apaharati bahujanaM vipariNamayatIti bhAvaH, taM mAgaM tippayaMto tti nindan bhAvayati nindayA dveSeNa vA 15 vAsayati AtmAnaM paraM ca yaH sa mahAmohaM prakarotIti viMzatitamam 20 / AyariyauvajjhAehiM suyaM viNayaM ca gAhie / te ceva khiMsatI bAle mahAmohaM pakuvvati // 21 // AcAryopAdhyAyairyaiH zrutaM svAdhyAyaM vinayaM ca caritraM grAhitaH zikSitaH tAneva khiMsati nindati alpazrutA ete' ityAdi jJAnataH, 'anyatIrthikasaMsargakAriNaH' ityAdi 20 darzanataH, 'mandadharmANaH pArzvasthAdisthAnavartinaH' ityAdi caritrataH, yaH sa evaMbhUto bAlo mahAmohaM prakarotItyekaviMzatitamam 21 / AyariyauvajjhAyANaM sammaM no paDitappar3a / appaDipUyae thaddhe mahAmohaM pakuvvati // 22 // 1. alogo tti / je2 he1,2 // 2. `NAmayatIti khaM0 // Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 [sU0 30] triMzatsthAnakam / ___ AcAryAdIn zrutadAna-glAnAvasthApraticaraNAdibhistarpitavataH upakRtavataH samyak na pratitapayati vinayAhAropadhyAdibhirna pratyupakaroti, tathA apratipUjako na pUjAkArI, tathA stabdho mAnavAn sa mahAmohaM prakarotIti dvAviMzatitamam 22 / abahussue ya je kei sueNa pavikaMthaI / sajjhAyavAyaM vayati mahAmohaM pakuvvati // 23 // abahuzrutazca yaH kazcit zrutena pravikatthate AtmAnaM zlAghate zrutavAnahamanuyogadharo'hamityevam, athavA kasmiMzcit 'sa tvamanuyogAcAryo vAcako vA' iti pRcchati pratibhaNati- Amam, svAdhyAyavAdaM vadati vizuddhapAThako'hamityAdikaM yaH sa mahAmohaM zrutAlAbhahetuM prakarotIti trayoviMzatitamam 23 / atavassie ya je kei taveNa pavikaMthai / / savvaloyapare teNe mahAmohaM pakuvvati // 24 // sugamam, navaraM sarvalokAt sarvajanAt sakAzAt paraH prakRSTaH stenaH cauro bhAvacauratvAt mahAmoham atapasvitAhetuM prakarotIti caturviMzatitamam 24 / sAhAraNaTThA je kei gilANammi uvaTThie / / pabhU Na kuvvaI kiccaM majjhaM pi se na kuvvati // saDhe niyaDipaNNANe kalusAulaceyase / appaNo ya abohIe mahAmohaM pakuvvati // 25 // sAdhAraNArthamupakArArthaM yaH kazcidAcAryAdiglAne rogavati upasthite pratyAsannIbhUte prabhuH samartha upadezenauSadhAdidAnena ca svato'nyatazcopakAre na karoti kRtyamupekSate 20 ityarthaH, kenAbhiprAyeNetyAha- mamApyeSa na karoti kiMcanApi kRtyaM samartho'pi sanniti dveSeNa, asamartho vA'yaM bAlatvAdinA, kiM kRtenAsya ? punarupakartumazaktatvAditi lobheneti, zaThaH kaitavayuktaH zaktilopanAt, nikRti: mAyA tadviSaye prajJAnaM yasya sa tathA, glAnaH praticaraNIyo mA bhavatviti glAnaveSamahaM karomIti vikalpavAnityarthaH, ata eva kaluSAkulacetAH AtmanazcAbodhiko bhavAntarAprAptavyajinadharmako 25 15 Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre glAnApratijAgaraNenA''jJAvirAdhanAt, cazabdAt pareSAM cA'bodhikaH avidyamAnA bodhirasmAditi vyutpAdanAt, ye hi tadIyaM glAnApraticaraNamupalabhya jinadharmaparAGmukhA bhavanti teSAmabodhistatkRteti sa evambhUto mahAmohaM prakarotIti paJcaviMzatitamam 25 / jo kahAhigaraNAI saMpauMje puNo puNo / 5 savvatitthANa bheyAya mahAmohaM pakuvvati // 26 // yaH kathA vAkyaprabandhaH, zAstramityarthaH, tadrUpANyadhikaraNAni kathAdhikaraNAni kauTilyazAstrAdIni prANyupamardanapravartakatvena teSAmAtmano durgatAvadhikAritvakaraNAt, kathayA vA kSetrANi kRSata, gA nastayata' ityAdikayA adhikaraNAni tathAvidhapravRttirUpANi, athavA kathA rAjakathAdikA adhikaraNAni ca yantrAdIni 10 kalahA vA kathAdhikaraNAni tAni samprayuGkte punaH punaH, evaM sarvatIrthAnAM bhedAya saMsArasAgarataraNakAraNatvAt tIrthAni jJAnAdIni teSAM sarvathA nAzAya pravarttamAnaH sa mahAmohaM prakarotIti SaDviMzatitamam 26 / je ya Ahammie joe saMpauMje puNo puNo / sAhAheuM sahIheDaM mahAmohaM pakuvvati // 27 // 15 kaNThyam, navaram adhArmikA yogA nimitta-vazIkaraNAdiprayogAH, kimartham ? zlAghAhetoH, sakhihetoH mitranimittamityarthaH, iti saptaviMzatitamam 27 / je ya mANussae bhoe aduvA pAraloie / te'tippayaMto Asayati mahAmohaM pakuvvati // 28 // yazca mAnuSyakAn bhogAn athavA pAralaukikAn te tti vibhaktipariNAmAttaisteSu 20 vA atRpyan tRptimagacchan Asvadate abhilaSati Azrayati vA sa mahAmohaM prakarotIti aSTaviMzatitamam 28 / / iDDI jutI jaso vaNNo devANaM balavIriyaM / tesiM avaNNima bAle mahAmohaM pakuvvati // 29 // RddhiH vimAnAdisampat, dyutiH zarIrAbharaNadIptiH, yaza: kIrtiH, varNaH zuklAdiH 25 zarIrasambandhI, devAnAM vaimAnikAdInAM balaM zArIraM vIryaM jIvaprabhavam, astItyadhyAhAraH, Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [sU0 31] ekatriMzatsthAnakam / 113 teSAmiha apergamyamAnatvAt teSAmapi devAnAmanekAtizAyiguNavatAmavarNavAn azlAghAkArI, athavA avarNavAn, kenollApena ? devAnAmRddhirdevAnAM dyutirityAdi kAkvA vyAkhyeyam, na kiJcid devAnAmRddhyAdikamastItyavarNavAdavAkyabhAvArthaH, ya evambhUtaH sa mahAmohaM prakarotIti ekonatriMzattamam 29 / apassamANo passAmi deve jakkhe ya gujjhage / aNNANI jiNapUyaTThI mahAmohaM pakuvvati // 30 // apazyannapi yo brUte pazyAmi devAnityAdisvarUpeNa, ajJAnI, jinasyeva pUjAmarthayate yaH sa jinapUjArthI, gozAlakavat, sa mahAmohaM prakarotIti triMzattamam 30 / raudrAdayo muhUrtA AdityodayAdArabhya krameNa bhavanti, eteSAM ca madhye madhyamAH SaT kadAcid dine'ntarbhavanti kadAcidrAtrAviti // 30 // . 10 [sU0 31] [1] ekkatIsaM siddhAiguNA paNNattA, taMjahA- khINe AbhiNibohiyaNANAvaraNe, suyaNANAvaraNe, ohiNANAvaraNe, maNapajavaNANAvaraNe, khINe kevalaNANAvaraNe / khINe cakkhudaMsaNAvaraNe, evaM acakkhudaMsaNAvaraNe, ohidaMsaNAvaraNe, kevaladasaNAvaraNe, niddA, NiddANiddA, payalA, payalApayalA, khINe thiNagiddhI / khINe sAtAveyaNijje, 15 khINe asAyAveyaNije / khINe daMsaNamohe, khINe carittamohaNije / khINe neraiyAue, tiriyAue, mANusAue, devaaue| khINe uccAgoe, khINe niccAgoe, evaM subhaNAme, asubhaNAme / khINe dANaMtarAe, evaM lAbha-bhogauvabhoga-vIriyaMtarAe 31 / / __ maMdare NaM pavvate dharaNitale ekkatIsaM joyaNasahassAiM chacca tevIse joyaNasate 20 kiMcidesUNe parikkheveNaM paNNatte / jayA sUrie savvabAhirayaM maMDalaM uvasaMkamittA NaM cAraM carati tayA NaM ihagayassa maNUsassa ekkatIsAe joyaNasahassehiM aTThahi ya ekkatIsehiM joyaNasatehiM tIsAe saTThibhAgehiM joyaNassa sUrie cakkhuphAsaM hvvmaagcchti| Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre abhivahie NaM mAse ekatIsaM sAtiregANi rAtiMdiyANi rAtiMdiyaggeNaM paNNatte / Aicce NaM mAse ekatIsaM rAtiMdiyANi kiMcivisesUNANi rAtiMdiyaggeNaM paNNatte / 5 [2] imIse NaM rayaNappabhAe puDhavIe atthegatiyANaM neraiyANaM ekkatIsaM paliovamAI ThitI paNNattA 1 / ahesattamAe puDhavIe atthegatiyANaM neraiyANaM ekatIsaM sAgarovamAI ThitI paNNattA 2 // asurakumArANaM devANaM atthegatiyANaM ekkatIsaM paliovamAiM ThitI 10 paNNattA 3 // sohammIsANesu kappesu atthegatiyANaM devANaM ekkatIsaM paliovamAiM ThitI paNNattA 4 // vijaya-vejayaMta-jayaMta-aparAjitANaM devANaM jahaNNeNaM ekkatIsaM sAgarovamAiM ThitI paNNattA 5 / 15 je devA uvarimauvarimagevejayavimANesu devattAte uvavaNNA tesi NaM devANaM ukkoseNaM ekatIsaM sAgarovamAiM ThitI paNNattA 6 / [3] te NaM devA ekkatIsAe addhamAsehiM ANamaMti vA pANamaMti vA UsasaMti vA nIsasaMti vA 1 // tesi NaM devANaM ekatIsAe vAsasahassehiM AhAraTTe samuppajjati 2 / 20 saMtegatiyA bhavasiddhiyA jIvA je ekkatIsAe bhavaggahaNehiM sijjhissaMti jAva savvadukkhANaM aMtaM karessaMti 3 / [TI0] ekatriMzatsthAnakaM sugamam, navaraM siddhAnAmAdau siddhatvaprathamasamaya eva guNAH siddhAdiguNAH, te cAbhinibodhikAvaraNAdikSayasvarUpA iti / mandaro meruH, sa ca dharaNItale dazasahasraviSkambha iti kRtvA yathoktaparidhipramANo 25 bhavatIti / | Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [sU0 32] ekatriMzatsthAnakam / 115 __ jayA NaM sUrie ityAdi, kila sUryasya caturazItyadhikaM maNDalazataM bhavati, maNDalaM ca jyotiSkamArgo'bhidhIyate, tatra jambUdvIpasyAntaH azItyadhike yojanazate paJcaSaSTiH sUryamaNDalAni bhavanti, tathA lavaNasamudre trINi triMzadadhikAni yojanazatAnyavagAbaikonaviMzatyadhikaM sUryamaNDalazataM bhavati, tatra ca sarvabAhyaM samudrAntargatamaNDalAnAM paryantimam, tasya cAyAmaviSkambhau lakSaM SaT zatAni ca yojanAnAM 5 SaSTyadhikAni, paridhistu vRttakSetragaNitanyAyena trINi lakSANi aSTAdaza sahasrANi trINi zatAni paJcadazottarANi 318315, etAvacca kSetramAdityo'horAtradvayena gacchati, tatra ca SaSTirmuhUrtA bhavantIti SaSTyA bhAgApahAre yallabdhaM tanmuhUrtagamyakSetrapramANaM bhavati, tacca paJca sahasrANi trINi ca paJcottarANi zatAni paJcadaza ca yojanaSaSTibhAgAH 5305 15 , etacca divasArddhana guNyate, yadA ca sarvabAhye maNDale sUryazcarati tadA 10 dinapramANaM dvAdaza muhUrtAH, tadarddhaM ca SaT, ataH SaDbhirmuhUtairguNitaM muhUrtagatipramANaM cakSuHsparzapramANaM bhavati, tatra ekatriMzat sahasrANi aSTau ca zatAnyekatriMzadadhikAni triMzacca yojanaSaSTibhAgAH 318313 / / abhivarddhitamAsaH abhivarddhitasaMvatsarasya catuzcatvAriMzadahorAtradviSaSTibhAgA- 15 dhikatryazItyadhikazatatrayarUpasya 383 13 dvAdazo bhAgaH, abhivarddhitasaMvatsarazcAsau yatrAdhikamAsako. bhavati trayodazacandramAsAtmakatvAccandramAsazca ekonatriMzatA dinAnAM dvAtriMzatA ca dinadviSaSTibhAgAnAM bhvtiiti| sAiregAI ti ahorAtrasya caturviMzatyuttarazatabhAgAnAmekaviMzatyuttarazatenAdhikAnIti / AdityamAso yena kAlenAdityo rAziM bhuGkte, kiMcivisesUNAI ti ahorAtrArddhana 20 nyUnAnIti // 31 // [sU0 32] [1] battIsaM jogasaMgahA paNNattA, taMjahA1. viSkambho khaM0 he1,2 // 2. yatrAdhimAsako je2 / yatrAdhikamAso he1 // 3. AvazyakasUtre caturthe'dhyayane 'battIsAe jogasaMgahehiM' iti sUtrasya hAribhadryAM vRttau vistareNa dvAtriMzato yogasaMgrahAnAM varNanaM vartate, vizeSajijJAsubhistatra draSTavyam // Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre AloyaNA 1 niravalAve 2, AvatIsu daDhadhammayA 3 / aNissitovahANe ya 4, sikkhA 5 nippaDikammayA 6 // 53 // aNNAtatA 7 alobhe ya 8, titikkhA 9 ajave 10 suI 11 / sammaddiTThI 12 samAhI ya 13, AyAre 14 viNaovae 15 // 54 // 5 dhitImatI ya 16 saMvege 17, paNihI 18 suvihi 19 saMvare 20 / attadosovasaMhAre 21, savvakAmavirattayA 22 // 55 // paccakkhANe 23-24 viosagge 25, appamAde 26 lavAlave 27 / jhANasaMvarajoge ya 28, udae mAraNaMtie 29 // 56 // saMgANaM ca pariNNA ya 30, pAyacchittakaraNe ti ya 31 / 10 ArAhaNA ya maraNaMte 32, battIsaM jogasaMgahA // 57 // battIsaM deviMdA paNNattA, taMjahA- camare, bali, dharaNe, bhUyANaMde jAva ghose, mahAghose, caMde, sUre, sakke, IsANe, saNaMkumAre jAva pANate, accute| kuMthussa NaM arahao battIsaM jiNA battIsaM jiNasayA hotthA / sohamme kappe battIsaM vimANAvAsasatasahassA paNNattA / ____15 revatiNakkhatte battIsatitAre paNNatte / battIsativihe gaTTe paNNatte / [2] imIse NaM rayaNappabhAe puDhavIe atthegatiyANaM neraiyANaM battIsaM paliovamAiM ThitI paNNattA 1 / ahesattamAe puDhavIe atthegatiyANaM neraiyANaM battIsaM sAgarovamAiM ThitI 20 paNNattA 2 // asurakumArANaM devANaM atthegatiyANaM battIsaM paliovamAiM ThitI paNNattA 3 / sohammIsANesu kappesu atthegatiyANaM devANaM battIsaM paliovamAiM ThitI paNNattA 4 // je devA vijaya-vejayaMta-jayaMta-aparAjitavimANesu devattAte uvavaNNA Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [sU0 32] dvAtriMzatsthAnakam / - tesi gaM devANaM atthegatiyANaM battIsaM sAgarovamAI ThitI paNNattA 5 / __ [3] te NaM devA battIsAe addhamAsehiM ANamaMti vA pANamaMti vA UsasaMti vA nIsasaMti vA 11 tesi NaM devANaM battIsAe vAsasahassehiM AhAraTThe samuppajati 2 // __ saMtegatiyA bhavasiddhiyA jIvA je battIsAe bhavaggahaNehiM sijjhissaMti] 5 jAva savvadukkhANaM aMtaM karessaMti 3 / [TI0] dvAtriMzatsthAnakamapi vyaktam, navaraM yujyante iti yogA: manovAkkAyavyApArAH te ceha prazastA eva vivakSitAsteSAM ziSyAcAryagatAnAmAlocanA-nirapalApAdinA prakAreNa saGgrahaNAni saGgrahAH prazastayogasaGgrahAH prazastayogasaGgrahanimittatvAdAlocanAdaya eva tathocyante, te ca dvAtriMzadbhavanti, tadupadarzakaM zlokapaJcakam AloyaNetyAdi, 10 asya gamanikA-tatra AloyaNa tti mokSasAdhakayogasaGgrahAya ziSyeNAcAryAyA''locanA dAtavyA 1, niravalAve tti AcAryo'pi mokSasAdhakayogasaGgrahAyaiva dattAyAmA''locanAyAM nirapalApa: syAt, nAnyasmai kathayedityarthaH 2, AvaIsu daDhadhammaya tti prazastayogasaGgrahAya sAdhunA''patsu dravyAdibhedAsu dRDhadharmatA kAryA, sutarAM tAsu dRDhadharmaNA bhAvyamityarthaH 3, aNissiovahANe ya tti 15 zubhayogasaGgrahAyaivA'nizritaM ca tadanyanirapekSamupadhAnaM ca tapo'nizritopadhAnaM parasAhAyyAnapekSaM tapo vidheyamityarthaH 4, sikkha tti yogasaGgrahAya zikSA''sevitavyA, sA ca sUtrArthagrahaNarUpA pratyupekSAdyAsevanAtmikA ceti dvidhA 5, nippaDikammaya tti tathaiva niSpratikarmatA zarIrasya vidheyA 6, aNNAyaya tti tapaso'jJAtatA kAryA, yaza:- pUjAdyarthitvenA'prakAzayadbhistapaH kAryamityarthaH 7, alobhe ya tti alobhatA 20 vidheyA 8, titikkha tti titikSA parISahAdijayaH 9, ajjave tti Arjavam RjubhAvaH 10, sui tti zuciH satyaM saMyama ityarthaH 11, sammaddiTTi tti samyagdRSTiH samyagdarzanazuddhiH 12, samAhI ya tti samAdhizca cetaHsvAsthyam 13, AyAre viNaovae tti dvAradvayaM tatrAcAropagataH syAt, na mAyAM kuryAdityarthaH 14, vinayopagato bhavet, na mAnaM kuryAdityarthaH 15, dhiImaI yatti dhRtipradhAnA matikRtimati: adainyam 25 Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre 16, saMvege tti saMvegaH saMsArabhayaM mokSAbhilASo vA 17, paNihi tti praNidhiH mAyA, sA na kAryetyarthaH 18, suvihi tti suvidhiH sadanuSThAnam 19, saMvaraH AzravanirodhaH 20, attadosovasaMhAre tti svakIyadoSasya nirodhaH 21, savvakAmavirattaya tti samastaviSayavaimukhyam 22, paccakkhANe tti pratyAkhyAnaM mUlaguNaviSayam 23 5 uttaraguNaviSayaM ca 24, viosagge tti vyutsargo dravya-bhAvabhedabhinnaH 25, appamAye tti pramAdavarjanam 26, lavAlave tti kAlopalakSaNam, tena kSaNe kSaNe sAmAcAryyanuSThAnaM kAryam 27, jhANasaMvarajoge yatti dhyAnameva saMvarayogo dhyAnasaMvarayogaH 28, udae mAraNaMtie tti mAraNAntike'pi vedanodaye na kSobhaH kAryaH 29, saMgANaM ca pariNa tti saGgAnAM jJaparijJA-pratyAkhyAnaparijJAbhedabhinnA parijJA kAryA 30, pAyacchittakaraNe 10 i ya tti prAyazcittakaraNaM ca kAryam 31, ArAdhanA ca maraNAnte maraNarUpo'nto maraNAntastatra ityete dvAtriMzadyogasaGgrahA iti 32 / indrasUtre yAvatkaraNAt 'veNudeve veNudAlI harikte harissahe aggisIhe aggimANave puNNe vasiDhe jalakaMte jalappahe amiyagaI amiyavAhaNe velaMbe pahaMjaNe' iti dRzyam, punaH yAvatkaraNAt 'mAhiMde baMbhe laMtae sukke sahassAre' tti draSTavyam, 15 iha ca SoDazAnAM vyantarendrANAM SoDazAnAmeva cANapaNyikAdIndrANAmalparddhikatvenAvivakSitatvAdasaGkhyAtAnAmapi ca candra-sUryANAM jAtigrahaNena dvayoreva vivakSitatvAd dvAtriMzadindrA uktA iti / kunthunAthasya dvAtriMzadadhikAni dvAtriMzat kevalizatAnyabhUvan / dvAtriMzadvidhaM nATyamabhinayaviSayavastubhedAdyathA rAjapraznakRtAbhidhAnadvitIyopAGga iti sambhAvyate, dvAtriMzatpAtrapratibaddhamiti kecit // 32 // 20 [sU0 33] [1] tettIsaM AsAyaNAto paNNattAto, taMjahA- sehe rAtiNiyassa AsannaM gaMtA bhavati, [AsAyaNA sehassa] 1, sehe rAiNiyassa purato gaMtA bhavati, [AsAyaNA sehassa 2, sehe rAiNiyassa [sa]pakkhaM gaMtA bhavati, AsAyaNA sehassa 3, sehe rAtiNiyassa AsannaM ThiccA bhavati, AsAyaNA 1. AvazyakasUtrasya caturthe'dhyayane 'tettIsAe AsAyaNAhiM' iti sUtrasya hAribhatryAM vRttAvapi vistareNa vrnnnmsti| | Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trayastriMzatsthAnakam / [sU0 33] 119 sehassa 4, jAva rAtiNiyassa AlavamANassa tatthagate ciya paDisuNeti, [AsAyaNA sehassa] 33, iti khalu etAto tettIsaM AsAyaNAto / / camarassa NaM asuriMdassa asuraraNNo camaracaMcAe rAyahANIe ekkamekke bAre tettIsaM tettIsaM bhomA paNNattA / mahAvidehe NaM vAse tettIsaM joyaNasahassAiM sAtiregAiM vikkhaMbheNaM pnnnnttaaii| 5 jayA NaM sUrie bAhirANaMtaraM taccaM maMDalaM uvasaMkamittA NaM cAraM carati tayA NaM ihaMgatassa purisassa tettIsAe joyaNasahassehiM kiMcivisesUNehiM cakkhuphAsaM havvamAgacchati / [2] imIse NaM rayaNappabhAe puDhavIe atthegatiyANaM neraiyANaM tettIsaM paliovamAI ThitI paNNattA 11 10 __ ahesattamAe puDhavIe kAla-mahAkAla-roruya-mahAroruesu neraiyANaM ukkoseNaM tettIsaM sAgarovamAI ThitI paNNattA 21 appatiTThANe narae neraiyANaM ajahaNNamaNukkoseNaM tettIsaM sAgarovamAiM ThitI paNNattA 3 // asurakumArANaM devANaM atthegatiyANaM tettIsaM paliovamAiM ThitI paNNattA 4 / 15 sohammIsANesu kappesu atthegatiyANaM devANaM tettIsaM paliovamAiM ThitI paNNattA 5 / vijaya-vejayaMta-jayaMta-aparAjitesu vimANesu, tettIsaM sAgarovamAiM ThitI paNNattA 6 // je devA savvaTThasiddhaM mahAvimANaM devattAte uvavaNNA tesi NaM devANaM 20 ajahaNNamaNukkoseNaM tettIsaM sAgarovamAiM ThitI paNNattA 7 / . [3] te NaM devA tettIsAe addhamAsehiM ANamaMti vA pANamaMti vA UsasaMti vA nIsasaMti vA 1 // tesi NaM devANaM tettIsAe vAsasahassehiM AhAraTTe samuppajati 2 // saMtegatiyA bhavasiddhiyA jIvA je tettIsAe bhavaggahaNehiM sijjhissaMti 25 Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 - AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre [jAva savvadukkhANaM aMtaM karessaMti] 3 / [TI0] atha trayastriMzatsthAnakam, tatra Aya: samyagdarzanAdyavAptilakSaNaH, tasya zAtanAH khaNDanAH niruktAdAzAtanAH, tatra zaikSaH alpaparyAyo rAtnikasya bahuparyAyasya Asannam AsattyA yathA rajo'JcalAdi tasya lagati tathA gantA bhavatItyevamAzAtanA 5 zaikSasyetyevaM sarvatra 1, purao tti agrato gantA bhavati 2, sapakkhe tti samAnapakSaM samapArvaM yathA bhavati, samazreNyA gacchatItyarthaH 3, Thicca tti sthAtA AsitA bhavati, yAvatkaraNAd dazAzrutaskandhAnusAreNAnyA iha draSTavyAH, tAzcaivamarthataH- AsannaM puraH pArzvataH sthAnena timro 3 niSadanena ca timraH 3, tathA vicArabhUmau gatayoH pUrvataramAcamataH zaikSasyAzAtanA 10, evaM pUrvaM gamanAgamanamAlocayataH 11, tathA rAtrau ko jAgartIti 10 pRSTe rAtnikena tadvacanamapratizRNvataH 12, rAtnikasya pUrvamAlapanIyaM kaMcana avamasya pUrvataramAlapataH 13, azanAdi labdhamaparasya pUrvamAlocayataH 14, evamanyasyopadarzayataH 15, evaM nimantrayataH 16, rAtnikamanApRcchyAnyasmai bhaktAdi dadataH 17, svayaM pradhAnataraM bhuJjAnasya 18, kvacit prayojane vyAharato rAtnikasya vaco'pratizRNvataH 19, rAtnikaM prati tatsamakSaM vA bRhatA zabdena bahudhA bhASamANasya 20, vyAhatena 'mastakena vande' 15 iti vaktavye kiM bhaNasIti bruvANasya 21, prerayati rAtnike kastvaM preraNAyAmiti vadataH 22, Arya ! glAnaM kiM na praticarasItyAdhukte tvaM kiM na taM praticarasItyAdi bhaNataH 23, dharmaM kathayati gurAvanyamanaskatAM bhajato'nanumodayata ityarthaH 24, kathayati gurau na smarasIti vadataH 25, dharmakathAmAcchindataH 26, bhikSAvelA vartate ityAdivacanataH parSadaM bhindAnasya 27, guruparSado'nutthitAyAstathaiva vyavasthitAyA dharmaM kathayataH 28, 20 guroH saMstArakaM pAdena ghaTTayataH 29, guroH saMstArake niSIdataH 30, uccAsane niSIdataH 1. syaiva sarvatra je2 // 2. draSTavyA iha je2 // 3. AsannapuraH je1,2, he1,2 // 4. ca nAsti je2 he1 // 5. pravacanasAroddhAre'pi dvitIye vandanakadvAre 129-149 gAthAsu trayastriMzadAzAtanAsvarUpaM vistareNa vrnnitmsti| tatra dvAdazI AzAtanA apratizravaNam, ekonaviMzatitamyAzAtanApi apratizravaNam, ataH pravacanasAroddhAraTIkAyAM spaSTIkaraNamitthaM vihitam- "idAnImekonaviMzatitamImAha- evaM appaDisuNaNe tti sUreH zabdaM kurvato'pratizravaNe AzAtanA, nanviyaM appaDisuNaNe tti [12] dvAre pUrvavyAkhyAtaiva kimarthaM punarbhaNyate ? ityatrAha- navaramiNaM divasavisayaM ti idamapratizravaNaM divase sAmAnyenoktam, pAzcAttyaM tu vilasadandhakArAyAM rAtrau na ko'pi jAgrataM suptaM vA mAM jJAsyatItyapratizravaNamiti dvayoranayorbhedaH 19 // 114 // " Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [sU0 33] trayastriMzatsthAnakam / 121 31, samAsane'pyevaM 32, trayastriMzattamA(mI?) sUtroktaiva, rAtnikasyAlapatastatragata eva AsanAdisthita eva pratizRNoti, Agatya hi pratyuttaraM deyamiti zaikSasyAzAtaneti 33 / tettIsaM tettIsaM bhoma tti bhaumAni nagarAkArANi, viziSTasthAnAnItyanye / tathA jayA NaM sUrie ityAdi, iha sUryasya maNDalayorantaraM dve dve 5 yojane'STacatvAriMzaccaikaSaSTibhAgAH, etadviguNaM paJca yojanAni paJcatriMzaccaikaSaSTibhAgAH, etAvatA hInaM viSkambhataH sarvabAhyamaNDalAd dvitIyaM maNDalaM bhavati, tatazca vRttakSetraparidhigaNitanyAyena paridhitaH saptadazabhiryojanairaSTatriMzatA caikaSaSTibhAgaiyUMnaM dvitIyamaNDalaM sarvabAhyamaNDalAdbhavati, evaM tRtIyamaNDale etadviguNena hInaM bhavati, tathAhi- tadviSkambhata ekAdazabhiryojanairnavabhizcaikaSaSTibhAgaiH paryantimAddhInaM bhavati, 10 paridhitastu paJcatriMzatA yojanaiH paJcadazabhizcaikaSaSTibhAgaiyUMnaM bhavati, tacca trINi lakSANi aSTAdaza sahasrANi dve zate ekonAzItyuttare SaTcatvAriMzaccaikaSaSTibhAgA iti, tathA antimamaNDalAnmaNDale maNDale dvAbhyAM muhUrtasyaikaSaSTibhAgAbhyAM dinavRddhirbhavati, tathA ca tRtIye maNDale yadA sUryazcarati tadA dvAdaza muhUrtAzcatvArazcaikaSaSTibhAgA muhUrtasya dinapramANaM bhavati, tadaDhe caikaSaSTibhAgIkRtenASTaSaSTyadhikazatatrayalakSaNena, sthUlagaNitasya 15 vivakSitatvAt parityaktAMze 318279 tRtIyamaNDalaparidhau guNite sati ekaSaSTyA ca SaSTiguNitayA bhAge hRte yallabhyate tattRtIyamaNDale cakSuHsparzapramANaM bhavati, tacca dvAtriMzat sahasrANyekottarANi 32001 aMzAnAmekaSaSTyA bhAgalabdhAzcaikonapaJcAzat SaSTibhAgA yojanasya 49 trayoviMzatizcaikaSaSTibhAgA yojanaSaSTibhAgasya 23 , etattRtIyamaNDale cakSuHsparzasya pramANaM jambUdvIpaprajJaptyAmupalabhyate, iha tu yaduktaM trayastriMzat kiJcinnyUnA, 20 tatra sAtirekasya yojanasyApi nyUnasahasratA vivakSiteti sambhAvyate, caturdaze maNDale 1. "jayA NaM bhaMte sUrie bAhirataccaM maMDalaM uvasaMkamittA cAraM carai tayA NaM egamegeNaM muhutteNaM kevaiyaM khettaM gacchai ! goyamA ! paMca paMca joyaNasahassAI tiNNi ya cauruttare joyaNasae iguNAlIsaM ca sadvibhAe joyaNassa egamegeNaM muhutteNaM gacchai tayA NaM ihagayassa maNUsassa egAhiehiM batIsAe joyaNasahassehiM egUNapannAe ya saTThibhAehiM joyaNassa saTThibhAgaM ca egasaTTihA chettA tevIsAe cuNNiyAbhAehiM sUrie cakkhupphAsaM havvamAgacchai / " iti jambUdvIpaprajJaptau saptame vakSaskAre // 2. sAtirekayojanasyApi je2 // Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre punaridaM yathoktameva pramANaM bhavati, pratimaNDalaM yojanacaturazItyAH sAdhikAyAH prathamamaNDalamAne prakSepaNAditi // 33 // [sU0 34] cottIsaM buddhAtisesA paNNattA, taMjahA- avaTTite kesa-maMsuroma-Nahe 1, nirAmayA niruvalevA gAyalaTThI 2, gokhIrapaMDure maMsasoNite 3, 5 paumuppalagaMdhie ussAsanissAse 4, pacchanne AhAranIhAre adisse maMsacakkhuNA 5, AgAsagayaM cakkaM 6, AgAsagaM chattaM 7, AgAsiyAo seyavaracAmarAto 8, AgAsaphAliyAmayaM sapAyapIDhaM sIhAsaNaM 9, AgAsagato kuDabhIsahassaparimaMDiyAbhirAmo iMdajjhao purato gacchati 10, jattha jattha vi ya NaM arahaMtA bhagavaMto ciTuMti vA nisIyaMti vA tattha tattha vi ya NaM 10 takkhaNAdeva saMchannapatta-puppha-pallavasamAulo sacchatto sajjhao saghaMTo sapaDAto asogavarapAyavo abhisaMjAyati 11, Isi piTThao mauMDaTThANammi teyamaMDalaM abhisaMjAyati, aMdhakAre vi ya NaM dasa disAto pabhAseti 12, bahusamaramaNije bhUmibhAge 13, ahosirA kaMTayA bhavaMti 14, uDu avivarIyA suhaphAsA bhavaMti 15, sItaleNaM suhaphAseNaM surabhiNA mArueNaM joyaNaparimaMDalaM savvao samaMtA 15 saMpamajjijjai tti 16, juttaphusieNa ya meheNa nihayarayareNuyaM kajjati 17, jalathalayabhAsurapabhUteNaM viTThAiNA dasaddhavaNNeNaM kusumeNaM jANussehappamANamette pupphovayAre kajjati 18, amaNuNNANaM sadda-pharisa-rasa-rUva-gaMdhANaM avakariso bhavati 19, maNuNNANaM sadda-pharisa-rasa-rUva-gaMdhANaM pAunbhAvo bhavati 20, paccAharato vi ya NaM hiyayagamaNIo joyaNanIhArI saro 21, bhagavaM ca NaM 20 addhamAgadhAe bhAsAe dhammamAtikkhati 22, sA vi ya NaM addhamAgadhA bhAsA bhAsijjamANI tesiM savvesiM AriyamaNAriyANaM duppaya-cauppaya-miya-pasupakkhi-sirIsivANaM appappaNo hitasivasuhadA bhAsattAe pariNamati 23, puvvabaddhaverA vi ya NaM devAsura-nAga-suvaNNa-jakkha-rakkhasa-kiMnara-kiMpurisa garula-gaMdhavva-mahoragA arahato pAyamUle pasaMtacittamANasA dhammaM nisAmeMti 25 24, aNNatitthiyapAvayaNI vi ya NaM AgayA vaMdaMti 25, AgayA samANA Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [sU0 34] catustriMzatsthAnakam / 123 arahao pAyamUle nippaDivayaNA bhavaMti 26, jato jato vi ya NaM arahaMtA bhagavaMto viharaMti tato tato vi ya NaM joyaNapaNuvIsAeNaM ItI na bhavati 27, mArI na bhavati 28, sacakkaM na bhavati 29, paracakkaM na bhavati 30, ativuTThI na bhavati 31, aNAvuTThI na bhavati 32, dubbhikkhaM na bhavati 33, puvvuppaNNA vi ya NaM uppAtiyA vAhI khippAmeva uvasamaMti 34 / 5 jaMbuddIve NaM dIve cauttIsaM cakkavaTTivijayA paNNattA, taMjahA- battIsaM mahAvidehe, bharahe, eravae / jaMbuddIve NaM dIve cottIsaM dIhaveyaDDA paNNattA / jaMbuddIve NaM dIve ukkosapade cottIsaM titthakarA samuppajjati / camarassa NaM asuriMdassa asuraraNNo cottIsaM bhavaNAvAsasatasahassA pnnnnttaa| 10 paDhama-paMcama-chaTThI-sattamAsu causu puDhavIsu cottIsaM nirayAvAsasatasahassA paNNattA / [TI0] atha catustriMzatsthAnake kimapi likhyate- buddhAisesa tti buddhAnAM tIrthakRtAmatizeSAH atizayA buddhAtizeSAH, avasthitam avRddhisvabhAvaM kezAca zirojAH zmazrUNi ca kUrcaromANi romANi ca zeSazarIralomAni nakhAzca pratItA iti 15 dvandvaikatvamityekaH 1, nirAmayA nIrogA nirupalepA nirmalA gAtrayaSTiH tanulateti dvitIyaH 2, gokSIrapANDuraM mAMsazoNitamiti tRtIyaH 3, tathA padmaM ca kamalaM gandhadravyavizeSo vA yat padmakamiti rUDham utpalaM ca nIlotpalamutpalakuSThaM vA gandhadravyavizeSastayoryo gandhaH sa yatrAsti tattathocchvAsaniHzvAsamiti caturthaH 4, pracchannamAhAranirim abhyavaharaNa-mUtrapurISotsargI, pracchannatvameva sphuTataramAha- adRzyaM 20 mAMsarcakSuSA na punaravadhyAdilocanena puMsA iti paJcamaH 5, etacca dvitIyAdikamatizayacatuSkaM janmapratyayam / tathA AgAsagayaM ti AkAzagataM vyomavarti AkAzakaM vA prakAzakamityarthaH, cakraM dharmacakramiti SaSThaH 6, evamAkAzagaM chatraM 1. cakSuSAM je2 he2 // 2. AgAsayaM ti je1,2 // 3. AgAsagaM vAkAzakaM vA prakAzamityarthaH je2 he1,2 / AkAzakaM vA prakAzamityarthaH je1 // Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre chatratrayamityartha iti saptamaH 7, AkAzake prakAze zvetavaracAmare prakIrNake ityaSTamaH 8, AgAsaphAliyAmayaM ti AkAzamiva yadatyantamacchaM sphaTikaM tanmayaM siMhAsanaM saha pAdapIThena sapAdapIThamiti navamaH 9, AyAsagao tti AkAzagato'tyarthaM tuGga ityarthaH, kuDabhi tti laghupatAkAH saMbhAvyante, tatsahasraiH 5 parimaNDitazcAsAvabhirAmazca abhiramaNIya iti vigrahaH, iMdajjhao tti zeSadhvajApekSayA'timahattvAdindrazcAsau dhvajazca indradhvaja iti vigrahaH, indratvasUcako dhvaja iti vA, purao tti jinasyAgrato gacchatIti dazamaH 10, ciTuMti vA nisIyaMti va tti tiSThanti gatinivRttyA niSIdanti upavizanti, takkhaNAdeva tti tatkSaNameva akAlahInamityarthaH, patraiH saMchannaH patrasaMchanna iti vaktavye prAkRtatvAt saMchannapatra ityuktaM 10 sa cAsau puSpapallavasamAkulazceti vigrahaH, pallavA: aGkurAH, sacchatraH sadhvajaH saghaNTaH sapatAko'zokavarapAdapa ityekAdazaH 11, Isi tti ISad alpaM piTThao tti pRSThataH pazcAdbhAge mauDaTThANammi tti mastakapradeze tejomaNDalaM prabhApaTalamiti dvAdazaH 12, bahusamaramaNIyo bhUmibhAga iti trayodazaH 13, ahosira tti adhomukhAH kaNTakA bhavantIti caturdazaH 14, Rtavo'viparItAH, kathamityAha- sukhasparzA 15 bhavantIti paJcadazaH 15, yojanaM yAvat kSetrazuddhiH saMvartakavAteneti SoDazaH 16, juttaphusieNaM ti ucitabindupAtena nihayaraya-reNuyaM ti vAtotkhAtamAkAzavarti rajo bhUvartI tu reNuriti gandhodakavarSAbhidhAnaH saptadazaH 17, jalasthalajaM yad bhAsvaraM prabhUtaM ca kusumaM tena vRntasthAyinA urdhvamukhena dazArddhavarNena paJcavarNena, jAnunorutsedhasya uccatvasya yat pramANaM tadeva pramANaM yasya sa jAnUtsedhapramANamAtraH puSpopacAraH 20 puSpaprakara ityaSTAdazaH 18, tathA kAlAgarupavarakuMdurukkaturukkadhUvamaghamaghetagaMdhudu yAbhirAme bhavai tti kAlAgaruzca gandhadravyavizeSaH pravarakundurukkaM ca cIDAbhidhAnaM gandhadravyaM turukkaM ca zilhakAbhidhAnaM gandhadravyamiti dvandvastata etallakSaNo yo dhUpastasya maghamaghAyamAno bahalasaurabhyo yo gandha uddhata udbhutastenAbhirAmama abhiramaNIyaM 1. AyAsao tti je1 he1,2 / asao tti je2 // 2. kAlAguru je1 he1,2 // 3. kAlAguru' __ je1 he1,2 // 4. turuSkaM je2 // 5. he1 vinA- udvRtta khaM0 je1 / udhRta hera // Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [sU0 34] catustriMzatsthAnakam / 125 yattattathA sthAnaM niSadanasthAnamiti prakrama ityekonaviMzatitamaH 19, tathA ubhayo pAsiM ca NaM arahaMtANaM bhagavaMtANaM duve jakkhA kaDayatuDiyathaMbhiyabhuyA cAmarukkhevaM kareMti tti kaTakAni prakoSThAbharaNavizeSAH truTitAni bAhvAbharaNavizeSAH tairatibahatvena stambhitAviva stambhitau bhujau yayostau tathA yakSau devAviti viMzatitamaH 20, bRhadvAcanAyAmanantaroktamatizayadvayaM nAdhIyate, atastasyAM pUrve'STAdazaiva, amanojJAnAM 5 zabdAdInAmapakarSaH abhAva ityekonaviMzatitamaH 19, manojJAnAM prAdurbhAva iti viMzatitamaH 20, paccAharao tti pratyAharato vyAkurvato bhagavataH hiyayagamaNIo tti hRdayaGgamaH joyaNanIhAri tti yojanAtikAmI svara ityekaviMzaH 21, addhamAgahAe tti prAkRtAdInAM SaNNAM bhASAvizeSANAM madhye yA mAgadhI nAma bhASA rasorlazau mAgadhyAm [ ] ityAdilakSaNavatI sA asamAzritasvakIyasamagralakSaNA'rddhamAgadhItyucyate, tayA 10 dharmamAkhyAti, tasyA evAtikomalatvAditi dvAviMzaH 22, bhAsijamANIti bhagavatA'bhidhIyamAnA AriyamaNAriyANaM ti AryAnAryadezotpannAnAM dvipadA manuSyAzcatuSpadA gavAdayaH mRgA ATavyAH pazavo grAmyAH pakSiNaH pratItAH sarIsRpA ura:parisarpA bhujaparisapAzceti, teSAM kim ? Atmana AtmanaH AtmIyayA AtmIyayetyarthaH, bhASAtayA bhASAbhAvena pariNamatIti sambandhaH, kimbhUtA'sau 15 bhASA ? ityAha- hitam abhyudayaM zivaM mokSaM sukhaM zravaNakAlodbhavamAnandaM dadAtIti hitazivasukhadeti trayoviMzaH 23, puvvabaddhavere tti pUrvaM bhavAntare'nAdikAle vA jAtipratyayaM baddhaM nikAcitaM vairam amitrabhAvo yaiste tathA, te'pi ca, AsatAmanye, devA vaimAnikA asurA nAgAzca bhavanapativizeSAH suvarNAH zobhanavarNopetatvAjjyotiSkA yakSa-rAkSasa-kinnara-kiMpuruSAH vyantarabhedAH garuDA 20 garuDalAJchanatvAt suparNakumArA bhavanapativizeSAH, gandharvA mahoragAzca vyantaravizeSA eva, eteSAM dvandvaH, pasaMtacittamANasA, prazAntAni zamaM gatAni citrANi rAga-dveSAdyanekavidhavikArayuktatayA vividhAni mAnasAni antaHkaraNAni yeSAM te 1. "ata et sau puMsi mAgadhyAm // 4 / 287 // rasorlazau / / 4 / 288 // " iti hemacandrasUriviracite praakRtvyaakrnne|| 2. "dayaH he1 vinA // 3. mokSaH sukhaM khaM0 he1,2 / mokSasukhaM je1 // Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre prazAntacitramAnasA dharma nizAmayanti iti caturviMzaH 24, bRhadvAcanAyAmidamanyadatizayadvayamadhIyate, yaduta- anyatIrthikaprAvacanikA api ca NaM vandante bhagavantamiti gamyate iti paJcaviMzaH 25, AgatAH santo'rhataH pAdamUle niSprativacanA bhavanti iti SaDviMzaH 26, jao jao vi ya NaM ti yatra yatrApi 5 ca deze, tao tao tti tatra tatrApi ca paJcaviMzatau yojaneSu, ItiH dhAnyAdhupadravakArI pracuramUSikAdiprANigaNa iti saptaviMzaH 27, mAriH janamaraka ityaSTAviMzaH 28, svacakraM svakIyarAjasainyam, tadupadravakAri na bhavatIti ekonatriMzaH 29, evaM paracakraM pararAjasainyamiti triMzaH 30, ativRSTiH adhikavarSa ityekatriMzaH 31, anAvRSTiH varSaNAbhAva iti dvAtriMzaH 32, durbhikSaM duSkAla iti trayastriMzaH 33, uppAiyA vAhi 10 tti utpAtAH aniSTasUcakA rudhiravRSTyAdayastaddhetukA ye'nAste autpAtikAstathA vyAdhayo jvarAdyAstadupazamaH abhAva iti catustriMzattamaH 34 / atra ca paccAharao ita Arabhya ye'bhihitAste prabhAmaNDalaM ca karmakSayakRtAH, zeSA bhavapratyayebhyo'nye devakRtA iti, ete ca yadanyathApi dRzyante tanmatAntaramavagantavyamiti / cakkavaTTivijaya tti cakravartivijetavyAni kSetrakhaNDAni / ukkosapae cottIsaM 15 titthagarA samuppajaMti tti samutpadyante sambhavantItyarthaH, na tvekasamaye jAyante, caturNAmevaikadA janmasambhavAt, tathAhi - merau pUrvAparazilAtalayojhai dve eva siMhAsane bhavato'to dvAveva dvAvevAbhiSicyete ato dvayordvayoreva janmeti, dakSiNottarayostu kSetrayostadAnI divasasadbhAvAt na bharatairavatayorjinotpattirarddharAtra eva jinotpatteriti / paDhametyAdi prathamAyAM pRthivyAM triMzannarakAvAsAnAM lakSANi, paJcamyAM trINi SaSThyAM paJconaM 20 lakSaM saptamyAM paJca narakAH, evaM sarvamIlane catustriMzallakSANi bhavantIti // 34 // [sU0 35] paNatIsaM saccavayaNAisesA paNNattA / kuMthU NaM arahA paNatIsaM dhaNUI uDuMuccatteNaM hotthA / datte NaM vAsudeve paNatIsaM dhaNUiM uDaMuccatteNaM hotthA / naMdaNe NaM baladeve paNatIsaM dhaNUiM uTuMuccatteNaM hotthA / 1. iti nAsti je1 khaM0 // Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [sU0 35] paJcatriMzatsthAnakam / 127 __ sohamme kappe sabhAe sohammAe mANavae cetiyakkhaMbhe heTThA uvariM ca addhaterasa addhaterasa joyaNANi vajettA majjhe paNatIsAe joyaNesu vatirAmaesu golavadRsamuggatesu jiNasakahAto paNNattAto / bitiya-cautthIsu dosu puDhavIsu paNatIsaM nirayAvAsasayasahassA pnnnnttaa| [TI0] paJcatriMzatsthAnakaM sugamam, navaraM satyavacanAtizayA Agame na dRSTAH, ete 5 tu granthAntaradRSTAH sambhAvitAH, vacanaM hi guNavadvaktavyam, tadyathA - saMskAravat 1, udAttam 2, upacAropetam 3, gambhIrazabdam 4, anunAdi 5, dakSiNam 6, upanItarAgam 7, mahArtham 8, avyAhatapaurvAparyam 9, ziSTam 10, asandigdham 11, apahRtAnyottaram 12, hRdayagrAhi 13, dezakAlAvyatItam 14, tattvAnurUpam 15, aprakIrNaprasRtam 16, anyonyapragRhItam 17, abhijAtam 18, atisnigdhamadhuram 19, aparamarmaviddham 20, 10 arthadharmAbhyAsAnapetam 21, udAram 22, paranindAtmotkarSaviprayuktam 23, upagatazlAgham 24, anapanItam 25, utpAditAcchinnakautUhalam 26, adrutam 27, anativilambitam 28, vibhrama-vikSepa-kilikiJcitAdiviyuktam 29, anekajAtisaMzrayAdvicitram 30, AhitavizeSam 31, sAkAram 32, sattvaparigraham 33, aparikheditam 34, avyucchedam 35 ceti / tatra saMskAravattvaM saMskRtAdilakSaNayuktatvam 1, udAttatvam uccairvRttitA 15 2, upacAropetatvam agrAmyatA 3, gambhIrazabdatvaM meghasyeva 4, anunAditvaM pratiravopetatA 5, dakSiNatvaM saralatvam 6, upanItarAgatvaM mAlavezikAdigrAmarAgayuktatA 7 ete sapta zabdApekSA atizayAH, anye tvarthAzrayAH, tatra mahArthatvaM bRhadabhidheyatA 8, avyAhatapaurvAparyatvaM pUrvAparavAkyAvirodhaH 9, ziSTatvam abhimatasiddhAntoktArthatA vaktuH ziSTatAsUcakatvaM vA 10, asandigdhatvam asaMzayakAritA 11, apahRtAnyottaratvaM 20 paradUSaNAviSayatA 12, hRdayagrAhitvaM zrotRmanoharatA 13, dezakAlAvyatItatvaM prastAvocitatA 14, tattvAnurUpatvaM vivakSitavastusvarUpAnusAritA 15, aprakIrNaprasRtatvaM 1. aprakIrNe prasRtam je2 / aprakIrNa prasRtam je1 he2 // 2. ca 35 vacanaM mahAnubhAvairvaktavyamiti ch| tathA dattaH saptamavAsudeva: he2 // 3. 'zabdaM je2 // 4. mAlavakezikAdi jesN01| mAlavakaizikyAdi he1 // 5. pekSayA je2 he1 // Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre susambandhasya sataH prasaraNam, athavA'sambaddhAdhikAritvA-'tivistarayorabhAvaH 16, anyonyapragRhItatvaM paraspareNa padAnAM vAkyAnAM vA sApekSatA 17, abhijAtatvaM vaktuH pratipAdyasya vA bhUmikAnusAritA 18, atisnigdha-madhuratvaM ghRta-guDAdivat sukhakAritvam 19, aparamarmavedhitvaM paramarmAnudghaTTanasvarUpatvam 20, artha-dharmAbhyAsAnapetatvam 5 artha-dharmapratibaddhatvam 21, udAratvam abhidheyArthasyAtucchatvaM gumphaguNavizeSo vA 22, paranindAtmotkarSaviprayuktatvamiti pratItameva 23, upagatazlAghatvam uktaguNayogAt prAptazlAghatA 24, anapanItatvaM kAraka-kAla-vacana-liGgAdivyatyayarUpavacanadoSApetatA 25, utpAditAcchinnakautUhalatvaM svaviSaye zrotRNAM janitamavicchinnaM kautukaM yena tattathA tadbhAvastattvam 26, adrutatvam anativilambitatvaM ca pratItam 27-28, vibhrama10 vikSepa-kilikiJcitAdiviyuktatvam, vibhramo vaktRmanaso bhrAntatA, vikSepaH tasyaivAbhidheyArthaM pratyanAsaktatA, kilikiJcitaM roSabhayAbhilASAdibhAvAnAM yugapadasakRtkaraNamAdizabdAnmanodoSAntaraparigrahastairvimuktaM yattattathA, tadbhAvastattvam 29, anekajAtisaMzrayAdvicitratvam, iha jAtayo varNanIyavastusvarUpavarNanAni 30, AhitavizeSatvaM vacanAntarApekSayA DhaukitavizeSatA 31, sAkAratvaM vicchinnavarNa-pada15 vAkyatvenAkAraprAptatvam 32, sattvaparigRhItatvaM sAhasopetatA 33, aparikheditatvam anAyAsasambhavaH 34, avyuccheditvaM vivakSitArthasamyasiddhiM yAvadavyavacchinna vacanaprameyateti 35 / * tathA dattaH saptamavAsudevaH, nandanaH saptamabaladevaH, etayozcAvazyakAbhiprAyeNa SaDviMzatirdhanuSAmuccatvaM bhavati, subodhaM ca tat, yato'ranAtha-mallisvAminorantare 20 tAvabhihitau, yato'vAci- ara-malliaMtare doNNi kesavA purisapuMDarIya-datta [Ava0 ni0 420] tti, aranAtha-mallinAthayozca krameNa triMzat paJcaviMzatizca dhanuSAmuccatvam, 1. "vilambitvaM he1 vinA / / 2. "viyuktaM vi je1 // 3. vasturUpa' khaM0 // 4. vaNNeNa vAsudevA savve nIlA balA ya sukkilayA / eesiM dehamANaM vucchAmi ahANupuvIe // 402|| paDhamo dhaNUNa'sII sattarI saTThI ya panna paNayAlA / auNatIsaM ca dhaNU chavvIsa solasA daseva // 403 / / - iti AvazyakahAribhadryAM vRttau // 5. "arazca mallizca aramallI tayorantaram apAntarAlaM tasmin, dvau kezavau bhaviSyataH, kau dvau ityAha- puruSapuNDarIkadattau // " - iti Avazyakasya hAribhatryAM vRttau // Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [sU0 36] SaTtriMzatsthAnakam / etadantarAlavartinozca vAsudevayoH SaSTha-saptamayorekonatriMzat SaDviMzatizca dhanuSAM yujyata iti, ihoktA tu paJcatriMzat syAt yadi datta-nandanau kunthunAthatIrthakAle bhavato na caitadevaM jinAntareSvadhIyata iti duravabodhamidamiti / saudharme kalpe saudharmAvataMsakAdiSu vimAneSu sarveSu paJca paJca sabhA bhavanti / sudharmasabhA 1, upapAtasabhA 2, abhiSekasabhA 3, alaGkArasabhA 4, vyavasAyasabhA 5 5 ca / tatra sudharmasabhAmadhyabhAge maNipIThikopari SaSTiyojanamAno mANavako nAma caityastambho'sti, tatra vairAmaesu tti vajramayeSu tathA golavadvattA vartulA ye samudkA bhAjanavizeSAsteSu jiNasakahAo ti jinasakthIni tIrthakarANAM manujalokanirvRttA(?tA)nAM sakthIni asthIni prajJaptAnIti / bIya-cautthItyAdi dvitIyapRthivyAM paJcaviMzatirnarakalakSANi caturthyAM tu dazeti paJcatriMzattAnIti // 35 // 10 [sU0 36] chattIsaM uttarajjhayaNA paNNattA, taMjahA- viNayasuyaM 1, parIsahA 2, cAuraMgijaM 3, asaMkhayaM 4, akAmamaraNijjaM 5, purisavijjA 6, urabbhijaM 7, kAvilijaM 8, namipavvajA 9, dumapattayaM 10, bahusutapujA 11, haritesijaM 12, cittasaMbhUyaM 13, usukArijaM 14, sabhikkhugaM 15, samAhiTThANAI 16, pAvasamaNijjaM 17, saMjaijaM 18, miyacAritA 19, aNAhapavvajjA 20, 15 samuddapAlijaM 21, rahanemijaM 22, gotamakesija 23, samitIo 24, jaNNatijaM 25, sAmAyArI 26, khaluMkijaM 27, mokkhamaggagatI 28, appamAto 29, tavomaggo 30, caraNavihI 31, pamAyaTThANAI 32, kammapagaDi 33, lesajjhayaNaM 34, aNagAramagge 35, jIvAjIvavibhattI ya 36 / / camarassa NaM asuriMdassa asuraraNNo sabhA sudhammA chattIsaM joyaNAI 20 uhuMuccatteNaM hotthA / samaNassa NaM bhagavato mahAvIrassa chattIsaM ajANaM sAhassIto hotthA / cettAsoesu NaM mAsesu sati chattIsaMguliyaM sUrie porisicchAyaM nivvttti| [TI0] SaTtriMzatsthAnakaM spaSTameva, navaraM caitrAzvayujormAsayoH sakRd ekadA pUrNimAyAmiti vyavahAro nizcayatastu meSasaGkrAntidine tulAsaGkrAntidine cetyarthaH / 25 Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre saptatriMzatsthAnakam / SaTtriMzadaGgulikAM padatrayamAnAm, Aha ca'cettAsoesu mAsesu, tipayA hoi porusI [uttarA0 26 / 13] ti // 36|| [sU0 37] kuMthussa NaM arahao sattattIsaM gaNA sattattIsaM gaNaharA hotthaa| hemavaya-heraNNavatiyAto NaM jIvAto sattattIsaM sattattIsaM joyaNasahassAiM 5 chacca covattare joyaNasate solasa ya ekUNavIsaibhAe joyaNassa kiMcivisesUNAto AyAmeNaM paNNattAto / __ savvAsu NaM vijaya-vejayaMta-jayaMta-aparAjitAsu rAyadhANIsu pAgArA sattattIsaM sattattIsaM joyaNAiM uTuMuccatteNaM paNNattA / khuDDiyAe NaM vimANappavibhattIe paDhame vagge sattattIsaM uddesaNakAlA pnnnnttaa| 10 kattiyabahulasattamIe NaM sUrie sattattIsaMguliyaM porisicchAyaM nivvattaittA NaM cAraM carati / [TI0] saptatriMzatsthAnakamapi vyaktam, navaraM kunthunAthasyeha saptatriMzad gaNadharA uktAH, Avazyake tu paJcatriMzat zrUyanta iti matAntaram / tathA haimavatAdijIvayoruktapramANasaMvAdagAthA15 sattattIsa sahassA cha cca sayA joyaNANa causayarA / hemavayavAsajIvA kiMcUNA solasa kalA ya // [bRhatkSetra0 54] tti / kalA ekonaviMzatibhAgo yojnsyeti| tathA vijayAdIni pUrvAdIni jambUdvIpadvArANi tannAyakAstannAmAno devAsteSAM rAjadhAnyastannAmikA eva pUrvAdidikSu ito'saGkhyeyatame jambUdvIpa iti / kSudrikAyAM vimAnapravibhaktau kAlikazrutavizeSe, tatra kila bahavo 20 vargA adhyayanasamudAyAtmakA bhavanti / tatra prathame varge pratyadhyayanamuddezasya ye kAlAsta uddezanakAlA iti / yadi azvayujaH paurNamAsyAM SaTtriMzadagulikA pauruSIcchAyA bhavati tadA kArtikasya kRSNasaptamyAmagulasya vRddhiM gatatvAt saptatriMzadagulikA bhavatIti // 37 // 1. dRzyatAM pR0 87 Ti01 // 2. dRzyatAM pR0 142 Ti01 // 3. yadi caitrasya paurNa' he2 // 4. tadA vaizAkhasya kRSNa' he2 // Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [sU0 38-39] aSTatriMzatsthAnakam / 131 5 [sU0 38] pAsassa NaM arahato purisAdANIyassa aTThattIsaM ajiAsAhassIto ukkosiyA ajjiyAsaMpayA hotthA / hemavateraNNavatiyANaM jIvANaM dhaNUvaTThA aTTattIsaM aTThattIsaM joyaNasahassAI satta ya cattAle joyaNasate dasa egUNavIsatibhAge joyaNassa kiMcivisesUNA parikkheveNaM paNNattA / atthassa NaM pavvayaraNNo bitie kaMDe aTThattIsaM joyaNasahassAI urlDauccatteNaM paNNatte / khuDDiyAe NaM vimANapavibhattIe bitie vagge aTThattIsaM uddesaNakAlA paNNattA / [TI0] aSTatriMzatsthAnakaM vyaktameva, navaraM dhaNupaTuM ti jambUdvIpalakSaNavRttakSetrasya 10 haimavata-hairaNyavatAbhyAM dvitIya-SaSThavarSAbhyAmavacchinnasyAropitajyadhanuHpRSThAkAre paridhikhaNDe dhanuHpRSThe iva dhanuHpRSThe ucyete, tatparyantabhUte RjupradezapaGktI tu jIve iva jIve iti / etatsUtrasaMvAdigAthArddha cattAlA satta sayA aDatIsa sahassa dasa kalA ya dhaNu [bRhatkSetra0 55] tti| tathA atthassa tti asto meryatastenAntarito ravirastaM gata iti vyapadizyate tasya parvatarAjasya giripradhAnasya dvitIyaM kANDaM 15 vibhAgo'STatriMzadyojanasahasrANyuccatvena bhavatIti, matAntareNa tu triSaSTiH sahasrANi, yadAha merussa tinni kaMDA puDhavovalavairasakkarA paDhamaM / rayae ya jAyarUve aMke phalihe ya bIyaM tu // ekkAgAraM taiyaM taM puNa jaMbUNayAmayaM hoi / joyaNasahassa paDhamaM bAhalleNaM ca bIyaM tu // tevaTThi sahassAI taiyaM chattIsa joyaNasahassA / merussuvariM cUlA ubviddhA joyaNaduvIsaM // [bRhatkSetra0 312-14] ti // 38 // [sU0 39] namissa NaM arahato egUNacattAlIsaM AhohiyasayA hotthA / 20 * 1. biiyaM tu khaM0 / bitiyaM ca he2 // Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre ekonacatvAriMzatsthAnakam / __ samayakhette NaM ekUNacattAlIsaM kulapavvayA paNNattA, taMjahA- tIsaM vAsaharA, paMca maMdarA, cattAri usukArA / docca-cauttha-paMcama-chaTTha-sattamAsu NaM paMcasu puDhavIsu ekUNacattAlIsaM nirayAvAsasatasahassA paNNattA / 5 nANAvaraNijassa mohaNijassa gottassa Aussa vi etAsi NaM cauNhaM kammapagaDINaM ekUNacattAlIsaM uttarapagaDIto paNNattAo / [TI0] ekonacatvAriMzatsthAnakaM vyaktameva, navaram Ahohiya tti niyatakSetraviSayAvadhijJAninasteSAM zatAnIti / kulapavvaya tti kSetramaryAdAkAritvena kulakalpAH parvatAH kulaparvatAH, kulAni hi lokAnAM maryAdAnibandhanAni bhavantItIha 10 tairupamA kRtA, tatra varSadharAstriMzad jambUdvIpe dhAtakIkhaNDa-puSkarArddhapUrvAparAddheSu ca pratyekaM himavadAdInAM SaNNAM SaNNAM bhAvAt, mandarAH paJca, iSukArA dhAtakIkhaNDapuSkarArddhayoH pUrvetaravibhAgakAriNazcatvAraH, evamete ekonacatvAriMzaditi / doccetyAdi dvitIyAyAM paJcaviMzatizcaturthyAM daza paJcamyAM trINi SaSThyAM paJconaM lakSaM saptamyAM paJceti yathoktasaMkhyA narakANAmiti / nANAvaraNijjetyAdi, jJAnAvaraNIyasya paJca 15 mohanIyasyASTAviMzatiH gotrasya dve AyuSazcatamraH ityevamekonacatvAriMzaditi // 39 / / [sU0 40] arahato NaM ariTThanemissa cattAlIsaM ajiyAsAhassIto hotthaa| maMdaracUliyA NaM cattAlIsaM joyaNAI uTuMuccatteNaM paNNattA / saMtI arahA cattAlIsaM dhaNUI uhuMuccatteNaM hotthA / bhUyANaMdassa NaM [NAgiMdassa ?] nAgaraNNo cattAlIsaM bhavaNAvAsasayasahassA 20 paNNattA / khuDDiyAe NaM vimANapavibhattIe tatie vagge cattAlIsaM uddesaNakAlA paNNattA / phagguNapuNNimAsiNIe NaM sUrie cattAlIsaMguliyaM porisicchAyaM nivvadRittA 1. paMconalakSaM khaM0 // Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [sU0 40-42] catvAriMzadekacatvAriMzad-dvicatvAriMzatsthAnakAni / 133 NaM cAraM carati / evaM kattiyAe vi puNNimAe / mahAsukke kappe cattAlIsaM vimANAvAsasahassA paNNattA / [TI0] catvAriMzatsthAnakaM vyaktam, navaraM vaisAhapuNNimAsiNIe tti yat keSucit pustakeSu dRzyate so'papAThaH, phagguNapuNNimAsiNIe tti atrAdhyeyam, katham ?, ucyate, pose mAse cauppayA [uttarA0 26 / 13] iti vacanAt pauSapaurNamAsyAmaSTa- 5 catvAriMzadagulikA sA bhavati, tato mAghe catvAri phAlgune ca catvAri agulAni patitAnItyevaM phAlgunapaurNamAsyAM catvAriMzadaGgulikA pauruSIcchAyA bhavati, kArttikyAmapyevameva, yataH 'cettAsoesu mAsesu tipayA hoi porusI [uttarA0 26 / 13] ityuktam, tataH padatrayasya SaTtriMzadagulapramANasya kArtikamAsAtikrame caturagulavRddhau catvAriMzadagulikA sA bhavatIti // 40 // 10 [sU0 41] namissa NaM arahato ekkacattAlIsaM ajiyAsAhassIo hotthaa| causu puDhavIsu ekkacattAlIsaM nirayAvAsasayasahassA paNNattA, taMjahArayaNappabhAe paMkappabhAe tamAe tamatamAe / mahalliyAe NaM vimANapavibhattIe paDhame vagge ekkacattAlIsaM uddesaNakAlA paNNattA / [TI0] ekacatvAriMzatsthAnakaM sugamam, navaraM causu ityAdi krameNa sUtroktAsu catasRSu prathama-caturtha-SaSTha-saptamISu pRthivISu triMzato dazAnAM ca narakalakSANAM paJconasya caikasya [lakSasya paJcAnAM ca narakANAM bhAvAdyathoktasaMkhyAste bhavantIti // 41 // [sU0 42] samaNe bhagavaM mahAvIre bAyAlIsaM vAsAiM sAhiyAiM sAmaNNapariyAgaM pAuNittA siddhe jAva ppahINe / 20 jaMbuddIvassa NaM dIvassa purathimillAo carimaMtAo gothubhassa NaM AvAsapavvatassa paccatthimille carimaMte esa NaM bAtAlIsaM joyaNasahassAI abAhAte aMtare paNNatte / evaM cauddisiM pi dobhAse saMkhe dayasIme ya / kAloe NaM samudde bAyAlIsaM caMdA jotiMsu vA joiMti vA jotissaMti 1. dRzyatAM pR087 TI01 // - 15 Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAnasUtre vA / bAyAlIsaM sUriyA pabhAsiMsu vA pabhAsiMti vA pabhAsissaMti vA / saMmucchimabhuyaparisappANaM ukkoseNaM bAyAlIsaM vAsasahassAI ThitI pnnnnttaa| nAme NaM kamme bAyAlIsavihe paNNatte, taMjahA- gatiNAme jAtiNAme sarIraNAme sarIraMgovaMgaNAme sarIrabaMdhaNaNAme sarIrasaMghAyaNaNAme saMghayaNaNAme 5 saMThANaNAme vaNNaNAme gaMdhaNAme rasanAme phAsaNAme agarulahuyaNAme uvaghAyaNAme parAghAtaNAme ANuputvINAme ussAsaNAme AtavaNAme ujjoyaNAme vihagagatiNAme tasaNAme thAvaraNAme suhumaNAme bAdaraNAme pajattaNAme apajattaNAme sAdhAraNasarIraNAme patteyasarIraNAme thiraNAme athiraNAme subhaNAme asubhaNAme subhagaNAme dubbhagaNAme susaraNAme dussaraNAme AdejaNAme 10 aNAdejaNAme jasokittiNAme ajasokittiNAme nimmANaNAme titthkrnnaame| lavaNe NaM samudde bAyAlIsaM nAgasAhassIo anbhiMtariyaM velaM dhAreMti / mahAliyAe NaM vimANapavibhattIe bitie vagge bAyAlIsaM uddesaNakAlA paNNattA / egamegAe NaM osappiNIe paMcama-chaTThIto samAto bAyAlIsaM vAsasahassAI 15 kAleNaM paNNattAto / egamegAe NaM ussappiNIe paDhama-bitiyAto samAto bAyAlIsaM vAsasahassAiM kAleNaM paNNattAto / [TI0] dvicatvAriMzatsthAnakaM vyaktameva, navaraM bAyAlIsaM ti chadmasthaparyAye dvAdaza varSANi SaNmAsA arddhamAsazceti, kevaliparyAyastu dezonAni triMzadvarSANIti paryuSaNAkalpe 20 dvicatvAriMzadeva varSANi mahAvIraparyAyo'bhihitaH, iha tu sAdhika uktaH, tatra paryuSaNAkalpe yadalpamadhikaM tanna vivakSitamiti sambhAvyata iti, jAva tti karaNAt 'buddhe mutte aMtakaDe parinivvuDe savvadukkhappahINe' tti dRzyam / jaMbuddIvassetyAdi, 1. "teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNe bhagavaM mahAvIre tIsaM vAsAI agAravAsamajhe vasittA, sAiregAI duvAlasa vAsAI chaumatthapariyAgaM pAuNittA, desUNAI tIsaM vAsAiM kevalipariyAgaM pAuNittA bAyAlIsaM vAsAI sAmaNNapariyAgaM pAuNittA, bAvattari vAsAI savvAuyaM pAlaittA; ... .... .. siddhe buddhe mutte aMtagaDe parinivvuDe savvadukkhappahINe // 147 // " iti paryuSaNAkalpe // 2. he2 vinA- "nivvuDe tti savvadukkhappahINe tti dRzyaM je1,2 he1 / 'nivvuDe tti dRzyaM khN0|| 3. jaMbUdIva je1 khaM0 // Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 135 5 [sU0 42] dvicatvAriMzatsthAnakam / purithimillacarimaMtAo tti jagatIbAhyaparidherapasRtya gostubhasyA''vAsaparvatasya velaMdharanAgarAjasambandhinaH pAzcAttyazcaramAntaH caramavibhAgo yAvatA'ntareNa bhavati esa NaM ti etadantaraM dvicatvAriMzadyojanasahasrANi prajJaptam, antarazabdena vizeSo'pyabhidhIyate ityata Aha- AbAhAe tti vyavadhAnApekSayA yadantaraM tdityrthH| kAlAyaNe tti dhAtakIkhaNDapariveSTake kAlodAbhidhAne samudre / gainAmetyAdi, gatinAma yadudayAnnArakAditvena jIvo vyapadizyate, jAtinAma yadudayAdekendriyAdirbhavati, zarIranAma yadudayAdaudArikAdizarIraM karoti, yadudayAdaGgAnAM ziraHprabhRtInAm upAGgAnAM ca amulyAdInAM vibhAgo bhavati taccharIrAGgopAGganAma, tathA audArikAdizarIrapudgalAnAM pUrvabaddhAnAM badhyamAnAnAM ca sambandhakAraNaM zarIrabandhananAma, tathA audArikAdizarIrapudgalAnAM gRhItAnAM yadudayAccharIraracanA bhavati 10 taccharIrasaGghAtanAma, tathA'sthnAM yatastathAvidhazaktinimittabhUto racanAvizeSo bhavati tat saMhanananAma, saMsthAnaM samacaturasrAdilakSaNaM yato bhavati tat saMsthAnanAma, tathA yadudayAdvarNAdivizeSavanti zarIrANi bhavanti tad varNAdinAma, tathA yadudayAdagurulaghu svaM svaM zarIraM jIvAnAM bhavati tadagurulaghunAma, tathA yato'GgAvayavaH pratijihvikAdirAtmopaghAtako jAyate tadupaghAtanAma, tathA yato'gAvayava eva viSAtmako 15 daMSTrA-tvagAdiH pareSAmupaghAtako bhavati tat parAghAtanAma, tathA yadudayAdantarAlagatau jIvo yAti tadAnupUrvInAma, tathA yadudayAducchvAsaniHzvAsaniSpattirbhavati taducchvAsanAma, tathA yadudayAjjIvastApavaccharIro bhavati tadAtapanAma, yathA''dityabimbapRthivIkAyikAnAm, tathA yato'nuSNoddyotavaccharIro bhavati taduddyotanAma, tathA yataH zubhetaragamanayukto bhavati tadvihAyogatinAma, sanAmAdInyaSTau 20 pratItArthAni, tathA yataH sthirANAM dantAdyavayavAnAM niSpattirbhavati tat sthiranAma, yatazca bhU-jihvAdInAmasthirANAM niSpattirbhavati tadasthiranAma, evaM ziraHprabhRtInAM zubhAnAM tacchubhanAma, pAdAdInAmazubhAnAmazubhanAma iti, zeSANi pratItAni, navaraM yadudayAjjAtau 1. puritthami he2 vinA // 2. pAzcAtyacara' khaM0 he2 // 3. svaM zarIraM je2 // 4. dayAntarAla' he1,2 vinA // 5. tathA ziraHpra he2 // Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre tricatvAriMzatsthAnakam / jAtau jIvadeheSu stryAdiliGgAkAraniyamo bhavati tat sUtradhArasamAnaM nirmANanAmeti, paJcama-chaTThIo samAo tti duHSamA ekAntaduHSamA cetyarthaH, paDhama-bIyAu tti ekAntaduHSamA duHSamA ceti // 42 // [sU0 43] tetAlIsaM kammavivAgajjhayaNA paNNattA / 5 paDhama-cauttha-paMcamAsu tIsu puDhavIsu tetAlIsaM nirayAvAsasayasahassA paNNattA / jaMbuddIvassa NaM dIvassa purathimillAo carimaMtAo gothubhassa NaM AvAsapavvatassa purathimille carimaMte esa NaM teyAlIsaM joyaNasahassAI abAhAe aMtare paNNatte / evaM cauddisiM pi dobhAse saMkhe dayasIme / 10 mahAliyAe NaM vimANapavibhattIe tatie vagge tetAlIsaM uddesaNakAlA paNNattA / [TI0] tricatvAriMzatsthAnake'pi kiJcillikhyate, kammavivAgajjhayaNa tti karmaNaH puNya-pApAtmakasya vipAkaH phalaM tatpratipAdakAnyadhyayanAni karmavipAkAdhyayanAni, etAni ca ekAdazAGga-dvitIyAGgayoH saMbhAvyanta iti / jaMbuddIvassa NamityAdi, jambUdvIpasya paurastyAntAd gostubhaparvato dvicatvAriMzadyojanAnAM sahasrANi tadviSkambhazca sahasraM tadadhikAyA dvAviMzateralpatvenAvivakSaNAdevaM ca tricatvAriMzat sahasrANi bhavantIti, evaM cauddisiM pi tti uktadigantarbhAvena catamro diza uktAH, anyathA evaM tidisiM pi tti vAcyaM syAt, tatra caivamabhilApaH 'jaMbuddIvassa NaM dIvassa dAhiNilAo carimaMtAo daobhAsassa NaM AvAsapavvayassa dAhiNille carimaMte esa NaM teyAlIsaM 20 joyaNasahassAiM abAhAe aMtare paNNatte', evamanyat sUtradvayam, navaraM pazcimAyAM zaGkha AvAsaparvata uttarasyAmudakasIma iti // 43 // - [sU0 44] cottAlIsaM ajjhayaNA isibhAsiyA diyalogacutAbhAsiyA paNNattA / 1. syAM tu daka' he2 // Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [sU0 44-45] catuzcatvAriMzat-paJcacatvAriMzatsthAnake / 137 vimalassa NaM arahato cottAlIsaM purisajugAI aNupaTTisiddhAiM jAva pphiinnaaii| dharaNassa NaM nAgiMdassa nAgaraNNo cottAlIsaM bhavaNAvAsasayasahassA pnnnnttaa| mahAliyAe NaM vimANapavibhattIe cautthe vagge cottAlIsaM uddesaNakAlA 5 paNNattA / [TI0] catuzcatvAriMzatsthAnake'pi kiJcillikhyate, catuzcatvAriMzat isibhAsiya tti RSibhASitAdhyayanAni kAlikazrutavizeSabhUtAni diyaloyacuyAbhAsiya tti devalokAccyutaiH RSIbhUtairAbhASitAni devalokacyutAbhASitAni, kvacitpAThaH devaloyacuyANaM isINaM coyAlIsaM isibhAsiyajjhayaNA pnnnnttaa| 10 purisajugAI ti puruSAH ziSya-praziSyAdikramavyavasthitA yugAnIva kAlavizeSA iva kramasAdharmyAt puruSayugAni, aNupaTTi tti AnupUrvyA aNubandhaM ti pAThAntare tRtIyAdarzanAdanubandhena sAtatyena siddhAni jAva tti karaNAd 'buddhAI muttAI aMtakaDAI savvadukkhappahINAI' ti dRzyam / mahAliyAe NaM vimANapavibhattIe caturthe varge catuzcatvAriMzaduddezanakAlAH prajJaptAH // 44 // 15 [sU0 45] samayakhette NaM paNatAlIsaM joyaNasatasahassAI AyAmavikkhaMbheNaM pnnnntte| sImaMtae NaM narae paNatAlIsaM joyaNasatasahassAiM AyAmavikkhaMbheNaM pnnnntte| evaM uDuvimANe paNNatte / IsipabbhArA NaM puDhavI paNNattA evaM ceva / dhamme NaM arahA paNatAlIsaM dhaNUI uTuMuccatteNaM hotthA / 20 maMdarassa NaM pavvatassa cauddisiM pi paNatAlIsaM paNatAlIsaM joyaNasahassAI abAdhAte aMtare paNNatte / savve vi NaM divaDDakhettiyA nakkhattA paNatAlIsaM muhutte caMdeNa saddhiM jogaM joeMsu vA joeMti vA joissaMti vA 1. jAvaM ti khaMsaM0 vinA // Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre paJcacatvAriMzat-SaTcatvAriMzatsthAnake / __ tinneva uttarAI, puNavvasU rohiNI visAhA ya / ete channakkhattA, paNatAlamuhuttasaMjogA // 58 // mahAliyAe NaM vimANapavibhattIe paMcame vagge paNatAlIsaM uddesaNakAlA paNNattA / 5 [TI0] paJcacatvAriMzatsthAnake tvidaM likhyate, samayakhette tti kAlopalakSitaM kSetram, manuSyakSetramityarthaH / sImaMtae NaM ti prathamapRthivyAM prathamaprastaTe madhyabhAgavartI vRtto narakendraH sImantaka iti / uDuvimANe tti saudharmezAnayoH prathamaprastaTavarti catasRNAM vimAnAvalikAnAM madhyabhAgavarti vRttaM vimAnendrakamuDuvimAnamiti / IsipabbhAra tti siddhipRthivI / maMdarassa NaM pavvayassetyAdi sUtre lavaNasamudrAbhyantaraparidhyapekSayAntaraM 10 draSTavyamiti / savve vi NamityAdi, candrasya triMzanmuhUrtabhogyaM nakSatrakSetraM samakSetramucyate, tadeva sArddha vyarddham, dvitIyamarddhamasyeti vyarddhamityevaM vyutpAdanAt, tathAvidhaM kSetraM yeSAmasti tAni vyarddhakSetrikANi nakSatrANi ata eva paJcacatvAriMzanmuhUrtAn candreNa sArddha yogaM, sambandhaM yojitavanti / tinneva gAhA, trINyuttarANi uttaraphAlgunya uttarASADhA uttarabhadrapadAH // 45 // 15 [sU0 46] diTThivAyassa NaM chAyAlIsaM mAuyApayA paNNattA / baMbhIe NaM livIe chAyAlIsaM mAuyakkharA paNNattA / pabhaMjaNassa NaM vAtakumAriMdassa chAyAlIsaM bhavaNAvAsasatasahassA pnnnnttaa| [TI0] atha SaTcatvAriMzatsthAnake kiJcillikhyate, diTThivAyassa tti dvAdazAGgasya mAuyApaya tti sakalavAGmayasya akArAdimAtRkAH padAnIva dRSTivAdArthaprasavanibandhanatvena 20 mAtRkApadAni utpAda-vigama-dhrauvyalakSaNAni, tAni ca siddhazreNi-manuSyazreNyAdinA viSayabhedena kathamapi bhidyamAnAni SaTcatvAriMzad bhavantIti sambhAvyate / tathA baMbhIe NaM livIe tti lekhyavidhau SaTcatvAriMzanmAtRkAkSarANi, tAni cA'kArAdIni hakArAntAni 1. isI je2 // 2. kSetrakANi khaM0 // 3. mAtRkApadAnIva khaM0 je2 vinA // Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 139 [sU0 47] . saptacatvAriMzatsthAnakam / sakSakArANi R R la la laM(La) ityetadakSarapaJcakavarjitAni sambhAvyante / tathA pabhaMjaNassa tti audIcyasyeti // 46 // [sU0 47] jayA NaM sUrie savvanbhaMtaraM maMDalaM uvasaMkamittA NaM cAraM carati tayA NaM ihagatassa maNUsassa sattacattAlIsaM joyaNasahassehiM dohi ya tevaDhehiM joyaNasatehiM ekkavIsAe ya saTThibhAgehiM joyaNassa sUrie cakkhuphAsaM 5 havvamAgacchati / there NaM aggibhUtI sattacattAlIsaM vAsAiM agAramajjhAvasittA muMDe bhavittA NaM agArAto aNagAriyaM pavvaite / TI0] atha saptacatvAriMzatsthAnake kimapyucyate, jayA NamityAdi, iha lakSapramANasya jambUdvIpasyobhayato'zItyuttare yojanazate 360 apanIte sarvAbhyantarasya sUryamaNDalasya 10 viSkambho bhavati 99640, tatparidhistrINi lakSANi paJcadaza sahasrANi ekonanavatyadhikAni 315089, etacca sUryo muhUrtAnAM SaSTyA gacchatIti SaSTyA'sya bhAgahAre muhUrtagatirlabhyate, sA ca paJca yojanasahasrANi dve caikapaJcAzaduttare yojanazate ekonatriMzacca SaSTibhAgA yojanasya 5251 29 , yadA cAbhyantaramaNDale sUryazcarati tadA'STAdaza muhUrtA divasapramANam, tadarddhana navabhirmuhUrteH muhUrtagatirguNyate, tatazca yathoktaM 15 cakSuHsparzapramANamAgacchatIti / aggibhUi tti vIranAthasya dvitIyo gaNadharastasya ceha saptacatvAriMzadvarSANyagAravAsa uktaH, Avazyake tu SaTcatvAriMzat, tatra 1. sarveSu hastalikhitAdarzeSu laM iti pATho dRzyate, kintu La iti zuddhaH pAThaH saMbhAvyate // 2. paMcavartitAni je2 // 3. 'a A i I u U e ai o au aM aH, ka kha ga gha Ga, ca cha ja jha Ja, Ta Tha Da Dha Na, ta tha da dha na, pa pha ba bha ma, ya ra la va za Sa sa ha, kSa' iti SaTcatvAriMzad mAtRkAkSarANi atra sNbhaavynte|| 4. "agAraparyAyadvAravyAcikhyAsayA''ha- paNNA chAyAlIsA bAyAlA hoi paNNa paNNA ya / tevaNNa paMcasaTThI aDayAlIsA ya chAyAlA // 650 / / vyA0 paJcAzat SaTcatvAriMzat dvicatvAriMzat bhavati paJcAzat paJcAzacca tripaJcAzat paJcaSaSThiH aSTacatvAriMzat SaTcatvAriMzat iti gAthArthaH // chattIsA solasagaM agAravAso bhave gnnhraannN| chaumatthayapariyAgaM ahakkama kittaissAmi // 651 // vyA0- SaTtriMzat SoDazakam agAravAso gahavAso yathAsaGakhyama etAvAna gaNadharANAma / ... chadyasthaparyAyaM yathAkramaM yathAyogaM kIrtayiSyAmi iti gaathaarthH|| tIsA bArasa dasagaM bArasa bAyAla coisadagaM ca / NavagaM bArasa dasa aTTagaM ca chaumatthapariyAo // 652 / / gAtheyaM nigdsiddhaa|| kevaliparyAyaparijJAnopAyapratipAdanAyAha- chaumatthaparIyAgaM agAravAsaM ca vogasittA NaM / savvAugassa sesaM jiNapariyAgaM viyANAhi // 653 // vyA0 chadmasthaparyAyam agAravAsaM ca vyavakalayya sarvAyuSkasya Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre aSTacatvAriMzadekonapaJcAzatsthAnake / saptacatvAriMzattamavarSasyAsampUrNatvAdavivakSA, iha tvapUrNasyApi pUrNa[tva?]vivakSeti sambhAvanayA na virodha iti // 47 // [sU0 48] egamegassa NaM ranno cAuraMtacakkavaTTissa aDayAlIsaM paTTaNasahassA paNNattA / 5 dhammassa NaM arahato aDayAlIsaM gaNA aDayAlIsaM gaNaharA hotthA / sUramaMDale NaM aDayAlIsaM ekasaTThibhAge joyaNassa vikkhaMbheNaM paNNatte / [TI0] aSTacatvAriMzatsthAnake'pi kimapi likhyate, paTTaNa tti, vividhadezapaNyAnyAgatya yatra patanti tat pattanaM nagaravizeSaH / pattanaM rtnbhuumirityaahureke| dhammassa tti paJcadazatIrthakarasya, ihA'STacatvAriMzad gaNA gaNadharAzcoktAH, Avazyake tu 10 tricatvAriMzat paThyante tadidaM matAntaramiti / sUramaMDale tti sUryavimAnaM yeSAM bhAgAnAmekaSaSTyA yojanaM bhavati teSAmaSTacatvAriMzat, trayodazabhistaiyU~naM yojanamityarthaH // 48 // 15 [sU0 49] sattasattamiyA NaM bhikkhupaDimA ekUNapaNNAe rAtidiehiM chaNNaueNaM bhikkhAsateNaM ahAsuttaM ArAhiyA bhavai / devakuru-uttarakurAsu NaM maNuyA ekUNapaNNAe rAtidiehiM saMpattajovvaNA bhavati / teiMdiyANaM ukkoseNaM ekUNapaNNaM rAtiMdiyA ThitI paNNattA / zeSaM jinaparyAyaM vijAnIhIti gAthArthaH // sa cAyaM jinaparyAyaH- bArasa solasa aTThAraseva aTThAraseva attev| solasa sola tahekavIsa codda sole ya sole ya // 654 // nigadasiddhA / sarvAyuSkapratipAdanAyAha- bANauI cauhattari sattari tatto bhave asII ya / egaM ca sayaM tatto tesII paMcaNauI ya // 655 // aTThattarI ca vAsA tatto bAvattarI ca vAsAiM / bAvaTThI cattA khalu savvagaNaharAuyaM eyaM // 656 / / gAthAdvayaM nigadasiddhameva // " iti AvazyakasUtraniryukteH haribhadrasUriviracitAyAM vRttau // 1. 'nake kimapi he1 // 2. paTTaNaM ti je2 // 3. "culasIi 1, paMcanauI 2, biuttaraM 3, solasuttara 4, sayaM ca 5 / sattahiaM 6. paNanauI 7. teNauI 8, aTThasII a 9 // 266 / / ikkAsII 10, chAvattarI a 11, chAvaTTi 12, sattavaNNA ya 13 / paNNA 14, teyAlIsA 15, chattIsA 16 ceva, paNatIsA 17 // 267 // tittIsa 18, aTThavIsA 19, aTThArasa 20 ceva, tahaya sattarasa 21 / ikkArasa 22, dasa 23, navagaM 24, gaNANa mANaM jiNiMdANaM 17 // 268 // " iti Avazyakaniryuktau // Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [sU0 50] ekonapaJcAzat-paJcAzatsthAnake / 141 [TI0] athaikonapaJcAzatsthAnake likhyate, sattasattamiyA NaM sapta saptamAni dinAni yasyAM sA saptasaptamikA, sapta ca saptamadinAni bhavanti saptasu saptakeSu, ataH sA saptadinasaptakamayatvAdekonapaJcAzatA dinairbhavatIti / paDima tti abhigrahaH / channaueNaM bhikkhAsaeNaM ti prathame dinasaptake pratidinamekottarayA bhikSAvRddhyA aSTAviMzatirbhikSA bhavanti, evaM ca saptasvapi SaNNavataM bhikSAzataM bhavati, athavA pratisaptakamekottarayA 5 vRddhyA yathoktaM bhikSAmAnaM bhavati, tathAhi- prathame saptake pratidinamekaikabhikSAgrahaNAt sapta bhikSA bhavanti, dvitIye dvayordvayorgrahaNAccaturdaza, evaM saptame saptAnAM grahaNAdekonapaJcAzadityevaM sarvasaGkalane yathoktaM mAnaM bhavatIti, ahAsuttaM ti yathAsUtraM yathAgamaM samyak kAyena spRSTA bhavati' iti zeSo draSTavyaH / saMpattajovvaNA bhavaMti tti na mAtApitRparipAlanAmapekSanta ityarthaH / Thii tti AyuSkam // 49 // 10 [sU0 50] muNisuvvayassa NaM arahato paMcAsaM ajiyAsAhassIto hotthaa| aNaMtatI NaM arahA paNNAsaM dhaNUI uTuMuccatteNaM hotthA / purisottame NaM vAsudeve paNNAsaM dhaNUI uTuMuccatteNaM hotthA / savve vi NaM dIhaveyaDDA mUle paNNAsaM paNNAsaM joyaNANi vikkhaMbheNaM pnnnnttaa| laMtae kappe paNNAsaM vimANAvAsasahassA paNNattA / savvAto NaM timisaguhA-khaMDagappavAtaguhAto paNNAsaM paNNAsaM joyaNAI AyAmeNaM paNNattAto / savve vi NaM kaMcaNagapavvayA siharatale paNNAsaM paNNAsaM joyaNAI vikkhaMbheNaM paNNattA / 20 [TI0] atha paJcAzatsthAnakam, tatra purisottima tti caturthavAsudevo'nantajinakAlabhAvI / tathA kaMcaNaga tti uttarakuruSu nIlavadAdInAM paJcAnAmAnupUrvIvyavasthitAnAM mahAhadAnAM pUrvAparapArzvayoH pratyekaM daza daza kAJcanaparvatA bhavanti, te ca sarve zatam, evaM devakuruSu niSadhAdInAM mahAhradAnAM pArzvataH zataM bhavati, 1. samyag nyAyena he2 vinA / dRzyatAmekAzItisthAnakaTIkAyAm // 15 Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre ekapaJcAzad-dvipaJcAzatsthAnake / sarva eva ca te jambUdvIpe dvizatamAnA bhavanti, te yojanazatocchritAH zatamUlaviSkambhAstannAmakadevanivAsabhUtabhavanAlaGkRtazikharatalAH // 50 // [sU0 51] navaNhaM baMbhacerANaM ekAvaNNaM uddesaNakAlA paNNattA / camarassa NaM asuriMdassa asuraranno sabhA sudhammA ekAvaNNakhaMbhasatasanniviTThA 5 paNNattA / evaM ceva balissa vi / suppabhe NaM baladeve ekAvaNNaM vAsasatasahassAI paramAuM pAlaittA siddhe buddhe jAva ppahINe / daMsaNAvaraNa-nAmANaM doNhaM kammANaM ekAvaNNaM uttarapagaDIto pnnnnttaato| [TI0] athaikapaJcAzatsthAnakam, tatra baMbhacerANaM ti AcAraprathamazrutaskandhAdhyayanAnAM 10 zastraparijJAdInAm, tatra prathame saptoddezakA iti saptaivoddezanakAlAH, evaM dvitIyAdiSu krameNa SaT, catvAraH, catvAraH, evaM SaT, paJca, aSTau, catvAraH, sapta cetyevamekapaJcAzaditi / suppahe tti caturtho baladevaH anantajijjinanAyakakAlabhAvI, tasyehaikapaJcAzadvarSalakSANyAyuruktam, Avazyake tu paJcapaJcAzaducyate tadidaM matAntara miti / ekAvaNNaM uttarapagaDIo tti darzanAvaraNasya nava nAmno dvicatvAriMzadityeka15 paJcAzaditi // 51 // sU0 52] mohaNijjassa NaM kammassa bAvaNNaM nAmadhejA paNNattA, taMjahAkohe kove rose dose akhamA saMjalaNe kalahe caMDikke bhaMDaNe vivAe 10, mANe made dappe thaMbhe attukkAse gavve paraparivAe ukkAse avakAse uNNate uNNAme 21, mAyA uvahI niyaDI valae gahaNe NUme kakke kurute daMbhe kUDe 20 jhimme kibbisie AvaraNayA gRhaNayA vaMcaNayA palikuMcaNayA sAtijoge 38, lobhe icchA mucchA kaMkhA gehI taNhA bhijjhA abhijjhA kAmAsA bhogAsA jIvitAsA maraNAsA naMdI rAge 52 / 1. "paMcAsII 1 pannattarI a 2 pannaDi 3 paMcavannA ya 4 / sattarasa sayasahassA paMcamae AuaM hoi 5 // 406|| paMcAsIi sahassA 6 paNNaTThI 7 tahaya ceva paNNarasa 8 / bArasa sayAI AuM 9 baladevANaM jahAsaMkhaM // 407 // " iti Avazyakaniryuktau // 2. attukAse khaM0 / aTI0 madhye attukAse je1 // 3. ukkose je2 khaM0 / aTI0 madhye'pi je1 // 4. avakAse khaM0 je1 / aTI0 madhye'pi je2 // 5. uNNatte je1 khaM0 / aTrI0 madhye unnAya khN0|| 6. bhijA abhijA je2 / bhijjhA abhijjhA aTI0 madhye khaM0 je1,2 // Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [sU0 52] dvipaJcAzatsthAnakam / 143 gothubhassa NaM AvAsapavvatassa purathimillAto carimaMtAto valayAmuhassa mahApAyAlassa paccatthimille carimaMte esa NaM bAvaNNaM joyaNasahassAI abAhAte aMtare paNNatte / daobhAsassa NaM [AvAsapavvatassa dAhiNillAto carimaMtAto] keugassa [mahApAyAlassa uttarille carimaMte esa NaM bAvaNNaM joyaNasahassAI abAhAte 5 aMtare paNNatte / saMkhassa [NaM AvAsapavvatassa paccatthimillAto carimaMtAto] juyakassa [mahApAyAlassa purathimille carimaMte esa NaM bAvaNNaM joyaNasahassAiM abAhAte aMtare paNNatte / ] dagasImassa [NaM AvAsapavvatassa uttarillAto carimaMtAto] Isarassa 10 [mahApAyAlassa dAhiNille carimaMte esa NaM bAvaNNaM joyaNasahassAiM abAhAte aMtare paNNatte / nANAvaraNijassa nAmassa aMtarAtiyassa etesi NaM tiNhaM kammapagaDINaM bAvaNNaM uttarapagaDIto paNNattAto / sohamma-saNaMkumAra-mAhiMdesu tisu kappesu bAvaNNaM vimANavAsasatasahassA 15 paNNattA / [TI0] atha dvipaJcAzatsthAnakam, tatra mohaNijjassa kammassa tti iha mohanIyakarmaNo'vayaveSu caturpu krodhAdikaSAyeSu mohanIya[tva?]mupacaryAvayave samudAyopacAranyAyena mohanIyasyetyuktam, tatrApi kaSAyasamudAyApekSayA dvipaJcAzannAmadheyAni na punarekaikasya kaSAyamAtrasyaiveti, tatra krodha ityAdIni daza 20 . nAmAni krodhakaSAyasya, caMDikke tti cANDikyam / tathA mAna ityAdInyekAdaza mAnakaSAyasya, attukkAse tti AtmotkarSaH, ukkAse tti utkarSaH, avakAse tti apakarSaH, unnae tti unnataH, pAThAntareNa unnamaH, unnAme tti unnAmaH / tathA mAyAdIni saptadaza mAyAkaSAyasya, NUme tti nyavamam, kakke tti kalkam, kurue tti kurukam, 1-2. dRzyatAM pR0 142 Ti0 4-5 // Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre tripaJcAzatsthAnakam / jhime tti jaimyam / tathA lobhAdIni caturdaza lobhakaSAyasya, 'bhijjhA abhijjha tti abhidhyAnamabhidhyetyasya tItaM pidhAnamityAdAviva vaikalpike akAralope bhidhyA'bhidhyA ceti zabdabhedAnnAmadvayamiti / gothubhetyAdi, gostubhasya prAcyAM lavaNasamudramadhyavarttino velandharanAgarAja5 nivAsabhUtaparvatasya paurastyAccaramAntAdapasRtya vaDavAmukhasya mahApAtAlasya mahApAtAlakalazasya pAzcAttyazcaramAnto yena vyavadhAnena bhavatIti gamyate, esa NaM ti etadantaramabAdhayA vyavadhAnalakSaNamityarthaH, dvipaJcAzadyojanasahasrANi bhavantItyakSaraghaTanA, bhAvArthastvayam- iha lavaNasamudraM paJcanavatiM yojanasahasrANyavagAhya pUrvAdiSu dikSu catvAraH krameNa vaDavAmukha-ketuka-jUyakezvarAbhidhAnA mahApAtAlakalazA 10 bhavanti, tathA jambUdvIpaparyantAd dvicatvAriMzadyojanasahasrANyavagAhya sahasraviSkambhAzcatvAra eva velandharanAgarAjaparvatA gostubhAdayo bhavanti, tatazca paJcanavatyAstricatvAriMzatyapakarSitAyAM dvipaJcAzat sahasrANyantaraM bhavati / tathA saudharme dvAtriMzadvimAnAnAM lakSANi, sanatkumAre dvAdaza, mAhendre cASTAviti sarvANi dvipaJcAzat // 52 // [sU0 53] devakuru-uttarakuriyAto NaM jIvAto tevaNNaM tevaNNaM joyaNa15 sahassAiM sAiregAI AyAmeNaM paNNattAto / mahAhimavaMta-ruppINaM vAsaharapavvayANaM jIvAto tevaNNaM tevaNNaM joyaNasahassAiM nava ya ekkatIse joyaNasate chacca ekUNavIsatibhAe joyaNassa AyAmeNaM paNNattAto / . samaNassa NaM bhagavato mahAvIrassa tevaNNaM aNagArA saMvaccharapariyAyA paMcasu 20 aNuttaresu mahatimahAlaesu mahAvimANesu devattAte uvavannA / saMmucchimauragaparisappANaM ukkoseNaM tevaNNaM vAsasahassAiM ThitI pnnnnttaa| [TI0] tripaJcAzatsthAnake likhyate / mahAhimavaMtetyAdisUtre saMvAdagAthAtevannasahassAiM nava ya sae joyaNANa igatIse / jIvA mahAhimavao addhakalA chakkalAo // bRhatkSetra0 56] tti / 25 saMvaccharapariyAga tti saMvatsaramekaM yAvat paryAyaH pravrajyAlakSaNo yeSAM te Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [sU0 54-55] catuHpaJcAzatsthAnakam / 145 saMvatsaraparyAyAH, mahaimahAlaesu mahAvimANesu tti mahAnti ca tAni vistIrNAni ca atimahAlayA iva atimahAlayAzca atyantamutsavAzrayabhUtAni mahAtimahAlayAsteSu, mahAnti ca tAni prazastAni vimAnAni ceti vigrahaH, ete cApratItAH, anuttaropapAtikAGge tu ye'dhIyante te trayastriMzat bahuvarSaparyAyAzceti // 53 // [sU0 54] bharaheravaesu NaM vAsesu egamegAe ussappiNIe egamegAe 5 osappiNIe cauppaNNaM cauppaNNaM uttamapurisA uppajiMsu vA uppajjati vA uppajissaMti vA, taMjahA- cauvIsaM titthakarA, bArasa cakkavaTTI, Nava baladevA, Nava vAsudevA / ___ arahA NaM ariTThanemI cauppaNNaM rAtiMdiyAiM chaumatthapariyAgaM pAuNittA jiNe jAe kevalI savvaNNU savvabhAvadarisI / 10 samaNe bhagavaM mahAvIre egadivaseNaM eganisejAte cauppaNNaM vAgaraNAI vAgaritthA / aNaMtaissa NaM arahato ciuppaNNaM gaNA cauppaNNaM gaNaharA hotthA / [TI0] catuSpaJcAzatsthAnake likhyate / pAuNitta tti prApya / egaNisejAe tti ekenAsanaparigraheNa, vAgaraNAI ti vyAkriyante abhidhIyante iti vyAkaraNAni prazne 15 sati nirvacanatayocyamAnAH padArthAH, vAgarittha 'tti vyAkRtavAn, tAni caaprtiitaani| anantanAthasyeha catuSpaJcAzad gaNA gaNadharAzcoktAH, Avazyake tu paJcAzaduktAstadidaM matAntaramiti // 54 // [sU0 55] mallI NaM arahA paNapannaM vAsasahassAiM paramAuM pAlaittA siddhe buddhe jAva ppahINe / maMdarassa NaM pavvatassa paccathimillAto carimaMtAto vijayabArassa paccathimille carimaMte esa NaM paNapaNNaM joyaNasahassAI abAhAe aMtare paNNatte / evaM 1. vistIrNAni mahAlayA iva atimahAlayAzca je2 // 2. "mutsedhAzraya' khaM0 // 3. anuttaropapAtikAGge trayo vargA vidyante / tatra prathame varge daza adhyayanAni, dvitIye trayodaza, tRtIye daza, ityevaM trystriNshddhyynaani| teSu ca trayastriMzato bahuvarSaparyAyANAmanuttaropapAtikAnAmanagArANaM varNanaM dRzyate / / 4. ye'bhidhIyate khN0|| 5. dRzyatAM pR0 140 Ti0 3 // 20 Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre paJcapaJcAzatsthAnakam / cauddisiM pi vejayaMtaM jayaMtaM aparAjiyaM ti / samaNe bhagavaM mahAvIre aMtimarAtiyaMsi paNapaNNaM ajjhayaNAI kallANaphalavivAgAiM paNapaNNaM ajjhayaNANi pAvaphalavivAgANi vAgarettA siddhe buddhe jAva ppahINe / 5. paDhama-bitiyAsu dosu puDhavIsu paNapaNNaM nirayAvAsasatasahassA pnnnnttaa| daMsaNAvaraNija-NAmA-''uyANaM tiNhaM kammapagaDINaM paNapaNNaM uttarapagaDIto paNNattAto / [TI0] paJcapaJcAzatsthAnake kiJcid likhyte| maMdarassetyAdi, iha mero: pazcimAntAt pUrvasya jambUdvIpadvArasya pazcimAntaH paJcapaJcAzat sahasrANi yojanAnAM bhavatItyuktam, tatra 10 kila merorviSkambhamadhyabhAgAt paJcAzat sahasrANi dvIpAnto bhavati, lakSapramANatvAd dvIpasya, meruviSkambhasya ca dazasAhasikatvAd dvIpArdhe paJcasahasrakSepeNa paJcapaJcAzadeva bhavatIti, iha ca yadyapi vijayadvArasya pazcimAnta ityuktaM tathApi jagatyAH pUrvAnta iti kila sambhAvyate, merumadhyAt paJcAzato yojanasahasrANAM jagatyA bAhyAnte pUryamANatvAt, jambUdvIpajagatIviSkambheNa ca saha jambUdvIpalakSaM pUraNIyam, lavaNasamudrajagatIviSkambheNa 15 ca saha lavaNasamudralakSadvayamanyathA dvIpasamudramAnAjjagatImAnasya pRthag gaNane manuSyakSetraparidhiratiriktA syAt, sA hi paJcacatvAriMzallakSapramANakSetrApekSayA'bhidhIyate, tatazcaivamatiriktA syAditi, athaveha kiJcidUnApi paJcapaJcAzat pUrNatayA vivakSiteti / aMtimarAiyaMsi tti sarvAyu:kAlaparyavasAnarAtrau rAtre'ntime bhAge pApAyAM madhyamAyAM nagaryAM hastipAlasya rAjJaH karaNasabhAyAM kArtikamAsAmAvAsyAyAM svAtinA nakSatreNa 20 candramasA yuktena nAge karaNe pratyUSasi paryaGkAsananiSaNNaH paJcapaJcAzadadhyayanAni kallANaphalavivAgAI ti kalyANasya puNyasya karmaNaH phalaM kAryaM vipAcyate vyaktIkriyate yaistAni kalyANaphalavipAkAni, evaM pApaphalavipAkAni, vyAkRtya pratipAdya siddho buddhaH, yAvatkaraNAt 'mutte aMtakaDe parinivvuDe savvadukkhappahINe' 1. 'nake tvidaM li je1 khaM0 he1,2 // 2. maMdarasyetyAdi je1 khaM0 he1,2 // 3. bhavaMtIti je1 khaM0 he2|| 4. ca nAsti je2 // Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [sU0 56-57] ssttpnycaasht-sptpnycaashtsthaanke| 147 tti dRzyam / paDhametyAdi, prathamAyAM triMzannarakalakSANi dvitIyAyAM paJcaviMzatiriti pnycpnycaasht| daMsaNetyAdi, darzanAvaraNIyasya nava prakRtayo nAmno dvicatvAriMzat AyuSazcatasra ityevaM paJcapaJcAzaditi // 55 // [sU0 56] jaMbuddIve NaM dIve chappaNNaM nakkhattA caMdeNa saddhiM jogaM joeMsu 5 vA joeMti vA joissaMti vA / / vimalassa NaM arahato chappaNNaM gaNA chappaNNaM gaNaharA hotthA / [TI0] atha SaTpaJcAzatsthAnake likhyate / jaMbuddIvetyAdi, tatra candradvayasya pratyekamaSTAviMzaterbhAvAt SaTpaJcAzannakSatrANi bhavanti / vimalasyeha SaTpaJcAzad gaNA gaNadharAzcoktAH, Avazyake tu saptapaJcAzaducyate tadidaM matAntaramiti // 56 // 10 [sU0 57] tiNhaM gaNipiDagANaM AyAracUliyavajANaM sattAvaNNaM ajjhINA paNNattA, taMjahA- AyAre sUtagaDe ThANe / gothubhassa NaM AvAsapavvatassa purathimillAto carimaMtAto valayAmuhassa mahApAtAlassa bahumajjhadesabhAe esa NaM sattAvaNNaM joyaNasahassAiM abAhAe / aMtare paNNatte / evaM daobhAsassa keukassa ya, saMkhassa juyakassa ya, 15 dayasImassa Isarassa ya / mallissa NaM arahato sattAvaNNaM maNapajjavanANisatA hotthA / mahAhimavaMta-ruppINaM vAsadharapavvayANaM jIvANaM dhaNupaTThA sattAvaNNaM sattAvaNNaM joyaNasahassAiM doNNi ya teNaute joyaNasate dasa ya ekUNavIsatibhAe joyaNassa parikkheveNaM paNNattA / 20. [TI0] atha saptapaJcAzatsthAnake kimapi likhyate / gaNipiDagANaM ti gaNinaH AcAryasya piTakAnIva piTakAni sarvasvabhAjanAnIti gaNipiTakAni, teSAm, AcArasya zrutaskandhadvayarUpasya prathamAGgasya cUlikA sarvAntimamadhyayanaM 1. dRzyatAM pR0 140 Ti0 3 // Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre aSTapaJcAzatsthAnakam / vimuktyabhidhAnamAcAracUlikA, tadvarjAnAm, tatrA''cAre prathamazrutaskandhe navAdhyayanAni, dvitIye SoDaza, nizIthAdhyayanasya prasthAnAntaratvenehAnAzrayaNAt, SoDazAnAM madhye ekasyAcAracUliketi parihatatvAt zeSANi paJcadaza, sUtrakRte dvitIyAGge prathamazrutaskandhe SoDaza, dvitIye sapta, sthAnAGge dazetyevaM saptapaJcAzaditi / 5 gothubhetyAdau bhAvArtho'yam-dvicatvAriMzat sahasrANi vedikA-gostubhaparvatayorantaram, sahasraM gostubhasya viSkambhaH, dvipaJcAzad gostubha-vaDavAmukhayorantaram, dazasahasamAnatvAdvaDavAmukhaviSkambhasya tadardhA paJceti tato dvipaJcAzataH paJcAnAM ca mIlane sptpnycaashditi| jIvANaM dhaNupaTTa tti / maNDalakhaNDAkAraM kSetram, iha sUtre saMvAdagAthArddham- sattAvanna sahassA dhaNuM pi teNauya dusaya dasa ya kala [bRhatkSetra0 57] tti 10 // 57 // [sU0 58] paDhama-docca-paMcamAsu tIsu puDhavIsu aTThAvaNNaM nirayAvAsasatasahassA paNNattA / nANAvaraNijassa veyaNiya[ssa] Auya[ssa] nAma[ssa] aMtarAiyassa ya etesi NaM paMcaNhaM kammapagaDINaM aTThAvaNNaM uttarapagaDIto paNNattAto / / 15 gothubhassa NaM AvAsapavvatassa paccatthimillAto carimaMtAto valayAmuhassa mahApAyAlassa bahumajjhadesabhAe esa NaM aTThAvaNNaM joyaNasahassAI abAhAe aMtare paNNatte / evaM cauddisiM pi netavvaM / [TI0] aSTapaJcAzatsthAnake'pi kimapi likhyate / paDhametyAdi tatra prathamAyAM triMzannarakalakSANi dvitIyAyAM paJcaviMzatiH paJcamyAM trINIti sarvANyaSTapaJcAzaditi / 20 nANetyAdi, tatra jJAnAvaraNasya paJca vedanIyasya dve AyuSazcatamro nAmno dvicatvAriMzat antarAyasya paJceti sarvA aSTapaJcAzaduttaraprakRtayaH / gothubhassetyAdi, asya ca bhAvArthaH pUrvoktAnusAreNAvaseyaH / evaM cauddisiM pi neyavvaM ti anena sUtratrayamatidiSTam, taccaivam- 'daobhAsassa NaM AvAsapavvayassa uttarillAo carimaMtAo keugassa mahApAyAlassa bahumajjhadesabhAge esa NaM aTThAvannaM joyaNasahassAI abAhAe aMtare Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [sU0 59-60] ekonaSaSTi-SaSTisthAnake / 149 pannatte, evaM saMkhassa AvAsapavvayassa puratthi millAo carimaMtAo jUyagassa mahApAtAlassa, evaM dagasImassa AvAsapavvayassa dAhiNillAo carimaMtAo Isarassa mahApAyAlassa' tti // 58 // [sU0 59] caMdassa NaM saMvaccharassa egamege udU egUNasahi~ rAtiMdiyANi rAtidiyaggeNaM paNNatte / 5 saMbhave NaM arahA ekUNasahi~ puvvasatasahassAI agAramajJa vasittA muMDe jAva pavvatite / mallissa NaM arahato egUNasaDiM ohiNNANisatA hotthA / [TI0] athaikonaSaSTisthAnake likhyate / caMdassa NamityAdi, saMvatsaro hyanekavidhaH sthAnAGgAdiSUktaH, tatra yazcandragatimaGgIkRtya saMvatsaro vivakSyate sa candra eva, tatra 10 ca dvAdaza mAsAH SaT ca Rtavo bhavanti, tatra caikaikaRtorekonaSaSTI rAtriMdivAnAM rAtriMdivAgreNa bhavati, katham ?, ekonatriMzadrAtriMdivAni dvAtriMzacca dviSaSTibhAgA ahorAtrasyetyevaMpramANaH kRSNapratipadArabdhaH paurNamAsIpariniSThitaH candramAso bhavati, dvAbhyAM ca tAbhyAmRturbhavati, tata ekonaSaSTiH ahorAtrANyasau bhavati, yacceha dviSaSTibhAgadvayamadhikaM tanna vivakSitam / sambhavasyaikonaSaSTiH pUrvalakSANi gRhasthaparyAya ihoktaH, Avazyake 15 tu catuHpUrvAGgAdhikA sokteti // 59 // [sU0 60] egamege NaM maMDale sUrie saTThIe saTThIe muhuttehiM saMghAei / lavaNassa NaM samudassa sarTi nAgasAhassIo aggodayaM dhAreMti / vimale NaM arahA sahi~ dhaNUI uddhaMuccatteNaM hotthA / balissa NaM vairoyaNiMdassa sahi~ sAmANiyasAhassIto paNNattAto / 20 baMbhassa NaM deviMdassa devaraNNo sahi~ sAmANiyasAhassIto paNNattAto / sohammIsANesu dosu kappesu sahi~ vimANAvAsasatasahassA paNNattA / [TI0] atha SaSTisthAnakam, tatra egamegetyAdi, caturazItyadhikazatasaMkhyAnAM 1. jUyassa je2 // 2. "paNNarasa sayasahassA kumAravAso a saMbhavajiNassa / coAlIsaM rajje cauraMgaM ceva boddhavvaM // 279 // " iti Avazyakaniryuktau / Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre ekaSaSTisthAnakam / sUryamaNDalAnAmekaikaM maNDalaM tathAvidhamArgabhUmiM sUryaH SaSTyA SaSTyA muhUrtaH dvAbhyAM . dvAbhyAmahorAtrAbhyAmityarthaH saGghAtayati niSpAdayati, ayamatra bhAvArthaH- ekasminnahani yatra sthAne uditaH sUryastatra sthAne punIbhyAmahorAtrAbhyAmudetIti / aggodayaM ti SoDazasahasrocchritAyA velAyA yadupari gavyUtadvayamAnaM vRddhihAnisvabhAvaM tadagrodakam / 5 balissa tti audIcyasya asurakumAranikAyarAjasya / baMbhassa tti brahmalokAbhidhAnapaJcamadevalokendrasya / sahi tti saudharme dvAtriMzadIzAne cASTAviMzatirvimAnalakSANIti kRtvA SaSTistAni bhavantIti // 60 // [sU0 61] paMcasaMvacchariyassa NaM jugassa ridumAseNaM mijamANassa egasaDiM udumAsA paNNattA / / 10 maMdarassa NaM pavvatassa paDhame kaMDe egasahi~ joyaNasahassAI uIuccatteNaM paNNatte / caMdamaMDale NaM egasaTThivibhAgabhatie samaMse paNNatte / evaM sUrassa vi / [TI0] atha ekaSaSTisthAnakam, tatra paJcetyAdi, paJcabhiH saMvatsarairnirvRttamiti paJcasAMvatsarikam, tasya, NamityalaGkAre, yugasya kAlamAnavizeSasya RtumAsena 15 na candrAdimAsena mIyamAnasya ekaSaSTiH RtumAsAH prajJaptAH, iha cAyaM bhAvArtha: yugaM hi paJca saMvatsarA niSpAdayanti, tadyathA- candrazcandro'bhivarddhitaH candro'bhivardhitazceti, tatra ekonatriMzadahorAtrANi dvAtriMzacca dviSaSTibhAgA ahorAtrasyetyevaMpramANena 29 32 kRSNapratipadArabdhena paurNamAsIniSThitena candramAsena dvAdazamAsaparimANazcandrasaMvatsarastasya ca pramANamidam- trINi zatAnyahnAM catuSpaJcAzaduttarANi dvAdaza ca dviSaSTibhAgA divasasya 20 35462, tathA ekatriMzad divasA ekaviMzatyuttaraM ca zataM caturviMzatyuttarazatabhAgAnAM divasasyetyevaMpramANo'bhivarddhitamAso bhavati, 31 124 , etena ca mAsena dvAdazamAsapramANo'bhivarddhitasaMvatsaro bhavati, sa ca pramANena trINi zatAnyahnAM tryazItyadhikAni catuzcatvAriMzacca dviSaSTibhAgA divasasya 383 62 / tadevaM trayANAM 1. pramANata: je1 he1,2 / pramANata je2 // Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [sU0 62] dviSaSTisthAnakam / 151 candrasaMvatsarANAM dvayozcAbhivarddhitasaMvatsarayorekIkaraNe jAtAni dinAnAm aSTAdaza zatAni triMzaduttarANi 1830, RtumAsazca triMzatA'horAtrairbhavatIti triMzatA bhAgahAre labdhA ekaSaSTiH RtumAsA iti / / maMdarassetyAdi, iha merurnavanavatiyojanasahasrapramANo dvidhA vibhaktaH, tatra prathamo bhAga ekaSaSTiH sahasrANyuktaH, dvitIyastu aSTatriMzatsthAnake'STatriMzaditi, kSetrasamAse tu 5 kandena saha lakSapramANastridhA vibhaktaH, tatra prathamaM kANDaM sahasraM dvitIyaM triSaSTistRtIyaM SaTtriMzaditi / caMdamaMDale ityAdi candramaNDalaM candravimAnaM NamityalaGkRtau egasaTThi tti yojanasyaikaSaSTitamairbhAgairvibhAjitaM vibhAgairvyavasthApitaM samAMzaM samavibhAgaM prajJaptam, na viSamAMzam, yojanasyaikaSaSTibhAgAnAM SaTpaJcAzadbhAgapramANatvAt tasyAvaziSTasya ca bhAgabhAgasyAvidyamAnatvAditi / evaM sUrassa vi tti evaM sUryasyApi maNDalaM 10 vAcyam, aSTacatvAriMzadekaSaSTibhAgamAtraM hi tat, na cAparamaMzAntaraM tasyApyastIti samAMzateti // 61 // [sU0 62] paMcasaMvaccharie NaM juge bAvaDiM puNNimAto bAvahi~ amAvAsAto [paNNattAto] / vAsupujjassa NaM arahato bAvahi~ gaNA bAvaDhi gaNaharA hotthA / 15 sukkapakkhassa NaM caMde bAvaDiM bAvaDiM bhAge divase divase parivahRti, te ceva bahulapakkhe divase divase parihAyati / sohammIsANesu kappesu paDhame patthaDe paDhamAvaliyAe egamegAe disAe bAvahi~ bAvaDiM vimANA paNNattA / / savve vemANiyANaM bAvahi~ vimANapatthaDA patthaDaggeNaM pnnnnttaa| 20 TI0] atha dviSaSTisthAnakam, paMcetyAdi, tatra yuge trayazcandrasaMvatsarA bhavanti, teSu SaTtriMzat paurNamAsyo bhavanti, dvau cAbhivarddhitasaMvatsarau bhavataH, tatra cAbhivarddhitasaMvatsarastrayodazabhizcandramAsairbhavatIti tayoH SaDviMzatiH paurNamAsya ityevaM dviSaSTistA bhavanti ityevamamAvAsyA apIti / vAsupUjyasyeha dviSaSTirgaNA gaNadharAzcoktA 1. atra dRzyatAM pR0 131 paM0 18 // 2. tasya ca bhAgabhAgasyA khaM0 je1 / / Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre Avazyake tu SaTSaSTirukteti matAntaramidamapIti / sukkapakkhassetyAdi, zuklapakSasya sambandhI candro dviSaSTiM bhAgAn pratidinaM varddhate, evaM kRSNapakSe candraH parihIyate, ayaM cArthaH sUryaprajJaptyAmapyuktaH, tathAhikiNhaM rAhuvimANaM niccaM caMdeNa hoi avirahiyaM / cauraMgulamappattaM heTThA caMdassa taM carai // bAvahi~ bAvahi~ divase divase u sukkapakkhassa / jaM parivaDvai caMdo khavei taM ceva kAleNaM // pannarasaibhAgeNa ya caMdaM paNNarasameva taM varai / paNNarasaibhAgeNa ya puNo vi taM ceva vakkamai // 10 evaM vaDDai caMdo parihANI eva hoi caMdassa / kAlo vA joNhA vA eyaNubhAveNa caMdassa // [sUryapra0 19] tathA tatraivoktam - solasa bhAge kAUNa uDuvaI hAyaettha pannarasaM / tettiyamette bhAge puNo vi parivahaI joNhaM // [jyotiSka0 111] ti / 15 tadevaM bhaNitadvayAnusAreNAnumIyate yathA candramaNDalasya ekatriMzaduttara navazatabhAgavikalpitasya eko'zo'vasthita evAste, zeSAH pratidivasaM dviSaSTiM dviSaSTiM kRtvA vardhante, tataH paJcadaze candradine sarve samuditA bhavanti, punastathaiva hIyante paJcadaze dine ekAvazeSA bhavantIti vacanadvayasAmarthyalabhyaM vyAkhyAnametat / jIvAbhigame tu 'bAvaDiM bAvaDiM' gAhA tathA 'pannarasatibhAgeNaM' gAhA ete gAthe itthaM vyAkhyAte - 20 bAvaDiM bAvaDiM ityatra dviSaSTirdviSaSTi gAnAM divase divase ca pratyahamityarthaH, zuklapakSasya sambandhini, yat parivarddhate candrazcaturaH sAdhikAn dviSaSTibhAgAn, kSapayati tadeva kAlena, etadevAha- pannarasa ityAdinA, candravimAnaM dviSaSTibhAgAn kriyate tataH 1. dRzyatAmatra pR0140 Ti03 // 2. dviSaSTibhAgAn je1khaM0he1 // 3. imAzcatamro gAthAH sUryaprajJaptau ekonaviMzatitame prAbhRte santi / tatra ca 'kAlo vA joNho vA' iti pAThaH / prAgapi uddhRteyaM gAthA jyotiSkaraNDakAt, dRzyatAM pR0 60 paM0 6 Ti0 2 // kintu 'tathA tatraivoktam' iti pAThena atra sUryaprajJapteH prakRtatvAt 'sUryaprajJaptAveva uktam' ityarthaH sUcyate, kintu sUryaprajJaptau candraprajJaptau vA neyaM gAthA kutrApi samupalabhyate // 4. dRzyatAM pR060 tti02|| 5. vyAkhyAyete he2 / / 6. dviSaSTirdviSaSTibhAgAnAM je1 / dviSaSTi gAnAM khaM0 / dviSaSTibhAgAnAM he1,2| (dviSaSTiM dviSaSTiM bhAgAnAM ?) // Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 153 [sU0 63] dviSaSTisthAnakam / paJcadazabhirbhAgo'pahriyate tatazcatvAro bhAgAH samadhikA dviSaSTibhAgAnAM paJcadazabhAgena labhyante, ata ucyate- paJcadazabhAgena coktalakSaNena candramadhikRtya paJcadazaiva divasAMstadrAhuvimAnaM carati, evamapakrAmatItyapi bhAvanIyamiti, atrAsmAbhiryathAdRSTe likhite upanIte bahuzrutairnirNayaH kArya iti / sohammItyAdi, tatra saudharmezAnayostrayodaza vimAnaprastaTA bhavanti, sanatkumAra- 5 mAhendrayoAdaza, brahmaloke SaT, lAntake paJca, zukre catvAraH, evaM sahasrAre, Anata-prANatayozcatvAraH, evamAraNA-'cyutayoH, graiveyakeSvadhastanamadhyamoparimeSu trayaH trayaH, anuttareSveka iti dviSaSTiste bhavanti / eteSAM ca madhyabhAge pratyekamuDuvimAnAdikAH sarvArthasiddhavimAnAntA vRttavimAnarUpA dviSaSTireva vimAnendrakA bhavanti, tatpArzvatazca pUrvAdiSu dikSu tryamra-caturasra-vRttavimAnakrameNa vimAnAnAmAvalikA bhavanti, tadevaM 10 saudharmezAnayoH kalpayoH prathame prastaTe sarvAdhastana ityarthaH paDhamAvaliyAe tti prathamA uttarottarAvalikApekSayA AdyAzcatamra AvalikA yasmin sa prathamAvalikAkastatra, athavA prathamAt mUlabhUtAdvimAnendrakAdArabhya yA''valikA vimAnAnupUrvI tayA, athavottarottarAvalikApekSayA ekaikasyAM dizi yA prathamA AdyAvalikA tasyAm, paDhamAvaliya tti pAThAntare tu uttarottarAvalikApekSayA yA ekaikasyAM dizi 15 prathamAvalikA sA dviSaSTirdviSaSTirvimAnAni pramANena prajJapteti, egamegAe tti uDuvimAnAbhidhAnadevendrakApekSayA ekaikasyAM pUrvAdikAyAM dizi dviSaSTirdviSaSTirvimAnAni prajJaptAni, dvitIyAdiSu punaH prastaTeSu ekaikahAnyA vimAnAni bhavanti yAvad dviSaSTitame'nuttarasuraprastaTe sarvArthasiddhadevendrakasya pArzvata ekaikameva bhavatIti, tathA savve tti sarve vaimAnikAnAM devavizeSANAM sambandhino dviSaSTivimAnaprastaTA 20 vimAnapratarAH prastaTAgreNa prastaTaparimANena prajJaptA iti // 62 // [sU0 63] usabhe NaM arahA kosalie tevahi~ puvvasatasahassAI mahArAyavAsamajjhAvasittA muMDe bhavittA NaM agArAto aNagAriyaM pavvaite / 1. yAvadAvalikA je1 / yAvaAvalikA khN0|| 2. dviSaSTivi he2 vinA / / 3. egamegAe i tti je1,2 khaM0 // | Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre triSaSTi-catuHSaSTisthAnake / harivAsa-rammayavAsesu maNUsA tevaTThIe rAtidiehiM saMpattajovvaNA bhvNti| nisaDhe NaM pavvate tevahi~ sUrodayA paNNattA / evaM nIlavaMte vi / [TI0] atha triSaSTisthAnakam, tatra saMpattajovvaNa tti mAtApitRparipAlanAnapekSA ityarthaH / nisahe NamityAdi, kila sUryamaNDalAnAM caturazItyadhikazatasaMkhyAnAM 5 madhyAt jambUdvIpasya paryantime azItyuttare yojanazate paJcaSaSTirbhavati, tatra ca niSadhavarSadharaparvatasyopari nIlavadvarSadharasya copari triSaSTiH sUryodayAH sUryodayasthAnAni sUryamaNDalAnItyarthaH, tadanye tu dve jagatyA upari, zeSANi tu lavaNe triSu triMzadadhikeSu yojanazateSu bhavantIti bhAvArthaH // 63 // [sU0 64] aTThamiyA NaM bhikkhupaDimA causaTThIe rAtidiehiM dohi ya 10 aTThAsItehiM bhikkhAsatehiM ahAsuttaM jAva bhavati / causahi~ asurakumArAvAsasatasahassA paNNattA / camarassa NaM raNNo causaddhiM sAmANiyasAhassIto paNNattAto / savve vi NaM dadhimuhapavvayA pallAsaMThANasaMThitA savvattha samA vikkhaMbhusseheNaM causahi~ causahi~ joyaNasahassAI paNNattA / / 15 sohammIsANesu baMbhaloe ya tIsu kappesu causahi~ vimANAvAsasatasahassA paNNattA / savvassa vi ya NaM raNNo cAuraMtacakkavahissa causaTThIlaTThIe mahagdhe muttAmaNimae hAre paNNatte / [TI0] atha catuHSaSTisthAnakam, advetyAdi, aSTAvaSTamAni dinAni yasyAM 20 sA'STASTamikA, yasyAM hi aSTau dinASTakAni bhavanti tasyAmaSTAvaSTamAni bhavantyeveti, bhikSupratimA abhigrahavizeSaH, aSTAvaSTakAni yato'sau bhavatyatazcatuHSaSTyA rAtriMdivaiH sA pAlitA bhavati, tathA prathame'STake pratidinamekaikA bhikSA, evaM dvitIye dve dve, yAvadaSTame aSTAvaSTAviti saGkalanayA dve zate bhikSANAmaSTAzItyadhike bhavataH, ata uktam1. dinAni sA'STASTamikA yasyAM hi khaM0 / dinAni yasyAM hi je1,2 // Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 155 [sU0 65] paJcaSaSTisthAnakam / dvAbhyAM cetyAdi, yAvatkaraNAt 'ahAkappaM ahAmaggaM phAsiyA pAliyA sobhiyA tIriyA kittiyA sammaM ANAe ArAhiyA yAvi bhavatI' ti dRzyam / savve viNamityAdi ito'STame nandIzvarAkhye dvIpe pUrvAdiSu dikSu catvAro'JjanakaparvatA bhavanti, teSAM ca pratyekaM catasRSu dikSu catasraH puSkariNyo bhavanti, tAsAM ca madhyabhAgeSu pratyekaM dadhimukhaparvatA bhavanti, te ca SoDaza palyakasaMsthAnasaMsthitAH, yataH sarvatra samA 5 viSkambheNa, mUlAdiSu dazasahasraviSkambhatvAtteSAm, kvacittu vikkhaMbhusseheNaM ti pAThastatra tRtIyaikavacanalopadarzanAdviSkambheNeti vyAkhyeyam, tathA utsedhenoccatvena catuHSaSTizcatuHSaSTiriti / sohammetyAdi, saudharme dvAtriMzadIzAne'STAviMzatiH brahmaloke ca catvAri vimAnalakSANi bhavantIti sarvANi catuHSaSTiriti / causaTThilaTThIe tti catuHSaSTiryaSTInAM sarINAM yasminnasau catuHSaSTiyaSTikaH, muttAmaNimaye tti muktAzca 10 muktAphalAni maNayazca candrakAntAdiratnavizeSAH, muktArUpA vA maNayo ratnAni muktAmaNayaH, tadvikAro muktAmaNimayaH // 64 // [sU0 65] jaMbuddIve NaM dIve paNasahi~ sUramaMDalA paNNattA / there NaM moriyaputte paNasaddhiM vAsAI agAramajhe vasittA muMDe bhavittA NaM agArAto aNagAriyaM pavvatite / 15 sohammavaDeMsayassa NaM vimANassa egamegAe bAhAe paNasahi~ paNasahi bhomA paNNattA / [TI0] atha paJcaSaSTisthAnakam, tatra moriyaputte NaM ti mauryaputro bhagavato mahAvIrasya saptamo gaNadharastasya paJcaSaSTirvarSANi gRhasthaparyAyaH, Avazyake'pyevamevoktaH, navarametasyaiva yo bRhattaro bhrAtA maNDikaputrAbhidhAnaH SaSThagaNadharaH taddIkSAdina 20 eva pravrajitastasyA''vazyake tripaJcAzadvarSANi gRhasthaparyAya ukto na ca bodhaviSayamupagacchati yato bRhattarasya paJcaSaSTiyujyate laghutarasya tripaJcAzaditi / sohammetyAdi, saudharmAvataMsakaM vimAnaM saudharmadevalokasya madhyabhAgavarti zakranivAsabhUtam, egamegAe bAhAe tti ekaikasyAM dizi prAkArAbhyarNavartIni 1. dRzyatAM pR0 139 Ti0 4 // Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre SaTSaSTisthAnakam / bhaumAni nagarAkArANi, viziSTasthAnAnItyeke // 65 // [sU0 66] dAhiNaTThamaNussakhettA NaM chAvaDiM caMdA pabhAsiMsu vA pabhAsaMti vA pabhAsissaMti vA, chAvahiM sUriyA tavaiMsu vA tavaiMti vA tavaissaMti vaa| uttaraDDamaNussakhettA NaM chAvahi caMdA pabhAsiMsu vA pabhAsaMti vA pabhAsissaMti 5 vA / chAvahiM sUriyA tavaiMsu vA tavaiMti vA tavaissaMti vA / sejaMsassa NaM arahato chAvahi~ gaNA chAvaDiM gaNaharA hotthA / AbhiNibohiyanANassa NaM ukkoseNaM chAvaDhi sAgarovamAiM ThitI pnnnnttaa| [TI0] atha SaTSaSTisthAnakam, tatra dAhiNetyAdi, manuSyakSetrasyArddhamarddhamanuSyakSetraM dakSiNaM ca tattacceti dakSiNArddhamanuSyakSetram, tatra bhavA dAkSiNArddhamanuSyakSetrAH, 10 NamityalaGkAre, SaTSaSTizcandrAH prabhAsitavantaH prabhAsanIyam, athavA liGgavyatyayAd dakSiNAni yAni manuSyakSetrANAma ni tAni tathA, tAni prakAzitavantaH, pAThAntare dakSiNArddhamanuSyakSetre prabhAsanIyaM prabhAsitavantaH, te ca evam- dvau jambUdvIpe candrau catvAro lavaNasamudre dvAdaza dhAtakIkhaNDe dvicatvAriMzat kAlodasamudre dvisaptatizca puSkarAdhe, sarve caite dvAtriMzadadhikaM zatam, etadarthaM ca SaTSaSTidakSiNapaGktau sthitAH 15 SaTSaSTizcottarapaGktau, yadA cottarapaGktiH pUrvasyAM gacchati tadA dakSiNA pazcimAyAmiti, evaM sUryasUtramapyavaseyamiti / chAvahiM gaNa tti Avazyake tu SaTsaptatirabhihitetIdaM ca matAntaramiti / chAvaTThI sAgarovamAiM Thii tti, yaccAtiriktaM tadiha na vivakSitam, yata evamidamanyatrocyate do vAre vijayAisu gayassa tinna'ccue ahava taaii| 1. dRzyatAM pR0 140 Ti0 3 // 2. "iha kazcit sAdhurmatyAdijJAnAnvito dezonAM pUrvakoTI yAvat pravrajyAM paripAlya vijaya-vaijayanta-jayantA-'parAjitavimAnAnAmanyataravimAne utkRSTaM trayastriMzatsAgaropamalakSaNadevAyuranubhUya punarapratipatitamatyAdijJAna eva manujeSUtpanno dezonAM pUrvakoTI pravrajyAM vidhAya tadaiva vijayAdiSUtkRSTamAyuH saMprApya punarapratipatitamatyAdijJAna eva manuSyo bhUtvA pUrvakoTI jIvitvA siddhyatIti / evaM vijayAdiSu vAradvayaM gatasya; athavA'cyutadevaloke dvAviMzatisAgaropamasthitikeSu deveSu trIn vArAn gatasya tAni SaTSaSTisAgaropamAni adhikAni bhavanti / adhikaM ceha narabhavasaMbandhi dezonaM pUrvakoTitrayaM catuSTayaM vA draSTavyam / nAnAjIvAnAM tu sarvAddhaM sarvakAlaM matijJAnasya sthitiH / " iti vizeSAvazyakabhASyasya maladhArihemacandrasUriviracitAyAM vRttau // Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 157 [sU0 67] - saptaSaSTisthAnakam / airegaM narabhaviyaM nANAjIvANa savvaddhaM // [vizeSAva0 436] ti // 66 / / [sU0 67] paMcasaMvacchariyassa NaM jugassa nakkhattamAseNaM mijamANassa sattasahi nakkhattamAsA paNNattA / hemavateraNNavatiyAto NaM bAhAto sattasahi~ sattasahi~ joyaNasatAiM paNapaNNAI tiNNi ya bhAgA joyaNassa AyAmeNaM paNNattAto / maMdarassa NaM pavvatassa purathimillAto carimaMtAto goyamadIvassa NaM dIvassa purathimille carimaMte esa NaM sattasahi~ joyaNasahassAI abAdhAte aMtare pnnnntte| savvesi pi NaM nakkhattANaM sImAvikkhaMbhe NaM sattasaTThibhAgabhaite samaMse paNNatte / 10 [TI0] atha saptaSaSTisthAnake kiJcidviviyate / tatra paMcasaMvetyAdi, nakSatramAso yena kAlena candro nakSatramaNDalaM bhuGkte, sa ca saptaviMzatirahorAtrANi ekaviMzatizcAhorAtrasya saptaSaSTibhAgAH 27 17, yugapramANaM cASTAdaza zatAni triMzadadhikAnIti prAk darzitam 1830, tadevaM nakSatramAsasyoktapramANarAzinA dinasaptaSaSTibhAgatayA vyavasthApitena triMzaduttarASTAdazazatapramANena yugadinapramANarAziH saptaSaSTibhAgatayA vyavasthApita ekaM lakSaM 15 dvAviMzatiH sahasrANi SaT zatAni daza cetyevaMrUpo vibhajyamAnaH saptaSaSTinakSatramAsapramANo bhavatIti / bAhAo tti laghuhimavajjIvAyAH pUrvAparabhAgato ye prabarddhamAnakSetrapradezapaGktI haimavatavarSajIvAM yAvatte haimavatabAhU ucyate evamairaNyavatabAhU api bhAvanIyau, iha pramANasaMvAdaH- bAhA sattaTThisae paNapanne tiNNi ya kalAo [bRhatkSetra0 55] tti, kalA ekonaviMzatibhAgaH, etacca bAhupramANaM haimavatadhanuHpRSThAt cattAlA satta sayA aDatIsasahassa 20 dasa kalA ya dhaNu [bRhatkSetra0 55] tti evaMlakSaNAt 3874010 himavaddhanuHpRSThe dhaNupaTTa kalacaukkaM paNuvIsasahassa dusaya tIsahiya [bRhatkSetra0 53] tti evaMlakSaNe 25230 19 apanIte yaccheSaM tadarkIkRtaM sadbhavatIti, AyAmena dairyeNeti / maMdarassetyAdi, meroH pUrvAntAjambUdvIpo'parasyAM dizi jagatIbAhyAntaparyavasAnaH 1. dRzyatAM pariziSTe pR0 58 paM0 27 / Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre paJcapaJcAzadyojanasahasrANi tAvadasti, tataH paraM dvAdazayojanasahasrANyatikramya lavaNasamudramadhye gautamadvIpAbhidhAno dvIpo'sti tamadhikRtya sUtrArthaH saMbhavati, paJcapaJcAzato dvAdazAnAM ca saptaSaSTitvabhAvAt, yadyapi sUtrapustakeSu gautamazabdo na dRzyate tathApyasau dRzyaH, jIvAbhigamAdiSu lavaNasamudre gautama-candra-ravidvIpAn. vinA 5 dvIpAntarasyAzrUyamANatvAditi / savvesi pi NamityAdi, sarveSAmapi NamityalaGkAre nakSatrANAM sImAviSkambhaH pUrvAparatazcandrasya nakSatrabhuktikSetravistAraH nakSatreNAhorAtrabhogyakSetrasya saptaSaSTyA bhAgairbhAjito vibhaktaH samAMzaH samacchedaH prajJaptaH, bhAgAntareNa tu bhajyamAnasya nakSatrasImAviSkambhasya viSamacchedatA bhavati, bhAgAntareNa na bhaktuM zakyate ityarthaH, tathAhi- nakSatreNAhorAtragamyasya kSetrasya 10 saptaSaSTibhAgIkRtasyaikaviMzatirbhAgA abhijinakSatrasya kSetrataH sImAviSkambho bhavati, etAvati kSetre candreNa saha tasya yogo vyapadizyata ityarthaH, tathA tasyAmevaikaviMzatau triMzanmuhUrtatvAdahorAtrasya triMzatA guNitAyAM 630 saptaSaSTyA hRtabhAgAyAM yallabdhaM tat kAlasImA bhavati, candreNa saha tasya yogakAla ityarthaH, sA ca nava muhUrtAH saptaviMzatizca saptaSaSTibhAgAH 937 / Aha ca abhiissa caMdajogo sattahi~ khaMDie ahortte| bhAgA u ekkavIsaM kSetrataH hota'higA nava muhattA ya // [jyotiSka0 162] tti kAlataH / tathA zatabhiSag-bharaNyArdrA-''zleSA-svAti-jyeSThAnAM trayastriMzat saptaSaSTibhAgAstadbhAgArddhaM ca kSetrasImAviSkambho bhavati, tasyAmeva sArddhatrayastriMzati triMzatA guNitAyAM 1005 saptaSaSTyA hRtabhAgAyAM yallabdhaM tadeSAM kAlasImA, tacca paJcadaza 1. "abhijita: abhijinnakSatrasya candreNa saha yogaH saptaSaSTikhaNDitaH saptaSaSTipravibhAgIkRto yo'horAtrastasya satkA ye ekaviMzatirbhAgAstAvantaM kAlaM bhavati, te caikaviMzatiH saptaSaSTibhAgAH paribhAvyamAnA nava muhUrtAH adhikA: saptaviMzatisaptaSaSTibhAgAdhikA bhavanti / tathAhi- saptaSaSTikhaNDIkRtasyAhorAtrasya satkA ye ekaviMzatirbhAgAste muhUrtagatabhAgakaraNArthaM triMzatA guNyante jAtAni SaT zatAni triMzadadhikAni 630, teSAM saptaSaSTyA bhAge hRte labdhA nava muhUrtAH, ekasya ca muhUrtasya saptaviMzatiH saptaSaSTibhAgA iti // 162 // " iti jyotiSkaraNDasya malayagirisUriviracitAyAM vRttau / / 2. hoMti higA khaM0 je1 // 15 Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 159 [sU0 68] sptsssstti-assttssssttisthaanke| muhUrtAH, Aha ca sayabhisayA bharaNIo addA assesa sAi jeTThA ya / ee chaNNakkhattA pannarasamuhuttasaMjogA // [jambU0 pra0 7 / 160] iti / tathottarAtraya-punarvasu-rohiNI-vizAkhAnAM saptaSaSTibhAgAnAM zataM tadbhAgArddhaM ca kSetraviSkambhaH sImA bhavati, tathA tasminneva triMzadguNite 3015 tathaiva hRtabhAge yallabdhaM 5 tadeSAM kAlasImA bhavati, sA ca paJcacatvAriMzanmuhUrtA iti, Aha catinneva uttarAI puNavvasU rohiNI visAhA ya / ee channakkhattA, pnnyaalmuhuttsNjogaa|| [jambU0 pra0 7 / 160 ] iti / zeSANAM paJcadazAnAM nakSatrANAM saptaSaSTireva saptaSaSTibhAgAnAM kSetrasImAviSkambho bhavati, tasyAM ca tathaiva guNitAyAM 2010 hRtabhAgAyAM ca yallabdhaM tat kAlasImA, tacca triMzanmuhUrtAH, Aha 10 avasesA nakkhattA pannarasa vi hoMti tIsaimuhuttA / caMdassa tehiM jogo samAsao esa vakkhAmi // [jyotiSka0 165] evaM caikasya SaNNAM SaNNAM paJcadazAnAM cetyevamaSTAviMzaternakSatrANAmaSTAdaza zatAni triMzadadhikAni saptaSaSTibhAgAnAmetadeva dviguNaM SaTpaJcAzato nakSatrANAM bhavati, tacca sahasratrayaM 15 SaT zatAni SaSTyadhikAni 3660 // 67 // [sU0 68] dhAyaisaMDe NaM dIve aTThasahi cakkavaTTivijayA aTThasaddhiM rAyadhANIto paNNattAo / ukkosapade aTThasahi~ arahaMtA samuppajiMsu vA samuppajaMti vA samuppajissaMti vA / evaM cakkavaTTI baladevA vAsudevA / pukkharavaradIvaDDhe NaM aTThasahi vijayA evaM ceva jAva vAsudevA / 20 vimalassa NaM arahato aTThasaDhi samaNasAhassIto ukkosiyA samaNasaMpadA hotthA / 1. dRzyatAM pariziSTe pR0 52 paM0 15 / / 2. TIkA- avazeSANi zravaNa-dhaniSThAprabhRtIni nakSatrANi paJcadazApi sUryeNa saha gatAni yAnti trayodaza samAn paripUrNAnahorAtrAn dvAdaza ca muhUrtAn yAvat / tathAhi- amUni paripUrNAn saptaSaSTibhAgAn candreNa samaM vrajanti, tataH sUryeNa saha etAni paJcabhAgAnapyahorAtrasya saptaSaSTisaMkhyAn gacchanti, saptaSaSTezca paJcabhirbhAge hRte labdhAstrayodazAhorAtrAH, zeSau ca dvau bhAgau tiSThataH, tau triMzatA guNyete jAtA SaSTiH, tasyAH paJcabhirbhAge hRte labdhA dvAdaza muhUrtA iti // 165 // " iti jyotiSkaraNDakasya malayagirisUriviracitAyAM vRttau // Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre ekonasaptatisthAnakam / [TI0] athASTaSaSTisthAnake kiJcillikhyate, dhAyaisaMDe ityAdi, iha yaduktam evaM cakkavaTTI baladevA vAsudeva tti tatra yadyapi cakravartinAM vAsudevAnAM vA naikadA aSTaSaSTiH sambhavati yato jaghanyato'pyekaikasmin mahAvidehe caturNAM caturNAM tIrthakarAdInAmavazyaM bhAvaH sthAnAGgAdiSvabhihitaH, na caikatra kSetre cakravartI 5 vAsudevazcaikadA bhavato'taH SaSTirevotkarSatazcakravarttinAM vAsudevAnAM cASTaSaSTyAM vijayeSu bhavati tathApIha sUtre ekasamayenetyavizeSaNAt kAlabhedabhAvinAM cakravartyAdInAM vijayabhedenASTaSaSTiraviruddhA, abhilapyante ca jambUdvIpaprajJaptyAM bhArata-kAcchAdyabhilApena cakravartina iti // 68 // [sU0 69] samayakhette NaM maMdaravajA ekUNasattariM vAsA vAsadharapavvatA 10 paNNattA, taMjahA- paNatIsaM vAsA, tIsaM vAsaharA, cattAri usuyArA / maMdarassa pavvatassa paccatthimillAto carimaMtAto gotamaddIvassa paccathimille carimaMte esa NaM ekUNasattari joyaNasahassAiM abAdhAe aMtare paNNatte / mohaNijavajANaM sattaNhaM kammapagaDINaM ekUNasattaraM uttarapagaDIto pnnnnttaato| 15 [TI0] athaikonasaptatisthAnake kiJcillikhyate, samayetyAdi, mandaravarjA meruvarjAH, varSANi ca bharatAdikSetrANi varSadharaparvatAzca himavadAdayastatsImAkAriNa: varSavarSadharaparvatA: samuditA ekonasaptatiH prajJaptAH, katham ?, paJcasu meruSu pratibaddhAni sapta sapta bharata-haimavatAdIni paJcatriMzadvarSANi tathA pratimeru SaT SaT himavadAdayo varSadharAstriMzattathA catvAra eveSukArA iti sarvasaMkhyaikonasaptatiriti / maMdarassetyAdi, 20 lavaNasamudraM pazcimAyAM dizi dvAdaza yojanasahasrANyavagAhya dvAdazasahasramAnaH susthitAbhidhAnasya lavaNasamudrAdhipaterbhavanenAlaGkRto gautamadvIpo nAma dvIpo'sti, tasya ca pazcimAnto meroH pazcimAntAdekonasaptatiH sahasrANi bhavanti, paJcacatvAriMzato 1. saMDetyAdi hera vinA // 2. caturNA tIrthakarA hera vinA // 3. "jaMbUdIve dIve mahAvidehe vAse jahannapate cattAri arahaMtA cattAri cakkavaTTI cattAri baladevA cattAri vAsudevA uppajisu vA uppajaMti vA uppajjissaMti vaa||" iti sthAnAGgasUtre 4/299 // 4. jambUdvIpaprajJaptau tRtIye caturthe ca vakSaskAre draSTavyam // 5. sahasrANi bhavati iti jesaM2 madhye patrasyAdhastAnirdiSTaH paritaH pAThaH // 6. bhavaMtIti je1 // Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [sU0 70] saptatisthAnakam / 161 jambUdvIpasambandhinAM dvAdazAnAmantarasambandhinAM dvAdazAnAmeva dvIpaviSkambhasambandhinAM ca mIlanAditi / mohanIyavarjAnAM karmaNAmekonasaptatiruttaraprakRtayo bhavantIti katham ? jJAnAvaraNasya paJca, darzanAvaraNasya nava vedanIyasya dve, AyuSazcatasraH, nAmno dvicatvAriMzad, gotrasya dve, antarAyasya paJceti // 69 // [sU0 70] samaNe bhagavaM mahAvIre vAsANaM savIsatirAte mAse vItikaMte 5 sattarIe rAtidiehiM sesehiM vAsAvAsaM pajosavite / / pAse NaM arahA purisAdANIe sattariM vAsAiM bahupaDipuNNAiM sAmaNNapariyAgaM pAuNittA siddhe buddhe jAva ppahINe / vAsupuje NaM arahA sattaraM dhaNUI uTuMuccatteNaM hotthA / mohaNijassa NaM kammassa sattariM sAgarovamakoDAkoDIo abAhUNiyA 10 kammahitI kammaNisege paNNatte / mAhiMdassa NaM deviMdassa devaraNNo sattariM sAmANiyasAhassIto pnnnnttaato| [TI0] atha saptatisthAnake kimapi likhyate, samaNetyAdi, varSANAM caturmAsapramANasya varSAkAlasya saviMzatirAtre viMzatidivasAdhike mAse vyatikrAnte paJcAzati dineSvatIteSvityarthaH, saptatyAM ca rAtriMdiveSu zeSeSu, bhAdrapadazuklapaJcamyAmityarthaH, 15 varSAsvAvAso varSAvAsa: varSAvasthAnaM pajosavei tti parivasati sarvathA karoti, paJcAzati prAktaneSu divaseSu tathAvidhavasatyabhAvAdikAraNe sthAnAntaramapyAzrayati, bhAdrapadazuklapaJcamyAM tu vRkSamUlAdAvapi nivasatIti hRdayamiti / purisAdANIe tti puruSANAmAdAnIyaH upAdeyaH puruSAdAnIyaH / abAhUNiyA kammaTTiI kammaNisege paNNatte tti, iha kilAtmA aviziSTameva karmapudgalopAdAnaM kRtvA uttarakAlaM 20 jJAnAvaraNIyAdikarmaNAM svaM svamabAdhAkAlaM muktvA jJAnAvaraNIyAdiprakRtivibhAgatayA anAbhogikena vIryeNodayasahitaM taddalikaM niSiJcati, udayayogyaM racayatItyarthaH, ato dvividhA sthitiH- karmatvApAdanamAtrarUpA anubhavarUpA ca, yataH sthitiH avasthAnaM tena bhAvenApracyavanam, tatra karmatvApAdanarUpAM tAmadhikRtya saptatiH sAgaropamakoTIkoTyaH, 1. bhavaMti je2 // 2. sametyAdi je2 // 3. sarvathA vAsaM karoti he2 // Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre anubhavarUpAM tvadhikRtya saptavarSasahasroneti, tatra abAha tti kimuktaM bhavati ? bandhAvalikAyA Arabhya yAvat saptavarSasahasrANi tAvat tat karma na bAdhate, nodayaM yAtItyarthaH, tato'nantarasamaye karmadalikaM pUrvaniSiktam udaye pravezayati, niSeko nAma jJAnAvaraNAdikarmadalikasyAnubhavanArthaM racanA, tacca prathamasamaye bahukaM niSiJcati 5 dvitIyasamaye vizeSahInaM tRtIyasamaye vizeSahInamevaM yAvadutkRSTasthiti karmadalikaM tAvadvizeSahInaM niSiJcati, tathA coktam mottUNa sagamabAhaM paDhamAe Thiie bahutaraM davvaM / sese visesahINaM jAvukkosanti savvAsiM // [karmapra0 83] ti / bAdhR loDane [pA0dhA0 5], bAdhata iti bAdhA karmaNa udaya ityarthaH, na bAdhA abAdhA, 10 antaraM karmodayasyetyarthaH, tayA UnikA abAdhonikA karmasthitiH karmaniSeko bhavatItyevameke prAhuH, anye punarAhuH- abAdhAkAlena varSasahasrasaptakalakSaNenonA karmasthitiH saptasahasrAdhikasaptatisAgaropamakoTIkoTIlakSaNA, karmaniSeko bhavati, sa ca kiyAn ? ucyate- sattaraM sAgarovamakoDAkoDIo tti // 70 // [sU0 71] cautthassa NaM caMdasaMvaccharassa hemaMtANaM ekkasattarIe rAidiehiM 15 vItikkaMtehiM savvabAhirAto maMDalAto sUrie AuTiM kareti / vIriyapuvvassa NaM puvvassa ekkasattariM pAhuDA paNNattA / ajite NaM arahA ekkasattariM puvvasatasahassAI agAramajhe vasittA muMDe bhavittA jAva pavvatite / evaM sagare vi rAyA cAuraMtacakkavaTTI ekasattari puvva jAva pavvatite / 20 [TI0] athaikasaptatisthAnake likhyate kiJcit, cautthassetyAdi, iha bhAvArtho'yam- . yuge hi paJca saMvatsarA bhavanti, tatrAdyau candrasaMvatsarau tRtIyo'bhivarddhitasaMvatsarazcaturthazcandrasaMvatsara eva, tatra ca ekonatriMzatA dinAnAM dvAtriMzatA ca dviSaSTibhAgairdinasya candramAso bhavati, ayaM ca dvAdazaguNazcandrasaMvatsaro bhavati, trayodazaguNazcAyamevAbhivarddhito bhavati, tatazcandra-candrA-'bhivarddhitalakSaNe saMvatsaratraye 25 dinAnAM sahasraM dvinavatiH SaT ca dviSaSTibhAgA bhavanti 1092 6., tathA Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 163 [sU0 71] ekasaptatisthAnakam / AdityasaMvatsare dinAnAM zatatrayaM SaTSaSTizca bhavanti, tatritaye ca sahasramaSTanavatyadhikaM bhavati, iha ca kila candrayugamAdityayugaM cASADhyAmekaM pUryate'paraM ca zrAvaNakRSNapratipadi Arabhyate, evaM cAdityayugasaMvatsaratrayApekSayA candrayugasaMvatsaratrayaM paJcabhirdinaiH SaTpaJcAzatA ca dinadviSaSTibhAgairUnaM bhavatIti kRtvA AdityayugasaMvatsaratrayaM zrAvaNakRSNapakSasya candradinaSaTke sAdhike pUryate candrayugasaMvatsaratrayaM tvASADhyAm, tatazca 5 zrAvaNakRSNapakSasaptamadinAdArabhya dakSiNAyanenAdityazcaran candrayugacaturthasaMvatsarasya caturthamAsAntabhUtAyAmaSTAdazottarazatatamadinabhUtAyAM kArtikyAM dvAdazottarazatatame svakIyamaNDale carati, tatazcAnyAnyekasaptatirmaNDalAni tAvatsveva dineSu mArgazIrSAdInAM caturNAM hemantamAsAnAM sambandhiSu carati, tato dvisaptatitame dine mAghamAse . bahulapakSatrayodazIlakSaNe sUrya AvRttiM karoti, dakSiNAyanAnnivRttyottarAyaNena caratItyarthaH, 10 uktaM ca jyotiSkaraNDake, paJcasu yugasaMvatsareNUttarAyaNatithayaH krameNaivaM yaduta bahulassa sattamIe 1 sUro suddhassa to cautthIe 2 / bahulassa ya pADivae 3 bahulassa ya terasIdivase 4 // suddhassa ya dasamIe 5 pavattae paMcamI u aauttttii| 1. krameNaiva je1,2 he2 / / 2. "paDhamA bahulapaDivae biiyA bahulassa terasIdivase / suddhassa ya dasamIe bahulassa ya sattamIe u // 247 // suddhassa cautthIe pavattae paMcamI u AuTTI / eyA AuTTIo savvAo sAvaNe mAse // 248 // TIkA- iha sUryasya dazA''vRttayo bhavanti, etaccAnantarameva bhAvitam / tatra paJcAvRttayaH zrAvaNe mAse paJca maaghmaase| tatra yAH zrAvaNe mAse bhavanti tAsAM madhye prathamA bahulapakSe pratipadi 1, dvitIyA bahulasya bahulapakSasya sambandhini trayodazIrUpe divase 2, tRtIyA zuddhasya zuklapakSasya dazamyAm 3, caturthI bahulapakSasya saptamyAm 4, zuddhasya zuklapakSasya caturthyAM pravarttate paJcamI AvRtiH 5 / etAH sarvA apyAvRttayaH zrAvaNe mAse veditavyAH // 247-248 / / sAmpratametA AvRttayo yena nakSatreNa yutA bhavanti tannakSatranirUpaNArthamAha- paDhamA hoi abhiiNA saMThANAhi ya tahA visaahaahiN| revatie ucautthI pavvAhiM phaggaNIhi tahA // 249 // TIkA- zrAvaNamAsabhAvinInAmantaroditasvarUpANAM paJcAnAmAvRttInAM madhye prathamA''vRttirabhijitA nakSatreNa yutA bhavati, dvitIyA saMThANAhiM ti mRgazirasA, tRtIyA vizAkhAbhiH, caturthI revatyA, paJcamI pUrvAphAlgunIbhiH // 249 // adhunA mAghamAse bhAvinya AvRttayo yAsu tithiSu bhavanti tA abhidadhAti- bahulassa sattamIe paDhamA suddhassa to cautthIe / bahulassa ya pADivae bahulassa ya terasIdivase // 250 // suddhassa ya dasamIe pavattae paMcamI u AuTTI / eyA AuTTIo savvAo mAghamAsammi // 251 // TIkA- mAghamAse prathamA''vRttiH bahulasya kRSNapakSasya saptamyAM bhavati 1, dvitIyA zuddhasya zuklapakSasya caturthyAm 2, tRtIyA bahulapakSasya pratipadi 3, caturthI bahulapakSasya trayodazIdivase 4, paJcamI zuklapakSasya dazamyAM pravarttate 5 / etAH sarvA apyAvRttayo mAghamAse bhavanti // 250-252 // " iti jyotiSkaraNDakasya malayagirisUriviracitAyAM vRttau / / Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre 5 eA AuTTIo savvAo mAghamAsammi // [jyotiSka0 250-251] tti / dakSiNAyanadinAni caivampaDhamA bahulapaDivae 1 bIyA bahulassa terasIdivase 2 / suddhassa ya dasamIe 3 bahulassa ya sattamIe 4 u // suddhassa cautthIe pavattae paMcamI u AuTTI / eyA AuTTIo savvAo sAvaNe mAse // [jyotiSka0 247-248] tti / vIriyapuvvassa tti tRtIyapUrvasya, pAhuDa tti prAbhRtamadhikAravizeSaH / ajietyAdi, tasya hi aSTAdaza pUrvalakSANi kumAratvaM tripaJcAzaccaikapUrvAGgAdhikA rAjyamityekasaptatiH, iha ca pUrvAGgamadhikamalpatvAnna vivakSitamiti / sagaro dvitIyazcakravartI 10 ajitasvAmikAlInaH // 71 / / [sU0 72] bAvattari suvaNNakumArAvAsasatasahassA paNNattA / lavaNassa samuddassa bAvattariM nAgasAhassIto bAhiriyaM velaM dhAreMti / samaNe bhagavaM mahAvIre bAvattariM vAsAiM savvAuyaM pAlayittA siddha buddha jAva ppahINe / 15 there NaM ayalabhAyA bAvattariM vAsAiM savvAuyaM pAlayittA siddhe jAva ppahINe / ___ anbhaMtarapukkharaddhe NaM bAvattariM caMdA pabhAsiMsu vA pabhAsaMti vA pabhAsissaMti vA, bAvattariM sUriyA tavaiMsu vA tavaiMti vA tavaissaMti vA / ___ egamegassa NaM raNNo cAuraMtacakkavaTTissa bAvattari puravarasAhassIto 20 pnnnnttaato| bAvattariM kalAto paNNattAto, taMjahA- lehaM 1, gaNitaM 2, rUvaM 3, narse 4, gIyaM 5, vAitaM 6, saragayaM 7, pukkharagayaM 8, samatAlaM 9, jUyaM 10, jANavayaM 11, porekavvaM 12, aTThAvayaM 13, dayamaTTiyaM 14, aNNavidhiM 15, pANavidhiM 16, leNavihiM 17, sayaNavihiM 18, ajaM 19, paheliyaM 20, 25 mAgadhiyaM 21, gAdhaM 22, silogaM 23, gaMdhajuttiM 24, madhusitthaM 25, Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 165 [sU0 72] dvisaptatisthAnakam / AbharaNavihiM 26, taruNIpaDikammaM 27, itthIlakkhaNaM 28, purisalakkhaNaM 29, hayalakkhaNaM 30, gayalakkhaNaM 31, goNalakkhaNaM 32, kukkuDalakkhaNaM 33, meMDhayalakkhaNaM 34, cakkalakkhaNaM 35, chattalakkhaNaM 36, daMDalakkhaNaM 37, asilakkhaNaM 38, maNilakkhaNaM 39, kAkaNilakkhaNaM 40, cammalakkhaNaM 41, caMdacariyaM 42, sUracaritaM 43, rAhucaritaM 44, gahacaritaM 5 45, sobhAkaraM 46, dobhAkaraM 47, vijAgataM 48, maMtagayaM 49, rahassagayaM 50, sabhAvaM 51, cAraM 52, paDicAraM 53, vUhaM 54, paDivUhaM 55, khaMdhAvAramANaM 56, nagaramANaM 57, vatthumANaM 58, khaMdhAvAranivesaM 59, nagaranivesaM 60, vatthunivesaM 61, IsatthaM 62, charupagayaM 63, AsasikkhaM 64, hatthisikkhaM 65, dhaNuvveyaM 66, hiraNNavAyaM, suvaNNavAyaM, maNipAgaM, dhAupAgaM 67, 10 bAhujuddhaM, daMDajuddhaM, muTThijuddhaM, aTThijuddhaM, juddhaM, nijuddhaM, juddhAtijuddhaM 68, suttakheDDaM, nAliyAkheDDu, vaTTakheDDu, dhammakheDaM 69, pattacchenaM, kaDagacchejaM, pattagacchejaM 70, sajIvaM, nijIvaM 71, sauNarutamiti 72 / ___ saMmucchimakhahayarapaMceMdiyatirikkhajoNiyANaM ukkoseNaM bAvattariM vAsasahassAiM ThitI paNNattA / [TI0] atha dvisaptatisthAnake kimapi likhyate, suvarNakumArANAM dvisaptatirlakSANi, katham ?, dakSiNanikAye aSTatriMzaduttaranikAye tu catustriMzaditi / nAgasAhassIo tti nAgakumAradevasahasrANi velAM SoDazasahasrapramANAmutsedhato viSkambhatazca dazasahasamAnAM lavaNajaladhizikhAM bAhyAM dhaatkiikhnndddviipaabhimukhiim| mahAvIro dvisaptatiM varSANyAyuH pAlayitvA siddhaH, katham ?, triMzad gRhasthabhAve, dvAdaza sArddhAni pakSazca chadmasthabhAve, 20 dezonAni triMzat kevalitve iti dvisaptatiH / ayalabhAya tti mahAvIrasya navamo gaNadharaH, tasyAyurdvisaptatirvarSANi, katham ? SaTcatvAriMzad gRhasthatve, dvAdaza chadmasthatAyAm, caturdaza kevalitve iti / puSkarArddha dvisaptatizcandrAH, tatraikasyAM paGktau SaTtriMzadanyasyAM ca tAvanta evetyevamiti / bAvattariM kalAo tti kalanAni kalAH, 15 1. dvisaptativarSA je2 vinA // Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre vijJAnAnItyarthaH, tAzca kalanIyabhedAd dvisaptatirbhavanti, tatra lekhanaM lekho'kSaravinyAsaH, tadviSayA kalA vijJAnaM lekha evocyate evaM sarvatra, sa ca lekho dvidhA- lipiviSayabhedAt, tatra lipiraSTAdazasthAnakoktA, athavA lATAdideza bhedatastathAvidhavicitropAdhibhedato vA'nekavidheti, tathAhi- patra-valka-kASTha-danta5 loha-tAmra-rajatAdayo akSarANAmAdhArAstathA lekhanotkIrNana-syUta-vyUta-cchinna-bhinnadagdha-saGkrAntito'kSarANi bhavantIti, viSayApekSayApyanekadhA- svAmi-bhRtya-pitRputra-guru-ziSya-bhAryA-pati-zatru-mitrAdInAM lekhaviSayANAmanekatvAttathAvidhaprayojanabhedAcca, akSaradoSAzcaite atikAryamatisthaulyam, vaiSamyaM paGktivakratA / 10 atulyAnAM ca sAdRzyamavibhAgo'vayaveSu ca // [ ] iti 1, tathA gaNitaM saGkhyAnaM saGkalitAdyanekabhedaM pATIprasiddham 2, rUpaM lepya-zilAsuvarNa-maNi-vastra-citrAdiSu rUpanirmANam 3, nATyaM kalA bharatamArgacchalikaM lAsyavidhAnamityAdibhedAdaSTadhA, nATyagrahaNAt nRttakalApi gRhItA, sA ca abhinayikA aGgahArikA vyAyAmikA ceti tribhedA, svarUpaM cAtra bharatazAstrAdavaseyam 4, tathA 15 gItaM kalA, sA ca nibandhamArga-chalikamArga-bhinnamArgabhedAt tridhA, tatra __sapta svarAstrayo grAmA, mUrcchanA ekaviMzatiH / ___tAnA ekonapaJcAzat samAptaM svaramaNDalam // [ ] iyaM ca vizAkhilazAstrAvaseyeti 5, vAiyaM ti vAdyakalA, sA ca tata-vitatazuSira-ghanavAdyAnAM catuSpaJcatryekaprakAratayA trayodazadhA 6 ityAdikaH kalAvibhAgo 20 laukikazAstrebhyo'vaseyaH, iha ca dvisaptatiriti kalAsaMkhyoktA, bahutarANi ca sUtre tannAmAnyupalabhyante, tatra ca kAsAMcit kAsucidantarbhAvo'vagantavya iti // 72 // [sU0 73] harivassa-rammayavassiyAto NaM jIvAto tevattariM tevattariM joyaNasahassAiM nava ya ekkuttare joyaNasate sattarasa ya ekUNavIsatibhAge 1. bharataviracite nATyazAstre caturtho'dhyAyodraSTavyaH / / 2. bhinnamANNamArgaje2 // Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 167 1 * 10 [sU0 74] trisaptati-catuHsaptatisthAnake / * joyaNassa addhabhAgaM ca AyAmeNaM paNNattAto / vijaye NaM baladeve tevattariM vAsasayasahassAiM savvAuyaM pAlaittA siddha jAva ppahINe / [TI0] atha trisaptatisthAnake kimapi likhyate, harivAsetyAdi, atra saMvAdagAthAeguttarA nava sayA tevattarimeva joynnshssaa| jIvA sattarasa kalA addhakalA ceva harivAse // 73901 193 bahatkSetra0 58] tti / tathA vijayo dvitIyabaladevaH, tasyeha trisaptativarSalakSANyAyuruktam, Avazyake tu paJcasaptatiritIdamapi matAntarameva // 73 / / [sU0 74] there NaM aggibhUtI covattariM vAsAiM savvAuyaM pAlaittA siddhe jAva ppahINe / nisabhAto NaM vAsaharapavvatAto tigiMcchiddahAto NaM dahAto sItotA mahAnadI covattariM joyaNasatAiM sAhiyAI uttarAhuttI pavahittA vatirAmatiyAe jibbhiyAe caujoyaNAyAmAe paNNAsajoyaNavikkhaMbhAe vairatale kuMDe mahatA ghaDamuhapavattieNaM muttAvalihArasaMThANasaMThiteNaM pavAteNaM mahayA saddeNaM pvddti| evaM sItA vi dakkhiNAhuttI bhANiyavvA / cautthavajjAsu chasu puDhavIsu covattaraM nirayAvAsasayasahassA paNNattA / [TI0] atha catuHsaptatisthAnake likhyate kiJcit, tatrAgnibhUtiriti mahAvIrasya dvitIyo gaNanAyakaH, tasyeha catuHsaptativarSANyAyuH, atra cAyaM vibhAga:SaTcatvAriMzadvarSANi gRhasthaparyAyaH, dvAdaza chadmasthaparyAyaH, SoDaza kevaliparyAya iti| NisahAo NamityAdi, asya bhAvArthaH- kila niSadhavarSadharasya viSkambho yojanAnAM 20 SoDaza sahasrANi aSTau zatAni dvicatvAriMzat kalAdvayaM ceti, tasya ca madhyabhAge tigiMchimahAhradaH sahasradvayaviSkambhazcatuHsahasrAyAmaH, tadevaM parvataviSkambhArddhasya hRdaviSkambhArddhana nyUnatAyAM zItodAmahAnadyAH parvatasyopari catuHsaptatizatAnyekaviMzatyadhikAni kalA caiketyevaM pravAho bhvti| vairAmaiyAe jinbhiyAe tti vajramayyA 1. dRzyatAM pR0 142 Ti0 // 15 Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre paJcasaptatisthAnakam / jihvikayA praNAlasthamakaramukhajihvayA caturyojanadIrghayA paJcAzadyojanaviSkambhayA vairatale kuMDe tti niSadhaparvatasyAdhovarttini vajrabhUmike azItyadhikacaturyojanazatAyAmaviSkambhe dazayojanAvagAhe zItodAdevIbhavanAdhyAsitamastakena taddvIpenAlaGkRtamadhyabhAge zItodAprapAtahade mahaya tti mahApramANena, yat punaH duhao tti kvacit dRzyate tadapapATha 5 iti manyate, ghaDamuhapavattieNaM ti ghaTamukheneva kalazavadaneneva pravartita: prerito ghaTamukhapravartitastena muktAvalInAM muktAphalasarINAM sambandhI hArastasya yat saMsthAnaM tena saMsthito yastena, prapAta: parvatAt prapatajalasamUhastena, mahAzabdena mahAdhvaninA prapatati, evaM zItApi, navaraM nIlavadvarSadharAd dakSiNAbhimukhI prapatatIti / cautthavajetyAdi, tatra prathamAyAM triMzat, dvitIyAyAM paJcaviMzatiH, tRtIyAyAM paJcadaza, 10 paJcamyAM trINi lakSANi, SaSThyAM paJconaM lakSam, saptamyAM paJcetyetAni mIlitAni catuHsaptatirbhavantIti // 74 // [sU0 75] suvihissa NaM pupphadaMtassa arahato paNNattaraM jiNA paNNattariM jiNasatA hotthA / sItale NaM arahA paNNattaraM puvvasahassAI agAramajhe vasittA muMDe bhavittA 15 jAva pavvatite / saMtI NaM arahA paNNattariM vAsasahassAI agAravAsamajjhAvasittA jAva pavvatite / [TI0] atha paJcasaptatisthAnake kimapi likhyate, suvidheH navamatIrthakarasya nAmAntarataH puSpadantasyeti, tathA zItalasya paJcasaptatiH pUrvasahasrANi gRhavAse, katham ? paJcaviMzatiH 20 kumAratve, paJcAzacca rAjya iti, tathA zAntiH paJcasaptativarSasahasrANi gRhavAsamadhyuSya pravrajitaH, katham ? paJcaviMzatiH kumAratve, paJcaviMzatiH mANDalikatve, paJcaviMzatizcakravarttitve iti // 75 / / [sU0 76] chAvattariM vijukumArAvAsasatasahassA paNNattA / evaM1. saptativarSa je1 he1 // Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 169 [sU0 76-77] SaTsaptati-saptasaptatisthAnake / dIva-disA-udahINaM vijjukumAriMda-thaNiyamaggINaM / chaNhaM pi jugalayANaM chAvattari mo satasahassA // 59 // [TI0] atha SaTsaptatisthAnake kiJcit likhyate, tatra vidyutkumArANAM bhavanAvAsalakSANi dakSiNAyAM catvAriMzaduttarasyAM tu SaTtriMzaditi SaTsaptatiriti / evamiti idameva bhavanamAnaM zeSANAM dvIpakumArAdibhavanapatinikAyAnAm, ihArthe gAthA-dIvetyAdi 5 yugalAnAmiti dakSiNottaranikAyabhedena yugalam, nikAye nikAye bhavatIti // 76 // [sU0 77] bharahe rAyA cAuraMtacakkavaTTI sattattariM puvvasatasahassAI kumAravAsamajjhAvasittA maharAyAbhiseyaM patte / aMgavaMsAto NaM sattattari rAyANo muMDe jAva pavvaiyA / gaddatoya -tusiyANaM devANaM sattattariM devasahassA parivAro paNNattA / 10 egamege NaM muhutte sattattariM lave lavaggeNaM paNNatte / [TI0] atha saptasaptatisthAnake viviyate kiJcit, tatra bharatacakravartI RSabhasvAminaH SaTsu pUrvalakSeSvatIteSu jAtastryazItitame ca tatrAtIte bhagavati ca pravrajite rAjA saMvRttaH, tatazca tryazItyAH SaTsu niSkarSiteSu saptasaptatistasya kumAravAso bhavatIti / aGgavaMza: 15 aGgarAjasantAnastasya sambandhinaH saptasaptatI rAjAnaH pravrajitAH / gaddatoyetyAdi, brahmalokasyAdhovartinISvaSTAsu kRSNarAjiSvaSTau sArasvatAdayo lokAntikAbhidhAnA devanikAyA bhavanti, tatra gardatoyAnAM tuSitAnAM ca devAnAmubhayaparivArasaMkhyAmIlanena saptasaptatirdevasahasrANi parivAraH prajJaptAnIti / tathaikaiko muhUrttaH saptasaptatiM lavAn lavAgreNa lavaparimANena prajJaptaH, katham ? ucyate haTThassa aNavagallassa, NiruvakiTThassa jaMtuNo / ege UsAsanIsAse, esa pANu tti vuccaI // 1. "gaddatoya-tusiyANaM devANaM satta devA satta devasahassA paNNattA' iti sthAnAGgasUtre sU0 576 // 20 2. saptatilavAna je2 he1.2 // 3. vuccar3a je2 he1 / / Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre aSTasaptatisthAnakam / satta pANUNi se thove, satta thovANi se lave / lavANaM sattahattarIe, esa muhutte viyAhie // [bhagavatI0 674] tti // 77 // [sU0 78] sakssa NaM deviMdassa devaraNNo vesamaNe mahArAyA aTThasattarIe suvaNNakumAra-dIvakumArAvAsasatasahassANaM AhevaccaM porevaccaM bhaTTittaM sAmittaM 5 mahArAyattaM ANAIsaraseNAvaccaM kAremANe pAlemANe viharati / there NaM akaMpite aTThattari vAsAiM savvAuyaM pAlayittA siddhe jAva savvadukkhappahINe / uttarAyaNaniyaTTe NaM sUrie paDhamAto maMDalAto egUNacattAlIsaime maMDale aTTattariM egasaTThibhAe divasakhettassa nivuDDhettA rayaNikhettassa abhinivuvettA NaM 10 cAraM carati, evaM dakkhiNAyaNaniya? vi / [TI0] athASTasaptatisthAnake kiJcit likhyate, sakkassetyAdi, vesamaNe mahArAya tti soma-yama-varuNa-vaizramaNAbhidhAnAnAM lokapAlAnAM caturtha uttaradikpAlaH, sa hi vaizramaNadevanikAyikAnAM suparNakumAradeva-devInAM dvIpakumAradeva-devInAM vyantara-vyantarINAM cAdhipatyaM karoti, tadAdhipatyAcca tannivAsAnAmapyAdhipatyamasau karotItyucyate 15 aSTasaptatyAH suparNakumAra-dvIpakumArAvAsazatasahasrANAmiti, tatra suparNakumArANAM dakSiNAyAmaSTatriMzad bhavanalakSANi dvIpakumArANAM ca catvAriMzadityevamaSTasaptatiriti, dvIpakumArAdhipatyametasya bhagavatyAM na dRzyate, iha tUktamiti matAntaramidam, AhevaccaM 1. degrie je1 khaM0 // 2. jambUdvIpaprajJaptau dvitIye vakSaskAre, anuyogadvArasUtre 367 tame sUtre'pi ca idaM gaathaadvymsti| "haTThassa gAhA / hRSTasya tuSTasya anavakalyasya jarasA apIDitasya nirupakliSTasya vyAdhinA prAk sAmprataM vA'nabhibhUtasya jantoH manuSyAdereka ucchvAsayukto niHzvAsaH ucchvAsaniHzvAsaH, eSa prANa ucyate, zokajarAdibhirasvasthasya jantorucchvAsaniHzvAsaH tvaritAdisvarUpatayA svabhAvastho na bhavatyato hRSTAdivizeSaNopAdAnam // satta pANUNItyAdi zlokaH, sapta prANA yathoktasvarUpAH sa ekaH stokaH, sapta stokAH sa eko lavaH, lavAnAM saptasaptatyA yo niSpadyate eSa muhUrto vyAkhyAtaH // " iti anuyogadvArasUtre maladhArihemacandrasUriviracitAyAM vRttau // 3. dikkumAra' iti sarveSu hastalikhitAdarzeSu pAThaH / etadanusAreNa 'dvIpakumAradeva-devInAM dikkumAradeva-devInAM' iti sampUrNaH pATho'tra TIkAyAM bhavediti saMbhAvyate / dRzyatAmadhastanamatratyaM TippaNam // 4. bhagavatIsUtrasya tRtIye zatake saptame uddezake IdRzaM sUtramupalabhyate- "sakkassa NaM deviMdassa devaraNNo vesamaNassa mahAraNNo ime devA ANA-uvavAyavayaNa-niddese ciTThati, taMjahA- vesamaNakAiyA ti vA vesamaNadevayakAiyA ti vA suvaNNakumArA suvvaNakumArIo dIvakumArA dIvakumArIo disAkumArA disAkumArIo vANamaMtarA vANamaMtarIo je yA'vanne tahappagArA savve te Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [sU0 78] aSTasaptatisthAnakam / 171 ti Adhipatyam adhipatikarma, porevaccaM ti purovarttitvam agragAmitvamityarthaH, bhaTTittaM ti bhartRtvaM poSakatvam, sAmittaM ti svAmitvaM svAmibhAvam, mahArAyattaM ti mahArAjatvaM lokapAlatvamityarthaH, ANAIsaraseNAvaccaM ti AjJApradhAnasenAnAyakatvaM kAremANe tti anunAyakaiH sevakAnAM kArayan pAlemANe tti AtmanApi pAlayan viharati Aste / 5 akampitaH sthaviro mahAvIrasyASTamo gaNadharastasya cASTasaptatirvarSANi sarvAyuH, katham ?, gRhasthaparyAye aSTacatvAriMzat, chadmasthaparyAye nava, kevaliparyAye caikaviMzatiriti / uttarAyaNaniyaTTe NaM ti uttarAyaNAd uttaradiggamanAnivRttaH uttarAyaNanivRttaH, prArabdhadakSiNAyana ityarthaH, sUrie tti AdityaH paDhamAo maMDalAo tti dakSiNAM dizaM gacchato raveryat prathamaM tasmAt, na tu sarvAbhyantarasUryamArgAt, 10 ekUNacattAlIsaime tti ekonacatvAriMzattame maNDale dakSiNAyanaprathamamaNDalApekSayA, sarvAbhyantaramaNDalApekSayA tu catvAriMze, aTThattariM ti aSTasaptatim egasaTThibhAe tti muhUrtasyaikaSaSTibhAgAn divasakhettassa tti divasalakSaNasya kSetrasya divasasyaivetyarthaH, nivvuDDhetta tti nirva_ hApayitvetyarthaH, tathA rayaNikhettassa tti rajanyA eva abhinivvuDDhetta tti abhinirvarthya vardhayitvetyarthaH, cAraM carai tti bhrAmyatItyarthaH, bhAvArtho'syaivaM 15 candraprajJaptivAkyairupadarzyate- jambUdvIpe dvIpe yadaitau sUryau sarvAbhyantaramaNDalamupasaMkramya cAraM caratastadA navanavatiryojanasahasrANi SaT ca paJcacatvAriMzadadhikAni yojanazatAnyanyonyamantaraM kRtvA carataH, etacca jambUdvIpe'zItyuttaraM yojanazataM tabbhattiyA jAva ciTThati / " asmin sUtre dvIpakumArAdhipatyaM vaizramaNasya spaSTaM dRzyate, ataH abhayadevasUribhiH 'na dRzyate' iti yad likhitaM tat teSAM samakSaM vidyamAneSu bhagavatIsUtrAdarzeSu adarzanAdeva tailikhitaM bhavediti sNbhaavyte|| 1. 'saptatiH khaM0 je1 he1 / saptatiriti he2 // 2. nivuhetta khaM0 he1,2 // 3. nivar2yA khaMje1 he1,2| '27, 88, 98' sUtreSvapi IdRzo vicAro vartate, kintu 27 tamasUtraTIkAyAM 'nivardhayan, abhinivardhayan' iti zabdaprayogo dRzyate, ato 'ni-nir' upasargau ekArthAviti matvA ubhayorapi pAThayoH saMgatiH kartuM zakyate / yadi tu atra 'nivarthya' agre ca 'abhinivarthya' iti pAThaH svIkriyate tadA khaM0 je1 pAThaH samIcInaH eva // 4. nivuvetta he1,2 // 5. abhinivar2yA khaM0 je1, he1,2 // Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre pravizyAbhyantaraM maNDalaM bhavati, etasmiMzca dviguNe jaMbUdvIpapramANAdapakarSite yathoktamantaraM bhavatIti, tathA tatra tayozcaratorutkRSTo'STAdazamuhUrto divaso bhavati jaghanyikA ca dvAdazamuhUrtA rAtrirbhavati, tato'bhyantaramaNDalAnniSkramya prathame'horAtre'bhyantarAnantaraM maNDalamupasaGkramya yadA cAraM caratastadA navanavatiryojanasahasrANi SaT ca 5 paJcacatvAriMzadadhikAni yojanazatAni paJcatriMzacca ekaSaSTibhAgA yojanasyAntaraM kRtvA cAraM carataH, tadA cASTAdazamuhUrto divaso bhavati dvAbhyAM muhUrtasyaikaSaSTibhAgAbhyAmUnaH, dvAdazamuhUrtA ca rAtrirbhavati dvAbhyAM muhUrtekaSaSTibhAgAbhyAmadhiketi, evaM dakSiNAyanasya dvitIyAdiSu maNDaleSvahorAtreSu cAnyonyAntarapramANasya paJcabhiH paJcabhiryojanaiH paJcatriMzatA caikaSaSTibhAgairyojanasya vRddhirvAcyA, dvAbhyAM dvAbhyAM ca muhUrtekaSaSTibhAgAbhyAM dinahAnI 10 rAtrivRddhizceti, evaM ca ekonacatvAriMzattame maNDale sUryayorantaraM navanavatiH sahasrANyaSTa zatAni saptapaJcAzacca yojanAnAM trayoviMzatizcaikaSaSTibhAgAH, dinapramANaM cASTAdazAnAM muhUrtAnAM madhyAdekaSaSTibhAgAnAmaSTasaptatyAM pAtitAyAM SoDaza muhUrtAzcatuzcatvAriMzaccaikaSaSTibhAgA muhUrtasya, rAtrestvaSTasaptatyAM kSiptAyAM trayodaza muhUrtAH saptadazaikaSaSTibhAgAzceti, evaM dakkhiNAyaNaniya? tti yathottarAyaNanivRtta 15 ekonacatvAriMzattame maNDale aSTasaptatimekaSaSTibhAgAn hApayati varddhayati ca, evaM dakSiNAyananivRtto'pi sUryastAn hApayati varddhayati ca, kevalaM dakSiNAyane dinabhAgAn hApayati rAtribhAgAMzca varddhayati, iha tu dinabhAgAn varddhayati rAtribhAgAMzca hApayatIti // 78 // [sU0 79] valayAmuhassa NaM pAtAlassa hechillAto carimaMtAto imIse NaM 20 rayaNappabhAe puDhavIe heTThille carimaMte esa NaM ekUNAsIti joyaNasahassAI abAhAe aMtare paNNatte / evaM keussa vi juyayassa vi Isarassa vi / ___ chaTThIe NaM puDhavIe bahumajjhadesabhAyAo chaTThassa ghaNodahissa heDhille carimaMte esa NaM ekUNAsItiM joyaNasahassAI abAhAe aMtare paNNatte / jaMbuddIvassa NaM dIvassa bArassa ya bArassa ya esa NaM egUNAsIiM 25 joyaNasahassAiM sAiregAI abAhAe aMtare paNNatte / Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [sU0 79] ekonAzItitamasthAnakam / 173 [TI0] athaikonAzItitamasthAnake kiJcillikhyate, tatra valayAmuhassa tti vaDavAmukhAbhidhAnasya pUrvadigvyavasthitasya pAyAlassa tti mahApAtAlakalazasyAdhastanacaramAntAd ratnaprabhApRthivIcaramAnta ekonAzItyAM sahasreSu bhavati, katham ? ratnaprabhA hi azItisahasrAdhikaM yojanAnAM lakSaM bAhalyato bhavati, tasyAzcaikaM samudrAvagAhasahasraM parihRtyAdholakSapramANAvagAho valayAmukhapAtAlakalazo bhavati, 5 tatastaccaramAntAt pRthivIcaramAnto yathoktAntara eva bhavati, evamanye'pi trayo vAcyA iti / chaTThIe ityAdi, asya bhAvArtha:- SaSThapRthivI hi bAhalyato yojanAnAM lakSaM SoDaza ca sahasrANi bhavati, ghanodadhayastu yadyapi saptApi pratyekaM viMzatiH sahasrANi syustathApyetasya granthasya matena SaSTho'sAvekaviMzatiH saMbhAvyate, tadevaM 10 SaSThapRthivIbAhalyArddhamaSTapaJcAzat ghanodadhipramANaM caikaviMzatirityevamekonAzItirbharvati, granthAntaramatena tu sarvaghanodadhInAM viMzatiyojanasahasrabAhalyatvAt paJcamImAzrityedaM sUtramavaseyam, yatastadvAhalyamaSTAdazottaraM lakSamuktam, yata Aha paMDhamA'sIi sahassA 1 battIsA 2 aTThavIsa 3 vIsA ya 4 / aTThAra 5 sola 6 aTTha ya 7 sahassa lakkhovariM kujA // [bRhatsaM0 241] iti / 15 athavA SaSThyAH sahasrAdhiko'pi madhyabhAgo madhyabhAgo vivakSitaH, evamarthasUcakatvAdbahuzabdasyeti / tathA jambUdvIpasya jagatyAzcatvAri dvArANi vijayavejayanta-jayantA-'parAjitAbhidhAnAni catuzcaturyojanaviSkambhANi gavyUtapRthuladvAra1. bhavaMti je2 khaM0 // 2. degvatIti khaM0 // 3. "atra prAkRtatvAt prathamAzabdAt paratra vibhakterlopaH, prathamAyAM dharmAbhidhAyAM pRthivyAmuccastvaparimANaM paribhAvayannazItisahasrANi lakSasyopari kuryAt / kimuktaM bhavati ? prathamAyA ratnaprabhAyAH pRthIvyA azItiyojanasahasrAdhiko yojanalakSo bAhalyamiti / evaM dvitIyAdiSvapi pRthivISu bAhalyaparibhAvane dvAtriMzadAdIni yojanasahasrANi lakSasyopari kuryAt / atrApyayaM bhAvArthaH- dvitIyasyAM pRthivyAM viNshtiyojnshsraadhikH| paJcamyAmaSTAdazayojanasahasrAdhikaH / SaSThyAM SoDazayojanasahasrAdhikaH / saptamyAmaSTayojanasahasrAdhika iti / yojanaM ceha pramANAGgulaniSpannaM draSTavyam / ratnaprabhAyAM ca pRthivyAmazItiyojanasahasrAdhiko lakSaH evam- SoDazasahasrapramANaM prathama kharakANDam, dvitIyaM paGkabahulaM kANDaM caturazItiyojanasahasramAnam, tRtIyamazItiyojanasahamrapramANaM jalabahulaM kANDamiti / zeSAstu pRthivyaH sarvA api pRthivIsvarUpAH, kevalaM zarkarAprabhA zarkarAbahulA vAlukAprabhA vAlukAbahuletyevaM nAmAnusArato vizeSasvarUpaM paribhAvanIyam // " iti bRhatsaMgrahaNyA malayagirisUriviracitAyAM TIkAyAm / / Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre azItitamasthAnakam / zAkhAni krameNa pUrvAdiSu dikSu bhavanti, teSAM ca dvArasya ca dvArasya cAnyonyamityarthaH, esa NaM ti etadekonAzItiryojanasahasrANi sAtirekANItyevaMlakSaNamabAdhayA vyavadhAnena vyavadhAnarUpamityartho'ntaraM prajJaptam, katham ?, jambUdvIpaparidheH [yo0] 316227, gA03, dhanuSAM 128, agula 13 sArdha ityevaMlakSaNasyApakarSitadvAra5 dvArazAkhAviSkambhasya caturvibhaktasyaivaMphalatvAditi // 79 // [sU0 80] sejaMse NaM arahA asItiM dhaNUiM uDuMuccatteNaM hotthA / tiviThU NaM vAsudeve asItiM dhaNUI uTuMuccatteNaM hotthA / ayale NaM baladeve asItiM dhaNUI uTuMuccatteNaM hotthA / tiviThU NaM vAsudeve asItiM vAsasatasahassAiM mahArAyA hotthA / 10. Aubahale NaM kaMDe asItiM joyaNasahassAI bAhalleNaM paNNatte / IsANassa NaM deviMdassa devaraNo asItiM sAmANiyasAhassIto pnnnnttaato| jaMbuddIve NaM dIve asIuttaraM joyaNasataM ogAhettA sUrie uttarakaTThovagate paDhamaM udayaM krtii| [TI0] athAzItitamasthAnake kiJcillikhyate, zreyAMsaH ekAdazo jinaH / tripRSThaH 15 zreyAMsajinakAlabhAvI prathamavAsudevaH, acalaH prathamabaladevaH, tathA tripRSThavAsudevasya caturazItivarSalakSANi sarvAyuriti, catvAri lakSANi kumAratve zeSaM tu mahArAjye iti| Aubahu ityAdi, kila ratnaprabhAyA azItyuttarayojanalakSabAhalyAyAstrINi kANDAni bhavanti, tatra prathamaM ratnakANDaM SoDazavidharatnamayaM SoDazasahasrabAhalyaM dvitIyaM paGkakANDaM caturazItisahasramAnaM tRtIyamabbahulakANDamazItiryojanasahasrANIti jaMbuddIve NamityAdi, 20 ogAhitta tti pravizya uttarakaTThovagaya tti uttarAM kASThAM dizamupagataH uttarakASThopagataH prathamamudayaM karoti, sarvAbhyantaramaNDale udetItyarthaH // 80 // [sU0 81] navanavamiyA NaM bhikkhupaDimA ekkAsItie rAtidiehiM cauhi ya paMcuttarehiM bhikkhAsatehiM ahAsuttaM jAva ArAhitA [yAvi bhavati / kuMthussa NaM arahato ekkAsItiM maNapajavaNANisayA hotthA / 1. paridhiH je2 he2 // 2. dvArazAkhA' je1 khaM0 // Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 175 [sU0 81-82] ekAzIti-vyazItisthAnake / viyAhapaNNattIe ekkAsItiM mahAjummasayA paNNattA / [TI0] athaikAzItisthAnake kiJciducyate, navanavamiketi nava navamAni dinAni yasyAM sA navanavamikA, bhavanti ca navasu navakeSu nava navamadinAni, tasyAM ca bhikSupratimAyAmekAzItirAtriMdivAni bhavantyeva, navAnAM navakAnAmekAzItirUpatvAt, tathA prathame navake pratidinamekaikA bhikSA, evamekottarayA vRddhyA navame navake nava naveti 5 sarvAsAM piNDane catvAri paJcottarANi bhikSAzatAni bhavantItyata uktaM cauhi yetyAdi, iha ca bhikSAzabdena dattirabhipretA, ahAsuttaM ti yathAsUtraM sUtrAnatikrameNa jAva tti karaNAd 'yathAkalpaM yathAmArgaM yathAtattvaM samyakkAyena spRSTA pAlitA zobhitA tIritA kIrtitA AjJayA''rAdhitA' iti draSTavyam / viyAhapannattIe tti vyAkhyAprajJaptyAmekAzItirmahAyugmazatAni prajJaptAni, iha zatazabdenAdhyayanAnyucyante, 10 tAni kRtayugmAdilakSaNarAzivizeSavicArarUpANi avAntarAdhyayanasvabhAvAni tadavagamAvagamyAnIti // 81 // [sU0 82] jaMbuddIve dIve bAsItaM maMDalasataM jaM sUrie dukkhutto saMkamittA NaM cAraM carati, taMjahA- nikkhamamANe ya pavisamANe ya / samaNe bhagavaM mahAvIre bAsItIe rAtidiehiM vItikaMtehiM gabbhAto ganbhaM 15 sAharite / mahAhimavaMtassa NaM vAsaharapavvayassa avarillAo carimaMtAo sogaMdhiyassa kaMDassa heDille carimaMte esa NaM bAsIiM joyaNasayAI abAhAe aMtare pnnnntte| evaM ruppissa vi / [TI0] atha vyazItisthAnake kimapi likhyate, tatra jambUdvIpe vyazItaM 20 vyazItyadhikaM maNDalazataM sUryasya mArgazataM tad bhavati' iti vAkyazeSaH, kiMbhUtam ? 1. bhagavatIsUtre 35 tame zatake dvAdaza ekendriyamahAyugmazatAni, 36 tame zatake dvAdaza dvIndriyamahAyugmazatAni, 37 tame zatake dvAdaza trIndriyamahAyugmazatAni, 38 tame zatake dvAdaza caturindriyamahAyugmazatAni, 39 tame zatake dvAdaza asaMjJipaJcendriyamahAyugmazatAni, 40 tame zatake ekaviMzatiH saMjJipaJcendriyamahAyugmazatAni sarvasaMkhyayA 12+12+12+12+12+21-81 mahAyugmazatAni / eteSu yad varNitaM tat tatraiva draSTavyaM jijJAsubhiH / / 2. apAMtarA' je2 he1,2 // Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre yat sUryo dvikRtvo dvau vArau saGkramya pravizya cAraM carati, tadyathA- niSkrAmaMzca jambUdvIpAt pravizazca jambUdvIpa eveti, ayamatra bhAvArtha:- kila caturazItyadhikaM sUryamaNDalazataM bhavati, tatra sarvAbhyantara- sarvabAhye sakRdeva saGkrAmati zeSANi tu dvau vArAviti, iha ca dvyazItivivakSayaivedaM dvyazItisthAnake'dhItamiti bhAvanIyam, yadyapi 5 ca jambUdvIpe paJcaSaSTireva maNDalAnAM bhavati tathApi jambUdvIpakasUryacAraviSayatvAccheSANyapi jambUdvIpena vizeSitAnIti / samaNe ityAdi ASADhazuklaSaSThyA Arabhya dvyazItyAM rAtriMdiveSvatikrAnteSu tryazItitame varttamAne, azvayujaH kRSNatrayodazyAmityarthaH, garbhAt garbhAzayAd devAnandAbrAhmaNIkukSita ityarthaH garbhaM trizilAbhidhAnakSatriyAkukSiM saMhRto nIto 10 devendravacanakAriNA 'harinaigameSyabhidhAnadeveneti, idaM ca sUtraM dvyazItiM rAtriMdivAnyadhikRtya dvyazItisthAnake'dhIyate, tryazItitamaM rAtriMdivamAzritya tu tryazItisthAna iti / mahAhimavaMtassetyAdi mahAhimavato dvitIyavarSadharaparvatasya yojanazatadvayocchritasya avarillAo tti uparimAccairamAntAt saugandhikakANDasyAdhastanazcaramAnto dvyazItiyo(ryo?)janazatAni katham ? ratnaprabhApRthivyAM hi trINi kANDAni kharakANDaM 15 paGkakANDamabbahulakANDaM ceti, tatra prathamaM kANDaM SoDazavidham, tadyathA ratnakANDam 1, vajrakANDam 2, evaM vaiDUrya 3 lohitAkSa 4 masAragalla 5 haMsagarbha 6 pulaka 7 saugandhika 8 jyotIrasa 9 aJjana 10 aJjanapulaka 11 rajata 12 jAtarUpa 13 aGka 14 sphaTika 15 riSTakANDaM ceti 16, etAni ca pratyekaM sahasrapramANAni, tatazca saugandhikakANDasyASTamatvAdazItiH zatAni dve ca zate mahAhimavaducchraya 20 ityevaM dvyazItiH zatAni iti, evaM rukmiNo'pi paJcamavarSadharasya vAcyam, mahAhimavatsamAnocchrAyatvAttasyeti // 82 // [sU0 83] samaNe bhagavaM mahAvIre bAsItIe rAtiMdiehiM vItikkaMtehiM teyAsIime rAtiMdie vaTTamANe gabbhAo gabbhaM sAharite / 1. dvitIyAdvivacanametat // 2. hariniga khaM0 / hariNegame he2 // 3. 'ccarimA' he1, 2 vinA // Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 177 [sU0 83-84] . tryazItitamasthAnakam / sItalassa NaM arahato tesIti gaNA tesIti gaNadharA hotthA / there NaM maMDiyaputte tesIti vAsAiM savvAuyaM pAlaittA siddhe buddhe jAva ppahINe / usabhe NaM arahA kosalie tesItiM puvvasatasahassAI agAravAsamajjhAvasittA muMDe bhavittA NaM jAva pavvaite / bharahe NaM rAyA cAuraMtacakkavaTTI tesItiM puvvasatasahassAI agAravAsamajjhAvasittA jiNe jAte kevalI savvaNNU savvabhAvadarisI / [TI0] atha tryazItitamasthAnake kimapi likhyate, iha zItalajinasya tryazItirgaNAstryazItirgaNadharA uktAH, Avazyake tvekAzItiriti mtaantrmidmiti| tathA sthaviro maNDikaputro mahAvIrasya SaSTho gaNadharaH tasya ca tryazItivarSANi 10 sarvAyuH, katham ?, tripaJcAzad gRhasthaparyAye, caturdaza chadmasthaparyAye, SoDaza kevalitve ityevaM tryazItiriti / tathA kosalie tti kozaladeze bhavaH kauzalikaH / tesIiM ti viMzatiH pUrvalakSANi kumAratve, triSaSTiH rAjye ityevaM tryazItiH / tathA bharatazcakravartI saptasaptatiH pUrvalakSANi kumAratve, SaT cakravartitve, ityevaM tryazItimagAravAsamadhyuSya jino jAtaH rAjyAvasthasyaiva rAgAdikSayAt kevalI saMpUrNA-'sahAya- 15 vizuddhajJAnAditrayayogAt, sarvajJo vizeSabodhAt, sarvabhAvadarzI sAmAnyabodhAt, tataH pUrvalakSaM pravrajyAgrahaNapUrvakaM kevalitvena vihRtya siddha iti // 83 // [sU0 84] caurAsIti nirayAvAsasatasahassA paNNattA / usabhe NaM arahA kosalie caurAsII puvvasatasahassAiM savvAuyaM pAlaittA siddhe buddhe jAva [ppahINe / evaM bharahe bAhubali baMbhi suMdari / 20 sejaMse NaM arahA caurAsIiM vAsasatasahassAiM savvAuyaM pAlaittA siddhe jAva ppahINe / 1. "sya tryazItirgaNadharA uktA khaM0 he1 / 2. dRzyatAM pR0 140 Ti0 3 // 3. "ntaramiti khaM0 je? he2 // 4. kozalAdeze je2 he1 // 5. SaT ca cakra je2 // Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcAryazrI abhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre tiviDU NaM vAsudeve caurAsIiM vAsasayasahassAiM paramAuyaM pAlayittA appatiTThANe narae neraiyattAte uvavanne / sakkassa NaM deviMdassa devaraNNo caurAsItiM sAmANiyasAhassIto paNNattAto / savve vi NaM bAhirayA maMdarA caurAsItiM caurAsItiM joyaNasahassAiM 5 uDDuMuccatteNaM paNNattA / savve vi NaM aMjaNagapavvayA caurAsItiM caurAsItiM joyaNasahassAiM uDDauccatteNaM paNNattA / harivassa- rammayavAsiyANaM jIvANaM dhaNupaTThA caurAsItiM caurAsItiM joyaNasahassAiM solasa joyaNAiM cattAri ya bhAgA joyaNassa parikkheveNaM 10 paNNattA | paMkabahulassa NaM kaMDassa uvarillAto carimaMtAto heTThile carimaMte esa NaM caurAsItiM joyaNasahassAiM abAdhAe aMtare paNNatte / viyAhapaNNattIe NaM bhagavatIe caurAsItiM padasahassA padaggeNaM paNNattA / caurAsItiM nAgakumArAvAsasatasahassA paNNattA / 15 caurAsItiM paiNNagasahassA paNNattA / 178 caurAsItiM joNippamuhasatasahassA paNNattA / puvvAiyANaM sIsapaheliyapajjavasANANaM saTThANaTThANaMtarANaM caurAsItIe guNakAre patte / usabhassa NaM arahato kosaliyassa caurAsItiM gaNA caurAsItiM gaNadharA 20 hotthA | usabhassa NaM arahato kosaliyassa usabhaseNapAmokkhAto caurAsItiM samaNasAhassIo hotthA / caurAsItiM vimANAvAsasayasahassA sattANautiM ca sahassA tevIsaM ca vimANA bhavatIti makkhAyA / [TI0] caturazItisthAnake kimapi likhyate, caturazItirnarakalakSANyamunA vibhAgena 25 Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [sU0 84 ] caturazItisthAnakam / 1. tIsA ya 1 paNNavIsA 2 paNNarasa 3 daseva 4 tiNNi ya 5 havaMti / paMcUNasayasahassaM 6 paMceva 7 aNuttarA nirayA || [bRhatsaM0 255] iti / zreyAMsaH ekAdazastIrthakaraH ekaviMzatirvarSalakSANi kumAratve tAvantyeva pravrajyAyAM dvicatvAriMzadrAjye ityevaM caturazItimAyuH pAlayitvA siddhaH / tathA tiviTTu i prathamavAsudevaH zreyAMsajinakAlabhAvIti / apratiSThAno narakaH saptamapRthivyAM paJcAnAM 5 madhyama iti / tathA sAmANiya tti samAnarddhayaH / tathA bAhiraya tti jambUdvIpakameruvyatiriktAzcatvAro mandarAzcaturazItiH sahasrANi prajJaptAH aMjaNagapavvaya -tti jambUdvIpAdaSTame nandIzvarAbhidhAne dvIpe cakravAlaviSkambhamadhyabhAge pUrvAdiSu kSu catvAro'JjanaratnamayA 'aJjanakaparvatAH / harivAsetyAdi, cattAri ya bhAgA joyassa tti ekonaviMzatibhAgAH, ihArthe gAthArddham 179 * 4 dhaNupaTTa kalacaukvaM culasIi sahassa solahiya / / [bRhatkSetra0 59] tti [84016 ] tathA paGkabahulaM kANDaM dvitIyaM tasya ca bAhalyaM caturazItiH sahasrANIti yathoktasUtrArtha iti / tathA vyAkhyAprajJaptyAM bhagavatyAM caturazItiH padasahasrANi padAgreNa padaparimANena, iha ca yatrArthopalabdhistat padam, matAntareNa tu aSTAdazapadasahasraparimANatvAdAcArasya etad dviguNadviguNatvAcca zeSAGgAnAM 15 vyAkhyAprajJaptirde lakSe aSTAzItizca sahasrANi padAnAM bhavatIti / tathA caturazItirnAgakumArAvAsalakSANi catuzcatvAriMzato dakSiNAyAM catvAriMzatazcottarAyAM bhAvAditi / caturazItiryonayo jIvotpattisthAnAni, tA eva pramukhAni 1. "prathamAyAM ratnaprabhAyAM pRthivyAM triMzacchatasahasrANi narakAvAsAnAM 3000000 / dvitIyasyAM paJcaviMzatiH zatasahasrANi 2500000 / tRtIyasyAM paJcadaza 1500000 / caturthyAM daza 1000000 / paJcamyAM trINi 300000 / SaSThyAM paJconaM zatasahasraM 99995 / saptamyAM paJcaiva 5 anuttarAH sarvAdhovartino narakAvAsAH / te caivam- pUrvasyAM dizi kAlanAmA narakAvAso'parasyAM dizi mahAkAlo dakSiNasyAM roruka uttarasyAM mahAroruko madhye'pratiSThAnaH // 255 // " iti bRhatsaMgrahaNyA malayagirisUriviracitAyAM vRttau // 2. bAhariya je2 / 3. aMjanaparvatAH je1 khaM0 // 4. degtirbhAgAH khaM0 // 5. caukka culasIiM je2 / caukkaM culasII khaM0 je1 // 6. etadviguNatvAcca zeSA N je1 khaM0 / / 7. samavAyAne bhagavatIsUtravarNane'pi 'caturAsIti payasahassAiM payaggeNaM' ityevAbhihitam, kintu nandIsUtre bhagavatIsUtravarNane 'do lakkhA aTThAsItiM payasahassAiM payaggeNaM' ityabhihitam // 10 Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 puDhavi-daga-agaNi-mAruya ekvekve satta joNilakkhAo / vaNa patte aNaMte dasa coddasa joNilakkhAo // vigaliMdie do do cauro cauro ya nAraya- suresu / tiriesu hoMti cauro coddasa lakkhA ya maNusu // [ bRhatsaM0 351 - 352] tti / iha ca jIvotpattisthAnAnAmasaMkhyeyatve'pi samAnavarNa - gandha-rasa- - sparzAnAM teSAmekatvavivakSaNAnna yathoktayonisaMkhyAvyabhicAro mantavya iti / puvvAiyANamityAdi, pUrvamAdiryeSAM tAni pUrvAdikAni teSAm, zIrSaprahelikA paryavasAne yeSAM tAni 10 zIrSa prahelikAparyavasAnAni teSAm, svasthAnAt pUrvapUrvasthAnAduttarottarasya saMkhyAsthAnasyotpattisthAnAt saMkhyAvizeSalakSaNAt guNanIyAdityarthaH sthAnAntarANi anantarasthAnAnyavyavahitasaMkhyAvizeSA guNakAraniSpannA yeSu tAni svasthAnasthAnAntarANi kramavyavasthitasaMkhyAsthAnavizeSA ityarthaH, athavA svasthAnAni pUrvasthAnAni sthAnAntarANi ca anantarasthAnAni svasthAna-sthAnAntarANi, athavA 15 svasthAnAt prathamasthAnAt pUrvAGgalakSaNAt sthAnAntarANi vilakSaNasthAnAni svasthAnasthAnAntarANi teSAm, caturazItyA lakSairiti zeSaH, guNakAraH abhyAsarAziH prajJaptaH, tathAhi kila caturazItyA lakSaiH pUrvAGgaM bhavatIti svasthAnam, tadeva caturazItyA lakSairguNitaM pUrvamucyate tacca sthAnAntaramiti, evaM pUrvaM svasthAnaM tadeva caturazItyA lakSairguNitamanantarasthAnaM truTitAGgAbhidhAnaM bhavati, iha saGgrahagAthepuvvatuDiyADaDAvavahUhuya taha uppale ya paume ya / naliNatthaniura aue naue paue ya nAyavve // [ ] cUliyasIsapaheliya coddasa nAmA u aMgasaMjuttA / aTThAvIsaM ThANA cauNauyaM hor3a ThANasayaM // [ ] ti / 20 AcAryazrI abhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre yonipramukhAni teSAM zatasahasrANi lakSANi yonipramukhazatasahasrANi prajJaptAni, katham ? 25 180 - 9 abhilApazcaiSAm - pUrvAGgaM pUrvaM truTitAGgaM truTitamityAdiriti / caurAsItimityAdi, iha vibhAgo'yam 1. caudasa je1 khaM0 // 2. caudasa je1 // 3. atra saMgraha je1 khaM0 // 4. huhuya je2 he1 // Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [sU0 85] paJcAzItisthAnakam / 11 181 5 * battIsa 32 aTThavIsA 28 bArasa 12 aTTha 8 cauro 4 sayasahassA / AreNa baMbhalogA vimANasaMkhA bhave esA // paMcAsa 50 catta 4 chacceva sahassA laMta 6 sukka sahassAre / saya cauro ANayapANaesu tiNNAraNaccuyao // ekkArasuttaraM heTimesu 111 sattuttaraM ca majjhimae 107 / sayamegaM uvarimae 100 paMceva aNuttaravimANA // [bRhatsaM0 117-119] iti / bhavaMtIti makkhAya tti etAni vimAnAnyevaM bhavanti iti hetorAkhyAtAni bhagavatA sarvajJatvAt satyavAditvAcceti // 84 // [sU0 85] AyArassa NaM bhagavato sacUliyAgassa paMcAsItiM uddesaNakAlA paNNattA / 10 dhAyaisaMDassa NaM maMdarA paMcAsItiM joyaNasahassAiM savvaggeNaM paNNattA / ruyae NaM maMDaliyapavvae paMcAsItiM joyaNasahassAiM savvaggeNaM paNNatte / naMdaNavaNassa NaM heTThillAto carimaMtAto sogaMdhiyassa kaMDassa heDille carimaMte esa NaM paMcAsItiM joyaNasayAI abAhAte aMtare paNNatte / [TI0] atha paJcAzItisthAnake kiJcillikhyate, tatrA''cArasya prathamAGgasya 15 navAdhyayanAtmakaprathamazrutaskandharUpasya sacUliyAgassa tti dvitIye hi tasya zrutaskandhe paJca cUlikAH tAsu ca paJcamI nizIthAkhyeha na gRhyate bhinnaprasthAnarUpatvAttasyAstadanyAzcatasraH, tAsu ca prathama-dvitIye saptasaptAdhyayanAtmike tRtIyacaturthyAvekaikAdhyayanAtmike tadevaM saha cUlikAbhirvarttata iti sacUlikAkastasya paJcAzItiruddezanakAlA bhavantIti, uddezakAnAmetAvatsaMkhyatvAt, tathAhi-prathamazrutaskandhe 20 navasvadhyayaneSu krameNa sapta SaT catvArazcatvAraH SaT paJca aSTa catvAraH sapta ceti, dvitIyazrutaskandhe tu prathamacUlAyAM saptasvadhyayaneSu krameNa ekAdaza trayastrayaH caturyu dvau dvau dvitIyAyAM saptaikasarANi adhyayanAnyevaM tRtIyaikAdhyayanAtmikA evaM caturthyapIti sarvamIlane paJcAzItiriti / 1. sahasA khaM0 / sahasa je1,2 // 2. sahasAre je2 // Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre SaDazItisthAnakam / tathA dhAtakIkhaNDamandarau sahasramavagADhau caturazItiH sahasrANyucchritAviti paJcAzItiryojanasahasrANi sarvAgreNa bhavataH, puSkarArddhamandarAvapyevam, navaraM sUtre nAbhihitau vicitratvAt sUtragateriti / tathA rucako rucakAbhidhAnastrayodazadvIpAntargataH prAkArAkRtI rucakadvIpavibhAgakAritayA sthitaH, ata eva mANDalikaparvato maNDalena vyavasthitatvAt, 5 sa ca sahasramavagADhazcaturazItirucchrita iti paJcAzItiH sahasrANi sarvAgreNeti / ' tathA nandanavanasya meroH paJcayojanazatocchritAyAM prathamamekhalAyAM vyavasthitasyA'dhastyAccaramAntAt saugandhikakANDasya ratnaprabhApRthivyAH kharakANDAbhidhAnaprathamakANDasyAvAntarakANDabhUtasyASTamasya saugandhikAbhidhAnaratnamayasya saugandhikakANDasyAdhastyazcaramAntaH paJcAzItiryojanazatAnyantaramAzritya bhavati, 10 katham ? paJca zatAni meroH sambandhIni pratyekaM ca sahasrapramANatvAdavAntarakANDAnAmaSTamakANDamazItiH zatAnIti // 85 // [sU0 86] suvihissa NaM pupphadaMtassa arahao chalasItiM gaNA chalasItiM gaNaharA hotthA / supAsassa NaM arahato chalasItiM vAisayA hotthA / ___ 15 doccAe NaM puDhavIe bahumajjhadesabhAgAo doccassa ghaNodahissa heTThille carimaMte esa NaM chalasItiM joyaNasahassAI abAhAe aMtare paNNatte / [TI0] atha SaDazItisthAnake kimapi likhyate, tatra suvidheH navamajinasyeha SaDazItirgaNA gaNadharAzcoktA Avazyake tu aSTAzItiriti matAntaramidam / tathA dvitIyA pRthivI zarkarAprabhA, sA ca bAhalyato dvAtriMzatsahasrAdhikalakSamAnA tadarddha 20 SaTSaSTiH sahasrANi ghanodadhizca tadadhovartI dvitIyapRthivIsambandhitvAt dvitIyo viMzatiH sahasrANi bAhalyata iti SaDazItiryathoktamantaraM bhavatIti // 86 // [sU0 87] maMdarassa NaM pavvatassa purathimillAto carimaMtAto gothubhassa AvAsapavvayassa paccatthimille carimaMte esa NaM sattAsItiM joyaNasahassAI abAhAe aMtare paNNatte / maMdarassa [NaM pavvatassa] dakkhiNillAto carimaMtAto 1. dRzyatAM pR0 140 Ti0 3 // Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [sU0 87] saptAzItisthAnakam / 183 daobhAsassa AvAsapavvatassa uttarille carimaMte esa NaM sattAsItiM joyaNasahassAI abAhAe aMtare paNNatte / evaM maMdarassa [NaM pavvatassa] paccasthimillAto carimaMtAto saMkhassa AvAsapavvatassa purathimille carimaMte evaM ceva / evaM maMdarassa [NaM pavvatassa] uttarillAto carimaMtAto dagasImassa AvAsapavvatassa dAhiNille carimaMte esa NaM sattAsItiM joyaNasahassAI 5 abAhAe aMtare pnnnntte| chaNhaM kammapagaDINaM AtimauvarillavajjANaM sattAsIti uttarapagaDIto paNNattAto / mahAhimavaMtakUDassa NaM uvarillAto carimaMtAto sogaMdhiyassa kaMDassa heDille carimaMte esa NaM sattAsItiM joyaNasayAI abAhAte aMtare paNNatte / evaM 10 ruppIkUDassa vi / [TI0] atha saptAzItisthAnake kiJcillikhyate, maMdaretyAdi, meroH paurastyAntAt jambUdvIpAntaH paJcacatvAriMzat sahasrANi dvicatvAriMzacca sahasrANi lavaNajaladhimavagAhya gostubho velandharanAgarAjAvAsaparvataH prAcyAM dizi bhavati, evaM sUtroktamantaraM bhavatIti, evamanyeSAM trayANAmantaramavaseyamiti / . 15 __ tathA SaNNAM karmaprakRtInAmAdimoparimavarjAnAM jJAnAvaraNAntarAyarahitAnAM darzanAvaraNa-vedanIya-mohanIyA-''yuSkanAma-gotrasaMjJitAnAmityarthaH saptAzItiruttaraprakRtayaH prajJaptAH, katham ?, darzanAvaraNAdInAM SaNNAM krameNa nava dve aSTAviMzatiH catamro dvicatvAriMzad dve cetyetAsAM mIlane sUtroktasaMkhyA syAditi / mahAhimavaMtetyAdi, mahAhimavati dvitIyavarSadharaparvate aSTau siddhAyatanakUTa- 20, mahAhimavatkUTAdIni kUTAni bhavanti, tAni ca paJcazatocchritAni, tatra mahAhimavatkUTasya paJca zatAni dve zate mahAhimavadvarSadharocchrayasya azItizca zatAni pratyekaM sahasramAnAnAmaSTAnAM saugandhikakANDAvasAnAnAM ratnaprabhAkharakANDAvAntarakANDAnAmityevaM mIlite saptAzItirantaraM bhavatIti / evaM ruppikUDassa vi tti rukmiNi paJcamavarSadhare .. yad dvitIyaM rukmikUTAbhidhAnaM kUTaM tasyApyantaraM mahAhimavatkUTasyeva vAcyam, 25 Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre aSTAzItisthAnakam / samAnapramANatvAd dvayorapIti // 87 // [sU0 88] egamegassa NaM caMdimasUriyassa aTThAsItiM aTThAsItiM mahaggahA parivAro paNNatto / diTThivAyassa NaM aTThAsItiM suttAI paNNattAI, taMjahA- ujjusuyaM, 5 pariNatApariNataM, evaM aTThAsItiM suttANi bhANiyavvANi jahA NaMdIe / maMdarassa NaM pavvatassa puratthimillAto carimaMtAto gothubhassa AvAsapavvatassa purathimille carimaMte esa NaM aTThAsItiM joyaNasahassAiM abAdhAte aMtare paNNatte / evaM causu vi disAsu NAtavvaM / bAhirAo uttarAto NaM kaTThAto sUrie paDhamaM chammAsaM ayamINe coyAlIsaime 10 maMDalagate aTThAsIti ekasaTThibhAge muhuttassa divasakhettassa NivuttA rayaNikhettassa abhiNivuDhettA sUrie cAraM caratIti / dakkhiNakaTThAto NaM sUrie doccaM chammAsaM ayamINe coyAlIsatime maMDalagate aTThAsItiM egasaTTibhAge muhuttassa rayaNikhettassa NivuDDettA divasakhettassa abhiNivuTTettA NaM sUrie cAraM carati / 15 [ TI0] aSTAzItisthAnake kiJcid vivriyate, ekaikasyA'saMkhyAtAnAmapi pratyekamityarthaH, candramAzca sUryazca candramaH sUryam, tasya, candra-sUryayugalasya ityarthaH, aSTAzItirmahAgrahAH, ete ca yadyapi candrasyaiva parivAro'nyatra zrUyate tathApi sUryasyApIndratvAdeta . eva parivAratayA'vaseyA iti / diTThivAetyAdi, dRSTivAdasya dvAdazAGgasya parikarmma- sUtra - pUrvagata- prathamAnuyoga - cUlikAbhedena paJcaprakArasya suttAI 20 ti dvitIyaprakArabhUtAni aSTAzItirbhavanti, jahA naMdIe tti atidezataH sUtrANi darzitAni, tAni cAgre vyAkhyAsyAmaH / maMdarassetyAdi, meroH pUrvAntAt jambUdvIpasya paJcacatvAriMzadyojanasahasramAnatvAt jambUdvIpAntAcca dvicatvAriMzadyojanasahasreSu gostubhasya vyavasthitatvAt tasya ca 1. sUryazcandramaH deg je2 // 2. rbhavati je1, 2 // Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [sU0 89 ] aSTAzIti - ekonanavatisthAnake / sahasraviSkambhatvAd yathoktaH sUtrArtho bhavatIti, anenaiva krameNa dakSiNAdidigvyavasthitAn dakAvabhAsa-zaGkha-dakasImAkhyAn velandharanAgarAjanivAsaparvatAnAzritya vAcyamata evAha - evaM causu vi disAsu neyavvamiti / bAhirAo NamityAdi, bAhyAyA: sarvAbhyantaramaNDalarUpAyA uttarasyAH kASThAyAH, kvacittu bAhirAo tti na dRzyate, sUryaH prathamaM SaNmAsaM dakSiNAyanalakSaNaM 5 dakSiNAyanAditvAt saMvatsarasya, amINe ti AyAc Agacchan catuzcatvAriMzattamamaNDalagato'STAzItimekaSaSTibhAgAn, divasakhettassa tti divasasyaiva nivutta nivardhya hApayitvA rayaNikhettassa tti rajanyAstu abhivardhya sUrie cAraM carai tti bhrAmyatIti, iha ca bhAvanaivam - pratimaNDalaM dinasya muhUrtaikaSaSTibhAgadvayahAnerdakSiNAyanApekSayA catuzcatvAriMzattame aSTAzItirbhAgA hIyante, rAtrestu ta eva varddhanta 10 iti, dviH sUryagrahaNaM ceha dinarAtryAzritavAkyadvayabhedakalpanayA na punaruktamavaseyamiti, idaM ca sUtramaSTasaptatisthAnakasUtravad bhAvanIyamiti / dakkhiNAo ityAdisUtraM pUrvasUtravadavagantavyam, navaramiha dinavRddhiH rAtrihAnizca bhAvanIyeti // 88 // [sU0 89] usame NaM arahA kosalie imIse osappiNIe tatiyAe samAe pacchime bhAge ekUNaNauie addhamAsehiM sesehiM kAlagate vItikkaMte jAva 15 savvadukkhappahINe / samaNe bhagavaM mahAvIre imIse osappiNIe cautthIe samAe pacchime bhAge egUNanautIe addhamAsehiM sesehiM kAlagate jAva savvadukkhappahINe / hariseNe NaM rAyA cAuraMtacakkavaTTI egUNanauI vAsasayAiM mahArAyA hotthA / saMtissa NaM arahato egUNanauI ajjAsAhassIto ukkosiyA ajjAsaMpadA 20 185 [TI0] athaikonanavatisthAnake kiJcidvicAryate, taiyAe samAe tti suSamAduSSamAbhidhAnAyA ekonanavatyAmarddhamAseSu triSu varSeSu arddhanavasu ca mAseSu 'satsu ' iti gamyate, jAva tti karaNAt ' aMtagaDe siddhe buddhe mutte' tti dRzyam / hariSeNacakravarttI dazamastasya ca daza varSasahasrANi sarvAyustatra ca zatonAni nava 25 Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 10 AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre navatisthAnakam / sahasrANi rAjyaM zeSANyekAdaza [ zatAni ] kumAratva - mANDalikatvA 'nagAratveSu avaseyAni / iha zAntijinasyaikonanavatirAryikAsahasrANyuktAni, Avazyake tvekaSaSTiH sahasrANi zatAni ca SaDabhidhIyanta iti matAntarametaditi // 89 // [sU0 90] sIyale NaM arahA NauDaM dhaNUI uDDauccatteNaM hotthA / ajiyassa NaM arahao NauiM gaNA nauI gaNaharA hotthA / evaM saMtissa vi / 20 186 [TI0] atha navatisthAnake kiJcid vyAkhyAyate, tatrA'jitanAthasya zAntinAthasya ceha navatirgaNA gaNadharAzcoktAH, Avazyake tu paJcanavatirajitasya SaTtriMzattu zAnteruktAH, tadidamapi matAntaramiti / tathA svayambhUH tRtIyavAsudevaH, tasya navatirvarSANi vijayaH pRthivIsAdhanavyApAraH / savvesi NamityAdi, sarveSAM viMzaterapi vartulavaitADhyAnAM zabdApAtiprabhRtInAM yojanasahasrocchritatvAt saugandhika15 kANDacaramAntasya cASTasu sahasreSu vyavasthitatvAt navasu sahasreSu navateH zatAnAM bhAvAt sUtroktamantaramanavadyamiti // 90 // sayaMbhussa NaM vAsudevassa NautiM vAsAiM vija hotthA / savvesi NaM vaTTaveyapavvayANaM uvarillAto siharatalAto sogaMdhiyakaMDassa TThille carimaMte esa NaM nautiM joyaNasayAI abAhAe aMtare paNNatte / [sU0 91] ekkANauiM paraveyAvaccakammapaDimAto paNNattAto / kAloyaNe NaM samudde ekkANautiM joyaNasayasahassAiM sAhiyAiM parikkheveNaM paNa / kuMthussa NaM arahato ekkANautiM AhohiyasatA hotthA / 1. "ajjAsaMgahamANaM usabhAINaM ao vucchaM // 259 // tiNNeva ya lakkhAI 1 tiNNi ya tIsA ya 2 tiNi chattIsA 3 / tIsA ya chacca 4 paMca ya tIsA 5 cauro a vIsA a 6 || 260 // cattAri ya tIsAI 7 tiNNi ya asiAI 8 tihatto a / vIsuttaraM 9 chalahiyaM 10 tisahassahiaM ca lakkhaM ca 11 // 269 // lakkhaM 12 aTTha sayANi ya 13 bAvaTThi sahassa 14 causayasamaggA 15 / egaTThI chacca sayA 16 saTThisahassA sayA chacca 17 // 262 // saTThi 18 paNapaNNa 19 paNNe 20 gacatta 21 cattA 22 tahaTThatIsaM ca 23 / chattIsaM ca sahassA 24 ajjANaM saMgaho eso // 263 // " iti Avazyakaniryuktau // 2. dRzyatAM pR0 140 Ti0 3 // Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [sU0 91] ekanavatisthAnakam / 187 Auya-goyavajANaM chaha~ kammapagaDINaM ekkANautiM uttarapagaDIo pnnnnttaao| [TI0] athaikanavatisthAnake kiJcidvitanyate, tatra pareSAm AtmavyatiriktAnAM vaiyAvRtyakarmANi bhaktapAnAdibhirupaSTambhakriyAstadviSayAH pratimAH abhigrahavizeSAH paravaiyAvRtyakarmapratimAH, etAni ca pratimAtvenAbhihitAni kvacidapi nopalabdhAni, 5 kevalaM vinaya-vaiyAvRtyabhedA ete santi, tathAhi- darzanaguNAdhikeSu satkArAdirdazadhA vinayaH, Aha ca sakkAra 1 abbhuTThANe 2 sammANA 3 ''saNaabhiggaho 4 taha ya / AsaNaaNuppayANaM 5 kiikammaM 6 aMjaligaho ya 7 // iMtassaNugacchaNayA 8 Thiyassa taha pajjuvAsaNA bhaNiyA 9 / gacchaMtANuvvayaNaM 10 eso sussUsaNAviNao // [ ] tti / tatra satkAro vandana-stavanAdiH 1, abhyutthAnam AsanatyAga: 2, sanmAno vastrAdipUjanam 3, AsanAbhigrahaH tiSThata evAsanAnayanapUrvakamupavizatAtreti bhaNanamiti 4, AsanAnupradAnam Asanasya sthAnAt sthAnAntarasaJcAraNam 5, kRtikAdIni / prakaTAni / tathA tIrthakarAdInAM paJcadazAnAM padAnAmanAzAtanAdipadacatuSTayaguNitatve 15 SaSTividho'nAzAtanAvinayo bhavati, tathAhititthayara 1 dhamma 2 Ayariya 3 vAyage 4 thera 5 kula 6 gaNe 7 saMghe 8 / sambhoiya 9 kiriyAe 10 mainANAINa 15 ya taheva // [ ] atra bhAvanA- tIrthakarANAmanAzAtanA, tIrthakaraprajJaptasya dharmasya anAzAtanA, evaM sarvatra / kAyavvA puNa bhattI bahumANo taha ya vaNNavAo ya / arahaMtamAiyANaM kevalanANAvasANANaM // [ ] ti / tathaupacArikavinayaH saptadhA, yadAha1. etA vakSyamANAzca sarvA api vinayasambaddhA gAthA dazavaikAlikasya prathame'dhyayane haribhadrasUriviracitAyAM vRttAvanyatra ca samuddhRtAH santi / vizeSato jijJAsubhiH pariziSTe TippaneSu draSTavyam // __20 Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 10 AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre abbhAsacchaNa 1 chaMdANuvattaNaM 2 kayapaDikII tahaya 3 / kAriyanimittakaraNaM 4 dukkhattagavesaNA tahaya 5 // taha desakAlajANaNa 6 savvatthesu tahaya aNumaI bhaNiyA 7 / uvayArio u viNao eso bhaNio samAseNaM // [ ] ti, abhyAsAsanam upacaraNIyasyAntike'vasthAnam, chandAnuvarttanam abhiprAyAnuvRttiH, kRtapratikRtirnAma prasannA AcAryAH sUtrAdi dAsyanti 'na nAma nirjarA' iti manyamAnasyAhArAdidAnam, kAritanimittakaraNaM samyak zAstramadhyApitasya vizeSeNa vinaye varttanaM tadarthAnuSThAnaM ca, zeSANi prasiddhAni, tathA vaiyAvRtyaM dazadhA, yadAhaAyariya uvajjhAe thera- tavassI gilANa - sehANaM / 20 188 sAhammiya-kula-gaNa-saMghasaMgayaM tamiha kAyavvaM // [ ] ti, tatra pravrAjanA 1 digu 2 deza 3 samuddeza 4 vAcanA 5 cAryabhedAdAcAryasya ca paJcavidhatvAttadevaM caturdazadhetyekanavatirvinayabhedAH, ete eva abhigrahaviSayIkRtAH pratimA ucyanta iti / tathA kAloyaNe tti kAlodasamudraH, sa caikanavatirlakSANi sAdhikAni parikSepeNa, 15 AdhikyaM ca saptatyA sahasraiH SaDbhiH zataiH paJcottaraiH saptadazabhirdhanuH zataiH paJcadazottaraiH saptAzItyA cAGgulaiH sAdhikairiti / Ahohi tti niyatakSetraviSayAvadhayaH / AyurgotravajrjAnAM SaNNAmiti jJAnAvaraNa- - darzanAvaraNa- vedanIya mohanIya-nAmA'ntarAyANAM krameNa paJca-nava-dvyaSTAviMzati-dvicatvAriMzat-paJcabhedAnAmiti // 91 // [sU0 92] bANauI paDimAto paNNattAo / there NaM iMdabhUtI bANautiM vAsAiM savvAuyaM pAlaittA siddhe buddhe [jAva ppahINe] / maMdarassa NaM pavvatassa bahumajjhadesabhAgAto gothubhassa AvAsapavvatassa paccatthimille carimaMte esa NaM bANautiM joyaNasahassAiM abAhAe aMtare pnnnntte| evaM cauNha vi AvAsapavvayANaM / 1. zAstrapadamapitasya khaM0 // 2. 'bhedAcArya' je2 khaMmU0 // 3. satkArAdi 10, anAzAtanAdi 60, aupacArika 7, vaiyAvRtya 14 = 91 // 4. kAlAyaNe je1, 2 he1,2 // 5. aho je2 // Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [sU0 92] dvinavatisthAnakam / 189 [TI0] atha dvinavatisthAnake kimapyabhidhIyate, dvinavatiH pratimAH abhigrahavizeSAH, tAzca dazAzrutaskandhaniyuktyanusAreNa darzyante, tatra kila paJca pratimA uktAH, tadyathAsamAdhipratimA 1, upadhAnapratimA 2, vivekapratimA 3, pratisaMlInatApratimA 4, ekavihArapratimA ceti 5 / tatra samAdhipratimA dvividhA- zrutasamAdhipratimA cAritrasamAdhipratimA ca, darzanaM jJAnAntargatamiti na bhinnA darzanapratimA vivakSitA, tatra 5 zrutasamAdhipratimA dviSaSTibhedA, katham ?, AcAre prathame zrutaskandhe paJca, dvitIye saptatriMzat, sthAnAGge SoDaza, vyavahAre catasra ityetA dviSaSTiH, etAzca caritrasvabhAvA api viziSTazrutavatAM bhavantIti zrutapradhAnatayA zrutasamAdhipratimAtvenopadiSTA iti sambhAvayAmaH / paJca sAmAyikacchedopasthApanIyAdyAzcAritrasamAdhipratimAH / upadhAnapratimA dvividhA- bhikSu-zrAvakabhedAt, tatra bhikSupratimA mAsAI sattatA [paJcAzaka0 18 // 3] 10 ityAdinA'bhihitasvarUpA dvAdaza, upAsakapratimAstu dasaNavaya [paJcAzaka0 10 // 3] ityAdinA'bhihitasvarUpA ekAdazeti sarvAstrayoviMzatiH / vivekapratimA tvekA krodhAderAbhyantarasya gaNa-zarIropadhi-bhakta-pAnAderbAhyasya ca vivecanIyasyAnekatve'pyekatvavivakSaNAditi / pratisaMlInatApratimA'-pyekaiva indriyasvarUpasya paJcavidhasya noindriyasvabhAvasya ca yoga-kaSAya-viviktazayanA-''sanabhedatastrividhasya 15 pratisaMlInatAviSayasya bhedenAvivakSaNAditi, paJcamyekavihArapratimaikaiva, na ceha sA bhedena vivakSitA, bhikSupratimAsvanta vitatvAdityevaM dviSaSTiH paJca trayoviMzatirekA ekA ca dvinavatistA bhavantIti / sthavira indrabhUtirmahAvIrasya prathamagaNanAyakaH, sa ca gRhasthaparyAyaM paJcAzataM varSANi triMzataM chadmasthaparyAyaM dvAdaza ca kevalitvaM pAlayitvA siddha iti sarvANi dvinvtiriti| 20 ___ maMdarassetyAderbhAvArtha:- merumadhyabhAgAt jambUdvIpaH paJcAzat sahasrANi tato 1. "mAsAI sattaMtA par3hamA biti satta rAidiNA / aharAI egarAI bhikkhupaDimANa bArasagaM // 1 // " iti sampUrNA gAthA / AvazyakasUtre pratikramaNAdhyayane 'bArasahiM bhikkhupaDimAhiM' iti sUtrasya vyAkhyAnarUpe mUlabhASye'pi gAtheyaM vartate, vyAkhyAtA ca tatra haribhadrasUribhiH // 2. 'dasaNa vaya sAmAiya posahapaDimA abaMbha saccitte / AraMbha pesa uddiTThavajae samaNabhUe ya // ' iti sampUrNA gAthA / gAtheyam AvazyakasUtre pratikramaNAdhyayane 'igArasahiM uvAsagapaDimAhiM' iti sUtrasya mUlabhASye'pi vartate // Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre trinavati-caturnavatisthAnake / dvicatvAriMzat sahasrANyatikramya gostubhaparvata iti sUtroktamantaraM bhavatIti, evaM zeSANAmapi // 12 // [sU0 93] caMdappabhassa NaM arahato teNautiM gaNA teNautiM gaNaharA hotthaa| saMtissa NaM arahato teNauiM coddasapuvvisayA hotthA / teNautimaMDalagate NaM sUrie ativaTTamANe vA niyamANe vA samaM ahorattaM visamaM kareti / [TI0] atha trinavatisthAnake kimapi vitanyate, teNauiMmaMDaletyAdi, tatra ativarttamAno vA sarvabAhyAt sarvAbhyantaraM prati gacchan nivartamAno vA sarvAbhyantarAt sarvabAhyaM prati gacchan vyatyayo vA vyAkhyeyaH, samamahorAtraM viSamaM karotItyasyArthaH10 ahazca rAtrizca ahorAtraM tayoH samatA tadA bhavati yadA paJcadaza paJcadaza muhUrtA ubhayorapi bhavanti, tatra sarvAbhyantaramaNDale aSTAdazamuhUrtamaharbhavati rAtrizca dvAdazamuhUrtA, sarvabAhye tu vyatyayaH, tathA tryazItyadhike maNDalazate dvau dvAvekaSaSTibhAgau varddhate hIyete ca, yadA ca dinavRddhistadA rAtrihAniH rAtrivRddhau ca dinahAniriti, tatra dvinavatitame maNDale pratimaNDalaM muhUrtekaSaSTibhAgadvayavRddhyA trayo muhUrtA ekenaikaSaSTibhAgenAdhikA varddhante 15 hIyante vA, teSu ca dvAdazamuhUrteSu madhye kSipteSu aSTAdazabhyo'pasAriteSu vA paJcadaza muhUrtA ubhayatraikenaikaSaSTibhAgenAdhikA hInA vA bhavanti, ato dvinavatitamamaNDalasyArddha samAhorAtratA tasyaiva cAnte viSamAhorAtratA bhavati, dvinavatitamaM maNDalaM cAdita Arabhya trinavatitamamiti yathoktaH sUtrArtha iti // 93 // [sU0 94] nisaha-nelavaMtiyAo NaM jIvAto cauNauI cauNauI 20 joyaNasahassAiM evaM chappaNNaM joyaNasataM doNNi ya ekUNavIsatibhAge joyaNassa AyAmeNaM paNNattAto] / ajitassa NaM arahato cauNautiM ohinANisayA hotthA / / [TI0] atha caturnavatisthAnake kiJcidvivecyate, nisahetyAdi, iha pAdonA 1. paMcadaza muhUrtA je1 khaM0 // Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [sU0 95] paJcanavatisthAnakam / saMvAdagAthA- cauNauisahassAiM chappaNNahiyaM sayaM kalA do ya / jIvA nisahassesA [bRhatkSetra 60] iti // 94 // [sU0 95] supAsassa NaM arahato paMcANautiM gaNA paMcANautiM gaNaharA hotthA / . jaMbuddIvassa NaM dIvassa carimaMtAo cauddisiM lavaNasamudaM paMcANautiM 5 paMcANautiM joyaNasahassAI ogAhittA cattAri mahApAyAlA paNNattA, taMjahAvalayAmuhe keue juyate Isare / lavaNasamudassa ubhaopAsiM pi paMcANautiM paMcANautiM padesA . uvvedhussedhaparihANIe paNNattA / kuMthU NaM arahA paMcANautiM vAsasahassAI paramAuyaM pAlayittA siddhe buddhe 10 jAva ppahINe / there NaM moriyaputte paMcANautiM vAsAiM savvAuyaM pAlayittA siddhe buddhe jAva ppahINe / [TI0] atha paJcanavatisthAnake kiJcillikhyate, lavaNasamudrasyobhayapArzvato'pi paJcanavatiH paJcanavatiH pradezA udvedhotsedhaparihANyAM viSaye prajJaptAH, ayamatra 15 bhAvArthaH- lavaNasamudramadhye dazasAhamrikakSetrasya samadharaNItalApekSayA sahasramudvedhaH, uNDatvamityarthaH, tadanantaraM paJcanavatiM pradezAnatikramyodvedhasya pradezaH parihIyate, tato'pi paJcanavatiM pradezAn gatvA udvedhasya pradezo hIyate, evaM paJcanavatipaJcanavatipradezAtikrame pradezamAtrasya pradezamAtrasyodvedhasya hAnyA paJcanavatyAM yojanasahasreSvatikrAnteSu samudrataTapradeze udvedhataH sahasrasyApi parihANirbhavati, samabhUtalatvaM bhavatItyarthaH, tathA 20 samudramadhyabhAgApekSayA tattaTasya sAhasika utsedho bhavati, utsedhazcoccatvam, tatra samadharaNItalarUpAt tattaTAt paJcanavatiM pradezAnatikramya ekapradezikA utsedhasya parihANirbhavati, tato'pi paJcanavatiM pradezAn gatvA prAdezikyevotsedhahAnirbhavati, evaM paJcanavatipaJcanavatipradezAtikrameNa prAdezikyA prAdezikyA utsedhahAnyA paJcanavatyAM yojanasahasreSvatikrAnteSu samudramadhyabhAge sahasramapi utsedhasya parihIyate, evaM 25 Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre SaNNavatisthAnakam / sAhamrikotsedhaparihANau, sAhasikodvedhatA bhavati lavaNasyeti, athavA udvedhArthaM yotsedhaparihANistasyAM paJcanavatiH pradezAH prajJaptAH, teSvatilaghiteSu utsedhataH . pradezaparihANyAmudvedhaH prAdeziko bhavatIti / / tathA kunthunAthasya saptadazatIrthakarasya kumAratva-mANDalikatva-cakravarttitvA5 'nagAratveSu pratyekaM trayoviMzatervarSasahasrANAmarddhASTamavarSazatAnAM ca bhAvAt sarvAyuH paJcanavativarSasahasrANi bhavatIti / tathA mauryaputro mahAvIrasya saptamagaNadharastasya paJcanavatirvarSANi sarvAyuH, katham ?, gRhasthatva-chadmasthatva-kevalitveSu krameNa paJcaSaSTicaturdaza-SoDazAnAM varSANAM bhAvAditi // 95 // [sU0 96] egamegassa NaM raNo cAuraMtacakkavaTTissa chaNNauti chaNNautiM 10 gAmakoDIo hotthA / , vAyukumArANaM chaNNauiM bhavaNAvAsasatasahassA paNNattA / vAvahArie NaM daMDe chaNNautiM aMgulANi aMgulapamANeNaM, evaM dhaNU nAliyA juge akkhe musale vi / abbhaMtarAo Aimuhutte chaNNautiM aMgulacchAye paNNatte / 15 [TI0] atha SaNNavatisthAnake kimapi vyAkhyAyate, vAyukumArANAM SaNNavatirbhavanalakSANi dakSiNasyAM paJcAzata uttarasyAM ca SaTcatvAriMzato bhaavaaditi| vAvahArie tti vyAvahAriko yena gavyUtAdipramANaM cintyate, avyAvahArikastu laghuH dIrgho vA bhavatyuktapramANAt, daNDo hi catuHkara uktaH, karazca caturviMzatyagulaH, evaM caturviMzatau caturguNitAyAM SaNNavatiH syAdeveti / abbhaMtarAo ityAdi, abhyantarAd 20 abhyantaraM maNDalamAzrityetyarthaH, AdimuhUrtaH SaNNavatyaGgulacchAyaH prajJaptaH, ayamatra bhAvArtha:- sarvAbhyantare maNDale yatra dine sUryazcarati tasya dinasya prathamo muhUrto dvAdazAGgulamAnaM zakumAzritya SaNNavatyaGgulacchAyo bhavati, tathAhitaddinamaSTAdazamuhUrtapramANaM bhavatIti muhUrto'STAdazabhAgo dinasya bhavati, tatazca chAyAgaNitaprakriyayA chedenASTAdazalakSaNena dvAdazAGgulaH zaGkurguNyata iti, tato dve zate 1. he1 vinA- NAsyAM paMcAzata uttarAsyAM ca je1,2 khaM0 / NAyAM paMcAzata uttarAyAM ca he2 // Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [sU0 97-98] saptanavati-aSTanavatisthAnake / 193 SoDazottare bhavataH 216, tayorardhIkRtayoraSTottaraM zataM bhavati 108, tatazca zaGkupramANe 12'panIte SaNNavatiraGgulAni labhyante iti // 96 / / [sU0 97] maMdarassa NaM pavvatassa paccatthimillAto carimaMtAto gothubhassa NaM AvAsapavvayassa paccatthimille carimaMte esa NaM sattANautiM joyaNasahassAiM abAdhAte aMtare paNNatte / evaM cauddisi pi / 5 aTThaNhaM kammapagaDINaM sattANautiM uttarapagaDIto paNNattAto / hariseNe NaM rAyA cAuraMtacakkavaTTI desUNAI sattANautiM vAsasayAI agAravAsamajjhAvasittA muMDe bhavittA NaM agArAto jAva pavvatite / [TI0] atha saptanavatisthAnake kiJcid vicAryate, maMdaretyAderbhAvArtho'yam- meroH pazcimAntAt jambUdvIpAntaH paJcapaJcAzat sahasrANi tato dvicatvAriMzatA gostubha iti 10 yathoktamevAntaramiti / hariSeNo dazamacakravartI dezonAni saptanavatiM varSazatAni gRhamadhyuSitastrINi cAdhikAni pravrajyAM pAlitavAn dazavarSasahasratvAttadAyuSkasyeti // 97 / / [sU0 98] naMdaNavaNassa NaM uvarillAto carimaMtAto paMDayavaNassa heTThille carimaMte esa NaM aTThANautiM joyaNasahassAiM abAhAe aMtare paNNatte / ___ maMdarassa NaM pavvatassa paccatthimillAto carimaMtAto gothubhassa 15 AvAsapavvatassa purathimille carimaMte esa NaM aTThANautiM joyaNasahassAiM abAhAe aMtare paNNatte / evaM caudisi pi / dAhiNabharahaDDassa NaM dhaNupaTTe aTThANautiM joyaNasayAI kiMcUNAI AyAmeNaM paNNatte / uttarAto NaM kaTThAto sUrie paDhamaM chammAsaM ayamINe ekUNapannAsatime 20 maMDalagate aTThANautiM ekkasaTThibhAge muhuttassa divasakhettassa nivuDhettA rayaNikhettassa abhinivuDDhettA NaM sUrie cAraM carati / dakkhiNAto NaM kaTThAto sUrie doccaM chammAsaM ayamINe ekkUNapannAsatime maMDalagate aTThANautiM ekasaTThibhAe muhuttassa rayaNikhettassa nivuDDhettA divasakhettassa abhinivuDhettA NaM sUrie cAraM carati / 25 Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre revatipaDhamajeTThapajavasANANaM ekkUNavIsAe nakkhattANaM aTThANautiM tArAto tAraggeNaM paNNattAto / [TI0] athASTanavatisthAnake kiJcidabhidhIyate, naMdaNavaNetyAderbhAvArtho'yamnandanavanaM meroH paJcayojanazatocchitaprathamamekhalAbhAvi paJcayojanazatocchitaM 5 tadgatapaJcayojanazatocchitakUTASTakasya tadgrahaNena grahaNAt, tathA paNDakavanaM ca meruzikharavyavasthitam, ato navanavatyA meroruccastvasya Adye sahasre apakRSTe yathoktamantaraM bhavatIti / gostubhasUtrabhAvArthaH pUrvavat, navaraM gostubhaviSkambhasahasre kSipte yathoktamantaraM bhvtiiti| veyaDDhassa NamityAdiryaH keSucit pustakeSu dRzyate so'papAThaH, samyakpAThazcAyam- dAhiNabharahaDvassa NaM dhaNupaTTe aTThANauiMjoyaNasayAiM kiMcUNAI 10 AyAmeNaM paNNatte iti, yato'nyatroktam nava ceva sahassAI chAvaTThAI sayAI satta bhave / . savisesa kalA cegA dAhiNabharahaddhadhaNupaTTe // [bRhatkSetra0 43] [9607 19 ] ti / vaitADhyadhanuHpRSThaM tvevamuktamanyatra dasa ceva sahassAI satteva sayA havaMti teyAlA / 15 dhaNupaTTe veyaDhe kalA ya paNNArasa havaMti // [bRhatkSetra0 45] [10743 22] / __ uttarAo NamityAdi, bhAvArthaH pUrvoktAnusAreNAvaseyaH, navaramiha ekvetAlIsaime iti keSucit pustakeSu dRzyate so'papAThaH, egUNapaMcAsaime tti ekonapaJcAzato dviguNatve aSTanavatirbhavati, dvayaguNanaM ca pratimaNDalaM muhartekaSaSTibhAgadvayavRddherdinasya rAtrerveti / revaItyAdi, revatiH prathamA yeSAM tAni revatiprathamAni tathA jyeSThA paryavasAne 20 yeSAM tAni jyeSThAparyavasAnAni, tAni ca tAni ceti karmadhArayaH, teSAmekonaviMzaternakSatrANAmaSTanavatistArAstArAparimANena prajJaptAH, tathAhirevatInakSatraM dvAtriMzattAram 32, azvinI tritAram 35, bharaNI tritAram 38, kRttikA SaTtAram 44, rohiNI paJcatAram 49, mRgazirastritAram 52, AdrA(H?) ekatAram 53, punarvasU paJcatAram 58, puSyastritAram 61, azleSA SaTtAram 67, maghA saptatAram 25 74, pUrvaphAlgunI dvitAram 76, uttaraphAlgunI dvitAram 78, hastaH paJcatAram 83, 1. paNNarasa he2 // 2. uttarAphA' je2 / Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [sU0 99] navanavatisthAnakam / 1 citrA ekatAram 84, svAtirekatAram 85, vizAkhA paJcatAram 90, anurAdhA catustAram 94, jyeSThA tritAramityevam 97, sarvatArAmIlane yathoktatArAgramekonaM granthAntarAbhiprAyeNa bhavati, adhikRtagranthAbhiprAyeNa tveSAmekatarasya ekatArAdhikatvaM sambhAvyate tato yathoktA tatsaMkhyA bhavatIti // 98 // [sU0 99] maMdare NaM pavvate NavaNautiM joyaNasahassAiM uDDauccatteNaM paNNatte / 5 naMdaNavaNassa NaM puratthimillAto carimaMtAto paccatthimile carimaMte esa NaM NavaNautiM joyaNasatAiM abAhAte aMtare paNNatte / 195 evaM dakkhiNillAto uttare / paDha sUriyamaMDa NavaNautiM joyaNasahassAiM sAtiregAI AyAmavikkhaMbheNaM paNNatte / docce sUriyamaMDale NavaNautiM joyaNasahassAiM sAhiyAI 10 AyAmavikkhaMbheNaM paNNatte / tatie sUriyamaMDale navanautiM joyaNasahassAiM sAhiyAiM AyAmavikkhaMbheNaM paNNatte / imIse NaM rataNappabhAe puDhavIe aMjaNassa kaMDassa heTThillAto carimaMtAto vANamaMtarabhomejjavihArANaM uvarimaMte esa NaM navanautiM joyaNasayAiM abAhAe aMtare paNNatte / [TI0] atha navanavatisthAnake kimapi likhyate, naMdaNavaNetyAdi, asya bhAvArtha:meruviSkambho mUle daza sahasrANi, nandanavanasthAne tu navanavatiryojanazatAni catuHpaJcAzacca yojanAni SaT ca yojanaikAdazabhAgA bAhyo giriviSkambho nandanavanAbhyantarastu meruviSkambha ekonanavatiH zatAni catuHpaJcAzadadhikAni SaT caikAdazabhAgAstathA paJca zatAni nandanavanaviSkambhaH, tadevamabhyantaragiriviSkambho 20 dviguNanandanavanaviSkambhazca mIlito yathoktamantaraM prAyo bhavatIti / paDhamasUriyamaMDale tti, iha jambUdvIpapramANasyAzItyuttarazate dviguNite apakRSTe yo rAziH sa prathamamaNDalasyA''yAmaviSkambhaH, sa ca navanavatiH sahasrANi SaT zatAni 1. rAdhAzcatu 1, 2 vinA / "aNurAhA paMcatAre pannatte" iti vikramasaMvat 1975 tame varSe Agamodayasamiti prakAzitAyAM malayagiriviracitaTIkAsahitAyAM sUryaprajJaptau dazame prAbhRte navame prAbhRtaprAbhRte / / 2. atra nava je1,2 // 15 Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre zatasthAnakam / catvAriMzadadhikAni, dvitIyaM tu navanavatiH sahasrANi SaT zatAni paJcacatvAriMzacca yojanAni yojanasya ca paJcatriMzadekaSaSTibhAgAH, katham ?, maNDalasya maNDalasya cAntaraM dve dve yojane, sUryavimAnaviSkambhazcASTacatvAriMzadekaSaSTibhAgAH, etad dviguNitaM paJca yojanAni paJcatriMzadekaSaSTibhAgAzceti jAtametacca pUrvamaNDalaviSkambhe kSiptaM 5 jAtamuktapramANamiti, tRtIyamaNDalaviSkambho'pyevamavaseyaH, sa ca navanavatiH sahasrANi SaT zatAni ekapaJcAzat yojanAni navaikaSaSTibhAgAzceti / imIse NamityAderbhAvArtho'yam - aJjanakANDaM dazamaM kANDam, tatra ca ratnaprabhoparimAntAcchataM zatAnAM bhavati, prathamakANDaprathamazate ca vyantaranagarANi na santIti tasminnapasArite navanavatiH zatAnyantaraM sUtroktaM bhavatIti // 99 // [sU0 100] dasadasamiyA NaM bhikkhupaDimA egeNaM rAiMdiyasateNaM addhachaTThehiM bhikkhAsatehiM ahAsuttaM jAva ArAhiyA yAvi bhavati / sayabhisayAnakkhatte saekkatAre paNNatte / 10 196 suvidhI pupphadaMte NaM arahA egaM dhaNusataM uuccatteNaM hotthA / pAse NaM arahA purisAdANIe ekkaM vAsasyaM savvAuyaM pAlayittA siddhe 15 jAva ppahINe / evaM there vi ajjasuhamme / savve vi NaM dIhaveyaDDapavvayA egamegaM gAuyasataM uDuMuccatteNaM paNNattA / savve vi NaM cullahimavaMta - siharivAsaharapavvayA egamegaM joyaNasataM uDDauccatteNaM, egamegaM gAuyasataM uvvedheNaM paNNattA / savve vi NaM kaMcaNagapavvayA egamegaM joyaNasayaM uDuMuccatteNaM, egamegaM 20 gAuyasataM uvvedheNaM, egamegaM joyaNasayaM mUle vikkhaMbheNaM paNNattA / [TI0] atha zatasthAnake kiJcillikhyate, tatra daza dazamadinAni yasyAM sA dazadazamikA, yA hi dinAnAM daza dazakAni bhavati, tatra bhavanti daza dazamadinAni zataM ca dina ucyate ekena rAtriMdivazateneti, yasyAM ca prathame dazake pratidinamekaikA bhikSA evaM yAvaddazame daza dazetyevaM sarvabhikSAsaGkalane sUtroktasaMkhyA bhavatyeva iti / 1. 'syAcAMtaraM je1 / 'syAvAMtaraM khaM0 je2 // 2. bhavaMti je2 // Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [sU0 101-104] 150-200-250-300 sthAnakAni / 197 pArzvanAthastriMzadvarSANi kumAratvaM saptatiM cAnagAratvamityevaM zatamAyuH pAlayitvA siddhaH / evaM there vi ajasuhamme tti AryasudhA mahAvIrasya paJcamo gaNadharaH so'pi varSazataM sarvAyuH pAlayitvA siddhaH, tathA ca tasyAgAravAsaH paJcAzadvarSANi chadmasthaparyAyo dvicatvAriMzat kevaliparyAyo'STI, bhavati caitadrAzitrayamIlane vrssshtmiti| vaitADhyAdiSUccatvacaturthAMzaH udvedhaH, kAJcanakA uttarakuru-devakuruSu kramavyavasthitAnAM 5 paJcAnAM mahAhradAnAmubhayato daza daza vyavasthitAH, te ca jambUdvIpe zatadvayasaMkhyAH samavaseyA iti // 100 // [sU0 101] caMdappabhe NaM arahA divaDhe dhaNusataM uTuMuccatteNaM hotthA / AraNe kappe divaDhe vimANAvAsasataM paNNattaM / evaM accue vi / [sU0 102] supAse NaM arahA do dhaNusayAI uTuMuccatteNaM hotthA / 10 savve vi NaM mahAhimavaMta-ruppIvAsaharapavvayA do do joyaNasatAI uTuMuccatteNaM, do do gAuyasatAI uvvedheNaM paNNattA / jaMbuddIve NaM dIve do kaMcaNapavvatasayA paNNattA / [sU0 103] paumappabhe NaM arahA aDDAijAiM dhaNusatAiM uTuMuccatteNaM hotthaa| asurakumArANaM devANaM pAsAyavaDeMsagA aDDAijAiM joyaNasayAI uTuMuccatteNaM 15 paNNattA / [TI0] athaikottarasthAnavRddhyA sUtraracanAM parityajya paJcAzacchatAdivRddhyA tAM kurvannAha- caMdappahetyAdi, sugamaM ca sarvamA dvAdazAGgagaNipiTakasUtrAt // 150 // 200 // navaraM pAsAyavaDeMsaya tti avataMsakAH zekharakAH karNapUrANi vA avataMsakA iva avataMsakAH pradhAnA ityarthaH, prAsAdAzca te avataMsakAzca prAsAdAnAM vA madhye avataMsakA: 20 prAsAdAvataMsakAH // 250 // [sU0 104] sumatI NaM arahA tiNNi dhaNusayAI uTuMuccatteNaM hotthA / ariTThanemI NaM arahA tiNNi vAsasayAI kumAramajjhAvasittA muMDe bhavittA jAva pavvatite / | Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre 350-400-450 sthAnakAni / vemANiyANaM devANaM vimANapAgArA tiNNi tiNNi joyaNasatAI uTuMuccatteNaM paNNattA / samaNassa NaM bhagavato mahAvIrassa tini sayANi coddasapuvvINaM hotthaa| paMcadhaNusatiyassa NaM aMtimasArIriyassa siddhigatassa sAtiregANi tiNNi 5 dhaNusayANi jIvappadesogAhaNA paNNattA / [sU0 105] pAsassa NaM arahato purisAdANIyassa adbhuTThAiM sayAI coddasapuvvINaM hotthA / abhinaMdaNe NaM arahA achuTTAiM dhaNusayAI uTuMuccatteNaM hotthA / [TI0] tathA paMcadhaNussatiyassa NamityAdi, paJcadhanuHzatapramANasya 10 aMtimasArIriyassa tti caramazarIrasya siddhigatasya sAtirekANi trINi zatAni dhanuSAM jIvapradezAvagAhanA prajJaptA, yato'sau zailezIkaraNasamaye zarIrarandhrapUraNena dehatribhAgaM vimucya ghanapradezo bhUtvA dehatribhAgadvayAvagAhanaH siddhimupagacchati, sAtirekatvaM caivam tiNNi sayA tettIsA dhaNuttibhAgo ya hoi boddhavvo / 15 esA khalu siddhANaM ukkosogAhaNA bhaNiya // [Ava0 ni0 971] tti // 300 // 350 / / [sU0 106] saMbhave NaM arahA cattAri dhaNusatAI uTuMuccatteNaM hotthA / savve vi NaM Nisabha-nIlavaMtA vAsaharapavvayA cattAri cattAri joyaNasatAI uTuMuccatteNaM, cattAri cattAri gAuyasatAI uvvedheNaM paNNattA / savve vi ya NaM vakkhArapavvayA Nisabha-nIlavaMtavAsaharapavvayaM teNaM cattAri 20 cattAri joyaNasatAiM uDuMuccatteNaM, cattAri cattAri gAuyasatAI uvvedheNaM pnnnnttaa| ANaya-pANaesu NaM dosu kappesu cattAri vimANasayA paNNattA / samaNassa NaM bhagavato mahAvIrassa cattAri satA vAdINaM sadevamaNuyAsurammi logammi vAe aparAjitANaM ukkosiyA vAdisaMpayA hotthA / [sU0 107] ajite NaM arahA addhapaMcamAiM dhaNusatAI uTuMuccatteNaM hotthaa| 25 sagare NaM rAyA cAuraMtacakkavaTTI addhapaMcamAiM dhaNusatAI uDeuccatteNaM hotthaa| Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 500 sthAnakam / 5 [sU0 108] .. [sU0 108] >> savve vi NaM vakkhArapavvayA sIyA-sIoyAo mahAnaIo maMdaraM vA pavvayaM teNaM paMca joyaNasayAI uTuMuccatteNaM, paMca gAuyasayAI uvveheNaM paNNattA / savve vi NaM vAsaharakUDA paMca paMca joyaNasatAI uhuMuccatteNaM, mUle paMca paMca joyaNasatAI vikkhaMbheNaM paNNattA / usabhe NaM arahA kosalie paMca dhaNusatAI uTuMuccatteNaM hotthA / bharahe NaM rAyA cAuraMtacakkavaTTI paMca dhaNusatAI uDuMuccatteNaM hotthA / somaNasa-gaMdhamAdaNa-vijuppabha-mAlavaMtA NaM vakkhArapavvayA NaM maMdarapavvayaM teNaM paMca paMca joyaNasayAI uTuMuccatteNaM, paMca paMca gAuyasatAiM uvvedheNaM paNNattA / 10 savve vi NaM vakkhArapavvayakUDA hari-harIsahakUDavajA paMca paMca joyaNasatAI uhuMuccatteNaM, mUle paMca paMca joyaNasatAI AyAmavikkhaMbheNaM paNNattA / ____ savve vi NaM NaMdaNakUDA balakUDavajA paMca paMca joyaNasatAiM uTuMuccatteNaM, mUle paMca paMca joyaNasatAI AyAmavikkhaMbheNaM paNNattA / sohammIsANesu kappesu vimANA paMca paMca joyaNasayAI uDuMuccatteNaM pnnnnttaa| 15 . [TI0] savve viNaM vakkhArapavvaetyAdi, vakSaskAraparvatA ekamerupratibaddhA viMzatiste ca varSadharAsattau catuHzatoccAH, zItAdinadIpratyAsattau merupratyAsattau ca paJcazatoccA iti / tathA savve vi NaM vakkhAretyAdi, tatra varSadharakUTAni zatadvayamazItyadhikam, katham ?, lahuhimava himava nisaDhe ekkArasa aTTha nava ya kUDAiM / 20 nIlAisu tisu navagaM aDhekkArasa jahAsaMkhaM // [ ] eteSAM ca paJcaguNatvAt, vakSaskArakUTAni tvazItyadhikacatuHzatIsaMkhyAni, katham ?, vijupahamAlavaMte nava nava sesesu satta satteva / solasa vakkhAresuM cauro cauro ya kUDAiM // [ ] 1. - 6 etadantargataH pATho je2 madhye eva vartate / / Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre 600 sthAnakam / eteSAM paJcaguNatvAt, paJcaguNatvaM ca jambUdvIpAdimerUpalakSitakSetrANAM paJcatvAt, sarvANyetAni paJcazatocchritAni, evaM mAnuSottarAdiSvapi, vaitADhyakUTAni tu sakrozaSaDyojanocchrayANi, varSakUTAni tu RSabhakUTAdInyaSTayojanocchritAnIti, harikUTaharisahakUTavarjanaM tviha tayoH sahasrocchrayatvAd, Aha ca5 vijuppabhaharikUDo harissaho mAlavaMtavakkhAre / naMdaNavaNabalakUDo ubviddhA joyaNasahassaM // [bRhatkSetra0 156] ti // 500 // [sU0 109] saNaMkumAra-mAhiMdesu kappesu vimANA cha joyaNasatAI uTuMuccatteNaM paNNattA / / cullahimavaMtakUDassa NaM uvarillAo carimaMtAto cullahimavaMtassa 10 vAsaharapavvatassa same dharaNitale esa NaM cha joyaNasatAiM abAhAte aMtare paNNatte / evaM siharikUDassa vi / pAsassa NaM arahato cha satA vAdINaM sadevamaNuyAsure loe [vAe] aparAjiyANaM ukkosA vAtisaMpadA hotthA / abhicaMde NaM kulagare cha dhaNusatAI uTuMuccatteNaM hotthA / 15 vAsupuje NaM arahA chahiM purisasatehiM muMDe bhavittA NaM agArAto aNagAriyaM pavvatite / [TI0] cullahimavaMtakUDassetyAdi, iha bhAvArthaH-himavAn yojanazatocchritastatkUTaM ca paJcazatocchritamiti sUtroktamantaraM bhavatIti / abhicaMde NaM kulakare tti abhicandraH kulakaro'syAmavasarpiNyAM saptAnAM kulakarANAM caturthaH, tasyocchrayaH SaD dhanuHzatAni 1. "vyA0- vidyutprabhanAmake devakurUNAM pazcimadigbhAge merodakSiNAparakoNasthe niSadhalagne gajadante parvate harikUTa yannAma niSadhapratyAsannaM navamaM kUTam, tathottarakurUNAM pUrvadizi meroruttarapUrvasyAM dizi vartamAne nIlavadvarSadharaparvatalagne mAlyavati vakSaskAraparvate nIlavataH pratyAsannaM yannavamaM harissahakaTaM nAma kaTama, yacca meroH prathamamekhalAyAM nandanavane uttarapUrvasyAM dizi vakSyamANasvarUpaM balakUTaM nAma kUTam, etAni trINyapi kUTAni kanakamayAni pratyekaM yojanasahasramudviddhAni uccAni 1000 / " iti bRhatsaMgrahaNyA malayagirisUriviracitAyAM vRttau // 2. "vakkhAro je2 hemU2 // 3. "kulakaranAmapratipAdanAyAha- paDhamittha vimalavAhaNa cakkhuma jasamaM cautthamabhicaMde / tatto a paseNaie marudeve ceva nAbhI ya // 155 / / prathamo'tra vimalavAhanazcakSuSmAn yazasvI caturtho'bhicandraH tatazca prasenajit marudevazcaiva Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 700-800 sthAnake / [sU0 110-111] paJcAzadadhikAni ||600 // [sU0 110] baMbha-laMtaesu kappesu vimANA satta satta joyaNasatAI uDDauccatteNaM paNNattA / 201 samaNassa NaM bhagavao mahAvIrassa satta jiNasatA hotthA / samaNassa NaM bhagavao mahAvIrassa satta veuvviyasayA hotthA / ariTThanemI NaM arahA satta vAsasatAiM desUNAiM kevalapariyAgaM pAuNittA siddhe buddhe jAva ppahINe / mahAhimavaMtakUDassa NaM uvarillAto carimaMtAto mahAhimavaM tassa vAsadharapavvayassa same dharaNitale esa NaM satta joyaNasatAiM abAhAte aMtare paNNatte / evaM ruppikUDassa vi / [TI0] zramaNasya bhagavato mahAvIrasya sapta jinazatAni kevalizatAnItyarthaH / tathA zramaNasya bhagavato mahAvIrasya sapta vaikriyazatAni vaikriyalabdhimatsAdhuzatAnItyarthaH / ariTThetyAdi, desUNAI ti catuHpaJcAzatA dinAnAmUnAni, tatpramANatvAt chadmasthakAlasyeti / mahAhimavaMtetyAdau bhAvArtho'yammahAhimavAn yojanazatadvayocchritastatkUTaM ca paJcazatocchritamiti sUtroktamantaraM bhavatIti 15 // 700 // [sU0 111] mahAsukka - sahassAresu dosu kappesu vimANA aTTha joyaNasatAI uDuMuccatteNaM paNNattA / iNaM rayaNappabhAe puDhavIe paDhame kaMDe aTThasu joyaNasatesu vANamaMtarabhomejjavihArA paNNattA / samaNassa NaM bhagavao mahAvIrassa aTTha sayA aNuttarovavAtiyANaM devANaM gatikallANANaM ThitikallANANaM AgamesibhaddANaM ukkosiyA nAbhizceti // 155 // Nava dhaNusayA ya paDhamo aTThaya sataddhasattamAiM ca / chacceva addhachaTThA paMcasayA paNNavI saM tu / / 156 / / nava dhanuH zatAni prathamaH aSTau ca sapta ardhasaptamAni SaD ca ardhaSaSThAni paJca zatAni paJcaviMzatiH, anye paThanti paJcazatAni viMzatyadhikAni, yathAsaMkhyaM vimalavAhanAdInAmidaM pramANaM draSTavyamiti gAthArthaH || 156 || " iti AvazyakasUtrasya hAribhadryAM vRttau // 5 10 20 Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre 900 sthAnakam / aNuttarovavAtiyasaMpadA hotthA / imIse NaM rayaNappabhAe puDhavIe bahusamaramaNijAto bhUmibhAgAto aTThahiM joyaNasaehiM sUrie cAraM carati / arahato NaM ariTTanemissa aTTa satAiM vAdINaM sadevamaNuyAsurammi logammi 5 vAte aparAjiyANaM ukkosiyA vAdisaMpadA hotthA / [TI0] imIse NamityAdi, prathamaM kANDaM kharakANDasya SoDazavibhAgasya prathamavibhAgarUpaM ratnakANDam, tatra yojanasahasrapramANe adha upari ca yojanazatadvayaM vimucyAnyeSvaSTasu yojanazateSu vaneSu bhavA vAnAste ca te vyantarAzca teSAM sambandhinaH bhUmivikAratvAd bhaumeyakAste ca te viharanti krIDanti teSviti vihArAzca nagarANi 10 vAnavyantarabhaumeyakavihArA iti / aTTha saya tti aSTa zatAni, keSAmityAha aNuttarovavAiyANaM devANaM ti deveSUtpatsyamAnatvAt devA dravyadevA ityarthaH, teSAm, gatiH devagatilakSaNA kalyANaM yeSAM te gatikalyANAH, teSAm, evaM sthitiH trayastriMzatsAgaropamalakSaNA kalyANaM yeSAM te tathA, teSAm, tathA tatazcyutAnAmAgamiSyad AgAmi bhadraM kalyANaM nirvANagamanalakSaNaM yeSAM te AgamiSyadbhadrAH, teSAm, kimityAha15 ukkosietyAdi // 800 // [sU0 112] ANaya-pANaya-AraNa-'ccutesu kappesu vimANA Nava joyaNasatAI uTuMuccatteNaM paNNattA / nisabhakUDassa NaM uvarillAto siharatalAto Nisabhassa vAsaharapavvatassa same dharaNitale esa NaM nava joyaNasatAI abAhAe aMtare paNNatte / evaM 20 nIlavaMtakUDassa vi| . vimalavAhaNe NaM kulagare Nava dhaNusatAI uTuMuccatteNaM hotthA / imIse [NaM] rayaNappabhAe puDhavIe bahusamaramaNijAto bhUmibhAgAto NavahiM joyaNasatehiM savvuparime tArArUve cAraM carati / nisabhassa NaM vAsadharapavvayassa uvarillAto siharatalAto imIse rataNappabhAe Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 203 [sU0 112-114] 1000-1100 sthaanke| puDhavIe paDhamassa kaMDassa bahumajjhadesabhAe esa NaM Nava joyaNasatAI abAhAe aMtare paNNatte / evaM nIlavaMtassa vi / [TI0] nisahakUDassa NamityAdi, ihAyaM bhAvaH- niSadhakUTaM paJcazatocchritaM niSadhazcatuHzatocchrita iti yathoktamantaraM bhavatIti // 900 // [sU0 113] savve vi NaM gevejavimANA dasa dasa joyaNasatAI uhRuccatteNaM 5 paNNattA / savve vi NaM jamagapavvayA dasa dasa joyaNasatAiM uDuMuccatteNaM paNNattA, dasa dasa gAuyasatAiM uvvedheNaM, mUle dasa dasa joyaNasatAI aayaamvikkhNbhennN| evaM citta-vicittakUDA vi bhANiyavvA / savve vi NaM vaTTaveyaDDapavvayA dasa dasa joyaNasatAI uTuMuccatteNaM, dasa dasa 10 gAuyasatAiM uvvedheNaM, mUle dasa dasa joyaNasatAiM vikkhaMbheNaM, savvattha samA pallagasaMThANasaMThiyA, dasa dasa joyaNasatAiM vikkhaMbheNaM paNNattA / savve vi NaM hari-harissahakUDA vakkhArakUDavajA dasa dasa joyaNasayAI uTuMuccatteNaM, mUle dasa dasa joyaNasayAI vikkhaMbheNaM paNNattA / evaM balakUDA / vi naMdaNakUDavajA / 15 arahA vi ariTThanemI dasa vAsasayAI savvAuyaM pAlaittA siddhe buddhe jAva ppahINe / pAsassa NaM arahato dasa sayAiM jiNANaM hotthA / pAsassa NaM arahato dasa aMtevAsisayAI kAlagatAI jAva svvdukkhpphiinnaaii| 20 paumaddaha-puMDarIyaddahA dasa dasa joyaNasayAI AyAmeNaM paNNattA / [sU0 114] aNuttarovavAtiyANaM devANaM vimANA ekkArasa joyaNasatAI uTuMuccatteNaM paNNattA / pAsassa NaM arahato ekkArasa satAI veuvviyANaM hotthA / [TI0] savve vi NaM jamagetyAdi, uttarakuruSu nIlavadvarSadharasya dakSiNataH zItAyA 25 Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre 2000 sthAnakam / mahAnadyA ubhayoH kUlayo yamakAbhidhAnau parvatau staH, te ca paJcasvapyuttarakuruSu dvayordvayorbhAvAd daza / evaM citta-vicittakUDA vi tti paJcasu devakuruSu yamakavat tatsadbhAvAt paJca citrakUTAH paJca ce vicitrakUTA iti / savve vi NamityAdi, sarve'pi vRttA vaitADhyA viMzatiH shbdaapaatyaadyH| savve 5 vi NaM harItyAdi, harikUTaM vidyutprabhAbhidhAne gajadantAkAravakSaskAraparvate harisahakUTaM tu mAlavadvakSaskAre, etAni ca paJcasvapi mandareSu bhAvAt paJca paJca bhavanti sahasrocchritAni ca, vakkhArakUDavaja tti zeSavakSaskArakUTeSvevamuccatvaM nAsti, eteSvevAstItyarthaH / evaM balakUDA vi tti paJcasu mandareSu paJca nandanavanAni teSu pratyekamaizAnyAM dizi balakUTAbhidhAnaM kUTamasti, tataH paJca, tAni sahasrocchritAni ca, naMdanakUDavaja tti 10 zeSANi nandanavaneSu pratyekaM pUrvAdidigvidigvyavasthitAni catvAriMzatsaMkhyAni nandanakUTAni varjayitvA, tAni sAhamrikANi na bhavantItyarthaH / arahetyAdi, kumAratve trINi varSazatAnyanagAratve saptetyevaM daza zatAni / paumaddahapuMDarIyaddaha tti padmahradaH zrIdevInivAso himavadvarSadharaparvatoparivartI puNDarIkahrado lakSmIdevInivAsaH zikharivarSadharoparivartIti // 1000 // 1100 // 15 [sU0 115] mahApauma-mahApuMDarIyaddahA NaM do do joyaNasahassAI AyAmeNaM paNNattA / [sU0 116] imIse NaM rataNappabhAe puDhavIe vatirakaMDassa uvarillAo carimaMtAo lohitakkhassa kaMDassa heDhille carimaMte esa NaM tiNNi joyaNasahassAiM abAhAte aMtare paNNatte / 20 [sU0 117] tigiMcchi-kesariddahA NaM dahA cattAri cattAri joyaNasahassAI AyAmeNaM paNNattA / [TI0] tathA mahApadma-mahApuNDarIkahradau mahAhimavadrukmivarSadharayoruparivartinau hrI-buddhidevyornivAsabhUtAviti // 2000 / / imIse NaM rayaNetyAdi, ayamiha bhAvArthaH- ratnaprabhApRthivyAH prathamasya 1. ca nAsti khaM0 je1 // Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [sU0 118-131] 3000 AdisthAnakAni / SoDazavibhAgasya kharakANDAbhidhAnakANDasya vajrakANDaM nAma dvitIyaM kANDam, vaiDUryakANDaM tRtIyam, lohitAkSakANDaM caturtham, tAni ca pratyekaM sAhasrikANIti trayANAM yathoktamantaraM bhavatIti // 3000|| tigiMcchi-kesarihradau niSadha- nIlavadvarSadharoparisthitau dhRti - kIrttidevInivAsAviti // 4000|| [sU0 118] dharaNitale maMdarassa NaM pavvatassa bahumajjhadesabhAgAo ruyagaNAbhIto cauddisiM paMca paMca joyaNasahassAiM abAhAe maMdare pavvate paNNatte / 205 [sU0 119] sahassAre NaM kappe cha vimANAvAsasahassA paNNattA / [ TI0 ] dharaNitale ityAdi, dharaNitale dharaNyAM same bhUbhAga ityarthaH, ruyaganAbhIo tti apaeso ruyago tiriyaM logassa majjhayArammi / esa ppabhavo disANaM eseva bhave aNudisANaM // [ AcA0 ni0 42] ti / rucaka eva nAbhiH cakrasya tumbamiveti rucakanAbhiH, tatazcatasRSvapi dikSu paJca paJca sahasrANi merustasya dazasahasraviSkambhatvAditi ||5000 ||6000|| [sU0 120] imIse NaM rataNappabhAe puDhavIe rayaNassa kaMDassa uvarillAto carimaMtAto pulagassa kaMDassa heTThille carimaMte esa NaM satta joyaNasahassAI abAhAe aMtare paNNatte / [sU0 121] harivassa- rammayA NaM vAsA aTTha joyaNasahassAiM sAtiregAI vitthareNaM paNNattA / [sU0 122] dAhiNaDDabharahassa NaM jIvA pAINapaDiNAyayA duhato samudaM puTThA Nava joyaNasahassAiM AyAmeNaM paNNattA / 1. "tiryaglokamadhye ratnaprabhApRthivyA upari bahumadhyadeze mervvantadvau sarvvakSullakapratarau tayoruparitanasya catvAraH pradezA gostanAkArasaMsthAnA adhastanasyApi catvArastathAbhUtA evetyeSo'STAkAzapradezAtmakazcaturasro rucako dizAmanudizAM ca prabhava utpattisthAnamiti / " iti zIlAcAryaviracitAyAmAcArAGgaTIkAyAM prathame'dhyayane prathame uddezake // 2. paJca nAsti khaM0 je1 // 5 10 15 20 Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre [sU0 123] maMdare NaM pavvate dharaNitale dasa joyaNasahassAI vikkhaMbheNaM paNNatte / [sU0 124] jaMbUdIve NaM dIve egaM joyaNasayasahassaM AyAmavikkhaMbheNaM paNNatte / 5 [sU0 125] lavaNe NaM samudde do joyaNasatasahassAI cakkavAlavikkhaMbheNaM paNNatte / [sU0 126] pAsassa NaM arahato tiNNi sayasAhassIto sattAvIsaM ca sahassAI ukkosiyA sAviyAsaMpadA hotthA / [sU0 127] dhAyaisaMDe NaM dIve cattAri joyaNasatasahassAI cakkavAla10 vikkhaMbheNaM paNNatte / [sU0 128] lavaNassa NaM samuddassa purathimillAto carimaMtAto paccatthimille carimaMte esa NaM paMca joyaNasayasahassAI abAdhAte aMtare paNNatte / [sU0 129] bharahe NaM rAyA cAuraMtacakkavaTTI cha puvvasatasahassAI rAyamajjhAvasittA muMDe bhavittA NaM agArAto aNagAriyaM pavvatite / 15 [sU0 130] jaMbUdIvassa NaM dIvassa purathimillAto veiyaMtAto dhAyaisaMDacakkavAlassa paccatthimille carimaMte [esa NaM] satta joyaNasatasahassAI abAdhAte aMtare paNNatte / [sU0 131] mAhiMde NaM kappe aTTha vimANAvAsasayasahassA paNNattA / [TI0] imIse NamityAdi, ratnakANDaM prathamaM pulakakANDaM saptamamiti sapta 20 sahasrANi ||7000 / ___ harivassetyAdi, ihArthe gAthArddham- harivAse igavIsA culasIi sayA kalA ya ekkA ya [bRhatkSetra0 31] tti // 8000 / / 1. "harivAse igavIsA, culasIi sayA kalA ya ekkA ya / solasa sahassa aTTha saya, bAyAlA do kalA nisaDhe // 31 // vyA0- sugamam / tathA niSadhaparvatasya viSkambhAnayanAya jambUdvIpaviSkambho lakSapramANo dvAtriMzatA guNyate, jAtA dvAtriMzallakSAH, tAsAM navatyadhikena zatena bhAgo hriyate, labdhAni yojanAnAM SoDaza sahasrANyaSTau zatAni Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 207 [sU0 132-135] 9000 AdisthAnakAni / dAhiNetyAdi, dakSiNo bhAgo bharatasyeti dakSiNArddhabharataM tasya jIveva jIvA RjvI sImA prAcInaM pUrvataH pratIcInaM pazcimataH AyatA dIrghA prAcInapratIcInAyatA duhao tti ubhayataH pUrvAparapArzvayorityarthaH, samudraM lavaNasamudraM spRSTA chuptavatI, nava sahasrANyAyAmata ihoktA, sthAnAntare tu tadvizeSo'yam- nava sahasrANi sapta zatAnyaSTacatvAriMzadadhikAni dvAdaza ca kalA iti / / 9000 / 10000 // 5 100000 // 200000 // 300000 // 400000 // lavaNetyAdi, tatra jambUdvIpasya lakSaM catvAri ca lavaNasyeti paJca // 500000 // jaMbUdIvassetyAdi, tatra lakSaM jambUdvIpasya dve lavaNasya catvAri dhAtakIkhaNDasyeti sapta lakSANyantaraM sUtroktaM bhavatIti // 700000 // [sU0 132] ajiyassa NaM arahato sAtiregAiM nava ohiNANisahassAI 10 hotthA / [sU0 133] purisasIhe NaM vAsudeve dasa vAsasatasahassAiM savvAuyaM pAlaittA paMcamAe puDhavIe Naraesu neraiyattAte uvavanne / [sU0 134] samaNe bhagavaM mahAvIre titthakarabhavaggahaNAto cha? poTTilabhavaggahaNe egaM vAsakoDiM sAmaNNapariyAgaM pAuNittA sahassAre kappe 15 savvaDhe vimANe devattAte uvavanne / [sU0 135] usabhasirissa bhagavato carimassa ya mahAvIravaddhamANassa egA sAgarovamakoDAkoDI abAdhAe aMtare paNNatte / [TI0] ajitasyAhaMtaH sAtirekANi navAvadhijJAnisahasrANi, atirekazca catvAri zatAni, idaM ca sahasrasthAnakamapi sallakSasthAnakAdhikAre yadadhItaM tat 20 sahasrazabdasAdhAdvicitratvAdvA sUtragaterlekhakadoSAdveti // 9000 // dvicatvAriMzadadhikAni apare caikonaviMzatibhAgarUpe dve kale 16842 ka0 2 / etAvanniSadhaparvatasya visskmbhprimaannm||" - iti bRhatkSetrasamAsasya malayagiriviracitAyAM TIkAyAm // 1. "joyaNasahassanavagaM, satteva sayA havaMti aDayAlA / bArasa ya kalA sakalA, dAhiNabharahaddhajIvAo // 39 // " - iti bRhatkSetrasamAse prathame'dhikAre // 2. jaMbuddI je1 khaM0 // 3. sthAnAGge tu "purisasIhe NaM vAsudeve dasa vAsasayasahassAI savvAuyaM pAlaittA chaTThAte tamAe puDhavIe neratitattAe uvavanne" (sU0 735) iti paatthH|| 4. zcatvAri khN0|| Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre dvAdazAGganAmAni / puruSasiMhaH paJcamavAsudevaH // 1000000 / samaNetyAdi, kila bhagavAn poTilAbhidhAno rAjaputro babhUva, tatra ce varSakoTiM pravrajyAM pAlitavAnityeko bhavaH, tato devo'bhUditi dvitIyaH, tato nandanAbhidhAno rAjasUnuH chatrAgranagaryAM jajJe iti tRtIyaH, tatra varSalakSaM sarvadA mAsakSapaNena tapastaptvA 5 dazamadevaloke puSpottaravaravijayapuNDarIkAbhidhAne vimAne devo'bhavaditi caturthaH, tato brAhmaNakuNDagrAme RSabhadattabrAhmaNasya bhAryAyA devAnandAbhidhAnAyAH kukSAvutpanna iti paJcamaH, tatastryazItitame divase kSatriyakuNDagrAme nagare siddhArthamahArAjasya trizilAbhidhAnabhAryAyAH kukSAvindravacanakAriNA harinaigameSinAmnA devena saMhRtastIrthakaratayA ca jAta iti SaSThaH, uktabhavagrahaNaM hi vinA nAnyad bhavagrahaNaM SaSThaM 10 zrUyate bhagavata ityetadeva SaSThabhavagrahaNatayA vyAkhyAtam, yasmAcca bhavagrahaNAdidaM SaSThaM tadapyetasmAt SaSThameveti suSThUcyate tIrthakarabhavagrahaNAt SaSThe poTTilabhavagrahaNe iti // 10000000 / usabhetyAdi, usabhasirissa tti prAkRtatvena zrIRSabha iti vAcye vyatyayena nirdezaH kRtaH, ekA sAgaropamakoTIkoTIti dvicatvAriMzatA varSasahasraiH 15 kiJcitsAdhikairUnA'pyalpatvAdvizeSasyAvizeSitokteti // 100000000000000 // [sU0 136-1] duvAlasaMge gaNipiDage paNNatte, taMjahA- AyAre sUtagaDe ThANe samavAe viyAhapaNNattI NAyAdhammakahAo uvAsagadasAto aMtagaDadasAto aNuttarovavAtiyadasAto paNhAvAgaraNAI vivAgasute diTThivAe / [sU0 136-2] se kiM taM oNyAre ? AyAreNaM samaNANaM niggaMthANaM 20 AyAragoyaraviNayaveNaiyaTThANagamaNacaMkamaNapamANajogajuMjaNabhAsAsamiti guttIsejovahibhattapANauggamauppAyaNaesaNAvisohisuddhAsuddhaggahaNavayaNiyamatavovadhANasuppasatthamAhijati / se samAsato paMcavihe paNNatte, taMjahANANAyAre dasaNAyAre carittAyAre tavAyAre vIriyAyAre / AyArassa NaM parittA vAyaNA, saMkhejA aNuogadArA, saMkhejAto paDivattIto, saMkhejjA veDhA, 1. ca nAsti je2 // 2. mAsalakSakSapaNena khaM0 // 3. trizalA je1,2, he1,2 // Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [sU0 136] AcArAGgavarNanam / 209 saMkhejA silogA, saMkhejAto nijuttIto / se NaM aMgaTTayAe paDhame aMge, do sutakkhaMdhA, paNuvIsaM ajjhayaNA, paMcAsItI uddesaNakAlA, paMcAsII samuddesaNakAlA, aTThArasa padasahassAiM padaggeNaM paNNatte / saMkhejA akkharA, aNaMtA gamA, aNaMtA pajavA, parittA tasA, aNaMtA thAvarA, sAsayA kaDA NibaddhA NikAitA jiNapaNNattA bhAvA AghavinaMti paNNavijjati parUvijjati 5 daMsirjati nidaMsirjati uvadaMsirjati / se evaMAtA, evaMNAtA, evNvinnnnaataa| evaM caraNakaraNaparUvaNayA Aghavijati paNNavijati parUvijati daMsijati nidaMsijati uvadaMsijati / settaM AyAre / [TI0] iha ya ete anantaraM saMkhyAkramasambandhamAtreNa sambaddhA vividhA vastuvizeSA uktAsta eva viziSTatarasambandhasambaddhA dvAdazAGge prarUpyanta iti dvAdazAGgasyaiva 10 svarUpamabhidhitsurAha- duvAlasaMge ityAdi, athavottarottarasaMkhyAkramasaMbaddhArthaprarUpaNamanantaramakAri, sAmprataM saMkhyAmAtrasaMbaddhapadArthaprarUpaNAyopakramyate- duvAlasaMge ityAdi, tatra zrutaparamapuruSasyAGgAnIvAGgAni dvAdazA'GgAni AcArAdIni yasmiMstad dvAdazAGgam, guNAnAM gaNo'syAstIti gaNI AcAryaH, tasya piTakamiva piTakaM sarvasvabhAjanaM gaNipiTakam, athavA gaNizabdaH paricchedavacanaH, tathA coktam- 15 AyArammi ahIe jaM nAo hoi samaNadhammo u / tamhA AyAradharo bhaNNai paDhamaM gaNiTThANaM // [AMcA0 ni0 10] paricchedasthAnamityarthaH, tatazca paricchedasamUho gaNipiTakam, atra caivaM padaghaTanA - yadetad gaNipiTakaM tat dvAdazAGgaM prajJaptam, tadyathA- AcAraH sUtrakRta ityaadi| se kiM tamityAdi, atha kiM tadAcAravastu ? yadvA atha ko'yamAcAraH ? 20 1. "yasmAdAcArAdhyayanAt kSAntyAdikazcaraNa-karaNAtmako vA zramaNadharmaH parijJAto bhavati tasmAt sarveSAM gaNitvakAraNAnAmAcAradharatvaM prathamam AdyaM pradhAnaM vA gaNisthAnamiti" iti zIlAcAryaviracitAyAmAcArAGgaTIkAyAM prathame'dhyayane prathame uddezake // 2. AcArAdInAM dRSTivAdaparyantAnAM dvAdazAnAmaGgAnAM svarUpaM nandIsUtrasya hAribhadrIvRttyanusAreNa prAyaH sarvaM varNitamatra, ato vizeSajijJAsubhiH nandIsUtrasya haribhadrasUribhirviracitA vRttiravalokanIyA / yadyapi nandIsUtrasya jinadAsagaNimahattaraviracitAyAM cUrNAvapi etAdRzaM kiJcid varNanamupalabhyate, tathApi iyam abhayadevasUribhirviracitA vRttiH bahuSu sthAneSu prAyo'kSarazaH nandIhAribhadrIvRttimanusarati iti dhyeyam / / Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcAryazrI abhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre - sakka-tAvasa AcaraNamAcAraH Acaryata iti vA AcAraH sAdhvAcarito jJAnAdyAsevanavidhiriti bhAvArthaH, etatpratipAdako grantho'pyAcAra evocyate / AyAreNaM ti anenAcAreNa karaNabhUtena zramaNAnAmAcArAdyAkhyAyata iti yogaH, athavA AcAre'dhikaraNabhUte Namiti vAkyAlaGkAre zramaNAnAM tapaHzrIsamAliGgitAnAM nirgranthAnAM 5 sabAhyAbhyantaragrantharahitAnAm, Aha-- zramaNA nirgranthA eva bhavantIti vizeSaNaM kimarthamiti ?, ucyate, zAkyAdivyavacchedArtham, uktaM ca- niggaMtha-sa geruya-AjIva paMcahA samaNa [piNDani0 445 ]tti, tatrA''cAro jJAnAdyanekabhedabhinnaH, gocaro bhikSAgrahaNavidhilakSaNaH, vinayo jJAnAdivinayaH, vainayikaM tatphalaM karmmakSayAdi, sthAnaM kAyotsargopavezana - zayanabhedAt trirUpam, gamanaM vihArabhUmyAdiSu gatiH, 10 caGkramaNam upAzrayAntare zarIrazramavyapohAdyarthamitastataH saJcaraNam, pramANaM bhaktapAnA-'bhyavahAropadhyAdermAnam, yogayojanaM svAdhyAya - pratyupekSaNAdivyApAreSu pareSAM niyojanam, bhASA saMyatabhASA satyA - 'satyAmRSArUpA, samitayaH IryAsamityAdyAH paJca, guptayo manoguptyAdayastisraH, tathA zayyA ca vasatirupadhizca vastrAdiko bhaktaM ca azanAdi pAnaM ca uSNodakAdIti dvandvaH, tathA udgamotpAdanaiSaNAlakSaNAnAM doSANAM 15 vizuddhiH abhAva uddmotpAdanaiSaNAvizuddhiH, tataH zayyAdInAmudramAdivizuddhayA zuddhAnAM tathAvidhakAraNe'zuddhAnAM ca grahaNaM zayyAdigrahaNam, tathA vratAni mUlaguNA niyamAH uttaraguNAstapaupadhAnaM dvAdazavidhaM tapaH, tata AcArazca gocarazcetyAdi yAvad guptayazca zayyAdigrahaNaM ca vratAni ca niyamAzca tapaupadhAnaM ceti samAhAradvandvastatastacca tat suprazastaM ceti karmmadhArayaH, etat sarvamAkhyAyate abhidhIyate / teSu 20 cA''cArAdipadeSu yatra kvacidanyataropAdAne anyatarasya gatArthasyAbhidhAnaM tat sarvaM tatprAdhAnyakhyApanArthamevetyavaseyamiti / 210 1. "niggaMtha - sakka - tAvasa geruya AjIva paMcahA samaNA / tesi parivesaNAe lobheNa vaNijja ko appaM ? || 445 / / vyA0- nirgranthAH sAdhavaH, zAkyAH mAyAsUnavIyAH, tApasAH vanavAsinaH pAkhaNDinaH, gairukA: gerukaraJjitavAsasaH parivrAjakAH, AjIvakAH gozAlakaziSyA iti paJcadhA paJcaprakArAH zramaNA bhavanti, eteSAM ca yathAyogaM gRhigRheSu samAgatAnAM pariveSaNe bhojanapradAne kriyamANe sati ko'pyAhAralampaTaH sAdhuH lobhena AhArAdilubdhatayA vanati zAkyAdibhaktamAtmAnaM darzayati, tadbhaktagRhiNaH purata iti sAmarthyagamyam ||445 || " - iti piNDaniryuktau malayagirisUriviracitAyAM vRttau // Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [sU0 136 ] AcArAGgavarNanam / se samAsa [o] ityAdi, saH AcAro yamadhikRtya granthasyAcAra iti saMjJA pravarttate samAsataH saMkSepataH paJcavidhaH prajJaptaH, tadyathA - jJAnAcAra ityAdi, tatra jJAnAcAraH zrutajJAnaviSayaH kAlAdhyayana- vinayAdhyayanAdirUpo vyavahAro'STadhA darzanAcAraH samyaktvavatAM vyavahAro niHzaGkatAdirUpo'STadhA cAritrAcAraH cAritriNAM samityAdipAlanAtmako vyavahAraH, tapaAcAro dvAdazavidhatapovizeSAnuSThitiH, 5 vIryAcAro jJAnAdiprayojaneSu vIryasyA'gopanamiti / AcArassa tti AcAragranthasya, NamityalaGkAre, parittA saMkhyeyA AdyantopalabdhernAnantA bhavatItyarthaH, kA ? vAcanA sUtrArthapradAnalakSaNA, avasarpiNyutsarpiNIkAlaM vA pratItya parIteti 1 saMkhyeyAnyanuyogadvArANi upakramAdIni, adhyayanAnAmeva saMkhyeyatvAt prajJApakavacanagocaratvAcca / saMkhejjAo paDivattIo tti dravyAdipadArthAbhyupagamA 10 matAntarANItyarthaH, pratimAdyabhigrahavizeSA vA / saMkhejjA veDha tti veSTakAH chandovizeSAH, ekArthapratibaddhavacanasaGkaliketyanye / saMkhejjA siloga tti zlokAH anuSTupchandAMsi / saMkhyAtAH niryuktayaH, niryuktAnAM sUtre'bhidheyatayA vyavasthApitAnAmarthAnAM yuktiH ghaTanA viziSTA yojanA niryuktayuktiH, etasmiMzca vAcye yuktazabdalopAnniryuktirityucyate, etAzca nikSepaniryuktyAdyAH saMkhyA iti / se NamityAdi, sa AcAro NamityalaGkAre 15 aGgArthatayA aGgalakSaNavastutvena prathamamaGga sthApanAmadhikRtya, racanApekSayA tu dvAdazamaGgaM prathamam, pUrvagatasya sarvapravacanAt pUrvaM kriyamANatvAditi dvau zrutaskandhau adhyayanasamudAyalakSaNau / paJcaviMzatiradhyayanAni, tadyathA satthapariNNA 1 logavijao 2 sIosaNijja 3 saMmattaM 4 / AvaMti 5 dhuya 6 vimoho 7 mahApariNNo 8 vahANasuyaM 9 / / [Ava0 saM0] 20 prathamazrutaskandhaH / 1. bhavaMtI 2 / 2. vA nAsti je1 // / 3. pratiSu pAThaH - parItteti jera he1, 2 / parIte tti khaM0 je1|| 4. AvazyakasUtrasya caturthe pratikramaNAdhyayane 'aTThAvIsavihe AyArakappe' iti sUtrasya haribhadrasUriviracitAyAM vRttau idaM gAthAdvayaM dRzyate, tatra ca pUrvAparasambandhAnusAreNa AvazyakasaMgrahaNikAraviracitamidaM gAthAdvayaM pratIyate / 211 Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre piMDesaNa 9 seni 2 riyA 3 bhAsajjAyA ya 4 vattha 5 pAesA 6 / uggahapaDimA 7 satta sattikkayA 14 bhAvaNa 15 vimuttI 16 / / [ Ava0 saM0 ] iti dvitIyazrutaskandhaH / 10 212 evametAni nizIthavarjAni paJcaviMzatiradhyayanAni / tathA paJcAzItiruddezanakAlAH, 5 katham ?, ucyate, aGgasya zrutaskandhasyAdhyayanasyoddezakasya caiteSAM caturNAmapyeka evoddezanakAlaH, evaM ca zastraparijJAdiSu paJcaviMzatAvadhyayaneSu krameNa sapta 1 SaT 2 catu 3 zcatuH 4 SaT 5 paJca 6 aSTa 7 sapta 8 catu 9 rekAdaza 10 tri 11 tri 12 dvi 13 dvi 14 dvi 15 dvi 16 saMkhyA uddezanakAlAH SoDazasvadhyayaneSu, zeSeSu navasu navaiveti, iha saGgrahagAthA satta ya cha ccau cauro cha paMca aTTheva satta cauro ya / ekkArA ti ti do do do do sattekka ekko ya // [ ]tti / evaM samuddezanakAlA api bhaNitavyAH / aSTAdaza padasahasrANi padAgreNa prajJaptaH, iha yatrArthopalabdhistat padam / nanu yadi dvau zrutaskandhau paJcaviMzatiradhyayanAnyaSTAdaza padasahasrANi padAgreNa bhavanti, tato yad bhaNitaM navabaMbhaceramaio aTThArasapadasahassio 15 veu [AcA0 ni0 11] tti tat kathaM na virudhyate ? ucyate, yat dvau zrutaskandhAvityAdi tadAcArasya pramANaM bhaNitam, yat punaraSTAdaza padasahasrANi tannavabrahmacaryyAdhyayanAtmakasya prathamazrutaskandhasya pramANam, vicitrArthabaddhAni ca sUtrANi, gurUpadezatasteSAmartho'vaseya iti / saMkhyeyAni akSarANi, veSTakAdInAM saMkhyeyatvAt / anantA gamAH, iha gamAH arthagamA gRhyante, arthaparicchedA ityarthaH, te cAnantAH, ekasmAdeva 20 sUtrAttattaddharmaviziSTAnantadharmmAtmakavastupratipatteH, anye tu vyAcakSate abhidhAnAbhidheyavazato gamA bhavanti, te cAnantAH / anantAH paryAyA: svaparabhedabhinnA akSarArthaparyAyA ityarthaH / parittA sA AkhyAyanta iti yoga:, trasantIti trasAH dvIndriyAdayaste ca parIttA nAnantA:, evaMrUpatvAdeva teSAm / anantAH sthAvarA vanaspatikAyasahitAH / 1 1. dRzyatAmatra pR071 paM09 // 2. parIttA je2 // 3 parItA khaM0 je1 / / - Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 213 [sU0 137] AcArAGgavarNanam / _ kiMbhUtA ete ? sAsayA kaDA nibaddhA nikAiya tti zAzvatA: dravyArthatayA avicchedena pravRtteH, kRtAH paryAyArthatayA pratisamayamanyathAtvAvApteH, nibaddhAH sUtra eva grathitAH, nikAcitA niyukti-saGgrahaNi-hetUdAharaNAdibhiH pratiSThitA jinaiH prajJaptA bhAvAH padArthA anye'pyajIvAdayaH AghavijaMti tti prAkRtazailyA AkhyAyante sAmAnyavizeSAbhyAM kathyanta ityarthaH, prajJApyante nAmAdibhedAbhidhAnena, prarUpyante 5 nAmAdisvarUpakathanena, yathA pajAyANabhidheya [vizeSAva0 25] mityAdi, darzyante upamAmAtrataH yathA gaurgavayastathA [mI0 zlo0 vA0 ] ityAdi, nidarzyante hetudRSTAntopanyAsena, upadarzyante upanaya-nigamanAbhyAM sakalanayAbhiprAyato veti / sAmpratamAcArAGgagrahaNaphalapratipAdanAyAha- se evamityAdi, sa ityAcArAGgagrAhako gRhyate, evaMAya tti asmin bhAvataH samyagadhIte satyevamAtmA bhavati, 10 taduktakriyApariNAmAvyatirekAt sa eva bhavatItyarthaH, idaM ca sUtraM pustakeSu na dRSTaM nandyAM tu dRzyate itIha vyAkhyAtamiti, evaM kriyAsArameva jJAnamiti khyApanArthaM kriyApariNAmamabhidhAyAdhunA jJAnamadhikRtya Aha- evaMnAya tti idamadhItya evaMjJAtA bhavati yathaivehoktamiti, evaMvinAya tti vividho viziSTo vA jJAtA vijJAtA evaMvijJAtA bhavati, tantrAntarIyajJAtRbhyaH pradhAnatara ityarthaH / evamityAdi nigamanavAkyam, evam 15 anena prakAreNA''cAragocaravinayAdyabhidhAnarUpeNa caraNa-karaNaprarUpaNatA AkhyAyata iti, caraNaM vrata-zramaNadharma-saMyamAdyanekavidham, karaNaM piNDa vizuddhisamityAdyanekavidham, tayoH prarUpaNatA prarUpaNaiva AkhyAyate ityAdi pUrvavaditi, settaM AyAre ti tadidamAcAravastu athavA so'yamAcAro yaH pUrvaM pRSTa iti // 1 // [sU0 137] se kiM taM sUyagaDe ? sUyagaDeNaM sasamayA sUijaMti, parasamayA 20 sUijaMti, sasamaya-parasamayA sUijjaMti, jIvA sUijaMti, ajIvA sUijjaMti, 1. "kIdRg gavaya ityevaM pRSTo nAgarikairyadi / bravItyAraNyako vAkyaM yathA gaurgavayastathA // 1 // " iti mImAMsA zlokavArtike upamAnaparicchede nyAyaratnAkarasya TIkA "prasiddhasAdharmyAt sAdhyasAdhanamupamAnam" (nyA0 sU0 1.1.6) iti akSapAdenoktam, kIdRzo gavayaH ityevaM nAgarikeNa pRSTo vanyaH prasiddhena gavA sAdhAdaprasiddhaM gavayaM yena vAkyena bodhayati yathA- gauriva gavayaH iti, tadvAkyam upamAnamiti / 2. setaM he1 vinA // 3. pUrvapRSTa khaM0 he2 / pUrvadRSTa he1 // Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre jIvA-'jIvA sUijaMti, loge sUijjati, aloge sUijati, logAloge suuijjti| sUyagaDe NaM jIvA-'jIva-puNNa-pAvA-''sava-saMvara-NijarabaMdha-mokkhAvasANA payatthA sUijjati / samaNANaM acirakAlapavvaiyANaM kusamayamohamohamatimohitANaM saMdehajAyasahajabuddhipariNAmasaMsaiyANaM 5 pAvakaramailamatiguNavisohaNatthaM AsItassa kiriyAvAdisatassa caurAsItIe akiriyAvAdINaM sattaTTIe aNNANiyavAdINaM battIsAe veNaiyavAdINaM tiNhaM tesaTThANaM aNNadiTThiyasayANaM vUhaM kiccA sasamae ThAvijati / NANAdiTuMtavayaNaNissAraM suTu darisayaMtA vivihavitthArANugamaparama sabbhAvaguNavisiTThA mokkhapahodAragA udArA, aNNANatamaMdhakAraduggesu dIvabhUtA, 10 sovANA ceva siddhisugatigharuttamassa, NikkhobhanippakaMpA suttatthA / sUyagaDassa NaM parittA vAyaNA, saMkhejA aNuogadArA, saMkhejAto paDivattIto, saMkhejA veDhA, [saMkhejA] silogA, [saMkhejAo] nijuttIto / se NaM aMgaThThatAe docce aMge, do sutakkhaMdhA, tevIsaM ajjhayaNA, tettIsaM uddesaNakAlA, tettIsaM samuddesaNakAlA, chattIsaM padasahassAI payaggeNaM paNNatte / saMkhejA akkharA, 15 taM ceva jAva parittA tasA, aNaMtA thAvarA, sAsayA kaDA NibaddhA NikAitA jiNapaNNattA bhAvA ApavijaMti jAva uvadaMsijjati / se evaMAtA, ?] evaMNAteNAtA?] evaMviNNAte tA?] jAva caraNakaraNaparUvaNayA Aghavijati [paNNavijati parUvijati nidaMsijati uvadaMsijati] / settaM sUyagaDe / [TI0] se kiM taM sUyagaDe ? sUca sUcAyAm [ ], sUcanAt sUtram, sUtreNa kRtaM 20 sUtrakRtamiti rUDhyocyate / sUyagaDeNaM ti sUtrakRtena sUtrakRte vA svasamayAH sUcyante ityAdi kaNThyam, tathA sUtrakRtena jIvA-'jIva-puNya-pApA-''zrava-saMvara-nirjarAbandha-mokSAvasAnAH padArthAH sUcyante / tathA samaNANamityAdi, atra ca zramaNAnAM 1. atra 147[7] tame ca sUtre evaM NAte evaM viNNAte ityeva pATho hastalikhitAdarzeSu dRzyate, kintu 136 tame sUtre evaMAtA evaMNAtA evaMviNNAtA iti pATho vartate, nandIsUtre'pi AcArAdivarNanapareSu sarveSu sUtreSu tathaiva pAThaH / atastadanusAreNa atra 147[7] tame ca sUtre 'evaMAtA, evaMNAtA, evaMviNNAtA' iti pAThaH zuddha iti saMbhAvyate // 2. miti ihocyate je1 khaM0 // 3. sUtrakRte jIvA khaM0 // Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [sU0 137] sUtrakRtAGgavarNanam / 215 matiguNavizodhanArthaM svasamayaH sthApyata iti vAkyArthaH, tatra zramaNAnAM kiMbhUtAnAm ? acirakAlapravrajitAnAm, cirapravrajitA hi nirmAlamatayo bhavanti, aharnizaM zAstraparicayAd bahuzrutasaMparkAcceti, punaH kiMbhUtAnAm ? kusamayamoha[mohamaimohiyANaM ti, kutsitaH samayaH siddhAnto yeSAM te kusamayAH kutIrthikAH, teSAM mohaH padArtheSvayathAvad bodhaH kusamayamohaH, tasmAdyo mohaH zrotRmanomUDhatA, tena matirmohitA 5 mUDhatAM nItA yeSAM te kusamayamohamohamatimohitAH / athavA kusamayAH kusiddhAntAH, teSAm oghaH saMgho makArastu prAkRtatvAt, tasmAdyo mohaH mUDhatA, tena matirmohitA yeSAM te kusamayaughamohamatimohitAH / athavA kusamayAnAM kutIthikAnAM maudho mogho vA zubhaphalApekSayA niSphalo yo mohastena matirmohitA yeSAM te kusamayamaudhamohamatimohitA: kusamayamoghamohamatimohitA vA, teSAm, tathA 10 saMdehAH vastutattvaM prati saMzayAH kusamayamohamohamatimohitAnAmiti vizeSaNasAnnidhyAt kusamayebhyaH sakAzAt jAtA yeSAM te sandehajAtAH, tathA sahajAt svabhAvasampannAt na kusamayazravaNasampannAd buddhipariNAmAt matisvabhAvAt saMzayo jAto yeSAM te sahajabuddhipariNAmasaMzayitAH, sandehajAtAzca sahajabuddhipariNAmasaMzayitAzca ye te tathA, teSAm, zramaNAnAmiti prakramaH, kimata Aha- pApakaro viparyaya-saMzayAtmakatvena 15 kutsitapravRttinibandhanatvAdazubhakarmaheturata eva ca malinaH svarUpAcchAdanAdanirmalo yo matiguNo buddhiparyAyastasya vizodhanAya nirmalatvAdhAnAya pApakaramalinamatiguNavizodhanArtham / __ AsIyassa kiriyAvAisayassa tti azItyadhikasya kriyAvAdizatasya vyUha kRtvA svasamayaH sthApyata iti yogaH, evaM zeSeSvapi padeSu kriyA yojanIyeti / tatra 20 na kartAraM vinA kriyA saMbhavatIti tAmAtmasamavAyinIM vadanti ye tacchIlAzca te kriyAvAdinaH, te punarAtmAdyastitvapratipattilakSaNA amunopAyenAzItyadhikazatasaMkhyA vijJeyAH - jIvA-'jIvA-''zrava-bandha-saMvara-nirjarA-puNyA-'puNyamokSAkhyAnnava padArthAn viracayya paripATyA jIvapadArthasyAdhaH svaparabhedAvupanyasanIyau, 1. cirakAlapravra' he1,2 // 2. kA vinA je1,2 he2 // 3. kriyA bhavatIti je2 he1 // Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre tayoradho nityAnityabhedau, tayorapyadhaH kAlezvarA -''tma-niyati-svabhAvabhedAH paJca nyasanIyAH, punaritthaM vikalpAH karttavyAH - asti jIvaH svato nityaH kAlataityeko vikalpaH, vikalpArthazcAyam - vidyate khalvAtmA svena rUpeNa nityazca kAlavAdinaH, uktenaivAbhilApena dvitIyo vikalpa IzvarakAraNikasya, tRtIyaH AtmavAdinaH, caturtho 5 niyativAdinaH, paJcamaH svabhAvavAdinaH, evaM svata ityaparityajatA labdhAH paJca vikalpAH, parata ityanenApi paJca labhyante, nityatvAparityAgena caite daza vikalpA, evamanityatvenApi dazaiva, iti ekatra viMzatirjIvapadArthena labdhAH, ajIvAdiSvapyaSTAsvevameva pratipadaM viMzatirvikalpAnAmato viMzatirnavaguNA zatamazItyuttaraM kriyAvAdinAmiti / caurAsIe akiriyavAINaM ti, eteSAM ca svarUpaM yathA nandyAdiSu tathA vAcyam, 10 navarametadvyAkhyAne puNyApuNyavarjAH sapta padArthAH sthApyante, tadadhaH svataH paratazceti padadvayam, tadadhaH kAlAdInAM SaSThI yadRcchA nyasyate, tatazca nAsti jIvaH svataH kAla ityeko vikalpaH, evamete caturazItirbhavanti / sattaTThIe annANiyavAINaM ti, ete'pi tathaiva, navaraM jIvAdInnava padArthAnutpattidazamAn vyavasthApyAdhaH sapta sadAdayaH sthApyAH, tadyathA - sattvamasattvaM sadasattvamavAcyatvaM 15 sadavAcyatvamasadavAcyatvaM sadasadavAcyatvamiti, tatra ko jAnAti jIvasya sattvamityeko vikalpaH, evamasattvamityAdi, tata ete sapta navakAstriSaSTiH, utpattestvAdyA eva catvAro vAcyAH, ityevaM saptaSaSTiriti / tathA battIsAe veNaiyavAINaM ti, ete caivam- sura- nRpati - jJAti-yati- sthavirA 216 1. "caurAsIIte akiriyAvAdINaM caturazIterakriyAvAdinAm, kriyA pUrvavat, na hi kasyacidanavasthitasya padArthasya kriyA samasti, tadbhAve cAvasthiterabhAvAdityevaMvAdino'kriyAvAdinaH / tathA cA''hureke- 'kSaNikAH sarvasaMskArAH, asthitAnAM kutaH kriyA ? | bhUrtiyeSAM kriyA saiva kArakaM saiva cocyate // 1 // ' [ ] ityAdi / ete cA''tmAdinAstitvapratipattilakSaNA amunopAyena caturazItirdraSTavyAH eteSAM hi puNyA-'puNyavivarjitapadArthasaptakanyAsastathaiva, jIvasyAdhaH sva-paravikalpabhedadvayopanyAsaH, asattvAdAtmano nityA'nityabhedau na staH, kAlAdInAM tu paJcAnAM SaSThI yadRcchA nyasyate, pazcAd vikalpAbhilApa:- nAsti jIvaH svataH kAlata ityeko vikalpaH, evamIzvarAdibhirapi yadRcchAvasAnaiH sarve ca SaD vikalpAH / " iti nandIsUtre sUtrakRtAGgasvarUpavarNane haribhadrasUriviracitAyAM vRttau // 2. rbhavati khaM0 // 3. sattvAdi je2 // Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [sU0 137] sUtrakRtAGgavarNanam / 'dhama-mAtR-pitRRNAM pratyekaM kAya - vAG-mano-dAnaizcaturddhA vinayaH kArya ityabhyupagamavanto dvAtriMzaditi / evaM caiteSAM caturNAM vAdiprakArANAM mIlane trINi triSaSTyadhikAni anyadRSTizatAni bhavantyata ucyate- tiNhamityAdi, vUhaM kicca tti pratikSepaM kRtvA svasamayo jainasiddhAntaH sthApyate / yata evaM sUtrakRtena vidhIyate atastatsUtrArthayoH svarUpamAha - 5 nANetyAdi, nAnA anekadhA bahubhiH prakArairityarthaH, diTTaMtavayaNanissAraM ti syAdvAdinA pUrvapakSIkRtAnAM pravAdinAM svapakSasthApanAya yAni dRSTAntavacanAnyupalakSaNatvAddhetuvacanAni ca tadapekSayA nissAraM sAratAzUnyaM pareSAM matamiti gamyate, suSThu punarapratikSepaNIyatvena darzayantau prakaTayantau tathA vividhazcAsau satpadaprarUpaNAdyanekAnuyogadvArAzritatvena vistArAnugamazca anugamanIyAne kajIvAditattvAnAM vistarapratipAdanaM vividha - 10 vistArAnugamaH, tathA paramasadbhAvaH atyantasatyatA vastUnAmaidamparyamityarthaH, tAveva guNau tAbhyAM viziSTau vividhavistArAnugamaparamasadbhAvaguNaviziSTau, mokkha hoyAraga tti mokSapathAvatArakau, samyagdarzanAdiSu prANinAM pravarttakAvityarthaH, udAra tti udArau sakalasUtrArthadoSarahitatvena nikhilatadguNasahitatvena ca, tathA'jJAnameva tamaH andhakAramAtyantikAndhakAramathavA prakRSTamajJAnamajJAnatamaM 15 tadevAndhakAramajJAnatamo'ndhakAramajJAnatamAndhakAraM vA, tena ye durgA duradhigamAste tathA, teSu, tattvamArgeSviti gamyate, dIvabhUya tti prakAzakAritvAd dIpopamau, sovANA ceva tti sopAnAnIva unnatA''rohaNamArgavizeSa iva siddhisugatigRhottamasya siddhilakSaNA sugatiH siddhisugatirathavA siddhizca sugatizca sudevatva - sumAnuSatvalakSaNA siddhi-sugatI, tallakSaNaM yad gRhANAmuttamaM gRhottamaM varaprAsAdastasya 20 siddhisugatigRhottamasyArohaNa iti gamyate, nikkhohanippakaMpa tti nikSobhau vAdinA kSobhayituM calayitumazakyatvAt niSprakampau svarUpato'pISadvyabhicAralakSaNakampAbhAvAt, kAvityAha - sUtrArthI sUtraM cArthazca niryukti-bhASya-saGgrahaNi-vRtti - cUrNi - paJjikAdirUpa 1. iva siddhisugatirathavA siddhizca sugatizca khaM0 je1 / iva siddhisugaigRhottamasya siddhilakSaNA su siddhizca sugatizca je2 // 2. gamyaM nikkhoM je2 // 217 Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre iti sUtrArthau, zeSaM kaNThyaM yAvat settaM sUyagaDe tti, navaraM trayastriMzaduddezanakAlAHca 4 yi 3 cauro 4 do 2 do 2 ekkArasa ceva huMti ekkasarA / satteva mahajjhayaNA egasarA bIyasuyakhaMdhe // [ ] ityato gAthAto'vaseyA iti / [sU0 138 ] se kiM taM ThANe ? ThANeNaM sasamayA ThAvijjaMti, parasamayA 5 ThAvijjaMti, sasamaya - parasamayA [ThAvijjaMti], jIvA ThAvijjaMti, ajIvA [ThAvijjaMti], jIvAjIvA [ThAvijjaMti], logo alogo logAlogo vA ThAvijjati / ThANeNaM davva-guNa-khetta-kAla- pajjava payatthANaM / selA salilA ya samudda sUra bhavaNa vimANa AgarA NadIto / dhiyo purisajjAyA sarA ya gottA ya joti saMcAlA // 60 // ekkavidhavattavvayaM duviha jAva dasavihavattavvayaM jIvANa poggalANa ya logaTThAI ca NaM parUvaNayA Aghavijjati jAva ThANassa NaM parittA vAyaNA jAva saMkhejjA silogA, saMkhejjAto saMgahaNIto / se taM ( NaM) aMgaTThatAe tatie aMge, ege sutakkhaMdhe, dasa ajjhayaNA, ekkavIsaM uddesaNakAlA, ekkavIsaM samuddesaNakAlA, bAvattariM payasahassAiM padaggeNaM paNNatte / saMkhejA akkharA 15 jAva caraNakaraNaparUvaNayA Aghavijjati / settaM ThANe / I [ TI0] se kiM taM ThANe ityAdi, atha kiM tat sthAnam ?, tiSThantyasmin pratipAdyatayA jIvAdaya iti sthAnam, tathA cAha - ThANeNamityAdi, sthAnena sthAne vA jIvAH sthApyante yathAvasthitasvarUpapratipAdanayeti hRdayam, zeSaM prAyo nigadasiddhameva, navaraM 'ThANeNamityasya punaruccAraNaM sAmAnyena pUrvoktasyaiva sthApanIyavizeSapratipAdanAya 20 vAkyAntaramidamiti jJApanArtham, tatra davvaguNakhettakAlapajjava ti prathamAbahuvacanalopAd dravya-guNa-kSetra - kAla-paryavA: padArthAnAM jIvAdInAM sthAnena sthApyante iti prakramaH, tatra dravyaM dravyArthatA yathA jIvAstikAyo'nantAni dravyANi, guNa: svabhAvo yathopayogasvabhAvo jIvaH, kSetraM yathA asaMkhyeyapradezAvagAhano'sau, kAlo yathA anAdyaparyavasitaH, paryavA: kAlakRtA avasthA yathA nArakatvAdayo bAlatvAdayo veti / 1. ThANeNaM tyasya je2 he1,2 // 10 Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 219 [sU0 139] sthAnAGgavarNanam / ___ selA ityAdi gAthAvizeSaH, tatra zailA: himavadAdiparvatAH sthApyante sthAneneti yogaH sarvatra, salilAzca gaGgAdyA mahAnadyaH, samudrAH lavaNAdayaH, sUrA: AdityAH, bhavanAni asurAdInAm, vimAnAni candrAdInAm, AkarAH suvarNAdyutpattibhUmayaH, nadyaH sAmAnyA mahI-kosIprabhRtayaH, nidhayaH cakravartisambandhino naisarpAdayo nava, purisajAya tti puruSaprakArA unnatapraNatAdibhedAH, pAThAntareNa pussajoya tti upalakSaNatvAt 5 puSyAdinakSatrANAM candreNa saha pazcimAgrimobhayapramAdikA yogAH, svarAzca SaDjAdayaH sapta, gotrANi ca kAzyapAdIni ekonapaJcAzat, joisaMcAla tti jyotiSaH tArakarUpasya saJcalanAni tihiM ThANehiM tArArUve calejA [sthAnAGga0 sU0 141] ityAdinA sUtreNa sthApyante sthAneneti prakramaH / tathA ekavidhaM ca tad vaktavyakaM ca tadabhidheyamityekavidhavaktavyakaM prathame adhyayane 10 sthApyata iti yogaH, evaM dvividhavaktavyakaM dvitIye'dhyayane, evaM tRtIyAdiSu yAvad dazavidhavaktavyakaM dazame'dhyayane / tathA jIvAnAM pudgalAnAM ca prarUpaNatA''khyAyata iti yogaH, tathA logaTThAI ca NaM ti lokasthAyinAM ca dharmAdharmAstikAyAdInAM prarUpaNatA prajJApanA, zeSamAcArasUtravyAkhyAnavadavaseyam, navaramekaviMzatiruddezanakAlAH, katham ? dvitIya- 15 tRtIya-caturtheSvadhyayaneSu catvArazcatvAra uddezakAH paJcame traya ityete paJcadaza, zeSAstu SaT SaNNAmadhyayanAnAM ssdduddeshnkaaltvaaditi| bAvattariM padasahassAI ti aSTAdazapadasahasramAnAdAcArAd dviguNatvAt sUtrakRtasya tato'pi dviguNatvAt sthAnasyeti // 3 // [sU0 139] se kiM taM samavAe ? samavAe NaM sasamayA sUijjati, parasamayA 20 sUijaMti, sasamaya-parasamayA sUijjati, jIvA sUijjati, ajIvA sUijaMti, jIvAjIvA sUijaMti, loge sUijjati, aloge sUijjati, logAloge suuijti| samavAe NaM ekAdiyANaM egatthANaM eguttariya parivaDDI ya duvAlasaMgassa ya 1. nArakAdayo je2 // 2. sUtrakRtasya tato'pi dviguNatvAt je1 madhye nAsti / kha0 madhye tu adhastAt pUritaH / sUtrakRtastat dviguNatvAt je2 // 3. samAye aTI0 // Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre gaNipiDagassa pallavagge samaNugAijati / ThANagasayassa bArasavihavittharassa sutaNANassa jagajIvahitassa bhagavato samAseNaM samAyAre Ahijati / tattha ya NANAvihappagArA jIvAjIvA ya vaNNitA vitthareNaM, avare vi ya bahuvihA visesA naraga-tiriya-maNuya-suragaNANaM AhArussAsa-lesa-AvAsasaMkha5 AyayappamANa-uvavAya-cavaNa-ogAhaNohi- veyaNa-vihANa-uvaoga-jogaiMdiya-kasAya, vivihA ya jIvajoNI, vikkhaMbhussehaparirayappamANaM vidhivisesA ya maMdarAdINaM mahIdharANaM, kulagara-titthagara-gaNadharANaM samattabharahAhivANa cakkINa ceva cakkahara-halaharANa ya, vAsANa ya niggamA ya, samAe ete aNNe ya evamAdi ettha vitthareNaM atthA samAhiti / samavAyassa NaM parittA vAyaNA 10 jAva se NaM aMgaTThatAe cautthe aMge, ege ajjhayaNe, ege suyakkhaMdhe, ege uddesaNakAle, ege samuddesaNakAle, ege coyAle padasatasahasse padaggeNaM pnnnntte| saMkhejANi akkharANi jAva settaM samavAe / [TI0] se kiM tamityAdi, atha ko'sau samavAyaH ?, sUtre tu prAkRtatvena vakAralopAt samAye ityuktam, samavAyanaM samavAyaH samyak pariccheda ityarthaH, taddhetuzca 15 grantho'pi samavAyaH, tathA cAha- samavAyena samavAye vA svasamayAH sUcyante ityAdi kaNThyam / tathA samavAyena samavAye vA, egAiyANaM ti ekadvitricaturAdInAM zatAntAnAM koTIkoTyantAnAM vA, egatthANaM ti eke ca te arthAzcetyekArthAsteSAm, ayamarthaH- ekeSAM keSAJcit, na sarveSAm, nikhilAnAM vaktumazakyatvAt, arthAnAM jIvAdInAm, eguttariya tti eka uttaro yasyAM sA ekottarA saiva ekottarikA, iha 20 ca prAkRtatvAt hrasvatvam, parivuDDI ya tti parivRddhizceti samanugIyate samavAyeneti yogaH, tatra ca parivarddhanaM saMkhyAyAH samavaseyam, cazabdasya cAnyatra sambandhAdekottarikA anekottarikA ca, tatra zataM yAvadekottarikA parato'nekottariketi / tathA dvAdazAGgasya ca gaNipiTakasya pallavaggaM ti paryavaparimANam abhidheyAditaddharmasaMkhyAnaM yathA parittA tasA ityAdi paryavazabdasya ca pallava tti nirdezaH prAkRtatvAt paryaGkaH pallaMka Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [sU0 139] samavAyAGgavarNanam / 221 ityAdivaditi, athavA pallavA iva pallavAH avayavAstatparimANaM samaNugAijai tti samanugIyate pratipAdyate / pUrvoktamevArthaM prapaJcayannAha- ThANagetyAdi, ThANagasayassa tti sthAnakazatasyaikAdInAM zatAntAnAM saMkhyAsthAnAnAm, tadvizeSitAtmAdipadArthAnAmityarthaH, tathA dvAdazavidho vistaro yasyAcArAdibhedena tat dvAdazavidhavistaram, tasya, zrutajJAnasya 5 jinapravacanasya, kiMbhUtasya ? jagajIvahitasya, bhagavataH zrutAtizayayuktasya samAsena saMkSepeNa samAcAraH pratisthAnaM pratyaGgaM ca vividhAbhidheyAbhidhAyakatvalakSaNo vyavahAraH Ahijjai tti AkhyAyate / atha samAcArAbhidhAnAnantaraM tatra yaduktaM tadabhidhAtumAhatattha yetyAdi, tattha ya tti tatraiva samavAye iti yogaH, nAnAvidhaH prakAro yeSAM te nAnAvidhaprakArAH, tathAhi- ekendriyAdibhedena paJcaprakArA jIvAH, punarekaikaH prakAra: 10 paryAptA-'paryAptAdibhedena nAnAvidhaH, jIvAjIvA ya tti jIvA ajIvAzca varNitA vistareNa mahatA vacanasandarbhaNa, apare'pi ca bahuvidhA vizeSA jIvAjIvadharmA varNitA iti yogaH, tAneva lezata Aha- naraetyAdi, naraya tti nivAsanivAsinAmabhedopacArAnnArakAH, tatazca nArakatiryagmanujasuragaNAnAM sambandhina AhArAdayaH, tatra AhAraH ojaAhArAdirAbhogikAnAbhogikasvarUpo'nekadhA, 15 ucchvAso'nusamayAdiH kAlabhedenAnekadhA, lezyA kRSNAdikA SoDhA, AvAsasaMkhyA yathA narakAvAsAnAM caturazItirlakSANItyAdikA, AyatapramANamAvAsAnAmeva saMkhyAtAsaMkhyAtayojanAyAmatA, upalakSaNatvAdasya viSkambha-bAhalya-paridhimAnAnyapyatra draSTavyAni, upapAta ekasamayenaitAvatAmetAvatA vA kAlavyavadhAnenotpattiH, cyavanamekasamayenaitAvatAmiyatA vA kAlavyavadhAnena maraNam, avagAhanA 20 zarIrapramANamaGgulAsaMkhyeyabhAgAdi, avadhiH aGgulAsaMkhyeyabhAgakSetraviSayAdiH, vedanA zubhAzubhasvabhAvA, vidhAnAni bhedA yathA saptavidhA nArakA ityAdi, upayogaH AbhinibodhikAdibhadazavidhaH, yogaH paJcadazavidhaH, indriyANi paJca, 1. 'ijaMti samanugIyaMte pratipAdyate khaM0 / 'ijaMti samanugIyate pratipAdyate je1 / 'ijatti samanugIyate pratipAdyate je2 // 2. nAnAvidhaH nAnAvidha: je2 // 3. naretyAdi khasaM0 vinA // Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre dravyAdibhedAd viMzatirvA, zrotrAdicchidrAdyapekSayA'STau vA, kaSAyAH krodhAdayaH AhArazcocchvAsazcetyAdidva(I)ndvastataH kaSAyazabdAt prathamAbahuvacanalopo draSTavyaH, tathA vividhA ca jIvayoniH sacittAdikaM jIvAnAmutpattisthAnam, tathA viSkambhotsedha-parirayapramANaM vidhivizeSAzca mandarAdInAM mahIdharANAmiti, tatra 5 viSkambho vistAra utsedha: uccatvaM pariraya: paridhiH, vidhivizeSA iti vidhayo bhedA yathA mandarA jambUdvIpIya-dhAtakIkhaNDIya-pauSkarArddhikabhedAt tridhA tadvizeSastu jambUdvIpako lakSoccaH zeSAstu paJcAzItisahasrocchritA iti, evamanyeSvapi bhAvanIyam, tathA kulakara-tIrthakara-gaNadharANAM tathA samastabharatAdhipAnAM cakriNAM caiva tathA cakradhara-haladharANAM ca vidhivizeSAH iti yogaH, tathA varSANAM ca bharatAdikSetrANAM 10 nirgamAH pUrvebhyaH uttareSAmAdhikyAni, samAe tti samavAye caturthe aGge varNitA iti prakramaH, athaitannigamayannAha- ete coktAH padArthA anye ca ghana-tanuvAtAdayaH padArthAH, evamAdayaH evaMprakArAH atra samavAye vistareNArthAH samAzrIyante, aviparItasvarUpaguNabhUSitA buddhayA'GgIkriyanta ityarthaH, athavA samasyante kuprarUpaNAbhyaH samyak prarUpaNAyAM kSipyante, zeSa nigadasiddhamA nigamanAditi // 5 // 15 [sU0 140] se kiM taM viyAhe ? viyAheNaM sasamayA viAhijaMti, parasamayA viAhijaMti, sasamaya-parasamayA viAhijaMti, jIvA viAhijaMti, ajIvA viAhijjati, jIvAjIvA viAhijjati, loe viAhijjati, aloe viyAhijati / viyAheNaM nANAvihasura-nariMda-rAyarisi-vivihasaMsaiya pucchiyANaM jiNeNa vitthareNa bhAsiyANaM davvaguNakhettakAlapajavapadesa20 pariNAmajahatthibhAvaaNugamanikkhevaNayappamANa-suniuNovakkamavivihappakArapAgaDapayaMsiyANaM logAlogappagAsiyANaM saMsArasamuruMdauttaraNasamatthANaM suravatisaMpUjiyANaM bhaviyajaNapayahiyayA-bhinaMdiyANaM tamarayaviddhaMsaNANasudiTThadIvabhUyaIhAmatibuddhivaddhaNANaM chattIsasahassamaNUNayANaM vAgaraNANa dasaNAo suyatthabahuvihappagArA sIsahitatthAya guNahatthA / viyAhassa NaM 25 parittA vAyaNA jAva aMgaThThatAe paMcame aMge, ege sutakkhaMdhe, ege sAirege Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 223 [sU0 140] vyAkhyAprajJapti[=bhagavatIsUtra]varNanam / .. ajjhayaNasate, dasa uddesagasahassAiM, dasa samuddesagasahassAiM, chattIsaM vAgaraNasahassAI, caurAsIti payasahassAI payaggeNaM paNNatte / saMkhejAI akkharAiM, aNaMtA gamA jAva sAsayA kaDA NibaddhA [NikAiyA jiNapaNNattA bhAvA] AghavijaMti jAva evaM caraNakaraNaparUvaNayA Aghavijati / settaM viyAhe / 5 [TI0] se kiM taM viyAhe ityAdi, atha keyaM vyAkhyA ?, vyAkhyAyante arthA yasyAM sA vyAkhyA, viyAhe iti ca puli~GganirdezaH prAkRtatvAt, viyAheNaM ti vyAkhyayA vyAkhyAyAM vA sasamayA ityAdIni nava padAni sUtrakRtavarNake vyAkhyAtatvAdiha knntthyaani| viyAheNamityAdi, nAnAvidhaiH suraiH narendraiH rAjaRSibhizca vivihasaMsaiya tti vividhasaMzayitaiH vividhasaMzayavadbhiH pRSTAni yAni tAni tathA, teSAM 10 nAnAvidhasuranarendrarAjaRSivividhasaMzayitapRSTAnAM vyAkaraNAnAM SaTtriMzataH sahasrANAM darzanAt zrutArthA vyAkhyAyanta iti pUrvApareNa vAkyasaMbandhaH, punaH kiMbhUtAnAM vyAkaraNAnAm ? jineneti bhagavatA mahAvIreNa vitthareNa bhAsiyANaM vistareNa bhaNitAnAmityarthaH, punaH kiMbhUtAnAm ? davvetyAdi, dravya-guNa-kSetra-kAla-paryavapradeza-pariNAmAnAM yathAstibhAvo'nugama-nikSepa-naya-pramANa-sunipuNopa- 15 kramairvividhaprakAraiH prakaTaH pradarzito yairvyAkaraNaistAni tathA, teSAm, tatra dravyANi dharmAstikAyAdIni, guNA jJAna-varNAdayaH, kSetram AkAzam, kAla: samayAdiH, paryavAH sva-parabhedabhinnA dharmAH, athavA kAlakRtA avasthA nava-purANAdayaH paryavAH, pradezA niraMzAvayavAH, pariNAmAH avasthAto'vasthAntaragamanAni, yathA yena prakAreNA'stibhAvaH astitvaM sattA yathA'stibhAvaH, anugama: 20 saMhitAdivyAkhyAnaprakArarUpaH uddeza-nirdeza-nirgamAdidvArakalApAtmako vA, nikSepo nAmasthApanA-dravya-bhAvairvastuno nyAsaH, nayapramANam, nayA naigamAdayaH sapta dravyAstikaparyAyAstikabhedAt jJAnanaya-kriyAnayabhedAnnizcaya-vyavahArabhedAdvA dvau, te eva tAveva vA pramANaM vastutattvaparicchedanaM nayapramANam, tathA sunipuNaH susUkSmaH suniguNo vA suSTha nizcitaguNa upakramaH AnupUrvyAdiH, vividhaprakAratA caiSAM bhedabhaNanata evopadarziteti, 25 Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre punaH kiMbhUtAnAM vyAkaraNAnAm ?, lokAloko prakAzitau yeSu tAni tathA, teSAm, tathA saMsArasamuddaruMdauttaraNasamatthANaM ti saMsArasamudrasya ruMdasya vistIrNasya uttaraNe tAraNe samarthAnAmityarthaH, ata eva surapatisaMpUjitAnAM pracchaka-nirNAyakapUjanAt sUktatvena zlAghitatvAdvA, tathA bhaviyajaNapayahiyayAbhiNaMdiyANaM ti bhavyajanAnAM 5 bhavyaprANinAM prajA loko bhavyajanaprajA bhavyajanapado vA, tasyAstasya vA hRdayaiH cittairabhinanditAnAM anumoditAnAmiti vigrahaH, tathA tamorajasI ajJAna-pAtake vidhvaMsayati nAzayati yattattamorajovidhvaMsaM tacca tad jJAnaM ca tamorajovidhvaMsajJAnam, tena suSTha dRSTAni nirNItAni yAni tAni tathA, ata eva tAni ca tAni dIpabhUtAni ceti, ata eva tAni ca tAni IhAmatibuddhivarddhanAni ceti, teSAM 10 tamorajovidhvaMsajJAnasudRSTadIpabhUtehAmatibuddhivarddhanAnAm, tatra IhA vitarkaH, matiH avAyo nizcaya ityarthaH, buddhiH autpattikyAdizcaturvidheti, athavA tamorajovidhvaMsanAnAmiti pRthageva padam, pAThAntareNa sudRSTadIpabhUtAnAmiti ca, tathA chattIsasahassamaNUNayANaM ti anyUnakAni SaTtriMzat sahasrANi yeSAM tAni tathA, iha makAro'nyathA padanipAtazca prAkRtatvAdanavadya iti, vAgaraNANaM ti vyAkriyante 15 praznAnantaramuttaratayA'bhidhIyante nirNAyakena yAni tAni vyAkaraNAni, teSAM darzanAt prakAzanAdupanibandhanAdityarthaH, athavA teSAM darzanA upadarzakA ityarthaH, ka ityAhasuyatthabahuvihappayAra tti zrutaviSayA arthAH zrutArthA abhilApyArthavizeSA ityarthaH, zrutA vA AkarNitA jinasakAze gaNadhareNa ye arthAste zrutAH , athavA zrutamiti sUtram arthA niryuktyAdaya iti zrutArthAH, te ca te bahuvidhaprakArAzceti vigrahaH, 20 zrutArthAnAM vA bahuvidhAH prakArA iti vigrahaH, kimarthaM te vyAkhyAyanta ityAha ziSyahitArthAya ziSyANAM hitam anarthapratighAtA-'rthaprAptirUpaM tadevA'rthaH prArthyamAnatvAttasya, tasmai iti, kiMbhUtAste ata Aha- guNahastAH, guNa evArthaprAptyAdilakSaNo hasta iva hastaH pradhAnAvayavo yeSAM te tathA / viyAhassetyAdi tu nigamanAntaM sUtrasiddham, navaraM zatamihAdhyayanasya saMjJA / 25 caturazItiH padasahasrANi padAgreNeti samavAyApekSayA dviguNatAyA ihAnAzrayaNAt, Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 225 [sU0 141] jJAtAdharmakathAvarNanam / anyathA tadviguNatve dve lakSe aSTAzItiH sahasrANi ca bhavantIti // 5 // sU0 141] se kiM taM NAyAdhammakahAo ? NAyAdhammakahAsu NaM NAyANaM NagarAI, ujANA, cetiyAI, vaNasaMDA, rAyANo, ammApitaro, samosaraNAI, dhammAyariyA, dhammakahAto, ihaloiyA pAraloiyA iDDivisesA, bhogapariccAyA, pavvajAto, sutapariggahA, tavovahANAiM, pariyAgA, saMlehaNAto, 5 bhattapaccakkhANAI, pAovagamaNAI, devalogagamaNAI, sukulapaccAyAtI, puNa bohilAbho, aMtakiriyAto ya Aghavijjati jAva nAyAdhammakahAsu NaM pavvaiyANaM viNayakaraNajiNasAmisAsaNavare saMjamapatiNNApAlaNadhiimativavasAyadubbalANaM tavaniyamatavovahANaraNaduddharabharabhaggANisahANisaTThANaM ghoraparIsahaparAjiyAsahapa[pAraddharuddhasiddhAlayamagganiggayANaM visayasuhatuccha AsAvasadosa- 10 mucchiyANaM virAhiyacarittaNANadaMsaNajatiguNavivihappagAraNissArasunnayANaM saMsAraapAradukkhaduggatibhavavivihaparaMparApavaMcA, dhIrANa ya jiyaparIsahakasAyaseNNadhitidhaNiyasaMjamaucchAhanicchiyANaM ArAhiyaNANadaMsaNacarittajogaNissallasuddhasiddhAlayamaggamabhimuhANaM surabhavaNavimANasokkhAI aNovamAI bhottUNa ciraM ca bhogabhogANi tANi divvANi maharihANi tato ya 15 kAlakkamacuyANaM jaha ya puNo laddhasiddhimaggANaM aMtakiriyA, caliyANa ya sadevamANusadhIrakaraNakAraNANi bodhaNaaNusAsaNANi guNadosadarisaNANi, diTuMte paccaye ya soUNa logamuNiNo jaha ya TThiya sAsaNammi jaramaraNaNAsaNakare, ArAhitasaMjamA ya suralogapaDiniyattA uti jaha sAsataM sivaM savvadukkhamokkhaM, ete aNNe ya evamAdittha vitthareNa ya / 20 NAyAdhammakahAsu NaM parittA vAyaNA, saMkhejjA aNuogadArA jAva saMkhejAto saMgahaNIto / se NaM aMgaThThatAe chaTe aMge, do sutakhaMdhA, ekUNavI(tI?)saM ajjhayaNA, te samAsato duvihA paNNattA, taMjahA- caritA ya kaDatA ya / dasa dhammakahANaM vaggA, tattha NaM egamegAe dhammakahAe paMca paMca akkhAiyasatAI, 1. ekUNatIsaM khaM0aTI0 vinA // Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre egamegAe akkhAiyAe paMca paMca uvakkhAiyasatAiM, egamegAe uvakkhAiyAe paMca paMca akkhAiyauvakkhAiyasatAI, evAmeva sapuvvAvareNaM adbhuTThAto akkhAiyakoDIo bhavaMtIti makkhAyAo / egUNatIsaM uddesaNakAlA, egUNatIsaM samuddesaNakAlA, saMkhejAiM payasatasahassAI payaggeNaM paNNatte / 5 saMkhejA akkharA jAva caraNakaraNaparUvaNayA Aghavijjati / settaM NAyAdhammakahAto / [TI0] se kiM tamityAdi, atha kAstA jJAtAdharmakathA: ? jJAtAni udAharaNAni tatpradhAnA dharmakathA jJAtAdharmakathAH, dIrghatvaM saMjJAtvAd, athavA prathamazrutaskandho jJAtAbhidhAyakatvAt jJAtAni dvitIyastu tathaiva dharmakathAH, tatazca jJAtAni ca dharmakathAzca 10 jJAtAdharmakathAH, tatra prathamavyutpattyarthaM sUtrakAro darzayannAha- nAyAdhammakahAsu Na mityAdi, jJAtAnAm udAharaNabhUtAnAM meghakumArAdInAM nagarAdInyAkhyAyante, nagarAdIni dvAviMzatiH padAni kaNThyAni ca, navaramudyAnaM patra-puSpa-phala-cchAyopagavRkSopazobhitaM vividhaveSonnatamAnazca bahajano yatra bhojanArthaM yAtIti, caityaM vyantarAyatanama. vanakhaNDo'nekajAtIyairuttamairvRkSarupazobhita iti| AghavijaMti, iha yAvatkaraNAdanyAni 15 paJca padAni dRzyAni yAvadayaM sUtrAvayavo yathA nAyAdhammetyAdi, tatra jJAtAdharmakathAsu NamityalaGkAre, pravrajitAnAm, va? vinayakaraNajinasvAmizAsanavare karmavinayakare jinanAthasambandhini zeSapravacanApekSayA pradhAne pravacane ityarthaH, pAThAntareNa samaNANaM viNayakaraNajiNasAsaNammi pavare, kiMbhUtAnAm ? saMyamapratijJA saMyamAbhyupagamaH saiva duradhirgamatvAt kAtaranarakSobhakatvAd gambhIratvAcca pAtAlamiva pAtAlam, tatra, 20 dhRtimativyavasAyA durlabhA yeSAM te tathA, pAThAntareNa saMyamapratijJApAlane ye dhRtimativyavasAyAsteSu durbalA ye te tathA, teSAm, tatra dhRtiH cittasvAsthyam, matiH buddhiH, vyavasAya: anuSThAnotsAha iti, tathA tapasi niyamaH avazyaM karaNaM taponiyamo niyantrita(taM) tapaH, sa ca tapaupadhAnaM cAniyantritaM tapa eva zrutopacAratapo vA taponiyamatapaupadhAne te eva raNazca kAtaranarakSobhakatvAt saGgrAmo duddharabhara tti 1. 'gamyatvAt he2 vinA / / Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [sU0 141] jJAtAdharmakathAvarNanam / 227 zramakAraNatvAd durddharabharazca durvahalohAdibhArastAbhyAM bhagnA iti bhagnakAH parAGmukhIbhUtAH, tathA nisahA-nisaTThANaM ti niHsahA nitarAmazaktAsta eva niHsahakA nisRSTAzca nisRSTAGgA muktAGgA ye te taponiyamatapaupadhAnaraNadurdharabharabhagnakaniHsahakanisRSTAH, pAThAntareNa niHsahakaniviSTAH, teSAm, iha ca prAkRtatvena kakAralopa-sandhikaraNAbhyAM bhagnA ityAdau dIrghatvamavaseyam, tathA ghoraparISahaiH parAjitAzcAsahAzca asamarthAH 5 santaH prArabdhAzca parISahaireva vazIkartuM ruddhAzca mokSamArgagamane ye te ghoraparISahaparAjitAsahaprArabdharuddhAH, ata eva siddhAlayamArgAt jJAnAdernirgatAH pratipatitA ye te tathA, te ca te te ceti, teSAm, ghoraparISahaparAjitAsahaprArabdharuddhasiddhAlayamArganirgatAnAm, pAThAntareNa ghoraparISahaparAjitAnAm, tathA saha yugapadeva parISahairviziSTaguNazreNimArohantaH praruddharuddhAH atiruddhAH 10 siddhAlayamArganirgatAzca ye te tathA, teSAM sahapraruddharuddhasiddhAlayamArganirgatAnAm, tathA viSayasukhe tucche svarUpataH AzAvazadoSeNa manorathapAratantryavaiguNyena mUrcchitA adhyupapannA ye te tathA, teSAM viSayasukhatucchAzAvazadoSamUrcchitAnAm, pAThAntareNa viSayasukhe yA mahecchA kasyAMcidavasthAyAM yA cAvasthAntare tucchAzA tayorvazaH pAratantryaM tallakSaNena doSeNa mUrcchitA ye te tathA, teSAM 15 viSayasukhamahecchAtucchAzAvazadoSamUrchitAnAm, tathA virAdhitAni caritrajJAnadarzanAni yaiste tathA, tathA yatiguNeSu vividhaprakAreSu mUlaguNottaraguNarUpeSu niHsArA: sAravarjitAH palaJjiprAyaguNadhAnyA ityarthaH, tathA taireva yatiguNaiH zUnyakAH sarvathA abhAvAdye te tatheti padatrayasya karmadhArayo'tasteSAM virAdhitacAritrajJAnadarzanayatiguNavividhaprakAraniHsArazUnyakAnAm, kimata Aha- 20 saMsAre saMsRtau apAraduHkhA anantaklezA ye durgatiSu nAraka-tiryak-kumAnuSakudevatvarUpAsu bhavA bhavagrahaNAni teSAM yA vividhAH paramparA: pAramparyANi tAsAM ye prapaJcAste saMsArApAraduHkhadurgatibhavavividhaparamparAprapaJcAH, AkhyAyante iti pUrveNa yogaH, tathA dhIrANAM ca mahAsattvAnAm, kiMbhUtAnAm ? - jitaM parISahakaSAyasainyaM yaiste tathA, dhRte: manaHsvAsthyasya dhanikA: svAmino dhRtidhanikAH, 25 Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre tathA saMyame utsAho vIryaM nizcita: avazyaMbhAvI yeSAM te saMyamotsAhanizcitAH, tataH padatrayasya karmadhArayaH, atasteSAM jitaparISahakaSAyasainyadhRtidhanikasaMyamotsAhanizcitAnAm, tathA ArAdhitA jJAnadarzanacAritrayogA yaiste tathA, niHzalyo mithyAdarzanAdirahitaH zuddhazca atIcAraviyukto yaH siddhAlayasya siddhermArgastasyA5 'bhimukhA ye te tathA, tataH padadvayasya karmadhArayaH, atasteSAmArAdhitajJAnadarzanacAritrayoganiHzalyazuddhasiddhAlayamArgAbhimukhAnAm, kimata Aha- surabhavane devatayotpAde yAni vimAnasaukhyAni tAni surabhavanavimAnasaukhyAni anupamAni jJAtAdharmakathAsvAkhyAyanta iti prakramaH, iha ca bhavanazabdena bhavanapatibhavanAni na vyAkhyAtAnyavirAdhitasaMyamapravrajitaprastAvAt, te hi bhavanapatiSu notpadyanta iti, 10 tathA bhuktvA ciraM ca bhogabhogAn manojJazabdAdIn tAMstathAvidhAn divyAn svargabhavAn mahArhAn, mahataH AtyantikAn arhAn prazastatayA pUjyAniti bhAvaH, tatazca devalokAt kAlakramacyutAnAM yathA ca punarlabdhasiddhimArgANAM manujagatAvavAptajJAnAdInAmantakriyA mokSo bhavati tathA''khyAyata iti prakramaH, tathA calitAnAM ca kathaJcit karmavazataH parISahAdAvadhIratayA saMyamapratijJAyA bhraSTAnAM saha 15 devairmAnuSAH sadevamAnuSAsteSAM sambandhIni dhIrakaraNe dhIratvotpAdane yAni kAraNAni jJAtAni tAni sadevamAnuSadhIrakaraNakAraNAni AkhyAyanta iti prakramaH, iyamatra bhAvanA - yathA AryASADho devena dhIrIkRto yathA vA meghakumAro bhagavatA, zailakAcAryo vA panthakasAdhunA dhIrIkRtaH evaM dhIrakaraNakAraNAni tatrAkhyAyante, kiMbhUtAni tAnItyAha- bodhanAnuzAsanAni, bodhanAni mArgabhraSTasya mArgasaMsthApanAni anuzAsanAni 20 dusthasya susthatAsampAdanAni, athavA bodhanam AmantraNaM tatpUrvakAnyanuzAsanAni bodhanAnuzAsanAni, tathA guNadoSadarzanAni saMyamArAdhanAyAM guNA itaratra doSA bhavantItyevaMdarzanAni vAkyAnyAkhyAyanta iti yogaH, tathA dRSTAntAn jJAtAni pratyayAMzca bodhikAraNabhUtAni vAkyAni zrutvA lokamunayaH zukaparivrAjakAdayo yathA ca yena ca prakAreNa sthitAH zAsane jarA-maraNanAzanakare jinAnAM sambandhinIti bhAvaH, 1. dhIrIkaraNa je2 he2, khaMsaM0 // Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [sU0 141] jJAtAdharmakathAvarNanam / 229 tathA''khyAyanta iti yogaH, tathA ArAhitasaMjama tti eta eva laukikamunayaH saMyamavalitAzca jinapravacanaM prapannAH punaH paripAlitasaMyamAzca suralokaM gatvA caite suralokapratinivRttA upayanti yathA zAzvataM sadAbhAvinaM zivam abAdhakaM sarvaduHkhamokSaM nirvANamityarthaH, ete coktalakSaNAH anye ca evamAdiattha tti evamAdaya Adizabdasya prakArArthatvAdevaMprakArA arthAH padArthAH, vitthareNa ya ti 5 vistareNa cazabdAt kvacit kecit saMkSepeNa AkhyAyanta iti kriyAyogaH / nAyAdhammakahAsu NamityAdi kaNThyamA nigamanAt, navaraM ekUNatIsamajjhayaNa tti prathame zrutaskandhe ekonaviMzatirdvitIye ca dazeti / tathA dasa dhammakahANaM vaggA ityAdau bhAvane yam- ihai konaviMzatirzAtAdhyayanAni dArzantikArthajJApanalakSaNajJAtapratipAdakatvAttAni prathamazrutaskandhe, dvitIye 10 tvahiMsAdilakSaNadharmasya kathA dharmakathA AkhyAnakAnItyuktaM bhavati, tAsAM ca daza vargAH, varga iti samUhaH, tatazcArthAdhikArasamUhAtmakAnyadhyayanAnyeva daza vargA draSTavyAH, taMtra jJAteSvAdimAni daza jJAtAni jJAtAnyeva, na teSvAkhyAyikAdisambhavaH, zeSANi nava jJAtAni, teSu punarekai kasmin paJca paJca catvAriMzadadhikAni AkhyAyikAzatAni, tatrApyekaikasyAmAkhyAyikAyAM paJca paJcopAkhyAyikAzatAni, 15 tatrApyekaikasyAmupAkhyAyikAyAM paJca paJcAkhyAyikopAkhyAyikAzatAni, evametAni saMpiNDitAni kiM saJjAtam ? igavIsaM koDisayaM lakkhA paNNAsameva boddhavvA / (9 x 540 x 500 x 500 =) 1215000000 evaM Thie samANe ahigayasuttassa patthAvo // [nandI0 hAri0 ] tadyathA- dasa dhammakahANaM vaggA, tattha NaM egamegAe dhammakahAe paMca paMca 20 1. "khyAyata je1 // 2. ekUNavIsa khaM0 / atredamavadheyam- samavAyAGgasUtrasya mUlAdarzeSu ekUNavIsa' iti pATha upalabhyate, khaM0aTI0 hastalikhitAdarza'pi ekUNavIsa iti pATha upalabhyate, anyeSu tu aTI0hastalikhitAdarzeSu ekUNatIsa' iti pATha upalabhyate / nandIsUtre'pi ekUNavIsaM iti pATho dRzyate, nandIvRttikRdbhirapi tathaiva vyaakhyaatm| tathApi aTI0madhye 'prathame zrutaskandhe ekonaviMzatirdvitIye ca daza' iti vyAkhyAdarzanAt ekUNatIsa iti pAThasyApi saMgatiH kartuM zakyata evAtra iti dhyeyam / / 3. nandIsUtrasya haribhadrasUriviracitAyAM vRttAvIdRzameva varNanamupalabhyate, jinadAsagaNimahattaraviracitAyAM cUrNI tu anyathA varNanaM dRzyate / vistarArthibhiH pariziSTe Tippane draSTavyam // | Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre akkhAiyAsayAI, egamegAe akkhAiyAe paMca paMcauvakkhAiyAsayAI, egamegAe uvakkhAiyAe paMca paMca akkhAiuvakkhAiyAsayAI ti, evametAni sampiNDitAni kiM saMjAtam ? paNuvIsaM koDisayaM (1250000000) ettha ya samalakkhaNAiyA jamhA / navanAyayasaMbaddhA akkhAiyamAiyA teNaM // te sohijaMti phuDaM imAu rAsIu vegalANaM tu / puNaruttavajjiyANaM pamANametthaM viNiddiDheM // [nandI0 hAri0] zodhite caitasmin sati arddhacaturthA eva kathAnakakoTyo bhavantIti, ata evAhaevAmeva sapuvvAvareNaM ti bhaNitaprakAreNa guNana-zodhane kRte satItyuktaM bhavati, 10 adbhuTTAo akkhAiyAkoDIo bhavaMtIti makkhAyAo tti AkhyAyikAH kathAnakAni etA evametatsaMkhyA bhavantIti kRtvA AkhyAtA bhagavatA mhaaviirenneti| tathA saMkhyAtAni padasayasahassANIti kila paJca lakSANi SaTsaptatizca sahasrANi padAgreNa, athavA sUtrAlApakapadAgreNa saMkhyAtAnyeva padazatasahasrANi bhavantItyevaM sarvatra bhAvayitavyamiti // 6 // 15 [sU0 142] se kiM taM uvAsagadasAto ? uvAsagadasAsu NaM uvAsayANaM NagarAiM, ujjANAI, cetiyAiM, vaNasaMDA, rAyANo, ammApitaro, samosaraNAiM, dhammAyariyA, dhammakahAo, ihaloiyA pAraloiyA iDDivisesA, uvAsayANaM ca sIlavvayaveramaNaguNapaccakkhANaposahovavAsapaDivajaNatAto, suyapariggahA, tavovahANAI, paDimAto, uvasaggA, saMlehaNAto, bhattapaccakkhANAI, 20 pAovagamaNAI, devalogagamaNAI, sukulapaccAyAtI, puNa bohilAbho, aMtakiriyAto ya AghavijaMti / uvAsagadasAsu NaM uvAsayANaM riddhivisesA, parisA, vittharadhammasavaNANi, bohilAbha, abhigamaNaM, sammattavisuddhatA, thirattaM, mUlaguNuttaraguNAtiyArA, ThitivisesA ya, bahuvisesA paDimA'bhiggahagahaNapAlaNA, uvasaggAhiyAsaNA, NiruvasaggA ya, tavA ya cittA, sIlavvayaguNa1. to he1 vinA // Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [sU0 142] upAsakadazAvarNanam / 231 veramaNapaccakkhANaposahovavAsA, apacchimamAraNaMtiyAyasaMlehaNAjhosaNAhiM appANaM jaha ya bhAvaittA bahUNi bhattANi aNasaNAe ya cheyaittA uvavaNNA kappavaravimANuttamesu jaha aNubhavaMti suravaravimANavarapoMDarIesu sokkhAI aNovamAI kameNa bhottUNa uttamAiM, tao AukkhaeNaM cuyA samANA jaha jiNamayammi bohiM, laLUNa ya saMjamuttamaM tamarayoghavippamukkA uveMti jaha 5 akkhayaM savvadukkhamokkhaM, ete anne ya evamAdI [atthA vitthareNa ya] / uvAsayadasAsu NaM parittA vAyaNA, saMkhejA aNu[ogadArA] jAva saMkhejAto saMgahaNIto / se NaM aMgaTThayAe sattame aMge, ege sutakkhaMdhe, dasa ajjhayaNA, dasa uddesaNakAlA, dasa samuddesaNakAlA, saMkhejjAiM payasayasahassAiM payaggeNaM paNNatte / saMkhejAiM akkharAiM jAva evaM caraNakaraNaparUvaNayA aaghvijti| 10 settaM uvAsagadasAto / [TI0] se kiM tamityAdi, atha kAstA upAsakadazAH ?, upAsakAH zrAvakAstadgatakriyAkalApapratibaddhA dazA: dazAdhyayanopalakSitA upAsakadazAH, tathA cAha- upAsakadasAsu NaM upAsakAnAM nagarANi udyAnAni caityAni vanaSaNDA rAjAnaH ambA-pitarau samavasaraNAni dharmAcAryA dharmakathA aihalaukika- 15 pAralaukikA RddhivizeSA upAsakAnAM ca zIlavrataviramaNaguNapratyAkhyAnapauSadhopavAsapratipadanatAH, tatra zIlavratAni aNuvratAni, viramaNAni rAgAdiviratayaH, guNA guNavratAni, pratyAkhyAnAni namaskArasahitAdIni, poSadhaH aSTamyAdiparvadinaM tatropavasanamAhAra-zarIrasatkArAdityAgaH poSadhopavAsaH, tato dvandve satyeteSAM pratipadanatAH pratipattaya iti vigrahaH, zrutaparigrahAstapaupadhAnAni 20 ca pratItAni, paDimAo tti ekAdaza upAsakapratimAH kAyotsargA vA, upasargA devAdikRtopadravAH, saMlekhanA bhakta-pAnapratyAkhyAnAni, pAdapopagamanAni devalokagamanAni sukulapratyAyAti: punarbodhilAbho'ntakriyA cAkhyAyante pUrvoktameva, ito vizeSata Aha- uvAsagetyAdi, tatra RddhivizeSA 1. NAhiM jjhosaNAhiM khaM0 je1 // 2. poSa' he1 // 3. pratipAdanatAH khaM0 / pratipadanaM je2 // Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre anekakoTIsaMkhyadravyAdisampadvizeSAH, tathA pariSadaH parivAravizeSA yathA mAtA-pitRputrAdikA abhyantarapariSat dAsI-dAsa-mitrAdikA bAhyapariSaditi, vistaradharmazravaNAni mahAvIrasannidhau, tato bodhilAbho'bhigamaH samyaktvasya vizuddhatA, sthiratvaM samyaktvazuddhareva, mUlaguNottaraguNA aNuvratAdayaH, aticArAsteSAmeva bandha-vadhAditaH 5 khaNDanAni, sthitivizeSAzca upAsakaparyAyasya kAlamAnabhedAH, bahuvizeSAH pratimAH prabhUtabhedAH samyagdarzanAdipratimAH, abhigrahagrahaNAni, teSAmeva ca pAlanAni, upasargAdhisahanAni, nirupasargaM ca upasargAbhAvazcetyarthaH, tapAMsi ca citrANi, zIlavatAdayo'nantaroktarUpAH, apazcimAH pazcAtkAlabhAvinyaH, akArastvamaGgalaparihArArthaH, maraNarUpe ante bhavA mAraNAntikyaH, AtmanaH zarIrasya 10 jIvasya ca saMlekhanAH tapasA rAgAdijayena ca kRzIkaraNAni AtmasaMlekhanAH, tataH padatrayasya karmadhArayaH, tAsAm, jhosaNa tti joSaNA: sevanAH karaNAnItyarthaH, tAbhirapazcimamAraNAntikAtmasaMlekhanAjoSaNAbhirAtmAnaM yathA ca bhAvayitvA, bahUni bhaktAni anazanatayA ca nirbhojanatayA chedayitvA vyavacchedya upapannA mRtveti gamyate, keSu ? kalpavareSu yAni vimAnAni uttamAni teSu, yathAnubhavanti 15 suravaravimAnAni varapuNDarIkANIva varapuNDarIkANi yAni teSu, kAni? saukhyAnyanupamAnAni krameNa bhuktvottamAni, tataH AyuHkSayeNa cyutAH santo yathA jinamate bodhiM labdhvA iti zeSaH, labdhvA ca saMyamottamaM pradhAnaM saMyama tamorajaoghavipramuktA ajJAnakarmapravAhavimuktA upayanti yathA akSayam apunarAvRttikaM sarvaduHkhamokSaM karmakSayamityarthaH, tathopAsakadazAsvAkhyAyata iti prakramaH, ete cAnye 20 cetyAdi prAgvat / navaraM saMkhejAiM payasayasahassAI padaggeNaM ti kilaikAdaza lakSANi dvipaJcAzacca sahasrANi padAnAmiti // 7 // [sU0 143] se kiM taM aMtagaDadasAto ? aMtagaDadasAsu NaM aMtagaDANaM NagarAiM, ujANAI, cetiyAI, vaNasaMDA, rAyANo, ammApitaro, samosaraNAI dhammAyariyA, dhammakahAto, ihaloiyA pAraloiyA ivivisesA, bhogapariccAyA, 1. tapAMsi ca ritrANi je1 khaM0 / tapAMsi ca vicitrANi he2 // 2. "rapazcimAmAraNA khaM0 je1,2|| Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [sU0 143] antakRtadazAvarNanam / 233 pavvajjAto, sutapariggahA, tavovahANAI, paDimAto bahuvihAto, khamA, ajavaM, maddavaM ca, soyaM ca saccasahiyaM, sattarasaviho ya saMjamo, uttamaM ca baMbhaM, AkiMcaNiyA, tavo, ciyAto, kiriyAto, samitiguttIo ceva, taha appamAyajogo, sajjhAyajjhANANa ya uttamANaM doNhaM pi lakkhaNAI, pattANa ya saMjamuttamaM jiyaparIsahANaM cauvvihakammakkhayammi jaha kevalassa laMbho, 5 pariyAo jattio ya jaha pAlio muNIhiM, pAtovagato ya jo jahiM jattiyANi bhattANi cheyaittA aMtagaDo muNivaro tamarayoghavippamukko, mokkhasuhamaNuttaraM ca pattA, ete anne ya evamAdI atthA parU[vijaMti jAva se gaM aMgaTThayAe aTThame aMge, ege sutakkhaMdhe, dasa ajjhayaNA, satta vaggA, dasa uddesaNakAlA, dasa samuddesaNakAlA, saMkhejAiM payasatasahassAiM pyggennN| 10 saMkhejA akkharA jAva evaM caraNakaraNaparUvaNayA Aghavijati / settaM aMtagaDadasAto / [TI0] se kiM tamityAdi, atha kAstA antakRtadazA: ? tatrAnto vinAzaH, sa ca karmaNastatphalasya vA saMsArasya kRto yaiste antakRtAH, te ca tIrthakarAdayaH, teSAM dazA: prathamavarge dazAdhyayanAnIti tatsaMkhyayA antakRtadazAH, tathA cAha-aMtagaDadasAsu 15 NamityAdi kaNThyam, navaraM nagarAdIni caturdaza padAni SaSThAGgavarNakAbhihitAnyeva, tathA paDimAo tti dvAdaza bhikSupratimA mAsikyAdayo bahuvidhAH, tathA kSamA ArjavaM mArdavaM ca zaucaM ca satyasahitam, tatra zaucaM paradravyApahAramAlinyAbhAvalakSaNam, saptadazavidhazca saMyama uttamaM ca brahma maithunaviratirUpam, AkiMcaNiya tti AkiJcanyam, tapaH, tyAga iti AgamoktaM dAnam, samitayo guptayazcaiva, tathA apramAdayogaH, 20 svAdhyAyadhyAnayozca uttamayordvayorapi lakSaNAni svarUpANi, tatra svAdhyAyasya lakSaNaM sajjhAeNa pasatthaM jhANa [upadezamAlA0 gA0 338] mityAdi, dhyAnalakSaNaM yathA- aMtomuhattamettaM 1. kSamA mArdavaM ArjavaM ca khaM0 // 2. "sajjhAeNa pasatthaM jhANaM jANai sa savvaparamatthaM / sajjhAe vaDhto khaNe khaNe jAi veraggaM // 338 // " iti saMpUrNA gAthA // Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre cittAvatthANamegavatthummi [dhyAnaza0 3] ityAdi, AkhyAyanta iti sarvatra yogaH, tathA prAptAnAM ca saMyamottamaM sarvaviratiM jitaparISahANAM caturvidhakarmakSaye ghAtikSaye sati yathA kevalasya jJAnAderlAbhaH paryAyaH pravrajyAlakSaNo yAvAMzca yAvadvarSAdipramANo yathA yena tapovizeSAzrayaNAdinA prakAreNa pAlito munibhiH pAdapopagatazca 5 pAdapopagamAbhidhAnamanazanaM pratipanno yo muniryatra zatruJjayaparvatAdau yAvanti ca bhaktAni bhojanAni chedayitvA, anazaninAM hi pratidinaM bhaktadvayacchedo bhavati, antakRto munivaro jAta iti zeSaH, tamorajaoghavipramuktaH, evaM ca sarve'pi kSetrakAlAdivizeSitA munayo mokSasukhamanuttaraM ca prAptA AkhyAyanta iti kriyAyogaH / ete anye cetyAdi prAgvat / navaraM dasa ajjhayaNa tti prathamavargApekSayaiva ghaTante, 10 nandyAM tathaiva vyAkhyAtatvAt, yacceha paThyate satta vagga tti tat prathamavargAdanyavargApekSayA, yato'tra sarve'pyaSTa vargAH, nandyAmapi tathA paThitatvAt, tadvRttizceyam- aTTha vagga tti atra vargaH samUhaH, sa cAntakRtAnAmadhyayanAnAM vA, sarvANi caikavargagatAni yugapaduddizyante, ato bhaNitam 'aTTha uddesaNakAlA' ityAdi [nandI0 hAri0], iha ca daza uddezanakAlA adhIyante iti nAsyAbhiprAyamavagacchAmaH / tathA saMkhyAtAni padazatasahasrANi padAgreNeti, 15 tAni ca kila trayoviMzatirlakSANi catvAri ca sahasrANIti // 8 // __ [sU0 144] se kiM taM aNuttarovavAtiyadasAto ? aNuttarovavAtiyadasAsu NaM aNuttarovavAtiyANaM NagarAiM, ujANAI, cetiyAI, vaNasaMDA, rAyANo, ammApitaro, samosaraNAI, dhammAyariyA, dhammakahAto, ihaloiyA pAraloiyA 1. "aMtomuhuttamettaM cittAvatthANamegavatthummi / chaumatthANaM jhANaM joganiroho jiNANaM tu // 3 // vyA0iha muhUrtaH saptasaptatilavapramANaH kAlavizeSo bhaNyate / antarmadhyakaraNe, tatazcAntarmuhUrtamAnaM kAlamiti gamyate, mAtrazabdastadadhikakAlavyavacchedArthaH, tatazca bhinnamuhUrtameva kAlam, kim ? cittAvasthAnamiti cittasya manasaH avasthAnaM cittAvasthAnam, avasthiti: avasthAnam, niSprakampatayA vRttirityarthaH, kva ? ekavastuni, ekam advitIyaM vasantyasmin guNaparyAyA iti vastu cetanAdi, ekaM ca tadvastu ekavastu, tasmin 2 chadmasthAnAM dhyAnamiti, tatra chAdayatIti chadma pidhAnaM tacca jJAnAdInAM guNAnAmAvArakatvAjjJAnAvaraNAdilakSaNaM ghAtikarma, chadmani sthitAzchadmasthA akevalina ityarthaH, teSAM chadmasthAnAm, dhyAnaM prAgvat // 3 // " iti dhyAnazatake hAribhatryAM vRttau // 2."se kiM taM aMtagaDadasAo..." [sU0 92] iti nandIsUtrasya haribhadrasUriviracitAyAM vRttAvetadasti / nandIsUtrasya jinadAsagaNimahattaraviracitAyAM cUrNAvapi stokaM varNanamupalabhyate / Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 235 [sU0 144] anuttaropapAtikadazAvarNanam / iDivisesA, bhogapariccAyA, pavvajAo, sutapariggahA, tavovahANAiM, paDimAto, saMlehaNAto, bhattapaccakkhANAI, pAovagamaNAI, aNuttarovavatti, sukulapaccAyAtI, puNa bohilAbho, aMtakiriyA to] ya AghavijaMti / aNuttarovavAtiyadasAsu NaM titthakarasamosaraNAI paramamaMgallajagahitANi, jiNAtisesA ya bahuvisesA, jiNasIsANaM ceva samaNagaNapavaragaMdhahatthINaM 5 thirajasANaM parisahaseNNarivubalapamaddaNANaM tavadittacarittaNANasammattasAravivihappagAravittharapasatthaguNasaMjuyANaM aNagAramaharisINaM aNagAraguNANa vaNNao uttamavaratavavisiTThaNANajogajuttANaM, jaha ya jagahiyaM bhagavao, jArisA ya riddhivisesA devAsuramANusANa / parisANaM pAubbhAvA ya jiNasamIvaM, jaha ya uvAsaMti jiNavaraM, jaha ya parikaheM(he)ti dhammaM 10 logagurU amara-narA-'suragaNANaM, soUNa ya tassa bhAsiyaM avasesakammA visayavirattA narA jahA abbhuveMti dhammaM orAlaM saMjamaM tavaM cAvi bahuvihappagAraM jaha bahUNi vAsANi aNucarittA ArAhiyanANadaMsaNacarittajogA jiNavayaNamaNugayamahiyabhAsitA jiNavarANa hiyayeNamaNuNettA je ya jahiM jattiyANi bhattANi cheyaittA laLUNa ya samAhimuttamaM jhANajogajuttA uvavannA 15 muNivaruttamA jaha aNuttaresu, pAvaMti jaha aNuttaraM tattha visayasokkhaM tatto ya cuyA kameNa kAhiMti saMjayA jaha ya aMtakiriyaM, ete anne ya evamAdittha jAva parittA vAyaNA, saMkhejA aNuogadArA, [jAva] saMkhejAto sNghnniito| se gaM aMgaTThayAe navame aMge, ege suyakkhaMdhe, dasa ajjhayaNA, tinni vaggA, dasa uddesaNakAlA, dasa samuddesaNakAlA, saMkhejAiM payasayasahassAiM payaggeNaM 20 paNNatte / saMkhejjANi akkharANi jAva evaM caraNakaraNaparUvaNayA aaghvijti| settaM aNuttarovavAtiyadasAto / [TI0] se kiM tamityAdi, nAsmAduttaro vidyate ityanuttara upapatanamupapAto janmetyarthaH, anuttaraH pradhAnaH saMsAre anyasya tathAvidhasyAbhAvAdapapAto yeSAM te tathA, ta 1. vitthAra' aTI0 // Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre evA'nuttaropapAtikAH, tadvaktavyatApratibaddhA dazA dazadhyayanopalakSitA anuttaropapAtikadazAH, tathA cAha- aNuttarovavAiyadasAsu NamityAdi, tatrAnuttaropapAtikAnAmiti sAdhUnAm, nagarAdIni dvAviMzatiH padAni jJAtAdharmakathAvarNakoktAni tathA / eteSAmeva ca prapaJca racayannAha- anuttaropapAtikadazAsu tIrthakarasamavasaraNAni, 5 kimbhUtAni ? paramamaGgalyatvena jagaddhitAni paramamaGgalyajagaddhitAni, jinAtizeSAzca bahuvizeSA dehaM vimalasuyaMdha[ ]mityAdayazcatustriMzadadhikatarA vA, tathA jinaziSyANAM caiva gaNadharAdInAm, kimbhUtAnAmata Aha-zramaNagaNapravaragandhahastinAM zramaNottamAnAmityarthaH, tathA sthirayazasAm, tathA parISahasainyameva parISahavRndameva ripubalaM paracakraM tatpramaInAnAm, tathA davavad dAvAgniriva dIptAni ujjvalAni, 10 pAThAntareNa tapodIptAni, yAni caritra-jJAna-samyaktvAni taiH sArA: aphalgavo vividhaprakAravistArA anekavidhaprapaJcAH prazastAzca ye kSamAdayo guNAstaiH saMyutAnAm, kvacittu guNadhvajAnAmiti pAThaH, tathA anagArAzca te maharSayazcetyanagAramaharSayasteSAmanagAraguNAnAM varNakaH zlAghA AkhyAyata iti yogaH, punaH kimbhUtAnAM jinaziSyANAm ? uttamAzca te jAtyAdibhirvaratapasazca te viziSTajJAnayogayuktAzcetyata15 steSAmuttamavaratapoviziSTajJAnayogayuktAnAm, kiJcAparam ? yathA ca jagaddhitaM bhagavata ityatra jinasya zAsanamiti gamyate, yAdRzAzca RddhivizeSA devAsuramAnuSANAM ratnojjvalalakSayojanamAnavimAnaracanaM sAmAnikAdyanekadevadevIkoTisamavAyanaM maNikhaNDamaNDitadaNDapaTu pracalatpatAkikAzatopazobhitamahAdhvajapuraHpravartanaM vividhAtodyanAdagaganAbhogapUraNaM caivamAdilakSaNAH pratikalpitagandhasindhuraskandhArohaNaM 20 caturaGgasainyaparivAraNaM chatra-cAmara-mahAdhvajAdimahArAjacihnaprakAzanaM ca evamAdayazca sampadvizeSAH samavasaraNagamanapravRttAnAM vaimAnika-jyotiSkANAM bhavanapati-vyantarANAM rAjAdimanujAnAM ca, athavA anuttaropapAtikasAdhUnAm RddhivizeSA devAdisambadhinastAdRzA AkhyAyanta iti kriyA, tathA parSadAM saMjayavemANitthI saMjayi puvveNa pavisiuM vIra[ ]mityAdinoktasvarUpANAM prAdurbhAvAzca AgamanAni, kva ? 1. ktAni yathA eteSA' je2 he1,2 // 2. pavasiuM khaM0 je1,2 // Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 237 [sU0 145] anuttaropapAtikadazAvarNanam / jiNasamIvaM ti jinasamIpe, yathA ca yena ca prakAreNa paJcavidhAbhigamAdinA upAsate sevante rAjAdayo jinavaraM tathA''khyAyata iti yogaH, yathA ca parikathayati dharma lokagururiti jinavaro'mara-narA-'suragaNAnAm, zrutvA ca tasyeti jinavarasya bhASitam, avazeSANi kSINaprAyANi karmANi yeSAM te tathA, te ca te viSayaviraktAzceti avazeSakarmaviSayaviraktAH, ke ? narAH, kim ? yathA abhyupayanti dharmamudAram, 5 kiMsvarUpamata Aha-saMyamaM tapazcApi, kimbhUtamityAha- bahuvidhaprakAram, tathA yathA bahUni varSANi aNucaritta tti anucarya Asevya saMyamaM tapazceti varttate, tata ArAdhitajJAna-darzana-cAritrayogAH, tathA jiNavayaNamaNugayamahiyabhAsiya tti jinavacanam AcArAdi anugataM sambaddhaM nArdavitardamityarthaH mahitaM pUjitamadhikaM vA bhASitaM yairadhyApanAdinA te tathA, pAThAntare jinavacanamanugatyA AnukUlyena suSTha 10 bhASitaM yaiste jinavacanAnugatisubhASitAH, tathA jiNavarANa hiyaeNamaNuNetta tti, iha SaSThI dvitIyArthe, tena jinavarAn hRdayena manasA anunIya prApya dhyAtveti yAvat, ye ca yatra yAvanti ca bhaktAni chedayitvA labdhvA ca samAdhimuttamaM dhyAnayogayuktAH upapannA munivarottamA yathA anuttareSu tathA AkhyAyata iti prakramaH, tathA prApnuvanti yathA'nuttaraM tattha tti anuttaravimAneSu viSayasukhaM tathA''khyAyate iti yogaH, tatto 15 ya tti anuttaravimAnebhyazcyutAH krameNa kariSyanti saMyatA yathA cAntakriyAM te tathA''khyAyante anuttaropapAtikadazAsviti prakRtam / / ___ ete cAnye cetyAdi pUrvavat, navaraM dasa ajjhayaNA tinni vagga tti, ihAdhyayanasamUho vargaH, varge varge dazAdhyayanAni, vargazca yugapadevoddizyate ityatastraya evoddezanakAlA bhavantIti / evameva ca nandAvabhidhIyante, iha tu dRzyante dazetyatrAbhiprAyo na jJAyata 20 iti / tathA saMkhyAtAni padasayasahassAiM padaggeNaM ti kila SaTcatvAriMzallakSANyaSTau ca sahasrANi // 9 // [sU0 145] se kiM taM paNhAvAgaraNANi ? paNhAvAgaraNesu aTThattaraM 1. "yaMta je1 khaM0 // 2. "pahANAdikoukamma, bhUtIkammaM savijagA bhUtI / vijArahite lahugo cauvIsA tiNNi pasiNasayA // 4289 // vyA0 NiMdubhAdiyANa masANacaccarAdisu NhavaNaM kajati, rakkhANimittaM bhUtI, Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcAryazrI abhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre pasiNasataM, aDattaraM apasiNasataM, aDattaraM pasiNApasiNasataM, vijjAtisayA, nAgasupaNNehiM saddhiM divvA saMvAyA Aghavijjati / paNhAvAgaraNadasAsu NaM sasamaya-parasamayapaNNavayapatteyabuddhavividhatthabhAsAbhAsiyANaM atisayaguNauvasamaNANa-ppagAraAyariyabhAsiyANaM vitthareNaM thiramahesIhiM vividha5 vitthAra (ttha ? ) bhAsiyANaM ca jagahitANaM addAgaMguTThabAhuasimaNikhomaAiccamAtiyANaM vivihamahApasiNavijjAmaNapasiNavijjAda vayapayogapAhaNNaguNappagAsiyANaM sabbhUyabiguNappabhAvanaragaNamativimhayakarINaM atisayamatItakAlasamaye damatitthakaruttamassa thitikaraNakAraNANaM durabhigamaduravagAhassa savvasavvaNNusammatassA'budhajaNavibohakarassa paccakkhayappaccaya10 karINaM pahANaM vivihaguNamahatthA jiNavarappaNIyA AghavinaMti / pAvAgaraNesu NaM parittA vAyaNA, saMkhejA jAva saMkhejAto saMgahaNIto / se NaM aMgaTThatAe dasame aMge, ege suttakkhaMdhe, [ paMNatAlIsaM ajjhayaNA ] paNatAlIsaM uddesaNakAlA, paNatAlIsaM samuddesaNakAlA, saMkhejANi payasayasahassANi payaggeNaM paNNatte, saMkhejjA akkharA, anaMtA gamA jAva 15 caraNakaraNaparUvaNayA Aghavijjati / settaM paNhAvAgaraNANi / " [ TI0] se kiM tamityAdi, praznaH pratItaH, tannirvacanaM vyAkaraNam, praznAnAM ca vyAkaraNAnAM ca yogAt praznavyAkaraNAni teSu aTTuttaraM pasiNasayaM ityAdi, tatrAGguSTha-bAhupraznAdikA mantravidyAH praznAH, yAH punarvidhinA japyamAnA apRSTA eva zubhAzubhaM kathayanti etAH apraznAH, tathA'GguSThAdiprabhAvaM tadabhAvaM ca pratItya yA 20 vidyAH zubhAzubhaM kathayanti tAH praznApraznAH / vijjAisaya tti tathA anye vidyAtizayAH stambha - stobha-vazIkaraNa- vidveSIkaraNoccATanAdayaH nAgasuparNaizca saha 238 vijjAbhimaMtIe bhUtIe caulahuM / iyarAe mAsalahuM / pasiNA ete paNhavAkaraNesu puvvaM AsI ||4289 // pasiNApasiNaM suviNe vijjAsiddhaM tu sAhati parassa / ahavA AiMkhiNiyA ghaMTiyasiddhaM parikaheti // 4290 // vyA0 suviNayavijjAkahiyaM kadhiMtassa pAsiNApasiNaM bhavati / ahavA vijjAbhimaMtiyA ghaMTiyA kaNNamUle cAlijjati, tattha devatA kadhiti, kaheMtassa pasiNApasiNaM bhavati, sa eva iMkhiNI bhaNNati // 4290 || " iti nizIthabhASyacUrNau / 1. vitthAreNa vIramahe je2 // 2 nandIsUtre pATho'yaM vartate // Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [sU0 145] praznavyAkaraNavarNanam / 239 bhavanapativizeSairupalakSaNatvAd yakSAdibhizca saha 'sAdhakasya' iti gamyate, divyA: tAttvikAH saMvAdAH zubhAzubhagatAH saMlApAH AkhyAyante / etadeva prAyaH prapaJcayannAhapaNhAvAgaraNadasetyAdi, svasamaya-parasamayaprajJApakA ye pratyekabuddhAstaiH karakaNDvAdisadRzairvividhArthA yakA bhASA gambhIretyarthaH tayA bhASitAH gaditAH svasamayaparasamayaprajJApakapratyekabuddhavividhArthabhASAbhASitAH, tAsAm, kim ? - 5 AdarzAGguSThAdInAM sambandhinInAM praznAnAM vividhaguNamahArthAH praznavyAkaraNadazAsvAkhyAyanta iti yogaH, punaH kimbhUtAnAM praznAnAm ? aisayaguNauvasamanANappagAraAyariyabhAsiyANaM ti atizayAzca AmarpoSadhyAdayo guNAzca jJAnAdaya upazamazca svaparabhedaH, ete nAnAprakArA yeSAM te tathA, te ca te AcAryAzca tairbhASitA yAstAstathA, tAsAm, kathaM bhASitAnAmityAha- vitthareNaM ti vistareNa mahatA vacanasandarbheNa, tathA 10 sthiramaharSibhiH, pAThAntare vIramaharSibhiH vivihavittharabhAsiyANaM ca tti vividhavistareNa bhASitAnAm, cakArastRtIyapraNAyakabhedasamuccayArthaH, punaH kathaMbhUtAnAM praznAnAm ? jagahiyANaM ti jagaddhitAnAM puruSArthopayogitvAt, kiMsambandhinInAmityAhaaddAga tti AdarzazcAGguSThazca bAhU ca asizca maNizca kSaumaM ca vastram Adityazceti dvandvaste AdiryeSAM kuDya-zaGkha-ghaTAdInAM te tathA, teSAM 15 sambandhinInAm, praznavidyAbhirAdarzakAdInAmAvezanAt, kiMbhUtAnAM praznAnAmata Aha- vividhamahApraznavidyAzca vAcaiva prazne satyuttaradAyinyaH manaHpraznavidyAzca manaHpranitArthottaradAyinyaH, tAsAM daivatAni tadadhiSThAtRdevatAH, teSAM prayogaprAdhAnyena tadvyApArapradhAnatayA guNaM vividhArthasaMvAdanalakSaNaM prakAzayanti loke vyaJjayanti yAstA vividhamahApraznavidyA-manaHpraznavidyA-daivataprayogaprAdhAnyaguNaprakAzikAH, 20 tAsAm, punaH kiMbhUtAnAM praznAnAm ? sadbhUtena tAttvikena dviguNena upalakSaNatvAllaukikapraznavidyAprabhAvApekSayA bahuguNena, pAThAntare vividhaguNena, prabhAvena mAhAtmyena naragaNamate: manujasamudayabuddhervismayakaryaH camatkArahetavo yAH praznAstAH 1. pahAvAgaraNamityAdi khaM0 je1,2 // 2. vitthAreNaM he1 vinA // 3. vitthAra' he2 vinA // 4. pratyuttara je2 // Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre sadbhUtadviguNaprabhAvanaragaNamativismayakaryaH, tAsAm, punaH kiMbhUtAnAM tAsAm ? atisayamatItakAlasamaye tti atizayena yo'tItaH kAlasamayaH sa tathA, tatra, ativyavahite kAle ityarthaH, damaH zamastatpradhAnaH tIrthakarANAM darzanAntarazAstRNAmuttamo yaH sa tathA bhagavAn jinaH, tasya damatIrthakarottamasya sthitikaraNaM sthApanam 'AsId 5 atItakAle sAtizayajJAnAdiguNayuktaH sakalapraNAyakaziraHzekharakalpaH puruSavizeSa evaMvidhapraznAnAmanyathAnupapatteH' ityevaMrUpam, tasya kAraNAni hetavo yAstAstathA, tAsAm, punastA eva vizinaSTi durabhigamaM duravabodhaM gambhIrasUkSmArthatvena duravagAhaM ca duHkhAdhyeyaM sUtrabahutvAdyattasya, sarveSAM sarvajJAnAM sammatam iSTaM sarvasarvajJasammatam, athavA sarvaM ca tat sarvajJasammataM ceti sarvasarvajJasammataM pravacanatattvamityarthaH, tasya, 10 abudhajanavibodhanakarasya ekAntahitasyeti bhAvaH, paccakkhayapaccayakarINaM ti pratyakSakeNa jJAnena sAkSAdityartho yaH pratyayaH 'sarvAtizayanidhAnamatIndriyArthopadarzanAvyabhicAri cedaM jinapravacanam' ityevaMrUpA pratipattiH, athavA pratyakSeNevAnenArthAH pratIyanta iti pratyakSamivedamityevaM pratItiH pratyakSatApratyayastatkaraNazIlA: pratyakSakapratyayakaryaH pratyakSatApratyayako vA, tAsAM pratyakSakapratyayakarINAM 15 pratyakSatApratyayakarINAM vA, kAsAmityAha- praznAnAM praznavidyAnAm upalakSaNatvAdanyAsAM ca yAsAmaSTottarazatAnyAdau pratipAditAni, vividhaguNA bahuvidhaprabhAvAste ca te mahArthAzca mahAnto'bhidheyAH padArthAH zubhAzubhasUcanAdayo vividhaguNamahArthAH, kiMbhUtAH ? jinavarapraNItAH, kimityAha AghavijaMti tti AkhyAyante, zeSaM pUrvavat, navaraM yadyapIhAdhyayanAnAM dazatvAd dazaivoddezanakAlA bhavanti tathApi vAcanAntarApekSayA 20 paJcacatvAriMzaditi sambhAvyate iti paNayAlIsamityAdyaviruddhamiti / saMkhejANi payasayasahassANi padaggeNaM ti tAni ca kila dvinavatirlakSANi SoDaza ca sahasrANIti // 10 // [sU0 146] se kiM taM vivAgasute ? vivAgasue NaM sukaDadukkaDANaM kammANaM 1. kAla: samaya: khaM0 // 2. samasamastatpra je2 // 3. pratyakSeNaivA' je2 // 4. pratyakSakapratyaya' je2 / / 5. 'navatila' he2 vinA // Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [sU0 146 ] vipAkazrutavarNanam / phalavivAge Aghavijjati / se samAsao duvihe paNNatte, taMjahA- duhavivAge ceva suhavivAge ceva, tattha NaM daha duhavivAgANi, daha suhavivAgANi / se kiM taM duhavivAgANi ? duhavivAgesu NaM [duhavivAgANaM] NagarAI, cetiyAI, ujjANAiM, vaNasaMDA, rAyANo, ammApitaro, samosaraNAI, dhammAyariyA, dhammakahAto, naraga (nagara) gamaNAI, saMsArapavaMcaduhaparaMparAo ya 5 AghavijjaMti, settaM duhavivAgANi / 241 se kiM taM suhavivAgANi ? suhavivAgesu suhavivAgANaM NagarAI jAva dhammahAto, ihaloiyapAraloiyA iDDivisesA, bhogapariccAyA, pavvajjAo, suyapariggahA, tavovahANAI, paDimAto, saMlehaNAto, bhattapaccakkhANAI, pAovagamaNAI, devalogagamaNAI, sukulapaccAyAtI, puNa bohilAbho, 10 aMtakiriyAto ya AghavijjaMti / duhavivAgesu NaM pANAtivAya- aliyavayaNa - corikkakaraNa- paradAramehuNasasaMgatAe mahativvakasAya - iMdiya- ppamAya - pAvappaoya - asuhajjhavasANasaMciyANaM kammANaM pAvagANaM pAvaaNubhAgaphalavivAgA NirayagatitirikkhajoNibahuvihavasaNa-sayaparaMparApabaddhANaM maNuyatte vi AgatANaM jaha 15 pAvakammaseseNa pAvagA hoMti phalavivAgA vaha vasaNaviNAsa - NAsakaNNodvaMguTTha-kara-caraNa-nahaccheyaNa - jibbhaccheyaNa- aMjaNa-kaDaggidAhaNagayacalaNamalaNa-phAlaNa-ullaMbaNa-sUla - latA -lauDa - laTThibhaMjaNa- tau-sIsagatattatellakalakalaabhisiMcaNa-kuMbhipAga- kaMpaNa-thirabaMdhaNa - veha - vajjhakattaNapatibhayakarakarapalIvaNAdidAruNANi aNovamANi, 20 bahuvivihaparaMparANubaddhA Na mucvaMti pAvakammavallIe, aveyaittA hu Natthi mokkho, taveNa dhitidhaNiyabaddhakaccheNa sohaNaM tassa vA vi hojjA / dukha to ya subhavivAgesu sIla- saMjama niyama-guNa- tavovahANesu sAhusu 1. jemU1 - he 2 - aTI0 madhye'tra 'nagaragamaNAI' iti pAThaH, anyeSu tu hastalikhitAdarzeSu 'naragagamaNAI' iti pAThaH, nandIsUtre'pi asminneva varNane nirayagamaNAI ityeva pAThaH || Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre suvihiesu aNukaMpAsayappayogatekAlamativisuddhabhattapANAiM payayamaNasA hitasuhanIsesativvapariNAmanicchiyamatI payacchiUNaM payogasuddhAiM jaha ya nivvatteMti u bohilAbhaM jaha ya parittIkareMti Nara- Niraya - tiriyasuragatigamaNavipulapariyaTTa - arati-bhaya-visAya- soka-micchattaselasaMkaDaM 5 aNNANatamaMdhakAracikkhallasuduttAraM jara maraNa - joNisaMkhubhitacakkavAlaM solasakasAyasAvayapayaMDacaMDaM aNAtiyaM aNavayaggaM saMsArasAgaramiNaM, jaha ya NibaMdhaMti AugaM suragaNesu, jaha ya aNubhavaMti suragaNavimANasokkhANi aNovamANi, tato ya kAlaMtare cuyANaM iheva naralogamAgayANaM Au - vapuvaNNa-rUva- -jAti- kula - jamma - Arogga - buddhi-mehAvisesA mittajaNa-sayaNa10 dhaNadhaNNavibhavasamiddhisArasamudayavisesA bahuvihakAmabhogubbhavANa sokkhANa suhavivAguttamesu, aNuvarayaparaMparANubaddhA asubhANaM subhANaM ceva kammANaM bhAsiyA bahuvihA vivAgA vivAgasuyammi bhagavatA jiNavareNa saMvegakAraNatthA, anne vi ya evamAdiyA, bahuvihA vitthareNaM atthaparUvaNayA Aghavijjati / vivAgasuyassa NaM parittA vAyaNA, saMkhejjA jAva saMkhejjAto saMgahaNIto / 15 se NaM aMgaTThatAe ekkArasame aMge, vIsaM ajjhayaNA, vIsaM uddesaNakAlA, vIsaM samuddesaNakAlA, saMkhejjAI payasayasahassAiM payaggeNaM paNNatte, saMkhejANi akkharANi, jAva evaM caraNakaraNaparUvaNayA Aghavijjati / setaM vivaagsue| I [TI] se kiM tamityAdi, vipacanaM vipAkaH zubhAzubhakarmmapariNAmastatpratipAdakaM zrutaM vipAkazrutam / vivAgasue NamityAdi kaNThyam, navaraM phalavivAge tti phalarUpo 20 vipAkaH, tathA nagaragamaNAI ti bhagavato gautamasya bhikSAdyarthaM nagarapravezanAnIti / etadeva pUrvoktaM prapaJcayannAha-- duhavivAgesu NamityAdi, tatra prANAtipAtA'lIkavacana-cauryakaraNa- paradAramaithunaiH saha sasaMgayAe tti yA sasaGgatA saparigrahatA tayA saMcitAnAM karmmaNAmiti yogaH, mahAtIvrakaSAyendriyapramAdapApaprayogAzubhAdhyavasAnasaJcitAnAM karmaNAM pApakAnAM pApAnubhAgA azubharasA ye 1. thA ityata Arabhya SaT patrANi khaM0 madhye na santi // 2. saha saMgayAe je2 he2 / khaM0 madhye'tra pAThaH patitaH // 242 Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [sU0 146] vipAkazrutavarNanam / 243 phalavipAkA vipAkodayAste tathA, te AkhyAyanta iti yogaH, keSAmityAha-nirayagatau tiryagyonau ca ye bahuvidhavyasanazataparamparAbhiH prabaddhAH te tathA, teSAm, jIvAnAmiti gamyate, tathA maNuyatti tti manujatve'pyAgatAnAM yathA pApakarmazeSeNa pApakA bhavanti phalavipAkA azubhA vipAkodayA ityarthaH, tathA AkhyAyate iti prakRtam, tathAhi-vyadho yaSTyAditADanaM vRSaNavinAzo varddhitakakaraNaM tathA nAsAyAzca karNayozca 5 oSThasya cAGguSThAnAM ca karayozca caraNayozca nakhAnAM ca yacchedanaM tattathA, jihvAchedanam, aMjaNa tti aJjanaM taptAyaHzalAkayA netrayoH, mrakSaNaM vA dehasya kSAra-tailAdinA, kaDaggidAhaNaM ti kaTAnAM vidalavaMzAdimayAnAmagniH kaTAgnistena dAhanaM kaTAgnidAhanam, kaTena pariveSTitasya bodhanamityarthaH, tathA gajacalanamalanaM phAlanaM vidAraNam ullambanaM vRkSazAkhAdAvudbandhanam, tathA zUlena latayA lakuTena yaSTyA ca bhaJjanaM gAtrANAm, 10 tathA trapuNA dhAtuvizeSeNa, sIsakena ca tenaiva, taptena tailena ca kala-kala tti sazabdenAbhiSecanam, tathA kumbhyAM bhAjanavizeSe pAkaH kumbhIpAkaH, kampanaM zItalajalAcchoTanAdinA zItakAle gAtrotkampajananam, tathA sthirabandhanaM nibiDaniyantraNam, vedhaH kuntAdinA zastreNa bhedanam, varddhakarttanaM tvaguttroTanam, pratibhayakaraM bhayajananaM tacca tat karapradIpanaM ca vasanAveSTitasya tailAbhiSiktasya 15 karayoragniprabodhanamiti karmadhArayaH, tatazca vyadhazca vRSaNavinAzazcetyAdi yAvat pratibhayakarakarapradIpanaM ceti dvandvaH, tatastAni AdiryeSAM duHkhAnAM tAni, tathA tAni ca tAni dAruNAni ceti karmadhArayaH, kAnImAnItyAha- duHkhAni, kiMbhUtAni ? anupamAni duHkhavipAkeSvAkhyAyanta iti prakramaH, tathedamAkhyAyate bahuvividhaparamparAbhiH duHkhAnAmiti gamyate, anubaddhAH santatamAligitA 20 bahuvividhaparamparAnubaddhA jIvA iti gamyate, na mucyante na tyajyante, kayA ? pApakarmavallayA duHkhaphalasampAdikayA, kimityAha- yato'vedayitvA ananubhUya karmaphalamiti gamyate, huryasmAdarthe, nAsti na bhavati mokSo viyogaH karmaNaH sakAzAt, jIvAnAmiti gamyate, kiM sarvathA netyAha- tapasA anazanAdinA, kimbhUtena ? dhRtiH 1. vidhau je2 / vadho je1 / "vyadha tADane" - pAdhA0 1181 // 2. agniprabodhanamityarthaH // Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre cittasamAdhAnaM tadrUpA dhaNiyaM ti atyarthaM baddhA niSpIDitA kacchA bandhavizeSo yatra tattathA tena, dhRtibalayuktenetyarthaH, zodhanam apanayanaM tasya karmmavizeSasya vAvi sambhAvanAyAM hojjA sampadyeta, nAnyo mokSopAyo'stIti bhAvaH / 244 to yetyAdi, itazcAnantaraM sukhavipAkeSu dvitIyazrutaskandhAdhyayaneSvityarthaH, 5 yadAkhyAyate tadabhidhIyata iti zeSaH, zIlaM brahmacaryaM samAdhirvA, saMyamaH prANAtipAtaviratiH, niyamA abhigrahavizeSAH, guNAH zeSamUlaguNAH uttaraguNAzca, tapo'nazanAdi, eteSAmupadhAnaM vidhAnaM yeSAM te tathA, atasteSu zIla-saMyama-niyamaguNa- tapaupadhAneSu, keSvityAha- sAdhuSu yatiSu, kimbhUteSu ? suSThu vihitam anuSThitaM yeSAM te suvihitAsteSu bhaktAdi dattvA yathA bodhilAbhAdi nirvarttayanti tathehAkhyA 10 iti sambandhaH, iha ca sampradAne'pi saptamI na duSTA, viSayasya vivakSaNAt, anukampA anukrozastatpradhAna AzayaH cittaM tasya prayogo vyAvRtti (pRti) ranukampAzayaprayogastena, tathA tekAlamati tti triSu kAleSu yA matiH buddhiryaduta dAsyAmIti paritoSo dIyamAne paritoSo datte ca paritoSa iti sA trikAlamatistayA ca yAni vizuddhAni tAni tathA, tAni ca tAni bhaktapAnAni ceti anukampAzayaprayogatrikAlamativizuddhabhakta15 pAnAni pradAyeti kriyAyogaH, kena pradAyetyAha- prayatamanasA AdarapUtacetasA, hito'narthaparihArarUpatvAt sukhaH taddhetutvAt zubho vA nIsesa tti niHzreyasaH kalyANakaratvAt tIvraH prakRSTaH pariNAmaH adhyavasAnaM yasyAM sA tathA, sA nizcitA asaMzayA matiH buddhiryeSAM te hitasukhaniHzreyasatIvrapariNAmanizcitamatayaH, kim ? payacchiUNaM ti pradAya, kiMbhUtAni bhakta - pAnAni ? prayogeSu zuddhAni 20 dAyakadAnavyApArApekSayA sakalAzaMsAdidoSarahitAni grAhakagrahaNavyApArApekSayA codgamAdidoSavarjitAni, tataH kim ? yathA ca yena ca prakAreNa pAramparyeNa mokSasAdhakatvalakSaNena nirvarttayanti, bhavyajIvA iti gamyate, tuzabdo bhASAmAtrArthaH, bodhilAbham, yathA ca parittIkurvanti hrasvatAM nayanti saMsArasAgaramiti yogaH, kiMbhUtam ? nara- niraya-tiryak - suragatiSu yajjIvAnAM gamanaM paribhramaNaM sa eva vipulo 25 vistIrNaH parivartto matsyAdInAM parivarttanamanekadhA saJcaraNaM yatra sa tathA, tathA arati Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [sU0 146]] vipAkazrutavarNanam / 245 bhaya-viSAda-zoka-mithyAtvAnyeva zailA: parvatAstaiH saGkaTaH saGkIrNo yaH sa tathA, tataH karmadhArayo'tastam, iha ca viSAdo dainyamAtram, zokastvAkrandanAdicihna iti, tathA ajJAnameva tamo'ndhakAraM mahAndhakAraM yatra sa tathA, atastam, cikkhallasuduttAraM ti cikkhallaM kardamaH saMsArapakSe tu cikkhallaM viSaya-dhana-svajanAdipratibandhaH, tena sudustaro duHkhottAryo yaH sa tathA, tam, tathA jarAmaraNayonaya eva saMkSubhitaM 5 mahAmatsya-makarAyanekajalajantujAtisammana praviloDitaM cakravAlaM jalapArimANDalya yatra sa tathA, tam, tathA SoDaza kaSAyA eva zvApadAni makara-grAhAdIni prakANDacaNDAni atyartharaudrANi yatra sa tathA, tam, anAdikamanavadagramanantaM saMsArasAgaramimaM pratyakSamityarthaH, tathA yathA ca sAgaropamAdinA prakAreNa nibadhnantyAyuH suragaNeSu sAdhudAnapratyayamiti bhAvaH, yathA cAnubhavanti suragaNavimAnasaukhyAni anupamAni, 10 tatazca kAlAntare cyutAnAm iheva tti tiryagloke naralokamAgatAnAmAyu-rvapuvarNa-rUpa-jAti-kula-janmA-''rogya-buddhi-medhAvizeSA AkhyAyanta iti yogaH, tatrAyuSo vizeSa itarajIvAyuSaH sakAzAt zubhatvaM dIrghatvaM ca, evaM vapuH zarIraM tasya sthirasaMhananatA, varNasyodAragauratvam, rUpasyAtisundaratA jAteruttamatvam, kulasyApyevam, janmano viziSTakSetrakAlanirAbAdhatvam, Arogyasya prakarSaH, buddhirautpattikyAdikA 15 tasyAH prakRSTatA, medhA apUrvazrutagrahaNazaktiH, tasyA vizeSaH prakRSTataiveti, tathA mitrajanaH suhallokaH, svajanaH pitRpitRvyAdiH, dhanadhAnyarUpo yo vibhavo lakSmIH sa dhanadhAnyavibhavaH, tathA samRddheH purA-'ntaHpura-koza-koSThAgAra-bala-vAhanarUpAyAH sampado yAni sArANi pradhAnavastUni teSAM yaH samudayaH samUhaH sa tathA ityeteSAM dvandvastata eSAM ye vizeSAH prakarSAste tathA, tathA bahuvidhakAmabhogodbhavAnAM saukhyAnAM 20 vizeSA itIhApi sambandhanIyam, zubhavipAka uttamo yeSAM te zubhavipAkottamAH, teSu, jIveSviti gamyam, iha ceyaM SaSTyarthe saptamI, tena zubhavipAkAdhyayanavAcyAnAM sAdhUnAmAyuSkAdivizeSAH zubhavipAkAdhyayaneSvAkhyAyante iti prakRtam / atha pratyekaM zrutaskandhayorabhidheye puNya-pApavipAkarUpe pratipAdya, tayoreva yaugapadyena 1. cikkhilla je1,2 // 2. purakoza je2 vinA // Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre te Aha- aNuvarayetyAdi, anuparatA avicchinnA ye paramparAnubaddhAH pAramparyapratibaddhAH, ke ? vipAkA iti yogaH, keSAm ? azubhAnAM zubhAnAM caiva karmaNAM prathamadvitIyazrutaskandhayoH krameNaiva bhASitAH uktA bahuvidhA vipAkAH vipAkazrute ekAdaze'Gge bhagavatA jinavareNa saMvegakAraNArthAH saMvegahetavo bhAvAH, anye'pi 5 caivamAdikA AkhyAyanta iti pUrvoktakriyayA vacanapariNAmAdvottarakriyayA yogaH, evaM bahavidhA vistareNArthaprarUpaNatA AkhyAyata iti, zeSa kaNThyam, navaraM saMkhyAtAni padazatasahasrANi padAgreNeti, tatra kila ekA padakoTI caturazItizca lakSANi dvAtriMzacca sahasrANIti // 11 // [sU0 147] [1] se kiM taM diTThivAe ? diTThivAe NaM savvabhAvaparUvaNayA 10 Aghavijati / se samAsato paMcavihe paNNatte, taMjahA- parikammaM suttAI puvvagayaM aNuogo cUliyA / [2] se kiM taM parikamme ? parikamme sattavihe paNNatte, taMjahAsiddhaseNiyAparikamme maNussaseNiyAparikamme puTThaseNiyAparikamme ogAhaNa seNiyAparikamme uvasaMpajaNaseNiyAparikamme vippajahaNaseNiyAparikamme 15 cutAcutaseNiyAparikamme / se kiM taM siddhaseNiyAparikamme ? siddhaseNiyA parikamme coddasavihe paNNatte, taMjahA- mAuyApadANi 1, egaTThitAtiM 2, pADho 3, aTThapayANi 4, (aTThapayANi 3, pADho 4,) AgAsapadANi 5, keubhUyaM 6, rAsibaddhaM 7, egaguNaM 8, duguNaM 9, tiguNaM 10, keubhUtapaDiggaho 11, saMsArapaDiggaho 12, naMdAvattaM 13, siddhAvattaM 14, settaM siddhsenniyaaprikmme| 20 se kiM taM maNussaseNiyAparikamme? maNussaseNiyAparikamme coddasavihe paNNatte, taMjahA- tAI ceva mAuyApayAiM jAva naMdAvattaM maNussAvattaM, settaM maNussaseNiyAparikamme / avasesAI parikammAiM pADhAiyAiM ekkArasavihANi pnnttaaii| iccetAI satta parikammAiM, cha sasamaiyANi, satta aajiiviyaanni| cha caukkaNaiyANi, satta teraasiyaanni| evAmeva sapuvvAvareNaM satta parikammAI 1. pAraMparyapratibaddhAH hera vinA nAsti // Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 247 [sU0 147] dRSTivAdasvarUpam / tesItiM bhavaMtIti makkhAyAtiM / settaM parikammAiM / [TI0] se kiM taM diTThivAe tti, dRSTayo darzanAni, vadanaM vAdaH dRSTInAM vAdo dRSTivAdaH dRSTInAM vA pAto yatrAsau dRSTipAtaH, sarvanayadRSTayaH evehAkhyAyanta ityarthaH, tathA cAha- diTThivAeNamityAdi, dRSTipAtena dRSTipAte vA srvbhaavprruupnnaa''khyaayte| se samAsao paMcavihetyAdi, sarvamidaM prAyo vyavacchinnaM tathApi yathAdRSTaM kiJcit 5 likhyate, tatra sUtrAdigrahaNayogyatAsampAdanasamarthAni parikarmANi gaNitaparikarmavat, tacca parikarmazrutaM siddhazreNikAdiparikarmamUlabhedataH saptavidham, uttarabhedatastu tryazItividhaM mAtRkApadAdi, etacca sarvaM samUlottarabhedaM sUtrArthato vyavacchinnam, eteSAM ca parikarmaNAM SaT AdimAni parikarmANi svasAmayikAnyeva, gozAlakapravartitAjIvikapASaNDisiddhAntamatena punaH cyutAcyutazreNikAparikarma- 10 sahitAni sapta prajJApyante, idAnIM parikarmasu nayacintA, tatra naigamo dvividhaH - sAGgrahiko'sAGgrahikazca, tatra sAGgrahikaH saGgrahaM praviSTo'sAGgrahikazca vyavahAram, tasmAt saGgraho vyavahAra RjusUtraH zabdAdayazcaika evetyevaM catvAro nayAH, etaizcaturbhirnayaiH SaT svasAmayikAni parikarmANi cintyante, ato bhaNitaM cha caukkanaiyAiM bhavanti, ta eva cAjIvikAstrairAzikA bhaNitAH, kasmAd ?, ucyate, yasmAtte sarvaM tryAtmakam 15 icchanti, yathA 'jIvo'jIvo jIvAjIvaH, loko'loko lokAlokaH, sat asat sadasat' ityevamAdi, nayacintAyAmapi te trividhaM nayamicchanti, tadyathA- dravyArthikaH paryAyArthikaH ubhayArthikaH, ato bhaNitaM satta terAsiya tti sapta parikarmANi trairAzikapASaNDasthAstrividhayA nayacintayA cintayantItyarthaH / settaM parikamma tti nigamanam / [sU0 147] [3] se kiM taM suttAiM ? suttAiM aTThAsItiM bhavaMtIti 20 makkhAyAtiM, taMjahA- ujjagaM pariNayApariNayaM bahubhaMgiyaM vipaccaviyaM aNaMtaraparaMparaM sAmANaM saMjUhaM bhinnaM AhavvAyaM sovatthitaM ghaMTaM NaMdAvattaM bahulaM 1. dRSTipAdena je1,2 // 2. pAkhaMDi je2 // 3. truTitasya khaM0 Adarzasya ni' ityataH prArambhaH // 4. saMgrAhi khaM0 / saMgrahi je2 / je1 madhye'tra patraM truTitam // 5. saMgrAhi khaM0 / saMgrahi je2 // 6. saMgrahapravi je2 // 7. saMgrAhi khaM0 he1 // 8. pASaNDi he1,2 vinA // 9. 'kamme he2 // Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre puTThApuDhe viyAvattaM evaMbhUtaM duyAvattaM vattamANuppayaM samabhirUDhaM savvatobhadaM paNasaM dupaDiggahaM 22 / icce tAI bAvIsaM suttAI chiNNacche yaNaiyANi sasamayasuttaparivADIe, iccetAI bAvIsaM suttAI acchinnaccheyanaiyANi AjIviyasuttaparivADIe, iccatAI bAvIsaM suttAiM tikaNaiyANi 5 terAsiyasuttaparivADIe, iccatAI bAvIsaM suttAI caukkaNaiyANi sasamayasuttaparivADIe / evAmeva sapuvvAvareNaM aTThAsItI suttAiM bhavaMtIti makkhAyAiM / settaM suttAiM / . [TI0] se kiM taM suttAimityAdi, tatra sarvadravya-paryAya-nayAdyarthasUcanAt sUtrANi amUnyapi ca sUtrArthato vyavacchinnAni tathApi dRSTAnusArataH kiJcillikhyate, etAni kila 10 RjukAdIni dvAviMzatiH sUtrANi, tAnyeva vibhAgato'STAzItirbhavanti, katham ?, ucyate, icceiyAI bAvIsaM suttAI chinnaccheyanaiyAI sasamayasuttaparivADIe tti iha yo nayaH sUtraM chinnaM chedenecchati sa chinnacchedanayo yathA dhammo maMgalamukkaTTha [dazavai0 1 / 1] ityAdizlokaH sUtrArthataH pratyekacchedena sthito na dvitIyAdizlokamapekSate, pratyekakalpitaparyanta ityarthaH, etAnyeva dvAviMzatiH svasamayasUtraparipATyA sUtrANi sthitAni, tathA ityetAni dvAviMzatiH 15 sUtrANi acchinnacchedanayikAnyAjIvikasUtraparipATyeti, ayamarthaH- iha yo nayaH sUtramacchinnaM chedenecchati so'cchinnacchedanayo yathA dhammo maMgalamukkaTTha [dazavai0 1 / 1] ityAdizloka evArthato dvitIyAdizlokamapekSamANo dvitIyAdayazca prathamamiti anyonyasApekSA ityarthaH, etAni dvAviMzatirAjIvikagozAlakapravartitapASaNDasUtraparipATyA akSararacanAvibhAgasthitAnyapyarthato'nyonyamapekSamANAni bhavanti / icceiyAiM ityAdi 20 sUtram, tatra tikanaiyAiM ti nayatrikAbhiprAyatazcintyanta ityarthaH, trairAzikAzcAjIvikA evocyante iti| tathA icceiyAiM ityAdi sUtram, tatra caukkanaiyAI ti nayacatuSkAbhiprAyatazcintyanta iti bhAvanA / evamevetyAdisUtram, evaM catamro dvAviMzatayo'STAzItiH sUtrANi bhavanti / settaM suttAI ti nigamanavAkyam / 1. aSTAzItyapi ca khamU0 je1 / aSTAzItiretAnyapi ca khaMsaM0 // 2. dRzyatAM pR082 paM020 // 3. 'mapekSyamANo je2|| 4. 'nyamavekSyamANAni je1,2,he1 / nyasAvekSyamANAni khN0|| 5. bhavaMtIti khaM0 je1|| Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [sU0 147] dRSTivAdasvarUpam / [sU0 147] [4] se kiM taM puvvagae ? puvvagae coddasavihe paNNatte, taMjahAuppAyapuvvaM aggeNiyaM vIriyaM atthiNatthippavAyaM NANappavAyaM saccappavAyaM AtappavAyaM kammappavAyaM paccakkhANaM aNuppavAyaM avaMjhaM pANAuM kiriyAvisAlaM logabiMdusAraM 14 / uppAyapuvvassa NaM dasa vatthU, cattAri cUliyAvatthU paNNattA / aggeNiyassa NaM puvvassa coddasa vatthU, bArasa cUliyAvatthU pnnnnttaa| 5 vIriyapuvvassa aTTha vatthU, aTTha cUliyAvatthU paNNattA / atthiNatthippavAyassa NaM puvvassa aTThArasa vatthU, dasa cUliyAvatthU paNNattA / NANappavAyassa NaM puvvassa bArasa vatthU paNNattA / saccappavAyassa NaM puvvassa do vatthU paNNattA / AtappavAyassa NaM 'puvvassa solasa 'vatthU paNNattA / kammappavAyassa NaM puvvassa tIsaM vatthU paNNattA / paccakkhANassa NaM puvvassa vIsaM vatthU paNNattA / 10 aNuppavAyassa NaM puvvassa paNNarasa vatthU paNNattA / avaMjhassa NaM puvvassa bArasa vatthU paNNattA / pANAussa NaM puvvassa terasa vatthU paNNattA / kiriyAvisAlassa NaM puvvassa tIsaM vatthU paNNattA / logabiMdusArassa NaM puvvassa paNuvIsaM vatthU paNNattA / dasa cosa aTThAraseva bArasa duve ya vatthUNi / solasa tIsA vIsA paNNarasa aNuppavAyammi // 61 // bArasa ekkArasame bArasame teraseva vatthUNi / tIsA puNa terasame codasame paNNavIsAo ||62 || cattAri duvAla aTTha ceva dasa ceva cUlavatthUNi / atillANa caunhaM sesANaM cUliyA Natthi // 63 // settaM puvvagataM / [ TI0] se kiM taM puvvagayetyAdi, atha kiM tat pUrvagatam ?, ucyate, yasmAttIrthakaraH tIrthapravarttanAkAle gaNadharANAM sarvasUtrAdhAratvena pUrvaM pUrvagatasUtrArthaM bhASate tasmAt pUrvANIti bhaNitAni, gaNadharAH punaH zrutaracanAM vidadhAnA AcArAdikrameNa racayanti sthApayanti ca, matAntareNa tu pUrvagatasUtrArthaH pUrvamarhatA bhASito gaNadharairapi pUrvagatazrutameva pUrvaM racitaM 25 249 15 20 Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre pazcAdAcArAdi / nanvevaM yadAcAraniyuktyAmabhihitaM savvesiM AyAro paDhamo [AcA0 ni0 8] ityAdi tat katham ?, ucyate, tatra sthApanAmAzritya tathoktamiha tvakSararacanAM pratItya bhaNitaM 'pUrvaM pUrvANi kRtAni' iti / tacca pUrvagataM caturdazavidhaM prajJaptam, tadyathA- uppAyetyAdi, tatrotpAdapUrva prathamam, 5 tatra ca sarvadravyANAM paryavANAM cotpAdabhAvamaGgIkRtya prajJApanA kRtA, tasya ca padaparimANamekA koTI / aggeNIyaM dvitIyama, tatrApi sarveSAM dravyANAM paryavANAM jIvavizeSANAM cA'graM parimANaM varNyata ityagreNItam, tasya padaparimANaM SaNNavatiH padazatasahasrANi / vIriyaM ti vIryapravAdaM tRtIyam, tatrApyajIvAnAM jIvAnAM ca sakarmetarANAM vIryaM procyata iti vIryapravAdam / tasyApi saptatiH padazatasahasrANi parimANam / 10 astinAstipravAdaM caturtham, yadyalloke yathAsti yathA vA nAsti, athavA syAdvAdAbhiprAyataH tadevAsti tadeva nAstItyevaM pravadatIti astinAstipravAdaM bhaNitam, tadapi padaparimANataH SaSTiH pdshtshsraanni| jJAnapravAdaM paJcamam, tasmin matijJAnAdipaJcakasya bhedaprarUpaNA yasmAt kRtA tasmAt jJAnapravAdam, tasmin padaparimANamekA koTI ekapadoneti / satyapravAdaM SaSTham / satyaM saMyamaH satyavacanaM vA, 15 tadyatra sabhedaM sapratipakSaM ca varNyate tat satyapravAdam, tasya padaparimANam ekA padakoTI SaT ca padAnIti / AtmapravAdaM saptamam, Aya tti AtmA so'nekadhA yatra nayadarzanairvarNyate tadAtmapravAdam, tasya padaparimANaM SaDviMzatiH pdkottyH| karmapravAdamaSTamam, jJAnAvaraNAdikamaSTavidhaM karma prakRti-sthityanubhAga-pradezAdibhirbhedairanyaizcottarottarabhedairyatra varNyate tat karmapravAdam, tatparimANamekA padakoTI azItizca sahasrANIti / pratyAkhyAnaM 20 navamam, tatra sarvapratyAkhyAnasvarUpaM varNyata iti pratyAkhyAnapravAdam, tatparimANaM caturazItiH pdshtshsraanniiti| vidyAnupravAdaM dazamam, tatrAneke vidyAtizayA varNitAH, tatparimANamekA padakoTI daza ca padazatasahasrANIti / avandhyamekAdazam, vandhyaM nAma niSphalam, na vandhyamavandhyaM saphalamityarthaH, tatra hi sarve jJAna-tapaH-saMyamayogAH zubhaphalena 1. "savvesiM AyAro, titthassa pavattaNe paDhamayAe / sesAI aMgAI, ekkArasa ANupuvIe // 8 // " - iti AcArAGganiryuktau // | Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [sU0 147] dRSTivAdasvarUpam / saphalA varNyante, aprazastAzca pramAdAdikAH sarve azubhaphalA varNyante, ato'vandhyam, tasya ca parimANaM SaDviMzatiH padakoTyaH / prANAyurdvAdazam, tatrApyAyuH prANavidhAnaM sarvaM sabhedamanye ca prANA varNitAH, tatparimANamekA padakoTI SaTpaJcAzacca padazatasahasrANIti / kriyAvizAlaM trayodazam, tatra kAyikyAdayaH kriyA vizAla tti sabhedAH saMyamakriyAH chandaHkriyAvidhAnAni ca varNyanta iti kriyAvizAlam, tatpadaparimANaM 5 nava pdkottyH| lokabindusAraM ca caturdazam, taccAsmin loke zrutaloke vA bindurivAkSarasya sarvottamamiti, sarvAkSarasannipAtapratiSThitatvena ca lokabindusAraM bhaNitam, tatpramANamarddhatrayodaza padakoTya iti / uppAyapuvvassetyAdi kaNThyam, navaraM vastu niyatArthAdhikArapratibaddho granthavizeSo'dhyayanavaditi, tathA cUDA iva cUDA, iha dRSTivAde parikarmma - sUtra - pUrvagatA - 10 'nuyogoktAnuktArthasaGgrahaparA granthapaddhatayazcaDA iti / settaM puvvagate tti nigamanam / [sU0 147] [5] se kiM taM aNuoge ? aNuoge duvihe paNNatte, taMjahAmUlapaDhamANuoge ya gaMDiyANuoge ya / se kiM taM mUlapaDhamANuoge ? mUlapaDhamANuoge ettha NaM arahaMtANaM bhagavaMtANaM puvvabhavA, devalogagamaNANi, AuM, cayaNANi, jammaNANi ya, abhiseyA, rAyavarasirIo, sIyAo, 15 pavvajjAo, tavA ya, bhattA, kevalaNANuppAtA, titthapavattaNANi ya, saMghayaNaM, saMThANaM, uccattaM, AuM, vaNNavibhAgo, sIsA, gaNA, gaNaharA ya, ajjA, pavattiNIo, saMghassa cauvvihassa jaM vA vi parimANaM, jiNA, maNapajjavaohiNANi - samattasuyaNANiNo ya vAdI aNuttaragatI ya jattiyA, jattiyA siddhA, pAtovagato ya jo jahiM jattiyAI bhattAiM cheyaittA aMtagaDo muNivaruttamo, 20 tamaratoghavippamukkA siddhipahamaNuttaraM ca pattA, ete anne ya evamAdI bhAvA paDhamANuoge kahiyA AghavijjaMti paNNavinaMti parUvijjaMti [ daMsijjaMti nidaMsijjaMti uvadaMsijaMti ] | settaM mUlapaDhamANuoge / se kiM taM gaMDiyANuoge ? gaMDiyANuoge aNegavihe paNNatte, taMjahA- kulakaragaMDiyAo 1. setaM je2 // 251 Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcAryazrI abhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre titthakaragaMDiyAo gaNadharagaMDiyAo cakkavaTTigaMDiyAo dasAragaMDiyAo baladevagaMDiyAo vAsudevagaMDiyAo harivaMsagaMDiyAo bhaddabAhugaMDiyAo tavokammagaMDiyAo cittaMtaragaMDiyAo osappiNigaMDiyAo ussappiNigaMDiyAo amara-nara- tiriya - nirayagatigamaNaviviha5 pariyaTTaNANuyoge, evamAtiyAto gaMDiyAto AghavijjaMti paNNavijjaMti parUvijjaMti [daMsijjaMti nidaMsijjaMti uvadaMsijjaMti ] / settaM gaMDiyANuoge | [6] se kiM taM cUliyAo ? jaNNaM AillANaM cauNhaM puvvANaM cUliyAo, sesAI puvvAI acUliyAI / settaM cUliyAo / [7] diTThavAyassa NaM parittA vAyaNA, saMkhejjA aNuogadArA jAva saMkhejjAto 10 nijjuttiio| se NaM aMgaTThatAe bArasame aMge, ege sutakkhaMdhe, coddasa puvvAI, saMkhejjA vatthU, saMkhejjA cUlavatthU, saMkhejjA pAhuDA, saMkhejjA pAhuDapAhuDA, saMkhejjAto pAhuDiyAto, saMkhejjAto pAhuDapAhuDiyAto, saMkhejANi payasayasahassANi padaggeNaM, saMkhejjA akkharA, aNaMtA gamA, aNaMtA pajjavA, parittA tasA, anaMtA thAvarA, sAsatA kaDA NibaddhA NikAiyA jiNapaNNattA 15 bhAvA AghavijjaMti paNNavijjaMti parUvijjaMti daMsijjaMti nidaMsijjaMti uvadaMsijjaMti / evaMNAte, evaM viNNAte, evaM caraNakaraNaparUvaNA Aghavijjati / settaM diTThivAte / settaM duvAlasaMge gaNipiDage / [TI0] se kiM tamityAdi, anurUpo'nukUlo vA yogo'nuyogaH sUtrasya nijenAbhidheyena sArddhamanurUpaH sambandha ityarthaH, sa ca dvividhaH prajJaptaH, tadyathA- - mUlaprathamAnuyogazca 20 gaNDikAnuyogazca / se kiM tamityAdi, iha dharmmapraNayanAd mUlaM tAvattIrthakarAH, teSAM prathamasamyaktvAptilakSaNapUrvabhavAdigocaro'nuyogo mUlaprathamAnuyogaH, tathA cAha- se kiM taM mUlapaDhamANuoge ityAdi sUtrasiddhaM yAvat setaM mUlapaDhamANuoge / se kiM tamityAdi ihaikavaktavyatArthAdhikArAnugatA vAkyapaddhatayo gaNDikA ucyante tAsAmanuyogaH arthakathanavidhiH gaNDikAnuyogaH, tathA cAha- gaMDiyANuoge 1. dRzyatAM pR0 214 Ti0 1 // 252 Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [sU0 148] dRSTivAdasvarUpam / aNegetyAdi, tatra kulakaragaNDikAsu kulakarANAM vimalavAhanAdInAM pUrvajanmAdyabhidhIyata iti, evaM zeSAsvapi abhidhAnavazato bhAvanIyam, yAvat citrAntaragaNDikAH, navaraM dazArhAH samudravijayAdayo daza vasudevAntAH / tathA citrA anekArthA antare RSabhA -'jitatIrthakarAntare gaNDikA ekavaktavyatArthAdhikArAnugatAM, tatazca citrAzca tA antaragaNDikAzca citrAntaragaNDikAH, etaduktaM bhavati - RSabhA - 'jitatIrthakarAntare 5 tadvaMzajabhUpatInAM zeSagatigamanavyudAsena zivagamanA - 'nuttaropapAtaprAptipratipAdikAzcitrAntaragaNDikA iti, tAzca coisa lakkhA siddhA nivaINekko ya hoi savva / vekTThANe purisajugA huMta'saMkhejjA // [ ] ityAdinA granthena nandiTIkAyAmabhihitAstata evAvadhAryAH, iha sUtragamanikAmAtrasya 10 vivakSitatvAditi, zeSaM sUtrasiddhamA nigamanAt, navaraM saMkhejjA vatthu tti paJcaviMzatyuttare dve zate, saMkhejjA cUlavatthu tti catustriMzat // 12 // 253 [sU0 148] iccetaM duvAlasaMgaM gaNipiDagaM atIte kAle aNaMtA jIvA ANAe virAhettA cAuraMtaM saMsArakaMtAraM aNupariyahiMsu, iccetaM duvAlasaMgaM gaNipiDagaM paDuppanne kAle parittA jIvA ANAe virAttA cAuraMtaM saMsArakaMtAraM 15 aNupariyahaMti, iccetaM duvAlasaMgaM gaNipiDagaM aNAgate kAle aNaMtA jIvA ANAe virAttA cAuraMtaM saMsArakaMtAraM aNupariTTassaMti / iccetaM duvAlasaMgaM gaNipiDagaM atIte kAle aNaMtA jIvA ANAe ArAhettA cAuraMtaM saMsArakaMtAraM vitivatiMsu, evaM paDupaNNe vi, aNAgate vi / duvAlasaMge NaM gaNipiDage Na kayAti Na AsI, Na kayAti Natthi, Na 20 kAti Na bhavissai, bhuviM ca bhavati ya bhavissati ya, dhuve Nitie sAsate akkhae avvae avaTThite Nicce / se jahANAmae paMca atthikAyA Na kayAi Na Asi, Na kayAi NatthI, Na kayAi Na bhavissaMti, bhuviM ca bhavaMti 1. nandIsUtrasya cUrNau hAribhadryAM ca vRttau coddasa... Adaya ekaviMzatirgAthA uddhRtA vartante / tAzca tatraiva jijJAsubhirdraSTavyAH || Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre bhavissaMti ya, dhuvA NitiyA jAva NiccA, evAmeva duvAlasaMge gaNipiDage Na kayAti Na Asi, Na kayAti NatthI, Na kayAti Na bhavissati, bhuviM ca bhavati [ya] bhavissai ya, jAva avaTThite Nicce / 254 ettha NaM duvAlasaMge gaNipiDage aNaMtA bhAvA, anaMtA abhAvA, anaMtA 5 heU, aNaMtA aheU, aNaMtA kAraNA, aNaMtA akAraNA, aNaMtA jIvA, anaMtA ajIvA, anaMtA bhavasiddhiyA, aNaMtA abhavasiddhiyA, aNaMtA siddhA, anaMtA asiddhA, AghavijjaMti paNNavijjaMti parUvijnaMti daMsijnaMti nidaMsijjaMti uvadaMsijjaMti / [TI0] sAmprataM dvAdazAGge virAdhanAniSpannaM traikAlikaM phalamupadarzayannAha-- 10 icceyamityAdi, ityetad dvAdazAGgaM gaNipiTakamatItakAle anantA jIvA AjJayA virAdhya caturantaM saMsArakAntAram aNupariyahiMsu tti anuparivRttavantaH, idaM hi dvAdazAGgaM sUtrArthobhayabhedena trividham, tatazca AjJayA sUtrAjJayA abhinivezato'nyathApAThAdilakSaNayA, atItakAle anantA jIvAzcaturantaM saMsArakAntAraM nAraka- -tiryaG-narA-'maravividhavRkSajAladustaraM bhavATavIgahanamityarthaH, 15 anuparAvRttavanto jamAlivat, arthAjJayA punarabhinivezato'nyathAprarUpaNAdilakSaNayA goSThAmAhilavat, ubhayAjJayA punaH paJcavidhAcAraparijJAnakaraNodyatagurvAdezAderanyathAkaraNalakSaNayA gurupratyanIkadravyaliGgadhAryanekazramaNavat, sUtrArthobhayairvirAdhyetyarthaH, dravya-kSetra-kAla-bhAvApekSamAgamoktAnuSThAnamevAjJA, tayA, tadakaraNenetyarthaH / icceyamityAdi gatArthameva, navaraM parIttA jIvA iti saMkhyeyA jIvAH, varttamAna20 viziSTavirAdhakamanuSyajIvAnAM saMkhyeyatvAt, aNupariyahaMti tti anuparAvarttante, bhramantItyarthaH / icceyamityAdi, idamapi bhAvitArthameva, navaram aNupariyaTTissaMti ti anuparAvarttiSyante, paryaTiSyantItyarthaH / athavA icceyamityAdi kaNThyam, navaraM viMivaiMsu tti vyativrajitavantaH, caturgatikasaMsArollaGghanena muktimavAptA ityarthaH, evaM pratyutpanne'pi, navaram ayaM vizeSa: 1. viI je2 // Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [sU0 148] dRSTivAdasvarUpam / 255 vIvayaMti tti vyativrajanti, vyatikrAmantItyarthaH, anAgate'pyevam, navaraM vIvaissaMti tti vyativrajiSyanti, vyatikramiSyantItyarthaH / yadidamaniSTetarabhedabhinnaM phalaM pratipAditametat sadAvasthAyitve sati dvAdazAGgasyopajAyata ityAha- duvAlasaMgetyAdi, dvAdazAGgaM NamityalaGkAre gaNipiTakaM na kadAcinnAsIdanAditvAt, na kadAcinna bhavati sadaiva bhAvAt, na 5 kadAcinna bhaviSyati aparyavasitatvAt, kiM tarhi ? bhuviM cetyAdi, abhUcca bhavati ca bhaviSyati ca, tatazcedaM trikAlabhAvitvAdacalatvAcca dhruvaM mervAdivat, dhruvatvAdeva niyataM paJcAstikAyeSu lokavacanavat, niyatatvAdeva zAzvataM samayAvalikAdiSu kAlavacanavat, zAzvatatvAdeva vAcanAdipradAne'pyakSayaM gaGgAsindhupravAhe'pi pAhadavat, akSayatvAdevA'vyayaM mAnuSottarAdahiH samudravat, avyayatvAdeva svapramANe'vasthitaM 10 jambUdvIpAdivat, avasthitatvAdeva nityamAkAzavaditi, sAmprataM dRSTAntamatrArthe Ahase jahA nAmae ityAdi, tadyathA nAma paJcAstikAyA dharmAstikAyAdayaH na kadAcinnAsannityAdi prAgvat, evAmevetyAdi dArTAntikayojanA nigadasiddhaiveti / __ettha NamityAdi, atra dvAdazAGge gaNipiTake anantA bhAvA AkhyAyanta iti yogaH, tatra bhavantIti bhAvA jIvAdayaH padArthAH, ete ca jIva-pudgalAnantatvAdanantA 15 iti, tathA anantA abhAvAH, sarvabhAvAnAmeva pararUpeNAsattvAtta evAnantA abhAvA iti, sva-parasattAbhAvA-'bhAvobhayAdhInatvAdvastutattvasya, tathAhi- jIvo jIvAtmanA bhAvo'jIvAtmanA cAbhAvo'nyathA'jIvatvaprasaGgAditi / anye tu dharmApekSayA anantA bhAvAH anantA abhAvAH prativastvastitvanAstitvAbhyAM pratibaddhA iti vyAcakSate / tathA'nantA hetavaH, tatra hinoti gamayati jijJAsitadharmaviziSTAnAniti hetuH, 20 te cAnantAH, vastuno'nantadhAtmakatvAt, tatpratibaddhadharmaviziSTavastugamakatvAcca hetoH, sUtrasya cAnantagamaparyAyAtmakatvAditi, yathoktahetupratipakSato'nantA ahetavaH tathA anantAni kAraNAni mRtpiNDa-tantvAdIni ghaTa-paTAdinirvarttakAni, tathA anantAnyakAraNAni sarvakAraNAnAmeva kAryAntarAkAraNatvAt, na hi mRtpiNDaH paTaM 1. "tyAdiH khaM0 je1,2 // Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre nivrtytiiti| tathA anantA jIvAH prANinaH, evamajIvAH vyaNukAdayaH, bhavasiddhikA bhavyAH itare tu abhavyAH / siddhA niSThitArthAH, itare saMsAriNaH, AghavijaMtItyAdi pUrvavaditi / [sU0 149] [1] duve rAsI paNNattA, taMjahA- jIvarAsI ya ajIvarAsI 5 ya / ajIvarAsI duvihA paNNattA, taMjahA- rUviajIvarAsI ya arUviajIvarAsI ya / se kiM taM arUviajIvarAsI ? arUviajIvarAsI dasavihA paNNattA, taMjahA- dhammatthikAe jAva addhAsamae, jAva se kiM taM aNuttarovavAtiyA? aNuttarovavAtiyA paMcavihA paNNattA, taMjahA- vijaya vejayaMta-jayaMta-aparAjiya-savvaTThasiddhayA, settaM aNuttarovavAtiyA, settaM 10 paMceMdiyasaMsArasamAvaNNajIvarAsI / duvihA NeraiyA paNNattA, taMjahA- pajattA ya apajattA ya, evaM daMDao bhANiyavvo jAva vemANiya tti / [TI0] dvAdazAGgasya svarUpamanantaramabhihitamatha tadabhidheyasya rAzidvayAntarbhAvataH svarUpamabhidhitsurAha- duve rAsItyAdi / iha ca prajJApanAyAH prathamapadaM prajJApanAkhyaM 15 sarvaM tadakSaramadhyetavyam, kimavasAnamityAha- jAva se kiM tamityAdi, kevalamasya prajJApanAsUtrasya cAyaM vizeSaH, iha duve rAsI paNNattA ityabhilApaH, tatra tu duvihA paNNavaNA paNNattA - jIvapaNNavaNA ajIvapaNNavaNA ya [prajJApanA0 3] tti, atidiSTasya ca sUtrataH sarvasya prajJApanApadasya lekhitumazakyatvAdarthatastalleza upadarzAtetatrA'jIvarAzirdvividho rUpyarUpibhedAt, tatrArUpyajIvarAzirdazadhA- dharmAstikAya20 staddezastatpradezAzcetyevamadharmAstikAyAkAzAstikAyAvapi vAcyAvevaM nava dazamo'ddhAsamaya iti / rUpyajIvarAzizcatu - skandhA dezAH pradezAH paramANavazceti, te ca varNa-gandha-rasa-sparza-saMsthAnabhedataH paJcavidhAH saMyogato'nekavidhA iti / jIvarAzirdvividhaH- saMsArasamApanno'saMsArasamApannazca, tatrAsaMsArasamApannA jIvA dvividhAHanantara-paramparasiddhabhedAt, tatrAnantarasiddhAH paJcadazaprakArAH, paramparasiddhAstvanantaprakArA 1. prajJApanA0 147 // Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [sU0 149] - jIvAjIvarAzivarNanam / 257 iti, saMsArasamApannAstu paJcadhaikendriyAdibhedena, tatraikendriyAH paJcavidhAH pRthivyAdibhedena, punaH pratyekaM dvividhAH sUkSma-bAdarabhedena, punaH paryAptA-'paryAptabhedena dvidhA, evaM dvitri-caturindriyA api, paJcendriyAzcaturddhA nArakAdibhedAt, tatra nArakAH saptavidhAH ratnaprabhAdipRthivIbhedAt, paJcendriyatiryaJcastridhA jala-sthala-khacarabhedAt, tatra jalacarAH paJcavidhA matsya-kacchapa-grAha-makara-suMsumArabhedAt / punarmatsyA anekadhA 5 zlakSNamatsyAdibhedAt / kacchapA dvedhA asthikacchapa-mAMsakacchapabhedAt, grAhAH paJcadhA dili-veSTaka-madgu-pulaka-sImAkArabhedAt, makarA dvidhA zuNDAmakarA maSTamakarAzca, saMsumArAstvekavidhAH, sthalacarA dvidhA catuSpada-parisarpabhedAt, tatra catuSpadAzcaturddhA ekakhura-dvikhura-gaNDIpada-sanakhapadabhedAt, krameNa caite azva-go-hasti-siMhAdayaH, parisarpA dvidhA ura:parisarpa-bhujaparisarpabhedAt, ura:parisarpAzcaturddhA ahi-ajagarA- 10 ''zAlika-mahoragabhedAt, tatrA'hayo dvidhA darvIkarA mukulinazceti, khacarAzcaturddhA carmapakSiNo lomapakSiNaH samudgapakSiNo vitatapakSiNazca, tatrAdyau dvau valgulIhaMsAdibhedAvitarau dvIpAntareSveva staH, sarve ca paJcendriyatiryaJco manuSyAzca dvidhAsammUrchimA garbhavyutkrAntikAzca, tatra saMmUrcchimA: napuMsakA eva, itare tu triliGgA iti, garbhavyutkrAntikamanuSyAstridhA - karmabhUmijA akarmabhUmijA antaradvIpajAzceti, 15 karmabhUmijA dvividhAH- AryA mlecchAzca, AryA dvedhA - RddhiprAptA itare ca, tatra prathamA arhadAdayaH, dvitIyA navavidhAH kSetra-jAti-kula-karma-zilpa-bhASA-jJAna-darzanacAritrabhedAt / devAzcaturvidhAH bhavanavAsyAdibhedAt, bhavanapatayo dazadhA asura-nAgAdayaH, vyantarA aSTadhA pizAcAdayaH, jyotiSkAH paJcadhA candrAdayaH, vaimAnikA dvedhA kalpopagA: 20 kalpAtItAzca, kalpopagA dvAdazadhA saudharmAdibhedAt, kalpAtItA dvedhA- graiveyakA anuttaropapAtikAzca, graiveyakA navadhA, anuttaropapAtikAH paJcadheti, etat samastaM sUcayatoktaM jAva se kiM taM aNuttaretyAdi / pUrvoktameva jIvarAziM daNDakakrameNa dvidhA darzayannAha- duvihetyAdi sugamam / navaraM daMDao tti / 1. dvidhA je2 he1 // 2. dvaidhA je2 // Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre neraiyA 1 asurAI 10 puDhavAI 5 biMdiyAdao 4 maNuyA 1 / vaMtara 1 joisa 1 vemANiyA ya 1 aha daMDao evaM // [ ] // [sU0 149] [2] imIse NaM rayaNappabhAe puDhavIe kevaiyaM ogAhettA kevaiyA NirayA paNNattA? goyamA ! imIse NaM rayaNappabhAe puDhavIe 5 AsIuttarajoyaNasayasahassabAhallAe uvariM egaM joyaNasahassaM ogAhettA heTThA cegaM joyaNasahassaM vajettA majjhe aTThahattare joyaNasayasahasse ettha NaM rayaNappabhAe puDhavIe NeraiyANaM tIsaM nirayAvAsasayasahassA bhavaMtIti makkhAyA / te NaM NarayA aMto vaTTA, bAhiM cauraMsA, jAva asubhA nirayA asubhAto Naraesu veyaNAto / 10 [TI0] athAnantaraprajJApitAnAM nArakAdInAM paryAptA-'paryAptabhedAnAM sthAnanirUpaNAyAha imIse NamityAdi avagAhanAsUtrAdarvAk sarvaM kaNThyam, navaraM te NaM nirayA ityAdi, atra ca jIvAbhigamacUrNyanusAreNa likhyate - kila dvividhA narakA bhavanti AvalikApraviSTAH AvalikAbAhyAzca, tatrAvalikApraviSTA aSTAsu dikSu bhavanti, te ca vRtta-tryamra-caturasrakrameNa pratyavagantavyAH, eteSAM ca madhye indrakAH sImantakAdayo 15 bhavanti, AvalikAbAhyAstu puSpAvakIrNA dividizAmantarAleSu bhavanti, nAnAsaMsthAnasaMsthitA iti nirayasaMsthAnavyavasthA, tatra ca bAhulyamaGgIkRtyedamabhidhIyate - aMto vaTTetyAdi, uktaM ca sUtrakRdvRttikRtA- narakA: sImantakAdikA bAhulyamaGgIkRtyA'nta: madhye vRttA bahirapi caturasrA adhazca kSuruprasaMsthAnasaMsthitAH, etacca saMsthAnaM puSpAvakIrNakAnAzrityoktaM teSAmeva pracuratvAt, AvalikApraviSTAstu vRtta-tryamra-caturasrasaMsthAnA 20 bhavantI[sUtrakRtAGgavR0 ti, tatrAntarvRttA madhye zuSiramAzritya, bahizcaturasrA kuDyaparidhimAzritya, yAvatkaraNAdidaM dRzyaM yaduta- adhaH kSuruprasaMsthAnasaMsthitAH - 1. "imIse NaM bhaMte ! rayaNappabhAe puDhavIe narakA kiMsaMThiyA paNNattA ? goyamA ! duvihA pannattA, taMjahAAvaliyapaviTThA ya AvaliyabAhirA ya / tattha NaM je te AvaliyapaviTThA te tivihA pannattA, taMjahA- vaTTA taMsA caurasA / tattha NaM je te AvaliyabAhirA te nAnAsaMThANasaMThitA pnnttaa|" iti jIvAbhigamasUtre tRtIyAyAM pratipattau dvitIye uddezake / asya sUtrasya cUrNiratrAbhipretA pratIyate / samprati jIvAbhigamacUrNi!palabhyate // 2. atra prajJApanAsUtrasya dvitIye sthAnapade 174 tamaM sUtraM draSTavyam // 3. dRzyatAM sUtrakRtAGgasya dvitIye zrutaskandhe dvitIyasya adhyayanasya zIlAcAryaviracitAyAM vRttau // 4. kSurapra' he2 // 5. kSurapra je1 he2 // Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [sU0 149] narakAvAsavarNanam / 259 bhUtalamAzritya kSuruprAkArAstadbhUtalasya saMcArisattvapAdacchedakatvAt, anye tvAhuH - teSAmadhastanoM'zaH kSurupra ivAgre'gre pratalo vistIrNazceti kSuraprasaMsthAnatA / tathA niccaMdhayAratamasA vavagayagahacaMdasUranakkhattajoisappahA meyavasApUyaruhiramaMsacikkhallalittANulevaNatalA asuI vIsA paramadubbhigaMdhA kAUagaNivaNNAbhA kakkhaDaphAsA durahiyAsA iti, tatra nityaM sarvadA andhakAram andhatvakArakaM bahalabalAhakapaTalA''cchAdita- 5 gaganamaNDalA'mAvAsyA'rddharAtrA'ndhakAravattamaH tamidaM yeSu te nityAndhakAratamasaH, athavA nityenAndhakAreNa sArvakAlikenetyarthaH tamasaH tamisrA nityAndhakAratamasaH, jAtyandhameghA'ndhakArA'mAvAsyAnizIthatulyA ityarthaH, kathamityata Aha- vyapagatA avidyamAnA grahacandrasUranakSatrarUpANAM jyotiSAM jyotiSkalakSaNavimAnavizeSANAM jyotiSo vA dIpAdyagneH prabhA prakAzo yeSu te tathA, paha tti pathazabdo vA'yaM vyAkhyeyaH, 10 tathA medo-vasA-pUya-rudhira-mAMsAni zarIrAvayavAsteSAM yaccikkhallaM kardamastena liptam upadigdhamanulepanena sakRlliptasya punaH punarupalepanena talaM bhUmikA yeSAM te medovasA-pUya-rudhira-mAMsacikhallaliptAnulepanatalAH, yadyapi ca tatra medaHprabhRtInyaudArikapaJcendriyazarIrAvayavarUpANi na santi vaikriyazarIratvAnnArakANAM tathApi tadAkArAstadavayavAstattayocyanta iti, azucayo vizrAH AmagandhayaH pUtigandhaya 15 ityarthaH, ata eva paramadurabhigandhA: kAUagaNivaNNAbha tti kRSNAgnirlohAdInAM dhyAyamAnAnAM tadvarNavadAbhA yeSAM te kRSNAgnivarNAbhAH, tathA karkazaH sparzo yeSAM te karkazasparzAH, ata eva duHkhena kRcchreNAdhisoDhuM zakyate vedanA yeSu te duradhisahAH, ata evA'zubhA narakA ata eva ca azubhA narakeSu vedanA iti / / [sU0 149] [3] evaM satta vi bhANiyavvAo jaM jAsu jujati- 20 AsIyaM battIsaM aTThAvIsaM taheva vIsaM ca / aTThArasa solasagaM aTThattarameva bAhallaM // 64 // tIsA ya paNNavIsA paNNarasa daseva sayasahassAI / tiNNegaM paMcUNaM paMceva aNuttarA naragA // 65 // 1. kSurapra je1 he2 // 2. asui je2 // 3. tattayA tattvena ucyanta ityarthaH // 4. sahyA je2 he2 // Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260 AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre causaTThI asurANaM caurAsItiM ca hoti nAgANaM / bAvattari suvaNNANa vAukumArANa chaNNautiM // 66 // dIva-disA-udadhINaM vijukumAriMda-thaNiya-maggINaM / chaNhaM pi juvalagANaM chAvattari mo satasahassA // 67 // battIsa'TThAvIsA bArasa aTTa cauro satasahassA / paNNA cattAlIsA chacca sahassA sahassAre // 68 // ANaya-pANayakappe cattAri sayA''raNaccute tinni / satta vimANasatAI causu vi eesu kappesu // 69 // ekkArasuttaraM heTThimesu sattuttaraM ca majjhimae / 10 sayamegaM uvarimae paMceva aNuttaravimANA // 7 // doccAe NaM puDhavIe taccAe NaM puDhavIe cautthI[e NaM puDhavIe] paMcamI [e NaM puDhavIe] chaTThI[e NaM puDhavIe] sattamI[e NaM puDhavIe] gAhAhiM bhaanniyvvaa| sattamAe NaM puDhavIe pucchA, gotamA ! sattamAe puDhavIe aTuttarajoyaNasatasahassabAhallAe uvariM addhatevaNNaM joyaNasahassAI ogAhettA 15 heTThA vi addhatevaNNaM joyaNasahassAiM vajjettA majjhe tisu joyaNasahassesu ettha NaM sattamAe puDhavIe neraiyANaM paMca aNuttarA mahatimahAlayA mahAnirayA paNNattA, taMjahA- kAle, mahAkAle, rorute, mahArorute, apatiTThANe NAmaM pNcme| te NaM nirayA vaTTe ya taMsA ya, adhe khurappasaMThANasaMThitA jAva asubhA naragA asubhAo naraesu veyaNAto / 20 [TI0] evaM satta vi bhANiyavva tti prathamAmamuJcatA sapta ityuktam- jaM jAsu jujjai tti yacca yasyAM pRthivyAM bAhalyasya narakANAM ca parimANaM yujyate sthAnAntaroktAnusAreNa tacca tasyAM vAcyam, taccedam- AsItaM gAhA, tIsA ya gAhA, azItisahasrAdhikaM yojanalakSaM ratnaprabhAyAM bAhalyamevaM zeSAsu bhAvanIyam, tathA triMzallakSANi prathamAyAM narakAvAsAnAmityevaM zeSAsvapi neyamiti, AvAsaparimANaM cAsurAdInAmapi dazAnAM 1. prajJApanAsUtre dvitIye sthAnapade kvacidakSarazaH kvacittu arthAnusAri sarvamidamabhihitaM vistareNa // Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [sU0 150] narakAvAsA-'surakumArAvAsAdivarNanam / 261 saudharmAdInAM ca kalpetarANAM sUtrairvakSyatIti, tannivAsaparimANasaGgrahaH- causaTThI ityAdi gAthAH paJca / evaM ceha sUtrAbhilApo dRzya:- sakkarappabhAe NaM puDhavIe kevaiyaM ogAhittA kevaiyA nirayA paNNattA ?, goyamA ! sakkarappabhAe NaM puDhavIe battIsuttarajoyaNasayasahassabAhallAe uvariM egaM joyaNasahassaM ogAhittA heTThA cegaM joyaNasahassaM vajjettA majjhe tIsuttare joyaNasayasahasse ettha NaM sakkarappabhAe puDhavIe neraiyANaM paNuvIsaM nirayAvAsasayasahassA 5 bhavantIti makkhAyA, te NaM nirayetyAdi, evaM gAthAnusAreNAnye'pi paJcAlApakA vAcyA iti, etadevAha- doccAe ityAdi veyaNAo ityetadantaM sugamam, navaraM gAhAhiM ti gAthAbhiH karaNabhUtAbhirgAthAnusAreNetyarthaH, bhaNitavyA vAcyA narakAvAsA iti prkrmH| tathA vaTTe ya taMsA ya tti madhyamo vRttaH zeSAstryamrA iti / / [sU0 150] [1] kevatiyA NaM bhaMte ! asurakumArAvAsA paNNattA ? 10 gotamA! imIse Na rayaNappabhAe puDhavIe asIuttarajoyaNasayasahassabAhallAe uvariM egaM joyaNasahassaM ogAhettA heTTA cegaM joyaNasahassaM vajettA majjhe aTThahattare joyaNasatasahasse ettha NaM rayaNappabhAe puDhavIe causarTi asurakumArAvAsasatasahassA paNNattA / te NaM bhavaNA bAhiM vaTTA, aMto cauraMsA, ahe pokkharakaNNiyAsaMThANasaMThitA, ukkiNNaMtaravipulagaMbhIrakhAta- 15 phalihA aTTAlayacariyadAragourakavADatoraNapaDiduvAradesabhAgA jaMtamusalamusaMDhisatagghiparivAritA aujjhA aDayAlakoTThayaraiyA aDayAlakatavaNamAlA lAulloiyamahiyA gosIsasarasarattacaMdaNadadaradiNNapaMcaMgulitalA kAlAgurupavarakuMdurukkaturukkaDajhaMtadhUvamaghamaghetagaMdhuddharAbhirAmA sugaMdhavaragaMdhagaMdhiyA gaMdhavaTTibhUtA acchA saNhA laNhA ghaTThA maTThA nIrayA NimmalA vitimirA visuddhA sappabhA 20 samirIyA saujjoyA pAsAdIyA darisaNijjA abhirUvA paDirUvA / evaM jassa jaM kamatI taM tassa jaM jaM gAhAhiM bhaNiyaM, taha ceva vaNNao / [2] kevatiyA NaM bhaMte ! puDhavikAiyAvAsA paNNattA ? gotamA ! asaMkhejA puDhavikAiyAvAsA paNNattA / evaM jAva maNUsa tti / [3] kevatiyA NaM bhaMte ! vANamaMtarAvAsA paNNattA ? gotamA ! imIse 25 NaM rataNappabhAe puDhavIe rayaNAmayassa kaMDassa joyaNasahassabAhallassa uvariM Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 262 AcArya zrI abhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre egaM joyaNasataM ogAhettA heTThA cegaM joyaNasataM vajjettA majjhe aTThasu joyaNasatesu ettha NaM vANamaMtarANaM devANaM tiriyamasaMkhejjA bhomejjaNagarAvAsasatasahassA paNNattA / te NaM bhomejjA nagarA bAhiM vaTTA aMto cauraMsA, evaM jahA bhavaNavAsINaM taheva NeyavvA NavaraM paDAgamAlAulA surammA pAsAdIyA 5 [ darisaNijjA abhirUvA paDirUvA ] / 9 [4] kevatiyA NaM bhaMte ! jotisiyAvAsA paNNattA ? goyamA ! ise NaM rayaNappabhAe puDhavIe bahusamaramaNijjAo bhUmibhAgAo sattanauyAI joyaNasayAiM uDDuM uppatittA ettha NaM dasuttarajoyaNasatabAhalle tiriyaM jotisavisae jotisiyANaM devANaM asaMkhejA jotisiyavimANAvAsA paNNattA / te NaM 10 jotisiyavimANAvAsA abbhuggayamUsiyapahasiyA vivihamaNirayaNabhatticittA vAudbhutavijayavejayaMtIpaDAgacchattAticchattakaliyA tuMgA gagaNatalamaNulihaMtasiharA jAlaMtararayaNa paMjarummilita vva maNikaNagathrubhiyAgA vigasitasatavattapuMDarIyatilayarayaNaddhacaMdacittA aMto bahiM ca saNhA tavaNijjavAlugApatthaDA suhaphAsA sassirIyarUvA pAsAdIyA darisaNijjA abhiruvA paDivA / [5] kevaiyA NaM bhaMte ! vemANiyAvAsA paNNattA ? goyamA ! imIse NaM rayaNappabhAe puDhavIe bahusamaramaNijAo bhUmibhAgAo uDa caMdimasUriyagahagaNanakkhattatArArUvA NaM vItivaittA bahUNi joyaNANi bahUNi joyaNasatANi [ bahUNi] joyaNasahassANi [ bahUNi] joyaNasayasahassANi [bahugIto] joyaNakoDIto [ bahugIto] joyaNakoDAkoDIto asaMkhejjAo 20 joyaNakoDAkoDIto uDuM dUraM vIivaittA ettha NaM vemANiyANaM devANaM sohammIsANa - saNakumAra - mAhiMda - baMbha - laMtaga-sukka sahassAra- ANaya- pANayaAraNa-'ccue gevejjagaNuttaresu ya caurAsIti vimANAvAsasayasahassA sattANautiM ca sahassA tevIsaM ca vimANA bhavatIti makkhAyA / te NaM vimANA accimAlippabhA bhAsarAsivaNNAbhA arayA nIrayA NimmalA vitimirA visuddhA 1. gevejjamaNu je2 / gevejjagamaNu je1 || 15 Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [sU0 150] asurakumArAvAsAdivarNanam / 263 savvarayaNAmayA acchA saNhA laNhA ghaTThA maTThA NippaMkA NikkaMkaDacchAyA sappabhA samiriyA saujjoyA pAsAdIyA darisaNijjA abhirUvA paDirUvA / [6] sohamme NaM bhaMte ! kappe kevatiyA vimANAvAsA paNNattA ? goyamA! battIsaM vimANAvAsasayasahassA paNNattA / evaM IsANAisu 28 / 12 / 8 / 4 / eyAI sayasahassAI, 50 / 40 / 6 / eyAiM sahassAI, ANae pANae 5 cattAri, AraNaccue tiNNi, eyANi sayANi, evaM gAhAhiM bhANiyavvaM / [TI0] athAsurAdyAvAsaviSayamabhilApaM darzayati- keva ityAdi sugamam, navaraM tAni bhavanAni bahirvRttAni vRttaprAkArAvRtanagaravat, antaH samacaturasrANi tadavakAzadezasya caturasratvAt, adhaH puSkarakarNikAsaMsthAnasaMsthitAni, puSkarakarNikA padmamadhyabhAgaH, sA connatasamacitrabindakinI bhavatIti, tathA utkIrNAntara- 10 vipulagambhIrakhAta-parikhAni, utkIrNaM bhuvamutkIrya pAlIrUpaM kRtamantaram antarAlaM yayoste utkIrNAntare te vipulagambhIre khAta-parikhe yeSAM tAni tathA, tatra khAtamadha upari ca samam, parikhA tUpari vizAlA adhaH saGkucitA, tayorantare teSu pAlI astIti bhAvaH, tathA aTTAlakAH prAkArasyoparyAzrayavizeSAH, carikA nagara-prAkArayorantaramaSTahasto mArgaH, pAThAntareNa caturaya tti caturakAH sabhAvizeSAH grAmaprasiddhAH, dAragoura 15 tti gopuradvArANi pratolyo nagarasyeva, kapATAni pratItAni, toraNAnyapi tathaiva, pratidvArANi avAntaradvArANi, tata eteSAM dvandvaH, etAni dezalakSaNeSu bhAgeSu yeSAM tAni tathA, iha dezo bhAgazcAnekArthaH, tato'nyonyamanayorvizeSyavizeSaNabhAvo dRzya iti, tathA yantrANi pASANakSepaNayantrANi, muzalAni pratItAni, musuNDhayaH praharaNavizeSAH, zataghnyaH zatAnAmupaghAtakAriNyo mahAkAyAH kASTha-zailastambhayaSTayaH, tAbhiH pariyAriya 20 tti parivAritAni, parikaritAnItyarthaH, tathA ayodhAni yodhayituM saGgrAmayituM durgatvAnna zakyante parabalairyAni tAnyayodhAni, avidyamAnA vA yodhAH parabalasubhaTA yAni prati tAnyayodhAni / tathA aDayAlakoTThagaraiya tti aSTacatvAriMzadbhedabhinnavicitracchandagopuraracitAni, anye bhaNanti aDayAlazabdaH kila prazaMsAvAcakaH / tathA 1. mbhIrakhAtaparikhe khaM0 je1 // Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre aDayAlakayavaNamAla tti aSTacatvAriMzadbhedabhinnAH prazaMsAe vA kRtA vanamAlA vanaspatipallavasrajo yeSu tAni tathA / tathA lAiyaM ti yad bhUmezchagaNAdinopalepanam ulloiyaM ti kuDyamAlAnAM seTikAdibhiH sammRSTIkaraNam, tatastAbhyAmiva mahitAni pUjitAni lAulloiyamahitAni / tathA gozIrSaM candanavizeSaH sarasaM ca rasopetaM 5 yad raktacandanaM candanavizeSaH, tAbhyAM dardarAbhyAM ghanAbhyAM dattAH paJcAGgulayastalA hastakAH kuDyAdiSu yeSu, athavA gozIrSasarasaraktacandanasya satkA dardareNa capeTAbhighAtena dardareSu vA sopAnavIthISu dattAH paJcAGgulayastalA yeSu tAni gozIrSasarasaraktacandanadardaradattapaJcAGgulitalAni / tathA kAlAguruH kRSNA gururgandhadravyavizeSa: pravaraH pradhAnaH kundurukkaH cIDA turuSkaH silhakaM gandhadravyameva 10 etAni ca tAni DajjhaMta tti dahyamAnAni ceti vigrahaH, teSAM yo dhUmo maghamagheta tti anukaraNazabdo'yaM maghamaghAyamAno bahalagandha ityarthaH tenoddhurANi utkaTAni yAni tAni tathA, tAni ca tAnyabhirAmANi ca ramaNIyAnIti samAsaH / tathA sugandhayaH surabhayo ye varagandhAH pradhAnavAsAsteSAM gandha: Amodo yeSvasti tAni sugandhivaragandha gandhikAni / tathA gandhavartiH gandhadravyANAM gandhayuktizAstropadezena nirvartitA 15 guTikA, tadbhUtAni tatkalpAnIti gandhavartibhUtAni pravaragandhaguNAnItyarthaH / tathA acchAni AkAzasphaTikavat, saha tti zlakSNAni sUkSmaskandhaniSpannatvAt, zlakSNadalaniSpannapaTavat, laNha tti masRNAnItyarthaH, ghuNTitapaTavat, ghaTTa tti ghRSTAnIva ghRSTAni kharazAnayA pASANapratimAvat, maTTha tti mRSTAnIva mRSTAni sukumArazAnayA pASANapratimeva, zodhitAni vA pramArjanikayeva, ata eva nIraya tti nIrajAMsi 20 rajorahitatvAt, nimmala tti nirmalAni kaThinamalAbhAvAt, vitimira tti vitimirANi nirandhakAratvAta, visuddha tti vizuddhAni niSkalakatvAt, na candravat sklngkaaniityrthH| tathA sappaha tti saprabhANi, saprabhAvANi athavA svena AtmanA prabhAnti zobhante prakAzante veti svaprabhANi, yataH samirIya tti samarIcIni sakiraNAni ata eva 1. ca tAni yAni tAni tathA, teSAM yo he2 / ca yAni tAni tathA, yo he1 // 2. utkuTAni khaM0 je2 // 3. ni:paMkatvAt he1,2 / ni:paMcakatvAt je2 // Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [sU0 150] asurakumArAvAsAdivarNanam / 265 saujjoya tti sahodyotena vastvantaraprakAzanena varttante iti sodyotAni, pAsAIya tti prAsAdIyAni manaHprasattikarANi, darisaNija tti darzanIyAni, tAni hi pazyaMzcakSuSA na zramaM gacchatIti bhAvaH, abhirUva tti abhirUpANi kamanIyAni, paDirUva tti pratirUpANi draSTAraM draSTAraM prati ramaNIyAni, naikasya kasyacidevetyarthaH / evamityAdi, yathA asurakumArAvAsasUtre tatparimANamabhihitamevamiti, tathA yad 5 bhavanAdiparimANaM yasya nAgakumArAdinikAyasya kramate ghaTate tattasya vAcyamiti / kiMvidhaM tat parimANamata Aha- jaM jaM gAhAhiM bhaNiyaM yadyad gAthAbhiH causaTThI asurANamityAdikAbhirabhihitam, kiM parimANameva tathA vAcyam ? netyAha- taha ceva vaNNao tti yathA asurakumAre bhavanAnAM varNaka uktastathA sarveSAmasau vAcya iti, tathAhi- kevaiyA NaM bhaMte ! nAgakumArAvAsA paNNattA ?, goyamA ! imIse NaM rayaNappabhAe 10 puDhavIe asIuttarajoyaNasayasahassabAhallAe uvariM egaM joyaNasayasahassaM ogAhettA heTThA cegaM joyaNasahassaM vajjettA majjhe aTThahattare joyaNasayasahasse ettha NaM rayaNappabhAe [puDhavIe] culasII nAgakumArAvAsasayasahassA - [paNNattA], te NaM bhavaNA ityAdIti / kevaiyA NaM bhaMte / puDhavItyAdi gatArtham, navaraM manuSyANAM garbhavyutkrAntikAnAm asaMkhyAtAnAmabhAvAt saMkhyAtA evAvAsAH, sammUrchimAnAM tvasaMkhyeyatvena 15 pratizarIramAvAsabhAvAdasaMkhyeyA iti bhAvanIyamiti / kevaiyA NaM bhaMte ! joisiyANaM vimANAvAsA ityaadi| abbhuggayamUsiyapahasiya tti abhyudgatA saJjAtA utsRtA prabalatayA sarvAsu dikSu prasRtA yA prabhA dIptistayA sitAH zuklA ityabhyudgatotsRtaprabhAsitAH, tathA vividhA anekaprakArA maNayaH candrakAntAdyA ratnAni karketanAdIni, teSAM bhaktayo vicchittivizeSAstAbhizcitrA: 20 citravantaH Azcaryavanto veti vividhamaNiratnabhakticitrAH, tathA vAtodbhUtA vAyukampitA vijayaH abhyudayastatsaMsUcikA vaijayantItyabhidhAnA yAH patAkA athavA vijayA iti vaijayantInAM pArzvakarNikA ucyante tatpradhAnA yA vaijayantyastAzca tadvarjitAH patAkAca chatrAticchatrANi ca uparyuparisthitAtapatrANi taiH kalitA yuktA 1. pAsAiya je2 he1,2 // -..... etaccihrAntargatapAThasthAne he2 madhye IdRzaH pAThaH- bhavaMtIti makkhAya tti / dvIpakumArAdInAM tu SaNNAM pratyekaM SaTsaptatirvAcyeti // Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 266 AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre vAtodbhUtavijayavaijayantIpatAkAchatrAticchatrakalitA iti / tuGgA uccastvaguNayuktAH, ata eva gayaNatalamaNulihaMtasihara tti gaganatalam ambaramanulikhad abhilaGghayacchikharaM yeSAM te gaganatalAnulikhacchikharAH / tathA jAlAntareSu jAlakamadhyabhAgeSu ratnAni yeSAM te jAlAntararatnAH, iha prathamA5 bahuvacanalopo draSTavyaH, jAlakAni ca bhavanabhittiSu loke pratItAnyeva tadantareSu ca zobhA) ratnAni sambhavantyeveti / tathA paJjaronmIlitA iva paJjarabahiSkRtA iva, yathA kila kiJcidvastu paJjarAd vaMzAdimayapracchAdanavizeSAbahiH kRtamatyantamavinaSTacchAyatvAcchobhate evaM te'pIti bhAvaH / tathA maNikanakAnAM sambandhinI stUpikA zikharaM yeSAM te maNikanakastUpikAkAH / tathA vikasitAni yAni zatapatrapuNDarIkANi dvArAdau 10 pratikRtitvena tilakAzca bhittyAdiSu puNDrANi ratnamayAzca ye arddhacandrA dvArAgrAdiSu taizcitrA ye te vikasitazatapatrapuNDarIkatilakaratnArddhacandracitrAH / tathA antarbahizca zlakSNA masRNA ityarthaH / tathA tapanIyaM suvarNavizeSastanmayyA vAlukAyAH sikatAyAH prastaTa: prataro yeSu te tapanIyavAlukAprastaTAH, pAThAntare tu saNhazabdasya vAlukAvizeSaNatvAt zlakSNatapanIyavAlukAprastaTA iti vyAkhyeyam / tathA sukhasparzAH zubhasparzA vA, 15 tathA sazrIkaM sazobhaM rUpam AkAro yeSAm athavA sazrIkANi zobhAvanti rUpANi narayugmAdIni rUpakANi yeSu te sazrIkarUpAH, prAsAdIyA darzanIyAH abhirUpAH pratirUpA iti puurvvt| kevaietyAdi, ratnaprabhAyAH pRthivyA bahusamaramaNijAo bhUmibhAgAo tti bahusamaramaNIyasya bhUmibhAgasya Urdhvam upari, tathA candramaH-sUrya-grahagaNa-nakSatra20 tArArUpANi, NamityalaGkAre, kim ? vIivaitta tti vyativrajya vyatikramyetyarthaH, tArArUpANi ceha tArakA eveti, tathA bahUnItyAdi, kimityAha- Urdhvam upari dUramatyarthaM vyativrajya caturazItirvimAnalakSANi bhavantIti sambandhaH, iti makkhAya tti iti evaMprakArA athavA yato bhavanti tata AkhyAtAH sarvavedineti, te NaM ti tAni vimAnAni, Namiti vAkyAlakAre, accimAlippabha tti arcimAlI 1. jAlamadhya' je2 // 2. prasA' je2 he2 // 3. keva ityAdi je2 // Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [sU0 151] asurakumArAvAsAdivarNanam / Adityastadvat prabhAnti zobhante yAni tAnyarcimAliprabhANi, tathA bhAsAnAM prakAzAnAM rAziH bhAsarAziH Adityastasya varNastadvadAbhA chAyA varNo yeSAM keSAMcittAni bhAsarAzivarNAbhAni, tathA araya tti arajAMsi svAbhAvikarajorahitatvAt, nIrayatti nIrajAMsi AgantukarajovirahAt, nimmala tti nirmalAni kakkhaTamalAbhAvAt, vitimirANi AhAryAndhakArarahitatvAt, vizuddhAni svAbhAvikatamovirahAt 5 sakaladoSavigamAdvA, sarvaratnamayAni na dArvAdidalamayAnItyarthaH, acchAnyAkAzasphaTikavat, zlakSNAni sUkSmaskandhamayatvAt, ghRSTAnIva ghRSTAni kharazAnayA pASANapratimeva, mRSTAnIva mRSTAni sukumArazAnayA pASANapratimeveti, niSpaGkAni kalaGkavikalatvAt kardamavizeSarahitatvAcca, niSkaGkaTA niSkavacA nirAvaraNA nirupaghAtetyarthaH chAyA dIptiryeSAM tAni niSkakaTacchAyAni, 10 prabhANi prabhAvavanti, samarIcIni sakiraNAnItyarthaH, sodyotAni vastvantaraprakAzanakarANItyarthaH, pAsAIetyAdi prAgvat / sohamme NaM bhaMte! kappe kevaiyA vimANAvAsA paNNattA ?, goyamA ! battIsaM vimANAvAsasayasahassA paNNattA / evamIzAnAdiSvapi draSTavyam, etadevAha - evaM IsANAisuti, evaM gAhAhiM bhANiyavvaM ti battIsa aTThavIsA ityAdikAbhiH 15 pUrvoktagAthAbhiH, tadanusAreNetyarthaH, pratikalpaM bhinnaparimANA vimAnAvAsA bhaNitavyAstadvarNakazca vAcyo yathA - te NaM vimANetyAdi yAvat paDirUvA, navaramabhilApabhedo'yaM yathA - IsANe NaM bhaMte ! kappe kevaiyA vimANAvAsA paNNattA ?, goyamA ! aTThAvIsa vimANAvAsasayasahassA paNNattA, te NaM vimANA jAva paDirUvA / evaM sarvaM pUrvoktagAthAnusAreNa prajJApanAdvitIyapadAnusAreNa ca vAcyamiti // [sU0 151] nereMiyANaM bhaMte ! kevatiyaM kAlaM ThitI paNNattA ? goyamA ! jahantreNaM dasa vAsasahassAiM, ukkoseNaM tettIsaM sAgarovamAiM ThitI paNNattA / apajjattagANaM bhaMte ! neraiyANaM kevaiyaM kAlaM ThitI paNNattA ? goyamA ! jahanneNaM aMtomuhuttaM, ukkoseNa vi aMtomuhuttaM / 1. yathA nAsti je2 // 2. prajJApanAsUtre caturthe sthitipade vistareNedaM sarvaM vidyate // 267 20 Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268 AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre pajattagANaM jahanneNaM dasa vAsasahassAiM aMtomuhuttUNAI, ukkoseNaM tettIsaM sAgarovamAiM aMtomuhuttUNAI / imIse NaM rayaNappabhAe puDhavIe evaM jAva vijaya-vejayaMta-jayaMtaaparAjiyANaM devANaM kevaiyaM kAlaM ThitI paNNattA ? goyamA ! jahanneNaM 5 battIsaM sAgarovamAiM, ukkoseNaM tettIsaM sAgarovamANi / savvaDhe ajahaNNamaNakkoseNaM tettIsaM sAgarovamAiM ThitI paNNattA / / [TI0] anantaraM nArakAdijIvAnAM sthAnAnyuktAni, atha teSAmeva sthitimupadarzayitumAha-neraiyANaM bhaMte ityAdi sugamam, navaraM sthitiH nArakAdiparyAyeNa jIvAnAmavasthAnakAlaH, apajattayANaM ti, nArakAH kila labdhitaH paryAptakA 10 eva bhavanti, karaNatastUpapAtakAle antarmuhUrtaM yAvadaparyAptakA bhavanti tataH paryAptakAH, tatasteSAmaparyAptakatvena sthitirjaghanyato'pyutkarSato'pi cAntarmuhUrtameva, paryAptakAnAM punaraughikyeva jaghanyotkRSTA cAntarmuhUrtonA bhavatIti, ayaM ceha paryAptakA'paryAptakavibhAga: nArayadevA tirimaNuyagabbhayA je asaMkhavAsAU / 15 ete u apajattA uvavAe ceva boddhavvA / / [ ] sesA ya tiriyamaNuyA laddhiM pappovavAyakAle ya / duhao vi ya bhaiyavvA pajattiyare ya jiNavayaNaM // [ ] ti / uktA sAmAnyato nArakasthitiH, vizeSatastAmabhidhAtumidamAha- imIse NamityAdi, sthitiprakaraNaM ca sarvaM prajJApanAprasiddhamityatidizannAha- evamiti yathA prajJApanAyAM 20 sAmAnya-paryAptakA-'paryAptakalakSaNena gamatrayeNa nArakANAM nArakavizeSANAM tiryagAdikAnAM ca sthitiruktA evamihApi vAcyA, kiyadUraM yAvadityAha- jAva vijayetyAdi, anuttarasurANAmaughikA-'paryAptaka-paryAptakalakSaNaM gamatrayaM yAvadityarthaH, iha 1. atraiva samavAyAGgasUtre ekatriMzatsthAnake "vijaya-vejayaMta-jayaMta-aparAjitANaM devANaM jahaNNeNaM ekkatIsaM sAgarovamAiM ThitI paNNattA' [sU031] iti abhihitam, atra tu jaghanyena dvAtriMzat sAgaropamANi uktAni / kathamekatraiva sUtre parasparaM visaMvAdaH ? / anuyogadvArasUtre [sU0391[9]], prajJApanAsUtre caturthe pade 436[3] tame sUtre uttarAdhyayanasUtre SaTtriMzattame'dhyayane [gA0243] ca ekatriMzad eva jaghanyena sthitiruktA // Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [sU0 152] nArakAdisthitivarNanam-audArikAdizarIravarNanam / 269 caivamatidiSTasUtrANyarthato vAcyAni- ratnaprabhAnArakANAM bhadanta ! kiyatI sthitiH ?, gautama! jaghanyena daza varSasahasrANi, utkarSataH sAgaropamam 1, aparyAptakaratnaprabhApRthivInArakANAM bhadanta ! kiyantaM kAlaM sthitiH prajJaptA ?, gautama! ubhayathA'pi antarmuhUrtam 2, evaM paryAptakAnAM sAmAnyoktaivAntarmuhUrtAMnA vAcyA 3, evaM zeSapRthivInArakANAM pratyekaM dazAnAmasurAdInAM pRthivIkAyikAdInAM tirazcAM garbhajetarabhedAnAM 5 manuSyANAM vyantarANAmaSTavidhAnAM jyotiSkANAM paJcaprakArANAM saudharmAdInAM vaimAnikAnAM ca gamatrayaM vAcyam, iha ca vijayAdiSu jaghanyato dvAtriMzat sAgaropamANyuktAni, gandhahastyAdiSvapi tathaiva dRzyate, prajJApanAyAM tvekatriMzadukteti matAntaramidam, paryAptakA'paryAptakagamadvayamiha samUhyam, evaM sarvArthasiddhisthitirapi tribhirgamairvAcyeti // [sU0 152] kati NaM bhaMte ! sarIrA paNNattA ? gotamA ! paMca sarIrA 10 paNNattA, taMjahA- orAlie jAva kammae / __ orAliyasarIre NaM bhaMte ! kativihe paNNatte ? goyamA ! paMcavihe paNNatte, taMjahA- egidiyaorAliyasarIre jAva ganbhavatiyamaNussapaMciMdiya orAliyasarIre ya / orAliyasarIrassa NaM bhaMte! kemahAliyA sarIrogAhaNA paNNattA ? goyamA ! jahanneNaM aMgulassa asaMkhejatibhAgaM, ukkoseNaM sAtiregaM 15 joyaNasahassaM / evaM jahA ogAhaNasaMThANe orAliyapamANaM tahA niravasesaM, 1. "hUrtam 2, paryAptakAnAM tu sAmAnyo he2 // 2. tattvArthaTIkAkartuH siddhasenAcAryasya gandhahastinAmnA prasiddhirasti / kintu tattvArthasya siddhasenAcAryaviracitAyAM TIkAyAmIdRzaH pATho vartate- "vijayAdiSu caturSa jaghanyena ekatriMzat utkarSeNa dvAtriMzat, sarvArthasiddha trayastriMzat sAgaropamANi ajaghanyotkRSTA sthitiH / bhASyakAreNa tu sarvArthasiddhe'pi jaghanyApi dvAtriMzat sAgaropamANyadhItA, tanna vidyaH kenApyabhiprAyeNa" tattvArthaTIkA 4 / 32] / ata idamabhayadevasUrivacanaM tattvArthavyAkhyAkartuH siddhasenAcAryasya gandhahastitvaprasiddhibAdhakam, tatazcintyamidam / "parata: parata: pUrvA pUrvA'nantarA [tattvArthasU0 4 / 42] mAhendrAt parataH, pUrvA parA anantarA jaghanyA sthitirbhavati, tadyathA- mAhendre parA sthitirvizeSAdhikAni sapta sAgaropamANi sA brahmaloke jaghanyA sthitirbhavati, brahmaloke daza sAgaropamANi parA sthitiH sA lAntake jaghanyA / evamA sarvArthasiddhAditi" iti tattvArthabhASye pAThaH 4 / 42 // digambaraparamparAyAM tu uparimagraiveyakeSu prathame ekAnnatriMzat, dvitIye triMzat, tRtIye ekatriMzat, anudizavimAneSu dvAtriMzat, vijayAdiSu trayastriMzat sAgaropamANi utkRSTA sthitiH, sarvArthasiddhe trayastriMzadeveti" iti tattvArtharAjavArtike 4 / 32 // 3. prajJApanAsUtrasya ekaviMzatitame avagAhanAsaMsthAnapade etad vistareNa varNitamasti / Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 270 AcAryazrI abhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre evaM jAva maNusse ukkoseNaM tiNNi gAuyAiM / kativihe NaM bhaMte ! veuvviyasarIre paNNatte ? goyamA ! duvihe paNNatte, taMjahA - egiMdiyaveuvviyasarIre ya paMciMdiyaveuvviyasarIre ya / evaM jAva saNakumAre ADhattaM jAva aNuttarA bhavadhAraNijjA jA tesiM rayaNI rayaNI 5 parihAyati / AhArayasarIre NaM bhaMte ! kativihe paNNatte ? goyamA ! egAkAre paNNatte / jai egAkAre paNNatte kiM maNussaAhArayasarIre amaNussaAhArayasarIre ? goyamA ! maNussAhAragasarIre, No amaNUsAhAragasarIre / evaM jati maNUsa 0 kiM gabbhavakkaMtiya0 saMmucchima0 ? goyamA ! gavbhavakkaMtiya0, no saMmucchima0 / 10 jai gabbhavakkaMtiya0 kiM kammabhUmaga0 akammabhUmaga0 ? goyamA ! kammabhUmaga0, no akammabhUmaga0 / jai kammabhUmaga0 kiM saMkhejjavAsAuya0 asaMkhejjavAsAuya0 ? goyamA ! saMkhejjavAsAuya0, no asaMkhejjavAsAuya0 / jai saMkhejjavAsAuya0 kiM pajjattaya0 apajjattaya0 ? goyamA ! pajjattaya0, no apajjattaya0 / jai pajjattaya0 kiM sammaddiTThI0 micchadiTThI0 sammAmicchadiTThI0 ? goyamA ! 15 sammadiTThio, no micchadiTThi0 no sammAmicchadiTThi0 / jai sammadiTThi0 kiM saMjata0 asaMjata0 saMjatAsaMjata0 ? goyamA ! saMjata0, no asaMjata0 no saMjatAsaMjata0 / jai saMjata0 kiM pamattasaMjata0 apamattasaMjata0 ? goyamA ! pattasaMjata0, no apamattasaMjata0 / jai pamattasaMjata0 kiM iDDipatta0 aNiDDipatta0 ? goyamA ! iDipatta0, no aNiDipatta0 / vayaNA vi bhaNiyavvA / AhArayasarIre 20 samacauraMsasaMThANasaMThite / AhAra [ yasarIrassa kemahAliyA sarIrogAhaNA pannattA ? gomA !] jahanneNaM desUNA rayaNi, ukkoseNaM paDiNNA raNI / teyAsarIre NaM bhaMte ! kativihe paNNatte ? goyamA ! paMcavihe paNNatte, taM jahA - egiMdiyateyasarIre ya beiMdiyateyasarIre ya teiMdiyateyasarIre ya cauriMdiyateyasarIre ya paMciMdiyateyasarIre ya evaM jAva gevejjayassa NaM bhaMte ! 25 devassa mAraNaMtiyasamugghAteNaM samohatassa samANassa [teyAsarIrassa] kemahAliyA Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 271 [sU0 152] audArikAdizarIravarNanam / sarIrogAhaNA paNNattA ? goyamA ! sarIrappamANamettA vikkhaMbhabAhalleNaM, AyAmeNaM jahanneNaM ahe jAva vijAharaseDhIo, ukkoseNaM ahe jAva aholoiyA gAmA, uDhe jAva sayAI vimANAI, tiriyaM jAva maNussakhettaM, evaM jAva aNuttarovavAiyA vi / evaM kammayasarIraM pi bhANiyavvaM / [TI0] anantaraM nArakAdijIvAnAM sthitiruktA, idAnIM taccharIrANAmavagAhanA- 5 pratipAdanAyAha- kai NaM bhaMte ityAdi kaNThyam, navaramekendriyaudArikazarIramityAdau yAvatkaraNAd dvitricatuSpaJcendriyaudArikazarIrANi pRthivyAyekendriya-jalacarAdipaJcendriyabhedena prAgupadarzitajIvarAzikra meNa vAcyAni, kiyadUramityAhagabbhavakkaMtiyetyAdi / orAliyasarIrassetyAdi, tatrodAraM pradhAnaM tIrthakarAdizarIrANi pratItya athavorolaM vizAlaM samadhikayojanasahasrapramANatvAt vanaspatyAdi pratItya athavA 10 uralaM svalpapradezopacitatvAt bRhattvAcca bheNDavaditi, athavA mAMsAsthisnAyubaddhaM yaccharIraM tat samayaparibhASayA orAlamiti, tacca taccharIraM ceti prAkRtatvAdau(do)roliyazarIram, tasya, avagAhante yasyAM sA'vagAhanA AdhArabhUtaM kSetram, zarIrANAmavagAhanA zarIrAvagAhanA, athavaudArikazarIrasya jIvasya audArikazarIrarUpAvagAhanA zarIrAvagAhanA sA bhadanta ! kemahAliyA kimmahatI prajJaptA ?, tatra 15 jaghanyenAmulAsaMkhyeyabhAgaM yAvat pRthivyAdyapekSayA, utkarSeNa sAtirekaM yojanasahasramiti baadrvnsptypekssyeti| __ evaM jAva maNusse tti, iha evaM yAvatkaraNAdavagAhanAsaMsthAnAbhidhAnaprajJApanaikaviMzatitamapadAbhihitagrantho'rthato'yamanusaraNIyaH, tathAhi- ekendriyaudArikasya pRcchA nirvacanaM ca tadeva, tathA pRthivyAdInAM caturNA bAdara-sUkSmaparyAptA-'paryAptAnAM jaghanyata 20 utkRSTatazcAGgulAsaMkhyeyabhAgaH, vanaspatInAM bAdaraparyAptAnAmutkarSataH sAdhikaM yojanasahasram, zeSANAM tvagulAsaMkhyeyabhAga eva, dvi-tri-caturindriyANAM paryAptAnAM 1. 'gAhanA Aha khaM0 // 2. 'vorAlaM vistarAlaM samadhi he2 // 3. orAlaM khaM0 // 4. bhiMDavaditi khaM0 / bheMDavadityAdi he2 // 5. liyaM zarIraM khaM0 // 6. audArikazarIrAvagAhanA khaM0 / kha0 anusAreNa orAliyasarIrogAhaNA iti mUlapATha: sNbhaavyte|| 7. maNussetyAdi iha khaM0 // | Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272 AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre krameNa dvAdaza yojanAni trINi gavyUtAni catvAri ceti, paJcendriyatirazcAM jalacarANAM paryAptAnAM garbhajAnAM saMmUrcchanajAnAM cotkarSato yojanasahasram, evaM sthalacarANAM catuSpadAnAM saMmUrcchanajAnAM paryAptAnAM gavyUtapRthaktvam, garbhavyutkrAntikAnAM teSAM SaD gavyUtAni, ura:parisarpANAM garbhavyutkrAntikAnAM yojanasahasram, eSAmeva sammUrcchanajAnAM 5 yojanapRthaktvam, bhujaparisarpANAM garbhajAnAM gavyUtapRthaktvam, sammUrcchanajAnAM dhanuHpRthaktvam, khacarANAM garbhajAnAM sammUrchanajAnAM ca dhanuHpRthaktvameva, tathA manuSyANAM garbhavyutkrAntikAnAM gavyUtatrayam sammUrcchanajAnAmagulAsaMkhyeyabhAgaH, eSa eva sarvatra jaghanyapade aparyAptapade ceti / tathA kaivihe NamityAdi spaSTam, navaraM vividhA viziSTA vA kriyA vikriyA, tasyAM 10 bhavaM vaikriyam, vividhaM viziSTaM vA kurvanti taditi vaikurvikamiti vA, tatraikendriyavaikriyazarIraM vAyukAyasya paJcendriyavaikriyazarIraM nArakAdInAm / evaM jAvetyAderatidezAdidaM draSTavyam, yaduta jai egidiyaveubviyasarIrae kiM vAukAiyaegiMdiyaveubviyasarIrae avAukAiyaegidiyaveuvviyasarIrae ?, goyamA! vAukAiyaegidiyasarIrae no avAukAiya [prajJApanA sU01515] ityAdinA'bhilApenAyamartho dRzyaH, yadi vAyoH kiM 15 sUkSmasya bAdarasya vA ?, bAdarasyaiva, yadi bAdarasya kiM paryAptakasyA-'paryAptakasya vA ?, paryAptakasyaiva, yadi paJcendriyasya kiM nArakasya paJcendriyatirazco manujasya devasya vA ?, gautama ! sarveSAm, tatra nArakasya saptavidhasya paryAptakasyetarasya ca, yadi tirazcaH kiM sammUrchimasya itarasya vA ?, itarasya, tasyApi saMkhyAtavarSAyuSa eva paryAptakasya, tasya ca jalacarAdibhedena trividhasyApi / tathA manuSyasya garbhajasyaiva, tasyApi 20 karmabhUmijasyaiva, tasyApi saMkhyAtavarSAyuSa eva paryAptakasyaiva ca / tathA devasya bhavanavAsyAdeH, tatrAsurAderdazavidhasya paryAptakasyetarasya ca, evaM vyantarasyASTavidhasya jyotiSkasya paJcavidhasya, tathA yadi vaimAnikasya kiM kalpopapannasya kalpAtItasya ? ubhayasyApi paryAptasyAparyAptasya ceti / tathA vaikriyaM bhadanta ! kiMsaMsthitam ?, ucyate, nAnAsaMsthitam, tatra vAyoH 1. tasyApijala' he1 // Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [sU0 152] audArikAdizarIravarNanam / 273 patAkAsaMsthitam, nArakANAM bhavadhAraNIyamuttaravaikriyaM ca huNDasaMsthitam, paJcendriyatiryaG-manuSyANAM nAnAsaMsthitam, devAnAM bhavadhAraNIyaM samacaturasrasaMsthAnasaMsthitamuttaravaikriyaM nAnAsaMsthitam, kevalaM kalpAtItAnAM bhavadhAraNIyameva / tathA vaikriyazarIrAvagAhanA bhadanta ! kiMmahatI ?, gautama ! jaghanyato'gulAsaMkhyeyabhAgamutkarSataH sAtirekaM yojanalakSam, vAyorubhayathA aGgulAsaMkhyeyabhAgam, evaM 5 nArakasya jaghanyena, bhavadhAraNIyA tu utkarSataH paJca dhanuHzatAni, eSA ca saptamyAm, SaSThyAdiSu tviyameva arddhArddhahIneti, uttaravaikriyA tu jaghanyataH sarveSAmapyanulasaMkhyeyabhAgamutkarSatastu nArakasya bhavadhAraNIyadviguNeti, paJcendriyatirazcAM yojanazatapRthaktvamutkarSataH, manuSyANAM tUtkarSataH sAtirekaM yojanAnAM lakSam, devAnAM tu lakSamevottaravaikriyam, bhavadhAraNIyA tu bhavanapati-vyantara-jyotiSka-saudharmezAnAnAM 10 sapta hastAH, sanatkumAra-mAhendrayoH SaT, brahma-lAntakayoH paJca, mahAzukrasahasrArayozcatvAra AnatAdiSu trayo graiveyakeSu dvAvanuttareSveka iti, anantaroktaM sUtrata evAha- evaM jAva saNaMkumAretyAdi, evamiti duvihe paNNatte egidietyAdinA pUrvadarzitakrameNa prajJApanoktaM vaikriyAvagAhanAmAnasUtraM vAcyam, kiyadUramityAha-yAvat sanatkumAre ArabdhaM bhavadhAraNIyavaikriyazarIraparihANamiti gamyaM tato'pi yAvadanuttarANi 15 anuttarasurasambandhIni bhavadhAraNIyAni zarIrANi yAni bhavanti teSAM ratnI raliH parihIyata iti, etadarthaM sUtraM tAvaditi, pustakAntare tvidaM vAkyamanyathApi dRzyate, tatrApyakSaraghaTanaitadanusAreNa kAryeti / AhAraetyAdi sugamam, navaram evamiti yathA pUrvam AlApakaH paripUrNa uccArita evamuttaratrApi, tathAhi- jai maNussa tti - jai maNussAhAragasarIre kiM 20 gabbhavakkaMtiyamaNussAhAragasarIre saMmucchimamaNussAhAragasarIre ?, goyamA ! gabbhavakkaM tiyamaNussAhAragasarIre no saMmucchimamaNussAhAragasarIre, jai gabbhavakkaMtiya0 ityAdi sarvamUhyaM yAvat jai pamattasaMjayasammadiTThipajattayasaMkhejavAsAuyakammabhUmagagabbhavakkaMtiyamaNussAhAragasarIre kiM iDipattapamatta1. tiryagmanu je2 // 2. sUtra evAha je1 khaM0 // Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 274 . AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre saMjayasammadiTThipajattayasaMkhejavAsAuyakammabhUmagagabbhavakkaM tiyamaNussAhAragasarIre aNiDipattapamattasaMjayasammadiTThipajjattayasaMkhejavAsAuyakammabhUmagagabbhavakvaMtiyamaNussAhAragasarIre ?, goyamA ! dvitIyasya niSedhaH prathamasya cAnujJA vAcyA, etadevAha- vayaNA vi bhANiyavva tti sUcitavacanAnyapyuktanyAyena 5 sarvANi bhaNanIyAni, vibhAgena pUrNAnyuccAraNIyAnItyarthaH, AhAra tti 'AhAragasarIrassa kemahAliyA sarIrogAhaNA paNNattA ?, goyamA !' ityetat sUcitam, jahaNNeNaM desUNA rayaNIti, katham ? ucyate, tathAvidhaprayatnavizeSatastathA''rambhakadravyavizeSatazca prArambhakAle'pyuktapramANabhAvAt, na hIhaudArikAderivA gulAsaMkhyeyabhAgamAtratA prArambhakAle iti bhAvaH / 10 teyAsarIre NaM bhaMte ityAdi, evaM yAvatkaraNAt prajJApanAsatkaikaviMzatitamapadoktA taijasazarIravaktavyatA iha vAcyA, sA ceyamarthataH- egidiyateyagasarIre NaM bhaMte ! kativihe ?, goyamA ! paMcavihe paNNatte, taMjahA- puDhavi jAva vaNapphaikAiyaegidiyateyagasarIre [prajJApanA sU0 1536-1537], evaM jIvarAziprarUpaNA'nusAreNa sUtraM bhAvanIyam, yAvat saThavaTThasiddhagaaNuttarovavAiyakappAtItavemANiyadevapaMceMdiyateyagasarIre NaM bhaMte ! 15 kiMsaMThie ?, nANAsaMThie [prajJApanA sU0 1544[3]], yasya pRthivyAdijIvasya yadaudArikAdizarIrasaMsthAnaM tadeva taijasasya kArmaNasya ca / tathA jIvasya mAraNAntikasamudghAtagatasya kiyatI taijasI zarIrAvagAhanA ?, zarIramAtrA viSkambha-bAhalyAbhyAmAyamatastu jaghanyenAGgulasyAsaMkhyeyabhAga utkarSata Urdhvamadhazca lokAntAllokAntaM yAvadekendriyasya, tatastatrotpattimaGgIkRtyeti bhAvaH, 20 evaM sarveSAmevaikendriyANAm, dvIndriyAdInAM tu AyAmata utkarSeNa tiryaglokAllokAntaM yAvat prAyastiryagloke dvIndriyAditirazcAM bhAvAt, nArakasya jaghanyato yojanasahasram, katham ?, narakAt pAtAlakalazasya sahasramAnaM kuDyaM bhittvA tatra matsyatayotpadyamAnasya, utkarSeNa tu adhaH saptamI yAvat saptamapRthivInArakaM samudrAdimatsyeSUtpadyamAnaM pratItya, tiryak svayambhUramaNaM yAvat UrdhvaM paNDakavanapuSkariNIM yAvat, yatastayornAraka utpadyate, 1. "mmaddiTTi khaM0 je1 he2 // Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [sU0 153] avadhi-vedanAdivarNanam / 275 na parataH, manuSyasya lokAntaM yAvat, bhavanapati-vyantara-jyotiSka-saudharmezAnadevAnAM jaghanyato'GgulAsaMkhyeyabhAgaH svasthAna eva pRthivyAditayotpAdAt, utkarSatastu adhastRtIyapRthivIM yAvat tiryak svayambhUramaNabahirvedikAntam UrdhvamISatprAgbhArAM yAvat, yata ete zubhaparyAptabAdareSveva pRthivyAdiSUtpadyante ato na parato'pIti, sanatkumArAdisahasrArAntadevAnAM tu jaghanyato'gulAsaMkhyeyabhAgaH, katham ?, paNDakavanAdi- 5 puSkariNImajanArthamavatAre mRtasya tatraiva matsyatayotpadyamAnatvAt, pUrvasambandhinI vA manuSyopabhuktastriyaM pariSvajya mRtasya tadgarbhe samutpAdAditi, utkarSatastu adho yAvanmahApAtAlakalazAnAM dvitIyastribhAgaH, tatra hi jalasadbhAvAnmatsyeSUtpadyamAnatvAt, tiryak svayambhUramaNasamudraM yAvat, UrdhvamacyutaM yAvat, tatra hi saGgatikadevanizrayA gatasya mRtvehotpadyamAnatvAditi, AnatAdInAmacyutAntAnAM tu jaghanyato'GgulA- 10 saMkhyeyabhAgaH, katham ?, ihAgatasya maraNakAlaviparyastamatermanuSyopabhuktastriyamabhiSvajya mRtasya tatraivotpatteriti, utkarSatastvadho yAvadadholokagrAmAn, tiryag manuSyakSetre, UrdhvamacyutavimAnAni yAvat manuSyeSvevotpadyante eta iti bhAvanA tathaiva kAryA, graiveyakAnuttaropapAtikadevAnAM jaghanyato vidyAdharazreNIM yAvat, utkarSato'dho yAvadadholokagrAmAn, tiryag manuSyakSetram, UrdhvaM tadvimAnAnyeveti, evaM kArmaNasyApyavagAhanA 15 dRzyA samAnatvAdetayoriti / uktArthameva sUrtIzamAha- gevejagassa NamityAdi / [sU0 153] bhede visaya saMThANe abhaMtara bAhire ya desodhI / ohissa vaDDi hANI paDivAtI ceva apaDivAtI // 7 // kativihe NaM bhaMte ! ohI paNNatte ? goyamA ! duvihe paNNatte- bhavapaccaie ya khaovasamie ya / evaM savvaM ohipadaM bhANiyavvaM / 20 sItA ya davva sArIra sAta taha veyaNA bhave dukkhA / abbhuvagamuvakkamiyA NitAI ceva aNidAtiM // 72 // neraiyA NaM bhaMte ! kiM sItavedaNaM veyaMti, usiNaveyaNaM veyaMti, sItosiNaveyaNaM veyaMti ? goyamA ! neraiyA0 evaM ceva veyaNApadaM bhANiyavvaM / . 1. prajJApanAsUtrasya trayastriMzattamam avadhipadam // 2. prajJApanAsUtrasya paJcatriMzattamaM vedanApadam // Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 276 AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre __ kati NaM bhaMte ! lesAto paNNattAto ? goyamA ! challesAto paNNattAto, taMjahA- kiNhalesA nIlalesA kAulesA teulesA pamhalesA sukkalesA / evaM lesApadaM bhANiyavvaM / aNaMtarA ya AhAre AhArAbhoyaNA viya / 5 poggalA neva jANaMti ajjhavasANA ya sammatte // 73 // neraiyA NaM bhaMte ! aNaMtarAhArA tato nivvattaNayA tato pariyAtiyaNatA tato pariNAmaNatA tato pariyAraNayA tato pacchA vikuvvaNayA ? haMtA goyamA! evaM AhArapadaM bhANiyavvaM / [TI0] anantaraM zarIriNAmavagAhanAdharmma ukto'dhunA tvavadhidharmapratipAdanAyAha-bhede 10 ityAdi dvAragAthA, tatra bhedo'vadhervaktavyaH, yathA dvividho'vadhiH - bhavapratyayaH kSAyopazamikazca, tatra bhavapratyayo devanArakANAM kSAyopazamiko manuSyatirazcAmiti, tathA viSayo gocaro'vadhervAcyaH, sa ca caturddhA - dravyataH kSetrataH kAlato bhAvatazca, tatra dravyato jaghanyena tejo-bhASayoragrahaNaprAyogyAni dravyANi jAnAti, utkarSatastu sarvamekANukAdyanantANukAntaM rUpidravyajAtaM jAnAti, kSetraM jaghanyato'GgulAsaMkhyeyabhAgaM 15 jAnAti utkarSato'saMkhyeyAnyaloke lokamAtrANi khaNDAni jAnAti, kAlaM jaghanyata AvalikAyA asaMkhyeyabhAgamatItamanAgataM ca jAnAti, utkarSataH saMkhyAtItA utsarpiNyavasarpiNIrjAnAti, bhAvAn jaghanyataH pratidravyaM caturo varNAdIn utkRrSataH pratidravyamasaMkhyeyAn sarvadravyApekSayA tvanantAniti / tathA saMsthAnamavadhervAcyam, yathA nArakANAM taprAkAro'vadhiH, palyAkAro bhavanapatInAm, paTahAkAro vyantarANAm, 20 jhllaakRtiyotisskaannaam, mRdaGgAkAraH kalpopapannAnAm, puSpAvalIracitazikhara caGgeryAkAro graiveyakANAm, kanyAcolakasaMsthAno'nuttarasurANAM lokanADyAkRtirityarthaH, tiryaG-manuSyANAM tu nAnAsaMsthAna iti / tathA abbhaMtara tti ke avadhiprakAzitakSetrasyAbhyantare vartante iti vAcyam, tatra neraiyadevatitthaMkarA ya ohissa'bAhirA huMti 1. prajJApanAsUtrasya saptadazaM lezyApadam // 2. atra prajJApanAsUtrasya aSTAviMzatitamam AhArapadaM na grAhyam, kintu AhArapadazabdena catustriMzattamaM paricAraNApadaM grAhyamiti TIkAyAM nirdiSTamabhayadevasUripAdaiH // 3. ca nAsti khaM0 je1 // Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 277 [sU0 153] avadhi-vedanAdivarNanam / [Ava0 ni066] ityAdi / tathA bAhire tti ke'vadhikSetrasya bAhyA bhavantIti vAcyam, tatra zeSA jIvA bAhyAvadhayo'bhyantarAvadhayazca bhavanti / tathA desohi tti avadhiprakAzyavastuno dezaprakAzI avadhirdezAvadhiH sa keSAM bhavatIti vAcyam, tadviparItastu sarvAvadhiH, tatra manuSyANAm ubhayamanyeSAM dezAvadhireva, yataH sarvAvadhiH kevalajJAnalAbhapratyAsattAvevotpadyata iti / tathA'vadhervRddhiAnizca vAcyA, yo yeSAM 5 bhavati, tatra tiryaG-manuSyANAM varddhamAno hIyamAnazca bhavati, zeSANAmavasthita eva, tatra varddhamAno yo'GgulAsaMkhyeyabhAgAdi dRSTvA bahu bahutaraM pazyati, viparItastu hIyamAna iti| tathA pratipAtI cApratipAtI cAvadhirvAcyaH, tatrotkarSato lokamAtraH pratipAtI, tataH paramapratipAtI, tatra bhavapratyayastaM bhavaM yAvanna pratipatati, kssaayopshmikstuubhytheti| etadeva darzayati- kaivihetyAdi, atrAvasare prajJApanAyAstraya- 10 striMzattamaM padamanyUnamadhyeyamiti / | anantaramupayogavizeSaH kSAyopazamiko jIvaparyAyaH ukto'dhunA sa evaudayiko vedanAlakSaNo'bhidhIyate- sIyA ityAdi dvAragAthA, tatra sIyA ya tti cazabdo'nuktasamuccaye, tena trividhA vedanA - zItA uSNA zItoSNA ceti, tatra zItAmuSNAM ca vedayanti nArakAH, zeSAstrividhAmapi / davva tti upalakSaNatvAccaturvidhA 15 vedanA dravyAdibhedena, tatra pudgaladravyasambandhAt dravyavedanA, nArakAdyupapAtakSetrasambandhAt kSetravedanA, nArakAdyAyuHkAlasambandhAt kAlavedanA, vedanIyakarmodayAd bhAvavedanA, tatra nArakAdayo vaimAnikAntAzcaturvidhAmapi vedanAM vedayantIti / tathA sArIra tti tridhAvedanA zArIrI mAnasI zArIramAnasI ca, tatra saMjJipaJcendriyAH sarve trividhAmapi, itare tu shaariiriimeveti| tathA sAya tti tridhA vedanA - sAtA asAtA sAtAsAtA ceti, tatra 20 sarve jIvAH trividhAmapi vedayantIti / taha veyaNA bhave dukkha tti, trividhA vedanAsukhA duHkhA sukhaduHkhA ceti, tatra sarve'pi trividhAmapi vedayanti, navaraM sAtAsAtayoH sukhaduHkhayozcAyaM vizeSa:- sAtAsAte krameNodayaprAptavedanIyakarmapudgalAnubhavalakSaNe, sukhaduHkhe tu pareNa udiirymaannvedniiykrmaanubhvlkssnne| tathA abbhuvagamuvakkimiya tti, dvidhA vedanA- AbhyupagamikI aupakramikI ceti, tatrAdyA yAmabhyupagamato vedayanti 25 Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 278 AcAryazrI abhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre jIvA yathA sAdhavaH ziroloca - brahmacaryAdikAm, dvitIyA tu svayamudIrNasyodIraNAkaraNena vodayamupanItasya vedanIyasyAnubhavaH, tatra paJcendriyatiryaG - manuSyA dvividhAmapi zeSAstvaupakramikImeva vedayantIti / tathA NIyAe ceva aNiyAe tti, dvividhA vedanA, tatra nidayA AbhogataH anidayA tvanAbhogataH, tatra saMjJina ubhayato'saMjJinastvanidayeti, 5 etaddvAravivaraNAya neraiyA NamityAdi, ihAvasare prajJApanAyAH paJcatriMzattamaM vedanAkhyaM padamadhyeyamiti / anantaraM vedanA prarUpitA, sA ca lezyAvata eva bhavatIti lezyAprarUpaNAyAha- ka NaM bhaMte ityAdi, iha sthAne prajJApanAyAH saptadazaM SaDuddezakaM lezyAbhidhAnaM padamadhyetavyam, taccAsmAbhiratibahutvAdarthato'pi na likhitamiti tata evAvadhAraNIyamiti / anantaraM lezyA uktAH, salezyA eva cAhArayantItyAhAraprarUpaNAya anaMtarA yetyAdidvArazlokamAha / tatra aNaMtarA ya AhAre tti anantarAzca avyavadhAnAzcAhAraviSaye anantarAhArA jIvA vAcyA ityarthaH, tathA''hArasyA''bhoganA, apiceti vacanAdanAbhoganA ca vAcyA / tathA pudgalAnna jAnantyeva, evakArAnna pazyantIti caturbhaGgI sUcitA / tathA adhyavasAnAni samyaktvaM ca vAcyamiti / tatrAdyadvArArthamAha- neraityAdi, anaMtarAhAra tti upapAtakSetraprAptisamaya evAhArayantItyarthaH / tato nivvattaNayA iti tataH zarIranirvRttiH / tato pariyAdiyaNaya tti tataH paryApAnamaGgapratyaGgaiH samantAt pAnamityarthaH / tato pariNAma ApItasyopAttasya pariNatirindriyAdivibhAgena / tato pariyAraNaya tti tataH zabdAdiviSayopabhoga ityarthaH / tato pacchA viuvvaNaya tti tataH pazcAdvikriyA nAnArUpA 20 ityarthaH / haMta tti hanta gautama !, evametaditi bhAvaH, evaM sarveSAM paJcendriyANAM vaktavyam, navaraM devAnAM pUrvaM vikurvaNA pazcAt paricAraNA zeSANAM tu pUrvaM paricAraNA pazcAdvikurvaNA, ekendriyAdInAmapyevameva praznaH, nirvacane tu yatra vaikriyasambhavo nAsti tatra vikurvaNA niSedhanIyeti / 10 15 evamAhArapayaM bhANiyavvaM ti yathA''dyadvArasya prazna uktastathA taduttaraM zeSadvArANi 25 ca bhaNadbhiH prajJApanAyAzcatustriMzattamaM paricAraNApadAkhyaM padamiha bhaNitavyamiti, idaM Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 279 [sU0 154] AyurbandhAdivarNanam / cAtrAhAravicArapradhAnatayA AhArapadamuktamiti, tat punarevamarthatastatra AhArAbhogaNAi yatti etasya vivaraNam - nArakANAM kimAbhoganirvartita AhAro'nAbhoganirvarttito vA ?, ubhayathApIti nirvacanam, evaM sarveSAm, navaramekendriyANAmanAbhoganirvartita eveti / tathA poggalA neva jANaMti tti, asyArthaH- nArakA yAn pudgalAn AhArayanti tAnavadhinApi na jAnanti aviSayatvAttadavadhesteSAm, na pazyanti cakSuSA'pi lomAhAratvAt teSAm, 5 evamasurAdayastrIndriyAntAH, kevalam ekendriyA anAbhogAhAratvAd dvitrIndiyAzca matyajJAnitvAnna jAnanti cakSurindriyAbhAvAcca na pazyantIti, caturindriyAstu cakSuHsadbhAve'pi matyajJAnitvAt prakSepAhAraM na jAnanti, cakSuSA tu pazyanti, tathA ta eva lomAhAramAzritya na jAnanti na pazyantIti vyapadizyate, cakSuSo'viSayatvAttasya, paJcendriyatiryaJco manuSyAzca kecijAnanti pazyanti cAvadhijJAnAdiyuktAH lomAhAraM prakSepAhAraM 10 ca, tathA'nye jAnanti na pazyanti lomAhAram, jAnantyavadhinA na pazyanti cakSuSA, tathA anye na jAnanti pazyanti, tatra na jAnanti prakSepAhAraM matyajJAnitvAt pazyanti cakSuSA, tathA anye na jAnanti na pazyanti lomAhAraM niratizayatvAditi, vyantara-jyotiSkA nArakavat, vaimAnikAstu ye samyagdRSTayaste jAnanti viziSTAvadhitvAt pazyanti ca cakSuSo'pi viziSTatvAt, mithyAdRSTayastu na jAnanti na pazyanti, pratyakSa- 15 parokSajJAnayosteSAmaspaSTatvAditi / tathA ajjhavasANA ya tti dAram, nArakAdInAM prazastAprazastAnyasaMkhyeyAnyadhyavasAnAnIti / tathA saMmatte tti dAram, tatra nArakAH kiM samyaktvAbhigamino mithyAtvAbhigaminaH samyaktvamithyAtvAbhigaminazceti? trividhA api, evaM sarve'pi, navaramekendriya-vikalendriyA mithyAtvAbhigamina eveti / [sU0 154] [1] kativihe NaM bhaMte ! AugabaMdhe paNNatte ? goyamA ! 20 chavihe AugabaMdhe paNNatte, taMjahA- jAtinAmanidhattAue, evaM gatinAma0 ThitinAma0 padesanAma0 aNubhAga0 ogAhaNAnAma0 / [2] neraiyANaM bhaMte ! kativihe AugabaMdhe pannatte ?, goyamA ! chavvihe pannatte, taMjahA- jAtinAma0 jAva ogAhaNAnAma0 / evaM jAva vemANiya tti| 1. "AhArAbhoyaNAi ya iti AhArAbhoganA, AdizabdAdAhArAnAbhoganA ca vaktavyA / " iti prajJApanAsUtrasya catustriMzattame pade malayagirisUriviracitAyAM vRttau / / 2. eva ca lomAkhaM0 // Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 280 AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre [3] nirayagatI NaM bhaMte ! kevatiyaM kAlaM virahitA uvavAeNaM paNNattA? goyamA! jahanneNaM evaM samayaM, ukkoseNaM bArasa muhutte, evaM tiriyagati maNussa[gati] deva[gati] / siddhigatI NaM bhaMte ! kevaiyaM kAlaM virahiyA sijjhaNayAe paNNattA ? goyamA ! jahanneNaM evaM samayaM, ukkoseNaM chmmaase| 5 evaM siddhivajA uvvadRNA / [4] imIse NaM bhaMte ! rayaNappabhAe puDhavIe neraiyA kevaiyaM kAlaM virahiyA uvavAeNaM ? evaM uvavAyadaMDao bhANiyavvo uvvaTTaNAdaMDao ya / [TI0] anantaramAhAraprarUpaNA kRtA, AhArazcAyurbandhavatAmeva bhavatItyAyurbandhaprarUpaNAyAha- kaivihetyAdi, tatrAyuSo bandhaH niSeka AyurbandhaH, niSekazca pratisamayaM 10 bahuhInahInatarasya dalikasyAnubhavanArthaM racanA, nidhattamapIha niSeka ucyate, ata evAha jAinAmanidhattAue, jAtinAmnA saha nidhattaM niSiktamanubhavanArthaM bahvalpAlpatarakrameNa vyavasthApitamAyurjAtinAmanidhattAyuH, atha kimarthaM jAtyAdinAmakarmaNA''yuvizeSyate ?, ucyate- AyuSkasya prAdhAnyopadarzanArtham, yasmAnArakAdyAyurudaye sati jAtyAdinAmakarmaNAmudayo bhavati, nArakAdibhavopagrAhakaM cAyureva, yasmAd 15 vyAkhyAprajJaptyAmuktam- neraie NaM bhaMte ! neraiesu uvavajai, aneraie neraiesu uvavajai ?, goyamA ! neraie neraiesu uvavajai, no aneraie neraiesu uvavajai [bhagavatI0 4/9/173], etaduktaM bhavati - nArakAyuHprathamasamayasaMvedanakAla eva nAraka ityucyate, tatsahacAriNAM ca paJcendriyajAtyAdinAmakarmaNAmapyudaya iti / tathA gatinAmanidhattAue tti, gati rakagatyAdiH, tallakSaNaM nAmakarma tena saha 20 nidhattaM niSiktamAyurgatinAmanidhattAyuH / tathA ThiinAmanidhattAue tti, sthitiyat sthAtavyaM tena bhAvenAyurdalikasya saiva nAma pariNAmo dharma ityarthaH sthitinAma, gati-jAtyAdikarmaNAM vA prakRtyAdibhedena caturvidhAnAM yaH sthitirUpo bhedastat sthitinAma, tena saha nidhattamAyuH sthitinaamnidhttaayuriti| tathA paesanAmanidhattAue tti, pradezAnAM pramitaparimANAnAmAyu:karmadalikAnAM nAma 1. atra prajJApanAsUtre SaSThaM vyutkrAntipadaM draSTavyam / / 2. viziSyite je2 he1, hesaM2 / / 3. nAma: je2 khaM0 he2|| Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [sU0 154] AyurbandhAdivarNanam / 281 pariNAmo yaH tathA''tmapradezeSu sambandhanaM sa pradezanAma, jAti-gatyavagAhanAkarmaNAM vA yat pradezarUpaM nAmakarma tat pradezanAma, tena saha nidhattamAyuH prdeshnaamnidhttaayuriti| tathA aNubhAganAmanidhattAue tti, anubhAga: AyuSkarmadravyANAM tIvrAdibhedo rasaH sa eva tasya vA nAmaH pariNAmo'nubhAganAma:, athavA gatyAdInAM nAmakarmaNAmanubhAgabandharUpo bhedo'nubhAganAma, tena saha nidhattamAyuranubhAganAmanidhattAyuriti / 5 ___ tathA ogAhaNAnAmanidhattAue tti, avagAhate jIvo yasyAM sA'vagAhanA zarIramaudArikAdi paJcavidham, tatkAraNaM karmApyavagAhanA, tadrUpaM nAmakA'vagAhanAnAma, tena saha nidhattamAyuravagAhanAnAmanidhattAyuriti / neraiyANamityAdi spaSTam / ___ anantaramAyurbandha ukto'dhunA baddhAyuSAM nArakAdigatiSUpapAto bhavatIti tadvirahakAlaprarUpaNAyAha- nirayagaI NamityAdi kaNThyam, navaraM yadyapi ratnaprabhAdiSu 10 caturviMzatirmuhUrtAdivirahakAlaH, yathoktam cauvIsaI muhattA satta ahoratta taha ya paNNarasA / mAso ya do ya cauro chammAsA virahakAlo u // [bRhatsaM0 281] tti / tathApi sAmAnyagatyapekSayA dvAdaza muhartA uktAH, tathA evaMkaraNAd yattiryaGmanuSyagatyoH sAmAnyena dvAdaza muhartA uktAH tad garbhavyutkrAntikApekSayA, devagatau tu 15 sAmAnyata ev| siddhivajjA uvvadRNa tti nArakAdigatiSu dvAdazamuhUrto virahakAla 1. "sAI khaM0 je1 / "cauvIsayaM muhuttA, satta ahoratta taha ya pannarasa / mAso a do a cauro chammAsA virahakAlo u / / 281 // ukkoso rayaNAisu, savvAsu jahannao bhave samao / emeva ya uvvaTTaNa, saMkhA puNa suravarUtullA // 282 // vyA0- iha narakeSu nArakAH satatameva prAya utpadyante / kevalaM kadAcidantaraM bhavati / taccAntaraM jaghanyataH sarvAsu samastAsu pRthivISu pratyekaM bhavatyekaH samayaH | utkarSato ratnaprabhAyAM pRthivyAM caturviMzatimUhurtA antaram / zarkarAprabhAyAM saptAhorAtrAH / vAlukAprabhAyAM paJcadaza / paGkaprabhAyAM mAsaH / dhUmaprabhAyAM dvau mAsau / tamaHprabhAyAM catvAro mAsAH / tamastamaHprabhAyAM SaNmAsAH / emeva ya uvvaTTaNa tti yathopapAtavirahakAla ukta evamevodvartanAvirahakAlo'pi jaghanyata utkarSatazca vAcyaH / tataH samastAsu pRthivISu pratyekamudvartanAvirahakAlo jaghanyata ekaH samayaH / utkarSato ratnaprabhAyAM caturviMzatimuhUrtAH / zarkarAprabhAyAM saptAhorAtrAH / vAlukAprabhAyAM pakSaH / paGkaprabhAyAM mAsaH / dhUmaprabhAyAM dvau mAsau / tamaHprabhAyAM catvAro mAsAH / tamastamaHprabhAyAM SaNmAsAH / "saMkhA puNa suravarUtulla tti' upapAta udvartanAyAM ca saGkhyA punarekasmin samaye suravaratulyA surANAmiva draSTavyA / tadyathA- ekasmin samaye nArakA utpadyante jaghanyapada eko dvau vA, utkarSataH saGkhyAtA asaGkhyAtA vA, evameva codvartante'pIti // 28182 // " iti bRhatsaMgrahaNyA malayagirisUriviracitAyAM vRttau // Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282 AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre udvartanAyAmiti, siddhAnAM tUdvatanaiva nAsti, apunarAvRttitvAtteSAmiti / imIse NaM rayaNappabhAe puDhavIe neraiyA kevaikAlaM virahiyA uvavAeNaM paNNattA ?, evaM uvavAyadaMDao bhANiyavvo tti, sa cAyam- goyamA ! jahaNNeNaM evaM samayaM ukkoseNaM cauvvIsaM muhuttAI [prajJApanA0 6 / 569], anenAbhilApena zeSA vAcyAH, 5 tathAhi- sakkarappabhAe NaM ukkoseNaM satta rAiMdiyANi, vAluyappabhAe addhamAsaM, paMkappabhAe mAsaM, dhUmappabhAe do mAsA, tamappabhAe cauro mAsA, ahesattamAe cha mAsa tti / asurakumArA cauvIsai muhuttA evaM jAva thaNiyakumArA / puDhavikAiyA avirahiyA uvavAeNaM evaM sesA vi| beiMdiyA aMtomuhuttaM, evaM teiMdiyacauriMdiyasaMmucchimapaMciMdiyatirikkhajoNiyA vi, gabbhavakkaMtiyA tiriyA maNuyA ya bArasa muhuttA, saMmucchimamaNussA cauvIsaI muhuttA virahiyA uvavAeNaM, vaMtara10 joisiyA cauvIsaM muhuttAI, evaM sohammIsANe vi, saNaMkumAre Nava diNAI vIsA ya muhuttA, mAhiMde bArasa diNAiM dasa muhuttA, baMbhaloe addhatevIsaM rAiMdiyAI, laMtae paNayAlIsaM, mahAsukke asIiM, sahassAre diNasayaM, ANae saMkhejA mAsA, evaM pANae vi, AraNe saMkhejA vAsA, evaM accue vi, gevejapatthaDesu tisu tisu kameNaM saMkhejAiM vAsasayAI vAsasahassAI vAsasayasahassAI, vijayAisu asaMkhejaM kAlaM, savvaTThasiddhe paliovamassAsaMkhejaibhAgaM ti, 15 evaM uvvaTTaNAdaMDao vi tti / [sU0 154] [5] neraiyA NaM bhaMte ! jAtinAmanidhattAugaM katihiM AgarisehiM pagareMti? goyamA ! siya 1, siya 2 / 3 / 4 / 5 / 67, siya aTThahiM, no ceva NaM nvhiN| evaM sesANa vi AugANi jAva vemANiya tti / / [TI0] upapAta udvarttanA cAyurbandhe eva bhavatItyAyurbandhe vidhivizeSaprarUpaNAyAha20 neraietyAdi kaNThyam, navaram AkarSo nAma karmapudgalopAdAnam, yathA gauH pAnIyaM pibantI bhayena punaH punaH AbRMhati, evaM jIvo'pi tIvraNAyurbandhAdhyavasAnena sakRdeva jAtinAmanidhattAyuH prakaroti, mandena dvAbhyAmAkarSAbhyAM mandatareNa tribhirmandatamena caturbhiH paJcabhiH SaDbhiH saptabhiraSTAbhirvA na punarnavabhiH, evaM zeSANyapi, AugANi tti gatinAmanidhattAyurAdIni vAcyAni yAvad vaimAnikA iti, ayaM caikAdyAkarSaniyamo 25 jAtyAdinAmakarmaNAmAyurbandhakAla eva badhyamAnAnAM na zeSakAlam, Ayurbandhapari 1. atra prajJApanAsUtrasya SaSThaM vyutkrAntipadaM draSTavyam / / Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [sU0 155] saMhananAdivarNanam / ra83 samApteruttarakAlamapi bandho'styeva, eSAM dhruvabandhinInAM ca jJAnAvaraNAdiprakRtInAM pratisamayameva bandhanirvRttirbhavati, etAstu parAvRtya parAvRtya badhyanta iti / [sU0 155] [1] kaivihe NaM bhaMte ! saMghayaNe paNNatte ? goyamA ! chavihe saMghayaNe paNNatte, taMjahA- vairosabhanArAyasaMghayaNe risabhanArAyasaMghayaNe nArAyasaMghayaNe addhanArAyasaMghayaNe khIliyAsaMghayaNe chevaTTha(sevaTTa?)saMghayaNe / 5 [TI0] anantaraM jIvAnAmAyurbandhaprakAra ukto'dhunA teSAmeva saMhanana-saMsthAnavedaprakArAnAha-kaivihe NamityAdi daNDakatrayaM kaNThyam, navaraM saMhananamasthibandhavizeSaH, markaTasthAnIyamubhayoH pArzvayorasthi nArAcam, RSabhastu paTTaH, vajaM kIlikA, vajraM ca RSabhazca nArAcaM ca yatrAsti tadvajrarSabhanArAcasaMhananam, markaTa-paTTa-kIlikAracanAyuktaH prathamo'sthibandhaH, markaTa-kIlikAbhyAM dvitIyaH, markaTayuktastRtIyaH, markaTakaikadezabandhana- 10 dvitIyapArzvakIlikAsambandhazcaturthaH, agulidvayasya saMyuktasya madhye kIlikaiva dattA yatra tat kIlikAsaMhananaM paJcamam, yatrAsthIni carmaNA nikAcitAni kevalaM tat sevArtam, snehapAnAdInAM nityaparizIlanA sevA, tayA RtaM prAptaM sevArttamiti SaSTham / [sU0 155] [2] neraiyA NaM bhaMte ! kiMsaMghayaNI [paNNattA] ? goyamA ! chaNhaM saMghayaNANaM asaMghayaNI, NevaTThI, Neva chirA, Navi NhArU, je poggalA 15 aNiTThA akaMtA appiyA amaNuNNA amaNAvA te tesiM asaMghayaNattAe pariNamaMti / asurakumArA NaM [bhaMte !] kiMsaMghayaNI paNNattA ? goyamA ! chaNhaM saMghayaNANaM asaMghayaNI, NevaTThI, Neva chirA jAva je poggalA iTThA kaMtA piyA maNuNNA maNAmA maNAbhirAmA te tesiM asaMghayaNattAe pariNamaMti / evaM jAva thaNiyakumAra 20 tti / puDhavi[kAiyA NaM bhaMte !] kiMsaMghayaNI pannattA ? [goyamA !] sevadRsaMghayaNI paNNattA, evaM jAva saMmucchimapaMceMdiyatirikkhajoNiya tti / gabbhavatiyA 1. parAvRtya badhyaMta je2 he2 // 2. prakArAmAha je1 / 'prakAramAha khaM0 // 3. nArAca khaM0 / / 4. markaTakapaTTa je2 // 5. markaTaka-kIli je2 he2 // 6. atra 'asthidvayasya' iti pAThaH zuddho bhAti // 7. degNeva aTI0 / / Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcAryazrI abhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre chavvihasaMghayaNI / saMmucchimamaNussA NaM sevaTTasaMghayaNI / gabbhavakkaMtiyamaNUsA chavihe saMghayaNe paNNattA / jahA asurakumArA tahA vANamaMtarA jotisiyA mANiyA / 284 [TI0] chaNhaM saMghayaNANaM asaMghayaNi tti uktarUpANAM SaNNAM saMhananAnA5 manyatamasyApyabhAvenA'saMhaninaH asthisaJcayarahitAH, ata evAha - nevaTThI naivAsthIni taccharIrake, neva chira tti naiva zirA dhamanyaH, Neva NhArU naiva snAyUnIti kRtvA saMhananAbhAvaH, tatsahitAnAM hi pracuramapi duHkhaM na bAdhAvidhAyi syAt, nArakAstvatyantazItAdibAdhitA iti, na cAsthisaJcayAbhAve zarIraM nopapadyate, skandhavattadupapatteH, ata evAha- je poggaletyAdi, pudgalA aniSTAH avallabhAH 10 sadaivaiSAM sAmAnyena, tathA akAntA aMkamanIyAH sadaiva tadbhAvena, tathA apriyA dveSyAH sarveSAmeva, tathA'zubhAH prakRtyasundaratayA, tathA amanojJA amanoramAH kathayApi, amanaApA na manaH priyAzcintayApi, te evaMbhUtAH pudgalAsteSAM nArakANAm asaMghayaNattAe ti asthisaJcayavizeSarahitazarIratayA pariNamanti / tathA [sU0 155] [3] kativihe NaM bhaMte ! saMThANe paNNatte ? goyamA ! chavvihe saMThANe 15 paNNatte, taMjahA - samacauraMse, NaggohaparimaMDale, sAti, khujje, vAmaNe, huMDe / raiyA NaM bhaMte! kiM[saMThANI paNNattA ? ] goyamA ! huMDasaMThANI paNNattA / asurakumArA [NaM bhaMte !] kiM [ saMThANI paNNattA ?] goyamA ! samacauraMsasaMThANasaMThiyA paNNattA jAva thaNiya tti / puDhavi[kAiyA] masUrayasaMThANA paNNattA / AU [kAiyA ] thibuyasaMThANA 20 paNNattA / teU[kAiyA] sUikalAvasaMThANA paNNattA / vAU [kAiyA] paDAtiyAsaMThANA paNNattA / vaNapphati [kAiyA] NANAsaMThANasaMThitA paNNattA / beMtiyA teMtiyA cauriMdiyA sammucchimapaMceMdiyatirikkhajoNiyA huMDasaMThANA paNNattA / gabbhavakvaMtiyA chavvihasaMThANA [ paNNattA ] / saMmucchimamaNUsA huMDasaMThANasaMThitA paNNattA / gabbhavakvaMtiyANaM [maNUsANaM] 25 chavvihA saMThANA [ paNNattA ] / Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [sU0 156-157] saMsthAna-vedavarNana-kulakarAdinAmAni / 285 jahA asurakumArA tahA vANamaMtarA jotisiyA vemANiyA / [TI0] kaivihe saMThANetyAdi, tatra mAnonmAnapramANAni anyUnAnyanatiriktAni aGgopAGgAni ca yasmin zarIrasaMsthAne tat samacaturasrasaMsthAnam, tathA nAbhita upari sarvAvayavAzcaturasralakSaNA'visaMvAdino'dhastu tadanurUpaM yanna bhavati tannyagrodhasaMsthAnam, tathA nAbhito'dhaH sarvAvayavAzcaturasralakSaNAvisaMvAdino yasyopari ca yattadanurUpaM na bhavati 5 tat sAdisaMsthAnam, tathA grIvA hastapAdAzca samacaturasralakSaNayuktA yatra saMkSiptavikRtaM ca madhyakoSThaM tat kubjasaMsthAnam, tathA yallakSaNayuktaM koSThaM caturasralakSaNApetaM grIvAdyavayavahastapAdaM ca tadvAmanam, tathA yatra hastapAdAdyavayavAH bahuprAyAH pramANavisaMvAdinazca tad hunnddmityucyte| [sU0 156] kativihe NaM bhaMte ! vee paNNatte ? goyamA ! tivihe vee 10 paNNatte, taMjahA- itthivede purisavede NapuMsagavede / ratiyANaM bhaMte ! kiM itthivee purisavee NapuMsagavee paNNatte ? goyamA ! No itthi vede], No puMvede, NapuMsagavede [paNNatte] / asurakumArANaM bhaMte !] kiM [itthivee purisavee NapusaMgavee paNNatte] ? goyamA ! itthi[vee,] pumavie,] No NapuMsaga[vee] jAva thaNiya tti / puDhavi[kAiyA Au[kAiyA te[kAiyA vA[kAiyA] 15 vaNa[pphatikAiyA] be[iMdiyA] te[iMdiyA] cariMdiyA] saMmucchimapaMceMdiyatirikkha[joNiyA] saMmucchimamaNUsA NapuMsagaveyA / gabbhavakkaMtiyamaNUsA paMceMdiyatiriyA tiveyA / jahA asurakumArA tahA vANamaMtarA jotisiyA vemANiyA / [TI0] kaivihe veda(de) ityAdi, tatra strIvedaH puMskAmitA, puruSaveda: 20. strIkAmitA, napuMsakavedaH strIpuMskAmiteti / [sU0 157] te NaM kAle NaM te NaM samae NaM kappassa samosaraNaM NetavvaM jAva gaNaharA sAvaccA NiravaccA vocchinnA / jaMbuddIve NaM dIve bhArahe vAse tItAe ussappiNIte satta kulakarA hotthA, taMjahA 25 | Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 286 AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre mittadAme sudAme ya, supAse ya sayaMpabhe / vimalaghose sughose ya, mahAghose ya sattame // 4 // jaMbuddIve NaM dIve bhArahe vAse tItAe ussappiNIe dasa kulakarA hotthA, taMjahA5 satajale satAU ya, ajitaseNe aNaMtaseNe ya / kakkaseNe bhImaseNe, mahAseNe ya sattame // 75 / / daDharahe dasarahe satarahe / jaMbuddIve NaM dIve bhArahe vAse imIse osappiNIe samAte satta kulagarA hotthA, taMjahA10 paMDhamettha vimalavAhaNa0 [cakkhuma jasamaM cautthamabhicaMde / tatto paseNaIe marudeve ceva nAbhI ya // 76 // ] gAhA etesi NaM sattaNhaM kulagarANaM satta bhAriyAto hotthA, taMjahAcaMdajasa caMda0[kaMtA surUva paDirUva cakkhukaMtA ya / sirikaMtA marudevI kulagarapattINa NAmAI // 77 // ] gAhA / jaMbuddIve NaM dIve bhArahe vAse imIse NaM osappiNIe cauvIsaM titthakarANa pitaro hotthA, taMjahA NAbhI jiyasattU yA0 [jiyArI saMvare i ya / mehe dhare paiDhe ya mahaseNe ya khattie // 78 // suggIve daDharahe viNhU vasupuje ya khattie / 20 kayavammA sIhaseNe ya bhANU vissaseNe i ya // 79 // sUre sudaMsaNe kuMbhe sumittavijae samuddavijaye ya / / rAyA ya AsaseNe siddhatthe cciya khattie // 80 // ] gAhA / 1. sthAnAGge'pi sU0 556 // 2. sthAnAGgasUtre [sU0767] 'aNaMtaseNe ta ajitaseNe ta' iti pAThaH // 3. atra [ ] koSThakAntargataH pATha Avazyakaniyukti-sthAnAGga-samavAyAGgaTIkAnusAreNa asmAbhiH pUrita iti 15 sarvatra jnyeym|| Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 287 [sU0 157] kulakarAdinAmAni / uditoditakulavaMsA visuddhavaMsA guNehiM uvaveyA / titthappavattayANaM ete pitaro jiNavarANaM // 81 // jaMbuddIve evaM mAtaromarudevA0 [vijaya seNA siddhatthA maMgalA susImA ya / puhaI lakkhaNa rAmA naMdA viNhU jayA sAmA // 82 / / sujasA suvvaya airA siri devI ya pabhAvaI / paumAvatI ya vappA siva vammA tisilA i ya // 83 // ] gAhAto / jaMbuddIve NaM dIve bhArahe vAse imIse osappiNIe cauvIsaM titthakarA hotthA, taMjahA- usabha 1 ajita 2 jAva vaddhamANo 24 ya / etesiM cauvIsAe titthakarANaM cauvIsaM puvvabhaviyA NAmadhejjA hotthA, 10 taMjahA paDhamettha vatiraNAbhe vimale taha vimalavAhaNe ceva / tatto ya dhammasIhe sumitta taha dhammamitte ya // 84 // suMdarabAhU taha dIhabAhu jugabAhu laTThabAhU ya / diNNe ya iMdadiNNe suMdara mAhiMdare ceva // 85 // sIharahe meharahe ruppI ya sudaMsaNe ya bodhavve / tatto ya NaMdaNe khalu sIhagirI ceva vIsatime // 86 // addINasattu saMkhe sudaMsaNe NaMdaNe ya bodhavve / osappiNIe ete titthakarANaM tu puvvabhavA // 87 // etesi NaM cauvIsAe titthayarANaM cauvIsaM sIyAo hotthA, taMjahA- 20 sIyA sudaMsaNA suppabhA ya siddhattha suppasiddhA ya / vijayA ya vejayaMtI jayaMtI aparAjiyA // 88 // aruNappabha sUrappabha suMkappabha aggisappabhA ceva / vimalA ya paMcavaNNA sAgaradattA taha NAgadattA ya // 89 // Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288 5 . 10 AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre abhayakara NivvutikarI maNoramA taha maNoharA ceva / devakuru uttarakurA visAla caMdappabhA sIyA // 90 // etAto sIyAto savvesiM ceva jiNavariMdANaM / savvajagavacchalANaM savvotukasubhAe chAyAe // 11 // puvviM ukkhittA mANusehiM sA haTTharomakUvehiM / pacchA vahaMti sIyaM asuriMda-suriMda-nAgiMdA // 12 // calacavalakuMDaladharA sacchaMdaviuvviyAbharaNadhArI / sura-asuravaMdiyANaM vahaMti sIyaM jiNiMdANaM // 13 // purato vahaMti devA nAgA puNa dAhiNammi pAsammi / paccatthimeNa asurA garulA puNa uttare pAse // 14 // usabho ya viNItAe bAravatIe ariTThavaraNemI / avasesA titthakarA NikkhaMtA jammabhUmIsu // 15 // savve vi egadUseNa [NiggayA jiNavarA cauvvIsaM / Na ya NAma aNNaliMge Na ya gihiliMge kuliMge ya // 96 // ] gAhA / ekko bhagavaM vIro pAso mallI [ya tihiM tihiM saehiM / bhagavaM pi vAsupujo chahiM purisasaehiM nikkhaMto // 97 // ] gAhA / uggANaM bhogANaM rAtiNNA[NaM ca khattiyANaM ca / / cAhiM sahassehiM usabho sesA u sahassaparivArA // 98 // ] gAhA / sumatittha NiccabhatteNa [Niggao vAsupujjo jiNo cauttheNaM / pAso mallI vi ya aTTameNa sesA u chaTTeNaM // 99 // ] gAhA / etesi NaM cauvIsAe titthakarANaM cauvIsaM paDhamabhikkhAdeyA hotthA, taMjahA sejaMsa baMbhadatte suriMdadatte ya iMdadatte ya / tatto ya dhammasIhe sumitte taha dhammamitte ya // 10 // 15 20 Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 289 [sU0 157] zibikA-tIrthakarasahadIkSita-bhikSA-caityavRkSAdivarNanam / pusse puNavvasU puNa NaMde suNaMde jae ya vijae ya / paume ya somadeve mahiMdadatte ya somadatte ya // 101 // aparAtiya vIsaseNe vIsatime hoti usabhaseNe ya / diNNe varadatte dhanne bahule ya ANupuvvIe // 102 // ete visuddhalesA jiNavarabhattIya paMjaliuDAo / taM kAlaM taM samayaM paDilAbhetI jiNavariMde // 103 // saMvacchareNa bhikkhA0 [laddhA usabheNa logaNAheNa / sesehiM bIyadivase laddhAo paDhamabhikkhAo // 104 // ] gAhA / usabhassa paDhamabhikkhA0 [khoyaraso Asi logaNAhassa / sesANaM paramaNNaM amayarasarasovamaM Asi // 105 // ] gAhA / 10 savvesi pi jiNANaM jahiyaM laddhAto paDhamabhikkhAto / tahiyaM vasudhArAto sarIramettIo vuTThAto // 106 // etesi NaM cauvIsAe titthakarANaM cauvIsaM cetiyarukkhA hotthA, taMjahANaggoha sattivaNNe sAle piyate piyaMgu chattohe / sirise ya NAgarukkhe mAlI ya piluMkkhurukkhe ya // 107 // 15 teMduga pADali jaMbU Asotthe khalu taheva dadhivaNNe / NaMdIrukkhe tilae aMbagarukkhe asoge ya // 108 // caMpaya baule ya tahA veDasarukkhe tahA ya dhAyaIrukkhe / sAle ya vaddhamANassa cetiyarukkhA jiNavarANaM // 109 // battIsatiM dhaNUiM cetiyarukkho u vaddhamANassa / Niccougo asogo occhanno sAlarukkheNaM // 110 // 1. tulanA- "savvehiM pi jiNehiM, jahi laddhAo paDhamabhikkhAo / tahi vasuhArAo, vuTThAo pupphavuTTIo // 331 // addhaterasakoDI ukkosA tattha hoi vasuhArA / addhaterasa lakkhA, jahaNNiA hoi vasuhArA // 332 / / " iti Avazyakaniryuktau / / 20 Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 290 AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre tiNNeva gAuyAiM cetiyarukkho jiNassa usabhassa / sesANaM puNa rukkhA sarIrato bArasaguNA u // 111 // sacchattA sapaDAgA saveiyA toraNehiM uvaveyA / suraasuragarulamahiyANa cetiyarukkhA jiNavarANaM // 112 // etesi NaM cauvIsAe titthakarANaM cauvIsaM paDhamasIsA hotthA, taMjahApaDhamettha usabhaseNe bitie puNa hoi sIhaseNe u / cArU ya vajaNAbhe camare taha suvvaya vidabbhe // 113 // diNNe vArAhe puNa ANaMde gotthubhe suhamme ya / maMdara jase ariTTe cakkAuha sayaMbhu kuMbhe ya // 114 // bhisae ya iMda kuMbhe varadatte diNNa iMdabhUtI ya / uditoditakulavaMsA visuddhavaMsA guNehiM uvaveyA / titthappavattayANaM paDhamA sissA jiNavarANaM // 115 // etesi NaM cauvIsAe titthakarANaM cauvIsaM paDhamasissiNIo hotthA, taMjahA15 baMbhI phaggU sammA atirANI kAsavI ratI somA / sumaNA vAruNi sulasA dhAraNi dharaNI ya dharaNidharA // 116 // paumA sivA suyI aMjU bhAvitappA ya rakkhiyA / baMdhU pupphavatI ceva ajA vaNilA ya AhiyA // 117 // jakkhiNI pupphacUlA ya caMdaNajA ya AhitA / 20 uditoditakulavaMsA visuddhavaMsA guNehiM uvaveyA / titthappavattayANaM paDhamA sissI jiNavarANaM // 118 // [TI0] ete ca pUrvoditA arthAH samavasaraNasthitena bhagavatA dezitA iti samavasaraNavaktavyatAmAha- te NamityAdi, iha NakArau vAkyAlaGkArArthoM, ataste iti Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [sU0 157] zibikA-tIrthakarasahadIkSita-bhikSA-caityavRkSAdivarNanam / 291 prAkRtatvAt tasmin kAle sAmAnyena duHSamasuSamAlakSaNe, tasmin samaye viziSTe yatra bhagavAneva viharati smeti / kappassa samosaraNaM neyavvaM ti ihAvasare kalpabhASyakrameNa samavasaraNavaktavyatA'dhyeyA, sA cA''vazyakoktAyA na vyatiricyate, vAcanAntare tu paryuSaNAkalpoktakrameNetyabhihitam, kiyadUramityAha- jAva gaNetyAdi, tatra gaNadharaH paJcamaH sudharmAkhyaH sApatyaH, zeSA nirapatyA: avidyamAnaziSyasantataya ityarthaH, 5 vocchinna tti siddhA iti, tathAhi parinivvuyA gaNaharA jIvaMte nAyae nava jaNA u / iMdabhUI suhamme ya rAyagihe nivvue vIre // [Ava0 ni0 658] tti / ayaM ca samavasaraNanAyakaH kulakaravaMzotpanno mahApuruSazceti kulakarANAM varapuruSANAM ca vaktavyatAmAha- jaMbuddIvetyAdi sugamam, navaraM paDhamettha vimalavAhaNa cakkhuma jasamaM cautthamabhicaMde / tatto paseNaIe marudeve ceva nAbhI ya // [Ava0 ni0 155] tti / tathA- caMdajasa caMdakaMtA surUva paDirUva cakkhukaMtA ya / sirikaMtA marudevI kulagarapattINa NAmAI // [Ava0 ni0 159] ti / 10. 1. bRhatkalpabhASye 'samosaraNe kevaiyA... // 1976 // ' iti gAthAta Arabhya 'saMkhAIe vi bhave.... // 1217 // ' iti gAthAparyantaM samavasaraNavaktavyatA vartate, kintu jAva gaNaharA sAvaccA niravaccA vocchinnA iti atra jAvazabdena sUcitaH ko'pi pATho bRhatkalpabhASye nAsti / Avazyakaniryuktau tu samosaraNe kevaiyA... // 543 // ityata Arabhya jaM kAraNa NikkhamaNaM vocchaM eesi ANupuvvIe / titthaM ca suhammAo NiravaccA gaNaharA sesA // 595 // iti paryantA bRhatkalpabhASyeNa akSarazaH samAnaprAyA baDhyo gAthAH santi, tatra ca niravaccA gaNaharA sesA iti pATha uplbhyte|| 2. 'te NaM kAle NaM te NaM samae NaM samaNassa bhagavao mahAvIrasya nava gaNA ikkArasa gaNaharA hutthA / ....... savve vi NaM ete samaNassa bhagavao mahAvIrassa ekkArasa vi gaNaharA duvAlasaMgi caudasapugviNo samattagaNipiDagadhAragA rAyagihe nagare mAsieNaM bhatteNaM apANaeNaM kAlagayA jAva svvdukkhpphiinnaa| there iMdabhUI there ajjasuhamme ya siddhigae mahAvIre pacchA doNNi vi therA parinivvuyA, je ime ajjattAe samaNA nigaMthA viharaMti ee NaM savve ajasuhammassa aNagArassa AvaccijA, avasesA gaNaharA niravaccA vucchinnA / " iti paryuSaNAkalpasUtre sthavirAvalyAm // 3. sthAnAGgasU0 556 / "prathamo'tra vimalavAhanazcakSuSmAn yazasvI caturtho'bhicandraH tatazca prasenajit marudevazcaiva nAbhizceti bhAvArthaH sugama eveti gAthArthaH // 155 // candrayazAH candrakAntA surUpA pratirUpA cakSuHkAntA ca zrIkAntA marudevI kulakarapatnInAM nAmAnIti gAthArthaH // 159 // " iti AvazyakasUtre hAribhatryAM vRttau // Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 292 AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre __tathA- nAbhI jiyasattU yA jiyArI saMvare i ya / mehe dhare paiTe ya, mahaseNe ya khattie // suggIve daDharahe viNhU vasupuje ya khattie / 'kayavammA sIhaseNe ya bhANU vissaseNe i ya / sUre sudaMsaNe kuMbhe sumittavijae samuddavijaye ya / rAyA ya AsaseNe siddhatthe cciya khattie / [Ava0 ni0 387-389] tti| tathA- marudevi vijaya seNA siddhatthA maMgalA susImA ya / puhaI lakkhaNa rAmA naMdA viNhU jayA sAmA // sujasA suvvaya airA, siri devI ya pabhAvatI / 10 paumAvatI ya vappA siva vammA tisilA i ya // [Ava0 ni0 385-386] tti| tathA savvougasubhAe chAyAe tti sarvartukayA sarveSu zaradAdiSu RtuSu sukhadayA chAyayA prabhayA AtapAbhAvalakSaNayA vA yuktA iti zeSaH // 91 // tathA sA haTTharomakUvehiM ti sA zibikA yasyAM jino'dhyArUDhaH hRSTaromakUpaiH uddhRSitaromabhirityarthaH // 92 / / ___ tathA calacavalakuMDaladhara tti calAzca te capalakuNDaladharAzceti vAkyam, tathA svacchandena 15 svarucyA vikurvitAni yAnyAbharaNAni mukuTAdIni tAni dhArayanti ye te tathA asurendrAdaya iti yogaH // 93 // garula tti garuDadhvajAH suparNakumArA ityarthaH / / 94 // tathA- savve vi egadUseNa niggayA jiNavarA cauvIsaM / na ya NAma annaliMge na ya gihiliMge kuliMge ya // [Ava0 ni0 227] tti / [egAdaseNa tti ekena vastreNendrasamarpitena nopadhibhUtena yuktA niSkrAntA ityarthaH, 20 na cA'nyaliGge sthavirakalpikAdiliGge, tIrthakaraliGga evetyarthaH, kuliGge zAkyAdiliGge / tathA ekko bhagavaM vIro pAso mallI ya tihiM tihiM saehiM / 1. kayadhammA je1,2 // 2. sarve'pi ekadUSyeNa ekavastreNa nirgatA: jinavarAzcaturviMzatiH, apizabdasya vyavahitaH saMbandhaH, sarve yAvantaH khalvatItA jinavarA api ekadUSyeNa nirgatAH / sarve tIrthakRtaH tIrthakaraliGga eva niSkrAntAH, na ca nAma anyaliGge na gRhasthaliGge kuliGge vA, anyaliGgAdyartha ukta eveti gAthArthaH // 227 // " Ava0 hAri0 // 3. eko bhagavAn vIraH caramatIrthakaraH pravrajitaH, tathA pArtho mallizca tribhistribhiH zataiH saha, tathA bhagavAMzca vAsupUjya: SaDbhiH puruSazataiH saha niSkrAntaH pravrajitaH / tathA ugrANAM bhogAnAM rAjanyAnAM Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 293 [sU0 157] tIrthakaramAtR-bhikSA-caityavRkSAdinirUpaNam / 293 bhayavaM pi vAsupujo chahiM purisasaehiM nikkhaMto // uggANaM bhogANaM rAiNNANaM ca khattiyANaM ca / cauhiM sahassehiM usabho sesA u sahassaparivArA // [Ava0 ni0 224-225] tathA- sumai'ttha niccabhatteNa niggao vAsupujo jiNo cauttheNaM / pAso mallI viya aTThamaNa sesA u chaTTeNaM // [Ava0 ni0 228] ti, 5 sumatiratra nityabhaktena, anupoSito niSkrAnta ityarthaH / tathA- saMvacchareNa bhikkhA laddhA usabheNa loganAheNa / sesehi bIyadivase laddhAo paDhamabhikkhAo // [Ava0 ni0 319] tti, tathA- usabhassa paDhamabhikkhA khoyaraso Asi loganAhassa / sesANaM paramaNNaM amayarasarasovamaM Asi // [Ava0 ni0 320] [ 22] sarIramettIo tti puruSamAtrAH // 106 / / ceiyarukkha tti baddhapIThA vRkSA yeSAmadhaH kevalAnyutpannAnIti / battIsaM dhaNuyAiM gAhA, niccougo tti nityaM sarvadA Rtureva puSpAdikAlo yasya sa nityartukaH asogo tti azokAbhidhAno yaH samavasaraNabhUmimadhye bhavati, occhanno sAlarukkheNaM ti avacchannaH zAlavRkSeNetyata eva vacanAdazokasyopari zAlavRkSo'pi 15 kathaJcidastItyavasIyata iti // 110 // tiNNeva gAuyAiM gAhA RSabhasvAmino dvAdazaguNa ityarthaH // 111 // saveiya tti vedikAyuktAH, ete cAzokAH samavasaraNasambandhinaH sambhAvyanta iti // 112 // ca kSatriyANAM ca caturbhiH sahasraiH saha RSabhaH, kim ? niSkrAnta iti varttate, zeSAstu ajitAdayaH sahasraparivArA niSkrAntA iti, ugrAdInAM ca svarUpamadhaH pratipAditameveti gAthArthaH // 224-25 // " Ava0 hAri0 // 1. "sumati: tIrthakaraH, theti nipAtaH, nityabhaktena anavaratabhaktena nirgato niSkrAntaH, tathA vAsupUjyo jinazcaturthena, nirgata iti varttate, tathA pArtho mallyapi cASTamena, zeSAstu RSabhAdayaH SaSTheneti gAthArthaH // 228 // " Ava0 hAri0 // 2. saMvatsareNa bhikSA labdhAH RSabheNa lokanAthena prathamatIrthakRtA, zeSaiH ajitAdibhiH bharatakSetratIrthakRdbhiH dvitIyadivase labdhAH prathamabhikSA iti gAthArthaH // 319|| RSabhasya tu ikSurasaH prathamapAraNake AsIllokanAthasya, zeSANAm ajitAdInAM paramaM ca tadannaM ca paramAnaM pAyasalakSaNam, kiMviziSTamityAha- amRtarasavad rasopamA yasya tad amRtarasarasopamamAsIditi gAthArthaH // 320 // " iti AvazyakasUtrasya hAribhadryAM vRttau // Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 294 AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre [sU0 158] [1] jaMbuddIve NaM dIve bhArahe vAse imIse osappiNIe bArasa cakkavaTTIpitaro hotthA, taMjahAusabhe sumittavijae samuddavijae ya vissaseNe ya / / sUrite sudaMsaNe paumuttara kattavIrie ceva // 119 // mahAharI ya vijae ya paume rAyA taheva ya / baMbhe bArasame vutte piunAmA cakkavaTTINaM // 120 // jaMbuddIve NaM dIve bharahe vAse imAe osappiNIe bArasa cakkavaTTimAyaro hotthA, taMjahA sumaMgalA jasavatI bhaddA sahadevA atirA siri devI / jAlA tArA merA vappA culaNI ya apacchimA // 121 // jaMbuddIve NaM dIve bharahe vAse imAe osappiNIe bArasa cakkavaTTI hotthA . taMjahA bharahe sagare maghavaM0 [saNaMkumAro ya rAyasaThUlo / saMtI kuMthU ya aro havai subhUmo ya koravvo // 122 // navamo ya mahApaumo hariseNo ceva rAyasaThUlo / jayanAmo ya naravaI bArasamo baMbhadatto ya // 123 // ] gAdhAto / etesi NaM bArasaNhaM cakkavaTTINaM bArasa itthirayaNA hotthA, taMjahApaDhamA hoi subhaddA, bhaddA suNaMdA jayA ya vijayA ya / kaNhasirI sUrasirI, paumasirI vasuMdharA devI / 20 lacchimatI kurumatI, itthIrataNANa nAmAI // 124 // jaMbuddIve NaM dIve bharahe vAse imAe osappiNIe nava baladeva-vAsudevapitaro hotthA, taMjahA payAvatI ya baMbhe [rudde some sive ti ta / mahasIha aggisIhe, dasarahe navame ta vasudeve // 125 // ] gAhA / _25 jaMbuddIve NaM dIve bharahe vAse imIse osappiNIe Nava vAsudevamAtaro 15 Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 295 [sU0 158] cakravartipitR-mAtR-cakravartinAmAni vAsudeva-baladevavarNanam / hotthA, taMjahAmiyAvatI umA ceva, puDhavI sIyA ya ammayA / lacchimatI sesamatI, kekaI devaI i ya // 126 // jaMbuddIve NaM dIve bharahe vAse imAe osappiNIe Nava baladevamAyaro hotthA, taMjahA bhaddA subhaddA ya suppabhA sudaMsaNA vijayA ya vejayaMtI / jayaMtI aparAtiyA NavamiyA ya rohiNI baladevANaM mAtaro // 127 // [TI0] tathA-bharaho sagaro maghavaM saNaMkumAro ya rAyasadlo / saMtI kuMthU ya aro havai subhUmo ya koravvo // navamo ya mahApaumo hariseNo ceva rAyasadlo / 10 jayanAmo ya naravaI bArasamo baMbhadatto ya / / [Ava0 ni0 374-375] tathA- payAvatI ya baMbho somo ruddo sivo mahasivo ya / aggisiho yaM dasaraho navamo bhaNio ya vasudevo / [Ava0 ni0 411] tti| [sU0 158] [2] jaMbuddIve NaM dIve bharahe vAse imIse osappiNIe nava dasAramaMDalA hotthA, taMjahA- uttamapurisA majjhimapurisA pahANapurisA oyaMsI 15 teyaMsI vaccaMsI jasaMsI chAyaMsI kaMtA somA subhagA piyadasaNA surUvA suhasIla-suhAbhigama-savvajaNaNayaNakaMtA ohabalA atibalA mahAbalA aNihatA aparAtiyA sattumaddaNA ripusahassamANamadhaNA sANukkosA amaccharA acavalA acaMDA mitamaMjupalAvahasita-gaMbhIra-madhurapaDipuNNasaccavayaNA abbhuvagayavacchalA saraNA lakkhaNavaMjaNaguNovavetA mANummANapamANa- 20 paDipuNNasujAtasavvaMgasuMdaraMgA sasisomAgArakaMtapiyadaMsaNA amasaNA payaMDadaMDappayAragaMbhIradarisaNijA tAladdhayovviddhagarulakeU mahAdhaNuvikaDDayA mahAsattasAgarA duddharA dhaNuddharA dhIrapurisA juddhakittipurisA vipulakulasamubbhavA mahArayaNavihADagA addhabharahasAmI somA rAyakulavaMsatilayA ajiyA ajitarahA 1. itaH paraM trINi patrANi khaM0 madhye na santi / Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcAryazrI abhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre hala - musala - kaNagapANI saMkha-cakka -gaya-satti - NaMdagadharA pavarujjalasukaMtavimalagotthubhatirIDadhArI kuMDalaujjoviyANaNA puMDarIyaNayaNA ekAvalikaMThalaitavacchA sirivacchasulaMchaNA varajasA savvouyasurabhikusumasuracitapalaMbasobhaMtakaMtavikasaMtacittavaramAlaraiyavacchA aTThasayavibhattalakkhaNapasattha5 suMdaraviratiyaMgamaMgA mattagayavariMdalaliyavikkamavilAsiyagatI sAratanavathaNiyamadhuragaMbhIrakoMcanigghosaduMdubhisarA kaDisuttaganIlapIyakosejjavAsasA pavaradittateyA narasIhA naravatI nariMdA naravasahA maruyavasabhakappA abbhahiyaM rAyateyalacchIe dippamANA nIlaga- pItagavasaNA duve duve rAma kesavA bhAyaro hotthA, taMjA - tiviTTU ya jAva kaNhe // 128 // ayale vi0 jAva rAme yAvi apacchime // 129 // etesi NaM NavaNhaM baladeva - vAsudevANaM puvvabhaviyA nava nAmadhejjA hotthA, taMjahA 10 296 vissabhUtI pavvayae dhaNadatta samuddadatta sevAle / 15 piyamitta laliyamitte puNavvasU gaMgadatte ya // 130 // etAiM nAmAI puvvabhave Asi vAsudevANaM / to baladevANaM jahakkamaM kittaissAmi // 131 // vissanaMdI subaMdhU ya sAgaradatte asoga lalie ya / vArAha dhammaseNe aparAiya rAyalalie ya // 132 // etesiM NaM NavaNhaM baladeva - vAsudevANaM puvvabhaviyA nava dhammAyariyA hotthA, taMjahA 20 1. "tiviTThU a duvihU sayaMbhu purisuttame purisasIhe / taha purisapuMDarIe datte nArAyaNe kaNhe ||40|| ayale vija bhadde suppa a sudaMsaNe / ANaMde NaMdaNe paume rAme Avi apacchime // 41 // " iti saMpUrNaM gAthAdvayam AvazyakamUlabhASye vartate // Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sU0 158] vAsudeva-baladevAdinAmAni / 297 saMbhUta subhadda sudaMsaNe ya seyaMsa kaNha gaMgadatte ya / sAgara samudanAme dumaseNe ya Navamae // 133 // ete dhammAyariyA kittIpurisANa vAsudevANaM / puvvabhave AsiNhaM jattha nidANAI kAsI ya // 134 // etesiMNaM NavaNhaM vAsudevANaM puvvabhave Nava NidANabhUmIto hotthA, taMjahA- 5 mahurA jAva hatthiNapuraM ca // 135 // etesi NaM NavaNhaM vAsudevANaM nava NidANakAraNA hotthA, taMjahAgAvI jue jAva mAtukA ti ya // 136 // etesi NaM NavaNhaM vAsudevANaM Nava paDisattU hotthA, taMjahAassaggIve jAva jarAsaMdhe // 137 // 10 ete khalu paDisattU jAva sacakkehiM // 138 // ekko ya sattamAe paMca ya chaTThIe paMcamA ekko / ekko ya cautthIe kaNho puNa taccapuDhavIe // 139 // aNidANakaDA rAmA0 [savve vi ya kesavA niyANakaDA / uTuMgAmI rAmA kesava savve ahogAmI // 140 // ] gAhA / aTuMtakaDA rAmA, ego puNa baMbhaloyakappammi / ekkA se gabbhavasahI, sijjhissati AgamisseNaM // 141 // jaMbuddIve NaM dIve eravate vAse imIse osappiNIe cauvIsaM titthagarA hotthA, taMjahA caMdANaNaM sucaMdaM ca aggiseNaM ca naMdiseNaM ca / isidiNNaM vayahAriM vaMdimo sAmacaMdaM ca // 142 // vaMdAmi jattiseNaM ajitaseNaM taheva sivaseNaM / buddhaM ca devasamma sayayaM nikkhittasatthaM ca // 143 // assaMjalaM jiNavasabhaM vaMde ya aNaMtaI amiyaNANiM / uvasaMtaM ca dhuyarayaM vaMde khalu guttiseNaM ca // 144 // 15 25 Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 298 AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre atipAsaM ca supAsaM devIsaravaMdiyaM ca marudevaM / nivvANagayaM ca dharaM khINaduhaM sAmakoTaM ca // 145 // jiyarAgamaggiseNaM vaMde khINarayamaggiuttaM ca / / vokasiyapejjadosaM ca vAriseNaM gataM siddhiM // 146 / / 5 jaMbuddIve dIve bharahe vAse AgamesAte ussappiNIe satta kulagarA bhavissaMti, taMjahA mittavAhaNe subhUme ya suppabhe ya sayaMpabhe / datte suhume subaMdhU ya AgamesANaM hokkhati // 147 // jaMbuddIve NaM dIve [bharahe vAse] AgamesAte ussappiNIte dasa kulakarA 10 bhavissaMti, taMjahA- vimalavAhaNe sImaMkare sImaMdhare khemaMkare khemaMdhare daDhadhaNU dasadhaNU sayadhaNU paDisuI sammuI tti / jaMbuddIve NaM dIve bharahe vAse AgamesAe ussappiNIe cauvIsaM titthakarA bhavissaMti, taMjahA mahApaume 1 surAdeve 2 supAse ya 3 sayaMpabhe 4 / savvANubhUtI 5 arahA devautte ya hokkhatI 6 // 148 // udae 7 peDhAlaputte ya 8 poTTile 9 satae ti ya 10 / muNisuvvate ya arahA 11 savvabhAvavida jiNe 12 // 149 // amame 13 NikkasAe ya 14, nippulAe ya 15 nimmame 16 / cittautte 17 samAhI ya 18 AgamisseNa hokkhaI // 150 // 20 saMvare 19 aNiyaTTI ya 20, vivAe 21 vimale ti ya 22 / devovavAe arahA 23 aNaMtavijae ti ya 24 // 15 // ete vuttA cauvvIsaM bharahe vAsammi kevalI / AgamissANa hokkhaMti dhammatitthassa desagA // 152 // etesi NaM cauvIsAe titthakarANaM puvvabhaviyA cauvIsaM nAmadhejjA 25 bhavissaMti, taMjahA 15 Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [sU0 158 ] kulakara - tIrthakara - cakravarti-vAsudeva- baladevAdinAmAni / seNiya supAsa udae, poTTila aNagAre taha daDhAU ya / kattiya saMkhe ya tahA, NaMda suNaMde satae ya bodhavvA // 153 // devaI ceva saccati taha vAsudeve baladeve / rohiNi sulasA ceva ya tatto khalu revatI caiva // 154 || tato vati migAlI bodhavve khalu tahA bhayAlI ya / dIvAya ya kahe tatto khalu nArae ceva // 155 // aMmaDe dArumaDe yA sAtIbuddhe ya hoti bodhavve | ussappiNi AgamesAe titthakarANaM tu puvvabhavA // 156 // esi NaM cauvIsaM titthakarANaM cauvIsaM pitaro bhavissaMti, cauvIsaM mAtaro bhavissaMti, cauvIsaM paDhamasIsA bhavissaMti, cauvIsaM paDhamasissiNIto 10 bhavissaMti, cauvIsaM paDhamabhikkhAdA bhavissaMti, cauvIsaM cetiyarukkhA bhavissaMti / jaMbuddIve NaM dIve bharahe vAse AgamesAe usappiNIe bArasa cakkavaTTI bhavissaMti, taMjahA bharahe ya dIhadaMte gUDhadaMte ya suddhadaMte ya / siriutte siribhUtI sirisome ya sattame / / 157 // paume ya mahApaume vimalavAhaNe vipulavAhaNe ceva / 299 riTThe bArasame vutte AgamesA bharahAhivA / / 158 / / etesi NaM bArasahaM cakkavaTTINaM bArasa pitaro bhavissaMti, bArasa mAtaro bhavissaMti, bArasa itthIrayaNA bhavissaMti / vedave bhara vAse AgamesAe ussappiNIe Nava baladeva - vAsudevapitaro bhavissaMti, Nava vAsudevamAtaro bhavissaMti, Nava baladevamAtaro bhavissaMti Nava dasAramaMDalA bhavissaMti, taMjahA - uttimapurisA majjhimapurisA pahANapurisA oyaMsI evaM so ceva vaNNato bhANiyavvo jAva nIlagapItagavasaNA duve duve rAma kesavA bhAtaro bhavissaMti, taMjahA 5 15 20 25 Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 300 AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre NaMde ya 1 NaMdamitte 2 dIhabAhU 3 tahA mahAbAhU 4 / aibale 5 mahabbale 6 balabhadde ya sattame 7 // 159 // duviThU ya 8 tiviThU ya 9 AgamesANaM vaNhiNo / jayaMte vijae bhadde suppabhe ya sudaMsaNe // 5 ANaMde NaMdaNe paume saMkarisaNe ya apacchime // 160 // etesi NaM navaNhaM baladeva-vAsudevANaM puvvabhaviyA Nava nAmadhejA bhavissaMti, Nava dhammAyariyA bhavissaMti, Nava niyANabhUmIo bhavissaMti, Nava niyANakAraNA bhavissaMti, Nava paDisattU bhavissaMti, taMjahA tilae ya lohajaMghe vairajaMghe ya kesarI ya paharAe / 10 aparAjiye ya bhIme mahAbhImaseNe ya suggIve ya apacchime // 161 // ete khalu paDisattU kittIpurisANa vAsudevANaM / savve ya cakkajohI hammihiMti sacakkehiM // 162 // jaMbuddIve NaM dIve eravate vAse AgamesAe ussappiNIe cauvIsaM titthakarA bhavissaMti, taMjahA sumaMgale atthasiddhe ya, vvANe ya mahAjase / dhammajjhae ya arahA, AgamesANa hokkhati // 163 // siricaMde pupphakeU ya, mahAcaMde ya kevalI / suyasAgare ya arahA, AgamesANa hokkhatI // 164 // 1. terApaMthibhiH jaina vizvabhAratI-lADanUMtaH IsavIye 1984 varSe prakAzite, sthAnakavAsibhizca IsavIye 2000 varSe byAvarata: prakAzite samavAyAGgasUtre'tra IdRzaH pAThaH- "sumaMgale ya siddhatthe NivvANe ya mahAjase / dhammajjhae ya arahA AgamissANa hokkhaI / siricaMde pupphakeU mahAcaMde ya kevalI / suyasAgare ya arahA AgamissANa hokkhaI // siddhatthe puNNaghose ya mahAghose ya kevalI / saccaseNe ya arahA AgamissANa hokkhaI // sUraseNe ya arahA mahAseNe ya kevalI / savvANaMde ya arahA devautte ya hokkhaI / / supAse suvvae arahA arahe ya sukosle| arahA aNaMtavijae AgamissANa hokkhaI / / vimale uttare arahA arahA ya mahAbale / devANaMde ya arahA AgamissANa hokkhaI // ee vuttA cauvvIsaM eravayammi kevalI / AgamissANa hokhaMti dhammatitthassa desagA // " 2. ita Arabhya 'devautte ya hokkhatI' itiparyantaH pAThaH kha0 madhye dvirbhUtaH // 15 For Private & Personal use only Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 301 __10 [sU0 158] tIrthakarAdinAmAni vAsudeva-baladevavarNanAdi / siddhatthe puNNaghose ya, mahAghose ya kevalI / saccaseNe ya arahA, aNaMtavijae i ya // 165 // sUraseNe mahAseNe, devaseNe ya kevalI / .savvANaMde ya arahA, devautte ya hokkhatI // 166 // supAse suvvate arahA, mahAsukke ya sukosale / devANaMde arahA aNaMtavijae i ya // 167 // vimale uttare arahA arahA ya mahAbalo / devovavAe arahA AgamessANa hokkhatI // 168 // ee vuttA cauvvIsaM, eravatavAsammi kevalI / AgamesANa hokkhaMti, dhammatitthassa desagA // 169 // bArasa cakkavaTTipitaro mAtaro cakkavaTTiitthIrayaNA bhavissaMti, nava baladevavAsudevapitaro mAtaro Nava dasAramaMDalA bhavissaMti, taMjahA- uttimapurisA jAva rAmakesavA bhAyaro bhavissaMti, nAmA, paDisattU, puvvabhavaNAmadhejANi, dhammAyariyA, NidANabhUmIo, NidANakAraNA, AyAe, eravate AgamesA bhANiyavvA, evaM dosu vi AgamesA bhANiyavvA / / 15 [TI0] jaMbUdIvetyAdi / dasAramaMDala tti / dazArANAM vAsudevAnAM maNDalAni baladeva-vAsudevadvaya-dvayalakSaNAH samudAyA dazAramaNDalAni, ata eva do do rAmakesava tti vakSyati, dazAramaNDalAvyatiriktatvAcca baladeva-vAsudevAnAM dazAramaNDalAnIti 1. khaM0 madhye yAdRzaH pATha upalabhyate so'tra upanyastaH / aNaMtavijae i ya ityayaM pAThaH khaM0 madhye 167 tame zloke punarapi dRzyate / kintu etatsthAne AgamessANa hokkhatI iti pATho'tra yadi bhavet tadA sarvaM samaJjasaM bhavet, 24 saMkhyApUrtirapi ca kathaJcid bhavet / atra ca samavAyAnasUtrasya hastalikhitAdarzeSu anyeSu ca pravacanasAroddhAra-titthogAlIprakIrNakAdigrantheSu bhUyAn pAThavisaMvAdo dRzyate / vistareNa etajijJAsubhiH zrImahAvIrajainavidyAlayena vikramasaM0 2041 varSe [isavIye 1985 varSe] prakAzite'smatsaMpAdite samavAyAGgasUtre tatratyapariziSTe ca draSTavyam // 2. je1,2 madhye'tra IdRzaH pAThaH- devANaMde arahA NaM vijaye vimala uttare // 167 // arahA arahA ya mahAyase / devovavAe arahA AgamessANa hokkhatI // 168 // 3. dRzyatAM pR0299 paM025 // Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 302 AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre pUrvamuddizyApi dazAramaNDalavyaktibhUtAnAM teSAM vizeSaNArthamAha- tadyathetyAdi, tadyatheti baladeva-vAsudevasvarUpopanyAsArambhArthaH, kecittu dazAramaMDaNA iti paThanti, tatra dazArANAM vAsudevakulInaprajAnAM maNDanAH zobhAkAriNo dazAramaNDanAH, uttamapuruSA iti tIrthakarAdInAM catuSpaJcAzata uttamapuruSANAM madhyavarttitvAt, madhyamapuruSAH tIrthakara5 cakriNAM prativAsudevAnAM ca balAdyapekSayA madhyavartitvAt, pradhAnapuruSAstAtkAlikapuruSANAM zauryAdibhiH pradhAnatvAt, ojasvino mAnasabalopetatvAt, tejasvino dIptazarIratvAt, varcasvinaH zArIrabalopetatvAt, yazasvinaH parAkramaM prApya prasiddhiprAptatvAt, chAyaMsi tti prAkRtatvAt chAyAvantaH zobhamAnazarIrAH, ata eva kAntA: kAntiyogAt, saumyA araudrAkAratvAt, subhagA janavallabhatvAt, priyadarzanAH 10 cakSuSyarUpatvAt, surUpAH samacaturasrasaMsthAnatvAt, zubhaM sukhaM vA sukhakaratvAcchIlaM svabhAvo yeSAM te zubhazIlAH sukhazIlA vA, sukhenAbhigamyante sevyante ye zubhazIlatvAdeva te sukhAbhigamyAH, sarvajananayanAnAM kAntA abhilASyA ye te tathA, tataH padatrayasya karmadhArayaH, oghabalA: pravAhabalAH avyavacchinnabalatvAt, atibalA: zeSapuruSabalAnAmatikramAt, mahAbalAH prazastabalAH, anihatA nirupa15 kramAyuSkatvAduroyuddhe vA bhUmyAmapAtitvAt, aparAjitAstaireva zatrUNAM parAjitatvAt, etadevAha- zatrumardanAstaccharIra-tatsainyakadarthanAd, ripusahasramAnamathanAstadvAJchitakAryavighaTanAt, sAnukrozAH praNateSvadrohakatvAt, amatsarA: paraguNalavasyApi grAhakatvAt, acapalA manovAkkAyasthairyAt, acaNDA niSkAraNaprabalakoparahitatvAt, mite parimite maJjunI komale pralApazca AlApo hasitaM ca yeSAM te mitama pralApa20 hasitAH, gambhIram adarzitaroSa-toSa-zokAdivikAraM meghanAdavadvA, madhuraM zravaNasukhakara pratipUrNam arthapratItijanakaM satyam avitathaM vacanaM vAkyaM yeSAM te tathA, tataH padadvayasya karmadhArayaH, abhyupagatavatsalAH tatsamarthanazIlatvAta, zaraNyAstrANakaraNe sAdhutvAt, lakSaNAni mAnAdIni vajra-svastika-cakrAdIni vA vyaJjanAni tilaka1. degvAdInAM he2 // 2. yuddhe bAhubhyAmapAti aparA' je2 // Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 303 [sU0 158] vAsudeva-baladevavarNanam / maSAdIni teSAM guNA maharddhiprAptyAdayastairupaapaitAH zakandhvAdidarzanAdupapetA yuktA lakSaNavyaJjanaguNopapetAH, mAnamudakadroNaparimANazarIratA, katham ?, udakapUrNAyAM droNyAM niviSTe puruSe yajalaM tato nirgacchati tadyadi droNapramANaM syAt tadA sa puruSo mAnaprApta ityabhidhIyate, unmAnam arddhabhAraparimANatA, katham ?, tulAropitasya puruSasya yadyarddhabhArastaulyaM bhavati tadA'sAvunmAnaprApta ucyate, pramANamaSTottarazata- 5 magulAnAmucchrayaH, mAnonmAnapramANaiH pratipUrNam anyUnaM sujAtamA garbhAdhAnAt pAlanavidhinA sarvAGgasundaraM nikhilAvayavapradhAnam aGgaM zarIraM yeSAM te tathA, zazivat saumyAkAramaraudramabIbhatsaM vA kAntaM dIpraM priyaM janapremotpAdakaM darzanaM rUpaM yeSAM te tathA, amasaNa tti amasRNAH prayojaneSvanalasAH amarSaNA vA aparAdhiSvakRtakSamAH, prakANDa utkaTo daNDaprakAra AjJAvizeSo nItibhedavizeSo vA 10 yeSAM te tathA, athavA pracaNDo duHsAdhyasAdhakatvAd daNDapracAraH sainyavicaraNaM yeSAM te tathA, gambhIrA alakSyamANAntarvRttitvena dRzyante ye te gambhIradarzanIyAH, tataH padadvayasya karmadhArayaH, pracaNDadaNDapracAreNa vA ye gambhIrA dRzyante, tathA tAlastalo vA vRkSavizeSo dhvajo yeSAM te tAladhvajA: baladevAH, udviddhaH ucchrito garuDalakSitaH ketuH dhvajo yeSAM te udviddhagaruDaketavo vAsudevAH, tAladhvajAzca udviddhagaruDaketavazca 15 tAladhvajodviddhagaruDaketavaH, mahAdhanurvikarSakA: mahAprANatvAt, mahAsattvalakSaNajalasya sAgarA iva sAgarA AzrayatvAnmahAsattvasAgarAH, durddharA raNAGgaNe teSAM praharatAM kenApi dhanvinA dhArayitumazakyatvAt, dhanurdharAH kodaNDapraharaNAH, dhIreSveva te puruSAH puruSakAravanto na kAtareSviti dhIrapuruSAH, yuddhajanitA yA kIrtistatpradhAnAH puruSA yuddhakIrtipuruSAH, vipulakulasamudbhavA iti pratItam, mahAratnaM vajraM tasya 20 mahAprANatayA vighaTakA aguSTha-tarjanIbhyAM cUrNakA mahAratnavighaTakAH, vajraM hi 1. "79. aco'ntyAdi Ti / 1 / 1164 / acAM madhye yo'ntyaH sa Adiryasya taTTisaMjJaM syAt // zakandhvAdiSu pararUpaM vAcyam // tacca TeH // zakandhuH / krkndhuH| kulaTA / (ga) sImantaH kezaveze // sImAnto'nyaH / mniissaa| halISA / lAGgalISA / pataJjaliH / sAraGgaH pazu-pakSiNoH / sAraGgo'nyaH || AkRtigaNo'yam // mArtaNDaH // " iti pA0 siddhAntakaumudyAm / / 2. dIptaM je2 he2 / / 3. vA nAsti je1,2 he1 // 4. itaH khaM0 prate: praarmbhH|| Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcAryazrI abhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre adhikaraNyAM dhRtvA ayoghanenA''sphoTyate na ca bhidyate tAveva ca bhinattIti durbhedaM taditi, athavA mahatI yA AracanA sAgara - zakaTavyUhAdinA prakAreNa sisaGgrAmayiSormahAsainyasya tAM raNaraGgarasikatayA mahAbalatayA ca vighaTayanti viyojayanti ye te mahAracanAvighaTakAH, pAThAntareNa tu mahAraNavighaTakAH, 5 arddhabharatasvAminaH, saumyA nIrujA rAjakulavaMzatilakA: ajitA: ajitarathAH, halamuzala-kaNakapANayaH, tatra hala - muzale pratIte, te praharaNatayA pANau haste yeSAM te baladevAH, yeSAM tu kaNakA bANA: pANau te zArGgadhanvAno vAsudevAH, zaMkhazca paJcajanyAbhidhAnaH cakraM ca sudarzananAmakaM gadA ca kaumodakIsaMjJA lakuTavizeSaH zaktizca trizUlavizeSo nandakazca nandakAbhidhAnaH khaDgaH, tAn dhArayantIti zaMkha-cakra-gadA10 zakti-nandakadharAH vAsudevAH, pravaro varaprabhAvayogAdujjvalaH zuklatvAt svacchatayA vA, sukAntaH kAntiyogAt, pAThAntare sukRtaH suparikarmmitatvAt, vimalo malavarjitatvAt, gotthubha tti kaustubhAbhidhAno yo maNivizeSastaM tirIDaM ti kirITaM ca mukuTaM dhArayanti ye te tathA, kuNDalodyotitAnanAH, puNDarIkavannayane yeSAM te tathA, ekAvalI AbharaNavizeSaH sA kaNThe grIvAyAM lagitA vilambitA satI vakSasi 15 urasi varttate yeSAM te ekAvalIkaNThalagitavakSasaH, zrIvRkSAbhidhAnaM suSThu lAJchanaM mahApuruSatvasUcakaM vakSasi yeSAM te zrIvRkSalAJchanAH, varayazasaH sarvatra vikhyAtatvAt, sarvartukAni sarvaRtusaMbhavAni surabhINi sugandhIni yAni kusumAni taiH suracitA kRtA yA pralambA AprapadInA sobhaMta tti zobhamAnA kAntA kamanIyA vikasantI phullantI citrA paJcavarNA varA pradhAnA mAlA srak racitA nihitA ratidA vA sukhakArikA 20 vakSasi yeSAM te sarvartukasurabhikusumasuracitapralambazobhamAnakAntavikasaccitravaramAlAracitavakSasaH, tathA aSTazatasaMkhyAni vibhaktAni viviktarUpANi yAni lakSaNAni cakrAdIni taiH prazastAni maGgalyAni sundarANi ca manoharANi viracitAni vihitAni aMgamaMga tti aGgopAGgAni ziro'GgulyAdIni yeSAM te aSTazatavibhaktalakSaNaprazastasundaraviracitAGgopAGgAH, tathA mattagajavarendrasya yo 1. tAveva adhikaraNyayoghanAveva ityarthaH // 304 Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [sU0 158] vAsudeva-baladevavarNanam / 305 lalito manoharo vikramaH saMcaraNaM tadvadvilAsitA saMjAtavilAsA gatiH gamanaM yeSAM te mattagajavarendralalitavikramavilAsitagatayaH, tathA zaradi bhavaH zAradaH sa cAsau navaM stanitaM rasitaM yasminni?Se sa navastanita: sa ceti samAsaH, sa cAsau madhuro gambhIrazca yaH krauJcanirghoSaH pakSivizeSaninAdastadvad dundubhisvaravacca svaro nAdo yeSAM te zAradanavastanitamadhuragambhIrakrauJcanirghoSadundubhisvarAH, iha ca zaratkAle hi 5 krauJcA mAdyanti madhuradhvanayazca bhavantIti zAradagrahaNam, tathA paunaHpuNyena zabdapravRttau tadbhaGgAdamanojJatA tasya syAditi navastanitagrahaNaM svarUpopadarzanArthaM tu madhuragambhIragrahaNamiti, tathA kaTIsUtrakam AbharaNavizeSastatpradhAnAni nIlAni baladevAnAM pItAni vAsudevAnAM kauzeyakAni vastravizeSabhUtAni vAsAMsi vasanAni yeSAM te kaTIsUtrakanIlapItakauzeyavAsasaH, pravaradIptatejaso varaprabhAvatayA varadIptitayA 10 ca, narasiMhA vikramayogAt, narapatayaH tannAyakatvAt, narendrAH paramaizvaryayogAt, naravRSabhA utkSiptakAryabharanirvAhakatvAt, maruvRSabhakalpAH devarAjopamAH, abhyadhikaM zeSarAjebhyaH rAjatejolakSmyA dIpyamAnAH, nIlakapItakavasanA iti punarbhaNanaM nigamanArtham, kathaM te navetyAha- duve duve ityAdi, evaM ca nava vAsudevA nava baladevA iti, tiviThU ya yAvatkaraNAt duvida ya sayaMbhu purisuttame purissiihe| 15 taha purisapuMDarIe datte nArAyaNe kaNhe / / [Ava0 bhA0 40] tti, ayale vijaye bhadde suppabhe ya sudaMsaNe / AnaMde NaMdaNe paume rAme Avi apacchime // [Ava0 bhA0 41] tti / kittIpurisANaM ti kIrtipradhAnapuruSANAmiti // 134 // mahurA ya kaNagavatthU sAvatthI poyaNaM ca rAyagihaM / kAyaMdI kosaMbI mihilapurI hatthiNapuraM ca // [Ava0 pra0 ] tathA- gAvI jue saMgAme taha itthI parAio raMge / bhajANurAga goTThI paraiDI mAuyA i ya // [Ava0 pra0 ] tti / 20 ... .1. madhura khaM0 / 2. AvazyakaniyuktI prakSipteyaM gAbhA / 3. 4 gue khaM0 1 // Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 306 AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre tathA- assaggIve tArae merae mahukeDhave nisuMbhe ya / bali paharAe taha rAvaNe ya navame jarAsaMdhe // [Ava0 bhA0 42] tti / ee khalu paDisattU kittIpurisANa vAsudevANaM / savve vi cakkajohI savve vi hayA sacakkehiM // [Ava0 bhA0 43] ti / aNiyANakaDA rAmA savve vi ya kesavA niyANakaDA / uDDhaMgAmI rAmA kesava savve ahogAmI // [Ava0 ni0 415] ti / AgamisseNaM ti AgamiSyatA kAlena AgamessANaM ti pAThAntare AgamiSyatAM bhaviSyatAM madhye setsyatIti // 141 / / jambUdvIpairavate asyAmavasarpiNyAM caturviMzatistIrthakarA abhUvan, tAMzca 10 stutidvAreNAha- caMdANaNaM gaahaa| candrAnanaM 1 sucandraM ca 2 agnisenaM ca 3 nandiSeNaM ca 4 / kvacidAtmaseno'yaM dRzyate / RSidinnaM ca 5 vratadhAriNaM ca 6 vandAmahe zyAmacandraM ca 7 // 142 // vaMdAmi gAhA, vande yuktisenaM kvacidayaM dIrghabAhurdIghaseno vocyate 8, ajitasenaM kvacidayaM zatAyurucyate 9, tathaiva zivasenaM kvacidayaM satyaseno'bhidhIyate satyakizceti 15 10, buddhaM cAvagatatattvaM ca devazarmANaM devasenAparanAmakaM 11, satataM sadA vande iti prakRtam, nikSiptazastraM ca nAmAntarataH zreyAMsam 12 // 143 / / - asaMjalaM gAhA, asaMjvalaM jinavRSabhaM pAThAntareNa asvayaMjvalaM 13, vande anantajitamamitajJAninaM sarvajJamityarthaH, nAmAntareNAyaM siMhasena iti 14, upazAntaM 1. rAmaNe je1,2 he1,2 // 2. degsaMdha tti je1 khamU0 / degsaMdhu tti khaMsaM0 // 3. "ete khalu pratizatravaH, ete eva, khaluzabdasya avadhAraNArthatvAt, nAnye, kIrtipuruSANAM vAsudevAnAm, sarve cakrayodhinaH, sarve ca hatA: svacakrairiti, yatastAnyeva taccakrANi vAsudevavyApattaye kSiptAni taiH puNyodayAt vAsudevaM praNamya tAneva vyApAdayanti iti gAthArthaH // 43 // anidAnakRto rAmAH, sarve api ca kezavA nidAnakRtaH, UrdhvagAmino rAmAH, kezavAH sarve adhogAminaH / bhAvArthaH sugamaH, navaraM prAkRtazailyA pUrvAparanipAtaH anidAnakRtA rAmAH iti, anyathA akRtanidAnA rAmA iti draSTavyam, kezavAstu kRtanidAnA iti gAthArthaH / / 415 // " iti AvazyakasUtrasya hAribhadryAM vRttau // 4. sacakkeNa / aNi je2 // 5. gAmi tti je1 // 6. setsyaMtIti khaM0 // 7. naMdiseNaM je2 he2 // 8. degseno dRzyate je2 // 9. ca nAsti je1,2 he1,2 // 10. anantajinama je2 he1 / anantakaM taM jinama' he2 // Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [sU0 159] 307 tIrthakaranAmAdi / ca upazAntasaMjJaM dhUtarajasaM 15 vande khalu guptisenaM ca 16 // 144 // ___ aipAsaM gAhA, atipAdyaM ca 17 supArzva 18 devezvaravanditaM ca marudevaM 19 nirvANagataM ca dharaM dharasaMjJaM 20 kSINaduHkhaM zyAmakoSThaM ca 21 // 145 // jiya gAhA, jitarAgamagnisenaM mahAsenAparanAmakaM 22 vande kSINarajasamagniputraM ca 23 vyavakRSTapremadveSaM ca vAriSeNaM 24 gataM siddhimiti, sthAnAntare 5 kiJcidanyathApyAnupUrvI nAmnAmupalabhyate // 146 / / mahApadmAdayo vijayAntAzcaturviMzatiH // 148|| evamidaM sarvaM sugama granthasamApti yAvat, navaram AyAe tti baladevAderAyAtaM devalokAdezcyutasya manuSyeSUtpAdaH siddhizca yathA rAmasyeti, evaM dosu vi tti bharatairAvatayorAgamiSyanto vAsudevAdayo bhnnitvyaaH| [sU0 159] iccetaM evamAhijjati, taMjahA- kulagaravaMse ti ya evaM titthagaravaMse 10 ti ya cakkavahivaMse ti ya dasAravaMse ti ya gaNadharavaMse ti ya isivaMse ti ya jativaMse ti ya muNivaMse ti ya sute ti vA sutaMge ti vA sutasamAse ti vA sutakhaMdhe ti vA samAe ti vA saMkheti vA / samattamaMgamakkhAyaM, ajjhayaNaM ti tti bemi // // samavAo cautthamaMgaM sammattaM // graM0 1667 // 15 [TI0] ityamevamanekadhA'rthAnupadAdhikRtagranthasya yathArthAnyabhidhAnAni darzayitumAhaityetadadhikRtazAstramevamanenAbhidhAnaprakAreNA''khyAyate abhidhIyate, tadyathAkulakaravaMzasya tatpravAhasya pratipAdakatvAt kulakaravaMza iti ca, itirupadarzane, cazabdaH samuccaye, evaM titthagaravaMse i yatti yathA dezena kulakaravaMzapratipAdakatvAt kulakaravaMza ityetadAkhyAyate evaM dezatastIrthakaravaMzapratipAdakatvAt tIrthakaravaMza iti 20 ca AkhyAyate etaditi, evaM cakravartivaMza iti ca dazAravaMza iti ca gaNadharavaMza iti ca, gaNadharavyatiriktAH zeSA jinaziSyA RSayastadvaMzapratipAdakatvAdRSivaMza iti ca, tatpratipAdanaM cAtra paryuSaNAkalpasya samastasya RSivaMzaparyavasAnasya samavasaraNaprakrameNa bhaNitatvAdata eva yativaMzo munivaMzazcaitaducyate, yati-munizabdayoH 1. siddhizca yathA rAmasyeti nAsti je2 he1 / je1 madhye patraM truTitam // Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 308 AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre RSiparyAyatvAt, tathA zrutamiti vaitadAkhyAyate, parokSatayA traikAlikArthAvabodhanasahatvAdasya, tathA zrutAGgamiti vA zrutasya pravacanasya puruSarUpasyAGgam avayava iti kRtvA, tathA zrutasamAsa iti [vA] samastasUtrArthAnAmiha saMkSepeNAbhidhAnAt, zrutaskandha iti vA zrutAMzasamudAyarUpatvAdasya, samAe i va tti samavAya iti vA, 5 samastAnAM jIvAdipadArthAnAmabhidheyatayeha samavAyanAt mIlanAdityarthaH, tathA ekAdisaMkhyApradhAnatayA padArthapratipAdanaparatvAdasya saMkhyeti vA''khyAyate, tathA samastaM paripUrNaM tadetadaGgamAkhyAtaM bhagavatA, neha zrutaskandhadvayAdikhaNDanenAcArAdAvivAGgateti bhAvaH, tathA ajjhayaNaM ti tti samastametadadhyayanamityAkhyAtaM nehoddezakAdikhaNDanA'sti zastraparijJAdiSviveti bhAvaH, itizabdaH samAptau / bemi tti kila sudharmasvAmI 10 jambUsvAminaM pratyAha sma, bravImi pratipAdayAmi etat zrImanmahAvIravarddhamAnasvAminaH samIpe yadavadhAritamityanena gurupAramparyamarthasya pratipAditaM bhavati, evaM ca ziSyasya granthe gauravabuddhirupajanitA bhavati, Atmanazca guruSu bahumAno darzita auddhatyaM ca parihRtam, ayamevArthaH ziSyasya sampAdito bhavati mumukSUNAM cAyaM mArga ityAveditamiti samavAyAkhyaM caturthamaGgaM vRttitaH samAptam // namaH zrIvIrAya pravaravarapArthAya ca namo / namaH zrIvAgdevyai varakavisabhAyA api namaH / namaH zrIsaGghAya sphuTaguNagurubhyo'pi ca namo namaH sarvasmai ca prakRtavidhisAhAyakakRte // 1 // yasya granthavarasya vAkyajaladherlakSaM sahasrANi ca, catvAriMzadaho caturbhiradhikA mAnaM padAnAmabhUt / tasyoccaizculukAkRtiM nidadhataH kAlAdidoSAttathA, durlekhAt khilatAM gatasya kudhiyaH kurvantu kiM mAdRzAH ? // 2 // 1. vyAkhyAyata khaM0 / je1 madhye patraM khaNDitam // 2. sadeta je2 he1,2 // 3. "sahAyAdvA" - si0 asaza yopAntyAd gurUpottamAdasuprakhyAdakaJ" . si071|72|| // 15 Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [sU0 159] TIkAkRdviracitA prazastiH / 309 svaM kaSTe'tinidhAya kaSTamadhikaM mA me'nyadA jAyatAm, vyAkhyAne'sya tathA vivektumanasAmalpazrutAnAmamum / ityAlocayatA tathApi kimapi proktaM mayA tatra ca, durvyAkhyAnavizodhanaM vidadhatu prAjJAH parArthodyatAH // 3 // iha vacasi virodho nAsti sarvajJavAktvAt, kvacana tadavabhAso yaH sa maandyaannRbuddheH| 5 varaguruvirahAdvA'tItakAle munIzairgaNadharavacanAnAM prastasaGghAtanAdvA // 4 // vyAkhyAnaM yadyapIdaM pravarakavivacaHpAratantryeNa dRbdham sambhAvyo'smiMstathApi kvacidapi manaso mohato'rthAdibhedaH / kintu zrIsaGghabuddheranusaraNavidherbhAvazuddhezca doSo mA me'bhUdalpako'pi prazamaparamanA astu devI zrutasya / / 5 / / niHsambaddhavihArahAricaritAn zrIvarddhamAnAbhidhAn sUrIn dhyAtavato'titIvratapaso granthapraNItiprabhoH / zrImatsUrijinezvarasya jayino dapIyasAM vAgminAm, tadvandhorapi buddhisAgara iti khyAtasya sUre vi // 6 // ziSyeNAbhayadevAkhyasUriNA vivRtiH kRtA / zrImataH samavAyAkhyaturyAGgasya samAsataH // 7 // ekAdazasu zateSvatha viMzatyadhikeSu vikramasamAnAm / aNahilapATakanagare racitA samavAyaTIkeyam // 8 // pratyakSaraM nirUpyAsyAH granthamAnaM vinizcitam / trINi zlokasahasrANi, pAdanyUnA ca SaTzatI // 9 // 10 15 1. zrasta khaM0 he1,2 // 2. stAcca devI je2 he1 // 3. "vihArihAri' khaM0 / je1 madhye patraM khaNDitam / / 4. vivRttiH je1,2 / khaM0 madhye patraM khaNDitam // 5. 'srANi pAdanyUnAni je1 khaMmU0 / degmrANi pAdanyUnA ca khsN0||6paadonaassttshtii tathA / graMthAgraM 3775 / zubhaM bhavatu zrI maNasaMghasya he2 // he2 = aNahilapurapattane = pATaNanagare) zrIhemacandrAcAryajJAnamandirai 9997 granthakramAke vidyamAnaH kAgajapatroparilikhita AdarzaH / patrasaMkhyA 1-69 / ayamAdarzaH SoDaze vaikrame zatake likhitaH pratibhAti / / 7 zubhaM bhavatu zrIsaMghasya // zrI kalyANamastu Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 310 AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahite samavAyAGgasUtre lekhakaprazastyAdi / zrIrastu graMthAgraM 3575 he1 // he1 = pUrvaM vADIpArzvanAthabhaNDArasatkaH samprati tu upari nirdiSTe zrIhemacandrAcAryajainajJAnamandirai kramAle vidyamAna: kAgajapatropari likhita: Adarza: / patrasaMkhyA 1-84 / ayamapi SoDaze vaikrame zatake likhitaH pratibhAti // ____ khaM0 madhye itaH paraM mahatI prazastirvartate, tadyathA- "namaH zrIvardhamAnAya vardhamAnAya vedsaa| vedasAraM paraM brahma brahmabaddhasthitizca yaH // 1 // svabIjamuptaM kRtibhiH kRSIvalaiH kSetre susiktaM zubhabhAvavAriNA / kriyeta yasmin saphalaM zivazriyA puraM tadatrAsti dayAvaTAbhidham // 2 // khyAtastatrAsti vastupraguNagaNaH prANirakSakadakSaH / sajjJAne labdhalakSyo jinavacanarucizcaMcaduccaizcaritraH / pAtraM pAtrakacUDAmaNijinasugurUpAsanAvAsanAyAH / saMghaH suzrAvakANAM sukRtamatiramI santi tatrApi mukhyAH // 3 // honAkaH sajjanajyeSThaH zreSThI kumarasiMhakaH / somAkaH zrAvakaH zreSThaH ziSTadhIrarisiMhakaH // 4 // kaDuyAkazca suzreSThI sAMgAka iti sattamaH / khImvAkaH suhaDAkazca dharmakarmaikakarmaThaH // 5 // etanmukhaH zrAvakasaMgha eSo'nyadA vadAnyo jinazAsanajJaH / sadA sadAcAravicAracArukriyAsamAcArazucivratAnAm // 6 // zrImajjagaccandramunIndraziSyazrIpUjyadevendramunIzvarANAm / tadAdyaziSyatvabhRtAM ca vidyAnandAkhyavikhyAtamuniprabhUNAm // 7 // tathA gurUNAM suguNairgurUNAM zrIdharmaghoSAbhidhasUrirAjAm / saddezanAmevamapApabhAvAM zuzrAva bhAvAvanatottamAMga: // 8 // viSayasukhapipAsorgehinaH kvAsti zIlaM karaNavazagatasya syAt tapo vA'pi kIdRk / anavaratamadabhrArambhiNo bhAvanAH kAstadiha niyatamekaM dAnamevAsya dharmaH // 9 // kiMca- dharmaH sphUrjati dAnameva gRhiNAM jJAnAbhayopagrahaitredhA tadvaramAdyamatra yadito niHzeSadAnodayaH / jJAnaM cAdya na pustakairvirahitaM dAtuM ca lAtuM ca vA zakyaM pustakalekhanena kRtibhiH kAryastadartho'rthavAn // 10 // zrutveti saMghasamavAyavidhIyamAnajJAnArcanodbhavadhanena mithaH prvRddhim| nItena pustakamidaM zrutakrozavRddhyai baddhAdarazciramalekhayadeSa hRSTaH // 11 // yAvajjinamatabhAnuH prakAzitAzeSavastuvicAraH / jagati jayatIha pustakamidaM budhairvAcyatAM tAvat // 12 // ___ saMvat 1349 varSe mAgha zudi 13 adyeha dayAvaTe zre0 honA zre0 kumarasIha zre0 somaprabhRtisaMghasamavAyasamArabdhapustakabhAMDAgAre le0 sIhAkena zrIsamavAyavRttipustakaM likhitam ||ch|" Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2)/aMba 7 prathamaM pariziSTam / zrI samavAyAGgasUtrAntargataviziSTazabdasUciH / viziSTazabdAH __sUtrAGkAH viziSTazabdAH __ sUtrAGkAH viziSTazabdAH sUtrAGkAH aibala . 158 aMtevAsisayAI 113 akkhayaM 1 (2) airA 157 aMtodhUmeNa 30 (1) akkhara 136,137, aujjhA 150 aMtosallamaraNa 17 (1) 140,144, aMkalivi 18 (1) aMdhakAra 34 (1) akkharapuTThiyA 18 (1) aMkusaM 16 (3) 15 (1) | akkhAiyauvakkhAiyasatAI 141 aMkusapalaMba 16 (3) aMbagarUkkhe 157 akkhAiyakoDIo 141 aMgavaMsAto aMbarisI 15 (1) akkhAiyasatAI 141 aMgula aMmaDa 158 akkhINajhaMjhe 30 (1) aMgulacchAya akaMtA akhamA 52 aMgulapamANa 96 akaMpita 11 (2), 78 agarUyalahuanAmaM 28 (1) aMge 136, 29 (1 akappo agarUyalahuyapariNAma 22 (1) aMjaNa 99, 18 (3), 146 akamma 30 (1) agarUlahunAmaM 25 (1) aMjaNagapavvayA akammabhUmiyANaM 10 (2) agarUlahuyaNAma 42 aMjalIpaggahe 12 (1) akamhAdaMDe 13 (1) agAraM 19 (1), 30 (1) aMjU akamhAbhae 7 (1) agAramajjhe 59,65,71,75, aDauDa 30 (1) akasAyayA 5 (1) agAravAsa 75,83 19 (1 akasiNA 28 (1) aggi 1 (8) akAmamaraNijjaM 36 aggiuttaM 158 aMtakiriyAto141, 142, 144, akAraNA 148 aggiccAbhaM 8 (4) 146 akAlasajjhAyakArae 20 (1) aggibhUtI 11 (2),47,74 aMtagaDadasA1 (2), 136, 143 akiriyA 1 (3) aggivesAyaNe 30 (1) aMtalikkhe akiriyAvAdI 137 | aggisIha aMtarAiya akumArabhUe 30 (1) aggiseNaM 158 aMtarAtiya akkosaparIsaha 22 (1) aggINaM 76, 149 aMtarAyaM 30 (1) akkha ___ 96 aggeNiyaM 14 (1), 147 aMtimasArIriyaM 104 akkhae 148 aggeNIya 14 (1) 1. sAmAnyataH sUtrAGka eva kevala: sarvatrAsmAmirdAzitaH / kintu yatra sUtramatimahad vartate tatra sUtrAGkena saha pRSTha-paGktyako'pi nirdiSTo'tra // 84 15 aMDe 157 aMtaM /7 " 158 Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 150 samavAyAGgasUtrAntargataviziSTazabdasUciH / viziSTazabdAH sUtrAGkAH | viziSTazabdAH sUtrAGkAH viziSTazabdAH sUtrAGkAH aggodayaM 60 ajogI 14 (1) aTThasayavibhattalakkhaNaacaMDA 158 ajaM 72pasatthasuMdaraviratiyaMgamaMgA 158 acakkhu-ohI ajjava 10 (1),32 (1),143 aTThANautiM kevaladasaNAvaraNaM 17 (1) ajasuhamma 100 aTThAdaMDe 2 (1), 13 3 (1) acakkhudaMsaNAvaraNa 9 (2), 31 ajjA 147 aTThArasa 18 (1) (1) ajjAsaMpadA aTThArasamuhutta 18 (1) acavalA ajjAsAhassIto aTThArasaviha 18 (1) acirakAlapavvaiyANa 137 ajjiyAsAhassIto aTThAvayaM acelaparIsaha 22 (1) ajjhathie 13 (1) aTThAvIsaM 28 ( accuta 21 (2), 22 (2) ajjhayaNa 44, 136, 138, aTThAvIsativihe acchA 150 139, 142, 143, aTThAsIti acciM 8 (4) | 144, 145, 146, 159 aTThijuddhaM accimAliM 8 (4) ajjhayaNasate 140 aDayAlakatavaNamAlA accimAlippabhA 150 ajjhavasANA 153 aDayAlakoTThayaraiyA 150 accue 101 ajjhAvasittA 19 (1), aDayAlIsaM accuta 32 (1) 30 (1), 47, 63, aNaMta 1 (2) accutavaDeMsagaM 22 (3) 75, 77, 83, 97, 104 aNaMtaI 158 acchinnacheyaNayiyAI 22 (1) | ajjhINA aNaMtaissa 54 achinnacheyanaiyANi 147 aTTa / aNaMtaraparaMparaM ajasokittiNAma 42 aTTAlayacariyadAragou aNaMtarA 153 ajasokittINAmaM 25(1),28(1)| rakavADatoraNapaDi- aNaMtarAhArA 153 ajita 24 (1), 71, duvAradesabhAgA 150 | aNaMtavijae 158 94, 107, 157 aTTha 8 (1) aNaMtaseNa ajitarahA 158 aTThaTThamiyA aNaMtANubaMdhI 16 (1) ajitaseNa 157,158 akRtIsaM | aNaMtI ajiya 90, 132, 158 aThThattariM 78 aNagAraguNA ajIva 137, 138, aTThapayANi 147 aNagAramagge 139, 140, 148 aTThasaTThi 68 aNagAramaharisINaM 144 ajIvakAyaasaMjama 17 (1) aTThasattarIe 78 aNagArasutaM 23 (1) ajIvarAsI 2 (1), 149 aTThasamaie 8 (1) aNaTThAdaMDe 2 (1), 13 (1) ajogayA | aNaNusaraNatA 25 (1) 48 57 147 157 64 27 (1) Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viziSTazabdA: aNasaNa aNasaNAe aNAejja aNAjjaNA aNAyagassa aNAyA aNAvuTThI aNAhapavvajjA aniMdA aNiTThA aNidANakaDA aNidAtiM 30 (1) aNurAhAiyA 1 (3) aNurAhANakkhatta 34 aNupaTThisiddhA 36 | aNuppavAya 24 (1) aNuvItibhAsaNayA 155 aNuvelaMdhara 158 aNNatitthiyapava153 tANujoge 158 aNNatitthiyapAvayaNI 30 (1) aNNadiTThiyasayANaM 32 (1) aNNayaraM aNa aNissare aNissitovahANe aNihatA 158 aNNaliMge aNuogadArA 136, 141, 144 aNNavidhiM aNuo aNukaMpAsayappayogatikAlamativisuddhabhattapANAI 146 aNNANatamaMdhakAraduggesu cikkhallasuduttaraM 147 aNNANaparIsaha 149 aNNANiyavAdI 144 aNNANI prathamaM pariziSTam / sUtrAGkA: viziSTazabdAH 6 (1) aNupariyadviMsu 142 | aNupariyaTTissaMti 28 (1) aNubhAvabaMdha 25 (1), aNuvarayaparaMparANubaddhA 28 (1), 42 aNurAhA aNuttarovavAtiyasaMpadA aghAtiyA attara aNuttarA aNuttarovavatti aNuttavarovAtiya 111, 114, aNNAtatA 149 va aNuttarovavAtidA 1 (2), atavassie 144 atipAsaM 147 aNNANatamaMdhakAra 111 atibalA 28 (1) atirA 148 atirANI sUtrAGkA: viziSTazabdAH 148 | atirittasejjAsaNie 148 | ativaTTamANa 4 (1) ativuTThI 146 | atisayaguNauvasamaNANappagAraAyariyabhAsiyANaM 8 (2) 7 (2) atisayamatItakAlasamaye 4 (2) attakammuNA 44 | attadosovasaMhAre 15 (2), 147 attukkosa 25 (1) atha 17 (1) atthamaNaM atthasiddha 29 (1) atthikAya 34 atthiNatthippavAya 137 28 (1) atthINatthipavAyaM 157 atthe 72 atthegatiyANaM atthoggaha 146 athiraNAma 137 22 (1) adaMDe 137 adiNNAdANAto 30 (1) adinnAdANavattie 32 (1) adisse 25 (1) aduva 30 (1) addaijjaM 3 sUtrAGkAH 20 (1) 93 34 145 145 30 (1) 32 (1) 52 25 (1), 28 (1), 42 1 (3) 5 (1) 13 (1) 34 30 (1) 23 (1) 158 addA 10 (2), 15 (2) 158 | addAgaMguTThabAhuasimaNikhoma AicamAtiyANaM 145 158 157 addANakkhatte 1 (5) 38 19 (1) 158 5 (1), 148 18 (1), 147 14 (1) 16 (1) 1 (6) 6 (1) Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavAyAGgasUtrAntargataviziSTazabdasUciH / viziSTazabdAH sUtrAGkAH | viziSTazabdAH sUtrAGkAH |viziSTazabdA: sUtrAGkAH addINasattu 157 apasatthavihAyagaiNAmaM 28 (1) | abhiivajehiM 27 (1) addhanArAyasaMghayaNa 155 apasiNasataM 145 abhicaMda 30 (1),109,157 addhabharahasAmI 158 apassamANo __ 30 (1) abhijjA addhamAgadhA 34 apuNarAvattayaM 1 (2) abhIji 9 (2) addhamAsa 1 (7) apurohitA 24 (1) abhiNivaDmANa 27 (1) addhAsamae 149 appaDipUyae 30 (1) abhinaMdaNa 105 adhamma appaDihatavaraNANa | abhinivuDDhettA 78, 98 adhammatthikAya 5 (1) / dasaNadhara | abhiyAIyA 7 (2) adhikaraNa 20 (1) appaNo 30 (1)| abhirUvA 150 aniyaTTibAyara 14 (1) appatiTThANa 33 (2), 84 | abhivaDDhie 31 (1) aniyaNA 10 (2) appappaNo 34 abhisaMjAyati apaiTThANa 1 (4) appamattasaMjata 14 (1) abhiseyA 147 apaccakkhANakasAe 16 (1), appamAta 36 | abhIiNakkhatte 3 (2) 21 (1) appamAda 5 (1), 32 (1) | abhIjiNakkhatta 9 (2) apacchimamAraNaMtiyAyasaMleha- appamAyajogo 143 abhIjiyAiyA 9 (2) NAjjhosaNAhiM 142 appiyA 155 abhUeNaM apajjattae 25 (1) abaMbhayArI 30 (1) |amaccharA 158 appajjattaga 151 | abahussue amaNAvA 155 apajjattaNAma 9 (2) amaNuNNA 155 apajattayaNAma 25 (1) abAhUNiyA 70 | amaNussaAhArayasarIra 152 apajjattayA 14 (1) abbhaMtara 6 (1), 96, 152 amama 158 apaDivAtI 152 abhaMtarapukkharaddha . 72 | amayarasarasovamaM 157 apatiTThANa 149 abbhahiyaM rAyateyalacchIe 158 | amara-nara-tiriyaapamajjaNAasaMjama 17 (1) abbhuggayamUsiyapahasiyA 150 nirayagatigamaNavivihaapamajjitacAri 20 (1) abbhuTThANa 12 (1)| pariyaTaNANayoge aparAiya 158 abbhuvagamuvakkamiyA 153 amasaNA 158 aparAjita 31 (2), 32 (3), abbhuvagayavacchalA 158 amAvAsA 33 (2), 37 abhayakara 157 ammayA 158 aparAjiya 55, 157, 149, abhayadaya 1 (2) ammApitaro 141, 142, _151, 158 abhavasiddhiyA 26 (1), 148 143, 144, 146 aparAtiya 157, 158 abhAvA 148 ayamINe 88, 98 30 (1) 30 (1) 42 | abAhAta 147 62 Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaM pariziSTam / 148 15 (2) viziSTazabdAH sUtrAGkAH | viziSTazabdAH sUtrAGkAH | viziSTazabdA: sUtrAGkAH ayala 1 (2), 80, 158 aruNappabha ___ 157 asaccAmosavatIpaoga 15 (2) ayalabhAyA 11 (2), 72 aruNAbhaM / 8 (4) asaniapajjattayA 14 (1) ara 30 (1), 158 aruNuttaravaDeMsagaM 8 (4) asannipajjattayA 14 (1) arati 21 (1), 26 (1) aruyaM 1 (2) | asamAhiTThANA 20 (1) aratiparIsaha 22 (1) arUviajIvarAsI 149 asamuppaNNapuvvA 10 (1) arayA alAbhaparIsaha 22 (1) asAyAveyaNijja 31 (1) arahaMtA ___34, 68 aliyavayaNa 146 asiNAtI 11 (1) arahato(o) 8 (1), 16 (2), aloe 1 (3), 140 | asiddhA 18 (1), 32 (1), 34, aloga 137, 138, 139 asipatta 15 (1) 38, 39, 41, 44, 48, alobha 32 (1) asirayaNa 14 (1) 50, 54, 57, 59, 62, avaMjha 14 (1), 147 asilakkhaNaM 66, 68, 75, 80, 81, avakariso 34 asilesA 83, 84, 86, 90, 91, avakose 52 asilesAnakkhatta 6 (2) 93, 94, 95, 100, avaTTite 34, 148 asilogabhae 24, 1488 AsalAgabhae 7 (1) 105, 109, 111, avaNNimaM 30 (1) asubhaNAma 25(1),31(1), 113, 114, 126, 132 avarakaMkA 19 (1) 42, 28 (1) arahA 9 (1), 10 (1), 15 avaradAriyA 7 (2) asubhanAmaM 28 (1) (1), 23 (2), 25 avarillAo | asura 149, 157 (1), 30 (1), 35, avasesakammA 144 asurakumAra 1 (6), 2 (3), 45, 50, 54, 55, 59, avahaTTaasaMjama 17 (1) 3 (3), 4 (3), 5 (3), 60, 63, 70, 71, 75, aviratasammaddiTThI 14 (1) 6 (3), 7 (2), 9 (3), 80, 83, 84, 89, 90, avirati 5 (1) 10 (3), 11 (3), 95, 101, 102, 103, avivarIyA 12 (2), 13 (2), 104, 105, 106, avvae 148 14 (2), 15 (3), 107, 108, 109, avvAbAha 1 (2) 16 (2), 17 (2), 110, 113 asaMkhayaM 18 (2), 19 (2), ariTTha 157 asaMkhejjavAsAuya 1(6),2(3),3(3) 20 (2), 21 (2), ariTThanemI 10 (1), 18 (1), asaMghayaNattAe . 155 22 (2), 23 (2), 54, 40, 104, 110, asaccavAI 30 (1) 25 (2), 26 (2), 111, 113 asaccAmosamaNapaoga13(1),15(2) 27 (2), 28 (2), ariTThavaraNemI 157 asaccAmosavatipaoge 13(1) 29 (2), 30 (2), 34 Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavAyAGgasUtrAntargataviziSTazabdasUciH / viziSTazabdAH sUtrAGkAH | viziSTazabdAH sUtrAGkAH viziSTazabdAH sUtrAGkAH 31 (2), 32 (2), aholoiyA 152 | AghavijaMti 137 33 (2), 103, 155 ahosirA 34 Aghavijjati 136, 138 asurakumArAvAsa 64, 150 | Aicca 31 (1) | AjIvabhae 7 (1) asurakumAriMdavajjiyANaM 1 (6) AiDe 30 (1) AjIviyasuttapariasuraraNNo 17 (1) AiNNe 19 (1) vADIe 22 (1), 147 asuriMda 17 (1), 157 Aimuhutta 96 ADhattaM 152 asuriMdavajjANaM 10 (3) Au 39, 147 ANae 18 (2) asuriMdavajjiyANaM 2 (3) | AukAiyaasaMjama 17 (1) ANaMda 30 (1), 157, 158 asuhajjhavasANasaMciyANaM 146 AukAe 6 (1) |ANataM 19 (3) asoga 157, 158 AukkhaeNaM 142 ANamaMti 1(7),4(4),5(4) asogavarapAyava 34 AugabaMdhe 154 ANayakappe 19 (2) assaMjala 158 AuTTi ANaya-pANaesu 106 assaggIve 158 Aubahule ANaya-pANaya-AraNaassiNiNakkhatta 3 (2) |Auya 58 ___'ccutesu assesA 10 (2) Auya-goya 91 ANAisaraseNAvaccaM ahamiMdA 24 (1) Au-vapu-vaNNa-rUva-jAti- | ANupuvvINAma ahAtaccaM 10 (1) / kula-jamma-Arogga- AtappavAyaM ahAtahie 16 (1) buddhi-mehAvisesA 146 | AtavaM ___30 (1) ahAsuttaM 49 AusaM 1 (1) AtavaNAma ahie 30 (1) Aeja 28 (1) AtA 1 (3), 136 ahigameNa 30 (1) AkiMcaNiyA AdaMsalivI ahigaraNiyA 5 (1) AgamesibhaddANaM 111 AdANabhae aheU 148 AgarA 138 AdANabhaMDanikkheahesattamAe 22 (2), 23 (2), AgarisehiM 154 vaNAsamiti 25 (2), 26 (2), AgAsagaM 34 | Adikara 1 (2) 27 (2), 28 (2), AgAsagato 34 | AdejaNAma 42 29 (2), 30 (2), AgAsagayaM 34 AbhaMkaraM 3 (4) 31 (2), 32(2),33(2) AgAsasthikAya 5 (1) AbhaMkarapabhaMkaraM . 3 (4) ahogAmI AgAsapadANi 147 AbharaNavihiM ahoratte 30 (1) AgAsaphAliyAmayaM 34 AbhiNibohiyaNANa 28 (1) ahorAtiyA 12 (1) AgAsiyAo 34 AbhiNibohiyaNANAvaraNa 17 147 143 RESS | Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 157 28 (1) 21 (1) prathamaM pariziSTam / viziSTazabdAH sUtrAGkAH | viziSTazabdAH sUtrAGkAH | viziSTazabdAH sUtrAGkAH (1), 31 (1) ArAhitasaMjamA 141 AsIuttarajoyaNasayaAbhiNibohiyanANa 66 ArAhiyaNANadaMsaNacaritta- | sahassabAhallAe 149 AyaMtimaraNa 17 (1) jogaNissallasuddhasiddhAla- | AsItassa 137 AyappavAya 16 (2) yamaggamabhimuhANaM 141 Asotthe AyappavAyapuvvaM 14 (1) |ArAhiyanANadaMsaNa AhaTTa 21 (1) AyariyauvajjhAehiM 30 (1) carittajogA Ahattahie 23 (1) Ayariyavva 28 (1) ArovaNA Ahammie 30 (1) AyAe 158 AlavamANa 33 (1) AhavvAyaM __ 147 AyANabhaMDanikkheva AlAvagA 18 (1) AhAkamma NAsamiI 8 (1) AloyaNavajaNatA 25 (1) AhAraittA 9 (1) AyANabhaMDanikkheva AloyaNA 32 (1) | AhAraTThe NAsamitI 5 (1) AloyabhAyaNabhoyaNaM 25 (1) AhAranIhAre 34 AyAmavikkhaMbha 1 (4) AvaMtI 9 (1) AhArapadaM 153 AyAra 1 (2), 18 (1), 25 AvatIsu daDhadhammayA / AhArapariNNA 23 (1) (1), 32 (1), 57, / AvattaM 16 (3), 30 (1) AhArabhoyaNA 153 85, 136 AvaraNayA 52 AhArayamIsasarIraAyArapakappa 28 (1) AvarettA 15 (1) kAyappaoga 15 (2) AyAragoyaraviNayaveNaAvAsapavvata AhArasaNNA 4 (1) iyaTThANagamaNaAvAsapavvaya AhArayasarIra 152 cakamaNapamANajogajuMjaNa- AvIimaraNa AhArayasarIrakAyappaoga 15 (2) bhAsAsamitiguttIsejjo AhArasamugghAta 6 (1), 7 (1) vahibhattapANauggamauppAyaNa- AsannaM 33 (1) AhArussAsa-lesa-AvAsaesaNAvisohisuddhA- Asayati 30 (1) ___ saMkha-AyayappamANa 139 suddhaggahaNavayaNiyama- AsarayaNa 14 (1) AhevaccaM tavovadhANasuppasatthaM 136 Asava 1 (3) AhohiyasatA 91 AyAracUliyavaja 57 | AsavadArA AhohiyasayA AraMbhapariNNAte 11 (1) AsasikkhaM 72 | iMgiNimaraNa 17 (1) AraNa 20 (2), 21 (2), AsaseNa 157 / iMda 19 (3), 157 101 |AsADha 29 (1) | iMdajjhao 34 21 (3) AsAyaNA 33 (1) | iMdadatta 157 'ArAhaNA "32 (1) "157. AveDheti 30 (1) 78 5 (1) Ahohiya iMdadiNNe Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavAyAGgasUtrAntargataviziSTazabdasUciH / 28 / viziSTazabdAH sUtrAGkAH | viziSTazabdAH sUtrAGkAH |viziSTazabdAH sUtrAGkAH iMdabhUtI 11 (2), 92, 157 issareNa 30 (1) uccAra-pAsavaNa-khela-siMghANaiMdiya 146 | ihaMgatassa 33 (1) / jallapAriTThAvaNiyAiMduttaravaDeMsagaM 19 (3) | ihagata 47 samitI ___ 5(1) iMdokaMtaM 19 (3) ihaloiyA 141, 142, 143, | ujjagaM / 147 icchA 144, 146 ujjANAI 141, 142, 143, iTThA 155 ihalogabhaya 144, 146 iDivisesA 141, 142, 143, |ItI 34 | ujjusuyaM 144, 146 | IsatthaM 72 ujjoyaNAma iDIgArava - 3 (1) | Isara 52, 57, 79, 95 uDu ittAva 28 (1) | IsANa 1 (6), 2 (3), | uDuvimANa itthikahA 4 (1) 28 (1), 30 (1), uDDaMgAmI itthipariNA 16 (1) 32 (1), 80 | uNNate itthiparIsaha 22 (1) IsAdoseNa 30 (1) |uNNAme 52 itthiveda 21 (1), 156 Isi 12 (1) uttamaMgammi 30 (1) itthIkahavivajjaNayA 25 (1) IsipabbhAra 12 (1), 45 | uttamavaratavavisiTThaNNANaitthIpasupaMDagasaMsatta 9 (1) ukkiNNaMtaravipulagaMbhIra tarAvapulagabhAra ___ jogajuttANaM itthI-pasu-paMDagasaMsattasaya- khAtaphalihA 150 | uttara 16 (1) NAsaNavajaNatA 25 (1) ukkhittaNAe 19 (1) | uttarakaTThovagate 80 itthIveda 26 (1) |ukkosa 1 (6), 52 | uttarakurA 157 itthIrayaNa 14 (1), 158 | ukkosiyA uttarajjhayaNA itthIlakkhaNaM uggahaaNugehaNatA 25 (1) uttaraDamaNussakhettA 66 itthIvisayagehIe 30 (1) uggahaaNuNNavaNatA 25 (1) | uttaradAriyA 7 (2) itthIhiM 30 (1) uggahasImajANaNatA 25 (1) uttarapagaDI 9 (2), 25 (1), iriAvahie . 13 (1) uggANaM 157 | 39, 51, 52, 55, 58, iriyAsamiI ugghAtiyA 28 (1) / 69, 87, 97 iriyAsamiti 5 (1), 25 (1) uccattaM 147 | uttarAI . 158 uccattariyA 18 (1) uttarAto isibhAsiyA | uccAgoe 31 (1) uttarAphagguNINakkhatta 2 (2) isivaMsa uccAgotaM 17 (1) uttarAbhaddavatANakkhatta 2 (2) issariyamae 8 (1) uccAra-pAsavaNa-khela-siMghANa- uttarAyaNagate 24 (1) issarIkae 30 (1)| jallapAriTThAvaNiyAsamiI 8(1) | uttarAyaNaniyaTTe 78 144 36 isidiNNaM 88 Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udae prathamaM pariziSTam / viziSTazabdAH sUtrAGkAH | viziSTazabdAH sUtrAGkAH viziSTazabdAH sUtrAGkAH uttarAsADhanakkhatta 4 (2) ullaMbaNa 146 | uvasamaMti 34 uttarAhuttI 74 uvakkhAiyasatAI 141 uvasAmae 14 (1) uttimapurisA 54, 158 uvagasaMtaM 30 (1) uvahase 30 (1) 32 (1), 158 uvaghAtaNAmaM 25 (1) uvAsagadasA 1 (2), 136 udaeNakkamma 30 (1) uvadhAyaNAma uvAsAgadasAto 142 udagaNAte 19 (1) uvaghAyanAmaM 28 (1) uvAsagapaDimA 11 (1) udadhI 149 uvaTThiyaM 30 (1) uvahANasutaM 9 (1) udaya | uvatthiyA 10 (2) uvahi 12 (1), 52 udahI 76 uvadaMsijaMti 136 uvvaTTaNA 154 udArA 137 uvadaMsemANe 15 (1) uvvaTTaNAdaMDao 154 uditoditakulavaMsA 157 uvabhogattAte 10 (2) uvvahatI 30 (1) udIrettA 20 (1) | uvavAya 139 | uvvedhussedhaparihANI 95 udumAsA uvavAyadaMDao 154 usappiNi-osappiNi59 uvarimauvarimagevejaya 31 (3), maMDala 20 (1) uddiTThabhattapariNNAte 11 (1) | / 30 (2) | usabha 23(2),24 (1),63, uddesagasahassa 140 uvarimaMte 83, 84, 89, 108,. uddesaNakAla 26 (1), 85, uvarimamajjhimagevejaya 29 (2), 157, 158 136, 137, 138, 30 (3) usabhasiri 135 139, 141, 142, | uvarimaheTThimagevejaya 28 (2), | usabhaseNa 157 143, 144, 145, 29 (3) usabhaseNapAmokkhAto 84 usiNaparIsaha 22 (1) uddesiyaM 21 (1) uvarudda 15 (1) usiNaphAsapariNAma 22 (1) upehAasaMjama 17 (1) uvasaMkamittA usiNaveyaNaM 153 uppalaM 20 (3) uvasaMtaM 158 usukArA uppAe 29 (1) |uvasaMtamohe 14 (1) usukArijaM uppAtapavvata 17 (1) |uvasaMpajjaNaseNiyAparikamme 147 | usuyArA uppAtiyA 34 uvasagga 142 | ussaggo 6 (1) uppAyapuvvaM 14 (1), 147 uvasaggapariNNA 16 (1), 23 ussappiNigaMDiyAo 147 ubhaopAsiM 95 | ussappiNIe 21 (1), 42 umA 158 | uvasaggAhiyAsaNA 142 | ussAsaNAma urabhijaM 36 uvasama 30 (1) | ussAsanissAse 34 uvarille . 42 Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 viziSTazabdA: sUtrAGkA: viziSTazabdAH U 13 (1) egatthANaM UsasaMti 1 (7), 4 (4), egadivaseNaM 5 (4) egadUseNa 28 (1) eganAmaM UsAsanAmaM ekavidhavattavyaM ekasaTThibhAga ekAdiyA kavaNaM ekUNaNauie ekUNa ekUNapaNNAe ekUNasattaraM ekUNAtaM eke ekAvaNNakhaMbhasatasanniviTThA : 51 egA ekAvalikaMThalaitavacchA 158 egAkAre ekacattAlIsaM ekatIsaM ekkarAtiyA ekavIsa ekasattari ekkANau ekkArasa ekkArasaMgiNo samavAyAGgasUtrAntargataviziSTazabdasUciH / ekkAratAre ekkArehiM guNaM egaTThitAtiM egatAre 138 eganikkhamaNaM 13 (1) eganisejjAte 139 megA 51 egasaTThivibhAgabhatie 89 egiMdiyaorAliyasarIra 29 (1) egiMdiyateyasarIra 49 egiMdiyavevviyasarIra 19 (1) eguttariya 69 egUNacattAlIsaime 79 guNavattAlIsaM 1 (3) egUNatIsativihe 41 31 (1) eravata 12 (1) eravaya 17 (1), 21 (1) evaMbhUtaM 71 saNAsama 91 esaNAsamitI 11 (1) esaNA'samite 23 (2) ogAhaNasaMThANa ekkArasabhAgaparihINe 11 (2) ogAhaNaseNiyAparikamma 11 (2) ogAhaNohi 11 (2) occhanno 147 odhAraittA 147 omodariyA 1 (5) oyaMsI sUtrAGkA: viziSTazabdAH 139 | orAlie 54 orAliyamIsasarIrakAya157 28 (1) orAliyasarIra 12 (1) orAliyasarIraMgovaMgaNAma 54 9 (2) orAliyasarIrakAya 61 1 (3) orAliyasarIraNAmaM 152 oruMbhiyA 152 |ovAriyAleNe 152 | osappiNigaMDiyAo 152 osappiNIe sUtrAGkAH 18 (1), 152 paoga 13 (1),15 (2) 152 139 ohabalA 78 ohiNA 39 ohiNA 29 (1) ohiNANAvaraNa 19 (1) ohiNANi paoga 13 (1), 158 ohiNANisahassa 7 (1), 34, 158 ohiNNANisatA 10 (1) 10 (1) 31 (1) 147 132 147 ohidaMsaNa 59 10 (1) 8 (1) ohidaMsaNAvaraNa 9 (2), 31 (1) 5 (1) ohinANisayA 94 20 (1) ohipadaM 152 ohimaraNa 25 (1) 158 kaMcaNapavvatasayA 15 (2) 25 (1) 30 (1) 16 (2) 147 21 (1), 42 158 147 ohI 139 kaMkhA 52 157 kaMDa 38, 61, 80, 82, 84, 85, 87, 99, 112, 120 20 (1) 6 (1) kaMcaNakUDaM 7 (3) 102 153 17 (1) 153 Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaM pariziSTam / 14 (1) kaMtA 72 / kama 78 viziSTazabdAH sUtrAGkAH | viziSTazabdAH sUtrAGkAH |viziSTazabdAH sUtrAGkAH kaMcaNagapavvayA 50, 100 kammagasarIraNAmaM / 25 (1) kAkaNilakkhaNaM kaMTayA 34 kammahitI kAgaNirayaNa 155, 158 kammaNisega kAmaguNA 5 (1) kaMbu 12 (3) kammapagaDI 36, 39, 52, | kAmabhoga 18 (1) kaMbuggIvaM 12 (3) 58, 69, 87, 97 kAmAsA kakkaseNa 157 kammapagatIo 7 (1) | kAyaasaMjama 17 (1) kakke 52 kammappavAyaM 147 | kAyakilesa 6 (1) kakkhaDaphAsapariNAma 22 (1) kammappavAyapuvvaM 14 (1) kAyaguttI 3 (1), 8 (1) kaTThAto 88,98 kammayasarIrakAyapaoga 15 (2) kAyachakka 18 (1) kaDagacchejjaM kammayasarIranAmaM 28 (1) kAyadaMDa 3 (1) kaDaggidAhaNa 146 kammavivAgajjhayaNA 43 kAyasaMjama 17 (1) kaDA 136, 137, 140 kammavisohimaggaNaM 14 (1) kAyasamAharaNatA 27 (1) kaDisuttaganIlapIyako- kammasarIrakAyapaoga 13 (1) kAraNA 148 sejjavAsasA 158 kayavammA 157 | kAremANe kaNagapANI 158 karaNasacce kAla 15(1),18(3),33(2) kaNha 10 (1), 158 karissaMti | kAlakkamacuyANaM 141 kaNhalesA 6 (1) kalaha 52 | kAlayavaNNapariNAma 22 (1) kaNhasirI 158 kalahakare 20 (1) kAlAgurupavarakuMdurukkatukatavvayakamma 11 (1) kalAo 19 (1) rukkaDajhaMtadhUvamaghamakattavIrie 158 kalusAulaceyase 30 (1) ghetagaMdhuddharAbhirAmA 150 kattiya 8 (2), 29(1),158 kalusAvilaceyase 30 (1) kAle 149 kattiyabahulasattamI 37 kallANaphalavivAga | kAloe kattiyAdIyA 7 (2) kavADaM | kAloyaNa kattiyAnakkhatta 6 (2) kasAya kAviTTha 14 (3) kappa 1(6), 2(3), 3(3), kasAyasamugghAta 6 (1), 7 (1) | kAvilijaM 26 (1), 35, 157 kasAyA 4 (1), kAsavI 157 * kappavaravimANuttamesu 142 kasiNA 28 (1) | kisaMghayaNI 155 kamatI 150 kahAte 12 (1) | kiM(saMThANI) 155 kammae 152 | kahAhigaraNAI 30 (1) kiDiM 4 (4), 21 (3) kammaMsA 21 (1), 26 (1), kAiyA 5 (1) | kiTTikUDa 4 (4) 28 (1) kAulesA 6 (1), 153 | kiTThiyosaM 6 (4) 36 Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 < < 4 (4) samavAyAGgasUtrAntargataviziSTazabdasUciH / viziSTazabdAH sUtrAGkAH | viziSTazabdAH sUtrAGkAH |viziSTazabdAH sUtrAGkAH kiTThijuttaM 4 (4) kumudagummaM 18 (3) kevaladaMsaNAvaraNa 9(2),31(1) kiTThijjhayaM 4 (4) kumbha 19 (1), 25 (1) | kevalanANa 10 (1) kiTThippabhaM 4 (4) kurute 52 kevalapariyAgaM 110 kiTThiyAvattaM kurumatI 158 | kevalavaranANadaMsaNe 23 (2) kihilesaM kulakara 157 | kevalimaraNaM 10(1),17(1) kiTThivaNNaM kulakaragaMDiyAo 147 kevalisamugghAta 7 (1), 8 (1) kiTThisiMga kulagara 109, 112, 158 | kevalI 14 (1), 54 kiTThisiTTha 4 (4) kulagaratitthagaragaNadhara 139 kesa-maMsu-roma-Nahe 34 (1) kichattaravaDeMsagaM 4 (4) kulagarapattINa . 157 | kesarI 158 kiNhalesA 153 kulagaravaMsa 159 kesavA 158 kitikamma 12 (1) kulapavvayA 39 kodhaNe 20 (1) kittIpurisa 158 | kulamae 8 (1) kodhavivega 27 (1) kibbisie 52 kuliMge 157 | kova 52 kiriyaTThANA 13 (1),23 (1) kusamayamohamohamati kosa 24 (1) kiriyavisAlaM 14 (1)| mohitANaM 137 kosalie 23 (2), 63, kiriyA 1 (3),5 (1),143 kusIlaparibhAsie 16 (1) 83, 84, 89, 108 kiriyAvAdisatassa 137 kusIlaparibhAsite 23 (1) kosaliya kiriyAvisAlaM 147 kusumeNaM 34 koha kI 21 (1) kUDa 52 | kohakasAya 4 (1) kuMDalaujjoviyANaNA 158 | kUDasAmalI 8 (1) kohavivega 25 (1) kuMthu 32 (1), 35, 37, keu khaovasamie __153 81, 91, 95, 158 keuka 57 | khaMDagappavAtaguhA kuMbha 157 keuga 52 | khaMtI 10 (1) kuMbhipAgakaMpaNa 146 keubhUtapaDiggaho 147 | khaMdhAvAranivesaM 72 kukkuDalakkhaNaM 147 | khaMdhAvAramANaM kuDabhIsahassaparimaMDi kekaI 158 | khattiyANaM 157 yAbhirAmo 34 | kemahAliyA 152 khamae 14 (1) 104 kevalaM 10 (1) |khamA 27 (1), 143 kumArabhUe 30 (1) kevalaNANAvaraNa 31 (1) kharassare 15 (1) kumAravAsa 77 kevalaNANuppAta 147 | kharoTThiyA 18 (1) kumudaM 17 (3), 18 (3) | kevaladasaNa 10 (1) khaluMkijaM 79, 95 ___72 keubhUyaM 72 kumAraM 36 Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaM pariziSTam / 13 sUtrAGkAH 30 (1) |gAvI 158 16 (1) 16 (1) 30 (1) 16 (1) 30 (1) 18 (1) 157 72 viziSTazabdAH sUtrAGkAH | viziSTazabdAH sUtrAGkAH | viziSTazabdAH khavitasattaya 21 (1) 93, 95, 147, 157 | gAmakoDI khAmitaviosaviyANaM 20 (1) |gaNA 8 (1), 37, 48, 54, | gAmeNaM khiMsatI 30 (1) / 66, 83, 86, 90, 93, | gAyalaTThI khINamoha 7 (1), 14 (1) 95, 147 gAravA khIliyAsaMghayaNa gaNitaM khuja 155 gaNipiDaga 1 (2), 57, | gAhA khuDDiyAe 37, 38, 40 | 136, 139, 148 | gAhAvatirayaNa khurappasaMThANasaMThita 149 gaNiyalivi 18 (1) gAhAsolasagA khemaMkara 158 gatikallANa 111 | giddhe khemaMdhara 158 gatiNAma | girirAyA khoyaraso 157 gaddatoya-tusiyANaM | gilANammi gaMgadatta 158 gaddabhe 30 (1) gihibhAyaNaM gaMgA 14 (1) gaddhapaTTamaraNa 17 (1) gihiliMge gaMgA-siMdhU 24 (1), 25 (1) gabbhavakkaMtiapaMceMdiati- gIyaM gaMthe 16 (1), 23 (1) rikkhajoNiANaM 13 (1) |gujjhage gaMdhajutiM 72 gabbhavakkaMtiyamaNussapaMciMdi- guNakAra gaMdhaNAmaM 25(1),28(1),42/ yaorAliyasarIra 152 | guNadosadarisaNANi gaMdhamAdaNa 108 gabbhavakkaMtiyasannimaNuyANaM 1 (6) | guNahatthA gaMdhavaTTibhUtA 150 gabbhavasahI 158 | guttiseNaM gaMdhavva 30 (1) gamA 136, 140 guttI gaMdhavvalivi 18 (1) gayacalaNamalaNa guruphAsapariNAma gaMdhA 5 (1) gayalakkhaNaM | gUDhadaMta gaMdhANuvAtI 9 (1) garuyalahuyapariNAma 22 (1) gUDhAyArI gaMbhIradarisaNijjA 158 garulA | gRhaNayA gaMbhIramadhurapaDipuNNa garulAvAsa 8 (1) | gevejjavimANasataM saccavayaNA 158 gavaM gevejjavimANA gagaNatalamaNulihaMtasiharA 150 gavva 52 gehAgArA gaNadharagaMDiyAo 147 gahacaritaM gehI gaNadharavaMsa 159 gahaNa 52 gokhIrapaMDure gaNaharA 8 (1),11 (2),37, gAthA .. 23 (1) goNalakkhaNaM 48, 54,66,83,86,90, | gAdhaM . 72 / gotamakesiz2a 30 (1) 84 141 .140 158 3 (1) 22 (1) 158 30 (1) 157 11 (2) 10 (2) 52 Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 ghaMTe 64 | caMdeNaM ghaNaM 34 samavAyAGgasUtrAntargataviziSTazabdasUciH / viziSTazabdAH sUtrAGkAH | viziSTazabdAH sUtrAGkAH viziSTazabdAH sUtrAvAH gotamadIva 69 caumAsiyA 28 (1) caMdasirTa 3 (4) gotta 39 cauraMsA 149 / caMdasiMga 3 (4) gottA 138 caurAsII 84 caMdA gotthubha 157 caurAsIti 84 | caMdANaNaM gotthUbha 52, 57, 58, 42, | caurAsItIe 137 caMdAbhaM 43, 87, 88, 92 ca uriMdiya 14 (1) caMdAvattaM goyamadIva 67 cauriMdiyaasaMjama 17 (1) caMdimasUriyagaNanakakhagolavaTTasamuggatesu . 35 cauriMdiyateyasarIra 152/ tatArarUvA 150 gosIsasarasarattacaMdaNadaddara- cauvIsaM 24 (1) caMdimA 19 (1) ___ diNNapaMcaMgulitalA 150 cauvIsaMgulie 24 (1) caMdimasUriya 147 cauvvihakammakkhaya __ 143 | caMduttaravaDeMsagaM 3 (4) ghaTThA 150 causaTThi 8 (2) ghaDamuhapavattieNaM 25 (1), 74 | causaTThIlaThThIe 64 | caMpaya 157 - 19 (3) causiraM 12 (1) cakka ghaNodahi 20 (1), 79, 86 caMDikke 52 cakkajohI 158 pANiMdiyaatthoggaha 6 (1) caMda 3 (4), 32 (1), 59, cakkarayaNa 14 (1) ghANiMdiyatthoggaha 28 (1) 62, 72 cakkalakkhaNa 72 ghANiMdiyavaMjaNoggaha 28 (1) |caMdakaMta 3 (4), 157 | cakkavaTTiitthIrayaNA ghoraparIsahaparAyiyAsa hapa (pA?) |caMdakUDaM 3 (4) cakkavaTTiAMDiyAo 147 raddharuddhasiddhAlayamagga- caMdacaritaM 72 cakkakaTTipitaro niggayANaM 141 caMdajasa 157 | cakkavaTTivaMsa ghosa 6(4), 10(4), 32(1) caMdajjhayaM 3 (4) | cakkavaTTivijayA 34, 68 caukkaNaiyAI caMdaNajjA . 157 cakkavaTTI 23 (2),54,68,158 caugAue 4 (1) caMdadiNe 29 (1) |cakkahara-halahara 139 cauNauiM ___ 94 | caMdappabha (4), 93, cakkAuha 157 cautAre 4 (2) 01, 157 cakkINa 139 cauttIsaM 61 cakkhiMdiyatthoggaha 28 (1) cauttha 1 (2) caMdarUvaM 3 (4) | cakkhuiMdiyaatthoggaha 6 (1) cautthI 7 (2), 9 (3), caMdalesaM 3 (4) | cakkhukaMtA 157 10 (3), 149 caMdavaNNaM 3 (4) cakkhudaya 1 (2) cauppaya 34, 54 | caMdasaMvacchara 158 158 159 34 | caMdamaMDale Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaM pariziSTam / 44 __ 40 cAraM 33 (1) 147 viziSTazabdAH sUtrAGkAH | viziSTazabdAH sUtrAGkAH viziSTazabdAH sUtrAGkAH cakkhudaMsaNAvaraNa 9 (2), cAuraMtacakkaTTi 14 (1), 48, cotAlIsaM 17 (1), 31 (1) 71, 72, 77, 83, 89, cottIsaM 34 cakkhuma 157 / 96, 97, 107, 108, coddasa 14 (1) cattAri 4 (1) / 129 coddasapubbisayA cattAlIsaM 9 (2), 72 | coddasapuvvI 23(2),104,105 cattAlIsaMguliyaM |cAraNANaM 17 (1) coyAlIsatime 88 cattAle 38| cArU 157 coyAle camara 16 (2), 17 (1), cAvoNNataM 21 (3) |corikkakaraNa 146 __32 (1), 33 (1), 34, covattare 37 covattaraM 74 36, 51, 157 | cittautta 158 camaracaMcAe | cittaMgA 10 (2) chaumatthapariyAgaM 54 cammarayaNa 14 (1) | cittaMtaragaMDiyAo | chaumatthamaraNa 17 (1) cammalakkhaNaM 72 | cittarasA 10 (2) chajIvanikAya 6 (1) cayaNANi 147 | cittasaMbhUyaM 36 | chaTThIe 17 (2), 18 (2), caraNakaraNaparUvaNayA cittasamAhiTThANA 10 (1) / 19 (2), 20 (2), 137, 138, 140, cittA 8 (2), 10 (2) 21 (2), 22 (2), 149 141, 142, 143, 144 | | cittANakkhatta 1 (5) | chaNNauI 96 caraNakaraNaparUvaNA 147 ciyAte 10 (1) | chattAre 6 (2) caraNavihI |ciyAto 143 chattaM 34 (1) 9 (2) |cutAcutaseNiyAparikamme 147 | chattarayaNa 14 (1) carittamohaNijja 31 (1) |culaNI 158 | chattalakkhaNaM 72 carittavirAhaNA 3 (1) cullahimavaMta 7(1),24(1),100 | chattIsaM / carittasaMpaNNayA 27 (1) cullahimavaMtakUDa chattIsaMguliyaM carittAyAra __ 136 | cUliyA 12 (1), 147 chattIsasahassamaNUNayANaM 140 cariyAparIsaha 22 (1) |cUliyAvatthU 147 | chattohe 157 calacavalakuMDaladharA 157 ceei 30 (1) | chammAsiyA 12 (1) cavaNa 139 | cettAsoesu 15 (2), 36 | charUpagayaM 72 cAummAsiyA 12 (1) cetiyakkhaMbhe 35 | chalasIti cAuraMgijja 36 cetiyarukkhA 8 (1),158,157 | challesA 6 (1) cAurataM 148 cetiyAI 141, 142, 143, chavihe 6 (1) 144, 146 | chavvIsaM 26 (1) carati 36 Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 46 66 157, 158 22 (1 chirA samavAyAGgasUtrAntargataviziSTazabdasUciH / viziSTazabdAH sUtrAGkAH | viziSTazabdAH sUtrAGkAH | viziSTazabdAH sUtrAGkAH chAumatthiyA 6 (1) jammabhUmIsu 157 jANussehappamANamette 34 chAyae 30 (1) jaya 158 jAtikulakoDIjoNipachAyaMsI 158 jayaMta 31 (1), 32 (3), muhasatasahassA 13 (1) chAyAlIsaM 33 (2), 37, 55, jAtiNAma jAtiNAma 42 chAvaDiM 149, 151, 158 jAtinAmanidhattAugaM 154 chiNNacheyaNaiyANi 147 jayaMtI 157, 158 jAtimae 8 (1) chinnacheyaNayiyAI 22 (1) |jayA jAyaNaparIsaha 155 / jara-maraNa-joNisaMkhubhi- jAyateyaM 30 (1) cheyaNAo 19 (1) / tacakkavAlaM 146 | jAlaMtararayaNapaMjarummilita 170 chevaTThasaMghayaNa 155 |jaramaraNasAsaNakare 141 jAlA 158 jae 157 jarAsaMdha 158 jiNa 1 (2), 75, 30 (1) jaMtamusalamusaMDhisatagghI- | jalathalayabhAsurapabhUta 34 jiNapaNNatta 136 parivAritA 150 jalayarapaMceMdiyatirikkha- jiNapUyaTThI 30 (1) jaMbuddIva 1 (4), 9 (2), joNi 13 (1) jiNavayaNamaNugayamahi11 (2), 12 (1), jallaparIsaha 22 (1) yabhAsitA 144 19 (1), 23 (2), javaNAliyA 18 (1) | jiNavarappaNIyA 145 27 (1), 34, 43, 56, jasa 8 (1) jiNavarabhattIya 157 65, 79, 80, 82, 95, jasaMsI 158 jiNasakahA 102, 130, 157, 158 jasakittinAmaM 28 (1) | jiNasatA 75 jaMbU 8 (1), 157 | jasamaM 157/jiNasamIva 144 jaMbUdIva 124 jasavatI 158 jiNAtisesA 144 jaMbUddIviyA 30 (1) jibbhacheyaNa 146 jakkha 30 (1) jase 157 jibhiMdiyaatthoggaha 6 (1) jakhiNI 157 jasokittiNA(nA)ma 42,17(1) jinbhiMdiyatthoggaha 28 (1) jagajIvahita jahaNNa 1 (6) jibhiMdiyavaMjaNoggaha 28 (1) jagatI 8 (1) jahAjAyaM 12 (1) | jibbhiyAe jaNNatijaM ___36 | jahANAmae 148 jiyaparIsahakasAyaseNNajativaMsa 159 jANaeNaM 1 (2) dhitidhaNiyasaMjamaucchAjamagapavvayA 113 jANamANo 30 (1) hanicchiyANaM 141 jamatIte 16 (1), 23 (1) jANavayaM 72 | jiyasattU 157 jammaNANi 147 jANavimANa 1 (4) jiyArI 157 35 8 (1) |jasasA Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaM pariziSTam / '140 52 90 viziSTazabdAH sUtrAGkAH | viziSTazabdAH sUtrAGkAH | viziSTazabdAH sUtrAGkAH jIva 53, 57, 84, 94, jeTThA 3 (2), 8 (2), | jhANa 4 (1), 6 (1) 137, 138, 139, 140 15 (2) | jhANajogajuttA 144 jIvajoNi 139 joi 10 (2) | jhANasaMvarajoga 32 (1) jIvaTThANA 14 (1) joisiya jhimma jIvatthikAya joissaMti 45 ThANa 1 (2), 57,136,138 jIvadaya 1 (2) joe 30 (1) ThANagasaya 139 jIvappadesogAhaNA 104 joeMti | ThitikallANANaM 111 jIvarAsI 2 (1), 149 joeMsu ThitibaMdha jIvA 14 (1), 24 (1), jogaM 8 (2) NauiM 122, 37, 148 jogasaMgahA 32 (1) | NaMda 15 (4), 157, 158 jIvA-'jIva-puNNa-pAvA- jogasacce 27 (1) | NaMdakaMtaM __ 15 (4) ''sava-saMvara-Nijjara- jogA 5 (1) | NaMdaNa 157, 158 baMdha-mokkha 137 | jogANujoga 29 (1) NaMdaNakUDA 108 jIvAjIvavibhattI 36 joNippamuhasatasahassA 84 | NaMdappabhaM 15 (4) jIvAjIvA 137, 138, jotisacAlA 138 | NaMdamitta 139, 140 jotisaMte 11 (2) NaMdalesaM jIvitAsA 52 | jotisiyavimANavAsA 150 NaMdavaNNaM 15 (4) jue 158 | jotisiyAvAsA 150 NaMdAvattaM 15 (4), 147 juga 61, 62, 67, 96 jotise 11 (2) NaMdI 88 jugabAhu 157 | joyaNakoDAkoDIto 150 NaMduttaravaDeMsagaM 15 (4) jugalayANaM 76 joyaNakoDIto 150 NaMdIrukkhe 157 juttaphusieNa 34 joyaNanIhArI 34 | NakkhattabhAse 27 (1) 158 joyaNaparimaMDalaM 34 | NagarAI 141, 142, 72 joyaNasata 9 (2) 143, 144, 146 juddhakittipurisA joyaNasatANi 150 Naggoha 157 juddhAtijuddhaM joyaNasayasahassANi 150 | NaggohaparimaMDala juyaka 52, 57 joyaNasahassaM 1 (4) | NaTTe 32 (1) 95 | joyaNasahassAI 84 NataM 19 (3) juyaya 79 joyaNasahassANi 150 NadIto 138 149 jhaMjhakare 20 (1) |NapuMsagaveda 156 jUyaM 72 jhaMpittA 30 (1) NapuMsayaveda 21 (1) 158 juttiseNaM 155 juyate juvalagANaM Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 (7) NijarA 155 samavAyAGgasUtrAntargataviziSTazabdasUciH / viziSTazabdAH sUtrAGkAH | viziSTazabdAH sUtrAGkAH viziSTazabdAH sUtrAGkAH NapuMsayaveyaNija 20 (1) NigaMtha 18 (1) NIsasaMti NarakaMtA 14 (1) NiccabhatteNa 157 NUme Nara-Niraya-tiriya-suragatigamaNa- Nicce 148 NeyAraM 30 (1) vipulapariyaTTa-arati-bhaya- |Niccougo 157 /jevvAre 158 visAya-soka 1 (3) NoiMdiyaavAte 28 (1) micchattaselasaMkaDaM 146 NiNhaiyA 18 (1) NoiMdiyaIhA 28 (1) NavajoyaNiyA 9 (2) NiNhAI 30 (1) NoiMdiyatthoggaha 28 (1) NavaNautiM |NitAI 153 NoiMdiyadhAraNA 28 (1) NAe | Nitie 148 NokasAyA 28 (1) NAgadattA 157 NiddA 9 (2) hArU NAgarukkhe 157 NiddANiddA 9 (2), 31 (1) tau 146 NANappavAyaM 147 NiddhaphAsapariNAma 22 (1) tao NANasaMpaNNayA 27 (1) |Nidhayo 138 taccA 3 (3), 4 (3), NANAdiTuMtavayaNissAraM 137 | NippaMkA 150 5 (3), 6 (3), NANAyAra 136 | NibaMdhati 28 (1) 7 (2), 149 NANAsaMThANasaMThitA 155 NibaddhA 136, 137, 140 | taNuyatari 12 (1) NAtA 136 NimmalA 150 taNU 12 (1) NAte 137 NiyaTTati 24 (1)| taNhA NAbhI 157 NiyaTTibAdara 21 (1) taTThavaM 30 (1) NAmadhejA 157 NiyANakAraNA 158 taDhe 30 (1) NAyajjhayaNA 19 (1) |NiyANabhUmI 158 | taNaparIsaha 22 (1) NAyAdhammakahA 1 (2), 136, Nirayagati 146 | tattatellakalakalaabhisiMcaNa 146 141 NiravaccA .157/tatthagate 33 (1) NArikatA 14 (1) NivvaittA 24 (1) tabbhavamaraNa 17 (1) NAlaMdatijja 23 (1) NivyutikarI 157 tamatamA NAsa-kaNNoThaMguTThakara-caraNa- |Nisabha 112 tamaratoghavippamukkA 147 nahaccheyaNa 146 Nisabha-nIlavaMtavAsahara- tamarayaviddhaMsaNANaNikAitA 136, 137 pavvayaM 106 sudiTThadIvabhUyaIhAmatiNikaMkaDacchAyA 150 Nisabha-nIlavaMtA 106 buddhivaddhaNANaM 140 NikkasAya 158 NisIhiyAparIsaha 22 (1) tamarayoghavippamukkA 142, 143 NikkhobhanippakaMpA 137 NissAraM 137 | tamA 41 Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaM pariziSTam / . 155 157 tavo 159 viziSTazabdAH sUtrAGkAH | viziSTazabdAH sUtrAGkAH | viziSTazabdAH sUtrAGkAH taruNIpaDikamma 72 | tigicchiddahA 74 tuMbe 19 (1) tava 10 (1) tigichikUDa 17 (1) | tuDiyaMgA 10 (2) tavaiMsu 66, 72 tiguNaM __147 teiMdiya 14 (1), 49 tavaNijjavAlugApatthaDA 150 tiguttaM 12 (1) teiMdiyaasaMjama 17 (1) tavadittacaritta-NANa-sammatasAra- tiNhaM tesaTThANaM 137 teiMdiyateyasarIra 152 vivihappagAravitthara- |titAre 3 (2) teukAiyaasaMjama 17 (1) pasatthaguNasaMjuya 144 titikkhA 32 (1) | teukAe 6 (1) tavaniyamatavovahANaraNaduddharabhara- tittarasapariNAma 22 (1)| teulesA 6 (1), 153 ___ bhaggANisahANisaTThANaM 141 | titthakara 1 (2), 19 (1), | tetiyA tavamae 8 (1) 25 (1),34,54,158 teMduga tavA 147 | titthakaragaMDiyAo 147 | teNautimaMDalagate 93 tavAyAra 136 | titthakaraNAma 42 teNe 30 (1) 143 titthakaranAmasahitA 29 (1) tetalI 19 (1) tavokamma 6 (1) | titthakarasamosaraNa | tetAlIsaM 43 tavokammagaMDiyAo 147 titthagaravaMsa | tetIsaM 33 (1) tavomaggo titthapavattaNANi 147 | temAsiyA 12 (1), 28 (1) tavovahANAI 141, 142, titthappavattayANaM 157 teyaMsI 158 143, 144, 146 tineNaM 1 (2) | teyagasarIraNAma 25 (1) tasa 30 (1), 136, 137 tippayaMto 30 (1) | teyamaMDala tasakAe 6 (1) | timisaguhA 50 teyayasarIranAma 28 (1) tasaNAma 25 (1), 42, 28 tirikkhajoNi 146 teyasasamugghAta 6 (1), 7 (1) tiriyagatiNAma teyAsarIra tANaM tiriyAu teyAsIime 83 1 (2) tiriyANupubviNAmaM 25 (1) | terasa 13 (1) tAraggeNaM 98 tilae 157, 158 | terAsiyasuttaparivADIe 22 (1), tArA 98, 158 | tiviDhU 80, 84, 158 tArArUva 9 (2), 112 | tiveyA 156 tevaNNa tAladdhayovviddhagarulakeU 158 | tivvAsubhasamAyAra 30 (1) | tevIsa tikaNaiyAI 22 (1) tisilA 157 | tevattariM tigicchikesariddahA 117 | tIsaM 30 (1) |tesIti tigicchaM 20 (3) tuMgA 150 | toraNehiM 157 152 tAraeNaM 147 Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 138 samakSayAGgasUtrAntargataviziSTazabdasUciH / viziSTazabdAH sUtrAGkAH | viziSTazabdAH sUtrAGkAH viziSTazabdAH sUtrAGkAH thaMbha 52 daMsaNasAvae 11 (1) davvaguNakhettakAlapajjavadesaparithaNiyaM 76, 149 | daMsaNAyAra 136 | NAmajahatthibhAvaaNugamathaNiyakumAra 155 daMsaNAvaraNa-nAmANaM nikkhevaNayappamANasuniuNovathaddhe 30 (1) saNAvaraNija 9 (2) / kkamavivihappakArapAthAvara 136, 137 | daMsaNAvaraNijja-NAmA gaDapayaMsiyANaM 140 thAvaraNAma 42 | ''uyANaM 55 darisaNijjA 150 thiNagiddhI 31 (1) |dasamasagaphAsaparIsaha 22 (1) | dasa 10 (1) thitikaraNakAraNANaM dasijjati 136 dasa-kappa-vavahAra 26 (1) thibuyasaMThANa 155 daobhAsa 42, 43, 52, | dasadasamiyA 100 thirajasa 144 dasaddhavaNNeNaM 34 thiraNAma 42 dakkhiNakaTThAto 88 dasadhaNU 158 thirabaMdhaNa 146 dakkhiNAyaNaniyaTTe 78 dasaraha 157, 158 thirAthirANaM 28 (1) dakkhiNAhuttI 74 | dasaviha 10 (1) thINagiddhI 9 (2) dakkhiNilla 99 | dasavihavattavvayaM thIpariNNA 23 (1) dagasIma 52, 87 | dasAragaMDiyAo 147 thUbhiyaggAto 12 (1) daDhadhaNU 158 | dasAramaMDalA there 30 (1), 47, 65, daDharaha 157 | dasAravaMsa 159 72, 74, daDhAU 158 dANaMtarAiyaM 17 (1) 92, 95 | datta 35, 158 dANaMtarAe therovaghAtie 20 (1) dadhimuhapavvaya 64 dAyaNe 12 (1) daMDa 1 (3), 2 (1), 3 (1), | dadhivaNNa 157 | dArumaDe 158 30 (1), 96 dappa 52 dAre daMDajuddha 72 | damatitthakaruttamassa 145 | dAvaddave 19 (1) daMDarayaNa 14 (1) damiDalivi 18 (1) dAsaUriyA 18 (1) daMDalakkhaNa |dayamaTTiyaM 72 | dAhiNabharaha 122 daMbhe dayasIma 42, 43, 57 | dAhiNaDDamaNussakhettA daMsaNa davadavacAri 20 (1) dAhiNadAriyA 7 (2) dasaNaparIsaha 22 (1) | davva dAhiNabharahaDDa dasaNamoha 31 (1) davva-guNa-khetta-kAla- digiMchAparIsaha 22 (1) dasaNavirAhaNA pajjava __ 138 | diTThivAe 1 (2), 147 daMsaNasaMpaNNayA 27 (1) / | diTThivAte 147 158 78, 83, 31 (1) 30 (1) 98 Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaM pariziSTam / 77 34 devaseNa _ 157 dubbhigaMdha |duyAvattaM viziSTazabdAH sUtrAGkAH | viziSTazabdAH sUtrAGkAH | viziSTazabdAH sUtrAGkAH diTThivAya 46, 88, 136 | dubhagaNAma 25 (1), devasamma 158 diTThivipariyAsiyAdaMDe 13 (1) 28 (1), 42 | devasahassa diNNa ___ 157 | dubhikkhaM 158 diNNe 22 (1) devAue 31 (1) dippamANA 158 duma 18 (3) devANaMda 158 diyalogacutAbhAsiyA 44 dumapattayaM 36 | devANupuvvINAmaM 28 (1) diyA baMbhayArI 11 (1) dumaseNa 158 | devANubhAvaM divaDhaM 101 147 | devAsura-nAga-suvaNNadivaDDakhettiyA 45 durabhigamadurovagAha 145 jakkha-rakkhasa-kiMnaradivasa 12 (1) duvAlasaMga, 1 (2), 136, | kiMpurisa-garula-gaMdhavvadivasakheta 27 (1), 78, 98 139, 148 mahoragA 34 divvaM 10 (1) duvAlasamuhuttiyA 12 (1) | devAsuramANusa 144 disA 16 (1), 76, 149 duvAlasaviha 12 (1) devAhideva 24 (1) disAsovatthiyaM 20 (3) duvAlasAvatte 12 (1) deviMda 32 (1), 60, 70 dIva 10 (2), 23 (2), duviDU 158 deviDiM 10 (1) 30 (1), 76, 149 dussaranAmaM 28 (1), 42 devI 157, 158 dIvabhUtA 137 duhavivAga 30 (1) dIvAyaNa 21 (1) | devovavAe 158 dIhadaMta 158 dUsamadUsamA (1) | desakahA 4 (1) 157, 158 devaI | desodhI 152 dIhaveyaDDa 34, 50 devautta 158 | do 2 (1) dIhaveyapavvaya 25 (1), 100 devakuru 157 | docca-cauttha-paMcamaduoNayaM 12 (1) | devakuru-uttarakuriyA 53 | chaTTha-sattamAsu 39 duguMchA 21 (1), 26 (1) | devakuru-uttarakuru 49 doccA 1 (6), 2 (3), duguNaM 147 | devagati 28 (1) 3 (3), 25 (1), 86, 149 dutAre 2 (2) | devagatinAma 28 (1) dobhAkaraM duddharA 158 | devajutaM 10 (1) | domAsiyA 12 (1), 28 (1) dupaDiggahaM 147 | devaThThANa 24 (1) dosa dupamajjitacAri 20 (1) devadaMsaNa 10 (1) | dosabaMdhaNa 2 (1) dupavesaM 12 (1) | devalogagamaNa 141, 142, dhaMsiyA 30 (1) duppaya 146, 147 | dhaMseI 30 (1) 146 / deve 158 dUsama dIhabAhu 18 52 34 Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 26 (1) 84 22 samavAyAGgasUtrAntargataviziSTazabdasUciH / viziSTazabdAH sUtrAGkAH | viziSTazabdA: sUtrAGkAH | viziSTazabdAH sUtrAGkAH dhaNadatta 158 dharaNa 32 (1), 44 | nagaranivesaM dhaNiTThAiyA dharaNi 157 nagaramANaM dhaNiTThAnakhatta 5 (2) dharaNitala 11 (2), 31 (1), naTTa dhaNu 10 (1), 15 (1), 96 118, 123 nadaI dhaNuddharA dharaNidharA nadaM 30 (1) dhaNupaTThA 57, 84, 98 dhAupAgaM nadaMtaM 30 (1) dhaNuvveyaM 72 | dhAyaisaMDa 68, 85, 127 napuMsakaveda dhaNusata dhAyaIrukkha 157 nami 39, 41 dhaNUvaTThA 38 dhAraNi 157 | namipavvajA dhanne 157 dhAreti 72 nayavaM 30 (1) dhamma 1 (3), 4 (1), dhitidhaNiyabaddhakaccha / 146 narae 16 (1), 23 (1), dhitimatI 32 (1) naragagamaNa 146 45, 48 dhIrapurisa 158 narayavibhattI 23 (1) dhammakahA 141, 142, 143, dhutaM 9 (1) naravatI 158 144, 146 | dhuvarAhU 25 (1) | naravasahA 158 dhammakheDDaM dhUve 148 narasIhA 158 dhammaciMtA 10 (1) dhUmappabhA 18 (1) nariMda 12 (3), 158 dhammajjhae 158 naMdaNa 35, 98 nariMduttaravaDeMsagaM 12 (3) dhammatthikAe 149 naMdaNakUDavajjA 113 nariMdokaMtaM 12 (3) dhammatthikAya 5 (1) naMdaNavaNa 85, 99 naliNaM. 17 (3), 18 (3) dhammadaya . 1 (2) 157 naliNagumma 18 (3) dhammadesaeNaM 1 (2) naMdAvattaM 147 | nava 9 (1) dhammanAyaga 1 (2) naMdighosaM 10 (4) navanavamiyA dhammamitta 157 naMdiphale 19 (1) nAga 149 dhammavaracAuraMtacakkavaTTi 1 (2) naMdiyAvattaM 16 (3) nAgakumArAvAsa 84 dhammasArahi 1 (2) naMdiseNaM 158 nAgaraNNo dhammasIha 157 naMdI 52 nAgasAhassI 42, 60, 72 dhammaseNa 158 | nakkhatta 98, 100 nAgasupaNNa 145 dhammAyariyA 141, 142, 143, nakkhattamAsA | nAgiMda 44, 157 144, 146, 158 nakkhattA 7 (2), 8 (2), nANappavAyaM 14 (1) dhara 157, 158 | 10 (2) | nANaviddhikarA 10 (2) 72 naMdA 40 Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nArae 84 prathamaM pariziSTam / viziSTazabdAH sUtrAGkAH | viziSTazabdAH sUtrAGkAH | viziSTazabdAH sUtrAGkAH nANavirAhaNA 3 (1) | nippulAe 158 nIlavaMta 7 (1), 63, 112 nANAvaraNija 39, 52, 58 | nimmama 158 nIlavaNNapariNAma 22 (1) nANAvihasuranariMdarAyarisi- |nimmANaNAmaM 25 (1), 42 nIsasaMti 4 (4), 5 (4) vivihasaMsaiyanimmANanAma 28 (1) neyAuya 30 (1) pucchiyANa 140 | niyaTTamANa 93 neyAraM 30 (1) nAbhI 16 (1), 157 | niyaTTi 14 (1) | neraiyA 153 nAma 52, 58 niyaDipaNNANe 30 (1) | neraiyAue __31 (1) nAmadhejjA 12 (1) niyaDI 52 neraiyANaM 151, 154 nAyagaM 30 (1) niyANakaDA 158 noiMdiyaatthoggaha 6 (1) 158 | niyANabhUmI 158 | paiTTha 157 nArAyasaMghayaNa 155 | niyANasalla 3 (1)| paiNNagasahassA nAliyA | nirayagatI 154 pauma 17 (3), 18 (3), nAliyAkheDaM 72 nirayavibhattI 16 (1) 157, 158 nivAe 12 (1) | nirayAvAsa 34, 84 | paumagummaM 18 (3) nikkhamamANe 82 | niravalAva 32 (1) | paumaddaha-puMDarIyaddahA nikkhittasatthaM 158 | nirAmayA 34 paumappabha 103 nigamassa 30 (1) niruvalevA 34 | paumasirI 158 nigRhejjA 30 (1) | nivaDmANa 27 (1) | paumAvatI 157 niggamA 139 | nivuvettA - 78, 98 paumuttara 158 niccAgoe 31 (1) nivvaTTaittA 40 | paumuppalagaMdhie nijuddhaM nivvattaNayA 153 | paMkabahula nijjaraTThANA 5 (1) | nisaDha 7 (1), 63 paMkappabhA nijIvaM - 72 | nisabha 74, 112 | paMca 5 (1) nijjuttI 136 | |nisabhakUDa 112 | paMcajAmassa 25 (1) nijjhAettA 9 (1) |nisaha-nelavaMtiyAo 94 | paMcatAre nidaMsirjati 136 nisijjA 18 (1) paMcadhaNusatiya 104 nidANakAraNA 158 | nissie 30 (1) paMcama-chaTThIto niddA 31 (1) | nihayarayareNuyaM 34 | paMcamAe 10 (3), 11 (3), nippaDikammayA 32 (1) | nIrayA 150 12 (2), 13 (2), nippaDivayaNA nIlagapItagavasaNA 158 14 (2), 15 (3), nibaMdhamANa 28 (1) nIlalesA 6 (1), 153 | 16 (2), 17 (2) sa Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 149 61, 67 / paTTaNasa 9 (1) 25 (1) 15 (1) samavAyAGgasUtrAntargataviziSTazabdasUciH / viziSTazabdAH sUtrAGkAH | viziSTazabdAH sUtrAGkAH |viziSTazabdAH sUtrAGkAH paMcamAsiyA 12 (1) |pajjattanAma 28 (1) paDhamAvaliyAe paMcamIe pajjattayA 14 (1) paNatAlamuhuttasaMjogA paMcavaNNA pajjavA 136 paNatAlIsaM paMcasaMvaccharie pajjosavite 70 | paNatIsaM paMcasaMvacchariya paTTaNasahassA paNasaM paMcANautiM |paDAgamAlAulA 150 |paNItAhAravivajaNatA 25 (1) paMcAsaM paDAtiyAsaMThANA 155 | paNihI 32 (1) paMciMdiya 14 (1) paDicAraM 72 paNIyarasabhoI paMciMdiyaasaMjama 17 (1) paDibAhira ____30 (1) | paNuvIsaM paMciMdiyateyasarIra 152 paDimA 92, 142, paNNattariM paMciMdiyaveubviyasarIra 152 144, 146 | paNNarasa paMceMdiyajAtinAmaM 28 (1) paDimAbhiggahagahaNapAlaNA 142 paNNarasamuhutta 15 (2) paMceMdiyasaMsArasamAvaNNapaDirUva 150, 157 | paNNavijaMti 136 jIvarAsI 149 paDilomAhiM 30 (1) paNNAparIsaha 22 (1) paMjaliuDAo |paDivattIto 136 | paNNAsaM paMDayavaNa 98 paDivAtI 152 | paNhANaM 145 paMDitamaraNa 17 (1) paDivirayaM 30 (1) paNhAvAgaraNa 1 (2), 136, pakuvvati 30 (1) paDivUhaM 72 145 pakkhaM 33 (1) paDisattU 158 | paNhAvAgaraNadasA 145 pagaDibaMdha 4 (1) paDisAharati 8 (1) patibhayakarakarapalIvaNA 146 paccakkhayappaccayakarINaM 145 paDisuI 158 | pattagacchejjaM 72 paccakkhANa 14 (1), paDisuNeti | pattacchejaM 20(1), 32(1),147 paMDisevamANe 21 (1) patteyasarIraNAma 25 (1), 42 paccakkhANakasAe 21 (1) | paDucca 14 (1) patteyasarIranAmaM 28 (1) paccakkhANakiriyA 23 (1) paDhama-cauttha-paMcamAsu 43 | patthaggeNaM paccakkhANAvaraNa 16 (1) paDhama-paMcama-chaTThI-sattamAsu 34 patthaDe paccAharato __34 | paDhama-bitiyA 42, 55 padagga 136, 138, 139 pacchanne paDhamabhikkhA 157/padasatasahassa 139 pacchA 8 (1) paDhamabhikkhAdA 158 padasahassa __ 136, 137 pajjattagANaM 151 paDhamabhikkhAdeya 157 padesabaMdha 4 (1) pajjattaNAma 42 | paDhamasissiNI 157, 158 padesA 95 50 33 (1) 72 62 Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaM pariziSTam / 36 22 (3) viziSTazabdAH sUtrAGkAH | viziSTazabdAH sUtrAGkAH viziSTazabdAH sUtrAGkAH pannarasatibhAgaM 15 (1) payasahassa 138, 140 parivAra __77 pannarasamuhutta 15 (2) payAvatI 158 parisao 30 (1) pannarasamuhuttasaMjutA 15 (2). payogasuddhAI 146 parisahaseNNarivubalapapabaMdhaNe 12 (1) paracakka ___34 maddaNANaM 144 pabhaMkaraM 3 (4), 8 (4) paradAramehuNa 146 parihAyati 62 pabhaMjaNa 46 paraparivAe 52 parIsahA pabhAvaI 157 paramaNNaM 157 | parUvijaMti 136 pabhAsa 7 (3), 11 (2), paramamaMgallajagahitANi 144 | palaMbaM 20 (3) paramAuyaM 95 palikuMcaNayA 52 pabhAsiMsu 66, 72 paralogabhaya 7 (1) palitovamaM 1 (6) pabhU 30 (1) | paraveyAvaccakammapaDimA 91 paliyaMka 18 (1) pamattasaMjate 14 (1) parasamaya 137, 138, pallagasaMThANasaMThiyA 113 pamadda 8 (2) 139, 140 | pallavagge 139 pamAda 5 (1) parAghAtaNAma 42 pallAsaMThANasaMThitA pamAyaTThANa parAghAyanAmaM 28 (1) | pavaDaMti 25 (1) 9 (4) parikamma 147 pavattiNIo 147 pamhakaMtaM 9 (4) pariggaha 5 (1) pavayaNamAtA 8 (1) pamhappabhaM 9 (4) pariggahasaNNA pavaradittateyA pamhalesA 6(1), 9(4), 153 pariNatApariNataM 88 pavarujjalasukaMtavimalapamhavaNNaM 9 (4) pariNamati 34 gotthubhatirIDadhArI 158 pamhAvattaM 9 (4) pariNayApariNayaM 147 pavahe 24 (1) pamhuttaravaDeMsagaM 9 (4) |pariNAmaNatA 153 | pavAta 25 (1), 74 payaMDadaMDappayAra 158 pariNivvAissaMti pavikatthaI 30 (1) payagga 137, 140, 142, pariNNA ___32 (1) pavisamANa 143, 144 parittA __ 136 | pavisiMsu 9 (2) payayamaNasA 146 paribhuMjaNatA 25 (1) pavvajjA 141, 143, payalA 9 (2), 31 (1) pariyAgA 141 144, 146, 147 payalApayalA 9 (2), 31 (1) pariyAtiyaNatA 153 pavvata 10 (1) payasatasahassa 143 | pariyAraNayA 153 | pavvaya 158 payasayasahassa 142, 144, | parivakRti 62 pavvayaMteNaM 108 147 parivaDDI 139 pavvayaraNNo 38 158 Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 samavAyAGgasUtrAntargataviziSTazabdasUciH / 21 (1) 34 viziSTazabdAH sUtrAGkAH viziSTazabdAH sUtrAGkAH viziSTazabdAH sUtrAGkAH pasaMtacittamANasA 34 | pANAtivAta 5 (1) | pAsAyavaDeMsagA pasatthajjhavasANajutte 29 (1) |pANAtivAtakiriyA 5 (1) pAsittae 10 (1) pasatthavihAyagaiNAmaM 28 (1) |pANAtivAtaveramaNa 27 (1) pAhuDa 147 pasatthAraM 30 (1) pANAtivAya 146 | pAhuDapAhuDA 147 pasiNasataM 145 pANiNA 30 (1) pAhuDapAhuDiyAto 147 pasiNApasiNasataM 145 /pANe 30 (1) pAhuDiyAto 147 paseNaIe 157 pAtovagato 147 | piMDa passAmi 30 (1) pAyacchittaM 6 (1) piTThao paharAe 158 pAyacchittakaraNa 32 (1) | piyaMgu 157 pahANapurisA 158 pAyamUle 34 | piyate 157 pahArAiyA 18 (1) |pAyAvacce 30 (1) | piyadasaNa 16 (1), 158 paheliyaM ___72 pAyovagato 143 piyamitta 158 pAINapaDiNAyayA 122 pAraloiya 30 (1), 141, piyA 155 pAuNittA 42 142,143,144,146 pilukkhurukkhe 157 pAubbhAvo 34 pAritAvaNiyA 5 (1) pivAsAparIsaha 22 (1) pAovagamaNa 141, 142, pAlae 1 (4) | puMkhaM 12 (3) 144, 146 | pAlemANe 78 puMDaM 12 (3) pAovagamaNamaraNa 17 (1) pAva 1 (3) puMDarIya 18 (3), 19 (1), pAosiyA 5 (1) pAvaaNubhAgaphalavivAgA 146 23 (1) pAgArA . 37 pAvakammavallI 146 | puMDarIyagumma 18 (3) pAThAntara 7 (2) pAvakaramailamatiguNa puMDarIyaNayaNA pATho visohaNatthaM 137 pukkharagayaM pADali 157/pAvappaoya 146 pukkharavaradIvaDa pANae 19 (2) pAvaphalavivAga . 55 pukkharasAviyA 18 (1) pANata 19 (3), 32 (1), pAvasamaNijja __36 puTThaseNiyAparikamma 147 20 (2) pAvasutapasaMge 29 (1) puTThApuDhe 147 pANa-bhoyaNa 9 (1) pAsa 8(1),9 (1),16(2), puDhavikAiyaasaMjama 17 (1) pANamaMti1 (7), 4 (4), 5 (4) / 30 (1), 38, 70, 100, | puDhavikAiyAvAsA 150 pANaya 20 (1) 105, 109, 113, 114, puDhavikAyasaMjama 17 (1) pANavidhi 126, 157 puDhavI 1 (6), 158 pANAu 13(1),14(1),147 pAsAdIyA 150 | puDhavIkAya 6 (1) 158 147 72 68 Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaM pariziSTam / 2 158 puNNa puppha 158 viziSTazabdAH sUtrAGkAH | viziSTazabdAH sUtrAGkAH |viziSTazabdAH sUtrAGkAH puNavvasU 5 (2), 8 (2), purisaveda 26 (1), 156 peDhAlaputta 45, 157, 158 purisasaehiM 157 pesapariNNAte 11 (1) 1(3) purisasIha 1 (2), 133 | pehAasaMjama 17 (1) puNNaghosa 158 purisAdANI 70 poMDarIyaM 17 (3) puNNimA 40, 62 | purisAdANIya 8(1), 16(2), pokkharakaNNiyAsaMThANa20 (3)| 38, 100, 105 saMThitA 150 pupphakata 20 (3) purisottama 1 (2), 50 poggala 138 pupphakUDa 20 (3) | purohitarayaNa 14 (1) poggalatthikAya pupphakeU 158 | pulaga 120 poggalapariNAma 22 (1) pupphacUlA 157 puvva 13 (1), 14 (1) poTTila pupphajjhaya (3) puvvakIliAI 9 (1) | poTTilabhavaggahaNa 134 pupphadaMta 75, 86, 100 puvvagae 147 porANANaM 20 (1) pupphapabha 20 (3) puvvagaya 147 | porisicchAyaM 27 (1), 36 pupphavaNNa 20 (3) puvvadAriyA 7 (2) porisIchAyaM 24 (1) pupphavatI 157 puvvabaddhaverA 34 | porekavvaM 20 (3) puvvabhava 10 (1), 147 porevaccaM 20 (3) puvvabhavanAmadhejANi 158 poliMdi (livi) 18 (1) pupphasiTTha 20 (3) puvvabhaviyA 157, 158 posahovavAsaNirata 11 (1) pupphAvatta 20 (3) puvvarata-puvvakIliyANaM 25 (1) posAsADhesu 18 (1) pupphuttaravaDeMsagaM 20 (3) puvvaraya 9 (1) pose 29 (1) pupphovayAra puvvasatasahassa 129 ppamAya 146 pumaveda 21 (1) puvvAI 10 (2) phaggu 157 33 (1) puvvAphagguNINakkhatta 2 (2) | phagguNe 29 (1) puravarasAhassI 72 | puvvAbhaddavatANakkhatta 2 (2) | phagguNapuNNimAsiNI 40 purimapacchimatANaM 25 (1) puvvAsADhaNakkhatta 4 (2) phalavivAga 146 purisajugAI 44 puvvuppaNNA 34 | phaleNaM 30 (1) purisajjAyA 138 pussa 157 | phAlaNa purisalakkhaNaM pussaNakkhatta 3 (2) phAle 30 (1) purisavaragaMdhahatthiNA 1 (2) puhaI 157 phAsaNAma 25(1), 28(1), purisavarapuMDarIeNaM 1 (2) pUreti 8 (1) purisavijjA ___36 pUso 10 (2) phAsA 5 (1) pupphalesaM pupphasiMga purato Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 badha samavAyAGgasUtrAntargataviziSTazabdasUciH / viziSTazabdAH sUtrAGkAH | viziSTazabdAH sUtrAGkAH viziSTazabdAH sUtrAGkAH phAsANuvAtI 9 (1) baMbhaloyakappa 158 | bahuvihakAmabhogubbhavANa 146 phAsidiyaatthoggaha 6 (1) baMbhasiMga 11 (4) | bahuvihaparaMparANubaddhA 146 phAsiMdiyaIhA 28 (1) baMbhasiTuM 11 (4) | bahuvihavasaNasayaparaMparAphasiMdiyatthoggaha 28 (1) baMbhAvattaM 11 (4) / pabaddhANaM 146 phAsiMdiyaniggaha 27 (1) baMbhI 18 (1), 46, bahusamaramaNijAto 9 (2) phAsiMdiyavaMjaNoggaha 28 (1) 84, 157 | bahusutapujjA baule 157 | baMbhuttaravaDeMsagaM 11 (4) | bANauI baMdha 1 (3), 4 (1) baMbhe 30 (1), 158 bAdara 14 (1) baMdhao 20 (1) battIsaM 32 (1) bAdaraNAma 25 (1), 42 baMdhadvitI 20 (1) | battIsatitAre 32 (1) | bAdaravaNapphatikAiya 10 (3) baMdhaNa 2 (1) battIsativihe 32 (1) bAyaraNAma 28 (1) 157 battIsA 137 bAyAlIsaM baMbha 11 (4), 12 (1), balakUDa 113 | bAravatIe 157 18 (1), 60, 158 balakUDavajA 108 bArasa 12 (1) baMbhakata . 11 (4) | baladeva 10(1), 12(1), bArasaguNA baMbhakUDaM 11 (4) 35, 51, 54, 68, bArasavihavitthara 139 baMbhacera 9 (1), 51 73, 80, 158 | bArasAvayaM 12 (1) baMbhaceraaguttIo 9 (1) baladevagaMDiyAo 147 | | bAlapaMDitamaraNa baMbhaceraguttI 9 (1) baladevamAyaro 158 | bAlamaraNa 17 (1) baMbhaceravAsa 10 (1) baladeva-vAsudevapitaro 158 bAle baMbhajjhayaM 11 (4) | balabhadda 158 | bAvaNaM baMbhadatta 157, 158 balamae 8 (1) bAvattariM baMbhappabhaM 11 (4) balavaM 30 (1) bAvIsaM baMbhayAri 8 (1), 30 (1) bali 16(2), 32(1),60 bAvIsatividhe baMbhalogavaDeMsagaM 10 (4), bahu bAsItaM 12 (1) | bahujaNa 30 (1) | bAsItIe baMbhavaNNaM 11 (4) bahupaDipuNNa 70 bAhA 9 (2), 65, 67 9 (2), baMbha-laMtaesu __ 110 bahubhaMgiyaM 147 bAhirayA baMbhalesaM 11 (4) bahuravaM 30 (1) bAhirAo baMbhalIe 7(2), 8(3), bahulaM 147, 157 bAhirANaMtaraM 9(3), 10 (3), 64 | bahulapakkha 15 (1), 62 | bAhiriyaM 157 17 (1) 30 (1) 72 82 586200000 72 Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 157 bitie 148 bhaddA betiyA prathamaM pariziSTam / viziSTazabdAH sUtrAGkAH | viziSTazabdAH sUtrAGkAH | viziSTazabdAH sUtrAGkAH bAhire 6 (1), 152 146 / bhaviyajaNapayahiyayAbAhujuddhaM bhattapaccakkhANamaraNa bhinaMdiyANaM ___140 bAhubali 84 bhattapANa 12 (1) bhase 30 (1) biMdusAra 14 (1) bhattA 147 bhANU bhattAraM 30 (1) bhAvaNA 25 (1) bitiya-cautthIsu ___35 bhadda 16 (3), 158 | bhAvasacce 27 (1) bujjhissaMti | bhaddabAhugaMDiyAo 147 | bhAvA buddhAtisesA 34 bhaddavate 29 (1) bhAviyappA ___30 (1) beiMdiya 14 (1) 158 | bhAviyaM 17 (3) beiMdiyaasaMjama 17 (1) bhadduttaravaDeMsagaM 16 (3) bhAve 10 (1) beiMdiyateyasarIra 152 | bhaya 21 (1), 26 (1) bhAsattAe 34 bhayaTThANa 7 (1) | bhAsaraM 7 (3) bodhaNaaNusAsaNa 141 bhayavivega 25 (1) | bhAsarAsivaNNAbhA 150 bohaeNaM 1 (2) bhayasaNNA 4 (1) | bhAsA bohilAbha 141, 142, bhayAlI 158 | bhAsAsamiI 8 (1) 144, 146 bharaNi 9 (2), 15 (2) bhAsAsamitI 30 (1) bharaNiNakkhatta 3 (2) | bhAsijjamANI 34 bhagavaM 7 (1), 30 (1), 42, bharaha 7(1),34,77,83,84, bhiMgA 54, 55, 70, 72, 82, 108, 129, 158 bhikkhAsatehiM 81, 100 83, 89, 134 bharaheravaya 14 (1), 54 bhikkhupaDimA 12 (1), bhagavaMto 34 | bhavaM 1 (7) 64, bhagavao 110, 111 bhavamgahaNa 1 (8) | bhijjA 52 bhagavatA 1 (2), 18 (1) bhavaNa 138 | bhinnaM 147 bhagavatIe 84 bhavaNAvAsa 34 bhisae 157 bhagavato 11 (2), 14 (1), bhavaNAvAsasatasahassA 96 bhIsa 158 18 (1), 36, 53, bhavaNAvAsasayasahassA 40, 44 bhImaseNa 157 104, 106 | bhavadhAraNijjA 152 | bhuMjamANe 21 (1) 78 bhavapaccaie 153 bhUovaghAtie 20 (1) bhaMDaNe 52 | bhavasiddhiyA 1(8), 28(1), | bhUmahaM / 30 (1) bhattakahA 4 (1) 148 bhUmibhAgAto 9 (2) bhattapaccakkhANa141, 142, 144, bhavie 29 (1) bhUyaggAmA 14 (1) bhaMse bhaTTittaM Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 10 (2) | magge samavAyAGgasUtrAntargataviziSTazabdasUciH / viziSTazabdAH sUtrAGkAH | viziSTazabdA: sUtrAGkAH viziSTazabdAH sUtrAGkAH bhUyANaMda 32 (1), 40 maMdara 7(1), 10(1),11 (2), maNapajjavaNANAvaraNa bhede 152 16 (1), 31 (1), 45, maNapajjavanANisatA bhogapariccAyA 141, 143, 55, 61, 69, 87, 88, maNapajjavanANisayA 144, 146 92, 97, 98, 99, 123, maNasamAharaNatA 27 (1) bhogabhoga 30 (1), 141 | 157 maNAbhirAmA 155 bhogavayatA 18 (1) maMdaracUliyA maNAmA 155 bhogANaM 157 maMdaravajA 69 maNikaNagathUbhiyAgA bhogAsA 52 | maMdarAdINaM 139 maNipAgaM bhomA 9 (2), 29 (1), maMsacakkhuNA 34 (8) / maNiyaMgA 33 (1), 65 maMsasoNite maNirayaNa 14 (1) bhomeja 1 (6), 2 (3), makkhAyaM | maNilakkhaNaM 72 10 (3) maggadaya 1 (2) maNu 1 (7) bhomejjaNagaNarAvAsa 16 (1), 23 (1) | maNuNNA 34, 155 satasahassA 150 | maghavaM 158 maNussaAhArayasarIra mauDaTThANammi 34 (1) macchA 9 (2) maNussaseNiyAparikamme 147 mauyaphAsapariNAma 22 (1) majjhimauvarimageveja 28 (3) | maNussAvattaM 147 maMgalA 157 majjhimauvarimagevejaya 27 (2) maNogae 10 (1) maMgalAvatiM 10 (4) majjhimapurisA 158 | maNorama 10 (4), 16 (1), maMDalagate 88 | majjhimamajjhimageveja 26 (2) 157 maMDalasataM majjhimamajjhimagevejaya 27 (3) maNorahA 157 maMDalAto 71, 78 majjhimaheTThimageveja 25 (2) mattagaya 10 (2) maMDaliyapavvae 85 majjhimaheTThimagevejjaya 26 (3) mattagayavariMdalaliyamaMDaliyarAyANo 23 (2) majjhe 30 (1) vikkamavilasiyagatI 158 maMDala 31 (1), 60 majjhe logss| 16 (1) | matthayaM matthayaM 30 (1) maMDiyaputte 11 (2), mada 52 maMDukke 19 (1) | maNaasaMjama 17 (1) maddava . 10 (1), 143 maMtagayaM 72 maNaguttI 3 (1), 8 (1), madhusittha maMtANujoga 29 (1) 25 (1) mayaTThANa 8 (1) maMthaMtarAI 8 (1) maNadaMDa 3 (1) maraNaMte 32 (1) maNapajjava 147 maraNAsA maNapajjavanANa 10 (1) | maraNabhaya 7 (1) 2 30 (1) maTThA ___ 150 72 52 Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viziSTazabdAH kiDayA 158 57 mahAvIra 135 64 mahApa prathamaM pariziSTam / sUtrAGkAH | viziSTazabdAH sUtrAGkAH viziSTazabdAH sUtrAGkAH marudeva 157, 158 mahAdumaM 18 (3) mahAvIra 1 (2), 7 (1), marudevI __ 157 mahAdhaNuvikaDyA 11 (2), 14 (1), maruyavasabhakappA 158 mahAnakkhatta 7 (2) 18 (1), 30 (1), 36, mallaM 21 (3) mahAnirayA 42, 53, 54, 55, 70, mallI 19 (1), 25 (1), mahApauma 17 (3), 115, | 72, 82, 83, 89, 104, 55, 57, 59, 157 158 106, 110, 111, 134 masUrayasaMThANA 155 mahApabhaM mahAvIrathuI 16 (1), 23 (1) mahamgaha 19 (1), 88 mahApAtAla | mahAvIravaddhamANa mahaggha mahApAyAla 58, 95 | mahAsattasAgarA 158 mahatimahAlayA 53, 149 mahApuMDaM 12 (3) | mahAsAmANaM 17 (3) mahativvakasAya 146 mahApuMDarIyaddahA __ 115 mahAsukka 14 (2), 15 (3), mahapariNA 9 (1) mahApukhaM 12 (3) 16 (2), 17 (2), mahabbala 158 mahApoMDarIyaM 17 (3) / 17 (3), 40, 158 mahArAyAbhiseya 77 mahAbala 158 | mahAsukka-sahassAra maharihANi 141 mahAbAhU 158 mahAseNa 157, 158 mahalliyAe mahAbhadde 16 (3) | mahAharI mahavvayA 5 (1) mahAbhImaseNa 158 mahAhimavaMta 7 (1), 53, mahasIha 158 mahAmohaM 30 (1) 82, 102 mahaseNa 157 mahArayaNavihADagA 158 | mahAhimavaMtakUDa 87, 110 mahAkAla 15 (1), 18 (3), mahArAyattaM 78 mahitaM 33 (2), 149 mahArAyavAsa 63 | mahiMdaM 12 (3), 14 (3) mahAkumudaM 17 (3) mahArAyA 78, 80 mahiMdajjhayaM 12 (3) mahAghosa 6 (4), 10 (4), mahAroruesu 33 (2) mahiMdadatta 157 15 (1), 32 (1), mahArorute 149 | mahiMduttaravaDeMsagaM 14 (3) 157, 158 | mahAliyAe 42, 43, 44, | mahiMdokaMtaM 14 (3) mahAcaMda 158 45 mahIdhara mahAjummasayA 81 mahAvimANa 1 (4), 12 (1), mahurA 158 mahANaMdiyAvattaM 16 (3) 33 (3), 53 mAuyakkharA 46 mahANadI 24 (1), 25 (1) mahAvidehe 7 (1), 33 (1), mAuyApadANi mahANaliNaM 17 (3) 34 mAuyApayA mahAdIyA 7 (2) mahA 8 (2) mAgaMdI 19 (1) 22 (3) 139 147 46 Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 mANa pAtiyArA 142 11 (2) samavAyAGgasUtrAntargataviziSTazabdasUciH / viziSTazabdAH sUtrAGkAH | viziSTazabdAH sUtrAGkAH viziSTazabdAH sUtrAGkAH mAgadhiya 72 | migasira 10 (2) muttAlae 12 (1) migasiraNakkhatta 3 (2) muttAvalihArasaMThANasaMThiteNaM 74 mANummANapamANapaDipuNNa- migAlI 158 muttAvalihArasaMThiteNaM 25 (1) sujAtasavvaMgasudaraMgA 158 | micchattaM 5 (1) | muttI 10 (1), 12 (1) mANakasAya 4 (1) micchattamohaNijja 26 (1) mutteNaM 1 (2) mANavae 35 micchattaveyaNijaM musala 96, 158 mANavattie 13 (1) | micchadiTThI 14 (1) | musAvAyavattie 13 (1) mANusAue 31 (1) | micchAdiTThivigaliMdie 25 (1) musAvAyAto 5 (1) mANusuttaraM 1 (7) micchAdasaNasalla 29 (1), 77 mANussae 30 (1) | mijjamANa 61, 67 muhuttaggeNaM 29 (1) mAtukA 158 | mita 30 (1) | mUlaM 10 (2) mAyA 52 mitamaMjupalAvahasita 158 mUlaguNuttaraguNAtiyArA mAyAkasAya 4 (1) | mittajaNa-sayaNa | mUlanakkhatta mAyAmosaM 30 (1) dhaNadhaNNAvibhava meMDhayalakkhaNaM mAyAvattie 13 (1) samiddhisArasamudaya- mettajja mAyAsakka 3 (1) visesA 146 muttAmaNimae mAraNaMtiasamugghAta 6 (1) mittadAma 157 merA ___ 158 mAraNaMtie 32 (1) mittadosavattie merU 16 (1) mAraNaMtiyaahiyAsaNayA 27 (1) | mittavAhaNe 158 meha 157 mAraNaMtiyasamugghAta 7 (1), 152 | miyacAritA 36 meharaha 157 mArI 34 miya-pasu-pakkhi mehuNa 5 (1), 21 (1) mArueNaM 34 sirIsivANaM 34 | mehuNasaNNA 4 (1) mAreti 30 (1) | miyAvatI / 158 mo mAlavaMta 108 muccissaMti (8) mokkha mAlI 157 mucchA | mokkhapahoyAragA 137 mAsa 29 (1), 31 (1) muTThijuddhaM mokkhamaggagatI mAsiyA 12 (1), 28 (1) muNivaMsa 159 moyageNaM 1 (2) mAhiMda 2 (3), 7 (2), muNivaruttama 144, 147 moriyaputta 11 (2), 65, 95 30 (1), 70, 131 muNisuvvata _20(1), 50, molikaDe 11 (1) mAhiMdara 157 158 mosamaNapaoga 13 (1), mAhesaralivi 18 (1) muttAmaNimae 64 15 (2) vibhava 13 (1) 72 Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viziSTazabdA: mosavatipaoga sUtrAGkA: 13 (1), 15 (2) mohaNijja 21 (1),26 (1), rakkhase rakkhiyA 39, 70 rayaNikhetta 30 (1) rayaNI mohaNijjaThANA mohaNijjavajja 7 (1), 69 rayaNuccaya 30 (1) rasagArava rattA-rattavatI rattiM parimANakaDe ramaNijjaM rammaM raTThassa rati 21 (1), 26 (1), 157 rasA rattavatI rattA prathamaM pariziSTam / viziSTazabdAH sUtrAGkA: viziSTazabdAH sUtrAGkAH 30 (1), 31 (2), 33 (2), rAyA 77, 83, 97, 107, 108, 141, 142, 143, 41, 99,111,112, 116, 149, 150, 151, 154 144, 146 157 rasaNAma 30 (1) rasapariccAto 14 (1) rasANuvAtI 14 (1) rahanemijja 24 (1), 25 (1) rahassagayaM 11 (1) rAga rammae rammagaM rammayavAsa 120 rAtiNNa rayaNa rayaNappabhA 1 (6), 2 (3), rAtI 10 (4) rAgabaMdhaNa 10 (4) rAtiMdiya 7 (1) rAtiMdiyaggeNaM 10 (4) rAtiNiya 27 (1), 78, 98 rAsibaddha 7 (1), 9 ( 1 ) rAsI 25 (1), 28 (1),42 riTThAbhaM 63 rAtiNiyaparibhAsI 3 (3), 4 (3), 4 (3), rAtIbhoyaNa 5 (3), 6 (3), 7 (2), rAma 9 (2), 9 (3), 10 (3), 11 (3), 12 (2), rAmakesavA 13 (2), 14 (2), rAyakahA 15(3), 16 (2), 17 (1), rAyakulavaMsatilayA 17 (2), 18 (2), 19 (2), rAyadhANI 20 (2), 21 (2), 22 (2), rAyalalie 23 (2), 25 (2), 26 (2), rAyavarasirI 27 (2), 28 (2), 29 (2), rAyahANI 16 (1) rAhucaritaM 3 (1) riTTha 6 (1) |rimANaM 5 (1) riddhivisesA 9 ( 1 ) ripusahassamANamadhaNA 36 risabha 72 | risabhanArAyasaMghayaNa 52 rukkhA 2 (1) rutilaM 29 (1) rutillaM 29 (1) rutillappabhaM 33 (1) rutillAvaMtta 20 (1) rutilluttaravaDeMsagaM 157 rudda 4 (1), 15 12 (1) | ruppakUlA 21 (1) ruppI 10 (1), 12 (1), 157, 158 ruppIkUDa 158 ruyae 4 (1) ruyagaNAbhI 158 rugiMda 37, 68 rUvaM 33 147 2 (1), 149 72 18 (3), 158 8 (4) 61 142, 144 158 30 (1) 155 10 (2) 20 (3) 9 (4) 9 (4) 9 (4) 9 (4) (1), 158 14 (1) 158 rUvamae 147 rUvA 32 (1) | rUvANuvAtI 7 (1), 53, 57,82, 102, 157 87 85 118 17 (1) 72 8 (1) 5 (1) 9 (1) Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 samavAyAGgasUtrAntargataviziSTazabdasUciH / royaMsa rorute roruya rosa 158 viziSTazabdAH sUtrAGkAH | viziSTazabdAH sUtrAGkAH | viziSTazabdAH sUtrAGkAH rUviajIvarAsI 149 lavaNa 16 (2), 17 (1), logappabhaM 13 (3) revatiNakkhatta 32 (1) 60,72,95,125,128 | logabiMdusAra 25 (1), 147 revatipaDhamajeTThapajjavasANa 98 |lavAlave 32 (1) | logavijao 9 (1) revatI __158 lahuphAsapariNAma 22 (1) logahita 1 (2) rogaparIsaha 22 (1) lAulloiyamahiyA 150 | logahiyaM rodda 30 (1) lAghava 10 (1) logAloga 137, 138, 158 lAbhamae ___8 (1) 139, 140 149 lAbha-bhoga logAvattaM 13 (3) 33 (2) uvabhoga loguttaravaDeMsagaM 13 (3) vIriyaaMtarAiyaM logottama 1 (2) rohiNI 8 (2), 19 (1), livIe 46 lobha ___ 52 45, 158 lukkhaphAsapariNAma 22 (1) lobhavivega 25 (1), 27(1) rohiNInakkhatta 5 (2) lubbhai 30 (1) | lobhakasAya 4 (1) rohiyaMsA 14 (1) leNavihiM 72 lobhavattie 13 (1) rohiyA 14 (1) lesaM 15 (1) lohabaMdhe lauDa lesajjhayaNaM 36 logamuNiNo laMtae 10 (3), 11 (4), lesA 153 | lohitakkha 12 (2), 13 (2), lesApadaM 153 lohiyavaNNapariNAma 22 (1) ___14 (2), 14 (3), 50 | lehaM / 72 varaM 13 (3) lakkhaNa 29 (1), 157 | loe 1 (3), 140 vaiguttI 25 (1) lakkhaNavaMjaNaguNovavetA 158 lokapaDipUraNe 12 (1) vairatala lacchimatI 158 loga 10 (1), 13 (3), vairajaMghe laTThabAhU 157 137, 138, 139 vairAvattaM 13 (3) laTThibhaMjaNa |logaMta 11 (2) vairuttaravaDeMsagaM laNhA logagurU 144 vairoyaNaM 8 (4) latA 146 logagga-cUliA 12 (1) | vairoyaNiMda 60 laddhasiddhimaggANaM 141 logaTThAI 138 vairosabhanArAyasaMghayaNa 155 lalie 158 logaNAha 157 vaisAhe 29 (1) laliyamitta loganAha 1 (2) vaMcaNayA 52 lava 77 |logapaIva 1 (2) vaMjaNa 29 (1) lavaggeNaM 77 | logapajjoyagara 1 (2)| vakkhArakUDavajjA 141 116 74 158 146 150 158 Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaM pariziSTam / 30 (1) vajja 157 74 | vasudhArAto 72 86 viziSTazabdAH sUtrAGkAH | viziSTazabdAH sUtrAGkAH viziSTazabdAH sUtrAGkAH vakkhArapavvaya 106, 108 vaNNaNAma 25(1), 28(1),42 vasae / vakkhArapavvayakUDA 108 vaNNavibhAga 147 vasaTTamaraNa 17 (1) vagUhiM 30 (1) vatiasaMjama 17 (1) vasaNaviNAsa 146 vagge 37,38,40,41,42 vatiguttI 8 (1)| vasiTTha 8 (1) vaccaMsI 158 vatirakaMDa __ 116 vasuMdharA 158 13 (3) vatiraNAbha | vasudeva 158 vajakaMtaM 13 (3) vatirAmatiyAe 157 vajjakUDaM 13 (3) vatisamAharaNatA 27 (1) vasupujja 157 vajjajjhayaM 13 (3) vattamANuppayaM 147 vaha 146 vajjaNAbha 157 vattie 29 (1) vAitaM vajappabhaM 13 (3) vatthu 147 | vAisayA vajjalesaM 13 (3) vatthunivesaM vAukAiyaasaMjama 17 (1) vajjavaNNaM 13 (3) vatthumANaM 72 vAukAe 6 (1) vajjasiMga 13 (3) |vaddhamANa 24 (1), 157 vAukumAra 149 vajasiTTha 13 (3) vaddhamANayaM 20 (3) | vAuttaravaDeMsagaM 5 (4) vajAvattaM 13 (3) vadhaparIsaha 22 (1) vAuchutavijayavejayaMtIpaDAvajuttaravaDeMsagaM 13 (3) vappA 157, 158/ ___gacchattAticchattakaliyA 150 vajjhakattaNa vammA 157|| vAU 30 (1) vaTTakheDaM vayaguttI __ 3 (1) vAgaraNa 54, 140 vaTTamANa vayachakka 18 (1) vAgaraNasahassa 140 vaTTaveyaDDhapavvaya 90, 113 vayadaMDa vAgaritthA 54 149 vayahAri 158 vAgarettA vaDeMse 16 (1) varajasA 158 vANamaMtara 1 (6), 8 (1), vaDDairayaNa 14 (1) varadaMsiNaM 30 (1) 9 (2), 10 (3) vaDi __ 152 varadatta 157 vANamaMtarabhomejjavihAra 99, 111 22 (3) varuNa 30 (1) vANamaMtarAvAsA 150 vaNasaMDA 141, 142, 143, valae 52 vAtakaMtaM 5 (4) 144, 146 valayAmuha 52, 57, 58, vAtakumAriMda 52, vaNassaikAiyaasaMjama 17 (1) 79, 95 vAtakUDaM 5 (4) vaNassatikAe 6 (1) valAtamaraNa 17 (1) | vAtajjhayaM 5 (4) vaNilA 157 vavahAra 26 (1) | vAtappabhaM 5 (4) vaTTA vaNamAlaM Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 30 (1) 29 (1) samavAyAGgasUtrAntargataviziSTazabdasUciH / viziSTazabdAH sUtrAGkAH | viziSTazabdAH sUtrAGkAH viziSTazabdAH sUtrAGkAH vAtalesaM 5 (4) vAhI __34 viNaovae 32 (1) vAtasiMga 5 (4) viaTTacchauma 1 (2) viNataM 19 (3) vAtasiTTha 5 (4) viaDabhotI 11 (1) viNayakaraNajiNavAtAvattaM 5 (4) viAhijati 140 sAmisAsaNavare 141 vAdisaMpayA 106 viosagge 32 (1) | viNayasuyaM vAdI 106, 109, 147 viMTaTThAiNA 34 viNItA 157 vAmaNa 155 vikahANuyoga 29 (1) viNNAta 136, 137 vAya 5 (4) vikuvvaNayA 153 viNha 157 vAyaNA 136, 139, 140 64 vitimirA 150 vAyukumAra 96 | vikkhaMbhussehaparirayappamANaM 139 | vittammi vAyubhUtI 11 (2) vikkhobhaittANaM 30 (1) vittI vArAha 157, 158 vigahA vittIsaMkhevo 6 (1) vArimajjhe 30 (1) vigasitasatavattapuMDarI- vittharadhammasavaNa 142 vAriseNaM yatilayarayaNaddha- | vidabbha 157 vAruNi 157 | caMdacittA vidhivisesa 139 vAlue 25 (1) | vigAhiyA 30 (1) viddhikarAI 10 (2) vAvahArie __ 96 | vijaya 9 (2), 12 (1), vipaccaviyaM 147 vAsakoDiM 134 30 (1), 31 (2), vipulakulasamubbhavA 158 vAsadharapavvaya 32 (3), 33 (2), 37, vipulavAhaNa 158 vAsahara 39, 69 68, 73, 149, 151, vippajahaNaseNiyAparikamme 147 vAsahara-kUDA 108 157, 158, | vibhajja 30 (1) vAsaharapavvaya 7 (1), vijybaarss| 55 vimala 7 (3), 22 (3), 24 (1), 74, 82 vijjAaNuppavAyaM 14 (1) 44, 56, 60, 68, vAsA 7(1),69, 121, 139 vijAgataM 72 157, 158 vAsAvAsaM 70 vijANujoga 29 (1) vimalaghosa 157 vAsudeva 10 (1), 35, 50, vijjAtisayA 145 vimalAvAhaNa 112, 157, 158 54, 68, 80, 84, vijjAharaseDhI 152 vimANapatthaDA 62 90, 133, 158 | vijjukumArAvAsa 76 vimANapavibhattI 37, 38, vAsudevagaMDiyAo 147 | vijjukumAriMda 76, 149 40, 41, 42, vAsudevamAtaro 158 | vijuppabha 108 43, 44, 45 vAsupuja 62, 70, 109, 157 | viNao 6 (1) vimANapAgArA 104 Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viziSTazabdAH vimA vimANAvAsa vimohAyaNaM viyatta virati virahiyA virAgatA virAhaNA virAhiyacarittaNANadaM 9 (1) | visayasuhatucchaAsAvasadosamucchiyANaM 11 (2) viyaliMdiyajAtiNAmaM 25 (1) visAtaM viyAreti 30 (1) visAla viyAvattaM 16 (3), 147 visAhA 140 visAhAnakkhatta viyAha viyAhapaNNattI 81, 84, 136 |visuddhalesA viratAviratasammadiTThI 14 (1) visuddhavaMsA 5 (1) visuddhA 154 vissanaMdI 27 (1) vissabhUtI 3 (1) vissaraM sajatiguNavivihappagAraNissArasunnayANaM sUtrAGkA: viziSTazabdA: 27 (1) visaya 84, 150 | visayavirattA gAsiyANaM vivihavitthArabhAsiyANaM vivihavitthArANu prathamaM pariziSTam / gamaparamasabbhAva guNavisA visamaM vivAe 52, 158 viharati vivAgata 1 ( 2 ), 136, 146 | vihiMsai vivAhapaNNattI 1 (2) vItikkaMtehiM 145 vIra vivihaguNamahatthA vivihamaNirayaNabhatticittA 150 vIrakaMtaM vivihamahApasiNavijjA vIrakUDaM maNapasiNavijjAda vIragataM ivayapayogapAhaNNaguNappa vissaseNa vissutaM 141 vihagagatiNAma | vIrajjhayaM 145 vIrappabhaM 145 vIrabhadda vIramahesI hiM vIralesaM 137 vIravaNNaM 93 vIrasiMgaM sUtrAGkA: viziSTazabdAH 152 vIrasihaM 144 vIraseNiyaM | vIrAvattaM 141 vIriya 20 (3) 18 (3), 157 vIriyapuvva 8 (2), 45 vIriyAyAra 6 (4),157 ve 5 (2) vIruttaravaDeMsagaM 157 vIsaM 157 vIsaseNa 150 vUhaM 158 veuvviyasarIrakAyapa 158 oga 13 (1), 15 (2) 30 (1) veuvviyamIsasarIrakAya 157, 158 paoga 13 (1), 15 (2) 22 (3) veuvviyasamugghAta 42 6 (1), 7 (1) 152 34 veuvviyasarIra 30 (1) veDavviyasarIraMgovaMgaNAmaM 28 (1) 82 veuvviyasarIranAma 28 (1) 156 31 (2), 32 (3), 33 (2), 37, 55, 149, 151 157, 158 157 136 137 12 (1) 150 27 (1) 6 ( 4 ) | vejayaMta 6 (4) 6 (4) 6 ( 4 ) 6 (4) 8 (1) 6 (4) vejayaMtI veDasarukkhe veDhA 145 veNaiyavAdI vetiyA sUtrAGkAH 6 (4) 6 (4) 6 (4) 14 (1), 16 (1), 23 (1), 147 71, 147 136 6 (4) 20 (1) 30 (1), 157 72, 137 37 6 ( 4 ) vemANiyAvAsa 6 (4) | veyagasammattabaMdhovaraya Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 viziSTazabdA: veyaNaadhiyAsaNatA veyaNatiyA veyaNa - vihANa-uvaoga joga - iMdiya- kasAya vehAsamaraNa vokamma vocchinnA sai samavAyAGgasUtrAntargataviziSTazabdasUciH / 139 saMghAi veNA 1 (3), 153 saMghADe veyaNAsamugghAta 6 (1), 7 (1) saMchannapattapupphapallavasamAulo 34 58 saMjaijjaM iMdA saujjoya uNarutaM sUtrAGkA: viziSTazabdAH 27 (1) saMgANaM 18 (1) saMghayaNa veyaNiya veyaraNI 15 (1) saMjama veyAlie 16 (1), 23 (1) saMjamapatiNNApAlaNadhi veyAvacca veramaNaM velaM velaMdhara vesamaNa veha saMghayaNaNAma 6 (1), 12 (1) 5 (1) saMjayaM 72 saMjalaNa 17 (1) 78, 30 (1) saMjUha sUtrAGkA: viziSTazabdAH 32 (1) samucchimauragaparisappa 147, 155 samucchimakhahayarapaMceMdiya 42 tirikkhajoNiyANaM itivavasAya dubbalANaM 141 69 saMlINayA 19 (1) saMlehaNA ekatAre saMkamittA saMkarisa saMki liTThapariNAma saMkha 42, 43, 52, 57, saMpAviukAmeNaM 87, 157, 158, 159 saMpihittANaM saMkha-cakka -gaya-sattisaMbhava 158 saMbhUta 141, 144, 146 saMbhoga dagadharA saMgaNI 10 (1) saMvacchara 10 (1) saMvaccharapariyAya saMvara 16 (1), 20 (1), saMvega 30 (1) saMvaradArA 82 saMpaggahassa 158 saMpattajovvaNA 25 (1) saMpamajjijjai 21 (1), 52 saMsAraapAradukkhaduggati147 bhavavivihaparaMparApavaMcA 141 148 147 146 28 (1) saMsArasamuddaruMdauttaraNasamattha 140 27 (1) saka 32 (1), 78, 84 40,75,89,93,158 sakkArapurakkAraparIsaha 22 (1) 1 (8) sakhuDDayaviyatta 18 (1) 71, 107, 158 34 34, 158 11 (1) 18 (1), 85 25 (1) 10 (1), 30 (1) 158 146 saMThANa 17 (1) saMThANaNAma 147, 152, 155 saMsArakaMtAra 42 saMsAra Diggaho 30 (1) saMtakamma 21 ( 1 ), 26 (1), saMsArapavaMcaduhaparaMparA 157 18 (1) saMtakammaMsA 24 (1) saMtI 72 6 (1) 141, 142, 144, 146 59 53 1 (3), 32 (1), 157, 158 5 (1) 32 (1) 1950 saMgatiyA 72 | saMdehajAyasahajabuddhi sagara 100 pariNAmasaMsaiyANa 137 | saghaMTo 30 (1) sacakkaM 49, 63 sacittapariNNAta sUtrAGkAH 53 34 sacUliyAga 1 (2) sacUliyAya 30 (1) sacca 59, 106 saccati 158 saccappavAyaM 12 (1) | saccappavAyapuvvaM 147 14 (1) Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viziSTazabdA: saccamaNapaoga saccavatipaoga saccavayaNAisesA saccasahiyaM saccaseNa 30 (1) satAU saccAmosA saccAmosamaNapaoga 13 (1), satta sacchattA sajogI sajjIvaM sajjhAo sajjhAyavAyaM sAdvANaMtarANaM sa saccAmosavatipaoga 13 (1), sattaTThIe 15 (2) sattatAre sacchaMdaviuvviyAbharaNadhArI 157 sattattIsaM 34, 157 sattattIsaMguliyaM kumAra sUtrAGkA: viziSTazabdAH 13 (1), saNNimaNussANaM 15 (2) sahA 13 (1), satae 15 (2) satajjale 35 satabhisaya saNNA prathamaM pariziSTam / 143 sataraha 158 satarisabhe 15 (2) sattacattAlIsaM 14 (1) sattamAe 72 |sattamAsiyA 6 (1), 34 sattamIe 30 (1) sattarasa 2 (3), 7 (2), sattariM 32 (1) sattasaTThi sakumAra- mAhi 3 (3), sattasaTThibhAgabhaite 4 (3), 5 (3), 6 (3) sattasattamiyA sakumAravaDeMsagaM 7 (3) sattANautiM 4 (1) sattAvaNNaM saNNigabbhavakkaMtiyamaNussa 3 (3) sattAvIsaM saNinANe 10 (1) sattAvIsaMguliyaM saNNipaMciMdiyatirikkhasattAsItiM joNiyANaM 1 (6), 2(3), sattivaNNe 3 (3) sattumaddaNA 84 sattarasaviha 30 (1) sattarAtiMdiyA sUtrAGkA: viziSTazabdA: 2 (3) satthapariNNA 150 sadasarAtamAsiyA 158 | sadevAsura 157 | sadevamANusadhIrakaraNa15 (2) kAraNANi 157 saddaka 30 (1) saddA 157 | saddANuvAtI 7 (1) saddhiM 47 | sanniapajjattayA 137 | sannipajjattayA 7 (2) sannisejjA 37 sapaMcarAtadomAsiyA 37 sapaMcarAyamAsiyA 149 sapaMcavIsarAtamAsiyA 12 (1) sapaDAgA 149 sapaDato 17 (1) | sapaNNarasarAtamAsiyA 17 (1) sapAyapIDhaM 12 (1) sappabhA 70 sappI 67 sabala 67 | sabbhUyabiguNappabhAvanara 49 141 20 (1) 5 (1) 9 (1) 8 (2) 14 (1) 14 (1) 12 (1) 28 (1) 28 (1) 28 (1) 157 34 28 (1) 34 150, 157 30 (1) 15 (1), 21 (1) 97 sabhA 57 sabhAvaM 27 (1) sabhikkhugaM 27 (1) samae 87 samaM 157 samaMse 158 samacauraMsa 39 sUtrAGkAH 9 (1) 28 (1) 106 gaNamativimhayakarINaM 145 9 (2) 72 36 16 (1), 23 (1) 7 (3), 93 61, 67 155 Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 158 42 157 samavAyAGgasUtrAntargataviziSTazabdasUciH / viziSTazabdAH sUtrAGkAH | viziSTazabdAH sUtrAGkAH |viziSTazabdAH sUtrAGkAH samacauraMsasaMThANaNAmaM 28 (1) samucchimabhuyaparisappa 42 saragayaM samacauraMsasaMThANasaMThite 152 smudd| 42, 138 saraNadaya 1 (2) samaNa 1(2), 7(1), 11(2), samuddadatta | saraNNA 158 14 (1), 18 (1), samuddanAma sarIra 152 30 (1), 36, 42, 53, | samuddapAlijaM 36 sarIraMgovaMgaNAma 42 54, 55, 70, 72, 82, samuddavijaya 157, 158 | sarIraNAma 42 83, 89, 104, 106, samuddesagasahassa 140 | | sarIrattha 8 (1) 110, 111, 134 samuddesaNakAlA 136, 137, sarIrappamANamettA 152 samaNadhamma 10 (1) / 138, 139, 141, 142, | sarIrabaMdhaNaNAma samaNabhUte 143, 144, 145, 146 sarIramettIo samaNasaMpadA 14 (1), samosaraNa 12 (1), 16 (1), | sarIrasaMghAyaNaNAma 42 16 (2), 18 (1), 68/ 23 (1), 141, 142, | sarIrogAhaNA 152 samaNasAhassIo 14 (1) / 143, 144, 146, 157 salilA 138 samaNAuso 11 (1) sammatta 5 (1), 9 (1), 153 | sallA 3 (1) samatAlaM 72 sammattavisuddhatA 142| savaNa 9 (2) samattabharahAhivANa 139 sammattaveyaNijaM 28 (1) savaNaNakkhatta 3 (2) samattasuyaNaNi 147 sammaddiTThI 29 (1), 32 (1) |savIsatirAte 70 samappabhaM 7 (3) sammamicchattaveyaNijaM 28 (1) savIsatirAyamAsiyA 28 (1) samabhirUDhaM 147 | sammA 157 saveiyA 157 samayakheta 39, 45, 69 sammAmicchadiTThI 14 (1) savva samavAya 1 (2), 136, 139 sammuI 158 | savvaobhadaM samAe 139, 159 | sammucchimamaNUsA 155 savvao samaMtA 34 samANaM 18 (3) sayaMpabha 16 (1), 157, 158 | savvakAmavirattayA 32 (1) samAyAre 139 sayaMbhu 6 (4), 90, 157 | savvajagavacchala 157 samAhi 16 (1), 23 (1), sayaMbhuramaNaM 6 (4) savvajaNaNayaNakaMtA 158 32 (1), 158 sayaMsaMbuddhaM 1 (2) savvajahaNNiyA 12 (1) samAhiTThANa 36 sayaNavihiM 72 savvaTThasiddha 1 (4), 12 (1), samiti 5 (1), 36 sayadhaNU 158 30 (1), 33 (3) samitiguttI 143 | sayabhisayA 100 | savvaTThasiddhayA 149 samirIyA 150 sayArabbha 30 (1) savvaNNu 1 (2), 54, 83 samugghAya 6 (1), 7 (1) sara 29 (1), 34, 138 savvatitthANa 30 (1) Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 47 47 157, 7/ sArI prathamaM pariziSTam / viziSTazabdAH sUtrAGkAH | viziSTazabdAH sUtrAGkAH viziSTazabdAH sUtrAGkAH savvatobhadaM __ 147 sasarakkhapANipAe 20 (1) sAmANaM 17 (3), 147 savvadarisi 1 (2) | sasisomAgArakaMtapiyadaMsaNA 158 | sAmANiya 60, 84 savvadukkha 1 (8) | sassirIyarUvA 150 sAmAtiyakaDe ___ 11 (1) savvadukkhappahANa 10 (1) sahadeva 158 sAmAyArI savvabAhirayaM 31 (1) sahassaparivAra 157 | sAmittaM 78 savvabAhirA 71 sahassAra 17 (2), 18 (2), | sAyAgArava 3 (1) savvabbhaMtaraM 30 (1) / sAyAveyaNijaM 17 (1) savvabhAvadarisI 54, 83 | sahassAravaDeMsagaM 18 (3) sAyAsokkhapaDibaddha 9 (1) savvabhAvavidU 158 sahIheDaM 30 (1) | sAratanavathaNiyasavvarayaNAmayA 150 | sAi 15 (2) | madhuragaMbhIrakoMcasavvaloyapare 30 (1) sAgara 1 (7), 158| nigghosaduMdubhisarA 158 savvasavvaNNusamma sAgarakaMta 1 (7) | sArIra 153 tassAbudhajaNa sAgaradatta 157, 158 sAla 18 (3), 157 vibohakarassa 145 sAgarovama 1 (6) | sAlarukkha savvAuyaM 95 sAgarovamakoDAkoDI 20 (1), | sAvaccA 157 savvANaMda 158 135 | sAvaNasuddhasattamI 27 (1) savvANubhUtI 158 | sAgAriyaM 21 (1) sAsate 148 savvuparime 112 sANukkosA 158 sAsayA 136, 137, 140 savvouyasurabhikusumasuracita- sAta 20 (3), 153 sAsAyaNasammadiTThI 14 (1) palaMbasobhaMtakaMtavikasaMta- sAtAveyaNijja 31 (1) sAhammiyauggahaM 25 (1) cittavaramAlaraiyavacchA 158 | sAti 155 sAhAraNaTThA _30 (1) savvottukasubhAe 157 | sAtijoga sAhAraNabhattapANaM 25 (1) sasaMgatAe 146 sAtiNakkhatta 1 (5) sAhAheuM sasamaya 137,138,139,140 | sAtirega 99 | sAhiyAI sasamaya-parasamayapa sAtIbuddhe 158 | siMdhU 14 (1) NNavayapatteyabuddhavividhattha- | sAdhAraNasarIraNAma 42 sikkhA 32 (1) bhAsAbhAsiyANaM 145 sAma 15 (1) sijjhaNayAe 154 sasamaya-parasamayA 137, 138, sAmakoDheM 158 sijjhissaMti 1 (8). 139, 140 sAmacaMdaM 158 siNANa 18 (1) sasamayasuttaparivADIe 22 (1), sAmaNNapariyAgaM 42, 70, 134 | siddha 42, 148 147 sAmA 157 siddhattha 20 (3), 157 157 Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 34 74 siddhI 157 samavAyAGgasUtrAntargataviziSTazabdasUciH / viziSTazabdAH sUtrAGkAH | viziSTazabdAH sUtrAGkAH | viziSTazabdAH sUtrAGkAH siddhaseNiyAparakamma 147 sIA-sIoAo 108 | sIsAveDheNa 30 (1) siddhAiguNA 31 (1) sIosaNijaM 9 (1) sIhaM 17 (3) siddhAlae 12(1) sItaparIsaha 22 (1) sIhagirI 157 siddhAvattaM 147 | sItaphAsapariNAma 22 (1) | sIharaha 157 siddhigata sItala 34, 75, 83 | sIhaviyaM 17 (3) siddhigatiNAmadheyaM 1 (2) sItavedaNaM | sIhaseNa 157 siddhivajA 154 | sItA 14 (1), 153 | sIhAsaNaM siddhipaha 147 sItotA sIhokataM 17 (3) siddhisugatigharuttama sItodayaviyaDavagdhAriya- | suI 32 (1) 12 (1) pANi 21 (1) | suMdara siri 157, 158 | sItodA 14 (1) | suMdarabAhU ___ 157 siriutta 158 sItosiNaveyaNaM 153 | susamA 19 (1) sirikaMta 14 (3), 157 | sImaMkara 158 | sukaDadukkaDANaM siricaMda 158 sImaMtae 45 sukAlaM 18 (3) siridAmagaMDa 21 (3) sImaMdhara 158 | sukiDiM 4 (4) siridhara 8 (1) sImAvikkhaMbha | sukulapaccAyAtI 141, 142, siribhUtI 158 sIyala 144, 146 sirimahiaM 14 (3) sIyA 158 | sukka 4 (1), 17 (3), sirivacchaM 21 (3) sIyAo 147, 157 19 (1) sirivacchasulaMchaNa 158 |sIlavayaguNaveramaNapaccakkhA- sukkapakkha 15 (1), 62 sirise 157 NaposahovavAsA 142 sukkalesA 6 (1), 153 sirisoma 158 sIlavvayaveramaNaguNapaccakkhA- | sukkilavaNNapariNAma 22 (1) sirisomaNasaM 14 (3) NaposahovavAsapaDivajja- sugaMdhavaragaMdhagaMdhiyA 150 sirI 30 (1) NatAto 142 | suggIva 157, 158 siloga 72, 136 sIla-saMjama-Niyama-guNa- | sughosa 6 (4),10 (4),157 silogANuvAtI 9 (1) / tavovahANesu 146 | sucaMdaM 158 siva 1 (2), 157, 158 sIsaga 146 | sujasA 157 sivaseNa sIsapaheliya 84 | suja 9 (4) siharatala 11 (2), 50, sIsammi 30 (1) sujjakaMtaM 90, 112 sIsahitatthAya / 140 sujjappabhaM siharI 7(1), 24(1), 100 sIsA 147 | sujjAvattaM 9 (4) 67 9 (4) 9 (4) Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sutamae | surabhiNA prathamaM pariziSTam / viziSTazabdAH sUtrAGkAH | viziSTazabdAH sUtrAGkAH | viziSTazabdAH sUtrAGkAH sujjuttaravaDeMsagaM 9 (4) | supuppha 20 (3) suyakkhaMdha 139, 144 suNaMda 15 (4), 157, 158 | suppabha 51, 157, 158 suyaNANAvaraNa 31 (1) suta 159 | suppasiddhA 157 | suyatthabahuvihappagArA 140 sutaMga 159 | subaMdhU 158 suyapariggahA 146 sutakkhaMdha 136, 138, 140, subaMbhaM 11 (4) suyasAgara 158 142,143,145,147,159 sunbhigaMdhapariNAma 22 (1)|suyI 157 sutaNANa 139 subha 2 (4), 8 (1)|suraasuragarulamahiyANa 157 sutapariggahA 141, 143, 144 subhakaMtaM 2 (4)|surabhavaNavimANasokkha 141 8 (1) subhaga 158 34 sutavassiyaM 30 (1) subhagaMdhaM 2 (4) surammA 150 sutasamAsa 159 subhagaNAma 28 (1), 42 suralogapaDiniyattA 141 sutohi-maNa subhaghosa 8 (1) suravatisaMpUjiyANaM 140 kevala(NANAvaraNa) 17 (1) subhaNAma ___31 (1), 42 suravaravimANavarapoMDarIesu 142 29 (1), 147 subhavaNNaM 2 (4) surAbhaM 8 (4) |subhaphAsa 2 (4) suriMda 157 suttatthA 137 subhadda 16 (3), 158 | suriMdadatta 157 sudaMsaNA 8 (1), 16 (1), subhalesaM 2 (4) | surUva 157, 158 157, 158 | subhAsubhANaM 28 (1) sulasA 157, 158 suMdarappabha 157 | subhavivAga 146 suvajja 13 (3) 84 subhUma 158 suvaNNa 149 sudAma 157 sumaMgalA 158 suvaNNakumAra-dIvakumAra 78 sudiTThadIvabhUyaIhAmati sumaNA 157 suvaNNakumArAvAsa buddhivaddhaNANaM 140 sumati 104 | suvaNNakUlA 14 (1) suddhadaMta 158 | sumatittha 157 suvaNNavAyaM 72 sudhammA 9 (2) sumaraittA 9 (1) suvAyaM 5 (4) 8 (4) sumarittae 10 (1) suvisAyaM 20 (3) supamhaM 9 (4) sumiNa 10 (1), 29 (1) suvidhI supAsa 86,95,102,157,158 sumiNadasaNa 10 (1) suvihi 32 (1), 75, 86 supIe 30 (1) sumitta 157 suvIraM 6 (4) 12 (3) sumittavijae 158 | suvvaya 157 12 (3) suya 12 (1) susAgaraM suttakheDaM suMdari supatiTThAbhaM 100 supuMkhaM Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ susAmANaM susAlaM susiraM susImA susujja susUra sussaraM 90 suhamma 44 samavAyAGgasUtrAntargataviziSTazabdasUciH / viziSTazabdAH sUtrAGkAH | viziSTazabdAH sUtrAGkAH | viziSTazabdAH sUtrAGkAH 17 (3) sUramaMDala 13 (1), 48, 65 | sevAla 158 18 (3) sUralesaM 5 (4) sesamatI 158 19 (3) sUravaNNaM 5 (4) | sehe 33 (1) __ 157 sUrasiMga 5 (4) | soiMdiyadhAraNA 28 (1) 9 (4) sUrasiDheM 5 (4) soiMdiyarAgovaratI 25 (1) 5 (4) sUrasirI 158 | soka 21 (1) 10 (4) sUraseNa 158 | soga 26 (1) sussaraNAma 28 (1), 42 sUrAvattaM 5 (4) sogaMdhiya 82, suhaphAsA 34, 150 sUrie 60, 78 sogaMdhiyakaMDa 11 (2), 157 | sUrite 158 | sotiMdiyaIhA 28 (1) suhavivAga 146 sUriyAvatte 16 (1) sotiMdiyatthoggaha 28 (1) suhasIla 158 sUriyAvaraNa 16 (1) sotiMdiyaniggaha 27 (1) suhAbhigama 158 sUruggamaNamuhuttaMsi 23 (2) sotidiyavaMjaNoggaha 28 (1) suhuma 14 (1), 158 sUrattaravaDeMsagaM 5 (4) sotiMdiyAvAte suhumaNAma 42 sUrodayA 63 | soteMdiyaatthoggaha suhumasaMparAe 14 (1), 17 (1) sUla 146 | sobhavajaNaM 18 (1) suhumasaMparAyabhAve 17 (1) sejjaM 66 sobhAkara sUikalAvasaMThANa 155 sejaMsa 80, 84, 157 soma 8 (1), 158 sUtagaDa 57, 136 sejjAparIsaha somaNasa 108 sUyagaDa 1 (2), 137 sejjAsaNa somadatta 157 sUyagaDajjhayaNA 23 (1) seTiM somadeva 157 sUyapariggahA 142 seNA somA 157 sUra 5 (4), 32 (1), seNAvaI soyaM 143 138,157 seNAvatirayaNa solasa 16 (1) sUrakaMtaM 5 (4) seNiya 158 | solasakasAyasAvaya5 (4) sete 30 (1) payaMDacaMDaM 146 sUracarittaM seyavaracAmarAto 34 | sovatthitaM 147 sUrajjhayaM 5 (4) selaye 19 (1) | sovANA 137 sUradeva 158 selA 138 | sohamma 1 (6), 2 (3), sUrappabha 5 (4), 157 sevaTThasaMghayaNaNAma 25 (1) 32 (1), 35, 150 sUrappamANabhoI 20 (1) sevaNayA 9 (1) | sohammavaDeMsagaM 2(4), 13(1) RSSC0888 72 SSSSS sUrakaMDaM Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaM pariziSTam / 146 72 155 viziSTazabdAH sUtrAGkAH | viziSTazabdAH sUtrAGkAH |viziSTazabdAH sUtrAGkAH sohammavaDeMsaya 65 hatthakamma 21 (1) hiMsAdaMDa 13 (1) sohamma-saNaMkumAra-mAhidesu 52 |hatthiNapuraM 158 hitasivasuhadA 34 sohammIsANesu 3(3), 4(3), hatthirayaNa 14 (1) | hitasuhanIsesativvapariNA5 (3), 6 (3), 7 (2), hatthisikkhaM manicchiyamatI 8 (3), 9 (3), 10 (3), hayalakkhaNaM |hiyayagamaNIo 34 11 (3), 12 (2), harikatA 14 (1) hiraNNavAyaM 72 13 (2), 14 (2), haritesijja 155 15 (3), 16 (2), harivaMsagaMDiyAo 147 huMDasaMThANaNAma 25(1), 28(1) 17 (2), 18 (2), harivassa-rammaya 121 iMDasaMThANI 20 (2), harivassa-rammayavassiyAto 76 | heU 148 22 (2), harivassa-rammayavAsiyANaM 84 | heTThimauvarimageveja 24 (2) 25 (2), harivAsa 7 (1), 63 | heTThimauvarimagevejaga 25 (3) 27 (1), hariseNa 89, 97, 158 | heTThimageveja 11 (2) 27 (2), 28 (2), hari-harissahakUDA 113 | heTimamajjhimageveja 23 (2) 29 (2), 30 (2), harI ___14 (1) heTThimamajjhimagevejjaya 24 (3) 31 (2), 32 (2), hala 158 heTTimaheTThimageveja 22 (2) 33 (2), 60, 62, 64 hANI 152 heTThimaheTThimagevejjaya 23 (3) haMtA 30 (1) hAra 64 | hemavata 7 (1) haTTharomakUva 157 hAliddavaNNapariNAma 22 (1) | hemavateraNNavatiyANaM 38, 67 haNittA 30 (1) hAsa 21 (1), 26 (1) | hemavaya-heraNNavatiyAto 37 hattha 5 (2), 10 (2) hAsavivega 25 (1) heraNNavata 7 (1) * 26 (2), Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 dvitIyaM pariziSTam / zrI samavAyAGgasUtrAntargatAnAM gAthAGanAmakArAdikramaH / gAthArdham pRSThAGkaH | gAthArdham pRSThAGkaH gAthArdham pRSThAGkaH aibale 5 mahabbale 6 300 appaNo ya abohIe 102 isidiNNaM vayahAriM 297 aMtodhUmeNa mArei 100 abaMbhayArI je kei 101 | issareNa aduvA gAmeNa 101 aMto nadaMtaM mArei 100 abahussue ya je kei 102 IsAdoseNa AiDhe 101 aMbe aMbarisI ceva 56 abbhuvagamuvakkamiyA 275 ukkhittaNAe 1 saMghADe 2 72 aMmaDe dArumaDe yA 299 abhayakara NivvutikarI 288 uggANaM bhogANaM 288 akumArabhUe je kei 101 amame NikkasAe 298 uDDagAmI rAmA kesava 297 akkhINajhaMjhe purise 101 ayale vi jAva 296 | uttare ya 24 disAI ya 25 62 aDhatakaDA rAmA 297 aruNappabha sUrappabha 287 udaeNakkamma mAreti 100 aTThArasa solasagaM 259 avasesA titthakarA 288 udae 7 peDhAlaputte ya 8 298 aNaMtarA ya AhAre 276 asaccavAI NiNhAI 100 uditoditakulavaMsA 287 aNAgayassa nayavaM 101 asipatte dhaNu kumbhe 56 uditoditakulavaMsA aNidANakaDA rAmA 297 assaMjalaM jiNavasabhaM 297 uditoditakulavaMsA aNissitovahANe ya 4 116 assaggIve jAva 297 uppAyapuvvamaggeNiyaM aNNANI jiNapUyaTThI 103 AgamissANa hokkhaMti 298 uvagasaMtaM pi jhapitA 101 aNNAtatA 7 alobhe ya 103 AgamesANa hokkhaMti 301 uvaTThiyaM paDivirayaM 102 atavassie ya je kei 102 ANaMde NaMdaNe paume 300 uvasaMtaM ca dhuyarayaM 297 atipAsaM ca supAsaM 298 ANaya-pANayakappe 260 uvahi suya bhattapANe 43 attadosovasaMhAre 21 116 AtillANa cauNhaM 249 / usabhassa paDhamabhikkhA 289 atthINatthipavAyaM 52 AyariyauvajjhAehiM 102 usabhe sumittavijaye 294 atthe ya 11 sUriyAvatte 62 AyariyauvajjhAyANaM 102 | usabho ya viNItAe 288 addINasattu saMkhe 287 ArAhaNA ya maraNaMte 116 ussappiNi AgamesAe 299 aduvA tumamakAsi tti 101 AloyaNA 1 niravalAve 2 116 | ee vuttA cauvvIsaM 301 aparAjiye ya bhIme 300 AvaMtI dhutaM vimohAyaNaM 30 ekkA se gabbhavasahI 297 aparAtiya vIsaseNe 289 | AsIyaM battIsaM 259 | ekkArasuttaraM heTThimesu 260 apassamANo passAmi 103 iDDI jutI jaso vaNNo 103 ekko bhagavaM vIro pAso 288 appaDipUyae thaddhe 102. itthIvisayagehIe 101 ekko ya cautthIe 297 appaNo ahie bAle 101 | itthIhiM giddhe vasae 101 | ekko ya sattamAe 297 Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyaM pariziSTam / 52 101 gAthArdham pRSThAGkaH | gAthArdham pRSThAGkaH | gAthArdham pRSThAGkaH etAI nAmAI 296 calacavalakuMDaladharA 288 |taM tippayaMto bhAveti 102 etAto sIyAto savvesiM 288 cArU ya vajaNAbhe 290 | tatto kiriyavisAlaM ete khalu paDisattU 297 | cittautte 17 samAhI ya 298 | tatto paseNaIe 286 ete khalu paDisattU 300 cittarasA maNiyaMgA 34 | tatto ya NaMdaNe khalu 287 ete chaNNakkhattA 57 chaNhaM pi jugalayANaM 169 | tatto ya dhammasIhe 287 ete chanakkhattA 138 | chaNhaM pi juvalayANaM 260 | tatto ya dhammasIhe 288 ete dhammAyariyA 297 | jaM nissie uvvahatI 101 | tatto havati migAlI 299 ete visuddhalesA 289 jakkhiNI pupphacUlA ya 290 | tassa lubbhai vittammi ete vuttA cauvvIsaM 298 | jayaMtI aparAtiyA NavamiyA 295 | tassa saMpaggahIyassa 101 etto baladevANaM 296 jayaMte vijae bhadde 300 tahiyaM vasudhArAto 289 eyArisaM naraM hatA 102 | jayanAmo ya naravaI 294 tahevANataNANINaM 102 osappiNIe ete 287 jANamANo parisao 101 titthappavattayANaM ete 287 ohissa vaDDI hANI 271 jAyateyaM samArabbha 100 |titthappavattayANaM paDhamA 290 kakkaseNe bhImaseNe 286 jAlA tArA merA 294 titthappavattayANaM paDhamA 290 kaNhasirI sUrasirI 294 | jiyarAgamaggiseNaM vaMde 298 tiNNega paMcUNaM 259 kattiya saMkhe ya tahA je aMtarAyaM ceei 101 tiNNeva gAuyAI 290 kammappavAyapuvvaM 52 | je kahAhigaraNAI 102 tinneva uttarAI 138 kayavammA sIhaseNe ya 286 | je nAyagaM va rahassa tilae ya lohajaMghe 300 kitikammassa ya karaNe 43 je ya Ahammie joe 102 tiviThU ya jAva 296 kharassare mahAghose 56 | je ya mANussae bhoe 103 tivve subha samAyare 100 gaddabhe vva gavaM majhe |je yAvi tase pANe 100 tIsA puNa terasame 249 gAvI jue jAva 297 jhANasaMvara joge ya 116 tIsA ya paNNavIsA gUDhAyArI nigRhejjA 100 NaMdirukkhe tilae 289 | tuMbe a 6 rohiNI 7 mallI 72 caMdajasa caMda [kaMtA 286 NaMde ya 1 NaMdamitte 2 300 | teMduga pADali jaMbU 289 cedANaNaM sucaMdaM 297 Na ya NAma aNNaliMge 288 te ceva khiMsatI bAle 102 caMpaya baule ya tahA 289 Naggoha sattivaNe sAle 289 te'tippayaMto Asayati 103 causaTThI asurANaM 260 NAbhI jiyasattU yA 286 | tesiM avaNNimaM bAle 102 causiraM tiguttaM 43 Niccougo asogo 289 tesiM avaNNima bAle 103 cauhiM sahassehiM 288 | Nidhayo purisajjAyA 218 datte suhume subaMdhU ya 298 cattAri duvAlasa aTTha 249 taM kAlaM taM samayaM 289 / dasa coddasa aTTha'TThAraseva 249 259 Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 samavAyAGgasUtrAntargatAnAM gAthArdhAnAmakArAdikramaH / 287 gAthArdham pRSThAGkaH | gAthArdham pRSThAGkaH |gAthArdham pRSThAGkaH dAyaNe ya nikAe ya 43 | paDhamettha usabhaseNe 290 | bharahe sagare maghavaM 294 dAvaddave 11 udagaNAte 12 72 paDhamettha vatiraNAbhe 287 bhisae ya iMda kuMbhe 290 diNNe ya iMdadiNNe 287 | paDhamettha vimalavAhaNa 286 | bhede visaya saMThANe 271 diNNe varadatte dhanne 289 | paNNA cattAlIsA chacca 260 | bhogabhoge viyAreti 101 diNNe vArAhe puNa 290 pabhU Na kuNaI kiccaM 102 | maMdara jase ariDhe 290 dIva-disA-udadhINaM 260 payAvatI ya baMbhe 294 maMdara 1 meru 2 maNorama 3 62 dIva-disA-udahINaM 169 | paliyaMka 15 nisijjA ya 69 mattaMgayA ya bhiMgA 34 dIvAyaNe ya kaNhe 299 | pANiNA saMpahittANaM 100 | marudevA vijayaseNA duoNaya jahAjAyaM 43 / pAso mallI vi ya aTThameNa 288 | mahasIha aggisIhe 294 duviThU ya 8 tiviThU ya 9 300 | piyamitta laliyamitte 296 mahApaume 1 surAdeve 2 298 devaI ceva saccati 299 puNo puNo paNihIe 100 mahAharI ya vijae ya 294 devakuru uttarakurA 288 purato vahaMti devA 288 | mahurA jAva hatthiNapuraM 297 devANaMde arahA 301 puvvabhave AsihaM 297 migasira addA pUso devovavAe arahA 23 298 puvviM ukkhittA 288 mittadAme sudAme ya devovavAe arahA 289 mittavAhaNe subhUme ya dhaMsei jo abhUyeNaM 101 puhaI lakkhaNa rAmA 287 | miyAvatI umA ceva 295 dhammajjhae ya arahA 300 poggalA neva jANaMti 276 | muNisuvvate ya arahA 11 298 dhitImatI ya 16 saMvege 116 | phaleNaM aduva daMDeNaM mehe dhare paiDhe ya 286 naMdiphale 15 avarakaMkA 72 | baMdhU pupphavatI ceva 290 rayaNuccaya 7 piyadasaNa 8 62 navamo ya mahApaumo 294 | baMbhI phaggU sammA 290 rAyA ya AsaseNe 286 neyAuyassa maggassa 102 baMbhe bArasame vutte 294 riDhe bArasame vutte 299 nivvANagayaM ca dharaM 297 battIsatiM dhaNUI 289 ruddovarudda kAle ya 56 paumA sivA suyI 290 battIsa'TThAvIsA bArasa 260 rohiNi sulasA ceva ya 299 paumAvatI ya vappA 287 | bahujaNassa NeyAraM 102 lacchimatI kurumatI .. 294 paume ya mahApaume 299 bArasa ekkArasame 249 lacchimatI sesamatI 295 paume ya somadeve 289 bAvattariM suvaNNANa 260 | vaMdAmi juttiseNaM 297 paccakkhANe viosaggo 116 buddhaM ca devasamma / 297 vayachakkaM 6 kAyachakkaM 12 69 paccatthimeNa asurA 288 bhagavaM pi vAsupujjo 288 vArAha dhammaseNe 296 pacchA vahati sIyaM 288 bhaddA subhaddA ya suppabhA 295 | viulaM vikkhobhaittANaM 101 paDhamA hoi subhaddA 294 | bharahe ya dIhadaMte 299 | vijjA aNuppavAyaM 286 298 301 gavvasU pUrNa Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyaM pariziSTam / 49 287 gAthArdham pRSThAGkaH | gAthArdham pRSThAGkaH gAthArtham pRSThAGkaH vijayA ya vejayaMtI 287 | sammadiTThI 12 samAhI ya 116 | suggIve daDharahe 286 vibhajja matthayaM phAle sayamegaM uvarimae 260 | sujasA suvvaya airA vimalaghose sughose ya 286 savvajagavacchalANaM 288 supAse suvvate arahA 301 vimalA ya paMcavaNNA 287 savvatitthANa bheyAya 102 subhe ya subhaghose ya 27 vimale uttare arahA 301 savvaloyapare teNe 102 sumaMgalA jasavatI 294 vissanaMdI subaMdhU ya 296 savvANaMde ya arahA 301 sumaMgale attha siddhe ya 300 vissabhUtI pavvayae 296 savvANubhUtI 5 arahA 298 | sumaNA vAruNi sulasA 290 vokamma dhammao bhaMse 102 | savve ya cakkajohI 300 sumatittha NiccabhatteNa 288 vokasiyapejjadosaM ya 298 savve vi egadUseNa 288 suyasAgare ya arahA 300 saMgANaM ca pariNNA ya 116 | savvesi pi jiNANaM 289 sura-asuravaMdiyANaM 288 saMtI kuMthU ya aro 294 sAgara samuddanAme 297| | suraasuragarulamahiyANa 290 saMbhUta subhadda sudaMsaNe 297 sAle ya vaddhamANassa 289 sUraseNe mahAseNe 301 saMvacchareNa bhikkhA 289 | sAhAraNaTThA je kei 102 | sUrite sudaMsaNe paumuttara 294 saMvare 19 aNiyaTTI ya 298 | sAhAheuM sahIheuM 102 | sUre sudaMsaNe kuMbhe 286 saccappavAyapuvvaM __52 | siddhatthe puNNaghose ya 301 sejaMsa baMbhadatte 288 saccaseNe ya arahA 301 | siriutte siribhUtI 299 seTiM bahuravaM haMtA 101 sacchattA sapaDAgA 290 | sirikaMtA marudevI 286 | seNAvaI pasatthAraM 101 sajjhAyavAyaM vayati 102 | siricaMde pupphakeU ya 300 | | seNiya supAsa udae 299 saDhe niyaDIpaNNANe 102 sirise ya NAgarukkhe 289 selA salilA ya samudda 218 satajale satAU ya 286 sItA ya davva sArIra 275 sesANaM paramaNNaM sattabhisaya bharaNi addA 57 | sIyA sudaMsaNA suppabhA 287 | sesANaM puNa rukkhA satta vimANasatAI 260 sIsammi je pahaNai 100 sesehiM bIyadivase 289 satthapariNNA logavijao 30 | sIsAveDheNa je keI 100 | some siridhare ceva 27 sappI jahA aMDauDaM 101 | sIharahe meharahe 287 | solasa tIsA vIsa samosaraNa sannisejjA ya 43 | suMdarabAhU taha dIhabAhu 287 hattho cittA ya tahA 289 290 Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaM pariziSTam- katipayAni viziSTAni TippanAni / [pR026 paM017] samprati candraprajJaptiH sUryaprajJaptizca prAya ekarUpaiva saMjAtA upalabhyate, ataH etadviSaye sUryaprajJaptisUtraM taTTIkA cAtra upanyasyete asmAbhiH "tA kahaM te jotisassa dArA AhitAti vadejA / tattha khalu imAo paMca paDivattio 5 pannattAo- tatthege evamAhaMsu-tA kattiyAdiyA NaM satta nakkhattA puvvadAriyA pannattA / ege puNa evamAhaMsu - tA mahAdiyA NaM satta nakkhattA puvvadAriyA pannattA / ege puNa evamAhaMsu-tA dhaNiTThAdiyA NaM satta nakkhattA puvvadAriyA pnnttaa| ege puNa evamAhaMsu-tA assiNIyAdiyA NaM satta nakkhattA puvvadAriyA pannattA / ege puNa evamAhaMsu-tA bharaNIyAdiyA NaM satta nakkhattA puvvadAriyA pannattA... vayaM puNa evaM vadAmo-tA abhiIyAdiyA NaM satta nakkhattA puvvadAriyA pannattA taMjahA-abhiI savaNo 10 dhaNiTThA satabhisayA puvvApoTThavayA uttarApoTTavayA revtii| assiNIyAdiyA NaM satta nakkhattA dAhiNadAriyA pannattA taMjahA-assiNI bharaNI kattiyA rohiNI saMThANA addA puNavvasU / pussAdiyA NaM satta nakkhattA pacchimadAriyA pannattA taMjahA-pusso assesA mahA puvvAphagguNI uttarAphagguNI hattho cittA / sAtiyAdiyA NaM satta nakkhattA uttaradAriyA pannattA taMjahA-sAtI visAhA anurAhA jeTThA mUle puvvAsADhA uttraasaaddhaa|" iti candraprajJaptau sUryaprajJaptau c| 15 asya vyAkhyA- "tA kahaM te joisadArA ityAdi, tA iti pUrvavat, katham ? - kena prakAreNa kena krameNetyarthaH jyotiSo - nakSatracakrasya dvArANi AkhyAtAnIti vadet ? evamukte bhagavAnetadviSaye yAvatyaH paratIthikAnAM pratipattayastAvatIrupadarzayati- tatthetyAdi, tatra - teSAM paJcAnAM paratIrthikasaGghAtAnAM madhye eke evamAhuH - kRttikAdIni sapta nakSatrANi pUrvadvArakANi prajJaptAni, iha yeSu nakSatreSu pUrvasyAM dizi gacchataH prAyaH zubhamupajAyate tAni pUrvadvArakANi, evaM dakSiNadvArakAdInyapi 20 vakSyamANAni bhAvanIyAni, atraivopasaMhAramAha- ege evamAhaMsu eke punarevamAhuH - anurAdhAdIni sapta nakSatrANi pUrvadvArakANi prajJaptAni, atrApyupasaMhAraH- ege evamAhaMsu evaM zeSANyapyupasaMhAravAkyAni yojaniyAni, eke punarevamAhuH-dhaniSThAdIni sapta nakSatrANi pUrvadvArakANi, eke punarevamAhuH- azvinyAdIni sapta nakSatrANi pUrvadvArakANi prajJaptAni eke punarevamAhuH bharaNyAdIni sapta nakSatrANi pUrvadvArakANi, sampratyeteSAmeva paJcAnAmapi matAnAM bhAvanikAmAha- tattha je te evamAhaMsu ityAdi sugamam, bhagavAn 25 svamatamAha- vayaM puNa ityAdi pAThasiddham // " iti zrImalayagiriviracitAyAM sUryaprajJaptiTIkAyAM dazamasya prAbhRtasya ekaviMzatitame praabhRtpraabhRte| [pR039 paM018] "atha pratimApratimAsvarUpamAha- sammamaNuvvayaguNavayasikkhAvayavaM thiro ya nANI ya / aTThami-cauddasIsuM paDimaM ThAegarAIyaM 10 / 17 // samma0 gAhA / samyagiti samyaktvam, aNuvrata-guNavrata-zikSApadAni pratItAni / tAni yasya santi sa tadvAn / pUrvoktapratimA Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaM pariziSTam / catuSkayukta ityarthaH / so'pi sthiro'vicalasattvaH / itaro hi tadvirAdhako bhavati / yataH sA rAtrau catuSpathAdau ca vidhIyate, tatra copasargAH saMbhavantIti / jJAnI ca jJAtA prtimaaklppaadeH| ajJAno hi sarvatrApyayogyaH kiM punarasyAmiti / cazabdau samuccayArthau / aSTamIcaturdazyoH prtiityoH| upalakSaNatvAdasya pauSadhadivaseSviti dRzyam, pratimAM kAyotsarga ThAi tti adhitiSThati karotItyarthaH / kiMpramANamityAha-ekA rAtriH parimANasyA ityekarAtrikI sarvarAtrikI tAM yastasya pratimApratimA 5 bhavatIti zeSaH / iti gAthArthaH // 17 // zeSadineSu yAdRzo'sau bhavati tadarzayitumAha- asiNANaviyaDabhoI mauliyaDo divasabaMbhayArI yA rattiM parimANakaDo paDimAvajesu diyahesu 10 / 18 // asiNA0 gAhA / asnaano'vidymaansnaanH| vikaTe prakaTe divase, na rAtrAviti yAvat, bhoktuM zIlamasyeti vikaTabhojI caturvidhAhArarAtri-bhojanavarjakaH, tataH pUrvapadena saha karmadhArayaH / tathA maulikRto'baddhakacchaH / 10 tathA divase brahma caratItyevaMzIlo divasabrahmacArI / caH samuccaye / tathA rattimiti vibhaktipariNAmAd rAtrau rajanyAM parimANakRta: maithunAsevanaM prati kRtayoSidbhogaparimANaH / kadetyAha- pratimAvarjeSu aparvasvityarthaH, divaseSu dineSu / uktavyAkhyAnasaMvAdinI ceyaM gAthA yaduta- asiNANaviyaDabhoI pakAsabhoi tti hoi jaM bhaNiyaM / divasao na ratti bhuMje maulikaDo kaccha navi rodhe|| [ ] kacchAM nAropayatItyarthaH / iti gAthArthaH // 18 // " iti paJcAzakasya abhayadevasUriviracitAyAM vRttau|| [pR043 paM01, pR045 paM013] "ohaddArassa ime bArasa paDidArA- uvahi suta bhatta pANe aMjalIpaggaheti ya / dAvaNA ya nikAe ya / anbhuTThANe ti yAvare // 2071 // kitikammassa ya karaNe veyAvacce karaNeti ya / samosaraNa saNisejA, kadhAe ya pabaMdhaNe // 2072 // uvahi tti dArassa ime cha paDidArA- uggama uppAdaNa esaNA ya parikammaNA ya pariharaNA / saMjoyavihivibhattA chaTThANA hoMti uvadhimmi // 2073 // tattha uggama tti dAraM, asya vyAkhyA- 20 samaNuNNeNa maNuNNo sahito suddhovadhiggahe suddho / aha avisuddhaM geNhati jeNa'visuddhaM tamAvaje // 2074 // saMbhotito saMbhoieNa samaM uvahiM solasehi AhAkammatiehiM uggamadosehiM suddhaM uppAeti to suddho / aha asuddhaM uppAeti jeNa uggamadoseNa asuddhaM geNhati tattha jAvatio kammabaMdho jaM ca pAyacchittaM taM Avajati // 2074 // egaM va do va tiNNi va AuTuMtassa hoti pacchittaM / AuTuMte vi tato pareNa tiNhaM visaMbhogo // 2075 // saMbhoio asuddhaM geNhaMto coio 25 bhaNAti-'saMtA paDicoyaNA, micchAmi dukkaDaM, Na puNo evaM karissAmo' / evaM AuTTe jamAvaNNo taM pacchittaM dAuM saMbhogo / evaM bitiyavArAe vi / evaM tatiyavArAe vi / tatiyavArAo pareNaM cautthavArAe tameva atiyAraM seviUNa AuTuMtassa vi visaMbhogo // 2075 // " - iti nizIthabhASyacUrNI paJcame uddezake // 15 Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52 katipayAni viziSTAni TippanAni / pR043 paM08] "kahi NaM bhaMte ! vijayassa devassa vijayA NAma rAyahANI paNNattA ?, goyamA ! vijayassa NaM dArassa puratthimeNaM tiriyamasaMkheje dIvasamudde vItivatittA aNNaMmi jaMbuddIve dIve bArasa joyaNasahassAI ogAhittA ettha NaM vijayassa devassa vijayA NAma rAyahANI pa0 bArasa joyaNasahassAI AyAmavikkhaMbheNaM sattatIsajoyaNasahassAiM nava ya aDayAle joyaNasae 5 kiMcivisesAhie parikkheveNaM paNNatte.... // [sU0 135] // vyA0- kahi NaM bhaMte ! vijayassetyAdi, kka bhadanta ! vijayasya devasya vijayA nAma rAjadhAnI prajJaptA ?, bhagavAnAha- gautama ! vijayasya dvArasya pUrvasyAM dizi tiryag asaGkhyeyAn dvIpasamudrAn vyativrajya atikramya atrAntare yo'nyaH jambUdvIpaH adhikRtadvIpatulyAbhidhAnaH, anena jambUdvIpAnAmapyasaGkhyeyatvaM sUcayati, tasmin dvAdaza yojanasahasrANi avagAhya atrAntare vijayasya devasya yogyA vijayA nAma rAjadhAnI prajJaptA mayA 10 zeSaizca tIrthakRdbhiH, sA ca dvAdaza yojanasahasrANi AyAmaviSkambheNa AyAmaviSkambhAbhyAm, saptatriMzad yojanasahasrANi nava zatAni aSTAcatvAriMzAni aSTacatvAriMzadadhikAni kiJcidvizeSAdhikAni parikSepeNa, idaM ca parikSepaparimANaM 'vikkhaMbhavaggadahaguNakaraNI vaTTassa parirao hoi' [ ] iti karaNavazAt svayamAnetavyam // " iti jIvAbhigamasUtre tRtIyAyAM pratipattau prathame uddezake malayagirisUriviracitAyAM vRttau // 15 [pR060 paM015, pR0159, paM02] "sayabhisayA bharaNIo addA assesa sAi jeTThA ya / ee cha nakkhattA paNayAlamuhuttasaMjogA // 7/160 // TI0 zatabhiSak bharaNI ArdrA azleSA svAti: jyeSThA, ca: samuccaye etAni SaT nakSatrANi paJcadaza muhUrtAn yAvat candreNa saha saMyogaH sambandho yeSAM tAni tathA, tadyathA- eteSAM SaNNAmapi nakSatrANAM pratyeka saptaSaSTikhaNDIkRtasyAhorAtrasya satkAn sArddhAn trayastriMzadbhAgAn yAvaccandreNa saha yogo bhavati tato 20 muhUrtagatasaptaSaSTibhAgakaraNArthaM trayastriMzat triMzatA guNyante jAtAni nava zatAni navatAni navatyadhikAni 990 yadapi cArddhaM tadapi triMzatA guNayitvA dvikena bhajyate labdhAH paJcadaza muhUrtasya saptaSaSTibhAgAste pUrvarAzau prakSipyante jAtaH pUrvarAziH sahasraM paJcottaram 1005, asya saptaSaSTyA bhAge hRte labdhAH paJcadaza muhUrtA iti / tathA- "tiNNeva uttarAI puNavvasU rohiNI visAhA ya / ee cha nakkhattA paNayAlamuhuttasaMjogA // 7/160 // TI0 tisra uttarAH uttaraphalgunI uttarASADhA uttarabhadrapadA 25 ityevaMrUpAH punarvasU rohiNI vizAkhA, ca: samuccaye, etAni evakArasya bhinnakramatvAdetAnyeveti yojyam, sUtre puMstvanirdezaH prAkRtatvAt, SaD nakSatrANi paJcacatvAriMzataM muhUrtAn yAvaccandreNa saha saMyogo yeSAM tAni tathA, tadyathA-atrApi SaNNAM nakSatrANAM pratyekaM saptaSaSTikhaNDIkRtasyAhorAtrasya satkAnAM bhAgAnAM zatamekamekasya ca bhAgasyArddhaM candreNa saha yogastatraiSAM bhAgAnAM muhUrtagatabhAgakaraNArthaM zataM prathamatastriMzatA guNyate jAtAni trINi sahasrANi paJcadazottarANi 3015, eteSAM saptaSaSTyA Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaM pariziSTam / bhAge hRte labdhAH paJcacatvAriMzanmuhUrtA iti / " iti jambUdvIpaprajJapteH saptame vakSaskAre 160 tama sUtrasya zAnticandrIyAyAM vRttau // [pR066 paM016] "samprati lavaNasamudrazikhAvaktavyatAmAha- dasajoyaNasahassA, lavaNasihA cakkavAlao ruMdA / solasa sahassa uccA, sahassamegaM ca ogADhA // 17 // vyA0 abhyantarato bAhyatazca paJcanavatipaJcanavatiyojanasahasrANi parityajya madhyabhAge lavaNasamudrasya zikhA vartate, sA 5 ca cakravAlato rathacakrAkAreNa rundA vistIrNA daza yojanasahasrANi, tathA bhUtale samajalapaTTAdUrdhvamuccA SoDaza yojanasahasrANi, sahasramekaM yojanAnAmavagADhA bhUmau praviSTA // 17 // desUNamaddhajoyaNa, lavaNasihovari dagaM duve kAlA / airegaM airegaM, parivaDhai hAyae vAvi // 18 // vyA0 anantaroktAyA lavaNasamudrazikhAyA upari dezonamardhayojanaM kiJcinnyUne dve gavyUte dvau kAlau ahorAtramadhye dvau vArau udakamatirekamatirekaM parivardhate hIyate ca, pAtAlakalazagatavAyukSobhe vardhate tadupazAntau 10 ca hIyate ityarthaH // 18 // samprati velandharavaktavyatAmAha- anbhiMtariyaM velaM, dharaMti lavaNodahissa nAgANaM / bAyAlIsa sahassA, dusattari sahassa bAhiriyaM // 19 // sahi~ nAgasahassA, dharaMti aggodayaM samudassa / velaMdharaAvAsA, lavaNe cAuddisiM cauro // 20 // vyA0 lavaNasamudrasyAbhyantarikA jambUdvIpAbhimukhAM velAM zikhoparijalaM zikhAM ca arvAk pravizantI dharanti vArayanti nAgAnAM nAgakumArANAM bhavanapatinikAyAntarvartinAM dvAcatvAriMzatsahasrANi, bAhyAM 15 dhAtakIkhaNDadvIpAbhimukhAM velAM dhAtakIkhaNDadvIpamadhye pravizantIM vArayanti nAgAnAM dvAsaptatisahasrANi, tathA SaSTinAgasahasrANi agrodakaM dezonayojanArdhajalAdupari vardhamAnaM jalaM samudrasya lavaNasamudrasya vArayanti / evaM sarvasaGkhyayA velandharadevAnAmekaM lakSaM catuHsaptatisahasrANi bhavanti / uktaM ca"lavaNassa NaM bhaMte samudassa kevaiyA nAgasahassA abhiMtariyaM velaM dharaMti ? kevaiyA nAgasahassA bAhiriyaM velaM dharaMti ? kevaiyA nAgasahassA aggodagaM dharaMti ? goyamA ! lavaNassa NaM samuddassa 20 bAyAlIsaM nAgasahassA abhiMtariyaM velaM dharaMti, bAvattari nAgasahassA bAhiriyaM velaM dharaMti, sarvhi nAgasahassA aggodagaM dharaMti / evameva sapuvvAvareNa lavaNe samudde egasayasAhassiyA cauhattaraM ca nAgasahassA bhavaMtIti makkhAyaM" [ ] / eteSAM ca velandharadevAnAmAvAsA AzrayabhUtAH parvatA lavaNasamudre pUrvAdiSu catasRSu dikSu dvicatvAriMzadvicatvAriMzadyojanasahasrANyavagAhyAtrAntare pratyekamekai kabhAvena catvAraH catuHsaGkhyA veditavyAH // 19-20 // samprati 25 teSAmAvAsaparvatAnAmAvAsaparvatAdhipatInAM ca nAgarAjAnAM nAmAnyAha- puvvAiM aNukamaso, gotthubha dagabhAsa saMkha dagasImA / gotthubha sivae saMkhe, maNosile nAgarAyANo // 21 // vyA0 tathA pUrvAdyanukrameNaivaiteSAmAvAsaparvatAnAmadhipatInAM nAmAnyamUni, tadyathAgostUpasyAvAsaparvatasyAdhipatirgostUpanAmA devaH, dakabhAsasya zivaH, zaGkhasya zaGkhaH, dakasImno manaHzilaH / ete catvAro'pi pratyekaM caturNAmindrasAmAnikasahasrANAm, catasRNAmagramahiSINAM 30 Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ katipayAni viziSTAni TippanAni / saparivArANAm, tisRNAM parSadAm, saptAnAmanIkAnAm, saptAnAmanIkAdhipatInAm, SoDazAnAmAtmarakSakadevasahasrANAm, svasya svasyAvAsaparvatasya, svasyAH svasyA rAjadhAnyA adhipatayaH / tatra gostUpadevasya rAjadhAnI gostUpA, sA ca gostUpasyAvAsaparvatasya pUrvato'parasmin lavaNasamudre dvAdazayojanasahasrebhyaH parato veditavyA / zivadevasya zivA rAjadhAnI, sA ca dakabhAsasyAvAsaparvatasya dakSiNato'parasmin 5 lavaNasamudre / zaGkhadevasya zaGkhA nAma rAjadhAnI, sA ca zaGkhasyAvAsaparvatasyAparato'parasmin lavaNasamadre / manaHzilasya devasya manaHzilA rAjadhAnI, sA ca dakasImna AvAsaparvatasyottarato'parasmin lavaNasamudre // 21 // tadevamuktA mahatAM velandharANAM nAgarAjAnAmAvAsaparvatA nAmAni ca samprati kSullavelandharadevAnAmAvAsaparvatAn nAmAni cAha- aNuvelaMdharavAsA, lavaNe vidisAsu saMThiyA cauro / kakkoDaga vijjuppabha, kailAsa ruNappabhe ceva ||22|| kakkoDaga kaddamae, kelAsa 10 ruNappabhe ya rAyANo / bAyAlIsa sahasse, gaMtuM udahimmi savve'vi ||23|| vyA0 mahatAM velandharANAmAdezapratIcchakatayA'nuyAyino velandharA anuvelandharAsteSAmAvAsA AvAsaparvatA lavaNe lavaNasamudre vidikSu uttarapUrvAdikAsu catasRSu vidikSu dvAcatvAriMzataM yojanasahasrANyavagAhyAntare saMzritAH sthitAH catvAraH catuHsaGkhyA veditavyAH, tadyathA- uttarapUrvasyAM dizi karkoTakaH 1, dakSiNapUrvasyAM vidyutprabhaH 2, dakSiNAparasyAM kailAzaH 3, aparottarasyAmaruNaprabhaH 4 / eteSAmadhipatayo 15 nAgarAjA yathAkramaM karkoTakaH kardamakaH kailAzaH aruNaprabhazca / ete ca catvAro'pi gostUpadeva iva maharddhikA veditavyAH, navaraM karkoTakasya nAgarAjasya rAjadhAnI karkoTikA, sA ca karkoTakasyAvAsaparvatasyottarapUrvasyAM dizi tiryagasaGkhyeyAn dvIpasamudrAnatikramyAparasmin lavaNasamudre dvAdazayojanasahasrebhyaH parato'vagantavyA / kardamasya ca nAgarAjasya kardamikA rAjadhAnI, sA ca vidyutprabhasya svAvAsaparvatasya dakSiNapUrvato'parasmin lavaNasamudre / kailAzadevasya nAgarAjasya kailAzA 20 nAma rAjadhAnI, sA ca svAvAsaparvatasya kailAzasya dakSiNAparato'parasmin lavaNasamudre / aruNaprabhasya nAgarAjasyAruNaprabhA nAma rAjadhAnI, sA ca svAvAsaparvatasyAruNaprabhasyAparottarato'parasmin lavaNasamudre / ete ca sarve'pi gostUpAdayo'ruNaprabhaparyavasAnA aSTAvapyAvAsaparvatA jambUdvIpavedikAntAtpratyekaM dvicatvAriMzataM yojanasahasrANyudadhau lavaNasamudre'vagAhyAtrAntare veditavyAH / etacca prAgeva bhAvitam // 22-23 // sampratyeteSAmavagAhAdipramANamAha- cattAri joyaNasae, tIsaM kosaM ca uvagayA bhUmiM / 25 sattarasa joyaNasae, igavIse UsiyA savve ||24|| vyA0 sarve'STAvapi gostUpAdayaH parvatAH pratyekaM catvAri yojanazatAni triMzadadhikAni 430 ekaM ca krozaM 1 bhUmimupagatA bhUmau praviSTAH, saptadaza yojanazatAni ekaviMzatyadhikAni 1721 ucchritA uccAH / ete ca sarve'pi pratyekamekaikayA vedikayA ekaikena ca vanakhaNDena samantataH parikSiptAH ||24|| " iti bRhatkSetra0 malaya0 / [pR068 paM0 22] 'nANaMtarAyadasagaM daMsaNa cattAri ucca jasakittI / eyA solasa payaDI, 30 suhumakasAyammi vocchinnA ||23|| vyA0- 'nANaMtarAyadasagaM' iti, jJAnAvaraNaM paJcavidhamantarAyaM 54 Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 55 tRtIyaM pariziSTam / paJcavidham, 'daMsaNa cattAri' iti, darzanAvaraNAni catvAri cakSuracakSuravadhikevaladarzanAvaraNAkhyAni, uccairgotram, yazaHkIrtiH, ityetAH SoDaza prakRtayaH sUkSmakaSAye bandhaM pratItya vyavacchinnAH / etabandhasya sAmparAyikatvAduttareSu ca samparAyasya kaSAyodayalakSaNasyAbhAvAt // 23 // " iti saTIke prAcIne karmastavAkhye dvitIye karmagranthe / [pR087 paM0 7] "gaMgA NaM mahANaI pavahe cha sakosAiM joaNAI vikkhaMbheNaM addhakosaM 5 uvveheNaM tayaNaMtaraM ca NaM.... [jambU0 4 / 74] / vyA0- athAsyA eva pravahamukhayoH pRthutvodvedhau darzayati- gaMgA NamityAdi, gaGgA mahAnadI pravahe, yataH sthAnAt nadI voDhuM pravartate sa pravahaH, padyadrahAttoraNAnirgama ityarthaH, tatra SaT sakrozAni yojanAni viSkambheNa, tathA krozArddhamudvedhena, mahAnadInAM sarvatrodvedhasya svavyAsapaJcAzattamabhAgarUpatvAt, astIti zeSaH, tadanantaramiti padmadahatoraNIyavyAsAdanantaram, etena yAvat kSetraM sa vyAso'nuvRttastAvatkSetrAdanantaraM 10 gaGgAprapAtakuNDanirgamAdanantaramityarthaH, etena ca yo'nyatra pravahazabdena makaramukhapraNAlanirgamaH prapAtakuNDanirgamo vA'bhihitaH sa neti, zrIabhayadevasUripAdaiH samavAyAgavRttau zrImalayagiripAdaizca bRhatkSetrasamAsavRttau padmadahatoraNanirgamaparatvenaiva vyAkhyAnAt, evamudvedhe'pi jJeyam / " iti jambUdvIpaprajJaptau caturthe vakSaskAre 74 tamasUtrasya zAnticandraviracitAyAM vRttau // [pR089 paM022] "paJcaviMzatibhirbhAvanAbhiH, kriyA pUrvavat, prANAtipAtAdinivRttilakSaNa- 15 mahAvratasaMrakSaNAya bhAvyanta iti bhAvanAH, tAzcemAH- iriyAsamie sayA jae, uveha bhuMjeja va paannbhoynnN| AyANanikkhevaduguMcha saMjae, samAhie saMjamae maNovaI // 1 // ahassasacce aNuvIi bhAsae, je kohalohabhayameva vajae / sa dIharAyaM samupehiyA siyA, muNI hu mosaM parivajae sayA // 2 // sayameva u uggahajAyaNe, ghaDe matimaM nisamma sai bhikkhu uggahaM / aNuNNaviya bhujijja pANabhoyaNaM, jAittA sAhamiyANa uggahaM // 3 // AhAragutte avibhUsiyappA, itthiM na nijjhAi na saMthavejjA / buddho 20 muNI khuDDakahaM na kujjA, dhammANupehI saMdhae baMbhaceraM // 4 // je saddarUvarasagaMdhamAgae, phAse ya saMpappa maNuNNapAvae / gihIpadosaM na kareja paMDie, sa hoi daMte virae akiMcaNe // 5 // gAthAH paJca, AsAM vyAkhyA-IraNam IryA, gamanamityarthaH, tasyAM samitaH-samyagita IryAsamitaH, IryAsamitatA prathamabhAvanA, yato'samitaH prANino hiMsedataH sadA yataH-sarvakAlamupayuktaH san 'uveha bhuMjeja va pANabhoyaNaM' 'uveha'tti avalokya bhuJjIta pAnabhojanam, anavalokya bhuJjAnaH prANino hiMset, avalokya bhoktavyaM 25 dvitIyabhAvanA, evamanyatrApyakSaragamanikA kAryA, AdAnanikSepau-pAtrAdergrahaNamokSau Agamaprasiddhau jugupsati-karotyAdAnanikSepajugupsakaH, ajugupsan prANino hiMsyAt tRtIyabhAvanA, saMyataH-sAdhuH samAhitaH san saMyame 'maNovaItti aduSTaM manaH pravartayet, duSTaM pravartayan prANino hiMset caturthI bhAvanA, evaM vAcamapi, paJcamI bhAvanA, gatAH prathamavratabhAvanAH / dvitIyavratabhAvanAH procyante-'ahassasacce'tti ahAsyAt satyaH, hAsyaparityAgAdityarthaH, hAsyAdanRtamapi brUyAt, ato hAsyaparityAgaH prathamabhAvanA, 30 Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ katipayAni viziSTAni TippanAni / anuvicintya-paryAlocya bhASeta, anyathA'nRtamapi brUyAt, dvitIyabhAvanA, yaH krodhaM lobhaM bhayameva vA tyajet, sauMitthambhUto dIrgharAtraM-mokSaM samupekSya-sAmIpyena(draSTA) dRSTvA 'siyA' syAt munireva mRSAM parivarjeta sadA, krodhAdibhyo'nRtabhASaNAditi bhAvanAtrayam, gatA dvitIyavratabhAvanAH / tRtIyavratabhAvanAH procyante-'svayameva' Atmanaiva prabhuM prabhusaMdiSTaM vA'dhikRtya avagrahayAccAyAM pravartate anuvicintya, 5 anyathA'dattaM gRhNIyAt, prathamabhAvanA, 'ghaDe maimaM nisamma'tti tatraiva tRNAdyanujJApanAyAM ceSTeta matimAn nizamya AkarNya pratigrahadAtRvacanam, anyathA tadadattaM gRhNIyAt, paribhoga iti dvitIyA bhAvanA, 'sai bhikkhu uggahati sadA bhikSuravagrahaM spaSTamaryAdayA'nujJApya bhajeta, anyathA'dattaM saMgRhNIyAt, tRtIyA bhAvanA, anujJApya gurumanyaM vA bhuJjIta pAnabhojanam, anyathA'dattaM gRhNIyAt, caturthI bhAvanA, yAcitvA sAdharmikANAmavagrahaM sthAnAdi kAryam, anyathA tRtIyavratavirAdhaneti paJcamI bhAvanA, 10 uktaastRtiiyvrtbhaavnaaH| sAmprataM caturthavratabhAvanAH procyante- 'AhAragutte'tti AhAraguptaH syAt, nAtimAtraM snigdhaM vA bhuJjIta, anyathA brahmavratavirAdhakaH syAt, prathamA bhAvanA, avibhUSitAtmA syAdvibhUSAM na kuryAd, anyathA brahmavratavirAdhakaH syAt, dvitIyA bhAvanA, striyaM na nirIkSeta tadavyatirekAdindriyANi nA''lokayed, anyathA brahmavratavirAdhakaH syAt, tRtIyA bhAvanA, 'na saMthavejatti na stryAdisaMsaktAM vasatiM seveta, anyathA brahmavirAdhakaH syAt, caturthI bhAvanA, buddhaH avagatatattvaH 15 muniH sAdhuH kSudrakathAM na kuryAt strIkathAM strINAM veti, anyathA brahmavirAdhakaH syAt, paJcamI bhAvanA, 'dhamma(dhammANu)pehI saMdhae baMbhaceraM'ti nigadasiddham, uktAzcaturthavratabhAvanAH / paJcamavratabhAvanAH procyanteyaH zabdarUparasagandhAnAgatAn, prAkRtazailyA'lAkSaNiko'nusvAraH, sparzAzca saMprApya manojJa-pApakAn iSTAniSTAnityarthaH, gRddhim abhiSvaGgalakSaNAm, pradveSaH prakaTastaM na kuryAt paNDitaH, sa bhavati dAnto virato'kiJcana iti, anyathA'bhiSvaGgAdeH paJcamamahAvratavirAdhanA syAt, paJcApi bhAvanAH, uktAH 20 paJcamahAvratabhAvanAH, athavA'sammohArthaM yathAkramaM prakaTArthAbhireva bhASyagAthAbhiH procyante- "paNavIsa bhAvaNAo paMcaNha mahavvayANameyAo / bhaNiyAo jiNagaNaharapujjehiM navara suttammi // 1 // iriyAsamii paDhamA AloiyabhattapANabhoI ya / AyANabhaMDanikkhevaNA ya samiI bhave taiyA // 2 // maNasamiI vayasamiI pANaivAyammi hoMti paMceva / hAsaparihAraaNuvIibhAsaNA kohalohabhayapariNNA // 3 // esa musAvAyassa adinnadANassa hotimA paMca / pahusaMdiTTha pahU vA paDhamoggaha jAe~ aNuvII // 4 // uggahaNasIla biiyA 25 tatthoggeNheja uggahaM jahiyaM / taNaDagalamallagAI aNuNNavejA tahiM tahiyaM // 5 // taccammi uggahaM tU aNuNNave sAriuggahe jA u / tAvaiya mera kAuM na kappaI bAhirA tassa // 6 // bhAvaNa cauttha sAhammiyANa sAmaNNamaNNapANaM tu / saMghADagamAINaM bhuMjeja aNuNNaviyae u // 7 // paMcamiyaM gaMtUNaM sAhammiyauggahaM aNuNNaviyA / ThANAI ceejjA paMceva adiNNadANassa // 8 // baMbhavayabhAvaNAo No aimAyApaNIyamAhAre / docca avibhUsaNA U vibhUsavattI na u havejA // 9 // taccA bhAvaNa itthINa 30 iMdiyA maNaharA Na NijjhAe / sayaNAsaNA vivittA itthipasuvivajiyA sejjA // 10 // esa cautthA Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaM pariziSTam / 57 Na kahe itthINa kahaM tu paMcamA esA / saddA rUvA gaMdhA rasa phAsA paMcamI ee // 11 // rAgaddosavivajaNa apariggahabhAvaNAu paMceva / savvA paNavIseyA eyAsu na vaTTiyaM jaM tu // 12 // " iti AvazyakasUtrasya caturthe'dhyayane hAribhadryAM vRttau / / [pR0120 paM07] "suyaM me AusaMteNa bhagavayA evamakkhAyaM-iha khalu therehiM bhagavaMtehiM tettIsaM AsAyaNAo pannattAo, katarAo khalu tAo therehiM bhagavaMtehiM tettIsaM AsAyaNAo pannattAo? 5 imA khalu tAo therehiM bhagavaMtehiM tettIsaM AsAyaNAo pannattAo, taMjadhA- sehe rAtiNiyassa purato gaMtA bhavati, AsAdaNA sehassa // 1 // sehe rAyaNiyassa sapakkhaM gaMtA bhavati, AsAyaNA sehassa // 2 // sehe rAyaNiyassa AsannaM gaMtA bhavati, AsayaNA sehassa // 3 // evaM eeNaM abhilAveNaM sehe rAtiNiyassa purao ciTThittA bhavati, AsAyaNA sehassa // 4 // sehe rAINiyassa sapakkhaM ciTThittA bhavati, AsAyaNA sehassa // 5 // sehe rAyaNiyassa AsannaM ciTThittA bhavati, AsAdaNA sehassa 10 // 6 // sehe rAyaNiyassa purato nisIittA bhavati, AsAdaNA sehassa // 7 // sehe rAyaNiyassa sapakkhaM nisIittA bhavati, AsAdaNA sehassa // 8 // sehe rAyaNiyassa AsannaM nisIittA bhavati, AsAdaNA sehassa // 9 // sehe rAyaNiyeNa saddhiM bahiyA vihArabhUmi vA viyArabhUmiM vA nikkhaMte samANe puvvAmeva sehatarAe AyAmei pacchA rAyaNie, AsAdaNA sehassa // 10 // sehe rAyaNieNa saddhiM bahiyA vihArabhUmi vA viyArabhUmiM vA nikkhaMte samANe tattha puvAmeva sehatarAe Aloeti pacchA rAyaNie, 15 AsAyaNA sehassa // 11 // kei rAyaNiyassa puvvaM saMlavattae siyA te puvvAmeva sehatarae Alaveti pacchA rAtiNie, AsAyaNA sehassa // 12 // sehe rAtiNiyassa rAto vA viAle vA vAharamANassa ajjo kei sutte ? ke jAgare ? tattha sehe jAgaramANe rAtiNiyassa apaDisuNettA bhavati, AsAdaNA sehassa // 13 // sehe asaNaM vA 4 paDiggahittA puvvAmeva sehatarAgassa Aloei pacchA rAyaNiyassa, AsAdaNA sehassa // 14 // sehe asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA paDigAhettA puvvAmeva 20 sehatarAgassa paDidaMseti pacchA rAyaNiyassa, AsAdaNA sehassa // 15 // sehe asaNaM vA 4 paDiggAhettA : taM puvvAmeva sehatarAgaM uvaNimaMteti pacchA rAyaNiyassa, AsAdaNA sehassa // 16 // sehe rAyaNieNa saddhiM asaNaM vA 4 paDiggAhettA taM rAyaNiyassa aNApucchittA jassa jassa icchai tassa tassa khaddhaM khaddhaM dalayai, AsAdaNA sehassa // 17 // sehe asaNaM vA 4 paDiggAhittA rAiNieNa saddhiM AhAremANe tattha sehe khaddhaM khaddhaM DAaM DAaM rasitaM rasiyaM UsaDhaM UsaDhaM maNuNNaM maNuNNaM maNAmaM 25 maNAmaM niddhaM niddhaM lukkhaM lukkhaM AhArettA bhavai, AsAdaNA sehassa // 18 // sehe rAyaNiyassa vAharamANassa apaDisuNittA bhavai, AsAdaNA sehassa // 19 // sehe rAyaNiyassa vAharamANassa tatthagate ceva paDisuNettA bhavati, AsAyaNA sehassa // 20 // sehe rAyaNiyassa kiM ti vaittA bhavati, AsAdaNA sehassa // 21 // sehe rAyaNiyaM tumaM ti vattA bhavati, AsAdaNA sehassa // 22 // sehe rAyaNiyassa khaddhaM khaddhaM vattA bhavati, AsAdaNA sehassa // 23 / / sehe rAyaNiyaM tajjAeNa tajjAeNa paDibhaNittA 30 Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 katipayAni viziSTAni TippanAni / bhavai, AsAdaNA sehassa // 24 // sehe rAtiNiyassa kahaM kahemANassa iti evaM ti vattA na bhavati, AsAyaNA sehassa // 25 / / sehe rAyaNiyassa kahaM kahemANassa no sumarasIti vattA bhavati, AsAdaNA sehassa // 26 // sehe rAyaNiyassa kahaM kahemANassa No sumaNase bhavati, AsAdaNA sehassa ||27|| sehe rAyaNiyassa kahaM kahemANassa parisaM bhettA bhavati, AsAyaNA sehassa // 28 // sehe rAyaNiyassa 5 kahaM kahemANassa kahaM AcchiMdittA bhavati, AsAyaNA sehassa // 29 // sehe rAyaNiyassa kahaM kahemANassa tIe parisAe aNuTThitAe abhinnAe avucchinnAe avvogaDAe docvaMpi tameva kahaM kathitA bhavati, AsAdaNA sehassa // 30 // sehe rAyaNiyassa sejAsaMthAragaM pAeNaM saMghaTTittA hattheNaM aNaNuNNavettA gacchati, AsAdaNA sehassa // 31 // sehe rAyaNiyassa sejjAsaMthArae ciTThittA vA nisIittA vA tuyaTTittA vA bhavai, AsAyaNA sehassa // 32 // sehe rAyaNiyassa uccAsaNe vA 10 samAsaNaMsi vA ciTThittA vA nisIyittA vA tuyaTTittA vA bhavati, AsAdaNA sehassa // 33 // etAo khalu tAo therehiM bhagavaMtehiM tettIsaM AsAyaNAo pannattAo tti bemi // " iti dazAzrutaskandhe tRtIye'dhyayane [tRtIyasyAM dazAyAm] / vizeSato jijJAsubhiH dazAzrutaskandhacUrNirvilokanIyA || [pR0130 paM015] "sAmprataM haimavatavarSasya jIvAmAha- sattattIsa sahassA, chacca sayA joyaNANa causayarA / hemavayavAsajIvA, kiMcUNA solasa kalA ya // 54 // vyA0 15 saptatriMzatsahasrANi SaT zatAni catuHsaptatAni catuHsaptatyadhikAni yojanAnAM kalAzca SoDaza kiJcidUnA, etAvatI haimavatavarSasya jIvA / tathAhi- haimavatavarSasyAvagAha iSvaparaparyAyaH saptatisahasrapramANaH 70000 / tena jambUdvIpaviSkambhaH kalArUpa ekonaviMzatilakSapramANa UnaH kriyate, jAtA aSTAdaza lakSAstriMzatsahasrANi 1830000 / eSa rAziyathoktenAvagAhena 70000 guNyate, guNite ca sati jAta ekakaH dvikaH aSTakaH ekakaH aSTau zUnyAni 128100000000 / eSa rAzibhUyazcaturbhirguNyate, 20 jAtaH paJcakaH ekakaH dvikaH catuSkaH aSTau zUnyAni 512400000000 / asya vargamUlAnayane labdhaH saptakaH ekakaH paJcakaH aSTakaH dvikaH ekakaH 715821 / zeSaM tUddharati dvikaH navakaH paJcakaH navakaH paJcakaH navakaH 295959 / chedarAziH ekakaH catuSkaH trikaH ekakaH SaTkaH catuSkaH dvikaH 1431642 / vargamUlalabdhasya tu kalArAzeryojanakaraNArthamekonaviMzatyA bhAgo hriyate, labdhAni yojanAnAM saptatriMzatsahasrANi SaT zatAni catuHsaptatyadhikAni kalAzca paJcadaza 37674 25 ka0 15, uddharitarAzyapekSayA kiJcidUnaikA kalA labhyate iti paribhAvya 'kiMcUNA solasa kalA ya' ityuktam // 54 // " - iti bRhatkSetra0 malaya0 // [pR0131 paM013, 157] "adhunA'syaiva haimavatavarSasya dhanuHpRSThaM bAhAM cAha- cattAri ya satta sayA, aDatIsasahassa dasa kalA ya dhaNu / bAhA sattaTThisayA, paNapannA tinni ya kalAo // 55 // vyA0 aSTAtriMzatsahasrANi sapta zatAni catvAriMzadadhikAni yojanAnAM daza ca 30 kalA ityetAvatpramANaM haimavatavarSasya dhanuHpRSTham / tathAhi- haimavatavarSasyeSuparimANaM saptatisahasrANi Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaM pariziSTam / 70000 / asya varge jAtaH catuSkaH navakaH zUnyAnyaSTau 4900000000 / eSa rAzibhUyaH SaDbhirguNyate, jAtaH dvikaH navakaH catuSkaH aSTau ca zUnyAni 29400000000 / etat prAgukte haimavatavarSajIvAvarge paJcakaH ekakaH dvikaH catuSkaH aSTau zUnyAni 512400000000 ityevaMparimANe prakSipyate, jAtaH paJcakaH catuSka ekakaH aSTakaH aSTau zUnyAni 541800000000 / asya vargamUlAnayane labdhaH saptakaH trikaH SaTkaH zUnyaM saptakaH zUnyam 736070 / zeSamuddharitaM navakaH 5 paJcakaH paJcakaH ekakaH zUnyaM zUnyam 955100 / chedarAzirekakaH catuSkaH saptakaH dvikaH ekakaH catuSkaH zUnyam 1472140 / vargamUlalabdhaH kalArAzirekonaviMzatyA yojanakaraNAya bhajyate, labdhAni yojanAnAmaSTAtriMzatsahasrANi sapta zatAni catvAriMzadadhikAni yojanAnAM kalAH daza 38740 ka0 10 // tathA saptaSaSTizatAni paJcapaJcAzAni paJcapaJcAzadadhikAni yojanAnAM kalAstisraH 6755 ka0 3 haimavatavarSasya bAhA / tathAhi- mahato dhanuHpRSThAt haimavatavarSasatkAt aSTAtriMzatsahasrANi 10 sapta zatAni catvAriMzadadhikAni yojanAnAM kalA daza 38740 ka0 10 ityevaMparimANAt DaharakaM dhanuHpRSThaM kSullahimavataH saMbandhi paJcaviMzatisahasrANi dve zate triMzadadhike kalAzcatasraH 25230 ka0 4 ityevaMpramANaM zodhyate, zodhite ca sati tasmin jAtaM zeSamidam- ekakaH trikaH paJcakaH ekakaH zUnyaM 13510 kalAzca SaT 6 / asyArdhe labdhAni yojanAnAM saptaSaSTizatAni paJcapaJcAzadadhikAni timraH kalAH 6755 ka0 3 // 55 // 15 [paM018] "samprati meroH kANDAdivaktavyatAmAha- merussa tinni kaMDA, puDhavovalavairasakkarA paDhame / rayae ya jAyarUve, aMke phalihe ya bIyammi // 312 // egAgAraM taiyaM, taM puNa jaMbUNayAmayaM hoi / joyaNasahassa paDhama, bAhalleNaM ca bIyaM tu // 313 // tevaDhi sahassAiM, taiyaM chattIsa joNasahassA / vyA0 meroH parvatasya trINi kANDAni, kANDaM nAma viziSTaparimANAnugato vicchedaH, tatra prathame kANDe pRthivyupalavajrazarkarAH, kimuktaM bhavati ? prathamaM kANDaM kvacitpRthivIbahulam, 20 kvacidupalabahulam, kvacidvajrabahulam, kvaciccharkarAbahulam / tathA dvitIyakANDe rajatam, jAtarUpam, aGkaratnAni, sphaTikaratnAni ca, atrApIyaM bhAvanA- dvitIyaM kANDaM kvacidrajatabahulam, kvacijjAtarUpabahulam, kvacidaGkaratnabahulam, kvacitsphaTikaratnabahulam / tRtIyaM punarekAkAram, tacca sarvAtmanA jaambuundmym| uktaM ca- "maMdarassa NaM bhaMte pavvayassa kai kaMDA pannattA ? goyamA ! tinni kaMDA pannattA, taMjahA- hehille kaMDe majjhille kaMDe uvarime kaMDe / maMdarassa NaM bhaMte pavvayassa 25 hiDille kaMDe kaivihe pannatte ? goyamA ! cauvvihe pannatte, taMjahA- puDhavI uvale vaire sakkarA / maMdarassa NaM bhaMte ! pavvayassa majjhille kaMDe kaivihe pannatte ? goyamA ! cauvihe pannatte, taMjahAaMke phalihe rayae jAyarUve / maMdarassa NaM bhaMte ! pavvayassa uvarime kaMDe kaivihe pannatte ? goyamA ! egAgAre pannatte, taMjahA- savvajaMbUNayAmae' [ ] / tatra prathamaM kANDaM bAhalyena yojanasahasraM yojanasahasraparimANam, tacca bhUmAvavagADham, dvitIyaM tu triSaSTisahasrANi, tacca samatalabhUbhAgAdArabhya 30 Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ katipayAni viziSTAni TippanAni / pratipattavyam, tRtIyaM SaTtriMzadyojanasahasrANi / evaM kANDatrayaparimito meruryojanalakSapramANaH // merussa uvari cUlA, uvviddhA joyaNaduvIsaM // 314 // evaM savvaggeNaM, samUsio meru lakkhamairittaM / vyA0 merorlakSapramANasyopari yojanasahasrapramANAyAmaviSkambhasyoparitanasya talasya bahumadhyabhAge dve viMzatI (40) yojanAnAmudviddhA cUlA, evaM sarvAtmanA parimANatazcintyamAno 5 meruyojanalakSamatiriktaM bhavati catvAriMzadadhikayojanalakSapramANo bhavatItyarthaH // ' - iti bRhatkSetra0 malaya0 // - [pR0144 paM023] "sAmprataM mahAhimavato jIvAmAha- tevanna sahassAI, nava ya sayA joyaNANa igatIsA / jIvA mahAhimavae, addha kalA chakkalAo ya // 56 // vyA0 mahAhimavati parvate jIvA tripaJcAzatsahasrANi nava zatAni ekatriMzadadhikAni yojanAnAM SaT kalA: 10 paripUrNAH ardhakalA ca / tathAhi- mahAhimavato'vagAho lakSaM paJcAzatsahasrANi 150000 / anena jambUdvIpaviSkambhaH kalArUpa ekonaviMzatilakSapramANa UnaH kriyate, tato jAtaM zeSaM sArdhAH saptadaza lakSAH 1750000 / etAvadavagAhenoktarUpeNa 150000 guNyate, jAto dvikaH SaTkaH dvikaH paJcakaH aSTau zUnyAni 262500000000 / eSa rAziH punazcaturbhirguNyate, jAtaH ekakaH zUnyaM paJcakaH zUnyAni daza 1050000000000, eSa mahAhimavato jIvAvargaH, asya vargamUlamAnIyate, labdhaH 15 ekakaH zUnyaM dvikaH catuSkaH SaTkaH navakaH paJcakaH 1024695 / zeSamuddharitamekakaH paJcakaH SaTkaH navakaH saptakaH paJcakaH 156975 / chedarAziH dvikaH zUnyaM catuSkaH navakaH trikaH navakaH zUnyaM 2049390 / vargamUlalabdhasya tu rAzeryojanakaraNArthamekonaviMzatyA bhAgo hiyate, labdhAni yojanAnAM tripaJcAzatsahasrANi nava zatAni ekatriMzadadhikAni kalAH SaT 53931 ka0 6 / uddharitastu kalArAzirardhakalAnayanAya dvikena guNyate, tatazchedarAzinA bhajyate iti labdhamekaM kalArdhamiti 20 ||56 // " iti bRhatkSetra malaya0 / [pR0148 paM09] "sAmpratamasyaiva mahAhimavato dhanuHpRSThaM bAhAM cAha- sattAvanna sahassA, dhaNupaTuM teNauya dusaya dasa ya kalA / bAhA bANuui sayA, chasattarA nava kaladdhaM ca // 57 // vyA0 mahAhimavato dhanuHpRSThaM saptapaJcAzatsahasrANi dve zate trinavatyadhike yojanAnAM kalA daza / tathAhi- mahAhimavata iSuH sArdhalakSapramANa: 150000, tasya vargo dvikaH dvikaH paJcakaH zUnyAnyaSTau 25 22500000000 / eSa rAziH SaDbhirguNyate, jAta ekakaH trikaH paJcakaH zUnyAni nava 135000000000, etat prAgabhihite mahAhimavato jIvAvarge ekakaH zUnyaM paJcakaH zUnyAni daza 1050000000000 ityevaMparimANe prakSipyate, jAta ekakaH ekakaH aSTakaH paJcakaH zUnyAni nava 1185000000000, asya vargamUlAnayane labdha ekakaH zUnyam aSTakaH aSTakaH paJcakaH saptakaH saptakaH 1088577 / zeSamidam ekakaH ekakaH paJcakaH zUnyaM saptakaH ekakaH 115071 / 30 chedarAzirdikaH ekakaH saptakaH saptakaH ekakaH paJcakaH catuSka: 2177154 / vargamUlalabdhasya kalArAzeryojanAnayanArthamekonaviMzatyA bhAgo hriyate, labdhAni yojanAnAM saptapaJcAzatsahasrANi dve zate Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaM pariziSTam / trinavatyadhike kalA daza 57293 ka0 10 // tathA dvinavatizatAni SaTsaptatAni SaTsaptatyadhikAni yojanAnAM nava kalA ekaM ca kalArdhamityetAvatpramANA pUrvasyAmaparasyAM ca dizi pratyekaM mahAhimavato bAhA / tathAhi- mahato dhanu:pRSThAnmahAhimavataH satkAt saptapaJcAzatsahasrANi dve zate trinavatyadhike kalA daza 57293 ka0 10 ityevaMparimANAt laghu dhanuHpRSThaM haimavatavarSasaMbandhi yojanAnAmaSTAtriMzatsahasrANi sapta zatAni catvAriMzadadhikAni kalA daza 38740 ka0 10 evaMsaGkhyamapanIyate, 5 apanIte ca sati tasmin jAtaM zeSamidam ekakaH aSTakaH paJcakaH paJcakaH trikaH 18553, asyArdhe labdhAni yojanAnAM dvinavatizatAni SaTsaptatyadhikAni nava kalA evaM kalA) 9276 ka0 9 ardham 1 // 57 // " iti bRhatkSetra0 malaya0 / [pR0152 paM03] "keNamityAdi, kena kAraNena zuklapakSe candro varddhate ? kena vA kAraNena candrasya kRSNapakSe parihANirbhavati, kena vA anubhAvena prabhAveNa candrasya ekaH pakSaH kRSNo bhavati 10 eko jyotsnaH - zukla iti ? evamukte bhagavAnAha- kiNhamityAdi, iha dvividho rAhustadyathAparvarAhuH nityarAhuzca, tatra parvarAhuH sa ucyate yaH kadAcidakasmAt samAgatya nijavimAnena candravimAnaM sUryavimAnaM ca antaritaM karoti, antarite ca kRte loke grahaNamiti prasiddhiH, sa iha na gRhyate, yastu nityarAhustasya vimAnaM kRSNam, tacca tathAjagatsvAbhAvyAt candreNa saha nityaM sarvakAlamavirahitaM tathA caturaGgulena catubhirraoNlairaprAptaM sat candravimAnasyAdhastAccarati, taccaivaM carat zuklapakSe 15 zanaiH zanaiH prakaTIkaroti candramasaM kRSNapakSe ca zanaiH zanairAvRNoti, tathA cAha- bAvaTThimityAdi, iha dvASaSTibhAgIkRtasya candravimAnasya dvau bhAgAvuparitanAvapAkRtya zeSasya paJcadazabhirbhAge hRte ye catvAro bhAgA labhyante te dvASaSTizabdenocyante, avayave samudAyopacArAt, etacca vyAkhyAnaM jIvAbhigamacUrkhAdidarzanataH kRtam, na punaH svamanISikayA, tathA cAsyA eva gAthAyA vyAkhyAne jIvAbhigamacUrNiH- "candravimAnaM dvASaSTibhAgIkriyate, tataH paJcadazabhirbhAgo hriyate, tatra catvAro 20 bhAgA dvASaSTibhAgAnAM paJcadazabhAgena labhyante, zeSau dvau bhAgau, etAvad dine dine zuklapakSasya rAhuNA mucyate'' ityAdi, evaM ca sati yat samavAyAGgasUtram - 'sukkapakkhassa divase divase caMdo bAvaDiM bhAge parivaDDaItti tadapyevameva vyAkhyeyam, sampradAyavazAddhi sUtraM vyAkhyeyam, na svamanISikayA, sampradAyazca yathoktasvarUpa iti, tatra zuklapakSasya divase yat yasmAt kAraNAt candro dvASaSTiM dvASaSTiM bhAgAn- dvASaSTibhAgasatkAn caturazcaturo bhAgAn yAvatparivardhate, kAlena kRSNapakSena punardivase divase 25 tAneva dvASaSTibhAgasatkAn caturazcaturo bhAgAn kSapayati parihApayati / etadeva vyAcaSTe- pannarasa ityAdi, kRSNapakSe pratidivasaM rAhuvimAnaM svakIyena paJcadazena bhAgena candravimAnaM paJcadazameva bhAgaM vRNoti AcchAdayati, zuklapakSe tu punastameva pratidivasaM paJcadazabhAgam AtmIyena paJcadazabhAgena vyatikrAmati muJcati, kimuktaM bhavati ?-kRSNapakSe pratipada ArabhyAtmIyena paJcadazena paJcadazena bhAgena pratidivasamekaikaM paJcadazabhAgamuparitanabhAgAdArabhyAvRNoti, zuklapakSe tu pratipada Arabhya tenaiva krameNa 30 Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ katipayAni viziSTAni TippanAni / pratidivasamekaikaM paJcadazabhAgaM prakaTIkaroti, tena jagati candramaNDalavRddhihAnI pratibhAsete, svarUpataH punazcandramaNDalamavasthitameva / tathA cAha- evaM vaDDai ityAdi, evaM rAhuvimAnena pratidivasaM krameNAnAvaraNakaraNato vardhate vardhamAnaH pratibhAsate candraH, evaM rAhuvimAnena pratidivasaM krameNAvaraNakaraNataH pratihAniH pratihAnipratibhAso bhavati candrasya viSaye, etenaivAnubhAvena kAraNena ekaH pakSaH kAlaH 5 kRSNo bhavati, yatra candrasya parihANiH pratibhAsate, ekastu jyotsna: zuklo yatra candraviSayo vRddhiprtibhaasH|" iti sUryaprajJapteH ekonaviMzatitame prAbhRte 100 tamasUtrasya malayagirisUriviracitAyAM vRttau / (pR0152 paM018] "iha dvividho rAhustadyathA-parvarAhurnityarAhuzca, tatra parvarAhuH sa ucyate yaH kadAcidakasmAt samAgatya nijavimAnena candravimAnaM sUryavimAnaM vA'ntaritaM karoti, antarite 10 ca kRte loke grahaNamiti prasiddhiH, sa iha na gRhyate, yastu nityarAhustasya vimAnaM kRSNaM tathAjagatsvAbhAvyAccandreNa saha 'nityaM' sarvakAlamavirahitaM tathA 'cauraMgulena' caturaGgulaiprAptaM sat 'candrasya' candravimAnasyAdhastAccarati, taccaivaM carat zuklapakSe zanaiH zanaiH prakaTIkaroti candramasaM kRSNapakSe ca zanaiH zanairAvRNoti, tathA cAha- iha dvASaSTibhAgIkRtasya candravimAnasya dvau bhAgAvuparitanau sadA'nAvAryasvabhAvatvAd apAkRtya zeSasya paJcadazabhirbhAge hRte ye catvAro bhAgA labhyante te 15 dvASaSTizabdenocyante, avayave samudAyopacArAt, etacca vyAkhyAnametasyaiva cUrNimupajIvya kRtaM na svamanISikayA, tathA ca tadgranthaH- "candravimAnaM dvASaSTibhAgIkriyate, tataH paJcadazabhirbhAgo'pahiyate, tatra catvAro bhAgA dvASaSTibhAgAnAM paJcadazabhAgena labhyante zeSau dvau, etAvad dine dine zuklapakSasya rAhuNA mucyata" iti, evaM ca sati yatsamavAyAGgasUtram- "sukkapakkhassa divase divase bAvaDiM bAvahi~ bhAge parivaDDai" iti, tadapyevameva vyAkhyeyam, saMpradAyavazAddhi sUtraM vyAkhyeyam, na 20 svamanISikayA, anyathA mahadAzAtanAprasakteH, saMpradAyazca yathoktasvarUpa iti, tatra zuklapakSasya divase yad yasmAt kAraNAccandro dvASaSTidvASaSTibhAgAn dvASaSTibhAgasatkAn caturazcaturo bhAgAn yAvat parivarddhate, kAlena kRSNapakSeNa punardivase 2 tAneva dvASaSTibhAgasatkAn caturazcaturo bhAgAn 'prakSapayati' parihApayati, etadeva vyAcaSTe- kRSNapakSe pratidivasaM rAhuvimAnaM svakIyena paJcadazena bhAgena taM 'candra' candravimAnaM paJcadazameva bhAgaM vRNoti' AcchAdayati, zuklapakSe punastameva pratidivasaM 25 paJcadazabhAgamAtmIyena paJcadazena bhAgena 'vyatikrAmati' muJcati, kimuktaM bhavati ? kRSNapakSe pratipada ArabhyAtmIyena paJcadazena paJcadazena bhAgena pratidivasamekaikaM paJcadazabhAgamuparitana-bhAgAdArabhyAvRNoti, zuklapakSe tu pratipada Arabhya tenaiva krameNa pratidivasamekaikaM paJcadazabhAgaM prakaTIkaroti, tena jagati candramaNDalasya vRddhihAnI pratibhAsete, svarUpataH punazcandramaNDalamavasthitameva, tathA cAha- evaM rAhuvimAnena pratidivasaM krameNAnAvaraNakaraNato 'varddhate' varddhamAnaH pratibhAsate candraH" iti 30 jIvAbhigamasUtrasya tRtIyAyAM pratipattau dvitIye uddezake malayagiriviracitAyAM vRttau // Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaM pariziSTam / 3 [pR0157 paM022] "adhunA'syaiva kSullahimavato dhanuHpRSThaM bAhAM cAha- dhaNupaTTa kalacaukkaM, paNuvIsasahassa dusaya tIsa'hiyA / bAhA soladdhakalA, tevanna sayA ya pannahiyA // 53 // vyA0 paJcaviMzatisahasrANi dve zate triMzadadhike yojanAnAM kalAzcatasraH 25230 ka0 4 ityetAvatparimANaM kSullahimavato dhanuHpRSTham / tathAhi- kSullahimavataH iSuparimANaM triMzatsahasrANi kalAnAm 30000, asya vargo vidhIyate, jAto navakaH aSTau zUnyAni 900000000 / eSa rAzibhUyaH SaDbhirguNyate, 5 jAtaH paJcakaH catuSkaH aSTau zUnyAni 5400000000 / etat kSullahimavato jIvAvarge prAguktasvarUpe dvikaH dvikaH catuSkaH catuSkaH aSTau zUnyAni 224400000000 ityevaMparimANe prakSipyate / tato jAto rAzirayam- dvikaH dvikaH navakaH aSTakaH aSTau zUnyAni 229800000000 / asya vargamUlAnayane labdhaH catuSkaH saptakaH navakaH trikaH saptakaH catuSkaH 479374 / zeSaM tUddharitaM paJcakaH SaTkaH aSTakaH ekakaH dvikaH catuSkaH 568124 / chedarAziH navakaH paJcakaH aSTakaH 10 saptakaH catuSkaH aSTakaH 958748 / vargamUlalabdhastu kalArAziryojanakaraNArthamekonaviMzatyA bhajyate, labdhAni yojanAnAM paJcaviMzatisahasrANi dve zate triMzadadhike catasraH kalAH 25230 ka0 4 / tathA tripaJcAzacchatAni paJcAzadadhikAni yojanAnAM SoDazArdhakalA: sArdhapaJcadazakalAH 5350 ka0 153 ityetAvatpramANA pUrvasyAmaparasyAM ca dizi pratyekaM bAhA / tathAhi- mahato dhanuHpRSThAt kSullahimavataH saMbandhinaH paJcaviMzatisahasrANi dve zate triMzadadhike yojanAnAM kalAzcatasraH 25230 15 ka0 4 ityevaMparimANAt laghu dhanuHpRSThamuttarabharatArdhasaMbandhi caturdaza sahasrANi paJca zatAni aSTAviMzatyadhikAni yojanAnAM kalAzcaikAdaza 14528 ka0 11 ityevaMpramANaM zodhyate, zodhite ca sati jAtaM zeSamidaM daza sahasrANi sapta zatAni ekakottarANi yojanAnAM kalAzca dvAdaza 10701 ka0 12 / eteSAmadhe labdhAni tripaJcAzacchatAni paJcAzadadhikAni yojanAnAM kalAH paJcadaza ekaM kalArdham 5350 ka0 15 ardham 1 // 53 // " -iti bRhatkSetra0 malaya0 // 20 [pR0162 paM07] "mottUNa sagamabAhaM paDhamAi ThiIi bahutaraM davvaM / etto visesahINaM jAvukkosaM ti savvesiM // 83 // vyA0- tadevaM kRtA sthitisthAnaprarUpaNA / samprati nissekprruupnnaavsrH| tatra ca dve anuyogadvAre-anantaropanidhA, paramparopanidhA ca / tatrAntaropanidhAprarUpaNArthamAha- mottUNa tti sarvasminnapi karmaNi badhyamAne AtmIyamAtmIyamabAdhAkAlaM muktvA parityajya UrdhvaM dalikanikSepaM karoti / tatra prathamAyAM sthitau samayalakSaNAyAM prabhUtataraM 25 dravyaM karmadalikaM niSiJcati / etto visesahINaM ti itaH prathamasthiterUz2a dvitIyAdiSu samayasamayapramANAsu vizeSahInaM vizeSahInaM karmadalikaM niSiJcati / tathAhi- prathamasthiteH sakAzAt dvitIyasthitau vizeSahInam, tato'pitRtIyasthitau vizeSahInam, tato'pi caturthasthitau vizeSahInam, evaM vizeSahInaM vizeSahInaM tAvadvAcyaM yAvattattatsamaya badhyamAnakarmaNAmutkRSTA sthitizcaramasamaya ityarthaH // 83 // " iti malayagirisUriviracitAyAM karmaprakRtivRttau / 30 Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ katipayAni viziSTAni TippanAni / Cx [pR0167 paM05] "adhunA harivarSasya jIvAmAha- eguttarA nava sayA, tevattarimeva joynnshssaa| jIvA sattarasa kalA, addhakalA ceva harivAse // 58 // vyA0 harivarSe harivarSAbhidhasya kSetrasya jIvA trisaptatisahasrANi nava zatAni ekottarANi yojanAnAM kalAH saptadaza ardhakalA ca / tathAhi- harivarSasyAvagAhastrINi lakSANi daza sahasrANi 310000, anena 5 jambUdvIpaviSkambhaH kalArUpa ekonaviMzatilakSapramANo hInaH kriyate, jAtAH zeSAH paJcadaza lakSA navatisahasrANi 1590000, etaduktapramANenAvagAhena 310000 guNyate, jAtaH catuSkaH navakaH dvikaH navakaH aSTau zUnyAni 492900000000 / eSa rAzibhUyazcaturbhirguNyate, jAta ekakaH navakaH saptakaH ekakaH SaTkaH zUnyAni cASTau 1971600000000 / eSa harivarSasya jIvAvargaH, asya vargamUlAnayane labdha ekakaH catuSkaH zUnyaM catuSkaH ekakaH trikaH SaTkaH 1404136 / zeSa 10 tiSThati dvikaH zUnyaM navakaH trikaH paJcakaH zUnyaM catuSkaH 2093504 / chedarAziH dvikaH aSTakaH zUnyam aSTakaH dvikaH saptakaH dvikaH 2808272 / tato yojanakaraNArthaM vargamUlalabdhamekonaviMzatyA bhajyate, labdhAni yojanAnAM trisaptatisahasrANi nava zatAni ekottarANi kalAH saptadaza 73901 ka0 17 / uddharitastu kalArAzirardhakalAnayanAya dvikena guNyate, guNayitvA ca yathoktapramANena chedarAzinA bhajyate labdhamekaM kalArdham, zeSastvardhakalArAzirevaMrUpastiSThati ekakaH trikaH saptakaH 15 aSTakaH saptakaH trikaH SaTkaH 1378736 // 58 // " iti bRhatkSetra0 malaya0 / / [pR0179 paM011] "sAmpratamasyaiva harivarSasya bAhAM dhanuHpRSThaM cAha- bAhA tera sahassA, egaTThA tisaya chakkala'ddhakalA / dhaNupaTTa kalaM cauktraM, culasIi sahassa solahiyA // 59 // vyA0 harivarSasya pUrvasyAmaparasyAM ca dizi pratyekaM bAhAparimANaM trayodaza sahasrANi trINi zatAni ekaSaSTAni ekaSaSTyadhikAni yojanAnAM SaT kalAH ekaM ca kalArdham / tathAhi- mahato dhanuHpRSThAt 20 harivarSasatkAt caturazItiryojanAnAM sahasrANi SoDazAdhikAni kalAzcatasraH 84016 ka0 4 ityevaMparimANAt DaharakaM dhanuHpRSThaM mahAhimavataH saMbandhi saptapaJcAzatsahasrANi dve zate trinavatyadhike kalA daza 57293 ka0 10 ityevaMparimANaM zodhyate, zodhite ca sati jAtaM zeSamidam- SaDviMzatiH sahasrANi sapta zatAni dvAviMzatyadhikAni yojanAnAM trayodaza kalAH 26722 ka0 13, eteSAmardhe labdhAni yojanAnAM trayodaza sahasrANi trINi zatAni ekaSaSTyadhikAni SaT ca kalAH sArdhAH 13361 25 kalAH 6 ardham / tathA caturazItiryojanAnAM sahasrANi SoDazAdhikAni catasraH kalAH 84016 ka0 4 ityetAvatparimANaM harivarSasya dhanuHpRSTham / tathAhi- harivarSasyeSuparimANaM timro lakSA daza sahasrANi 310000, asya vargo vidhIyate, jAto navakaH SaTkaH ekakaH zUnyAnyaSTau 96100000000 bhUya eSa rAziH SaDbhirguNyate, AgataH paJcakaH saptakaH SaTkaH SaTkaH aSTau zUnyAni 576600000000 / etat harivarSakSetrasya satke ekakaH navakaH saptakaH ekakaH SaTkaH zUnyAnyaSTau 30 1971600000000 ityevaMrUpe jIvAvarge prakSipyate, tato jAto rAzirevaMpramANaH- dvikaH paJcakaH Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaM pariziSTam / 65 catuSkaH aSTakaH dvikaH zUnyAnyaSTau 2548200000000 / asya vargamUlAnayane labdha ekakaH paJcakaH navakaH SaTkaH trikaH zUnyam aSTau(STakaH) 1596308 / zeSamuddharati saptakaH SaTkaH navakaH ekakaH trikaH SaTkaH 769136 / chedarAziH trikaH ekakaH navakaH dvikaH SaTkaH ekakaH SaTkaH 3192616 / vargamUlalabdhastu kalArAziryojanakaraNArthamekonaviMzatyA bhajyate, labdhAni yojanAnAM caturazItisahasrANi SoDazAdhikAni catasraH kalAH 84016 ka0 4 // 59 // " - iti bRhatkSetra0 5 malaya0 / [pR0180 paM03] "puDhavidagaagaNimAruya, ikkikke satta joNilakkhAo / vaNapatteya aNaMte, dasa caudasa joNilakkhAo // 351 // vigaliMdiesu do do, cauro cauro a nArayasuresu / tiriesu huMti cauro, caudasa lakkhAo maNuesu // 352 // vyA0 pRthivyudakAgnimarutAM saMbandhinyekaikasmin samUhe sapta yonilakSA bhavanti, tadyathA- sapta pRthivInikAye, saptodakanikAye, 10 saptAgninikAye, sapta vAyunikAye / vanaspatinikAyo dvividhaH, tadyathA- pratyeko'nantakAyazca / tatra pratyekavanaspatinikAye daza yonilakSAH, anantavanaspatinikAye caturdaza / vikalendriyeSu dvIndriyatrIndriyacaturindriyarUpeSu pratyekaM dve dve yonilakSe, tadyathA- dve yonilakSe dvIndriyeSu, dve trIndriyeSu, dve caturindriyeSu / tathA, catamro yonilakSA nArakANAm, catamro devAnAm, tathA tiryakSu paJcendriyeSu catamro yonilakSAH, caturdaza yonilakSA manuSyeSu / sarvasaGkhyayA caturazItiryonilakSA bhavanti / 15 uktaM ca- 'nabhasvataH sapta jalasya cAgneH, kSitestathA tAzca nigodayoddhe / smRtAzcatasraH kila nArakANAM tathA tirazcAM tridivaukasAM ca // 1 // trirIrite dve vikalendriyANAM caturdaza syurmanujanmanAM ca / vanaspatInAM daza yonilakSA, azItirevaM caturuttarA syAt // 2 // ' [ ] iti // 351-352 // " - iti bRhatsaMgrahaNyA malayagirisUriviracitAyAM vRttau // [pR0181 paM01] "uktA jyotiSkavimAnavaktavyatA, samprati vaimAnikadevavimAnavaktavyatAmAha- 20 battIsaTThAvIsA bArasa aTTha ya cauro sayasahassA / AreNa baMbhalogA vimANasaMkhA bhave esA // 117 // vyA0 brahmalokAt brahmalokacaramaparyantAdArato'rvAk / kimuktaM bhavati ? brahmalokamabhivyApya eSA vimAnasaGkhyA bhavati, tadyathA-saudharme kalpe dvAtriMzadvimAnAnAM zatasahasrANi 3200000 / IzAnadevaloke'STAviMzatiH 2800000 / sanatkumArakalpe dvAdaza 1200000 / mAhendrakalpe'STau 800000 / brahmaloke kalpe catvAri 400000 // 117 // tathA- pannAsa catta 25 chacceva sahassA laMtasukkasahassAre / saya cauro ANayapANaesu tinAraNaccuyae // 118 // vyA0 atrApi pUrvArdhe kalpakrameNa saGkhyApadayojanA / lAntake kalpe paJcAzadvimAnAnAM sahasrANi 50000 / mahAzukre kalpe catvAriMzatsahasrANi 40000 / sahasrAre kalpe SaT sahasrANi 6000 / tathA AnataprANatayordvayoH kalpayoH samuditayozcatvAri vimAnazatAni 400 / AraNAcyutayordvayoH kalpayoH samuditayostrINi vimAnazatAni 300 // 118 / / tathA- ikkArasuttaraM hiTimesu sattuttaraM ca mjjhime| 30 Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 65 katipayAni viziSTAni TippanAni / sayamegaM uvarimae paMceva aNuttaravimANA // 119 // vyA0 adhastaneSu triSu graiveyakeSu samuditeSu vimAnAnAmekAdazottarazatam 111 / madhyame graiveyakatrike samudite saptottaraM vimAnAnAM zatam 107 / uparitane graiveyakatrike samudite zatamekaM vimAnAnAm 100 / sarvaparyantavartini tu carame prastaTe paJcaivAnuttaravimAnAni, na vidyate uttaraM pradhAnaM paraM vA yebhyastAnyanuttarANi, tAni ca tAni vimAnAni 5 ca anuttaravimAnAni // 119 // " iti bRhatsaMgrahaNyA malayagirisUriviracitAyAM TIkAyAm / [pR0189 paM02] "bhikkhUpaDimANa dArA 4 / adhikAro uvadhANeNa / jato Aha-bhikkhUNaM uvadhANe0 gAthA 47 // bhikkhUNaM uvahANe pagayaM tattha va havanti nikkhevA / tinni ya puvvaddiTThA pagayaM puNa bhikkhupaDimAe // 1 // pagayaM adhigAro, NAmanipphaNNe bhikkhU paDimA ya dupayaM NAma, bhikkhU vaNNeyavvo paDimA ya / tattha bhikkhu tti tassiM bhikkhummi paDimAsu ya 10 Nikkhevo NAmAdI 4, dosu vi tini NAmaTThavaNAdavvabhikkhU ya puvvuddiTThA, sa bhikkhUe adhigAro bhAvabhikkhUe adhigAro | bhAvabhikkhuNo tassa vi paDimAsu, tAsi NAmAdi tinni puvvavaNNitA, uvaasgpddimaasu| pagataM adhigAro bhAvapaDimAe, sA ca bhAvapaDimA paMcavidhA, taMjadhA-samAdhi0 gAthA 48 // samAhiovahANe ya vivekapaDimAi ya / padisaMlINA ya tahA egavihAre ya paMcamIyA 15 // 2 // samAdhipaDimA, uvadhANapaDimA, vivegapaDimA, paDisaMlINapaDimA, egavidhArapaDimA / samAdhipaDimA dvividhA- sutasamAdhipaDimA carittasamAdhipaDimA ya, darzanaM tadantargatameva / sutsmaadhipddimaa| chAvahi~ kahiM ? ucyate-AyAre0 gAthA 49 // ___AyAre bAyAlA paDimA solasa ya vanniyA ThANe / cattAri a vavahAre moe do do caMdapaDimAo // 3 // AyAre bAtAlIsaM, kahaM ? AyAraggehiM sattattIsaM, baMbhacerehiM paMca, evaM 20 bAtAlIsaM AyAre, ThANe solasa vibhAsitavvA, vavahAre cattAri, do moyapaDimAto khuDDigA mahalligA ya moyapaDimA, do caMdapaDimA - javamajjhA vairamajjhA ya / evaM etA suyasamAdhipaDimA chaavddiN| evaM ca suyasamAdhipaDimA chAvaTThiyA ya pnnttaa| samAIyamAIyA cArittasamAhipaDimAo // 4 // 50 / imA paMca cArittasamAhipaDimAto taMjadhA-sAmAiyacarittasamAdhipaDimA jAva adhakkhAtacaritta samAdhipaDimA / uvahANapaDimA duvidhA-bhikkhUNaM0 gAthA0 51 // 25 bhikkhUNaM uvahANe uvAsagANaM ca vanniyA sutte / gaNakovAivivego sanbhiMtarabAhiro duviho // 5 // bhikkhUNaM uvahANe bArasapaDimA sutte vannijati / uvAsagANaM ekkArasa sutte vaNNitA / vivegapaDimA ekkA sA puNa kohAdi, AdigrahaNAt sarIra-uvadhi-saMsAravivegA / sA samAsato duvidhA-ambhiMtaragA bAhirA ya / abhiMtariyA kodhAdINaM / AdigrahaNAt mANamAyAlobhakammasaMsArANa y| bAhiriyA gaNasarIrabhattapANassa ya aNesaNijjassa / paDisalINapaDimA cautthA / sA ekkA 30 cev| sA puNa samAseNa duvidhA-iMdiyapaDisalINapaDimA ya noiMdiyapaDisalINapaDimA ya / Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 67 tRtIyaM pariziSTam / iMdiyasaMlINapaDimA paMcavidhA-sotiMdiyamAdIyA0 gAthA 52 // soiMdiyamAdIA padisalINayA cautthiyA duvihA / aTThaguNasamaggassa ya egavihArissa paMcamiyA // 6 // sotiMdiyavisayapayAraNiseho vA sotidiyapajuttesu vA atthesu rAgaddosaNiggaho / evaM paMcaNha vi / NoiMdiyapaDisaMlINatA tividhAjogapaDisalINatA kasAyapaDisalINatA vivittasayaNAsaNasevaNatA jadhA pannattIe / ahavA abhiMtariyA bAhiragA ya / egavihArissa egA ceva, sA ya kassa kappati ? Ayariyassa aTThaguNovavetassa, 5 aTTha guNA AyArasaMpadAdI samaggo uvaveto, kiM savvasseva ? netyucyate-jo so atisesaM guNeti vijjAdi pavvesu / uktaM ca- 'aMto uvassagassa egarAtaM vA durAtaM vA tirAtaM vA vasabhassa vA gItatthassa vijAdinimittaM' [ ] / evaM chaNNautiM savvaggeNa bhAvapaDimA / "- iti dazAzrutaskandhacUrNI saptamyAM dazAyAm / [pR0189 paM010] "mAsAI sattaMtA paDhamA biitaiyasattarAidiNA / aharAI egarAI 10 bhikkhUpaDimANa bArasagaM // 18 // 3 // mAsA0 gAhA / mAsAdayo mAsaprabhRtayaH / saptAntAH saptamAsAvasAnAH / ekaikamAsavRddhyA sapta pratimA bhavanti / tatra mAsaH parimANamasyA mAsikI prathamA, evaM dvimAsikI dvitIyA, trimAsikI tRtIyA yAvatsaptamAsikI saptamI / paDhamA-biitaiya sattarAidiNa tti saptAnAmupari prathamA dvitIyA tRtIyA ca sapta rAtri-dinAni rAtriMdivAni yasyAM sA tathA pratimA bhavati / tadabhilApazcaivam- prathamA saptarAtriMdivetyAdi / etAzcAditaH krameNASTamI 15 navamI dazamI ceti / aharAi tti / ahorAtraM parimANamasyA ahorAtrikI ekAdazI / ekA rAtriryasyAM sA ekarAtrirekarAtrikItyarthaH, dvAdazIti / evaM bhikSupratimAnAmuktArthAnAM dvAdaza parimANamasyeti dvAdazakaM vRndaM bhavatIti gAthAsamAsArthaH / paM011] daMsaNavayasAmAiyaposahapaDimAabaMbhasaccitte / AraMbhapesauddiTThavajae samaNabhUe ya // 10 // 3 // daMsaNa0 gAhA / darzanaM ca samyagdarzanam / vratAni cAnuvratAdIni / sAmAyikaM 20 ca sAvadyetarayogavarjanAsevAsvabhAvam / pauSadhaM ca parvadinAnuSTheyamupavAsAdi / pratimA ca kaayotsrgH| abrahma cAbrahmacaryam / sacittaM ca sacetanadravyamiti / samAhAradvandvaH / tatastasmin viSaye / pratimeti prakaraNagamyam / iha ca darzanAdiSu paJcasu vidhidvAreNa pratimA, abrahmasacittayostu varjanadvAreNeti / tathA Arambhazca svayaM kRSyAdikaraNam, preSazca preSaNaM pareSAM kRSyAdiSu pravartanam, uddiSTaM cAdhikRtaM zrAvakamuddizya sacetanaM sadacetanIkRtaM pakvaM vA, yo varjayati pariharate'sAvArambha-preSoddiSTavarjakaH 25 pratimeti prakRtameva / iha ca pratimApratimAvatorabhedAdevamupanyAsaH / tathA zramaNa: sAdhuH sa iva yaH saH zramaNabhUtaH / bhUtazabdasyopamAnArthatvAt / ihApi pratimApratimAvatorabhedenopanyAsaH / cazabdaH samuccayArthaH / etAsAM ca darzanapratimA vratapratimetyevamAdirabhilApo draSTavyaH / iti dvAragAthAsamAsArthaH / / 10 / 3 // " iti paJcAzakasya zrIabhayadevasUriviracitAyAM TIkAyAm // [pR0191 paM01] "samprati niSadhasya jIvAmAha- cauNaui sahassAI, chappannahiyaM sayaM 30 Page #499 -------------------------------------------------------------------------- ________________ katipayAni viziSTAni TippanAni / kalAu do ya / jIvA nisahassesA, dhaNupaTTe se imaM hoi // 60 / / vyA0 niSadhasya niSadhavarSadharasya jIvA eSA yaduta caturnavatiryojanAnAM sahasrANi zatamekaM SaTpaJcAzadadhikaM dve ca kale / tathAhiniSadhasyAvagAhaH SaD lakSAH triMzatsahasrANi 630000, anena jambUdvIpaviSkambhaH kalArUpa ekonaviMzatilakSapramANa UnaH kriyate, jAtaM zeSaM dvAdaza lakSAH saptatisahasrANi 1270000, 5 etadyathoktenAvagAhena guNyate, jAtaH aSTakaH zUnyaM zUnyam ekakaH aSTau zUnyAni 800100000000 / eSa rAzibhUyazcaturbhirguNyate, jAtaH trikaH dvikaH zUnyaM zUnyaM catuSkaH zUnyAnyaSTau 3200400000000 / eSa niSadhasya jIvAvargaH, asya vargamUlAnayane labdha ekakaH saptakaH aSTakaH aSTakaH navakaH SaTkaH SaTkaH 1788966 / zeSamidaM SaTkaH paJcakaH zUnyamaSTakaH catuSkaH catuSkaH 650844 / chedarAziH trikaH paJcakaH saptakaH saptakaH navakaH trikaH dvikaH 3577932 / vargamUlalabdhasya tu 10 rAzeryojanakaraNArthamekonaviMzatyA bhAgo hriyate, labdhAni yojanAnAM caturnavatisahasrANi zatamekaM SaTpaJcAzadadhikaM dve ca kale 94156 ka0 2 / dhanuHpRSThaM dhanuHpRSThaparimANaM 'se' tasya niSadhaparvatasyedaM vakSyamANaM bhavati // 60 // " iti bRhatkSetra0 malaya0 / [pR0194 paM011] "nava ceva sahassAiM, chAvaTThAiM sayAI satteva / savisesa kalA cegA, dAhiNabharahaddhadhaNupaDheM // 43 // vyA0 dakSiNabharatArdhadhanuHpRSThaM dhanuHpRSThaparimANaM nava sahasrANi 15 sapta zatAni SaTSaSTAni SaTSaSTyadhikAni, kalA caikonaviMzatibhAgarUpA ekA savizeSA 9766 ka0 1 kiJcidvizeSAdhikA, tathAhi- dhanuHpRSThasya karaNamidam- iSuvargaM SaDguNaM jIvAvarge prakSipya yattasya vargamUlaM taddhanuHpRSThamiti / tatra dakSiNabharatArdhasyeSuH kalArUpaH paJcacatvAriMzacchatAni paJcaviMzatyadhikAni 4525, asya vargo dvikaH zUnyaM catuSkaH saptakaH paJcakaH SaTkaH dvikaH paJcakaH 20475625 / eSa SaDbhirguNyate, jAta ekakaH dvikaH dvikaH aSTakaH paJcakaH trikaH saptakaH paJcakaH 20 zUnyam 122853750, eSa rAzidakSiNabharatArdhasya satke jIvAvarge trikazcatuSkastrikaH zUnyamaSTaka: zUnyaM navakaH saptakaH paJcakaH zUnyaM zUnyam 34308097500 ityevaMrUpe prakSipyate, tato jAto rAziH trikaH catuSkaH catuSkaH trikaH zUnyaM navakaH paJcakaH ekakaH dvikaH paJcakaH zUnyam 34430951250 / asya vargamUle labdham ekakaH aSTakaH catvAraH paJcakAH 185555 / zeSastUparitano rAzirdvikaH navakaH trikaH dvikaH dvikaH paJcakaH 293225, chedarAziH trikaH saptakaH 25 traya ekakAH zUnyam 371110 / vargamUlalabdhasya tu rAzeryojanakaraNArthamekonaviMzatyA bhAgo hriyate, labdhAni yojanAnAM nava sahasrANi sapta zatAni SaTSaSTyadhikAni kalA caikA 9766 ka0 1 // 43 // [paM0.14] sAmpratamasyaiva vaitADhyaparvatasya dhanuHpRSThamAha- dasa ceva sahassAiM, satteva sayA havaMti teyAlA / dhaNupaTuM veyaDe, kalA ya pannarasa havaMti // 45 / / vyA0 daza sahasrANi sapta 30 zatAni tricatvAriMzAni tricatvAriMzadadhikAni yojanAnAM kalAzca paJcadaza bhavanti 10743 ka0 Page #500 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaM pariziSTam / 15 vaitADhyasya dhanuHpRSTham / tathAhi- vaitADhyasyeSuH kalAnAM catuHpaJcAzacchatAni paJcasaptatyadhikAni 5475, asya vargo vidhIyate jAto dvikaH navakaH navakaH saptakaH paJcakaH SaTkaH dvikaH paJcakaH 29975625 / bhUya eSa rAziH SaDbhirguNyate, jAta ekakaH saptakaH navakaH aSTakaH paJcakaH trikaH saptakaH paJcakaH zUnyam 179853750 / eSa rAzirvaitADhyasatke jIvAvarge catuSkaH ekakaH catuSkaH navakaH zUnyaM zUnyaM navakaH saptakaH paJcakaH zUnyaM zUnyam 41490097500 ityevaMrUpe prakSipyate, 5 tato jAtamidam- catuSkaH ekakaH SaTkaH SaTkaH navakaH navakaH paJcakaH ekakaH dvikaH paJcakaH zUnyam 41669951250 / asya vargamUlAnayane labdhaM dve lakSe catvAri sahasrANi zatamekaM dvAtriMzadadhikaM kalAnAm 204132 / zeSastUparitano rAzistiSThati saptasaptatisahasrANi aSTau zatAni SaDviMzatyadhikAni 77826, chedarAzizcatamro lakSA aSTau sahasrANi dve zate catuHSaSTyadhike 408264 / vargamUlalabdhastu rAziryojanakaraNArthamekonaviMzatyA bhajyate, labdhAni yojanAnAM daza 10 sahasrANi sapta zatAni tricatvAriMzadadhikAni kalAH paJcadaza 10743 ka0 15 // 45 // " iti bRhatkSetrasamAse malayagirisUriviracitAyAM vRttau // [pR0208 paM019] digambaraparamparAyAM tattvArtharAjavArtike yAdRzamAcArAGgAdisvarUpaM varNitaM tadanopanyasyate- "aGgapraviSTamAcArAdidvAdazabhedaM buddhyatizayarddhiyuktagaNadharAnusmRtagrantharacanam / 12 / bhagavadarhatsarvajJahimavannirgatavAggaGgA'rthavimalasalilaprakSAlitAntaHkaraNaiH buddhyatizayarddhiyuktairgaNa- 15 dharairanusmRtagrantharacanam AcArAdidvAdazavidhamaGgapraviSTamityucyate / tadyathA-AcAraH, sUtrakRtam, sthAnam, samavAyaH, vyAkhyAprajJaptiH, jJAtRdharmakathA, upAsakAdhyayanam, antakRddazA, anuttaraupapAtikadazA, praznavyAkaraNam, vipAkasUtram, dRSTivAda iti / / AcAre caryAvidhAnaM zuddhyaSTakapaJcasamititriguptivikalpaM kathyate / / sUtrakRte jJAnavinayaprajJApanA kalpyAkalpyacchedopasthApanA vyavahAradharmakriyAH prarUpyante / 20 sthAne anekAzrayANAmarthAnAM nirNayaH kriyate / samavAye sarvapadArthAnAM samavAyazcintyate / sa cturvidhH-drvykssetrkaalbhaavviklpaiH| tatra dharmA'dharmAstikAyalokAkAzaikajIvAnAM tulyA'saMkhyeyapradezatvAt ekena pramANena dravyANAM samavAyanAd dravyasamavAyaH / jambUdvIpasarvArthasiddhyapratiSThAnanarakanandIzvaraikavApInAM tulyayojanazatasahasraviSkambhapramANena kSetrasamavAyanAt kssetrsmvaayH| utsarpiNyavasarpiNyostulyadazasAgaropamakoTikoTipramANAt 25 kAlasamavAyanAt kAlasamavAyaH / kSAyikasamyaktvakevalajJAnakevaladarzanayathAkhyAtacAritrANAM yo bhAvaH tadanubhavasya tulyAnantapramANatvAt bhAvasamavAyanAd bhAvasamavAyaH / vyAkhyAprajJaptau SaSTivyAkaraNasahasrANi 'kimasti jIvaH, nAsti' ityevamAdIni nirUpyante / jJAtRdharmakathAyAm AkhyAnopAkhyAnAnAM bahuprakArANAM kathanam / Page #501 -------------------------------------------------------------------------- ________________ katipayAni viziSTAni TippanAni / upAsakAdhyayane zrAvakadharmalakSaNam / saMsArasyAntaH kRto yaiste antakRtaH / namimataGgagasomilarAmaputrasudarzanayamalIkavalIkakiSkambalapAlAmbaSThaputrA ityete daza vardhamAnatIrthaGkaratIrthe / evamRSabhAdInAM trayoviMzatestIrtheSvanye'nye ca daza dazAnagArA daza daza dAruNAnupasargAnirjitya kRtsnakarmakSayAdantakRtaH daza asyAM varNyante iti 5 antakRddazA / athavA, antakRtAM dazA antakRddazA, tasyAm arhadAcAryavidhiH sidhyatAM c| upapAdo janma prayojanaM yeSAM ta ime aupapAdikAH, vijayavaijayantajayantAparAjitasarvArthasiddhAkhyAni paJcAnuttarANi, anuttareSvaupapAdikA anuttaraupapAdikAH RSidAsa-dhAnya-sunakSatra-kArtika-nanda-nandanazAlibhadra-abhaya-vAriSeNa-cilAtaputrA ityete daza vardhamAnatIrthakaratIrthe / evamRSabhAdInAM trayoviMzatestIrtheSvanye'nye ca daza dazAnagArA daza daza dAruNAnupasargAnirjitya vijayAdyanuttareSUtpannA 10 ityevamanuttaraupapAdikAH dazAsyAM varNyanta ityanuttaraupapAdikadazA / athavA, anuttaraupapAdikAnAM dazA anuttaraupapAdikadazA, tasyAmAyurvaikriyikAnubandhavizeSaH / ___ AkSepavikSepairhetunayAzritAnAM praznAnAM vyAkaraNaM praznavyAkaraNam, tasmiMllaukikavaidikAnAmarthAnAM nirNayaH / vipAkasUtre sukRtaduHkRtAnAM vipAkazcintyate / 15 dvAdazamaGgaM dRSTivAda iti / kautkala-kANeviddhi-kauzika-harismazru-mAMchapika-romaza-hArIta muNDA-'zvalAyanAdInAM kriyAvAdadRSTInAmazItizatam, marIcikumAra-kapilolUka-gArgya-vyAghrabhUtivAdvali-mAThara-maudgalyAyanAdInAmakriyAvAdadRSTInAM caturazItiH, sAkalya-valkala-kuthumi-sAtyamuninArAyaNa-kaTha -mAdhyandina-moda-paippalAda- bAdarAyaNAmbaSThi - kR dau vikAyana-vasu jaiminyAdInAmajJAnikudRSTInAM saptaSaSTiH, vaziSTha-pArAzara-janukarNi-vAlmIki-romaharSiNi-satyadatta20 vyAsailAputraupamanyavaindradattAyasthUNAdInAM vainayikadRSTInAM dvAtriMzat / eSAM dRSTizatAnAM trayANAM triSaSTyuttarANAM prarUpaNaM nigrahazca dRSTivAde kriyate / sa paJcavidhaH-parikarma sUtraM prathamAnuyogaH pUrvagataM cUlikA ceti|" iti tattvArtharAjavArtike 1220 // [pR0213 paM0 6] "pajjAyA'NabhidheyaM ThiamaNNatthe tayatthaniravekkhaM / jAicchiaM ca nAmaM jAvadavvaM ca pAeNa // 25 // yat kasmiMzcid bhRtakadArakAdau indrAdyabhidhAnaM kriyate, tad 25 nAma bhaNyate / kathaMbhUtaM tat ?, ityAha- paryAyANAM zakra-purandara-pAkazAsana-zatamakha-hariprabhRtInAM samAnArthavAcakAnAM dhvanInAmanabhidheyamavAcyam, nAmavataH piNDasya saMbandhI dharmo'yaM nAmnyupacaritaH, sa hi nAmavAn bhRtakadArakAdipiNDaH kilaikena saMketitamAtreNendrAdizabdenaivA'bhidhIyate, na tu zeSaiH zakra-purandara-pAkazAsanAdizabdaiH, ato nAmayuktapiNDagatadharmo nAmnyupacaritaH paryAyAnabhidheyamiti / punarapi kathaMbhUtaM tannAma ?, ityAha- ThiamaNNatthe tti vivakSitAd bhRtakadArakAdipiNDAdanya30 zcAsAvarthazcA'nyArtho devAdhipAdiH, sadbhAvatastatra yat sthitam, bhRtakadArakAdau tu saMketamAtratayaiva Page #502 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaM pariziSTam / vartate, athavA sadbhAvataH sthitamanvarthe anugataH saMbaddhaH paramaizvaryAdiko'rtho yatra so'nvarthaH zacIpatyAdiH, sadbhAvatastatra sthitam, bhRtakadArakAdau tarhi kathaM vartate ?, ityAha-tadarthanirapekSaM tasyendrAdinAmno'rthastadarthaH paramaizvaryAdistasya nirapekSaM saMketamAtreNaiva tadarthazUnye bhRtakadArakAdau vartate, iti paryAyAnabhidheyam, sthitamanyArthe, anvarthe vA, tadarthanirapekSaM yat kvacid bhRtakadArakAdau indrAdyabhidhAnaM kriyate tad nAma, itIha tAtparyArthaH / prakArAntareNA'pi nAmnaH svarUpamAha- yAdRcchikaM 5 ceti, idamuktaM bhavati- na kevalamanantaroktam, kintvanyatrA'vartamAnamapi yadevameva yadRcchayA kenacid gopAladArakAderabhidhAnaM kriyate, tadapi nAma, yathA Dittho Davittha ityAdi / idaM cobhayarUpamapi kathaMbhUtam ?, ityAha- yAvadrvyaM ca prAyeNeti -yAvadetadvAcyaM dravyamavatiSThate tAvadidaM nAmA'pyavatiSThata iti bhAvaH / kiM sarvamapi ?, na, ityAha- prAyeNeti, meru-dvIpa-samudrAdikaM nAma prabhUtaM yAvadrvyabhAvi dRzyate, kiJcit tvanyathA'pi samIkSyate, devadattAdinAmavAcyAnAM dravyANAM 10 vidyamAnAnAmapyaparAparanAmaparAvartasya loke darzanAt / siddhAnte'pi yaduktam-"nAmaM AvakahiaM" [ ]ti tat pratiniyatajanapadAdisaMjJAmevA'GgIkRtya, yathottarAH kurava ityAdi / tadevaM prakAradvayena nAmnaH svarUpamatroktam, etacca tRtIyaprakArasyopalakSaNam, pustaka-patra-citrAdilikhitasya vastvabhidhAnabhUtendrAdivarNAvalImAtrasyA'pyanyatra nAmatvenoktatvAditi / etacca sAmAnyena nAmno lakSaNamuktam, prastute tvevaM yojyate-yatra maGgalArthazUnye vastuni maGgalamiti nAma kriyate, tad vastu nAmnA nAmamAtreNa 15 maGgalamiti kRtvA nAmamaGgalamityucyate / pustakAdilikhitaM ca yad maGgalamiti varNAvalImAtram, tadapi nAma ca tad maGgalaM ceti kRtvA nAmamaGgalamityabhidhIyate // iti gAthArthaH // 25 // " iti vizeSAvazyakabhASye maladhArihemacandrasUriviracitAyAM vRttau / [pR0229 paM013] iha yAdRzaM jJAtAdharmakathAGgasya varNanaM dRzyate tAdRzameva prAyo'kSarazaH nandIsUtrasya haribhadrasUriviracitAyAM vRttau dRzyate / kintu jinadAsagaNimahattaraviracitAyAM cUrNI 20 anyathA dRzyate, yathA- "tattha NAtesu AdimA dasa NAtA ceva, Na tesu akkhaadiyaadisNbhvo| sesA Nava NAtA, tesu ekkakke NAte cattAlIsaM cattAlIsaM akkhAiyAo bhavaMti, tattha vi ekkekkAe akkhAiyAe paMca paMca uvakkhAiyAsatAI bhavaMti, tesu vi ekkekkAe uvakkhAiyAe paMca paMca akkhAiovakkhAiyasatAI bhavaMti, evaM ete Nava koDIo / etAo dhammakahAsu sohetavva tti kAtuM ekoNavIsAe NAtANaM dasaNha ya dhammakahANaM viseso kajati-dasa NAtA dasa Nava ya 25 dhammakahAto dasahiM paropparaM suddhA / evaM visese kate sesA Nava NAtA, te Nava cattAlIsAe guNitA jAtA tiNNi satA saTThA akkhAiyANaM, ete akkhAiyapaMcasatehiMto sodhitA, tattha sesaM cattAlaM sataM, taM uvakkhAiyapaMcasatehiM guNitaM jAtA uvakkhAitANaM sattariM sahassA, te paMcahiM akkhAitovakkhAiyasatehiM guNitA evaM jAtA adbhuTThAto akkhAiyakoDIto / " iti nandIcUrNI / abhayadevasUribhiH jJAtAdharmakathAGgasya svarUpaM yAdRzaM varNitaM tAdRzameva varNanaM vidhAya 30 Page #503 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 katipayAni viziSTAni TippanAni / haribhadrasUribhiH tatprAnte "evaM guravo vyAcakSate, anye punaranyathA, tadabhiprAya punarvayamatigambhIratvAnnAvagacchAmaH, paramArthaM tvatra viziSTazrutavido vidantItyalaM prasaGgena" iti nandITIkAyAmabhihitam / cUrNikAravacanaM manasi nidhAyaiva tairetallikhitaM bhavediti pratIyate // [pR0276 paM023] "Neraiya-deva-titthaMkarA ya ohissa'bAhirA huMti / .... // 66 // 5 vyA0 nArakAH prAgnirUpitazabdArthAH, devA api, tIrthakaraNazIlAstIrthakarAH, nArakAzca devAzca tIrthakarAzceti vigrahaH, cazabda evakArArthaH, sa cAvadhAraNe, asya ca vyavahitaH sambandha iti darzayiSyAmaH, ete nArakAdayaH avadheH avadhijJAnasya na bAhyA abAhyA bhavanti, idamatra hRdayamavadhyupalabdhasya kSetrasyAntarvartante, sarvato'vabhAsakatvAt, pradIpavat, tatazcArthAdabAhyAvadhaya eva bhavanti, naiSAM bAhyAvadhirbhavatItyarthaH / .... athavA anyathA vyAkhyAyate- nAraka-deva-tIrthakarA 10 avadherabAhyA bhavantItI, kimuktaM bhavati ? niyatAvadhaya eva bhavanti, niyamenaiSAmavadhirbhavatItyarthaH // " iti AvazyakasUtre hAribhadryAM vRttau / Page #504 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaM pariziSTam / zrIsamavAyAGgasUtraTIkAyAM granthAntarebhyaH sAkSitayoddhRtAnAM pAThAnAmakArAdikrameNa suuciH| uddhRtapAThaH pRSThAGkaH | uddhRtapAThaH pRSThAGkaH aMtomuhuttamettaM cittAvatthANa Ayariya uvajjhAe thera-... [ ] 188 megavatthummi [dhyAnaza0 3] 233 AyArammi ahIe jaM.. [AcA0 ni0 10] 209 ajja vi dhAvai nANaM... [] 110 |AsADhabahulapakkhe... [uttarA0 26 / 15] 99 ajja vi na koi viuhaM.. [] 110 |AsADhe mAse dupayA [uttarA0 26 / 13, aTTha vagga tti atra.. [nandI0 hAri0] 234 | oghina0 283] 87 aTThapaeso rUyago.. [AcA0 ni0 42] 205 |iMtassaNugacchaNayA 8 Thiyassa... [ ] 187 aTThamicauddasIsuM... [paJcAzaka0 10 / 17] 39 igavIsaM koDisayaM lakkhA... [nandI. hAri0] 229 aTThArasapayasahassANi puNa... [nandI TI0] 71 | IsANe NaM bhaMte [ ] 267 aNiyANakaDA rAmA... [Ava0 ni0 415] 306 | uggANaM bhogANaM ... [Ava. ni0 225] 293 aNuvelaMdharavAsA lavaNe... (bRhatkSetra0 420] 67 | uvasamasaMmattAo... [vizeSAva. bhA0 531] 55 atikAryamatisthaulyam,.. [ ] 166 | usabhassa paDhamabhikkhA... [Ava0 ni0 320] 293 areNa chinnasesaM... [ ] 96 | ee khalu paDisattU.. [Ava0 bhA0 43] 306 abhaMtariyaM velaM dharaMti... [bRhatkSetra0 417] 66 ekkAgAraM taiyaM taM puNa... [bRhatkSetra0 313] 131 abbhAsacchaNa 1 chaMdANuvattaNaM.... [ ] 188 ekkArasuttaraM heTThimesu.. [bRhatkSetra0 119] 181 abhiissa caMdajogo... [jyotiSka0 162] 158 |ekkArasekkavIsA saya... [bRhatsaM0 105] 41 ayale bhayabheravANaM... [paryuSaNA. ] ekko bhagavaM vIro.. [Ava. ni0 224] 292 ayale vijaye bhadde... [Ava0 bhA0 41] 305 egaM va do va tiNNi... nizIthabhA0 2075] 45 ara-malliaMtare.. [Ava0 ni0 420] 128 | eguttarA nava sayA... [bRhatkSetra0 58] 167 avasesA nakkhattA.. [jyotiSka0 165] 159 egidiyateyagasarIre... asiNANaviyaDabhoI mauliyaDo... | prajJApanA0 sU0 1536-1537] 274 [paJcAzaka0 10 / 18] 39 etAni nakSatrANyubhayayogIni... [lokazrI TIkA] 29 asogo kiNNarANaM... [sthAnAGgasU0 654] 28 evaM vaDDai caMdo... [sUryapra0 19] 152 assaggIve tArae merae [Ava0 bhA0 42] 306 kakkoDaya kaddamae... [bRhatkSetra. 421] 67 aha pAvita to saMto... [ ] 110 kalaMbo u pisAyANaM... [sthAnAGgasU0 654] 28 AyaMguleNa vatthu ussehapamANao... kAyavvA puNa bhattI... [ ] 187 [bRhatsaM0 gA0 349] 11 | kiNhaM rAhuvimANaM niccaM... [bRhatsaM0 116] 59 Page #505 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66 74 zrIsamavAyAGgasUtraTIkAyAM granthAntarebhyaH sAkSitayoddhatAnAM pAThAnAmakArAdakrameNa sUciH / uddhRtapAThaH pRSThAGkaH | uddhRtapAThaH pRSThAGkaH kiNhaM rAhuvimANaM niccaM... [sUryapra0 19] 152 tevaTThi sahassAI... [bRhatkSetra0 314] 131 kRSNAdidravyasAcivyAt.. [ ] 24 | tevannasahassAiM nava ya... [bRhatkSetra. 56] 144 gAvI jue saMgAme.. [Ava0 prakSepa0] 305 |dasaNavaya [paJcAzaka0 10 // 3] 189 goyamA ! jahaNNeNaM... [prajJApanA0 6569] / 282 dasa ceva sahassAiM... [bRhatkSetra0 45] 194 caMdajasa caMdakaMtA.. [Ava0 ni0 159] dasa joyaNasahassA... [bRhatkSetra0 415] 66 291 dasa navagaM gaNANa mANaM... [Ava0 ni0 268] 29 cau 4 tiya 3 cauro 4... [ ] 218 dAhiNa divaDDa paliyaM... [bRhatsaM0 5] 11 cauNauisahassAI... [bRhatkSetra0 60] 191 | |duvihA paNNavaNA paNNattA... [prajJApanA0 3] 256 cauvIsa sahassAiM nava ya... [bRhatkSetra0 52] 86 | desUNamaddhajoyaNa lavaNasihovari.. cauvIsaI muhuttA [bRhatsaM0 281] 281] [bRhatkSetra0 416] cattAlA satta sayA... [bRhatkSetra0 55] 131,157 | dehaM vimalasuyaMdhaM [ ] 236 cattAri joyaNasae... [bRhatkSetra0 422] 67 | do 1 sAhi 2 satta... [bRhatsaM0 gA0 12] 22 cUliyasIsapaheliya cohasa... [ ] 180 |do desUNuttarillANaM... [bRhatsaM0 5] 15 cettAsoesu mAsesu.. [uttarA0 26 / 13] 133,130 | do vAre vijayAisu... [vizeSAva0 436] 156 coddasa lakkhA siddhA.. [ ] 253 dhaNupaTTha kalacaukkaM... [bRhatkSetra0 53] 157 dhaNupaTTha kalacaukkaM... [bRhatkSetra0 59] 179 jai egidiyaveuvviyasarIrae kiM... dhammo maMgalamukkaLaM [dazavai0 11] 82,248 [prajJApanA sU0 1515] 272 narakAH sImantakAdikA... [sUtrakRtAGgavR0 ] 258 jassa jai sAgarovama ThiI... [bRhatsaM0 214] 13 nava ceva sahassAiM... [bRhatkSetra0 43] 194 jA paDhamAe jeTThA...[bRhatsaM0 gA0 234] 22 /navabaMbhaceramaio aTThArasapada.. taha desakAlajANaNa ... [ ] 188 [AcA0 ni0 11] 212 tiNNi sayA tettIsA... [Ava0 ni0 971] 198 navabaMbhaceramaio... [AcArA0 ni0 11] 71 titthayara 1 dhamma 2 Ayariya... [ ] 187 | navamo ya mahApaumo.. [Ava. ni0 375] 295 tineva uttarAI puNavvasU.. [jambU0 pra0] 159 nANaM 5 tarAya 5 dasagaM... [karmastava0 2 / 23] 68 tiviThU ya duviThU ya ... [Ava0 bhA0 40] 305 nAbhI jiyasattU yA.. [Ava0 ni0 387] 292 tihiM ThANehiM tArArUve.. nArayadevA tirimaNuyagabbhayA... [ ] 268 niggaMtha-sakka-tAvasa-... [piNDani0 445] 210 [sthAnAGga0 sU0 141] 219 |niccaMdhayAratamasA vavagayagahacaMda.. [ ] 259 tIsA ya 1 paNNavIsA.. [bRhatsaM0 255] 179 | neraie NaM bhaMte ! neraiesu.. te sohijjaMti phuDaM.. [nandI0 hAri0] 230| bhagavatI0 4/9/173] 280 Page #506 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtha pariziSTam / 75 199 uddhRtapAThaH pRSThAGkaH | uddhRtapAThaH pRSThAGkaH neraiyadevatitthaMkarA ya... [Ava0 ni0 66] 276 mokSe bhave ca sarvatra,...[] neraiyA 1 asurAI 10 puDhavAI... [ ] 258 | mottUNa sagamabAhaM paDhamAe... [karmapra0 83] 162 paMca sae chavvIse chacca.. [bRhatkSetra0 29] 74 | yathA gaurgavayastathA [mI0 zlo0 vA0] 213 paMcAsa 50 catta 4... [bRhatsaM0 118] 181 | yoga-kSemakRnnAthaH [] pajjAyANabhidheya [vizeSAva0 25] 213 | ratnaM nigadyate tajjAtau jAtau yadutkRSTam [ ] 56 paDhamA bahulapaDivae 1 bIyA... rasorlazau mAgadhyAm [ ] 125 jyotiSka0 247] 164 lahuhimava himava nisaDhe... [ ] paDhamA'sIi sahassA 1.. [bRhatsaM0 241] 173 | vigaliMdiesu do do.. [bRhatsaM0 352] 180 paDhamettha vimalavAhaNa.. [Ava. ni0 155] 291 vijjupahamAlavaMte nava nava... [ ] 199 paNuvIsaM koDisayaM... [nandI. hAri0] 230 vijjuppabhaharikUDo.. [bRhatkSetra0 156] 200 payAvatI ya baMbho... [Ava0 ni0 411] 295 vIraM ariTThanemi... [Ava0 ni0 221] 74 parinivvuyA gaNaharA.. [Ava0 ni0 658] 291 saMjayavemANitthI saMjayi.. [ ] 236 paliyaM 1 ahiyaM 2... [bRhatsaM. gA0 14] 22 saMvacchareNa bhikkhA... [Ava0 ni0 319] / 293 piMDesaNa 1 sejji 2 riyA... [Ava0 saM0] 212 sakkAra 1 abbhuTThANe 2... [ ] 187 puDhavi-daga-agaNi-... [bRhatsaM0 351] 180 sajjhAeNa pasatthaM jhANaM..... puNavvasu rohiNI.. lokazrI] [upadezamAlA. gA0 338] pannarasaibhogeNa ya.... [sUryapra0 19] 152 saTuiM nAgasahassA... [bRhatkSetra. 418] 66 puvvatuDiyADaDAvavahUhuya taha... [ ] 180 satta pANUNi se thove,... [bhgvtii067|4] 170 puvvAdiaNukkamaso gothubha...[bRhatkSetra0 419] 66 satta ya cha ccau cauro.. [ ] 212 pose mAse cauppayA [uttarA0 26 / 13] 133 sattattIsa sahassA cha.. [bRhatkSetra0 54] 130 battIsa 32 aTThavIsA... [bRhatsaM0 117] 181 sattAvanna sahassA dhaj... [bRhatkSetra. 57] 148 bahulassa sattamIe... [jyotiSka0 250] 163 satthapariNNA 1 loga... [Ava0 saM0] 211 bAdhRloDane [pA0 dhA0 5] 162 bAvaDiM bAvahi~ divase... [sUryapra0 19] 152 sapta svarAstrayo grAmA,... [ ] 166 bAhA sattaTThisae.. [bRhatkSetra0 55] samaNunnamaNunne vA... nizIthabhA0 2124] 47 bharaho sagaro maghavaM.. [Ava0 ni0 374] 295 sayabhisayA bharaNIo addA.. 159,60 marudevi vijaya seNA.. [Ava0 ni0 385] 292 __ [jambU0 pra0 7 / 160] mahurA ya kaNagavatthU.... [Ava0 prakSepa.] 305 |sabaTThisaddhagaaNuttarovavAiya.... 274 mAsAI sattaMtA [paJcAzaka0 18 / 3] [prajJA0 sU. 1544] 189 merussa tinni kaMDA.. [bRhatkSetra0 312] 131 | savve vi egadUseNa.. [Ava0 ni0 227] 292 ___29 233 Page #507 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 zrIsamavAyAGgasUtraTIkAyAM granthAntarebhyaH sAkSitayoddhRtAnAM pAThAnAmakArAdakrameNa sUciH / pRSThAGkaH . 214 292 268 uddhRtapAThaH pRSThAGkaH | uddhRtapAThaH . savvesiM AyAro paDhamo [AcA0 ni0 8] 250 sUca sUcAyAm [ ] savvesiM uttaro meru [ ] 63 | sUre sudaMsaNe kuMbhe... [Ava. ni0 389] sahasaMmuIyAe samaNe [AcA0 sU0743] 3 | sesA ya tiriyamaNuyA... [ ] . mAgaramegaM 1 tiya 2... [bRhatsaM0 gA0 233] 21 solasa bhAge kAUNa... . suggIve daDharahe viNhU.. [Ava0 ni0 388] 292] [jyotiSka0 111] sujasA suvvaya.. [Ava0 ni0 386] 292 haTThassa aNavagallassa,... suddhassa cautthIe... [jyotiSka0 248] 164] [bhagavatI0 67 / 4] suddhassa ya dasamIe... [jyotiSka0 251] 163 | harivAse igavIsA.. [bRhatkSetra. 31] sumai'ttha niccabhatteNa... [Ava0 ni0 228] 293 60,152 169 206 Page #508 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 77 sUryaprajJapti paJcamaM pariziSTam / zrIsamavAyAGgasUtraTIkAyAM nirdiSTAnAM vizeSanAmnAmakArAdikrameNa sUciH / vizeSanAma pRSThAGkaH vizeSanAma pRSThAGkaH vardhamAna [svAmI] 1,2,308 152 vardhamAna[sUri] 309 jIvAbhigama 152,158 sudharma svAmI] 2,40,308 vimala [nAtha] 147 mahAvIra svAmI] 2,3,35,134,155, vAsupUjya 152 171,182,192, | anantajit 141,142 197,308 anantanAtha 145 jambUnAman 2 vIranAtha 139 sthAna [= sthAnAGgasUtra 8,29,148,160, aranAtha 128 189,218 mallinAtha 128 candraprajJapti 26,99,171 kunthunAtha 118,129,130, paryuSaNAkalpa 29,134,299 Avazyaka sUtra 29,89,128,130, / 139,140,142, brAhmI[=RSabhadevaputrI] 71 145,147,149, brAhmI lipi 71 155,156,167, makarasaGkrAnti 177,186,299 jambUdvIpaprajJapti 121,160 lokazrI nizItha [bhASya] 95,96,148,181, lokAzrITIkAkRt 29 212 AcAra [=AcArAGgasUtra] 32,71,95,142, kauTilyazAstra 112 147,179,181, rAjapraznakRta 118 189,209,221, dazAzrutaskandha 120,189 249 pApA madhyamA nagarI] 146 asthikagrAma hastipAla [rAjA] 146 zUlapANiyakSa vimukti[adhyayana] 148 jambUsvAmI 40,308 mauryaputra [gaNadhara] 155,192 nizIthapaJcamoddezakabhASya maNDikaputra [gaNadhara] 155,177 jyotiSkaraNDaka 60,163 kSetrasamAsa sUtrakRta[-sUtrakRtAGgasUtra] 63,84,148,214 |ajita [nAtha] 164,186,253 29 35 48 151 Page #509 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 samavAyAGgaTIkAyAM nirdiSTAnAM vizeSanAmnAmakArAdikrameNa sUciH / vizeSanAma pRSThAGkaH 233 179 vizAkhila 166 bharatazAstra 166 agnibhUti 167 bharata [cakravartI] 169,177 suvidhi[nAtha] 168 puSpadanta [nAtha] 168 zItala[nAtha] 168,177 bhagavatI sUtra 170,179 akampita[gaNadhara] 171 trizilA[mahAvIramAtA] 176,208 devAnandA 176,208 harinaigameSi 176,208 kozaladeza 177 zreyAMsajina zAntijina[= zAntinAtha] 168,186 vyavahAra[sUtra] 189 indrabhUti[gaNadhara] 189 RSabhakUTa 200 pArzvanAtha 197 AryasudharmA [gaNadhara] 197 poTTila nandana[mahAvIrapUrvabhavanAma] 208 chatrAgranagarI 208 brAhmakuNDa[mAhaNakuNDa] 208 RSabhadatta 208 kSatriyakuNDa 208 siddhArtha[=mahAvIrapitA] 208 zAkya 210 zastraparijJA 212 vyAkhyA[prajJapti] 223,280 samavAya[= samavAyAGgasUtra] 220,309 jJAtAdharmakathA 226 | vizeSanAma pRSThAGkaH | meghakumAra 226 upAsakadazA 231 antakRtadazA nandI 234 nandIvRtti 234 anuttaropapAtikadazA 236,237 praznavyAkaraNAni 238 vipAkazruta 242 gautama 242,273 daSTivAda[dRSTipAta] 247 mUlaprathamAnuyoga 252 gaNDikAnuyoga 252 vimalavAhana[kulakara] 253 samudravijaya neminAthapitA] 253 RSabhadeva] 169,208,253, 293 citrAntaragaNDikA 253 nandiTIkA jamAli 254 goSThAmAhila prajJApanA 256,267,268, 269,271,273, 274,277,278 sUtrakRvRttikRt 258 jIvAbhigamacUrNi 258 kalpabhASya 291 jinezvara [sUri] 309 buddhisAgara[sUri] 309 abhayadeva[sUri] aNahilapATaka 309 |samavAyaTIkA 309 253 208 254 309 Page #510 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSThaM pariziSTam / titthogAliyaprakIrNake vidyamAnAH AgamavAcanAdi - vicchedasambandhinaH aMzAH / amhaM AyariyANaM sutIe kaNNAhaDaM ca souM je / titthogAlI eyaM egamaNA me nisAmeha // 707 / / tiNNiya vAsA mAsaTTha addha bAvattarI ca sesAI / sesAe cautthIe to jAto vaDDamANarisI // 708 / / aTTa ya sa'ddhA mAsA tinneva havaMti taha ya vAsAI / sesAe cautthIe to kAlagato mahAvIro // 709 / / tammi gae gayarAge vocchinnapuNabbhave jiNavariMde / titthogAlisamAsaM egamaNA me nisAmeha // 710 // nANuttamassa dhammuttamassa dhammiyajaNovadesassa / Asi sudhammo sIso vAyaradhammo ya (?pa)uradhammo // 711 / / tassa vi ya jaMbuNAbho jaMbUNayarAsitaviyasamavaNNo / tassa vi pabhavo sIso, tassa vi sejaMbhavo sIso // 712 // sejaMbhavassa sIso jasabhaddo nAma Asi guNarAsI / suMdarakulappasUto saMbhUto nAma tassAvi // 713 / / sattamato thirabAhU jANuyasIsasupaDicchiyasubAhU / nAmeNa bhaddabAhU avihI(hiM)sA dhammabhaddo tti // 714 / / so vi ya coddasapuvvI bArasa vAsAI jogapaDivanno / satta'ttheNa nibaMdhai atthaM ajjhayaNabaMdhassa // 715 // baliyaM ca aNAvuThThI taiyA AsI ya majjhadesassa / dubbhikkhavipparaddhA aNNaM visayaM gayA sAhU // 716 / / kehi vi virAhaNAbhIruehiM aibhIruehiM kammANaM / samaNehiM saMkililai paccakkhAyAI bhattAI // 717 / / veyaDakaMdarAsu ya nadIsu seDhI-samuddakUlesu / ihalogaapaDibaddhA ya tattha jayaNAe varTeti // 718 / / te AgayA sukAle saggagamaNasesayA tato sAhU / bahuyANaM vAsANaM magahAvisayaM aNuppattA / / 719 / / te dAI ekkamekkaM gayamayasesA ciraM sudaRsNaM / paralogagamaNapaccAgaya vva maNNaMti appANaM // 720 / / Page #511 -------------------------------------------------------------------------- ________________ titthogAliyaprakIrNake vidyamAnAH AgamavAcanAdi-vicchedasambandhina: aMzAH / te beMti ekkamekkaM 'sajjhAo kassa kettio dhrti?| haMdi hu dukkAleNaM amhaM naTTho u sajjhAo' / / 721 // jaM jassa dharai kaMThe taM taM pariyaTTiUNa savvesiM / to NehiM piMDitAI tahiyaM ekkArasaMgAI // 722 // te beMti "savvasArassa diTThivAyassa natthi paDisAro / kaha puvvadhareNa viNA pavayaNasAraM dharehAmo? // 723 / / sammassa bhaddabAhussa navari coddasa vi aparisesAI / puvvAI aNNattha u na kahiMci vi atthi paDisAro // 724 / / so vi ya coddasapuvvI bArasa vAsAI jogapaDivanno / dejja na va deja vA vAyaNaM ti vAhippaU tAva" // 725 // saMghADaeNa gaMtUNa ANito saMmaNasaMghavayaNeNaM / / so saMghatherapamuhehi gaNasamUhehiM AbhaTTho // 726 // 'taM ajakAliyajiNo (?ya) vIrasaMgho taM (?u) jAyae savvo / puvvasuyakkamadhAraya ! puvvANaM vAyaNaM dehi' // 727 // so bhaNati eva bhaNie asi (?li)TThakiliTTaeNa vayaNeNaM / "na hu tA ahaM samattho iNDiM bhe vAyaNaM dAuM // 728 / / appaDhe Auttassa majjha kiM vAyaNAe kAyavvaM ?" evaM ca bhaNiyamettA rosassa vasaM gayA sAhU / / 729 / / aha viNNaviMti sAhU taM ceva si pADipucchaNaM amhaM / eva bhaNaMtassa tuhaM ko daMDo hoi ? taM muNasu' // 730 // so bhaNati eva bhaNie avisanno vIravayaNaniyameNa / 'vajeyavvo suyaniNhato' tti aha savvasAhUhiM // 731 / / 'taM eva jANamANo necchasi ne pADipucchayaM dAuM / taM thANaM pattaM te, kaha taM pAse ThavIhAmo ?' // 732 / / bArasavihasaMbhoge (ya) vajjae to tayaM samaNasaMgho / 'jaM ne jAijaMto na vi icchasi vAyaNaM dAuM' // 733 // so bhaNati eva bhaNie jasabharito ayasabhIruto dhIro / "ekkeNa kAraNeNaM icchaM bhe vAyaNaM dAuM // 734 / / appaTTe Autto paramaDhe suTTha dANi ujjutto / na vi haM vAhariyavvo, ahaM pi na vi vAharissAmi // 735 / / Page #512 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSThaM pariziSTam / pAriyakAussaggo bhattaTTito (? dvitao) va ahava sajjhAe / niMto va aiMto vA evaM bhe vAyaNaM dAhaM " ||736 // 'bADhaM' ti samaNasaMgho 'amhe aNuyattimo tuhaM chaMdaM / dehi ya, dhammo(? mmA)vAhaM(? yaM) tumhaM chaMdeNa ghecchAmo // 737 / / je AsI mehAvI ujuttA gahaNa-dhAraNasamatthA / tANaM paMcasayAI sikkhagasAhUNa gahiyAiM // 738 // veyAvaccagarA se ekekkase (sse)va uvvi (TThi)yA do do / bhikkhammi apaDibaddhA diyA ya rattiM ca sikkhaMti // 739 / / te egasaMghasAhU vAyaNapaDipucchaNAe paritaMtA / vAhAraM alahaMtA tattha ya jaM kiMci asaNetA // 740 // ujjuttA mehAvI saddhAe vAyaNaM alabhamANA / aha te thovatho(ttho) vA savve samaNA vi nissariyA // 741 // eko navari na muMcati sagaDAlakulassa jasakaro dhIro / nAmeNa thUlabhaddo avihI(hiM) sAdhammabhaddo tti // 742 // so navari aparitaMto payamaddhapayaM ca tattha sikkhaMto / annei bhaddabAhuM thirabAhU aTTha varisAiM // 743 / / suMdaraaTThapayAiM aTThahiM vAsehiM aTThamaM puvvaM / bhiMdati abhiNNahiyato AmeleuM aha pavatto // 744 / / tassa vi dAI samatto tavaniyamo eva bhaddabAhussa / so pAritatavaniyamo vAhariuM je aha pavatto // 745 // aha bhaNai bhaddabAhU 'paDhamaM tA aTThamassa vAsassa / aNagAra ! na hu kilammasi bhikkhe sajjhAyajoge ya' // 746 / / so aTThamassa vAsassa teNa paDhamillayaM samAbhaTTho / 'kIsa ya paritammIhaM dhammAvAe ahijaMto' // 747 / / ekaM tA bhe pucchaM 'kettiyamettaM mi sikkhito hojA ? / kettiyamettaM ca gayaM ? aTThahiM vAsehiM kiM laddhaM ?' ||748 / / 'maMdaragirissa pAsammi sarisavaM nikkhiveja jo puriso / sarisavametaM vigayaM maMdaramettaM ca te sesaM ' // 749 / / so bhaNati eva bhaNie 'bhIto na vi tA ahaM samattho mi / appaM ca mahaM AuM bahU (ya) suyamaMdaro seso' // 750 // Page #513 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82 titthogAliyaprakIrNake vidyamAnAH AgamavAcanAdi-vicchedasambandhina: aNshaaH| 'mA bhAhi nittharIhisi appa(?ya) taraeNa vIra ! kAleNaM / majjha niyamo samatto pucchAhi divA ya rattiM ca' // 751 / / so sikkhiuM payatto diTThattho suTu diTThivAyammi puvvakkhatovasamiyaM puvvagataM puvvaniddilaM // 752 // saMpati ekkArasamaM puvvaM ativayati vaNadavo ceva / jhatti tao bhagiNIto daTThamaNA vaMdaNanimittaM // 753 // jakkhA ya jakkhadiNNA bhUyA taha havati bhUyadiNNA ya / seNA veNA reNA bhagiNIto thUlabhaddassa // 754|| eyA sattaM jaNIo bahussuyA nANa-caraNasaMpaNNA / sagaDAlabAliyAto bhAuM avaloiuM eMti // 755 / / to vaMdiUNa pAe subhaddabAhussa dIhabAhussa / pucchaMti 'bhAuo Ne kattha gato thUlabhaddo ?' tti // 756 / / aha bhaNai naMdarAyA 'lAbho te dhIra ! nittharAhi ya NaM' / 'bADhaM' ti bhANiUNaM aha so saMpatthito tatto // 793 / / aha bhaNati naMdarAyA 'vaccai gaNiyAgharaM jai kahaMci / to NaM asaccavAdI tIse purato vivAemi' // 794 / / so kulagharasAmiddhiM gaNiyAgharasaMtiyaM ca sAmiddhiM / pAeNa paNolleuM nItI nagarA aNavayakkho // 795 // jo evaM pavvaio evaM sajjhAya-jhANaujjutto / gAravakaraNeNa hio sIlabharUvvahaNadhoreyo ||796 / / jaha jaha ehI kAlo taha taha appAvarAhasaMraddhA / aNagArA paDiNIte nisaMsayaM uvadda(?udda)vehiti // 797|| uppAyaNIhi avare, keI vijAya uppaittANaM / viuruvvihi vijAhiM dAI kAhiMtI uDDAhaM // 798 / / maMtehi ya cuNNehi ya kucchiyavijAhi taha nimitteNaM / kAUNaM ubaghAyaM bhamihiMti aNaMtasaMsAre" // 799 / / aha bhaNai thUlabhaddo 'annaM rUvaM na kiMci kAhAmo / icchAmi jANiuM je ahayaM cattAri puvvAI' // 800 / 'nAhisi taM puvvAI suyamettAiM ca uggahAhiti / dasa puNa te aNujANe, jANa paNaTThAI cattAri' // 801 / / Page #514 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSThaM pariziSTam / eteNa kAraNeNa u purisajuge aTThamammi vIrassa / sayarAheNa paNaTThAI jANa cattAri puvvAiM // 802 / / aNavaThThappo ya tavo tavapAraMcI ya do vi vocchinnA / coddasapuvvadharammI, dharaMti sesA u jA titthaM // 803 / / taM evamaMgavaMso ya naMdavaMso ya maruyavaMso ya / sayarAheNa paNaTThA samayaM sajjhAyavaMseNa // 804 // paDhamo dasapuvvINaM sayaDAlakulassa jasakaro dhIro / nAmeNa thUlabhaddo avihiMsAdhammabhaddo tti // 805 // nAmeNa saccamitto samaNo samaNaguNaniuNaciMcaio / hohI apacchimo kira dasapuvvI dhArao dhIro // 806 / / (gA. 807-36. suyavoccheyakamanirUvaNaM) eyassa puvvasuyasAyarassa udahi vva aparimeyassa / suNasu jaha atha (?ittha) kAle parihANI dIsate pacchA // 807 // puvvasuyatellabharie vijjhAe saccamittadIvammi / dhammAvAyanimillo hohI logo suyanimillo // 808 // volINammi sahasse varisANaM vIramokkhagamaNAo / uttaravAyagavasabhe puvvagayassA bhave chedo // 809 / / varisasahasse puNNe titthogAlIe vaDDamANassa / nAsIhI puvvagataM aNuparivADIe jaM jassa // 810 // paNNAsA varisehiM ya bArasavarisasaehiM vocchedo / diNNagaNi-pUsamitte savivAhANaM chalaMgANaM // 811 // nAmeNa pUsamitto samaNo samaNaguNaniuNaciMcaio / hohI apacchimo kira vivAhasuyadhArako dhIro // 812 / / tammi ya vivAharukkhe culasItIpayasahassaguNakalio / sahasa cciya saMbhaMto hohI guNanippalo logo // 813 // samavAyavavacchedo terasahiM satehiM hohi vAsANaM / mADharagottassa ihaM saMbhUtajatissa maraNammi // 814 / / terasavarisasatehiM paNNAsAsamahiehiM vocchedo / ajjavajatissa maraNe ThANassa jiNehiM niddivo // 815 / / coddasavarisasatehiM vocchedo jeTThabhUtisamaNammi / Page #515 -------------------------------------------------------------------------- ________________ titthogAliyaprakIrNake vidyamAnA: AgamavAcanAdi-vicchedasambandhinaH aMzAH / kAsavagotte Neo kappa-vvavahArasuttassa // 816 / / bhaNido dasANa chedo pannarasasaehiM hoi varisANaM / samaNammi phaggumitte goyamagotte mahAsatte // 817 / / bhAraddAyasagutte sUyagaDaMgaM mahAsamaNanAme / aguNavvIsasatehiM jAhI varisANa vocchittiM // 818 // varisasahassehiM ihaM dohi visAhe muNimmi vocchedo / vIrajiNadhammatitthe hohi nisIhassa niddiTTho 819 / / viNhumuNimmi marate hAritagottammi hoti vIsAe / varisANa sahassehiM AyAraMgassa vocchedo // 820 // aha dUsamAe sese hohI nAmeNa duppasahasamaNo / aNagAro guNagAro dhammAgAro tavAgAro // 821 // so kira AyAradharo apacchimo hohitI bharahavAse / teNa samaM AyAro nassIhi samaM caritteNaM // 822 / / aNuogacchiNNayAro (?) aha samaNagaNassa dAviyAyAro(?) / AyArammi paNaDhe hohiti taiyA aNAyAro // 823 / / caMkamiuM varataraM (?tarayaM) timisaguhAe va maMdhakArAe / na ya taiyA samaNANaM AyArasute paNaTThammi // 824 / / nijjhiNA pAsaMDA corehiM jaNo viluppate ahiyaM ! hohiMti tayA gAmA kevalanAmAvasesA u // 825 / / vIsAe sahassehiM paMcahiM ya satehiM hoi varisANaM / pUse vacchasagotte vocchedo uttarajjhAe // 826 / / vIsAe sahassehiM varisasahassehiM (?varisANa saehiM) navahiM vocchedo / dasavetAliyasuttassa diNNasAhummi bodhavvo // 827 / / paviralagAma-jaNavadaM paviralamaNuesu nAmadesesu / nAmeNa nAilo nAma gaNaharo hohI(hohii) mahappA // 828 // dhammammi nirAloe jiNamatadussaddahammi logammi / pavvAvehI sIsaM duppasahaM nAma nAmeNaM // 829 // so puNa saMpatikAle kAmAloesu devaloesu / logahI(? TThi)te vimANe acchiti ya vimANito devo // 830 / / so sAgaragaMbhIro devAuM sAgarovamaM tassa / Page #516 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSThaM pariziSTam / tatto cuo vimANA AyAhI majjhadesammi / / 831 / / so dAi aTThavAso diyaloyasuhaM suyaM aNugaNeto / pavvaihI duppasaho aNusaThTho nAila'jjeNaM // 832 / / so pavvaito saMto mahayA jogeNa suMdarujjogo / kammakkhatovasamiyaM sikkhIhi sutaM dasave(vi)tAlaM // 833 // dasavetAliyadhArI pujjIhi jaNeNa jaha va dasapuvvI / so puNa sujhutarAgaM pujjIhI samaNasaMgheNaM // 834 // auNAvIsasahasso(?ssA) samaNA hohiMti sakkayA loe / dussahadUsamakAle khINe appAvasesajage // 835|| dhammo ya jiNANumato rAyA ya jaNassa loyamajAyA / Na(to) te havaMti khINA jaM sesaM taM nisAmeha // 836 / / _[gA. 837-78. dUsamAsamAe aMte saMghavaNNaNAi] sAvagamihuNaM samaNo samaNI rAyA tahA amacco ya / ete havaMti sesaM aNNo (ya) jaNo bahutarAto // 837 / / osappiNIimIse cattAri apacchimAI saMghassa / aMtammi dUsamAe dasasu vi vAsesu evaM tu // 838 // Page #517 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamaM pariziSTam / zrI AtmAnaMdasvargavAsa arddhazatAbdi jaina sirijha naM. 4 zrI himavadAcAryanirmitA sthavirAvalI (himavaMtartharAvalI) * saMzodhaka * munirAjazrI puNyavijayajI mahArAja tathA paMDita lAlacaMdra bhagavAnadAsa gAMdhI . * prakAzaka * AcAryazrI vijayavallabhasUrIzvarajInA ziSya vijayalalitasUrijInA upadezathI baraluTanivAsI zA. hIrAcaMda rUpacaMdanI mAtuzrI TIpubAInA smaraNArthe Page #518 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamaM pariziSTam / // zrI siddhAcalamaNDanaRSabhadevasvAmine namaH // // zrI zAntinAthasvAmine namaH // zrI zaMkhezvarapArzvanAthAya namaH // zrI cArUpapArzvanAthAya nmH| // zrI gautamasvAmine namaH // zrI mahAvIrasvAmine namaH // zrI sadgurubhyo namaH // zrI himavadAcAryanirmitA sthavirAvalI namiUNa vaddhamANaM titthayaraM taM paraM payaM pattaM / iMdabhUI gaNanAhaM kahemi therAvalI kamaso // 1 // sohammaM muNinAhaM paDhamaM vaMde subhattisaMjutto / jasseso parivAo(ro) kapparukkhu vva vitthario // 2 // tappayalaMkaraNaM taM jaMbUNAmaM mahAmuNiM vaMde / caramaM kevaliNaM khu jiNamayagayaNaMgaNe mittaM // 3 // pabhavaM muNigaNapavaraM suravaragaNavaMdiyaM namasAmi / jassa kittivitthAro ajja vi bhAi tihuyaNe sayale // 4 // sijaMbhavaM muNidaM tappayagayaNe pabhAyaraM vaMde / maNagaDheM paviraiyaM suyaM dasaveAliyaM jeNa // 5 // jasabhaddo muNipavaro tappayasohaMkaro paro jAo / aTThamaNaMdo magahe rajjaM kuNai tayA ailohI // 6 // vaMde saMbhUivijayaM bhaddabAhuM tahA muNiM pavaraM / cauddasapuvvINaM khu(khalu), caramaM kayasutta-nijjuttiM // 7 // thUlabhaddo muNiMdo payaMDAmayaNAsiMdhuraMkuso jayai / viulA jassa ya kitti(ttI), tiloyamajjhe suvitthariA // 8 // ajamahAgiritheraM vaMde jiNakappiNaM muNiM paDhamaM / ajasuhatthiM theraM therakappiNaM tahA nAhaM // 9 // suTTiya-suppaDivuDDhe(buddha) ajje dunne vi te namasAmi / bhikkhurAyakaliMgAhiveNa sammANie jiDhe // 10 // Page #519 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI himavadAcAryanirmitA sthavirAvalI ____ jaM rayaNiM ca NaM vaddhamANo titthayaro nivvuo, tammi ya rayaNIe jiTThassa iMdabhUissa aNagArassa goyamassa kevalavaranANadaMsaNe samuppaNNe / tao therassa NaM ajasuhuma(hamma)ssa aggivesAyaNaguttassa nigaMThagaNaM samappa iMdabhUI vIrAo duvAlasavAsesu viikkatesu nivvuo / vIrAo NaM vIsesu vAsesu viikkatesu ajjasuhammA Nivvuo / tappae ajjajaMbUNAmadhijjo thero hotthA, vIrAo sattarivAsesu viikkatesu mayaMtare causaTThIvAsesu viikkatesu pabhavasAmiNaM gaNaM samappa ajjajaMbU Nivvuo / pabhavasAmI vi sejaMbhavAyariyaM Niyapae ThAvittA vIrAo paMcahattarivAsesu viikkatesu saggaM ptto| sejaMbhavo vi Niyapae jasobhadAyariyaM ThA[va]ittA vIrAo NaM aDahiyannavaivAsesu viiktesu saggaM patto / jasobhaddo vi NaM vIrAo sayAhiyaDayAlIvAsesu viikkatesu sagaM patto / tappae NaM duve there aMtevAsI hotthA-ajjasaMbhUivijae mADharasagutte, there ajabhaddabAhU pAiNasagutte / saMbhUivijayo vi vIrAo sayAhiyachAvannavAsesu viikvaMtesu sagaM patto / there NaM ajabhaddabAhU vi caramacauddasapubviNo sagaDAlaputta-ajjathUlabhadaM Niyapae ThAvaittA vIrAo NaM sayAhiyasattarivAsesu viikkatesu pakheNaM bhatteNaM apANaeNaM kumAragirimmi kaliMge paDimaM Thio saggaM patto / therassa NaM ajjathUlabhaddassa duve there aMtevAsI hotthA- there ajjamahAgirI there ajasuhatthI ya / vucchinne jiNakappe kAhI jiNakappatulaNamiha dhIro / taM vaMde muNivasahaM mahAgiri paramacaraNadharaM // 1 // jiNakappiAyAparikammaM jo kAsI jassa saMthavamakAsI / kumaragirimmi suhatthI taM ajamahAgiriM vaMde // 2 // teNaM kAleNaM teNa samaeNaM samaNe bhagavaM mahAvIre viarai rAyagihammi Nayare / seNio biMbisArAvaraNAmadhijjo Nivo samaNassa bhagavao mahAvIrassa samaNovAsago [NAyoveo susaDDho AsI / pubvi NaM pAsArahAicalaNajualapUe gaNiggaMThaNiggaMThIhiM paDisevie kaliMgaNAmadhijjajaNavayamaMDaNa-titthabhUa-kumara-kumArINAmadhijja-pavvayajuale teNaM seNiyavaraNiveNaM siririsahesajiNAhivassAIvamaNoharo jiNapAsAo NimmAio hotthA / tammi ya NaM suvaNNamayI risahesapaDimA sirisohammagaNaharehiM paiTThiA AsI / puNo vi teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM teNeva seNiyavaraNiveNaM NiggaMThANaM NiggaMThINa ya vAsAvAsaTuM tammi ya pavvayajualammi aNege leNA ukkiNAiyA / tattha ThiA Nege NigaMThA NiggaMThio NaM vAsAsu dhammajAgaraNaM kuNamANA jhANajjhayaNajuA suhaMsuheNaM NANAvihatavakammaTThiyA vAsAvAsaM kunnNti| seNiyaNivaputto ajAyasattU koNiyAvaraNAmadhijjo Niyapiussa NaM sattubhUo piuM paMjarammi NikkhiittA caMpeiNAmadhijaM NayariM ThAvaittA tattha rajjaM kunni| se vi ya NaM Niyapiu vva jiNadhammArAhaNaTTho ukkiTTho samaNovAsao AsI / teNa vi titthabhUe kaliMgaDe tammi ya kumara-kumArIgirijuyale NiyaNAmaMkiyA paMca leNA ukkiNAiyA / paraM pacchA'IvalohAhimANAhiduo sayaM cakkavaTTittamahilasaMto kayamAladevamArio NarayaM patto / vIrAo Page #520 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamaM pariziSTam / NaM sayarivAsesu viikkatesu pAsassa NaM arahAo chaTTe pae there rayaNappahaNAmadhijje AyariyA sNjaayaa| tehiM NaM uvaesapurimmi egalakkhAhiyaasIisahassA khattiyaputtA paDibohiyA, jiNadhamma paDivannA uvaesaNAmadhijje vaMse ThAiyA / vIrAo NaM igatIsAivAsesu viikkatesu koNiyaputto udAiNivo pADaliputaM NayaraM ThAittA tattha NaM magahAhivaccaM pAlemANe ciTThai / teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM keNAvi tassa sattuNA taM jiNadhammammi daDhaM susaDha nAUNa NigaMThavesaM ghittUNa dhammakahAsAvaNamiseNegaMtaNaM tassAvAsaM gaMtUNeso udAiNivo mArio / samaNe bhagavaM mahAvIre Nivvue saTThivAsesu viikkatesu paDhamo gaMdaNAmadhijjo NAiputto pagaihiM pADaliputtammi rajje ThAio / tassa NaM vaMsammi kameNaM NaMdaNAmadhijjA Nava NivA jAyA / aTThamo ya NaMdo aIvalohAhikkaM to micchattaMdho NiyaveroyaNamAhaNamaMtiperio kaliMgavisayaM pADiUNa puv itattha titthabhUakumarapavvayuppiM seNiyaNivakAriyarisahesajiNapAsAyaM bhaMjiUNa tao sovaNNIyausabhajiNapaDimaM cittUNa pADaliputtammi NiyaNayare smaago| tayaNaMtaraM vIrAo igasayAhiyacauvannavAsesu viikvaMtesu cANigANuNIyo moriyaputto caMdagutto NavamaM NaMdaNivaM pADaliputtAo NikkAsIya sayaM magahAhivo jAo / se NaM puvviM micchattaratto sogayANuo samaNANaM NigaMThANaM uppiM vi dosI AsI, pacchA NaM cANigANuNIo jiNadhammammi daDhasaDDho aIvaparakkamajuo juNa(va)NAhivasilakkiseNaM saddhiM mittIbhUo sayaM NiyarajjavittharaM kuNamANo viarai / teNaM Niya moriyasaMvaccharo Niyarajjammi ThAio / vIrAo NaM igasayAhiyacaurAsIivAsesu viikkaMtesu caMdagutto Nivo paraloaM patto / teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM tassa putto biMdusAro pADaliputtammi rajje Thio / se NaM jiNadhammArAhao pavarasaDDho jaao| paNavIsavAsA jAva rajaM pAuNittA vIrAo NavAhiyadusayavAsesu viikvaMtesu dhammArAhaNaparo sagaM ptto| tao vIrAo NavAhiyadusayavAsesu viikkatesu tassa putto asoo pADaliputtammi rajje Thio / se vi ya NaM puv ijiNadhammANuNIo AsI / pacchA rajalAhAo cauvAsANaMtaraM sugayasamaNapakkhaM kAUNa NiyaM duccaM piyadaMsINAmadhijaM ThAittA sugayaparUviyadhammArAhaNaparo jAo aIvavikkamAkkatamahIyalamaMDalo se kaliMga-marahaTTha-suraTThAijaNavayANi sAhINANi kiccA tattha NaM sugayadhammavittharaM kAUNANege sugayavihArA ThAiyA jAva pacchimagirimmi vijjhAyalAisu sugayAisamaNasamaNINaM vAsAvAsaDhe aNege leNA ukkiNAiyA, aNege sugayapaDimAo vivihAsaNaTThiA tattha tthaaiaa| ujiMtaselAiNANAThANesu NiyaNAmaMkiyA ANAlehA thUbhasilAIsu ukkiNAiyA / sIhala-cINabaMbhAidIvesu sugayadhammavitthara8 pADaliputtammi Nayare sugayasamaNANaM gaNamelAvagaM kiccA tassa NaM sammayANusAreNaM aNege sogayasamaNA tattha teNa pesiyaa| jiNadhammiNaM NiggaMTha-NiggaMThINaM vi sammANaM kuNamANo se tANaM pai kayA vi dosaM Na patto / immassA'soaNivassANegANaM puttANaM majjhe kuNAlaNAmadhijjo putto rajAriho hutthA / taM NaM vimAuo ahikhijamANaM NAUNA'soeNa NiveNa Niyapagiijuo se avaMtINayarIe ThAio / paraM vimAupaogeNaM tattha se aMdhIbhUo / tamaDhe soccA Page #521 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI himavadAcAryanirmitA sthavirAvalI asoaNiveNaM kohAkkateNaM taM NiyabhajaM mArittA dosaparA'vare vi aNege rAyakumArA mAriyA / pacchA kuNAlaputtaM saMpaiNAmadhijaM rajje ThAittA se NaM asoaNivo vIrAo cattAlIsAhiyadosayavAsesu viikkatesu paraloaM patto / saMpaiNivo vi pADaliputtammi NiyANegasattubhayaM muNittA taM rAyahANiM taccA puvviM NiyapiubhuttiladdhAvaMtINayarImmi Thio suhaMsuheNaM rajaM kuNai / se NaM saMpaiNivajIo pusvimmi bhave ego darido du(da)mago aasii| bhoyaNaTThA ajasuhatthisamIve dikkhiUNAvvattasAmAiajuo jAvegaM diNaM sAmaNNaM pAuNittA kuNAlaputtattAe samuppaNNo aasii| io there ajasuhatthi-AyariyA vihAraM kuNamANA NiggaMThapariarajuA avaMtIe NayarIe pattA / tattha NaM jiNapaDimArahajattammi calamANA NiyapAsAyagaukkhaTThieNaM saMpaiNiveNa te diTThA / khippAmeva jAyajAisamaro se saMpaiNivo tesiM NaM ajasuhatthINaM samIve sameo / AyariyANa ya vaMdiUNa kayaMjalipuDo NiyapuvvajammakahaM bhaNittA'IvaviNayovagao kahai bhayavaM / tumha pasAeNaM mae du(da)mageNAvi evaM rajaM laddhaM, aha NaM kiM sukayaM karemi ? eyaM NivavayaNaM soccA suyovayogoveehiM ajehi vuttaM- aha tumi pahAvaNApuvvaM puNo vi jiNadhammArAhaNaM AgamesisamgamukkhaphaladAyagaM bhvissi| ii soccA saMpaiNiveNaM tattha avaMtINayarIe bahuNiggaMTha-NiggaMThINaM parisA meliyA, Niyarajjammi jiNadhammappabhAvaNavittharaTThA NANAvihagAmaNayaresu samaNA pesiyA, aNajjajaNavae vi jiNadhammavittharo kArio, aNegajiNapaDimoveyapAsAyAlaMkiyA puDhavI kAriyA / aha vIrAo dosayateNauivAsesu viikkatesu jiNadhammArAhaNaparo saMpaiNivo saggaM patto / pADaliputtammi ya Nayare asoaNivaputto puNNaraho vi vIrAo teyAlIsAhiyadosayavAsesu viikkatesu sugayadhammArAhago rajjammi Thio / se vi ya NaM vIrAo dosayaasIivAsesu viikkatesu niyaputtaM vuDDharahaM rajje ThAvaitA paraloaM patto / taM vi sugayadhammANugaM vuDDharahaM NivaM mArittA tassa seNAhivai- pupphamitto vIrAo NaM tisayAhiyacauvAsesu viikkatesu pADaliputtarajje tthio| aha vesAlINayarAhivo ceDao Nivo sirimahAvIratitthayarassukkiTTho samaNovAsao AsI / se NaM NiyabhAiNijjeNaM caMpAhiveNaM kUNigeNaM saMgAme ahiNikkhitto aNasaNaM kiccA saggaM pato / tassego sohaNarAyaNAmadhijjo putto tao uccalio Niyasasurassa kaliMgAhivassa suloyaNaNAmadhijjassa saraNaM gao / suloyaNo vi Niputto taM sohaNarAyaM kaliMgaraje ThAvaittA paraloAtihI jAo / teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM vIrAo aTThArasavAsesu viikkatesu se sohaNarAo kaliMgavisae kaNagapurammi rajje abhisitto / se vi ya NaM jiNadhammarao tattha titthabhUe kumaragirimmi kayajatto ukkiTTho samaNovAsago hotthA / tassa vase paMcamo caMDarAyaNAmadhijo Nivo vIrAo NaM igasayAhiya-auNapannAsesu vAsesu viikkatesu kaliMgaraje Thio / tayA NaM pADaliputtAhivo aTThamo NaMdaNivo micchattaMdho aIvalohAkkato kaliMgadesaM pADiUNa puTviM tittharUvakumaragirimmi seNiyaNivakAriyajiNapAsAyaM bhaMjittA sovaNNiya-usabhajiNapaDima cittUNa pADaliputtaM patto / tayaNaMtaraM tattha kaliMge jaNavae tassa NaM sohaNarAyassa vaMse aTThamo khemarAyaNAmadhijjo Nivo vIrAo Page #522 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamaM pariziSTam / NaM sattavIsAhiyadosayavAsesu viiktesu magahAhivo kaliMgaraje tthio| tayaNaMtaraM vIrAo dosayAhiyaauNacattArivAsesu viikkatesu magahAhivo asoaNivo kaliMgaM jaNavayamAkkamma khemarAyaM NivaM NiyANaM mannAvei, tattha NaM se NiyaguttasaMvaccharaM pavattAvei / tao NaM vIrAo dosayapaNahattarivAsesu viikkatesu khemarAyaputto vuDDharAyo jiNadhammArAhago aIvasaddhAluo kaliMgavisayAhivo sNjaao| teNa vi tattha kumara-kumArIgirijualovari samaNANaM NiggaMThANaM NigaMThINaM ya vAsAvAsar3ha ikkArasa leNA ukkiNAiyA / tayaNaMtaraM vIrAo NaM tisayavAsesu viikkatesu vuDrAyaputto bhikkhurAyo kaliMgAhivo saMjAo / tassa NaM bhikkhurAyaNivassa tiNNi NAmadhije evamahijjaMti- ega NaM NigaMThANaM bhikkhUNaM bhattiM kuNamANo bhikkhurAya tti, dunnaM NiyapuvvayANuyamahAmehaNAmadhijjagayavAhaNattAe mahAmehavAhaNa tti, tIyaM NaM tassa sAyarataDarAyahANittAe khAravelAhiva tti / eso NaM bhikkhurAyo aIvaparakkamajuo gayAiseNAkaMtamahiyalamaMDalo magahAhivaM puSphamittaM NivaM ahiNikkhittA NiyANammi ThAittA punvIM NaMdaNivaggahiyusabhesa-sovaNNapaDimaM pADaliputtAo pacchA cittUNa NiyarAyahANiM saMpatto / tayaNaMtaraM teNa bhikkhUrAyaNiveNa tattha NaM kumaragirititthe puvviM seNiyaNiveNaM kAriyaM jiNapAsAyaM puNo uDDa(kha)ttae / sevaNaM usabhajiNiMdassa sovaNNiyA paDimA ajjasuhatthINaM therANaM aMtevAsihiM suTThiyasuvaDivuDDA(paDibuddhA)yariehiM pitttthaaiyaa| puvviM NaM duvAlasavAsadubhikkhe kAle ajamahAgiriajasuhatthINaM therANamaNege aMtevAsiyA suddhAhAramalahijjamANA tattha NaM kumaragirimmi titthe kayANasaNA cattadehA saggaM pattA / puvviM titthayara-gaNahara-parUviyaM pavayaNaM vi bahuso viNaTThapAyaM NAUNa teNaM bhikkhurAyaNiveNaM jiNapavayaNasaMgahaDhaM jiNadhammavittharaTuM ca saMpaiNivu vva samaNANaM NiggaMThANaM NiggaMThINaM ya egA parisA tattha kumArIpavvaya-titthammi meliyA / tattha NaM therANaM ajamahAgirINamaNupattANaM balissaha-bohiliMga-devAyariya-dhammaseNa-nakkhattAyariyAi jiNakappitulaNattaM kuNamANANaM dunni sayA NiggaMThANaM samAgayA / ajasuTTiya-suvaDivuDDa(paDibuddha)umasAi-sAmajAiNaM therakappiyANaM vi tinni sayA NiggaMThANaM smaagyaa| ajApoiNIyAINaM ajANaM NiggaMThINaM tini sayA sameyA / bhikkhurAya-sIcaMda-cuNNaya-selagAi samaNovAsagANaM satta sayA tattha samAgayA / bhikkhurAyaNivabhajjApuNNamittAisAviyANa vi satta sayA samAgayA / NiyabhajjAputta-NattuapabhiisamalaMkiyo bhikkhurAo NaM savvANaM NiggaMThANaM NiggaMThINa ya namaMsittA evaM vayAsI bho mahANubhAve ! aha tumhe vaddhamANatitthayaraparUviyadhammappabhAvaNavittharaTThA NaM savvaparakkammattAe ujjamaha / ii teNuttA savve vi NaM NigaMThA NiggaMThIo ya sammayA / tayaNaMtaraM laddhaTeNaM teNaM bhikkhurAyaNiveNaM NANAvihabhattijutteNaM pUiyA sakkAri-sammANiyA te NaM NiggaMThA NigaMThIo ya magaha-mahurA-baMgAi-jaNavaesu titthayaraparUviyajiNadhammappabhAvaNaTThA NiggayA / tayaNaMtaraM teNaM bhikkhurAyaNiveNaM tattha kumara-kumArIgirijuyaluppiM jiNapaDimAlaMkiyA Nege leNA ukkiNAiyA / tattha NaM jiNakappitulattaM kuNamANA NigaMThA kumArIgirileNesu vAsAvAsaM NivasaMti / kumaragirimmi Page #523 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 92 zrI himavadAcAryanirmitA sthavirAvalI ya therakappiyA NiggaMThA vAsAvAsaM NivasaMti / ii tANaM savvANaM NiggaMThANaM vibhAittA kayaTTho bhikkhurAyaNivo kayaMjalipuDo balissahumasAi-sAmajAiNaM therANaM NamaMsittA jiNapavayaNamauDakappapAyassa diTThivAyassa saMgahaTThA viNNavei ii teNaM NiveNaM coiehiM tehiM therehiM ajjehiM ya avasi, jiNapavayaNaM diTThivAyaM NiggaMThagaNAo thovaM thovaM sAhiittA bhuja-tAlavakkalAipattesu akkharasannivAyovayaM kAraittA bhikkhurAya-NivamaNorahaM pUrittA ajasohammuvaesiyaduvAlasaMgIrakkhaA te saMjAyA / samaNANaM NiggaMThANaM NiggaMThINa ya jiNapavayaNasulahabohaDheM NaM ajjasAmehiM therehiM ya tattha paNNavaNA parUviyA / umasAihiM ya therehiM tattatthasuttaM saNijjuiyaM pruuviyN| therehiM ya ajabalissahehiM ya vijApavAyapuvvAo aMgavijAisatthe parUvie / eso NaM jiNasAsaNappabhAvago bhikkhurAyaNivo Nege dhammakajjANi kiccA sujjhANoveo vIrAo NaM tIsAhiyatisayavAsesu viikkaMtesu saggaM patto / tayaNaMtaraM tassa putto vakkarAyo kaliMgAhivo jiNasAsaNappabhAvago vIrAo tIsayabAvaTThivAsesu suhaMsuheNaM NiyarajaM pAuNittA dhammArAhaNujjutto saggaM patto / tao NaM tassa putto viduharAyo vi kaliMgAhivacaM pAuNittA jiNadhamme gahiyaTTho NigaMThagaNasaMthuo vIrAo NaM tisayapaNNavaivAsesu viikkatesu sagaM patto / ahAvaMtINayarammi saMpaiNivassa Niputtassa saggagamaNaMtaramasogaNivaputtatissaguttassa balamitta-bhANumittaNAmadhijje duve putte vIrAo dosayacauNavaivAsesu viiktesu rajaM patte / te NaM dunni vi bhAyA jiNadhammArAhage vIrAo cauvannAhiyatisayavAsesu viikkatesu sagaM pate / tayaNaMtaraM balamittassa putto NabhovAhaNo avaMtIraje Thio / se vi ya NaM jiNadhammANugo vIrAo tisayacauNavaivAsesu viikkatesu sagaM patto / tao tassa putto gaddahIvijoveo gaddahillo Nivo avaMtINayare raja patto / aha dhArAvAsammi Nayare verisIhaNAmadhijjassa Nivassa kAligAbhikhedA(bhidho) kumAro guNAyaraNAmaNiggaMThassovaesaM succA jiNadhamma patto NikkhamittA aNagAro jAo / tassa NaM sarassaiNAmadhijjA bhaiNI vi NikkhamittA NigaMThI jAyA / aha'NaMtaraM vihAraM kuNamANe NiggaMTha-NigaMThIgaNovee te dunni vi bhaiNI bhAyA avaMtINayarujjANe samAgae / tattha NaM AsaM khelijaMto gaddahillo Nivo sameo / tattha NaM se sarassaiNiggaMThIrUvamaIva maNoharaM pAsittA mayaNabANAkkato tAM balattAe ghittUNa NiyaMteurammi ThAvaittA bhujei / kAligajjehiM bahupatthio vi se dubbhaggo tAM Na muMcei / kohAkkato kAligajo tao vihAraM kiccA siMdhujaNavae patto / tattha NaM rajaM kuNamANaM sAmaMtaNAmadhijaM sagarAyaM suvaNNa-sihittA vajahaya-gayAipayaMDaseNoveyaM kAligajo avaMtINayarIsamIve ThAvei / gaddahillo vi NiyaseNoveo bahiM samAgao / tattha NaM bhIsaNe jujjhe jAyamANe gaddahillo Nivo kAlaM kiccA NeraiyAtihio jAo / kAligajo vi NiyabhaiNiM sarassaI AloyaNApuvvaM puNo dikkhiUNa tao vihAraM kuNamANo kameNaM bharuacce Nayare samAgao / tao gaddahillaNivaputto vikkamakkaNAmadhijjo taM sAmaMtaNAmadhijaM sagarAyamAkkamma vIrAo dasAhiyacausayavAsesu viikkaMtesu avaMtINayare rajaM patto / se vi ya NaM Page #524 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamaM pariziSTam / vikkamakko Nivo aIvaparakkamajuo jiNadhammArAhago paropayAregaNiTTho avaMtIe Nayare rajaM kuNamANo logANamaIva pio jaao| elAvaccasagottaM vaMdAmi mahAgiriM suhatthiM ca / tatto kosiagutaM bahulassa sarivvayaM vaMde // 1 // ajasuhatthio suTThiya-suppaDivuDDA(buddhA)iyAvaliyA thirakappiyANamAvaliyA viNiggayA / jiNakappitulattaM kuNamANANaM ajamahAgirINaM bahula-balissahAbhikkhe dove pahANasehe hotthA / hAriagottaM sAiM ca vaMdimo hAriaM ca sAmajaM / vaMde kosiaguttaM saMDillaM ajajIyadharaM // 2 // tisamuddakhAyakittiM dIva-samuddesu gahiapeAlaM / vaMde ajasamudaM akkhubhiya samudda-gaMbhIraM // 3 / / bhaNagaM karagaM jharagaM pabhAvagaM nANa-dasaNaguNANaM / vaMdAmi ajamaMguM suasAgarapAragaM dhIraM // 4 // nANammi daMsaNammi a tava-viNae niccakAlamujjuttaM / ajaM naMdilakhamaNaM, sirasA vaMde pasannamaNaM // 5 / / vaDau vAyagavaMso jasavaMso ajanAgahatthINaM / vAgaraNa-karaNa-bhaMgia-kammappayaDIpahANANaM // 6 / / jaccaMjaNadhAusamappahANa-muddiakuvalayanihANaM / vau vAyagavaMso revainakkhattanAmANaM // 7 // ayalapurA NikkhaMte kAliasua-ANuogie dhIre / baMbhaddIvagasIhe vAyagapayamuttamaM patte // 8 // jesi imo aNuogo payarai mahurAo (ajAvi) aDDabharahammi / bahunayaraniggayajase te vaMde khaMdilAyarie // 9 // AryamahAgirINAM jinakalpitulanAM kurvatAM bahulAkhyo vineyavaro jinakalpitulanAmakarot / balissahazca pazcAt sthavirakalpamabhajat / balissahaziSyAH svAtyAcAryAH zrutasAgarapAragAstattvArthasUtrAkhyaM zAstraM vihitavantaH / teSAM ziSyairAryazyAmaiH prajJApanA prarUpitA / zyAmAryaziSyAH sthavirAH zANDilAcAryAH zrutasAgarapAragA abhavan / teSAM zANDilyAcAryANAm AryajItadharA-''ryasamudrAkhyau dvau ziSyAvabhUtAm / AryasamudrasyA''ryamaGgunAmAnaH prabhAvakAH ziSyA jAtAH / AryamaMgUnAM cA''ryanaMdilAkhyAH ziSyA babhUvuH / AryanandilAnAM cAyanAgahastinaH ziSyA babhUvuH / AryanAgahastinAM cA''yarevatInakSatrAkhyAH ziSyA abhavan / AryarevatInakSatrANAM AryasiMhAkhyAH ziSyA abhavan / te ca brahmadvIpikAzAkhopalakSitA abhavan / teSAmAryasiMhAnAM sthavirANAM madhumitrA Page #525 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI himavadAcAryanirmitA sthavirAvalI ''ryaskandilAcAryanAmAnau dvau ziSyAvabhUtAm / AryamadhumitrANAM ziSyA Aryagandhahastino'tIva vidvAMsaH prabhAvakAzcAbhavan / taizca pUrvasthavirottaMsomAsvAtivAcakaracitatattvArthopari azItisahasrazlokapramANaM mahAbhASyaM racitam, ekAdazAMgopari cA''ryaskandilasthavirANAmuparodhatastairvivaraNAni racitAni / yaduktaM tadraracitAcArAGgavivaraNAnte yathA therassa mahumittassa sehehiM tipuvvanANajuttehiM / muNigaNavivaMdiehiM vavagayarAgAidosehiM // 1 // baMbhaddIviyasAhAmauDehiM gaMdhahatthivibuhehiM / vivaraNameyaM raiyaM dosayavAsesu vikkamao // 2 // AryaskandilAcAryasambandhazcaivam-uttaramathurAyAM megharathAbhidhaH paramaH zramaNopAsako jinAjJApratipAlako dvijo'bhavat / tasya rUpasenA'bhidhA suzIlA bhAryA''sIt / tayoH somarathAbhidhaH somasvapnasUcitaH suto babhUva / athaikadA te brahmadvIpikazAkhopalakSitAH siMhAcAryA vihAraM kurvantaH krameNottaramathurodyAne samAgatAH / teSAM dharmadezanAM nizamya prAptavairAgyeNa somarathena cAritraM gRhItam / ito'tIva bhayaMkaro dvAdazAbdiko duSkAlo bharatA? saMjAtaH / ato'rhanmArgAnusAriNaH kecana bhikSavo bhikSAmalabhamAnA gRhItAnazanA vaibhAra-kumAragiryAdiSu saMlekhanayA svarjagmuH / pUrvasaMkalitAnyekAdazAGgAni jinapravacanAdhArabhUtAni naSTaprAyANi saMjAtAni / durbhikSAnte ca vikramArkasyaikazatAdhikatripaMcAzatsaMvatsare sthavirairAryaskandilAcAryairuttaramathurAyAM jainabhikSUNAM saMgho melitaH / ekazatAdhikapaMcaviMzatijainabhikSavaH sthavirakalpAnuyAyino madhumitra-gandhahastyAdayaH saMmilitAH / sarveSAM sAvazeSamukhapAThAn melayitvA''ryaskandilaigaMdhahastyAdyanumatairekAdazAGgI punargrathitA / svalpamatibhikSUNAmupakArArthaM cA''ryaskandilasthavirottaMsaiH preritA gandhahastina ekAdazAGgAnAM vivaraNAni bhadrabAhusvAmivihitaniryuktyanusAreNa cakruH / tataH prabhRti ca pravacanametat sakalamapi mAthurIvAcanayA bhArate prasiddhaM babhUva / mathurAnivAsinA zramaNopAsakavareNo[pake]zavaMzavibhUSaNena polAkAbhidhena tat sakalamapi pravacanaM gandhahastikRtavivaraNopetaM tAlapatrAdiSu lekhayitvA bhikSubhyaH svAdhyAyArthaM samarpitam / evaM zrIjinapravacanaprabhAvanAM vidhAyA''ryaskandilasthavirA vyadhikadvizatavaikramIyasaMvatsare mathurAyAmeva kRtAnazanAH svargaM prAptAH / iti zrIskandilAcAryasambandhaH sampUrNaH // // iti zrIskandilAcAryaziSyalezazrIhimavadAcAryanirmitA sthavirAvalikA samAptA || Page #526 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTamaM pariziSTam / saTIkazrIsamavAyAGgasUtrasampAdanopayuktagranthasaMketAdisUciH / granthanAma prakAzakAdi anuyogadvArasUtram (vRttisahitam) zrI mahAvIra jaina vidyAlaya, muMbaI AcArAgasUtram zrI mahAvIra jaina vidyAlaya, muMbaI AcArAGgasUtravRttiH AcArAGganiyuktiH (niyuktisaMgrahAntargatA) AvazyakacUrNiH zrI RSabhadevajI kesarImalajI zvetAmbara saMsthA, ratalAma AvazyakaniyuktiH (niyuktisaMgrahAntargatA) AvazyakabhASyam AvazyakasUtrasya malayagirisUriviracitA vRttiH AvazyakasUtrasya hAribhadrI vRttiH nabhASyam (niyuktipaJcakAntargatam) uttarAdhyayanasUtram uttarAdhyayanasUtravRttiH upadezamAlA siddharSigaNiviracitaTIkAsahitA oghaniyuktiH (niyuktisaMgrahAntargatA) oghaniyuktiTIkA (droNAcAryaviracitA) kathAkoSaprakaraNam bhAratIya vidyAbhavana, mumbaI karmaprakRtiH malayagirisUriviracitavRttisahitA kastavaH (prAcIno dvitIyaH karmagranthaH) kalpasUtram candraprajJaptiH jambUdvIpaprajJaptiH devacandra lAlabhAi vi.saM.1976 jIvAbhigamasUtram jyotiSkaraNDakam (malayagiriviracitavRttisahitam) RSabhadeva kezarImalajI zvetAmbara saMsthA, ratalAma tattvArthasUtram tattvArthabhASyam tattvArtharAjavArtikam bhAratIyajJAnapITha, dilhI, vArANasI, I.sa.1996 tattvArthasUtrasya siddhasenagaNiviracitA vRttiH triSaSTizalAkApuruSacaritam dazavaikAlikasUtra-niyukti-hAribhadrI vRttiH dazAzrutaskandhaH niyuktiH cUrNizca / paM. zrI maNivijayajI granthamAlA, vi.saM.2011 dazavaikAlikaniyuktiH (niyuktisaMgrahAntargatA) Page #527 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTamaM pariziSTam / granthanAma prakAzakAdi nandIsUtram (cUrNi-hAribhadrIvRttisahitam) niyuktipaJcakam jaina vizva bhAratI, lADanUM niyuktisaMgrahaH zrI harSapuSpAmRtajaina granthamAlA, lAkhAbAvala nizIthabhASyam, nizIthacUrNiH sanmatijJAnapITha, AgarA paJcAzakam (abhayadevasUriviracitaTIkAsahitam) pariziSTaparva pA0 = pANinIyavyAkaraNam pA0 dhA0 = pANinIyo dhAtupAThaH pA0 si0 = pANinIyasiddhAntakaumudI piNDaniyuktiH (niyuktisaMgrahAntargatA) prakIrNaka (painnayasuttAI) zrI mahAvIra jaina vidyAlaya, muMbaI prajJApanAsUtram prajJApanAsUtrasya hAribhadrI vRttiH prAkRtavyAkaraNasvopajJaTIkA (hemacandrasUriviracitA) bRhatkalpasUtrabhASyam bRhatkSetrasamAsaH (malayagirisUriviracitavRttisahitaH) / jinazAsanaArAdhanA TrasTa, vi.saM.2044 bRhatsaMgrahaNI (malayagiriviracitavRttyA sahitA) jinazAsanaArAdhanA TrasTa, vi.saM.2044 bhagavatIsUtram bhagavatIsUtravRttiH (abhayadevasUriviracitA) mImAMsAzlokavArtikam (nyAyaratnAkaravyAkhyAsahitam) ratnA pablikezansa, vArANasI mUlAcAraH vaTTakeraviracitaH vasunandizramaNaviracitaTIkAsahitaH bhAratavarSIya anekAntavidvatpariSad, I.sa.1996 vizeSAvazyakabhASyam (maladhArizrI hemacandrasUriviracitavRttisahitam) vyavahArabhASyam vizvabhAratI, lADanUM, rAjasthAna siddhahemacandrazabdAnuzAsanam (bRhavRttisahitam) sUtrakRtAGganiyuktiH (vRttisahitA) sUryaprajJaptiH (malayagirisUriviracitaTIkAsahitA) sthAnAGgasUtram (vRttisahitam) zrI mahAvIrajainavidyAlaya, muMbaI hai0 dhA0 = haimadhAtupAThaH apare saMketAH - gA0 = gAthA / bhA0 = bhASyam / Ti0 = Tippanam / TI0 = TIkA / pR0 = pRSTham / paM0 = paGktiH / vR0 = vRttiH / vyA0 = vyAkhyA / sU0 = sUtram / Page #528 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navamaM pariziSTam / AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahitasya sthAnAGgasUtrasya zuddhi-vRddhipatrakam / [saTIkasya sthAnAGgasya mudrite vibhAgatraye'smAkamanavadhAnAd dRSTidoSAd bhrAntyAdervA ye'zuddhAH apUrNA vA pAThAH mudritAH tatsthAne yAdRzaH pATha AvazyakaH sa evAtra darzitaH, azuddhapAThAstu na darzitAH, ata etat zuddhi-vRddhipatrakamupajIvya sudhIbhiH svayameva tatra tatra pAThazuddhyAdikaM vidheyam / ime'zuddhA apUrNA vA pAThAH sUkSmekSikayA nirIkSya munirAjazrIrAjaratnavijayaiH asmAkaM dRSTipathamAnItA iti teSAmupakAraM matvA tebhyo dhanyavAdaM vitarAmi / ye pAThA apasAraNIyAH teSAM samIpe x IdazaM cihna vihitam / yeSu akSareSu yeSAM vA akSarANAM samIpe saMzodhanaM vihitaM tAni akSarANi sthUlAkSarairmudritAni / ye pAThAH vardhitAH teSAM samIpe * IdRzaM cihna vihitam / ] saTIkasya sthAnAGgasUtrasya prathame vibhAge zuddhapAThAH o . JNO. zuddhapAThaH 'gamAbhAvaprasaGga iti / IhAyA kahaNavihi virAhaNA parigrahaH * [4] egA kaNhapakkhiyANaM vaggaNA / egA sukkapakkhiyANaM vaggaNA / egA kaNhapakkhiyANaM NeraiyANaM vaggaNA, egA sukkapakkhiyANaM NeraiyANaM vaggaNA, evaM cauvIsAdaDao bhANiyavvo / 'mettaM ca maI puraM va tavvA 'grahaNena leSTvA ' daNDakaH 4 // piva'Nanno kharjUrAdayo parAdhAnnive pAdopagamanam, kiriyA phalaM mahavaya-aNu devodyoto'pi, piva taMsaM siMghADagaM piva 161 176 197 246 19 16 Page #529 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ___ AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahitasya sthAnAGgasUtrasya zuddhi-vRddhipatrakam / To 253 254 280 panA 0 WWWWW zuddhapAThaH tIe cautthacauttheNa vavasAte pannatte khittaM piva [prathame vibhAge gAthAvivaraNe zuddhapAThAH] kahaNavihi virAhaNA [pR039 paM015] egA siddhI [pR039 paM015] X piva'Nanno AesA 1 mukkavAgaraNao vA 2 / pariNAmaH, upa bhavanti yato tRtIyoddeze'pi // 9 // [pR0161] sIhAdisu [pR0162] na'NNeNa u [pR0163] paMca 7 sajIvo tti / 22 sadbhAvAt satyatA, 13 manasi satyAdi manoviSayaM jagArAi khajjaga [pR0256] cAritra [pR0276] AcArasya [pR0302] evaM baMdhodIra veya [saTIkasya sthAnAGgasya prathamavibhAgasya prathamapariziSTe zuddhapAThA:] zAstrAntareSu 'athAto... syAmaH' gaNasarIrabhatta sunizcitAptAgame 14 ghAo bhavai anukrameNa Anu purohiyagharaM 0 0 0 100 103 105 106 138 148 171 171 8 Www Page #530 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navamaM pariziSTam / paM0 20-28 WWW WWW 16 335 335 335 335 335 335 337 337 339 339 zuddhapAThaH [pR0245] devA vi.... TikAyAm || x maNayaM diTThinivAo'havA athAvayavArthaM biieko niyantrayanti parikarma [saTIkasya sthAnAGgasUtrasya dvitIyavibhAge zuddhapAThAH] 'mAyitvena kAraNavaza paNNatte, challi 'tyAdi sugamamam, deg'sabhyA-'sadbhUta jammi juyANao varaNaH, 'naya-saGkhyA pratyakSA-'numAno rUyAvatI 1 / sotAmaNI 2 / pannattA 3 / pannattA 4 / asItIlakhehiM viyattakicce pAyacchitte 1 / 'viziSTaH sarva eva maraNa' bhujyata iti, ikSvAkkAdau sa iMgAlaM vijjA caraNaM ca nAmamege, sovatthI 'nenetyupa tena / AzAM deglanAyA''rAdhita degmAtrarUpasyA kaMdappa1 deva 19 15 19-20 23 341 357 358 17 373 421 440 444 471 12 1 Page #531 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahitasya sthAnAGgasUtrasya zuddhi-vRddhipatrakam / 485 495 496 499 513 525 543 554 563 563 567 586 597 635 636 637 zuddhapAThaH autpattikI / nanu vedanayA samudghAtaH, ghRtodaH SaSThaH Ava0 ni0 791, dattilakSaNazloko'tratapovizeSasya 'narthadaNDaH, hiMsi 'vratasya, yAva' daThUNaM tappaDhamayAe bhaeNaM puMvedopayogena dRzyatAM prathamaM pariziSTamatra // x kAle / 7-8 saMpasArei / paryAlocayati / ahamavi NaM coissaM 14 'vayaNe patthArA 'tamarthamasatyamakurvan 8 hasai / [saTIkasya sthAnAGgasya dvitIyavibhAgasya prathamapariziSTe TippaneSu zuddhapAThA:] paM0 10, paM015, .... paM07] paM018, .... paM010] paM023, .... paM013] mamaitatkukSi' degNAd gamyate, 'nenA''kula' kAzA iti nirukta 'nyanuba 'dayo'STau 'vatthu paDucce 'sUrivira' NisejiMdiya, 638 mh sh sh m ___ or ar r r w4RAM h h h h m Page #532 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navamaM pariziSTam / 101 . * * * * * * 8 : * * * * * * * * * * * * * * * ng ng ng ae 3 4 5 zuddhapAThaH degNAvi gehito AhArAbhAvo bhattakahA vaidhayaM palio saMgrahastataH (iti vA) visajjiyA, harieseNa prarUpaNalakSaNA.... ... ekamiti tadidam Navame Na yANai liGgasadbhAvaH, taM ceva bhave divvo tassa // * [pR0499 paM019] "paDhamammi savvajIvA bIe carime ya svvdvvaaiN| sesA mahavvayA khalu tadegadeseNa davvANaM // 2637 // prathame prANAtipAtanivRttirUpe vrate viSayadvAreNa cintyamAne sarvajIvAstrasa-sthAvara-sUkSmetarabhedA viSayatvena draSTavyAH, tadanupAlanarUpatvAt tasyeti / tathA, dvitIye mRSAvAdanivRttirUpe, carame ca parigrahanivRttirUpe mahAvrate sarvadravyANi viSayatvena draSTavyAni / katham ?- 'nAsti paJcAstikAyAtmako lokaH' iti mRSAvAdasya sarvadravyaviSayatvAt, tannivRttirUpatvAcca dvitIyavratasya / tathA, mUrchAdvAreNa parigrahasyApi sarvadravyaviSayatvAt, caramavratasya ca tannivRttirUpatvAdazeSadravyaviSayateti / 'sesA' ityAdi khaluzabdo'vadhAraNe, tasya ca vyavahitasambandhaH, tatazca zeSANi mahAvratAni dravyANAM tadekadezenaiva bhavanti iti kriyA'dhyAhAraH / teSAM dravyANAmekadezastadekadezastenaiva hetubhUtena viSayatvena bhavanti, na tu sarvadravyairiti bhAvaH / katham ? iti cet, ucyate- tRtIyasya grahaNIya-dhAraNIyadravyA'dattA''dAnaviratirUpatvAt, caturthasya tu 'rUvesu vA rUvasahagesu vA davvesu' ityAdivacanAd rUpa-rUpasahagatadravyasambandhyabrahmaviratirUpatvAt, SaSThasya ca rAtribhojanaviramaNasvarUpatvAditi / evamamISAM sarvadravyaikadezaviSayatA // iti niyuktigAthArthaH // 2637 // " iti vizeSAvazyakabhASyasya maladhArihemacandrasUriviracitAyAM vRttau / * * Page #533 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahitasya sthAnAGgasUtrasya zuddhi-vRddhipatrakam / * or or P * * * ng 3 : * * * * * * * * * zuddhapAThaH yAvatkathikaM tastridhA, 'viSabhAvanAM bhAvaM mAtR 'tyuttaraM evaMvidhA strANAmapya padhilAbhA' aNNe pubviya gaMdha' atthato vi tammi jo vatto zrutairbhavati aviruddhaM / jogA ya bahuvigappA pUrvArddha kAyo yAvadanuttaro 'namabhi. 595 // " - bRhatkalpaTIkA / [pR0 550] ime uttaro uu.... ... TIkA0 / x phAsabhAva kenAnanyabhuktena AdizabdAdAgADhapari degmanekaiH tiSThati laghu vasaterantaH pravizanti / haste pANI 'ddezAnantara' rkkhejaa| 'lambitA 1 'viSayagrahaNa paeNnthyam aSTA * * * 100 102 10 1061 * * * * * * 106 106 107 4 1086 108 108 110 * * * * Page #534 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navamaM pariziSTam / 103 pR0 paM0 or M aaroor orror or or or or 124 126 128 129 133 14 134 139 3 zuddhapAThaH lAbhe 'sio ega saMbhAvaNe tao'vahI so degjIvApekSayA jANa'NupAlaNA bhAvavisuddhaM [pR0608 paM011] bAhyacittAnAM [pR0608 paM02] zrutyavA' sarIravocche 'mIhAm apAyaM paTahAdi aparataH apa athAgAra 'sAdhUnAM videha' [saTIkasya sthAnAGgasUtrasya tRtIyavibhAge zuddhapAThAH] 'rabbhaMtarate evaM jaha saddattho vipaccae tatra 'cUrNavat, * // sattaTThANaM sammattaM // [TI0] kUTeSvapi jIvANamaTTha.... vemANiyANaM / x dhIjIviyaM iti 4, syeti 5, bhavatIti 8 / x mayaTThANe * // navaThThANaM sammattaM // [TI0] anantaraM logaTThitI paNNattA 5 / dhamme NamarahA 23 654 670 686 704 709 712 714 718 759 759 759 17-18 19-20 11 709 810 838 6-7 10 26 Page #535 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 AcAryazrIabhayadevasUriviracitaTIkAsahitasya sthAnAGgasUtrasya zuddhi-vRddhipatrakam / pR0 paM0 849 878 903 906 1 8 27 92 .6 94 13 104 10 104 13 104 __ 14 104 108 8 108 17 108 21 zuddhapAThaH nyApekSayA, tiSedho jIvavaktavyatAM vadbhirdayA [saTIkasya sthAnAGgasUtrasya tRtIyapariziSTe zuddhapAThA:] iti AcAryavasunandi na, sthUla rekatvam / tathA prerakaH prAha prAptAH, ityakRtAbhyAgamaH / vi nAso paJcadaza arhad-dharmA-''cArya-vAcaka-sthaviradegAdicaraNassa, bidiyA.... 445 // jattha jattha samayammi / na hi gganilukko, avamao, - x [pR0847 paM03] yojanazatAni tadagurulaghu, sarvaM vastva caMpA mahurA... mihilA hoi 'yugale garbha 109 111 12 15 115 115 120 133 1 14 1 14 135 136 136 bAdaraM doSaH 136 137 137 157 6 23 'dyakuzalo yastasyAtmIyaM degsahasrANi guNitA saha hetunA Page #536 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navamaM pariziSTam / 105 pR0 157 159 164 165 8 9 ng ae * * 9 zuddhapAThaH 'cAre saptame'dhikAre vasu 'bugajoikkhe / 'padeSTaNAm, casya vArthatvAt, ghaya-gula-madhu-maja-khajjaga pasuvadhA 'kAlasamayaMsi ege deve 'diya-cakkhiMdiyataMjahAsuyA ! javaNijje diya-jibbhiMdiya 167 169 171 172 173 173 21 Page #537 -------------------------------------------------------------------------- ________________ citrANi 1. meruparvatasya svarUpam meru parvata aura gatizila jyotiSacakra paMDakavana... 4 nakSatra 884 yojana caMdra 880 yojana OM sUrya 800 yojana * tArA 790 yojana . abhiSeka zani graha 900 yojana PH zilA + maMgaLa graha 897 yojana * guru graha 894 yojana zukra graha 891 yojana Earol ..... budha graha 888 yojana 1000 yojn| mein somanasa * vana S36000 yAjana MEEM, mekhalA KAMAN MIRAM I0 111111A MITTIVRITTAMAT MUNAWATI MITA abhijIta MANTIDURATIO-AWAN 162500 yojana MIN naMdanavana mmyi bhadrazAla 1000 yojana | 500 yojana bhUmisthAne 10000 yojana vistAra kaMda vibhAga pahalA kAMDa 10090. yojana 10 bhAga Page #538 -------------------------------------------------------------------------- ________________ citrANi / 2. jambUdvIpasya sAmAnyena svarUpam Apnyar REES - - Pah NEHR S4 Pph Lho niSadha paryaMta niSadha parvata tila mahArimayaMta pa.Xause ANALANKAR laghuhimarvata pa. K aal dIrghavetAlaya pa. Page #539 -------------------------------------------------------------------------- ________________ citrANi / 3. jambUdvIpasya vizeSataH svarUpam 1lAkha yojana prabhAsa varadAma mAga puralAkha yojana 5 . HITA ayodhyA . khaMDa-6 auravata - 2014 ... TRVA - .. .. ... E3 anura tamimADApAla 5-4aa vaDa REP A AAAAAMRAT SOpAtI rUpyakalA nA khaMDa-3 RAMANAVANAA suvarNakalA nArI - N dilA nArI jAtAnadIrala kAntA nagI ra pa TWdhara (CANkayA FESED SEdia AGARPAL EEEEEEG NALIGARE NEEDIENA RAJMAAYA DURATI sabaERTARA Bgha SEREAam FDMROMAA EHERE REGE AGRAM HEARDPRE Kamsum RaMER MINHERI Minimum / DE 0:mil harakatA mahApagraha dilA nadI KARE EKAN... IMATIALA padmadraha khaMDa-3 uttara bharata IME-4 bATa tAnasabhaDaprapAtA paENER 5.ED ar NWARMINE // : MDU P/bharatakSetra r Pol 4 . caMDa : alhi : PA ayodhyA MANY PAsadAma mAgadha 0 manipAniyatamA mahAkSetramA PLUS kulagiri (pAtAla kAma Page #540 -------------------------------------------------------------------------- ________________ citrANi / 4. ardhatRtIyadvIpa-samudrANAM svarUpam To IT0 APNAMAHAARTI IASARMA SHAAI blliAnjay MAMAIRAMMAAR ma banAyatapa (Sapphirusnsts HTAS asiaTS HTTER . Co" BAIResis bAbaya jaya FAS forgas bhAjana OKSATT NA/AFANIITS VENUE 21ONA TORI sajanAVIRUThe O VEKAITTET COLORS EMAAVA AAAAA MERA yo HALFVERSatar STRIMONSIEVESHETERIA Lails SAMASEAN SSASALARE maREEK LA TYT AAASAB AF NEERI / AMA REERNE PACLUSINE ATEDAATMAA RAA BACAAAAAORRENESS SA IYE S JEI HER AAAAAV KEEELER NATO - D VNAMAVAAD Date AAA -:: TIMRO Y APURNAL LLE. MMA Hamarpa ANCoda Me Fort RA ADDARBP 38 IFET HAIR rcDALA pa ANDLE hnuTET JAM rA Hasir happs BRANaONALI bA HEL Phos ppppshp bhAra444 m All samAna para pa MADAAR EMEDMAAAL MAHARARI KAMASKAas MES Page #541 -------------------------------------------------------------------------- ________________ citrANi / 5. jambUdvIpata: nandIzvaraparyantAnAM dvIpa-samudrANAM svarUpam jaMbUdvIpa se naMdIzvara zAzvata caitya = jina maMdira navIdhara ...FHDPES dvIpa tribhulamA pacana tarasa samuha HEAD pArasa RELIELTS bAruNIvara skaa| asA svAda karavara samuza rujasA svAra bAra ZIJEFe lavaNa sAta CA STM + R THESELECT 1lAkha yojana SS TOTA NEE RRENES 4zAstajina sIravara nava (1) RSamAnana (2) caMdrAnana (3) vardhamAna (1) vAriSa zAzvata caitya 4 aMjana giri 16 dadhi mukha 32 tikara CL-INE jaMbU dvIpa se ET samudra bAda meM uttarottara samudra asaMkhya dvIpa samuda hai| aura dvIpa dviguNa mApa se jaannaa| Page #542 -------------------------------------------------------------------------- ________________ citrANi / 6. caturdazarajjvAtmakasya lokasya svarUpam jaina darzanAnusAre vizvadarzana-14 rAjaloka- anta lokAgrabhAga anaMta - anaMta mida bhagavaMta / siddhazilA - '', anuttA -M E -nava grevayaka a 12 vaimAnika devaloka EEFIFE lo kA lo MEE nava lokAntika ...V 3 kilviSika anaMta -RINAR -alAkAkAzAcA acA yAniSa cakra pakA vANavyanara vyaMtara 50 bhavanAta mara, parvata amaTya dvIpa samadrA laprabhAMAN -naraka zalA 5. paramAdhAmI 7 tirchA 10 niyaMga jaMbhaka loka ghanAdhivalaya ghanavAnavalaya tanavAtavalaya zarkarA prabhA sa naraka vAlukA pramA -- naraka 3 paMka prabhA dhUma prabhA naraka5 tamaH prabhA FILTH aloka trasanADI aloka Page #543 -------------------------------------------------------------------------- ________________ citrANi / 7. ardhatRtIyadvIpa-samudreSu candra-sUryasvarUpam 21 sUryo 2sUryo 12. 15 12. lavaNa samudra 2sUyA kAlodadhi samudra 21 sUryo Page #544 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8. ghanodadhi-ghanavAta-tanuvAtasametAyAH trikANDamayyA ratnaprabhApRthivyAH svarUpam 8 - trikANDamaya ratnaprabhA pRthvIsaMpUrNamAna 1 stharakANDa-16ha.yo. lAkha 80ha.yojana 2 paMkakASTha-85ha.yo. 3 jalakA-80.yo. yo yo yo yo.yo. yo. bApa samadrA asaracyA MADAINIK Paris - - *bAcana ko kharakANDa 03201 A - Ac F2 NEEMS? bAjA jalakANDa / pakakANDa -80 .yo. jADAI-84 ha-yojana ucyA za A . . dhavalaya ghanavAta balaya ma tanakhAta balaya SHAR kA kA yojana asaMkhya asaMkhya 20 A Page #545 -------------------------------------------------------------------------- ________________ citrANi / 9. chatrAticchatrAkAreNAvasthitAnAM saptAnAM nArakapRthvInAM svarUpam - chatrAnichatra AkAre sAta nArakI nuM citra --~-samabhUtalA pRthvI ratnaprabhA nAraka 18000 yo. satyasva marAvAsa ---loka madhya zarkarAmramA nA. 132000 yo. palAvana 15lAkhana. pratara- - vAlukAprabhA nA 128000 yo. 10lAkhana. pratara- - paMkapramA nA. 120000yo. adholoka madhya -dhUmaprabhA nA. 118000 yo. 3lAkhana. pratara-5 19995 na. pratara-3 vamanyamAnA. 16000yo. 5narakAvAsa pratara-1 tamastamapramA 108000yo. apAvaNa marAsamapramA Page #546 -------------------------------------------------------------------------- ________________ citrANi / prabhaMkara ra arthimAlI barAcana HOOL 10. aSTau kRSNarAjayaH aSTakRSNarAjI pUrvadizA RATTIMASANa 1Aya -zukrAbha 3 HR HTTA Page #547 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 11. lavaNasamudre ekasya daMSTrAyAM vidyamAnAnAM saptAnAm antaradvIpAnAM svarUpam sapramANa darzana - 900 yo. AAJA S R 450 lA upara aNtrdviipo| MES / / 1000000000 T] 700 8400 yojana lAMbI parvatanI dAThA upara TA conomy ANSNEW MHMAN HERNMENT THESENIOR RECE R kAjala AS R AndRAINEEM Page #548 -------------------------------------------------------------------------- ________________ citrANi / RE yamay PAN H bananAdATa 15 Kaa 12. lavaNasamudre vidyamAnAnAM SaTpaJcAzata antaradvIpAnAM svarUpam K PER ANNADASANA Menit S NEKIMAN Page #549 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 citrANi / 13. utsarpiNyavasarpiNIrUpasya ekasya kAlacakrasya mAnam --- 10 ma - - - pa 2 ga sudhama 705 ---- kAlacakra 8 - sA kI DA -kAlacakra --- ko hI 54 109 utsarpiNI ---- avasarpira -- - PORY sAgaropama 4koDAkoDI suSamasuSama sA --- sAgaropama 4 koDAphoDI suSamasuSama yA -- kAlacakra-6. taDA kA DI pa 04.--> - -- ma - -- / kAlacakra-6-- Page #550 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14. utsedha-Atma-pramANabhedena aGgulAdInAM mAnAnAM svarUpam AThayavamadhya eka ulleghAMgula. chaaMgulabo pAda. bepAdanI deta. ve hAthanI kukSI athavA vAma. cAra hAthay dhanuSya athavA daMDa. baihajAra dhanuSyano aka gATha. cAraMgAunoaka yojana. citrANi / beThetano hAtha. AvA400 utsedhAMgule 1pramANAguMla mApa Ave. ane beumeghAMgule eka vIraprabhunu AMgula thAya M Page #551 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15. zAstrIyANi vyAvahArikANi ca vividhAni mAnAni aMgulamAna .In Came Pinter vetamAna HO -hAthamAna citrANi / BAHAR "dhanuSamAna 1. THULIHLIMIRE Page #552 -------------------------------------------------------------------------- ________________ citrANi / 16. vaimAnikaprastarANAM svarUpam pa. Page #553 -------------------------------------------------------------------------- ________________ citrANi / 17. samabhUtalApRthvIsthAnaM vyantara-vAnavyantaranikAyasthAnAni ca samabhUtalA pRthvI sthAna ane pANavyaMtara, vyatarrAnakAya sthAna ARRANT samabhUtalApRthvI sthAna zUnya pRthvI piNDa vANavyatA nikAya sthAna 80yo. 000 va pRthvI piNNu 4 . nikAya dakSiNa nikAya sthAna uttara nikAya 100 yA.1800 yojana- Page #554 -------------------------------------------------------------------------- ________________ MONI Pains Dasiya FONITORIALSIDAIMAHIMotoramster maMINMEN Rametime online E meiEC w - - Mainesamaya ankuwasangkutan c hips-deci. Milioni seDHNEY. emnid me R ahu .. citrANi / jalazirava %EO 14-- 007 18. lavaNasamudre jalavRddhiH Page #555 -------------------------------------------------------------------------- ________________ citrANi / Tara REAM - a in00038 HA 19. lavaNasamudre jalavRddhiH lavaNa samudramA zivAnI davAva FIR ET samaya 74 10000 1. Page #556 -------------------------------------------------------------------------- ________________ citrANi / 20. candravimAnasya rAhuNA AvaraNena pratibhAsamAne hAni-vRddhI candranI nitya [dhruvA rAhuthI thatI pAkSikI hAni-vRddhino devAva 6GS dhruva zuhuna vimAna Page #557 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Eib leite BBIEBARELI SANSAR PROANRAIMINATAK N AMATPORDPRESS assemewa - GandhiT ANGLOR citrANi / kiwanNS Resuneeleon anduatemart- Sorrysmenomenormatiews PREn RIATRINNOVEMBINISTER - RAMAINMEAN I N-13 -23 SARAMVARANE KIDS androine RIMARIE m ine -Mone 21. lavaNasamudre jalavelAvRddhikAraNasya pAtAlakalazasya svarUpam Page #558 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22. sUryayormaNDalAnAM svarUpam 27 sUrya sUryana paraspara antaramAna R vanyantara 20yo. - --yojana-- 448 abAdhA savAlAmAla citrANi / lavaNa mabuddha Page #559 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23. jambUdvIpe lavaNasamudre ca candramaNDalAni jambUddhIpa ana lavaNa samudra varti candanA maMDalo LEH RISPR / sarvAbhyantara sarvamyAtaramaH - --- - - citrANi / . -----.. --... - *- - pavabAga mahala lavaNa samudra H jambU Page #560 -------------------------------------------------------------------------- ________________ citrANi / 24. aruNavarasamudrAduttiSThata: tamaskAyasya svarUpam ||arunnvr samudamAMthI uchaLato tamaskAya dekhaav|| - aSTakRSNarAjI ILAM EPALA TE - 5 / 1ND M / tamaskAya AkAra - - sAyaTIpa samudra VISITURELATEST arUNavara khApa HIP rAsasa MParuNavara samadra Page #561 -------------------------------------------------------------------------- ________________ citraanni| 25. samacaturasrasaMsthAnasya saMhananAnAM ca svarUpam MAHAR SIS NE HESAR LA EN Dhire SHARE PER Page #562 -------------------------------------------------------------------------- ________________ van een For Prvate & Petronal Use Only ne lib Page #563 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI nAkoDA jaina tIrtha Sou nte nationally For Private & Personal use only www.jainelibrary.eu Page #564 -------------------------------------------------------------------------- ________________