Book Title: Jinmargnu Jatan
Author(s): Ratilal D Desai
Publisher: Gurjar Granthratna Karyalay
Catalog link: https://jainqq.org/explore/001041/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinamArganuM jatana ratilAla dIpacaMda desAI Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-patra lekhazreNI (2) jinamArganuM jatana (sahaArohaNanI khoja) lekhakaH paM. ratilAla dIpacaMda desAI pratibhAva : pU. AcAryazrI vijayapradyumnasUrijI saMpAdaka : zrI nItIna 2. desAI (nivRtta saMskRtAdhyApaka) gUrjara graMtharatna kAryAlaya ratanapoLanAkA sAme, gAMdhImArga, amadAvAda - 380 001 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ JIN-MARGNUN JATAN: by R. D. Desai Published by Gurjar Grantha Ratna Karyalaya, Opp. Ratanpol naka, Gandhi Road, Ahmedabad - 380 001 Price Rs. 280.00 (c) 2. dI. desAI prata: 750 pRSThasaMkhyA H 20+ 476 kiMmata : rU. 280,00 prakAzaka : amarabhAI ThAkoralAla zAha gUrjara graMtharatna kAryAlaya ratanapoLanAkA sAme, gAMdhImArga, amadAvAda - TAipaseTiMga : vikrama kampyuTara senTara e-1, vikrama epArTamenTa, zreyasa krosiMganI pAse, AMbAvADI, amadAvAda 380 001 - mudraka H bhagavatI ophaseTa 15/sI, baMsIdhara eNsTeTa, bAraDolapurA, amadAvAda - 380 004 380 015 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ratilAla dIpacaMda desAI janma tA. 12-9-1907] [avasAna tA. 7-12-1985 Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // namo namaH zrI gurunemisUraye vicAravaloNAnA navanItane AvakArIe vicA2-bIjano amUlya khajAno Aje ApaNA hAthamAM Avyo che. tene phaLadrupa jamInamAM vAvavAthI anekagaNo phAla Utare tevuM lAge che. yugane AgaLa dhapAvavA mATe e ja kAma lAge che. A badhuM lakhANa bhale varSo jUnuM ke yugo jUnuM hoya, to paNa te Aje paNa eTaluM ja prastuta che, jeTaluM e lakhANa thayuM tyAre prastuta hatuM. AmAM badhuM ja che. te-te kALanA jainayuganuM prAyaH sarvAMgINa pratibiMba A pAnAMmAM jhilAyuM che. koI viSayane teo na aDakavA hoya tevuM nathI banyuM. AnA dvArA to zrI ratibhAInI dRSTi, sUjha ane jainasaMghanA hitanI ciMtAnAM paNa darzana thAya che. kathA-lekhaka tarIke to tevA kasabI hatA ja, paNa vicAraka paNa hatA te AnAthI jaNAya che. mANasa to Ame adhUro ja rahyo che. tethI temanI vicArasaraNI sAthe badhAM saMmata na thAya te svAbhAvika che. paNa vAcakanI najara mAtra anukramaNikA upa2 pha2ze to paNa tene aMdAja Avaze ke temanA vicAravizvano vyApa keTalo moTo che, temanI najara kayAM-kayAM paDI che. deza-paradezanA vidvAno, temanI pravRttithI laIne kaLA - pachI te citrakaLA, zilpakaLA ke chabIkaLA hoya - badhAM ja kSetrone AvarI letI temanI lekhinI adbhutobhayasaMcariSNu (nirbhaya saMcAravALI) che tevAM darzana ahIM pAnepAne thAya che. sArA-khoTA banAvonAM lekhAM-jokhAM ahIM maLe che. SAR AnA vAcana mATe vAcana" zabda khUba sImita jaNAya che, paNa rItasa2no abhyAsa mAMgI le tevuM A pustaka che. khAsa karIne to teonA suputra zrI nItInabhAIe bhAre jahemata laIne A pitRRNa utAryuM che, to saMgha upara RNa caDhAvyuM che; eka dhULadhoyAnuM kAma karyuM che. AvAM kAma atizaya khaMta-dhIraja mAMgI letAM hoya che. A Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IV to je kare tene ja khabara paDe - tevuM saMpAdana-cayananuM kAma che. ghaNI vAra to prakAzana karanAranI sAhityabhakti paNa kasoTIe caDatI hoya che. niItInabhAIne paNa A vizALa lekha-rAzimAMthI vINI-vINIne sArapabharyA lakhANo tAravavAmAM je dvidhA-nizcaya-romAMca ane pitAzrInI vividha zaktinAM darzana vagere-vagere tabakkAmAMthI pasAra thavAnuM thayuM che, te temanA jIvananI saMbhAraNArUpa kSaNo hatI. ApaNe to taiyAra bhANe bhAvatuM bhojana ArogavAnuM che, vahetA pANImAM moM dhovAnuM che. viSayavaividhya eTaluM badhuM che ke jene jenI ruci hoya tene te viSayanuM ahIM mabalakha maLI raheze. zreSThIone, vahIvaTadArone ane sAdhusaMsthAne paNa avasara-avasare cImakI ApatA rahyA che. jAgRta patrakAranuM kAma paNa A ja jaina' sAptAhika patranA mAdhyamathI zrI ratibhAInI kalama ghaDAI; to ratibhAInI kalamathI jaina patra paNa ghaDAyuM che, paMkAyuM che, prazaMsAyuM che ane poMkhAyuM paNa che. Aje jena' jevA patranI khoTa satata varatAya che. hajI sudhI koIe jainanI khAlI paDelI jagyAnI puravaNI karI nathI ! Aje paNa, "kalyANa", "zAMtisaurabha' sivAyanAM nAnAM-nAnAM copAniyAM saMghanI bajAramAM phare che, paNa nathI to temAM jaina" jevI niyamitatA ke nathI to tenuM vyavasthita mALakhuM dekhAtuM. jyAre AvI koI paNa pravRtti cAlatI hoya, tyAre tene vakhANanArA ke vakhoDanArA hoya ja che, ane hovA ja joIe; to ja enuM belensa' rahe. paNa kharI kasoTI to kALamahArAja ja kare che. nabaLuM nakAmuM-niHsattva ApameLe ja kharI paDe che ane sattvavaMta, sabaLa, saprANa TakI jAya che evo eka aphara niyama che. Aje ATalAM varSe pharI jaina'nAM pAnAM upara avatarelAM e akSarone vAMcatAM samagra citra zenuM Upase che ? badhAM ekI avAje kabUla kare che ke ekAda AvuM patra to hovuM ja joIe saMghamAM. Aje bephAmapaNe ke be-rokaTokapaNe jene je phAve tevI yatheccha pravRttio cAle che; lagabhaga "svaccheda' zabda prayojavo paDe tevI vRtti pravRttinI relachela jovA-jANavA maLe che. cAraNI ja Aje gAyaba che ! jo ke saMgha svayaM baLavaMta che; te baLa upara saMgha Take che - Takayo che. paNa tenI upakArakatAmAM oTa Ave Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che tenuM duHkha che. Aje jAjaramAna saMghanuM prabhAva-vartuLa TUMkuM ne TUMkuM ja thatuM cAlyuM che. - kSetra vistAra sadhAvo joIto hato; tene badale kSetranA sImADA nAnA ne nAnA thatA jAya che. bIjAM kSetranI vAta bAjue mUko to paNa, vidyAnA kSetranuM ja dAridya keTaluM samRddha banI rahyuM che ! tame AjathI 50 varSa pahelAMnA jaina-dharma-prakAza', "jaina", AtmAnaMda-prakAza" ke jaina-satyaprakAza' mAsikanI phAIlomAMthI pasAra thAo to keTa-keTalA gRhastha lekhakanI sazakta kalamanA darzana thAya che ! salAma karavAnuM mana thAya tevAM e nAmo che. vaLI e nAmAvalI paNa khAsI lAMbI che. tame be hAthanA badhAM veDhAM vAparo, pachI paNa eTalA ja bIjAM nAma jaDe. gadya ane temAM paNa haLavAthI bhAre saMzodhana-ciMtana jevA sAhityaprakAro kheDAyelA jovA maLe. te ja rIte padyamAM paNa ThIkaThIka kahevAya tevA bharapUra prayatno jovA maLaze. jyAre Aje.Aje. zenI bolabAlA che ! mane to sakala zrIsaMghane kahevAnuM mana thAya che ke tapa ane bhaktinAM pAMdaDAM ane DALone Dolo bharIne pANI sIMe ja gayAM, have roja ekAda loTo to jJAnanA mULane sIMcavAnuM zarU karo ! arthane ATaluM badhuM badhAM ja kSetre prAdhAnya ApIne ApaNI lokottaratAnAM nAmanizAna miTAvavAnuM banaze, te ApaNane paravaDaze ? ApaNI A goSpadamaMDUkatA'nA (baMdhiyArapaNAnA) nukasAnano kayAreka aMdAja lagAvo. jo khullI AMkhe e tarapha najara pheravazo to nasAso nIkaLI jaze. prabhubhakti, kriyAyoga ke tapoyoga badhAmAM prANa prakaTAvanAra tattva to jJAnayoga che. eka-be yoga upara ja ATalo badho bhAra anekAMtIne zobhe ? e to ekAMtInuM ja kAma. Aja A badhuM kahevAnuM eTalA mATe sUjhe che ke A pustakanA pAne-pAne patharAyelI vAtothI mana-buddhinI rahI-sahI ALasa khaMkherAI gaI, ane mana vicAre caDI gayuM. thoDuM kaDaka AtmanirIkSaNa ane parIkSaNa thayuM tene ahIM vaheMcI dIdhuM. vAcakane khAsa bhalAmaNa karavAnuM mana thAya che ke A pustakane hAthamAM laI upara-uparathI pAnAM pheravI mUkI na dezo. paNa rasa paDe tevA ghaNA viSayo che; te-te viSayanA e lakhANane kama-se-kama be vakhata vAMcavAnuM ane pachI te upara vicAravAnuM rAkhajo. nItInabhAIe nijAnaMda mATe karelo parizrama lekhe lagADavo te ApaNuM kartavya banI rahe che. AvAM prakAzanonI majhA e che ke te lakhANane kALanI bhaThThImAM bane teTaluM tapAvIne-pakAvIne pachI vartamAna paristhitinA pariprekSyamAM saMgha samakSa mUkavAmAM Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * VI Ave che, tyAre te vicAronI kALajavI asarano aNasAra pAmI zakAya che. yugeyuge saMghacetanAne DhaMDhoLavI paDe che, ane e kAma AvAM pustako supere karatAM hoya che; - mATe tenuM saharSa svAgata karavAnuM mana thAya che. devakInaMdana jaina upAzraya nAraNapurA vistAra, amadAvAda - 13 pradyumnasUri mAgasara su. 12, 2060 e ja Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kara le siMgAra, catura alabelI !" (saMpAdakIya) khapanuM zikSaNa, samajaNa, ane vicAra mATenI ruci tema ja zakti pAmelA sarAsarI sAmAnya vAcaka pratyenA pUrA Adara-vinaya sAthe, ApaNI sahunI vyaktigata ane sAmudAyika cetanAnI mAvajata arthe atre A vANI-vistAra hoya che; te vAcakanA yatheccha svAdhyAyayajJa dvArA sArthaka banI raho. cetanAnA sthAyI zaNagAranI, saMskAranI, ughADanI A vAta che. mana svastha to tana, jIvana, samAja ane sRSTi paNa svastha. jenuM mana jAgyuM tene zaNagAra ane zobhAnAM navA-navA umaLakA ane navI-navI mathAmaNo nitya prere. kahyuM che ne : "kara vicAra, to pAma"? A badhI sAmagrI che to jUnI : sana 1947thI 1979 vacce lakhAyelI. chatAM samayAMtare paNa Take evuM ghaNuM-ghaNuM temAM dIThuM, tethI tevuM badhuM traNa pustakonI zreNIrUpe atre rajU karavAnI hAma bhIDI che, dhRSTatA karI che ! vAcaka ane kALadevatA amArI lAja rAkho. kula pa00 lekho 1636 pAnAMmAM patharAyA che; chatAM vyaktigata ke kauTuMbika svAdhyAyarUpe (TI.vI.-samaya' ghaTADIne) mahinAo sudhI A bahoLI sAmagrI kramazaH badhI ke ruce teTalI jarUra khapamAM lagADI zakAze ane te sAthe kauTuMbika ane sAmAjika cetanAnI kAyamI zuddhi thatI anubhavI zakAze ema lAge che. A lekho lekhake bhAvanagaranA, vIsamI sadInA AraMbhanAM eka-be varSomAM zarU thayelA pratiSThita jaina' sAptAhikanA taMtrI zrI gulAbacaMda zeTha vatI lakhelA agralekho ane nAnI taMtrInoMdho rUpe che. nAma pramANe e patramAM jaina dharma ane jaina saMskRtine kendramAM rAkhIne samAcAro ane carcAo apAtAM hatAM. enA Adya sthApaka zrI devacaMda dAmajI zeTha sahitanA badhA taMtrIonA satatanA pragatizIla valaNane kAraNe, tema ja A lekhakanI pUrve eka pacIzI sudhI sAhityarasiyA sahRdaya vidvAnuM zrI suzIla(bhImajIbhAI)nI samRddha kalamano lAbha maLyo hoI, A sAptAhike samAjanA pragatizIla buddhiniSTha vargamAM anokhI, sthAyI suvAsa phelAvelI. sAMpradAyika kaTTaratA Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ VIII ane rUDhicustatAthI alipta rahIne yugAnurUpa udAra jaina saMskRtinI sthApanA ja enI mathAmaNonuM kendra banI hatI. A ja paraMparAne lekhakazrIe potAnI namra, nipuNa, premALa pratibhAthI savizeSa dIpAvI. uparanA zIrSakamAMnuM vacana samAvatuM AkhuM suMdara kabIrapada lekhakazrI savAre UMDA bhAvathI gAtA tenA ame saMtAno paNa sAkSI chIe. emanuM patrakAratva, vaknatva ke jIvana evA UMcA jIvanarasathI sIMcAtuM raheluM. A lakhANonI kAmagIrI lekhake jena'nA potAnA purogAmI zrI "suzIlanI bImArI vakhate mAtra cha mahinA mATe svIkArelI, paNa zrI "suzIla'nI ciravidAya thatAM e poNIbatrIsa varSa cAlI ! sUkA vanamAM jema Aga ekadama phelAI jAya, tema lekhaka pAse pAyAnuM UMcuM saMskAradhana hovAthI tema ja nitya ghaDAtA rahevAnI pragatizIla manovRtti hovAthI kramazaH A kartavya temane pUruM sadI gayuM ane temanAM vicAro ane bhAvanAone paNa suMdara ghATa ApatuM rahyuM. jIvanane poSanArAM dhArmika, pArivArika, sAmAjika, rASTrIya, sAMskRtika, Arthika e sarva pAsAM paratve temanI pAradarzI samajaNa samAjane supere ghaDe tevAM lakhANomAM pariNamatI rahI. vANIno ADaMbaramAtra karI vAha-vAha meLavavA nahi, paNa lakhANo-rUpe pragaTa ciMtana-maMthana karatAM-karatAM uparyukta dareka kSetranAM vividha satyo pAmavA mATenI e eka upAsanA ja banI rahI, eka ekAgra dhyAnayoga ja banI rahyo. AmAM jIvanamAM kharekhara tAraka banatA dharmatattvane, adhyAtmane ja satata kendramAM rAkhIne uparyukta anya pAsAMo nirUpAyAM hoIne A lakhANo ciraMjIva banyAM che. lekhakanI AtmanirIkSaNavRtti keTalI sahaja ane utkaTa hatI te to e parathI jANI zakAya che ke temanA avasAnanA savA varSa pUrve (oNgasTa 1984mAM) temanA eka yAdagAra sanmAna-samAraMbhamAM temanA A lekho graMthastha karavAnI jAherAta jyAre jenanA pratinidhi dvArA karAI, tyAre lekhakazrIe tarata ja "nA, nA. e to roTalA mATe lakhAyelA; ene ema chApazo nahi" ema maMca para beThAM-beThAM ja kahI dIdheluM !! vadhu kasAyeluM sAdhaka-jIvana jIvIne ne samAjanI pratyakSa sevA karIne ja thoDuM, paNa kAryasAdhaka sattvazIla lakhANa karavAnI tamannA emAM samajAya che. vaLI viSama arthataMtre nirvAhane keTalo dohyalo karyo che enI utkaTa phariyAda paNa emAM garbhita che. Ama chatAM, saMzayAtmA na thatAM, temaNe jaina"nI potAnI kAmagIrI bAbata vAjabI saMtoSa paNa nikhAlasapaNe aneka vAra pragaTa karyo hato.(pAMjarApoLanA upAzraya taraphathI thayelA temanA e sanmAnanuM pravacana samabhAvano uttama namUno che.) uccAvI vAcakonA abhinaMdanadarzaka patronI paNa A nItaryA jIvane khUba kiMmata hatI. paMjAba saMghanA sevAniSTha munivarya zrI janakavijayajIe temanAM lakhANonA kAyamI prabuddha cAhaka Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Y tarIke temane lakhelA patranA aMzo A graMthazreNInA trIjA graMthanAM pAnAM 466-67 para chApyA che te vAMcavA jevA che. A lekhone graMthastha karavAnI khUba AgrahabharI bhalAmaNa paNa emAM karAI che. A badhAM chatAM lekhaka kadI heja paNa phulAI gayelA nahi ke temanA cIvaTabharyA AtmanirIkSaNamAM oTa AvI nahotI. eka ThekANe to temaNe potAnI jAtane zokhathI vidvAnonA veThiyA' tarIke oLakhAvI che! A lekho lekhake sAdhalI uccatara cittazuddhi thakI mUlyavAnuM banyA che. Ama to temanuM jIvana sukhazAMti jhaMkhatA sAmAnya mAnavI jevuM ja hatuM. paraMtu prakhara tyAgavairAgya-saMyamathI paNa caDhI jAya ane anaMta jIvanavikAsano daDha pAyo bane tevI madhyasthatA ane vaicArika vizadatA temane saMskArathI ane ghaDatarathI ema be ya rIte sAMpaDelI. emAM buddhivyApAra ane hRdayabaLa baMneno virala suyoga hato. (bhagavadgItAnI paribhASAmAM temane jijJAsu bhakta kahI zakAya. ene lIdhe emanA AtyaMtara jIvanavRttamAM paNa hRdayahArI aneka utkarSabiMduo jovA maLatAM. enI para najara karavAthI A lakhANo vadhu zraddheya ane sAcukalAM lAgaze. temano jIvanakALa tA. 12-9-1907thI tA. 7-12-1985 vacceno. temanuM eka pAyAnuM saubhAgya te sArA kuLano yoga. saurASTranuM e mUrtipUjaka jaina kuLa enAM saMpa, nirbasanitA, pArasparika gADha sahAyavRtti ane prAmANika karmaniSThAne lIdhe sAva sAmAnya Arthika sthiti vacce paNa sArI rIte TakI raheluM. ethI, potAnAM mAtA-pitAnI chatrachAyA vhelI sameTAyAM chatAM temane vAjabI uchera ane UMcA saMskAra-ghaDataranA lAbhathI vaMcita rahevuM paDyuM nahotuM. Ane lIdhe prema ane karuNAnA guNono vAraso paNa temane bacapaNathI ja maLyo. saubhAgyayoge temane krAMtadarzI, yugapArakhu jainAcArya vijayadharmasUrijI dvArA sthapAyela ekAdhika mahimAyukta jaina saMskRta pAThazALAono lAbha maLyo. temanuM mukhya ghaDatara zrI jayabhikhkhuM sahitanA kuTuMbI bhAIonA sAthamAM gvAliyara pAsenA zivapurImAM thayeluM. tyAM mAtra cIlAcAlu pAThazAlItha " zikSaNa' nahi, paNa yugAnurUpa vidyAruci, saMskAritA, vicArazakti, nirbhaya vaktatA ityAdinI keLavaNI" ja maLI. temaNe pasaMdagInA viSaya tarIke UMDI dhyeyazIlatAthI je nyAyazAstra pasaMda kareluM, teNe temanA AMtaraghaDataramAM moTo phALo Apelo. enI nyAyatIrtha) parIkSAmAM emaNe UMcI pAraMgatatA siddha karI hoI pAThazALA taraphathI temane 'tArkika-ziromaNi' biruda ApavAnuM nakkI karAyuM. eno amala AjIjIpUrvaka aTakAvI emaNe potAnI utkRSTa AtmanirIkSaNavRttino saMketa Apelo. Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ temaNe potAnA pitAzrInI rUDhigata dhArmikatAne yugAnurUpa rUpAMtare apanAvelI. ethI ja potAne ane be nAnA bhAIone na-mAyA mUkIne, potAnAM bALavidhavA phoIne paNa sAthe laI dIkSA letA pitA pratye temaNe vAjabI puNyaprakopa darzAvelo. upara nirdezelA temanA ghaDatarakALamAM jainadharma-samAjanI ane municaryAnI aneka badIo jovA-samajavA-vicAravAno avasara maLato rahelo. sAthe prAcIna zAstronuM paNa yugAnurUpa tejasvI adhyayana - bhale saMjogAnusAra maryAdita - karavAnI kImatI taka paNa maLI. to bIjI bAju teo zAstrajaDatAnAM aneka rUpo paNa sArI peThe samajI zakelA. AvI vivekitAe emanAM lakhANone uccAzathI, chatAM lokabhogya banAvyAM. pote gRhasthajIvana pasaMda karyuM hoI prApta saMjogomAM vyavahAru zikSaNa mATe ya temaNe zakya pagalAM bharyA hatAM. yathAsamaya lagnajIvana paNa svIkAryuM. tethI UcharatA nAnA bhAIo sahitanI kauTuMbika javAbadArIne lIdhe kaoNleja-zikSaNamAM pravezIne paNa AgaLa na vadhI zakyA. tema chatAM vidyAvRttinA samartha bIjane kAraNe ApabaLe vikasatA rahyA. DigrInI khoTa vadhArAnI parizramazIlatAthI pUrIne, saMtoSathI mukhya vyavasAyarUpe te-te nokarI dvArA kuTuMbanirvAha karatA rahyA. nokarI paNa potAnA saMskAranI vRddhine anukULa hoya teno yathAsaMbhava khyAla rAkhatA. vaLI prAmANikatA aMgenA potAnA AgavA khyAla mujaba jiMdagImAM cAreka vakhata to potAnA pagAra kaMIka ochA paNa karAvelA - bhale e kAraNe vadhAre pUraka kAmo karavA paDe che tevAM kAmo paNa potAnA saMskArane anurUpa hoya te jotA jainanI kAmagIrI paNa AvI ja hatI. saMjogovazAt temane cauda varSa rU-bajAramAM sekreTarI tarIke nokarI karavI paDelI. paNa vyavahAra ane AdarzanA samanvayanI AgavI sUjhathI emaNe uparI zreSThIonAM hRdayamAM UMcI pratiSThA meLavelI; ne chatAM teo zera ke saTTAthI sadaMtara dUra rahI zakelA! jena'nA patrakAratvathI baMdhAyelI UMcI kIrtine lIdhe aneka jaina zreSThIono vizvAsa saMpAdita karyA chatAM pUruM adainya jALaveluM ane saMbaMdhone koI rIte vaTAvavA prerAyelA nahi. AvA ajAcaka brAhmaNatulya vyavahAre emanI vANImAM ane lekhinImAM abhaya ane dhiMguM satyaparAkrama ApyuM. vyAvasAyika ane jAhera jIvananAM bharapUra rokANo chatAM emanuM pArivArika jIvana paNa premapUrNa hatuM. temAM teo amArAM mAtuzrI mRgAvatIbahenanI khAnadAnI, saraLatA ane premALa sahakAritAno paNa suyoga pAmelA. bALakonA dhoraNasaranAM uchera ane zikSaNa uparAMta gharanA sarva sabhyonA svAtaMtryanI ane gauravanI paNa UMcI Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAvajata thatI rahelI. emanA audAryanI kharI parakha thatI temanA putravadhUo - ama be bhAIonAM patnIo - taraphanA Adara-vAtsalya-sakhyathI bharyAbharyA valaNamAM. amAruM bhADAnuM sAmAnya ghara paNa sagAMo, mitro, vidvAnonA AtithyanuM maMgaLa dhAma banI rahetuM. pitAzrInI ukta asAdhAraNa dhananirapekSatA chatAM paNa amane kaMI ochuM AvyAno daMza rahyo nathI. UlaTuM ethI amane saMtoSa ane bhAIcArAnI je saMgIna keLavaNI maLI, te Aje manovaiSamyonA yugamAM paNa amane tAratI rahe che. - sAMsArika javAbadArIo vacce paNa jainadharmanA udyota aMgenAM zakya aneka kAmo karavAnI emanI vRtti-pravRtti rahetI. aneka nAnA-moTA munivaro ane viziSTa sAdhvIjIo sAthe temaNe gADha bhakti, vAtsalya ke sakhyano saMbaMdha ane kAryono saMbaMdha paNa nibhAvelo. te rIte aneka paMDito, vidvAnonA paNa teo bhaktipUrNa, nikhAlasa sevaka banI rahelA. aneka jaina saMsthAonA paNa teo hitakara salAhakAra ke sahayogI banI rahelA. Ane kAraNe jaina samAjanAM vividha pAsAMnI je vipula pratyakSa jANakArI thatI rahetI, te emanAM lakhANomAM nUtana rIte UtarI AvatI. A UjaLI jIvanacaryAnA rasathI rasAyelA A lekhone traNa graMthomAM vaheMcyAM che, jemAM vyakticitrono eka che ane viSayavAra kula 26 vibhAgonA lekhonA be che. e be paikI prathama graMthamAM 15 lokabhogya viSayo ane bIjAmAM 11 vadhu gaMbhIra viSayo che. ekaMdare A lakhANo sAmAnya zikSaNa ane sArI samajadArI dharAvatA Amavarga mATe ja thayelAM che. A traNa paikI prathama graMtha dRSTAMtono ane be graMtha siddhAMtonA kahI zakAya. kudaratI ghATa evo ghaDAyo che ke guNazraddhAmUlaka prathama "amRta samIpe graMtha darzanapradhAna, jainadharmasaMskRtinA vartamAnanuM vistRta citraNa karato "jinamArganuM jatana' graMtha atyaMta khapanA jJAnanA prAdhAnyavALo ane vartamAnamAM jainadharmanA UMDA adhyayana sahitanA zuddha AcArapatha ane sAdhanApathano vicAra karato. "jinamArganuM anuzIlana' graMtha cAritrapradhAna banyo che. Ama lekhakane atyaMta upayogI lAgatI jinokta "ratnatrayI' A graMthomAM samatulAthI upAsAI che. viSamaya saMsAramAM ya sajjana-saMga amRtatulya hoI, tathA sajjano guNothI amara (a-mRta') hoI paMdara vibhAgonA 219 lekhomAM 222 vyaktinA bodhaka jIvanasAra nirUpatA graMthane "amRta-samIpe" nAma ApavAnuM hRryuM. bAkI be graMthonAM zIrSaka mATe rUDha ne sAMpradAyika banI gayelA jaina' zabdane badale, e zabdano guNamUlaka mULa artha dhyAnamAM ANavA jinamArga zabda yojyo che. upara kahyA mujaba bIjA graMthamAM, Aje jinamArganI thayelI durdazA nirUpavA sAthe lekhake tenI zuddhi ane surakSAnA Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upAyonI vAta ghUMTI hoI "jinamArganuM jatana' zIrSaka ApyuM. (jainadharmamAM jeyaNA', upayoga' zabdono khUba mahimA che.) trIjA graMthamAM, e surakSita karelA dharmanA UMDA adhyayananA tema ja jIvanazuddhi-saMghazuddhinA pagale zIlanirmANa ane dhyAnapradhAna sAdhanA dvArA muktipatha cIMdhyo hoI "jinamArganuM anuzIlana' zIrSaka yojyuM che. anuzIlana' eTale jJAnajanya sadAcaraNa ane dhyAnAdinI sAdhanA. A dareka graMthanA vistRta anukramanuM ekAgra avalokana khUba bodhaka banaze. lekhakanI saraLatA ane mRdutA cIMdhato eka majAno akasmAtu noMdhIe. trIjA graMthanA trIjA vibhAganA lekha 20 ane 21 eka ja munivaranA anvaye, anukrame anumodanA ane AlocanA kare che, emAM anumodanA karato lekha AlocanA karatA lekha bAda cha varSe lakhAyelo che ! AthI vAcakane dhIraja sAthe, bhaDakyA vinA A sAmagrInuM pUrvagrahamukta adhyayana karatA rahevA bhalAmaNa che. A lekhomAM viSayonuM, pAsAMonuM, kSetronuM vaividhya eTaluM moTuM che ke pIeca. DI. DigrI meLavavA icchato koI paNa khaMtIlo vidyArthI A graMthone AdhAre maLatA samagra jaina saMskRtinA vartamAnanA citranuM samRddha adhyayana rajU karI zake. e ja rIte evo bIjo koI vidyArthI A graMthone kendramAM rAkhI lekhakazrInI vicArasRSTi ane enAM ghaDatara-paribaLo para vistRta adhyayana rajU karI zake. ahIM e umeravuM khUba jarUrI che ke A ja lekhakazrI Aje jo punaravatAra pAme to potAnA lacIlA, pragatizIla svabhAvane kAraNe A ja viSayo vaLI navI tAjagIthI nirUpe. Aje have manuSyanA uccAvI doSo ke aparAdho tarapha sahAnubhUtipradhAna cikitsaka dRSTi (jijJAsA) khIlI rahI che, "atinaitika' (a-moral) eTale ke pApapuNyanA vaLagaNothI mukta racanAtmaka abhigama vikasI rahyo che. e ja sAcuM adhyAtma che. e samAjAbhimukha dhyAnamArga ja tAraze. A saMpAdana chUTAchavAyAM dazeka varSamAM vyApelA manamojI parizramanuM phaLa che. emAM rANakapura jevA koI vagaDo zobhAvatA bhavya maMdiranA pUjArI jevo, sugaMdhI rasALa puSpavanamAM bhamatA bhamarA jevo ke mahA-udyAnanA mALI jevo AnaMda, bAhyakaSTa vacce paNa, mANyo che. aneka lekho bhegA karI eka karyA, dareka lekhamAM vattI-ochI kApakUpa karI, ahIMtahIM zIrSako vadhu prabhAvaka, bodhaka banAvyAM, prAsaMgika vigatadoSanI yathAzakti ciMtA karI. to ye savA soLaso jeTalAM pAnAM to rahyAM ja, hRdaya kaMpe che : koI zuM kaheze ? e badala ane lekhakazrInA avasAna bAda cheka aDhAra varSe A taiyAra karavA badala kSamAprArthI chuM. AtmIyatAbharyA maheNAM mAranAra ke hUMphabharyuM Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ III mArgadarzana karanAra sarva svajanono AbhArI chuM. Ama to A saMpAdana eka pAMkha vinAnA paMkherunI nAnakaDI ThabakayAtrA ja lAge che. A lekhomAM cheDe ane ekAdhika lekhonA saMyojananA kissAomAM vaccevacce paNa tene lekhanI tArIkho ApI che te dhyAnamAM levI. tete lekhanI vigato te-te tArIkhe jevI hatI tevI AlekhAI che te na bhulAya. aneka lekhomAM anyanAM avataraNonI vipulatA jovA maLaze. temAM saMjogavazAt anDaraperAnI suvyavasthA ekadhArI nathI jaLavAI te badala kSamAprArthanA.) barobara vicAratAM AmAM lekhakanI katajJatA ane udyamI khabaradArI dekhAya che. potAnI vAta anyonA pratisAdathI daDha karavAnI tAlAvelI paNa jaNAya che. A saMpAdanamAM anekono nAno-moTo sahayoga bhaLyo che. A lekho chApavAnI anumodanA karI, 1958nA varSa sivAyanI jena'nI uparyukta 31 bAMdhelI phAIlo yatheccha upayoga mATe ApanAra, jainanA vartamAna pratinidhio zrI vinodabhAI, mahendrabhAI zeThano, lekhakazrInA jainamAMnA lekhonI varSavAra sughaDa yAdI taiyAra karI ApanAra bhatrIjI bahena zilpAno, kaThaNAIbharyA maeNTaranuM dhIrajabharyuM TAIpaseTiMga karanAra vividha saMsthAono, kAmanI jhaDapa vadhAre tevA bahAragAmanA nivAsa ane AtithyanI hUMpha ApanAra bhAvanagarasthita bhaginI mAlatI tathA zrI kizorabhAIno, (tyAre) lIMbaDIsthita sALA zrI surezabhAI ane bhAratIbenano, sAkavAsthita mitradaMpatI zrI dhIrendrasmitAno, tema ja amadAvAdamAMnAM sALI pU. vimaLAbenano tathA sALA zrI kAMtibhAI tema ja zAradAbenano AbhArI chuM. mArAM patnI uSAe lekhonuM karakasaracIvaTabharyuM jheroksa karAvavAmAM, slipo banAvavAmAM, viSayavAra phAIlo banAvavAmAM badhAM praphone mULa sAthe sarakhAvI jovAmAM ne jarUrI carcA-vicAraNAmAM pUro sAtha, be jaNanA gharanI pUrI javAbadArI nibhAvavA sAthe Apyo e amAruM eka AnaMdabharyuM saMbhAraNuM che. e karmazakti mAre mATe dajhaMtarUpa che. A kAmamAM lAghavathI hUMphALuM mArgadarzana ApanAra baMdhu ne suvidvAnuM evA Do. nagInabhAI zAhane na bhUluM. vAcakonA eka adanA pratinidhi banI AmAMno eka moTo aMza vAMcI protsAhaka pratibhAva ApanAra mArA premaLa kaoNleja-sAthI prA. dAmubhAI gAMdhIno paNa RNI chuM. pratibhAva ane zubhecchAnAM lakhANa lakhI ApanAra svajana DaoN. dhIrubhAI ThAkara, tathA mitra banI rahelA vidyAniSTha munivaro pU. pradyumnasUrijI tathA pU. zIlacaMdravijayajIe amane UlaTabharI hUMpha ApI che. AvA ati-viSama samayamAM paNa saMsthAnA amRta mahotsava nimitte A graMthosahita cAra jaina vidvaryonA kula tera graMtho pragaTa karanAra gUrjara Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XIV parivArane - vizeSa tenA Tharela rAhabara manubhAIne - AvA udAra sAhasa badala abhinaMduM chuM, vaMdu chuM. lekhaka-vatI "sarvathA sahu sukhI thAo,samatA sahu samAcaro e ja abhyarthanA. tA.15-12-2003 (saradAra-puNyatithi) - nItIna 2. desAI 6, amUla sosAyaTI, navA zAradAmaMdira, pAlaDI, amadAvAda - 380007. [Te.naM. (079) - 6606408] Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukrama 1. jainadharmanI jagamAM pratiSThA aMgenA prazno (pR. 3thI 63) (1) bhAratano sAMskRtika itihAsa ane jaina saMskRti (2) jaina saMskRtinI mULa guNagrAhaka dRSTi . . (3) atisamRddha jainakaLA aMge rASTrIya stare ajJAna ke upekSA ? (4) 'sAhityapAThAvalI'nA saMpAdakone (5) mahAmaMtrI udayanano itihAsa H munazIjIe pharI vicAravA jevuM (6) jainadharma pratye ATalI sUga ? (7) saMpradAyonI aMtaHsamRddhinI parakha (8) saMkhyAbaLa vagara TakI zakAze ?. (9) jaina' kahevarAvavAmAM paNa guno ? (10) jainadharma bAbata ajANapaNAno eka vadhu purAvo (11) rAjakaraNa ane jaino .. (12) rASTrarakSAnuM virATa kArya ane jaina samAja (13) vartamAnamAM jainadharmanI pratiSThA ghaTADatI AMtarika khAmIo . (14) jainatvano vinAzakArI kaeNpha (15) vizvazAMtinI akhaMDa jyota : jainonuM kartavya. (16) kAzmIramAM jainadharmano pracAra. 2. jaina phirakAonI ekatA (pR. 64thI 92) (1) saMpanI bhUmikA . (2) ekatAno koI mArga che ? (3) ekatAmAM muzkelIo ane teno ukela (4) ekatva sAme paDakAra : kaTTaratA (5) ekatA mATe lagnakSetrano vistAra . 3 7 10 15 18 22 23 32 35 35 43 para 55 59 63 64 . 7 9 76 Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XVI * * * * * * * * * 83 110 (6) ekatAnI jIvaMta bhUkha, jIvaMta mathAmaNo ........ (7) samajIne sUra milAvIe....... ........ 89 * 3. mahAvIra-jIvana (pR. 93thI 109) (1) bhagavAna mahAvIranuM pAyAnuM kArya. (2) saMgharSamAtranA mULane nAthatI anukaraNIya sAdhanA ..... ) mahAvIrasvAmI : dharmazuddhinA samartha puraskartA....... (jI mahAvIra-jIvanamAMthI pharato bodha ... (5) mahAvIracaritranI khoTa kaI rIte pUrIzuM ? .................. 4. ahiMsAdarzana ane ahiMsaka AcAro (pR. 110thI 179) (1) pratibhAzIla ahiMsAdRSTi sthira vijayamArga ............. (2) jIvadayA = ApadayA. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .... 111 (3) baMdhAraNasabhAnuM prazaMsanIya kArya (DhoronI katalanI manAI)...... . 114 (4) jIvadayAnI vizvavyApI himAyata. . . . . . . . . . . . . . . . . . 116 (5) bamamAM pakatala para pratibaMdha . 119 (6) hiMsAnivAraNa mATe lokamata (devanAranuM katalakhAnuM)...... (7) anukaMpAdharmI e amerikana ! ... . 123 (8) pazubali-nivAraNa : eka dhIra prayatna..... (9) hiMsArahita tabIbI saMzodhana .. (10) matsyodyoga ane sarakAra ........... (11) saMskAritAno A te kevo saMhAra ?......... ........ (12) mAnavIno sahaja AhAra zAkAhAra : eka rasaprada saMzodhana... (13) zAkAhAra ane mAMsAhAra : eka aMgrejanI anubhava-vANI...... (1) zAkAhArI te dIrghajIvI ........... (15) IjharAyalamAM zAkAhArataraphI valaNa ....................... 145 (16) nirAmiSa khAna-pAnanAM premI eka amerikana sannArI ...... 147 (17) sonerI avasara : bhAratamAM maLatI vizvavanaspatyAhAra koMgresa ... 150 (18) aMDAhAra : vaijJAnika abhigama ane jAgRti ..... 154 (19) krUratArahita saundarya : eka stutya prayatna .. . 159 (20) rezama ane ahiMsA .... 16 2 (21) puSpapUjAmAM jayaNAnI jarUra ....... 166 . 121 . 126 - 130 . 137 138 139 ............... 143 Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XVII (22) phAMsInI sajA rada thavI joIe. (23) ghora hiMsAvRtti 52 ahiMsAnI e siddhi ! (24) pratyakSa sevA : eka dhyAnapAtra prazna, 5. upekSita vargono dharma dvArA udgAra (pR. 180thI 213) (1) nArIvarganI pratiSThAmAM jainasaMghano phALo (2) sAdhvI-samudAyanA vikAsa mATe zrAvaka-samAja jAgRta bane (3) digaMbara-samudAya pharI vicAre (4) maMdipraveza-vivAda : zAstrone zastro banAvIzuM ?. (5) maMdipraveza-praznamAM mArgadarzaka zAstrapATho . (6) aspRzyatAnivAraNa mATe munivaronI javAbadArI (7) dharmane ujALavAnuM digaMbara-samudAya vicAre. (8) jainadharmanuM svayaMbhU vistaraNa (9) dharama paroNo, varase haiyuM . (10) yuvakavargane apanAvavAnI jarUra 6. jJAnaprasAranI pravRttio (pR. 214thI 238) 168 172 175 (1) jagatApa zamAve tevAM jainadharma-saMmelanonI jarUra . (2) jainadharmanI prabhAvanAnI kImatI taka (3) sAhitya-sarjananI dizA . (4) viMgA jaina saMskAronA prabodhaka sAhityanI AvazyakatA. (5) jijJAsA saMtoSavAnI vyavasthAnI jarUra (6) vidvaparicaya-graMthanI jarUrata . (7) kaLAdhAmarUpa tIrthasthAnonA citrasaMpuTonI jarU2 (8) jaina kathAvastu ane nATaka 7. sadguNavardhaka dhArmika zizraNa ane dhArmika zikSaka (pR. 239thI 268) (1) dhArmika zikSaNanuM rASTrIya svarUpa (2) sadAcAranI keLavaNIno upAya . . . * (3) pArivArika vAtAvaraNa : dhArmika zikSaNano pAyo (4) dhArmika abhyAsakrama pAchaLanI dRSTi (5) dhArmika zikSako pratyenI ApaNI pharaja 180 185 186 188 192 198 202 206 208 211 214 216 218 223 225 227 228 232 239 243 246 248 253 Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XVIII * * * * * * *.. . 26 9 282 284 (6) apUrva kanyAsaMskArasatro : pAragAmI dRSTi, akhUTa vAtsalya ..... 256 (7) dhArmika zikSaNano Adarza : eka jIvaMta prayoga ............265 (8) eka AdarzarUpa pAThazALA ....... ......... 266 8. dhArmika dravya (pR. 269thI 281) (1) sAdhAraNa khAtuM : samasyA ane ukela ..... (2) devadravyanA satata upayoganI jarUra... 270 (3) devadravyanA rokANano savAla ... 276 jI uchAmaNI-prathA aMge gaMbhIrapaNe vicArIe ................ 9. tIrtharakSA ane tIrthasevana (pR. 282thI 323) (1) jIrNoddhAra mATe vizeSa dhyAna ApIe .. (2) tIrtharakSA : zeThazrI kastUrabhAInAM sUcano. (3) jUnAnuM paNa mUlya na bhUlIe ........ 286 () kAMgaDA-tIrthano punaruddhAra: dhIra bhaktinI vijayagAthA.......... 287 (5) mAravADanAM tIrthomAM manabhara snAna. 293 (6) saMsAratApa zamAvatuM zrI serisA-tIrtha .. 298 (7) tIrthagata vivAdono ukelaH eka tAtvika vicAraNA.............. 304 (8) komI kaTTaratA vaccenI gheryagAthA : ratalAma-jinamaMdira-prakaraNa .... 308 (9) kesariyAjI tIrtha aMge maLatI cetavaNI................... 313 (10) tIrthagauravanuM abhinna aMga : dharmazALAono garavo kArobAra ... 320 10. vividha saMsthAo ane temanI suvyavasthA (pU. 324thI 378) (1) kAryakarone jALavavAnI jarUra ...... (2) a. bho. je. mUrtipUjaka kaoNnpharansa pAsenI kAmagIrI.......... 329 (3) zeTha ANaMdajI kalyANajInI peDhIno sAco kartavyamArga . ...... () vidyAsaMskArI chAtradhAma zrI mahAvIra jaina vidyAlaya . (5) nArI-utthAnanuM tIrtha : zrI siddhakSetra zrAvikAzrama.......... (6) bhAvanA ane dhananA vAvetararUpa zrI siddhakSetra jena bAlAzrama.... 348 (7) bhAratIya saMskRtinuM anokhuM vidyAmaMdira............ 3para . (8) A. vijayavallabhasUrijInuM mUlyalakSI, bahulakSI smAraka........ 354 (9) jJAna-karma-bhaktirasya dharmadhAma "vIrAyatana'. .. . . . . . . . . 3pa9 324 334 * * * * * * * * * 339 9 Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XIX . 379 . 388 390 (10) jainadharmajijJAsuono apUrva Azrama : "zrI vardhamAna mahAvIra kendra 362 (11) jainasAhitya-prakAzanamAM "zrI jaina AtmAnaMda sabhAno mAtabara phALo 365 (12) yugadharmatatpara "zrI paramAra kSatriya jainadharmapracAraka sabhA.......... 366 (13) tUTatA samAjanI khUTatI kaDI : mAMDavIno jaina Azrama......... 368 (1) jIvamAtrane ArAdhatI "jIvadayA-maMDaLI'.................... (15) jaina dharmanuM zAMta khamIra - eka anokhI peDhI............... 11. dhArmika parvo (pR. 379thI 389) (1) dharmakaraNInI mosama kyAre ?........... (2) paryuSaNa-mahAparva : AtmabhAvanI dIpotsavI. 383 3) mahAvIra-jayaMtI : viziSTa ujavaNInI jarUra........ 384 (4) akSaya tRtIyA : anokhuM parva ............... 386 (5) ApaNA tahevAromAM zistanI sadaMtara khAmI ............... 12. sAmAjika sudhAro ane vikAsa (pR. 30thI 412) (1) daheja-pratibaMdhaka dhArI (2) AnsaradhArmika lagnasaMbaMdho. 395 (3) vRddhAzramo vistaratuM eka navuM aniSTa,.... 396 (4) garbhapAta - eka navuM aniSTa... 398 (5) zrImaMtone : "vahetAM pANI nirmaLAM ........ (6) sAmAjika bhAvanA ja jivADaze... . 405 (7) asahAyo mATenI vyavasthAnI khUTatI kaDI . 408 (8) savagI sahakArane pAtra vidyArthIvarga.......... 13. svataMtra bhArata : zikSaNa, vikAsa ane rAjakAraNa (pR. 413thI 447) (1) prajAnI koThasUjha ane sAmUhika netAgIrI ja taraNopAya ........ 413 (2) lokazAhIno akhaMDa dIvo ane lokadharma................. (3) dezanI ektA mATe uccazikSaNanuM mAdhyama rASTrabhASA ..... () ApaNI aMgrejI pratyenI ghelachA .. . 425 (5) buddha-jayaMtI ane sarakAra ................... (6) nA popanuM bhAratadarzana....... 433 (7) dayAhIna thayo nRpa !...... 402 *05S . . . . . . . 411 - 421 * * * * * , , , , , X , , . 435 Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . 441 n * * * * *...... . . . 46 2 (8) pUMjIvAdanuM mAraNa : mudrAkSaya.......... (9) gujarAtanuM rAjakAraNa : insAna miTA duMgA ................ 443 14. jIvananirvAhanA prazno ane kharcALa rivAjo (ja8thI 471) (1) jIvananirvAha H samasyA ukela ane tadanurUpa dharmadaSTi ........ 448 (2) pahela koNa kare ?..... 456 (3) tapasyA ane kharcALa rivAjo .. () anukaMpAdAna ane gauravadAna... 463 (5) sarakArI aMdAjapatra : kANA vAsaNamAM pANI ?............. (6) sarakArI ane vepArI anarthonI jUgalabaMdI ................ 15 Arogya (pU. 472thI 476) (1) zarIrazrama ane taMdurastI ... ........ 47ra (2) Arogya mATe upavAsano prayoga .. m * . . 466 . . . 468 475 Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinamArganuM jatana Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guNavikAsa : maitrIvistArano rAjamArga jo ApaNe ema icchIe ke koI koInI corI na kare, to sAthe sAthe ApaNe ema paNa icchavuM joIe ke koI parigrahI arthAt saMgrahazIla na thAya. amuka vyaktione khUba saMgrahakhora banavAnI rajA ApIne samAjamAM koI cora rahevA na pAme ema ApaNe kevI rIte icchI zakIe ? kharI rIte samAjamAM vadhatI jatI corInuM mULa samAjamAM vadhI gayelI saMgrahakhorInuM ja duSpariNAma che e ApaNe bhUlI jaIe chIe." "janasamUhanAM moTA bhAganuM valaNa bhakti-abhimukha vadhAre jovA maLe che. paNa jo bhaktiyoganI caritArthatA samarpaNanI bhAvanAmAM ane enI vizuddhi sArAsArano viveka karIne AgaLa vadhavAmAM rahelI che e pAyAnI vAta khyAlamAM levAmAM Ave, to bhaktiyogane vadhAre paDato sahelo mAnI letAM ApaNe jarUra vicAra karIe - A pAyAnI vAta tarapha bhAgye ja dhyAna ApavAmAM Ave che; ne tethI bhaktimArgane sahelo ja mAnIne temAM ghelachA, aMdhatA, rAgadaSTi jevAM anicchanIya tattvo poSavAmAM Ave che." * * * mANasa pote sAmAjika prANI hoI ene sAmAnyataH janasamUhamAM ja rahevuM game che. potAnI AsapAsa jo samAja na hoya, to mAnavIne suMdara paheravuM, zaNagAra karavo, dhana bheguM karavuM vagere kazuM game ja nahIM. eTale samAja e mAnavInA jIvananuM preraNAbaLa che ema kahI zakAya. ane jyAMthI potAne preraNAbaLa maLatuM hoya, tene jarA paNa hAni na pahoMce e rIte vartavuM e mAnavInI pavitra pharaja banI jAya che." (lekhakazrInAM vedhaka vizleSaNonI prasAdI) Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharmanI jagatamAM pratiSThA aMgenA prazno (1) bhAratano sAMskRtika itihAsa ane jaina saMskRti itihAsa eka ajaba ArasI che; emAM bhUtakALanI ghaTanAonuM pratibiMba nihALavA maLe che. e ArasI jo svaccha, to e pratibiMba paNa nirmaLa; e ArasI jo dUSita, to bhUtakALanuM pratibiMba paNa dUSita ja rahevAnuM. bhAratanA sAMskRtika itihAsanI ArasImAM, tenA eka mahattvanA aMgarUpa jaina saMskRtinuM yathAsthita pratibiMba nathI paDatuM e hakIkatane mATe doSapAtra koNa - eno vicAra bAjue rAkhIe, to paNa eTaluM to jarUra kahI zakAya ema che ke bhAratIya itihAsanA Alekhana vakhate jaina saMskRtine ThIka-ThIka pramANamAM visArI devAmAM AvI che; eTaluM ja nahIM, ene vikRta rUpe paNa rajU karavAnA prayAso karavAmAM AvyA che. Ama chatAM e eka harSa upajAve evI bInA che, ke bhAratIya ane paradezI vidvAnone paNa jaina saMskRtinuM mahattva vadhu ne vadhu samajAvA lAgyuM che, ane eka yA bIjA rUpe teo bhAratIya itihAsamAM enuM mahattva svIkAravA lAgyA che. AnA pariNAme, jyAre paNa bhAratIya itihAsanuM Alekhana karavuM hoya tyAre jainadharma tarapha dhyAna gayA vagara rahetuM nathI. AnI pUrvabhUmikArUpe taTasthabhAve jaina sAhityanuM ane jaina itihAsanuM talasparzI avalokana, adhyayana, vivecana karavAnI jarUra che. ema thAya to ja bhAratIya saMskRtinA ghaDataramAM jaina saMskRtie keTalo mahattvano phALo noMdhAvyo che eno cokkasa khyAla AvI zake. bhAratIya itihAsanI daSTie jaina saMskRtino vicAra karavAmAM Ave to temAM be rIte vicAra karavAnuM prApta thAya che: paheluM pAsuM che bhAratIya itihAsanA judAjudA aMkoDAone joDIne emAMthI eka akhaMDa zRMkhalA ghaDI kADhavAmAM jaina saMskRtinuM kayuM-kayuM aMga keTakeTalI mahattvanI ne upayogI sAmagrI pUrI pADe che. AvI sAmagrI pUrI pADanArAM sAdhano tarIke Agamika tema ja bIjuM jaina sAhitya, Thera-Thera maLI AvatA zilAlekho tema ja pratimAlekho, prAcInamAM prAcInathI AraMbhIne arvAcInamAM arvAcIna Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinamArganuM jatana aneka jaina sthApatyo vagereno nirdeza karI zakAya. vaLI bhAratIya itihAsanI kALagaNanAne kaDIbaddha ane vyavasthita karavAmAM jaina sAhitya khUba-khUba madadagAra banyuM che ane haju paNa vadhu banI zake ema che. A daSTie vidvAno jaina saMskRtinuM mUlyAMkana karavA lAgyAM paNa che. okTobara 1951nA pahelA aThavADiyAmAM lakhanau mukAme maLela ola-inDiyA oNriyenTala kaoNnpharansanA itihAsa-vibhAganA adhyakSa tarIke DaoN. bI. sI. eca. chAbaDAe Apela bhASaNamAM itihAsanI daSTie jaina sAhityanI mahattA ane upayogitAnuM sUcana karatAM uccArelA nIcenA zabdo jainoe ane khAsa karIne jaina sAhitya pratye udAsInatA dharAvatA jainetara vidvAnoe dhyAnamAM levA jevA che : bIjI bAju jaina sAhitye AvuM (vaidika ane bauddha sAhitya jeTaluM) AkarSaNa (e samayamAM) UbhuM karyuM na hatuM, ane tethI e amuka aMze vismRtimAM ja rahyuM. phakta thoDAMka varSo pahelAM ja vidvAnonuM e tarapha kaMIka dhyAna gayuM. ane have teone enuM eka mAtabara aitihAsika sAdhana tarIkenuM mahattva samajAvA lAgyuM che. e nizcita hakIkata che, ke jaina sAhitya kadAca bauddha sAhityathI vadhu vipula na hoya, to paNa tenA jeTaluM vipula to che ja. emAM samAyela aitihAsika mAhitI vadhAre AdhArabhUta prakAranI mAnavAmAM Ave che, ane e ApaNA atyAranA jJAnamAM bhAre umero karaze evI AzA rAkhavAmAM Ave che. A kSetramAM kAma karanArA vadhu ne vadhu sevakonI jarUra che." zrI DaoN. chAbaDA mahodaya A zabdomAM jaina sAhityanuM je mUlyAMkana kare che te harSa upajAve evuM che. teoe ApaNuM tema ja badhA vidvAnonuM A tarapha pahelavaheluM dhyAna doryuM che ema nathI; chatAM jene samAjane potAne potAnA sAhityanuM mahattva samajAya te mATe ane jenetara vidvAnonI jaina sAhitya pratyenI udAsInatA dUra thAya e mATe A vAta jeTalI vAra uccAravAmAM Ave teTalI thoDI che. paNa bhAratIya itihAsanI dRSTie jene saMskRtino bIjI rIte vicAra karavAnI paNa khAsa jarUra che; te tarapha haju ApaNA itihAsavidonuM joIe teTaluM dhyAna dorAvuM bAkI che. A bAbata te bhAratIya itihAsanA AlekhanamAM jainadharmanA itihAsane yathAyogya sthAna. A kAma haju joIe te pramANamAM hAtha dharavAmAM nathI AvatuM. pariNAme, kAM to jainadharmanuM citraNa ja rahI jAya che, athavA adhUruM ke vikRta banI bese che. Ama, bhAratIya itihAsanA sarjanamAM jaina saMskRtinuM je aMga jeTale aMze upayogI thatuM lAgatuM hoya teTale aMze teno lAbha laI levAmAM Avato hovA chatAM, WWW.jainelibrary.org Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharmanI jagatamAM pratiSThA aMgenA prazno : 1 jainadharmano saLaMga samAMtara itihAsa na ApavAmAM Ave e khUba-khUba khUMce evI bInA gaNAya. jaina saMskRtinAM je-je aMgo - sAhitya, sthApatyo, zilAlekho, pratimAlekho vage2e - bhAratIya itihAsanuM citraNa karavAmAM upayogI thaI paDatAM hoya te aMgo te nimitte jaina saMskRtinI teTalA aMza pUratI jhalaka to acUka rIte rajU kare ja che; jarUra che phakta evI vyApaka, binasAMpradAyika ane guNagrAhI rdaSTithI e badhI sAmagrInuM khAsa alAyaduM avalokana, adhyayana, adhyApana karavAnI. AvuM adhyayana-adhyApana ka2vAmAM jainadharmanA ekaMdara itihAsanuM citra paNa ApoApa UpasI AvavAnuM. ame icchIe chIe ke ApaNA vidvAno A rIte jainadharmano ane jainonAM sAMskRtika aMgono itihAsa rajU karavAnA kAryane potAnA kAryapradezanA eka agatyanA aMgarUpa gaNIne e tarapha Adara darzAve. Ama thaze to jaina itihAsanI sevAnI sAthosAtha bhAratIya itihAsanI paNa bhAre sevA thaI gaNAze. 5 A lakhavAnuM Aje e rIte avasaprApta che ke atyAre prAthamika zALAothI laIne vizvavidyAlayonA abhyAsakrama mATe navAM-navAM nAnAM-moTAM aneka pAThya-pustako judI-judI bhASAomAM ane judA-judA viSayone lagatAM taiyA2 ka2vAnI zarUAta thaI cUkI che. AmAM itihAsa, dharma, saMskRti ane tattvajJAnane lagatAM pustakono paNa samAveza thAya che. AvAM navAM pustakamAM jaina dharma, saMskRti ane tattvajJAna ke kalAne tathA tenA itihAsane yathAyogya sthAna maLavuM ja joIe evI amArI mAgaNI che. amArI A mAgaNIne mAnya karavAmAM Ave to ja ApaNI UgatI prajAne - ApaNI navI peDhIne - ApaNe bhAratIya saMskRtino samagrapaNe sAco khyAla ApI zakIe. A mATe ApaNA vidvAno ane khAsa karIne nAnI-moTI zikSaNasaMsthAonA saMcAlakaadhikArIo jarUra dhyAna Ape. A to thaI zALA-saMcAlako ane vidvAno pAsethI rAkhavAnI apekSAnI vAta; paNa AmAM jainonI potAnI javAbadArI paNa kAMI nAnIsUnI nathI. janatAnuM ane vidvAnonuM dhyAna dorAya evA sAcA ane suMdara rUpamAM potAno itihAsa taiyA2 ka2vo ane veravikhera paDelI mahattvanI sAmagrIne saMkalita karIne pragaTa karavI e jainonI prathama pha2ja che. jainadharmanuM mahattva barAbara nahIM pichANavAmAM jainetarono jeTalo doSa gaNAya, tethI jarA ya ocho doSa jainono potAno nathI e ApaNe samajavAnI khAsa jarUra che. e doSa te ApaNI pAsenuM jhaverAta duniyAnA bajAromAM yogyarUpe rajU karavAnI ApaNe dAkhavelI bedarakArI ke azakti ! haju paNa jo ApaNe e doSa khaMkherI Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinamArganuM jatana nahIM nAkhIe to jainadharma aMgenA itihAsanI bhUlonI paMraparA bhUtakALanI jema ja cAlu raheze e ApaNe barAbara dhyAnamAM rAkhIe. jenI pAse paisA ane sAmagrI baMnemAMthI ekeno abhAva nathI; khAmI mAtra che e baMne vacce sumeLa sAdhIne emAMthI sarvajanabhogya pariNAma nipajAvavAnI kaLAnI. ItihAsamAM jainadharmane yogya sthAna apAvavuM hoya ane jaina saMskRtinI mahattA jagata samakSa rajU karavI hoya to e kaLA hastagata karyuM ja chUTako. (tA. 24-11-1951 ane tA. 12-1-1952nA lekhonuM saMkalana) (2) jaina saMskRtinI mULa guNagrAhaka daSTi vikramanI sAtama-AThamI sadInA jJAnagaMbhIra AcArya zrI haribhadrasUrijIno jaina saMskRtinI guNagrAhaka dRSTi darzAvato nIceno zloka ApaNe bhAre gauravathI uccArIe chIe : pakSapAto na me vIre, na dveSaH kapilAdiSu / yuktimadvacanaM yasya, tasya kAryaH parigrahaH // arthAtu - mahAvIra kaMI mane vahAlA nathI ane kapila vagere kaMI mAre mana davalA nathI; (paNa) jenI vANImAM sAcI dalIla hoya teno svIkAra karavo ghaTe. AnI jema ja kaLikALasarvajJa zrI hemacaMdrasUrijIno A zloka paNa ApaNe vAraMvAra uccAratAM thAkatA nathI : bhavabIjAkurajananA rAgAdyAH kSayamupAgatA yasya / brahmA vA viSNurvA haro jino vA namastasmai // arthAt - saMsAranA bIjane janmAvanAra rAga vagere jenA nAza pAmyA hoya te vyakti brahmA hoya, viSNu hoya, mahAdeva hoya ke jina hoya, tene namaskAra thAo. ane A zlokanuM uccAraNa karIne jyAre kalikAlasarvajJa somanAtha mahAdevanA liMgane namaskAra karyA haze, tyAre kevuM dazya khaDuM thayuM haze enI to ApaNe kalpanA ja karavI rahI. paNa atyAranI jema e prAcIna samayamAM paNa jeo AgamavANInA bhAvane haiye dharavAne badale zabdonA sthULa arthone ja prAdhAnya ApavA TevAyelA haze, ane samakitI' ane 'mithyAtvI" jevA zabdonuM hArda nahIM samajatAM enA naryA zabdArthane Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharmanI jagatamAM pratiSThA aMgenA prazno : 2, 3 vaLagI rahetA haze, temanA gaLe AvI vANI UtaravI muzkela thaI paDI haze. paNa A vANI jaina saMskRtinI guNagrAhakavRttino sAco paDagho hovAthI ja Aje ATalI lokapriya ane AdarapAtra thaI paDI che. AnA anusaMdhAnamAM tA. 18-11-1953nA roja muMbaImAM varlDa pIsa mizananA upakrame tyAMnI 7ra saMsthAonA Azraye zrI esa. ke pATIlanA pramukhapade maLela jAhera sabhAmAM pU. A. bha. zrI vijayavallabhasUrijI mahArAje uccArelA nIcenA zabdo vAMcavA-vicAravA rucikara thaI paDe ema che: huM jaina nathI, bauddha nathI, vaiSNava nathI, zaiva nathI, hindu nathI, musalamAna nathI; huM to paramAtmAne zodhavA mATenA paMtha para AgekUca karavA mAgato eka mAnavI AcArya-mahArAjazrInA A zabdo, uparanA zlokonI jema, eno bhAvArtha nahIM vicAratAM kevaLa zabdanA arthane vaLagIne ja samajavAmAM Ave to rUDhicusta mAnasane ethI jarUra AMcako lAge. paNa A zabdonI pAchaLa je udAtta ane umadA bhAva rahelo che te to jaina saMskRtinA prANarUpa kevaLa guNagrAhaka dRSTino ja paDagho pADe che. Ano bhAva to e thayo ke paramAtmAnI zodha mATe je paMthamAM saMdeza rahelo che teno huM guNagrAhaka chuM. cha ye darzanone jaina darzananAM aMga kahevAmAM AvyAM che, tyAM paNa AvI guNagrAhaka dRSTino ja upayoga che e vAta ApaNe sau samajatAM thaIe. (tA. 21-11-1953) (3) atisamRddha jainakaLA aMge rASTrIya stare ajJAna ke upekSA? ApaNI madhyastha sarakAranA mAhitIkhAtA taraphathI dezanI khAsa-khAsa ghaTanAone rajU karatI News Reels (samAcAra-saMbaMdhI philmo) ke dezanI judAM-judAM kSetronI vizeSatAo samajAvatI Information Films (mAhitIne lagatI philmo) taiyAra karAvavAmAM Ave che ane te koI paNa sinemAgRhamAM cAlatAM bolapaTo sAthe batAvavAmAM Ave che e jANItI bInA che. thoDA samaya pahelAM sarakAra taraphathI AvI ja eka mAhitIne lagatI philma taiyAra karavAmAM AvI che, jenuM nAma Indian Art Through Ages eTale ke bhinna bhinna yugonI bhAratIya kaLA - evuM rAkhavAmAM Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinamArganuM jatana AvyuM che. lagabhaga 80000 phaTa lAMbI A philmamAM siMdhamAMnA mohina-joDAromAMthI maLI Avela lagabhaga pAMca hajAra varSa jeTalA prAcIna gaNAtA bhAratIya zilyanA avazeSonA namUnAothI mAMDIne tyAra pachInA judAjudA yuganAM zilpanA avazeSonA namUnAo dekhADavAmAM AvyA che. A namUnAomAM bhAratIya saMskRtinA aMgabhUta gaNAtI vaidika tema ja bauddha saMskRtine rajU karatI pASANa tema ja dhAtunI banelI jAtajAtanI mUrtio ane pratikRtiono mukhyatve samAveza karavAmAM Avyo che; jyAre bhAratIya saMskRtinA eka agatyanA aMgarUpa gaNAtI jaina saMskRtinuM pratinidhitva karatA namUnAo - ekAda apavAda sivAya - emAMthI sAva bAkAta rahI gayA che. AnA ekamAtra apavAda tarIke mathurAnA "kaMkAlI TIlA'nA khodakAma daramyAna maLI Avela jaina zilpanA namUnArUpa AyAgapaTTane gaNI zakAya. A badhA zilpanA namUnAo sAthe A AyAgapaTTane philmamAM sthAna ApavAmAM AvyuM che kharuM, paNa philma daramyAna judA-judA zilpane lagato je saMkSipta paricaya kahI saMbhaLAvavAmAM Ave che, evo koI paNa jAtano paricaya A AyAgapaTTane lagato ApavAmAM Avyo nathI. eTale e zilyano namUno darzakanuM kaMI paNa dhyAna doryA vagara ja pasAra thaI jAya che. ame A bInA tarapha zvetAmbara temaja digambara baMne saMpradAyanA saMghonuM, e baMne saMghanA AgevAnonuM ane e baMne saMghanI mukhya gaNAtI saMsthAonuM dhyAna dorIe chIe. jyAre bhinna-bhinna yuganI bhAratIya kaLAnA namUnAonI rajUAta karavAmAM AvatI hoya, tyAre jaina kaLAnA namUnAo emAMthI bAkAta zI rIte rahI jAya e amArI samajamAM UtaratuM nathI, kAraNa ke mathurAnA "kaMkAlI TIlAnA khodakAma daramyAna jema vaidika ane boddha saMskRtinA zilpanA suMdara namUnAo maLI AvyA che, te ja rIte tyAMnI jaina saMskRtine rajU karatA zilpanA aneka suMdara ane prAcInatama gaNI zakAya evA namUnAo paNa sArI saMkhyAmAM maLI AvyA che. bIje kyAMyathI nahIM maLela evA aSTamaMgaLayukta be AyAgapaTTo, bhagavAna mahAvIranA jIvananI garbhApahAranI ghaTanAne rajU karatuM zilpa, khabhA upara zobhatI kezavALInI laTothI bIjA tIrthakaronI mUrtiothI judI tarI AvatI bhagavAna RSabhadevanI moTI mUrti, jainasaMghanA zramaNa-samudAyanAM gaNa, kuLa ane zAkhAnA nAmollekhavALI mahattvanI zilpakRtio vagere aneka jaina zilpanA mahattvanA namUnAo ahIMthI maLI AvyA che. saMyukta prAMta(yu.pI.)nAM mathurA, alAhAbAda ane lakhanaunAM saMgrahAlayomyujhiyamo)mAM A tema ja bIjA aneka jaina zilyanA namUnAo moTI saMkhyAmAM saMgrahavAmAM AvyA che. vaLI bhAratIya zilpa-sthApatyanA mUlyAMkananI dRSTie vicAra karavAmAM Ave to paNa jaina zilpa-sthApatyane agatyanuM sthAna ApoApa maLI jAya ema che. parvato Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharmanI jagatamAM pratiSThA aMgenA prazno : 3 upara kotaravAmAM AvelI guphAono vicAra karIe to udayigira, khaMgirinI mahArAjA khAravelanI atyAre khUba aitihAsika mahattva pAmelI hAthIguphA, ilorAnI jaina guphAo, cAMdavaDanI TekarI uparanI jaina guphA vagere aneka jaina guphAo Aje paNa manoha2 kotaraNInAM darzana karAve che. parvata u52 UbhAM karavAmAM AvelAM maMdirono vicAra karIe to enI samRddhinI tole bhAratIya koI paNa sthApatya AvI zake ema nathI. zatruMjaya ane sogiri upara to jainoe jANe devamaMdironI nagarIo ja vasAvI dIdhI che. AbUnAM adbhuta kotaraNIvALAM jinamaMdiro, tAraMgAnuM gaganacuMbI jinAlaya ane zramaNa belagolAnI virATakAya bAhubalinI mUrti ane enI AsapAsanAM nAnAMmoTAM maMdirono joTo maLavo muzkela che. sapATa pradezanAM maMdiromAM paNa rANakapura jevAM devavimAnano bhAsa karAvatAM jinamaMdiro jaina saMskRtine zobhAvI rahyAM che. A uparAMta deva, devIo, zrAvaka, zrAvikAo ane tIrthaMkaronI pASANanI tema ja dhAtunI nAnImoTI aneka mUrtio judA-judA saikAomAM banelI mojUda che. jaina zilpa-sthApatya aMge sAcI paristhiti AvI hovA chatAM ukta philmamAM enA namUnAo rajU thaI zakyA nathI e duHkhada ghaTanA gaNAya. Ama thavAmAM doSa kono ? eno nirNaya karavAnuM saheluM nathI; kAraNa ke jaina saMghano amuka bhAga Aje paNa evo che ke je dharmanA kSetramAM philma (ke nATaka) vagereno sadaMtara bahiSkAra kare che. eTale saMbhava che ke kadAca jainonA A virodhanA kAraNe ja jaina zilpanA namUnAo A philmamAM sthAna na pAmyA hoya. - amane lAge che ke A saMbaMdhamAM jainasaMghe potAnA vicArone spaSTa karI levAno samaya AvI lAgyo che. amane potAne to AvI philmo mAraphata jaina zilpa-sthApatyonI * enA uttamottama namUnAonI - 2jUAta karavAmAM Ave emAM jarA paNa vAMdho levA jevuM nathI lAgatuM; eTaluM ja nahIM, AmajanatAnA khyAlamAM jaina saMskRtinuM gaurava aMkita karavA mATe ane ema karIne ApaNA keTalAka mUMjhavatA prazno saraLa banAvavA mATe A kArya karavuM jarUrI lAge che. vaLI ApaNane potAne jo A kArya sAme vAMdho na hoya ane sarakArI khAtAnI bedarakArI ke saratacUkathI AvuM kArya thavuM rahI jatuM hoya, to ApaNe sarakAranuM e tarapha dhyAna doravuM joIe, ane ema karIne janatAnA mAnasa u52thI jaina saMskRtinI chApane bhUMsAI jatI rokavI joIe. jo yogya rIte dhyAna doravAmAM Ave, to sarakAra eno jarUra svIkAra kare e vAtano anubhava AjhAdInAM A be varSa daramyAna aneka vakhata thayo che. eTale A saMbaMdhamAM jainasaMgha kevuM valaNa akhatyAra karavA mAge che enA upara ja Ano mukhya AdhAra che; eTale e valaNa jeTaluM veLAsara nizcita thaI jAya teTaluM sAruM. 9 Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 jinamArganuM jatana vaLI AmajanatAnI dina-pratidina vadhatI jatI jijJAsAne jo ApaNe samajI zakIe, to ApaNane spaSTa lAgyA vagara nahIM rahe ke mAnavI pote game te saMpradAya ke dharmane pALatI hoya, chatAM jijJAsAnA kSetramAM e saMpradAyanA vADAthI mukta banIne navuM-navuM jANavAnI vRttivALo banyo che. tema ja hiMdustAnamAM to vyApaka rUpe eka ahiMsAno yuga navA rUpe haju hamaNAM ja pravartI gayo che, ane AkhI duniyAnuM dhyAna Aje ahiMsAnI zakti tarapha dorAyuM che. AvI paristhitimAM ahiMsApradhAna jenA saMskRti tarapha deza-paradezanI Ama janatAnuM dhyAna AkarSita thAya e sAva svAbhAvika che. janatAnI A jijJAsAnuM poSaNa karavuM ke e tarapha udAsInatA sevIne enuM zoSaNa thaI javA devuM e nakkI karavAnuM kArya jainasaMghanuM che. prastuta philmamAMthI jaina zilpa zA kAraNe bAkAta rahI gayuM enI tapAsa zvetAMbara ane digaMbara baMne jainasaMgho kare e khUba jarUrI che. AzA che ke baMne saMgho A mATe jAgRta banaze, ane jo mAtra ApaNI lAgaNIpradhAna saMkucitatAnA kAraNe ja AvuM kArya aTakI paDyuM hoya to e saMkucitatAno avarodha dUra karIne jaina saMskRtinA pravAhane muktapaNe vahevAno mArga mokaLo karI Apaze. astu. (tA. 16-10-1949) (4) "sAhityapAThAvalI'nA saMpAdakone zrI jhINAbhAI desAI (sneharazcima) ane zrI bakSIe saMpAdita karela ane suratanA harihara pustakAlaye pragaTa karela "sAhityapAThAvalI' pustakamAMnA, jaina saMskRtinA ahiMsA ane dayAnA siddhAMtano upahAsa karatA "peTamAM deDakAvALo vANiyo.' zIrSakanA prakaraNa aMge hAlamAM je carcA UpaDI che te janatAne suvidita che. "zrI jenasatya-prakAzanA tA. 15-3-1952nA aMkamAM eka lekha lakhIne gujarAtanA jANItA lekhaka zrI jyabhikhkhae A bInA tarapha e pustakanA saMpAdako, prakAzaka ane janatAnuM dhyAna doryuM hatuM. amane umeda hatI ke AvI prathama darzane nukasAnakAraka ane behUdI lAgatI bAbatane dUra karavA mATe saMpAdako ane prakAzaka jarUra satvara pagalAM bharavAnI udAratA dAkhavaze. paNa ema na thayuM ! A pachI amArA tA. 12-4-195ra ane tA. 19-4-1952nA aMkomAM ame A aMge TUMkI nodho lakhI; tema ja "prajAbaMdhu' jevA gujarAtanA pIDha ane ciMtanazIla sAptAhikanA tA. 13-4-1952nA aMkamAM enA lokapriya lekhaka zrI. "sA. e eka Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharmanI jagatamAM pratiSThA aMgenA prazno : 4 11 noMdha lakhIne spaSTa jAhera karyuM ke Avo pATha sAhitya-pAThAvalImAM dAkhala karIne enA saMpAdako potAno saMpAdaka tarIkeno dharma bhUlyA che. Ama chatAM e pustakamAM saMpAdako ke prakAzaka taraphathI kazuM ja saMtoSakAraka pagaluM bharavAmAM nathI AvyuM, tethI lAge che ke A mATe vadhu prayatna karavAnI jarUra che; ane tethI ja amAre A lekha lakhavAnI pharaja paDI che. kharI vAta to e che ke ApaNe koI vastuono saMgraha karyo hoya ane emAM jANye-ajANye koI nakAmI ke bhArarUpa ja nahIM, paNa nukasAnakAraka ane kalaMka lagADe evI vastu dAkhala thaI gaI hoya, to te vAtano khyAla AvatAM ja tene dUra karavAnAM pagalAM vagara vilaMbe bharavAM joIe, ane te vastu tarapha dhyAna doranArAno AbhAra paNa mAnavo joIe. ema thAya to DahoLAyeluM vAtAvaraNa nirmaLa thaI zake, paNa sAhitya-pAThAvalI'nA prakAzakano "zrI jena-satya-prakAza'nA taMtrI sAtheno patravyavahAra (A patravyavahAra amArA tA. 19-4-19paranA aMkamAM chapAI gayo che.) vAMcatAM to AthI UlaTI ja vAta jANavA maLe che. temAM teo mULa vAtane gauNa banAvI daIne bhAIzrI jayabhikhunI ajJAnatA para dayA Ave che' vagere arthahIna lakhANa lakhIne navI ja vAta tarapha carcAne vALavAnI koziza kare che e bahu dilagIra thavA jevuM che. pAMcamA dhoraNanuM pAThya-pustaka trIjA dhoraNa mATe hovAno khyAla jo temanA mate dayAjanaka ajJAnatA" TharatI hoya, to nIce ApelI nakkara hakIkato vAMcyA pachI e prakAzaka-mahAzaya A pustakanA saMpAdako mATe kevAM vizeSaNo vAparaze teno vicAra teo pote ja kare. ATaluM to prAsaMgika. have mULa vAta upara AvIe. ame AgaLa kahyuM tema, A mATe je vizeSa prayatna karavAnI jarUra che temAM sauthI prathama to je pustakamAMthI A pATha levAmAM Avyo che, te "vanarAja cAvaDo' pustakanA lekhaka sadUgata zrI mahIpatarAma rUparAma ane gujarAtanA eka samartha tattvaciMtaka zrImad rAjacaMdra vacce AvA lakhANa aMge je vAtacIta thaI che, te ahIM noMdhIe chIe. A vastu "zrImad rAjacaMdra' graMthanA bIjA bhAga (AvRtti bIjI)mAM 717mA pAne 808mI kaMDikA tarIke chapAyela che, je akSarazaH nIce pramANe che : 808 morabI caitra 1955 A bhAratavarSanI adhogati jainadharmathI thaI ema mahIpatarAma rUparAma kahetA, lakhatA. dazeka varSa para amadAvAdamAM meLApa thatAM temane pUchyuM: pra. - bhAI, jainadharma ahiMsA, satya, nyAya, nIti, Arogyaprada AhAra pAna, nirvasana, udyama Adino bodha kare che ? (mahIpatarAme uttara Apyo :) Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinamArganuM jatana ma0 u - hA. pra. - bhAI jainadharma hiMsA, asatya, corI, kusaMpa, anyAya, anIti, viruddha AhAravihAra, viSayalAlasA, ALasa-pramAda Adino niSedha kare che? ma. u- hA. pra- dezanI adhogati zAthI thAya? ahiMsA, satya, saMpa, nyAya, nIti. Arogya Ape ane rakSe evAM zuddha sAdA AhArapAna, nirbasana, udyama AdithI ke tethI viparIta evAM hiMsA, asatya, kusaMpa, anyAya, anIti, Arogya bagADe ane zarIra-manane azakta kare evAM viruddha AhAravihAra, vyasana, mojazokha, ALasa-pramAda AdithI? maka u. - bIjAthI arthAt viparIta evAM hiMsA, asatya, kusaMpa, pramAda AdithI. pra. - tyAre dezanI unnati e bIjAthI UlaTAM evAM ahiMsA, satya, saMpa, nirbasana, udyama AdithI thAya? maka u. - hA. pra - tyAre, "jaina" dezanI adhogati thAya evo bodha kare che ke unnati thAya evo ? ma- bhAI, huM kabUla karuM chu ke "jaina" jethI dezanI unnati thAya evAM sAdhanono bodha kare che. AvI sUkSmatAthI vivekapUrvaka meM vicAra karyo na hato. amane to nAnapaNamAM pAdrInI zALAmAM zIkhatAM saMskAra thayelA, tethI vagaravicAre ame kahI dIdhuM lakhI mAryuM. mahIpatarAme saraLatAthI kabUla karyuM. satyazodhanamAM saraLatAnI jarUra che. satyano marma levA vivekapUrvaka marmamAM UtaravuM joIe." zrImad rAjacaMdra ane zrI mahIpatarAmabhAIno A vArtAlApa uparanI noMdha lakhAyAnAM 10 varSa pUrve arthAt saM. 1945nI sAla AsapAsamAM thayo che, ane 'vanarAja cAvaDo' pustaka te pahelAM dazeka varSa agAu chapAI cUkayuM hatuM. eTale AmAM lakhI mAryAno je nirdeza che temAM peTamAM deDakAvALo vANiyo' jevA prakaraNanuM paNa sUcana che ja e kahevAnI jarUra nathI. ahIM khAsa noMdhavA jevI bInA to zrI mahIpatarAmabhAInI saraLatA ane satya vAtano svIkAra karavAnI kheladilI che. sAhityapAThAvalI'nA saMpAdako ane prakAzakoe zrI mahIpatarAmabhAIno A Adarza Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharmanI jagatamAM pratiSThA aMgenA prazno: 4 13 dhyAnamAM levAnI ane je vAta zrI mahIpatarAmabhAIne potAne ja aThIka lAgI tene sArI TharAvavAno prayatna kevI rIte ucita gaNAze teno vicAra karavAnI jarUra che. (2) have bIjI vAta. vanarAja cAvaDo' pustakanI eka saMkSipta AvRtti sUratanA mesarsa maMgaLadAsa enDa sansa taraphathI keTalAMka varSa agAu pragaTa thaI che. (AmAM prakAzanasaMvat Apela nathI, tethI kayAre pragaTa thaI te nizcita rIte kahI zakAya ema nathI.) pustakano A saMkSepa gujarAtamAM sudhAraka sannArI ane zrI mahIpatarAmabhAInAM putravadhU zrImatI vidyAgaurIe karyo che, ane e pustakamAM sudhAro karanAra' tarIke emanuM nAma ApavAmAM AvyuM che. potAnA nivedanamAM zrI. vidyAbahene eka sthaLe kahyuM che: "e saMkSepa taiyAra karatAM mAlama paDyuM che ke pustakano keTaloka bhAga te jamAnAnA saMjogAnusAra lakhAelo che. mULa lekhakanAM abhiprAyo ane maMtavyono AviSkAra karavA prasaMgono lAbha lIdhelo che te sarva AmAMthI choDI dIdhA che." ane sauthI vizeSa noMdhapAtra hakIkata to e che ke "peTamAM deDakAvALo vANiyo'vALuM niMdAkhora prakaraNa AmAMthI sadaMtara dUra karavAmAM AvyuM che. vidyArthIo samakSa rajU karavAnA sAhityane taMdurasta rAkhavAnI keTalI jarUra che teno A eka namUno che. (3) vaLI eka vadhu vAta. sAhityapAThAvalInA prakAzake "zrI jaina-satyaprakAza'nA taMtrI upara lakhela patranI tA.ka.mAM jaNAvyuM che ke ""vanarAja cAvaDo'nI saMkSipta AvRtti bALako mATenI, mArA khyAlamAM che tyAM sudhI, sastu sAhityavardhaka kAryAlaye chApI che." A bInAmAM thoDo hakIkataphera che; te e ke sastu sAhityavardhaka kAryAlaye A pustakanI saMkSipta AvRtti nathI karI, paNa temAMnAM zrI vidyAbahenanA nivedanamAM jaNAvyA mujaba "jevuM hatuM tevuM ja AkhuM pustaka pragaTa thayuM che." sastu sAhityavardhaka kAryAlaye pragaTa karela "vanarAja cAvaDo'nI A navamI, atyAre chellAmAM chellI-AvRtti che ane te sane 1949nI sAlamAM zrI vidyAbenanI anumatithI chapAI che, eTale ene pramANabhUta mAnavI ja joIe. ahIM khAsa noMdhavA jevI vAta e che ke A pustakamAMthI peTamAM deDakAvALo vANiyo'nuM prakaraNa rada karIne tenA sthAne mAtra pAMca ja lITImAM, vanarAje vyAkhyAna sAMbhaLatAM UMghatA eka bUDhA vANiyAnA ughADA moMmAM deDakAnuM baccuM nAkhyAnuM lakhIne Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 jinamArganuM jatana vanarAjanA tophAnI svabhAvanuM sUcana ja karyuM che, emAM ahiMsA ke dayAnA upahAsanI gaMdha sarakhI dekhAtI nathI. (pR. 137) - koI paNa saMgraharUpa graMthanuM saMpAdana karavuM eno kharo artha e ja hoI zake ke je lakhANanI pasaMdagI karavAmAM Ave te lakhANane mULa graMthanI chellAmAM chellI AvRttine sAme rAkhyA pachI ja levAmAM Ave. "sAhityapAThAvalI"mAMnA A pATha aMge evuM nathI thayuM e to spaSTa ja che. bAkI game tyAMthI game te rIte saMgraha ja karI devA mAtrathI enuM saMpAdana karyuM gaNAtuM hoya, to to sAhityanI duniyAmAM saMpAdanakAryanuM jhAjhuM mUlya ja nahIM rahevA pAme ! astu. ATaluM vistArathI A aMge upara ame je kaMI lakhyuM che tenA muddAo nIce mujaba tAravI zakAya ? (1) "vanarAja cAvaDo' pustakamAMnuM A prakaraNa ayogya che te vAtano zrI mahIpatarAmabhAIe pote ja svIkAra karyo hato. to pachI evA halakA lakhANane punarjIvana ApavAno zo artha ? (2) sUratanA maMgaLadAsa enDa sansa taraphathI, zrI vidyAbenanA hAthe saMkSipta thaIne pragaTa thayela A pustakamAMthI A AkhuM prakaraNa rada karavAmAM AvyuM che. Ama chatAM ene pAThyapustakamAM mUkavAno Agraha rAkhavo e kayAM sudhI vAjabI che ? (3) sastu sAhityavardhaka kAryAlaya taraphathI zrI vidyAbenanI anumatithI pragaTa thayela A pustakamAMthI e prakaraNa dUra karIne enA sthAne mAtra bALakanA tophAnanuM sUcana kare e rIte sAva judo dhvani pradarzita karavAnI dRSTithI A vAta lakhavAmAM AvI che. temAM zuM rahasya haze te vicAravA jevuM nathI lAgatuM? (4) "prajAbaMdhu' sAptAhike paNa A vastu tarapha potAno spaSTa aNagamo jAhera karyo che e khAsa dhyAnamAM levAnI jarUra che. (5) ane A pustakanA be saMpAdakomAMnA eka zrI jhINAbhAI to zeTha cImanalAla nagInadAsa vidyAvihAra jevI jaina saMsthAnA AcArya che e dRSTie AvA lakhANathI jainonI, jainadharmanI kevI arthahIna ane krUra hAMsI thAya e jovAnI khAsa jarUra hatI. vadhumAM zuM lakhIe ? A badhuM jANyA ane vicAryA pachI "sAhityapAThAvalI'nA saMpAdako ane prakAzakane "AmAM zuM karavuM e mATe jarA paNa saMdeha hoya to te satvara dUra thavo joIe; ane teo pote je kaMI karavA mAgatA hoya tenI temaNe khulAsAvAra jAherAta karIne A carcAno sukhada aMta ANavo joIe. (tA. 26-4-1952) Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharmanI jagatamAM pratiSThA aMgenA prazno : 5 (5) mahAmaMtrI udayanano itihAsaH munazIjIe pharI vicAravA jevuM gujarAtanA suvarNayugasamA solaMkIyugamAM gurjararASTranuM maMtrIpada zobhAvanAra naravIromAM jainadharmI vIroe bhAre mahattvano phALo noMdhAvyo che. A jaina maMtrIoe potAnI rAjabhakti ane dezabhaktinA baLe gujarAtane eka baLavAna rASTra banAvavAmAM ane gujarAtanI saMskAritAnA ghaDataramAM cirasmaraNIya hisso Apyo che e vAtanI itihAsa sAkha pUre che. A maMtrIomAMnA eka te mahAmaMtrI udayana. gujarAtanA itihAsamAM mahAmaMtrI udayananuM nAma e rIte vizeSa ullekhanIya bane che ke temaNe mahArAjA jayasiMha siddharAja ane mahArAjA kumArapALa e baMnenA samayamAM maMtrIpada bhogavyuM hatuM ane dIpAvyuM hatuM. mahAmaMtrI udayananI dIrghadRSTi, mutsaddIgIrI, zUravIratA ane vakhata Avye potAnuM sarvasva rASTradevatAne caraNe samarpaNa karavAnI tatparatAe gurjararASTrane aneka veLAe musIbatomAMthI ugArI lIdhuM hatuM. temanI dharmapriyatA to khUba jANItI che. emanuM mRtyu paNa kevuM mahAna! raNazUrAne rASTranI bhakti nimitte raNamAM jhUjhatAM-jhUjhatAM mRtyu maLe enAthI rUDuM bIjuM zuM? AvuM bhavya hatuM mahAmaMtrI udayananuM jIvana ane mRtyu! paNa koI abhAgI paLe e mahAmaMtrI caDI gayA gujarAtanA jANItA navalakathAkAra zrI kanaiyAlAla mANekalAla munazInA hAthe ! ane eka bALaka manohara citra upara potAne managamatA raMganA lisoTA karIne e citrane jevuM vikRta ane beDoLa banAvI de e rIte zrI munazIjIne hAthe mahAmaMtrI udayananuM bhavya jIvana beDoLa rIte AlekhAI gayuM. zrI munazIjIne joItuM hatuM potAnI navalakathAo "gujarAtano nAtha' ane "rAjAdhirAja' mATe kaTAkSa, hAsya, tiraskAra vagere halakI lAgaNIone vyakta karavA mATe eka pAtra. e pAtra tarIkenuM sthAna emaNe bIjA koIne nahIM ane jaina mahAmaMtrI udayanane ApI dIdhuM ! koI ajene pAtra pasaMda karavAnI emanI taiyArI nahotI ane koI kalpita pAtra UbhuM karavAnuM emane sUkyuM nahIM; ItihAsanI avahelanA thatI hoya to bhale thAya ! emaNe to jaino pratyenI potAnI bhAvanA vyakta karavA mATe potAnuM dhAryuM ja karyuM. are, ATaluM ja zA mATe ? potAnA kaTAkSa ke tiraskArane vyakta karavA mATe zrI munazIjIe zrI udayana maMtrI sivAya bIjA koIne pasaMda na karyA. uparAMta, maMjarI jevuM kalpita pAtra UbhuM karyuM te paNa jenone - jainadharmI sAdhuo ane maMtrIone - halakA pADavA mATe. Ama kalpita ke sAcA ema baMne pAtro mAraphata zrI munazIjIe jainaunI bhAre halakAI karI che e duHkhada ane kaTu satya bInA che. Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 jinamArganuM jatana zrI munazIjInAM A lakhANonI sAme te kALe jenoe virodha paNa ThIka-ThIka jagAvyo hato, ane aneka rIte emanA e kRtya pratye potAno aNagamo pradarzita karyo hato. paNa e badhAnuM kazuM ja pariNAma na AvyuM, ane e pustako ema ne ema vaMcAtAM-chapAtAM rahyAM. enI atyAre paNa navI-navI AvRttio chapAtI jAya che; vadhArAmAM ene vizvavidyAlayanA abhyAsakramamAM paNa sthAna maLI jAya che ane vAMcanArAo ane abhyAsa karanArA vidyArthIonA aMtarapaTa upara jenonI - jaina naravIronI (bhale itihAsanI najare khoTI) halakI chApa paDyA ja kare che. chelle-chelle jANavA maLyuM ke have to zrI munazInI navalakathA gujarAtano nAtha' philma rUpe utAravAnI taiyArIo cAlI rahI che. eTale haju kaMIka adhUrI rahI gayelI jena naravIronI halakAI pUrI thaI jAya ane udayana jevA dharmavIra ane raNavIra mahAmaMtrInuM jIvana Darapoka, prapaMcI ane cAritrahIna puraSa tarIke jagabatrIsIe caDI jAya ! eka samartha puruSanA jIvananA bhoge prekSako be ghaDI hAsya ke tiraskAranI lAgaNInI moja mANI leze; kevuM durbhAgya ! gujarAtano nAtha' rUperI paDade UtaravAnA samAcAra maLyA pachI ApaNA jANItA sAkSara zrI jayabhikhkhae mahAmaMtrI udayana aMge etihAsika tema ja bIjAM pramANothI ane yuktithI bharapUra eka vistRta lekha "zrI jaina-satya...kAza' mAsikanA 1951nA phebruArI tathA eprila mAsanA maLIne be aMkomAM lakhyo che, ane tyAra pachInA me mAsanA aMkamAM "mRtyu-mahotsava' nAme kathA lakhIne emAM mahAmaMtrInA bhavya jIvavanI rUparekhA rajU karI che. A rIte temaNe jema thoDAka mahinAo pahelAM zrI vRndAvanalAla varmA likhita "haMsa-mayUra' pustakane pAThyakramamAMthI dUra karAvavAnI pharaja paDe evI sacoTa sAmagrI e pustakanI viruddhamAM taiyAra karI ApI hatI, tema zrI munazIjIe vikRta rIte rajU karela udayana maMtrInA citraNanI sAme dharI zakAya evI sAmagrI samAja samakSa rajU karI che e vAtanI noMdha letAM khUba AnaMda thAya che. mahAmaMtrI udayana aMge potAnA e lekhamAM nirdeza karatAM zrI jayabhikhu lakhe "mahAmaMtrI udayana bhale mULa mAravADI (zrImAlathI AvelA) hoya, paNa e ya mahAgujarAtI hatA, gujarAtanA ja thaIne jIvyA hatA, ne gujarAtanA vijayamAM prANa aryA hatA. gujarAtanA suvarNayuganA teo eka samartha ciMtaka, bAhoza mutsadI, ajoDa yoddhA hatA, ne gurjara cakravartIo siddharAja jayasiMha ne mahArAja kumArapALanA khAsa vizvAsu hatA. temaNe ane temanA putroe samasta bhAratavarSamAM - sAhityamAM ane zauryamAM - gujarAtanuM moM ujvala rAkhavA AkhuM jIvana arpaNa karyuM hatuM. Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharmanI jagatamAM pratiSThA aMgenA prazno : 5 17 kamanasIbI kaho ke game te kaho, paNa AvA mahAmaMtrI zrI kanaiyAlAla munazInA hAtha para caDhI gayA ne zrI munazIe mAtra kathArasa jamAvavA, bIjAM pAtronI jema, jenonA A mahAna karmavIra, dharmavIra ne raNavIra maMtrIne khUba hIna rIte cItaryA. duSTa khalanAyaka sarjavA mahAmaMtrI udayanane iglI, kAvatarAbAja ne vyabhicArI cItaravAmAM temaNe pAchuM vALIne na joyuM." uparanA be phakarAomAM bhAI jayabhikhkhae udayana maMtrInuM sAcuM rUpa ane zrI munazIjIne hAthe thayeluM vikRta rUpa sArarUpe rajU karI dIdhuM che. bhAI jayabhikhunI uparyukta vArtA "mRtyu-mahotsava' temanA tAjetaramAM prasiddha thayela "devadUSya ane bIjI vAto' nAmaka vIradharmanI vAtonA trIjA bhAgamAM paNa ApavAmAM AvI che. A pustakanI prastAvanA amadAvAdanI gujarAta kolejanA gujarAtI bhASAnA prophesara zrI dhIrubhAI ThAkare lakhI che. e prastAvanAmAM mRtyu mahotsava' aMgenuM teonuM A lakhANa sahu koInuM dhyAna dore evuM ane zrI munazIjIne (jo teo dhAre to) vicAra karavA prere evuM che : chellI vArtA "mRtyu-mahotsava' gujarAtanA bAhoza jena maMtrI udayananA vIrocita mRtyunI gauravagAthA che, tema nakalI sAdhuno svAMga sajyA bAda kharekhara sAdhu thaI janAra nokaranI manodazA batAvatI noMdhapAtra dharmakathA paNa che. eka bIjI rIte paNa A vAta dhyAnapAtra che. zrI kanaiyAlAla munazInI navalomAM udayana maMtrInuM kaika aMze kAyara, dhamadha ane zithila cAritryanA rAjapuruSa tarIke je citra rajU thayuM che, tenAthI taddana bhinna pratinuM ane chatAM vizeSa pramANabhUta evuM tenuM citra ahIM mUkIne zrI jayabhikhkhae gujarAtanA itihAsanI eka agatyanI hakIkata para mahattvano prakAza pheMkyo che." AvI upayogI sAmagrI rajU karavA mATe bhAI bhikhune ane "zrI jainasatyaprakAzane dhanyavAda ApavA sAthe jai. sa. pra.nA saMcAlakone ke jaina samAjane eTaluM sUcavIe chIe ke "haMsa-mayUra aMgenI sAmagrI jema judI pustikarUpe pragaTa karavAmAM AvI hatI, te ja rIte mRtyu-mahotsava' vArtA tathA pro. zrI dhIrubhAI ThAkaranA upara Apela lakhANa sahita badhI sAmagrI alaga pustikarUpe pragaTa karavAmAM Ave. tema ja ApaNA bIjA vidvAno paNa pramANa ane yukti sAthe A aMge vadhu sAmagrI pragaTa kare. zeTha A. ka. nI peDhI ke ApaNI kaoNnpharansa jevI saMsthAo paNa A kAryane bilakula racanAtmaka rIte hAtha dharIne A mATe zrI munazIjI sAthe saMparka sAdhe ane mahAmaMtrI udayanano sAco itihAsa rajU thAya evI koziza hAtha dhare. AmAM vilaMba thaI gayo to saMkoca sevavAnI jarUra nathI. sAruM kArya to game tyAre hAtha dharI zakAya. jAgyA tyArathI savArano A ja sAco artha che. Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinamArganuM jatana chevaTe zrI. munazIjIne ame eTaluM ja sUcavIe chIe ke Aje jyAre bhAratanuM rAjakAraNa binasAMpradAyikatAno DhaMDhero pITI rahyuM che, tyAre bhAratanI madhyastha sarakAranuM pradhAnapaduM bhoMgavI rahelA anna-saciva zrI munazIjI potAnA hAthe thaI gayela AvA vikRta citrane dUra karavAnI taiyArI ane kheladilI dAkhave evI AzA rAkhavI vadhAre paDatI na gaNAya. satyano svIkAra to hajAra varSe paNa karAya to temAM naryuM kalyANa ja samAyeluM che. 18 (6) jainadharma pratye ATalI sUga? amadAvAdamAMthI pragaTa thatA 'gujarAta samAcAra' dainikanA tA. 14-9-1949 ne budhavAranA aMkanA cothA pAne chapAyela 'sAhitya ane saMskAra' vibhAganA 'AMdolano' zIrSakavALA lakhANa pratye ame sarva koI sAhityapriya mahAnubhAvonuM ane khAsa karIne jaina sAhitya pratye abhiruci dharAvanAra vidvAnonuM dhyAna dorIe chIe. prastuta lakhANamAM muMbaInA bhAratIya vidyAbhavana hastakanI siMghI jaina graMthamAlAnA pacIsamA graMthAMka tarIke thoDAka mahinA pahelAM prakAzita thayela ane prAdhyApaka DaoN. amRtalAla savacaMda gopANIe saMpAdita karela zrI mahezvarasUrikRta prAkRtabhASAnI 'jJAnapaMcamIkathA'ne laIne keTaluMka 'AMdolana' jagAvavAmAM AvyuM che. A lakhANamAM lekhake enA traNa vibhAgo pADyA che : pahelA vibhAgamAM prAkRta sAhitya vagere saMbaMdhamAM aneka vilakSaNa vidhAno karavAmAM AvyAM che, bIjA vibhAgamAM graMthano bahu ja saMkSipta paricaya ApatAM graMthanA saMpAdakanAM keTalAMka maMtavyono virodha karIne saMpAdakane 'sAMpradAyika dRSTivALA 'no ilkAba ApavAmAM Avyo che; ane samagra lakhANanI aDadhI karatAM vadhu jagyA rokatA trIjA vibhAgamAM saMpAdakanI vistRta prastAvanAmAMthI graMthamAMnAM keTalAMka subhASito, enA anuvAda sAthe, uSkRta karavAmAM AvyAM che. prastuta lakhANanA bIjA ane trIjA vibhAgamAM keTalIka vivAdAspada vAto kahevAmAM AvI hovA chatAM eno mukhyatve pahelo vibhAga bahu ja vilakSaNa vidhAnothI bharelo che, eTale e vibhAgamAMnuM lakhANa akSarazaH ahIM uddhRta karIe chIe : "saMskRta ane prAkRtano jhaghaDo pharI vAra Ubho karyA vinA kahI zakAya ke lokonA moTA bhAganI bhASA prAkRta ane alpasaMkhya lokonI bhASA saMskRta hovA chatAM saMskRta-sAhityamAM je ucca koTinuM kAvyatva che, je mahAna sAMskArika baLa che, (tA. 21-7-1951) Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharmanI jagatamAM pratiSThA aMgenA prazno: 6 19 te prAkRta-sAhityamAM nathI. saMbhavita che ke keTaluMka sAcuM prAkRta-sAhitya jaino taraphathI Aje maLe che tenuM mUlya ghaNI vAra to bhASAzAstrIya vikAsanA pagathiyA tarIke ja rahe che. prAkRta-sAhityanA vidvAno prAkRta pratyenA temanA premane kAraNe prAkRta-sAhityanAM sAhityatattvone atizayoktibharyo khyAla ApI de che. jainoe A prAkRta, apabhraMza ne jUnI gujarAtInuM sAhitya sAcavyuM hovAthI te prAcIna graMtho have jaina saMsthAo bahAra pADe te yogya ja che; paraMtu ghaNI vAra Ane lIdhe keTalAka khoTA bhrama utpana thAya che. pahelo bhrama e ke A sAhityamAM ucca sAhityatattvo che tevo khyAla ApavAmAM Ave che. bIjo bhrama e ke ItihAsa vagerenI bAbatomAM te graMthone ja pramANabhUta gaNavAmAM Ave che. eka bIjuM pariNAma e Ave che ke jaina zrImaMtonA Azrayane lIdhe jaina sAhityanA keTalAka trIjI koTinA saMskRta-prAkRta graMtho bahAra paDe che, tyAre jainetara sAhityanA prathama koTinA graMtho paNa prasiddhi pAmI zakatA nathI. koI paNa pUrvagraha vinA kahI zakAya ke kalikAlasarvajJa hemacaMdranA graMthomAM paNa maulikatA keTalI che te savAla che. sarjaka baLa ke draSyanuM abhinava tattvadarzana jaina tema ja prAkRta sAhityamAM saMskRtanA mukAbale alpa che. A vastuno svIkAra jaina sAhityanA sAMpradAyika dRSTivALA abhyAsIo na kare te svAbhAvika che; paNa taTastha rIte jonAra satyapriye to tema kahevuM ja rahyuM." AnA anusaMdhAnamAM A lakhANanA, graMthaparicayasaMbaMdhI bIjA vibhAganuM paheluM vAkya paNa noMdhavA jevuM che. te vAkya A pramANe che: "prAkRta sAhityanA sUkA raNamAM keTalIka mIThI vIraDIo jarUra maLI Ave che." uparanA lakhANamAM enA lekhaka-mahAzaye je vidhAno ane vicAro rajU karyA che tenuM bArIkAIthI vizleSaNa karavA jaIe to eka bahu lAMbo lekha lakhavo jarUrI thaI paDe. paNa e lakhANanI vilakSaNatA keTaleka sthaLe to eTalI spaSTa che ke enuM bArIka vizleSaNa karyA vagara ja, mAtra uparanuM lakhANa vadhAre dhyAnapUrvaka be-eka vAra vAMcI jaIe to paNa, e jaNAI AvyA vagara nathI rahetI. vizleSaNa karavAnuM kAma vidvAnone soMpIne ahIM to emAMnA cAra mahattvanA muddA tarapha ja amArA vAcakonuM ane vidvAnonuM dhyAna dorIe chIe (1) A AkhuM lakhANa jotAM enA lekhakanI jainadharma para ThIka-ThIka mahera-najara (!) che ema tarata ja jaNAI Ave che. ane evI mahera-najara(!)nuM kAraNa emanA dilamAM ghara karI gayelI kahevAtI sAMpradAyikatA pratyenI sUga che ema lAge che. emanI A sUga eTalI umra che ke sArAsArano ke lIlAskAno viveka karavAnuM cUkI jaIne teo badhuM ekIsAthe bhasmasAt karavA prerAI jAya che. Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinamArganuM jatana (2) jainadharma pratyenI lekhakanI A karaDI najara emanA prAkRta bhASA ane sAhitya aMgenA lakhANamAM ThIka-ThIka ugra rUpa dhAraNa kare che. 20 lekhanI zarUAtamAM ja saMskRta ane prAkRtanA jhaghaDAno ullekha karIne jANe lekhake saMskRtanuM pada UMcuM rAkhavAnuM bIDuM jhaDapyuM hoya te rIte, saMskRta sAhityanI mahattA ane prAkRta sAhityanI alpatAnuM vidhAna karyuM che. paNa jainoe A be bhASAo vacce kadI harIphAI mAnI nathI; eTaluM ja nahIM, paNa e baMne bhASAone potapotAnI rIte vikasavA devAmAM potAno pUrepUre sahayoga Apyo che e vAta jaina sAhityanA itihAsanA abhyAsIonA khyAlamAM tarata ja AvI jAya evI che. lekhaka eka sthaLe lakhe che : "keTaluMka sAcuM prAkRta sAhitya jaino taraphathI Aje maLe che.'' AmAM lekhake 'sAcuM' vizeSaNa vAparIne 'khoTA' prAkRta sAhityano nirdeza ADakatarI rIte karyo che te temanA aMtaranI prAkRta pratyenI vRtti upara sAro evo prakAza pADe che. vaLI AgaLa lekhaka lakhe che : "prAkRta sAhityanA vidvAno prAkRta pratyenA temanA premane kAraNe prAkRta sAhityamAMnAM sAhityatattvono atizayoktibharyo khyAla ApI de che.'' Ano artha to e thayo ke prAkRta sAhityanA vidvAnono abhiprAya khoTo ane prAkRtamAM thoDoka caMcupAta karanAra lekhakano abhiprAya vajUdavALo; kevI ajaba vAta ! prAkRta sAhityamAM ucca sAhityatattto na ja hoI zake evo pAko abhiprAya bAMdhIne ja lekhake prAkRtabhASAnI mulavaNI karavAnuM kAma AraMbhyuM che, ane chatAM teo potAne pUrvagrahathI mukta ane taTastha rIte jonAra satyapriya tarIke oLakhAve che e bhA2e gammatanI vAta banI che. eka mAtra jaina saMpradAyane halako pADavAnA AvezamAM lekhake potAnI jAtane kevI kharAba rIte rajU karI che ! lekhakane prAkRta sAhityamAM ucca sAhityatattva hovA sAme jeTalo vAMdho che, teTalo ja vAMdho emane prAkRta sAhityane itihAsanA pramANabhUta sAdhana tarIke svIkAravA sAme che. paNa A to pADAnA vAMke pakhAlIne mAravA jevI vAta thaI ! vidvAno prAkRta graMthonuM aitihAsika mahattva svIkAre emAM prAkRta sAhityano potAno zo doSa ? ane vaLI jaina zrImaMtonI madadathI jaina sAhityanA keTalAka 'trIjI koTinA' saMskRta-prAkRta graMtho pragaTa thAya te vAta paNa lekhakane aNagamatI thaI paDI che. A vAta paNa koInA vAMke koIne sajA karavA jevI gaNAya. jainetara sAhityanA prathama koTinA graMtho madadanA abhAve pragaTa na thAya e paNa jainono ane jaina sAhityano vAMka ? paNa jo lekhaka mahAzayane e vAtano khyAla hota ke aneka jaina vidvAnoe jainetara saMskRta graMtho upara apUrva evI TIkAonI racanA karIne e mULa graMthonuM gau2va vadhA2vAmAM potAno kImatI phALo Apyo che, to teo AvuM dveSIluM lakhANa lakhatAM pahelAM hajAra vAra vicAra Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 jainadharmanI jagatamAM pratiSThA aMgenA prazno : 6 karatA. paNa emane to jaina saMpradAya pratye evI sUga vyApI gaI che ke teo bIjI kazI vAtano vicAra ja nathI karI zakyA. paNa prAkRta sAhitya pratyeno lekhakano aNagamo ATalethI ja kyAM aTake che? temane to prAkRta sAhitya "sUkA raNa" samuM lAge che ! A rIte TIkA karavAmAM kalamane ramatI mUkanAra lekhakane ApaNe eTaluM to jarUra pUchI zakIe, ke "bhAI ! A badhI vAto jANe Ape samagra prAkRta sAhityanuM saMpUrNa pAna karI jaIne lakhI hoya evI chaTAthI lakhI che; paNa Apano prAkRta sAhityano sAco abhyAsa keTalo e jaNAvavAnI, jAhera karavAnI ApanAmAM hiMmata che? ane nahIM to Aje sarakAranA moTAmAM moTA pradhAnonAM khAnagImAM khAnagI daphataranI vAta jANavAno dAvo karatA zerInA sAmAnya baDAIkhora mAnavI jeTaluM ja ApanuM mahattva gaNAya." (3) A pachI Ave che hemacaMdrAcArya ane jaina sAhityano vAro. zrI hemacaMdrAcAryanA sAhitya mATe lekhaka lakhe che : "koI paNa pUrvagraha vinA kahI zakAya ke kalikAlasarvajJa hemacaMdranA graMthomAM paNa maulikatA keTalI che te eka savAla che." maulikatA kone kahevI enA zAstrIya vivAdamAM na UtaratAM ApaNe lekhakane eTaluM ja pUchIe, ke Ape hemacaMdranuM samagra sAhitya vAMcyA pachI ja A vidhAna karyuM che ke managamatI kalpanAthI ? bAkI potAnI jAtane pUrvagrahamukta kahevI e to potAnA hAthanI ja vAta che ne ? samagra jaina sAhitya paNa lekhakanI kRpAprasAdIthI bAkAta nathI rahI zakyuM. e mATe temaNe lakhyuM che : "sarjaka baLa ke draSTAnuM abhinava tattvadarzana jena tema ja prAkRta sAhityamAM saMskRtanA mukAbale alpa che." paNa lekhake A lakhatAM pahelAM eTaluM jANI lIdhuM hota ke jaina sAhitya prAkRta bhASAmAM jeTaluM racAyuM che, tenA karatAM jarA paNa ochuM saMskRta bhASAmAM racAyuM nathI, tema ja jainetara saMskRta graMthonA vikAsamAM paNa jaina vidvAnoe noMdhapAtra phALo Apyo che, to teo AvuM vidhAna bhAgye ja karavA prerAta. (4) ane lekhake eka vAta to bhAre ramUja utpanna thAya evI lakhI che. temaNe lakhyuM che : "A vastuno svIkAra jaina sAhityanA sAMpradAyika dRSTivALA abhyAsIo na kare te svAbhAvika che, paNa taTastha rIte jonAra satyapriye to tema ja kahevuM rahyuM." A to phariyAdI paNa pote ane nyAyAdhIza paNa pote jevI vAta thaI. je lekhakanI vAta mAne te taTastha ane satyapriya ane temanI vAta na mAne te sAMpradAyika dRSTivALA ! A vidhAna mATe to lekhakane zuM kahIe? (tA. 2-10-1949) Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinamArganuM jatana (7) saMpradAyonI aMtaHsmRddhinI parakhA eka bAju sAMpradAyikatAne nAme game tene niMdavAno ke utArI pADavAno eka saMpradAya' sthapAto joIne jema dilagIrI thAya che, tema bIjI bAju koI-koI vAra sAMpradAyikatAnI sUgamAM na phasAtAM, emAM chupAyela sAratattvone khoLI kADhavAnI vAta vAMcIe chIe tyAre aMtaramAM eka prakAranA saMtoSano anubhava thAya che ane manamAM thAya che ke ApaNI vivekadaSTi sAva to AMdhaLI nathI banI gaI. Avo ja eka prasaMga tA. 2-10-1949nA "prajAbaMdhu'mAM jovA maLe che. e aMkanA teramA pAne chapAyela graMthAvalokanamAM zrI "2'-saMjJaka lekhakabaMdhueApaNA prasiddha vArtAkAra bhAIzrI jayabhikhkhanA 'vIradharmanI vAto'-bhAga bIjAnuM avalokana karatAM, sAMpradAyikatA pratye ApaNe kevuM valaNa dAkhavavuM joIe e aMge je vicAro rajU karyo che te saMpradAyanA nAme paraniMdAmAM aTavAI paDatA lekhakoe paNa jANavA jevA che; teoe lakhyuM che - "vArtAo jaina sAhityanI che mATe e mAtra jainone ja kAmanI e mAnyatA barAbara nathI. prastAvanAmAM muni darzanavijayajI phariyAda kare che, ke thoDA samaya pahelAM eka rASTrIya patranA taMtrIe zrI jayabhikhkhane "jena bhikhu'no khitAba enAyata karyo hato. A manodazA saMkucita che ne te ISTa nathI. sAMpradAyika sAhitya binasAMpradAyika dRSTithI rajU thatuM hoya, ne emAM jo thoDuM-ghaNuM ya "sAhitya' nAmane pAtra evuM tattva hoya to tenI gujarAtane jarUra che. sAMpradAyika sAhityano cheda uDADavA jaIzuM to gujarAtI sAhityamAMthI ghaNI suMdara kRtiono cheda uDADI devo paDaze. jayadevanuM "gItagoviMda' zuddha vaiSNava saMpradAyanuM kAvya che, paNa koI paNa dharmano kavitArasika ene vAraMvAra vAMcavA lalacAze. ApaNA sAhityanAM suMdaramAM suMdara gIto e kadAca vaiSaNava saMpradAyanAM gIto haze. dayArAmanuM samagra sAhitya e vaiSNavI. asarathI raMgAyeluM sAhitya che, chatAM ya enI garabIo pAchaLa AkhuM gujarAta mugdha che. eTale sAhityamAM jo saMpradAya tarapha sUga keLavIe to ApaNe e sAhityane radabAtala ja karavuM paDe ! vaiSNava saMpradAyano eka paNa gAdIdhArI AcArya ane eno eka paNa bhakta nahi hoya tyAre ya rasathI chalakAtuM vaiSNava sAhitya to haze ja. sAcA sAhityano koI saMpradAya nathI. zuddha sAhityane dharma, rAjakAraNa, deza ke kALa karatAM mAnavatA sAthe ja vadhAre lAgevaLage che. eTale ja IbsananAM nATako amadAvAdIo AnaMdathI mANe che ne "zAkuntala' vAMcIne jarmana mahAkavi geTe gAMDo ne ghelo thaI jAya che. mATe prAcIna sAhityanI kRtione bahAra lAvavAnA prayatnone sAMpradAyika' kahIne utArI pADavAnI jarUra nathI." Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharmanI jagatamAM pratiSThA aMgenA praznoH 7, 8 23 zrIyuta "2' nA A vicAro eTalA saraLa ane spaSTa che ke e upara vivecana karavAnI jarUra nathI. jANe ema lAge che ke "AMdolanonA lekhakabaMdhune zikhAmaNarUpa hoya evA vicAro zrIyuta "2nI kalamamAMthI sahaja rIte sarI paDaDyA che. saMpradAyanA nAme bakheDA na jagAvatAM sAMpradAyika ekatA sAdhavI hoya to sAMpradAyika pratyeka vAtano pUreparA vivekapUrvaka vicAra karavo joIe. sAMpradAyika che : eTalA mAtrathI koI paNa vAtane tiraskaraNIya ke AdaraNIya mAnI levAnI ApaNI jamAnAjUnI Teva have to ApaNe bhUlIe! zrI 2'nA uparanA vicAro navayugane anurUpa sAhityanuM ghaDatara karavAmAM vizeSa upayogI thaI paDe evA amane lAgyA che. kalamanA kasaba karanArAoe e dhyAnamAM rAkhavA jevA che. ApaNA hAthe kazuM lakhavAnuM rahI jAya tenuM kaMI nahIM, paNa je kaMI lakhAya te vicAra ne vivekathI gaLAIne lakhAvuM joIe e ja A lakhANano sAra che. (tA. 9-1-1949) (8) saMkhyAbaLa vagara TakI zakAze ? vartamAna dazA chellA keTalAka saikAomAM vizvamaitrInA saMdezane varelA ApaNA dharmano lAbha bIjAone ApavA taraphanI ApaNI udAsInatAne lIdhe, tema ja ApaNAmAM vadhatI jatI kadaratA ane saMkucitatA vagere kAraNe, jainadharmanA anuyAyIonI saMkhyAmAM uttarottara ghaTADo thato ja rahyo che. ApaNA saMghanI AvI khedajanaka tema ja ciMtAjanaka sthiti thavA chatAM ApaNA dharmanAM maMgaladvAra sau koIne mATe khullAM mUkI devAnI dIrgha dRSTi to ApaNAmAM, sAva nagaNya jevA apavAdone bAda karatAM, jAgI ja nahi, ane hajI paNa jAgatI nathI! jyAM ekaMdare ApaNI saMkhyAmAM kaMIka ne kaMIka paNa ghaTADo ja thato hoya; eTaluM ja nahi, e ghaTADAne ApaNA saMghanAyako sAva naciMtapaNe baradAsta karI levA TevAI gayA hoya, tyAM ApaNA dharmanA anuyAyIonI saMkhyAmAM vadhAro thAya evA yogya upAyonA amalanI to AzA ja kevI rIte rAkhI zakAya ? AvI sthitimAM to, chellI 196 1nI vastIgaNatarImAM ApaNI saMkhyAmAM kazo ghaTADo na thayo ane ApaNuM dara eka hajAre pAMcanuM pramANa jaLavAI rahyuM e paNa ganImata ! (tA. 25-5-1963) Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinamArganuM jatana bIjI rIte ApaNe nabaLA paDyA ke sabaLA rahyA e mATe kadAca vivAda ke matabhedane bhale avakAza hoya, paNa ApaNI saMkhyAnI bAbatamAM to, jANe ApaNane kSaya lAgu paDyo hoya ema, ApaNe roja-ba-roja ghasAtA ja rahyA chIe. 24 (25-12-1949) sane 1961nI sAlamAM karavAmAM AvelI vastI-gaNatarI pramANe badhA ya dharmonA anuyAyIo ke badhI jAtionA mANaso maLIne hiMdustAnanI kula vastI 43, 92,35,038 (cummAlIsa karoDamAM thoDI ochI) thaI che. temAM judA-judA dharmonA anuyAyIonI saMkhyAnA AMkaDA nIce pramANe che : hiMdudharmIo - 36,61,62,693 (chatrIsa karoDathI vadhAre) 4,69,11,731 (cAra karoDathI vadhAre) musalamAno khristIo zIkho 1,04,98,077 (eka karoDathI vadhAre) - 78,46,074 (aThThotera lAkhathI vadhAre) 32,52,804 (batrIsa lAkhathI vadhAre) bauddho jaino (badhA ya phirakAonA maLIne) - 20,27,246 A AMkaDAonuM pRthakkaraNa karatAM, bhAratavarSanA traNa prAcIna dharmo - brAhmaNadharma (eTale ke vaidika athavA hiMdudharma), jainadharma ane bauddha dharmanA anuyAyIomAM A chellI (1961nI) vastI-gaNatarI pramANe jainadharmanA anuyAyIonI saMkhyA sauthI ochI che. are, paradezathI hiMdustAnamAM AvIne sthira thaI gayelA islAma ane khristIdharmanA anuyAyIonI saMkhyAnI sarakhAmaNImAM paNa jainonI saMkhyA ghaNI ja ochI che. hiMdustAnamAMthI muslima rAjasattAnA astakALa jevA chellA samayamAM paNa musalamAnonI vastI ghaNI sArI saMkhyAmAM rahI. hiMdudharmamAMthI ja judA sthapAyela zIkhadharmanA anuyAyIonI saMkhyA paNa jaino karatAM lagabhaga cAragaNI che. sAthe-sAthe ahIM e vAta paNa savizeSapaNe jANavA jevI che ke sane 1951mAM karavAmAM Avela vastIgaNatarImAM bauddhadharmanA anuyAyIonI saMkhyAnuM pramANa dara eka hajAre eka bauddhadharmInA hisAbe e vakhatanI cAlIsa-ekatAlIsa karoDanI vastInA pramANamAM Azare cAreka lAkha bauddhadharmanA anuyAyIo jeTaluM hatuM, te eka ja dasakAmAM AThagaNuM vadhIne, dara eka hajAre AThanA hisAbe, batrIsa lAkha karatAM ya vadhI gayuM che ! AnI sAme jainadharmanA badhA ya phirakAonA anuyAyIonI bhegI gaNatarI karavAmAM AvatAM sane 1951nI vastIgaNatarImAM jainonI vastInuM pramANa dara eka hajAra hiMdustAnIoe pAMca jaina (eTale ke phakta aDadhA TakA jeTaluM !) - e pramANe - - - Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharmanI jagatamAM pratiSThA aMgenA prazno : 8 hatuM, te dasa varSa pachInI sane 1961nI vastIgaNatarImAM paNa e pramANe rahyuM ja (dara eka hajAre pAMca jeTaluM ja) jaLavAI rahyuM che. (tA. 25-5-1963) A sthiti amane, lAMbA bhaviSyanI dRSTie, bhAre ciMtAjanaka lAgI che, ane tethI bhUtakALanI bhUlono itihAsa zodhIne - eTale ke ApaNI je-je bhUlo jainonA saMkhyAbaLamAM ghaTADo karavA mATe javAbadAra hoya tenI tapAsa karIne - bhaviSyamAM evI bhUlonuM punarAvartana na thAya ane atyAre ApaNuM je kaMI saMkhyAbaLa bAkI rahyuM che, temAM kadAca ApaNe vadhAro na karI zakIe to paNa, emAM rajamAtra paNa ghaTADo na thAya e mATe samasta jaina saMghe khUba sAvaceta thavAnI jarU2 che. jo hajI ya ApaNe nahi cetIe ane e jUnApurANA bhUlabharelA rAhe ja cAlyA karIzuM, to ApaNuM rahyuMsahyuM saMkhyAbaLa paNa kALadevatAno bhakSya banI jatAM vAra nahi lAge. ane jo dharmanA anuyAyIo ja nahi hoya, to pachI, jene ApaNe "prANathI pyAro" kahevAmAM thAkatA nathI e ApaNo dharma kyAM rahevAno ? "dharmI na hoya to dharma AdhArazUnya banI jAya'' (na dharmo dhArmivinA) e samajI zakAya evI bInA che. tethI ApaNI saMkhyAmAM jarA paNa ghaTADo na thAya; eTaluM ja nahIM, paNa janatAnA mana upara jainadharmanI uttamatAnI chApa paDe ane ApaNA saMkhyAbaLamAM dhIme-dhIme vadhAro thato rahe evA upAyo yojavAnI khAsa jarUra che. ma deza ane duniyAnA vicArapravAho jhaDapabhera palaTAI rahyA che. jene ApaNe 'nIcaluM sta2' kahIe chIe e sahita samagra prajAmAM potAnA adhikAronAM zodha, saMrakSaNa ane upayoga karavAnI rAjakAraNI sUjha tvarita gatie prasaravA lAgI che, ane rAjakAraNano mArga Arthika ane sAmAjika samAnatA tarapha vaLAMka laI rahyo che. A sthitine sArI mAnIne mAtra tenI prazaMsAmAM paDI javuM ke kharAba mAnIne kevaLa enI niMdA karyA karavI ane samayane doSa dIdhA karavo e pragati sAdhavAno kharo mArga na gaNAya. kharI rIte to emAMthI kartavyano je sAda saMbhaLAto hoya tene kAne dharIne e kartavya bajAvavAmAM samagra puruSArthane lagADI devo joIe. A dRSTie pacAsa ke so varSa pachInA bhaviSyano vicAra karIne jaina saMskRti, jaina dharma ane jaina saMghane TakAvI rAkhavA mATe ApaNuM saMkhyAbaLa vadhAravAnI keTalI jarUra che e ta2pha ame jaina samAjanA nAnA-moTA, prAcIna-arvAcIna badhA ya phirakAonA sAdhuo, AgevAno ane vicArakonuM tema ja samagra jainasaMghanuM dhyAna doravAnI jarUra samajIe chIe. deza ane duniyAnA rAjakAraNano pravAha je vaLAMka laI cUkyo che ane keTaleka sthaLe haju je vaLAMka laI rahyo che, te dRSTie jotAM vastI-gaNatarInuM bhAre mahattva Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 jinamArganuM jatana che... jyAre ekabIjAne sAtha, sahakAra ane saMtoSa ApavAnI vRtti janatAnA dilamAM ati sahaja bhAve ramyA karatI hatI, tyAranA rAjakAraNano raMga sAva nirALo hato; ApaNA gharano rakhevALa ke cokIdAra Aje je rIte ApaNA gha2mAM sthAna bhogave che, lagabhaga evuM ja sthAna te kALanuM rAjakAraNa prajAjIvanamAM bhogavatuM hatuM. kaMIka avyavasthA UbhI thAya eTale rAjya vacamAM paDIne suvyavasthAne punaH pratiSThita kare... vaLI aDhAre varNanI sAthe sumeLa sAdhIne enAM sukhaduHkhanA sAcA bhAgIdAra banIne jIvavAnI ane jIvavA devAnI bhAvanA janatAmAM samAjadharma jAgRta rAkhatI hatI tyAre paNa vastusthiti sAva judI hatI. ane sahuthI AgaLa vadhIne to, je kALe sahunA dilamAM potAnA hakka mAgavAnA badale bIjAne mATe potAnuM je hoya teno tyAga karavAnuM zoNita vahyA karatuM hatuM, tyAre aneka prakAranAM duHkho ke musIbatono sAmano karavAno vakhata AvavA chatAM mAnavInA aMtaramAM asaMtoSa nahoto phATI nIkaLato. paNa Aje to badhAne potAnA hakkanuM vizeSa bhAna thavA lAgyuM che, ane potAnuM sthAna kayAM che e nakkI karavAnI tema ja potAnA sthAnane UMcuM lAvavAnI tAlAvelI lAgI che, tyAre samAjajIvananAM jUnAM tola-mApa kAma na lAgI zake e samajI zakAya evI vAta che. atyAre mANasanA matanI pahelAM kadI na hatI evI kiMmata thavA lAgI che, ane eka-eka karatAM aneka mato kAMI viziSTa kArya mATe bhegA thaI jAya, to pahelAMnA yugamAM moTI rAjasattA je kAma muzkelIthI karI zakatI hatI tethI savAyuM kAma A bhegA karavAmAM AvelA mato sahaja rIte karI zake che. "jhAjhI kIDIo sApane tANe '' e kahevata atyAranA laghumatI-bahumatInA yugamAM vadhumAM vadhu ciratArtha thatI mAlUma paDe che. kAraNo ane upAyo : potAnA anuyAyIonI saMkhyAmAM divase-divase ghaTADo thavA chatAM jainadharma hiMdustAnamAM bIjA dharmonI sAthe potAnuM astitva TakAvI zakayo che tenuM eka ane mukhya kAraNa enuM saMskArabaLa, ane bIjuM mahattvanuM kAraNa enA aneka bAhoza anuyAyIonuM gaNanApAtra dhanopArjana-baLa che. A dhanabaLa ane sAdharmiko mATe tenA udAra vyayanuM baLa jo nabaLuM thaI jAya to tenI asara saMskArabaLa upara zI thAya eno gaMbhI25Ne vicA2 ka2vAnI jarU2 che; kAraNa ke khAdhepIdhe eTale ke Arthika rIte muzkelImAM AvI paDelo sAmAnya janasamUha potAnA purAtana saMskArabaLane TakAvI nathI zakato e vAtanA aneka purAvA Aje ApaNe jene patita jAtio gaNIe chIe enA itihAsamAMthI maLI zake ema che. bIjI bAju halakAmAM halakA gaNAtA mAnavIo (20-1-1951) Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharmanI jagatamAM pratiSThA aMgenA prazno : 8 paNa khAna-pAnanI sAmagrI sulabha banatAM UMcA saMskArone apanAvI zake che enA aneka dAkhalA krizciyana mizanarIoe karela dharmapracAranA itihAsamAMthI maLI rahe che. eTale atyAra lagI noMdhapAtra gaNAtuM ApaNuM Arthika baLa jo ochuM thavAnuM hoya, to ene sthAne ApaNe evuM koIka bIjuM baLa jarUra UbhuM karavuM joIe ke je baLa ApaNane ApaNA saMskAra-baLane TakAvavAmAM upayogI thaI zake. ane A bIjuM baLa te sudaDha baMdhutvanA vikAsamAMthI janmatuM saMkhyAbaLa. atyAranuM vAtAvaraNa lokazAhI tarapha DhaLI rahyuM che, ane lokazAhImAM saMkhyAbaLa e Arthika baLa karatAM sarasAI bhogave che e vAta vize vadhu samajAvavAnI jarUra nathI. A uparathI samajI zakAze ke ApaNuM saMkhyAbaLa vadhAravAnI keTalI jarUra che. haju paNa ApaNe jo ema mAnatA hoIe ke ApaNuM paraMparAgata dhaMdhA-vyApArathI janmatuM dhanabaLa sadA ekasarakhuM ja TakI rahevAnuM che, to te ApaNI moTI bhUla che; kAraNa ke atyAre AkhI duniyAmAM Arthika samAnatAnI himAyata ane mAgaNI karatI gAMdhIvAdI, samAjavAdI ke sAmyavAdI vicArasaraNI bahu vegapUrvaka AgaLa vadhI rahI che. ane kadAca koI mUDIdAra-varga rahevAno haze, to paNa atyAre je varga Arthika varcasva bhogavI rahyA che tenA hAthamAMthI to e cAlyuM ja javAnuM che, bhale pachI bIjA varganA hAthamAM jaIne enI game tevI dazA thAya. jo ApaNe joI zakatA hoIe to Arthika varcasvano Avo palaTo zarU paNa thaI gayo che. eTale jate dahADe ApaNA Arthika baLamAM oTa AvavAnI ja che ema samajIne jaina-samAjanA bhaviSyanA yogakSemano ApaNe atyArathI ja vicAra karavo joIe; ane e mATeno zreSTha upAya ApaNuM saMkhyAbaLa TakAvavuM ane sAcA mArge vadhAravuM e ja che. jainadharmanA anuyAyIono moTo varga bIjAonI apekSAe sukhI jIvana jIvato hato. paNa temAM ya chellAM 25-30 varSamAM bhAre pheraphAra thaI gayo che. Aje to TheraThera ane ghera-ghera jainomAM daridratAno praveza thaI rahyo che. jainasaMghanA AgevAna gaNAtA ApaNA dhanavAno ane gAmegAma pharanArA ApaNA dharmaguruo A bhayaMkara sthiti nathI joI zakatA e bhAre kamanasIbI che. eka bAju ghoDApuranA vege vadhI rahelI ApaNI daridratA ane bIjI bAju utsavamahotsavomAM kharcAtAM aDhaLaka nANAMno vicAra karIe chIe tyAre bhUkhyA ane vastrahIna mAnavIne jANe ghareNAMno zaNagAra sajAvatA hoIe evuM behUduM lAge che. eTale ApaNuM rahyuMsahyuM Arthika baLa atyAranA navIna pravAhonA kAraNe AthamI jAya te pahelAM teno upayoga saMgha-zarIrane puSTa banAvavAmAM karI levo ane Arthika bhIMsanA kAraNe ApaNI saMkhyAmAM vadhu ghaTADo thato aTakAvavo e jainadharmanI mahAna sevA bajAvavA jevuM puNyakArya che. A rIte Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 jinamArganuM jatana ApaNA saMkhyAbaLamAM ghaTADo thato aTake ane bIjI bAju e baLamAM vadhAro karavA jeTalA udAra ane prayatnazIla ApaNe banIe to ja ApaNuM bhaviSya ApaNe ujvaLa banAvI zakIzuM. hiMdustAnamAMthI nAmazeSa thaI gayela bauddha dharmano pracAra dezamAM dhIme-dhIme vadhI rahyo che ane enA anuyAyIo ke prazaMsakonI saMkhyAmAM dhyAnapAtra vadhAro thaI rahyo che e bInA tarapha ApaNe dhyAna ApavAnI jarUra che. bhagavAna buddhe potAnA bhikSuone nahitAya ane vahunanavIya pravRtti karavAno upadeza Apyo che, tema bhagavAna mahAvIre paNa ApaNane mitti meM savvapUIsuno sarvakalyANakArI upadeza kyAM nathI Apyo ? jo jagatanA prANImAtra sAthe maitrI sAdhavAno ApaNo dAvo ApaNe sAco pADavo hoya to ApaNe keTalA udAra ane bIjAo sAthe keTalA AtmIya banavuM paDe ! jo AvI udAratA ane AvI AtmIyatA ApaNe keLavI zakIe, to jainadharmane ApaNe jarUra "janadharma' banAvI zakIe, ane e rIte ApaNA saMkhyAbaLamAM thato ghaTADo aTakAvavA uparAMta janasamUhane sAcI zAMtino mArga dekhADI zakIe. (tA. 25-12-1949) jainadharmanA anuyAyIonI saMkhyAmAM ghaTADo thato rahevAnAM aneka kAraNomAM eka kAraNa e paNa che ke ApaNe dharmapracArane nItimattA ane sadAcArane lakSato banAvavA karatAM kaMIka vizeSa pramANamAM kriyAkAMDa ane rUDhicustatAne lakSato banAvI dIdho che. AnuM pariNAma be rIte nukasAnakAraka AvyuM che : paheluM to tethI ApaNuM saMkhyAbaLa ghaTatuM rahyuM, ane bIjuM : ApaNA potAnA jIvanamAM mANasAI ke nItimattA karatAM aMdhazraddhA, mithyAbhimAna ane alagatAnI vRtti jevAM pragatinAM rodhaka tattvono vadhu vikAsa thayo. kriyAkAMDanI ghelachAmAM ghaNI vAra to ApaNe jIvanazuddhinA vivekane paNa vIsarI jaIe chIe e bhAre bhayajanaka vastu che; enI sAme jainasaMghe satvara jAgRta banavAnI jarUra che. ema nahi thAya to samAjamAM suvyavasthA sthApI zake, mAnavajIvanamAM samatvanI pratiSThA karI zake ane rASTrajIvanane sudaDha banAvI zake tema ja jIvamAtramAM mitratAno sAkSAtkAra karAvI zake evAM jainasaMskRtinAM bahumUlAM tattvone ApaNe vadhu ne vadhu pramANamAM khoI daIzuM. kharI rIte to bhUkhyAne anna ane tarasyAne pANInI jema, mArgabhUlyAne dharma ane saMskRtinI jarUra paDe che. athavA ema kahI zakIe ke mArgabhUlyA. pApamaya mArgoe vaLelA mAnavIone jIvana-zodhanano mArga batAvavAmAM ja dharma ane saMskRtinI sAcI caritArthatA che. eTale jyAM-jyAM anIti, adharma ke kusaMskAranuM baLa jAmyuM hoya tyAM dharma ane saMskRtinI saritAne vahetI karavI e pratyeka dharmAtmA ke dharmagurunI pharaja Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharmanI jagatamAM pratiSThA aMgenA prazno : 8 che. e pharajane adA karIe to ja dharmanI suvAsane ApaNe phelAvI zakIe. e suvAsane phelAvavA jatAM ApaNA dharma-saMskAro lUMTAI jaze evI bhIti sevIe to to ApaNA dharmane ApaNe pote ja prANahIna sAbita karI daIe. kavaca jo majabUta che to tene zastrono zo bhaya? saritA jo nirmaLa che to ene maLano zo bhaya ? ApaNA dharmasaMskAra jo sthira che to ene lAkha-lAkha kusaMskAronI paNa zI paravA? paNa ApaNAmAM ghara karI gayelA varNa, jJAti, kuLa ke saMpattinA abhimAne ApaNA dharmasaMskAranA pAyAne kaMIka DagAvI dIdho lAge che. je dharmano amRtamaya Azraya pAmIne ApaNe sukhI thayA te mAnavamAtrane sukhanA mArge dorI zake che e vAta ApaNe bhUlI gayA lAgIe chIe. nahi to jIvamAtranuM kalyANa karI zake ane samagra vizvane amRtamaya dharmatattvathI rasI zake evA umadA ane vizALa dharmane ApaNe atyAranA jevo atisaMkucita banAvI dIdho na hota. (tA. 8-11-1952) jainadharmano pracAra karavAnA sIdhA prayatno chellA keTalAka saikAthI ApaNe karyA nathI ema kahIe to khoTuM nathI. alabatta, chellAM 20-25 varSa daramyAna zvetAMbara mUrtipUjaka saMpradAyamAM AvA be prayatno hAtha dharavAmAM AvyA hatA : pahelo prayatna te sva. pU. A. zrI vijayadharmasUrijInA vidvAna ziSya sva. upAdhyAya zrI maMgaLavijayajIe baMgALamAM AraMbhela sarAka jAtinA uddhAranuM kArya. A kAryamAM upAdhyAyajI mahArAje potAnuM jIvana arpaNa karyuM. paNa temanI pachI ene bIjA sAdhuono sahakAra na maLyo ane e kAryano vega dhImo paDI gayo. bIjo prayatna te pU. mu. zrI darzanavijayajI Adi tripuTIe zarU kareluM yu. pI. (meraTha jillA)mAM pallIvAlo vagerenA uddhAranuM kArya. paNa A kAryano vega to be-pAMca varSamAM ja dhImo paDI gayo. ane Aje (Dise. 1949mAM) pU. tripuTIjI mahArAja ke bIjA koI munivaro e kAryane vega ApI zakatA nathI. ApaNuM saMkhyAbaLa vadhAravA mATe AvA prayatno pUratA na gaNAya. e mATe ApaNe khristI mizanarIonI jema bIjA dharmane halakA pADavAno paNa prayatna karavAnI jarUra nathI; jarUra che jainadharmanI prANImAtranuM kalyANa karavAnI bhAvanAno ApaNe ApaNA jIvana ane upadeza dvArA janatAne sAkSAtkAra karAvavAnI. Ama karavAthI ApaNane bevaDo lAbha thaze. eka tarapha ApaNe janakalyANano mArga khullo mUkIzuM ane bIjI bAju AtmanirIkSaNa dvArA ApaNA AtmAnuM teja harI letI saMkucitatAne dUra karI sarva komo sAthe vadhu ekatAnatA ane AtmIyatAno anubhava karI zakIzuM. Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 jinamArganuM jatana hindustAnamAM ane hiMdustAna bahAra paradezamAM cAre tarapha jainadharma aMgenI jijJAsAmAM vadhAro thaI rahyo che e ApaNA saMkhyAbaLamAM vadhAro karavA mATeno bhAre suyoga che. (tA. 25-12-1949) jainonI vastI gaNatarI : jaino eka vepArI-varga tarIke bahu ja zAMta ane potAnA kSetramAM ja magna rahenAra prajA che. ene moTe bhAge potAnA vepAra-vaNaja uparAMta dezanA bIjA praznomAM UlaTabhera rasa levAnuM bahu ochuM game che. paNa AjhAdI AvatAM pahelAM sudhI je rIte ApaNe vartatA AvyA e ja rIte svasaMtuSTa ke potAnA kAryamAM ja magna rahIne ApaNe jIvatA rahIzuM to tethI ApaNane nukasAna thayA vagara rahevAnuM nathI e nizcita che. eTale dezanA nAnA ke moTA dareka savAlamAM ApaNe rasa levAnuM ane tenI ApaNA jIvana upara kevI asara thavAnI che tenuM mApa kADhavAnuM zIkhavuM ja joIe. ApaNA deza samakSa upasthita thato ekeeka prazna bIjI komonI jema ApaNane paNa pUrepUrI asara karavAno che. tethI ame icchIe chIe ke vastI-gaNatarInA kAryane paNa ApaNe e rIte ja mahattvanuM gaNIne sAvadhAnIpUrvaka temAM rasa levo joIe. vaLI jaino mATe to vastI gaNatarInA praznamAM vadhAre rasa levAnuM bIjuM paNa kAraNa che. jainonI vastI dezamAM kharekharI keTalI che te mATe judI-judI vyaktio bAra lAkhathI mAMDIne bAvIsa lAkha sudhInA AMkaDA rajU kare che. paNa AvA aDasaTTAnA AMkaDAothI kAma cAlI zake nahi. | (tA. 21-1951) hindustAnanA ghaNAkharA pradezamAM - lagabhaga badhA ya pradezomAM - te-te pradezanA mULa vatanI rUpe ke bIjA pradezomAMthI vepAra, udyoga ke nokarI karavA nimitte jaino je rIte vaselA che ane keTalAka pradezamAM tema ja saMkhyAbaMdha zaheromAM teonuM je prakAranuM moTuM saMkhyAbaLa jANavA maLe che, te jotAM jainadharmanA anuyAyIonI saMkhyA (196 1thI sarakArI vastI gaNatarI pramANe) vIsa lAkha jeTalI ja haze e hakIkatano svIkAra karavAne aMtara jANe InkAra kare che. paNa AnI sAme dareka jaine vastI gaNatarImAM potAne jainadharmI tarIke noMdhAvavAnuM cUkavuM nahi e mATe ThIka-ThIka pramANamAM pracAra karyA chatAM, vastI-gaNatarIno copaDo ApaNuM saMkhyAbaLa vIsa lAkha jeTaluM ja darzAve tyAre ApaNe bIjo vicAra karatAM jANe thaMbhI javuM paDe che ane chatAM vastIgaNatarInA AMkaDA sAmenI zaMkA to cAlu ja rahe che. to pachI A zaMkAnuM nivAraNa karavAno upAya zo? amArI samaja mujaba A upAya che eka vAra jainoe pote ja potAnI vastI gaNatarI karI levI te. Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharmanI jagatamAM pratiSThA aMgenA prazno : 8 31 A vastI-gaNatarI be rIte thaI zake : eka to badhA ya phirakAnA jeno ekatra thaIne kAmacalAu evuM vyavasthAtaMtra UbhuM kare ke je dezanA badhA pradezomAM ane dUradUranA khUNAomAM vasatA jainonI vastI-gaNatarI kare. bIjI rIte e ke dareka phirako potA pUratuM AvuM vyavasthAtaMtra UbhuM karIne potapotAnA phirakAnA anuyAyIonI gaNatarI kare; ane chevaTe judA-judA phirakAnA AMkaDA meLavIne sAcI saMkhyA nakkI karI levAmAM Ave. A bIjI rIte kAma karavAmAM amuka phirako AvuM kAma hAtha dhare ane bIjo e kAma hAtha na dhare to na cAle; to pAchuM ApaNI mULa zaMkAnuM nivAraNa thavAnuM bAkI ja rahe. amane potAne to A baMne rIto vyavahAru lAge che; chatAM pahelI rIta (badhA ya phirakA sAthe maLIne kAma kare e rIta) ekaMdara ochA kharce ane ochA parizrame tema ja pramANamAM ochA samayamAM A kArya pAra pADI zake evI che. paNa A to amArI potAnI mAnyatA che. bAkI to je vakhate Ano vicAra karavAmAM Avato hoya tyAre je rIta pasaMdagI pAme e ja sAcI rIta samajavI. ahIM to amAre khAsa eTale ja kahevAnuM che ke game tyAre paNa badhA ya phirakAonA jainoe A kAma avazya karavA jevuM che. (tA. 25-5-1963) jyAre sarakAranI AgaLa koI bAbata saMbaMdhI rajUAta ke pratinidhitva karavAno vakhata Ave tyAre to ApaNI potAnI mAnyatAnA AMkaDA nahi paNa sarakAranA daphatare noMdhAyelA ja AMkaDA kAma lAge e saheje samajI zakAya evI vAta che. A dRSTie AgAmI vastI gaNatarImAM ApaNe jAgRta rahIe ane dharmanA khAnAmAM "jaina" noMdhAvIe e keTaluM jarUrI che te samajI zakAya ema che. ApaNI potAnI noMdhaNIno eka bIjo lAbha e paNa kharo ke ethI jainadharmanA anuyAyIonI saMkhyA saMbaMdhamAM ApaNe koI bhramaNAmAM hoIzuM ane vagara samajya lekhAM karatA hoIzuM to ApaNI e bhramaNA dUra thaze, ane jo e AMkaDAmAM sAcApaNuM haze to tethI sarakArane paNa vastusthitino khyAla Avaze. Ama ubhaya pakSe lAbha ja che; temAM ya ApaNane to savizeSa lAbha che emAM zaMkA nathI. A dRSTie ja jainonA badhA ya phirakAnA AgevAno ane badhI ya AgevAna saMsthAo jAgRta thayela che ane potapotAnI zakti pramANe pracArakAryamAM lAgI gayela che te bahu sAruM thayuM che. ApaNe joI zakIe chIe ke dara vakhatanI vastI-gaNatarI karatAM A vakhate (1961mAM) ApaNe A bAbatamAM kaMIka vizeSa sajAga banyA chIe. Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinamArganuM jatana Ama chatAM kevaLa pracAranAM posTaro, nivedano ke vartamAnapatro dvArA ja pA2 paDI zake evuM A kArya nathI. dezanA keTalAya vibhAgo evA paNa che ke jyAM AvA pracArano avAja bhAgye ja pahoMcI zake che. eTale sAmAnya jaina janatAmAM jAgRti Ave ane kevaLa AvAM pracArasAdhano upara ja AdhAra na rAkhatAM karNopakarNa A vAtanuM mahattva samajAvavAmAM Ave ane sau koI pUrNa utsAhapUrvaka A kArya upADI le e jarUrI che. pA2sI, musalamAna ane khristI dharmanA anuyAyInA ghara u52thI ja noMdhaNI ka2nA2 samajI jAya ke A kaMI hiMdu dharmanA anuyAyInuM ghara nathI; eTaluM ja nahi, A pArasI, musalamAna ke khristI che evo paNa khyAla AvI javAno. paNa hiMduo ane jaino vacce jotAMveMta khyAlamAM AvI jAya evI bhedarekhA maLavI muzkela che. paheraveza, raheNI-karaNI, nAma ke aTako vagere keTalI ya bAbatomAM jaino ane hiMduonuM maLatApaNuM eTaluM badhuM che ke noMdhaNI karanAra potAnI jhaDapane vadhAravA mATe ke sAdI samajathI vadhAre pUchaparacha karyA vagara, ApameLe jainonI dharma tarIke 'hiMdu'mAM noMdhaNI karI devA prerAya. Ama na bane e dRSTie paNa ApaNe jAgRti rAkhavAnI ane dharmanA khAnAmAM 'jaina' tarIke noMdhaNI thAya evo khyAla rAkhavAnI jarUra che. 32 (tA. 11-2-1961) vizeSa na lakhatAM ame nIcenAM sUcano rajU karavAM ucita samajIe chIe : (1) dareka gAmano saMgha ke nAnI-moTI dareka saMsthA A kAryamAM sIdho rasa laIne te-te gAmanA jaino vastI-patrakamAM potAne dharme jaina ja lakhAve evuM dhyAna rAkhe. (2) ApaNA pUjya munivaro je-je gAmamAM vicare tyAM-tyAM e vAtano pracAra karatA rahe ane potAnA upadeza (vyAkhyAna) daramyAna ke bAkInA samayamAM paNa janatAnuM e tarapha dhyAna doryAM kare. (tA. 20-1-1951) (tA. 25-12-1949, 20-1-1951, 8-11-1952, 11-2-1961 ane 25-5-1963 ema pAMca aMkonA lekho parathI saMkalita) (9) 'jaina' kahevarAvavAmAM paNa guno ? muMbaI dhArAsabhAmAM rajU karavA mATe lejisleTiva eNsemblI bila naM. 85 (1948) taiyAra karavAmAM AvyuM che. A bilanuM nAma che "dhI bombe kAsTa DisTrikzana rimuvala ekTa (1948)' (muMbaIprAMta-jJAtibheda-nivArakadhAro) A dhArAno uddeza Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharmanI jagatamAM pratiSThA aMgenA prazno : 9 33 sarakArI tema ja sarakAramAnya saMsthAomAM hiMdu jJAtinI koI paNa peTAjJAtine amAnya karavAno che. eTale A dhArA anusAra hiMdu dharmane pALanAra koI paNa vyakti potAne hiMdu sivAya bIjI koI rIte oLakhAvI na zake. hiMdudharmathI bhinna dharmavALA tarIke phakta khristIo, yahUdIo, musalamAno, pArasIo ane zIkhonI ja gaNanA karavAmAM AvI che. eTale ke dekhItI rIte ja jainono hiMdumAM samAveza karI levAmAM Avyo che, ane tethI A dhAro, atyAre che te rUpamAM, jenone paNa ApoApa ja lAgu paDI jAya che. A dhArAno bhaMga karanAra mATe eka mahinA sudhInI sAdI keda athavA eka hajAra rUpiyA sudhIno daMDa athavA e baMne prakAranI sajAnI jogavAI dhArAnI pAMcamI kalamamAM karavAmAM AvI che. eTale A dhAro amalamAM Ave to sarakArI ke sarakAramAnya khAtAMomAM potAne "jaina' tarIke oLakhAvanAra vyakti A pramANenI sajAne pAtra Thare che! nAta-jAtanA kAyadA-kAnUnonA kSetramAM eTale ke jJAtinA saMbaMdhe jainono samAveza hiMduomAM karavAmAM Ave, to e samajI zakAya evI vAta che. ane A mATe jenoe hiMduomAM potAno samAveza karavA sAme vAMdho uThAvavAnI jarUra nathI ema paNa ame A pUrve lakhyuM che, chatAM jJAti ane dharmane seLabheLa karI nAkhavAnI sAme khUba sAvacetI rAkhavI joIe. eTale dharmanI dRSTie jainadharmanuM svataMtra ja astitva svIkAravuM joIe ane ene hiMdu dharmanA aMtargata dharma tarIke gaNI levAno anucita prayatna choDI devo joIe. Ama thAya to ja dharma ane jJAtinI khoTI seLabheLathI bacIne nyAyanI samatulA jALavI zakAya, ane jenane khoTI rIte anyAyanA bhoga banavuM na paDe. A bInA tarapha ame muMbaI sarakAranuM, muMbaI dhArAsabhAnA badhA ya sabhyonuM ane muMbaI prAMtanA AgevAna kAryakaronuM bhArapUrvaka dhyAna dorIe chIe. prastuta dhArAnI bIjI kalamanI pahelI peTA kalamamAM 'hiMdu'no artha karatAM jaNAvyuM che ke hiMdu dharmane pALanAra kuTuMbamAM je janme te hiMdu. A arthane kabUla rAkhIe to jainano AmAM zI rIte samAveza karI zakAya e samajI zakAtuM nathI, kAraNa ke dharma tarIke to jainadharma hiMdu dharmathI sAva judo ja dharma che. eno koI paNa daSTie hiMdu dharmamAM samAveza thaI zake ema nathI - sivAya ke e baMne dharmanI bhUmi hiMdustAna che. paNa kevaLa eka ja bhUmi hovAnA kAraNe jainadharmano hiMdu dharmamAM samAveza karI zakAto hoya to to zIkhadharma paNa hiMdu dharmamAM ja samAI javo joIe; paNa tenI gaNanA judA dharma tarIke karavAmAM AvI che e hakIkata che. eTale A uparathI joI zakAze ke jainadharmano hiMdu dharmamAM samAveza karavo koI rIte nyAyasaMgata nathI. baMne dharmonI potAnI dRSTie vicAra karIe to paNa baMne dharmone eka mAnavAnuM anucita lAgyA vagara nahIM rahe. baMne dharmanA mULa siddhAMto judA che, baMnenA ArAdhya deva judA Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinamArganuM jatana che, baMnenA tahevAro judA che, baMnenA AcAra-niyamo judA che ane baMne ekabIjAne jarApaNa hAni pahoMcADyA vagara potapotAnI maryAdAmAM surakSita rahI zake che. Ama jo jainadharmano samAveza, zIkha ane bIjA dharmonI mAphaka ja, hiMdudharmamAM sahaja rIte na thato hoya, to teno temAM parANe samAveza karavo ane tema karIne A dhAro jainone paNa lAgu karavo e sAsara anyAya ja che. 34 rASTravAdanA A yugamAM alagapaNuM darzAvatI koI paNa bAbata mATe lakhavuM e sukhada to nathI ja. chatAM je alagapaNuM rASTranI ekatAne koI rIte hAni pahoMcADatuM na hoya tenA upara khoTI rIte kuThArAghAta thato hoya to teve samaye mauna sevavuM paNa yogya na gaNAya. tethI ame muMbaI sarakArane ane lAgatA-vaLagatA bIjAone vinavIe chIe ke hiMdudharmathI sAva svataMtra evA potAnA dharmanA saMbaMdhe koI vyakti potAne 'jaina' tarIke oLakhAvavA mAgatI hoya, to tenI sAme Avo avarodha Ubho karIne tene khoTI rIte gunhegAra TharAvavAno A prayatna to karazo athavA chevaTe AmAMthI ene mukti maLe - potAnI jAtane jaina' kahevAnI ene chUTa maLe - eTalI jogavAI to A dhArAmAM jarUra karazo. Ama thaze to ja vyaktisvAtaMtrya ane dharmasvAtaMtryanA saMbaMdhe jaino sAthe nyAya karyo gaNAze. AzA rAkhIe ke muMbaI prAMtanI ApaNI lokazAhI sarakAra arthAt enA adhikArIo amArI A vAta kAne dha2ze ane A saMbaMdhamAM tarata ja pagaluM bharaze. A saMbaMdhamAM amAre khAsa kahevAnuM to jainonA traNa phirakAnI AgevAna jaina saMsthAone ane AgevAnone che ke teo A saMbaMdhamAM satvara jAgRta bane ane A bilano jhINavaTapUrvaka abhyAsa karIne ane AvanArA bhaviSyamAM enAM piraNAmone barAbara vicAra karIne A aMge je kaMI karavuM ghaTe te karavAmAM atyArathI ja lAgI jAya, ane A bila dhArArUpe dhArAsabhAmAM svIkArAI jAya te pahelAM ApaNe je kaMI kahevAnuM hoya teno avAja yogya sthaLe samayasara pahoMcADI de. atyAre ALasa karIzuM to atyAranI bagaDelI bAjI bhaviSyamAM lAkha prayatne paNa sudhAravI muzkela banI jaze e rakhe ApaNe bhUlIe. ApaNe tyAM AgevAna saMsthAo ke vyaktionI evI sthiti to nathI ja ke je A kAma hAtha dharIne pAra na pADI zake; khAmI che mAtra tamannAnI. ApaNI saMskRtinA jIvanamaraNa-samA A prasaMge to A khAmI ApaNe jarU2 aLagI karIe ane samasta jainasaMghane ghaTatuM dizAsUcana karIe. ApaNAM vartamAnapatro A upayogI prazna upADI leze ane AkhA ya jainasaMghane jAgRta karaze evI umeda sAthe amAruM vaktavya ahIM pUruM karIe chIe. (tA. 16-1-1949) Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharmanI jagatamAM pratiSThA aMgenA prazno : 10, 11 (10) jainadharma bAbata ajANapaNAno eka vadhu purAvo jaina samAjanuM 'dasADA' duniyAnA 'daphtara'nI bahAra thatuM jatuM hovAnA eka vadhu purAvArUpa nIcenI matalabanA samAcAra tarapha ame jainasaMghanuM dhyAna dorIe chIe : 'globe' ('globa' nAmanI samAcAra-saMsthAe) jAhera karyuM che ke laMDananI eka prakAzana-saMsthAe 'varlDa bAyabala'(vizvadharmagraMtha)nI navI AvRtti pragaTa karI che, jemAM krizciyana, bauddha, hiMdu, juDAIka, kanphyuniyana, islAma, TAoisTa ne jorosTriyana (pArasI) A ATha dharmone ja duniyAnA mukhya dharma mAnyA che ane e ATha dharmanA dharmagraMthomAMthI enA mukhya siddhAMto pasaMda karIne emAM pragaTa karyA che. A samAcAra vAMcatAM spaSTa jaNAI Ave che ke duniyAnA mukhya dharmonI gaNanAmAM jainadharmane ukta graMthamAM sthAna ApavAmAM AvyuM nathI; sivAya ke hiMdudharma aMgenA varNanavivecanamAM koI sthaLe jainadharmano hiMdustAnanA eka dharma tarIke nirdeza karavAmAM Avyo hoya. paNa Avo nirdeza karavAmAM Avyo che ke nahIM e to e graMtha joyA pachI ja kahI zakAya. game tema paNa ahIM to eTaluM ja kahevuM prastuta che ke ApaNe jaino ApaNA manane game teTalA 'savAze2' gaNatA hoIe, paNa duniyAnI gaNanAmAM jo ApaNuM sthAna visarAI jatuM hoya to e bInA ApaNA potAnI ja koIka khAmInI dyotaka che. AvI khAmIo dUra karyAM vagara ApaNe ApaNuM gaurava khacIta ja nathI jALavI zakavAnA e vAta ApaNe dhyAnamAM rAkhI jAgRta banIe e ja AvA samAcArano sAra che. (11) rAjakAraNa ane jaino (1) pUrvataiyArI rAjakAraNa e atyAranI duniyAnuM bhAre mahattvanuM aMga banI gayuM che. zuM sAmAjika, zuM dhArmika ke zuM sAMskRtika ekeeka kSetrano jANe rAjakAraNe kabajo saMbhALI lIdho na hoya e rIte rAjakAraNanuM sarvavyApI varcasva jAmI gayuM che; ane Arthika kSetra to jANe atyAranA rAjakAraNano AtmA ja banI beThuM che. pahelAMnA rAjakAraNanI bhUmikA dharatInI mAlikI upara racAtI hatI, atyAranA rAjakAraNanI bhUmikA Arthika sattA upara jaNAya che. Ama arthakAraNa ane rAjakAraNa jANe - 35 Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 jinamArganuM jatana ekabIjAnA paryAyavAcI banI gayAM che, ane Arthika varcasva vagaranI rAjasattA jANe zeraDInA kUcA jevI sArahIna gaNAvA lAgI che. artha (dhana) e to jIvananI moTA bhAganI jarUriyAtone pUruM karanAra eka mahAsAdhana che. eTale Dagale ne pagale enI garaja paDe e samajI zakAya evI bInA che. have jyAre e artha rAjakAraNanuM pradhAna aMga banI bese athavA to arthakAraNanA kabajA upara ja samagra rAjakAraNanuM maMDANa thavA lAge, tyAre rAjakAraNa paNa ApoApa pratyeka mAnavInA jIvanamAM agatyanuM sthAna laI le e taddana svAbhAvika vAta gaNAya. Ama jAye-ajANye paNa atyAranA mAnavajIvanano jhoka rAjakAraNa tarapha DhaLavA lAgyo che. pukhta-matAdhikAranA dhoraNe cAlatI ApaNI atyAranI lokazAhI rAjavyavasthA AvI prajAkIya khabaradArI mATe ja apanAvAI che. jAgatI prajA ja potAnA rAjakAraNane kabajAmAM rAkhIne Arthika taMtrane suvyavasthita banAvI zake ane potAnA jIvanakramane pragatizIla banAvI zake - e lokazAhIno sAra che. have mULa vAta upara AvIe. je dezanI prajA dharma, saMpradAya, samAja ke jJAtinA judA-judA ghaNA vibhAgomAM vaheMcAyelI na hoya, paNa AkhI prajAnI jIvana-praNAlikA lagabhaga ekasarakhI hoya, tyAM rAjakAraNanuM rUpa game tevA palaTA le, chatAM tenI asara AkhI prajA upara moTe bhAge ekasarakhI ja thavAnI : pragatinA samayamAM samagra prajA pragatine mArge AgaLa vadha, avanatino kALa AvI paDe to ye te AkhA prajAdehamAM samabhAge vaheMcAI jAya; eka AgaLa vadhe ane bIjo pAcho paDe evuM tyAM bhAgye ja bane. ekanA bhoge bIjo unnata bane evuM paNa tyAM bahu ochuM bane. ochA vibhAgovALI prajAne A moTo lhAvo che. paNa hindustAna jevA deza mATe sthiti sAva judI che. ahIM to aneka dharma, aneka saMpradAya, agaNita jJAtio ane asaMkhya jAtio bharyA paDyAM che, ane sau potapotAnA nAnAsarakhA vartuLamAM evA to magna che ke eka prajA tarIkenAM sAmAnya guNo ke lakSaNo bahu ochA pramANamAM jovA maLe che. hindustAnanA vatanIoe eka prajA tarIke paMkAvuM hoya to eNe ghaNuM-ghaNuM karavAnuM bAkI rahe che. eka bAju jyAre A dezanI prajA aneka vibhAgo ane peTAvibhAgomAM vaheMcAyelI che ane bIjI bAju dezamAM lokazAhI rAjataMtranI sthApanA thaI cUkI che, tyAre prajAnA badhA ya vibhAgo ekasarakhI rIte AgaLa vadhI zake evI javAbadArIvALI vyavasthA UbhI thavI bahu muzkela che. A sthitimAM potAnI asmitA TakAvI rAkhavAnI sAthesAthe dezane baLavAna banAvavAno ekamAtra upAya prajAnA dareke dareka vibhAge pote potAnI saMbhALa rAkhIne dezanA rAjakAraNamAM potAno pUrepUro phALo Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharmanI jagatamAM pratiSThA aMgenA prazno : 11 37 Apavo e ja che. A rIte vicAratAM, prajAno je vibhAga bIjI-bIjI vAtone vadhu paDatuM mahattva ApIne ke najIvA-namAlA praznomAM ja mazagUla banIne potAnI rAjadvArI pharajo adA karavAmAM pAcho raheze, e dezane hAni karavAnI sAthe-sAthe acUka rIte potAnI hastine ja jokhamamAM mUkI devAno emAM zaka nathI. A rIte jotAM atyAre ApaNe tyAM prajAnA je aneka vibhAgo mojUda che, te krame-krame ochA thaIne prajAmAM rASTrIyatAnA prANa dhabakavA na mAMDe tyAM sudhI, dareke dareka vibhAge rAjakAraNa sAtheno potAno saMbaMdha barAbara jALavI rAkhavAnI pUrepUrI taiyArI karavI ja joIe. jaina samAjane paNa AmAMthI bAkAta na rAkhI zakAya. tyAre have rAjakAraNamAM bhAga levAnI pUrvataiyArI zuM te joIe. dezanI kharekharI mUDI ane moTAmAM moTI zakti e dezamAMnA prajAjano ja gaNAya. dezamAMnAM strI-puruSo jeTalAM zaktizALI, jeTalAM bhaNelAgaNelAM, jeTalAM kaLAbAja ke hunnarabAja, jeTalAM zUrAM ne bahAdura ane jeTalAM prAmANika ke dhArmika teTalo ja deza unnata ane pragatimAna samajavo. eTale dezanA rAjakAraNamAM bhAga levA mATe vidyA, kaLA ane hunnara-udyoganA ekeeka kSetramAM pAvaradhA mAnavIo te-te samAje taiyAra karavA joIe. AvA kAbela mAnavIo hoya to ja ApaNe rAjakAraNane dIpAvI zakIe ane ApaNuM astitva TakAvI rAkhavAnI sAthosAtha dezanI unnatimAM yogya phALo ApI zakIe. kevaLa paisAnA jore ApaNe TakI zakIe e have na banavA jevI vAta che; kAraNa ke paiso paNa atyAre rAjakAraNanuM mukhya aMga banIne paDakhuM badalI rahyo che. eTale Ajano dhanavAna kyAre kaMgALa banI jaze e kahevuM muzkela che. tethI atyAre ApaNI pAse je kAMI Arthika sAdhana-sAmagrI hoya teno upayoga rAjakAraNamAM pUrepUrI saphaLatA sAthe kAma lAgI zake evA kAbela mAnavIone taiyAra karavAmAM ja karI levo joIe. bahu ja TUMkAmAM kahevuM hoya, to ema kahI zakAya ke lakSmI ane sarasvatInI samatulA jaLavAya e rIte samAjanI keLavaNI karI levI joIe. kevaLa lakSmInA bharose rahIzuM to samAja apaMga banyA vagara nahIM rahe. samAjanA yuvAnone vidyAnA dareka kSetramAM niSNAta banAvavA e rAjakAraNa pravezanI pUrvataiyArI che. A taiyArI mATe samAje kamara kasavI ja joIe. (tA. 9-2-1952) (2) anivAryatA ane upAyo jyAre dharmamAM aneka jJAti, aneka varSo ane aneka dezo sudhdhAne potAnA vaTavRkSa jevA vistAra nIce Azraya ApavAnI zakti hoya, tyAre dharma svayameva surakSita banIne Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinamArganuM jatana aneka mAnavIonI rakSA karanAro thaI paDe che. e sthitimAM dharmanuM jatana karavAno savAla ghaNekhare aMze to Ubho ja thato nathI. 38 paNa jyAre, dharmaparaMparA jIvatI rAkhavAnI javAbadArI paraMparAthI nabhAvanAra agraNIonI ane tene AdhAre e dharmanA anuyAyI evA sAmAnya mAnavIonI phAlatI jatI kSatio ke saMkucitatAonA kAraNe dharmanuM kSetra sAMkaDuM banavA mAMDe che, tyAre paristhiti navuM ja rUpa dhAraNa kare che. tyAre to je dharmamArga anekono rakSaka banato hato, enI potAnI ja rakSAnI ciMtA UbhI thavA lAge che. ane dharmakSetra jema-jema vadhu saMkucita banatuM jAya, tema-tema enA rakSaNa mATenA prayatnanI vadhu ne vadhu jarUra UbhI thAya. A dRSTie jainadharmanA kSetravistArano vicAra karIe chIe to ekAda TekarI ke pahADanuM ja citra ApaNI sAme khaDuM thAya che. pahADa ke TekarI mULamAM khUba vistRta hoya che, ane jemajema upara caDatA jaIe, tematema e vistAra ghaTato jAya che. jainadharmanA vistAranI paNa lagabhaga AvI ja sthiti banI gaI che. bhagavAna mahAvIrasvAmInA samayamAM ane te pachInA kALamAM jainadharme je jAhojalAlI bhogavI hatI ane varNa ke jJAtinA jarA paNa bhedabhAva vagara mAnavamAtrane mATe potAnAM dvAra khullAM rAkhyAM hatAM, temAM kamanasIbe pheraphAra thato gayo, ane dhIme-dhIme e dvAra baMdha thatAM gayAM. karoDonI saMkhyAnA jaino Aje amuka lAkhamAM ja samAI jAya che tenuM mukhya kAraNa ApaNA hAthe thayela A kSetrasaMkoca ja che. bahu ja thoDA apavAda sivAya Aje jainadharmanA anuyAyIo mukhyatve vaizya varNanA ja che. bIjA varNo ane bIjI jAtio mATe jainadharma parAyo banI beTho che; athavA ema kahI zakAya ke atyAranA jainadharma mATe vaizya sivAyanAM vargo ke jJAtio agrAhya jevAM banI gayAM che. vaizyomAMno paNa keTalo bhAga ja jainadharmane pALe che e vaLI bIjI bAbata thaI. Ama, jainadharmanuM kSetra dhIme-dhIme karatAM atyAre evuM saMkucita banI gayuM che ke enuM saMkhyAbaLa enI potAnI hasti mATe paNa ciMtA upajAve eTaluM ghaTI gayuM che. eka bAju jainadharmanI AvI nabaLI sthiti pravarte che, ane bIjI bAju dezanuM rAjakAraNa bahumatInA mArge AgaLa vadhIne prajAsattAka rAjataMtrane apanAve che. A sthitimAM jainasamAje gaMbhI25Ne e vAtano nirNaya karavAno rahe che, ke rAjakAraNathI udAsIna ke aLagA rahIne e potAnuM astitva kevI rIte jALavI zakavAno che. gayA aMkamAM ame kahyuM tema, atyAranA saMjogomAM nAnA ke moTA koI paNa samAjane - icchAe ke anicchAe - rAjakAraNamAM sakriya bhAga lIdhA vagara cAle ema nathI. muzaLadhAra varasAda varasato hoya ane AkhuM zahera kAM to Azraya zodhatuM -- Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharmanI jagatamAM pratiSThA aMgenA prazno H 11 hoya ke chatrIno upayoga karatuM hoya, tyAre bedarakAra banI ughADe mAthe pharanAra potAnI jAtane korI ke sAjI zI rIte rAkhI zake? je samAja agamacetI vAparIne dezanA rAjakAraNamAM potAno hisso ApavA taiyAra thaze, te dezasevAnI sAthosAtha potAnI paNa sevA karI zakaze. arthAtu rAjakAraNanI upekSA karanAra samAja dezanuM ane potAnI jAtanuM baMnenuM ahita karaze e ApaNe barAbara samajI rAkhIe. alabatta, A rAjakAraNI lAgavaga, varcasva ke prabhAvano upayoga hamezAM sArAM paramArthanAM kAmomAM ja thAya che evo niyama nathI; eTaluM ja nahIM, ghaNI vAra Ano upayoga svArtha sAdhavAmAM ane anyAyI mAgaNIonA svIkAra karAvIne lAgavaga ke sattA nahIM dharAvatI sAmI vyaktine anyAya karavAmAM paNa thato jovAmAM Ave che. ane chatAM e ja rAjakAraNI sattA ane prabhAva mAtra anyAyano pratikAra karavAmAM ja nahIM, paNa lokopakAra karavAmAM paNa khUbakhUba upayogI thaI paDe che e mahattvanI vAta dhyAna-bahAra javI na joIe. jaina samAja jo rAjakAraNI lAgavaga, sattA, prabhAva ke varcasva meLavavAno vicAra kare to te A dRSTie ja karI zake; ane bhUtakALamAM paNa rAjakAraNane kheDavA pAchaLanI jainasaMghanA mahApuruSonI daSTi moTA bhAge AvI kilyANagAmI ja hatI. bahu dUranA ke itihAsakALapUrvanA bhUtakALanI vAta bAjue rAkhIne nakkara ItihAsayugano ja vicAra karIe to bhagavAna mahAvIrasvAmI svayaM eka gaNarAjyanA rAjakumAra hatA. alabatta, emaNe to nirbheLa AtmasAdhanA karavAnI utkaTa lAgaNIthI prerAIne A rAjasattAno potAnI icchAthI sarvathA tyAga karyo hato. Ama chatAM, AtmasAdhanA pUrNa karyA bAda jyAre teoe dharmapravartananI zarUAta karI, tyAre teonA dharmasaMghane jhaDapathI vistRta karavAmAM ane prabhAvazALI banAvavAmAM jema mukhyatve teonI yogasAdhanAnI pUrNasiddhie ghaNo AgaLa paDato bhAga bhajavyo hato, tema teo bhUtakALamAM eka rAjakumAra hatA e hakIkate paNa ThIka-ThIka bhAga bhajavyo hato ema joI zakAya che. bhagavAna mahAvIranI dharmadezanAthI prabhAvita thaIne gaNarAjyonAM ane bIjAM rAjyonAM rAjAo, rAjakumAro, rAjarANIo ane rAjakumArikAo keTalI moTI saMkhyAmAM emanA dharmasaMghamAM dAkhala thayAM hatAM. emaNe pavitra dharmabuddhithI prerAIne rAjakIya sattAno sArAM kAmomAM upayoga karyo hato, eTaluM ja nahIM, emAMnAM keTalAMka to rAjapATano tyAga karIne tyAgadharmanI sAdhanA karavA mATe bhagavAna mahAvIranA bhikSuka-saMghamAM paNa bhaLI gayAM hatAM. tyAgadharmanI AvI pratiSThAnI asara janasamUha upara ThIkaThIka vyApaka pramANamAM thaI hatI. Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinamArganuM jatana eTale rAjakAraNa e to have anivArya ja banI gayuM che ema samajIne ApaNe cAlavuM joIe. A rAjakAraNanA praveza mATe pUrvataiyArI zI karavI joIe e paNa ame gayA aMkamAM darzAvyuM che, ane tyAM ame lakhyuM che ke vidyA, kaLA ane hunnaranAM vividha kSetromAM ApaNe ApaNA yuvAnone pAvaradhA banAvavA joIe. vaLI, jo ApaNe itihAsanA ajavALe ApaNA bhUtakALane tapAsIe, to ApaNane spaSTa jaNAyA vagara nahIM rahe ke rAjakAraNa e jaino mATe na to ajANyuM kSetra che ke na to e sAva navI koI vAta che. ApaNA aneka pratApI pUrvajoe - zramaNo tema ja gRhasthoe - rAjakAraNanuM kheDANa karIne ApaNA dharmano udyota karavAnI sAthesAthe ApaNA sarvajIva-samabhAva-parAyaNa dharmano Azraya sahu koIne mATe sulabha karyAnAM aneka udAharaNo itihAsanAM pAne noMdhAyelAM paDyAM che. 40 rAjakAraNa upara ke rAjakAraNI puruSo upara prabhAva pADavAnI manovRtti pAchaLa dharmapuruSonI eka ja dharmabuddhi rahelI hatI, ke jo rAjA bUjhaze ane dharmamArgane anusa2ze to enI AvakArapAtra asara AkhI prajA upara thaze; ane e rIte Akho janasamUha saMskArI, nyAyI ane dharmI banaze. ApaNA prabhAvaka pUrvAcAryoe rAjAono saMparka A dRSTie ja keLavyo hato, ane ema karIne sarvakalyANakArI ahiMsAdharmanI prabhAvanA karavAno ane enI asarane vyApaka banAvavAno prayatna karyo hato. AcArya bappabhaTTIsUri, zIlaguNasUri, hemacaMdrAcArya, hIravijyasUrijI vagere aneka samartha pUrvAcAryo AnAM jvalaMta udAharaNo che. jainadharmane potAnA kuLadharma tarIke svIkAranAra rAjAonI saMkhyA bhale ochI rahI hoya, chatAM jainadharma upara prIti, bhakti ane mamatvanI lAgaNI dharAvanAra rAjAo to aneka thaI gayA enI itihAsa sAkSI pUre che. uparAMta nAnAM-moTAM saMkhyAbaMdha rAjyomAM mahAmaMtrI ke dIvAna, maMtrI ke pradhAna, koSAdhyakSa, daMDanAyaka, senApati jevA pade rahIne rAjA ane prajAnI sevA karanAra jaina mahAnubhAvonI to cheka jUnA bhUtakALathI laIne te sAva najIkanA (kadAca svarAjya AvyA pahelAMnA) bhUtakALa sudhI eka moTI paraMparA ja jovA maLe che. hajI gaI kAlanI ja vAta karIe to rAjasthAna, gujarAta, sorASTra, kaccha jevAM pazcima bhAratanAM keTalAMya rajavADAMomAM jainoe dIvAna, kArabhArI ke koSAdhyakSa tarIkenI sattA bhogavIne ke chevaTe eka zaktizALI tema ja buddhizALI prajAjana ke nAgarika tarIke potAnA ahiMsAdharmano prabhAva vadhAravAnI sAthe lokakalyANanAM aneka kAryo karIne tema ja anyAya-adharma-atyAcArano sAmano karIne ke enI sAme prajAno aNagamo vyakta karavAnA eka samartha mAdhyama tarIkenI kAmagIrI bajAvIne jaina mahAjana tarIkenI nAmanA meLavI hatI. Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharmanI jagatamAM pratiSThA aMgenA prazno : 11 atyAre paNa jaina mahAjananI A nAmanA ke pratiSThA sAva jatI rahI che evuM to nathI; chatAM emAM ThIka-ThIka ghaTADo thaI gayo che emAM zaMkA nathI. uparAMta dezanA rAjakAraNamAM paNa jainonuM varcasva ke calaNa ghaNuM ghaTI gayuM che nahIM jevuM ja banI. gayuM che e paNa eTaluM ja sAcuM che. Ama thavAnAM je kaMI kA2No hoya emAM mukhyatve be kAraNo vizeSa dhyAna kheMce evAM cheH eka to ApaNI koma mULathI ja vepArI koma hatI, chatAM chellAM varSomAM ApaNe vadhAre paDatA vepAra-udyogaparAyaNa banyA ane dezanA kArobAramAM krame-krame ocho rasa letA thayA. atyAre paNa vyaktigata rIte ApaNI komanI keTalIka vyaktio rAjakAraNamAM noMdhapAtra hisso ApI rahela che ane emanuM emAM kayAreka-kayAreka calaNa hoya evuM paNa jovA maLe che. paNa emAM samUhabaLa ke saMgha-pratinidhitva nahIM hovAthI eno ApaNI saMskRtinA rakSaNa ke prasAramAM koI upayoga thaI zakato hoya evuM bhAgye ja jovA maLe che. AnuM bIjuM ane kadAca vadhAre sabaLa kahI zakAya evuM kAraNa e hoI zake ke atyAranA rAjakAraNanI rItarasamonAM rUparaMga pahelAM karatAM sAva badalAI gayAM che. pahelAMnI rAjyazAsananI paddhati rAjAne kendramAM rAkhanArI eTale ke rAjAzAhI hatI; atyAre ApaNA dezanI rAjyazAsananI paddhati jenA kendramAM prajA hoya evI lokazAhInI che. Ane lIdhe sattAnAM padomAM, tema ja e pado mATe pasaMda karAtI vyaktiomAM, tema ja evI vyaktionI pasaMdagInI paddhatimAM paNa nakhazikha kahI zakAya evo pheraphAra thaI gayo che; ane A paddhati sAthe kAma levAnI jaina komane phAvaTa AvavI hajI bAkI che, tethI paNa atyAranA rAjakAraNamAM jaina komanuM sthAna ochuM thaI gayuM hoya e banavA joga che. Ama hovA chatAM paNa eka pAyAnI vAta ApaNA dhyAna bahAra javI na joIe, ke rAjyazAsananI paddhati game tevI hoya sAmrAjyavAdI, rAjAzAhI, saramukhatyArazAhI, lokazAhI ke sAmyavAdI paNa rAjyanA saMcAlana mATe sattA, sattAsthAno ane sattAdhArI vyaktionI jarUra sadAsarvadA rahevAnI ja che. phakta enAM bAhya rUparaMgamAM samayanI mAgaNI ke jarUriyAtanA pramANamAM pheraphAra karatA rahevuM paDe eTaluM ja. - - 41 chelle-chelle enA upAyo saMbaMdhI vicArI laIe. atyAranA rAjakAraNamAM bhAga levA mATenI pUrvataiyArI aMge ame AgaLa vistArathI lakhyuM ja che. ApaNA yuvAnone vividha viSayomAM dezasevAnA kAryamAM upayogI thaI zakAya e rIte, ApaNe niSNAta banAvavA joIe. A vAtanI upekSA karIe to rAjakAraNamAM saphaLa thavAnI cAvI ja ApaNe khoI besIe. eTale e kAma to vahelI take hAtha dharavuM joIe. Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinamArganuM jatana A pachI bIjI vAta Ave che AkhA deza sAthe tAdAmya sAdhavAnI. rAjakAraNamAM praveza karavAno Azaya aMgata lAbha meLavavAno rahe to enuM kazuM ciraMjIvI pariNAma na AvI zake. emAM to dezanA kalyANanI vAta ja mokhare rahevI joIe. dezanuM kharuM kalyANa sAdhIzuM to ApaNI jAtanuM ane ApaNA dharmanuM hita ApoApa jaLavAI javAnuM enI ApaNe khAtarI rAkhIe. eTale jaina koma jo atyAranI ApaNA dezanI rAjyazAsana-paddhati sAthe baMdha bese tevI ane enA saMcAlanamAM upayogI thaI zake evI vyaktione taiyAra karavA tarapha pUratuM lakSa Ape, to have pachInA najIkanA bhaviSyamAM ja jena komane dezanA rAjya-saMcAlanamAM nimaNUko ane cUMTaNIo e baMne paddhatimAM yogya pratinidhitva maLI rahe evI AzA jarUra rAkhI zakAya. ane jo jainone rAjyasaMcAlanamAM samucita sthAna maLe to dezanA kArobAramAM suvyavasthA, sacoTatA ane sudaDhatA lAvavAmAM jarUra noMdhapAtra sAtha maLe; kAraNa ke rAjakAraNane kheDavAnA AvA-AvA guNo jaina komane sahaja rIte ja vArasAmAM maLelA che. gata jAnyuArI mAsa(1968)mAM muMbaImAM zrI mahAvIra jaina vidyAlayano suvarNamahotsava ujavAyo te prasaMge rajU thayelA maMtrIonA nivedanamAM rAjakAraNamAM jainonA ghaTatA jatA mahattva aMge aMgulInirdeza karatAM kahevAmAM AvyuM hatuM : "rAjadvArI kSetre jaina samAjanuM mahattva divase-divase khUba gauNa thatuM jAya che, e mATe paNa kaMIka nakkara pagalAM bharavAnI jarUra che. e mATe je kaMI upAyo yojavAmAM Ave emAM paNa e prakAranA zikSaNane AgavuM sthAna maLavuM joIe." A prasaMge suvarNamahotsava-graMthanA prakAzana-vidhi mATe muMbaI yunivarsiTInA rekTara prophesara zrI govardhana DI. pArIkha hAjara rahyA hatA. teoe jaino rAjakAraNamAM kevA hetuthI bhAga le e aMge jANe janatAnI lAgaNIne vAcA ApatA hoya e rIte kaheluM : "ahIM rAjakAraNamAM jainoe bhAga levA aMge kahevAmAM AvyuM che. mAre A aMge kahevuM joIe ke jaino rAjakAraNamAM bhAga bhale le, paNa enI pAchaLano emano hetuM rAjakAraNane zuddha banAvavAno hovA joIe." moTe bhAge sattA ane saMpatti svArthanI janetA ja hoya che, ane jyAre evuM thAya che tyAre evI rAjasattA prajAnuM kalyANa bhAgye ja karI zake che. AvI sthitimAM tyAga, vairAgya ane saMyamanA mArganA prazaMsaka ane cAhaka jainadharmanA anuyAyIo pAsethI sAmAnya janatA AvI apekSA rAkhe e svAbhAvika che. jANe rAjakAraNamAM bhAga levAnI dRSTino jainone khyAla ApatA hoya ema AcArya zrI vijayavallabhasUrijI mahArAje potAnA aMtima kahI zakAya evA saMdezAmAM Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharmanI jagatamAM pratiSThA aMgenA prazno H 11, 12 43 (tA. 12-6-1953nA roja muMbaImAM) sUtra rUpe kahyuM hatuM "jaina zAsananI unnatine mATe eka evA vizvavidyAlayanI sthApanA thAya ke jemAM pratyeka jaina zikSita thAya; ane dharmane bAdha na pahoMce e rIte rAjyAdhikAramAM jainonI vRddhi thAya." (tA. 2-3-1968) sarvajanakalyANa e rAjakAraNano AtmA che ane sarvajIvakalyANa e jainadharmano AtmA che; e be vikhUTA paDI gayA che. temAM ekatA sthApI jagatu-kalyANamAM ApaNo adano phALo noMdhAvavA ApaNe rAjakAraNamAM praveza karavo ja joIe eTaluM kahI ame viramIe chIe. (tA. 16-2-1952, tA. 2-3-1968) (12) rASTrarakSAnuM virATa kArya ane jaina samAja dezamAM sukha-zAMti pravartatI hoya, to ja dharmanuM pAlana nirAkuLapaNe thaI zake che ane dezanuM gaurava ane svatva akhaMDita rahe to ja dharma potAnuM mULabhUta hIra TakAvI zake che. je paLe deza gulAma ke gauravahIna banI jAya che, tyArathI dharmanuM teja paNa jhaMkhavAvA lAge che; kAraNa ke dharma ane rASTra e mAnavajIvananAM ane vizeSe karIne sAmUhika jIvananAM avibhAjya aMgo che - eka ja sikkAnI be bAjuo che. eTale jema dharmanA rakSaNamAM rASTranuM rakSaNa raheluM che, e ja rIte rASTranI surakSAmAM ja dharmanI surakSA samAyelI che. jainadharme zAntistotramAM janapado dezanA taLa vibhAgo)nI, rAjyakartAonI, rAjyakartAonAM nivAsasthAnonI, nagarajanonI ane samasta vizvanI zAMti mATe bulaMda svare je udghoSaNA ane prArthanA karI che, tenuM rahasya A ja che. atyAre, eka kALanuM vizALa vizva vijJAnanI zodhone lIdhe evuM to sAMkaDuM banI gayuM che ke eka rASTranA patana ke utthAnanI asara kevaLa e rASTra pUratI ja sImita na rahetAM, vizvavyApI banI jAya che, ane emAMthI kyAreka vizvazAMti ke vizvavinAzano prAdurbhAva thavAnI zakyatA paNa UbhI thAya che. eTale potAnI jAta, potAnA dharma ane potAnA rASTranI zAMtinI sAthosAtha vizvazAMtinI daSTie paNa potAnA dezanI AjhAdInuM rakSaNa karavuM e sau koInuM sarvaprathama kartavya banI jAya che. Aje cInanA AkramaNa TANe bhAratavarSanI sAme AvuM kartavya bajAvavAno samaya AvI paDyo che. Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 jinamArganuM jatana emAM ApaNe sAbadA thaI keTaluM samarpaNa karIe chIe enA upara ja ApaNI kAmayAbIno AdhAra che. jainadharma utkaTamAM utkaTa ane sUkSmamAM sUkSma ahiMsAnI sAdhanAne varelo dharma che; Ama chatAM dharmapAlana karanAranI zakti, vRtti ane paristhitine anulakSIne eNe sAdhudharma ane gRhasthadharmanA be spaSTa vyavahAru mArgonuM uddabodhana karyuM che. ene lIdhe potAnI jAtanI ke dezanI rakSAno ane e rakSA mATe ahiMsAnI sImAne oLaMgavAno avasara AvI paDe to ApaNe zuM karavuM evI koI duvidhA UbhI thatI nathI. jaina itihAsamAM aneka evA prasaMgo jovA maLe che, ke jyAre deza uparanA AkramaNa vakhate eno sajjaDa mukAbalo karavAmAM Avyo hoya. ApaNe cAhIne ane sAme cAlIne bIjA upara AkramaNa karIe to to ApaNe kevaLa hiMsaka ja sAbita thaIe; paNa AkramaNano sAmano karavAnuM dharmasaMkaTa UbhuM thAya to ahiMsAnI amuka maryAdAnuM ullaMghana thavA chatAM ApaNe doSapAtra TharatA nathI. eTale ApaNA deza upara jyAre cIne AkramaNa karyuM che tyAre ApaNe jainoe zuM karavuM joIe evI jarA paNa duvidhAmAM aTavAvAnI jarUra nathI. atyArane vakhate ApaNo kartavyapaMtha sAva spaSTa che ke ApaNe A AkramaNano pratikAra karavA mATe ApaNI sarakArane saMpUrNa ane sakriya sahakAra Apavo joIe. A saMbaMdhamAM hajI paNa jo ApaNA manamAM koI duvidhA hoya to te, tAjetaramAM ja pUjya AcArya mahArAjazrI vijayasamudrasUrijI, munizrI janakavijayajI gaNI ane anya munivaroe je jAherAta karI che ane emanI jIvaMta ane jAgRta rASTrabhaktinuM ApaNane je preraka darzana karAvyuM che, enAthI dUra thaI javI joIe. gata kArataka vada pAMcamanI saMkrAMti nimitte ludhiyAnAmAM bhegA thayelA paMjAbanAM judAM-judAM zahero ane gAmonA zrIsaMghanI samakSa deza upara AvI paDela AkramaNa vakhate ApaNuM zuM kartavya hoI zake e mATe lAMbuM pravacana karavAne badale potAnI kartavyadizAno khyAla ApatAM AcAryazrI vijayasamudrasUrijIe je kaMI kahyuM te hRdayane sparzI jAya evuM hatuM A che emanA e preraka uddagAra : "lagnAdimAM ochAmAM ocho kharca karI vadhArAnA paisA dezanI zAMti mATe arpaNa karavA joIe. deza ane vizvanI zAMti mATe gaNivarajIe (munizrI janakavijayajI gaNIe) kahyuM tema huM paNa mAruM lohI ApavA taiyAra chuM; bhale atyAre ja laI le." paNa deza ane vizvanI zAMti mATe potAnuM lohI ApavAnI vAtathI potAnuM kartavya pUruM thatuM na hoya ema mAnI jANe ApaNI suSuptine paNa dUra karatAM teozrIe kahyuM : "vizvazAMti mATe koI zudra devatA mAnavabali mAgato hoya to sarva prathama huM mArI bali ApavA taiyAra chuM. Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharmanI jagatamAM pratiSThA aMgenA prazno : 12 "deza ane vizvanI zAMti mATe ApaNe AyaMbila, aThThama AdinI tapazcaryA karavI joIe, ane brahmacarya-pAlana tema ja kaMI ne kaMI tyAga karavo joIe. "meM caitra suda pratipadAe mubAnA gAmamAM pratijJA karI hatI ke jyAM sudhI gurudevanuM hindI caritra prakAzita na thAya tyAM sudhI cokhA ane gaLapaNa-miThAImAtrano tyAga rAkhavo. graMtha to thoDA ja divasomAM prakAzita thavAno che; paNa huM A mArI pratijJA jyAM sudhI yuddhanI zAMti na thAya tyAM sudhI pALIza, ane koI paNa nagara, gAma ke zaheramAM mAre vinA dhAmadhUmathI sAdAIthI praveza karavo.' AcAryazrInI A vANImAM ApaNane svargastha yugadraSTA AcAryazrI vijayavallabhasUrIzvarajInI samayajJatAnAM pAvana darzana thAya che. AcAryazrInA pravacana pahelAM munizrI janakavijayajI gaNIe atyAranA samayamAM deza pratyenA jainonA kartavya aMge zrIsaMghane spaSTa mArgadarzana ApatAM vaDApradhAna neharUnA hAtha majabUta karavAno anurodha karyo hato; ane vadhumAM jaNAvyuM hatuM "amo jaina sAdhuo kaMcana-kAminInA tyAgI chIe, eTale deza mATe amo lohInAM biMduo sivAya bIjuM zuM ApI zakIe ? dezanI zAMti mATe huM mAruM lohI ApavA taiyAra chuM." munizrI janakavijayajI eka vicAraka, samayanA jJAtA ane samayanI hAkala sAthe kadama milAvavA mATe jarUrI pheraphArone AvakAravAnuM krAMtikArI dRSTibiMdu dharAvanAra ane dharma, samAja ane rASTranuM kalyANa vAMchatA bhAvanAzIla munivara che. emanA A udgAro vAMcIne sahu koIne rASTrabhakti mATenAM preraNA ane protsAhana maLe e svAbhAvika che. A preka prasaMge AcAryazrI sAthenA anya munivaroe tema ja keTalAka sadgRhasthoe paNa dezanI rakSA ane zAMti mATe potAnuM tema ja potAnA parivAranuM lohI ApavAnI jAherAta karI hatI; tema ja potAnI rASTrabhaktinA pratIkarUpe koI ne koI vastuno tyAga karyo hato. eka dharmaguru-AcArya dhAre to janasamUhane kartavyapAlananI kevI preraNA ApI zake che ane pragatine mArge kevA dorI zake che enuM ahIM AhlAdaka darzana thAya che. AnI sAthosAtha 'zrI vIra-vacanAmRta' graMthanA prakAzana nimitte maLela nAnAsarakhA muni-sammelane karela nIceno TharAva paNa zrIsaMghane deza pratyenA atyAranA potAnA kartavyanI preraNA Ape evo che ema kahevuM joIe H "Aja tA. 18-11-1962nA roja bapore traNa vAge muMbaI bhAyakhalA jaina upAzrayamAM 5.pU. AcArya zrImad vijayaamRtasUrIzvarajI mahArAja, 5.pU. AcArya zrImad vijyalakSmaNasUrIzvarajI mahArAja tathA 5.pU. AcArya zrImad vijyadharmasUrIzvarajI mahArAjanI nizrAmAM maLelA jaina zve. mU. zramaNasaMgha jAhera kare 45 Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinamArganuM jatana che ke vartamAnakAle ApaNA bhArata deza samakSa je vikaTa paristhiti UbhI thaI che, temAM tana, mana, dhanathI phALo Apavo e jaina samAjanuM kartavya che.'' A ja rIte bhIlavADA gAmanI pAsenA nadarAI gAmamAM sthAnakavAsI saMghanAM eka mahAsatIjI zrI jasakuMvarajIe eka jAherasabhAmAM bhASaNa ApatAM je rASTraprItinuM darzana karAvyuM tenI paNa saharSa noMdha levI joIe. 46 * * cAreka mahinA pahelAM pAkistAne zarUAtamAM kAzmIramAM ane pachI dezanA bIjA bhAgo upara AkramaNa karIne, eka ja maganI be phADa jevA aMtargata be bhAgo upara, yuddhano dAvAnaLa varasAvyo tyAre rASTrIya kaTokaTInI bhayaMkaratAnI koI avidha ja na rahI. A kaTokaTI keTalI gaMbhIra che, keTalI UMDI che, keTaluM lAMbuM AyuSya laIne janmI che, tema ja emAMthI baMne dezonI keTakeTalI khAnAkharAbI thavAnI che ane vizvazAMti keTalI jokhamAvAnI che, eno aMdAja meLavavAnuM kAma bhalabhalA niSNAta rAjanItijJo ane rAjakAraNI puruSo mATe paNa bhAre muzkela banI gayuM che. eTale, evI badhI mAthAkUTa ke ciMtAmAM aTavAyA vagara, ApaNo prajAjanono kartavyamArga to sAva spaSTa ane sunizcita che ke rASTranI rakSAne jokhama pahoMcADe evuM eka paNa kArya ApaNA hAthe na thaI jAya enI pUrepUrI takedArI rAkhavI, ane ApaNI je zakti, buddhi ane saMpattino rASTranA rakSaNamAM upayoga hoya te hoMze-hoMze arpaNa karavA mATe haMmezAM saMpUrNa taiyArI rAkhavI. (tA. 8-12-1962) * AvA yugakartavyanA pAlananAM pariNAma keTalAM AvakArayogya Ave ane enI upekSAnAM pariNAma kevAM bhayaMkara ane vinAzakArI Ave enA joIe teTalA dAkhalA bhAratanA dUranA ane nikaTanA itihAsamAMthI maLI rahe ema che; temAM ya upekSAnAM mAThAM pariNAmanA duHkhada prasaMgothI to ApaNA itihAsanAM pAnAMnAM pAnAM bharyAM paDyAM che ! rASTrane paNa vIsarI javAya eTalI hade UMca-nIcapaNAnI lAgaNIne bahekAvI mUkavAmAM varNavyavasthA, jJAtivAda ane kaTTara dharmapaMthoe ekasarakhI rIte bhAga bhajavyo che. eNe ja ApaNane rASTrIya saMkaTa vakhate keTalIya vAra pAchA pADyA che. paNa, aMgrejonA lAMbA zAsanakALe prajAmAM saMkhyAbaMdha aniSTone janma ApavAnI sAthe keTalIka sArI vAtone paNa janmAvI che. rASTrIyatAnI bhAvanA eTale ke AkhuM bhArata eka ane akhaMDa che ane samagra prajAjano enAM ja aMga che evI bhAvanA prajAmAM janmI, poSAI ane vyApaka banI, te aMgrejonA zAsana samayamAM dezane videzI Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharmanI jagatamAM pratiSThA aMgenA prazno H 12 zAsananI dhUMsarImAMthI mukta karavAnI, lagabhaga eka saikA sudhI uttarottara vadhatI rahelI jhaMkhanA, tamannA ane jhuMbezane AbhArI che. ahiMsaka svAtaMtryasaMgrAmanA traNa dAyakAnA gAMdhIyuge to e bhAvanA u52 suvarNakaLaza caDAvyo, ane svarAjya AvyA pachI dezamAMnAM dezI rAjyo ke bIjA sImADAonA vilInIkaraNa dvArA, samagra itihAsakALa daramyAna pahelI ja vAra hiMdustAna sAcA arthamAM eka ane akhaMDa banyuM, bhAratanI kAyAmAM prajAvyApI rASTrabhAvanAnuM rasAyaNa prasarI gayuM. svarAjyanA Agamana bAda paNa ApaNI eka ane akhaMDa hiMdustAnanI rASTrIyatAnI bhAvanA to kAyama rahI, paNa svArthaparAyaNatA ane sattAnI tANakheMcamAM paDI javAne kAraNe, e bhAvanAnuM saMrakSaNa ane saMvardhana ka2vAmAM ApaNe kaMIka moLA sAbita thayA. vacamAM to ema ja lAgyuM ke svArtha ane sattAnA aMdhApAmAM ApaNe kyAMka aMdaraaMdaranI jAdavAsthaLImAM evA to aTavAI jaIzuM ke dezanI ekatA ane akhaMDitatA veravikhera banI gayAno purANo itihAsa pharI tAjo thaze ! jANe rASTranI A AMtarika kaTokaTInA kAdavamAMthI ApaNane ugArI levA mATe ja na hoya, ema traNa varSa pahelAM cIne ApaNA deza upara AkramaNa karyuM ane atyAre traNeka varSa bAda, cInanA sAgarita banIne, pAkistAne paNa AkramaNa karI dIdhuM; ApaNuM svAtaMtrya ane sArvabhaumatva jokhamamAM mukAI gayuM. paNa ethI eka e lAbha thayo ke ApaNe jAgRta thaI gayA ane eka prANavAna prajAnI jema e AkramaNane saphaLatApUrvaka pAchuM haThAvyuM. yuddha jItavA mATe ane yuddhamAM dezane, prajAne TakAvI rAkhavA mATe je pUrvataiyArIo karavI anivArya gaNAya e mATe to jeTalo tyAga karavAmAM Ave teTalo ocho. tanamana-dhanane dilAvarIpUrvaka pUrepUrAM samarpaNa karavAnI sAthe annanI bAbatamAM paNa, raghavATamAM paDyA vagara, svastha ane svAvalaMbI thavAno ane UbhI thayelI taMgIne samajapUrvaka nibhAvI levAno puruSArtha karavAmAM Ave to ja pAra UtarI zakAya evI kAramI A kaTokaTI che. 47 paNa, rAjI thavA jevI vAta e che ke prajA A mATe pUrepUrI jAgRta banI che, ane potAne je bhoga ApavAno che e mATe e leza paNa AnAkAnI karavA ke pAchaLa rahevA mAgatI nathI. jainasamAja paNa bhAratanI prajAnuM eka avibhAjya aMga che; eTale e paNa AvI lAgaNI anubhave e svAbhAvika che. vaLI, dezasevA ane dezarakSAnA kAmamAM hamezAM sahabhAgI thavuM ane vakhata Avye jokhama paNa kheDavuM evo bhavya jainasaMghano itihAsa che. eTale atyAranI kaTokaTImAM paNa e jarA ya pAchaLa na rahetAM saunI sAthe rahevA prayatnazIla rahe e svAbhAvika che. Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 jinamArganuM jatana eTale badhA ya jaina phirakAo potapotAnA dharmaguruonI preraNA nIce, tema ja potapotAnI kartavyasUjha pramANe paNa, A dizAmAM kaMIka ne kaMIka kArya karavA tatpara thayA che ane potAnI zakti ane maryAdA pramANe dezabhaktinA A mahAbhArata-kAryamAM potAno adano phALo ApI rahyA che. maLatA samAcAra ane ahevAlo uparathI lAge che ke jANItA bhAvanAzIla munivarya zrI yazovijayajI mahArAje potAnA dAdAguru AcArya mahArAja zrI vijayapratApasUrijI mahArAja tathA guruvarya AcArya zrI vijayadharmasUrijI mahArAjanI hUMpha meLavIne, A bAbatamAM abhinaMdanIya, anumodanIya ane anukaraNIya sacitatA ane samayajJatA dAkhavI che, ane jainasaMghane rASTrarakSAnA virATa kAryamAM potAno phALo umaLakApUrvaka ane satvara ApavAnI preraNA karI che. vi. saM. 2020nA besatA varSanA maMgaLa divasathI ja emaNe A kAryano AraMbha karyo. muMbaInA lohAracAla-prinsesa sTrITa-jainasaMghane uddezIne emaNe kahyuM: "deza jIvato haze to saMskRti jIvaze; deza jIvaze to ApaNe jIvatA rahIzuM." Ama kahIne emaNe dezamAM yuddha-kaTokaTInI sAthosAtha jAgI UThelI annakaTokaTIne pahoMcI vaLavA mATe, vaDApradhAna zrI lAlabahAdura zAstrInI apIla pramANe, aThavADiyAmAM eka TaMka annano tyAga karavAnI hAkala karI hatI. paNa munizrI yazovijayajIne ATalAthI saMtoSa na thayo. pahelA anubhavathI utsAha ane saMghanI kartavyabuddhi uparanI AsthA baMne vadhyAM hatAM, eTale A rASTrIya kArya vyavasthita rIte ane vadhAre moTA pAyA upara AgaLa vadhI zake evuM vyavasthAtaMtra racavAnuM teo vicAravA lAgyA. A mATe emanI preraNAthI tA. 7-11-1965nA roja muMbaInA jaina AgevAnonI eka sabhA zrI neminAtha jaina upAzrayamAM maLI hatI. A sabhAmAM potAnuM aMtara khulluM karatAM teoe kaheluM : "jo ke A vAta (aThavADiyAmAM eka Teka annano tyAga karavAnI vAta) eka rIte bahu nAnI ane sAmAnya lAge tevI che, paNa jo tene vyApaka rUpa ApavAmAM Ave ane lAkho jaino eka varasa mATe pratijJAbaddha thAya, to lAge che, ke rASTrIya netAo upara ja nahIM samagra rASTra upara eka sArI asara UbhI thaze ane sahune lAgaze ke rASTrIya kaTokaTI vakhate jenoe paNa rASTranI paDakhe UbhA rahIne potAnI pharaja barAbara adA karI hatI. rASTra jIvatuM haze to ApaNe jIvazuM. rASTra jIvatuM haze to dharma, dharmasthAnako ke saMskRti jIvaze" emanA AvA hRdayasparzI mArgadarzanathI prerAIne ApaNA AgevAnoe A kAryane vyavasthita rIte AgaLa vadhAravA mATe "zrI rASTrIya sahakAra jaina samitinI sthApanA karI. A samiti A kAryane vega ApavA potAnI rIte prayatna karI rahI Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharmanI jagatamAM pratiSThA aMgenA prazno H 12 49 che. A uparAMta bhAvanagaramAM upAdhyAyajIe tema ja jainadharmanA judA-judA phirakAo ne saMghoe eka TaMka annatyAganI vAtanI anumodanA karI che. sthAnakavAsI kaoNnpharansanA pramukha AgarA-nivAsI zrI acalasiMhajI jaine rASTrIya kaTokaTInA samayamAM pote A pramANe kAryo karavAnI jAherAta karI che : (1) roja eka TaMkanuM bhojana choDI devuM, (2) dara mahine niyamitapaNe be upavAsa karavA, (3) gharamAM pANI ane vIjaLIno upayoga bane teTalo ocho karavo, (4) navembara mAsathI dara mahine lokasabhAnA vetanamAMthI rU. 100/- saMrakSaNa-phaMDamAM ApavA, (5) uparAMta rU. 2100/- saMrakSaNaphaMDamAM ApavA. (6) phALo ugharAvIne, bIjA kAryakramo dvArA, meLAmAMthI harIphAI vagere dvArA saMrakSaNaphaDamAM eka lAkha rUpiyA bhegA karI ApavA, (7) AgarAnA nivAsa daramyAna roja cha kalAka lokasaMparkamAM vitAvavA, jethI loko saMrakSaNaphaMDamAM phALo Ape, naitika hiMmata keLave ane dezabhakti ane zAMtinI bhAvanA mATe utsAhita thAya. auraMgAbAdamAM terApaMthI munizrI jazakaraNajInI preraNAthI tyAMnA jainoe aThavADiyAmAM eka TaMka bhojana choDavAno ane keTalAka lokoe eka varSa sudhI mahinAmAM be upavAsa karavAno saMkalpa jAhera karyo. sAhU zrI zAMtiprasAdajI jene saMrakSaNaphaMDamAM potAno phALo ApavA uparAMta pAkistAna sAmenA yuddhamAM vIragatine pAmelA sainikonAM 50 bALakonA zikSaNanI Arthika javAbadArI uThAvavAnI jAherAta karI hatI. rASTrIya saMrakSaNanA mahAbhArata-kAryamAM potAno adano phALo ApavA jena samAje tatparatA dekhADI je taiyArI karI che tethI ApaNe rAjI thaIe e svAbhAvika che. jainasaMgha vizeSa zuM karI zake ? khUba gaMbhIra rASTrIya kaTokaTInI sAme dezanuM rakSaNa karavA mATe ane dezane TakAvI rAkhavA mATe atyAre je kaMI karavAnI jarUra UbhI thaI che, tenA pramANamAM jaina samAjano phALo pAzerAmAM pahelI pUNI karatAM ya ghaNo ocho hoya, e jenonuM saMkhyAbaLa jotAM, bahu asvAbhAvika na kahI zakAya. paNa amArA namra mata pramANe, atyAra sudhImAM A mahAna saMkaTano sAmano karavA mATe jaina samAja - jainonA badhA phirakAo - taraphathI je-je kAryo karavAnI jAherAta karavAmAM AvI che, te enI zaktinA pramANamAM acUka ochAM che. eTale jaina samAje potAnI dezadAjha ane dezabhaktinI lAgaNIne caritArtha karavA potAno phALo AthI paNa anekagaNo vadhAre Apavo joIe. eka TaMkanA annatyAgathI dezanI ana-okaTIne pahoMcI vaLavAmAM sArI evI saraLatA thaI paDe ema che; ema hovAthI ja ApaNA vicakSaNa ane samayapArakhu Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinamArganuM jatana vaDApradhAna zrI lAlabahAdura zAstrI e bAbata upara ATalo badho bhAra Ape che ane vAraMvAra e vAtanuM uccAraNa karatA rahe che. paNa, jainone mATe eka TaMka annano athavA to dareka prakAranA bhojanano tyAga e kaMI navAInI ke kaMIka moTo tyAga karyAnI vAta nathI. eTale jaina bhAI-bahenone preraNA ApIne ke e dizAnI pratijJA levaDAvIne ApaNe, ApaNA guruo ke ApaNI saMsthAo saMtuSTa banI jaIe ke phulAI jaIe e barAbara nathI. A uparAMta ApaNe saMrakSaNanidhine chalakAvI devAmAM, sarakArane sonuM bheTa ke uchInuM ApavAmAM tema ja bIjI rIte paNa ApaNo adano chatAM noMdhapAtra phALo avazya ApI zakIe ema chIe. 50 guruvarganuM samAja u52 je varcasva che e jotAM teo A bAbatamAM khUba preraNA ApI zake. janapado ane rAjAdhiponI zAMti mATe prArthanA karanAra ApaNA guruo A bAbatamAM udAsIna, taTastha ke mauna raheze to emaNe potAnI pharajanI ja upekSA sevI lekhAze. yuddhano sAmano yuddhathI karavA mATe aneka baLonI jarUra paDe; temAM ya buddhibaLa ane naitika baLa uparAMta sainyabaLa ane arthabaLa ghaNuM moTuM joIe. sainyabaLa mATe bhale ApaNAthI khAsa vizeSa kArya na thaI zake, paNa arthabaLane vadhAravAmAM to ApaNe ke ApaNI saMsthAo cokkasa upayogI thaI zakIe. Aje to ekeeka prajAjane ane ekeeka saMsthAe A sUtrane apanAvavuM ghaTe : 'sonuM ane saMpatti deza kAje" - bhale pachI e mAtRbhUmine caraNe bheTarUpe samarpita thAya ke potAnI thApaNa tarIke uchInuM ApavAmAM Ave. A rIte jainasaMgha dezanA arthabaLane vadhAravAmAM AgaLa rahe evI deza ApaNI pAse apekSA rAkhe che. A apekSAne pUrI karavAmAM ApaNI dhArmika ke dharmAdA saMsthAonAM nANAM ke sonuM upayogI thaI zake ke kema e savAla saheje Ubho thAya che; ane eno javAba ApavAnuM ApaNe TALI zakIe nahIM evI kAramI kaTokaTI dezamAM UbhI thaI che. Aje kadAca ApaNe e praznane TALavAnI koziza karIzuM to AvatI kAle paNa e savAla vadhAre vegapUrvaka ApaNI sAme AvI paDaze. eTale zANapaNa ane dUraMdezI to e ja gaNAya ke ApaNA guruvaryo atyArathI ja A bAbatano jarUrI vicAravinimaya karIne e aMge ghaTato vyavahAru nirNaya karI le. A bAbatamAM 'muMbaI samAcAra' dainikanA tA. 26-11-1965nA aMkamAM enA 'yajinendra' vibhAganA lekhaka bhAIzrI dharmapriye', 'devadravya ane golDabaoNnDa' e nAmanI noMdhamAM keTalAka vicAro vyakta karyA che, te dhyAna ApavA jevA hovAthI ahIM pUrepUrA uddhRta karIe chIe : Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharmanI jagatamAM pratiSThA aMgenA prazno H 12 pa1 jainomAM devadravyano prazna ghaNo nAjuka ane carcA-vicAraNAthI para mAnavAmAM Ave che; joke dareka dharmamAM devadravya aMge AvI ja mAnyatA lagabhaga pravartatI hoya che. tema chatAM tAjetaramAM dezanI paristhitine lakSamAM laI dakSiNa bhAratanAM khyAtanAma hiMdu maMdiro taraphathI pa4 kilogrAma sonuM vaDApradhAnane golDabonDanI yojanAmAM rokavA mATe arpaNa karavAmAM AvyuM hatuM. A jotAM jenesaMgho A bAbatamAM kAMI karI zake ke kema te vicAravAnuM jarUrI bane che. "devadravyano prazna A mATe to phakta jyAM devone mATenA suvarNa-zaNagAra rAkhavAmAM AvatAM hoya teTalA pUrato ja maryAdita che. eTale jainomAM paNa mAtra zvetAMbara mUrtipUjaka saMpradAyane ja A prazna sparze che. devadravyano upayoga anya koI kAryamAM thaI zake nahi evI spaSTa mAnyatA A samAjamAM pravarte che ane devadravyano geraupayoga karanAra ke anya rIte vAparanAra adhogatine pAme che ema mAnavAmAM Ave che. koI paNa phaMDaphALA ke TrasTanAM nANAMno upayoga te je hetu mATe ApavAmAM AvyAM hoya te sivAyanAM anya kAryo mATe thavo ja na joIe e vAta sAcI che. paraMtu koI paNa vAtane jaDapaNe vaLagI rahI sarvanAzane notaravAne badale buddhino upayoga paNa karavo joIe. bhAratane mAthe Aje be duzmanonI nobata vAge che : eka che sAmyavAdI cIna ane bIjo che pAkistAna. pahelo dharmamAtrano ja dhvasa cAhe che, to bIjo majhahabanA nAma upara mUrti ane maMdironA nAzamAM ja dharma mAne che. A baMnemAMthI ekano paNa vijaya bhAratavarSanI dhArmika saMskRtino satyAnAza kADhaze e dIvA jevuM spaSTa dekhAya che. A saMjogomAM bhAratanAM devamaMdiromAM saMgharAyeluM suvarNa sarakArane dezanuM rakSaNa karavAmAM upayogI nIvaDavuM joIe. nahIM to te nakAmuM ane binaupayogI ja puravAra thaze. vaLI golDabaoNnDamAM rokavAthI te sonuM nAza pAmI javAnuM nathI. je sonAnA dAgInA paDyA rahe che te golDabaoNnDamAM rokavAthI dara varSe be TakAno lAbha meLavaze, eTale temAM teTalo vadhAro thaze. arthAt devadravyamAM aMte vadhAro thaze ane Aje keTalIka gyAe sonAne badale pittaLanA DhoLa caDhAvelA dAgInAo goThavAI jAya che, temAMthI tenI rakSA thaze. bhAratanA zatruo jo phAvaze to devanI ja hasti raheze nahIM. pachI devadravya kayAMthI rahevAnuM che? A prazna vicArIne ja jaina maMdironA adhikArIoe bhagavAnanA nAma upara bhegA karelAM suvarNanAM bhUSaNo vartamAna saMjogamAM dezane caraNe dharavA mATe bahAra AvavuM joIe. jainadharma parigrahanA tyAgamAM mAne che. sarvane tyAgano upadeza jaina sAdhuo Ape che, to A tyAganI zarUAta devasthAnothI thAya to te vadhu zobhAspada nIvaDaze." Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinamArganuM jatana AmAM ApaNe zuM karavuM ghaTe e aMge bhAIzrI dharmapriye potAnI lAgaNI vyakta karavAnI sAthe bIjAonA mananA valaNano paNa paDagho pADyo che. Ama chatAM, AmAM zuM karavuM eno nirNaya ame pote ApavAne badale ApaNA gurumahArAjo ja Ape ema icchIe chIe. 52 (tA. 27-11-1965 tathA tA. 4-12-1965) (13) vartamAnamAM jainadharmanI pratiSThA ghaTADatI AMtarika khAmIo gayA sapTembara mahinAnI 25-26mI tArIkhoe dilhImAM oNla inDiyA mahAvIrayantI kamiTI taraphathI jainonA badhA phirakAnA vidvAno ane vicArakonuM eka nAnuM-sarakhuM sammelana bolAvavAmAM AvyuM hatuM, temAM hAjara rahevAnI mane taka maLI hatI. A prasaMge judA-judA vidvAno ane vicArakoe jainadharma ane jainasaMskRti saMbaMdhI je vicAro rajU karyA, temAM keTalIka bAbato evI paNa hatI ke je badhAyane ekasarakhI rIte kevaLa vicAra karavA jevI ja nahIM, paNa manamAM khaTakatI paNa lAgI hatI. jainasaMghanI vicAraNA mATe saune ekasarakhI rIte khaTakatI AvI keTalIka bAbato ahIM rajU karavI ucita dhArI che : paricayagraMthano abhAva - jaina sAhityamAM zAstrIya tema ja bIjA graMthonI koI kamI nathI. AvA badhA graMthonI saMkhyA bahu moTI che. vaLI kevaLa saMskRta-prAkRta jevI zAstrIya bhASAomAM ja nahIM, paNa gujarAtI, hindI, rAjasthAnI ane kannaDa jevI lokabhASAomAM paNa ApaNe tyAM puSkaLa graMtho che. AvA badhA prAcIna-arvAcIna graMtho ApaNe dara varSe seMkaDonI saMkhyAmAM chapAvIe chIe ane tenI pAchaLa lAkho rUpiyAnuM kharca paNa karIe chIe. uparAMta navA-navA graMtho paNa racavAnuM kAma cAlu ja che. Ama chatAM jaineta2 jijJAsune jainadharma ane jaina saMskRtino tema ja jainadharmanA upadezono barAbara khyAla AvI zake evo eka paNa graMtha ApaNI pAse che nahIM. e khAmI vahelAmAM vahelI take dUra karavAnI jarUra che. tAttvika matabhedo na hovA chatAM paraspara virodha - jainadharmamAM judAjudA phirakAo ane temAM ya aneka gaccho hovA chatAM temAM tAttvika eTale ke mULa tattvajJAnanI dRSTie kazo ja matabheda nathI. mULa be tattvo jIva ane ajIva ane tenA bheda-prabhedarUpa Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharmanI jagatamAM pratiSThA aMgenA prazno H 13 53 nava tattvo ke cha dravyo, karmonuM svarUpa, IzvarasaMbaMdhI mAnyatA, jIvonuM svarUpa, dravyakSetra-kALa-bhAvarUpa cAra nikSepo, nava-pramANa-anekAntavAda, vastunuM utpAda-vyayadhrovyAtmaka svarUpa - jevAM tattvo badhA ya phirakAomAM ekasarakhAM svIkAravAmAM AvyAM che, chatAM phirakAo mukhyatve kriyAkAMDanI bhUmikAne AdhAre ekabIjAthI evA to judA. paDI gayA ane A kriyAkAMDane AdhAre ja ekabIjAnuM evuM to khaMDana karavA lAgyA - jANe ekabIjAnA zatru ja hoya! paNa have vakhata evo Avyo che ke Avo uparachallo bheda na gaNakAratAM aMdaranI tAttvika ekatAno vicAra karIne badhAe eka banavuM joIe. vyavahArazuddhinI khAmI - jate dahADe jainadharma mukhyatve vepArIvargano ja dharma banI javAne kAraNe emAMthI cAIiAnavimava: (nyAyI vaibhava) nI bhAvanA ochI thaI gaI; pariNAme jIvanazuddhi ane vyavahArazuddhi baMne jokhamAyAM, ane Aje to kALAbajAriyA tarIke paNa jainonI ThIka-ThIka niMdA thaI rahI che. AthI jainadharmanuM teja haNAI rahyuM che ane jenonI asara na to rAjyakartAvarga upara, na to AmajanatA upara sArI paDe che. mAnavInI upekSA - ApaNe tyAM dhIme-dhIme ahiMsAno vikAsa evo ekataraphI thavA lAgyo, ke prANIsRSTine bacAvavAno ane enI dayAno vicAra karatAM-karatAM ApaNe cheka vanaspati ane enAthI ya jhINAmAM jhINA jIvano vicAra karavA lAgyA; paNa bIjI bAju mANasajAta pratye ApaNI upekSA divase-divase vadhatI gaI. paNa mANasajAta pratye upekSAbhAva sevanAra ahiMsAno kharo vikAsa na sAdhI zake. mahAvIrajayaMtInI rajA - ola inDiyA mahAvIra jayaMtI kamiTinI racanA, ApaNI vaDI sarakAra bhagavAna mahAvIranA janmadivasane jAhera rajA tarIke svIkAre e mATe prayatna karavAnA uddezathI thaI hatI. e saMsthA lokasabhA ane rAjyasabhAnA jaina sabhyo, jene pradhAno ane bIjA lAgavaga dharAvatA jaina AgevAnonI banelI che. teoe A mATe aneka rIte prayatna karavA chatAM jyAre temane kAmiyAbI na maLI tyAre kaMIka aMtarnirIkSaNa karavAnI emane vRtti jAgI. koThImAM pANI bharyA ja karIe, ane chatAM koThI khAlI thaI jAya to pachI enA taLiyAnuM chidra zodhavA tarapha mANasa prerAya evuM ja AmAM banyuM. samelana vakhate A aMge je vicAro vyakta thayA tene be rIte varNavI zakAya. eka to, badhA jaino pote ja mahAvIrajayaMtI eka nakkI divase na pALatA hoya to sarakArane ke bIjAne e mATe bhArapUrvaka kema kahI zakAya? A to sAmAnya vAta thaI. paNa bIjI khAsa vicAravA jevI vAta to e hatI ke eka bAju AvI rajAnI mAgaNI karatI vakhate ApaNe bha. mahAvIrane ahiMsAnA paigaMbara Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinamArganuM jatana tarIke jainadharmane vizvadharma tarIke ane ahiMsAne jainadharme vizvane ApelI amUlya bheTa tarIke varNavIe, ane bIjI bAju hiMdustAnanAM judAM-judAM zahero ke gAmomAM ja nahIM, khAsa dilhImAM paNa harijanamaMdipravezanI pravRttino ApaNe Thera-Thera jorapUrvaka virodha karIne dezamAMthI aspRzyatAnuM kalaMka dUra karavAmAM sAtha ApavAno InkAra bhaNIe, to pachI ApaNI mAgaNInI tema ja jainadharma vizvadharma hovAnI ApaNI vAtanI rAjyakartA-varga upara ke dezanI AmajanatA upara kevI asara thAya? A to potAnuM kaheluM pote ja bhUMsI nAkhavAnuM (vato-vyAdhAta) thayuM gaNAya ! A rIte badhAyane eTaluM cokkasa lAgyuM ke ApaNA potAmAM ja kayAMka doSanuM mULa raheluM che. mULe to jainadharma guNapradhAna dharma ja che, ane ene jAtivAda ke varNa sAthe kazI ja nisbata nathI; UlaTuM jAtivAdane to e ahiMsAvirodhI mAne che. bhagavAna mahAvIre mANasamAtra mATe dharmano eTale ke AtmasAdhanAno rAjamArga khullo karIne brAhmaNatvanA vikRta banelA saMskArane kAraNe dharmamAM ane samAjamAM je UMcanIcabhAva pesI gayo hato te doSane nirmULa karyo hato. paNa jate dahADe ApaNe e doSone pAchA bolAvI lAvyA ane jaina dharmanA mULasvarUpane khaMDita banAvI dIdhuM. A rIte jaino jANe pracchanna brAhmaNo banI gayA, ane guNapradhAna jainadharma jAtipradhAna ke varNapradhAna banI gayo ! aspRzyatAnivAraNa-niSedha - sabhAmAM badhAyane aspRzyatAnivAraNamAM ApaNe kyAM UbhA chIe ane kyAM UbhA rahevA mAgIe chIe. eno vicAra karavA jevo to lAgyo ja. A saMbaMdhamAM saMmelananA pramukha DaoN. hIrAlAlajIe je spaSTa ane nikhAlasa vAta kahI te saune vicAra karavA prere tevI hatI. teoe kahyuM ke jenono eka varga jainone hiMdu gaNavAno virodha kare che, ane ema kahIne teo hiMdu koDabila ke hiMdu harijanamaMdiaveza bilanI asarathI bacavA icche che. paNa AmAM jenoe khUba vicAra karavAnI jarUra che. thoDA vakhata upara nAgapuramAM harijana-maMdipravezanI pravRtti zarU thaI tyAre jaina maMdiromAM praveza karavAnI paNa vAta AvI. A vakhate keTalAka jaino madhya pradezanA mukhya pradhAnane maLyA ne jeno hindu nathI tethI A dhAro temane lAgu na pADavo joIe evI mAgaNI karI. mukhyapradhAne temanI A vAta mAnI lIdhI ane harijano jainamaMdiramAM pravezatA aTakI gayA. paNa thoDA ja divasamAM AnuM eka bIjuM pariNAma AvyuM. nAgapuramAM eka TrasTa taraphathI hiMduone mATe lakSmInArAyaNa Tekanikala insTiTyUTa cAle che, temAM keTalAka jaina vidyArthIo paNa bhaNe che. jeno hiMduo nathI e vAtanI pratikriyArUpe A InsTiTyUTamAMnA jaina vidyArthIone noTIso. maLI ke teo hiMduo nathI, tethI temane temAMthI chUTA karavAmAM Avaze. paNa Do. hIrAlAlajIe pote vacamAM paDIne e vAta AgaLa vadhatI aTakAvI dIdhI. A Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 55 jainadharmanI jagatamAM pratiSThA aMgenA prazno H 13, 14 pachI vardhAmAM paNa jainoe pote hiMdu nathI ema kahIne harijana-maMdiavezano virodha karyo, tyAre tenA badalArUpe vadhanA eka hiMdumaMdira upara eka pATiyuM lagAvIne enA upara lakhavAmAM AvyuM ke Jains and dogs are not allowed (jaino ane kUtarAone praveza karavAnI baMdhI che). AvIAvI to aneka pratikriyAo thavAno saMbhava che. eTale Ama sagavaDiyA paddhatie jaino hiMdu nathI ema kahevuM e paNa bhayaMkara vastu che. vaLI bIjI rIte paNa A vAta jainoe vicAravA jevI che, ane te e ke aspRzyatAnI bAbatamAM jaino atyAre jevuM valaNa dharAve che tevuM ja valaNa jo cAlu rAkhaze to bhaviSyanA itihAsakAra kadAca ema lakhaze ke hiMduo jyAre aspRzyatAnA kalaMkane dUra karavAno prayatna karatA hatA tyAre jeno e kalaMkane sAcavI rAkhavAno prayatna karatA hatA !! sAdhuo taraphathI mArgadarzanano abhAva - AvIAvI aneka bAbato atyAre vicAravA jevI hovA chatAM jaina sAdhu-samudAyamAM je sthiti pravarte che te jotAM teo AvA badhA savAlo carcavAmAM ke ene ukelavAmAM sahAyarUpa thAya evI AzA rAkhI zakAya ema nathI. amuka aMze to ApaNe tyAM sAdhuo ane zrAvako vacce meLa ja dekhAto nathI. vidvAnonI baMdhiyAra sthiti - ApaNe tyAM vidvAno paNa evA to bahu ja ochA che jeo dhanavAnonI zeha-zaramathI mukta hoya ane samAjathI doravAvAne badale samAjane sAce raste dorI zake evI makkamatA dharAvatA hoya. paNa vidvAnoe potAnuM eTale ke potAnI vidyAnuM mahattva samajavuM joIe, ane samAjane sAcA mArge doravo joIe. AvA keTalA ya ApaNA atyAranA jIvanane sparzatA vicAro A saMmelana vakhate vyakta thayA te samasta jainasaMghe vicAravA jevA che emAM zaMkA nathI. AzA rAkhIe, ApaNA vicArako, vidvAno ane AgevAno A daSTie dharma ane samAjanA saMgopana ane saMvardhanano vicAra kare ! (14) jainatvano vinAzakArI kepha , sailAnA(mAlavA)thI zrI ratanalAla DozInA saMpAdakapaNA nIce hindImAM pragaTa thatA sthAnakavAsI patra "samyagdarzana'nA jUna 1956nA aMkanA pahele pAne "saMgaThanano Adarza' e nAme nIce mujaba TUMkI noMdha lakhavAmAM AvI che : Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pada jinamArganuM jatana bhagavAna mahAvIrano saMgha mokSArthIono saMgha hato; emAM e ja bhavya jIvo dAkhala jaI zakatA hatA ke jeo bhagavAne batAvelAM jJAna, darzana, cAritra ane tapanuM AcaraNa, mokSa meLavavAnA dhyeyathI karavA icchatA hatA. jenuM dhyeya mokSane badale saMsAranuM hatuM eNe dhArmika bAhya niyamonuM pAlana karyuM to paNa, e bhagavAnanI AjJAnI bahAra ane mithyAdRSTi manAyo. jeNe dhyeya, AcAra-vicAra ke prarUpaNAmAM viparItapaNuM karyuM e saMghamAM na rahI zakyo . dhyeyanI rakSAne mATe vyakti ke vyaktio ta2pha jovAmAM nathI AvyuM. AdarzanI rakSAne mATe saMkhyAnA ghaTADAne sahana karI levAmAM Avyo; paraMtu dhyeyane surakSita rAkhavAmAM AvyuM. jo A rIte ja AdarzanI rakSA karavAvALo saMgha ke saMgaThana hoya to ja e vAstavika saMgaThana mAnI zakAya. "je saMgaThananuM dhyeya khaMDita thaI gayuM hoya, jemAM saMgaThana pote sAdhanane badale sAdhya banI gayuM hoya ane AcAra-vicAra ane prarUpaNAmAM viSama bhinnatA thaI gaI hoya e saMgaThana kadAca lokasammata to thaI zake, paraMtu e nidraMthadharmasammata na thaI zake." amane lAge che ke uparanA udgAromAM je vicAro vyakta karavAmAM AvyA che te 'jUnuM teTaluM sonuM' jevI jaDa ane rUDha mAnyAtAmAM ja rAcyA kare che, athavA to pahelAMthI ja cAlyuM Ave che e ja barAbara che' evA junavANI manobhAva vyakta kare che. A udgAronuM thoDuMka vizleSaNa karIeH uparanA udgAro vAMcatAM, pahelI dRSTie to evo ja bhAsa thAya che ke A uddagAro kharekhara koI ucca Adarzane rajU kare che, ane jainasaMghe potAnA saMkhyAbaLa tarapha dhyAna ApavAne badale guNavattA tarapha dhyAna ApyuM che e bAbate AMgaLI cIMdhe che; uparAMta Adarza saMgaThana kone kahI zakAya enuM sUcana paNa emAM samAI jAya che. Aje jaina samAjanA dareka phikAnA aMdara-aMdaranA saMgaThananI ane judA-judA jaina phirakAo vaccenA saMgaThananI paNa ghaNI vAto ane vicAraNAo cAlI rahI che. dIrghadRSTi, samayajJatA ane madhyastha vRtti dharAvatA vicArakone to e spaSTa lAgI rahyuM che ke jainadharma, jaina saMskRti ane jaina saMghano yogakSema AvA saMgaThana vagara Takavo azakaya che. saMgaThana nahIM hoya, to bhUtakALanI jema jaina phirakAo aMdaroaMdara laDIjhaghaDIne ekabIjAno cheda uDADavAnI vighAtaka pravRttimAMthI UMce AvavAnA nathI, ane itara mAnavasamAjo jainadharma pratye upekSAbhAva ja sevavAnA che; kayAreka-kyAreka to enA pratye ghRNA ke virodhanI lAgaNI paNa lokamAnasamAM pedA thavAno bhaya ke saMbhava rahelo che. AvuM thavA na pAme eTalA mATe atyAranI sauthI pahelI ane sauthI moTI jarUriyAta jainonA badhA phirakAonuM saMgaThana sAdhavuM e che. Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharmanI jagatamAM pratiSThA aMgenA prazno : 14 pa7 upara TAMkelA udgAro, je jaina vicArakone jainonA saMgaThananI AvI laganI lAgI che, emane sAcuM saMgaThana zuM hoI zake ane nigraMthadharmasammata saMgaThana kone kahI zakAya eno jANe bodhapATha ApavA mATe koI mahAna tattvaciMtakanI adAthI rajU karavAmAM AvyA che ! paNa amAre sakheda kahevuM joIe ke amo A uddagAronA dhvani sAthe sammata thaI zakatA nathI, kAraNa ke nathI to emAM sarvakalyANakArI koI tattva ke nathI to emAM sAragrAhI, satyagAmI koI ciMtana. e to kevaLa bhrAmaka zabdono ADaMbaramAtra jo A uddagAro pAchaLa chupAyelo dhvani e koI amuka ja vyaktinA mAnasamAMthI UThato dhvani hota, to ame A lakhavAnuM pasaMda na karata; AvuM lakhavAnI jarUrata paNa na raheta. paNa, ame AgaLa kahyuM che tema, jainasamAjamAM ApaNA dharmaguruo sahita aneka vyaktio AvA bhrAmaka vicArone sAcA mAnIne manamAM rAcyA kare chetethI enuM parimArjana karavuM e vizeSa jarUrI thaI paDe che. jainadharmano Adarza saMsArano nahIM, paNa mokSano hato ane che enI sAme amAre kaMI kahevuM nathI. paraMtu uparanA uddagAromAM je ema kahevAmAM AvyuM che ke "jeNe dhyeya, AcAra-vicAra ke prarUpaNAmAM viparItapaNuM karyuM e saMghamAM na rahI zakyo. dhyeyanI rakSAne mATe vyakti ke vyaktio tarapha jovAmAM nathI AvyuM; AdarzanI rakSAne mATe saMkhyAnA ghaTADAne sahana karI levAmAM Avyo, paraMtu dhyeyane surakSita rAkhavAmAM AvyuM, e kathana khUba vicitra ane kevaLa ApaNI buddhi-aMdhatA ane satyavimukhatAne ja puravAra kare evuM che. AnA thoDAka vadhu UMDANamAM UtarIe : jeo jainasaMghamAM na rahI zakyA, arthAt jeo jainasaMghane choDIne cAlyA gayA teo potAnAM dhyeya, AcAra-vicAra ane prarUpaNAnA viparItapaNAne lIdhe cAlyA gayA ema kahevA karatAM sAcI rIte to ema kahevuM joIe ke jainadharmanA netAoe, AcAryoe jyArathI jaina saMskRtinA prANarUpa sarva jIva sAthenI maitrInI sarvakalyANakArI bhAvanAne ane dharmanA kSetramAM paNa mAnavamAtranI samAnatAnI bhAvanAne dezavaTo dIdho ane UMca-nIcANAnA nakalI ane ghAtaka bhedone mahattva ApIne jainadharmanA mULa dhyeya ane AcAra-vicArathI viparIta prarUpaNA zarU karI tyArathI janatA jainasaMgha taraphathI vimukha thavA lAgI. vaLI ema kahevuM ke "dhyeyanI rakSAne mATe vyakti ke vyaktio tarapha jovAmAM nathI AvyuM" e paNa barAbara nathI. UlaTuM, banyuM che evuM ke amuka vyaktioe. Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 jinamArganuM jatana potAnI zaktionA baLe potAnA ahaM ane mamatvane poSavA mATe ane potAnA mithyAbhimAnanuM jatana karavA mATe jenadharma ane saMghanA mULa dhyeyane hAni pahoMcADe evI pravRttio karavAmAM paNa pAchuM vALIne joyuM nathI. Aje paNa A prakriyA cAlu ja che; matalaba ke amuka vyakti ke vyaktioe potAnA mamata, kadAgraha ke haThAgrahane kAraNe dharmanA mULa dhyeyane paNa neve mUkyuM che. pachI beyanI rakSAnI to vAta ja zuM karavI ? Aje jemanuM nAma levAmAM ApaNe bhAre gaurava laIe chIe e navAMgavRttikAra AcArya abhayadevasUrijI pratye emanA samayamAM je aviveka ane avinaya dAkhavavAmAM Avyo hato ane saMtapuruSa AnaMdaghanajI pratye kriyAkAMDI jaDatAne kAraNe je upekSAbhAva sevAyo hato e suvidita che. AvAM to bIjAM paNa udAharaNo maLI zake. A badhuM zuM sUcave che? e ja ke dharmanA dhyeyanI rakSA kone kahevI e dRSTi ja ApaNe khoI beThA chIe; dharmanI ApaNI samajaNa vikRta banI gaI che. ane "AdarzanI rakSAne mATe saMkhyAnA ghaTADAne sahana karI levAmAM Avyo; paraMtu dhyeyane surakSita rAkhavAmAM AvyuM" - ema kahevuM e to AvA vicitra khyAlonI paraMparA upara kalagI caDAvavA jevuM che jainadharmanA anuyAyIonI saMkhyAmAM ghaTADo enA AdarzanI rakSAne mATe ane dhyeyane surakSita rAkhavAne mATe thayo che ema kahevuM e to kevaLa itihAsanuM ajJAna ane satya pratye aNagamo dAkhavavA barAbara che. jainadharmanA anuyAyIonI saMkhyA ochI thavAnAM je kaMI kAraNo hoya emAM AgaLa paDatAM kAraNo to ApaNAmAM uttarottara vadhatI jatI saMkucitatA, UMca-nIcANAnA bhedone apanAvavAne kAraNe janmelI mAnava pratyenI upekSAvRtti - balka tiraskAravRtti, kriyAkAMDIya jaDatAne kAraNe pragaTelI dharmanI dizAzUnyatA, "mAre te ja sAcuM'nI lAgaNIne kAraNe vyApelI satyavimukhatA ane kadAgraha ke haThAgrahane kAraNe ghara karI beThelI alpajJatA ja che. uparanA udgAra kADhanAra mahAnubhAvanI jema jeo ema mAnatA hoya ke ApaNI saMkhyAmAM bhale ghaTADo thayo, paNa dhyeya ane AdarzanI rakSAne kAraNe ApaNI guNavattAmAM vadhAro thayo che, emane ApaNe adaba sAthe eTaluM jarUra pUchI zakIe, ke jainadharmanA anuyAyIonI guNavattAmAM vadhAro thayAnuM ApanuM kathana kaI rIte sAcuM che? guNavattAne pArakhavAnA be mApadaMDo jagajAhera che: jIvanazuddhi ane vyavahArazuddhi. jIvanazuddhi eTale niSkaSAya vRttinI pragati ane vyavahArazuddhi eTale prAmANikatA, naitikatA, nilabhapaNAmAM ane nirdabhapaNAmAM uttarottara vikAsa (ene paNa niSkaSAyapaNuM kahI zakAya). A baMne mApadaMDe ApaNe atyAre kyAM UbhA chIe e mATe vizeSa lakhavAnI jarUra che kharI ? ApaNI jIvanazuddhi evI che ke ApaNe naryA kaSAyomAM ja rAcyA Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharmanI jagatamAM pratiSThA aMgenA prazno : 14, 15 59 karIe chIe, ane vyavahArazuddhi to eTalI hade vikSipta thaI gaI che ke ApaNo vizvAsa karatAM loka khacakAya che. ane chatAM ema kahevuM ane mAnavuM ke ApaNe AdarzanI ane dhyeyanI rakSA karIne guNavattAmAM AgaLa vadhyA chIe, enA jevI bhramaNA, AtmavaMcanA ane lokavaMcanA bIjI kaI hoI zake? amane to cokkasa lAge che, ke rAjakAraNI puruSo potAnA doSane kAraNe ja prajAnI osaratI zraddhA ane hiMmatane TakAvI rAkhavAne mATe jema prajA samakSa bIjA deza sAthenA yuddhanI bhrAmaka vAto kare che, tevI ja A badhI vAto che. AvI vAtoe ApaNane guNavAna banAvavAne badale guNagrAhakatAthI vimukha banAvIne ApaNuM bhAre akalyANa karyuM che. ItihAsa e vAtano sAkSI banIne khaDo che. duniyAmAM hIrAnA kothaLA ke DhagalA na hoya; e to AMgaLIne veDhe gaNI zakAya eTalA ja hoya - evuMevuM kahIne ApaNA potAnA ja doSane kAraNe ghaTatI jatI ApaNI saMkhyAne guNavattAmAM vadhAro thavArUpe ke Adarza ane dhyeyanI rakSArUpe saMgha samakSa rajU karavI e janatAne abhimAnano kepha caDAvavA jevuM akArya che; ane AvA kephano bhoga thanAra mAnavIno ke samAjano chevaTe pUrepUro vinipAta ja thavAno emAM jarA ya zaMkAne avakAza nathI. ame icchIe chIe ke jaina samAja AvA kephamAMthI UgarI jAya; e mATe AvA bhrAmaka ke vicitra khyAlo samAjanA manamAMthI nIkaLI jAya e bahu jarUrI che. AvA bhramonuM nivAraNa karavAnuM kArya e pavitra dharmakArya che. A kArya karIne ja ApaNane dharmano ane vizvakalyANano sAco mArga sAMpaDavAno che. (tA. 15-12-1956) (15) vizvazAMtinI akhaMDa jyotaH jainonuM kartavya vizvazAMti ane ahiMsA e baMne zabdo judA hovA chatAM e eka ja lakSya siddha kare che; athavA e baMne zabdo vaccenA bhedanuM vadhu sUkSma pRthakkaraNa karavuM hoya to ema kahI zakAya ke e baMne vacce sAdhya ane sAdhana jevo atUTa sanAtana saMbaMdha che. vizvazAMtine sAce ja phalita karavI hoya to te ahiMsA dvArA ja phalita thaI zake; bIjI rIte nahIM. eTale ke ahiMsAno sAkSAtkAra thAya, to ApoApa vizvazAMti AvI maLe; bhale pachI e mATeno vANIvilAsa jarA paNa na karIe. 25-30 varSa jeTalA TUMkA gALAmAM duniyAe be bhayaMkara vizvayuddho nihALyAM, pariNAme mAnavajAtino bhISaNa Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 jinamArganuM jatana hatyAkAMDa sarjAyo. tethI vizvazAMti to dUra rahI, gAmazAMti ke gharazAMtine paNa jANe Aga caMpAI gaI. e AganA taNakhA haju ya AkhI mAnavajAtane saMtapta karI rahyA che. bIjI bAju A vizvayuddhonI bhayaMkaratAnA anubhavanI pratikriyArUpe AjakAla vizvazAMtino nAda paNa ThIka-ThIka bulaMda banavA lAgyo che - alabatta, e vizvazAMti mATe jarUrI svArtha-samarpaNa karavAnI lokonI bahu ochI taiyArI che. A jotAM thoDA divaso pahelAM sevAgrAmamAM maLela vizvazAMtivAdIonI pariSad samakSa zrI vinobA bhAvee uccAreluM "mahAyuddha ahiMsAnI bahu najIka hoya ema mane lAge che e vAkya bahu sAruM lAge che. duniyAe eka bAju AvAM bhISaNa vizvayuddhono sAkSAt anubhava karyo ane bIjI bAju mahAtmA gAMdhIjIe ane emanI preraNA mujaba hiMdustAne AcarI batAvela ahiMsAnuM suspaSTa darzana thayuM tyAre svAbhAvika rIte ja vizvayuddhothI bacavA mATe ane vizvazAMtinI sthApanA mATe AkhI duniyAnuM dhyAna ahiMsA tarapha gayuM. gata dvitIya vizvayuddhanA sarjaka gaNAyelA jarmanI ane jApAna e be dezo yuddha sarjelI bhayaMkara tArAjIno jIvaleNa anubhava karyA pachI Aje kevI zAMticAhaka manovRtti sevI rahyA che te tA. 1-1-1950nA "harijanabaMdhu'mAMnA "sarva rASTronI pahelAM mAnava' zIrSakanA nIce ApelA lakhANamAMthI barAbara jANavA maLe che : 194panA ogasTanI tA. 6 ThThI ane 9mIe hirozimA ane nAgAsAkI para pahelAM be paramANu-bomba pheMkAyA; pariNAme jApAnanA yuddhadevo zaraNe gayA. temAM sauthI AzcaryanI vAta tenA pratyAghAtarUpe te bhayAnaka kUratAmAMthI bacI javA pAmelAonA dilamAM je lAgaNI janmI te che. pahelAM hirozimAnA meyaranI ane tenI pAchaLa nAgAsAkInA meyaranI AgevAnI nIce kALano bhoga banelA zaheranA bacI javA pAmelA zaherIoe potAnAM zahero vizvazAMti mATe arpaNa karyA che. bahu ja vizALa hRdayathI ane udAratAthI temaNe vijetA dezonA gunegArone kSamA ApIne temane zaramamAM mUkI dIdhA che. temaNe jAhera karyuM che ke ame amArI yAtanAone vizvazAMti ane paraspara samajaNa mATenA yajJArthe samarpaNa gaNIzuM. hirozimAno eka jAhera bAga vizvazAMtinA kendra mATe arpaNa karavAmAM Avyo che. dara varSe tyAMthI "have pachI eke yuddha nahIM evo pracAra thAya che. dhIre-dhIre 1949 sudhImAM have duniyAnA Amaloko paNa temanI sAthe A pracAramAM joDAyA che. aThThAvIsa dezomAM vizvazAMtidina paLAyo hato. sauthI vadhu bhavya utsava kadAca barlinamAM thayo hato. tyAM jAhera bAgamAM khullI sabhA bAda eka moTuM kAMsAnuM koruM khulluM mUkavAmAM AvyuM hatuM. te para A zabdo kotaryA hatA : "sarva rASTronI pahelAM Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharmanI jagatamAM pratiSThA aMgenA prazno : 15 mAnava'. zakorAmAM eka akhaMDa zAMtinI jyota saLagAvavAmAM AvI, jene barlina zahera sadA jalatI rAkhaze." kakaDIne bhUkha lAgyA pachI ja annano AsvAda barAbara mANI zakAya; ema yuddhanAM kaDavAM phaLa pAmatAM mAnavInuM mana zAMti mATe keTaluM adhIruM bane che e uparanA lakhANa uparathI barAbara samajI zakAze. game tema, paNa vizvazAMtinI AvI jhaMkhanA karatI manovRtti avazya abhinaMdanIya gaNAya. amArA patramAM A aMge ATalA vistArathI ame sahetuka lakhyuM che. vizvazAMtinI mahelAtano pAyo ahiMsA che, prema che; ane ahiMsA e jaina saMskRtinA zvAsa ane prANarUpa che. e jaina saMskRtinA vArasadAra tarIke jeno seMkaDo-hajAro varSothI ahiMsAno bahumUlo vAraso sAcavatA AvyA che. ema kahI zakAya ke jainadharmanA anuyAyIne enI gaLathuthImAMthI ja ahiMsAnA amRtanuM pAna karavA maLe che. vastusthiti AvI hovAthI vizvazAMtine caritArtha karavA mATe mahattvano phALo ApavAnuM jaino upara svayameva AvI paDe che. Avo phALo ApIne ja ApaNe jainadharmanI ahiMsAne ane vizvakalyANakArI mitte savvamUT - e udAtta bhAvanAne dIpAvI zakIe. ApaNe tyAM ahiMsAnA vratadhArI munirAjo sArI saMkhyAmAM mojUda che. satya ane brahmacaryanA paMthe cAlanArA e munivaro parigrahanA mohapAzathI mukta hovAnA kAraNe, jo teo cAhe to vizvakalyANa mATe ghaNuMghaNuM karI zake ema che. emanI prANImAtranI sevA karavAnI vRttine saphaLa banatAM koI aTakAvI na zake evuM svAdhIna emanuM jIvana che. paNa bahAranI duniyA ane khAsa karIne bahAranAM jJAnakSetro ane sevAkSetro sAthe teono saMbaMdha chUTI javAnA kAraNe temanuM kAryakSetra ane daSTibiMdu saMkucita banI gayuM che, pariNAme AkhA vizvanI sevA karavAnI emanI zakti sAMpradAyikatAnA vADAmAM goMdhAI jaIne sarjanane badale visarjananuM kArya karavA tarapha vaLe che. AkhI duniyAne jyAre ahiMsAnI tIvra bhUkha jAgI che, tyAre ya jo ApaNe sAMpradAyika saMkucitatAne sAcavavAmAM ja rAcyA karIzuM, to ApaNA mAthe avasara na oLakhyAno doSa AvyA vagara nathI rahevAno. vaLI jo vizvazAMtinA kSetramAM Akho jaina samAja ane khAsa karIne ApaNA dharmaguruo potAnI sevAo ApavAmAM dattacitta bane to tethI ApaNane to bevaDo lAbha thavAno che : pahelo lAbha te ApaNe ApaNA ahiMsAnA vArasAne caritArtha karyAno ane zubha kAryamAM ApaNo sakriya sahakAra ApyAno, ane bIjo lAbha e ke A rIte ApaNI dRSTi ane ApaNuM kAryakSetra vizALa thatAM samAja-jIvanane korI khAtA ane nabaLuM banAvatA nAnA-nAnA kalaho karatAM ApaNe aTakI jaIzuM; pariNAme ApaNe samAjazarIra nIrogI ane puSTa banaze. Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62 jinamArganuM jatana Avo bevaDA lAbhano vepAra karavA tarapha ame jainasaMghanuM dhyAna AkarSita karavA sAthe, barlina zaheramAM pragaTAvavAmAM Avela vizvazAMtinA dIpakanI jyota akhaMDa raho ane hirozimAno vizvazAMtino bAga sadA haryobharyo raho evI prArthanA karIe chIe. (tA. 21-11-1950) ahIM haiyAdhAraNa mATe umerIe ke jema jainadharmanAM tattvo vizvavyApI che, tema enA AcAro paNa eTalA ja sarvakalyANakArI che. eno e rIte potAne mATe lAbha laI jANavo, athavA bIjAone mATe upayoga karI jANavo e ApaNA potAnA hAthanI vAta che; ane eno AdhAra ApaNI sAcI samaja ane ApaNA niSThApUrNa AcaraNa para che. vizva to sArI vastuno svIkAra karavA sadA tatpara ja hoya che; ApaNe e na ApIe to e ApaNI ja khAmI samajavI. jANItA purAtattvavettA munizrI jinavijayajIe be-eka varSa pahelAM ajameramAM dAdAsAheba zrI jinadattasUrijInA meLA prasaMge Apela vicApreraka bhASaNamAM jainatattvo ane dharmanI uttamatA samajAvavA sAthe ene jIvanamAM utAravAnI ane eno samucita pracAra karavAnI jarUra tarapha Ama yogya rIte ja dhyAna doryuM hatuM : "mArAM lakhANomAM lakhyuM che ke loko jo e vAtano pakSapAtarahita dRSTithI vicAra kare ke mAnavajAtinA sAmUhika vikAsa mATe jainadharme zuM karyuM athavA enuM naitika mUlya zuM che - to ema kahI zakAya ke duniyAnI koI paNa philasUphI jainadharmathI caDhiyAtI jovAmAM nathI AvatI. jainadharmanA pUrvAcAryoe manomaMthana karIne je siddhAMto zodhI kADhyA che te sarvazreSTha che. paraMtu enI prazaMsA karavA mAtrathI kAma na cAle. jo ApaNe aneka mIThAIonAM vakhANa ja karyA karIe, ane hAtha-paga halAvIne jo e taiyAra na karIe, to peTa bharAya nahIM. sAcI vAta e che ke zAstronI vAtone potAnA jIvanamAM utAravAmAM na Ave to eno kazo artha nathI. eka samaya evo hato, jyAre zrAvakasamudAya upAzrayamAM besIne munionAM pravacano sAMbhaLyA karato hato. ThIka che; e jamAnAmAM eno upayoga hato. Aje to ApaNI duniyA upAzrayanI bahAra grAma, rASTra ane vizvamAM phelAI gaI che. ApaNe jaina hovAno garva karyA karIe ane duniyA tarapha AMkho baMdha karIne besI rahIe to ethI pragati nahIM thaI zake. duniyAnI gati tarapha dhyAna rAkhavAthI ja pragati thaI zake. "ApaNe sAthe maLIne vicAra karavo joIe ane samayanI gatine pichANIne ApaNA samAjamAM pravezI gayelA doSone dUra karavAno prayatna karavo joIe." (tA. 9-7-1966) Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharmanI jagatamAM pratiSThA aMgenA prazno : 16 (16) kAzmIramAM jainadharmano pracAra sthAnakavAsI jaina samAjanA bhAIzrI candranamalajI banavaTa thoDAka mahinAo pahelAM paMjAbamAM AcAryazrI AtmArAmajI mahArAjanA darzane ludhiyAnA gayA hatA. tyAMthI teo kAzmIranA pravAse gayA hatA. temanA A pravAsanuM varNana sthAnakavAsI jaina kaoNnpharansanA mukhapatra 'jainaprakAza'nA tA. 19-10-1956nA aMkamAM chapAyuM che. temAM kAzmI2mAM jainadharmanA pracAra aMge emaNe je lakhyuM che te jANavA jevuM hoI ahIM rajU karavuM ucita mAnyuM che : "jammumAM paNa jaino rahe che, kAraNa ke ahIM sudhI jaina muniono, khAsa karIne paMjAbI jaina muniono vihAra thayo che. udhamapura, jyAM zekha abdullA keda che, tyAMnI dukAnomAM, pUjyazrI AtmArAmajIe Apela upadezanA AdhAre banAvelAM jainadharmanAM citro jovA maLyAM. lokonI sAthe carcA thaI. teo jaina na hatA, paNa jainadharmathI prabhAvita hatA, kema ke tyAM jaina munioe upadeza Apelo che. kAzmIramAM jainadharmanA pracAranI jarU2 ane e mATeno avakAza che. paM. ratnavimaLamunino prabhAva dekhAya che. 63 "kAzmIranI AkhI khINamAM vasatA pahADI loko tathA kAzmIrIo sIdhAsAdA musalamAna che, je bahu ja bhoLA che. jo emanAmAM jaina siddhAntono pracAra karavAmAM Ave, to jevI rIte tyAM islAmano pracAra thayo evI rIte jainadharmano paNa pracAra thaI zake ema che. kAzmIranI bhoLI ane abhaNa janatA upara jo jainadharmano prabhAva paDe, to mAMsAhAra, je tyAM badhe phelAyo che, emAM ghaNI ochAza thaI zake ema che." bhAI candanamalajIe je lakhyuM che te u52thI eTaluM samajI zakAya che ke bIjA pradezonI jema kAzmIramAM paNa jainadharmano pracAra karIne tyAMnI janatAne saMskArI banAvavAne avakAza che. amane lAge che ke jainadharmane sAMpradAyikatAnA baMdhanamAMthI mukta banAvIe to AkhI duniyAne apanAvavAnuM mana thAya evAM umadA tattvo jaina saMskRtimAM bharelAM che; jarUra che phakta mArA-tArAnA mamatamAMthI bacIne ane sAMpradAyika mohane dUra karIne vizuddha dhArmika bhAvanAne apanAvavAnI ane eno udAra dile pracAra karavAnI. Ama thAya to dharma to saune mATe ughADI evI paraba ja banI rahe. (tA. 2-2-1957) Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina phirakAonI ekatA (1) saMpanI bhUmikA pAMca pAMDavo ane so kauravonA paraspara saMbaMdha mATe mahAbhAratamAM je kahevAmAM AvyuM che, te sAcA saMpanA hareka cAhake samajavA jevuM che. mahAbhAratamAM pAMDavo kahe che : "ApaNI aMdara-aMdara vivAda jAge, tyAre ame pAMDavo pAMca ane tame kauravoso - ema samajavuM, paraMtu jo bIjA koInI sAthe vivAda Ubho thAya, to ApaNe ekaso pAMca bhAIo chIe ema samajavuM." A kathana uparathI samajI zakAya che, ke pAMDavo ane kauravo vaccenI saMpanI bhUmikA aMtaramAMthI UgelI na hatI, paraMtu jo koI bahAranuM AkramaNa UbhuM thAya to badhA bhegA maLIne eno sAmano karavAnI manovRtti teo sevatA hatA. A rIte A saMpanuM adhiSThAna aMtaraMga nahIM, paNa bahiraMga hovAno AkharI aMjAma mahAbhAratanA sarvavinAzaka yuddhamAM Avyo, ane chevaTe asaMkhya sainiko ane atinikaTanA svajanono saMhAra thayo, parAjitone jIvana akAruM thaI paDyuM ane vijetAone vijaya akAro thaI paDyo. pAyo kAco hoya, pachI uparanI ImArata game tevI AlIzAna ane sohAmaNI hoya to paNa koIka vakhata to e dago devAnI ja. pAMDava-kauravonA saMpanuM paNa Ama ja thayuM ! mahAbhAratanI A ghaTanAne eka rUpaka tarIke samajIe to eno bodhapATha vyakti ane samAjane paLepaLe upayogI thaI paDe evo che. dharmanA nAme je aneka paMtho cAlI rahyA che, e badhA vaccenI ekatAnI sthiti paNa AvI ja pAMgaLI che e paMtho-paMtho vaccenI sAThamArIo jonAra koIne paNa samajAyA vagara nahIM rahe. ahIM bIjA paMthonI vAtane bAjue rAkhIne kevaLa jainadharmapaMthono ja thoDoka vicAra karavo ISTa che. jyArathI ApaNe jainadharmanuM dharmamaya rUpa bhUlIne ene paMtha ke saMpradAyanuM rUpa ApyuM ane tattvajJAna ane jIvanazuddhinA preraka AcAranI mULabhUta bhUmikAne bhUlIne Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina phirakAonI ekatA : 1 65 bAhya kriyAkAMDone aghaTita mahattva ApyuM, tyArathI jainadharmanA nAme pracalita thayelA (ane haju paNa navA-navA sthapAtA jatA judA-judA jaina saMpradAyo vaccenI ekatAnI bhAvanA pelI pAMDava-kauravonI ekatAnI bhAvanA jevI kevaLa polI ke pAMgaLI ja banI rahI, ane ghaNo samaya ane ghaNI zakti to ekabIjA saMpradAyanuM ghasAtuM bolavAmAM ke ene utArI pADavAnI pravRttimAM ja barabAda thavA lAgyAM; jANe evuM ja thaI gayuM che ke bIjo saMpradAya halako sAbita thAya to ja ApaNA saMpradAyanuM mahattva siddha thaI zake ! matalaba ke ApaNI guNavattAmAM vadhAro karIne sAcI mahattAne vadhAravAnI vAta vIsarAI gaI. AvI vikata dRSTine sAcI daSTi mAnI levAnuM ja pariNAma AvavuM joIe te ja AvyuM. badhA jaina saMpradAyo eka pitAnAM saMtAna hovA chatAM, pitarAIonI jema kalaha-kaMkAsamAM phasAyA, ane kriyAkAMDanA najIvA-namAlA matabhede moTI khAI ke UMDI khINa jevuM rUpa dhAraNa karIne ekabIjAne sAva alaga jevA banAvI dIdhA. madhyakAlIna ke tyArapachI racAyela jaina sAhityanuM avalokana karIe, to AvI sAThamArInI sAkha pUre evA aneka graMtho ApaNane maLI AvavAnA. Ama jaina saMpradAyo paraspara kalahanA kIcaDamAM phasAyA enuM bIjuM eka aniSTa pariNAma e AvyuM ke eka saMpradAyamAM thayelA mahApuruSo, jJAnIo, tapasvIo tarapha bIjA saMpradAyamAM pUjyabuddhi to dUra rahI, AvI vyaktio hovA saMbaMdhI mAhitI paNa na rahI ! cheka jUnA bhUtakALamAM mahArAjA khAravela jevA prabhAvaka jena rAjavI thaI gayA enI noMdha koI paNa jaina graMthamAM na sacavAI e zuM sUcave che ? sAMpradAyika daSTine kAraNe tene saMpradAyanA anuyAyIomAM bIjA saMpradAya pratye je upekSAvRtti keLavAtI jAya che tenuM ja A pariNAma che. Ama jaina saMpradAyomAM je aneka vibhedaka tattvo pravezI gayAM che, emAM ekatAnuM sAdhaka ekamAtra tattva jo koI jovA maLatuM hoya, to te che bAhya AkramaNano bhaya. jyAre paNa badhA ya jaina phirakAone sparze evo koI savAla rAjasattA taraphathI ke itara saMpradAya taraphathI Ubho karavAmAM Ave, tyAre ApaNane saMpanI jarUra samajAya che, ane ApaNAmAM kSaNajIvI cetanAno saMcAra thAya che. paNa e saMpanI bhAvanA ane e cetanA snehaprerita nahIM, paNa svArtha prerita hovAthI, tema ja e aMdarathI UgelI nahIM, paNa bahArathI lAdela hovAne lIdhe ciraMjIvI nathI banI zakatI. pariNAme amuka savAla hala thatAM ke samayanA vahevA sAthe ghasAI-bhUMsAIne e savAla visarAI jatAM pharI pAchA ApaNe aMdaraaMdaranA vikhavAdamAM rAcavA mAMDIe chIe ! Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinamArganuM jatana A to jainonA judAjudA saMpradAyo vaccenI ekatAnI vAta thaI. paNa A prakriyA kaMI tyAM ja sImita nathI rahI, enI vighAtaka asara to eka ja saMpradAyanA anuyAyI vacce paNa pahoMcI gaI che, ane tyAM paNa matabheda, manabheda virodha ane kalaha-kaMkAsanAM bIja ropAI gayAM che. eTale chevaTe vAta AvIne dareka vyaktine mATe jo e jorAvara hoya to) kevaLa potAnI mahattAne prasthApita karavAmAM ja aTake che. pote ane potAnuM mAneluM te sAcuM ane sAruM ane bIjuM badhuM nakAmuM - AvI sAva sAMkaDI dRSTi ja aMte keLavAI jAya che. pariNAme, vizvamaitrInI vAta to dUra rahI, sAmAnya mANasAIno guNa paNa tyAM dUra rahI jAya che. jena zvetAMbara mUrtipUjaka saMpradAyanI ja vAta karIe tyAM vividha gaccho paraspara hArdika snehasaMbaMdha rAkhe che kharA? tapagacchavALA potAnA gaccha sivAya bIjA tamAma gacchone UtaratA mAne che. e ja sthiti kharatara gaccha, aMcaLagaccha ke bIjA gacchonI che. are, ATaluM ja zA mATe ? eka gacchamAM paNa jo saMpUrNa ekatAnI sAcI lAgaNI pravartatI hoya, to eTalA pUrato paNa saMtoSa laI zakAya. paraMtu e vAta paNa kayAM che? tapagacchamAM paNa eka munisamudAya bIjA munisamudAya pratye samAnatAnI dRSTithI jue che kharA ? tyAM paNa pelo vyaktivAda AvIne khaDo thaI jAya che. jo jainonI ekatA AvI pokaLa ja rahI, to pachI ApaNe aMdarathI ane bahArathI baMne rIte zaktihIna banatA jaIe emAM acaMbo pAmavA jevuM zuM che? to pachI karavuM zuM? Ano javAba zodhavA mATe ApaNe dUra javAnI jarUra nathI. jo ApaNe ApaNAM mana ane buddhine ughADAM rAkhIe to Ano javAba ApaNA tIrthakara bhagavAne ja Apelo che; te che anekAMtavAdano. guNagrAhaka daSTi ane satyano svIkAra karavAnI taiyArI - e be vagara anekAntavAdano amala zakya nathI ane e be vagara saMpanI bhAvanA paNa jAgavI zakaya nathI. eTale eka ja gacchamAM, eka ja saMpradAyanA judAjudA gacchomAM ane jainadharmanA judA-judA saMpradAyomAM (ane chevaTe dezanA ke vizvanA samasta dhamoMmAM) saMpanI sthApanA karavAnI mULa bhUmikA te "mAruM te sAru evA kadAgrahano tyAga ane "sAruM te mAruM'nI guNagrAhaka dRSTino svIkAra che. Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina phirakAonI ekatA : 1, 2 AvI bhUmikA ja saMpanI sAcI bhUmikA banI zake. bAkI bahArathI lAdelI lAgaNI to kevaLa alpajIvI ja banavAnI. ApaNe saMpanI TakAu bhUmikA meLavavI che, ke alpajIvI bhUmikA - eno nirNaya karI levAno samaya pAkI gayo che. (tA. 1-6-1957) (2) ekatAno koI mArga che ? koI paNa bImArIne dUra karavA mATe sauthI pahelI jarUra dardanuM nidAna karavuM e ja che; pachI e kAraNane dUra kare evo auSadhopacAra karIe, to e bImArI dUra thayA vinA na rahe. sAdI samajanI ane saunA rojanA anubhavanI A vAta aneka jagAe upayogI ane mArgadarzaka thaI paDe evI che. jainadharmanA anuyAyIomAM paDI gayelA bhedone dUra karIne emanI vacce ekatA sthApavA mATenA upAyanI paNa A ja dizA che. nidAna to lagabhaga (ane amArI dRSTie to saMpUrNa) nizcita che ke kriyAkAMDanA bhedonA kAraNe ja eka ja dharma ane eka devanA upAsakonI vacce bhedonI dIvAlo khaDI thaI che. e bhedanuM kAraNa jyAM sudhI dUra na thAya, tyAM sudhI e divAlo dUra karavAnI vAto karavI e naryuM jIbha ane magajane khoTI kasarata ApavA jevuM ke AkAzakusumano abhilASa sevavA jevuM che. ahIM koI jarUra pUchaze ke mokSanI sAdhanA mATe digaMbaro vastrarahitapaNAne anivArya mAne, zvetAMbara mUrtipUjako mUrtine anivArya mAne ane sthAnakavAsIo mUrtinA parivArane anivArya mAne to emAM kriyAkAMDano bheda kyAM Avyo? e to saiddhAttika matabheda gaNAya. ane to pachI evA saiddhAMtika ke mULabhUta bhedanuM nivAraNa kirIne ekatAnI sthApanA kevI rIte karI zakAya? A samasyAnA samarthanamAM vadhArAmAM kahevuM hoya to kahI zakAya ke digaMbaro kevaLInA kavalAhArano ane strInI muktino InkAra kare che, jyAre zvetAMbaro e bane bAbatono svIkAra kare che. sthAnakavAsIo amuka ja Agamone ane te paNa mULa sUtrone ja pramANabhUta mAne che, jyAre je. mUrtipUjako paMcAMgI sahita pistAlIse Agamone pramANabhUta mAne che - A vicArabheda paNa kaMI kriyAkAMDamAMthI pedA thayelo nathI, paNa siddhAMta ke mAnyatAnA bhedamAMthI janmelo che; to e badhAnuM nivAraNa karIne paNa jainadharmanA anuyAyIomAM ekatA kema karI sthApI zakAya ? Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ S8 jinamArganuM jatana A moTA pahADa jevA lAgatA savAlano javAba Apavo amane to bahu sahelo lAge che; te A che : A badhA ya savAlo ane A badhA ya siddhAMtone potAnAmAM samAvI laIne e badhAnuM nirAkaraNa kare evo dharmano sarvazreSTha mULabhUta siddhAMta jo ApaNe samajIe to AvA koI avarodho ApaNA dilane vicalita ane ApaNI ekatAne khaMDita na banAvI zake. dharmano A mULabhUta siddhAMta te vizvamaitrIno siddhAMta. game te upAya yojIne vizvanA samasta jIvo sAthe maitrI sAdhavI (mittA savvapUUsunI bhAvanAno jIvanamAM sAkSAtkAra karavo) e ja dharmanuM carama ane parama rahasya che. e vizvamaitrI je-je pravRttimAM vadhu ne vadhu sadhAtI hoya te pravRtti dharmapravRtti, ane jeje pravRtti ApaNAM aMtaramAM bIjA jIvo pratye IrSyA, asUyA, dveSa, vaira ke tiraskAranI rajamAtra paNa lAgaNI vyakta karatI hoya te pravRtti adharmapravRtti - dharma ane adharmanI AvI sAdI samaja jo ApaNA aMtaramAM sacoTapaNe vasI hoya, to bIjA vicArabhedo, siddhAMtabhedo ke mAnyatAbhedo game teTalA thAya, to paNa ApaNI vacce kusaMpanI ke bhedanI dIvAlo to na ja UbhI thAya, ane ApaNe hUMsAtUsImAM paDIne ekabIjAnI niMdAkuthalI karavAnA AtmaghAtaka ane samAjaghAtaka mArge kadI na vaLIe. jo dharmane enA sAcA arthamAM ApaNe samajyA hoIe, to AvA vicArabhedo ke siddhAMtabhedo ApaNane jijJAsAmUlaka carcA-vicAraNA karavAnI bhUmikA pUrI pADavA chatAM, kadI paNa ApaNAmAM judI-judI chAvaNIomAM vaheMcAI gayelAM sainyonI jema, ekabIjA pratye dveSa ke tiraskAranI lAgaNI to na ja janmAve. paNa dharmanI khoTI, ochI ke avaLI samajaNane kAraNe ApaNe kriyAkAMDone vadhAre paDatuM mahattva ApIne parasparanA manabhedane khUba popyo, ane eTale ja AvA jijJAsApreraka tAttvika vicArabhedo ke siddhAMtabhedoe paNa ApaNI vacce kaMkAsane janma ApavAnuM kAma karyuM. tethI ame jainadharmanI ekatAnA sau koI cAhakone bhArapUrvaka kahIe chIe, ke kriyAkAMDo upara behada bhAra ApI-ApIne enAM kaDavAM phaLa ApaNe dharAI-dharAIne khAdhAM che, ane e jherI phaLoe ApaNI potAnI ja zaktino nAza karyo che. eTale have to kaMI samajo, ane dharmanA sAcA rahasyane pArakhIne ekatAno sAco mArga grahaNa karo. eTale eka ja phirakAnA anuyAyIo vacce ekatA sthApavI hoya, jenadharmanA judAjudA phirakAnA anuyAyIo vacce ekatA sthApavI hoya ke judAjudA dharmonA anuyAyIo vacce ekatA sthApavI hoya, to A eka ja rAjamArga che. Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina phirakAonI ekatA : 2, 3 69 jIvanane mATe havA, prakAza ane pANInI jeTalI jarUra che eTalI ja jarU2 vyakti, saMgha ke samAjanA yogakSemane mATe ekatAnI che; ane atyAranA yugamAM to A ekatAnI jarUra so-gaNI vadhI gaI che. eTale ekatAnI jarUra viSe jhAjhuM lakhavAnI ke vivecana karavAnI jarU2 na hovI joIe. Ama chatAM jeonAM citta hajI paNa potAnI uccatA ane bIjAnA halakApaNAnA jherI vicArothI bharelAM hoI ekatAnI AvI vAtone nakAmI ke kamajorInA nizAnarUpa mAnI beThA hoya, teo eTaluM cokkasa samajI rAkhe ke ekatAno vicAra e dharmano vicAra che, e ja vizvamaitrIno vicAra che ane e vicArathI ja potAnuM ane jagatanuM bhaluM thavAnuM che. e vicArane choDIne ApaNI hajI paNa vadhu adhogati thavAnI che ane mokSanA badale saMsArabaMdhana ja ApaNane sAMpaDavAnuM che. jeo dharmanA mArge ja kalyANa thavAnuM che ema mAnatA hoya teone ame bhArapUrvaka kahIe chIe ke jainadharmanA anuyAyIo vacce ekatA sthApavAno mArga kriyAkAMDonAM jALAMnA prAdhAnyane phagAvI devAmAM ja prApta thavAno che, ane jo A kALamAM ApaNo ane ApaNA dharmano udyota ka2vAnI sonerI takano lAbha levo hoya to A mArga svIkAryA sivAya ApaNo chUTako nathI. (3) ekatAmAM muzkelIo ane temanA ukela jainonA badhA phirakAo vacce ekatA sthapAya e mATe atyAre kAM zuM vicAraNA ane prayatna cAlI rahyAM che, e saMbaMdhI keTalIka vigato ame amArA tA. 18-121965 ne 25-12-1965nA aMkonA badhA jaina phirakAonI ekatA mATe AvakArapAtra prayatna' e zIrSakanA be agralekho dvArA tema ja tA. 25-12-1965nA aMkamAM chellA savA varSa daramyAna A dizAmAM je kaMI vicAro ke prayatno thayA che tenI vigato 'jaina phirakAonI ekatA saMbaMdhI vicAraNAnI keTalIka vigato' nAme saMkalita karela lakhANa dvArA ApavAno ame prayatna karyo che. ukta baMne agralekhonI pUrtirUpa A lekhamAM ame AvI ekatA sAdhavAnA prayatnomAM kevA-kevA avarodho ADe (tA. 16-6-1956) * A agralekhonAM pAnAM TelI hAlatamAM hoI te A saMgrahamAM samAvI zakAyA nathI. - sa Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 jinamArganuM jatana AvI zake ema che ane kyAM-kyAM muzkelIo UbhI thAya ema che enI keTalIka vicAraNA karavA dhArI che; kAraNa ke A mATenI AkharI-nirNayAtmaka vicAraNA karIne e mATenA nakkara prayatno hAtha dharavAmAM Ave e mATe AvI saMbhavita musIbatono khyAla meLavI levo ISTa, upayogI tema ja Avazyaka che. daivI ane AsurI vRttionA DhaMDharUpa ekatAnI sarvakalyANakArI bhAvanA ane alagatAnI svArthaparAyaNa bhAvanA e baMnenuM adhiSThAna mAnavInuM mana ja che. jeo svArtha-sAdhanAnI hInavRttithI mukta banIne sarvanA kalyANanI jhaMkhanA sevatA hoya che ane sarvanA kalyANamAM ja potAnuM kalyANa samAI jatuM mAne che, teo sadA saMpa ane ekatA jevI daivI bhAvanAonuM ja svAgata kare che. jeo vyApaka dRSTie sarva koInuM kharA dilathI bhaluM cAhavAne badale ane e mATe niSThApUrvakano prayatna karavAne badale potAno ja svArtha sAdhavA icchatA hoya, ke potAnA mAnela nAnAsarakhA vartuLanuM ja bhaluM karavAmAM rasa dharAvatA hoya, teo ekatAno "bhavya' mArga mUkIne alagatAno 'abhavya mArga ja apanAve che. pariNAme rASTrarUpe, saMgharUpe ke samAjarUpe jyAM jyAM mAnavasamUho racAyA che, tyAM ekatA ane alagatAnAM daivI ane AsurI tattvo vacce saMgharSa thayA vagara raheto nathI. ane sAmAnya janasamUhamAM sahaja rIte ghara karIne rahelAM ane TUMkI dRSTi ne saMkucita manovRtti dharAvatA dharmaguruo dvArA satata siMcana pAmatAM ajJAna, aMdhazraddhA ane ahaMkArane kAraNe svArthasAdhanAne ja mukhyatA ApatI alagatAnI bhAvanA vizeSa vyApaka banI rahe che; AthI ekatAnI bhAvanAne prabaLa banAvavAnuM ane ene mUrta rUpa ApavAnuM kAma vizeSa muzkela banI jAya che. dharmano mULabhUta uddeza ane upayoga to mAnavasamAjane AvI vADAbaMdhImAMthI mukta karIne vizvamaitrI, vizvakuTuMba ke vizvabhrAtRtvanI bhAvanAnA sarvamaMgalakArI mArge vALavAno ja che; paNa jyAre durbhAgya jAgI UThyuM hoya tyAre, jema jaLamAMthI ja jvALA jAgI UThe che, tema vizvamaitrI ne vizvazAMtinA hAmI evA dharmanA nAme ja mAnavasamUho vacce kleza, dveSa ane kaMkAsanAM bIja ropAya che, ane moTe bhAge adUradarzI ane aNasamaju dharmaguruonA hAthe ja e bIjane vadhAre poSaNa maLe che. AvI vicitra ane vilakSaNa sthitimAM, jeone ekatA pratye sAcI prIti ane bhakti hoya emaNe, sau prathama, mAnavajAtanA maMgala bhAvimAM daDha AsthA rAkhIne, apAra dhIraja, samatA, kSamAzIlatA, kuneha ane kAbeliyatathI e mATe adamya ane akhaMDa prayatna ane puruSArtha karavA sivAya bIjo koI mArga ja nathI. AvA avirata prayatna ane puruSArthanuM pariNAma dhAryA pramANe na Ave, ochuM-adhUruM Ave, ke kyAreka kamanasIba bhavitavyatAne baLe, kadAca viparIta Ave to paNa e mATe prayatna karanAre to nirAza ke hatotsAha thavAnuM Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 71 jaina phirakAonI ekatA : 3 hoya nahIM - ATalI anAsakti to eNe keLavavI ja joIe. AnuM phaLa janasamUhane lAbhakAraka Ave ke na Ave e judI vAta che; paNa niSThApUrvaka sAcA dilathI Avo lokopakAraka prayatna karanArane to ethI cokkasa lAbha thavAno che. ekatAnA AzakanA aMtaramAM ATalI AsthA to vaja jevI majabUta hovI joIe; ekatAnA prayatna mATe A sauthI pahelI zarata che. paNa A to sAmAnya ke tAttvika vAta thaI. have ekatAnI sAdhanAnA mArgamAM ADe AvanArI keTalIka viziSTa bAbatono vicAra karIeH (A noMdhano mukhya hetu A ja che.) terApaMthanA AcArya tulasIjI mahArAje jaina phirakAonI ekatAnI sthApanAnI dizAmAM AgaLa vadhavAnA prAthamika upAyarUpe traNa bAbato sUcavI che: (1) saMvatsarI mahAparvanI eka ja divase ArAdhanA, (2) jemAM badhA phirakAonuM pratinidhitva hoya evI akhila bhAratIya darajjo dharAvatI saMsthAnI sthApanA ane (3) bhagavAna mahAvIranA 2500mA mahAnirvANa-dinanI saMyukta ane saMgaThita rUpe AkhA dezanA dhoraNe vyApaka ujavaNI. vaLI, dilhImAM gata divALI pachI digaMbara, sthAnakavAsI ane terApaMthI phirakAnA AcAryo badhA jainonI ekatAno vicAra karavA maLyA tyAre emaNe uparanA traNa upAyo uparAMta (1) jenadharmanA ahiMsA vagere sarvamAnya siddhAMtonA prasArano ane jainadharma ke saMskRti upara karavAmAM AvatA AkSeponA pratikArano prayatna, tema ja (2) ApasaApasamAM bhrAMti phelAve ke viSamatA jagAve evI pravRttino tyAga - e be bAbato sUcavI hatI. AnA ja anusaMdhAnamAM dilhImAM gata navembaranI adhavacce maLela jaina-ekatAvicAra-pariSade A pAMce bAbato uparAMta (1) vArSika parvo ane utsavonI saMyukta ujavaNI, (2) zikSaNa saMsthAomAM sarvasaMmata abhyAsakrama ane abhyAsa paddhatino svIkAra, (3) sarvasaMmata sAhityanAM sarjana, prakAzana ane pracAra, (4) jaina tattvajJAnanA saMzodhana mATe khAsa chAtravRttio ApavAnI yojanA ane (5) ekatA mATe samAjano saMparka - A bAbato paNa sUcavI . A rIte ekatAnI bhAvanAne amalI banAvavA mATe judAjudA dasa jeTalA upAyo sUcavavAmAM AvyA che, ane emAM bIjAno umero karavo hoya to te thaI zake ema paNa che. paNa sauthI moTo savAla e upAyono amala koNa, kevI rIte kare e che. keTalIka vAra, dekhItI rIte to upAya sAro ja hoya che, paNa teno amala karavAnI vAta Ave che tyAre enI sthiti "bilADInI Doke ghaMTa bAMdhavA koNa jAya ?' evI Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 jinamArganuM jatana karuNa ane vicitra thaI jAya che. eTale jainonI ekatAnA vicArane mUrta karavA mATe je-je upAyo sUcavavAmAM AvyA che ane AgaLa upara je-je upAyo sUjhatA jAya, enI samaja ane zakti mujaba, dhIraja, khaMta ane niSThApUrvaka amala karI zake evI, badhA jainonuM pratinidhitva dharAvatI saMsthAnI sauthI pahelI sthApanA karavI joIe. A mATe, ame agAu sUcavyuM che tema, "bhArata jaina mahAmaMDaLanI pasaMdagI khuzIthI karI zakAya. A mATe saMsthA navI sthapAya ke mahAmaMDaLa jevI mojUda saMsthAne A kAmanI javAbadArI soMpavAmAM Ave e vAta vizeSa mahattvanI nathI; kharI mahattvanI vAta to AvI saMsthAne niSThAvAna, kAryadakSa, dIrghadRSTisaMpanna, taTastha ane bhAvanAzIla kAryakaronuM eka majabUta ane ekaraMgI jUtha maLI rahe e che. AvA kAryakaro meLavIne je koI paNa saMsthA A dizAmAM kAma karavA lAgaze ene "kAma kAmane zIkhave' e nyAye AgaLa mArga maLato ja raheze. matalaba ke have vadhAre paDatAM vicAronAM jALAMmAM aTavAI javA karatAM sUjhatAM racanAtmaka kAmomAM ja lAgI javAya evA prayatno hAtha dharavA joIe. ekatA mATe upara je upAyo sUcavavAmAM AvyA che, temAM saMvatsarI-mahAparvanI ArAdhanA eka ja divase karavAno upAya vicAranI dRSTie jeTalo suMdara che, eTalo ja amalanI dRSTie ghaNo agharo che. terApaMthamAM eka ja AcAryanuM zAsana pravartatuM hovAthI ane digaMbara phirakAmAM vadhu sAdhuo ke AcAryo na hovAthI, tema ja tyAM anaMta-caturdazI e dasalakSaNI parvano sauthI mahattvo divasa manAto hovAthI A baMne phirakAo bhAdaravA sudi pAMcamano svIkAra kare emAM khAsa mukelI dekhAtI nathI. paNa sthAnakavAsI ane zvetAMbara mUrtipUjaka phirakAnI sthiti AthI judI che. sthAnakavAsIomAM saMvatsarI bhAdaravA sudi pAMcamane divase karavAmAM AvatI hovA chatAM be zrAvaNa ke be bhAdaravA Ave to zuM karavuM e aMge sAro evo matabheda pravarte che. atre zvetAMbara mUrtipUjaka phirakAmAM to amuka gaccho cothanI ane amuka gaccho pAMcamanI saMvatsarI karatA hovAthI emAM pAMcamano sArvatrika svIkAra thAya e zakya lAgatuM nathI. A phirakAe chellAM trIsa varSa daramyAna parvatithi aMge, sAdhumahArAjoe jagavela matabhedane kAraNe je manabheda, rAga-dveSa, kleza, kalaha ane kusaMpano anubhava karyo che, ane atyAre paNa Avo anubhava karI rahela che, te nirAzA upajAve evo che. Ano artha e nathI ke A mATeno prayatna choDI devo joIe. paNa A aMge amAre je kahevAnuM che te e ke saMvatsarI mahAparvanI ArAdhanA eka ja divase thAya e vicArane eTaluM moTuM mahattva na ApI devuM ke jethI e kAryamAM maDAgAMTha UbhI thatAM bIjAM sahaja rIte ke kaMIka AsAnIthI athavA thoDIka ja prAraMbhika muzkelIthI thaI zake evAM kAmo paNa aTakI paDe. Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 73 jaina phirakAonI ekatA : 3 eka ja tithie saMvatsarIparvanI ArAdhanA karavAnI bAbata sivAyanI bIjI bAbato - dAkhalA tarIke jenonA badhA phirakAonuM pratinidhitva dharAvatI hoya evI saMsthAnI sthApanA, bhagavAna mahAvIrasvAmInA 2500mA nirvANadinanI saMyukta ane dezavyApI ujavaNI mATenI pUrvataiyArI tema ja ujavaNI, jenadharmanA sarvamAnya siddhAMtonuM nirUpaNa karatAM pustakonuM saraLa ane lokabhogya zailImAM sarjana ane prakAzana, jainadharma uparanA AkSepono pratikAra, badhA phirakAone mAnya hoya evo jainadharma ane saMskRtine lagato viziSTa abhyAsakrama taiyAra karIne enI kakSAvAra parIkSAo yojavI ane emAM uttIrNa thanArAone khUba AkarSaka inAmo ke chAtravRttio ApavAnI yojanA karavI - evI che ke jene mUrtarUpa ApavAmAM vizeSa muzkelIo paDe ema nathI. alabatta, A badhA mATe zarUAtamAM ghaNI jahemata to uThAvavI paDavAnI, ane kAma cAlu thayA pachI paNa emAM koInI saratacUkathI koI garabaDa UbhI na thAya enI paNa hamezAM jAgRti rAkhavI paDavAnI; chatAM eka vAra e kArya gatimAM AvI gayuM, pachI e ApameLe ja cAlatuM rahevAnuM. - eka saMvatsarIno vicAra amane atimuzkela eTalA mATe lAge che ke eno badho ja AdhAra sAdhu-saMto ane AcAryo upara che; jyAre bIjI bAbatomAM koI paNa phirakAmAMthI je thoDAghaNA samaya pArakhu, udAra, ane samaju sAdhu-saMtono sahakAra maLI zake enAthI paNa gRhasthavarga potAnuM kAma AgaLa vadhArI zake. emAM emano ocho ke nahIM jevo sAtha maLe to paNa bahu ciMtA karavA jevuM nahIM rahe. kAma jo sAruM ane kalyANalakSI haze, to emAM potAmAM ja evI zakti pedA thaze ke je samaya jatAM bIjAone potA tarapha AkarSyA vinA nahIM rahe eTalI zraddhA ApaNe jarUra rAkhI zakIe. AmAM sAdhusaMto ke AcAryo pratye upekSA dAkhavavAnI to koI vAta ja nathI; sAdhusamudAyanA nAnAmAM nAnA munivarano ane emanA ochAmAM ochA mArgadarzanano paNa ghaNo upayoga che. phakta jeo potAnI ghAtaka ane bhedakArI sAMpradAyika kaTTaratAne lIdhe alagatAvAdano Azraya laIne AvI ekatApreraka pravRttiomAM avarodharUpe ADe AvavA mAgatA hoya, emanA lIdhe AvI zubha pravRttio aTakI javA na pAme eTalA pUratuM ja emanA sAthanI ciMtAmAM aTavAyA vagara AgaLa vadhavAnI vAta che. bAkI to sAdhumahArAjo, zrAvakasamudAya ke anya hitaciMtakono A virATa kAryamAM je kaMI alpa-svalpa sAtha ane sahakAra maLe enuM to sAbhAra hArdika svAgata' ja hoya. ekatA mATenA tatkALa phaLadAyI upAyo tarIke parvo ane utsavonI sAmUhika ujavaNI, rASTrIya dhoraNe ApaNe je kaMI mAgaNI jyAM-kyAMya paNa karavAnI hoya tenI sAmUhika rajUAta, ekabIjA phirakAnAM dharmasthAnono sAmUhika rIte lAbha levAnI Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 jinamArganuM jatana pravRtti, badhA phirakAnA dharmaguruonAM svAgata, darzana tema ja upadezazravaNa mATe samUharUpe javAnI pravRtti vagere lekhI zakAya. vaLI, ekatAnA vicAranA mULa pAyAne daDha banAvavo hoya to ApaNI UcharatI peDhInuM saMskAra-ghaDatara ja ekatAnI bhAvanAthI otaprota thAya evI lAMbA gALAnI yojanA paNa ApaNe hAtha dharavI ja joIe. A mATe, vyApaka bhAratIyatAnA saMdarbhamAM, jena dharma, tattvajJAna, sAhitya, itihAsa, kaLA jevA viSayonA kakSAvAra abhyAsakramo yojIne (tema ja enAM pAThyapustako judIjudI bhASAomAM pragaTa karIne) padavIo ApI zakAya evI parIkSAo nakkI karavI joIe, ane e mATe khUba AkarSaka banI zake evAM inAmo ane evI chAtravRttio (skaoNlarazipo) ApavAnuM nakkI karavuM joIe. ame AgaLa sUcavyuM tema, ekatA mATenA AvA TUMkA gALAnA eTale tAtkAlika upAyono amala karavo hoya ke lAMbA gALAnI yojanAne amalI banAvavI hoya, e mATe sauthI pahelI jarUra e badhAM kAryonuM saphaLatApUrvaka saMcAlana karI zake evI mAtabara ane zaktizALI saMsthAnI paDavAnI. AvI saMsthAnA abhAvamAM ekatAnA vicAro e kevaLa havAmAM ja rahevAnA. eTale je sAdhuo ane gRhastho jainonI ekatAnA manoratho sevatA hoya ane e manoratho saphaLa thAya e jovA icchatA hoya, emaNe atyAre potAnuM samagra dhyAna AvI saMsthAne UbhI karavA tarapha ane ene pagabhara banAvavA tarapha ja ApavuM joIe. atyAra sudhInA jainonA AMtarika saMgharSanI vigato tapAsatAM saMgharSanAM mukhya be kAraNo hoya ema lAge che : eka che potAnA phirakAne ke enI mAnyatAone UMcAM puravAra karavA bIjA phirakAne ane enI mAnyatAone halakAM sAbita karavAnI nidAkhoravRtti, ane bIjuM kAraNa che avAranavAra thaI jatI ekabIjA phirakAonAM hitonI athaDAmaNa. AmAM palaTAyelA jamAnAnI tAsIre mAnavInI dharmanA nAme cAlatI niMdAkhora vRttine ThIkaThIka cUpa karI dIdhI che. eTale, bahu ja ochA apavAda sivAya, jena phirakAo ekabIjAnI niMdA karavAnI hInavRttithI viramI gayA che; AmAM badhA ya phirakAono samAveza thaI jAya che. ekatA mATe A eka ghaNI AzAspada ane AvakArapAtra bAbata che. paNa ekabIjAnAM sthULa hitonI athaDAmaNonA lIdhe UbhAM thatAM gharSaNo dUra thavAM hajI bAkI che. A bAbata khAsa karIne zvetAMbara mUrtipUjaka ane digaMbara phirakAne vadhu lAgu paDe che. A baMne phirakAomAM jina-pratimAo, jinamaMdiro ane tIrthasthAnone lIdhe apAra jhaghaDAo thayA che ane atyAre paNa cAlu ja che. jo ekatAnI sthApanA karIne ene TakAvI rAkhavI hoya, to pahelAM to AvA jhaghaDAo UbhA thavA ja na pAme, ane UbhA thAya, to e vadhAre kaDavAza phelAve Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 75 jaina phirakAonI ekatA : 3 te pahelAM ja, aMdaraaMdaranA vicAravinimaya ane prayatnathI enuM nirAkaraNa thaI jAya evuM kaMIka kAyamI vyavasthAtaMtra UbhuM karavuM joIe. A kAma paNa ThIkaThIka muzkelIthI bhareluM hovA chatAM, jo amAruM nidAna sAcuM hoya, to atyAranuM vAtAvaraNa ane ApaNI manovRtti A mATe pahelAMnA koI paNa samaya karatAM vadhAremAM vadhAre anukULa che; eno lAbha laIne A mATe paNa samartha prayatna karavo joIe. dareka phirako pote aMdarathI saMgaThita na hoya, to badhA phirakAnuM saMgaThana joIe tevuM majabUta na banI zake e vAta sAcI che. paNa ApaNA phirakAonI saikAjUnI tAsIra jotAM dareka phirakAmAM kaMIka ne kaMIka AMtarika vikSepo to cAlu rahevAnA ja. eTale e AMtarika matabhedo dUra thAya tyAM sudhI ekatAnA vicArane amalI rUpa ApavAnuM mokUpha rAkhIe, to to ApaNe anaMtakALa sudhI rAha ja jotAM rahevuM paDe. tethI, evI rAha jovAmAM kALakSepa karavAne badale, dareka phirakAnI AMtarika ekatA ane badhA phirakAonI vyApaka ekatA sAdhavA mATenA prayatno sAthosAtha cAlatA rahe e ja amane sAco ane vyavahAru mArga lAge che. amane to ema paNa lAge che, ke ekatA mATe A rIte be-taraphI prayatno cAlu rAkhavAmAM Ave to e baMne prayatno ekabIjAne AgaLa vadhAranArA paNa banI zake. pariNAme ekatAne siddha karavAnuM ApaNuM dhyeya vadhu najIka AvavAnuM. eka vAta ApaNe samajI levI ghaTe, ke rASTrIya, sAmAjika ke dhArmika koI paNa ekatAnI vAta e kaMI korA kAgaLa upara managamatA raMgothI managamatuM citra doravA jevI sAdI ke sahelI vAta nathI. A vAta to raMgarogAnanA saikAjUnA tharone lIdhe jAmI gayela behUdApaNAne dUra karIne enA upara subhaga citra doravA jevuM kaDhaMguM ane bahu muzkela kAma che. paNa e kAmanuM pariNAma sarvakalyANakArI ja AvavAnuM che - e hakIkata AvA muzkela kAryane hAtha dharavAnI prabaLa preraNA Ape che. vaLI AmAM kAma saMpUrNa thAya to ja lAbha maLe evuM paNa nathI; A to "nAhyA eTaluM puNya' evuM upakAraka kAma che. dharmanA nAme ke bIjA koI paNa nAme mAnava-mAnavI vacce UbhI karavAmAM AvelI bhedabhAvanI dIvAlone dUra karavAthI vadhAre pavitra koI kAma nathI. e kAma jeTalA aMze thAya eTalo lAbha ja che. AvuM kAma svakhaghelA ke manorathamasta bhAvanAzIla mAnavIo ja karI zake che; buddhinA gajathI pariNAmanuM dhULa mApa kADhIne AgaLa vadhavAnI vRttivALAonuM A kAma nathI. emane to emAM pagale-pagale muzkelIo, jokhamo ane kyAreka to geralAbha paNa dekhAvAnA. A to hRdayanI coTanuM mUlya AMkI jANanAra dilAvara, maitrIghelA, snehadIvAnA mAnavIonuM kAma che. Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinamArganuM jatana ekatA mATeno samajapUrvaka prayatna karavAmAM jokhama to kazuM che ja nahIM; to pachI muzkelIonA vicArathI aTakavuM zA mATe ? muzkelIo ja mAnavIne mahAna ane mAnavasamAjane zaktizALI banAve che. jeomAM zakti hoya teo ekatA mATe samartha prayatna kare, ane jeomAM bhakti hoya teo e prayatnomAM saMpUrNa sAtha Ape to Aje muzkela lAgatA kAryane AsAna banatAM vAra nahIM lAge. (tA. 7-1-1966) 76 (4) ekatva sAme paDakAra kaTTaratA A vAtane thoDoka vakhata vItI gayo che, chatAM digaMbara bhAIonA manamAM atyAre paNa sAMpradAyika kaTTaratA keTalA pramANamAM ghara karI rahelI che e jANavA mATe upayogI hovAthI ame A lakhIe chIe. duHsvapna jevI aNagamatI vAtanI rajUAta ke carcA-vicAraNA e kaMI AnaMdajanaka kArya nathI; chatAM, saMgha ane samAja aNagamatI chatAM sAcI paristhitithI mAhitagAra rahe e dRSTie A lakhavuM amane jarUrI lAgyuM che. amArI sAme bhAratavarSIya digaMbara jaina mahAsAbhAnA sAptAhika mukhapatra * jainagajaTa'nA tA. 5-10-196 1nA aMkamAM chapAyela muMbaInI tIrthakSetra-kamiTInA mahAmaMtrI zrI ratanacaMda cunIlAla jhaverIno 'mAre tIrthakSetra vaM 3nA saMrakSaLa'zIrSakano eka lekha che. e lekhamAM emaNe zvetAMbaronI viruddhamAM je kaMI kahyuM lakhyuM che, e jANavA ane dhyAnamAM rAkhavA jevuM che. A lekhamAM lekhake bhAratavarSIya digaMbara jaina tIrthakSetra kamiTI'nI sthApanA kevA saMjogomAM karavAmAM AvI e jaNAvIne e saMdarbhamAM zvetAMbarone virodhIo tarIke TheraThe2 navAjyA che; ane ema karIne emaNe potAnA manamAM bharelI zvetAMbaro sAmenI kaTTaratA tema ja kaTutAne mokaLe mane vyakta karI che. A rIte potAnA mukhya virodhIo (zvetAMbaro) ke anya loko taraphathI digaMbara jaina tIrtho u52 thatAM AkramaNothI emane bacAvI levA mATe ke e aMgenA keso laDavA mATe A kamiTInI sthApanA karavAnI jarUra UbhI thaI hatI ema emaNe potAnA ukta lekhamAM jaNAvyuM che. A rIte zrI ratanacaMdabhAIe sAmAnya janasamUhanI lAgaNIne sparze ane 'dharma bhayamAM che' evA pracArasUtrane kAraNe digaMbara jaina samAjanI kaTTaratAne ke aMdhazraddhAne Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina phirakAonI ekatA : 4 uzkere evI bhUmikA racIne, ene AdhAre kamiTIne Arthika sahAyatA karavAnI mAgaNI karI che. A mATe emaNe virodhIothI tIrthabhUmionuM saMrakSaNa karavAnI jarUranI sAthosAtha mUrtionA saMrakSaNanI, prAcIna maMdironA jIrNoddhAranI ane tIrthakSetromAM suvyavasthA karavAnI jarUra tarapha paNa potAnA samAjanuM dhyAna doryuM che; ane e badhAM kAryo sarakhI rIte thaI zake e mATe kamiTInI pAse sthAyI phaMDa hovuM jarUrI e mukhya vAta rajU karI che. 77 koI paNa saMsthAne potAnI pravRtti AgaLa vadhA2vA mATe AraMbhe ja nANAMnI jarUra paDe, ane e mATe samAjane Tahela nAkhavI e samajI zakAya evI bAbata che. paNa paisA mATenI potAnI mAgaNI rajU karatAM lekhake zvetAMbaro taraphathI digaMbara tIrthasthAno upara thatAM AkramaNono bhrAmaka hAu Ubho karIne digaMbara samAjanI ALI ke suMvALI dharmalAgaNIne uttejita karIne potAno hetu siddha karavAno je bhedakAraka prayatna karyo che e amane khUba vAMdhAjanaka lAgyo che. teo dhArata to dharma bhayamAM che' jevI sAva khoTI dalIlano Azaro lIdhA vagara paNa potAnI mAgaNI digaMbara samAja samakSa rajU karI zakayA hota. paNa jyAM manamAM UMDe-UMDe zvetAMbarone digaMbaronA virodhIo mAnI levAnI sAMpradAyika kaTTaratA bharI paDI hoya, tyAM cAreka-kyAreka AvA udgAro nIkaLI paDe, emAM navAI pAmavAnI jarU2 nathI. bAkI, kharI rIte to zvetAMbaronAM tIrthakSetromAM digaMbaroe chAzavAre ne chAzavAre, najIvAM ke namAlAM kAraNo zodhIzodhIne ane kAgano vAgha banAvIne keTakeTalA jhaghaDA UbhA karyA che ane hajI paNa karatA rahe che eno itihAsa avazya jANavA jevo che. paNa ahIM e vAta prastuta nathI, eTale enI carcA-vicAraNA jatI karIe. ahIM to zrI ratanacaMdabhAIe zvetAMbarone kevA ThaMDe kaleje digaMbaronA virodhIo tarIke oLakhAvyA che e ja jANavuM prastuta che, eTale emanA e udgAro ja joIe : "ApaNAM keTalAMka digaMbara jaina tIrthakSetro upara virodhIo (vikSiyoM) ke bIjA lokoe potAno adhikAra jamAvI lIdho hato ane digaMbara jaina samAjanA hakko upara tarApa mArI hatI, tyAre tIrthakSetra-kamiTI mAraphata emanI sAme keso laDavAmAM AvyA ane digaMbara jaina samAjanA hakkonI sAcavaNI karavAmAM AvI.' A rIte zarUAtamAM zvetAMbarono 'virodhIo' tarIke moghama ullekha karavAmAM Avela che, paNa AgaLa cAlatAM A virodhIo' eTale zvetAMbaro evI spaSTatA e lekhamAMthI ja Ama maLI rahe che : "kSetronA saMrakSaNano prazna hajI sudhI paNa gaMbhIra rahyo che. virodhIo taraphathI avAranavAra kaMIka ne kaMIka avarodho UbhA thatA rahe che. zarUAtathI ja emanuM valaNa kaMIka evA prakAranuM rahyuM che ke koI paNa kSetramAM (digaMbara kSetramAM) ke koI paNa maMdiramAM Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 jinamArganuM jatana kiMIka paNa prabhAva joyo ane emAM pagapesAro karavAno emane jarA-sarakho paNa avasara maLyo ke teoe e kSetrane zvetAMbaronuM sAbita karavAmAM kazuM bAkI na rAkhyuM. zrI kesariyAjI, makasIjI tathA aMtarikSajImAM to atyAre paNa A vAtane lIdhe jhaghaDA cAlI rahyA che." ghaNI vAra mANasa potAnA doSane bIjA upara lAdI devAnI ceSTA kare che. zrI ratanacaMdabhAInI uparanI rajUAta kaMIka AvI ja hoya ema lAge che. jenA tIrthasthAnomAM zvetAMbaroe jhaghaDA jagAvyA che ke digaMbaroe, e to eTaluM badhuM spaSTa che ke e mATe vizeSa kahevA-carcavAnI jarUra ja nathI. kyAreka mANasa darpaNamAM dekhAtA potAnA moDhA uparanA DAghane darpaNano DAgha mAnIne darpaNane ghasavAnI bAlace nathI karato? ane vaLI koI bhUla bAlaceSya jevI hoya to to e bhUla sudharavAnI AzA paNa rAkhI zakAya; paNa je bhUla samajaNapUrvaka thatI hoya tyAM to sAcI vAtanA svIkAranI AzA ke apekSA rAkhI ja kevI rIte zakAya ? AgaLa cAlatAM zrI ratanacaMdabhAI kahe che - "zrI aMtarikSajI-pArzvanAthakSetranI mULanAyakanI pratimAne lepa karAvatI vakhate emAM zvetAMbarIya cihna banAvI daIne vizuddha rUpanI digaMbara jaina mUrtine teoe zvetAMbara banAvI dIdhI. durbhAgye emane kaoNrTano paNa sAtha maLI gayo, kAraNa ke korTa lepane haThAvIne mUrtinI kharI sthitine jovAnI takalIpha na lIdhI. A pramANe keTalAka vakhata sudhI mUrtine zvetAMbara banAvI rAkhI. paraMtu hamaNAM gaye varSe mUrti uparathI lepa dUra thaI gayo ane mUrti potAnA asalI digaMbara.rUpamAM AvI gaI. paraMtu hakIkatane jANavA chatAM, vivekathI kAma levAne badale emaNe potAnI kutsita manovRttino ApaNane paricaya karAvyo. digaMbara-samAjano virodha hovA chatAM, emaNe lAgavagathI mahArASTra sarakAranA mukhyapradhAna pAsethI lepa karavAnI AjJA meLavIne, polIsanI dekharekha nIce mUrti upara lepa karAvIne pharI vAra zvetAMbara cihna aMkita karI dIdhuM. A rIte satya upara paDado pADI devAmAM Avyo. virodhIonI AvI dhRNAspada vRttine joIne sthAnika digaMbara jaina kamiTIne kesa dAkhala karavo paDyo hato, A sivAya bIjo koI rasto rahyo na hato." jyAM satya samajavAnI ke svIkAravAnI koI taiyArI ja na hoya, ane je potAne managamato pheMsalo na Ape ene mAnya rAkhavAnI nyAyI vRttino sarvathA abhAva hoya tyAM A sivAya bIjuM bane paNa zuM? jUnA vakhatamAM briTiza hakUmatanI korTe paNa zvetAMbaronA pakSamAM pheMsalo Apyo ane svarAjya AvyA pachI mahArASTranI sarakAre paNa zvetAMbaronI vAta ja mAnya rAkhI : mATe e baMne nyAyAlayo zrI ratanacaMdabhAIne mATe mAnya na gaNAyAM ! jo digaMbaronA lAbhamAM vAta thaI hota to e baMne sonAnAM Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina phirakAonI ekatAH 4 banI jAta ! kevI majAnI vAta ! jo guNagrAhaka ke satyazodhaka dRSTie kAma levAmAM AvyuM hota, to UlaTuM, zrI ratanacaMdabhAI ke anya digaMbara mahAnubhAvone A uparathI e vicAravAnuM prApta thAta ke Ama be-be vAra zvetAMbaronA pakSamAM pheMsalA AvyA, to jarUra ApaNI mAnyatAmAM ja kaMIka bhUla haze. paNa jyAM sAMpradAyika kaTTaratA ja kAma karatI hoya tyAM AvuM satya tAravavuM ke svIkAravuM kone ruce? A pachI kesariyAjI tIrthanI ane makasIjI tIrthanI vAta rajU karIne digaMbara samAjane zvetAMbarothI sAvaceta rahevAnI cetavaNI ApatAM teo kahe che - "AvA ja prakAranI ghaTanA emaNe (zvetAMbaroe) kesariyAjInA maMdiramAM paNa karI che. kesariyAjInA maMdiramAMnI mULanAyakanI tathA bIjI badhI mUrtio digaMbara samAjanI che. zilAlekha, maMdiramAM aMkita karelAM soLa svapna tathA bhaTTArakanI gAdIo maMdira digaMbaronuM che enA purAvA che. Ama chatAM tyAMnA maMdirane zvetAMbaro potAnuM kahevAnI hiMmata karI rahyA che. makasIjImAM AvA ja prakAranuM kAvataruM karavAmAM AvyuM ane tyAMnI beMtAlIsa digaMbara mUrtio upara cAkuo lagAvI lIdhAM, ane mULa maMdiranI pUjA ane vyavasthAmAM hakadAra banI gayA. virodhIonI pravRttiothI ApaNe khUba sAvaceta rahevAnI jarUra che, kAraNa ke ApaNI bhUtakALanI bhUlo ane bedarakArIne lIdhe ApaNe ghaNuM khoyuM che." AvI addabhuta ane sAva ekapakSI rajUAta mATe zrI ratanacaMdabhAIne ke emanA jevA kaTTara sAMpradAyika manovRtti dharAvanArAone zuM kahIe ? emanI AvI rajUAtathI navAI pAmavAnI paNa jarUra nathI. jyAM ApanI tApasI gIra parAthI sI' jevI athavA to "mAruM te ja sAruM mAnI levAnI ekAMgI manovRtti kAma karatI hoya, tyAM AvuM ja bane ! eka bAju hajI paNa AvI kadara sAMpradAyika manovRtti potAno aDDo jamAvIne beThI che ane bIjI bAju deza ane vizvanI viSama paristhitimAM koI paNa saMgha ke samAja potAnA saMgaThana vagara TakI zakanAra nathI e vAtano khyAla AvI javAthI badhA ya jaina phirakAonI ekatA sAdhavI anivArya lAge che - A be parasparavirodhI vAtono meLa kevI rIte besavAno che e eka koyaDo che. alabatta, badhA ya jaina phirakAonI ekatAno je vicAra atyAre vega pakaDato jAya che, temAM AMtarika vRtti karatAM bAhya paristhiti vadhAre kAma karatI hoya ema lAge che, tethI e vicAra UMDo UtarIne daDhamULa thavAne badale ghaNI vAra uparachallo ja rahe che. ane tethI ja lekhakazrIe vyakta karI tevI sAMpradAyika kaTTaratA ghaNI vAra jovA maLe che. Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinamArganuM jatana paNa AthI jeo badhA ya jaina phirakAonI ekatAmAM AsthA dharAve che ane e mATe sAcA dilathI alpasvalpa paNa prayatna kare che, emaNe potAnI zraddhAne gumAvavAnI jarUra nathI. AvA prayatnonI sAme avarodho to AvatA ja rahevAnA chatAM e prayatnonuM paNa kaMIka ne kaMIka zubha pariNAma AvavAnuM ja. zrI ratanacaMda jhaverIe karelI rajUAta eka rIte jeo jainonI ekatA mATe prayatna karatA hoya emane mATe cetavaNInI garaja sAre evI che; eTale enAthI akaLAvAnI paNa jarUra nathI. eka rIte kahIe to AvuM nivedana ADakatarI rIte upakAraka ja thaI paDe che. A ghaTanA uparathI ApaNe kyAM UbhA chIe e vAtano bodhapATha, zrI bhArata jaina mahAmaMDaLa jevI jainonA badhA phirakAnI banelI, badhA phirakAonI ekatAnA dhyeyane varelI ane e mATe yathAzakti prayatna karatI saMsthA ke evI bIjI saMsthAo ane e mATe prayatna karatA ApaNA kAryakartAo le ane ekatAnA mArgane niSkaTaka banAvavA vadhAre sabaLa prayatna Adare, e ja A lakhANano mukhya hetu che. (tA. 23-12-1961) (5) ekatA mATe lagnakSetrano vistAra ekatA mATe khAsa jarUrI tema ja upayogI evI eka vyavahAru bAbata tarapha samAjanuM dhyAna doravuM ame ISTa lekhIe chIe. A bAbata te lagnasaMbaMdhono kSetravistAraH jema AtmIyatA ke ekatAnI bhAvanAne janmAvavA mATe tema ja ene TakAvI rAkhavA mATe roTI vyavahAra eka khUba agatyanuM sAdhana lekhAya che, e ja rIte beTI-vyavahAra - arasaparasanA lagnasaMbaMdho - e paNa AvI bhAvanAne utpanna karavAmAM tema ja enuM saMvardhana ane saMrakSaNa karavAmAM khAsa upayogI sAdhana che. jainadharma jyArathI judAjudA phirakAo, gaccho, peTAgaccho vageremAM vaheMcAvA lAgyo tyArathI ja jainadharmanA anuyAyIo vaccenuM lagnakSetra saMkucita thatuM gayuM, e kayArathI saMkucita thatuM gayuM e saMbaMdhI nizcita mAhitI ane hakIkata rajU karavAnuM kAma mukela che. keTalAka evA paNa dAkhalAo maLe che, ke mAtra jainadharmanA judAjudA phirakAo vacce ja nahIM, paNa jainadharmanA anuyAyIo ane hiMdudharma-vaiSNava dharmanA anuyAyIo vacce paNa lagnasaMbaMdho baMdhAtA hatA; koI-koI jagyAe to atyAre paNa AvA saMbaMdho baMdhAya che. Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina phirakAonI ekatA : 5 ahIM ame jaina dharmanA anuyAyIo ane hiMdudharmanA anuyAyIo vaccenA lagnasaMbaMdhonI vicAraNA na karatAM e vicAraNAne jainadharmanA judAjudA phirakAo ane gacchonA anuyAyIo vaccenA lagnasaMbaMdha pUratI ja maryAdita rAkhIzuM, kAraNa ke ahIM jainadharmanA judAjudA phirakAo vaccenI ekatAno ja khAsa vicAra karavAno che. bahu UMDA bhUtakALamAM na jaIe to paNa 40-50 jeTalAM varSo pahelAM paNa gujarAta-saurASTramAM tema ja bIjA pradezomAM paNa jainadharmanA judAjudA phirakAonA anuyAyIo vacce - khAsa karIne derAvAsIo ane sthAnakavAsIo vacce - lagnasaMbaMdho baMdhAtA hatA. AmAM digaMbara phirakAnA anuyAyIonA lagnasaMbaMdho itara jaina phirakAonA anuyAyIo sAthe baMdhAtA hoya evuM amArI jANamAM nathI. kadAca gujarAta-saurASTra sivAyanA itara pradezomAM AvA saMbaMdho bhUtakALamAM yojAyA hoya ke atyAre paNa yojAtA hoya to e vAtane ame AvakArIzuM. . paNa A lagnasaMbaMdhonA kSetrano vicAra karatAM amane to ema ja lAgyuM che ke chellA traNa-cAra dAyakAomAM A kSetramAM kaMIka tALAbaMdhI jevI nItine ApaNe apanAvI che, ane e kSetramAM je kaMI thoDI-ghaNI vizALatA rahI hatI tene paNa ApaNe dUra karavAno prayatna karyo che. atyAre to vAta eTalI hade AvI pahoMcI che ke amuka jaina phirakAno anuyAyI potAnA phirakAnA anuyAyIo sAthe ja lagnasaMbaMdhathI joDAI zake e mAnyatA ApaNAM dilomAM sajjaDa rIte ghara ghAlI gaI che; be judAjudA jaina phirakAnA anuyAyIo vacce lagnasaMbaMdha hoI zake e vicAra ja ApaNA mATe sAva aparicita ane avyavahAru jevo banI gayo che. eTaluM to atyAre paNa ApaNe sagI AMkhe joIe chIe ke ApaNAM sagAMomAM amuka to bIjA jaina phirakAnA anuyAyIo jarUra che; chatAM AvA lagnasaMbaMdhonI vAta ApaNA gaLe UtaratI nathI. jainadharmanI ekatAnI dRSTie A vAta hAnikAraka ja che ema amane cokkasa lAge che. - eka phirakA ane eka gacchanA anuyAyIo vacce ja lagnasaMbaMdho yojAvAthI vicArabheda ke amuka mAnyatAbheda chatAM ekatA TakAvI rAkhavAnI AvaData, bIjAnI khAmIne khamI levAnI sahiSNutA ane bhinnatAmAM paNa ekatA sthApanArI guNagrAhaka dRSTi - vagere guNono samAjamAMthI chAsa thato gayo ane enA sthAne saMgharSanuM kAraNa pragaTAvyAnI sagavaDiyA jaDatA ane bhrAMti (?), tema ja dilanI vizALatAne sthAne dilanI saMkucitatA vagere pragatirodhaka durguNo samAjamAM phelAvA lAgyA ane roganI Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinamArganuM jatana jema samAjanI zaktine kSINa karavA lAgyA. je vAtane ApaNe lAbhakAraka mAnI zakIe ene ja samAja hAnikAraka mAnI beTho ! eTale have jyAre jainadharmanA judAjudA phirakAo vacce ekatA sthApavAnI vAto ane vicAro thavA lAgyAM che tyAre lagnakSetranA vistArano vicAra karavo anivArya thaI paDe che. jainadharmanA judA-judA phirakAonA anuyAyIo vacce jo lagnasaMbaMdho yojAvA lAge, to kadAca tAtkAlika lAbha vizeSa na dekhAya, to paNa saravALe ethI samAjane lAbha ja thavAno che ane jaina dharma ane jaina saMskRtine thaI rahelA bhAre zaktikSayane sthAne tenI zaktimAM uttarottara vadhAro ja thavAno che emAM amane muddala zaka nathI. saMbhava che kadAca A vicAra koIne navo lAge; paNa jeo dezamAM ane duniyAmAM prasarI rahelI havAne samajI zake che teo to jANe ja che ke vyaktigata rIte to lagnasaMbaMdhonI vADAbaMdhInA koTamAM kyAranAM gAbaDAM paDI gayAM che, ane jainadharmanA judA-judA phirakAnA anuyAyI vaccenA lagnasaMbaMdhonI vAta to ThIka, judA-judA dharmo, judIjudI jAtio ane judAjudA prAMto vacce paNa lagnasaMbaMdho baMdhAvA lAgyA che. paNa AvA saMbaMdhonI pAchaLa varakanyAnI potapotAnI pasaMdagI sivAya samAjapragatinI vicAraNA bhAgye ja kAma karatI hoya che. pariNAme, AvA saMbaMdhothI samAjane je lAbha maLavo joIe te maLato nathI, ane AvA prasaMga mAtra vyaktigata sagavaDanA prasaMgorUpe ja lekhAI jAya che. eTale jo jainadharmanA anuyAyIo vacce sAce ja ekatA sthApavI hoya, to AvA vyaktigata dAkhalAomAM kevaLa vyaktigata sagavaDa sacavAya che tenA badale. lagnakSetrano vistAra thAya evI vyavasthita yojanA vicArI kADhavI joIe. jeo AvI ekatAmAM mAnatA hoya teoe AvA lagnasaMbaMdhone suvyavasthita rIte uttejana ApavuM joIe, tema ja apanAvavA joIe. judAjudA phirakAo vaccenA lagnasaMbaMdho emanI vacce ekatAne sthApavAmAM ghaNo ja agatyano phALo ApI zakaze ane ekabIjA vacce AtmIyatAnA amRtanuM siMcana karI zakaze. ekatAnA cAhako A dizAmAM vicAre ane eno bane teTalo amala kare ema IcchIe. (tA. 23-6-1956) Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina phirakAonI ekatA H 6 83 (6) ektAnI jIvaMta bhUkha, jIvaMta mathAmaNo Aje ekatAno Adarza e koI parANe lAdavAnI vastu nahi, paNa kALabaLe janmAvI hoya tevI svayaMbhU preraNA che e darzAvatI aneka ghaTanAo vAgoLIe: 1 gayA eprila mAsamAM jAmanera mukAme bhArata jaina mahAmaMDaLanuM adhivezana bharAyuM te avasare tA. 14-1949nA roja jainasaMghamAM saMpa zI rIte thAya e saMbaMdhI haLavI carcA karavAmAM AvI hatI. e prasaMge judAjudA vaktAoe potapotAno anubhava varNavyo hato. AmAM "jaina gejheTa' nAmaka aMgrejI mAsikanA taMtrI lakhanaunA zrIyuta ajitaprasAdajIe potAno eka prasaMga varNavyo te sau koIe jANavA jevo hoI ahIM ApIe chIe : ba. zItalaprasAdajInI kRpAthI mAre tyAM eka gharaderAsara che, emAMnI mUrti digaMbara che. eka divasa eka zvetAMbara sajjana AvyA ane mArA dIkarAne pUchavA lAgyA, ke zvetAMbara maMdira keTaluM dUra che. emane be kalAka pachI to gADIe pahoMcavuM hatuM. emane niyama hato ke pUjA karyA vagara jamavuM nahIM. e asaMbhava hatuM ke tyAMthI traNa mAIla cAlIne zvetAMbara maMdire jAya ane pUjA karIne, bhojana karIne gADIe pahoMce. upara A vAta sAMbhaLI huM nIce Avyo. meM kahyuM "atyAre mArI pAse moTara nathI. Apa mAre tyAMnA gharaderAsaramAM tamArI paraMparA pramANe caMdana-kesaranAM AbhUSaNo banAvIne pUjA karI zako cho." teo acaMbAmAM paDI gayA ane bolyA : "zuM tame ema karavA dezo ?' mane kazo ja vAMdho na hato. teo upara AvyA. meM paNa madada karI. teo pUjA karIne jamIne cAlyA gayA. meM pharIthI abhiSeka karIne mUrtine digaMbara banAvI lIdhI. keTalAka digaMbara bhAIo gusse thayA, paNa temanuM samAdhAna thaI gayuM. badhI vAta to bhAvanAnI che. ApaNe icchIe to eka thaI zakIe chIe." A prasaMganA saMbaMdhamAM kazuM kahevAnI jarUra nathI. vAta eTalI ja che ke jainasaMghanI ekatA sAMpradAyika ke kriyAkAMDanI kaTTaratAne vegaLI mUkavAthI ja siddha thaI zake ema che. (tA. 29-5-1949) sarvasamAvezaka bihAra-baMgALa-kola-lDi jaina saMmelana bihAra-baMgALamAM khanija kolasA dharAvato sAro evo vistAra che. e kolasAvALA vibhAgomAM badhA ya jaina phirakAonI vastI sArA pramANamAM che. uparAMta Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 . jinamArganuM jatana sarAka jAtinI vasatI paNa A ja vistAramAM che. A sarAka jAti mULe "zrAvaka hatI, ane te jainadharma pALatI hatI. kALakrame e jainadharmathI vikhUTI paDI gaI. A jJAtinA keTalAka AcAravicAra ane niyamo tema ja emanI raheNIkaraNI ane jIvanapaddhati jotAM vicArakone lAgyuM ke teo mULe jaina hovA joIe. A uparathI traNeka dAyakA pahelAM emanA uddhAranuM kAma zarU thayuM, ane atyAre paNa jaino dvArA amuka pramANamAM e kAma cAlI rahyuM che. jainadharmano itihAsa jotAM to e spaSTapaNe jANI zakAya che ke jainadharmanA prarUpako - tIrthakaro uttara bhArata ke pUrva bhAratamAM ja thayA che, ane emanuM dharmaprarUpaNAnuM kArya paNa moTe bhAge bhAratanA e vibhAgomAM ja thayuM hatuM. vaLI bihAra ane baMgALa to bhagavAna mahAvIranI vihArabhUmi paNa hatI. eTale A baMne pradezo eka kALe jainadharma sAthe gADha rIte saMkaLAyelA hatA ane jainadharmanA prAcIna itihAsamAM A baMne pradezonuM sthAna bahu ja agatyanuM hatuM. kharekhara, itihAsanI e eka karuNatA ja lekhAvI joIe, ke je bhUmimAM jainadharmano khUba vikAsa thayo e ja bhUminA rahevAsIomAM koI jainadharmanA anuyAyI na rahyA ! Ama kema banyuM e itihAsanI daSTie eka abhyAsanI bAbata banI gaI che. pUrvamAMthI jANe jainadharme dezanA uttara, dakSiNa ane pazcima bhAga tarapha evI hijarata karI ke pUrvano bhAga jainadharmanA anuyAyI vagarano banI gayo ! paNa sAre nasIbe dezamAM atyAranA jenono moTo bhAga vepAra, udyoga ke nokarImAM lAgelo hovAthI, teonI saMkhyA bIjA dharmanA anuyAyIonA pramANamAM ochI hovA chatAM teo dezanA judAjudA bhAgamAM noMdhapAtra pramANamAM phelAyA che, ane potAnI AvaData ane hoMziyArInA lIdhe temaNe sarvatra mobhAbharyuM sthAna prApta karyuM che. bihAra-baMgALanA kolasAvALA vistAramAMnA jaino moTe bhAge A rIte dezanA bIjA-bIjA pradezomAMthI potAnA dhaMdhA mATe AvelA che. koI paNa koma ke dadAtinuM saMkhyAbaLa nAnuM hoya ke moTuM, paNa jyAM sudhI emAM saMgaThana, ekatA ane bhAIcArAnI lAgaNI nathI jAgatI tyAM sudhI enAmAM prANa ke baLa pedA thaI zakatAM nathI. chUTAchUTA maNakA jyAre eka sUtramAM parovAya che, tyAre ja enI eka mALA banI zake che, evuM ja mAnavasamAjanuM che. eTalA mATe ja vyaktigata mAnavInA tema ja mAnavasamAjanA vikAsamAM saMgaThananuM sthAna ghaNuM ja agatyanuM lekhavAmAM AvyuM che. eTale A kolasA-vistAramAM vasatA badhA ya phirakAnA jenonuM saMgaThana sAdhavAno je vicAra karavAmAM Avyo che ane e vicArane amalI banAvavA mATe je prayatna Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina phirakAonI ekatA : 6 85 hAtha dharavAmAM AvyA che te khUba dhyAnapAtra che. AvuM saMgaThana sAdhIne samAjane mATe kaMIka paNa upayogI kArya karavAnA zubha hetuthI katarAsagaDhamAM bihAra-baMgAla kolaphilDa jaina-saMmelanamAM bharAI rahyuM che. AvuM upayogI, samayocita ane dUraMdezIbharyuM pagaluM bharavA badala A saMmelananA sarve prayojakone ame aMtaHkaraNapUrvaka abhinaMdana ApIe chIe. A saMmelanamAM sthAnakavAsI phirakAnA munizrI jagajIvanajI tathA jayaMtIlAlajI mahArAja, zvetAMbara mUrtipUjaka phirakAnA munizrI prabhAkaravijayajI mahArAja ane digaMbarasamAjanA brahmacArIo zrI sohanalAlajI, surendranAthajI ane baMsIdharajI hAjara rahevAnA che. A rIte ApaNA judAjudA phirakAnA tyAgIo eka ja sthAne, eka ja hetu mATe ekatra thAya che e AnaMda pAmavA jevI bAbata che. temAM e pradezanA badhA ya phirakAnA AgevAno, vicArako ane kAryakaro paNa hAjara rahevAnA che. A saMmelanano vicAra karatAM thoDAMka varSa pahelAM kalakattAmAM maLela pUrva-bhAratajaina-saMmelananI yAda tAjI thAya che. e saMmelana paNa vyApaka rIte jainonI ekatA sthApavAnA mukhya AzayathI ja bharavAmAM AvyuM hatuM. A saMmelana maLyA pachI emAMthI kaMI kAyamI pariNAma niSpanna thayuM ke nahIM, tema ja atyAre e zuM pravRtti calAvI rahela che e saMbaMdhI kazuM jANavAmAM AvyuM nathI. A vAtane yAda karavAno amAro hetu eka ja che ke jenonA saMgaThana ane ekatAnA je uddezathI pUrvabhAratanA jainonuM saMmelana maLyuM hatuM e ja uddezathI bihArabaMgALanA kolasA-vistAranA jenonuM saMmelana katarAsagaDhamAM maLI rahyuM che, eTale pUrvabhArata jaina saMmelanane je kaMI sArA-mAThA anubhavo thayA hoya ene A saMmelana dhyAnamAM rAkhaze to ethI ene avazya ghaNo lAbha thaze, ane kevI rIte kaI dizAmAM AgaLa vadhavuM eno ene vadhu sacoTa khyAla Avaze. amArI potAnI samaja mujaba to badhA ya phirakAnA jeno A rIte eka chatrachAyA nIce ekatra thaI rahyA che e ja bhAre agatyanI ane AvakArapAtra vAta che. A rIte badhA ekatra thAya ane eka ja vyAsapITha uparathI saMgaThana, samAna hitanI rakSA ane saMgha ke samAjanI pragatino vicAra kare ene ame jainasaMghanuM sadbhAgya samajIe chIe. jo A vicAraNAmAMthI samAjane parezAna karatI saMkhyAbaMdha muzkelIomAMthI thoDIkano paNa nikAla thaI zake evuM kaMIka paNa nakkara ane ciraMjIva pariNAma AvyuM, to ethI saMmelana pote ja ciraMjIva banI raheze; bIjAone mATe mArgadarzaka paNa banI zakaze. Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinamArganuM jatana A saMmelanamAM kevI-kevI bAbato vicAravI joIe athavA to emAM kevA nirNayo levAvA joIe enI carcA-vicAraNAnuM A sthAna nathI; amAruM e kAma paNa nathI. Ama chatAM samAjane mUMjhavatA keTalAka prazro tarapha sahaja aMgulI-nirdeza karavo. ThIka lAge che. samAjanA madhyama, sAmAnya ke garIba vargane sauthI vadhu pajavato prazna potAnAM dIkarA-dIkarIone khUba moMghI thaI gayelI keLavaNI cheka sudhI kevI rIte ApavI e che. atyAre sau koIne - are, zrImaMta vargane paNa - eTaluM to spaSTa rIte samajAI ja gayuM che, ke have UcharatI peDhIne pUrepUruM zikSaNa ApyA vagara cAlavAnuM nathI. A sthitimAM keLavaNInI saMsthAo, keLavaNI mATe Arthika sahAya ApatI saMsthAo ane keLavaNInAM sAdhanone sulabha banAvatI saMsthAo ApaNe tyAM vadhavI joIe ane je saMsthAo mojUda che tene vadhu pagabhara banAvavI joIe. bIjuM: eka bAju jema zrImaMtAI vadhI rahI che, tema garIbI paNa potAno paMjo jainasamAja upara ThIka-ThIka prasArI rahI che. eTale enI bhIMsamAM AvelAM bhAI-bahenonuM jIvana kema ciMtAmukta bane eno upAya vicAravo joIe. AmAM koI vyaktinI amuka Arthika jarUriyAtane sIdhesIdhI pUrI karavAmAM Ave e amuka aMze upayogI hovA chatAM garIbIne jItavAno sAco ilAja nathI. e mATe to sau potapotAnI buddhi, zakti ane AvaData pramANe kAma karavA prerAya evuM zramapradhAna vAtAvaraNa UbhuM karavuM joIe, ane e mATe nAnA-nAnA hunnaraudyogonI jogavAIo paNa karavI joIe. ApaNI pAse zrImaMto ane kAbela udyogapatio che te dRSTie vicAratAM A kAma muzkela na lAgavuM joIe. e ja rIte baheno ane vizeSe karIne vidhavA bahenono prazna paNa dhyAnamAM levA jevo che. emanI navarAzano upayoga thAya ane emanA hatAza jIvanamAM AzAno saMcAra thAya e bahu jarUrI che. uparAMta, rAjakIya kSetramAM paNa jaino AgaLa rahe e bahu jarUrI che. A tema ja AvI aneka bAbatomAMthI zakti ane samayanI dRSTie zakya hoya te bAbato A saMmelanamAM vicArAya e ISTa che. paNa je kaMI vicAraNA ke nirNayo karavAmAM Ave, te pUrepUro amala karI zakAya teTalA pramANamAM ja karavAmAM Ave; mAtra saMkhyAbaMdha TharAvo karIne vIkharAI javAno koI artha nathI. bAkI to AvAM saMmelanamAM sauthI vadhu khabaradArI to e vAtanI rAkhavI joIe ke emAM sau evI rIte bole ane varte ke jethI koInA dilane sAMpradAyika ke vyaktigata jarApaNa coTa na pahoMce; sau ekatAnI hUMpha ane AnaMda anubhave. (tA. 14-12-1963) Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina phirakAonI ekatA: 6 ekatAnA mahAyajJamAM ApaNA svayaMbhU pratinidhi jaina samAjanA badhA phirakAonI ekatAmAM mAnanArA tema ja jainadharmanI udAratAne pichANanArA mahAnubhAvo e jANIne rAjI thaze, ke tAjetaramAM mAravADamAM sAdaDI mukAme maLela sthAnakavAsI jaina samAjanA munisaMmelana vakhate pUjya munivarya zrI puNyavijayajI sAdaDImAM hAjara hatA; eTaluM ja nahIM, jemAM AkhA sthAnakavAsI jaina samAja mATe eka AcAryanI sthApanA karavAmAM AvI, tema ja muni-saMmelananAM keTalAMka kAryonI jAherAto karavAmAM AvI ane aneka AcAryo, upAdhyAyo vageree potapotAnI padavIono jAhera rIte saharSa tyAga karyo, te sakala-saMghanI sabhAmAM paNa teozrI hAjara rahyA hatA ane sthAnakavAsI samAjanA A mahAna kArya pratye potAnI prazaMsA ane anumodanAnI zubha lAgaNI vyakta karI hatI. pUjya puNyavijayajI mahArAjanI A prasaMganI hAjarIne ame ApaNA baMdhujaina samAjanA eka maMgalamaya samAraMbhamAM ApaNA potAnA pratinidhinI hAjarInA jevI gauravabharI lekhIe chIe. A aitihAsika prasaMge bolatAM pUjya mahArAjazrIe kahyuM hatuM (jenaprakAza" tA. 22-5-1952) - Aje sthAnakavAsI munirAjoe eka siddhi prApta karI che; te kharekhara eka mahAna siddhi che. A mahAna siddhine TakAvI rAkhavA mATe apramattabhAva ati Avazyaka che. jo A aMge pramAda karavAmAM Avaze to prApta thayela mahAsiddhi kSaNabharamAM naSTa thaI jaze. tethI munirAjoe ane zrI saMghoe apramattabhAva sevavAno rahe che...... aMtamAM aMtarathI mArI e zubha kAmanA che ke AjanI A mahAsiddhi amara rahe." mahArAjazrIe pote svayaMbhUpaNe jALavela A pratinidhitvane zobhAvatAM vyakta karela zubhakAmanAmAM ame amAro hArdika sAtha purAvIe chIe. (tA. 14-6-1952) AnuM nAma ughara, guNagrAhaka dRSTi kosIndrA(AMkalAva)mAM cAturmAsa rahela pArthacaMdragathvIya muni maNicaMdrajI mahArAje bhAdaravA sudi 4 tathA 5 ema baMne divase bArasAsUtranuM vAcana karIne judAjudA gacchanAM bhAI-bahenone saMvatsarI-parvanuM ArAdhana karAvyuM e bInA anumodanAyogya che. Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinamArganuM jatana uparAMta munizrIe cAturmAsanA vyAkhyAna mATe 'mahAbhArata'nA 'zAMtiparva'nuM vAcana karyuM e vAta paNa khAsa noMdhavA jevI che. dharmopadeza mATenA graMthanI pasaMdagImAM paNa amuka dRSTi hovI joIe e to kharuM ja; paNa chevaTe to kharo AdhAra vaktAnI potAnI zakti, dRSTi ane vRtti upara ja rahe che. eka ja zloka ke eka ja paMktinuM vivecana eka vaktA 10-15 miniTamAM pUruM kare che, jyAre bIjo vaktA e kalAko sudhI dhArAvAhI ane rasaprada rIte cAlu rAkhI zake che e to ghaNAnA jAtaanubhavanI bAbata che. 88 jainadharmanI mULa dRSTi guNagrAhaka dRSTi che. vepArI jema jyAMthI lAbha thaI zake tyAM kAma karatAM na acakAya, tema sAcI dharmadRSTi paNa guNano game tyAMthI Adara ka2vAmAM ja che. munizrIe vyAkhyAna mATe 'mahAbhArata' graMtha pasaMda karyo temAM amane temanI A guNagrAhaka dRSTi ja lAge che. AvI sRSTinuM sarvatra anukaraNa thAo ! 5 cAra saMpradAyonuM eka borDa : eka navIna yojanA amArA tA. 13-11-1951nA aMkanA hiMdI vibhAgamAM jaNAvavAmAM AvyuM che - (tA. 27-11-1954) cAlIsa gAma(pUrva khAnadeza)nA zvetAMbara mUrtipUjaka/sthAnakavAsI, digaMbara ane terApaMthI e cAre phikAnA jaina saMghoe maLIne nava sabhyonuM eka borDa nImyuM che. A borDe keTalAka sArvajanika kAryakramo evA yojyA che ke jemAM koI paNa saMpradAyane harakata na hoya. AvA cAra kAryakramo nIce mujaba yojavAmAM AvyA che : (1) sAMvatsarika kSamApanA badhAe bhegA maLIne Aso suda 1nA roja karavI. (2) prabhu mahAvIrano nirvANa-utsava kArtika sudi 1nA roja Ujavavo. (3) bhagavAna mahAvIra jyaMtI caitra suda 13nA roja varaghoDA, sabhA vagerethI UjavavI. (4) sAdharmika-vAtsalya caitra sudi 15 bAda karavuM. A nirNaya mujaba pahelo kAryakrama kRSNa TaoNkIjhanA makAnamAM mu. zrI divyAnaMdavijayajInI hAjarImAM AnaMdapUrvaka pUro thayo hato. bIjo kAryakrama jaina sthAnakamAM utsAhapUrvaka UjavavAmAM Avyo. Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina phirakAonI ekatA : 6, 7 AmAM kharuM mahattva kAryakramanI vigatonuM nahIM, paNa jaina samAjanI ekatA sAdhavA mATe badhA phirakAonuM AvuM eka borDa sthApavAnuM sUjhyuM e che. jaina samAjanI ekatAnI dizAmAM ame A ke AvA prayatnone AvakArapAtra lekhIe chIe ane tethI AvI yojanA karanArAone dhanyavAda ApIe chIe. 89 (7) samajIne sUra milAvIe bhagavAna mahAvIranA pacIsasomA mahAnirvANa-mahotsavanI ujavaNI sAme jaina zvetAMbara mUrtipUjaka saMghanA tapagaccha vibhAganA je AcAryo tathA munivarono virodha che te aMge ame savistara vicAraNA amArA gayA aMkanA agralekhamAM karI che. enI pUrtirUpe thoDIka vadhu vicAraNA karavI jarUrI lAgavAthI A noMdha lakhIe chIe. tapagacchane ApaNe game teTalo moTo gaNIe ane ene game teTaluM vadhAre mahattva ApavAno prayatna karIe, to paNa e samagra jainasaMghano amuka eka hisso ja che emAM zaka nathI. vaLI tapagacchamAM paNa amuka AcAryo tema ja munivaro A ujavaNInI tarapheNa kare che e paNa eka hakIkata che. eTale A ujavaNInI tarapheNa tathA enA virodhano badhA jaina phirakAone AvarI letA samagra jainasaMghanI dRSTie vicAra karavAnI jarUra rahe che. Avo vicAra karatAM tapagacchano je vibhAga virodha kare che e samagra jainasaMghanA bahu ja nAnA hissAne AvarI leto virodha banI rahevAno che, e vAta ApaNA dhyAna bahAra jAya e barAbara nathI. Ano artha koI evo to na ja kare, ke pote laghumatImAM hoI potAno virodha jato karavo. kyAreka evuM jarUra bane che ke koI vAtano vAjabI virodha karavAmAM ApaNe laghumatImAM hoIe ane sAmo pakSa bahumatImAM hoya. ahIM amAre mukhyatve e ja vAta kahevAnI che ke virodha ke ta2pheNa, lAbhAlAbhano aMdAja kADhIne pachI ja karavAM joIe. amArI samaja mujaba A ujavaNInI tarapheNa karIne emAM hRdayapUrvaka saMpUrNa ane sakriya sAtha ApavAmAM jainadharma ke jainasaMghane lavaleza nukasAna thavAno saMbhava nathI. UlaTuM, atyAranI bhautikavAda tarapha tema ja hiMsA tarapha jaI rahela duniyAne AtmabhAvanAno ane ahiMsAvAdano jaina saMskRtino saMdeza pahoMcato karavAthI kaMIka paNa lAbha ja thavAno che. atyAre duniyAmAM eka yA bIjA rUpe hiMsAno keTalo badho vadhAro thaI rahyo che ane mAnavasamAjanuM (tA. 11-12-1954) Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinamArganuM jatana, mana bhogavilAsa tarapha keTaluM badhuM jhUkI rahyuM che te suvidita che. atyAranI vadhatI bhautikatA ane hiMsAvRtti mATe ApaNe phariyAda karatAM tema ja tenI niMdA karatAM thAkatA nathI, ane vAraMvAra kahetA rahIe chIe ke bhautikavAda ane hiMsAne nAthIne AtmabhAvano prasAra karavAnI ghaNI jarUra che. jo ApaNI A lAgaNI sAcI hoya ane eno amala karavA mATe ApaNe sAce ja kRtanizcaya hoIe, to Avo prasAra karavA mATe je koI nAno-moTo avasara ke je koI nAnuM-moTuM nimitta ApaNane maLe teno dila daIne pUrepUro upayoga karI levo e ApaNuM dharmakartavya banI rahe che. amArI samaja mujaba bhagavAna mahAvIranA pacIsasomA nivaNa-mahotsavanI ujavaNIno prasaMga e Avo ja eka bahu moTo ane anokho avasara che. A nimitte ApaNe AkhA dezanI janatA samakSa tema ja amuka pramANamAM paradezanA dharmapremI jijJAsuo samakSa bhagavAna mahAvIranA ahiMsA ane samatAmaya jIvanano ane jaina saMskRtinA ahiMsA, anekAMtavAda ane aparigrahanA sarvakalyANakArI siddhAMtono saMdezo vizALa pAyA upara rajU karI zakIe ema chIe. eTale A avasarane ullAsapUrvaka vadhAvI levAmAM ja dharmasaMskRtinI ane mAnavatAnI sevA rahelI che. Ama chatAM ApaNI TUMkI samajaNa, mAnasika saMkucitatA ane sAMpradAyika kaTTaratAne kAraNe ApaNe A avasarano anicchanIya virodha karIne jo eno lAbha levAnuM cUkI jaIzuM, to eka bahumUlo sonerI avasara ApaNe jANIbUjhIne gumAvI dIdho lekhAze. ane tethI bIjAo to je lAbhathI vaMcita raheze te raheze ja, paNa kharekharo geralAbha to ApaNA potAnA hAthe zAsanaprabhAvanAnI pravRttine ja thavAno che emAM zaka nathI. vaLI, tapagacchanA je mahAnubhAvo A ujavaNIno ATalo sakhata virodha kare che, teonA dhyAna bahAra e vAta javI na joIe ke teono A virodha emanA potAnA amuka vartuLa pUrato ja maryAdita rahevAno che, ane bIjA phirakAone ke bIjA gacchone sparzI zakavAno nathI. eTale A samagra ujavaNIne aTakAvavAmAM e kAmiyAba thaI zakavAno nathI. digaMbara jaina saMgha to A mATe jorazorathI taiyArI karavAmAM lAgI ja gayo che, ane e mATe eka vagadAra samiti paNa racAI gaI che. sthAnakavAsI phirakAmAM kadAca koI munirAjane A ujavaNIno vicAra bahu AkarSaka nahi lAgato hoya evuM zakaya hovA chatAM, e phirakAnA koI paNa munirAje A ujavaNInI sAme tapagacchanA keTalAka AcAryo vagerenI jema, jehAda jevo virodha jAhera karyo nathI e suvidita che. sthAnakavAsI phirakAnA vidvAna, vicAraka, dIrghadarzI ane zANA saMta upAdhyAya Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina phiphAonI ekatA : 7 kaviva2 zrI amaramunijI mahArAje to A ujavaNI nimitte 'vIrAyatana'nI eka vyApaka yojanA taiyAra karIne saMgha samakSa rajU karI che. saMghe ene saharSa vadhAvI lIdhI che; eTaluM ja nahIM, paNa ene mUrta rUpa ApavAnA prayatno paNa gatizIla thaI gayA che. vaLI terApaMthI phiko to enA AcAryazrInA ekacakrI zAsana nIce teonI doravaNI mujaba A mATe pUrI taiyArI karavAmAM kayArano ya lAgI gayo che. eTale ApaNe samajI rAkhavuM joIe ke A badhA phirakA A aitihAsika ane apUrva prasaMganI potapotAnI rIte vyApaka ujavaNI to ka2vAnA ja che; sAthe-sAthe akhila bhAratIya dhoraNe je vyApaka ujavaNI thavAnI che emAM paNa potAno pUrepUro sAtha ApI A prasaMganI ujavaNIne yAdagAra banAvavAnA ja che. eTale pachI zvetAMbara mUrtipUjaka saMghanA tapagaccha vibhAgano, sAtha nahIM ApanAro varga A ujavaNIne keTalA pramANamAM rokI zakaze tema ja ema karIne zuM lAbha meLavI zakaze eno jarA zANapaNa ane dUraMdezIthI vicA2 ka2vAnI jarUra che. Avo virodha karavAthI ApaNe ApaNI keTalIka viziSTa praNAlikAo, dharmapravRttio ane khAsa-khAsa mAnyatAo janatA samakSa 2jU ka2vAno suavasara gumAvI daIzuM; eTaluM ja nahIM, paNa pachI ApaNI vAta yathArtha rUpamAM janatA samakSa rajU na thaI evI phariyAda karavAno paNa koI avakAza nahi rahe. kALa jaze to paNa kaheNI rahI jaze ke tapagacchanA amuka moTAmoTA AcAryoe AvA uttama kAryamAM sAtha ApavAne badale potAnA anurAgIone paNa evo sAtha ApavAthI dUra rahevAno Adeza Apyo hato ! eTale ame aMtaHkaraNapUrvaka icchIe chIe ane vinavIe chIe ke tapagacchanA je AcArya-mahArAjo vageree A ujavaNI sAme ATaluM sakhata valaNa akhatyAra karyuM che, teno teo pharIthI gaMbhIratApUrvaka vicAra kare ane jainazAsanane thanA2 lAbhano vicAra karIne UlaTuM A ujavaNIno AkAra-prakAra nakkI karI ApavAmAM sAtha ApavA jevuM racanAtmaka valaNa akhatyAra kare. A bAbatamAM tapagacchanA keTalAya samudAyonA yuvAna, samajaNA, vicArazIla munivaro AvuM racanAtmaka valaNa akhatyAra karavAno ane A ujavaNImAM potAnI rIte sAtha ApavAno vicAra dharAve che e eka AzApreraka zubhacihna che. potAnA samudAyonA vaDIlonA ekataraphI ane makkama virodhI valaNane kAraNe AvA navayuvAna munivaronI bhAvanAne saphLa thavAmAM keTalAka avarodho Ave athavA to emAM vilaMba thAya evuM bane. paNa eka sArI evI saMkhyA dharAvatA AvA vicArazIla ane utsAhI munivaronI Urmine kAyamane mATe dabAvI devAmAM na to zAsanane lAbha che 91 Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinamArganuM jatana ke na to te samudAyonA vaDIlonA vaDIlapaNAnI zobhA che. judIjudI vicArasaraNIone nyAya Apavo e ja to zramaNajIvanano ane anekAMtavAdano sAra che. ame icchIe chIe ke e AcArya mahArAjo vagere A bAbatane paNa dhyAnamAM levAnI dUraMdezI dAkhave. A badhA kathanano sAra e ja ke A prasaMganI ujavaNI badhA ya phirakAnA jaina saMghonA pUrNa ane sakriya sahakArathI zAnadAra rIte evI thAya ke je haMmezane mATe mArgadarzaka ane yAdagAra banI rahe. paramAtmA saune A dizAmAM vicAravA ane kAma karavAnI bhAvanA ane zakti Ape e prArthanA sAthe ame amAruM A kathana pUruM karIe chIe. (tA. 15-1-1972) Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAvIra-jIvana (1) bhagavAna mahAvIranuM pAyAnuM kArya jIvanazodhana jevo koI puruSArtha nathI. duniyAne jItavI sahelI che, AtmA upara vijaya meLavavo muzkela che. uttarAdhyayana-sUtramAM sAcuM ja kahyuM che ke saccamape ni niye - AtmAne jItyo eTale badhuM ja jitAI gayuM; athavA jI nigenga gappA, paNa te paramo namo - mAnavI ekamAtra potAnI jAta upara vijaya meLave, e ja eno sarvottama vijaya che. AtmatattvanI zodhano tema ja AtmavijayanI, AtmasAdhanAnI prakriyAno itihAsa bahu rasaprada ane jANavA jevo che. dUradUranA - itihAsakALanA AraMbha pahelAMnA - koI kALamAM mAnavI kudaratanAM tattvone potAthI caDhiyAtAM mAnI enI itarAjIthI mukti meLavavA ane enI kRpA saMpAdana karavA enuM pUjana-arcana karato. ema karatAM-karatAM, judA-judA mAnavasamUhonA saMparkane lIdhe, mAnavInI najara AkAzamAM svargamAM) vasatA devo tarapha gaI; ane vizvanA kartA-dhartA-hartA tarIke e devone mAnIne mAnavI enAthI bhaya pAmavA lAgyo. e bhayathI mukti meLavavA ane e devonI prIti saMpAdana karavA mAnavI yajJa-yAga (homa-havana)nA mArge vaLyo, ane emAMthI hiMsaka yajJono janma thayo. tyAM sudhI kIDI ane kuMjaranA dehamAM ke mAkhI ane mAnavInA dehamAM eka ja prakArano AtmA vase che ane saune sukha-duHkhano samAna anubhava thAya che - e vAtanuM pUruM bhAna mAnavIne nahotuM thayuM. tyAM sudhI mAnavasamUhono game teTalo vikAsa thayo hoya, paNa enAmAM Atmaupamya (bIjA jIvone potAnI jAta jevA mAnavA)nI ahiMsaka daSTino uddabhava thavo hajI bAkI hato; kAraNa ke e AkAzI devone te sarvazaktimAna ane sarvasattAdhIza mAnI beTho hato, ane game tema karIne emane rIjhavavAmAM ja potAnI katArthatA mAnato hato. paNa pachIno yuga bhAre krAMtikArI yuga Avyo. eNe to siMhanAda karIne mAnavajUthone samajAvyuM ke kudaratanAM tattvo ya bhale rahyAM ane AkAzI devo paNa bhale rahyA, mAnavI upara e koInuM varcasva nathI, e koI mAnavIthI caDiyAtAM nathI. svarga, Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinamArganuM jatana mRtyu ane pAtALa e traNa lokamAM mAnavI ja sarvathI zreSTha che. eTalA mATe to ApaNe tyAM (uttarAdhyayana vagere sUtromAM tema mahAbhArata jevA graMthomAM paNa e ja vAta bulaMda svare kahI saMbhaLAvI che ke na mAnuSAnuM zreSThatAM di vivid arthAt mAnavajIvanathI caDiyAtuM bIjuM kaMI che ja nahIM. mAnavajIvananI AvI zreSThatAnA vicAranI sAthesAthe ja e vicAra paNa lokasamUhamAM prabaLa banato gayo ke mAnavInuM bhaluM ke bhUMDuM na to kudaratanAM tattvo karI zake che ke na AkAzI devo. e karanAra bIjo koI nathI; mAnavI pote ja che. ane potAnI zodha karatAM-karatAM mAnavI AtmatattvanI cheka najIka jaI pahoMcyo; ane potAno AtmA ja potAnAM sukha-duHkhano kartA-bhoktA ane dhartA-hartA che e vicAra enA cittamAM sthira thaI gayo. A vicAre vaLI enAmAM eka bIjA krAMtikArI vicArane janma Apyo. IzvaranI mAnyatA ane IzvaranI upAsanA vagara mAnavInA cittane nirAMta vaLatI na hatI. atyAre paNa vaLatI nathI. enA cittanuM ghaDatara ja kaMIka evuM che, ke e UrdhIkaraNa mATe jhaMkhatuM rahe che, ane enA upAya tarIke unnata AtmAnI - IzvaranI - pUjAbhakti mATe prayatna karatuM rahe che. paNa A nUtana vicArasaraNIe mAnavIne samajAvyuM ke tamArA UrdhIkaraNa mATe tamAre vAdaLamAM vasatA koI Izvara pAse (ke vaikuMThamAM javAnuM nathI, paNa tamArA AtmAmAM ja Izvarane pragaTa karavAno che. sarva maLothI mukta thayelo e AtmA pote ja Izvara che, paramAtmA che. tamAro paramAtmA tamArAmAM ja vase che - no appA so paramaMA arthAt nirmaLa thayelo AtmA ja paramAtmA che; ene bahAra zodhavAnI jarUra nathI. A vicArathI mAnavI potAnA bhalA mATe pArakA tarapha joto aTakI gayo, ane potAnA abhyadayane mATe potAnI jAta upara ja bharoso rAkhIne puruSArtha karavA tarapha vaLyo. AvA AtmalakSI ane AtmazaktinuM darzana karAvatA tema ja jIvanapaddhati ane sAdhanApaddhatimAM nakhazikha parivartana ANatA krAMtikArI vicAranI bheTa e jaina saMskRtinI vizvane moTAmAM moTI bheTa che. e vicAre mAnavI mAnavI vaccenA bhedabhAvonuM visarjana karIne mAnavamAtrane samAna mAnavAnuM to bulaMda svare uddabodhana karyuM ja; paNa eTalAthI saMtoSa na mAnatAM eNe kITapataMgathI laIne deva-mAnava sudhInA sarva jIvo sAthe maitrInI pavitra gAMTha bAMdhavAno Adeza Apyo. Ama jaina saMskRtie potAnA kendrasthAne ahiMsAdevIne birAjamAna karI; ane ahiMsA to mArA-tArApaNAnA ke UMcanIcapaNAnA verAvaMcAne jarA ya mAnatI nathI; e to jIvamAtranI samAnatAmAM ja AsthA rAkhIne cAle che. Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAvIra-jIvana : 1 Ama jaina saMskRtie (1) mAnavajIvana e ja sarvazreSTha jIvana, (2) AtmA pote ja potAnA sArA-narasAno kartA ane bhoktA, (3) AtmA e ja paramAtmA, (4) jIvamAtra samAna hoI ahiMsAnI sAdhanA e ja sarvazreSTha ane sarvagrAhI AtmasAdhanA - vagere AzApreraka, krAMtikAraka tema ja pAyAnAM jIvanamUlyonI pratiSThA karI; ane mAnavajUthoe e vicArone jhIlyA paNa kharA. chatAM, samagra mAnavasamUhonA vikAsa mATe vizALa pAyA upara eno pratyakSa amala karI batAvavAnuM kAma to hajI bAkI hatuM. e kArya mahAsamartha AtmasAdhaka puruSanA AgamananI jANe rAha jotuM hatuM, ane tyAM sudhI samagra mAnavasamAjane mATe dharmanAM dvAra ughADAM thaI jAya e maMgala ghaDI kaMIka AghI hatI. dalita, patita ane tiraskRta mAnavasamUho mATe sonAno sUraja UgavA jevo e mahAmAMgalyakArI avasara paNa AvI pahoMcyo - duniyA upara bhagavAna mahAvIrano janma thayo. bhagavAna mahAvIra to bhAre AtmasAdhaka mahApuruSa hatA. potAnA AtmAne saMpUrNapaNe nirmaLa banAvIne emAM paramAtmabhAva pragaTAvavo e emanI acaLa pratijJA hatI; ane ahiMsA, saMyama ane tapa e e pratijJAne pUrI karavAnAM emanAM samartha sAdhano hatAM. na koInI sAthe rAga, dveSa, vera ke ISya-asUyA; jIvamAtranI sAthe maitrI ja emanI ahiMsAnI sAdhanAnI kasoTI hatI. pahelAM pUrNa AtmasAkSAtkAra ane pachI ja dharmaprarUpaNA - e emanA jIvana ane kAryano sahaja krama hato. adhUrI sAdhanA emane khapatI na hatI; satyanA saMpUrNa sAkSAtkAra vagarano dharmopadeza Apavo emane pasaMda na hato. Aje to jJAnanI sAva TUMkI mUDIe dharmopadezanA pAMDityano keTalo moTo DoLa karavAmAM Ave che! bhagavAnanI ahiMsA-saMyama-tapanI ArAdhanA sAva navI to na hatI; paNa e ugra ane utkaTa to eTalI hatI ke enuM varNana sAMbhaLatAM bhalabhalAnAM rUMvADA khaDAM thaI jAya. ane atikaThora dehadamananI sAthosAtha cittazuddhi mATenI paLepaLanI jAgRti e emanI AtmasAdhanAnI ativirala vizeSatA hatI. ene lIdhe to emanuM ugra tapa kevaLa bAhya kaSTa-sahana banI javAne badale AtyaMtara zuddhinuM, AtmazuddhinuM sAdhaka banI zakahyuM hatuM. bhagavAnanI AtmasAdhanA ane ahiMsAnI sAdhanA saphaLa thaI, ane bhagavAnanA romaromamAMthI mahAkaruNA ane vizvamaitrInI bhAvanA cArekora relAvA lAgI. bhagavAnanAM darzana thatAM ja jIvamAtra potAnA veravirodhane vIsarI jatA. have to bhagavAne dharmacakrapravartana rUpe e ahiMsAnA amRtanuM mokaLe hAthe dAna karavA mAMDyuM. jIvanasAdhanA Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ex jinamArganuM jatana mATe prasthAna karatI vakhate jema bhagavAne potAnI samagra bhautika saMpattinuM vitaraNa karyuM hatuM, tema AtmasAdhanA pUrI thatAM bhagavAne potAnI AdhyAtmika saMpattino khajAno sarvakoIne mATe khullo mUkI dIdho ! A to ahiMsA ane vizvamaitrIno mahAnAda ! e nAda rAjA-mahArAjA, zeThazAhukAro ane sAmAnya strI-puruSonA aMtarane sparzI gayo. samAjanAM dalito, patito, tarachoDAyelAo tathA samagra nArIvargane mATe to emAM saMjIvanIno camatkAra bharyo hato. e saMjIvanIe kaMIka adhamono uddhAra karyo ane kaMIka hatAza mAnavIomAM navacetanAno saMcAra karyo. ahiMsAnA Are jo vAgha-bakarI ekasAthe pANI pIe, to dharmanAM dvAre bhagavAnanA darabAre - mAnavamAtra, ane samasta strI-puruSo samAnabhAve Adara pAme emAM navAI ja zI ? na tyAM koI moTo, na koI nAno; na tyAM koI UMca, na nIca. hajAro varSathI dalita rahela nArIvargane paNa prabhue zAstra-zravaNa, zAstra-adhyayana ane mokSamArgano adhikAra Apyo; bhAre krAMtikArI e pagaluM hatuM. navA samAjanI racanA mATenuM pAyAnuM e kAma hatuM. eNe sthApita hitomAM, pothIpaMDitomAM ane dharmanA ijAradAromAM bhAre jhaMjhAvAta macAvI dIdho. paNa A to hatuM mAnavamuktinuM mahAkArya ! e dharmacakrane rokavAnuM koInuM gajuM na hatuM. na rucyuM e jaDa prekSaka banIne joI rahyA. bhagavAne ahiMsAnuM amRta relAvatAM kahyuM H A hiMsaka yajJone ane dharmane zI levA-devA ? baMdha karo tamArI e hiMsA ane kamara kaso jIvamAtra sAthe maitrI bAMdhavA mATe ! mitra UThIne mitrane ThAra kare to enAthI moTI amitratA kaI hoI zake ? ane bhagavAna to karuNAnA sAgara ! emaNe kahyuM : mAnavano uddhA2 ka2vo hoya to ene e samajI zake evI lokabhASAmAM ja dharmopadeza karavo ghaTe; e pote na samajI zake, ane samajavA mATe bIjAnA oziyALA thavuM paDe evI bhASAnuM zuM kAma ? ane lokajIvanamAM lokabhASAnI bhAre pratiSThA thaI gaI. ahiMsAnA avatAra ane mahAkaruNAnA sAgara e mahAprabhune koTI-koTI vaMdanA ! (tA. 17-4-1962) (2) saMgharSamAtranA mULane nAthatI anukaraNIya sAdhanA bhagavAna mahAvIrasvAmIe je jIvana-sAdhanA karI, e sAdhanAnA kendramAM na saMpattinI lAlasA hatI, na kIrtinI akAMkSA hatI, na sattAnI jhaMkhanA hatI, na sukhabhoga - Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAvIra-jIvana : 2 97 pratyenI Asakti hatI ke na hatI maMtra-taMtranA camatkAra sarjavAnI koI ghelachA. e sAdhanA to hatI AvI badhI pAmara vRttiothI, AvAM vaLagaNothI ane AvA AvA pragatirodhaka doSothI potAnI jAtane mukta karavA mATenI. jIvanamAMthI AvI hIna vRttionAM mULa ja jo nIkaLI jAya to pachI nAnI ke moTI koI paNa jAtanI hIna, duSTa ke dAnava-AsurI pravRttine sthAna ja rahevA na pAme. sArI ke naThArI pravRttimAtrano udgama sArI ke khoTI manovRtti eTale ke sArA ke khoTA vicAromAMthI ja thAya che. eTalA mATe to sadguNagAmI badhI sAdhanAnA kendramAM cittane sphaTikanA jevuM svaccha ane himAlaya jevuM sthira banAvavAnA hetuno svIkAra karavAmAM Avyo che. matalaba ke je kriyA-prakriyA cittane nirmaLa ane svastha banAve e ja sAcI sAdhanA, ane jenAthI cittavRtti caMcaLa, malina, Asakta, mohAviSTa, dRSTirAgI, bhogAbhimukha ke rAga-dveSamaya bane e kusAdhanA samajavI. zramaNa bhagavAna mahAvIranI sAdhanA sAcI dizAnI hatI. saMpUrNa samabhAvanI prApti ane AtmAnubhUti e eno hetu hato, ane e hetune siddha karavAnuM sacoTa ane suvizuddha sAdhana hatuM ahiMsA. ahiMsAnA rathane gatizIla banAvanArAM be paiDAM te saMyama ane tapa. eTale ke saMyama ane tapa e ahiMsAnA sAkSAtkAranAM sAdhano che, ane ahiMsA paripUrNa samabhAvanI prAptinuM sAdhana che. A rIte eka-ekathI caDiyAtAM sAdhya ane sAdhananI paraMparA goThavAI jAya che, ane e goThavaNa mujaba sAdhanAmAM AgaLa vadhato sAdhaka vItarAgabhAvanA dhyeyanI dizAmAM AgaLa ane AgaLa vadhato jaIne chevaTe potAnA jIvanane sarvamaMgalakArI banAve che, ane samagra vizva sAthe ekarUpatA sAdhe che. eTalA mATe ja ahiMsA, saMyama ane tapamaya dharmane utkRSTa maMgalarUpa lekhavAmAM Avyo che. (ahIM e dhyAnamAM rAkhavuM jarUrI che ke jainadharmanA tapamAM dhyAnano paNa samAveza karavAmAM Avyo che, ane te paNa tapanA ucca prakAra AtyaMtara tapamAM. paNa atyAranI ApaNI dharmasAdhanAmAM dhyAnanuM sthAna bahu ja gauNa - lagabhaga nahIM jevuM - banI gayuM che, enA lIdhe ApaNe AtmabhAvavimukha pravRttiomAM ThIka-ThIka aTavAI gayA chIe.) AvI ahiMsA-saMyama-tapapradhAna sAdhanAnuM nAma ja AtmasAdhanA, yogasAdhanA ke adhyAtmasAdhanA. e sAdhanA dvArA ja cittazuddhi ane Atmazuddhino lAbha maLI zake. Avo saMpUrNa lAbha enuM nAma ja mokSa. mahAvIrasvAmI mahAyogI lekhAyA te AvI utkaTa ane suvizuddha yogasAdhanAne kAraNe ja. mahAvIranI AtmasAdhanA kevaLa dehadamana ane kaSTasahana upara ja AdhArita na hatI; paNa sAthesAthe emAM anAdikALathI citta (AtmA) sAthe joDAyelI caMcaLa Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98 jinamArganuM jatana ane malina vRttionAM nirIkSaNa ane saMzodhananA upAyarUpa mauna ane dhyAnanuM paNa eTaluM ja mahattvanuM sthAna hatuM. cittanI bhogaparAyaNatAne nAthavA bhagavAne khAna-pAna upara svecchAthI aneka AkarI maryAdAo mUkIne dehanuM damana karavAno mArga svIkAryo hato. sADAbAra varSa jeTalA sudIrgha sAdhanAkALamAM bhagavAne mAtra 350 divasa ja AhAra karyo hato. AvuM kaThora dehadamana karavA uparAMta kudarata-sarjita ke mAnava-pazu-paMkhI-sarjita je kaMI kaNe AvI paDyAM te paNa teo adInabhAve sahana karatA rahyA. AvI rIte, jenuM varNana vAMcatAM paNa ApaNAM rUMvADAM khaDAM thaI jAya, evAM apAra ane asahya kaSTo sahana karavA chatAM bhagavAnanI prasannatA vilAI javAne badale uttarottara vikasatI rahI e teonA utkaTa dhyAna ane maunane pratApe ja, A dhyAna ane maunanA sahAre-sahAre teo AtmanirIkSaNamAM vadhu ne vadhu UMDA UtaratA gayA ane potAnA doSo ane guNonuM tema ja jagatanA svarUpa ane svabhAvanuM vadhu ne vadhu satvagAmI darzana meLavatA gayA. satyanA Azakane satyano sAkSAtkAra thAya, enA jevo bIjo AnaMda kayo hoI zake ? ane e saphaLa satya-sAdhanAne baLe bhagavAna mRtyune tarIne sat-cit AnaMdarUpa amRtanA adhikArI banI gayA. (savvasa mA 3 ise medAvI mAre tane arthAt satyanA pratApe te prajJAvAna puruSa "mAra' eTale ke kAmavAsanAne pAra pahoMce che.) potAne lAdhela amRtanI gatane lhANI karavA bhagavAne dharmanI prarUpaNA karI, ane jagatanA sarva mAnavone ja nahIM, paNa pazu-paMkhI ane kITapataMga jevA sarva jIvone paNa potAnA mitra lekhI hRdayamAM samAna sthAna ApyuM ! bhagavAna mahAvIrano A ja paripUrNa samabhAva. e samabhAvane keLavIne bhagavAna sarva baMdhanothI mukta - mokSagAmI banI zakyA. (sanamAvamavijhaM naherUM mukkaravuM ja saMvedo arthAt samabhAvathI vyApelA AtmAvALo sAdhaka mokSa pAme che emAM saMdeha nathI.) mahAvIrano A ja mahimA ane emanA jIvana ane upadezano A ja bodhapATha. e bodhane je samajo, ciMtavaze ane jIvanamAM utAraze te duHkhanA mahAsAgarane tarIne sAcA sukhane pAmaze. bhagavAna mahAvIranI jIvanasAdhanAne jarA A rIte paNa samajavA jevI che: 1 devAsura-saMgrAmanI ke devo ane asuroe karelA samudramaMthananI prAcIna purANakathAno bhAva e che ke daivI ane AsurI vRttio vacce vizvamAM satata saMgharSa cAlato rahe che. samabhAvanA maherAmaNa samA ahiMsA, karaNA ane mahAkaraNAnA mArge samagra vizvane mitrarUpa, balle potAnA AtmArUpa mAnIne kevaLa enA kalyANanI ja kAmanA ane pravRtti karavI e daivI guNavibhUtinuM phaLa che. tyAre jyAM AsurI vRtti jAgI UThe che tyAM kevaLa vera, dveSa ane klezano dAvAnaLa ja saLagI UThe che. A Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAvIra-jIvana : 2, 3 daivI guNasaMpatti ane AsurI duSTavRttiomAMthI konI pasaMdagI karavI e mAnavInA potAnA hAthanI vAta che. ahIM ja AtmasAdhanAnI jarUra UbhI thAya che. A be vRttiono mAnavInA cittamAM satata saMgrAma to cAlato ja rahe che, ane e saMgrAma pAmara mAnavIne becena ane mArgabhraSTa banAvato rahe che. kaMIka vizvanI racanA ja evI che ke emAM moTA bhAge daivI vRttio upara AsurI vRttio potAnuM varcasva jamAvIne vizvane dIna-hIna-duHkhI banavAne mArge dorI jAya che. potAnA aMtaramAM rahelI AsarI vRttio upara vijaya meLavIne potAnI daivI guNavibhUtine pragaTAvanArA sAdhako bhAgye ja janme che. paNa jyAre paNa AvI dharmavibhUti pragaTe che tyAre jagatuM bhAre rAhata anubhave che, ane Adhi-vyAdhi-upAdhirUpa duHkhanA sAgarane tarI javAno upAya ene lAdha che; AnuM ja nAma tIrthasthApanA. bhagavAna mahAvIra sarvodayatIrthanA sthApaka AvA ja tIrthaMkara hatA. AvA dharmatIrthano Azraya laIne potAnI AMtarika guNasaMpattine vikasAvavAno puruSArtha karavAne badale jyAre mAnavI AsurIvRttinA paMjAmAM sapaDAI jAya che, tyAre e mAnava maTIne daitya, dAnava ke rAkSasa jevo krUra, karuNAhIna ane svecchAcArI banI jAya che. bhagavAna mahAvIranI sAdhanA AvI AsurIvRttine nAthavAnI ane jagatane zAMtino sAco mArga batAvavAnI hatI. | (tA. 8-4-1971) (3) mahAvIrasavAmI dharmazuddhinA samartha puraskartA zuddhi e dharmanuM dhyeya che, dharmano AtmA che ane dharmano marma che. zuddhi vinA dharma TakI zakato nathI, ane zuddhino lAbha thato na hoya to pachI dharmano koI upayoga raheto nathI. AMtarika azuddhinA nivAraNano mArga enuM nAma ja dharma, ane e mATeno prabaLa puruSArtha enuM nAma ja dharmanuM ArAdhana ke adhyAtmasAdhanA. zarIra para ke vastra-pAtra jevI vastuo para lAgelA bAhya maLonuM nivAraNa e to susAdhya bAbata che, e mATe kaMI UMDI sAdhanA ke moTI mahenatanI jarUra rahetI nathI. paNa potAnA AtmA sAthe ekarUpa thaI gayelI karmo, klezo ane kaSAyonA maLonI azuddhione dUra karavAnuM kAma bhAre zramasAdhya kArya che; emAM sAmAnya jJAna ke kriyAthI kAma cAlatuM nathI, paNa viziSTa jJAna ane kriyAnA nipuNa samanvayanI jarUra Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinamArganuM jatana paDe che. A azuddhiomAMthI muktine ja jIvanasAdhakoe sAcI mukti tarIke biradAvI che (SAyavita: vina muvistareva), ane enI sAdhanA mATe ja potAnI samagra zakti kendrita karavAnuM ane kAme lagADavAnuM teoe udbodhyuM che. bhagavAna mahAvIranuM jIvana e 52ma mahAyogInuM jIvana hatuM. AtmazuddhinI pUrNa sAdhanA, AtmabhAvano pUrNa sAkSAtkAra ane AtmAmAM paramAtmabhAvanuM pUrNa prakaTIkaraNa e ja emanI yogasAdhanAnuM dhyeya hatuM. e dhyeyanI saMpUrNa siddhimAM ja mahAvIra-jIvanano mahimA che. paNa A AtmasAdhanAno vicAra jeTalo raLiyAmaNo che, eTalo ja atizramasAdhya ane atikaSTasAdhya eno amala che. paNa jemaNe AtmAnI bhItaramAM ja chupAyela paramAtmabhAvanA amRtanuM darzana karyuM hoya emane Avo zrama thakavI zakato nathI ane AvAM kaSTo vicalita karI zakatAM nathI. emanuM lakSya to sarvadA A amRta upara ja kendrita thayeluM hoya che; enA parama AhlAdaka darzanamAM teo duniyAnAM kaSTamAtra vIsarI jAya che. are, e kaSTo to emane zatru jevAM AkarAM nahIM, paNa mitra jevAM pyArAM lAge che ! 100 Ama joIe to dharmamAtranuM dhyeya pApa ke doSathI nIce paDatA jIvane bacAvIne eno uddhAra karavo, ene AtmavikAsanA unnata mArge dorI javo e ja che. paNa jainadharme je rIte A dhyeyanuM kevaLa samarthana ke prarUpaNa ja nahIM, paNa pAlana karI batAvyuM che, tethI Atmazuddhi e eno AtmA banI gayo che. ane A Atmazuddhine prApta karavAnA amogha sAdhanarUpa sUkSmamAM sUkSma ahiMsAnuM pAlana ane sAva virodhI ke prathama dRSTie amAnya lAgatA vicAramAM paNa rahelA satyane zodhIne teno svIkAra karavAnI anekAMtavAdanI vaijJAnika paddhati e jainadharmanI asAdhAraNa vizeSatAo che. paNa A vizeSatAo e kaMI jainadharmane ema ne ema sAMpaDI gayelI vizeSatAo nathI; enI pAchaLa to enA prarUpaka tIrthaMkaronAM mahAtapa ane parama puruSArthanuM baLa raheluM che. purAtana (prAgaitihAsika) kALamAM jIvanakauzala ane saMskAritAthI vaMcita janasamUhane bhagavAna RSabhadeve jIvanakauzala ane saMskAritAnuM darzana karAvIne saMskRtinuM nirmANa karyuM, to bhagavAna neminAthe ene karuNA ane vairAgyano vAraso ApIne samRddha banAvyuM. itihAsakALamAM bhagavAna pArzvanAthe hiMsAmAM dharma mAnanAra prajAne DhaMDhoLIne ahiMsAnI divya zaktino paraco batAvyo; ane e rIte jaina saMskRtinA AtmAne vizeSa tejasvI banAvyo. emaNe cAra mahAvrato(caturyAma - jemAM brahmacaryano aparigraha e cothA mahAvratamAM samAveza thato hato)nI dezanA ApIne hiMsaka ke dhyeyazUnya bAhya kriyAkAMDomAM dharma mAnI beThela janatAne sAcA dharmano mArga batAvyo, ane 'Atmazuddhi Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAvIra-jIvana : 3 101 e ja sAco dharma che e vAta potAnA jIvana ane upadeza dvArA sacoTa rIte samajAvI. dharmazuddhi mATeno A puruSArtha e itihAsakALanI eka noMdhapAtra ghaTanA banI gaI; enI asara tyAra pachI aDhIso varSe thayela bhagavAna buddhanI dharmasthApanA upara paNa thayA vagara na rahI. paNa bhagavAna pArzvanAtha pachI, emanI paraMparAnA AcArane zuddha rAkhavAmAM caturyAma UNA UtaryA! paNa, kharI rIte e kamajorI e tattvonI nahIM, mAnavInI potAnI hatI. tevIsamA ane covIsamA tIrthakara vaccenuM aMtara to mAtra aDhIso varSanuM ja, paNa eTalA samayamAM kALabaLa kaho ke mAnavInI potAnI kamajorI kaho, pAzvapatyika (pArzvanAthanA anuyAyI) dharmasaMghamAM zithilatA pravezI gaI ane vadhavA lAgI. jANe, utkrAMtinA niyama mujaba A zithilatAne nAthIne dharmazuddhinI punaHsthApanA karavA mATe ja bhagavAna mahAvIrano janma thayo. bhagavAna mahAvIrane to Atmazuddhi ke jIvanazuddhi sivAya bIjuM kazuM ja khapatuM na hatuM. emaNe joI lIdhuM ke pratyeka vyaktinI jIvanazuddhi e ja dharmazuddhi ke saMghazuddhinI janetA banavAnI che. vyaktinI zuddhinI jo upekSA karavAmAM Ave to dharmazuddhi ke saMghazuddhi e kevaLa AkAzakusuma jevI vAta banI rahe. ahiMsAmUlaka samabhAvathI prerAIne bhagavAne samAjaparivartananA pAyArUpa cAra krAMtikArI pagalAM bharIne dharmazuddhine vega Apyo : (1) samAjamAM patita, dalita ke adhama gaNAtA janasamUhanA uddhArane mATe mAnavI-mAnavI vaccenA UMca-nIcANAnA nakalI bhedane nAbUda karIne dharmamaMdiranAM (samavasaraNanAM, dharmasabhAnAM dvAra saune mATe mokaLAM karI dIdhAM, (2) dharmasAdhanAmAM strIne samAna darajjo ApIne nArI-pratiSThA karI ane e bhAvanAne amalI rUpa ApavA bhikSusaMghonI jema bhikSuNIsaMghonI racanA karI, (3) lokone dharmanI vAto sahelAIthI samajAya e mATe dharmopadeza mATe lokabhASAne apanAvI ane ene dharmazAstranI bhASAnuM gaurava apAvyuM ane (4) judAjudA dharmamatomAMthI sAratattva svIkAravA mATe ane satyanI sarvAgI zodhane vega ApavA mATe anekAMta-paddhatinI prarUpaNA karI. ane ATaluM ja zA mATe? bhagavAna mahAvIranI vicakSaNa buddhie joyuM ke bhagavAna pArzvanAthe brahmacarya ane aparigrahanA pAlana mATe lAghavathI yojela mAtra eka yAmanI bAbatamAM bhikSusaMgho zithila banatA jAya che; ane emAM ThIka-ThIka avyavasthA UbhI thaI gaI che. kharI rIte to kAminI (vilAsapriyatA) ane kaMcana (saMgrahazIlatA) upara saMyama meLavavAnI vAta e kaMI AjakAlano ke mahAvIranA Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinamArganuM jatana samayano ja koyaDo nathI; e to anAdikALano sanAtana koyaDo che, ane e mATe yuge-yuge yogIpuruSone potAnAM jIvana tema ja kavana dvArA samartha prayatno karavA paDyA che; ane chatAM lapasaNI bhUminI jema e bAbato haMmezAM lapasaNI ja rahI che. saMghane brahmacarya ane aparigraha mahAvratanA bhaMganA doSamAMthI spaSTapaNe mukta karavA mATe cothA vratamAM abhipreta anya vratane alaga vrata gaNAvI bhagavAne cothA ane pAMcamA ema be vratonuM spaSTa vidhAna karyuM.* bhagavAna mahAvIranuM A pagaluM saMghazuddhi ane dharmazuddhinA itihAsamAM yAdagAra ane haMmezane mATe mArgadarzaka banI rahe evuM che. paNa bhagavAna mahAvIranA A mahAna kAryanI prazaMsA karIe ke kevaLa bhUtakALanI vAto karIne rAcIe, eTaluM pUratuM nathI. e bhUtakALano upayoga ApaNe ApaNI sAmethI pasAra thatA kALane arthAt ApaNA vyaktigata jIvana ane samAjane ghaDavAmAM karIe to ja eno sAco mahimA samajAyo gaNAya. 102 (4) mahAvIra-jIvanamAMthI sphurato bodha bhagavAna mahAvIrane thaI gayA aDhI hajAra varSa thaI gayAM; sAruM che ApaNe emane 'bhUlyA' nathI, ane chatAM ya emane bhUlI gayA hoIe evI binajavAbadAra rIte ApaNe vartIe chIe tyAre saheje bhagavAna mahAvIranA jIvananuM thoDuMka paNa arthapUrNa darzana karavAnuM mana thAya che. (tA. 6-4-1963) bhagavAna mahAvIranA jIvanano ApaNe cAra bhAgamAM vicAra karI zakIe: (1) pUrvabhavo, (2) gRhastha-jIvana, (3) sAdhaka-jIvana (4) tIrthaMka2-jIvana. AmAMnA koI paNa bhAgano vicAra karIe ane te-te bhAganuM varNana karatA je prAcIna-arvAcIna graMtho ApaNe tyAM upalabdha che eno vicAra karIe to emAMthI rocaka, AhlAdaka ane preraka kathA to jANavA maLe ja; uparAMta e badhAmAMthI jIvanapreraka bodhapATho paNa maLI zake ema che. AnuM thoDuMka avalokana karIe * arthAt 'aparigraha' vratamAM, te vakhate, sthULa milkatarUpa ja gaNAtI strInA tyAgano paNa samAveza, kharekhara to, abhipreta hato ja; chatAM paNa aparigrahanA manamAnyA arthaghaTanathI te bAbata chUTI na jAya te mATe 'brahmacarya'ne cokhkhA alaga vrata tarIke sthApyuM. - saM. Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 103 mahAvIra-jIvana : 4 pUrvabhavomAM jyAMthI bhagavAna mahAvIranA jIvane bodhibIjanI prApti thAya che te bhava te nayasArano bhava. rAjAnI vatI jaMgalanAM lAkaDAM kapAvavAnuM hiMsaka kAma karato puruSa krame krame vikAsa karIne tIrthakara banI jaze, evuM to koNa mAnI zake? paNa e ja nayasAra lAkaDAM kapAvato-kapAvato sAdhu-saMtonI niHsvArtha bhakti karIne ane mArgabhUlyA munivarone jaMgalamAM sAce mArge caDAvIne pote ja jIvananA sAce mArge caDI gayo ane dhanya banI gayo. jaMgalamAM lAkaDAM kapAvatA e melAghelA, saMskArahIna ane halakA varNanA lekhAtA nayasArane joIne bhalA koNa kahI zake ke e dharmanAyaka banavAno che ? paNa kayA jIvanA aMtaramAM kyAre, kevI sadbhAvanA pedA thAya ne e paLavAramAM kevo vikAsa sAdhI jAya e ApaNe agAuthI na jANI zakIe. eTale A nayasAranA prasaMgamAMthI ApaNe be bodhapATha levAnA che: eka AtmavizvAsano ane bIjA koI halakA dekhAtA jIvano paNa jarA ya tiraskAra na karatAM, eno paNa Adara karavAno. A ja rIte bhagavAnano trIjo pUrvabhava ApaNane kahI jAya che ke abhimAna karyuM ke mUA samajo. aDhAramI tripRSTha vAsudevano pUrvabhava ApaNane samajAve che ke jojo, rakhe krodhAMdha banIne kazuM akArya karI besatA; nahIM to eno Akaro vipAka bhogavyA vagara tamAro Aro nathI. krodhanuM kaDavuM phaLa bhaviSyamAM to jyAre maLavuM hoya tyAre maLe ja; paNa enuM kaDavuM phaLa to tarata dekhAya che: vahAlAmAM vera-virodha thAya che ane AtmAnI adhogati thAya che. A rIte badhA ya pUrvabhavo kaMIka ne kaMIka bodhapATha to ApI ja jAya che, paNa ahIM A traNa pUrvabhavonA bodhapAThane ApaNe samajIe ane pacAvIe to ya ghaNuM samajavuM. bhagavAna mahAvIranA gRhasthajIvanamAMthI paNa ghaNo bodha maLI zake ema che: eno pahelo bodhapATha che mAtA-pitA pratye bhakti. jo mAtA-pitA pratye bhakti na pragaTe, to jIvana pazu-paMkhI karatAM ya halakuM banI jAya, ane upakArIonA upakAranuM bahumAna karavAne badale, UlaTuM, apakAra karavAnI dAnavI vRttino vikAsa thAya. koIthI DaravuM nathI, koIthI gAMjyA javuM nahIM, potAnA harane chupAvavuM nahIM, tema ja samAjamAM halakA ke UMcA lekhAtA saunI sAthe haLImaLIne AnaMda-vinoda karavo e che bhagavAnanA bAlyajIvanano bodhapATha. bhagavAnano lagnaprasaMga paNa mAtRbhaktino bodhaka banI jAya che. Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinamArganuM jatana ane bhAtRprema paNa jIvaMta rUpe bhagavAnanA gRhastha-jIvanamAM darzana Ape che. mA-bApanI milakatanI vaheMcaNInI to tyAM vAta nathI; tyAM to tyAganI hoDa jAme che ! ane vaLI moTA bhAI nandIvardhananI AjJAne zire caDAvIne vardhamAna jyAre be varSa gharamAM (saMsAramAM) rahevAne kabUla thAya che, tyAre baMdhubhAva jANe daivI 2se 2sAI jAya che. Avo baMdhubhAva hato ApaNA upAsya mahAvIrano ! tyAre emanA upAsaka ApaNe Aje kayAM UbhA chIe ? milakata-vaheMcaNImAM eka vAsaNanA be TukaDA karavA paDe e maMjUra, paNa choDe e bIjA ! ane vArSika dAnano prasaMga to jIvana-bodhaka prasaMgono jANe mukuTamaNa banI jAya che. tyAgano mahAmArga e ja jIvana-sAdhanA ane sukha-zAMtino sAco mArga che - e che eno bodhapATha. paNa ApaNe to jANe parigraha vadhArI-vadhArIne e bodhapAThane vadhAvavA mAgIe chIe ! * 104 bhagavAnanI sAdhaka-dazA mATe to zuM-zuM kahIe ane zuM-zuM na kahIe ? sADAbAra varSa jeTalA e samayanI paLepaLa jANe jAgRtino bodhapATha ApI jAya che. jene Atmazuddhi mATe sAdhanAnAM nirmaLa nIranI khevanA che eNe duniyAnAM kaSTonA kIcaDa tarapha dhyAna ApavuM na pAlave; kaSTo ApanArAM kaSTo ApyA kare, paNa ApaNe ApaNA mArge cAlyA karIe; are, eTaluM ja zA mATe ? samatAno guNa pragaTAvIne e kaSTone ja sAdhanAnuM vAhana banAvI laIe ! marajIvo jo kaSTathI akaLAya ke motathI Dare to mahAmUlAM motI meLavI zake kharo ? sAdhake to sArAM, narasAM saumAM samabhAvI thavuM ghaTe. e samabhAvanI sAdhanAmAM to bhagavAna ca2NanI sevA karatA indra ane caraNane DaMkha denAra bhoriMga vacce jarA ya bhedabhAva dAkhavatA nathI. potAnI sAdhanAnA prAraMbhamAM ja, potAnA kAryamAM sahAyaka thavAnI indranI mAgaNIne nakArIne prabhue potAnA kalyANa mATe pArakA upara - devadevIo u52 bharoso rAkhavA TevAI gayelI janatAne svapuruSArthano amUlya bodhapATha Apyo hato. pArakI Aza sadA nirAza. AvAM to kaMIkaMI kaSTo AvI paDe che; paNa samabhAvI bhagavAnanA mana upara enI kazI asara thatI nathI. jeNe kAyAnI mAyA tyajIne AtmA sAthe mAyA joDI che ene vaLI kAyAnAM kaSTanI zI ciMtA ? duHkha bhale so-so paDe, paNa satyano mArga na cUkavo e che A prasaMgano bodhapATha. ane e sAdhanAkALa daramyAna ja potAnA abhigrahanI pUrti nimitte bhagavatI caMdanAnA hAthe aDadanAM bAkaLAM vahorIne prabhue padadalita abaLA jAtino mahimA Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAvIra-jIvana : 4 105 vadhAryo ane pazuonA tole tolAtA gulAmone mAnava-adhikAronA adhikArI banAvyA. ahiMsAnA manohara krIDAMgaNamAM na koI abaLA, na koI gulAma; jenuM mana cAhe e AvIne e krIDAnA upavanano AnaMda lUMTI zake - e A ghaTanAnuM uddabodhana hatuM. nAnI-zI lAgatI A ghaTanAnAM samAjajIvana upara bhAre dUragAmI pariNAmo AvyAM. kIrtinI lAlacamAM kartavyano mArga na cUkavo ane sAdhanAne adhUrI na mUkavI -- e che bhagavAnanA anukULa ne pratikULa upasargono bodhapATha. ane saMsArI, sAdhu-saMnyAsI saukoIne mATe samAna rIte upakAraka banI zake evo bhagavAnanA jIvanano eka mahattvano bodhapATha te emanA maunano. jyAM sudhI AtmAno ane jagatutatvano saMpUrNa sAkSAtkAra na thAya, tyAM sudhI gaituno uddhAra karavAnI eTale ke bIjA jIvone dharma-upadeza ApavAnI lAlacathI sarvathA aLagA rahevuM e vANIne amogha banAvavAno sAco mArga che. satyanI sAdhanA vinA e na thaI zake. Aje to adhUrA ghaDA Thera-Thera chalakAtA dekhAya che ane potAnA ajJAna ke ardhajJAnane kAraNe dharmabodhane nAme kaMI keTalAM kleza-kaMkAsa ane ajJAna-aMdhazraddhAne janmAvI rahyA che. bhagavAnanA tIrthaMkara-jIvanano bodhapATha to karuNA, dayA, ahiMsA ane vizva vAtsalyano ja che. ahiMsAnA sAkSAtkAra samakSa vairavirodha na TakI zake; tyAM to sneha ane vAtsalyanAM ja pUra vahe. vaLI dharmanAM dvAra sarva jIvo mATe sarvadA khullAM ja hoya - e che bhagavAnanA samavasaraNano bodhapATha. mamata, kadAgraha ane pUrvagrahothI prerAIne karelAM vAdavivAda ane jIbhAjoDI mithyA che. satya samajavuM hoya to saunI vAtane samajo, vicAro ane tamArI vAta sAmAne samajAvo; vastunA ekAda aMzane saMpUrNa satya na mAnI beso - e che bhagavAnanA vibhajyavAda, syAdvAda, anekAntavAdano bodha. e bodhane bhUlIne Aje ApaNe keTalA kleza-kaMkAsamAM phasAI gayA chIe ! prabhunI A ahiMsAnI kasoTI to prabhunA sAdhanAkALa daramyAna aneka vAra aneka bhayaMkara upasargo vakhate thaI cUkI hatI, chatAM ahiMsAnI prabhAnuM sauthI vadhu jhaLahaLatuM darzana janatAe jyAre gozALAe prabhu upara tejovezyA mUkI te veLAe karyuM, zuM vikaTa e avasara ane zuM virala e agniparIkSA! potAnA be-be ziSyo bhasmasAt thavA chatAM prabhu leza paNa vicalita na banyA! ane chevaTe potAnI jAta upara musIbata AvI paDI tyAre paNa jANe e ja samatA-rasano dariyo laherAto hato ! Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 jinamArganuM jatana bhagavAnanA samagra jIvanano bodhapATha che AtmAnI baMdhanamukti. zrI AcArAMgasUtramAM bhagavAne kahyuM che -le medAvI ne maydhAyaNasa veyane ne ya vakvapamoravaNI - je ahiMsAmAM kuzaLa che, ane je baMdhamAMthI mukti meLavavAnI ja vetaraNamAM rahe che te ja sAco buddhimAna che. cetanamAtramAM samAna guNanuM darzana karI, ahiMsAnA mArge lokajIvananuM navasarjana karanAra prabhu mahAvIrano mArga vizRMkhala vizvane suvyavasthita karavAnI cAvI che. jyAre paNa duniyAnuM sarvahitakArI, sarvodayagAmI navasarjana thaze, tyAre e ahiMsAnA mArge ja thaze. e ahiMsAno mArga prabhu mahAvIre upadezelA mArgathI judo nahIM hoya - bhale enAM nAma ke rUpa judAM hoya ! bhagavAnano jIvanabodha ApaNane sAcA buddhimAna banavAnI preraNA Ape e ja prArthanA. (tA. 1-4-1957) (5) mahAvIracaritranI khoTa kaI rIte pUrIzuM? mahAvIra-jayaMtI Ave che ane sauthI pahelAM koI vastu tarapha vizeSa dhyAna jAya che to te mahAvIracaritranI khoTa tarapha. mahAvIrasvAmInA eka suMdara caritranI khoTa ApaNane lAMbA samayathI jaNAyA kare che, chatAM e khoTa pUrI zakAya e dizAmAM joIe tevAM pagalAM ApaNe nathI bharI zakayA e hakIkata duHkha upajAve evI che. - Ama to cheka bhadrabAhusvAmI racita "kalpasUtra'thI mAMDIne atyAranA samayanA paM. ma. zrI. kalyANavijayajIviracita hindI "zrama mAvAna mahAvIra' sudhInAM bhagavAna mahAvIrasvAmInAM aneka caritro saMskRta, prAkRta, hindI, gujarAtImAM (ane ekAda-be aMgrejImAM paNa) lakhAyelAM maLe ja che; ane chatAM eka sarasa caritranI khoTa ApaNane lAgyA ja kare che. A mATe khAsa muddAno savAla to e UThe che, ke ApaNe kevA prakAranuM mahAvIracaritra icchIe chIe? A savAlano jo ApaNe barAbara javAba meLavI zakIe to pachI AgaLanuM kAma kaMIka saraLa thaI zake. mahAvIra-caritrano ame vicAra karIe chIe tyAre mukhya traNa bAbato amArA khyAlamAM Ave che. pahelI vAta e khyAlamAM Ave che ke e aitihAsika dRSTie eTale Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAvIra-jIvana : 5 107 ke saMzodhanAtmaka dRSTie lakhAvuM joIe. je kALamAM mAnavInI vRtti vizeSa aMtarmukha hatI ane ghaTanAono itihAsa sAcavI rAkhavAnI prathA bahu ja ochI hatI, te kALanI koI paNa vyaktino kaDIbaddha itihAsa lakhavo e bahu muzkela kAma che e sAcI vAta che. paNa chellI aDadhI-poNI sadImAM prAcIna samayanuM kakaDe-kakaDe je kaMI saMzodhana karavAmAM AvyuM che, ane kevaLa eka dezanI ja nahIM, paNa judA-judA dezomAM banelI chellAM traNeka hajAra varSanI ghaTanAonuM je kaMI AchuM-pAtaLuM paNa saMkalana karavAmAM AvyuM che ane e ghaTanAonI parasparanI asaro vize eTale ke ekabIjA dezanI saMskRtionI parasparanI asaro vize je kaMI lakhavAmAM AvyuM che, te eTalI badhI racanAtmaka sAmagrI upasthita kare che, ke jo koI e badhAno satata abhyAsa ane anuzIlana kare ane enA uparathI taTastha buddhithI prAcIna aitihAsika ghaTanAonI kaDIo meLavavAno prayatna kare, to jarUra eka sAruM evuM ItihAsa-siddha mALakhuM taiyAra karI zake emAM zaka nathI. Ano artha e thayo ke mahAvIracaritranI aitihAsika bhUmikAne nakkara banAvavA mATe kevaLa jaina sAhityano - bhale pachI e game teTalo gahana ke sUkSma hoya - abhyAsa karavAthI kAma na cAlI zake. e mATe to pautya anya saMskRtine anulakSIne je kaMI rASTrIya tema ja AMtararASTrIya sAhitya pragaTa thayuM hoya, te badhAno bArIkAIthI abhyAsa karavo joIe; kAraNa ke paurvAtya saMskRtinA ghaDataramAM tema ja tenA saMrakSaNa ane saMvardhanamAM jaina saMskRtie kaMI nAnosUno phALo Apyo nathI. eka rIte kahIe to "DuMgara khodIne uMdara kADhavA" jevuM, khUba dhIraja hoya to ja thaI zake evuM A kAma kahI zakAya. AvA sAhityanA abhyAsamAM bauddha sAhityanA jhINavaTabharyA abhyAsane viziSTa sthAna maLavuM ja joIe e kahevAnI jarUra na hoya. AvuM itihAsa-zuddha mahAvIracaritra taiyAra karavuM hoya, to atyAre to amane cokkasa lAge che ke e kAma koI eka vidvAnathI thaI zake nahIM. eTale e mATe to vidvAnonuM eka nAnuM sarakhuM maMDaLa ja UbhuM karavuM joIe, jemAM gRhastho ke sAdhuo, jaino ke jainetaro evo koI paNa jAtanA bhedabhAva rAkhyA vagara je koI AvI sevA yogya rIte banAvI zake ema hoya, temane sthAna ApavuM joIe. A thaI aitihAsika dRSTinI vAta. have bIjI bAbato vicArIe. kharI vAta to e che ke jo aitihAsika dRSTine ApaNe enA vizALa ane yathArtha rUpamAM svIkArIe to bIjI bAbatono paNa emAM ja samAveza karI zakAya; chatAM vyavahAru vicAraNA prasaMge khyAlamAM rahI zake te mATe e bIjI be bAbatono paNa ahIM judA rUpe nirdeza karavo ISTa mAnyo che. Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 jinamArganuM jatana mahAvIra-caritra aMge upasAvavA lAyaka bIjI mahattvanI bAbata te temaNe karelA dhArmika krAMti saMbaMdhI che. brAhmaNa-saMskRtie mAnavajAtinA AdhyAtmika eTale ke dhArmika adhikAro upara saMkucitatAnI je kAlimA bichAvI dIdhI hatI ane mAnava tarIke janma dhAraNa karavA chatAM amukane ja dharmapAlanano ijAro nakkI karI Apyo hato, tene pariNAme lAkho mAnavIonI gulAmo karatAM ya adhama dazA thaI gaI hatI. e bhayaMkara paristhitinuM parimArjana karavAmAM bha0 mahAvIra ane bha0 buddha bhAre jahemata uThAvI hatI. eTale bhagavAna mahAvIre kareluM dharmapravartananuM kArya eka namUnedAra dhArmika krAMti tarIke ja oLakhAvI zakAya. mahAvIracaritra-lekhake A pAsAne paNa mananapUrvaka upasAvavuM joIe. A thaI bhagavAna mahAvIranA kAryakSetranI vAta. ane trIjI chatAM sauthI vizeSa mahattvanI vAta te bhagavAna mahAvIranI sAdhanAne lagatI che. mahAvIracaritramAM A bAbata sauthI mokhare rahevI joIe ema ame mAnIe chIe. bhagavAna mahAvIranA jIvananuM hArda te temanI sAdhanA che. atyAra lagInAM caritromAM A saMbaMdhI ghaNuM ghaNuM lakhAyuM che, chatAM emAM vizeSataH bAhya dRSTi rahI che; AMtara dRSTinuM pramANa ghaNuM ochuM sacavAyuM che. kharI vAta to e che, ke bhagavAna mahAvIre karelI sAdhanA nirAza thatI mAnavatA mATe AzA preranArI mahAsaMjIvanI che. A sAdhanAnuM citraNa eTalI kuzaLatApUrvaka thavuM joIe, jethI koI paNa jAtanA camatkAra ke acarajono Azraya lIdhA vagara kevaLa AtmabaLa ane AtmazraddhAnA baLa dvArA naramAMthI nArAyaNa banavAnI eTale ke mAnavImAMthI Izvara banavAnI prakriyAno sacoTa khyAla AvI jAya. caritralekhaka mahAvIranI sAdhanAnuM citraNa evuM to addabhutatAbharyuM na ja banAve, ke jethI vAcaka e sAdhanA potAne mATe sAva azakya-asaMbhava mAnIne, vIyallAsa na anubhavAtAM mAtra stutimAM ja saMtoSa mAnI bese. AvAM caritrono kharo upayoga to jIvanamAM AzA, utsAha ane preraNAno saMcAra karavAno ja hovo joIe; ane te to tyAre ja bane ke jyAre enA lakhanAre mahAvIranI sAdhanAne haiyAmAM khUbakhUba ghUMTI lIdhI hoya. A rIte mahAvIracaritra aitihAsika pariprekSya, dhArmika krAMti ane Atmika sAdhanA e traNa dRSTithI lakhAvuM joIe. A traNene bhagavAna mahAvIranA jIvananA traNa tabakkA sAthe meLavavI hoya to ema kahI zakAya ke bha. mahAvIranuM gRhasthAvasthAnuM 30 varSanuM jIvana te aitihAsika bhUmikA. temanuM kevaLajJAna pachInuM dharmapravartananuM 30 varSanuM jIvana te dhArmika krAMti, ane vacalA 12 varSanuM sAdhaka tarIkenuM jIvana te temanI Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAvIra-jIvana : 5 109 sAdhanA. A traNa kSetrone nyAya ApavA mATe traNa prakAranA vidvAnono sumeLa thavo joIe: aitihAsika dRSTi mATe vizALa daSTivALA itihAsavidono, dhArmika krAMti mATe dharmakSetranI sAcI maryAdA pichANanAra mAnava-sevakono ane sAdhanA mATe ahiMsA, saMyama ane tapano sAkSAtkAra karavA mathatA sAdhakono. suMdara mahAvIracaritra taiyAra karavuM hoya to AvuM kaMIka ApaNe karavuM joIze. ane jyAre paNa AvuM sarasa mahAvIracaritra ApaNI pAse taiyAra thaze, tyAre jainadharmanA ke mahAvIprabhunA jAgatika mahimAnA sthApana mATe ApaNe AjIjIbharI vakilAta karavApaNuM nahIM rahe. (tA. 1-4-1949) Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahiMsAdarzana ane ahiMsaka AcAro (1) pratibhAzIla ahiMsAdaSTiH sthira vijayamArga ahiMsAne potAnA jIvanadhyeya tarIke svIkArIne enI sAdhanAmAM potAnA sarvasvanuM samarpaNa karanAra ane duniyAne ahiMsAne mArge ja doranAra mahApuruSano - bhale te mahAvIra hoya, buddha hoya, kanaphyuziyasa hoya, isa hoya ke nAmI-anAmI game te saMta hoya - AjanI duniyAne bhAre khapa che; evAonI AjanI duniyA zodha karI rahI che. anAjamAM to sadAkALa mIThAza hoya ja che; paNa e mIThAzano anubhava meLavavA mATe sudhAnI jarUra rahe che. ahiMsA to mAtAnI peThe sadA-sarvadA sahu koInuM kalyANa karanArI ja che; paNa enA e sarvakalyANakArI tattvanI pichANa thavA mATe sAmAnya mAnavIne saMtApa ane azAMtino kaTu anubhava thavAnI jarUra rahe che. Avo anubhava AjanA mAnavIne ThIka-ThIka thayo che ema kahI zakAya. 25-30 varSa jeTalA sAva TUMkA gALAmAM thayelAM be mahA-vizvayuddhoe hiMsAnA mArge thatI tArAjIno mAnavIne sacoTa khyAla ane jAtaanubhava paNa ApI dIdho che; eTaluM ja nahIM, atyAre zodhAyelAM ane zodhAI rahelAM navAM-navAM zastrAstro pachI, kamanasIbe, jo trIjuM vizvayuddha AvI paDe to mAnavajAtanI kevI kalpanAtIta ane bhayaMkara khAnAkharAbI thAya enA vicAramAtrathI bhalabhalA lokhaMDI haiyAMnA rAjadvArI puruSo paNa kamakamI UThyA che, to pachI tattvajJo ane vicArakonA saMtApanuM to pUchavuM ja zuM? khUnarejInI AvI bhayaMkara bhUmikA e ahiMsAnuM sAcuM mUlya samajavAnI bhUmikA banI jAya che, mAnavIne ahiMsAmAM ja saMjIvanInAM subhaga darzana thAya che. mAnavInuM haiyuM yuddha ane hiMsAne badale zAMti ane ahiMsAnuM raTaNa karavA lAge che. Aje kevaLa hiMdustAnamAM ja nahIM, AkhI duniyAmAM ahiMsAnA AvakAra ane pracAranI bhUmikA sarjAI rahI che, ane tethI duniyAnI koI paNa ahiMsaka saMskRtine mATe Ajano yuga e kharekharuM kAma karIne potAnuM nAma caritArtha karI batAvavAno suvarNayuga che ema ame cokkasa mAnIe chIe. eTale bhagavAna buddhanI jayaMtInA Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahiMsAdarzana ane ahiMsaka AcAro : 1, 2 nimitte ke bIjA koI paNa nimitte ahiMsA, karuNA, vizvaprema ane zAMtinI bhAvanAno pracAra thAya ene ame iSTa gaNIe chIe. vaLI, potAnI karuNA, kSamAzIlatA, vizvavatsalatA, udAratA ane samatAne kA2Ne bhagavAna buddhe bauddhadharmanA anuyAyIo uparAMta anya vidvAno ane vicArakonA aMtaramAM paNa bhAre AdarabharyuM sthAna meLavyuM che e eka nakkara hakIkata che. eTale emanA pratyenA bhaktibhAvathI prerAIne paNa jo deza-videzanA AgevAno, vicArako ane vidvAno ahiMsAne apanAvatA hoya to tethI duniyAnuM kalyANa ja thavAnuM che emAM zaMkA nathI. 111 ahiMsAno vijya e dharmamAtrano vijaya che, kevaLa zramaNa-saMskRtino vijaya nathI. Avo vijya thato hoya to emAM A ke te nAmanA mohamAM na taNAtAM, sahu koIe emAM sAtha Apavo e ja mukhya vAta che. chevaTe to nAmanuM nahIM paNa guNagrAhaka vRttinuM ja kharuM mUlya thavAnuM che, ane e vRttithI ja mAnavI potAnuM ane 52nuM kalyANa karI zakavAno che. ame A dRSTie bhagavAna buddhanA parinirvANanI paccIsasomI jayaMtInA mahotsavanuM svAgata karIe chIe, ane sau koI emAM udAratApUrvaka sAtha Ape ema icchIe chIe. (2) jIvadayA = ApadayA pUrvajanma ke punarjanma jevI tattvajJAnathI samajI zakAya evI vAta ke 'kare tevuM pAme ane vAve tevuM laNe' jevI sAmAnya samajamAM paNa sahelAIthI UtarI zake evI vAta - e baMne dRSTie jIvadayAnuM bhAre mahattva che. jIvadayA eTale, mAtra zarIrabhedathI bhAsato nAnA-moTAno bhedabhAva bhUlI jaIne, jIvamAtra pratyenI krUratAnuM nivAraNa-mAtra ja nahIM, paNa jIvamAtrane sukha Upaje evI pravRttino Adara. Aje dekhItI rIte to ema manAvA lAgyuM che ke mAnavI AkhI duniyAnA kendramAM che, ane bAkInI prANIsRSTie enI marajI anusAra jIvavA ke maravA taiyAra rahevAnuM che. potAnI sukha-sagavaDa, taMdurastI ke sAhyabImAM vadhAro thaI zakato hoya, to game te jIvano vadha karavAnuM Aje jANe saheluM lAgavA mAMDyuM che. Ama to potAnA nirvAha (tA. 19-5-1956) Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 jinamArganuM jatana khAtara prANIono bhoga levAno krama duniyAnA krama jeTalo ja jUno che; paNa A chellI paccIsIe to mukhyatve bhogavilAsa arthe enI mAjhA mUkI hoya ema lAge che. jIvananirvAha e eka vAta che ane bhogavilAsa e bIjI vAta che. paNa mAnavajAte Aje lIdhelo A rAha kudaratanA kAnUnathI avaLo che. A rAhe mAnavajAta sAcA sukhanuM svapna paNa na sevI zake, to pachI tenI prAptinI to vAta ja zI ? viSanAM vAvetara karIne amRta jevAM phaLo nipajAvI zakAya? rakhe A vidhAnane koI dharmabhAvanAnI ghelachA mAnI le; "be ne be cAra" jevA ja nizcita satyathI bhareluM A vidhAna che. ane Aje jyAre mAnavInI buddhi vijJAna tarapha vadhu jhUkavA lAgI che, tyAre to jo mAnavI potAno svArtha aLago karIne ghaDIbhara kaDavuM lAgatuM paNa satya samajavA-svIkAravAnI taiyArI batAve, to A vAta bahu sahelAIthI gaLe Utare evI che. ApaNe joIe chIe ke Aje zarIramAM peThelo najIvo cepa vakhata jatAM bhayaMkara roganuM rUpa dhAraNa karIne mAnavIne hato-na hato karI nAkhe che. vIjaLInA tAronI goThavaNImAM thaI gayelI nAnI-zI saratacUka sarvatra aMdhakAra phelAvI mUke che, AganuM tAMDava UbhuM karI de che ke jIvaleNa Aphata UbhI karI de che. AvA to kaMI-kaMI dAkhalAo ApaNe roja najare joIe chIe. AvI najIvI lAgatI bhUlo paNa jo enuM pariNAma janmAvyA vagara na rahetI hoya, to ApaNe ApaNA mananI moja pramANe bIjAM jIvajaMtuone herAna-parezAna karIe ke eno saMhAra karIe to ApaNAM e apakRtyo paNa duSpariNAmo janmAve che - bhale e duSpariNAmono janma ApaNI buddhi na pahoMcI zake eTalA lAMbA kALa pachI thAya ke tarata japaNa e thavAno jarUra. kAraNa vagara kArya na nIpaje" e sanAtana niyamamAM jo ApaNe AsthA dharAvatA hoIe to e paNa uparanA ja vidhAnanuM samarthana kare che. mAnavI nAnI-moTI aneka aNadhArI AphatamAM sapaDAIne pilAyA kare che tenuM paNa kaMIka kAraNa to hovuM ja joIe ne? e kAraNomAMnuM eka kAraNa te jIvonI hiMsA. A rIte jIvahiMsA e pariNAme to ApaNI potAnI ja hiMsA karavA jevuM avicArI kArya che. eTale e yogya ja vacana che ke jIvadayA eTale ApadayA. eTale jIvadayAno Adara karIne mAnavI potAno ja bacAva kare che ane potAnI ja adhogatine roke che. sthULa rIte to mAnavInI gaNanA paNa prANImAM ja karavAmAM Ave che. paNa bIjAM prANIothI ene judo pADanAruM tema ja ene UMce pade sthApanAruM tattva che tenuM bIjA jIvo pratyenuM vartana. ApaNA dehano niyAmaka, saMcAlaka ane mAlika evo je ApaNo Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahiMsAdarzana ane ahiMsaka AcAroH 2 113 AtmA, evA ja AtmAnuM vizvanA samagra cetanavaMta tattvamAM darzana karavuM ane e darzanane pariNAme nAnA-moTA dehadhArI jIvamAtra sAthe samavedanA, sahAnubhUti, samAnatA ane chevaTe ekatAno anubhava karavo e ja mAnavajIvanano kharo lhAvo che, ane e lhAvAne hAMsala karavAno rAjamArga che jIvadayA ke ahiMsA. A to thaI jarAka tAttvika ke UMcI dRSTithI jIvadayAnI vicAraNA. paNa kevaLa dunyavI lAbhAlAbhanI dRSTie vicAra karIe to paNa jIvadayA mahattvanuM sthAna pAmI jAya ema che. bhagavAna zrIkRSNanI gobhakti samagra bhAratamAM AbAla-gopAlamAM jANItI che. bhagavAna mahAvIrasvAmInA prathama koTinA zrAvaka ziSyomAMnA keTalAkanI saMpattinI gaNanA emanI pAsenAM gokuLo uparathI karavAmAM AvI che. e badhA uparathI jANI zakAya che, ke pazudhana e dezanI eka mahattvanI saMpattirUpa che. je kALamAM mAnavavyavahAramAM sikkAonuM atyAranA jeTaluM vadhAre paDatuM mahattva nahotuM ane sikkAonA Dhaga jamAvavAnI haDakAthI vRttie mAnavInA aMtarano kabajo nahoto lIdho, tyAre mAnavI bhAre pazupremI hato ane pazuone pALavAmAM, ucheravAmAM ane tenuM rakSaNa karavAmAM tene jIvaMta rasa hato. ane pazuo mAnavInA e premano pUro badalo vALI ApatAM. pazupAlana ane pazupremanA e yugamAM, bIjuM game te hoya, paNa mANasa khAdhepIdhe duHkhI ke zarIre kaMgALa na hato. e copagAM pazuo enuM khetara kheDavAmAM kAma ApatAM, raNamedAna jItavAmAM herata pamADe evI kuzaLatA dAkhavatAM ane enI kAyAne puSTa karavA mATe dUdha-ghInAM amRtanAM dAna karatAM. kevaLa Arthika dRSTie paNa mAnava-jIvanamAM A pazuo ane DhoronuM bhAre agatyanuM sthAna che. enI khAsa vizeSatA to e che ke paisAnI zakti enI kharIdazakti)mAM to niraMtara bharatI ke oTa AvyA ja kare che, jyAre pazu-saMpattinI zakti lagabhaga ekarUpe ja cAlyA kare che. zera ghI ke zera dUdha game tyAre eTalI ja zakti ApavAnAM. pazu-saMpattinI zaktinuM A acaLapaNuM ApaNe bhUlI gayA chIe, paNa ene saMbhArye ja ApaNo Aro che, (alabatta, atyAranA sikkAnA calaNanI asara pazupAlana ke ghI-dUdha para paDyA vagara nathI rahI; chatAM ghI-dUdhanI mULa zaktimAM to tethI vizeSa pharaka nathI paDato. mAtra eTaluM ja ke e kharIdavAnI ApaNI potAnI zaktimAM phera paDI jAya che kharo.) e copagAM pazuo jIvatAM ApaNI aneka prakAranI sevA kare che ane marIne paNa enAM hADacAmathI ApaNI aneka sagavaDo pUrI pADatAM jAya che. Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 jinamArganuM jatana A rIte joI zakAze ke pazudhana ja sAcuM dhana che; ane emAM ja ApaNI ane dezanI sAcI unnati che. jo DhoranA uchera pratye ApaNe ALasu ane dayAhIna na thayA hota, to jhAjhA rUpiyA paradezamAM mokalIne lavAtI zaktinI davAothI ApaNAM saMtAnone uchInI tAkAta apAvavAno avaLo dhaMdho ApaNe na karyo hota. tethI dezanuM pazudhana vadhAravuM e mAtra sarakAranuM ja nahIM, paNa ekeeka mANasanuM potAnuM kAma che, ane jyAre dezamAM lokazAsananI ANa hoya tyAre to e savizeSapaNe saunI pharaja banI jAya che. eTaluM kharuM ke e mArgamAM je muzkelIo hoya te dUra karavAnuM ane je ApaNA potAthI UbhI na thaI zake tevI anivArya jaNAtI sagavaDo karI ApavA ApaNe sarakArane bhArapUrvaka kahI zakIe, ane sarakAre e tarapha dhyAna paNa ApavuM joIe. paNa sarakArane kahetAM pahelAM e mATenI jarUrI taiyArI karavAnuM kAma prajAnuM che. bhUmikA taiyAra haze to sarakArane ApyA vagara chUTako nathI; kAraNa ke sarakAra paNa ema to jarUra cAhe ja ke potAnA dezanI samRddhimAM vadhAro thAya. A rIte tAttvika ke Arthika game te dRSTie pazusaMvardhana ane jIvadayA prajAjIvanamAM mahattvano bhAga bhajave che. tethI jeo e kSetramAM kAma karI rahyA che teo dezasevAnuM ja kAma kare che, ane temane pUro sAtha ane sahakAra Apavo dareka dezavAsInI pharaja che. pazusaMrakSaNane ApaNe prajAsaMrakSaNa samajIe, jIvadayAne ApadayA samajIe ane jAgyA tyArathI savAra gaNIne ApaNI saMskRtinI zobhA ane dezanI zakti vadhAravAnA A puNyakAryamAM ApaNo vadhumAM vadhu phaLo noMdhAvIe. (tA. 28-1-1950) (3) baMdhAraNasabhAnuM prazaMsanIya kArya (DhoronI katalanI manAI) hiMdanI baMdhAraNa-sabhAe, tA. 24-11-1948nA roja, dezanA baMdhAraNanA kharaDAmAM gAya ane bIjAM DhoronI katalanI saMpUrNa aTakAyata karatI eka kalamano svIkAra karIne dezanI bhAre sevA bajAvI che. svarAjya hAMsala karyA pachI A mATe dezanA khUNekhUNAmAMthI joradAra mAgaNI karavAmAM AvI hatI, chevaTe baMdhAraNa sabhAe e lokalAgaNIne mAna ApIne A kalamano svIkAra karyo che. koI paNa prANIno jIva bace e ahiMsAnI dRSTie to bahu pavitra kArya che ja, paNa dezanAM svAthya Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 115 ahiMsAdarzana ane ahiMsaka AcAro : 3 ane arthakAraNanI dRSTie paNa dUdhALAM ane bIjAM DhoronI katala aTake e mahattvanuM kArya che. bhAratavAsIonAM jIvanamAM atipurAtana kALathI ahiMsA eTalI badhI UMDI UtarI gayelI che ke jyAre paNa ahiMsAnI sevA bajAvatuM koI paNa kArya karavAmAM Ave che tyAre ApaNAM haiyAM AnaMdathI nAcI UThe che. baMdhAraNasabhAnA A prazaMsanIya kAryathI ame paNa khUba harSita banyA chIe. AvuM prazaMsanIya kArya hAtha dharavA badala ame baMdhAraNasabhAnA badhA sabhyone, tenA pramukhane ane A kalama rajU karanAra zrIyuta paMDita ThAkuradAsa bhArgavane hArdika abhinaMdana ApIe chIe. ApaNA rAjyanuM saMcAlana ApaNA potAnA ja hAthamAM hoya to teno upayoga ApaNe samagra dezanA hitamAM kevI sarasa rIte karI zakIe eno baMdhAraNa sabhAe eka dAkhalo pUro pADyo che. samagra janatAnI taMdurastI ane dezanI khetI-vADInA hitanI dRSTie vicAra karIe to dUdhALAM ane bIjAM DhoronI katala ApaNe kyAranI ya aTakAvavI joItI hatI. paNa jene dezanA kalyANanI jarA paNa paravA na hatI ane dezanuM mAMsa ane rudhira sAva sukAI jaIne dezavAsIo mAtra hADa ane cAmamAM maDhelAM hAlatAM-cAlatAM hADapiMjaro ja banI rahe emAM ja je potAnI salAmatI mAnatI hatI, e paradezI sarakArane A kArya karavuM na game e samajI zakAya evI vAta che. ApaNI sarakAranI sthApanA thaI, ane teNe dezanI zaktine kSINa karatI A khAmIne dUra karI che. varSe-varSe vadhatI jatI prajAnA khamIrane puSTa banAvavAnuM kArya atyAre ciMtAno viSaya thaI paDyo che. saMkhyAnI dRSTie prajA thoDI hoya ke vadhAre hoya e bahu mahattvanuM nathI. kharI mahattvanI vAta to prajAnI eka-eka vyakti baLavAna hoya e che. ApaNane poSaNa ApanArAM dUdhALAM DhoronI katala thayAM kare, divase-divase dUdhanI taMgI ane moMghavArI vadhatI jAya ane prajAne poSaNa ApavA mATe ApaNe dezI ke paradezI nakalI poSaka tattvo (viTAmino) mATe phAMphAM mAryA karIe e to lAkha ApIne rAkha levA jevo avaLo dhaMdho gaNAya. A ja rIte khetI mATenAM jarUrI DhoronI katala thavA devI ane kheDane mATe TrekTaro ke evAM yaMtro vasAvavAM e paNa khoTano ja dhaMdho hato. baMdhAraNasabhAe e UMdhI mANe mApavA jevA kAryane aLaguM karavAnI mokaLAza karI ApI che e bahu samayasaranuM kAma thayuM che. kamiTInI je bhalAmaNonA AdhAre A kalama hAtha dharavAmAM AvI che temAM yogya ja kahevAmAM AvyuM che : "hiMdamAM DhoronI katala koI paNa saMjogomAM icchanIya nathI, ane tethI tene kAyadAnI dRSTie guno gaNAvAnI jogavAI karavI joIe. hiMdanI unnati, ghaNe moTe aMze, tenAM Dhora upara Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 jinamArganuM jatana avalaMbe che. tethI AvAM upayogI DhoronI katalano saMpUrNa niSedha karavo joIe, ane teno amala vadhumAM vadhu be varSanI aMdara vahelAmAM vahelI take karavo joIe." ahiMsAdharmanA pAlaka tarIke jainone AthI AnaMda thAya ja e kahevAnI jarU2 nathI. have muddAnI vAta e che ke DhoronI katala aTakAvavAnI jogavAI jyAre sarakAre ApaNane karI ApI che, tyAre Dhorono uchera vagere sudhAravAnI ApaNI javAbadArImAM khUba-khUba vadhAro thaI jAya che e rakhe ApaNe bhUlI jaIe. jIvadayAnI lAgaNIthI prerAIne ApaNe pAMjarApoLo calAvIe chIe e kharuM, paNa atyAra lagI AvI pAMjarApoLono upayoga mukhyatve apaMga ke nirbaLa Dhorone rAhata ApavA pUrato ja thato hato; AmAM ApaNe pheraphAra karavo paDaze. pAMjarApoLomAM apaMga Dhorone rAhata maLe e to kharuM ja; sAthe-sAthe Dhoro vadhu baLavAna ane taMdurasta bane e mATe paNa ApaNe dhyAna ApavuM paDaze. TUMkamAM ema kahevuM joIe ke ApaNI pAMjarApoLone mAtra khoDAM DhoronAM kendro banAvavAnA badale DhoraucheranAM kendro banAvavAM joIze. Dhorono yogya uchera e paNa Dhoro pratyenI ahiMsAnuM eka aMga ja gaNAvuM joIe. Ama thAya to ja ApaNe A kAyadAthI dezane yogya phAyado pahoMcADI zakIe. amane cokkasa lAge ke baMdhAraNa-sabhAe svIkArela A kAyadAthI dezane unnata banAvavAnAM sAdhanomAM eka ati mahattvanA sAdhanano, koI paNa jAtanA kharca vaga2 ApameLe umero thaI gayo che; ane ethI dezanI janatAnA svAsthya-dhanamAM sAro umero thavAno che. (4) jIvadayAnI vizvavyApI himAyata jIvadayApremI mahAnubhAvo tema ja jaina samAja e jANIne rAjI thaze, ke teo je prakAranI UMcI koTInI jIvadayAnI himAyata kare che ane tenuM yathArtha rIte pAlana karavA mATe prayatna paNa kare che, tevI jIvadayAnI vizvavyApI himAyata karanArAono varga dhIme-dhIme vadhI rahyo che; ane temAM paNa Avo jIvadayApremI varga vadhAravAnA prayatna pazcimanA dezamAM hAtha dharavAmAM AvyA che e vizeSa noMdhapAtra ane AnaMda upajAve evI bInA che. (tA. 19-12-1948) potAnA lAbhane khAtara prANIsRSTino game tevo upayoga karavAnI mAnavInI svArthI Teva jema jamAnAjUnI che, tema 'jIvamAtrane jIvavAno samAna haka che' e udAtta Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahiMsAdarzana ane ahiMsaka AcAro : 4 117 mAnyatA paNa kaMI AjakAlanI nathI. prAcIna dharmaprarUpako ane saMtapuruSo A satyanuM vAraMvAra uccAraNa karIne mAnavajAtane jAgRta karavAno prayatna samaye-samaye, karatA ja rahyA che. eTale jIvadayA ane ahiMsA e badhA dharmonA mukhya aMgarUpa banI gayela che - alabatta, emAM ochA vadhatApaNuM to che ja e spaSTa che. tethI jyAre paNa mAnavajIvananA AMtarika (AdhyAtmika) vikAsano vicAra Ave che, tyAre ahiMsA ane jIvadayA ApameLe AvIne khaDI thAya che. mAnavajIvanano Adarza saMpUrNa ahiMsAno sAkSAtkAra karavAno hovA chatAM, evI sarvAMgasaMpUrNa ahiMsAnuM pAlana jIvananirvAhanI daSTie zakaya nahIM hovAthI, ochAmAM ochI jIvahiMsAthI jIvanano nirvAha thAya e rIte potAno jIvanakrama goThavavo eTalI to mAnavInI pharaja che ja; A pharajanA bhAnamAMthI jIvadayAno prAraMbha thAya che. yuropa ane amerikA vagere pazcimanA dezone ApaNe moTe bhAge potAnA lAbha mATe prANIsRSTino game tevo upayoga karI lenAra tarIke pichANIe chIe. paNa ApaNI A mAnyatAmAM pheraphAra karavo paDe ane e dezomAM paNa ApaNA jevA ja jIvadayAnA himAyatIo che e vAtanA purAvArUpa pravRttio tyAM hAtha dharavAmAM AvyAnA AnaMdajanaka samAcAra maLe che. tA. 22-11-1952nA "harijana' (aMgrejI) sAptAhikamAM "prANIonuM kalyANa' zIrSake eka noMdha chapAI che, te iMglenDamAM AvI ja jIvadayA-pracAraka pravRtti hAtha dharyAnA samAcAra pUrA pADe che. eTale jaina samAjanI jANa khAtara e noMdhano anuvAda ahIM ApIe chIe : prANIonuM kalyANa prANIonA jIvana pratye prema dharAvanArAo - ane Avo prema koNa nahIM dharAvato hoya ? - prANIonA kalyANa ane saMrakSaNa mATenI nIcenI hilacAla jANIne rAjI thaze. jeo e hilacAlamAM joDAvA cAhatA hoya, temane vinaMtI karavAmAM Ave che, ke nIce utAravAmAM AvelI noTisamAM sUcavyA mujaba, teo potAnI sahI karIne te mokalI Ape : "adhikAronuM kAmacalAu ha5tra taiyAra karavAmAM AvyuM che, ane te ahIM nIce rajU karavAmAM AvyuM che. jeo A hakkapatrane kabUla rAkhatAM hoya evI vyaktio ke maMDaLe - bhale pachI e dhArmika hoya ke jIvadayAnA himAyatI hoya - temane AnA upara sahI karavAnuM ane potAnAM avalokano, sUcanAo ane TIkAo sAthe Mr. Ernest Swift, 12, The Down, Trow Bridge, Wiltshire, England - e saranAme mokalI ApavAnuM AmaMtraNa ApavAmAM Ave che. Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 jinamArganuM jatana. adhikAronuM hakkapatra , "1. mAnavI dvArA thatA prANIonA upayogamAM, koI paNa prakAranA kUratAbharyA geraupayogane sthAna na hoI zake. "2. prANIonAM duHkho dUra karavA mATe temanA upayogamAM tema ja temane lAvavA-laI javAmAM savizeSa saMbhALa levI joIe. "3. badhI jIvaleNa ramatone naitika adhaHpAta tarIke vakhoDI kADhavI joIe ane tenuM nivAraNa karavA mATenA upAyo hAtha dharavA joIe. 4. upayogamAM levAtAM prANIo pratye jemAM pIDA ke krUratAno samAveza thato hoya evAM manoraMjano, pradarzano ane ramatone baMdha karavAM joIe. "pa. bhautikavijJAnanI prayogazALAomAM karAto prANIono upayoga ane prANIo upara karavAmAM AvatI zastrakriyAono, premanA kAnUnanA sAcA amalanI sAthe meLa besato nahIM hovAnA kAraNe tyAga karavo joIe. "6. jeonA haiye prANIonuM kalyANa vaseluM che te badhAoe dayAbharyA (nirAmiSa) khorAka ane kapaDAMnA svIkArane uttejana ApavuM joIe, ane ema karIne nirdoSa prANIo upara AvI paDatAM duHkho ane temanI moTA pAyA upara thatI hiMsAne ghaTaDavAmAM madada karavI joIe. "7. ApaNI saMskRti upara lAgela A (prANIpIDananA) kalaMkanuM nivAraNa karavA sAru vizvavyApI prayatna karavA mATe khristIo ane bIjA badhA dharmavALAono sahakAra meLavavo joIe. sahIo (uparanA hakkapatra upara sahI karavAnuM lakhANa) "amo, nIce sahI karanArAo, sAmUhika rIte jAhera karIe chIe, ke manuSyathI nIcA darajjAnA jIvonuM kalyANa ane ghAtakIpaNAthI rakSaNa karavAnI khAsa javAbadArI mAnavInA zire rahelI che. A javAbadArIne adA karavA mATe e jarUrI che ke A hakkapatranI zaratonuM dareka sthaLe pAlana karavAmAM Ave." A noMdha bahu spaSTa che. ane ene taiyAra karanAranA dilamAM jIvadayAno khyAla keTalo UMDo che te paNa darzAve che. prANIonI hiMsA ke pIDA je-je mArgoe thavA saMbhava che teno nirdeza paNa AmAM ThIkaThIka jhINavaTapUrvaka karavAmAM Avyo che. A rIte A nivedana badhA jIvadayApremIo ne dharmapracArakone mATe AvakArapAtra ja nahIM, paNa apanAvavA lAyaka che. dharmanA nimitte game te pravRtti karIe, paNa teno mukhya uddeza to jIvadayA, ahiMsA ane satyano sAkSAtkAra ke pracAra karavAno ja che. eTale jyAM-jyAM e tattvono pracAra thato hoya tyAM ApaNo sAtha hovo ja joIe; Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahiMsAdarzana ane ahiMsaka AcAro : 4, 5 ema karIe to ja dharmanI bhAvanAne ane dharmanA vA2sAne ApaNe caritArtha karI zakIe, ApaNo jIvadayAprema paNa A rIte ja sAco pADI zakIe. ame jainasaMghanuM ane khAsa karIne ApaNA munivaronuM uparanA nivedana pratye dhyAna dorIe chIe, ane emAM sakriya rasa laI e saMbaMdhI yogya salAha-sUcano batAvela saranAme mokalatAM rahI, jIvadayAnI A zubha pravRttiomAM potAno pUrepUro sAtha ane sahakAra ApavAnI bhalAmaNa karIe chIe. 119 (5) barmAmAM pazu-katala upara pratibaMdha muMbaInI jIvadayA-maMDaLInA mAsika mukhapatra 'jIvadayA'nA me 1960nA aMkamAM barmAnI sarakAre pazuonI katala upara mUkela pratibaMdhanA pragaTa thayelA nIcenA samAcAra vAMcIne sau koI ahiMsA ane jIvadayAnA premIone AnaMda thaze : (tA. 6-12-1952) "bamAM rAjya svataMtra thayA pachI temaNe prathama upayogI jAnavaronI katala baMdha karI hatI. pAMca varSanA anubhava pachI temane khAtarI thaI ke mAtra upayogI jAnavaronI katala 52 pratibaMdha mUkavAthI upayogI jAnavaro paNa bacI zakayAM nathI, tethI temaNe prathama pAMca varSa sudhI gAyo, baLado vagere tamAma jAnavaronI katala sadaMtara baMdha karI hatI. "tyAra bAda pradhAnamaMDaLamAM pheraphAra thatAM navA pradhAnamaMDaLe te pratibaMdha 26 karelo. tAjetaramAM navI cUMTaNI thatAM pharIthI navuM pradhAnamaMDaLa racAtAM temaNe pazudhananI katala sadaMtara baMdha karI che te abhinaMdanIya che. temaNe khetInA vikAsa, dUdhanuM utpAdana ane tevAM Arthika kAraNosara pazudhananI katala baMdha rAkhI che; jyAre bhAratamAM, govadha e pApa manAtuM hovA chatAM, tyAM sarakAra navAM yAMtrika katalakhAnAM zarU ka2vAno nirNaya kare e zocanIya che. "AzA che ke bhArata sarakAra A bAbatanuM pakSapAtI valaNa choDIne bhAratanI janatAnI mAMga ane pazudhananA rakSaNanI AvazyakatAne svIkArI pazuvadha sadaMtara baMdha ka2ze.'' barmAnI sarakAranA A nirNayano ApaNI madhyastha sarakAra ane prAdezika sarakAroe paNa vicAra karavo ghaTe che. prANIvadha mAraphata sarakAra paisA raLe ke paradezI hUMDiyAmaNa meLave, athavA sarakAra pote ene uttejana Ape e vAta bhAratanA prANarUpa saMskAro sAthe koI rIte baMdha besatI nathI. eTale e mArgano tyAga karavAmAM ja ApaNI sarakAronI zobhA che. (tA. 23-7-1960) Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 jinamArganuM jatana (6) hiMsAnivAraNa mATe lokamata devanAranuM katalakhAnuM) ApaNe tyAM eka purANakathA pracalita che ke kuMbhakarNe tapa to karyuM hatuM iMdrAsana meLavavA mATe, paNa bApaDo varadAna mAgatI vakhate ghenamAM ne ghenamAM mAgI beTho nidrAsana ! pariNAme enA nasIbamAM iMdrano vaibhava mANavAne badale ALasunI mAphaka ghoryA karavAnuM ja bAkI rahyuM! ApaNA dezanA svarAjyanuM paNa kaMIka AvuM ja thayuM lAge che. svarAjya-saMgrAmanA senApati mahAtmA gAMdhIe svarAjya-prAptino hetu to ApaNane Apyo hato dezamAM sarvodayanI sthApanAno. paNa svarAjya AvyuM-na-AvyuM ke tarata ja e hetu svArthodayamAM palaTAI gayo. pariNAme, dezanA pAyAno nakkara vikAsa thavo to dUra rahyo; UlaTuM, nIti-sadAcAra-prAmANikatA jevA vikAsanI prAthamika jarUriyAtarUpa saddaguNo ja dohyalA banavA lAgyA; pachI satya-ahiMsA mATe to pUchavuM ja zuM? paiso meLavavA mATe - khAsa karIne videzI hUMDiyAmaNa raLavA mATe - ApaNA dezanI sarakArane pazuhiMsA eTale ke prANIonI katalane protsAhana ApavAnI hade javuM paDyuM! prANIonI katalanuM (ke mAchalAMonA nAzanuM) AvuM kAma sarakArI rAhe thAya, ane jANe dezanA bhalA mATe koI moTo udyoga zarU karavo ke calAvavo hoya e Dhabe sarakAra e kAmamAM jhaMpalAve e vAta bIjA dezomAM game tevI lekhAtI hoya, paNa ApaNA dezanI prajAnI tAsIra sAthe e koI rIte meLa khAya evI che ja nahIM. paNa atyAre ApaNI sarakAranI nANAbhUkha vaDavAnaLa jema evI to ugra banI che, ke dezano kArobAra lokazAhI Dhabe calAvavAnI enI pratijJA hovA chatAM dezanI janatAnI jIvadayAnI AvI lAgaNIne e ThukarAvatI ja rahe che. AvI sthitimAM dezanI prajAne mATe potAnI lAgaNInI sarakAra upekSA na karI zake e mATe ekamAtra rAjamArga lokamatane vadhAre prabaLa banAvavA ane vadhAre bulaMda svare potAnI lAgaNI rAjakAraNI puruSonA kAne pahoMcatI karavI e ja che. vaLI deza mATe paisA raLavAnA AvA gojhArA mArga sarakArI rAhe levAmAM AvatA hoya ke prajAkIya vyaktigata) rAhe ajamAvavAmAM AvatA hoya, to paNa e pApakarmano doSa AkhI prajAno doSa banI rahe che. eTale sarakArI ke binasarakArI rAhe, jyAM paNa dezanA bhalAne nAme Avo pApI vyavasAya sthapAto ke pAMgarato hoya, tyAM evA doSano bUro aMjAma samajI zakatA lokoe enI sAme zAMta chatAM makkamapaNe potAno Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1ra1 ahiMsAdarzana ane ahiMsaka AcAro : 6 avAja rajU karIne dhIrajapUrvaka lokamata keLavavA satata prayatna karavo joIe. ahIM eka vAta khAsa dhyAnamAM rahevI ghaTe ke ahiMsA, karaNA ke prANIdayAnA hetuthI karavAmAM AvatuM A kArya, jarUra paDatAM, AMdolananuM rUpa dhAraNa kare to paNa emAM zabdo ane kAya, baMnemAM ahiMsAtattvanuM rakSaNa avazya thavuM joIe. hiMsA ke hiMsaka manovRtti dvArA ahiMsA ke jIvadayAnuM sthAyI kAma kevI rIte thaI zake ? prazAMta ane vivekazIla AMdolana AvezapUrNa vANI ke kArya karatAM, zakti ane asarakArakatA baMnemAM caDiyAtuM sAbita thAya; kAraNa ke enAthI je pariNAma nIpaje te vadhu nakkara hoya evI ApaNI daDha AsthA hovI ghaTe. nirdoSa mUgAM pazuonI hiMsAnA nivAraNa mATe lokamata jAgRta karavAnI jarUra aMge atyAre ame A noMdha lakhavA eTalA mATe prerAyA chIe ke mahArASTra-rAjyamAM muMbaInI pAse devanAramAM eka jaMgI katalakhAnuM UbhuM thaI rahyuM che. emAM jo prajAmatanA dabANathI, roja amuka saMkhyAnAM pazuo karatAM vadhAre pazuonI katala nahIM karavAnI bAMhedhArI atyArathI meLavI levAmAM na Ave, to A rAkSasI zakti dharAvatuM katalakhAnuM krame-krame vadhu ne vadhu keTalAM pazuonI katala karavA sudhI AgaLa vadhI jaze enI kalpanA paNa thaI zake ema nathI. eTale A mATe jarUrI lokamata - khAsa karIne muMbaInI janatAno mata - jAgRta karavAnI khAsa jarUra che. devanAranA katalakhAnAnI bAbata lAMbA vakhatathI ApaNe tyAM carcAtI rahI che. A navuM katalakhAnuM UbhuM ja thavA na pAme e mATe ApaNA taraphathI sAro evo virodha karavAmAM Avyo, paNa emAM ApaNane saphaLatA na maLI. have ApaNe chevaTe eTaluM karavAnuM rahe che, ke pazuonI katala karavAmAM khUba jhaDapI vaijJAnika yaMtrasAdhanothI sajja bananAra A katalakhAnA dvArA atyAre muMbaI zaheranI mAMsabhojI vasatI mATe jeTalAM pazuonI hatyA karavAnuM anivArya gaNAya che, ethI vadhu pazuonI katala mATe A katalakhAnAno upayoga karavAmAM na Ave. arthAt mAMsanI paradeza nikAsa mATe vadhAre pazuonI katala emAM na thAya enI pAkI khAtarI lAgatIvaLagatI sattA pAsethI eTale ke muMbaInA myunisipala korporezana pAsethI meLavI levAmAM Ave. ame jainasaMghanuM e tarapha dhyAna dorIe chIe ane A dizAmAM je kaMI karavuM ghaTe te satvara karavA vinaMtI karIe chIe. koI paNa prANIno vadha karavo e dharmabhAvanAnI dRSTie to sAva khoTuM che ja che e vAta vizeSa samajAvavAnI jarUra na hoya; ane temAM ya bhArata jevA ahiMsA ane dayAparAyaNa deza mATe to enI Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinamArganuM jatana muddala jarUra na hoya. uparAMta dezanA arthakAraNanI dRSTie paNa e bahu nukasAnakAraka vastu che e ApaNe samajavuM joIe. bhArata khetIpradhAna deza che. eTale enI moTAmAM moTI ane amUlyamAM amUlya saMpatti te enuM pazudhana che. A pazuonA sahakAranA baLe ja ApaNe dharatImAtA pAsethI dhAnyanA bhaMDAro meLavIne ApaNI kAyAne poSaNa ApI zakIe chIe, ane e ja pazuonAM dUdhamAMthI dahIM, mAkhaNa ane ghI meLavIne ApaNAM zarIrane zaktivaMta banAvIe chIe. are, ApaNAM tanane DhAMkavAnAM vastro paNa e pazu mArata karelI khetImAMthI pedA thatA kapAsamAMthI ApaNane maLe che. Ama A pazuo e to ApaNA jIvananirvAhanuM eka ati agatyanuM aMga banI gayAM che. e sthitimAM eka paNa pazunI katala thavA devI e ApaNA aMgano viccheda karavA jevuM akArya gaNAvuM joIe. 122 navasarjana pAmI rahelA bhAratamAM jUnAM katalakhAnAM kadAca ekadama baMdha na thAya to paNa navAM to na ja sthapAya e mATe prajAe jAgRta rahevAnI jarUra che; ane prajAno avAja jo yogya ane baLavAna haze to te tarapha dhyAna ApyA vagara sarakArane chUTako nathI. bhAratavAsIonA hRdayamAM A vAta bahu ja sahelAIthI UtarI zake evI hovAthI A mATe vizeSa lakhavAnI jarUra nathI. ame jaina samAjanuM A prazna tarapha dhyAna dorIe chIe ane A pavitra kAryamAM potAno pUrepUro sakriya sahakAra ApavA AgrahapUrvaka bhalAmaNa karIe chIe. A AkhA praznanI TUMkAmAM chatAM muddAsara ane jarUrI badhI mAhitI rajU karatI ane A bAbatamAM ApaNe zuM karavAnI jarUra che, enuM spaSTa mArgadarzana karAvatI eka upayogI noMdha zrI muMbaI jaina yuvaka saMghanA pAkSika mukhapatra 'prabuddha-jIvana'nA tA. 1-8-1968nA aMkamAM enA taMtrI zrI paramAnaMdabhAI kuMvarajI kApaDiyAe lakhI che, te saMpUrNa noMdha ame amArA AjanA aMkamAM anyatra pragaTa karI che; te tarapha ame sau jIvadayApremIonuM dhyAna dorIe chIe. ame e noMdhamAM jaNAvyA mujaba A mATe prabaLa lokamata jAgRta karIne potAno abhiprAya joradAra rIte vyakta karavAno anurodha karIe chIe. (tA. 21-9-1968 ane 4-12-1949) Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahiMsAdarzana ane ahiMsaka AcAro : 7 123 (7) anukaMpAdharmI e amerikana ! bhAratanI nAmanA jUnA vakhatathI dhamanI bhUmi tarIke che, ane emAM tathya paNa che. paNa potAnA dharmanI ane dezanI zreSThatAnA gumAne ApaNane, rAta-divasanA "dharmadharmanA raTaNa ane bAhya AcaraNa chatAM, sAcI dharmabhAvanAthI ThIka-ThIka dUra dhakelI diIdhAM che. sAcI vAta to je pALe teno dharma' e ja che. ApaNe tyAM jIvadayA ane prANIrakSAnI kaMI keTalI vAto thAya che; e mATe ApaNA loko dhana paNa Ape che, pAMjarApoLo jevI saMsthAo paNa sthApe che ane emAM prANIdayAnuM kAma paNa thatuM ja hoya che. ane chatAM, prANIrakSAnI ApaNA dezanI pravRtti pahelAM karatAM krame-krame ochI thatI jAya che; enuM mukhya kAraNa, prANIrakSAnI tIvra lAgaNI dharAvatI bhAvanAzIla vyaktio ApaNe tyAM ochI thatI jAya che e che. AnI sAme paradezamAM zAkAhAra-taraphI manovRtti tema ja prANI rakSA mATenI pravRtti vyavasthita rIte AgaLa vadhatI joIe chIe tyAre ApaNuM gumAna to UtarI jAya che ja, sAthe-sAthe keTalIka aMtarmukha vicAraNA karavAno avasara paNa ApaNane maLe che. muMbaInI jIvadayA-maMDaLInA mAsika mukhapatra "zrI jIvadayA'nA gata eprila mAsanA aMkamAM jANItA ciMtaka ane dharmAnurAgI zrIyuta vAlajIbhAI goviMdajI desAIno 'vilAyatamAM dayAdharma' nAme eka nAnosarakho lekha chapAyo che, temAM teoe gaI sadImAM amerikAmAM thaI gayela henrI barganA jIvanakAryano TUMko paricaya Apyo che. prANIo pratyenA ghAtakIpaNAnuM nivAraNa e ja e mAnavatAvAdI mahAnubhAvanuM jIvanakArya hatuM, e mATe teo jIvanabhara aneka rIte prayatna karatA rahyA. teonA A jIvanakAryanI vigato jANavA-vicAravA jevI hovAthI ahIM e sAbhAra rajU karIe chIe. amerikAmAM kUratAnivAraNano kAyado pasAra karAvyA pachI paNa eno amala karAvavA mATe kevI musIbato veThavI paDI eno khyAla ApatAM zrI vAlajIbhAI lakhe che : "kUratAnivAraNano kAyado dhArAsabhA pAse maMjUra karAvIne, henrI barga zerImAM nIkaLyo, to eka ghoDAgADIvALo ghoDAne cAbakhA mArato hato. ene kahyuM: "Ama cAbakhA have na marAya, mAre to guno gaNAya." "barga eka divasa basamAM besIne jAya che, tyAM eka khATakI vAhananI korathI laTakatAM, pIDAne lIdhe AMkha phADatAM gheTAM ne vAchaDAMne gADAmAM bharI laI jato hato; Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 jinamArganuM jatana tene eNe joyo. barga basamAMthI UtarI paDyo ne eNe khATakIne pakaDyo, paNa te koraTamAM chUTI gayo. vaLI, e jyAM mAthuM phATI jAya evI durgadha prasarelI hatI evA katalakhAnAmAM jAya che ne katala karanAranI krUratAno virodha kare che. eTale koIke katala karelA DhoranAM AMtaraDAM enA mAthe mAryo. moDhA uparathI lohI lUchI laIne e davAvALAnI dukAne gayo ne kapaDAM upara paDelA DAgha kaDhAvI nAkhyA. janAvara pratye krUratA karavA mATe amerikAmAM pahelI zikSA eNe eprila mAsamAM karAvI. "jIvatA kAcabAnA paga vIMdhI dorIthI bAMdhIne ene vahANamAM nAkhIne laI jAya che ema barge joyuM, eTale eNe vahANanA mukhI tathA bIjA khAravAne pakaDAvyA, chevaTe barganI viruddha pheMsalo Avyo; paNa AgAsijha nAme vijJAnIe barganuM uparANuM lIdhuM. kUkaDAnAM pIchAM, e jIvatAM hoya tyAM kheMcI kaDhAtAM hatAM eno ane dUdhavALAM dUjhatAM Dhora para julama karatA hatA eno paNa barge virodha karyo." lokamata keLavIne Avo kAyado karAvavAmAM je muzkelIo veThavI paDe che, e to jeoe AvuM kAma karyuM hoya te ja jANe. uparAMta, lokakalyANamAM upayogI thAya evo game tevo kAyado pasAra karAvI devA mAtrathI kAma saratuM nathI eno to ApaNane paNa ThIka-ThIka anubhava thayo che. sArA kAryane game tyAMthI paisAnI madada maLI ja rahe che. zrI henrI bargane kevI madada samayasara maLI eno khyAla ApatAM lekhaka kahe che - barge kAyado karAvyo ne lokonI sahAnubhUti prApta karI. paNa paisAnuM kAma paDe tenuM zuM thAya ? barganI AgaLa je dhana hatuM te pUruM paDe ema nahotuM. vadhAre paisA kayAMthI maLe enI ciMtAmAM e vyagra thaI gayo. tyAM nyUyorkanI ispitAlathI ene eka saMdezo Avyo : "eka bhAI mAMdA cheene tame kRpA karIne maLI jAo.' barga nyUyorka gayo ne tyAM bonArDa maLyo. bonArDa kahe, "bargabhAI, tamArI vartamAnapatromAM niMdA thAya che te huM jouM chuM. jaMgalI janAvara upara pAra vinAno julama thAya che teno huM sAkSI chuM. eTale tamArA kAma mATe mane mAna che." thoDAka divase bargane 1,15,000 DaoNlarano ceka maLyo. AnA dAtA bonArDano pADa mAnavA barga ispitAle gayo, tyAM to e marI gayo hato. "A pachI bargane ghaNI Arthika sahAyatA maLI. AjakAla nyUyorka zaheranI sosAyaTI ja eka varSamAM 2,50,000 janAvaranI bhALa kADhe che. ene pAMjarApoLamAM laI jAya che. gorahamanI zerIo uparathI roja 450bhUlAM paDelAM, mAMdA tathA ghavAyelAM jAnavarane saMbhALe che ane ene corI, bhUkha, tarasa, vaDha, roga tathA akasmAtathI bacAve che. sosAyaTInI ispitAlamAM nyUyorkanAM janAvara varSe 63,000 sAravAra pAme Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahiMsAdarzana ane ahiMsaka AcAro : 7 125 che. je mANasa jelamAM ke ociMto ispitAlamAM jAya enAM pALelA prANI tathA bhAravAhI janAvara paNa sosAyaTIne bhaLAvAya che. "janAvaranI rakSAne nimitte nyUyorkanI sosAyaTI eka varSamAM 6000 pALelAM pazupakSInI dukAna, 5000 kUkaDAnI mArakITa ane tabelAnuM nirIkSaNa kare che ne janAvara pratye krUratAnA kesanI tapAsa kare che. gorahamanI sosAyaTI 45 aveDAmAM ghoDA mATe pANI bharAve che ne unALAmAM 43 tAtkAlika aveDA bharAve che. eNe vividha sevAne nimitte 1940mAM pAMca lAkha DolaranuM kharca karyuM hatuM." chevaTe eka sAdhakanI sAdhanA ke tapasvInI tapasyAnI jema zrI henrI barganuM jIvanakArya kevuM saphaLa thayuM, amerikAmAM eno kevo vikAsa thayo ane jIvananAM chellAM varSomAM mAnavadayA tarapha emaNe kevo sakriya anurAga dAkhavyo eno khyAla ApatAM zrI vAlajIbhAI kahe che - nyUyorka jevI sosAyaTIo yunAITeDa sTeTsamAM 664 che. temAM varSe keTalAka lAkha Dolara vaparAya che. tyAM nava lAkha kalAkanI mahenata thAya che. A badhI hevI barganI dayA, sthiratA ne dIrghadRSTino pratApa che. barga 1864mAM raziyAthI amerikA pAcho Avyo tyArathI te 1888mAM eno deha paDyo tyAM lagI eNe kUratAnivAraNanuM ja kAma karyuM. e kaheto ke mANasa janAvara upara julama kare temAM janAvara duHkhI thAya e to che ja, paNa mANasa mANasa nathI raheto, ne pazuthI ye adhama banI jAya che. jema janAvara upara tema ja chokarAM upara paNa julama thAya che tenI paNa bargane mana ciMtA hatI. merI elana nAme chokarIne enAM pAlaka mA-bApa mAratAM hatAM te zrImatI vilara joI gayAM ne e barga AgaLa gayAM. barge merInAM mA-bApa upara kesa mAMDyo ne ene zikSA karAvI. pachI merI nAme vakIla tathA jona DI. rAITa nAme DaoNkTara sAthe maLIne bALadayAnI arajI ghaDI. A arajIrUpI bIjamAMthI jagatamAM bALaka pratye krUratAnivAraNa mATe nyUyorkanI pahelI sosAyaTInI sthApanA thaI. henrI barga viSe kahevAya che ke eNe bhalAIno navo prakAza zodhI kADhyo." svanAmadhanya hebrI barganA karuNAparAyaNa jIvananI A thoDIka vigato paNa ApaNane e samajAvavA mATe pUratI thavI joIe ke jema duniyAbharamAM zayatAnI manovRttivALA cAMDAla jevA krUra mAnavIo pAke che, tema saMtahRdayanA dayAmaya mAnavIo paNa dharatInA badhA bhAgomAM pAkatA ja rahe che. (tA. ra7-6-1970) Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 jinamArganuM jatana (8) pazubali-nivAraNa : eka dhIra prayatna mAnavIne vArasAmAM maLela ke aMtaramAM sahajapaNe jAgI UThela ahiMsAbhAvanAnI jeTalI kasoTI ane caritArthatA khAnapAna ane jIvanavyavahAramAM rUDhigata ahiMsAnuM jatana karavAmAM che, tenA karatAM anekagaNI kasoTI ane caritArthatA hiMsAnuM nivAraNa karavAnA prayatna ane puruSArthamAM rahelI che; ane hiMsAnA nivAraNa mATe nirbhaya ane nirvera banIne jokhama kheDavAmAM to e baMnenI parAkASThA ja samajavI. ahiMsAmAM AsthA dharAvato mAnavI potAnI AsapAsa cAlatI hiMsAno mUka sAkSI banIne asahAya ke lAcArapaNe ene joyA kare, baradAsta karI le, enI sAme dIna-hInanI jema niSkriya banIne besI rahe, to enI ahiMsA-bhAvanAno vikAsa thaMbhI jAya che, eTaluM ja nahIM, potAnI sAmenI hiMsAne rokavAno prayatna nahIM karavAnA doSano e bhAgIdAra bane che. sArAno svIkAra karavo ane kharAbanI sAme jhajhUmavuM e ja to mAnavajIvananI Itara prANIjIvana karatAM vizeSatA che. mahAvIrasvAmI e vAtane barAbara samajatA hatA ke jo mAnavI ahiMsAno mahimA samaje ane hiMsAthI pAchA pharavAno saMkalpa kare, to mAnavInA vikAsane rUMdhatA badhA durgaNothI pAchA pharavAnI vRtti enAmAM jAgyA vagara na rahe. AthI bhagavAna mahAvIre (ane bhagavAna buddhe paNa) mAnavasamAjane ahiMsAnA sarvatobhadra mArge cAlavAnI ane khAsa karIne deva-devIone rAjI karavAnI taddana bhrAmaka mAnyatAthI dharmanA nAme yajJomAM thatA pazuvadhanA sarvasatyAnAzI mArgethI pAchA pharavAnI bulaMda dharmaghoSaNA karI hatI; ane vizvane ahiMsAne mArge mahAkaruNAnuM amRtapAna karavAno lhAvo maLato rahyo. Ama chatAM, itihAsa e vAtanI paNa sAkSI pUre che, ke AvI yajJane nAme ke dharmane nAme cAlatI nirdoSa pazuonI saMhAra-lIlA, A cheka vijJAnanA yugamAM paNa sarvathA nAbUda thavI hajI bAkI che. dharmane nAme hiMsAnI bhAvanAne protsAhana ApIne nirdoSa mUMgAM prANIo upara motano vajapAta karavAnAM sthAnomAM kalakattAnuM kAlImAtAnuM maMdira sauthI AgaLa tarI Ave evuM che. kAlIdevI e mAtA gaNAya che; chatAM enA maMdiranI bhUmi roja-ba-roja keTakeTalAM nirdoSa prANIonA zoNitathI bhInI bane che ! ajJAna ane aMdhazraddhAnA bhoga banelA, mArga bhUlelA mAnavIonA hRdayane jagADavAno puruSArtha karavo e ja dharma ane dharmIjananI sAcI dhArmikatA ane katArthatA gaNAya. gurudeva kavivara ravIndranAtha TAgore kAlImAtA sAme thato saMhAra joyo ane emano karuNAbhIno AtmA kakaLI UThyo. emaNe enI sAme avAja paNa uThAvyo, Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahiMsAdarzana ane ahiMsaka AcAro : 8 127 paNa emAM teo kAmiyAba na thayA. mahAtmA gAMdhIe A krUratA joI ane emanI vedanAne koI avadhi na rahI. emaNe kahyuM ke "A janmamAM kadAca huM A kArya nahIM karI zakuM to bIjo janma dharIne paNa karavA icchuM athavA to mArA jeTalI ja aMtaranI lAgaNIvALI bIjI koI vyakti A kArya upADaze ane chevaTa sudhI puruSArtha karI chUTaze." gAMdhIjInI AvI utkaTa karuNAnI lAgaNI paNa, saikAothI dharmano aMcaLo paherIne daDhamUla banI gayelI AvI ghAtaka kurUDhinI jaDane DhIlI na karI zakI ! A uparathI ahiMsAnA upAsako ane jIvadayApremIo, "have AmAM ApaNAthI kazuM thaI zake tema nathI" evI hatAzA sevIne udAsIna ke niSkriya banI jAya e barAbara nathI. atimukela ke azakya jevAM lAgatAM kAmone saphaLa karavAno prayatna karavAmAM ja ahiMsAnI zaktinI ane ahiMsA taraphanI bhaktinI kasoTI che. phaLa jyAre maLavAnuM hoya tyAre bhale maLe, ApaNA mATe (sarva ahiMsAdharmIone mATe) mukhya kartavyano mArga e ja che ke AvI bhayaMkara hiMsAnA nivAraNa mATe samajaNa, dhIraja ane samatApUrvaka dila daIne prayatna karavo. gujarAtanA jANItA sevApremI munizrI saMtabAlajInuM dhyAna keTalAka vakhatathI A bAbata tarapha gayuM, ane kalakattAnA kAlImAtAnA maMdiramAM apAtA pazubalidAnanA nivAraNane potAnuM eka dharmakArya (mizana) banAvIne e mATe banato prayatna karavA teo pAdavihAra karIne ekAda varSathI cheka kalakattA sudhI pahoMcI gayA che. tyAM pahoMcIne emaNe keTaloka samaya janasaMparka sAdhIne paristhitino ane kAryanI duSkaratAno tAga meLavavAmAM vitAvyo, ane tyAra pachI emaNe potAnI sUjha pramANe dhIraja ane khaMtapUrvaka e dizAmAM potAnA prayatno AdaryA. munizrI saMtabAlajInI A ahiMsA ane dayA pratyenI prIti, kartavyazIlatA ane dharmabhAvanA sau koInI prazaMsA mAgI le evI che. A dharmakArya karavAnI preraNA ghaNA vakhata pahelAM aneka zramaNone maLavI joItI hatI, ane e mATe dila daIne prayatna karavAnI emanAmAM dhagaza paNa jAgavI joItI hatI; paNa bAhya kriyAkAMDonI jaTilatAne lIdhe baMdhiyAra banI gayelI ApaNI ahiMsAnI bhAvanA ane samajaNane kAraNe atyAra sudhI e kAma karavAnuM ApaNane na sUjhayuM! chevaTe eka jaina zramaNe ja A kAma mATe kadama uThAvyAM, eTalI zramaNa-saMskRtinI khuzanasIbI ! munizrI saMtabAlajInA A prayatnono kaMIka khyAla ApatuM ane ahiMsApratiSThAnA A kAryamAM ApaNo sahakAra mAgatuM, zrI saMtabAlajInA sAthI mu. zrI nemicandrajInuM eka nivedana "zrI jIvadayA' mAsikanA cAlu jUna mAsanA aMkamAM chapAyuM che. te upayogI hovAthI ahIM uddhata karIe chIe : Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 129 jinamArganuM jatana "A samasta saMsAra bhautikavAdathI pIDAI rahyo che. saMsArane temAMthI bacAvavAnI zakti mAtra vyApaka ane zuddha dharmamAM ja che. paraMtu jyAM sudhI dharma upara caDI gayelAM aMdhavizvAsa, hiMsA, anAcAra, anyAya Adi AvaraNa haTAvI devAya nahIM, tyAM sudhI dharma zuddha nathI thaI zakato; azuddha dharma teno prayoga karavAvALAo mATe tAraka nahIM, mAraka nIvaDe che; dharmane paNa badanAma kare che. dharmane nAme devadevIonAM caraNe pazubali caDhAvavA te paNa A ja prakAranI eka azuddhi che, jene bhArata jevA dharmapradhAna dezanA pratyeka prAMtamAMthI dUra karavI Avazyaka che. bhAratanA cAra prAMto madrAsa, maisUra, keraLa ane AMdhramAM to A kurivAja kAnUna dvArA aTakAvAyela che. gujarAtamAM have satvare baMdha thavAnI AzA che. paraMtu baMgALamAM, ane khAsa karIne bhAratanA mazahUra zahera kalakattAmAM kAlImAtAnA pavitra maMdiramAM pazubali-prathA AthI paNa vadhu bhayaMkara ane khullA svarUpamAM hajI sudhI cAle che. tene mATe mahAtmA gAMdhIjIe paNa hRdayavidAraka manovedanA vyakta karI hatI. sAmAnyapaNe duniyAnA badhA ja dharmo koI dharmane nAme deva-devI sanmukha pazubali caDhAvAya tenI viruddha che; eTaluM ja nahi, hiMdudharmanI saghaLI zAkhAomAMthI lagabhaga zAkta saMpradAyamAM ja A kuprathA pracalita che. zAkta saMpradAyanA dharmagraMthomAM paNa pazubaline badale sAttvika balino anurodha - vidhAna maLe che. baMgALanI 80 TakA samaju janatA have pazubaline caDhAvavA nathI icchatI. zAkta saMpradAyanA paNa gaNyAgAMThyA mUDha, svArthI tathA aMdhavizvAsathI prerAyelA loko ja pazubali caDhAve che. rAjA rAmamohanarAya, caitanya mahAprabhu, svAmI vivekAnaMda, yogI araviMda, cittaraMjanadAsa, girizacaMdra ghoSa, kavivara ravIndranAtha TAgora Adi baMgALanA lokamAnya mahApuruSo paNa pazubalinI viruddha hatA. "ema to baMgALanI janatA bhAvanAzALI ane sAdhusaMto pratye bhaktizIla che, paraMtu sAthe-sAthe ahIMyAM sAmyavAdano atirekI pracAra thavAthI prAMtIyatAno jhanUnavAda bhaDakI jatAM A prazna baMgALI-binabaMgALInI vacce dvandvarUpa na banI jAya tene jAgRtapaNe dRSTi samakSa rAkhIne chellA 8-9 mAsathI dharmamaya samAjaracanAnA prayogakAra zrI saMtabAlajI te kurivAjo baMdha karAvavA kalakattAmAM caturmukhI saumya yatna karI rahyA che : 1. hastAkSaro dvArA lokamata saMkalita karavo, 2. hiMdudharmanA - vizeSataH zakti-saMpradAyanA - paMDitono mata jANavo. 3. baMgALanA AgevAnono tathA bhAratanA sAdhu-saMnyAsIono abhiprAya jANavo. 4. sevAyatta samiti tathA kAlIghATa--TeMpala samiti vagereno gADha saMparka rAkhavo. "jo eka vAra dharmanA nAmathI cAlatA A pazuvadhane ApaNe baMgALamAM baMdha karAvI zakIzuM, to eno prabhAva bhAratanA anya prAMto upara paNa paDaze. pachI to Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahiMsAdarzana ane ahiMsaka AcAro : 8 129 ApaNe IsAI ane islAma dharmanA baMdhuone paNa dharmanA nAme pazuonI kurabAnI nahIM karavAnuM samajAvI zakIzuM. sAmAnya rIte pratyeka dharmagurunuM tathA dharmadhuraMdhara vicArakanuM kartavya che ke jyAM dharmanA nAme A prakArano hiMsAkAMDa thato hoya, tyAM tene baMdha karAvavAmAM teo prayatna kare. jo teo svayaM na karI zakatA hoya to je sAdhu-sAdhvIjI athavA dharmabhAvuka puruSo e viSe prayatno karI rahyA hoya temAM vaicArika-prAcArika athavA sahAnubhUtipUrNa sakriya sahakAra Ape. Apano amUlya abhiprAya athavA anurodha mokalI athavA pazu-bali-niSedha-patraka upara hastAkSara karIne tathA bIjA lokonA hastAkSara paNa karAvarAvIne A kAryane gati pradAna karazo. A rIte Apano abhiprAya atyaMta Avazyaka che. to nimnalikhita saranAmA upara Apano abhiprAya mokalazo: pazubali-niSedhaka-samiti, C/o inDasTro-inDiyA ejansI, 38 netAjI subhASa roDa, kalakattA 1." amArI samaja mujaba eka ghora ane akhaMDapaNe cAlu jIvahiMsAnA nivAraNa dvArA ahiMsAnI sthApanA karavAno ane ApaNI dharmabhAvanAne zobhAvavAno A eka sapuruSArtha che; ahiMsApradhAna zramaNa saMskRtine mATe to A eka sonerI avasara che. eTale ahiMsA ane jIvadayAnA sarva cAhakoe ene umaLakAbhera vadhAvI levo joIe, ane pazubaliniSedhaka patrako mokalIne tema ja bIjI dareka rIte potAthI banato tanamana-dhanano badho ja sahakAra munizrI saMtabAlajIne Apavo joIe. AmAM vizeSa harSa upajAve ane AzA prere evI bAbata e che, ke pote hAtha dharela kArya mATe upavAsa ke evA koI jalada upAyano Azraya na letAM munizrIe lokamata keLavavAno samajAvaTano dhIrajabharyo mArga apanAvyo che, ane enI ja teo ajamAyaza karI rahyA che. ahiMsAnI sthApanA mATe adhIrA banIne khoTuM dabANa karavuM ke utAvaLamAM paDIne game tevAM pagalAM bharavAM e to ahiMsAnA pAyAne ja nabaLo karavA jevuM kArya che. kalyANanI nirmaLa bhAvanA ane dhIrajapUrvakano saprayatna cAlu haze to vahelemoDe paNa kaMIka saphaLatA to maLaze ja, ane nukasAna to ethI kazuM thavAnuM ja nathI. chevaTe eka moTuM dharmakartavya bajAvyAno saMtoSa ane AnaMda to emAMthI prApta thavAno ja che. munizrI saMtabAlajI AvI akhUTa zraddhA sAthe potAnA prayatno cAlu rAkhe ane hiMsAnivAraNanA A puNyayajJanA sahu sahabhAgI bane e ja abhyarthanA. (tA. 26-6-1965) Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 jinamArganuM jatana (9) hiMsArahita tabIbI saMzodhana dAktarI sAravAramAM mAnavasamAjane mATe upayogI thaI zake evI navI-navI davAo zodhavAmAM ane navA-navA prayogo karavAmAM, tema ja davAonI asaro nakkI karavAmAM ApaNA dezamAM tema ja bahAranA dezomAM nAnAM-moTAM abola ane niraparAdhI jIvajaMtuo ane prANIonI keTalI moTI saMkhyA upara kevI-kevI jAtanA sitamo gujAravAmAM Ave che e hakIkata have ajANI rahI nathI. prANIrakSA ane pazuo pratyenI krUratAnuM nivAraNa karavA mATe racAyelI dezavidezanI saMsthAo dAktarI zodhakhoLo mATe pazuo tathA bIjA jIvo tarapha dAkhavavAmAM AvatI krUratAnI vigato avAranavAra pragaTa karatI ja rahe che. chatAM AvI hiMsAnuM nivAraNa karavAnI dizAmAM bahu ja ochAM - lagabhaga nahIM jevAM - pagalAM bharavAmAM Ave che e suvidita che. ApaNA dezanAM jANItAM jIvadayApremI, prANImitra, zrImatI razmiNIdevI eraMDela, prANImitra zrI jayaMtIlAlabhAI mAnkara tathA anya jIvadayAnA himAyatIonA prayatnathI ApaNA dezanI kendrasarakAre prANIo pratye thatI krUratAnA nivAraNa mATe eka kAyado ghaDyo che. A kAyadAno amala karI zakAya e mATe, e kAyadAne AdhAre kamiTI Tu kaMTrola espirImenTrasa ona enimalsa' nAme eka kamiTInI racanA karavAmAM AvI che. dAktarI sAravAranI zodha mATe pazuo upara karavAmAM AvatA hiMsaka prayogo upara niyaMtraNa mUkavA koziza karavI e A kamiTIno hetu che. ApaNA bhAvanAzIla jIvadayApremI zrI jayaMtIlAlabhAI mAnkara A kamiTInA upa-pramukha che. teoe A kamiTIne sahAya karavA mATe janatA joga eka araja karI che, je zrI jIvadayA' mAsikanA gata eprila mAsanA aMkamAM chapAI che. e Tahela ame uddhata karIe chIe : "uparokta kamiTI (kamiTI Tu kaMTrola espirImensa ona enimalsa) bhArata sarakAranA prANIo pratye ghAtakIpaNuM aTakAvavAnA kAyadA anvaye vijJAna ane zikSaNane nAme prANIo para thatA akhatarA upara dekharekha rAkhavA ane temAM thatuM ghAtakIpaNuM aTakAvavA mATenI kAyadesaranI saMsthA che. tenI sthApanA pachI chellAM 5 varSamAM temane bhAratanI aneka vaijJAnika prayogazALAo ane davA banAvavAnAM kArakhAnAMonI mulAkAta letAM jaNAyuM che, ke dara varase nAnAM-moTAM Azare 6 lAkha prANIo para akhatarAo thAya che, ane Akhare teno nAza karavAmAM Ave che. "sabhAgye vilAyatanA prakhyAta DaoNkTara AyaguDe ane bIjAoe prANI vagara keTalAka akhatarA karavAnI rIto zodhI kADhI che. ane vilAyata-amerikAnA Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahiMsAdarzana ane ahiMsaka AcAro : 9 131 niSNAta DaoNkTaroe tene amalI banAvatAM hajAro prANIo pratye thatuM ghAtakIpaNuM ane akALa maraNo aTakyAM che. "A kamiTInA prayAsathI keTalAka lAgaNIvALA vaijJAnikoe bhAratanI Azare 60 prayogazALAmAM prANIo vagara akhatarA karavAnuM cAlu karyuM che, ane rasI vagere banAve che. te paNa khUba asarakAraka nIvaDe che. vaLI tethI hajAro prANIone rakSaNa paNa maLyuM che. dAkhalA tarIke AIjhana-nagara khAte gAyonI bImArI (zItaLA) mATenI rasI taiyAra karavA mATe jyAre dara varase 3600 bakarAne maravuM paDatuM hatuM. tyAM Tisya-kalcaranI navI paddhati dAkhala thatAM dara varase eTalA jIvo bacyA che, ane kharcamAM paNa ghaNo phAyado thayo che. AvAM aneka akhatarAo ane navI davAonI parIkSA mATe Aje jyAM lAkho jAnavaro mare che, tyAM jo jAnavaro vagaranA akhatarAnI paddhati dAkhala thAya to ghaNo ja lAbha thAya tevuM che. tethI A kamiTIne jo A kAma mATe jIvadayAmAM zraddhA dharAvatI janatA taraphathI sAro sAtha maLaze, to bIjI vaijJAnika zodhakhoLa mATe paNa jAnavaro vagara akhatarA karI tenA pariNAmo anya sarakArI ane binasarakArI saMsthAomAM dAkhala karI zakAze, jene pariNAme lAkho jAnavaronA vijJAnane nAme levAtA bhoga aTakI zakaze. "kamiTIne sarakAra vyavasthA pUratI ja grAMTa Ape che. tethI uparanI yojanA mATe jAhera prajA pAsethI madada meLavavAnuM nakkI karavAmAM AvyuM che. A kamiTInA ceramena sva. zrI kamalanayana bajAja A kAryamAM khUba rasa letA hatA. AvI eka yojanA mATe rU. 2000no kharca thaze, paNa pariNAme hajAro jIvo bacI jaze e moTo lAbha che. tethI Apane vinaMtI che, ke abhayadAnanA A kArya mATe Apa udAra madada maMjUra karavA kRpA karazo. kamiTIne maLatI madada para dAtAne inkamaTeksamAMthI mukita che. A yojanAonuM saMcAlana niSNAto dvArA ja thaze. jo yogya madada maLaze to AvI traNa yojanAo hAtha dharI zakAze. "AzA che, ke Apa A bAbata sahAnubhUtipUrvaka vicArI yogya madada mokalI AbhArI karazo. (saranAmuM : kalAbhavana, pahele mALe, 3 methya roDa, operA hAusa, muMbaI-40)" A kArya keTaluM umadA che, e aMge kaMI vizeSa lakhavAnI jarUra nathI. kharI rIte A dharmanuM ja kAma che. eTale ene dareka prakAre sahAya, sAtha ane protsAhana maLe e jarUrI che. A kamiTIe je kAma karavA dhAryuM che, emAM pUrI nahIM to amuka pramANamAM paNa jo saphaLatA maLe, to prANIrakSAnI bAbatamAM eka navI dizA ja UghaDe - tevI dizA ke jethI mAnavInI dAktarI sAravAranI zodhomAM khAsa khAmI AvavA dIdhA sivAya, Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 jinamArganuM jatana e mATe mUgAM pazuo ane jIvajaMtuo upara gujAravAmAM AvatA trAsanuM tema ja emanI thatI hatyAnuM paNa sArA pramANamAM nivAraNa thaI zake. (tA. 14-7-1973) (10) matsyodhoga ane sarakAra amadAvAdathI pragaTa thatA "gujarAta samAcAra' dainika patranA tA. 26-10 1960nA aMkanA "vAcakonuM maMtavya' vibhAgamAM zrI "snehAbdhi' (verAvaLa)nuM eka lAMbuM lakhANa pragaTa thayuM che. e lakhANano hetu "masyodyoganA vikAsamAM sarakAre sAtha na Apavo' evI matalabanA virodhI TharAvo karavAthI prajAe vegaLA rahevuM joIe - evI zikhAmaNa ApavAno che. potAnA A hetunA samarthanamAM emaNe je vidhAno karyA che, temAMnAM ghaNAMkharAM buddhinI kasoTIe pAra na Utare evAM, tema keTalAMka to koI paNa taTastha vicArakane gaLe UtaravAne badale hAsyAspada lAge tevAM paNa che. tethI temanAM lakhANamAMnAM keTalAMya vAkayo ane keTalAya zabdo paNa AkarI samAlocanA mAgI le evAM che. paraMtu e badhAMno akSarazaH javAba ApavAthI vizeSa lAbha bhAgye ja thAya. eTale emAMnA mukhya muddAono javAba Apavo ja yogya lAge che. A lakhANamAM pAyAnI khAmI to e ja jaNAya che ke ahiMsA ane hiMsAnI bhinna vRttiono spaSTa khyAla lekhakane che ke kema e ja prazna che; eka ThekANe teo lakhe che : "asaMkhya mAchalAMne bacAvavA pAchaLano ApaNA zAkAhArI vargano kayo hetu che ? kevaLa e ja ne ke teo temanI meLe janme ne temanI meLe marI jAya; mANase temanI vacamAM na paDavuM? teo sarjAya, poSAya ne nAza pAme te temanI meLe bhale thatuM. jo AnuM ja nAma ahiMsA hoya to te khoTI ahiMsA che." ahiMsAnI be bAjuo che: eka niSedhAtmaka ane bIjI vidheyAtmaka. nAnA ke moTA koI paNa jIvano prANa levAnA ke ene duHkha ApavAnA bhAgIdAra ke nimitta na banavuM, evA nimitta banavAno niSedha karavo te tenI niSedhAtmaka bAju, ane koI paNa jIvano prANa bacAvavAnA ke enuM duHkha dUra karavAnA bhAgIdAra ke nimitta banavuM e tenI vidheyAtmaka bAju, jene ApaNe tyAM "karuNA' tarIke oLakhavAmAM Ave che. Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahiMsAdarzana ane ahiMsaka AcAroH 10 133 A vizvano krama ja evo che, ke koI paNa jIvane ApaNe marato bacAvI zakatA nathI; paraMtu tenA maraNanuM nimitta banavAmAMthI ApaNI jAtane avazya bacAvI zakIe chIe. eTale ApaNe ahiMsAnuM pAlana karyuM gaNAya. jIva ApameLe janma ane ApameLe mare, ane mANasa emAM dakhalagIrI na kare, evI ahiMsA jo "khoTI ahiMsA' kahevAtI hoya to pachI ahiMsAnI jarUra ja kyAM rahe che e pAyAno prazna Ubho thAya che. to pachI zuM lekhaka ema sUcavavA icche che ke koI paNa jIvanuM mRtyu thAya, athavA mRtyunA nimitta thavAya evI rIte dakhalagIrI karavA chatAM mANasa sAcI ahiMsAnuM pAlana karI zake che ? to pachI ahiMsAnA pAyA rUpa "jIvo ane jIvavA do' e sAmAnya siddhAMtane tema ja "marIne paNa bIjAne jivADo' e zreSTha siddhAMtane sthAna ja kyAM rahevAnuM? nathI lAgatuM, ke ahiMsAno artha samajavAmAM lekhaka sAva bhIMta ja bhUlyA che? ane tethI ja dehabuddhi ane AtmabuddhinI tAttvika vAtane sAva aprastuta rIte rajU karavAnI anAdhikAra ceSTA emanAthI thaI gaI che, teo lakhe che : "ahiMsAno khyAla kevaLa dehabuddhithI prerAIne nahIM, paraMtu AtmabuddhithI prerAIne karIe to paNa samajAze ke AtmA amara che, ne deha dehanA poSaNa mATe dehane haNe ja che." lekhaka ahIM zuM kahevA mAge che? jo teo ema sUcavavA mAgatA hoya ke dehano vilaya bhale thAya, paNa AtmA to amara che, mATe koI jIvane enA prANathI judo karavAmAM Ave to paNa ahiMsAnA pAlanane bAdhA pahoMcatI nathI ane hiMsAno doSa lAgato nathI, to pachI duniyAmAM hiMsA-ahiMsAnA vicArane avakAza ja kyAM rahe che ? vaLI, jyAre teo ema kahe che, ke "deha dehanA poSaNane mATe dehane haNe ja che' tyAre eno artha e thayo ke hiMsA vagara jIvana zakya ja nathI. e vAta ardhasatya che; kAraNa ke sAthesAthe e vAta paNa eTalI ja sAcI che, ke bane eTalI ochI jIvahiMsAthI jIvananirvAha karavo e ja mAnavajIvananI Itara prANIsRSTi karatAM viziSTatA che; ane temAM ja enI vivekazaktinI upayogitA ane caritArthatA che. jo lekhaka vastusthiti samajavA mAgatA hoya, to duniyAmAM bane teTalI ochI hiMsAthI jIvananirvAha karavAnA Adarzane varelo moTo mAnavasamUha atyAre paNa hayAta che, ane bIjI bAju hiMsA-ahiMsAno viveka bhUlIne manasvI rIte jIvana jIvanArA mAnavasamUho paNa ghaNA che. paNa jyAre mAnavajIvananI mahattAnI daSTie vicAra karavAmAM Ave to ane anya vyavahAru dRSTikoNothI paNa vicAravAmAM Ave to bane teTalI ochI hiMsAthI jIvananirvAha karavo e ja mAnavajIvanano sAco AcAra lekhI zakAya. tethI e dizAno prayatna karIne, dezane dhArmika dRSTi sAthe naitika ane Arthika Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 jinamArganuM jatana dRSTie paNa saravALe AgaLa vadhAranAra prajAjUthanA puruSArthamAM dakhala karavAthI sarakAre dUra rahevuM ghaTe. jyAre A Adarzano amala karavAnI vAta Ave che, tyAre zAkAhAra ane mAMsAhAranI tulanA ApameLe ja prastuta thAya che. zAkAhAramAM ochI jIvahiMsA rahelI che e to siddha thayelI hakIkata che. vaLI je prajAo ke samAjomAM mAMsAhAra pracalita che, tevI prajAo ke evA samAjomAM evA paNa aneka dharmasthApako, pegaMbaro ke dharmaguruo thaI gayA che, ke jemaNe chevaTe mAMsAhAranA tyAganuM ja udbodhana karyuM - bhale pachI tenI sIdhI asara te lokasamUhanA khAnapAna upara ochI thaI hoya ke samULagI na thaI hoya. eTale dharmadRSTie to mAMsAhArano tyAga ane zAkAhArathI jIvananirvAha e ja rAjamArga che. vaLI 52dezomAM chellA keTalAya dAyakAothI zAkAhAra taraphanuM valaNa je rIte vadhI rahyuM che, te paNa dhyAnamAM levA jevuM che. jo lekhakanI dRSTi vyApaka hota ane teo dIvA jevA satyane paNa uvekhavA mAgatA na hota, to teo zAkAhAramAM ochI hiMsA ane mAMsAhAramAM vadhu hiMsA hovAnA vicArane mATe evuM hAsyAspada vidhAna haragija na karata ke "te ekapakSI vicAra che, ane kevaLa zAkAhArI janavarganA hRdayanI arerATIbharelI lAgaNImAMthI janmelo khoTo ne bhrAmaka vicAra che.' jANe ema lAge che, ke Ama lakhIne lekhaka zAkAhAra ane mAMsAhAranI vacce, bIjI dRSTio uparAMta, hiMsAnA ochA-vadhatApaNAnI dRSTie je suspaSTa bhedarekhA rahelI che, tene samajavAno ja inkAra bhaNe che. paNa lekhaka ATalethI ja nathI aTakatA; e to emane dekhAtI pracchanna hiMsAnI phikara paNa kare che : "khAnArane je khAvAnI icchA che, te tene khAvA na daIne tenI lAgaNI dUbhavI mAchalAM bacAvyAnI ahiMsAno mithyA saMtoSa mAnavo te zuM eka prakAranI pracchanta hiMsA nathI vAru ?' A rIte to corane corI karato aTakAvIne mAlikanI vastune corAI jatI bacAvI levI emAM paNa coranuM dila dUbhavavAnuM pracchanta hiMsA karavA jevuM ja thAya ne ? zuM lekhakane A vAta maMjUra che kharI ? vaLI AgaLa cAlatAM lekhaka kahe che: "mAchalInI lAgaNI karatAM mAnavInI lAgaNI sAme ApaNe svAbhAvikapaNe vizeSa dhyAna ApavuM joIe." - kema jANe mAchalI ApaNI pAse phariyAde AvI hoya ane ApaNe UMce Asane besIne lAgaNInA tolamApano pheMsalo ApavA na beThA hoIe ! kharI vAta Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahiMsAdarzana ane ahiMsaka AcAro : 10 135 to, mAnavI ane mAchalI vacce vikAsanI dRSTie je mahAna taphAvata che, e taphAvatano vicAra karIne potAnI khIlelI nyAyabuddhithI bane eTalI ochI hiMsAthI jIvananirvAha karavo e ja che. moTuM mAchaluM nAnA mAchalAne gaLI jAya e macchagalAgala nyAya to duniyAno sAmAnya krama che, ane e ja saMsAranA vyavahAranI nabaLI kaDI che. paNa e nabaLI. kaDIne dUra karIne duniyAmAM nyAya-nItinI ane samAnatAnI sthApanA karavI e ja to dharma, samAja ane rAjyanuM kArya che e ApaNe kAM bhUlI jaIe ? AvuMAvuM to zrI "snehabdhie bIjuM paNa keTaluMka vicitra lakhyuM che, paNa e badhAMno vigatavAra javAba ApavAnI jarUra nathI. have mukhya muddAnI vAta : sarakAre AmAM zuM karavuM? jema keTalAya mAnavasamUho sahaja rIte zAkAhAra kare che, tema ghaNA ya mAMsAhAra karatA hoya che. paNa mAMsAhArIone zAkAhAra tarapha vALavAnI ke jeo matsya-mAMsano vepAra karatA hoya emane emano vyApAra choDAvavAnI pharaja sarakAranI nathI; temAM ya lokazAhI sarakAra to evI badhI bAbatomAM paDe ja nahIM. e badhuM kAma to dharmaguruonuM ke prabuddha nAgarikonuM lekhAya, ane e emaNe ja karavuM joIe. have je loko sarakArane matsyodyoga jevA hiMsaka mArge na javAnuM kahe che, emanA khyAlamAM sarakAranI A maryAdA barAbara che. ane tethI ja emaNe sarakAra pAse mAtra eTalI ja mAgaNI karI che, ke jemAM lokone mAMsAhArathI ke matsya-mAMsanA vepArathI pAchA vALavAnuM kAma sarakAranuM nathI, tema matsya-mAMsanA vepArane dezanA eka udyoganA dhoraNe vikasAvavAnuM kAma paNa sarakAranuM nathI; mATe kendra-sarakAre ke prAdezika sarakAroe prajAnA cokkasa jUthane avagaNIne, balka dUbhavIne ane anya jUthano ekAMgI pakSapAta. karIne evAM hiMsaka kAryomAM na paDavuM joIe, ane pote temAM paDI hoya to pAchA vaLavuM joIe. dezamAM jema mAMsAhAra karanAra ke matsya-mAMsano vepAra karI rojI raLanAra eka varga che, tema mAMsAhArano virodha karanAra ane evI hiMsaka vastuonA vepAra pratye napharata dharAvanAra paNa eka bahu moTo varga che. e benI vacce sarakAre samatulA jALavavAnI che; ane e samatulA upara jaNAvyuM e rIte ja jaLavAI zake ema che. je kAma prajAnA moTA vargane na gamatuM hoya e kAmamAM prajAnAM nANAM vAparIne eno vikAsa sarakAra keTalo vakhata sAdhI zakaze? ane prajAnI je maMgalakara ane vAjabI lAgaNI hajAro varSathI keLavAtI ane sacavAtI AvI che, enI upekSA sarakAra kyAM Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 jinamArganuM jatana sudhI karI zakaze ? eTale A kAmathI sarakAre dUra rahevuM tevI mAgaNI prajAnA amuka varganA hakka chInavI levAnI dRSTithI nahi, paNa koI eka prajAjUtha ane prajAtaMtranA saMcAlako vacce tema ja be prajAjUtho vacce gajagrAha jAmavAne badale sumeLa banI rahe, e dIrgha dRSTithI ja karavAmAM AvI che; enuM e rIte ja mUlyAMkana thavuM joIe. koIno hakka ke dhaMdho chInavI levAnI ke enA upara pratibaMdha mUkavAnI paNa koI vAta nathI; tema ja koIne mAMsa khAtA aTakAvavAno paNa koI savAla nathI. AmAM to mAtra je kArya sarakAre karavA jevuM nathI ane je saravALe dezanI ekatA ane amananA hitamAM nathI, emAMthI sarakArane rokavAnI ja vAta che. vaLI, prajAno amuka varga potAnI AjIvikA mATe AvakanA eka sAdhana rUpe matsya-mAMsano vepAra kare e eka vAta che, ane ApaNI sarakAra dezanA Arthika vikAsanA khyAlathI ke nikAsa dvArA paradezI hUMDiyAmaNa raLavAnA eka sAdhana tarIke AvA hiMsaka ane prajAnA moTA bhAganA manane dUbhave evA mArgano upayoga kare e taddana judI vAta che. ane ahiMsAnI bhUminuM gaurava prApta karanAra hiMdustAnanI sarakArane jyAre amuka rakamanuM vaLatara karavA mATe AvA hiMsaka mArgono Azraya letI joIe chIe, tyAre to saheje manamAM kheda ane duHkha thaI Ave che ke ApaNe kyAM jaI rahyA chIe ? zuM ApaNI Arthika bhUkha eTalI bhayaMkara ane ugra banI gaI che ke emAM AvA hiMsaka mArgo apanAvyA vagara ApaNI sarakArane cAle nahi? AvA vivAdAspada mArge paisA raLIne vikAsayojanAo jhaDapathI AgaLa vadhAravAne badale enI gati thoDIka dhImI rahe, ane amana vadhe to zI harakata che? are, je paiso atyAre bephAma rIte vaparAI rahyo che, emAM karakasara ane sadupayoganuM dhyAna rAkhavAmAM Ave to paNa eTalA paisA ApaNe khuzIthI bacAvI zakIe ane AvA hiMsAmaya mArgethI bacI zakIe. A bAbatane zrI "snehAbdhie A dRSTie samajavAnI koziza karI hota to teo lokalAgaNInuM hArda samajI zakata ane AvA asaMgata vicArone pragaTa karavAnI mahenatamAMthI bacI zakata. amadAvAdanA nAgarikonI sabhAnA TharAva dvArA A mAgaNI kevaLa mAnavatA ane ahiMsAnI bhAvanAthI prerAIne ja karavAmAM AvI che; ane ApaNI madhyastha ane prAdezika sarakAroe ene e rIte ja samajavI ghaTe che. (tA. ra9-10-1960) Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahiMsAdarzana ane ahiMsaka AcAro : 11 (11) saMskAritAno A te kevo saMhAra ? muMbaInI jIvadayA-maMDaLInA mukhapatra 'zrI jIvadayA' mAsikanA gata oNkTobara mAsanA aMkamAM muMbaInA jANItA 'janmabhUmi' dainikanA tA 17-10-1970nA aMkano agralekha chapAyo che e tarapha amAruM dhyAna gayuM. e agralekhamAM jaNAvAyA mujaba yuropanA amuka dezomAM dUdhanuM utpAdana vadhI javAthI dUdhanA bhAvone TakAvI rAkhavA mATe trIsa lAkha jeTalI dUjhaNI gAyonI katala karavAnuM vicArAI rahyuM hovAnuM jANavA maLe che. A vAta koI paNa sahRdaya mAnavIne stabdha banAvI mUke evI che. e agralekha kahe che - 137 "oNsTreliyAmAM hamaNAM ja eka dugdhotpAdana-vyavasAyanI vizvapariSada yojAI gaI. A pariSada samakSa ApaNA dugdhaniSNAta zrI kharoDIe kareluM pravacana joIe tevI prasiddhi - khAsa karIne bhAratamAM - pAmyuM nathI e khedanI vAta che. e pravacanamAM temaNe jaNAvyuM hatuM : 'yuropanI majhiyArI bajAranA phrAnsa, iTAlI, holAnDa vagere dezomAM dUdhanuM utpAdana eTaluM badhuM vadhI paDyuM che, ke tyAM have dUdhane mATe ja uche2vAmAM AvelI 30 lAkha gAyonI katala karI nAkhavAnI (alabatta, mAMsa-bhakSaNa mATe) vicAraNA thaI rahI che. A bhAre khedanI vAta che.' zrI khuroDIe, aNavikasita dezonA pratinidhi tarIke, AvI koI vicAraNAno amala na karavAnI apIla karI hatI ane utpAdanano vadhAro samULo rahe ja nahi evuM koI paNa pagaluM na bharavAno Agraha karyo hato. emanI A apIla ane emanA A Agrahane badhA ya avikasita dezono Teko haze emAM zaMkA nathI. "mAnavI kharekhara avaLacaMDo che ane svArthAndha che. uparyukta 30 lAkha gAyonI katala karI nAkhavAthI kadAca tatkAlika thoDo Arthika lAbha thaze; paraMtu zrI kharoDIe jaNAvyuM hatuM tema e pagaluM vizvaparisthitinA upalakSyamAM to AtmaghAtaka ja nIvaDavAnuM che. Aje jyAre duniyAnA aNavikasita dezomAM proTInanI UNapane kAraNe, prajAne pUratuM poSaNa maLatuM nathI, tyAre gAyonI katala karI nAkhIne dUdhanuM utpAdana ghaTADavAnuM pagaluM vicAravAmAM Ave te to kalpanAtIta che." mAnavI keTalo badho svArthI ane te mATe keTalo badho krUra banI gayo che eno A eka UMgha uDADI mUke tevo dAkhalo che, ane temAM mAnavInI saMskAritAno paNa saMhAra thavAno che e kahevAnI jarUra nathI. AvI hradayazUnyatA mAnavIne kyAM laI jaze ! jema lokavyavahAramAM lobhane pApanA mULa tarIke oLakhavAmAM Ave che, tema dharmazAstroe paNa cAra kaSAyomAM lobhane prabaLamAM prabaLa kaSAya kahyo che. e, mokSanI Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 jinamArganuM jatana sAdhanAmAM sauthI chelle nAmazeSa thanAra kaSAya gaNAyo che. A lobhano preryo mAnavI corI, ThagabAjI ane khUna sudhInAM nahIM karavAnAM kAryo kare che. IcchIe ke A katalane aTakAvavAnA zrI kharoDInA prayatno saphaLa thAya, ane A prazna sAthe saMkaLAyelA mAnavIo nirdoSa, mUMgAM ane mAnavajAtane upakAraka pazuonI AvI jaMgI kaleAmanA pApamAMthI UgarI jAya. (tA. 12-12-1970 uparAMta tA. 4-1-197pamAMthI aMza) (12) mAnavIno sahaja AhAra zAkAhAraH eka rasaprada saMzodhana jema zAkAhAra ane mAMsAhAra vacce eka moTI bhedarekhA rahelI che, tema zAkAhArI prANIo ane mAMsAhArI prANIonI keTalIka zarIraracanAmAM paNa sahelAIthI dekhAI Ave tevI bhedarekhA kudarate ja AMkelI che. jema ke zAkAhArI prANIone nahoradAra paMjA nathI hotA, dhAradAra aNIvALA dAMta nathI hotA, e pANI jIbhanA lapakArathI nahIM paNa moDhethI pIe che. jyAre mAMsAhArI prANInA paMjA nahoradAra ane jomathI bharelA hoya, che. dAMta evA tINA hoya che, ke jethI potAnA zikArane phADI nAkhI zake che, ane e pANI lapa-lapa karIne jIbhathI pIe che. zarIraracanAmAM rahelI A bhedarekhAnI daSTie vicArIe to mAnavIno samAveza zAkAhArI prANIomAM ja thAya; kAraNa ke, na to. ene nahoradAra paMjA che, na tINAhiMsaka dAMta che ke na e jIbhathI pANI pIe che. Ama chatAM mAnavI evuM vilakSaNavicitra prANI che ke e jema UMcAmAM UMcI koTInI samatA, ahiMsA ane karuNA-mahAkaruNA AcarI zake che, tema e sAMbhaLatAM paNa arerATI Upaje evI bhayaMkara kUratA ThaMDe kaleje AcaravA jeTalo ativikarALa paNa banI zake che. aMgrejI dainika "dhI TAimsa opha inDiyA'nA tA. 26-5-1979nA aMkanA karaMTa Topiksa' vibhAgamAM lakajharI DAyeTa' (vaibhavazALI bhojana)nAme je noMdha chapAI che emAM mAnavInI AhAra aMgenI mULa prakRti to zAkAhAra-taraphI ja hatI evuM pratipAdana karavAmAM AvyuM che. "keTalAka loko na to kyAreya sAMbhaLe che ke na to kyAreya zIkhatA hoya che. ghaNAM varSa pahelAM nobela pAritoSikanA vijetA lAInasa poliMge, amIbhUta Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahiMsAdarzana ane ahiMsaka AcAro: 12, 13 139 prANIonAM jaDabAM ane dAMtonA abhyAsane AdhAre evuM pratipAdana karyuM hatuM ke prAthamika dazAno (AdivAsI) mAnavI mukhyatve pAMdaDAvALI vanaspatio ane phaLone AdhAre ja TakI raheto hato. tethI ene zarIrane mATe jarUrI viTAmina "sI" moTA pramANamAM maLI rahetuM hatuM. e vakhate enA A maMtavyanI bhale ThekaDI karavAmAM AvI hoya, paNa have jIvavijJAna ane vikasita prANIvidyAnA abhyAsIoe navesarathI karela saMzodhana evuM sUcana kare che, ke chellAM paMdareka lAkha varSa daramyAna mAnavIno mukhya khorAka zAkAhArano hato. khorAka ane taMdurastI vacce puravAra thaI zake evo (jevuM anna tevuM mana no) saMbaMdha hovAne kAraNe, sAmAnya rIte amerikano le che evuM vaibhavazALI bhojana taMdurastInI bAbatamAM gaMbhIra kahI zakAya evI samasyAo UbhI kare che - jevI ke, madhuprameha (DAyAbiTIsa), jADApaNuM, amaryAda taMgadilI ane hRdaya saMbaMdhI avyavasthA. A vAta khAsa karIne eTalA mATe sAcI che ke chellAM vIsathI trIsa lAkha varSa daramyAna mAnavInA pAcanataMtramAM cayApacaya-taMtra-meTAbolijhama)mAM nahIM jevo pheraphAra thavA pAmyo che. ...eka hajAra kelarI jeTalo zAkAhAra meLavavA mATe phakta cAra kalAkanI ja mahenatanI jarUra paDe che, jyAre eTalI ja binazAkAhArI jarUriyAtane pUrI karavA mATe dasa kalAkanI mahenata karavI paDe che... (tA. 7-7-1979) (13) zAkAhAra ane mAMsAhAraH eka aMgrejanI anubhavavANI zAkAhAra ane mAMsAhAranA guNa-doSanI dRSTie ApaNI sarakAre tema ja prajAe je vicAravA ane AcaravA jevuM che, te mATe A lakhIe chIe. nIvo nI vacce nIvanamu e sUtra anusAra koI paNa jIva potAnA jIvanano nirvAha bIjA jIvanA bhoge ja kare che, matalaba ke hiMsA vagara jIvana zakya ja nathI. prANInI koI paNa prakAranI kriyAmAM game teTalI sAvacetI rAkhavA chatAM, sUkSma jIvahiMsA thayA vagara rahetI nathI; vizvaracanAnI A eka tAttvika ane anivArya paristhiti che. Ama hovA chatAM jIvana jIvavA mATe anivArya lekhAtI jIvahiMsAmAM paNa tara-tamatAne (ochA-vadhatApaNAne) pUrepUro avakAza che e paNa eTaluM ja sAcuM che. eTale Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 jinamArganuM jatana mANasa jo satata jAgRta rahIne potAnuM jIvana vitAve, to jIvananirvAha mATe anivArya manAtI hiMsAnI mAtrAmAM ghaNo ghaTADo to karI zake. ochAmAM ochI jIvahiMsAthI jIvananirvAha karatAM zIkhavuM e ja mAnavajIvananI mahattA che, e ja sAco jIvanavikAsa che; dhArmikatA ke AdhyAtmikatA paNa e ja che. AnA anusaMdhAnamAM zAkAhAra ane mAMsAhAranA guNadoSano vicAra karavo e ApameLe ja prApta thaI jAya che. mAMsAhArano tyAga e ochAmAM ochI jIvahiMsAthI jIvana jIvavAno upAya che, ane pachI to zAkAhArI sAmagrImAMthI paNa bane teTalI ochI vastuono upayoga karavo e sUkSma hiMsAthI paNa bacavAno upAya che. eTale ahiMsA ane jIvadayAnI dRSTie mAMsAhArane mAnavInA jIvanamAM koI sthAna hoI zake nahIM. vaLI ArogyanI dRSTie temaja Arthika dRSTie paNa mAMsAhAranA badale zAkAhAra ja vadhAre AvakAradAyaka hovAnuM puravAra thayeluM che. muMbaIthI pragaTa thatA aMgrejI dainika "dhI TAimsa opha inDiyAnA tA. 27-7-1960nA aMkanA "rIDarsa bhU' vibhAgamAM laMDananI laMDana vejITeriyana sosAyaTI (laMDana zAkAhArI maMDaLInA maMtrI zrI Ara. ema. lAITovarano eka nAno-sarakho lekha pragaTa thayo che. e lekhamAM emaNe Arogya ane Arthika baMne daSTie zAkAhAranuM samarthana karIne bhAratanI sarakAra dvArA mAMsAhArane uttejana ApavAno je prayatna thaI rahyo che, e aMge potAno kheda vyakta karyo che. zrI lAiTovare rajU karelA e vicAro ahiMsAnA ane jIvadayAnA sarva koI premIone vAMcavA game ane vicAra karavA prere evA che, eTale e lakhANano anuvAda ahIM rajU karavo ucita lAge che. lakhANanI zarUAtamAM bhAratamAM cAlI rahela mAMsAhAranA pracAra pratye potAno kheda vyakta karatAM teo kahe che - bhAratamAMnAM amArA mitro dvArA tAjetaramAM aneka vAra amArA jANavAmAM AvyuM che, ke bhArata-sarakAranAM keTalAMka khAtAMo taMdurastInA lAbhanA bahAne, proTIna meLavavAnA binazAkAhArI mArgonuM samarthana karavA mATe pracAra-jhuMbeza calAvI rahela che. tamArA karoDo mANaso potAnI paraMparA tema ja dhArmika mAnyatAne lIdhe, lAMbA samayathI zAkAhArI che, temane, mAMsa-bhakSaNathI taMdurastI jokhamamAM mukAtI hovA chatAM, tema ja mAMsavALA khorAkanI pedAzamAM dekhIto Arthika geralAbha hovA chatAM, A rIte (mAMsabhakSaNa karavA mATe) samajAvavA e ahIM greTabriTanamAMnA zAkAhArIone khUbakhUba duHkhadAyaka lAge che." taMdurastInI dRSTie zAkAhAranuM mahattva samajAvatAM teo kahe che - "amAre tyAM, sabhAna-jAgRta mANasono mata dhIme-dhIme amArA dezamAMnI zAkAhArI maMDaLIo ane khorAka-sudhAra-maMDaLIo (vejITeriyana sosAyaTI ane phUDa Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 141 ahiMsAdarzana ane ahiMsaka AcAroH 13 riphorma sosAyaTI)e eka saikA karatAM paNa lAMbA samayathI je dRSTibiMdunuM samarthana karyuM che e tarapha DhaLI rahyo che, eTale ke sama-pramANa zAkAhArI khorAka e poSaka tattvonI dRSTie joIe tevo UMcAmAM UMcI jAtano khorAka che, ane jIvazAstranI dRSTie e cokhkhAmAM cokhkho ane bilakula kudaratI khorAka paNa che. rUDhicusta briTiza meDikala esosiezananA mora phana vitha yora phUDa' nAmanA pustakamAM paNa ema kahevAmAM AvyuM che, ke zAkAhArI khorAka e bIjA koI paNa khorAka jeTalo sAro hoI zake che." A pachI mAMsAhArathI zarIrataMtra upara thatI mAThI asara varNavAI che : "dAkhalA tarIke, mANasanA khorAkamAM mAMsa dAkhala karavAmAM Ave, to tethI AMtaraDAnA kAryakSetramAM pheraphAra thaI jAya che, ane chevaTe enI asara e thAya che ke je prakriyA dvArA viTAmina bI-12 AMtaraDAmAM utpanna karAya che ane zarIranA avayavomAM emAIno eNsisa (pAcaka dravyonA samIkaraNa mATe pahoMcatuM karI zakAya che, te prakriyA ja UMdhIcattI thaI jAya che. pazcimanA ghaNA lokoe teonI zakti gumAvI dIdhAnuM jovAmAM AvyuM che, ane emAMthI sAjA thavuM ghaNuM ja muzkela che. jyAM lagI e zakti pAchI na maLe tyAM sudhI vizuddhamAM vizuddha zAkAhArIpaNuM, jemAM dUdha dahIM-ghI vagerenA tyAgano paNa samAveza karavAmAM Ave che, te pALavuM e viTAmina bI-12nI bahAranI koI paNa banAvaTa (viTAmina-bI-12 vALI davA)no Azraya lIdhA vagara zakya ja nathI. (yUropamAM vizuddha ane saMpUrNa zAkAhAramAM gAya-bheMsa vagerenA dUdhanA ane enI badhI banAvaTonA tyAgano samAveza karavAmAM Ave che, zrI lAITovarano kahevAno Azaya e che, ke zAkAhArI mANasa zAkAhArane badale mAMsAhAra karavA lAge che eTale AMtaraDAmAM viTAmina bI-12 utpanna karavAnI zarIranI prakriyAmAM bagADo thAya che, ane tethI pharI pAchA pUrNa zAkAhArI thaIne suMdarasta rahevA mATe viTAmina bI-12nuM tattva dharAvatI davA ene levI paDe che.)" potAnA kathanano upasaMhAra karatAM ane pharI eka vAra potAnI duHkhanI lAgaNI vyakta karatAM lekhakamitra kahe che - je loko peDhIothI mAMsAhAra karavAne TevAyelA che, teo vadhAre sabhAnajAgRta thatAM sudhI, evo khorAka mAgatA raheze e sAcuM che; paraMtu bhAratanA karoDo zAkAhArIo, jeone vArasAmAM zuddha zAkAhAranI prathA maLela che, teone pragatine nAme AvA (mAMsAhAra karavAnA) avaLA mArge cAlavAne samajAvavA e kevaLa karuNa ghaTanA ja che !" uparanA lakhANamAM enA lekhake dharmanA ke adhyAtmanA nAme lAgaNInA bhAvAvezamAM taNAvAne badale pazcimanI vaijJAnika Dhabe, hakIkato ane pariNAmonuM pRthakkaraNa darzAvIne, potAnI vAta rajU karI che. Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 jinamArganuM jatana emAM emaNe bhAratanI sarakAranA mAMsAhAra-preraka valaNa pratye to kheda darzAvyo ja che, paraMtu sAthe sAthe jeo phezanamAM taNAIne, svAduvRttithI prerAIne ke zarIrane vadhAre taMdurasta ane majabUta banAvavAnI bhrAmaka mAnyatAthI kheMcAIne dhIme-dhIme binazAkAhArI khAdya-padArtho khAvA tarapha vaLatA jAya che, emane mATe paNa vicArapreraka sAmagrI emaNe rajU karI che. ApaNe jarA ApaNA samAjanI tema ja zAkAhArI hovAnI UjaLI pratiSThA dharAvanAra bIjA samAjonI bhItaramAM UtarIne tapAsa karIzuM, to ApaNane jaNAyA vagara nahIM rahe, ke hoTalomAM jaIne ke bIjI rIte, sAruM evuM nANuM hoMzehoMze kharacIne binazAkAhArI khAnapAna tarapha ApaNI UcharatI peDhI uttarottara keTalI AkarSAtI jAya che! jamAnAnI havA jevI A phezane? kaMIkane moha pamADIne potAnI soDamAM kheMcI lIdhA che. vANiyA, brAhmaNa ke paTela jevI komonAM chokarA-chokarIo, vinA saMkoce binazAkAhArI haoNTalo ke upAhAragRhomAM javA lAgyAM che e kharekhara ciMtAjanaka cihna che. jenA kuLasaMskAramAM ke lohImAM je vAta mULathI na hoya te jyAre evI anicchanIya bAbato tarapha vaLe che, tyAre to temanI adhogatino koI Aro ja nathI raheto. emane mATe to pachI "viveBMAnA mata vinipati: rAtamuva:' (arthAt vivekabhraSTonuM so rIte patana thAya che) e nyAye durdazA ja jovAnI rahe che ! alabatta, Aje to A badI mukhyatve zahero - moTAM zahero - sudhI ja pahoMcI che, paNa AgaLa jatAM ene vyApaka thatAM zI vAra? mATe enI sAme to atyArathI ja pANI pahelAM pALa bAMdhavI ghaTe. paNa A mATe A UcharatI peDhIne ke Avo pracAra karatA sarakArI taMtrane Thapako ApIe ke enI niMdA karIe eno artha nathI. kharI rIte enuM mULa zodhIne ene DAmavuM joIe. Aje je A badI ATalI vyApaka rIte phelAyelI che, enI zarUAta to ekabe peDhI pahelAM dardanI sAme ane zaktine mATe ApaNe tyAM kaoNDalIvara-oIla, livaraekasTrekTa jevI prANI hiMsAjanya cIjono ApaNe upayoga karavA lAgyA tyArathI ja thaI che. kahevuM hoya to ema kahI zakAya, ke pahelI eka-be peDhIoe davA ane maeNnikane nAme hiMsaka davAono upayoga karyo ane saMsAramAM evI vastuo pratyenI sUgano abhAva laIne janmelI atyAranI peDhI ethI eka kadama AgaLa gaI, ane eNe mojazokha ke svAdane mATe evI evI vastuono upayoga zarU karyo! Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahiMsAdarzana ane ahiMsaka AcAro : 13, 14 143 eka rIte kahIe to gharane Aga lAgyA jevI bhayaMkara A vAta che. ene kAraNe sarakAranI ke bIjAonI hiMsaka pravRtti sAmenA ApaNA avAja ane AMdolanamAM, sAmAne sAMbhaLavAnI ke potAnuM valaNa sudhAravAnI pharaja paDe evI tAkAta pedA thatI nathI. eTale ahiMsA ane dayA saMbaMdhI ApaNA vicAra ane vartamAnamAM baLa Ave, ApaNA ahiMsAparAyaNa dharmanuM ApaNe yathAsthita rIte pAlana karIne sAcI jIvanazuddhi hAMsala karIe ane pragatinA bhrAmaka nAme adhogatimAM paDatAM aTakIe, eTalA mATe AkhA saMghe, samAje ane pratyeka ghare AnI sAme satata jAgRta rahevAnI jarUra che. dharmaguruone mATe to atyAre A ja sarvazreSTha kartavya kSetra banavuM joIe. ApaNe A mATe paNa prayatna karIe, ane e prayatno saMpUrNapaNe saphaLa thAya enI rAhamAM kALakSepa karyA vagara hiMsaka mArge AgaLa vadhatI ApaNI sarakArane pAchA vaLavAno khyAla Ave evo samartha prayatna paNa karIe - ema bevaDo prayatna ekasAthe karavAnI pharaja sau ahiMsA ane jIvadayAnA cAhakone mAthe AvI paDI che; ene pUrepUrI adA karavA kamara kasIe e ja abhyarthanA ane abhilASA. (tA. 8-10-1960) (14) zAkAhArI te dIrghajIvI ApaNA zAkAhArI samAjonI je vyaktio mAMsAhArataraphI valaNa apanAvavA lAgI che emAMnI keTalIka svAdavRttithI, keTalIka phezanathI ane keTalIka potAnA zarIrane majabUta ane zaktizALI banAvavAnI lAlacathI prerAyela hoya che. svAdavRtti ke phezananI khAtara mAMsabhakSaNa jevA mahAdoSane AvakAranArane to zuM kahIe ? najIvA saMtoSa ke svAda khAtara teo keTaluM moTuM pApa AcaravA prerAya che! ane jeo baLavAna banavA mATe mAMsabhakSaNa kare che, emanI sAme mahAtmA gAMdhI ane A yuganA vizvanA mahAna sAhityasvAmI jyorja barnADa zaoNno dAkhalo ane anubhava zAkAhArano mahimA samajAve che. raziyAnA eka zAkAhArI bhAIe potAno 16 8mo janmadivasa UjavyAnI kathA "zrI jIvadayA' mAsikanA gata mArca mAsanA aMkamAM zrI kRSNalAla koTaDAvAlAe ApI che, te baLavAna banavAnI ghelachAthI mAMsAhAra-taraphI valaNa dharAvatA sau koIne vAMcavA jevI hovAthI ahIM sAbhAra rajU karIe chIe : Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 jinamArganuM jatana "raziyAnA AjharabaijAna prajAsattAkamAM AvelA telIza parvatomAM rahetA muslimone tAjetaramAM potAno 168mo janmadivasa Ujavyo hato. raziyana prajAjanoe muslimone abhinaMdana ApyA hatA. kadAca zIrAlI-bAbA muslimova ApaNI duniyAnI sauthI vadhu uMmara dharAvanAro mAnavI che. agAu te bharavADa hato. atyAre te bArajhA gAmaDAmAM potAnA bagIcA para dhyAna rAkhatAM samaya vyatIta kare che. telIza parvatamALA para lagabhaga savA mAIlanI UMcAIe AvelA gAmaDAmAM rahetA zIrAlI bAbA potAnA mitro ane sagAMne maLavAmAM paNa potAnA samaya gALe che, tenI potAnI prajA 200thI vadhAre saMkhyAnI che. potAnA aTUlA parvatALa raheThANa parathI zIrAlI-bAbA bhAgye ja Utare che. keTalAMye varSo daramiyAna te be vakhata AjharabaijAnanI rAjadhAnI bAku zaheramAM gayA hatA. temane bAkunI havA 'bhina' lAgI hatI ane zahera gIca vastIvALuM lAgyuM hatuM. doDheka varSa pahelAM temane eka haoNspiTalamAM javuM paDyuM hatuM. potAnA jIvana daramiyAna pahelI vAra joyelI e bImArImAM temane nyumoniyAnI jarA asara thaI hatI. aparicita padArtho ane adyatana tabIbI yaMtrothI bAbA mUMjhAI gayA hatA, ane temaNe potAne haoNspiTalamAMthI tAtkAlika mukta karavAnI vinaMtI karI hatI. tAjetaramAM patrakAranI mulAkAta daramiyAna muslimone kahyuM hatuM, ke thoDA samaya pahelAM meM ane mArI patnI khaTunAe amArA pariNIta jIvananA 75mAM varSanI ujavaNI karI hatI. jANo cho, ke mArI patnI mAtra 107 varSanI che? tenuM kAma ghara saMbhALavAnuM che. "jIvananI saphaLatAnI kaI cAvI che ? " "satata kAma karo; A ja jIvananuM amRta che. A ja zakti ane taMdurastI Ape che ane A ja dIrdhAyunuM rahasya che' muslimone kahyuM ane AgaLa laMbAvyuM: huM zAka, panIra, dUdha ane madha khAuM chuM." muslimova dArUne aDakatA nathI ke dhUmrapAna karatA nathI. te kahe che : "150 varSa pahelAM meM hokalIthI dhUmrapAnano dama kheMcavA prayatna karyo hato. thoDA-thoDA dama kheMcyA tyAM to mane khUba becenI thavA lAgI. tyArathI huM dhUmrapAnane kadI jANato nathI.' bAbAe 100 varSa pahelAM eka vAra pahelI ane chellI vAra madyapAna karyuM hatuM." jeo zakti meLavavA mATe mAMsAhAra tarapha vaLI rahyA che emane mATe A dAkhalo sAcuM mArgadarzana karAve evo che. (tA. 2-7-1974) Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahiMsAdarzana ane ahiMsaka AcAro : 14, 15 'The Times of India' dainikanA tA. 28-7-1974nA aMkamAM chapAyela nIcenA samAcAra zAkAhAranI guNavattA ane eno mahimA samajAvI zake evA hovAthI ahIM rajU karIe chIe H "AgrAmAM 'vRddhajana-sanmAna-samiti' nAmaka eka saMsthA che. eno uddeza vRddhajanonI sevA karavI e ja che. A saMsthAe eka mAhitI ekatra karI che. emAM jaNAvavAmAM AvyuM che : hiMdustAnanA zrI jJAnAnaMda giri svAmIgala nAmanA eka yogI atyAre 174 varSanI uMmaranA che. teo maisUra rAjyamAM eka yogAbhyAsanuM kendra calAve che ane roja mAtra traNa ja kalAka sUve che. teo potAnI moTI uMmaranA kAraNamAM traNa bAbato jaNAve che : (1) UMDuM dhyAna, (2) yuvAvasthAthI zarU karela brahmacarya, (3) zAkAhAra. 145 "A uparathI joI zakAya che, ke lAMbA ane taMdurasta AyuSyano lAbha meLavavAmAM zAkAhAra upayogI thaI zake che, ane e mATe mAMsAhAra karavAnI jarUra che ema mAnavAnI bilakula jarUra nathI." (15) ijharAyelamAM zAkAhArataraphI valaNa ApaNA jANItA jIvadayApremI zrI jayaMtIlAla mAnkare 'zrI jIvadayA' mAsikanA gata jAnyuArI mAsanA aMkamAM ijharAyela-pradezanA eka zAkAhArI gAmano paricaya 'emirIna : zArIrika ane mAnasika taMdurastI; Adarza zAkAhArI gAma' nAme lekhamAM Apyo che, temAMno keTaloka bhAga nIce sAbhAra udyuta karyo che : "ijharAyelanI prakhyAta AhAra-niSNAta zrImatI i. jI. vhAiTe, temanA 'Counsels on Diet and Food' nAmanA pustakamAM jaNAvyuM che : IzvarI yojanA che ke mAbApo ane temanAM bALako prabhunA pratinidhi tarIke jIvIne, zAzvata jIvananA umedavAra bane. yogya zArIrika Adato mAnasika ane Atmika zreSThatA sthApita kare che. ane tethI Deniyale rAjAe pIraselA mAMsAhArano paNa tyAga karavAnI hiMmata batAvI hatI. jyAre ijharAyelanAM bALakone ijiptathI bahAra lAvavAmAM AvyAM hatAM, tyAre Izvare temanAM mAMsapAtro laI lIdhAM. ane have jyAre ApaNe bIjI vakhata ijharAyelanI bhUmimAM praveza karIe chIe, tyAre pharIthI Izvara ApaNane akSarazaH ane AdhyAtmika dRSTie mAMsAhAra tyAvAnI hAkala kare che. tethI taMdurastInI sudhAraNA janakalyANa mATenuM IzvaranuM viziSTa kArya che.' e che ijharAyelavAsIomAM (tA. 12-9-1974) Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 jinamArganuM jatana pravartatI AhArazuddhi aMgenI bhAvanA ane aDaga zraddhA. AhArazuddhi e jyAre viziSTa IzvarI kArya manAya che ane Izvaratva prApta karavAnuM amUlya sAdhana hovAnuM ijharAyelI janatA mAne che, tyAre e sAhajika che, ke teo mAMsAhAra Adi akudaratI pApI khorAkano tyAga karI IzvarI pharamAna mujaba naisargika, ahiMsaka AhAra grahaNa kare. sAmAnya rIte ijharAyelanI prajAno moTo bhAga dhArmika ane taMdurastInA khyAlothI zAkAhArI che, paNa tethI paNa AgaLa vadhIne zAkAhArI grAmo ane zahero nirmANa karavAnI viziSTa pravRtti temaNe AraMbhela che.......... - "emirIna tevuM eka Adarza zAkAhArI gAma che, jemAM 2000 karatAM vadhAre kuTuMbo eka parivAra mAphaka ahiMsAne jIvanamAM mUrtimaMta karavAnA ucca AdarzathI jIve che. e mAtra IjharAyela ja nahi, paNa pUrva ane pazcimanA aneka dezo mATenuM AkarSaNa che. gelIlInA dariyAkAMThenA DhoLAvo para e aitihAsika sAgara para dRSTi rAkhatuM suMdara, lIluMchama emirIna gAma AveluM che. samagra vizvamAM e eTalA mATe ajoDa che, ke tyAM taMdurasta jamIna para sendriya khetI dvArA svAzrayathI utpanna karAtA zuddha, naisargika, ahiMsaka zAkAhAra para svAbhimAna-sahita jIvanArA, mAnasika ane zArIrika taMdurastI bhogavatA hajAro zAkAhArIo rahe che...... "grAmajanatA mATenAM Avazyaka sAdhano jevAM ke zikSaNa saMsthAo, AnaMda-pramodanAM sthAno, taMdurastIvardhaka sthAno, dhArmika sthAno, atithigRho AdinI adyatana sagavaDo karavAmAM AvI che. atithigRhomAM tathA nivAsIonA gharamAM zuddha zAkAhArI naisargika bhojana ApavAmAM Ave che. emirInamAM zuddhAhAra dvArA taMdurastI saMpAdana karavAnI tathA bImArI jaDamULathI dUra karavAnI dRSTi para bhAra mUkavAmAM Ave che.... emirInanA loko kevaLa taMdurastInI dRSTie ja zAkAhArI nathI. teo zAkAhArane AdhyAtmika vikAsanuM sAdhana mAne che. IMglAMDa ane yuropa-amerikAnA ghaNA bhAgomAM AdhyAtmika zAkAhArIonAM maMDaLo che. teo eka-bIjA sAthe samayasamaya para vicAronI Apa-le kare che. iMgleMDanA "vhAITa laoNja' nAmanA tevA AdhyAtmika maMDaLanA sabhyoe gata eprila mAsamAM emirIna gAmamAM potAnI carcAsabhAo bharI hatI. teo badhA vejITeriyana che; eTaluM ja nahi, paNa AdhyAtmikatA vikasAvavA prayatnazIla che. teo sAdhanA mATe emirIna gAme rahyA hatA ane manovijJAna tathA AdhyAtmika cikitsApaddhati para carcAo karI hatI. tema ja emirIna gAmanA rahevAsIo sAthe zAkAhAra ane AdhyAtmikatA aMge vicAronI Apa-le karI hatI." zrI mAnkaranuM A lakhANa jANe ApaNane e duHkhada satya saMbhaLAvI jAya che, ke ApaNe bhAratavAsIo ahiMsA, jIvadayA ane zAkAhAranI moTImoTI vAto karyA Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahiMsAdarzana ane ahiMsaka AcAro: 15, 16 147 karIe chIe ane binazAkAhAramAM AgaLa vadhIe chIe, jyAre paradezamAM AvI koI ho-hA macAvyA vagara zAkAhAra AgaLa vadhI rahyo che ! A mATe vadhu kahevAno nahIM, paNa zAkAhAranI bhAvanAne TakAvI rAkhavAno prayatna karavAno A vakhata che. evo prayatna karavAnuM ApaNane sUjhe e ja abhyarthanA. bhAratamAM zAkAhArIonI pradezavAra TakAvArI bhUmiputra' sAmayikanA tA. 16-2-1970nA aMkamAM bhAratanA judA-judA pradezamAM zAkAhArIonuM pramANa keTaluM che te chApavAmAM AvyuM che, te ahIM sAbhAra udhUta karIe chIe: AsAma 5 TakA, tAmilanADu 15 TakA, madhyapradeza 45 TakA, orissA 5 TakA, kAzamIra 18 TakA, utta>>deza 48 TakA, baMgALa 5 TakA, bihAra 22 TakA, paMjAba 50 TakA, maisura 8 TakA, kerala 28 TakA, gujarAta 59 TakA, AMdhra 10 TakA, mahArASTra 32 TakA ane rAjasthAna 62 TakA. "vinobAjI kahe : AkhA bhAratanI sarerAza 30 TakA che." Ano artha e ke koI pradezamAM zAkAhArIonA TakA vadhu che, to koImAM ochA che; paNa saravALe bhAratanI prajAno 70 TakA jeTalo bhAga binazAkAhArI che! AthI ApaNI AMkha UghaDavI joIe ane zAkAhAranA pracAra mATe vadhu sajja thavAnI ApaNane preraNA maLavI joIe. (tA. 18-4-1970) (16) nirAmiSa khAna-pAnanAM premI eka amerikana sannArI dharmanA pAlana mATe eka bAju jema jIbhanA svAda upara kAbU meLavIne game tevo nIrasa ke rasadAra khorAka samabhAvapUrvaka khAIne zarIrano nirvAha karavAnuM zAstrakAroe upadezya che, tema bIjI bAju e ja zarIranA nirvAha mATe jene meLavavAmAM ochAmAM ochI jIvahiMsA karavI paDatI hoya tevAM khAnapAnano svIkAra karavAnuM paNa kahevAmAM AvyuM che. ane A rIte vicAratAM mAnavI ApoApa nirAmiSa AhAra (zAkAhAra) tarapha pakSapAtI bane che, ane mAMsAhAra, eTale ke eka karatAM vadhu indriyovALAM prANIonA kalevaramAMthI meLavAtA AhArano tyAga karavA prerAya che. Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 jinamArganuM jatana je dharma-saMskRtioe AtmazuddhinI daSTie mAMsAhArano tyAga karavAno bhArapUrvaka upadeza Apyo che emAM be hetuo najara samakSa rAkhyA hoya ema lAge che : pahelo to e ke mAMsAhArathI mAnavInA mAnasa upara paDatA aniSTa saMskArathI tene mukti apAvavI, ane bIjo hetu te mAMsAhAranA svIkAranA kAraNe nIpajatA parapIDananA doSathI mAnavIne mukti apAvavI, ane e rIte bIjAM prANIone thatA pIDanane paNa dUra karavuM. A rIte mAMsAhAranA tyAganI pAchaLa svazuddhi ane ahiMsAdayA-karuNAnI lAgaNI ja kAma karatI jaNAya che. jarAka vadhu jhINavaTathI vicAratAM svazuddhi ane karuNA e be paNa koI eka ja zubha pravRttinAM avibhAjya be aMgo jaNAya che. vaLI jeoe jIvanazodhananI dRSTie ahiMsA ane karuNAnuM prAdhAnya svIkAryuM che, teoe to mAMsAhArano tyAga karavAno Adeza ApIne ja saMtoSa nahIM mAnatAM zAkAhAramAM paNa aneka nAnI-moTI maryAdAonuM sUcana karyuM che. sAmAnya daSTie vicAratAM to ema ja lAge che ke amuka dharma-saMskRti amuka pramANamAM mAMsAhArano tyAga upara bhAra Ape che, to anya dharma ethI anekagaNo vadhAre bhAra mAMsAhArano tyAga upara Ape che. A to sAmAnya khyAlanI vAta thaI. Ano vadhu jhINavaTabharyo vicAra karIe to A bhedabhAvanAM UMDAM mULa jema te-te dharmanA pravartakomAM tema darekanA anuyAyIonI prakRtimAM paNa vizeSa pramANamAM ropAyelAM che e vAtano svIkAra karyA vagara cAle ema nathI. eka dharmasaMskRti amuka maryAdA sudhInI ahiMsAnuM pAlana karavAnI AjJA karatI hoya, ane eno kahevAto anuyAyI e AjJAnA cothA bhAganuM paNa pAlana karavAmAM paNa azakta sAbita thato hoya, to bIjI bAju anya dharmasaMskRti ahiMsAnI amuka maryAdAno ja Adeza ApatI hovA chatAM eno anugAmI e Adeza karatAM anekagaNI vadhAre ahiMsAne jIvanamAM utArato hoya. vastusthiti AvI hovAthI amuka dharmanA anuyAyI ja ahiMsAnuM jhINavaTapUrvaka pAlana karI zake ane amuka dharmano nahIM - evI maryAdA AMkavI barAbara na gaNAya. vyaktivizeSanA AtmAmAM rahelI ahiMsAvRttino InkAra to kema karI bhaNI zakAya ? pALe teno dharma' e ApaNA pUrvajonI anubhavavANInuM A ja rahasya che. ApaNe tyAM jema jIvadayAnA pracAra upara ane mAMsAhArano tyAga upara bhAra devAmAM Ave che, tema Aje to dariyApAranA keTalAka dezamAM paNa prANIo pratyenI krUratAnuM nivAraNa karavA mATe prayatna karatAM maMDaLo sthApavAmAM AvyAM che. tAjetaramAM hindustAnamAM Avela eka amerikana bAna zrImatI oNDI kArkerIno amadAvAdathI pragaTa thatA "hiMsAvirodha' patranA tA. 1-5-1953nA aMkamAM chapAyela nIceno paricaya ahiMsA ane dayAnA premIone rasaprada thaI paDaze : Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahiMsAdarzana ane ahiMsaka AcAro : 16 149 amerikana vejITeriyana bAI oDI kArjerI amadAvAdamAM hiMsAvirodhaka saMghanI mulAkAte tA. 18-4-1953nA roja AvyAM hatAM. temanI mulAkAta saMghanA maMtrI budhAbhAI mahAsukharAma zAha tathA saMghanA pramukha zrI pAnAcaMda mohanalAla zAha rIjha hoTalamAM lIdhI hatI. temanI uMmara 43 varSanI che. te apariNIta che. nyUyorkanI aMdara te mAnasazAstranAM pIeca.DI. che. teo havAnI aMdara lAgaNIonA raMga ane cAritranAM abhyAsI che. temaNe te aMge eka pustaka paNa lakhyuM che, jenuM nAma "Colour and Personality' che. te pUrNa zAkAhArI che, ane janAvaronI madadathI utpanna thatuM anAja tema ja rAMdheluM anAja letAM nathI. te phaLa ane bhAjI le che. madhanAM te khUba zokhIna che. te bagIcAomAM pALela mAkhIothI utpanna thatuM madha ahiMsaka rIte meLavI, teno upayoga kare che. "temanA dararojanA kramamAM zvAsocchavAsa-niyamana, khullI havAmAM haravuM pharavuM, taravuM vaTa no khAsa niyama che. te khorAkamAM nAraMgI, mosaMbI, drAkSa, TameTAM, nAriyeLanuM dUdha, dUdha tema ja taDabUca le che. janAvaro tarapha ghAtakIpaNuM thAya che tenAM te khUba virodhI che. bhADAnI gADIo, ke baLada, ghoDA, gadhaDAM vara upara vadhu bojo ke vadhu savArI bese ke temanI AjArI hAlata hoya, temane cAMdAM vaTa paDyAM hoya to teno upayoga nahi karavAmAM mAnanArAM che. "Anti-Vivisection eTale janAvaro uparanA prayogathI utpanna thatI davAo ane IjekzanonA kaTTara virodhI che. te uparAMta ghoDadoDa va harIphAI, jenA nimitte hajAro suMdara ghoDAonAM mRtyu thAya che tenAM virodhI che. te A rItanI ramato jovAno paNa virodha kare che.... janAvarone potAnAM nAnAM baMdhu, kuTuMbIo mAne che. temanI sevA karavI te mAnavamAtrano dharma che - evo temano siddhAMta rajU kare che. teonuM jIvana AdhyAtmika che, ane te kahe che, ke teo Izvarane paraNelAM ahIMnI pAMjarApoLa saMsthA temane batAvI, jenA teoe ghaNA phoTAo lIdhA che. hindustAnamAM jeTalI jIvadayA-saMsthAo tathA AdhyAtmika saMsthAo che temanI mulAkAta laI, paricaya vagere meLavI pAchA pharavAnAM che. teo AgaLa jaNAve che, ke amerikAmAM vIsa lAkha zAkAhArI-vanaspatiAhArI che. temAM pUrNa phaLAhArI to traNa hajAra lagabhaga che." jyAre duniyAmAM Avo dayAprema jAgRta thato hoya tyAre ahiMsAnA upAsako ane dayAnA cAhako tarIke AvI zubha pravRttione pUrNa sAtha Apavo e ApaNI Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 jinamArganuM jatana pharaja thaI paDe che. dayAnA pracAra mATe duniyAmAM kayAM-kayAM AvAM AMdolano cAlI rahyAM che enI pUrNa mAhitI meLavavI e paNa ApaNuM kartavya che. A amerikAnAM dayApremI bAnuno paricaya ApaNane AvI eka taka pUrI pADe che. ame icchIe chIe ke jyAM-jyAM A bAnu jAya tyAM teonI mAgaNIthI ja nahIM, balTe ApaNe sAme jaIne temanA kAryamAM sahayoga ApIe ane teonI pAsethI maLI zake eTalI vadhumAM vadhu mAhitI dayApracAranI pravRtti saMbaMdhI meLavI laIe, ane jIvamAtra pratyenI maitrInI ApaNI bhAvanAne caritArtha karavA mATe ApaNe nirAmiSa khAna-pAnanA pracAramAM ApaNI zakti ane saMpattino jarUra sadupayoga karIe. (tA. 9-5-1953) (17) sonerI avasara: bhAratamAM maLatI vizvavanaspatyAhAra koMgresa ahiMsA, prANIrakSA ane jIvadayAnA pAlana ane pracAranAM kAryomAM rasa dharAvatA sau koIne mATe AnaMdajanaka ane AvakArapAtra eka sonerI avasara AvI rahyo che. ahiMsA ane dharmanI bhUmi lekhAtA bhAratane AMgaNe vizvavanaspatyAhAra-koMgresa(varlDa vejiTeriyana koMgresa)nuM 15muM adhivezana, AgAmI navembara (1957) mAsamAM maLI rahyuM che. A koMgresa saMbaMdhI khAsa noMdhapAtra bInA to e che, ke AjathI lagabhaga pAMceka dAyakA pahelAM, vilAyatanA keTalAka vicArakone, jIvadayAnI lAgaNIthI prerAIne, janatAmAM mAMsAhAranA badale zAkAhArano pracAra karavAno vicAra Avyo; ane emaNe laMDanamAM inTaranezanala vejiTeriyana yuniyana(AMtararASTrIya zAkAhArI saMgha)nI sthApanA karI. e saMsthAe duniyAnA judAjudA dezomAM zAkAhAranA pracArane vega ApavAnA hetuthI vizvavanaspatyAhAra koMgresa (varlDa vejiTeriyana koMgresa)nuM saMyojana karyuM, ane judAjudA dezomAM enAM adhivezano bharAvA lAgyAM. A koMgresanuM paheluM adhivezana sane 1908nI sAlamAM DenDanamAM bharAyuM ane tyAra pachI yuropanA judA-judA dezomAM enAM adhivezano bharAyAM. pahelA vizvayuddhanA kAraNe sane 1914thI 1922 sudhImAM ane bIjA vizvayuddhanA kAraNe sane 1939thI 1946 sudhImAM koMgresanAM adhivezano na bharI zakAya. eTale atyAra agAuM enAM Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahiMsAdarzana ane ahiMsaka AcAro : 17 151 kula 14 adhivezano bharAyAM che, ane have enuM 15muM adhivezana bhAratamAM pahelI vAra ja maLI rahyuM che. - laMDananA AMtararASTrIya zAkAhArI saMgha sAthe Azare trIsa dezonI zAkAhAranA pracAramAM rasa dharAvatI saMsthAo joDAyelI che. e saMsthA vyAkhyAno ane sAhityanA prakAzana dvArA tema ja jAte AhAprayogo dvArA mAMsAhArano niSedha karIne zAkAhArano pracAra kare che. A saMsthAnuM rItasaranuM baMdhAraNa che, ane atyAranAM enAM adhyakSa che maeNDama kaleransa geska. bhAratamAM A koMgresanuM adhivezana dhI InTaranezanala vejiTeriyana yuniyana : laMDana, dhI oNla inDiyA enimala velphara esosIezana (akhila bhAratIya prANI hitarakSaka maMDaLa) ane muMbaInI zrI jIvadayA-maMDaLI e traNa saMsthAonA upakramathI maLI rahyuM che. A mATe eka svAgata-samitinI racanA karavAmAM AvI che, ane enAM adhyakSa tarIke jANItAM jIvadayApracAraka zrImatI rukmiNIdevI eruDelanI varaNI karavAmAM AvI che. ApaNA rASTrapati DaoN. rAjendraprasAda enA mukhya saMrakSaka (peTranaina-cIpha) che, ane bIjA aneka rASTranetAo enI sAthe joDAyelA che. A koMgresano uddeza enA eka paripatramAM A pramANe jAhera karavAmAM Avyo "uddezya: (1) vizvanI zAkAhAra ane jIvadayAnuM kArya karatI saMsthAonA pratinidhionuM saMgaThana sAdhavuM. (2) taMdurastI ane poSaNanI dRSTie zAkAhAranA upayogIpaNA bAbata tema ja tenA naitika mUlya aMge saMzodhana ane pracAranI taka levI. (3) rASTronI sarakAra, janatA ane vartamAnapatromAM zAkAhAranI tarapheNamAM rasa jAgRta karavo. (4) naitika, vaijJAnika ane Arthika dRSTie zAkAhAra ane naisargika karuNAmaya jIvanakrama aMge pracArakAryane saMgaThita karavuM. (5) prANImAtra vacce, baMdhutva ane ahiMsAnI bhUmikA para vizvamAM mAnavatAmaya saMskRtinA yugane protsAhana ApavuM." je koI ahiMsAnA pracAramAM ane vizvabaMdhutvanI bhAvanAmAM mAnatA hoya ane e rIte potAnuM jIvana jIvavA mAgatA hoya, emane mATe mAMsAhArano sadaMtara tyAga karIne zAkAhAra dvArA ja jIvananirvAha karavAnI, ane ema karIne jIvahiMsAthI bane teTalA vadhAre pramANamAM bacavAnI ghaNI ja jarUra che. eTale A koMgresanA upara jaNAvela uddeza sAthe koI paNa jIvadayApremI jarUra sahamata thAya ja e kahevAnI jarUra nathI. atyAre kharI vicitratA to e jovA maLe che, ke jyAre eka bAju AMtararASTrIya rAjadvArI kSetre, duniyAnAM badhAM rASTro suleha, saMpa ane zAMtithI rahI zake e mATe (bhale anivArya jarUriyAta tarIke paNa) bhrAtRbhAva ane ahiMsAnI bhAvanAne vega Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 jinamArganuM jatana apAI rahyo che, tyAre bIjI bAju mANasanI taMdurastI ane tAkAta mATe auSadhaupacAra tarIke tema ja keTalAkanA mojazokhane mATe paNa mAMsAhAra ke prANIhiMsAne uttejana maLI rahyuM che : jANe ApaNe vyaktigata jIvanamAMthI ahiMsA ane karuNAne eka yA bIjA bahAne dezavaTo daIne enI vizvamAM pratiSThA karavA mAgIe chIe !! koMgresanA 15mA adhivezananI eka pracAra-patrikAmAM A mATe yogya rIte ja kahevAmAM AvyuM che - "e duHkhanI vAta che, ke aneka kAraNosara bhAratavarSamAM paNa davAmAM ane khorAkamAM iMDAM, mAchalI, mAMsano upayoga vadhato jAya che, keLavAyelA yuvakomAM mAMsAhAra pratye dhRNA ochI thatI jAya che ane anna-phaLa-zAkanA khorAkamAM rahelAM umadA tattvonI mAhitInA abhAvane kAraNe ane mAMsAhAranI pauSTikatAnA thatA bhrAmaka pracArane kAraNe, ahiMsaka manAtA samAjamAM paNa mAMsAhAranuM pApa eka yA bIjI rIte dAkhala thatuM jAya che e duHkhada satya che. "vaijJAniko, DaoNkTaro ane sarakAranA pradhAno dvArA paNa janatAne mAMsAhAra karavAnI pratyakSa ane parokSa bhalAmaNo thAya che, ane mAMsanuM utpAdana vadhAravA mATe paMcavarSIya yojanAmAM vadhAre lakSya ApavAmAM Ave che ane tene mATe hiMsaka ane ahiMsaka karadAtAonA paisAnI moTI rakama kharcavAmAM Ave che." A rIte eka yA bIje bahAne atyAre vadhI rahela mAMsAhAranA pracAra tarapha aMgulinirdeza karIne AgaLa cAlatAM atyAre zuM karavuM joIe e mATe patrikA kahe AvA saMjogomAM ahiMsaka samAjanI anna-phaLa-zAkAhAramAM zraddhA TakAvavA mATe ane mAMsAhAra pratyenI lAlacathI bacAvavA mATe prayAso anivArya banyA che. Aje jyAre dharma, saMskRti ane dhArmika ke sAmAjika niyamo ane paraMparA para navI prajAnI zraddhA UThatI jAya che ane vijJAna, arthavAda tathA nUtana jIvanadhoraNamAM zraddhA vadhe che, tyAre kevaLa dharmopadezathI e zraddhA TakAvI zakAya nahIM te paNa dekhItuM che. tethI dharmopadezanI sAthe ja ana-phaLa-zAkAhAranI vaijJAnika ane Arthika zreSThatA aMge AdhArapUrNa jJAna phelAvavAnI AvazyakatA UbhI thayelI che." A pachI yuropa-amerikA jevA dezomAM atyAre zAkAhArano pracAra kevo thaI rahyo che, ane bhAratamAM mAMsAhArane uttejatI je paristhiti sarjAI rahI che te mATe koMgresanuM 15muM adhivezana bhAratamAM bolAvavAmAM AvyuM che e aMge lakhatAM e patrikA kahe che - bIjI rIte vilAyata, amerikA jevA mAMsAhArI dezomAM chellAM 100 varSothI naitika, vaijJAnika ane Arthika kAraNothI samajapUrvaka ana-phaLa-zAkAhAranI pravRtti AgaLa vadhe che, ane Aje to e dezomAM lAkho loko samajaNapUrvaka ana-phaLa Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahiMsAdarzana ane ahiMsaka AcAroH 17 153 zAkano khorAka letA thayA che. A vargamAM aneka vidvAna DokTaro, arthazAstrIo ane tattvaciMtako che, ke jeo Aje duniyAnA tamAma dezonI prajAne anna-phaLa-zAkano khorAka zarIra ane mananI taMdurastI mATe ane Arthika dRSTie levAnI bhalAmaNa kare che. "A paristhitino vicAra karI muMbaInI zrI jIvadayA-maMDaLIe bhAratane AMgaNe vizva-vanaspati-AhAra-koMgresanA 15mA adhivezanane notaryuM che. A koMgresamAM hAjarI ApavA yuropa, amerikA, eziyA vagere 30-40 dezanA Azare 100 vidvAna vejiTeriyana DokTaro ane AgevAno potAnA kharce bhArata khAte Avaze ane dareka sthaLe pharaze. paraMtu atre AvyA pachI temanA nivAsa, bhojana ane kAryakramono kharca akhila-bhArata-svAgatasamiti taraphathI karavAmAM Avaze." amane lAge che, ke koMgresanI A patrikAmAM bhAratanI ciMtAjanaka paristhitino nirdeza karavAmAM Avyo che te aMge sahu koI ahiMsA ane jIvadayAnA premIoe vicAravA jevuM che. vyaktigata jIvanamAMthI jo ahiMsAnI bhAvanA sarI gaI, to pachI samAjamAM, rASTramAM ke vizvamAM te TakavI muzkela che. eTale AnI sAmenA eka prayatna tarIke tema ja vizvamAM zAkAhArano pracAra thAya e hetuthI paNa koMgresanuM 15muM adhivezana hiMdustAnamAM maLe che e yogya ja thayuM che, ane tethI ame enuM hArdika svAgata karIe chIe ane enA saMyojakone dhanyavAda ApIe chIe. A adhivezananI bIjI jANavA jevI bAbata e che ke A adhivezananI zarUAta tA. 9-11-1957nA roja muMbaImAM thaze ane te tA. 30-11-1957 sudhI cAlu rahIne judA-judA divasoe dezamAM judA-judA pradezomAM maLatuM raheze, ane tene te pradezano saMparka sAdhavAnI sAthe te pradezamAM zAkAhAranA pracArano potAno saMdezo phelAvaze : jema ke dilhImAM (tA. 14thI 16 sudhI), banArasamAM (tA. 18-19), paTaNAmAM (tA. 21-22), kalakattAmAM (tA. 23thI 26), madrAsamAM (tA. 27thI 30) ane chevaTe muMbaImAM tenI pUrNAhUti thaze. ahIM ATalI vigato khAsa hetusara ApI che. ame icchIe chIe ke duniyAmAM Aje lokamata mAMsAhArano tyAga karIne zAkAhAranI tarapheNamAM kevo vaLI rahyo che e ApaNe samajIe; ane zAkAhAranA pracAranA A uttama kAryamAM ApaNAthI bane teTalo vadhumAM vadhu sAtha ane sakriya sahakAra ApIe. jaina samAja ane jaina saMghane mATe to ahiMsAnA pracArano A eka uttama yoga che. ahiMsA ane jIvadayA to jainadharma-saMskRtinA zvAsa ane prANa che. eTale jaina samAjane to A kAryamAM potAno sAtha ApavAno ApameLe ja umaLako Avavo joIe. Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 jinamArganuM jatana Ama chatAM koMgresanA kAryakaronA kahevA pramANe, jaina samAje A kArya pratye je udAratA batAvavI joIe te eNe haju sudhI nathI batAvI. AzA rAkhIe ke A phariyAda ApaNe satvara dUra karIzuM, ane ApaNAthI banatI badhI Arthika sahAya ApavAnI sAthosAtha duniyAnA judA-judA zAkAhAemIono pratyakSa paricaya meLavavAnI AvI uttama takano pUrepUro lAbha laIzuM. | (tA. 7-9-1957) (18) aMDAhAraH vaijJAnika abhigama ane jAgRti muMbaInA myunisipala kaoNrporezane potAnA vahIvaTa nIcenI prAthamika zALAnAM bALakone jarUrI poSaNa maLI rahe e mATe, pAMca hajAra bALakone, AMtare dahADe, eka bApheluM IMDuM ApavAnI vicitra yojanA savA-doDha varSa pahelAM ghaDI hatI; paNa e vakhate tenI sAme sArA pramANamAM virodhano vaMToLa jAgI UThatAM korporezanane e yojanAno amala paDato mUkavAnI pharaja paDI hatI. Ama chatAM, A vicArane haMmezane mATe paDato mUkavAno stutya nirNaya kaoNrporezana te ja vakhate na karI zakyuM e ApaNA lokazAhItaMtranI kevaLa moTI karuNatA ja nahIM, paNa dAruNatA ja kahI zakAya. korporezana Avo AvakArapAtra nirNaya letAM ane AvI asaMskArapoSaka yojanAne kAyamane mATe daphanAvI detAM kema acakAyuM enAM kAraNomAM UtaravAnI ahIM jarUra nathI. paNa Ama na thaI zakyuM enuM duSpariNAma ApaNI sAme AvIne UbhuM che; korporezananI sTenDiMga kamiTInA kula 16 sabhyomAMthI phakata ATha ja sabhyonI jaMgI (!) hAjarImAM, zALAnAM bALakone poSaNa mATe iMDAM khavarAvavA jevI pAyAnI, ane eka vakhata paDatI mUkavI paDelI darakhAsta sarvAnumate (!) pasAra karavAmAM AvI ! bahumatI ke sarvAnumatIno AnA karatAM vadhAre pAzavI upayoga zo hoI zake ane lokazAhInI hAMsI AthI vadhAre zI hoI zake? game te rIte mato bhegA karIne lokasamudAya upara, dezanI saMskAritAne, lokone potAne tathA khuda lokazAhIne nukasAna pahoMcADe evA nirNayo ThokI besADavAmAM ApaNI rAjakAraNI vyaktio keTalI pAvaradhI banI gaI che tenuM, A TharAva paNa, vicArako ane dezahitaciMtakonI UMgha uDADI mUke evuM udAharaNa pUruM pADe che! lokazAhInA siMhaNanA dUdhane pacAvAmAM ApaNe keTalA badhA nAkAmiyAba sAbita thayA Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 155 ahiMsAdarzana ane ahiMsaka AcAro : 18 chIe ane lokazAhInuM ApaNane keTaluM badhuM ajIrNa thayuM che ! sAteka varSa pahelAM paMjAba sarakAre zALAnAM bALakone IMDAM ApavAnI kaMIka AvI ja yojanA taiyAra karI hatI, paNa sarakAre lokalAgaNInI kadara karIne zANapaNa, dAkhavIne e yojanAne kAyamane mATe tajI dIdhI hatI. A prakaraNamAM eka vAta ApaNe khAsa dhyAnamAM rAkhavA jevI e che ke atyAre A IMDAM-prakaraNamAM, muMbaInA myunisipala korporezana ane IMDAM ApavAno virodha karanAra varga vacce, kevaLa yuddhanI kAmacalAu ke alpa samaya mATenI takUbI jevI sthiti ja pravarte che. korporezane mAtra traNa ja mahinA mATe A yojanAno amala mokUpha rAkhavAnI jAherAta karI che. paNa ApaNA dezamAM vadhatI jatI AcAravimukhatA ane adhogatinI sAkSI pUratI AvI yojanAne kAyamane mATe mAMDI vALavAmAM na Ave tyAM sudhI A mATe satata jAgRta ane prayatnazIla rahevuM e sarva zAkAhArI, jIvadayApremI ane svAcyavijJAnapremI vyaktio ane samAjonI pharaja banI rahe che. yuddha-tahakubInI jevI traNa mahinAnI sAva TUMkI mudata mATe muMbaInA myunisipala kaoNrporezane A yojanAno amala mokUpha rAkhyAnI je jAherAta karI tene lIdhe ApaNAmAM kaMIka udAsInatA ke upekSAvRtti pravezI gaI hoya tema lAge che. paNa Ama thAya e koI paNa rIte icchavA yogya nathI. muMbaIthI pragaTa thatA jainaprakAza' sAptAhikanA tA. 1-9-1978nA paryuSaNaparva-vizeSAMkamAM, e patranA taMtrI bhAI zrI ema. je. desAIe A aMge eka lekha lakhIne, A vakhate, A duHkhada prakaraNanI sAme virodha jagavavAmAM ApaNe keTalA DhIlA ke udAsIna chIe te aMge je kheda vyakta karyo che. te sau koIe dhyAnamAM levA jevo hovAthI ahIM mULa zabdo sAbhAra rajU karIe chIe : muMbaInI nagarapAlikAnI zALAomAM vidyArthIone bAphelAM IMDAM ApavAnA levAyela nirNayanA virodhamAM bRhad muMbaInA jIvadayA ane ahiMsAnA anuyAyI zAkAhArI varganuM eka ucca koTInuM pratinidhimaMDaLa mAnanIya meyarane maLyuM hatuM ane virodha pradarzita karatuM Avedanapatra rajU karyuM hatuM. paraMtu A vakhate joIe tevo virodhano vaMToLa udbhavyo nathI te duHkhada chatAM vAstavika hakIkata che. A nirNayanA virodhamAM bRhad muMbaImAMthI tema ja bhAratabharamAMthI virodhanA patro, tAro, Avedanapatro javA joIe, paraMtu A dizAmAM upekSA sevAI rahI hoya tema lAge che. "jaina-prakAza' kAryAlayane atyAra sudhImAM (be patro) sivAya bIjI koI vyaktie ke saMsthAe kAryavAhI karyAnA samAcAra prApta thayA nathI. nirNayano amala mokUpha rakhAvavA mATe moTA pAyA para AMdolana thaze to ja temAM saphaLatA maLI zakaze." Aje A praznane bRhad muMbaI pUrato maryAdita mAnI laIne anya sthAnonA Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 jinamArganuM jatana jainasaMgho, jIvadayAnA cAhako ane dharmasaMskAranA premIo A bAbatamAM niSkriyatA dAkhave e banavAjoga che. paNa je aniSTa Aje muMbaImAM UbhuM thayuM che, tene UgatuM ja aTakAvI devA mATe vadhu jAgRti dAkhavIne vadhu prayatna karavAmAM nahIM Ave, to eno cepa anya sthAnone lAgato ApaNe kevI rIte rokI zakavAnA chIe ? AvuM na bane te mATe dezabharanA jIvadayApremIo potAno virodha bulaMda avAje ane satvare uThAve e jarUrI che. jainasaMghanA eka agraNI, jANItA tattvaciMtaka ane lekhaka tathA "prabuddhajIvana'nA taMtrI zrIyuta cImanalAla cakubhAI zAhe "prabuddha-jIvana' pAkSikanA tA. 16-81978nA aMkamAM myunisipala skUlanAM bALakone IMDAM' nAme eka abhyAsapUrNa, mAhitIsabhara, vastusthitino khyAla Apato tathA vicApreraka lekha lakhyo che, te manana karavA jevo hovAthI, vistAra karyAno doSa vahorIne paNa, ame ahIM akSarazaH sAbhAra rajU karIe chIe : muMbaI myunisipala skUlanAM bALakone poSaNa maLe te mATe IMDAM ApavAnI darakhAsta sTenDiMga kamiTI samakSa lagabhaga 12 mahinAthI paDI hatI. A bAbata ghaNo UhApoha ane virodha thayo hato, tethI sTenDiMga kamiTIe nirNaya karyo na hato, ane bAbata mulatavI rahetI hatI. 21mI julAI 1978ne divase sTenDiMga kamiTIe acAnaka nirNaya karyo ane IMDAM kharIdavA mekone konTekTa ApavA maMjUrI ApI. A vAtanI khabara paDI eTale teno virodha karavA ghaNI saMsthAo, jevI ke jIvadayAmaMDaLI, vizvazAkAhArI pariSada, moTI havelI ane mAdhavabAga TrasTa, bhArata jaina mahAmaMDaLa ane cAre phirakAonI kaoNnpharanso vagerenuM eka pratinidhimaMDaLa meyarane maLyuM; huM paNa temAM hato. A mulAkAta samaye myunisipala kamiznara tathA sTenDiMga kamiTInA caeNramaeNna paNa hAjara hatA. pratinidhimaMDaLe A nirNayano sakhta virodha karatuM nivedana suparata karyuM ane tenI puna:vicAraNA karavA tathA tyAM sudhI A nirNayano amala na karavA meyarane vinaMtI karI. meyare vAta sAMbhaLI lIdhI. "A pachI A bAbata meM vadhu tapAsa karI ane keTalIka Azcaryajanaka hakIkato jANavA maLI. korporezane myunisipala skUlanA bALakone pauSTika khorAka ApavA kAryakrama maMjUra karyo che te mujaba bALakone siMga, biskITa, dUdha vagere ApavAmAM Ave che. agAunA kamiznarane tukko sUjhayo ke bAphelAM IMDAM paNa ApavAM, ane te mATenI darakhAsta sTenDiMga kamiTI samakSa rajU karI. A darakhAsta 1977-78nA varSa mATe hatI. bhUtapUrva meyara zrI muralI devarAe teno virodha karato patra sTenDiMga kamiTIne lakhyo hato. bIjAoe paNa virodha karatA patro ane nivedano molyAM hatAM. A darakhAsta upara vakhatovakhata carcA thatI ane mulatavI rahetI. 21mI julAIe nirNaya WWW.jainelibrary.org Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahiMsAdarzana ane ahiMsaka AcAro : 18 157 karyo tyAre 1977-78nuM varSa vItI gayuM hatuM, eTale mULa darakhAsta rahI nahi; tenI mAtra noMdha levAmAM AvI. paNa te sAthe sTenDiMga kamiTIe abhiprAya vyakta karyo ke, 1978-79 mATe mekone konTrAkTa Apavo, ane te mATe dhoraNasara darakhAsta rajU karavA kamiznarane sUcanA ApI. sTenDiMga kamiTInA 16 sabhyo hoya che. paNa janatA pakSanA sabhyoe rAjInAmuM ApyuM hovAthI mAtra 9 sabhyo rahyA che. temAMthI A beThakamAM 8 sabhyo hAjara hatA. 1977-78nI darakhAsta UDI jatAM Avo abhiprAya ApI, navI darakhAsta rajU karavA kamiznarane sUcanA ApavAnI zuM jarUra hatI? A hakIkato uparathI keTalAka mahattvanA ane kAyadAnA muddAo upasthita thAya che. pauSTika khorAka ApavAnA kAryakramamAM IMDAM ApavAno nirNaya karavo te pAyAnI nItino prazna che. Avo nirNaya mArA mata mujaba korporezana ja karI zake. khAsa karI jyAre A bAbatano khUba virodha thayo hato ane ati vivAdAspada prazna che, tyAre sTenDiMga kamiTInA 8 sabhyo ja Avo nirNaya kare e sarvathA anucita che ane kaoNrporezane tenI punaHvicAraNA karavI ja joIe "mArA mata mujaba kaoNrporezana paNa IMDAM ApavAno nirNaya karI zakatI nathI. korporezana muMbaInI samasta prajAnI pratinidhi saMsthA che. prajAno moTo varga A bAbatano virodha karato hoya to Avo nirNaya temanAM bALako upara lAdavAno korporezanane adhikAra nathI; tema karavAmAM DahApaNa nathI. prajAnA moTA varganI dhArmika lAgaNI dubhAya tevuM korporezane karavuM na ja joIe. aneka prakAranA pauSTika khorAka, jemAM koIne virodha na hoya tevA ApI zakAya che, tyAre zAkAhArIno virodha hoya tevAM IMDAM ApavAno durAgraha rAkhavo na joIe. A nirNaya sAme virodhanAM bIjAM ghaNAM kAraNo che. bALaka anukaraNa turata kare che. mAMsAhArI kuTuMbanAM bALakone ja IMDAM ApavAmAM Ave to paNa bIjA bALako tenuM anukaraNa karatAM thaI jAya ane aMte mAMsAhArI thAya. IMDAM ApavA ArogyanI dRSTie paNa anicchanIya che. saDelAM, bagaDI gayelAM, vAsI hoya. svacchatAnI dRSTie hAnikAraka che : IMDAM phUTI jAya ane kapaDAM bagaDe. te barAbara letAM na AvaDe ane gaMdakI thAya. "have kharcano hisAba gaNIe to eka IMDAnA ATha AnA kimata che. myunisipala skUlomAM 6 lAkha bALako abhyAsa kare che. jo badhAM bALakone ApavAmAM Ave to rojanuM traNa lAkhanuM kharca thAya. kamiznare ekAMtare pAMca hajAra IMDAM ApavAnI darakhAsta karI hatI; mAtra pAMca hajAra IMDAM bALakone ekAMtare ApavAno zo artha che? pachI uttarottara vadhatAM jaze. prajAnA paisA AvI rIte veDaphI nAkhavAno korporezanane zo adhikAra che? prajAnA moTA varganI dhArmika lAgaNI dubhAya teno korporezananA sabhyone Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 jinamArganuM jatana koI AMcako nathI lAgato? mAMsAhArI hoya evA sabhyoe paNa A vAtano gaMbhIra vicAra karavo joIe. A bAbatane junavANI mAnasa gaNavAnI koI bhUla na kare. moTA bhAganA lokone khabara paNa nathI ke iMDAMnI pedAzamAM kUkaDAne keTalI naraka yAtanA bhogavavI paDe che. te viSeno zrI vAlajI goviMdajIno eka lekha chellA bhUmiputra'mAM prakaTa thayo che te A aMkamAM anyatra Apyo che. tenA AdhArarUpa je aMgrejI pustakano temaNe chello ullekha karyo che te pustaka korporezananA sabhyo vAMce evI AzA rAkhavI vadhAre paDatI nahIM gaNAya. ApaNe sau AzA rAkhIe ke korporezana A vAta paDatI mUke. korporezananA dareka pakSanA AgevAnoe A vAta gaMbhIrapaNe vicAravI joIe. khAsa karIne jyAre janatA-pakSanA badhA sabhyoe koporezanamAMthI rAjInAmAM ApyAM che ane cUMTaNI najIka che, tyAre mAtra ATha vyaktioe karelA AvA nirNayano amala karavAno korporezane Agraha rAkhavo na joIe." AMkho ughADe evAM A lakhANo ahIM ApyA pachI A aMge kaMI vizeSa kahevAnI jarUra ame mAnatA nathI. A prakaraNanuM kAyamane mATe nirAkaraNa na thAya tyAM sudhI jaMpIne na besIe tathA satata jAgatA ane prayatnazIla rahIe. (tA. 309-1978) A yojanA aMge punarvicAraNA karavAmAM upayogI thAya, IMDAM ApavAmAM rahela jokhamano khyAla Ave ane IMDAM karatAM vadhu proTIna dharAvatI vanaspatijanya cIjone apanAvI zakAya tevI mAhitI "zrI jIvadayA' mAsikanA tAjetaramAM pragaTa thayela julAI mAsanA aMkamAM proTIna ke IMDAM ja ?' e lekhamAM zrI jayaMtIlAlabhAI mAnkare ApI che, temAMthI keTaloka bhAga ahIM sAbhAra rajU karIe chIe: muMbaI myunisipala korporezane myunisipala zALAmAM abhyAsa karatAM bALakone bAphelAM IMDAM ApavAnI jAhera karelI yojanA aMge jaina-jainetara samAjanA virodhamAM naitika, vaijJAnika ane Arthika tathya raheluM che. ochA poSaNavALAM bALakonI proTInanI khAmInI pUrti karavI e eka mAnavatAbharyo prAmANika vicAra che; paNa bAphelAM IMDAM dvArA ja e pUrti karavAnI himAyata ke Agraha tarkazuddha ke vaijJAnika nathI. proTIna prANIjanya ke vanaspatijanya khorAkamAMthI maLI zake che. Adhunika vijJAne prANIjanya proTIna caDhiyAtuM ane vanaspatijanya proTIna UtaratuM hovAnA bhramano ghaTasphoTa karyo che. Arthika dRSTie vanaspatijanya proTIna vadhAre supAcya, pratyAghAtarahita ane binakharcALa che. vizva-Arogya-saMsthA (Dabalyu. eca. o.) nA pratinidhie keTalAka samaya pahelAM e jAhera karyuM che, ke bhAratamAM kaThoLa, vAla, vaTANA, soyAbina tathA magaphaLI Adi biyAM dvArA puSkaLa supAcya, satuM proTIna maLatuM hovAthI bhAratane prANIjanya proTInanI AvazyakatA nathI. temaNe pAzcAtya dezo, je mAMsAhAranAM IMDAMnuM Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahiMsAdarzana ane ahiMsaka AcAro : 18, 19 sevana kare che, tene dALa-kaThoLanuM utpAdana ane upayoga vadhAravA bhalAmaNa karI che. eTale bhAratanAM bALakonI proTInanI khAmI e padArthonA pUraka khorAkathI pUrNa karI zakAya che. bhArata sarakAranAM mAIsora khAtenA phuDa TekanolojIkala insTiTayUTa ane paMtanagara kRSi vizvavidyAlaya tathA tevI aneka AhAraviSayaka vaijJAnika saMsthAoe tevA sastA ane supAcya proTInayukta khorAkanI zodha karI che. eTale bAphelAM IMDAM dvArA ja proTInanI pUrtino Agraha, hiMsaka paoNlTI-udyogane uttejana ApavA mATe hoya tema jaNAya che. "Adhunika vizvavikhyAta vaijJanikoe anusaMdhAna ane anubhavane aMte IMDAnA khorAkamAM rahelAM aneka bhayasthAno ane pratyAghAto aMgenA jAhera karelA potAnA abhiprAyo dhyAnamAM levAmAM bALakonI salAmatI che; jema ke : kelIphorniyAnA vaijJAnika DaoN. ketharIna nimmo tathA Do. je. amanajhAe karelA saMzodhana pachI teo e niSkarSa para pahoMcyA che ke 'kolesTarola' nAmanuM jhera eka IMDAmAM 4 greIna jeTaluM hoya che. tenA adhika pramANanA pariNAme hRdayanI bImArI, hAIblaDaprezara, kiDanI, patharI vagere roga thAya che. phloriDAnA vizvavidyAlaye paNa I. sa. 1967mAM tenA svAsthyabuleTInamAM e abhiprAya pragaTa karyo che. "DaoN. i. bI. mekakAlama (nyuara kaoNleja oNpha nyuTrIzana) no mata che, ke IMDAmAM kArbohAiDreTsa na hovAne kAraNe peTamAM saDo pedA thAya che. haeNphakIna insTiTyUTanA nyuTrIzana-vibhAganA nivRtta vaDA DaoN. vI. ena. jAIno paNa e abhiprAya che ke IMDA dvArA vadhatuM kolesTarola e aneka bImArInuM kAraNa che. Ama vaijJAnika dRSTie IMDAnA upayogathI taMdurastI jokhamAya che. eTale myunisipAlITInI bAphelAM IMDAM bALakone khavarAvavAnI yojanA e navI prajAnI taMdurastI mATe ghAtaka che." 159 A badhuM lakhIne amAre mukhyatve e ja kahevuM che, ke IMDA sivAya bIjI vanaspatijanya vastuthI paNa pUratuM proTIna maLI zake ema che; eTale muMbaInA myunisipala kaoNrporezananA sattAvALAone potAnA vicAra badalavAmAM muzkelI na ja paDavI joIe. (tA. 1-10-1977) (19) krUratArahita saundarya : eka stutya prayatna mAnavI jyAre 'huM sahu koIne mATe'no ahiMsA ane samarpaNavRttino mArga bhUlIne badhuM mArA mATe' evo ahaMbhAvano poSaka ane ApamatalabI mArga apanAvI le che, tyAre e mANasAIne bhUlIne na karavAnAM kAmo karavA tarapha dorAI jAya che. Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 jinamArganuM jatana pachI na to ene ahiMsAnahiMsAno ke na to satya-asatyano viveka rahe che. jANe amarapaTo laIne Avyo hoya ema potAnA game te jAtanA poSaNa ane suzobhana mATe bephAma rIte vartavA lAge che. AnuM mAThuM pariNAma nirdoSa mUMgA jIvone veThavuM paDe che. roganI cikitsA mATe ke zarIrane vadhAre zaktizALI banAvavA mATe prANIjanya auSadho nahIM vAparavAnI vAta to Aje moTe bhAge bhulAI ja gaI che. paNa hamaNAMhamaNAM sauMdaryanAM prasAdhano taiyAra karavA mATe paNa mAnavI krUratA dAkhavato thaI gayo che e sAMskRtika adhogatinI nizAnI che. revanDa je. DeviDa TAunasTenDano eka lekha "suMdaratA mATe e nAme jainaprakAza" sAptAhikanA tA. 23-12-1966nA aMkamAM pragaTa thayo che. emAM sauMdaryanAM prasAdhano taiyAra karavA mATe bilADI, mAchalI vagere tarapha kevI krUratA dAkhavavAmAM Ave che enuM duHkhada citra doryA pachI krUratAno Azraya lIdhA vagara sauMdaryanAM sAdhano taiyAra karavA mATe eka aMgreja mahilA kevo niSThAbharyo prayatna karI rahela che enI rasaprada vigato ApI che. dharma, ahiMsA ane prANIdayAmAM AsthA dharAvatA sahu koIne e vAMcavAvicAravA ahIM e sAbhAra rajU karIe chIe : strI-sauMdarya prasAdhanonI camakatI duniyAnI A paDadA pAchaLanI kAramI kahANI para prakAza pheMkavAnA tema ja prANIonA lohIthI kharaDAyA vinAnAM saundaryaprasAdhano banAvavAno pracAra karavAnA eka mahattvanA kArya mATe "kUratAvihoNuM sauMdarya nAmanI eka caLavaLa cAlI rahI che. A yojanAnI janetA leDI DAuDiMga nAmanAM eka sannArI che, jeNe pAMceka varSa pahelAM laMDananI saundarya prasAdhanonI peDhIonI mulAkAta laI temanA saMcAlakone vinaMtI karI ke temanI banAvaTo para "krUratAno upayoga nathI karAyo' e prakAranAM lebala lagADavAM. paraMtu utpAdakoe temane satkAra Apyo nahIM ane sAmethI pUchayuM ke "AvA tukkAmAM tamane maLe che zuM? hA, paraMtu karoLiyAnI mAphaka, hiMmata hAryA vinA khaMta ane dhIrajathI teNe tenA prayAso cAlu rAkhyA, ane eka divase saphaLatAnI nAnI zikhAe DokiyuM karyuM. eka utpAdake tenI 'ahiMsaka' banAvaTo para krUratAvihoNuM saundarya (byuTI vidhAuTa kualTI)nuM lebala lagAvavAnuM svIkAryuM. eka strIe taddana nAnA pAyA para zarU karelI A caLavaLa dhImedhIme vyApaka banatI gaI, mAnavatAvAdI kAryakarono ene Teko maLyo ane eka samiti paNa racAI. "A samitie soMdarya prasAdhanonI banAvaTamAM bina-prANIja padArthono Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahiMsAdarzana ane ahiMsaka AcAro : 19 161 upayoga karavAnI apIla karI. saMzodhana hAtha dharavAmAM AvyuM. prANIone badale vanaspati telo, raMgo, choDo tema ja puSponA esensono vaparAza vadhavA lAgyo. tyAra bAda sauMdarya-prasAdhano aMgenA eka yuropanA rasAyaNazAstrInI dekharekha heThaLa krUratAno Azraya lIdhA vagara thaI zake tevI banAvaTonI eka yAdI taiyAra karavAmAM AvI. pracArasamitie vadhu ne vadhu sTokisTo meLavavA mATe pracAra AraMbhyo, pradarzano yojAyAM ane thoDA samayamAM ja kaoNmpazana' nAmanuM sAmayika paNa zarU karyuM, jeno pracAra biTana uparAMta amerikA, jApAna, keneDA, osTreliyA ane nyUjhIlenDamAM paNa karavAmAM Avyo. "gayA varSe ja caLavaLanA saMcAlakoe "zAMgrIlA' nAmanuM eka prANIghara kholyuM, jemAM khovAyelAM, ghAyala thayelAM ane nirarthaka banI gayelAM prANIone Azraya ApavAnuM zarU karAyuM. yuvAna-varga ahIMthI pALavA mATe joItAM pazuo laI zake che, tema ja A pazuonI saMbhALa kema rAkhavI te paNa zIkhavavAmAM Ave che. "kUratAvihoNA saundaryanI A caLavaLane vartamAnapatro, Telivijhana ane reDiyonA kAryakramo dvArA prasiddhi ApavAmAM Ave che, pariNAme caLavaLa suMdara pragati sAdhI rahI che. "A saMsthA atyAre laMDanamAM 30 mahilA-sabhyonI eka samiti dharAve che. sAmAnya sabhyonI saMkhyA paNa jhaDapabhera vadhI rahI che. sabhyapada saMbaMdhamAM tema ja saMsthAnI anya mAhitI mATe leDI DAujhiMga, oka geITUsa, sAutha baro, Tana bija, velsa kenTano saMparka sAdhI zakAze." ahiMsAne paramadharma mAnanArA ApaNe prANI hiMsAnA kevA-kevA navA mArgo hAtha dharAI rahyA che enI mAhitI meLavavAmAM ThIka-ThIka pachAta chIe; ane eTalA pramANamAM ApaNI ahiMsAnuM teja jhAMkhuM paDe che. jo ahiMsAne tejasvI ane sacetana rAkhavI hoya, to AvI badhI bAbatomAM ApaNe khUba sajAga thavuM joIe ema uparanA lakhANa uparathI samajavuM jarUrI che. uparAMta prANIdayAnI dizAmAM kayAM-kyAM kevA prayatno cAlI rahyA che tenI mAhitI meLavatA rahIne ene saharSa protsAhana ApatA rahevuM e sahu jIvadayApremIono dharma che. leDI DAujhiMgano karuNA prerita A prayatna ApaNane jANe karuNAne sakriya rAkhavAnI bAbatamAM jAgRta karIne "pALe teno dharma' e vAtanuM bhAna karAvI jAya che. karuNAparAyaNa e bahenane anekAneka dhanyavAda ! (tA. 4-2-1967) Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 (20) rezama ane ahiMsA AsavAla kaMI ApaNA mATe navo nathI. rezama hiMsaka rIte taiyAra thAya che ane tethI eno upayoga karavAmAM hiMsAno doSa lAge che. eTalA mATe ahiMsAnA pAlanane potAnA dharma tarIke svIkAranAra sau koIne mATe rezamano upayoga varjya lekhAvo joIe, ane prabhunI pUjA-sevA vakhate rezamI vastro paheravAM tema ja dhArmika kriyAkAMDomAM rezamanA upayogane anivArya lekhavo e to ahiMsAdharmIne mATe pahelI dRSTie dUra karavA jevI bAbata che enI carcA ApaNe tyAM varSo pahelAM thaI cUkI che. Ama chatAM mojazokha, sAmAjika rivAjo, prabhupUjA ane dhArmika vidhividhAno nimitte rezamano upayoga karyA vagara ApaNane cAlI zake evI kalpanA ja jANe ApaNe karI zakatA nathI. tethI keTalAMya varSo pahelAM, ahiMsAnA pAlananA anusaMdhAnamAM rezamano upayoga baMdha karavA aMge ThIkaThIka carcA-vicAraNA ane UhApoha thayela hovA chatAM, e badhuM retIne pIlavA jevuM nirarthaka nIvaDyuM che, ane ApaNe tyAM rezamano upayoga jemano tema cAlu rahyo che. paNa, ApaNane game ke na game, ApaNe icchIe ke na icchIe, tema ja ApaNe dhyAna ApavA taiyAra hoIe ke na hoIe, to paNa je vastu ahiMsAnI dRSTie anucita che te sadAkALa anucita ja rahevAnI che, ane e anucitatA tarapha durlakSya karIne ApaNe eno upayoga karyA karIzuM, tethI kaMI ApaNe hiMsAnA doSathI bacI zakavAnA nathI. jinamArganuM jatana rezamI vastranA vaNATa mATe je saLaMga tAMtaNA joIe te mATe jIvatA lAkho kozeTAone khUba UnA khadakhadatA pANImAM nAkhIne je rIte emano nAza karavAmAM Ave che, te dRzya kharekhara dilane kaMpAvI mUke evuM hoya che. e krUratA ApaNI najara sAme AcaravAmAM na AvatI hoya, eTalAmAtrathI e vastuno upayoga hiMsAdoSathI mukta mAnI levo e to naryuM ajJAna ja che. jo A rIte ja koI paNa vastune hiMsAdoSathI mukta mAnavAmAM Ave to to keTakeTalI hiMsaka cIjo ahiMsaka gaNAI jAya ! AvI ghora hiMsA tarapha ApaNuM dhyAna bhArapUrvaka doravAmAM AvyuM hovA chatAM jyAre ApaNe eno tyAga karavA tarapha na vaLyA, ApaNA dharmaguruo paNa saMghane e mATe sAvadhAna karavA na prerAyA; eTaluM ja nahIM, emanAM potAnAM upakaraNomAM paNa emaNe rezamano upayoga cAlu rAkhyo, tyAre samajavuM rahyuM ke ApaNe vAstavika ahiMsAdharmanA badale ahiMsAnI rUDhine sAcavavA tarapha ja lakSya ApIe chIe. jo ahiMsAnuM pAlana eka dharma tarIke karavAnuM ApaNA cittamAM vasyuM hota, to ApaNI Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahiMsAdarzana ane ahiMsaka AcAro : 20 163 ahiMsA satata gatizIla raheta; arthAt je koI kAryathI ahiMsAnA pAlanamAM vega Avato lAgata eno svIkAra karavAmAM ane je kAma karavAthI hiMsAnA bhAgIdAra thavAno leza paNa saMbhava hoya enAthI tarata dUra thavAmAM ApaNe jarA paNa AnAkAnI ke vilaMba na karata. vaLI, jo ApaNI ahiMsA gatizIla hota, to atyAre mojazokha nimitte, rasAsvAda nimitte, zobhA-zaNagAra nimitte ane davAo nimitte : ema aneka rIte prANIonI hiMsAthI aneka jAtanI je vastuo taiyA2 ka2vAmAM Ave che eno upayoga ApaNA 'ahiMsaka' samAjamAM paNa sArA pramANamAM je vadhI rahyo che, enI sAme ApaNe jarUra jAgRta banyA hota, ane ApaNA samAjane eno upayoga nahIM karavA mATe saceta banAvavAnI sAthosAtha evI vastuonA utpAdana sAme paNa ApaNo avAja uThAvI zakyA hota. paNa jyAM ApaNe pote ja doSanA bhoga banyA hoIe, tyAM bIjAne ApaNe kevI rIte rokI zakIe ? A ane AvI badhI bAbatomAM, jyAre paNa emAM doSanuM darzana thAya, tyAre sonerI mArga 'jAgyA tyArathI savAra' gaNIne have pachI e doSanuM sevana na thAya e mATe jAgRta banI javuM e ja che. na jANyuM hoya tyAM sudhI doSanuM sevana cAlu rahe e eka vAta che, ane jANyA chatAM e doSanuM sevana cAlu rahe e taddana judI vAta che. rezamanA utpAdanamAM sAmAnya rIte trasa jIvonI hiMsA thatI hoya che; paNa je keTaluMka rezama e kIDAnI hiMsA vagara taiyAra thAya che ene AmAMthI jarUra bAkAta rAkhI zakAya. paraMtu ApaNA samAjamAM ane saMghamAM Avo ahiMsaka ane hiMsaka rezamano viveka bhAgye ja jovA maLe che. A mATe ame 'jIvadayA' mAsikanA oNgasTa 1959nA paryuSaNAMkamAM chapAyela *ahiMsaka ane hiMsaka rezama' zIrSakanA zrIyuta jayaMtIlAla mAnkaranA lekha tarapha saunuM dhyAna dorIe chIe. temAMnA mahattvanA aMzo joIe : "rezamanI eka jAta, je atyAra sudhI moTA pramANamAM vaparAya che, temAM kozeTomAM rahelAM jIvaDAM garama khadakhadatAM pANImAM ukALI temAMthI rezamanA tAMtaNA meLavavAmAM Ave che. e jIvone khadakhadatA, taraphaDatA jonAra koI dayALu mANasa rezamano upayoga karavAnI hiMmata paNa na kare. paNa e hiMsA dUra gAmaDAMomAM thAya che, ane janatAnI sAme to cakacakatAM rezamI vastro ja AvatAM hoI e zobhAmAM lapAyelI hiMsAnA pApane jANye-ajANye karI e vastro zaNagAramAM, lagnasarAmAM, devapUjAmAM vaparAya che. Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 jinamArganuM jatana "A viSayamAM muMbaI jIvadayA-maMDaLI kamiTInA sabhya jANItA jaina zaherI zrI khImajI mAMDaNa bhujapuriyAe maMDaLIne patra lakhI dhyAna kheMcyuM hatuM ke khAdIgrAmodyoga bhaMDAromAM e hiMsaka udyoganI khilavaNI ane vastronuM utpAdana na thAya te mATe maMDaLIe prazna upADI levo joIe. maMDaLI taraphathI khAdI-grAmodyoga kamizananA ceramena zrI vaikuMThabhAI mahetAne patra lakhI te udyoga baMdha karavA vinaMtI karavAmAM AvI hatI. temaNe e bAbata mAnya rAkhI je javAba maMDaLIne pAThavyo che teno sAra A mujaba che : "je kApaDanA utpAdana mATe kakuna jIvaDAMone mAravAM paDe che, te tame jaNAvyA pramANe ahiMsAnA siddhAMtathI viruddha che te bAbata virodha karI zakAya tema nathI. paNa khAdI ane grAma udyoga kamizanano hetu gAmaDAMnA kuTira-udyogone khilavavAno hovAthI rezamanA cAlu grAmaudyogane madada ApavAnI kAyadesara rIte nA kahI zakAya nahi; vaLI, e paNa jaNAvI dauM ke khAdI bhaMDAromAM tevI khAdI vecavAnI paddhati navIna dAkhala thayelI nathI. jyAre mahAtmA gAMdhI khAdI-hilacAla calAvatA hatA ane tenuM mArgadarzana karatA hatA tyAre mallerI jAtanAM rezamI kapaDAM vecavAnI chUTa ApavAmAM AvI hatI. kamizana tamArA patranA muddAonI kadara kare che. tethI je saMsthAo Aje tevuM rezama pedA kare che tene uttejana ApavAne badale jyAM sthAnika paristhiti anukULa hoya tyAM andI ane mugA rezamanI keTalIka jAto, jemAM hiMsA karavI paDatI nathI, tenuM utpAdana cAlu karavAnA prayAso karavAno khAdI-kamizane nirNaya karyo che.' uparanA khulAsAthI jaNAze ke hiMsA karyA vagara paNa rezama pedA thaI zake che, je khAdI-bhaMDAromAM maLe che. khAdI-kamizane jIvadayA-maMDaLInA muddAno svIkAra karI, ahiMsaka rezamanA utpAdanane uttejana ApavAno nirNaya karyo te mATe temano AbhAra mAnavo ghaTe che. paraMtu tenI saphaLatA tyAre ja thAya ke jyAre ahiMsaka samAja hiMsaka rezamane badale ahiMsaka rezamano ja upayoga kare. tema karavAthI te hiMsAnI anumodanAmAMthI bacI ahiMsaka rezamanA utpAdananA udyoga dvArA roTI pUrI pADavAnA puNyano bhAgIdAra bane che. pajusaNanA pavitra divasomAM jaina samAja katala thayelAM jAnavaronAM cAmaDAM, prANIjanya davAo, ijekzano ane hiMsaka rezama vagereno upayoga baMdha karavAno nirNaya kare to hiMsAnI anumodanAnA pAtakamAMthI dUra rahI zakaze." amAruM kahevAnuM e che ke rezama e koI evI anivArya vastu nathI ke jenA vagara jIvana na cAlI zake, ke dharmapAlanamAM bAdhA Ave. eTale sauthI sAruM to e che ke eno upayoga ja baMdha karavAmAM Ave; ane kadAca eno upayoga karavo ja hoya to e ahiMsaka ja che evI pUrI khAtarI thayA pachI ja karavAmAM Ave. Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahiMsAdarzana ane ahiMsaka AcAroH 20 165 jainadharmanI jhINAmAM jhINI ahiMsAnI bhAvanAne caritArtha karavA mATe rezamanA vaparAzamAM ATalI sAvacetI rAkhavI e ApaNI pAyAnI pharaja che. e pharajanuM pAlana karyA vagara ApaNe AvI sUkSma ahiMsAne jIvanamAM kevI rIte utArI zakIzuM? (tA. 12-9-1959) rezamatyAgano eka preraka prasaMga jaina' patranA 36mA aMkamAM ahiMsAnI dRSTie rezamanA upayoga saMbaMdhI keTalIka carcA-vicAraNA karIne, khAtarIpUrvakanuM ahiMsaka rezama na maLe to eno vyaktigata ke dhArmika upayoga baMdha karavAnuM sUcana karavAmAM AvyuM che, te keTaluM yogya ane sAcuM che te nIcenA prasaMga uparathI samajI zakAze : sane 1930nA okTobara mAsanI (dazerAnI A vAta che. te vakhate zivapurImAM svargastha pU. A. bha. zrI vijayadharmasUrijIe sthApela saMsthAmAM jarmana viduSI zrImatI zAUMTe krAujha (Urphe zrI subhadrAbahena) jaina sAhityano abhyAsa karatAM hatAM. zrI subhadrAbahena ane ame keTalAka vidyArthIo te varSe comAsAmAM beMglora mukAme pU. A. bha. zrI vijayendrasUrijI vagere pAse gayelA, ane tyAMthI zrI subhadrAbahenane dazerA upara maisUra vagere sthaLe javAnuM thayuM. emanI sAthe mAre javAnuM thayuM. maisUranA dazerA bahu vakhaNAtA hatA, eTale e jovAnuM manamAM moTuM AkarSaNa hatuM. ame tyAM vakhatasara pahoMcI gayA. maisUra- rAjya taraphathI dazerA upara eka moTuM audyogika pradarzana bharavAmAM AvatuM hatuM. emAM rAjyamAM cAlatA nAnA-moTA udyogonI sArI evI mAhitI ApavAmAM AvatI. AmAM judA-judA udyogonI jema rezamanA udyogano paNa eka vibhAga hato, ane e vibhAga pramANamAM bIjA vibhAgo karatAM vadhAre moTo ane vadhAre vigatavAra mAhitI Ape evo hato. ame e vibhAgamAM gayAM. tyAM ame joyuM, ke aMdara jIvatI moTI iyaLo jevA kIDAvALA hajAro kozeTAone khadabadatA garama pANIthI bharelA kAcanA pAradarzaka pIpamAM nAkhIne phulAvavAmAM AvatA hatA, ane e phulelA kozeTAomAMthI rezamanA sAva jhINA resAo (dorAo) ukheDI laIne e kIDAono eka ThekANe moTo Dhaga karavAmAM Avyo hato - jANe e kIDAonuM katalakhAnuM ja joI lyo! pachI to AkhA vibhAgamAM pharIne rezamI vastro taiyAra thavA sudhInI badhI prakriyAo ame najare joI; sAthe tyAM e paNa pUchaparacha karI ke eka ratala tAra meLavavA mATe keTalA kIDAono nAza karavo paDato haze. javAbamAM cokkasa AMkaDo kahevAne badale hajAro kIDAo e mATe joIe ema pelA bhAIe ThaMDe kaleje kahyuM. Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 jinamArganuM jatana ame bahAra nIkaLyAM. zrImatI subhadrAbahenano pradarzana jovAno badho rasa UDI gayo, ane e to UMDA vicAramAM UtarI gayAM. ame utAre pAchAM AvyAM, ane e ja vakhate subhadrAbahene pratijJA karI ke "havethI rezama vAparavAnuM sadaMtara baMdha che, ane sAthe-sAthe je rezamI vastro mArI pAse mojUda che eno paNa huM have upayoga nahIM karuM." te vakhate temanI pAse ochAmAM ochA be moTA TUMka bharAya eTalAM rezamI vastro hatAM. rezama mATe karavAmAM AvatI bhayaMkara krUra jIvahiMsAe A dharmapremI viduSI bhaginInA mana upara je sakhta coTa pahoMcADI teno ilAja emaNe AvI pratijJA karIne tarata ja karyo. e rIte emanI jAgRta ahiMsA-prIti ane jAgRta dharmabhAvanAnuM je darzana thayuM te hRdayamAM Aje paNa evuM ja sacavAI rahyuM che. gharamAM ke saMsthAmAM rezamano upayoga karavAno mane to avasara ja nahIM Avela hovAthI mAre to eno tyAga karavAno koI savAla ja na hato. paNa jene ApaNe vyaktigata zokhamAM, vyavahAramAM ane dharmamAM ATaluM moTuM sthAna ApI dIdhuM che e rezama trasa jIvonI kevI krUra hiMsAthI taiyAra thAya che e dazya hajI paNa bhUlyuM bhulAtuM nathI. AvuM hiMsaka rezama dharmakriyAomAM kevI rIte sthAna pAmI gayuM haze e to mane koI rIte samajAtuM nathI, ane jyAre-jyAre lagna vagere vyAvahArika kArya nimitte koI ne koI rezamI kApaDa kharIdavA javAnuM thAya che, tyAre rezama mATe jIvatA ukALIne mArI nAkhavAmAM AvelA pelA kIDAono Dhaga mane sAMbharyA vagara raheto nathI, ane sAthe-sAthe AvI hiMsaka vastuno tatkaLa tyAga karavA badala ApoApa zrImatI subhadrAbahenane dhanyavAda apAI jAya che. (tA. 26-9-1959) (21) puSpapUjAmAM jayaNAnI jarUra amArA tA. 15-1-19papanA aMkamAM pUnAmAM upadhAnatapa' zIrSake samAcAra chapAyA che; temAM zarUAtamAM kahevAmAM AvyuM che : "siddhAMtamahodadhi AcArya vijyomasUrIzvara mahArAjAdi 61 munivaronA cAturmAsathI janatAmAM apUrva caitanya pragaTyuM che. zrI namaskAramaMtra-tapa, zrI saMsAratAraNatapa, zrI akSayanidhitapa, Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahiMsAdarzana ane ahiMsaka AcAro H 21 167 zrI vardhamAnatapa ItyAdi tapo, paramAtmAnI soLa hajAra puSpothI aMgaracanA, zrI paryuSaNA-mahAparvanI suMdara ArAdhanA vagere apUrva zAsana-unnati thaI." A samAcAra chapAyAne traNa aThavADiyAM jeTalo samaya vItI gayo hovA chatAM emAM koIe kazo pheraphAra ke sudhArAvadhAro sUcavyo nathI. eTale e samAcAramAM varNavelI hakIkata sAcI che ema mAnIne ame A noMdha lakhIe chIe. A samAcAramAM "paramAtmAnI soLa hajAra puSpothI aMgaracanA' e samAcAra amane ahiMsAnI dRSTie vicAravA jevA lAgyA che. puSpa e pote vanaspatikAya hovAthI ekendriya jIva to che ja, uparAMta puSpomAM jhINAjhINA trasa jIvo paNa hoya che e ApaNe sArI rIte jANIe chIe. ane tethI ja puSpapUjAnuM jyAM vidhAna ane varNana karavAmAM AvyuM che tyAM khUba jayaNA rAkhavAnuM pharamAvavAmAM AvyuM che. ekaeka phUlane sAvadhAnIpUrvaka kapaDAM upara khaMkherIne emAMnA trasa jIvonI jarA paNa hiMsA na thAya evI rIte ja phUlono upayoga karavAnuM sUcavAyuM che. AvI sAvadhAnI rAkhavA chatAM vanaspatirUpa ekendriya jIvanI virAdhanAno to prazna rahe ja che; to pachI eka sAthe soLa hajAra puSpothI aMgaracanA karavAmAM Ave tyAre, ekendriya jIvanI virAdhanA to bAjue rahI, paNa dareka phUlamAMnA trasa jIvanI virAdhanAnuM zuM evo prazna saheje thAya che. amArA mananuM to A prazna aMge kazuM samAdhAna thatuM nathI, ane amane A. vAta gaMbhIrapaNe vicAravA jevI lAgI hovAthI ame e ahIM sau koInI vicAraNA. mATe rajU karI che. temAM ya vaLI siddhAntanA jANakAra AcAryAdinI nizrAmAM AvuM thayuM hoya tyAre to manamAM vizeSa saMkSobha thAya che. - puSpono prabhupUjAmAM upayoga thAya ke koI vyaktinA potAnA zokha khAtara eno upayoga thAya emAM amuka bheda hovA chatAM puSporUpI ekendriya jIvonI ane puSpomAMnA trasa jIvonI rakSAnI dRSTie emAM kazo phera nathI. eTale "puSpo prabhupUjAmAM vaparAyAM' ema karIne e trasa jIvonI tema ja ekendriya jIvonI hiMsAne ApaNe vAjabI na TharAvI zakIe. game te dharmapravRtti karIe, chatAM ahiMsAnuM pAlana e ja ApaNo mukhya muddo hovo joIe. eTale pachI ahiMsAne aLagI karIne ApaNe dharma kevI rIte AcarI zakIe ? amane lAge che, ke kriyAkAMDa pratyenA vadhAre paDatA anurAgane kAraNe ApaNe ghaNI vAra viveka cUkI jaIe chIe. evuM ja AmAM paNa banyuM hoya. . soLa hajAra puSpomAMnA trasa jIvonI, prabhupUjAne nAme thayela virAdhanAno bacAva kevI rIte thaI zake e amArI samajamAM to UtaratuM nathI, chatAM A saMbaMdhI koIne kaMI khulAso karavo haze to tene ame jarUra AvakArIzuM. Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 jinamArganuM jatana A lakhavAno amAro mukhya muddo jainadharmanA prANarUpa ahiMsAnuM jatana karavAno ja che, eTale khulAso lakhanArA mahAnubhAvo e muddAne uvekhIne khulAso na lakhe eTaluM ame mAgI laIe chIe. (tA. pa-11-1955) (22) phAMsInI sajA rada thavI joIe mRtyu e vizvamAM sauthI vadhu bihAmaNI ghaTanA lekhAya che; ane enA vicArathI bhalabhalA jIvonAM gAtra gaLI jAya che. nItizAstrakAro ane dharmazAstrakAroe "maraNa samo bIjo koI bhaya nathI' (maUsamuM natni maya) ema je hyuM che, emAM anubhavanI ane vizvarUpadarzananI saccAIno raNako rahelo che. jo A rIte kIDIthI kuMjara, maccharathI mAnava ane deva-dAnava sau-koIne aMte maraNane zaraNa thayA vagara cAlavAnuM na ja hoya, ane kudarata niyamita rIte kALacakrane pheravyA ja karatI hoya, to pachI koI paNa mAnavI upara akALe mRtyu lAdavAnI ane "khUnano badalo khUna' e niyamano Azraya laIne phAMsInI sajAne kAyama karavA mATe kAyado ghaDavAnI jarUra rahe kharI? - Avo prazna koI paNa sahRdaya ane saMvedanazIla vicArakane thaI Ave e svAbhAvika che. AnI sAmenI dalIlarUpe mAnavasvabhAvanI hakIkata paNa che ja, e ApaNe dhyAnamAM rAkhavuM joIe. mAnavInA (are, jIvamAtranA) aMtaramAM anAdi kALathI vAsa karI rahelI kASAyika vRttine kAraNe mAnavI verano badalo kSamAthI nahIM, paNa bamaNA verathI levAno Avega anubhavato ja hoya che. ane tethI ja, 'dAMtane badale dAMta jevA jaMgalanA kAyadAnI vAtane kadAca bAjue mUkIe to paNa, hatyArAne zULI ke phAMsI ke evA jIvaleNa prayogothI maraNanA mukhamAM mokalI devAnI ke ene ribAvIribAvIne mArI nAMkhavAnI vAta paNa kaMI AjakAlanI nathI; itihAsayuga ane pahelAMnA cheka prAcInamAM prAcIna kahI zakAya evA samayamAM paNa zULI-phAMsInI sajA pracalita thayAnA purAvA maLatA ja rahe che. jyArathI samAjane vyavasthita karavA mATe rAjyavyavasthAnA zrIgaNeza maMDAyA haze, tyArathI phAMsInI sajAne kAyadesarapaNAnI mahora maLI haze, ane samAjane vyavasthita ane saMskArI banAvavA mATe enI anivAryatA lekhAI haze, tema ja enI sAme avAja uThAvavAnuM muzkela ke azakya Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahiMsAdarzana ane ahiMsaka AcAroH 22 169 gaNAI gayuM haze ema lAge che. A rIte phAMsI e rAjyanI daMDazaktinuM pratIka banI gaI haze. ane chatAM mAtra mAnavatA, sahRdayatA ane sahAnubhUtithI ja nahi, paNa manovijJAnanI pUrNa dRSTithI vAtano vicAra karatAM, koIkoI prasaMge ema jarUra manamAM thaI Ave che, ke rAjyanI kAyadApothImAMthI phAMsInI sajAne rukhasada maLI hota to kevuM sAruM ! koIka kissAmAM, amuka mAnavI phAMsIne mAMcaDe caDI gayA pachI evuM paNa jANavA maLe che, ke e mAnavI to sAcI rIte nirdoSa hato, paNa potAno sabaLa bacAva karavAmAM e nabaLo puravAra thayo, ke potAnI nirdoSatA sAbita karI zake evA AdhArabhUta purAvAo e samayasara rajU na karI zakyo; pariNAme, e mRtyudaMDano zikAra banIne kAyamane mATe nAmazeSa thaI gayo ApaNA keTalA badhA rASTravIro eka kALe rAjadrohanA ke rAjadvArI hatyAnA gunegAro gaNAIne phAMsInA mAMcaDe caDI gayA! ane Aje e badhAMnAM ApaNe rASTravIro ane zahIdo tarIke mana bharIne guNagAna karIe chIe ane emanI pUjA karIe chIe. jo rAjyanI kAyadApothImAM phAMsI jevI hatyArI sajAnI ja jogavAI na hota to AvA keTalA badhA navalohiyA naravIro akALa ane akAraNa maraNane zaraNa thatA bacI gayA hota! A rIte phAMsIno kAyado rada karavAnI dizAmAM vicAra karavAnI ApaNane preraNA Ape evo eka kisso tAjetaramAM ja "dhI TAimsa opha inDiyA' dainikamAM chapAyo che; e vAMcIne ja ame A noMdha lakhavA prerAyA chIe. bahu ja saMkSepamAM pragaTa karavAmAM Avela A kissAnI vigato A pramANe che : dakSiNa bhAratamAM koTTAyama jillAmAM chaMganacerI nAme eka gAma che. e gAmamAM thomasa nAme eka yuvAna rahe. atyAre enI uMmara 29 varSanI che. traNeka varSa pahelAM, sane 196lmAM 26 varSanI bharayuvAna vaye eNe potAnI patnInA premInuM khUna karyuM hatuM. A khUnanA gunAnA badalAmAM korTe ene motanI sajA pharamAvI. potAne maLelI motanI sajAno amala karavAmAM Ave, te pahelAM e bhAvanAzIla navayuvAne potAnI aMtima icchA darzAvatAM kaheluM, ke mArAM cakSuo cakSubeMkane, mAruM lohI lohIbeMkane ane mAro mRtadeha meDikala kolejane soMpI dezo. 19mI me nA roja ene phAMsIne mAMcaDe laTakAvI devAmAM Avyo tyAre tenI A icchA jelasattAvALAoe pUrI karI hatI." kevI karuNa, kevI dAruNa chatAM bhavya ghaTanA ! Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 jinamArganuM jatana potAnI patnIne badacAlavALI jANIne kayo mAnavI AvezamAM na AvI jAya? AvA AvezamAM e khUna karI beTho ane enA badalAmAM e sadAne mATe potAnI jiMdagIthI hAtha dhoI beTho ! AmAM nyAyamaMdirano ane nyAyamUrtino zo doSa kADhavo? ene to potAnI sAmenA kAyadA mujaba, hakIkata ane purAvAonA prakAzamAM ja nyAya ApavAno hoya; emAM e zuM karI zake ? tyAre AmAM kharo vAMka to saMsI jevI jIvaleNa sajAnA astitvano ja gaNAya ! jo kAyadAzAstramAM AvI amAnuSI sajAne sthAna ja na hota to bhAI thomasa ane enA jevA bhAvanAzIla ane saMvedanazIla keTalA badhA mAnavIo motanA paMjAmAMthI bacI gayA hota ane potAnI jelavAsanI sajA pUrI thatAM potAnA jIvanane sAre mArge dorI javAnI taka meLavI zakyA hota. vaLI, AvI sajAne kAyadApothImAMthI sadAne mATe nAbUda karavAnI tarapheNanI vicAraNAmAM e hakIkata paNa upayogI thaI zake ema che, ke jyArathI A sajA astitvamAM AvI tyArathI atyAra sudhImAM lAkho-karoDo mAnavIo - yuvAno, prauDho, vRddho, strIo ane puruSo - zULI ane phAMsIno bhoga thatAM ja rahyAM, chatAM AvA gunAonuM pramANa keTaluM ochuM thavA pAmyuM ? Aje to sajAono eka vadhu mahatvano banelo hetu gunAo ochA thavA pAme e che. Ano artha koI evo kare ke bIjI sajAono amala paNa cAlu hovA chatAM te-te gunAonuM pramANa ghaTatuM hoya ema lAgatuM nathI, mATe evI badhI sajAo paNa rada karavI - to e to arthano anartha karyo kahevAya ane viveka cukAI gayo gaNAya. Avo vicAra karatI vakhate bIjI sajAo ane phAMsInI sajA vacce je pAyAno bheda che te dhyAna bahAra jAya che. bIjI sajAo mAnavInI jiMdagI sAthe ceDAM na karatI hovAthI e sajA pUrI thayA bAda ene potAnuM jIvana navesarathI zarU karavAnI taka maLe che; jyAre phAMsInI sajA gunegAra mATe Avo koI avakAza ja rahevA detI nathI. eTale prazna thAya ke samAjavyavasthA ane rAjyavyavasthAmAM evI sajAne zA mATe sthAna hovuM joIe ke je sajA mAnavIne sadAne mATe jIvanasudhAraNAnI takathI vaMcita banAvIne akALe motanA moMmAM dhakelI detI hoya? vaLI, eka sAmAnya samajanI chatAM pUrepUrA mahattvanI vAta e paNa che, ke jene ApaNe jiMdagI ApI zakatA na hoIe, enI jiMdagI kAyadAnI jogavAIthI paNa harI levAno koIne adhikAra Apavo e kevaLa anyAya ja che. Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahiMsAdarzana ane ahiMsaka AcAro: 22 171 Ama aneka rIte vicAra karatAM ema lAge che, ke mAnavasamAjanI sevA ane mAnavatAnI sAcavaNI phAMsInI sajAne cAlu rAkhavAmAM nahIM, paNa ene rada karavAmAM ja rahelI che. kAyadAnA amala mATe eka subhaga lakSmaNarekhA doravAmAM AvelI che e paNa A prasaMge dhyAnamAM levA jevI che. e lakSmaNarekhA kahe che, ke nyAyAdhIze so gunegAra chUTI jAya enI ciMtA na karatAM eka binagunegAra ThaMDAI na jAya tevI ciMtA rAkhavI ghaTe. A ja siddhAMtane phAMsInI sajAne rada karavAnI tarapheNamAM paNa lAgu karIne kahevuM hoya to kahI zakAya ke koI mAnavIne motanI sajA rada thavAthI maLatI potAnuM jIvana sAruM banAvavAnI takano upayoga eNe na karavo hoya, to e enI marajInI vAta che; paNa evA mAthAbhAre mAnavIono ja vicAra karIne phAMsInI sajA cAlu rAkhIne je mAnavIo potAnuM jIvana sudhAravAnI takano lAbha laI zake evA hoya, emane e takathI kAyamane mATe vaMcita rAkhavA e nyAyane nAme sarAsara anyAya che, ane tethI e vahelAmAM vahelI take dUra thavo ja joIe; e dUra thAya emAM ja mAnavasamAjanI mAnavatA, saMskAritA ane dhArmikatAnI sAcI abhivyakti rahelI che. ema lAge che, ke phAMsI-virodhI kaMIka AvI lAgaNIthI ja prerAIne chellAM keTalAMka varSothI duniyAnA ghaNA saMskArI ane AgaLa paDatA lekhAtA dezomAM have pachI AvI prANaghAtaka sajA cAlu rahevI joIe ke nahIM enI carcA-vicAraNA thavA lAgI che. ahIM e vAtanI noMdha letAM kharekhara AnaMda thAya che, ke AvI vicAraNAne aMte, eka subhaga akhatarArUpe, keTalAMka varSa pahelAM iMglenDanI sarakAre amuka (pAMca ke dasa) varSa mATe A sajA rada lekhavAnuM AvakArapAtra ane mAnavatAvAdI pagaluM bharyuM che. bIjA koI dezoe AvuM pagaluM bharyuM hoya to tenI mAhitI amArI pAse nahIM hovAthI amArA vAcakamitro e lakhI mokalaze to ame te sAbhAra pragaTa karIzuM. paNa A bAbatamAM bahu ja kheda upajAve evI vAta to e che, ke bhagavAna mahAvIra, bhagavAna buddha ane mahAtmA gAMdhInI janmabhUmi hovAnuM gaurava dharAvatA ane ahiMsA ane karuNAnI karmabhUmi lekhAtA hiMdustAnanI sarakAra hajI sudhI A sajAne nAbUda karavAnI dizAmAM pagalAM nathI bharI zakI; tema ja prajAmAM paNa AvA mahattvanA vicArane amalI rUpa ApavA-apAvavA mATe kazI ja hilacAla nathI cAlatI ! jyAre phAMsInI sajA rada karavAnI carcA-vicAraNA kaMIka jozapUrvaka cAlatI hatI. te vakhate, sAta varSa pahelAM, jainasaMghanA terApaMthI phirakAnA samaya-jJa ane svataMtra ciMtaka AcAryazrI tulasIjIe jyapura jelanA kedIo samakSa dharmapravacana karatAM phAMsInI sajA rada karavAnI tarapheNa karatAM kaheluM - Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 jinamArganuM jatana "atyAre ghaNA-kharA dezomAM mRtyuzikSAne baMdha karI devAmAM AvI che. bhArate hajI sudhI A dizAmAM kazuM pagaluM nathI bharyuM. ene lAge che, ke phAMsInI sajA rada karI devAthI kyAMka gunAonI saMkhyA vadhI na jAya ! huM kAyadAnA niSNAtonI vacce mAthuM mAravA nathI icchato; paNa eTaluM jarUra kahevA icchuM chuM, ke vyaktine mArI nAkhavAthI gunAnI saMkhyA ochI nahIM thAya. gunAonI rukAvaTa to hRdaya-parivartanathI ja thaI zakavAnI che. phAMsInI sajAthI vyaktine nAmazeSa karI zakAya che, nahIM ke gunAne. tethI A dizAmAM vicAra karavAnI jarUra che." ("jainabhAratI', tA. 29 6-1965) AcArya tulasIjIe phAMsInA virodhamAM bahu mahattvanI ane pAyAnI vAta kahI che. bhAI thomasa ane enA jevA navalohiyA juvAnono bhoga ane emanI aMtima bhAvanAono saMdeza e ja che, ke phAMsInI sajA ApaNA dezamAMthI tema ja duniyAnA badhA dezomAMthI vahelAmAM vahelI take, kAyamane mATe, nAbUda thAya! (tA. 27-pa-1973) (23) ghora hiMsAvRtti para ahiMsAnI e siddhi! mANasane mANasa banAve te dharma. mAnavadehamAM mAnavatAnI bhAvanA na khIle to mAnava ane pazu vaccenI bhedarekhA bhUMsAI jAya ane mAnavajanma eLe jAya. ane jyAre mAnavIne mAnavatAnuM varadAna maLe che, tyAre mAnava deva karatAM paNa caDiyAto banI jAya che, ane devone ya durlabha evI virala siddhio meLave che. mAnavIne mAnavI banAvavAnuM kAma ahiMsA ane enAM ja aMgarUpa karuNA, prema ane maitrIbhAva dvArA ja thaI zake che. ahiMsAnA AdhAra vagara mAnavIne mAnavI banAvavAno dharmano hetu saphaLa thaI zakato nathI. ahiMsAne bhUlIne thatI badhI pravRtti mAnavIne dharmathI dUra ne dUra dorI jAya che; evI pravRtti kevaLa chAra upara lIMpaNa karavA jevI nirarthaka ja bane che. ethI ja ahiMsAne "parama dharma tarIke biradAvavAmAM Avela che. A vicAraNAnA prakAzamAM tAjetaramAM caMbalanA bahAravaTiyAonI svayaMprerita zaraNAgatino je banAva banyo, ane e dvArA ahiMsAmAM rahelI sarvamaMgalakArI viziSTa zaktinAM ane ahiMsAnI eka vadhu siddhinAM je subhaga tema ja AhlAdakArI darzana thayAM e saMbaMdhI keTalIka vicAraNA karavA jevI lAgavAthI ame A noMdha lakhavA prerAyA chIe. Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 173 ahiMsAdarzana ane ahiMsaka AcAro : 23 caMbala nadI ApaNA dezanI moTI nadIomAMthI eka che; e enA jaLapravAha karatAM enI AsapAsa AvelAM kotaro mATe vizeSa jANItI che. A kotaro mukhyatve to madhyapradezamAM AvelAM che; chatAM eno vistAra eTalo badho che, ke e rAjasthAna ane uttarapradezamAM paNa phelAyelAM che. e kotaro UMDAM paNa eTalAM badhAM che, ke na pUcho vAta. tethI ja moTA-moTA gunegAro, cora-lUMTArAo ane bahAravaTiyAone mATe e svarga samAM banI gayAM che ! tyAM jANe hetALa mAtAnA hUMphALA khoLAmAM beThA hoya ema, AvA badhA samAjapIDaka gunegAro dAyakAo sudhI nirAMte rahI zake che ane bhalabhalI sarakArone paNa haMphAvI zake che. AvA hajAro gunegAro saMtAIne rahe, chatAM koIne emanAM chUpAM raheThANonI keDIono aNasAra-sarakho paNa bhAgye ja maLe evAM agocara ane surakSita A sthAno che. ane caMbalanI A vikhyAta khINo kaMI pAMca-sAta dAyakAthI ja gunegAronuM raheThANa banI che evuM paNa nathI; enA keDA to traNa-cAra saikA jeTalA suvizALa samayapaTa upara - kadAca ethI paNa vadhu lAMbA samayapaTa upara - vistarelA jANavA maLe che. AvA gahana ane agocara pradezamAMthI A gunegArone zodhIne emanI paraMparAne khatama kevI rIte karavI, ane ema karIne te-te pradezanI prajAne bhayamukta ane ciMtAmukta kevI rIte karavI e prazna sarvasattAdhIza lekhAtI sarakArane mATe paNa dAyakAo ke saikAothI moTI ane kAyamI zirovedanArUpa banI gayo che. temAM ya caMbalanI khINonA bahAravaTiyAonI vAta judI che. bIjAM sthAnomAM jAgI uThelA bahAravaTiyAono to kyAreka paNa aMta Ave che, paNa ahIM to bahAravaTiyAonI akhaMDa paraMparA cAlu ja che. emanI saMkhyA paNa pAMca-pacAsanI nahIM, paNa seMkaDonI hoya che. eTale emane nAmazeSa karavAnuM kAma vadhu muzkela banI jAya che. caMbalanI bihAmaNI khINonAM saMtAna banIne eno Azaro zodhanArA bahAravaTiyAo potA upara vartelA anyAya-atyAcAra-adharmanuM vyAja sAthe vera vALavAnI bhayaMkara vRttithI prerAI athavA AvA koI kAraNa vagara kevaLa potAnA krUra svabhAvathI doravAIne prajA upara sitama varasAvavAmAM kazI maNA rAkhatA nathI. e, jANe cIbhaDuM vadheravuM hoya evI sahelAIthI, ThaMDe kaleje, prajAonAM khUna karI zake che, prajAjanonI mAlamilakata dhoLe divase lUMTI zake che. ATaluM ochuM hoya hoya ema, pote dhArela rakama meLavavA mATe zrImaMto, yuvAno ane bALako sudhdhAMnuM bAna tarIke apaharaNa karIne emanA upara sitama varasAvatAM paNa acakAtA nathI. rAjyasattAne jarA paNa macaka ApyA vagara prajAjanone parezAna karavAno emano A dhaMdho haMmezane mATe jANe nirAkuLapaNe cAlato ja rahe che; mAno ke, emano nityakrama ja banI gayo che! A parezAnI keTalI kAramI hoya che e to jenA upara e vItI hoya e ja jANe! Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinamArganuM jatana DiyAmAM khAMpaNa laIne bahAravaTe nIkaLela AvA mAnavIne mATe mAravuM ane maravuM e ramatavAta hoya che. eTale, 'eka maraNiyo sone bhAre' e kahevata mujaba AvA mAnavIone tAbAmAM levAnuM, emane giraphatAra karavAnuM ane game te mArge emane maraNane za2Na ka2vAnuM kAma paNa mINanA dAMte loDhAnA caNA cAvavA jevuM ati muzkela ke azakya jevuM gaNAya che; eTale pachI emanAM aMta2ne jagADIne emane ApameLe sarakArane tAbe thavA taiyAra karavAnI to vAta ja kyAM rahI ? Ama thAya e to eka Azcarya ja lekhAya. paNa ApaNI najara sAme ja racAI gayela itihAsa kahe che, ke hajI gaI kAle ja AvI na kalpI zakAya evI AzcaryakArI ghaTanA banI, ane caMbalanI khINomAM vasanArA 190 jeTalA mAthAbhAre ane lohItarasyA bahAravaTiyA ApameLe hathiyAro heThAM mUkIne madhyapradezanI sarakArane zaraNe thaI gayA ! cAreka kalpanAne satya TapI jAya che evI A ghaTanA che; emAM mAnavInA aMtaramAM rahelI ahiMsA, satya, prema ane karuNAnI zaktinI prazasti sAMbhaLavA maLe che. A ati virala ane adbhuta ghaTanAnuM thoDuMka pRthakkaraNa karIeH thoDA divasa pahelAM bahAraviTayAonI zaraNAgatino je banAva banyo, enAM pagaraNa bAreka varSa pahelAM maMDAyAM hatAM ema jANavA maLe che. tyAre ApaNA rASTrIya saMta ane vizva-puruSa zrI vinobA bhAve potAnI bhUdAna mATenI padayAtrA karatAM-karatAM madhya-pradezamAMthI pasAra thavAnA hatA. bhUdAnanI pravRttine protsAhana ApavA uparAMta madhyapradezamAM satata raMjADa karatA bahAraviTayAonuM aniSTa dUra karavA mATe paNa zakaya prayatno karavAnI teonI tatparatA hatI. madhya-pradezanI sarakAranA mANaso ane zAMtinA khaDA sainiko samA prajA-sevakonA sahakA2thI teoe A kArya hAtha dharyuM; emAM emanA aMtaramAM vahetI satya-prema-karuNAnA triveNI-saMgamanI pavitratAnuM baLa umerAyuM. ethI aneka bahAravaTiyAo nirbhaya banIne emane maLyA. e vakhate to thoDAka ja bahAraviTayAo potAnA vyavasAyano tyAga karavAno saMkalpa karIne tAbe thayelA; paNa ahiMsA ane karuNAnA divya rasAyaNa dvArA temano hRdaya-palaTo ka2vAnI prakriyA cAlu ja rahI. ane e kAma, zrI vinAbAjInI salAha-sUcanA mujaba, aneka zAMtisainikoe, tema ja mukhyatve zrI vinobAjInI satya-prema-karuNAnI bhAvanAne jhIlavAnI virala zakti dharAvatA evA zAMtinA phirastA zrI jayaprakAza nArAyaNajIe cAlu rAkhyuM; ane aMte Azare baso jeTalA bahAraviTayAonI zaraNAgati rUpe e saphaLa thayuM. saMbhAvanA to evI che, ke hajI bIjA bahAravaTiyA paNa Atma-samarpaNano A mArga ApanAve. 174 A zaraNAgati zastro sAme mamatAbharI zAMta samajUtI ane aMtaramAM UbharAtI ahiMsA-karuNAnI sarvakalyANakArI lAgaNIno ja vijaya che, ane e vijya mATe Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahiMsAdarzana ane ahiMsaka AcAro : 24 zrI vinAbAjIe, zrI jayaprakAzajIe ane aneka zAMti-sainikoe varSo sudhI je tapasyA karI che te mATe teono upakAra mAnIe teTalo ocho che. bhAna bhUlelA mAnavIone sAcI mAnavatAne mArge lAvavA e kharekhara dharmanuM kAma che. mAnavImAM rahelI hRdaya-palaTAnI zaktinI ane AvA dharmakAryanI keDIo mahAtmA gAMdhI sudhI pahoMce che. emaNe AdarelA ahiMsaka svAtaMtryayuddhamAM keTalA badhA mAnavIo hoMze-hoMze joDAyA hatA ! bhAratanI AjhAdI paNa ahiMsAnI zaktino e anokho vijaya ja hato; emAM dalita-patita-nirAza mAnavajAtane mATe AzAno AdhA2 samAyo che. ahiMsAno A vijya e kharI rIte saMpradAyavAdane kAraNe baMdhiyAra banI gayelI ahiMsAno nahi, paNa vahetI rahetI ahiMsAno ja vijya che. sAthe-sAthe bahAravaTiyAne janma ApanAra anyAya-atyAcAra-adharmabharelI samAjavyavasthAne nyAyanItiyukta banAvavI jarUrI che e paNa A ghaTanAno bodhapATha che. 175 (24) pratyakSa sevAH eka dhyAnapAtra prazna Ama joIe, to bhAratamAM janmela badhI dharmaparaMparAonI sAme e prazna mUkI zakAya ema che, ke emAM, ochA ke vadhu pramANamAM ahiMsA ane karuNAnI vRtti tathA pravRttino Adara karavAmAM Avela hovA chatAM, dIna-duHkhI-rogI mAnavasamAjanI pratyakSa sevA karavAnA kAryamAM e pAchaLa kema che, ane mahAtmA izu khriste sthApela khristI dharmamAM ene 'mAnavasevA e to prabhusevA che' e rUpe mahattvanuM sthAna vicAra ane vyavahAra e baMnemAM maLyuM che, enuM kAraNa zuM ? ahIM to A praznanI vicAraNA ApaNe jaina paraMparA pUratI ja maryAdita rAkhIzuM. ahiMsAnA pAlana upa2 jainadharme bIjA badhA dharmo karatAM vadhAre bhAra Apyo che, ane sUkSmamAM sUkSma jIvajaMtunI hiMsAthI paNa bacI zakAya e mATe jainadharmazAstroe khUba chaNAvaTa karIne mArgadarzana karAvyuM che e suvidita che. vaLI, A ahiMsAnA ja vidhAyaka svarUpa tarIke karuNA (anukaMpAprerita kriyA)nI bhAvanAne paNa jainadharme pUrepUruM protsAhana ApavAnuM upadezyuM che. jainadharmanA anuyAyIo jIvadayA ane prANIrakSAnI vividha prakAranI pravRttione cAlu rAkhavA mATe tana-mana-dhanathI kAma kare che ane sahAya (tA. 29-4-1972) Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 jinamArganuM jatana Ape che; te che karaNAnI bhAvanA. gharaDAM, apaMga ane mAMdAM pazu-paMkhIo tema ja vasukI gayelAM DhoronI rakSA ane mAvajata mATe sthapAyelI pAMjarApoLo jevI saMsthAo A karuNAvRttinI ja sAkSI pUre che. uparAMta, vaiyAvacca (mAMdAnI mAvajata, sAdhusaMtonI zAtAdAyaka sevA vagere)no paNa jainadharmamAM ghaNo ja mahimA svIkAravAmAM Avyo che; ene "AtyaMtara tapa' tarIkenuM gaurava sudhdhAM ApavAmAM AvyuM che. e parathI bhagavAna mahAvIre A guNane jIvanasAdhanAmAM keTaluM UMcuM ane mahattvanuM sthAna ApyuM che te samajI zakAya che. vaiyAvaccenA guNanI jema sAdharmika-vAtsalyane paNa jainadharmanI saMghavyavasthAmAM AgaLa paDatuM sthAna ApavAmAM AvyuM che. pote je deva, guru ane dharma pratye zraddhAbhakti dharAve che, temAM samAnapaNe AsthA dharAvanAra vyaktinAM saMkaTa nivArI ene sukhI banAvavAnI khUba udAtta bhAvanA ane te dvArA potAne ISTa dharmazAsanane paNa poSavAnI bhAvanA sahadharmI-vAtsalya pAchaLa rahelI che. A rIte, A kArya AkhA zrIsaMghane TakAvI rAkhIne dharmane tejasvI ane prabhAvazALI banAvavAnuM ati agatyanuM kArya che. chevaTe anuyAyIonI zakti ke azakti ja zrIsaMgha ane dharmanI zakti-azakti banI rahe che. paNa Ama jainadharme jIvadayA, dIna-duHkhI-dardInI sevA ane sAdharmika-vAtsalyanI bhAvanAne dharmakRtya tarIke puraskAryA chatAM, koNa jANe kema, A traNe bAbatomAM jainasaMgha pratyakSa bhAga levAne badale, ghaNe moTe bhAge e mATenuM vyavasthAtaMtra UbhuM karavAmAM ane Arthika sahAya ApavAmAM pUro sahakAra ApIne ja saMtoSa mAne che. duSkALa, jaLapralaya, dharatIkaMpa ke evI kudarata-sarjita Aphato vakhate, tema ja anya prasaMgoe jainasaMghanA agraNIo dezanA eka vagadAra ane sukha-duHkhanA sAthI bhAvanAzIla mahAjana tarIke to janasevA, dezasevA tathA jIvadayAnAM satkAryomAM haMmezAM noMdhapAtra phALo ApatA ja rahe che, paNa A badhAM sevAkAryomAM potAnI pratyakSa sevA ApavAnI pravRttithI sArA pramANamAM aLagA rahe che e paNa hakIkata che. Ama thavAnuM mAThuM pariNAma e AvyuM che, ke sAdharmika-bhaktinA apAra guNagAna gAvA chatAM ApaNA moTA bhAganA dharmaguruo ane zrIsaMghanA movaDIo sAmAnya ane garIba sthitinAM sAdharmika bhAI-bahenonI Arthika bhIMsa ane enA lIdhe AvI paDatI bIjI aneka Apattione dUra karavAnI javAbadArIne Avazyaka dharmakRtya gaNIne e dizAmAM bhAgye ja prayatna kare che, to pachI dezanI dIna-duHkhI-rogI mAnavajAtanI pratyakSa sevA karIne enA saMkaTanivAraNa mATenA prayatnanI to AzA ja kyAM rAkhavI ? A mATenI ApaNI AvI upekSAvRttine kAraNe jainadharma ane jainasaMgha mATe kaMIka evI Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 177 ahiMsAdarzana ane ahiMsaka AcAroH 24 mAnyatA pracalita thaI gaI che ke jhINA-jhINA jIvajaMtuonI dayAmAM ApaNe mAnavadayAne ja vIsarI gayA chIe! A nAlezI tyAre ja dUra thaI zake, jyAre ApaNe ApaNI buddhi, zakti ane saMpattine rUDha kriyAkAMDo ke vidhividhAnomAM vadhAre pramANamAM vAparavAne badale, janasevAmAM vAparavAnI samatulA jALavIe. dIna-duHkhIjanonI pratyakSa sevA e paNa prabhune pAmavAno eka uttama ane kAragata upAya che ema mAnIne, tathA jAgyA tyArathI savAra ema samajIne e dizAmAM navaprasthAna karavA kRtanizcaya banIe. Ama karavuM hoya to khristI dharmanI A aMgenI vizvavyApI pravRttio uttama mArgadarzaka banI zake evI che. AvI pravRttithI duniyAbharanA dezomAM khristI dharmano ghaNo pracAra thavAmAM tema ja enA anuyAyIonI saMkhyA bIjA badhA dharmonA anuyAyIonI saMkhyA karatAM vadhavAmAM paNa ghaNI sahAyatA maLI che e sAcI vAta che, chatAM khristI dharmanA keTalAMka mizanarIo, pAdarIo tathA dharmabhaginIo evAM paNa hoya che, je dIna-duHkhI mAnavIone khristI banAvavAnI lAlacamAM paDyA vagara, mAtra dukhiyAMonuM duHkha dUra karavAnI kalyANabuddhithI ja emanI sevA kare che, ane ema karIne potAnA prabhune prasanna karavAno ke pAmavAno prayatna kare che. alabatta, je dharmanA anuyAyIo potAnA duHkhanA nivAraNa mATe niHsvArthabhAve AvI sevAo ApatA hoya emanA dharma pratye evA duHkhamukta banelA janonA aMtaramAM Adara ane bhaktinI lAgaNI janme e svAbhAvika che - mAnasazAstrano niyama ja kaMIka evo che, ke A pramANe banyA vagara na rahe. paNa "khristI dharmanI dIna-duHkhI janonI sevAnI pAchaLa to emanuM potAnA dharmamAM dharmAtara karAvavAnI bhAvanA rahelI che' evI ardhasatya ke satya mAnyatAne mAtra oThuM banAvIne garavA sevAdharmanI upekSA ja karavAmAM Ave, te to adharma ja lekhAya. A praznanI ahIM ATalI carcA karavAnuM kAraNa A pramANe che: amadAvAdanI suprasiddha zikSaNa-saMsthA gujarAta vidyApIThanA adhyApaka zrIyuta naTavarabhAI rAvaLe lakhela "madhara TerIjhA' nAme pustikA cAreka mahinA pahelAM gujarAta vidyApITha taraphathI bahAra paDI che. emAM sane 1910mAM yuropamAM yugoslAviyAmAM janmelAM ane aMtaranI utkaTa karuNAbhAvanAthI prerAIne, dIna-duHkhI-rogI bhAratavAsIonI sevAmAM, janasevA dvArA prabhunA pyArA banavAnA umadA AzayathI, traNeka dAyakAthI potAnuM jIvana ane sarvasva samarpita karI denAra madhara TerIjhA nAme khristIdharmanAM eka sevikAnI TUMkI, chatAM hRdayasparzI kathA ApavAmAM AvI che. A Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 jinamArganuM jatana pustakanA "kaparI sAdhanA' nAme purovacanamAM sAkSara zrI nagInadAsabhAI pArekhe eka prazna mUkyo che : "A kathA vAMcIne bIjo vicAra e Ave che, ke khistIdharmamAM evuM zuM che, je taruNa-taruNIone potAnAM kuTuMba, gharabAra, deza ane samAja choDIne dUra ajANyA ane taddana bhinna jIvanapaddhati ane AbohavA dharAvatA dezomAM jaI tyAMnAM dInahIna, tyajAyelAM mAMdAM ane raktapitta jevA bhayaMkara manAtA rogono bhoga thaI paDelAM manuSyonI sevAmAM, samagra jIvana samarpaNa karavAne prere che? bIjA koI dharme duniyAbharamAM AvuM kArya karavA preryAnA dAkhalA jhAjhA jovA maLatA nathI." zrI nagInabhAIe bIjA dharmanA nAyako samakSa vicAraNIya vAta kevI sacoTa kahI che ! madhara TerIjhAmAM UcharatI uMmarathI ja mAnavasevAnA yajJane potAnuM jIvana samarpita karavAnI sajIva karuNAbhAvanA vaNAI gaI hatI. A bhAvanAne saphaLa banAvavA, ApaNA dezamAM svarAjyano udaya thayo te samayathI - sane 1948thI, emaNe dInahIna janonI sevAnuM kArya zarU karyuM hatuM. samaya jatAM e kArya sarakhI rIte cAlI zake e mATe 19paramAM "nirmala hRdaya' nAme AzramanI, 1957mAM raktapittiyAonI sevA mATe "zAMtinagaranI ane te pachI anAtha bALako mATe "zizu bhavana'nI sthApanA thaI. pachI to emanA dvArA cAlatI mAnavasevAnI pravRttinAM aneka kendro bhAratamAM sthapAtAM gayAM, e mATe aneka sevAvratI bhAI-baheno maLatAM gayAM, ane A kArya sArI rIte cAlatuM rahe e mATe deza-videzanA dhaniko taraphathI dhana paNa pUratA pramANamAM maLavA lAgyuM. zrI naTavarabhAI rAvaLe potAnA A pustakamAM (pR. 62) ApelI nIcenI thoDIka mAhitI uparathI paNa jANI zakAya che, ke madhara TerIjhAnI mAnavasevAnI pravRtti keTalA vyApaka rUpamAM atyAre cAlI rahI che : teoe lakhyuM che - "bhAratanAM pAMtrIsa moTAM zaheromAM temanAM sevAkendro AvelAM che. sAtaso jeTalAM sAdhaka-sAdhikAo. temAM mAnavasevAnuM maMgalavrata laIne bIjAne jivADavA kAje jIve che. madhara TerIjhAe sthApelI 70 zALAomAM 6,219 bALako zikSaNa laI rahyAM che. temanAM ra58 davAkhAnAmAM 15,08,946 dardIo Aje sAravAra laI rahyAM che. raktapittiyAM mATenAM 58 kendromAM 46,702 dardIo che. jIvanamAM chellA zvAsa kheMcatA loko mATenAM 25 homa(ghara)mAM 5,104 bImAro-azakto Aje vasI rahyAM che. temanI saMsthAnI zAkhAo have to duniyAbharamAM patharAI gaI che. temanA prema ne sevAnA pAvaka saMdeza pRthvI para comera Aje prasarI rahyA che. AkhI ya vasuMdharAne jANe madhara TerIjhA vahAlano vIMjhaNo DhoLe che. saMsAra samastane madhara TerIjhA sArapano (goodnessno) sabaka zikhavADe che." Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahiMsAdarzana ane ahiMsaka AcAro : 24 179 karuNAnA sAkSAtu avatAra samAM sannArI madhara TerIjhAe potAnA mAnavasevAnA yajJane keTalo vizALa ane prakAzamAna banAvyo che enI A vigato jANIne keTalo AhUlAda Upaje che! ApaNe vadhAre paDatI paralokaparAyaNatAmAM ane bAhya ane jaDa kriyAkAMDo taraphanI vadhAre paDatI AsaktimAM mAnavadayA ane mAnavasevA jevA uttama guNane visArI mUkyo to nathI? jo khuda mAnavIne ja bhUlI jaIzuM to ApaNe dharmane kevI rIte TakAvI rAkhI zakIzuM? (tA. 6-3-1976) Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upekSita vargono dharma dvArA uddhAra (1) nArIvarganI pratiSThAmAM jainasaMghano phALo bhAratIya badhI dharmaparaMparAothI jainadharmane judo pADatI bhedarekhArUpa je keTalIka vizeSatAo che, emAMnI eka, ane kadAca mukhya ane narI najare tarI Ave evI vizeSatA che eNe nArIvarganI pratiSThA mATe ane enA paNa AMtarika-AdhyAtmika utkarSa mATe apanAvela samAnatAnI bhAvanA. A samAnatAnI bhAvanAnuM amRta e bhagavAna tIrthaMkaranI kaSTamaya AtmasAdhanA ane sarvagrAhI ane ekAgra evI tattvavicAraNArUpa netarAthI thayela apAra jIvanamaMthananI ja nIpaja che. e nIpajanI vyApaka lhANI karavA mATe ja, emaNe sarvakalyANakArI dharmatIrthanI prarUpaNA ne sthApanA karI hatI. kevaLa dharmanI ArAdhanA karavAno ke AtmasAdhanA karavAno ja nahIM, paNa mokSanI prApti karavA sudhdhAMno nArIvargano adhikAra puruSavarganA jeTalo ja tIrthakara bhagavAne pramANyo ane ene e adhikAra leza paNa bhedabhAva ke saMkoca vagara ApavAnI vyavasthA paNa potAnI hayAtImAM ja je UbhI karI, te emanI ahiMsA ane samatAnI sarvocca koTinI bhAvanAnA kAraNe ja. je AtmasAdhaka vire karuNAgarbhita ahiMsAnuM ane samabhAvanuM amRtapAna karIne potAnA jIvanane kRtArtha karyuM hatuM te, bIjI vyaktinA AtmasAdhanA ane mokSanA adhikAranI ADe avarodha mUkavAno hiMsaka vicAra sudhdhAM kevI rIte karI zake ? AthI ja bhagavAne potAnA dharmatIrthamAM potAnA samavasaraNamAM) kevaLa strIpuruSa ke dalita-patita-aspRzya gaNAtA vargo sahitanI samagra mAnavajAtane ja nahIM, paNa pazu-paMkhI jevA tiryaMca jIvone paNa sthAna maLe evI udAratA dAkhavI hatI ane A udAratAno pAyo hato bhagavAna tIrthaMkaranA aMtaramAM vahetI ahiMsA ane samatAnI sarvapAvanakArI bhAgIrathI. A noMdha dvArA amAre je vAta kahevAnI che, te che samAjamAM nArIvarganI pratiSThA karavA mATe ane enA utkarSano mArga mokaLo karavA mATe jaina saMghavyavasthAe Apela viziSTa phALA aMge. Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upekSita vargono dharma dvArA uddhAra : 1 181 itihAsa e vAtanI sAkSI pUre che ke bhagavAna mahAvIre Azare pacIsaso varSa pahelAM (2472 varSa agAu) jyAre potAnA dharmatIrthanuM pravartana karyuM, tyAre eka bAju jema hajAro nirdoSa ane abola pazuono hamezAM bhoga letI hiMsaka yajJonI prathAnI bolabAlA hatI, tema nArIvarga ane "aspRzya zUdravarganI sthiti pazuo karatAM paNa badatara hatI. saikAothI cAlI AvatI A pAzavI ke hiMsaka rUDhine kAraNe aDadhA uparanA bhAganI mAnavajAtanA bhAgyamAM na vidyAbhyAsa karavAnuM ke dharmanuM AcaraNa karavAnuM svAtaMtrya lakhAyuM hatuM ke na mAnavI tarIke sukha-cenapUrvaka jIvana vitAvavAnuM lakhAyuM hatuM. ene mATe to sadA ya sAmAjika anyAya ane bhautika duHkhamAM sabaDatA rahevAnuM ane mRtyunI rAhamAM jIvana vitAvavAnuM ja lakhAyuM hatuM !! mahAvIrasvAmInA dharmatIrthanA pravartane jyAre A anyAyI, adharmI ane hiMsaka prathAone hacamacAvI mUkIne hiMsaka yajJo baMdha karavAnI, nArIvarganI sAthe thatA DhoranA jevA durvyavahArane dUra karavAnI ane samAjanA aspRzya-zUdra gaNAtA vargane haDadhUta karavAnI kuTevane kAbUmAM levAnI ke nAbUda karavAnI pharaja pADI haze, tyAre samAjanA saMcAlanamAM samrATanA jevI ekacakrI sattA abAdhitapaNe saikAothI bhogavatA AvelA UjaLA ane ucca varge kevo jabaro AMtarika AMcako anubhavyo haze ! ema kahI zakAya ke bhagavAna mahAvIre prarUpelA muktimArge nArIvarga ane dIna-duHkhI-dalita janasamUhane duHkha-baMdhana-muktino navo rAha ja batAvI dIdho hato. bhagavAna mahAvIranA A parama upakAre ja emane janahRdayamAM jaganA guru, nAtha ane rakSaka tarIke sadA AdaraNIya sthAna apAvyuM hatuM. samaya jatAM ApaNA mAnavajAta sAthenA vyavahAramAMthI bhagavAnanI A asAdhAraNa dezanAno mahimA AthamI javA ke ocho thaI javA pAmyo emAM dharmano ke dharmamArgano nahIM, paNa ApaNo ja mithyAbhimAnano doSa che; ane ene lIdhe ApaNe kaMIkaMI akAryo karatAM rahIe chIe. ahIM eka bIjuM aitihAsika tathya paNa dhyAnamAM levA jevuM che. mahAvIranI jema, trevIsamA tIrthakara zrI pArzvanAthe paNa potAne kevaLajJAna utpanna thayA pachI caturvidha saMgharUpa jaMgama tIrthanI sthApanA karI hatI. zAstrIya ullekha to ema paNa kahe che ke pArzvanAthanA saMghamAM ADatrIsa hajAra sAdhvIo ane traNa lAkha satyotera hajAra zrAvikAo jeTalo moTo nArI-parivAra hato. ane chatAM, samaya jatAM, brAhmaNadharmanI asarane kAraNe kaho, ke evA ja koI jJAta-ajJAta kAraNe kaho, pArzvanAtha pachI mAtra aDhIso varSa jeTalA TUMkA gALAmAM thayela mahAvIranA samayamAM pArzvaprabhunA dharmasaMghanI eka paNa sAdhvI mojUda hovAno ullekha maLato nathI. eTaluM kharuM ke e vakhate khuda mahAvIrasvAmInAM mAtA-pitA pArzvanAthanAM anuyAyI hovAnA, anya zrAvako Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 jinamArganuM jatana paNa pArzvanAthanA anuyAyI hovAnA tema ja te vakhate pArzva zramaNa paraMparAnA kezIkumAra zramaNa jevA zramaNo mojUda hovAnA nirdezo ApaNAM zAstromAM sacavAyelA che; paNa pArthasaMghanI bhikSuNIo vidyamAna hovAno koI purAvo maLato nathI. phakta aDhIso varSa jeTalA TUMkA samayamAM pArzvanAthanA saMghanA sAdhvIsaMghanuM nAmazeSa thaI javuM tema ja caturvidha saMghamAMnAM bAkInAM traNa aMgomAMnI saMkhyA paNa sArA pramANamAM ghaTI javI) e kAM to ApaNI AMtarika saMghavyavasthAnI koI moTI khAmIne lIdhe athavA to bAhya paribaLone kAraNe banyuM hoya. vaLI, e paNa ItihAsasiddha vAta che ke bhagavAna mahAvIre potAnA tIrthapravartananI sAthesAthe - prathama tabakke ja - zramaNIsaMghanI sthApanA karI hatI, tyAre bhagavAna buddhe potAnA dharmacakranuM pravartana karyA pachI keTalAMka varSa bAda, ane te paNa potAnA mukhya ziSya AnaMdanA anurodhathI, tema ja kaMIka AnAkAnI sAthe, bhikSuNI-saMghanI sthApanA karI hatI. paNa bauddha dharmanI A bhikSuNIsaMghanI paraMparA lAMbo vakhata sudhI cAlu na rahI; ane samaya jatAM, e baMdha thaI gaI. eTale atyAre bauddhasaMghamAM bhikSuNIo kayAMya rahevA pAmI hoya ema jANavA maLatuM nathI. A bAbatamAM kaMI hakIkatadoSa hoya to te dUra karavA jANakArone vinaMti che.) A hakIkata uparathI spaSTa joI zakAya che ke samayanA vahevA sAthe, pArzvanAtha ane buddhanA dharmasaMghamAM bhikSaNI-saMghanI paraMparA baMdha thaI gaI hatI, tyAre bhagavAna mahAvIre sthApela zramaNIsaMghanI paraMparA atyAre, pacIsaso varSa jevA sudIrgha samayanA aMtara pachI paNa, akhaMDarUpe cAlu rahI che, ane emAM vidvattA ane cAritryapAlananI - jJAna ane kriyA baMnenI sAdhanAnI - dRSTie zreSTha kahI zakAya evAM zramaNIratno bhUtakALamAM thaI gayAM hatAM ane vartamAnamAM paNa vidyamAna che. sAdhvIsaMgha-sahita caturvidha saMghanuM A rIte akhaMDa paraMparArUpe TakI rahevuM e anukULa kALabaLa karatAM paNa vizeSa karIne bhagavAna mahAvIre ane emanA gaNadharoe ghaDelI, prarUpelI ane samaya jatAM saMghasthavira, jJAnI, cAritrasaMpanna AcAryoe prANanI jema sAcavelI, poSelI ane dravya-kSetra-kALa-bhAva anusAra saMmArjita karelI tema ja vadhArelI saMghavyavasthAne ja AbhArI che. caturvidha saMghanA yogakSemanuM satata dhyAna rAkhatI A saMghavyavasthAne eka mUrta thayelA nityarakSaNIya Adarza rUpa ja lekhavI joIe. bhagavAna mahAvIranA dharmasaMghamAM zramaNIsaMghanI asmalitapaNe cAlI AvatI paraMparAne joIne khristI dharmanA pAlana ane prasAranA dhyeyane mATe potAnuM jIvana samarpita karanAra sAdhvIo (nuns)nI mahAtmA isue sthApelI akhaMDa paraMparAnuM smaraNa thaI Ave che. A sivAya bIjA koI dharmamAM, cheka prAcIna kALathI te atyAra sudhI, Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upekSita vargono dharma dvArA uddhAra : 1 183 AtmasAdhanAnA uttama dhyeyane varela sAdhvI-samudAyanI paraMparA cAlu hovAnuM jANavA maLatuM nathI. matalaba ke jainadharme sAdhvIsaMghanI sthApanA dvArA nArI pratiSThA ane nArIutthAna jevA mAnavajAtanA kalyANanA kAryane protsAhana ApavAmAM je viziSTa kAmagIrI bajAvI che, te bhAratavarSanI dRSTie viziSTa ane anokhI kahI zakAya evI che. eTale samaye-samaye nArIutkarSa mATenI A kAmagIrImAM jarA ya oTa AvavA na pAme ane e kAma kALapravAha mujaba niraMtara thatuM rahe e mATe pUratI jAgRti ane sakriyatA rAkhavI e jainasaMghanI khAsa pharaja che. bhagavAna mahAvIranA strIonA uddhAranA kAryane biradAvatAM koI prasaMge ApaNA rASTrIya saMta AcArya vinobA bhAvee, kyAreka AvA hRdayasparzI ugAro kADhyA hatA: jyAM sudhI huM joI zakuM chuM tyAM sudhI, bhAratamAM strIonA uddhArane mATe je prayatna thayo, temAM prAcIna samayamAM bhagavAna kRSNa ane bhagavAna mahAvIranAM nAmo najare paDe che, ane atyAranA samayamAM gAMdhIjInuM. bhagavAna mahAvIrano itihAsa eka adbhuta itihAsa che. je jamAnAmAM mahAvIra thayA emAM ja gautamabuddha thayA. baMnenA vihArano pradeza eka hato. tethI saMbhava che ke buddha mahAvIrane joyA hoya; je hoya te. "bhagavAna mahAvIre potAnA saMghamAM strI ane puruSamAM bhedabhAva nahotA karyA - (saMghamAM dAkhala thavA jevo) sAmAnya adhikAra baMneno ekasarakho hato. te AjakAlanA adhikArathI judo AdhyAtmika adhikAra hato, je puruSonI jema strIone paNa sulabha karyo hato. enuM pariNAma e AvyuM hatuM ke vIra-saMghamAM sAdhuo karatAM ArthikAonI saMkhyA vadhAre hatI. A paraMparA jainomAM atyAra sudhI cAlI Ave che. Aja paNa jaina sAdhvIo mojUda che. jainadharmamAM eka niyama che ke sAdhu ekalA vihAra na karI zake; be sAdhuo ke be sAdhvIo sAthe vihAra kare che. e niyama mujaba be-be baheno sAthe maLIne bhAratamAM vihAra karatI jovAmAM Ave che. bihAra, mAravADa, gujarAta, kolhApura ane tAmilanADu tarapha A rIte vihAra karatI baheno jovA maLe che; A eka bahu moTI vizeSatA che. buddha strIone saMghamAM dIkSita karavAne yogya na lakhI. teo mAnatA hatA ke strIone dIkSA ApavAthI dharmamaryAdA nahIM sacavAya. paraMtu eka divasa emanA ziSya AnaMda eka strIne laI AvyA, ane ene emaNe buddhadevanI sAme rajU karI. AnaMdanA AgrahathI buddhe ene dIkSA to ApI, paNa kahyuM ke "he AnaMda, tArA Agraha ane premane kAraNe meM A kAma to karyuM che, paNa ethI ApaNA saMgha upara eka moTuM jokhama AvI paDyuM che. e pachI bauddha itihAsamAM A bhaya ane A zaMkAnuM pariNAma jovA maLe ja che. Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinamArganuM jatana "paNa je bhaya buddhane hato, mahAvIrane na hato e joIne hRdaya namI paDe che. mahAvIra nIDara hatA eno mArA mana upara UMDo prabhAva paDyo che, ane tethI mahAvIra tarapha mane adhika AkarSaNa che, buddhano paNa mahimA kaMI ocho nathI; mahApuruSonI vRttio judA-judA prakAranI hoya che. chatAM kahevuM paDe che ke gautama buddhane vyAvahArika bhUmikA sparzI gaI hatI, jyAre mahAvIrane e na sparzI zakI; teoe strI ane puruSa vacce bheda na karyo. mahAvIra potAnI pratijJAmAM dRDha rahyA, tethI mArA manamAM emanA tarapha vizeSa Adara che. emAM ja emanuM mahAvI25NuM che." bhagavAna mahAvIre samAjavyavasthAmAM ahiMsAmUlaka je jabaruM ane krAMtikArI kahI zakAya evuM parivartana karyuM hatuM, emAM strIvarganA uddhAranuM kArya ApameLe ja samAI jAya che. strIonA uddhAranA bhagavAna mahAvIranA bhagIratha kAryanuM zrI vinobAjIe kevuM yathArtha zabdacitra doryuM che ! ApaNe icchIe to teonA A udgAro ApaNA sAdhvIsaMghanA vikAsanI AThe zAstramaryAdAonA nAme mUkavAmAM AvelA nakalI avarodhone dUra karavAmAM upayogI thAya evA che. AmAM zuM karavuM e ApaNA potAnA ja hAthanI vAta che. (tA. 3-7-1971) 184 nArI-samudAyanA vizeSa utkarSano samaya jAgyo hoya ema, jogAnujoga, nArIvarga sameta samagra mAnavajAtine potAnA uddhArano mArga batAvanAra bhagavAna mahAvIranA pacIsasomA nirvANakalyANakanI vyApaka ujavaNInA tAjetaramAM ja pUrA thayela varSa daramyAna ja saMyukta rASTrasaMgha-prerita AMtararASTrIya nArIvarSanI zarUAta thaI che, ane deza-videzamAM, The2-The2, moTA pAyA upa2 dalita nArIvarganA utthAna mATe ane pragatizIla nArIvarganI vizeSa pragati mATe vicAraNAo cAlI rahI che ane keTalIka yojanAo paNa ghaDAI rahI che. paristhiti vaLAMka laI rahI che e saMjogomAM jainasaMghanI vizeSa pharaja zuM hoI zake e ApaNe samajavA taiyAra hoIe to ApaNane e vAta samajatAM vA2 na lAgavI joIe ke A dizAmAM jainasaMskRti ane jainasaMgha mahattvano ane gauravabharyo phALo ApI zake ema che. A mATe ApaNA zrAvikA-saMghanI sthiti sudhare, eno abhyAsa AgaLa vadhe ane sAdhvI-saMgha jJAna ane kriyAnI viziSTa sAdhanA karIne potAno AMtarika vikAsa sAdhavAnI sAthe potAnA vyaktitvane vizeSa prabhAvazALI banAvI zake evI vyavahAru ane nakkara yojanA ghaDavAmAM Ave to tethI ApaNA dharma ane saMghane lAbha thavA uparAMta samAja ane rASTrane paNa ghaNo lAbha thaI zake. (tA. 8-11-1975nA lekhamAM tA. 3-7-1971nA lekhanA aMzo saMkalita) Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upekSita vargono dharma dvArA uddhAra H 2 (2) sAdhvI-samudAyanA vikAsa mATe zrAvaka-samAja jAgRta bane bhakti e amRta che; ane enAthI vyakti ane samAja baMneno vikAsa thAya che. paNa jyAre emAM aMdhapaNuM ke ghelApaNuM bhaLe che, ane nirbheLa ane sAcI bhakti aMdhabhakti ke ghelI bhakti jevuM vivekazUnya rUpa dhAraNa kare che, tyAre e vikAsapreraka banavAne badale pragatirodhaka banI jAya che. kyAreka to vivekahIna bhakti ane parataMtratA vacce jhAjhI bhedarekhA rahevA pAmatI nathI. 185 tapagacchanA sAdhvIsamudAyanI moTA bhAganI pragati rUMdhAI javAnuM kAraNa enI sAdhu-samudAya pratyenI samajaNa ane viveka vagaranI bhaktino atireka hoya ema lAge che. kyAreka koIne A dekhAtI bhaktinI pAchaLa bhayanI AchIpAtaLI lAgaNI kAma karatI lAge to e paNa banavAjoga che. paNa sAdhvI-samudAyanI AvI apakva bhaktithI ane sAdhu-samudAya dvArA zAstra ane paraMparAne nAme UbhA karavAmAM AvelA bhayathI zAsanane to atyAra sudhImAM pAra vagaranuM nukasAna ja thayuM che; ane hajI paNa A khoTano dhaMdho baMdha karIne dharmanA sAcA mArge cAlavAnuM ApaNA bahu ja ochA dharmaguruone sUjhe che ! temAM ya jyAre tapagacchanAM koI-koI sAdhvIo pote ja UThIne sAdhvIonI zAstrAbhyAsa ane dharmopadeza mATenI chUTano virodha kare che, tyAre to stabdha ja thaI javAya che. paNa AvAM nakalI, zAstravirodhI ane dharmabhAvanAne pratikULa evAM baMdhano have cAlu rahI zake ema nathI; e cAlu rahevAM paNa na joIe. tethI muMbaI bhAyakhalA zrI motIzA TrasTanA zANA ane samayapArakhu TrasTImahAnubhAvo dIrghadRSTi vAparIne sAdhvIjI zrI zIlavatIzrIjI, mRgAvatIzrIjI Adine comAsAnI vinaMti karIne muMbaI laI gayA, ane bhAyakhalAmAM emane vyAkhyAna vagerenI pUrepUrI mokaLAza karI ApI e eka anumodanIya, mArgadarzaka ane pre2ka ghaTanA banI che ema kahevuM joIe. A sAdhvIjIonA A cAturmAsa prasaMge sAdhvIjI zrI khAMtizrIjIe eka TUMko chatAM preraka saMdezo mokalyo che, te vAMcavA jevo che. muMbaIthI pragaTa thatA 'sevA-samAja' patranA tA. 3-7-1966nA aMkamAM chapAyela e saMdezo kahe che "viduSI sAdhvIjI mRgAvatIzrIjI vagerenuM cAturmAsa karAvI vyAkhyAna apAvavA ane sAMbhaLavAnuM hiMmatabharyuM je pagaluM bharyuM che te dhanyavAdane pAtra che. sAdhvIsaMsthAnI zaktine ghaNA vakhatathI kacarI nAkhavAmAM AvI che. Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 jinamArganuM jatana "ajoDa zaktizALI mahAsatI sAdhvIjIo, seMkaDonI saMkhyAmAM, vyAkhyAno ApI zake tevI mojUda che. chatAM, tene koI taraphathI sAtha ke sahakAra ApavAmAM Avato nathI; balke, svayaM saMpradAyanA sAdhuo taraphathI dabANa karavAmAM Ave che : jo tamo Ama karazo ke tema karazo to tamane saMghADA-bahAra karavAmAM Avaze' va. pharamAno ka2vAmAM Ave che. jo zrAvaka-samAja jAgRta bane to sAdhvIjIomAM rahelI zaktino vikAsa avazya thAya. "munirAjonA pakSamAM zrAvako paNa sAdhvIjIo mATe virodha karavA taiyAra thaI jAya che, tyAM upAya zuM ? vizeSa zuM lakhuM ?' sAdhvIjI zrI khAMtizrIjIe saMghamAM zaktizALI mahAsatI-sAdhvIjIo seMkaDonI saMkhyAmAM' hovAnuM, 'sAdhvI-saMsthAnI zaktine ghaNA vakhatathI kacarI nAkhavAmAM AvI' hovAnuM ane e mATe 'zrAvaka-samAja jAgRta bane' ema je kahyuM che te bilakula sAcuM che. have to sAdhvI-samudAya pAse eTalI AzA rAkhavI vadhAre paDatI na lekhAvI joIe ke sAdhvI-samudAyanA vikAsane mATe apAtI A mokaLAzanI teo kadara na karI zake to paNa chevaTa evI niMdA to na ja kare. ane sAdhvIone zAstrAbhyAsa ane vyAkhyAnanI chUTa ApavAnI vAta hajI paNa jo tapagacchanA dharmaguruone gaLe na UtarI zakatI hoya to e karuNatAnI hada ja gaNAya ! paNa eka vAta ApaNe samajI levI ghaTe ke amuka vAta ApaNA gaLe Utare ke na Utare; samaya to koInI ya rAha jovA thobhato nathI. tethI AvatA samayanAM eMdhANa agAuthI pArakhI levAM e ja mAnavInI buddhi ane zaktinI caritArthatA che. ApaNA dharmaguruo zrIsaMghanA hita mATe AvI dIrghadRSTi dAkhave e ja A kathanano sAra che. (3) digaMbara-samudAya pharI vicAre amArA tA. 7-5-1950nA aMkamAM ame 'digaMbara jainabhAIonuM AtmaghAta jevuM pagaluM' zIrSakathI eka TUMkI noMdha lakhI hatI te vAcakone yAda haze. digaMbara saMpradAyanA khUba mahattvanA prAcIna dharmagraMtha 'dhavalasiddhAMtazAstra'nA 93mA sUtramAM (30-7-1966) Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upekSita vargono dharma dvArA uddhAra : 3 187 "saMna' zabda Ave che. A zabdathI strImuktinuM samarthana thAya che; jyAre digaMbara saMpradAyanI paraMparAgata mAnyatA strI-muktino niSedha karanArI che. tethI digaMbara saMpradAyanA eka AcArya zrImAnuM zAMtisAgarajIe tA.19-2-1950nA roja gajapathA. tIrthamAM Adeza Apyo che ke A 93mAM sUtramAMno saMga zabda tyAMthI kADhI nAkhavAmAM Ave. digaMbara bhAIonuM A pagaluM amane to vighAtaka ja lAgyuM hatuM, ane tethI ame upara jaNAvela TUMkI noMdhamAM e aMge nirdeza karyo hato. sAthe-sAthe e noMdhamAM ame A aMge mAhitIpUrNa vistRta noMdha lakhavAnI amArI dhAraNA hovAnuM paNa jaNAvyuM hatuM. AvI noMdha taiyAra karIne pragaTa karatAM haju thoDo samaya lAgavA saMbhava che. paNa A thoDA samaya daramyAna have to evI paNa saMbhAvanA UbhI thaI che ke kadAca ame AvI vistRta noMdha pragaTa karavAno vicAra paDato paNa mUkIe; kAraNa ke e noMdha pragaTa karavAno amAro mukhya Azaya to A pratyuttaranI jhINavaTabharI chaNAvaTa karIne digaMbarabhAIoe lIdhela pagalAmAM rahelI gaMbhIratA, bhayaMkaratA tema ja adUradarzitA darzAvavAno hato, jethI teo AvA avicArI pagalAMthI pAchA haThe ane thaI gayelI bhUla vadhu nukasAna karI bese te pahelAM tene sudhArI le. digaMbara saMpradAyanAM vartamAnapatro jotAM temane tyAM A mATe ThIka-ThIka jAgRti AvI hoya ane keTalAka bhAIoe prasaMganI gaMbhIratA barobara pichANI hoya ema lAge che. A badhuM jotAM bhaviSyamAM A saMbaMdhI vistRta noMdha lakhavAno vicAra ame choDI daIe e banavAjoga che; chatAM atyAre ame A saMbaMdhI chevaTanA kazA nirNaya upara AvatA nathI e to kharuM ja. daramyAna AgarAthI pragaTa thatA, bhAratavarSIya digaMbara jaina mukhapatra "jainasaMdeza'nA tA. 24-1950nA aMkamAM pragaTa thayela nIcenA samAcAra ahIM rajU karavAnuM yogya dhArIe chIe: "SakhaMDAgamanA 93mAM sUtramAMnA "laMnaH' padane laIne samAjamAM khUba carcA cAlI che. AcArya zAMtisAgarajIe e padane kADhI nAkhavAnI jAherAta karI che. paNa AcArya abhinaMdanasAgara munimahArAjano eka patra hAlamAM eka pratiSThita vyaktine maLyo che, temAM teoe lakhyuM che: "pakhaMDAgamamAM "saMnada' zabda jarUra joIe. enA vagara pakhaMDAgamanI durdazA thaI jaze. AcAryazAMtisAgara-jinavANI-jIrNoddhAra kamiTInA pratiSThita sabhya bArAmatInivAsI rAjArAma caturacaMdano paNa e ja mata che. bArAmatInA zeTha tulajArAma caturacaMdano paNa e ja mata che. bArAmatInA paMcasamaste eka TharAva sarvAnumate pasAra karIne upara jaNAvelI kamiTI upara mokalI Apyo che ke "A zabda ajJAnanA kAraNe kADhI nAkhavAmAM Avyo che, ane A rIte tAmrapatramAM jinavANIno avinaya karavAmAM Avyo che." Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 jinamArganuM jatana "atyAre teo (A. abhinaMdanasAgaramuni) bArAmatImAM birAje che. samAjamAM Aje keTalAya AcAryo che. jo "saM' padanA saMbaMdhamAM e badhAno mata ekatrita karavAmAM Ave, to temAMthI ghaNAkharAno mata A. zAMtisAgarajInA nirNayathI viparIta Avaze. samAjanA vidvAnonI ekanI eka saMsthA bhAratavarSIya digaMbara jaina pariSade to potAno mata keTalAMya varSa ApI dIdho che ke 93mAM sUtramAM saMna pada jarUra rahevuM ja joIe." A samAcAra mujaba digaMbara bhAIomAM A prazna aMge je jAgRti AvI che te rAjI thavA jevI che. tAtkAlika sagavaDa-agavaDanA, vAdAvAdanA ke kadAgrahanA ati saMkucita vicAranA vamaLamAM phasAIne zAstragraMthomAM koI paNa jAtanI ghAlamela karavI, e bhAre apakRtya che. je bhAIoe enI sAme potAno mata jAhera karyo che ane e apakRtyane dUra karAvavAno prayatna Adaryo che, teo dhanyavAdane pAtra che. ame icchIe chIe ke samasta digaMbara saMpradAya A mATe jarUra pharIthI vicAra kare ane potAnA ja gharane korI khAya evA A praznano nikAla karavAmAM matabhedanA aMdhArA kUvAmAM paDyA vagara svastha citte eka mata upara AvI, AvA aghaTita pagalAthI pAchA pharavAnuM zANapaNa dAkhave. astu! (tA. 28-5-1950) (4) maMdira praveza-vivAdaH zAstrone zastro banAvIzuM? maMdira-pravezanA praznano vicAra karatI veLAe ApaNe mAnavasamAjanA jena ane jainetara evA be varga pADIe, to A praznane ApaNe harijana-maMdira-pravezanA prazra karatAM sarvajana-maMdira-pravezanA prazna tarIke vadhu sAcI rIte oLakhAvI zakIe. zeTha ANaMdajI kalyANajInI peDhIe jyAre potAnA nivedanamAM jaina AcArane anusarIne darzanArthe janAra koIne paNa rokavA nahIM' ema kahyuM che tyAre sarvajana-maMdira-pravezanI vAta ja baMdhabesatI jaNAya che. harijana-maMdira-pravezano athavA peDhInA A nirNayano virodha karanArAo vArevAre zAstra ane paraMparAnuM nAma AgaLa dhare che, ane jo harijano jaina maMdiramAM dAkhala thAya to zAstronA vidhi-niSedhonuM tema ja paraMparAnuM ullaMghana thavAno bhaya batAve che. AmAM paraMparA-saMbaMdhI vizeSa ciMtA karavA jevuM to eTalA mATe nathI ke paraMparAo to kaMIka sthapAya che ane vaLI pAchI ApameLe ke kALabaLe badalAI jAya che athavA Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upekSita vargono dharma dvArA uddhAra : 4 189 vilIna thaI jAya che, paNa zAstronA vidhiniSedho saMbaMdhI bAbata jarUra dhyAnamAM levI joIe. ahIM ApaNe A prazna sAthe saMkaLAyela zAstrAjJAo ke enA vidhi-niSedhonI sIdhesIdhI vigato dvArA vicAraNA to nahIM karIe, paNa jainadharma ane jaina saMskRtinuM maulika rUpa najara sAme rAkhIne, AvA prazno saMbaMdhamAM jaina zAstronuM valaNa kevuM hoI zake enI thoDIka vicAraNA karIzuM. A ke AnA jevA bIjA praznomAM dharmaguruo taraphathI zAstronA nAme ApaNane moTo bhaya batAvavAmAM Ave che, tyAre saheje prazna thAya che ke A zAstro te kayAM ane kevAM haze? ane enI AjJAnuM pAlana eTale zuM? ApaNe ApaNI najara sAme ja joyuM ke ApaNane dharmArAdhananuM nimitta ApatI parvatithino nirNaya karavA mATe ja ApaNA keTalAka dharmaguruoe saMghamAM keTakeTalo vikhavAda pedA karyo hato ane jaina samAjamAM keTalI chinnabhinnatA UbhI karI hatI. potAnI vAta ja sAcI TheravavAnA mamatamAM phaksAIne keTakeTalA kAvAdAvA, keTakeTalAM jUThANAM, keTakeTalI asatya pravRttio ane keTakeTalA kaSAyonuM poSaNa karavAmAM AvyuM hatuM ! tyAre saheje prazna thAya ke AvA badhA AtmaghAtaka avaguNothI dUra rahevuM ane kaSAyothI nivRtti meLavavI e zAstranI AjJA ke game tema karIne jaya meLavavAnI narI pAgala vijigISA(vijayanI lAlasA)mAM phasAIne e badhA durguNonuM poSaNa karavuM ane kaSAyonI vRddhi karavI e zAstranI AjJA ? vaLI, jainadharmamAM aneka phirakAo ne peTA phirakAe paDyA. temAM ya vaLI judAjudA gaNo, gaccho ane samudAyo. emAMnA dareka potAnA matane ja sAco mAne ane bIjAnA matane khoTo mAne; ane ema karavAmAM pAchuM dareka jUtha zAstronA AdhAro TAMke. tyAre prazna thAya ke A zAstro te kevAM ke saune laDavA mATenAM sAmasAmAM zastra pUrAM pADe? saMskRta-prAkRta jevI zAstranI bhASAmAM ane koI vAra samakAlIna lokabhASAmAM paNa) koI munivare kaMI lakhyuM enuM nAma zAstra - e bhUlabharelI mAnyatAmAMthI ja dharmamAM ane saMghamAM aneka vikRtio pesI javA ke pedA thavA pAmI che. koI paNa dharmazAstranI AjJA e dharmanA pAyArUpa siddhAMtathI viruddha na ja thaI zake; e to haMmezAM enuM poSaNa karanArI ja hovI joIe. paNa maulika dharmazAstro ane uttarakAlIna dharmazAstronAM bheda ke tAratamyano (vadhAre-ochA mahattvano ApaNane spaSTa khyAla na hovAthI zAstrAjJAo ke dhamajJAonI bAbatamAM ApaNe ThIkaThIka goTALAmAM paDI jaIe chIe ane jainadharmanI mULabhUta AjJAthI viruddha jatI hoya evI bAbatone paNa dharmanI ke zAstranI AjJA tarIke mAnI laIe chIe. Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinamArganuM jatana pAlana paNa ApaNAM uttarakAlIna dharmazAstronAM vidhAno ApaNA mULabhUta zAstragraMthomAMnAM maulika vidhAno sAthe saMpUrNa susaMgati na sAcavI zakyAM enuM piraNAma ApaNA mATe be rIte nukasAnakAraka AvyuM : ApaNI ahiMsAnI samajaNa ane te sAthe ahiMsAnuM ema baMne pragatizIla banavAne badale sthULa banI gayAM, ane ApaNA dharmanA pracAranuM kSetra vadhu ne vadhu saMkucita banatuM gayuM -- te eTalI hade ke jate dahADe sAva najIvA ane namAlA matabhedane kAraNe ApaNe ApaNA ja bhAIone paNa pacAvavAmAM nAkAmiyAba nIvaDyA. jo koI ema mAne ke bhale ApaNuM dharmapracArakSetra saMkucita banyuM, paNa ApaNe ApaNI guNavattAmAM to AgaLa vadhyA chIe, to ema mAnanArA kevaLa kalpita svargamAM ja vase che ! 190 jainadharmanuM pAlana karavAno mArga ahiMsA-saMyama-tapanuM ArAdhana, darzana-jJAnacAritranuM ArAdhana athavA deva-guru-dharmanuM ArAdhana karavuM e che. A badhA kaMI ekabIjAthI judAjudA mArgo nathI, paNa ekabIjAnI sAthe evA to otaprota thayelA che ke ekanA pAlanamAM bIjAnuM paNa vadhatuM-ochuM pAlana thaI ja jAya ane ekanI upekSAmAM bIjuM paNa ApameLe upekSita thaI jAya. A dharmamArgonuM anusaraNa amuka mAnavasamUhathI ja thaI zake ane amuka mAnavasamUhathI na ja thaI zake - evuM vidhAna, je dharma kevaLa guNapradhAna dRSTine ja varSe hoya, e dharmanAM zAstro karI zake kharAM ? emAM ya guru pAse javAnI ke devamaMdiramAM javAnI vAta Ave che tyAM ja harijanapravezano virodha zAstrone nAme Ubho karavAmAM Ave che. paNa jyAM samabhAvanI prApti ke kaSAyono vijaya e ja dharmapAlananI kasoTI lekhAtI hoya, ane jyAM kuLamada ane jAtimadanI bhArobhAra niMdA karavAmAM AvI hoya, tyAM dharmanI ke devagurunI AzAtanA thavAnA nAme, AkhI ne AkhI jAtine ke AkhA ne AkhA varNane devadarzane ke guru pAse javA mATe anadhikArI kahevAmAM Ave e vAta jainadharmanI mULabhUta bhAvanA sAthe koI rIte baMdha besatI nathI. jo vastusthiti AvI che to pachI devanI AzAtanAne nAme dharmamAM UMca-nIcapaNAnA bhedo kema karI pesI gayA ? A savAlano vicAra karatAM ema thavAmAM AvAM keTalAMka kAraNoe bhAga bhajavyo hoya ema lAge che : (1) dharmakSetramAMthI je UMca-nIcabhAvane bhagavAna mahAvIre aLago karIne samAnatAno bhAva sthApita karyo hato, e samAnatAnA bhAvane hamezane mATe TakAvI rAkhavo e bhAre duSkara kArya che. satyanA pAragAmI darzana para AdhArita paLepaLanI jAgRti hoya to ja e banI zake. bAkI UMca-nIcadRSTinA bhoga thaI paDavuM e to rASleSamaya sAMsArikatAthI pIDAtA mAnavInI sahaja kamajorI che. samaya jatAM Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upekSita vargono dharma dvArA uddhAra : 4 191 saMsargadoSathI brAhmaNadharmanI A viparIta vRtti ApaNA upara evI asara karI gaI ke ene ApaNe ApaNI potAnI ja vRtti mAnavA lAgyA. (2) vItarAganI pUjAnI sAthe-sAthe maMdiromAM deva-devIonI pUjA jemajema vadhatI gaI, tematema pUjAnA AtmazuddhirUpa mULabhUta hetuthI ApaNe dUra thatA gayA ane enA badale aihika lAlasAo ApaNuM preraka baLa banI beThI. pariNAme pUjA to vItarAganI karatA rahyA, paNa rakhe ne deva ke devI rUThI jAya e vAtathI ja vadhu ne vadhu DaratA thayA. AthI AzAtanA pAmela deva ke devI kopAyamAna thaze to zuM thaze evA bhaya ane vahemanI lAgaNI ApaNAmAM ghara karavA lAgI. (3) maMdiromAM zilpakalAnI samRddhinI sAthesAthe athavA enA badale sonA, cAMdI ke jhaverAtanI Arthika samRddhi vadhatI gaI tematema devamaMdironAM dvArA mokaLAM maTIne vadhu ne vadhu baMdha thatAM gayAM. Ama, abhimAna, bhaya ne lobhanA mAryA ApaNe eka AkhA mAnava-samUhane dharmakSetramAM paNa halako gaNIne chevaTe enI AbhaDacheTa pALatA thaI gayA. eka kAlpanika dAkhalo laIe: aspRzyatAnivAraNanuM kAma mahAtmA gAMdhIjIne prANathI paNa adhika pyAruM hatuM e eka hakIkata che. AjathI cAraso-pAMcaso varSa pachI jo koI gAMdhIbhakta brAhmaNa gAMdhIjInuM maMdira baMdhAvIne bahAra pATiyuM mAre ke A maMdiramAM koI halakA mANase dAkhala thavuM nahIM, to e kevuM behUduM lAge? paNa A kalpanA satya na bane ema mAnavAne kazuM kAraNa nathI! eTale ahiMsAne mArge jIvamAtra sAthe maitrI sAdhavAnI ane anekAntane mArge sarvadharma sAthe samanvaya sAdhavAnI sthira ane dhIra preraNA karatA jainadharmanAM mULabhUta zAstronuM valaNa eka AkhA mAnavasamUhane mATe maMdiavezano niSedha karanAruM kevI rIte hoI zake e samajAtuM nathI. janma, jAti ke varNanA kAraNe Avo niSedha karavo e to dharmano potAno virodha karavA jevuM akArya che. AvuM valaNa jainadharmazAstrone kadI paNa maMjUra na hoya e saheje samajAya evI vAta che. ahIM to maMdira-praveza saMbaMdhamAM jaina zAstronuM valaNa kevuM hoI zake eno ja kaMIka vicAra karavo prastuta hoI zAstronA ullekhono vicAra atyAre nahIM karIe. paNa eTalI vAta cokkasa ke jainadharmanA maulika siddhAMtothI jemanuM valaNa viruddha dizAmAM jatuM hoya tevA graMthone dharmazAstro mAnIne tevI AjJAone anusaravAnuM haju paNa jo cAlu rAkhIzuM, to jenadharmanI pAyAnI sarvakalyANakArI bhAvanAthI racAtA surakSAkSetranI bahAra nIkaLI jaIne chevaTe ApaNe ja pheMkAI jaIzuM. Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinamArganuM jatana vItarAgano mArga, jainadharmano mArga to saune mATe kevo khullo ane sahunuM kalyANa karanAro che enuM je yathArtha varNana, sImaMdharasvAmIne mITho upAlaMbha ApatAM, potAnI hRdayaMgama bAnImAM mahopAdhyAya zrI yazovijyajI mahArAje karyuM che, te sadA aMtaramAM kotarI rAkhavA jevuM che. eka bhaktanA jevA bhAva nItaratA haiyAmAMthI e saMtapuruSa kave che 192 mhoTAM-nAnAM aMtaro re, giruA navi dAkhaMta; ziza-darasaNa sAyara vadhe hai, kairava vana vikasaMta. ThAma-kuThAma vi lekhave re, jaga va2saMta jaLadhAra; kara doya kusume vAsIye re, chAyA vi AdhAra. rAya ne raMka sarakhA gaNe re, udyote zazi-sUra; gaMgA-jaLa te bihuM taNA re, tApa kare savi dUra. sirakhA sahune tAravA re, tima tame cho mahArAja ! mujazuM aMtara kima karyo re, bAMhya grahyAnI lAja. mukha dekhI TIluM kare re, te navi hoya pramANa; mujaro mAne savitaNo re, sAhiba teha sujANa. kavi kahe che : "he bhagavAn ! nAnA-moTAno AMtaro moTAnAM dilamAM na hoya. caMdranA darzanathI to sAgara hele caDe che, ane kumudavana paNa khIlI UThe che. megha varasatI vakhate kaMI sArI ke narasI jagyAno vicAra nathI karato. maghamaghatAM phUlaDAM to jema jamaNA hAthane tema DAbA hAthane paNa sugaMdhita banAve che. chAyA jIvamAtrane Azaro Ape che. sUrya, caMdra ane gaMgAnA jaLane mana rAjA ane raMka baMne samAna che. tema he prabhu ! Apa paNa sahunA sarakhI rIte tAraNahAra cho.' (chellI traNa lITIo svayaM samajAya tevI che.) kevI udAtta, udAra, umadA bhAvanA ! (5) maMdira-praveza-praznamAM mArgadarzaka zAstra-pATho bhagavAna mahAvIre jainadharmanuM navasaMskaraNa karyuM temAM sAmAjika dRSTie sauthI mahattvano phe2phA2 e karyo ke dharmakSetramAM janma, jAti ane varNane kAraNe mANasa-mANasa vacce je UMca-nIcapaNAnA nakalI bhedo ghara karI beThA hatA, te bhedone temaNe sadaMtara (tA. 23-4-1955) Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upekSita vargono dharma dvArA uddhAra : 5 nApAyAda2 TheravIne dharmanuM ArAdhana karavAno mANasamAtrano samAna adhikAra jAhera karyo. Ano artha e ke koI mAnavI pote dharma kare ke na kare e bhale enI marajInI vAta hoya, paNa ApaNAthI to koI paNa mAnavIne mATe dharmanAM dvAra baMdha karI zakAya nahIM. eTale jo jinamaMdirane ApaNe dharmasAdhanAnA agatyanA aMga tarIke sAce ja svIkAratA hoIe, to emAM praveza karavAno koI paNa mAnavIne niSedha karavo e ene dharmasAdhanAthI vaMcita rAkhavA jevuM ja gaNAya. bhagavAna mahAvIrano aMtima upadeza jemAM sacavAI rahyo che te 'uttarAdhyayana sUtra'nuM adhyayana karanAra koIne paNa jaNAyA vagara nahIM rahe ke jainadharmamAM janma, jAti ke varNane kAraNe mAnavI-mAnavI vacce koI jAtanA UMca-nIcapaNAne muddala sthAna nathI; tyAM to sAruM kAma kare te sAro ane naThAruM kAma kare te naThAro - bhale pachI e game te jAti ke game te varNamAM janmyo hoya H evo sAva sIdho ane sAdo nyAya che. jAtimada ane kuLamadanI to ApaNe tyAM TheraThera niMdA karavAmAM AvI che; eTaluM ja nahIM, bhagavAna mahAvIranA jIvanamAM paNa eno paDagho paDelo ApaNe jANIe chIe. marIcinA bhavamAM sevela kuLamadanuM duSpariNAma bhagavAna mahAvIrane paNa veThavuM paDyuM hatuM. vaLI bhagavAna mahAvIranA sattAvIsa pUrvabhavomAMnA nayasAranA pahelA pUrvabhavamAM ApaNe joIe chIe ke eka rAjAnA mukhI tarIke jaMgalanAM lAkaDAM kapAvavAnuM pApamaya kAma karAvanAra vyakti paNa, potAnA bhAvabharyA aMtaHkaraNane kAraNe, jIvanavikAsanA paMthe vaLe che. A badhuM jANyA pachI dharmamArgamAM koI mAnavIne nIca ke halako mAnIne ene tarachoDavo e dharmane anukULa kRtya gaNAya kharuM ? Ama chatAM, Aje janatAnA mana upara zAstranI vAtonI vizeSa asara thAya che; eTale A praznanA ukelamAM mArgadarzaka thaI zake evA keTalAka zAstrapAThI ahIM ApavA ucita mAnyA che. A lekhanA thoDAka pATho mArI meLe zodhIne ane ghaNAkharA zAstrapATho te viSayanA vizeSajJo pAsethI jANIne lakhyA che, eTale teono AbhAra mAnI ahIM rajU karuM chuM. A pATho jotAM, dhImedhIme ApaNe jainadharmanA samatvapradhAna asala svarUpathI kevI rIte dUra thatA gayA enuM paNa AchuM-pAtaLuM sUcana maLI raheze. e pATho joIe : (1) ApaNI sauthI pahelI najara jemAM bhagavAna mahAvIrano aMtima upadeza sacavAyo che, te 'uttarAdhyayanasUtra' upara paDe che. temAM bAramuM AkhuM adhyayana cAMDALa kuLamAM janmelA rikezI muni saMbaMdhI che. tenI pahelI gAthA che H sovAgakulasaMbhUo guNuttaradharo muNI 1 hariesabalo nAmaM Asi bhikkhU jiiMdio // 193 Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinamArganuM jatana "cAMDAla kuLamAM janmelA, uttama guNonA dhAraka harikezabala nAmanA jitendriya bhikSAdharmI muni hatA. '' (2) 'uttarAdhyayanasUtra'nA A ja adhyayananI 37mI gAthAmAM jAtinI nahIM paNa tapanI ja vizeSatA che ema varNavatAM kahevAmAM AvyuM che - 68 sakkhaM khudIsai tavoviseso, na dIsai jAIviseso koi / sovAgaputtaM hariesasAhuM jasserisA iDDhi mahANubhAvA // * 'kharekhara, tapanI (sadAcAranI) vizeSatA pratyakSa dekhAya che, jAtinI vizeSatA koI dekhAtI nathI' - jemanI AvI prabhAvazALI Rddhi che te cAMDAlaputra rikeza sAdhune (joIne loko Ama bolavA lAgyA.)" (harikezanI kathAmAM kahevAmAM AvyuM che ke pUrvabhavamAM jAtimada karyo tethI temane cAMDALa banavuM paDyuM.) 194 (3) 'uttarAdhyayanasUtra'nuM teramuM adhyayana 'citrasaMbhUtIya' nAme che. citra ane saMbhUti baMne bhAIo saMgItakaLAmAM bhAre nipuNa hovA chatAM cAMDALa hatA. temanA nIca kuLane kAraNe lokoe emano tiraskAra karyo, tyAre e baMne ApaghAta karavAne taiyAra thayA. te vakhate eka jaina munivaranA upadezathI teo dIkSA laIne tapa kare che. tapamAM niyANuM karavAthI saMbhUti brahmadatta cakravartI tarIke janmI bhogAsakta bane che ane citra sAcI tyAgabhAvanAthI zreSThIputra tarIke janmavA chatAM anAsakta rahe che. (4) 'uttarAdhyayanasUtra'nA 'yazIya' nAmaka pacIsamA adhyayanamAM 19mIthI 29mI gAthA sudhImAM 'brAhmaNa kone kahevo ?' enuM varNana karatAM kyAMya amuka kuLa, jAti ke varNamAM janmela hoya ene brAhmaNa kahevAne badale jenAmAM amuka-amuka guNo hoya 'tene ja ame brAhmaNa kahIe chIe' (taM vayaM dhUma mALuM) ema kahIne jainadharmanI guNapradhAna dRSTinuM ja samarthana karyuM che. e adhyayanamAMnI 33mI gAthA khUba pracalita che : kammuNA baMbhaNo hoI, kammuNA hoi khattio / vaiso kampuNA hoI, suddo havai kammuNA // '(mANasa potAnA) karmathI ja brAhmaNa thAya che, karmathI ja kSatriya thAya che, karmathI ja vaizya thAya che (ane) karmathI ja zUdra thAya che." (5) prathama aMga 'AcArAMgasUtra'nA bIjA adhyayananA trIjA uddezakanA sUtra 1, 2, 3mAM kahyuM che khalu jIve aI addhAe asaI uccAgoe, asaIM nIyAgoe / no hINe no airitte, iti saMkhAe ke goyAvAI ? ke mANAvAI ? kaMsi vA ege gijjhe ? tamhA paMDie no harise no kujjhe / Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 upekSita vargono dharma dvArA uddhAra : 5 bhUehiM jANa paDileha sAyaM samie eyANupassI / "kharekhara bhUtakALamAM pratyeka jIva aneka vAra ucca gotramAM ane aneka vAra nIca gotramAM janmyo che. (tethI) e nIca nathI ke UMca nathI ema jANIne koNa gotravAdI (gotranuM abhimAna rAkhavALo) bane ? koNa mAnavAdI bane ? athavA (kevaLa gotrane lIdhe, koI eka prANI bIjA upara mamatA rAkhe ? (tethI gotrane kAraNe) paMDita na to harakha kare. ke na to krodha kare. samajI-vicArIne badhAM prANIo sAthe sahAnubhUtipUrvaka varte te samatAvALo samajavo." (6) "sUtrakRtAMgasUtra'nI cUrNi(patra 325)mAM jaNAvyuM che - aNAriyA vi pavvayaMti, jahA addayo / NIyAgottA vi, jahA hriesblo| saMpataM pi NIyAgottavajjA pavvAvijjaMti, aNNadese vA hriesvjjaa| anAya paNa dIkSA le che, jema ke, ArdrakumAra. nIca gotravALA paNa dIkSA le che, jema ke, (cAMDALa kuLamAM janmelA) harikezabala muni. vartamAna samayamAM nIca gotravALAne choDIne bIjAne ThIMgaNA, kALA, kUbaDA vagerene) dIkSA apAya che. bIjA dezamAM harikezane (cAMDALane) choDIne bIjA (nIca gotramAM janmelA)ne dIkSA Ape che." sUtrakRtAMga-cUrNi e sAtamA-AThamA saikAno graMtha gaNAya che. uparano pATha nIca gotravALA pratye ApaNe bhedabhAva dhAraNa karatA kyArathI thayA tenuM sUcana kare che. e pATha "harikezabala jevA nIca gotravALA paNa dIkSA letA hatA" ema jUnI paripATInuM sUcana karyA bAda sAtamA-AThamA saikAnI sthitinuM varNana karatAM sUcave che ke "vartamAna samayamAM nIca gotravALAne choDIne bIjAne dIkSA apAya che ane bIjA dezamAM to cAMDALane choDIne bIjA nIca gotravALAne paNa dIkSA apAya che." AmAM cUrNikAre mAtra potAnA samayanI rIta batAvI che, paNa bhaviSyamAM koIe harikeza jevA (cAMDALa)ne dIkSA na ja apAya evo spaSTa niSedha nathI karyo e khAsa sUcaka vastu che. (7) Avazyaka-cUrNi (patra 206) ane haribhadrakRta AvazyakavRtti (patra 7181)mAM lakhyuM che - dadhivAhanaputreNa rAjJA tu karakaNDunA / vATahAnakavAstavyAzcANDAlA brAhmaNIkRtAH // Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 jinamArganuM jatana dadhivAhananA putra karakaMDu rAjAe vATahAnakanA rahevAsI cAMDAlone brAhmaNo banAvyA." Ano artha e ke brAhmaNa kuLamAM janme te brAhmaNa nahIM, paNa je brAhmaNa tarIkenuM karma (kartavya) bajAve te brAhmaNa. (8) zabda "prApyakArI' (indriya sudhI pahoMcIne pachI jJAta thanAro) che ke aprApyakArI enI carcA karatAM nandIsUtranI malayagirikRta TIkA (patra 172-2)mAM kahyuM che - yadapi coktaM - 'cANDAlasparzadoSaM prApnoti' iti tadapi cetanAvikalapuruSabhASitamivAsamIcInam, sparzAsparzavyavasthAyA loke kAlpanikatvAt / tathA hi - na sparzasya vyavasthA loke pAramArthikI / tathA hi - yAmeva bhuvamagre cANDAla: spRzan prayAti tAmeva pRSThataH zrotriyo'pi, tathA yAmeva nAvamArohati sma cANDAlastAmevArohati zrotriyo'pi / tathA sa eva mArutazcANDAlamapi spRSTvA zrotriyamapi spRzati, na ca tatra loke sparzadoSavyavasthA / jo zabdane prApyakArI mAnavAmAM Ave to brAhmaNane) cAMDAlane sparza karyAno doSa lAge ema je kahevAmAM AvyuM, te paNa jaDa mANasanA bola jevuM ayogya che, (kAraNa ke, duniyAmAM sparzAsparzanI je vyavasthA che te kAlpanika che, duniyAmAM sparzanI vyavasthA tAttvika nathI; jema ke je jamInane aDakIne AgaLa cAMDAla cAle che, tene ja pAchaLathI aDakIne brAhmaNa cAle che. vaLI je vahANamAM cAMDAla bese che temAM ja brAhmaNa paNa bese che. je pavana cAMDAlane sparze che te ja brAhmaNane paNa sparze che. ane e sthaLoe to duniyAmAM sparzadoSanI koI mAnyatA nathI." AmAM TIkAkAre sparzAsparzanI vyavasthA kAlpanika hovAnuM kahyuM che te jaina saMskRtinI sAthe barAbara susaMgata che. amuka mAnavIne aDakavA mAtrathI doSa AvI jAya ema jaina saMskRti mAnatI ja nathI. (9) "zrAddhavidhi' (patra 49/1)mAM "AmarUpapattane mAtAsthaya putrI nIti:" kAmarUpa nagaramAM eka cAMDAlane tyAM putrajanma thayo - ema kahIne puNyasAra rAjAnI kathA Ave che. temAM ene cAMDAlano putra kahyo che, ane eno pAlaka pitA ene rAjagAdI soMpIne dIkSA le che ema jaNAvyuM che. bharaphesaranI sajhAyamAM maharSi tAraja ane muni karaThaMDunAM nAma Ave che. metAraja muninuM caritra Avazyaka niryukti (gAthA 76 7770)mAM tema ja bharatezvara-bAhubalivRttimAM Ave che, ane karakaMDa muninuM caritra uttarAdhyayana sUtranI bhAvavijayajIkRta TIkA (pR. 203)mAM, Avazyaka bhASya (gAthA 205)mAM tathA bharatezvara-bAhubalivRttimAM Ave che. emAM metAraja RSine Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upekSita vargono dharma dvArA uddhAra : 5 197 cAMDAlinInA putra ane zreSThIne tyAM UcharelA tarIke oLakhAvyA che, ane karakaMDa munine ceDA mahArAjAnI putrI padmAvatInA putra tarIke ane cAMDAlane ghera Ucharela tarIke oLakhAvyA che. Ama puNyasAra, metAraja muni ane karakaMDa muni nIca kuLa ke nIca saMsarga hovA chatAM ucca jIvana jIvI gayAnA dAkhalA pUrA pADe che. (10) jagadguru zrI hIravijayasUrIzvarajInA paTTadhara AcArya zrI vijayasenasUrikRta "senaprazna" (patra 98-1)mAM praznottara Ave che - tathA yavana-dhIvarAdaya: zrAddhA jAtA:, teSAM pratimApUjane lAbho na vA ? iti prazna: / atrottaram - yadi zarIrasya tathA vastrAdInAM ca pAvitryaM syAt tadA niSedho jJAto nAsti, paraM teSAM pratimApUjane lAbha eva jJAto'stIti / A pAThano pU. A. ma. zrI vijayakumudasUrikata anuvAda A pramANe che : pra. - yavana, mAchImAra vagere zrAvako banyA hoya, to teone tIrthaMkaranI pratimA pUjavAmAM lAbha thAya ke nahi? u. jo zarIra ane vastra vagerenuM pavitrapaNuM hoya, to pratimApUjanamAM niSedha jANelo nathI, paraMtu teone pUjana karavAmAM lAbha ja thAya ema jANela A pAThamAM zrAvaka thayA pachI pratimApUjananI vAta mUkI che. paNa mukhya vAta to yavana ane mAchImAro vagerene zrAvaka banAvavAmAM AvatA hatA e che. vaLI samrATa akabaranA rAjyakALamAM athavA muslima rAjyakALamAM jainAcAryo sAme saMgharakSAnA kevA savAlo khaDA thatA hatA ane eno nikAla teo kevI rIte karatA hatA enuM paNa sUcana AmAMthI maLI rahe che. (11) tIrthAdhirAja zatruMjayanI stuti karatAM kavivara vIravijayajI mahArAje gAyuM che ke - cAra hatyArA nara paradAca, devagurudravya corI Ave; caitrI kArtikI pUnama yAtrA, tapa-japa-dhyAnathI pApa jalAve. je tIrtha AvuM patitoddhAraka hoya, te tIrtha, jene ApaNe halakAM kuLa, jJAti, varNa ke janmanA lekhIe emanA sparzathI azuddha banI jaze ema mAnavuM e e tIrthanA tAraka tarIkenA mahimAne ghaTADavA barobara nathI? AvI badhI zAstronI vAto vAMcyA pachI koIne evo savAla thAya ke jainadharma dhArmika kSetramAM jAti, varNa vagerene kAraNe koIne halakA nahIM gaNato hovA chatAM ApaNAmAM UMca-nIcapaNAno bhAva kyAMthI AvI gayo? to Ano javAba spaSTa che. Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinamArganuM jatana cAra gAMDAo vacce eka DAhyo hoya to ene paNa gAMDA ja banavuM paDe che. jainonI paNa evI ja sthiti thaI. jate dahADe vaidiko-brAhmaNonI asara emanA upara evI thaI ke teo paNa brAhmaNonI jema UMca-nIcapaNAmAM ane sparzAsparzanA nakalI vivAdamAM aTavAI gayA. 198 ane vizeSa vicAravA jevI vAta to e che ke maMdira ane mUrtionuM bhaMjana karavAmAM ja dharma mAnanArAo ApaNAM maMdiromAM jAya emAM ApaNe AbhaDacheTa na mAnI ane jeo svacchatA vagere ApaNI pAyAnI sukhAkArImAM agatyano bhAga Ape che temane ApaNe maMdiramAM pesavAnI paNa manA karI !! je munivaro ke sagRhastho zAstrone nAme harijana-maMdipravezano virodha kare che teo potAnI pAsenA pAThonI sAthesAthe uparanA pAThono paNa jarUra vicAra kare. chevaTe zeTha A. ka. nI peDhIe potAnA nivedanamAM "jaina AcArane anusarIne darzanArthe janA2 koIne paNa rokavA nahIM" ema je kahyuM che te to AcArya vijayasenasUrie senapraznamAM Apela 'jo zarIra ane vastra vagerenuM pavitrapaNuM hoya to, pratimApUjanamAM niSedha jANelo nathI paraMtu teone (zrAvaka thayelA yavana ke mAchImArone) lAbha ja thAya che, ema jANela che." e utta2ne haLavA rUpamAM rajU karyo hoya ema lAge che. tyAM to pratimApUjananI vAta che, jyAre ahIM to mAtra darzana karavAnI ja vAta che. jo vastusthiti AvI che to pachI utAvaLa ke AvezamAM AvI jaIne peDhInA nirNayanI sAme thavuM temAM zAsananI sevA che, ke e nirNayane umaLakAbhera vadhAvI levAmAM zAsananI sevA che ? eno sau koI guNagrAhaka ane satyazodhaka dRSTithI vicAra kare e ja abhyarthanA. - (6) aspRzyatA-nivAraNa mATe munivaronI javAbadArI maMdira-pravezanA saMbaMdhamAM zeTha ANaMdajI kalyANajInI peDhIe jAhera karela nirNayanA vAjabIpaNA viSe amArA manamAM lavaleza zaMkA nathI; ane e saMbaMdhamAM ame Aja pUrve bahu ja spaSTatApUrvaka lakhI cUkyA chIe. eTale e mATe pharIne lakhavAnI jarUra nathI. have to jarUra che e nirNayane pacAvIne emAM rahelI mahattAne samAja (tA. 30-4-1955) Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upekSita vargono dharma dvArA uddhAra : 6 19 samakSa rajU kare evA ApaNA AgevAno ane munivaronAM nivedanonI. AvAM abhiprAyo ke nivedano paNa Aja pahelAM keTalAMka pragaTa thaI cUkyAM che ane enI saMkhyA paNa ThIka-ThIka kahI zakAya eTalI che. chatAM samAjamAM A vAtanuM mahattva ane rahasya vadhAre pramANamAM samajAtuM thAya e mATe AvAM vadhu nivedanonI jarUra amane lAge che, ane tethI AvAM nivedano pragaTa karavAnI ane ApaNA AgevAno ane munivarone vinaMtI karIe chIe. amane cokkasa lAge che, ke A saMbaMdhamAM ApaNA munivaronI javAbadArI bIjA karatAM vadhAre che, ane temaNe e adA karavA mATe sakriya thavAnI jarUra che. jaDa taTasthatA dAkhavIne besI rahevuM ke niSkriya rIte je thAya te joyA karavuM e samAjanA nAyaka gaNAtA munivargane zobhA ApatuM nathI; AvA kaTokaTInA prasaMge ja emanA nAyakapaNAnI ke jJAna ane cAritranI emanI sAdhanAnI caritArthatA thavAnI che. aNIne vakhate jo AgevAno ja cUpa banI bese, to pachI emanI AgevAnIno lAbha ja zo? A lakhatI vakhate ame e jANIe chIe ke maMdira-praveza saMbaMdhI zeTha Aka.nI peDhInA nirNaya aMge ApaNA munivaromAM traNa jAtanA mato pravarte che. keTalAka peDhIe karelA A dUraMdezIbharyA nirNayane dharmakArya tarIke AvakArapAtra gaNIne ene harSabhera vadhAve che, keTalAka ene eka Apaddharma tarIke lekhIne e mATe mauna ane taTasthavRtti dhAraNa karavAnuM pasaMda kare che ane keTalAka ene dharmavirodhI kArya gaNIne enI sAme thavAmAM athavA to ene pAcho kheMcAvavAno prayatna karavAmAM mAne che. paNa ame samasta zramaNa samudAyane pharIpharI vinavIe chIe ke bIjA bIjA praznonA saMbaMdhamAM ApaNe bhale judA-judA mato dharAvIe, paNa A praranamAM to samasta munivarge ekamata thaIne peDhInA A nirNayane vadhAvI levAnI ane ema karIne jainadharma ane jaina saMskRtinI apUrva sevA karavAnI A amUlya takano lAbha laI levAnI jarUra che. peDhInA A nirNayamAM dharmanuM virodhI gaNI zakAya evuM eka paNa tattva che ja nahIM; UlaTuM, koI paNa dharmane ane temAM ya jIvamAtra sAthe maitrI sAdhavAnA maMtrano pracAra karanAra jainadharmane to savizeSapaNe zobhA ane pratiSThA Ape evo pavitra, maMgalamaya ane sarvodayakArI A nirNaya che. AvA eka umadA nirNayane aMtaranA umaLakAbhera ekI avAje vadhAvI levAmAM ja ApaNI, ApaNA dharmanI ane ApaNA guruvarganI zobhA che. vastusthiti AvI hovAthI, AtyaMtara taparUpa svAdhyAyano Azraya laIne AvA aitihAsika nirNayano sAco mahimA samajavAno prayatna karavAne badale, e nirNayane uthalAvI pADavA mATe athavA to ene pAcho kheMcAvavA mATe ApaNA keTalAka munivaroe upavAsa vagere bAhya tapano Azraya lIdhAnuM jANIe chIe, tyAre potAnA hAthe ja Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 jinamArganuM jatana potAnA paga upara kuhADo mAravAnuM kArya jANe ApaNe karatA hoIe e joI kheda thayA vagara nathI raheto. jANavA maLyuM che te pramANe peDhIno A nirNaya pAcho kheMcAvavA enA upara dabANa lAvavA mATe, pAlItANA mukAme, eka munivaryuM AmaraNa upavAsa, eka munivare nava upavAsa upara eka AyaMbilanI niraMtara tapasyA ane bIjA keTalAka munivaroe bIjI nAnI-moTI tapasyA zarU karI che. zAsana upara Avela saMkaTanuM nivAraNa karavA mATe potAthI banatuM badhuM ja karI chUTavAnI A munivaronI bhAvanAnI anumodanA karavA chatAM, temanI A tapasyA pAchaLanI dRSTinI ame anumodanA nathI karI zakatA; kAraNa ke teo je nimitte tapasyA AdarI beThA che te hetu muddala dhArmika nahIM paNa sAva dharmavirodhI che, dharmanI prabhAvanAne badale dharmane kRpaNa karanAro che, dharmanI rakSA karavAne badale dharmane hAni karanAro che. munivaronuM A pagaluM jainasaMghanI ke peDhInI khoTI rIte avahelanA karanAruM na nIvaDe e mATe ame bahu ja namra chatAM spaSTa ane khUba toLelo abhiprAya jaNAvIe chIe ke teonuM A utAvaLiyuM pagaluM dharmasevAnI sAcI dizAmAM jarA paNa nathI, ane tethI dharmagurune zobhA Ape evuM nathI. ame te-te munivarone AgrahapUrvaka vinavIe chIe ke teo temanA A pagalAne tarata ja pAchuM kheMcI leze to emaNe dharmanI sevA karI gaNAze, ane eka sukAIne raphedaphe karI nAkhavAnA A kAryathI teo UgarI jaze. ane Ama chatAM, jo teo game te rIte temanA A pagalAne vaLagI rahIne potAnI tapazcaryA cAlu rAkhaze, to emAM tapasyAnI, emanI potAnI ke jainadharma ke jainasaMghanI zobhAmAM muddala vadhAro thavAno nathI, ane tethI e pagalAMnA pariNAmanI javAbadArI paNa e munivaronI potAnI ja raheze. peDhInA A nirNayane pAcho kheMcAvavA mATe dharmanI koI nisbata vinA, jANe mAtra jhanUnI jehAda jagavavI hoya, jANe enI sAme dunyavI TaMTo ja Adaravo hoya e rIte jaina saMskRtisaMrakSaka sabhAnuM eka kAryAlaya ja pAlItANAmAM kholavAmAM AvyuM che; jANe koI yuddhanuM saMcAlana karavuM hoya e rIte e saMsthA kAma karI rahela che! e mATe vizeSa to zuM kahIe ? paNa eTaluM e saMsthA ane enA TUMkI buddhivALA saMcAlako jarUra samajI rAkhe ke teo atyAre je pravRtti AdarI beThA che tene jaina saMskRtinA saMrakSaNa sAthe kazI ja levA-devA nathI; emanuM A kArya to jaina saMskRtine mATe ghAtaka che, tapasyA upara UtarelA munivarone pharI-pharI vinavIe chIe ke jainadharmanA mULabhUta siddhAMtone dhyAnamAM rAkhIne teo peDhInA A nirNayanI mahattA ane uttamatA. samajavAno prayatna kare, ane khoTe mArge caDI gayelI emanI tapasyAne vahelAmAM vahelI take saMkelI le. Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upekSita vargono dharma dvArA uddhAra : 6 201 bIjI bAju samasta jainasaMghe potAnI aMgata sagavaDa-agavaDanI dRSTie aspRzyatAnA prazna sAthe je sagavaDiyuM samAdhAna karI lIdhuM che e paNa vicAravA jevuM che. aspRzyatAnuM mULa to evuM ugra hatuM ke koI paNa sthaLe DheDa ke bhaMgIo pravezI ja na zake ke koI paNa vastune sparzI paNa na zake. e jyAM jAya e sthaLa ane e jene sparze te moTA bhAganI vastu "abhaDAI jatAM'; ane tethI tenI, pote kalI rIte zuddhi karyA pachI ja teno upayoga karatA. paNa samaya jatAM hospiTalo, relveo, bIjAM jAhera vAhano ane jAhera saMsthAomAM harijanone pravezatA aTakAvavAnuM rAjyanA kAyadAoe azakya banAvI mUkayuM. Ama chatAM, ApaNe e sagavaDono tyAga karI zakIe - ane ema karIne ApaNe mAnelA dharmanuM pUrepUruM pAlana karI zakIe - e ApaNane koI rIte pAlavatuM na hatuM, eTale ApaNe - ApaNA guruo sudhdhAMe - haoNspiTalo vagereno tyAga na karyo. eTale aMze - bhale ApaNI aMgata sagavaDanI dRSTie ja - ApaNe aspRzyatAnI sAthe samAdhAna karI lIdhuM! sikkAnI bIjI bAjunI jema, AnI sAme harijanone potAne sagavaDa ke lAbha maLe e dRSTie aspRzyatAnA praznano vicAra rajU thayo - e rajU thAya e sAva svAbhAvika ja hatuM - tyAre ApaNe gallAtallAM karIne e praznane hala karavAne badale TALavAnA mArge vaLI gayA! paNa ApaNe samajI levuM ghaTe, ke jema ApaNI sagavaDa khAtara ApaNe haoNspiTala vagereno tyAga na karatAM aspRzyatA sAthe eTale aMze taDajoDa karI, tema jyAre evI paristhiti UbhI thAya ke harijanone aspRzya gaNavAmAM ke emano maMdiaveza rokavAmAM paNa ApaNane vizeSa agavaDa UbhI thavAno saMbhava rahe, tyAre ApaNe ApaNI vAta upara muddala TakI zakavAnA nathI. eTale savAla to have eTalo ja rahe che, ke A praznano ApaNe sAme pagale cAlIne ukela karavo che ke e prazna ugra rUpa laIne potAno nikAla potAnI meLe ja kare ema ApaNe icchIe chIe? dezamAMthI aspRzyatA nAbUda thavAnI che e to kALadevatAno vajalekha che; ane jaina saMskRtie to sadIo pahelAMthI enA pAyAmAM ja AvI UMca-nIcatAno ke aspRzyatAno dharamULathI virodha karelo che. eTale aspRzyatAnA doSane dUra karavAmAM pUrepUro sAtha Apavo e jaina munivaronI to khAsa javAbadArI che. e javAbadArI adA karIzuM to ApaNA dharma ane ApaNI saMskRtinI pratiSThA ane pragati vadhArIzuM; nahIM to, je thavAnuM che te to thayA vagara rahevAnuM nathI, paNa kALa jaze ane kaheNI rahI jaze, ke jyAre dezamAMthI aspRzyatAno doSa dUra karavAnA prayatno thatA hatA tyAre jainonA dharmaguruo e doSane TakAvI rAkhavA mATe tapasyA AdarI beThA hatA ! ApaNe Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinamArganuM jatana zuM karavuM che ane kevA puravAra thayuM che eno nirNaya karavAnI ghaDI AvI pahoMcI che. ApaNA munivaro A javAbadArI satvara adA kare e ja abhyarthanA. (tA. 12-5-1955 sAthe tA. 13-11-1954nA aMzo) 202 AvakArapAtra ghaTanA : meMdaraDA(saurASTra)no sthAnakavAsI jaina upAzraya harijano mATe munizrI prANalAlajInI nizrAmAM khullo mukAyAnA TUMkA samAcA2 ame amArA gayA aMkamAM ApI cUkyA chIe. A saMbaMdhI vigatavAra samAcAra tA. 27-4-1955nA 'janmabhUmi'mAM chapAyA che te jANavA jevA hovAthI ahIM pragaTa karIe chIe : "soraTha jillAnA meMdaraDA gAme gaI kAle eka jaina upAzrayamAM harijanono bhAvabharyo satkAra karavAmAM Avyo hato. vaizAkha suda trIjanA 'varSItapa-dina'nA zubha avasare upAzrayamAM darzanArthe AvelA hirajanone goMDaLanA munizrI prANalAlajI, ke jeo A samaye tyAM hAjara hatA, temaNe AzIrvAda ApyA hatA. upAzrayamAM thayelA A harijana-pravezane sthAnika jainoe AvakAryo hato. ema mAnavAmAM Ave che ke upAzrayamAM harijana-pravezanA A banAvathI rAjyamAMthI aspRzyatA nAbUda karavAnI jhuMbezane vega maLaze.' jaina saMskRtine zobhA Ape evuM AvakArapAtra A pagaluM bharavA mATe ame meMdaraDAnA sthAnakavAsI bhAIone ane munizrI prANalAlajIne abhinaMdana ApIe chIe, ane derAvAsI, sthAnakavAsI ane digaMbara e traNe jaina phirakAomAM AvI ghaTanAnuM anukaraNa thAya ema icchIe chIe. (7) dharmane ujALavAnuM digaMbara-samudAya vicAre phirakAbhedanI sAMpradAyika dRSTine aLagI rAkhIne, samAnadharmIpaNAnA bhAIcArAnA sagapaNe ame A noMdha lakhIe chIe, ane digaMbarabhAIo paNa ene e ja dRSTie vAMce ane vicAre evI vinaMtI karIe chIe. (tA. 7-5-1955) ame cokkasa mAnIe chIe ke ApaNA dezamAM ke bIjA koI paNa dezamAM koI paNa rUpe mANasa-mANasa vacce dveSabhAvanI dIvAla khaDI karanAra aspRzyatA cAlu rahe, to tethI je-te dezanI pragatimAM to bAdhA Ave ja Ave; vaLI AvI aspRzyabhAvanA Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upekSita vargono dharma dvArA uddhAra : 7 203 dharmanA prANane ja haranArI che. kharI rIte to jeone bhagavAna mahAvIrano "mitte ke sadgamUH" ("mArI sarva jIvo sAthe maitrI che")no vizvamaitrIno mahAmUlo vAraso maLyo hoya, temane to A vAta samajAvavAnI hoya ja nahi. Ama chatAM, bIjAonI dekhAdekhIthI ke ApaNA dilamAM ghara karIne beThelI bIjA karatAM UMcA dekhAvAnI nabaLI vRttine kAraNe, ApaNAmAM aspRzyatAnI bhAvanA pesI gaI hoya to paNa, mahAtmA gAMdhIjIe AkhA dezanuM dhyAna prabaLa rIte A amAnuSI kalaMka tarapha doryA pachI to ApaNI UMgha UDI ja javI joIe. e to eka hakIkata che, ke aspRzyone maMdiramAM praveza karavA devAno savAla Ubho thayo tenI keTalAMya varSo pUrvethI ApaNe sattAdhArI ke zrImaMta hoya evA jainetarone sAme pagale AmaMtraNa ApIne ane Agraha karI karIne ApaNAM maMdiromAM teDI lAvyA. chIe ane ApaNAM maMdirono vAraso batAvavAmAM ApaNe bhAre gauravano anubhava paNa karyo che; Ama karatI vakhate ApaNe kadI paNa vicAra nathI karyo ke sAmI vyakti jainadharmanI zraddhA nathI dharAvatI. paNa jyAre aspRzyone maMdiramAM AvavAnI chUTa ApavAno savAla Ave che, tyAre ja ApaNane sUjhe che ke teo to jaina nathI, mATe teothI jaina maMdiramAM dAkhala thaI zakAya nahIM! jene dUra karyA vagara ApaNuM svAthya TakavAnuM nathI e ApaNI gaMdakInI saphAI karavI e ja zuM aspRzyono guno? A sthitimAM zvetAMbara, mUrtipUjaka, digaMbara, sthAnakavAsI ane terApaMthI ema badhA ya jaina phirakAoe have e nakkI karI levAnI jarUra che ke dezanA A kAryamAM ApaNuM sthAna kayAM rahevAnuM che ane ApaNe AmAM kevo hisso ApavAno che. temAM ya maMdiro ane mUrtio nahIM dharAvatA sthAnakavAsI ane terApaMthI phirakAo karatAM maMdiro ane mUrtio dharAvatA zvetAMbara mUrtipUjaka ane digaMbara e be phirakAoe to A bAbatano vizeSa gaMbhIrapaNe ane tAkIde vicAra karIne potAnI kAryadizA nakkI karI levAnI jarUra che; A dRSTie ja ame digaMbara-bhAIone ahIM thoDuMka kahevAnuM ucita mAnyuM che. digaMbara-samAja sArI rIte jANe che ke zvetAMbaronI zeTha ANaMdajI kalyANajInI peDhIe "jaina AcArane anusarIne darzanArthe janAra koIne paNa rokavA nahIM" evo potAno nirNaya jAhera karIne jaina maMdiro jaina AcAra anusAra AvanAra sau koIne mATe khullAM hovAnuM jAhera karI dIdhuM che. aneka zvetAMbara maMdiro ane tIrthono vahIvaTa samAlatI zeTha ANaMdajI kalyANajInI peDhI e zvetAMbara jainonI eka javAbadAra AgevAna saMsthA che; eTale eNe ghaNI-ghaNI vicAraNA ane AsapAsanI paristhitino UMDo tAga meLavyA bAda je nirNaya jAhera karyo che, te khUba vajanadAra ane gaMbhIra gaNAvo joIe. Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 jinamArganuM jatana A rIte jaina saMskRtinA eka aMgarUpa zvetAMbara jaina samAje harijana-maMdirapravezanA saMbaMdhamAM potAnA valaNanI AvI cokhavaTa karI che, tyAre digaMbara-samAje paNa A saMbaMdhamAM potAnuM valaNa satvara spaSTa karavuM joIe ema amane lAge che. digaMbara jaina samAjanuM valaNa paNa zeTha A. ka. peDhInA valaNa jevuM ja hoya ema ame IcchIe chIe; ane A mATe e samAjanI AgevAna vyaktio, AgevAna saMsthAo ane AgevAna paMDito ghaTatI vicAraNA karIne potAno nirNaya pragaTa kare evI amArI emanI pAsethI AzA ane savinaya yAcanA che. ame AvI AzA rAkhIe chIe te paNa khAsa kAraNasara. digaMbara samAja Iitara dezomAM jainadharma ke jaina sAhityano pracAra karavA mATe khUba prayatna kare che, ane e mATe nANuM paNa ThIkaThIka pramANamAM vApare che. A mATe teo "vizva-jainamizana' nAmanI eka svataMtra saMsthA calAve che ane yuropanA nAnA-moTA dezomAM, jApAnamAM tema ja bIje-bIje enI zAkhAo kholIne ke enA uddezane vega ApavA icchatI bIjI-bIjI saMsthAo sAthe joDANa karIne teo jainadharmanA pracAra mATe koziza kare che. temano A prayatna iMgleMDa, sviTjharaleMDa, jarmanI, norve vagere dUradUranA dezo sudhI pahoMcyo che. temaNe aneka nAnI-moTI pustikAo vaheMcI che, aneka vidvAno sAthe saMbaMdho bAMdhyA che ane keTalAka paradezI vidvAnone hiMdustAnamAM notaryA paNa che. jyAre digaMbara samAja jainadharmane vizvadharma banAvavAnA hetuthI A rIte kAma karato hoya, tyAre e jainadharmanI janmabhUmi-samA bhAratavarSanA khUNe-khUNAmAM ane enA darekedareka mAnavI sudhI jainadharmano ke bhagavAna mahAvIrano ahiMsA ane anekAMtano sarvodayakArI payagAma pahoMcato karavAnI koziza kare evI AzA ke apekSA rAkhavI koI rIte asthAne nathI. jo gharaAMgaNe ApaNe Avo prayatna na karIe ane dUradUranA dezonI vAta karIe to e to "gharanAM chokarAM ghaMTI cATe, ane upAdhyAyane ATo Ape" jevuM kAma thayuM gaNAya. jo dezane A rIte bhUlI javAmAM Ave, to ema paNa prazna pUchI jovAnuM mana thayA vagara na rahe ke dezamAM jainadharmano pracAra karavAnI koziza na karIe ane bIje-bIje mahenata karyA karIe to eno artha zuM evo samajavo ke ApaNe UjaLI cAmaDInI pAchaLa mohyA chIe ? athavA ApaNA dharmanA pracAra mATe ApaNA potAnA dezavAsIo ApaNane ayogya lAge che? ApaNI lokasabhAe aspRzyatA-nivAraNa-dhAro pasAra karyA pachI paNa digaMbara samAja tene nAkAmayAba banAvavAnuM vicAravAmAM vadhu prayatnazIla che, tethI ame A lakhIe chIe. IndoramAM digaMbara jaina maMdiromAM harijanone dAkhala thavA devAnI sAme Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upekSita vargono dharma dvArA uddhAra : 7 205 kevuM AMdolana jAgyuM e bInA vartamAnapatromAM jAhera thaI cUkI che. seMkaDo bahenoe maMdiranI sAme besIne harijanone maMdiramAM pravezatA aTakAvavAnA kAmamAM madada karI hatI! tA. 19-9-1955nA roja, zeTha hukamacaMdajInI preraNAthI iMdoramAM zrI hIrAlAla jainanA pramukhapade keTalAka digaMbara bhAIonI sabhA maLI hatI, ane emAM A dhArAthI harijano jainamaMdiramAM praveza kare eno virodha karavAmAM Avyo hato; eTaluM ja nahIM, AnI sAme eka TesTakesa (namUnAno dAvo paNa karI levAnuM iSTa mAnI levAmAM AvyuM che! A mATe zuM kahIe ? TesTakesanuM pariNAma zuM Avaze enI carcAmAM UtaravAnI muddala jarUra nathI; amAre mana to A prazna kAyadAno nahIM, mANasAIno ja che. digaMbara jaina samAjanA eka AgevAna udyogapati ane akhila bhArata digaMbara jaina pariSadanA pramukha zrI zreyAMzaprasAdajIe A prasaMge je nivedana pragaTa karyuM che tethI ame khUba harSita thayA chIe. e nivedanamAM teo digaMbara bhAIone kahe che : "jainonAM maMdiromAM harijanonA praveza aMgeno prazna vyApaka rIte carcAI rahyo che, ane sArA ke dezamAM ane khAsa karIne madhyabhArata rAjyamAM A viSaya avirata carcAno prazna banI rahyo che. paNa A praznane vyaktigata athavA komI dRSTie jovo e yogya nathI. mAnavInI samAnatA e nagna satya che, ane dareka dharme ene mAnya rAkhela che. jene siddhAMtomAM badhA ja jIvonI samAnatAno siddhAMta spaSTapaNe svIkArela che; kAraNa ke "ahiMsAne sarvocca sthAna apAyuM che. "ahiMsA"no artha mAtra e ja nathI ke koIne mAravuM nahi, paNa eno vyApaka artha to e che ke jAye-ajANya koInA AtmAne duHkha paNa pahoMcADavuM joIe nahi. e naitika ane vyavahAru daSTi to che ja, paNa maMdiromAM harijanone pravezatAM aTakAvavA para kAyadAthI paNa pratibaMdha mUkyo che. 1955nAM aspRzyatA-gunA-dhAro sArA ye dezamAM gayA jUna mAsathI amalamAM AvatAM aspRzyatAne cAlu rAkhavI te voraMTa vagara pakaDI zakAya tevo guno che. A dhAro jaina, bauddhadharmI athavA zIkhadharmIo sahita hiMduone lAgu paDe che. A paristhiti heThaLa harijanone jainonA maMdiramAM dAkhala thatA aTakAvavAnuM pagaluM khedajanaka che, A prakAranuM valaNa ApaNA rASTranI naitika, sAmAjika ane Arthika pragatinuM rundhana karaze, ane madhyabhAratanI sarakArane viSama paristhitimAM mukAvuM paDaze, je, mArI dRSTie, jeno pote paNa pasaMda nahi kare." zrI zreyAMzaprasAdajInuM A nivedana bahu samayasaranuM ane sAcI dizAnuM che. ApaNe jo aspRzyatAne, ApaNA dharma ane maMdironI pavitratAnuM nakalI bahAnuM kADhIne TakAvI ja rAkhavA mAgatAM hoIzuM, to chevaTe kevI kaDatI rI sthiti pedA Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 jinamArganuM jatana thaze tenuM bahu ja AchuM sUcana nIcenA samAcAramAM maLI rahe che e tarapha ame sau koInuM dhyAna dorIe chIe. pI. TI.AI. samAcA2saMsthAe tA. 23-9-1955nA roja navI dilhIthI mokalelA e samAcAra kahe che - "a. bhA. hirajana lIganI Aje maLelI tAkIdanI sabhAe Aje dezanA koI paNa bhAgamAM digaMbara jainonA daherAsaromAM harijanone na pravezavA devA aMge maMgaLavAre indoramAM nirNaya karanArAo sAme phariyAda mAMDavA bhArata sarakArane vinaMtI karavAno nirNaya karyo hato. A aMge kAnUnI salAha meLavavA traNa sabhyonI eka peTA-samiti nImavAmAM AvI hatI. "sabhAe harijanone tamAma digaMbara jainono sAmAjika bahiSkAra karavAnI hAkala karI hatI. jhADuvALAoe digaMbara jainonAM makAnomAM potAnI sevA ApavI. nahi." A samAcAra bahu TUMkA ane nagaNya jevA paNa koIne lAge. paNa ame ene gaMbhIra rIte joIe chIe. aspRzyatAne TakAvI rAkhavA mATe ApaNA mATe jo kAyadAnAM dvAra khullAM hoya, to potAnI jAtano uddhAra karavA mATe, jarUra paDye AvuM jalada ane kaDavAzabharyuM pagaluM bharatAM hirajanone paNa koNa aTakAvI zakaze ? kharI rIte to digaMbara jaina samAje A praznamAM zeTha A. ka.nI peDhIthI paNa AgaLa rahevuM joItuM hatuM; tema nathI thaI zakayuM tenI ciMtA karavAnI jarUra nathI. sAruM kAma zarU karavAmAM kadI paNa moDuM thayuM na samajavuM. jaina saMskRtinA sAmUhika abhyudayanI vyApaka bhAvanAthI prerAIne ame digaMbara bhAIone A vAta kahI che. teo e rIte ja ene samaje ane maMdira-pravezanA prazna saMbaMdhamAM potAno nirNaya vahelAmAM vahelI take jAhera kare e ja abhilASA. (tA. 30-4-1955 ane tA. 15-10-1955nA lekhonuM saMkalana) (8) jainadharmanuM svayaMbhU vistaraNa dharmI gaNAtA samAjamAM ke kuTuMbamAM janma-levA-mAtrathI dharmI thaI javAtuM nathI, paNa e mATe jAte puruSArtha karavo paDe che; alabatta, emAM samAja ke kuTuMbamAM poSAyelA saMskAro upayogI thaI paDe che e sAcuM che. vaLI, je varNa ke jJAtine ApaNe UtaratI koTinI mAnIe chIe, emAM janmanAra vyakti adharmI ke dharmavimukha ja hoya ema mAnI levuM e paNa anucita ane satyanI upekSA karavA jevuM che. Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upekSita vargono dharma dvArA uddhAra : 8 muMbaIthI zrI kumArapALa vi. zAhanA saMpAdakapaNA nIce pragaTa thatA 'vardhamAna jaina' laghupAkSikanA tA. 15-4-1976nA aMkamAM 'camArone abhinaMdana' nAme lakhANa A satyanuM samarthana kare che. e sau jijJAsuone jANavA jevuM hovAthI ahIM sAbhAra rajU karIe chIe : "savAI mAdhavapura jillo. temAM hiDauna gAma. gAmamAM 15 hajArathI vadhu camAra komanI vastI. temano vyavasAya moTA bhAge kaDiyAkAma ane suthArIkAmano. keTalAka khetI paNa kare, to keTalAka nokarI paNa kare che. jAte camAra, paNa haiyAthI jaina. bhagavAna mahAvIranA parama bhakta. gAmamAM jinamaMdiramAM dhAtunI pratimAnI teo bhakti kare. 207 "amArA tAjetaranA pravAsamAM A bhAIoe eka makAna banAvyuM. paNa ame mAtra cAra dIvAlanuM IMTa-cUnAnuM makAna na joyuM; ame tyAM IMTa-cUnAmAM bhaLela camArabhAIonI bhakti joI, bhAvanA joI, jinezvara pratyeno premano utsAha ane umaMga joyo. "amane jANavA maLyuM ke eka-eka rUpiyo karI, teoe rU. 30 hajAra bhegA karyA hatA. temAMthI jainamaMdiranA nirmANa mATenI sAmagrI lAvyA; paNa parizrama chatAM caNatara pUruM na thayuM. "A bhAvanAghelA bhAIoe amane kahyuM : 'amAre bhagavAnane maMdiramAM besADavA che, paNa amane tenI sUjha nathI paDatI. makAna to caNavA lIdhuM. paraMtu paisAnA abhAve pUruM karI zakyA nathI.' "ame rAtanA eka sabhA bolAvI. sabhAmAM cAra hajArathI vadhu camAra jaino hAjara rahyA . ame teone bhakti ane bhojananI samaja ApI, ane tame nahi mAno; te ja samaye A samAjanA AgevAna navayuvake potAnA bhASaNamAM ghoSaNA karI ke amArA samAjamAMthI Aja pachI have koI dArU-mAMsano sparza nahi kare, AjathI ame tene tilAMjali ApIe chIe. amArA samAjamAMthI te je koI leze teno samagra samAja bahiSkAra karaze. "sabhAmAM ame zrI zaMkhezvara pArzvanAthajI ane zrI mahAvIrasvAmIjInA darzanIya phoTA ApyA. pAThazALAo zarU karavAnA tema ja adhUrA maMdirane pUrNa karavAnA paNa tyAM nirNaya levAyA. chelle Apane yAda ApIe ke A bhAIo phAgaNa vada bIjanA divase dara varase bhavya rathayAtrA kADhe che. temAM AsapAsanAM hajAro bhAI-baheno joDAya che." A lakhANano phalita artha e thayo ke mAnavIne mAtra kuLaparaMparAthI maLela dharma e eno dharma nahi, paNa je vyakti je dharmane pALI jANe te eno dharma. (tA. 26-6-1976 ) Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 jinamArganuM jatana (9) dharama paroNo, varase haiyuM lAkhAbAvaLasaurASTra)thI pragaTa thatA "zrI mahAvIra-zAsana' pAkSikanA tA. 164-1957nA aMkamAM eka jANavA jevo prasaMga varNavAyo che. e prasaMgano anubhava "zrI mahAvIra-zAsana' patranA AdyataMtrI ane atyAranA munizrI jinendravijayajIne potAne ja thayelo che; eTale enI yathArthatAmAM zaMkA lAvavAnuM koI kAraNa nathI. jainetara-saMskAra' e mathALA nIce chapAyela koI preraka kathA jevo e prasaMga A pramANe che : pUjya munirAja zrI jinendravijayajI-Adi atiAgrahathI dIkSA bAda be divasa vaDhavANa sITImAM rokAyA hatA. vyAkhyAnamAM lokoe ThIka lAbha lIdho hato. phA. suda 4nA bapora pachI vihAra karatAM moTo samudAya vaLAvavA mATe Avyo hato. kempa-daravAje maMgalika saMbhaLAvI pU. munizrIe thoDI vAra dharmadezanA ApI hatI. taLAva pAse bIjI vakhata maMgalika saMbhaLAvela ane tyAMthI sarve snehArda hRdaye pAchA pharyA hatA. kempamAM pUjya paM. zrI kAntivijayajI ma. nI nizrAmAM thayela pratimA visarjana-vidhimAM bhAga laI pU.ma. zrIe phA.suda 5nA bapora pachI vihAra karyo hato. godAvarInI chAparIe rAta rahI savAre AgaLa cAlyA hatA. sUryodayane ardhA kalAka thayo haze, ekAeka vAyavya koNamAMthI vAdaLAMonA gaMja AvavA lAgyA. jotajotAmAM to AkhuM AkAza aSADha mahinAmAM hoya tevuM thaI gayuM. thoDI vAramAM dhummasa ekadama varasavuM zarU thayuM. A vakhate ma. zrI kukaDA gAma pAse pahoMcyA hatA. tyAM gAma bahAra pUchaparacha karatAM gAmamAM coro che ema nakkI thatAM dhummasamAM thoDI vAra besavA gAmamAM gayA. te vakhate eka sAta varSano chokaro pUchavA lAgyo : "tamAre kyAM javuM che ?' ma. zrIe kahyuM : "mULI javuM che, paraMtu dhummasa che eTale kalAkeka kayAMya besavuM che. coro kaI bAju che?' chokarAe kahyuM : "amAre ghera cAlo.' harakhAto-harakhAto te ma. zrIne tene ghera laI gayo. jarA vicArajo : A bALakane jainadharma zuM che tenI khabara paNa nathI. paNa emanA mAbApomAM dharmanA saMskAra kevA haze ? gAmamAM vaNikanuM eka paNa ghara na hovA chatAM A pramANe sAdhune bahumAnathI te potAne ghera lAve ! Avo bALaka kevI rIte taiyAra thayo haze ? "ApaNI sthiti kevI che? AMgaLI cIMdhI mahArAjane upAzraya batAvI devA jevI ja ne ! phaLImAM jatAM ja tenA pitA beThA hatA te UbhA thaI gayA ane padhAro, padhAro, amArAM dhanya bhAgya, amAre AMgaNe AvyA" - ema kahetAM aMdara teDI gayA ane jAjama lAvI pAtharavA lAgyA, tathA kahevA lAgyA ke "mahArAja, cA-pANI taiyAra che, mATe lAbha Apo." Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 209 upekSita vargono dharma dvArA uddhAra : 9 "ma. zrI. jAjama upara besAya nahi' ema kahI eka bAju Asana pAtharI beThA. A ghara hatuM dhana gaDhavInuM. gharamAMthI bairAM-chokarAM badhAM page lAgI gayAM. bAda teNe kahyuM: "bApu, ukALeluM pANI taiyAra che. tapAsa karatAM acitta pANI hatuM, ethI ati Agraha thatAM ma. zrIe paNa lAbha Apyo. khUba AgrahathI ane bahumAnathI temaNe vorAvyuM. ma. zrIe vidhi mujaba grahaNa karI teno upayoga karyo. bAda gharanAM badhAM AvIne beThAM. ma. zrI pAse dareke vAsakSepa naMkhAvyo. ma. zrIe paNa thoDI vAra dhanA gaDhavI Adi pAse dhanAjI zAlibhadrajInA dRgaMtapUrvaka dAnadharmano mahimA saMbhaLAvyo. "khUba upakAra mAnatA teoe caraNaraja mastake caDAvI, tema ja rokAvA mATe paNa Agraha karyo, paraMtu ma. zrIne javAnI utAvaLa hovAthI rokAvAnI nA pADI. "ma. zrI javA taiyAra thayA, tyAM badhAM bahumAnabharI najare joI rahyAM. "vaLI padhArajo, darzana dejo' ema bolavA lAgyAM. gaDhavI pote ma. zrIne mUkavA mATe sAthe cAlyA; dUra sudhI AvI maMgalika sAMbhaLyA bAda teo pAchA pharyA. A eka jainetara kuTuMbanA Adarza saMskAronuM jarA varNana che. A uparathI ApaNe jena chIe, ApaNuM kuLa Adarza, saMskAro paNa Adarza A badhuM hovA chatAM te ApaNI pAse atyAre rahelAM che ke nahi te vicAravA jevuM che. gharane AMgaNe munimahArAja padhAryA hoya to UbhA thaI hAtha joDavA jeTalo ke "padhAro' kahevA jeTalo paNa vinaya ApaNAmAM che ke nahi te AtmAne pUchI, na hoya to keLavavo. jainetaronA paNa AvA suMdara saMskAro joI jainoe to tenAthI paNa umadA saMskAro meLavavA joIe." Ama joIe to A eka sAmAnya prasaMga che; Ama chatAM A hakIkata amane samAja samakSa rajU karavA jevI ane e aMge thoDIka noMdha lakhavA jevI lAgI che te khAsa nIcenA kAraNasara : sauthI pahelI vAta to, janmanA kAraNe ja ApaNe amuka mANasone UMcA ane amukane nIcA mAnI laIe chIe - e ApaNI mAnyatA keTalI bhrAmaka ane nirAdhAra che e A uparathI samajAya che. bhagavAna mahAvIre to chaDecoka AvA bhedano virodha karyo hato, ane "je guNavAna te UMco" evI guNamUlaka ane guNagrAhaka dRSTino ja puraskAra karyo hato. paNa jate divase ApaNA hRdayanI jAgRti ochI thaI, tethI potAnI jAtane kevaLa janmane kAraNe ja UMcI sAbita karavAnA mohamAM ApaNe phasAyA; jate dahADe emAM kaMIka sthApita hita paNa goThavAtAM gayAM. eTale ApaNe vizvamaitrInA pAyArUpa bhagavAna mahAvIranI e prarUpaNAne vIsarI gayA. Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 jinamArganuM jatana bIjI vAta e ke zrImaMta bApane tyAM janmelo, sonA-rUpAne ghUghare ramelo ane garbhazrImaMta tarIke lADakoDamAM moTo thayelo chokaro jema saMpatti-upArjana karavAnI mahenatanA ane saMpattinA mahattvane nathI pichANI zakato, kaMIka evI ja sthiti ApaNI - jainadharmanA anuyAyIonI, bhagavAna mahAvIranA dharmanA vArasadAro banI beThelAnI - thaI gaI hoya ema lAge che. e vAraso keTalo mahAmUlo che, ane e vArasAnA vArasadAra bananArane zire keTalI moTI javAbadArI AvI khaDI thAya che e vAta ja ApaNe to bhUlI gayA chIe. tarasyAM vaTemArguone pANI pAvA mATe paraba upara besArela mAnavI badhA ya pANIne tALA-kUMcImAM baMdha karIne besI jAya evI rIte ApaNe jainadharmanAM dvAra bIjAMone mATe jANe baMdha karI dIdhAM che. pariNAme, na to ApaNe potAnuM bhaluM karI zakyA, na vizvanuM kalyANa sAdhavAmAM ApaNo phALo ApI zakyA. trIjI vAta e che, ke "mahAvIra-zAsana' patra e koI sudhAraka patra nathI; rUDhicustapaNAnuM samarthaka patra che. chatAM guNa tarapha DhaLavAnI vRtti mAnavIne thaI Ave che - e pramANe A gaDhavInA kissA tarapha enuM dhyAna gayuM, ane eNe jainasaMghanuM dhyAna e tarapha doryuM. Ano artha e ke rUDhicusta hoya ke sudhAraka, mAnavahRdayano DhoLAva to hamezA guNane grahaNa karavA tarapha ja rahe che. paNa jyAre emAM UMca-nIcapaNAnA kASAyika bhAvo jAge che, tyAre ja e guNagrAhaka dRSTi dabAI jAya che. ane sauthI vizeSa mahattvanI vAta e che ke gAmogAma ane pradeza-pradezamAM pAdavihAra karIne vicaratA munivaro jo potAno AvA anubhavono bodhapATha grahaNa karatA rahe ane ene samAja samakSa rajU karatA rahe, to gauravabharyA bhUtakALano ke bahumUlA dhArmika, AdhyAtmika vArasAno je kepha ApaNane caDI gayo che ane e kephanA kAraNe ApaNe bhAna bhUlI gayA chIe, emAMthI ApaNe UgarI jaIe, ane "janmathI maLyo te dharma' evI khoTI mAnyatAno tyAga karIne "pALe teno dharma' evI sAcI dRSTine samajatA thaIe. sAcA dharmaguruo to koI paMtha, saMpradAya ke vADAnA tAbedAra nahIM, paNa samagra vizvanA kalyANanA hAmI che. eTale emanA puruSArthanI gaMgA to vizvanA samagra jIvo mATe ja vahevI joIe. (tA. 15-6-1957) Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 211 upekSita vargono dharma dvArA uddhAra 10 (10) yuvakavargane apanAvavAnI jarUra thoDA vakhata pahelAM jAnyuArI mAsanA aMtamAM tathA phebruArInA zarUAtanA divasomAM) terApaMthI saMpradAya taraphathI, rAjasthAnamAM rAjanagara gAme AcArya zrI tulasInA sAMnidhyamAM, maryAdAmahotsavanI moTA pAyA para ujavaNI karavAmAM AvI hatI. A utsavanA kAryakramamAM zikSita yuvaka-saMvivAdano kAryakrama paNa rAkhavAmAM Avyo hato. A kAryakrama tA. 2-2-1963nA roja baporanA ujavAyo hato; emAM AcArya tulasIe hAjarI ApI hatI. A prasaMge yuvakoe atyAranI sAmAjika temaja dhArmika sthiti pratye tema ja moTAonA yuvAno pratyenA vartana pratye potAnI vedanA vyakta karI hatI. A vArtAlApanI TUMkI noMdha jaina bhAratI'nA tA. 24-2-1963nA aMkamAM ApavAmAM AvI che. e noMdha, ekaMdare badhA phirakAnI atyAranI UcharatI peDhInI manovyathAne ThIkaThIka pramANamAM vyakta kare che. A prasaMge judA-judA yuvakoe je kaMI kahyuM teno sAra "jaina-bhAratI'mAM ApavAmAM Avyo che. te sAra ApaNe, ApaNA yuvakoe ane ApaNA AgevAno ane dharmaguruoe jANavA-vicAravA jevo hovAthI eno anuvAda ahIM nIce ApIe chIe : zarUAtamAM A saMvivAdano uddeza samajAvatAM udepuranA zrI hIrAlAla koThArIe kahyuM: "yuvako aNuvrata-AMdolanamAM rasa kema nathI letA, tema ja sAmAjika krAMtirUpa lagna vagerenA kharcAo ghaTADIne samAjamAM parivartana lAvavA mATenI "navA vaLAMka (navA moDa)nI pravRttithI AghA kema rahe che e aMge sau potapotAnA vicAro darzAvI zake eTalA mATe A saMvivAda yojavAmAM Avyo che." [1] A pachI nAthadvArAnA zrI hIrAlAlajI koThArIe mAtA-pitAnA vyavahAra aMge Takora karatAM tema ja bIjI bAbato aMge potAnuM duHkha vyakta karatAM kahyuM : "(1) mA-bApa ApaNane upadeza Ape che, te pramANe teo jAte vartatAM nathI. ApaNI dalIlonuM samAdhAna teo karI zakatAM nathI ane kevaLa upadezathI ApaNuM mana AkarSAtuM nathI. (2) ApaNane joIe tevuM zikSaNa nathI maLatuM; zikSaNanuM dhyeya kevaLa DigrI meLavavI e ja che. AthI meLa nathI besato. (3) samAjanA mukhya AgevAnomAM AgevAnI levAnI ane jAheramAM AvavAnI jeTalI lAlasA dekhAya che, eTalI kArya pratye niSThA nathI." [2] namANAnA zrI bhaMvaralAlajI bAgacAe kahyuM: "(1) niyamo(vrato)no svIkAra karatAM pahelAM enI bhAvanAne samajavAnI jarUra che. niyamo lenArA nAmanAnI Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 jinamArganuM jatana lAlasAthI e le che. sAdhuo paNa niyamo lenArAnI saMkhyAmAM vadhAro karavAnA pralobhanamAM phasAI jAya che; paNa AgaLa jatAM bhAvanAne na samajavAne lIdhe, korA rahI jAya che. (2) aNuvrata-AMdolana e eka rAjadvArI tukko (sTeTa) che. adhivezana, saMvivAda (seminAra) ane vArtAlApomAM AgevAno ane sattAdhArIone ja bolAvavAmAM Ave che; vidvAnonI pasaMdagI karavAmAM nathI AvatI. (3) sAdhusaMto roja sAmAyika ane sAdhuonAM darzana karavAno Agraha kare che; emanI pAse na jaIe to pUche che, ke "kema nahotA AvyA?' AmAM yuvako potAnuM apamAna thatuM mAnIne tyAMthI cAlatA thavAno prayatna kare che." [3] nAthadvArAnA zrI indrajituM karNAvaTe kahyuM: "(1) ame yuvako sakriya nathI evuM doSAropaNa amArA upara zA mATe karavAmAM Ave che ? amane sakriya banAvavAno koNe prayatna karyo ? koIe Avo prayatna karyo to potAnA svArthane khAtara. (2) AgevAno AMdolana (aNuvrata AMdolana) ne mATe navA lohIne sthAna nathI ApatA; emane potAnuM pada jatuM rahevAno bhaya satAvyA kare che. (3) yuvako keTalAya rAjadvArI pakSo sAthe saMbaMdha rAkhe che, jyAre AMdolana eka pakSa sAthe. (4) naitikatAnA pracArane mATe rAjamahelonA daravAjA khakhaDAvavAmAM Ave che; ane pote to naitika che ja nahIM! (5) netAomAM potAnI jAtano dekhADa karavAnI ja vRtti che. (6) sAdhutvano svIkAra karatAM pahelAM dIkSArthIe potAnA kSetranA badhA ya vargonA yuvako sAthe saMparka sAdhIne emane (aNuvrata) AMdolananuM svarUpa samajAvavuM ghaTe." [4] paMjAbanA zrI AtmArAma guptAe kahyuM ke: "samAjamAM evA lokone pratiSThA maLe che ke jemanuM vyAvahArika jIvana Adarza nathI hotuM." [5] gaMgApuranA zrI devendra hiraNe kahyuM : "(1) jevA khorAkanI yuvako apekSA rAkhatA hatA evo khorAka AMdolana dvArA emane pUro pADavAmAM nathI Avyo; emanI sAme koI evo kAryakrama rajU karavAmAM nathI Avyo ke jemAM yuvako potAnI zakti lagAve. (2) sAdhuoe yuvakono bane teTalo sahayoga karyo, paNa apekSA to e hatI ke yuvako mArgadarzanane mATe sAdhuonA sahayoganI yAcanA kare. (3) kAryakartAne potAnuM mAna sacavAtuM nathI lAgatuM kAryakaronA kAryanuM mUlyAMkana nathI thatuM. (4) dhanavAna vyakti keTalAka paisA ApIne saMsthAone kharIdI levA cAhe che; dareka kAmamAM potAnA nAmanI jAherAta jovA mAge che. tethI yuvakazakti pAchI paDI jAya che." [6] lAvA saradAragaDhanA zrI kanaiyAlAla kachArAe kahyuM : "(1) AMdolanano sIdho saMbaMdha terApaMtha sAthe che, tethI bIjAo najIka AvyA chatAM dUra cAlyA jAya che. (2) ApaNe loko bIjAone sudhAravA mAgIe chIe, potAnI jAtane nahIM. Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upekSita vargono dharma dvArA uddhAra : 10 (3) netAone bolAvIne emane AgaLa-paDatuM sthAna ApavAmAM Ave che. (4) aNuvrata-samiti jeo kAma karavA icche che, evAonA hAthamAM nathI. terApaMthIo enA pratye potAno moha choDavA nathI mAgatA; balke ene vaLagI rahevA mAge che. (5) kAryakartAonI sAme koI kAma nathI ane sevA karanArA to taiyAra che, paNa emanI sAme na koI mArga che, na dizA." [9] rAjanagaranA zrI samarthamala jaine kahyuM : '(1) thoDAka mANasomAM pardA ke dahejanI prathAmAM parivartana karAvavAthI sudhAro nathI thaI jato. sAmAjika burAIonuM sAmUhika unmUlana thavuM joIe; nahIM to bAkInAM gharonA gaMdA vAtAvaraNanI asara saphAI karelAM gharo upara thayA vagara nahIM rahe. (2) aNuvratI khoTI sAkSI paNa pUre che. emane mATe sAmAjika adAlata hovI joIe, jemAM emane khaDA karI zakAya.'' AcArya tulasIe Avo mukta manano saMvivAda potAnI hAjarImAM cAlavA dIdho e, kharekhara, AnaMda upajAve evI bAbata che; bIjA dharmaguruo paNa A rIte yuvakamAnasane samajavAno prayatna kare e icchavA jevuM che. munizrI budhamalajIe A saMbaMdhamAM keTalAka khulAsA karyA bAda AcArya tulasIe kahyuM : "tamArA spaSTa vicArone sAMbhaLIne mane AnaMda thayo. huM nathI icchato ke tame mArI prazaMsA ja karatA raho. huM to kahuM chuM ke tame evA vicArone paNa rajU karatA raho ke je tamane Aga jevA lAgatA hoya. lAgaNI vyakata karavAmAM saMkoca karavAnI jarUra nathI, paNa e saMyata bhASAmAM vyakata thavI joIe; pachI bhale sAdhuonA saMbaMdhamAM hoya, terApaMtha-saMbaMdhI hoya ke khuda mArA vyaktigata viSaya aMge hoya. tamArA vicAronuM svAgata thaze, ane emAM amane amArI jAtanuM nirIkSaNa karavAno avasara maLaze. atyAra sudhI huM yuvako sAthe ghaniSTha saMbaMdha nathI rAkhI zakayo, paNa huM icchuM chuM ke evuM bane. jo yuvako (aNuvrata) AMdolanamAM AgaLa Avaze to huM mAruM cAlaze tyAM sudhI, emane protsAhana ApIza. jyAre yuvAno AgaLa AvIne potAnI zaktino sAtha Apaze tyAre mane AnaMda thaze.'' 213 AmAM A yuvakamitroe je kaMI kahyuM tenA guNa-doSamAM UtaravAnI jarUra nathI. ApaNA mATe to emanA A spaSTa ane kyAreka AkarA lAgI jAya evA udgAromAM emanI manovyathAnuM je darzana thAya che e ja kharI vAta che. ane A vyathA kevaLa e bolanA2 yuvAnonI nahIM, paNa samasta yuvakavarganI che e kahevAnI jarUra nathI. Ano bodhapATha e che ke vaDIloe, AgevAnoe ane khAsa karIne dharmaguruoe khUba khaMta, dhIraja ane utsAhapUrvaka yuvakavargane apanAvavAnI jarUra che. (tA. 13-4-1963) Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnaprasAranI pravRttio (1) jagatApa zamAve tevAM jaina-dharma-saMmelanonI jarUra akhila bhAratIya sthAnakavAsI kaoNnpharansanA dilhIthI pragaTa thatA sAptAhika mukhapatra (hindI) "jaina-prakAzanA tA. 15-5-1962nA aMkamAM "jaina-sAhityasaMmelananI jarUra' nAme eka TUMkI saMpAdakIya noMdha pragaTa karavAmAM AvI che. "jainaprakAze je jaina-sAhitya-saMmelananI vAta karI che, te Adhunika jaina sAhityakAronA saMmelanane anulakSIne karI che. paNa ApaNe jyAre jaina-sAhitya-saMmelananI jarUra aMgenA vicAro rajU karatA hoIe, tyAre e vicArone kevaLa Adhunika DhabanI sAhityakRtionA sarjakonA milana pUratA maryAdita rAkhavAne badale ene vyApaka ane yathArtha banAvIne evA saMmelanane sarvAgIpaNe jaina-sAhitya-saMmelana banAvavuM joIe; AvuM saMmelana bharavAno samaya kyArano pAkI gayo che - ema cAre tarapha vadhI rahelI jaina saMskRti ane jaina sAhitya pratyenI lokacine jotAM, kahyA vagara cAle ema nathI. jaina AcAryo ane anya vidvAnoe sekereke judAjudA viSayone lagatI sAhityika kRtionuM judIjudI prAdezika bhASAomAM, tema ja saMskRta-prAkRta jevI prAcIna bhASAmAM paNa vipula pramANamAM sarjana karIne jaina sAhityane samRddha banAvavAnI sAthesAthe bhAratIya sAhityane paNa vizeSa samRddha banAvavAmAM potAno avismaraNIya phALo Apyo che. ane atyAre ApaNA mATe - samasta jainasaMghane mATe - dezamAM ane duniyAmAM paNa evo sonerI avasara Ubho thayo che, ke badhAnuM dhyAna jaina sAhityanA vipula khajAnA tarapha sArA pramANamAM kheMcAyuM che ane aitihAsika, sAMskRtika, bhASAkIya, dhArmika ane tattvajJAnanI dRSTie jaina sAhityanA adhyayana taraphanI lokasUcimAM noMdhapAtra vadhAro thato jAya che. jaina sAhitya pratyenI lokarucimAM vadhAro karavAmAM jainadharmanA prANarUpa ahiMsAe kaMI nAnosUno bhAga bhajavyo nathI. vikasatA vijJAne lokomAM potAnA jAna-mAlanI binasalAmatIno moTo bhaya Ubho karyo che, ane kyAre AkhuM vizva azAMti ane sarvanAzanA khADAmAM dhakelAI jAya e kahI zakAya ema nathI. AvI sthitimAM sAmAnya Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnaprasAranI pravRttio : 1 janasamUhanuM dhyAna ahiMsaka saMskRtino pracAra karatA dharma tarapha jAya e svAbhAvika che. lokajIvanamAM ahiMsAnI pratiSThA vadhAravAmAM mahAtmA gAMdhIe je saphaLa, bhagIratha prayatna karyo che, enA lIdhe paNa vizvanA sAmAnya janasamUhane ahiMsAnuM zaraNuM zodhavAmAM potAnI vizeSa salAmatI lAge emAM navAI nathI. alabatta, hajI ene amalI rUpa ApavAno vyavahAru mArga zodhI kADhavAno bAkI che. vizvamAM vyApelI bina-salAmatInI bhItine dUra karavA mATe ahiMsAnA nirmaLa mArge maitrI ane bhAIcArAnI bhAvanAno pracAra ane amala karavA puruSArtha karavo e ahiMsAnA sarvodayakArI dhyeyane varela pratyeka dharma ke saMskRtinA upAsakanI pahelI ane pavitra pharaja che. e pharajanI upekSA eTale e dharma ke saMskRtinI ja upekSA samajavI. dharma ke saMskRti jIve che mAnavInA potAnA AcaraNamAM; paNa yugonA yugo sudhI mAnavIne mAnavatAno, dhArmikatAno ke saMskAritAno amara saMdezo maLato rahe che e dharma ke saMskRtinAM zAstro ane graMtho mAraphata ja. A rIte vicAratAM dharmazAstro e mAnavajIvananI amUlya ane zAzvata mUDInuM sthAna prApta karI le che. A kasoTIe kasatAM jaina sAhityanuM sthAna ghaNuM gauravabharyuM che; ane ApaNane Avo vidyA-vAraso maLyo che te ApaNuM moTuM sadbhAgya che. eTale je sAhitya AkhI duniyAne mATe upakAraka sAbita thaI zake ema che, e sAhityane yugAnurUpa svarUpamAM duniyAnI samakSa rajU karatAM rahevuM e jainonI bahu moTI javAbadArI che. paNa e javAbadArIne teo yogya pramANamAM bhAgye ja adA karI zakyA che. eTaluM sAruM thayuM ke ApaNA A yuganA keTalAka jyotirdhara mahApuruSonA prayAsathI tema ja jaina sAhityanI potAnI guNavattA ane viziSTatAne kAraNe koI viziSTa prayAsa vagara paNa, keTalAka deza-videzanA jainetara vidvAnonuM dhyAna jaina sAhitya tarapha gayuM che ane emaNe enuM sAcuM mUlya pichANIne e kSetramAM potAno puruSArtha karyo che. ame jyAre jaina-sAhitya-saMmelanano vicAra karIe chIe, tyAre AvA vizALa dhyeyavALA ane jaina saMskRtinA samartha mULane poSatA saMmelanano ja vicAra karIe chIe, ke jemAM vividha viSayanA vipula jaina sAhityano talasparzI, marmasparzI ane sarvasparzI rIte vicAra karavAmAM Ave, e kSetramAM saMzodhana-saMpAdana karanAra vidyAtapasvIone ekatra karIne emanAM vicAravinimaya ane mArgadarzanano lAbha levAmAM Ave ane jaina sAhitya pratyenI vadhatI jijJAsA ane lokarucine dhyAnamAM rAkhIne enAM prakAzana ane pracAranI nakkara yojanA ghaDI kADhIne ene amalI rUpa ApI zake evuM vyavasthA-taMtra UbhuM karavAmAM Ave. * 215 Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 jinamArganuM jatana AvuM saMmelana e atyAranA yuganI eka viziSTa jarUriyAta hovA chatAM jaina saMghonuM e tarapha nahIM jevuM dhyAna che e dilagIrI upajAve evI bInA che. are, ApaNI pramANAtIta banelI utsavapriyatAe to A dizAmAM pahelAM je kaMI kAma thatuM hatuM emAM paNa ghaTADo karI dIdho che ema kadAca kahI zakAya. jaina-sAhitya-saMmelana bharavAnA "jaina-prakAza' rajU karelA sUcanano ame AvA vyApaka arthamAM svIkAra karIe chIe, ane badhA ya phirakAnA vidyArasika mahAnubhAvo, zrImaMto tema ja kAryakaro A dizAmAM gaMbhIrapaNe vicAra kare ane AvuM saMmelana najIkanA bhaviSyamAM bharI zakAya evA prayatno hAtha dhare evI prArthanA karIe chIe. (tA. 9-6-1962) (2) jainadharmanI prabhAvanAnI kImatI taka jaina sAhityamAM jainadharmanA AcAronAM varNano ke kathAnakonI sAthesAthe bhAratavarSanA itihAsanI daSTie, lokajIvananI daSTie, sAMskRtika dRSTie, sAmAnya rItarivAjo ke vezabhUSAnI dRSTie ane bhASAnI dRSTie je vividha prakAranI sAmagrI sacavAyelI che, teNe itara samAjanA vidvAno ane vicArakonuM dhyAna sArA pramANamAM AkarSe che. tethI sau koI ema IcchavA lAgyA che, ke jaina sAhityanA Agama-graMtho sahita badhA mahattvanA graMtho susaMpAdita rUpamAM pragaTa thAya. chelle chelle jANavA maLe che ke jaina sAhityanA prakAzananI upayogitA samajatA ane enA prakAzana pratye aMgata rasa dharAvatA vidvAno ke AgevAnomAM ApaNA rASTrapati DaoN. rAjendraprasAdano paNa samAveza thAya che. amane lAge che ke jaina sAhityanA utkarSa ane pracAranI dRSTie A eka kImatI taka che, sonerI ghaDI che. Ama to ApaNe DaoN. rAjendraprasAdane ghaNAM varSothI bhAratanA eka samartha ane AgevAna rAjakAraNI puruSa tarIke pichANIe chIe. paNa emanA aMtarano mULa rasa to sevA ane vidyA ja che. jaina saMskRti ke jaina sAhitya pratye teozrIne aMgata rIte ATalo Adara ane prema hovAnuM eka kAraNa e paNa hoI zake ke bhagavAna mahAvIrano janma bihAramAM thayo hato ane temaNe jainadharmanuM chelluM navasaMskaraNa paNa bihAramAM ja karyuM hatuM ane bihAra rAjendraprasAdajInI potAnI janmabhUmi che. vizeSa AnaMdanI vAta to e che, ke DaoN. rAjendrabAbu jaina sAhitya pratye Adara vyakta karIne ke enA pracAra mATenI zubha bhAvanA vyakta karIne ja saMtoSa nathI mAnatA, Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnaprasAranI pravRttio : 2 paNa jaina sAhityanA uttama koTinA graMthonuM prakAzana sArAmAM sArA rUpamAM, vahelAmAM vahelI take karavAmAM Ave temAM teo aMgata rasa paNa laI rahyA che, ane e mATe UlaTabhera mArgadarzana paNa karI rahyA che. jaina graMthonA prakAzana mATe dilhImAM sthapAyela prAkRta-TeksTa-sosAyaTI mAraphata A kAma thAya e mATe teo satata ciMtA sevyA kare che. A saMbaMdhI amArA tA. 23-4-1955nA aMkamAM chapAyela nIcenA samAcAra tarapha jainasaMghanuM vizeSa dhyAna doravAnI dRSTie, ame e ahIM punaH pragaTa karIe chIe H "Agama-graMtho tema ja prAkRta vagere bhASAnA prAcIna jaina graMtho pragaTa karavA mATe, laMDanamAMnI pAlI TeksTa sosAyaTI'nI Dhabe dilhImAM prAkRta-TeksTa-sosAyaTI'nI sthApanA karavAmAM AvI che, ane enA kAryavAhaka-maMDaLamAM rASTrapati DaoN. rAjendraprasAdano paNa samAveza thAya che, ane teo A kAmamAM aMgata rIte bhAre UMDo rasa laI rahyA che. DaoN. vAsudevazaraNa agravAla AmAM sakriya bhAga le che. "thoDAMka aThavADiyAM pahelAM sosAyaTInI miTiMga rASTrapati-bhavanamAM maLI hatI, tyAre rASTrapatie jaina graMtho jaladI chapAvavanI zarUAta thAya evI icchA pragaTa karI hatI. tethI A saMbaMdhI rUbarU vAtacIta karavA mATe DaoN. vAsudevazaraNa agravAla, jyAre teo gayA mahinAmAM zrI meghANI-smAraka-vyAkhyAnamALAnAM vyAkhyAno ApavA rAjakoTa gayA hatA tyAre, tyAMthI pAchA pharatAM, tA. 30-3-1955nA roja amadAvAdamAM pU. puNyavijayajI mahArAjane maLyA hatA... rASTrapatinI icchA mujaba A graMtho pustaka ane pothI ema baMne rUpe chapAze. 79 A uparAMta gata mahAvIra-jayaMtInA utsava prasaMge dilhInI sabhAmAM pravacana karatAM rASTrapatie jaina sAhityanA prakAzana aMge je udgAro vyakta karyAM hatA, te paNa emanA aMta2mAM A bAbata pratye kevI lAgaNI bharI che te darzAve che. e pravacanano akhabArI TUMka ahevAla kahe che - - "rASTrapati DaoN. rAjendraprasAde Aje jaina tattvajJAnanA pracAra mATe jaina sAhityanA saMzodhana ane prakAzananI AvazyakatA 52 bhA2 mUkyo hato. temaNe jAhera karyuM ke bhagavAna mahAvIrano 2554 varSo pUrve jyAM janma thayo hato te vaizAlI khAte jaina tattvajJAnanI saMzodhanasaMsthA zarU karavA mATe bihAra sarakAre pAMca lAkha ApavAnuM svIkAryuM che, ane temanA taraphathI evo saMdezo mane maLelo che. 217 "rASTrapatie kahyuM ke jainadharme bhAratIya prajAjIvana para khUba asara karelI che, chatAM tenA sAhityathI loko ajANyA che. chellAM 2500 varSothI ekadhArI praNAlikAgata rIte lakhAtA rahelA jaina sAhityanI lAkho hastaprato chupAyelI paDelI che. rAjasthAnanA mArA chellA pravAsa daramyAna jesalameramAM bhUgarbhamAM jALavI rAkhelI jaina sAhityanI hajAro hastaprato meM joI che. jaina tattvajJAnanA pracAra mATe AvI hastapratone prakAzamAM lAvavAnI jarU2 che. Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinamArganuM jatana "bhagavAna mahAvIre jyAM 12 varSa sudhI tapazcaryA karI hatI ane jyAM te pharyA hatA te sthaLonuM tema ja temanA jIvana viSenuM saMzodhana karavAnuM sUcavyuM hatuM. A badhI jagAo bihAramAM vaizAlInI najIka hovI joIe ema temaNe sUcavyuM hatuM.' rASTrapatijInA A TUMkA pravacanamAM paNa jema ghaNA preraka muddAo bharelA che tema jainasaMghe gaMbhI25Ne vicAravA jevA muddA paNa che. khAsa karIne jainadharme bhAratIya prajAjIvana para khUba asara karelI che, chatAM tenA sAhityathI loko ajANyA che e eka ja vAkyamAM emeNe jema jainadharmano mahimA sUcita karyo che, tema ja jaina sAhityane Ama-janatA sudhI pahocatuM karavAnI ApaNI javAbadArI ApaNe adA na karI e mATe Takora paNa karI che. 218 AvA eka rASTrIya puruSanA aMtaramAM jaina sAhitya pratye AvI mamatA jAge e bhAre AnaMdanI vAta che. paNa A vAta pratye ApaNe AnaMda vyakta karIne besI rahIe tethI kAma cAlavAnuM nathI. ApaNA dharma ane ApaNA sAhitya pratye jyAre janatAmAM ATalo rasa jAgyo hoya, tyAre e mATe saghaLuM karI chUTavAnI javAbadArI ApaNA zire AvI paDe che. ApaNe e javAbadArIne adA karIe ane A kImatI takano pUrepUro upayoga karI laIe e ja prArthanA. (3) sAhitya-sarjananI dizA prAcIna sAhityanA saMpAdanane bAda karatAM jene maulika sarjananA nAme gauravabhera oLakhAvI zakIe, tema ja je dezanA tema ja duniyAnA bIjA AdhyAtmika ke dhArmika sAhityanI haroLamAM sanmAnabharyuM sthAna meLavI zake evA sAhityano vicAra karIe, to evuM A yugamAM lakhavAmAM AveluM ciraMjIva jaina sAhitya bahu ja alpa pramANamAM ApaNe tyAM maLe che. enuM mukhya kAraNa che koI paNa viSayanA UMDA abhyAsanI ApaNI khAmI. eka viSayane lagatAM pustako vAMcI javAM ane e vAcananA AdhAre kaMIka sAhityasarjana karavuM e eka vAta che, ane e viSayano talasparzI UMDo abhyAsa karIne, ene pUrepUro pacAvIne avanavuM, maulika gaNI zakAya evuM sAhitya-sarjana karavuM e judI vAta che. AvuM maulika sAhitya ja lokajIvanamAM ciraMjIva sthAna pAmI zake che. jema eka ja jAtanA anAjamAMthI samaye-samaye palaTAtI lokaci anusAra judIjudI vAnIo banAvavAmAM Ave che, e ja rIte samAja-jIvanane ucca bhUmikAe laI (tA. 7-5-1955) Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnaprasAranI pravRttio : 3 javA mATe je kaMI paNa dhArmika, naitika ke sAMskRtika sAhityanuM sarjana karavAmAM Ave, temAM tenI rajUAtanI paddhatimAM paNa lokamAnasane anukULa phe2phA2 ka2vo anivArya thaI paDe che. Avo pheraphAra karavAmAM Ave to ja e sAhitya janatAnA AdaranuM pAtra thaI zake che. jeo AvA pheraphArane AvakAratA nathI ane kevaLa jUnAM rUparaMga ane kalevarane ja vaLagI rahe che, teonI sAhitya-sarjananI mahenata saphaLa thatI nathI, tema ja emanI e mahenatano lAbha janatA laI zakatI nathI. ApaNe tyAM dhArmika sAhityano upADa bahu ocho hovAnI je lAMbA kALanI riyAda UbhI che, tenI pAchaLa paNa A ja mukhya kAraNa che. bahu lAMbe nahIM, paNa mAtra chellI pacIsImAM navIna rUpe racavAmAM Avela jaina sAhityano vicAra karIe, to e sAhitya bahu ja haLavA sAhityanI koTImAM mUkI zakAya tevuM ane mukhyatve bhakti (ane te paNa bhAvagaMbhIra, uccakoTInI, samarpaNamUlaka bhakti nahIM, paNa mAtra upalaka bhAvAveza ane lAgaNIveDAvALI bhakti)thI bhareluM ja jovA maLe che. dharmakSetramAM bhaktirasane acUka sthAna che e kharuM, chatAM enI paNa spaSTa maryAdA dorI levI joIe. puruSArthane ke kartavyabuddhine vIsarI jaIe eTalI hade to A bhaktirasanuM poSaNa na ja karI zakAya. athavA vadhAre sAcuM to e che ke puruSArtha ke kartavyabuddhine visarAvI de e sAco bhaktirasa ja na gaNAya; e to ApaNe ApaNI akarmaNyatAne DhAMkavA mATe UbhuM kareluM sarasa-suMdara nAmamAtra ja che. je hoya te, paNa Aje to dhArmika sAhityanA kSetramAM A bhaktirasane vadhAre paDatuM sthAna ApIne ApaNe jaina sAhityanI kakSAne nIce utArI dIdhI che. pariNAme, dara varSe AvA dhArmika sAhityanA prakAzananI pAchaLa aDhaLaka nANuM kharcavA chatAM jainasaMghanI pratiSThA ke gauravamAM kazo ja vadhAro thato nathI. 219 tethI dhArmika sAhityanA sarjananI dizAmAM samucita palaTo lAvavo e ja janatAnA hRdayamAM dhArmika sAhityanI pratiSThAne sAcavI rAkhavAno kharo upAya che. A mATe thoDA samaya pahelAM pUnAmAM maLela batrIsamA marAThI sAhitya-saMmelananA pramukhapadethI zrI zaMka22Ava jAvaDekare Apela vyAkhyAnamAMnA nIcenA zabdo ApaNe khUba vicAravA jevA ane amalamAM mUkavA jevA che. teoe kahyuM hatuM : "bhAratIya saMskRti e have bhaktiyugamAMthI krAMtiyugamAM jaI rahI che enI khabara ApaNe rAkhavI joIe. zraddhAyuga pUro thayo che ane vivekayuga prApta thayo che enI khabara ApaNe cotarapha phelAvavI joIe." zabdo che to bahu thoDA, paNa emAM sAhitya-sarjananI dizAnuM sacoTa darzana karAvavAmAM AvyuM che. vAta eTalI ja che ke lokasthitine sAce rUpe rajU karatA uparanA ja Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 jinamArganuM jatana vidhAnane lakSamAM rAkhIne je kaMI dhArmika ke bIjuM paNa sAhitya sarjavAmAM Avaze te ja lokasevAnA yazanuM bhAgIdAra banavAnI sAthe akALa mRtyunA zApamAMthI mukti meLavI zakaze. jaina sAhityanA ghaDavaiyAoe vizeSapaNe A vAta lakSamAM rAkhavA jevI che. ApaNe ApaNA sAhitya-sarjananI kUcane vaNathaMbhI cAlu rAkhIe. paNa enI dizAmAM ja mAtra samayAnukULa pheraphAra karIe - eTaluM ja kahevAnuM ahIM prastuta che. (tA. 12-6-1949) sAhityamAM UMDANa ane vaividhya mATenuM samagra Ayojana jainadharma ane jaina saMskRtinAM judAjudAM aMgono ItarasamAjone saraLatApUrvaka yathArtha paricaya ApI zake evA sAhityanI ApaNe tyAM UNapa che e vAta have samajAvavI paDe ema nathI. Itara samAjone ja zA mATe, ApaNane potAne arthAt jaina samAjanA sAmAnya vargane jainadharma, darzana ke saMskRtino yathAtatha paricaya karAvI zake ane enA hArdane samajAvI zake evAM pustako paNa ApaNI pAse keTalAM che ? A vAtano have vicAra karavAnI ane e dizAmAM nakkara pagalAM bharavAnI khAsa jarUra che. A saMbaMdhI atyAre lakhavAnuM nimitta A pramANe che : zrI mahAvIra jaina vidyAlayanA teMtAlIsamA vArSika riporTamAM saMsthA hastakanI zrI motIcaMda kApaDiyA graMthamALAne lagatI keTalIka vigato ApavAmAM AvI che. emAM have pachI e graMthamALA taraphathI jainadharmane lagatA ucca koTinA graMtho pragaTa karavAnI je prakAranI yojanA vidyAlayanI vyavasthApaka samitinI vicAraNA heThaLa che e aMge thoDuMka Ama kahevAmAM AvyuM che , "saMsthAnI vyavasthApaka samitie "zrI motIcaMda kApaDiyA graMthamALA'nA upakrame jainadharma ane tattvajJAnanI bAbatamAM UMcI zreNImAM mUkI zakAya evAM pustako pragaTa karavAnI zarUAta karI. Aja sudhImAM "adhyAtmakalpadruma', "jaina daSTie yoga' ane "zrI AnaMdaghanajInAM pado" ema traNa graMtho prakAzita thayela che. dinapratidina A pustakonI lokapriyatA vadhatI gaI che ane jaina samAje tene sAro AvakAra Apyo che. jainadharmane ucita rIte pratipAdita kare evAM A ane ethI paNa vizeSa upayogI aneka pustako pragaTa thAya, to jaina samAja mATe eka atyaMta gauravabharI hakIkata banI rahe. paraMtu mAtra prastuta graMthamALAnA phaMDathI e kAma lAMbo samaya cAle nahi. jo A graMthamALA mATe sabhyapaddhati prayojavAmAM Ave to teno apUrva vikAsa sAdhI zakAya ane jaina samAjamAM AvAM uttama pustakonI eka bhavya praNAlI zarU thAya." jo amAro khyAla barAbara hoya, to sadgata zrI motIcaMdabhAI icchatA hatA ke jaina sAhityanA khajAnAmAM prAcIna gujarAtI bhASAnA je rAsa ke rAsAo seMkaDonI Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnaprasAranI pravRttio : 3 221 saMkhyAmAM bharelA che, emanuM zuddha ane sughaDa prakAzana karavAmAM Ave. A kAma to hajI paNa karavA jevuM ja che; ane kadAca rAsa-rAsAonA vipula sAhityanA prakAzanane mATe tema ja enA mUlyAMkana mATe atyArano samaya vizeSa anukULa paNa che. vaDodarAnA mahArAjA sayAjIrAva vizvavidyAlaye chellAM pAMca-cha varSathI prAcIna gurjara graMthamALA' nAme eka pustakamALA jANItA sAkSara Do. zrI bhogIlAla sAMDesarAnA mukhya saMpAdakapaNA nIce zarU karI che, ane emAM atyAra sudhImAM aneka pustako pragaTa karavAmAM AvyAM che. A graMthamALAne najara sAme rAkhIne AvuM kArya "zrI motIcaMda kApaDiyA graMthamALAmAM vidyAlaya paNa karI zake. vidyAlayanI vyavasthApaka-kamiTI A graMthamALA mATe sabhya-paddhati dAkhala karIne enI mAraphata uttama pustako pragaTa karavAnI yojanA vicArI rahI che e harSanI vAta che. A aMge ame eTaluM sUcavavAnI rajA laIe chIe ke graMthamALA zarU karI zakAya eTalA sabhyo banAvavAno prayatna karavAmAM kazI harakata nathI, paraMtu AvI graMthamALA pUratA sabhyo noMdhAya te pachI ja zarU karavAmAM Ave ane tyAM sudhI e kAryane mulatavI rAkhavAmAM Ave ke emAM vilaMba karavAmAM Ave e barAbara nathI. sAhityanAM sarjana ane prakAzananuM kArya jainadharmanA yathArtha paricaya ane jainasaMghanA abhyadayanI daSTie eTaluM badhuM agatyanuM banI gayuM che ke have emAM vilaMba karyA karavo ucita nahIM lekhAya. jAhera janatA mAge che tevAM ane ApaNe icchIe chIe evAM saraLa ane rocaka zailInAM pustako taiyAra karI zake evA vidvAno ApaNe tyAM joIe teTalA pramANamAM nathI e sAcuM che, ane eTalA pUrato A kAryamAM dhAryo vega na AvI zake e paNa sAcuM che. paNa jo ApaNe A kAma karavuM ja haze, to ApaNI pAse je vidvAno ane je sAmagrI che, tenAthI kAmano AraMbha karI ja devo paDaze, ane "kAma kAmane zIkhave' e nyAye ApaNane vadhu spaSTa mArga dekhAto jaze. ane sArA kAmane AgaLa vadhAravA mATenAM nANAM game tyAMthI maLI rahevAnAM ja - jaina samAjane mATe ATalI khAtarI to jarUra rAkhI zakAya. jema vidyAlaya pAse A graMthamALAnI amuka rakama che, tema ApaNI bIjI aneka saMsthAo pAse paNa pustaka-prakAzana-khAtAnI ke jJAna-khAtAnI nAnI-moTI maLIne hajAro rUpiyAnI rakamo vidyamAna che. AvA mahattvanA kAryamAM potAno pUrepUro bhAga ApavAnI javAbadArI AvI badhI saMsthAonI lekhAvI joIe, ane e adA karavA mATe emaNe taiyAra thavuM joIe. Ama to ApaNe tyAM dara varSe saMkhyAbaMdha pustako prakAzita thAya che ane ene . mATe hajAro rUpiyAno kharca paNa karavAmAM Ave che; chatAM amuka jAtanAM ke yogya kakSAnA pustako taiyAra thatAM nahIM hovAnI ApaNI phariyAda haju paNa dUra thatI nathI. Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 jinamArganuM jatana amArI samaja pramANe nIcenI bAbato dhyAnamAM rAkhIne te pramANe sAhityanuM - sarjana ke prakAzana thavuM joIe? (1) prAkRta, saMskRta, apabhraMza ke prAcIna gujarAtI ke rAjasthAnI bhASAnAM maulika pustakone saMpAdita ane saMzodhita karIne pAThAMtaro sAthe zuddha rUpamAM chapAvavAM ane emAM aitihAsika, tulanAtmaka sAmagrInI tema ja bIjI dhyAnapAtra bAbatonI mAhitI ApatAM aneka pariziSTo, zabdasUci ane graMthanuM hArda samajAvatI ane graMthakArano paricaya ApatI tema ja bIjI mahattvanI mAhitI tarapha dhyAna doratI adhyayanapUrNa vistRta prastAvanA ApavAmAM Ave. A dizAmAM amuka kArya cAlI rahyuM che te vAtanI saharSa noMdha levI ghaTe. (2) prAcIna graMthomAMthI pasaMda karelA graMthonA suvAcya ane saraLa anuvAdo ke chAyAnuvAdI pragaTa karavA joIe. AvA anuvAdanI zailI jANe mULa graMtha ja vAMcatA hoIe evI rocaka ane mULa viSayane sparza karatI hovI joIe. chAyAnuvAdanA uttama namUnA tarIke zrIyuta gopALadAsa jIvAbhAI paTelanAM pustako sAme rAkhI zakAya. AvA anuvAdo judIjudI bhASAomAM madhura zailImAM pragaTa thavA joIe. A dizAmAM haju bahu ja thoDuM kAma thayuM che. eTale e tarapha vizeSa dhyAna ApavuM joIe. AmaprajA to mULa zAstrIya graMthonA badale AvA anuvAdo ke chAyAnuvAdono ja vizeSa upayoga karI zake. (3) jainadharma ane jene saMskRtinAM judAjudAM aMgono paricaya ApI zake evAM svataMtra pustako-pustikAo ke prAcIna pustakonA kalApUrNa dohana ke saMkalanarUpe lokabhogya pustako judIjudI bhASAomAM taiyAra karavAM joIe. (4) ApaNAM bALakone, jainadharmanA koI paNa jijJAsane ane ucca abhyAsa karavA icchatA koI paNa vidyArthIne upayogI thaI zake evAM judIjudI jAtanAM ane judIjudI kakSAnA paddhatisaranAM pAThyapustako taiyAra karavAM joIe. atyAre kaoNlejonA abhyAsakramamAM jaina tattvajJAna, prAkRta bhASA ke jaina sAhityane sthAna maLavA chatAM e mATe kAma lAge evAM pustako lagabhaga nahIM jevo ja che. ane UcharatA vidyArthIone gammata sAthe jJAna ApI zake evAM saraLa pAThyapustako to hajI taiyAra thavAM bAkI ja che. atyAre vidyArthIone emanA sAmAnya abhyAsa mATe bIjuM eTaluM badhuM vAMcavAnuM hoya che, ke teo aneka pustako vAMcIne jaina dharma ke saMskRtinuM sarvAgI jJAna meLave evI apekSA asthAne che. eTale emane mATe to judAjudA viSayono eka sthaLe prAraMbhika khyAla ApI zake ane emanI bahumukhI jijJAsA jAgRta kare ane poSe evAM (vAcanamALAnI zailInAM) pAThyapustakonI khAsa jarUra che. A kAma jeTaluM zramasAdhya che eTaluM ja agatyanuM che, ane e karyA vagara cAlavAnuM nathI. Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnaprasAranI pravRttio : 3, 4 badhA prakAranAM pustako chApakAmanI dRSTie sughaDa ane kiMmatanI dRSTie sastAmAM sastAM hoya e kahevAnI jarUra nathI. A mATe saMgha je kaMI kharca karaze e lekhe lAgavAnuM ja che emAM zaMkA nathI. AzA rAkhIe ke zrI mahAvIra jaina vidyAlaya ke ApaNI anya saMsthAo Ano gaMbhIrapaNe vicA2 ka2ze, ane A kArya vinA vilaMbe hAtha dharavAmAM Avaze. (tA. 17-1-1959) (4) dhiMgA jaina saMskAronA prabodhaka sAhityanI AvazyakatA porTugIjha isTa AphrikAnA 'vIlA-dejuAu-bela' nAmanA gAmamAM rahetA eka gujarAtI bhAI zrIyuta cunIlAla jamanAdAsa zAha amArA upara lakhela tA. 5-6-1948nA eka patramAM jaNAve che 223 - "atre porTugIjha isTa AphrikA ane sAutha AphrikA(yuniyana)mAM jUja jaina bhAIonI vasatI che. paNa teomAMthI jainanA saMskAra jatA rahyA che; koI AryasamAjI jevA agara to bIjA matanA thatA jAya che. ane jaina darzanano mukhya siddhAMta ke jagat anAdi che, jagatkartA Izvara nathI, Izvara kAMI Ape nahIM ane kAMI le paNa nahIM - e badhuM bhUlIne ahIMnA jaina bhAIo temanA mukhethI 'IzvarakRpAthI kamANI thaI'. 'IzvarakRpAthI putra sAMpaDyo', 'paramezvaranI duniyAmAM paramezvara rAkhe tema rahevuM' tevI rIte bole che. te uparAMta pa2-dharmanI mAnatAo paNa kare che. jainadharma to karmanA siddhAMta upara racAyelo che. mArA mata mujaba tyAM (hiMdustAnamAM) paNa keTalAka jaina bhAIomAM A bAbatanuM ghora ajJAna pravartatuM lAge che. to mAro mata che ke jainadharmanA saghaLA siddhAMtonuM gujarAtI anuvAdamAM pracArakArya thavuM joIe. tethI jaina bhAIonuM jaina darzana aMgenuM paramezvara pratyenuM ajJAna TaLe. ApaNA gujarAtI jaina bhAIone gujarAtI bhASAmAM ja zikSaNa maLavuM joIe ke paramezvara janmatA nathI, paNa UMce caDhato AtmA aMte paramezvara bane che, pachI te kAMI Ape nahIM. "jo paramezvara kAMI paNa Ape athavA laI le to te karmabaMdhana tene paNa thAya. tethI mokSa pAmela paramezvara kAMI paNa Ape nahIM. paNa ApaNe (jainoe) je mArge prabhu mokSa pAmyA te mArga grahaNa karI tene pagale cAlI mokSa meLavavA prayatna karavAno che. A badhuM jJAna gujarAtI bhASAmAM maLe evo gujarAtI jaina bhAIoe pracAra Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 jinamArganuM jatana karavo joIe; kAraNa ke mAgadhI bhASAmAM gokheluM tattvajJAna popaTiyA jJAna mAphaka mukhe caDI jAya che, paNa teno gujarAtI artha barAbara nahIM jANavAthI ghaNA jainomAM paradharmanI chAyA AvatI jAya che..... to gujarAtI bhASAmAM jaina siddhAMtano phelAvo karavA jaina vidvAnone apIla karazo tevI AzA che......." upara ApavAmAM Avela lakhANamAM patralekhaka bhAIe potAnI sAdI samajaNa mujaba sAdI bhASAmAM jainadharmanA maulika siddhAMto tarapha dhyAna doryuM che. chAzavAre ne chAzavAre aneka devadevIonI mAnatAmAM paDavuM, vAraMvAra vahemanuM poSaNa karavuM, dunyavI sArA-khoTA lAbhAlAbha mATe nirAkAra-niraMjana paramAtmAne vacamAM lAvavA, anaMta vIryanA dhaNI evA potAnA AtmAnA puruSArthane vIsarI jaIne najIvI siddhio mATe mAnatAo ke aMdhazraddhAonA aMdhArAmAM aTavAyA karavuM, je kaMI sAruM-khoTuM thAya che te prANInA potAnA karmanA kAraNe ja thAya che e pAyAnA siddhAMtane visArI mUkavo; TUMkamAM: svAdhIna-AtmA maTIne parAdhIna banavuM - e jainadharmanA pAyArUpa siddhAMtothI sadaMtara vegaLuM che e kahevAnI vizeSa jarUra nathI. jainadharmanA mULa siddhAMto khUbakhUba UMcA ane naryA guNalakSI eTale ke AtmalakSI hovA chatAM AjanA jainadharmIonAM jIvana vahema ane zaMkAonAM jALAMjhAMkharAMothI gherAI gayAM che. jenadharmanI sevA karavAnI dhagaza sevatA AgevAnoe khAsa karIne ApaNAM jainAcAryoe ane munivaroe jainasamAjane AvA vahemanA vamaLamAMthI bahAra kADhavAnuM bIDuM jhaDapavuM joIe ema amane lAge che. A mATenA aneka upAyomAM patra-lekhaka bhAIe jaNAvyuM che tema ApaNA dharmasiddhAMtanA graMthone saraLa gujarAtI bhASAmAM (ane hindI tema ja marAThI, baMgALI vagere bhASAomAM paNa) utAravA e khare ja bahu kAragata nIvaDe evo upAya che; AvA sau koI samajI zake tevA sAhityanA abhAvamAM Akho samAja narI aMdhazraddhAnA dora upara nAcyA kare che. A sthiti bahu IcchavA jevI nathI. zraddhAne jIvanamAM amuka ane viziSTa sthAna che e kharuM, paNa jIvananuM sarvasva kevaLa zraddhAmAM ja samAI jAya e barAbara nathI. kharI vAta to e che, ke jJAnanI puSTi pAmIne zraddhA vadhu sthira ane vadhu vizuddha bane che. eTale jJAnanA mArgathI leza paNa bhaDakavAnI ke DaravAnI jarUra nathI. AvA sarvabhogya sAhityano pracAra karavo eTale ja jJAnano pracAra karavo. (tA. 15-8-1948) Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 225 jJAnaprasAranI pravRttio: 5 (5) jijJAsA saMtoSavAnI vyavasthAnI jarUra amArA gayA aMkanA "sAmayika phuraNamAM ame deza-paradezanA jainetara vidvAnoe karela jena sAhityanI sevAthI jaina samAjane paricita karavA mATe evA graMthakAro ane temaNe racelA graMtho saMbaMdhI pustaka taiyAra karavAnuM kArya ApaNI ekAda sAhitya-saMsthAe hAtha dharavuM joIe ema sUcavyuM che. ahIM Aje e noMdhanA ja anusaMdhAnarUpe ame A noMdha lakhIe chIe. A noMdhano mukhya Azaya e che ke pU. A. bha. zrI vijayadharmasUrijInA kALadharma pachI deza-paradezanA jainetara vidvAno ke abhyAsIonI jaina dharma, jaina sAhitya, jaina kaLA, jaina tattvajJAna, jaina itihAsa eTale. ekaMdare jaina saMskRti viSenI jijJAsAne uttejana ApavAnI tema ja tene saMtuSTa karavAnI prAyaH aTakI gayelI pravRttine ApaNe pharIthI vegapUrvaka sajIvana karavA mATe prayatnazIla thavAnI khAsa jarUra che - e vAta tarapha jaina samAjanA AgevAno, vidvAno ane AgevAna jaina saMsthAonuM dhyAna doravuM. bIjA vizvavigraha UbhI karelI muzkelI ane TheraThera sarjelI bhayaMkara tArAjIne laIne chellAM 10-12 varSa daramyAna pazcimanA - yuropanA vidvAnonA jaina saMskRtinA abhyAsa ane saMzodhana pratyenA rasamAM kaMIka oTa AvI hoya ema lAge che; khAsa karIne jarmanInA vidvAnone AnI vadhAre pramANamAM asara thaI hoya ema lAge che. jijIviSAnuM yuddha, kharekhara, aMtaranI aneka lAgaNIone dhvasta karI de che. AvA kaparA saMjogomAM paNa evA keTalAka prasaMgo jANavA maLe che, je spaSTapaNe sUcita kare che ke e rasanI saritA Aje bhale kRzakAya banI gaI hoya, chatAM eno pravAha cAlu to che ja, amerikAmAM paNa jaina saMskRtinA abhyAsI keTalAka vidvAno A kSetramAM kArya karI rahyA che. uparAMta ApaNA dezamAM to eka prAcIna saMskRtinA sagapaNe tema ja enA sarva viSayane sparzatA vizALa sAhityanA kAraNe jaina saMskRti pratyenI janatAnI jijJAsA divase-divase vadhatI ja jAya che. ApaNAM vizvavidyAlayonA UMcAmAM UMcA vargonA abhyAsakramamAM tema ja pIeca.DI.nI DigrI mATe pasaMda karavAmAM AvatA viSayomAM paNa jaina-saMskRtine enA mobhAne chAje evuM sthAna maLavA lAgyuM che, ane jyAM nathI maLyuM tyAM ApaNe dila daIne prayatna karIe to temAM jarUra saphaLatA prApta karI zakIe evuM anukULa vAtAvaraNa dezamAM pedA thaI gayuM che. Ama thavAnuM eka ane mukhya kAraNa, dezanI janatAe mahAtmA gAMdhIjInA kAryakSetramAM ahiMsA ane satyanI adbhuta zaktinuM sAkSAt darzana karyuM, ane ema karIne paradharmasahiSNutA ane Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 jinamArganuM jatana sarvadharmasamabhAvanI bhAvanAne jIvanamAM sthAna ApyuM e che. jainadharmano mukhya AdhAra paNa ahiMsA ane satya ja che. jainadharmamAM jeTalI ahiMsAnI sUkSma chaNAvaTa che ane enuM pAlana karavAnAM jeTalAM AkarAM vidhAno che, teTalAM bIje jovA maLatAM nathI. have dezanI janatAmAM jyAre jainadharma aMgenI AvI jijJAsA jAgRta thaI hoya tyAre, e jijJAsAne vyavasthita rIte saMtuSTa karavAnI ane tene uttejana ApavAnI javAbadArI ApoApa ApaNA mAthe AvI paDe che. A mATe ApaNe kevI rIte kArya karavuM joIe e saMbaMdhI vicAraNA mATe ame nIcenAM thoDAMka sUcano rajU karavAnI rajA laIe chIe: (1) jenadharmanA AvA abhyAsIone je-je zaMkAo UThe tenuM samAdhAna ApaNA te-te viSayanA niSNAta gaNAtA gRhastha ke sAdhu vidvAno dvArA temane maLI rahe tevI goThavaNa karavI joIe. (2) A kArya mATe koI svataMtra navI saMsthAnI sthApanA karavAnI jarUra hoya ema ame nathI mAnatA; atyAre che te saMsthAomAMthI game te eka ke be saMsthAo ja A kArya hAtha dharI zake. (3) A kArya hAtha dharanAra saMsthA dhImedhIme jainadharmanA jijJAsuo ane vidvAno e baMneno saMparka sAdhe ane temanI sAthe niyamita rIte patravyavahAra kare. te divase e saMsthA dareka abhyAsInA khyAlamAM AvI jaze ane temanA dilamAM e saMsthAnuM sthAna potAnI zaMkAnuM samAdhAna meLavavAnA ke potAnI jijJAsA saMtoSavAnA kendra tarIke pratiSThita thaI jaze. (4) AvuM kArya hAtha dharanAra saMsthAne A kAryane pahoMcI vaLavA mATe ghaNA vidvAnone rokavAnA kharcano boja upADavAnI jarUra nathI; alabatta, A badhA vidvAno sAthe niyamita rIte patravyavahAra karI zake evA ekAda-be jANakArone to te saMsthAe rokavA ja paDe. eTale jyAre paNa koI paNa jijJAsu taraphathI kaMI paNa pUchaparacha karavAmAM Ave tyAre vidvAno pAsethI teno khulAso meLavIne temane mokalI ApavAmAM Ave. je saMsthA A rIte A kArya hAtha dharavAnI hiMmata dAkhavaze ene sahuthI moTo lAbha to e thavAno ke te samAjanA sarva vidvAno sAthe sahakAra rAkhanArI eka taTastha ke madhyastha saMsthA tarIkeno mobho meLavI zakaze, ane ema karIne AkhA samAjanI sevAno lAbha meLavI zakaze. (5) AvA jijJAsuone je-je graMtho - jemAM prAcIna ane apragaTa evA hastalikhita graMthono paNa samAveza thaI jAya che - nI jarUra jaNAya te graMtho temane saraLatAthI (alabatta, pAchA soMpavAnI zarate ja) maLI jAya tevI goThavaNa karavI joIe. Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnaprasAranI pravRttio : 6 (6) mudrita pustako AvA vidvAnone vagara mUlye maLe e paNa bahu jarUrI che. ApaNe tyAM graMthonA mudraNamAM dara varSe aDhaLaka nANuM kharacAya che e sthitimAM AvI goThavaNa bahu sahelI che. 227 (7) AvA jijJAsu vidvAno amuka samaya mATe ApaNAM jJAnamaMdiro, tIrthasthAno ke jainonI vadhu vastIvALAM sthaLomAM rahIne jAtatapAsa dvArA mAhitI meLavavA mAgatA hoya to te mATe paNa ApaNe temane jarUrI sagavaDa karI ApavI joIe. A to keTalIka A aMgenI sAmAnya sUcanAo thaI; mukhya vAta A kAma ApaNe vinA vilaMbe ane vyavasthita rIte hAtha dharavuM joIe e che. Ama thavAthI eka bIjo moTo lAbha e thaze ke Aje vAre-tahevAre jainadharma saMbaMdhI gerasamajaNathI bharelAM aneka pustako pragaTa thayAM kare che, te moTA pramANamAM aTakI jaze, ane sAmAnya janatAmAM jainadharma-saMbaMdhI sAcI mAhitIno pracAra thaze. amArI dRSTie to A kArya ApaNI kaoNnpharansa jevI saMsthA hAtha dhare, to emAM enI zobhAmAM khUba vadhAro thavA sAthe jainadharmanI bhAre sevA karavAno lAbha ja maLaze. kaoNnpharansa sivAyanI bIjI koI saMsthA paNa A kArya hAtha dharI zake. AzA che ke khUba upayogI evA A kArya pratye ApaNe jAgRta banIne vicAra karatA thaIzuM ane jJAna-sevAnuM A kArya hAtha dharIne jJAnano pracAra karavAnuM puNyakArya AcarIzuM. astu ! (6) vidvat-paricaya-graMthanI jarUrata ApaNane game ke na game, paNa vastusthiti evI che, ke ApaNA dezanA ane vizeSa karIne paradezanA yuropa-amerikAnA je-je vidvAnoe je-je jainasAhitya pratye rasa dAkhavIne enI sevA bajAvI che, emanAM e sevAkAryonI vigatavAra jANa hovI to dUra rahI, emanAM pUrAM nAmothI paNa ApaNe mAhitagAra nathI ! ApaNI A sthiti sAce ja ApaNI potAnI jAta mATe dilagIrI upajAve evI che. (tA. 24-2-1951) paNa amane lAge che ke atyAre anya vidvAno jaina sAhitya pratye je vizeSa rasa dAkhavI rahyA che te dRSTie, tema ja ApaNA sAhityanI niHsvArthapaNe sevA bajAvanAra e vidvAnonA ApaNA uparanA RNane yatkiMcit adA karavAnI dRSTie Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 jinamArganuM jatana paNa, jaina sAhityanI thoDI-ghaNI paNa sevA bajAvanAra e vidvAnono ane emanAM sAhityika kAryono thoDo paNa paricaya ApI zake evA eka-be graMtho taiyAra karavA, joIe; ane ema karIne emanI bahumUlI sAhityasevAnI sthAyI noMdha karI levI joIe. vaLI atyAre paNa yuropamAM tema ja amerikAmAM jaina sAhityanuM adhyayanaadhyApana karatA keTalAka vidvAno mojUda che. eTale emanAM paNa e kAryothI ApaNe suparicita rahevuM bahu jarUrI che. A badhI daSTie vicAra karIne, ApaNI koI jAhera saMsthA, ATha-dasa hajAra jeTalI ane jarUra paDe to tethI paNa vadhAre rakama kharacIne Avo graMtha taiyAra karAvavAnuM mAthe le, to e paNa e saMsthAe karelI eka kImatI sevA lekhAze. ame icchIe chIe ke AvAM sAhityakAryonuM mUlya pichANanAra ApaNA vidvAna munivaro, jainasaMghanA AgevAno ane ApaNI AgevAna saMsthAo A vAtano jarUra gaMbhIrapaNe vicAra kare, ane Avo graMtha vahelI take taiyAra thAya e mATe ghaTatAM pagalAM bhare. A saMbaMdhI je kaMI vicAraNA karavA jevI lAgatI hoya tene ame jarUra AvakArIzuM ane A saMbaMdhamAM ApaNA vidvAno kaMI lakhI mokalaze to tene samAja samakSa rajU karIzuM. uparAMta Avo graMtha koI prakAzita karavA mAgatuM haze to tene e pustakanuM lakhANa taiyAra karAvI ApavA mATe paNa ame amArAthI banatuM karIzuM. A vAta tatkALa hAtha dharavA jevI amane lAgI che. sau AmAM kharA dilathI rasa le ane A kArya veLAsara pAra paDe e ja abhilASA. (tA. 18-2-1956) (7) kaLAdhAmarUpa tIrthasthAnonA citrasaMpuTonI jarUra jainadharme mukhyatve be rIte kaLAne uttejana ApyuM che : graMthone suzobhita banAvavAnI daSTie emAM vyakticitro, prasaMgacitro ke sAmAnya suzobhanono upayoga karIne ane devadhAmo ane tIrthasthAnone manohara banAvavAnI daSTie vaividhyapUrNa Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnaprasAranI pravRttio : 7 229 racanAovALA prAsAdo (maMdira), vividha jAtanI bhAvabhaMgIvALI zilpAkRtio ane manohara suzobhano rajU karatI anya kotaraNIonuM sarjana karAvIne. graMthomAM tADapatranA tema ja kAgaLa upara lakhelA ema baMne prakAranA graMthone citrothI kaLAmaya banAvelA che - alabatta, tADapatranA sacitra graMtho ati virala maLe che. ane devamaMdiromAM lAkaDA ane pASANa ema baMnenI zilpAkRtio ane karaNIno samAveza thAya che. vaLI pASANanI kalAkRtiomAM jema sAdA paththaramAM korelI kRtiono samAveza thAya che, tema saMgemaramara(ArasapahANa)mAM karelI kotaraNIno paNa samAveza thAya che. A rIte citrakaLAthI suzobhita keTalAka prAcIna hastalikhita graMtho kaLAnI dRSTie eTalA to samRddha banyA che, ke graMthamAMnA viSayanI dRSTie enuM jeTaluM mahattva lekhAya che enA karatAM emAMnI citrakaLAnI dRSTie enuM mahattva jarA ya ochuM lekhAtuM nathI; ane keTalAka dAkhalAo to evA paNa che ke jemAM ati virala ane ati samRddha citrakaLAne lIdhe e graMthanuM eka uttama ke zreSTha kaLAkRti tarIke ja savizeSa mUlyAMkana thAya che. e ja pramANe devadhAmo ane tIrthasthAnonuM kharuM mahattva to zAMtinAM, AtmaciMtananAM ane dharmaprAptinAM pavitra sthAno tarIke ja che; Ama chatAM emAMnI manohara zilpakaLAne kAraNe enuM vizeSa mahattva lekhAya che, ane e rIte enuM savizeSa mUlyAMkana thAya che. temAM ya vaLI keTalAMka devadhAmo ane tIrthasthAno to zilpakaLAnA bhaMDAra-samAM che ane kamAzabharI kahI zakAya evI kotaraNIthI evAM to samRddha banelAM che ke ene lIdhe e jagavikhyAtine varyA che. Ama AvA sacitra prAcIna hastalikhita graMtho ane zilpasamRddhithI zobhatAM devadhAmo e jaina saMskRtinA gauravarUpa banelAM che. jema enAM Atmazuddhine mATe yojAyela viziSTa AcAro ane vividha viSayane sparzatA sAhitya dvArA jaina saMskRti tarapha dezavidezanA vidvAnonuM dhyAna dorAyuM che, ema A viziSTa citrakaLA ane virala zilpakaLAne lIdhe paNa jaina saMskRtinuM nAma UjaLuM banyuM che, ane e tarapha paNa dezavidezanA vidvAnonuM savizeSa rIte dhyAna kheMcAyuM che. AvI amUlya ane virala citrasamRddhi ane zilpasamRddhinuM pUrepuruM jatana karavuM e jema ApaNuM kartavya che, e ja rIte e citrakaLA ane zilpakaLAnI adbhuta kRtionAM darzana ghera beThAM paNa jijJAsuo ane kaLAnA abhyAsIone mATe sulabha bane evA citrasaMpuTo taiyAra karavA e paNa ApaNuM kartavya che. Aje to vijJAne chabI pADavAnI vidyAno eTalo badho vikAsa sAdhyo che ke ApaNe icchIe ane jarUrI kharca karavA taiyAra hoIe, to koI paNa citra ke zilpanI Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 jinamArganuM jatana chabI enA raMgo ane enI rekhAo sahita evI paripUrNa levarAvI zakAya ke jANe hUbahU asala citra ke zilA ja! ane ATaluM ja zA mATe? ApaNe icchIe to koI paNa graMtha ke koI paNa kaLAmaya tIrthabhUminI saLaMga AkhI philma paNa utArI zakIe, ane pachI mana cAhe tyAre e dvArA e kaLAkRtionAM darzana karI-karAvI zakIe. alabatta, AgaLa vadhelI chabIvidyA ane mudraNakaLAno ApaNe amuka aMze upayoga to karyo ja che; ane ene lIdhe prAcIna citrakaLA ane zilpakaLAnAM darzana karAvatA keTalAka citrasaMpuTo (Albamo) ApaNe tyAM taiyAra thayA che. temAM ya prAcIna zilpakaLA karatAM citrakaLAne rajU karatA citrasaMpuTo kadAca vadhAre saMkhyAmAM tema ja vadhAre sArA rUpamAM pragaTa thayA haze. Ama chatAM, ApaNI prAcIna citrakaLA ane zilpakaLA, e baMne prakAranI kaLAsamRddhine jAheramAM yathAsthita ane suMdara rUpamAM rajU karavAnA kSetre itara dharmaparaMparAo dvArA dezamAM ane duniyAnA itara dezomAM je kaMI kAma thayuM che ane thaI rahyuM che, e dRSTie, hajI ApaNe ghaNuMghaNuM karavAnuM bAkI che ema amane lAge che. atyAra lagImAM A dizAmAM ApaNe je kaMI kAma karyuM che te to "pAzerAmAM pahelI pUNI" jevuM ja gaNI zakAya evuM che. kyAreka, jyAM deza-videzanAM pustako ane khAsa karIne citra-saMpuTo jovA maLI zakatAM hoya evA koI moTA graMtha-vikretAnI dukAne jaIne joIe to chellAM daseka varSamAM, dezanAM ane duniyAnAM kaLAdhAmone lagatA je samRddha citrasaMgraho khUba suMdara ane AkarSaka rUpamAM pragaTa thayelA hoya, te jovA maLe che. te joIne sAce ja acaraja Upaje che, AnaMda paNa thAya che, ane sAthesAthe ApaNI pAsenI vipula kaLA-sAmagrIne duniyA samakSa suMdara vyavasthita rUpamAM rajU karavAmAM ApaNe je rIte pachAta ane udAsIna rahyA chIe ane hajI paNa rahIe chIe - eno vicAra AvatAM manamAM nirAzA paNa thaI Ave che. Abu tIrthanAM devadhAmonI addabhuta, sajIva ane sukumAra koraNIe videzIone paNa mugdha banAvyA hatA, ane emaNe e kaLAdhAmone jagavikhyAti apAvI hatI. ApaNe paNa evI kaLAsamRddhinI prazaMsA karatAM thAkatAM nathI. paraMtu chabIvidyA ATaATalI AgaLa vadhyA chatAM, dharma nimitte ke graMtho chApavA nimitte ApaNA hAthe dara varSe aDhaLaka paiso kharcAvA chatAM ane A tIrtha pratye ApaNI khUbakhUba bhakti ane prIti hovA chatAM, enI vipula zilpakaLAnAM darzana karAvI zake evo eka paNa citrasaMpuTa ApaNe pragaTa karI zakyA nathI; e mATe kone, zuM kahIe ? Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnaprasAranI pravRttio : 7 231 ApaNA mahAtIrtha zatruMjayanI ja vAta karo. nAnAM, moTA ane vizALa tema ja gaganacuMbI kahI zakAya evAM saMkhyAbaMdha maMdirone kAraNe e parvata, eka aMgreje kahyuM che tema, sAce ja devamaMdironI nagarI banI che. paNa enAM bhavya maMdironAM ane tyAMnI vipula zilpasamRddhinAM darzana karAvI zake evo citrasaMpuTa hajI taiyAra thavAno bAkI che. kevuM jAjaramAna tIrtha, ane enI Avaka paNa keTalI aDhaLaka, chatAM A dizAmAM ApaNuM dhyAna ja nathI jatuM eno keTalo aphasosa karIe? ane vizeSa raMja to e vAtathI thAya che ke cheka poNoso varSa pahelAM barjesa nAmanA eka aMgreja mahAnubhAve A mahAtIrthanI moTI-moTI chabIo ane vigatavAra varNana (aMgrejI bhASAmAM) sAthe eka khUba moTuM (lagabhaga 18 iMca pahoLuM ane 22 iMca lAbuM) Albama pragaTa karyuM hatuM, e joIne paNa ApaNane A kArya karavAnI preraNA na maLI ! rANakapura tIrthanA jinamaMdiranI mAMDaNI to bhalabhalAnAM dila DolAvI mUke evI che, ane ApaNe IcchIe chIe ane e mATe prayatna paNa karIe chIe ke dezanA ane duniyAnA loko ApaNA A samRddha kaLAdhAmanA darzane Ave. paNa emanA hAthamAM mUkavA mATe eka paNa suMdara chabIsaMgraha ApaNe hajI sudhI chapAvI zakyA nathI! jesalameranAM jinamaMdironI zilpasamRddhi to vaLI sauthI anokhI che. kyAM rAtadivasa jyAM retInA vaMToLa UDyA kare evo ane jyAM UnA-UnA vAyarA vAyA kare evo e pradeza ane kyAM e manohara devamaMdiro ! sAce ja, jesalameranAM maMdiro joIe chIe ane baLabaLatA raNamAM mIThA jaLanI saravANI vahI nIkaLI hoya ema ja lAge che. chatAM eno paNa koI citrasaMpuTa taiyAra karavA tarapha ApaNuM dhyAna gayuM nathI ! ane tAraMgA tIrtha? kevA UMcA pahADamAM kevuM vizALa, kevuM bhavya ane kevuM gaganacuMbI devamaMdira ! paNa eno koI citrasaMgraha ApaNe hajI taiyAra na karAvyo. A prasaMge AvA to aneka kaLAmaya tIrthadhAmo sAMbharI Ave che. Adhunika maMdironI vAta karIe to amadAvAdanuM haThIbhAI zeThanuM derAsara ja lyo. enA vyavasthApako to e maMdirane svaccha ane sughaDa rAkhavA satata jAgatA rahe che. chatAM eno paNa koI citrasaMgraha emaNe taiyAra karAvyo nathI. e ja vAta pAlItANAnA Agama-maMdira mATe ane prabhAsapATaNamAMnA navA vizALa caMdraprabhusvAmInA maMdira mATe tema ja bIjAM aneka tIrthadhAmo ke devamaMdironaeN lAgu paDI zake evI che. alabatta, pahelI daSTie kadAca koIne lAge che ke A kAma bahu kharcALa che, ane e mATe evI kalApArakhu dRSTi paNa joIe; A vAta sAcI che. paNa jo Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinamArganuM jatana zarUAtamAM amuka kharca uThAvIne paNa AvA citrasaMpuTo taiyAra karavAmAM Ave to jate dADe enuM vecANa thayA vagara na rahe - prajAmAM AvA citrasaMgraho kharca karIne paNa vasAvavAnI bhAvanA sArA pramANamAM vikAsa pAmI che. ane tethI AmAM nukasAna uThAvavAno bhAgye ja vakhata Ave. ane AvA kAmanI samaja ane buddhi dharAvatA kAryakaro paNa have jarU2 maLI rahe ema che. Ama chatAM A kAmanI Arthika jvAbadArInI vaheMcaNI karavI hoya to e mATe AvI kaMIka yojanA karI zakAya : 232 (1) mukhyamukhya tIrthanI dareka peDhI pote ja Avo TUMko paricaya sahitano citrasaMpuTa pragaTa karavAno kharca kare ane vecANathI e rakama vasUla kare. (2) AvA kharcanI guMjAIza na hoya to AvI peDhI e mATe eka khAtuM cAlu karIne yAtrALu pAse emAM rakama noMdhAve. (3) UjamaNuM ke upadhAna karAvanAra mahAnubhAva potAnI zakti ane bhakti pramANe nAnA ke moTA tIrthano ekAda citrasaMpuTa chapAvI Ape. (4) A mATe vAparI zakAya evI rakama paryuSaNamAM bhegI karavAmAM Ave. (5) sakhI gRhastho jema potAnA nAmathI pustako chapAve che, e rIte kaLAmaya tIrthadhAmonA citrasaMpuTo chapAvavA prerAya e rIte emane preraNA ane upadeza ApavAmAM Ave. A lakhavAno amAro mukhya hetu to e ja che ke ApaNAM amUlya kaLAdhAmonA citrasaMpuTo taiyAra karavA tarapha ApaNA saMghanuM dhyAna jAya, ane eka pachI eka kaLAdhAmonA citrasaMpuTo ApaNe pragaTa karavA lAgIe. (tA. 30-9-1961) (8) jaina kathAvastu ane nATaka jainadharmanuM kathAsAhitya jema vipula che, tema vividha viSayane sparzatuM che. ane e badhAno hetu kathA-vArtAnA rocaka ane AkarSaka mAdhyama dvArA sAmAnya jainasamUhane sugamatApUrvaka dharmatattvano bodha karAvavo ane enI dharmabhAvanAne jagADIne ene dhArmika AcaraNa karavAnI preraNA ApavI e ja che. jainadharme janasamUhanA dharmasaMskAronA ghaDataramAM kathA-vArtAone keTaluM mahattvanuM sthAna ApyuM che, te e hakIkata Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnaprasAranI pravRttio : 8 uparathI paNa jANI zakAya che ke jaina zAstronA je cAra anuyogo (vibhAgo) che, e paikI 'kathAnuyoga' te 'prathamAnuyoga'nuM gaurava pAmyo che. bhagavAna mahAvIranI dharmakathAono aMgasUtromAM samAviSTa 'jJAtAdharmakathA' nAme eka svataMtra graMtha paNa che. bhagavAna mahAvIre kathA-vArtAo, bodhakathAo, rUpako vagere dvArA dharmabodha ka2vAnI je saraLa ane manohara paraMparA zarU karI, tenuM pariNAma e AvyuM ke saike-saike navInavI ane nAnI-moTI dharmakathAo prAkRta, apabhraMza tema ja saMskRta bhASAomAM racAtI rahI che ane jaina sAhityanA khajAnAne vadhu ne vadhu samRddha karatI rahI che. vaLI, AvI prAcIna bhASAo uparAMta hindI, rAjasthAnI, gujarAtI, marAThI, tAmila, telugu jevI lokabhASAomAM paNa jaina kathA-sAhitya sArA pramANamAM racAtuM rahyuM che. jaina kathA-sAhitya jema judIjudI bhASAmAM racAyuM che, tema kAvyo, mahAkAvyo, zlokAtmaka caritro, rAsa, rAsAo, kathAtmaka sajjhAyo Adi rUpe padyamAM, prabaMdho, caritro vagere rUpe gadyamAM tema ja gadya-padyanAM mizraNarUpe nATako tathA caMpUzailImAM paNa racAyuM che. kathA-sAhityanuM sarjana karavAnI A paraMparA atyAre paNa cAlu che. jainonA A kathAsAhityamAM jema paurANika DhabanI kathAo ane mahApuruSo tathA satIonAM caritronuM varNana karatI caritrakathAo che, tema aitihAsika kahI zakAya evA zramaNa bhagavaMto, rAjAo, maMtrIo, zreSThIo, sAdhvIo, sannArIo tathA dharmArAdhaka mahAnubhAvonI itihAsa-kathAo paNa che. 233 A kathA-sAhityanI samRddhi joIne kadAca ema ja kahI zakAya ke jaina sAhityanA khajAnAno ardhoardha bhAga to kathA-sAhitye ja rokelo che ! jaina-saMghanA A kathAsAhityanuM avalokana-adhyayana karyA pachI suprasiddha jarmana vidvAna svargastha jonesa harTale yogya ja kahyuM hatuM ke zvetAMbara mUrtipUjaka jaina saMghanuM kathA-sAhitya eTaluM badhuM vipula che ke jethI e bhAratIya kathA-sAhityamAM ghaNuM mahattvanuM sthAna dharAve che. A sAhitya ATalA moTA pramANamAM racAyuM eno mukhya hetu, agAu sUcavyuM tema, lokone saraLatApUrvaka dharmanI vAta samajAvavI e ja hato. vaLI lokajIvananA ghaDataramAM jema kathA-vArtAo ATalo moTo phALo ApI zake che, tema nATako paNa evo ja mahattvano phALo ApI zake che; kadAca ema paNa kahI zakAya ke nATakanI asa2 vyaktinA citta upara vadhAre gherI, vyApaka ane jhaDapI thAya che. AmAM jema sArI asara pADanArAM nATako (tathA bolapaTo) hoya che, tema khoTIanicchanIya asara pADanArAM nATako (ane bolapaTo) paNa racAya che. ane sArI asara Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 jinamArganuM jatana pADanArAM nATako karatAM khoTI asara pADanArAM nATakonI saMkhyA vadhAre hoya che ema svIkAravAmAM paNa harakata nathI; kAraNa ke nATaka paNa eka prakArano arthopArjanano vyavasAya che, eTale enA sarjakoe arthaprAptinI dRSTie paNa lokonI ruci-arucino khyAla rAkhavo paDe che; ane A khyAlano paDagho nATakanA sArA-khoTApaNA rUpe paDe e svAbhAvika che. paNa A vAta to nATakanI jema vArtA-navalakathAne paNa samAna rIte lAgu paDe che. eTale badhAM ja nATako kharAba ane khoTI asara upajAvanArAM hoya che, ema mAnIne nATakamAtranI niMdA ke upekSA karavI e to satyano apalApa karavA jevI bhUla che. sArA kathA-vastunA AdhAre - bhale pachI e kathAvastu sAmAjika, paurANika, kAlpanika ke aitihAsika hoya - racAyela nATaka uttama koTinuM ja banavAnuM, ane enI asara janamAnasa upara sArI ja thavAnI emAM zaka nathI. tyAga-vairAgyano bodha ApanArAM nATako joIne potAnA jIvane vizuddha ane pavitra banAvavAnA mArge vaLI gayela vyaktionA thoDAka paNa dAkhalAo ApaNe tyAM maLe che te nATakanI upayogitAnuM ja sUcana kare che e kahevAnI jarUra nathI. AnI sAthesAthe, cheka prAcIna samayathI te atyAranA samaya sudhI badhI kakSA ane jJAtinA mAnavasamUhone, duniyAbharamAM nATaka, bolapaTa ke enA jevA bhavAI, rAmalIlA jevA abhineya prayogo tarapha keTaluM badhuM AkarSaNa rahyuM che ane e AkarSaNane pUruM karavA mATe potAnI sAme sArA ke nabaLA je koI nATyAtmaka prayogo rajU thAya che enuM eNe keTalA umaLakAthI svAgata karyuM che e bAbatano mAnasazAstranI dRSTie ane taTasthatApUrvaka vicAra karavAnI paNa khAsa jarUra che. A yathArthatAnA prakAzamAM, jaina kathAvastune AdhAre racAyelAM nATako bhajavavAmAM Ave to tethI e kathA-pAtronuM avamUlyana thAya ke emanA mahinAmAM vadhAro thavA pAme, tathA ethI janatAnA saMskAromAM sudhAro thAya ke bagADo thavA pAme - e vAtano, taTastha dRSTie tathA ekaMdara lAbhAlAbhanI gaNatarIe ApaNAM saMghanAyakoe ane saMghanA movaDIoe khAsa vicAra karavAnI jarUra che. A vicAra karatI vakhate eka vAstavikatA, je khAsa dhyAnamAM levA jevI che, te e ke nATaka vagere abhineya prayogo tarapha janasamUhane je apAra AkarSaNa che, emAM jainasaMghanA bhAI-baheno ke yuvaka-yuvatIo jarA ya apavAdarUpa nathI; emane paNa e tarapha eTaluM ja AkarSaNa che, balka potAnI pAse Arthika sagavaDa bIjA karatAM kiMIka vadhu sArI hovAthI, jainavarga A mATe paisA sArA pramANamAM kharce che. AvI sthitimAM A vargane bhaLatI kathAvastuonA AdhAre tema ja anya dharmonAM AdaraNIya pAtro ke prasaMgonA AdhAre ja racAyelAM nATako, bolapaTo vagere jovA maLe ane jaina Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 235 jJAnaprasAranI pravRttio : 8 kathAvastuo tathA aitihAsika tathA dhArmika mahApuruSonAM preraka caritro uparathI racavAmAM Avela nATako, bolapaTo vagere jovAthI sAva vaMcita rahevuM paDe, e keTalA pramANamAM icchavA jevuM che e vAta tarapha paNa khAsa lakSa ApavAnI jarUra che. atyAre A bAbatano ame ahIM vigate vicAra karavAnuM munAsiba ane jarUrI mAnyuM che tenuM kAraNa dekhItuM che : muMbaImAMnI "padmA thiyeTarsa' nAmanI saMsthAe enA mAlika athavA mukhya saMcAlaka zrI manubhAI zAhanA mArgadarzana pramANe zrIpALa ane mayaNAsuMdarInI, navapadanI ArAdhanAno mahimA samajAvatI suprasiddha dharmakathAne AdhAre eka nATakanI racanA karI che, ane maLelI mAhitI pramANe, A nATaka muMbaInAM judAMjudAM nATyagRhomAM bhajavAvA paNa lAgyuM che. jainadharmanI AdaraNIya vyaktio ane jaina kathA-vastunA AdhAre racAyela A nATakanI sAme jainasaMghamAM (jaina zvetAMbara mUrtipUjaka saMghamAM) keTaloka virodha jAgyo che e aMge keTalIka vicAraNA karavI jarUrI hovAthI ame A noMdha lakhavA prerAyA chIe. A nATaka bhajavavAthI jainadharmanA zrIpALarAjA ane mayaNAsuMdarI jevAM, AyaMbIlanI oLInA tapanuM mAhAtma samajAvatAM pavitra pAtronuM gaurava ghaTe che - ema kahIne, mAnIne jaina zvetAMbara mUrtipUjaka saMghanA amuka varga taraphathI eno virodha karavAmAM Avyo che, e nATaka na bhajavAya e mATe prayatna hAtha dharavAmAM AvyA che ane A prayatna vegavAna bane ane ene dhArI saphaLatA maLe e mATe mahArASTra rAjyanA gRhapradhAna upara virodhanA tAro ane TharAvo moTI saMkhyAmAM tarata mokalavAnI zrIsaMghane hAkala karavAmAM AvI che. AnI sAme ApaNA saMghamAM eka varga evo paNa che ke je, mAnavInA aMtaramAM ucca sauMdaryabodha ane rasAnubhava dvArA dharmabhAvanAnI jAgRti karavAmAM ane ene dharmanA sarvakalyANakArI mArge cAlavAnI preraNA ApavAmAM upayogI thAya evAM dhArmika kathAvastunA AdhAre racAyelAM nATako bhajavAvAM joIe evI himAyata kare che. sAthesAthe e varga evuM paNa mAne che ke anya dharmanA mahApuruSonA jIvana-prasaMgonI rajUAta karatAM nATako ja jo jainasaMghanI nAkapremI janatAne jovA maLe ane jainadharma ane saMskRtinA gauravanuM darzana karAvatAM mahApuruSo ane sannArIonA unnata jIvana-prasaMgo AlekhatAM nATako, mAtra keTalAka kahevAtA AgevAnonA baMdhiyAra khyAlone lIdhe na jovA maLe, to jainasaMghanI janatAnA saMskAra-ghaDataramAM lAbhanA badale UlaTI hAni ja thavAnI che. - jo ApaNe taTastha vivekadraSTie vastusthitine samajavA-svIkAravA taiyAra hoIe to ApaNane e vAta samajatAM muzkelI na paDavI joIe, ke vividha rasonuM nirUpaNa Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 jinamArganuM jatana karIne AkarSaka ane rocaka dharmakathAo tathA dhArmika kAvyo-mahAkAvyonI racanA karavAnI pAchaLa dharmabhAvanAne lokajIvanamAM vahetI karavAno je udAtta Azaya rahelo che, evo ja zubha Azaya dhArmika kathAvastunA AdhAre racAyelAM nATako bhajavavAnI pAchaLa rahelo che. ane tethI A varga AvAM nATakone AvakAre che. alabatta, Avo AvakAra ApavA chatAM, AvAM dhArmika nATakomAM ApaNA dharmasthApako ane mahApuruSomAMthI nATakomAM utAravAnA pAtra tarIke kone pasaMda karavA enI maryAdA e varga svIkAre ja che. muMbaImAM pavA thiyeTarse taiyAra karela nATaka bhajavavAmAM Ave eno virodha karatA tathA enI tarapheNa karatA abhiprAyo-carcApatro muMbaInA suprasiddha dainika "muMbaI samAcAramAM ThIkaThIka pramANamAM rajU thayAM che. A hakIkata paNa ame upara noMdhelI vAtanuM ja samarthana kare che, ke A nATaka bhajavAya e bAbatamAM pratikULa tathA anukULa ema baMne prakAranA abhiprAyo ApaNA saMghamAM pravarte che. vaLI, ahIM e vAtanI paNa noMdha levI ghaTe che, ke "muMbaI samAcAramAM pragaTa thayela virodhanA abhiprAyo tathA A nATaka bhajavAtuM aTake e mATe mahArASTra sarakAra samakSa potAno sakhta virodha noMdhAvavAnI karavAmAM Avela hAkala pachI paNa A nATakane bhajavAtuM aTakAvavAmAM saphaLatA maLI nathI, ane muMbaInAM judA-judAM nATyagRhomAM Aja pUrve judA-judA samaye e bhajavAyuM paNa che. bhagavAna mahAvIranA pacIsasomA nirvANa-mahotsavanI rASTrIya ujavaNIno virodha karavA mATe tema ja zrI zatruMjaya girirAja upara gayA varSe thayela pratiSThAnA Adezo ApavAnI paddhatino virodha karavA mATe ApaNA saMghanA ja eka varge je atijhanUnI ane tophAnI valaNa akhatyAra karyuM hatuM ane potAno kakko kharo karavA lAkho rUpiyAnuM AMdhaNa karIne vartamAnapatromAM je bephAma ane vivekazUnya pracAra karyo hato, tethI jaina dharma, saMgha ane saMskRtinI hIlanA paNa sArA pramANamAM thavA pAmI hatI te suvidita che. AvI badhI jhanUnathI bharelI caLavaLano mahArASTra sarakArane ThIkaThIka kaDavo anubhava thayo hato, eTale A nATakano virodha karanAra keTalAka movaDIone mahArASTra sarakAre, najIkanA bhUtakALamAM thayela AvA kaDavA anubhavanuM punarAvartana thavA na pAme eTalA mATe, cetavaNI ApavAnuM jarUrI ane ucita mAnyuM hoya e banavA joga che. e game tema hoya, paNa ApaNA movaDIone AvI cetavaNI ApavAmAM Ave e vAta na to ApaNA mATe rAjI thavA jevI che ke na zANA ane zAMta gaNAtA jainasaMghane mATe zobhArUpa che. Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnaprasAranI pravRttio : 8 zrIpALa-mayaNAsuMdarInuM nATaka bhajavavAthI zrIsaMghanI dhArmika lAgaNI dubhAvAnuM, mahApuruSonI hIlanA thavAnuM ane prabhunA zAsana upara Aphata UtaravAnuM kahIne eka moTo chatAM nakalI hAu Ubho karanArA mahAnubhAvone pUchavAnuM mana thAya che, ke atyAre zithilAcAra chaDecoka prasarI rahyo che, AcAryapada jevA vartamAna jainazAsananA sarvazreSTha padanuM gaurava khaMDita karIne enuM bhAre avamUlyana karavAmAM AvyuM hatuM ane atyAre comera zrIsaMghanA teja ane hI2ne bharakhI jatI zistahInatA, arAjakatA ane vinayavivekazUnyatA vistarI rahI che - enI zuM Apane koI ciMtA thatI nathI ke jethI sAmAnya praznane, kAgano vAgha banAvavAnI jema, ghaNuM bihAmaNuM rUpa ApIne enI pAchaLa ja saMghanI zaktino apavyaya karavAnuM pagaluM bharavAmAM Ave che ? ame mAnIe chIe ke zrIpALa-mayaNAsuMdarInuM nATaka bhajavAya e evo koI banAva nathI ke jethI jainazAsananI hIlanA thAya ke ApaNA mahApuruSonuM gaurava khaMDita thAya. Ama chatAM A bAbatamAM koI vyakti judo abhiprAya dharAvavA mAMgatI hoya to emanA e adhikArane paNa ame mAnya rAkhIe chIe, paNa emanI pAsethI eTalI ja apekSA rAkhIe chIe ke teo potAnI mAnyatAne bIjA upara ThokI besADavA mATe jhanUnano tophAnI rAha apanAvavAne badale zAMtithI potAnI vAta samajAvavAno prayatna kare. amane lAge che ke jainadharmanA koI paNa mahApuruSane nATakamAM na utAravA devAmAM ja zAsananuM hita ke gaurava mAnI levuM e sAva saMkucita vRttivALI TUMkI dRSTinuM ane potAnA hAthe ja potAnI jAtane nukasAna karavA jevuM bhUlabhareluM kAma che. A praznanA anusaMdhAnamAM ahIM e jANavuM upayogI thaI paDaze ke digaMbara jainasaMghamAM navapadanI oLInI ArAdhanAno mahimA samajAvatuM A nATaka dAyakA pahelAM ya bhajavAtuM hatuM. vaLI mahAmaMtrI vastupALa-tejapALanA bhavya ane divya dharmajIvananuM darzana karAvatuM nATaka (ghaNuM karIne 'pArijAta' nAmathI) sAta-ATha varSa pahelAM muMbaImAM ja bhajavAyuM hatuM. vaLI, beeka varSa pahelAM pArzvakumAra kamaTha-tApasane samajAve che e prasaMga tathA sAdhuonA pAtra sAthe sthUlibhadranuM nATaka kalakattAmAM bhajavAyuM hatuM; enI chabIo kalakattAthI pragaTa thatAM jaina jarnala' nAme aMgrejI traimAsikamAM chapAyela che. 237 badhI jaina kathAvastuno nATakamAM upayoga karavAno sarvathA niSedha pharamAvavAnA badale zramaNasaMghanA nAyakoe e mATe vivekapUrNa bhedarekhA AMkI ApavI joIe ke amuka jaina mahApuruSone anulakSIne nATako racI zakAya ane amuka dharmanAyakono Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 jinamArganuM jatana nATakomAM upayoga na karI zakAya. vaLI temAM dhArmika aucitya ke surucino bhaMga na thAya te paNa jovAmAM Ave. . eTale A virodhane zAMta pADIne A bAbate zAMti ane dUraMdezIthI yogya vicAra ane nirNaya karavAmAM Ave ane sAmAnya janasamUhane paNa jaina mahApuruSonA jIvanane samajavAno avasara ApavAmAM Ave e ja amArA A savistara kathanano mukhya hetu (tA. 4-12-76, tA. 11-12-1976) >> jaina kathAvastuvALAM nATako bAbata jevo mukta abhigama lekhakazrIno che, tevI ja bolapaTo mATe paNa che. eno alaga lekha A ja muddAo para racAyelo che. - saM. Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saguNavardhaka dhArmika zikSaNa ane dhArmika zikSaka (1) dhArmika zikSaNanuM rASTrIya svarUpa muMbaIthI pragaTa thatA aMgrejI dainika dhI TAimsa opha inDiyA'nA tA. 123-1969nA aMkanA karaMTa TopiksamAM morala ejyukezana' nAme eka noMdha pragaTa thaI che. emAM khristI dharmanA zikSaNathI mukta evuM nIti-sadAcAra-poSaka zikSaNa zALAomAM ApavAnI vilAyatamAM cAlatI jhuMbezano nirdeza karavAmAM Avyo che. A noMdhamAM dhArmika zikSaNa ane nItipoSaka zikSaNa vacce je viveka karavAmAM Avyo che ane bhArata jevA aneka dharmovALA dezamAM A zikSaNanuM svarUpa kevuM hovuM joIe, enI TUMkI chatAM mahattvanI je chaNAvaTa karavamAM AvI che, te jANavA jevI hovAthI eno anuvAda ahIM sAbhAra rajU karavAmAM Ave che : "binajJAtIya sarakArI zALAomAMthI pharajiyAta dhArmika zikSaNane baMdha karAvavAnI jhuMbeza tAjetaramAM vilAyatamAM zarU karavAmAM AvI hatI. nIti-sadAcAravardhaka zikSaNa mATenI jhuMbeza tarIke jANItI A pravRttine kevaLa vaijJAnika mAnavatAvAdIo, ke jeo lAMbA vakhatathI dhArmika zikSaNane rukhasada ApavAnI mAgaNI kare che, teono ja nahIM, paNa judAjudA paMthanA khristIono paNa Teko che. A jhuMbezanI pAchaLano pAyAno siddhAMta nIti-sadAcAra-viSayaka zikSaNa ane dhArmika zikSaNane judA pADavAno che. A jhuMbeza calAvanArAo bALakone nItimAna, sadAcArI banAvavA mATe khristI dharma pratyenI zraddhA para AdhArita niyamo zIkhavavAnI jarUra nathI svIkAratA. teonA abhiprAya pramANe, nItimattAne dharma sAthe anivArya saMbaMdha nathI. bhAratamAM jeo nIti-sadAcAra-viSayaka zikSaNanI himAyata kare che, teonA manamAM kharI rIte dhArmika zikSaNa ja hoya che. paNa e benI vacce mahattvano taphAvata che. bhArata jevA aneka dharmovALA dezamAM evI khAtarI ApavAnuM muzkela che ke zALAomAM dareka komanA dharmanuM zikSaNa ApavAmAM Avaze. to pachI zuM badhA ya dharmonA mULamAM rahelA nIti-sadAcArane lagatA siddhAMtonuM zikSaNa ApavuM e vadhAre sAruM na gaNAya? judAjudA dharmonA aitihAsika vikAsanuM zikSaNa to, kadAca, niyamita cAlatA itihAsanA vargomAM ApI zakAya." Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinamArganuM jatana A TUMkI chatAM muddAsaranI noMdhamAM dhArmika zikSaNa ane nIti-sadAcAra-viSayakazikSaNanA taphAvatanI je rajUAta karavAmAM AvI che, te eTalA mATe vizeSa mahattvanI che ke emAM pratyakSa anubhavanuM baLa che. dhArmika jJAna ane dhArmika kriyAkAMDo pratyenA pakSapAta ke vyAmohathI mukta banIne jo ApaNe aNagamatA ke kaDavA satyane samajavAsvIkAravA taiyAra hoIe, to ApaNane e samajatAM vAra na lAgavI joIe ke dharmanA tattvajJAnanuM UMDuM jJAna dharAvanAra ke dharmanI sAthe joDI devAmAM Avela bAhya kriyAkAMDo ane vidhividhAnonuM pAlana karavAmAM pUrI takedArI rAkhanAra vyakti paNa anaitika ane aprAmANika AcaraNa jarA ya saMkoca ke zarama vagara karI zake che. AthI UlaTuM, evuM paNa jovAmAM Ave che ke dharma-tattvajJAnanA jJAnathI vaMcita ane bAhya ADaMbarI kriyAkAMDo ane vidhavidhAno pratye kazo rasa nahIM dharAvanAra vyakti paNa nIti-sadAcAraprAmANikatAnA niyamonuM khabaradArIpUrvaka pAlana karIne potAnI vyavahArazuddhinuM jatana kare che; ane ema karIne pote jIvanazuddhine mArge AgaLa vadhe che. kharI rIte A ja sAcI dhArmikatA ke dhArmikatAno sAco pAyo che. ApaNA AtmasAdhaka zAstrakAroe mArgAnusArI (eTale ke dharmamArganA yAtrika) banavA mATenA niyamomAM sauthI paheluM sthAna nyAyapUrvaka eTale ke prAmANikatApUrvaka upArjana karela dhanane ApyuM che, te ATalA ja mATe, jIvanamAM jo dhArmikatAnA pAyArUpa prAmANikatAne ja sthAna na hoya to pachI je kaMI dharmazikSaNa levAmAM Ave ke dharmakriyA karavAmAM Ave te kevaLa daMbharUpa ke chAra upara lIMpaNa karavAnI jema arthazUnya ja banI rahe. dhArmikatAnI subhaga asara jo vyaktinA samAja ane anya vyakti sAthenA pratyeka vyavahAra upara jovAmAM na Ave to samajavuM ke dhArmikatA sAcI nahIM, mAtra nAmanI ja che, ane te jIvanamAM daMbha ja vadhAre che. jyAre AvuM jovAmAM Ave che tyAre 'dhI TAimsa oNpha inDiyA'nI uparanI noMdhamAM kahyuM che tema, e svIkAravuM paDe che, ke judAjudA dharmane lagatA dhArmika zikSaNa ane jIvanane nItimaya ane sadAcArI banAve evA zikSaNa vacce phera che; matalaba ke te-te dharmane lagatuM zikSaNa ja jIvanane sadAcArI ane prAmANika banAve evo koI niyama nathI. 240 atyAranI UcharatI peDhI upara evuM doSAropaNa karavAmAM Ave che, ke ene dharma pratye napharata che. A doSAropaNamAM keTaluM tathya che enA guNadoSanI carcA karavAnuM ahIM prastuta nathI. Ama chatAM, ApaNI navI peDhImAM dharma pratye je kaMI udAsInatA jovAmAM Ave che enuM eka ane kadAca mukhya kAraNa e che ke jyAre te dhArmika gaNAtI vyaktinA jIvanamAM daMbha ane vyavahAramAM chaLa-prapaMca, asatya-aprAmANikatA jue che, tyAre enAthI e baradAsta thaI zakatuM nathI, ane enuM aMtara pokArIne pUchI bese Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sadguNavardhaka dhArmika zikSaNa ane dhArmika zikSaka : 1 che : "zuM AnuM ja nAma dharma ane dhArmikatA ?"" pariNAme enA manamAM pratyAghAta paDe che ke "phaT AvAM dharma ane dhArmikatAne". eTale dharmanA zikSaNa ane pAlanathI jIvana sadAcArI ane prAmANika bane che e batAvavAnI vizeSa javAbadArI dhArmika gaNAtI vyaktionI che; ane A vAta teoe potAnA jIvana ane vyavahA2thI ja sAcI karI batAvavAnI che. paNa jIvanazuddhi ane vyavahArazuddhi sAthe jemane bhAgye ja kazo saMbaMdha che, evAM, dharmane nAme pracalita banelAM bAhya vidhavidhAno ane kriyAkAMDonI atyAre dezamAM je bolabAlA thaI rahI che, e jotAM atyAre to ApaNA dharmanAyakonuM tema ja dhArmika gaNAtI vyaktionuM dhyAna jIvanane ane vyavahArane vizuddha banAve evI dhArmikatAnI pratiSThA karavA tarapha jAya evI AzA bahu ochI che; ane chatAM A bAbatamAM ApaNe nirAza thaIne niSkriya banI javAnI jarU2 nathI. A dRSTie jyAre navI peDhIne nIti-sadAcAranuM zikSaNa zALAo mAraphata ApavAno vicAra karavAmAM Ave, tyAre AvuM zikSaNa rASTrIya dhoraNe ApI zakAya e rIte enA svarUpano vicAra karavAnuM prApta thAya che. ane A rIte vicAra karatAM koI paNa paMtha, phikA ke saMpradAyane mAnya dharmazikSaNa ApavAne badale dhI TAimsa oNpha inDiyA'e sUcavyuM che tema, badhA dharmone mAnya ane badhA dharmonA sArabhUta siddhAMtono saMgraha karIne enuM zikSaNa nIti-sadAcAranA saMskAra mATe ApavuM e ja sAco ane vyavahAru mArga che. ane jo ApaNA rAjyataMtravAhako A mATe sAce ja gaMbhIra ane kRtanizcaya hoya, to ApaNA dezanI binasAMpradAyika rAjanItine leza paNa kSati pahoMcADyA sivAya, zALAo ane kaoNlejo sudhdhAM dvArA AvuM zikSaNa ApI zakAya. bhUtakALamAM dharmanA nAme cAlelI sAThamArIne lIdhe ApaNA dezane je pArAvAra nukasAna veThavuM paDyuM che, ene lIdhe ApaNe binasAMpradAyika rAjanItino svIkAra karyo emAM zANapaNa ane dIrghadRSTi baMne rahelAM che. binasAMpradAyika rAjanItino artha e che ke dezanA tathA pradezonA rAjyasaMcAlanamAM koI paNa dharmanI dakhalagIrIne calAvI levAmAM nahIM Ave, koI paNa dharmane prAdhAnya na ApatAM badhA dharmo pratye samAna dRSTi rAkhavAmAM Avaze ane sa2kA2saMcAlita ke sakAramAnya nAnI-moTI badhI zikSaNasaMsthAomAM amuka ja dharmane mAnya evuM paraMparAgata dhArmika zikSaNa nahIM ApavAmAM Ave. A vAta to barAbara, paNa A binasAMpradAyika rAjanItino zikSaNanA kSetre je evo AtyaMtika artha karavAmAM Avyo ke sarakArI zikSaNa-saMsthAomAM dharmasaMskA2poSaka ke nItisadAcAra-poSaka koI paNa jAtanuM zikSaNa ApavuM ja nahIM, tyAM ApaNA rAjapuruSo dizA cUkI gayA, ane ethI ApaNane je apAra nukasAna 241 Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 jinamArganuM jatana thayuM, e vidyArthI-AlamanAM tophAno, gerazista ane sadAcaraNa-vimukhatArUpe ughADuM paDe che; ane have to ApaNe AnAthI akaLAI ke dharAI gayA chIe ema kahevAmAM paNa atizayokti nathI thatI. dezanI AvI zocanIya paristhitino abhyAsa karIne zrI prakAza-samiti" tathA bIjI samitioe paNa vidyArthIone nIti-sadAcAranuM zikSaNa ApavAnI bhalAmaNa karI che. ane chatAM, svarAjyanA be dAyakAnA bhogavaTA pachI paNa, vidyArthIonA cAritryanuM ghaDatara kare evuM nIti-sadAcAranuM zikSaNa kevI rIte ApI zakAya, eno vyavahAru mArga ApaNe haju sudhI zodhI nathI zakyA e eka hakIkata che. rASTrIya dhoraNe dhArmika zikSaNanA svarUpa vize gAMdhIjIe kahyuM che - dhArmika zikSaNanA navA abhyAsakramamAM potAnA dharma sivAyanA anya dharmanA mukhya siddhAMtono (paNa)* samAveza thavo joIe. A mATe vidyArthIone duniyAnA judAjudA mahAna dhamanA mahAna siddhAMto AdarathI ane vizALa dRSTinI sahiSNutAnI bhAvanAthI samajavAnI ane tenI prazaMsA karavAnI Teva keLavavAnI tAlIma ApavI joIe." (surendranagara-patrikA' tA. 2-3-1969nA aMkamAMthI uddhata) vaLI, ApaNA dezamAM rASTravyApI dhoraNe dharma-nItinuM zikSaNa ApavAno vicAra ane nirNaya karavAmAM amerikAnA rAjavahIvaTamAM dharma pratye kevI dRSTi rAkhavAmAM Ave che enI mAhitI paNa kaMIka mArgadarzaka banI zake ema che. paMDita zrI dalasukhabhAI mAlavaNiyA ToronTo(keneDA)thI "navI duniyAmAM' nAme je lekhamALA "prabuddhajIvana' mATe lakhI mokale che, teno je 13mo lekha tA. 1-3-1969nA aMkamAM chapAyo che, temAM teo A aMge lakhe che : bhArata dharmapradhAna deza gaNAya che, ane ApaNe adhyAtmikatAmAM anya karatAM caDiyAtA chIe evI sAcI-khoTI bhAvanA bhAratIyomAM ghara karI gaI che. paraMtu rAjya tarIke bhArata dharmanirapekSa che teno artha rAjya karanArA "dharmanI upekSA' evo ja samaje che ane te pramANe ja AcaraNa karatA hoya che, ane amAruM rAjya to "seDyUlara' che evo sAco-khoTo pracAra karavAmAM moTAI mAnatA jaNAya che. A amerikana prajAmAM dharmane kevuM mahattva che te pramukhapadanA vidhi vakhate samajAyuM. pramukhapadanA vidhimAM cAra vAra to Izvarane prArthanA karavAmAM AvI ane IzvaranA AzIrvAda mAgavAmAM AvyA. je bhASaNo thayAM te A cAra vAra pAdarIoe ja karyA; ane chelle pramukhe karyuM. e badhAM bhASaNomAM Izvara uparanI aTala zraddhAnAM darzana thayAM, ane mAre kahevuM joIe ke A prasaMganuM Telivijhana joIne mAruM hRdaya paNa gadgada thaI gayuM. jyAM ApaNI * kauMsamAMno zabda arthasaMgatinI daSTie umeryo che. - saM. Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sadguNavardhaka dhArmika zikSaNa ane dhArmika zikSaka : 1, 2 dharmanI bhAvanAnuM patana ane jene ApaNe dharmahIna kahIe-jANIe chIe temanI dharma viSenI zraddhA ! pAdarIono sUra hato ke 'he prabhu, ame tamArI AjJA pramANe vartatA nathI. amane baLa Apo ke ApanI AjJA ane AdezonuM yathArtha pAlana karI zakIe, duniyAmAM zAMti ane sukhanuM rAjya sthAyI karI zakIe.' ahIM paNa aneka dharmo che, khristIdharmanA paNa aneka saMpradAyo che; chatAM rAjyakAryamAM dharmane vacce lAvavAmAM amerikana prajAne kazuM ajugatuM lAgatuM nathI. paNa ApaNe tyAM dharmanI AbhaDacheTa sarakArane lAgI che. koI paNa kAryamAM dharma bhUlecUke paNa vacce na AvI jAya tevI takedArI sevavAmAM rAjakartAo gaurava anubhave che. A che kevaLa bha. 'je karavuM te saMskRti(culture)ne nAme karavuM, paNa bhUlecUke dharmane nAme nahi' A daMbha sarakAramAM ghUsI gayo che. ane chatAM bhAratIyo dharmapradhAna che evuM gaurava levAmAM ApaNe rAcIe chIe. ahIM e kahevAnuM tatparya to nathI ja ke amerikana prajAmAM sAce ja dharmanuM sAmrAjya che. paraMtu jyAM dharma che tyAM che ja. tene ApaNI jema 'saMskRti' nAma ApavAno daMbha karavo paDato nathI - eTaluM ja kahevAnuM jarUrI che. pramukhapadanA vidhimAM koI anya bhASaNo nahi, paraMtu mAtra IzvaranI ja yAdI - A badhI vastu ja mane bahu gamI gaI." dhI TAimsa oNpha inDiyA'nI noMdhano, mahAtmA gAMdhIjInA abhiprAyano ane zrI dalasukhabhAI mAlavaNiyAnA lakhANano sAra e che ke ApaNe icchIe to rASTranI ekatA ane binasAMpradAyikatAnI nItine akhaMDita rAkhIne paNa sarakArI zikSaNasaMsthAo dvArA nIti-sadAcAra-poSaka dharmazikSaNa avazya ApI zakAya. ane ATalA varSanA kaDavA anubhava pachI to, ame e spaSTa nirNaya upara AvyA chIe, ke vyakti, samAja ane deza e traNeyanA bhalA khAtara dareka kakSAnI zikSaNasaMsthAmAM AvuM jIvaMta dharmazikSaNa pharajiyAta hovuM joIe. dareka vyaktine mATe jema prANavAyunI jarUra paDe che, evI ja A vAta che. A dizAmAM jeTalA vahelAM ApaNe sakriya banIzuM eTalA vahelAM vadhAre moTI nukasAnImAMthI UgarI jaIzuM e ja A lakhANano sAra che. (tA. 12-4-1969) 243 (2) sadAcAranI keLavaNIno upAya atyAranA vidyArthIomAM je gerazista, vinaya-vivekano abhAva ane manasvIpaNuM vadhI rahyAM che, tethI rASTrahitaciMtako, samAjanA vicArako ane dhArmika AgevAno UMDI ciMtAnI lAgaNI anubhave che, ane rASTra, samAja ane dharmanuM bhaviSya na jokhamAya Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinamArganuM jatana e mATe kaMIka karavuM joIe ema tIvratApUrvaka mAne che. ane chatAM A mATe zuM karavuM joIe enuM spaSTa darzana koIne thatuM hoya ema bhAgye ja jovA maLe che. vicAra game teTalA karIe ane ciMtA game teTalI sevIe, paNa jyAM sudhI kAragata, vyavahAru ane sarvamAnya mArga na maLe, tyAM sudhI e dizAmAM kazuM ja racanAtmaka kAma thaI zakatuM nathI. na A mATe keTalAka taraphathI pota-potAnA dharma-saMpradAyonAM tattvo, siddhAMto ane kriyAkAMDo tathA vidhi-vidhAnonuM zikSaNa ApavAnI joradAra himAyata karavAmAM Ave che, ane e mATe keTalAMka chUTAchavAyA prayatno paNa hAtha dharavAmAM Ave che. paNa AvI himAyata ane AvA prayatnonI be moTI maryAdAo (khAmIo) che te khyAlamAM rAkhavAnI jarUra che. pahelI maryAdA e ke A rIte dharmasaMpradAyone mAnya tattvo, siddhAMto ane kriyAonuM zikSaNa sarvamAnya ke chevaTe bahumAnya banI zakatuM nathI; tethI eno rASTrIya dhoraNe vyApaka rIte svIkAra thaI zake nahIM. pariNAme, AvA zikSaNane aMte dezamAM ekatAnI bhAvanAne puSTi maLavAne badale potapotAno judo coko jamAvIne emAM ja rAcavAnI alagatAnI vRtti janme che ane poSAya che. AnI bIjI ane vadhAre moTI khAmI e che ke dharma-saMpradAyone mAnya tattvo, siddhAMto ane kriyAkAMDonA zikSaNathI jIvanamAM nIti-sadAcAranI pratiSThA acUkapaNe thAya ja che ane mANasa cittazuddhi ane vyavahArazuddhi rUpa sAcA dharmane potAnA jIvanamAM nizcitapaNe vaNI le che e puravAra thavuM hajI bAkI che. tattvo ane siddhAMtonuM UMDuM jJAna dharAvanArAo; devadarzana, gurupUjana, zAstrazravaNa ane bIjA dhArmika lekhAtA kriyAkAMDo ke vidhi-vidhAnonuM aNIzuddhapaNe pAlana karanArAo; are, AkarAM bAhya tapa karanArAo paNa cittamAM ane vyavahA2mAM doSonuM sevana karatAM jovAmAM Ave che; eTaluM ja nahIM, evA doSothI mukti meLavavAno teo sajAgapaNe prayatna paNa bhAgye ja karatAM jaNAya che. 244 muMbaIthI pragaTa thatA aMgrejI dainika 'dhI TAimsa oNpha inDiyA'nA tA. 10-8-1967nA aMkanA karanTa TaoNpiksa'mAM 'Moral Education' (sadAcAranI keLavaNI) nAme eka TUMkI noMdha pragaTa thaI che. emAM navI peDhIne nItisadAcAranI keLavaNI kevI rIte ApI zakAya e saMbaMdhI keTalIka upayogI chaNAvaTa karavAmAM AvI che. A noMdhamAM rajU karavAmAM Avela muddo amuka aMze mArgasUcaka banI zake evo hovAthI ame e noMdhano anuvAda nIce sAbhAra 2jU karIe chIe H "nAnI peDhImAM (naitika) mUlyonI samajaNa pragaTe e mATe zALAo ane kaoNlejomAM sadAcAra ane dharmanuM zikSaNa pharajiyAta banAvavuM joIe e bAbatanI hiMdustAnamAM avAranavAra rajUAta karavAmAM Ave che. AvI rajUAta karanArAomAMnA Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saguNavardhaka dhArmika zikSaNa ane dhArmika zikSaka : 2 245 ghaNAne potAne zuM joIe che, enI ja barAbara khabara hotI nathI. dharma-saMbaMdhI ane sadAcAra-saMbaMdhI zikSaNa vacce zo taphAvata che eno paNa cokkasa khyAla emane hoto nathI. traNa vyaktionuM eka jUtha oksaphorDa yunivarsiTImAM je saMzodhana karI rahyuM che te sadAcAranuM zikSaNa kone kahI zakAya e bAbata upara kaMIka prakAza pheMkI zake. eka tattvavettA, eka mAnasacikitsAzAstrI ane eka samAjavijJAnI - e traNa vidvAnonuM baneluM A jUtha nizALomAM naitika mUlyonuM zikSaNa kevI rIte ApI zakAya enI tapAsa calAvI raheluM che. AmAM pahelAM to, sadAcAra kone kahevAya enA nirNayano ane te pachI UcharatI peDhI naitika nirNayo karIne enuM pAlana karavA taiyAra thAya e rIte nizALonA vargomAM e mUlyo emanA manamAM kevI rIte ThasAvI zakAya e bAbatano samAveza thAya che. paNa, nirlajjatAnI jema, sadAcArazIlatAnI saune saMtoSa thAya evI vyAkhyA karavAnuM kAma lagabhaga azakya che. ene zIkhavavA mATe yuktithI je koI paddhati zodhI kADhavAmAM Ave che, e zabdano je khAsa arthe karavAmAM Ave teTalA pUratI dhoraNasara gaNAze. chevaTe, potAnI zodhane aMte, jo A jUtha evA niSkarSa upara pahoMce, ke jevI rIte itihAsa ke bhUgoLanuM zikSaNa ApI zakAya che e rIte naitika mUlyonuM zikSaNa ApI na zakAya, to navAI nahIM; kAraNa ke e eTaluM badhuM AtmalakSI, aspaSTa ane parivartanazIla che ke e zikSaNano viSaya na banI zake !" AmAM ApaNA mATe sauthI vadhAre AnaMda upajAve evI vAta to e che, ke jene ApaNe pUruM samajyA-jANyA vagara, dhRNApUrvaka, avAranavAra "bhautikavAdI' kahevA TevAI gayA chIe, te pazcimanA dezamAM atyAre navI peDhIne sadAcAranuM zikSaNa kevI rIte ApI zakAya e mATe oksaphorDa yunivarsiTI jevI prAcIna ane pratiSThita yunivarsiTImAM khAsa saMzodhana cAlI rahyuM che ! uparanI noMdhamAM e traNa vidvAnonI zodhane aMte je rIte zALAomAM bIjA viSayonuM zikSaNa ApI zakAya che e rIte sadAcAranuM zikSaNa ApavAnI zakyatA nathI - evo niSkarSa nIkaLavAnI je saMbhAvanA darzAvavAmAM AvI che teno gaMbhIratApUrvaka vicAra karavAnI jarUra che. UcharatI prajAnA dhArmika eTale ke naitika yAne sadAcAramUlaka ghaDataramAM rasa dharAvatA sau koIe oksaphorDa yunivarsiTInA A vibhAgano ane emAM kAma karatA A traNa saMzodhaka vidvAnono saMparka sAdhIne emanA saMzodhanakAryathI pUrepUrA mAhitagAra thavuM joIe. jo A saMbhAvanAmAM thoDuM paNa tathya hoya, to ApaNA dezanA DaoN. sarvapallI rAdhAkRSNan Do. rAjendraprasAdajI, zrI zrI prakAzajI jevA moTAmAM moTA tattvaciMtako ane saMkhyAbaMdha vicArakone tema ja rASTrahitaciMtakone ApaNAM vidyArthIo ane Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 jinamArganuM jatana vidyArthinIone nItisadAcAranuM poSaka dhArmika zikSaNa zALA-mahAzALAomAM ApavAnI jarUra spaSTarUpe samajAtI hovA chatAM, ene amalI banAvavAno vyavahAra mArga jaDato nathI e mUMjhavaNa kaMIka samajI zakAya che. alabatta, saMkhyAbaMdha dharmo dharAvatA hiMdustAnanI A mATenI mUMjhavaNa kadAca bIjA dezonI mUMjhavaNa karatAM keTaleka aMze judI hoI zake. A mUMjhavaNa pAchaLanuM tattva zuM hoI zake eno nizcita nirdeza karavAmAM bhale muzkelI hoya, chatAM amane lAge che ke A tattva e hoI zake ke dharma, nIti ke sadAcArano viSaya jeTalA pramANamAM abhyAsano che, tenAM karatAM ghaNA vadhAre pramANamAM AcaraNano che. ane evo viSaya zIkhavanAranI vidvattA vidyArthInA citta upara jeTalA pramANamAM asara karI zake che enA karatAM adhyApakanI sadAcArazIlatAnI ke AcArahInatAnI vidyArthInA mana upara sArI ke mAThI chApa vadhAre sacoTapaNe paDe che. zIkhavanAramAM A viSayanI jANakArI to hoya ja, paNa sAthesAthe e viSaya enA jIvanamAM vaNAI gayo hovo joIe; to ja e sAmI vyaktinuM jIvanaghaDatara karI zake. AvA caritrasaMpana zikSako Aje to khUbakhUba durlabha banI gayA che; ane AvA suyogya zikSakonA abhAvamAM zALAomAM ene maLavuM joItuM sthAna na maLe, to navAI pAmavA jevuM na kahevAya. uparyukta noMdhamAM sadAcAranuM zikSaNa vadhu paDatuM AtmalakSI, aspaSTa ane parivartanazIla hovAne kAraNe zikSaNano viSaya na banI zake ema kahevAmAM AvyuM che. paNa dharmanA bAhyAcAra ane bAhya niyamo ke rItirivAjone mahattva na ApatAM dayA, karuNA, ahiMsA, satya, acaurya, saMyama, asaMgraha vagere pAyAnI kAryasAdhaka manovRttio upara dhyAna kendrita karavAmAM Ave to muzkelI jarUra vaTAvI zakAya. (tA. 19-8-1967) (3) pArivArika vAtAvaraNaH dhArmika zikSaNano pAyo "bApa tevA beTA ane vaDa tevA TeTA' e kahevata to ApaNe hajI bhUlyA nathI, paNa enuM rahasya ane eno amala bhUlI gayA hoIe ema to lAge ja che. ApaNe pote game tema vartIe, ApaNAM saMtAnone paNa mana phAve tema vartavAnI chUTa ApIe, ane chatAM ApaNe IcchIe chIe ke ApaNAM dIkarA-dIkarIo guNavAna, saMskArI, buddhizALI ane kAbela thAya - jANe bAvaLa vAvIne ApaNe kerInI AzA sevIe Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sadguNavardhaka dhArmika zikSaNa ane dhArmika zikSaka : 3 chIe ! paNa ApaNe bhUlI jaIe chIe ke ApaNA sArA-khoTA saMskAra-kusaMskAranI chAyA ApaNAM saMtAno upara paDyA vagara rahetI nathI. cAreka mahinA pahelAM, tA. 25-12-1960nA roja muMbaImAM dhArmika-zikSakasanmAna samAraMbha ujavAyelo, e prasaMge dharmasaMskAra ane vidyAnA premI ApaNA jANItA sagRhastha zrI manasukhalAla tArAcaMda mahetAe potAnA bhASaNamAM saMtAno pratyenI mA-bAponI upekSAvRtti aMge je kahyuM hatuM, te sau koI mA-bApoe (tema ja guruoe paNa) dhyAna ApavA jevuM che : "sauthI chellI vAta bALakonI bAbatamAM che. bALako dhArmika abhyAsamAM rasa letAM nathI, pAThazALAmAM niyamita hAjarI ApatAM nathI, abhyAsamAM ekacitta thatAM nathI, nATako-sinemA joyA kare che AvI-AvI aneka phariyAdo sAMbhaLavAmAM Ave che, paraMtu A paristhiti mATe dhArmika zikSaNa ke zikSako javAbadAra nathI, paraMtu bALakonA mA-bApa jvAbadAra che. mA-bApa bALako sAthe game tema varte, game tevA tochaDA zabdothI bALakonuM apamAna kare, tema ja kALAM-dhoLAM karyAM kare, ane tema chatAM potAnAM saMtAno saMyamI, vivekI ane cAritrazIla thAya ema icche, to Ama kadI banI zake nahIM. 247 "mAtA ane putra vaccenA naisargika prema jevo bIjo prema jagatamAM koI nathI, ane tethI ja pitA karatAM mAtAnI javAbadArI saMtAnonI bAbatamAM vadhu hoya che. arIsAmAM moDhuM joIe ane moDhuM gaMduM lAge, to ApaNe arIsAno doSa nathI kADhatA, paraMtu moDhuM sApha karIe chIe; AvI ja bAbata ApaNAM saMtAnonI che. teo kharAba hoya to tene mATe ApaNe pote ja javAbadAra chIe, bALako to sphaTikanI mUrti jevAM che.... eTale ApaNe ApaNAM saMtAnone jevAM karavAM hoya tevAM ApaNe pote banI tuM e ja sauthI uttama mArga che. ApaNe kharAba banIne ApaNAM saMtAnone sArAM banAvI zakavAnAM nathI, kAraNa ke kudaratanI sajAmAMthI koI chaTakI zakatuM nathI.'' zrI manasukhabhAIe je vicAro rajU karyAM che, te bahu ja spaSTa ane vicAra karavA prere evA che. mAtA-pitA game tema varte ane bALakone zikSako badhA susaMskAra ApI de ema mAnI levuM e kevaLa AtmavaMcanA ja che. mAtA-pitAe yogya bhUmikA taiyAra karI hoya, to zikSakonuM kAma so-gaNuM dIpI nIkaLe. paNa e mATe dhyAna ja koNa Ape che? ApaNI dukAnano vahIvaTa ApaNe nokaronA bharose choDI detA nathI, paNa ApaNAM saMtAnono uchera ApaNe rAmabharose choDI daIe chIe e paNa eka karuNatA ja lekhAvI joIe. A sthitimAM satvara parivartana lAvavAnI jarUra che. (tA. 29-4-1967) Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 (4) dhArmika abhyAsakrama pAchaLanI dRSTi hamaNAM-hamaNAM dhArmika zikSaNanI jarUriyAta, dhArmika abhyAsakramanI vyApaka ekarUpatA, yogya dhArmika zikSakonI pUratI saMkhyA, teo utsAhapUrvaka kAyamane mATe kAma karavA prerAya evI Arthika jogavAI ane teono darajjo samAjamAM bahumAnayukta ane mobhAdAra bane evI yojanA aMge ApaNA saMghamAM je kaMI vicAraNA cAlI rahela che te AvakArapAtra che, zubhasUcaka che. jinamArganuM jatana zALAo ane kaoNlejomAM jJAna-vijJAnanA vividha viSayono abhyAsa karatAM ApaNA vidyArthIo ane vidyArthinIo jUnI cIlAcAlu Dhabe dhArmika zikSaNa rasapUrvaka levA prerAya e have zakya lAgatuM nathI. A mATe to ApaNe emanI jijJAsAne saMtoSe ane protsAhita kare evo abhyAsakrama taiyAra karavo joIe, ane e abhyAsakramane nyAya ApI zake evA vyApaka dharmajJAna ane dharmadRSTi dharAvatA zikSako taiyAra karavA paDaze. sva. zrI dolatacaMda umedacaMda baroDiyA ApaNA dharmAnurAgI ciMtaka hatA, ane ApaNI UgatI peDhIne dhArmika zikSaNa kevI Dhabe ApavuM joIe e aMge khAsa vicAro dharAvatA hatA. sane 1959nI sAlamAM muMbaInI jaina saMsthAo taraphathI emanuM bahumAna karavAmAM AvyuM te prasaMge bahumAnano javAba ApatAM, potAne atipriya evA dhArmika zikSaNa aMge nirdeza karavAnuM teo cUkayA na hatA. dhArmika abhyAsakrama aMgenI potAnI dRSTinuM sUcana karatAM teoe kahyuM hatuM - " jainadharmanuM zikSaNa aneka saMsthAomAM ApavAmAM Ave che, ane A bAbatamAM aneka carcAomAM meM bhAga lIdho hato te mane yAda che. jyAre pratikramaNa jevAM sUtrone zikSaNakramanI bALapothI gaNavAno Agraha sevavAmAM Avato meM joyo tyAre mane ghaNo ja acaMbo lAgelo. A take huM eTaluM ja kahIza ke pUjya paMDita sukhalAlajIe zrImadbhA vacanAmRtanI samAlocanA karatAM jaNAvyuM che ke dhArmika zikSaNakrama goThavavAmAM sahAyarUpa evuM zrImanA sAhityamAM ghaNuM bhareluM che. vidyArthIo hoMzehoMze dhArmika zikSaNano lAbha le ane dharmanA siddhAMto samaje ne apanAve tevo zikSaNakrama goThavavAmAM A uparAMta anya dhArmika sAhitya-sAmagrIno pUrato lAbha paNa levAvo joIe. ApaNA cAritrya-ghaDatarano pAyo dhArmika zikSaNamAM rahelo che, te bAbatamAM saheja paNa zaMkA nathI." zrI dolatacaMdabhAIe potAnA vaktavyamAM vidyArthIo hoMzehoMze dhArmika zikSaNano lAbha le ane dharmanA siddhAMto samaje ne apanAve tevo zikSaNakrama goThavavA'nI je vAta karI che te bahu ja anurUpa, samayasaranI ane upayogI che. Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sadguNavardhaka dhArmika zikSaNa ane dhArmika zikSaka : 4 249 dhArmika abhyAsakramamAM anuvAda ke vivecana sAthenAM mAtra prAcIna pustako dAkhala karI devAthI have kAma nathI cAlavAnuM. AvAM prAcIna pustakono upayoga che, khUba upayoga che, ane amuka kakSAe abhyAsakramamAM paNa ene sthAna che ja; paraMtu zarUAtamAM ja jo AvAM pustako vidyArthIone ApavAmAM Ave ane eno ja abhyAsa karAvavAno ane enI ja parIkSAo levAno Agraha sevavAmAM Ave, to eka bAju vidyArthIonI jijJAsA ane rasavRtti ThIMgarAI javAno ke ghaTI javAno ane bIjI bAju vidyArthIonI saMkhyA ghaTI javAno bhaya amane lAge che, ane ApaNo uddeza to dhArmika zikSaNa sAthe vadhumAM vadhu vidyArthIone sAMkaLavAno ane teo ruci ane utsAhapUrvaka emAM AgaLa vadhe e che. prAcIna pustako dvArA zikSaNa ApavAnI yojanAmAM hamaNAM hamaNAM eka bIjI muzkelI e UbhI thaI che, ke have vyAvahArika zikSaNa letA vidyArthIomAM saMskRta bhASAne eka viSaya tarIke lenArAonI saMkhyA uttarottara ghaTatI jAya che, ane vijJAna, vANijya, ijanerI, dAktarI ke hunnaraudyoganA abhyAsamAM saMskRtanI koI upayogitA lekhavAmAM AvatI nathI. eTale vidyArthIonI dhArmika viSayonI jijJAsA poSAtI ane uttarottara vadhatI rahe evo vyApaka dhArmika abhyAsakrama goThavavo ane e abhyAsakramane anurUpa saraLa, sugama ane sarasa pustako judIjudI bhASAmAM taiyAra karavAM e atyAranI moTAmAM moTI jarUriyAta che. AvAM pustako mudraNanI dRSTie jema zuddha, svaccha ane AkarSaka hoya, tema kiMmatanI dRSTie khUba sastAM hoya e kahevAnI jarUra nathI. e sAcuM che ke AvAM pAThyapustako taiyAra karavAnuM kAma bahu muzkela che, paNa e muzkelI apanAvIne emAMthI pAra paDye eTalo ja enAthI lAbha thavAno che. dhArmika zikSaNanA pratyakSa anubhavI, atyAranA vidyArthIonI manovRttinA jANakAra ane dIrgha ane udAra daSTi dharAvatA thoDAka zikSako ane vidvAnonuM jUtha racIne emanI mAraphata A kAma hAtha dharavAmAM Ave, to be-traNa prayatna A muzkela lAgatuM kAma paNa pUruM jarUra karI zakAya. ane eka vAra AvAM sugama ane rocaka pustako dvArA vidyArthIomAM dharmajijJAsA jAgRta thaI, to pachI teo ApoApa prAcIna dharmapustakonA vizeSa adhyayana pratye AkarSAvAnA - evI AzA avazya rAkhI zakAya. dhArmika abhyAsakramano vicAra karatI vakhate e vAta paNa ApaNA dhyAna bahAra javI na joIe, ke amuka viSayo gokhI-gokhIne yAda rAkhavAnI prathA vyAvahArika zikSaNamAMthI have lagabhaga AthamI gaI che. have to AMka jevI prAthamika bAbato paNa bhAgye ja gokhavAmAM Ave che. eTale, vyAvahArika ane dhArmika baMne zikSaNamAM Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinamArganuM jatana amuka bAbato gokhIne yAda rAkhavAnI purANI prathAno atyAre paNa sAro evo lAbha ke upayoga hovA chatAM, vartamAna zikSaNano pravAha jotAM, dharmazikSaNamAM gokhaNapaTTI upara vadhAre madAra rAkhavA jatAM dhArmika zikSaNane vyApaka banAvavAnI ApaNI bhAvanAmAM ApaNe bhAgye ja saphaLa thaI zakIzuM evo amAro namra mata che. tethI, ame icchIe chIe, ke dhArmika abhyAsakrama atyAranI paristhitinA prakAzamAM ghaDavAmAM Ave; ane enI pAchaLanI dRSTi vyApaka ane sarvasparzI hoya. dhArmika abhyAsa karAvatI ane parIkSAo letI ApaNI badhI saMsthAono abhyAsakrama ekasarakho ghaDAya, eTale ke e badhI saMsthAonuM ekIkaraNa thAya e divasa jainasaMghane mATe sonAno divasa haze; paNa evo divasa hajI paNa dUra hoya to ethI dilagI2 ke nirAza thavAnI jarUra nathI. e daramyAna paNa AvI badhI saMsthAo potapotAnA abhyAsakramanuM atyAranI jarUriyAta ane jijJAsAnI dRSTie kramekrame navInIka2Na ka2vAno vicAra ane yathAzakya prayatna karavA prerAze to e paNa noMdhapAtra pragati lekhAze. 250 dAyakoothI dhArmika zikSako taiyAra karavAnuM ane zikSaNano pracAra karavAnuM niSThApUrvaka kAma karatI (zrI jaina zreyaskara maMDaLa dvArA saMcAlita) zrI yazovijya jaina saMskRta pAThazALAnA bhAvanAzIla ane kRtajJa jUnA vidyArthIonuM saMmelana A divasomAM ApaNA jANItA udyogapati ane zikSaNa-sAhityapremI zeTha zrI amRtalAla kAlidAsa dozInA pramukhapade maLI rahyuM che, te prasaMge dhArmika abhyAsakramanI ATalI carcAvicAraNA karavAnuM ame munAsiba mAnyuM che. AzA rAkhIe ke tyAM ekatra thayelA zikSaka-mahAnubhAvo ane zikSaNapremI baMdhuo A agatyanI bAbata upara jarUra vicAraNA karaze. (tA. 4-6-1966) dharmabodhanI vAta hoya ke vyavahAra calAvavAnI vAta; mAnavInI potAnI ruciaphreMca ane enA potAnA gamA-aNagamA paNa emAM potAno bhAga bhajavyA vagara rahetA nathI. eka bAju bauddhika vikAsanA paripAkarUpa vijJAna, TaeNknolojI, bhautikazAstra ane evI saMkhyAbaMdha vidyAono jhaDapathI thaI rahelo vikAsa ane vistAra, bIjI bAju vizvabharamAM prasarelI vyaktisvAtaMtryanI asarane lIdhe mAnavImAM jAgI UThelI svataMtra vicAra karavAnI zakti ane potAnA vyaktitvane mahattva ApavAnI vRtti, trIjI bAju jIvanazuddhi ane vyavahArazuddhirUpe pariNamatI sAcI dharmabhAvanAnI jhaMkhanA ane cothI bAju potAnA gharathI laIne te dezabharamAM ane vizvabharamAM chaDecoka parivartana pAmatAM ke naSTa thatAM nIti-sadAcAranAM jIvanamUlyo : A badhAM pirabaLonI vacce ApaNI UcharatI peDhInuM saMskAraghaDatara karI zake evuM Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sadguNavardhaka dhArmika zikSaNa ane dhArmika zikSaka : 4 251 nIti-sadAcAra-poSaka dharmanuM zikSaNa kevI rIte ApavuM ane e zikSaNa pAchaLanI ane e mATe nakkI karavAmAM AvatA abhyAsakrama pAchaLanI dRSTi kevI hovI joIe eno vaijJAnika ane mAnasazAstrIya dRSTie vicAra karavAnI jarUra che. AvI dRSTithI dharmazikSaNa mATenA abhyAsakramanI yojanA karavAmAM Ave to ja e vijJAna ane buddhivAdI vAtAvaraNa vacce UcharatI ApaNI navI peDhImAM AvA zikSaNa pratye ruci ane Adara janmAvI zake. amArA "jaina' patranA tA. 20-12-1969nA aMkano "navI peDhInuM samAjadarzana' e agralekha tathA 17-4-1970nA aMkano abhyAsakramanuM AvakArapAtra ekIkaraNa' e agralekha vAMcyA pachI kalakattAnivAsI zrI gopIcaMdajI ghADIvAle AgrAthI pragaTa thatA hindI "zvetavara naina pakSanA tA. 1-7-1970nA aMkamAM "gharmaja rikSA' nAme eka lekha lakhIne jainadharmanA zikSaNa mATeno abhyAsakrama nakkI karavA pAchaLa ApaNI dRSTi kevI hovI joIe, e saMbaMdhI keTaluMka nirUpaNa jainadharma-darzananI keTalIka mULabhUta vizeSatAone dhyAnamAM rAkhIne karyuM che. temanuM A nirUpaNa dhyAnamAM levA jevuM hovAthI emaNe emanA lekhamAM rajU karelA muddAo ahIM sAbhAra rajU karIe chIe : (1) aMdhazraddhAno Azraya kyAreya na levo. hiMdudharma vedone apauruSeya (jenI racanA puruSe - vyaktie nathI karI evA) mAne che. khristI dharma IzvaranI AjJA che ane islAma khudAno hukama che. paraMtu jainadharmanA tIrthakaro na to Adeza Ape che ke na to niSedha kare che; teo to potAnA kaThora parizramathI ane jIvananA anubhavane AdhAre zodhelA kudaratanA kAnUnane samajAve che. A kAnUnonuM sAcApaNuM mAnavI potAnI buddhi ane yogyatA dvArA potAnA anubhavone AdhAre samajI zake che, ene mATe aMdhazraddhAnI kazI jarUra nathI. prAcIna samayanA jainAcAryoe paNa yukti, samajaNa ane anubhavane ja mahattva ApyuM che, nahIM ke aMdhazraddhAne. jyAre gaNadhara khuda bhagavAna mahAvIranI pAse zaMkA-samAdhAnane mATe gayA tyAre bhagavAne emanuM tarkathI samAdhAna karyuM, paraMtu ema na kahyuM ke huM sarvaza chuM, mATe mArI vAta svIkArI lyo. jaina siddhAMto buddhi ane anubhavane AdhAre ghaDAyelA che, tethI potAnA ajJAna ke samajavA-samajAvavAnI potAnI azaktine kAraNe aMdhazraddhAno Azraya na levo joIe. ApaNI mAnyatA evI hovI joIe ke jaina siddhAMto sAcA che mATe bhagavAne enI prarUpaNA karI che, nahIM ke bhagavAne prarUpaNA karI che eTalA mATe ja e sAcA che." jaina darzananI aMdhazraddhAvimukha, buddhipradhAna, vaijJAnika dRSTino A rIte nirdeza karyA pachI jainadharmanI guNavattA-pradhAna prakRtino khyAla ApIne ene mahattva ApavAnuM sUcana karatAM teo kahe che - WWW.jainelibrary.org Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinamArganuM jatana '(2) jainadharmanuM dhyeya jIvanamAM guNone pragaTAvavAnuM che; nahIM ke svarganI RddhisiddhinI pAchaLa doTa mUkavAnuM. e to AtmAnI adhogati karanArI vastu che, ane ene mATe karavAmAM AvatAM anuSThAnone garala (viSamaya)-anuSThAna lekhavAmAM AvyAM che. tethI je koI paNa dhArmika zikSaNa, kriyA, anuSThAna vagere jIvanamAM guNonI vRddhi na kare, e nakAmAM che. A guNo to mAnavIne A janmamAM ja sukhazAMti ane saphaLatA ApanArA nIvaDaze, ane A guNo mATe paralokanI rAha nahIM jovI paDe. jo A guNo atyAranA jIvanamAM haze, to ja maraNa pachI jIvanamAM AtmAnI sAthe jaze; nahIM to tyAM e guNo kevI rIte utpanna thaze ? : '(3) dhArmika upadeza, kriyAo, vrato, niyamo vagere sAmI vyaktinI yogyatA anusAra apAvAM joIe H mahAna pUrvAcAryonuM AvuM ja kahevuM che. zrAvakanAM vrato paNa samyaktvanI prApti pachI ja ApI zakAya che. Aje to muni-dIkSA ApavAmAM paNa A bAbatanI upekSA karavAmAM Ave che. samyaktvanI prAptino artha na to popaTanI jema navatattvanAM nAmonuM raTaNa karavuM evo thAya che, ke na to AkarI tapasyAo thAya che. paraMtu samyaktvanI oLakha to vyaktinA svabhAvathI, guNothI, prazama, saMvega vagerethI tathA anAgrahIpaNAthI thAya che. eTalA mATe niyama, vrata, dIkSAnuM pAlana karanAramAM AvA guNo na pragaTe tyAM lagI e badhuM bAhya dekhAvarUpa banI rahe che. eTalA mATe AvA bAhya dekhAvo upara nahIM, paNa guNonI prApti upara bhAra Apavo joIe. samyaktva ane tethI prApta thatA guNo gRhasthanAM potAnAM jIvana-kartavyonA pAlanamAM bAdhArUpa nahIM paNa sahAyaka bane che." chevaTe dharmopadeza tema ja dhArmika zikSaNa deza-kALane dhyAnamAM laIne janasAdhAraNa samajI zake evI saraLa lokabhASAmAM apAvAM joIe eno nirdeza karatAM zrI gopIcaMdajI kahe che 52 - "dharmanA siddhAMto, prakRtinA niyamo to zAzvata che, paNa mAnavInI buddhi to deza-kALanI sAthe badalAtI rahe che. tethI dharmopadeza paNa evI rIte Apavo joIe ke je te-te samayanI buddhi grahaNa karI zake; nahIM to e nirarthaka che. "upadeza pAMDityapUrNa bhASAmAM ke zAstrIya paribhASAmAM na ApatAM, evI bhASAmAM Apavo joIe ke jethI eno saMbaMdha mAnavInA rojiMdA jIvanavyavahAra sAthe thAya. e upadeza oDhelI pacheDI upara verAyelA kaNa jevo na hoya ke jene zrotAo ravAnA thatI vakhate tyAM ja khaMkherI nAkhe. paraMtu e enA jIvanamAM pravezI jAya evo hoya, ane ene svIkAravAnI tIvra icchA enA aMtaramAM jAgI UThe. kevaLa gaganagAmI UMcAM-UMcAM tAttvika vivecanonuM koI mUlya nathI; eno vAstavika jIvana sAthe saMbaMdha thavo joIe. keTalAka graMthonAM evAM vivecana mArA jovAmAM AvyAM che ke je khUba mahenata laIne ane zodhakhoLa karIne lakhavAmAM AvyAM che, ane bhaktirasathI otaprota Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sadguNavardhaka dhArmika zikSaNa ane dhArmika zikSaka : 4, 5 che. paNa eno upayoga amuka prakAranA saMskAra dharAvanArAo ja karI zake che. e atyAranA yuvaka-yuvatIo upara prabhAva na pADI zake. jUnA vakhatamAM kuMTuMbomAM arasaparasanA saMskAro paDatA hatA. e vakhatamAM jevI Dhabano upadeza kAragata thaI zakato hato, evo upadeza atyAre upayogI na thaI zake; kAraNa ke atyAre saMskAra nAmanI koI vastu ja nathI rahevA pAmI ! "jo abhyAsakrama ghaDavAmAM, enAM pustakonI pasaMdagImAM upara gaNAvelI tema ja evI ja bIjI bAbato upara dhyAna ApavAmAM na AvyuM, to dhArmika zikSaNa atyAre che tevuM niSprANa ja banI raheze ane e navI peDhIne AkarSI nahIM zake. jaina siddhAMto to evA buddhigamya che ke nAstika paNa emAM doSa na kADhI zake. paraMtu ApaNe ApaNA ajJAnane kAraNe ene evuM kaDhaMguM rUpa ApI dIdhuM che, ke jaina kuLamAM janmelI peDhI paNa eno svIkAra karavA taiyAra nathI. AvI badhI bAbato gaMbhI25Ne samajavAnI jarUra che." zrI ghADIvAlajIe dharmopadeza ane dhArmika abhyAsakramanI bAbatamAM je vicAro darzAvyA te dhyAnamAM levA jevA to che ja; uparAMta, emAM darzAvavAmAM AvelI dRSTi dhArmika abhyAsakrama ghaDavAmAM, e mATenAM pustakanI pasaMdagI karavAmAM amuka aMze upayogI tathA mArgadarzaka bane evI paNa che. chatAM abhyAsakrama pAchaLanI dRSTinuM nirUpaNa karavAnI sAthesAthe jo teoe abhyAsIonI traNa ke cAra kakSAone dhyAnamAM rAkhIne emane abhyAsa karAvavAmAM upayogI thAya evAM pustakonI yAdI paNa ApI hota to e vizeSa upayogI banI zakata. 253 (5) dhArmika zikSako pratyenI ApaNI pharaja mAre ahIM je mukhya vAta kahevAnI che te dhArmika zikSaNanI atyAranI zocanIya sthiti aMge che. Aje ApaNI pAThazALAo verAna banatI jAya che; ane jANe eno koI dhaNI-dhorI na hoya evI dazA thaI gaI che. vaLI, ApaNI UgatI peDhIne emAM rasa paNa paDato nathI, ane enI jijJAsAne saMtoSI zake ane emanAmAM dharmabhAvanA (tA. 25-7-1970) * adhyAtma-jJAna-prasAraka-maMDaLa taraphathI zrI 2. dI. de.nA 'guru gautamasvAmI' pustaka mATe suvarNacaMdraka apAyo tyAre (tA. 30-11-1975nA roja) temaNe rajU karela vaktavyamAMthI saM. prastuta viSayane lagato aMza lekhanA AraMbhe ahIM rajU karyo che. - Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 jinamArganuM jatana jagADI zake evA kuzaLa dhArmika zikSakonI vAta to dUra rahI, atyAre to cAlu paraMparAnA zikSako paNa pUratA pramANamAM maLatA nathI. atyAre je thoDAghaNA zikSako che emAMthI paNa kAbela kahI zakAya evI vyaktio bIjA-trIjA vyavasAyamAM cAlI jAya che. AnuM kAraNa e che, ke koIne "mAstara' tarIke sanmAna vagaranI kAmagIrImAM jIvavuM gamatuM nathI. vaLI dhArmika zikSakane mATe na to nokarInI salAmatI che ke na to proviDanTa phaMDa ke gregyuITInI koI yojanA che. eka banelo du:khada prasaMga kahuM. eka dhArmika zikSaka roja doDheka kalAka bhaNAve. pagAra mAsika rU. 30/- jeTalo. eka vAra zikSaka dasa divasa mAMdA paDyA. pagAra vakhate saMcAlakoe 10 divasananA 10 rUpiyA kApI laIne bAkInA rU. 20- emane ApyA! AvuM che. ApaNuM dhArmika zikSako taraphanuM valaNa - ahiMsA, dayA ane mAnavatAnI bhAvanA vagaranuM ! ApaNI yuvAna peDhI Aje kyAM jaI rahI che ane emane vyAvahArika zikSaNa sAthe dharmanuM ke nIti-sadAcAranuM zikSaNa nahIM maLe to emanuM tema ja ApaNA saMgha ane samAjanuM bhAvi kevuM thaze ane ApaNI saMsthAonI saMbhALa kevI rIte rAkhI zakAze eno gaMbhIrapaNe vicAra karavAnI jarUra che. e to sAruM thajo mahesANAnI pAThazALAnuM ke eNe atyAra sudhI zikSako pUrA pADyA che ane atyAre paNa dhArmika zikSako taiyAra karI rahela che. paNa have koIka moTI kendrastha saMsthA dvArA dhArmika zikSako taiyAra thAya evI yojanA karavI joIe. A saMsthA evA zikSako taiyAra kare. ke jeo vijJAnanA yugamAM UcharatI ApaNI navI peDhIne saMtoSa ApI zake. sAthesAthe A saMsthA zikSakonI paNa dareka jAtanI saMbhALa rAkhIne ane emane mATe proviDanTa phaMDa vagerenI yojanA karIne teo nizcitapaNe ane utsAhathI navI peDhInuM saMskAra ghaDatara karI zake evI vyavasthA kare. dhArmika zikSaNanA abhyAsakramamAM mArI samaja mujaba ApaNA saMghanA hitanI dRSTie A kAma pAyAnuM kAma che, ane e ApaNe nahIM karIe to e kAma koNa karavAnuM che? muMbaI zahera A bAbatamAM ghaNuMghaNuM karI zake ema che. (tA. 13-12-1975) dhArmika zikSako ane pUraka vyavasAya atyAranI kAramI Arthika muzkelIne pahoMcI vaLavA mATe sAmAnya janasamUhane - khAsa karIne jeo nokarInA AdhAre ja potAno nibhAva kare che temane - potAnI cAlu nokarI uparAMta bIjuM paNa keTaluMka vadhArAnuM kAma karIne kamANI karavAnuM anivArya banI gayuM che. jeo vepAramAM, udyogamAM ke sarakAramAM UMcA ane pUratA pagAranI nokarI karatA hoya emanI vAta bAjue rAkhIe, to lagabhaga badhA ya nokariyAta Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 255 sadguNavardhaka dhArmika zikSaNa ane dhArmika zikSaka: 5 vargane pUraka vyavasAyanI jarUra paDe che ja. emAM vaLI, dhArmika zikSakane mATe to Ama karavuM kevaLa anivArya ja banI jAya che. paNa dhArmika zikSakanuM kAma karatI vyaktio bIjo pUraka vyavasAya zuM karI zake e eka koyaDo che. dhArmika zikSakanA vyavasAyamAM ocho pagAra ane ochI pratiSThA e be doSo to che ja, ane ene kAraNe koI tejasvI vyaktio e tarapha AkarSAtI nathI; ane saMjogavazAt emane emAM paDavuM paDe che to paNa teo sadA bIjA yogya kAryakSetrane zodhatA ja rahe che, ane jarAka avasara maLyo ke dhArmika zikSakanI kAmagIrIne tajI de che. atyAre dhArmika zikSakonI je taMgI varatAya che, tenuM mukhya kAraNa A ja che. paNa jo dhArmika zikSako kAyama TakI rahe ema ApaNe icchatA hoIe, to emane pUrato pagAra ane pUrI pratiSThA ApavA uparAMta emane pUrNa vyavasAya paNa pUro pADavo joIe. vaLI koI paNa samAja-upayogI pUraka vyavasAya karavAnI emanAmAM AvaData Ave ane sUjha jAge evI tAlImanI paNa ApaNI dhArmika zikSako taiyAra karatI saMsthAoe jogavAI karavI joIe. dhArmika zikSako mATe (jena-saMghamAM) pUraka vyavasAya zuM hoI zake e aMge jaina zikSaNa-sAhitya-patrikA'nA jUna mAsanA aMkanA agralekhamAM keTaluMka sAmAnya sUcana karavAmAM AvyuM che, ane dhArmika zikSakone vadhArAnuM zikSaNa ApavAnuM e mATe kAma karatI saMsthAone kahevAmAM AvyuM che te dhyAna ApavA jevuM che : "jeo zikSakanA dhaMdhA para ja nirbhara che, temanI Avaka kema vadhe e vicAravA jevuM che. e mATe temaNe bIjuM paNa keTaluMka vyAvahArika jJAna meLavI levuM joIe ane upayogI sevA ApI zake evI sthitimAM AvavuM joIe. chellA keTalAka vakhatathI dhArmika-zikSaNa-saMgha AgaLa evA zikSakonI mAgaNI Ave che ke je pAThazALAmAM zikSaNa ApavA uparAMta daherAsara ke upAzrayanA vahIvaTamAM madadagAra thAya, gAmanuM pustakAlaya saMbhALI le ke bIjI saMsthAone paNa amuka kalAka potAnI sevA ApI zake. pAThazALAonAM phaMDa maryAdita hoya che, ane ghaNI vakhata to zikSakanA sAmAnya pagAranuM kharca paNa mAMDamAMDa nIkaLatuM hoya che, eTale zikSako vadhArAnA jJAna tarIke AvI vastuo zIkhI le to tene saheje 15200 rUpiyA maLI rahe ane e rIte te potAno vyavasAya AnaMdapUrvaka karI zake." uparanA lakhANamAM je kaMI sUcavavAmAM AvyuM che, te to mAtra eka vicAra ja che. paNa have Avo vicAra karavA mAtrathI kAma cAle evuM nathI. have kharI jarUra che A mATe koI amalI banI zake evI yojanA taiyAra karavAnI ane e yojanAno te-te saMsthA dvArA amala thAya te jovAnI. (tA. 23-7-1967) Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2pa6 jinamArganuM jatana (6) apUrva kanyAsaMskAraso : pAragAmI daSTi, akhUTa vAtsalya Ama joIe to zikSaNa ane keLavaNI vacce koI phera nathI; eka ja prakriyAnAM be nAma hoya ema lAge che. paNa judA-judA mAnavInA sArA-mAThA vartana vacceno taphAvata jotAM, zikSaNa ane keLavaNInA artha tema ja kArya baMne vacce kaMIka taphAvata hoya ema mAnavAnuM prApta thAya che. ahIM ApaNe je bAbatano vicAra karavo che, temAM saraLatA khAtara, zikSaNano artha arthopArjana mATe athavA jijJAsAne saMtoSavA ane poSavA mATe meLavavAmAM AvatI jJAna-vijJAna, hunnara-udyoga, vepAra-vANijya, kaLA, sAhitya ke dharma-tattvajJAna jevA vividha viSayonI mAhitI - evo samajavo, ane keLavaNI"no artha cittane svastha, zAMta, zuddha, samatvapUrNa ane sadAcaraNa-parAyaNa banAvanArI prakriyA ke e mATeno abhyAsa evo samajavo. Ano artha e thayo ke dharma ane tattvajJAnanuM zikSaNa eka vAta che ane dharmane anurUpa jIvananI keLavaNI e bIjI vAta che. dharma ane tattvajJAnanuM UMDuM ane vyApaka jJAna dharAvanAra vyakti paNa kayAreka sadAcAra-vimukha hoI zake, ane dharmazAstronI vadhu vAto nahIM jANanAra vyakti cittazuddhi ane vyavahArazuddhirUpe vyakta thatI dharmasaMskAritAthI samRddha hoI zake. kadAca keTalIka vyaktiomAM saMskAritA pUrvajanmanI sAdhanAnA phaLarUpe sAva sahajapaNe pragaTelI jovA maLe che, jyAre keTalIka vyaktio satsaMga, sadvAcana ane sadabhyAsane aMte prayatnapUrvaka AvA uttama saMskAra meLavI zake che. vyaktine zIlasaMpana banAvavA mATeno Avo samajapUrvakano prayatna enuM nAma ja keLavaNI. Aje samAjane, dezane ane ethI AgaLa vadhIne kahIe to, AkhI duniyAne, mAnavI sAco mAnavI bane e mATe AvI keLavaNInI ja jarUra che. nahIM to vijJAnano ekAMgI vikAsa mAnavIne vadhu ne vadhu dAnavatA tarapha dorI jaze ane mAnavatAnA vikAsane rUMdhI nAkhaze. ApaNA dezanI ja vAta karIe. svarAjya bAda ApaNA dezanA sukAnIonuM dhyAna makAnonA caNatara upara eTaluM badhuM kendrita thayuM ke ApaNe dezavAsIonuM ghaDatara, teo loka-svarAjyane TakAvI zake, svarAjyane surAjyamAM palaTAvI zake ane dezamAM mahAtmA gAMdhIjInA manoratho mujaba sarvodayanI sthApanA karI zake evA dezabhakta ane niHsvArtha mAnavIo rUpe karavAnuM che e vAta ja vIsarAI gaI! Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2pa7 sadguNavardhaka dhArmika zikSaNa ane dhArmika zikSaka 6 ane jenA upara ja dezanA bhaviSyano AdhAra che te UcharatI peDhI pratyenI ApaNI upekSAvRttinI to vAta ja zI karavI ? jANe koI dhIkato dhaMdho ke udyoga hoya e rIte dhaMdhAdArI ane arthaparAyaNa zikSaNano to khUba vistAra thayo, paNa UcharatI peDhInA mananI keLavaNInI - enA saMskAraghaDataranI - to sadaMtara upekSA ja thaI. AnA lIdhe jUnI AzramapaddhatinI ke gurukuLa-paddhatinI, zikSaNa ane keLavaNI e baMneno sAthe ja prayoga karatI zikSaNa prathAno aMta Avyo. AnuM je pariNAma AvavuM joIe e ja AvyuM: AjanA vidyArthIvarganuM vartana dezanA movaDIo mATe zirovedanArUpa banI gayuM che. jo ApaNe samajavA taiyAra hoIe, to Ano upAya sApha che : zikSaNanI sAthesAthe ja vidyArthIvarganI keLavaNI upara pUreparuM dhyAna ApIne enA manane susaMskArasaMpanna banAvavuM joIe. Ane ja ApaNe naitika ke dhArmika keLavaNI kahI zakIe. zikSaNa ane keLavaNIne lagatI AvI tAttvika mImAMsA ahIM karavAnuM ame eTalA mATe jarUrI mAnyuM che ke enA saMdarbhamAM atyAre rajAonA samaya daramyAna yojAtAM saMskAra-adhyayana-satro ane dhArmika zibiro ke saMskArAyatanonI upayogitA ane samayocitatA ApaNane samajAya. dezanI jarUriyAtanA pramANamAM A prayatna ghaNo ja nAno gaNAya e sAcuM, paNa e prayatna deza ane samAja baMnenA bhalAnI dRSTie sAcI dizAno prayatna che, ane enuM pariNAma paNa kaMIka ne kaMIka sAruM ja AvavAnuM che; ane eka sArA kAryanuM anukaraNa karavAnI mAnavasahaja vRttine kAraNe e kAryano vistAra thavAnI paNa saMbhAvanA rahelI che. chevaTe to buddhibaLa ane hRdayabaLa dharAvato be hAthavALo mAnavI potAne kartavyarUpa lAge e satkAryanI, potAnI mati ane zakti pramANe zarUAta kare e to enA hAthanI ja vAta che. chokarAonI keLavaNI mATe to chellAM 6-8 varSathI jaina samAjamAM tema ja itara samAjomAM paNa jJAnasatro ke zibiro yojavAnI prathA pracalita thaI gaI che. paNa kanyAonI keLavaNI mATenAM saMskAra-satronI yojanAnI bAbatamAM ApaNe khUba pachAta tema ja udAsIna hoIe ema lAge che. jyAre vyAvahArika zikSaNamAM chokarAo tathA chokarIo lagabhaga samAna rIte AgaLa vadhI rahyAM hoya, tyAre saMskAraghaDataranI bAbatamAM paNa chokarIo mATe chokarAo jeTalI ja goThavaNa karavI joIe. saMbhava to evo che ke atyAre veravikhera banI gayelI nItimattA ane saMskAritAne kAraNe adhogati tarapha jaI rahelA mAnava-samAjane ApaNI saMskArasaMpanna ane keLavAyelI kanyAo ja bacAvI zakaze. Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinamArganuM jatana gayA (1966nA) me mahinAmAM jainapurI amadAvAdamAM kanyAonI AvI 'keLavaNI' mATe eka saMskAra-adhyayana satra yojavAmAM AvyuM e ghaTanA jainasaMghanI dRSTie noMdhapAtra hovAthI ame A noMdha lakhavA prerAyA chIe. 258 Ama joIe, to dezanI UcharatI peDhImAM (ane kyAreka to prauDhomAM ya) jJAna ane saMskAranuM siMcana karavA mATe, TheraThera, lAMbA ke TUMkA gALAnAM jJAnasatro ke jJAnazibiro yojavAnI AvakArapAtra prathA ApaNe tyAM pracalita ane sthira thatI jAya che. jainasaMghe paNa A dizAmAM keTalAka prayatno hAtha dharyA che e rAjI thavA jevuM che. paNa atyAra sudhI ApaNI kanyAo mATe koI yojanA hAtha dharavAmAM AvI na hatI. enuM mukhya kAraNa kanyAonA AvA satranI jvAbadArI kone soMpavI e ja haze. A kAma jJAna-cAritrasaMpanna ane saMgha-sevAnI bhAvanA ane sUjha dharAvatI strI-vyaktithI ja thaI zake ane emane ja soMpI zakAya evuM nAjuka tema ja viziSTa javAbadArIvALuM che. kadAca A mATe samaya pAkavAnI paNa rAha haze. ane jANe e samaya pAkI gayo hoya ema, sAdhvIjIzrI nirmaLAzrIjI doDhabe dAyakA jeTalo samaya gujarAta bahAra vitAvIne A varSe gujarAtamAM padhAryAM, ane amadAvAde emanuM saharSa svAgata karyuM. gujarAta bahAra vitAvela ATalo sudIrgha samaya zrI nirmaLAzrIjIe vidyAdhyayanathI saphaLa banAvyo che; ane jANe vidyAbhyAsane pagalepagale, samayane pArakhavAnI dIrghadraSTino ane dharmasevA ane samAjasevAnI bhAvanAno emanAmAM vikAsa thato gayo. TheraThera vicaravAthI ane udAra dharmadraSTithI jaina-jainetara janatAnAM sukha-duHkhane pArakhavAnI ane emanuM kalyANa kaI rIte thaI zake enA upAyo samajavA-samajAvavAnI zakti emanAmAM pragaTatI gaI, uparAMta, potAnA aMtaranI vAta janasamUhanA aMtara sudhI pahoMcatI karavAnI sacoTa ane hRdayasparzI vaktRtvazaktinuM emane varadAna maLyuM che. A badhAnA paripAkarUpe sAdhvIjI zrI nirmaLAzrIjI ApaNA sAdhvIsamudAyamAM tema ja nArIsamAjamAM chupAyelI maMgaLakArI bhAvanAo ane zaktionAM pratIka ke pratinidhi banI gayAM. jainasaMgha AvAM dharmaguruNIno potAnA tathA vyApaka samAjanA abhyudaya mATe jeTalo lAbha laI zake eTalo ocho che. Ama joIe to, amadAvAdanA jainasaMghanI tAsIra navI vAta ke navA vicAranuM ekadama svAgata karavAnI nathI. Ama chatAM, amadAvAda zvetAMbara mUrtipUjaka jainasaMghanuM mukhya kendra gaNAya che, ane AkhA dezanA jainasaMgha u52 eno prabhAva che e paNa eTaluM ja sAcuM che. enuM kAraNa amArI samaja mujaba e che ke rUDhicustapaNA pratye amuka pakSapAta hovA chatAM, dharmaprabhAvanA ane dharmarakSA kaI rIte thaI zake e mATe Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sadguNavardhaka dhArmika zikSaNa ane dhArmika zikSaka : 6 e hamezAM sajAga hoya che, ane e mATe je kaMI karavuM jarUrI ane ucita hoya, emAM e pAchI pAnI karato nathI. bhUtakALanI ane ApaNe jemAM jIvI rahyA chIe e vartamAna samayanI keTalIye ghaTanAo A vAtanI sAkSI pUrI zake ema che. amadAvAdanA zrIsaMghane sAdhvIzrI nirmaLAzrIjInI buddhi, zakti, dharmanI dhagaza ane sevAbhAvanAnA hIrane pArakhatAM vAra na lAgI. ane emanA amadAvAdamAM Agamana bAda thoDA ja vakhatamAM emanI AvI aneka zaktiono upayoga samAjanA utthAna mATe . khAsa karIne ApaNI kanyAomAM jJAna ane sadAcAranA saMskAro dRDha banAvavA mATe karI levAnuM eNe munAsiba mAnyuM, ane e mATe saMskAra-adhyayanasatranI yojanA taiyAra karI. -- 259 jainasaMghanA agraNI zeTha zrI kastUrabhAI lAlabhAIe A yojanAne AvakAra Apyo. zeTha zrI kezavalAla lallubhAI jhaverI jevA sAva ochAbolA ane kevaLa nakkara kAma karavAmAM ja mAnatA ApaNA vayovRddha ane kAryaniSTha AgevAne satranA prayojakomAM potAnuM nAma sAmela karavAnI anumati ApI A satrane AzIrvAda ApyA. uparAMta, amadAvAdanA anya zrImaMto ane kAryakarono paNa ene sahakAra maLyo. A badhAne lIdhe rAjanagara amadAvAda AkhA dezamAM jaina kanyAo mATenuM pahelavaheluM satra yojavAnA gau2vanuM bhAgI banI zakyuM. jainasaMghanA AvA movaDIonA sahakArathI jema A satranA gauravamAM ane emAM adhyayana karavA AvatI bALAonA utsAhamAM vadhAro thayo, tema ethI e AgevAnonI dIrghadRSTibharI ane samayapArakhu netAgIrI paNa vizeSa gauravazALI ane dAkhalArUpa banI zakI che ema kahevuM joIe. A satrano AraMbha tA. 1-5-1966nA roja pUjya AgamaprabhAkara munizrI puNyavijyajInA sAnnidhyamAM gujarAta rAjyanAM keLavaNIpradhAna mAnanIya zrImatI indumatIbahena zeThanA zubhahaste thayo. sAdhvIjI zrI nirmaLAzrInA guruvarya pUjya AcArya mahArAjazrI vijyamahendrasUrijI mahArAje A prasaMge preraka saMdezo pAThavIne A satranuM svAgata karyuM hatuM. (A satranI pUrNAhutinA samAraMbhamAM jAte padhAravAnI teonI bhAvanA hatI; paNa te pahelAM to teo svarge sidhAvI gayAM, eTale e bhAvanA pUrI na paDI zakI !) satranuM kAma cAra aThavADiyAM sudhI cAlatuM rahyuM. emAM traNa aThavADiyAM sudhI to kanyAonA adhyayananuM ane saMskAra-siMcananuM kAma cAlatuM rahyuM. da22oja bapo2nAM 1thI 4 vAgatAM sudhI A satranA abhyAsavargo calAvavAmAM AvatA. ane cothA aThavADiyAmAM judAjudA viSayone lagatI inAmI harIphAIo ane mukhya parIkSA rAkhavAmAM AvI hatI. saMgIta-harIphAI, 'mArA jIvananuM dhyeya, ane te huM kevI rIte Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260 jinamArganuM jatana hAMsala karIza ?" e viSayane lagatI nibaMdha harIphAI, jainadharma vyaktipradhAna nahIM, paNa guNapradhAna che' e viSayanI vaphtatva-harIphAI ane satra daramyAna jaina tattvajJAna ane cArane anulakSIne bhaNAvavAmAM Avela judAjudA viSayonI be lekhita parIkSAo - A rIte A satrano kAryakrama goThavavAmAM Avyo hato. A satramAM esa.esa.sImAM ane kolejomAM abhyAsa karatI ekaso uparAMta kanyAoe nAmo noMdhAvyAM hatAM, ane rojanI sarerAza hAjarI 8082 rahetI. satranA vargo mATe amuka pramANamAM bIjA vidvAnono sahakAra maLavA chatAM, enA saMcAlanano ane vargo levAno lagabhaga badho bhAra zrI nirmaLAzrIjIe ekalAe ja uThAvyo hato, ane e kAma teoe saphaLatApUrvaka pAra pADyuM ema vinA saMkoce kahevuM joIe. rajAo daramyAna ghera rahIne ke zakya hoya to bahAragAma jaIne AnaMdapramodamAM samaya vitAvIne parIkSAno thAka utAravAnI manovRtti moTA bhAganAM vidyArthIo ane vidyArthinIomAM jovAmAM Ave che. Ama chatAM ATalI kanyAoe mojamajA karavAnuM bAjue rAkhIne A satra dvArA navA-navA viSayo jANavA-samajavAno ane potAnA jIvanamAM sArA saMskAronI preraNA jhIlavAno je lAbha lIdho te mATe emane hArdika abhinaMdana ghaTe che. A badhA samaya daramyAna sAdhvIjI zrI nirmaLAzrIjIe kanyAonI rasavRtti jaLavAIne poSAtI rahe, emanuM kAma kaMTALAbhareluM na banI jAya ane zIkhavA-samajavAnI vAto pratye kanyAo hoMze-hoMze AkarSAya evI rIte A satranuM saMcAlana karI batAvyuM, ane mAtAnI hitabuddhithI sabhara evI AtmIyatA ane mamatA A kanyAo pratye dAkhavI. e badhuM emanI kAryazakti ane lAgaNInI sukumAratAnI sAkSI pUre evuM che. tA. ra9-5-196 6nA roja A satranI pUrNAhuti thaI te divase paMnyAsa zrI rAmavijayajImuni tathA Agama-prabhAkara zrI puNyavijayajI mahArAjanA sAnidhyamAM inAmI meLAvaDo yojavAmAM Avyo hato. zeThazrI kezavalAla lalubhAI jhaverI A prasaMge atithivizeSa tarIke padhAryA hatA ane mAnanIya zrImatI indumatIbahena zeThanA zubhahaste ja Azare bAraso rUpiyA jeTalAM inAmo vaheMcavAmAM AvyAM hatAM. IndumatIbahene vacce-vacce paNa satranI mulAkAta laIne enA kAryanuM rasapUrvaka nirIkSaNa karyuM hatuM. eka sAdhvIjI mahArAje dharmanI dhagaza ane navI peDhInA saMskAra-ghaDataranI bhAvanAthI prerAIne je kArya karI batAvyuM che, te sAdhvI-samudAyanA upayoganI eka navI dizA ja ughADI Ape che. alabatta, AvuM kAma koI paNa sAdhvIjI svIkAravA Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sadguNavardhaka dhArmika zikSaNa ane dhArmika zikSaka : 6 261 taiyAra thAya te pahelAM emaNe AvA jJAnavitaraNa ane saMskAra-ghaDatara mATenI kuneha ane kAbeliyata keLavavI joIe. paNa "kAma kAmane zIkhave e nyAye eka vAra javAbadArI svIkAravAmAM Ave to AgaLano mArga krame-krame ApameLe ja spaSTa thato javAno. AmAM mukhya vAta to ApaNA guruvaryo sAdhvIsamudAyane AvA adhyayana, adhyApana ane dharmopadeza mATenI pUrepUrI mokaLAza Ape e ja che. AvI chUTa sAdhvIsamudAyane nahIM ApavAne kAraNe atyAra sudhImAM jainasaMghe pAra vagaranuM nukasAna veThya che, ane ATalA vizALa sAdhvI-samudAyathI samAjamAM dharmajJAnanA phelAvAno ane samAjanA saMskAraghaDatarano je moTo lAbha thaI zakata enAthI zrIsaMgha vaMcita rahyo che e kaMI jevI-tevI khoTa na kahevAya. A satra A rIte yojI zakAyuM ane sArI rIte pUruM thayuM eno pahelo yaza amadAvAdanI zAmaLAnI poLanA jainasaMghane ane enA samaju AgevAnone ghaTe che. temAM ya zeThazrI kacarAbhAI haThIsiMgano utsAha to dAkhalArUpa banI rahe evo ane bIjAone preraNA Ape evo che. amadAvAdanA vayovRddha, pIDha ane zANA AgevAnoe A satrane je rIte vadhAvI lIdhuM, tethI eTalI AzA to janma ja che ke saMghanA bhalA mATe zuM karavAnI jarUra che te teo have samajatA thayA che ane e dizAmAM yathAzakya prayatno paNa kare che. A satranuM kAma suMdara rIte pUruM thayuM e sAcuM che, ane tethI sau-koIne AhalAda thAya e paNa svAbhAvika che. paNa atyAranA yugane anurUpa samAjanuM saMskAraghaDatara karavAnuM je virATa kArya ApaNI sAme UbhuM che, tenI sarakhAmaNImAM to A kArya, pAzerAmAM pahelI pUNI che. tethI navI peDhImAM adhyayana ane saMskAritAnAM bIja vAvavAnuM je kArya AraMbhAyuM che, te uttarottara vikAsa sAdhatuM rahe evI jAgRti jainasaMghe satata rAkhavAnI che. - sAdhvIjInI zakti ane bhAvanAno lAbha levAnuM bhAvanagaranA zrIsaMghe vicAryuM ane amadAvAdamAM je kAryanAM maMgalAcaraNa thayAM hatAM, te kAryanI paraMparAne kanyAonA bIjA saMskAra-adhyayana-satra rUpe potAne AMgaNe cAlu rAkhI e khUba rAjI thavA jevI bInA che. bhAvanagara zahera enI vidyAprIti, sAhityaruci ane sAMskAritAne kAraNe AgavuM sthAna dharAve che; ane bhAvanagarano zrIsaMgha paNa enI dIrghadarzI kAryavAhIne lIdhe jainasaMghomAM mobhAbharyuM sthAna dharAve che. sAdhvIjI mahArAje paNa doDhaso jeTalI kanyAone saMskAritAnuM bhAtuM ApavAmAM je umaMga dAkhavyo ane moTe bhAge ekale Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 262 jinamArganuM jatana hAthe A javAbadArIne saphLatApUrvaka pUrI karavAmAM je jehamata uThAvI te mATe ApaNe emano upakAra mAnavo ghaTe che. A dizAmAM ApaNe je kAma karavAnuM che te kAma ApaNAM vizALa sAdhvIsamudAyathI sahelAIthI thaI zake ema che. eTale abhyAsI, bhAvanAzIla ane saMskAradAtA gurunuM kArya karI zake evAM anya zaktizALI sAdhvIjI mahArAjo A kAryane AgaLa vadhAravA taiyAra thAya e jarUrI che. AthI bevaDo lAbha thavAno che: ApaNI baheno ane kanyAonI suyogya rIte keLavaNI thaze ane sAdhvIjI mahArAjone paNa abhyAsa, ciMtana ane mananamAM vadhu AgaLa vadhavAnI ane ekAgra thavAnI taka maLaze. AvAM kAbela ane viduSI sAdhvIjI mahArAja je sAdhusamudAyanI AjJAmAM hoya te samudAya, vaDIla AcArya Adi munirAjo A mATe protsAhana ApavAnI udAratA dAkhave to avazya A kAryano jhaDapathI vistAra thaI zake. sAdhvIjI zrI nirmaLAzrIjI potAnA zAstrAbhyAsa ane vidyA-adhyayanamAM A rIte AgaLa vadhI zakyAM ane AvI bhAvanA ane zakti keLavI zakayAM emAM teo jemanI AjJAmAM che te sAdhusamudAyanA vaDIloe dAkhavela udAratA, pUrI pADelI sagavaDa ane karI Apela mokaLAzano kaMI nAnosUno hisso nathI. kanyAonI keLavaNI mATe AvAM vadhu satro yojavAnI jarUra hovA chatAM, tema ja e mATe javAbadArIpUrvaka kAma karI zake evAM keTalAMka zaktizALI sAdhvIjIo ApaNA saMghamAM mojUda hovA chatAM, A kAryano vadhu vistAra kema nathI thato e vicAravA jevuM che. dA. ta., muMbaInA keTalAka mahAnubhAvomAM AvAM satro mATe ghaNo utsAha pravarte che. teo icchata to sAdhvIjIzrI mRgAvatIzrIjInI nizrAmAM AvuM satra avazya yojI zakAta. e ja rIte zrI mayaNAzrIjI (sUryazizu), zrI vicakSaNAzrIjI tema ja bIjAM paNa evAM sAdhvIjIo che, ke jemano upayoga A kAryane AgaLa vadhAravA mATe ApaNe avazya karI zakIe. (tA. 11-6-1966 ane tA. 24-6-1967) pU. nirmaLAjIe amadAvAdamAM kanyAonuM paheluM saMskAra-adhyayana-satra yojyuM tyAre emanI A satpravRttino uttarottara vadhu ne vadhu vikAsa ane vistAra thato raheze evo khyAla zrIsaMghane bhAgye ja Avyo haze. paNa, A pravRttinI atyAra sudhInI kAryavAhI uparathI lAge che, ke e vakhate A kAryanuM je bIja ropAyuM hatuM te khamIradAra hatuM, ane eka bAju sAdhvIjInI bhAvanA tathA sUjha-samajanAM ane bIjI bAju zrIsaMghanI udAra Arthika sahAya ane ullAsabharyA saMhakAranAM evAM khAtara-pANI enA Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saguNavardhaka dhArmika zikSaNa ane dhArmika zikSakaH 6 263 upara sIMcAtAM rahyAM, ke jethI e pravRttino zatadaLa kamaLanI jema vikAsa thayo; eTaluM ja nahIM, koI-koI bIjA zaktizALI sAdhvIjI-mahArAjo paNa kanyAkeLavaNInI A pravRttinuM anukaraNa karavA prerAyAM. bAra-tera varSa pahelAM, jyArathI A kAryanI zubha zarUAta sAdhvIjInA mArgadarzana nIce amadAvAdathI thaI, tyArathI, ekAda varSanA apavAda sivAya, dara varSe judAM-judAM sthAnomAM kanyAonuM saMskAra-adhyayana-satra yojAtuM rahyuM che. e rIte cAlu varSanuM bAramuM satra, gata me-jUna mAsamAM, rAjasthAnanA ApaNA jANItA zrI lavadhi (phlodhi) pArzvanAtha tIrthanA meDatAroDamAM yojavAmAM AvyuM hatuM. A satra daramyAna sAdhvIjI mahArAjane je subhaga anubhava thayo tenuM bahu ja TUMkuM varNana muMbaInA zrI jaina dhArmika zikSaNa saMghanI mAsika patrikA jaina zikSaNasAhitya-patrikAnA gata jUna mAsanA aMkamAM "grISmakAlIna zrI saMskAra-adhyayana-satra (kanyA-zibirano mAro anubhava' e potAnA lekhamAM sAdhvIjIe ApyuM che. sAdhvIjInI udAra dRSTi ane anAgrahavRttino khyAla A lekhanA zarUAtanA lakhANa uparathI AvI zake che : jyAre ame satranA Ayojana aMgenI patrikA bahAra pADI, tyAre keTalIya kharataragacchanI, sthAnakavAsI, terApaMthI temaja vaiSNava baheno mArI pAse AvI ane mane pUchyuM: "zuM Apa amane satramAM dAkhala karazo?" "sthAnakavAsI chuM" ema eka bahena bolI. bIjI bolI: "huM kharataragacchanI chuM." trIjIe kahyuM: "huM terApaMthI chuM.' ema ghaNI baheno AvI gaI. meM dareka bahenane kahyuM: "huM tamane badhAMne dAkhala karIza. mAre tamane sarva prathama mAnavatAnA pATha zikhavADI suzrAvikA banAvavI che. tamane tIrthakara bhagavAnanuM svarUpa ane temanI AjJA - temanA siddhAMtonuM yathArtha digdarzana karAvavuM che, jethI tame temanI AjJA saraLatAthI pALI zako; pachI tamane sUjhe tema karajo. tame bhale game te gacchanAM ho, tame tamArA gacchanI praNAlikA sAcavo temAM mane kaMI vAMdho nathI. " sAmAyikanI mahattA samajAvatAM ane jainasaMghanA judA-judA gaccho ane phirakAonI kanyAone potapotAnI paddhati pramANe sAmAyika karavAnI chUTa aMge teo kahe che - "satranA prAraMbhamAM ame bahenone sAmAyikamAM besavAnuM kahIe chIe. jethI teone jJAna-dhyAna sAthe sAmAyikarUpI AMzika cAritranI ArAdhanA thAya. huM sAmAyikano artha, tenI AvazyakatA, tenI upayogitA samajAvIne temane kahyuM ke sAmAyikano artha che samabhAva - rAgadveSane jItavA. tame koI paNa vidhithI sAmAyika karo, paNa A vastu tamArAmAM Ave te ja mAre tamane samajAvavuM che. A rIte Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 jinamArganuM jatana sAmAyikanuM dhyeya eka che, teno bhAva eka che, paraMtu alaga-alaga gacchamAM paddhatio alaga-alaga che. tamane ruce tema karo." AvI chUTa ApavAnuM pariNAma kevuM AvakArapAtra AvyuM te aMge teo lakhe "prAraMbhamAM satranA vargomAM ghaNI baheno sAmAyika laIne besatI vakhate muhapattI bAMdhatI; kAraNa, meM A badhI bahenone temanA vicAro mujaba vartavAnI chUTa ApI hatI. tethI 8-10 divasa pachI moTA bhAganI baheno, bahumatI vartana mujaba, potAnI icchAnusAra ArAdhanA tema ja abhyAsa karatI thaI gaI. A baheno sAmAyikanuM lakSya zuM che te samajI gayela. tethI, pramAda na sevatAM jJAnadhyAnamAM samaya pasAra karatI. vaLI bAhya sthitinI apekSAe AMtaranirIkSaNamAM vizeSa lakSya apAtuM." sAMpradAyika saMkucitatA ane kadAgrahanuM pariNAma kevuM anicchanIya Avata ane atyAre ekatAnI bhAvanAnI keTalI jarUra che, te samajAvatAM teoe bilakula sAcuM ja kahyuM che - mane cokkasa khAtarI che, ke jo meM ApaNI rIte dharma-ArAdhanA karavAnuM kahyuM hota, to kadAca te loko mArA Adeza prati virodha batAvata, je mArA dhyeyane nukasAna pahoMcAData. satranA aMte A badhI baheno jANe eka ja saMpradAyanI na hoya tema lAgatI hatI. saMghe vista: 7 po arthAt A yugamAM saMgaThana e zakti che. satranA anubhava pachI mane A satyanI vizeSa pratIti thaI." aMtamAM A pravRttinuM pariNAma kevuM sAruM AvyuM, teno eka prasaMga noMdhatAM teo kahe che - "A satramAM eka terApaMthI dIkarI, paNa derAvAsI kuTuMbanI vahu paNa dAkhala thaI hatI. te bahenane darzana karavAno paNa kaMTALo Avato, paNa meM tene darzana karavA javAnuM dabANa na karyuM. meM sarva prathama 8-10 divasa ApaNA tIrthakara bhagavAnanuM svarUpa, temanA prAtihAryo (prabhAvo), temanA atizayo ane temano ApaNA upara ananya upakAra aMge samajAvyuM. AthI temano pUjAtizaya svAbhAvika rIte siddha thayo. dhIredhIre teo daherAsarajI jatAM thayAM. pUrNAhuti samaye potAnA zvasuragRhe khUba ja AdaraNIya banI gayAM; kAraNa, temane have daherAsara priya lAgatuM hatuM." sAdhakanA jIvanamAM, zarUAtamAM, bhale amuka pravRttine vyApaka ane vizeSa kalyANakArI banAvavAnI dRSTie paNa jyAre udAratA, anAgrahavRtti ane dharmanI mokaLe mane ja prabhAvanA karavAnI bhAvanAne sthAna maLe che, tyAre e samagra jIvananI badhI kriyAone AvarI le che; ane tethI sAdhakanI sAdhanA enA potAnA mATe vizeSa lAbhakAraka banavAnI sAthe vizeSa lokopakAraka paNa bane che. sAdhvIjI Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sadguNavardhaka dhArmika zikSaNa ane dhArmika zikSaka : 6, 7 265 zrI nirmaLAzrIjIno dhamapadeza jainasaMgha ane anya vargane mATe samAna rIte upayogI banI zake che te mukhyatve teonA A guNone kAraNe ja. ene lIdhe dharmazikSaNa jevA nIrasa gaNAtA viSayane paNa kanyAo rasa ane utsAha sAthe bhaNe che. sAdhvIjI aMtaranI AvI vizALatA keLavI zakyAM e kAraNe, ke emaNe emanAM guru-mAtA sva. sAdhvIjI zrI sunaMdAzrIjI mahArAjanI sAthe cheka kalakattA sudhI tema ja dezanA anya pradezomAM vihAra karIne vyApaka janasamudAyano saMparka sAdhavAno, emanAM valaNo tathA sukha-duHkhane samajavAno ane e saMdarbhe ja emane dharmano mArga samajAvavAno lAbha lIdho hato. (tA. 9-9-1978) (7) dhArmika zikSaNano AdarzaH eka jIvaMta prayoga samagra jIvanane dharmamaya banAve ane jIvananI ekeeka pravRttimAM sughaDatA, nyAya, nIti, prAmANikatA vagere guNonuM siMcana kare te ja sAcuM dhArmika zikSaNa gaNAya. A dRSTie atyAranuM dhArmika zikSaNa sAva apUrNa ane ekAMgI banI gayuM che, paNa ahIM lAMbA vivecanamAM na UtaratAM, eka bhAI ke je e dizAmAM pratyakSa kAma karI rahyA che, emanA vicAro jANavA upayogI thaI paDaze ema samajIne A lakhIe chIe. bhAI zrI hIrAlAla maNIA muMbaI choDIne potAnA vatanane sevAnuM kSetra banAvIne tyAM jaIne rahyA che. tyAM teo je rIte dhArmika zikSaNanuM kAma kare che tenuM thoDuMka varNana tA. 10-10-1956nA jaina jAgRti mAM chapAyuM che. e varNana emanA ja zabdomAM rajU karatAM pahelAM "jaina-jAgRti'nA saMpAdakazrI lakhe che - jainazALA e mAtra dhArmika zikSaNa gokhAvavAnI ke sAmAyika-pratikramaNa popaTanI jema paDhI javAnI zALA nathI, paraMtu Adarza jainatvanAM bALakomAM bIjAropaNa karavAnI zALA che. Ama chatAM, jenazALAne gokhaNapaTTInI zALA banAvavI ke Adarza jainatvanAM bIjAropaNanI zALA banAvavI te mukhyatve zikSakanI lAyakAta ane dhagaza para nirbhara che. "ApaNA samAjanA jANItA kAryakartA bhAIzrI hIrAlAla magIAe tAjetaramAM muMbaIne badale potAnA vatanane sevAnuM kSetra banAvyuM che tenAthI "jenajAgRtino vAcakavarga suparicita che. teo tyAM jainazALAmAM paNa kArya karI rahela che" Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 266 jinamArganuM jatana have bhAIzrI magIA A dizAmAM kevo prayatna karI rahyA che te temanA ja zabdomAM vAMcIe . "lagabhaga 5-60 vidyArthIo Ave che. koI paNa jAtanuM InAma vaheMcavAmAM AvatuM nathI. mane lAge che ke jainazALAmAM inAmanuM pralobhana hovuM joIe nahi. jainazALAmAM AvatAM bALako cokhkhAI jALave, svaccha ane sAdAM kapaDAM pahere, sAdo khorAka le tevuM valaNa keLavavA prati prayatna thaI rahyo che. deza-dezAvaronA samAcAro amuka dRSTie ApavA. badhA dharmo prati samabhAva keLavAya, nAtajAtanA bhedabhAvo bALakomAM praveze nahi. nIrogI zarIra e prAthamika bAbata che, ne te mATe bALakone vyAyAma prati ruci vadhe tevA prayatno thAya che, ane bALakone AmAM khUba rasa paDI rahyo che ema mane lAgyuM che. A badhAnI sAthe dhArmika zikSaNa prati paNa khAsa lakSa apAya che. "A rIte jainazALAmAM bALako rasa letAM thAya ane jainazALA bALakone vadhu upayogI bane te mATe prayogo karI rahyo chuM." bhAIzrI magIAe upara je kaMI TUMkamAM kahyuM che te uparathI dhArmika zikSaNa eTale taMdurastIthI mAMDIne svacchatA, sughaDatA ane mananI udAratA keLavIne jIvanane saMskAramaya banAvanAruM zikSaNa evI emanI kriyAzIla samaja UpasI Ave che. dhArmika zikSaNanA AvA ucca Adarzano pratyakSa akhataro karavA badala bhAIzrI magIone abhinaMdana ghaTe che. jyAre paNa dhArmika zikSaNamAM AvI sarvagrAhI jIvanadRSTine svIkAravAmAM Avaze, tyAre e zikSaNa mAnavInuM sAcA arthamAM dhArmika ghaDatara karIne Adarza nAgariko pedA karaze e kahevAnI jarUra nathI. A samajaNano vyApaka svIkAra thavo ghaTe. (tA. 26-1-1957). (8) eka AdarzarUpa pAThazALA dhArmika zikSaNa mATe ApaNe tyAM ghaNI vicAraNA thatI rahe che, ane dhArmika pAThazALA kevI hovI joIe ane eNe kevI rIte kAma karavuM joIe e aMge paNa ThIkaThIka carcA-vicAraNA thatI rahI che. AvI sthitimAM "jena zikSaNa-sAhitya Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sadguNavardhaka dhArmika zikSaNa ane dhArmika zikSaka : 8 267 patrikA'nA saMpAdaka zrIyuta dhIrajalAla TokarazI zAhe paMjAbanI "zrI Atmavallabha jaina pAThazALA'no "paMjAbanI eka Adarza pAThazALA' e zIrSake je vigatavAra paricaya e patrikAnA gata phebruArI mAsanA aMkamAM Apyo che, te vAMcavo rasaprada ja nahIM, paNa e kSetranA kAryakarone upayogI thaI paDaze; tethI e ame ahIM sAbhAra udbhata karIe chIe : zrImad vijayAnaMdasUrIzvarajI mahArAje paMjAbanA jainasamAja mATe sthaLe sthaLe jainamaMdiro banAvyAM, tyAre temanA manamAM evI bhAvanA hatI ke have A maMdiranA sAcA pUjArIo banAvavA mATe sarasvatI-maMdironI sthApanA karavI joIe. temanI e bhAvanAne yugavIra AcArya zrImad vijayavallabhasUrIzvarajI mahArAje AkAra Apyo, ane paMjAbamAM aneka sthaLe zALAo, vidyAlayo, kaoNleja Adi saMsthAonI sthApanA thaI. paraMtu rAjyanI praNAlikA anusAra A saMsthAo mAtra vyAvahArika zikSaNa pUratI ja maryAdita rahI; jyAre gujarAvAlAnA zrI AtmAnaMda jaina gurukule vyAvahArika zikSaNa uparAMta dhArmika zikSaNa paNa ApavA mAMDyuM ane temAM bahu sArI pragati karI. anya zabdomAM kahIe to teNe paMjAbamAM dharmabhAvanAnI eka apUrva laharI prakaTAvI dIdhI, ane tethI sAro ya jaina samAja prabhAvita thayo. paraMtu evAmAM paMjAbanuM vibhAjana thayuM ane e saMsthA sameTAI gaI. tethI ghaNAne AghAta lAgyo; paNa teo samasamIne besI rahyA ane have zuM karavuM teno vicAra karavA lAgyA. A vakhate ludhiyAnAnA eka navayuvaka zrI mAththI zAhane vicAra Avyo ke dhArmika zikSaNa mATe hAla koI moTI saMsthA sthApI na zakIe to nAnI saMsthA sthApavI; paNa tenA abhAve samAjanA dhArmika saMskAromAM kSati to na ja AvavA devI. ane temaNe mAtra sevAbhAvathI prerAIne cAra vidyArthIonI saMkhyAthI pAThazALA zarU karI dIdhI. "yugavIra AcAryazrI vijayavallabhasUrIzvarajI mahArAjane A vAtanI khabara paDI, tyAre teo khUba prasanna thayA ane A pAThazALAne vyavasthita rUpa ApavAnI sUcanA karI. pariNAme sane 1951nA ogasTanI 14mI tArIkhe 20 vidyArthIonI saMkhyA sAthe "zrI Atmavallabha jaina pAThazALA nAmanI saMsthAnI sthApanA thaI ane uttarottara pragati karavA lAgI. Aje e pAThazALAmAM 82 jeTalA vidyArthIo abhyAsa karI rahyA che ane jainadharmanuM uccakoTinuM zikSaNa pAmI rahyA che. "A pAThazALA rAtre doDha kalAka kAma kare che ane temAM cAra zreNIo che, jemAM caityavaMdana, devapUjA, sAmAyika ane pratikramaNa uparAMta jainadharmanA UMDA tattvajJAnanI zikSA ApavAmAM Ave che. tema ja karmasiddhAMta, guNasthAna, pramANa tathA jainadarzananA kaThina viSayono paNa paricaya karAvavAmAM Ave che. A abhyAsakrama mATe Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268 jinamArganuM jatana jaina tattvaprabhA' nAmanuM 230 pRSThanuM eka pustaka bahAra pADavAmAM AvyuM che, je mAtra rU. 1-25 na. pai. thI maLI zake che. * "khAsa noMdhapAtra bInA to e che ke vidyArthIone vyavasthita jJAna ApavA menejara uparAMta nIcenA cha zikSako kAma karI rahyA che, ane te badhA ja avaitanika che, eTale ke mAtra sevAbhAvathI zikSaNa Ape che: (1) zrI baladevarAjajI - menejara, (2) zrI mAththI zAhajI - mukhya zikSaka, (3) zrI rAjakumArajI - bI.e., (4) guNacaMdajI - sAhityaratna, (5) zrI tribhuvanakumArajI, (6) zrI mahendrakumArajI "masta', (7) zrI hIrAlAlajI. A badhA zikSako saMskArI che, UMcI keLavaNI pAmelA che ane potapotAnA . viSayanuM barAbara zikSaNa Ape che. 82 vidyArthIo ane sAta zikSako eTale vargavyavasthAmAM koI jAtanI khAmI AvatI nathI. amane noMdha letAM AnaMda thAya che ke A pAThazALA AsapAsanA pradezamAM dharmapracAra mATe paNa pravRtti kare che, ane tenA zikSako paryuSaNanA divasomAM kalpasUtra vAMcavA mATe anya zaheromAM jAya che. A pAThazALAmAM dhArmika zikSaNa uparAMta vyAvahArika zikSaNa paNa ApavAmAM Ave che, ane tethI vidyArthIone tyAM AvavAnI khUba hoMza rahe che. mAtApitAo paNa e rIte tenI khUba upayogitA samaje che; eTale hAjarI dinapratidina vadhatI jAya che. A pAThazALA taraphathI je keTalAMka patrako kADhavAmAM AvyAM che, te ahIMnI pAThazALAo mATe mArgadarzaka che; dAkhalA tarIke : tenuM dharmazikSA-unnatipatra; temAM vidyArthInA cAritrane lagatI soLa kalamo che, ane tenA uttara dara mahine vAlIe ApavAnA hoya che. "ekaMdara A pAThazALA eka Adarza pAThazALA che, ane temAMthI bIjI pAThazALAoe ghaNo dhaDo levA jevo che. ame tenI pratidina unnati icchIe chIe ane tene avaitanika sevA ApanAra zikSakone punaH punaH dhanyavAda ApIe chIe." A varNana uparathI A kSetranA kAryakaroe tema ja dhArmika zikSaNanA sahu koI cAhakoe zuM bodhapATha levAnI jarUra che e vAta ApoApa samajAI jAya evI che. Ano sAra e che ke A kAma bIjAone bhaLAvI devA jevuM nahIM, paNa jAte rasa laIne AgaLa vadhAravA jevuM che. ApaNI pAThazALAnA saMcAlako, A kSetranA kAryakaro ane dhArmika zikSaNanA sahu premIo A rIte vicAratA ane kAma karatA thAya to kevuM sAruM ! (tA. 4-5-1963) Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhArmika dravya (1) sAdhAraNa khAtuMH samasyA ane ukela Avaka karatAM kharca jemAM niraMtara vadhAre thayA ja karatuM hoya evAM ApaNAM dhArmika khAtAomAM sAdhAraNa khAtAnuM nAma mokhare Ave ema che. e khAtAmAM haMmezAM toTo ja dekhAyA kare che. eka jaNa pUre ane sAta jaNa vApare evI sAdhAraNa khAtAnI sthiti che. aMte AvI ja sthiti cAlu rahe to e khAtAnI Akhare zI hAlata thAya te samajavuM muzkela paDe ema nathI. eTale ApaNA madhyamavarganI hAlatanI jema ApaNuM sAdhAraNa-khAtuM paNa divase-divase kamajora thatuM jAya che. eTale A sthitine vadhu kathaLatI aTakAvavA mATe tatkALa kaMIka ne kaMIka to karavuM ja joIe ema amane cokkasa lAge che. sAdhAraNa khAtAmAMthI saMghanAM badhAM aMgone poSaNa maLatuM hovAthI, tema ja eka yA bIjA kAraNe e khAtAmAMthI nANuM kheMcavAnI jarUra paDatI hovAthI keTalAMka gAmomAM to A khAtuM bIjA khAtAMonuM devAdAra thayuM che, khAsa karIne devadravyanuM ja e devAdAra bane che. to pachI A khAtAM sarabhara kevI rIte thaI zakaze e ciMtAno viSaya banI gayo che. vaLI sAdhAraNa khAtAnI sArvatrika jarUriyAta ATalI moTI hovA chatAM ane emAMthI sagavaDa karatAM paNa vadhAre nANAM upADavAnI jarUra paDatI hovA chatAM e khAtAne sadhdhara banAvavA tarapha koInuM dhyAna jeTalA pramANamAM javuM joIe eTalA pramANamAM nathI gayuM e samAjanA hitanI daSTie ciMtA upajAve evI sthiti che. ApaNe tyAM koI paNa khAtAmAM nANuM moTe bhAge sAdhu-munirAjonA upadezathI ja zrImaMto pAsethI maLe che; A benA sahakAra vagara nANuM meLavavuM bhAre muzkela kAma che. ane chatAM ApaNA ghaNA ochA zrImaMto ane koIka ja dharmagurunuM dhyAna A vAta tarapha dorAyuM che. paNa jo ApaNe samAjanuM sArI rIte jatana karavuM haze, to sAdhAraNa khAtAne sadhdhara banAvyA vagara ApaNo chUTako nathI. devadravyane sadhdhara rAkhavAnA ApaNe jema Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinamArganuM jatana aneka upAyo zodhI kADhyA che, tema sAdhAraNa-khAtA mATe paNa kaMIka ilAja ApaNe zodhI kADhavo paDaze. jo lokamAnasane sAcI dizAmAM vALavAmAM Ave, to koI paNa jAtanA dabANa vagara, kevaLa vastusthitinI sAcI samajUtIthI e navI dizAmAM prayANa karavA mATe kevuM tatpara rahe che e vAta, tAjetaramAM ghATakopara (muMbaI) khAte pU. A. ma. zrI vijayavallabhasUrijInI nizrAmAM thayela upadhAna-tapanI mALA paherAvavAnI bolInI moTA bhAganI Avaka sAdhAraNa khAte laI javAmAM AvI te bInA upa2thI barAbara samajI zakAya che. tA. 1-2-1954nA 'svayaMsevaka'mAM chapAyela e ahevAla A saMbaMdhamAM jANavA jevo hovAthI ahIM uddhRta karIe chIe H poSa vada 5 ne ravivAra bapore ghATakoparanA vijyAnaMdanagaramAM upadhAnanI mALanI bolI bolavAnI jAherAta thaI cUkI hatI. vacalo maMDapa caturvidha saMghanI hAjarIthI bharapUra hato. AcAryazrI samudravijayajI ta2phathI maMgalAcaraNa saMbhaLAvavAmAM AvyuM. e pachI kAryavAhaka zrIyuta jeThAlAle jaNAvyuM ke zrI AdIzvarajI derAsaranA TrasTIoe TharAvyuM che ke bolI rUpiyAmAM bolAze, ane bolanAranI icchA pramANe devadravya-khAte agara sAdhAraNa khAte laI javAze. pachI uchAmaNI zarU thaI ane pahelI mALa rU. 2551/-mAM gaI. nAma lakhAyA pachI pUchavAmAM AvyuM ke kayA khAtAmAM lakhavI ? tarata ja jvAba maLyo - sAdhAraNa khAtAmAM. na to virAjamAna mahArAjano upadeza hato ke na to koI prakArano pUrvathI pracAra hato, athavA to 'sAdhAraNamAM ja Apo' evo Agraha hato. bolanAranI icchA ke bhAvanA agrapade hatI. mALA paheranAranI saMkhyA 205, bolInI Upaja lagabhaga tetrIMza hajAra, emAM devadravyakhAte chavIsaso rUpiyA, jyAre sAdhAraNa khAte savAekatrIsa hajAra noMdhAyA. enuM kA2Na devadravyanuM mahattva ochuM che e nahIM, paNa sAdhAraNakhAtuM e eka ja evuM che ke jemAMthI prabhukathita sAte kSetrone poSI zakAya te che. yuganI hAkala saMkucita kSetra karatAM vizALa maryAdAvALAne puSTa karavAnI che, ke jethI jarUra paDye doSApattino saMbhava na rahe ane sIdAtA ke sahAyanI agatyavALA kSetrane siMcana maLe,' (tA. 13-2-1954) 270 (2) devadravyanA satata upayoganI jarUra ApaNA zvetAMbara mUrtipUjaka jaina saMghamAM devadravya tathA sAdhAraNa khAtuM - e baMne khAtAMo zAsananI rakSA, vRddhi ane prabhAvanA mATenAM khAtAM che; ane, paristhiti Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhArmika dravya : 2 ane jarUriyAta pramANe, baMne khAtAMnI puSTi karavAnuM jaNAvavAmAM AvyuM che. devadravyano upayoga jinapratimA ane jinamaMdiranA navanirmANa tema ja jIrNoddhAra pUratA maryAdita kSetramAM ja karavAnI paraMparA ApaNe tyAM prasthApita thaI che. jyAre sAdhAraNa khAtAno upayoga jaina zAsananAM sAte aMgonI rakSA ane puSTi mATe karavAnuM kahevAmAM AvyuM che. A rIte kharcanI dRSTie vicAratAM devadravyanuM kSetra maryAdita che, jyAre sAdhAraNa khAtAnuM kSetra ghaNuM ja vizALa che; Ama chatAM AvakanI dRSTie sthiti bilakula UMdhI che : devadravyamAM jarUriyAta karatAM ghaNI moTI Avaka thatI rahe che, jyAre sAdhAraNakhAtAmAM ghaNIghaNI mahenata karavA chatAM jarUriyAtane pUrI karI zakAya eTalI Avaka paNa ghaNe ThekANe thaI zakatI nathI. pariNAme, ghaNAM sthAnomAM sAdhAraNa khAtuM DUbatuM rahe che ane ene devadravya ke bIjA khAtAnA devAdAra banavuM paDe che. moTA bhAganAM sthAnonI sthiti AvI nabaLI ane ciMtA upajAve evI che. A devuM sarabhara thaI zake, athavA sAdhAraNa khAtAne bIjA koI khAtAnA devAdAra banavuM na paDe evI kAyamI vyavasthA thavAnI jarU2 tarapha ApaNA saMghanAyakonuM dhyAna javuM hajI paNa bAkI che e ApaNI saMghavyavasthAnI karuNatA ane ekAMgitA sUcave che. paNa e vAta javA daIe, ane atyAre devadravyano upayoga karavAnI bAbatamAM ApaNe tyAM je udAsInatA ane khAsa karIne je lobhadRSTi ke saMgrahazIla vRtti pravarte che, ane enA lIdhe ApaNAM pavitra tIrthasthAno ane jinamaMdironI sAcavaNImAM tema ja emanA jIrNoddhAranA kAmamAM je khAmI AvI gaI che, eno ja thoDo vicAra karIe. A vicAravAnuM eka nimitta amane maLyuM che. lAkhAbAvaLathI pragaTa thatA 'zrI mahAvIra-zAsana' mAsikanA tA. 1-10-1969 aMkamAM 'devadravya ane jIrNoddhA2' nAme vicApreraka agralekha tarapha amAruM dhyAna gayuM che. A agralekhamAM A bAbata aMge vartamAnamAM je paristhiti pravarte che, tenuM sAcuM citra rajU karavAno prayatna karavAmAM Avyo che. ema kahI zakAya, ke jema eka ja tIrthanI ke derAsaranI peDhImAM devadravyanuM khAtuM taratuM hoya che ane sAdhAraNa khAtuM devAdAra hoya che, tema eka ja pradezamAM (ke kyAreka eka ja sthAnamAM) Avela eka tIrthasthAna ke jinamaMdiramAM devadravyanI Avaka jarU2 ka2tAM vadhAre hoya che, tyAre bIjA jinamaMdira ke tIrthanI Avaka kharca karatAM eTalI ochI thAya che ke enI sAcavaNI karavAnuM paNa muzkela banI jAya che; pachI enA jIrNoddhAranI to vAta ja zI karavI ? pariNAme keTalAMya jinamaMdiro dhvasta thaI jAya che ke koIka tIrthakSetrane nAmazeSa thaI javuM paDe che. Ama thavAmAM moTe bhAge ApaNI lobhadRSTi ane saMgrahazIla vRtti ja javAbadAra che. A aMge 'zrI mahAvIra zAsana'nA uparyukta agralekhamAM sAcuM ja kahevAmAM AvyuM che 271 - Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinamArganuM jatana "vartamAna paristhitino vicAra ane ciMtana karatAM devadravya ane jinamaMdironA jIrNoddhAra mATe ghaNI ja viSama paristhiti che. "devadravya e zrI jainasaMghamAM sadA ya AvakanuM sthAna prApta kare che, ane nAnA yA moTA dareka jinamaMdiramAM ochAvattA pramANamAM Avaka thavA pAme che; koI jagyAe sAmAnya to koI jagyAe ThIka pramANamAM devadravya jame che. je pramANe Avaka che, te pramANe teno sadupayoga-vyaya prAyaH ochI jagyAe che; eTaluM ja nahi, paraMtu A dravyanI potAne tyAM jarUra na hoya, chatAM maMdiranA jIrNoddhAra AdimAM kharacAtuM nathI ane beMkamAM vyAja upajAvavA tarapha TrasTIo lalacAya che te barAbara nathI. potAne tyAM jarUra na hoya to bIje ApavAnI svayaMbuddhi prAyaH kyAMka ja hoya che . koI AcArya Adi munirAjanI preraNA ke zaramathI, agara koI AgevAna ke oLakhItAnI zaramathI thoDuM-thoDuM apAya che. paraMtu temAM jIrNoddhAramAM e devadravyano sadupayoga ka2vAnI hoMza ke ullAsa prAyaH ochI jagyAe hoya che. Ama devadravya e AvakathI sadhdhara khAtuM hovA chatAM, tenA upayoga mATe joIe tevI sthiti nathI. bIjI bAju jinamaMdiro aneka sthaLe khUba jIrNoddhAra mAgI rahyAM che. potAnA gAmamAM paNa rakama paDI hovA chatAM ghaNI jagyAe jIrNoddhAra thato nathI. devadravyane Ama pUrI rAkhavA jevuM banyuM che. Aje eka abaja rUpiyA jIrNoddhAra mATe kharacavA hoya to ya jIrNoddhAra mATe pUrA na thAya." koI paNa tIrthasthAna ke jinamaMdira jIrNazIrNa ke nAmazeSa thaI javAnuM mukhya kAraNa te-te sthAnamAMthI jainadharmanA anuyAyIonuM astitva bhUMsAI javuM e che; ane dezanA aneka bhAgomAM AvelAM ApaNAM tIrtho ane jinamaMdironA dhvasta avazeSo e vAtanI sAkha pUre che, athavA kaho ke e vAtanI phariyAda kare che ke amane mAnanArApUjanArAonuM astitva na rahyuM ane ame paNa smRtizeSa banI gayA ! eTale dharmane ane dharmasthAnone TakAvI rAkhavAno ekamAtra sAco ane sacoTa upAya dharmanA anuyAyIone TakAvI rAkhavA ane emane zaktizALI banAvavA e ja che. chevaTe to koI paNa dharmanA anuyAyIonI zakti ke azakti ja te te dharmanI zakti ke azakti banI rahe che ane emanI nAbUdI dharmanI nAbUdInuM nimitta banI jAya che. paNa enI vizeSa carcA ahIM prastuta nathI eTale e vAta jatI karIe. jema anuyAyIonA abhAvamAM tIrthasthAnanI ane jinamaMdiranI hastI jokhamamAM mukAI jAya che, tema jIrNoddhAra mATenI jarUrI Arthika sagavaDanA abhAvamAM paNa AvAM dharmasthAno verAna banI jAya che; AvA dAkhalA paNa joIe teTalA maLI zake ema che. eka bAju eka dharmasthAnamAM devadravya sArA pramANamAM jame hoya ane bIjI bAju 272 Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhArmika dravya : 2 273 jarUrI sahAya vagara anya dharmasthAna jIrNazIrNa banI jAya e sAcI dharmabhAvanAne kyAre paNa na zobhe evI sthiti che. ane atyAre AvI zocanIya sthiti pravarte che e eka hakIkata che. devadravyanuM rokANa cAMdI, dAgInA ke beMkomAM na karatAM jarUrI kAmomAM eno upayoga karI levAnuM bhArapUrvaka sUcana karatAM A agralekha kahe che - hAlanI paristhiti derAsaramAM dravya saMgrahI rAkhavA jevI nathI ane devadravya beMka AdimAM rAkhI daIne vyAja utpanna karavA jevI paNa nathI - A vAta hAlanA TrasTIo na samajatA hoya tevuM manAya nahi. hAlanI sthitimAM devadravyanI rakama Ave ane kharacAI jAya tevAM uttama upAya ane vyavasthA karavA jevA che. cAMdI Adi ke dAgInA vagere bahu karAvIne rAkhavA e paNa hAla ThIka nahi lAge. kharekhara jyAM jarUra hoya, tyAM - pachI potAnA gAmanA jinamaMdiramAM ke bahAragAmanA jinamaMdiranA navanirmANa ke jIrNoddhAramAM - devadravyano upayoga karI levo joIe. jo potAnA gAmamAM sAmAnya rIte jarUra na hoya, to bahAragAma jIrNoddhAra AdimAM jarUra hoya tyAM ApavuM joIe. tema chatAM jo tevA prakAranI uttama bhAvanA na jAge, to potAnA gAmanA jinamaMdirane Arasa Adi coDAvI 200-500 varSa sudhI kaMI jovuM-samarAvavuM na paDe tevuM banAvI devuM joIe, ane e rIte paNa je hetu mATe prApta thayela dravya che teno sadupayoga karI levo joIe e atyAre khUba jarUrI che. "A vAta dareka saMghe, jyAre ekatra thAya tyAre vicAravA jevI che, ane jeo A bAbatamAM pUro rasa letA hoya teoe vivekapUrvaka potapotAnA saMghamAM prayatna karIne, samajAvaTa karIne devadravya tema ja jJAnadravya Adino saddagurunA upadeza mujaba yogya upayoga karI levo joIe." A lakhANamAM "zrI mahAvIra-zAsane devadravyanA eka yA bIjA rU5nA rokANa sAme je cetavaNI ApI che, te vAstavika che, ane A dravyano satata upayoga karI levAnI enI bhalAmaNa zAsananA potAnA ja lAbha nI vAta kahI jAya che emAM zaMkA nathI. aMtamAM devadravyano upayoga jinamaMdironA jIrNoddhAramAM karavA aMgenI yojanAnI thoDIka rUparekhA ApatAM tema ja A kAryane protsAhana ApavAnI zrIsaMghone ane munirAjone bhalAmaNa karatAM zrI mahAvIra-zAsana' kahe che - "nAnAM-nAnAM kSetromAM jinamaMdironA jIrNoddhAra mATe 200-400 gAmo taiyAra thAya, ke ol ke 1 Tako ApaNe devadravyamAMthI jIrNoddhAra mATe Apavo, to AvAM kAmo ghaNI sahelAIthI thaI zake. dA.ta. eka jinamaMdiranA nirmANa ke jIrNoddhAranuM plAna Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 274 jinamArganuM jatana 20,000 (vIza hajAra)nuM che, to (nA Tako ApanAre 10 rU. ane 1 Tako ApanAre 20) rU. te jinamaMdira mATe ApavAnA rahe, ane TIpe-TIpe sarovara bharAya' te mujaba AvAM kAryo sArI rIte thaI jAya. A vAta paNa sArI AvakavALA saMghoe khAsa vicAravA jevI che, ane A rIte karavA taiyAra thanArA saMghoe bhAratanA zrIsaMghomAM te jAtanI uddaghoSaNA karavI joIe; ane ema jo thAya to tevA saMgho divase-divase vadhavA mAMDaze, ane e rIte jaina saMskRtinA bhavya vArasArUpa ane bhavya saMdezarUpa zrI jinamaMdiro ciraMjIva banaze. "A vAta cAturmAsa-sthita pUjya munirAja zrIsaMghamAM samajAve, ane vizeSa dhyAna dore, tema ja zrIsaMgho paNa A vAtane samaje, to jarUra zrI jainazAsananA itihAsamAM eka suMdara pAnuM umerAze, kalyANanI eka jyoti jalaze." ema kahevuM joIe ke "zrI mahAvIra-zAsane A agralekha lakhIne eka upayogI, bahu mahattvanI ane tatkALa dhyAna ApavA jevI bAbata tarapha zrIsaMghanuM dhyAna doryuM che. eka bAju devadravya jame hoya, ane bIjI bAju jIrNoddhAranI jarUravALAM jinamaMdiro mATe kharca karavAmAM na Ave e to chate paise da%i rahevA jevo ke chate ane bhUkhe maravA jevo guno che. ahIM e jANavuM upayogI thaI paDaze, ke amadAvAdamAM zeTha ANaMdajI kalyANajInI peDhInA sahakAramAM zrI jIrNoddhAra-kamiTI jinamaMdironA jIrNoddhAranuM namUnedAra kAma karI rahI che. jeo jIrNoddhAranuM kAma karavA mAgatA hoya teone e mATe dareka jAtanI salAhasUcanA ane mArgadarzana maLI rahe ema che. kahevAno sAra e che, ke lobhadRSTithI mukti e dharmanA upadezano ane AtmasAdhanAno sAra che. e lobhadRSTine zAsanarakSAnA kAryanI ADe AvavA devI ane devadravyano satata upayoga karavAne badale eno saMgraha karavAnA mohamAM paDavuM e dharmamArgane nahIM samajavA jevI bhUla che. (tA. 17-1-1970) (A lobha ane avajJAno itihAsa paNa keTalo jUno che te AMsu Ave tevA nIcenA vRttAMtamAM pratibiMbita thAya che:). be divasa pahelAM ja purAtattvAcArya zrI jinavijayajIne maLavAnuM thatAM, temanI pAsethI rAjasthAnamAMnAM ApaNAM atiprAcIna jinamaMdironI bismAra hAlatanuM je varNana sAMbhaLyuM, te jANe ApaNI dharma-dhagazane ane ApaNA dharmAnurAgane paDakAratuM hoya evuM lAgyuM. e sAMbhaLatAM, manamAM, ApaNe kyAM hatA, kyAM pahoMcyA ane kayAM jaI rahyA chIe e saMbaMdhI aneka vicAro uddabhavyA vagara na rahyA. Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhArmika dravya : 2 275 zrI munijI "rAjasthAna purAtattva maMdiranA adhyakSapade niyukata thayA tyArathI to rAjasthAnanI zilpa-sthApatya-samRddhi jANe temanA aMtaramAM ramyA ja kare che. meM A paribhramaNanI vadhu vigata pUchatAM teoe kahyuM - AbunA praznanA kAraNe rAjasthAnanA kAryakartAo ne vidvAnonA eka jUthe sAthe ame AbunI AsapAsanA pradezamAM eka aThavADiyA lagI pagapALA pravAsa goThavyo hato. A pravAsamAM registAna gaNAtA rAjasthAnamAM paNa koI-koI sthaLe kAzmIranI bhUminI smRti gave evI ramya kudarata chupAyelI che, enuM darzana karavAno suavasara sAMpaDI gayo, ne mana eka prakArano AlAda anubhavI rahyuM. paNa A pravAsamAM jaina maMdironI je dazA jovA maLI, teNe A AhalAdane viSAdamAM palaTAvI nAkhyo. e vizALa bhavya smArakonI hAlata tarapha mArA sAthIdAronuM dhyAna doratAM meM mitrabhAve teone Thapako paNa Apyo. jyAre huM mArA sAthIone Avo Thapako Apato hato, tyAre Akho jainasaMgha mArI dRSTi samakSa khaDo thayo. mane thayuM, A sAthIone kahyuM te to barAbara, paNa jainasaMgha paNa A mATe ochA ThapakAne pAtra na gaNAya. AvAM aneka dhvasta maMdiro atyAre mArA smRtipaTa upara aMkAI gayAM che; paNa be maMdironuM dazya to manamAMthI keme karI dUra thatuM nathI - vArevAre enA ja vicAro AvyA kare che. AmAMnuM eka te muMDasthaLa(muMgathaLA)nuM jaina maMdira, sAtaso-AThaso varSa jeTaluM jUnuM - lagabhaga bAramI sadInuM A maMdira che. kevuM bhavya-manohara e maMdira che ! itihAsakAroe e aMge vArevAre lakhyuM che. paNa Aje e evuM verAna ane saMrakSaNavihoNuM banyuM che, ke loko eno ukaraDA tarIke upayoga karavA lAgyA che; maLa-mUtranA jANe tyAM Dhaga UbharAya che! bIjuM maMdira te vasaMtagaDhanuM. vasaMtagaDha piMDavADA sTezanathI ATha mAIla thAya. A maMdira to cheka sAtamI sadInuM, eTale teraso varSa jeTaluM purANuM che. paNa e Aje yAtrAnuM dhAma banavAne badale vizvanuM ghara banI beThuM che; keTaluM prAcIna maMdira, ne kevI dardabharI dazA ! A maMdiramAM soLamI sadInA zilAlekhavALI eka sADAtraNa phUTa jevaDI moTI pASANa-pratimA joI to mastaka ja na maLe ! Aje muMDasthaLamAM ke vasaMtagaDhamAM eka paNa jainanI vasatI nathI. ApaNAM dharmasthAnonI AvI hAlata hRdayamAM rUdana pedA kare che." kayAM ApaNAM devamaMdiro ane kayAM vinA ukaraDA ! ane sAthesAthe ja mana javAba ApatuM hatuM : ApaNe devadravya sAcavI jANyuM, paNa devamaMdironI upekSA karI; ApaNe dharmane sAcavavAnI koziza karI, paNa dharmIonI sAva upekSA karI ! (tA. 11- 11952) jenasaMghanI taDakI-chAMyaDIno itihAsa tapAsIzuM to lAgyA vagara nahIM rahe, ke saMghamAM ekabIjAne sahAyaka thavAnI sAcA dilanI bhAvanAno jeTalA pramANamAM jyArejyAre vikAsa ane amala thayo che - bhale pachI dIrghadarzI jyotirdhara samA Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 276 jinamArganuM jatana gurumahArAjanI preraNAthI thayo hoya, ke paristhitimAMthI jAgelI svayaMbhU preraNAthI thayo hoya - tyAre-tyAre jainasaMghe yazojvaLa itihAsa sarjIne zAsananI khUba prabhAvanA karI che, ane jagatane ahiMsAnA amRtano lAbha Apyo che. AthI UlaTuM, jyArejyAre ApaNe aMdara-aMdaranI IrSyA-adekhAI ke sAThamArImAM aTavAI gayA chIe, tyAre tyAre ApaNe saMskAritAnI dRSTie nIcA UtarI gayA chIe, ane ApaNuM hIra haNAyuM che. AmAM mukhya vAta sahakAranI bhAvanAne apanAvavAnI ke enI upekSA. karavAnI che. ApaNI pracalita prAcIna dhArmika paribhASAmAM, vyApaka arthamAM ene sahadharmI-vAtsalyanI bhAvanA kahevI joIe. kalakattAmAM thoDA vakhata pahelAM thayelA AvA ja eka dAkhalArUpa sahadharmivAtsalya aMge A noMdha lakhatAM amane khUba AnaMda thAya che. kalakattAmAM bhavAnIpuramAM navIna jinamaMdira UbhuM karavAno bhavAnIpura jainasaMghe nirNaya karyo. A nirNayane amalI banAvavA mATe e saMghanA agraNIo ane bhAvanAzIla bhAI-baheno to potAthI banato Arthika sahakAra udAratApUrvaka Ape e samajI zakAya evI vAta che; uparAMta, kalakattAnA bIjA lattAnA AgevAnono paNa A dharmakAryamAM sahakAra mAgavAmAM Ave athavA to ApameLe evo sahakAra maLI rahe e paNa svAbhAvika che. paNa savizeSa noMdhapAtra ane atyaMta khuzAlI Upaje evI vAta to e che, ke kalakattAnA gujarAtI jaina zvetAMbara tapagaccha saMghe A jinamaMdira mATe eka lAkha rUpiyA jevI moTI rakama ApIne eka namUnedAra sahadharmI-vAtsalya karyuM che. ame kalakattAmAM gujarAtI saMghe darzAvelI sahakAranI A bhAvanA ane udAratAnI khUbakhUba prazaMsA karIe chIe, ane e saMghanA movaDIone hArdika dhanyavAda ApIe chIe. (tA. 7-1-1967) (3) devadravyanA rokANano savAla rokaDanANuM bheguM thAya che, tyAre kAM to eno upayoga koIka kAma mATe karavAmAM Ave che, athavA to koIka surakSita anAmatamAM enuM rokANa karIne emAMthI Avaka karavAmAM Ave che. A sivAya ene vagara vAparyuM ane vagara rokyuM, ema ne ema nakAmuM rAkhI mUkavAnuM bhAgye ja pasaMda karavAmAM Ave che. temAM ya jaina koma jevI vepArI koma A pramANe paisAne nakAmA paDyA rahevA de e to bane ja nahi - bhale pachI A nANAM devanimitte hoya ke bIjA khAtAnAM hoya. Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhArmika dravya : 3 eTale devadravyane nAma ekatra thatA paisAnuM paNa surakSita ane mahAdoSanI poSaka na hoya evI anAmatomAM rokANa ka2vAmAM koI doSa mAnavAmAM Avato nathI, ane AvAM rokANo avAranavAra thatAM ja rahe che. gayA varSe pAkistAne hiMdustAna upara AkramaNa karyuM, tyAre devadravya gaNAtA sonAnuM rokANa sarakArI suvarNabonDomAM karavAno savAla Ubho thayo hato; ane e vakhate parasparavirodhI maMtavyo ApaNA zramaNasamudAya taraphathI darzAvavAmAM AvyAM hatAM. Ama chatAM devadravyanuM sonuM noMdhapAtra athavA saMtoSakAraka pramANamAM suvarNabonDomAM ApIne jainasaMghe potAnA rASTrakartavyanuM pAlana ane potAnA gauravanuM jatana karyuM hatuM. eka vAra devadravyanA rokaDa nANAnuM sarakArI ke beMkonI salAmata anAmatomAM rokANa karIne enAthI vyAja utpanna karavAnA siddhAMtano svIkAra ane amala karavAmAM Ave, to pachI e ja nANAnuM rokANa jaina koma mATe makAno bAMdhavA jevAM jarUrI kAmomAM karIne enA bhADA dvArA kAyamI Avaka karavAmAM Ave to emAM zo vAMdho 277 evo savAla ApameLe ja Ubho thAya che. Aje makAnonI je tIvra taMgI pravarte che ane madhyama, sAmAnya ke garIba jaina kuTuMbone makAno aMge je asahya Arthika bhAra ane asAdhAraNa hADamArI bhogavavI paDe che, ene lIdhe Avo savAla Ubho thAya e svAbhAvika che. - muMbaInI kacchI dazA-osavALa jaina jJAti hastakanAM devadravyanAM nANAMnuM rokANa jJAti mATenAM makAnomAM karavAno savAla Ubho thayo, ane emAM rokANa karavAnI tarapheNane vizeSa AvakAra maLyo hoya ema kacchI-dazA-osavAla prakAza-samIkSA' mAsikanA gata julAI mAsanA aMkanA pahelA pAne pragaTa thayela nIcenA lakhANa uparathI mAlUma paDe che : "jJAtie eka bAbatano javAba khUba sajjaDa, sacoTa ne spaSTa rIte Apyo che -- te e che ke devadravyanI mithyA vAtomAM emane rasa nathI. sAdhAraNakhAtAmAM devadravya laI jaI ke anya rIte paNa eno upayoga karI, jJAtine e paiso dAnamAM TrasTIo ApI rahyA che evo pracAra vajUda vagarano che. jo devadravya beMkomAM ne sikyorITImAM rokAtuM hoya, ne tenuM vyAja utpanna thatuM hoya, ne beMko, sudharAIo tathA rAjyo potAnI icchAmAM Ave te rIte majakura rakamano upayoga karI zakatAM hoya, ne temAM devadravyane bAdha na Avato hoya to jJAti mATe makAna-bAMdhakAma karI, 2kamanuM vizeSa vyAja bhADA dvArA upajAvI, TrasTanI sthAyI milakato vadhAravAmAM kAM bAdha Ave che te na samajAya tevI vAta che. AmAM jJAtine paisA ApavAnI ke devadravya veDaphavAnI vAta kyAM AvI ? ApaNe icchIe ke devadravyanI vAto karanAra baMdhuo Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinamArganuM jatana A dRSTithI A hakIkatane samaje. jJAti A vastune samajI zakI che, emAM zaka nathI.' A uparathI e samajI levuM ghaTe ke devadravya ke enA rokANanI vAtamAtrathI chaMcheDAI javAnA ke game tevo javAba ApI devAnA athavA to game tevo nirNaya karavAnA dahADA vItI gayA che. devadravya surakSita rahe e rIte enuM rokANa ka2vAno zirasto to lAMbA vakhatathI paDI ja gayo che; tyAra pachI jyAre paNa AvI vAta UbhI thAya tyAre eno svasthatApUrvaka vicAra karIne, dravya-kSetra-kALa-bhAvathI paristhitino tAga meLavIne ane samayAnurUpa nirNaya karIne ja ApaNe eno sAco ukela lAvI zakIe. prazno sAme AMkha ADA kAna karavAthI ke mijAja khoI besavAthI praznono nikAla AvavAne badale UlaTo gUMcavADo Ubho thAya che ane praznomAM paNa vadhAro thAya che. kharuM zANapaNa svasthatA ane samatApUrvaka samajI-vicArIne, UbhA thayelA praznonuM samayAnurUpa, saMtoSakAraka samAdhAna zodhavAmAM ja che. saMghanA hitane mATe devadravyanA nANAnA rokANano prazna paNa zANapaNa, svasthatA ane samatApUrvaka vicAravA jevo gaMbhIra prazna che e ja A kathanano hetu che. 238 -- (4) uchAmaNI-prathA aMge gaMbhIrapaNe vicArIe be-aDhI mahinA pahelAM, sthAnakavAsI jaina samAjanA eka vayovRddha, anubhavavRddha, pIDha, vicAravAna ane jarUra pUratuM ja bolavA ke lakhavAnI Teva dharAvanArA agraNI zrI. kuMdanamalajI phirodiyAe A navI prathA keTalI vAjabI che ?' e nAmanuM eka nivedana pragaTa karyuM hatuM. A nivedana amArA tA. 26-3-1960nA aMkamAM ame pragaTa paNa karyuM hatuM. (tA. 15-10-1966) A nivedana karavAnuM mukhya kAraNa e hatuM, ke muMbaImAM sthAnakavAsI samAjamAM traNeka mahinA pahelAM keTalIka bahenonI dIkSAno utsava UjavAyo te prasaMge, zvetAMbara mUrtipUjaka jaina samAjamAM judejude nimitte uchAmaNI bolavAmAM Ave che te rIte navadIkSitone pAtarAM vahorAvavAM, cAdara oDhADavI, pothI vahorAvavI vagere judIjudI kriyAo mATe uchAmaNI ka2vAmAM AvI hatI. sthAnakavAsI saMghane mATe A prathA navI che, ane tethI te vAjabI che ke kema e zrI. phirodiyAjIne vicAra karavA jevuM lAgyuM che. sAthesAthe emaNe A navI prathA sAme Ama potAnI spaSTa nApasaMdagI paNa darzAvI che : Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhArmika dravya : 4 "ApaNA maMdiramArgI bhAIo judIjudI rakamanI uchAmaNI kare che, ane tethI maMdiro pAse paiso paNa vadhe che. temanuM tema karavuM yogya che ke nahi tenI carcAmAM huM nahI paDuM. mAruM kahevuM to eTaluM ja che ke A navI prathA sthAnakavAsI samAje anukaraNa karavA jevI che ke nahi teno vicAra karavAnuM samAja mATe jarUrI che. "A prazna aMge judIjudI dalIlo thaI zake tema che. eka tarkathI ema paNa kahI zakAya ke dhArmika kriyAnA nimittathI lokonI dAnanI vRttine jagADIne, phaMDa ekaThuM karavAmAM AvyuM temAM kazuM geravAjabI nathI. bIjA tarkathI ema kahI zakAya ke dhArmika kriyAnI kiMmata rUpiyAthI AMkavAthI, dharmakriyAnuM mahattva ghaTI jAya che ane paisAnuM mUlya vadhI jAya che. ema paNa kahI zakAya ke Ama thavAthI -- dharmakriyAnuM lilAma thavAthI - paisAdAra loko ja teno lAbha laI zake che; garIba lokone temAM sthAna ja nathI rahetuM. "dharmakriyAnuM lilAma, phaMDa ekaThuM karavA mATe karavuM te mane potAne to ThIka nathI lAgatuM..." zrImAna phirodiyAjInA A nivedana pachI, e vedanAno paDagho pADatuM nivedana zrI rAmajI zAmajI vIrANIe karyuM cheH "mAruM to spaSTapaNe mAnavuM che ke dhArmika kSetre khAsa karIne jainadharmamAM to - paisAnI mahattA, paisAnuM mUlyAMkana Aje je rIte aMkAI rahela che, temAM to jainadharmanA siddhAMto vikRta dazAmAM pariNamI rahelA hoya tema lAge che... dIkSA-prasaMge ke anya prasaMgoe uchAmaNI karavAthI Ama-janatAnA manamAM eka mAnyatA udbhave che, ke paisA vaDe ja dharma thAya che; jemanI pAse paisA che te dharma karI zake che, jemanI pAse nathI teo karI zakatA nathI... AvI mAnyatA pedA karanArI ke tene poSaNa ApanArI pravRttiothI zrIsaMghanA AgevAnoe ane kAryakartAoe dUra rahevuM joIe tevuM mAruM namra mAnavuM che..." "sAmAyika ke pratikramaNa karanAra bhAI-baheno haMmezAM bolatAM haze, ke dharma vADIe na nIpaje, dharma hATe na vecAya; dharma viveke nIpaje, jo karIe to thAya.' 399 66 zrI phirodiyAjI ane zrI vIrANInAM A nivedano nimitte, A bAbata tarapha ApaNA samAjanuM dhyAna doravuM amane eTalA mATe jarUrI tema ja ucita lAgyuM che, ke dharmaprasaMga ke dhArmika nimitte ApaNe tyAM navI-navI bolI bolavAnI prathAmAM je vadhAro thaI rahyo che, temAM amane e bAbatano atireka thato hoya, ane ApaNe emAM pramANabhAna khoI beThA hoIe ema lAge che. zubhakArya nimitte e zubhakArya mATe ja janatAnI tyAgavRtti ke dAnavRttine jAgRta karIne parimita dhana ekatra karavuM e eka vAta che, ane A rIte bolI bolIne amApa dhana bheguM karavuM e bIjI bAbata che. AmAM dharmakriyA nimitte khuda dharmane dhananA trAjave 279 Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinamArganuM jatana toLatA hoIe evI vicitra lAgaNI samAjamAM janme che; ane paisA kharcanArane pakSe kIrtinI AkAMkSA ghara karI jAya che. saMghamAM dharmaparAyaNatAnuM sthAna dhanaparAyaNatA levA mAMDe che e vaLI sauthI moTo mAnasazAstrIya geralAbha samajavo. 280 eTale amane ApaNe tyAM A dizAmAM je atireka thaI rahyo che temAM vivekapUrvaka vicAra karavAnI jarUra lAge che. ane tethI A mATe ApaNA vicArako - munivaro tema ja gRhastho baMne potAnA spaSTa vicAro pragaTa kare e jarUrI lAge che. A vicAraNA ame A prathAnuM anucita khaMDana karavAnI dRSTie nahIM, paNa emAM je kaMI pramANAtireka ke aviveka thato hoya, tenuM parimArjana karavAnI dRSTie ja AmaMtrIe chIe. -- (tA. 21-5-1960) amArA vAcaka ane vaDodarA-saMghanA eka vagadAra kAryakara zrI rasikalAla chaganalAla zAhe, pAlItANAnI pratiSThAnA virodhanA saMdarbhamAM tA. 3-1-1976nA roja, rAjakoTa munirAja zrI rAjendravijayajI vagere munirAjone eka patra lakhyo che, ane enI nakala amane mokalI che. A patra zrI saMghe vAMcavA-vicAravA jevo hovAthI ahIM temAMnA mahattvanA aMzo sAbhAra rajU karIe chIe : "vi. ApanA taraphathI patrikA maLI. temAM tamoe mane siddhAcalajI tIrtha 52 jinabiMbonI pratiSThA saMbaMdhI virodha karavAnI preraNA ApI. paraMtu A saMbaMdhI mArA vicAro namrabhAve Apa samakSa rajU karuM chuM. huM to dhArmika bAbatamAM ghaNo nAno kahevAuM ane zAstrano paNa mane bilakula abhyAsa nathI; tenI dalIlomAM huM tamane mahAta karI zakuM nahIM. chatAM huM je mAnuM chuM te Apa samakSa rajU karuM chuM... "zeTha ANaMdajI kalyANajInI peDhIe nakaro laI pratiSThA karAvavAno Adeza ApavAnuM nakkI karyuM che te tamArI dRSTie, zAstranI dRSTie, barobara nahIM hoya. paNa zuM tamone ema nathI lAgatuM ke paisAdAro ja bolImAM pratiSThA karAvavAno lAbha laI zake che ? zuM madhyama sthitinA mAnavIne dharma karavAno hakka chinavAI jAya tyAM sudhI ApaNe zAstranuM zaraNuM lIdhe rAkhIzuM ? zuM madhyama kuTuMbamAM janmyo eTale ene pratiSThA karAvavAno lAbha maLe ja nahIM ? ane jo pratiSThA tene karAvavI hoya, to paiso game te rIte pedA karavo evo Apano mata che ? zuM eka madhyama kakSAnA pavitra mAnavInA hAthe zrI Adezvara bhagavAnanI pratiSThA thaze te hitAvaha athavA zAstrAdhIna lAge che ke pachI dANacorI, kALAbajAra ke itara rIte paisA pedA karI koI bolI bolI bhagavAnanI pratiSThA kare te barAbara lAge che ? pahelAMnA jamAnAmAM dhanADhya gaNAto varga prAmANikatAthI dhana pedA karato hato. mahAjanamAM jenuM nAma hoya te mahAjananI kALajI rAkhato hato. paNa Aje paiso e ja paramezva2' ema mAnI yenakena prakAre paiso pedA karI samAjamAM vahIvaTa Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhArmika dravya : 4 karanArA paisAdArone ja tamAre pratiSThA karAvavAno haka Apavo che ? garIba mANasane zuM dharma dohyalo banAvavo che ? zuM garIba mANasane AgaLa besavAno hakka nahi, varaghoDA caDhAvavAno hakka nahi, sAdhu-bhagavaMtanA mAsakhamaNanAM pAraNAM karAvavAno hakka nahi ane bhagavAnanI pratiSThA karAvavAno paNa hakka nahi ? zuM prAmANikatAthI potAnuM peTanuM pUruM karanAra garIbane koI hakka nahi ? zuM puNiyo zrAvaka Aje jIvato hota ane enI bhAvanA eka pratimAnI pratiSThA karAvavAthI thAta, te tamo tene nA pAData ane game te rIte dhana pedA karanAranA hAthe pratiSThA karAvata, temAM zAstranI zobhA dekhAta ? "guru-mahArAja, Apa buddhizALI cho. A bAbatano Apa vicAra karazo, ane A patrano javAba Apazo....' 281 zrI rasikabhAIe, potAne je vAta kahevI che te A patramAM spaSTatApUrvaka ane evI sacoTa rIte lakhI che ke e aMge vivecana karavAnI jarU2 nathI. A virodha karanAra varganA manamAM A vAta vase evI apekSAthI nahIM, paNa kAgaLamAMnA muddAonI upayogitAthI ame A patra ahIM rajU karyo che. (tA. 24-1-1976 ) thoDA vakhata pahelAM porabaMdara khAte pU. A. ma. zrI vijayalabdhisUrijInA praziSyo mu. zrI guNabhadravijayajI ane vinayavijayajI dvArA 'uttarAdhyayanasUtra' ane 'vikramacaritra' vAMcavAnI zarUAta karAtAM, e sUtronI uchAmaNI ghI ke paisAthI nahi paNa eka varSamAM karI zakAya teTalAM sAmAyikothI bolAvavAmAM AvI hatI. e aMge ame amArA tA. 15-8-1953nA aMkamAM eka TUMkI noMdha lakhIne e kArya pratyenI amArI anumodanA vyakta karI hatI. hamaNAM hiMganaghATanA samAcAra maLe che ke pU. A. zrI vijayayazodevasUrijIe paNa gayA paryuSaNa-parva daramyAna 'kalpasUtra' ane jJAnapUjAnI uchAmaNI ghIthI nahIM bolAvatAM sAmAyikothI bolAvavAno navo ane Adarza cIlo pADyo. samAcA2 vadhumAM kahe che ke A prasaMge janatAe bhAre utsAha dAkhavyo ane tetrIsa hajAra sAmAyika jeTalI bolI bolavAmAM AvI ! sAmAnya janatAmAM pote dhanavAna nahIM hovA chatAM dharma karI zake evI lAgaNIno pracAra karavAmAM AvA prasaMgo ghaNo mahattvano phALo ApI zake ema che. AvAM pagalAMothI ja sAmAnya janatAmAM ghara karI beThelI potAnI Arthika laghutAnI graMthi dhArmika kSetramAMthI dUra karI zakAze. (tA. 3-10-1953) Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrtharakSA ane tIrthasevana (1) jIrNoddhAra mATe vizeSa dhyAna ApIe ApaNAM dharmazAstroe navuM jinamaMdira caNAvavAmAM thatA puNya karatAM paNa jIrNa thayelA tIrtha ke jinamaMdirano uddhAra (jIrNoddhAra) karAvavAmAM vadhAre puNya thatuM hovAnI je vAta karI che, te bahu ja mahattvanI, anubhavayukta ane dhyAna ApavA jevI che. prAcIna jinamaMdirone kALapravAhane kAraNe ke koI AkramaNa jevI ghaTanAne kAraNe athavA to ApaNI potAnI upekSAvRttine kAraNe je kaMI nukasAna ke ghasAro pahoMcyAM hoya, te dUra karavA rUpa samucita jIrNoddhAra dvArA enI sAcavaNI thatI rahe evo udAra bhAva ApaNAM dharmazAstronA A pratipAdananI pAchaLa rahelo che, ane te jainasaMghanI eka anivArya pharajanuM satata bhAna karAve che. jo ApaNe aNagamatA satyane gamADavA ane kaDavI hakIkatano svIkAra karavA taiyAra hoIe, to ApaNane e samajatAM jarA ya vAra ke saMkoca na thavAM joIe. ke jainasaMghanI potAnI udAsInatA ke upekSAvRttine kAraNe keTalAMya sthAnonAM jAjaramAna tIrtha jevAM vizALa jinamaMdiro bismAra hAlatamAM ja mukAI gayAM che; eTaluM ja nahIM, paNa e gheTAM-bakarAMne besavAnAM AzrayarUpa ke ukaraDAnI jagyA jevA banI gayAM che. mevADa ane mAravADamAM (rAjasthAnamAM) tema ja uttara pradezamAM ane madhyapradezamAM paNa AvAM saMkhyAbaMdha jinamaMdironA bhagnAvazeSo jainasaMghamAM vistarelI upekSAvRttinI sAkSI pUrI rahyAM che. nayana-manohara ane vizALa jinamaMdirone enA baMdhAvanArAoe kevIkevI dharmabhAvanAthI prerAIne baMdhAvyAM hatAM, ane ApaNo saMgha enuM jatana paNa na karI zakyo ! Ama banavAnuM eka kAraNa e paNa kharuM ke AvAM dharmatIrthonI sthApanA karanAra tema ja enI sAcavaNInI javAbadArIne saphaLatApUrvaka nibhAvI jANanAra zrAvaka-saMghanI sAcavaNI mATe ApaNA saMghanAyakoe na to joIe tevI ciMtA sevI che ke na e mATe kAragata kahI zakAya evI preraNA ApI che. ane jyAre koI paNa dharmanA Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 283 tIrtharakSA ane tIrthasevana : 1 anuyAyIonuM astitva ja jokhamamAM mukAI jAya che, tyAre e dharmanAM gauravarUpa tIrthasthAno ane devamaMdironI hAlata zocanIya banI jAya emAM zI navAI? sAdharmikonuM rakSaNa e paNa eka dharma ane saMghanA yogakSemanI daSTie gaMbhIra vicAra mAgI le evI bAbata che. paNa ahIM A noMdhano uddeza enI vizeSa carcA karavAno nathI; eTale e aMge ATalo nirdeza ja pUrato mAnIe. ahIM amAre je mukhya vAta kahevAnI che, te jaina-saMghanI jIrNoddhAra-pravRttine vadhu vegavAna ane vadhu vyApaka banAvavAne lagatI che. A lakhIe chIe, tyAre e vAta amArA dhyAna-bahAra nathI, ke jema atyAre nAnAM-moTAM saMkhyAbaMdha navIna jinamaMdiro UbhAM karavAnI pravRttino vikAsa thayo che, tema jIrNoddhAranI bAbatamAM paNa ApaNo saMgha vizeSa prayatnazIla banyo che ane ene lIdhe prAcIna aneka jinamaMdiro surakSita banI zakyAM che. Ama chatAM A dizAmAM hajI paNa ghaNuMghaNuM karavAnuM bAkI che, ane e tarapha ApaNo saMgha vizeSa dhyAna Ape e jarUrI che, tethI ja ame A noMdha lakhavA prerAyA chIe. A lakhavAnuM khAsa nimitta to e che, ke atyAre pratiSThAo, aMjanazalAkAo vagere mahotsavone kAraNe devadravyamAM pahelAMnI AvakanI sarakhAmaNImAM asAdhAraNa kahI zakAya evo moTo vadhAro thavA lAgyo che, A Avakono upayoga jinamaMdira ane jinabiMbo mATe ja thaI zake che e dekhItuM che. jyAM jenonI vastI sArA pramANamAM hoya. tyAM jinamaMdira na hoya to e mATe AvI rakamamAMthI navuM jinamaMdira UbhuM karavAmAM Ave e to sAruM che ja, paNa je ApaNA pUrvajonI dharmabhAvanAnI sAkSI ApatAM ane jaina-dharmanI gauravagAthA saMbhaLAvatAM prAcIna jinamaMdiro ke tIrtho dhvasta hAlatamAM mukAI gayAM che eno jIrNoddhAra karavAnuM kAma paNa, dharma ane saMskRtine TakAvI rAkhavA jevuM mahattvanuM che e vAta ApaNe barAbara samajI levI ghaTe che. eka bIjI rIte paNa jIrNoddhAranI pravRttine vega maLe e jarUrI che. ApaNI zakti hovA chatAM ApaNe koI satkAryanAM sahabhAgI na thaIe to tethI ApaNe vIryAticAra' nAmanA doSanA bhAgIdAra thaIe chIe ema dharmazAstro ApaNane spaSTapaNe jaNAve che. A ja vicArane jarAka vyApaka banAvIne kahevuM hoya to kahI zakAya ke koI paNa tIrthamAM ke jinamaMdiramAM devadravyano vadhAro hoya ane ema chatAM eno upayoga bIjA jIrNa thatA tIrtha ke derAsaranA uddhAra mATe karavAmAM na Ave to tethI e dravyano vahIvaTa karanAra saMcAlako vIryAticAranA doSanA bhAgIdAra thayA vagara Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 284 jinamArganuM jatana kevI rIte rahI zake? matalaba ke zarIranuM eka aMga jema zarIranA koI paNa aMgamAM vyApela sukhaduHkhanuM sahabhAgI bane che. e ja rIte jaina saMskRtinA AdhArarUpa koI paNa tIrthadhAma ke jinamaMdiranA rakSaNa mATe anya dharmasthAnonA saMcAlakoe udAratApUrvaka sahAya ApavA tatpara rahevuM ja joIe. prAcIna jinamaMdiro ane tIrthonI rakSAno A ja sAco mArga che. e mArgane ApaNe apanAvIe ane jIrNoddhAranI pravRttine vega ApIe e ja abhyarthanA. (tA. 13-12-1975) (2) tIrthakSA : zeThazrI kastUrabhAInAM sUcano gata tArIkha 30 mI oNgasTe zrI rAjanagaranA jaina zve. mU. saMgha taraphathI potAne ApavAmAM Avela abhinaMdanapatrano javAba ApatAM zeTha zrI kastUrabhAI lAlabhAIe je bhASaNa karyuM hatuM, te jaina samAje manana karavA yogya ane aneka upayogI sUcanathI bhareluM che. potAnA bhASaNa daramyAna zeThazrIe karela upayogI sUcana tarapha A noMdha dvArA jainasaMghanuM dhyAna dorIe chIe. zilpa-sthApatyanI kaLAnI dRSTie jaina tIrthonI vizvanAM sthApatyonI sarakhAmaNImAM mahattA darzAvatAM temaNe je zabdo uccAryA che, te bahu mahattvanA ane hamezAM yAda rAkhavA jevA che; teoe kahyuM - zraddhA ane dharmanI daSTie to ApaNAM tIrtho mahAna che ja, paNa ziAnI dRSTie paNa A tIrtho duniyAmAM ajoDa che. meM hiMdustAnamAM tema ja paradezamAM sAro evo pravAsa kheDyo che, ApaNA dezanI tema ja paradezanI bhavya imArato joI che; paNa temAM kyAMya ApaNAM AbujInAM ke rANakapuranAM maMdironI barAbarI karI zake tevI koI imArata mArI najare paDI nathI. tethI ApaNA dharmanA pratIka rUpe ApaNAM tIrtho suvyasthita rAkhavAno ApaNA sauno dharma che." zeThazrI jevA, toLI-toLIne zabdo bolavAne TevAyelA puruSanA mukhamAMthI nIkaLelA A zabdo ApaNAM tIrthasthAno pratyenI ApaNI bedarakArI, udAsInatA ke niSkriyatAne dUra karanArA thaI paDavA joIe. dezamAM tema ja paradezamAM sArI evI lAgavaga dharAvatA zeThazrInA manamAM potAnAM tIrthasthAno mATe AvI ucca bhAvanA hoya e saMghane mATe aneka rIte lAbhadAyaka vastu che. Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrtharakSA ane tIrthasevana : 2 - tIrthabhUmionAM jIrNodvAro ke smArako atyAre kevI beDhaba rIte karavAmAM Ave che ane e kAryo kevI Adarza rIte thavAM joIe e aMge bolatAM zeThazrIe kahyuM - "ApaNAM tIrthomAM je jAtanuM samArakAma karAvavuM joIe, je jAtanI maMdironI bAMdhaNI hovI joIe te ApaNe vIsarI gayA chIe; eTaluM ja nahIM, paNa jaina saMskRtine ane jaina zilpane Aje moTAmAM moTuM nukasAna koI karI rahyuM hoya to te ApaNAM ajJAna jaina bhAIo ane baheno che. koI paNa maMdira samArAvavAnuM hoya ane temAM suMdaramAM suMdara jUnuM lAkaDA upara kareluM citrakAma hoya to tene saMbhALIne samarAvI levAne badale te lAkaDakAma pheMkI daI tyAM ArasanAM pATiyAM lagAvI maMdira bhavya banAvavAnI je khoTI mAnyatA ApaNAmAM phelAI che, tene tatkALa baMdha karavI joIe. hamaNAM-hamaNAM eka bIjI khoTI ane aNasamaju prathA cAlu thaI che H te maMdiromAM paTo citarAvavAnI. te paTomAM koI jAtanI kArIgarI to hotI nathI; eTaluM ja nahIM, paNa eTalA beraMgI hoya che ke ApaNAM maMdironI saumyatAne te bhAre hAni pahoMcADI rahyA che. te jAhera mata keLavI taddana baMdha karAvavA joIe.' jIrNoddhAra vagerenAM kAryomAM nANuM kharacavAmAtrathI kAma nathI saratuM, paNa enA mATe to sthApatyone jALavavAnI dRSTi paNa hovI bahu jarUrI che. A dRSTinA abhAve khuda giranAra uparanAM jinamaMdironA jIrNodvAramAM ja puSkaLa nANuM kharacavA chatAM enuM prAcIna sthApatya ApaNe sAcavI na zakyA e pratyakSa purAvArUpa che. jaina saMskRtinA saMrakSaNa mATe zeThazrIe uccArela nIcenA zabdo ApaNane viziSTa kartavya tarapha prere tevA che : "sAmAyika-pratikramaNa kare, upavAsa-ekAsaNAM kare, jaina maMdire darzana-pUjAe jAya eTale bhAvikajana; mATe A kriyAo jarUrI. paNa mArI namra mAnyatA pramANe tenAthI ApaNI jaina saMskRti TakAvI zakAze nahIM. jaina saMskRti TakAvavA sAru ApaNAM tIrtha ane maMdiro zuddha jaina zilpane anusarIne thAya te mATe sAvacetI rAkhavI joIze.'' jaina saMskRtinA saMrakSaNa aMgenA sUcananA anusaMdhAnamAM zeThazrIe jJAnabhaMDAro aMge je sUcana kareluM te atyAranI dRSTie khUba agatyanuM che ema amane lAge che. teoe kahyuM : 285 "ApaNA bhaMDAromAM je alabhya ane amUlya pustako paDelAM che, teno UMDo ane talasparzI abhyAsa mAtra jainonI nahIM, paNa jainetaranI dRSTie paNa thavo joIe. ema karavAthI jaina tattvajJAnanuM sthAna aneruM thaze... ApaNe evI yojanA karavI joIe ke jethI A bhaMDArono upayoga vyavasthita rIte ane vadhu chUTathI thAya. "ApaNA keTalAka jJAnabhaMDAronI sthiti atyaMta zocanIya che, ane ApaNI vANiyAzAhI saMkucitatAne kAraNe keTalAya graMtho nAza pAmyA, athavA jIrNa ke veravikhera Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 286 jinamArganuM jatana banI gayA che. ane je kaMI mojUda che teno paNa enA yogya khapI vidvAnone lAbha maLato nathI. A sthiti jema vahelI TaLe tema icchanIya che." zeThazrIe karelAM A tema ja bIjAM sUcano jainasaMghe khUba dhyAnamAM levA jevAM ane amalamAM mUkavA jevAM che. AzA che ke ApaNA AgevAno ane mukhyamukhya saMsthAo AnA upara jarUra vicAra karaze. (tA. 11-9-1949) (3) jUnAnuM paNa mUlya na bhUlIe. navI rItabhAta ane navI vastuonA Agamana vakhate jUnI vastuonA mUlyanI upekSA na thAya, e mATe paNa cakora dRSTi ane dIrghadarzI tejasvI buddhinI apekSA che. navInatAnA vyAmohamAM jUnI vastuonI mahattA na samajavAne kAraNe bhUtakALamAM ApaNe kaLAnA uttama namUnArUpa kahI zakAya evI keTalI ya vastuone sAme pagale cAlIne ApI daIne "chuTakArAno dama kheMcyo che, ane atyaMta upayogI ane ati virala lekhI zakAya evI keTalIka sAhityakRtione gumAvI dIdhI che; jo ke have A bhUlamAM sudhAro thato Ave che, ane jUnI vastuonI pahelAMnA jeTalI upekSA thatI nathI. chatAM jUnAM maMdironA jIrNoddhAra jevA prasaMgoe vaLI pAchI AvI upekSA thaI Ave che kharI. Avo ja koI prasaMga joIne, derAsaromAMnAM kImatI ane zobhAyamAna jhummaro aMge amArA eka vAcakamitra lakhe che - * "hAlamAM kAryakartAo ApaNA derAsarajInAM jUnAM jhummaro, hAMDI vagere pANInA bhAvamAM vecI nAkhe che. chelle verAvaLanA derAsarajImAMnAM paNa be jhummara sastA vecAI gayAM. kacchamAM amo jAtrA karavA gayA tyAM haju jhummaro ThIka dekhAya che. dhorAjI, jUnAgaDha, bhAvanagara, rAjakoTa vagerenAM maMdironAM jhummaro muMbaInA mANaso vecAtAM laIne traNa-cAragaNAM nANAM paDAve che. to ApaNI saMsthAo jema-tema pANInA bhAve vecatAM vicAra kare ema thavuM jarUrI che. paNa jUnI vastuono vepAra karanArA lolaka, hIrA vagerenI corI paNa pagAradAra mANaso pAse karAve che. jUnI lAkaDAnI nakazInA ApaNA derAsaromAMnA namUnAo paNa corAya che ke pANImUle vecAyA kare che. to A mATe saMghane sAvaceta karavAnI jarUra che." patra lakhanAra mitre prAcIna vastuonI corI bAbatamAM ane ApaNI ochI samajaNane kAraNe jUnI vastuo nahIM jevI kiMmate vecI nAkhavAmAM Ave che e bAbatamAM Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrtharakSA ane tIrthasevanaH 3, 4 287 sAvaceta rahevA sUcavyuM che te bilakula sAcuM che. emaNe to derAsaramAMnI jUnI vastuo ochA mUlya to na ja vecAya e mATenI ja cetavaNI ApI che; paNa kharI rIte to itihAsa, saMskRti ke kaLAnI dRSTie je jUnI cIjo mUlyavAna hoya, te koI paNa mUlya vecI nahIM nAkhatAM e sAcavI rAkhavAnI jarUra che, ane e tyAre ja banI zake ke jyAre ApaNe jUnI vastuonuM mUlya karavAnI dRSTi keLavIe. (tA. 7-6-1969) (4) kAMgaDA-tIrthano punaruddhAra: dhIra bhaktinI vijayagAthA samasta jainasaMghane AhvAda ane gauravanI lAgaNIno anubhava karAve evA eka samAcAranI noMdha letAM ame khuzAlI ane gaurava anubhavIe chIe. avirata ane niSThAbharyA prayatno dhIrajathI ane khaMtapUrvaka cAlu rAkhavAmAM Ave, to ethI kevI na kalpI zakAya evI asAdhAraNa siddhi prApta thaI zake che enI prerakakathA A samAcAra saMbhaLAvI jAya che. uttara bhAratanuM eka prAcIna tIrtha. eka kALe e khUba jAhojalAla hatuM, aneka sAdhu-munirAjo, sAdhvIjI mahArAjo tathA nAnA-moTA yAtrAsaMgho enI yAtrAe jatAM. e kAMgaDA tIrtha, nagarakoTa kAMgaDAnA TekarIvALA killA upara e tIrtha vaseluM che. enA mULanAyaka bhagavAna RSabhadeva. A tIrthanI kathA paurANika tathA aitihAsika baMne kALane sparze che. paurANika samayanI vAta karIe to e cheka pAMDavonA samayane sparzI che. e kathA anusAra pAMDavonA samayamAM kaToca vaMzanA suzarmacaMdra rAjAe enI sthApanA karIne emAM bhagavAna neminAthanI pratimA birAjamAna karI hatI. aitihAsika AdhAra pramANe, sAhityika purAvAne AdhAre, A tIrtha sADA pAMcaso varSa jeTaluM to kharI rIte enA karatAM paNa vadhu) prAcIna puravAra thAya ja che; kAraNa ke vi. saM. 1484mAM racAyela "vijJaptitriveNI' nAme eka kRtimAM A tIrthano ullekha maLe che. emAM mULanAyaka tarIke bhagavAna RSabhadevanI vizALa pratimA birAje che. je sthAnamAM A tIrtha AveluM che, tyAM jainono vasavATa haze ja e kahevAnI jarUra nathI. paNa, kALakrame, koNa jANe kayA kAraNe, A sthAnane samayanA vArApherA ke ghasArA evA sparzI gayA Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288 jinamArganuM jatana ke e sthAnamAMthI jainonI vastI khalAsa thaI gaI, ane e tIrtha paNa sAva bhulAI gayuM, pariNAme e sAva jIrNazIrNa banI gayuM. - paNa, jANe A tIrthanA pharI pragaTa thavAno, enA jIrNoddhArano tathA enI yAtrA punaH cAlu thavAno kALa pAkI gayo hoya ema, ApaNA vikhyAta purAtattvAcArya padmazrI sva. munizrI jinavijayajIne chaeka dAyakA karatAM vadhu samaya pahelAM, pATaNanA koIka hastalikhita bhaMDAramAMthI kharataragacchanA zrI jayasAgara gaNIe vi. saM. 1484mAM racela, 'vijJapti triveNI' kRtinI hastaprata maLI AvI. aitihAsika paryAlocana sAthe e kRtinuM saMpAdana zrI jinavijayajIe karyuM hatuM, ane enuM prakAzana bAsaTha varSa pahelAM bhAvanagaranI suprasiddha zrI jaina AtmAnaMda sabhAe karyuM hatuM. A kRtimAMthI je kaMI aitihAsika sAmagrI ke mAhitI sAMpaDe che, emAM jainasaMghamAM sAva ajJAta banI gayelI kAMgaDA tIrtha saMbaMdhI vigatono paNa samAveza thAya che. e mujaba eka kALe uttara bhAratanuM A tIrtha khUba jANItuM ane prabhAvazALI hatuM. kALanA prabhAve jIrNa-zIrNa banI gayela ane jaina saMghamAM bhulAI gayela A tIrtha saMbaMdhamAM AvakArapAtra vAta e banI, ke bhArata-sarakAranA purAtattva-khAtAe eka rakSita imArata tarIke A prAcIna dhvasta tIrthane Azraya ApIne enA upara potAno kabajo karI lIdho; ane enI sAcavaNI mATe ghaTatI, zakaya vyavasthA paNa karI. jo sarakAranA purAtattva-khAtAe A sthAnanI ATalI sAcavaNI karI na hota, to e jIrNa sthAna vadhu jIrNa thatuM thatuM jamInadosta thaIne sadAne mATe kevuM lupta thaI jAta e kahevuM muzkela che. A tIrtha TakI rahyuM e mATe ApaNe purAtattvakhAtAno AbhAra mAnavo ghaTe che. sabhAgye yugadraSTa AcAryazrI vijayavallabhasUrijInuM dhyAna A pustaka tarapha gayuM; ane e lupta tIrthasthAnane zodhI kADhavAno emaNe saMkalpa karyo. ane jyAre A tIrthasthAna paMjAbamAM kayA sthaLe AveluM che, enI teozrIne bhALa maLI, eTale, AjathI pa3 varSa pahelAM, sane 1925nI sAlamAM, hoziyArapurathI eka moTo yAtrAsaMgha kADhIne, teo A tIrthadhAmamAM pahoMcyA ane khUba bhAva-bhaktipUrvaka e tIrthanI yAtrA karI, eTaluM ja nahIM, e tIrthano jIrNoddhAra karAvavAnI potAnI bhAvanA paMjAbanA zrIsaMgha samakSa vyakta karI. paMjAba saMghe potAnA parama upakArI guru vallabhanI A bhAvanAne eka pavitra AjJA, Adeza ke dharmakartavya tarIke harSollAsapUrvaka vadhAvI lIdhI, ane e dizAmAM e samayathI ja zakya prayAso zarU karI dIdhA. paMjAbanA zrIsaMghe A prayAso saphaLa thAya enI rAha na jotAM, A prayAsonA. ja eka racAtmaka aMga rUpe, dara varSe saMgha sAthe ke vyaktigata rIte A jIrNa tIrthanI Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrtharakSA ane tIrthasevana : 4 yAtrA karavAnuM cAlu rAkhyuM; sAthesAthe bhArata-sarakAranuM purAtattva-khAtuM A tIrtha jaina saMghane suparata kare e mATenA prayatno paNa cAlu rAkhyA. uparAMta, AcArya zrI vijayavallabhasUrijI tathA emanA svargavAsa pachI teonA paTTadhara AcArya zrI vijyasamudrasUrijI avAranavAra protsAhana ApatAM rahIne, paMjAbanA saMghanA A prayatnomAM baLa pUratA rahyA. A badhAne pariNAme eka bAju jema A tIrthanI lokapriyatA jainasaMghamAM - khAsa karIne paMjAbanA jainasaMghamAM - vadhatI gaI, tema bIjI bAju A tIrthane prApta karavA aMgenuM anukULa vAtAvaraNa paNa sarajAtuM gayuM. himAlayanI girimALAnI godamAM, atyAranA himAcala-pradezamAM, suramya kudaratanI vacce Avela A tIrthanuM zAMta-ekAMta-manamohaka vAtAva2Na koI paNa bhAvikanA manane vaza karI le evuM che. AthI paNa A tIrthano kabajo meLavavAnI paMjAba jainasaMghanI bhAvanA vizeSa prabaLa banatI rahI, ane e mATenA emanA prayatno paNa prabaLa banatA rahyA. paNa sarakAranA kabajAmAM gayela imAratane pAchI meLavavAnuM athavA enA upara sarakAre mUkela pratibaMdhamAM chUTachATa meLavavAnuM kAma ghaNuM ja muzkela -- lagabhaga azakya kahI zakAya evuM -- hoya che. eTale, eka rIte kahIe, to paMjAbanA saMghane mATe A kAma agniparIkSA jevuM atyaMta AkaruM tathA gajavela jevA akATya nizcayabaLa, adamya icchAzakti ane avirata puruSArthathI pAra paDI zake evuM ja hatuM. paNa paMjAbano saMgha, kharekhara, paMjAbano ja saMgha hato ! A tIrthano sakAra pAsethI kabajo meLavIne ane eno jIrNoddhAra karIne ene pharI jAhojalAla banAvavAnI enI jhaMkhanA ane bhAvanAmAM paMjAbanI vIrabhUminAM zaurya ane khamIra sIMcAyelAM hatAM ane enI upara potAnA gurudevonA AzIrvAdonAM niraMtara amIchAMTaNAM thatAM rahetAM hatAM. eTale, A kAryamAM jarA ya nirAza, udAsa ke zithila thayA vagara, paMjAbanA saMghe A tIrthanA jIrNoddhAra mATenA potAnA avirata prayatno apAra khaMta-dhIrajautsAhapUrvaka cAlu rAkhyA. vadhArAmAM, paMjAbanA jaina bhAviko tema ja anya sthAnanA jaina bhAviko samaye-samaye A tIrthanI yAtrA karavA prerAya, ane e rIte paNa A tIrthano jIrNoddhAra karavAnI paMjAba jaina saMghanI icchA pratye sarakAranuM dhyAna avAranavAra kheMcAtuM rahe, eTalA mATe TekarInI taLeTImAM vasela kAMgaDA gAmamAM jinAlaya, dharmazALA ane bhojanAlaya vagerenI sagavaDa karavAmAM AvI. A uparathI paNa paMjAba-jaina-saMghanI A tIrtha pratyenI bhakti ane eno jIrNoddhAra karavAnI tamannA ane tatparatAno khyAla AvI zake che. 289 Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 jinamArganuM jatana upara kahevAmAM AvyuM tema, A kAma ati duSkara, hatAza banAvI de ane thakavI de evuM hatuM. eTale AvI nirAza-udAsa banAvI de evI viSama paristhitimAM A mATenA prayAsone be-be dAyakA sudhI cAlu rAkhavA, ane emAM alpa-svalpa saphaLatA maLyA pachI paNa pUrAM trIsa varSa sudhI vaNathaMbhyA cAlu rAkhavA e kaMI nAnIsUnI vAta na gaNAya; paMjAbanA jainasaMghanI dharmaprIti, tIrthabhakti ane gurunI AjJAnuM pAlana karavAnI tatparatAnI kasoTI kare evI e vAta hatI. ane A tIrthabhUminI pUjAbhakti tathA enA jIrNoddhAra aMge, kramekrame, je vadhu ne vadhu sAnukULa paristhiti sarjAtI gaI te uparathI kahevuM joIe, ke paMjAba jaina-saMgha pote hAtha dharela muzkela kAryamAM sArI rIte saphaLa thayo che. A aMge vizeSa noMdhapAtra ane AhalAda upajAve evI vAta to e che, ke A tIrthanI bAre mahinA sevAbhakti thaI zake evI asAdhAraNa anumati sarakAranA purAtattvakhAtA taraphathI meLavI ApavAno yaza kAMgaDA jevA pratikULa sthAnamAM cAturmAsa karavAnuM sAhasa karanAra sAdhvIjI mahArAja zrI mRgAvatIzrIjIne phALe jAya che. alabatta, emanA A chellA prayAsanI pAchaLa paMjAbanA jainasaMghanA A mATenA niSThAbharyA avirata puruSArthanA tapanuM pIThabaLa raheluM ja che - e kahevAnI jarUra nathI. paMjAba-jaina-saMghanA vIseka varSanA prayatnane pariNAme, sane 1947nI sAlamAM, jainasaMghane kAMgaDAnA killAmAMnA jIrNa jinAlayanA mULanAyaka bhagavAna RSabhadevanI prAcIna pratimAnI pUjA-sevA varSanA traNa divasa karavAnI anumati purAtattva-khAtA taraphathI maLI. A traNa divasa eTale lokaparva hoLInA phAgaNa sudi 13, 14 ane 15nA traNa divasa. e traNa divasa tyAM moTo meLo paNa bharAya che, ane paMjAbanAM seMkaDo jena bhAI-baheno e tIrthanI yAtrA ane bhaktino lAbha le che. kAryanI saphaLatAnuM A paheluM pagathiyuM. - A tIrthanA jIrNoddhAra mATenI potAnI bhAvanA vyakata karatAM sva. zAMtasvabhAvI AcArya zrI vijayasamudrasUrie potAnA svargavAsa agAu eka vAra kahyuM hatuM; "huM icchuM , ke kAMgaDA-tIrtha paMjAbanuM zatruMjaya bane." te pachI hoziyArapuramAM teoe pharamAvyuM hatuM : "kAMgaDA tIrthanA uddhAra mATe kAMgaDA javAnI mArI bhAvanA prabaLa che. huM sakala saMghane anurodha karuM chuM, ke paMjAbanA dareka nagarano dareka parivAra, dareka cUlA dITha, dara mahine kAMgaDA tIrthanA uddhAra mATe eka-eka rUpiyo saharSa bheTa Ape." A thoDAka zabdo sva. AcAryadevanI A tIrthanA uddhAra mATenI bhAvanA keTalI utkaTa hatI enA purAvArUpa tathA zrIsaMghanI kartavyabhAvanAne jAgRta kare evA hatA. e zabdo sAdhvIjI zrI mRgAvatIzrIjInA aMtarane evA sparzI gayA ane emanI Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrtharakSA ane tIrthasevana : 4 291 dharmakartavyanI bhAvanAne evI jagADI gayA, ke emaNe potAnA gurudevonI bhAvanAne saphaLa karavA mATe khuda kAMgaDAtIrtha jevA durgama ane aneka agavaDothI bharela sthAnamAM cAturmAsa karavAno hiMmatabharyo nirNaya sAva sahajabhAve karyo, ane zrIsaMghanA utsAhabharyA svAgata sAthe, gata aSADa mAsamAM, tyAM pahoMcI paNa gayAM. ane jANe paMjAba-zrIsaMghanI A tIrthanA uddhAra mATethI aradhI sadI jeTalI lAMbI sAdhanA ane sAdhvIjInI bhAvanA saphaLa thavAno samaya pAkI gayo hoya ema, A be AvakArapAtra AhalAdakArI ghaTanAo cAra mahinA karatAM ya TUMkA samayamAM banI: cAturmAsanI zarUAtamAM purAtattva-khAtAnA eka adhikArI zrI mRgAvatIzrIjInAM darzane AvyA ane emanI saraLatA, sAdhutA ane vidvattAthI prabhAvita thaIne tathA A tIrthanA uddhAra tathA enI sevA-pUjAnI mAgaNImAM rahelA vAjabIpaNAno svIkAra karIne teo AkhA cAturmAsa daramyAna A tIrthanA mULanAyaka zrI RSabhadeva bhagavAnanI prAcIna pratimAnI sevA-pUjA karavAnI anumati ApatA gayA. kAryasiddhinuM A hatuM bIjuM sopAna. ane cAturmAsa pUrNa thatAM pahelAM sarakAranA purAtattva-khAtAe A tIrthanA mULanAyakanI bAre mahinA sevA-pUjA karavAnI jaina-saMghane anumati ApIne to jema potAnI udAra dRSTino paricaya Apyo, tema A AkhI ghaTanA upara jANe suvarNakaLaza caDAvyo. purAtattvakhAtA taraphathI maLela A anumati anusAra savAranA 8 vAgatAMthI te baporanA 12 vAgatAM sudhI bhagavAnanI pUjA thaI zakaze ane rAtre AratI paNa utArI zakAze. A ghaTanA sudIrghakALanA manorathonI siddhinA trIjA sopAnarUpe cirasmaraNIya banI raheze. jainasaMghanA - vizeSa karIne paMjAbanA jainasaMghanA - prayatno saphaLa thayA temAM, purAtattvakhAtAnA DAyarekaTara-mahodaye ApaNI lAgaNIone je nyAya Apyo tathA ApaNA saMghanA rASTrIya tathA sAmAjika AgevAna dharmAnurAgI bAbu zrI vijayasiMhajI nAhare je nirNAyaka bhAga bhajavyo, te mATe ApaNe baMneno AbhAra mAnavo ghaTe che. A tIrthanI sevA-bhakti karavAnI ApaNane je chUTa maLI che, tethI ApaNane be lAbha thaze ema ame mAnIe chIe: pahelo ane bahu ja mahattvano lAbha to e thavAno, ke A tIrthano samucita ane pUrepUro punaruddhAra karavAno ApaNane avasara maLaze, ane bIjo e lAbha, ke A tIrthanA yAtrikonI saMkhyAmAM uttarottara vadhAro thato rahevAne kAraNe A tIrtha vadhu ne vadhu lokapriya ane prabhAvazALI banatuM jaze. Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 292 jinamArganuM jatana - AkhA dezano jainasaMgha A kAryamAM maLelI AvI virala saphaLatAnuM sAcuM svAgata A tIrthanA jIrNoddhAra mATe ane e suMdara sthAnanA vikAsa mATe pUrI udAratAthI Arthika sahAya ApIne ja karI zake e kahevAnI jarUra nathI. paMjAba-saMghe ananya dharmazraddhAthI prerAIne tathA asAdhAraNa jahemata uThAvIne A tIrtha upara jainasaMghano adhikAra punaH prasthApita karavAmAM je kAmayAbI hAMsala karI che, tethI jainasaMghanAM gaurava ane zobhAmAM vadhAro thayo che emAM zaka nathI. eTalA mATe A tIrthane pharI jAhojalAla karavAmAM tana-mana-dhanathI dareka jAtanI sahAya ApavI ane tIrthodvAranA bhagIratha kAryamAM paMjAbanA jaina-saMghane ekalavAyApaNuM na lAge te rIte mAMgyo sahakAra ullAsapUrvaka Apavo e samasta jainasaMghanI pavitra pharaja che. A ghaTanA aMge ATalA vistArathI lakhavAnuM ane je kAraNosara munAsiba mAnyuM che te A che - (1) A tIrthanI prAcIna ane arvAcIna sthiti tarapha tathA A tIrthano jIrNoddhAra karavAnI je sonerI taka UbhI thaI che e tarapha zrIsaMghanuM dhyAna doravuM, ane A aitihAsika ghaTanAnuM atyAre tathA bhaviSyane mATe keTaluM mahattva che te zrIsaMghane samajAvavuM. (2) A ghaTanAnA bIjarUpa AcAryazrI vijayavallabhasUrijI mahArAja tathA AcArya zrI vijayasamudrasUrijI mahArAjanI A luptagupta gaNAvela tIrthano uddhAra karavAnI bhAvanAnuM smaraNa karIne emane zraddhAMjali ApavI. (3) A kArya mATe paMjAbanA jainasaMghe pacAsa varSa sudhI khaMta, dhIraja ane umaMgapUrvaka je satata kAmagIrI bajAvI ane AvI lAMbI sAdhanAnI aMtima siddhi arthAt ImprApti mATe sAdhvIjI mahArAja zrI mRgAvatIzrIjIe aneka kaSya ane agavaDonI upekSA karIne, kAMgaDAmAM comAsu karavAnAM je sAhasa ane hiMmata darzAvyAM tenI prazasti karavA sAthe, paMjAbasaMgha tathA sAdhvIjI mahArAja e baMne pratye zrIsaMghanI AbhAranI lAgaNI darzAvavI. (4) sAdhvIjI zrI mRgAvatIzrIjIe dharmaprIti, zAsanaprabhAvanA, gurubhakti, tIrthoddhAranI tamannA, AtmazraddhA vagerene lIdhe je aitihAsika kAryasiddhi karI batAvI te joIne tapagaccha-saMghanA AcAryo potAnA AjJAvartI sAdhvIsamudAyane yathAzakti tathA yatheccha zAstrAdhyayana, pravacana, lekhana, saMzodhana-saMpAdana karavAnI mokaLAza ApavAthI enAM teja, khamIra ane prabhAvakatAmAM keTalo vadhAro thAya ane ethI zAsanane keTalo moTo lAbha thavA pAme e vicAratA thAya. Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrtharakSA ane tIrthasevanaH 4, 5 293 (5) jesalamera ke enA jevA kaLAnA dhAma samAM tIrthonA jIrNoddhAranI sarakAranA purAtatvakhAtA taraphathI anumati meLavavAmAM je muzkelI paDe che, tenuM nivAraNa karavAmAM A ghaTanA mArgadarzaka ke dAkhalArUpa banI rahe. aneka rIte mahattvanI A ghaTanA aMge ame pharI amArI prasannatA vyakta karIe chIe, ane enuM punaHpunaH aMtarathI svAgata karIe chIe. (tA. 11-11-1978) (5) mAravADanAM tIrthomAM manabhara snAna phAlanAnI yAtrA gata (1969nI) 14mI Disembare huM phalanA pahoMcyo. phAlanAmAM tyAre zaikSaNika ane dhArmika aneka utsavo yojAyA hatA. phAlanA vidyApravRttinuM dhAma banI zakaryuM, enA pAyAmAM AcArya zrI vijayavallabhasUrijInI preraNA ane AcAryazrI vijayalalitasUrijIno avirata puruSArtha rahelAM che. svanAmadhanya zrI gulAbacaMdajI DhaDhuDhAno paNa emAM evo ja phALo che. A traNenI bhAvanAne baLa mAravADanA A pradezamAM zikSaNane protsAhana ApavAnuM vAtAvaraNa UbhuM thayuM, ane aneka bhAIo utsAha ane udAratApUrvaka sahAya ApavA AgaLa AvyA. pariNAme phAlanAmAM zrI pArzvanAtha umeda mAdhyamika zALA, zrI pArzvanAtha umeda mahAvidyAlaya ane e baMne mATe judAMjudAM vidyArthIgRho sthapAyAM. A badhAM ja vidyA sthaLo eka ja sthAne khUba vizALa jagyAmAM AvelAM che. emAM ja vallabhavihAra upAzraya, navuM zAzvatA jinanuM derAsara, vallabhakIrtistaMbha, atithigRha ane zrI pArzvanAtha umeda jena zikSaNasaMghanuM makAna AvelAM hovAthI A sthAna dharmatIrtha ane vidyAtIrthanA saMgama samuM ane jAjaramAna lAge che. zAzvatA jinanuM derAsara upAzrayanA pAchaLanA bhAgamAM, saMgemaramaranuM ane navI ja DhabanuM che. ane emAM RSabha, caMdrAnana, vAriSaNa ane vardhamAna - e cAra zAzvata tIrthakaranI pratimAonI pratiSThA karavAmAM AvI che. - zrI vallabhakIrtistaMbha e munizrI vallabhadattavijayajInI AcArya zrI vijayavallabhasUrijI pratyenI bhaktinuM ane emanI kAryazaktinuM pratIka banI rahe evo che. UMcI UbhaNI upara UbhI karavAmAM AvelI sAdA paththaranI 70 phUTa jeTalI Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 294 - jinamArganuM jatana UMcI A imArata jotAM ja cittoDano jaina kIrtistaMbha yAda AvI jAya che. staMbhanA bihAranA bhAgamAM kIrtistaMbhanI prazasti, zrI vijayavallabhasUrijInI jIvanakathA, emanI vANI ane kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrAcAryanI yogazAstramAM vahelI vANI utkIrNa karavAmAM AvI che. enA aMdaranA bhAgamAM, upara caDhatAM-caDhatAM zrI vijayavallabhasUrijIno jIvana-paricaya thAya evAM citro dorAvavAnuM vicAravAmAM AvyuM che. ane cheka uparanI derImAM zrI AtmArAmajI, zrI lakSmIvijayajI, zrI harSavijayajI ane zrI vijayavallabhasUrijInI mUrtio padharAvavAmAM AvI che. A mUrtionA aNasAramAM keTaloka pharaka che, ane cArenI chabIo maLatI hovAthI emAM jarUrI sudhAro karavAnI jarUra che. munivarya zrI vallabhadattavijayajI sAthe A aMge vAta thaI che. AcArya zrI vijayasamudrasUrijInAM darzana e to dhIra, gaMbhIra, prazAMta, pApabhIru ane sarvahitakArI sAdhutAnAM pratyakSa darzana karavA jevo lAbha che. khAsa noMdhapAtra ane aMtara upara asara karI jAya evI vAta to che teonI utkaTa gurubhakti, guruvaryanAM samAjautkarSanAM kAryone AgaLa vadhAravAnI tAlAvelI ane zrIsaMghamAM ekatA sthApavAnI jhaMkhanA. - sAdAI ane anya guNothI zrImaMtAIne jIravI jANavAnI mAravADanI zakti jANItI che. moTAmAM moTA zrImaMta mahAnubhAvane paNa ApaNe uparathI na oLakhI zakIe evI sAdI ane svAzrayI emanI raheNIkaraNI hoya che. AvA be zrImaMta mahAnubhAvanAM phAlanAmAM darzana thayAM : eka bIkAneranA zrI kocarajI ane bIjA bIjApuranA zrI umedamalajI. baMne zrI vijayavallabhasUrijInI upara khUba AsthA ane bhakti dharAve che. baMnene tyAM garbhazrImaMtAI dUjhe che, ane chatAM baMne sAmAnya mAnavInI jema ja jIve che. (tA. 28-2-1970) rAtA-mahAvIranI yAtrA udyamazIla ane bhAvanAzIla mAnavIno jyAM hAtha phare che, tyAM verAnamAM paNa suMdara bagIco khIlI nIkaLe che. rAjasthAnanuM rAta-mahAvIra tIrtha Ano dAkhalo che. bijApurathI be-eka mAilane aMtare e tIrtha AveluM che. trIseka varSa pahelAM huM enI yAtrAe gayelo, tyAre tyAM nAnA-sarakhA dhvasta maMdiramAM bhagavAna mahAvIranI rAtI vizALa mUrti hatI; ane AsapAsa badhe ja verAna hatuM. enA sthAne atyAre suMdara jinamaMdira, sagavaDavALI moTI dharmazALA, bhojanazALA, pANInI pUrI sagavaDa - A badhuM joIne mana prasanna thaI gayuM. Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrtharakSA ane tIrthasevana : 5 25 bhoMyarAmAM ratAza paDatA ArasanI mahAvIrasvAmInI moTI navI pratimA padharAvI che; te paNa ghaNI manohara che. ahIM e vAtanI ApaNe kRtajJatApUrvaka noMdha levI ghaTe ke A tIrthano Avo suMdara jIrNoddhAra zrI umedamalajInA kAkA zrI jhaveracaMdajIe jAtadekharekha nIce karAvyo che, ane teonA svargavAsa pachI e kAma umedamalajInA vayovRddha pitA zrI hajArImalajI saMbhALe che. roja savAre cAlIne javuM ane sAMje cAlIne AvavuM e emano krama che. ame moTaramAM bijApurathI sAMje e tIrthanA darzane jatA hatA tyAre zeThazrI hajArImalajI cAlIne AvatA amane sAmA maLyA hatA. e zrImaMtAI, e sAdagI ane e dharmabhAvanA sadA vaMdanIya ane abhinaMdanIya che. sAMje bijApuramAM zrI umedamalajInuM bhAvabharyuM Atithya mANI, sAdaDI A. zrI pUrNAnaMdasUrijIne tathA A. zrI vikAsacaMdrasUrijIne vaMdana karI, ame rAte rANakapura pahoMcyA. (tA. 7-3-1970) rANakapura, piMDavADA ane sirohInI yAtrA bhAvika bhaktanA aMtaramAM bhAvanA jAge - kavinI kalpanA jevI ja e bhAvanA. bhagavAnanuM smaraNa ene e bhAvanAne sajIvana karavA prere. kavi jevI ja zilpInI kalpanA jAgI UThe. zilpI kaLA ane bhAvanAnI pAMkhe UDe. enA mulAyama TAMkaNAmAM cetanA pragaTe, eka pAvanakArI, nayanamanohara devamaMdira UbhuM thAya. bhAvika janono AtmA dhanyadhanya banI jAya. raLiyAmaNuM rANakapura AvuM ja che; kaLA ane dharmabhAvanAnA saMgamasamuM tIrtha. dharmapuruSa dharaNAzAha dharmabhAvanAno avatAra dharma ane dhana baMnenI enA upara kRpA. eka vAra e zatruMjaya-tIrthanI yAtrAe gayA. aMtara saMyamanA raMgathI raMgAI gayuM. batrIsa varSanI ja thanaganatI umara ane emaNe deva, guru ane dharmanI sAkSIe, AtmAnI sAkSIe, saMghanI sAkSIe brahmacaryavrata aMgIkAra karyuM ! potAnI zakti ane bAhya saMpattino upayoga AtmasaMpattine vadhAravAmAM karavAno emaNe saMkalpa karyo. emanA aMtaramAM manoratha jAgyA : eka devavimAna jevuM devamaMdira UbhuM karuM, ane e dharmatIrthanI racanAmAM mArA jIvana ane dhanane kRtArtha karuM. emane maLI gayo. eka zilpI; jevo siddhahasta, evo ja masta. dharaNAzAhanA dhananI saritA ane zilpI devAnI kaLAnI bhAgIrathIno saMgama thayo. e saMgamane Are raLiyAmaNuM rANakapura tIrtha UbhuM thayuM. "dharaNavihAra" ane "tribhuvanadIpaka-prAsAda' nAme e tIrtha UbhuM thayuM; lokahRdayamAM vasI gayuM. vikramanI paMdaramI sadInI A vAta. A tIrthanAM kaMIkaMI vakhANa sAMbhaLyAM hatAM; enAM darzana karavA aMtara talasI rahyuM hatuM. manamAM hatuM ane Aje paNa che ke hetALa mAtAnA khoLAmAM hasatA-khelatA Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 jinamArganuM jatana rUpALA bALakanI jema, kudaratamAtAnI godamAM vaselA A zAMta, ekAMta, suMdara tIrthamAM ATha-dasa divasa rahIne paramAtmA ane AtmAnA sAnidhyanA AnaMdarasanuM Acamana karavA ardano prayatna karavo. paNa daridranA manorathonI jema, A jhaMkhanA to phaLe tyAre kharI ! pahelI vAra A tIrthanAM darzana karyAM hatAM AjathI bAreka varSa pahelAM pUjya paMDita zrI sukhalAlajI sAthe. tyAre tyAM phakata vIseka kalAka ja rahevAno lhAvo maLyo hato. jhaMkhanA sAva adhUrI rahI gaI : kyAre pharI yAtrAno avasara maLe ! ane evo thoDoka avasara maLI gayo. ame rAtA-mahAvIra tIrthanI yAtrA karI tA. 15 mI Disembare rAtanA daseka vAge rANakapura pahoMcyA. cAre kora nIrava zAMti hatI. sudi sAtamanA caMdranI sohAmaNI cAMdanI jANe dharatI, devamaMdira ane AsapAsanI TekarIo upara ramavA nIkaLI hatI. badhe ya enuM sohAmaNuM rUpa relAI rahyuM hatuM. meM dhAryuM hatuM ke rANakapura pahoMcIne rAtanA ja devamaMdiranI AsapAsa ane enA vizALa AMgaNAmAM pharIne IzvaranA ane kudaratanA anokhA rUpanAM darzana karIzuM. paNa kaMIka thAka, kaMIka TADha ane kaMIka mArgabhUlyA musApharanI jema ame ADIavaLI nakAmI vAtomAM aTavAI gayA, tethI e dhAraNA na phLI ! jAgyA. jinamaMdiranAM darzana karyAM, jinezvaranAM darzana karyAM, comeranI kudaratanAM darzana karyAM; jiMdagInI roja-ba-rojanI jaLojathA bhUlIne citta AhlAda anubhavI rahyuM ! jevuM suMdara evuM ja svaccha ! avyavasthAnuM koI nAma nahIM; asvacchatA ke avyavasthA karatAM ApaNe pote ja zaramAI jaIe ! cAre kora nAnI-nAnI TekarIo. AgaLa nAnI-sarakhI nadI. AsapAsa vizALa vagaDo. nadInAM nIra to sukAI gayAM che, paNa enI zobhA sukAI nathI. mAnavIe sarajelI kaLA ane kudaratanI kaLAne vasAvatuM A dhAma jANe paramezvaranI ja hRdayaMgama kathA saMbhaLAve che ! jema A tIrthanI sthApanAnI kathA jANavA-sAMbhaLavA jevI che, tema enA jIrNoddhAranI vArtA paNa manamAM vasI jAya evI che, tIrtha to jANItuM hatuM, paNa mAnavInI bhUlathI kaho ke kALabaLathI kaho, e jIrNa ane verAna thaI gayuM hatuM. tyAM pahoMcavuM bahu muzkela banI gayuM hatuM. zeTha ANaMdajI kalyANajInI peDhInuM ane enA pramukha zeTha zrI kastUrabhAInuM dhyAna e ta2pha gayuM, emaNe eno namUnedAra jIrNodvA2 ka2vAnuM nakkI karyuM. zilpa aMgenI emanI viziSTa sUjha ane dIrghadRSTi, kuzaLa zilpIonI varSonI kAmagIrI ane lAkhonA kharce jIrNodvAra sAMgopAMga pUro thayo. tIrthanI zobhA ane bhavyatA pharI khIlI nIkaLI, Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrtharakSA ane tIrthasevana : 5 enI eka-eka vAta upara zeThazrIe dhyAna ApyuM. sAdaDIthI rANakapura pahoMcavAno mArga pAko thaI gayo, navI-navI dharmazALAo UbhI thaI; ane tIrthanI zobhAne kazI ja kSati na pahoMce enI pUrI takedArI rAkhI. tIrthanA jIrNodvA2thI prabhAvita thaIne mAravADanA eka bhAvika sagRhasthane, tyAM navI dharmazALA karAvavAnI bhAvanA thaI. emaNe peDhIne lakhyuM. e mATe AjathI 30-35 varSa pahelAM e bhAIe pacAsa hajAra rUpiyA ApavA kahyuM ! teo zrI kastUrabhAI zeThane maLyA. emaNe maMdiranI sAme dharmazALA karavAnI mAgaNI karI. zeThe eno inkAra karI dIdho. maMdiranI zobhA ane pavitratA pahelI, paisA pachI ! A rIte A tIrtha pharI jAjaramAna banI rahyuM. ane maMdiranI zobhA ! jevuM vizALa, evuM ja UMcuM ane evuM ja koNIthI samRddha ! enuM varNana zuM thaI zake ? pAse ja bIjAM maMdiro ane suMdara sUryamaMdira e sthAnanI ramaNIyatAmAM vadhAro kare che. bapore badhA sAthIo ravAnA thayA, huM rokAI gayo. bapore traNeka kalAka pharI devamaMdiranAM nihALI-nihALIne darzana karyAM. nIrava ekAMtamAM prabhu sAme besIne prArthanA karI; nirmaLa buddhi ane svastha cittanI yAcanA karI ! ane rAta paDI - devamaMdiranI AratInA ghaMTArava zAMta thayA. thoDI vAra bhAvanAnAM gIto relAyAM ane devadarabAranAM dvAra baMdha thayAM. huM comera pharavA lAgyo. UjaLI AThamano ardho caMdra madhya AkAze zobhato hato, comera cAMdanI phelAtI hatI. maMdiranI pAchaLanI TekarIo sAdhanA karatA ko' svastha yogIonI jema beThI hatI. e TekarIonI kore haraNInA traNa tArA camakatA hatA : jANe darzana, jJAna ane caritra ! huM maMdiranI AsapAsa pharato rahyo, AMgaNAmAM ghUmato rahyo. mana zAtA ane AhlAda anubhavI rahyuM. 290 paroDhiye pAMceka vAge jAgyo tyAranuM dRzya vaLI anokhuM hatuM. caMdrano prakAza saMkelAI gayo hato. comera aMdhAruM phelAyuM hatuM. rAtre cAMdanImAM prakAzamAna lAgatAM maMdiranAM zikharo ane TekarIo bhavya paDachAyA jevAM zobhatAM hatAM ane AkAza agaNita tArAothI UbharAI gayuM hatuM - AtmAnA anaMta guNo A rIte khIlI UThe to?... ane ravAnA thavAno samaya paNa AvI pahoMcyo. savAranA sAta vAgyA. devAdhidevanAM chellAM darzana karI jANe emane sadAne mATe aMtaramAM vasavA prArthanA karI devamaMdirane pharI-pharI nIrakhyuM, comeranI zobhAnuM pharI pAna karyuM ane huM ravAnA thayo. enAM darzana karavAnI ghaNA vakhatathI icchA hatI. uparAMta A vakhate tyAM javAmAM maulika vicAraka, AtmaciMtaka ane nijAnaMdanAM zodhaka munivarya Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 298 jinamArganuM jatana zrI amarendravijayajIne piMDavADAmAM maLavAno avasara maLavAno hato. huM 17mI Disembare piMDavADA pahoMcyo. mahArAjazrIe sAthe AvIne maMdiranAM darzana karAvyAM. e dhAtupratimAo kharekhara anokhI che. kAusagga-mudrAnI be vizALa pratimAo ane moTI-nAnI, judA-judA AkAra-prakAranI, kaLAnA viziSTa namUnA samI saMkhyAbaMdha padmAsanastha dhAtupratimAonAM darzana karIne varSonI jhaMkhanA saphaLa thayAno saMtoSa ane AnaMda thayo. kaLAmaya dhAtupratimAonA AvA saMgrahanuM mUlya zuM AMkI zakAya? piMDavADAnA jinamaMdiramAM sAdA paththaranI koraNInuM je navuM kAma thaI rahyuM che, te paNa zilpakaLAnA uttama namUnA samuM che. - bapore ne rAtre zrI amarendravijayajI mahArAja sAthe mana bharIne vAto karI. emanA vAcana-ciMtanamAMthI mananIya keTalIya navI vAto jANavA maLI. daridra mana kaMIka mUDIvALuM banyuM. 18mInI savAre huM sirohI pahoMcyo. sirohInAM maMdironI nAmanA ghaNA vakhatathI sAMbhaLI hatI. tyAMno eka mahollo to zatruMjaya tIrthanI TUMkanI yAda Ape evo jinamaMdirothI samRddha che. rAjasthAnanA jANItA kAryakara ane amArA snehI zrI acalamalajI modIe sAthe pharIne badhAM 16-17 jeTalAM maMdironAM darzana karAvyAM. maMdiro nAnAM paNa che. moTAM paNa che. kaLAnA namUnA jevAM paNa che ane sAdAM paNa che. eka maMdira to enI racanAmAM rANakapuranA vizALa maMdirano nAno namUno darzAve evuM moTuM che. maMdiromAM kyAMka gaMdakI paNa joI. maMdironI sAcavaNI mATe jarUrI evAM pUratAM nANAMnA abhAvane lIdhe ema haze ema lAge che. sirohI-saMghamAM dharmane nimitte kusaMpa peTho che, e duHkhada che. tyAMnI judA-judA gacchanI moTI-moTI pozALo ane A devamaMdiro sirohInI jAhojalAlInI sAkSI pUre che. 18mI DisembaranI sAMje sirohIthI ravAnA thaI, pAMca divasamAM phAlanA, rAtA mahAvIra, rANakapura, piMDavADA ne sirohI e pAMca tIrthonI yAtrA pUrI karI. (tA. 14-3-1970) (6) saMsAratApa zamAvatuM zrI serisAtIrtha bhUkhyo mANasa bhojanane jhaMkhe, thAkyo mAnavI visAmo zodhe, e ja rIte thAkela zarIra ane mana thoDIka kAryamukti ane thoDAka ArAmanI, keTalAya mahinAothI, tIvra Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrtharakSA ane tIrthasevana : 6 299 jhaMkhanA karatAM hatAM; paNa evo avasara lAdhato na hato. UbhI thayelI javAbadArInI upekSA to kevI rIte thaI zake? kAma, kAma ne kAma - basa, kAmanI ja jaMjALa; ane Avela kAmane samayasara pUruM karavAnI satata ciMtA, uparAMta vyavahArane sarakhI rIte sAcavavA mATe karavI paDatI doDAdoDI - A badhAMne pahoMcI vaLavA mATe zarIra ane manane ThIkaThIka tANa veThavI paDe, ane emAMthI UgaravA thoDIka ArAmanI jhaMkhanA rahyA kare. bAkI to, mAnavI pAse kAma eTaluM rahe, ke ene lIdhe ADoavaLo vicAra karavAno vakhata ja na rahe, ke elaphela pravRttimAM paDavAnI zakti ke vRtti ja na rahe; AvI sthiti e moTI khuzanasIbI che ! Ama thAya to ja kAma karavAnI zakti ane sUjha sateja thAya che, ane jiMdagI badInI barabAdImAMthI bacI jAya che. work is Worship - kAryaparAyaNatA e to IzvaraupAsanA che - e sonerI sUtra mAruM paramapriya sUtra che. chevaTa sudhI kAma maLatuM rahe, kAma karavAnI zakti maLatI rahe ane niSThApUrvaka kAmane pUruM karavAnI manovRtti sateja rahe - evuM paramAtmAnI paramakRpA hoya to ja banI zake. ahIM, namratA sAthe e kabUla karavuM joIe, ke huM je kaMI kAmone pahoMcI vaLavAno prayAsa karuM chuM, enA karatAM anekagaNAM ane anekagaNI javAbadArIvALAM moTAMmoTAM kAmo mArI (58 varSanI uMmara karatAM moTI uMmaravALA kAryakaro bhAre saphaLatApUrvaka karI rahyA che; e kAmonI sarakhAmaNImAM mArAM kAmo koI visAtamAM nathI ! paNa e to sau-saunI kAryazaktino ja savAla che. emAM aphasosa karavAno na hoya. ApaNI uttamamAM uttama zakti ApaNe svIkArela ke ApaNA upara AvI paDela javAbadArIne pUrI karavA mATe arpIe, mahAna kAryakaronA jIvanamAMthI preraNA laIne vadhu AzAvAdI ane puruSArthaparAyaNa banIe ane kAmane kheMcatAM-kheMcatAM zarIra ane mana veravikhera banI na jAya eTalI sAvadhAnI rAkhIe eTale patyuM. bhojanane aMte tRptino mITho oDakAra ane kAmane aMte AnaMda na Ave to samajavuM ke kyAMka cUka thaI. chellA cAreka mahinAthI to satata lAgyA ja karatuM hatuM ke kAma karavAno AnaMda osarI rahyo che ane jANe ghasaDa-boLo cAlato hoya evuM lAgyA kare che. A to be ya rIte khoTano dhaMdho; kAma paNa bagaDe ane jiMdagI paNa bagaDe. chevaTe nirNaya karyo ke lAMbA samaya mATe ane dUranA koI vadhu zAMta raLiyAmaNA sthAnamAM to javAya tyAre khare, atyAre to pAMceka divasa mATe najIkanA koI tIrthasthAnamAM pahoMcI javuM. ane ame (zrI dalasukhabhAI mAlavaNiyA, mArAM pUjya kAkI, mArAM patnI ane huM) gata phAgaNa suda 14nA roja serisA tIrthamAM pahoMcI gayAM. AgamaprabhAkara pUjya Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinamArganuM jatana puNyavijayajI mahArAja paNa pATaNathI amadAvAda pAchA pharatAM te ja divase serisA padhAryA hatA e paNa eka lAbha maLyo. 300 serisAmAM pAMca divasa rahIne je zAMti, AnaMda ane sukhano lAbha maLyo, enA lIdhe zarIra ane manano thAka ThIkaThIka ocho thayo, ane cittamAM kaMIka AhalAdaka sphUrtino anubhava thavA lAgyo ema kahevuM joIe. khUba doDadhAma ane dhamAlane aMte Avo avasara sAMpaDyo eNe jANe dharatI upara svargano cirasmaraNIya sukhAnubhava karAvyo. e samaya vIsaryo vIsarAya evo nathI. serisA sadA smaraNIya banI rahe evuM manamohaka, bhavya ane zAMta-sohAmaNuM tIrthadhAma che. serisA tIrtha : itihAsa zrI serisA tIrtha prAcIna ane arvAcIna baMne samayamaryAdAne sparze che. e tIrthaM vikramanI teramI sadImAM vidyamAna hatuM evo eka zilAlekhIya purAvo maLI Avyo che. A tIrthamAM mahAmaMtrI vastupALe vi. saM. 1285mAM zrI neminAtha bhagavAnanuM biMba padharAvyAno eka khaMDita zilAlekha maLI Avyo che. eTale A tIrtha e pahelAnuM che e nakkI thaI zake che. teramI sadI pahelAM A tIrtha keTaluM prAcIna hoI zake enA cokkasa purAvA maLavA haju bAkI che; chatAM vi. saM. 1389mAM AcArya jinaprabhasUrijIe racela 'vividhatIrthaMkalpa'mAMnA 'ayodhyAnagarIkalpa'mAM serisAmAM caulukya rAjavI kumArapALe eka jinapratimA padhArAvyAno ullekha che te A tIrthanI prAcInatAne vikramanI bAramI sadI sudhI to laI ja jAya che. A tIrtha karyAM sudhI jAjaramAna rahyuM ane kacAre e lupta thayuM eno cokkasa samaya hajI nakkI thaI zakyo nathI. paNa kavivara lAvaNyasamaye vi. saM. 1512mAM *serisA-tIrthastavana'nI racanA karIne e tIrthano ane enA mULanAyaka pArzvanAtha prabhuno mahimA varNavyo che, e uparathI eTaluM to lAge che ke soLamI sadI sudhI A tIrtha pravartamAna hatuM H ane te pachInA koI samaye vinAzakArI AsamAnIsulatAnIno bhoga banIne lupta thaI gayuM hovuM joIe. vikramanI gaI vIsamI sadInA uttarArdhanA prAraMbhamAM A tIrthabhUminA deva jAgyA ane vi. saM. 1955mAM tyAMnI prAcIna jinapratimAo pragaTa thaI ane e tIrthano dhImedhIme jIrNoddhAra thavA lAgyo. vi. saM. 2002mAM pU.A.ma. zrI vijyanesUrIzvarajInI nizrAmAM navA jinamaMdiranI pratiSThA karavAmAM AvI. e rIte A prAcIna tIrthano jIrNoddhAra thayo, ane pharI pAchuM e navA rUpe jAjaramAna banyuM : A che A prAcIna tIrthanI arvAcInatA. A tIrthanI punaH sthApanAmAM ane enA jIrNodvAramAM amadAvAdanA sva. zeTha zrI sArAbhAI DAhyAbhAIe UlaTabhera ane Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrtharakSA ane tIrthasevana : 6 301 bhaktipUrvaka Apela hisso e tIrthanA jIrNoddhAranA itihAsamAM sonerI akSaroe aMkita thAya evo che. suvizALa prAMgaNanI vace zobhatuM vizALa ane unnata jinamaMdira jotAM ja cittane vaza karI le che. khUba UMcI UbhaNI upara AchA rAtA-geruA jodhapurI (ke evA koI) paththaranuM baneluM ane vacce vacce zveta saMgemaramaranA moTAmoTA staMbhothI, AthamatI ratuMbaDI saMdhyAe tAre-masyA AkAzanI jema dIpI UThatuM A jinamaMdira zilpakaLAno sAdo, paNa suMdara ane bhavya namUno che. pahoLAM-pahoLAM pagathiyAM ane vizALa cotaro enI bhavyatAmAM ora umero kare che. cotarA pachI laMbacorasa pravezamaMDapa Ave che. emAM be moTA gokhamAM eka bAju devI aMbikAnI prAcIna mUrti ane bIjI bAju devI padmAvatInI arvAcIna mUrti besArelI che. pachI Ave che cittane zAMta, svastha ane samatArasabharyuM banAvato samacorasa vizALa raMgamaMDapa. raMgarogAnanA koI lapeDA nahIM, binajarUrI citarAmaNanI koI kanaDagata nahIM, chabIo ke evo koI ThaThAro nahIM. UMco vizALa ghummaTa paNa jANe koI gaMbhIra sAdhakanI jema mauna dharIne vANInA vilAsane saMyamamAM rAkhavAnI AjJA pharamAve che. comera zAMtarasanuM sAmrAjya pravarte che. maMdiranI jamaNI ane DAbI bAjunAM pravezadvAro, ane enI sAthenA cotarA upara caDhavA mATe ane maMdiramAM javA mATe mUkelAM pagathiyAM jANe sohAmaNA rAjahaMsanI prasArelI be pAMkho jevAM nayanamanohara lAge che. ane maMdiranuM unnata zikhara to jANe enI dhajAne havAmAM laherAvIne AtmAne UMce laI javAnI preraNA Ape che. raMgamaMDapamAM dAkhala thAo, ane gabhArAmAM birAjatI bhagavAna pArzvanAthanI vizALa zyAma-suMdara pratimA cittane corI le che. A pratimA, raMgamaMDapamAMnI be UbhI (kAusagiyA) pratimAo ane nIce bhoMyataLiye pratiSThita zrI loDhaNa pArzvanAthanI moTI ane zyAma pratimA ahIMthI ja pragaTa thaI che. maMdiramAM prabhusanmukha besIe chIe ane aMtara zAtA anubhavavA lAge che. nIce loDhaNa pArzvanAthanI bAjumAM bhagavAna RSabhadeva kesariyAnAthanI arvAcIna mUrti besArelI che. e paNa moTI ane zyAma che. zyAma pratimAo, zveta staMbho ane pharasabaMdhI ane AchuM rAtuM jinamaMdiranuM kAThuM - traNa raMgano triveNIsaMgama koI ajaba bhavyatA sarje che. jina-prAsAdanI ane enI pharatA vizALa cogAnanI svacchatA bIjAM tIrthasthAno mATe dAkhalArUpa banI rahe evI che. cAraso jeTalAM yAtriko ArAmathI rahI zake evI moTI dharmazALA, cokhkho ane manabhara khorAka ApatI bhojanazALA, vAparavAnA heja bhAMbharA pANInA covIse Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 302 jinamArganuM jatana kalAka cAlatA naLa, pIvAnA mIThA pANInA paNa amuka-amuka samaye cAlu thatA naLa, vijaLInI battIo ane vAsaNa-pAgaraNanI pUratI sagavaDa; AvI badhI sagavaDo A sthAnane vizeSa AkarSaka ane rahevA yogya banAve che. A tIrthano vahIvaTa zeTha ANaMdajI kalyANajInI peDhI saMbhALe che. A tIrthabhUminAM A AkarSaNo uparAMta bIjAM be AkarSaNothI paNa mAruM mana prabhAvita thayuM che; emAMnuM eka cheH e tIrthanI peDhInA munIma zrI cImanalAla DAhyAbhAI. trIsa varSathI teo A eka ja sthAnamAM potAnI sevAo ApI rahyA che. teo kAbela, kAryadakSa ane kartavyaparAyaNa che. koI paNa kAma pAra kema pADavuM enI sUjha ane bIjA pAsethI kAma levAnI kuneha emanAmAM che. uparAMta, AvI nokarI ATalA lAMbA samaya sudhI karavA chatAM, emaNe je rIte potAnI tejasvitA ane khumArI sAcavI rAkhI che te virala che. emanI sAthe mokaLe mane vAta karatAM emanI vicAraprauDhatA ApaNA khyAlamAM AvyA vagara nathI rahetI. A sthAnanuM bIjuM AkarSaNa che gAmanI AsapAsano zAMta, ekAMta ane suMdara vagaDo, ane jANe hasatI-ramatI-killola karatI hoya evI kudarata. savAre ke sAMje enA retALa mArgo upara ApaNA mananI moja pramANe, ekAda vicArane vAgoLatAM ke ekAda kavitAnI kaDInuM guMjana karatAM, DolatAM-DolatAM pharyA karIe tyAre jANe ema ja lAge che koI zAMtinA udyAnamAM ApaNe laTAra mArI rahyA chIe: na mANasonI bhIDAbhIDa, na vAhanonA khaLabhaLATa ke na vijaLInA dIvAnA AMkhone AMjI detA jhabakArA. meM to A mArgoe pharatAM bhAre zAMti ane zAtA anubhavI che. paNa Avo anubhava thavo e dareka mAnavInA potAnA mananI sthiti upara AdhAra rAkhe che. A tIrtha amadAvAdathI 18 mAIla ane kalolathI 6 mAIla che. ane baMne sthaLethI esa. TI. nI 5-6 baso maLe che. gAmaDAmAM saMskAradarzana serisA be hajAreka mANasonI vasatInuM, ApaNAM bIjAM gAmaDAM jevuM ja eka sAmAnya gAma che. paNa tyAM mANasAIbharI saMskAritAnuM je thoDuMka darzana thayuM te jANavA jevuM che. hoLIne divase moDI sAMje ame gAmamAM pharavA nIkaLyAM, to kyAMya hoLI pragaTelI na lAgI ! bahu ja navAInI vAta. pUchyuM to jANavA maLyuM, hoLI pragaTavavAnuM ane dhULeTI khelavAnuM AkhA gAmamAM sadaMtara baMdha che ! eka ThAkora bhAI kahe: "pahelAM hoLImAM vera sudhdhAM vasUla thatAM hoLImAM homavAnA ghAsanA pULAmAM talavAra saMtADIne Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 303 tIrtharakSA ane tIrthasevana : 6 laI jAya, ane lAga joIne jenI sAthe adAvata hoya ene jhATakI nAkhe ! pachI to khUba vera vadhe ane peDhIo sudhI e cAle. ATalA mATe hoLI pragaTAvavI ja baMdha karI, ane dhULeTI khelavAnuM paNa evAM tophAnone aTakAvavA baMdha karyuM." pAMca Ane zera khaDI jevuM cokhkhuM dUdha maLe - sAme cAlIne levA jaIe to ! dUdha denAra ThAkora komanI bahena kahe : "bhAI, amAre keTalA bhava karavA che ke dUdhamAM pANI meLavIe? ema karye mAtA rAjI na rahe, chokarAM sukhI na thAya !" ame amArA eka snehI sAthe dUdha levA gayelA. emaNe bIje divase pote dUdha levA Avaze ema kahyuM. bIje divase emanA badale emano dIkaro ane ame dUdha levA gayA; ame to rAha jotAM beThAM, paNa bAIe dUdha ApavAnI koI taiyArI na batAvI. pUchyuM, to kahe : "pelA kAkAne dUdha ApavAnuM kahyuM che; tamane ApI dauM to emane zuM ApuM? emane vacana ApyuM che te kema bhulAya? vacana jAya enA badale cho ne dUdha vagara vecAyuM paDyuM rahetuM." ame ene samajAvyuM ke ame e kAkAnI vatI ja AvyA chIe, tyAre ja eNe dUdha ApyuM. A kAkA te amadAvAdanA zrI sAkaracaMda phakIracaMda mazarUvALA. chAzanI vAta nIkaLI to kahe ke chAzamAM to badhAyano bhAga. e vecIne paisA na karAya, paNa je Ave ene ema ne ema ApI devAya. mULa to ArAmanA hetuthI karela A tIrthayAtrA-prasaMge jovA maLela gAmaDAnI A naitika saMskAritAthI citta khUba prasanna thayuM. AvA prasaMgo zaherIonA zaherIpaNAnA ane emanI saMskAritAnA gumAnane paDakArarUpa banI rahe evA che. kadAca A gAmaDAnA rahevAsIone zaherIpaNAno raMga nahIM lAgyo hoya enuM ja A supariNAma haze. emAM ja mAnavasamAjanuM bhaluM raheluM che. serisA tIrthamAM pAMca divasa khUba ArAma, AnaMda ane AsAezamAM vitAvIne amadAvAda mATe ravAnA thato hato, tyAre manamAM thatuM hatuM ke vaLI pAchuM phikarakoTamAM dAkhala thavAnuM AvyuM! paNa tarata ja vaLI manamAMthI avAja Avyo, ke jema bhUkha hoya to ja bhojanano svAda Ave, ema kAma karIne thAkyA hoIe to ja ArAma AnaMdadAyaka banI zake ! kAmamAM ja ArAmanAM mahimA ane mahattA samAyelAM che; nahIM to ArAma ane ALasa vacce koI bheda rahevA pAmato nathI. ane ALasano Azraya lIdho ke patanane ja teDuM mokalyuM samajo ! thoDIka rti meLavIne amadAvAda pahoMcyo tyAre serisAtIrthanI yAtrAnAM madhura smaraNothI mana AhUlAda anubhavatuM hatuM. Avo AlAda pharI kayAre maLaze? thAkI javAya eTaluM kAma karIzuM tyAre ja ne ? kArya e ja sAcuM jIvana ! (tA. 23-3-1965 ane tA. 1-4-1965) Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 304 jinamArganuM jatana (7) tIrthagata vivAdono ukelaH eka tAtvika vicAraNA jainadharmanI je viziSTatA che, e viziSTatAnI mAnavasamUhamAM pratiSThA karavI e jaina tIrthasthAnono mukhya hetu che. ane e dRSTie vicAratAM jema jainadharma - jainadharmanA siddhAMto - itara dharmo ane enA siddhAMto karatAM judA tarI Ave che, tema enAM tIrthasthAno paNa kaMIka AgavI viziSTatA dharAve che. eTale pachI AvAM tIrthasthAnonI rakSAnA upAyo paNa e dharmanA sarvamaMgaLakArI siddhAMtonA prakAzamAM ja zodhavA ane ajamAvavA joIe e kahevAnI jarUra nathI. dharmabhAvanAnA preraNAsthAna-samAM tIrthasthAnonI rakSA mATe dharmanA pAyArUpa ke prANarUpa mULa siddhAMtonI ja jo upekSA thaI jAya, athavA e sasarAI jAya to enuM pariNAma to "jIva bhale gayo, paNa raMga to rahyo!' evuM anicchanIya ke viparIta ja Ave. ane jo ApaNe game te bhoge dharmabhAvanA ane dharmasiddhAMtonuM jatana karavA mATe kRtanizcaya hoIe, to dharmabhAvanA ane dharmasiddhAMto sAthe pUrepUrA susaMgata hoya evA tIrtharakSA mATenA nidoSa upAyo ApaNane na ja maLI Ave ema mAnI levAne kazuM ja kAraNa nathI - phakta emAM ApaNe utAvaLane badale dhIrajathI, jhanUnanA badale dharmamaya ThaMDI tAkAtathI, TUMkI daSTine badale dIrghadraSTithI, jaya-parAjayanI chIcharI manovRttinA badale satya-nyAyanI gaMbhIra bhAvanAthI ane ekAMtadaSTinA badale anekAMtadaSTithI kAma levuM paDe eTaluM ja. A aMge thoDoka vadhu vigate vicAra karIe: jenadharme jIvanasAdhanAno je mukhya uddeza darzAvyo che ane e uddezane saphaLa. banAvavAnA je mArgo ke upAyo darzAvyA che emAM ja enI viziSTatA rahelI che. jIvamAtra sAthe maitrI samitI be sadgamUkuM) e jainasAdhanAno mukhya hetu che. jaina sAdhakoe mAtra AvI virATa bhAvanAnuM uddabodhana karIne ja saMtoSa mAnavAne badale, potAnI jIvanasAdhanAnA anubhavane AdhAre e uddezane siddha karavAno sacoTa upAya paNa darzAvyo. e upAya te ahiMsA. jIvanamAM jo ahiMsAnI pratiSThA thAya to vizvamaitrInI bhAvanA ApoApa caritArtha thAya; pariNAme koInI sAthe vera-virodha rahevA pAme nahIM (vera maoNM na ). pAtaMjalayogasUtramAM sAcuM ja kahyuM che ke hiMsApratiSThAyAM tatsani vairatyaT: - ahiMsA barobara sthapAtAM tenA sAnidhyamAM veravirodha TakI zake nahIM. vaLI jaina sAdhakoe, vizvamaitrInI bhAvanAne saphaLa banAvavA mATe kevaLa ahiMsAnI sAdhanA karavAnuM kahIne ja besI na rahetAM, ahiMsAnI prApti mATenA svAnubhavagamya upAya jaNAvatAM kahyuM ke ahiMsAnI prAptino upAtha che saMyama ane Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrtharakSA ane tIrthasevana : 7 305 tapa. ane chevaTe A rIte saMyama ane tapa dvArA ahiMsAno sAkSAtkAra karAvanAra dharmane zAstrakAroe utkRSTa maMgala tarIke biradAvyo - gho maMttamuviTuM hiMsA saMjamo tavo / - ApaNAM tIrthasthAno ahiMsA, saMyama ane tapapradhAna ane vizvamaitrI tarapha dorI jatA dharmanAM preraNAdhAmo che. eTale enI sthApanA, vRddhi ane rakSAnA kendramAM jainadharmanA prANarUpa ahiMsA ane vizvamaitrInI bhAvanA hoya e jarUrI che, kAraNa ke, tAtvika rIte jo ApaNe samajI ane vicArI zakIe, to tIrtharakSA e dharmarakSA ja che; e be vacce koI taphAvata che nahIM. ane dharmanI rakSA to ahiMsA ke maitrIbhAvanAnI upekSA karIne ke enAthI virodhI rIte vartIne thaI zake ja nahIM e pAyAnI vAta kyAreya ApaNA dhyAna bahAra javI na joIe. ane, ame pahelAM sUcavyuM tema, jainadharmanI ahiMsA ane vizvamaitrInI bhAvanA sAthe susaMgata hoya e rIte, jo ApaNe icchIe to, tIrtharakSAnA upAyo jarUra zodhI ane ajamAvI zakIe ja. paNa AvA upAyo bhakti-zraddhAparAyaNa sAmAnya janasamUha zodhI kADhe ane ajamAve evI apekSA ApaNe na rAkhI zakIe. dharmasiddhAMto sAthe susaMgata evA tIrtharakSAnA upAyo zodhavA ane ajamAvavA ane e mArge zrIsaMghane doravo e kAma dharmanAyako ane saMghanA movaDIonuM che. sAmAnya janasamUha to AgevAnone anusaravA TevAyelo hoya che; jevI netAonI netAgIrI evI janatAnI kAmagIrI. tIrtha upara saMkaTa na AvI paDe e kaMI ApaNA hAthanI vAta nathI. dharmajhanUna, sarakArI hastakSepa ke khoTI rIte mAlikI-hakka ke vahIvaTI adhikAra meLavavAnI koI vyakti, vyaktinamaho ke saMsthAnI ASaprerita jakanA kAraNe tIrtha upara Aphata AvI paDe che; ane emAMthI tIrthane bacAvI levAno savAla Ubho thAya che. ApaNAM tIrthasthAnonI ja vAta karIe to digaMbara-saMghanA jhanUna ke enI sAMpradAyika kaTTaratAne kAraNe ApaNAM saMkhyAbaMdha tIrthasthAnonI salAmatI ane enA uparanI ApaNI mAlikI jokhamamAM mukAI che, ane e AkramaNamAMthI ApaNAM tIrthonI rakSA karavA mATe ApaNe na-chUTake kaoNrTano Azraya ke bIjA upAyo hAtha dharavA paDyA che. aMtarikSajI tIrthanI sthiti paNa AvI ja che. A tIrtha aMge zvetAMbara-digaMbara phirakA vacce jAgela jhaghaDAne janmyA cha-cha dAyakA karatAM paNa vadhu samaya thayo, ane eno nikAla karavAnA kaMI keTalA prayatno thayA, chatAM sthiti TheranI Thera ja rahI, eTaluM ja nahIM, jANe pAghaDIno vaLa cheDe AvI gayo hoya ema, atyAre sthiti khUba vaNasI gaI che, nAjuka banI gaI che. Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 306 jinamArganuM jatana jyAre ApaNA prANapyArA tIrtha upara AvuM kAramuM saMkaTa AvI paDe, tyAre samasta zrIsaMghamAM ane khAsa karIne bhakti-zraddhAparAyaNa sAmAnya vargamAM joza ane roSanI lAgaNI pragaTI nIkaLe ane e game te bhoge tIrthanI rakSA karavA taiyAra thAya e svAbhAvika che. paNa A vakhate ja dharmanAyakonA nAyakapadanI ane AgevAnonI netAgIrInI kasoTI thAya che. teo paNa jo AvezamAM AvI jAya, to sAmAnya janasamUhane jhanUnane mArge sahelAIthI dorI jaI zake che, ane jo teo Tharela buddhi, pariNAmalakSI dIrdhadaSTi, samatA, bhUtakALano anubhava ane zANapaNathI kAma le to janatAmAM pragaTela joza ane roSane sAce mArge vALIne emAMthI ThaMDI ane nakkara tAkAta pragaTAvI zake che, ane e tAkAtane baLe zAMtibharyuM, saMtoSakAraka ane kAyamI samAdhAna zodhI ane sAdhI zake che. AmAM chevaTanuM dhyeya to jhanUne caDIne kleza ke virodhane vadhAravAnuM nahIM, paNa vaira-virodha sadAne mATe zamI jAya evo nikAla zodhavAnuM ja hovuM ghaTe. sAmI vyaktinI akaDAI ke ADAIthI AvuM samAdhAna mukela ke azakya paNa banI jAya evuM ghaNI vAra bane. paNa jo ApaNuM dhyeya vizuddha hoya, to chevaTe e nirdoSa sAdhanothI pAra paDavuM ja joIe, pAra paDaze ja - evI ApaNA aMtaramAM daDha AsthA hovI joIe. satyameva nayanA suprasiddha sonerI sUtrano A ja bhAva che. matalaba ke game te kAraNe baLabaLatA banI gayela tIrtharakSAnA praznanA kAyamI ukelano mArga bIjA sAmAnya praznonA ukelanA mArga karatAM kaMIka judo ane anokho ja hoI zake, ane enI pAchaLa sAdhya ane sAdhana e baMnenI vizuddhatAnuM kharekharuM prazAMta, AMtarika ane sarvasukhakara pIThabaLa hovuM ghaTe. tIrtharakSA jevA dhArmika praznanA ukela ke samAdhAna mATe Avo nirAkuLa ane nirdoSa mArga apanAvavAmAM Ave to kadAca kayAreka emAM dhAryA karatAM vadhu vilaMba thAya ke ApaNI dhIrajanI kasoTI thatI paNa lAge, chatAM saravALe emAM lAbha ja che. jyAre-jyAre Avo mArga mUkIne bIjI rIte A praznano nikAla lAvavAno prayatna thayo che, tyAre thoDA vakhatane mATe to bhale ApaNe vijayollAsa manAvIe ke A prazna patI gayo ane ApaNane vijaya tema ja dhAryo lAbha maLyo; paNa AvA nikAlanI bIjI ja paLathI emAM vaLI pAchA nAnAmoTA koyaDAonA navAnavA phaNagA phUTavA lAge che, ane jene ApaNe praznano cheDo mAnyo hato, tyAMthI ja navA ane kadAca vadhu aTapaTA prazno jAgI UThe che. najIkanA tema ja dUranA bhUtakALanA ApaNAM aneka tIrthone lagatA saMkhyAbaMdha jhaghaDAo ke prazno A vAtanI sAkha pUrI zake ema che. eTale tIrtharakSAno prazna ApaNA mATe hamezAM mUMjhavaNabharyo ja rahyo che; ane enA ukelano kAragata ane kAyamI mArga zodhavAno to hajI bAkI ja che. Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 307 tIrtharakSA ane tIrthasevana : 7 jo ApaNe vadhu nahIM, to chellI aradhI sadIno tIrthonA jhaghaDAono ane enA nikAla mATenA prayatnono ItihAsa ke anubhava dhyAnamAM laIe, to A mATeno sAco mArga zodhavAmAM e jarUra upayogI thaI zake. AvA jhaghaDAonA nikAlamAM ApaNe kleza-kaMkAsa ane vera-virodha vahoravAmAM, moTAmAM moTI adAlatono Azraya levAmAM, paisA kharacavAmAM, lAgavaga meLavavAmAM - ema zakya lAge te rIte prayatna karavAmAM kazI jamaNA nathI rAkhI. ane chatAM enA pariNAmarUpe ApaNe keTalAM tIrthonA jhaghaDAno nikAla karavAmAM keTalA kAmayAba thaI zakyA eno kyAsa meLavavA jevo che. chellAM ghaNAM varSothI AvA aneka jhaghaDAono sAmano ApaNe je rIte karavo paDyo che, te jotAM ame sUcavela A mArga judo, avanavo ke avyavahAru lAge e banavAjoga che. paNa amane lAge che ke zAMti ane kAyamI samAdhAnanI zodha mATe dhIrajapUrvaka enI ajamAyaza karI jovA jevI che. jo ApaNA dharmanAyako ane AgevAno AvI prazAMta doravaNI ApavA taiyAra thAya, to tIrtharakSA mATe joza ane roSanA badale ahiMsaka pratikArano mArga ApaNane jarUra maLe ane saphaLa thaI zake. haju gaI kAle ja mahAtmA gAMdhIe AkhA dezanI saikA-jUnI gulAmI toDavA mATe ahiMsaka pratikArano upAya saphaLa karI dekhADyo hato. eTale jo ApaNAM pavitra tIrthonI A rIte rakSA karavAnuM ApaNe vicArI ane amalamAM mUkI zakIe, to hajAro sainikonI noMdhaNI karavAnI, emane jelamAM mokalavAnI ke e mATe jehada jagAvavAnI jarUra na rahe, ane ahiMsAnI bhAvanAne varelA thoDAka ja AgevAno ane kAryakarono ahiMsAtmaka pratikAra paNa sAmA pakSane nyAya karavAnI ke sIdhA cAlavAnI pharaja pADyA vagara na rahe. eka vAta ApaNA dhyAna-bahAra na javI joIe, ke aMtarikSajI tIrthanA praznane laIne vartamAnapatromAM ApaNe je moTI-moTI jAherAto karIe chIe ane emAM khUba AvazabharI vANIno upayoga karIe chIe, tethI A praznano nikAla AvavAmAM kaMI sahAya maLaze ema kahevuM muzkela che; paNa ethI jAhera janatAmAM ApaNe hAMsIpAtra ane TIkApAtra thaIe chIe e ApaNane nAnuM-sUnuM nukasAna nathI. jainadharmanA ahiMsAdharmane ja varelA be phirakAo pavitra tIrthasthAnane nAme aMdaroaMdara AvI jehAda jagAve ane e mATe AvI jAherAto kare e potAnA hAthe ja potAnA paga upara kuhADo mAravA jevI bhUla che. ApaNI zakti, bhakti ke saMpattinI AvI roSabharI, AvezabharI vANImAM jAherAto thAya e koI rIte lAbhakAraka nathI. eTale tIrtharakSAnI ApaNI mUMjhavaNane dUra karavA mATe ApaNe ApaNA dharmane mAnya upAyo ajamAvIe e ja samAdhAna ane zAMtino sAco mArga amane lAge che. Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 308 jinamArganuM jatana A mATe jhAjhuM zuM kahIe? AmAM koInI TIkA karavAno amAro muddala Azaya nathI. dharmarakSA karatAM-karatAM ja tIrtharakSA mATe ApaNe prayatna karIe e ja amArA A kathanano sAra che. (tA. 23-3-1968). (8) komI kaTTaratA vaccenI dhairyagAthAH ratalAma-jinamaMdiraprakaraNa azAMtinuM mULa ratalAmanA zrI zAMtinAtha bhagavAnanA derAsaramAMthI zivaliMgaH khaseDyAnA dAvAnA kAraNe tyAMnA jainasamAjamAM vyApelI azAMtinA vigatavAra sAmAcAra amArA gayA aMkamAM chapAI gayA che; te khUba ciMtA upajAve che. pahelI vAta - je sAva pAyA vagaranI che, ane je nyAyI hovAno koI ja saMbhava nathI - ne kSaNabhara mATe sAcI mAnI laIe, ke e dUra karyuM hatuM, to paNa enI sAme sarakArI amaladAro sahita ratalAmanI jainetara janatAe je bhayAnaka AMdolana jagAvyuM, eTaluM ja nahIM, 60 varSanI vayanA bujharga ane pratiSThita jaina AgevAnane hAthamAM beDIo paherAvIne jelabhegA karavAmAM AvyA e vAtano koI rIte bacAva thaI zake ema nathI, tema ja ene koI paNa dalIla nyAyI TharAvI zake ema nathI. eka jaina derAsaranA AMgaNAmAM nahIM, paNa derAsaranA gabhArAmAM zivaliMga hovAnI A vAta jema sAva asAdhAraNa ane navAI upajAve evI che, tema e zivaliMga haThAvI lIdhAno Aropa Ubho karIne tyAMnA jaina samAjane bhayatrasta karI mUkavAnI vAta paNa jANe agAuthI koI yojanA ke kAvatara nakkI karela hoya evI lAgyA vagara rahetI nathI. A prakaraNamAM savizeSa noMdhapAtra ane kheda upajAve evI bInA to e che ke AmAM ratalAmanuM sarakArI taMtra ekapakSI banIne jainonI sAme ja jANe vyavasthita rIte goThavAI gayuM hoya e rIte AkhA ghaTanAcake vaLAMka lIdho che. e cakranA thoDAka cIlA ApaNe joIe : Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrtharakSA ane tIrthasevana : 8 AkhA prakaraNanA mULamAM brAhmaNa pUjArInI ghAlamela ThIkaThIka kAma karatI dekhAya che. derAsarano pUjArI hovA chatAM te jyAre derAsara ane ratalAmanA jaina samAjanI viruddha cAlIne sAmethI sarakAra pAse evI mAgaNI kare ke A derAsara to sarakArI derAsara che, ane tethI sarakAre eno kabajo laI levo joIe, tyAre saheje emAM rahela bada-irAdAnI gaMdha Ave che. AnI pachI A vAtane vizeSa moTuM rUpa ApavA mATe zivaliMga upADI gayAnI vAta rajU karavAmAM Ave che ane e bahAne sarakAramAM phariyAda noMdhAya che. A phariyAdanI sunavaNI paNa tAbaDatoba thAya che, ane prajAkalyANanAM bIjAM kAmomAM zithila gaNAtuM sarakArI taMtra, jANe bhayaMkara dhADa paDI hoya evI tvarita gatithI pagalAM le che ane eka munivaranI sAme voraMTa kADhe che. ene e vakhate eTalo paNa vicAra nathI Avato ke giraphtArInI AjJA karavA jeTalAM jalada pagalAM bharatAM pahelAM sAmA pakSane potAnI vAta kahevAnI taka ApavI jarUrI che. munirAja to vihAra karI gayA hoya che, eTale pachI ratalAmanA 60 varSanA vayovRddha jaina AgevAna zrI hIrAlAlajI caudharI upara sarakArI taMtrano roSa ThalavAya che, ane emanA hAthamAM beDIo paherAvIne emane sariyAma bajAramAMthI laI javAmAM Ave che. A pachI samIramalajI vagere bIjA jaina AgevAnone paNa pakaDavAmAM Ave che. chevaTe zrI hIrAlAlajI caudharI ane zrI. samIramalajIne hirAsatamAM rAkhI bAkInA jaina AgevAnone choDI mUkavAmAM Ave che. A prakaraNane AgaLa karIne tyAMnA jainetaroe je bephAma rIte jaina samAja ane jaina dharmanI sAme bhASaNo calAvyAM, te to koI pazusaMskRtine varelI prajAne ja zobhe evAM hatAM. jainadharmano nAza' karavAno jANe tyAM nAda karavAmAM Avyo ! 309 AthI vizeSa duHkha upajAve evI vAta to e thaI, ke A badhAmAM ratalAmanA klekTare pote jANe 'varanA bhA' hoya evo AgevAnIbharyo bhAga bhajavyo. jyAM vADa ja UThIne cIbhaDAM gaLavA mAMgatI hoya tyAM kone zuM kahevAya ? jemanA mAthe zaheranAM kAyado, vyavasthA ane zAMti jALavavAnI javAbadArI hoya, te pote ja UThIne jo A rIte taraphadArI karavA lAge to tenI sAme koNa zuM karI zake ? maLelA ahevAla mujaba, klekaTare to jANe zivaliMganI A jaina maMdiramAM punaH pratiSThA karavAnI pratijJA ja lIdhI hoya, ema tA. 27-11-1954nA roja zivaliMganI pratiSThA karavAnI jAherAta karI ane jaina samAja tenI sAme manAI-hukama meLave te pahelAM ja tA. 26-11-1954nA roja temaNe zivaliMganI pratiSThA karI dIdhI.. Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 310 jinamArganuM jatana, A badhAthI ya vizeSa AghAta janmAve evI bInA e che, ke jeno viruddhanI eka sabhAmAM madhyabhAratanI sarakAranA eka pradhAna pote ja hAjara hatA ane jeno viruddha lokalAgaNIne uzkere evA udgAro emaNe kADhyA hatA. jo pANImAMthI Aga UThavAnI hoya to pachI koInI AgaLa phariyAda karavApaNuM rahyuM ja kyAM? A bhayaMkara prakaraNanA samAcAro maLavAthI ApaNI konpharanse potAnA be pratinidhio jAtatapAsa mATe mokalyA hatA, tema ja zeTha ANaMdajI kalyANajInI peDhInI sUcanA mujaba, peDhInA masIjI tIrthanA eka pratinidhi eka bAhoza vakIla sAthe ratalAma gayA hatA. paNa maLelA samAcAro mujaba, teo A azAMtino aMta lAvavAmAM ke A prakaraNanuM samAdhAna karAvIne ratalAmanA jainasaMghane ciMtA ane bhayathI mukta karavAmAM saphaLa thayA hoya ema nathI lAgatuM. A prakaraNamAM jainone nyAya maLe e rIte ratalAmano jaina samAja AgaLa paDIne prayatna karI zake evI AzA rAkhavI, amane, AsapAsanA saMjogo jotAM, vadhAre paDatI lAge che. dariyAmAM rahIne magara sAthe vera rAkhavuM na pAlave - e anubhavavANI mujaba ratalAmanA jaino virodhI sarakArI taMtra sAme thaIne kazuM ja na karI zake to te mATe temane doSa devo nakAmo che. eTale pachI svAbhAvika rIte ja A prakaraNane hAtha dharavAnI javAbadArI ApaNI AgevAna jaina saMsthAo - zeTha A. ka. nI peDhI ane konpharansa - upara tema ja Indora, ujajaina, bhopAla upara ke ratalAmanI AsapAsanA jainasaMgho upara AvI paDe che. A prakaraNe ekAeka AvuM bhayAnaka rUpa kema lIdhuM? - ene mATe madhyabhAratanI sarakAre paNa tarata tapAsa hAtha dharavAnI jarUra che. binasAMpradAyika lokazAhI sarakArI taMtramAM ATalI hadanI dhamadhatA ke dharmaghelachA jo cAlI zake, to e taMtra binasAMpradAyika rahI ja kevI rIte zake? AzA rAkhIe ke madhyabhAratanI sarakAra potAnI A javAbadArI jarUra adA karaze. A badhA lakhANano TUMka sAra e, ke ratalAmanI A azAMtine zamAvavAnI javAbadArI ratalAma-jaina-saMghanI nahIM paNa ApaNI saMsthAo ane ApaNA saMghonI che. eTale ApaNe niSkriya besI na rahetAM kAma karavAnI paddhati nakkI karIne e rIte satvara kAme lAgI jaIe. atyAre A aMge ATaluM lakhavuM basa thaze. (tA. 11-12-1954) upazAMti ratalAmanA zrI zAMtinAtha jinAlaya prakaraNanI chellI upazAMti thaI gaI che, ane suprImakorTamAMnA chellA baMne mukadamAono pheMsalo ApaNA lAbhamAM Avyo che, Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrtharakSA ane tIrthasevana : 8 311 ane e rIte ApaNI nyAyI mAgaNIno svIkAra thayo che e vAtanI noMdha letAM ame khUba khuzAlI anubhavIe chIe. ApaNA dezanA lokazAhI baMdhAraNamAM ApaNe bhUtakALanA anubhavanA prakAzamAM, bhale binasAMpradAyika rAjataMtranI nItino svIkAra karyo hoya, paNa sAmAnya prajAnA aMtaramAM binasAMpradAyikatAnI mahattAnI pratiSThA thavI hajI bAkI ja che. abUjha ke bhoLA lokonA aMtaramAM saikAothI ghara karIne rahelI sAMpradAyika kaTTaratA ke aMdhatAnI graMthine ogALI nAkhavAnuM kAma jarA ya saheluM nathI. eka bAjuthI A graMthino uccheda karavA mathIe, tyAM bIjI bAjuthI avanavA rUpe navInavI graMthio baMdhAtI jAya ! chellAM 10-15 varSo daramiyAna dezamAM zuM sAmAjika, zuM dhArmika ke zuM zaikSaNika - ekeeka kSetranI pravRttine melA rAjakAraNano evo to raMga lAgI gayo che, ke jethI sAMpradAyika gAMDapaNane chellI hade pahoMcatAM vAra ja nathI lAgatI. tAjetaramAM ja kAzamIramAM hajaratabAlanI rAjadvArI corInA lIdhe jAgI UThelo ulkApAta ane pUrva pAkistAnamAM laghumatI hiMduonA jAnamAlanI thayelI khAnAkharAbI A vAtanI sAkha pUre che. vijJAnanI zodhone lIdhe duniyAnA dezo game teTalA ekabIjAnI najIka AvyA hoya, paNa mAnavIne mATe sAcA mAnavI banavAnuM ane ekabIjAnI najIka AvavAnuM to hajI bAkI ja che! jabalapura ane ratalAmamAM sanAtanIoe jainonI viruddha je jehAdo jagADI hatI ane emanAM jAnamAlanI sAva binasalAmatI karI mUkI hatI, ene paNa sAMpradAyika kaTTaratAe janmAvela pAgalapaNa ja kahI zakAya. ratalAma prakaraNamAM to jANe sanAtanI bhAIo jenonI viruddha jhuMbeza uThAvavAnI takanI rAha joIne beThA hoya, ema kAgano vAgha karIne jeno ane sanAtanIo vacce, jANe uMdara-bilADI jevuM Ajanma vera na hoya, evI viSama sthiti khaDI karI devAmAM AvI hatI ! ane sauthI vizeSa karuNa ane khedajanaka vAta to e hatI ke A badhA ulkApAtamAM potAnA ISTadeva(ziva)ne nAme bhagavAna zAMtinAthanA jinamaMdirane tophAnanuM eka lakSya banAvavAmAM AvyuM ! AvI bhayaMkara sthitimAM keTaloka vakhata to madhyapradezanuM sarakArI taMtra paNa eka jAtanI lAcArI anubhavI rahyuM hatuM. A ulkApAtanuM bIjuM ane kadAca mukhya lakSya banyA hatA ratalAmanA jaino. e samaye, ghaNA lAMbA vakhata sudhI, ratalAmanA jainoe jAnamAlanI bina-salAmatInI je yAtanAo veThI hatI, tenuM smaraNamAtra Aje ya rUMvADA khaDAM kare che! A prakaraNanA lIdhe ratalAmanA jainoe varSo sudhI bAhya saMkaTa ane cittaklezanI vedanA baradAsta karI hatI; e ja rIte dezabharanA jena-saMghe bhAre aMtarvedanAno ane glAnino anubhava karyo hato. Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 312 jinamArganuM jatana paNa ghaNI vAra aNadhArI rIte AvI paDeluM kAramuM saMkaTa mAnavIne eno sAmano karavAno mArga batAve che. jAnamAlanI ATalI binasalAmatI vacce paNa ratalAmanA jaina bhAIonI hiMmata na paDI bhAMgI e mATe paramezvarano upakAra mAnavo joIe. A duHkhada prakaraNe pedA karelAM saMkaTanA vAdaLo eka pachI eka vilIna thaI gayAM, ane chelle madhyabhAratanI sarakAre suprImakorTamAM dAkhala karelI apIlano tema ja mamate caDelI sanAtana-sabhAe suprImakorTamAM dAkhala karelA rITakesano cukAdo Akhare ApaNA lAbhamAM ja Avyo. eno pahelo yaza ratalAmanA kAryakaronI nIDaratA ane dharmaparAyaNatAne ghaTe che. sAthe sAthe ratalAmanA sthAnakavAsI tema ja digaMbarabhAIoe AmAM je sAtha Apyo enI paNa sAbhAra noMdha levI ghaTe che. paNa "eka hAthe tALI na paDI zake' e nyAye A ati ugra banelA prakaraNano Avo saMtoSakAraka aMta lAvavA mATe, tema ja ratalAma jaina saMgha uparanA saMkaTane haLavuM banAvavAnI tAtkAlika jAgRti batAvIne, AkhA dezanA jaina-saMghe emane banI zake teTale aMze bhaya ane ciMtAthI mukta karavA mATe tatkALa je sakriya sAtha ane hArdika sahakAra Apyo, teno paNa kaMI nAnosUno hisso nathI. jvALAmukhInI jema ekAeka phATI nIkaLelI A upAdhine DAmavA mATe jainasaMghane sajAga banAvavAnuM kAma paNa kaMI saheluM na hatuM. paNa sadbhAgye A mATe muMbaInAM ane bIjAM sthAnonA AgevAno ekadama cetI gayA, ane eka bAju teo ratalAmanA jainasaMghanI madade doDI gayA, ane bIjI bAju emaNe jainasaMghane A bAbatamAM jAgRta banAvI dIdho. A prakaraNano sAmano karavAmAM je-je bhAIoe ane je-je saMsthAoe kAma karyuM che, emAM konuM nAma laIe ane konuM na laIe? zeThazrI ramaNalAla dalasukhabhAI, zrI ratilAla cImanalAla koThArI, zrI hIrAlAla hAlacaMda dalAla, zrI jaina zvetAMbara kaoNnpharansanA AgevAno ane zeTha ANaMdajI kalyANajInI peDhInA pramukha zeThazrI kastUrabhAI lAlabhAI tathA anya kAryakaro, ratalAmanA zrIyuta tejarAjajI gAMdhI, zrI lAlacaMdajI jaina vagere mahAnubhAvo, ane bIjA paNa saMkhyAbaMdha nAnA-moTA kAryakaroe AmAM je dharmanI dhagaza batAvI che ane jarA ya pramAda sevyA vagara je kAmagIrI bajAvI che te AhlAda upajAve evI che. saMsthAo ane vyaktio saMgaThita bane ne prayatna kare to kevuM suMdara pariNAma Ave enuM A eka jvalaMta udAharaNa che. temAM ya zeThazrI ramaNalAla dalasukhabhAIe to jANe A prazranI pAchaLa bhekha dhAraNa karyo hato. A prakaraNanI jhINAmAM jhINI bAbatamAM paNa teo evA to sajAga Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrtharakSA ane tIrthasevana : 8, 9 ane prayatnazIla rahetA hatA, ke emanAM UMgha ane ArAma harAma banI gayAM hatAM. kyAreka nAnI-sarakhI kAMkarI moTA ghaDAne phoDI nAkhe che * e anubhava jANIto che. eTale A prakaraNanA amuka kesonA pheMsalA ApaNA lAbhamAM AvyA ethI phulAI Ine gAphela rahevAnuM ApaNane koI rIte paravaDe ema na hatuM. tethI A prakaraNanA ekeeka aMzanI upazAMti na thAya tyAM sudhI eka cakora saMtrInI jema jAgRta rahevuM ApaNA mATe anivArya hatuM. zrI ramaNabhAIe AvA ja eka jAgRta ane cakora taMtrI tarIkenI umadA pharaja A prakaraNamAM bajAvI che eTaluM ApaNe saharSa ane gauravapUrvaka svIkAravuM joIe. A prakaraNamAM jainasaMghane jAgRta karavAmAM ApaNA AcArya-mahArAjo tema ja anya munirAjoe je preraNA ane upadeza Apela che, te mATe temano paNa khUba-khUba upakAra mAnavo ghaTe che. sAthesAthe je saMghoe tema ja je bhAI-bahenoe moTA hAthInI jema paLe-paLe DhagalAbaMdha paisAnuM bhakSaNa karatA A prakaraNamAM udAra dile Arthika madada ApI che, teone paNa dhanyavAda ghaTe che. mAthAbhAre thaI paDelI sanAtana-sabhAe keTalAka samayane mATe UbhI karelI lAcAra sthitine bAda karatAM, zarUAtamAM madhyabhAratanI ane pAchaLathI madhyapradezanI sarakAre A prakaraNamAM jainone nyAya maLe ane emanA jAnamAlanI binasalAmatI TaLe e mATe je dhyAna ApyuM che, te mATe ApaNe eno paNa AbhAra mAnavo ghaTe che. A prakaraNe komI azAMtirUpe ane kaoNrTanA keso rUpe keTakeTalA palaTA lIdhA ane kevAkevA viSama prasaMgo UbhA karyAM enuM varNana karatAM to eka moTuM mahAbhArata racAya. eTale Aje jyAre e prakaraNanA chellA avazeSo upazAMta thayAnA sArA samAcAra sAMbhaLavA maLe che, tyAre paNa bhUtakALanA bahu kaDavA anubhavane lIdhe evI dahezata lAgI jAya che ke kyAMka AmAMthI navo phaNago to nahIM phUTe ? bhagavAna kare, ApaNI A dahezata sAva nirAdhAra nIvaDe, ane ratalAmaprakaraNanI A aMtima upazAMti kAyamI banI rahe. 393 (9) kesariyAjI tIrtha aMge maLatI cetavaNI avAranavAra kesariyAjI tIrtha saMbaMdhI kaMIka ne kaMIka samAcAra zvetAMbara ane digaMbara baMne jaina phirakAonAM vartamAnapatronAM pAnAMomAM camakatA ja rahe che. A (tA. 22-2-1964) Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 314 jinamArganuM jatana samAcAro kaMI AnaMda ke ullAsanA zubha samAcAra to kadI hotA ja nathI; emAM to avyavasthA, geravyavasthA, yAtrIonI hAlAkI, paMDAonI joratalabI, rAjyanI aghaTita daramyAnagIrI vagerenI ciMtA ane AghAta upajAve evI ja vAto moTe bhAge bharI hoya che. aneka jAtanI muzakelIo ane koI koI vAra to apamAnajanaka paristhiti veThavA chatAM e tIrthamAM aneka yAtrALuono pravAha akhkhalita rIte cAlu rahe che, te zrI kesariyAnAtha uparanI emanI apAra AsthAne kAraNe ja. jo janasamUhamAM A tIrtha pratye AvI AsthA na hota, to A tIrtha kayAranuM ya verAna banI gayuM hota. paNa ghaNI vAra manamAM savAla UThe che, ke zrI kesariyAnAtha uparanI ApaNI AsthA A tIrthanI avyavasthA, paMDAonI johukamI ane rAjyanI daramyAnagIrIne vadhAravAmAM to sahAyaka nahIM thatI hoya? amArI samaja mujaba to, A tIrthanI mAlikI ane vyavasthAnuM kokaDuM divasedivase vadhu ne vadhu gUMcavAtuM jAya che emAM, ApaNe potAnI sAMsArika icchAone pUrI karavA ke tAtkAlika muzkelIomAMthI UgarI javA A tIrthanI bAdhA-AkhaDI rAkhIne te nimitte A tIrthamAM aDhaLaka nANuM kharacIe chIe e hakIkate ghaNo AgaLa paDato bhAga bhajavyo che. hajI paNa A tIrthabhUminA hita-rakSaNanuM lAMbA gALAnuM dRSTibiMdu bhUlIne ApaNe ApaNA kSaNika ke sAMsArika lAbhAlAbhanA vyaktigata ane sAva saMkucita dRSTibiMdumAM aTavAtA rahyA, to A tIrthanI sthiti vadhAre ne vadhAre kaphoDI thayA vagara nathI rahevAnI e paNa nakkI samajavuM. A to ApaNA potAne hAthe potAnA pagamAM beDI nAkhavA jevI vAta che - bhale ne e sonAnI hoya ! eTale jo A tIrthabhUmine eka sAMsArika hetuo mATenA tIrtharUpe nahi, paNa vItarAga bhagavAnanA tAraka tIrtha tarIke joIne sAcI rIte cAhatA hoIe, to A tIrthanA darzanano pUrepUro lAbha levA chatAM, tyAM kharacavAmAM AvatAM aDhaLaka nANAMne rokavA mATe, amuka samaya mATe Arthika asahakAra karyA vagara muddala cAle ema nathI. A paisAnuM jora raheze tyAM lagI tyAMnA paMDAonI joratalabI na to kAbUmAM AvI zakavAnI che, ke na to ochI thavAnI che, rAjyanI dakhalagIrIno paNa aMta AvavAno nathI. koI paNa tIrthano vahIvaTa karanAra vyakti ke saMsthA taraphathI e tIrthanI surakSA tema ja suvyavasthA mATe je kaMI salAhasUcanA ApavAmAM Ave, teno pUrepUro amala karavo e e tIrthanA upAsakonI pahelI pharaja che. AthI AgaLa vadhIne ema paNa kahI zakAya ke AvI salAha-sUcanAono ApaNe amala na karIe ane lAgaNI ke aMdhazraddhAnA pravAhamAM taNAI jaIne ApaNane manaphAvatI rIte vartIe to e tIrthanI Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 315 tIrtharakSA ane tIrthasevanaH 9 AzAtanA karI kahevAya, ane tIrthabhUmine nukasAna pahoMcADavAmAM bhAgIdAra banavAno doSa ApaNane lAge. zrI. kesariyAjI tIrtha aMgenI ApaNane khUbakhUba mUMjhavatI aneka samasyAomAMnI eka samasyA che tyAMnA mAthAbhAre thatA jatA paMDAonI sAthe ApaNe kevI rIte kAma levuM e che. ApaNA ja tIrthamAMthI ane ApaNAM ja khissAomAMthI na dhArI zakAya evo moTo Arthika lAbha meLavavA chatAM, A paMDAo zrI kesariyAjI tIrthanuM eka jainatIrtha tarIke sanmAna ke jatana karavAmAM niSphaLa nIvaDyA che; athavA sAcuM pUcho to emAM sAva bedarakAra banyA che. ATaluM ja nahIM, e tIrthane jainetaranuM tIrtha gaNavAmAM Ave, e tIrtha upara jainetarono paNa hakka prasthApita thAya mATe paNa teo vArevAre aneka caLavaLo hAtha dharI bese che. thoDA mahinAo pahelAM, tyAM digaMbaro ane zvetAMbaronI jaina peDhIonI jema vaiSNava saMpradAyanI peDhInI sthApanA karavAmAM AvI, tyArathI to e caLavaLa koIkoI vAra athaDAmaNa ane kalahanuM rUpa levA lAgI che. A eka bhAre ciMtAjanaka bAbata che. zrI kesariyAjInAM maMdiranAM bAvana jinAlayonI dIvAla uparanAM digaMbara jaina bhAIonAM sattAvIza jeTalAM zilpone thoDA divaso agAu (sana 1951mAM) je nukasAna pahoMcADavAmAM AvyuM che ane khaMDita karavAmAM AvyAM che, te durghaTanA uparanI vAtanI zAkha pUre che. maMdiranA prAMgaNamAM, jyAre maMdiranA ane tenA cogAnanA daravAjAo baMdha rahetA hoya tyAre, rAtrInA prasaMge AvuM apakRtya AcaravAmAM Ave e bInA duHkhadAyaka ane ciMtAjanaka aneka anumAno tarapha acUka rIte dorI jAya che. ahIM badhAM anumAnonuM varNana karavuM na to ISTa che, na to jarUrI che. ahIM to phakta eTaluM ja jANavuM basa thaze, ke A cihuna ApaNane koI UMDA roganA nidAna tarapha dorI jAya che, ane A UMDuM darda te jainetara bhAIonI A tIrthamAM potAno pagadaMDo jamAvavAnI dAnata. AvA prasaMge potAnA aMtaramAM je dharme vAsa karelo hoya, te dharma pratyenI aMdhazraddhA temane sAcI vastu tarapha AMkhamIMcAmaNAM karAve ke kaMI ne kiMI dhamAla karavA tarapha uzkere e sAva svAbhAvika vAta che. paMDAonA upadravanA mULamAM paNa A ja bIjo chUpAyAM hoya ema lAge che. e game te hoya; pote A tIrtha pratye kevuM vartana rAkhavuM ane jeno paiso potAnI AjIvikAmAM agatyano bhAga bhajavato hoya te samAja sAthe kevo saMbaMdha rAkhavo e paMDAonA potAnA hAthanI ane marajInI vAta che. teo dhAre to ene sudhArI zake che, dhAre to bagADI zake che; emanuM vartana have ApaNA hAtha bahAranI vAta banI beThI che. A sthitimAM sAmo zuM kare che, zuM nathI karato e joIne ane enAthI Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 316 jinamArganuM jatana UpajatA lAbhAlAbhanuM barAbara tolana karIne, ApaNe pote zuM karavuM ane kayA mArge AgaLa vadhavuM eTalI ja vAta ApaNe vicAravAnI ane nakkI karavAnI rahe. ApaNuM vartana e pUrepUrI ApaNA hAthanI ja vAta gaNAvI joIe, ane je saMjogomAM je karavAnuM ApaNane cokhkhuM sUjhatuM hoya tenuM pUrepUruM pAlana karavuM ApaNI pharaja lekhAvI joIe. ATaluM paNa jo ApaNAthI na banI zake, to ApaNane sUjhyuM-na sUjhyuM badhuM sarakhuM ja samajavuM. je saMsthAo ane je AgevAno kesariyAjI tIrthanuM ApaNA vatI kAma saMbhALe che ane e tIrtha aMgenI mUMjhavaNono nikAla karavA jeo satata prayatna karyAM kare che, teo ta2phathI vAraMvAra kahevAmAM AvyuM che ane haju paNa samaye-samaye kahevAmAM Ave che, ke tyAM bolI bolIne ke bIjI rIte ApaNA taraphathI je nANAM ApavAmAM Ave che te atyAre sadaMtara baMdha karavAnI jarUra che. A rIte nANAMno pravAha amuka samaya lagI aTakAvIne ja ApaNe paMDAonA A tIrtha pratyenA ane ApaNI pratyenA vartanamAM paNa, dhAryo pheraphAra karAvI zakIzuM. paNa tyAMthI maLatA ahevAlo kahe che, ke A sUcanAo jaina-samAjanA mAtra baherA kAne ja athaDAIne nakAmI nIvaDI che. paNa amane lAge che ke ApaNI A bahu moTI bhUla thAya che. ApaNe A tIrtha aMge bIjuM kaMI na karIe, to chevaTe ATaluM nakArAtmaka-asahakArAtmaka kAma to ApaNe karavuM ja joIe. mahAtmA gAMdhInI AgevAnI nIce asahakAranI pracaMDa zaktinuM ApaNI sagI AMkhe darzana karavA chatAM ApaNe ene na apanAvIe to ApaNA jevA viveka vagaranA bIjA koNa gaNAya ? A tIrthane jo sAce ja ApaNuM potAnuM tIrtha mAnatA hoIe, to ATaluM to ApaNe karavuM ja joIe; ane gAmegAma, zahe2ezahera ane prAMteprAMtamAM AMdolana jagAvIne kesariyAjI tIrthamAM nANuM nahIM caDhAvavA badhA jainone samajAvavA joIe. ApaNI aMgata bAdhA-AkhaDI ke zraddhA-lAgaNI A kAmamAM ADe Avaze to ApaNAM potAnAM ja nANAMthI ApaNA A potAnA tIrthane vadhu nukasAna pahoMcADyA vagara ApaNe rahevAnA nathI eTaluM ApaNe samajI rAkhIe. sthaLe-sthaLe atyAre cAturmAMsa rahelA ane cAturmAsa pUrNa thayA pachI Thera-Thera vicaratA ApaNA munivaro A dizAmAM khUba asarakAraka kArya karI zake ema ame mAnIe chIe. teo potAnA saMparkamAM AvatAM badhAM jaina bhAI-bahenone A vAta samajAve ane potAnA upadezamAM enI agatya tarapha dhyAna dore, to A kAma vadhu saraLa thaI paDe. Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrtharakSA ane tIrthasevana : 9 rakhe koI mAne ke Ama karIne ame kaDavAza ke dveSanuM poSaNa karavA mAgIe chIe. A to jainetaro taraphathI dveSa ane IrSAnuM vArevAre pradarzana karavAmAM Ave che teno ilAjamAtra che. koIne A ilAja jalada lAge e banavAjoga che; paNa jalada rogono upacAra paNa jalada hoya to ja e kAmayAba nIvaDI zake. roga zamI jatAM upacAra paNa ApoApa dUra thaI jaze e kahevAnI jarU2 na hoya. * * * jabalapura prakaraNanA paDaghA haju zamyA nathI; emAM je rIte jainone dAda maLavI joIe te maLavI haju bAkI che. AthI AvAM prakaraNo bhaviSyamAM banavA na pAme e mATe badhA phikAnA jainoe ekatA sAdhIne saMgaThita banavuM joIe evI cAre taraphathI mAgaNI karavAmAM Ave che. 317 koI paNa kALe saMgaThana ane ekatAnI jarUra na hatI ke enuM mUlya ochuM hatuM ema to kahI ja na zakAya. paNa atyAranA yugamAM to enI savizeSa jarUra UbhI thaI hoya ema spaSTa dekhAI rahyuM che. temAM ya jainasamAja jevo nAno samAja jo potAnuM saMgaThana na sAdhI zake ane ekatAnI bAbatamAM udAsIna rahe, tema ja kyAreka-kyAreka aMdara-aMdara kalaha-kaMkAsa karyA kare, to e cokkasa muzkelImAM ane kyAreka to. bhayabharelI sthitimAM paNa mukAI jAya, emAM navAI nahIM; ratalAma-praka2Na ane jabalapura-prakaraNa jevAM prakaraNo enAM sAkSI che. A vAtano vicA2 ka2vAnuM amane eTalA mATe sUjhyuM, ke jabalapura-prakaraNamAM vizeSa karIne digaMbarabhAIone vadhAre herAnagati ane nukasAnI bhogavavI paDI hatI; ane emanI e muzkelImAM badhA ya phirakAnA jainoe saMyukta rIte emane sAtha Apyo, ane A anyAyanuM saMtoSakAraka rIte nirAkaraNa thAya e mATe paNa badhA phirakAnA jainoe saMgaThita banIne sarakAra pAse mAgaNI karI. A kissA uparathI jainonA badhA ya phirakAnA majabUta saMgaThananI keTalI jarUra che e vAtano paNa badhAne ThIkaThIka khyAla Avato jAya che. barAbara eve ja vakhate pharI pAchA ApaNe AMtarika sAMpradAyikatAmAM kevA sarakI paDIe chIe, eno eka tAjo (1959no) dAkhalo Ubho thayo che. mevADanuM zrI kesariyAjI tIrtha ghaNAM varSothI zvetAMbaro ane digaMbaronA lahanuM kAraNa banI gayuM che. ema to bIjAM paNa keTalAMka tIrthomAM A be phirakAonA jhaghaDAne kAraNe varSo sudhI korTomAM keso cAlyA che ane hajAro rUpiyAnuM pANI thayuM che; ane chatAM, emAM kazuM sAruM pariNAma AvyuM nathI. paNa kesariyAjInI bAbatamAM zvetAMbaro ane digaMbaro uparAMta vaiSNavo paNa potAno dAvo thoDAMka varSothI AgaLa karavA lAgyA che ane e mATe kesariyAjImAM eka vaiSNava peDhI paNa kAma karatI thaI che. ATaluM Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinamArganuM jatana jANe ochuM hoya, ema e tIrthanA vahIvaTamAM ane enI dekharekhamAM sarakArano bahu moTo hisso che. e tIrthanI lAkhonI saMpatti moTe bhAge sarakAra(pahelAM mevADanuM udepurarAjya ane atyAre rAjasthAna-sarakAra)-hastaka che. 318 eka tarapha jyAre jabalapura prakaraNane AgaLa karIne jainonA saMgaThananI vAta jorazorathI karavAmAM Ave che, tyAre bIjI ta2pha kesariyAjI-tIrthanI vAta AgaLa karIne zvetAMbaro viruddha digaMbarone uzkeravAmAM Ave che e paNa eka vidhinI vicitratA ke jainasaMghanI kamanasIbI ja lekhAvI joIe. muMbaIthI pragaTa thatA muMbaI digaMbara jaina prAMtika sabhAnA sAptAhika hiMdI mukhapatra 'jainamitra'nA tA. 18-6-1959nA aMkanA 323me pAne 'bhAratavarSIya digaMbara jaina tIrthakSetra kamiTI'nA maMtrInA nAmathI kesariyAjI tIrtha aMge zvetAMbaro viruddha je lakhANa chApavAmAM AvyuM che, te vAMcIne kheda ane navAI Upaje che. zrI kesariyAjImAM zvetAMbarono utpAta' zIrSake chapAyela e lakhANa kahe cheH "kesariyAjIthI samAcAra maLyA che ke tyAMnA digaMbara jaina maMdira upara zvetAMbaro potAno hakka sAbita karavA mATe hamezAM anucita kArya karyA kare che. hAlamAM e maMdiramAM zvetAMbaro potAnA saMpradAyanA paTa (pASANamAM kotaravAmAM Avela nakazA) coDAvavAne mATe pharI prayatna karI rahyA che. AjathI lagabhaga bAra varSa pahelAM paNa emaNe A paTone coDAvavAno prayatna karyo hato, paNa emAM teo saphaLa nahotA thaI zakayA... "A anucita kAryane haMmezane mATe aTakAvI devA digaMbara jaina samAje devasthAnakhAtAnA pradhAnane jayapura tA2 ane kAgaLo mokalIne potAno virodha jAhera karI devo joIe.' A lakhavAno amAro hetu kesariyAjImAM paTa lagAvavAnI A bAbatanI carcAvicAraNA karavAno ke enA guNadoSanI vicAraNA karavAno nathI; ahIM to amAre je kaMI kahevuM che te eTaluM ja che ke jo nAnI (paNa ApaNe moTI mAnI lIdhelI) bAbatone AgaLa karIne, ane emAM vivekabuddhi ke pramANabhAna vegaLAM mUkIne ApaNe A rIte uzkerAI jaIe ke sAmAnya zraddhALu vargane uzkeravAnI koziza karIe to samajavuM rahyuM ke ApaNI ekatA ane saMgaThananI vAta uparachallI ane hArdikatA vagaranI che. vaLI AvI bAbato loko ane sarakArane jaNAvIne ApaNe ApaNA saMgaThananI pokaLatA jAhera karIe chIe ane halakA paDIe chIe. kharI rIte to ApaNe ApaNA matabhedonuM nivAraNa aMdaro-aMdara lAvI zakIe tevI vyavasthA karavI joIe. Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrtharakSA ane tIrthasevana : 9 319 A tIrthamAM atyAre (sana 1956mAM) ApaNA mATe kevI sthiti pravarte che teno *thoDoka anubhava ApaNA eka zrIpUjyajIne thayo che, te jainasaMghe vAMcavA-vicAravA jevo che. thoDA vakhata pahelAM, dilhInA zrI jinavijayasenasUrijI zrI kesariyojItIrthanI yAtrAe gayA hatA. tyAM teone je jAtaanubhava thayo teno thoDoka citAra temaNe temanA eka lekhamAM Apyo che. A lekha AgarAthI pragaTa thatA "zvetAMbara jaina' pAkSikamAM chapAyo che. e lekhamAMno zrI kesariyAjI tIrthanI sthitino khyAla Apato bhAga ahIM nIce rajU karIe chIe. potAno anubhava varNavatAM zrIpUjyajI kahe che - sAMje darzana karavA mATe maMdiramAM gayA, to khUba giradIne kAraNe, tema ja paMDAonuM pUruM Adhipatya hovAne kAraNe, muzkelIthI darzana thayAM. savAre darzana barAbara thaze ema mana vALyuM. savAre ethI paNa vadhAre bhayAnaka tyAMnuM dRzya jovA maLyuM : je paMDAonI icchA pramANe mAgaNI pUrI kare, emane mATe darzana sulabha che; nahIM to rAha jotA ja rahIe! utkRSTa bhAvanAthI prerAIne dUra-dUrathI AvatA yAtrALuone mATe, tyAM pahoMcIne bhAvanAne sthira rAkhavAnuM kAma asaMbhava banI jAya che." A pramANe e tIrthamAM sau prathama to bhagavAnanAM darzana karavAmAM ja paDatI muzkelInuM varNana karyA bAda AgaLa cAlatAM jaina samAjane A tIrtha aMge cetavaNI ApatAM zrIpUjyajI kahe che - enA toraNadvAra(pravezadvAra)mAM paNa prAcIna jaina saMskRtino paricaya ApatuM jainamaMdira banAvIne emAM karelI jinapratimAonI AkRtio ane jhINavaTabharI kotaraNI joIne manamAM garva thAya che. mukhya dvArathI laIne maMdiranI cAre kora prastaromAM ane khaMDomAM kotarelI jinapratimAo muktapaNe paNa potAnI amara gAthA saMbhaLAvI rahI che. AvA pavitra sthAnanuM jaina yAtrALuone mATe kazuM ja mahattva nathI. jo A ja krama cAlu rahyo, to jema badarInAthajI, jagannAthajI, jayapura rAjyamAM DimmI maMdira ane ajameranI khvAjA-sAhebanI daragAha vagere sthAno gumAvyAM, ane have to tyAM javuM paNa mithyAtva lekhAvA lAgyuM che, evI ja rIte thoDAMka ja varSomAM A tIrtha paNa ApaNe gumAvI besIzuM." zrI pUjyajIe uccArelI A cetavaNI kevaLa zabdonI nahIM paNa sAcI cetavaNI che ema ame cokkasa mAnIe chIe. dAdAvADInI vyavasthAnA saMbaMdhamAM zrIpUjyajI tyAMnI dAdAvADImAM paNa pUjananI vyavasthA jarA ya saMtoSakAraka nathI. jyAre juo tyAre tyAM tALuM vAseluM ja dekhAya che." Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 320 jinamArganuM jatana zrI pUjyajInI ATalI TUMkI Takora dAdAvADInA saMcAlakone ALasa uDAvavA mATe pUratI lekhAvI joIe. chevaTe zrIpUjyajI potAne darzana jyAre thayAM te aMge lakhatAM kahe che - ame baporanA madhyAhane, darzana karanArAonA cAlyA gayA bAda, maMdiramAM praveza karI zakyA, tyAre ja bhagavAna zrI RSabhadevanAM darzanano lAbha maLI zakyo." zrIpUjyajIe ahIM je kaMI lakhyuM che te ghaNAnA anubhavanI vAta che. paNa AvI vAto eka kAne sAMbhaLIne bIjA kAne kADhI nAkhavAnI ApaNI kuTeva A tIrtha mATe paNa jo ApaNe cAlu rAkhIzuM to e nukasAnakAraka nIvaDyA vagara nathI rahevAnI. AkhuM tIrtha ja ApaNA hAthamAMthI cAlyA javAnI zrIpUjyajInI A cetavaNI sAva sAcI che ane tethI ene kAna dharavI e samasta jainasaMghanI pharaja che. (tA. 13-1-1951, tA. 11-8-1956 ane tA. 27-6-1959nA lekhomAMthI) (10) tIrthagauravanuM abhinna aMgaH dharmazALAono garavo kArobAra lokajIvanamAM, samAjavyavasthAmAM ke rAjakAjamAM keTalIka vAra keTalAka prazno evuM rUpa pakaDIne besI jAya che ke emAM pheraphAra karavAnA hajAra prayatnone aMte paNa pAchA e enA asala rUpamAM khaDA thaI jAya che, ane eno niveDo lAvavAnA prayatno vizeSa kAmayAba ke kAragata nIvaDatA nathI. AvA prasaMge prayatna karanArAnA aMtaramAM nirAzAno prAdurbhAva thAya e bahu svAbhAvika che. paNa kharo rAha to e ja che ke amuka praznano amuka rIte nikAla karavo ApaNane lokakalyANanI dRSTie jarUrI ja lAgato hoya, to nirAzAnAM hajAra kAraNo maLyA chatAM, e mATe prayatna karanAre hamezAM prayatnazIla ja rahevuM ghaTe. ema thAya to ja koIka avasare paNa emAM dhArI saphaLatA meLavI zakAya. pAlItANAnI dharmazALAonI geravyavasthA ane avyavasthAno prazna paNa, zarIramAM ghara karI gayelA roganI jema, kaMIka Avo ja daDhamULa banI gayo che, A mATe vAraMvAra vicAraNA ane navAnavA upAyo hAtha dharavAmAM AvyA chatAM e duHkhada sthitimAM kazo ullekhanIya pheraphAra karI zakAyo nathI e kaTu satya hovA chatAM sAcI Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrtharakSA ane tIrthasevana : 10 vastusthiti che. siddhakSetra jevA ucca tIrthasthAnamAM, dezadezAvaromAMthI AvI pahoMcatA yAtrALuonAM kevaLa bhakti, sagavaDa ane ArAma mATe dharmapremI mahAnubhAvoe baMdhAvelI ApaNI A dharmazALAonI suvyavasthA ane tenA nyAyI upayogano prazna jaina samAja jevo samAdhAnapriya samAja na ukelI zake e bInA jainasaMghane mATe kalaMkarUpa che ema ame mAnIe chIe. A dharmazALAonA sadupayoganA badale temano chaDecoka durupayoga thato hovAnAM kAraNo aneka che, ane e saMbaMdhI keTalIka carcA ame pahelAM paNa karI che. eTale e aMge vistArathI ahIM na lakhatAM, mAtra enA mULarUpa be-cAra bAbatono ja ullekha karIe chIe. sauthI pahelI vAta to e che ke dharmazALA baMdhAvanAra mahAnubhAvo dharmazALA baMdhAvIne ja saMtuSTa banI besI jAya che; paNa A barobara nathI. temaNe to enI pAchaLanI vyavasthA tarapha paNa najara doDAvavI joIe, ane je zubha AzayathI pote dharmazALA baMdhAvI che te AzayanuM barAbara jatana thatuM rahe evI vyavasthita yojanA vicArIne te pramANe tenI soMpaNI thavI joIe. mAtra dharmazALAo ja nahIM, paNa ApaNI ghaNIkharI dhArmika ke sAmAjika jAhera saMsthAo AvA dIrghadRSTivALA vahIvaTanA abhAve potAnA mATe nakkI karavAmAM Avela kAmane avirata ane askhalitapaNe AgaLa calAvI zakatI nathI. 312 bIjI vAta paNa eTalI ja mahattvanI che. te e ke pAlItANA(ane bIjAM tIrthasthAno)mAM jatAM ApaNAM yAtrALu bhAI-baheno ane khAsa karIne be paise sukhI gaNI zakAya evA mahAnubhAvo, mAtra potAnI sukhasagavaDamAM eTalA badhA rata banI jAya che, ke teo dharmazALAono upayoga keTalI maryAdAmAM karI zakAya ane dharmasthAno ke tIrthasthAnomAM tyAganI bhAvanA keLavIne, bIjAne jarA paNa takalIpha na thAya e rIte laghutama Avazyaka sagavaDathI potAnuM kAma kevI rIte calAvavuM e vAtano viveka taddana vIsarI jAya che, ane potAne mATe vadhAre paDatAM sukha-sagavaDa meLavavA mATe lAMca ApavI, jUThuM bolavuM, takarAra karavI vagere prakAranA anicchanIya ane adharmamaya upAyo hAtha dharavA sudhI AgaLa vadhI jAya che. A bInA paNa bhAre kalaMkabharelI gaNAya. ema kahI zakAya ke dharmazALAonI geravyavasthAnuM mukhya mULa AmAM ja raheluM che. ane A pramANe dharmazALA baMdhAvanArAonI bedarakArI ane yAtrALuonI svArthaparAyaNa vRttinA sahaja pariNAmarUpe te-te dharmazALAnA munIma ke maeNnejaro potAnI jAtane dharmazALAnA nokara ke yAtrALuonA sevaka gaNavAnA badale teo dharmazALAnA dhaNIraNI ane tethI yAtrALuo mAthenA amaladAra jevA banI bese che, ane koI Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinamArganuM jatana paNa jAtano sArAsArano viveka bhUlIne kevaLa potAnA aMgata svArthane siddha karavAnI dRSTie, na karavAnAM kRtyo karatAM paNa pAchI pAnI karatA nathI. Aje to jANe ema ja lAge che ke ekaeka dharmazALA te-te dharmazALAnA munIma ke maeNnejara mATe nAnIsarakhI jAgIrarUpa banI gaI che, ane emAMthI manaphAvato lAbha meLavavo e jANe emano hakka ane nityakrama banI gayo che. 322 A geravyavasthAne dUra karavA mATe munImone upadeza ApyA karavAthI ke niMdyA karavAthI vizeSa lAbha thavA saMbhava nathI. Ano jo ApaNe sAce ja upAya karavA mAgatA hoIe to ekaeka tIrthasthAnamAMnI judIjudI dharmazALAoe, atyAranAM judAMjudAM rajavADAMonI jema, potAnI svataMtra vyavasthAne dUra karIne badhI dharmazALAonuM eka jUtha banAvavuM joIe ane enI vyavasthA mATe eka madhyastha maMDaLa goThavavuM joIe, je A badhI ya dharmazALAono vahIvaTa potAne hastaka rAkhe. AvI goThavaNa thayA pachI paNa dharmazALAomAM munImo athavA emanA jevA karmacArInI jarUra to rahevAnI ja, paNa emanI vAraMvAra pherabadalI karatAM rahevAnI goThavaNa thAya to emanuM hita koI eka viziSTa sthaLe sthApita thatuM aTake; ane ema thAya eTale yAtrALu pAsethI lAMca levAnI badI ApoApa ghaTI jAya. pAlItANAnI dharmazALAonI A durdazA varSo jUnI che. ene dUra karavI hoya to upara darzAvela traNa kAraNomAMthI ekane paNa dUra karavAmAM Ave to bAkInAM be kA2No ApoApa dUra jatAM rahe ema amane cokkasa lAge che. eTale ke dharmazALA baMdhAvanArAo mAtra te baMdhAvIne saMtoSa na mAnatAM, enI satata suvyavasthAno Agraha rAkhatA thAya to munImo ke yAtrALuo eno geralAbha letAM ApoApa aTakI jAya. bIjI bAju jo yAtrALu pote ja prAmANika, saMyamI ane dharmaparAyaNa banavA taiyAra thAya to to badhI badI ApoApa dUra thaI jAya; paNa aMgata sagavaDamAM racyAM-pacyAM rahenArAM ApaNAM yAtrALu bhAI-baheno A mArga tarata ja grahaNa kare evI AzA rAkhavI atyAre to vadhAre paDatI lAge che, ane dharmazALAnA munImo ke menejaro sudharI jAya ane potAnI aprAmANika rIto jatI karavAno nirNaya kare e vAta to sAva AkAzakusuma jevI ja lAge che. wwwwww eTale dharmazALAonI suvyavasthA mATe ekamAtra upAya ja bAkI raheto lAge che; ane te dharmazALA baMdhAvanArA badhA ya mahAnubhAvoe eka ekama racIne ane saMghanA sevAbhAvI AgevAnone vacamAM rAkhIne enI vyavasthA e ekamane suparata ka2vAno. AvI sAmUhika goThavaNa vagara dharmazALAomAM vyavasthA sthapAya e banavAjoga nathI. Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrtharakSA ane tIrthasevana : 10 chatAM ame upara je upAya darzAvyo tene ame aMtima upAya tarIke nathI gaNatA. saMbhava che vadhu vicAraNA karatAM bIjAone bIjA paNa upAyo sUjhI Ave. ekaMdare A noMdhano mukhya muddo te vadhu suvyavasthA zI rIte sAdhavI te nahIM, paNa AvI suvyavasthA ka2vAnI tAtkAlika jarUra che e vAtano ApaNe svIkAra karIe te ja che. daramyAna pAlItANAno jainasaMgha khAsa karIne tyAMnuM jaina-pragatimaMDaLa -- tema ja zeTha ANaMdajI kalyANajInI peDhI tema ja bIjA koI AgevAna mahAnubhavo pAlItANA AvatA yAtrALuone paDatI dharmazALA aMgenI hADamArI dUra karavA mATe ane sAthesAthe dharmazALAnA munIma vagereno trAsa ke temanI johukamIne nAthavA mATe je nAnAmoTA prayatna kare che tenI ame prazaMsA karIe chIe, ane temanA kAryamAM vadhumAM vadhu sahakAra ApavAnI sahune bhArapUrvaka bhalAmaNa karIe chIe. 323 tAjetaramAM pAlItANAnA jaina-pragati-maMDaLa ane keTalAka yAtrALu bhAIo taraphathI traNa patrikAo dvArA A prazna tarapha ane emAM rahelI muzkelI tarapha jainasaMghanuM dhyAna doravAmAM AvyuM che. (tA. 16-4-1950) Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 vividha saMsthAo ane temanI suvyavasthA (1) kAryakarone jALavavAnI jarUra AjanA aMkanA pahele pAne muMbaIthI pragaTa thatA zrI bhAratIya jaina svayaMsevaka pariSadanA mukhapatra 'svayaMsevaka' mAsikanA tA. 1-1-1952nA aMkano 'sarvanTsa oNpha jaina sosAyaTI' zIrSakano agralekha chApavAmAM Avyo che te tarapha ame amArA vAcakonuM dhyAna dorIe chIe. jainonI vastIvALAM zahero ke nAnAM gAmaDAMomAMnI ApaNI pAThazALA(jainazALAo) thI mAMDIne ApaNAM tIrthono vahIvaTa sAcavatI ke sAhityanuM, zikSaNanuM ke samAjasevAnuM kAma karatI aneka saMsthAo prAmANika, yogya ane zaktizALI kAryakaronI achatanI muzkelI lagabhaga haMmezAM bhogavyA kare che. navI-navI jAhera saMsthAo vAtavAtamAM ApaNe sthApIe chIe. amuka uddezane pUro karavAnA dhyeyane varelI eka saMsthA mojUda hoya ane potAnI zakti ane sUjha pramANe kAma karatI hoya, to paNa e ja uddezane mATe navI saMsthA UbhI karatAM ApaNe khamacAtA nathI; ATaluM ja zA mATe ? eka ja zaheramAM AvI navI saMsthA sthApavAmAM paNa ApaNane saMkoca thato nathI ke vicAra Avato nathI. jarAka koIka yojanA ke kAryano vicAra Avyo, jarAka matabheda Ubho thayo athavA koIka vagadAra ane zaktizALI vyaktimAM jarAka ahaMbhAva jAgI UThyo ke navI saMsthAno umero thayo ja samajo ! AnAthI AvI saMsthAo vacce eka prakAranI harIphAI ke bhUMsAtUMsI thavA lAge che, saMsthAonA saMcAlakomAM bedilI ane mArA-parAyApaNAnI anicchanIya lAgaNI janme che ane samAjanAM zAMti, ekhalAsa ane baMdhubhAva jokhamamAM mukAya che. vaLI, hamaNAMhamaNAM saMsthAo mATe makAno taiyAra karAvI devA ta2pha paNa ApaNuM dhyAna vizeSa gayuM hoya tema lAge che; e mATe paisA paNa maLI rahe che. A vAta sArI che, saMsthAnA vikAsa mATe jarUrI ane upayogI paNa che, ane e mATe jarUrI paisA maLI rahe e bahu rAjI thavA jevuM che. Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 325 vividha saMsthAo ane temanI suvyavasthA : 1 paNa ahIM mukhya savAla ApaNI sAmAjika saMsthAone kAryakuzaLa ane prAmANika saMcAlako nathI maLI zakatA e che. Ama joIe to zikSitomAM pravartatI bekArIne kAraNe, koI paNa khAlI jagyA mATe, e jagyAnI javAbadArI saMbhALI zake evA karmacArI meLavavAmAM muzkelI na naDavI joIe. chatAM sAmAjika saMsthAone joIe tevA saMcAlako nathI maLI zakatA e eka hakIkata che. Ama thavAmAM kadAca vastusthiti evI paNa che, ke AvI saMsthAo mATe suyogya saMcAlako nathI maLatA ema hovAne badale eka yA bIjA kAraNe, ApaNe yogya sthAne yogya vyaktinI nimaNUka nathI karI zakatA e vAta vadhAre sAcI hoya. Ama thavAnAM mukhya be kAraNa che : paheluM to e ke ApaNI koI paNa jAhera saMsthAnA kAryakara mATe koI paNa jAtanI sthAyI Arthika vyavasthA ApaNe karatA nathI. pariNAme, evA kAryakaranI sthiti ghaNe-khare aMze rojarojanI roTI raLatA majUranA jevI banI rahe che. eTale ke, jyAre paNa ene chUTA thavAno ke chUTA karavAno vakhata Ave tyAre tenI Arthika sthiti to AkAzavRtti jevI ja hoya. kAM to ene tAtkAlika jIvananirvAhanI ciMtA gherI vaLe, kAM e potAnI Arthika jarUriyAtane pahoMcI vaLavA jaina samAjanA kAryakSetrane ja AkharI salAma karI de ! kharI vAta to e che, ke ApaNI jAhera saMsthAo mATe jema ApaNe makAna vagerenI anivArya jarUra mAnIe chIe, evI ja rIte enA karmacArIo mATenI Arthika vyavasthA paNa anivArya banAvI joIe. Ama karavA mATe paheluM to dareka kAryakarane dara varSe ke dara bIje varSe baDhatInI (pagAravadhArAnI) Ama goThavaNa karavI joIe, ane sAthe sAthe proviDanTa phaMDa jevI vyavasthA paNa hovI ja joIe, ke jethI jyAre paNa e kAryakara saMsthAthI chUTo thAya tyAre ene Arthika musIbatano sAmano karavo na paDe. AvI nizcita Arthika vyavasthAno abhAva e kAryakaronI achatanuM paheluM kAraNa samajavuM. ane AnuM bIjuM kAraNa te ApaNI saMsthAonA kAryakaro tarapha bahumAnanI dRSTie jovAnI Tevano abhAva. AvI Teva ApaNe - ApaNA zrImaMto ane AgevAno - nathI keLavI zakyA e duHkha upajAve evI bInA che. paNa ApaNe samajavuM joIe ke je vyaktione ApaNe ApaNI saMsthAno vahIvaTa soMpatA hoIe te acUka rIte ApaNA sanmAnanA pahelA adhikArI che. koI paNa saMsthAnA kAryakara gaNAvuM e jyAre paNa sanmAnabhareluM gaNAvA lAgaze tyAre cokkasa sAcA kAryakaronI achata AjanA jeTalI ujha nahIM hoya. Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinamArganuM jatana paiso paNa nahIM ane mAna paNa nahIM, ane chatAM ApaNI saMsthAone sArA kAryakaro maLI rahe tevI AzA rAkhavI e to AkAzakusumanI AzA barobara che. saMbhava che AvI sthira Arthika jogavAInI anivArya AvazyakatA ApaNe svIkArIe to AjanA jeTalI vadhAre saMkhyAnI saMsthAo ApaNe na calAvI zakIe. Ama thAya to paNa saravALe to lAbha ja thavAno, emAM jarA paNa zaka nathI. thoDI paNa suvyavasthita saMsthAo calAvavAnuM phaLa moTI saMkhyAnI chatAM avyavasthita saMsthAonA calAvavAnA phaLa karatAM anekagaNuM vadhAre ane anekagaNuM sthAyI, upayogI ane nakkara AvavAnuM. vaLI Ama thAya to aneka nabaLI saMsthAonA ekIkaraNano suyoga paNa kadAca Ubho thAya, ane e rIte paNa samAjane sthira ane suvyavasthita saMsthAono lAbha maLe. 326 vaLI, saMsthAonA kAryakaro mATenI Arthika sagavaDa nizcita ane temane amuka aMze nizciMta banAve evI hoya to ApaNe tyAM kasAyelA ane lAMbo anubhava dharAvatA kAryakaronuM eka jUtha ja taiyAra thaI jAya. AjanI sthiti moTe bhAge evI ja che ke haMmezAM anizcita dazAmAM rahevuM paDatuM hovAthI ApaNI saMsthAnA ghaNAkharA kAryakaro bIjA sArA ane nizcita sthAnanI zodha karyA kare che, ane evuM sthAna maLI AvatAM ApaNI saMsthAone choDIne cAlatA thAya che. atyAranI je kaMI sthiti che, te to evI ja che, ke tejasvI ane sAthesAthe prAmANika kAryakarane ApaNe tyAM kAma karavAnI Urmi ja na jAge; jeo nabaLA, khuzAmatiyA ke AvaData vagaranA hoya teo bhale ApaNI saMsthAone vaLagI rahe. A sthiti cAlu rAkhavI lAbhakartA nathI. ApaNI saMsthAo mAraphata ApaNe dhAryuM kArya karavuM hoya, to sAcA ane sArA kAryakaronuM jUtha ApaNe jamAvavuM ja paDaze. kevaLa sevAnI bhAvanA bhAvatA ane vagara vetane (oNna2I) kAma karavA mAgatA AgevAno mAraphata ApaNI saMsthAonuM suyogya saMcAlana thaI zakaze e mAnyatA bhUlabharelI che. sevAbhAvI mAnArha kAryakaro saMsthAnI nIti ane kAryapaddhati nakkI kare ane pagAradAra saMcAlako eno kuzaLatApUrvaka amala kare e ja koI paNa saMsthAne kAryazIla rAkhavAno mukhya upAya che. vaLI mAnArha kAryakarone saMsthAnA kAryathI satata paricita rAkhIne emane saMsthAnA kArya mATe vizeSa jAgRta rAkhavAnuM kAma paNa mukhyatve pagAradAra saMcAlakanuM ja gaNAya. Aje mAnArha kAryakaronI ja achata jovA maLe che. e mATe vyaktino ke enI bhAvanAno doSa gaNavAne badale paristhitino doSa gaNavo paDe evI sthiti che. mAnArha kAryakara zrImaMta hoya ke sAmAnya, emane eTalAM badhAM - Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha saMsthAo ane temanI suvyavasthA : 1 ane evAM vicitra-vilakSaNa kAyadAonAM jALAM vacce jIvavAnuM hoya che, ke eno bhAra satata enA magaja upara hoya che. pariNAme, bIjI gaMbhIra pravRtti mATe enI pAse samaya ane zakti bhAgye ja bacavA pAme che; ane e mATeno ullAsa to lagabhaga AthamI ja jAya che. pahelAM mAnArha kAryakaro sArA pramANaNAM maLI AvatA hatA ane potAnI javAbadArIne sArI rIte pUrI karI zakatA hatA. atyAre judA prakAranI sthiti pravarte che enuM mukhya kAraNa A ja hoya ema lAge che. AthI je kaMI thoDAka bhAvanAzIla mAnArha kAryakaro che. emanA upara vadhAre paDatI javAbadArI AvI paDe che. saMsthAonuM saMcAlana sArI rIte thaI zake ema ApaNe icchatA hoIe, to A sthitimAM pheraphAra thavo ja joIe, ane potAnAM samaya ane zaktino bhoga ApI zake evA sevAbhAvI ane kAryakuzaLa mAnArha kAryakaro vadhAre pramANamAM AgaLa AvavA ja joIe. vaLI, sevAnI saMsthAonA savetana saMcAlakonI paNa muzkela kAmagIrIno khyAla ApatAM, zrI mahAvIra jaina vidyAlayanA mahAmAtra zrI kAMtibhAI korAe potAnA bahumAnanA prasaMge kaheluM : "sevAnA kSetramAM AvanAra vyaktine A prasaMge mArI eka namra vinaMtI che ke teo je prakAranuM sevAnuM kArya svIkAre temAM niHsvArthapaNe ane prAmANikatApUrvaka kAma kare. A kSetra evuM che, ke temAM paDanAra vyaktione saheje potAnAM mitro, sagAMsaMbaMdhIo ane kuTuMbathI mahad aMze vimukha thavuM paDe. mArA mATe paNa evuM ja banyuM che." zrI korAe upara kahI e vAta dAyakAonA emanA jAtaanubhavanI che. koI paNa sevAkArya pagAra laIne svIkAravAmAM Ave ke vagara pagAre mAnArha rIte, to paNa sevAno mArga kevo muzkela ane kaThina che eno khyAla enA uparathI AvI zake che. anubhavIoe ane nItizAstrakAroe sevAdharmane yogIone mATe paNa agamya kahyo che te ATalA mATe ja. paNa e mArga game teTalo muzkela hoya, chatAM jo jAhera saMsthAonA kArobArane jIvaMta rAkhavo hoya, to e mArge cAlanArA sevAtapasvIo nIkaLavA ja joIe. khAtara, pANI ane kheDanI pUrI mahenata karyA vagara khetaramAMthI sAro pAka na ja nIpaje evI sIdhI-sAdI A vAta che. ane AnuM pratyakSa dRSTAMta zodhavA dUra javAnI paNa kayAM jarUra che ? zrI mahAvIra jaina vidyAlayanI vikAsakathA pote ja zrI kAMtibhAI korAnI nirbheLa, niHsvArtha ane niSThAbharI kAmagIrInI preraka vArtA saMbhaLAve che. 'thoDuM karavuM, paNa nakkara karavuM' e nItivAkyamAM jo ApaNane AsthA hoya, to thoDIghaNI nabaLI saMsthAonI ciMtA karyA vagara ApaNA kAryakaro ApaNI sabaLa saMsthAo sAthe dIrghakALa lagI saMkaLAyelA rahe evI vyavasthA ApaNe UbhI karavI ja joIe. 327 Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 328 jinamArganuM jatana kAryakaronI AvI jALavaNI nahIM karIe, to ApaNI muzkelI hajI paNa vadhI javAnI ane ApaNI saMsthAono vahIvaTa vadhAre pramANamAM kathaLI javAno. mAdhyamika ane ucca zikSaNa mATe sthapAyela ApaNAM vidyArthIgRho, gurukuLo ane bALAzramonA saMcAlana mATe kuzaLa ane kartavyaniSTha gRhapati meLavavAnuM kAma paNa vadhu ne vadhu muzkela banatuM jAya che. tethI koIka paNa vyavahAra ane kAragata mArga zodhIne A badhI muzkelIono aMta lAvyA vagara cAlavAnuM nathI. A mATe zuM karavuM joIe, te ati dhanaparAyaNa vyApaka lokamAnasane kAraNe nizcitarUpe kahevuM muzkela che. Ama chatAM vidyArthIgRhonA cAra dAyakA karatAM paNa vadhu samayanA pratyakSa saMcAlananA pIDha anubhavI, samAjautkarSanI bhAvanAnA lAgaNIzIla puraskartA, eMzI varSanI paripakva vaye paNa lekhanaciMtana-pravacanano ajaba jusso dharAvatA amArA murabbI ane hitaciMtaka zrIyuta zulacaMdabhAI haricaMda dozIe A aMge amArI uparanA patramAM TUMkamAM je mArgadarzana karyuM che, te dhyAnamAM levA jevuM hovAthI ame e ahIM sAbhAra rajU karIe chIe: "Aje vicAra Avyo ke tame ekAda agralekha saMsthAnA ghaDavaiyAone mATe lakho ja lakho. jANo cho ke 50 jeTalI saMsthAo che. jUnA to AjIvana gRhapati jevA hatA. zrI zaMkarabhAI, zrI jAdavajI vyAsa, zrI dalapatabhAI, zrI cImanalAla nagInadAsanA manasukhabhAI, pATaNanA zrI mANekalAla, surendranagaranA kIracaMdabhAI badhAM to have vidAya thayA. vidyAlayanA zrI korA paNa have thAkyA che. meM paNa 45 varSa saMsthAomAM kAma karyuM. "Aje gRhapatio, niyAmako prAmANika, sevApriya, cAritrazIla maLatA nathI. saMsthAnA ghaDavaiyAo-maMtrIone, koNa jANe te viSe vicAra ja nathI Avato. pAMcaso rUpiyA pagAra ApatAM ya sArA gRhapatio maLatA nathI. keTalIka saMsthAo mane puchAve che, paNa meLavavA muzkela che. vidyArthIonI kaDAkUTamAM paDavA koI taiyAra nathI. saMsthAo pAMjarApoLa na banI jAya te mATe vicAravuM paDaze ja. "mane lAge che, ke zibirArthI, meTrikapAsa, tejasvI ane bI.e. thavA mATe jemanI Arthika zakti na hoya evA, vadhAre nahIM, to ochAmAM ochA dasa vidyArthIo bhAI kumArapALa (jANItA zibira-saMcAlaka zrI kumArapALa vi. zAha) pasaMda karI Ape. te cI. na. vidyAvihAra ke bhAvanagara jaina baurDiMgamAM rahI kolejamAM abhyAsa kare. te mATenA kharca - bhojana, kaoNleja-phI vagere apAya. pacAsa hajAra rUpiyAmAM A yojanA zarU thaI zake. TrasTa karAya. vidyArthI bonDa karI Ape. rajAmAM saMsthAomAM mAtra nirIkSaNa mATe jAya. cAra varSa jaina-dharmano janarala nita abhyAsa kare. bane to, e dasene zrI manubhAI paMcoLI lokabhAratI-saNosarAmAM paMdara divasa gRhapatinI Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha saMsthAo ane temanI suvyavasthA : 2 329 tAlIma Ape. ame pU. nAnAbhAInA gRhapati tAlImavargamAM je tAlIma lIdhelI te bhulAtI nathI. gurukuLa, bAlAzrama, pATaNanI saMsthAo pacAsa hajAra athavA koI dAnavIra pacIsa-pacIsa hajAra Ape to dasa saMsthAone gRhapatio maLe. kAraNa ke, saMsthAno AtmA ghaDavaiyo, pitA ke mitra gRhapati ja che." zrI phUlacaMdabhAI dozIe gRhapatione taiyAra karavAnI je yojanA upara darzAvI che, tene zabdezabda nahIM, paNa bhAvAtmaka rUpe samajavAnI jarUra che. AvA anubhavI vRddhajana samAjanA hitanI A uMmare paNa je ciMtA seve che te ApaNI khuzanasIbI che. ame A noMdha lakhavA prerAyA chIe e mukhyatve A patrane kAraNe ja. ApaNI saMsthAonA saMcAlako ane sevAbhAvI agraNIo A dizAmAM vicAra karavA ane kaMIka sakriya pagaluM bharavA prerAya e ja amArA A kathanano sAra che, (tA. 19-1-1952, 25-10-1969 ane tA. 15-7-1978nA lekhomAMthI) (2) a. bhA. zvetAmbara mUrtipUjaka kaoNnpharansa pAsenI kAmagIrI jema mAnavInA vikAsamAM enA zarIranA vikAsano, zarIranA pratyeka aMgaupAMganA vikAsano, enAM indriyo, hRdaya, buddhi ane AtmAnA vikAsano samAveza thAya che, tema samAjanA vikAsamAM paNa aneka bAbatone samAvavAnI rahe che. emAMnA ekamAM paNa kaMI UNapa rahI, to teTale aMze samAjazarIranA vikAsamAM UNapa ja rahI samajavI. A rIte vicAratAM, kevaLa jaina samAjanA ja nahIM, paNa dareka samAjanA vikAsa mATe dhArmika, sAmAjika, rAjakIya (rASTrIya), Arthika ane zaikSaNika - e pAMce kSetrono samAna rIte vikAsa thavo jarUrI che. A samAnatAmAM jeTalI khAmI teTalI samAjanA vikAsamAM khAmI. mAnavIne mATe jema pAMca indriyo tema ja samAjane mATe A pAMca kSetro ! emAMnA ekAda kSetra pratye bedarakAra banIne bIjAne vadhu puSTa banAvavAnI ceSTa karIe, to enuM pariNAma samAjane kamatAkAta ke apaMga banAvavA sivAya bIjuM na Ave. eTale jaina samAjanI unnatine mATe paNa A pAMce kSetronI pragati e ApaNA hamezAMnA pAyAnA prazno che. tethI samAjanuM sarvAgINa kalyANa cAhatI koI paNa saMsthAe e pAMce praznone paraspara otaprota gaNIne potAnuM kAma goThavavuM joIe. Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 330 jinamArganuM jatana zvetAMbara mUrtipUjaka jaina samAjamAM judA judA hetuo mATe sthapAyelI nAnI-moTI aneka saMsthAo mojUda che; emAM zeTha ANaMdajI kalyANajInI peDhI jevI Arthika rIte bhAre samRddha saMsthAno paNa samAveza thAya che. Ama chatAM samAjanA pratyeka aMganA vikAsanI jenI pAsethI AzA rAkhI zakAya, ane upara jaNAvela pAMce kSetrone samAna rIte poSaNa ApIne samAjano sarvAgINa utkarSa sAdhavAnuM kArya hAtha dharI zake, evI saMsthA to ekamAtra ApaNI A bhA. je. (mUrtipUjaka) kaoNnpharansa ja che. ApaNI bIjI-bIjI saMsthAomAM to evI sthiti pravarte che ke te potapotAnA uddeza mujaba amuka kSetrane ja sparzI zake che ane bIjAM kSetro tene mATe aspRzya jevAM thaI jAya che; ATaluM ja zA mATe ? koI-koI saMsthA to pote AgaLa AvIne kAma karavuM to dUra rahyuM, jeo AvuM kAma karatA hoya temanAM kAmamAM avarodho UbhA karIne e kAmane toDI pADavAnI bhAMgaphoDiyA pravRtti AcaratAM paNa acakAtI nathI! A dRSTie jotAM ApaNI kaoNnpharansa pratye amane bhAre mamatA che. bhale koI koI samaye e nabaLI mAluma paDatI hoya, to paNa samAjanI unnati mATe pratyeka kSetrano vicAra karI zake ane pratyeka kSetranA vikAsa mATeno kAryakrama jaina samAja samakSa rajU karI zake evI A eka ja saMsthA ApaNI pAse che. bhUtakALamAM - bhale nAnA pAyA upara paNa - jainasaMghamAM dharmabhAvanA sthira karavA mATe, tIrthonI rakSA mATe, samAjanA kurivAjo dUra karavA mATe, kurUDhione dezavaTo devA mATe, jenonuM rAjadvArI mahattva vadhAravA mATe, dhArmika ane sArvajanika zikSaNanA pracAra mATe, ane samAjanI Arthika muzkelI dUra karavA mATe - Ama pratyeka dizAmAM koI eka ja jaina saMsthAe kAma karyuM hoya, to te kevaLa ApaNI konpharansa ja che. eTale bhaviSya mATe paNa e ja ApaNane sAco rAha batAvaze evI AzA asthAne nahIM gaNAya. A AzA ane mamatAthI prerAIne ame atyAranA tabakke kaoNnpharansanA adhivezana vakhate tene pratinidhi-baMdhuone uddezIne A lakhIe chIe. upara jaNAvyuM tema, samAjanA sarvAMgINa vikAsa mATe pAMca kSetrono samAna rIte vikAsa karavAnI jarUra hovA chatAM, dravya-kSetra-kALa-bhAvanA baLe koI samayamAM amuka prazna evo ugra banI jAya che, ke te vakhate bIjA prazno gauNa jevA banI jAya che - banAvI devA paDe che. A rIte jotAM atyAre samAja samakSa sauthI vikaTa samasyA Arthika viSamatAne kema karIne pahoMcI vaLavuM te che. jANe paiso paDakhuM badalato hoya ema, Aje dhana eka mAnava-samUhanA hAthamAMthI sarI jaIne bIje vAsa karavA lAgyuM che. A sthitimAM jaina samAjanI Arthika sthitine vaNasatI aTakAvavI e kAma bhAre Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha saMsthAo ane temanI suvyavasthA : 2 kaparuM che; kAraNa ke A prazna amuka samAjane nahIM, paNa AkhA dezane AvarIne paDelo che; balke vizvavyApI banI beTho che. Ama chatAM, jema Aga lAge tyAre AganI bhayaMkaratAthI hebatAI na jatAM, ApaNe ApaNI samagra zaktio kAme lagADIe chIe, te rIte AmAM paNa ApaNe ekalA bhale A praznano samULago ukela na zodhI zakIe, chatAM emAM thoDIghaNI saraLatA to jarU2 lAvI zakIe. A saraLatA zI rIte karI zakAya e have joIe. roganA nivAraNa mATe pahelAM enuM mULa jovAnI, eTale ke enuM nidAna karavAnI ane pachI eno ilAja karavAnI jarUra paDe che; e rIte ja A muzkelIno paNa vicAra karavo joIe. 339 zarIrazramanI pratiSThA vadhAre - atyAranI Arthika muzkelI kevaLa buddhijIvI samAjane vadhu sparzatI jAya che e jotAM, ApaNe tyAM ane bIjA ujaLiyAta samAjamAM paNa, je zarIrazramanI kiMmata ghaTI gaI che tenI punaH sthApanA karavAnI jarUra che. amuka kAma thaI zake ane amuka na thaI zake e rIte vartavAthI Arthika muzkelI UkalavAne badale vadhu gherI banavAnI. eTale ApaNI kaoNnpharanse sauthI pahelAM zarIrazramanI pratiSThA vadhe e rIte navI dRSTi samAja samakSa rajU karavI joIe, ane AmAM khetI jevI A dezanI mukhya Arthika pravRttino paNa samAveza karavo joIze. A thayo dharamULano ilAja. kharcALa rivAjone dezavaTo Ape - nabaLA mANasane sabaLo banAvavA mATe be rIte kAma karavuM paDe H temAM paheluM e ke enA upara enA gajA uparAMtano je bojo paDato hoya te dUra karavo joIe. Ama thAya to ja samAjane zaktimAna banAvavAnA bIjA upAyo kAragata nIvaDe. A dRSTie jotAM jaina samAja sAmAjika rivAjonA pAlana mATe je bhAre Arthika bojA nIce kacarAI rahyo che te satvara dUra karavAnI ke moTA pramANamAM ocho karavAnI jarUra che. H / kAma tyAre ja saphaLa thaI zake jyAre ApaNA zrImaMto AmAM sAcA dilathI sAtha ApavAnI pratijJA kare, ane AvA sAmAjika sudhArAnI zarUAta makkama mana karIne potAnA ghara-AMgaNethI ja kare. Ama, Arthika praznane hala karavA mATe kaoNnpharanse bhUtakALamAM je sAmAjika kurivAjo sAme jehAda jagAvI hatI, tene pharIthI sajIvana karavAnI jarUra che. Ama thatAM samAjane bevaDo lAbha thaze : Arthika saMkaTa haLavuM thaze ane samAjane pAcho pADatA rivAjothI ApaNI mukti thaze. sIdhI madada A pachI Ave che ApaNA jarUriyAtavALAM bhAI-bahenone sIdhI madada pahoMcADavAnI vAta . A mATe madhyamavarganI rAhata mATenI yojanA tarIke kaoNnpharanse - Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 332 jinamArganuM jatana pahelAM paNa vicAryuM hatuM ane atyAre paNa e vicAre che. AvI sIdhI madada mATe sahu zrImaMtoe potAnI lakSmIne relAvI devI joIe e kahevAnI jarUra na hoya. paNa AvI sIdhI madadathI ApaNe samAjanuM Arthika duHkha bhale amuka aMze tatkALa pUratuM haLavuM karI zakIe, paNa eno kAyamI ukela to te-te dhaMdhAnI jogavAI ane sAmAjika kharcAonA ukelathI ja AvavAno che e ApaNe khUba samajI rAkhIe. cajadvArI kSetramAM praveza - arthaparAyaNa banato jaIne jaina samAja dhImedhIme sakriya rAjakAraNamAMthI nivRtta jevo banI gayo che; paNa A rItamAM have palaTo ANyA. vagara cAle ema nathI. ApaNe e puravAra karI ApavuM joIe ke jaina samAja jema potAnA kalyANano vicAra kare che, tema rAjadvArI kSetramAM rahIne AkhA dezanA kalyANano paNa bhAgIdAra banI zake che. Ama thatAM ApaNane bevaDo lAbha thaze: ApaNI tAkAta vadhatI jaze, ane pariNAme bIjA samAjomAM eka samartha ane jAgRta samAja tarIke ApaNI pratiSThA sthapAze. rAjakAraNa e AjanA jIvananuM avibhAjya aMga banI gayuM che e ApaNe na bhUlIe. keLavaNImAM pragati - bIjI rIte nahIM, to chevaTe ApaNe kathaLelI Arthika mukelIne dUra karavAnI dRSTie paNa ApaNA samAjanAM yuvAno-yuvatIone sArvajanika zikSaNanA kSetramAM AgaLa vadhAravAnI khAsa jarUra che. dezanA hunnara-udyoga, kaLA ane vidyAnA ekaeka kSetramAM ApaNo yuvAvarga pAvaradho bane, to ApaNI Arthika sthiti to sudhare ja; sAthesAthe ApaNo prabhAva paNa prasthApita thAya. jaino ekAMgI vaNikuvRttithI ke kvacit vyartha dharmaghelachAne lIdhe keLavaNI pratye je udAsInatA ke sUga dharAve che te sAva asthAne che. kaoNnpharansanA pratinidhibaMdhuo A vAta bahu spaSTa rIte samAja samakSa rajU kare ema ame icchIe chIe. . vaLI jenI mAtra prazaMsA karatAM ApaNe thAkatA nathI e Adhunika abhyAsIomAM vakhaNAyeluM jaina sAhitya sucAru rUpamAM deza ane duniyA samakSa rajU thAya e paNa bahu jarUrI che. chevaTe ApaNI pratiSThA ApaNA A sAhityane vizva samakSa yogya rUpe rajU karavAthI ja vadhavAnI che e ApaNe khUba samajI rAkhIe. A rIte vicAratAM, ApaNA koI paNa sarvazreSTha ane sarvamAnya vidvAnanA amuka vicAra ApaNI rUDha mAnyatA sAthe baMdhabesatA nahi AvavAthI temanI tarapha udAsIna banavAnI je kuTeva ApaNe keLavI che, tene dUra karavAnI bahu jarUra che. munivarono prazna - jaina samAjanI pragatino AdhAra enA zramaNa saMgha upara vadhAre hovAnA lIdhe Ano paNa vicAra karavAnI jarUra che. ame jANIe chIe ke A prazna keTalAkane mana bahu ALo che, ane enuM uccAraNa karavuM paNa keTalAkane bhayAvaha lAge che! paNa AMkha mIMcavAmAtrathI aNagamatI paristhiti badalAI jatI nathI. al Use Only Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha saMsthAo ane temanI suvyavasthA : 2 sAmAnya rIte sAmAjika pragatimAM, udAratA keLavavAmAM ane samAjanI ekatA sAdhavAmAM ApaNA munivaro ApaNane joItuM mArgadarzana javalle ja karAve che; teo to 'jUnuM eTaluM sonuM'nA ja jANe samarthaka hoya e rIte, navIna dRSTi ane navIna vicAraNAthI moTe bhAge vegaLA ja rahe che. pariNAme, ApaNe teonI pUrepUrI bhakti karIne temane sAcavatA hovA chatAM, teo ApaNane sAcavatA nathI ApaNAM sukhaduHkhanA sahabhAgI banatA nathI; UlaTA koI ne koI bahAne samAjamAM bhAgalA pADavAnA nimitta banI bese che. A vAtane amuka apavAda che ja enI nA nathI, paNa moTA bhAganAnI sthiti arAjakatAbharI che. A kaTu chatAM satya bInA ame ahIM eTalA mATe lakhI che ke jaina-saMghamAM zramaNo ane zrAvako baMne paraspara evI rIte saMkaLAyelA che ke jo ApaNo zramaNasaMgha zrAvakasaMghane tarachoDe ke enA varcasvane paDakAre to enuM pariNAma jainasaMghanI nirbaLatAmAM ja Ave. atyAra sudhI ApaNe kramazaH saMkhyA ane zakti baMnemAM pAchA paDatAM rahyAM temAM ApaNA zramaNasaMghanI javAbadArI keTalI che tenuM mApa kADhIne ApaNA zrAvaka-varga ane zramaNa-samudAya vacce dezakALAnusAra jIvaMta saMbaMdha sthapAya e bahu jarUrI che. sthAnakavAsI jaina samAje AnuM eka uttama udAharaNa ApaNI samakSa rajU karyuM che. kSetravistAranI jarUra - kaoNnpharanse samAjane pragatizIla banAvavA mATe dezamAM judAjudA prAMtomAM potAno vistA2 ka2vAnI jarUra che. A mATe TheraThera potAnI kriyAzIla zAkhAo eNe sthApavI joIe. AmAM koI baMdhAraNIya muzkelI ADe AvatI hoya to te dUra karIne paNa A kArya karavuM joIe. madhyamavarganA nAme bhIkha mAgavAmAM Ave e vAta muddala yogya nathI; e rIte enI datiA kAyamI banI javAno bhaya che. kALanA prabaLa pravAha AgaLa to koNa dhanavAna ane koNa daridra ? eTale madhyamavargano prazna agraNIoe svAmI-sevakanA praznanI jema nahIM, paNa samAna Asane besIne bhAI-bhAInA praznanI jema ja vicAravo joIe; to ja kaMIka sanmAnabharyo ane sAco ukela maLI zake. nahIM to, moTAone moTAI meLavavAnA sAdhanarUpe e saMbaMdha madhyamavarganAM marasiyAM gAvAno ja banI jAya ! ane ema thAya to e 'sAdharmikavAtsalya' thayuM nahIM gaNAya. ane vAtsalya nahIM hoya to sahadharmIne ApaNe zI rIte upayogI thaI zakavAnA chIe ? ene kema karI samartha banAvavAnA chIe ? Ama pratyeka prazna navA dRSTikoNathI vicAravAmAM Ave ema ame sUcavIe chIe. bhale gaNyAgAMThyA ane te paNa sAva TUMkATaca TharAvo karavAmAM Ave, paNa enI pAchaLanI bhUmikA nakkara ane racanAtmaka hoya ema ame mAgIe chIe. jUnI ghareDa 333 Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 334 jinamArganuM jatana ane jUnI dRSTithI kAma nahIM cAle; ema karavA jatAM to adhivezana mAtra jalasArUpa ke koIne moTA banAvavAnA sAdhanarUpa banI javAnuM. Ama na thAya e jovAnuM kAma kaoNnpharansanA pratinidhi-baMdhuonuM che. teo barobara kAma bajAve ane kaoNnpharansanuM adhivezana pUrNa thatAM samAjamAM navI cetanA ane prANa pUrI zake evo samayasUcakatAbharyo kAryakrama samAja samakSa rajU kare ema icchIe. (tA. 7-6-1952) (3) zeTha ANaMdajI kalyANajInI peDhIno sAco kartavyamArga zeTha ANaMdajI kalyANajI(ANaMda kalyANI saMgha)nI peDhI e jaina zvetAMbara mUrtipUjaka saMpradAyanI eka mAtabara ane sadhdhara dhArmika saMsthA che. ATalI vizALa Arthika sagavaDovALI - eTale ke koIpaNa dhArmika kAryane pahoMcI vaLavA mATenI tamAma Arthika ciMtAothI mukta evI - dhArmika saMsthAo ghaNI ja ochI haze, ane jaina saMghamAM to kadAca AvI bIjI eke saMsthA nathI. peDhInI ATalI sArI Arthika sadhdharatA to dhArmika bhAvanAthI prerAIne Arthika samarpaNa karavAnI jainasaMghamAM pravartatI saddavRttinuM pariNAma che. cAlyA AvatA rivAja mujaba, peDhInA sthAnika (bahAragAmanA pratinidhionI cAlu sAlanI vArSika beThaka AvatI kAle tA. 7-3-1949ne somavAranA roja maLe che te prasaMge, keTalIka vAto kahevAnuM jarUrI lAgavAthI A noMdha lakhI che. kevaLa arthapradhAna nisteja vArSika beThakaH sauthI pahelI vAta to e ke peDhInI A vArSika beThaka e mukhyatve saravaiyA maMjUra karAvavA mATe bolAvavAmAM AvatI milonA bhAgIdAronI ke vyApArI maMDaLonA membaronI vArSika beThaka jevI ja thAya che e sAme amAro khAsa vAMdho che; kAraNa ke A. ka. nI peDhI e kaMI Arthika vahIvaTa karavAnI saMsthA nathI, paNa samagra jaina je. mU. saMghano vahIvaTa karanAra saMsthA che. eTale samasta jainasaMghanA vahIvaTanI AgaLa Arthika vahIvaTa e to bahu ja gauNa vastu banI jAya che; e Arthika vahIvaTa to mAtra sAdhanarUpa ja gaNI zakAya. paNa Aje samasta saMghanA vahIvaTanA badale Arthika vahIvaTa ja mukhya vastu banI gaI che e bhAre kamanasIbI che; Ama thavAnAM aneka duSpariNAmo jainasaMgha bhogavI rahyo che. jainasaMghanuM varcasva ke baLa divasedivase ochuM Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 335 vividha saMsthAo ane temanI suvyavasthA : 3 thatuM gayuM tenAM aneka kAraNomAM A arthapradhAna dRSTi e paNa eka agatyanuM kAraNa che. ApaNI vaNikavRttine A arthapradhAna dRSTi eTalI badhI phAvI gaI che, ke enI AgaLa sAcI dhArmika dRSTine ApaNe moTe bhAge visarI ja gayA chIe; teno purAvo peDhInI AvI vArSika beThakonI kAryavAhI pote ja che. alabatta, peDhInI AvI vArSika beThakamAM sthAnika pratinidhione saravaiyA uparAMta bIjI keTalIka bAbato jANavA maLatI haze kharI; paNa AvI moTI peDhI mATe ATaluM basa nathI. AvI vArSika beThakano koI paNa jAtano sattAvAra ahevAla peDhI taraphathI pUro pADavAmAM Avato nathI ke e beThakamAM vartamAnapatronA pratinidhione paNa sthAna maLatuM nathI e AjanA yugamAM khUba khaTake evI bInA che. peDhI e koI eka vyaktinI ke amuka gaNyAgAMThyA mAnavIonI nahi, paNa samasta jainasaMghanI mAlikInI saMsthA che e vAta jo sAcI TharAvavI hoya, to peDhInI kAryavAhIno jhINavaTabharyo saMpUrNa ahevAla jainasaMgha samakSa rajU thavo ja joIe. peDhIno vahIvaTa lokazAhI Dhabe cAlato hoya to A to enuM prathama ja pagaluM gaNAvuM joIe. ATaluM ya jo na thaI zake, to kahevuM joIe ke peDhInA vahIvaTadAro AjanA yupravAha tarapha jarA paNa lakSa ApavA mAgatA nathI. yugapravAha tarapha AMkhamIMcAmaNAM karavAmAM peDhInA vahIvaTadArone bhale tAtkAlika sahIsalAmatI lAgatI hoya ane potAnuM kAma saraLa rIte cAlyA karatuM lAgatuM hoya, paNa jo lAMbA bhaviSyanA kalyANanI dRSTithI vicAra karavAmAM Ave, to jenA mATe vaNika komanI khyAti che te agamacetI ke dUradarzIpaNuM AmAM nathI. janatAne eTale ke janatAnA moTA bhAgane jo koI saMsthAmAM rasa letI karavAmAM na Ave, to e saMsthA lAMbA samaya sudhI lokakalyANa na sAdhI zake; eTaluM ja nahIM, paNa kALakrame e saMsthA niSkriya ane jaDa ja banI jAya. vyakti karatAM saMsthA mahAna che, ane saMsthA karatAM janakalyANa mahAna che - e satya jo ApaNA haiye vasyuM hoya to peDhInA vahIvaTane vyaktiniSTha banAvavAnA badale samasta samudAyane emAM rasa leto karavAmAM jarA paNa AMcako khAvAnI ke koI paNa jAtano Dara rAkhavAnI jarUra na hoya. enI zarUAta vArSika beThakamAM janasamUhane sthAna ApIne ke eno vistRta ahevAla janasamUhane pUro pADIne karavI joIe. (bhale baMdhAraNIya rIte mata ApavAno hakka janasamUhane na maLe, paNa kAryavAhInuM avalokana karavAnI jogavAI to baMdhAraNane vaphAdAra rahIne paNa thaI zake.). peDhInuM ati saMkucita kAryakSetra: A uparAMta peDhIno dAvo - je pramANe enA noTapepara upara chApavAmAM AvyuM che te pramANe - 'hiMdustAnanI samasta zvetAMbara mUrti-pUjaka jaina komanA pratinidhi" Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 336 jinamArganuM jatana hovAno che. peDhInA A dAvA sAme amAre kazuM kahevAnuM nathI; paNa potAnI jAtanI A rItanI oLakhANa karAvavAmAM peDhI potAnI meLe ja potAnA upara je bhAre javAbadArI svIkArI le che te tarapha dhyAna doravuM jarUrI che. peDhI jyAre AvuM moTuM pratinidhitva dharAvavAno dAvo kare, tyAre svAbhAvika rIte ja, AkhI komanA sArvatrika vikAsa mATe dareka prakAranA prayatno karavAnI javAbadArI enA mAthe AvI ja paDe che. A prayatnomAM komanI zikSaNaviSayaka, sAhityaviSayaka, saMskAraviSayaka, daridratAnivAraNaviSayaka - ema jAtajAtanI pravRttiono samAveza thAya che e barAbara samajI levuM ghaTe. e badhAne pahoMcI vaLavAnI prAmANika bhAvanA hoya to ja AvA pratinidhipaNAno dAvo karI zakAya. vize duHkhanI vAta to e che, ke eka tarapha peDhI potAnI jAtane samasta zve. mU. jaina komanA pratinidhi tarIke oLakhAve che, tyAre bIjI tarapha peDhInI pravRttionuM mukhya kendra (athavA ekamAtra kendra paNa kahIe to khoTuM nathI) tIrthono vahIvaTa ja rahyuM che. tIrthono, jina-maMdirono sucAru vahIvaTa e bahu ja jarUranI vastu che enI koIthI nA pADI zakAya tema nathI; paNa jeno dAvo samasta komanA pratinidhi hovAno hoya te saMsthA, bahu ja thoDA apavAda sivAya, mAtra tIrthonA vahIvaTa pUratI ja potAnI pravRttione maryAdita rAkhe e paNa barAbara nathI. eNe to potAnA pratinidhitvane caritArtha karavA komanA kalyANanI anekavidha pravRttio saphaLa rIte ane sAcA dilathI hAtha dharavI ja joIe. nahIM to asatyano Aropa enA zire AvyA vagara na rahe. jaina samAjamAM UbhA thayelA bIjA-bIjA aneka praznone bAjue rAkhIe, to paNa chellA be-traNa dAyakAmAM kevaLa ApaNAM judAM judAM tIrthasthAno aMge paNa je aneka savAlo UbhA thayA hatA, emAMnA keTalAyano ukela ANavAmAM A saMsthAe Apavo joIto phALo nathI ja Apyo e eka hakIkata hovA chatAM, jyAre-jyAre koI paNa tIrthakSetra upara musIbata AvI paDe che, tyAre pahelavahelI saukoInI dRSTi A saMsthA tarapha ja jAya che tenuM eka kAraNa jaina samAje saMsthAne ApelI Arthika sadhdharatA che, ane mukhya kAraNa tIrtharAja zrI zatruMjayano vahIvaTa saMbhALavAne lIdhe e saMsthAne sAMpaDelI prasiddhi che. AvI Arthika dRSTie mAtabara ane pratiSThAnI dRSTie mobhAdAra saMsthAe bIjA-bIjA nahi to paNa chevaTe tIrthasthAno aMgenA tamAma praznomAM AgevAnI lIdhI hota ane evA praznonA nikAlanI javAbadArI svIkArIne enA ukelamAM potAno yogya phALo Apyo hota to ya eno samasta jainasaMghanuM pratinidhitva dharAvavAno dAvo vadhu dIpI nIkaLata emAM zaka nathI. ya Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha saMsthAo ane temanI suvyavasthA : 3 337 A saMsthA samasta the. mU. jaina saMghanuM pratinidhitva dharAve che ke nahIM - e vivAdamAM na paDatAM, eno e dAvo kabUla rAkhIe, to eTaluM to kahevuM ja paDe ema che ke e saMsthAnA vahIvaTa mATe atyAre je vyavasthA pravarte che te e dAvAne chAje evI nathI; eTaluM ja nahIM, koI-koI prasaMgamAM to e dAvAnI viruddhamAM jAya evI che. A vAtanI khAtarI e saMsthAe potAnA vahIvaTanA daphataramAM jemanAM nAma dAkhala na hoya evAM keTalAMka tIrthasthAno aMge akhatyAra karelI niSkriyatAnI nItimAM maLI rahe che. koIkoI vAra to e joIne ema ja thaI jAya che ke saMsthA jANe vRddhAvasthAno thAka anubhavI rahI che, ane navI-navI jokhamadArI vahoravAthI aLagI rahevA mAge che. vahIvaTadAra pratinidhione: jeo peDhInA vahIvaTadAra pratinidhi hovAno mAnabharyo hoddo dharAve che, teoe samajavuM ghaTe, ke peDhI jevI mAtabara saMsthA potAnA nAmane chAje tevI vizALa pravRtti hAtha dhare ke nahIM tenI saghaLI javAbadArI kevaLa teonI ja che. Aje peDhImAM teonuM ja ekachatra sAmrAjya pravarte che, teonuM ja karyuM badhuM thAya che ane teo hAtha dharavA taiyAra na hoya evI pravRtti saMghanA kalyANanI daSTie game teTalI Avazyaka hoya, chatAM sAva rakhaDI paDe che. je koI tyAM vahIvaTa karavA jAya che, te saMsthAnA kAryane vegapUrvaka AgaLa vadhAravA ane e saMsthA je komanuM pratinidhitva dharAvavAno dAvo kare che te komane baLavAna ane gauravayukata banAvavA ja jAya che. A kAma teo keTalA darajja bajAvI zake che, bajAvI zakayA che eno tAga teo potAnA aMtarane pUchIne ja kADhe. A mATe vadhu kahevAnI jarUra nathI. jaina komane chinna-bhinna karanArA aneka prasaMgo AvyA, chatAM evA kaTokaTInA prasaMge peDhIe kevI sevA bajAvI che e to bahu jANItI bInA che. sAmAnya rIte peDhIe haMmezA suMvALo mArga ja pasaMda karyo che, ane vivAdAspada prazno tarapha haMmezAM AMkhamIMcAmaNAM ja karyA che. koI paNa saMsthA mATe AvI sthiti gauravabharI na gaNAya. Aje digaMbarabhAIo ane vizeSa karIne sthAnakavAsI bhAIo potAnA saMpradAyamAM aikya sthApavA mATe je prayatno karI rahyA che te dhyAna ApavA lAyaka che. peDhInA vahIvaTadAra pratinidhione ame vinavIe chIe, ke A tarapha jarAka dhyAna Apo, ane atyArano vakhata pArakhIne samAjanA kalyANa mATe je ghaNuM ja agatyanuM kAma karavAnuM che te dizAmAM peDhInA kAryakSetrane vistRta banAvo. amane lAge che, ke A saMsthAnA vahIvaTa mATe atyAre je baMdhAraNa che te bahu ja saMkucita che; ane te evI rIte ghaDAyela che ke jethI emAM AkhA jaina samAjane Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinamArganuM jatana rasa ane mamatva utpanna thatAM nathI. mAnI laIe ke lagabhaga pA sadI pahelAM je baMdhAraNa ghaDavAmAM AvyuM hatuM te te kALanI dRSTie kadAca jarUrI hatuM; paNa Aje to yugapalaTAnI dRSTie emAM anekAneka pheraphArane khUbakhUba avakAza che emAM lezapaNa zaka nathI. jo Avo pheraphAra nahIM karavAmAM Ave, to chatI zaktie ane chate sAdhane te kaMI paNa mahattvanI ke ullekhanIya kAmagIrI nahIM bajAvI zake. 338 vizeSa aca2ja ane vizeSa duHkhanI vAta to e che, ke ekAda vArSika sabhAnI kAmagIrIno vigatavAra ahevAla bahAra pADatAM paNa e saMsthA khacakAya che. Aje jyAre janatA rAjakAraNanI gUDhamAM gUDha samasyAne paNa jANavAno adhikAra meLavatI jAya che, tyAre paNa AvI dhArmika saMsthA potAnI kAmagIrIne Ama gopavyA kare e kaI rIte ucita gaNAya ! janatAno avAja savizeSa saMbhaLAya ane sAthesAthe janatAne paNa enI kAmagIrImAM savizeSa rasa jAge e mATe nIcenAM keTalAMka sUcano e saMsthAnA AgevAno samakSa ame rajU karIe chIe : (1) saMsthAnuM baMdhAraNa jhINavaTathI tapAsIne temAM ghaTato pheraphAra karavA eka baMdhAraNa-samiti nImavI; A samitimAM kevaLa vahIvaTadAra pratinidhio ja sabhya hoya ema nahIM, bahAranA paNa yogya mANaso emAM levA. (2) sthAnika pratinidhio vadhumAM vadhu nimAya evI jogavAI karavI. (3) sthAnika pratinidhionA adhikAro vadhAravA joIe, jethI emane enI kAmagIrImAM rasa jAge. (4) saMsthAnI tIrtha aMgenI tema ja bIjI-bIjI kAmagIrIno sattAvAra ahevAla dara mahine eka vakhata pragaTa karavo ane akhabArone pUro pADavo. A kAma atyAre bahu ja agatyanuM ane tatkALa hAtha dharavA jevuM che. (5) saMsthAnA kAryakSetramAM kevaLa tIrthasthAno ke jinamaMdironI vyavasthAne badale sAte kSetrane zuddha banAvavAnA kAryano samAveza karavo. (jo ke nAmamAtrathI to Ano samAveza che ja, paNa have ene amalI karavo joIe.) amane lAge che ke A ane AvAM aneka sUcano e saMsthAnA vahIvaTadAroe AvakAravAno samaya AvI lAgyo che. AvI mAtabara saMsthA nabaLI ke niSkriya thAya e koI paNa rIte iSTa nathI. bahAragAmanA pratinidhione - amAre vizeSa kahevAnuM to peDhInA sthAnika eTale ke te-te gAmanA pratinidhibhAIone che. baMdhAraNIya rIte sthAnika pratinidhino darajjo ghaNo UMco che, ane Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha saMsthAo ane temanI suvyavasthA : 4 339 amuka rIte to jANe peDhInA ghaDavaiyA teo ja hoya evuM dekhAya che, jyAre vyavahAramAM sthiti ethI sAva viparIta che. paNa sthAnika pratinidhio jo barAbara jAgatA rahe ane vahIvaTadAra pratinidhinI kAmagIrIthI rajeraja mAhitagAra rahe, to Aje che tenA karatAM judI ja sthiti hoya emAM zaka nathI. atyAra sudhI je thayuM te kharuM, paNa have bhaviSyane mATe peDhInA vahIvaTamAM jarUrI pheraphAra karAvavAnuM kAma A bahAragAmanA pratinidhionuM che ema ame mAnIe chIe. peDhInI atyAranI kAmagIrI enA moTA nAmane chAje evI vistRta nathI ja; emAM pheraphAra karavAnI ghaNI ja jarUra che. e kAma jyAre paNa thaze tyAre bahAragAmanA pratinidhionA prayatnathI ja thaI zakaze. vahIvaTadAra pratinidhio to evuM rUDhicusta mAnasa dharAve che ke koI vAta emanA dilane asara karI zakatI nathI. dhanavAna mANasa lAMbo samaya dhanavAna rahevAne kAraNe ane potAnA dhanane lAMbA bhaviSyamAM paNa surakSita banAvavAnI lAlace jema rUDhicusta banI jAya che, evI ja sthiti Aje peDhInI banI gaI che. enI Arthika surakSitatA evI vadhAre paDatI thaI gaI che, ke enA pariNAme e keTaleka aMza niSkriya ane jaDa banI jAya che, ane koIpaNa jAtanuM sAhasa karatAM eno jIva cAlato nathI. A sthitimAMthI peDhIne ugArI levI e AkhI komanI sevA bajAvavA jevuM puNyakArya che. (tA. 6-3-1949 ane tA. 6-6-1948) (4) vidhAsaMskArI chAtrAdhAma zrI mahAvIra jaina vidyAlaya jaina samAjamAM je gaNIgAMThI prANavAna zikSaNa saMsthAo hayAtI dharAve che te saumAM zrI mahAvIra jaina vidyAlaya mokhare Ave evI saMsthA che. A saMsthAe abhyAsanI sagavaDa mATe phAMphAM mAratA aneka jaina vidyArthIone bhAre Azraya Apyo che, ane ema karIne jene vidyArthIone dezanI judI-judI Adhunika vidyAomAM niSNAta banavAno suyoga karI Apyo che. sAthesAthe jaina samAjane paNa aneka viSayomAM hoMziyAra evA vidyArthIothI samRddha banAvyo che. A rIte jotAM A saMsthA jaina samAjane mATe bhAre AzIrvAdarUpa nIvaDI che. A saMsthAe ApaNA dezamAMnAM vizvavidyAlayomAM vidyAbhyAsa mATenI jarUrI sagavaDo vidyArthIone karI ApI che, eTaluM ja nahIM, koIkoI tejasvI vidyArthIone Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 340 jinamArganuM jatana potAnA viSayamAM vadhu kAbela banAvavA mATe paradezanAM vizvavidyAlayomAM paNa abhyAsa karavAnI Arthika jogavAI karI ApI che. ane tethI A saMsthAne pagabhara, samRddha ane ciraMjIvI banAvavA mATe potAno yatkiMcita paNa phALo noMdhAvanAra dareke dareka vyakti abhinaMdanane pAtra Thare che. potAnI pAse jemajema Arthika sagavaDa vadhatI gaI, tematema A saMsthAe potAnuM kAryakSetra vistAratA rahevA haMmezAM prayatno karyA che e bInA e saMsthAnI pragatizIlatAnI sAkha pUre che, ane sAthosAtha e saMsthA, ApaNI bIjI keTalIka saMsthAonI jema, paiso bhego karI rAkhavAnA mohamAM nathI sapaDAI e vAtanI paNa jANa kare che. saMsthAe muMbaI uparAMta potAnI zAkhAo amadAvAda ane pUnA uparAMta vaDodarA, ANaMda ane bhAvanagara tarapha paNa vistArI che e vAta harSa upajAve evI che. paNa amane lAge che, ke AkhA dezamAM zikSaNa pratye je jabaruM AkarSaNa jammu che, te jotAM A saMsthA atyAre jeTalA kSetramAM pahoMcI zake che teTalAthI ApaNuM kAma saravAnuM nathI. atyAranI zikSaNa-saMbaMdhI mAgaNIne pahoMcI vaLavA mATe to A saMsthAnI zaktimAM anekagaNo vadhAro karavAnI jarUra che. A mATe navInavI saMsthAo sthApana karIne ApaNI kAryazakti ane arthazakti vaheMcI nahIM nAkhatAM A saMsthAne ja vadhu samRddha ane vadhu zaktizALI banAvavAnI jarUra che. ekAda prANavAna jaina kolejanuM sthApana karavAno manoratha paNa A saMsthA dvArA ja pUro paDI zake. (kALakrame vidyAlaya ucca jaina sAhityanAM adhikRta saMpAdanonuM prakAzana tathA pAchaLathI jainAgamonAM samIkSita saMpAdana-prakAzananuM kAma paNa hAtha dharyuM che. - saM.) (tA. 8-11-1952) (5) nArI-utthAnanuM tIrthaH zrI siddhakSetra zrAvikAzrama zatruMjaya mahAtIrthanI chAyAmAM, pAlItANAmAM Avela zrI siddhakSetra zrAvikAzrama jainasaMghanI eka jANItI sAmAjika dhArmika strI-saMsthA che. be vIzI karatAM paNa vadhu samayanI enI kAryavAhI jotAM ema svIkAravuM paDe che ke enA kAryakSetrano uttarottara vistAra thato rahyo che ane ApaNA samAjanI vidhavA, tyakatA ke asahAya bahenone, tema ja dhArmika saMskAronI keLavaNI sAthe abhyAsamAM AgaLa vadhavA icchatI UcharatI uMmaranI bahenone eno vadhu ne vadhu lAbha maLato rahyo che. AvI saMkhyAbaMdha strIone Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha saMsthAo ane temanI suvyavasthA : 5 341 mATe A saMsthA AdhArarUpa ane AzIrvAda-samAna puravAra thayela che. zvetAMbara mUrtipUjaka jainasaMghamAM A prakAranI A eka ja strI-saMsthA che, saMgha ene mATe gaurava laI zake evI yazasvI enI kArakirdI che. zrAvikAzramanA kAryakSetranA vistAranI kathA enA bhAvanAzIla ane dharmAnurAgI AgevAno, saMcAlako ane kAryakaronI kAryadakSatA, kuzaLatA ane kartavyaparAyaNatAnI yazogAthA banI rahe evI ujvaLa, preraka ane prazaMsApAtra che. sAthesAthe jainasaMghanI udAratAnI paNa e gauravagAthA banI rahe che. bhAratamAM prAcIna dharmazAstromAM tema ja laukika paraMparAmAM jema nArIjIvananA mahimAnuM gAna karIne enI pratiSThA karavAmAM AvI che, tema enI niMdA paNa kaMI ochA pramANamAM nathI aMkita thaI! nArIvarganI A prazaMsA ane niMdAno tola karavAmAM Ave to ekaMdare ema ja mAnavuM paDe ke niMdAnuM palluM nIcuM namI jAya che. pariNAme nArI-samudAyane dharmane nAme ke bIjA bahAne, ghaNA moTA pramANamAM sAmAjika anyAyano bhoga banavuM paDyuM che. je vargane jIvanavikAsanA pahelA pagathiyArUpa adhyayanano inkAra, strIo ane zUdro adhyayananA adhikArI nathI' (strI nathayAtAmu) e rUpe pharamAvavAmAM Avyo hoya, e varganA moTA bhAganuM jIvana mUMgA pazuonI jema vIte emAM navAI zI? bhAratanuM nArIjIvana keTaluM dabAyeluM, aNavikasita ane duHkhI hatuM e hakIkatanI sAkSI ApatA avazeSo atyAranA samAjajIvanamAM paNa nAmazeSa thayA che ema kahevAnI sthitimAM ApaNe nathI. tyaktApaNA ane vaidhavya jevA jIvanane roLI nAkhanArA kalaMkanI sAme ene koI yogya bacAva nahIM, samAjane ke dharmane enI koI ciMtA nahIM. evI nArImAM vaLI, abhyAsanA adhikAranA abhAve koI evI AvaData nahIM, ke jethI e dInatA, asahAyatA ane parAdhInatAmAMthI bacIne svamAnathI ane svataMtratApUrvaka jIvI zake. paNa, rakhe ApaNe bhramamAM rahIe, ke AvI kamanasIba sthitinAM mAThAM phaLa kevaLa nArIvargane ja bhogavavAM paDyAM che. enAM vyakta asahya ane apAra kaSTo bhale nArIvargane veThavAM paDyAM hoya, paNa ethI puruSavargane sAcA jIvana-ullAsanI khAmI rUpe je geralAbha satata veThavo paDyo che, e paNa kaMI jevo-tevo nathI. AvI binakudaratI asamAnatAne lIdhe kuTuMba-vyavasthAmAM samatalAnA abhAvano doSa pravezI gayo che, ane chevaTe ethI samAja ane rASTranI zaktino vikAsa paNa rUMdhAI gayo che. potAnA hAthe ja potAnA paga upara kuhADo mAravA jevI A bhUla tarapha aMgrejonA zAsanakALamAM ApaNI najara gaI, ane e bhUla sudhAravAnAM keTalAMka pagalAM bharavAnuM ApaNane sUchyuM eTaluM sadbhAgya samajavuM. For Private & Personal. Use Only Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 342 jinamArganuM jatana zrI siddhakSetre zrAvikAzramanI sthApanA zvetAmbara mUrtipUjaka jaina saMghanA kSetranI maryAdAmAM AvI ja eka upakAraka ghaTanA lekhI zakAya. A saMsthAnI sthApanA AjathI 43 varSa pahelAM vikrama saMvatu 1980nI akSayatRtIyAnA parvadine karavAmAM AvI hatI. enI sthApanAnI preraNA thaI hatI be bahenone ja: emAMnAM eka hatAM pAlItANAnI motIzA zeThanI dharmazALAnA te vakhatanA munIma pAlItANA-nivAsI zrI mohanalAla goviMdajInA sevAbhAvI dharmapatnI zrImatI harakorabahena ane bIjAM hatAM bhAvanagara-nivAsI zeTha zrI narottamadAsa bhANajInAM dharmaparAyaNa dharmapatnI zrImatI sUrajabahena. bahenone hAthe A saMsthAnI sthApanA thavI e bInA vizeSa AvakArapAtra ane AhalAdaka che. prAya: ApaNA dezamAM gAMdhIyuganA AraMbha pachI samagra samAja-vyavasthAmAM AvakAradAyaka parivartana thavA lAgyuM hatuM, enI asare paNa AmAM kaMIka bhAga bhajavyo hoya. A saMsthAnI sthApanAmAM bhAvanAnuM bahu prabaLa bIja hatuM. zatruMjayanI pavitra chAyAno paNa ene lAbha hato ane zrImatI harakorabahena tathA zrImatI sUrajabahena saMsthAne pagabhara karavA tathA eno vikAsa karavA satata prayatnazIla rahetAM hatAM. pariNAme phakta pAMca ja bahenothI bhADAnA makAnamAM zarU thayelI A saMsthA dasa varSane aMte, saMvata 1990mAM, potAnuM makAna UbhuM karI zakI. A baMne baheno ane A saMsthAnA saMcAlako samAjamAM A saMsthA pratye mamatAnI je lAgaNI jAgRta karAvI zakayA hatA, enI A paNa eka zubha-sUcaka nizAnI hatI. alabatta, vi. saM. 1990mAM paNa A saMsthAno lAbha mAtra vIsa baheno letI hatI. e samaya evo hato, ke jyAre baheno kaSTamaya jIvana vitAvavA chatAM jAhera sAmAjika saMsthAono Azraya levAnuM bhAgye ja pasaMda karatI hatI. paNa pachI, eka bAju duHkhI bahenone AvI strI-saMsthAonI upayogitA samajAtI gaI ane bIjI bAju zrAvikAzramanI nAmanA vadhatI gaI, eTale A saMsthAno lAbha levA vadhu ne vadhu baheno prerAtI gaI. saMsthAnA sevAbhAvI saMcAlako paNa bane eTalI vadhu bahenone Azraya ApI zakAya e mATe prayatnazIla rahetA gayA, ane samAja paNa saMsthA pratyenI lAgaNIthI prerAIne ene jarUrI Arthika sahAya Apato gayo. pariNAme, zrAvikAzramanI sthApaka bahenonI bhAvanAmAM je zaktizALI bIja chupAyuM hatuM tene sArI rIte khAtarapANI maLatAM gayAM, ane e bahenonI AzA saphaLa thatI gaI. saMsthAnA AvA vikAsamAM jainasaMghanA jANItA agraNI zeTha zrI jIvatalAla pratApasIno phALo paNa ghaNo noMdhapAtra che, ane saMsthAnA vikAsa mATenI temanI bhAvanAne amalI banAvavAmAM saMsthAnA bhAvanAzIla saMcAlaka zrI manasukhalAla jIvAbhAIno phALo paNa evo ja noMdhapAtra che. Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha saMsthAo ane temanI suvyavasthA : 5 343 A saMsthA dezanA judAjudA vibhAgomAMthI AvatI zvetAmbara mUrtipUjaka jainasaMghanA dareka gacchanI bahenone ane bAlikAone samAnapaNe AvakAre che, ane emanI keLavaNInuM ane emane hAthe thaI zake evA gharanA hunnara-udyoganuM zikSaNa ApavAnuM kAma karavAnI sAthosAtha emane sArA pramANamAM dhArmika zikSaNa maLI rahe ane emanAmAM dharmazraddhA ane dharmAcaraNanA UMDA ane daDha saMskAronuM siMcana thAya evo pUrato prayatna kare che e enI eka noMdhapAtra vizeSatA che. chellA eka-doDha dAyakAthI to sthiti evI UbhI thaI che, ke A saMsthAmAM dAkhala thavA mATe AvatI badhI arajIone mAnya karavAnuM azakaya banI gayuM che. saMsthA pAse makAnanI tathA bIjI je sagavaDa che, teno pUrepUro lAbha ApIne atyAre mahAmuzkelIthI 115 bahenone saMsthAmAM rAkhI zakAya che. AthI ghaNA vakhatathI ema lAgyA karatuM hatuM ke je saMsthAe duHkhI bahenonA visAmAnA sthAnarUpe AvI nAmanA meLavI che, sAthe-sAthe zrIsaMghanI paNa sArI cAhanA meLavI che, eno lAbha vadhu bahenone maLI zake e mATe sauthI pahelI jarUra che saMsthA mATe navA vizALa makAnanI. - sadbhAgye A vicAra prabaLa thato gayo, saMsthAnA kAryakarono prayatna paNa vizeSa vegavAna banato gayo ane zrIsaMgha taraphathI eno javAba paNa khUba protsAhaka maLato gayo. cAreka varSanI avirata mahenatane aMte, pAlItANAmAM taLeTIne mArge, Azare aDhIso bahenone rAkhI zakAya evuM vizALa makAna taiyAra thaI zakyuM che. AmAM lagabhaga nava lAkha rUpiyA jeTaluM kharca thavAno aMdAja che. A makAnamAM navuM jinamaMdira paNa rAkhavAmAM AvyuM che. e vAtanI noMdha letAM vizeSa AnaMda thAya che, ke have A navA AlIzAna makAnano udghATanavidhi karAvavAno suavasara AvI pahoMcyo che. A rIte A saMsthAno AvakArapAtra kArya-vistAra thaI rahyo che, tyAre ApaNe zrIsaMghane mATe e jarUrI banI rahe che ke saMsthA pAse sAruM evuM bhaMDoLa ekatra thAya e rIte ene vizeSa Arthika sahAya ApavI. atyAre 115 jeTalI bahenone rAkhavAmAM Ave che. have pachI e saMkhyA lagabhaga bamaNI thaI jaze tyAre enA kAyamI kharcamAM keTalo vadhAro thavA pAmaze e saheje samajI zakAya evI bAbata che. atyAranI sAmAjika jarUriyAta jotAM to ema ja lAge che, ke A saMsthAnI zAkhAo rUpe ke svataMtra rUpe dezanA judAjudA bhAgomAM AvI aneka strI-saMsthAo hoya. paNa e tarapha to ApaNe jyAre dhyAna ApI zakIe tyAre kharA; daramyAnamAM A saMsthA vadhu sadhdhara bane ane atyAra karatAM paNa eno vadhAre vikAsa thAya evo vizeSa sahakAra ene Apavo e jainasaMghanI pharaja che. Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 344 jinamArganuM jatana zrI siddhakSetra zrAvikAzramanA navA makAnanuM tA. 26-2-196 7nA roja udghATana karavAmAM AvyuM e vAtane cAreka mahinA thavA AvyA. e prasaMge jaina samAjanA ghaNA agraNIo hAjara hatA, ane emAMnA aneke zrAvikAzramano vizeSa vikAsa kevI rIte thAya e aMge potAnA vicAro darzAvyA hatA, tema ja keTalAka upayogI sUcano paNa karyA hatAM. A vicAro ane sUcano saMsthAne vadhu pagabhara ane vadhu kAryakSama banAvavA aMge banI zake teTalA pramANamAM amalamAM mUkavA jevAM hovAthI e vIsarAI jaze ema mAnavAne to kAraNa nathI; chatAM saMsthAnA tema ja AkhA samAjanA hitanI dRSTie e vAtonI yAdane tAjI karavI ucita lAgavAthI ame A lakhavA prerAyA chIe. udghATana prasaMge saMsthAnA vizeSa utkarSanI dRSTie je vicAro tema ja sUcano rajU karavAmAM AvyAM hatAM ane sAmAnya rIte be bhAgamAM vaheMcI zakAya : (1) zikSaNavikAsa-saMbaMdhI ane (2) saMsthAne Arthika dRSTie pagabhara banAvavA aMge. zrAvikAzramano A baMne dRSTie vizeSa utkarSa thAya to e saMsthA pahelAM karatAM paNa vadhu saMgIna kAma karI zake, eTale e aMge keTalIka vicAraNA karavI ISTa lAge che. saMsthAmAM dhArmika zikSaNa jeTalI ja vyAvahArika zikSaNanI, tema ja keLavaNIkAranI jarUra aMge ApaNA jANItA udyogapati ane vicAraka zeTha zrI amRtalAla kALIdAsa dozIe samAraMbhamAM suyogya rIte rajUAta karI hatI ema samAraMbhano ahevAla jotAM lAge che. emaNe saMsthAnA saMcAlanamAM nizcaya ane vyavahAra baMne dRSTino khyAla rAkhavAnI sUcanA karavAnI sAthosAtha saMsthAmAM keLavaNIzAstranI jANakAra vyaktine rAkhavAnI je vAta kahI che, te saMsthAnA sarvAgINa athavA AMtarika vikAsanI dRSTie ghaNI agatyanI vAta che. atyAra sudhI saMsthAe potAnI zakti ane sUjha pramANe je kAma karyuM che, tethI enuM gaurava vadhavA sAthe samAjane enI upayogitA paNa samajAI che emAM zaMkA nathI. zrI amRtalAla zeThe maulika kahI zakAya evI je racanA karI che te A saMsthAnA vadhu vikAsanI dRSTie ja karI che. tenA amalathI A saMsthAmAM abhyAsa karavA jatI bahenonI keLavaNI vadhu vyApaka, vadhu saMgIna, tema ja samayane anurUpa thaI zakaze, ane A rIte taiyAra thayelI baheno vizeSa zaktizALI, vadhAre kAryakSama ane vadhu pagabhara banI zakaze e nakkI samajavuM. chevaTe to A saMsthAno uddeza duHkhI ane parAdhIna bahenone dharmasaMskAra-saMpanna banAvavAnI sAthe svanirbhara banAvavAno paNa che. jaina samAjanA bhAvanAzIla kAryakara zrI vADIlAla catrabhuja gAMdhIe zrI amRtalAla zeThanA A sUcananuM svAgata karIne ene protsAhana ApyuM hatuM. samAraMbhanA ahevAlamAM kahe che - Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha saMsthAo ane temanI suvyavasthA : 5 345 "zrI vADIlAla catrabhuja gAMdhIe zrI amRtalAla kALIdAsa dozIe jaNAvela. keLavaNIkAranI jarUramAM potAno sUra purAvI. esa. ena. DI. TI. jevA korsanI zAkhA atre karavAmAM Ave to temAM madadanI khAtarI ApI hatI." zrI vADIbhAIe je madadanI khAtarI paNa ApI te zrI amRtalAlabhAInA mahattvanA sUcanane amalI banAvavAmAM eka pagaluM AgaLa vadhAre evI racanAtmaka jAherAta gaNI zakAya. AzA rAkhIe ke zrAvikAzramanA saMcAlako AvI mahattvanI jAherAtano lAbha levAnuM nahIM cUke. jainasaMghanA mukhya agraNI zeTha zrI kastUrabhAI lAlabhAIe potAnA uddaghATanapravacanamAM saMsthAno vahIvaTa mukhyatve bahenone ja soMpavAnuM sUcana karyuM te paNa saMsthAmAM rahetI bahenone yugAnurUpa ane svanirbhara banAve evI keLavaNI ApavAmAM vizeSa mArgadarzaka banI zake evuM che; teoe kahyuM : ApaNe dhyeya ane AzAthI paisA kharce je savalato UbhI karI che, teno lAbha to tyAre ja maLaze ke jyAre A saMsthAnuM saMcAlana karavA mATe sevAbhAvI ane cAritryazIla bahena meLavI zakIe, ke jethI enA cAritryanI ane vyavasthita jiMdagInI chApa atre keLavaNI lenAra eka-eka bahena upara paDe. huM AzA rAkhuM chuM ke mArA A kathana para TrasTIo vicAra karazo. "mAruM bIjuM sUcana e che ke A saMsthAmAM nAnuM-moTuM harakoI kAma baheno potAne hAthe ja kare, ke jethI bhaviSyanI jiMdagImAM temane koInuM oziyALApaNuM karavAnuM na rahe. "mAruM trIjuM sUcana e che ke badhI ja bahenone niyamita kasarata karAvavAnuM A saMsthAmAM pharajiyAta hovuM joIe. "mAro evo anubhava che ke jyAM jyAM strIone javAbadArI soMpavAmAM AvI che, tyAM-tyAM temaNe te adA karI potAnuM khamIra batAvyuM che. to A saMsthAmAM moTA bhAganI TrasTIo baheno ja hovI joIe. Aje jo ApaNA rASTrano vahIvaTa eka strInA hAthamAM hoya, tema ja ekAda-be rAjyanA mukhyamaMtrI paNa strI hoya, to A saMsthA calAvavAmAM khaMtIlI zikSita baheno meLavavAnuM muzkela hovuM na joIe. AjathI pacAsa varSa upara muMbaImAM mahAvIra jaina vidyAlaya sthapAtAM ApaNA seMkaDo ane hajAro vidyArthIo te saMsthAnI mAraphate jiMdagImAM ghaNo moTo lAbha uThAvI zakA che; to mane AzA che ke jo zikSita ane saMskArI bahenanI netAgIrI taLe A saMsthA mUkavAmAM Ave to teno paNa tevo ja vikAsa sAdhI zakAya." jANItA dharmAnurAgI zrI maNilAla vanamALIdAsa zeThe A prasaMge bolatAM dhArmika abhyAsamAM saMskRta-prAkRtano abhyAsa avazya karAvavo joIe ema kahIne, e mATe potAnAM bahena ane zrAvikAzramanAM sthApaka zrImatI sUrajabahenanuM pAMca hajAra rUpiyAnuM Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 346 jinamArganuM jatana TrasTa saMsthAne soMpavAnI tatparatA batAvI e bAbata paNa saMsthAnA keLavaNI kSetrane vistRta karavAmAM upayogI banI zake evI che. A uparathI saheje samajI zakAya ema che ke zrAvikAzramano eTale ke zrAvikAzramamAM abhyAsa karatI bahenono have pachI vadhu vikAsa karavo haze, to enAM dhArmika ane vyAvahArika ema baMne zikSaNakSetrone vistRta karavAM paDaze. zrAvikAzramane mATe bIjI mahattvanI vAta che ene Arthika rIte pagabhara banAvavAnI; samAraMbhamAM A bAbatanI rajUAta paNa saunuM dhyAna dorAya ema yogya rIte ja karavAmAM AvI hatI. jainasaMghe nava lAkha rUpiyA jeTalI moTI rakama arpaNa karIne saMsthAne mATe aDhIso baheno sArI rIte rahI zake evuM vizALa ane jarUrI sagavaDothI sajja makAna ane bhavya jinamaMdira taiyAra karAvI ApyuM e khUba harSa ane gaurava upajAve evI bInA che. paNa sAthosAtha pahelAM karatAM bamaNI bahenone hamezane mATe rAkhavA jatAM, atyAranA asahya moMghavArInA samayamAM kAyamI kharcamAM asAdhAraNa vadhAro thavAno che e vAta saMghanA dhyAnabahAra javI na joIe. saMsthAne sarakhI rIte calAvavAmAM bAra mahine doDheka lAkha rUpiyA jeTaluM kharca to thavAnuM ja. saMsthA pratyenI apAra mamatA ane kAryaniSThAne lIdhe jeo saMsthAnA eka sAcA vaDIla ane murabbI tarIkenuM sthAna zobhAvI rahyA che, te zeThazrI jIvatalAla pratApasIe samAraMbha prasaMge potAnA vaktavyamAM eka vyavahAru yojanA sAthe A bAbatanI rajUAta karatAM yogya ja kahyuM hatuM ke - ApaNI nirAdhAra, duHkhI ane asahAya sAdharmika bahenonAM AMsu lUchavA mathatI saMsthAnA saMcAlako ane kAryavAhakone tenI pravRttimAM jarA paNa oTa na Ave te mATe saMsthAne vipula sthAyI phaMDanI AvazyakatA che. saMsthAnA kAyamI nibhAva mATe aDhIso bahenonA mAsika kharcanA (vyaktidITha) ochAmAM ochA rU. paccAsa ke sATha gaNIe to paNa vArSika kharcanA rU. savA-doDha lAkha jeTalo saMsthAne kharca bhogavavAno raheze. A kharcanA nibhAva mATe tema ja vadhu bahenonI sagavaDatA mATe ochAmAM ochA Azare rU. dasa lAkhanA sthAyI kAyamI phaMDanI AvazyakatA che, jethI saMsthA saMpUrNapaNe pagabhara banI nizcita banI jAya. mATe ja Apa saune makAna-phaMDanI jema A nibhAvaphaMDamAM pUrNa sahayoga ApavA vinaMtI karuM chuM. saMsthAnI kAyamI Arthika mUMjhavaNamAMthI dUra rahevA mATenI yojanAmAMnI A eka yojanA che. eka ja vakhata rU. 5000 dAna ApanAranI vatI eka bahenane dAkhala karavAmAM Avaze, ane bahenono korsa je pAMca varSano rAkhavAmAM Avela che te pUro Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha saMsthAo ane temanI suvyavasthA : 5 347 thaye bIjI bahenane paNa te dAtAra dAkhala karI zakaze. matalabamAM, jyAM sudhI saMsthAnI hastI haze tyAM sudhI dAtAranA nAmathI eka vidyArthinI-bahena cAlu rahI zakaze. ane te mujaba jo mAtra ekaso dAtA maLI jAya to pAMca lAkha maLI jAya ane te maLaze tevI mArI khAtarI che." vaLI, jeonA roma-romamAM zrAvikAzramanA utkarSanI ane bahenonI sevAnI bhAvanA dhabakI rahI che, ane jeo e mATe potAnAM UMgha ane ArAmanI ke svAthyanI khevanA karyA vagara rAta-divasa ciMtA sevatA, yojanAo vicAratA ane prayatna karatA rahe che te saMsthAnA mUka kAryakara zrI manasukhalAla jIvAbhAIe paNa potAnA hRdayasparzI bhASaNamAM saMsthAnI Arthika sthiti sudhAravA mATe yogya rIte AMgaLI cIMdhI hatI : "A navuM makAna tathA jinamaMdira taiyAra thayethI kAryakaro AtmasaMtoSa laI zake nahi. AthI to kAryakaronI javAbadArI ghaNI vadhI che. atyAranA moMghavArInA samayamAM saMkhyA vadhatAM nirvAhakharca ghaNuM vadhI jaze. sTApha paNa vadhAravo paDaze. zikSaNanA kSetre paNa AgaLa vadhavAnuM raheze. A badhAnA kharcane pahoMcI vaLavAnI javAbadArI vadhe che. e mATe kAryakaroe satata jAgRta rahevuM paDaze. saMsthAnI vidyArthinI bahenonI paNa javAbadArI vadhe che. temaNe zista, zikSaNa, saMskAro ane dharmabhAvanA eTalAM suMdara keLavavAM paDaze ke samAjanA dAtAonI saMsthA pratye dRSTi kheMcAya, lAgaNI vadhe ane dAna devAnI sadA ya bhAvanA vahetI rahe. ane saMsthAnA sTAphanI paNa eTalI ja javAbadArI vadhe che. te mATe temaNe jAgRta rahevuM paDaze. samAjanA dAnapremIoe saMsthAne vadhu pragatine mArge laI javA dAnano pravAha cAlu rAkhavo paDaze." A yojanAno pUrepUro lAbha levAnI ane zrI jIvAbhAI (jIvatalAla zeThanI Tahelane satvara pUrI karI devAnI bhalAmaNa zrIsaMghane karatAM amane AnaMda thAya che. amArI samaja mujaba to, atyAranI AvI moMghavArInA samayamAM pAMcahajAra rUpiyAmAM kAyamane mATe eka bahenane rAkhavAno lAbha e ochA kharce ghaNo moTo lAbha che. ghaNAM bhAI-baheno lAbha laI zake e rIte A rakama ATalI ochI rAkhI che. temAM jainasaMghanI udAratA uparanI emanI zraddhA vyakta thAya che. zeTha zrI jIvAbhAIe A aMge potAnA vaktavyamAM sAcuM ja kahyuM che - eTaluM to mAre kabUla karavuM paDaze ke jaina samAja tenI dAnavIratAne mATe bhAratamAM ajoDa che. nANAMnA abhAve koI paNa kAma aTakI paDatuM nathI. mAtra niSThAvAna prAmANika kAryakartAo ane saMsthAnI pravRttio jAgRta cetanavaMtI hoya to paisA maLI ja rahe che." zrI jIvAbhAI vagerenI A zraddhA anubhavamUlaka che. temaNe A yojanA mAraphata pAMca lAkhanuM sthAyI phaMDa ekatra karavAnI vAta kahI che. A yojanA mAraphata pAMca Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinamArganuM jatana lAkha ke je kaMI rakama ekatra thAya tenI sAthe-sAthe nAnI-moTI bIjI rakamo ekatra karIne sthAyI phaMDa dasa lAkha jeTaluM ekatra karavAmAM Ave to kevuM sAruM ! saMsthAnI upayogitA ane jainasaMghanI udAratA jotAM A amane bahu muzkela nathI lAgatuM. jo A rIte eka mAtabara sthAyI phaMDa ekatra thaI zake, to samAraMbhamAM pAlItANAnA nagarazeTha zrI cunIlAla vanamALIdAse bhAvanA darzAvI hatI te pramANe, zrI mahAvIra jaina vidyAlayanI zAkhAonI jema zrAvikAzramanI zAkhAo sthApavAnuM paNa kyAreka zakaya bane. samAjanI duHkhI ane jarUriyAtavALI bahenonI paristhiti jotAM zrAvikAzramanI zAkhAo anya sthAnomAM sthApavAnI je vAta zrI cunIbhAIe kahI che bilakula sAcI kahI che ema kahevuM joIe. A badhAno AdhAra A saMsthA zikSaNa tema ja nANAnI bAbatamAM je pragati sAdhI batAve enA upara che. keLavaNIkAro, kAryavAhako ane Arthika sahAyakonA sakriya ane hArdika sahakArathI zrAvikAzramano zatadaLa kamaLanI jema uttarottara vikAsa thAo e ja abhyarthanA. 348 (tA. 11-2-1967, tA. 4-9-1965 tathA tA. 17-6-1967nA lekhomAMthI saMkalita) (6) bhAvanA ane dhananA vAvetararUpa zrI siddhakSetra jaina bAlAzrama sATha varSa pahelAMno e samaya zikSaNanA prasAranI dRSTie zarUAtano kahI zakAya evo samaya hato. jaina samAja tema ja itara samAjomAM tyAre zikSaNa pratye vyApaka AkarSaNa nahotuM jAgyuM. pramANamAM ghaNA ochA chokarAo abhyAsa tarapha kheMcAtA. gujarAtI sAta copaDInuM ane bahubahu to meTrikanI parIkSA sudhInuM zikSaNa ghaNuM lekhAtuM, ane kaoNlejo ane yunivarsiTImAM ucca zikSaNa lenAra vidyArthIonI saMkhyA to bahu ja ochI rahetI. temAM ya kanyAkeLavaNInI dRSTie to e jamAno pA-pA pagalI jevo jamAno hato. AvI sthitimAM sAmAjika zikSaNa-saMsthAonI sthApanA karavA tarapha te samayamAM bahu ja ochuM dhyAna gayuM hoya e sAva svAbhAvika che. ane chatAM AvI rahelI paristhitine pArakhIne ane najIkanA ja bhAvimAM UbhI thanArI jarUriyAtane agAuthI pichANIne koIka vyaktine agamacetIrUpe kaMIka sevAkArya Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha saMrathAo ane temanI suvyavasthA: 6 349 karavAnuM sUjhI Ave che; ene lIdhe samAjane mATe AzIrvAdarUpa banI rahe evI saMsthA ke zubha pravRttino janma thAya che. bAlAzramanI janmakathA kaMIka AvI ja che. amIrI ane garIbI e saMsAranA sanAtana bhedo che; nadInA sAmA pravAha taravAnI jema garIbI sAme jhajhUmIne pragati sAdhavI e saMsAranI sanAtana samasyA che. sAmAnya rIte sukhI ane saMpattizALI tarIkenI nAmanA dharAvatA jaina samAjamAM paNa, jeo sAcI sthitinuM avalokana karI zake emane garIbInAM - are, kyAMka kyAMka to kAramI garIbInAM - darzana thayA vagara na rahe; phakta e mATe hRdayamAM sahAnubhUti ane saMvedanazIlatAnI kUNI lAgaNI dhabakatI hovI joIe. sAThambAsaTha varSa pahelAM abhyAsa karavAmAM jaina bALakonI ADe AvatI garIbIno avarodha eka mahAnubhAvanA saMvedanazIla aMtarane sparzI gayo. tyAre bhaNatara mATe to kaMI jhAjhuM kharca karavuM na paDatuM; mAdhyamika zikSaNa sudhI to nahIM jevuM ja kharca karavuM paDatuM. paNa tyAre paiso eTalo durlabha hato, ke keTalAMka kuTuMbo potAnA bhAvi AdhArarUpa chokarAonA abhyAsa mATe paNa eTaluM kharca na karI zakatAM; ATaluM ja zA mATe keTalAMka kaTuMbonI Arthika sthiti to evI taMga rahetI ke emane potAnA chokarAone kAcI uMmare ja kamANI thaI zake evA kAmamAM lagAvI devA paDatA. samAjanI AvI duHkhada paristhitithI prerAIne zrI cunIlAla nAraNadAsa kAnunIe A dizAmAM kaMIka karavAno nizcaya karyo. zrI cunIbhAInuM mULa vatana amadAvAda pAsenuM dahegAma. emano dhaMdho jhaverAtano. teo dhaMdhA nimitte muMbaImAM rahe, paNa muMbaInA bhoga-vilAsanI koI havA emane sparzI na zake. dharmabhAvanAnA raMge raMgAyeluM sAva sAduM ane nirmaLa emanuM jIvana hatuM. tapa ane sevA emanA jIvanano AnaMda hato. jaina samAjanI UcharatI peDhI nizcita banIne abhyAsamAM AgaLa vadhI zake ane potAnA jIvanane zikSita ane saMskArI banAvI zake e mATe zatruMjaya mahAtIrthanI pavitra chAyAmAM eka vidyArthIgRha jevI zikSaNa-Azrama-saMsthA sthApavAno emane vicAra Avyo. ane te samaye muMbaInA jhaverI-mahAjananA motInA dharmanA kAMTA taraphathI mAsika phakta pacIsa rUpiyA jevI madada maLavAnuM vacana maLatAM, vi.saM. 196 ranA caitra sudi 10nA roja, pAlItANAmAM zrI jaina zreyaskara maMDaLanA makAnamAM phakta cAra ja vidyArthIothI emaNe A saMsthAnI zubha zarUAta karI. zrI kAnUnI potAnA vyApAra-dhaMdhAne badale A saMsthAne sthira karavAnAM kAmomAM ja lAgI gayA. Arthika sagavaDa nahIM jevI, vidyArthIo paNa bahu ja ochA rAkhI zakAya evI sthiti, makAnanI svataMtra vyavasthA nahi, bIjAM sAdhano paNa bahu TAMcAM; paNa samAja Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3pa0 jinamArganuM jatana sevAnI bhAvanAnuM bIja ane kartavyaparAyaNatAnuM teja bahu prabaLa; eTale dhIme-dhIme saMsthAno vikAsa thato gayo. sAcA saMta ane sAdhupuruSa zrI mohanalAlajI mahArAje zrI cunIbhAInI bhAvanAne tarata pichANI lIdhI. emanI preraNA ane AzIrvAdathI muMbaImAM eka vagadAra kamiTI racAI ane e kamiTIe saMsthAnuM sukAna saMbhALI lIdhuM. svanAmadhanya zeTha zrI vIracaMda dIpacaMda e kamiTInA pramukha banyA. zrI hIrAcaMda motIcaMda, zrI tribhovanadAsa bhANajI, zrI devakaraNa mULajI saMghavI ane zrI nagInabhAI maMchubhAI jhaverI enA maMtrIo hatA. A badhA ya mahAnubhAvo jevA udAra hatA, evA ja samAja-utkarSanA cAhaka hatA. zrI cunIbhAInI sevAo to avirata cAlu ja hatI. AvA bhAvanAzIla, kartavyaniSTha ane udAra mahAnubhAvono sahayoga hoya tyAM saMsthA utkarSa na sAdhI zake to ja navAI. saMsthA kramekrame vikAsa karatI gaI. samAja paNa potAnA abhyadaya mATe AvI zikSaNa-saMsthAonI upayogitA samajato thayo; ene saMsthA pratye mamatva baMdhAyuM, ane saMsthAne jarUrI madada maLavA lAgI. phakta cAra ja vidyArthIothI zarU thayelo bAlAzrama atyAre potAnA AlIzAna makAnamAM ane potAnI ja kahI zakAya evI mAdhyamika zALAmAM Aje doDhaso jeTalA vidyArthIone zikSaNa ane saMskAranuM jIvanabhAtuM ApI rahela che te samAjanI AvI mamatA ane udAra sahAyatAne baLe ja. Aje to dezabharamAM zikSaNabhUkha evI jAgI che ke AvI aneka saMsthAonI jarUra lAgyA kare che. mULa bhAvanagaranA vatanI muMbaI-nivAsI zrI catrabhuja motIlAla gAMdhInA suputronI udAra sakhAvatathI vi. saM. 2017nI sAlamAM zrI catrabhuja motIlAla vidyAlaya (hAIskUla)nI sthApanA e bAlAzramanA ujjavaLa itihAsamAM eka noMdhapAtra sImAcihna lekhI zakAya. A saMsthAnA AvA utkarSamAM bhAvanAnuM bIja to raheluM che ja; paNa sAthe-sAthe A saMsthA eka zikSaNa-saMsthA che e bInAe paNa enA utkarSamAM ghaNo noMdhapAtra phALo Apyo che. keLavaNInA kSetramAM paiso kharacavo e kharI rIte dhananuM kharca nahIM paNa vAvetara karavA jevuM umadA, dIrdhadarzitAbharyuM ane lAbhakAraka kAma che. zikSaNa mATe ApelI sahAyatAthI eka vidyArthI zikSita ane saMskArI bane, to ethI eka AkhA kuTuMbano uddhAra thaI jAya; ane e rIte samAjamAM jeTalA pramANamAM zikSaNa pracAra thAya teTalA pramANamAM ja samAja sukha, samRddhizALI ane zaktizALI bane. bIjI saMsthAonA bhUtapUrva vidyArthIonI jema A saMsthAno Azraya meLavIne AgaLa vadhelA jUnA vidyArthIo paNa potAnI A mAtRsaMsthA pratyenuM RNa adA Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha saMsthAo ane temanI suvyavasthA : 6 3pa1 karavAnI bhAvanA seve che, e mATe prayatna karatA rahe che. A hIrakamahotsavanI pUrvataiyArIrUpe tA. 22-2-1967nA roja muMbaImAM eka kAryakrama yojIne emaNe doDheka lAkha rUpiyA jevI sArI rakama bhegI karI ApI, ane emAM potA taraphathI lagabhaga aDadhI (sittereka hajAra jevI rakamano phALo Apyo e jANIne khUba AnaMda ane saMtoSa thAya che. ema kahevuM joIe ke AvI sakriya kRtajJatA darzAvavAnI sAthe-sAthe saMsthAnI lokapriyatAmAM ane enA gauravamAM vadhAro karyo che. ane bIjAone mATe eka anukaraNIya ane umadA dAkhalo pUro pADyo che. A prasaMge eka vAtanI noMdha letAM vizeSa AnaMda thAya che, ke dilhInA zrIyuta ramaNalAla nagInadAsa parIkhe tathA zrI Do. cImanalAla mohanalAla pADaTiyA, jeo bAlAzramanA bhUtapUrva vidyArthI che, emaNe zrI mahAvIra jaina vidyAlayamAM eka-eka TrasTaskolara nImavAnA potAnA hakkano lAbha bAlAzramanA esa.esa.sI.mAM pAsa thaIne AgaLa abhyAsa karavA icchatA vidyArthIne ApavAnI jAherAta karI che. sAce ja, A eka umadA ane taMdurasta praNAlikA sthApavAmAM AvI che. A mATe baMne mahAnubhAvone dhanyavAda ghaTe che. A jAherAtane bAlAzramanA hIraka mahotsavanI eka phalazruti lekhavI joIe. hIraka-mahotsava prasaMge zeTha zrI amRtalAla kALIdAsa dozIe pAsa thanAra vidyArthIonI saMkhyA joIne khuzI thavAne badale sarvocca zreNImAM keTalA AvyA, keTalA pahelavAna banyA te jovAnI je sUcanA karI che te dhyAna ApavA jevI che. e ja rIte mahotsavanA pramukha zrI ratilAla maNilAla nANAvaTIe hunnara, udyoga, gRhaudyogo ane vyApArI zikSaNa upara vizeSa dhyAna ApavAnI je vAta karI che, te bilakula samayasaranI che. Ama paristhitinA palaTAnA pramANamAM zikSaNanA viSayo ane enI rItarasamamAM paNa samucita pheraphAra ane navI bAbatonuM svAgata karavAmAM Ave to ja saMsthAnI upayogitA TakI rahe ane samAjamAM tAjagInuM vAtAvaraNa prasarI zake. A saMsthAnA hIraka mahotsavanI ujavaNI prasaMge enA atithivizeSa zrI jayaMtIlAla ratanacaMda zAhe saMsthA ane vyaktinA AyuSya vacceno taphAvata darzAvatAM sAcuM ja kahyuM hatuM ke "saMsthA ane mAnavInA jIvanamAM phera che. saMsthA pragatipUrvaka AgekUca kare tyAre juvAnI Ave che. 60 varSe mAnavI jIvanabAjI saMkelavAnuM kare che, tyAre A saMsthA 60 varSe juvAnImAM AvI pragati sAdhavAnuM kare che. kAryakaro jAgRta hoya to saMsthAne kyAre paNa vRddhatva na Ave !" (tA. 8-4-1967) Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upara jinamArganuM jatana (7) bhAratIya saMskRtinuM anokhuM vidhAmaMdira lAlabhAI dalapatabhAI bhAratIya saMskRti vidyAmaMdiranI sthApanA zeThazrI kastUrabhAI lAlabhAI ane emanAM kuTuMbIjano taraphathI AjathI be-eka varSa pahelAM, amadAvAdamAM karavAmAM AvI hatI. A saMsthAnuM eka rItasaranuM baMdhAraNa ghaDavAmAM AvyuM che. enuM eka TrasTImaMDaLa che, eka vyavasthApaka-samiti che ane ene hAtha dharavAnI vidyAviSayaka vividha pravRtti saMbaMdhI vicAraNA karavA mATe eka salAhakAra-samiti che. A salAhakAra-samitimAM pU. muni zrI puNyavijayajI, pU. paMDita zrI sukhalAlAjI ane itihAsa, purAtattva ane tattvajJAnanA gujarAtanA jANItA vidvAna ane gujarAta vidyAsabhAnA mukhya saMcAlaka zrIyuta rasikalAla choTAlAla parIkha che. AgAmI Disembara mahinAthI banArasa hindu yunivarsiTImAM jainadarzananA adhyApaka tarIke kAma karatA jaina sAhityanA UMDA abhyAsI pro. zrI dalasukhabhAI mAlavaNiyA e saMsthAnA mukhya saMcAlaka (DAyarekTara) tarIke joDAvAnA che. atyAre A saMsthAe hastalikhita ane chapAyelAM bhAratIya vidyAnA ucca adhyayana ane saMzodhanamAM upayogI thAya evAM saMskRta, prAkRta, pAli, gujarAtI, hindI, marAThI, aMgrejI, jarmana, phreMca vagere bhASAomAM lakhAyela prAcIna-arvAcIna pustako ekatrita karavA tarapha potAnuM dhyAna kendrita karyuM che. atyAra sudhImAM emAM bAreka hajAra hastalikhita ane lagabhaga eTalAM ja chapAyelAM maLIne Azare pacIseka hajAra pustako bhegAM thaI paNa gayAM che. A saMsthA mATe pAMca-sAta lAkha rUpiyAnA kharace je khAsa AlIzAna makAna taiyAra karavAmAM AvanAra che. temAM eka lAkha jeTalAM chapAyelAM pustako barAbara surakSita rIte rahI zake evI Adhunika DhabanI vaijJAnika goThavaNa karavAmAM AvanAra che. A uparathI paNa saheje samajI zakAze ke A saMsthA kevI moTI vidyAsaMsthA banavAnI che ane eNe karavA dhArela kArya keTaluM mahattvanuM rahevAnuM che. A saMsthAnuM makAna gujarAta yunivarsiTInI najIkanA pradezamAM, jyAM cArekora aneka kolejo hovAne kAraNe vidyAmaya vAtAvaraNa rahevAnuM che, tyAM UbhuM karavAmAM Avaze, ane te ekAda varSamAM taiyAra paNa thaI jAya evI goThavaNa karavAmAM AvI che. A makAnamAM vizALa pustakAlaya, uparAMta e pustakAlayano upayoga karIne amuka vakhata sudhI saMsthAmAM ja rahIne ucca adhyayana ane saMzodhananuM kAma karavA icchatA Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 353 vividha saMsthAo ane temanI suvyavasthA : 7 vidvAnone mATe svataMtra abhyAsakhaMDo tema ja atithigRhanI paNa jogavAI karavAmAM AvanAra che. sAthe sAthe prAcIna hastalikhita pustakonI mAIkrophilma ke phoTosTeTa (chabIo) levA mATenI, evI philmo ukelavA mATenI vagere Adhunika yaMtrasAmagrI paNa saMsthAmAM vasAvavAmAM AvanAra che; tema ja nAnuM-sarakhuM saMgrahasthAna paNa rahevAnuM che. makAnamAM samazItoSNa havAmAna rahe e rIte racanA thanAra che. A saMsthAnI kAmagIrIno kaMIka khyAla pUnAnA bhAMDArakara ricarsa insTiTyUTa uparathI AvI zake. eTale saMsthA taraphathI mukhyatve saMskRta, prAkRta ane pAlI bhASAnA eTale ke jaina, bauddha ane brAhmaNa - bhAratIya saMskRtinI e traNe zAkhAonA prAcIna graMthonAM saMzodhana, saMpAdana ane prakAzananuM kArya hAtha dharavAmAM Avaze, ane jemajema jarUra UbhI thaze tema tema emAM ucca adhyayananI keTalIka viziSTa jogavAI paNa karavAmAM Avaze. eTale e rIte, kevaLa viziSTa koTInA graMtho taiyAra karIne ja saMtoSa na mAnatAM, te-te viSayanA vidvAno taiyAra karavA tarapha paNa ghaTatuM lakSa ApavAmAM Avaze. e mATe varNa, jJAti ke dharmanA bhedabhAva vagara yogya vidyArthIonI pasaMdagI karavAmAM Avaze ane emane jarUrI ziSyavRttio paNa ApavAmAM Avaze. A saMsthAe tAtkAlika hAtha dharavA dhArela graMthasarjananA kAryamAM mukhyatve jaina AgamonI inDeksa (sUtrasUci; eTale ke AgamanuM kayuM sUtra kyAM che e darzAvanArI badhAM ya Agamone AvarI letI suvistRta sUci) che. ema lAge che ke A kAryanA eka vibhAga tarIke, athavA enA purogAmI kArya tarIke jaina pAribhASika koSa, jaina bhaugolika koSa ane jaina vizeSanAmono koSa - jenI ghaNAM varSothI jarUra lAgyA kare che, e koSo - paNa taiyAra karavAnuM jarUrI thaI paDe. A rIte A saMsthA gujarAtamAM bhAratIya vidyAnI vividha zAkhAonAM ucca adhyayana, saMzodhana ane prakAzanane mATe kArya karatI eka viziSTa saMsthA banaze, ane gujarAtane mATe gauravarUpa banI raheze evI AzA jarUra rAkhI zakAya. A saMsthAmAM atyAra sudhImAM pacIseka hajAra pustako jeTalo, lAkho rUpiyAnI kiMmatano graMthasaMgraha thayo che. temAMnA hastalikhita ane mudrita keTalAya graMtho kharIdavAmAM Avela hovA chatAM ghaNA moTA bhAganA graMtho ene bheTa maLelA che. pU. puNyavijayajI mahArAjanA bahu ja viziSTa ane bahu kImatI graMthasaMgrahano tema ja bIjI paNa keTalIka saMsthAo ke vyaktionA graMthasaMgrahono emAM samAveza thAya che e vAtanI noMdha letAM AnaMda thAya che. amane to lAge che ke ApaNAM prAcIna hastalikhita je pustako gujarAtamAM tema ja anyatra jJAnabhaMDAromAM ke bIjI rIte veravikhera hAlatamAM paDyAM che, temane surakSita WWW.jainelibrary.org Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 354 jinamArganuM jatana banAvavAno tema ja vidvAnone mATe sulabha karI ApavAno A eka sonerI avasara Ubho thayo che. ane tethI ame icchIe chIe ke ApaNA je munivaro, saMgho ke gRhastho pAse AvA hastalikhita (tema ja mudrita paNa) graMtho hoya, teo potAnA e graMthasaMgraho A bhAre vizvAsapAtra ane AzAspada saMsthAne bheTa Ape; ane ema karIne e graMthonI pUratI sAcavaNI pAkI karIne jJAnasevAnA A mahAna kAryamAM potAno phALo Ape. A kAryamAM jema jaino potAno hisso ApI zake, tema jainetaro paNa avazya ApI zake che. sAthe-sAthe ame ema paNa IcchIe chIe ke amadAvAdamAM AvanAra pratyeka sAdhu-sAdhvI tema ja vidyApremI bhAI-baheno sarasvatI-mAtAnA A viziSTa maMdiranAM darzana-sevana karavAnuM na cUke. gujarAtanI zobhArUpa A saMsthAnA utkarSamAM sahu koI potAno sakriya sAtha ane sahakAra Ape evI abhyarthanA. | (tA. 31-1-1959) (8) A. vijayavallabhasUrijInuM mUlyalakSI, bahulakSI smAraka bhakti, kartavyabuddhi ane samAjasevAnI vyApaka bhAvanA jAgI UThe, to ati mukela ke azakya jevuM lAgatuM kAma paNa kevuM saheluM ane saraLa banI jAya che, AvuM virATa kArya karavAnI zakti-azaktino khyAla kevo vIsarAI jAya che ane janasamUhanuM aMtara utsAha, kAryaniSThA ane Azapreraka zraddhAthI kevuM UbharAI jAya che e vAtanI pratIti karAvatA prasaMgo kayAreka-kyAreka banatA rahe che. kartavyaniSThAnA AvA prasaMgomAMthI preraNAnuM viziSTa baLa meLavIne, sAmAnya janasamUha paNa moTuM ane gajA uparAMtanuM lAge evuM sAhasa kheDavAnI hAma paNa dAkhave che. tAjetaramAM, gata navembara mAsanA chellA aThavADiyAnI 28mIthI 30mI tArIkhanA traNa divasa daramyAna, dilhImAM zAsanaprabhAvaka sAdhvIjI mahattarA zrI mRgAvatIzrIjInI preraNAthI, teonA ja sAMnidhyamAM Avo ja eka vizALa, virala ane dAkhalArUpa zilAnyAsa-samAroha moTA pAye UjavAyo. e nimitte zrI jaina zve. mU.pU. kaoNnpharansanuM covIsamuM adhivezana paNa goThavIne jainazAsananI hitavRddhinuM eka gaMbhIra kArya paNa virala kartavyaniSThAthI sAthe gUMthI levAyuM hatuM. Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 355 vividha saMsthAo ane temanI suvyavasthA : 8 ATalI jaMgI vyavasthA UbhI karavAmAM AvI emAM paMjAbanA zrIsaMghanI devaguru-dharma pratyenI utkaTa zraddhA-bhaktinAM tathA atimuzkela kAryane paNa sAMgopAMga pAra pADavAnI viziSTa kAryazaktinAM je subhaga darzana thayAM te cirasmaraNIya ane bIjAone mATe preraka che. A prasaMganuM bahu ja TUMkamAM mUlyAMkana karavuM hoya to ema kahevuM joIe ke bAhya vyavasthA tathA AMtarika kAryavAhI - e baMne dRSTie A vizALa samAroha eka dharmaprabhAvaka samAroha tarIke yAdagAra banI gayo. AcArya zrI vijayavallabhasUrijI mahArAjanA eka Adarza zramaNa tarIkenA jIvana tema ja saMgha ane samAjanA upakAraka saMtapuruSa ke saMghanAyakasamA kAryane anurUpa eka suMdara ane bhavya smAraka bhAratanA pATanagara dilhImAM racavAno vicAra to cheka pacIsa varSa pahelAM, teonA kALadharma nimitte muMbaImAM maLela zraddhAMjali-sabhAmAM ja, karavAmAM Avyo hato. A vicArane amalI banAvavAnI javAbadArI paNa paMjAbanI zrI AtmAnaMda jaina mahAsabhAe saharSa svIkArI hatI; ane e rIte potAnA parama upakArI guruvarya pratyenuM yatkiMcit RNa cUkavavAnI sonerI taka potAne maLavAthI dhanyatA anubhavI hatI. AcAryazrInA svargavAsa vakhate sAdhvIjI zrI zIlavatIzrIjI mahArAja tathA emanAM putrI-ziSyA sAdhvIjIzrI mRgAvatIzrIjI vagere paMjAbamAM ja hatAM. eTale emaNe paNa UMDI gurubhaktithI prerAIne A vicArano amala thAya e mATe khUba prayatna karyo. uparAMta paMjAba-saMghanA vagadAra ane bhAvanAzIla agraNIoe paNa A mATe prayAsa karavAmAM kazI UNapa na rAkhI. ema karatAM-karatAM, aDhAra varSa jeTalo lAMbo gALo vItI gayo. AthI ema paNa lAgyuM ke jANe, dhImedhIme e vAta visAre paDI gaI che ! paNa AcAryapravaranA smArakanuM A vicArabIja khamIravaMtuM hatuM. emAMthI saphaLatAno choDa UgI nIkaLe e mATe enI khAtara-pANIthI yogya mAvajata karanAranI ja jarUra hatI. ane bhale bIjA gurubhakto A vAtane vIsarI gayA hoya, paNa eka mahApuruSanA aMtaramAM A vicAra samayanA vItavA sAthe zithila thavAne badale, vadhu ne vadhu daDha banato jato hato, ane AcArya-mahArAjanuM smAraka dilhImAM vahelAmAM vaheluM bane e mATenI emanI jhaMkhanA tIvra banatI jatI hatI. A mahApuruSa te AcArya-mahArAjanA paTTadhara prazAMta-svabhAvI, jainazAsanaratna AcArya zrI vijayasamudrasUrijI mahArAja. teo potAnA gurudeva pratye evI ananya bhakti dharAvatA hatA, ke jANe kAyAnI chAyA ja samajo ! potAnA guruvaryanA kALadharma pachI, eka vaphAdAra ane samartha sainika tarIke, samAjautkarSanA teonA jIvanakAryane Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 356 jinamArganuM jatana vega ApavAmAM teo potAnAM UMgha, ArAma ane AhArane tathA potAnI nAdurasta tabiyatane sudhdhAM vIsarI jatA hatA. AvA gurubhakta paTTadhara smArakanI vAtane vIsarI jAya e na banavA jevI bAbata hatI. teonuM aMtara A vAtanI satata ciMtA karyA karatuM hatuM, phakta teo yogya samayanI rAha jotA hatA. ane teoe potAnI dIrghadRSTithI A mATeno samaya pAkI gayAnuM sAteka varSa pahelAM joI lIdhuM, ane A kAryane pUruM karavAnI javAbadArI kone soMpavI eno nirNaya paNa manomana karI lIdho. eTale sane 1973 (vi.sa. 2029)mAM emaNe, vaDodarAsthita sAdhvIzrI mRgAvatIzrIjIne vallabha-smAraka racavAnI yojanAne jhaDapathI sAkAra karavA mATe dilhI pahoMcavAno Adeza Apyo. sAdhvIjI mahArAje paNa, jarA ya vimAsaNa anubhavyA vagara, dhanyatA ane pUrA ullAsanI lAgaNIpUrvaka, A Adezane zirasAvaMdya karyo. e vakhate emaNe to evo ja bhAva anubhavyo haze ke potAnA gurudevano Avo vAtsalya ane vizvAsathI UbharAto Adeza potAne sahaja bhAve maLavo e kharekhara, saMyama-jIvanano eka amUlya lhAvo che! - traNa-sADAtraNa mahinA jeTalA TUMkA samayamAM eka hajAra kilomITara jeTalo lAMbo paMtha kApIne, teo comAsA pahelAM samayasara dilhI pahoMcI gayAM. potAnA gurudevanI viziSTa AjJA ane zrI vallabhasmArakanI racanAnuM eka namra nimitta banavAnI potAne maLelI virala taka teomAM asAdhAraNa zakti ane bhakti pragaTAvatI hatI. eTale dilhI pahoMcIne varSothI vIsarAI gayelA vallabha-smArakanA e jaMgI kAryane zarU karAvavAnI pravRttimAM teo pUrNayogathI parovAI gayAM. A smAraka racavAnA kAryane vega ApavAnI javAbadArI sAdhvIjI zrI mRgAvatIzrIjI upara nAkhavAno AcAryazrI vijayasamudrasUri mahArAjano nirNaya kevo dUraMdezIbharyo, sAco ane pariNAmalakSI hato enI sAkSI pachInI jhaDapI ghaTanAo pUre che. AcAryazrIe tA. 30-6-1974nA roja dilhImAM praveza karyo te pahelAM ja, tArIkha 15-6-1974nA roja dilhInA parA rUpanagarathI bAra kilomITara dUra sattAvIza hajAra corasa mITara jeTalI vizALa jamIna kharIdI levAmAM AvI. (pAchaLathI A jamInanI lagolaga bIjI cauda hajAra corasa mITara jamIna paNa kharIdI levAmAM AvI. A rIte A smAraka kula ekatAlIsa hajAra corasa mITara jamIna upara racavAmAM Avaze.) tA. 27-12-1974nA roja AcAryazrIe e dharatI upara jAte padhArIne potAnI khuzAlI vyakta karI ane potAnA aMtaranA AzIrvAda ApyA. A smAraka-bhavana bhAratIya tema ja jaina saMskRtinI zilpakalAno eka suMdara namUno bane e rIte enA nakazA (plAna) taiyAra karavAnI kAmagIrI zeTha ANaMdajI Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3pa7 vividha saMsthAo ane temanI suvyavasthA : 8 kalyANajInI peDhInA mukhya sthapati ane suprasiddha zilpI zrI amRtalAla trivedI tathA zrI caMdulAla trivedIne soMpavAmAM AvI. cAreka varSa nakazA maMjUra karAvavAmAM tathA sarakArI taMtranI anumati meLavavAnA kAryamAM vItI gayA. tA. 27-7-1979nA zubha dine khAtamuhUrtano vidhi sAdhvIjI zrI mRgAvatIzrIjI AdinI nizrAmAM khUba ullAsapUrvaka karavAmAM Avyo. A smAraka eka gurumaMdirarUpe maryAdita na rahetAM, AcAryazrI vijayavallabhasUrijInA udAra ane lokopakAraka jIvanane anurUpa, jainadarzana, dharma ane saMskRtinA adhyayananuM, darzana-jJAna-cAritranI sAdhanAnuM ane janasevAnuM kendra bane evI vizALa daSTi enI pAchaLa rAkhavAmAM AvI che. A smArakanA zilAropaNa prasaMge, A mAraka-zikSaNa-nidhinA utsAhI, kAryakuzaLa ane kartavyaniSTha maMtrI zrIyuta rAjakumArajI jaina taraphathI A samasta yojanAno khyAla ApatuM eka mAhitIpUrNa nivedana pragaTa karavAmAM AvyuM che te uparathI jANI zakAya che ke - A smArakabhavanamAM karavA dhArelI pravRttio A che: (1) bhAratIya tathA jainadarzananuM adhyayana-saMzodhana, (2) saMskRta tathA prAkRta vidyApITha, (3) prAcIna graMthono bhaMDAra tathA pustakAlaya, (4) prAcIna bhAratIya darzanonuM tulanAtmaka vivecana, (5) jaina tathA samakAlIna sthApatyakaLAnuM saMgrahasthAna, (6) yoga ane dhyAnanuM saMzodhana, (7) nisargopacAranuM saMzodhana, (8) pustako tathA patrikAonuM prakAzana, (9) prAcIna sAhityanuM pharI prakAzana, (10) bahenonI kaLA-kArIgarInuM kendra ane (11) cAlatuM-pharatuM davAkhAnuM. A badhI bAbatone, atyAre to, karavA dhArelAM kAmonI sAmAnya rUparekhA rUpa ja samajavI. imArata taiyAra thaI gayA pachI A yAdImAM keTaloka jarUrI ane vyavahAru pheraphAra karavAmAM Avaze ema jarUra kahI zakAya. AvA AlIzAna ane kaLAmaya bhavananuM nirmANa karavAmAM, emAM aneka pravRttio mATenI goThavaNa karavAmAM tathA e pravRttione cAlu rAkhavAmAM lAkho rUpiyAnI (sAmAnya aMdAja mujaba eka karoDa rUpiyA jeTalI moTI rakamanI jarUra paDe e svAbhAvika che. ATalI moTI rakama, kaMIka ochI mahenate ane dAtAone ekI sAthe vadhAre bhAra veThavo na paDe e rIte kema bhegI thaI zake e saMbaMdhamAM, bhUmikhanananA vidhi prasaMge, sAdhvIzrI mRgAvatIzrIjIe je mArga sUcavyo hato, te emanI vyavahAradakSatA, zANI samajaNa ane dUragAmI dRSTinuM sUcana kare evo che. maMtrIzrInA nivedanamAM A bAbatono je ullekha karavAmAM Avyo che, te A pramANe che - bhUmipUjananA zubha avasara upara sAdhvIjI zrI mRgAvatIzrIjI mahArAje potAnA amRtapravacanamAM gurubhaktone potAnAM tana-mana-dhana arpaNa karavAnI preraNA Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 358 jinamArganuM jatanA ApI hatI ane hAkala karI hatI ke A bahulakSI yojanA mATe gurubhakto potAnI icchAthI udAratApUrvaka dAna Ape. badhA vargono sahakAra maLI rahe eTalA mATe sAdhvIjI mahArAje 84 mahinAnI yojanA jAhera karI hatI, ane e pramANe, dareka gurubhakta potAnI zakti pramANe, dara mahine rU. 21, 51, 101, 251, 501, ane 1001 lAgalagATa 84 mahinA sudhI ApIne potAnI zraddhA vyakta karI zake che. aneka dAnapremI mahAnubhAvoe A yojanAo saphaLa banAvavA mATe udAradilathI 7 varSa sudhI potAnI icchAthI rakama ApavAnuM vacana ApIne Arthika sahakAra Apyo che. moTAmAM moTI rakama paNa dhImedhIme ApavAnuM saheluM paDe che. 84 mahinAnA haptAnI yojanAe dAtA mahAnubhAvonA bhArane halako banAvI dIdho che." A rIte A smAraka-bhavananuM bAMdhakAma zarU karavA mATe nakkara pUrvabhUmikA taiyAra thaI javAthI, bhUmikhanananA vidhi pachI cAra ja mahinAmAM, tA. 29-11-1979nA roja, zilAropaNanA vidhino mahotsava yojavAmAM Avyo. AvI moTI ImArata UbhI karavAnuM kAma jeTaluM kharcALa ane kaThina che, enAM karatAM paNa saMsthAnI vividha pravRttionuM vyavasthita saMcAlana karavAnuM ane e mATe kuzaLa ane niSThAvAna kAryakaro meLavavAnuM kAma vadhAre kaparuM che e vAta A saMsthAnA saMcAlakonA dhyAna bahAra nathI e bahu AvakArapAtra vAta che. A mATe TrasTanA maMtrIzrInA nivedanamAM kahevAmAM AvyuM che - "A mahAna smArakanI racanA e pote ja eka bahu moTuM kArya che; paNa enA karatAM vadhAre kaThina kAma che koI paNa saMsthAnuM saphaLa ane kAyamI saMcAlana karavuM e. ApaNe tyAM paisAnI achata bhale na hoya, paraMtu sAcA ane kartavyaparAyaNa kAryakartAonI achata, game tyAre kAmamAM avarodharUpa banI zake che." A AkhA puruSArthanA kendramAM sAdhvIjI zrI magAvatIzrIjInI preraNA rahelI hovAthI, jo ApaNA sAdhvIsaMghane je-te samudAyanA vaDIlo taraphathI adhyayana, vikAsa, pravacana, zAsanaprabhAvanAnAM kAryo ane dharmano prasAra karavAnI mokaLAza ApavAmAM Ave to teo kevAM mahAna dharmakAryo karI zake ane zrIsaMghanI keTalI saddabhAvanA, bhakti ane prIti saMpAdita karI zake, te AvA prasaMgo uparathI paNa jANI zakAya che. deva-guru-dharmanI bhaktimAM paMjAbano zrIsaMgha kevuM AgaLa paDatuM sthAna dharAve che ane e bhaktithI prerAIne teo tana-mana-dhanathI, utsAha ane umaMgapUrvaka, kevAM moTAM ane muzkela kAmo kare che ane emanI sAdharmikasevAnI bhAvanA, vinaya-vivekazIlatA ane vinamratA kevI anukaraNIya che ke AvA nirmANakArya prasaMge jovA maLe che. (tA. 15-12-1979) Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3pa9 vividha saMsthAo ane temanI suvyavasthA : 9 (9) jJAna-karma-bhaktirasyuM dharmadhAma "vIrAyatana' bha. mahAvIranA pacIsasomAM nirvANa mahotsavanA aitihAsika avasaranI ujavaNI nimitte, enA suMdara saMbhAraNA tarIke je saMsthAonI sthApanA karavAmAM AvI hatI, emAM bhagavAna mahAvIranI vihArabhUmi tathA cAturmAsabhUminuM gaurava dharAvatI bihAranI ItihAsaprasiddha rAjagRha nagarInA bahAranA bhAgamAM sthapAyela "vIrAyatana' mokharAnuM sthAna zobhAve evI saMsthA che. rASTrasaMta tarIkenuM biruda meLavanAra, maulika ciMtaka-lekhaka-kavi, samabhAvanA niSThAvAna upAsaka, navIna vicArasaraNInA svIkartA ane puraskartA, lokakalyANanA cAhaka sthAnakavAsI saMghanA prabhAvazALI saMta upAdhyAya zrI amaramunijI mahArAjanI prabaLa preraNA ane mukhyatve sthAnakamArgI saMghanI moTI ane udAra sahAyathI rAjagRhInA pavitra vaibhAragirinI taLeTImAM, khUba vizALa jagAmAM, A vIrAyatana saMsthAnI sthApanA karavAmAM AvI che, ane mahAsatI zrI raMbhAbAI-svAmI, zrI sumatijI tathA darzanAcArya zrI caMdanAjI vagere sAdhvIjI mahArAja A saMsthAnA sarvadezIya vikAsanA kAryamAM niSThApUrvaka parovAI gayAM che. kevaLa dhArmika ke AdhyAtmika hetathI ja kAma karavAne badale. A saMsthAe lokonAM sukha-duHkhanA sAthI banIne emanA saMkaTanA nivAraNa mATenI tema ja emane saMskArI banAvavAnI anekavidha racanAtmaka pravRttione paNa potAnA kAryakSetramAM mahattvanuM ke AgaLa paDatuM sthAna ApyuM che, ane ema karIne jainadharmanI ahiMsA ane karuNAnI bhAvanAne sakriya rUpa ApIne garIbamAM garIba vyakti sudhI eno lAbha pahoMcato karavAno khUba stutya prayAsa hAtha dharyo che e A saMsthAnI virala vizeSatA che. ema kahevuM joIe ke A saMsthAe dharmasAdhanA ane lokasevAnI ArAdhanA vacce sumeLa sAdhavAnI uttama kAmagIrI zarU karI che. atyAra sudhImAM A saMsthAe kaIkaI pravRtti zarU karI che enI keTalIka mAhitI sthAnakavAsI kaoNnpharansanA muMbaIthI pragaTa thatA gujarAtI mukhapatra "jenaprakAza' sAptAhikanA tA. 15-11-1976nA aMkamAM pragaTa thaI che. atyAre utsava-mahotsavo ane bAhya kharcALa ane ADaMbarI kriyAkAMDone lIdhe aMtarmukha AtmasAdhanA, sahadharmIne mUMgI sahAya karavAnI vRtti ane janasevAnI bhAvanA gauNa banI gaI che, evI paristhitimAM vIrAyatananI vyApaka kAmagIrI jANavA jevI ane preraNArUpa banI rahe evI lAgavAthI ahIM e sAbhAra rajU karIe chIe : Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinamArganuM jatana 1. cikitsAlaya H yapuranivAsI dAnavIra zrI harizcaMdrajI baDe2nAM dharmapatnI zrI saradArabAI baDeranA zubha haste tA. 16-8-1975nA roja eka bhavya, sAdhanasaMpanna cikitsAlayanuM udghATana thayuM hatuM. hamezAM 100-125 2ogIo A cikitsAlayano taddana maphata lAbha laI rahela che. sarva-sAdhAraNa janatA mATe A cikitsAlaya AzIrvAdarUpa banI gayuM che. 2. calacikitsAlaya (pharatuM davAkhAnuM) jayapuranivAsI dAnavIra zrI milacaMdajI surANAnA sahayogathI cala-cikitsAlaya rAjagRhanI AsapAsanAM aneka gAmaDAMmAM jaIne gAmaDAMnAM rogIonI taddana maphata sevA karI rahela che. eka dAktara ane be kampAunDara gAmaDAomAM pharIne sevAnuM A pavitra kArya dilacaspIthI karI rahela che. dararoja 140-150 rogIono ilAja niHzulka karavAmAM Ave che. A prayoga AmajanatAnA mAnasamAM jaina zAsananuM gaurava vadhArI rahela che. "3. zikSA-niketana : vIrAyatananA prAMgaNamAM sthApita zikSA-niketanamAM Aje 150 bALako-bAlikAo prAthamika kakSAnuM zikSaNa laI rahela che. vyAvahArika zikSaNanI sAthesAthe naitika tema ja dhArmika zikSaNa paNa ApavAmAM Ave che. pAsenAM gAmomAM paNa zALAnuM nirmANa karavAmAM Avela che. prAcIna dharma, darzana AdinA gaMbhI2 adhyayananI paNa atre vyavasthA che. 360 : "ja. pustakAlaya H vIrAyatanamAM eka vizALa pustakAlayanI jarUriyAta hatI. sanmati-pustakAlaya (AgrA) atre pheravavAthI A pustakAlayanI pUrti thavA pAmI che. temAM prAkRta, saMskRta, hindI, gujarAtI, aMgrejI Adi lagabhaga 15000 chApelA tathA hastilikhita graMtho tathA mahattvapUrNa pustako che. zodhakArya karanAra mATe A pustakAlaya vizeSa upayogI thAya tevuM che. nAlaMdA pAli bauddha mahAvidyAlayanA vidvAno paNa vIrAyatana graMthAgArano lAbha uThAvI rahela che. eka vizeSa AnaMdanI vAta e che ke vIrAyatananA kAryathI prabhAvita thaIne suprasiddha jaina vidvAna paMDita zrI becaradAsajI dozI(amadAvAda)e potAno mahattvapUrNa prAcIna graMthono saMgraha 'vIrAyatana 'ne arpaNa karI dIdho che. : pa. netra-dAna zibira H bihAranI netrarogathI pIDita gAmaDAnI janatA paisAnA abhAve netrarogano ilAja karAvI zakatI nathI; tethI vIrAyatana'nA prAMgaNamAM udArahRdayI mahAnubhAvonA sahayogathI netra-dAna-zibiranuM Ayojana dara varSe karavAmAM Ave che. suprasiddha netravizeSajJa dAktaronA sahakArathI rogono ilAja tathA oNparezanayogya AMkhonuM oNparezana karavAmAM Ave che. rogIone UtaravAno tema ja bhojana, dUdha, davA, cazmA Adino samagra prabaMdha 'vIrAyatana' dvArA maphata karavAmAM Ave che. Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha saMsthAo ane temanI suvyavasthA : 9 361 "6 . mudraNAlaya H inDo-yuropiyana mazInarI kahyuM. (dilhI)nA saMcAlakoe TreDala mazIna, kaTiMga mazIna, sTIciMga mazIna vIrAyatanane bheTa Apela che. A rIte mudraNAlayanI sthApanA thatAM dhArmika, AdhyAtmika, naitika Adi graMthonuM tathA anya pracArasAhitya, patra-patrikAonuM prakAzana vakhatovakhata atrethI thatuM raheze. '7. vAcanAlaya H A vAcanAlayamAM dainika, sAptAhika, mAsika patra-patrikAo moTI saMkhyAmAM Ave che. haju A vAcanAlayano vadhu vikAsa thaI rahyo che. 8. bhojanAlaya : vaibhAragirinI taLeTImAM 'vIrAyatana' saMsthA AvelI hoI svAsthyavardhaka prAkRtika vAtAvaraNa hovAne kAraNe, A sthAnanuM mahattva ghaNuM vadhI gayuM che. prAcIna autihAsika garama pANInA kuMDa paNa 'vIrAyatana'nI najIka ja AvelA che. tethI yAtrIonuM AvAgamana satata cAlu rahe che. temane svAsthyalAbhanI dRSTie zuddha sAttvika bhojana yogya samaye prApta thaI zake te mATe A bhojanAlaya potAnI sevA ApI rahela che. "9. prArthanA, pravacana, naitika jAgaraNa : 'vIrAyatana'nA prAMgaNamAM rASTrasaMta, upAdhyAya kavivarya zrI amaracaMdajI ma. sA., tapomUrti zrI raMbhAjI ma. sA., sAdhvIratna zrI sumatikuMvarajI ma. sA. tathA darzanAcArya zrI caMdanAjI ma. sA. Adi birAjI rahelAM che, tethI A sthAnanI mahattA ghaNI vadhI javA pAmI che. haMmezAM niyamita rUpe prArthanA tathA pU. gurudeva ane mahAsatIjIonAM pravacanano kAryakrama cAlu che. AsapAsamAMthI grAmINa janatA, yAtrIo, vidyArthIo, zikSako, sAmAjika kAryakartAo, sakArI ucca padAdhikArIo ane rAjanetAo Adi yathocita lAbha uThAve che. pravacanothI prabhAvita thaIne hajAro parivAra dArU, mAMsa Adi durvyasanothI mukta banyA che. pahADI pradeza hovAthI rAjakIya sainikazibira paNa atre prativarSa yojAya che. hajAro sainiko paNa potAnI zibiromAM pU. ma. zrInAM tathA mahAsatIjInAM pravacano sAMbhaLIne bhagavAna mahAvIranA dharma-saMdezathI paricita banyA che. 10. dhyAnazibira : dhyAnazibiranuM paNa Ayojana thAya che. sane 1974nA dhyAnazibiranA AyojanamAM lagabhaga 80-90 videzIo paNa zAmela thayA hatA. temAM dhyAnayogI zrI goyankAno paNa mahattvapUrNa sahakAra maLe che. samUharUpe AvatA yAtrIone paNa prasaMge dhyAna-yoganuM zikSaNa ApavAmAM Ave che. 11. pUrapIDitonI sevA H bihAra-pradezamAM vakhatovakhata pUra Ave che. A varSe Avela pUra eTaluM bhayaMkara hatuM ke jaLa-pralayanuM hRdayadrAvaka dazya khaDuM thaI gayuM hatuM. cAre bAju pANI ja jovAmAM AvatuM hatuM, seMkaDo gAmo pANIthI gherAI gayAM hatAM. pariNAme, sauthI prathama vIrAyatananA kAryakartAo ja pUrapIDitonI sevAmAM caNA, Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 362 jinamArganuM jatana seva, cevaDo Adi khAdyapadArtha tathA davAo laIne hoDImAM pahoMcI gayA hatA ane saune ApyAM hatAM." vIrAyatanamAM cAlatI pravRttionI A vigato eTalI spaSTa che ke e aMge vadhAre vivecana karavAnI jarUra nathI. A uparathI khAsa samajavA jevI vAta to e che ke eka dharmaguru dhAre to lokakalyANa dvArA dharmazAsananI prabhAvanAne keTaluM badhuM protsAhana ApI zake che ane dAnanA pravAhane navI ane vadhu upayogI dizAmAM kevI rIte vALI zake che. A badhuM upAdhyAya kavijI zrI amaramunijInI karuNAbhAvanA, udAraSTi ane sevAvRttinuM ja pariNAma che e kahevAnI jarUra nathI. (tA. 19-2-1977) (10) jainadharmajijJAsuono apUrva Azraya: "zrI vardhamAna mahAvIra kendra, judAjudA viSayonI vidyAonuM talasparzI, vyApaka ane marmagrAhI adhyApana e dharma, deza ke samAjane eTale ke samasta, prajAvargane saMskArI, svamAnI ane khamIradAra banAvavAno sarvazreSTha upAya che. A vAta cheka prAcInakALathI ApaNA dezanA (tema ja anya saMskArasaMpanna dezonA) dharmasthApako, RSimunio tema ja prAjJa puruSo kahetA AvyA che ane vartamAnamAM paNa koIkoI dharmapuruSo mAraphata A vAta ApaNane jANavAsAMbhaLavA maLe che. Ama chatAM, e dizAmAM ApaNI joIe eTalI sakriyatA jovA maLatI nathI. pariNAme, eka bAju uparachallI jJAnasAdhanA ane jIvanacaryA e be vacce koI anivArya saMbaMdha na hoya evI hAlata jovA maLe che, to bIjI bAju vidyAsAdhako tema ja vidyArthIo pratye upekSAbhAva sevavAmAM Avato hoya evuM kaMIka zocanIya citra jovA maLe che. jJAnopAsanA, jJAna ane jJAnIo pratyenI AvI upekSAvRttinA mAThA samayamAM, koI vyakti athavA saMsthAmAM jJAnanI upAsanA karanAra vyaktione upakArabuddhithI nahIM paNa kartavyabuddhithI sahAya karavAnI vRtti ane pravRtti jovA maLe, tyAre ene ullAsapUrvaka AvakAravAnuM mana thAya e svAbhAvika che. AvI ja eka umadA ane Adarza pravRttinI jANakArI maLavAthI ame A noMdha lakhavA prerAyA chIe. Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha saMsthAo ane temanI suvyavasthA H 10 363 sthAnakavAsI saMghanA munirAja zrI kanaiyAlAlajI mahArAja, jeo 'kamala' takhallusathI jANItA che, teo nirADaMbarI, saMyamanA jAgRta sAdhaka ane AgamasUtro sahitanA jJAnanA akhaMDa upAsaka che. ochuM bolavuM, vadhumAM vadhu kAma karavuM, vidvAno pratye sakriya sahAnubhUti dAkhavavI, jJAna-pracAra mATe rAta-divasa prayatna karavo ane A badhA dvArA dharmanI prabhAvanA karavI e emano sahaja svabhAva banI gayo che. AnA lIdhe emanuM jIvana niMdA-prazaMsAthI para tema ja koI paNa jAtanI anicchanIya pravRttiothI para evuM eka Adarza zramaNanuM jIvana banyuM che. vyAkhyAnavANIthI sAmAne prabhAvita karavAnI sahaja zakti paNa emane varelI che. AvA paragaju ane vidyA temaja vidvAno pratye khUba prema ane Adara dharAvanAra guNiyala munivaranI preraNAthI zrI sAMDerAva jaina sthAnakavAsI saMghe mAunTa Abu jevA zAMta-ekAMta sthAnamAM zrI vardhamAna mahAvI2 kendra' nAme saMsthAnI sthApanA keTalAka vakhata pahelAM karI che. A saMsthAno mukhya hetu nivRtta jaina vidvAnone tema ja jaina tattvajJAnano abhyAsa karavA icchanAra zikSita vargane UtaravA-rahevAnI anukULa sagavaDa ApavAno che. (AmAM bhojananI sagavaDano samAveza nathI thato.) samaya jatAM ahIM eka suMdara pustakAlaya paNa zarU karavAnI yojanA che. vizeSa dhyAna kheMce ane prazaMsA mAgI le evI vAta to e che ke A saMsthAno lAbha koI paNa jaina phirakAnI vyaktine ApavAnuM nakkI karavAmAM AvyuM che. vizeSa na kahetAM A saMsthAnI mAhitI Apato je paripatra pragaTa karavAmAM Avyo che te ame ahIM sAbhAra sau koInI jANa mATe rajU karIe chIe : nivRtta jaina vidvAno tathA dharmajijJAsuone lAbha levA vinaMtI zrI sthAnakamArgI jaina phikAnA pUjanIya munirAja, anuyogapravartaka zrI kanaiyAlAlajI mahArAja (urphe 'kamala') jainasaMghanAM tapa, tyAga, vairAgya, saMyama ane dhyAnanI apramatta sAdhanA dvArA potAnI saMyamayAtrAne saphaLa banAvavAno niraMtara prayatna karatA rahyA che; ane sAthesAthe emanI satyalakSI utkaTa jJAnasAdhanA paNa bIjAone mATe anumodanIya ane anukaraNIya banI rahe tevI che. matalaba ke A munimahArAje jJAna ane cAritranI samAnarUpe ArAdhanA karIne potAnA jIvanane nirmaLa ane pavitra banAvyuM che, tema jainasaMghamAM paNa teoe potAno ghaNo prabhAva vistAryo che; jene lIdhe sakaLa zrIsaMgha emanI preraNA jhIlIne jJAnavRddhi ane zAsanaprabhAvanAnAM aneka kAryomAM potAnA dhanano ullAsathI vyaya karIne potAnA jIvanane dhanya banAve che. "A munirAje jaina saMskRtinA AdhAra ne prANarUpa pavitra AgamagraMthonAM adhyayana, saMzodhana, saMkalana, anuvAda tema ja prakAzanane potAnuM mukhya jIvanadhyeya Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 364 jinamArganuM jatana banAvI dIdhuM che; eTaluM ja nahi, e kAryane teo mana, vacana, kAyAthI pUrNabhAve samarpita paNa thaI gayA che. AgamasUtronA vividha rUpanA prakAzanamAM emaNe je navI dizAmAM kheDANa AraMbhyuM che te e dharmagraMthonI upayogitA tema ja upakArakatAmAM vadhAro kare evuM che. hAlamAM teo jainadharmanAM badhAM ya AgamasUtronuM cAra anuyogomAM punaH saMkalana karIne mudrita karAvavAnA viziSTa prakAranA kAryanI aMdara rokAyelA che. A kAryano artha e che ke badhA ya AgamomAMthI (1) dharmakathAnuyoganI sAmagrI, (2) dravyAnuyoganI sAmagrI, (3) caraNakaraNAnuyoganI sAmagrI tema ja (4) gaNitAnuyoganI sAmagrIne judIjudI saMgRhIta tathA saMkalita karIne cAra khAsa graMtho rUpe, darekanA hindI anuvAda sAthe, pragaTa karavI, jethI je-te anuyoganI sAmagrI vidvAnone tathA jijJAsuone eka ja sthAne sulabha thaI zake. A cAra anuyogamAMthI gaNitAnuyogano saMkalana-graMtha, enA hindI anuvAda sAthe chapAI gayo che. A kArya emanAmAM rahelI viziSTa Agamabhakti tema ja kAryasUjhanI kIrtigAthArUpa banI rahe tevuM che. atyAre teo A kAryamAM rokAI gayA che ane bIjA vidvAnono saraLatApUrvaka sAtha le che. A bAbatamAM emanI khUba prazaMsA mAgI le evI ane Adarza kahI zakAya evI vizeSatA e che ke teo vidvAnonI pUrepUrI kadara kare che, temanA pratye guNagrAhaka dRSTi dharAve che ane emane udAratApUrvaka, teo rAjI thAya evuM pUrepUruM mahenatANuM paNa apAve che. vidvAnone mahenatANuM ApavAmAM teo karakasara ke kRpaNatAmAM jarA paNa mAnatA nathI. Ane lIdhe temanuM nAnuM ke moTuM je kaMI kAma hoya te vidvAno ullAsapUrvaka karatA rahe che. chellAM keTalAMka varSothI emane eka vAta khaTakyA karatI hatI ke AvaDA moTA ane AvA sukhI jainasaMghamAM azakta, nivRtta, jarUriyAtavALA ane potAnI vidyAupAsanAne cAlu rAkhavA icchatA vidvAno sukha-sagavaDapUrvaka zAMtithI rahI zake evuM koIka zAMta, ekAMta Azrama jevuM sthAna nathI. A khAmIne dUra karavAno emanA manamAM satata vicAra AvyA karato hato. jainasaMghane e vAtanI jANa karatAM AnaMda thAya che, ke A mATe anukULatA thatAM, teozrInI mukhya preraNAthI thoDAka vakhata pahelAM girirAja Abu (mAunTa Abu) upara basa-sTenDanI najIkamAM ja 'zrI vardhamAna mahAvIra kendra' nAme eka saMsthAnI sthApanA karavAmAM AvI che. A saMsthAnuM saMcAlana zrI sAMDerAva sthAnakavAsI jainasaMgha hastaka rAkhavAmAM AvyuM che, ane emAM nivRtta vidvAno, dharmatattvanA jijJAsu DaoNkTara-vakIla-ijanera jevA zikSita mahAnubhAvo tema ja jainadharmasaMbaMdhI mAhitI meLavavA icchatA jijJAsuone kevaLa bhojana sivAyanI rahevA vagerenI pUrepUrI sagavaDa ApavAnuM nakkI karavAmAM AvyuM che, tema ja emAM eka pustakAlaya paNa zarU karavAnuM vicAravAmAM AvyuM che. A pUjya munirAjazrInI udAra bhAvanA Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha saMsthAo ane temanI suvyavasthA : 10, 11 365 mujaba, A saMsthAno lAbha koI amuka ja jaina phirakAnA mahAnubhAvone nahIM, paNa saMpradAya-phirakAnA bhedabhAva vagara badhA jaina phirakAnA mahAnubhAvone ApavAnuM nakkI karavAmAM AvyuM che. tethI badhA phirakAonA nivRtta vidvAno tema jijJAsuone lAbha levA vinaMtI che. patravyavahAranuM ThekANuM - zrI vardhamAna mahAvIra kendra, (saMcAlaka: zrI sAMDerAva jaina sthAnakavAsI saMgha) basasTenDa pAse, mAunTa Abu (rAjasthAna) A paripatra potAnI vAta bahu ja spaSTatApUrvaka kare che, eTale e aMge vizeSa vivecana karavAnI jarUra nathI. je munirAje AvA dAkhalArUpa kAma mATe preraNA ApI che ane je gRhastha mahAnubhAvoe A preraNAne jhIlIne AvI eka uttama saMsthAnI sthApanA karavAnuM puNyakArya karyuM che temane ApaNe jeTalA dhanyavAda ApIe teTalA ochA che. A saMsthA khUba phUlephAle ane eno lAbha vyApaka pramANamAM levAmAM Ave evI zubhecchA mokalatAM ame AnaMda anubhavIe chIe ane A saMsthAnuM hRdayathI svAgata karIe chIe. (tA. 10-12-1977) (11) jainasAhitya-prakAzanamAM "zrI jaina AtmAnaMda sabhA'no mAtabara phALo. bhAvanagaranI suprasiddha prakAzana-saMsthA "zrI jaina AtmAnaMda sabhA e jaina sAhityanAM prAcIna zAstrIya tema ja anya vividha viSayanAM saMkhyAbaMdha pustakonuM Adhunika vaijJAnika paddhatithI saMzodhana-saMpAdana karAvIne, sughaDa, AkarSaka ane svaccha rUpamAM prakAzana karIne jainavidyAnA kSetramAM kAma karatA deza-videzanA jaina tema ja anya vidvAnomAM ghaNI nAmanA meLavI che; ane e rIte jaina dharma, saMgha ane sAhityanI khUba mahattvanI sevA bajAvIne jainazAsananI mUkapaNe prabhAvanA karavAmAM agatyano ane noMdhapAtra phALo Apyo che. zrI jaina AtmAnaMda sabhAnI AvI ujvaLa ane yazasvI kArakirdImAM prazAMtamUrti ane jIvaMta samabhAva samA zramaNa zreSTha pravartakajI zrI kAMtivijayajI mahArAja, AjIvana vidyAsAdhaka ane vyavahAradakSa emanA ziSya muniratna zrI caturavijayajI mahArAja ane temanA ziSyaratna AgamaprabhAkara, zrutazIlavAridhi, Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 366 jinamArganuM jatana jJAnamUrti munivaryazrI puNyavijyajI mahArAja e munitripuTIno phALo asAdhAraNa ane benamUna kahI zakAya evo hato. udAcitta ane vatsala zramaNazreSThonI A tripuTInA preryA anya aneka munivaro ane gRhastha vidvAnonI kImatI sevAno lAbha paNa A saMsthAne maLato rahyo che. A muni-tripuTInI eka vizeSatA e hatI ke teo A saMsthAnAM prakAzano Adhunika saMzodhanakaLAnI dRSTie uttama koTinAM ane AMtararASTrIya dhoraNanI kasoTIe paNa uttama puravAra thAya e vAtanuM jema dhyAna rAkhatA hatA, tema AvAM prakAzano mATe saMsthAne nANAsaMbaMdhI muzkelImAM mukAvuM na paDe eno paNa haMmezAM khyAla rAkhatA hatA. A saMsthAnA utkarSamAM jema A munivaro, anya munivaro tathA gRhasthono mahattvano phALo hato, tema A saMsthAnuM uttama rIte saMcAlana thatuM rahe ane saMsthAnI pratiSThAmAM uttarottara vadhAro thato rahe e mATe A saMsthAnA saMcAlaka-mahAnubhAvonI dhyeyalakSI, niSThAbharI ane AtmIyatAnI lAgaNIthI prerAyelI kAmagIrIno phALo paNa kaMI nAno-sUno nathI. rathanA bIjA cakranI jema teoe paNa potAnI saMsthAnA utkarSa mATe khUba mana daIne kAma karyuM che ane ema karIne teo zrIsaMghanA abhinaMdana ane dhanyavAdanA adhikArI banyA che. je saMsthAne bhAvanAzIla ane niSThAvAna kAryakaro maLatA rahe che te baDabhAgI che; ane evI saMsthAo ja pragati karIne zrIsaMgha ane samAjanI sevA bajAvI zake che. zrI jaina AtmAnaMda sabhA AvI ja uttama saMsthA che. (tA. 27-9-1975) (12) yugadharmatatpara 'zrI paramAra kSatriya jainadharma pracAraka sabhA' mAnavIne mAnavI banAvavAnuM kAma e dharmanuM ja che; athavA ema kahI zakAya ke je dharmasAdhanAmAM mAnavamAtrane AdarabharyuM sthAna che ane je dharma mAnavIno tiraskAra ka2vAne badale enAmAM rahelA doSo ke durguNono khyAla karIne emAMthI mukta thavAno mArga samajAve che te ja sAcI dharmasAdhanA ane sAco dharma che. je kSaNe dharmamaMdiranA daravAjethI mAnavIne tiraskAra ke jAkAro maLe che, te ja kSaNe dharmano AtmA ghAyala thAya che. mAnavIno tiraskAra e kharI rIte amuka vyaktino nahIM, paNa dharmano ane dharmabhAvanAno ja tiraskAra banI rahe che. Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha saMsthAo ane temanI suvyavasthA : 12 mAnavatAnI AvI zocanIya ane viSama sthitimAM je dharmaguruo, dharmAtmAo ane dharmAnurAgI mahAnubhAvo dIna-duHkhI-pachAta mAnavajAtane UMce uThAvavAno, emane zikSita ane guNiyala banAvavAno ane emanA jIvanamAM dharmabhAvanAnuM siMcana karavAno prayatna kare che, teo mAnavatAnuM ane dharmanuM sAcuM kAma kare che. boDelI ane enI AsapAsanA pradezomAM zrI 52mA2 kSatriya jainadharma pracAraka sabhA dvArA paramAra kSatriya jJAtinA uddhAranuM je kArya cAlI rahyuM che te AvuM ja mahattvanuM, dharmabhAvanAnI prabhAvanA karavA jevuM uttama ane anumodanIya kArya che. thoDA vakhata pahelAM A saMsthAnA bhAvanAzIla saMcAlako taraphathI eka vijJapti bahAra pADavAmAM AvI che, te tarapha amAruM dhyAna gayuM che. zrIsaMghanI jANa mATe e vijJaptino mukhya bhAga nIce pragaTa karIe chIe : "gujarAta rAjyanA vaDodarA ane paMcamahAla jillAnA boDelI pradezamAMnAM 500 uparAMta gAmaDAMomAM 5 lAkhathI paNa adhika paramAra-kSatriya jAtinI vastI che. vyavasAye e nAnI jamInamAM khetI karatA kheDUto che. svabhAve saraLa ane bhadrika loko che. ajJAna ane garIbI emanA zatru che. anarthakArI vyasano, mAMsAhAra, zikAra, dArU ane pAyamAla karI nAkhe tevA rivAjothI emanI kammara tUTI gaI che. paraMtu zrI 52mA2 kSatriya jainadharma pracAraka sabhA(muMbaI)nA satata prayAsothI A AkhA ye pradezamAM lokajAgRtinuM kArya thaI rahyuM che. ahiMsA-dharma-pravartana, saMskRti-rakSaNa, zikSaNa-prasAraNa, vyasanamukti ane mAnavakalyANa e saMsthAnA uddezo che. A pradezanA 20 hajArathI paNa vadhAre lokoe hiMsA choDI che, zikAra ane mAMsAhAra choDyo che, dArU jevAM bhayaMkara vyasanothI mukta banyA che, khoTA rivAjo nAbUda karI dIdhA che. Ama, AkhA ya pradezamAM mAnavIya kAryanI suvAsa pUrajozathI prasarI rahI che. "A AkhA ya pradezamAM ajJAnatA ane garIbIthI pIDita prajA ghaNI moTI saMkhyAmAM che, jemanI AMkhamAMthI garIbInAM codhAra AMsu Tapake che, aMga DhAMkavA aMga para pUratuM vastra nathI, kaDakaDatI ThaMDI ane dhodhamAra varasatA varasAdamAM 5he2vA vastro nathI, peTa bharavA pUratuM anna nathI. A karuNa paristhitimAM zakaya rIte sahAyaka thavuM parama kartavya banI jAya che. "zuM karI zakAya ? zuM ApI zakAya ? (1) tamArAM jUnAM sArAM kapaDAM amane mokalI ApIne anekonAM ughADAM aMga DhAMkI zako cho. 367 (2) navuM koruM kApaDa paNa mokalI ApIne jarUriyAtavALA garIba ke madhyamavargane rAhata ApavAnA kAryamAM sUra purAvI zako cho. (3) navAM sIvelAM kapaDAM paNa ApI bALako, bAlikAo ane yuvAnonAM AMsu lUchI zako cho. Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 368 jinamArganuM jatana (4) ThaMDI ane varasAda mATe dhAbaLA ApavA, ke te aMge Arthika sahayoga paNa ApI zako cho. (5) madhyama ane garIba kuTuMbone jarUriyAta mujabanuM anAja ApavA annadAna'nA pAvana kAryamAM Arthika sahayoga ApI zako cho. (6) kaMI na ApI zakanAra A vAta potAnA snehI sudhI pahoMcatI karIne paNa ghaNuM moTuM kArya karI zakaze. pArakI vedanA potAnI lAge eTalI hadano anubhava ApaNane thavA mAMDe tyAre samajavuM ke ApaNe bIjAnA duHkhane samajI zakyA chIe. sukha jeTaluM vaheMcIe eTaluM vadhe ane duHkha jeTaluM vaheMcIe eTaluM ghaTe. AvI pIDita prajAnA duHkhamAM sahabhAgI banavAnI Apane amo AgrahabharI namra apIla karIe chIe." A vijJapti potAnI vAta eTalI spaSTatApUrvaka kahe che ke e mATe vadhAre vivecana karavAnI jarUra nathI. | mukhya vAta e che ke eka tarapha dhana-saMpatti ane sAdhana-sAmagrInA gaMja khaDakAya ane bIjI bAju karoDo mAnavIo anna-vastra mATe paNa TaLavaLatAM rahe, e mAnavajAta mATe moTA kalaMkanI ane havenA yugamAM na nabhI zake ke na nabhAvI zakAya evI ja vAta che. e kalaMkane dUra karavAnA puruSArthamAM ja sukhI mAnavajAtanI zobhA ane surakSA che. A vijJapti AvI ja mAgaNI kare che; ApaNe e mAgaNIne pUrI karIe. (tA. 8-4-1971) (13) tUTatA samAjanI khUTatI kaDIH mAMDavIno jaina Azrama kacchanI bhalI-bhoLI dharatI. e dharatInuM eka tIrthadhAma. e tIrthadhAma jevuM anokhuM che evuM ja mahimAvaMtuM che. duHkhiyAM mAnavIonAM duHkha dUra karavAnI bhAvanA ane pravRttinA saMgamane tIre e tIrthanI sthApanA thaI che. A tIrthadhAma eTale mAMDavI zaheranI najIka Avela zrI meghajI sojapALa jaina Azrama. kacchanA jaina samAjanAM azakta, vRddha, apaMga ane nirAdhAra bhAI-baheno mATe A Azrama pacIsa varSathI bhAre AdhArarUpa ane AzIrvAdarUpa banI rahela che. vihAra karavAne azakta banelAM ApaNAM munimahArAjo tathA sAdhvIjI mahArAjo paNa nirAMtathI rahIne potAnI zeSa saMyamayAtrA sukhapUrvaka pUrI karI zake evI dharmavyavasthA paNa AzramamAM karavAmAM AvI che. Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha saMsthAo ane temanI suvyavasthA : 13 369 kacchanI bhUmimAM je Azrama sthapAyo ane zatadaLa kamaLanI jema pAMgaryo, emAM e dharatInI saraLatA ane namratAnI phorama paNa chupAyelI che. paiso to kacchanA jaina mahAjana karatAM bIjA pradezonA jaina mahAjano pAse kaMI ocho nathI; ane A bIjA pradezomAM paNa kacchanAM jevAM dukhiyAM bhAIo-baheno nathI evuM paNa nathI. chatAM Avo mAnavatAnI puNyasaravANI samo Azrama sthApavAno yaza ane lAbha kacchanI dharatIne ja maLyo. sukhI ane samRddhizALI jainonI vasatI dharAvatA anya pradezonA jainasaMghone to hajI sudhI Avo Azrama sthApavAno vicAra sudhdhAM nathI Avyo. vi.saM. 2004nI sAlamAM A Azrama sthapAyo, eTale A varSe A Azramane sthapAyA pacIsa varSa pUrAM thayAM ane saMsthAno rajata jayaMtI-utsava ujavavAno suavasara Avyo; e nimitte A saMsthAnI mAnavasevAnI virala pravRttine jANIne ApaNA aMtaranI aMjali ApIe e ucita che. sahadharmapaNAnA sagapaNane sAcA sagapaNa tarIke biradAvIne eno mahimA ApaNe tyAM khUbakhUba varNavavAmAM Avyo che, ane tethI sahadharmI-vAtsalya karatA rahevAnuM Thera-Thera vidhAna karavAmAM AvyuM che. ane chatAM dIna-duHkhI-azakta sahadharmI bhAI-baheno taraphanI hamadardI ane dharmabuddhithI prerAIne emanI musIbatone dUra karavAnI pravRtti ApaNA saMghamAM bahu ja ochA pramANamAM thatI jovA maLe che. A bAbatamAM vizeSa duHkha upajAve evI vAta to e che, ke ApaNA dharmaguruo sAdharmikavAtsalyano mahimA khUbakhUba varNavavA chatAM, e dizAmAM sacita ane sakriya banIne kazuM nakkara ane sthAyI kArya karavAnI preraNA jainasaMghane bhAgye ja Ape che. jANe ema lAge che, ke eka bAju saMyama ane vairAgyane vANImAM vizeSa mahattva ane bIjI bAju dhAmadhUma ane ADaMbarathI bharelAM bAhya vidhividhAno mATeno vadhAre paDato utsAhaH A be vacce mAnavasevA ane sahadharmI bhakti jevI mahattvanI ane pAyAnI vAta ja vIsarAI gaI! eka alagArI jaina muni; potAnI jAtanI ALapaMpALa ane khevanA emane nahIM jevI. lokopakAra ane paragajupaNAmAM emane vizeSa AsthA. saMgha-sevA ke samAjasevAnuM to jANe emane gheluM lAgeluM; emAM ja e jIvananI dhanyatA mAne. zAstronA abhyAsanuM pAMDitya emanAmAM bhale ochuM hatuM, paNa zAstronA ane dharmanA sArarUpa karuNA, dayA ane paropakAranI bhAvanA emanA roma-romamAM bharI hatI. e svanAmadhanya munizrI te zubhavijayajI mahArAja. teo ja mAMDavInA suprasiddha zrI meghajI sojapALa jaina AzramanA preraka. munizrInI sahadharmI-sevAnI A bhAvanAne ane preraNAne jhIlavAnuM puNyakArya karyuM muMbaImAM vasatA kacchanA ja eka baDabhAgI zreSThIvaryuM. kacchanI bhUminA e sAhasI Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 370 jinamArganuM jatana ane puruSArthI suputra te lAyajAnivAsI zeThazrI meghajIbhAI sojapALa. dharmasevA ane samAjasevAnI emane khUba dhagaza hatI. UcharatI peDhImAM dharmasaMskAra ane ucca dhArmika abhyAsanI ruci vadhe e mATe teoe sane 1931mAM jaina samAjanI suprasiddha zikSaNasaMsthA zrI mahAvIra jaina vidyAlayane trIsa hajAra rUpiyA jevI sArI rakamanI sakhAvata ApI hatI. vaLI, samAjanA utkarSanI bhAvanAthI prerAIne teoe zrI jaina zvetAMbara kaoNnpharansanA saMcAlanamAM sakriya ane jIvaMta rasa lIdho hato, eTaluM ja nahIM, sane 1954mAM muMbaImAM maLela 16mA adhivezananuM pramukhapada paNa zobhAvyuM hatuM. A rIte eka sevAvratI munizrInI tamannA ane eka bhAvanAzIla zreSThIvaryanA puruSArthane lIdhe, vi. saM. 2004nI sAlamAM, jainasaMghamAM atyAre paNa benamUna kahI zakAya evA sevAtIrthasamAM A AzramanI sthApanA karavAnuM zakya banyuM. sthApanA vakhate AzramanuM nAma rAkhavAmAM AvyuM hatuM "zrI jaina-Azrama" saMsthAnI rajata-jayaMtI prasaMge saMsthAno paricaya ApavA mATe pragaTa karavAmAM Avela patrikAmAM saMsthAnI sthApanAnI vigato ApatAM jaNAvavAmAM AvyuM che - vikrama saMvata 1999mAM munizrI zubhavijayajIe vihAra daramyAna joyuM, ke AMdhaLAM, lUlAM, laMgaDAM ane apaMga banelAM aneka jaina bhAIbaheno azakta ane nirAdhAra banIne vividha prakAranI aneka hADamArIo tathA trAsa bhogavI rahyAM che. tethI temane rAhata ApavA eka saMsthA sthApavAnA nirNaya para teo AvyA, ane e hetuthI prerAIne ja teo kacchamAMthI vihAra karIne muMbaI padhAryA hatA. ahIM teo judAjudA AgevAno ane zrImaMtone maLyA, paraMtu samaya paripakva thayela na hovAthI temane saphaLatA maLI nahotI. paraMtu munizrI pharI bAra mahinA bAda muMbaI padhAryA hatA ane AzramanA mAjI pramukha zrImAna zeTha meghajIbhAI sojapAlane maLyA hatA; temane A kAryanI agatyatA samajAvavAmAM saphaLa thayA hatA. AthI zeThazrI meghajI sojapAle A kAryane jorazorathI upADI levAno munizrIne anurodha karyo hato. pariNAme, munizrI zubhavijayajI zeThazrI meghajI sojapAlane sAthe laIne kacchI samAjanA AgevAno, dAnavIro ane zrImaMtone maLyA hatA ane temanAM sahakAra tathA dAna meLavavAmAM saphaLa thayA hatA." A rIte vi.saM. 2004nI sAlamAM A AzramanI sthApanAno nirNaya karavAmAM Avyo, ane baMdhAraNa ghaDavAnI tema ja bIjI jarUrI pUrvataiyArIo pUrI karIne vi. saM. 2005nI sAlamAM mAMDavImAM Azrama cAlu paNa karI devAmAM Avyo. zarUAtamAM to Azrama kacchanA suprasiddha jainadharmatIrtha bhadrezvaramAM sthApavAnuM vicAravAmAM AvyuM hatuM; paNa pachI, keTalIka vyavahAru muzkelIone dhyAnamAM laIne, Azrama mAMDavI zaheranI najIkamAM sthApavAnuM nakkI karavAmAM AvyuM. e rIte mAMDavInA pAdaramAM mAnavasevAnuM Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 371 vividha saMsthAo ane temanI suvyavasthA : 13 eka jAjaramAna tIrtha astitvamAM AvyuM. uttama bhavitavyatAnA yoge, mAMDavIthI bhuja javAnA rAjamArga upara, mokAsaranI jagyAe AvelI "zeThazrI nAgajI amarazInI vADInA nAme oLakhAtI vizALa jamIna zrI nAgajI zeThanA vArasoe Azramane mATe bheTa ApI hatI. A pachI saMsthAnA zANA ane dUraMdezI saMcAlakoe AzramanA vikAsamAM bhaviSyamAM jagyAnI taMgI na paDe e mATe dUraMdezI vAparIne, A jamInanI aDoaDa AvelI keTalIka bIjI jagyA paNa kharIdI lIdhI. saMsthAno uttarottara vikAsa thaI zakyo ane hajI paNa vizeSa vikAsa karavAne avakAza che. emAM saMcAlakoe vakhatasara jamIna meLavavA mATe vAparelI AvI agamacetIno paNa ghaNo moTo hisso che ema kahevuM joIe. 18 oraDAo ane 30-40 bhAI-bahenonA vasavATathI zarU thayela A Azramano atyAre kacchanAM Azare aDhIso jeTalAM duHkhI, vRddha, azakta, nirAdhAra ane apaMga bhAI-baheno lAbha laI rahyAM che, ane potAnI zeSa jiMdagI sukha-zAMtimAM tema ja yathAzakaya dhamarAdhanamAM vitAve che. hajI paNa Azramano Azraya lenArAMonI saMkhyAmAM uttarottara vadhAro thato ja rahyo che, ane saMsthAnA saMcAlako emanA mATe vadhu ne vadhu sagavaDa karatAM ja rahe che. zrI zAMtinAthaprabhunuM manohara ane vizALa jinamaMdira, sAdhumunirAjo tathA sAdhvIjIo mATe upAzrayo, 58 jeTalA oraDA, suMdara sagavaDavALuM atithigRha, dAktarI sAravAra mATenI jarUrI sagavaDa, pANInI jAhera paraba ane gauzALA sudhdhAMnI vyavasthA A AzramamAM karavAmAM AvI che; jANe eka sarvAga saMpUrNa vasAhata ja racAI hoya evo Adarza A Azrama banela che. temAM ya AzramavAsI bhAI-bahenone cokhkhAM ghI-dUdha-chAza maLI rahe e mATe gauzALAnI je vyavasthA karavAmAM AvI che, te to AzramanA saMcAlakonI kIrtikathA banI rahe evI che. saMsthAnA jhINAmAM jhINA saMcAlana pAchaLa saMcAlakonI kartavya-daSTi satata pharatI ja rahe che. vi. saM. 2018nA arasAmAM saMsthAnA prANasamA muni zrI zubhavijayajI svargavAsI thayA, ane tyAra pachI beeka varSe, vi. saM. 2020-21nA arasAmAM, saMsthAnA mobha zeThazrI meghajIbhAIno svargavAsa thayo. saMsthAthI baradAsta na thaI zake evI moTI A khoTa hatI. paNa A baMne vyaktioe saMsthAno kArobAra evo vyavasthita karI dIdho hato ane saMsthAne evA saMgIna pAyA upara mUkI dIdhI hatI, ke emanI A khoTa bahu vasamI hovA chatAM AzramanA saMcAlana upara enI kazI mAThI asara na thaI; saMsthAno kArobAra suMdara rIte cAlato rahyo. A bInA paNa A baMne divaMgata AtmAonI tema ja e saMsthAnA atyAranA saMcAlaka-mahAnubhAvonI kalyANabhAvanA ane kAryakuzaLatAnI kIrtigAthA banI rahe evI che. Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 372 jinamArganuM jatana - A AzramanA kadaradAna saMcAlaka-mahAnubhAvoe A AzramanI sthApanAmAM. enI namUnedAra suvyavasthAmAM ane enA vikAsamAM khaDe page puruSArtha karIne ullAsapUrvaka potAnAM tana-mana-dhana daIne kAma karanAra zeTha zrI meghajIbhAI sojapALa pratye mAtra moDhAnI nahIM paNa kArya dvArA katajJatA darzAvI che eno paNa ahIM ullekha karavo ghaTe. saMsthAnA saMcAlako tathA sabhyoe sane 1966nI sAlamAM A Azrama sAthe zeThazrI meghajIbhAI sojapALanuM nAma joDavAno stutya nirNaya karyo tyArathI A Azrama "zrI meghajI sojapALa jaina Azrama' tarIke oLakhAvA lAgyo. kRtajJatAnA A kAryanuM vizeSa aucitya to e hakIkatamAM raheluM che, ke A nirNaya zeTha zrI meghajIbhAInA svargavAsa bAda levAmAM Avyo hato. te pachI emanI ArasanI pratimA paNa AzramamAM mUkavAmAM AvI che. dIna-duHkhI, azakta-apaMga, asahAya, vRddha, bhAI-baheno mATe A Azrama keTalo upayogI ane upakAraka che e kahevAnI jarUra nathI. paNa atyAranA palaTAtA saMyogomAM AvAM AzrayasthAnonI upayogitA pahelAM karatAM keTalI badhI vadhI gaI che eno ahIM ullekha karavo jarUrI che. bhAratavarSanI samAjavyavasthAnuM mahattvanuM aMga te enI saMyuktakuTuMbavyavasthA. paradezanA vadhAre paDatA saMparkane lIdhe ApaNA samAjanA prANarUpa A saMyukta kuTuMba-vyavasthA sArA pramANamAM pIMkhAvA lAgI che; ane be-cAra dAyakAmAM kadAca e nAbUda thaI jAya to navAI nahIM. AvI sthitimAM kuTuMbanI vRddha, azakta, apaMga, asahAya vyaktionI sthiti kevI karuNa thaI javAnI enI to kalpanA karatAM romAMca thaI Ave che. A vAtano vicAra karatAM have pachInA jamAnAmAM, mamatA ane dharmabuddhithI AvAM dIna-duHkhI mAnavIonI mAvajata karI zake evI saMsthAonI jarUra vadhI javAnI emAM zaka nathI. ApaNA saMghanA movaDIo ane dezanA anya samAjanA AgevAno mAMDavInA A Adarza AzramanA namUnA mujabanI saMsthAo sthApavA vicAra kare ane sajja bane to kevuM sAruM ! A Azramano vi. saM. 2022thI 2024 sudhIno traNa varSano ahevAla jotAM jANavA maLe che ke vi. saM. 2024nI sAlamAM AzramamAM poNAbasothI vadhu bhAIbaheno hatAM, e varSanuM kharca be lAkha jeTaluM hatuM ane khoTa bAsaTha hajAra rUpiyA jeTalI hatI. A pachI to AzramavAsIonI saMkhyAmAM ane vyaktidITha kharcamAM ghaNo ja vadhAre thayo che. atyAre saMsthAmAM aDhIso jeTalA Azrito che ane kharcano AMka pahelAM karatAM doDhagaNAthI ya vadhI gayo che. sAmAnya saMsthAne to baMdha karavAno vakhata Ave evI asahya Arthika bhIMsa UbhI thaI che. Ama chatAM A saMsthA svasthatApUrvaka cAlI rahI che te joI zakAya che. Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha saMsthAo ane temanI suvyavasthA : 14 vizeSa navAI upajAve evI vAta to A che H saMsthAnA rajata-jaMyatI-prasaMge saMsthAnA paricaya mATe je patrikA bahAra pADavAmAM AvI che, emAM saMsthAnI pacIsa varSanI kAryavAhInI ghaNI jANavA jevI vigato ApavA chatAM saMsthAnI Arthika sthiti aMge na to kazI phariyAda karavAmAM AvI che, na to bhArapUrvaka kazI ciMtA ke mAgaNI karavAmAM AvI che. A paricaya-patrikAne aMte phakata ATaluM ja kahevAmAM AvyuM che : "AzramanA vikAsamAM rasa letA ane saMcAlakone haMmezAM racanAtmaka sUcano karatA zubhecchako, saMsthAnA kAryakaro tema ja potAnA pasInAnI kamANI dAnasvarUpe vahetI mUkatA samAjanA dAnavIronA sahakArathI Azramano A vikAsa zakya banyo che. A take ame samAjanA dAnavIro, zubhecchako ane kAryakarono AbhAra mAnIe chIe ane A saMsthA pratye bhalI lAgaNI rAkhavA samAjanAM sarve bhAI-bahenone namra vinaMtI karIe chIe.'' AvI patrikAmAM madadanI mAgaNI u52 muddala bhAra mUkavAmAM na Avyo hoya evo A ativirala dAkhalo che. te saMsthAnA saMcAlakono potAnA kAryanI upayogitAmAM ane dAtAonI udAratAmAM akhUTa itabAra darzAve che. samAjano Avo vizvAsa meLavavA badala ane saMsthAnuM dharmabhAvanA, kuzaLatA ane bAhozIpUrvaka saMcAlana saMbhALavA badala saMcAlakono ApaNe jeTalo AbhAra mAnIe, teTalo ocho che. saMsthAnA ahevAla upa2thI joI zakAya che, ke kacchanA jaina samAjane mATe to sArA-mAThA prasaMge potAnI dAnabhAvanAne caritArtha karavA A Azrame eka pavitra tIrthadhAma tarIke ja kAma karyuM che. 393 (14) jIvamAtrane ArAdhatI 'jIvadayA-maMDaLI' muMbaInI suprasiddha zrIjIvadayA-maMDaLI enA nAmane anurUpa, vyApaka pramANamAM jIvadayAnI bhAvanAnA pracAranuM ane prANIrakSAnI racanAtmaka pratyakSa pravRttine amalamAM mUkavAnuM prazaMsanIya kArya kare che. mAnavInA aMtaramAM rahelI karuNAbhAvanAne jagADIne, sarakAra dvArA jarUrI kAyadAo ghaDAvIne, kacAMya paNa jIvavadha thato hoya enI mAhitI meLavavAnI khabaradArI rAkhIne A saMsthA chellA cha dasakAthI nirdoSa, abola prANIonA kaSTanivAraNanuM tathA temanI hatyAne rokavAnuM je puNyakArya karI rahela che, te bhAratanI saMskRtinI sevA karavA jevuM, tema ja enuM gaurava vadhA2vA jevuM uttama dharmakArya che. (tA. 4-8-1973) Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinamArganuM jatana prANIrakSAnA A kAryanuM jo ApaNe kharekharuM mUlyAMkana karI zakIe, to ApaNe svIkAravuM joIe ke A pravRttithI mUMgAM prANIo upara jeTalo upakAra thAya che, enA karatAM jarA ya ocho upakAra mAnavasamAja upara thato nathI. A dharmapravRttithI mAnavasamAja e rIte upakRta thAya che ke te enA lIdhe prANIpIDana ane prANIvadha jevI mAnavatAvirodhI tathA dharmavirodhI pravRttinA pApathI bacI zake che; ane e rIte potAnA AtmAne adhogati tarapha kheMcAI jato roke che. pariNAme, enuM jIvana sukhamaya banavAno mArga mokaLo bane che. A uparathI ema jarUra kahI zakAya ke jIvadayAnuM kAma e kharI rIte ApadayAnuM hitakAraka kAma che. A saMsthAnI sthApanAnA pAyAmAM eka dharmaparAyaNa mahAnubhAvanAM bhAvanA ane puruSArtha siMcAyela che. svanAmadhanya zrI lallubhAI dIpacaMda jhaverInA avirata prayatnathI, AjathI 61 varSa pahelAM, sane 1910mAM, muMbaImAM jIvadayA-maMDaLInI sthApanA thaI hatI. saMsthAnI sthApanAnA samayathI A saMsthA kevaLa jainonI che ke hiMduonI, athavA to enuM kAryakSetra muMbaI pUratuM ja maryAdita che - evI koI saMkucita dRSTi emAM pravezI na jAya enI takedArI rAkhavAmAM AvI hatI. saMsthAnI sthApanAmAM jema jainono ane hiMduono phALo hato, tema pArasI vagere komono paNa noMdhapAtra phALo hato . A saMsthAnA kAryakSetrano uttarottara vikAsa thato rahyo ane enA taraphanI janasamUhanI cAhanA paNa krame-krame vadhatI rahI enuM mukhya kAraNa saMsthAe zarUAtathI ja apanAvelI A vyApaka dRSTi che. A rIte zrI lallubhAI jhaverInA manoratho saLa thayA, ane prANIrakSAnuM kAma A saMsthA dvArA vyavasthitapaNe thavA lAgyuM. saMsthAnA kAryathI ane enA sthApaka mahAnubhAvanI umadA dharmabhAvanAthI prasanna thayela janatAe zrI lallubhAI jhaverIne 'dayAlaMkA2' jevI sArthaka padavI ApIne emanA pratye potAnI kRtajJatA darzAvI hatI. 374 janasevA ke prANIsevAnuM kArya hoya, dharmanuM kAma hoya ke saMsAravyavahAranuM kAma hoya; paisA vagara pagaluM na bharAya. temAM ya uttarottara vadhatI rahelI atyAranI kAramI moMghavArImAM to puSkaLa paisAnI jarUra paDe che e sau-koInA anubhavanI vAta che; eTaluM kharuM ke moTe bhAge sArA kAmane nANAMnI achata bhAgye ja naDe che. e anubhavapUrNa mAnyatA pramANe, A saMsthAne paNa haMmezAM badhA varga ane varNanI janatA taraphathI udAra Arthika sahakAra maLato ja rahyo che. lokonA AvA mamatAbharyA sahakA2ne lIdhe ja A saMsthA ATaluM kAma karI zakI che. paNa saMsthAnuM kAma ane kAryakSetra eTaluM moTuM che, ke samAjamAMthI game tevI sArI Arthika sahAya maLavA chatAM haMmezAM nANAMnI bhIDa varatAyA ja kare; ane tethI e Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha saMsthAo ane temanI suvyavasthA : 14 bhIDane dUra karavA mATe saMsthAnA kAryakarone koI ne koI sabaLa nimitte zodhIne janatA pAsethI vadhu Arthika sahAyanI mAgaNI karavI ja paDe. A saMsthA mATe AvuM ja eka nimitta hamaNAM UbhuM thayuM che; te che saMsthAno hIraka-mahotsava. AmAM ujavaNI to gauNa bAbata che; mukhya vAta che saMsthAne Arthika rIte vadhu pagabhara banAvavI. A mATe A saMsthAnA mAsika mukhapatra 'zrIjIvadayA'nA gata jUna mAsanA aMkamAM saMsthAnA bhAvanAzIla saMcAlaka ane prANa zrIyuta jyaMtIlAla mAnkaranI sahIthI eka vijJapti pragaTa karavAmAM AvI che. temAM saMsthAnA atyAra sudhInA kAryanI rUparekhA ApatAM kahevAmAM AvyuM che "saMsthAe tenAM 60 varSanA jIvana daramyAna samagra hiMdamAM ane hiMda-bahAra jIvamAtranA rakSaNa ane sevAnA prayAso karatAM rASTrIya ane AMtararASTrIya kSetre ahiMsA ane jIvadayAnA pracAra mATenI ajoDa saMsthAnI pratiSThA meLavI che. temanA prayAsomAM mukhya jIvamAtranA jIvananA adhikAro svIkArI tenI rakSAnA prayAso, kAyadA ane jJAnapracAra dvArA jIvonI thatI hiMsA rokavAnA prayAso, duSkALa-Adi prasaMge mAnavarAhata ane pazurAhatanI vizALa yojanAo, (aMdhazraddhArUpa) dharma-khorAkavijJAna-mojazokhane kAraNe dezamAM cAlatI akAraNa hiMsA ane ghAtakIpaNuM aTakAvavAnA prayAso, zAkAhArI ahiMsaka jIvanavyavahAra ane teno pracAra, garIba anAtha janatAne auSadhopacAra-anna-vastra-AdinI sahAyatA, pAMjarApoLo, gauzALA ane prANIkalyANanI saMsthAonAM sthApanA-saMgaThana-sudhAraNA, yuvakavargamAM ahiMsAdayAnI keLavaNI Adi mukhya pravRttio cAlu che. "maMDaLInA prayAsothI bhAratanAM 11 rAjyomAM gAyo, vAcharaDAM tathA anya upayogI pazudhananI katalanA pratibaMdhaka kAyadA thayA che. 4 rAjyomAM dharmane nAme 5zu-balidAno 52 kAyadAthI pratibaMdha che, ane pracAra tathA anya prayAsone pariNAme lAkho jIvone kAyadAthI ane pracArathI tema ja pratyakSa abhayadAnanI pravRttithI rakSaNa maLyuM che. dara varase 3000 karatAM vadhAre vidyArthIomAM ahiMsA-dayAnA saMskAro khIlavavAmAM Ave che. aneka sthaLe jIvadayA ane prANIkalyANanI saMsthAo tema ja vejITeriyana saMsthAo kAryaparAyaNa banI che, tema ja sarakArI ane ardhasarakArI sta252 gauzALA-pAMjarApoLasaMgho, prANIkalyANa-saMgha, vijJAnane nAme thatI hiMsAnA niyamananI saMsthA vagerenI sthApanA ane tenI pravRttimAM maMDaLIno sakriya sAtha che.' A pahelAM saMsthAno 2jatamahotsava tema ja suvarNamahotsava ujavavAmAM Avelo tenI pAchaLano Azaya paNa saMsthAne mATe loko pAsethI vadhu sahAya meLavIne saMsthAne vadhu pagabhara ane vadhAre kAryazIla banAvavAno hato. 3.94 (tA. 24-7-1971) Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 376 (15) jainadharmanuM zAMta khamIra - eka anokhI peDhI C jinamArganuM jatana amArA upara suratanI zrI dezAIpoLa jaina peDhI' nAmanI saMsthAnI saM. 2000thI (enI sthApanAnA samayathI) saM. 2009 sudhInAM dasa varSanI kArakIrdino paricaya karAvatI pustikA AvI che. A pustikAnuM jhINavaTabharyuM avalokana karatAM A saMsthAno paricaya samasta jainasaMghane Apavo jarUrI tema ja lAbhakAraka lAgavAthI ame A noMdha lakhIe chIe. agiyAra varSa pahelAM saM. 2000nA kArataka vida 5 tA. 17-11-1943ne budhavAranA roja, mAtra rU. 71)nI sakhAvatathI ane mAsika rU. 15)nA pagArathI dararoja phakta be kalAka kAma kare evA munImane rokIne jyAre A saMsthAnI sthApanA ka2vAmAM AvI, tyAre enA sthApako, anumodako, sAyako ke prerakone khyAla sudhdhAM nahIM hoya ke temanA hAthe bhale dekhAve nAnuM paNa eka vaTavRkSanuM bIja vavAyuM hatuM, ane bhaviSyamAM emAMthI samAjanI sAcI sevA karI zake evo vaDalo vikasavAno hato. A saMsthAnI sthApanAmAM traNa uddezya nakkI karavAmAM AvyA hatA : (1) dhArmika saMsthAono vahIvaTa sAro karavo, (2) sArAM jainadharmopakaraNa jUja naphe ApavAM, (3) naphAnI bacata sAdhAraNa-khAtAMomAM jarUriyAta mujaba vAparavI. saMsthAnI sthApanA bAda ekAda mAsamAM ja enA kAryakSetramAM uttarottara vRddhi thavA lAgI. eka bAju suratanI judIjudI jaina dhArmika saMsthAo - derAsaro, upAzrayo, parabaDI vagereno vahIvaTa A saMsthAne soMpAvA lAgyo ane bIjI bAju dhArmika upakaraNono vepAra paNa, 'ocho napho ane sAro mAla'nI nIti saMsthAe apanAvela hovAthI, AgaLa vadhavA lAgyo. cha mahinAmAM to saMsthAe eka uttama saMsthA tarIke nAmanA meLavI lIdhI, ghaNIkharI jaina saMsthAonA TrasTIone potAnI tarapha AkarSI lIdhA ane eka vyavasthita baMdhAraNa paNa taiyAra karI dIdhuM. saMsthAnI sthApanAno trIjo uddezya, naphAnI bacata sAdhAraNa-khAtAMomAM jarUriyAta mujaba vAparavI - e hato. dhArmika saMsthAonA vahIvaTamAM ane dhArmika upakaraNonA vepAramAMthI napho meLavIne paiso bhego karavAnI dhUnamAM A trIjo uddezya visarAI na jAya e mATenI dUraMdezI saMsthAnuM baMdhAraNa ghaDatI vakhate ja rAkhavAmAM AvI hatI e noMdhapAtra bInA che. jaina samAja moTe bhAge arthaparAyaNa vepArIono samAja hovAthI ghaNA dAkhAlAomAM evuM bane che, ke saMsthAno vahIvaTa ke saMsthAno uddezya aLago rahI jAya che, ane mUDInA vahIvaTanI ja sAThamArI jAmI jAya che. A saMsthAmAM AvuM na bane e mATe pANI pahelAM pALa bAMdhavAnuM zANapaNa dAkhavavAmAM Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 377 vividha saMsthAo ane temanI suvyavasthA : 15 AvyuM hatuM. ema karavAnuM zreya jaina samAjanA eka supratiSThita, pIDha ane dharmaparAyaNa AgevAna sva. zrI suracaMdabhAI puruSottamadAsa badAmIne phALe jAya che. temaNe baMdhAraNamAM eka kalama evI dAkhala karAvI hatI, ke - "peDhIno kharca tAM rU. 5000) bace tyArabAda aDadhI rakama zrI sAta kSetronAM sAdhAraNa-khAtAMomAM jarUriyAta mujaba vAparavI, jethI peDhI aneka sevAnAM kAryo karI zake ne nANuM bahu bheguM thAya nahIM.' ema kahevuM joIe, ke A saMsthA Arthika dRSTie paNa suratanA jaina samAjanI atyAra sudhImAM je noMdhapAtra sevA karI zakI che temAM baMdhAraNanI A kalame ThIkaThIka bhAga bhajavyo hovo joIe. potAnA sthApanAkALa bAda jema-jema anubhava ane sagavaDa maLatAM gayAM, tematema saMsthAe potAnA uddezane anurUpa navI-navI pravRttio hAtha dharIne suratanA jaina saMgha ane jaina samAjanI bahuvidha rIte sevA karI che. dhArmika, sAmAjika, Arthika ane sAMskArika ema judAM judAM kSetromAM A sevAo vistarelI che e paNa eka dhyAna kheMce tevI hakIkata che. nahIM to ghaNe bhAge AvI saMsthAo dhArmika pravRtti ke evI bIjI ekAda-be pravRttimAM ja aTavAI jAya che. A saMsthAnuM sevAkSetra ekAda pravRtti pUratuM maryAdita na rahetAM samAjaunnati ane dharmasevAnI daSTie upayogI aneka kSetromAM vyApaka banI zakyuM che tenuM mukhya kAraNa e ke saMsthAe prAraMbhathI ja sAte kSetrone potAnI najara sAme rAkhyAM che, ane e badhAM ya kSetromAM jenI jenI je rIte sevA karavAnI jarUra hoya te rIte eNe potAnAM sAdhana ane sagavaDa mujaba sevA karI che. AgaLa sUcavelA potAnA traNa uddezyone pUrA pADavA mATe saMsthAe potAnAM kAryone mukhya pAMca vibhAgomAM vaheMcI dIdhela che : (1) sAtakSetra jaina dharmopakaraNa bhaMDAra vibhAga, (2) sAtakSetra jaina dharmopakaraNa banAvaTa vibhAga, (3) sAtakSetra jaina sahAyaka yojanA phaMDa vibhAga, (4) sAtakSetra jaina zAsanonati sevA vibhAga ane (5) sAtakSetra jaina saMsthA vahIvaTa vibhAga. A uparathI joI zakAze ke A saMsthAnI pratyeka pravRttimAM sAte kSetrone pUrepUruM sthAna ApavAmAM AvyuM che. A vibhAgomAMnA trIjA arthAt sAta kSetra jaina sahAyaka yojanA phaMDa vibhAgane 11 peTA vibhAgomAM vahecAvamAM Avela che; emAM samAjanI Arthika rIte sevA karI zakAya evI aneka jogavAIo karavAmAM AvI che. AmAM gRhaudyoga vibhAga, komarziyala varga vibhAga, mAMdAnI mAvajata vibhAga, vyApAra-udyoga vibhAga jevA vibhAgo samAjane Arthika rIte pagabhara karavAnA prayatnarUpa lekhAvA joIe. A Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinamArganuM jatana saMsthAnI sthApanA bIjA vizvayuddhakALa daramyAna thayela hovAthI atyAre je Arthika bhIMsa pravarte che, temAM A saMsthAnA A vibhAganI pravRtti samAjane mATe AzIrvAdarUpa banI che ema jarUra kahI zakAya. bIjAM-bIjAM kSetronI saMsthAnI sevAne dhyAnamAM nahIM letAM kevaLa A vibhAga dvArA saMsthA je suMdara sevA bajAvI rahI che, tethI paNa ene eka uttama saMsthA gaNI zakAya ema amane cokkasa lAge che. 378 vastubhaMDA2no ane mAMdAnI mAvajatonAM sAdhanono lAbha saMsthA dharma ke jJAtinA bhedabhAva vagara jaina-jainetara sahu koIne Ape che e bInA enI kArakirdInI yazakalagIrUpa banI rahe evI che. dhArmika upakaraNonuM vArSika doDha-poNA be lAkha karatAM paNa vadhu vecANa ane jIvananI vastuonuM paNa lAkha-doDha lAkha jeTaluM vecANa saMsthAnI sevAparAyaNatA ane lokapriyatAnuM sUcaka che. prAmANika vepAra dvArA saMsthAne Arthika rIte pagabhara karavAnI dRSTi sAce ja vizeSa prazaMsA mAgI le che ane te anuka2Na karavA jevI che. saMsthAnI pravRttino vizeSa khyAla ApatI vadhu vigato ApavAne to ahIM avakAza nathI; paNa ahIM jeTaluM ApI zakAyuM che te uparathI paNa eTaluM to jarUra jANI zakAze ke surata zaheramAM eka khUNe zAMta rIte kAma karI rahelI A eka uttama saMsthA che, ane jeo sAcI samAja-sevAnI dRSTie saMsthA calAvavA mAgatA hoya temane mATe eka uttama namUno pUro pADe che. jAherakhabaro, pracArakAryo ke ADaMbaronA badale racanAtmaka kAryanuM keTaluM mUlya che te samajAvavAnI have jarUra na hoya. A saMsthAnuM sAcuM mUlya enA racanAtmaka rUpamAM ja chupAyeluM che. jeo samAjasevA sAru saMsthA calAvavA mAgatA hoya teoe A saMsthAnI badhI vyavasthA khAsa samajavA jevI ane ekAda vakhata enI mulAkAta laIne jAtamAhitI meLavavA jevI che. suratanA pravAsI sau bhAI-baheno A saMsthAnI mulAkAta levAnuM na ja cUke evI ame khAsa bhalAmaNa karIe chIe. A saMsthAne koI paNa prakAranI sahAya ApanAranI sahAya saphLa ja thavAnI che. A saMsthAnA vikAsamAM thoDo-ghaNo paNa hisso ApatAM sahu munivaro, zrImaMto ane anya bhAI-bahenone ame hArdika dhanyavAda ApIe chIe. (tA. 27-11-1954) Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 dhArmika parvo (1) dharmakaraNInI mosama kayAre? akhaMDita jAgRti ane pramAdano sarvathA tyAga e jIvanane nirmaLa banAvavA mATenI anivArya prakriyA che; enA pratye upekSA sevIne koI vyakti kyAreya potAnA jIvanane nirmaLa banAvI zakatI nathI. jIvananI nirmaLatA kaho, cittanI zuddhi kaho ke hRdayanI pavitratA kaho e eka ja vastu che; ane te Atmazuddhi arthAt mokSa tarapha dorI jAya che. uparanA maLane dUra karo ane aMdaranuM Atmatattva ApameLe ja prakAzI UThaze. eka vakhata jAgRtinI ane pramAdathI aLagA rahevAnI dizAmAM mananuM valaNa thayuM, eTale pachI AtmasAkSAtkAra mATe bIjuM zuM-zuM karavuM jarUrI che e mATenuM keTaluMka mArgadarzana aMtaramAMthI paNa sphuravAnuM, ane bAkInuM mArgadarzana saMtasamAgama ane zAstraparizIlana dvArA maLI rahevAnuM. AmAM mahattvanI vAta potAnAM baLa ane buddhi upara eTale ke potAnI jAta upara bane teTalo AdhAra rAkhIne aMtarmukha banatAM-banatAM svAnubhavanI prApti tarapha AgaLa vadhavuM e che. ane Ama karavAmAM pramAda e moTA avarodhanuM kAma kare che; eTale pramAdathI chuTakAro meLavavo e AtmasAdhanAmAM eka pAyAnI vAta che. bhagavAna mahAvIre AtmasAkSAtkAra mATe tapa, dhyAna ane maunano Azraya lIdho hato. A traNe bAbato evI che, ke eno amala ka2vA mATe bIjAnA sahArAnI jarU2 paDatI nathI. e bilakula Atmanirbhara bAbato che, ane mAnavI potAnI bhAvanA ane zaktine baLe emAM uttarottara AgaLa vadhI zake che. A rIte ApabaLe ja AtmavikAsa sAdhavAmAM sAdhake je vAtathI bacavAnI pUrepUrI jAgRti ane takedArI rAkhavAnI hoya che te che pramAda. jarAka pramAda thayo ke potAnI sAdhanAmAM khalela pahoMcI ja samajo; AtmAnI sAthe ekarUpa jevAM banI gayelAM karmo ane kaSAyo ATalAM badhAM jorAvara hoya che. Ama AtmasAdhanAnI prakriyAmAM apramattatAnI jarUra paDe, to vaLI sAme pakSe tapa, dhyAna, mauna vagerenI sAdhanAne baLe jIvanamAM apramattatAne prAdurbhAva paNa Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 380 jinamArganuM jatana thato haze. alabatta, chevaTe to tapa vagere tema ja apramAda e sarva AtmasAkSAtkAra mATenAM AtyaMtara sAdhanamAtra hovAthI AtmasAkSAtkAra vakhate to ekamAtra AtmabhAva ja vilasI rahe che. samAM poyama ma panIyaT' hai gautama! eka samayamAtrano paNa pramAdana sevIza) e vAtsalyapUrNa dharmavAkya dvArA bhagavAna mahAvIre, gurugautamane bahAne, vizvanA samasta jIvone pramAdathI dUra rahevAnuM ubodhana karyuM che. bhagavAna mahAvIrano aMtima upadeza "mULasUtra' varganA AgamagraMtha 'uttarAdhyayanasUtra'mAM sacavAI rahyo che. emAM "TUmapatraka' nAmanuM dazamuM AkhuM adhyayana jIvane pramAdathI bacavAnuM uddhodhana karavA mATe racavAmAM AvyuM che. emAM zarUAtanI cAra gAthAomAM kahevAmAM AvyuM che : rAtrIo vItatAM jema vRkSanAM pAkAM, pILAM paDI gayelAM pAMdaDAMo ApoApa kharI paDe che, tema ja manuSyonuM jIvana game tyAre kharI paDanAruM che. mATe hai gautama! eka kSaNa mATe paNa pramAda na kara. DAbhanI aNI upara jhAkaLanuM TIpuM jANe paDavAnI taiyArImAM hoya ema laTakatuM rahe che, e ja prakAre manuSyanuM jIvana paNa game tyAre kharI paDanAruM che. mATe he gautama! eka kSaNa mATe paNa pramAda na kara AyuSya kSaNabhaMgura che, jIvana vighnothI bhareluM che; mATe pahelAMnA saMcita thayelA kusaMskAronI rajane, melane khaMkherI nAkhavAno ja prayatna kara. hai gautama! eka kSaNa mATe paNa pramAda na kara. tamAma prANIone mATe lAMbA kALa sudhI paNa manuSyano janma maLavo kharekhara durlabha che. meLavela kusaMskAronAM pariNAmo ya ghaNAM bhayaMkara Ave che. mATe hai gautama! eka kSaNa mATe paNa pramAda na kara." ("mahAvIravANI.') A rIte eka pachI eka evAM saMkhyAbaMdha kAraNo darzAvIne bhagavAne sadAsarvadA apramatta rahevAnuM uddabodhana karyuM che. bhagavAnanA vividha prakAranA dharmopadezanI vAta bAjue rAkhIe, to paNa kevaLa uttarAdhyayanasUtranA A dazamA adhyayana uparathI ja dharmanI mosama kyAre ?' e savAlano javAba maLI rahe ema che, e javAba evo che ke dharmanI mosama sadAkALa cAlu ja hoya che, arthAt dharmanA AcaraNane mATe kudarate ke dharmaprarUpakoe amuka mosama nakkI karI rAkhelI che - evuM kaMI che ja nahIM. jIvana jIvavAne mATe, zvAsocchavAsa levAne mATe ke UMgha, AhAra ane ArAmane mATe koI khAsa mosama nakkI karelI hotI nathI. A badhAMnuM jema nityakramamAM sahaja sthAna hoya che, e ja rIte dharma ane dhArmika AcaraNanuM paNa mAnavInA rojiMdA Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhArmika parvo : 1 381 kAryakramamAM sahajapaNe sthAna hovuM joIe; eTaluM ja nahIM, ethI AgaLa vadhIne kahevuM hoya to ema paNa kahI zakAya ke jIvananI ekeeke kriyA dharmabhAvanAthI surabhita thatI rahevI joIe; arthAt koI paNa kArya, bhale pachI e saMsAra-vyavahAranuM hoya, lokopakAranuM hoya, AtmakalyANanuM hoya, e darekamAM vivekazIlatA, ziSTatA ane nyAyayuktatAnuM dharmanA pAyArUpa dhoraNa to sacavAvuM ja joIe. bhagavAne paLamAtra jeTalo paNa pramAda nahIM karavAnuM kahyuM che eno artha A ja che. jyAre vastusthiti AvI che, tyAre pachI amuka samaya e dharmanI mosama che ema kahevAnI kazI jarUra ja rahetI nathI. dharma mATenI mosamanI maryAdAno svIkAra e to pramAda karavAnI chUTano svIkAra karavA jevI bhUla banI rahe! vaLI, cittanI sthiratA, samatA ane zuddhine mATe je AMtarika dharmasAdhanonI. jarUra che, e mATe na to phurasadanI jarUra rahe che ke na bAhya ADaMbaronI jarUra rahe che. phakta koI paNa prakAranuM vartana adharmamaya na thaI jAya enI takedArI rAkhIne AgaLa vadhIe to ApameLe ja dharmAbhimukha banI javAya che. koIno jIva na dubhAya evuM AcaraNa karavA mATe, sAcuM bolavA mATe, corIthI, durAcArIthI tema ja saMgrahazIlatA ke lobhaparAyaNatAthI bacavA mATe pharasadanI ke ADaMbarI vidhi-vidhAnonI kazI ja jarUra nathI rahetI. jo manane barAbara jAgRta rAkhIe, to sadAcAra ane saddhartanano mArga ApoApa dekhAvA lAge che, pariNAme, mAnavInuM samagra jIvana dharmamaya banavA lAge che. AthI UlaTuM, jyAM ane jyAre cittazuddhi ane vyavahArazuddhi rUpe dekhA deto pAyAno dharma visarAI jAya che, tyAre cetanAne sparzI zake evuM mULabhUta koI paNa dharmakArya na karavA chatAM, pote kaMIka dharmakArya karI rahela che evo saMtoSa levA mATe mAnavI ADaMbarI ane kharcALa kriyAkAMDo ane vidhividhAnono vadhu ne vadhu Azraya leto jAya che. paNa hRdayazuddhinA lAbhanI dRSTie to enuM pariNAma jevuM AvavuM joIe evuM ja - mAkhaNa meLavavA mATe pANIne valovavA jevuM ja - Ave che. arIsAne dhovAthI kaMI moDhA uparano DAgha dhovAI jato nathI : evI sAva sahelAIthI samajAI jAya evI A vAta che. paNa kharcALa ADaMbaro ane dhAmadhUmonI nakalI kasoTIthI dharmano kyAsa kADhavAnI pravRttinA vistArane lIdhe AvI sAva sugama vAta paNa khUba durgama banI gaI che. ane tethI sAcA dharma ane dharmanA mAtra AbhAsa vaccenI bhedarekhAne pArakhavAnuM mAnavIne mATe muzkela banI gayuM che. atyAre dezabharamAM jevI zocanIya ane ciMtA upajAve evI sthiti UbhI thaI gaI che, te uparathI A vAta vadhAre spaSTatAthI samajI zakAya ema che. eka bAju dhArmika utsavo-mahotsavo, vyAkhyAno ane saptAho, pUjAo ane havano, vidhi WWW.jainelibrary.org Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 382 jinamArganuM jatana vidhAno ane kriyAkAMDono atyAre koI sumAra nathI rahyo, ane chatAM bIjI bAju anIti, durAcAra, aprAmANikatA, saMgrahazIlatA, bhogavilAsanI vAsanA vagerenI Aje koI maryAdA nathI rahI, tyAre saheje prazna thAya ke A te kevo dharma? AvI viSama sthitimAM AvakArapAtra sudhAro bhagavAna mahAvIre Apyo e ja che, ke mAnavI pramAdathI satata bacIne jIve. A rIte vicAratAM to mAnavIe amuka samaya ke amuka sthaLamAM dharma thaI zake tevI nabaLI mAnyatAmAMthI bahAra AvavuM joIe. chatAM e vAta paNa sAcI che, ke badhAM mAnavIone mATe badho vakhata ke badhAM ya sthaLoe dharmajAgRti rAkhavI e zakya nathI. vyavahAru AtmasAdhako ane dharmazAstrakAronI najara bahAra A hakIkata rahI nathI. tethI emaNe tIrthasthAno ane parvadivasonI sthApanA karIne mAnavasamUhane enI A kamajorImAMthI bacI jaIne anukULatA mujaba, dhIme-dhIme dharmabhAvanAne potAnA aMtaramAM jAgRta karavAno eka upakAraka ilAja darzAvyo che. ene lIdhe badhA samaye ane badhAM sthaLe dharmanuM pAlana na karI zakanAra mAnavI chevaTe tIrthasthAne ane parvadivase to dharmano vicAra ane AcAra karavA yathAzakti prerAya che; tIrtho ane parvono A moTo lAbha che. e ja rIte varSARtunA cAra mAsane ApaNe tyAM dharmanI mosama tarIke oLakhavAmAM Ave che. emAM paNa eTaluM tathya jarUra che ke bAre mahinA dharmanuM jatana na karI zakanAra vyakti ATha mahinA potAnI itara pravRttiomAM gALIne chevaTe bAkInA cAra mahinA to kaMIka nirAMtathI jIvavAno ane dharmanuM AcaraNa karavAno prayatna kare. ATaluM karato rahe to emAMthI paNa ene dharmano vizeSa raMga lAgavAnI saMbhAvanA kharI. AmAM mukhya vAta mana koI ne koI rIte dhamabhimukha bane ane dharmanuM pAlana karavAnI ruci ane Teva vadhe e ja che. - atyAre comAsu besI gayuM che. eTale saheje evI AzA rAkhI zakAya ke bIjI rIte dharma mATe nirAMta nahIM meLavI zakanAra vyakti paNa dharmanI A mosamamAM jIvanane nirmaLa banAvavAnI kriyAno mola levA mATe avazya prayatnazIla banaze, ane jIvanamAM zAMti ane zuddhinI sthApanA karaze. jo ke atyAranA yaMtrayuge pahelAMnA jevI comAsAnI paNa nirAMta rahevI dIdhI nathI; bAre mahinAne sarakhA dhamAlavALA ane ciMtAmaya banAvI mUkayA che. paNa Akhare to mAnavI je kaMI doDadhAma ane prayatna kare che, teno hetu potAnA jIvanane sukhI banAvavAno ja che eTaluM satya samajAya, to, vadhAre nahIM to comAsA pUratI dharmanI mosamano lAbha levA e jarUra prerAya. (tA. 29-7-1967) Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhArmika parvo : 2 (2) paryuSaNa-mahAparva : AtmabhAvanI dIpotsavI parvAdhirAja paryuSaNa Ave che; jANe ApaNA AtmAnI mUDInuM saravaiyuM nakkI karavAno avasara AvI pahoMce che. AkhA ya varSa daramyAna ApaNe ApaNA AtmAnI sAkSIe zI-zI bhUlo karI, zAM-zAM apakRtyo AcaryAM, zAM-zAM satkAryomAM ApaNo samaya kRtArtha karyo ane ApaNA AtmAne nirmaLa banAvanArA kayA-kayA dharma-mArganuM AcaraNa karyuM e badhAyano chello-chello javAba maLavAno samaya te paryuSaNa mahAparva, ane tethI ja e mahAparvane ApaNe 'AtmabhAvanI dIpotsavI' tarIke oLakhAvIe, satkArIe ane dIpAvIe. kharI rIte to AhAra-nihAra e jema rojiMdI kriyA che, e ja pramANe AtmabhAvane malina banato rokIne suvizuddha rAkhavAnI kriyA paNa hararoja karavAnI ja kriyA che. ekAda divasa, are ! ekAda kSaNa mATe paNa bekhabara ke gAphela banyA ke kaMI ne kaMI mela AtmAne vaLagyo ja samajavo. 323 dareka mAnavI manamAM ema ja ciMtave ke ApaNe to pAmara manuSya chIe; ane manuSyamAtra bhUlane pAtra che ApaNAthI jANye-ajANye aneka nAnI-moTI bhUlo thaI jAya e sAva saMbhavita che. ApaNA aNajANapaNAmAM ApaNA hAthe, koNa jANe keTalI bhUlo thaI jatI haze ? ane enA pariNAmarUpe keTalAM mAnava-baMdhuone ane bIjAM jIvajaMtuone ApaNA hAthe kaSTa pahoMcI jatuM haze ? ne ajANapaNAnI ja zI vAta ? are, jAtajAtanA kaSAyonA AvezamAM AvI jaIne, jANIbUjhIne paNa ApaNA hAthe zI-zI bhUlo nahIM thaI hoya ? kaMI paNa bhUla ke doSa thAya eTale enuM pariNAma lAgatAvaLagatA sau koInA mATe aniSTakAraka AvyA vagara rahe nahIM e samajI zakAya evI vAta che. to pachI koIka samaya to ApaNe evo niyama rAkhavo ja joIe, jyAre A badhI bhUlono ApaNe vicAra karI zakIe ane enA aniSTamAMthI bacavAno mArga zodhI zakIe. Avo Atmatattvano vicAra karavAno avasara te ApaNuM paryuSaNa mahAparva. - A mahAparvano kharekharo mahimA khamata-khAmaNAmAM rahelo che e rakhe ApaNe bhUlIe. hajAra dardInI eka davAnI jema hajAro doSone zamAvavAno sarvottama upAya te kSamAyAcanAno mArga che. kSamA ApIne ke kSamA mAMgIne mAnavI nirbaLa nahIM paNa samartha bane che. kSamA vIrasya mUSaLam (kSamA vIranuM bhUSaNa che). - Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 384 jinamArganuM jatana zAstrakAroe ahiMsA, saMyama ane tapane dharmanAM utkRSTa sAdhano gaNAvyAM che; ane temAMye ahiMsAne parama dharma tarIke pramANita karI che. paNa A ahiMsAnI sAdhanA kSamAnI sAdhanA vagara sadA ya adhUrI ja rahe che. potAnI bhUlanI mAphI mAgavA jeTalI saraLatA ane bIjAnI bhUlane jatI karavA jeTalI udAratA mAnavInA hRdayamAM na vase to ahiMsAnI sAdhanA parAkASThAe pahoMcI ja na zake. kahevAmAM AvyuM che ke je khamAve te ArAdhaka ane na khamAve te virAdhaka. A uparAMta, sAmAjika jIvanane taMdurasta rAkhavAmAM paNa kSamAno ghaNo moTo upayoga che. tethI kSamA mAgavAnuM ke kSamA ApavAnuM pavitra kArya koI paNa prakAranI kaSAyabharelI lAgaNIothI rahitapaNe ane sAva nirapekSabhAve ja thavuM joIe. kSamA mAgavAmAM na laghutA lAgavI joIe, na kSamA ApavAmAM upakAranI lAgaNI anubhavavI joIe. ApaNA mana upara je aneka doSo ane bhUlono bhAra caDI beTho hoya tene dUra karavA mATe ja kSamAno Azraya levo joIe. jaina samAja Aje moTe bhAge vepArIono samAja hovA chatAM, Atma-bhAvanuM saravaiyuM kADhavAmAM ApaNe pAchaLa paDI gayA chIe. paNa have evI bedarakArI dUra karyA vagara cAle ema nathI. (tA. 28-1949) (3) mahAvIra-jayaMtIH viziSTa ujavaNInI jarUra nizALamAM abhyAsa karato vidyArthI, ekaeka vidyA potAne koThe paDI jatAM navInavI vidyA hAMsala karavA prayatna karato rahe to ja eno sAco vikAsa thAya. e ja vAta jIvananAM judAM judAM kSetrone mATe paNa eTalI ja sAcI che. ahIM mahAvIrajayaMtInI ujavaNInA prakArano A dRSTie thoDoka vicAra karavo ucita lAge che. 3-40 varSa pahelAM evo samaya hato, ke bhagavAna mahAvIranI jayaMtInI (janma-kalyANakanI) ujavaNI jAhera sabhArUpe karavAmAM Ave enI sAme samAjanA rUDhicusta vargano sajjaDa virodha hato; ane kayAreka-kyAreka to e virodha kevaLa bolAcAlI ke hUMsAtUsIrUpe ja nahIM, paNa mArAmArI rUpe paNa pragaTa thaI jato ! Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhArmika parvo : 3 385 kALabaLe evI jaMgalI sthiti badalAI gaI, ane pachI jene sabhA-samAraMbharUpe enI ujavaNI karavI hoya te bhale kare, ApaNe emAM sAtha na Apavo - evI upekSAvRttithI junavANI mAnase samAdhAna karyuM. dhIme-dhIme e sthitimAM paNa palaTo Avyo, ane navA vicAravALA potAnI Dhabe e parama-upakArI prabhuno janmadina UjavavA lAgyA. vaLI, emAM paNa kyAMka-kyAMka thoDo-thoDo palaTo AvavA lAgyo, ane kyArekakyAreka jUnA ane navA vicAravALA baMne bhegA maLIne A puNyaparvanI utsAhapUrvaka ujavaNI karavA lAgyA; jo ke, haju A ekarUpatAmAM amuka UNapa che ja, paNa e have vadhAre nukasAna karI zake ema lAgatuM nathI. have eTalI UNapa paNa dUra thaI jAya to navAI nahIM. ane chellA dasakAmAM to jainonA badhA phirakAo bhegA maLIne mahAvIra jayaMtInI ujavaNI karavAnA bahu ja AnaMdaprada ane AvakArapAtra mArge vaLyA che, ane emAM jainetarono paNa ThIkaThIka sahakAra maLavA lAgyo che. A eka bahu ja zubha cila lAge che. chatAM, amane lAge che, ke badhA phirakAo sAthe maLIne A mahAparvanI ujavaNI kare e prathA paNa bahu jUnI thaI jAya ke ApaNA koThe paDI jAya te pahelAM A parvanI eka rASTrIya parva tarIke ujavaNI karavAmAM Ave te rIte, athavA to mahAvIra-jayaMtI e koI eka paMtha ke dharmano nahIM, paNa AkhA dezano ahiMsAnI pUjA ane anumodanA karavAno viziSTa tahevAra che ema janatAne lAge e rIte karavAno koI viziSTa prakAra ApaNe zodhI kADhavo joIe. A viziSTa prakAra kevo hoya enI vigate carcA karavAnuM A sthAna nathI; amAro e uddezya paNa nathI. chatAM eTaluM sUcavavuM ucita lAge che, ke A parvanI ujavaNI kevaLa sabhA bharIne pUrI thayelI mAnavAne badale jaina saMskRtinAM judAMjudAM aMgo upara te te viSayanA abhyAsI jaina-jainetara vidvAno pAse abhyAsapUrNa pravacano apAvavAmAM Ave, abhyAsa-vartuLonI yojanA karIne evI carcAo karavAmAM Ave athavA nAnIsarakhI sAhitya-pariSadanuM Ayojana karavAmAM Ave to jarUra ujavaNI vizeSa rasaprada, kAryasAdhaka ane lAbhaprada bane. ATalA prAsaMgika nivedana sAthe ame icchIe chIe, ke A parva e jainone mATe ekatAnuM - ekatAnI vicAraNA ane sAdhanAnuM parva che. e rIte enI TheraThera vizALa pAyA upara utsAhapUrvaka ane yojanApUrvaka ujavaNI karavAmAM Ave. (tA. 26-3-1960) Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 386 jinamArganuM jatana (4) akSaya-tRtIyA : anokhuM parva jema tIrthAdhirAja zatruMjayanuM smaraNa thAya che ane aMtara bhagavAna RSabhadevanA puNyasmaraNanI suvAsathI maghamaghatuM banI jAya che, tema akSayatRtIyAnuM parva paNa bhagavAna RSabhadevanAM aneka saMsmaraNono rasathALa laIne upasthita thAya che. - bhagavAna RSabhadevane ApaNe "AdinAtha" ane "Adideva' jevAM nAmothI oLakhIe chIe. A nAmo sAce ja bhAre arthasUcaka che, ane emAM e mahAprabhue lokajIvanane sugaThita, suvyavasthita ane supratiSThita karavA mATe je paramapuruSArtha sevyo hato enuM yathArtha darzana thAya che. yugapalaTAno e samaya sAmAnya janasamUhane mATe aneka mUMjhavaNo, aneka samasyAo ane aneka viTaMbaNAothI bharelo hato. jyAre kalpataruo moM-mAgyAM dAna ApavAnI potAnI kaLA saMkelI rahyAM hatAM, jyAre yugalika nara-nArIono yuga AthamavA mAMDyo hato ane jyAre kare te pAmeno karmayuga zarU. thavA mAMDyo hato, tyAre samasta mAnavasamUhane mATe jUnI AMkhe navA tamAzA' jovA jevo aTapaTo samaya AvI lAgyo hato. AkhuM lokajIvana tyAre AzA ane nirAzAnA hiMDoLe hIMcakA letuM hatuM. jANe vana-vagaDAmAM svacchaMdapUrvaka nAcavA-kUdavA ane ramavAne TevAyeluM haraNiyuM hiMsaka pazuonA samUha vacce gherAI gayuM hoya, evI dizAzUnyatA. sarvatra prasaravA mAMDI hatI. AvA kALe ane AvA samaye dharatI bhAre adhIrAIpUrvaka eka samartha yugapuruSanI rAha joI rahI hatI. bhagavAna RSabhadeve dharatImAtAno e Artasvara sAMbhaLyo, ane lokajIvananA ghaDavaiyA tarIke e AgaLa AvyA. aMdhakAragheryA vAtAvaraNamAM jANe prakAzapuMja pragaTyo, mArgabhUlyA mAnavIone jANe mahArAhabara lAdhI gayo, anAtha lAgatI janatA jANe sanAtha banI gaI; bhagavAna RSabhadeva janatAnA haiyA upara "AdinAtha' tarIke birAjI gayA. buddhinA bhaMDAra, vivekavaMta ane zaktizALI mAtApitA jema potAnAM saMtAnonuM jatana kare, tema prabhu AdinAthe janasamUhanA kalyANanI satata ciMtA karyA karI; Akho mAnavasamudAya emane mana saMtAna jevo priya thaI paDyo hato. e janasamUhanI eka-eka samasyAno ukela e ja emanI pravRttinuM kendra banI rahetuM; lokajIvananA ekeeka aMgano vikAsa thAya, e mATe bhagavAna Adideva satata mArgadarzana karAvatA rahetA. * vakhata pAke ane kamaLa potAnI saundaryazrIne saMkelI laIne svaniSTha banI jAya tema bhagavAne samaya pArakhIne potAnI laukika pravRtti saMkelI lIdhI ane eka divase e potAnuM sarvasva tyajIne vanavagaDAnA verAna mArge sAva ekAkI banIne Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhArmika parvo : 4 387 cAlI nIkaLyA. premanA baMdhane baMdhAyelI janatA bhAre darda anubhavI rahI; ene lAgyuM ke potAno nAtha Aje risAIne dUra-dUra cAlyo jAya che. bhAre vimAsaNano. e avasara hato. paNa bhagavAnanuM aMtara to tyAre paNa jIvamAtra pratyenA premAmRtathI chalakAtuM hatuM ne tyAM koI pratye rasa hatI, na koI pratye rAga ! prabhunA e AtmamaMthanamAMthI samagra vizva mATe amRtarasa pragaTa thavAno hato, paNa e amRtarasanA adhikArI banavA mATe janasamUhe paNa mathAmaNano anubhava karavAnI jarUra hatI. ane chevaTe janatAe joyuM, ke pote risAyela mAnI lIdhela prabhu sAcI rIte risAyA na hatA, paNa vakhata pAkatAM janalyANanI anekavidha sAmagrI laIne upasthita thayA hatA. e adbhuta sAmagrIe aneka AtmAone ujvaLa banAvyA, aneka jIvone pAvana kayAM. paNa prabhuno A sAdhanA-kALa enA prAraMbhathI ja bhAre kasoTI karanAro nIvaDyo. prabhue dIkSA lIdhI te ja divasathI emane bhikSA duSmApya banI gaI. nirdoSa AhAra grahaNa karavAnA vratadhArI prabhune bhikSA mATe nagaranagara, gAmegAma ane ghareghara pharavuM paDyuM. potAnA bAraNethI khAlI hAthe pAchA pharatA prabhune nihALIne janatAnAM aMtara paNa korAI jatAM hatAM. paNa prabhue vacana nahIM uccAravAnuM paNa' (vrata) lIdhuM hatuM. emane to Atmacaritra dvArA sAva maunapaNe janatAne dharmamArganI dIkSA ApavI hatI. ane vasaMta Avye AMbo hore ema eka divase bhagavAnanI bhikSA phaLI UThI. 400-400 divasanAM vahANAM anna ane jaLa vagara vAI gayAM, tyAre chevaTe eka divase prabhunA pautra ane hastinApura nagaranA rAjA zreyAMsakumAre IkSarasanuM dAna karIne prabhunI bhikSA pUrI karI. prabhue je divase e mahAtapasyAnAM pAraNAM karyA e pavitra divasa te akSayatRtIyA ! bIjAM parvo tapazcaryAnAM parvo che, jyAre akSayatRtIyA pAraNAnuM mahAparva che. e rIte A parva anokhuM tarI Ave che; svanAmadhanya banI jAya che. AjanI akSayatRtIyA eTale phAgaNa vadi AThamathI AdarelI ane bIjA varSanA vaizAkha suda trIje pUrI thatI Azare 400 divasanI, upavAsa (athavA be upavAsa) ane ekAzananI phUlagUMthaNIvALI dIrgha tapasyAnA pAraNAno divasa. akSayatRtIyAnA A pavitra divase e mahAprabhunA jIvananuM dhyAna dharIe, lokasevAnI pratijJA laIe ane AtmamArganI sAdhanA karIne prabhu pAse pahoMcavAno saMkalpa karIe. (tA. 26-4-195rano lekha tathA 9-5-1948nA lekhano aMza) Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 (5) ApaNA tahevAromAM zistanI sadaMtara khAmI jinamArganuM jatana 'muMbaI samAcAra'nA tA. 22-8-1955nA aMkamAM zrImahendra dozInA nAmathI eka nAno-sarakho lekha chapAyo che; te jANavA jevo hovAthI ahIM uddhRta karIe chIe : "zrAvaNa ane bhAdaravA mahinAmAM hiMduo ane jainonA mukhya dhArmika tahevArono samAveza thayelo che. A tahevAro daramiyAna bhaktajanonAM ToLe-ToLe UmaTI paDe che, ane sArA pramANamAM giradI thAya che. A giradI ghaNI vAra gaMbhIra svarUpa paNa le che. e vakhate dhakkAmukkI karato strIo ane puruSono askhalita pravAha darzAnArthe aMdara jAya che ane bahAra Ave che. cAre bAju kolAhala hoya che. bALako ane strIo bhIMsAI jAya che, ane asaMskArI loko giradIno lAbha thaI strIo sAthe aDapalAM paNa AvA sthaLe kare che tenI koI paravA karatuM nathI. Ama zA mATe ? ApaNA lokomAM A divaso daramiyAna zistapAlananI keTalI jarUra che teno zuM koIne khyAla Avato nathI ? ApaNA dharmaguruo ane dharmasthAnonA vyavasthApako A bAbatamAM zuM kaMI karI zake nahIM ? ApaNAM lokone potAnI pharajanuM kyAre bhAna thaze ? "bIjA dharmanA bhaktajano tarapha najara karIe to jarUra kaMIka zIkhavA maLaze. khristI lokonAM devaLo prArthanA mATe cikkAra bharAI jAya che, ane jeo moDA thAya che teo cUpacApa pAchaLa zAMta rIte UbhA rahe che; teo AgaLa javA prayAsa karatA nathI. idane divase lAkho musalamAno AjhAda-medAnamAM namAja paDhavA bhegA thAya che. koInA mArgadarzana vinA teo eka lAinamAM, jema AvatAM jAya che tema besavA mAMDe che, ane jyAre lAkho mANaso eka sAthe mastaka namAvI namAja paDhe che, tyAre saMpUrNa zAMti phelAI jAya che. eTalo paNa khyAla na Ave ke ahIM lAkha mANasa bheguM thayuM haze ! "u52nA be dAkhalA ApIne dharmanI jarA paNa niMdA karavAno mAro hetu nathI. paNa ApaNAM dhArmika sthAnomAM saMpUrNa zAMti ane zistapAlananI keTalI jarU2 che te tarapha sarva dharmahitecchuonuM dhyAna doravA namra prayAsa che. cAre bAju kolAhala thato hoya to zuM ekAgratApUrvaka manana thaI zake ? samaju zikSita-varga lokomAM A prazna para jAgRti lAvavA ane nivAraNa karavA nizcayapUrvaka kaMIka prayAsa kare evI namra vinaMtI che." zrI mahendra dozIe karelI phariyAda eTalI badhI pratyakSa ane sAcI che ke e mATe vizeSa kahevAnI jarU2 nathI. dhAMdhala, DhUMsAtUMsI ane avyavasthA - gerazistanAM A aMgo ApaNane eTalAM badhAM sahaja thaI paDyAM che, ke emAM sudhAro karavAnI jANe ApaNane jarUra ja lAgatI nathI ! chANano kIDo chANamAM ja moja mANyA kare ! Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 389 dhArmika parvo : 5 ane ekalA parvadivasomAM ja zA mATe ? ApaNI gerazistanAM cihno to pavitra tIrthasthAnomAM paNa thokabaMdha jovA maLe che. ApaNI dharmazALAo juo; jANe ApaNe ene pavitra sthAna nahIM, paNa ukaraDo samajIne ja vartIe chIe. ApaNe zANA ane dhArmika gaNAtA hovA chatAM A avyavasthA ane gaMdavADanA pAzavI doSo ApaNAmAM kyAMthI pesI gayA haze? amane to lAge che ke ApaNe vadhAre paDatA paralokalakSI banyA enuM ja A duSpariNAma che. game tema hoya, paNa A vAta cAlu rahe emAM na to ApaNI zobhA che, ke na to emAM ApaNI zaktimAM vadhAro thAya che. mATe samAjamAM AvI zistanI sthApanA thAya e mATe prayatna karavAnI khUba jarUra che. dharmaguruo paNa potAnA dharmopadezane A dizAmAM vALaze to sAcI sevA bajAvI gaNAze. (tA. 3-9-1955) Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ' 12 sAmAjika sudhAro ane vikAsa (1) daheja-pratibaMdhaka dhAro jema ghaNAM varSo pahelAM zrI harabilAsa zAradAnA satata prayatnathI, te vakhatanI lokasabhAe pasAra karela 'zAradAbila' eTale ke bAvivAha-pratibaMdhaka dhAro bhAratavarSanA sAmAjika sudhArAnA itihAsamAM eka agatyanA sImAcihnarUpa banI rahyo che, tema tAjetaramAM ja (10 mI me 1961nA divase) lokasabhA ane rAjyasabhAnI saMyukta beThake pasAra karela daheja-pratibaMdhaka dhAro (DAvarI prohibizana bila) e paNa bhAratavarSanI sAmAjika pragatinA itihAsamAM eka agatyanA sImAcihnarUpa banI raheze emAM zaka nathI. A rIte jotAM e 10mI meno divasa nArIpratiSThAnA ane nArIutthAnanA itihAsamAM haMmezane mATe yAdagAra banI raheze. alabatta, dezamAM pravartatatA ane paLe-paLe dezanI pragatinI ADe AvatA daheja ke enA jevA kurivAjonuM bhayaMkara aniSTa mAtra AvA kAyadA ghaDavAthI ja dUra thaI jaze ema mAnI levAnI jarUra nathI; moTA bhAganA vicArako ane sudhArako evI khoTI AzAmAM rAcatA paNa nathI. Ama chatAM AvAM sAmAjika aniSTo kevaLa ApasaApasanI samajUtI ke carcAvicAraNAthI ke enI sAmenI thoDIka jehAdathI athavA to amuka mANasonA virodhathI dUra thaI jaze ema mAnI levuM e paNa barAbara nathI. e mATe to jema aMdaranI prabaLa icchAzakti joIe, tema bahAranI pUratI sahAya paNa joIeH e baMneno meLa thAya tyAre ja AvA sAmAjika sudhArAnI dizAmAM AgaLa vadhI zakAya. ApaNI sarakAre ghaDela daheja-pratibaMdhaka dhArAnuM mahattva be rIte vicAravuM joIe ema amane lAge che H enuM paheluM ane mukhya mahattva to e che ke je samAja ane dezanA hitaciMtako AvI hAnikAraka prathAnI sAme thaIne enAM mULa ukheDI nAkhavA mAgatA hoya, emanA e satprayatnanA mArgamAM AvatA avarodhone A dhAro dUra kare che, ane evA sAmAjika sudhArakone jarUra paDye sarakAra taraphathI pUrepUrI sahAya maLI raheze enI khAtarI Ape che. sajAnI bhIti ane sattAnA pIThabaLa vagara pratyAghAtI Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAjika sudhAro ane vikAsa : 1 31 ane pragativirodhI baLo AvA prayatnomAM Dagale ne pagale aneka jAtanAM vighno UbhAM kare che ane sudhArAno amala thato koI ne koI rIte aTakAve ja che. A dhArAnuM bIjuM mahattva e che, ke e dhAro saMpUrNa lokazAhI paddhatie ghaDAyelo hovAthI, eka rIte e lokamAnasano ja paDagho ke pratibiMba pADe che. jo lokamata AvA dhArAnI tarapheNa karato na hoya to Avo dhAro lokazAhI zAsana-paddhatimAM ghaDAI ja na zake. eTale ema kahevuM joIe ke samAjanA abhyadayane khAtara ane khAsa karIne nArIjIvananI pratiSThA vadhAravAne khAtara, sAmAnya janasamUhane dAyakAothI ema lAgyA ja karatuM hatuM ke kariyAvaranI, paiThaNanI ke tethI UlaTuM kanyA ApavA mATe varapakSa pAsethI levAmAM AvatA paisAnI (kanyAvikrayanI) prathA upara pratibaMdha mukavo ja joIe. lokasabhAmAM pasAra karelo A dhAro e dAyakAo jUnI sAmAnya janasamUhanI A. icchA ane jhaMkhanAnuM ja phaLa che ema kahevuM joIe. ane tethI Avo lokopayogI dhAro ghaDavA mATe lokasabhA ane rAjyasabhAne tema ja ApaNI madhyastha sarakArane hArdika dhanyavAda ghaTe che. A dhArAmAM Ama to kanyApakSa pAsethI tema ja varapakSa pAsethI ema baMnemAMthI koI paNa pakSa pAsethI mAgavAmAM ane levAmAM AvatA paisA ke kariyAvarano niSedha karIne ene sajApAtra guno gaNavAmAM Avela che, tema chatAM kariyAvara ke dahejano vadhAre saMbaMdha kanyA ane kanyApakSa sAthe ja che. eTale ke ghaNe moTe bhAge kanyApakSe ja varapakSane paisAthI ke evI bIjI kImatI vastuothI rAjI karavAno rahe che e vagara kahyuM samajAya evI dIvA jevI cokhkhI hakIkata che, ane tethI ja ApaNA dezamAM dIkarInA janmane aniSTarUpa lekhavAmAM Ave che ane ekaMdare nArIjIvana halakuM - pratiSThAvihoNuM lekhAyuM che. potAnAM sAdhAraNa sthitinAM ke garIba mAtA-pitA varapakSane saMtoSavA mATe potAnA lagna nimitte hajArono kariyAvara kyAMthI kevI rIte ApI zakaze e vicArathI mUMjhAIne keTalIya lAgaNIpradhAna ane vicArazIla kanyAo tyAgano mArga svIkArI le che, ane koIka-koIka to ApaghAtano mArga paNa apanAvI letAM acakAtI nathI che - A che A dahejaprathAno bhayaMkara abhizApa ! je dezamAM paLepaLe AvA abhizApano agni prajavalato ja raheto hoya, e dezamAM samatola, svastha ane sukhI sAmAjika jIvananI AzA ja kema karI rAkhI zakAya? ane e deza eka cetanavaMta rASTra kevI rIte banI zake? dahejaprathAnA aniSTano anubhava sAmAnya sthitinAM ke garIba mAtA-pitAne to paLa-paLe thato ja rahe che, paNa kaLaNamAM phasAyelo mAnavI jema sahelAIthI bahAra Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 392 jinamArganuM jatana nIkaLI zakato nathI, ema temane mATe A sAmAjika kuprathAmAMthI bahAra nIkaLavuM bhAre mukela che. paNa A aniSTano aMtarano korI khAya evo kAramo anubhava to uMmaralAyaka samaju kanyAone jeTalo thAya che, eTalo bIjAone bhAgye ja thato haze. A kuprathA sAmenA nArI-samAjanA ati ugra virodhano paDagho A bilanI carcAvicAraNA daramyAna barAbara paDelo. puruSa-sabhyomAM rUDhicusta ane pragatizIla evA be pakSo joI zakAtA hatA. rUDhicusto jANe manomana icchatA hatA ke A dhAro na ghaDAya to sAruM, paNa lokalAgaNI evI tIvra hatI ke potAnI vAta teo uccArI zake evI sthiti na hatI ane A bilanA samarthaka evA pragatizIla mAnasa dharAvatA puruSomAM paNa ekasarakhApaNuM dekhAtuM nahotuM. emAM paNa kayAMka-kayAMka vicArabheda chato thaI jato hato. paNa strIsabhyo eTalAM makkama hatAM ke teo A vAtane mulatavI rAkhavA ke jatI karavA taiyAra na hatAM; chevaTe A dhAro pasAra karAvIne ja jaMpyAM. alabatta, A dhArAne AkharI rUpa ApavAmAM AvyuM emAM puruSa-sabhyone saMtoSa thAya, emanI AzaMkAonuM nivAraNa thAya evA pheraphAra karavAmAM AvyA hatA. Ama chatAM, chevaTe je nabaLA-sabaLA rUpamAM A bile dhArAnuM rUpa lIdhuM, te A strI-sabhyonI satata jAgRti ane khabaradArIne lIdhe ja - eTaluM kabUla karavuM joIe. jo A strI-sabhyo ATalAM makkama na hota to chevaTe e bila, bIjAM aneka bilonI jema, vilaMbanAM jALAMjhAMkharAMmAM avazya aTavAI jAta. paNa, ame zarUAtamAM kahyuM hatuM tema, A daheja pratibaMdhaka dhAro ghaDAvA mAtrathI A duSTa rivAjano aMta AvI jaze ema mAnI levAnI jarUra nathI. enAthI ApaNane keTalo lAbha maLavAno che eno AdhAra to e hathiyAra ApaNe kevI rIte vAparI jANIe chIe enA upara che. vaLI, keTalAka sAmAjika kurivAjo evA hoya che ke je ughADe choge joI zakAya che; dAkhalA tarIke samrATa akabaranA samaya sudhI ApaNA dezamAM patinI pAchaLa satI thavAno krUra rivAja hato. bALalagna ane eka karatAM vadhu patnIo karavAno rivAja to hajI ApaNI AMkha sAmeno ja che ! AvA rivAjone kAyadAnI sahAyathI nAthavAmAM, kadAca, zarUAtamAM samAjanA pratyAghAtI mAnasane lIdhe kaMIka muzkelI jarUra jaNAya, paNa emAM chevaTe kAyado kAmayAba bane che, ane kurivAjoe e sattAnI AgaLa zira jhukAvIne nAmazeSa banavuM paDe che. paNa daheja jevI prathA ke jeno sIdho saMbaMdha mAnavInA manamAM rahelA ane sarva pAponA bApa lekhAtA lobha sAthe che ane jemAM kulaDImAM goLa bhAMgavA jevI ke pAchalA bAraNe Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAjika sudhAro ane vikAsa : 1 karAtI pracchanna tarakIbone mATe pUrepUro avakAza che, e prathA mAtra kAyadAne baLe nAmazeSa banI rahe azakaya che. A mATe be rIte kAma ka2vAnI jarUra che : eka to AsapAsamAM kyAMya dahejaprathAnuM aniSTa cAlu rahetuM lAge to enI sAme satata jAgRta rahe ane jarUra paDye moraco paNa mAMDe evAM samAjasudhAraka maMDaLo kAma karatAM thAya. svarAjya-prApti pachI A eka moTAmAM moTI khoTa ke khAmI AvI gaI che ke sudhAraka pravRtti lokajIvanamAMthI lagabhaga saMkelAI gaI che, ane TheraThera junavANI, pratyAghAtI, pragatirodhaka baLonuM jora vadhI gayuM che ! A mATe kAma karavAnI lAMbA gALAnI rIta te A kuprathA jyAMthI utpanna thAya che, poSaNa meLave che ane vikase che tevI paristhitine dUra karavI e che. varakanyAnI pasaMdagInAM vartuLo jema vadhu nAnAM ane vadhu sAMkaDAM tema A ke AnA jevI kuprathAone vadhu vega maLavAno. eTale AvAM badhAM sAmAjika aniSTone dUra karavAno pAyAno upAya to e ja ke varakanyAnI pasaMdagInuM vartuLa jema bane tema vizALa karavuM ane emAM AvatA avarodho satata dUra karatAM rahevuM. roTI-vyavahA2 jema beTI-vyavahAranA kSetrano vistAra jema AvAM sAmAjika aniSTo dUra karavAmAM moTI sahAyarUpa thaI zake che, ema e rASTranI ekatA ane akhaMDitatAnA ghaDataramAM paNa ghaNo mahattvano phALo ApI zake che. 393 A kAyadAno jo sAco lAbha meLavavo hoya to dezamAM sAmAjika sudhArAnuM AMdolana cAlu karIne kramazaH lokonA manamAM A kAyadAnI upayogitA ThasAvavI joIe. Ama na karIe ane mAtra A kAyadA upara ja badho madAra rAkhIne besI rahIe, to bIjA aneka kAyadAonI jema, A kAyado paNa prajAjIvanamAM otaprota banavAne badale kevaLa kAgaLamAM ja purAI rahevAno. (tA. 27-5-1961) bahenonA savizeSa zikSaNane ane svataMtra jIvana jIvavAnI tAlAvelIne joIne eka vAra eka jamAnAnA khAdhela kahI zakAya evA puruSe marmamAM hasatAM-hasatAM kahelI vAta A lakhatI vakhate yAda AvI jAya che. emaNe e vakhate kaheluM ke A badhuM bhale ne game tema cAlyA kare, ane potAnI svataMtratA mATe strIo game teTalAM AMdolano karyAM kare, paNa jyAM sudhI strI potAnI jAtane zobhAnI pUtaLI mAne che ane suMdara vastro ane manohara AbhUSaNo pAchaLa ghelI banI rahe che, tyAM sudhI AvAM game teTalAM AMdolano thAya to paNa tethI puruSoe jarA ya DaravAnI jarUra nathI. Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinamArganuM jatana e bhAIe to kaMIka upahAsamAM A vAta karI hatI; paNa enI pAchaLa strImAnasanI zaNagAra taraphanA AkarSaNanI je kamajorI sUcita thAya che enI upekSA Aje paNa thaI zake ema nathI. Aje ghaNuM bhaNelI-gaNelI, vicAraka, sudhAraka ane strIonA svAtaMtrya mATe rAta-divasa prayatna karatI bahenomAMthI paNa evI baheno AMgaLIne Terave gaNAya eTalI ja maLavAnI ke je zaNagAranA pArataMtryamAMthI mukta hoya. eTale strIonI paganI beDInuM eka moTuM kAraNa emanI A zRMgArapriyatA ja banI rahe che. strI-svAtaMtryanA AMdolanamAM sauthI joradAra AMdolana to strIone AkarSaka vastro ane bhabhakAbharyAM AbhUSaNonI mohinImAMthI choDAvavAnuM karavA jevuM che. sAduM ane ucca vicAravALuM jIvana ja sukhI ane Adarza jIvana che e vAta hajI paNa bahenone samajAvavI paDe e bhAre karuNatA lekhAvI joIe. samAjamAM Arthika rIte sadhdhara gaNAya evA zrImaMto paNa hoya che, ane Arthika bhIMsamAM pisAtAM kuTuMbo paNa hoya che. paNa evI Arthika asamAnatAthI kaMI mana palaTAI jatAM nathI. eTle jyAre zrImaMtonI dIkarIo potAnI kAyAne suMdara vastrAbhUSaNothI zaNagAre che, tyAre samAjanI bIjI kanyAone paNa eno cepa lAgyA vagara raheto nathI. pariNAme, zaNagArapriyatAnuM mAyAvI cakra samagra strIjAtine AvarI le che. eTale kariyAvaranI prathAthI chuTakAro meLavavA mATe baheno sAdA jIvana pratye abhiruci dharAvatI thAya e khAsa jarUrI che; ane enI zarUAta zrImaMta gaNAtI bahena-dIkarIothI thavI joIe. 394 sAmAnya rIte to ema kahI zakAya ke kanyAne kariyAvara (daheja) ApavAnI prathA jyArathI zarU thaI haze, tyArathI sAmAnya janasamUhane mATe e Arthika rIte bhArarUpa lAgI haze; paNa hamaNAM-hamaNAM to Arthika bhIMsa eTalI badhI vadhI gaI che ke have A prathAno Arthika boja asahya lekhI zakAya eTalI hade vadhI javA pAmyo che. tethI, tema ja bahenone potAne paNa potAno sAmAjika darajjo UMco lAvavAnI tAlAvelI lAgelI hovAthI potAnuM 'akArI dIkarI' tarIkenuM vagovaNuM dUra karavA e sajja banI che. tethI A kuprathA tarapha lokonuM vadhAre dhyAna gayuM che. paDoza, gAma ke mulkamAM banatA ane pratyakSa ke parokSa rIte jANavAmAM AvatA kissAo ApaNI ane itara samAjonI AMkho ughADavA mATe basa lekhAvA joIe. AvA kissAo AvI sAmAjika kuprathAne kAraNe vadhu na bane e jovAnuM kAma ApaNA samAjahitaciMtako ane sudhArakonuM, ane khAsa karIne zaktizALI strI-kAryakaronuM che. (tA. 11-1-1961) Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAjika sudhAro ane vikAsaH 2 35 (2) Anara dhArmika lagna-saMbaMdho bhAratavarSanA rAjataMtrane binasAMpradAyika (sekyulara) rAjataMtra banAvavAnI uddaghoSaNA karavAmAM AvI che, teve samaye have AntaradhArmika lagnasaMbaMdho saMbaMdhI thoDoka vicAra karavo upayogI thaI paDaze. gujarAta-saurASTramAM 4050 varSa pahelAM evo samaya prarvatato hato ke jyAre judAjudA dharmane anusaranArAo vacce lagnasaMbaMdho baMdhAtA hatA, ane koI paNa jAtano vikSepa jagavavAne badale evA saMbaMdho judAjudA dharmavALAne ekabIjAthI sAva vikhUTA. banI jatA aTakAvavAnuM kAma karatA hatA. dezamAM bIjA bhAgomAM to atyAre paNa AvA lagnasaMbaMdho baMdhAya che, ane enuM koI aniSTa pariNAma bhAgye ja Ave che. A saMbaMdhamAM thoDA vakhata pahelAM kalakattAthI zrIyuta kAliprasAda khetAne terApaMthI jaina mahAsabhAnA sAptAhika hiMdI mukhapatra "jenabhAratI' (tA. 6-8-1953) upara lakhela patramAMnA A zabdo vAMcavA rasaprada thaI paDaze : "kamanasIbe bhAratIya jIvana ane saMskRtimAM jaina-dharmanA judA-judA pakSonA phALA saMbaMdhI huM vistRta adhyayana nathI karI zakyo. vyaktigata rIte A vAta mArA mATe savizeSa khedajanaka che, kAraNa ke mArAM patnI eka jaina kuTuMbanAM putrI che, ane A rIte mArAM saMtAna vaiSNava ane jainadharmano samAna vAraso dharAve che. A eka niHzaMka hakIkata che ke mAravADI samAjamAM vaiSNava ane jainadharma vacce eTalI badhI sahanazIlatA jovAmAM Ave che ke vyAvahArika rUpe baMnenuM judA-judA mArgarUpe smaraNa paNa karavAmAM nathI AvatuM. jeo vadhAre paDatA jJAnane lIdhe pIDAtA nathI teo e baMne dharmone ekarUpe jue che. vidvAno Ane pasaMda kare ke na kare, paNa sAmAnya janatA to sAce ja AthI sukhI che. pariNAme jaino ane vaiSNavo vacceno lagna-saMbaMdha eka sAmAnya ghaTanA che ane koI A bhinnatA tarapha dhyAna paNa nathI ApatuM." judA-judA dharmonA anuyAyIo vaccenA lagnasaMbaMdha aMge vicAra karavAno vakhata AvI pahoMcyo che eTaluM sUcana karavA pUratI ja A noMdha lakhI che. (tA. 3-1-1953) Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 jinamArganuM jatana (3) vRddhAzramoH vistaratuM eka navuM aniSTa bhAratavarSa ghaNe moTe bhAge saMyukta kuTuMba-vyavasthAne varelo deza hato, ane, amuka pramANamAM, atyAre paNa ene varelo che. Ama chatAM paradezI saMskRti ke jIvanapaddhatinA vadhAre paDatA saMparkane kAraNe ke vadhatA jatA zikSaNane kAraNe dhIme-dhIme bhAratavarSanI samAjavyavasthAmAM paNa vadhAre paDatA vyaktivAdanuM tattva pagapesAro karavA lAgyuM che. ene lIdhe vyakti potAnI aMgata jarUriyAtone eTaluM badhuM ekAMgI mahattva ApavA lAgI che ane potAnA vyaktigata gamA-aNagamAne eTalA moTA pramANamAM vaza thaI javA lAgI che ke jethI sahanazaktinuM sthAna asahiSNutA levA lAgI che. AnA eka sahaja pariNAmarUpe, je vyavasthAne TakAvI rAkhavA mATe vyaktie samarpaNanI bhAvanA keLavavAnI jarUra paDatI hatI, e saMyukta-kuTuMba-vyavasthA ja veravikhera thavA beThI che. enI sauthI vadhAre mAThI asara je-te kuTuMbanA vRddhajano - vRddha mAtA-pitA ke anya vaDIlo - upara thavA lAgI che. jema-jema saMyukta kuTuMba-vyavasthA mAMgatI jAya che, tema-tema kuTuMbanI vRddha vyaktionI sthiti na koI sAthI, na koI saMbhALa rAkhanAra ke na koI sneha-mamatA darzAvanAra evI - koIka verAnamAM ke raNamAM mArga bhUlI gayela vyakti jevI - asahAya ane lAcAra banavA lAgI che. saMskRtinI daSTie A eka navuM aniSTa vistarI rahyuM che. bhAratIya samAjanA je varganAM vRddhajanonI AvI behAlI thatI jovAmAM Ave che, te che zikSita banato jato madhyamavarga, paiseTake sukhI banato jato madhyamavarga ane enAthI paNa UMcuM sthAna dharAvato saMpattizALI varga, matalaba ke A aniSTano bhoga, ekaMdare bhAratIya samAjano UjaLo gaNAto varga ja banI rahyo che. A uparathI aMtaramAM eka savAla jarUra Ubho thAya che ke je vyaktioe, potAnA kuTuMbanA bhalA khAtara, rAta-divasa mahenata karIne, samAjamAM AbarU-pratiSThA meLavIne, potAnI AdheDa vayanA divaso sukhamAM vitAvyA hoya, emane potAnuM ghaDapaNa AvI hatAzA-nirAzAthI bharelI sthitimAM pasAra karavAno vakhata Ave --- are, mRtyunI rAhamAM ja hoya evI bismAra hAlatamAM rahevAnuM Ave, to e keTaluM badhuM AkaruM ane akAruM thaI paDe ? jevAM ApaNI potAnI jAtanAM sukha-duHkha, evAM ja bIjAnAM sukha-duHkha - e rIte sahAnubhUtipUrvaka A nAjuka bAbatano vicAra karavAmAM Ave to e keTaluM pIDAkAraka aniSTa che eno khyAla AvyA vagara na rahe; ane ene rokavA mATe paNa ApaNe sajja thaIe. paNa Aje vyaktivAda je rIte vistarI rahyo che e jotAM A aniSTane Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAjika sudhAro ane vikAsaH 3 397 rokavA ApaNI UcharatI peDhI kRtanizcaya thAya evI AzA bhAgye ja rAkhI zakAya tema che. ane tethI ja ApaNA dezamAM paNa, keTalAka videzonI jema, gharaDAM-ghara ke vRddhAzramo sthapAtAM jAya che. vRddhAzramo sthApavAnI pravRttine koI badalAtI jatI samAja-vyavasthAnA eka anivArya aniSTa tarIke AvakAre e banavA-joga che. paNa mAnavatA, dhArmikatA ane saMskAritAnI kasoTIe jo A vicArane ApaNe kasI joIe to ApaNane e samajAtAM-svIkAratAM vAra na lAgavI joIe ke samAja-vyavasthAmAM vRddhAzramonI jarUra e saMskRtinuM gaurava vadhAre evI nahIM paNa ene mATe zaramajanaka ke kalaMkarUpa bAbata che. eka vicAraka bahene A bAbata tarapha ThIka-ThIka spaSTatAthI ApaNuM dhyAna doryuM che. e tarapha saunuM dhyAna doravA mATe ame A noMdha lakhavA prerAyA chIe. sthAnakavAsI jaina kaoNnpharansanA muMbaImAMthI pragaTa thatA gujarAtI sAptAhika mukhapatra jainaprakAzamAM strI-zakti' vibhAganAM saMpAdikA zrI zAradAbena bAbubhAI zAha tA. 1-3-1976nA "jainaprakAzamAM "vRddhAzramo eka zaramanI vAta' e nAme eka noMdhamAM kahe che : vartamAna jIvanamAM jAtajAtanI sAmAjika saMsthAo astitvamAM AvI che, paraMtu A badhAmAM kharekhara zarama ane karuNA upajAve evI koI saMsthA hoya to te che vRddho mATenA Azramo. je mA-bApa potAnAM saMtAnone aneka kaSTa veThI moTAM kare che, temane pAchalI avasthAmAM kuTuMbanI hUMpha vacce rahevAne badale vRddhAzramano Azraya levo paDe e to ApaNA mATe bhAre zaramarUpa ane mAnavatAvihoNI vAta gaNAvI joIe. pazcimamAM vRddhAvasthA kevI upekSita ane asahAya avasthA che e meM amerikAnA pravAsa vakhate najaronajara joyuM che. eka mAnavanA hisAbe to vRddho - koI paNa dezanA hoya - haMmezAM AdaraNIya ane pUjya ja che. ApaNAM UjaLA dAMta dvArA vRddhajanonI sevA ane yogya kadarano pazcimamAM paNa pracAra thAya evuM kaMIka karI batAvavAne badale ApaNe tyAM paNa gharaDAM mATenAM gRho pracAramAM Ave e keTaluM khoTuM kahevAya ? je kaMI anicchanIya bAbato pracAramAM Ave che tenI asara nAnAM-moTAM sau koI para paDe che. kumaLI vayanuM bALaka paNa bolI UThaze: "mokalI do A DosAne AzramamAM..." gharanI vahu-dIkarIo paNa AvuM gaNagaNatI thaI jaze.... keTaluM khoTuM kahevAya ?.... ghaDapaNa jIvananI traNa avasthAomAMnI eka anivArya avasthA hoI ApaNe paNa e avasthAmAMthI chaTakI nathI zakavAnA e jAgRti keLavI vRddhonA Adarane mahattvanI vAta lekhIe ane vRddho mATenA AzramonA avaLA pracArane aTakAvI daIe emAM ApaNuM zreya che." Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 398 jinamArganuM jatanA jyAre A vAtano vicAra karavAmAM Ave che tyAre ispitAlo ane vRddhAzramo tema ja pAMjarApoLo tathA vRddhAzramo - e baMne vacceno pAyAno taphAvata dhyAnamAM levo joIe. ispitAlono hetu mAMdAMnI mAvajata karIne emane sAjo karIne emane ghera pAchAM mokalavAno hoya che te suvidita che. eTale mAMdagInA bichAne paDanAra vyakti nAnI uMmaranI hoya ke vRddha hoya, ene eTalI khAtarI hoya che ke sAjA thaI gayA pachI potAnA ghera pAchA pharavAno samaya AvavAno ja che; e AzA ene ispitAlamAM rahIne sAravAra levAnI dhIraja ane zakti Ape che. emAM paNa bhAratavAsIonA mananuM ghaDatara ja evuM che ke ene dAktaronI sAravAranA jeTalI ja svajanonI mamatAnI apekSA rahe che. to pachI AvA lAgaNIbhInA vAtAvaraNamAM rahevA ane jIvavA TevAyela ApaNA vRddhajanone kAyamane mATe vRddhAzramamAM mokalI devAmAM Ave to emanI sthiti kevI dayanIya banI jAya - jANe cAlatuM-pharatuM, zvAsa letuM maDaduM ja samajo! vaLI, mAMdAM, azakta, apaMga Dhoro mATe pAMjarApoLo kholavI ane vRddho mATe vRddhAzramo sthApavAM e be vacce paNa jamIna-AsamAna jeTaluM aMtara che. pAMjarApoLo mAnavasamAjanI karuNA-parAyaNatAnI kIrtigAthA banI rahe che, jyAre vRddhAzramo sudharelA gaNAtA mAnavasamAjanI asahiSNutA, kartavyavimukhatA ane svaparAyaNatAnI zocanIya kahANI saMbhaLAve che ! (je vyaktinuM saMsAramAM koI ja saguMvahAluM na hoya, emanI saMbhALa mATe AvA Azrama sthApavAmAM Ave e vAta judI che, ane AvakArapAtra che.*) eTale vRddhAzramo sthApavAnA aniSTarUpa vicArane vadhu protsAhana maLavA na pAme e mATe khAsa dhyAna ApavA TharUra che. (tA. 27-3-1976) 4) garbhapAta - eka navuM aniSTa vastI-vadhArAnA aniSTathI bacavAno mukhya upAya to saMyamane mArge saMtatiniyamana karavuM e ja che. paNa e mArga apanAvavAnuM to amuka prakAranuM viziSTa manobaLa ane saMyama-teja dharAvatI viziSTa vyaktione mATe ja zakaya che; saune mATe saMyamanA * kauTuMbika vRddhothI bhinna evA A anAtha-varga mATe kra. 10.13 ane 12.7nA lekho che. temane A lekhanA pUraka, samatulAsAdhaka lekha gaNavA; virodhI nahi. - saM. Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAjika sudhAro ane vikAsa : 4 399 svaniyamananA mArge cAlavuM zakaya nathI. paNa atyAra sudhI saMyamano mArga apanAvavAnI zakti-azaktinI A vAta moTe bhAge dharmanA kSetramAM ja maryAdita hatI ane sAmAjika kSetre enI vizeSa carcA thavA pAmatI na hatI; kAraNa ke te vakhate vastI vadhArAnA prazna atyAranA jevuM rUpa dhAraNa karyuM na hatuM; UlaTuM, saMtati meLavavAnI saunI jhaMkhanA bahu tIvra rahetI. eTale sahaja rIte saMyamanuM je kaMI pAlana thAya ane e rIte jeTalA pramANamAM saMtati-niyamana thAya, te kharuM; e mATe koI moTI-moTI yojanAo karavAnI tyAre koI vAta ja na hatI. be-traNa dAyakA pahelAMnI - hiMdustAnane mATe kahevuM hoya to svarAjya AvyA pahelAMnI - sthiti kaMIka AvI hatI. paNa chellA be-traNa dAyakAmAM, eTale ke moTe bhAge bIjuM vizvayuddha baMdha thayuM te pachI, sthiti bahu ja badalAI gaI, ane ananA utpAdananA pramANamAM ja dezanI ane duniyAnI vastIno vadhAro maryAdita rahevo joIe e bAbata tarapha dezanA ane duniyAbharanA rAjanIti-nipuNa puruSonuM, arthazAstrIonuM ane vizvanA bhAvinuM darzana karI zakanArAonuM dhyAna vizeSa dorAyuM ane A mATe vyavahAru upAya zuM yojI zakAya enI zodha mATe saunuM dhyAna vadhAre kendrita thayuM. A badhI vicAraNAne aMte e saue ema TheravyuM ke duniyAne kAramI annataMgI ane bhUkhamarAmAMthI ugArI levI hoya to eno upAya che : jema bane tema anautpAdanamAM vadhAro karo ane vastIvadhAro bane teTaluM niyaMtraNa mUkIne roko. vastIvadhArAne rokavAno artha saMtatiniyamana karavuM e ja samajavo; saMyamanA kudaratI mArge saMtatiniyamananA mArgane vizALa janasamUha vyApaka pramANamAM anusare e banavAjoga nathI. ane chatAM saMtati upara - vastIvadhArA upara - niyamana to karavAnuM che ja, eTale pachI je mArge saMtatiniyamana thaI zake ema hoya e mArgane apanAvavo, ane e mArganA sArA-khoTApaNAnI mAthAkUTathI aLagA rahevuM - Avo vicAra chellA dAyakA daramyAna ThIkaThIka vega pakaDato gayo. Ama thavAmAM sarakArI pracArataMtre ane sarakAra taraphathI saMtatiniyamanane maLelA protsAhane jema agatyano bhAga bhajavyo che, tema gharamAM ke kaTuMbamAM - khAsa karIne madhyama ke garIba sthitivALAM gharo ane kuTuMbomAM saMtatinA vadhArAnI sAthe vadhI jatA Arthika bhAraNane pahoMcI vaLavAnI ciMtAe paNa kaMI ocho bhAga bhajavyo nathI. eTale, eka rIte kahIe, to dezanA ane vyaktigata kuTuMbanA baMnenA bhalA mATe saMtatiniyamana e kramekrame anivArya lAgatuM gayuM. jyAre annanI achatamAM TakI rahevAnI dRSTie vastIvadhArAne rokavAnuM jarUrI manAyuM ane vastIvadhArAne rokavAno ekamAtra upAya saMtatiniyamana ja rahyo, tyAre Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 400 jinamArganuM jatana mAnavI potAnI bhogavAsanAne saMtoSavA chatAM saMtatinI javAbadArImAMthI bacI zake evA vyavahAru ane kAragata upAyo zodhIne ene amalI banAvavAnuM anivArya banI gayuM. AvA upAyo tarIke oparezana, davAo ane bIjA kaMIkaMI upAyo vijJAne zodhI ApyA; e badhAnI carcAmAM UtaravAnI ahIM jarUra nathI. bIjA badhA navA vicAronI sAme bane che tema zarUAtamAM to AvA vaijJAnika gaNAtA upAyo sAme paNa lokone - moTe bhAge vagara sudharelA, ochuM bhaNelA abhaNa ke pachAta gaNAtA binazaherI lokone - ThIka-ThIka aNagamo rahyo. paNa samaya jatAM moTA bhAganI janatAnA koThAmAM e vAta vasI gaI hoya ema lAge che, joke dezanA dUradUranA UMDA khUNAomAM vaselI janatA sudhI sudharelI duniyAno A sAda pahoMcavo hajI bAkI che, ane tyAM saMtatinA vadhArAne rokavAnI havA hajI sudhI joIe teTalA pramANamAM pahoMcI zakI nathI e paNa eTaluM ja sAcuM che. ahIM e vAta ApaNA dhyAna bahAra javI na joIe ke saMtatitaniyamanane mATe vijJAne zodhelA vividha upAyo chevaTe to banAvaTI eTale ke binakudaratI che; eTale keTalAka prasaMgomAM (ane AvA prasaMgonI saMkhyA paNa kaMI nAnIsUnI nathI) e niSphaLa nIvaDe e svAbhAvika che. keTalAka ssiAomAM AvAM sAdhanonI potAnI khAmIne lIdhe. to keTalAkamAM eno upayoga karanArAonI AvaDatanI khAmIne lIdhe AvA upAyo dhAryuM pariNAma lAvavAmAM kAmiyAba na thayA. AmAMnA vADhakApa jevA ugra upAyothI mRtyu sudhdhAM nIpajyAM che. chevaTe hamaNAM eka navo savAla vadhAre ugratApUrvaka saunuM dhyAna dorI rahyo che : saMtatiniyamana mATenA AvA upAyo ajamAvavA chatAM paNa jo garbhAdhAna thatuM hoya to emAMthI bacavA mATe zuM karavuM? A savAlano je javAba ApaNe tyAM zodhI kADhavAmAM Avyo, tenI vicAraNA karatAM pahelAM saMtati-niyamana (eTale ke garbhanirodha) mATenA je saMkhyAbaMdha binakudaratI upAyo vijJAne zodhI ApyA tenuM ja pariNAma AvyuM enuM vizeSa avalokana karavuM ucita lAge che. A upAyonI ajamAyazathI saMtati-niyamana to thayuM che, paNa keTalA pramANamAM saphaLa saMtati-niyamana thaI zakyuM che eno cokkasa AMkaDo meLavavo muzkela che. vaLI A sAdhanonA upayogathI ApaNe tyAM be anicce vadhu vyApaka banyAM che enI paNa ApaNe noMdha levI ghaTe che. eka to AvA binakudaratI sAdhanonA upayogathI keTalIya bahenonAM zarIra upara mAThI asara thatI dekhAvA lAgI che, joke hajI A mAThI asara vicArakone sarcita banAve eTalI vyApaka ke UMDI nathI dekhAI. paNa AnuM bIjuM khUba bhayaMkara pariNAma to dhImedhIme asaMyamane ane bhogavilAsanI talapane vadhu ne vadhu chUTo dora maLato jAya che e che. sukhI ane zaktizALI samAjanA pAyArUpa Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAjika sudhAro ane vikAsa : 4 401 zIla ane saMyamanuM ja jo devALuM nIkaLI javAnuM hoya, to have pachInA samAjamAM naitika mUlyone zuM sthAna raheze, jUnAne sthAne navAM taMdurasta mUlyo kayAre ane kayAM sthApita thaze ane samAjanAM rUparaMga kevAM banaze enI atyAre to kalpanA ja karavAnI rahe che. saMtati-niyamananAM sAdhanono durupayoga keTalI hade thavA lAgyo che ane hajI paNa keTalA vadhu pramANamAM thavAnI zakyatA che enA dAkhalAo ApI vicAra karI zakAya ema che. paNa ema karavA jatAM apa-rasamAM sarI paDavA jevuM thAya ema che, eTale e vAtane jatI karavI ja ThIka. chatAM ApaNe eTaluM to dhyAnamAM rAkhyA vagara cAle ema nathI ke AvI bAbatanI carcAne jatI karavA-mAtrathI enA aniSTamAMthI ApaNe UgarI zakavAnA nathI. eka bIjI paNa vAta ahIM ApaNe samajI levI ghaTe, ke AmAMnA moTA bhAganA vicAro ApaNane paradezamAMthI maLyA che, ane ApaNA dezanI mULabhUta tAsIra ane vizeSatAno vicAra karyA sivAya ApaNe emane apanAvI lIdhA che. AvA avicArI uparachallA anukaraNathI lAbhane badale hAnino ja vadhu saMbhava che. eka dAkhalo laIe. vilAyatamAM (ane bIje paNa) sajAtIya saMbaMdha e sajAne pAtra phojadArI guno gaNAto. thoDA vakhata pahelAM ja tyAM AvA sajAtIya saMbaMdhane AvI gunAonI yAdImAMthI bAkAta karavAmAM Avyo ! AmAM kevuM samAjakalyANa samAyuM haze e to bhagavAna jANe ! A to vilAsitA ane asaMyamane atyAre dhImedhIme kevo chuTTo dora apAto jAya che ane enI sAmenA kAyadAnAM baMdhano kevAM zizila thatAM jAya che eno eka AMkho ughADI mUke evo dAkhalo che. koIka dAkhalAmAM saMtati-niyamananAM sAdhanono upayoga niSphaLa jAya, to pachI saMtatinA janmane aTakAvavA mATe zuM karavuM e prazna paratve paNa ApaNe bhAratanI prakRtine . anurUpa madhyama mArga zodhavAne badale paradezanI buddhi pramANe garbhapAtarUpa chellA pATale besavA ApaNe taiyAra thaI gayA chIe; balihArI che ApaNI aMdha-anukaraNa-vRttinI ! svarAjya AvyA bAda, rAjadvArI rIte ApaNe svAdhIna thavA chatAM, mAnasika rIte jANe ApaNe vadhAre parAdhIna ane paMgu banI gayA chIe ! jarUra paDatAM (alabatta, enI keTalIka pUrvazarato pALIne) vinA rokaToka garbhapAta karI zakAya e mATe amuka saMjogomAM karavAmAM Avela garbhapAtane sajApAtra phojadArI gunAnI yAdImAMthI bAkAta karAze ! kAyadAmAMthI mukti meLavavA mATenI jhINI-jhINI zaratone abharAIe mUkIne e chUTano keTalo badho durupayoga thaI zake che e vAta atyAre samajAvavI paDe evI rahI nathI. amane to A eka navuM ane vadhu bhayaMkara aniSTa UbhuM thatuM lAge che; ene aTakAvavA mATe pUrepUro prayatna karavAnI jarUra che. Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 402 jinamArganuM jatana A savAlano javAba ApaNe bhAratIya naitika-dhArmika ane saMskArI mAnavatAnI dRSTie ema ja Apata ke je dAkhalAmAM A sAdhano eka vAra niSphaLa gayAM, tyAM bhale ekAda saMtAnano janma thato; tyAra pachI e vyakti vadhAre saphaLa ane sacoTa sAdhanono vadhAre samajapUrvaka upayoga karIne saMtatiniyamanano lAbha meLave. Ama madhyama mArga akhatyAra karavAne badale, saMtati-niyamananAM sAdhano niSphaLa javAnA banAvo khAtara garbhapAtane gunAhita kRtyonI yAdImAMthI rada karIne kAyadesarapaNAnuM rUpa ApavAnI chellI hade javuM e to gADA mATe gAmane khaseDavA jevuM besamajadArIbharyuM akArya ja che. uparAMta, A rIte garbhapAtane kAyadesara gaNavo e saMtatiniyamananAM atyAra sudhImAM zodhAyelAM ane have pachI zodhAnArAM vaijJAnika sAdhanonI kAryazaktimAM narI azraddhA vyakta karavA jevuM paNa che. ane nIti ane sadAcAranI dRSTie to garbhapAtane kAyadesara gaNavAnI vAta, moTAmAM moTI adhogati sivAya bIjuM kazuM ja nathI. Aje koIne enA tAtkAlika kaMIka lAbha dekhAtA hoya, to paNa samaya jatAM e jhAMjhavAnAM nIra jevAM nakAmAM ja sAbita thavAnAM che emAM amane zaMkA nathI. A aniSTane jo ApaNe dezamAM ghara karavA dIdhuM. to ethI zIla, saMyama ane sadAcArane dezavaTo devA jevuM ja duSpariNAma AvavAnuM che e paNa nakkI samajI rAkhavuM. ApaNA rAjadvArI movaDIo svastha ukelane paDato mUkIne paradezanuM aMdha anukaraNa karavAnA cALe je rIte caDI gayA che, te daSTie A navA aniSTane rokavAnuM kAma saheluM nathI. paNa e saheluM hoya ke muzkela, dezanA bhalAne khAtara ene rokya ja chUTako che. (tA. 22-7-1967) (5) zrImaMtoneH "vahetAM pANI nirmaLAM' saMgraha karavAnI vRttinI sAme atiprAcInakALathI dharmazAstrakAroe mAnavajAtane saceta karI che, ane jema bane tema enAthI aLagA rahevAnA prayatna upara khUba-khUba bhAra mUkyo che. saMgraha karavAnI vRtti e vyaktine potAne to nIce pADe che ja, uparAMta e eka prakAranA sAmAjika aniSTane paNa khUba-khUba poSaNa Ape che. Aje to e vRttie rASTrIya ane AMtararASTrIya kSetrane paNa AvarI lIdhuM che. atyAranA Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 403 sAmAjika sudhAro ane vikAsa: 5 rAjakAraNano jhINavaTabharyo abhyAsa karIe to enA DoLANamAM paNa mukhya bhAga saMgrahavRtti ja bhajave che. eka rASTranI saMgraha-lAlasA eTalI hade AgaLa vadhI jAya che ke enA duSpariNAmarUpe bIjA dezo AkhA ne AkhA tArAja ane bhUkhaDIbAraza jevA behAla banI jAya che; ane chatAM jyAre e rAkSasI mahattvakAMkSAnuM peTa bharAtuM. nathI tyAre e bhayaMkara asaMtoSa vizvasaMgrAmanA lAvArasane uchALIne AkhI duniyAne saMtapta karI "trAhi mAm' (mane bacAvo) pokArAve che. AjanI duniyAmAM, dezamAM, samAjamAM jyAM paNa najara nAkhIe, tyAM Arthika dRSTie samataLa bhUminAM darzana lagabhaga durlabha jevAM banI gayAM che; koIka sthaLe dhananA Dhaga jAmI gayA che to kayAMka kaMgAliyatanI UMDI khAIo khodAI gaI che, ane haju paNa vadhu ne vadhu UMDI khodAI rahI che. A ja krama jo cAlu rahyo, to duniyAmAM dInatA-daridratAnA pAyA upara sonAnA siMhAsano maMDAI javAnAM, ane e siMhAsano upara mUThIbhara mAnavIo birAjIne potAnI nIce agaNita mAnava-samUhone kacaDI nAkhaze evo bhaya saheje manamAM UgI Ave che. paNa kudarata haMmezAM mAnavInI cAle ja cAlyA kare evuM banatuM nathI. e niyama jANe atyAre potAno paraco batAvato hoya ema, cAre kora e kaMgAla mAnavatAno evo jabaro zorabakora macI gayo che ke ene zrImaMtonI svargIya duniyA na to sage kAne sAMbhaLI zake che ke na to jAgate haiye ene uvekhI zake che. potAnAM sonAnA siMhAsano asalAmata hovAno eka ajaba phaphaDATa AjanA zrImaMtonAM haiyAMne paNa sukhe sUvA deto nathI. Ama eka bAju peTapUratuM ana ke tana DhAMkavA pUratAM vastra meLavavAM muzkela banI gayAM che, to bIjI bAju aDhaLaka dhana chatAM talapUra AMtarika zAMti meLavavI muzkela banI gaI che. jarA dUra UbhA rahI, thoDIka vAra taTastha banI A ajaba viSamatAnA kAraNano vicAra karIe. Ano javAba spaSTa che : Ajano mAnavI kudaratanA eka mahAkAnUnano bhaMga karavAmAM eTalo badho AgaLa vadhI gayo che ke e bhaMgamAMthI AvI aneka viSamatAo sivAya bIjuM kazuM ja pedA na thaI zake. kudaratano A mahAkAnUna te aparigrahavrata. jevI mAnavInI saMgrahakhorIe mAjhA mUkI evI musIbatoe paNa mAjhA mUkI. ane jyAre paNa ApaNe A vizvaniyamano Adara karavA lAgIzuM, tyAre ApaNe sAcA sukhanuM darzana pAmIzuM. ApaNA dUraMdezI mahApuruSoe TheraThera aparigrahavratano upadeza karyo che, e vinAkAraNa nathI karyo. enI pAchaLa vizvanAM aizvarya ane daridratAnI samatulA jALavI rAkhavAnI bhAvanA chupAyelI che. aizvaryamAM vadhAro thavA lAgyo, eTale vagara kahyuM samajI levuM ke daridratAmAM vadhAro thavA lAgavAno; ane ema thayuM, eTale duniyAmAM samatulAne badale viSamatAnI viSavela pAMgaryA vagara nahIM rahevAnI. Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 404 jinamArganuM jatanA je vAta vizvane, dezane ke bIjA samAjone lAgu paDe che, te jaina samAjane paNa lAgu paDe ja e kahevAnI jarUra na hoya. ahIM khAsa kahevAnuM e che ke jaina samAjanA zrImaMta mahAnubhAvo potAthI Arthika rIte nabaLA sahadharmIone Aje sAva vIsarI gayA che, ane potAno paiso jANe potAnI manasvI vRtti mujaba vAparavA mATe ja potAne maLyo hoya e rIte teo sAmAjika ke dhArmika kSetromAM vartavA lAgyA che. amane potAne A sthiti garIbo mATe to geralAbhavALI lAge ja che; paNa kharI rIte, lAMbe gALe e zrImaMtone potAne paNa nukasAna karanArI nIvaDavAnI che ema spaSTa bhAse che. tethI ame temane kahIe chIe ke tamArA bhAgyabaLe ke tamArI AvaData-hoziyArInA jore bhale tame aDhaLaka saMpattinA svAmI banyA ho, paNa eno upayoga tamArA bhAIo mATe karazo, to ja e svAmIpaNuM zobhavAnuM che ane salAmata rahevAnuM che. ApaNA dareke dareka zrImaMta mahAnubhAve zrI vinobA bhAvenA nIcenA zabdo potAnA aMtaramAM kotarI rAkhIne e mArge cAlavAno prayatna karavo joIe : mArI mA mane bALapaNamAM kahetI ke jo koI mAgavA Ave to jarA paNa vicAra na karatAM ApI ja devuM. te kahetI hatI ke je de che te deva bane che ane je rAkhI mUke che te rAkSasa bane che. A vAta ApaNane badhA saMtoe paNa samajAvI che. temaNe ApaNane e samajAvyuM ke ApatA jAo to maLatuM jaze. megha varasAda varasAve che to samudrathI tene pharI pAcho maLe ja che. samudra meghane Ape che ane megha samudrane Ape che. A pramANe ekabIjAne ApatA rahe che to sRSTino krama suMdara cAle che. phUTabolanI ramatamAM sAmevALo lAta mArI daDo mArI tarapha mokale che ane mArI pAse daDo Avyo to huM lAta mArI tarata ja bIjAnI pAse mokaluM chuM. paraMtu e ramatamAM potAnI meLe Avelo daDo koI potAnI pAse rAkhI le, to badho khela khatama thaI jAya. e ja rIte meM tamane paisA ApyA to tarata ja tame te bIjAne pahoMcADo, bIjA tarata trIjAne pahoMcADe, A rIte samAjamAM saMpattino khela cAle che te samAja AnaMdI ane sukhI thAya che." ("harijanabaMdhu' tA. 22-12-1951) zrI vinobAjIe bahu ja saumya bhASAmAM ane gharagaththu dAkhalAo ApIne je vAta samajAvI che ane samAjane sukhI ane AnaMdI banAvavAno kImiyo batAvyo che te ApaNA zrImaMtoe khAsa dhyAna ApavA jevo che. AzA rAkhIe, teo samAjane sukhI ane AnaMdI banAvavAnI potAnI javAbadArI samaje, ane kALabaLa potAno mArga akhatyAra kare te pahelAM potAnI lakSmIno janasamUhanA kalyANa kAje upayoga karavA mAMDe. (tA. 23-2-1952) Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAjika sudhAro ane vikAsa H 6 (6) sAmAjika bhAvanA ja jivADaze bhASAvAra prAMtaracanAnA nAme tAjetaramAM muMbaImAM tophAno thayAM ane guMDAoe bephAma rIte mAlamilakato lUMTIne jAnamAlanuM je nukasAna karyuM, tema ja aneka nirdoSa mANasonI pajavaNI karI, tenA paDaghA hajI paNa zamyA nathI; hajI paNa banAvo banya jAya che. pariNAme khAsa karIne parAMomAM bhayanuM vAtAvaraNa pravartI rahyuM che. jo mAnasika yAtanA ane mAnasika ujAgarAnI AvI ne AvI sthiti ja rahe, to na koI sukhe vepAra ke nokarI karI zake, na to potAnA nAnA ke moTA, hunnaraudyogane saMbhALI zake ke na to potAnA svataMtra bauddhika vyavasAya upara dhyAna ApI zake e saheje samajI zakAya evI vAta che. paNa A vAta samajavI jeTalI sahelI che teTaluM tenuM nivAraNa ke nirAkaraNa saheluM nathI. - temAM ya vaLI koI sthAnika vAtane kAraNe AvI taMga paristhiti pedA thaI hoya, ke amuka-amuka janasamUha vaccenA koI ekAeka UbhA thayelA praznane kAraNe tophAno thayAM hoya to enI asara samaya jatAM nAbUda thaI jaze ane pharI pAcho badho vyavahA2 pUrvavat cAlu thaI jaze evI AzA rAkhI zakAya. paNa A prazna kharekharo rAjadvArI prazna banI gayo che; ane dareka rAjakIya pakSane te e prazna saLagato - jAgato rahe emAM ja potAnA pakSanI majabUtI thatI lAge che. tethI eka prajAnI sAme jANe bIjI prajAe moraco mAMDyo hoya eTalI hade A praznane vakaravA devAmAM Avyo che. eTale A prazna saheje patI jAya ane sarvatra pharI pAchI sukha-zAMti pravartI rahe evI AzA atyAre rAkhavI amane asthAne lAge che. chatAM rAjadvArI kSetramAM kayAre zuM thaI jAya ane kaI ghaDIe virodhI lAgatuM vAtAvaraNa anukULatAvALuM banI jAya e kahI zakAya nahIM. eTale muMbaInA atyAranA vAtAvaraNanI bAbatamAM kadAca vadhAre paDatA nirAza na thaIe, to paNa sAmAnya janasamUhanA jAnamAlanI salAmatInI dRSTie ciMtA karavA jevuM to amane cokkasa lAge ja che. ane eno kaMIka tAtkAlika ane vyavahAru ilAja samAjanA AgevAnoe zodhI kADhavA prayatna karavo ja joIe. 405 A ilAja zo hoI zake eno thoDoka vicAra karIe : jyAre hajAro-lAkho mANaso sAthe rahetA hoya, paNa emanAmAM, judA-judA maNakAone eka mALAmAM gUMthI letA dorAnA jevI ekabIjAnA duHkhe duHkhI ane sukhe sukhI thavAnI sAmAjika bhAvanA na pravartatI hoya to e hajAro ke lAkho mANaso e koI samAja nahIM, paNa gheTAMonuM ToLuM ja lekhAya. ane jyAre AvAM mANasomAM sAmAjika bhAvanAnA badale ToLAvRtti pravartatI hoya, tyAre to, jarA paNa Aphata AvI yA AkramaNa thayuM ke 'bhAge e bhaDano dIkaro' e zikhAmaNano ja upayoga thavAno. www.jainelibrary:org Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 406 jinamArganuM jatana muMbaInAM A tophAnomAM gujarAtIoe ane bIjAoe paNa pote ghaNI moTI saMkhyAmAM hovA chatAM je mAra khAdho ke nukasAnI uThAvI, te teomAM ekabIjAne mATe marI phiTavA sudhInI sAmAjika bhAvanAne badale "paDe te bhogave nI vyaktigata ke svArthI bhAvanA athavA to ToLAvRtti ghara karI beThI che tene kAraNe ja; nahIM to AvuM bhAgye ja bane. sAmAjika bhAvanAne badale vyaktigata ke svArthI bhAvanA ApaNA gujarAtIomAM kema ghara beThI enuM kAraNa paNa spaSTa che. gujarAtIo dhIme-dhIme jIvananAM bIjAMbIjAM pAsAMne bhUlIne kevaLa dhana-upArjana karavAnA kAryamAM ja behada khUMtI gayA. je samAja ke janasamUhanI najara paisA tarapha vadhAre paDatI rahe che, tenAmAM jAye-ajANe paNa kare te pAme nI saMkucita svArthamaya vRtti janmyA vagara rahetI nathI. tAjetaranAM muMbaInAM tophAnomAM gujarAtIne vadhAre paDatuM sahana karavuM paDyuM te moTe bhAge A vRttine kAraNe ja eTaluM dubhAte dile paNa svIkAravuM paDe che. muMbaI pradeza koMgresa samitinA upapramukha ane muMbaInA dhArAsabhya zrI ke. ke. zAhe tA. 27-1-1956nA roja naDiyAda mukAme A saMbaMdhamAM bolatAM gujarAtIonI vadhAre paDatI vepAraparAyaNatA ane teomAM ghara karI gayelA sAmAjika bhAvanAnA abhAva saMbaMdhamAM je Takora karI che, te sAva sAcI che : "AvIne samRddhi lUMTI jAya to paNa gujarAtIo pADozIo tarapha najara paNa nAkhatA nathI. muMbaImAMthI keTalAMye kuTuMbo bhAgI nIkaLyAM; temane bIjAM kuTuMbono khyAla-sarakho paNa Avyo na hato. jemaNe yAtanA veThI che tenI mane sahAnubhUti che. paraMtu sAmUhika hitane mATe jIvana homavAnI taiyArI te kuTuMboe batAvI hota, to muMbaIne mAthe nAmozI na Avata. "gujarAtIonA aMtaramAM vepAra evo UtarI gayo che, ke aMgata lAbhanukasAna sivAya bIjuM kAMI teo jotAM nathI. guMDAoe keTalAMka kuTuMbone kahyuM ke rUpiyA pAMca Apo to 26mI jAnyuArI sudhI rahevA daIe; ane gujarAtIoe rUpiyA ApyA. rUpiyA ApanArA e bhUlI gayA ke A rUpiyAthI esiDa kharIdAze ane gujarAtIo upara ja naMkhAze. keTalAka ThekANe "muMbaI saMyukta-mahArASTramAM javuM joIe tevuM gujarAtIoe guMDAonA kahevAthI lakhI ApyuM. A zuM batAve che? ApaNe sAmUhika jIvana jIvatAM zIkhyA nathI." paisAnI zaktino ApaNe jarUra svIkAra karIe; ane enI mahattA samajIne e meLavavA mATe yathAzakti prayatna karIe. paNa paisAne paNa amuka maryAdA che ja e bhUlI jaIne enI pAchaLa ja maMDyA rahIe, to kadI paNa ApaNAmAM sAmAjika bhAvanAno prAdurbhAva na thAya. saravALe AkhI jiMdagI mahenata karIne bheguM kareluM dhana Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 407 sAmAjika sudhAro ane vikAsa : 6 eka paLa jeTalA samayamAM raphedaphe thaI javAno bhaya AvI paDe, tyAre ApaNe enI sAme kazuM ja na karI zakIe, ane thoDA ja vakhatamAM sAva nirAdhAra banI jaIe. AvuM na thAya ane AvelI Atano barAbara sAmano karI zakAya e mATeno ekamAtra IlAja dareka vyaktinA dilamAM sAmAjika bhAvanA janmAvavI e ja che. AvI sAmAjika bhAvanA arthaparAyaNatA ane aMgata lAbha-hAninI TUMkI buddhinuM balidAna ApyA vagara janmI zakatI nathI; jyAM paNa hiMmata ke sAmAjika bhAvanAthI sAmano karavAmAM Avyo che tyAM enuM zubha pariNAma cokkasa AvyuM ja che. sAmAjika sevAnA vratane varelA mubaInAM eka bahena paDita zrI sukhalAlajI uparanA eka patramAM lakhe che : guMDAgIrIe ane potAnuM karI levAnI vRttie A vakhatanAM tophAnamAM kALo kera vartAvyo. jema keTalIka khoTI aphavAo Ave che, tema keTaluMka sAcuM paNa bahAra nathI AvatuM, je jANI kharekhara kALajAM kaMpI UThe. temAM saravALe joIe to sAdhanasaMpanna yAne mUDIdArone jAna ke mAlanuM nukasAna nathI thatuM, bAkI je varga maratomarato jIve che te ja vadhAre mare che. dhaMdhAkIya dRSTie zrImaMtavargane nukasAna thAya che; paNa temAM temane bhAvimAM khAsa akaLAvAnuM nathI rahetuM." AgaLa cAlatAM hiMmatathI sAmano karyAno eka prasaMga TAMkatAM teo lakhe che : amArA lattAmAM kaMI ja thayuM na hatuM, paraMtu dahezata rahyA kare tethI dareke saMgaThana sAruM karyuM hatuM. ane keTalIka gyAe sau pote ja cokI karatA. sAvacetI mATe haju A badhuM cAlu che. vadhAre to manamAM rahelo gabharATa khoTI kalpanAo karAvyA kare che. jAna para jokhama AvatAM kyAre gabharAmaNa thAya ane hiMmata Ave te kaLI na zakAya. sikkAnagaramAM eka ATha varSanA bALakane guMDAoe mAravA lIdho. uparathI tenI mAe joyuM. pahelAM to "bacAvo'nI bUmo mArI; paNa koI na UtaryuM tyAre te ja dhoko laIne UtarI ane ekalIe ja dhoko calAvyo. pachI bIjAo paNa madada AvI gayA." zrI ke. ke. zAhe ane A bahene je kaMI kahyuM che tenA uparathI muMbaInAM tophanomAM je lokone vadhAre sahana karavuM paDyuM temanI vyaktigata hiMmata ane sAmAjika bhAvanAno abhAva ja kAraNarUpa hatAM eTaluM jarUra tAravI zakAya. vaLI muMbaInAM A tophAnonI vAtane bAjue rAkhIe to paNa, have janatAnA nIcalAmAM nIcalA thara sudhI potAnA hakka aMgenI rAjadvArI jAgRti evI AvI gaI che, ke potAnA hakkone meLavavA ke jALavavA mATe, athavA koI vAra evuM khoTuM bahAnuM AgaLa dharIne paNa koI ne koI prajAjana tophAne caDI jAya te bhaya sadA rahyA ja karavAno. Ave vakhate sarakAra to potAnI pUrepUrI tAkAtathI eno sAmano kare ja Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 408 jinamArganuM jatana kare; paNa e kaMI eka-eka mANasa, eka-eka ghara ke eka-eka dukAnanI pAchaLa polIsa mUkIne enuM rakSaNa karI zake e na banavA jevI bAbata che. eTale chevaTe to potAnA jAna-mAlanuM rakSaNa karavAnI amuka hadanI javAbadArI vyaktio upara AvI paDyA vagara rahetI nathI; ane A javAbadArI adA karavA mATe vyaktigata hiMmata ane sAmAjika bhAvanAnI hUMpha e benI to anivArya jarUra rahevAnI. eTale vyaktimAM hiMmata Ave ane samUhamAM sAmAjika bhAvanA keLavAya e rIte saue potAnA jIvanakramane ane potAnA dhaMdhAdhApAne navesarathI goThavavo paDaze. ema nahIM karIe, to koIka kALe atyAra karatAM paNa vadhu bhAre jAna-mAlanuM nukasAna veThavAno vakhata Avaze, ne tyAre ApaNe samULaguM astitva ja jokhamamAM mukAI jaze. '(tA. 4-2-1956) (7) asahAyo mATenI vyavasthAnI khUTatI kaDI jaina zAstromAM jyAM AcAro ane AgAro(chUTachATo)nuM vidhAna ane varNana karavAmAM AvyuM che, tyAM bALa, glAna, vRddha ane tapasvIno nirdeza acUkapaNe karavAmAM Avyo che. sAmAjika AcAronA pAlanamAMthI emane bAkAta rAkhavA mATe, khAsa apavAdo mUkavAmAM Avela che, tema ja khAsa karIne sevA-zuzruSA ane vaiyAvaccanA adhikArI tarIke temano ullekha karavAmAM Ave che. A cAreno ullekha mukhyatve sAdhusamudAyane dhyAnamAM rAkhIne karavAmAM Avela hovA chatAM emAM gRhasthono paNa samAveza thaI zake che. AmAM sAdhu ke gRhastha tarIkenI dazA karatAM paNa uparyukta avasthA ja mukhya lekhAya; kAraNa ke tyAre AcArapAlana ke jIvanapoSaNane mATe bIjAonI sahAya ane sevAnI apekSA rahe ja. ahIM A cAramAMnA glAna ane vRddha paikI paNa khAsa to nirAdhAra, azakto ane sAdhanahIna vidhavAo para vicAra karIzuM. samAja hoya tyAM sazakta ane nabaLA, tavaMgara ane garIba, nIrogI ane rogI, sanAtha ane anAtha evAM mAnavadaMto rahevAnAM ja. paNa jo sAmAjika vyavasthA barAbara hoya, to AvAM badhAM DhaMDho chatAM koI paNa mAnavIne potAnuM jIvana asahAya ke bhArabhUta na lAge, ane e samAjanA eka mAnabharyA aMgarUpa banI rahevAnI sAthosAtha potAnuM jIvana sukha-zAMtipUrvaka vitAve. hiMdustAnanA keTalAka samAjomAM tema ja duniyAnA koI Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAjika sudhAro ane vikAsa : 7 koI pradezomAM potAnA samAjanA aMgabhUta mAnavIo mATe AvI suvyavasthA karelI jovA maLe che. paNa jaina samAje haju AvI vyavasthA karavAnuM zIkhavAnuM bAkI che. ApaNe tyAM moTe bhAge to 'paDe te bhogave' jevI dhaNIdhorI vagaranI sthiti ja pravarte che. Ama thavAmAM karmanA siddhAMtanI adhUrI tema ja ekAMgI samajaNa paNa kadAca kAraNarUpa hoya. paNa e carcAmAM atyAre nahIM UtarIe. ahIM to eTaluM ja jANavuM basa che ke ApaNA samAjanA vRddho, azakto, anAtho mATe ApaNe sAmAjika kartavyapUrtirUpa koI vyApaka yojanA nathI karI. je kaMI thoDuMghaNuM karIe chIe te kartavyabuddhithI prerAIne nahIM, paNa chIcharI dayA-dAnavRttithI prerAIne evI rIte karIe chIe ke eno lAbha lenArane aMta2mAM mAnahAnino ke potAnA UtaratApaNAno anubhava thayA vagara na rahe. samAjane sazakta, gauravapUrNa ane varcasvavALo banAvavAnI dRSTie A bahu moTo doSa che, bahu moTI khAmI che. A doSa tyAre ja dUra thaI zake, jyAre samAjanA asahAya mAnavIone mATe suyogya vyavasthA karavI ene ApaNe anivArya kartavyarUpa dayAdharma lekhIe. vaLI chellA dAyakAmAM to jaina samAjanA moTA bhAganA madhyamavarganI sthiti vadhu ne vadhu kathaLatI jAya che, ane azakto. vRddho, ci2ogIo ane sAdhanahIna vidhavA-bahenonI saMkhyAmAM tema ja emanI musIbatomAM vadhAro ja thato jAya che. eTale jo samAje sAcA arthamAM jIvavuM ane TakI rahevuM haze, to A badhAMone mATe eNe kaMIka ne kaMIka yogya vyavasthA karavI ja paDaze; nahIM to te dahADe ApaNo samAja asahAyo, azakto ane anAthonuM ToLuMmAtra banI raheze. samAjanI sthiti sAmAnya buddhine paNa sahajamAM samajAI jAya evI ane narI AMkhe pratyakSa dekhAya evI spaSTa hovA chatAM, ApaNo moTA bhAgano guruvarga to potAnAM mAna-sanmAna, utsava-mahotsava, kriyAkAMDo ane aMgata lAbhAlAbhanA vicAromAM evo garakAva banyo che, ke ene jANe samAjanAM A duHkha-dAridyanI kazI paDI ja nathI ! paNa ApaNo guruvarga jAge ane samAjanI ciMtA karavA lAge tyAM sudhI ApaNe rAha joyA karIe e have pAlave evuM nathI. have to samAjanuM du:kha jeonA haiye vasyuM hoya teoe evI rIte kArya hAtha dharavuM joIe - ane te tarata ja hAtha dharavuM joIe - ke jethI samAjanA itara varga ane guruvarga sudhI paNa enI uSmA pahoMce ane emane paNa chevaTe jAgRta thaIne kartavyaparAyaNa banavAnI pharaja paDe. kacchamAM vicaratA pU. A. ma. zrI viyasamudrasUrijIe thoDA vakhata pahelAM mAMDavInI pAse Avela jaina AzramanI mulAkAta lIdhI hatI. A AzramanI sthApanA mAnavasevAnA vratane varelA munizrI zubhavijyajInI preraNAthI karavAmAM AvI che. A 409 Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 410 jinamArganuM jatana AzramanuM nirIkSaNa karyA bAda AcAryazrI vijayasamudrasUrijIe je ugAro kADhyA hatA te jaina samAjanI potAnA sahadharmIo pratyenI upekSAvRttine ThIkaThIka vyakta kare che. A uddagAro jainasaMghe dhyAnapUrvaka vAMcavA-vicAravA jevA hovAthI ahIM uddhata karIe chIe : "ghaNAM sthaLe, grAma-nagaromAM pazuonI pAMjarApoLa jovAmAM Ave che, paNa mANasonI pAMjarApoLa to ahIM ja mArA jovAmAM Ave che. AvI pAMjarApoLo sthaLe-sthaLe sthapAya ane evAM anAtha bhAI-bahenonI sArasaMbhALa levAya e icchanIya che. A jaina AzramamAM rahetA nirAzritonI paristhiti joI hRdaya bharAI Ave che. AvA nirAzritonA belI viralA ja nIkaLe che. koI paNa jAtano badalo levAmAM Avato nathI. derAsara temaja upAzrayAdinI vyavasthA paNa rAkhavAmAM AvI che, jethI dhArmika kAryo paNa thaI zake." A rIte jaina Azrama pratyenI potAnI lAgaNI vyakta karyA bAda jaina samAjanI vartamAna sthiti paratve bolatAM AcArya mahArAja kahe che : - "ApaNe pazuonI mAvajata mATe pAMjarApoLo baMdhAvIe chIe ane te aMge sAro kharca karIe chIe, tevI ja rIte ApaNe AvA nirAzrita, anAtha dhArmika baMdhuonI rakSA mATe, emanA pAlana-poSaNa mATe keTalo kharca karIe chIe e vicAraNIya prazna che. mArI Apa saune bhalAmaNa che, ke AvA Azramo tarapha ApaNuM lakSma jarUra javuM joIe." A Azrama joIne A.ma.zrI vijayasamudrasUrijInA dilamAM je lAgaNI thaI AvI, te, samAjanAM bhAI-bahenonAM duHkhe dilamAM duHkhanI lAgaNI anubhavanAra sva. AcArya mahArAja zrI vijayavallabhasUrijInA vArasadArane zobhA Ape evI che. ApaNA zarIranA nabaLA-sabaLA dareka aMganuM ApaNe je rIte cIvaTapUrvaka jatana karIne ApaNe taMdurasta ane svastha rahIe chIe, e ja rIte samAjanA pratyeka strIpuruSanI samAje sAcavaNI karavI joIe. Akho samAja e eka zarIrarUpa ja hoIne pratyeka strI-puruSa enAM aMga-pratyaMga ja gaNAya. samAjanAM koI paNa avasthAmAM strIpuruSonI upekSAthI samAja pote nabaLo paDyA vagara na rahe. ane A rIte potAnAM strI-puruSo pratye upekSAbhAva sevIne jaina samAja ThIkaThIka kamajora banI gayo che. koNa jANe kema, paNa jIvadayA ke pazudayAnI jema azakta ke asahAya mANaso mATe kaMIka nakkara vyavasthA karavI e ApaNI pharaja che e ApaNane samajAtuM nathI. amane potAne to A kAma bhAre agatyanuM ane tatkALa hAtha dharavA jevuM lAge che. AgevAno avazya vicAre. (tA. 17-3-1956) Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 411 sAmAjika sudhAro ane vikAsa: 8 (8) sarvAgI sahakArane pAtra vidhArthIvarga dezanA dUra-sudUranA ekAMta-agocara khUNAmAM AvelA aNavikasita ke AdivAsInA raheThANa jevA pradezone apavAdarUpa gaNIe, to bAkInA AkhA dezamAM zikSaNanuM mahattva barAbara samajAI gayuM che, ane zuM gAmaDAMmAM vasatA, athavA zuM tavaMgara ke zuM garIba mA-bApo e vAta pAmI gayAM che ke ApaNAM saMtAnone - dIkarIone paNa - zikSita banAvyA vagara have cAlavAnuM nathI. tavaMgara mA-bApano garbhazrImaMta putra jo abhaNa haze to potAnI saMpattine vadhAravAnI vAta to dUra rahI, ene sAcavI paNa zakavAno nathI, mAlikamAM AvaData na hovA chatAM paiso pote ja bIjA paisAne pedA kare ke kheMcI lAve e divaso vahI gayA che ane madhyama ke garIba varganA chokarAo abhaNa rahyA ke bhaNataramAM pachAta ke nabaLA rahI gayA to emano to jIvananirvAha ja muzkela banI javAno che. AvI utkaTa paristhitie samagra dezanI zikSaNabhUkhane khUba vadhArI mUkI che. ujvaLa bhAvinI dRSTie A eka zubhasUcaka eMdhANa che. AvI AvakArapAtra zikSaNakSudhAnI yogya rIte saMtati thAya e mATe ApaNI kendra sarakAra ane prAdezika sarakAro paNa ThIkaThIka sarcita ane prayatnazIla che. dezanA vidyArthI-vidyArthinIone emanA abhyAsamAM protsAhana maLe ane jarUrI Arthika sahAya paNa maLI rahe e mATe rASTrIya dhoraNe keTalIya navI-navI yojanAo taiyAra karIne eno amala karavAmAM Ave che. bIjI bAju zikSita ane saMskArI gaNAtA samAjothI mAMDIne azikSita, alpazikSita ke pachAta mAnavAmAM AvatA nAnA-moTA badhA samAjo paNa potAnI UcharatI peDhInA zikSaNa mATe sabhAna banyA che, ane vidyArthIonA (ane emanI mAraphata kharI rIte AkhA samAjanA) bhalA mATe Arthika tema ja bIjI jogavAIo karavAno satata prayatna karavA lAgyA che. sarakAra ane judA-judA samAjo dvArA vidyAbhyAsa mATe ATaATalI sagavaDa UbhI karavAmAM AvatI hovA chatAM, dezanA tema ja te-te samAjanA vidyArthIonI jarUriyAtanA pramANamAM e badhuM mAMDa pAzerAmAM pahelI pUNI jevuM ja lAge che. eTale A dizAmAM atyAra sudhImAM je kAMI thayuM che tenI sarakhAmaNImAM hajI ghaNuM karavAnuM bAkI che ema svIkAravuM paDe ema che. sarakArI bajeTomAM paNa zikSaNakharcanI jogavAI haMmezAM jarUriyAta karatAM ghaNI ochI ja rahe che. vidyArthIo mATe atyAranI sagavaDo keTalI apUratI che enuM dezavyApI sUkSma avalokana karavAnI vAta bAjue rAkhIne jema-jema prAthamika, mAdhyamika ane ucca Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinamArganuM jatana zikSaNanI judIjudI parIkSAonAM piraNAmo bahAra paDatAM jAya che, ane pachI AgaLa abhyAsa mATe ApaNA vidyArthIvargane je aneka jAtanAM phAMphAM mAravAM paDe che, e hakIkata dhyAnamAM laIe to paNa atyAranI duHkhada vastusthitino khyAla AvI zake ema che. parIkSAnAM pariNAmo bahAra paDyAM ke vidyArthIone mAthe valakhAM mAravAnuM AvI paDe che. koIne zALA ke kaoNlejamAM praveza mATe to koIne chAtrAlaya ke haoNsTelamAM praveza mATe doDadhAma karavI paDe che, ane e mATe potAnA gAma ke zaheranI aneka zikSaNasaMsthAo uparAMta bIjAM sthAnonI evI saMsthAo sudhI doDavuM paDe che. keTalAkane paisAnI ciMtA evI vaLage che ke kaoNleja tathA chAtrAlayanI phInA ke pAThyapustako ane abhyAsanAM anya sAdhanonA paisA kyAMthI lAvavA e ja evA vidyArthIo, emanAM vAlIone samajAtuM nathI. pariNAme emanI ciMtA, lAcArI ane doDadhAmane koI sImA rahetI nathI; bhAre karuNAjanaka emanI sthiti thaI jAya che. zikSaNa keTaluM badhuM kharcALa banI gayuM che ! A dRSTie jyAre vicAra karIe chIe, tyAre atyArano sAmAnya ke garIba vidyArthIvarga (ane emanA kuTuMbIjano) vadhAremAM vadhAre sahAnubhUti, sahakAra ane sahAyanA adhikArI che ane emanI sAthe evA prakAranuM mamatAbharyuM ane mAyALu vartana karavAnI sau koInI pha2ja che. jainasamAja kaMI AvI sthitimAM apavAda banI zake ema nathI. ene tyAM paNa asaMkhya vidyArthIo ane vidyArthinIo zikSaNamAM AgaLa vadhavA mATe pAra vagaranI musIbato veThI rahyAM che. emane jarUrI savalato pUrI pADavI e jaina samAjanuM kartavya che. musIbatamAM ke Arthika saMkaDAmaNamAM mukAyela vyaktine sIdhesIdhI sahAya ApIne enA saMkaTanuM nivAraNa karavuM e paNa Avazyaka to che ja; Ama chatAM evI sahAya tAtkAlika saMkaTanivAraNa sivAya vizeSa ke sthAyI pariNAma bhAgye ja nipajAvI zake che. jyAre zikSaNa mATe sahAya ApIne vidyArthIne taiyAra karavo e AkhA kuTuMbane pagabhara banAvavA jevuM dIrghadaSTibharyuM kArya che. zikSaNanI sahAya ane bIjI sahAya vacceno A taphAvata khAsa dhyAnamAM levo jevo che. zikSaNanI sahAya e to dhananuM vAvetara karavA jevuM uttama kArya che. samAjane pagabhara ane zaktizALI banAvavAno e ja mukhya mArga che. e mArganuM AvuM mahattva ApaNe samajIe ane vidyArthIone vadhumAM vadhu sahAya ApavA tatpara thaIe. 412 (tA. 11-6-1966) Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 svataMtra bhArataH zikSaNa, vikAsa ane rAjakAraNa (1) prajAnI koThAsUjha ane sAmUhika netAgIrI ja taraNopAya haju jANe gaI kAle ja pUrA thayelA ApaNA rAjyasaMcAlananA sane 1962nA phebruArIthI laIne te sane 1967nA phebruArI sudhInA trIjA ekamanA samayamAM banelI ghaTanAonuM siMhAvalokana karatAM, deza bhAMgI jAya, hatAza thaI jAya ke pAcho paDI jAya evI eka pachI eka caDiyAtI Aphato ApaNA upara satata varasatI rahI hoya ema lAge che. A AphatomAM AMtarika Aphato paNa puSkaLa hatI, bahAranI musIbato paNa khUba jaMgI hatI; ane e badhuM ochuM hoya ema kudarate paNa musIbato varasAvavAmAM jarA ya pAchuM vALIne joyuM nathI ! pAMca varSa jANe pAMca dAyakAnI musIbatonA pujane laIne AvyAM hatAM, ane te paNa ApaNI lokazAhInI bAlyAvasthAmAM ! - A pAMca varSa daramyAna ApaNA zAsakapakSanI zista ane sevAbhAvanA khUba zithila banI gaI; emAM sattA mATenI tANakheMca, jAdavAsthaLI kahI zakAya eTalI hade vadhI gaI, pariNAme, dezabhaktinuM sthAna pakSabhaktithI AgaLa vadhIne svArthabhaktie lIdhuM. samagra rAjataMtramAM lAMcaruzvata ane lAgavagano roga vyApI gayo, ane prajAmAM - khAsa karIne udyoga, vepAra ke sattAdhArIo upara kAbU dharAvatA prajAvargamAM - aprAmANikatA ane durAcArano vyAdhi prasarI gayo ! adhUrAmAM pUruM, prAMtavAda, bhASAvAda ane komavAdanA bhUtane paNa chUTo dora maLI gayo. suvarNadhAro, pharajiyAta bacata yojanA ane rUpiyAnuM avamUlyana e paNa A pAMca varSanA gALAnI ja pedAzo che. dezanI zaktine UdhaInI jema aMdarathI korI khAya evI A AMtarika Aphata kaMI jevI tevI na hatI. A pAMca varSa daramyAna ja ApaNA deza upara be paradezI jaMgI AkramaNo thayAM bhAI hovAno dAvo karanAra cIne dago ramavAnuM pasaMda karIne ApaNA deza upara AkramaNa karyuM ane te pachI, mULa bhAratanA ja aMgamAMthI pedA thayela ApaNA dezanA be-taraphI pADozI pAkistAne kAzmIranA jarIpurANA praznanA bahAne ApaNA upara jabaruM AkramaNa karyuM. paracakra-AkramaNanI A mahAApattie bhAratavarSanI samasta prajAne Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinamArganuM jatana ekadila ane susaMgaThita banavAnI taka ApI. zakti ane saMpattino upayoga jIvana-maraNanA AvA prasaMgoe chUTathI karavo paDe e svAbhAvika che; e mATe aphasosa ke ciMtA ka2vAthI kAMI vaLe nahIM. kharI ciMtAnI vAta to satata duzmanAvaTabharela vicAro ane vartana dAkhavatAM e AkramaNakhora paDozI rAjyo sAthe ApaNo panAro paDyo che e che. 414 ane jANe A musIbato ochI hoya ema jemanAmAM mAnavatAno guNa pUrNarUpe pragaTyo hato te zrI javAharalAla naherU ane zrI lAlabahAdura zAstrI jevA sarvajanavatsala vaDApradhAnone ApaNe A arasAmAM ja gumAvyA ! ema kahevuM joIe ke cInanA AkramaNe zrI naherUno bhoga lIdho, pAkistAnanA AkramaNe zrI zAstrIjIne jhaDapI lIdhA ! AkAzanAM vAdaLa paNa A pAMca varSa daramyAna ApaNAthI rUsaNuM laIne beThAM. paradezomAMthI anna maLe to ja bhAratavarSanAM mAnavIonuM peTa bharI zakAya evI lAcAra sthitimAM ApaNe mukAI gayA ! keTalAMya sthAno pANInI taMgImAM sapaDAI gayAM che, ane DhoraDhAMkharanI sthiti to varNavI jAya ema nathI. A pAMca varSa daramyAna, gujarAtanA rAjakAraNamAM keTalAya zaktizALI, kAryadakSa ane tejasvI kAryakaronI rASTrasevAnI dAyakA-jUnI kArakirdI, mukhyatve tejodveSane kAraNe roLAI gaI. annanI kAramI taMgI ane telanI ajaba rAmakahANIe prajAne kaMIkaMI parezAnIono anubhava karAvyo ! Ama A pAMca varSa daramyAna deza upara Aphato satata varasatI rahI; chatAM dezano zAsakavarga potAnI sattAnI kheMcatANamAMthI bahAra AvIne na to paristhitine anurUpa banI jAgRta banyo, na to dIrghadRSTi apanAvIne kAme lAgyo. evAmAM cothI sAmAnya cUMTaNIono samaya Avyo. A vakhate abhaNa ane sAmAnya gaNAtI prajAe je khamIra, dUraMdezI ane zANapaNa dAkhavyAM e bhalabhalA pAvaradhA ane gaNatarIbAja rAjadvArI puruSone acaMbAmAM nAkhI de ke emanI gaNatarIne UMdhI vALI de evAM che. A prajAjanoe potAnA matanI zaktino saMcaya karIne ane eno sAcI rIte upayoga karI batAvIne AkhA dezamAM zAMta ane ahiMsaka rIte aNadhArI krAMti sarjI batAvI che, ane bhalabhalA mAMdhAtAonAM pANI utArI dIdhAM che ! lokazAhInA ujjvaLa bhAvinI AsthA ane AzA janmAve evI mahattvanI A ghaTanA che. kharekhara, prajAe dAkhavela A ThaMDI tAkAta abhinaMdana ane abhinaMdanane pAtra che. A pachI amuka pradezomAM koMgresa-pakSanuM zAsana cAlu rahyuM, amukamAM A ke te binakaoNMgresI pakSanuM zAsana sthapAyuM, kyAMka dhArAsabhAne badale rASTrapatinuM zAsana Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svataMtra bhArata : zikSaNa, vikAsa ane rAjakAraNa : 1 amalamAM AvyuM ane kendramAM pahelAM karatAM ghaTelI bahumatI sAthe kaoNMgresapakSanuM ja zAsana cAlu rahyuM. A cUMTaNIo daramyAna ane te pachI je kaMI banyuM, tethI ApaNA aMtaramAM eTalo vizvAsa to avazya janme ja che ke have dezanI sthiti che enA karatAM vadhAre kharAba thavAnI nathI; emAM kaMIka ne kaMIka paNa sudhAro thaze ane prajAnI musIbatamAM cokkasa ghaTADo thaze. koI zAsakapakSa potAnI jAte kadAca sarakhI rIte vartavAmAM khamacAto haze, to chevaTe ene bIjA pradezamAM cAlatI bIjA pakSanI sarakArano vahIvaTa joIne paNa sArA banavAnI pharaja paDaze. dezane parezAna karatA je aneka savAlo UbhA che temAM eka mahattvano savAla prabhAvazALI netAgIrIno che. amArI samaja mujaba eka ja vyaktinuM varcasva AkhA deza upara pravartatuM hoya ane sau e vyaktine anusaravAmAM harSa mAnatA hoya evI vyaktigata netAgIrI moTe bhAge zrI javAharalAla naherUnA svargavAsa sAthe samApta thaI gaI. emanI pachI svanAmadhanya zrI lAlabahAdura zAstrIe TUMka samayamAM ja dezane zAMti, zaurya ane zANapaNathI bharelI ati-vila doravaNI ApIne eka samartha ane garIbonA sAcA belI netA tarIke prajAmAM kaMIkaMI AzAo ane AkAMkSAo janmAvI hatI. prajA A lADIlA netAne pagale-pagale cAlavA tatpara hatI. paNa zrI zAstrIjIno dehAMta thayo; sAthesAthe rahIsahI vyaktigata netAgIrI paNa nAmazeSa thaI gaI. have eka vyaktino ATalo vyApaka prabhAva paDe evI netAgIrInI AzAmAM ApaNe aTavAIe e barAbara nathI. AvI jAjaramAna ane sarvavyApI netAgIrI kaMI parANe janmAvI zakAtI nathI. jenAmAM tIvra ane vyApaka saMvedanazIlatA ane ene vAcA ApavAnI pratibhA hoya e mahAkavi banI zake, jenAmAM bhaviSyanAM pagalAM pArakhavAnI ArSadRSTi jAgI hoya te maharSi banI zake; e ja rIte jenA aMtaramAM samasta prajAnAM duHkhanAM saMvedanone jhIlavAnI ane enI sAthe ekarUpatA sAdhavAnI apAra karuNA hoya, e ja vyaktigata rIte mahAna netA banI zake. A bAbata mAtra bauddhika tAkAtane khIlavavAnI nahIM, paNa hRdayane mahAsAgara jevuM vizALa banAvavAnI che. paraMtu e kaMI sahune mATe sulabha nathI. chatAM AvI vyaktigata netAgIrInA ApaNe tyAM UbhA thayelA abhAvane mATe aphasosa karavAnI jarUra nathI. A khAmIne ApaNe sAmUhika netAgIrI UbhI karIne khUbIthI dUra karI zakIe. eka vyakti pAsethI lAkha rUpiyA maLI zake ema na hoya to judIjudI vyaktio pAsethI nAnI-nAnI rakama bhegI karIne paNa ApaNe lAkha rUpiyA bhegA karI zakIe; evI sIdhI-sAdI A vAta che. ApaNA dezane atyAre AvI sAmUhika samartha netAgIrInI khAsa jarUra che. 415 Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinamArganuM jatana AvI netAgIrI UbhI karavAnuM ekamAtra sAdhana utkaTa ane nirbheLa rASTrabhAvanA ja che. AvI bhakti ane bhAvanA ja judIjudI vyaktiomAM ekatAnI sthApanA karIne samartha sAmUhika netAgIrI pUrI pADI zakaze. ApaNAmAM AvI niSThApUrNa rASTrabhakti janmo ane vikaso - e ja abhyarthanA. 416 (2) lokazAhIno akhaMDa dIvo ane lokadharma hiMdustAnanI lokazAhI e arthamAM saphLa thaI che ke enI traNa-traNa sAmAnya cUMTaNIo khUba vyavasthita rIte, zAMtipUrvaka saphLa thaI che ane dezanuM vyavasthAtaMtra chellAM vIsa varSa daramyAna ekaMdare ekadhAruM ane vizeSa dhAMdhala-dhamAla vagara cAlatuM rahyuM che. temAM ya ekAda najIvA apavAdane bAda karatAM, rAjya-saMcAlananAM sUtro svarAjya-prAptithI te Ajadina sudhI, dezanI mukammila AjhAdI mATenI mahAtmA gAMdhIjInI saradArI nIcenI ahiMsaka laDatanI AgevAnI saMbhALanAra rASTrIya mahAsabhA(kaoNMgresa)nA hAthamAM ja rahyAM che. svarAjyaprApti bAda AvI saphLa sAmAnya cUMTaNIo ane AvuM vyavasthita rAjyataMtra e duniyAnI tavArIkhamAM noMdhapAtra banI rahe evI bInA che; ene lIdhe dezanAM zAna ane mAna vadhyAM che. bhArata svataMtra thayA pachI nAnA-moTA kaMIka dezo svataMtra thayA; paNa emAMthI keTalA ochA dezomAM rAjadvArI vyavasthA ane sthiratA kAyama thaI zakI che ! khaMDa jevo vizALa deza - 'upakhaMDa' to kahevAya ja che; nirakSara prajAnuM pramANa ghaNuM ja vadhAre. chatAM nirakSara hoya ke bhaNela hoya, dareka uMmaralAyaka strI-puruSane matadAnano adhikAra - e rIte aDhAra-vIsa karoDa jevI jaMgI saMkhyAnAM mAnavIone mata ApavAno hakka, vaLI virodhapakSonI uttarouttara vadhatI rahelI saMkhyA; AvI paristhitimAM sAmAnya cUMTaNIo dezabharamAM khUNe-khUNe yojavI eTale eka rIte to dArUgoLA sAthe aDapalA karavA jevuM vicitra kAma ! chatAM e kAma saune saMtoSa thAya evI saphaLatApUrvaka pAra paDyuM e mATe zAsanataMtra ane prajA baMnene dhanyavAda ghaTe che. lokazAhInA dhyeyane varelo AvaDo vizALa ane vividha saMskRtionA bhaMDArasamo deza AkhI duniyAmAM ekamAtra hiMdustAna ja che. ane be dAyakA jeTalA lAMbA samayane mATe potAnI lokazAhIne TakAvI tema ja sthira karI jANIne eNe vizvabharamAM (tA. 18-3-1967) Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svataMtra bhArata: zikSaNa, vikAsa ane rAjakAraNa : 2 417 lokazAhInA bhAvine to AzAbharyuM ane ujjavaLa jarUra banAvyuM che. paNa svarAjyaprApti bAda dezamAM surAjya sthApIne mahAtmAjIe darzAvela sarvodayanI pratiSThA karavAnA dhyeyane prApta karavAmAM be dAyakAothI sattAnAM sUtro ekadhArAM saMbhALanAra ApaNA rAjyakartA-pakSe je niSkriyatA ane adUradarzitA batAvI che ane je kAramI nAkAmiyAbI hAMsala karI che, ene lIdhe ApaNo svarAjya-prAptino AnaMda ane garva gaLI jAya che, ane ApaNA dezamAM ApaNuM rAjya' e sUtrano rasa phIko thaI jAya che. Ama kema thayuM? AjhAda hiMdustAna AbAda thavuM to dUra rahyuM, e dizAmAM thoDAM pagalAM paNa vIsa-vIsa varSa daramyAna kema na bharI zakAyAM? prajA pAsethI karaverArUpe ane paradezamAMthI maLelAM sahAya ane dhIrANarUpe, AMkaDo sAMbhaLatAM ya haiyuM thaMbhI jAya, gaNyA gaNI zakAya nahIM ane kyAreka to svataMtra deza kaMIka judA rUpamAM kayAMka parAdhIna na banI jAya ke giro mukAI na jAya evo bhaya lAge eTalAM aDhaLaka nANAMno aneka jaMgI yojanAmAM vyaya karyA chatAM, ApaNe hajI paNa garIba, paradezI sahAyanA mAgaNa ane anna jevI jIvananI pahelAmAM pahelI jarUriyAtamAM paNa oziyALA kema rahyA? dezamAMthI nyAyanIti, prAmANikatA ane saccAI paga karIne kayAM cAlI gaI? bhalA-bhoLA sAmAnya mAnavIno to gaja na vAge e rIte samagra sarakArI taMtra lAMcaruzavata ane lAgavaganI behada badIthI kema UbharAI gayuM? svAtaMtrya pachInA surAjyanI ApaNI manohara kalpanA ja roLAI gaI che ! upara sUcavyA evA eka-ekathI caDiyAtA pAra vagaranA savAlo gAMdhInA A dezamAM UbhA thavAnuM pAyAnuM kAraNa zuM? mahAtmA gAMdhIjIe ApaNane baMdhanamAMthI mukti meLavavAnI je preraNA ApI hatI, eno dhruvatAraka hato dezamAM sarvodayanI sthApanAno. e dizAmAM ApaNe keTalo nakakara pagalAM bharyA eno vicAra karatAM citra kaMI bahu AhlAdaka nathI lAgatuM. Aje ya jenA mAthe garIbI paDelI che, ene mAthe zAM-zAM vItako vItI rahyAM che, e to e ja jANe ! hajI ya e jarjarita jhUMpaDAM, emAMnAM bhUkhe maratAM ke ardhabhUkhyAM rahetAM cIMtharehAla mAnavIo ane ekaMdare nirbaLa ane rogiSTha dezavAsIo, jANe dezamAM prajAsattAka svarAjyanI sthApanAno ja InkAra bhaNI rahyAM che, ane ApaNe nizadina jenuM raTaNa karatA rahIe chIe te sarvodaya to jANe jhAMjhavAnAM nIra jevo chetarAmaNo banato jAya che. jenA hAthamAM atyAre dezanI sattAnAM sUtro che e ApaNo rAjakartA-pakSa jaMgI yojanAo ghaDavAmAM ane moTI-moTI ImArato ke virATakAya bIjAM bAMdhakAmo karavAmAM jeTalo rasa dharAve che, eTalo rasa dezavAsIonAM hRdaya sudhI pahoMcIne emanI musIbato Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 418 jinamArganuM jatana dUra karavAmAM ke dezavAsIonuM saMskAra-ghaDatara karavAmAM ane e rIte dezavAsIonA roma-romamAM rASTrabhAvanAnA prANane dhabakato karavAmAM nathI dharAvato. e pakSa to ema ja mAnI beTho che ke AvI badhI yojanAo ane AvI badhI imAratothI ja dezanuM dAritrya dUra thaI dezamAM hIra pragaTa thaI javAnuM che ! paNa jo dezavAsIomAM rASTrabhAvanAno pAyo daDha nahIM hoya to aNIne vakhate A badhuM kazuM ja kAma ApI zakavAnuM nathI. bIjuM, ApaNe tyAM navAnavA hunnara-udyogonI sthApanA dvArA tema ja khetI vagerenA vikAsa dvArA dezanI saMpattimAM je vadhAro thaI rahyo che, eno InkAra karI zakAya ema nathI; ema karavAnI jarUra paNa nathI. paraMtu sarvodayanI sthApanA mATe athavA to samAjavAdI samAjaracanAnA dhyeyane siddha karavA mATe jeTalI jarUra saMpattimAM vadhAro karavAnI che, enA karatAM vadhu jarUra to saMpattinI yathAyogya rIte vaheMcaNI thatI rahe evI suvyavasthA karavAnI che. paNa haMmezAM cUMTaNI tarapha vadhAre paDatuM lakSa Apato ane mUDIdAro ke udyogapatio pAsethI potAnA pakSanA cUMTaNI-phaMDamAM vadhAremAM vadhAre nANAM meLavavAnI nema rAkhato ApaNo atyArano rAjakartA-pakSa saMpattinI samAna vaheMcaNInA pAyAnA siddhAMtane ja bhUlI gayo hoya ema lAge che. pariNAme, dhImedhIme puMjIpatio ane udyogapationI ja pakaDa dezanA arthakAraNa upara vadhAre ne vadhAre gherI ane majabUta banatI jAya che. ApaNo rAjakartApakSa atyAre je binajavAbadAra rIte ApaNA dezanA rAjakAraNane kheDI ane DahoLI rahyo che, te svarAjyanI sarvodayanI sthApanAnA mULa pAyAne ja suraMga cAMpe evI che. enAthI saveLA jAgI javAya ke cetI javAya to ja bacI zakAya ema che. Aje to jANe kuMDuM ane katharoTano khela khelAto hoya ema koNa kone kahI zake ane koNa sudharavAnI pharaja pADI zake e ja moTo savAla banI gayo che. are, pradhAno jevA pradhAno paNa jyAre potAnA maMtrIonA hAthanAM khilaunA jevA banI gayA hoya, tyAre to ema ja lAge che ke briTizaro bhale ahIMthI cAlyA gayA hoya, paNa emanI nokarazAhI to hajI ye ahIMyAM soLe kaLAe tapI rahI che. ekaMdare dezanA kArobAramAM binaAvaData ane badadAnatanuM tema ja rAjakIya ane Arthika geravahIvaTanuM varcasva evuM to sajjaDa banI gayuM che, ke ene toDavAnuM kAma paradezI hakUmatane dUra karavAnA kAma karatAM paNa vadhAre kaparuM banI gayuM che! rAjyakartA-pakSa dezanI pragatine bahAne game te prakAre paisA bhegA karavAmAM jANe pAgala banI beTho che. Arthika geravahIvaTa ke aprAmANikatAnA, oDiTara janarala jevAe rajU Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svataMtra bhArataH zikSaNa, vikAsa ane rAjakAraNa : 2 419 karelA dAkhalAo sudhdhAM ene cetavI ke zaramAvI zakavAmAM niSphaLa nIvaDe che. ATalI hade e pakSa dhRSTa ane rIDho banI gayo che! bhayaMkara vAta to e che ke dezanA hita karatAM pakSanA hitane vadhAre mahattva ApavAnuM to jANe ghaNAM varSothI zarU thaI gayuM hatuM; paNa have to svArthaparAyaNatA evI chellA pATale jaI beThI ke jethI pakSanA hita karatAM ya mAthAbhAre vyaktio potAnA aMgata hitane ja khUba mahattva ApavA lAgI che. paNa A uparathI rakhe koI mAnI le ke A svarAjya AvyuM e nakAmuM che, ane aMgrejo ApaNA dezamAMthI cAlyA gayA te khoTuM thayuM che. aMgrejo cAlyA gayA - emanI gulAmI ApaNe dUra phagAvI dIdhI - e to ApaNe cAlIsa karoDanI mahAna prajAnA mAthethI moTuM kalaMka dUra karavA jevuM pavitra, asAdhAraNa ane zakavartI kArya karyuM che. A svarAjya to ApaNA dezanI prajAnA lagabhaga eka dAyakAnI () AkarI tapasyAnuM phaLa che; navA prANa AvavA barAbara maMgalakArya che. eTale ApaNA svarAjyane ke ApaNA prajAsattAka rAjyataMtrane vagovavAnI, che enuM mUlya ochuM AMkavAnI ke enI avagaNanA karavAnI muddala jarUra nathI. atyAranI arAjakatA ke avyavasthAthI akaLAIne je koI svarAjyane dUra karavAno vicAra, pracAra ke AcAra karaze e kevaLa dezadrohanuM ja kArya karaze, emAM zaka nathI. kAraNa ke, zuM AdhyAtmika kSetre ke zuM vyAvahArika kSetre, svarAjane tole AvI zake evI bIjI koI vastu ja nathI. sva-rAjya nathI to sva paNa rUMdhAI jAya che ane rAjya paNa rUMdhAI jAya che, ane svarAjyanA udayamAM e baMneno utkarSa thAya che. AvA utkarSano hajAro varSomAM na maLyo hoya evo advitIya avasara ApanAra paMdaramI oNgasTano divasa to bhAratavAsIone mATe parama pavitra ane sadAsmaraNIya divasa che. e divasane ApaNe dilathI salAma karIe, ane, prathama to, svarAjyane surAjyamAM palaTAvavAnA bhagIratha kAryamAM ApaNo saMpUrNa sAtha ane sahakAra ApavAno saMkalpa karIe. alabatta, prathama najare to dezanuM kharAbe caDI gayeluM nAva sAce raste kevI rIte caDe eno kAragata upAya koI bhAgye ja dekhAya che; ane chatAM dezane ane lokazAhIne bacAvavAno koI mArga nathI evI hatAzAmAM paDI javuM e to AtmaghAtane notaravA jevI bhUla che. to pachI upAya zo? dezane ane lokazAhIne bacAvavAno mArga eka ja che : lokajAgRti ane lokadharmanuM khabaradArIpUrvaka pAlana. lokazAhImAM chevaTe to lokasabhA ja sarvasattAnuM kendra bane che ane lokasabhAnI racanA lokonI pasaMdagI pramANe ja thAya che. eTale jo lokasabhA dezanI lokazAhIne Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 420 jinamArganuM jatana sAce mArge na calAve ane lokakalyANano mArga cUkI jAya, to ene ThekANe lAvavAnuM kAma bIjI rIte na thAya, to chevaTe lokoe ja bajAvavAnuM prApta thAya che. matalaba ke lokonI satata jAgRti ane lokazAhI rAjyavyavasthAmAM potAne zire AvatI pharajonuM loko dvArA pAlana e ja lokazAhIne sthira karavAno, enuM jatana karavAno ane ene pragatizIla banAvavAno sAco mArga che, jenA loko jAgatA enI lokazAhI jAgatI. Ano thoDoka vigate vicAra karIe : lokajAgRti dekhADavAno mArga eka dAkhalAthI barAbara dhyAnamAM AvI zakaze. mAno ke amuka pradhAna, dhArAsabhya, rAjyasabhAnA sabhya ke lokasabhAnA sabhya sarakhI rIte vartato na hoya, to eno matadAra vibhAga enI sAme bulaMda svare evo pokAra uThAve ke jethI ene sIdhA thayA vagara na cAle. kyAreka-kyAreka ApaNA dhArAsabhyo ke lokasabhAnA sabhyo dhArAsabhA ke lokasabhAmAM koI pAgala ke dArUDiyAne paNa sAro kahevarAve evuM aziSTa vartana kare che. evAonI sAme prajA avazya avAja uThAvI zake ke "zuM tamane AvuM vartana karavA ame cUMTyA che ?" dhArAsabhA ke lokasabhAnA sabhyonI sAme Avo avAja uThAvavo e pazcimanI lokazAhInI Dhaba sAthe baMdha bese che ke nahIM te ame nathI jANatA, paNa ApaNe tyAM je behada bagADo thayo che te mATe to Avo koI avanavo ane jalada upAya ja karavo rahyo. paNa A upAya ajamAvavAmAM baLa tyAre ja purAya, jyAre AvA avAja uThAvanArAo dezanA kAyadA mujaba potAne je lAbha maLato hoya tethI vadhAre lAbha meLavavAnI lAlacathI mukta hoya, ane kAyadAonuM niSThApUrvaka pAlana karavA tatpara hoya; lokazAhImAM A ja lokadharma che. e dharmanA pAlanathI ja lokazAhI majabUta ane pragatizIla banavAnI che. nahIM to dezamAM lokazAhInA badale kevaLa lAgavagAhI ja rahevAnI che; ane e to rAjAzAhI karatAM ya badatara che. eno atyAre ApaNe jAtaanubhava karI rahyA chIe. bAkI, zAsakapakSa ke virodhapakSa paNa) lokonuM lokazAhIne anurUpa ghaDatara kare e Aje to zakya dekhAtuM nathI, kAraNa ke e pote ja Aje gerazista ane svArthaparAyaNatAnA kIcaDamAM khUtelo che. atyAre to ekamAtra AzA lokonA potAnA upara ja che. e jAgaze ane potAnA dharmanuM pAlana karaze to ja yathA prajJA tathA nAnA navA sUtra mujaba lokazAhIne anurUpa rAjyataMtra UbhuM thaI zakavAnuM che. (tA. 12-8-1961 ane 13-8-1966nA lekhonuM saMkalana) Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svataMtra bhArataH zikSaNa, vikAsa ane rAjakAraNa : 3 421 (3) dezanI ekatA mATe uccazikSaNanuM mAdhyama rASTrabhASA thoDA vakhata pahelAM ja, ApaNI kendra sarakAre uccazikSaNa paNa rASTrabhASA dvArA nahIM, paNa mAtRbhASA dvArA ApavAnI nItinI ane pAMca varSanA gALAmAM e nItine amalI banAvavAnI jAherAta karI che. eno dezanA vyApaka ane lAMbA gALAnA hitanI. daSTie vicAra karavA jevo lAgavAthI ame A noMdha lakhavA prerAyA chIe. hajI e vAtane eka dAyako ya pUro nathI thayo, ke jyAre mohamayI muMbaI nagarI taraphanA atimohane lIdhe, bhASAvAra prAMtaracanAnI kendra sarakAranI nIti tarapha thoDA vakhata mATe AMkhamIMcAmaNAM karIne, gujarAtI-marAThI bhASA bolanArA be pradezonuM joDANa karIne, bRhad dvibhASI muMbaI rAjyanI racanA karavAmAM AvI hatI. A binakudaratI rAjyavyavasthA varSa-be varSa cAlI na cAlI, ane pANIne caDhANa tarapha caDhAvavAno avaLo prayatna niSphaLa gayo ane be judIjudI bhASAo bolatI prajAo vaccenI bhAvAtmaka ekatAnA abhAvanA bahAne, sane 1960mAM bRhad dvibhASI muMbaI rAjyane sthAne mahArASTra ane gujarAta rAjyonI racanA karavAmAM AvI. tyAre paNa ApaNane eka vadhu purAvo maLyo ke akhaMDa bhAratanA TukaDA karIne hiMdustAna ane pAkistAnanuM sarjana karanAra jherane, eka yA bIjA rUpe, hajI paNa ApaNe TakAvI rAkhyuM che ! - svarAjyano udaya thayo tyAre eka moTI ciMtA dezane satAvI rahI hatI ke dezamAMthI paradezI hakumatano to aMta Avyo, paNa A seMkaDo dezI rajavADAonuM zuM ? jo e badhAno ukela lAvIne, bhAratane akhaMDa ane ekachatrI rAjya banAvavAmAM na Ave, to dezanI aMdara ja Thera-Thera pAkistAna jevI sthiti sarjAya ane deza yAdavAsthaLI jevI durdazAthI hato na hato thaI jatAM vAra na lAge. paNa te vakhate mahAtmA gAMdhI ane anya zahIdo tema ja dezabhakta netAonuM tapa tapatuM hatuM. saradAra vallabhabhAI paTele ajaba kuneha, virala dIrghadraSTi ane abhUtapUrva rAjanIti-nipuNatA dAkhavI; ane bhagavAne bhAratane eka ane akhaMDa banAvavAno yaza saradArazrIne ApIne emanAM nAma ane kAmane amara banAvI dIdhAM! vizva-ItihAsanI e yAdagAra ghaTanA banI gaI. paNa, kramazaH rASTranI ekatA ane akhaMDatAnA e amRtakuMbhanuM jatana karavAmAM ApaNe vadhu ne vadhu nabaLA, bedarakAra ane adUradarzI sAbita thayA, ApaNe dhImedhIme samagra dezanA bhalAnI daSTie vicAra karavAne badale, TUMkI najare jenI sAthe * A eka phakaro emAMnI, dekhItI rIte paraspara viruddha rajUAtothI, vAcakane gUMcave che. dvibhASI rAjyanI racanAmAM ane be alaga rAjyanI racanAmAM - e baMne morace judIjudI gApheliyata cIMdhavAno Azaya lAge che. - saM. Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 422 jinamArganuM jatana ApaNo svArtha vadhAre saMkaLAyelo ApaNane dekhAyo te prAMta, bhASA, dharma, varNa, koma, jAti, samAja ane chevaTe potAnI jAtanA svArthanI dRSTie vicAravA lAgyA, pariNAme, rASTranI akhaMDita ekatAnI bhAvanA krame-krame zithila thavA lAgI. eTale Aje dezanuM nAva, zANA sukAnInA abhAve, jhaMjhAvAtamAM sapaDAI gayuM che. dezanI akhaMDitatAnI bhAvanA upara pahelo vajapAta thayo bhASAvAra prAMtonI racanAnI zarUAtathI. enA lIdhe dezavAsIonA manamAM rASTrahitane visarAvI de evI be saMkucita, svArthI vRttio janmI ane prabaLa banI : eka to dezanA hitane badale, tema ja kyAreka to dezanA hitane bhoge paNa, potAnA prAMtanA hitane agrasthAna ApavAnI manovRtti, ane bIjI, rASTrabhASAne badale mAtRbhASAno vadhAre-paDato vicAra tema ja vikAsa karavAnI dRSTi. A baMne dRSTio dezanA vyApaka ane lAMbA gALAnA (tema ja amuka aMze najara sAmenA paNa) hitane bhAre nukasAna pahoMcADe evI hovA chatAM have enAthI bacavAnuM ApaNA hAthamAM nathI rahyuM. eka pachI eka navA-navA bhASAvAra prAMto racAtA ja jAya che; ane A vighAtaka prakriyA kyAre ane kyAM jaIne aTakaze e kahevuM muzkela che. eka vAta sAcI che ke bhASAvAra prAMtaracanAno vicAra e kaMI svarAjya pachI janmelo sAva navo vicAra nathI. e vicAranAM mULa gAMdhIjInI rAhabarI nIce svarAjyanI laData cAlatI hatI e vakhata jeTalAM jUnAM che. ane enI binarAjakIya kahI zakAya evI zarUAta koMgrese moTe bhAge bhASAnI dRSTie karela prAdezika ke prAMtika samitionI racanA dvArA thaI hatI. paNa laDatanA e vakhatamAM kevaLa tyAga ane balidAna ja karavAnAM hatAM, ane vaheMcIne bhogavavAnuM to kaMI hatuM ja nahIM, eTale enuM vyAvahArika aniSTa ApaNA khyAlamAM na Ave e svAbhAvika hatuM. paNa jo ApaNe ApaNA dezanI mULabhUta svArthaparAyaNa tAsIrano ane bhUtakALanA rASTravirodhI saMkhyAbaMdha kamanasIba banAvono gaMbhIratApUrvaka vicAra karI zakyA hota, to binasAMpradAyikatAnI nItino svIkAra karavAmAM ApaNe jevAM zANapaNa ane dUraMdezI dAkhavyAM, e ja rIte dezanA vyApaka hitane dhyAnamAM laIne, bhASAvAra prAMtaracanAnI nItino paNa ApaNe tyAga ja karyo hota, paNa ApaNuM kamanasIba evuM ke ApaNane ema karavAnuM veLAsara na sUchyuM, ane have to bhASAvAra prAMta-racanAnA aniSTamAM ApaNe evA to sapaDAI gayA chIe, ke have emAM rukAvaTa karavAmAM ghaNuM moDuM thaI gayuM che; AvI rUkAvaTa karavI atyAre zakya ja lAgatI nathI. Aje ApaNe svIkArIe ke na svIkArIe, paNa bhASAvAra prAMtaracanAnI ghelachAne lIdhe ApaNuM dhyAna rASTrabhASAnA badale prAMtabhASA eTale ke mAtRbhASA tarapha Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svataMtra bhArataH zikSaNa, vikAsa ane rAjakAraNa : 3 423 vadhAre paDatuM kendrita thayuM; ene lIdhe rASTrabhASAnA svIkAra ane vikAsa tarapha dezamAM uttarouttara vadhu ne vadhu udAsInatA ane upekSA sevAtI thaI. ane,jANe AvI saMkucita ane ekAMgI manovRttino paripAka hoya ema, Aje prAthamikathI laIne uccamAM ucca zikSaNa sudhdhAMnI bodhabhASA eTale ke mAdhyama tarIke ApaNe mAtRbhASAne apanAvavA taiyAra thayA chIe ! AmAM te-te pradezanI bhASAno je kaMI vikAsa thavAno hoya te thAya, paNa AthI rASTrabhASAno vikAsa rUMdhAI javAno che; eTaluM ja nahIM, ethI AgaLa vadhIne ApaNI rASTrIyatAnI bhAvanAne ane rASTranI akhaMDita ekatAnI lAgaNIne, jate dahADe sajjaDa phaTako paDyA vagara rahevAno nathI ema amane to cokkasa lAge che. jANe ApaNe rASTrahitanI avagaNanA karIne mAtRbhASAno vikAsa karavA medAne paDyA hoIe ema ja lAge che. paNa jo rASTranI zakti ane ekatA jokhamAI, to koI paNa pradezanI athavA badhA ya pradezonI bhASAono game teTalo vikAsa thAya to paNa, e ApaNA upara AvI paDanAra sarvanAzamAMthI ApaNane ugArI nahIM zake. rASTranI tAkAta ane akhaMDita ekatAne sarvocca sthAna maLavuM ghaTe; mAtRbhASAnA vikAsanI vAta te pachI ja hoI zake. A pAyAnI vAtamAM je kaMI pheraphAra karavAmAM Ave te kevaLa rASTrahitanA bhoge ja thaI zakavAno che. rASTranI bhAvAtmaka ekatAnI ApaNe keTalI hade upekSA karavA lAgyA chIe eno ApaNI UMgha uDADI mUke evo bIjo jvalaMta dAkhalo ApaNA dezamAM ApaNA kamajora rAjapuruSoe dAkhala karela annanA jhonono eTale ke annanI herapheranI nAkAbaMdhIno che. AkhuM bhArata eka ane akhaMDa; paNa eka pradezanuM ane sahaja rIte bIjA pradezamAM na jaI zake; e mATe to sarakArano paravAno joIe! koI evI dalIla karI zake ke dezamAM annanI ekaMdara achatane kAraNe paristhiti ja evI vicitra UbhI thaI che ke ene pahoMcI vaLavA mATe AvI nAkAbaMdhI dAkhala karyA vagara na cAle. amane A dalIla zarIranuM eka avayava pilAtuM hoya to bIjA avayavane enI sahAya karatAM rokavA jevI vicitra lAge che. AvI nAkAbaMdhIothI tAtkAlika koI lAbha thato dekhAya to paNa, lAMbe gALe, rASTranI ekatAnI bhAvanAnI dRSTie lokamAnasa upara enI keTalI mAThI asara thavAnI che teno vicAra paNa karavAnI jarUra che. be svataMtra rASTra ja hoya ema be prAMto vacce anAjanI heraphera upara pratibaMdha mUkavA chatAM ApaNe dezanI ekatA ane akhaMDitatA sacavAI raheze ema mAnatA hoIe to kahevuM joIe ke ApaNe retI pIlIne tela meLavavA mAgIe chIe. ane have to, annathI AgaLa vadhIne, nadIonAM pANInI nAkAbaMdhI karavA jeTalI hade ApaNe vAmaNA Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 424 jinamArganuM jatana banI gayA chIe. AvuMAvuM to dezahitavirodhI kaMIka ApaNe tyAM banI rahyuM che. chatAM A badhuM ApaNe dezanA bhoge ja karI zakIe chIe enuM hajI paNa ApaNane bhAna nathI. paNa javA do e vAta. mAtRbhASA dvArA ja badhuM zikSaNa ApavAnI vAta paNa amane saravALe rASTranA vyApaka ane lAMbA gALAnA hitanI viruddha jAya evI ja lAge che. ahIM eka vAta ApaNe svIkAravI joIe ke kendra-sarakAranA atyAranA zikSaNapradhAna mAnanIya zrI triguNasena nirbheLa ane niSThAvAna keLavaNIkAra che. teo pote je kaMI nirNaya le athavA sarakArane je kaMI salAha Ape te keLavaNInA zAstranI dRSTie ja hoya, ane emAM samagra rASTranA hitano paNa pUro khyAla rAkhavAmAM Avyo hoya emAM zaMkA nathI. emaNe apanAvelI zikSaNanI bodhabhASA aMgenI nItimAM emano IrAdo khoTo hovAno AkSepa paNa, emanI atyAra sudhInI kArakirdI jotAM, emanA upara koIthI thaI zake ema nathI. A badhuM ja che, chatAM amAre adabapUrvaka, kahevuM joIe ke uccamAM ucca zikSaNa paNa mAtRbhASAnA mAdhyama dvArA ApavAnI emanI nItinI guNavattA ane rASTrahitanI dRSTie upayogitA amArA manamAM vasatI nathI. rASTrabhASAnA vikAsanA bhoge mAtRbhASAno vikAsa sAdhavAno A vyAmoha samaya jatAM rASTrahitane nukasAna pahoMcADyA vagara rahevAno nathI ema amane cokkasa lAge che. jema roTI-vyavahAra ane beTI-vyavahAra saMpa, sneha ane ekatAne vadhAranArAM paribaLo che, e ja rIte bhASA paNa ekatA ane saMpanI bhAvanAne vikasAvanAruM ghaNuM moTuM paribaLa che. bhASAno bheda jate dahADe mananA bhedano preraka bane e ghaNuM banavA joga che. tethI ja ame cokkasa mAnIe chIe ke AkhA dezanA ucca zikSaNane mATe eka ja bodhabhASA tarIke ApaNI rASTrabhASA sthAna pAme. rASTrabhASA vagara rASTra nA banI zake, na TakI zake e vAta ApaNe barAbara samajI levI ghaTe. (kadAca bhArata jevA moTA dezane mATe ucca zikSaNanI bodhabhASA eka ja rAkhavAnuM zakaya na lAge to vadhumAM vadhu be bodhabhASA rAkhI zakAya.) vIsa varSa pahelAM rASTrabhASAno bodhabhASA tarIke svIkAra karAvavAnuM kAma jeTaluM muzkela hatuM, enA karatAM, A badhA samaya daramyAna nAnAM-nAnAM hitono vicAra vadhAre paDato AgaLa AvI javAthI atyAre vadhu muzkela banI gayuM che e sAcuM che. paNa mukela hovAne kAraNe ene jatuM karavuM e moTI bhUla che. atyAre to kaMIka ema paNa lAge che ke rASTrabhASAno bodhabhASA tarIke dezavAsIo pAse svIkAra karAvavAnuM kAma sIdhAM caDhANa caDhavA jevuM AkaruM che. tethI DhALa tarapha doTa mUkatA pANInI jema Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svataMtra bhArataH zikSaNa, vikAsa ane rAjakAraNaH 3, 4 425 mAtRbhASAne bodhabhASAno darajjo ApavAnI sahelI vAta tarapha ApaNe vaLI gayA chIe. paNa Aje je saheluM lAge che te saravALe dezane mATe nukasAnakAraka ja sAbita thavAnuM che. mAtRbhASA dvArA ja badhA ya prAMtomAM ucca zikSaNa ApavAmAM Ave eno sauthI pahelo geralAbha e. ke vidyArthIo, vidyAbhyAsa ane vidvAno vacce, annajhonabaMdhI ke judAM judAM rAjyo vaccenI jakAtabArIo karatAM paNa vadhAre khataranAka sImADAo baMdhAI jAya. gujarAtamAM taiyAra thayela kAbela vidyArthI ane amuka viSayanA niSNAta vidvAnane bIjA prAMtamAM bhAgye ja sthAna maLavAnuM; e ja sthiti bIjA prAMtanA vidyArthIo ane vidvAnonI gujarAtamAM thavAnI. pariNAme, vidyAonuM AdAna-pradAna rUMdhAI javAne kAraNe, vividha vidyAonA abhyAsano vikAsa ja aTakI javAno. vaLI, vijJAna ke hunara-udyoga jevA eka ja viSayanA be prAMtanA abhyAsIo eka ja prakAranI samAna paribhASAnA jJAnanA abhAve potapotAnA viSayanI dRSTie ekabIjAthI dUra ja rahevAnA; samaya jatAM AvuM aMtara ghaTavAne badale UlaTuM vadhatuM ja rahevAnuM. AvAAvA to kaMIka geralAbha A nItimAM dekhAya che. AvI nItinuM anusaraNa karavA chatAM dezanI ekatAnI bhAvanA TakI rahe ane vikase e amane nahIM banavA jevuM lAge che. amane to zikSaNanI A nItimAM dezanI ekatA mATe eka vadhu jokhama Ubhu thatuM lAge che. tethI A bAbatanI samagra dezanA vyApaka ane dUragAmI hitanI dRSTie punaH vicAraNA karavAmAM Ave e khAsa jarUrI che. (tA. pa-8-1967) (4) ApaNI aMgrejI pratyenI ghelachA varSo sudhI khIle baMdhAvA TevAyelA pazune mukti maLe, to paNa, muktino mahimA na samajavAthI te potAno vakhata thAya tyAre, baMdhAvA mATe khIlA pAse AvIne UbhuM rahe che; ene gaLe e vAta UtaratI ja nathI ke mArI mukti thaI che. ApaNA dezamAM paNa keTalAka vadhAre vicAravaMta, suMvALI prakRtinA ane kaMIka rAjAzAhI ke amaladArI mAnasa dharAvatAM mAnavIonI paNa keTaleka aMze AvI ja sthiti che. emane ApaNo deza kharekhara svataMtra thayo che ke kema eno ja kadAca saMdeha haze Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 426 jinamArganuM jatana aMgrejo cAlyA gayA ane eka dAyakA karatAM ya vadhu samaya vItI gayo, chatAM ApaNI aMgrejI bhASA pratyenI bhakti na gaI; are, ApaNAM bALaka-bALikAonA vikAsanA bhoge paNa ApaNe e bhaktine sAcavavA mathI rahyA chIe, ane, ghAMcInA baLadanI jema, mAtRbhASA ane rASTrabhASAnA vicArothI pAchA pharIpharIne chevaTe aMgrejI bhASAnA khIlA AgaLa AvIne khaDA thaI jaIe chIe ! mAtRbhASA ane rASTrabhASAne bhoge paNa aMgrejI bhASAne sAcavI rAkhavAnI ApaNI vaphAdArIno kadAca duniyAmAM joTo ja nahIM jaDe ! deza svataMtra thayA pachInI ApaNI keLavaNInI sthitino samagra rIte vicAra karIe, to ema ja lAge che ke sau koIne manaphAvatI rIte vartavAne mATe e kSetrane sAva ughADuM mUkI devAmAM AvyuM che, jene jema ThIka lAge tema enuM bheLANa kare ! kahevuM hoya to ema paNa kahI zakAya ke dezamAM atyAre keLavaNInA kSetranuM koI dhaNI nathI, athavA enA aneka dhaNI che. ema lAge che ke jene sarakAramAM bIjuM daphatara soMpatAM jIva na cAle ene rAjI rAkhavA mATe pradhAna banAvavA hoya to keLavaNInuM daphatara bahu sahelAIthI soMpI zakAya che; bhale pachI e pradhAna dezanI keLavaNInI nIti kevI hovI joIe emAM sAva ajJa hoya ! thoDoka sAhityaprema, thoDAka keLavaNInA vicAro - eTalAmAtrathI jo keLavaNIpradhAna thavAnI lAyakAta AvI jatI hoya, to e "sUMThanA gAMgaDe gAMdhI" banavAno ja ghATa che. kharI rIte vicArIe to dezanA yogakSema ane ujvaLa bhaviSyanI dRSTie keLavaNIkhAtuM e sauthI vadhAre mahattvanuM lekhAvuM joIe, ane tethI e khAtAnA adhiSThAtApade to svapnadarzI, rASTradraSTA ane ArSa paMDitapuruSane ja sthApavA joIe. AjanA ApaNA keLavaNInA adhinAyakomAM AvA keTalA che? ane keLavaNInA kSetramAM yogya sthAne yogya puruSonI sthApanA ApaNe na karI enuM ja eka pariNAma e AvyuM ke phI-vadhArAne nAme, navAM navAM pAThyapustakone nAme, parIkSAnI phIne nAme ane evAM kaMIkaMI bahAne ApaNA vidyArthIonI ApaNe sarAphI lUMTa ja karatA rahyA, ane chatAM chAzavAre rodaNAM rotAM na thAkyA ke ApaNe to garIbImAMthI AgaLa vadhavAnuM che! AnA karatAM bIjI kaI vadhu AtmavaMcanA ane rASTrapaMcanA hoI zake? zikSaNanA kSetramAM yogya puruSonI sthApanAnA abhAvanuM ja e paNa bIjuM duSpariNAma AvyuM che ke haju sudhI ApaNe mAtRbhASA, rASTrabhASA ane aMgrejInA zikSaNano prAraMbha kyAre thaI zake e nakkI karI zakyA nathI; athavA eka vAra amuka Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svataMtra bhArataH zikSaNa, vikAsa ane rAjakAraNa : 4 427 dhoraNa pahelAM aMgrejI dAkhala nahIM karavAno nirNaya karavA chatAM vaLI pAcho e prazna ukheLIne aMgrejIne mokhare lAvavA mathIe chIe. aMgrejI bhASA aMge pUjya mahAtmA gAMdhIjInA vicAro ane tenI sAme borDa opha sekanDarI ejyukezanano abhiprAya A aMge vAMcavA jevA che. gAMdhIjIe to svarAjya AvyA pachI tarata ja kahyuM hatuM : "mAre je kahevuM che te eTaluM ja, ke jema ApaNuM rAjya pacAvI pADanAra aMgrejonA rAjyane saphaLatAthI ApaNe kADhyuM, tevI ja rIte, ApaNA sAMskRtika svarAjyane pacAvI pADanArI aMgrejI bhASAne paNa kADho. gatanAM vepAra tathA rAjanItinI AMtararASTrIya bhASA tarIkenuM te bhASAnuM kudaratI sthAna che, te to samRddha evI e bhASAnuM haMmeza raheze." AnI sAme borDa opha sekanDarI ejyukezanano tAjetaramAM vartamAnapatromAM pragaTa thayela abhiprAya vAMco: "muMbaI sarakAre nImelA borDa opha sekanDarI ejyukezane pAMcamA dhoraNathI aMgrejInuM zikSaNa dAkhala karavAno sarvAnumate nirNaya karyo che. A borDa tAjetaramAM ja niyukta thayeluM che, ane te sarakArI pratinidhio tathA mAdhyamika zALAonA heDamAstara-saMgho tathA zikSaka-saMghonA pratinidhionuM baneluM che." ApaNe DAhyADamarA thaIne, bIjI bAbatonI jema, keLavaNInI bAbatamAM paNa gAMdhIjInA vicArone kevI siphatathI bAjue mUkI dIdhA che ! paNa AvA nirNayo letI vakhate ApaNe eTaluM to jarUra samajI rAkhIe ke ApaNe ApaNI UcharatI peDhInA vikAsa sAthe ane rASTranA bhAvi sAthe ceDAM karIe chIe. gAMdhIjIe je kaMI kahyuM hatuM te Aje ApaNA gaLe nathI UtaratuM e batAve che ke ApaNe kaMIka dizA ja cUkI gayA chIe; dezane ja bhUlI gayA chIe ! Aje paNa sarakArI kacerIo ane amaladAromAM aMgrejI pratyenI je AMdhaLI bhakti (athavA ene emanI lAcArI paNa kahI zakAya; kAraNa ke ghaNA-ghaNAM varSothI emane aMgrejI bhASAmAM ja bolavA ane vicAravAnI evI Teva paDI gaI che ke mAtRbhASA emane mATe parabhASA banI gaI che !) joIe chIe, tyAre manamAM saMdeha thayA vagara nathI raheto ke parabhASAno A bojo kadI paNa AmajanatAnI pITha uparathI Utaraze kharo? ane prajAne sAva aparicita evI aMgrejI bhASAmAM ApaNA amaladAro vAgdhArA calAvatA hoya che, tyAre sArAmAM sArA vicAraka ane tatkALa javAba ApI zake evA buddhizALI mANaso paNa kevA hataprabha thaI jAya che ! emanI jabAna ja baMdha thaI jAya che ! Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 428 jinamArganuM jatana mAtRbhASA ane rASTrabhASAne bhoge paNa aMgrejInI bhakti karavA pAchaLa kevaLa A amaladArI mAnasa ja kAma karatuM lAge che, eTale e mAyAvI jALamAM rASTrapremI vicArako ane keLavaNIkAro na phasAya evI amArI vinaMtI che. ane sauthI bhAre aphasosanI vAta e che ke svarAjya AvyuM tyArathI dezamAM (have phakta eka pradeza sivAya) sarvatra ekamAtra koMgresapakSanuM ja zAsana cAle che, ane gAMdhIjInA vicArono amala karavAnI sattA ane javAbadArI e pakSanA hAthamAM ja hovA chatAM, keLavaNInA kSetramAM AvI nirNAyakatA, avyavasthA ane rASTravighAtakatA pravarte che. amane potAne to lAge che ke kadAca A Akho savAla rASTraghaDatarane mATe mathatI koMgresa ane deza upara koI ne kaI gulAmIno daura cAlu rAkhavA mathatI amaladArI vaccenA gagrAhano hoya. e game te hoya, paNa rASTranuM lyANa to dezane e gajagrahamAMthI mukta karavAmAM ja che emAM zaka nathI. vaLI, A rIte UcharatAM bALako upara aMgrejInuM bhAraNa karavA cAhanArAoe eka vyavahAra muzkelIno paNa vicAra karavo ghaTe che ke Aje zuddha aMgrejI zIkhavI zake evA prathama kakSAnA adhyApako kaoNlejone (sArA evA pagAre paNa) maLavA mukela che, to pachI zALAonuM to pUchavuM ja zuM ? Ama chatAM jo Avo ja Agraha rahyo to mAtRbhASAno bhoga levAze, ane aMgrejInuM to bhAvi UjaLuM thavAnuM ja nathI, eTale chevaTe sthiti bagaDe be' jevI kharAba thayA vagara nahIM rahe. eTaluM sAruM che ke dezanA keTalAka maulika vicAra dharAvatA keLavaNIkAro vidyArthIjagatu upara AvatA A aMgrejI bhASAnA AkramaNane khALavA pUrepUrA jAgRta che, ane e mATe pUro puruSArtha karI rahyA che. ApaNe IcchIe ane prArthIe ke emano A paraSArtha kAmiyAba thAya ane aMgrejI bhASA pratye pakSapAta dharAvanArA ApaNA keLavaNI-adhikArIo paNa vakhatasara samaje ane AvI nakAmI pravRttithI pAchA phare ! (tA. 28-9-1957) (5) buddha-jayaMtI ane sarakAra rAjyanI kAra bhAratanA rAjyabaMdhAraNanA eka pAyAnA siddhAnta tarIke binasAMpradAyika rAjyano svIkAra karavAmAM Avyo che e khUba jANItuM che. enA svIkArano pAyo bhAratanA najIkanA tema ja dUranA bhUtakALanA itihAsa uparathI ApaNA A yuganA Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svataMtra bhArata : zikSaNa, vikAsa ane rAjakAraNa : 5 draSTA evA zANA rAjadvArI mahApuruSoe tAravelA bodhapAThamAM rahelo che. bhUtakALamAM, vyaktigata sajjatAnI dRSTie deza koI paNa rIte nirbaLa nahIM hovA chatAM, dharma, jAti ke varSe janmAvelA UMca-nIcapaNAnA durAgrahane kAraNe, deza potAnI uparanI mahAApattione vakhate sAmUhika ekarasatAnA abhAve kharuM parAkrama na dAkhavI zakyo. pariNAme, aneka vA2 paradezIonA AkramaNanA bhoga banavuM paDyuM; eTaluM ja nahIM, paradezI rAjyasattAnA gulAma banavA jeTalI hade ApaNuM patana thayuM ! mahAmusIbate svataMtra thayelo deza pharI pAcho dhArmika kaTTaratA ke sAMpradAyikatAe janmAvela kusaMpane kAraNe 52cakra-AkramaNano ane gulAmIno zikAra na banI jAya - e che A siddhAntanA svIkAra pAchaLano udAtta hetu. keTalAka loko binasAMpradAyika rAjyano artha a-dhArmika ke dharmavirodhI rAjya evo kare che te utAvaLiyo, Avezabharyo tema ja sAva bhUlabharelo che. eno sAco artha eTalo ja che, ke dezanI rAjyavyavasthA jyAre prajAtaMtrAtmaka hoya, tyAre koI dharmanA anuyAyIonI saMkhyA nAnI che ke moTI ethI sAva nirapekSa rahIne, badhA ya dharmo pratye samAna Adara batAvavo; eTale ke koI paNa dharma pratye na to jarA paNa anAdara ke na to pakSapAta dAkhavavo e rAjyane mATe kartavyarUpa banI jAya che. rAjyanI dhurAne vahana karanArA puruSo pote vyaktigata rIte game te dharmamAM zraddhA dharAvatA hoya, chatAM potAnI sattAno upayoga pote mAnela dharmanA lAbhArthe karavAthI temaNe sarvathA aLagA rahevuM joIe; nahIM to eka rAjadvArI AgevAna eka dharmano pakSa kheMce, bIjA AgevAna vaLI potAnA zraddhAsthAnarUpa bIjA dharmanI vAta AgaLa kare, trIjA vaLI trIjA dharmanA pakSapAtI bane; pariNAme rAjadvArI kSetra potapotAnA dharmane lAbha pahoMcADavAnuM kurukSetra ja banI jAya, ane deza nadhaNiyAto banI jAya ! bhUtakALamAM rAjAzAhI ke sAmrAjyavAdI rAjyavyavasthA daramiyAna paNa, je gaNyAgAMThyA rAjAo ke samrAToe dhArmika pakSapAtathI aLagA rahIne sarvadharmasamabhAvanI udAranItinuM anusaraNa karyuM. temano samaya ja ApaNA dezanA itihAsamAM savarNayuga tarIke paMkAyo che. jyAre rAjAzAhImAM paNa AvuM hatuM, tyAre lokazAhImAM to dhArmika ke sAMpradAyika pakSapAta ke dveSathI rAjyane sarvathA alipta rAkhavuM e anivArya ja banI jAya che. eTalA mATe binasAMpradAyika rAjyano siddhAnta dezanI AjhAdI ane AbAdIne mATe to amRtarUpa banI jAya che. binasAMpradAyika rAjyanA siddhAntanI A pRSThabhUmikAnA anusaMdhAnamAM, ApaNI madhyastha sarakAra tema ja koIkoI prAMtIya sarakAroe paNa, jANe rASTrIya utsava hoya e rIte ujavavA dhArela AgAmI 2500mI buddhajayaMtIno vicAra karatAM ghaNAnAM manamAM 429 Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 430 jinamArganuM jatana duvidhA pedA thaI che. ghaNAne evo savAla thAya che ke binasAMpradAyikatAnA siddhAntane varelA rAjyanI koI paNa sarakAra, AvI rIte lAkho rUpiyA kharacIne ane pote AgevAna banIne AvA dhArmika utsavo ujavI zake kharI ? A savAlano ahIM keTaloka vicAra karIzuM. A savAlano amAro javAba to e ja che, ke binasAMpradAyika rAjyanA siddhAntane varelI koI paNa sarakAra AvA dhArmika utsavonI AgevAnI na laI zake, tema ja prajAkIya khajAnAnAM dvAra A rIte e mATe ughADAM na mUkI zake. paNa amArA ATalA TUMkA javAbathI A savAla aMge pUruM samAdhAna thavuM zakaya nathI. vaLI je vAta ApaNA jevAone ATalI sahelAIthI, ATalI cokkasa rIte samajAtI hoya, te ApaNA sarvajanakalyANavAMchu rASTradhuraMdharone nahIM samajAtI hoya ema mAnavuM paNa barAbara nathI. eTale A savAlano ApaNI sarakAranI dRSTie kaMIka vizleSaNAtmaka rIte vicAra karavAnI jarUra che. pahelAM sarakAranuM dRSTibiMdu zuM hoI zake e joIe: eka vAta to kharI ke nava varSa pahelAM ApaNo deza svataMtra thayo te vakhate, ApaNA triraMgI rASTradhvajamAM reMTiyAne badale azokacakrane sthAna ApavAmAM AvyuM ane rAjamudrA tarIke azokastaMbhano svIkAra karavAmAM Avyo te parathI dekhAtuM hatuM ke ApaNA rASTranirmAtAonA manamAM bauddha saMskRti pratye bhAre Adara che. bauddha saMskRtinI sarvajanahitakAriNI bhAvanA ane pravRttie ApaNA dezanA ja nahIM, paNa paradezonA aneka vicArako, ciMtako ane lokakalyANavAMchuonAM mana upara potAnI sArapanI gherI chApa pADelI che. vaLI, UMca-nIcapaNAnI bhAvanAnuM behada poSaNa karIne mAnava-mAnava vacce bhedabhAvanI dIvAla khaDI karavAne badale, mAnavamAtranI samAnatAnA siddhAntane Aje paNa A saMskRti amalamAM mUkI rahI che, to bIjI bAju ApaNA dezanI navI rAjyavyavasthAno pAyo paNa dharma, varNa ke jAtinA nAme ApaNA dezamAM lAMbA samayathI poSAtI AvatI UMca-nIcapaNAnI ane mAnava-mAnava vaccenI mULabhUta asamAnatAnI vinAzaka bhAvanAne dUra karIne, mAnava-mAtranI samAnatAnI sthApanA karavAno che. vaLI hiMdu dharme ane jaina dharme potAnA siddhAntomAM ke dharmazAstromAM vasuMdhava TuvamuM (AkhI dharatI ja eka kuTuMba) ke mitta be sadgamUkuM (sarva jIvo tarapha mArI maitrI che)nI bhAvanAne bhale sAcavI rAkhI hoya, paNa amalamAM to eNe ethI viparIta AcaraNa ja karI batAvyuM che. A sthitimAM, potAnI karuNA, udAratA ane sarvajanasamAnatAne kAraNe AkhI duniyAnA tattvavettAo ane ciMtakonuM AkarSaNa bananAra, duniyAnA aneka dezonA karoDo mAnavIomAM phelAvo pAmanAra ane Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 431 svataMtra bhArataH zikSaNa, vikAsa ane rAjakAraNa : 5 bhAratabhUmimAM ja janma pAmela bauddha saMskRti tarapha ApaNA rASTravidhAyakonuM dhyAna jAya e svAbhAvika che. vaLI, eziyAkhaMDanA ApaNA paDozI aneka dezomAM - jemAM cIna jevA suvizALa dezano ane silona jevA nAnA dezano paNa samAveza thAya che - bauddha dharmano sArI rIte pracAra che, ane tenA anuyAyIonI saMkhyA paNa karoDonI che. tethI paDozanA dezonI sAthe rAjadvArI saMbaMdha bAMdhavAnA eka uttama mAdhyama tarIke - eTale. ke zuddha rAjadvArI dRSTie - paNa bauddha saMskRti tarapha dezanA AgevAnonuM dhyAna vizeSa dorAya to emAM kazuM ja ajugatuM nathI. have jyAre mAnava mAnava vaccenI samAnatAnI dRSTie, sAMskRtika dRSTie tema ja paDozI rAjyo sAthenI maitrI gADha banAvavAnI daSTie : ema aneka rIte ApaNA rAjakIya netAo bauddha dharma pratye Adara dharAvatA hoya, tyAre e badhAM ya dRSTibiMduone vadhu vega ApavAnA hetuthI bhagavAna buddhanA nirvANanA 2500mA varSano mahotsava deza-videzanA nAmAMkita bauddhadharmIone AkarSe e rIte, rAjyano potAno utsava hoya evI sapATIe, moTA pAyA upara UjavavAnuM mana thaI Ave e samajI zakAya evI vAta che. ema karavAthI potAnI janmabhUmimAMthI ja chellA keTalAya saikAothI luptaprAya thaI gayela bauddhadharma A dezamAM punarjIvana pAme evI paNa zakyatA teone lAgatI hoya. eTale buddha-jayaMtI utsava pAchaLanI sarakAranI AvI badhI daSTiono vicAra karatAM, A utsava UjavavAne mATe sarakArane Thapako detAM aTakI javAnuM mana thaI jAya ema che. A to thayo sarakAranA daSTibiMduthI A praznano keTaloka vicAra. have AnI sAme, AvA dhArmika utsavonI AgevAnI sarakAre na levI joIe evA amArA potAnA matano thoDoka vicAra karIe. amane to cokkasa lAge che, ke ApaNA rAjyabaMdhAraNanI binasAMpradAyika rAjyanI nItine sAcA arthamAM saphaLa karI batAvavI hoya, to te AvA utsavomAM jhaMpalAvIne enI AgevAnI levAnI vRtti upara saMyama dAkhavIne ja saphaLa karI batAvI zakAya; bIjI rIte nahIM. paDozI rAjyo sAthenI maitrI gADha banAvavAnI dRSTie AvA utsavo bhale kadAca tatkALa lAbhadAyaka lAgatA hoya, paNa e kaMIka TUMkA lAbhanI dRSTi che; dezanI AMtara suvyavasthAnI lAMbI dRSTie vicAra karatAM to AjanI A pravRtti bhaviSyamAM koIka anicchanIya pravRtti tarapha rAjasattAne dorI javAno dAkhalo pUro pADe to nA nahIM - ema amane lAgyA vagara rahetuM nathI. A vAta thoDIka vadhu spaSTatApUrvaka joIe : Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 432 jinamArganuM jatana AjanA ApaNA rAjyakartAone ema lAge che ke ApaNI sarakAre pote AgevAnI laIne buddha-yaMtInI ujavaNI karavI joIe. pariNAme, binasAMpradAyika rAjanItine varelI sarakAra, dezanA anya dharmanA anuyAyIone TIkA karavAnuM sAcuM kAraNa maLe eTalI hade potAnI e nItino tyAga karIne, AvA utsavomAM potAnI zakti ane saMpattine kAme lagADe che. AnAthI eka khoTo dAkhalo evo besavAno ke binasAMpradAyika rAjanItine varelI sarakAra paNa koI eka viziSTa dharmano utsava UjavI zake. A dAkhalo bhaviSyane mATe eka cIlArUpa banI jAya; ane bhaviSyamAM jyAre rAjyakartAomAM palaTo thAya - ane Avo palaTo to thavAno ja thavAno - ane navI sattAne potAne vaLI koI amuka dharma pratye Adara hoya to teo paNa, Aje ApaNA rAjadvArI puruSoe pADelA cIle cAlIne, potAnA Adarane pAtra banelA anya dharmano utsava UjavavA prerAya to temane tema karatAM na to ApaNe aTakAvI zakIe, ke na doSapAtra TharAvI zakIe. ane pachI to navA-navA AvanArAo potAnA purogAmIonA cIlAne pakaDIne potapotAnA dharmano utkarSa sAdhavA mATe ja potAnI sattAno upayoga karavA lAgavAnA. eTale chevaTe binasAMpradAyika rAjyanI ApaNI pratijJA sAva AdhAra vagaranI banI javAnI. ane rAjyavyavasthAmAM saMpradAyavAda peTho, eTale to pachI ApaNA duHkhadAyaka bhUtakALanuM ja punarAvartana thavAnuM, ne dezanI svataMtratA ja jokhamamAM mukAI javAnI. buddhajayaMtI utsava pratyenA sarakAranA AjanA pagalAmAM amane bhaviSyanA AvA aniSTanAM bIjo rahelAM dekhAtAM hovAthI ja sarakAre enAthI aLagA rahevuM joIe ema ame kahIe chIe. amArA A kathanano koI evo artha na kare ke sarakAre pote AvA utsavonI AgevAnI ke javAbadArI na levI joIe. bAkI to kuMbhameLA ke evA bIjA meLAo ke utsavo vakhate tema ja dakSiNamAM zramaNabelagolA jevA jainatIrthamAM gomyuTasvAmI - bAhubalijInI virATakAya mUrtinA mastakAbhiSeka vakhate ke evA koI prasaMgoe sarakAra yAtrikonI pUrepUrI sagavaDa ApavA mATe potAthI banatuM badhuM ja kare che ane jarUrI nANAnuM kharca paNa kare che. A buddhajayaMtI-utsavamAM paNa sarakAre jAte AgevAnI ane mukhya Arthika javAbadArI levAne badale, evuM sahAyaka thavAnuM valaNa akhatyAra karyuM hota to koIne kahevApaNuM na raheta. sarakAra pratye koI paNa jAtanI TIkA ke kaDavAzano bhAva sevyA vagara, kevaLa rASTrahitanI dRSTie je vicAro amane vyakta karavA jevA lAgyA te namrapaNe chatAM spaSTarUpe ahIM rajU karyA che. Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svataMtra bhArata : zikSaNa, vikAsa ane rAjakAraNa : 5, 6 433 chevaTe jaina samAje A dAkhalA uparathI sarakAranI TIkA karavAne badale, tema ja sarakAranA AvA pagalA mATe kacavATa sevavAne badale, sarva jIvo pratye maitrIno Adeza ApatI jaina saMskRti pratye duniyA kema AkarSAtI nathI eno aMtarmukha banIne vicAra karavAnI jarUra che. evuM na bane ke ApaNe kUpamaMDUkapaNAmAM DUbyA rahIe ane duniyA AgaLa vadhI jAya? Aje to evuM ja banI raheluM amane spaSTa bhAse che. emAM doSa ApaNo potAno ja che. buddha-jayaMtIno prasaMga ApaNane sAcI vAta samajavA prere e ja abhilASA. (tA. 3-3-1956) (6) nA. popanuM bhArata-darzana ApaNA dezanA movaDIo ApaNI prajAnI mULa zraddhAbhaktiparAyaNa prakRtine samajavA binataiyAra hoI khristI dharmanI romana ketholika zAkhAnA atyAranA vaDA dharmagura nAmadAra popa paoNla chaThThAnuM bhArata-darzana ApaNA AvA rAjadvArI AgevAno mATe dAkhalArUpa ke mArgadarzaka banI rahe evuM che. romana ketholika khristI dharmanI roma jeTale dUra AvelI rAjadhAnI veTikana nagarImAM rahyAMrahyAM paNa abhyAsa karIne, tema ja phakta eka ja vAra, te ya mAtra pAMca-sAta divasa mATe mAtra muMbaI zahera pUratI ja A dezanI mulAkAta laIne popa paoNla chaThThAe bhAratanI prajAnI prakRtinI sAcI pichANa karI lIdhI ema kahevuM joIe. zrI jInagaTana e phrAMsanA nAmAMkita lekhaka ane lAMbA samayathI popa pola chaThThAnA mitra che. emaNe popa paoNla chaThThAne anulakSIne phreMca bhASAmAM lakheluM eka pustaka gayA sapTembara mahinAmAM pragaTa thayuM che, ane bIjI bhASAomAM paNa enA anuvAda pragaTa thayA che. potAnuM A prakAzane kALagrasta na bane evI khvAhezathI viziSTa rIte tene lekhake taiyAra karyuM che. emAM emaNe nA. popa sAthenA ghaNA praznottaro ApyA che. ane 1964mAM popa paoNla chaThThAe bhAratanI mulAkAta lIdhelI ene anulakSIne zrI jInagaTane emane eka prazna pUchelo. eno nA. pope je javAba Apelo eno TUMkasAra muMbaIthI pragaTa thatA "dhI TAImsa opha inDiyA'nA tA. 27-9-1967nA aMkamAM tathA bIjAM akhabAromAM pragaTa thayelo te amArA jovAmAM Avelo. te uparathI ame amArA mitra zrI kAMtilAla DAhyAbhAI korA mAraphata muMbaInA khristI dharmanA vaDAguru pAsethI enI Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 434 jinamArganuM jatana vizeSa vigato meLavelI. emAM nAmadAra popa pola chaThThAno bhArata aMgeno abhiprAya TAMkatAM kahevAmAM AvyuM che - "e sAcuM che ke hiMdustAnano mAro pravAsa eka ajJAta duniyAnI jANakArI meLavavA jevo hato. zrI epokelipasa kahe che ema, meM tyAM evo samUha joyo ke jenI gaNatarI koI na karI zake - eka jaMgI janasamUha, ane dareka vyaktinA mukha upara svAgatano bhAva aMkita thayelo hato ! "meM e lAkha-lAkha daSTiomAM kudarata karatAM kaMIka vizeSa vAMcyuM emAM nA varNavI zakAya evI sahAnubhUti bharI hatI. bhArata e eka AdhyAtmika (AtmavAdI) deza che. enAmAM krizciyana dharmane mAnya evA sadguNo pratye svAbhAvika ja ruci che. (A joIne) meM mArI jAtane kahyuM ke duniyAmAM jo evo koI deza hoya ke jyAM bhagavAna IsukhristanA parvatanA upadezamAM varNavelI nirvANa sukhanI ke paramasukhanI mAnyatA kevaLa ucca kakSAnA gaNAtA mAnavIomAM ja nahIM, paNa samagra prajAmAM - asaMkhya janasamUhamAM - sarvAnumate jIvanamAM sAkAra thaI zake ema hoya to e A deza (hiMdustAna) che. bhAratIya janonA aMtarane AdhyAtmika dAritrya jeTaluM satAve che, eTaluM bIjuM kazuM satAvatuM nathI. maLatAvaDApaNuM ke je dRSTimAM, vyavahAramAM ane zabdomAM abhivyakta thAya che, tema ja zAMti, karuNA ane hRdayanI vimaLatA karatAM bhAratIya AtmAnI vadhu samIpa bIjuM kazuM nathI. nyAyane khAtaranA kaSTasahana prasaMge AzAbharyA samarpaNabhAva karatAM bIjuM kazuM A AtmAnI vadhu najadIka nathI. huM e vAta pharI kahevA IcchuM chuM, ke jo A mahAna prajAnA hRdayamAM - enI icchAzaktimAM tema ja kSamatAmAM - rahelI badhI zakyatAone ekAeka pragaTa karavAmAM Ave to enuM pariNAma kevuM Ave e kahevuM muzkela che. "A prajAnA netAo kevA zANA mANaso che enI paNa meM noMdha karelI che. pazcimamAM dhaMdhAdArI rAjadvArI puruSonA hAthamAM sukAna hoya che. bhAratamAM AvuM sukAna saMto ane yogasAdhako saMbhALe che. dhyAnamAM jIvanano vikAsa thAya che. teonI vANI mulAyama hoya che. teonuM vartana gaMbhIra ane vidhividhAnayukta hoya che. AvA dezo AtmAne mATe janmyA hoya che; ane AtmAnuM bhaviSya to koNa bhAkhI zake?" ApaNI sAMskRtika vikRtinAM vartamAna paDa-popaDAne bhedIne nAmadAra popanI tejasvI buddhi bhAratanI prAcIna mULabhUta prakRtine kevI sarasa rIte sparzI zakI che ! bhAratanI prajAnA mULabhUta prANane sparzanAra koI paNa vicAraka AvA ja nidAna upara pahoMce emAM zaMkA nathI. A nidAnano ApaNA mATe vyavahAru artha e thayo ke dezanA utthAna mATe koI paNa yojanA ghaDatI vakhate, tema ja eno amala karatI vakhate, ApaNe, ApaNA AgevAnoe prajAnI zraddhA-bhaktiparAyaNa dhArmika manovRttine dhyAnamAM rAkhavI joIe. Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svataMtra bhArata zikSaNa, vikAsa ane rAjakAraNa : 6, 7 435 paNa atyAre dezanA utthAna mATe tema ja utthAnane nAme ApaNe tyAM keTalIka yojanAo evI to vilakSaNa rIte ghaDavAmAM Ave che ke jenI sAthe prajAmAnasano meLa besato nathI; ane tethI jemajema evI yojanAo AgaLa vadhatI jAya che, tema-tema zAsakavarga ane prajA vaccenI ekarAgatA ochI thatI jAya che ane aMtara vadhatuM jAya che. A sthiti chevaTe to AkhA dezanI pragatine to ThIka, enA pAyAnA yogakSemane paNa hAni pahoMcADanArI nIvaDavAnI che e ApaNe cokkasa samajI rAkhavuM ghaTe. jo ApaNe samajI zakIe to atyAre AvuM banI paNa rahyuM che te dekhAze. mahAtmA gAMdhIjIe samagra dezanI prajA upara premapUrNa, vAtsalyabharyuM, ekachatrI zAsana dAyakAo sudhI bhogavyuM hatuM ane AkhI prajAne sAthe rAkhIne paradezI gulAmInI sAme saphaLa saMgrAma khelI batAvyo hato te bhAratanI prajAnI zraddhA-bhaktipradhAna prakRtine barAbara pArakhI laIne ene anurUpa enI pAsethI kAma levAnI zakti, sUjha ane AvaDatane pratApe ja. bhArata potAnA anicchanIya ke asad aMzone dUra kare e eka vAta che, ane dekhItI pragatinI ghelachAmAM potAnI jAtane ke potAnI prajAnI mULabhUta prakRtine visArI de e sAva judI vAta che. potAnI jAtane ke prakRtine vIsarIne pragatinI AzA rAkhavI e saravALe to tRSA chipAvavA mATe jhAMjhavAnAM jaLanI pAchaLa doTa mUkavA jevuM ja nirarthaka sAbita thavAnuM che e cokkasa samajavuM. nAmadAra popa paoNla chaThThAe je rIte bhAratadezanI prajAne pichANI. e ja rIte atyAranA ApaNA rAjadvArI movaDIo ene pichANI ane ene mAphaka Ave e rIte ja ene AgaLa vadhAravA mATenI yojanAo ghaDe; ane jUno je varga potAnI zraddhAbhaktiparAyaNa dhArmika prakRtine visaravA lAgyo che te paNa ema karato aTake e ja amArA kathanano mukhya hetu che. (tA. 16-3-1968) (7) dayAhIna thayo nRpa ! bhArata sarakAranuM arthataMtra sAmAnya mANasane mATe to aMdhArA pAtALa-khADA jevuM akaLa che ! e khADAmAM prajA pAsethI vAjabI ke geravAjabI gaNAya evI rItiothI jeTaluM bheguM karI karIne nAkho eTaluM badhuM ja gAyaba! Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinamArganuM jatana emAMno sAro evo bhAga prajAe cUMTelA pradhAno ane lokasabhA tema ja dhArAsabhAnA sabhyonA pagAra ane jaMgI bhADAM-bhaththAMmAM tema ja samitio ane samAraMbhonA kharcAmAM cAlyo javAno. enA karatAM ya moTo bhAga rAjyasaMcAlananAM sUtro, pradhAnonA nAme ke pradhAnonA badale hakIkatamAM potAnA hastaka rAkhIne, pradhAnasAhebone udghATano, samAraMbho ane pravAsonI pUratI mokaLAza karI ApanAra prathama paMktinA moTA-moTA amaladAro, emanA hAtha nIcenA amaladAro ane tethI nIcenA moTA-nAnA sarakArI karmacArIonAM pagA2, bhADAM-bhaththAM vageremAM UpaDI javAno ! karaverAthI bhegA thatA paisAno eka bhAga vaLI svapnAnI sukhaDI jevI ke dIvAsvapna jevI puravAra thayelI jaMgI yojanAomAM ane moTI-moTI mahelAto pAchaLa kharcAvAno. e kharcamAM keTalo UgI nIkaLe che ane keTalo veDaphAI jAya che eno hisAba karavAnuM to sarakArone mATe hajI zIkhavAnuM ja bAkI che ! ane dezanA rakSaNa mATenA apAra lazkarI kharca mATe to kahevAya ja zuM ? uparAMta videzomAM ApaNAM saMkhyAbaMdha elacIkhAtAMono kharca to ApaNane e vAtanuM vismaraNa ja karAvI de che ke hiMdustAna eka garIba deza che. samagra sarakArI taMtramAM cAlI rahelI Arthika uDAugIrI koI karoDapatinA uDAu dIkarAne ya sAro kahevarAve evI che ! ane karakasara to jANe prajAnA sAmAnya ane garIba vargane mATe ja anAmata rAkhavAmAM AvI che ! 436 (1) jeo dezanA atyAranA zAsaka pakSanA (kaoNMgresanA) sabhyo hovA sAthe kAma karavAnI ke khAsa karIne 'camatkAra' batAvavAnI thoDIka zaktine lIdhe pradhAnapada, lokasabhA, rAjyasabhA ke dhArAsabhAnuM athavA to chAzavAre comAsAnAM aLaziyAMnI jema phUTI nIkaLatI kamiTIo ke ekAda kamizananuM sabhyapada athavA chevaTe saMsthAno ekAda nAno-moTo hoddo meLavI zake che, (2) jeo kendra ke prAdezika sarakAromAM nAnI ke moTI javAbadArIvALA sthAne mAthAbhAre amaladAra tarIke potAnuM varcasva jamAvI zake che, (3) jeo moTA udyogapati ke moTA vepArI hovAne lIdhe dezanA arthataMtra upara, sIdhI nahIM to ADakatarI rIte paNa, sAro evo kAbU dharAvI zake che ane arthataMtranI arAjakatAmAM aTavAI paDelI sarakAro pAse moTe bhAge potAnuM dhAryuM karAvI levAnI tAkAta dharAve che ane (4) kheDUto ke moTAM-moTAM kArakhAnAMnA majUro, je potAnAM maMDaLo (yuniyano) dvArA gokIro macAvIne sarakArane potAne anukULa thavAnI pharaja pADI zake che A cAra varga sivAyanA sAmAnya prajAjananI Arthika viTaMbaNAno to have koI Aro ja nathI rahyo. bilakula maryAdita AvakavALI ane moTe bhAge baDhatI vagaranI ke najIvI baDhatIvALI nokarI karato nokariyAta-varga ke nAnakaDI dukAna karIne rojI raLavA mathato sAmAnya vepArIvarga to jANe svarAjyanI lAbha-vaheMcaNImAM - Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svataMtra bhArata : zikSaNa, vikAsa ane rAjakAraNa : 7 bhulAI ja gayo che ! ane je dIna-hIna-kaMgALa che ene mATe to hajI svarAjya AvavuM bAkI ja che ! kahevAya che to 'prajAtaMtra', paNa emAM nabaLo sAmAnya prajAjana ja vIsarAI gayo che ane 'baLiyAnA be bhAga'vALo nyAya vadhu jorapUrvaka pravarte che. Arthika rIte sAmAnya prajAjananI sthiti garIba gAya jevI banI gaI che, chatAM eNe kAma ApavuM paDe che kAmadhenu gAyanA jevuM ! ene khANa-pANI ke ghAsa-cAro maLe to ya ThIka ane na maLe to ya ThIka, paNa sarakAranI icchA thAya tyAre potAnI kAyAne nicovIne paNa ene sarakAranuM dUdhapAtra chalakAvI devuM paDe che; ane e mATe sIdhA ke ADakatarA karaverAno je kaMI bhAra lAdavAmAM Ave te mUMge moDhe veMDhAravo paDe che - bhale ne pachI potAnAM saMtAnarUpI vAcharuM bhUkhe TaLavaLyAM kare ane sarakArI taMtra dUdha-malAInI jyAphata uDAvyA kare! eka bAju dezanA kahevAtA vikAsane mATe paradezomAMthI maLatI karoDo rUpiyAnI lono ke sahAyo ane bIjI bAju enI pAIe pAI UgI nIkaLe evA prAmANikatAbharyA zaktizALI vyavasthAtaMtrano sadaMtara abhAva ene lIdhe kyAreka to evo bhaya lAgI jAya che ke ApaNo deza rAjadvArI rIte svataMtra thavA chatAM kyAMka Arthika rIte gulAma to nathI banato jato ! jaMgI paradezI lono ane sahAyonI A duniyA paNa jANe koI jAduI tilasmI duniyA banI gaI che ! ? vaLI, ApaNA rAjakartA kaoNMgresapakSane potAnA pakSa mATe, ane khAsa karIne rAjakAraNamAM potAnA pakSanI sattAne TakAvI rAkhavA mATe besumAra paisAnI jarUra paDe che, ane ene mATe cUMTaNI-phaMDa ke evA bIjA tarIkAo ajamAvavA paDe che. paNa kevaLa potAnA pakSanA lAbhanI dRSTithI ja, sArasArano viveka bhUlIne, game te prakAre meLavavAmAM AvatA A paisAnuM pariNAma chevaTe kevuM Avaze eno vicAra karavAnI sattAghelA kaoNMgresapakSane atyAre phurasada ja kyAM che ? enuM pariNAma to je AvavuM joIe te AvI rahyuM che, ane AvavAnuM che : dezamAM sarvodayanI sthApanA ane samAjavAdI samAjaracanAnuM nAma kevaLa popaTanA rAmanAma-raTaNa jevuM arthazUnya ane chetarAmaNuM banI javAnuM che ane varcasva jAmI javAnuM che kevaLa mUDIvAdanuM ! ane kALAbajAra ane kALAbajAre sarjela kALAnANAnI zaktinI kathA to kahI zakAya evI ja kyAM rahI che ? A kALAnANAnI tAkAta to Aje sapheda (sAcA) nANAnI tAkAtane haMphAvI rahI che. ene lIdhe dezamAM jANe samAMtara Arthika sattAno Ugama thayo che, ane sarakArI aniyojanane ane sAmAnya janasamUhanA jIvananirvAhane dhAre tyAre veravikhera karI zake eTalI hade enI tAkAta vadhI paDI che. 437 Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinamArganuM jatana A adamya zaktine nAthavAnuM kAma rAjasattAnuM ja che; paNa je pakSa potAnA hAthamAM AvI paDelI rAjasattAno upayoga kevaLa potAnA lAbha mATe ja karI levAnI pramANAtIta svArthaparAyaNatAmAM pAgala banyo hoya te AvI zaktine nAthavAnI zakti ke vRtti dAkhavI zake e atyAre to na banavA jevI vAta lAge che. 438 A moTI-moTI paradezI lono ke sahAyo, cUMTaNIphaMDa jevI tarakIbo, tema ja kALAbajAra ane kALAnANAnI vadhatI jatI zakti H A badhuM ya dezanA arthataMtra sAthe sIdhesIdho saMbaMdha dharAve che. enAM lAMbAgALAnAM je duSpariNAmo AvavAnAM che enI vAta bAjue rAkhIe, to paNa sAmAnya prajAjananA mAMDamAMDa goThavAtA arthataMtra upara enI je gherI ane khUba mAThI asara thaI rahI che, e khUba ciMtA upajAve evI che. paNa Aje to ApaNo sattAdhArI pakSa e badhuM ja bhUlI gayo che, ane 'vara maro, kanyA maro, paNa goranuM tarabhANuM bharo'nI jema sAmAnya prajAnuM thavAnuM hoya te thAo, paNa amane to amAre joIe teTalA paisA prajA pAsethI maLavA ja joIe.' - e rIte ja vicArI ane vartI rahyo che ! A badhuM joIe chIe tyAre kavi kalApInI 'dayAhIna thayo nRpa !' e dardabharI paMkita saheje sAMbharI Ave che ! have sAmAnya mAnavInI atyAranI Arthika bhIMsanI vigato jarAka tapAsIe : anna, vastra ane AvAsa e jIvananI prAthamikamAM prAthamika anivArya jarUriyAto che. AnI sAthosAtha potAnAM saMtAnonA poSaNa ane zikSaNanI vyavasthA, tema ja kuTuMbanI tabIbI sAravAranI sagavaDa : ATalI bAbatonI sAmAnya khAtarI ane nizcitatA to prajAtAMtrika svarAjyamAM pratyeka prajAjanane maLI ja rahevI joIe. gADAMnA gADAM bharAya eTalAM deza-paradezanAM nANAM be paMcavarSIya yojanA pAchaLa kharcAI cUkyAM che, trIjI yojanA mATe paNa paiso pANInI jema kharcAI rahyo che ane AnAthI ya jaMgI cothI yojanA taiyAra thaI rahI che. chatAM, ApaNA dezavAsIone jIvananirvAha ane jIvanavikAsanI AvI prAraMbhika jarUriyAtonI bAbatamAM paNa khAtarI maLavI bAkI ja che ! sthAnika svarAjyanI saMsthAo (nagarapAlikAo), prAdezika sarakAro ane kendrasa2kA2 jyAre juo tyAre navA-navA karo nAkhavAno ke jUnA ka2omAM vadhAro karavAno ja vicAra karyA kare che; ane chatAM, enI kharcanI vyavasthAnuM taLiyuM evuM kANuM che, ke enuM peTa kyAre bharAze ane sAmAnya prajAjanane kyAre rAhata maLaze enuM bhaviSya bhAkhanAranI hajI zodha karavI paDe ema che. TapAla-kacerIvALo kaheze : ahIM vadhu paisA ApatA jAo, sthAnika basavALo ane rAjyanI basa (esa. TI) vALo kaheze mAre bAraNe paNa vadhu niveda dharatA jAo, Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svataMtra bhArata : zikSaNa, vikAsa ane rAjakAraNa : 7 inkamaTekSavALo to divase-divase Agekadama karavAmAM ja mAne che, to relve sAmAnanA nUravALo kaheze : "huM zA mATe pAchaLa rahI jAuM ?' goLa-khAMDanuM sarakhuM cAlatuM hatuM, temAM goLamAM prAdezika sarakAre evI ghAlamela (nAkAbaMdhI) karI ke goLa e garIbanA gajA bahAranI vAta banI gaI, ane khAMDamAM anna ane khetIvADInA pradhAnazrIe evo ghoMcaparoNo karyo ane evI bekALajI rAkhI ke jyAM khAMDane mATe koIne kazI ciMtA na hatI - are, hajAro Tana paradeza nikAsa karavAnI vAto thatI hatI - tyAM Aje khAMDa u52 aMkuza mUkavAnI taiyArI thavA lAgI che; amuka aMze to e mukAI paNa gayo che. bhAre karAmatI che A anna ane khetIutpAdananuM khAtuM ane enA pradhAnazrI : ghaDIkamAM pAra vagaranI chata ane ghaDImAM jIvaleNa achata ! A rIte badhI bAbatomAM kharca vadhato rahe to pachI badhAM ya khAtAMnI tema ja prajAjIvananI jIvAdorI samA anAjanA bhAvo kAbUmAM rahe e kevI rIte banI zake ? chellA bajeTa vakhate ane e pahelAM paNa jIvananI jarUriyAtanI cIjonA bhAvo aMkuzamAM rAkhavAnI kevI moTI-moTI vAto ApaNA sarakArI baDekhAMoe karI hatI ! paNa jemane potAnA bolanI ke potAnA nirNayanI kiMmata na hoya ane abhI bolA abhI phoka' karIne paNa jeo kevaLa potAnI sattAne TakAvI rAkhavAmAM ja mazagUla hoya, teo dvArA A bhAvavadhArAnuM viSacakra AgaLa vadhatuM aTakaze evI AzA paNa kevI rIte rAkhI zakAya ? anAjamAM ane jIvananI jarUriyAtanI bIjI cIjomAM pesI gayelo 10-12-15 ke 20 TakA sudhIno bhAvavadhAro sAmAnya nAgarikane keTalo bhIMsI rahyo che enI pIDA anubhavanAra pradhAna to ApaNane maLe tyAre kharo. ane A pIDA ochI hoya tema prajA upara 'pharajiyAta bacata yojanA' lAdI devAmAM AvI ! A yojanAnuM mULa nAma 'kaMpalasarI DipojhITa skIma' che; eno anuvAda pharajiyAta bacata yojanA' jevA mohaka zabdothI karavAmAM Ave che te barAbara nathI. eno sAco artha 'pharajiyAta (sarakArane tyAM mUkavAnI) thApaNa yojanA' evo samajyo. eTale ke tamAruM pUruM thAya ke na thAya, tame game tema karIne paisA bacAvIne sarakArane uchInA Apo ! paNa saMtAnonA poSaNa ke zikSaNane mATe athavA to kuTuMbanI tabIbI sA2vA2 mATe ke evA ja koI aNadhAryA prasaMge, jyAM moTA bhAganA prajAjanono gharavyavahAra pharajiyAta udhAra-yojanAthI nabhato hoya, tyAM A vicitra yojanA ene keTalI badhI gaLe cepo denArI nIvaDavAnI che ! paNa, dhIme-dhIme ApaNA pradhAno svachaMdI rAjAo jevA banatA jatA hoya tyAM emanA dhyAnamAM prajAnI A musIbata kevI rIte Ave ? emano to atyAre eka ja maMtra banI gayo che : lAva, lAva ane lAva ! 439 Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 440 jinamArganuM jatana jo ApaNo rAjakartA-pakSa A bAbatamAM satya sAMbhaLavA mAgato hoya, to pUjya vinobAjI jevAe paNa A yojanA sAme potAno avAja uThAvyo che : "A pharajiyAta-thApaNa yojanA madhyama AvakavALA nIcalA tharanA lokone mATe moTI AphatarUpa banavAnI che. vadhatA bhAvone lIdhe vadhatI moMghavArI ane A pharajiyAta bacatanI yojanA - e benI vacce sAmAnya mAnavI to bhIMsAI javAno che. pharajiyAta thApaNanI yojanA mATe ochAmAM ochI mAsika savAso rUpiyAnI maryAdA nakkI karavAmAM AvI che, paNa A mAsika savAso rUpiyAnI AvakanI visAta keTalI ? mAsika savAso rUpiyA raLatA madhyamavarganA mAnavIne sarerAza pAMca mANasanA kuTuMbane nibhAvavuM paDe che; jemAM bALakonA bhaNatara ane mAMdAnI mAvajatanA kharcano paNa samAveza thaI jAya che. A rIte mAthAdITha mahine pacIsa rUpiyA thayA. AvI nabaLI AvakamAMthI ene bacata karavAnI pharaja pADIne ApaNe eno bacAva zI rIte karI zakavAnA chIe ?" pU. vinobAjInI A vAta zAsakapakSanA aMtaramAM vasaze kharI? e AvI vicitra ane pIDAkara yojanAne jatI karaze kharA? ane, A badhuM ochuM hoya tema, ApaNA upara suvarNa-aMkuzadhAro lAdavAmAM Avyo che ! enAM dUragAmI pariNAmo aMge moTI moTI vAto thaI rahI che, paNa A lokanA puNyanuM phaLa paralokamAM maLavA jevI e badhI vAtono vicAra karavo e kadAca ApaNI buddhinA gajA bahAranI vAta hoya ema samajIne enI vicAraNA jatI karIe. paNa TUMkI najare jotAM enAM keTalAMka spaSTa mAThAM pariNAmo dekhAya che, te to jarUra samajavA jevAM che. pahelI vAta to e ke prajA upara lAdavAmAM Avelo A dhAro e pADAnA vAMke pakhAlIne DAma devA jevo che. sarakAranuM kasTama-khAtuM phUTaluM - emAM eka ja kAyadAnA baLe lokonI karoDonI milakatanI pAyamAlI sarjI dIdhI, lAkho mANasonA hunnara-udyoga-nokarIne nAmazeSa banAvI dIdhAM, ane musIbatanA vakhatamAM mAnavI sonA(ke sonAnA dAgInA)nA badalAmAM paisA meLavIne potAnI jarUriyAta pUrI karI zakato ke potAno vyavahAra jALavI zakato e eno AdhAra ja jhuMTavAI gayo. inAmI baoNDonuM ane suvarNa-baoNDa yojanAnuM pariNAma kevuM nabaLuM AvyuM che e mATe vadhAre kahevAnI jarUra nathI. e ja rIte A suvarNadhArAno AkharI aMjAma kevo Avaze e bhagavAna jANe; paNa eTaluM to kharuM ja, ke A dhArAe dezanA eka varganuM jIvana veravikhera banAvI dIdhuM che, ane emAMthI ene ugArI levAno avejIrUpa upAya to, vanaspati ghInA raMganI jema, zodhAya tyAre kharo ! Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svataMtra bhArata H zikSaNa, vikAsa ane rAjakAraNa : 7, 8 441 AvuM badhuM ya ApaNe tyAM cAlI rahyuM che, ane te paNa lokazAhI rAjyataMtramAM, lokazAhInI rItarasama mujaba ja ! eTale AmAM kevaLa nANApradhAnane doSa devo barAbara nathI. vaDApradhAnane mAnya na hoya to Avo dhAro banI ja na zake. ane vaDApradhAna uparAMta pradhAnamaMDaLanA sAthIo paNa AmAM javAbadAra lekhAya ja; kAraNa ke saMyukta javAbadArI e pradhAnamaMDaLanI baMdhAraNIya nIti che. vaLI, pradhAno game te icche, paNa lokasabhAne e vAta mAnya na hoya to evo kAyado banI ja na zake. eTale pharajiyAtathApaNa yojanA ke suvarNa-aMkuza jevA dhArA ghaDAyA emAM kharekharI javAbadArI to lokasabhAnA sabhyonI ja gaNAya, ke e AvA dhArAothI vadhI paDanArI sAmAnya prajAjananI Arthika bhIMsane na samajI zakyA. paNa jyAM khurazI, sattA ane jUthabaMdhI mATe aMdara-aMdara jabarI sAThamArI jAmI paDI hoya, tyAM sAmAnya prajAnuM hita sacavAya evI AzA rAkhavI nakAmI che - jANe ema ja lAge che ke A svarAjya AvyuM che te kevaLa koMgresapakSanA potAnA lAbhane mATe; enuM hita sacavAtAM je kaMI vadhe te ja prajAjanane maLavAnuM che. ane prAmANika prajAjana ke kAryakaranuM to koI sthAna ja nathI rahyuM ! paNa ame bahu ja adaba sAthe kahevA mAgIe chIe, ke AvI viSama sthiti lAMbo vakhata cAlu rahI zake nahIM. eTale ApaNe zAsaka koMgresa pakSa sunA hAtha ravi kabahu na khAlI jAya / muve Dhorake cAmase lohA bhasma havai jAya me. sAhazimAmAne dhyAnamAM laIne vadhu nirdaya thato aTake ane sAmAnya prajAjanane paNa svarAjyano lAbha maLe e rIte potAnA ApamatalabI banI gayelA rAjyataMtrane sAcuM lokazAhI rAjyataMtra banAvavA tarapha dhyAna Ape. (tA. 3-9-1963) (8) pUMjIvAdanuM mAraNa mudrAkSaya rAjakAraNamAM arthakAraNanuM bhAraNa vadhatAM vadhatAM evuM to jabaruM thaI gayuM che ke jANe have eno cheDo AvavAnI taiyArIo agamya rIte chatAM jhaDapathI cAlatI hoya, athavA paiso paDakhuM badalato hoya ke paga karavA mAgato hoya evAM aneka eMdhANa spaSTa-aspaSTa rUpamAM kaLAvA lAgyAM che. Arthika bhIMsanI A upAdhi hiMdustAna ke evA koI ekala-dokala garIba dezane ja nahIM, paNa duniyAbharanA dezone ane temAM Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinamArganuM jatana ya mAletujAra lekhAtA hoya evA dezone sudhdhAM vaLagI che. sarvatra arthakA2NamAM jANe pAghaDIno vaLa cheDe Avyo hoya evI sthiti dekhAvA lAgI che. 442 mUDInuM sAruM evuM vyAja ApatI 5radezI beMko jyAre have AvuM vyAja ApavAne badale UlaTuM mUDInI sAcavaNI mATenuM mahenatANuM mAgavA lAge tyAre nathI lAgatuM ke je pavana atyAra lagI uttaramAM vAto hato eNe dizA badalI che ? 'bhUmiputra' patranA tA. 6-3-1973nA aMkamAM 'AsapAsa-copAsa' nAme vibhAgamAM zrI amRta modIno 'sviTjharalenDamAM vyAja apAze nahIM, kapAze.' zIrSakathI chapAyela lekha A vAtanI sAkSI pUre che. e lakhANa vAMcavA-vicAravA jevuM hovAthI ahIM sAbhAra rajU karIe chIe : "kALuM nANuM videzanI beMkomAM rakhAtuM hoya che. copaDe na caDI zake tevI chUpI Avako lAMciyA rAjapuruSo ne dhanalolupa dhanapatio sviTjharalenDamAM rAkhatA hoya che. jamA rakamo 52 beMko vyAja ApatI hoya che. paNa have sviTjharalenDanI beMko negative interest (udhAra vyAja) Apaze. eTale ? sviTjharalenDanA nAgariko na hoya tevA AsAmIonAM nANAM rAkhavA mATe tyAMnI beMko vyAja ApavAne badale sAmethI 8 TakA levA mAMDI che. eTale bhAratano nAgarika tyAMnI beMkamAM 100 rU. jamA mUke to 8 rU. udhAra vyAjanA kapAIne 92 rU. jamA thaze. da2 varSe ApoApa kapAta thatI jaze. "kema Ama karyuM ? sviTjharalenDamAM bahAranAM nANAMno bharAvo thaI rahyo che. ethI 1971nA methI videzI khAtedArone vyAja ApavAnuM baMdha karyuM. to ye phugAvo vakarato rahyo. mATe have sAmethI vyAja levAno nirNaya karyo che, ne te ya mudata pUrI thAya tyAre nahIM, paNa AraMbhamAM ja 8 TakA pramANenI rakama khAtAmAM udhAra thaze. vaLI beMkomAMthI rakama upADIne videzI khAtedAro zero, DibeMcaro, jamIna, makAna jevI sthAvara milakato na kharIde e mATe pratibaMdha paNa mUkyo che. gharanAM chokarAMne ghaMTI caTADIne videzomAM thApaNo mUkanArAo udhAra vyAjano vicAra karIne aTakaze ? jarmanInA krAMtadarzI pIDha vicAraka silviyo gesele mudrAkSayano vicAra karelo. Ama to te prakhara arthazAstrI, yazasvI vepArI ne pradhAna paNa hatA. paNa mukta jamIna, mukta paisAnA himAyatI hatA. temano 'necarala ikonomika oNrDara' graMtha jANIto che. temanI yojanA pramANe 100 rU. nI noTa pAchaLa varSanAM bAvana aThavADiyAnAM bAvane khAnAM rAkhAvAmAM Ave. dara aThavADiye dareka khAnA upara 10 paisAnI TikiTa coMTADe to ja te noTa cAlI zake. A vicArane subhASa bojha, ricarDa bI. grega, kizoralAlabhAIe Teko Apelo. ki. bhAIe 31-10-1948nA 'hirajanamAM da2 varSe savA cha TakA vyAjanI rakama mULa rakamamAMthI kApavAnuM sUcana kareluM. A mudrAkSayanA vicArano appAsAheba paTarvadhane ThIkaThIka prasAra karyo. te kahetA hatA ke ama2 Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svataMtra bhArata: zikSaNa, vikAsa ane rAjakAraNa : 8, 9 443 nANAMmAMthI ja vyAjavaTAva ne pUMjIzAhInA vividha prakAro nIkaLyA che. kAgaLanI noTone kALamaryAdita, eTale ke, nAzavaMta banAvIne vyAja tathA zoSaNanA anya prakArone aTakAvI zakAya." pUMjIvALo vagara mahenate raLI na zake e mATe mudrAkSayanI vAta che. ethI paiso vaheto raheze. saMgharI rAkhelA paisAnI kIMmata ghaTatI jAya to koNa peTImAM pUrI rAkhe ? baMdhiyAra nANuM vahetuM rahe to arthazuddhi thaI zake. paisAnA baLe bIjAnI kamANI, vagara mahenate kheMcI levAnI sagavaDa aTakI jAya." mudrAkSayanA vicArane hamaNAM sudhI utopia (vicArataraMga) rUpe jotA loko sviTjharalenDanA nirNayane kaI najare joze ? mULabhUta vicAra kyAreka to caritArtha thatA ja hoya che. mudrAkSayanuM sohAmaNuM sapanuM sAkAra bane to? navI duniyA janme." ApaNI - khAsa karIne dhanano vadhu ne vadhu vyAja upajAvavAnI manovRtti dharAvanAra varganI - UMgha uDADI mUke tevI A vAta eTalI spaSTa che ke e mATe vadhAre vivecana karavAnI jarUra nathI. dharmanAyakoe upadezyA pramANe dhanalolupatA upara kAbU meLavavo ane potAnI pAse je vadhArAnI saMpatti hoya eno saukoInA bhalA mATe upayoga karavo, e ja AvI musIbatamAMthI mAnasika rIte bacavAno sAco mArga che. (tA. 31-3-1973) (9) gujarAtanuM rAjakAraNaH InsAna miTA duMgA aMtaranAM AMsumAM lAgaNInI kalama boLIne mananA bhAvo vyakta karavAno hRdayano Adeza mAthe caDAvavo paDe evI haiyAvalovaNa ghaTanA gujarAtanA koMgresI rAjakAraNamAM banI gaI ! ane e kevaLa gujarAtanA ja nahIM, paNa samasta bhAratanA rASTrahitaciMtaka vicArakone vicAra karatA karatI gaI ! ghaTanA banI gaI; enA oLA dUra-sudUra sudhI vistarIne othAranI jema, saune satAvI rahyA ! aMtaramAM UbharAtAM e AMsu jeTalAM pIDAjanya che eTalAM harSajanya paNa che. himAlayanI divyatA, bhavyatA ane svasthatA to najare nihALI che, ane sAgaranI gaMbhIratA paNa. paraMtu kyAreka, koIka baDabhAgI avasare, koI nararatna paNa evI ja svasthatA ane gaMbhIratA dAkhave che, tyAre aMtara AlAdathI UbharAI jAya che. Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 444 jinamArganuM jatana gujarAta rAjyanA nivRtta mukhyapradhAna Do. jIvarAja mahetA AvA ja svastha, gaMbhIra ane mahAmanA mahAnubhAva che. prAmANikatA, saccaritratA, ucca saMskAritA, saccAI, kartavyaparAyaNatA, kAryadakSatA ane sAdAI jevA, jAhera lokasevakanA sevAyajJane yazasvI banAvI zake evAM guNapuSpothI emanuM jIvana surabhita banyuM che. teo jyAM jAya che ane nAnuM ke moTuM je kaMI kAma hAtha dhare che, tyAM emanI A suvAsa prasarI rahe che. ochuM bolavuM ane je kaMI bolavuM te toLIne vivekapUrvaka pramANapuraHsara jarUra pUratuM ja bolavuM, e ja emanuM sAcuM baLa che. satyotera varSanI pAkaTa uMmare paNa ArAmanuM koI nAma nahIM, akarmaNyatAnuM koI kAma nahIM; basa, kAma, kAma ne kAma ! jANe kAmanA DhagalAmAMthI ja teo jIvanazakti ane tAjagI meLavI le che ! ATalI moTI uMmare paNa teo tana ane mananI je rti dAkhavI zake che e koI paNa yuvAnane preraNA Ape evI namUnedAra che. 1960nI sAlanI adhavacamAM, ekAeka gujarAta-rAjyano janma thayo. TAMcAM sAdhano ane maryAdita nANAMmAMthI AkhA navA rAjyanuM sarjana karIne ene suvyavasthita karavAnuM kAma zUnyamAMthI sarjana karavA jevuM kaparuM hatuM. eve aNIne vakhate gujarAtane zrI jIvarAjabhAI jevA niSkalaMka, bAhoza, dIrghadarzI mukhyapradhAna maLyA e gujarAtanI khuzanasIbI hatI. emaNe je kuneha ane kAbeliyatathI gujarAtarAjyane pagabhara karavAno puruSArtha karyo te gujarAtanA itihAsamAM sonerI akSaroe aMkita thaI raheze. - jyAre AvA kAbela, niSThAvAna ane lokapriya netAne gujarAtanA koMgresIjanonA eka bhAge jevI aghaTita rIte jAkAro Apyo, eno vicAra karIe chIe, tyAre aMtara viSAda, vedanA ane AkrozanI lAgaNIthI bharAI jAya che. na mAlUma kema, paNa DaoN. jIvarAja mahetA gujarAtanA mukhyapradhAna banyA te pachI thoDA ja mahine gujarAtanI koMgresanA amuka vargane ane khAsa karIne gujarAtanI koMgresanA sarvocca netA gaNAtA zrI morArajIbhAIne temanA pratye aNagamo pedA thayo. e aNagamo uttarottara eTalI hade vadhI gayo ke tene vyaktigata dveSa ja kahI zakAya. e dveSano aMjAma Akhare Do. jIvarAjabhAInA rAjInAmAmAM pariNamyo, ane gujarAtane emanI vasamI rAjakIya vidAya veThavAno vakhata AvI paDyo! A AkhuM karuNa ane duHkhada prakaraNa sarvocca netAnA nAme, emanA mATe, athavA vadhAre spaSTa kahevuM hoya, to emane kAraNe ja UbhuM thayuM, ne enI pUrNAhuti lokazAhInA sohAmaNA nAme karavAmAM AvI ! je prakAzano prAdezika koMgresa pakSa potAnA pakSanA rASTrakakSAnA sarvocca netA potAnA pradezamAM hovAno dAvo karato hoya, e pradezamAM AvI ghaTanA bane to e ghaTanA pote ja e sarvocca lekhAtA netAne mATe nAmozIrUpa Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svataMtra bhArata H zikSaNa, vikAsa ane rAjakAraNa : 9 445 banI rahe che - A dIvA jevuM satya samajavAnI paNa jo A koMgresI bhAIomAM samajaNa jAgI hota, to teo potanA pagalAnA AtmaghAtaka pariNAmano so vAra vicAra karata ane judI rIte ja vartata. hiMdustAnanA bIjA pradezonI koMgresamAM kyAMya sarvoccanetApada nathI - jANe ke AvuM pada dharAvavAno addabhuta IjAro ekalI gujarAtanI koMgresane ja varelo che! pariNAme, bIjA pradezomAM, navalakathAomAM eka premikA ane be premIono praNayatrikoNa racAya che tema, eka sattArUpa preyasI mATe saMsthAkIya pAMkha ane vahIvaTI pAMkharUpa be premIonI tANakheMcane lIdhe sattA praNayatrikoNa avAranavAra racAto rahe che, ane eTalA pramANamAM tANakheMca jAme che; jyAre gujarAtanI koMgresamAM eka bAju sattA ane sAmenI bAju sarvocca netA, saMsthAkIya pAMkha ane vahIvaTI pAMkha rUpa traNa premIo hovAne kAraNe sattapraNaya-catuSkoNa racAya che; ane tethI gujarAtanI koMgresamAM jAmelI jAdavAsthaLI paNa bIjA badhA pradezonI jAdavAsthaLIo karatAM judI tarI Ave evI ane vadhAre vinAzaka che! saMbhava che, gujarAtanA AvA koMgresIjanoe vicAryuM hoya ke jo svAtaMtranA ahiMsaka yuddhamAM gujarAtanI koMgresa AkhA dezanI mokhare rahI hatI, to satya ane ahiMsAne neve mUkIne TheraThera jAgI paDelI svArthasAdhanAnI jAdavAsthaLIonA A yugamAM gujarAtanI koMgresa pAchaLa zA mATe rahe? paNa A mArga gujarAtanA sarvanAzano mArga che, ane emAMthI UgarI javA mATe, bahu moDuM thAya e pahelAM, gujarAtanI prajAe pote ja jAgavAnI jarUra che emAM zaka nathI. dhArAsabhAnA sabhyo mukhyapradhAna sahita koI paNa pradhAnane paDakAravAnI, ene nAthavAnI ane jarUra paDye ene rukhasada ApavAnI zakti dharAve e lokazAhIne mATe jarUra AvakArapAtra sthiti che. paNa lokakalyANanA koI muddA vagara, viziSTa siddhAMtano koI prazna Ubho thayo na hoya evI sthitimAM, tema ja pradhAnano koI doSa na hoya chatAM, mAtra koI pradhAnane mATe tame amAruM kahyuM nathI mAnatA ke karatA, mATe tamAro amane khapa nathI; tamane ame rUkhasada ApavA mAgIe chIe' evA gumAnathI prerAIne jyAre AvI bahumatInI zaktino upayoga thAya che, tyAre e kevaLa durupayoga banI rahe che. potAnI zaktino Avo durupayoga karanAra bahumatIne rAjanItizAstra pAzavI bahumatI (Brutal Majority) tarIke oLakhAvI che te bilakula yathArtha che. dhArAsabhya potAnA matano pote mAlika che, ane eno upayoga kevI rIte karavo e mATe e svataMtra che enI nA nathI. paNa enuM astitva enA matadAra-vibhAganA lAkhandoDhalAkha matadAronA matathI AvyuM che, eTale e vibhAganI tema ja AkhA pradezanI janatAnI lAgaNI ane mAgaNIne samajavI, satkAravI ane e mATe potAnI Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 446 jinamArganuM jatana zaktino upayoga karavo e enI naitika pharaja banI rahe che. gujarAtanI prajA DaoN. jIvarAjabhAI pratye kevI lAgaNI dharAve che eno sAco kyAsa kADhavAno A vadhAre paDatA utsAhI dhArAsabhyoe prayatna karyo hota to teo judI rIte ja vartyA hota. lokalAgaNInI avahelanA karavAnuM kevuM mAThuM pariNAma Ave che e to gujarAtanI gaI sAmAnya cUMTaNIonAM adbhuta pariNAmo upa2thI saheje samajI zakAya evuM hatuM. paNa emane koNa samajAve - ane atyAre to e samaje paNa zenA - ke A prayoga kevaLa dIvo laIne kUve paDavA jevo khataranAka che - emanA potAnA bhaviSyanI dRSTie, emanA pakSanA bhAvinI dRSTie tema ja samagra gujarAta-pradezanA hitanI dRSTie ? - jo ke have bagaDI bAjI sudhare evI sthiti to rahI nathI; chatAM, jo DaoN. jIvarAja mahetAnI sarakAranA virodhI kaoNMgresI dhArAsabhyo tema ja gujarAtanA anya kaoNMgresIbhAIo DaoN. jIvarAjabhAI pratyenI mamatAbharI lokalAgaNIne hajI paNa samajavA mAgatA hoya to tA. 16-9-1963 ne somavAranA roja sAMje amadAvAdanA nAgariko taraphathI amadAvAdanA TAunaholamAM DaoN. jIvarAjabhAI ane emanA nivRtta thatA pradhAnamaMDaLane sanmAnavA mATe yojAyela bhavya samAraMbhanI hRdayasparzI kAryavAhI emanI AMkho ughADe evI che. paNa atyAre A bhAIo AvuM satya samajavAnI taiyArI dAkhave evI AzA bahu ochI che. je kaoNMgresI dhArAsabhyoe tema ja gujarAtanA itara kaoNMgresIjanoe potAnI zaktino upayoga, pote mAnelA sarvocca netAne nAme, gujarAtarAjyamAM Avo nirarthaka jhaMjhAvAta Ubho karIne kaTokaTI sarjavAmAM karyo che, teoe potAnA netAnI nAmanA vadhArI nathI, paNa nAlezI karI che, kusevA karI che. gujarAtanA A kaoNMgresIjanonI AvI viveka vagaranI pravRttine lIdhe emanA netAzrInI nAmanA ane pratiSThAne gujarAtamAM, dilhImAM ane AkhA dezamAM keTalI hAni pahoMcI che eno kyAsa hajI paNa teo kADhe ane AvI kubhaktithI aTake to sAruM ! kuTuMbanI jema gAmamAM, jillAmAM, prAMtamAM ane AkhA dezamAM paNa vaDIla ke murabbI jevA, saunuM pUchyA ThekANuM bane evA tema ja saunA zubhaciMtaka salAhakAranuM pada zobhAve evA netA hoya e to moTA sadbhAgyanI vAta lekhAya. paNa AvuM netApada to lokalAgaNImAMthI ja janme; e kaMI uparathI lAdI zakAya nahIM. gujarAtamAM AvuM netApada lokalAgaNIne lAta mArIne parANe lAdavAno prayatna thayo che, eTale pUjya saradAra sAhebanA svargagamana pachI AvA murabbIvaTabharyA netApadanuM Asana hajI khAlI ja che. uparathI lAdavAmAM Avela netApadano AkharI aMjAma kevo du:khada Ave che enI to deza ane duniyAnI najIkanI ghaTanAo ja sAkSI pUre che. Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svataMtra bhArata : zikSaNa, vikAsa ane rAjakAraNa : 9 447 Ama to gujarAta zrI jIvarAja mahetAnI kAryakuzaLatAne svarAjyanA Ugama bAda ThIkaThIka pichANatuM thayuM hatuM, paNa gujarAtarAjyanA janma pachInA cAlIsa mahinA daramyAna gujarAtane emanI vahIvaTI zaktino ane emanA harano je pratyakSa paricaya thayo te dAkhalA rUpa banI rahe evo che. emanA potAnA ja svajano dvArA jema-jemAM emanI AsapAsa vAraMvAra jhaMjhAvAto UbhA thatA rahyA, tema-tema emanuM e hIra ane khamIra zatamukhe vikasatuM gayuM ! teo potAnI gaMbhIratA, hiMmata, vivekazIlatA, zAMtacittatA ane ekAgratA dAkhavIne sattAtyAganI chellI paLa sudhI pharajanuM pAlana karatA rahyA e joIne to emane mATe gItAnuM sthitaprajJanuM varNana yAda AvI jAya che : mAnavIne sahaja lokaprItinuM bhAtuM maLe, pachI ene bIjAnI khevanA paNa zI rahe ? AvI suyogya, zaktizALI ane guNiyala vyaktine yogya sthAnethI dUra karavAno prayatna karavAmAM Ave che, e joine to ema ja lAge che ke jANe ApaNe ApaNA potAnA hAthe ApaNA potAnA paga upara kuhADo mAravAnI nAdAnI karIe chIe. vyakti, pakSa ane dezanA bhalAnI daSTie, bhagavAna buddha jaya ane parAjayathI thatI mAnavInI duravasthA samajAvatAM je saraLa chatAM mArmika zabdo uccAryA che te saue yAda rAkhavA jevA che : jayo vairaM prasavati, du:khaM zete parAjitaH / upazAMtaH sukhaM zete, hitvA jayaparAjayau // - vijayathI vera vadhe che; parAjaya pAmelAnI UMgha harAma banI jAya che. paNa je jaya ane parAjayanI bhAvanAthI upara UThI samabhAvI bane che te sukha-cenathI sUve che. (tA. 21-9-1963) . Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 jIvananirvAhanA prazno ane kharcALa rivAjo (1) jIvananirvAha - samasyA, ukela ane tadanurUpa dharmadaSTi vyathA | gujarAtanA pavitra lokasevaka pU. zrI ravizaMkara mahArAja bhAre anubhavajJAnI puruSa che. temaNe "madhyama-varga' koNa ? e vAta samajAvatAM nIcenA zabdo kahyA che : "madhyama varga e che ke zarIrazramanA AdhAra upara nahIM, paNa paisAnA AdhAra upara jIvananirvAhano prayatna kare che. hAtha-paga halAvyA vagara jIvananI vyavasthAne cAhanAro varga te madhyama-varga che. madhyama-varga e che, jenA paga daridratA ane garIbI tarapha che ane moTuM dhanavAno tarapha. enuM nAma madhyama-varga che, jenI Avaka garIbanA jeTalI che, chatAM je nakala dhanavAnonI kare che. madhyama-varga e che, ke jemAM kuTuMbanA kharcano bhAra eka mANase kheMcavo paDe che." madhyama-varganuM A varNana khUba mArmika che. emAM kaIkaI komano samAveza karI zakAya e bhale vicAravA jevo savAla hoya, paNa atyAranA moTA bhAganA jainono to emAM niHzaMka samAveza thaI zake ema che. sAmAnya rIte jaina samAjanI khyAti eka dhanasaMpanna sukhI samAja tarIke lAMbA kALathI cAlI Ave che. pAse vizeSa dhanadolata hoya ke na hoya, paNa samAjano koI paNa mAnavI khAdhepIdhe javalle ja du:khI dekhAto. paNa eka kALe je sukhI ke saMpanna hoya, te sadAkALa evo ja rahe evo kaMI sanAtana niyama nathI. aDhaLaka dhana ane apAra vaibhava mANanAra mugala saltanatanI jyAre mArga bhUlavAnA kAraNe paDatI thaI tyAre enA ja maraziyAM gAtAM eka kavine kahevuM paDyuM : sagAM dIThAM meM zAhaAlamanAM bhIkha mAgatAM zerIe." eTale ApaNo sAva najIkano bhUtakALa ujvaLa hato, ane Aje paNa ApaNA keTalAka mahAnubhAvo pAse aDhaLaka dhana bheguM thayeluM paDayuM che; eTalAmAtrathI ApaNe ApaNA bhaviSyane mATe nizcita ke bedarakAra rahIzuM to zAhaAlamanA sagA jevA bUrA hAla ApaNA thayA vagara rahevAnA nathI e rakhe ApaNe bhUlIe. Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvananirvAhanA prazno ane kharcALa rivAjo : 1 449 amane bhaya che ke ApaNe - ApaNA ghaNAkharA AgevAno - kaMIka Ave ja mArge jaI rahyA chIe. pariNAme, jaina saMgha ane jaina samAjanuM zarIra tejahIna, zaktihIna ane gauravahIna banI rahyuM che e kaDavuM satya ApaNA dhyAnamAM AvatuM nathI. bIjI moTImoTI vAto to bAjue rahI, Aje to kuTuMbano nirvAha kevI rIte karavo e ja mahAmuzkela prazna banI gayo che. jeonAM magaja haju potAnI AsapAsanA camakatA cAMdI-sonAnA sikkAonA nazAmAM gherAyelAM che, teone divase-divase vadhu ne vadhu phelAtI jatI A muzkelIno khyAla na Ave, tethI sAcI paristhitimAM kazo phera paDavAno nathI. sAcI paristhiti to eka divasa rAkSasInI jema potAnuM vikarALa rUpe pragaTa karIne ja rahevAnI che. e rUpa evuM bhayaMkara haze ke jemAM dhanavAna ane garIba, badhA ja bharakhAI javAnA. ame icchIe chIe ke roja-ba-roja vadhu ne vadhu viSama banatI jatI A paristhitinI sAme pANI pahelAM pALa bAMdhavAnI ApaNI agamabuddhine kAme lagADIne ApaNe jaina samAjanA saMrakSaNa ane saMvardhana (yogakSema) mATe jAgRta banI kAme lAgIe. A prasaMge eka vAta lakhatAM amane bhAre dilagIrI thAya che, chatAM lakhyA vagara cAle tema nathI tethI lakhIe chIe. jainasaMgha ne jaina samAjamAM sAmAnya rIte sAdhumunirAjonuM sAruM evuM varcasva che e jANItI bInA che. kahevuM hoya to ema paNa kahI zakAya ke jena-saMghanI moTA bhAganI AgevAnI sAdhu-samudAya ja bhogavI rahyo che. paNa bhAre kamanasIbInI vAta to e che ke pagapALA gAme-gAma, zahere-zahera ane jainonAM ghara-gharano saMparka sAdhatA A munivaro jaina samAjanuM atyAranuM duHkha ane jaina bhAI-bahenonI Arthika muzkelI samajavAmAM sAva pAchaLa che, eTaluM ja nahIM, temAM sAva niSphaLa gayA che. samAja sAthenuM teonuM vartana Aje paNa evuM bedarakArIbharyuM che ke jANe temane A vAtano sparza ja thayo nathI. koI-koI vAra koI-koI sthaLe koIka munirAje jainonI sthiti paratve duHkhanA uddagAra kADhIne te mATe kaMIka karavAnI vAta kahyAnA keTalAka dAkhalAo amArA A lakhANanA javAba rUpe TAMkavA hoya to jarUra caMkI zakAya; paNa Aje to sthiti evI bhayaMkara pravarte che ke jemanA hAthamAM samAjanuM sukAna che teomAM jo kartavyanuM bhAna jAgatuM hoya to temane ghaDIbhara paNa cena na paDe eTalI utkaTatApUrvaka A savAla emanA dilamAM sauthI mokhare rahevo joIe. AvI utkaTatApUrvaka A savAlano vicAra ApaNA munivaro nathI karI zakyA ema kahevuM e bhale kaDavuM hoya, chatAM satya che. Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinamArganuM jatana ane Ama thavAmAM kevaLa ApaNA dharmaguruo ekalAno paNa doSa nathI. samAjanuM eka bIjuM durbhAgya e thayuM che ke ApaNA dharmaguruo ane ApaNA dhanapatio ekabIjAnI sAthe evA saMkaLAI gayA che ane ekane dhananI ane bIjAne prazaMsAnI evI tAlAvelI lAgI che ke temane samAjanAM sukhaduHkhano vicAra karavA jeTalI phurasada paNa, jANe, maLatI nathI, nahIM to je samAjano dhanapati ekAda utsavamAM paNa hajAro rUpiyAno vyaya karavAnI zakti dharAvato hoya, te samAjamAM dInatA ane daridratA kaI rIte ghara karI zake ? A dhanavAno ane ApaNA dharmaguruonI dhanavyayanI A pravRtti joIe chIe tyAre, sahaja rIte, nAgA ane bhUkhyA mAnavIne ghareNAthI zaNagA2vAno prayatna ApaNe AdarI beThA hoIe ema lAgyA vagara nathI rahetuM. paNa ApaNA dhanapatio ane ApaNA dharmaguruo eTaluM to jarUra dhyAnamAM rAkhe ke saMgha ke samAjano AtmA enAM sukhI ane zaktizALI sAmAnya puruSo ane strIo che. 450 potAnI AsapAsanA dhananA caLakATa ane utsava-mahotsavonA bhapakAnI pArAzIzIthI jeo AkhA jaina samAjane tevo sukhI, samuddha ane saMpanna mAnI levA mAgatA hoya, teo potAnA pagamAM pagarakhAM hovA mAtrathI AkhI pRthvIne cAmaDe maDhelI mAnI levAnI bhUla karI rahyA che ema ame mAnIe chIe. jaina bhAI-bahenonI nirvAhanI muzkelI amane to apAra lAge che; eno pAra pAmavAnuM ekale hAthe zakaya nathI. baLavAna nirbaLane, sukhI duHkhIne ane dhanavAna nirdhanane gaLe lagADavA taiyAra nahIM thAya, to A muzkelInA samayamAM na jANe ApaNA keTalA sahadharmIo nAmazeSa thaI jaze. tethI ame ApaNAM AgevAnone, ApaNA dharmaguruone ane ApaNI saMpattizALI saMsthAone bhArapUrvaka vinavIe chIe, ke jarAka AMkho ughADI, tene bhUtakALanAM manorama dRzyo uparathI khaseDIne atyAranAM hRdayadrAvaka citro upara Theravo, ane jaina samAjanI A bhayaMkara muzkelImAM tamArA kartavyane jAgRta karI ApaNo sarvanAza aTakAvavAmAM kAme lAgo. upAya A paristhitimAM Aje ahIM jIvananirvAhanAM sAdhano aMge vicAravuM rahyuM; te eTalA mATe ke jIvananirvAhanI muzkelIno aMta mukhyatve enAM sAdhano navesarathI zodhI kADhavAmAM ja samAyelo che. (tA. 7-10-1950) Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvananirvAhanA prazno ane kharcALa rivAjo : 1 4pa1 jainadharmano pracAra jyAre koI ekAda varNa ke koI ekAda varNanI amuka jJAtio pUrato baMdhiyAra nahoto thayo, tyAre to jAtajAtano dhaMdho kheDanArAo jainadharmanA anayAyI hatA ke banI zakatA. tyAre jainadharma e nirmaLa vahetI saritA samo sarvajanasulabha hato, ane jenuM dila cAhe te mAnavI e saritAnAM nIramAM nirmaLa banI zakato. paNa koNa jANe zAthI, samayanA vahevA sAthe e sadA vahetI saritAe baMdhiyAra sarovaranuM ane vadhu AgaLa jatAM nAnA-sarakhA taLAvanuM rUpa laI lIdhuM. dhImedhIme jainadharmano pracAra sarva vargomAMthI khasIne bahu moTe aMze vaizyavarNamAM ja, ane vaizyavarNanI paNa amuka-amuka jJAtiomAM ja rahyo. atyAra lagI to jainadharmanA pracAra-pradezanI AvI hIyamAna (ghasAtI) sthiti rahI che. AgaLa paNa ghasArAno A ja krama cAlu rahevA devo che ke emAM kaMI pheraphAra karavo che e vicAravAnuM kAma jenadharmanA anuyAyIonuM potAnuM che. amane cokkasa lAge che. ke jainadharmanI ghasAtI sthiti rokavI hoya to A bhUtakALanA prakAzamAM sAva navesarathI ApaNAM jIvananirvAhanAM sAdhanono ApaNe vicAra ane pracAra karavo joIze. eka bIjI vAtaH koI paNa samAja ke samUhanI muzkelI ke AbAdInAM mULa emAMnI vyaktiomAM ja ropAyelAM hoya che - vyaktidITha vaLagelI muzkelI ke AbAdIno jyAre ekI sAthe sAmUhika rUpe vicAra karIe tyAre e vicAra sAmAjika muzkelI ke sAmAjika AbAdIrUpe darzana de che eTaluM ja; mukhya pAyo to vyakti pote ja che. bIjAo amuka hada lagI sAdhanarUpe ke nimittarUpe jarUra upayogI thaI zake, paNa mukhya kAma to vyaktie pote ja mAthe levuM joIe. zarIramAM thoDeghaNe aMze paNa cetanA mojuda hoya to ja auSadha ene upayogI thaI zake. tethI atyAranA saMjogomAM jIvananirvAha zI rIte thaI zake ema che ane potAnuM tathA potAnI saMtatinuM saMrakSaNa ane saMvardhana kayA mArge thaI zakavAnuM che eno vicAra pratyeka vyaktie pote karavAno che. alabatta, jeomAM dIrghadraSTi ane kAbeliyata hoya evA AgevAnoe paNa e mArga kyA-kayA hoya enA samAjavyApI pracAra karatAM rahI enI pratiSThA karavAmAM potAno phALo ApavAno che. jainadharmanA anuyAyIonuM vartuLa jema-jema nAnuM thatuM gayuM, tema tema tenA nirvAhanA mArgo paNa ochA thatA gayA. chelle-chelle aMgrejI amalanI doDha-be sadIo daramyAna to e savizeSa ochA thaI gayA. jene ApaNA loko UjaLo dhaMdho' kahIne oLakhAvavA TevAI gayA che evA dhIradhAra, vyAjavaTAva, vepAravaNaja, dalAlI, AData, yAMtrika hunnara udyoga jevA ochI mahenate vadhu lAbha apAvanAra vyavasAyo ane Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 452 jinamArganuM jatana nAmAThAmA ke munIma-kArakunagIrI jevI beThADu nokarIo mukhyatve jainonA jIvananirvAhanuM sAdhana banI gayA hatAM. pariNAme zramasAdhya ke vadhu mahenata mAgatAM kAryo ApaNe choDI dIdhAM; athavA vadhu cokasAIthI kahevuM hoya to ema kahevuM joIe ke evA zramasAdhya dhaMdhA karanArAo pratye ApaNe eka prakAranI sUga keLavI dIdhI ane emanA sAmAjika darajjAne ApaNe nIco gaNavA TevAI gayA. ekaMdare A UjaLA dhaMdhAoe jainone ThIkaThIka lAbha karI Apyo ema paNa svIkAravuM joIe. paNa A paristhiti paNa bhUtakALanI vAta banI gaI che athavA jhapATAbhera palaTAya che e hakIkata jenonI vadhu ne vadhu kathaLatI jatI Arthika sthiti jotAM dIvA jevI spaSTa thaI javI ghaTe. je gaI kAle hatuM te Aje nathI, ane je Aje che te AvatI kAle rahevAnuM nathI evAM eMdhANa cokhkhAM jaNAI rahyAM che. eTale samAjanI A ghasAtI jatI sthitinuM citra jeo jaI zakatA hoya teoe tema ja pratyeka vyaktie samayane pArakhIne ApaNA jIvananirvAhanA sAcA mArgono navesarathI - ane kadAca krAMtikAraka lAge tevI rIte vicAra karavo joIe ema lAgyA vagara rahetuM nathI. jo ApaNe barAbara joI zakIe to ApaNane jaNAyA vagara nahIM rahe ke AkhI duniyA atyAre jANe UkaLatA carumAM homAI gaI che. ane duniyAnAM purANAM tolamApa navAM rUparaMga dhAraNa karavA mAMgatA hoya ane emAMthI sAva nirALA prakArano jIvanano ghATa ghaDAvAno hoya evI jhaMjhAvAta jevI sthiti badhe ya pravartI rahI che, ane duniyAnA zANA puruSo emAM paNa TakI zakAya e rIte nirvAhanA mArgonuM navanirmANa karavAmAM lAgI gayA che. jyAre sarvatra A sthiti thaI gaI hoya to temAMthI ApaNe aLagA rahI zakIe e sarvathA azakaya che. tethI ja ApaNe ApaNAM sAdhanomAM paNa anurUpa pheraphAro svIkAravA taiyAra thavuM joIe e spaSTa che. A sAdhanonI pasaMdagInI dizA kevI hoI zake te mATe thoDoka nirdeza karavo upayogI thaI paDaze. paheluM to e ke zramasAdhya ke kapaDAMne bagADe evAM kAmo pratye ApaNe je sUga dAkhavIe chIe te dUra karIne tenA sthAne zrama pratye ApaNe Adara keLavavo joIe. Ama thavAthI atyAre jIvananirvAha mATe anivArya evAM sAmAnya lAgatAM kAmo karavA tarapha paNa ApaNe vaLI zakIzuM; eTaluM ja nahi, ApaNI AdhyAtmikatAmAM paNa tethI eka prakAranI zubhratA AvI zakaze, ane sAthe-sAthe AjanI ApaNI dhArmikatA arthaparAyaNa thaI gaI che te doSanuM paNa nivAraNa thaze. bIju e ke moTAIno khyAla choDIne dareka puruSa strIo ane bALaka-vRddha sudhdhAM pote Arthika dRSTie upayogI thaI zake e rIte dararoja amuka samaya kAmamAM vitAvavo Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvananirvAhanA prazno ane kharcALa rivAjo : 1 joIe. A mATe ghera beThAM thaI zake tevAM kAryo ke sAva sahelA ane bahu ja ochA kharce thaI zake evA gRhaudyogone apanAvavA joIe. bIjuM kaMI na thaI zake to kuTuMbanAM kAryo mATe nokaro rAkhavAnI Teva to jarU2 choDavI joIe; ATalA aMze to dareke svAzrayI thavuM ja joIe. trIjI ane mukhya vAta e ke pahelAM to sthiti sAva judI hovA chatAM, chellechelle ApaNe khetInA kAma pratye mAtra sUga ja na keLavI; paNa enI AsapAsa adhArmikatAnA doSanuM AropaNa evuM karI dIdhuM ke dhImedhIme khetI jainonA rastAmAMthI sAva aLagI thaI gaI; athavA jeo e kAma karatA hatA temanI dhArmikatAno AMka ApaNe nIce utArI dIdho ! AmAM paNa eTaluM to hatuM ja ke jo thoDA kAme vadhu paisA maLatA hoya to game tevAM kArakhAnAM calAvavAmAM, are, cAmaDAno saTTo karavAmAM paNa ApaNe adharma na joyo; tema bIjAnA bhoge jAgIradAronI Dhabe khetInA dhaMdhAno moTA bhAgano Arthika lAbha levAnuM paNa ApaNe cUkyA nathI ! paNa saravALe khetIne ApaNe vakhoDI ja che ! paNa have je samaya Avyo che temAM kArakhAnAM karavAM dareka mATe zakaca nathI, ane jate dahADe eno kabajo rAjyanA hAthamAM cAlyo jAya evo pUro saMbhava che. eTale pachI arthopArjananA sahuthI uttama sAdhana tarIke mAtra khetI ja AvIne UbhI rahe che. ane ApaNA pUrvajonI 'uttama khetI' e anubhavavANI A yugamAM barAbara sAcI paDavAnI. vaizyanI oLakhANa ApatAM ApaNA zAstragraMthomAM paNa avazya RSipazupAtyAdinA ema kahIne khetInuM bahumAna kareluM ja che. eTale dhIme-dhIme khetI tarapha ApaNo prema vadhe to ja gAmaDAMmAMnA moTA bhAganA jainonA jIvananirvAhano prazna UkalI zake ema che. A mATe ApaNA munivaro janatAne khUba mArgadarzana karAvI zake ema che. utpanna karanAra ane kharIdanAranI vacce dalAla tarIke kAma karIne phe vacagALAno Arthika lAbha meLavI laIne ApaNe samRddha banI zakatA hatA e vakhata have cAlyo gayo che. sAthe-sAthe saTTArUpI vepAra dvArA ApaNAmAMnA keTalAka sAruM evuM dhana bheguM karI zakatA hatA e divaso paNa have paravArI jatA hoya ema lAge che. ane bIjI bAju sArI evI Arthika sagavaDa na hoya to kuTuMbano za2I2-nirvAha, bALakonuM zikSaNa ane poSaNa vagere bhAre muzkela banI jAya evo vakhata AvI pahoMcyo che. AnI sAme TakavA mATe navAnavA mArgo apanAvyA ane ajamAvyA vagara ApaNo chUTako nathI. havenA arthakAraNamAM parizramane mokharAnuM sthAna maLavAnuM hovAthI ApaNA jIvanapaMtho ApaNe e rIte navesarathI nakkI karavA joIe. 453 Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 454 jinamArganuM jatana game te dhaMdho karatI vakhate ApaNe "nyAyasaMpanavibhava'nuM gurasUtra dhyAnamAM rAkhIzuM to adhArmikatAnA doSamAMthI jarUra bacI zakIzuM. bAkI sagavaDiyA ke sukhazIlatAno DhAMkapichoDo karatI dhArmikatAne AgaLa karyA karIzuM to ApaNI muzkelIo jarA paNa ukelAvAnI nathI eTale ApaNe samajI rAkhIe ane navA samayano navAM sAdhanothI sAmano karavA kamara kasIe. (tA. 14-10-1950) dharmadraSTi pahelI be bAbato muzkelIo ane sAdhanonI carcAno saMbaMdha sIdhesIdho vartamAna paristhiti sAthe che, jyAre Ano saMbaMdha kevaLa vartamAna sAthe ja nahIM, paNa traNe kALa sAthe che. jIvananirvAhanI dRSTinA saMbaMdhamAM bahu ja TUMkamAM kahevuM hoya, to kahI zakAya ke "jeno aMta sAro te AkhuM sAruM' e sUkti mujaba je jIvanano aMta svasthatA, samatA, zAMti sAthe Ave e jIvana dhanya. ApaNe ApaNI rojanI prabhuprArthanAmAM (jaya vIyarAya' sUtramAM) AvA samaDhimA" (samAdhipUrvakanA maraNa)nI mAgaNI ja karIe chIe ! paNa jIvanano aMta samAdhibharyo Ave evI prArthanA karavI jeTalI sahelI ane madhura che, eTaluM e bhAvanAne jIvanamAM sAcesAcI rIte caritArtha karI batAvavAnuM kArya saheluM nathI. samagra jIvana daramyAna jIvananirvAhanI dRSTi mAtra sAMsarika vikAsa taraphanI nahi, paNa AtmabaLa ane Atmazuddhino vikAsa sAdhavAnA valaNavALI hoya to ja A prArthanA phaLI zake; ane ene mATe ekamAtra upAya te satata AtmajAgRti ja che. game te pravRtti AdaravA chatAM e jAgRti ja e pravRttinI preraka banI rahevI joIe, emAM jeTaluM paNa alana thAya teTale aMze pragatimAM acUka khAmI AvavAnI ja. bhagavAna mahAvIranA "samaye yama mA pamAyA' (he gautama ! eka "samaya" jeTalA sUkSma kALano paNa pramAda na karIza) e payagAmanuM rahasya A ja che. je ghoDAne ApaNe dazerAnI zaratamAM pahelo lAvavA icchatA hoIe, tenI keLavaNI AkhA varSa lagI satata rIte karavAmAM Ave to ja e icchA caritArtha thaI zake - enA jevI A vAta che. A to kaMIka vyaktinI AdhyAtmika bhUmikAne lagatI vAta thaI, paNa ahIM to mAnavIe sAmAjika kalyANa jaLavAya te mATe jIvananirvAhanI dRSTi kevI rAkhavI joIe enI vicAraNA prastuta che. A noMdhano mukhya Azaya A hovA chatAM ame ahIM je AdhyAtmika lAge evI vicAraNA karI che te sahetuka che; te hetu e ke e vicAraNAmAMthI ja sAmAjika dRSTino mArga praphullita thaI jAya che athavA sUjhI Ave che. Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvananirvAhanA prazno ane kharcALa rivAjo : 1 455 eTale ke potAnI aMgata pravRttio vakhate mAnavIe jema potAnI AtmazuddhinuM satata bhAna rAkhavAnuM hoya che, tema potAnI sAMsArika pravRttio vakhate potAnI AsapAsanA samAjanI vyavasthAne dhakko na lAge ke e vyavasthAmAM avarodha pedA na thAya tenuM paNa pUrepUruM dhyAna rAkhavAnuM hoya che. joI zakAze ke sAmAjika ane Atmika baMne mArgono ahIM saMgama che. je sAmAjika kalyANano khyAla rAkhI zake tenI pravRtti AtmAne kaluSita karanArI javalle ja banI zake, ane je Atmazuddhino khyAla rAkhI zake tenI pravRtti samAjane nukasAna karanArI to na ja hoya; UlaTuM, samAjane pragatinA mArge laI jaI zake. Ano artha e thayo ke mAnavIe potAnA jIvananirvAhanI daSTi sAmAjika kalyANathI jarA paNa aLagI na paDe e rIte keLavavI ane sthira karavI joIe. AnuM mukhya kAraNa e che, ke mANasa pote sAmAjika prANI hoI ene sAmAnya janasamUhamAM ja rahevuM game che. potAnI AsapAsa jo samAja na hoya to mAnavIne suMdara paheravuM, zaNagAra karavo, dhana bheguM karavuM vagere kazuM game ja nahIM. eTale samAja e mAnavInA jIvananuM preraNAbaLa che ema kahI zakAya, ane jyAMthI potAne preraNA-baLa maLatuM hoya tene jarA paNa hAni na pahoMce e rIte vartavuM e mAnavInI pavitra pharaja banI jAya che. duniyAmAM samaye-samaye pravartatI muzkelInAM mULa (bhAgyanI vAta choDIe to) mAnavIe potAnI pravRttimAM sAmAjika kalyANano khyAla aLago karyo emAM ja rahelAM che. AmAMthI ApaNA Apta puruSoe Thera-Thera darzAvelA aparigrahanA siddhAMtanI najIkamAM jaI pahoMcIe chIe. nyAyasaMpanavibhava arthAt prAmANikatAyukta kamANI to aparigrahano AtmA ja che e samajAvavAnI jarUra na hoya. eTale je samAjamAM aMdaroaMdara jeTalA aMze Arthika viSamatA ochI, teTalA aMze e samAja vadhu sukhI. samAjane saMgaThita ane suvyavasthita rAkhanAro ApaNo A aparigrahano purAtana siddhAMta e ja AjanI navI paribhASAmAM saMpattinA TrasTIzipa(vAlIpaNAno siddhAMta samajavo; kAraNa ke, e baMne pAchaLanI bhAvanA eka ja che. mAnavI pote jeTaluM rAMdhe che te badhuM pote ja khAI jato nathI e ApaNA rojanA anubhavanuM satya Arthika kSetrane paNa lAgu paDe che; e lAgu karavAmAM ApaNe jeTalA cUkIe chIe teTalI ApaNI sAmAjika sthiti vaNasatI jAya che. gajA uparAMta khAvAthI jo becenI ke roga thayA vagara na rahetAM hoya, to upabhoganA gajA uparAMtanuM dhana bheguM karavAthI paNa doSa utpanna thayA vagara kema rahe? vAlIpaNAno siddhAMta e kahe che ke kadAca tamArI pAse jarUra karatAM vadhu dhana bheguM thaI jAya to tame eno samAjanA kalyANa mATe chUTathI upayoga karI je jyAMthI AvyuM che tene te mArge vahAvI janahita Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4pa6 jinamArganuM jatana sAdho. aparigraha to AgaLa vadhIne ema kahe che ke jarUra karatAM vadhAre bheguM ja na karo, ke jethI enI gaDamathalamAM paDavuM na paDe. A aparigraha ke TrasTIzipanI bhAvanAne bhUlIne mANasa jyAre kevaLa potAnI pAse dhana bheguM karavAmAM ja pAgala bane che, tyAre e kramekrame bhegA thayelA dhananA doSonI sAme sAmyavAda ke evI ja koI bhayaMkara ane jalada vastu AvI paDe to tene zI rIte rokI zakAya? AvuM thavA na pAme, ane khADATekarA jevI viSamatAmAM samAja nA sapaDAtAM samAjamAM samatA pravarte te mATe mAnavIe potAnI jIvananirvAhanI dRSTino dhruvatAraka sAmAjika kalyANane banAvavo joIe. samAjakalyANano khyAla rAkhanAranuM kadI akalyANa nathI thavAnuM evI aTaLa zraddhA A dRSTino pAyo che. vyakti ane samAjamAM kone keTaluM mahattva ApavuM joIe e viveka upara ja jIvananirvAhanI dRSTino mukhya AdhAra che. vyakti to Aje che ane kAle nathI; samAja to sadAkALa rahevAno ja che. eTale jIvananirvAhanI muzkelIono pAra pAmavA mATe ApaNe je kaMI paNa sAdhanono Azraya laIe te sva-paranuM kalyANa karI zake evAM ja hovAM joIe; paNa evAM to kadI paNa na hovAM joIe ke je ApaNuM dekhItuM hita sAdhIne samAjane mATe zAparUpa banatAM hoya - jema Aje TheraThera jovAmAM Ave che ! samAjanA kalyANamAM ja saMskAritA ane salAmatI baMne samAyelI che. ApaNe evI jIvananirvAhanI dRSTi keLavIne sthira udayane ArAdhIe. (tA. 21-1-1950) (2) pahela koNa kare? ziyALo bese, TADhano anubhava thavA lAge, zarIranI aMdaranI tAkAta osarI gaI hoya ane garama vastro vagere sAmagrIno abhAva hoya evA samaye mAnavI je asahAya sthitino anubhava kare, evI ja sthitino anubhava, lagnagALo besatAM, jeone lagnanA bhAre kharcALa rItarivAjono sAmano karavAno vakhata Ave che emane thAya che. jene samAja ke A dezanA ujaLiyAta gaNAtA bIjA samAjonAM moTA bhAganAM (lagabhaga nevuM TakA jeTalAM) bhAI-baheno mATe lagnanA jaMgI kharcane kevI rIte pahoMcI vaLavuM e eka bhAre mUMjhavaNabharelo koyaDo banI gayo che. A koyaDAe atyAre Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvananirvAhanA prazno ane kharcALa rivAjo : 2 4pa7 amaravela jevuM rUpa dhAraNa karavA mAMDyuM che. A sthitimAMthI samAjane bacAvI zI rIte zakAya? eka raLe ane aneka khAya e sthiti ja have to binakudaratI lAge che. bhUtakALamAM je kaMI namyuM enA bharose evI AMdhaLI mAnyatAne manamAM saMgharI rAkhavI ke e to ema ja cAlyA kare, to emAM ApaNe bhIMta bhUlIzuM. bhUtakALamAM jene ApaNe namyuM gaNIe chIe e paNa kevuM maLyuM hatuM ane eno AkharI aMjAma zuM Avyo e paNa jarA vicAravA jevI bAbata che. tra kRtvA kRta viveta (devuM karIne ghI pIvuM)nI jema chellAmAM chello paiso kharcavA uparAMta devuM karIne paNa badhA rItarivAjonuM pAlana karavuM e che atyAranA UjaLA gaNAtA ane bahArathI phulaphaTAka thaIne pharatA madhyamavarganI sthiti. bIjI bAju jene ApaNe halakA varNanA gaNIe chIe evA majUro, kheDUto, kArIgaromAM sau raLe (athavA moTA bhAganA raLe) ane sau khAya evI sthiti sarajAtI jAya che. emane ya lagna vagerenA kharcA to vaLagelA ja che, paNa have emanI Arthika sthiti evI sudharatI jAya che, ke evA kharcA emane bojArUpa lAgatA nathI - are, hoMzehoMze be paisA vAparI paNa zake. A UjaLA ane binaujaLA lekhAtA vargonI Arthika sthitinuM pRthakkaraNa karIne enuM spaSTa citra rajU karavuM hoya to TUMkamAM eTaluM ja kahI zakAya ke vANiyo sonuMcAMdI vecavA mAMDyo che, majUra sonuM-cAMdI kharIdavA mAMDyo che ! ane chatAM ya ujaLiyAta vargane potAnA kharcALa rIta-rivAjonuM vaLagaNa evuM sajjaDa lAgeluM che ke emAMthI eNe kema karI mukti meLavavI e ene sUjhatuM nathI; are, keTalAkane to AmAMthI chUTavAnI jarUra che e vAta paNa haju samajAtI nathI! Aje kadAca A be vargo vacceno bheda koIne spaSTa na samajAya ane potAno samAja kevA vicitra ane viSama saMjogomAM mukAI gayo che enuM sAcuM citra enA manamAM na UThe e banavAjoga che, kAraNa ke bhUtakALanI khumArIno kepha Utaravo sahelo nathI. paNa aNagamatuM dazya kaMI AMkho baMdha karI devAmAtrathI aLaguM thaI jatuM nathI. e mATe to sAcI dizAno puruSArtha ja karavo ghaTe. atyAre vadhatI jatI Arthika muzkelI sAmAnya janasamUhane na samajAya e banavAjoga che. paNa samAjanA AgevAno ke je TUMkA vartamAnakALane nahIM paNa ativistRta evA bhUtakALano vicAra karI zake ema che, emaNe dIrdhadaSTi vAparIne vicAravAnI jarUra che ke AvI avaLI majala ja jo haju paNa cAlu ja rahI, to ApaNo samAja kyAM jaIne Ubho raheze. Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 458 jinamArganuM jatana eTale amane lAge che ke samAjane AvA AtmaghAtanA paMthethI pAcho vALavAnI javAbadArI ApaNA vicAraka AgevAnonI che. teo jo rAha nahIM batAve, to Aje bhale teo potAnI jAtane salAmata mAnatA hoya, paNa emane potAne paNa kyAreka ne kyAreka A Arthika AMdhImAM sapaDAvAno vakhata AvyA vagara nathI rahevAno: paisAne paDakhuM badalatAM vAra nathI lAgatI. vaLI, Aje to AkhI duniyAnuM arthakAraNa krAMtikArI, palaTo laI rahyuM che. kharI rIte to ApaNA AgevAno ke zrImaMto samAjane kharcALa rItarivAjomAMthI bacAvI leze to emaNe potAnI jAtane ane potAnAM saMtAnone ja bacAvI lIdhAM lekhAze. jo ApaNA movaDIo A dizAmAM cAlavA taiyAra hoya to samAja to emane anusaravA taiyAra ja che emAM jarA ya zaMkA nathI. AnuM kAraNa spaSTa che : Aje sAcI paristhitinI samajaNa to lagabhaga badhAne maLI gaI che, paNa e samajaNa hovA chatAM sAcI dizAmAM AcaraNa mATe emanI hiMmata cAlatI nathI. eTale samAjanA zrImaMto ane AgevAnoe samAjamAM AvI hiMmatano saMcAra karavAno che ane AvI hiMmata tyAre ja ApI zakAya, jyAre zrImaMto je kaMI samAja pAse karAvavuM che enI zarUAta potAnA gharaAMgaNethI kare. ApaNo guruvarga dhAre to A dizAmAM ghaNuM kAma karI zake ema che; samAjane vinAzanA mArge jatAM rokIne vikAsanA mArge dorI javo e javAbadArI sauthI vadhAre emanI che. eka to, pAdavihAra karatAM gAmogAma pharatAM hovAthI, teo dhAre to samAjanI sAcI sthitino khyAla bahu sahelAIthI meLavI zake ema che. bIjuM, samAjamAM emanuM calaNa paNa ghaNuM che. eTale bIjAone mATe je kAma bahu muzkela hoya, te emane mATe sahajasAdhya banI zake ema che. vaLI emane potAne to garIba ke tavaMgara gaNAvAno jarA ya avakAza nathI, eTale je kaMI kahevuM hoya te teo sAva nirbhayatApUrvaka kahI zake ema paNa che. Ama chatAM emanA ja hAthe, dharmanA nAme paNa, dhanane je vadhAre paDatI pratiSThA maLI rahI che, te jotAM teo samAjane bacAvavA mATe A dizAmAM kaTIbaddha thaIne prayatna kare e atyAre to na banavA joga lAge che. kadAca teonA manamAM UMDeUMDe evo paNa bhaya hoya ke jo samAjane AvA sAmAjika kharcALa rItarivAjomAMthI pAchA pharavAnuM kahIzuM to jatedahADe e, Aje dharmanA nAme je kharcALa utsavamahotsavo cAlI rahyA che e taraphathI paNa mukha pheravI le. paNa jo ApaNAmAM dharmanI sAcI samajaNa hoya to Avo bhaya sevavAnI muddala jarUra nathI; kAraNa ke dharmanI rakSA kaMI dhanathI nahIM, paNa mAnavInI potAnI jIvanazuddhi ane samAjazuddhithI ja thavAnI che. ane jo zuddhi nahIM hoya to dhananA DhagalA paNa dharmane nahIM jivADI zake e nakkI samajI rAkhavuM. eTale samAja upara jemanuM ghaNuM Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 459 jIvananirvAhanA prazno ane kharcALa rivAjoH 2 varcasva che evA ApaNA guruoe lagnanA kharca ochA karavAnuM kahevuM e have kevaLa sudhArAnI vAta nathI rahI, paNa e to samAjanI jIvAdorInuM jatana karavA jevo ati agatyano savAla che. paNa ApaNA AgevAno ke guruo hajI ya na jAge to zuM karavuM? A savAlano javAba spaSTa che. DUbavA mAMDelo mAnavI paNa potAnA upara lAdelA bhArane utArI pheMkavA taiyAra na hoya, to chevaTe e bhAra ane e mAnavI e baMne ya taLiye pahoMcavAnAM ! eTale eNe bIjA zuM kaheze enI ciMtAmAM paDyA vagara e bhArane ja dUra karavo rahyo. ame jANIe chIe ke A vAta vicAravA jeTalI sahelI che, eTalo ja eno amala muzkela che. jyAM garIbI guno ke nAmozI lekhAtI hoya tyAM Ama ja bane che. vaLI jema vyaktinA mana upara kaSAyonI sajjaDa pakaDa hoya che, evI ja rIte sAmAjika mana upara AvA kharcALa rIta-rivAjonI pakaDa evI majabUta hoya che ke ethI ja emAMthI chaTakavuM bhAre muzkela kAma banI jAya che. paristhiti to atyAre ApaNA zrImaMta lekhAtA vargane paNa akaLAvI rahI che, paNa AmAM pahela koNa kare, kevI rIte kare e ja muddAno savAla che. eka vAta cokkasa che ke saune A kharacAo khaTake che : sAmAnya ane madhyamavargane to ene pahoMcI kevI rIte vaLavuM e dRSTie ja bhAre mUMjhavaNa ane akaLAmaNa thAya che. vaLI sAmAjika dRSTie vicArI zakanArA, lAbhAlAbhano viveka karI jANanArA ane potAnA sAthIono paNa vicAra karanArA samajadAra zrImaMtone to atyAre je rIte gADariyA pravAhanI jema badhuM cAlyA kare che, tethI kaMI sukha UpajatuM nathI. kharacAne pahoMcI vaLavAnI Arthika muzkelI emane nathI eTale teo "pIchese calI AtI hai" ema oghasaMjJAthI (vaheNanA dhakkAthI) badhuM kare che to kharA; paNa emane paNa chevaTe prazna to thAya ja che ke A badhuM zA mATe, ATalI badhI dhAMdhala ane dhamAla zenI ane AnuM pariNAma zuM. Ama vicAro to havAnI jema samAjamAM prasarI cUkyA che, paNa emAM pahela koNa kare e ja mukhya savAla che. amArI samajaNa mujaba AvI pahela nIcenI cAra rItomAMthI game te eka rIte thaI zake : (1) vikaTa banatI jatI paristhitino tAga meLavIne, bheda bhUlIne, samarasa banIne, Akho samAja AvI pahela kare. (2) garIba ke madhyama varganI AjanI viSamatA ane muzkelIne potAnI ja mukelI samajIne samAjanA zrImaMto A mATe kadama uThAve. Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinamArganuM jatana (3) zrImaMtone potAne rAhe javA daIne, garIba ane madhyama varga potAno mArga nakkI karI pahela kare. (4) A bAbatamAM mAbApo ke vaDIlothI nirapekSa banIne lagna karanAra yuvaka-yuvatIo pahela kare. 460 have AnuM thoDuMka pRthakkaraNa karIe H jo Akho samAja paristhitino sAco tAga meLavIne samajI-vicArIne, pANI pahelAM pALa bAMdhavAnI dUraMdezI dAkhave to to e sonA jevuM uttama. jo ema thAya to pahela koNe karI ane koNe baLavo ke khaLabhaLATa karyo e savAla ja na rahe. paNa atyAre samAjaza2I2mAM je zithilatA ane jaDatA pravezI gaI che te jotAM Akho samAja AvuM amalI pagaluM bhare e AzA vadhAre paDatI lAge che. bIjA vikalpa mujaba jo samAjanA zrImaMto, AkhA samAjano vicAra karIne lagna vagere prasaMgo binakharacALa rIte UjavavAno cIlo pADe to paNa Akho samAja jhaDapabhera emane anusaravA lAge. paNa atyAre potAnI saMpattinuM jAheramAM pradarzana karavAnI je vRtti zrImaMta-vargamAM pesI gaI che, te jotAM teo A dizAmAM pahela kare e amane potAne to na banavAjoga lAge che. uparanA be mArgo to zAMti ane sulehasaMpathI bharelA che, ane pachInA be mArgo kaMIka uddAmapaNAthI bharelA ke baLavAnI lAgaNIthI prerAyelA che ema amane lAge che. zrImaMtone potAne rAhe javA daIne garIba ane madhyama varganI janatA jyAre potAne mArge cAlavAno nirNaya ka2ze, tyAre e nirNaya ekatA ane sahakAranI bhAvanAno poSaka nahIM hoya, paNa vargavigrahanI kaTu lAgaNIthI bharelo haze; ane chevaTe e atyAranA samAjanA baMdhAraNane puSTa karanAra nahIM paNa ene chinnabhinna karanAra nIvaDaze. chatAM janatAne mATe jyAre A prazna jIvana-maraNa jevo ugra banI gayo che, tyAre janatA chevaTe akaLAIne e mArge vaLI jAya evI ghaNI zakayatA che. savAla phakta samayanI maryAdAno ja che. cothA upAya sAme eka bhAre kamanasIbI to e che ke hamaNAM-hamaNAM chellAM daseka varSathI ApaNAM chokarA-chokarIomAM ekabIjAnAM guNa ane rUpathI AkarSAvAne badale (athavA enI sAthesAthe) paisAthI AkarSAvAnI anicchanIya ane puruSArthahIna vRtti ghara karatI jAya che. Ama chatAM amane lAge che, ke kharcALa lagnone binakharcALa banAvavAno sauthI sAro, sahelo ane vyavahAru mArga A ja che. eka bIjI kamanasIbI e paNa che ke atyAre mAnavIne sAmAjika kurivAjo ane rUDhinAM baMdhanomAMthI mukta thavAnI cetanA jAge evI koI sudhAraka pravRtti nathI. Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvananirvAhanA prazno ane kharcALa rivAjo : 2 461 vizeSa ciMtAjanaka vAta to e banI che, ke navI peDhInA dilamAM sudhArAno A Ataza jarA ya jalato hoya evAM koI eMdhANa Aje jovA maLatAM nathI. jANe dezanI AjhAdI AvI, krAMtinA mahAna sarjaka mahAtmA gAMdhIjI gayA ane ApaNe sau pAchA rUDhicustatAnI gulAmInA mArge pAroThanAM (UlaTAM) pagalAM bharavA mAMDyAM ! A badhuM hovA chatAM, amane cokkasa lAge che ke jozanI sAthe hoza arthAt TharelapaNAnI maryAdA jaLavAya te saMjogomAM jema ApaNAM yuvaka-yuvatIo potAno sAthI pasaMda ka2vAnuM kAma vaDIlo pAsethI potAnA hAthamAM le te iSTa che, e ja rIte, potAnAM lagna kevI rIte thavAM joIe eno mArga paNa teo potAnI meLe nakkI karI zake. ane TharelapaNAne lIdhe jo emano A nirNaya lagnanA rivAjane khUba binakharcALa ka2vAnI dizAmAM prayANa karavAno hoya to tethI samAjanA baMdhAraNane koI paNa jAtanuM nukasAna thavAno bhaya nathI; UlaTuM, ethI samAja zaktizALI thavAno che. game tema paNa, samAjane veravikhera banI jato aTakAvIne ene sugaThita rAkhavA mATe, tema ja ApaNI atyAranI ane bhaviSyanI UgatI peDhIne pUratuM zikSaNa ane poSaNa ApIne zaktizALI banAvavA mATe kharcALa rIta-rivAjothI ApaNe mukti meLavavI ja paDaze; ane samAjasevAnuM A kArya ApaNAM yuvaka-yuvatIo sivAya bIjAthI thaI zake evI amane bahu ochI AzA che. A savAla koI eka vyaktino aMgata savAla nathI, paNa AkhA samAjane sparzato prazna che. eka dRSTAMta lagnonA vadhI gayelA Arthika bhAraNane dUra karavA mATe jenI khUba-khUba jarUra che, evA eka sAdA ane binakharcALa lagnotsavanI noMdha levA mATe ame A lakhIe chIe. (tA. 9-2-1957) mULa kacchanA vatanI ane atyAre khaMDavAmAM rahetA, tyAMnA kaoNMgresI kAryakartA zrI. rAyacaMda pItAMbara nAgaDAnA putra praphullanAM lagna AkolAvALA zrI. meghajI ghelAbhAInI putrI vimaLA sAthe tAjetaramAM sAva sAdAI sAthe karavAmAM AvyAM. A lagnotsavamAM jAnamAM strIo sahita 8thI 10 vyaktio hatI. sAmaiyuM, varaghoDo, mAmeru, cAMllo, bheTa vagere badhuM baMdha rAkhavAmAM AvyuM hatuM, ane lagnanI kumakumapatrikA paNa hAthe lakhIne mokalavAmAM AvI hatI. moTo lagnamaMDapa, rozanIno bhapako, moTo jamaNavAra vagere kazo ADaMbara A lagnamAM karavAmAM Avyo na hato. AvA lagnotsavanI noMdha letAM amane kharekhara, AnaMda thAya che. Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 462 jinamArganuM jatana lagnotsava AvI sAdAIthI UjavAya emAM sauthI vadhAre jarUra varanI dRDha icchAnI rahe che. vara pote ja jo ADaMbara ane dekhAvano icchuka hoya to AmAM saphaLatA na maLI zake. vaLI AmAM sauthI moTI vAta to Arthika lAbha jato karanArI nilabhavRttinI che. jo paisA tarapha dRSTi rahe, to paNa AvuM kArya na thaI zake. AmAM to puruSa nirlobhI ane potAnA puruSArtha upara daDha vizvAsa dharAvato hovo joIe. ema kahI zakAya ke nilabhavRtti ane moTAI ane pratiSThAnA khoTA khyAlathI mukti e pAyAnI vastu che. (tA. 13-6-1959) (3) tapasyA ane kharcALa rivAjo ApaNA lagna vagere sAmAjika prasaMgonA rItarivAjo jema gajA uparAMta kharcALa banI gayA che, tema ApaNI dhArmika pravRttiomAM paNa keTalIka bAbatomAM kharcAonuM pramANa ThIka-ThIka vadhI gayuM che. koI paNa sArA nimitte koI potAnuM nANuM kharce e eka vAta che; ane eka vAra karelo Avo vyavahAra kAyamI rivAjanuM rUpa pakaDI bese, ane jate dahADe asahya lAgavA chatAM ye e rivAjanuM pAlana karavuM ja paDe evI anivArya sthiti UbhI thAya e bIjI vAta che. tapasyAo vageremAM paNa AvA kharcALa rivAjo ghara karI beThA che, ane navAnavA ghara karatA jAya che e ciMtAno viSaya che. A rItanuM kharcALapaNuM karmanirjarAnA kAraNarUpa tapasyAmAM pravezI gayuM enuM be rIte aniSTakAraka pariNAma AvyuM che. eka bAju tapasyA karanAra vyakti karatAM gharanA bIjA mANasonI ciMtAmAM vadhAro thaI jAya che, ane bIjI bAju cIlA pramANe tapasyA nimitte dhAmadhUma nahIM thavAnA saMjogomAM tapasvIne tapasyA nisteja lAge che. tapane kAraNe je vairAgya, niHspRhavRtti ane khumArIthI mana masta banavuM joIe, teno tyAM ghaNekhare aMze abhAva dekhAya che, pariNAme tapanA AtmAne ja jANe japhA pahoMce che. gharamAM koI aThThAI kare to enI ujavaNI amuka prakAre karavI ja joIe evo Aje rivAja paDI gayo che. pariNAme, keTalAka dAkhalAo evA jovA maLe che ke aThThAIne badale sAta ke nava upavAsa karIne A kharcALa rivAjamAMthI mukti meLavAya che! paNa AvuM zA mATe ? tapasyA to tapasyAne mATe ja che. eno sIdho saMbaMdha dharma sAthe ke AtmA sAthe che. e nimitte utsava-mahotsava thAya e to AnuSaMgika ane Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 463 jIvananirvAhanA prazno ane kharcALa rivAjoH 3, 4 gauNa bAbata che. e na hoya ke dhAraNA karatAM ke cAlu cIlA karatAM UNA hoya to tethI tapasyAnA phaLamAM leza paNa pharaka paDato nathI. tapasyAmAM to jeTalI samatA hoya eTaluM enuM phaLa vizeSa; bhale pachI occhavamocchava ke dhAmadhUma hoya ke na hoya. bAkI dhAmadhUma ke occhavamocchavanA vicArathI prerAIne tapasyA karavI e to parALanI khAtara DAMgara laNavA jevuM gaNAya. amane lAge che ke tapasyAthI dharma, saMgha ane samAjanuM baLa vadhAravuM hoya ane sAthe-sAthe vyaktinI jIvanazuddhine vega Apavo hoya to tapasyAnI sAthe kharcALa rivAjonuM je joDANa thaI gayuM che tene dUra karavuM ja rahyuM. je dharmamAM narI adhyAtmadaSTinuM prAdhAnya hoya, tyAM dhanane AvuM prAdhAnya ApavuM e to bilADIne dUdha bhaLAvavA jevuM bahu ja namratApUrvaka ame saune kahIe chIe ke tapasvIonI tapasyAnA gauravano bhaMga thAya e rIte kharcALa rIta-rivAjone sthAna ApavuM vAjabI nathI. kharcALa dhAmadhUmanA paMjAmAMthI chUTelI tapasyAnuM teja Aja karatAM anekagaNuM vadhI jaze emAM amane zaMkA nathI; koIne paNa zaMkA na ho. (tA. 13-9-1955) (4) anukaMpAdAna ane gauravadAna uchInA dhanathI ekAda avasara pate, aNadhArI AvI paDelI koI aNI-opaTI (Aphata) TaLe ke ekAda vepAra-vyavahAranuM kAma pAra paDe. pArakAnI dayA ke anukaMpAnA baLe maLela sahAyathI jIvananirvAha mATenI taMgI ke musIbata ghaDIka ochI thAya, paNa saravALe ethI jIvana lAcAra banI jAya e moTo ane kAyamI geralAbha. mAnava-mAnava vaccenA vyavahAramAM dayA ke anukaMpAnI sArI ane mAThI baMne asaro dhyAnamAM levA jevI che. je mAnavI pAse vadhAre sAdhana-saMpatti hoya eNe. alpasAdhana-saMpattivALAne ke sAdhana-saMpatti vagaranAne saMkaTa samaye sahAya ApavI e eno dharma che; e dharma bajAvavAthI ja enAM sAdhana-saMpatti caritArtha bane che ane enI upekSA sevatAM mAnavI kartavyabhraSTa banI jAya che. dayA ke anukaMpA AcaranAranuM jIvana ane dhana dhanya bane e enI sArI asara ane UjaLI bAja. paNa je mAnavI potAnI asahAyatA ke saMkaTagrasta sthitine kAraNe sAmA mAnavInI AvI anukaMpAbuddhi Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 464. jinamArganuM jatana ke dayAvRttino upabhoga kare che ke lAbha le che, te, jo AvI anukaMpA ke dayAno keTale aMze ane kevA vakhate lAbha levo e aMge satata jAgRta na hoya, to manano DhIlo, dAnatano cora ane zarIrathI pAMgaLo banIne jIvanabhara lAcArIno bhoga banI jAya che ! pachI enuM mana jAte zrama ka2vAne badale bIjAnI sahAya meLavavA tarapha ja vadhAre doDatuM rahe che. pachI parAdhInatA enA dilane DaMkhatI nathI, ane game tyAre - sAcI jarUra na hoya chatAM hAtha pasAratAM ene zarama ke saMkoca thatAM nathI; jANe enI vivekabuddhi ja avarAI jAya che. anukaMpA ke dayAno upabhoga karavAnI A mAThI asara ane eno A moTo geralAbha. kamanasIbe je vyaktinuM samasta jIvana ja ghaDapaNa, lAMbI ke asAdhya bImArI ke evA koI anivArya kAraNe duHkhI ane lAcAra banI gayuM hoya enI vAta judI che. matalaba ke mAnavI-mAnavI vaccenA anukaMpA ke dayAnA vyavahAra prasaMge lenAramAM lAcArI ke vivekahInatA jevI ghAtaka vRttio pravezI na jAya eno khyAla baMne pakSe satata rAkhavo joIe. mAnavInI sattvazIlatA TakI rahe ane saMkaTasamaye ene joItI sahAya paNa maLI rahe e rIte vivekapUrvaka ja anukaMpA ke dayAno prayoga thavo joIe. A rIte vicAratAM, pagabhara thavAno rAjamArga to kevaLa svapuruSArtha ja lekhI zakAya. 'Apa samAna baLa nahIM, ane megha samAna jaLa nahIM' e pracalita lokoktinuM rahasya A ja che. samasta siddhiono siddha thayelo upAya puruSArtha ja che; bhale pachI e siddhi bhautika hoya ke AdhyAtmika. jainadarzane to haMmezA puruSArthane, parAkramane ane vIryane ja siddhinuM parama ane carama sAdhana mAnyuM che. puruSArthano svAyatta mArga choDIne koI siddhi prApta thaI zakatI nathI. eTale atyAranA bhAre Arthika bhIMsa ane bIjI aneka muzkelIothI saMkula banelA samayamAM samAjane samAjanAM kamajora, kama sAdhanavALAM ke musIbatamAM sapaDAyelAM bhAIo-bahenone - TakAvI rAkhavAnA upAyono jyAre paNa vicAra karavAmAM Ave tyAre tAtkAlika rAhatanI dRSTie anukaMpA, dayA ke sahadharmIpaNAnI bhAvanAthI prerAIne bhale sIdhI ke ADakatarI Arthika sahAyatA ApavAnI yojanA karavAmAM Ave, paNa samAjanA lAMbA gALAnA ane kAyamI hitanI dRSTie to, samAja jAte pagabhara kevI rIte bane ane sanmAnapUrvaka jIvana jIvavAnuM AtmavizvAsI valaNa kevI rIte apanAve e tarapha ja ApaNuM dhyAna savizeSa kendrita thavuM joIe. Ama karavAno ekamAtra mArga samAjamAM puruSArtha karavAnI vRttine uttejana maLe evI sagavaDo ane yojanAo UbhI karavI e che. Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 465 jIvananirvAhanA prazno ane kharcALa rivAjo : 4 kramekrame samAja vadhu ne vadhu svanirbhara bane ane e mATenuM ApaNuM kareluM kharca, annanA vAvetaranI jema, pUrepUruM lekhe lAge e mATe zuM karavuM joIe ane kevI yojanAo ghaDavI joIe e vAta ApaNI jANa ke anubhava bahAranI nathI. eka vepArI koma tarIke Arthika rIte pagabhara ane sadhdhara kevI rIte banI zakAya e ApaNe - ApaNAmAMno amuka varga - sArI rIte jANIe chIe. je bAbata eka vyaktine mATe pagabhara ane sadhdhara thavA mATe sAcI che, teno prayoga vyApaka rIte samAjanA hitane mATe paNa thaI zake; A bAbata che samAjanA Arthika jarUriyAtavALA vargane sIdhesIdhI Arthika sahAyatA ApIne ene vadhu lAcAra ke kAyamane mATe parAdhIna banAvavAne badale, emanI zakti ane buddhino arthopArjana mATe yathAzakya upayoga karI levo e. mAnavIne kAma karavAne mATe be hAtha maLyA che ane kAmanI yojanA karavAne mATe bhejuM maLyuM che e ene Itara prANIjagatathI judo pADatI vizeSatA che; eTaluM ja nahIM, enA upara sarasAI meLavavAnI taka paNa e ja pUrI pADe che. mahAbhAratamAM mAnavIne maLelA be hAthano sAcI rIte bhAre mahimA varNavavAmAM Avyo che. pavitra (pazi, eTale hAtha) nAme eka vibhAga ja tyAM maLe che. ApaNe keTalAMka sthAnomAM udyogagRha jevI saMsthAo calAvIe chIe teno hetu samAja lAcAra ke paravaza banavAne badale pagabhara ane svAyatta bane e ja che. amArI samaja mujaba, samAjane sukhI, samRddha ane zaktizALI banAvavAnuM e eka sAcI dizAnuM sAcuM pagaluM che. A rIte vicAratAM atyAranI jarUriyAtanA pramANamAM ApaNe tyAM udyogogRhonI saMkhyA bahu ja alpa che; ane je thoDAMka che te paNa joIe tevAM mAtabara, prANavAna ane sadhdhara nathI. eTale A dizAmAM ApaNe tyAM atyAra sudhImAM je kaMI prayatno thayA che, te "pAzerAmAM pahelI pUNI' karatAM ya ochA che ema kahevuM joIe; ane vizeSa zocanIya bAbata to e che ke A khAmIne dUra karavA tarapha ApaNA movaDIonuM dhyAna hajI bahu ochuM gayuM che. samAjanA nAyakapade birAjatA ApaNA gurumahArAjomAMthI to A dizAmAM vicAra karatA ke preraNA ApatA sAdhumahArAjo AMgaLIne veDhe gaNI zakAya ethI paNa ochA che. jANe badhuM paraloka mATe karavAmAM ja sAra hoya ane A lokane sukhI karavAno prayatna karavo e koI doSa ke guno hoya evI kaDhaMgI mAnyatA tyAM ghara karI beThI lAge che. peTamAM khADo ane varaghoDo juo" e vAta banI zakatI nathI. eTale dharmaguruo samAja ke saMghano paraloka sudhare enI ciMtA bhale seve, paNa e ciMtA A lokanA sukhanA bhoge sevAze to saravALe bane bagaDyA vagara nathI rahevAnAM. Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 466 jinamArganuM jatana samAjamAM jarUriyAtavALAM bhAI-bahenone sIdhI Arthika madada ApavAne badale udyogagRha ke evI yojanAthI emanAmAM puruSArtha karavAnI siMhavRtti jAge che e to moTo lAbha che; paNa ema karIne e vyaktione bIjAnI anukaMpA ke dayA upara AdhAra rAkhavAmAMthI ugArI levI e to enA karatAM paNa mahattvanuM pAyAnuM dharmakArya che. amuka varga dAna Apato ja rahe ane amuka varga e dAnano garaju banIne jIvato rahe enA jevI mAnavasamAjanI bIjI koI karUNa sthiti nathI; emAMthI ene ugArI levo e bahu moTuM dharmakArya che. ApaNA guruo, zrImaMto ane AgevAno samAjanA abhyadayanI A pAyAnI vAta upara vizeSa dhyAna Ape ema IcchIe. A rIte samAjanA bhalA mATe puruSArthaparAyaNatA ja mukhyatve protsAhanane yogya ane AvakArapAtra hovA chatAM anukaMpA ane dayAne paNa samAjanI bhalAImAM amuka sthAna che ja eno paNa ApaNe svIkAra karavo joIe. keTalIka vyaktio samAjamAM evI paNa rahevAnI ja ke jemanAmAM puruSArtha phoravavAnI vRtti hoya ke na hoya, paNa kAma karavAnI zakti ja na hoya : lAMbI bImArI ativRddhAvasthA vagere kAraNe AvuM banavuM bahu svAbhAvika che; ane bahenomAM to AvI asahAya sthitinuM pramANa kaMIka vadhAre paNa hovAnuM. AvI vyaktione ApaNe puruSArtha karavAno upadeza ApIe e nakAmo che. emane to banatI sIdhesIdhI rAhata ja pahoMcavI joIe. jyAM zakya hoya tyAM udyogagRha vagere kAma ApIne ane jyAM jarUra hoya tyAM sIdhI Arthika rAhata ApIne - ema baMne rIte sAdharmikone TakAvI rAkhavAno prayatna karIzuM to ja saMgha TakI zakaze evo vicitra samaya Avyo che. e samayane pichANIne ene anurUpa pagalAM bharavAnI ApaNe dIrdhadaSTi dAkhavIe e ja abhyarthanA. (tA. 13-3-1965) (5) sarakArI aMdAjapatraH kANA vAsaNamAM pANI ? bhArata sarakAranuM AvatI kAlanuM 1964nuM aMdAjapatra (bajeTa) atyAra sudhInAM aMdAjapatromAM AkarAmAM AkarA bajeTa tarIkenI nAmanA meLavI jAya evuM nANApradhAne rajU karyuM che. ema kahI zakAya ke, AgAmI rASTranirmANanA kAryamAM, potAnI zakti hoya ke na hoya to paNa, dareka prajAjane IcchAe ke anicchAe, potAno phALo Apavo ja paDe evI rIte sarvaprajAjanasparzI A aMdAjapatra ghaDAyuM che. Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvananirvAhanA prazno ane kharcALa rivAjo : 5 467 prajAnI pAsethI vasUla levAmAM AvatA karonI - enI judIjudI zAkhAonI - koI gaNatarI ja nathI. emAM AvuM AkaruM aMdAjapatra AvI paDe tyAre pahelI dRSTie to ema lAgyA vagara nathI rahetuM, ke A to sAmAnya prajAnI keDa bhAMgI nAkhe evuM mammaratoDa aMdAjapatra che. keLavaNI ane vaidakIya sAravAra atyAre keTalI moMghI thaI gaI che e to jene veThavuM paDe te ja jANe. jIvananI anivArya jarUriyAta samAM A be kSetromAM sarakAra taraphathI koI paNa jAtanI rAhatanI jAherAta to zuM, vicAraNA paNa thatI hovAnuM jANavAmAM nathI. Ama chatAM eka vAta kharI ke jo dezane AbAda karavo haze to prajAe potAno pUro bhoga Apavo paDaze. paraMtu havenuM rAjataMtra to evuM kAyadAtaMtra thaI gayuM che ke eka vakhata kAyado ghaDAyo, eTale pachI enA pAlananI icchA-anicchAno koI savAla ja raheto nathI; pachI to ene tAbe thaye ja prajAno chUTako che. eTale pArlAmenTa A bajeTanI darakhAsto pasAra karaze eTale pachI prajA to e veThaze ja veThaze, ane potAnI jIvananI jarUriyAto upara kApa mUkIne paNa sarakAranI tijorIo bharavA mAMDaze. paNa savAla e che, ke rASTranirmANane mATe jyAre prajA pAsethI A rIte enA gajA uparAMta kahI zakAya eTalAM nANAM vasUla karavAmAM Ave, tyAre sarakAra pote e rASTra nirmANamAM potAno keTalo phALo ApavA taiyAra che? sarakAra eTale ApaNA pradhAnothI mAMDIne nAnAmAM nAnA paTAvALA sudhIno pratyeka sarakArI nokara; e badhAoe paNa potAnA Arthika lAbho upara kApa mUkIne potAnI rASTrabhaktino purAvo tarata ja rajU karavo joIe. prajA AvA karo bharyA ja kare, ane pradhAno ane amaladAro pagAra, bhaththAo, moTara ane baMgalAnI vaibhavI sagavaDo, UMcI jAtanAM pharnicaro ane bIjI vaibhavanI sAmagrIo - A badhuM jo pUrvavat ja cAlatuM rahyuM, to dezamAM prajAtaMtranI sAcI sthApanAne badale zAsita ane zAsakanA bhedanI poSaka amaladArazAhInuM ja sAmrAjya pravartavAnuM. AvuM na bane e mATe sarakAre paNa potAnA lAbhomAM kApa mUkavo jarUrI che. bajeTanI prajA mATenI AvI AkarI darakhAstonA saMbaMdhamAM sarakAra pAse nIce pramANe mAgaNI che : (1) kara ugharAvavAnI paddhati evI aTapaTI ane gUMcavaNabharI na karazo ke jethI sAmAnya prajAjana herAna-parezAna thaI jAya ane ene kAyamane mATe vakIlonA gulAma banI rahevuM paDe, tema ja paisA bharavA chatAM kayAMka gunhegAra banI javAno bhaya rahyA kare. Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinamArganuM jatana (2) eka navo kAyado eTale sarakArI amaladArone lAMca-ruzvata levAnuM eka navuM sAdhana - e paddhati have baMdha thavI joIe; ane koI paNa kissAmAM amaladArane sakhtamAM sakhta narasiyata (sajA) maLe evA dAkhalAo besADavA joIe. (3) prajAnI jema sarakAre paNa potAnA jaMgI kharcAomAM kApa mUkIne potAnI rASTraprIti darzAvI ApavI joIe; dareke dareka khAtAmAM karakasara e pahelI jarUriyAta lekhAvI joIe. 468 jo khoTA kharcA baMdha nahIM thAya, tema ja kharcamAM karakasara nahIM thAya, to game teTalA karaverA nAkhavA chatAM sarakArI tijorInuM taLiyuM khAlI ne khAlI ja rahevAnuM, ane chevaTano saravALo gAyane dohIne kUtarAne dharavavA jevo ja AvavAno ! (tA. 25-5-1957) (6) sarakArI ane vepArI anarthonI jugalabaMdI Aje ApaNA dezanuM rAjataMtra saMbhALatA kaoNMgresapakSe ApaNA dezanI sthiti evI to vicitra ane zocanIya karI mUkI che, ke jethI dezanA koI paNa kAyadAno leza paNa bhaMga karyAM vagara, bilakula prAmANikapaNe tema ja binagunegAra rIte potAnA jIvanano nirvAha calAvI zakAto hoya evI vyaktinI to kevaLa zodha ja karavAnI rahe che ! sAmAnya janasamUha ane khAsa karIne madhyamavarganA mAnavI sAme prAmANikatAne dezavaTo devo paDe, potAnI Arthika samatulA hacamacI UThe ane dezanA badhA kAyadAonuM pAlana karIne gunArahitapaNe jIvanano vyavahAra azakya banI jAya evI ajaba sthiti AvIne khaDI thaI che. jANe koI koInuM sAMbhaLanAra nathI rahyuM. dhIme-dhIme baLiyAnA (alabatta, zarIranA nahIM, paNa buddhi ane cAlAkInA baLiyAnA) be bhAga' jevI jaMgalanA nyAyanI nIti-rItinI bolabAlA thatI jAya che; ane lupta thayelI sAmrAjyazAhI, rAjAzAhI ke sAmaMtazAhIne paNa sArI kahevaDAve evI ciMtAjanaka sthiti sarajAtI Ave che. svarAjyanA soLa-sattara varSanA vyavasthita geravahIvaTa daramyAna zAsakapakSe kAyadAonuM eka aDAbIDa jaMgala ja UbhuM karI dIdhuM che ! e jaMgale prajAjIvanane to veravikhera banAvI ja dIdhuM che; paNa sAthe-sAthe khuda zAsakapakSa paNa emAM evo Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvananirvAhanA prazno ane kharcALa rivAjo H 6 469 to aTavAI paDyo che, ke have emAMthI bahAra kema nIkaLavuM ane sArA vahIvaTanA sAcA mArge kevI rIte caDhavuM e vAtanI ene paNa sUjha paDatI nathI - jANe AkhA dezanI AsapAsa kAyadAoe sarajelI bhayaMkara arAjakatAnuM eka prakAranuM viSacakra ja goThavAI gayuM che. ene lIdhe Akho deza jANe gunegArono ja deza banI gayo che. - koI irAdApUrvaka kAyadAnA bhAMgIne bhukkA bolAvI lIlAlahera kare che, koIne dubhAte hRdaye kAyadAnA sImADA oLaMgavA paDe che ! goLa ane khAMDanI rAmAyaNe dezamAM kevI kAgAroLa janmAvI che, ane prajAjIvanane kevuM saMkaTagrasta banAvI mUkyuM che ! e mATe lokasabhA ane vidhAnasabhAomAM kaMI-kaMI khulAsAo thayA, chatAM AvI viSama sthiti zAthI UbhI thaI eno sAco ane pratItikara khulAso maLavo to hajI bAkI ja che ! kadAca hRdayamAM ke buddhimAM Utare evA spaSTa khulAsAno Avo abhAva zAsakapakSe janmAvelI ane poSelI vyavasthita tema ja svArthaprerita arAjakatAnuM ja eka duSpariNAma hoya ! dhImedhIme ApaNA rAjataMtranAM sUtro evA avaLA mArge jaI rahyAM che, ke jethI prajAne pIDatA ghaNAkharA praznono sAco khulAso pragaTa karavo zAsakapakSane pAlave ja nahIM ! dilhIne hamaNAM evo kAyado lAgu paDyo ke koI mANasa enI sarahadanI bahA2 eka kilo (Azare savAbe ratala) mIThAIthI vadhu mIThAI laI jAya to e gunegAra bane ! jodhapuranI rAmakahANI vaLI evI sAMbhaLavA maLe che, ke tyAM khAMDa pUratA pramANamAM nahIM maLavAne kAraNe, sArI mIThAI banAvanAra kaMdoIone ArAma karavAno vakhata Avyo che ! ane jene mIThAIno zokha mANavo hoya ene goLa jevI melI khAMDamAMthI banAvela, jovI paNa bhAgye ja game evI mIThAInuM svAgata karavuM paDe che ! muMbaImAM lagnanI rajAciThThI batAvo eTale amuka pramANamAM khAMDa maLe; tyAre gujarAtamAM goLa mATe ya tapa karavuM paDe che ! jyAM amuka mosamamAM Dhorone mATe paNa pUrato goLa maLI raheto hato tyAM mAnavIne mATe goLanAM vAkhAM paDavA lAgyAM che ! ane kalAko sudhI katAromAM UbhA rahyA pachI paNa sArA-khoTA ke sastA-moMghA goLa vacce pasaMdagI karavAno to koIne adhikAra ja nathI ! je dAme jevo goLa maLe e rAjI thaIne laI levAno; nahIM to enAthI paNa rakhaDI paDavAno vAro Ave ! sAro mAla sastA bhAve vecavAnI nItine jAkAro ApIne halako mAla moMghA dAme vecavAnI anIti jANe prajAne mAthe ladAI rahI che ! varasa-be varasa pahelAM to khAMDano jaththo eTalo badho hovAnI vAto thatI hatI, ke paradeza nikAsa karavA mATe khAsa paradezanA pravAso paNa kheDavAmAM AvatA hatA; eTaluM ja nahIM, amuka-amuka vepArIo ke udyogapatione to dezamAMthI moMghA bhAve kharIdelI khAMDa paradezamAM e dezane paravaDatA sastA bhAve nikAsa ka2vAnI pharaja Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 470 jinamArganuM jatana pADavAmAM AvatI hatI! ema kare to ja emane paradezathI amuka mAla AyAta karavAnI paravAnagI maLatI hatI ! A rIte khAMDanI nikAsa thatI hovA chatAM, cha-ATha mahinA pahelAM kadI prajAne khAMDa ke goLa mATe parezAna thavuM paDatuM nahotuM. A cha-ATha mahinAmAM evuM te zuM banI gayuM ke jethI e be ya cIjo durlabha banI gaI ane niyata pramANa karatAM vadhu joItI hoya to bhAvaniyamana ane pramANaniyamananA kAyadAno bhaMga karavo anivArya banI gayo ? hajI khAMDa-goLanI rAmAyaNa cAlu ja che, tyAM mApabaMdhInA anAjanI dukAnomAM ghauM-cokhAnI achatanuM mahAbhArata jAgI UThavAnA bhaNakArA akhabAromAM saMbhaLAI rahyA che. ATaluM ya ochuM hoya ema, bIja anAjo paNa, vakarelA hAthInI jema, bhAvanI maryAdAnA khIlAne vaLagI rahevAno InkAra bhaNavA lAgyAM che. anAja ane kaThoLanA bhAvo gaI sAla karatAM savAyA ke doDhA sudhdhAM thaI jAya to e mATe prajAe taiyAra rahevuM paDe evAM eMdhANa spaSTa dekhAI rahyAM che. kApaDa kahe huM jhAlyuM na rahuM, makAnabhADuM kahe mAro zo vAMka, tela kahe huM pAchuM na rahuM, sAbu kahe huM AgaLa vadhuM, ane ghI to AsamAne pahoMcavA prayatna kare ja che! jyAM juo tyAM moMghavArI-mahArANInI bolabAlA che ! soMghArata to dUra rahI, sAmAnya prajAjananI kharIdazakti TakI rahe evI bhAvamaryAdA paNa Aje to svapnAnI sukhaDI jevI banI gaI che ! eka tarapha kAyadAo vadhI rahyA che, to ya bIjI bAju bhAvo bekAbU banI rahyA che; e benI jANe hoDa maMDAI gaI che ! ane, pAgalane sudhAravA mATenA, sAcI samajaNa vagaranA prayatno jemajema karIe tematema enuM pAgalapaNuM vadhatuM jAya, e rIte vadhatA bhAvone kAbUmAM rAkhavAnI jemajema vadhu ne vadhu vAto thatI gaI vadhu ne vadhu vacana apAtAM gayAM ane tematema te UMce ne UMce ja caDatA gayA; kAraNa ke e vacanomAM sUjha ane samajano abhAva hato. gayA bajeTane TAMkaNe suvarNa aMkuza-dhAro ane pharajiyAta-bacata-yojanA sAmAnya prajAnA kamatAkAta baraDA upara lAdavAmAM AvyAM tyAre jIvananI jarUriyAtanI cIjonA vadhatA bhAvone aMkuzamAM rAkhavA mATe kevA-kevAM vacano ApavAmAM AvyAM hatAM ! UlaTuM, ApaNA koI-koI netAo to prajAne vArevAre evI suphiyANI zikhAmaNa ApavAnI hade AgaLa vadhI jAya che ke je cIjo moMghI thAya tenI kharIdI baMdha karIne enA vagara calAvI letAM zIkho, jethI vepArInI sAna ApameLe ThekANe AvI jaze ! pote amalamAM mUkyA pachI ja e vAtano bIjAne upadeza ApavAno mahAtmA gAMdhIjIno mukela mArga mUkIne atyAranA AvA netAoe ropaze paricaMno sAva daMbhI mArga apanAvI lIdho che. khoTuM bolavuM nahIM, khoTuM jovuM nahIM ane khoTuM sAMbhaLavuM nahIM AvI hitazikhAmaNa ApatA vAMdarAnI gAMdhIjIe svIkArelI vAta bahu jANItI Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvananirvAhanA prazno ane kharcALa rivAjo : 6 471 che. A vAtane AjanA ApaNA zAsakapakSe jarAka judI rIte apanAvI che : sAcuM bolAI na jAya, sAcuM jovAI na jAya ane sAcuM saMbhaLAI na jAya enI pUrI khabaradArI rAkhavI ! AnA lIdhe keTalAya netAonI AsapAsa khuzAmatakhoronI jamAta jAmI paDI che. jANe hAjIhA karanArAono rAjAzAhIno yuga nave avatAre pAcho AvI rahyo che. saMgaThananuM baLa dharAvatA sarakArI amaladAro, karmacArIo ane majUrone mATe bhAvavadhAro gaLe TUMpo thaI zake ema nathI. teo potAnA baLe potAnI AvakamAM ThIka-ThIka vadhAro karAvI zake che. moTA-moTA udyogapatio ke prathama paMktinA moTA vepArIo mATe to dUdha-cokhA aMge paNa koI ciMtAjanaka sthiti nathI; keTalIka vAra to sarakAranI nADa emanA ja hAthamAM hoya che ! moTA kheDUtone paNa moMghA bhAve anAja vecIne moMghI cIjo kharIdavAmAM jhAjhI. muzkelI paDe evo bahu ocho saMbhava che. paNa je nAnuM sarakhuM kArakhAnuM ke nAnI-sarakhI hATaDI calAvIne potAnI rojI raLavA prayatna kare che, teo tathA khAsa karIne je khAnagI peDhIomAM gumAstAgIrI karIne ke prAthamika ke khAnagI nizALomAM zikSaka tarIke kAma karIne ke evI ja koI nokarI bajAvIne bilakula maryAdita AvakamAM potAno gujAro karavA mathAmaNa kare che, emano jIvananirvAha to lagabhaga azakyatAnI sImAe pahoMcI jAya evI kaTokaTIbharI sthiti AvI pahoMcI che. A kaTokaTI, kharI rIte, cInanA AkramaNa karatAM jarA ya ochI khataranAka nathI. Aje to eka bAju sAmI chAtIe guno karavAnI ane kAyadAne neve mUkavAnI hiMmata tema ja guno karavA chatAM pakaDAI nahIM javAnI vicakSaNatA AgaLa vadhI rahI che, to bIjI bAju kAyadAnI bharamAre UbhI karelI gUMgaLAmaNathI asahAyatA anubhavIne rAMka banelI AmaprajA che. A haiyAphUTAonI gunAkhoravRtti ane potAnI asahAyatAnAM be netarAMthI valovAIne samagra prajAjIvana dhvasta thaI rahyuM che, rASTrIyatA hoDamAM mukAI gaI che ane gItAe uddabodhela daivI vibhUtionuM mUlya nAmazeSa thaI gayuM che. amane lAge che ke atyAranI sthitinI vadhu upekSA sevatAM sAmAnya prajAjIvana sAva azakya jevuM banI gayA vagara nathI rahevAnuM. zuM AvI sthiti sarjAvA devI che? icchIe ke moDuM thAya te pahelAM jAgRtinuM nagAruM gajavanAra ane sAMbhaLanAra koIka to nIkaLe! e kyAre nIkaLaze ? koNa nIkaLaze ? (tA. 8-2-1964) Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 Arogya (1) zarIrazrama ane taMdurastI AdhyAtmika sAdhanAnI vAta bAjue rAkhIe, paNa jo sukha-zAMtibharyA jIvanano vicAra paNa karIe to emAM taMdurasta zarIra ane svastha mananI jarU2 anivAryapaNe dekhAya che. ema kahI zakAya ke taMdurasta tana ane svastha manarUpI be cakronA AdhAre ja sukha-zAMtibharyA jIvanano ratha vaNa-aTakaco AgaLa vadhI zake che. dharmasAdhanA ke ucca AdhyAtmika sAdhanA mATe paNa dRDha ane nIrogI zarIranI upayogitA svIkAravAmAM AvI che. ApaNe tyAM 'zarIramAdya vastu dharmasAdhanam' (kharekhara, zarIra e dharmanuM pAyAnuM sAdhana che) ema je kahevAmAM AvyuM che, enuM hArda A ja che. vaLI, 'paheluM sukha te jAte naryA' e lokokitamAM paNa A ja bhAva che. Ama to bhale zarIra ane mana e baMnenAM baMdhAraNa judA-judA prakAranAM hoya, paNa e baMne eka ja vyaktinAM aMgarUpa che, balke, eka ja sikkAnI avibhAjya be bAjuo rUpa che; ane tethI ghaNe moTe bhAge (bahu ja thoDA apavAda sivAya) temanI ekabIjA upara asara thayA vagara rahetI nathI. Ama chatAM moTAI ke zrImaMtAI sAthe zarIra-zramane jANe aNabanAva hoya ema, jema-jema zrImaMtAImAM ke sattA vagerene kAraNe moTAImAM vadhAro thato jAya che, tematema jIvanamAMthI za2I2-zrama taraphanI abhiruci ochI thatI jAya che; eTaluM ja nahIM, e tarapha eka prakAranI sUga keLavAI jAya che. ane chevaTe zarIrazrama - potAnAM ja kAmo mATe sudhdhAM - apratiSThArUpa ke halako lekhAvA lAge che ! Ama joIe to zarIra-zrama ane zrImaMtAI ke moTAI vacceno A gajagrAha ke virodha e to jamAnAjUno savAla che. Ama chatAM aMgrejI zAsana daramyAna - chellAM doDhasoeka varSanA gALAmAM - zarIra-zrama pratyenI A sUgamAM pramANAtIta vadhAro thayo che. zrImaMta hoya, sattAdhArI hoya ke evI koI moTAI jene varI hoya e jAtamahenata kare e zobhe ja nahIM; ema karavAthI to enI moTAImAM vAMdho Ave evI sAva binakudaratI mAnyatA ghaNA moTA pramANamAM lokajIvanamAM ghara karI gaI che. Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ArogyaH 1 473 A arasAmAM gAMdhIyuga Avyo. gAMdhIjIe jema dezane paradezI rAjyanI gulAmInA mahAkalaMkamAMthI mukta karavAnI jehAda jagADI, e ja rIte ApaNA jIvanamAM pesI gayelI zrama taraphanI sUganI gulAmImAMthI dezane mukta karavAnI paNa emaNe joradAra hAkala karI, ane dezanA beThADu jIvanane jANe paDakAra karyo. emaNe potAnA jIvanamAM zramanI pUrepUrI pratiSThA karIne ane potAnI kalama dvArA zramanI joradAra himAyata karIne A dizAmAM prajAjIvanamAM krAMti karI, ane dhIme-dhIme ApaNI zarIrazrama taraphanI sUga ochI thatI gaI, ane jIvana mATenI koI paNa kriyAne halakI gaNavAnI manovRtti badalAtI gaI; A eka bhAre AvakArapAtra bInA banI. paNa, bIjA vizvayuddha daramyAna raktanI saritAnI sAthosAtha dhananI saritA evI vegapUrvaka vahevA lAgI ke emAM ApaNo sArAsArano viveka ja taNAI gayo; ane pachI svarAjyanuM Agamana thayA pachI to amuka sthAnomAM saMpattino eTalo badho aDhaLaka vadhAro thavA lAgyo ke na pUcho vAta ! bIjI bAju sarakAra taraphathI kAyadAonI evI bharamAra cAlI, ane enI sAme sattAvAra bajAranI samAMtara kALAbajAranI ane kAyadesaranAM nANAMnI samAMtara chUpAM (kALAbajAranAM nANAMnI vicitra ane vighAtaka evI yojanA racAI gaI, ke kAyadAnI pakaDamAMthI chaTakIne, kALAbajAranuM suvyavasthitapaNe saMcAlana karavAmAM ane kALAbajAranAM nANAMne, dharatImAM chupAyelA pravAhanI jema, satata gatizIla rAkhavAmAM dezanA keTalAya udyogapatio, vepArIo tema ja bIjAone bauddhika zrama eTalo badho pramANAtIta levo jarUrI thaI paDyo ke e jaLojathAnI ADe zarIra-zramanI vAta sAva ja vIsarAI gaI. pariNAme jIvanamAMthI bauddhika zrama ane zArIrika zramanI samatulA ja khoravAI gaI, ane ujaLiyAta ane saMpattizALI gaNAtA vargamAM kamajorI, akALe vRddhatva, hRdayanI bImArIo ane akALamaraNa jevA doSonuM pramANa vadhavA lAgyuM. Aje hRdayaroga ke hRdayathaMbhanA kAraNe yuvAna vaye maraNa e have acarajanI vAta rahI nathI. jene paisAnI koI ciMtA na hoya, bIjI dekhItI upAdhi paNa na hoya, evI vyakti akALe gujarI jAya to enI sAme pahelAMnA jeTalI arerATI paNa UThatI nathI, ane "e to ema ja cAlyA kare evuM jANe ApaNe ApaNA mana sAthe samAdhAna karI lIdhuM che! AvA akALe thatA motanAM kAraNono vicAra karatAM eTaluM to avazya lAge che ke ApaNA dezanA amuka varga pAse saMpatti bhale vadhI hoya, paNa enA sahaja jIvanakramamAM evuM koI viSama ke binakudaratI tattva avazya dAkhala thaI gayuM lAge che, ke je ene na sukha saMpattino upabhoga karavA de che, ke na sukhe lAMbu jIvavA de Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinamArganuM jatana che; A binakudaratI tattva eTale Avazyaka zarIrazramano abhAva. e zramanA abhAvamAM buddhi bhale game teTalI khIlI hoya, paNa zarIra emAM potAno sAtha purAvI zakatuM nathI; ane chevaTe potAno zaktivega ghaTI javAne kAraNe e bhAMgI paDe che ! ane mAnavI nAmazeSa thaI jAya, te pachI to enI game tevI kuzAgra buddhino paNa koI ja upayoga raheto nathI ! ane Akhare 'samItane nayanayorna hiiivavasti' (AMkho mIMcAI ke AkhI duniyA alopa) jevI dAruNa ane karuNa sthiti sarjAI jAya che. chatAM ApaNe AnI sAme cetIne pANI pahelAM pALa bAMdhatA nathI ! 474 muMbaInA aMgrejI dainika patra *dhI TAimsa oNpha inDiyA'nA tA. 10-21962nA aMkanA 'karanTa TaoNpiksamAM 'suMvALI raheNIkaraNI' (Soft Living) nAme eka nAnI-sarakhI noMdha chapAI che. emAM atyAre vadhatA jatA hRdayaroga (hArTaeNTeka) ane hRdayathaMbha (hArTa-phelyuara)nA eka kAraNa tarIke zArIrika zrama vagaranI suMvALI raheNIkaraNIne ja batAvavAmAM Avela che. e AkhI noMdha sau koIne - khAsa karIne beThADu jIvana jIvavAvALAone - vicAra karavA prere evI hoI, e ahIM rajU karIe chIe : chellAM trIsa ke cAlIsa varSa daramyAna pazcimanA dezomAM, khAsa karIne amerikAmAM, hRdayanI bImArIo evI to vadhI gaI che ke e chellAM thoDAM varSomAM dAktarI vijJAne je dekhItI aneka siddhio hAMsala karI che ene vaTI jatI hoya ema lAge che ! jo ke hajI e bAbata sunizcita rIte nakkI nathI thaI zakI ke Ama thavAmAM AsapAsanI bAbato - jevI ke bhojana, havA-pANI ane atyAranA jIvanamAM magajane anubhavavI paDatI tANa ja mukhya kAraNo che. amerikAnA hradayazAstranA suprasiddha niSNAta DaoN. paoNla DaDalI vhAITanA kahevA mujaba, A hakIkatane sAbita karavA mATe hajI vadhAre saMzodhananI jarU2 che. - "Ama chatAM, e to jANItuM che ke AphrikAmAM hradayarogonuM pramANa ghaNuM ochuM che, ane hiMdustAnamAM gAmaDAMnI vastImAM ane khAsa karIne strIomAM A rogonA banAvo ochA bane che. vaLI jyAre khAsa karIne hRdayanI bImArIo ane suMvALI raheNIkaraNI vaccenA saMbaMdhanuM vadhAre bArIkAIthI parIkSaNa karavAmAM Ave che, tyAre to AMkaDAo uparathI tAravelA anumAna karatAM vadhAre vizvAsapAtra mAhitI maLI AvatI hoya ema lAge che. AmAM kasaratano (parizramano) abhAva, e vadhAre gaMbhIra kA2Na hoya ema lAgyA vagara nahIM rahe; kAraNa ke hRdayane ane mukhyatve sakhata snAyuthI banela paMpane niyamita parizramanI jarUra rahe che, je beThADu jIvanapaddhatimAM bhAgye ja maLI zake che. Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Arogya : 2 475 "tAjetaramAM merethona doDa karanAra eka nivRtta pahelavAnanuM pAkI vRddha uMmare avasAna thayuM. emanA hRdayanuM posTamorTama karavAmAM AvatAM ema jANI zakAyuM hatuM ke enI hRdayanI raktavAhinI ke je hRdayane rakta pUruM pADavAnuM kAma kare che, e, tema ja mukhya raktavAhinIo asAdhAraNa rIte moTI (pahoLI) thayelI hatI. Ano artha e thayo ke kasarata ke zArIrika parizramane lIdhe raktavAhinIone nukasAna pahoMcavAne badale kharI rIte enI zaktimAM vadhAro thAya che. kadAca ema bane ke koI cepane kAraNe hRdayane nukasAna pahoMce; e ghaTanAne bAda karatAM, niyamita ane sakhata kasaratathI - zArIrika parizramathI - raktavAhinIone sakhta ke saMkucita thatI ane hRdayane lagatI bIjI bImArIone AvatI aTakAvI zakAya." uparanI noMdha keTalI upayogI ane keTalI mArgadarzaka che e mATe vizeSa kahevAnI jarUra nathI. Aje to sukhI ane zrImaMta vyaktionAM nAnI uMmare ane akALe thatAM mota AvA ja koI kAraNa tarapha AMgaLI cIMdhIne prajAne cetavaNI ApI jAya che. pramANAtIta bauddhika parizramane lIdhe hRdaya ane magaja upara vadhAre paDato bojo paDato ja rahe, ane e baMnene svastha ane taMdurasta rAkhanAra zArIrika kasaratanI satata upekSA ja thatI rahe, to chevaTe kudarata bamaNA vegathI potAnuM vera vasUla kare che ! AvuM na thAya ane taMdurasta ane svasthatAbharyuM lAMbuM jIvana jIvavAno lAbha maLe e mATe zArIrika zramane bauddhika-mAnasika zramanI jema ja apanAvavAnI jarUra che. baMne zramonI samatulA e ja zAMta, nIrogI ane dIrgha jIvanano pAyo che. (tA. 3-3-1962) (2) Arogya mATe upavAsano prayoga zrI phUlacaMda zAmajI jaina samAjanA eka jANItA kAryakara che. teo thoDA vakhata pahelAM zrI RSabhadAsajI rAMkA sAthe nisargopacAra-kendra, urUlIkAMcanamAM ArAma mATe rahyA hatA. A vakhate emaNe bItAM bItAM svAthyalAbha mATe upavAsa karyA tenuM kevuM sAruM pariNAma AvyuM tenuM varNana emaNe "jaina-jagat' mAsikanA gata sapTembara mAsanA aMkamAM karyuM che te jANavA jevuM che, teo kahe che - mane lAMbA vakhatathI maraDAno vyAdhi thayelo hato, ane enA jaMtuoe haMmezanuM ghara karyuM hatuM. tyAMnA DaoNkTare kahyuM ke Ano IlAja thaI zake ema che... AmAM khAsa karIne khAna-pAnano pheraphAra karavAno hoya che... 1-12 divasa phaLAhAra Page #499 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 476 jinamArganuM jatana karavo rahyo. te pachI DaoNkTare kahyuM ke mArA rogane jaDamULathI nAbUda karavA mATe mAre keTalAka upavAsa karavA joIze. mArI atyAra lagInI mAnyatA pramANe upavAsa mane pratikULa hatA. DaoNkTaroe mane kahI rAkhyuM hatuM ke mAre upavAsa na karavA. tethI, tema ja lohInuM dabANa ochuM hovAthI huM upavAsa nahoto karato. paNa jyAre DokTare upavAsanuM kahyuM eTale meM upavAsa karavAno nizcaya karI lIdho... meM vAsa cAlu karyA ane dasa upavAsa pUrA karyA. ane upavAsa zArIrika ane mAnAra ka svAthya meLavavAmAM keTalA madadagAra thaI zake che teno jAta-anubhava meLavyo." zrI phUlacaMdabhAIno upavAsathI thatI zArIrika ane mAnasika svAthyaprApti aMgeno A anubhava AvA ja bIjAnA anubhavomAM umeraNa kare che ane davA levAnI vadhatI jatI manovRttimAM pAchuM vALIne jovAnI preraNA Ape che. te (tA. 18-1-1964) (graMtha samApta) Page #500 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paraMparAzuddhi ziyALAnAM vastro unALe binaupayogI nIvaDe che, tema eka kALe pragatine mATe kAragata nIvaDelA rivAjo ane cIlAo bIje kALe pragatine mATe binaupayogI ja nahIM, avarodharUpa paNa banI jAya che. rUDhi, rivAjo ke cIlAonI upayogitAbinaupayogitAno nirNaya karavo enuM nAma dIrdhadaSTi. koI paNa bAbatane dravya, kSetra, kALa ane bhAvanI kasoTIe kasavAnI jaina zAstronI AjJAnuM paNa A ja rahasya."