________________
५६
भगवतीसूत्रे वेयणा-दुक्खा, सुहा, अदुक्खममुहा' पुनस्त्रिविधा वेदना दुःखा, सुखा, अदुःखा. ऽसुखाच । तत्र सर्वे त्रिविधामपि वेदना वेदयन्ति, सातासात-सुखदुःखयोश्वायं विभेदः-सातासाते-अनुक्रमेणोदयप्राप्तानां वेदनीयकर्मपुद्गलानामनुभवरूपे, मुखदुःखे तु परोदीर्यमाणवेदनीयानुभवरूपे वोध्ये। एवं-'दुविहा वेयणा-अभुवगमिया, उव्यक्कमिया' पुनर्द्विविधा वेदना-आभ्युपगमिकी, औपक्रमिकीच, तत्र आभ्युपगमिकी सा उच्यते-या स्वयमभ्युपगम्य वेधते यथा साधवः केशलुश्चनातापनादिभिर्वेदयन्ति, औपक्रमिकीतु वेदना स्वयमुदीर्णस्य उदीरणाकरणेन चोदयमुहैं। 'तिविहा वेयणा दुक्खा, सुहा, अदुक्खमसुहा' तथा दुःख, सुख एवं अदुःखासुख. इस तरह से भी वेदना तीन प्रकार की है। समस्त संसारी जीव इस त्रिविध वेदना को भागते रहते हैं। सातासात और सुखदुःख में यह भेद है कि अनुक्रम से उदय प्राप्त वेदनीय कर्मपुद्गलों का सातासात रूप कर्म पुद्गलों का जो अनुभव है वह सातासात वेदना है। तथा पर के द्वारा उदीर्णमाण वेदनीय का जो अनुभव है वह सुखदुःख वेदना है। एवं दुविहां वेयणा अन्भुवगमिया, उपकमिया' तथा वेदना इस प्रकार से भी दो प्रकार की है-एक आभ्युपगमिकी और दूसरी औपक्रमिकी. जो वेदना स्वयं उत्पन्न करके अनुभव की जाती है वह आभ्युपगमिकी वेदना है - जैसे साधुजन केशलुश्चन आतापन आदि द्वारा वेदना उत्पन्न करके भागते हैं। उदीरणाकरण के द्वारा उदय में लाये गये कर्मका भोगना इसका नाम औपक्रमिकी वेदना है। इस
"तिविहा वेयणा-दुक्खा, सुहा, अदुक्खमसुहा" वेहनना मात्र प्रा। ५ छ-(१) ःम, (२) सुप भने मासुम. समस्त ससारी १ मा ત્રિવિધ વેદનાને ભોગવ્યા કરે છે.
સતાસાત અને સુખદુઃખમાં આ પ્રમાણે ભેદ રહેલે છે–અનુક્રમે ઉદય પ્રાસ વેદનીયકર્મ પુદ્ગલેને જે સાતાસાતરૂપ અનુભવ થાય છે તેને સાતાસાત વેદના કહે છે. તથા અન્યના દ્વારા ઉદીર્ણમાણ વેદનીયને જે અનુભવ છે, તે અનુભવને સુખદુ ખરૂપે ઓળખવામાં આવે છે. ___“एव दुविहा वेयणा-अन्भुवगमिया, उवक्कमिया" तथा नाना प्रभार मे २ ५५ 8-(१) मान्युपाभिटी, मने (२) मोपभिडी.
જે વેદના–પિતાની જાતે જ ઉત્પન્ન કરીને વેદવામાં આવે છે, વેદનાને આભુપગમિકી વેદના કહે છે. જેમ કે સાધુએ કેશલુંચન, આતાપના આદિ દ્વારા વેદના ઉત્પન્ન કરીને તેને ભેળવતા હોય છે. ઉદીરણાકરણ દ્વારા ઉદયમાં ભાવીને. જે કર્મોનું વેદન કરવામાં આવે છે, તે કમવેદનને ઔપક્રમિકી વેદના