________________
१३२
भगवतीसूत्रे हे गौतम ! ते जीवाः ज्ञानावरणीयस्य कर्मणो नो अवन्धका भवन्ति, अपितु उत्पलस्य एकपत्रावस्थायाम् जीवस्य एकत्वात् स जीवो बन्धको भवति ज्ञानावरणी यस्य कर्मणः, द्वयादि पत्रावस्थायां तु जीवानां बहुत्वात् ते जीवा ज्ञानावरणीयस्य कर्मणो बन्धका भवन्ति । एवं रीत्या यावत्-दर्शनावरणीयादारभ्य आन्तरायिकपर्यन्तानां कर्मणां नो अबन्धका भवन्ति, अपितु एकपत्रावस्थायाम् जीवस्य एक त्वाद् बन्धको भवति, द्वयादिपत्रावस्थायांतु जीवानां वहुत्वात् बन्धकाः भवन्तीति भावः। आयुष्केतु कर्मणि तदबन्धावस्थाऽपि स्यात् , तदपेक्षया च अवन्धकोऽपि भवति, अवन्धका अपि भवन्ति, इत्यभिप्रायेण प्रश्नोत्तरमाह-'नवर आउयस्स जीव ज्ञानोवरणीय कर्म के अबन्धक नहीं होते हैं-किन्तु एकपत्रावस्था में उत्पल के एक जीव होने से वह एक जीव ज्ञानावरणीय कर्म का बंधक होता है और जब वह उत्पल द्वयादिपत्रावस्था में हो जाता है-तव उस अवस्था में जीवों की अधिकता हो जाने से वे सब जीव ज्ञानावरणीय कर्म के बंधय होते हैं। हली प्रकार से यह कथन दर्शना वरणीय कर्म से लेकर अन्तराय कर्म तक जानना चाहिये-अर्थात् दर्शनावरणीयकर्म से लेकर अन्तरायकर्म तक के कर्मों के वे जीव अबन्धक नहीं होते हैं किन्तु एकपनावस्था में उत्पलस्थ एक जीव इनका बंधक होता है, तथा व्यादिपत्रावस्था में जीवोंकी बहुता होने से वे सब जीव इन कर्मों के बंधक होते हैं। आयुष्क कसे में अबंधक भी होती है-इस अपेक्षा से एक जीव इसका अबंधावस्था वाला भी होता है और अनेक जीव भी इसके अबंधक होते हैं-इसी अभिप्राय से प्रश्नोत्तर અખબ્ધક હોતા નથી, પરંતુ એક પત્રાવસ્થામાં ઉત્પલમાં એક જીવનું અસ્તિત્વ હોવાથી તે એક જીવ જ્ઞાનાવરણીય કર્મને બન્ધક હોય છે, પણ જ્યારે તે ઉત્પલ યાદિ પત્રાવસ્થાથી યુક્ત થાય છે, ત્યારે તેમાં જીવોની અધિકતા હોય છે, તે કારણે એ અવસ્થામાં ઉત્પલના સમસ્ત છે જ્ઞાનાવરણીય કર્મના બન્ધક હોય છે. એવું જ કથન દર્શનાવરણીય કર્મથી લઈને અત્તરાય પર્યતના કર્મો વિષે પણ સમજવું. કહેવાનું તાત્પર્ય એ છે કે તે ઉત્પલના જી દર્શનાવરણીયથી લઈને આન્તરાયિક પર્યન્તના કર્મના અબંધક હતા. નથી, પરંતુ ઉત્પલની એક પત્રાવસ્થામાં ઉત્પલથ એક જીવ તે મને બન્યક હોય છે, તથા ઉત્પલની દ્વયાદિ પત્રાવસ્થામાં ઉત્પલસ્થ બધાં જ તે કર્મોના બર્ધક હોય છે આયુષ્યકર્મમાં અખંધાવસ્થા પણ હોય છે. તે અપેક્ષાએ એક જીવ પણ તેને અબક હોઈ શકે છે અને અનેક જી પણ તેના અબન્ધક હોઈ શકે છે. એક વાત સૂત્રકારે નીચેના પ્રશ્નોત્તર
