________________
५२८
भगवतीस्से अजीवद्रव्याणि, नैव सन्ति जोचाजीवद्रव्याणि, किन्तु एकः अजीवद्रव्यदेशोऽस्त, यावत्-अनन्तैः अगुरुकलघुकगुणैः संयुक्तः सर्वाकाशः अनन्तभागोनः इति भावः, 'कालओ ण अहेलोयखेत्तेलोए न कयाइ नासि, जाव निचे एवं जाव अलोगे' कालतः खलु अधोलोकक्षेत्रलोको न कदापि नासीत् , अपितु सर्वदेवासी, यावत् नैव कदाचित् नास्ति, नैव कदापि न भविष्यति, अपितु सर्वदैवाभूद, सर्व देवास्ति, सर्वदैव च भविष्यति, ध्रुवः, शाश्वतः, अव्ययः नित्यो वर्तते, एवंपूर्वोक्तरीत्या यावत्-तिर्यग्लोकक्षेत्रलोकः, ऊर्बलोकः, क्षेत्रलोकः, लोकः, अलोकश्च न कदापि नासीत्, नैव कदापि न भवति, नैव कदाचित् न भविष्यति, गासअणंतभागणे' द्रव्य की अपेक्षा जीवद्रव्य अलोक में नहीं हैं, अजीव द्रव्य अलोक में नहीं हैं, जीवाजीवद्रव्य अलोक में नहीं हैं, किन्तु एक अजीव द्रव्यदेश वहां है । यावत् वह अलोक अनन्त अगुरुकलघुक गुणों से युक्त है और वह सर्वांकाश के अनन्तवें भाग से न्यून है। 'कालओ णं अहेलोयखेत्तलोए न कयाइ नासि, जाव निच्चे, एवं जाव अलोगे' कालकी अपेक्षा से अधोलोकरूप क्षेत्रलोक कभी नहीं था ऐसा नहीं है, अपि तु वह सर्वदा ही था. यावत्-वह सर्वदा से है और सर्वदा ही रहेगा. यह ध्रुव है, शाश्वत है, अव्यय है और नित्य है। इसी प्रकार से यावत्-तिर्यग्लोकरूप क्षेत्रलोक, ऊर्वलोकरूपक्षेत्रलोक, लोक एवं अलोक ये सब पहिले से थे, अब हैं और सदा रहेंगे, ऐसा नहीं है कि ये सब पहिले नहीं थे, वर्तमान में नहीं हैं और भविष्यत् में नहीं रहेंगे। क्यों कि ये सब के सब ध्रुव हैं, शाश्वत हैं, अव्यय हैं और नित्य हैं। दव्वदेसे. जाव सव्वागास अणतभागूणे" द्रव्यानी अपेक्षा मसभा १ દ્રવ્ય પણ નથી, અજીવ દ્રવ્ય પણ નથી, જીવાજીવ દ્રવ્ય પણ નથી, પરંતુ એક અજીવ દ્રવ્ય દેશ ત્યાં હોય છે. તે અલેક અનંત અગુરુક લઘુક ગુણોથી યુક્ત છે અને તે સર્વકાશના અનંતમાં ભાગે ન્યૂન છે.
“कालओ ण अहेलोयखेत्तलोए न कयाइ नासि जाव निच्चे, एव जाव अलोगे" आनी अपेक्षा मघास ३५ क्षेत्र भूतभा यारे य न हता એવું નથી, એટલે કે તેનું અસ્તિત્વ હતું જ, વર્તમાનમાં પણ તેનું અસ્તિત્વ છે અને ભવિષ્યમાં પણ રહેશે. તે વ છે, શાશ્વત છે, અવ્યય છે અને નિત્ય છે એજ પ્રમાણે તિક રૂપ ક્ષેત્રલેક, ઉદલેક રૂપ ક્ષેત્રલેક, લેક અને અલક પણ ભૂતકાળમાં હતાં, વર્તમાનમાં છે અને ભવિષ્યમાં પણ હશે. એવું નથી કે તે ભૂતકાળમાં ન હતાં, વર્તમાનમાં નથી અને ભવિષ્યમાં નહીં હાય, કારણ કે તેઓ પણ ધ્રુવ છે, શાશ્વત છે, અવ્યય છે અને નિત્ય છે,
