________________
રત
भगवती सूत्रे
वक्तव्यः, तथा-चोक्तं प्रज्ञापनायाम् -'यदि तिर्यतिर्यग्योनि केभ्य उपपद्यन्ते ? किम् एकेन्द्रिय तिर्यग्योनिकेभ्य उपपद्यन्ते ? किंवा द्विन्द्रियत्रीन्द्रियचतुरिन्द्रियपञ्चेन्द्रिय तिर्यग्योनिकेभ्य उपपद्यन्ते ? हे गौतम! एकेन्द्रियतिर्यग्योनिकेभ्योऽपि उपपद्यन्ते यावत्-द्विन्द्रियत्रीन्द्रियचतुरिन्द्रियपञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनि केभ्योऽपि उपपद्यन्ते, एवं मनुष्येभ्योऽपि उपपद्यन्ते तथा देवेभ्योऽपि भवनपत्यादीशान्तेभ्य उपपद्यन्ते इति भावः इति प्रथममुपपात द्वारम् | १ |
-
देवों में से कहा गया है वैसा ही कहना चाहिये । प्रज्ञापना में इस विषय में ऐसा कहा गया है-गौतम ने प्रभु से जब ऐसा पूछा कि हे भदन्त ! जब जीव वनस्पतिकायिकों में तिर्यंच योनि में से आकर उत्पन्न होता है तो क्या वह एकेन्द्रिय तिर्यंच योनिकों में से आकर उत्पन्न होता है ? या दीन्द्रिय तिर्थ चों में से आकर उत्पन्न होता है ? या तेइन्द्रिय, चौहन्द्रिय और पंचेन्द्रिय तिर्यंचों में से आकर उत्पन्न होते है ? तब इसके उत्तर में प्रभु ने उनसे ऐसा कहा - हे गौतम! वहां जीव एकेन्द्रिय तिर्यंचों में से आकर भी उत्पन्न हो सकता है और द्वीन्द्रिय, तेइन्द्रिय, चौइन्द्रिय तथा पंचेन्द्रिय तिर्यंचों में से भी आकर उत्पन्न हो सकता है : मनुष्यों में से भी आकर उत्पन्न हो सकता है। देवों में से भी आकर के उत्पन्न हो सकता है । अर्थात् भवनपति से लेकर ईशान तक के देव एकेन्द्रियरूप पर्याय में उत्पन्न हो सकते हैं। ऐसा यह पहिला उपपात द्वार है | १|
દના વિષકમાં જેવું પ્રતિપાદન કરવામા આવ્યુ છે, તેવુ પણુ કરવુ જોઈએ. “ઇશ.નદેવલાક પર્યન્તના જીવે ત્યાં આ કથન પર્યન્તનું કથન અહીં ગ્રહણ કરવું જોઇએ. પ્રજ્ઞાપના સૂત્રમાં આ વિષયને અનુલક્ષીને આ પ્રમાણે કહ્યુ છે—
પ્રતિપાદન અહીં ઉત્પન્ન થાય છે,”
ગૌતમ સ્વામીના પ્રશ્ન- ભગવન્ ! જો જીવ વનસ્પતિયિકામાં તિય ચચેનિમાંથી આવીને ઉત્પન્ન થાય છે, તે શું તે એકેન્દ્રિય તિય ચચેાનિકામાંથી આવીને ત્યાં ઉત્પન્ન થાય છે? કે દ્વીન્દ્રિયતિય ચામાંથી આવીને ત્યાં ઉત્પન્ન થાય છે ? કે તેઇન્દ્રય, ચૌઇન્દ્રિય અને પંચેન્દ્રિય તિય ચામાંથી આવીને ત્યા ઉત્પન્ન થાય છે ? આ પ્રશ્નને મહાવીર પ્રભુએ આ પ્રમાણે ઉત્તર આપ્યા છે૪ ગૌતમ! ત્યાં એકેન્દ્રિય તિય"ચામાંથી આવીને પણ જીવા ઉત્પન્ન થાય છે, દ્વીન્દ્રિય, ત્રીન્દ્રિય, ચતુરિન્દ્રિય અને પચેન્દ્રિય તિર્યંચામાથી પણ આવીને ઉત્પન્ન થાય છે, મનુષ્યામાંથી અને દેવામાંથી આવીને પણ જીવ ત્યાં ઊત્પન્ન થઈ કે છે. એટલે કે ભવનપતિથી લઈને ઈશાનકલ્પ પન્તના દેવે ત્યાં એકે
