________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका श० १० उ० ३ सू० ३ भाषाविशेषनिरूपणम् रूपा प्रत्याख्यानी भाषा ६, भाषा-इच्छानुलोमाच-प्रतिपादयितु या इच्छा तदनु लोमा तदनुकूला इच्छानुलोमा, यथा शुभकार्य प्रेरितस्य "एवमस्तु ममाप्यभि'प्रेतमेतत् इत्येवं कथनरूपा, यथावा कश्चित् किञ्चित् शुभकार्यमारभमाणः कञ्चनपृच्छति-'साधुसेवां करोमि किम् ?" इति पृच्छन्तं प्रति "करोतु भवान् ममाप्येत-दभिप्रेतम्" इति कथनरूपा, यथावा कश्चिद् वक्ति-"साधुसमीपे दीक्षा गृह्णामि" इतिवदन्तम् "एवमस्तु गृह्णातु दीक्षाम्" इति कथनरूपा ७। इति प्रथम गाथया प्रोक्तम् अथद्वितीय गाथयाऽऽह-अनभिगृहीता-अर्यानभिग्रहेण या उच्यते भाषा, साडित्थडवित्यादिवत् ८, अथवा-यत्र न प्रतिनियतार्थावधारणं भवति सा, से गुरु ऐसा कहे कि अधिक वस्त्र और पात्र नहीं लिये जाते हैं इत्यादि इच्छानुलोमा-प्रतिपादन करनेवाले की इच्छा के अनुकूल कही गई भाषा जैसे शुभ कार्य में प्रेरित हुए से ऐसा कहना, हां ऐसा ही रहो. मुझे भी यह इष्ट है अथवा शुभकार्यको प्रारंभ करते हुए कोई किसी से पूछता है-कहो क्या सोधुसेवा करूँ-हां, करो-मुझे भी यह स्वीकृत हैं । इस प्रकार की वक्ता के अनुकूल वाली गई भाषा इच्छानुलोमा भाषा है। अथवा कोई जब ऐसा कहे कि मैं साधु के पास दीक्षा धारण कर लूं तप उससे ऐसा कहता हां, भाई ! दीक्षा धारण कर लो. इस प्रकार से प्रथम गाथा द्वारा ये सात भाषाएँ कही गई हैं। द्वितीय गाथा द्वारा अनभिगृहीत आदि भाषाओं को प्रकट किया गया है-जो इस प्रकार से है-अनभिगृहीत-जो अर्थ ग्रहण किये विना वाली जावे वह भाषा-जैसे डिस्थ डवित्थ आदि कहना अथवा
(૭ઈછાનોમાપ્રતિપાદન કરનારની ઈચ્છાને અનુકૂળ થઈ પડે એવી ભાષા જેમ કે શુભ કાર્ય કરવાને પ્રવૃત્ત થયેલ વ્યક્તિને આ પ્રમાણે કહેવું
હા. એવું જ કરે, મને પણ તે બહું ઈષ્ટ લાગે છે કે શુભ કાર્યની શરૂઆત કરતી વખતે કોઈ આપણને આ પ્રકારને પ્રશ્ન પૂછે છે કે “સાધુની સેવા કરૂ?” તો એવો જવાબ આપવો કે “હા, કરો, મને પણ તે કરવા ચોગ્ય લાગે છે” કઈ પૂછે કે દીક્ષા અંગીકાર કરૂં?” તે કહેવું કે “હા, ભાઈ જરૂર દીક્ષા અંગીકાર કરે આ પ્રકારની વક્તાને અનુકૂળ એવી જે ભાષા તેને ઈચ્છાનુલેમા ભાષા કહે છે. પહેલી ગાથા દ્વારા આ સાત પ્રકારની ભાષામાં પ્રકટ કરવામાં આવી છે. બીજી ગાથા દ્વારા અનભિગૃહીત આદિ ભાષાઓને પ્રકટ કરવામાં આવેલ છે–
(८) मनमिडीत भाषा-मथ 8४ा विना मासाती भाषामा “ડિથ ડવિથ આદિ અર્થહીન બાલવું. અથવા જે ભાષામાં કેઈ ચોક્કસ અર્થને
