Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ jagadguruzrIhIravijayasUrIzvaraziSyamahopAdhyAyazrIkIrtivijayaviracitaH zrIvicAraratnAkaraH
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ zubhAzIrvAdadAtA paMnyAsa zrIvajrasenavijayamahArAjasAheba navInasaMskaraNaprerakaH gaNivarya zrInayabhadravijayamahArAjasAheba navInasaMskaraNasampAdikA sAdhvI candanabAlAzrI
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ jagadguruzrIhIravijayasUrIzvaraziSyamahopAdhyAyazrIkIrtivijayaviracitaH zrIvicAraratnAkaraH *granthakAra:. paramapUjyamahopAdhyAyazrIkIrtivijayamahArAjaH * saMzodhakaH. jyotiHzAstravizArada-AcAryavaryazrImadvijayadAnasUrIzvaramahArAjaH * navInasaMskaraNasampA paramapUjyavyAkhyAnavAcaspatiAcAryabhagavantazrImadvijaya rAmacandrasUIzvANAM sAmrAjyavartI paramapUjyapravartinI zrarohitAzrIjImaharAjasya ziSyaratnA ca sAdhvI candanabAlAzrI * pUrvaprakAzakaH. zreSThi-devacandra-lAlabhAI jainapustakoddhArasaMsthA * navInasaMskaraNaprakAzakaH. bhadraMkara prakAzana ahamadAbAda
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ granthanAma : zrIvicAraratnAkaraH pa.pU.mahopAdhyAyazrIkIrtivijayamahArAjaH granthakAra saMzodhaka : pa.pU.zrImadvijayadAnasUrIzvaramahArAjaH navInasaMskaraNasampAdikA : sAdhvI candanabAlAzrI pUrvaprakAzaka : zreSThi-devacandra-lAlabhAIjainapustakoddhArasaMsthA navInasaMskaraNaprakAzaka : bhadraMkara prakAzana prathamasaMskaraNa : vIra saM. 2453, vi.saM. 1983, i.sa. 1927 navInasaMskaraNa : vIra saM. 2536, vi.saM. 2066, i.sa. 2010 mUlya : ru.300-00 patra : 60+392 : BHADRANKAR PRAKASHAN, 2010 ra prAptisthAna ahamadAbAda ahamadAbAda : bhadraMkara prakAzana 49/1, mahAlakSmI sosAyaTI, zAhIbAga, ahamadAbAda-380004 phona : 079-22860785 : sarasvatI pustaka bhaMDAra hAthIkhAnA, ratanapola, ahamadAbAda-380001 phona : 079-25356692 : virati grAphiksa, ahamadAbAda phona : 079-22684032 tejasa prinTarsa, ahamadAbAda phona : 079-22172271 (mo.) 9825347620 akSarAMkana mudraka
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ | zrutabhakti-anumodanA lAbhArthI paramapUjya, paramopakArI, suvizAlagacchAdhipati, vyAkhyAnavAcaspati pUjyapAda AcAryabhagavaMtazrImadvijaya rAmacaMdrasUrIzvarajI mahArAjasAhebanAziSyaratna adhyAtmayogI pUjyapAda paMnyAsapravara zrIbhadraMkaravijayajI mahArAjasAhebanA ziSyaratna hAlAradeze saddharmarakSakapUjyapAda AcAryabhagavaMta zrImadvijaya kuMdakuMdasUrIzvarajI mahArAjasAhebanA ziSyaratna vardhamAnataponidhi 100+69LInA ArAdhaka pUjyapAda gaNivaryazrInayabhadravijayamahArAjasAhebanAsadupadezathI zrInavADIsAzvetAMbara mUrtipUjakatapagaccha jainasaMgha navADIsA (u.gu.) A graMthaprakAzanano jJAnadravyamAMthI saMpUrNa lAbha lIdhela che. Ape karelI zrutabhaktinI amo hArdika anumodanA karIe chIe ane bhaviSyamAM paNa Apa uttarottara uttamakakSAnI zrutabhakti karatAM raho evI zubhecchA pAThavIe chIe. li. bhadraMkara prakAzana
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkaraHjIyAsurjinazAsanonnatikarAH zrIhIrasUrIzvarAH, siddhAntodadhayaH samAzritataTA ratnArthibhirdhIvaraiH / ziSTAbhISTarasAzrayA ghanajanA yebhyo nipItAmRtAH, garjanto'pyajaDAzayAH pratidizaM prItiM samAtanvate // teSAmchavayazaHparimalaparikalitasakalabhuvanAnAm / hRdi gotramantramitraM nidhAya kAmitaphalavadAnyam // aGgopAGgAdyAgamatadvivRttiprakaraNAdidRSTAnAm / racayAmi vicArANAM nicayaM granthe'tra rucirANAm // [vicAraratnAkare]
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzakIya paramAtmAnA zAsanamAM pUrvanA mahApuruSoe aneka graMtharatnono samuddhAra karela che. temAMno eka atigahana aneka taraMgothI taralita aneka prakAranA vicArarUpI ratnothI paripUrNa zravicAraratnAkara nAmano graMtha che. zravicAraratnAkara graMthanI racanA anUpatipratibodhaka zrImadvijayahIrasUrIzvaramahArAjanA ziSyaratna mahopAdhyAya zrImakIrtivijayANivaryazrIe vi.saM. 1690mAM karela che. A zravicAraratnAkaragraMtha vi.saM. 1983mAMzreSThi devacaMdra lAlabhAI jainapustakodvAra saMsthAthI graMthAMka-72 ta2IkejIvanacaMdra sAkaracaMdrajhaverIe mudrita karAvIne pratAkAre prasiddha karela che. zravicAraratnAkagraMthanI pUrvaprakAzita prata varSo pUrve chapAyela hovAthI jIrNa thavA Avela che ane A graMtha AgamapAThorUpI aneka ratnothI paripUrNa hovAne kAraNe aneka viSayonA praznonI jijJAsAne tRpta karanAra hovAthI A graMthanuM punaH prakAzana atiAvazyaka jaNAvavAthI paramapUjaya pa2mA2AdhyapAda vyAkhyAnavAcaspati AcAryabhagavaMta zrImadvijaya rAmacaMdrasUrIzvaramahArAjanA ziSyaratna paramapUjya adhyAtmayogI paMnyAsapravara zrImadraMkaravimahArAjanA ziSyaratna hAlAradeze saddharmarakSaka paramapUjya AcAryabhagavaMta zrIkuM da k da - sUrIzvaramahArAjanA ziSyaratno paramapUjaya paMnyAsa zrIvrajasenavijayajImahArAjanA zubhAzIrvAdathI ane vardhamAnataponidhi paramapUjayagaNivarya zrIyabhadravijayAhA2AjanI zubhapreraNAthI paramapUjya vyAkhyAnavAcaspati AcAryabhagavaMta zrImadvijayarAmacaMdrasUrIzvarajImahArAnA sAmrAjyavartI tathA paramapUjya sa2LasvabhAvI pravartinI sAdhvI zrarohitAzrIjImahArAjanA ziSyaratnA viduSI sAdhvI zrazcaMdanabAlAzrIjImahArAje potAnI nAdurasta rahetI tabIyatamAM paNa atizramasAdhya kArya karIne AgamapAThothI bharapUra A graMtharatnanA navIna
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8 saMskaraNanuM saMpAdana karIne amArI saMsthAne prakAzita karavAno je lAbha Apyo te badala amArI saMsthA temanI RNI che. temanA dvArA bhaviSyamAM paNa AvA uttama graMtharatno saMpAdita thaIne prakAzita thatAM rahe ane amArI saMsthAne prakAzita karavAno lAbha maLato rahe evI ame abhilASA rAkhIe chIe. A navInasaMskaraNane prakAzita karavA mATe vardhamAnataponidhi paramapUjya gaNivarya zrIttayavimahA2AjanI zubhapreraNAthIzrI navADIsA zvetAMbara mUrtipUjaka tapagaccha jaina sa ghajJAnadravyamAMthI saMpUrNa lAbha lIdhela che, te badala amArI saMsthA temano khUba khUba AbhAra mAne che. A navInasaMskaraNa prakAzananA suavasare ame graMthakArazrIno pUrvanA saMzodhakakArazrIno, prakAzakasaMsthAno, navInasaMskaraNanA prerakazrIno, navInasaMskaraNanA saMpAdikAzrIno,ko bAkailAsasAgajJAnabhaMDAramAMthI mudrita prata amane prApta thaI temano, A kAryanA akSaramudrAMkana kArya mATeviratigrAphiksDALAakhilezamizrazno ane mudraNa kArya mATe khaMtapUrvaka kArya karI ApanA2tejasa prInTarsavALAtejasabhAIno khUba khUba AbhAra mAnIe chIe. aneka AgamapAThothI paripUrNa A graMtha dvArA aneka praznonA samAdhAna prApta thaI zake che. vartamAnamAM A graMtha viziSTa upakAraka bane tevo che. A graMthanuM sArI rIte avalokana karavAthI aneka viSayonI jijJAsA tRpta thAya tevuM che ane AgamapATho-prAcInagraMthonI sAkSIpUrvakanA samAdhAnathI zAsraparikarmita nirmaLa prajJA thavA dvArA samyajJAna prApta thavAthI samyagdarzana ane samyakcAritra paNa nirmaLatara-nirmaLatama bane che ane ratnatrayInI ArAdhanAsAdhanA dvArA ApaNA saunuM aMtima lakSya nijazuddhasvarUpanI prApti sau koI bhavyAtmA kare ane zAzvata sukhamAM ramamANa banI sAdianaMtakALa sudhI AtmasvarUpanA bhAgI bane eja zubhabhAvanA. ratan-t.pm5 2nd proof ... bhadraMkara prakAzana
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ vicA2tnAkara eka adbhutagraMtha !! viSamakALe jinabiMba jinAgama, bhaviyaNakuM AdharA....!! AgamAdigraMthonA arka samAna zravicAraratnAkara graMthamAM aMgaAgamagraMtho, upAMgaAgamagraMtho mUlasUtraAgamagraMtho, chedagraMtho ane prakIrNagraMthomAMthI aneka AgamapATho uddhRta karIne prAcyataTa, madhyabhAga, aparataTa ane saMkIrNavicArasamuccaya ema cAra bhAgamAM samAveza karela che. akabarRpapratibodhaka paramapUjyaAcAryabhagavaMtazrImadvijayahIrasUrIzvaramahArAjanA paTTaprabhAvaka paramapUjya AcAryabhagavaMtazrImadvijaysanasUrIzvaramahArAjanA paTTAlaMkAra paramapUjya AcAryabhagavaMta zrImadvijayatalakasUrIzvarajmahArAjanA paTTapratiSThita paramapUjya AcAryabhagavaMta zrImadvijaAnaMdasUrIzvaramahArAjanA sAmrAjayamAM vi.saM. 1690mAM paramapUjya mahAmahopAdhyAyazrImakIrtivijayANivaryazrIe A graMthanI racanA karela che. A graMthaparamapUjaya upAdhyAya zradevavijayANivaryazrIe saMzodhita karela che, temajalokaprakAzAdi aneka graMthanAracayitA prastuta graMthakArazrInA ziSyaratna paramapUjya vinayavijayANivaryazrIe saMzodhita karela che ane A graMthano prathamAdarza lakhela che . temaja A graMthanuM 52mapUjaya AcAryabhagavaMta zrImadvijayakamalasUrIzvaramahArAjanA paTTaprabhAvakaparamapUjyaAcAryabhagavaMta zrImadvijayadAnasUrIzvarajmahArAje prAtaHsmaramaNIya mahAmahopAdhyAya zrImIravijayamahArAjanA jJAnakozamAMthIprAptathayela be hastapratonA AdhAre saMzodhana karIne zuddhikaraNa karela che. A graMthanI prastAvanA paramapUjadAnasUrIzvaramahArAjanA sAmrAjayavartI anuyogAcArya zrImatpremavijayANivara (siddhAMtamahodadhiparamapUjapremasUrIzvaramahArAja)nAvineya paramapUjyajaMbUvijamahArAje (paramapUjyajaMbUsUrIzvaraahArAje) saMskRtamAM lakhela che te prastutanavInasaMskaraNamAM Apelache. A rIte pUrvanA mahApuruSo dvArA racita ane saMzodhita A graMtha hovAthI ati
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahattvapUrNa A graMtha che. zravicAraratnAkara graMthamAM aneka uttama ratno-maNio jevA aneka vicAro rajU karIne enA samAdhAno AgamagraMthonA pAThonI sAkSI pUrvaka ApavAmAM Avela che. A zravicAraratnAkara graMthamAM DUbakI lagAvavAthI aneka jijJAsAo ane aneka praznonA samAdhAna thavAthI samyajJAnarUpa zreSTharatnonI prApti thAya che. zravicAraratnAkagraMthanI vi.saM. 1983mAM zreSThidevacaMdra lAlabhAI jainapustakoddhAra saMsthAthI graMthAMka-7ra tarIke prakAzita thayela prata jIrNa thaI gayela hovAthI A graMthanuM punaH prakAzana thAya to A graMtha ghaNo upayogI thAya e pramANe vardhvamAnataponidhi munizrI nayabhavANivaryazrIe zratopAsikA sAdhvI caMdanabAlAzrIne preraNA karI ane emanI zubhapreraNAne jhIlIne mArA zubhAzIrvAdapUrvaka sAdhvI caMdanabAlAzrIe ghaNo parizrama karIne A graMthanuM navInasaMskaraNa pustakAkAre vistRta viSayAnukrama, daza pariziSTo vagere sahita taiyAra karela che ane Avo viziSTa AgamapAThothI bharapUra A graMtha bhadraMkara prakAzanI prakAzita thAya che te mArA mATe atyaMta AnaMdano viSaya banela che. A graMthanA vAcana dvArA aneka padArthono sacoTa bodha thAya tema hovAthI A graMtha sau koI jijJAsu vAMce evI preraNA karuM chuM ane AgamanA arka samAna A graMthanA vAcana mATe kSamatA keLavI adhikArI varga AgamagraMthonA vAcanamAM praveza kare ane tenA dvArA nirmaLa bodha prApta karI ratnatrayInI vizeSa ArAdhanA-sAdhanA karI sau koI bhavyAtmAo muktimaMjilanA mArge AgaLa vadhI zAzvata sukhanA bhAgI bane e ja zubhakAmanA !! - paMnyAsa vajasenavijaya ratan-t.pm5 2nd proof
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkarasyopodghAtaH / e namaH / pAramezvaryapravacane maharSibhiH zrutasAgarAdaneke grantharatnAH samuddhRtAH santi / tatrAyamapyeko'tigahano vipulataraGgalolazca nAnAvidhaviSayavicAraratnaparipUrNo vicAraratnAkarAbhidhAnazcirAjjayati / asya granthasya ke vidhAtAra: kadA ca saMjAtAH iti jijJAsAyAka bbAsU patipratibodhakzrImadvijayahIrasUrIzvapAdaina ko'pyajJo bhaviSyati, teSAM ziSyaratnaiH sugRhItanAmadheyairmahAmahopAdhyAya zrImakIrtivijayagaNibhinirmito'yaM granthaH / teSAM samayastu suprasiddha eva / grantharacanA tu, zrImadvijayahIrasUrIzvasaTTaprabhAvakzrImadvijayasenasUrIzvasaTTAlaGkAnImadvijayatilakasUrIndrapaTTapratiSThi.zrImadvijayAnandasUzikharANAM sAmrAjye navatyadhikaSoDazazatAbde samabhavat, teSAme va sUrIzvarANAmAdezAdayaM granthaH zrutasAgArAt samuddhataH / upAdhyAyadevavijayagaNibhiHsaMzo dhito lokaprakAzAdyanekagranthanirmAtRprastutagranthakRcchiSyaratnavAcakavavinayavijayANibhizca saMzodhitaH prathamAdarzaH likhitazca / taduktam tadanumanujamAnyo'nanyasAmAnyabhAgyastribhuvanagurupaTTe sUrizakro babhUva / vijavijayasena: phenapiNDAvadAtaH, prasRmaravarakItirmUtimAn puNyarAziH // 18 / / yenAtyunmadavAdivRndahRdayakSmApIThajanmA mahAn, garvakSoNiruhaH kSaNAdapi tathA nirmUlamunmUlitaH / * pAkabbasaMsadi svavacanairyuktiprathApezalaidyidvandhurasindhuroddharakarairambhojamAlA yathA // 19 // tatpaTTAbhramukAntasundaraziraHzRGgAravAstoSpatiH, SaTtarkodadhimandaraH smarajayI cAritracUDAmaNiH / caJcaccandrakulAbdhicandrasadRzazcandrojjvalasrIyazAH, sa zrImAn vijayaprayuktatilakaH sUrIzvaraH so'bhavat // 20 // yaH zrIsUrivara: samatvamadadhad bhrAjiSNunA jiSNunA, lakSmIdakSakaTAkSapAtramatanupradyumnasampAdakaH / dadhe yena jinAdhirAjavacanazreNIdharitrI dhruvam, dandhioragaghorasAgarajalairAplAvyamAnA balAt // 21 // tatpaTTAdhipatiH kSitIzatatibhiH stutyakramAmbhoruhaH, sUrizreNiziromaNiH sa vijyAnandaH kSamAbhRdvibhuH /
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 svacchazrIstapagaccharAjyamakhilaM zAsti prazastAbhidhastIrthAdhIzapadAravindavilasadbhaktivimuktipriyaH // 22 // AjanmA'pi rajaHprasaGgarahite ratnapradIpojjvale, vizvAmodisuvAsane zrutadhane cAturyacandrodaye / yaccetaHsadane nirastamadane svAdhyAyadauvArike, zrIdharmaH kSitipaH kSamAdigRhiNIvargaH saha krIDati // 23 // yatkIrtyAdbhutametadadya vihitaM zubhraM sRjantyA jagat, kRSNazcetaruciH zritaH zriyamiyaM provAca zaGkAkulA / kastvaM taddayito na so'sitatanurnUnaM sa eva priye, dampatyoritaretaraM sazapathaM kluptaH kali kazaH // 24 // kaNThe sArasvatI hRdi kRpAnItikSamAzuddhayo, vaktrAbje mukhavastrikA subhagatA kAye kare pustikA / bhUpAlapraNatiH pade dizi dizi zlAghA'bhitaH sampadaH, itthaM bhUrivadhUvRto'pi vidito yo brahmacArIzvaraH // 25 / / lakSmImIzvaratAM ca yaH paricitAmutsRjya bAlyAdapi, zrAmaNyaM zritavAnagaNyaguNabhRtpuNyapravINAzayaH / tatraujjhannaparAntikaM taditarA tvakSNApi nAGgIkRtA'pyetatpAdapavitragehisadane tiSThatyaho rAgitA // 26 / / zIlaM yasya pare stuvanti matino'pyantarmano'bhISTadaM, kAle'sminnapi jAgradugramahimA yadgotramantrodbhutaH / ni:zeSAgamavAridherapi sukhaM dattAvakAze hRdi, sthAtuM na prabhuraGgajazciramidaM yasya trayaM citrakRt // 27 / / eteSAmAdezAt samuccitaH pravacanAdayaM granthaH / zrAhIravijayANapatizizupAThakkIrtivijaya / / 28 / / saMzodhitazca suvihitacUDAmaNiAmavijakA dhaziSyaiH / zrAvavijayAcakavRSabhaiH kovidakulotaMsaiH // 29 / / kiJcAtra lekhanazodhanaviSaye yatnaM cakAra macchiSyaH / vinayavijayabhidhAnaH prathamAdarzaM ca sa lilekha // 30 // asmin vicAraratnAkare AcArAGgokAdazAGgAtmakavicArataraGgasaMkulo'pUrvaH pUrvataTo ratan-t.pm5 2nd proof
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ vartate / aupapAtikadidvAdazo pAGgAndyanuyogadvArUpazAstravicAravIcibahulaH katipayasUtramatAntarAvarttayuta AvazyakadazavaikAlikottarAdhyayanaughaniryuktyAsUitrasandarbharUpakalikAkalitazcAlabdhamadhyo madhyabhAgo vartate / nizIthamahAnizIthadazAzrutaskandhabRhatkalpavyavahArapaJcakalpAmakacchedasUtrAnAmAzayasphaTikasphIto'pazcimapazcimataTo vartate / kiM bahunA prakIrNakaprakaraNAdivicArAtmajalataraGgadhvanito yathA'yaM darzanena netramadhuro nidarzanena manovedhakastathA zravaNenApi nirantaraM karNapezalasaMgItadAyako velAvAridhiH zrutaratnAkaraikopAsanArasikatvenetastato bhrAmyamANAnAM velArthinAM paramArthapUrakaH kevalanidhAnasaMvAhako bhaviSyatItyatra nAsti saMzayalezo'piA asmingranthe-"gaNastava koTika: sthAnIyaM kulaM vairAkhyA zAkhA, amukAbhidhAna AcArya upAdhyAyazca / sAdhvyAH pravartinI tRtIyoddezaSTavyA" ityevaM rUpadigabandha uktaH, na pravartakAbhidhAnaM nApi zrAvaka zrAvikayoriti / tathA-"ajAtazmazruNaH ziSyAderAcAraprakalpAdhyayanaM pAThayituM na kalpate" / "yo vastrasyaikaM thiggalaM dadAti dadataM vA svAdayatianumodayati tasya doSAH' ityutsargaH, kAraNe tu trayANAmanujJA parataH prAyazcittam / evaM pATitavastrasya granthidAne'pi vaktavyam / "dvau kalpau sautriko eka aurNiko grAhyaH, varSAkAlaM vinA auNika ekako na vyApAryo madhye sautriko bahirauNika iti vidhiparibhogaH" / "jaghanyato'pyadhItAcAraprakalpasyaiva nizrayA viharttavyam" / AcAraprakalpasya nizIthajJasya nizrayA viharttavyaM munibhirityarthaH / "sAdhunAmupakaraNAdikaM gRhasthaiH vAhayituM na kalpate" / "sAdhUnAM prAtihArikavyApAraNamanucitaM bahudoSatvAt" / "sAdhUnAM gRhasthagRhe gatAnAmupaveSTuM na kalpate niSiddhatvAta" / antakAle yena zrAvakeNa saMstArakavarjaM sarvaM pratyAkhyAtaM tasya dIkSAgrahaNe na kApi kSatiH / taduktaM "aha jai susAvago koI // 2 // saMthAragapavajjaM paDivajjai tassa jiNagihAIsu / pavvajjAvihi savvo kAyavvo neva uvaTThAvaNA" // 3 // dantadhAvanapurassaraM devArcanaM kartavyamupavAsapauruSyAdipratyAkhyAninastu dantadhAvanAdikaM vinApi zuddhireva tapaso mahAphalatvAt / "svagRhacaityaDhaukitacokSapUgIphalanaivedyAdivikriyotthaM puSpabhogAdi svagRhacaitye na vyApAryam, nApi caitye svayamAropyam, kintu samyaksvarUpamuktvA'rcakAdeH pArvAt tadyogAbhAve sarveSAM sphuTaM svarUpamuktvA svayamAropayet, anyathA mudhAjanaprazaMsAdidoSaH" / "devagRhAgataM naivedyAkSatAdisvavastuvat samyag rakSaNIyaM samyagmUlyAdiyuktyA ca vikreyaM na tu yathA tathA mocyam, devadravyavizAdidoSApatteH" / "evaM devadravyavat jJAnadravyamapi zrAvakANAmakalpyam / sAdhAraNadravyamapi saGghadattameva vyApArayituM kalpyate nAnyathA, saGghanApi saptakSetrIkArye eva vyApAryam, na mArgaNAdibhyo deyam" / tathA jJAnasatkaM kadgalAdikaM ratan-t.pm5 2nd proof
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAdhvAdyarpitaM zrAddhena svakArye na vyApAryam, svapustikAyAmapi na sthApyam, samadhikaniSkraya vinA, sAdhvAdisatkamukhavastrikAderapi vyApAraNaM na yujyate, gurudravyatvAt, gurusamapitasthApanAcAryajapamAlAdigrahaNe tu vyavahAro dRzyate'" / "tathA devajJAnAdeyaM kSaNamapi na rakSaNIyam, devAdidravyopabhogadoSaprasaGgAt, arpaNAzaktena tu prathamameva pakSamAsAdiravadhi: kAryA, avadhimadhye tUdgrAhaNikAM vinApi zIghraM deyamanyathA devadravyopabhogadoSaprasaktiH, tadravyacintakairudgrAhaNikApi zIghramabhagnatayA svadravyavaddevadravye'pi kAryA" / "tathAntyAvasthAyAM pitrAdInAM yanmAnyate tatsAvadhAnatve guruzrAddhAdibahusamakSameva vAcyam-yanbhavannimittamiyaddinamadhye iyad vyayiSyAmi tadanumodanA bhavadbhiH kAryA, tadapi sadyaH sarvajJAtaM vyayitavyam, svanAmnA vyaye tu stainyAdidoSaH" / ityAdayo'neke upayogino viSayAH prapaJcitA iti // stambhananagare ASADha kRSNadvitIyAyAM vIra saMvat 2453 pUjyapAda-AcAryadevazrImadvijayadAnasUrIzvarasAmrAjyavartIanayogAcArya-zrImatpremavijayagaNivaravineyANajambavijayaH AbhAradarzanam ayaM grantho'tIvAzuddha AsIt, tasya zuddhyarthaM prAtaHsmaraNIyamahAmahopAdhyAyazrImdvIravijayamAM jJAnakoSAt hastalikhite dve pratI milIte / yayorekA nUtanA, dvitIyA jIrNA, dve'pyatIvAzuddhestaH / ayaM granthaH prAyeNa sarvatrAzuddhimAnneva dRSTaH / tAdRzasyApi zodhane'khaNDapratApayuktazAsananAyakazrImadvijakamalasUrIzamAM suvihitapaTTAkAze'jJAnatamo dhvaMsaka nabhomaNibhiH zrImadvijayadAnasUrIzvaraiHyatparizramaH saMsevitastenaivAsyAsImopakArakasya grantharatnAkarasya prakAzane samarthIkRtA vayaM, tatasteSAM nAmasaMkIrtanenaiva vayamasmAkaM rasanAM pAvanI kUrmaH / teSAM prabhAvAccAsya granthasyAdhyetAraH sakalarahasyArthasArthasampAdanasukhabhAjanA bhavantvityabhilaSAmo vayam / dRSTidoSAt mudrakadoSAdvA yA azuddhayaH saMjAtAH tAH dhImadbhiH kRpAM kRtvA saMzodhanIyAH / / sAkaracandrAtmajo jIvanacandraH mohamayIpattane ASADha kRSNa paJcamyAM vIra saMvat 2453 ratan-t.pm5 2nd proof
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ zrIbhadrabAhusvAmI - AvazyakaniryuktipIThikAnantaragAthA ] - sarvotkRSTa parAkramavALA, amitajJAnI, saMsArathI tarelA, sugatigatimAM eTale mokSamAM gayelA, siddhinA patha-mArganA upadezaka evA tIrthaMkarabhagavAnane vaMdana karuM chuM. mahAbhAgya, mahAmuni, mahAyaza, amara ane nara2AjathI pUjita, A tIrthanA tIrthaMkara-tIrthapravartaka evA mahAvI252mAtmAne vaMdana karuM chuM. - saMpAdakIya "titthayare bhagavaMte aNuttarapakkame amianANI / tine sugaigaigae siddhipahapaesae vaMde // vaMdAmi mahAbhAgaM mahAmuNi mahAyasaM mahAvIraM / amaranararAyamahiaM titthayaramimassa titthassa // ikkArasa vi gaNahare pavAyae pavayaNassa vaMdAmi / savvaM gaNaharavaMsaM vAyagavaMsaM pavayaNaM ca 11 '' gautamAdi agiyAre gaNadharo ke jeo pravacana AgamanA pravAdaka che temane, sarva gaNadharonA vaMzane, vAcakonA vaMzane ane pravacana-Agamane huM vaMdana karuM chuM '35nnerU vA viAmerU vA, veD vA // -tripadI utpanna thAya che athavA nAza pAme che athavA dhruva-nitya rahe che H e traNa pada. '"satyaM mAsarUM ahA, murtta paMthaMti vAharA nikaLa / sAsaNassa hiTThAe, tao suttaM pavattei " // * zrImadravAdusvAmI - AvazyanivRtti / gAthA-12 arhato artha (mAtra) kahe che, (nahi ke dvAdazAMgarUpasUtra) gaNadharo sUtra (dvAdazAMgarUpa) nipuNa (eTale sUkSmArthaprarUpaka bahu arthavALuM) athavA niguNa (eTale niyata-pramANanizcita guNovALuM) gUMthe che, tethI zAsananA hita mATe sUtra pravarte che. -
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 'savvappavAyamUlaM duvAlasaMgaM jao samakkhAyaM / rayaNAgaratulaM khalu to savvaM suMdaraM tammi // * zrIharibhadrasUrI - upadezapade - sarvapravAdonA mUlarUpa dvAdaza aMga je kAraNathI samAkhyAta-prasiddha che te kAraNathI temAM ratnAkaranA jevuM sarva suMdara ja che. zrIvicAraratnAkaragraMthaparicaya : zrIvicAraratnAkara graMtha cAra vibhAgamAM vibhakta che : (1) prAcyataTa, (2) madhyabhAga, (3) aparataTa, (4) saMkIrNavicArasamuccaya. (1) prAcyataTa :-ratnAkaramAM jema pUrvakinAro hoya che tema vicAraratnAkaragraMthamAM AcArAMgadi agyAraaMgasvarUpa vicArataraMgathI yukta apUrva pUrvataTa che. (2) madhyabhAga :- ratnAkaramAM jema madhyabhAga gahana hoya che tema vicAratnAkara grAmA aupapAtikadi bAra upAMga, naMdI, anuyogadvArUpa zAstravicAranA mojAothI vyApta, keTalAka sUtranA matAMtararUpa AvartathI sahita, Avazyaka, dazavaikAlika, uttarAdhyayana, oghaniyukita Adi sUtranA saMdarbharUpa kalikAthI kalita aladhamadhyabhAgavALo madhyabhAgacho (3) aparataTa H-2tnAkaramAM jema pazcima kinAro hoya che tema vicAraratnAkaragraMthamAM nizItha, mahAnizItha, dazAzrutaskaMdha, bRhatkalpavyavahAra, paMcakalpa nAmanA chedasUtronA AzayarUpa sphaTikathI udbhavala-dedIpyamAna mukhya evo pazcimataTa che (4) saMkIrNavicArasamuccaya :- ratnAkara jema jalataraMgathI dhvanita hoya che tema vicAraratnAkaragraMtha prakIrNakaprakaraNAdivicArasvarUpa jalataraMgathI dhvanita che. vicA2ratnAkara darzanathI netrane madhura lAge che, nidarzanathI manovedhaka che ane zravaNathI paNa niraMtara karNane manoharasaMgIta ApanAra che. zrutaratnAkaranI ekamAtra upAsanAnAM rasikapaNAthI ahIM tahIM bhamatA evA velAnA arthIjanone velArUpI ratnAkara 5ramArthapUraka che, kevalanidhAnane vahana karanAra che, tethI zrutaratnAkaranI upAsanA karanArane zrutarUpI ratnonI prApti thaze, temAM lezamAtra paNa saMzaya nathI. zrIvicAraratnAkaragraMthakAraparicaya : akbarAjAnA pratibodhaka pUjayapAda AcAryabhagavaMta zrImadvijayahIrasUrIzvarajImahArAjAthI koIpaNa ajJAta nathI, teo zrImadanA ziSyaratna mahAmahopAdhyAya zrImat ratan-t.pm5 2nd proof
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ 17 kitivijANivaryazrIe zrutarUpI sAgaramAMthI atigahana-gaMbhIra vipula taraMgothI kallolita, aneka prakAranA vicAraratnothI paripUrNa zravicAraratnAkagraMthanI racanA karela che. zrIvicAraratnAkara graMtharacanA : paramapUjayapAda zrImadvijayahIrasUrIzvarajI mahArAjanA paTTaprabhAvaka, paramapUjaya zrImadvijayasenasUrIzvaramahArAjanA paTTAlaMkAra, paramapUjya zrImadvijayatilakasUrIzvarajImahArAjanA paTTapratiSThita, paramapUjya zrImadvijayAnaMdasUrIzvarajImahArAjanA sAmrAjyamAM vi.saM. 1690mAM A graMthanI racanA thayela che. teozrInA AdezathI zrutasAgaramAMthI paramapUjya mahopAdhyAya zrI kIrtivijayyAcake A graMthano samuddhAra karela che. paramapUjya upAdhyAya devavijazaNivaryazrIe A graMthanuM saMzodhana karela che tathA lokaprakAzadi aneka graMthanA racayitA prastuta graMthakArazrInA ziSyaratna vAcakavarya zravinayavijANivaryazrIe A graMthanuM saMzodhana karela che ane svagururacita A graMthano prathamAdarza lakhela che. zrIvicAraratnAkaragraMthapUrvasaMpAdanaaMge : jagad guruzrIhIravijayasUrIzvarazaSyopAdhyAyazrIkIrtivijayavaracita zravicAraratnAkara graMtha vIrasaMvata 2453. vikrama saMvata 1983. I. sana 1927mAM zreSkrivacandra lAlabhAI jainapustakoddhArasaMsthA dvArA graMthAMka-72 tarIke jIvanacaMdra sAkaracaMdra jhaverIe chapAvIne pratAkAre prasiddha karela che. te pratAkAra AvRttimAM vicAraratnAkaso upodghAta saMskRta bhASAmAM pUjyapAda AcAryadevazrImadvijadhdhAnasUrIzvaramahArAjanA sAmrAjyavartI anuyogAcArya zrImazremavijaSNaNivaranA vineya paramapUjya jambavijaahArAje lakhela che. tathA AbhAradarzanamAM jIvanacaMdra sAkaracaMdra jhaverIe lakhela che ke A graMtha atyaMta azuddha hato tenI zuddhi mATe prAtaHsmaraNIya mahAmahopAdhyAya zrIsvIravijaahArAjanA jJAnakoSamAMthI hastalikhita be prato prApta thaI. jemAM eka nUtana ane bIjI jIrNa hatI. te baMne paNa pratio atyaMta azuddha hatI. A graMtha prAyaH karIne sarvatra azuddhivALo jovAmAM Avela. tevA graMthanA zodhanamAM akhaMDa pratApayukta zAsananAyaka zrImadvijaddhamalasUrIzvarajI mahArAjanA suvihita paTTAkAzamAM ajJAnatamodhvaMsakanabhomaNi evA zrImadvijabdAnasUrIzvarajImahArAje je parizrama karyo, tethI ja asImopakAraka A graMtharatnanA prakAzana mATe 1. ejana graMtha juo - prazasti zloka 18thI 30[pRSTha-338thI 34 2. hIravijayasUrinA ziSya kIrtivijayagaNie te sUrine ziSyo taraphathI pUchAyelA jainazAstro saMbaMdhI zaMkAnA prazno ane apAyela uttaro ekatrita karI praznottarasamuccaya aparanAma hIraprazna tathA saM. 1690mAMvicAraratnAkagraMtha saMkalita karyo che. [rja.sA.sa.I.navI AvRtti pR. 386 5. 86LuM ratan-t.pm5 2nd proof
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ ame samartha banyA, tethI teozrInA nAmanA saMkIrtana dvArA ame amArI rasanAne pavitra karIe chIe ane teonA prabhAvathI A graMthanA adhyetAo sakalarahasyArthasamudAyane prApta karIne mokSasukhanA sukhabhAgI bane evI ame abhilASA rAkhIe chIe. zrIvicAraratnAkaragraMthanavInasaMskaraNaaMge : vicAraratnAkagraMthanI uparokta pratAkAre prakAzita thayela prata jIrNa thaI gayela jovAmAM AvI ane A graMtha AgamAdi pATho dvArA aneka jijJAsAonI, aneka praznonI tRptinA samAdhAnane karanAra hovAthI, asImopakAraka hovAthI paramapUjaya vyAkhyAnavAcaspati AcAryabhagavaMta zrImadvijayarAmacaMdrasUrIzvarajImahArAjanA ziSyaratna paramapUjya adhyAtmayogI paMnyAsapravara zrI bhadraMkaravijayamahArAjanA ziSyaratna hAlAradeze saddharmarakSaka paramapUjyaAcAryabhagavaMta zrImadvijayakuMdakuMdasUrIzvaramahArAjanA ziSyaratno paramapUjya paMnyAsapravarazrI vajasenavijayamahArAjanA zubhAzIrvAdathI ane paramapUjaya vardhvamAnataponidhi gaNivaryazrI nayamadravijyamahArAjanI zubhapreraNAthI A graMthanuM navInasaMskaraNa AgamAdipAThonA vistRtaviSayAnukrama ane navapariziSTo sAthe taiyAra karelache . pUrvanA pratAkAra prakAzanamAM te te viSayanA pATho ApyA pachI pratanaMbara tathA patra naMbara Apela che te ame A navInasaMskaraNamAM te mujaba ja rAkhyA che, kemake prAcInapratomAM e pATha kyAM che te jonArane jovuM hoya to khyAla AvI zake. vizeSamAM ame te te AgamAdi-prakaraNAdigraMthonA te te sthAnonA sUtranaMbara, gAthAnaMbara vi. tathA AgamAdiprakaraNAdi pATho aMtargata udbhatasthAno nA gAthAnaM bara vi. amArI pAse je AgamAdigraMthonI sAmagrI upalabdha hatI tenA AdhAre keTalAka pAThomAM te sthAnamAM [ ] corasa kAMusamAM ane keTalAka pAThomAM TippaNImAM sthAnanirdeza karela che. te jonArane sUtranaMbara ke gAthAnaMbara ra4i AgaLa-pAchaLa koI prata vi.mAM jovAmAM Ave to te mujaba sudhArIne vAMce. mArA alpakSayopazama anusAra AvicAraratnAkara graMthanuM navInasaMskaraNa yathAzakya zuddhikaraNapUrvakanuM ane vAMcavAmAM saraLatA rahe te mujaba taiyAra karavAno prayatna karela che. Ama chatAM aneka gaMbhIra evA AgamAdipAThothI paripUrNa A graMtha hovAthI vizeSa AgamaprajJa ane tajajJa vidvAno A graMthanA bhASAMtara pUrvaka A graMthane prakAzita kare to vartamAnakALa udbhavatI aneka samasyAo, aneka praznonA samAdhAno A graMthamAMthI prApta thaI zake tema che ane upakAraka thaI zake tema che. 3. AgamAdigraMthomAM uddhatapAThanA mULasthAno to AgamAdigraMthomAMthI prApta thaI zake, Ama chatAM te te uddhatapATho je AgamAdigraMthomAM che ane bIjA paNa graMthomAM atyAra upalabdha che te sthAno [ ] corasa kAusamAM ame Apela che. ratan-t.pm5 2nd proof
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkaraviSayadigdarzana : vicAraratnAkagraMthamAM AvatAM viSayonAM kramazaH nirUpaNapUrvaka te te viSayamAM Apela pAThanidarzana ane pRSThakamAMka sAthe vistRtaviSayAnukrama taiyAra karela che te saMpAdakIya lakhANa pachI Apela che te jovAthI A graMthamAM je je viSayo aMge AgamAdipATho samuddhata karIne graMthakArazrIe apUrva graMtharacanA karela che te khyAla Avaze. pratimAnI pUjyatA, jinapratimAsattAkSaro, devapUjAvidhivicAra, pauSadhavidhi, sAdhu-sAdhvIjIone yogodrahana, zrAvaka-zrAvikAone upadhAnavahanasUcaka pATho, kevalajJAnIbhagavaMto paNa vyavahArane mAnya kare. kevalizarIrathI paNa avazya thanArI jIvavirAdhanAno sadubhAva, vAsavidhisattAsUcaka upasthApanAvidhi, sAdhuonA AcAraviSayaka anekaviSayo, dvAdazAMgInuM nityapaNuM kaI rIte? munione azuddhadAnAdisalaviSayaka pAThaprAyazcittadAnAdhikAra, sthApanAnuM satyapaNuM, ratnAvalItapasvarUpa, zrAvakonI pratimAonuM svarUpa, jinadharmaprApti-aprAptinA kAraNo, caMdravimAnasaMsthAna, nakSatrasaMsthAna, asvAdhyAyamAM ane saMdhyA samayamAM svAdhyAyaniSedha, vItarAgavacanAnusArI je sarva sukRta hoya tenI anumodanA, sAdhu-sAdhvIjI bhagavaMtone mAsakalpAdi aMge, paMcavidhadAnasvarUpa, gRhamaMdiramAM AvatA akSatAdinI vyavasthA, devadravya, jJAnadravya, sAdhAraNAdidravyavyavasthA prakaraNasiddhAMtavivaraNa svIkAra aMge, karmabhogaphaLa, svamatikalpitamatanA sthApanathI arihaMtAdinI AzAtanA, siddhAMtamAM 21000 varSa sudhI varlDamAnasvAmInA tIrthanI avyavacchitti, caMdramAmAM kAlimAM, sAdharmika vAtsalyAdimAM sadAraMbhamAM puNya vadhu ane pApa ochuM ityAdi anekaviSayonA AgamAdi pATho ApIne aneka viSayonI zaMkAnuM nirmUlana karavAmAM Avela che zrIvicAraratnAkaragraMthamahattA : pAramezvaryapravacanamAM pUrvanA mahApuruSoe zrutasAgaramAMthI uddhata karIne aneka AgamagraMtho, pUrvanA prakaraNAdigraMthonI racanA karela che. temAMno eka ati adbhuta A vicAraratnAkara graMtha che. pUrvanA mahApuruSe tattvajijJAsu jIvone samyam bodha karAvavA mATe aneka jijJAsAone avataraNikAmAM gUMthIne te te jijJAsAonA, te te praznonA samAdhAna AgamagraMtho, prakaraNAdigraMthonI sAkSIpUrvaka A graMthamAM Apela che. prAkRta-saMskRta bhASAnA jANakAra pratyeka tattvajijJAsuvarga A graMthanuM sArI rIte vAMcana karIne AtmasAta kare to koI prazno, koI samasyAo temane muMjhave nahi ane anya prAkRta-saMskRta bhASAnA anabhijJane A prazno ane tenA samAdhAno saraLazailImAM samajAvavAmAM Ave to vartamAnasaMgha jarUra, tattvano vizeSajJa banI zake tevuM che. 4. ahIMtomAtradigdarzanarUpe keTalAkaviSayobatAvyA che. vistRtaviSayAnukrama juopRSTha.21thI56. ratan-t.pm5 2nd proof
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 0 upakArasmaraNa : mArI saMyamasAdhanAmAM zrutapAsanAmAM sahAyaka bananAra dareka upakArIvarganuM ane khAsa karIne A graMthanA navInasaMskaraNa mATe mane preraNA karanAra vardhamAnataponidhi pUjyagaNivaryazrImahArAjanuM kRtajJatAbhAve smaraNa karIne kRtArthatA vyakta karuM chuM. A graMthanA Arthika sahayoga mATe paNa pUjayagaNivaryazrIe zrI navADIsA zvetAMbara mUrtipUjaka tapagaccha jainasaMse zubhapreraNA karatAM teozrInI preraNAne jhIlIne AvA uttamagraMthaprakAzanakAryamAM saMpUrNa lAbha lIdhela che te temanI zrutapratyenI paramocca bhakti-bahumAna sUcave che. A navInasaMskaraNanA kAryamAM AgamAdipAThonA zuddhikaraNa mATe yathAzakya prayatnaparizrama karela che. Ama chatAM alaga-alaga graMthonA saMskaraNamAM bhinna bhinna pATho paNa jovA maLela che, tethI AgamAdigraMthonA vizeSajJo je je sthAnamAM azuddha pATha jaNAya che te sthAnamAM parimArjana karIne vAMce evI vinaMtI karuM chuM. mudraNAdikAryamAM anAbhogathI, dRSTidoSathI ke mudraNadoSathI azuddhi rahI gaI hoya to te badala micchA mi dukkaDe mAMguM chuM. prAMta aMtaranI e ja bhAvanA vyakta karuM chuM ke mane potAne A graMthanA navInasaMskaraNanA kAryamAM paramAnaMdanI anubhUti thaI che. AgamagraMthonA pATho kevA mahAna gaMbhIrArthavALA hoya che enI AMzika anubhUti thaI che, to pachI AgamagraMthorUpI mahAnaratnAkaramAM to kevA apUrva aneka gUDhatattvorUpI ratno bharelA haze ? graMthakArazrI mahApuruSe zrutasAgaramAMthI AgamAdipAThothI bharapUra AvAM uttama graMthanI racanA karela che, enuM vAcana, manana, nididhyAsana karIne sau koI bhavyajIvo ajJAnarUpI aMdhakArane UlecIne satyajJAnanA prakAzane pAmIne AtmasaMvedanajJAna, prAtibhajJAna ane kevalajJAnane prApta karIne aSTakarmavinirmukta banIne zAzvata sukhanA bhoktA banIe e ja zubhakAmanA....!! zivamastu sarvanarAtaH - sA. caMdanabAlAzrI epha-2, jeThAbhAI pArka, nArAyaNanagara roDa, pAlaDI, amadAvAda-7 poSa suda-14, vi.saM. 2066, budhavAra, tA. 30-12-2009. ratan-t.pm5 2nd proof
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare AgamapAThAdInAM vistRtaviSayAnukramaH // ratan-t.pm5 2nd proof pRSThAGkam [ AcA.zru.1/a.1/u.1-4sU.] [ AcA.zru.1/a.1/u.1/ni.64] [AcA.zru.1/a.1/u.2/ni.79] [AcA.zru.1/a.1/u2/ni.97] [AcA.zru.1/a.1/72/ni.98] 21 viSayaH pAThaH [1. AcArAGgavicArAH] jAtismRtimAn kiyato bhavAjjAnAtIti vissye| se jaM puNa jANejjA ettha ya sahasammaiyAe ekaparyAptakAzrayeNAsTakhyeyA aparyAptakA bhavantIti vissye| je bAyare vihANA pRthvyupamardaina tajjIvAnAM yAdRzI vedanA pAyaccheyaNabheyaNa, bhavatIti vissye| Natthi ya si aMgamaMgA, vyavahAraM hi kevalino sutarAM manyante, ityarthagarbhito jlvicaarH| saMti pANA udayanissiyA vAsavidhisattAsUcaka upasthApanAvidhiH / taM pariNAya mehAvI icceyAiM paMca mahavvayAI devAnAmapi jarAsadbhAva iti viSaye / jarAmaccusovaNIe nare kevalizarIrAdapi AvazyambhAvitayA jAyamAnA jIvavirAdhanA na virudhyate, iti vissye| egayA guNasamitassa rIyato abhavyasya bhavyatvAbhavyatvazaGkA na syAditi vissye| siyA vege aNugacchaMti bhagavAn kathaM jalapuSpajIvopamardinI se bhikkhU vA bhikkhuNI vA pratimApUjAmupadizati ? ityaadivissye| jAva samaNe siyA pAragatapratimApUjAniSedhakAriNAM AjJAmanojJaiva se bhikkhU vA bhikkhuNI vA dyaa''shrnniiyetivissye| gAmANugAmaM dUijjamANe vA [AcA.zru.1/a.1/u.3-24/25sU.] [AcA.zru.1/a.1/u.7/62sU.] [AcA.zru.1/a.1/u.7/62sU.vR.] [AcA.zru.1/a.3/u.1/111sU.] [AcA.zru.1/a.5/u.4/171sU.] [AcA.zru.2/a.5/u.5/174sU.] [AcA.zru.2/cU.1/a.1/ u.10/393sU.] [AcA.zru.2/cU.1/a.3/ u.2/456sU.]
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ agItArthAnAM sbhaasmkssvyaakhyaankrnnnissedhvissye|| nirlakSaNa upadhirmunibhirna rakSaNIya iti vissye| ratan-t.pm5 2nd proof vastraparikarmaNA sAdhUnAmanuciteti viSaye / samiyAe saMjae bhAsaM bhAsejja- [AcA.zru.2/cU.1/a.4/ taM jahA - egavayaNaM 1 u.1/466sU.] se bhikkhU vA bhikkhuNI vA [AcA.zru.2/cU.1/a.5/ se jaM puNa vatthaM jANijjA u.1/481sU.] se bhikkhU vA bhikkhuNI vA [AcA.zru.2/cU.1/a.5/ ahesaNijjAI u.2/483sU.] samaNe bhavissAmi aNagAre [AcA.zru.2/cU.1/a.7/ u.1/489sU.] daNDakagrahaNamAgamikamiti vissye| sutteNa sUciyaM ciya, [sUya.sU.1/ni.21gA.] ahigaraNakaDassa bhikkhuNo, [sUya.zru.1/a.2/u.2/129gA.] te hammamANA Narage paDaMti, assi ca loe aduvA paratthA, [2. sUtrakRtAGgavicArAH] prakaraNasiddhAntavivaraNasvIkAraviSaye / adhikaraNakAri vacanaM vadataH sAdhobhUyasI hAnirbhavatIti vissye| duHkarmavazato nArakA azucyAdivirUpa mAhAramAhArayantIti vissye| krmbhogphlvissye| sannidhidoSaduSTasya snAturvastravibhUSaNa prakSAlanAdikAriNazca dUre saMyama iti vissye| pariNatapatraphalazAkAdyAdaraNe tattatkAlInasaMvigna gItArthacAraNaiva pramANamiti viSaye / munInAmAhArAdyarthaM gRhasthaprazaMsanaM paramApAya karaNamiti vissye| sAdhUnAM parasparakriyA na kalpate iti viSaye / [sUya.zru.1/a.5/u.1/311gA.] [sUya.zru.1/a.7/384gA.] je dhammaladdhaM vinihAya bhuMje, [sUya.zru.1/a.7/401gA.] kammaM parinnAya dagaMsi dhIre, [sUya.zru.1/a.7/402gA.] Nikkhamma dINe parabhoyaNaMmi, pANahAu ya chattaM ca, [sUya.zru.1/a.7/405gA.] [sUya.zru.1/a.9/454gA.]
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ ratan-t.pm5 2nd proof sAdhUnAM gRhasthavastrapAtra bhoganiSedha iti viSaye / yogodvahanamAgamoktamiti tAtparyaviSaye / pRthivyAdijIvatve yuktisandarbhita AgamaH / sAdhUnAM kenacidviprAdinA vApIkUpasatrAdiSu puNyaM na veti pRSTe sati tairyatkAryaM tadviSaye / rAjJA anyena vezvareNa kUpataDAgayAgasatradAnAdyudyatena puNyasadbhAvaM puSTairmumukSubhiyadvidheyaM tadviSaye / audAyikAdibhAvasvarUpaH / samyagmithyAvAditvavibhAgaH / jyotirnimittAdijJAnAnAM pUrvAntaHpAtitvena gaNadharapraNItaviSaye / suvivecitaM nimittazrutamapi na vyabhicArIti viSaye / zAstre nidrAkAlaviSaye / sAdhUnAmavajJAkArI AgADhamithyAdRSTiH / kecana kevalinAmAhAramanAgamikamayauktikaM ca manvate tadavabodhaviSaye / mUrttAmUrttayorjIvakarmaNoH sambandhaviSaye / dvAdaza yA nityatvaM kathaM ghaTate ? etadviSaye / zrIjinazAsane'nukampAdAnasya kutrApyaniSedhaH, iti viSaye / [ 3. sthAnAGgavicArAH kRSNapAkSikazuklapAkSikayoH svarUpajijJAsAviSaye, lezyAsvarUpaviSaye / paramatte annapANaM, gihe dIvamapAsaMtA, savvAhiM aNujutIhiM je a dANaM pasaMsaMti, duhao vi te Na bhAsaMti, bhAvasamosaraNaM puNa sammaTThI kiriyAvAdI, saMvaccharaM suviNaM lakkhaNaM ca keI nimittA tahiyA bhavaMti, saMjamajAyAmAyavattiyaM se egaio samaNaM vA aMtomuhuttamaddhA nattha baMdhe va mokkhe vA kAmaM duvAlasaMgaM, dayAvaraM dhammaM duguMchamANo ekA kaNhapakkhiyANaM vaggaNA [ sUya. zru.1 / a. 9 / 456gA. ] [ sUya. zru.1 / a. 9/470gA. ] [ sUya.zru.1/a.11 / 505gA. ] [ sUya. zru.1 / a. 11/516gA. ] [ sUya. zru.1/a. 11/517gA. ] [ sUya. zru.1 / a.12/117ni.gA. ] [ sUya. zru.1/a. 12/121ni.gA. ] [ sUya. zru.1/a.12/543gA. ] [ sUya. zru.1 / a. 12 / 544gA. ] [ sUya.zru.2/a.2 / 647sU.madhye ] [ sUya. zru.2/a.2 / 664sU. madhye ] [ sUya. zru.2/a.3/176 ni.gA. ] [ sUya. zru.2/a. 5 / 711gA. ] [ sUya. zru.2/a.6 / 988 - 189ni.gA. ] [ sUya. zru.2/a.6 / 782gA. ] [ sthA. 1-51sU. ] 19 19 20 21 21 22 23 24 25 26 27 28 31 32 33 34 23
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ ratan-t.pm5 2nd proof yogavidhisattAsUcakasiddhAntaH / muniinaamshuddhdaanaadiphlvissye| paramopakAriNormAtApitrorbhaktyatizayaviSaye / upasthApanAyA akSarANi / siddhAntAdhyayanaM sAdhUnAmeva sammataM na gRhasthAnAmiti vissye| alpvRssttikaarnnaani| do disAo abhigijjha tihiM ThANehiM jIvA appAuttAe tiNhaM duppaDiyAraM samaNadhso ! tao sehabhUmIo pnnnnttaa| [sthA.2/1-76sU.] [sthA.3/1-133sU.] [sthA.3/1-143sU.] [sthA.3/2-162sU.] [sthA.3/2-162sU.] tao therabhUmIo pnnnnttaa| tihiM ThANehi appavuTTikAe siyA / tao na kappaMti vAittae (tao avAyaNijjA pnnnnttaa|) [sthA.3/3-189sU.] yogavidhisattAsUcakaM sUtram / [sthA.3/4-217sU.] 24 zrAvakasya cAturvidhyamataH zrAvakeSvapi vaicitryadarzanAnna vyAmoho vidheyH| devAnAgamanahetupratipAdakaM zAstram / ugAdiviSaviSayajijJAsAviSaye / sAdhUnAmAcAryopAdhyAyaiH saha kalahasthAnAni / chadmasthakevalivastrApahArAdisUtre / cattAri samaNovAsagA pnnnnttaa| [sthA.4/3-343sU.] cAhiM ThANehiM ahuNovavanne deve [sthA.4/3-345sU.] cattAri jAi AsIvisA pnnnnttaa| [sthA.4/4-364sU.] AyariyovajjhAyassa NaM [sthA.5/1-433sU.] paMcahiM ThANehiM chaumatthe udinne [sthA.5/1-443sU.] paMcahi ThANehiM kevalI udinne [sthA.5/1-443sU.] sAdhUnAM paramaniSiddho'pi strIsparzo nirgranthyava lambanAdau vihitatvenoktaH, sUtrAjJAmaiva sarvatra pramANamiti vissye| kaizcit kAraNairAcAryopAdhyAyasyApi gaNApakramaNaM bhavatIti vissye| paMcahi ThANehiM niggaMthe niggaMthi giNhamANe vA [sthA.5/2-475sU.] paMcahiM ThANehiM AyariyauvajjhAyassa gaNAvakkamaNe pnnnntte| [sthA.5/2-477sU.]
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ ratan-t.pm5 2nd proof zAstre munInAM prAyazcittadAnAdhikAre AgamazrutAjJAdhAraNAjItAnAM paJcAnAmapi vyavahAraH dharmapuNyayoH prativizeSaviSaye / sthApanAyAH satyatvaviSaye / dAnasvarUpaviSaye / [ 4. samavAyAGgavicArAH ] jinapratimApUjAviSaye virAdhanA 'kUpakhanana 'nyAyena na duSTA, zrItrigadgurozcatustriMzadatizayAH / zrAvakANAmupadhAnAkSAvabodhaviSaye / 'icceiyaM 'sUtreNa jamAlidRSTAntaH saMsArabhramaNaiva, na tu cAturantasaMsArakAntAre bhramaNaviSaye / [ 5. bhagavatIpaJcamAGgavicArA: ] likhitaM pustakAdikaM pUjyatamaviSaye / tApasAdInAmutpAdasUtram / kecicca pareSAM bhikSukAdInAM dAnaM niSedhaH, caturdazIM vihAya pUrNimAmAvAsyayoreva pauSadhaprarUpaNA, anena zrAvakavarNanasUtreNa nirastAH / zrI jinapratimAripUn prati jinapratimAkSarANi / kevalizarIrAjjIvavirAdhanAviSaye / aSTamIcaturdazyAdau velAvRddhihAnI ki nibandhane ? iti viSaye / paMcavihe vavahAre paNNatte / Navavihe punne pannatte / jaNavaya 1 saMmaya 2 ThavaNA 3 dasavihe dANe pannatte / aNukaMpA 1 saMga 2 cottIsaM buddhAisesA pannattA / se kiM taM vAsagadasAo ? icceiyaM duvAlasaMgaM gaNipiDagaM "namo baMbhIe livIe" aha NaM bhaMte! asaMjayabhaviyadavvadevANaM ? teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM tuMgiyANAmaM NagarI hotthA, atthi NaM bhaMte ! asurakumArANaM se jahA NAmae hara siyA, kamhA NaM bhaMte! lavaNasamudda [ sthA. 9/832sU.] [ sthA. 9/676sU. ] [ sthA. / 938sU. ] [ sthA. 10 / 951sU. ] [ sthA. 10 / 952sU. ] [sama. 34 / 110sU. ] [sama. 222sU. ] [sama. 223sU. ] [ bhaga. / za. 1 / 3.1 / 1sU. ] [ bhaga. / za. 1/3.2 / 32sU. ] [bhaga. / za. 1/35 / 130sU. ] [ bhaga. / za. 3/3.2/170sU. ] [ bhaga. / za. 3/3.3/ 181sU. ] [ bhaga. / za.3/3.3/183sU. ] 55 58 58 59 59 61 65 678 69 71 74 76 78 79
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ ratan-t.pm5 2nd proof yuddhe hatAH svargaM gacchantIti mithyAjanaprasiddhinirAkaraNaviSaye / sAdhUnAM daNDakagrahaNAkSarANi / kecana jIvopayogasvarUpAste'varNA yAvadasparzAH, matijJAnAdayo'pi tathaiva iti viSaye / puSdantagrahaNamAzritya mithyAdRgvikalpitakalpanAjAlanirAkaraNaviSaye / candre kAlimAviSaye vyatikaraH kalpitaH, sA kAlimA candravimAnasya mRgAGgakatvAGgIkAreNa vinA kalpanA, iti viSaye / svamatikalpitamatasthApanenA'rhadAdyAzAtanA bhavatIti viSaye / daivairnikSiptaM tRNAdyapi praharaNIbhavatIti viSaye / kevalizarIrarAjjIvavirAdhanA jAyamAnA na viruddhA, ityakSarANi / siddhAnte ekaviMzativarSasahastraM yAvat, zrImadvardhamAnasvAminastIrthAvyavacchinna iti viSaye / ihaM cehayAI vaMdai ityanena pratimA ripavaH prasahya jinapratimA svIkAritA api tAH, zAzvatya eva tathAkalpatayA ca devaireva namaskaraNIyA iti pralapanti tannirastam / AlocanA grAhakAlocanAsvarUpaviSaye / bahujaNe NaM bhaMte! aNNamaNNassa NiggaMthaM ca NaM gAhAvaikulaM kanhalesA NaM bhaMte! kaivannA ? rAyagihe jAva evaM vAyasI sekeNaNaM bhaMte! evaM vuccai caMde sasI ? mahuyAdi samaNe bhagavaM mahAvIre deve NaM bhaMte ! mahiDDie jAva rAyagihe jAva evaM vayAsI eesi NaM bhaMte! caDavIsAe kaivihANaM bhaMte! cAraNA paNNattA ? dasahi ThANehiM saMpanne aNagAre [ bhaga/za.7/3.9/375-376sU. ] [ bhaga. / za. 8/3.6/406sU. ] [bhaga. / za. 12/35/543sU. ] [ bhaga. / za. 12 / 3.6 / 546sU. ] [ bhaga. / za. 20/3.8 / 715sU. ] 80 84 [ bhaga. / za. 20/3.9/801sU. ] [ bhaga. / 25-7-959] 85 [ bhaga. / za. 12/36/547-548sU. ] 87 [bhaga. / za. 18/3.7 / 744sU. ] [ bhaga. / za. 18/3.7 / 745sU. ] [bhaga. / za. 18/3.8/ 749sU. ] 85 88 m 88 90 92 94 96
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ ratan-t.pm5 2nd proof sAmAcArIsvarUpaviSaye / prAyazcittaviSaye / [ 6. jJAtAdharmakathAGgavicArAH ] mithyAtvikRtasyApi mArgAnusArisadanuSThAnasya lAbhaheturiti viSaye / puSpamAhAtmyaM na kevalaM jyotiHzAstraprasiddhameva, kiM tu siddhAntaviditamapIti viSaye / tIrthakarajanmAnantaraM tIrthaGkaramAtA'patyaM na prasUte, iti prasiddhirazAstrIyaiva, marlijanasyAnujo bhAtA zrUyate iti viSaye / pratimApUjanaviSaye draupadyA savistaraM pratimA pUjitA, dhArmika evAyaM vidhiriti viSaye / draupadI paramazrAvikA pratIyate iti viSaye / padmanAbhena svabhavane AhRtA satI AcAmlaparigRhItaM SaSThaMSaSThena tapaH draupadyA kRtaM yato draupadI zrAvikA, iti viSaye / kAlIdevyA yathAchandAyA utsUtrabhASiNyA api tadbhavegRhItAlocanAyA api nAntasaMsAritvaM zrUyate, kiM tu itastRtIyabhave muktiriti viSaye / [ 7. upAsakadazAGgavicArA: ] pratimAvandanavidhiviSaye / zrAvakANAM pratimA anuSTheyA iti jijJAsAviSaye pratimAsvarUpajijJAsAviSaye ca / dasavihA sAmAyArI paNNattA / dasavihe pAyacchite paNNatte / tate NaM tumaM mehA ! gahie rAyavarasAsaNesu tate NaM sA cittagaraseNI tate NaM sA dovaI tate NaM se paMDurAyA tate NaM sA dovatI tate NaM sA kAlI ajjA samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdar3a samaNassa bhagavao mahAvIrassa [ bhaga. / 25-7-960] [ bhaga. / 25-7-961] [ jJAtA. / 1-1-37/38sU. ] [ jJAtA. / 1-8-86 / sU. ] [ jJAtA. / 1-8- 91sU. ] [ jJAtA. / 1 - 16/171sU. ] [ jJAtA. / 1 - 16/174sU. ] [ jJAtA. / 1 - 16 / 175sU. ] [ jJAtA. / 2-1-1/220sU. ] [ upA./a.1/10sU. ] [ upA./a. 1-15sU. ] 96 96 98 100 100 1028 103 104 105 107 109
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ [anta./8-1/48-49-50sU.] 114 ratan-t.pm5 2nd proof [anuttaro./varga:3/a.1/ 11-12sU.] 116 [prazna./1-2/11sU.] 118 [8. antakRddazAGgavicArAH] rtnaavliitpHsvruupH| teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM caMpAnAma NayarI hotthA, [9. anuttaropapAtikAGgavicArAH] camatkAricaritrasya dhanyakasya svarUpam / teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM rAyagihe Nagare [10. praznavyAkaraNavicArAH] AtmA bhUtapaJcakotthA, iti naastikmtniraakrnnvissye| avareNatthikavAdiNo vAmalokavAdI bhaNaMti[11. vipAkAGgavicArAH] pratimApUjanaviSaye-tatra caityasya tu vandanastavanAdikameva vaiyAvRttyaM, tato munInAmapi caityavandanastavana- aha kerisae puNNAI muktameveti vissye| ArAhai vayamiNaM? mithyAtvinA'pi subAhukumAreNa prAgbhave munidAnaprabhAvAt saMsAra: paridhvasto manujAyuzca nibaddhamiti vissye| tate NaM sumuhe gAhAvatI caturdazIpaurNamAsyoH, caturdazyamAvAsyayoreva (vA) ArAdhya iti vissye| tate NaM se subAhukumAre [1. aupapAtikopAGgavicArAH] akAmanirjarAlabdhadevabhavA janmAntArAdhakA bhAjyA iti vissye| jIve NaM bhaMte ! asaMjae jinprtimaaripuprtibodhaayaa'rhtprtimaavndnaadivissye| ammaDassa No kappar3a 28 [prazna.zru.2/a.3/38sU.] 126 [vipAka.zru.2/a.1/37sU.] 128 [vipAka.zru.2/a.1/37sU.] 129 [aupapAtika./44sU.] [aupapAtika./50sU.] 130 131
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ ratan-t.pm5 2nd proof tae NaM se pAittANiyAhivaI deve sUriyAbheNaM deveNaM tIse NaM maNipeDhiyAe uvariM tae NaM tassa sUriyAbhassa tae NaM kesIkumArasamaNe cittaM tate NaM kesIkumArasamaNe paesi [rAjapraznIya./12sU.] [rAjapraznIya./39sU.] [rAjapraznIya./41sU.] [rAjapraznIya./61sU.] [rAjapraznIya./78sU.] 133 134 134 135 devapurisassa NaM bhaMte ! uvavAeNa vA sAyaM, [jIvA./2pra./63sU.] [jIvA./3pra.na.-u.3/123sU.] [2. rAjapraznIyopAGgavicArAH] zrotrasya dvAdazayojanaparimite viSaye satyapi divyAnubhAvato'dhikaviSayatAviSaye / jinprtimaasttaakssraanni| zAzvatyo jinapratimA vandanAyaiveti viSaye / jinadharmaprApti-aprAptikAraNAni / anukmpaadaannissedhniraasvissye| [3. jIvAbhigamopAGgavicArAH] devabhavAccyutvA punarapi yAvatA kAlena devaH syAditi vissye| yaiH kAraNai rakANAM sAtodayo bhavatIti viSaye / jIvayonilakSaNA caturazItiryA prasiddhA zrUyate sA upalakSaNaM, tato'dhikAnAmapi zrUyamANatvAditi vissye| kecicca mithyAtvikRtAni mArgAnusAridharmakartavyAnyapi niSphalAnyeva ityAhuH taccAjJAnavilasitamiti vissye| pratimArcanavyAmohanirAkaraNAya vijayadevena savistaraM pratimApUjiteti vissye| vidyAcAraNAdilabdhimatAM zramaNAnAM prabhAveNa lavaNasamudro jambUdvIpaM nAvapIDayati, yataste mahAnubhAgAH sutarAM namasyAH, iti vissye| 138 139 29 tesiM NaM bhaMte ! jIvANaM jAtikulakoDIjoNI [jIvA./3pra./ti.u.1/131sU.] 140 tattha NaM bahave vANamaMtarA [jIvA./3pra.] 145 tate NaM se vijae deve [jIvA./3pra./dIva./79sU.] 146 kamhA NaM bhaMte ! lavaNasamudde [jIvA./3pra./dIva.223sU.] 148
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ sesaM taheva jAva siddhAyataNA [jIvA./3pra./dIva./294sU. madhye] 149 ratan-t.pm5 2nd proof cAturmAsikasAMvatsarikaparvadinAni devAnAmapi sutarAM mAnyAnIti vissye| devAnAmapi yAni kenacit prayojanena vikurvitAni zarIrANi tAni sAlaGkArANi sAbharaNAnIti vissye| [4. prajJApanopAGgavicArAH] nimbAmrAdivRkSANAM mUlapatrAdIni yathA yAvatprANipratibaddhAnIti viSaye / sohammIsANA devA kerisayA vibhUsAe paNNattA? [jIvA./3pra./vai.-u.2/ 238 sU. madhye] 150 151 puSpeSu syAGakhyAnantajantukRto vivekaH puSpaphalakAliGgaphalAdInAM vRntAdIni yAvajjIvAtmakAni bhavantIti vissye| nigodajIvAnAmAnantyasya svarUpam / NibaMbajaMbukosaMbaputtaMjIvayariTe, pUiyaniMbakaraMje, je yAvanne tahappagArA puSphA jalayA thalayA ya, je kei NAliyAbaddhA, puSphaphalaM kAliMgaM biTa maMsakaDAhaM samayaM vakvaMtANaM, ekkassa ujaM gahaNaM, sAhAraNamAhAro, jaha ayagolo dhaMto, ekassa donha tinha va, logAgAsapaese maNussA NaM bhaMte ! [prajJA./1-39] [prajJA./1-40] [prajJA./1-41] [prajJA./1-42sU.] [prajJA./1-122] [prajJA./1-123] [prajJA./1-130] [prajJA./1-131] [prajJA./1-135] [prajJA./1-136] [prajJA./1-137] [prajJA./1-138] [prajJA./1-139] [prajJA./1-140] [prajJA./12-440sU.] 1327771977139712 151 151 151 152 152 152 153 153 153 153 153 153 153 155 sUtrarucibIjarucyadhigamarucInAM svarUpam / AdarzAdau svacche vastuni yatpratibimbaM dRzyate tatkimAtmakaM?, iti vissye| addAyaM pehamANe maNUse [prajJA./15-427sU.] 159
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ rayaNapyabhApuDhavIneie NaM bhaMte ! [prajJA./20-5/505sU.] 160 ratan-t.pm5 2nd proof yasmAddaNDakAt samAgatastIrthakarAditvaM labhate, iti vissye| Anatadevasya taijasazarIrarAvagAhanA yathA'GgalA sahakhyeyabhAgapramANamAtrA bhavatIti vissye| kevlinaamullngghnprlngghnaadivyaapaarvissye| zailezyavasthAyAM yoganirodhe satyeva sarvasaMvararUpaM sarvottamaM cAritramiti vissye| [5. jambUdvIpaprajJaptyopAGgavicArAH] upAGgasya dAne ko'vasaraH? iti vissye| ANayadevassa NaM bhaMte ! se NaM bhaMte ! tahA samugghAyagae [prajJA./21/521sU.] [prajJA./36/320sU.] 162 164 IsiM hassapaMcakkharuccAraNaddhAe [prajJA./36/621sU.] 167 167 tivarisapariyAyassa u, dasakappavvavahArA, dasavAsassa vivAho, bArasavAsassa tahA, cauddasavAsassa tahA, solasavAsAisu ya, eguNavIsagassa u, kahiNaM bhaMte ! jaMbuddIve dIve [jambU./1-17.] [jambU./1-1va.] [jambU./1-1vR.] [jambU./1-1vR.] [jambU./1-1vR.] [jambU./1-17.] [jambU./1-1va.] 167 167 167 167 [jambU./vakSa.1/20sU.] 168 kAraNavizeSavazAt siddhAnte'pi matAntaradarzanAditi viSaye / [6. candraprajJaptyopAGgavicArAH] cndrvimaansNsthaanaadivissye| tA caMdavimANeNaM kiM saMThie paNNatte? [candra./18/122sU.] 170 tIrthaGkaravat tatpratimArapi arcanIyA, jJAnAdizUnyAnAmapi bhagavatsakathAM surairbhagavadvadanumatatvAditi viSaye / pabhU NaM bhaMte ! caMde joisiMde [candra./18/126sU.] 172
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ [7. sUryaprajJaptyopAGgavicArAH] nksstrsNsthaanvissye| tA kahaM te nakkhattasaMThitI Ahiteti vadejjA? tA kahaM te tAragge Ahiteti vadejjA [sUrya./prA.10-prA.prA.8/51sU.] 174 ratan-t.pm5 2nd proof nakSatrANAM taaraaskkhyaavissye| [sUrya./prA.10-prA.prA.9/52sU.] 176 [8. nirayAvalivicArAH] ceTakamaharAjakUNikarAjJoH saGagrAmaviSaye / paDhamassa NaM bhaMte ! ajjhayaNassa nirayAvaliyANaM [nirayA./a.1/5-6-7sU.] 178 [9. nandIsUtravicArAH] jinaprAsAdasadbhAvAkSarANi / strINAM muktivissye| [nandI./15sU.] 184 [nandI./87sU.] saMvaravarajalapagaliyase kiM taM aNaMtarasiddhakevalanANaM? savvajIvANaM piNaM akkharassa se kiM taM uvAsagadasAo? 184 . [nandI./136sU. madhye] [nandI./145sU.] 189 190 [anu./11-12sU.] 191 nigodAdijIvAnAmapi matizrutajJAnAnantAM zo'prAvRtastiSThatIti vissye| jinapratimA'kSarANi upadhAnAkSarANi ca vissye| [10. nandIsUtravicArAH] sthaapnaa'kssraanni| rajoharaNamukhavastrikAdInAM sattAsUcakA'kSarANi teSAM yathocitavyApAraNA'kSarANi / prmaannaangglsvruupm| [11. matAntarasamuccayavicArA:] mlliprbhormn:pryvjnyaanivissye| se kiM taM ThavaNAvassayaM? se kiM taM louttariyaM bhAvAvassayaM? se kiM taM pamANaMgule? [anu./28sU.] [anu./270sU.] 193 195 [1] mallissa NaM arahao aTThasayA maNanANINaM [praznavyAkaraNe] [ jJAtAdharme] 198 198
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ kRSNasya striivissye| ratan-t.pm5 2nd proof kulkrvissye| 198 198 198 198 vijayAdidevAnAM sthitiviSaye / / 198 198 kRssnnjiivo'mmtiirthngkrvissye| 199 - - draupadI katikalpe gatA, iti viSaye / [2] solasadevIsahassA [praznavyAkaraNe] ruppiNIpAmokkhANaM battIsAe [jJAtAdharme] [3] paMcadasa kulagarA [jambU.pra.] paDhamitthavimalavAhaNa [sthA./sama./sU.] [4] vijayavejayaMtajayaMtaaparAjiyANaM bhaMte ! [sama.sU.] vijayavejayaMtajayaMtaaparAjiesu NaM bhaMte! [ prajJApanAyAm] [5] kRSNajIvo'mamastrayodazastIrthaGkaro [sama.sU.] iheva jaMbuddIve dIve bhArahe vAse [anta.sU.] [6] draupadI paJcamakalpaM gtaa| [jJAtAdharme] AkarNya tadguruzuco vimalAdrimIyuH [ haima.nemi.] pANDavAnAmanuprApuH, [zatru mAhA.] dovaI vi rAimaIsagAse [utta./a.2] [7] pavvaio jo mAyA [RSi.sU.] vividhAbhigrahapUrvaM, [haimavIra.] [8] zrutvA tAM dezanAM bhartuH, [haimavIra.] evaM thuNittANa sa rAyasIho, [utta./a.20/gA.58] [9] ohinANasue buddhe, [utta./a.23/gA.3] jeNeva sAvatthI NagarI [rAjapraznyAm] [10] ceDiyakoNikajujjhe [zrA.pra.vRttau] tattha NaM dasasahassA u [bhaga./za.7/u9] 199 abhykumaardevlokgmnvissye| 199 199 199 shrenniksmyktvpraaptivissye| keshiignndhrjnyaanvissye| 199 ceTaka-koNikayuddhe matsyagarbhe kataya utpannAH , iti vissye| 00 000
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ narake paramAdhArmikakRtA piiddaavissye| ratan-t.pm5 2nd proof nArayaneheNa katayo devA gacchantIti vissye| 200 201 caturthacakravartinA katayo rogA sahitAH, iti vissye| prkiirnnkvissye| indrasTa khyaavissye| [11] sattasu khittaviyaNA, [saMgha.sU.] siMhAdirUpaivikRtaiH, [hai./tri./parva/7] naivaM vo yudhyamAnAnAM, [hai./tri./parva/7] dahyamAnAstrayo'pyuccaiH [hai./tri./parva/7] [12] sahasAraMtiyadevA, [paJcasaMgrahe] evamAkarNya sItendro, [haimavIra/10 sarge] [13] solasarogAyaMkA [ma.sa. prakIrNake] kaMDU 1 abhattasaddhA 2, [R.ma.sUtre] [14] culasIti sayasahassA, [bhaga.prAnte] vivAhapannattIe dolakkhA, [nandIsUtre] vivAhapannattIe caurAsIpayasahassA [samavAyA)] [15] navamo ANayaiMdo, [devendrastave] ee bArasa iMdA, [devendrastave] [16] icceiyAI bhaMte ! cattAri [prajJA/12 pade] caunhaM khalu bhAsANaM, [daza./a.7/16gA.] taha ussagojjAyA, [prati.sAmAcAryAm] [17] jahaNaNeNa vi tinni, [hA.Ava.vandaniryuktau] [pAkSikasUtravRttau] [pra.sA.] [18] samaNaM bhagavaM mahAvIraM [ jJAtA./a.1] tA evaM khalu jaMbU ! [anuttaro.sU.] [19] asogatarupAyavassa [utta./a.23] dhAyaipAyavassa ahe [pArzvacaritre-kalpasUtre] bhaassaavissye| sambuddhakSAmaNAviSaye ! shrennikputrvissye| 201 202 202 paarshvprbhukevljnyaanvissye| 202
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ mallinAthasyAvadhijJAnaviSaye / 202 202 ratan-t.pm5 2nd proof mallinAthasya mn:pryvjnyaanvissye| [jJAtAyAm] [samavAyAGge] [jJAtAyAm] [samavAyAGge] [kalpasUtre] viirsyaayurvissye| 202 202 namivinamInAM yaacnaavissye| lh 202 llh llh [20] mallinAthasya viMzatizatAni ekonaSaSTizatAni [21] aSTazatAni manaHparyavajJAninAM saptapaJcAzacchatAni [22] vIrasyAyuAsaptativarSANi vIrasyAyuAsaptativarSANi sAdhikAni [23] sambodhyaivaM dadau namivinamINaM jAyaNa prajJaptimukhyAH prItena avAdIddharaNo nAhaM, trailokyaM yacchasi tvaM cet, bhaktisthairyAmiti jJAtvA, iti procya sa sevAvahe na bharataM, pAtAlavibhuranyeyuH, vidyAH SoDazasahastrANi [24] cakriNaH saptyAmeva gacchanti saptasvapi narakeSu gacchanti [25] sItA janakarAjaputrI gIyate mandodarIrAvaNayoH [26] draupadyA sukumAlikAbhave arddhamAsikI saMlekhanA llh llh [samavAyAGge] [ haimaRSabha/tR.sarge] [a.ni./hA.va.] [upa.mA./karNikAyAm] [upa.si.vRttau/13pade] [upa.si.vRttau/13pade] 2030 [upa.si.vRttau/13pade] [upa.si.vRttau/13pade] [vR.za.mA./3sarge] [vR.za.mA./3sarge] 203 [vR.za.mA./3sarge] [daza.hA.va./haimacaritre nava.va.] 203 [bhaga./za.12/u.9] 203 [padmacaritre] [vasudevahiNDi/khaNDa-1] 204 [ haimanemicaritre/za.mA./zIlataraGgiNyAm] 204 [ jJAtAyAm] 204 203 203 ly 203 cakriNo nrkgmnvissye| llh llh sItA kasya putrIti vissye| >> draupadyA sNlekhnaavissye|
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ vIrasya diikssaapryaayvissye| Rssbhprbhorikssursdaanvissye| ratan-t.pm5 2nd proof devAH kena kAraNena manuSyaloke nAgacchantIti vissye| anantanAthasya gnndhrvissye| [27] vIrasya dIkSAparyAyaH 42 varSANi [kalpe] sAdhikAni [samavAyAGge] [28] tAvadAvasathadvAre, [padmA.kAvye/13sarge] zreyAMso jAtismaraNAd, [padmA.kAvye/13sarge] prabhuNA'pyaJjalIkRtya [padmA.kAvye/13sarge] atrAntare kumArasya, [ haimaRSabhacaritre] tato vijJAtanirdoSa [ haimaRSabhacaritre] prabhuNA'pyaJjalIkRtya, [ haimaRSabhacaritre] sayaM ceva khoyarasaghaDagaM [ Ava.cUrNI ] [29] cattAri paMca joyaNasayAI [sDagrahaNyAm] urdhvagatyA zatAnyaSTau [upa.mA./karNikAvRttau] [30] anantanAthasyeha catuHpaJcAzad Avazyake tu paJcAzad [sama.vRttau] [31] aNuttarovavAtiyadevA NaM [prajJA./33 pade] chaTTi chaggevijjA, [saGagrahaNyAm] [32] chavvariso pavvaio [RSimaNDale] zrIvIrAntike pravajyaSTavArSiko [RSi./avacUrNI ] caturvarSavayA api pravayA [laghuvRttau] [33] evaM siMhaniSadyAkhyaM, [zatru.mA./6 sarge] tataH zuciH zvetavAsAH, [za.mA./6 sa ] tato'rhadbhaktibharito, [za.mA./5 sarge ] iti caityaM vinirmApya, [ haimaRSabhacaritre] cccc 00000000000000000000 anuttroppaatitikdevaanaamvdhijnyaanvissye| atimuktkrssidiikssaavissye| bharatena yatibhiH pratiSThA kAriteti vissye| 205
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ ratan-t.pm5 2nd proof gajasukumAla kevalajJAnaviSaye / dhanasArthavAhabhave ghRtadAnaviSaye / vasudevapUrvabhave cAritraparyAyaviSaye / kRSNacaturmAsagamananiSedhaniyamaviSaye / rathanemirnemerjyeSThabhrAtA'nujabhrAteti viSaye / asurAdayo'nantaramuddhRtA tIrthaprAptiviSaye / [ 12. mUlasUtravicArAH /AvazyakasUtravicArAH ] indriyaviSayavicAraH / [34] ariTTanemissa aMte dhammaM vaMdAmi nemisIsaM [ 35 ] tadbhAvamativizuddhaM, sa ca teSAM ghRtamamitaM, asyAnupadamevAtha, itastato'nveSayaMzca, [ 36 ] 55000 varSANi 12000 varSANi [37] dvArikAyAM neminAthe sati dhammatthaM mottUNa [ 38 ] yadA kila nemiH gRhI catuvarSazata, rAjImatyA api tathA, mervarSazatenAgre, mAhendre'gAcchivAdevI, itazca nemiranujo, [ 39 ] asurAdayo yAvadvanaspatikAyikA puTThe suisa, puTThe reNuM va tami bahusuhuma bhAvugAI, pharasANaMtaramattappaesa [ Ava. bRhadvatau ] [ RSi. / 35gA. ] [ RSi. a.vR./gA. 1] [ RSi. a.vR./gA.1] [ haimaRSabhacaritre ] [ haimaRSabhacaritre ] [ vasu. hiNDau / puSpa. vRttau ] [ haimanemicaritre ] [ nemicaritre / vandAruvRttau ] [ bhavabhAvanAvRttau ] [ gacchA.prakIrNakavR.] [ tilakA. da.vai.vR. [tilakA. da.vai.vR.] [ tilakA. da.vai.vR.] [ tilakA. da.vai.vR.] [ nemicaritre ] [ prajJA. / 20 padavRttau ] [ vasudevacarite ] [Ava.ni./5gA. ] [vi.bhA./337gA. ] [vi.bhA. / 338gA. ] [vi.bhA./ 339gA. ] 206 206 206 206 206 206 206 206 206 206 207 2078 207 207 207 207 207 207 37 208 211 211 211
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ ratan-t.pm5 2nd proof cakSurindriyaviSayaparimANaviSaye / indriyaviSayaparimANAtmAGguleneti viSaye / sUtrAbhiprAyeNArthI prakAzyate iti viSaye / zrotrendriyaviSayaparimANaviSaye / uddhRtAnuddhRteSu tiryaganarAmareSu kiyanti sAmAyikAni bhavantIti viSaye sAmAyikacatuSke lAbhadvAraviSaye / sAmAyikacatuSke sthitidvAraviSaye / sAmAyikacatuSkasya pratipadyamAnakAH / sAmAyikatrayasya prAkpratipannAH, pratipatitAH / zrutasya prAkpratipannAH, pratipratitAH / sAmAyikacatuSkasyAntaradvAram / sAmAyikacatuSkasyAvirahitadvAram / sAmAyikacatuSkasya virahakAladvAram / sAmAyikacatuSkasya bhavadvAram / sAmAyikacatuSkasyAkarSadvAram / sAmAyikacatuSkasya nAnAbhavAkarSAH / sAmAyikacatuSkasya kSetrasparzanAdvAram / sAmAyikacatuSkasya bhAvasparzanA / dharmalAbhaviSaye / appattakAri nayaNaM, naNubhamiyamussayaMgula jaM teNa paMcadhaNusayaiMdiyamANe vi tayaM suttAbhippAo'yaM, bArasahiMto sottaM, tirie aNuvaTTe, devesu aNuvaTTe, abbhuTThANe viNaye, sammattassa suassa ya, do vAre vijayAisu, sammattadesAvirayA, sammattadesavirayA, suapaDivannA saMpar3a, kAlamaNataM ca sue sammasuamagArINaM suasamma sattayaM khalu, sammattadesavirayA, tiNha sahassapuhuttaM, tiNha sahassamasaMkhA, sammattacaraNasahiA, savvajIvehiM suaM, sANIpAvArapihiyaM, [vi.bhA. / 340gA. ] [vi.bhA. / 341gA. ] [vi. bhA. / 342gA. ] [vi. bhA. / 343gA. ] [vi.bhA./347gA.] [vi.bhA. / 348gA. ] [ Ava. / malaya.vR.gA. 44] [ Ava. / malaya. vR.gA. 45] [ Ava. / malaya.vR. ] [ Ava. / malaya.vR.] [Ava. / malaya.vR. ] [ Ava. / malaya.vR. ] [ Ava. / malaya.vR. ] [ Ava. / malaya.vR. ] [ Ava. / malaya.vR.] [ Ava. / malaya. vR. ] [ Ava. / malaya.vR.] [ Ava. / malaya.vR. ] [ Ava. / malaya.vR. ] [ Ava. / malaya. vR. ] [Ava. / malaya.vR.] [ Ava. / malaya.vR. ] [ daza./a. 5-u-1 /gA. 18] 212 212 213 213 215 215 215 216 216 216 216 217 217 217 218 218 218 219 219 219 219 220 220 AU
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ dullahA umuhAdAI, cittabhirti na nijjhAe se bhikkhU vA bhikkhuNI vA ratan-t.pm5 2nd proof [daza./a.5-u-1/gA.100] [daza./a.8/gA.55] [daza./a.4/15sU.] 221 222 222 mudhAdAyi-mudhAjIvisvarUpam / pratimAyAM vandana-pUjana-darzanaviSaye yuktiH| dnnddkaakssraanni| AcAmlAditapomahimnA dvAdazavarSANi kuzalinI dvArikA sthitA, iti viSaye / [ uttarAdhyayanasUtravicArAH] sarvathA utsUtrabhASiNo sabAhyena saha dvAdazavidhaM sambhogavarjanam / maraNasya saptadazabhedAH aNNattha vasudevanaMdaNeNa [utta./a.2/gA.29vR.] 224 annayA navame puvve paccakkhANe AvIci 1 ohi 2 aMtia3, chaumatthamaraNa 11 kevali 12, sattarasavihANAI, tIe vi tAsiM sAhUNINaM samIve vase gurukule niccaM jogavaM aTThamipakkhie mottuM, [utta./a.3/vR.] [utta./a.15/vR.] [utta./a.15/vR.] [utta./a.15/vR.] [utta./a.9/vR.] [utta./a.11/gA.14] [utta./a.16/vR.] 228 228 228 dIkSAgrahaNe nAmaparAvartanAviSaye yogAkSarANi / aSTamIcaturdazyorvAcanA na deyA, ityakSarANi / [oghaniyuktisUtravicArAH] caturNAmanuyogAnAM svruupm| 229 cattAri u aNuogA, savisayabalattaM puNa, caraNapaDivattiheuM, jaha raNNo visaesuM, ciMtA lohAgArie, evaM caraNami Thio, [ogha.bhA./gA.5] [ogha.bhA./gA.6] [ogha.bhA./gA.7] [ogha.bhA./gA.8] [ogha.bhA./gA.9] [ogha.bhA./gA.10] mmmmmm 231 pauruSyanantaraM prAtaryAvatA sAdhUnAM jalpanamanucitaM mhaadossnidaanmitivissye| Au 1 jjovaNa 2 vaNie 3, [ogha.bhA./gA.90] 231
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ kevliprtyupekssnnaakssraanni| ratan-t.pm5 2nd proof kevalina bhaavprtyupekssnnaa| chdmsthsydrvyprtyupekssnnaa| daNDakAkSarANi upadhirakSaNAkSarANi kevalizarIrAjjIvavirAdhanA bhvtiitykssraanni| duvihA khalu paDilehA, pANehiM usaMsattA saMsajjai dhuvameyaM, nAUNa veyaNijjaM, saMsattamasaMsattA, mokkhaTThA nANAI jaM jujjai uvagaraNe uvagaraNaM uggamaupyAyaNAsuddhaM, umgamauppAyaNasuddha, ajjhappavisohIe, uccAliyaMmi pAe, na ya tassa tannimitto NANIkammassa khayaTThatassa asaMceayao, [oghani./gA.403] [oghani./gA.404] [oghani./gA.405] [oghani./gA.406] [oghani./gA.407] [oghani./gA.1062] [oghani./gA.1063] [oghani./gA.1064] [oghani./gA.1065] [oghani./gA.1066] [oghani./gA.1067] [oghani./gA.1068] [oghani./gA.1069] [oghani./gA.1070] mmmmmmmmmmm Or arm m m4055 235 235 235 236 237 237 [1. chedagranthavicArAH/nizIthasUtravicArAH] ayojitasautrakalpaM kevalamauNikaM sAdhubhirna vyApAraNIyamityakSarANi / sAdhubhirutsargataH prAsukodakenApi hastapAdamukhAdikSAlanaM na karttavyam, apavAdatazca yathA yatkarttavyamiti vissye| 238 ikvaM pAuramANo, chappaiyapaNagarakkhA, je lahusaeNa sItodagaviyaDeNa tiNNi pasaI u lahugaM AiNNamaNAiNNA, bhattAmAse leve, evaM khalu AiNNaM, muhanayaNacalaNadaMtA, [ni.bhA./765gA.] [ni.bhA./766gA.] [ni.sU./79sU.] [ni.bhA./895gA.] [ni.bhA./896gA.] [ni.bhA./897gA.] [ni.bhA./898gA.] [ni.bhA./899gA.] 238 238 238 238 238
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ snAnasya dossaapvaadaaH| 239 239 ratan-t.pm5 2nd proof niickulpinnddnissedhH| 239 240 240 240 0 0 0 0 utsargatastAvatsAdhubhirmithyAtvivarNanaM na karttavyam, kadAcit kAraNabalAdApanne ca tatkarttavye yathA yatkartavyamiti viSaye / chakkAyANa virAhaNAM bitiyapadaM gelaNNe je bhikkhU ThavaNAkulArti ThavaNakulAo duvihA, sUyagamatagakulAI, duvihA louttariyA, dANe abhigamasaDDhe eesAmannayaraM, louttaraMmi vi ThiyA ayaso pavayaNahANI je bhikkhU muhavannaM kareti, kutitthakusatthesuM, gaMgAdI sakkamayA, asive omoyarite, paNNavaNe u uvehaM, je je sarisA dhammA, evaM tA savvAdisu, je bhikkhU salomAI ahiDhei cammammi salomammI, geNhate ciTThate, avidiNNovahi pANA, ajiNasalomaM jatiNaM, gaMDI kacchavi muTThi ya, [ni.bhA./911gA.] [ni.bhA./912gA.] [ni.sU./217sU.] [ni.bhA./1617gA.] [ni.bhA./1618gA.] [ni.bhA./1619gA.] [ni.bhA./1620gA.] [ni.bhA./1621gA.] [ni.bhA./1622gA.] [ni.bhA./1623gA.] [ni.sU./724] [ni.bhA./3353gA.] [ni.bhA./3354gA.] [ni.bhA./3355gA.] [ni.bhA./3356gA.] [ni.bhA./3357gA.] [ni.bhA./3358gA.] [ni.sU./751sU.] [ni.bhA./3996gA.] [ni.bhA./3997gA.] [ni.bhA./3998gA.] [ni.bhA./3999gA.] [ni.bhA./4000gA.] 241 241 241 241 241 241 243 243 sAdhUnAM hi palAlAditRNAnAM salomAlomacarmaNAdInAmupabhogakartuM kAraNaM vinA na kalpate, pustakAdyapi svanizrayA na rakSaNIyaM na likhanIyaM ceti viSaye / 243 243 243
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ ratan-t.pm5 2nd proof 243 243 243 244 244 244 244 244 244 ta appaDilehiyadUse, palhavi1 koyavira pAvAra3, ayaeligAvimahisIpotthagajiNadiTuMto cauraMgavaggurAparivaDo vi siddhatthagajAleNaM, jar3a tesiM jIvANaM, jattiyamittAvArA, taNapaNagaMmi vi dosA, ahivicchugavisakaMTagadiTThasalome dosA, bhuttassa satIkaraNaM bitiyapayaM tu gilANe saMthAraTugilANe, kuMbhAralohakArehi, jar3a kAraNe salomaM tu avatANagAdiNillomaM soNiyapuvvAlitte bhattapariNagilANe dUppaDilehiyadUsaM je gihivatthaM pariheti, gihimatte jo ugamo, koTTiyachiNNe uddADha [ni.bhA./4001gA.] [ni.bhA./4002gA.] [ni.bhA./4003gA.] [ni.bhA./4004gA.] [ni.bhA./4005gA.] [ni.bhA./4006gA.] [ni.bhA./4007gA.] [ni.bhA./4008gA.] [ni.bhA./4009gA.] [ni.bhA./40010gA.] [ni.bhA./4011gA.] [ni.bhA./4012gA.] [ni.bhA./4013gA.] [ni.bhA./4014gA.] [ni.bhA./4015gA.] [ni.bhA./4016gA.] [ni.bhA./4017gA.] [ni.bhA./4018gA.] [ni.bhA./4019gA.] [ni.bhA./4020gA.] [ni.sU./757] [ni.bhA./4046gA.] [ni.bhA./4047gA.] 244 244 244 244 244 245 245 245 sAdhUnAM prAtihArikavyApArANAma nucitamiti vissye| 245 245 248 248 248
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ 248 sAdhUnAM gRhasthagRhe gatAnAmupaveSTuM na kalpate, iti vissye| 249 ratan-t.pm5 2nd proof 249 249 249 249 250 sAdhUnAmupakaraNAdikaM gRhasthairvAhayituM na kalpante, iti vissye| 250 asvAdhyAye sati siddhAntapAThasya sutarAM niSiddhatvAditi vissye| je bhikkhU gihiNisejjaM vAheti goyaramagoare vA, baMbhassa hoi'guttI, kharate khariyAsuM vA, ucchuddhasarIravA, je bhikkhU annautthieNa vA je bhikkhUcagaraNaM, pADijja va bhiMdejja, je appaNo asajjhAyaMsi avvAulANa NiccoDuyANa AyasamutthamasajjhAiyaM tu, dhotami ya NippoggalasamaNo u vaNe va, emeva ya samaNINaM, etesAmaNNatare, suyaNAthami abhattI, [jadi daMtaaTThimaMsa-] kAmaM dehAyavayavA abbhaMtaramAlinne [ni.sU./758gA.] [ni.bhA./4048gA.] [ni.bhA./4049gA.] [ni.bhA./4050gA.] [ni.bhA./4051gA.] [ni.sU./786gA.] [ni.bhA./4204gA.] [ni.bhA./4205gA.] [ni.bhA./1347gA.] [ni.bhA./6165gA.] [ni.bhA./6166gA.] [ni.bhA./6167gA.] [ni.bhA./6168gA.] [ni.bhA./6169gA.] [ni.bhA./6170gA.] [ni.bhA./6171gA.] [ni.cUAm] [ni.bhA./6172gA.] [ni.bhA./6173gA.] 250 250 250 250 250 251 251 251 251 251 251 [2. mahAnizIthavicArAH] samudAyIkRtasakalapApaprakRtibhyo'pya svakhyAtaguNaM vratasaMyamakhaNDanotsUtra duppaDikaMtANaM niyayakammANaM Na AsavadAre nilaMbhittA, [ma.ni./mU.336-3337] [ma.ni./mU.340] 253 254
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASaNAdaraNepekSaNodbhavaM pApamiti vissye|| AsavadAre nilaMbhittA, tayA vee khaNaM baMdhe, AsavadAre nilaMbhittA, [ma.ni./mU.341] [ma.ni./mU.342] [ma.ni./mU.343] 254 254 254 ratan-t.pm5 2nd proof se bhayavaM ! jeNaM keI sAhU vA [ma.ni./mU.412-413] 254 maithunasevI sAdhu sarvathA'vandyaH, yastu taM vandate so'pyanantasaMsArI ityakSarANi / kecidupadhAnodvahanaM na svIkurvate te'vazyaM bahulasaMsAriNo vedyAH, iti vissye| atisphuTAni pratimArcanAkSarANi / mhaanishiithshaastrprmaannvissye| je kei aNuvahANeNaM bhAvaccaNamuggavihAriyA ya, eyaM tu paMcamaMgalamahAsuakkhaMdhassa ettha ya jattha jattha [ma.ni./a.3] [ma.ni./mU.517] [ma.ni./mU.590] [ma.ni./mU.591] 255 255 255 255 aviNaovahANeNaM ceva [ma.ni./mU.600] 256 aNAulacitte asuhakammakkhavaNaTThA [ma.ni./mU.592madhye] 256 yo nirupadhAnaH zrutamadhIte sa yAdRzo bhavatIti vissye| kecicca sAmAyikapauSadhAdi kRtvA'nantara mIryApathikI pratikrAmanti paraM tatkalpitaM jJeyamiti vissye| prajJAMzapadamUlabhUtavarddhamAnavidyAsattAsUcaka gandhacUrNasattAsUcaka-jinapratimAsattAsUcaka mAlAropaNavidhisattAsUcakAkSarANi / yo hi sAvadhAnavadyabhASAvizeSaM na jAnIte tasya vaktumapi nAnujJA kiM punarvyAkhyAnAdi kartumiti vissye| kecana mithyAtvikRtaM tapo'nuSThAnAdikaM sarvaM vyarthaM vadantIti vissye| cautthabhatteNa sAhijjai tahA sAhusAhuNIsamaNovAsaga [ma.ni./mU.597madhye] [ma.ni./mU.598apUrNaH] 257 257 jibbhakusIle se NaM aNegahA sAvajjaNavajjANaM, [ma.ni./mU.623madhye] [ma.ni./mU.624] 257 257 tao bhaNiyaM nAileNaM [ma.ni./mU.677madhye] 258
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ teNaM saDageNaM harivaMsatilaya- [ma.ni./mU.682madhye ] 258 ratan-t.pm5 2nd proof akaeNaM kannavivaresu kapyAsagarUveNaM [ma.ni./mU.1384madhye ] 258 ye AcArAdizrutoktamanyathA'nulinti te yAdRzA bhavantIti viSaye / yazca karNe'nikSiptakarpAsatUlaH zete, tasya prAyazcittamityakSarANi / kecicca caturdazIM vihAya paurNamAsyAmupavAsAdikaM kurvate tadanAgamikamiti vissye| [3. dazAzrutaskandhavicArAH] zrAvakapratimAsvarUpam / saMte balavIriyapurisakkAraparakkame [ma.ni./mU.1383madhye] 258 259 259 259 259 259 se kiM taM kiriyAvAdI yAvi bhvti| [da.zru./mU.36] savvadhamAruI yAvi bhavai [da.zru./mU.37] aAvA doccA uvAsagapaDimA- [da.zru./mU.38] ahAvarA taccA uvAsagapaDimA- [da.zru./mU.39] ahAvarA cautthA uvAsagapaDimA- [da.zru./mU.40] ahAvarA paMcamA uvAsagapaDimA- [da.zru./mU.41] ahAvarA chaTThA uvAsagapaDimA- [da.zru./mU.42] ahAvarA sattamA uvAsagapaDimA- [da.zru./mU.43] ahAvarA aTThamA uvAsagaDimA- [da.zru./mU.44] ahAvarA NavamA uvAsagapaDimA- [da.zru./mU.45] ahAvarA dasamA uvAsagapaDimA- [da.zru./mU.46] ahAvarA ekkArasamA uvAsagapaDimA- [da.zru./mU.47] [4. bRhatkalpavicArAH] sthavirakalpikAnAM pratyutA'kapATopAzrayA 'vasthAne dossaaH| kappai niggaMthANaM avaMguyaduvArie [bR.ka./sU.15] 264
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyapade dvAraM pidadhyAdapi / katham ? iti vissye| niggaMthadArapihaNe, gharakoiliyA sappe, siya kAraNe pihijjA, jANaMti jiNA kajjaM, ahavA jiNappamANA, 264 264 265 ratan-t.pm5 2nd proof [bR.ka.bhA./2353gA.] [bR.ka.bhA./2354gA.] [bR.ka.bhA./2355gA.] [bR.ka.bhA./2356gA.] [bR.ka.bhA./2357gA.] 265 265 kiM tatkAraNaM yena dvAraM pidhIyate ? iti viSaye / paDiNIya teNa sAvaya ekvekkami uThANe, ahi-sAvaya-paccatthisu uvaogaM hiTuvariM, addhANa niggayAdI, annatto va kavADaM, aMto havaMti taruNI, [bR.ka.bhA./2358gA.] [bR.ka.bhA./2359gA.] [bR.ka.bhA./2360gA.] [bR.ka.bhA./2361gA.] [bR.ka.bhA./2350gA.] [bR.ka.bhA./2351gA.] [bR.ka.bhA./2352gA.] 000 66mm 267 daMsaNa-nANa-caritaM, [bR.ka.bhA./4553gA.] 268 dvArapidhAnaviSaye kA yatanA? iti vissye| sAdhvInAM tu kapATamavazyamapekSitaM, sarvathA ca tadabhAve vidhiH kartavyaH, iti vissye| jJAnadarzanAdikaM kaJcid guNaM prekSya pArzvasthAdi puruSavandane'pi na doSaH, iti viSaye / kenacit kAraNabalena paraiH saha saMvAse samApanne yena saha stheyaM, yadvA kartavyamiti vissye| kadAcidajJAnAt styAnaddhinidrAvati dIkSite ___ sati yo vidhiH, iti vissye| linggaaphaarniymaarthvissye| [5. vyavahAravicArAH] niickulpinnddnissedhvissye| yeSu dravyakSetrakAlabhAveSu yena pacchanna asati niNhava, [bR.ka.bhA./4818gA.] 268 kesavaaddhabalaM pannaveMti avi kevalamuppADe, [bR.ka.bhA./5023gA.] [bR.ka.bhA./5024gA.] 268 269 loguttaraparihAro duviho, avahAre divasato pasatthaMmi [vya.bhA./211gAthAyAm] [vya.bhA./246gA.madhye] 270 270
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ vidhinA''locanA gAhyA, iti viSaye / ratan-t.pm5 2nd proof 270 271 271 271 272 272 272 272 273 davvAdicaDabhiggaha, bhaggaghare kuDDesu a, amaNuNNadhaNNarAsI, nippatta kaMTar3alle, paDikuTelagadivase, saMjhAgayaM 1 ravigayaM 2, saMjhAgayaMmi kalaho, jaM saggahaMmi kIDa, tappaDivakkhe khette, uttadiNasesakAle nisajja'sati paDihAriya, ceyaNamacittadavvaM, jaha bAlo jaMpaMto lahuyAlhAdIjaNaNaM AgamasuavavahArI, pamhaDhe paDisAraNa, kappakappI usue tinni u vArA jaha daMDiyassa, atthuppattI asarisaAgArehi sarehi ya, [vya.bhA./305gA.] [vya.bhA./306gA.] [vya.bhA./307gA.] [vya.bhA./308gA.] [vya.bhA./309gA.] [vya.bhA./310gA.] [vya.bhA./311gA.] [vya.bhA./312gA.] [vya.bhA./313gA.] [vya.bhA./314gA.] [vya.bhA./315gA.] [vya.bhA./316gA.] [vya.bhA./ ] [vya.bhA./317gA.] [vya.bhA./318gA.] [vya.bhA./319gA.] [vya.bhA./320gA.] [vya.bhA./321gA.] [vya.bhA./322gA.] [vya.bhA./323gA.] 274 274 275 AlocanAyAzcame gunnaaH| kasya samIpe AlocanA dAtavyA ? iti vissye| 275 275 276 276 277 278 mUlaguNapratisevanAyAM uttaraguNapratisevanAyAM vA cAritrabhraMze ko vizeSaH ? iti viSaye / Alocayato guNA doSAzca, iti vissye| 279 mUlaguNadaiyasagaDe, AloyaMto etto, [vya.bhA./469gA.] [vya.bhA./521gA.] 281
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ khaMte daMte'mAi, AMkapayittA aNumANayittA, tIriyaubbhAmaNato ya, ubbhAvaNA pavayaNe, ratan-t.pm5 2nd proof [vya.bhA./522gA.] [vya.bhA./523gA.] [vya.bhA./808gA.] [vya.bhA./809gA.] 281 281 282 283 prtimaasmaaptividhiH| AcAryaiH zarIracintArthaM bahirna gantavyam, itykssraanni| AcAryo hi bhagavAMstIrthaGkarakalpaH tatastena gocaracaryAyAM na gantavyamiti viSaye / tIrthaGkarakalpadvAram // 283 284 284 284 bahigamaNe cgurugA, deviMdacakkavaTTI, saMkhAdIyA koDI, uppannanANA jaha no aDaMti guruhiDaNaMmi gurugA, rAyAmaccapurohiya, soUNa ya uvasaMto, souM paDicchiUNaM, [vya.bhA./254zgA .] [vya.bhA./2569gA.] [vya.bhA./2570gA.] [vya.bhA./2571gA.] [vya.bhA./2572gA.] [vya.bhA./2602gA.] [vya.bhA./2603gA.] [vya.bhA./2604gA.] 285 285 285 286 davve bhAve bhattI jai vi ya lohasanANo [vya.bhA./2670gA.] [vya.bhA./2671gA.] 286 287 na kevalaM vaiyAvRttyakareNaivAhArAdinA gurorbhaktiH kAryA, kintvanyena gItArthenApi svayamAhRtAhArAdinA gurorbhaktiH, kartavyA, iti vissye| asvAdhyAye sarvathA svAdhyAyo na karttavyaH, iti vissye| sandhyAsvapi svAdhyAyo na karttavyaH, iti viSaye / [paJcakalpavicArAH] sAdhubhirmalamUtrAdipIDA na rakSaNIyA, iti vissye| 287 rAyA iva titthagaro. causaMjhAsu na kIDa, [vya.bhA./3104gA.] [vya.bhA./3124gA.] 287 muttanirohe cakkhU, [paJca.bhA./752gA.] 288
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ ratan-t.pm5 2nd proof [saGkIrNavicArasamuccayaH] vItarAgavacanAnusAri yatsukRtaM tatsarvaM niravazeSamanumodayAmaH, iti viSaye / 290 289 289 289 garbhasvarUpam / 290 vihArAdisAmarthya satyeva dIkSA grAhyA, paraM tadasamIcInamiti viSaye / 290 290 2906 ahavA savvaM ciya, jo jArisao kAlo ee ukkoseNaM, sesANaM jIvANaM, dakkhinnadayAluttaM, dAhiNakucchIpurisassa, sattAhaM kalalaM hoi, paragacchaAgayassa u, pAsatthAINaM puNa, saMthArapavvajja, jai puNa bhattaparinnaM, jar3a so vi savvaviraI, saMthAragapavvajja, calahuyaM lahai muNI, vihiNA jo u coeDa no kappai niggathANaM vA desaM khittaM tu jANittA je bhikkhU vatthassa egaM je bhikkhU vatthassa paraM je bhikkhU avihIe vatthaM je bhikkhU vatthassa egaM je bhikkhU vatthassa paraM [catu:/pra./58gA.] [A.pa./39gA.] [A.pa./40gA.] [A.pa./310gA.] [A.pa./311gA.] [tandu.pra./16gA.] [tandu.pra./18gA.] [A.pa./226gA.] [A.pa./227gA.] [A.pa./228gA.] [A.pa./229gA.] [bha.pa./32gA.] [bha.pa./33gA.] [ya.jI./61gA.] [ga.pra./24gA.] [vya.sU./u.10] [ga.pra./14gA.] [ni.sU./47] [ni.sU./48] [ni.sU./49] [ni.sU./50] [ni.sU./51] 291 sAdhubhiH prAyo lepakRdvastu na grAhyam, ityakSarANi / ajAtazmazruNa: ziSyAderAcAraprakalpAdhyayana pAThayituM na kalpate, iti viSaye / parizaTitavastre yAvanti thiggalAni granthayazca kalpante, iti vissye| 04ror orror mmmmmmmm 293 293 293 293
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaghanyato'pyadhItAcAraprakalpasyaiva nizrayA viharttavyamiti vissye| klptrepsvruupm| ratan-t.pm5 2nd proof sIyAvei vihAraM AyArapakappadharA, jattha ya sannihiukkhaDa je bhikkhU vA bhikkhUNI vA je bhikkhU vA bhikkhUNI vA je bhikkhU vA bhikkhUNI vA daMsaNiyAraM kuNaI, satta u vAsAsu bhave, jaha kAraNami puNNe, nAvathalalevaheTTA, [ga.pra./14gA.] [bR.ka.bhA./693gA.] [ga.pra./72gA.] [ni.sU./303] [ni.sU./305] [ni.sU./306] [ga.pra./132gA.] [ni.bhA./4244gA.] [ni.bhA./4245gA.] [ni.bhA./4246gA.]] 293 293 295 294 294 294 296 kAraNe caturmAsakamadhye'pi nAvA nadyAdyuttaraNa manujJAtamiti vissye| 295 295 295 daMsaNiyAraM kuNaI [ga.pra./132gA.vRttau] 296 : daMsaNiyAraM kuNaI [ga.pa./132gA.] 296 pratimApratipannasAdhu-jinakalpika sthavirakalpikAnAM mAsakalpaviSaye 'daMsaNiyAraM' gAthayA ye AryikAyAH pRthagvihAraM manyante te'pi parAstAH , iti viSaye / sAdhUnAM caturmAsakaM vinA pIThaphalakopabhogaH kartuM na kalpate, iti vissye| zayyA-saMstAravizeSajJApanArthaviSaye gRhasthAnAM siddhAntAdhyayane utsargApavAdaH / prakIrNakAnAM praamaannyvissye| utkRSTA caityavandanA airyApathikIpratikramaNa pUrvikaiva bhavati, jaghanyamadhyame tu caityavandane airyApathikIpratikramaNamantareNA'pi bhavataH, iti vissye| sacchaMdayAriMdussIlaM savvaMgiyA usejjA paDhaMtu sAhuNo eyaM, atra ziSyaH praznayati [ga.pra./10gA.] [ni.bhA./1217] [ga.pra./136gA.] [ga.pra./135vRttau] 296 297 297 298 navakAreNa jahannA [pra.sA./92gA.vRttau] 300
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ ratan-t.pm5 2nd proof sAdharmika vAtsalyaprabhAvanA'kSarANi / gRhasthaistu gurubhaktyA devagurvAdipurataH svastikAdiracanAM kartavyAni, sAdhustAnyacanavandanAdIni manasA'pi na prArthayet / devapUjAvidhivicArAH / dravyabhAvAbhyAM zucirgRhe gRhacaitye, iti viSaye / poSaNe poruSyAdipratyAkhyAne vA devamarcayato na dantadhAvanApekSetyakSarANi / anyatIrthikA hi paJcAmRtamadhye madhu gaNayanti, zrAvakaistu tatsthAne ikSuraso jJeyaH, iti viSaye / bhagavato'Gge tilakakaraNAnukramaH / svagRhacaityaDhokitacokSapUgIphalanaivedyAdi vikrayotthaM puSpabhogAdiviSaye / jJAnadravya - devadravya - sAdhAraNadravyaviSaye zrAvakAnAM vyavasthAviSaye / devajJAnAderdeyaviSaye / devAdideyaM samyagevArNyamiti viSaye / nissaMkiya 1, nikkaMkhiya 2, accaNaM sevaNaM ceva, zuciriti- malotsarga...... tataH pavitramRdugandha ..... na ca dukUlaM...... Azrayan dakSiNAM zAkhAM, sugandhimadhurairdravyaiH, upavAsapauruSyAdipratyAkhyAninastu tato ghRta - 1 ikSurasa - 2 tataH suna sarasasurahicandaNa [ utta/ a.28/31gA. ] [ zrAddhavi./18gA. ] [ zrAddhavidhI ] [ zrAddhavidhI ] [ zrAddhavidhau ] [ zrAddhavidhI ] [ zrAddhavidhau ] [ zrAddhavidhau ] [ zrAddhavidhI ] [ zrAddhavidhI ] [ zrAddhavidhau ] tathA svagRhacaityaDhaukita [ zrAddhavidhI ] [ zrAddhavidhI ] jJAnadravyaM hi devadravyavanna tasmAddevajJAnAderdeyaM kSaNamapi na sthApyam, [ zrAddhavidhau ] tathA devAdideyaM samyagevArNyam, [ zrAddhavidhI ] 300 301 301 301 301 302 302 302 302 302 303 303 304 51
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ 305 ratan-t.pm5 2nd proof tathA antyAvasthAyAM pitrAdInAM [zrAddhavidhau] sarveSvapi niyameSu ca sahasA'nAbhogAdyAkAracatuSkaM cintyam, [zrAddhavidhau] tayaNu harisullasaMto [ce.vaM.ma./194gA.] pitrAdinimittaM pratijJAtaM sadyo vyayitavyam, iti vissye| sarveSvapi niyameSu ca AgAracatuSkaM cintyamiti vissye| mukhakozazcASTapuTaH kAryaH, iti vissye| khAdya-svAdyAdisarvavastUnAM devasya gurozca pradAnapUrvaM bhojyamiti vissye| Rnnsmbndhvyvhaarvissye| yathA tathA zapathAdikaM na vidadhyAt, iti viSaye / nirmaalyvicaarH| asadArambhavataH sadArambhasya sutamAM vihitatvAditi vissye| zrAddhavidhilikhitAvazyakacUNAdyAgamoktaH paussdhvidhipaatthH| zrAvakANAM dazavaikAlikAdisiddhAntapaThanaviSaye / 305 305 nityaM parvasu vA varSamadhye tathA RNasambandhe hi alieNa va sacceNa vA, yadi ca prAk kenApi [zrAddhavidhau] [zrAddhavidhau] [zrA.vi.vRttau] [zrA.vi.dinakRtyAdhikAre] mmmmmm 305 306 rAjAdestu vidhApiyatuH [yo.zA./pra.3vRttau] 307 309 309 iha jammi diNe sAvao uvAsagadasAsu NaM duvihe dhamme paNNatte laddhaDhe gahiyaTe goyamA ! jo gilANaM paDiaDa tattha jai desao AhAraposahio [zrA.vi.parvakRtyAdhikAre] [samavAyAGge] [sthAnAGge] [rAjapraznIye] [bhaga./zrAddhavidhau] [prati.avacUrNI ] mmmmmmm 309 309 309 glAnasya praticaraNe mahApuNyamiti viSaye / pauSadhe bhojnaakssraanni| ye kecana pauSadhe bhojanaM na svIkurvate, teSAmeva pUrvajAnAM vAkyam / kAraNamapekSya caturmAsakAnantaraM saadhuunaamupdhigrhnnvissye| jo puNa AhAraposaho [pau.pra./ji.va.sUrikRta] 310 gacche sabAlavuDDhe, [bR.bhA./4293] 310
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ smyktvvissye| sAdhUnAM citrite upAzraye vastuM na kalpata itykssraanni| 310 311 ratan-t.pm5 2nd proof 311 cauddasa dasa ya abhinne no kappar3a niggaMthANa vA kappar3a niggaMthANa vA niddosa sadose vA tarugirinadIsamuddA tigamAIyA gacchA, saccittarukkhamUle, thaMDilla asati addhANu bhayavaM bIyapamuhAsu paMcasu [bR.bhA./1325] [bR.sU./20] [bR.sU./21] [bR.sU./2428] [bR.sU./2429] [bR.sU./1630] [ni.bhA./1917] [ni.bhA./1918] [ma.ni.sU.] 311 311 311 312 312 312 asthi NaM bhaMte ! sadA samitaM suhume siNehakAe pavaDati? [bha./za.1/u.6] 312 gcchprimaannvissye| sAdhUnAM taroradho viTutsargaH kartuM na kalpate, ityakSarANi / paJcapA ArAdhyatve hetuH|| divase'pi prathamacaramacaturghaTikayorbahiH pAtrAdi na sthApyaM, bahirna gantavyaM, yatastadA sUkSmaH snehakAyaH prapatati, iti vissye| trividhAhAre jalameva kalpate, dvividhAhArAdau madhu-guDAdisvAdyaM drAkSa-zarkarAdijalaM takrAdi ca na kalpate, iti viSaye / bhavyasyaiva samyaktvalAbha uktaH, abhavyasya tu kA vArteti vissye| sAdhvInAM vihaarvissye| ayaM lokaH kIdRzAkAraH kathaM ca vyavasthita iti vicaarH| atha kA bhUmiH ? kiyadadhaH sacittA? iti vicaarH| dakkhApANAIyaM, [nA.ga.pratyA.bhA.] 313 titthakarAiyapUaM jattha ya goama ! sAhU, [vi.bhA./1219] [ma.ni./mU.70] 313 313 vetrAsanasamo'dhastAt, [yo.zA./pra.4/105zlo .] 313 kaThinA pRthvI zItAtapAdizastrayoge.... [ me.sU./piM.vi.vRttau] jassa sacittarukkhassa [nizIthacUrNI ] 314 314
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ ratan-t.pm5 2nd proof SaSThArakAdau viSAgnimedhairnibIjAyAM pRthivyAM kRtAyAM punarapyAmrAdInAM yathotpatti rbhavatIti vissye| pratikramaNe kasmin samaye karttavye, iti viSaye / khArammAI pukkhalasaMvaTuMtA addhanibuDDe sUre, Avassayassa samae, [ upa.ra./9taraGge] [zrA.vi./pra.2] [zrA.vi./pra.2] 314 315 315 kecit pAkSikopavAsAdikaM pUrNimAyAM kurvate tacca siddhAntaviruddhamiti viSaye / prAtaHsandhyAsAyaM kadA bhavatIti vissye| 316 316 pAkSikacAturmAsikasAMvatsarikANi..... [zrA.vi./parvakRtyAdhikAre] nakSatreSu samagreSu, [zrA.vidhau./vi.vi.] arke stamite, [zrA.vidhau/vi.vi.] nAgavallIdaleSu [zrAddhavidhau] tatra sthavirakalpe [nizIthacUrNI ] mullajuaM puNa tivihaM [sthAnAGgavRttau] rUpakamAnamanekArthAvacUrNI [kalpavRttau/khaMDa-2] naagviidlvyaapaaprvissye| saadhuunaamupdhivissye| 317 mmmmm 317 317 jo bhaNai natthi dhammo, niviaaTTamayaTThANe [tIrtho.prakIrNake] [gacchA .pra./42gA.] 317 318 ruupkmaanvissye| dharma-sAmAyika-vratAni nAsti, iti yo bhaNati saH samaNasaGghabAhyaH kartavyaH / chadmasthenApi saha kevalI viharatIti viSaye / dvAviMzateH parISahANAM madhye uSNAH zItalAzca __ke ? iti vissye| samavasaraNe pusspvRssttivissye| pratyAkhyAnaM kaavlikaahaarvissye| glAna-AcAryopAdhyAnAM praticaraNaviSaye / tathAvidhagItArthAnAM glAnAdInAM punaH punarvastrakSAlanamapyanujJAtamiti vissye| 318 318 itthIsakkAraparIsahA ya yathA nirupamA'cintya..... striyAH saMbhoge caturvidhAhAro... jAvajjIvaM guruNo, [AcA.niryuktau] [pra.sA./41dvAre] [zrAddhavidhau] [pra.sA./863gA.] 318 AyariyagilANANaM, [pra.sA./dvA.31/68gA.] 320
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ ratan-t.pm5 2nd proof ekavArabhojinaH dvivArabhojinazca lAbhaprAptiviSaye / nakhadanI rakSaNAkSarANi / sAdhuH sthaDilAdasthaNDilaM khakrAman kasmin kAle kena pramArjanaM karotIti viSaye / mauktikAnAmacittaviSaye / mAMsAzinaH samyaktvaviSaye / andhakArayonijIvaviSaye / paJcavidhadAnasvarUpam / pratimApUjanAkSarANi / lokottaramithyAtvasvarUpam / ye stUpaM pratisandihyate teSAmapi laukikagurumithyAtvAkSarairnirAsaH / trividhacaturvidhAhArapratyAkhyAte bhaktapAnakalpyaviSaye / yaH pratidinaM dvayAsanaM karoti...... asaNAIyA cauro 4, asaNAIyA cauro 4, uDubaddhesyaharaNaM, bArasaaMguladIhA, se kiM taM acitte ? atra zrAddhajIte tu...... mahupaMcuMbariphalappupphAi cauguru'Nate caulahu tajjoNiyANa jIvANa abhayaM supattadANaM, savvesi jIvANaM, paMcamahavvayaparipAlayANa, maMdANa TuMTaNaM, uciyaM dANaM evaM, jiNasAhusAhuNIe ya, nanu vaMdaNavattiyAe ..... lokottaradevagataM....... suNa paMcavihaM micchattaM yadi trividhAhAra upavAsa...... [ zrAddhavidhau ] [ bR.bhA. 6384 ] [ ] [o.ni./ 60gA. ] [o.ni./61gA. ] [ anuyogadvArasUtre ] [ zrAddhajItasUtre ] [ zrA. jI. / 89gA. ] [ zrA. jI. / 90gA. ] [ zrAva. di. 227gA. ] [ upa.tara. / 6. taraGge ] [ upa.tara. / 6.taraGge ] [ upa.tara. / 6. taraGge ] [ upa.tara. / 6. taraGge ] [ upa.tara. / 6 taraGge ] [ upa. tara. / 6. taraGge ] [ha.lali.vi.] [ zrA.prati.gA. 6vRttau ] [ upamitibhavaprapaJca ] [ bhA. avacUrNau ] 320 321 321 321 321 321 322 322 323 323 323 324 324 324 324 324 324 326 327 327 55
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ ratan-t.pm5 2nd proof abhayadevasUrissuvihitA mahApuruSAH, paJcaiva kalyANakAni vyAkhyAtAni iti viSaye / asthApitAcAryapade bhaTTArake parAsau sati yatkarttavyamiti viSaye / mRtayugalikazarIrANAM gatirviSaye / marIcipiSpalyAdikabhakSaNaviSaye / ekendriyANAM bhAvazruta-saJjJAviSaye / zAlyAdInAM dhAnyAnAM jIvatvaviSaye / sAdhubhirnakhavRddhau ca doSAH, iti viSaye / kevalino hi avazyambhAvabhAvinI calazarIraijanavyajanajAtA sarvasaMvaracAritrAvirodhinI jIvavirAdhaneti viSaye / yogodvahanaviSaye'kSarANi / kecit sAdharmika vAtsalyAdau pApaM zaGkante, tadayuktam, sadArambhe puNyabhUyastvAt, pApasyAlpatvAditi viSaye / paMca mahAkallANA, gabbhe 1 jamme 2 ya tahA, AzukAreNa zUlAdinoparataH agreraprAdurbhUtatvena....... jalamagge sayajoaNa...... hariyAla maNosila pippalI a, jaha suhumaM bhAviMdiya zAli 1 vrIhi 2 godhUma 3 atha sAdhubhirnA..... jIve NaM bhaMte! sayA samiyaM tIhi ThANehiM saMpannehiM taM atthaM taM ca sAmatthaM, annannadesANa samAgayANaM, vatthannapANAsaNakhAimehiM, vajjahassa rAmeNa, sAhammiyANa vacchalaM, ... [ paJcA. / 9-30] [ paJcA. / 9-31] [ vya.sU./u.4 ] [ jambU.pra.vRttau ] [ AcA./a.1 /u.3 ] [ bR.ka./974 gA. ] [vi.bhA./ 103gA. ] [ bhaga. / za. 6 / u.7] [ yatijItavRttau ] [ bhaga. / za. 3/3.3 ] [ sthA. / 3sthA.u.1] [ utta/ a. 11 / 14gA. ] [ zrI. kR./ 205gA. ] [ zrA. kR./ 206gA. ] [ zrA. kR./ 207gA. ] [ zrA. kR./ 208gA. ] [ zrA. kR./ 209gA. ] 328 328 328 328 329 329 329 330 331 332 334 334 335 335 335 335 335 56
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare viSayAnukramaNikA prakAzakIya vicAraratnAkara eka adbhutagraMtha !! vicAraratnAkarasyopodghAtaH / AbhAradarzanam saMpAdakIya zrIvicAraratnAkare AgamapAThAdInAM vistRtaviSayAnukramaH // zrIvicAraratnAkare AgamapAThAdInAM viSayAnukramaNikA // zrIvicAraratnAkare AgamapATha-uddhRtapAThAdInAM saGketasUciH // zrIvicAraratnAkare prAcyataTe zrIAcArAGgavicAranAmA prathamastaraGgaH // zrIvicAraratnAkare prAcyataTe zrIsUtrakRtAGgavicAranAmA dvitIyastaraGgaH // zrIvicAraratnAkare prAcyataTe zrIsthAnAGgavicAranAmA tRtiiystrnggH|| zrIvicAraratnAkare prAcyataTe zrIsamavAyAGgavicAranAmA cturthstrnggH|| zrIvicAraratnAkare prAcyataTe zrIbhagavatIvicAranAmA paJcamastaraGgaH // zrIvicAraratnAkare prAcyataTe zrIjJAtAdharmakathAGgavicAranAmA SaSThastaraGgaH // zrIvicAraratnAkare prAcyataTe zrIupAsakadazAGgavicAranAmA sptmstrnggH|| zrIvicAraratnAkare prAcyataTe zrIantagaDavicAranAmA aSTamastaraGgaH // zrIvicAraratnAkare prAcyataTe zrIanuttaropapAtikavicAranAmA nvmstrnggH|| zrIvicAraratnAkare prAcyataTe zrIpraznavyAkaraNavicAranAmA dshmstrnggH|| zrIvicAraratnAkare prAcyataTe zrIvipAkavicAranAmA ekaadshstrnggH|| zrIvicAraratnAkare madhyabhAge zrIaupapAtikavicAranAmA prathamastaraGgaH // pRSThakramaka 7-8 8-10 11-14 14 15-20 21-56 57-58 59-60 3-13 14-33 34-60 61-68 69-97 98-106 107-112 113-115 116-117 118-127 128-129 130-132
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare madhyabhAge zrIrAjapraznIyavicAranAmA dvitIyastaraGgaH // zrIvicAraratnAkare madhyabhAge zrIjIvAbhigamavicAranAmA tRtiiystrnggH|| zrIvicAraratnAkare madhyabhAge zrIprajJApanAvicAranAmA cturthstrnggH|| zrIvicAraratnAkare madhyabhAge zrIjambUdvIpaprajJaptivicAranAmA paJcamastaraGgaH // zrIvicAraratnAkare madhyabhAge zrIcandraprajJaptivicAranAmA sssstthstrnggH|| zrIvicAraratnAkare madhyabhAge zrIsUryaprajJaptivicAranAmA saptamastaraGgaH // zrIvicAraratnAkare madhyabhAge zrInirayAvalivicAranAmA assttmstrnggH|| zrIvicAraratnAkare madhyabhAge zrInandIsUtravicAranAmA navamastaraGgaH // zrIvicAraratnAkare madhyabhAge zrIanuyogadvAravicAranAmA dshmstrnggH|| zrIvicAraratnAkare madhyabhAge zrImatAntarasamuccayanAmA ekaadshstrnggH|| zrIvicAraratnAkare madhyabhAge zrImUlasUtravicArasamuccayanAmA dvAdazastaraGgaH // zrIvicAraratnAkare'parataTe zrInizIthavicAranAmA prthmstrnggH|| zrIvicAraratnAkare'parataTe zrImahAnizIthavicAranAmA dvitiiystrnggH|| zrIvicAraratnAkare'parataTe zrIdazAzrutavicAranAmA tRtIyastaraGgaH // zrIvicAraratnAkare'parataTe zrIbRhatkalpavicAranAmA caturthastaraGgaH // zrIvicAraratnAkare'parataTe zrIvyavahAra-paJcakalpavicAranAmA paJcamastaraGgaH // zrIvicAraratnAkare saGkIrNavicArasamuccayaH // granthakArasya prazastiH [1]prishissttmshriivicaarrtnaakmaagmaadipaatthaadiinaamkaaraadynukrmH|| [2] pariziSTam zrIvicAraratnAkare AgamAdipAThagatoddhRtapAThAnAmakArAdyanukramaH // [3] pariziSTam shriivicaarrtnaakrepraarmbhshlokaanaamkaaraadynukrmH|| [4] pariziSTam zrIvicAraratnAkareAgamAdigranthanAmnAmakArAdyanukramaH / / [5] pariziSTam zrIvicAraratnAkarevizeSanAmnAmakArAdyanukramaH / / [6] pariziSTam zrIvicAraratnAkaredRSTAntAnAmakArAdyanukramaH / / [7] pariziSTam zrIvicAraratnAkarenyAyAdInAmakArAdyanukramaH / / [8] pariziSTam shriivicaarrtnaakregrnthkaarnaamnaamkaaraadynukrmH|| [9] pariziSTam zrIvicAraratnAkareanyamatanAmnAmakArAdyanukramaH / / [10] pariziSTam shriivicaarrtnaakreprshstiinaamkaaraadynukrmH|| 133-137 138-150 151-166 167-169 170-173 174-177 178-183 184-190 191-197 198-207 208-236 237-252 253-258 259-263 264-269 270-288 289-335 336-340 341-361 362-374 375-376 377-380 381-386 387 388 389 390 391-392 ratan-t.pm5 2nd proof
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare AgamapATha-uddharaNapAThAdInAMsaGketasUciH // aSTakaprakaraNa oghaniyuktibhASya a.pra. aSTa anu. anu.dvA. anu.sU. anuttaro.sU. anta. o.bhA. ogha.bhA. ga.pra. gA.sa. anuyogadvArasUtra anuttaropapAtikasUtra catuH. gacchAcAraprakIrNaka gAthAsaptati catuHzaraNaprakIrNaka candraprajJapti caiyavaMdaNamahAbhAsa jambuprajJapti antagaDasUtra candra. ce.vaM.ma. jambu pra. jambU.pra. anta.sU. jambU. A.pra. AcA. Ava.cUrNo Ava.ni. Ava.bRhadvRtti Ava.malaya.vR. Ava.hA.vR. | Ava.tila.vR. utta. upa.tara. upa.mA. upa.ra upa.si. upA. upA.sU. RSi. AturapratyAkhyAna AcArAGgasUtra AvazyakacUrNi Avazyakaniyukti AvazyakabRhadvRtti AvazyakamalayagirivRtti AvazyakaharibhadravRtti AvazyakatilakAcAryavRtti uttarAdhyayana upadezataraGgiNI upadezamAlA upadezaratnAkara upadezasittarI upAzakadazAGgasUtra jIvA. jIvAbhigamasUtra jJAtA. jJAtadharmakathAGga jyo.ka. jyotiSkarDaka tattvA . tattvArthasUtra tandu.pra. tandulaprakIrNaka ti.gA. titthodgArikaprakIrNaka tittho.pra. tIrtho.prakIrNaka tIrthodAlikaprakIrNaka da.vai. daza. dazavaikAlikasUtra daza.hA.vR. | dazavaikAlikahAribhadravRtti da.zru. dazAzrutaskandha nandI. nandIsUtra nandI.cU. nandIsUtracUrNi nA.ga.pratyA.bhA. nAgapurIyagacchapratyAkhyAnabhASya ni.cU. nizIthacUrNi nizIthabhASya nizIthasUtra RSimaNDalasUtra RSi.sU. RSi .a.vR. | o.ni. ogha.ni. RSimaNDalASTAdazasahasravRtti oghaniyukti ni.bhA. ni.sU.
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ vi.bha.ca. vi.bhA. paM.va. vi.va. vi.vi. vipAka. vR.zatru.mA. vya.bhA. viSNubhakticandrodaya vizeSAvazyakabhASya vizeSaNavatI vivekavilAsa vipAkasUtra vRddhazatruJjayamAhAtmya vyavahArabhASya, vyavahArasUtra zatruJjayamAhAtmya, vya.sU. pau.pra. ni.Sa. nigodaSaTtriMzikA nirayA. nirayAvalikA paJcavastuka paJca.bhA. paJcakalpabhASya paJcA. paJcAzaka padmA.kAvye padmAnandakAvya pi.vi. piNDavizuddhi piM.ni. piNDaniyukti pauSadhaprakaraNa pra.ra. prazamarati pra.vyA. praznavyAkaraNa prazna. pra.sA. pravacanasAroddhAra prajJA. prajJApanA prajJA.sU. prajJApanAsUtra prati.avacUrNau / pratikramaNAvacUrNi prati.sAmAcAryAm / pratikramaNasAmAcArI bR.ka.sU. / bRhatkalpasUtra bR.ka.bhA. bRhatkalpabhASya bR.bhA. bha.pa. bhattapariNA bha.pra. bhaktaprakIrNaka bhaga. bhagavatIsUtra zAstravArtAsamuccaya zrAddhadinakRtya, zrAvakadinakRtya, za.mA. zatru.mA. zA.vA.sa. zrA.kR. / zrA.di. zrA.kR. zrAva.di. zrA.jI. zrA.pra. zrA.prati. zrA.vi. zrA.vi. zrA.vidhi zrAddha.vi. Sa.sa. SoDa. saM.pra. saMgha.sU. zrAddhajIta zrAvakaprajJapti zrAvakapratikramaNasUtra zrAvakavidhi zrAddhavidhi bha.sU. bhA.avacUrNI ma.ni. | ma.ni.sU. ma.pra. sama. bhASyAvacUrNi mahAnizItha mahAnizIthasUtra maraNasamAdhiprakIrNaka prakIrNaka yatijItakalpa yogazAstra lalitavistarAhAribhadravRtti lokatattvanirNaya vaMdittusUtra ma.sa. SaDdarzanasamuccaya SoDazakaprakaraNa saMbodhaprakaraNa saMghayaNisUtra samavAyAMgasUtra sUyagaDAMgasUtra sUryaprajJapti sthAnAGgasUtra hemadIpAlikA haimatriSaSTiparva haimanemicaritra sUya. sUrya. sthA. hemadI. hai.tri.parva haima.nemi. ya.jI. yo.zA. lali.vi.hA. lo.ni. vaM.sU. ratan-t.pm5 2nd proof
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkaraH //
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ arham / // zrIparamAtmane namaH // mahopAdhyAyazrIkIrttivijayavAcakaviracitaH // zrIvicAraratnAkaraH // vicAraratnAkare prAcyataTe // prathamastaraGgaH // sa jayati jinavIraH kSIrapAcchakIrtirbhavati bhuvanamAnyo yatprasatternaro'pi / atha kimiva na zakyaM divyazakterghaTo'pi, zrayati jananutAM yatkAmakumbhapratiSThAm // 1 // mAlinIcchandaH ] jIyAsurjinazAsanonnatikarAH zrIhIrasUrIzvarAH, siddhAntodadhayaH samAzritataTA ratnArthibhirdhIvaraiH / ziSTAbhISTarasAzrayA ghanajanA yebhyo nipItAmRtAH, garjanto'pyajaDAzayAH pratidizaM prItiM samAtanvate // 2 // [ zA.vi.] teSAmchavayazaH parimalaparikalitasakalabhuvanAnAm / hRdi gotramantramitraM nidhAya kAmitaphalavadAnyam // 3 // [ AryA ] aGgopAGgAdyAgamatadvivRttiprakaraNAdidRSTAnAm / racayAmi vicArANAM nicayaM granthe'tra rucirANAm // 4 // [ AryA ]tribhirvizeSakam / ye siddhAntamayAzayAH kRtadhiyaH saMdRbdhazAstrAzca ye, teSAmeSa vizeSalezalikhanAyAso'stu hAsAya vai / anyeSAM tu mude bhaviSyati jane hAsyA na kRtyAsahA, kiM krIDAzakaTI koti vikaTIbhAvaM zizUnAM mudaH // 5 // [ zA.vi. ]
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4] [ zrIvicAraratnAkaraH ___ atra ca yathAkramamaGgopAGgAdyAgamaprakaraNavicA uddezakAdikrameNa likhyante / tatra ca prathammAcArAGgavacArAstatrA'pi pUrvaM jJAnAdhikAratayA maGgalatvena jAtismRtimAn kiyato bhavAjjAnAtIti jijJAsayA ca tatsvarUpaM likhyate 1 se jaM puNa jANejjA sahasammaiyAe''ityetasya niryuktau"ettha ya sahasammaiyAe jaM payaM tattha jANaNA hoi| ohImaNapajjavanANakevale jAisaraNe y"|64|| etadvRttizca-atra ca 'sahasammaiyAe' tti sUtre yatpadaM tatra 'jANaNa' tti jJAnamupAttaM bhavati 'mana jJAne' mananaM matiritikRtvA, tacca kimbhUtaM ? iti darzayati-avadhimanaHparyAyakevalajAtismaraNarUpamiti / tatrAvadhijJAnI ska khyeyAnasGkhyeyAMzca bhavAjjAnAti / evaM manaH paryAyajJAnyapi / kevalajJAnI tu niyamato'nantAn / jAtismaraNastu niyamataH sau khye yAniti / zeSaM spaSTam |ityaacaaraanggprthmshrutskndhprthmaadhyynprthmoddeshkniyuktigaathaavRttau 237 pratau 14 patre // 1 // ekaparyAptakAzrayeNArA khyeyA aparyAptakA bhavantIti jijJAsayA likhyate"je bAyare vihANA, pajjattA, tattiyA apjjttaa| suhamA vi hoMti duvihA, apajattA ceva pjjttaa"|79|| 'je bAyare' ityAdi yAni bAdarapRthvIkAye vidhAnAni bhedAH pratipAditAH, tAni yAvanti paryAptakAnAM taavntyevaapryaaptkaanaampi| atra ca bhedAnAM tulyatvaM draSTavyaM na tu jiivaanaam| yata ekaparyAptakAzrayeNAraG khyeyA aparyAptakA bhvnti| sUkSmA api paryAptakAparyAptakabhedena dvividhA ev| kintvaparyAptakanizrayA paryAptakAH samutpadyante, yatraiko'paryAptakastatra niyamAdascha khyeyAH paryAptakAH syuH ityAcArAGgaprathamazrutaskandhaprathamAdhyayanadvitIyoddezakaniyuktigAthAvRttau 237 pratau 19 patre // 2 // pRthivyupamardaina tajjIvAnAM yAdRzI vedanA bhavati tajjijJAsayA likhyate"pAyaccheyaNabheyaNa, jaMghoru taheva aNguvNgesu| jaha huMti nA duhiyA, puDhavikAe tahA jANa" // 17 // 'pAya' ityAdi yathA pAdAdikeSvaGgapratyaGgeSu chedanabhedAdikayA kriyayA nA duHkhitAstathA pRthivIkAye'pi vedanAM jAnIhi, yadyapi pAdazirogrIvAdInyaGgAni pRthivIkAyikAnAM na santi, tathApi tacchedanAnurUpA vedanAstyeveti darzayitumAha 1. AcA . zru.1/a.1/u.1-4 sU. / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare prAcyataTe prathamastaraGgaH ] " Natthi ya si aMgamaMgA, tayANurUvA ya veyaNA tesiM / kesiMci udIreMti, kesiMci ya ghAya pANe" // 98 // [5 pUrvArddhaM gatArtham / keSAJcit pRthivIkAyikAnAM tadArambhiNaH puruSA vedanAmudIrayanti / keSAJcittu prANAnapyatipAtayeyuriti / tathAhi bhagavatyAMdRSTAnta upAtto yathA "catu nta ) cakravarttino gandhapeSikA yauvanavarttinI balavatyArdrAmalakapramANaM sacittapRthivIgolakamekaviMzatikRtvo gandhapaTTake kaThinazilAputrakeNa piMSyAttatasteSAM pRthivIjIvAnAM kazcit saGghaTTitaH / kazcit paritApitaH / kazcid vyApAditaH / kazcit paraM kila na tena zilAputrakeNa spRSTo'pi " / ityAcArAGgaprathamazrutaskandhaprathamAdhyayanadvitIyoddezakaniryuktigAthAvRttau 237 pratau 21 patre // 3 // vyavahAraM hi kevalino'pi sutarAM manyanta ityarthagarbhito jalavico likhyate-- 1'saMti pANA udayanissiyA jIvA aNege, iha ca khalu bho aNagArANAM udayajIvA viyAhiyA'ityetasya vRttau - zAkyadvayastU dakAzritAneva dvIndriyAdijIvAnicchanti nodakamityetadeva darzayati- khaluzabdo'vadhAraNe / ihaiva jJAtaputrIye pravacane dvAdazAGge gaNipiTake'nagArANAM sAdhanAmudakarUpA jIvAH / cazabdAttadAzritAzca pUtarakacchedanaka- loddanaka-bhramaraka- matsyAdayo jIvA vyAkhyAtAH / avadhAraNaphalaM ca nAnyeSAmudakarUpA jIvAH pratipAditAH / yadyevamudakameva jIvastato'vazyaM tatparibhoge sati pAtakabhAjaH sAdhava ityatrocyate - naiva ta ( naita) devaM yato vayaM trividhamapkAyamAcakSmahe-sacittaM mizramacittaM ca / tatra yo'citto'pkAyastenopayogavidhiH sAdhUnAM ne tAbhyAM, kathaM punarasau bhavatyacittaH ? kiM svabhAvAdAhosvicchastrasambandhAt ? ubhayathA'pIti / tatra yaH svabhAvAdevA'cittIbhavati na bAhyazastrasambandhAttamacittaM jAnAnA api kevalamanaHparyAyAvadhizrutajJAnino na paribhuJjate, anavasthAprasaGgabhIrutayA / yato'nuzrUyate--bhagavatA kila zrIvarddhamAnasvAminA vimalasalilasamullasattaraGgaH zaivalapaTalatrasAdirahito mahAhrado vyapagatAzeSajalajantuko'cittavAripUrNaH svaziSyANAM tRDbAdhitAnAmapi pAnAya nAnujajJe, tathA'cittatilazakaTasthaNDilaparibhogAnujJA cAnavasthAdoSasaMrakSaNAya bhagavatA na kRteti zrutajJAnaprAmANyajJApanArthaM ca, tathAhi sAmAnyazrutajJAnI bAhyendhanasamparkAruSitasvarUpamevAcittamiti vyavaharanti jalaM, na punarnirindhanameveti / ato yadvAhyazastrasaMparkAt pariNAmAntApannaM varNAdibhistadacittaM 1. AcA. zru.1 / a.1 /u. 3- 24/25 sU. / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ [zrIvicAraratnAkaraH sAdhuparibhogAya kalpate |ityaacaaraanggprthmshrutskndhprthmaadhyyn tRtIkaddezaka vRttau 237 pratau 29 patre // 4 // kecidvAsaM prati vipratipadyante, tena vAsavidhisattAsUcaka upasthApanAvidhilikhyate, kaH punarupasthApane vidhirityatrocyate zobhaneSu tithikaraNanakSatramuhUrteSu dravyakSetrabhAveSu ca bhagavatAM pratikRtIrabhivandya pravarddhamAnAbhiH stutibhiratha pAdapatitotthitaH sUriH saha ziSyeNa mahAvratAropaNapratyayaM kAyotsargamutsA/kaikaM mahAvratamAdita Arabhya triruccArayedyAvannizibhuktiviratiravikalA triruccAritA pazcAdidaM triruccAritavyam-IcceiyAiM paMca mahavvayAiM rAibhoyaNaveramaNachaTThAiM attahiyaTThayAe, uvasaMpajittANaM viharAmi''pazcAdvandanakaM dattvotthito'vanatAGgayaSTiH sandizata kiM bhaNAma'iti bhaNati / sUriH pratyAha-vanditvA'bhidhatsveyevamukto'bhivandyotthito bhaNati, yuSmAbhirmama mahAvratAnyAropitAni'icchAmyanuziSTamiti / AcAryo'pi praNigadati nistArakapArago bhavaM AcAryaguNairvarddhasva, vacanaviratisamanantaraM ca surabhivAsacUrNamuSTiM ziSyazirasi kirati, pazcAdvandanakaM dattvA pradakSiNIkarotyAcAryaM namaskAramAvartayan, ca punarapi vandate / tathaiva ca karoti sakalakriyAnuSThAnam / evaM triH pradakSiNIkRtya viramati ziSyaH / zeSAH sAdhavazcAsya mUni yugapadvAsamuSTiM vimuJcanti surabhiparimalAM yatijanasulabhakesarANi vA / pazcAtkArita-kAyotsargaH sUrirabhidadhAti-gaNastava koTikaH, sthAnIyaM kulam, vairAkhyA zAkhA, amukAbhidhAna AcArya upAdhyAyazca sAdhvyAH pravartinI tRtIyoddeSTavyA / yathAsannaM copasthApyamAnA ratnAdhikA bhavanti / pazcAdAcAmlaM nivikRtikaM vA svagacchasantatisamAyAtaM samAcaranti |ityaacaaraanggprthmshrutskndhshstrprijnyaadhyynsptmoddeshkaante "taM pariNNAya mehAvI" iti gAthAvRttau 237 pratau 47 patre // 5 // devAnAmapi jAsadbhAvo'stIti jijJAsayA likhyate 2'jarAmaccuvasovaNIe nare satataM mUDhe dhammaM nAbhijANaitti / vRttirya thA 'jarA' ityAdi jarA ca mRtyuzca tAbhyAmAtmavazamupanIto naraH prANI satatamanavarataM mUDho mahAmohena mUDhamatirdharmaM svargApavargamArga nAbhijAnIte nAbhigacchati / tatsaMsAre sthAnameva 1. AcA. zru.1/a.1/u. 7-62 sU. vR. / 2. AcA. zru.1/a.3/u. 1-111 sU. / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare prAcyataTe prathamastaraGgaH] [7 nAsti yatra jarAmRtyU na staH / devAnAM jA'bhAvaH ? iti cenna tatrApyupAntyakAle lezyAbalasukhavarNaprabhutvahAnyupapatterastyeva teSAmapi jarAsadbhAvaH / uktaM ca "devANaM bhaMte ! savve samavannA ? no iNaDhe samaDhe, se keNadveNaM bhaMte ! evaM vuccati? , goyamA ! devA duvihA paNNattA-taMjahA-puvvovavannagA ya pacchovavannagA ya / tattha NaM je te puvvovavannagA te NaM avisuddhavannayarA / je NaM pacchovavannagA te visuddhavannayarA''[ ]evaM lezyAdyapIti / cyavanakAle tu sarvasyaivaitadbhavati, tadyathA "mAlyamlAniH kalpavRkSaprakampaH, zrIhrInAzo vAsasAM coparAgaH / dainyaM tandrA kAmarAgAGgabhaGgo, dRSTabhraMzo vepathuzcAratizca" // 1 // ] ityAcArAGgaprathamazrutaskandhatRtIyAdhyayanaprathamoddezakavRttau 237 pratau 96 patre // 6 // kecit ke valizarIt sarvathA jIvaviAdhanA na bhavatItyUcuH / AgamAjJayA tu kevalinAM yAvacchailezIpratipannAnAmapi zarIdavazyambhAvitayA jAyamAnA jIvavirAdhanA na virudhyate / karmabandhavaicitryaM bhavatu nAma / ityarthavijijJApayiSayA likhyate 1egayA guNasamitassa rIyato kAyaphAsamaNucinnA egatiyA pANA sAyaMti 'tti / vRttiryathA-ekadA kadAcid guNasamitasya guNayuktasyApramattayateH rIyamANasya samyaganuSThAnavato'bhikrAmataH pratikrAmataH saGkacataH prasArayato vinivartamAnasya saMparimRjataH kasyAJcidavasthAyAM kAyaH zarIraM tatsaMsparzamanucIrNAH kAyasaGgamAgatAH sampAtimAdayaH prANina eke paritApamApnuvantyeke glAnatAmupayAntyeke ca dhvaMsamApadyante / apazcimAvasthAM tusUtrakRdeva darzayati eke prANAH prANino'padrAnti prANairvimucyante" / atra ca karmabandhaM prati vicitratA / tathAhi zailezyavasthAyAM mazakAdInAM kAyasaMsparzena prANatyAge'pi bandhopAdAnakAraNayogAbhAvAnnAsti bandhaH / upazAnta 11 kSINamoha 12 sayogikevalinAM 13 sthitinimittakaSAyAbhAvAt saamaayikH| apramattayaterjaghanyato'ntarmuhUrttamutkRSTato'ntaHkoTAkoTI sthitiriti pramattasya tvanAkuTTikayopetya pravRttasya kvacit pANyAdyavayavasaMsparzAt prANyupatApanAdau jaghanyata: karmabandha utkRSTatazca prAktana eva vizeSitatara ityAdi ityAcArAGgaprathamazrutaskandhapaJcamalokasAdhyayanacaturthoddezakavRttau 237 pratau 132 patre // 7 // 1. AcA. zru.1/a.5/u. 4-171 sU. / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8] [zrIvicAraratnAkaraH abhavyasya bhavyatvAbhavyatvazaGkA na syAdityabhiprAyo likhyate 1'siyA vege aNugacchaMti asiyA vege aNugacchaMti,aNugacchamANehiM aNaNugacchamANe kahaM na nivvijje" vRttiryathA-'siyA' ityAdi sitAH putrakalatrAdibhiravabaddhAH, vAzabda uttarApekSayA pakSAntaramAha, 'ege aNugacchaMti'tti, eke laghukarmANaH samyaktvaM pratipAdayantamAcAryamanugacchantyAcAryoktaM prtipdynte| tathA, asitA vA gRhapAzavimuktA vaike vicikitsAvAdarahitA AcAryamArgamanugacchanti, teSAM ca madhye yadi kazcit kaGkaTukadezyaH syAt, sa tAn prabhUtAnanapAcInamArgapratipannAnavalokyAsAvapi karmavivarataH pratipadyetA'pIti darzayitumAha-'aNugacchamANehiM' ityAdi AcAryoktaM samyaktvamanagacchadbhirvirataviratAvirataiH saha saMvasaMstairvA codyamAno'nanagacchannapratipadyamAnaH kathaM na nirvedaM gacched? asadanuSThAnasya mithyAtvAdirUpAM vicikitsA parityajyAcAryoktaM samyaktvameva pratipadyata ityarthaH / yadi vA sitAsitairAcAryoktamanugacchadbhirbudhyamAnaiH sadbhiH kazcidajJAnodayAnmatijADyatayA kSapakAdizcirapravrajito'pyananugacchannanavadhArayan kathaM na nividye ta na nirvedaM tapaHsaMyamayorgacchet ? niviNNazcedamapi vibhAvaye dyathA nAhaM bhavyaH syAM na ca me saMyatabhAvo'pyastIti, yataH sphuTavikaTamapi kathitaM nAvagacchAmi, evaM ca niviNNasyAcAryAH samAdhimAhuH, yathA-bho sAdho ! mA viSAdamavalambiSThAH, bhavyo bhavAn yato bhavatA samyaktvamabhyupagataM tacca na granthibhedamRte tadbhedazca na bhavyatvamRte'bhavyasya hi bhavyAbhavyazaGkAyA abhAvAditi bhaavH| kiM cAyaM viratipariNAmo dvAdazakaSAyakSayopazamAdyanyatamasadbhAve sati bhavati, sa ca bhavatAvAptaH / tadevaM darzanacAritramohanIye bhavataH kSayopazamaM samAgate drshncaaritraanythaanupptteH| yat punaH kathyamAne'pi samastapadArthAvagatirna bhavati, tjjnyaanaavrnniiyvijRmbhitm| tatra ca zraddhAnarUpaM samyaktvamAlambanamityAha ityAcArAGgaprathamazrutaskandhapaJcamalokasArAdhyayanapaJcamoddezake 237 pratau 136 ptre|8|| keSAJcit siddhAntatAtparyAnabhijJAnAmekAntato dayAviDambanA 'savve pANA savve bhUyA savve jIvA savve sattA na haMtavvA''[ ]ityAdyupadeSTA kathaM bhagavAn jalapuSpajIvopamardinI pratimApUjAmupadizati ? ityAdi vRthAvAvadUkAnAmutsargApavAdAdyanekavicAravitAnagahanazrIjinAgamasUtravaicitryadarzanAya tAdRzaM cakravartigandhapeSikApeSaNAdana 1. AcA. zru.2/a.5/u. 5-174 sU. / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare prAcyataTe prathamastaraGgaH] [9 cittIbhavadasGkhyAtajIvAtmakamapi lavaNamajAnatA gRhItaM tatsvAminA cAnujJAtaM kAraNAt svayaM bhuJjIta sAdharmikebhyo vA dadyAt sAdhuriti sUtrArthI likhyete ____1se bhikkhU vA bhikkhuNI vA jAva samANe siyA paro abhihaTTa aMto paDiggahato biDaM vA loNaM ubbhiyaM vA loNaM paribhAettA NIhaTTa dalaejjA tahappagAraM paDiggahaM parahatthaMsi vA parapAyaMsi vA aphAsuyaM jAva no paDigAhejjA / se Ahacca paDiggAhite siyA taM ca NAtidUragae jANijjA se tamAyAe tattha gacchejjA / puvvAmeva AloejjA Auso tti bhaiNi tti vA imaM te kiM jANayA dinnaM udAhu ajANayA dinnaM ? so a bhaNejjA-No khalu mae jANayA dinnaM ajANayA dinnaM, kAmaM khalu Auso iyANi nisirAmi taM bhuMjaha ca NaM paribhAeha ca NaM / taM parehiM samaNuNNAyaM samaNusiTuM tatto saMjayAmeva bhuMjejja va piejja vA jaM ca No saMcAeti bhottae vA pAttae vA sAhammiyA tattha vasaMti saMbhoiyA samaNuNNA aparihAriyA adUragayA tesimaNuppadAyavvaM siyA' iti / vRttiryathA-'se ityAdi' sa bhikSurgRhAdau praviSTastasya syAt kadAcit paro gRhasthaH / 'abhihaTTa aMto' iti antaH pravizya patadgRhe kASThacchabbakAdau glAnAdyarthaM khaNDAdiyAcane sati biDaM vA lavaNaM khanivizeSodbhavamudbhijaM vA lavaNAkarAdyutpannaM 'paribhAettA'tti dAtavyaM vibhajya dAtavyadravyAt kiJcidaMzaM gRhItvetyarthaH, niHsRtya dadyAttathAprakAraM parahastAdigatameva pratiSedhayettacca 'Ahacca'tti sahasA pratigRhItaM bhavettaM ca dAtAramadUragataM jJAtvA sa bhikSustallavaNAdikamAdAya tatsamIpaM gacchet / gatvA ca pUrvameva tallavaNAdikamAlokayed-darzayedetacca brUyAt, amuka iti vA, bhaginI iti vA / etallavaNAdikaM tvayA jAnatA dattamutAjAnatA? evamuktaH san para evaM vadedyathA-pUrvaM mayA jAnatA dattaM sAmprataM tu yadi bhavato'nena prayojanaM tato dattametatparibhogaM kurudhvam / tadevaM paraiH samanujJAtaM samanusRSTaM satprAsukaM kAraNavazAdaprAsukaM vA bhuJjIta pibedvA / yacca na zaknoti bhuktuM vA pAtuM vA tatsAdharmike bhyo dadyAttadabhAve ca bahuparyApannavidhi prAktanaM vidadhyAdetattasya bhikSoH sA gA yam |ityaacaaraanggdvitiiyshrutskndhpinnddaissnnaadhyyndshmoddeshke 237 pratau 203 patre // 9 // iha hi keciccirantanAjJAnavAsanAtimiraniruddhAntaradRzaH paramakRpApIyUSapUrapUtAntarazrIjinevAIkajIvitAM paramArthadayAmajAnAnA maNibuddhyA grahilagRhItopalazakalanyAyena svamanISikAvijRmbhitameva zreyo manyamAnAH pAragatapratimApUjAniSedhAdi 1. AcA. zru.2/cU.1/a.1/u. 10-393 sU. / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10] [zrIvicAraratnAkaraH yatkiJcidvavate, na ca tatteSAM sUtrAjJayA viharatAM nadyAdyuttaratAM kAraNAd vRkSAdyavalambatAmAdyavratarakSaNakSamaM dvitIyavratarakSaNakSamaM ca / tasmAdAjJAmanojJaiva dayA''zrayaNIyA / anyathA dayAjJayoviodhApattiH syAditi darzanAya likhyate 1 se bhikkhU vA bhikkhuNI vA gAmANugAmaM dUijjamANe vA aMtarA se vappANi vA phalihANi vA pAgArANi vA toraNANi vA aggalANi vA aggalapAsagANi vA gaDDAo vA dario vA saMte parakkame saMjayAmeva pakkamejjA no ujjuaMgacchejjA / kevalI bUyA AyANameyaM, se tattha parakkamamANe payalejja vA pavaDejja vA se tattha payalamANe vA pavaDamANe vA rukkhANi vA gummANi vA layAo vA vallIo vA taNANi vA gahaNANi vA haritANi vA avalaMbiya avalaMbiya uttarejjA se (je) tattha pADipahiyAuvAgacchaMti te pANI jAejjA tao saMjayAmeva avalaMbiya avalaMbiya uttarejjA tao saMjayAmeva gAmANuggAmaM dUijjejja'tti / vRttiryathA-'se' iti sa bhikSurgAmAntarAle yadi vaprAdikaM pazyettataH satyanyasmin saMkrame tena RjunA pathA na gacchedyatastatra gartAdau patan sacittaM vRkSAdikamavalambeta taccAyaktamatha kAraNikastenaiva gaccheta / kathaJcita patitazca gartagato vallyAdikamavalambya prAtipathikahastaM vA yAcitvA saMyata eva gacchet |ityaacaaraanggdvitiiyshrutskndhtRtiiyaadhyyndvitiiyoddeshke 237 pratau 219 patre // 10 // __ AstAmagItArthAnAM sabhAsamakSaM vyAkhyAnakaraNAdi, aviditaitatSoDazavidhavacanAnAM jalpanamapyanucitamityabhiprAyo likhyate 2 'samiyAe saMjae bhAsaM bhAsejja / taMjahA-egavayaNaM 1 duvayaNaM 2 bahuvayaNaM 3 itthIvayaNaM 4 purisavayaNaM 5 napuMsagavayaNaM 6 ajjhatthavayaNaM 7 uvanItavayaNaM 8 / 1 avaNIyavayaNaM 9 / 2 uvaNIyaavaNIyavayaNaM 10 / 3 avaNIyauvaNIyavayaNaM 11 / 4 tIyavayaNaM 12 paDuppannavayaNaM 13 AgayavayaNaM 14 paccakkhavayaNaM 15 parokkhavayaNaM 16 / se egavayaNaM vadissAmIti egavayaNaM vadejjA jAva parokkhavayaNaM vadissAmIti parokkhavayaNaM vejjaa"| vRttirya thAbhASAsamityA samatayA vA rAgadveSAkaraNalakSaNayA SoDazavacanavidhijJo bhASAM bhASeta / yAdRgbhUtA ca bhASitavyA tAM SoDazavacanavidhigatAM darzayati, tadyathetyayamupadarzanArtha: 1. AcA. zru.2/cU.1/a.3/u. 2-456 sU. / 2. AcA. zru.2/cU.1/a.4/u. 1-466 sU. / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare prAcyataTe prathamastaraGgaH] [11 ekavacanaM vRkSaH 1 dvivacanaM vRkSau 2 bahuvacanaM vRkSAH 3 iti / strIvacanaM vINA kanyA ityAdi 4 / puMvacanaM ghaTaH paTa ityAdi 5 / napuMsakavacanaM pIThaM devakulamityAdi 6 / adhyAtmavacanaM Atmanyadhi adhyAtma hRdayagataM tatparihAreNAnyadbhaNiSyatastadeva sahasA patitam 7 / upanItavacanaM prazaMsAvacanaM yathA rUpavatI strI 8 / tadviparyayeNApanItavacanaM, yatheyaM rUpahIneti 9 / upanItApanItavacanaM kazcid guNaH prazasyaH kazcinnindyaH, yathA rUpavatIyaM strI kiM tvasadvRtteti 10 / apanItopanItavacanaM yathA'rUpavatI kurUpA strI kiM tu sadvRtteti 11 / atItavacanaM kRtavAn 12 / vartamAnavacanaM koti 13 / anAgatavacanaM kariSyati 14 / pratyakSavacanameSa devadattaH 15 / pokSavacanaM sa devadattaH 16 / ityetAni SoDazavacanAnyamISAM ca sa bhikSurekArthavivakSAyAmekavacanameva brUyAdyAvat parokSavacanameva bba yAt |ityaacaaraanggdvitiiyshrutskndhcturthbhaassaadhyynprthmoddeshke 237 pratau 221 patre // 11 // nirlakSaNa upadhinidarzanacAritropaghAtakAritvAnmunibhirna rakSaNIya ityabhiprAyajijJApayiSayA likhyate 1 se bhikkhU vA bhikkhuNI vA se jaM puNa vatthaM jANijjA appaMDaM jAva saMtANagaM analaM athiraM adhuvaM adhAraNijjaM roijjaMtaM na roccai tahappagAraM vatthaM apphAsuaM jAva no paDigAhejjA''iti / vRttiryathA-'se bhikkhU' ityAdi sa bhikSuryatpunarevambhUtaM vastraM jAnIyAttadyathA-alpANDaM yAvalpasantAnakaM kiM tvanalamabhISTakAryAsamarthaM hInAditvAttathA'sthiraM jIrNamadhruvaM svalpakAlAnujJApanAttathA'dhAraNIyamaprazastadezaM khajjanAdikalaGkAGkitatvAt, tathA coktam "cattAri devayA bhAgA, duve bhAgA ya maannusaa| AsurA ya duve bhAgA, majjhe vatthassa rakkhaso ||1||[vi.bhaa./328] devesu uttamo lAbho, mANusesu a mjjhimo| Asuresu a gelannaM, maraNaM jA rakkhase" ||2||[vi.bhaa./329] / deva / asura / deva / manuSya rAkSasa manuSya deva / asura / deva idaM vastravibhAgayantram / 1. AcA. zru.2/cU.1/a.5/u. 1-481 sU. / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12] [ zrIvicAraratnAkaraH kiM ca"lakkhaNahINo uvahI, uvahaNaiNANadaMsaNacarittaM''[ ityAdi / tadevambhUtamaprAyo gyaMrocyamAnaM prazasyamAnaM dIyamAnamapi dAtrA narocate sAdhave na kalpata ityrthH| ityAcArAGgadvitIyazrutaskandhapaJcamAdhyayanaprathamoddezake 237 pratau 223 ptre||12|| vastraparikarmaNA sAdhUnAmanuciteti jijJApayiSayA likhyate 1 se bhikkhU vA bhikkhuNI vA ahesaNijjAI vatthAiMjAijjA ahApariggahiyAI vatthAI dhArejjA no dhoejjA noraejjA no dhoarattAI vatthAI dhArejjA apalIuMcamANe gAmaMtaresu omacelie etaM khalu vatthadhArissa sAmaggiyaM" iti / vRttiryathA-'se bhikkhU' ityAdi sa bhikSuryathaiSaNIyAnyaparikarmANi vastrANi yAceta yathA parigRhItAni ca dhArayenna tatra kiJcit kuryAditi darzayati / tadyathA-na tadvastraM gRhItaM satprakSAlayennA'pi raJjayettathA nA'pi bAkuzikatayA dhautaraktAni dhArayettathAbhUtAni na gRhNIyAdityarthaH / tathAbhUtAdhautaraktavastradhArI ca grAmAntare gacchan 'apaliuMcamANe'tti agopayan sukhenaiva gacchedyato'sAvavamaceliko'sAravastradhArItyetattasya bhikSorvastradhAriNaH samagA yasaMpUrNo bhikSubhAvo / yadevambhUtavastradhAraNamityetacca sUtraM jinakalpikoddezena draSTavyam / vastradhAritvavizeSaNAd gacchAntargate'pi cAviruddham |ityaacaaraanggdvitiiyshrutskndhpnycmaadhyndvitiiyoddeshke 237 pratau 225 patre // 13 // keciddaNDakagrahaNamanAgamikamiti vadanti taccAsata, rAddhAnte daNDakagrahaNasya spaSTamuktatvAt / na ca vAcyaM kAraNiko'yaM vidhigrlAnAdInAM nAzeSANAmiti, tathAtrAnuktatvAt / na ca vAcyaM chatrakavadasyA'pi kAraNikatA bhAvanIyA, ihaivA'gre vakSyamANeSu bhigavatasU trAkSareSu "he AyuSman ! eko daNDakastvayA grAhyo'nye sArmikebhyo deyA" [ ]ityatra sarveSAM glAnAdikatAkalpanasyA'nucitatvAt / atraivasUtrakRtAGgataraGge "pANahAu ya chattaM ca''[ sUya./a.9 gA.18 ]ityAdinA chatrakaniSedhavaddaNDakaniSedhasya kutrA'pyazrUyamANatvAccAlaM klpnyaa| siddhAnta eva pramANam / sa cA'yaM likhyate 2"samaNe bhavissAmi aNagAre akiMcaNe aputte apasU paradattabhoI pAvaM kammaM no karissAmIti samuTThAe, savvaM bhaMte ! adiNNAdANaM paccakkhAmi / se aNupavisittA gAma vA jAvarAyahANi vA neva sayaM adinnaM giNhejjA, nevanneNaM 1. AcA. zru.2/cU.1/a.5/u. 2-483 sU. / 2. AcA. zru.2/cU.1/a.7/u. 1-489 sU. / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare prAcyataTe prathamastaraGgaH ] [ 13 adinnaM giNhAvejjA, nevannaM adinnaM giNhataM pi samaNujANejjA / jehiM vi saddhi saMpavvaie tesiM pi yAiM bhikkhU chattayaM vA mattayaM vA daMDagaM vA jAva cammaccheyaNagaM vA tesiM puvvAmeva uggahaM aNaNunnaviya apaDilehiya appamajjiya nougiNhejja vA pagiNhejja vA, tesiM puvvAmeva uggahaM aNunnavia paDilehiya pamajjiya tao saMjayAmevagiNhejja vA pagiNhejja vA " iti / vRttiryathA - 'samaNe' ityAdi zrAmyatIti zramaNastapasvI / yato'hamevambhUto bhaviSyAmIti darzayati- 'anagAro' agA vRkSAstairniSpannamagAram, tanna vidyate yasyetyanagArastyaktagRhavAsa ityarthaH / tathA na vidyate kimapyasyetyakiJcano niHparigraha ityarthaH / tathA'putraH svajanabandhurahito nirmama ityarthaH / evamapazurdvipadacatuSpadAdirahitaH / yata evamataH paradattabhojI san pApaM karma na kariSyAmItyevaM samutthAyaitatpratijJo bhavAmIti darzayati-yathA sarvaM bhadantAdattAdAnaM pratyAkhyAmi dantazodhanamAtramapi parakIyamadattaM na gRhNantaM samanujAnIyAt / yairvA sAdhubhiH saha samyak pravrajitastiSThati teSAmapi sambandhyupakaraNamananujJApya na gRhNIyAditi darzayati--tadyathA-- 'chatrakaM' iti, 'chada apavAraNe' chAdayatIti chatraM varSAkalpAdi, yadi vA kAraNikaH kvacitkauGkaNdezAdAvativRSTisaMbhavAcchannakamapi gRhNIyAdyAvaccarmacchedanakamapyananujJApyApratyupekSya vA'pramRjya ca nAvagRhNIyAt sakRt pragRhNIyAdanekazaH / teSAM sambandhi yathA gRhNIyAttathA darzayati - pUrvameva tAnanujJApya pratyupekSya cakSuSA pramRjya rajoharaNAdinA sakRdanekazo vA gRhNIyAt / ityAcArAGgadvitIyazrutaskandhasaptamAdhyayanaprathamoddeza 237 pratau 227 patre // 14 // iti zrImadakabbarabhUpAlavizAlacittAlavAlavivarddhitavRSarasAlazAlAtizAlizIla zrIhIravijayasUrIzvaraziSyopAdhyAya zrIkIrttivijayagaNisamucci zrIvicAraratnAkare prAcyataTe vizeSasamuccayAparanAmni zrI AcArAGgakiyadvicArasamuccayanAmA prathamastaraGgaH // 1 // D:\ratan.pm5\5th proof
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare prAcyataTe // dvitiiystrnggH|| anantacaitanyavikAsanAya, sarvajJalakSmIkanakAsanAya / kRtAnyatIrthonnatinAzanAya, namo namaH zrIjinazAsanAya // 1 // atha kramAyAtAH zrasUtrakRtAGgavacarA likhyante iha hi kecidasadgrahagrastahRdayAH pratipadamAlokyamAnazrIjinapratimAkSarabhIravaH sUtrasUcitArthasArthasamarthitAnyapi prakaraNasiddhAntavivaraNAni na svIkurvate, na ca te vidanti siddhAntArthA evaite / tatra cAgamo likhyate 1'sutteNa sUciyaM ciya, atthA taha sUciyA ya juttA ya / to bahuvihappauttA, eyA pasiddhA aNAdIyA" // 21 // niyuktigAthA / vRttiryathA arthasya sUcanAt sUtraM'tena sUtreNa ke cidarthAH sAkSAt sUcitAH mukhyatayopAttAstathA'pare sUcitA arthApattyAkSiptAH / sAkSAdanupAdAne'pi dadhyAnayanacodanayA tadAdhArAnayanacodanAvaditi / evaM ca kRtvA caturdazapUrvavidaH parasparaM SaTsthAnapatitA bhavanti / tathA coktam "akkharalaMbheNa samA, UNahiyA hoMti mativisesehiM / te vi ya maIvisesA, suyanANambhitare jANa" ||1||[vi.bhaa./gaa.143] tatra ye sAkSAdupAttAstAn prati sarve'pi tulyAH, ye punaH sUcitAstadapekSayA kazcidanantabhAgAdhika marthaM vettyaparo'scha khyeyabhAgAdhikamanyaH sa khyeyabhAgAdhikaM tathA'nyaH saGakhyeyAska khyeyAnantaguNamiti / te ca sarve'pi yuktA yuktyupapannAH sUtropAttA eva veditavyAH / tathA coktam-'te vi ya maIvise sA' [vi.bhA./143 JityAdi, nanu kiM 1. sUya. sU.1/ni. 21 gaa.|
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare prAcyataTe dvitIyastaraGgaH ] sUtropAttebhyo'nye'pi kecanArthAH santi yena tadapekSayA caturdazapUrvavidAM SaTsthAnapatitvamuddhuSyate, bADhaM vidyante yato'bhihitam "paNNavaNijjA bhAvA, anaMtabhAgo ya aNabhilappANaM / paNNavaNijjANaM puNa, anaMtabhAgo suyanibaddho // 1 // [ vi.bhA./gA. 488 ] iti zrIsUtrakRtAGgaprathamazrutaskandhaprathamAdhyayane 271 pratau 5 patre // 1 // adhikaraNakAri vacanaM vadataH sAdhorbhUyasI hAnirbhavatIti yatijanajijJApayiSayA likhyate 1' ahigaraNakaDassa bhikkhuNo, vayamANassa pasajjha dAruNaM / aTThe parihAi bahu, ahigaraNaM na karejja paMDie" // 19 // 'ahigaraNa' ityAdi, adhikaraNaM kalahastatkaroti tacchIlazcetyadhikaraNakarastasyaivambhUtasya bhikSostathA'dhikaraNakarIM dAruNAM vA bhayAnakAM prasahya prakaTameva vAcaM bruvataH sato'rtho mokSastatkAraNabhUto vA saMyamaH sa bahuH parihIyate dhvaMsamupayAti idamuktaM bhavati -bahunA kAlena yadarjitaM vikRSTena tapasA mahatpuNyaM tatkalahaM kurvataH paropaghAtinIM vAcaM bruvatastatkSaNameva dhvaMsamupayAti / tathA hi "jaM ajjiyaM samIkhallaehiM tavaniyamabaMbhamaIehiM / [ 15 mA hu tayaM chaDDehaha, kalahaMtA sAgapattehiM // 1 // [ jI.a./74 ] ityevaM matvA manAgapyadhikaraNaM na kuryAt paNDitaH sadasadvivekI iti sUtrakRtAGgAdyazrutaskandhadvitIyavaitAlIyAdhyayane dvitIyoddezakavRttau 271 pratau 42 patre // 2 // duHkarmavazato nArakA azucyAdivirUpamAhAramAhArayantIti jijJAsayA likhyate2'te hammamANA Narage paDaMti, punne durUvassa mahAbhitAve / te tattha ciTTaMti durUvabhakkhI, tuTTaMti kammovagayA kimIhiM" // 20 // te varAkA nArakA hanyamAnAstADyamAnA narakapAlebhyo naSTA anyasmin ghoratare narakaikadeze patanti gacchanti / kimbhUte narake ? pUrNebhRte,duSTarUpaMyasyata durUpam viSThA'sRgmAMsAdikamalaM tasya bhRte / tathA mahAbhitApe'tisantApopete te nArakAH svakarmAvabaddhAstatraivambhUte narake durUpabhakSiNo'zucyAdibhakSakAH prabhUtaM kAlaM yAvattiSThanti / tathA kRmibhirnarakapAlApAditaiH parasparakRtaizca svakarmopagatAH svakarmaDhaukitAstudyante vyathyanta iti / tathA 1. sUya. zru.1/a.2 /u. 2 - 129 gA. / 2. sUya. zru.1/a. 5 /u. 1 - 319 gA. / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16] [zrIvicAraratnAkaraH cAgamaH"chaTThIsattamIsu NaM puDhavIsu neraDyA pahU mahaMtAI lohiyakuMthurUvAiM viuvvittA annamannassa kAyaM samaturaMgemANA samaturaMgemANA aNughAyamANA aNughAyamANA ciTuMti" / [ iti sUtrakRtAGgaprathamazrutaskandhe nirayavibhattinAmapaJcamAdhyayanaprathamoddeze 271 pratau 77 patre // 3 // na ca parabhavakRtameva karmAtra bhujyate, atra kRtaM paratraiva bhoktavyamiti nirbhiiktaa| nApi ca atyugrapApapuNyAnAmihaiva phalamApyate" [ idaM laukikameva, Agame'pyasya zrUyamANatvAt / sa cAyam 1'assi ca loe aduvA paratthA, sayaggaso vA taha annahA vA / saMsAramAvanna paraM paraM te, baMdhaMti veyaMti ya dunniyAI" // 4 // 'assi ca' ityAdi, yAnyAzukArINi karmANi tAnyasminneva janmani vipAkaM dadati, athavA parasmin janmani narakAdau tasya karmavipAkaM dadati / ekasminneva janmani vipAkaM tIvra dadati, zatAgrazo veti bahuSu janmasu / yenaiva prakAreNa tadazubhamAcaranti tathaivodIryate tathA'nyathA veti, idamuktaM bhavati-kiJcitkarma tadbhava eva vipAkaM dadAti kiJcijjanmAntare, yathA gApu trya duHkhavipAkAkhyevipAkazrutAataskandhe kathitamiti / dIrghakAlasthitikaM parajanmAntarakRtaM vedyate, yena prakAreNa sakRttathaivA'nekazo vA / yadi vAnyena prakAreNa sakRt sahasrazo vA zirazchedAdikaM hastapAdacchedAdikaM cAnubhUyata iti / tadevaM te kuzIlA AyatadaNDAzcaturgatikasaMsArAmApannA araghaTTaghaTIyantranyAye na saMsArasAgaraM paryaTantaH paraM paraM prakRSTaM duHkhamanubhavanti / janmAntarakRtaM karmAnubhavantazcaikamArtadhyAnopahatA aparaM bandhanti vedayanti ca, duSTaM nItAni durnItAni duSkRtAni / na hi svakRtasya karmaNo vinAzo'stIti bhAvaH / taduktam "mA hohi re visanno, jIva tumaM vimaNadummaNo diinno| Na hu ciMtieNa phiTTai, taM dukkhaM jaM purA raiyaM // 1 // [ ] jai pavisasi pAyAlaM, aDaviM va dariMguhaM samudaM vaa| puvvakayAo na cukkasi, appANaM ghAise jai vi" // 2 // [ ] evaM tAvadoghataH kuzIlAH pratipAditAH |iti sUtrakRtAGgaprathamazrutaskandhasaptamakuzIlAdhyayane 271 pratau 92 patre // 4 // 1. sUya. zru.1/a. 7/384 gA. / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ [17 zrIvicAraratnAkare prAcyataTe dvitIyastaraGgaH] sannidhidoSaduSTasya snAturvastravibhUSaNaprakSAlanAdikAriNazca dUre saMyama ityarthapratipAdanaparA sArthA sUtragAthA likhyate1 je dhammaladdhaM vinihAya bhuMje, viyaDeNa sAhaTTa ya je sinnaaii| jo dhovaI lUsaI ya vatthaM, athAha se nAgaNiyassa dUre" // 22 // ye kecana zItalavihAriNo dharmeNa sudhikayA labdhaM dharmalabdhamaudezikakrItakRtAdidoSarahitamityarthaH tadevaM bhUtamapyAhArajAtaM nidhAya vyavasthApya sannidhiM kRtvA bhuJjante / tathA ye vikaTena prAsukodakenApi saGkocyAGgAni prAsuka eva pradeze dezasarvasnAnaM kurvantiA tathA yo vastraM dhAvati prakSAlayati tathA lUSayati zobhArtham / dIrgha sat pATayitvA hrasvaM karoti hrasvaM vA sandhAya dIrgha koti, evaM lUSayati / tadevaM svArthaM pA tha" vA yo vastraM lUSayati / athAsau 'nAgaNiyassa' tti nirgranthabhAvasya saMyamAnuSThAnasya dUre vartate, na tasya saMyamo bhavatItyevaM tIrthakaragaNadharAdaya AhuH iti sUtrakRtAGgaprathamazrutaskandhakuzIlaparibhASAnAmni saptamAdhyayane 271 pratau 96 patre / 5 / / pariNatapatraphalazAkAdyAdaraNe tu tattatkAlInasaMvignagItArthacAraNaiva pramANaM, paraM sarvathA niSiddhatvaM tu na saMbhAvyate, yato'tra tAtparyato'pariNatAnAmeva niSedhasya TIkAkAravyAkhyAtatvAt / sA gAthA ceyam2'kammaM parinnAya dagaMsi dhIre, viaDeNa jIvijjai AdimokkhaM / se bIakaMdAi abhuMjamANe, virae siNANAisu itthiAsu" // 22 // 'kammaM parinnAya' ityAdi, dhiyA rAjata iti dhIro buddhimAn 'dagaMsi' tti udakasamArambhe sati karmabandho bhavatIti parijJAya kiM kuryAdityAha-vikaTena prAsukodakena saukza dinA jIvyAt prANadhAraNaM kuryAt / cazabdAdanyenApyAhAreNa prAsukenaiva prANavRttiM kuryAt / AdiH saMsArastasmAnmokSa AdimokSaH saMsAravimuktiM yAvaditi, dharmakAraNAnAM vAdibhUtaM zarIraM tadvimuktiM yAvat, yAvajjIvamityarthaH / kiM cAsau sAdhurbIjakandAdInabhuJjAnaH / AdigrahaNAnmUlapatraphalAdIni gRhyante, etAnyapyapariNatAni pariharan virato bhavati / ku ta:? iti darzayati-snAnAbhyaGgodvarttanAdikriyAsu niHpratikarmazarIratayA'nyAsu ca cikitsAdikriyAsu na varttate, tathA strISu ca virataH / bastinirodhagrahaNAdanye'pyAzravA gRhyante / yazcaivambhUtaH sarvebhyo'pyAzravadvArebhyo virato nAsau kuzIladoSairyujyate, tadayogAcca 1. sUya. zru.1/a.7/401 gA. / 2. sUya. zru.1/a.7/402 gA. / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18] [ zrIvicAraratnAkaraH na saMsAraM bambhramIti / iti sUtrakRtAGgaprathama zrutaskandhakuzIlaparibhASAnAmni saptamAdhyayane 271 pratau 96 patre // 6 // munInAmAhArAdyarthaM gRhasthaprazaMsanaM paramApAyakaraNamiti jijJApayiSayA likhyate1'Nikkhamma dINe parabhoyAMmi, muhamaMgalie udarANugiddhe / nIvAragiddhe va mahAvarAhe, adUrae ehati ghAtameva" // 25 // yo hyAtmIyaM dhanadhAnyahiraNyAdikaM tyaktvA niSkrAnto niSkramya ca parabhojane parAhAraviSaye dIno dainyamupagato jihvendriyavazAdArtto bandivanmukhamAGgaliko bhavati, mukhena maGgalAni prazaMsAvAkyAnIdRzastAdRzastvamityevaM dainyabhAvamupagato vakti / yaduktam-- "so eso jassa guNA, viaraMtanivAriyA dasadisAsu / iharA kahAsu succasi, paccakkhaM ajja diTTho si" // 1 // [ ] ityevamaudaryaM pratigRddho'dhyupapannaH kimiva ? nIvAraH zUkAdimRgabhakSyavizeSastasmin gRddha AsaktamanA gRhItvA ca svayUthaM mahAvarAho mahAkAya : zUkaraH, sa cAhAramAtragRddho'tisaGkaTe praviSTaH sannadUra eva zIghrameva ghAtaM vinAzameSyati prApsyati / evako'vadhAraNe / avazyaM tasya vinAza eva nAparA gatirastIti / evamasAvapi kuzIla AhAramAtragRddhaH saMsArodare paunaHpunyena vinAzamevaiti / iti sUtrakRtAGgaprathama zrutaskandhakazIlaparibhASAnAmni saptamAdhyayane 271 pratau 97 patre // 7 // sAdhUnAM parasparakriyA 'ahaM tvadIyaM pAtrI sajjIkaromi, tvaM madIyaM vastraM sajjIkuru' ityAdirUpA na kalpate ityAdipratipAdanaparA gAthA likhyate'pANahAu ya chattaM ca, NAlIyaM vAlavIyaNaM / parakiriyaM annamannaM ca taM vijjaM parijANiyA " // 18 // 20 upAnahau kASThapAduke ca, tathA tApAdinivAraNAya chatraM, tathA nAlikA dyUtakrIDAvizeSastathA vAlairmayUrapicchairvA vyajanakaM, tathA pareSAM sambandhinIM kriyAmanyonyaM parasparato'nyaniSpAdyAnyaH karotyaparaniSpAdyAM cApara iti, caH samuccaye, tadetat sarvaM vidvAn paNDitaH karmopAdAnakAraNatvena jJaparijJayA parijJAya pratyAkhyAnaparijJayA pariharediti / iti zrIsUtrakRtAGgaprathamazrutaskandhanavamadharmAdhyayane 271 pratau 102 patre // 8 // 1. sUya. zru.1/a. 7/405 gA. / 2. sUya. zru.1 / a. 9 / 454 gA. D:\ratan.pm5\5th proof
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare prAcyataTe dvitIyastaraGgaH] [19 ke cidaviditaparamArthAH pADihAriyapIDhaphalaga ityAdi darzayanto gRhasthavastravyApAraNaM svIkurvate tccaasnggtm| yena 'pADihAriya' iti, pratigRhItatvena pIThaphalakAdivizeSaNaM mntvym| tathaiva ca gRhasthavastrapAtrabhoganiSedhaH zrUyate siddhAnte, sa cAyam 1"paramatte annapANaM, na bhuMjejja kayAi vi| paravatthaM acelo vi, taM vijjaM parijANiyA" // 20 // "paramatte' ityAdi, parasya gRhasthasyAmatraM bhAjanaM pA mAtram, tatra pura:karmapazcAtkarmabhayAt [tadbhayAt] hRtanaSTAdidoSasambhavAccAnnaM pAnaM ca munina kadAcidapi bhuJjIta, yadi vA patadgrahadhAriNazchidra pANe: pANipAtraM parapAtram, yadi vA pANipAtrasyAcchidrapANerjinakalpikAdeH patadgrahaH parapAtraM tatra saMyamavirAdhanAbhayAnna bhuJjIta / tathA parasya gRhasthasya vastraM paravastram, tatsAdhuracelo'pi san pazcAtkarmAdidoSabhayAt hRtanaSTAdidoSasaMbhavAcca na biza yAt, yadi vA jinakalpiko'celo bhUtvA sarvamapi vastraM paravastramiti kRtvA na bibhRyAt / tadetat sarvaM parapAtrabhojanAdikaM saMyamavirAdhakatvena jJaparijJayA parijJAya pratyAkhyAnaparijJayA pariharediti |iti sUtrakRtAGgaprathamazrutaskandhanavamAdhyayane 271 pratau 102 patre // 9 // etena pratigrAmaM ye gRhasthasya ghaTAdipAtraM vyApArayanti, te nirastA draSTavyAH / / kecidiha kumatitamasvinIyaktya(?)muktyadhvAnaH pratipadamAgamoktamapi yogodvahanamasvIkurvANaH siddhAntapadAnyagAriNAmagaNitAzAtanAH pAThayanti / te ca saMsAraM pallavayanti siddhAntaniSiddhatvAt / niSedhazcaitadgAthAtAtparyArthAvagamagamyaH, sA ceyam 2"gihe dIvamapAsaMtA, purisAdANiyA narA / te vIrA baMdhaNummukkA, nAvakaMkhaMti jIviyaM" // 34 // 'gihe dIvaM' ityAdi, gRhe gRhavAse gRhapAze vA gRhasthabhAva iti yAvat, 'dIvaM'ti dIpI dIptau, dIpayati prakAzayatIti dIpaH, sa ca bhAvadIpaH zrutajJAnalAbhaH, yadi vA dvIpaH samudrAdau prANinAmAvAsabhUtaH, sa ca bhAvadvIpa: saMsArasamudre sarvajJoktacAritralAbhastadevambhUtaM dIpaM vA gRhasthabhAve'pazyanta aprApnuvantaH santaH samyak pravrajyotthAnenotthitA ulo ttaraguNalAbhenaivambhUtA bhavantIti darzayati-narAH-puruSAH puruSottamatvAddharmasya gopAdanamanyathA strINAmapyetadguNabhAktvaM bhavati, athavA devAdivyudAsArthamiti / mumukSUNAM puruSANAM 1. sUya. zru.1/a.9/456 gA. / 2. sUya. zru.1/a.9/470 gA. / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20] [zrIvicAraratnAkaraH AdAnIyA AzrayaNIyA puruSAdAnIyA mahato'pi mahIyAMso bhavanti, yadi vA AdAnIyo hitaiSiNAM mokSastanmArgo vA samyagdarzanAdikaH puruSANAM manuSyANAmAdAnIyaH, sa vidyate yeSAmiti vigRhya mattvarthIyo'rzAdibhyo'jiti / tathA ye evambhUtAste vizeSeNerayantyaSTaprakAraM karmeti varAstathA bandhanena sabAhyAbhyantareNa putrakalatrAdisneharUpeNotprAbalyena muktA bandhanonmuktAH santo jIvitamasaMyamajIvitaM prANadhAraNaM vA nAbhikAnti nAbhilaSanti |iti sUtrakRtAGgaprathamazrutaskandhanavamadharmAdhyayanaprAnte 272 pratau 111 patre // 10 // atha kecidanadhyakSamiti pRthivyAdijIvatvaM prati vipratipadyante vadanti ca nAsmAkamAgamaH pramANaM, kevalaM yuktipriyA hi vayam / tatastAn prati yuktisandarbhita Agamo likhyate-yathA 1'savvAhi aNujutIhiM, maimaM pddilehiaa| savve akkaMtadukkhA ya, ato savve na hiMsayA" // 9 // 'savvAhiM'ti sarvA yAH kAzcanA'nurUpAH pRthivyAdijIvasAdhanatve'nukUlA yuktayaH sAdhanAni / yadi vA'siddhaviruddhAnaikAntikaparihAreNa pakSadharmatvasapakSasatvavipakSavyAvRttirUpatayA yuktisaGgatA yuktayo'nuyuktayastAbhiranuyuktibhirmatimAn sadasadvivekI pRthivyAdijIvanikAyAn pratyupekSya paryAlocya jIvatvena prasAdhya tathA sarve'pi prANino'kAntaduHkhA duHkhadviSaH sukhalipsavazca matvA'to matimAn sarvAnapi prANino na hiMsyAditi / yuktayazca tatprasAdhikAH svakSepeNe mA:-sAtmikA pRthivI tadAtmanAM vidrumalavaNopalAdInAM samAnajAtIyAGkarasadbhAvAdarzovikAAGakuravat / tathA sacetanamambho bhUmikhananAdiviSkRtasvabhAvasaMbhavAdda1ravat / tathA sAtmakaM tejastadyogyAhAravRddhyAvRddhyupalabdherbAlavat / tathA sAtmako vAyuH aparapreritaniyatatirazcInagatimattvAd govat / tathA sacetanA vanaspatayaH janmajA mAraNarogazokAdInAM samuditAnAM sadbhAvAt strIvat / tathA kSataso haNAharopAdAnadauhRdasadbhAvasaGkocasAyAhnasvApaprabodhAzrayopasarpaNAdibhyo hetubhyo vanaspatezcaitanyasiddhiH / dvIndriyAdInAM tu punaH kRmyAdInAM spaSTameva caitanyam / tadvedanAzcopakramikAH svAbhAvikAzca samupalabhyamAnA manovAkkAyaiH kRtakAritAnumatibhizca navake na bhedena tatpIDAkAriNa upamardAnnivartitavyam |iti sUtrakRtAGgaprathamazrutaskandhaikAdazamokSamArgAdhyayane 271 pratau 122 patre // 11 // 1. sUya. zru.1/a.11/505 gaa.| D:\ratan.pm5\5th proof
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare prAcyataTe dvitIyastaraGgaH] [21 sAdhUnAM kenacidviprAdinA vApIkUpasatrAdiSu puNyaM na veti pRSTe sati tairyatkAryaM tadabhidhAyinyau sUtragAthe likhyate 1'je a dANaM pasaMsaMti, vahamicchaMti pANiNaM / je aNaM paDisehaMti, vitticcheyaM karaMti te" // 20 // 'je a dANam' ityAdi ye kecana prapAsatrAdikaM dAnaM bahUnAM jantUnAmupakArItikRtvA prazaMsanti-zlAghante, te paramArthAnabhijJAH prabhUtataraprANinAM tatprazaMsAdvAreNa vadhaMprANAtipAtamicchanti / taddAnasya prANAtipAtamantareNAnupapatteH / ye'pi ca kila sUkSmadhiyo vayamityevaM manyamAnA AgamasadbhAvAnabhijJAH pratiSedhayanti-niSedhayanti, te'pyagItArthAH prANinAM vRtticchedaM-vartanopAyavighnaM kurvantIti // 20 // tadevaMrAjJA anyena vezvareNa kUpataDAgayAgasatradAnAdyudyatena puNyasadbhAvaM pRSTairmumukSubhiryadvidheyaM tadarzayitumAha 2'duhao vi te Na bhAsaMti, atthi vA natthi vA punno| AyaM rayassa heccA NaM, nivvANaM pAuNaMti te" // 21 // 'duhao vi' ityAdi yadyasti puNyamityevamUcuH tato'nantAnAM sattvAnAM sUkSmANAM bAdarANAM sarvadA prANatyAga eva syAt / prINanamAtraM tu punaH svalpAnAM svalpakAlIyamato'stIti na vaktavyam / nAsti puNyamityevaM pratiSedhe'pi tadarthinAmantarAyAH syAdityato dvidhApyasti nAsti vA puNyamityevaM te mumukSavaH sAdhavaH punarna bhASante, kiM tu pRSTaiH sadbhirmonaM samAzrayaNIyam / nirbandhe tvasmAkaM dvicatvAriMzaddoSavarjita AhAraH kalpate, evaMvidhaviSaye mumukSUNAmadhikAra eva nAstIti, uktaM ca "satyaM vapreSu zItaM zazikaradhavalaM vAri pItvA prakAmaM, vyucchinnAzeSatRSNAH pramuditamanasaH prANisArthA bhavanti / zoSaM nIte jalaughe dinakarakiraNairyAntyanantA vinAzaM, tenodAsInabhAvaM vrajati munigaNaH kUpavraprAdikArye' // 1[] tadevamubhayathApi bhASite rajasaH-karmaNa Ayo lAbho bhavati atastamAyaM rajaso maunenAnavadyabhASaNena vA hitvA-tyaktvA te'navadyabhASiNo nirvANaM-mokSaM prApnuvanti // 21 // iti sUtrakRtAGgaprathamazrutaskandhaikAdazamokSamArgAdhyayane 271 pratau 124 patre // 12 // 1. sUya. zru.1/a.11/516 gA. / 2. sUya. zru.1/a.11/517 gaa.| D:\ratan.pm5\5th proof
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22] [ zrIvicAraratnAkaraH audayikAdibhAvasvarUpaM jijJAsayA likhyate 1' bhAvasamosaraNaM puNa, NAyavvaM chavvihaMmi bhAvaMmi / " ahavA kiriya akiriyA, aNNANI ceva veNaiyA // 2 // 'bhAvasamosaraNam' ityAdi bhAvAnAmaudayikAdInAM samavasaraNamekatra melApako bhAvasamavasaraNam / nau dayikobhAva ekaviMzatibhedaH / tadyathA - gatizcaturdhA, kaSAyAzcaturvidhAH, evaM liGgaM trividham, mithyAtvAjJAnAsaMyatatvAsiddhatvAni pratyekamekaikavidhAni, lezyAH kRSNAdibhedena SaDvidhA bhavanti 1 aupazamikodvividhaH, samyaktvacAritropazamabhedAt 2 / kSAyopazamikoSTAdazabhedaH / tadyathA - jJAnaM mtishrutaavdhimnHpryaabhedaaccturvidhm| ajJAnaM matyajJAnazrutAjJAnavibhaGgajJAnabhedAttrividham, darzanaM cakSuracakSuravadhidarzanabhedAttrividham, labdhiH dAnalAbhabhogopabhogavIryabhedAtpaJcadhA, samyaktvacAritrasaMyamAsaMyamA: pratyekamekaikaprakArA iti 3 kSAyika navaprakAraH / tadyathA - kevalajJAnaM kevaladarzanaM dAnAdilabdhyaH paJca samyaktvaM cAritraM ceti 4 / jIvatvabhavyatvAbhavyatvabhedAvAriNAmikastrividhaH 5|saannipaatikstu dvitricatuHpaJcakasaMyogairbhavati / tatra dvikasaMyoga: siddhasya kSAyikapAriNAmikabhAvadvayasadbhAvAdavagantavyaH / trikasaMyogastu mithyAdRSTisamyagdRSTyavirataviratAnAmaudayika kSAyopazamikapAriNAmikabhAvasadbhAvAdavagantavya:, tathA bhavasthakevalino'pyaudayika kSAyikapAriNAmikabhAvasadbhAvAdvijJeya iti / catuSkasaMyogo'pi kSAyikasamyagdRSTInAmaudayika kSAyikakSAyopazamikapAriNAmikabhAvasadbhAvAt, tathaupazamikasamyagdRSTInAmaudayikaupazamikakSAyopazamikapAriNAmika bhAvasadbhAvAcceti / paJcakasaMyogastu kSAyikasamyagdRSTInAmupazamazreNyAM samastopazAntacAritramohAnAM bhAvapaJcakasadbhAvAdvijJeya iti / tadevaM bhAvAnAM dvikatrikacatuSkapaJcakasaMyogAt saMbhavinaH sAnnipAtikabhedAH SaD bhavanti / eta eva trikasaMyogacatuSkasaMyogagatibhedAt paJcadazadhA pradezAntare'bhihitA: / iti sUtrakRtAGgaprathama zrutaskandhadvAdazasamavasaraNAdhyayananiryuktigAthA 271 pratau 127patre // 13 // atra kecit kaThinahaThAH prAkkRtakarmaikaprAdhAnyavAdinaH keciccodyamaprAdhAnyaikavAdina evaM kAlAdiprAdhAnyavAdino'pi taccAsat / jainasiddhAntavedibhistu samudAya eva prAdhAnyena vAcya ityarthasUcako vicAro likhyate 1. sUya. zru. 1 / a.12 / 117 ni.gA. / D:\ratan.pm5\5th proof -
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ [23 zrIvicAraratnAkare prAcyataTe dvitIyastaraGgaH] idAnIM teSAM samyagmithyAvAditvaM vibhAgena yathA bhavati tathA darzayitumAha1 sammaTTiI kiriyAvAdI micchA ya sesagA vAdI / jahiUNa micchavAyaM, sevaha vAyaM imaM sccN"|6|| 'sammaTThiI'tyAdi samyagaviparItA dRSTidarzanaM padArthaparicchittiryasyA'sau samyagdRSTiH / ko'sAvityAha-kriyAmastItyevambhUtAM vadituM zIlamasyeti kriyAvAdI / atra kriyAvAdItyetat 'atthi tti kiriyavAdI' ityanena prAkprasAdhitaM sadanUdya samyagdRSTitvaM vidhIyate, tasyAsiddhatvAditi / tathAhi-asti lokAlokavibhAgaH / astyAtmA / asti puNyapApavibhAgaH / asti tatphalaM svarganarakAvAptilakSaNam / asti kAla: kAraNatvenA'zeSasya jagataH prabhavavRddhisthitivinAzeSu sAdhyeSu tathA zItoSNavarSavanaspatipuSpaphalAdiSu ceti / tathA coktam "kAlaH pacati bhUtAni, kAlaH saMharate prajAH / kAlaH supteSu jAgarti, kAlo hi duratikramaH" // 1 // shaa.vaa./2|54] tathA'sti svabhAvo'pi kAraNatvenAzeSasya jagataH svo bhAvaH svabhAva iti kRtvA, tena hi jIvAjIvabhavyatvAbhavyatvamUrttatvAmUrttatvAnAM svasvarUpAnuvidhAnAt / tathA dharmAdharmAkAzakAlAdInAM ca gatisthityavagAhaparatvAparatvAdisvarUpApAdanAditi / tathA coktam-'ka kaNTakAnAM''[lo.ni./16 ] ityAdi / tathA niyatirapi kAraNatvenAzrIyate / tathA padArthAnAM niyatereva niSpannatvAt / tathA coktam"prAptavyo niyatibalAzrayeNa yo'rthaH, so'vazyaM bhavati nRNAM zubho'zubho vaa| bhUtAnAMmahati kRte'pi hiprayatne,nAbhAvyaM bhavatina bhAvino'sti naashH"||1|| loni./104] tathA puAkRtaM tacca zubhAzubhamiSTAniSTaphalakAraNam / tathA coktam "yathA yathA pUrvakRtasya karmaNaH, phalaM nidhAnasthamihopatiSThate / tathA tathA pUrvakRtAnusAriNI, pradIpahasteva matiH pravarttate" ||1||[lo.ni./93] tathA "svakarmaNA yukta eva, sarvo hyutpadyate jnH| sa tathA kRSyate tena, na yathA svamicchati" // 2 // [ ]ityAdi / tathA puruSakAro'pi kAraNaM, yasmAnna puruSakAramantareNa kiJcit sidhyti| tathA coktam "na daivamiti saJcintya, tyajedudyogamAtmanaH / anadyamena kastailaM, tilebhyaH prAptamarhati ?" // 1 // ] 1. sUya. zru.1/a.12/121 ni.gaa.| D:\ratan.pm5\5th proof
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24] [zrIvicAraratnAkaraH tathA"udyamAccArucitrAGgi!, naro bhadrANi pazyati / udyamAt kRmikITo'pi, bhinatti mahato drumAn" // 2 // [] tadevaM sarvAnapi kAlAdIn kAraNatvenAbhyupagacchaMstathA''tmapuNyapApAparalokAdikaM cecchan kriyAvAdI smygdRssttitvenaabhyupgntvyH| zeSakAstu vAdA akriyAvAdAjJAnavAdavainayikavAdA mithyAvAdA ityevaM draSTavyAH, tathAhi-akriyAvAdI atyantanAstiko'dhyakSasiddhaM jIvAjIvAdipadArthajAtamapahnuvanmithyAdRSTireva bhavati / ajJAnavAdI tu sati matyAdike heyopAdeyapradarzake jJAnapaJcake'jJAnameva zreya ityevaM vadana kathaM nonmattaH syAt? / tathA vinayavAdyapi vinayAdeva kevalAd jJAnakriyAsAdhyAM siddhimicchannapakarNayitavyaH / tadevaM viparItArthAbhidhAyitayaite mithyAdRSTayo'vagantavyAH / nanu ca kriyAvAdyapyazItyuttarazatabhedo'pi tatra tatra pradeze kAlAdInabhyupagacchanneva mithyAvAditvenopanyastaH, tatkathamiha samyagdRSTitvenocyata iti, ucyate-sa tatrAstyeva jIva ityevaM sAvadhAraNatayA'bhyupagamaM kurvaMstathA kAla evaika: sarvasyAsya jagataH kAraNam tathA svabhAva eva niyatireva pUrvakRtameva puruSakAra evetyevamaparanirapekSatayaikAntena kAlAdInAM kaarnntvenaashrynnaanmithyaatvm| tathAhi-astyeva jIva ityevamastinA saha jIvasya sAmAnyAdhikaraNyAdyadasti tajjIva ityeva prAptamato nirvdhaarnnpksssmaashrynnaadihsmyktvmbhihitm| tathA kAlAdInAmapi samuditAnAM parasparasavyapekSANAM kAraNatvenehAzrayaNAdiha smyktvmbhihitmiti| nanu ca kathaM kAlAdInAM pratyekaM nirapekSANAM mithyAtvasvabhAvatve sati samudite samyaktvasadbhAvaH?, na hi yat pratyekaM nAsti tatsamudAye bhavitumarhati, sikatAtailavat / naitadasti / pratyekaM padmarAgAdimaNiSvavidyamAnA'pi ratnAvalI samudAye bhavantI dRssttaa| na hi dRSTe'nupapannaM nAmeti yatkiJcide tat iti sUtrakRtAGgaprathamazrutaskandhadvAdazAdhyayane 271 pratau 134 ptr||14|| atra keSAJcidanyadarzaninAmapi jyotirnimittazakunAdibhirbhAvivastusaMvAdIni jJAnAnyAlokyAviditaparamArthairaho ete'pyatizayavantaH prazasyA iti vyAmoho na vidheyaH / teSAM tadgatAnAmapi jyotirnimittAdijJAnAnAM pUrvAntaHpAtitvena gaNadharapraNItatvAt / tatra cAgama: 1'saMvaccharaM suviNaM lakkhaNaM ca, nimittadehaM ca upAiyaM ca / ___ aTuMgameyaM bahave ahittA, logaMsi jANaMti annaagyaaiN"|9|| 1. sUya. zru.1/a.12/543 gA. / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare prAcyataTe dvitIyastaraGgaH] [25 'saMvatsaram' ityAdi sAMvatsaraM jyotiSaM, svapnapratipAdako granthaH svapnastamadhItya, lakSaNaM zrIvatsAdikaM, cazabdAdAntarabAhyabhedabhinnaM, nimittaM vAkprazastazakunAdikam dehe bhavaM daihaM maSatilakAdikam, utpAte bhavamautpAtikamulkApAtadigdAhanirghAtabhUmikampAdikam, tathA'STAGgaM ca nimittamadhItya / tadyathA-bhaumamutpAtaM svapnaM AntarikSaM AGgaM svaraM lakSaNaM vyaJjanaM ityevaMrUpaMnavamapUrvatRtIyAcAravastuvanirgataM sukhaduHkhajIvitamaraNalAbhAlAbhAdisaMsUcakaM nimittamadhItya loke'sminnatItAni vastUni anAgatAni ca jAnanti paricchidanti / na ca zUnyAdivAdeSvetad ghaTate, tasmAdapramANameva tairabhidhIyate, ityevaM vyAkhyAte sati Aha para:-nanu vyabhicAryapi zrutamupalabhyate / tathAhi-caturdazapUrvavidAmapi SaTsthAnapatitvamAgama udghaSyate, kiM punaraSTAGganimittazAstravidAm ? / atra cAGgavarjitAnAM nimittazAstrANAmAnuSTubhena chandasA'rddhatrayodazazatAni sUtram, tAvantyeva sahasrANi vRttiH, tAvatpramANalakSA paribhASeti / aGgasyArddhatrayodazasahasrANi sUtram, tAvatparimANalakSA vRttiH, aparimitaM vArtikamiti // 9 // tadevamaSTAGganimittavedinAmapi parasparataH SaTsthAnapatitvena vyabhicAritvamata idamAha1 keI nimittA tahiyA bhavaMti, kesiM ca taM vippaDieti NANaM / te vijjabhAvaM aNahijjamANA, AhaMsu vijjAparimokkhameva (jANAma logaMsi vayaMti maMdA)" // 10 // 'keI NimittA' ityAdi chAndasatvAt prAkRtazailyA vA liGgavyatyayaH kAnicinnimittAni tathyAni satyAni bhavanti / keSAJcittu nimittAnAM nimittavedinAM vA buddhivaikalyAttathAvidhakSayopazamAbhAvena tannimittajJAnaM viparyAsaM-vyatyayameti / ArhatAnAmapi nimittavyabhicAra: samupalabhyate, kiM punaranyatIthikAnAM (stIthikAnAM) / tadevaM nimittazAstrasya vyabhicAramupalabhya te akriyAvAdino vidyAsadbhAvamanadhIyamAnAH santo nimittaM tathA cAnyathA ca bhavatIti matvA te 'AhaMsu vijjA parimokkhameva' vidyAyAH-zrutasya vyabhicAreNa tasya parimokSaM-parityAgamAhuruktavantaH / yadi vA kriyAyA abhAvAdvidyayAjJAnenaivamokSaM sarvakarmacyutilakSaNamAhuriti / kvaciccaramapAdasyaivaM pAThaH-jANAma logaMsi vayaMti maMdA' tti vidyAmanadhItyaiva svayameva lokamasmin vA loke bhAvAnvayaM jAnImaH, 1. sUya. zru.1/a.12/544 gaa.| D:\ratan.pm5\5th proof
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26] [ zrIvicAraratnAkaraH evaM mandA-jaDA vadanti / na ca nimittasya tathyatA / tathAhi - kasyacit kvacit kSute'pi gacchataH kAryasiddhidarzanAt, zakunasadbhAve'pi kAryavighAtadarzanAt, ato nimittabalenAdezavidhAyinAM mRSAvAda eva kevalamiti / naitadasti / na hi samyagadhItasya zrutasyArthe visaMvAdo'sti / yadapi SaTsthAnapatitvamuddhuSyate tadapi puruSAzritakSayopazamavazena / na ca pramANAbhAsavyabhicAre samyakpramANavyabhicArazaGkA karttuM yujyate / tathAhi-marumarIcikAjale (nicaye) jalagrAhipratyakSaM vyabhicaratIti kRtvA kiM satyajalagrAhiNo'pi pratyakSasya vyabhicaro yuktisaGgato bhavati ? / na hi mazakavattiragnisiddhAvupadizyamAnA vyabhicAriNIti satyadhUmasyApi vyabhicAro / na hi suvivecitaM kAryaM kAraNaM vybhicrtiiti| tatazca pramAturayamaparAdho na pramANasya / evaM suvivecitaM nimittazrutamapi na vyabhicArIti / yazca kSute'pi kAryasiddhidarzanena vyabhicAraH zaGakyate, so'nupapannaH / tathAhi -- kAryAkUtAt kSute'pi gacchato yA kAryasiddhiH sA'pAntarAletarazobhananimittabalAtsaJjAtetyevamavagantavyam / zobhananimittaprasthitasyApItaranimittabalAt kAryavyAghAta iti / tathA ca zrutiH "kila buddhaH svaziSyAnAhUyoktavAn yathAdvAdazavArSikamatra durbhikSaM bhaviSyatyato dezAntarANi gacchata yUyam / te ca tadvacanAd gacchantastenaiva pratiSiddhAH / yathA mA gacchata yUyam / ihAdyaiva puNyavAn mahAsattvaH saJjAtaH, tatprabhAvAt subhikSaM bhaviSyati'[ ]| tadevamantarAparanimittasadbhAvAnna tadvyabhicArazaGketi sthitam / iti sUtrakRtAGgaprathama zrutaskandhe dvAdaze samavasaraNAdhyayane 271 pratau 147 patre // 15 // etena ye kecana vadanti zakunAdinimittamanaikAntikatvAd vyabhicAritvAccAnvayavyatirekAbhyAmapramANamiti te'pi nirastA veditavyAH // keciccA'trAmudrAjJAnanidrAmudritAntaH karaNAH svamatavizeSadarzanAya ca strISu nAgnyameva vizeSaH, 'iti nyAyamaGgIkRtya yathoktAvasaravidheyAmapi vaGamAtreNa nidrAM niSiddhya svapANDityaM darzayanti / sa ca gRhajvAlanAt kIrtyapAdanam 'ayameva nyAyaH, zAstre nidrAkAlasyApyuktatvAt sa cAyaM sUtrArthAbhyAM likhyate 1'saMjamajAyAmAyAvattiyaM bilamiva pannagabhUteNaM appANeNaM AhAraM AhArejjA / annaM annakAle, pANaM pANakAle, vatthaM vatthakAle, leNaM leNakAle, sayaNaM sayaNakAle, se bhikkhU mAyanne annayaraM disaM aNudisaM vA paDivanne dhammaM 1. sUya. zru.2/a.1 / 647 sU. . madhye / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare prAcyataTe dvitIyastaraGgaH ] [ 27 I Aikkhe vibhae kiTTe uvaTThiesu vA aNuvaTThiesu vA sussUsamANesu pavedae" // iti vRttiryathA-saMyamayAtrAyAM mAtrA saMyamayAtrAmAtrA, yAvatyA''hAramAtrayA saMyamayAtrA bhavati sA tathA tayA saMyamayAtrAmAtrayA vRttiryasya tattathA / tadapi bilapravezapannagabhUtenAtmanA''hAramAharet / idamuktaM bhavati-yathA-ahirbilaM pravizaMstUrNaM pravizati, evaM sAdhunApyAhArastatsvAdamanAsvAdayatA zIghraM pravezayitavya iti / yadi vA sarpeNevAhAro labdhvA'nAsvAdamabhyavahAryata iti / tadeva cAhArAdikaM darzayitumAha- annaM bhaktaM annakAle sUtrArthapauruSyanantarakAle, bhikSAkAle prApte puraH pazcAtkarmaparihRtaM bhavati / yathoktabhikSATanena grahaNakAlAvAptaM bhaikSyaM paribhogakAle bhuJjIta / tathA pAnakaM pAnakAle, nAtitRSito bhuJjIta, nA'pyatibubhukSitaH pAnakaM pibediti / vastraM vastrakAle gRhaNIyAdupabhogaM vA kuryAt / tathA layanaM-guhAdikamAzrayastasya varSAsvavazyamupAdAnamanyadA tvaniyamaH / tathA zayyate'sminniti zayanaM saMstArakaH, sa ca zayanakAle / tatrApyagItArthAnAM praharadvayaM nidrAvimokSo gItArthAnAM tu praharamekamiti / sa bhikSuA haropadhizayanasvAdhyAyadhyAnAdInAM mAtrAM jAnAtIti tadvidhijJaH sannanyatarAM dizaM anudizaM vA pratipannaH samAzrito dharmamAkhyApayetpratipAdayet, yena yadvidheyaM tadyathAyogaM vibhajet, dharmaphalAni ca kIrttayedAvirbhAvayet, tacca dharmakarmakathanaM parahitArthapravRttena sAdhunA samyagupasthiteSvanupasthiteSu vA kautukAdipravRtteSu zuzrUSamANeSu zrotuM pravRtteSu svaparahitAya pravedayedAvedayet iti sUtrakRtAGgadvitIyazrutaskandhaprathamapuNDarIkAdhyayane 271 pratau 191 patre // 16 // yaH sAdhUnAmavajJAkArI bhavati sa AgADhamithyAdRSTirucyate, ityabhiprAya likhyate9' se egaio samaNaM vA mAhaNaM vA dissA NANAvidhehiM pAvakammehiM attANaM uvakkhAittA bhavai / aduvA NaM acchAte AphAlettA bhavai / aduvA NaM pharusaM vaittA bhavai / kAleNa vi se aNupaviTThassa asaNaM vA pANaM vA jAva no davAvettA bhavai / je ime bhavaMti vonnamaMtA bhArakkaMtA alasagA vasalagA kivaNagA pavvayaMti'iti / vRttiryathA - sAmprataM viparyastadRSTayo gADhamithyAdRSTayo'bhidhIyante 'se egaio' ityAdi / athaikakaH kazcidabhigRhItamithyAdRSTirabhadrakaH sAdhupratyanIkatayA zramaNAdInAM nirgacchatAM pravizatAM vA svatazca nirgacchan pravizan vA nAnAvidhaiH pApopAdAnabhUtaiH karmabhirAtmAnamupakhyApayitA bhavatIti / etadeva darzayatiathavetya1. sUya. zru.2/a.2/664 sU. madhye / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28] [zrIvicAraratnAkaraH yamutApekSayA pakSAntaropagrahArthaH / kvacit sAdhudarzane sati mithyAtvopahatadRSTitayA apazakuno'yamityevaM manyamAnaH san dRSTipathAdapasArayan sAdhumuddizyAvajJayA'psAyAHcappuTikAyA AsphAlayitA bhavati / athavA tattiraskAramApAdayan paruSaM vaco brUyAt / tadyathA-odana(udara)muNDa ! nirarthakakAyaklezaparAyaNadurbuddhe ! apasarAgratastadasau bhRkuTiM vA vidadhyAdasabhyaM vA brU yaat| tathA bhikSAkAle nApi se-tasya bhikSoranyebhyo bhikSAcarebhyo'nupazcAt praviSTasya sato'tyantaduSTatayA'nnAde! dApayitA bhavati, aparaM ca dAnodyataM niSedhayati / tatpratyanIkatayaitacca brUte-ye ime pAkhaNDikA bhavanti te evambhUtA bhavantItyAha-'voNNa'tti tRNakASThahArAdikaM adhamaM karma, tadvidyate yeSAM te tadvantaH / tathA bhAreNa kuTumbabhAreNa poTTalikAdibhAreNa vA''krAntAH-parAbhagnAH sukhalipsavo'lasA kramAgataM kuTumbakaM pAlayitumasamarthAste pAkhaNDavratamAzrayanti / tathA coktama___ "gRhAzramaparo dharmo, na bhUto na bhvissyti| pAlayanti narAH zUrAH, klIbA: pAkhaNDamAzritAH" // 1 // [ ] tathA-'vasalagA' iti, vRSalA adhamAH zUdrajAtayastrivargapraticArakAstathA kRpaNA: klIbA akiJcitkarAH zramaNA bhavanti pravrajyAM gRhNantIti |iti sUtrakRtAGgadvitIyazrutaskandhAdvitIyakriyAsthAnAkhyAdhyayane 271 pratau 204 patre // 17 // etena ye kecijjainazrAddhatayA viditA api munInAmAhArAdi niSedhayanti, sAdhutayA viditAzca ye kecana tamupadezaM dadati te ubhaye'pi AgADhamithyAtvino draSTavyAH / apare ca kecana kevalinAmAhAramanAgamikamayauktikaM ca manvate tatastadavabodhAya tatra yuktyAgamau likhyete 1'aMtomuttamaddhA, selesIe bhave annaahaaro| sAdIyamaNidhaNaM puNa, siddhANAhAragA hoti"|8|| 'aMtomuhuttam' ityaadi| zailezyavasthAyA Arabhya sarvathA'nAhAraka: siddhAvasthAprAptAvacanantamapi kAlaM yAvaditi / pUrvaM tu kAvalikavyatireke Na pratisamayamAhArakaH / kAvalikena tu kAdAcitka iti / nanu kevalino ghAtikarmakSaye'nantavIryatvAnna bhavatyeva kaavlikaahaarH| tathAhi-AjhAdAne yAni vedanIyAdIni SaT kAraNAnyabhihitAni teSAM madhye ekamapi na vidyate ke valini, tatkathamasAvAhAraM bahudoSaduSTaM gRhNIyAt ? / tatra na 1. sUya. zru.2/a.3/176 ni.gA. | D:\ratan.pm5\5th proof
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare prAcyataTe dvitIyastaraGgaH] [29 tAvattasya vedanotpadyate, tadvedanIyasya dagdharajjusthAnikatvAt satyAmapi na tasya tatkRtA pIDA, anantavIryatvAt / vaiyAvRtyakAraNaM tu bhagavati suAsuranarAdhipatipUjyatve na saMbhAvyate eveti| IryApatha:(thaM) kevalajJAnAvaraNaparikSayAt smygvlokytyevaasau| saMyamastu tasya yathAkhyAtacAritriNo niSThitArthatvAdanantavIryatvAnnAhAragrahaNAyakAraNIbhavati prANavRttistu tsyaanpvrttitvaadaayusso'nntviirytvaaccaanythaasiddhaiv| dharmacintAvasarastvapagato nisstthitaarthtvaat| tadevaM kevalina: kAvalika AhAro bahvapAyatvAnna kathaJcidghaTate iti sthitm| atrocyate-tatra yattAvaduktaM ghAtikarmakSaye kevalajJAnotpattAvanantavIryatvAnna kevalino bhuktiriti| tadAgamAnabhijJasya tattvavicArarahitasya yuktihRdayamajAnato vcnm| tathAhiyadAhAranimittaM vedanIyaM karma tattasya tathaivAste / kimiti zArIrI sthitiH prAktanI na bhavati?, pramANaM ca-asti kevalino bhuktiH samagrasAmagrIkatvAt puurvbhuktivt| sAmagrI ceyaM prakSepAhArasya, tadyathA-paryAptatvaM vedanIyodayaH AhArapaktinimittaM taijasazarIraM dIrghAyuSkatvaM ceti| tAni ca samastAnyapi kevalini santi / yadapi dagdharajjusthAnikatvamucyate vedanIyasya tadapyanAgamikamayuktisaGgataM ca, Agame hyatyantodayaH sAtasya kevalinyabhidhIyate, yuktirapi-yadi ghAtikarmakSayAd jJAnAdayastasyA'bhUvan vedanIyodbhavAyAH kSudhaH kimAyAtaM ? yenA'sau na bhavati / na tayozchAyAtapayoriva sahAnavasthAnalakSaNo nApi bhAvAbhAvayoriva parasparaparihAralakSaNaH kazcidvirodho'stIti / sAtAsAtayozcAntarmuhUrtaparivarttamAnatayA yathA sAtodaya evamasAtodayo'pItyanantavIryatve satyapi zarIbalApacayaH kSudvedanIyodbhavA pIDA ca bhvtyev| na cAhAragrahaNe tasya kiJcit kSIyate, kevalamAhopuruSikAmAtrameveti / yadapyucyate-vedanIyasyodIraNAyA abhAvAt prabhUtatarapudgalodayAbhAvaH, tadabhAvAccAtyantaM vedanIyapIDA'bhAvaH, itivachamAtram / tathA hi-aviratasamyagdRSTyAdiSvekAdazasu guNasthAnakeSu vedanIyasya guNazreNIsadbhAvAt prabhUtapudgalodayasaMbhavaH kiM teSu prAktane bhyo'dhikapIDAsadbhAva:? iti / api ca yo jine sAtodayastIvraH, ki masau pracurapudgalodaye ? ne tyato yatkiJcidetaditi / tadevaM sAtodayavadasAtodayo'pyanivArita iti, tayorantarmuhUrttakAlena parivarttamAnatvAt, yadapi kaizcidabhidhIyate vipacyamAnatIrthakaranAmno devasya cyavanakAle SaNmAsakAlaM yAvadatyantaM sAtodaya eveti / asAvapi yadi syAnna no bAdhAyai, ke valinAM bhukteranivAritatvAt / yadapyucyate AhAraviSayAkaDa kSArUpA kSudbhavati, abhikakSA cAhAraparigrahabuddhiH, sA ca D:\ratan.pm5\5th proof
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ zrIvicAraratnAkaraH mohanIyavikArastasya cApagatatvAt ke valino na bhuktiriti / etadapyasamIcInam / yato mohanIyavipAkA kSunna bhavati / tadvipAkasya pratipakSabhAvanayA pratisaGakhyAnena nivartya - mAnatvAt / tathAhi kaSAyAH pratikUlabhAvanayA nivarttante / tathA coktam"uvasameNa haNe kohaM, mANaM maddavayA jiNe / 30] mAyaM ca'jjavabhAveNa, lohaM saMtuTThie jiNe " // 1 // [ ti.gA. / 1202 ] mithyAtvasamyaktvayozca parasparanivRttirbhAvanAkRtA pratItaiva / vedodayo'pi viparItabhAvanayA nivarttate / taduktam-- I "kAma ! jAnAmi te mUlaM, saGkalpAt kila jAyase / tatastaM na kariSyAmi, tato me na bhaviSyasi // 1 // [ ] hAsyAdiSaTkamapi cetovikArarUpatayA pratisaGakhyAnena nivarttate / kSudvedanIyaM turoga - zItoSNAdivajjIvapudgalavipAkitayA na pratIpavAsanAmAtreNa vinivarttate ato na mohasvabhAvA kSuditi / tadevaM vyavasthite yatkaizcidAgrahagRhItairabhidhIyate yathA-- "apavarttate kRtArthaM, nAyurjJAnAdayo na hIyante / jagadupakRtAvanantaM, vIryaM kiM gatatRSo bhuktiH " // 1 // [ ]iti / tadetat plavate, yatazchadmasthAvasthAyAmapyetadastIti tatrApi kimiti bhuGa te ? tatra samastavIryAntrAyakSayAbhAvAdbhuktisadbhAvaH iti cettadayuktam / yataH kiM tatrAyuSkasyApavarttanaM syAt ? kiM vA caturNAM jJAnAnAM kAciddhAniH syAt ? yena bhuktiH, iti / tasmAdyathA dIrghakAlasthiterAyuSkaM kAraNam evamAhAro'pi / yathA siddhigatervyuparatakriyasya dhyAnasya caramakSaNaH kAraNam evaM samyaktvAdikamapIti / anantavIryatA'pi tasyAhAragrahe sati na viruddhyate / yathA tasya devacchandAdIni vizrAmakAraNAni gamananiSIdanAni ca bhavanti evamAhArakriyA'pi virodhAbhAvAt, na hyatra balavattarasya vIryavato'lpIyasI kSuditi / evaM vyavasthite yatkiJcidetat / api ca- ekAdazaparISahA vedanIyakRtA jine prAduSSanti / apare tvekAdaza jJAnAvaraNIyAdikRtAstatkSaye'pagatA itIyamapyupapattiH kevalini bhuktiM sAdhyati / tathAhi " kSutpipAsAzItoSNadaMzamazakanAgnyAratistrIcaryAniSadyAzayyAkrozavadhayAcJAlAbharogatRNasparzamalasatkArapuraskAraprajJAjJAnadarzanAni // " [ tattvA.9/9 ityete dvAviMzatiH mumukSUNAM pariSoDhavyAH parISahAH / teSAM ca madhye jJAnAvaraNIyotthau prajJAjJAnAkhyau, darzanamohanIyasaMbhavo darzanaparISaho, antarAyottho'lAbhaparISahaH, cAritramohanIyasaMbhavAstvamI - nAgnyAratistrIniSadyA''krozayAJcAsatkAra D:\ratan.pm5\5th proof
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare prAcyataTe dvitIyastaraGgaH] [31 puraskArAH, ete caikAdazApi jine kevalini na saMbhavanti / tatkAraNAnAM karmaNAmapagatatvAt, na hi kAraNAbhAve kvacit kAryotpattiH, zeSAstvekAdaza jine saMbhavanti, tatkAraNasya vedanIyasya vidyamAnatvAt / te cAmI-kSutpipAsAzItoSNadaMzamazakacaryAzayyAvadharogatRNasparzamalAkhyAH, ete ca vedanIyaprabhAvAstatra kevalini vidyante / na ca nidAnAnucchede nidAnina ucchedaH saMbhAvyate, ataH kevalini kSudvedanIyAdipIDA saMbhAvyate / ke valamasAvanantavIryatvAnna vihvalIbhavati / na cAsau niSThitArtho niSprayojanameva pIDAmadhisahato na ca zakyate vaktum, evaMvidhameva tasya bhagavataH zarIraM yaduta kSutpIDayA na bAdhyate AhAramantareNa ca varttate, yathA svabhAvenaiva svedAdirahitam, evaM prakSepAhArarahitamiti / etaccApramANakatvAdapakarNanIyama / api ca kevalotpatteH prAgbhakterabhyupagamAt kevalotpattAvapi tadevaudArikaM zarIramAhArAdyupaskAryaM, athAnyathAbhAvaH kaizciducyate asAvapi yuktirahitatvAdabhyupagamakamAtra eveti / tadevaM dezonapUrvakoTikAlasya ke valisthite: saMbhavAdaudArikazarIrasthitezca yathAyuSkaM kAraNamevaM prakSepAhAro'pi, tathAhi-taijasazarIreNa mRdUkRtasyAbhyavahRtasya dravyasya svaparyAptyA pariNAmitasyottarottarapariNAmakrameNaudArikazarIriNAmanena prakAreNa kSududbhavo bhavati vedanIyodaye satIyaM ca sAmagrI sarvA'pi bhagavati kevalini saMbhavati tatkimarthamasau na bhAGakta iti? / na ca ghAticatuSTayasya sahakArikAraNabhAvo'sti yena tadabhAvAttadabhAva ityucyeta, tadevaM saMsArasthA jIvA vigrahagatau jaghanyenaikaM samayam, utkRSTataH samayatrayam / bhavasthakevalI samudghAtAvastha: samayatrayamanAhArakaH / zailezyavasthAyAM tvantarmuhUrta siddhAstu sAdikamaparyantamanAhArakA iti sthitam |iti sUtrakRtAGgadvitIyazrutaskandhatRtIyAhAraparijJAdhyayane 271 pratau 216 / 217 patre // 17 // ete eva ca strINAM maktiM na manvate / tatparvottarapakSau ta ihaivAgre vakSyamANAnnandIvicArataraGgArase yau||18|| nanu mUrtAmUrtayorjIvakarmaNoH kathaM sambandhaH ye'pi ca kSIranIrasuvarNamRttikAdayo dRSTAntAste'pi vaidhAdhyAsitAH, tatrobhayormUrttatvAt, iyaM hi zaGkA bhUyasAM cetAMsi malinayati / tatastadAzaGkAnirAsAya yuktisandarbhita Agamo likhyate 1 natthi baMdhe va mokkhe vA, neva sannaM nivese| atthi vaMdhe va mokkhe vA, evaM sannaM nivesae" // 15 // 1. sUya. zru.2/a.5/719 gA. / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ 32] [zrIvicAraratnAkaraH vRttiryathA-bandhaH prakRtisthityanubhAvapradezAtmakatayA karmapudgalAnAM jIvena svavyApArataH svIkaraNam / sa cAmUrtasyAtmano gaganasyeva na vidyate, ityevaM saJjJAM no niveshyet| tathA tadabhAvAcca mokSasyApyabhAvaH, ityevamapi saJjJAM no nivezayet kathaM tarhi saJjJAM nivezaye t? ityuttarArddhana darzayati-asti bandhaH karmapudgalairjIvasyetyevaM saJjJAM nivezayeditiA yattUcyate-mUrtasyAmUrtimatA sambandho na yujyate iti, tdyuktm| AkAzasya sarvavyApitayA pudgalairapi sambandho durnivAryaH, tadabhAve tadvyApitatvameva na syAt / anyaccAsya vijJAnasya hRtpUramadiAdinA vikAra: samupalabhyate, na cAsau sambandhamRte, ato yatkiJcidetaditi / api ca saMsAriNAmasumatAM sadA tejasakArmaNazarIrasadbhAvAdAtyantikamamUrttatvaM na bhvtiiti| tathA tatpratipakSabhUto mokSo'pyasti, tadabhAve bandhasyApyabhAvaH syAdityato'zeSabandhanApagamasvabhAvo mokSo'pyasti, ityevaM saJjJAM nivezayet iti sUtrakRtAGgadvitIyazrutaskandhapaJcamAcArazrutAkhyAdhyayane 271 pratau 236 patre // 19 // nanu bhagavatyahA~ RSabhadattadaya ekAdazAGginaH zrUyante, tatsambandhAzcaikAdazAGgAntaHpAtinaH, kathamidaM ghaTate ? kathaM vA dvAdazajhyA nityatvaM ghaTate ? / etacchaGkAtaGkApanodAya likhyate 1'kAmaM duvAlasaMgaM, jiNavayaNaM sAsataM mahAbhAgaM / savvajjhayaNANi tathA. savvakkharasannivAyA y|5|| taha vi ya koI attho,uppajjati tammi tasmi samayaMmi / puvvaM bhaNio'Numao ya, hoi isibhAsitesu jhaa"||6|| nanu zAzvatamidaM dvAdazAGgamapi gaNipiTakamAgameArdrakathAnakaM tu zrabarddhamAtIrthAvasare tatkathamasya zAzvatatvamityAzha kyAha-'kAmamityAdi'' kAmamityetadabhyupagame iSTamevaitadasmAkam / tadyathA-dvAdazAGgamapi jinavacanaM nityaM zAzvataM mahAbhAgaM-mahAnabhAvam, AmarpoSadhyAdiRddhisamanvitatvAnna kevalamidam sarvANyapyadhyayanAnyevambhUtAni / tathA sarvAkSarasannipAtAzca-melApakA dravyArthAdezAnnityA eveti / nanu matAnujJAnAma nigrahasthAnaM bhavata ityAzkyAha-'taha vi ya' ityAdi / yadyapi sarvamapIdaM dravyArthataH zAzvatam, tathA'pi ko'pyarthastasmin samaye tathA kSetre kutazciAIkAde :sakAzAdAvirbhAvamAskandati, sa tena vyapadizyate / tathA pUrvamapyasAvartho'nyamuddizyokto'numatazca 1. sUya. zru.2/a.6/188-189 ni.gA. / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare prAcyataTe dvitIyastaraGgaH ] bhavatiRSibhASita, uttarAdhyayaneSu yathA / iti sUtrakRtAGgadvitIyazrutaskandhapaSThAdhyayananiryuktau 271 pratau 243 patre // 20 // keciccAtrAsadabhimAnakavalitavizadAzayAH paNDitammanyAH pareSAM bhojanAdyanukampAdAnamapi niSedhayanti, vadanti cAsadvacanAni, maNDUkapiNDena bhujagabhojanatulyaM taddAnamityAdIti taccAjJAnam, yato'nukampAdAnasya zrIjinazAsane kutrApyaniSiddhatvAt / pratyuta zrazra rAjapraznIye kezIgaNadharaH pradezinapra ti' pUrvaM ramaNIyo bhUtvA pazcAdaramaNIyo mA bhUyAH ' ityAdivAkyairanukampAdAnasya vihitatvena pratIyamAnatvAt / na ca vaacym| " "suhiesu a duhiesu a, jA me assaMjaesu aNukaMpA / rAgeNa va doseNa va, taM niMde taM ca garihAmi / / [ vaM.sU./gA. 31 ] ityatra taddAnasya pratikrAntatvAditi / tatra niSedhatAtparyasyarAgadveSayoreva vizrAntatvAt / tathA cAtrApi taddharmaprazaMsA pUrvaM saddharmanindApUrvaM ca yadasaMyatibhojanaM tadeva niSiddham / vizeSaNasya vizeSArthoddIpakatvAt / sA gAthA ceyam 'dayAvaraM dhammaM duguMchamANo, vahAvahaM dhamma pasaMsamANo / ikkaM pi jo bhoayatI asIlaM, Nivo NisaM jAti kuto'surehiM ?" // 45 // dayA-prANiSu kRpA tayA varaH - pradhAno yo dharmaH tamevambhUtaM dharmaM jugupsamAno - nindan / tathA vadhaM prANyupamadarmAvahatIti vadhAvahaH taM tathAbhUtaM dharmaM prazaMsan - stuvannekamapyazIlaM nirvrataM SaTjIvakAyopamardena yo bhojayet, kiM punaH prabhutAn / nRpo rAjanyo vA yaH kazcinmUDhamatidhArmikamAtmAnaM manyamAnaH, sa varAko nizeva nityAndhakAratvAnnizA - narakabhUmistAM yAti / kutastasyAsureSvadhamadeveSvapi prAptiH / iti sUtrakRtAGgadvitIyazrutaskandhaSaSThAdhyayane 271 pratau 254 patre // 21 // iti zrImadakabbarabhUpAlavizAlacittAlavAlavivarddhitavRSarasAlazAlAtizAlizIla zrIhIravijayasUrIzvaraziSyopAdhyAya zrIkIrttivijayagaNisamucci zrIvicAraratnAkare prAcyataTe vizeSasamuccayAparanAmni zrIsUtrakRtAGgakiyadvicArasamuccayanAmA dvitIyastaraGgaH // 2 // 1. sUya. zru.2/a.6 / 782 gA. / [ 33 D:\ratan.pm5\5th proof
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare prAcyataTe ||tRtiiystrnggH|| "rasAzritaM durmadavAdivAdagrISmoSmakASaGkaSamAptazabdam / satAM sadA zasyaphalAptihetuM, prItyA''zraye zrIjinazAsanAbdam" // 1 // atha kra mAyAtAH zrasthAnAGgavacArA likhyante-tatra prathamaM kRSNapAkSikazuklapAkSikayoH svarUpajijJAsayA lezyAsvarUpaviSaye matAntarajijJAsayA ca saTIkaM sUtradvayaM likhyate 1 'egA kaNhapakkhiyANaM vaggaNA egA sukkapakkhiyANaM vaggaNA 1 / egA kaNhalesANaM vaggaNA egA nIlalesANaM vaggaNA evaM jAva sukkalesANaM vaggaNA" 2 // vRttiryathA-'egA kaNhapakkhiyANaM vaggaNA' ityAdi kRSNapAkSiketarayorlakSaNam "jesimavaDDo poggalapariyaTTo sesao u sNsaaro| te sukkapakkhiyA khalu, ahie puNa kaNhapakkhI ya" ||1||[sthaa./1-517.]iti / etadvizeSito'nyo daNDakaH / "egA kiNhalesANaM' ityAdi / lizyate prANI karmaNA yayA sA lezyA / yadAha zleSa iva varNabandhasya krmbndhsthitividhaatryH'| [ ] tathA "kRSNAdidravyasAcivyAt, pariNAmo ya AtmanaH / ___ sphaTikasyeva tatrAyaM, lezyAzabdaH prayujyate" ||1||[sthaa./1-51v.]iti / iyaM ca zarIranAmakarmapariNatirUpA, yogapariNatirUpatvAt / yogasya ca zarIranAmakarmapariNativizeSatvAt, yata uktaMprajJApanAvRtkRi tA"yogapariNAmo lezyA, kathaM punaryogapariNAmo lezyA? yasmAt sayogikevalI zuklalezyApariNAmena vihRtyAntarmuhUrte zeSe yoganirodhaM karoti,tato'yogatvamalezyatvaMcaprApnoti,ato'vagamyate yogprinnaamoleshyeti| spunryogHshriirnaamkrmprinntivishessH|ysmaaduktN-"krm hikArmaNasya kAraNam anyeSAM cshriiraannaamiti|tsmaadaudaarikaadishriiryuktsyaatmno vIryapariNativizeSaH kAyayogaH1 tathaudArikavaikriyAhArakazarIvyApArAhRtavAgdravyasamUhasAcivyAt jIvavyApAroyaHsavAgyoga: 1. sthA. 1-51 suu.|
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare prAcyataTe tRtIyastaraGgaH] [35 2 tathaudArikAdizarIravyApArAhRtamanodravyasamUhasAcivyAt jIvavyApAro yaHsa manoyogaH3 tato yathaiva kAyAdikaraNayuktasyAtmano vIryapariNatiryoga ucyate tathaiva lezyApi'[ pra.va.] iti| anye tu vyAcakSate-"karmaniSyando lezyati, sA ca dravyabhAvabhedAd dvidhA / tatra dravyalezyA kRSNAdidravyANyeva, bhAvalezyA tajjanyo jIvapariNAmaH'[ iti / iyaM ca SaTprakArA jambUkhAdakapuruSaSaTkadRSTAntAd grAmaghAtakapuruSaSaTkadRSTAntAdvA AgamaprasiddhAdavaseyam iti zrIsthAnAGgaprathamasthAnake 440 pratau 31 / 32 ptre||1|| pAramparyavarjitAH kecana viziSTakSamAzramaNapratyupekSaNAdikaM guruparamparAgataM yogavidhisvarUpamajAnAnA duSkaratAcAmlAdilaghukamaiM kasAdhyanirantaratapaHkriyAbhIravazca yogodvahanaM uddezasamuddezAnujJAdivacanaiH pratipadamAgamoktamapi nAGgIkurvanti, tacca teSAM calanazramabhiyA mArgatyAgapUrvakaM gartApAtaprAyam, yogavidhisattAsUcaka: siddhAntazcAyam 1'do disAoabhigijjhakappati niggaMthANavANiggaMthINavApavvAvittaepAINaM cevadiNaMceva,evaMmuMDAvittaesikkhAvittaeuTThAvittaesaMbhuMjittaesaMvasittae sajjhAyaM uddisittae sajjhAyaM samuddisittae sajjhAyamaNujANittae Aloittae paDikkamittaeniMdittaegarahittaeviuTTittaevisohittaeakaraNayAe abhbhuTTittaeahArihaM paaycchittNtvokmmNpddivjjitte'| vRttiryathA 'do disAo' ityAdi dve dizau-kASThe abhigRhya-aGgIkRtya tdbhimukhiibhuuyetyrthH| kalpate-yujyate, nirgatA graMthAddhanAderiti nirgranthAHsAdhavasteSAM, nirgranthyaH-sAdhvyastAsAM pravrAjayituM rajoharaNAdidAnena prAcI-pUrvAmityarthaH udiiciimuttraamityrthH| uktaM ca -- muvvAmuho u uttaramuho vva dejjA'havA pddicchejjaa| jAe jiNAdao vAhavijja jinnceiyaaiNc"||1||[vi.bhaa./3405 iti / evamati yathA pravrAjanasUtraM dvigdvayAbhilApenAdhItam evaM muNDanAdisUtrANyapi SoDazAdhyetavyAnIti / tatra muNDayituM-ziro luJcanataH 1, zikSayituM-grahaNazikSApekSayA sUtrArtho grAhayitumAsevanazikSApekSayA tu pratyupekSaNAdi zikSayitumiti 2, utthApayituM-mahAvrateSu vyavasthApayituM 3, saMbhojayituM- bhojanamaNDalyAM nivezayituM 4, saMvAsayituMsaMstArakamaNDalyAM nivezayituM 5, suSTha A-maryAdayA'dhIyate iti svAdhyAyo'GgAdistamuddeSTuM yogavidhikrameNa samyagyogenAdhISvedamityevamupadeSTumiti 6, samuddeSTu-yogasAmAcAryaiva sthiraparicitaM kurvidamiti vaktumiti 7, anujJAtuM-tathaiva samyagetaddhArayAnyeSAM ca pravedaye 1. sthA. 2/1-76 sU. / 2. puvvaabhimuho| 3. disAe jiNaceiyAI vA / vi.bhA. / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ [zrIvicAraratnAkaraH tyevamabhidhAtumiti 8, AlocayituM-gurave apAdhAnnivedayitumiti 9, pratikramituM-pratikramaNaM kartumiti 10, nindituM-aticArAn svasamakSaM jugupsituM 11, Aha ca"sacarittapacchAyAvo niMda'[ ]tti / gahiu~-gurusamakSaM tAmeva jugupsituM 12, Aha ca"garahA vi tahA jAtIyameva navaraM parappayAsaNaya'[ ]tti / 'viuTTittae'tti vyativartayituM vitroTayituM vikuTTayituM vA, aticArAnubandha vicchedayitumityarthaH 13, vizodhayitumaticArapaGkApekSayA''tmAnaM vimalIkartumiti 14, akaraNatayA punarna kariSyAmItyevamabhyutthAtumabhyupagantumiti 15, yathArhamaticArAdyapekSayA yathocitaM pApacchedakatvAt prAyAzcittavizodhakatvAdvA praayshcittm| uktaM ca "pAvaM chiMdar3a jamhA, pAyacchittaM tu bhaNNate teNa / pAeNa vAvi cittaM, visohae teNa pacchittaM" ||1||[aavni./1508 ]tti / tapaHkarma nirvikRtikAdikaM pratipattum-abhyupagantumiti 16 |iti zrIsthAnAGgadvitIyasthAnakaprathamoddezake 440 pratau 5455 patre // 2 // keciccAnAgamajJA munInAmazuddhAzanAdidAnaM narakAyurbandhaphalamiti vadanti, taccAnAgamikam, alpAyuSkatAyA evAgame tatphalatvenoktatvAt, atrAzaGkAsamAdhAne tu etatsUtratAtparyAvabodhAvagamye, taccedam 1tihiMThANehiMjIvA appAuyattAe kmmNpkreNti|tNjhaa-paanne aivAittA bhavati 1 musaM vaittA bhavati 2 tahArUvaM samaNaM vA mAhaNaM vA aphAsu eNaM aNesaNijjeNaM asaNapANakhAimasAimeNaM paDilAbhettA bhavati 3 iccetehiMtihiM ThANehiMjIvA appAuyattAe kammaMpakareMti' iti vRttiryathA-'tihiM ThANehiM' ityAdi tribhiH sthAnaiH-kAraNairjIvA:-prANinaH 'appAuyattAe'tti alpaM-stokaM AyurjIvitaM yasya so'lpAyuH tadbhAvastattA tasyai alpAyuSkatAyai tadarthaM tannibandhanamityarthaH / karmAyuSkAdiA athavA alpamAryurjIvitaM yat AyuSastadalpAyuH tadbhAvastattA tayA karmAyurlakSaNaM prkurvntibndhntiityrthH| tadyathA-prANAn sa prANino'tipAtayiteti zIlA tRni tRnnantamiti karmaNi dvitIyeti, prANinAM vinAzanazIla ityarthaH / evambhUto yo bhavati, evaM mRSAvAdaM vaktA yazca bhavati, tathA tatprakAraM rUpaM-svabhAvo nepathyAdirvA yasya sa tathArUpo dAnocita ityarthaH, taM zrAmyati-tapasyatIti zramaNastapoyuktastaM mA hana ityAcaSTe yaH paraM prati svayaM hanananivRttaH sanniti sa mAhano mUlaguNadharastaM, vAzabdau vizeSaNasamuccayArthau / pragatA asavo'sumantaH 1. sthA. 3/1-133 sU. / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare prAcyataTe tRtIyastaraGgaH] [37 prANino yasmAttat prAsukam tanniSedhAdaprAsukaM sacetanamityarthaH / tena iSyate gaveSyate udgamAdidoSavikalatayA sAdhubhiryattadeSaNIyaM kalpyaM tanniSedhAdaneSaNIyaM ten| azyate bhujyate ityshnN-odnaadi| pIyate iti paanN-sauviirkaadi| khAdanaM khAdastena nirvRttaM khAdanArthaM tasya nirvartyamAnatvAditi khaadimN-bhktaussdhaadi| svAdanaM svAdaH, tena nirvRttaM svaadimNc-dntpaavnaadiiti| samAhAradvandvaH tena, gAthAzcAtra 1 asaNaM odaNa-sattuga-mugga-jagArAi khajjagavihI ya / khIrAdi sUraNAdi, maMDagapabhiI ya vinneyaM ||1||[sthaa./3-1-133v] pANaM sovIrajodagAi, cittaM surAiyaM ceva / AukkAo savvo, kakkaDagajalAiyaM ca tahA ||2||[sthaa./3-1-133vR.] bhattosaM daMtAI, khajjUraM naalikerdkkhaaii| kakkaDiaMbagaphaNasAi, bahavihaM khAimaM neyaM ||3||sthaa./3-1-133v] daMtavaNaM taMbolaM, cittaMajjagakuheDagAIyaM / muhapippalisuMThAI, aNegahA sAimaM hoi" ||4||[sthaa./3-1-133vRtti / pratilambhayitA lAbhavantaM karotItyevaMzIlo yazca bhavati / te alpAyuSkatayA karma prakurvantIti prakramaH / 'iccetehiMti ityetaiH prANAtipAtAdibhiruktaprakAraistribhiH sthAnarjIvA alpAyuSkatayA karma prakurvantIti nigamanamiti / iha ca prANAtipAtayitrAdipuruSanirdeze'pi prANAtipAtAdInAmevAlpAyurbandhanibandhanatvena tatkAraNatvamuktaM drssttvymiti| iyaM cAsya sUtrasya bhAvanA-adhyavasAyavizeSeNaitattrayaM yathoktaphalaM bhavatIti / athavA yo hi jIvo jinAdiguNapakSapAtitayA tatpUjAdyarthaM pRthivyAdyArambheNa nyAsApaharAdinA ca prANAtipAtAdiSu varttate tasya sarAgasaMyama-niravadyadAnanimittAyuSkApekSayeyamalpAyuSTA samavaseyA / atha naitadevaM nivizeSaNatvAt sUtrasyAlpAyuSkasya kSullakabhavagrahaNarUpasyApi prANAtipAtAdihetuto yujyamAnatvAdataH kathamabhidhIyate sa vizeSaNaprANAtipAtAdivartI jIva ApekSikI cAlpAyuSkatA iti ? ucyate, avizeSaNe'pi sUtrasya prANAtipAtAdevizeSaNamavazyaM vAcyam, yata itastRtIyasUtre prANAtipAtAdita evAzubhadIrghAyuSTAM vakSyati / na hi samAnahetoH kAryavaiSamyaM yujyate, srvtraanaashvaasprsnggaat| tathA 'samaNovAsayassa NaM bhaMte ! tahArUvaM samaNaM vA mAhaNaM vA aphAsueNaM aNesaNijjeNaM asaNapANakhAimasAimeNaM paDilAbhemANassa kiM kajjai ? goyamA ! bahutariyA se 1. paJcA. 5/gA.27ta.30 / 2. tulasI kuheDagAI ya / iti paJcAzaka 5/30 gA. / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38] [zrIvicAraratnAkaraH nijjarA kajjai appatarAe se pAve kamme kajjai[ ]iti bhagavatavacanazravaNAdavasIyate naiveyaM kSullakabhavagrahaNarUpA alpAyuSTA / na hi svalpapApabahunirjAnibandhanasyAnuSThAnasya kSullakabhavagrahaNanimittatA saMbhAvyate, jinapUjAdyanuSThAnasyApi tathAprasaGgAt / athAprAsukAdAnasya bhavaduktA alpAyuSTA prANAtipAtamRSAvAdayostu kSullakabhavagrahaNameva phalamiti, nai tadevam, ekayogapravRttatvAdaviruddhatvAcceti / atha mithyAdRSTizramaNabrAhmaNAnAM yadaprAsukadAnaM tato nirupacaritaivAlpAyuSTA yujyate ilAbhyAM tu ko vicAra iti ? naivam, aprAsukeneti tatra vizeSaNasyAnarthakatvAt, prAsukasyApi alpAyuSTAphalatvAvio dhAta, uktaM ca bhagavatyA "samaNovAsayassa NaM bhaMte ! tahArUvaM asaMjayaavirayaapaDihayapaccakkhAyapAvakammaM phAsueNa vA aphAsueNa vA esaNijjeNa vA aNesaNijjeNa vA asaNapANakhAimasAimeNaM paDilAbhemANassa kiM kajjai?, goyamA! egaMtaso pAve kamme kajjai No se kAi nijjarA kajjai[ ]tti / yacca pApakarmaNa eva kAraNaM tadalpAyuSTAyA api kAraNamiti / nanvevaM prANAtipAtamRSAvAdAvaprAsukadAnaM ca karttavyamApannamiti, ucyate-ApadyatAM nAma bhUmikApekSayA ko doSaH? / yataH "adhikArivazAcchAstre dharmasAdhanasaMsthitiH / vyAdhipratikriyA tulyA, vijJeyA guNadoSayoH" ||1||[asstth2/5] tathA gRhiNaM prati jinabhavanakAraNaphalamuktam "etadiha bhAvayajJaH, sadgRhiNo janmaphalamidaM paramam / abhyudayAvyucchittyA, niyamAdapavargabIjamiti" ||1||[ssodd./6/14] tathA"bhannar3a jiNapUyAe, kAyavaho jai vi hoi u khiNci|| taha vi taI parisuddhA gihINa kUvAharaNajogo ||2||[pnyc/4/41] asadAraMbhavapavattA, jaM ca gihI teNa tesi vinneyaa| tannivvittiphala cciya, esA paribhAvaNIyamidaM" ||3||[pnycaa./4/43] dAnAdhikAre tu zrUyate, dvividhAH zramaNopAsakA:-saMvignabhAvitA lubdhakadRSTAntabhAvitAzcetiA yathoktam "saMviggabhAviyANaM, luddhayadiTuMtabhAviyANaM c| mottUNa khettakAle, bhAvaM ca karhiti suddhachaM" ||1||[y.s./gaa.4 iti / tatra lubdhakadRSTAntabhAvitA yathAkaJciddadati / saMvignabhAvitAstvaucityeneti / taccedam "saMtharaNami asaddha, daNha vi giNhaMtaditayANa'hiyaM / AuradiTuMteNaM, taM ceva hiyaM asaMtharaNe" // 1 // zrA.di./gA.175 ] D:\ratan.pm5\5th proof
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare prAcyataTe tRtIyastaraGgaH] [39 tathA "nAyAgayANaM kappaNijjANaM annapANAINaM davvANaM desakAlasaddhAsakkArakamajuyam'[ ityaadi| kvacit pANe aivAittA musaMvaittA ityevaM bhavati zabdavarjA vAcanA tatrApi sa evArthaH / ktvApratyayAntaM(ntatayA) vA vyaakhyeyaa| prANAnatipAtyamRSoktvA zramaNaM pratilabhya alpAyuSkatayA karma bandhantIti prakramaH, zeSaM tathaiva / athavA pratilambhanasthAnakasyaivetarevizeSaNe, tathAhi-prANAnatipAtyAdhAkarmAdikaraNato mRSoktvA yathAbhoH sAdho! svArthasiddhamidaM bhaktAdi kalpanIyaM vo na zaGkA kAryetyAdi, tataH pratilambhya tathA karma kurvantIti prakramaH / iha ca dvayasya vizeSaNatvenaikasya vizeSyatvena tristhAnakatvamavagantavyam / gambhIrArthaM cedaM sUtram, ato'nyathA'pi bhAvanIyam itizrIsthAnAGgatRtIyasthAnakaprathamoddezake 440 pratau 98 / 99 ptre||3|| iha hi jagadguruNA zravarddhamAsvAminA'pyanumatayoH paramopakAriNormAtApitrobhaktyatizayAya dharmAvabodhAdizubhodarkAya ca sarvathA yatanIyaM prAjJaiH / na ca vAcyaM svasvavedavikriyopazamanAya pravRttAbhyAM tAbhyAM mahIjalasaMyogotpannatRNanyAyena karmavazAdutpannAya prANine kimupakRtamiti ? / tadanantaramapi dhAraNapAlanapoSaNavAtsalyAdyanekopakArakAritvAdazakyapratyupakAratvameva tayoH / na cedaM laukikameva, Agame'pi (tthokteH)| sa cAyam 1"tiNhaM duppaDiyAraM samaNAuso !, taMjahA-ammApiUNo bhaTTissa dhammAyariyassa, saMpAo vi ya NaM kei purise ammApiyaraM sayapAgasahassapAgehiM tillehiM abbhaMgittA gaMdhavaTTaeNa uvvaTTittA tIhiM udaehiM majjavittA savvAlaMkAravibhUsiyaM karettA maNuNNaM thAlIpAgasuddhaM aTThArasavaMjaNAulaM bhoyaNaM bhoyAvittA jAvajjIvAe piTThivaDiMsayAe parivahejjA, teNAvi tassa ammApiussa duppaDiyAraM bhavai, ahe NaM se taM ammApiyaraM kevalipannatte dhamme AghavaittA panvaittA parUvaittA ThAvittA bhavai teNAmeva tassa ammApiussa"vRttiryathA-'tiNhaM' ityAdi 'tiNhaM' trayANAM duHkhenakRcchreNa pratikriyate-kRtopakAreNa puMsA pratyupakriyate iti khalpratyaye sati duSpratikAraM pratyupakartumazakyamiti yAvat he zramaNa ! he AyuSman ! samastanirdezo vA he zramaNAyuSmAn! iti bhagavatA ziSyaH saMbodhitaH / ambayA-mAtrA saha pitA-janakaH ambApitA tasyetyekaM sthAnam, janakatvenaikatvavivakSaNAt / tathA-'bhaTTissa'tti bhartuH poSakasya 1. sthA. 3/1-143 suu.| D:\ratan.pm5\5th proof
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40] [ zrIvicAraratnAkaraH svAmina ityarthaH, iti dvitIyam / dharmadAtA cAcAryo dharmAcAryastasyeti tRtIyam / Aha ca "duSpratikArau mAtApitarau svAmI guruzca loke'smin / tatra gururihAmutra ca suduSkaratarapratIkAraH " // 1 // prara/71 ] iti tatra janakaduSpratikAryatAmAha - 'saMpAo' tti prAtaH - prabhAtaM tena samaM saMprAtaH saMprAtarapi ca-prabhAtasamakAlamapi ca yadaiva prAtaH saMvRttaM tadaivetyarthaH, anena kAryAntarAvyagratAM darzayati, saMzabdasyAtizayArthatvAdvA atiprabhAte pratizabdArthatvAdvA'sya pratiprabhAtamityarthaH / kazciditi kulIna eva na tu sarvo'pi puruSo mAnavaH, devtirshcorevNvidhvytikraasNbhvaat| zataM pAkAnAm auSadhikvAthAnAM pAke yasya, auSadhizatena vA saha pacyate yat, zatakRtvo vA pAko yasya, zatena vA rUpakANAM mUlyataH pacyate yattacchatapAkam, evaM sahasrapAkamapi, tAbhyAM tailAbhyAM 'abbhaMgittA' abhyaGgaM kRtvA 'gaMdhavaTTaeNaM 'ti gandhASTakena-gandhadravyakSodena udvartyodvalanaM kRtvA tribhirudakaiH- gandhodakoSNodakazItodakairmajjayitvA-snapayitvA / manojJaM-kalamaudanAdi sthAlI-piTharI tasyAM pAko yasya tattathA, anyatra hi pakvamapakvaM vA na tathAvidhaM syAditIdaM vizeSaNamiti zuddhaMbhaktadoSavarjitam sthAlIpAkaM ca tacchuddhaM ca sthAlIpAkena vA zuddhamiti vigrahaH / aSTAdazabhirlokaprasiddhairvyaJjanakai:-zAlanakaistakrAdibhi: (sUpAdibhiH) vA saMkulaM saGkIrNaM yattattathA, athavA'STAdazabhedaM ca tadvyaJjanAkulaM ceti, atra bhedapadalopena samAsaH / bhojanaM bhojayitvA / ete cASTAdaza bhedA: 1' sUo 1 daNo 2 javannaM 3, tinni ya maMsAi 6 goraso 7 jUso 8 / bhakkhA 9 gulalAvaNiyA 10, mUlaphalA 11 hariyagaM 12 sAgo 13 // 1 // [ sthA./3/1-143vR. ] hoi rasAlU ya tahA 14, pANaM 95 pANIya 16 pANagaM 17 ceva / aTThArasamo sAgo 18, niruvahao loio piMDo " / / 2 / / [ sthA./3/1-143vR. ] mAMsatrayaM jalajAdisatkam, jUSo - mudgatandulajIrakakaTubhANDAdirasaH, bhakSyANikhaNDakhAdyAdIni, guDalAvaNikA-guDaparpaTikA lokaprasiddhA guDadhAnA vA, mUlaphalAnyekameva padam, haritakaM-jIrakAdi, zAko - vastUlAdibharjikA, rasAlU-majjikA tallakSaNamidam 1. pra. sA. / 1411 - 1412-gA. / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare prAcyataTe tRtIyastaraGgaH] [41 1 'do ghayapalA mahu palaM, dahiyassa'ddhADhayaM miriya vIsA / dasa khaMDagulapalAI, esa rasAlU nivaijoggo" ||1||[sthaa./3/1-1437.] pAnaM-surAdi, pAnIyaM-jalam, pAnakaM-drAkSApAnAdi, zAkastakrasiddha iti / yAvAn jIvo-yAvajjIvaM yAvatprANadhAram pRSThau-skandhe avataMsa ivAvataMsa:zekharastasya karaNamavataMsikA pRSThyavataMsikA tayA parivaheta, pRSThyAropitamityarthaH / tenApi parivAhakena parivahanena vA tasyAM vA piturduSpratikAramazakyapratIkAra ityarthaH, anubhUtopakAratayA tasya pratyupakAritvAt / Aha ca "kayauvayAro jo hoi sajjaNo hoi ko guNo tassa ? / uvayArabAhirA je, havaMti te suMdara suaNa" // 1 // [ ]tti / 'ahe NaM se' tti atha cet, Namiti vAkyAlaGkAre sa puruSastamambApitaraM dharme sthApayitAsthApanazIlo bhavati anuSThAnataH sthApayatItyarthaH / kiM kRtvA? ityAha-'AghavaittA' dharmamAkhyAya prajJApya-bodhayitvA prarUpya bhedata iti, athavA''khyAya-sAmAnyato yathA kAryo dharmaH, prajJApya-vizeSato yathA'sAvahiMsAdilakSaNaH, prarUpya-bhedato yathA zIlAGgasahasrarUpa iti, zIlArthatannantAni vaitaaniiti| teNAmeva'tti tatastenaiva dharmasthApanenaiva na parivahanena, athavA tenaiva dharmasthApakaparuSeNa na parivAhinA tasya pratyupakaraNIyasyA'mbApitaH iti sthAnAGgatRtIyasthAnake prathamoddezake 440 pratau 107 patre // 4 // upasthApanAyA akSarANi likhyante 2"tao sehabhUmIo paNNattA / taMjahA ukkosA majjhimA jahannA ukkosA chammAsA, majjhimA caummAsA, jahannA sattarAI diyA iti'| vRttiryathA-vratAropaNe kAlavizeSAnAha-'tao seha'tyAdi sugamam / kiM tu 'seha'tti 'SidhU saMrAddhau' iti vacanAt, sidhyate-niSpAdyate yaH sa sedhaH zikSAM vA'dhIta iti zaikSaH tasya bhUmayomahAvratAnAmAropaNakAlalakSaNAH avasthAH padavya iti sedhabhamayaH zaikSabhamayo veti, ayamabhiprAyaH-utkRSTataH SaDbhirmAsairutthApyate na tAnatikramyate / madhyamatazca caturbhirmAsairutthApyate / jaghanyataH saptabhirevarAtrindivairgRhItazikSatvAditi / uktaM ca 3 'sehassa tinni bhUmI, jahanna taha majjhimA ya ukkosaa| rAiMdiva satta caumAsiyA ya chammAsiyA ceva" ||1||[vy.bhaa./4604]tti / Asu cAyaM vyavahmokto vibhAga: 1. pra.sA./1416-gA. / 2. sthA. 3/2-162 sU. / 3. pa.va./616 gA. / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ 42 [ zrIvicAraratnAkaraH 1"puvvovaThThapurANe, karaNajayaTThA jahiyA bhuumii| ukkosA dusse(mme )haM, paDucca dussaddahANaM ca ||1||[vy.bhaa./4605 ] emeva ya majjhimagA, aNahijjaMte asaddahate y|| bhAviyamehAvissa vi, karaNajayaTThA ya majjhimagA" ||2||[vy.bhaa./4606] iti zrIsthAnAGgatRtIyasthAnakadvitIyoddezake 440 pratau 115 patre / 5 / / / siddhAntAdhyayanaM sAdhUnAmeva sammataM na gRhasthAnAm, yadi teSAmapi tatsyAttarhi teSAmapi munInAmiva zrutasthaviratvamuktaM syAt, na ca tattathoktaM, munInAM tUktameva / tatpazcAyam 2'tao therabhUmIo paNNattA / taMjahA-jAithere suyathere pariyAyathere, saTThivAsajAe samaNe niggaMthe jAithere ThANasamavAyadhare samaNe niggaMthe suathere vIsavAsapariyAe NaM samaNe niggaMthe priyaaythere"| iti / vRttiryathA-'tao thera' ityAdi vyaktam / navaraM sthaviro-vRddhastasya bhUmayaH-padavyaH sthavirabhUmaya iti / jAtirjanma, zrutamAgamaH, paryAyaH pravrajyA, taiH sthavirA-vRddhA ye te tathoktA iti / iha ca bhUmikAbhUmikAvatorabhedAdevamupanyAsaH, anyathA bhUmikA uddiSTA iti tA eva vAcyAH syuriti / eteSAM ca trayANAM krameNAnukampApUjAvandanAni vidheyAni / yata uktaMvyavahAre "AhAre uvahI sejjA, saMthAre khettasaMkamme / kiicchaMdANuvattIhiM, aNukaMpai theragaM // 1 // [ vya.bhA./4599] uTThANAsaNadANAI, jogaahaarppsNsnnaa| nIyasejjAi Niddesavattie pUyae suaM ||2||[vy.bhaa./4600] uTThANaM vaMdaNaM ceva, gahaNaM daMDagassa ya / aguruNo vi ya Niddese , taIyAe pavattae" ||3||[vy.bhaa./4601] iti zrIsthAnAGgatRtIyasthAnakadvitIyoddezake 440 pratau 115 patre // 6 // __ alpavRSTikAraNAni likhyante 3'tihiM ThANehiM appavuTThikAe siyA / taMjahA-taMsiM ca NaM desaMsi vA padesaMsi vA no bahave udagajoNiyA jIvA ya poggalA ya udagattAe vakkamaMti kikkamaMti cayaMti uvavajjaMti 1 / devA NAgA jakkhA bhUyA no sammaM ArAhiyA bhavaMti / tattha samuTThiyaM udagapoggalaM pariNayaM vAsThikAmaM annaM desaM sAharaMti 2 / 1. pa.va./617-618 gA. / 2. sthA. 3/2-162 sU. / 3. sthA. 3/3-189 sU. / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare prAcyataTe tRtIyastaraGgaH] [43 abbhavaddalaM ca NaM samuTThiyaM pariNayaM vAsThikAmaM vaThakAe vidhuNAi 3 / iccehiM tihiM ThANehi appavuTTikAe siyaa"| iti vRttiryathA-'tihiM' ityAdibhiraSTAbhiH sUtrairAha / sugamAni caitAni kiM tu 'appavuTThikAe'tti alpaH-stoko'vidyamAno vA varSaNaMvRSTiradha:patanaM vRSTipradhAnaH kAyo-jIvanikAyo vyomanipatadapkAya ityarthaH, varSaNadharmayuktaM vodakaM vRSTiH, tasyAH kAyo-rAzirvRSTikAyaH, alpazcAsau vRSTikAyazca alpavRSTikAyaH sa syAdbhavettasmistatramagadhadau / cazabdo'lpavRSTikAraNAntarasamuccayArthaH / NamityalaGkAre dezejanapade, pradeze tasyaivaikadezarUpe, vAzabdau vikalpArthoM, udakasya yonaya udakayonayaHpariNAmakAraNabhUtA udakayonayaH ta evodakayonikA udakajananasvabhAvA vyutkrAmantiutpadyante. vyapakrAmanticyavante / etadeva yathAyogaM paryAyata AcaSTe-cyavante utpadyante kSetrasvabhAvAdityekam / tathA devA vaimAnikA jyotiSkAH, nAgA nAgaku mArA bhavanapatyulakSaName tat, yakSA bhUtAiti vyantA palakSaNam / athavA devA iti sAmAnyam, nAgAdayastu vizeSaH, etadgrahaNaM ca prAya eSAmevaMvidhe karmaNi pravRttiriti jJApanAya vicitratvAdvA sUtragate:iti / no samyagArAdhitA bhavanti, avinayakaraNAjjAnapadairiti gmyte| tatazca tatra magadhAdau deze pradeze vA tasyaiva samutthitam-utpannaM udakapradhAnaM paudgalaM-pudgalasamUho megha ityarthaH / udakapaudgalaM tathA pariNataM udakadAyakAvasthAprAptam ata eva vidyudAdikaraNAdvarSitukAmaM sat anyaM dezaMmagadhadikaM saMharantinayantIti dvitIyam / abhrANi-meghAstarvArdalakaM durdinaM abhravAdalakaM 'vAuAe'tti vAyukAyaH-pracaNDavAto vidhunAti-dhvaMsayatIti tRtIyam / 'iccehiM' ityAdi nigamanam / iti sthAnAGgatRtIyasthAnakatRtIyoddezake 440 pratau 126 patre // 7 // ___ iha kecidajJAnino bhUyobhUyaH sayuktibhiH siddhAntoktibhiH suvihitagItArbodhitA api yogApalApAgrahaM na tyajanti, tatastAn prati 'azrAntAH popakAre santaH''[ ] ityaGgIkRtya punarapi yogavidhisattAsUcakaM sUtraM likhyate *'tao na kappaMti vAittae (tao avAyaNijjA paNNattA / ) taMjahAaviNIe vigaipaDibaddhe akisiyapAhuDe''iti / vRttiryathA-'tao' ityAdi sugama navaraM na vAcanIyAH-sUtraM na pAThanIyAH ata evArthamapyazrAvaNIyAH sUtrAdarthasya gurutvAt, tatrAvinItaH-sUtrArthadAturvandanAdivinayarahitaH, tadvAcane hi doSAH yata uktam 1. sthA. 3/4-217 sU. / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44] [zrIvicAraratnAkaraH 1"iharaha vi nANathabbhaivattaNui, aviNIo laMbhio kim sueNaM? / mA NaTTho nAsihiI khae va khArovasego u||1||[sthaa.3/4/217v.] gojUhassa paDAgA, sayaM palAyassa vaDDaI vegaM / dosodae ya samaNaM, na hoi na niyANatullaM va ?'' / / 2 / / [ sthA.3/4/2177] nidAnatulyameva bhavatItyarthaH / "viNayAhIyA vijjA, dei phalaM iha pare ya logaMmi / na phalai aviNayagahiA, sassANi va toahINAI" // 1 // [ sthA.3/4/217va.] tathA vikRtipratibaddho-ghRtAdirasavizeSagRddho'nupadhAnakArIti bhAvaH / ihApi doSa eva yadAha"atavo na hoi jogo, na ya phalae icchiyaphalaM vijjA / avi phalati viulamaguNaM, sAhaNahINA jahA vijjaa"||1||[sthaa.3/4/217v.]ttiaa avyavasitam-anupazAntaM prAbhRtamiva prAbhRtaM narakapAlakauzalikaH paramakrodho yasya so'vyavasitaprAbhRtaH / uktaM ca"appe vi pAramANiM, avarAhe vayai khAmiyaM taM ca / bahuso udIrayaMto, aviusiyapAhuDo sa khalu" ||1||[sthaa.3/4/2177]tti pAramANi-paramakrodhasamudghAtaM vrajatIti bhAvaH / etasya vAcane ihalokatastyAgo'sya preraNAyAM kalahanAt, prAntadevatAchalanAcca, paralokato'pi tyAgaH, tatra zrutasya dattasya niSphalatvAt, USarakSiptabIjavaditi / Aha ca- / "duviho u pariccAo iha coaNakalaha-devayAchalaNaM / paralogaMmi a aphalaM, khittaM piva Usare bIyaM" ||1||[sthaa.3/4/217] ti iti sthaanaanggtRtiiysthaankcturthoddeshke|8|| kecidekAntatorAgiNo'pare ca chidrAnveSiNa ityAdi zrAvakeSvapi vaicitryadarzanAnna vyAmoho vidheyo, nApi chidrAnveSiSvazrAvakadhIH karttavyA, cAturvidhyasyAgame uktatvAt / sa cAyam "cattAri samaNovAsagA paNNattA / taMjahA-ammApiisamANe bhAisamANe mittasamANe savattisamANe / cattArisamaNovAsagA paNNattA, taMjahA-ahAgasamANe paDAgasamANe khANusamANe kharaMTayasamANe''iti / vRttiryathA-'ammApiisamANe iti' mAtApitRsamAna: upacAraM vinApi sAdhuSu ekAntenaiva vatsalatvAt |bhraatRsmaanH 1. iharaha vi tAva thabbhai iti pAThAntaraH / 2. sthA. 4/3-343 sU. / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare prAcyataTe tRtIyastaraGgaH ] alpataraprematvAttatvavicArAdau niSThuravacanAdaprIteH tthaavidhpryojnessvtyntvtsltvaacceti| mitrasamAnaH sopacAravacanAdinA vinA prItikSateH, tatkSato cApadyapyupekSakatvAditi / samAnaH-sAdhAraNaH patirasyAH sA sapatnI yathA sA sapatnyA IrSyAvazAdaparAdhAn vIkSate evaM yaH sAdhuSu dUSaNadarzanatatparo'nupakArI ca sasapatnIsamAno'bhidhIyate iti / 'addAga' ttiAdarzasamAno yo hi sAdhubhiH prajJApyamAnAnutsargApavAdAdInAgamikAn bhAvAn yathAvat pratipadyate saMnihitArthAnAdarzakavat sa aadrshsmaanH| yasyAnavasthito bodho vicitradezanAvAyunA sarvato'pahriyamAnatvAt patAkeva sa ptaakaasmaanH| yastu kuto'pi kadAgrahAnna gItArthadezanayA cAlyate so'namana svabhAvabodhatvenAprajJApanIyaH sthANusamAnaiti / yastu prajJApyamAno na kevalaM svAgrahAnna calati api tu prajJApakaM durvacanakaNTakairvidhyati sakharakaNTakasamAnaH / kharA - nirantarA niSThurA vA kaNTakA yasmiMstatkharakaNTakaM babbUlAdiDAlam kharaNamiti loko yaducyate tacca vilagraM cIvaraM na kevalamavinAzitaM na muJcati api tu tadvimocakapuruSAdikaM hastAdiSu kaNTakairvidhyati / athavA kharaNTayati lepavantaM karoti yattatkharaNTamazucyAdi tatsamAnaH, . yo hi kubodhApanayanapravRttaM saMsargamAtrAdeva dUSaNavantaM karoti / kubodhakuzIlatAduSprasiddhijanakatvenotsUtraprarUpako'yamityasaddUSaNodbhAvakatvena veti iti zrIsthAnAGgacaturthe sthAnake tRtIyoddezake 440 pratau 205 patre // 9 // nanu nirarthakaM dharmAcaraNaM, phalavandhyatvAt, yadyetasyAzeSasya yathoktaphalAvyabhicAraH syAttadA bhUyAMso'pyanazanAdisadanuSThAnena vipannAH kathaM svendratvAdivibhavaM na darzayanti ?, maivaM, tadanAgamane hetucatuSTayasya zAstre pratipAditatvAt / pUrvakAle tatkAraNasadbhAve kathamAgatAste zrUyante iti cettatra puNyaprAbalyaM kAraNamiti, sarvaM susthaM, devAnAgamanahetupratipAdakaM zAstraM cedam [ 45 1' cchahiM ThANehiM ahuNovavanne deve devaloesa icchejjA mANusaM logaM havvamAgacchittae no ceva NaM saMcAei havvamAgacchittae / taMjahA - ahuNovavanne deve devaloesu divvesu kAmabhoesu mucchie giddhe gaDhie ajjhovavanne se NaM mANusse kAmabhoe no ADhAi no pariyANAi no aTThe baMdhai no niyANaM pakarei no ThiippakappaM karei 1 / ahuNovavanne deve devaloesu divvesu kAmabhoesu mucchie tassa NaM mANusse pemme vocchiNNe divve saMkate bhavai 2 / ahuNovavanne deve 1. sthA. 4 / 3-345 sU. / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ 46] [zrIvicAraratnAkaraH devaloesu divvesu kAmabhoesu mucchie 4 tassa NaM evaM bhavai-eyaNNaM (iyANhi) gacchaM muhutteNaM gacchaM teNaM kAleNaM appar3aA maNussA kAladhammuNA saMpannA bhavaMti 3 / ahuNovavaNNe deve devaloesu divvesu kAmabhoesu mucchie 4 tassa NaM mANusse gaMdhe paDikUle paDilome yAvi bhavai / u8 pi ya NaM mANussae gaMdhe cattAri paMca joyaNasayAiM havvamAgacchai iccetehiM cauhi ThANehiM ahuNovavanne deve devaloesu icchejjA mANussalogaM havvamAgacchittae no ceva NaM saMcAei havvamAgacchittae 4 / " iti vRttiryathA-'cauhi ThANehiM no saMcAei'tti sambadhastathA devalokeSu-devamadhye ityarthaH / 'havvaM' zIghraM 'saMcAei'tti zaknoti kAmabhogeSumanojJazabdAdiSu mUcchita iva mUcchito-mUDhastatsvarUpasyAnityatvAdevibodhAkSamatvAt, gRddhastadAkaGa kSAvAn atRpta ityarthaH, grathita iva grathitastadviSayasneharajjubhiH sandarbhita ityarthaH, adhyupapanno'tyantaM tanmanA ityarthaH nAdriyate-na teSvAdaravAn bhavati, na parijAnAti-ete'pi vastUbhUtA ityevaM na manyate, tathA teSviti gamyate no arthaM badhnAtietairidaM prayojanamiti nizcayaM koti, tathA no teSu nidhAnaM prakaroti-ete me bhUyAsurityevamiti, tathA no teSu sthitivikalpam-avasthAnavikalpanam eteSvahaM tiSThAmi ete vA mama tiSThantu-sthirA bhavantu ityevaMrUpam, sthityA vA-maryAdayA prakRSTaH kalpaAcAra: sthitiprakalpastaM prakaroti-kartumArabhate, prazabdasyAdikarmArthatvAditi / evaM divyaviSayaprasaktirekaM kAraNam / tathA yato'sAvadhunotpanno devaH kAmeSu mUcchitAdivizeSaNo'tastasya mAnaSyakamityAdIti divyapremasaMkrAntidvitIyam / tathA'sau devo yato bhogeSu mUcchitAdivizeSaNo bhavati tatastatpratibandhAt 'tassa NaM' ityAdi devakAryA''yattatayA manuSyakAryA'nAyattatvaM tRtIyam / tathA divyabhogamUcchitatvAdivizeSaNatvAttasya manuSyANAmayaM mAnuSyaH sa eva mAnuSyako gandhaH pratikUlo divyagandhaviparItavRttiH pratilomazcApi indriyamanasoranAlhAdakatvAdekArthau caitAvatyantAmanojJatApratipAdanAyoktAviti yAvat, iti parimANArthaH / 'cattAri paMca' iti vikalpadarzanArthaM kadAcidraratadiSvekAntasuSamAdau catvAryeva anyadA tu paJcApi manuSyapaJcendriyatirazcAM bahutvenaudArikazarIrANAM tadavayavatanmalAnAM ca bahutvena durabhigandhaprAcuryAditi / Agacchati manuSyakSetrAdAjigamiSu devaM pratIti / idaM ca manuSyakSetrasyAzubhasvarUpatvamevoktam / na ca devo'nyo vA navabhyo yojanebhyaH parata AgataM gandhaM jAnAtIti athavA ata eva vacanAt / yadindriyaviSayapramANamuktaM tadaudArikazarIndriyApekSayaiva saMbhAvyate D:\ratan.pm5\5th proof
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ [47 zrIvicAraratnAkare prAcyataTe tRtIyastaraGgaH] kathamanyathA vimAneSu yojanalakSAdipramANeSu dUrasthitA devA ghaNTAzabdaM zRNuyuH, yadi paraM pratizabdadvAreNAnyathA veti / narabhavAzubhatvaM caturthamanAgamanakAraNamiti, zeSaM sugamam / iti sthAnAGgacaturthasthAnakatRtIyoddezake 440 pratau 205 patre // 10 // __na kevalamuragA evAzIviSAH, kiM tu manuSyAdayo'pi tathoktAH santi, iti jijJAsayA uragAdiviSaviSayajijJAsayA ca likhyate 1'cattAri jAi AsIvisA paNNattA / taMjahA-vicchujAi AsIvise, maMDukkajAi AsIvise ,uragajAi AsIvise, maNussajAi AsIvise / vicchujAi AsIvisassa NaM bhaMte ! kevaie visae paNNatte ? goyamA ! pabhU NaM vicchajAi AsIvise addhabharahappamANamettaM boMdi viseNaM visapariNayaM visaTTamANI karittae visae se visaTTayAe no ceva NaM saMpattIe kareMsu vA kareMti vA karissaMti vA / maMDukkajAiAsIvisassa pucchA, pabhU NaM maMDukkajAiAsIvise bharahappamANamettaM boMdi viseNaM vipasariNayaM visadRmANI karittae jAva karissaMti vA / uragajAiAsIvisassa pucchA ? pabhU NaM uragajAiAsIvise jaMbUddIvappamANamettaM boMdi viseNaM sesaM taM ceva jAva karissaMti vA / maNussajAiAsIvisassa pucchA ?, pabhU NaM maNussajAiAsIvise samayakhettappamANamettaM boMdi viseNaM visapariNayaM visaTTamANiM karittae visae se visaTTayAe no ceva NaM jAva karissaMtIti vRttirya thA-sugama cedaM navaram 'AsIvisa'tti Azyo-daMSTrA tAsu viSaM yeSAM te AzIviSAH, te ca karmato jAtitazca / tatra karmatastiya anuSyAH kuto'pi guNAdAzIviSAH syuH, devAzca''sahasrazA - cchApAdinA paravyApAdanAditi / uktaM ca "AsI dADhA taggayamahAvisA''sIvisA duvihbheyaa| te kammajAibheeNa NegahA cauvihavigappA" ||1||[prsaa./1501]ttiaa jAtita AzIviSA jAtyAzIviSA vRzcikAdayaH / 'kevaiya'tti kiyAn viSayo-gocaro viSasyeti gamyate / prabhuH-samarthaH |arddhbhrtsy yatpramANaM sAtirekatriSaSTyadhikayojanazatadvayalakSaNaM tadeva mAtrApramANaM yasyAH sArddhabharatna mANamAtrA tAm / 'boM di' zarIraM viSeNa-svakIyAzIviSeNa karaNabhUtena viSapariNatAM-viSarUpApannAM, viSaparigatAmiti kvacit pAThaH, tatra tadvyAptAmityarthaH / 'visaTTamANi' vikasantI-vidalantIM kartuMvidhAtuM viSayaH sa gocaro'sau / athavA 'se' tasya vRzcikasya viSamevArtho viSArthaH 1. sthA. 4/4-364 sU. / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ [zrIvicAraratnAkaraH tadbhAvastattA tasyA-viSArthatAyA viSatvasya tasyAM vA 'no ceva'tti naivetyarthaH / saMpattyA evaMvidhabondisaMprAptidvAreNa akAryurvRzcikA iti gamyate / iha caikavacanaprakrame'pi bahuvacananirdezo vRzcikAzIviSANAM bahutvajJApanArtham, evaM kurvanti kariSyanti / trikAlanirdezazcAmISAM traikAlikatvajJApanArthaH / samayakSetraM-manuSyakSetram |iti sthAnAGgacaturthasthAnakacaturthoddezake 440 pratau 225 patre // 11 // sAdhUnAmAcAryopAdhyAyaiH saha kalahasthAnAni likhyante 1'AyariyovajjhAyassa NaM gaNaMsi paMca vuggahaThANA paNNattA, taMjahAAyariyovajjhAe NaM gaNaMsi ANaM vA dhAraNaM vA no samma pha jittA bhavai 1 / AyariyovajjhAeNaM gaNaMsi aharAyaNiyAe kiDakammaM veNaiyaM no samma ma jittA bhavai 2 / AyariyovajjhAe NaM gaNaMsi je suapajjavajAte dhArei, te kAle kAle no sammaM aNuppavAittA bhavai 3 / AyariyovajjhAe NaM gaNaMsi gilANasehaveyAvaccaM no sammaM abbhuTTittA bhavai 4 / AyariyovajjhAe NaM gaNaMsi aNApucchiyacAriyA bhavai iti 5|"vRttirythaa-aacaaryopaadhyaaysyeti samAhAradvandvaH, karmadhArayo vA, tatazcAcAryasyopAdhyAyasya cAcAryopAdhyAyasya vA 'gaNaMsi'tti gaNe vigrhsthaanaani-klhaashryaa:| AcAryopAdhyAyo dvayaM vA gaNe-gaNaviSaye AjJA he sAdho ! bhavate daM vidheyamityevaMrUpAmAdiSTAm / dhAraNAM-na vidheyamityevaMrUpAM no-naiva samyagaucityena prayoktA bhavatIti sAdhavaH parasparaM kalahAyante, asamyaka niyogAd duniyantRtvAcca / athavA anaucityena niyoktAramAcAryAdikameva kalahAyante, ityevaM sarvatreti / athavA gUDhArthapadairagItArthasya purato dezAntarasthagItArthanivedanAya gItArtho yadaticAranivedanaM ko ti sA''jJA, asaka dAlocanAdAnena yatprAyazcittavizeSAvadhAraNaM sA dhAraNA, tayorna samyagprayokteti kalahabhAgiti prathamam / tathA sa eva 'ahArAyaNiyAe' iti ratnAni dvidhA, dravyato bhAvatazca, tatra dravyataH karke tanAdIni bhAvato jJAnAdIni / tatra ratnairjJAnAdibhirvyavaharatIti rAtnika:-bRhatparyAyo yo rAtniko yathArAtnikaM tadbhAvastattA tayA yathArAtnikatayA-yathAjyeSThaM kRtikarma-vandanakaM vinaya eva vainayikaM tacca na samyak prayoktA antarbhUtakAritArthatvAdvA prayojayitA bhavatIti dvitIyam / tathA sa eva yAni zrutasya paryavajAtAni-sUtrArthaprakarAn dhArayati-dhAraNAviSayIkaroti tAni kAle kAle 1. sthA. 5/1-433 sU. / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ [49 zrIvicAraratnAkare prAcyataTe tRtIyastaraGgaH] yathAvasaraM na samyaganupravAcayitA bhavati na pAThayatItyarthaH iti tRtIyam / kAle'nupravAcayitetyuktam, tatra gAthA: 1'kAlakkameNa pattaM, saMvaccharamAiNA u jaM jaMmi / taM taMmi ceva dhIro, vAejjA so ya kAlo'yaM" ||1||[sthaa./5/1-433v] tivarisapariyAgassa u, AyArapakappanAmamajjhayaNaM / cauvarisassa ya sammaM, sUagaDaM nAma aMgaM ti ||2||[sthaa./5/1-433v.] dasakappavvavahArA, saMvachApaNagadikkhiyasseva / ThANaM samavAo vi ya, aMge te aTThavAsassa ||3||[sthaa./5/1-4337.] dasavAsassa vivAho, ekArasavAsayassa ya ime u| khar3iyavimANamAI, ajjhayaNA paMca nAyavvA ||4||[sthaa./5/1-4337.] bArasavAsassa tahA, aruNuvavAyAi paMca ajjhayaNA / terasavAsassa tahA, uTThANasuyAiyA cauro ||5||[sthaa./5/1-433v.] caudasavAsassa tahA, AsIvisabhAvaNaM jiNA biMti / pannarasavAsassa ya, diTThIvisabhAvaNaM taha ya ||6||[sthaa./5/1-4337.] solasavAsAIsuM, ekottaravuDDiesu jahasaMkhaM / cAraNabhAvaNamahasuviNabhAvaNA teaganisaggA // 7 // [ sthA./5/1-433va.] egUNavIsagassa u, diTThIvAo duvAlasamamaMgaM / saMpuNNavIsavariso, aNuvAI savvasuttassa" ||8||[sthaa./5/1-433v.] tathA sa eva glAnazaikSavaiyAvRttyaM prati na samyak svayamabhyutthAtA-abhyupagantA bhavatIti caturtham / tathA sa eva gaNaM anApRcchya carati kSetrAntarasaMkramAdi karotItyevaMzIla'nApRcchyacArIti paJcamaM vigrahasthAnam |sthaanaanggpnycmsthaankprthmoddeshke 440 pratau 253 patre // 12 // ete naiva ca sUtreNa 'kAle aNuppavAittA'[ ]ityAdivAkyAt sAdhUnAmapi yathoktavarSAtikrame yathoktaM zAstrAdhyApanamuktam / tatazca ye gRhasthAn sUtramadhyApayanti, te nirastA dRssttvyaaH| kecidavazyambhAvitayA'pi kevalizarIrAjjIvavirAdhanAM na svIkurvate, calopakaraNatAM ca jAnAnA api sAgrahAzayatvAd, vadanti ca jAnannapi kevalI kathaM jIvaghnaM vyApAraM kuryAt ?, taccAsat / avazyambhAvibhAvasya kevalibhirazakyapratIkAratvAd, 1. pa.va./gA.581taH 588 / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ 50] [ zrIvicAraratnAkaraH anyathA jAnannapi kevalI kathaM chadmasthavadapakrozakavastrApahArakapuruSasakAzaM gacchati ? kathaM vA tasmAd dUramupasarpatastasya vastrApahArAdyApadyeta ? tasmAd' avazyambhAvibhAvo'zakyapratIkAra ev'| chadmasthakevalivastrApahArAdisUtre ceme 1' paMcahi~ ThANehiM chaumattheudinne parIsahovasagge sammaM sahejjA khamejjA titikkhejjA ahiyAsejjA / taMjahA - udiNNakamme khalu ayaM purise ummattagabhUe teNa me esa purise akkosai vA avahasai vA nicchoDei vA nibbhatthei vA baMdhei vA saMdhai vA chaviccheyaM vA karei pamAraM vA neiuddavei vA vatthaM vA paDiggahaM vA kaMbalaM vA pAyapuMchaNaM vA AchiMdai vA vicchidai vA bhidai vA avaharai vA 1 / jakkhAiTThe khalu ayaM purise esa purise akko sai vA taheva jAva avaharai vA 2 / mamaM caNaM tabbhavaveyaNijje kammeudinne bhavai teNa me esa purise akkosai vA jAva avaharai vA 3|mmNcnnN sammamasahamANassa jAva aNahiyAsemANassa kiM manne kajjai ? egaMtaso pAve kamme kajjai 4 / mamaM ca NaM sammaM sahamANassa jAva ahiyAsemANassa kiM manne kajjai ? egaMtaso me nijjarA kajjai 5 / iccetehiM paMcahi~ ThANehiM chaumattheudine parIsahovasagge sammaM sahejjA jAva ahiyAsejjA / / paMcahiMThANehiM ke valIudine parIsahovasagge sammaM sahejjA jAva ayihAsejjA / taMjahA - khettacitte khalu ayaM purise teNa me esa purise akkosai vA taheva jAva avaharai vA 1 dittacitte khalu ayaM purise te me esa purise jAva avaharai vA 2 jakkhAiTThe khalu ayaM purise teNa me esa purise jAva avaharai vA 3 mamaM ca NaM tabbhavaveyaNijje kamme udinne bhavai teNa me esa purise jAva avaharai vA 4 mamaM caNaM sammaM sahamANe khamamANe titikkhamANe ahiyAsemANe pAsittA bahave anne chaumatthA samaNA niggaMthA udinne parIsahovasagge evaM sammaM sahissaMti jAva ahiyAsissaMti 5 iccetehiMpaMcarhiThANehiM kevalIudinne parisahe sammaM sahejjA jAva ahiyAsejjA' iti / vRttiryathA - 'paMcahiM' ityAdi sphuTaM kiM tu chAdyate yena tacchadma-jJAnAvaraNAdighAtikarmacatuSTayaM tatra tiSThatIti chadmastha:-sakaSAya ityrthH| udIrNAn-uditAn parISahopasargAnabhihitasvarUpAn samyakkaSAyodayo dhAdinA saheta bhayAbhAvenAvicalanAdbhavat, kSameta kSAntyA, titikSeta adInatayA, adhyAsIta priisshaadaavevaadhikyenaasiitnclediti| udIrNamuditaM prabalaM vA karma-mithyAtvamohanIyAdi yasya sa udIrNakarmA khalu vAkyAlaGkAre ayaM pratyakSaH puruSa unmattako madirAdinA 1. sthA. 5/1-443 sU. / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare prAcyataTe tRtIyastaraGgaH] [51 viplu tacittaH sa iva unmattaka bhUtaH, bhUtazabdasyopamAnArthatvAt, unmattaka eva vA unmattakabhUto bhUtazabdasya prakRtyarthatvAdudIrNakarmA, yato'yaM unmattakabhUtaHpuruSaH tena kAraNena 'me' iti mAM eSaH ayamAkrozati zapati, 'upahasai'tti upahAsaM karoti, apagharSati apagharSaNaM karoti, nizchoTayati sambandhAntarasambandhaM hastAdau gRhItvA balAt kSipati, nirbhartsayati durvacanaiH, badhnAti rajvAdinA, ruNaddhi kArAgArapravezAdinA, chaveH-zarIrAvayavasya hastAdeH chedaM karoti, pramAraM-maraNaprArambhaH pramazomUrchAvizeSo mAraNasthAnaM vA taM nayatiprApayatIti, apadrAvayati mArayati, athavA pramAraM maraNameva 'uddavei'tti upadravayati upadravaM karotIti, patadgraha-pAtraM kambalaM pratItaM pAdaproJchanaM-rajoharaNaM Acchinatti-balAduddAlayati, vicchinatti-vicchinnaM karoti dare vyavasthApayatItyarthaH athavA vastramISacchinattiAcchinatti, vizeSeNa chinatti-vicchinatti, bhinattipAtraM sphoTayati aphrti-coryti| vAzabdAH sarve vikalpArthAH, ityekaM parISahAdisahanAlambanasthAnaM / idaM cAkrozAdikamiha prAya AkrozavadhAbhidhAna-parISahadvayarUpaM mantavyam, upasargavivakSAyAM tu mAnuSyakaM praadvessikaadyupsrgruupmiti| tathA yakSAdhiSThito-devatAdhiSThito'yaM, tenAkrozayatItyAdi dvitiiym| tathA ayaM hi parISahopa-sargakArI mithyAtvAdikarmavazavartI 'mamaM ca NaM'ti mama punastenaiva mAnuSyakena bhavena janmanA vedyate-anubhUyate yattattadbhavavedanIyaM karmodIrNaM bhavati asti tenaiSa mAmAkrozaya-tItyAdi tRtiiym| tathA eSa bAlizaH pApAbhItatvAt kA tu, nAmAkrozanAdi mama punarasahamAnasya kiM manne'tti manye iti nipAto vitarkArthaH 'kajjai'tti saMpadyate iha vinizcayamAha-'egaMtaso'tti ekAntena sarvathA pApaM karma-asAtAdi kriyatesaMpadyate iti caturthaH / tathA ayaM tAvat pApaM badhnAti mama cedaM sahato nirjarA kriyate iti pnycmm| 'iccetehiM' ityAdi' nigamanamiti, zeSaM sugmmiti| chadmasthaviparyayaH kevalIti ttsuutrm| tatra ca kSiptacittaH putrazokAdinA nssttcittH| dRptacittaH putrajanmAdinA darpavaccittonmatta eveti| mAM ca sahamAnaM dRSTvA anye'pi sahiSyantyuttamAnusAritvAt prAya itareSAm / yadAha "jo uttamehiM maggo, pahao so dukkaro na sesANaM / AyariyaMmi jayaMte, tayaNucarA keNa sIejjA" ? // 1 // [ bR.bhA./239]ttiA icce te hi' ityAdi atrApi nigamanaM, zeSaM sugamam ||iti sthAnAGgapaJcamasthAnaka prathamoddezake 440 pratau 255 / 256 patre // 13 // zrIjinazAsane kutrApi naikAntato haTho vidheyo, yato niSiddhamAdriyate kAraNAt, D:\ratan.pm5\5th proof
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ 52] [ zrIvicAraratnAkaraH kvacidAdRtamapi niSidhyate / naikAntataH kiJcinniSiddhamAdRtaM vA, sUtrAjJaiva sarvatra pramANaM, na svamatikalpanA / evaM pratimApUjAdiSvapi jJeyam / tathaiva ca sAdhUnAM paramaniSiddho'pi strIsparzo nirgranthyavalambanAdau vihitatvenoktaH samIcInatAmaJcati / tatsUtraM cedam paMcahiM ThANehiM samaNe niggaMthe niggaMthiM giNhamANe vA avalaMbamANe vA NAikkamai, taMjahA-niggaMthiM ca NaM annayare pasujAie vA pakkhijAie vA ohAejjA, tattha niggaMthe niggaMthiM giNhamANe vA avalaMbamANe vA nAikkamai 1 / niggaMthe niggaMthiM duggaMsi vA visamaMsi vA pakkhalamANiM vA pavaDamANiM vA giNhamANe vA avalaMbamANe vA nAikkamai 2 / niggaMthe niggaMthiM seyaMsi vA paMkaMsi vA paNagaMsi vA udagaMsi vA uvakkasamANiM vA uvujjhamANiM vA giNhamANe vA avalaMbamANe vA nAikkamai 3 / niggaMthe niggaMthiM nAvaM AruhamANe oruhamANe vA NAikkamai 4 / khittaittaM dittaittaM jakkhAi8 ummAyapattaM vA uvasaggapattaM vA sAhigaraNaM sapAyacchittaM bhattapANapaDiyAikkhittaM aTThAjAyaM niggaMthe niggaMthiM giNhamANe vA avalaMbamANe vA NAikkamai 5|"vRttirythaa-'pNchiN' ityAdi sugamaM navaraM 'giNhamANe'tti bAhvAdAvaGge gRhNan avalambamAna:-patantIM bAhvAdau gRhItvA dhArayan, athavA 'savvaMgiyaM tu gahaNaM, kareNa avalaMbaNaM tu desam' iti / nAtikramati svAcAramAjJAM vA gItArthaH sthaviro vA nirgranthikAbhAvena yathAkathAJcita pazajAtIyo dRpto gavAdiH, pakSijAtIyo gRdhrAdiH, 'ohAejja'tti upahanyAt tatra upahanane gRhNannAtikrAmati, kAraNikatvAnniSkAraNatve tu doSaH, yadAha "micchattaM uDDAho, virAhaNA phAsa bhaavsNbNdho| paDigamaNAI dosA bhuttAbhutte ya nAyavvA" ||1||[bRbhaa./6170 ]itye ka m / tathA duHkhena gamyate'sau durgaH / sa ca tridhA-vRkSadurgaH zvApadadurgo mlecchAdimanuSyadurgaH / tatra vA mArge, uktaM ca __ "tivihaMca hoi duggaM,rukkhe sAvayamaNussaduggaMca''[ bR.bhA./6183pU. tti / tathA viSame vA-gartApASANAdyAkule parvate vA praskhalantI vA gatyA prapatantIM vA bhuvi / athavA "bhUmIe asaMpattaM pattaM vaahtthjaannunnaadiihiN| pakkhalaNaM nAyavvaM pavaDaNa bhUmIe gattehiM" ||1||[bR.bhaa./6186] 1. sthA. 5/2-475 sU. / 2. hatthajANugAdIhiM pratya. / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare prAcyataTe tRtIyastaraGgaH ] gRhNannAtikrAmatIti dvitIyam / tathA paGkaH panako vA sajalo yatra nimajjate sa sekastatra vA, paGkaH kardamastatra vA, panake vA AgantukapratanudravarUve kardama eva vA apakasantIM paGkapanakayoH parihasantIM apohyamAnAM seke panake vA nIyamAnAM gRNhannAtikrAmatIti / gAthA ceha "paMko khalu cikkhillo, AgaMtuM pataNuo davo paNao / so cciya sajalo seo, siijjai jattha duvihe vi // 1 // bR.bhA. / 6188 tti / paMkapaNaesu niyamA, uvakasaNaMvujjhaNaM siyA see / niggaMmi nimajjaNA ya, sajale see siyA do vi" // 2 // [ bR.bhA./6189 ]tti / iti tRtIyam / [ 53 tathA--'nAvamAruhamANe'tti Arohayan 'oruhamANe 'tti avarohayannuttArayannityartho nAtikrAmatIti caturtham / tathA--kSiptaM-naSTaMAgabhayApamAnaizcittaM yasyAH sA kSiptacittA tAM vA / uktaM ca"rAgeNa vA bhayeNavA,ahavA avamAjhyA mahaMtehiM / etehiMkhittacittA' [ bR.bhA./6195 tathA dRptaM--sanmAnAddarpavaccittaM yasyAH sA dRptacittA tAM vA / uktaM ca' iti esa asaMmANA, khitto saMmANao bhave ditto / aggI va iMdhaNeNaM, dippai cittaM imehiM tu // 1 // [ bR.bhA. / 6242 ] lAbhamaeNa va matto, ahavA jeUNa dujjayaM sttuN"| [ bR.bhA. / 6243pU. ]ti / yakSeNa-devena AviSTA- adhiSThitA yakSAviSTA tAM vA / atroktam "puvvabhavaverieNaM, ahavArA geArAgiyA saMtI / etehiM jakkhaiTThA' [ bR.bhA./ 6258 ]tti / unmAdaM unmattatAM prAptA unmAdaprAptA tAM vA atrApyuktam"ummAo khalu duviho, jakkhAeso ya mohaNijjo ya / jakhAeso vatto, moheNa imaM tu vocchAmi // 1 // [ bR.bhA. / 6263 ] rUvaMgaM daTThUNaM, ummAo ahava pittamucchAe" [ bR.bhA./6264 ]tti / upasargaM-upadravaM prAptA upasargaprAptA tAM vA ihApyuktam "tivihe khalu uvassagge, divve mANussae tirikkhe ya / divve ya puvvabhaNie, mANusse Abhioge ya // 1 // [ bR.bhA./6269 ] vijjAemaMteNaya,cuNNeNavajoiyAaNappavasA''[ bR.bhA./6270pU. ]tti / 1. vubbhaNaM pratya. / 2. nimiyaMmi pratya. / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ 54] [ zrIvicAraratnAkaraH tathA sahAdhikaraNena sAdhikaraNA yuddhArthamupasthitA tAM vA / saha prAyazcittena saprAyazcittA tAm / bhAvanA ceha "ahigaraNaMmi kayaMmi u, khAmettumuvaTTiyAe pacchittaM / tappaDhamayA bhaeNaM, hoi kilaMtA va vahamANI" // 1 // [ bR.bhA. / 6279] tathA bhaktapAne AbhavaM pratyAkhyAte yayA sA bhaktapAnapratyAkhyAtA, tAM vA / iha gAthA - 'aTTha vA heDaM vA, samaNINaM virahae karhitassa / mucchA vivaDiyA, kappar3a gahaNaM pariNNAe" // 1 // [ bR.bhA./6282 ] tathA arthaH-kAryamutpravrAjanataH svakIyapariNetrAderjAtaM yayA sA arthajAtA, paticadinA saMyamAccAlyamAnetyarthaH tAM vA / iha gAthA - attho ti jIe kajjaM, saMjAyaM esa atthajAyo u / " taM puNa saMjamabhAvA, cAlijjaMti samavalaMbaM " // 1 // [ bR.bhA./6286 ]tti / iti sthAnAGgapaJcamasthAnakadvitIyodezake 440 pratau 271 ( ? ) patre // 14 // kedidazAstrajJAH pratipAdayanti, yathA yAdRzAstAdRzo bhavatu paraM tIrthaGkAsanopaviSTatvAttIrthaGkaratulyatvAccAcAryo na tyAjyaH / asatprarUpaNe tu tasya saMsAravRddhiH, kimanyeSAmityAdi / tacca kumativijRmbhitaM, kaizcit kAraNAcAryopAdhyAyasyApi gaNApakramaNaM bhavatItyuktatvAt / taccedam-- 9' paMcahiM ThANehiM AyariyauvajjhAyassa gaNAvakkamaNe paNNatte / taMjahAAyariyauvajjhAe gaNaMsi ANaM vA dhAraNaM vA no sammaM pauMjittA bhavai 1 / AyariyauvajjhAe gaNaMsi ahArayaNiyAe kiikammaM veNaiyaM No sammaM ka jittA bhavai 2 / AyariyauvajjhAe gaNaMsi je suapajjavajAe dhAriMti te kAle kAle no sammamaNuppavAttA bhavai 3 | AyariyauvajjhAe gaNaMsi sagaNiyAe vA paragaNiyAe vA niggaMthI bAhise bhavai 4 / mittaNAigaNe vA se gaNAo avakkamejjA tesiM saMgahovaggahaTTAyAe gaNAvakkamaNe pannatte "iti / vRttiryathA - 'paMcahiM' ityAdi sugamam / navaraM AcAryopAdhyAyasya AcAryopAdhyAyAryorvA gaNAt gacchAdapakramaNaM - nirgamo gaNApakramaNam / AcAryopAdhyAyayorgaNe gacchaviSaye AjJAM vA yogeSu pravarttanalakSaNAM dhAraNAM vA dheyeSu pravarttanalakSaNAM no - naiva samyag yathaucityaM prayoktA tayoH pravarttanazIlo bhavati, idamuktaM bhavati-durvinItatvAd gaNasya te prayoktumazaknuvan gaNAdapakrAmati,kAlikA 1. sthA. 5/2-477 sU. / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare prAcyataTe tRtIyastaraGgaH] [55 cAryavadityekam / tathA gaNaviSaye ratnAdhikatayA yathAjyeSThaM kRtikarma tathA vainayikaM vinayaM no-naiva samyak prayoktA bhavati, AcAryasaMpadAM sAbhimAnatvAt / yata AcAryeNApi pratikramaNakSAmaNAdiSUcitAnAmucitavinayaH karttavya eveti dvitIyam / tathA'sau yAni zrutaparyavajAtAni-yAn zrutaparyAyaprakarAnuddezakAdhyayanAdIn dhArayati hRdyavismaraNatastAni kAle kAle yathAvasaraM no samyaganupravAcayitA-teSAM pAThayitA bhvti| 'gaNe 'tti iha saMbadhyate. tena gaNe-gaNaviSaye gaNamityarthaH / tasyAvinItvAt svasya vA sakhalampaTatvAnmandaprajJatvAdveti gaNAdapakrAmatIti tRtIyam / tathA'sau gaNe vartamAnaH 'sagaNiyAe'tti svagaNasambandhinyAM 'paragaNiyAe'tti paragaNasatkAyAM vA nirgranthyAM tathAvidhAzubhakarmavazavattitayA sakalakalyANAzrayasaMyamasaudhamadhyAvahirlezyA-antaHkaraNaM yasyAsau bahirlezya Asakto bhavatItyarthaH evaM gaNAdapakrAmatIti / na cedamadhikaguNatvenAsyAsaMbhAvyam yataH paThyate "kammAiM nRNaM ghaNacikkaNAI guruyAiM vajjasArAI / nANaDDiyaM pi purisaM, paMthAo uppahaM neMti" ||1||sthaa./5/2-4777] iti caturtham / tathA mitraM-jJAtirgaNo vA suhRtsvajanavargo vA se-tasyAcAryAdeH kuto'pi kAraNAd gaNAdapaka met, atasteSAM suhRtsvajanAnAM saMgrahAdyarthaM gaNAdapakrAmaNaM prajJaptam / tatra saMgrahasteSAM svIkAra upagraho vastrAdibhirupaSTambha iti paJcamam |iti sthAnAGgapaJcamasthAnakadvitIyoddezake 440 pratau 272( ? ) patre // 15 // __ kecicca vayaM siddhAntoktameva svIkurma ityAdi vRthA pralapantaH parampAcaraNAdyapalapanti. taccAjJAnavilasitama / yataH zAstre manInAM prAyazcittadAnAdhikAre AgamatAjJAdhAraNAjItAnAM paJcAnAmapi vyavahAratvenoktatvAt / taccedam paMcavihe vvhaarepnnnntte|tjNhaa-aagme sue ANAdhAraNA jiie|jhaa se tatthaAgame siyA,tatthaAgameNaMvavahAraMpaTThavejjA 1|no setatthaAgame siyA,jahA se tattha sute siyA,suteNaM vavahAraMpaTThavejjA 2|no se tattha sute siyA, evaM jAva jahA se tattha jIe siyA,jIeNaM vavahAraMpaTThavejjA 3|iccetehiNpNchiNvvhaarNptttthvejjaa taMjahA-"AgameNaM jAvajIeNaM,jahA jahA se tattha Agame jAva jIe tahA tahA vavahAraM paTThavejjA''iti vRttiryathA-'paMcavihe' ityAdi / vyavahAraNaM vyavahAraH, vyavajhomumukSupravRttinivRttirUpaH, iha tu tannibandhanatvAd jJAnavizeSo'pi vyvhaarH| 1. sthA. 9/832 sU. / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ 56] [zrIvicAraratnAkaraH tatrAgamyante-paricchidyante arthA anenetyAgamaH kevalamanaHparyAyAvadhipUrvacaturdazakadazakanavakarUpaH 1 zeSaM zrutamAcAraprakalpAdi zrutam 2 navAdipUrvANAM zrutatve'pyatIndriyArthajJAnahetutvena sAtizayatvAdAgamavyapadezaH kevalavaditi / yadagItArthasya purato gUDhArthapadairdezAntarasthagItArthanivedanAyAticArAlocanamitarasyApi tathaiva zuddhidAnaM sA''jJA 3 gItArthasaMvignena dravyAdyapekSayA yatrAparAdhe yathA yA vizuddhiH kRtA tAmavadhArya yadanyastatraiva tathaiva tAmeva prayukte sA dhaarnnaa| vaiyAvRttyakarAdervA gacchopagrahakAriNo'zeSasyAnucitasyocitaprAyazcittapadAnAM pradarzitAnAM dhAraNaM dhaarnneti|4| tathA dravyakSetrakAlabhAvapuruSapratiSevAnuvRttyA saMhananadhRtyAdiparihANimavekSya yatprAyazcittadAnam yo vA yatra gacche sUtrAtirikta: kAraNataH prAyazcittavyavahAraH pravartito bhubhirnyaishcaanuvrtitstjjiitmiti|5| atra gAthA: "AgamasuyavavahAro, muNaha jahA dhiirpurispnntto|| paccakkho ya, parokkho so vi a duviho muNeyavvo ||1||[sthaa./5/2-4597] paccakkho vi ya duviho, iMdiyajo ceva no ya iNdiyo| iMdiyapaccakkho vi ya, paMcasu visaesu neyavvo // 2 // [ sthA./5/2-459va.] noiMdiyapaccakkho, vavahAro so samAsao tiviho / ohimaNapajjave yA, kevalanANe ya paccakkho ||3||[sthaa./5/2-459v.] paccakkhAgamasariso, hoi parokkho vi Agamo jassa / caMdamuhI va u so vi hu, AgamavavahAravaM hoi ||4||[sthaa./5/2-4597]] parokkhaM vavahAraM, Agamao suyaharA vavaharaMti / coddasadasapuvvadharA, navapuvvigagaMdhahatthI ya / 5 / / [sthA./5/2-4597.] jaM jaha mollaM rayaNaM, taM jANai rayaNavANio niuNaM / iya jANai paccakkhI, jo sujjhai jeNa dinneNaM ||6||[sthaa./5/2-459v.] kappassa ya nijjuttiM, vavahArasseva paramaniuNassa / jo atthao viyANai so vavahArI aNunnAo ||7||[sthaa./5/2-459v.] taM cevaaNusajjaMte, vavahAravihiM pauMjai jahuttaM / eso suavavahAro, pannatto vIyarAgehiM |8||[sthaa./5/2-4597] aparakkamo tavassI, gaMtuM jo sohikAragasamIve / na caeI AgaMtuM, so sohikaro vi desAo ||9||[sthaa./5/2-4597] 1. [ete gandhahastisamAH] / 2. anusaran / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare prAcyataTe tRtIyastaraGgaH ] aha paTTavei sIsaM, desaMtaragamaNanaTTaceTThAo / icchAma'jjo kAuM, sohiM tubbhaM sagAsaMmi // 10 // [ sthA. / 5 / 2-459vR] so vavahAravihinnU, aNusajjittA suovaeseNaM / sIsassa dei ANaM tassa imaM deha pacchittaM " // 11 // [ sthA./5/2-459vR.] 'gUDhapadairupadizatIti' // 3 // "jeNa'nnayAi diTTha, sohIkaraNaM parassa kIraMtaM / tArisayaM ceva puNo, uppannaM kAraNaM tassa / / 12 / / [ sthA. / 5 / 2-459vR] so taMmi ceva davve, khitte kAle ya kAraNe purise / [ 57 tArisayaM ceva puNo, kariMtu ArAhao hoi // 13 / / [ sthA./5/2-459vR] veyAvaccakaro vA, sIso vA desahiMDao vAviM / desaM avadhAraMto, cautthao hoi vavahAro // 14 // [ sthA. / 5 / 2 - 459 ]tti "bahuso bahussuehiM, jo vatto no nivArio hoi / vattaNuvattapamANaM, jIeNaM kayaM havai eyaM // 15||[sthaa./5/2-459vR.] tathA-jaM jassa u pacchittaM, AyariyaparaMparAe aviruddhaM / jogAyabahuvihIyA,esokhalujIyakappou" // 16 // sthA./5/2-459vR iti| jItaM - AcaritamidaM cAsya lakSaNam "asaDheNa samAinnaM, jaM katthai keNaI asAvajjaM / na nivAriyamannehiM, bahumaNumayameyamAyariyaM " // 17 // [ sthA. / 5 / 2-459vR] iti / AgamAdInAM vyApAraNe utsargApavAdAvAha 'yatheti' - yatprakAraH kevalAdInAmanyatamaH 'se' tasya vyavaharttuH sa ca uktalakSaNaH / tatra teSu paJcasu vyavahAreSu madhye tasmin vA prAyazcittadAnAdivyavahArakAle vyavaharttavye vA vastuni viSaye AgamaH - kevalAdiH syAtbhavet tAdRzeneti zeSaH / Agamena vyavahAraM prAyazcitadAnAdikaM prasthApayet - pravarttayenna zeSaiH, Agame'pi SaDvidhe kevalenAvandhyabodhakatvAttasya tadabhAve ca manaHparyAyeNaivaM pradhAnalAbhAve itareNeti, athavA 'no' naiva 'se' tasya sa vA tatra vyavaharttavyAdAvAgama syAt yathA-yat prakAraM tatra zrutaM syAttAdRzena zrutena vyavahAraM prasthApayediti / 'iccetehiM' ityAdi nigamanaM sAmAnyeneti / yathA yathAsau tatrAgamAdiH syAttathA tathA vyavahAraM prasthApayediti tu vizeSanigamanam / iti sthAnAGgapaJcamasthAnakadvitIyoddezake 440 pratau 266 patre // 16 // D:\ratan.pm5\5th proof
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ 58] [zrIvicAraratnAkaraH nanu dharmapuNyayoH kaH prativizeSa ? ucyate-dharmaH zrutacAritrAdiH puNyaM tatphalabhUtaM zubhaM karma / ayamevabhagavatavRttAvabhiprAyastathA'trApi vavihe punne pannatte / taM jahA-annapunne 1 pANapunne 2 vatthapunne 3 leNapunne 4 sayaNapunne 5 maNapunne 6 vatipunne 7 kAyapunne 8 namokkArapunne 9|itiaa vRttiryathA-'punne'tyAdi, pAtrAyAnnadAnAdyastIrthaGkaranAmAdipuNyaprakRtibandhastadannapuNyamevaM sarvatra / navaraM 'leNa'tti layanaM-gRham, zayanaM-saMstArakaH, manasA guNiSu toSAt, vAcA prazaMsanAt, kAyena paryupAsanAt, namaskarAcca, yatpuNyaM tanmanaHpuNyAdIni / uktaM ca "annaM 1 pAnaM 2 ca vastraM 3 ca, AlayaH 4 zayanA 5 sanam 6 / zuzrUSA 7 vandanaM 8 tuSTiH 9, puNyaM navavidhaM smRtam' // 1 // iti / iti sthAnAGganavamasthAnake 440 pratau 337 patre // 17 // durlabhabodhinaH pratimApalApinaH kecana sthApanAM nAGgIkurvate, tacca teSAM bhUtAviSTahasitaprAyaM, siddhAnte sthApanAyAH satyatvenoktatvAta / sa cAyama dasavihe sacce pannatte / taM jahA"jaNavaya 1 saMmaya 2 ThavaNA 3, nAme 4 rUve 5 paDuccasacce ya 6 / vavahAra 7 bhAva 8 joge 9, dasame ovammasacce ya 10" ||1||[sthaa.10/938] vRttiryathA-'jaNavaya'tti satyazabdaH pratyemabhisaMbandhanIyaH tatazca janapadeSu-dezeSu yadyadarthavAcakatayA rUDhaM dezAntare'pi tattadarthavAcakatayA prayujyamAnaM satyaM-avitathamiti janapadasatyam, yathA koGkaNAdiSu payaH piccaM nIramudakamityAdi, satyatvaM cAsyAduSTavivakSAhetutvAnnAnAjanapadeSviSTArthapratipattijanakatvavyavahArapravRtterevaM zeSeSvapi bhAvanA kAryeti / 'saMmaya'tti saMmataM ca tatsatyaM cetisaMmatasatyam, tathAhi-kumudakuvalayotpalatAmarasAnAM samAne paGkasaMbhave gopAlAdInAmapi saMmatamaravindameva paGkajamiti, atastatra saMmatatayA paGkajazabdaH satyaH, kuvalayAdAvasatyo'saMmatatvAditi / 'ThavaNa' tti sthApyate iti sthApanA-yallepyakarmAldAdivikalpena sthApyate tadviSaye satyaMsthApanAsatyam, yathA'jino'pi jino'yamanAcAryo'pyAcAryo'yamiti / 'nAme'tti nAma-abhidhAnaM tatsatyaM nAmasatyam, yathA kulamavarddhayannapi kulavarddhana ucyate evaM dhanavarddhana iti / 'rUve'ttirUpApekSayA satyampa satyaM,yathA prapaJcayatiH pravrajitarUpaM dhArayan pravrajita ucyate, na cAsatyatA'syeti / 'paDuccasacce' tti pratItya-Azritya vastvantaraM satyampratItyasatya yathA anAmikAyA dIrghatvaM hRsvatvaM ceti / tathAhi-tasyAnantapariNAmasya dravyasya 1. sthA. 9/676 sU. / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare prAcyataTe tRtIyastaraGgaH] [59 tattatsahakArikAraNasaMnidhAnena tattadrupamabhivyajyata iti satyatA / 'vyavahAra'tti vyavahAreNa satyaM vyavahArasatyam, yathA dahyate girirgalati bhAjanam, ayaM ca girigatatRNAdidAhe vyavahAraH pravarttate, udake ca galati satIti / 'bhAva'tti bhAvaM-bhUyiSThazuklAdiparyAyamAzritya satyaMbhAvasatyam, yathA zuklA balAketi, satyapi hi paJcavarNasaMbhave zuklavarNotkaTatvAt zukleti / 'joge'tti yogataH-saMbandhataH satyaMyogasatyaM ,yathA daNDayogAddaNDazchatrayogAcchatra evocyate / dazamamaupamyasatyamiti upamaivaupamyaM tena satmaupamyasatyam, yathA samudravattaDAgaM, devo'yaM, siMhastvamiti / sarvatraikAra: prathamaikavacanArtho dRssttvyH| iti sthAnAGgadazamasthAnake 440 pratau 404 patre // 18 // dAnasvarUpajijJAsayA kiJcillikhyatedasavihe dANe pannatte / taM jahA aNukaMpA 1 saMgahe 2 ceva, bhaye 3 kAluNiei ya 4 / lajjAe 5 gAraveNaM ca 6, adhamme 7 uNa sattame // 1 // dhamme 8 ya aTThame vutte, kAhIi 9 ya kayaMti 10 ya / sthA/10-952] vRttiryathA-dAnasya bhedAnAmanuyogamAha-'dasa' ityAdiH, aNukampetyAdizlokaH sArddhaH, 'aNukaMpa' iti dAnazabdasaMbandhAdanukampayA-kRpayA dAnaM dInAnAthaviSayAnukampAdAnamAvA anukampAto yaddAnaM tadA mpho pacarA t| uktaM ca vAcakamukhkaimAsvAtipUjyapAdaiH "kRpaNe'nAthadaridre, vyasanaprApte ca rogazokahate / yaddIyate kRpArthadanukampA tadbhaveddAnam" // 1 // iti 1 / / saGgahaNaM raha graho-vyasanAdau sahAyakaraNaM, tadarthaM dAnaMsDagrahadAnam, athavA abhedAdAnamapisDara haucyate / Aha ca "abhyudaye vyasane vA, yatkiJciddIyate sahAyArtham / tatsGagrahato'bhimataM, munibhirdAnaM na mokSAya" ||1||iti 2 / tathA bhayAdyaddAnaM dyadAnam, bhayanimittAdvA dAnamapibhAyamapucarAditi / uktaM ca rAjArakSapurohitamadhumukhamAvalladaNDapAziSu ca / yaddIyate bhayArthaM tadbhayadAnaM budhairjeyam // 1 // [ ]iti / 3 'kAluNiei ya'tti kAruNyaM-zokastena putraviyogAdijanitena tadIyasyaiva talpAdeH sa 1. sthA. 10/951 suu.| D:\ratan.pm5\5th proof
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ 60] [zrIvicAraratnAkaraH janmAntare sukhito bhavatviti vAsanAto'nyasya vA yaddAnaM tatkAruNyadAnaM,kAruNyajanyatvAdvA dAnamapikAruNyamamupacArAditi / / lajjayA-hiyA dAnaM ytljjaadaanmuyte| uktaM ca__ "abhyarthitaH pareNa tu, yaddAnaM jnsmuuhmdhygtH| paracittarakSaNArthaM, lajjAyAstadbhaveddAnam" // 1 // [ ]iti 5 / 'gAraveNaM ca' tti gauraveNa-garveNa yaddIyate tad gauravadAnamiti / uktaM ca "naTanarttamuSTikebhyo, dAnaM sNbndhibndhumitrebhyH| yaddIyate yazo'rthaM , garveNa tu tadbhaveddAnam" // 1 // [ ]iti 6 / adharmapoSakaM dAnamadharmadAnam, adharmakAraNatvAdvA'dharma eveti / uktaM ca "hiNsaanRtcauryodytprdaarprigrhprsktebhyH| yaddIyate hi dAnaM, tajjAnIyAdadharmAya" // 1 // [ ]iti 7 / dharmakAraNaM yattaddharmadAnaM dharme eva vA / uktaM ca "samamaNitRNamuktebhyo, yaddAnaM dIyate supAtrebhyaH / akSayamatulamanantaM , taddAnaM bhavati dharmAya // 1 // [ ]iti 8 / 'kAhIiya'ttikariSyatikaJcanopakAraMmamAyamitibuddhyAyaddAnaMtakariSyatidAnmucyate 9, tthaakRtNmmaanenaittpryojnmitiprtyupkaaraarthNyddaanNtkRtmitidaanmdhyte|uktNc "zatazaH kRtopakAro, dattaM ca sahasrazo mmaanen| ahamapi dadAmi kiJcit pratyupakArAya taddAnam" // 1 // [ ]iti 10 / iti zrIsthAnAGgadazamasthAnake 440 pratau 411 patre // 19 // iti zrImadakabbarabhUpAlavizAlacittAlavAlavivaddhitavRSarasAlazAlAtizAlizIla zrIhIravijayasUrIzvaraziSyopAdhyAyazrIkIrtivijayagaNisamuccite zrIvicAraratnAkare prAcyataTe vizeSasamuccayAparanAmni zrIsthAnAGgakiyadvicArasamuccayanAmA tRtIyastaraGgaH // 3 // D:\ratan.pm5\5th proof
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare prAcyataTe // cturthstrnggH|| vinamata jinamatamabhimataphalavitaraNasatatasajjamamitanayam / mukharaparavAdimaNDalaniSTharamukhamUkatAmantram // 1 // atha kra mAyAtAH zrasamavAyAGgavacArA likhyante keciccAsadvAdinaH zrIjinapratimApUjakAn vigAyanti-aho ete pUjAdharmopadezena jalapuSpAdijantuhiMsakA ityAdi / tacca sakarNairapakarNanIyam / yata etAdRzaM kimapi kAyikaM vAcikaM dharmAnuSThAnaM nAsti, yatra jIvaviAdhanA'bhAvaH / jAvaM ca NaM eyai veyai" [ ]ityAdivacanAt, tathA ca kimapi dharmAnuSThAnaM nAnuSTheyaM syAt / viAdhanA ceyaM 'kUpakhanananyAyena pratimApUjanodbhutasukRtaprAgbhAraplAviteti na duSTA, yato jJAnatrayabandhurairaticaturairnijarairapi mRduzItalajaladena rajaHzamane pRthivyAdInAM, mahendradhvajena vAyoH jalajasthalajakusumavRSTayA vanaspaterityAdivirAdhanAyAH svIkRtatvAt / yataH zrItrijagadguroH sahajAtizayAzcatvAraH, ekAdaza ca kaivalyodbhutAH, ekonaviMzatizca surakRtAH, sarve catustriMzat siddhAnte uktAH tathAhi 1'cottIsaM buddhAisesA pannattA / taM jahA-avaTThie kesamaMsuomaNahe 1, niAmayA niruvalevA ya gAyalaTThI 2, gokhIrapaMDure maMsasoNie, 3, paumuppalagaMdhie ussAsaNissAse 4, pacchanne AhAranIhAre adisse maMsacakkhuNA 5, AgAsagayaM cakkaM 6, AgAsagayaM chattaM 7, AgAsagayAo setavaracAmarAo 8, AgAsaphAliyAmayaM sapAyapIThaM sIhAsaNaM 9, AgAsagao kuDabhIsahasaparimaMDiyAbhirAmo iMdajjhao purao gacchai 10, jattha jattha vi ya NaM arahaMtA bhagavaMtA ciTuMti vA NisIyaMti vA tattha tattha vi ya NaM takkhaNA ceva saMchannapattapupphapallavasamAulo 1. sama. 34/110 suu.|
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ 62] [zrIvicAraratnAkaraH sacchatto sajjhao saghaMTo sapaDAo asogavarapAyavo abhisaMjAyai 11, IsiM piTThao mauDaTThANaMmi teyamaMDalaM saMjAyai aMdhakAre vi ya NaM dasadisAo pabhAsei 12, bahusamaramaNijje bhUmibhAge 13, ahosirA kaMTayA bhavaMti 14, uU vivarIyA suhaphAsA bhavaMti 15, sIyaleNaM suhaphAseNaM surabhiNA mArueNaM joaNaparimaMDalaM savvao samaMtA saMpamajjijjai 16, juttaphusieNa meheNa nihayarayareNuyaM kijjai 17, jalathalayabhAsurappabhUeNaM biMTaTThAiNA dasaddhavanneNaM kusumeNaM jANussehappamANamitte pupphovayAre kijjai 18, amaNunnANaM saddapharisarasarUvagaMdhANaM avakariso bhavai 19, maNunnANaM saddapharisarasarUvagaMdhANaM pAubbhAvo bhavai 20, paccAharao vi ya NaM hiyayagamaNIo joaNanIhArI saro 21, bhagavaM ca NaM addhamAgadhIe bhAsAe dhammamAikkhaDa 22, sA vi ya NaM addhamAgadhI bhAsA bhAsijjamANI tesiM savvesiM AriyamaNAriyANaM dupayacauppayapasupakkhisarIsivANaM appappaNo hiyasivasuhadA sabhAsattAe pariNamai 23, puvvabaddhaverA vi ya NaM devAsuranAgasuvannajakkharakkhasakiMnarakiMpurisagarulagaMdhavvamahoragA arahao pAyamUle pasaMtacittamANasA dhammaM nisAmeMti 24, anThatthiyapAvaNIyA vi ya NaM AgayA vaMdaMti 25, AgayA samANA arahao pAyamUle nippaDivayaNA bhavaMti 26, jao jao vi ya NaM arahaMto bhagavaMto viharaMti, tao tao vi ya NaM joyaNapaNavIsAeNaM ItI na bhavai 27, mArI na bhavai 28, sacakkaM na bhavai 29, paracakkaM na bhavai 30, aivuTThI na bhavai 31, aNAvuTThI na bhavai 32, dubbhikkhaM na bhavai 33, puvvuppannA vi ya NaM uppAiyA vAhI khippAmeva uvasamaMti 34" ||iti / __ vRttiryathA-atha catustriMzatsthAnake kimapi likhyate-'buddhAisesA' iti buddhAnAMtIrthakRtAmatizeSA-atizayA buddhAtizayAH / avasthitaM-avRddhisvabhAvaM kezAzcazio jA: zmazrUNi ca-kUrcaromANi romANi ca zeSazarIralomAni nakhAzca pratItA iti dvandvaikatvamityekaH 1 / nirAmayA-nIrogA, nirupalepA-nirmalA gAtrayaSTiH-tanulateti dvitIya:2 / gokSIrapANDuraM mAMsazoNitamiti tRtIyaH 3 / tathA padmaM ca-kamalaM gandhadravyavizeSo vA yatpadmakamiti rUDham utpalaM ca-nIlotpalamutpalakuSThaM vA gandhadravyavizeSastogandhaH sa yatrAsti tattathocchvAsanizvAsamiti caturthaH 4 / pracchannamAhAranIhAraM-abhyavaharaNaM mUtrapurISotsargoM pracchannatvameva sphuTataramAha-adRzyaM mAMsacakSuSA na punaravadhyAdilocanena D:\ratan.pm5\5th proof
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare prAcyataTe caturthastaraGgaH ] [ 63 puMseti paJcamaH 5 / etacca dvitIyAdikamatizayacatuSkaM janmapratyayam / tathA - 'AgAsagayaM' ti AkAzagataM-vyomavartti AkAzakaM vA prakAzakamityarthaH, cakradharmacakramiti SaSThaH 6 / evaM AkAzagaM chatraM chatratrayamityarthaH iti saptamaH 7| AkAzakeprakAzake zvetavaracAmare prakIrNake ityarthaH ityaSTamaH 8 / 'AgAsaphAliyAmaya'tti AkAzamiva yadatyantamacchaM sphaTikaM tanmayaM siMhAsanaM saha pAdapIThena sapAdapIThamiti navamaH 9 / 'AgAsagao'tti AkAzagato'tyarthaM tuGga ityarthaH 'kuDabhi'tti laghupatAkAH saMbhAvyante tatsahastraiH parimaNDitazcAsAvabhiAmazca - atiramaNIyaH iti vigrahaH 'iMdajjhao' tti zeSadhvajApekSayA'timahatvAdindrazcAsau dhvajazca indradhvajaH iti vigrahaH indratvasUcako dhvaja iti vA 'purao'tti jinasyAgrato gacchatIti dazamaH 10 / 'ciTThati vA nisIyaMti va 'tti tiSThantigatinivRttyA niSIdanti- upavizanti 'takkhaNA ceva' tti tatkSaNamevAkAlahInamityarthaH, patraiH saMchannaH patrasaMchanna iti vaktavye prAkRtatvAt saMchannapatra ityuktaM sa cAsau puSpapallavasamAkulazca itivigrahaH pallavA - a kurAH sacchatraH sadhvajaH saghaNTaH sapatAko'zokavarapAdapa ityekAdaza: 11 / 'Isi' tti ISat - alpaM 'piTTao' tti pRSThataH pazcAdbhAge 'mauDaTThANaMmi'tti mastakapradeze tejomaNDalaM- prabhApaTalamiti dvAdazaH 12 / bahusamaramaNIya bhUmibhAga iti trayodazaH 13 | 'ahosira'tti adhomukhAH kaNTakA bhavantIti caturdazaH 14 / Rtavo'viparItAH kathamityAha - sukhasparzA bhavantIti paJcadaza: 15 / yojanaM yAvatkSetrazuddhiH saMvarttakavAteneti SoDazaH 16 / 'juttaphusieNa 'tti ucitabindunipAtena 'nihayarayareNuyaM'ti vAtotkhAtamAkAzavarttirajo bhUvartI tu reNuriti gandhodakavarSAbhidhAnaH saptadazaH 17 / jalasthalajaM yadbhAsvaraM prabhUtaM ca kusumaM tena vRntasthAyinA - Urdhvamukhena dazArddhavarNena - paJcavarNena jAnunorutsedhasya - uccatvasya yatpramANaM tadeva pramANaM yasya sa jAnUtsedhapramANamAtrapuSpocAraH - puSpaprakara ityaSTAdaza: 18 / tathA 'kAlAgurupavarakundurukka turakka dhUvamaghamaghaMtagaMdhuddhayAbhAme bhavai'tti kAlAguruzcagandhadravyavizeSaH pravarakundurukkaM ca-cIDAbhidhAnaM gandhadravyamiti turuSkaM ca - zilhakAbhidhAnaM gandhadravyamiti dvandvaH tata etallakSaNo yo dhUpastasya maghamaghAyamAno - bahulasaurabhyo yo gandha udbhutaudbhUtastenAbhirAmaM-atiramaNIyaM yattattathA sthAnaM-niSadanasthAnamiti prakrama ityekonaviMzatitamaH 19 / " ubhao pAsiM ca NaM arahaMtANaM bhagavaMtANaM duve jakkhA kaDagatuDiyathaMbhiyabhuyA cAmarukkhevaM kareMti' [ ]tti kaTakAni - prakoSThAbharaNavizeSAstruTitAni D:\ratan.pm5\5th proof
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ [zrIvicAraratnAkaraH bAhyAbharaNavizeSAstairatibahutvena stambhitAviva stambhitau bhujau yayostau tathA yajJaudevAviti viMzatitamaH 20 / bRhadvAcanAyAmanantaroktamatizayadvayaM nAbhidhIyate atastasyAM pUrve'STAdazaiva, amanojJAnAM zabdAdInAmapakarSo-abhAva ityekonaviMzatitamaH 21 / manojJAnAM prAdurbhAva iti viMzatitamaH 20 / 'paccAharao'tti pratyAharato-vyAkurvato bhagavataH 'hiyayagamaNIo'tti hRdayaGgamaH 'joyaNanIhArI saro'tti yojanAtikramI svara ityekaviMzaH 21 / 'addhamAgahIe'tti prAkRtAdInAM SaNNAM bhASAvizeSANAM madhye yA mAgadhI nAma bhASA 'rasorlazau mAgadhyA'mityAdilakSaNavatI sA asamAzritasvakIyasamagralakSaNA'rddhamAgadhItyucyate, tayA dharmamAkhyAti, tasyA evAtikomalatvAditi dvAviMzaH 22 / 'bhAsijjamANI'tti bhagavatA'bhidhIyamAnA 'AriyamaNAriyANaM' AryAnAryadezotpannAnAM dvipadA-manaSyAzcataSpadAgavAdayaH. magA-ATavyAH pazavo-grAmyAH, pakSiNaH-pratItA:. sarIsRpA-ura:parisarpA bhujaparisAzceti, teSAM kimAtmana Atmana-AtmIyayA AtmIyayetyarthaH bhASAtayA-bhASAbhAvena pariNamatIti saMbandhaH, kimbhUtAsau bhASA? ityAha-hitaMabhyudayaM zivaM-mokSaM sukhaM-zravaNakAlodbhavamAnandaM dadAtIti hitazivasukhadA iti trayoviMza 23 / 'purvabaddhaverA' tti / pUrva-bhavAntare anAdikAle vA jAtipratyayaM baddhaMnikAcitaM vairaM-amitrabhAvo yaiste tathA, te'pi ca AsatAmanye devA-vaimAnikAH asurAH nAgAzca-bhavanapativizeSAH suvarNAH-zobhanavarNopetatvAt jyotiSkA yakSarAkSasakinnarAH kimpuruSA vyantaravizeSAH garuDA-garuDalAJchanatvAt suparNakumArA bhavanapativizeSAH gandharvA mahoragAzcavyantaravizeSAH eva eteSAM dvandvaH, 'pasaMtacittamANasA' prazAntAni-zamaM gatAni citrANirAgadveSAdyanekavidhavikArayuktatayA vividhAni mAnasAni-anta:karaNAni yeSAM te prazAntacittamAnasA dharmaM nizAmayantIti caturviMzaH 24 / bRhadvAcanAyAmidamanyadatizayadvayabhidhIyate-yadata anyatIrthikaprAvacanikA api ca NaM vandante bhagavantamiti gamyate iti paMcaviMzaH 25 / AgatAH santo'rhataH pAdamUle niSprativacanA bhavantIti SaDvizaH 26 / 'jao jao vi ya NaM' iti yatra yatrApi ca deze 'tao tao'tti tatra tatrApi ca paMcaviMzatau yojaneSu ItiH-dhAnyAdhupadravakArI pracuramUSikAdiprANigaNa iti saptaviMzaH 27 / mAri:-janamaraka ityaSTAviMza: 28 / svacakraM -svakIyarAjasainyaM tadupadravakAri na bhavatItyekonatriMzaH 29 / evaM paracakraM-parAjasainyamiti triMzaH 30 / ativRSTiH-adhikavarSa ityekatriMzaH 31 / anAvRSTiH- varSaNAbhAva iti dvAtriMzaH 32 / durbhikSaM-duHkAla iti D:\ratan.pm5\5th proof
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare prAcyataTe caturthastaraGgaH] [65 trayastriMzaH 33 / 'uppAiyA vAhi' tti utpAtA-aniSTasUcakA rudhira-vRSTyAdayastaddhetukA ye'narthAste autpAtikAH tathA vyAdhayo-jvarAdyAH tadupazamo-abhAvo bhavatIti catustriMzattamaH 34 / anyacca 'paccAharao' iti Arabhya ye'bhihitAste prabhAmaNDalaM ca karmakSayakRtAH, zeSAH bhavapratyayebhyo'nye devakRtA iti / ete ca yadanyathA'pi dRzyante tanmatAntaramavagantavyam |iti samavAyAne catustriMze sthAnake 85 pratau 33 patre // 1 // ke cicca zrAvakANAmupadhAnodvahanaM na manyate, tacca siddhAntAparijJAnam / yataH "uvAsagadasAsuNaM uvAsagANaM tavovahANAI''[ ityAdinAtra zrAvakopadhAnodvahanasyokta tvaat| na ca vAcyaM atraca vakSyate ityuktaM tatra tu na dRzyate ityAdi, kAlena granthasya vyavacchinnatvAt, anyathA sthAnAdviguNatayA'syabhagavatyadibhyo'pi mahattaratAyA pUjyamAnatvAt, anyeSAmapyatra vAcyatayoktAnAM tatra noktAnAM jalpAnAma(na)GgIkAryatApattezceti dik / upadhAnAkSarAvabodhAya ca sAdyantamidaM sUtraM likhyate 1'se kitaM uvAsagadasAo? uvAsagadasAsaNaM uvAsagANaM nagarADaM ujjANAI, ceiyAI, vaNakhaMDA,rAyANo ammApiyarA, samosaraNAiM, dhammAyariyA, dhammakahAo, ihaloiyaparaloiyaiDDivisesA, uvAsagANaM ca sIlavvayaveramaNaguNapaccakkhANaposahovavAsapaDivajjaNayAo suapariggahA, tavovahANAiM, paDimAo, uvasaggA, saMlehaNAo, bhattapaccakkhANAiM, pAovagamaNAI, devalogagamaNAI, sukulapaccAyAyA puNo bohilAbho aMtakiriyAo AghavijjaMti / uvAsagadasAsu NaM uvAsagANaM riddhivisesA parisA vittharadhammasavaNANi bohilAbhaabhigama samamattavisuddhayA thirattaM mUlaguNuttaraguNaaiArA ThiivisesA bahuvisesA paDimAbhiggahaggahaNapAlaNAo uvasaggAhiyAsaNA NiruvasaggayA ya tavo ya vicittA sIlavvayaguNaveramaNapaccakkhANaposahovavAsA apacchimamAraNaMtiyA ya saMlehaNAjhosaNAhiM appANaM jaha ya bhAvaittA bahUNi bhattANi aNasaNAe cheyaittA uvavannA kappavaravimANattamesa jaha aNabhavaMti saravaravimANavarapaMDariesa sakkhAI aNovamAiM kameNa uttamAiM, tao ya AukkhaeNaM cuyA samANA jaha jiNamayaMmi bohiM labhrUNa ya saMjamuttamaM tamarayoghavippamukkA uveMti jaha akkhayaM savvadukkhamokkhaM, ete anne ya evamAdi tti / vRttiryathA-'se kiM tami'tyAdi atha kAstA upAsakadazAH ? 1. sama. 222 suu.| D:\ratan.pm5\5th proof
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ zrIvicAraratnAkaraH upAsakAH-zrAvakAstadgatakriyAkalApapratibaddhA dazA: dazAdhyayanamelakSitA upAzakadazA: tA evAha-'upAsagadasAsu NaM' upAsakAnAM nagarANi udyAnAni caityAni, vanakhaNDA, rAjAnaH, ambApitarau, samavasaraNAni, dharmAcAryA, dharmakathA, aihalaukikapAralaukikARddhivizeSAH, upAsakAnAM ca zIlavrataviramaNaguNapratyAkhyAnapoSadhopavAsapratipAdanatAH, tatra zIlavratAni - aNuvratAni viramaNAni - rAgAdivirataya: guNAguNavratAni pratyAkhyAnAni - namaskArasahitAdIni pauSadho- aSTamyAdiparvadinaM tatropavasanaMAhArazarIrasatkarAdityAgaH pauSadhopavAsaH tato dvandve satyeteSAM pratipAdanatA:-pratipattaya iti vigrahaH, zrutaparigrahAstapaupadhAnAni ca pratItAni, 'paDimAo 'tti ekAdaza upAsakapratimAH kAyotsargA vA, upasargA-devAdikRtopadravAH, saMlekhanA:- bhaktapAnapratyAkhyAnAni pAdapopagamanAni, devalokagamanAni, sukulapratyAyAtiH, punarbodhilAbho'ntakriyA cAkhyAyante pUrvoktameveto vizeSata Aha- 'uvAsage 'tyAdi, tatra RddhivizeSA-anekakoTIsaGa khyAdravyAdisaMpadvizeSAH tathA pariSadaH - parivAravizeSAH yathA - mAtApitRputrAdikA'bhyantarapariSat dAsIdAsamitrAdikA bAhyapariSaditi, vistaradharma zravaNAni mahAvIsaMnidhau, tato bodhilAbho'bhigamaH, samyaktvasya vizuddhatA, sthiratvaM samyaktvazuddhereva, mUlaguNottara-guNA aNuvratAdayaH, aticArAsteSAmeva vadhabandhAdinA khaNDitAni, sthitivizeSAzca upAsakaparyAyasya kAlamAnabhedAH, bahuvizeSAH, pratimA:- prabhUtabhedAH samyagdarzanAdipratimA, abhigrahagrahaNAni teSAmeva pAlanAni, upasargAdhisahanAni, nirupasargaM-copasargAbhAvazcetyarthaH, tapAMsi ca vicitrANi, zIlavratAdayo'nantaroktarUpAH, apazcimAH-pazcAtkAlabhAvinyaH akArastvamaGgalaparihArArthaM maraNarUpe ante bhavA mAraNAntikAH AtmanaH zarIrasya jIvasya ca saMlekhanAH- tapasArAgAdijayena ca kRzIkaraNAni AtmasaMlekhanAH tataH padatrayasya karmadhArayaH tAsAM, 'jhosaNaM'ti joSaNAHsevanAH karaNAnItyarthaH tAbhirapazcimamAraNAntikAtmasaMlekhanAjoSaNAbhitmAnaM yathA bhAvayitvA bahUni bhaktAni anazanatayAnirbhojanatayA chedayitvA vyavacchedya upapannA mRtveti gamyate keSu ? kalpavareSu yAni vimAnAnyuttamAni teSu / yathA'nubhavanti suravaravimAnAni varapuNDarIkANIva varapuNDarIkANi yAni teSu / kAni ? sauravyAnyanupamAni krameNa bhuktvottamAni, tata AyuSkakSayeNa cyutAH santo yathA jinamate bodhi labdhvA iti zeSaH, labdhvA ca saMyamottamaM - pradhAnasaMyamaM tamorajaoghavipramuktAajJAnakarmapravAhavipramuktA upayAnti yathA ayaM - apunarAvRttikaM sarvaduHkhamokSaM - karmakSayamityarthaH / 66] D:\ratan.pm5\5th proof
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare prAcyataTe caturthastaraGgaH] [67 tathopAsakadazAsu AkhyAyate iti prakramaH iti samavAyAGgescha khyAkramasamAptyanantaraM 95 pratau 70 patre // 2 // AdhunikAH paNDimanyAH kecana icceiyaM duvAlasaMgaM'ityAdisUtraM darzayanto jamAlesantabhavatvaM nizcinvate, anena ca teSAmetatsUtratAtparyAnavabodho nizciyate, tathA hi yadyapyatra TIkAyAM cAturantasaMsArakAntArabhramaNejamAliSTAntIkRto'sti tathA'pi ekadezenaivA'yaM dRSTAnto, na hi dRSTAntadAAntikayoH sarvAtmanA tulyatvaM',mukhamAhlAdakAricandravadityAdivattena ca saMsArabhramaNe evajamAliSTAnto na tu cAturantasaMsArakAntAre, saMsArabhra maNaM cajamAle:paJcadazabhirbhavaiH saMpannameva, yadi ca dRSTAntasyaikadezatvAnaGgIkAreNa sarvAtmanAjamAliSTAntastarhibhagavatyAsaha virodhaH saMpanIpadyate / yathA atra cAturantasaMsArakAntArabhramaNamuktaM tatra tujamAle: "cattAripaMca devamaNuyatirikkhajoNiyabhavagahaNAI'[ ]ityAdinA gatitraya eva paJcadazAnAmeva bhavAnAmuktatvAdityalaM vyAsena / anena sUtreNa naivAnantabhavatvaM nirNetuM zakyamiti / sUtraM ca yathA- 'icceiyaM duvAlasaMgaM gaNipiDagaM atIte kAle aNaMtA jIvA ANAe virAhittA cAuraMtasaMsArakaMtAraM aNupariyaTTisu / icceiyaM duvAlasaMgaM gaNipiDagaM paDuppanne kAle parittA jIvA ANAe virAhittA cAuraMtasaMsArakaMtAraM aNupariyada'ti / icceiyaM duvAlasaMgaM gaNipiDagaM aNAgae kAle aNaMtA jIvA ANAe virAhittA cAuraMtasaMsArakaMtAraM aNupariyaTTissaMti / icceiyaM duvAlasaMgaM gaNipiDagaM atIte kAle aNaMtA jIvA ANAe ArAhittA cAuraMtasaMsAraM vitivaiMsu / evaM paDuppanne vi aNAgae vi'| tti, vRttiryathA-sAmprataM dvAdazAGgavirAdhanAniSpannaM traikAlikaM phalamupadarzayannAha-'icceiyami'tyAdi ityetad dvAdazAGgaM gaNipiTakamatIte kAle anantA jIvA AjJayA virAdhya caturaMtasaMsArakAntAraM 'aNupariyaTTisu'tti anuparivRtavantaH / idaM hi dvAdazAGgaM sUtrArthobhayabhedena trividham, tatazcAjJayAsUtrAjJayAabhinivezato'nyathA pAThAdilakSaNayA atIte kAle anantA jIvAzcaturantaM saMsArakAntAraM-narakatiryagnarAmaravividhavRkSajAladustaraM bhavATavIgahanamityarthaH, anupAvRttavantojamAlliAt |arthaajnyyaapunrbhiniveshto'nythaa prarUpaNAdilakSaNayAgoSThAmAhiladivat |ubhyaajnyyaapunH paJcavidhAcAraparijJAnakaraNodyatagurvAdezAranyathAkaraNalakSaNayAgurupratyanIkadravyaliGgadhAryanekazramaNAt 1. sama. 223 suu.| D:\ratan.pm5\5th proof
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ 68] [zrIvicAraratnAkaraH sUtrArthobhayairvirAdhyetyarthaH / athavA dravyakSetrakAlabhAvApekSamAgamoktAnuSThAnamevAjJA tayA tdkrnnenetyrthH| 'icceiya'mityAdi gatArthameva, navaraM 'parittA jIvA' iti / sakhye yA jIvA vartamAnaviziSTaviAdhakamanuSyajIvAnAM saha ye yatvAt 'aNupariyaTTaMti'tti anupAvarttante bhramantItyarthaH 'icceiya'mityAdi idamapi bhAvitArthameva navaraM 'aNupariyaTTissaMti'tti anuparAvatiSyanti-paryaTiSyantItyarthaH / 'icceiyami'tyAdi kaNThyaM navaraM 'viIvaiMsu'tti vyativrajitavanta:-caturgatikasaMsArollaGghanena muktimavAptA ityarthaH / evaM pratyutpanne'pi, navaraM ayaM vizeSaH / 'viIvaiMti'tti, vyativrajanti vyatikrAmantItyarthaH / anAgate'pyevaM, navaraM 'vIivaissaMti'tti vyativrajiSyanti vyatikramiSyantItyarthaH |iti samavAyAGge 85 pratau 70 patre // 6 // iti zrImadakabbarabhUpAlavizAlacittAlavAlavivaddhitavRSarasAlazAlAtizAlizIla zrIhIravijayasUrIzvaraziSyopAdhyAyazrIkIrtivijayagaNisamuccite zrIvicAraratnAkare prAcyataTe vizeSasamuccayAparanAmni zrIsamavAyAGgavicAranAmA caturthastaraGgaH // 4 // D:\ratan.pm5\5th proof
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare prAcyataTe ||krmpraaptaaH zrI paJcamAGgavicArAH prastUyante // trijgtprsrdrucim'durnynaagocrvstushNsinii| mama cittamalaGkarotu sA jinavANI maNidIpikAdhikA // 1 // kecicca likhitaM pustakAdikaM pAdasparzAdinA''zAtanA'svIkAreNAvagaNayanti, tacca teSAM saMsArakAraNam, yataH zrIbhagavatamArabhadbhiH zrIgaNadharapAdairapi namaskRtatvenAsya pUjyatamatvAt / tathA ca sUtram 'namo baMbhIe livIe'tti / [vRttiryathA-] lipiH-pustakAdAvakSaravinyAsaH, sA cASTAdazaprakArApi zrImanAbhe yajanena svasutAyAbAhAmAmikAyA darzitA tato brAhmItyabhidhIyate / Aha ca"lehaM livIvihANaM jiNeNa baMbhIi dAhiNakareNa''[ ] ityato brAhmIti svarUpavizeSaNaM liperiti / nanvadhikRtazAstrasyaiva maGgalatvAt kiM maGgalena anavasthAdidoSaprApteH ? satyaM, kintu ziSyamatimaGgalaparigrahArthaM mngglopaadaanm| iti zrIbhagavatIprathamazatakaprathamoddezake // 1 // iha ca ke canAvivekinaH kadAgrahagrahItA vadanti-yadete ye ke cana samyagdRSTivyatiriktAstapasyanti-muktyarthamapi kAyakaSTamanutiSThanti tena teSAmakAmaniva, na tu sakAmA, tacca vicAryamANamasAramAbhAsate, yato'kAmAnAM-nirjAdyanabhilASiNAM satAM tRT akAmatRTityAdyakAmanirjAsvarUpamuktam, kiJca atrAkAmanirjAvatAM vyatareSUtpattiruktA, dvitIyoddezake tu utpAdAdhikAre tApasAdInAM mithyAdRzAmapijyotiSka-brahmaloka) gai ve yakadau zrUyate tato'vasIyate teSAM sakAmaiva, tathaiva cAkAmanirjarAvatAM manolabdhirahitAnAmasaJjinAMvyantarevevotpattiH tatazca sadharmAbhilASiNAM zubhAnuSThAyinAM sakAmaiva, anyeSAmakAmeti tattvam / tatraca akAmanirjarAsvarUpasUtraM akAmanirjarAvatAM gatipratipAdakaM likhyate 1. bhaga./za.1/u.1/1 suu.| D:\ratan.pm5\5th proof
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ 70] [zrIvicAraratnAkaraH 1 je ime jIvA gAmAgaraNagaraNigamAyahANikheDakabbaDamaMDapadoNamuhapaTTaNAsamasanneivesesu akAmataNhAe akAmacchuhAe akAmabaMbhaceravAseNaM akAmasIyAyavadaMsamasagaaNhANagaseajallamalapaMkaparidAheNaM appataro vA bhujjataro vA kAlaM appANaM prikilesNti|prikilesittaa kAlamAse kAlaM kiccA annayaresu vANamaMtaresudevaloesu devattAe uvavattAro bhavaMti'tti / vRttirya thA-gAme tyAdi, grAmAdiSvadhika raNabhUteSu, tatra grAmo-janapadaprAyajanAzritasthAnavizeSaH, AkarolohAdyutpattisthAnaM, nakaraM-kararahitaM, nigamo-vaNigjanapradhAnaM sthAnaM rAjadhAnI-yatrarAjA svayaM vasati, kheTaM-dhUliprakAraM, karbaTa-kunagaraM, maDambaM-sarvato dUravartisannivezAntaraM, droNamukhaM-jalapathasthalapathopetaM, pattanaM-vividhadezAgatapaNyasthAnaM, tacca dvidhA jalapattanaM sthalapattanaM ceti ratnabhUmirityanye, AzramaH-tApasAdisthAnaM, sannivezo-ghoSAdiH, eSAM dvandastatasteSu, athavA grAmAdayo ye saMnivezAste tathA teSu 'akAmataNhAe'tti akAmAnAMnirjarAdhanabhilASiNAM satAM tRSNA-tRD akAmatRSNA tayA evamakAmakSudhA 'akAmabaMbhaceravAseNaM'ti akAmAnAM-nirjAdyanabhilASiNAM satAM, akAmo vA-nirabhiprAyo brahmacaryeNa-stryAdiparIbhogAbhAvamAtralakSaNena vAso rAtrau zayanaM akAmabrahmacaryavAso'tastena 'akAmaaNhANagaseyajallamalapaMkaparidAheNaM' ti akAmA ye asnAnakAdayastebhyo yaH paridAhaH sa tathA tena tatra svedaH-prasveda: yAti-lagati ceti jallo-rajomAtraM, mala:-kaThinIbhUtaM raja eva, paGko-mala eva svedenAdrIbhUta iti, 'appataro vA bhujjataro vA kAlaM'ti prAkRtatvena vibhiktipariNAmAdalpataraM vA bhUyastaraM vA bahutaraMkAlaM yAvat vAzabdau devatvaM pratyalpetarakAlayo: samatAbhidhAnArthoM, ke valaM devatve sAmAnyataH satyapi alpatarakAlamakAmanirjarAvatAmaviziSTaM tat syAt itareSAM tu viziSTamiti / 'appANaM parikilesaMti'tti vibaadhynti| 'kAlamAse'tti kAlo-maraNaM tasya mAsaH prakramAdavasaraH kAlamAsastatra 'kAlaM kicca' tti kAlaM kRtvA vANamaMtaresutti vanAntareSu vanavizeSeSu bhavA avarNAgamakaraNadvAnamantA anyetvAhuH-vaneSu bhavA vAnAste ca te vyantarAzceti vAnavyantasteSAme te vAnamantA vAnavyantarA vA atasteSu devalokeSu devAzrayeSu 'devatAe uvavattAro bhavaMti' tti ye ime ityatra yacchabdopAdAnAtte devatayopapattAro bhavantIti drssttvym| 'tesiM'ti ye devalokeSvakAmanirjIvanto devatayotpadyante teSAmiti itizrIbhagavatIprathamazatakaprathamoddezake 89 pratau 35 patre // 2 // 1. bhaga./za.1/u.1/25 sU. / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare prAcyataTe paJcamastaraGgaH] [71 tApasAdInAmutpAdasUtraM cedam 1'aha NaM bhaMte ! asaMjayabhaviyadavvadevANaM 1 avirAhiyasaMjamANaM 2 virAhiyasaMjamANaM 3 avirAhiyasaMjamAsaMjamANaM 4 virAhiyasaMjamApramANaM 5 asannINaM 6 tAvasANaM 7 kaMdappiyANaM 8 caragaparivvAyagANaM 9 kivvisiyANaM 10 tericchiyANaM 11 AjIviyANaM 12 AbhiyogiyANaM 13 saliMgINaM daMsaNavAvannagANaM 14 eesi NaM devaloesuuvavajjamANANaM kassa kahiuvavAe pannatte ? goyamA ! asaMjayabhaviyadavvadevANaM jahanneNaM bhavaNavAsIsukkoseNaM uvarimagevejjagesu 1, avirAhiyasaMjamANaM jahanneNaM sohamme kappekoseNaM savvaTThasiddhe vimANe 2, virAhiyasaMjamANaM jahanneNaM bhavaNavAsIsukkoseNaM sohamme kappe 3, avirAhiyasaMjamAsaMjamANaM jahaNNeNaM sohamme kappekoseNaM accue kappe 4, virAhiyasaMjamAsaMjamANaM jahaNNeNaM bhavaNavAsIsukkoseNaM joisiesu 5, asaNNINaM jahaNNeNaM bhavaNavAsIsu ukkoseNaM vANamaMtaresu 6, avasesA savve jahaNNeNaM bhavaNavAsIsu ukkosagaM vocchAmi-tAvasANaM joisiesu 7, kaMdappiyANaM sohamme kappe 8, caragaparivvAyagANaM baMbhaloe kappe 9, kivvisiyANaM laMtage kappe 10, tiricchiyANaM sahassAre kappe 11, AjIviyANaM accue kappe 12, AbhiogANaM accae kappe 13,saliMgINaM daMsaNavAvannagANaMuvarimagevejjaesa 14|''vRttirythaa-krmleshaadntkriyaayaa abhAve kecijjIvA deveSUtpadyante, atastadvizeSAbhidhAnAyAha-'aha NaM bhaMte !' ityAdi vyaktaM, navaraM atheti paripraznArthaH / 'asaMjayabhaviyadavvadevANaM'ti ihaprajJApanATIkAlikhyate ascha khyAtA:-caraNapariNAmazUnyA bhavyA-devatvayogyA ata eva dravyadevAH, samAsazcaivam-asaMyatAzca te bhavyadravyadevAzceti asaMyatabhavyadravyadevAH / tatraite asaMyatasamyagdRSTayaH kiletyeke, yataH kiloktam "aNuvayamahavvaehi ya, bAlatavokAmanijjarAe y|| devAuyaM nibaMdhai, sammaTThiI ya jo jIvo" // 1 // [ ] etaccAyuktam / yato'mISAmutkRSTata uparimagraivayakeSUpapAta uktaH / samyagdRSTInAM tu dezaviratAnAmapi na tatrAsau vidyate dezaviratazrAvakANamacyutardhvamagamanAt / nApye te nihnavAH, teSAmihaiva bhedenAbhidhAnAt, tasmAnmithyAdRSTaya evAbhavyA bhavyA vA asaMyatabhavyadravyadevAH zramaNaguNadhAriNo nikhilasAmAcAryanuSThAnayuktA dravyaliGgadhAriNo gRhyante / 1. bhaga./za.1/u.2/32 sU. / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ 72] [zrIvicAraratnAkaraH te hyakhilakevalakriyAprabhAvata evoparimagraiveyakeSUtpadyante, iti / asaMyatAzca te satyapyanuSThAne cAritrapariNAmazUnyatvAt / nanu te kathamabhavyA bhavyA vA zramaNaguNadhAriNo bhavanti? ityatrocyate, teSAM hi mahAmithyAdarzanamohaprAdurbhAve satyapi cakravartiprabhRtyanekabhUpatipravarapUjAsatkArasanmAnadAnAnsAdhUn samavalokya tadarthaM pravrajyAkriyAkalApAnuSThAnaM prati zraddhA jAyate, tatazca yathoktakriyAkAriNa iti / 'avirAhiyasaMjamANaM'ti pravrajyAkAlAdArabhyAbhagnacAritrapariNAmAnAM saMjvalanakaSAyasAmarthyAt pramattaguNasthAnakasAmarthyAdvA svalpamAyAdidoSasaMbhave'pyanAcaritacaraNopaghAtAnAmityarthaH / 'virAhiyasaMjamANaM'ti uktaviparItAnAM, 'avirAhiyasaMjamAsaMjamANaM'ti pratipattikAlAdArabhyakhaNDitadezaviratipariNAmAnAM zrAvakANAM 'viAhiyasaMjasamAsaMjamANaM ti uktavyatirekiNAM 'asaNNINaM'ti manolabdhirahitAnAmakAmanirjarAvatAM, tathA 'tAvasANaM'ti patitapatrAdyupabhogavatAM bAlatapasvinAM, tathA 'kaMdappiyANaM'ti kandarpaH-parihAsaH sa yeSAmasti tena vA ye caranti te kandarpikAH kAndarpikA vA vyavahAratazcaraNavanta eva kandarpakauku cyaadikaarkaaH| tathAhi "kahakahakahassa hasaNaM, kaMdappo anihuA yaullAvA / kaMdappakahAkahaNaM, kaMdappuvaesa saMsA ya ||1||[bR.bhaa./1296] bhUmanayaNavayaNadasaNacchadehiM krpaayknnmaaiihiN| taM taM karei jaha jaha, hasai paro attaNA ahasaM ||2||[5.bhaa./1297] vAyAkukkuio puNa, taM jaMpai jeNa hassae anno| nANAvihajIvarue, kuvvai muhatUrae ceva" ||3||[bR.bhaa./1298 ]ityAdi "jo saMjao vi eyAsu, appasatthAsu bhAvaNaM kunni|| to tavvihesu gacchai, suresu bhaio caraNahINo" ||4[pv/1629 ]tti / atasteSAM kandarpikANAM 'caragaparivvAyagANaM'ticarakaparivrAjakA dhATIbhikSopajIvinastridaNDinaH athavAcarakA: kaccho TakAdayaH, parivrAjakAtu kapilA ni sU navaH atasteSAM 'kivvisiyANaM'ti kilbiSaM-pApaM tadasti yeSAM te kilbiSikAH, te ca vyavahAratazcaraNavanto'pi jJAnAdyavarNavAdinaH, yathoktam "NANassa kevalINaM, dhammAyariyassa savvasAhUNaM / mAI avaNNavAI, kivvisiyaM bhAvaNaM kuNai" // 1 // bR.bhA./1302] atasteSAM 'tericchiANaM' ti tirazcAmazvagavAdInAM dezaviratibhAjAM, 'AjIviyANaM ti D:\ratan.pm5\5th proof
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ [73 zrIvicAraratnAkare prAcyataTe paJcamastaraGgaH] pAkhaNDivizeSANAM nAgnyadhAriNAM,gozAlakazaSyANAmityanye, AjIvanti vA ye astitvena avivekilokato labdhipUjAkhyAtyAdibhistapazcaraNAdIni te AjIvikAH atasteSAM 'AbhiogANaM'ti abhiyojanaM-vidyAmantrAdibhiH pareSAM vazIkaraNAdi abhiyogaH, sa ca dvidhA, yadAha "duviho khalu abhiogo, davve bhAve ya hoi nAyavvo / davvaMmi hoi jogA, vijjA maMtA ya bhAvaMmi" ||2||[oni./931]tti / so'sti yeSAM, tena vA caranti ye te abhiyogikAH AbhiyogikA vA te ca vyavahAratazcaraNavanta eva mantrAdiprayoktAraH / yadAha "kaThyabhUIkamme, pasiNApasiNe nimittamAjIvI / iDDirasasAyaguruo, abhiogaM bhAvaNaM kuNai" ||1||[bR.bhaa./1308 ]tti / kautukaM-saubhAgyAdyarthaM snapanakaM, bhUtikarma-jvaritAdibhUtidAnam, prazrAprazna-svapnAvidyAdi, 'saliMgINaM'ti rajoharaNAdisAdhuliGgavatAM, kiMvidhAnAm ? ityAha-'daMsaNavAvannagANaM ti darzanaM-samyaktvaM vyApannaM-bhraSTaM yeSAM te tathA teSAM nihnvaanaamityrthH| 'eesi NaM devaloesu uvavajjamANANaM'ti anena devatvAdanyatrApi kecidutpadyante iti prtipaaditm| 'biAhiyasaMjamANaM jahanneNaM bhavaNavAsIsu ukkoseNaM sohamme kappe' tti iha kazcidAha-viAdhitasaMyamAnAmatkarSeNasaudharmakalpe iti yadaktaM tatkathaM ghaTate draupadyAH sukumAlikAve biAdhitasaMyamAyA apiI zAne utpAdazravaNAt? ityatrocyate-tasyAH saMyamavirAdhanottaraguNaviSayA bakuzatvamAtrakAriNI na mUlaguNabiAdhaneti saudhotpAdazca viziSTatarasaMyamabidhinAyAM syAt / yadi punarvAidhanAmAtramapi saudharmotpattikArakaM syAttadA bakuzAdInAmuttaraguNapratisevAvatAM kabhacyutadiSUtpattiH syaat| kathaJciTThiAdhakatvAtteSAmiti / 'asaNNINaM jahaNNeNaMbhavaNavAsI ukko se NaM vANamaMtasu'tti iha yadyapi 'camarabalisAramahiyaM ''[ ]ityAdivacanAdasurAdayo mahaddhikA "paliovamamukkosaM vaMtariyANaM''[ ]ti vacanAtvyantarAalpaddhikAH tathApyata eva vacanAdavasIyate santivyantasyaH sakAzAdalparddhayo bhavanapatayaH ke cana |iti bhagavatIprathamazatakadvitIyoddezake 806 pratau 46 / 47 patre / / ke cicca pareSAM bhikSukAdInAM dAnaM niSedhayanti, apare ca caturdazI vihAya pUrNimAmAvAsyayoreva pauSadhaM prarupayanti, te ubhaye'pi anena zrAvakavarNanasUtreNa nirastA draSTavyAH / tathA hi D:\ratan.pm5\5th proof
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ 74) [zrIvicAraratnAkaraH 1'teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM tuMgiyANAmaM NagarI hotthA, vaNNao tIse NaM tuMgiyAe nayarIe bahiyA uttarapuracchime disIbhAe pupphavaie nAmaM ceie hotthA, vaNNao tattha Na tuMgiyANa nagarIe bahave samaNovAsayA parivasaMti / aDDA dittA vitthiNNavipulavaNasayaNAsaNajANavAhaNAinnA bahudhaNabahujAyarUvarayayA AogapaogasaMpauttA vicchaDDiyavipulabhattapANA bahudAsIdAsagomahisagavelagappabhUyA bahujaNassa aparibhUyA abhigayajIvAjIvA uvaladdhapuNNapAvA AsavasaMvaraNijjarakiriyAhigaraNabaMdhamokkhakusalA asahejjA devAsuraNAgasuvaNNajakkharakkhasakiMnarakiMpurisagarUlagaMdhavvamahoragAdiehiM devagaNehiM niggaMthAo pAvayaNAo aNatikkamaNijjA NiggaMthe pAvayaNe NissaMkiyA NikaMkhiyA nivvitigicchA laddhaTThA gahiaTThA pucchiyaTThA abhigahiyaTThA viNicchiyaTThA aTTimiMjapemANurAgaratA ayamAuso niggaMthe pAvayaNe aDhe ayaM paramaTe sese aNaDhe UsiyaphalihA avaMguyaduvArA ciyattaM teragharappavesA bahUhiM sIlavvayaguNaveramaNapaccakkhANaposahovavAsehiM camaddasaTThamuddiTTapuNNimAsiNIsu paDipuNNaM posahaM sammaM aNupAlemANA samaNe niggaMthe phAsuesaNijjeNaM asaNapANakhAimasAimeNaM vatthapaDiggahakaMbalapAyapucchaNeNaM pIDhaphalagasejjAsaMthAraeNaM osahabhesajjeNa ya paDilAbhemANA ahApariggahiehiM tavokammehiM appANaM bhAvemANA viharaMti''tti / vRttirya thA'aDDa'tti ADhyA-dhanadhAnyAdibhiH paripUrNAH 'ditta'tti dIptAH-prasiddhAH dRptA vAdarpitA: 'vitthiNNavipulabhavaNasayaNAsaNajANavAhaNAiNA' vistIrNAni-vistAravanti vipulAni-pracurANi bhavanAni-gRhANi zayanAsanavAhAkIrNAni yeSAM te tathA, athavA vistIrNAni-vipulAni bhavanAni yeSAM te zayanAsanavAhanAni cAkIrNAni-guNavanti yeSAM te tathA, tatra yAnaM-gantryAdi vAhanaM-azvAdi, 'bahudhaNabahujAyarUvarayayA' bahu-prabhUtaM dhanaM gaNimAdikaM tathA baDheva jAtarUpaM-suvarNaM rajataM ca-rUpyaM yeSAM te tathA, 'AogapaogasaMpauttA' Ayogo-dviguNAdivRddhyarthapradAnaM, prayogazca-kalAntaraM, tau saMprayuktau vyApAritau yaiste tathA / 'vicchaDDiyavipulabhattapANA' vicchaditaM-vividhamujjhitaM bahulokabhojanata ucchiSTAvazeSasaMbhavAt, vicchaditaM vA vividhavicchittimadvipulaM bhaktaM ca pAnakaM ca yeSAM te tathA, 'bahadAsIdAsagomahisagavelagappabhayA' bahavo dAsIdAsA yeSAM te gomahiSagavelakAzca prabhUtA yeSAM te tathA, gavelakA-urabhrAH, 'bahujaNassa aparibhUyA' 1. bhaga./za.2/u.5/130 sU. / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare prAcyataTe paJcamastaraGgaH] [75 bahorlokasyAparibhavanIyAH, 'Asave' ityAdi, kriyAH kAyikyAdikAH adhikaraNaMgantrIyantrakAdi / 'kusala'tti AzravAdInAM heyopAdeyatAsvarUpavedina / 'asahejje'tyAdi avidyamAnaM sAhAyyaM-parasAhAyakaM, atyantasamarthatvAdyeSAM te asahAyyAste ca te devAdayazceti karmadhArayaH, athavA vyastamevedaM tena asahAyyA-Apadyapi devAdisAhAyakAnapekSAH svayaM kRtaM karma svayameva bhoktavyamityadInamanovRttaya ityarthaH / athavA pAkhaNDibhiH prArabdhAH samyaktvAvicalanaM prati na parasahAyakamapekSante svayameva tatpratighAtasamarthatvAt, jinazAsanAtyantabhAvitatvAcceti, tatra devaa-vaimaanikaaH| 'asura'tti asurakumArA:nAga'ttinAgaku mArA:ubhaye'pyamIbhavanapartivazeSAH, 'suvaNNa'tti sadvarNA jyotiSkA:yakSa-rAkSasa-kinnara-kimpuruSA:-vyantavizeSAH 'garula'tti garuDadhvajA: suvarNakumArA:-bhavanapativazeSA,gandharvA mahoragAzcavyantavizeSAH 'aNatikka-maNijja'tti anatikramaNIyA-acAlanIyAH 'laddhaTTha'tti arthazravaNAt 'gahiyaTTha'tti arthAvadhAraNAt 'pucchiyaTTha'tti sAMzayikArthapraznakaraNAt 'abhigahiya?'tti praznitArthasyAbhigamanAt 'viNicchiyaTTha'tti aidamparyArthasyopalambhAt, ata eva 'aTThimiMjapemmANurAgarattA' asthIni ca kIkasAni, mijA na tanmadhyavartidhAturasthimijAstAH premAzugeNasarvajJapravacanaprItirUpakusumbhAdiAgeNa raktA iva raktA yeSAM te tathA, athavA asthimiJAsu jinazAsanagatapremAnurAgeNa raktA ye te tathA, kenollekhena ? ityAha-'ayamAuse' ityAdi, ayamiti prAkRtatvAdidaM 'Auso'tti AyuSman iti putrA domantraNaM 'sese'tti zeSaM nirgranthapravacanavyatiriktaM dhanadhAnyaputrakalatramitrakupravacanAdikamiti / 'usiyaphaliha'tti ucchritaM-unnataM sphaTikamiva sphaTikaM cittaM yeSAM te ucchitasphaTikAH maunIndrapravacanA-vAptyA paritaSTamAnasA ityarthaH, iti vRddhavyAkhyA, anye tvAhuHucchrito-'rgalAsthAnAdapanIyorvIkRto na tirazcInaH / kapATapazcAdbhAgAdapanIta ityarthaH parigho'rgalA yeSAM te ucchritaparighAH / athavA ucchrito-gRhadvArAdapagataH parigho yeSAM te ucchritaparighAH / audAryAtizayAdatizayadAnadAyitvena bhikSukANAM gRhapravezanArthamanargalitagRhadvArA ityarthaH, 'avaMguaduvAre'tti aprAvRtadvArA: kapATadibhirasthagitagRhadvArA ityarthaH, saddarzanalAbhena na kuto'pi pAkhaNDikAdibhyo bibhyati zobhanamArgaparigraheNodghATazirasastiSThantIti bhAvaH iti vRddhavyAkhyA,anye tvAhuHbhikSukapravezArthamaudAryAdasthagitagRhadvArA ityarthaH / 'ciyattaMteuragharappavesA' 'ciyatto' tti lokAnAM prItikara eva antaHpure vA gRhe vA pravezo yeSAM te tathA, atidhArmikatayA sarvatrA D:\ratan.pm5\5th proof
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ 76] [zrIvicAraratnAkaraH nAzaGkanIyAste ityarthaHanye tvAhuH 'ciyatto'tti nAprItikaro'ntaHpuragRhayoH pravezaH ziSTajanapravezanaM yeSAM te tathA anIrSyAlutApratipAdanaparaM cetthaM vizeSaNamiti / athavA 'ciyatto'tti tyakto'ntaHpuragRhayoH parakIyayoryathAkathaJcit pravezo yaiste tathA, 'bahUhi' ityAdi, zIlavratAni-aNuvratAni guNA-guNavratAni viramaNAni-aucityenarAgAdinivRttayaH, pratyAkhyAnAni pauruSyAdIni, pauSadhaMparvadinAnuSThAnaM, tatropavAso-avasthAnaM pauSadhopavAsaH, eSAM dvandvaH atastairyuktA iti gmym| pauSadhopavAsa ityuktaM (tat) pauSadhaM ca yadA yathAvidhaM ca te kurvanto viharanti, taddarzayannAha-'cAuddase'tyAdi, ihoddiSTAamAvAsyA, 'paDipuNNaM posahaM' ti ahorAtrAdibhedAccaturvidhamapi sarvataH, 'vatthapaDiggahakaMbalapAyapucchaNeNaM' ti iha patadgaha:-pAtraM, pAdaproJchanaM-rajoharaNaM, 'pIDhe'tyAdi pIThaM-AsanaM, phalakaM-avaSTambhanaphalakaM, zayyAvasativa'hatsaMstArako vA, saMstArakolaghutara:, eSAM samAhAradvandvo'tastena, 'ahApariggahiehiM ti yathApratipannairna punarvAsa nItaiH / iti bhagavatIdvitIyazatakapaJcamoddezake 806 pratau 113 patre // 4 // zrIjinapratimAripUn prati jinapratimAkSarANi likhyante 1'atthi NaM bhaMte ! asurakumArANaM devANaM uTheM gaivisae ? haMtA atthi / kevaiyaM ca NaM bhaMte ! asurakumArANaM devANaM urdU gativisae paNNatte ? goyamA ! jAva accue kappe, sohammaM puNa kappaM gayA ya gamissaMti ya / kiM pattieNaM bhaMte ! asurakumArA devA sohammaM kappaM gayA ya gamissaMti ya ? goyamA ! tesiM devANaM bhavapaccaie boNubaMdhe, teNaM devA vikubvemANA pariyAremANA vA Ayarakkhe deve vittAseMti, vittAseMtittA ahAlahussayAI rayaNAiM gahAya AyAe egaMtamavakkamaMti / atthi NaM bhaMte ! tesiM devANaM ahAlahussagAI rayaNAiM? haMtA asthi / se kahamidANiM pakareMti ? tao se pacchA kAyaM pavvahaMti / pabhU NaM bhaMte ! te asurakumArA devA tattha gayA ceva samANA tAhiM accharAhiM saddhiM divvAiM bhogabhogAiM bhuMjamANA viharittae ? No tiNaDhe samaDhe, te NaM tao paDiniyataMti paDiniyatittA ihamAgacchaMti AgacchittA jai NaM tAo accharAo ADhAyaMti pariyANaMti pabhU NaM bhaMte ! te asurakumArA devA tAhiM accharAhiM saddhiM divvAiM bhogabhogAiM bhuMjamANA viharittae, aha NaM tAo accharAo No ADhAyaMti No pariyANaMti No NaM pabhU te asurakumArA devA tAhiM accharAhiM saddhi divvAiM bhogabhogAiM bhuMjamANA viharittae / evaM khalu goyamA ! 1. bhaga./za.3/u.2/170 sU. / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare prAcyataTe paJcamastaraGgaH] [77 asurakumArA devA sohammaM kappaM gayA ya gamissaMti ya / kevaikAlassa NaM bhaMte ! asurakumArA devA urdU uppayaMti ? jAva sohammaM kappaM gayA ya gamissaMti ya? goyamA! aNaMtAhiM ussappiNIhiM aNaMtAhiM avasappiNIhiM smtikNtaahiN| atthi NaM esa bhAve logaccherayabhUe samuppajjai jannaM asurakumarA devA u8 uppayaMti jAva sohamme kppe| kiM NissAe NaM bhaMte ! asurakumArA devA uDhe uppayaMti jAva sohamme kappe ? goyamA ! se jahA NAmae iha sabarA i vA babbarA i vA DhaMkaNA i vA vucuyA i vA palhAyA i vA puliMdA i vA egaM mahaM vaNaM vA gahu~ vA duggaM vA dariM vA visamaM vA pavvayaM vA nissAe sumahallamavi AsabalaM vA hatthibalaM vA johabalaM vA dhaNubalaM vA AgaleMti / evAmeva asurakumArA devA, NaNNattha arihaMte vA arihaMtaceiyANi vA aNagAre vA bhAviyappaNo NissAe uDhe upyayaMti''iti / vRttiryathA-'viuvvemANA va'tti saMraMbheNa mahadvaikriyazarIraM kurvantaH, 'pariyAremANa'tti paricArayanta:-parakIyadevInAM bhogaM kartukAmA ityarthaH / 'ahAlahussagAI'ti yatheti-yathocitAni laghusvakAniamahAsvarUpANi, mahatAM hi teSAM netuM gopayituM vA'zakyatvAditi yathAlaghusvakAni / athAlaghuni-mahAnti variSThAnIti vRddhAH / 'AyAe'tti AtmanA svayamityarthaH / 'egaMtaM'ti vijanaM, 'aMta'ti dezaM, 'se kahamiyANi pakareMti' atha kimidAnI ratnagrahaNAnantaramekAntApakramaNakAle prakurvantivaimAnikAratnAdAtRNAmiti, 'tao se pacchA kAyaM pavvahaMti'tti tato ratnAdAnAt 'pacchatti anantaraM 'se'tti eSAM ratnAdAtRRNAmasurANAM kAyaMdehaM pravyathante-prahArairmathnantivaimAnikAdevAH, teSAM ca pravyathitAnAM vedanA bhavati, jaghanyenAntarmuhUrtamutkRSTataH SaNmAsAn yAvat / 'sabA i vetyAdau' zabarAdayo'nAryavizeSAH, 'garlDa va'tti gartA, 'duggaM va'tti jaladurgAdi, 'dariM va'tti darI-parvatakandarAM, 'visamaM va'tti viSamaM gartA tarvAdyAkulabhUmikArUpaM, 'nissAe'tti nizrayA-Azritya, 'dhaNubalaM va'tti dhanurdharabalaM, 'AgaleMti'tti Akalayanti, jeSyAma ityadhyavasyantIti / 'naNNattha'tti nanu-nizcitamatra-ihaloke / athavA 'arihaMte vA NissAe uDDhe uppayaMti' nAnyatra-tannizrayA anyatra na tAM vinetyarthaH |iti bhagavatI tRtIyazatakadvitIyoddezake 806 pratau 130 patre // 5 // atha ye ke cana sarvathA ke valizarIrAjjIvavirAdhanA na bhavatIti sAkSAt siddhAntApalApapralApina saMsAraM pallavayanti, tadupakArAya punarapi zAstraM likhyate D:\ratan.pm5\5th proof
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ [zrIvicAraratnAkaraH ___1 se jahA NAmae harae siyA, puNNe puNNappamANe volaTTamANe vosaTTamANe samabharaghaDattAe ciTThai ? haMtA ciTThai / ahe NaM kei purise taMsi harayaMsi egaM mahaMNAvaM satAsavaM sayachidaM ogAhejjA, se nUNaM maMDiyaputtA ! sA nAvA tehiM AsavadArehiM ApUremANI ApUremANI punnA punnappamANA volaTTamAmA vosaTTamANA samabharaghaDattAe ciTThai ? haMtA ciTThai / ahe NaM kei purise tIse nAvAe savvao samaMtA AsavadArAI pihei, piheittA nAvAo ussicaNaeNaM udayaMussicejjA, se nUNaM maMDiyaputtA ! sA nAvA taMsi udayaMsi ussicijjaMsi samANaMsi khippAmeva uTheM udAi ? haMtA udaai| evAmeva maMDiyapattA ! attattAsaMvaDassa aNagArassa iriyAsamiyassa jAva guttabaMbhayArissa AuttaM gacchamANassa ciTThamANassa NisIyamANassa tuyaTTamANassa AuttaM vatthapaDiggahakaMbalapAyapaMcchaNaM giNhamANassa NikkhivamANassa jAva cakkhupamhaNivAyamavi vemAyA suhumA iriyAvahiyA kiriyA kajjai / sA paDhamasamayabaddhapuTThA, bitiyasamayaveiyA, taiyasamaNijjariyA, sA baddhA puTThA udIriyA vediyA ya NijjiNA seyakAle akammaM vAvi bhavai, se teNaTeNaM maMDiyaputtA ! evaM vuccai, jAvaM ca NaM se jIve sayA samiyaM No eyai jAva aMte aMtakiriyA bhavai''iti / vRttiryathA-atha ni:kriyasyaivAntakriyA bhavatIti naudRSTAntenAha-'se jahA nAmae' ityAdi iha zabdArthaH prAgvata. navaraM 'udAi'tti udyAti jalasyopari varttate, 'attattAsaMvuDassa'tti AtmanyAtmanA saMvRtasya pratisaMlInasyetyarthaH / etadeva 'iriyAsamiyassa' ityAdinA prapaJcayati-'AuttaM'ti aayuktmupyogpuurvkmityrthH| 'jAva cakkhupamhanivAyamavipatti kiM bahunA AyuktagamanAdinA sthUlakriyA jAlenoktena yAvaccakSuHpakSmanipAto'pi, prAkRtatvAlliGgavyatyayaH, unmeSanimeSamAtrakriyA'pyasti, AstAM gamanAdikA tAvaditi zeSaH / 'vemAya'tti vividhamAtrA antamuhUrttAderdezonapUrvakoTiparyantasya kriyAkAlasya vicitratvAt / vRddhAH punarevamAhuHyAvaccakSuSonimeSonmeSamAtrA'pi kriyA kriyate, tAvatA'pi kAlena vimAtrayA stokamAtrayA'pi iti / kvacidvimAtretyasya sthAne 'sapehAe'tti dRzyate, tatra ca svaprekSayA svecchayA cakSuHpakSmanipAto na tu parakRtaH, 'suhuma'tti sUkSmabandhAdikAlaH, 'iriyAvahiya'tti iryApatho-gamanamArgastatra bhavA airyApathikI kevalakAyayogapratyayeti bhAvaH / 1. bhaga./za.3/u.3/181 sU. / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare prAcyataTe paJcamastaraGgaH] [79 'kiriya'tti karma sAtavedanIyamityarthaH / 'kajjai'tti kriyate bhavatItyarthaH / upazAntamohakSINamohasayogikevalilakSaNaguNasthAnakatrayavartivItarAgo'pi hi sakriyatvAt sAtavedyaM karma badhnAtIti bhAvaH / 'se' tti IryApathakriyA 'paDhamasamayabaddhapuTTha'tti (prathamasamaye) baddhA karmatApAdanAt spRSTA jIvapradezaiH sparzanAt tataH karmadhAraye tatapuruSe ca sati prathamasamayabaddhaspRSTA, tathA dvitIyasamaye veditA-anubhUtasvarUpA, evaM tRtIyasamaye nirjINA-anubhUtasvarUpatvena jIvapradezebhyaH parizaTiteti, etadeva vAkyAntareNAha-sA baddhA spRSTA prathame samaye, dvitIye tu udIritA-udayamapanItA, kimuktaM bhavati? veditA, na hyekasmin samaye bandha udayazca sambhavatItyevaM vyAkhyAtaM, tRtIye tu nirjINA, tatazca 'seyakAle'tti eSyatkAle 'akammaM vAvi' tti akarmA'pi ca bhavati, iha ca yadyapi tRtIye'pi samaye karmAkarma bhavati tathApi tatkSaNa evAtItabhAvakarmatvena dravyakarmatvAt tRtIye nirjIrNaM karmeti vyapadizyate, caturthAdisamayeSu tvakarmeti 'attattAsaMvuDasse'tyAdinA cedamuktaM-yadi saMyato'pi sAzravaH karma badhnAti tadA sutAmasaMyataH, anena ca jIvanAvaH karmajalapUryamANatayArthato'dho nimajjanamuktaM, sakriyasya karmabandhabhaNanAccAkriyasya tadviparItatvAt karmabandhAbhAva uktaH, tathA ca jIvanAvo'nAzravatAyAmUrdhvavagamanasAmarthyAdupanItamavaseyam |iti bhagavatItRtIyazatakatRtIyoddezake 806 patrau 137 patre // 6 // nanu aSTamIcaturdazyAdau velAvRddhihAnI kiM nibandhane ? ityAzaGkAnirAcikIrSayA likhyate 1'kamhA NaM bhaMte ! lavaNasamudde camdasaTTamuddiTThapuNNimAsiNisu airegaM vaDDai vA hAyai vA jahA jIvAbhigame lavaNasamuddavattavayA NeyavvA, jAva loyaTThiI, jaNNaM lavaNasamudde jaMbuddIvaM dIvaM No uppIlati / No ceva NaM egodagaM karei (loyaTTiI) logANubhAve sevaM bhaMte ! bhaMte ! jAva viharaitti / vRttiryathA-'bhaMte'tti ityAdi / 'atiregaM'ti tithyantApekSayA adhikataramityarthaH / lavaNasamuddavattavvayA ne yavva'ttijIvAbhigamoktA, kiyaDUraM yAvadityAha-'jAva loyaTThiI' ityAdi / sA caivamarthataH kasmAdbhadanta !lavaNasamudrazcaturdazyAdiSvapi atirekeNa varddhate hIyate vA ? | iha prazne uttaraM-lavaNasamudrasya madhyabhAge dikSu catvAro mahApAtAlakalazA yojana 1. bhaga./za.3/u.3/183 sU. / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ 80] [zrIvicAraratnAkaraH lakSapramANAH santi, teSAM cAdhastane tribhAge vAyumadhyame tribhAge vAyUdake uparitane tUdakamiti / tathA'nye kSudrapAtAlakalazA yojanasahasrapramANAzcaturazItyuttASTazatAdhikasatasahastraha yA vAyvAdiyuktatribhAgavantaH santi / tadIyavAtavikSobhavazAjjalavRddhihAnI aSTamyAdiSu syAtAm / tathAlavaNazakhAyA dazayojanAnAM sahasrANi viSkambhaH SoDazocchyaH yojanArddhamupari vRddhihAnI, ityAdi / atha kasmallavaNojagadI paM notplAvayati, arhdaadiprbhaavaalloksthitivesseti etadevAha-'logaTThiI'tti lokavyavasthA / 'loyANubhAve'tti lokaprabhAvaH |iti bhagavatItRtIyazatakatRtIyoddezake 806 pratau 138 patre // 7 // yuddhe hatAH svargaM gacchantIti mithyAjanaprasiddhinirAkaraNAya likhyate 1'bahujaNe NaM bhaMte ! aNNamaNassa evaM AikkhaMti jAva parUveMti, evaM khalubahave maNussA aNNayaresu uccAvaesu saMgAmesu abhimuhA ceva pahayA samANA kAlamAse kAlaM kiccA aNNayaresu devaloesu devattAeuvavattAro bhavaMti, se kahameyaM ? bhaMte ! evaM goyamA ! jaNaM se bahujaNo aNNamaNassa evaM Aikkhai jAva uvavattAro bhavaMti, je te evamAhaMsu micchaM te evamAhaMsu, ahaM puNa goyamA ! evamAikkhAmi jAva parUvemi-evaM khalu goyamA ! teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM vesAlInAmaM nagarI hotthA / vaNNao, tattha NaM vesAlIe nagarIe varuNe nAmaM NAgaNattue parivasai / aDDe jAva aparibhUe samaNovAsae ahigayajIvAjIve jAva paDilAbhemANe chaTuMchaTTeNaM aNikkhitteNaM tavokammeNaM appANaM bhAvemANe viharar3a / tate NaM se varuNe NAgaNattue aNNadA kadAyirAyAbhiogeNaM gaNAbhiogeNaM balAbhiogeNaM rahamusale saMgAme ANatte samANe chaTThabhattie aTThamabhattaM aNuvaDDhei aNuvaDDaittA koDuMbiyapuruse saddAvei saddAveittA evaM vayAsI khippAmeva bho devANuppiyA ! cAugghaMTaM AsarahaM juttAmevauvaTThAveha hayagayahapavarajAva saNNAhettA mama eyamANattiyaM paccappiNaha / tate NaM te koDuMbiyapurisA jAva paDisuNettA khippAmeva sacchattaM sajjhayaM jAva uvaTThaviMti hayagayahajAva saNNAti jeNeva varuNe NAgaNattue jAva paccappiNaMti / tate NaM se varuNe NAgaNattue jeNeva majjaNaghare teNeva uvAgacchaD uvAgacchittA jahA kUNio jAva pAyacchitte savvAlaMkAravibhUsie saNNaddha 1. bhaga./za.7/u.9/375-376 sU. / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare prAcyataTe paJcamastaraGgaH] [81 baddhasakoriMTamalladAmaM jAva dharijjamANeNaM aNegagaNaNAyagajAva dUyasaMdhivAlasaddhi saMparivuDe majjaNagharAo paDinikkhamai, paDinikkhamittA jeNeva bAhiriyA uvaTThANasAlA jeNeva cAugghaMTe Asarahe teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA cAugghaMTe AsarahaM durUhai, durUhittA hayagayaraha jAva saMparivuDe mahayA bhaDacaDagajAva parikkhitte jeNeva rahamusale saMgAme teNeva uvAgacchai uvAgacchittA rahamusalaM saMgAmaM oyAe / tae NaM se varuNe nAganattue rahamusalaM saMgAmaM oyAe samANe ayameyArUvaM abhiggahaM abhigiNhai-kappar3a me rahamusalaM saMgAmaM saMgAmemANassa je puTviM pahaNai taM paDihaNittae, avasese No kappai tti, ayametArUvaM abhiggahaM abhigiNhii abhigiNhittArahamusalaM saMgAmaM saMgAmei / tate NaM tassa varuNassa NAgaNattuyassa rahamasalaM saMgAmaM saMgAmemANassa ege parise sarisae sarittae sarivvae sarisabhaMDamattovagaraNe raheNaM paDirahaM havvamAgate / tate NaM se purise varuNaM NAgaNattuyaM evaM vayAsI-pahaNa bho varuNA ! NAgaNattuyA ! / tate NaM se varuNe NAgaNattue taM purisaM evaM vayAsI-No khalu me kappai devANuppiyA ! pubbi ahayassa pahaNittae, tumaM ceva pulvi pahaNAhi / tate NaM se purise varuNeNaM NAgaNattueNaM evaM vutte samANe Asurutte jAva misimisemANe dhaNuM parAmusai parAmusittA usuM parAmusai usuM parAmusittA ThANaM ThAi ThiccA AyatakaNNAyataM usuM karei karettA varuNaM NAgaNattuyaM gADhappahArI kre| tate NaM se varuNe NAgaNattue teNaM puriseNaM gADhappahArIkae samANe Asurutte jAva misimisemANe dhaNuM parAmusai parAmusittA usuM parAmusai usuM parAmusittA AyatakannAyataM usuM karei karettA taM purisaM egAhaccaM kUDAhaccaM jIviyAo kvo ve i| tate NaM se varuNe NAgaNattue teNaM puriseNaM gADhappahArIkae samANe atthAme abale avIrie apurisakkAraparakkame adhAriNajjamiti kaTTa, turae NigiNhai NigiNhittA rahaM parAvattei rahaM parAvattittA rahamusalAo saMgAmAo paDinikkhamai, paDinikkhamittA egaMtamataM avakkamai avakkamittA turae NigiNhai nigiNhaittA rahaM ThAvai ThAvettA rahAo paccoruhai paccoruhittA rahAo turae moei moettA turae paDivisajjei paDivisajjettA dabbhasaMthAragaM saMtharai saMtharittA dabbhasaMthAragaM durUhai durUhittA puratthAbhimuhe saMpaliyaMkanisanne karayalapariggahiyaM jAva kaTTa evaM vadAsI namo tthu NaM arahaMtANaM jAva Namo tthu NaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa Aigarassa D:\ratan.pm5\5th proof
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ 82] [ zrIvicAraratnAkaraH jAva saMpAviukAmassa mama dhammAyariyassa dhammovadesagassa vaMdAmi NaM bhagavaMtaM tattha gataM iha gate jAva vaMdati NamaMsati vaMdittA namaMsittA evaM vadAsI - puvviM piNaM mae samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtiyaM thUlae pANAtivAe paccakkhAte jAvajjIvAe, evaM jAva thUlae pariggahe paccakkhAe jAvajjIvAe, iyANi pi ya NaM ahaM tasseva bhagavao mahAvIrassa aMtiyaM savvaM pANAivAyaM paccakkhAmi jAvajIvAe, evaM jahA khaMdao jAva evaM pi ya NaM carimehiM UsAsanIsAse hiM vosirissAmi tti kaTTu saNNAhapaTTaM muyai mur3atA saluddharaNaM karei karettA AloiyapaDikaMte samAhipatte ANupuvvIe kAlagate / tae NaM tassa varuNassa NAgaNattuyassa ege piyabAlavayaMsae rahamusalaM saMgAmaM saMgAmemANe egeNaM puriseNaM gADhappahArIkae samANe atthAme jAva adhAraNijjamiti kaTTu, varuNaM NAgaNattuyaM rahamusalAo saMgAmAo paDiNikkhammamANaM pAsai pAsittA turae NigiNhai Nigirihatta varuNe jAva turae visajjei visajjettA dabbhasaMthAragaM durUhai durUhaittA puratthAbhimuhe jAva aMjaliM kaTTu evaM vadAsi - jAi NaM bhaMte mama piyabAlavayaMsassa varuNassa tyasa sIlAI vayAiM guNAiM veramaNAI paccakkhANaposahovavAsAiM tAi mamaM pi bhavaMtu tti kaTTu saNNAhapaTTaM muyai muittA salluddharaNaM karei karettA ANupuvvIe kAlagae / tae NaM taM varuNaM NAgaNattuyaM kAlagayaM jANittA ahAsaMnihiehiM vANamaMtarehiM devehiM divve subhigaMdhodagavAse vuTTe dasaddhavaNe kusume NivAie divve ya gIyagaMdhavvaNiNAe kae yAvi hotthA / tae NaM tassa varuNassa NAgaNattuyassa taM divvaM deviDDhi divvaM devajjuttiM divvaM devANubhAgaM suNittA ya pAsittA ya bahujaNo aNNamaNNassa evamAikkhar3a jAva parUvei, evaM khalu devANuppiyA ! bahave maNussA jAvayvavattAro bhavaMti / varuNeNaM bhaMte ! NAgaNattue kAlamAse kAlaM kiccA kahiM gae kahiM uvavanne ? goyamA ! sohamme kappe aruNAbhe vimANe devattAe uvavaNNe, tattha NaM atthegaiyANaM devANaM cattAri paliovamAiM ThiI pannattA, tattha NaM varuNassa vi devassa cattAri paliovamAiM ThiI paNNattA / se NaM bhaMte ! varuNe deve tAo devaloyAo AukkhaeNaM bhavakkhaeNaM jAva mahAvidehe vAse sijjhihiti jAva aMtaM karehiti / varuNassa NaM bhaMte ! nAganattuyassa piyabAlavayaMsae kAlamAse kAlaM kiccA kahiM uvavanne ? goyamA ! sukule paccAyAte se NaM bhaMte ! taohiMto anaMtaraM D:\ratan.pm5\5th proof
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare prAcyataTe paJcamastaraGgaH] [83 uvvaTTittA kahiM gacchihiti kahiM uvavajjihiti ? goyamA ! mahAvidehe vAse sijjhihiti jAva aMtaM karehiti''iti ! vRttiryathA-'jannaM se bahujaNo aNNamaNNassa evamAikkhai' ityatraikavacanaprakrame 'je te evamAhaMsu' ityatra yo bahuvacananirdezaH, sa vyaktyapekSo'vaseyaH / 'ahigayajIvAjIve' ityatra yAvatkaraNAt 'uvaladdhapunnapAve' ityAdi dazyam / 'paDilAbhemANe'tti idaM ca 'samaNe niggaMthe phAsueNaM esaNijjeNaM asaNapANakhAimasAimeNaM vatthapaDiggahakaMbalarayaoharaNeNaM pIDhaphalagasejjAsaMthAraeNaM paDilAbhemANe viharai' ityevaM dRzyam / 'cAugghaMTe'ti ghaNTAcatuSTayopetaM 'AsarahaM'ti azvavahanIyarathaM 'juttAmeva'tti yuktameva ramana ti gamyam / 'sajjhayaM' ityatra yAvatkaraNAdidaM dRzyam-'saghaMTe sapaDAgaM satoraNavaraM saNaMdighosaM sakhikhiNIhemajAlaperaMtaparikkhittaM' iti sakiGkiNIkena-kSudraghaNTikAyuktena hemajAlena paryanteSu parikSipto yaH saH tathA tam, 'hemavayacittateNisakaNaganiuttadAruyAgaM' haimavatAnihimavagirijAtAni citrANi-vicitrANi tainizAni-tinizAbhidhAnavRkSasaMbandhIni, sa hi dRDho bhavatIti tadgrahaNaM, kanakaniyuktAni-niyuktakanakAni dArUNi yatra sa tathA tam, 'susaMviddhacakkamaMDaladhuAgaM' suSTha saMviddhe cakre yatra, maNDalA ca-vRttA ca dhUryatra sa tathA ta mA, 'kAlAyasasukayanemijaMtakamma' kAlAyasena-lohavizeSeNa suSTha kRtaM neme:cakramaNDalamAlAyA yantrakarmabandhanakriyA yatra sa tathA tam / 'AiNNavaraturayasusaMpautaM' jAtyapradhAnAzvaiH suSTha saMprayuktamityarthaH, 'kusalanaraccheyasArahisusaMpaggahiyaM' kusalanararUpo yazchekasArathiH-dakSaprAjitA tena suSTha saMpragRhIto yaH sa tathA tam, 'sarasayabattIsatoraNaparimaMDiyaM' zarANAM zataM pratyekaM yeSu te zarazatAH taidvAtriMzatA tUNaiH-zaradhibhiH parimaNDito yaH sa tathA tam, 'sakaMkaDavaDeMsagaM' sahakaNTakaiH-sakavacairavataMsaizca-zekharakaiH zirastrANabhUtaiH yaH sa tathA tam, 'sacAvasarapaharaNAvaraNabhariyajohajuddhasajja' sahacApazarairyAni pa, hANAni-khaDgAdIni AvaraNAni-sphurakAdIni teSAM bhRtaH ata eva yodhAnAM yuddhasajjazca-yuddhapraguNo yaH saH tathA tam, 'cAugghaMTe AsarahaM juttAmeva'tti vAcanAntare tu sAkSAdevedaM dRzyate iti, 'ayame yArUvaM'ti prAkRtatvAdimametadrUpam vakSyamANarUpaM 'sarisae'tti sadRzaka:-samAnaH, 'sarittae'tti sadRzatvak, 'sarivvae'tti sahakvayAH, 'sarisabhaMDamattovagaraNa'tti sadRzI bhANDamAtrA-kozapraharaNAdirUpA, upakaraNaM ca kaNTakAdikaM yasya saH tathA tam, 'paDirahaM'tti rathaM prati 'Asurutte'tti Azu-zIghra D:\ratan.pm5\5th proof
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ 84] [zrIvicAraratnAkaraH ruptaH-kopodayAdvimUDho, 'rupa lupa vimohane' iti vacanAt, sphuritakopaliGgo vA, yAvatkaraNAdidaM dRzyam-'ruTe kuvie caMDikkae'tti tatra ruSTaH-uditakrodhaH, kupitaHpravRddhakopodayaH, cANDikitaH sajjAtacANDikyaH-prakaTitaraudrarUpa ityarthaH / 'misimisimANe'tti krodhAgninA dIpyamAna iva ekAthikA vaite zabdAH kopaprakarSapratipAdanArthamuktAH / 'ThANaM'ti pAdanyAsavizeSalakSaNaM, 'ThAi' karoti 'AyatakaNNAyataM'ti AkRSTaH sAmAnyataH sa eva karNAyata AkarNamAkRSTa AyatakarNAyatastam, 'egAhaccaM'ti ekA hatyA-hananaM prahAro yatra jIvitavyaropaNe tadekAhatyaM tadyathA bhavati-'kUDAhaccaM'ti kUTe iva-tathAvidhapASANasampuTAdau kAlavilambAbhAvasAdhAdAhatyA-hananaM yatra tatkUTAhatyam / 'atthAmo'tti asthAmA sAmAnyataH zaktivikalaH, 'abale'tti zarIrazaktivarjitaH, 'avIrie'tti manaHzaktivajitaH 'apurisakkAraparakamme'tti vyaktaM, navaraMpuruSakAra:-puruSAbhimAnaH sa eva niSpAditasvaprayojanaH pAkramaH 'adhAraNijjaM'ti Atmano dhAraNaM kartumazakyaM 'iti kaTTa'tti iti kRtvA, iti hetorityarthaH, 'turae NigiNhai'ti azvAn gacchato niruNaddhItyarthaH / 'egaMtamaMtaMti ekAntaM-vijanaM aMtaMbhUmibhAgaM / 'zIlAiM'ti phalAnapekSAH pravRttayastAzca prakramAcchubhAH 'aNuvayAI'ti ahiMsAdIni 'guNAI' ti guNavratAni 'veramaNAI'ti sAmAnyenarAgAdiviratayaH, 'paccakkhANaposahovavAsAiMti pratyAkhyAnaM-pauruSyAdiviSayaM, pauSadhopavAsa:-parvadInopavAsaH / 'gIyagaMdhavaninAe'tti gItaM-gAnamAtraM gandharvaM tadeva murajAdidhvanisanAthaM tallakSaNo ninAda:zabdo gItagandharvaninAdaH, 'kAlamAse'tti kAlakaraNamAse mAsasyopalakSaNatvAt kAladivase ityAdyapi draSTavyam / 'kahiM gae kahiM uvaNNo'tti praznadvaye 'sohamme kappe' ityAdyekamevottaraM, gamanapUrvakatvAdutpAdasyotpAdAbhidhAne gamanaM sAmarthyadavagatamevetyabhiprAyAditi / Ayu:karmadalikanirjaraNena, 'bhavakkhaeNaM'ti devabhavanibandhanadevagatyAdikarmanirjaraNena, 'ThiikkhaeNaM'ti AyuSkAdikarmaNAM sthitinirjaraNeneti iti bhagavatIsaptamazatakanavamoddezake 806 pratau 232 / 233 patre // 8 // punarapi daNDakagrahaNAkSarANi likhyante 1'NiggaMthaM ca NaM gAhAvaikulaM jAva kei dohi paDiggahehiMjvaNimaMtejjA, egaM Auso ! appaNA paribhuMjAhi, ega therANaM dalayAhi / se ya taM pddigghejjaa| 1. bhaga./za.8/u.6/406 sU. / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare prAcyataTe paJcamastaraGgaH] [85 taheva jAva taM No appaNA paribhuMjejjA No aNNesiM dAvae, sesaM taM ceva jAva pariTThaviyavve siyA, evaM jAva dasahi paDiggahehi, evaM jahA paDiggahavattavvayA bhaNiyA, evaM gocchagarayaharaNacolapaTTagakaMbalalaTThIsaMthAragavattavvayA ya bhANiyavvA jAva dasahiM sNthaarehiNjvnnimNtejjaa''| etatsUtrasya TIkA tu sugamatvAnnAsti |iti zrIbhagavatyaSTamazatakacchaddezake 806 pratau 269 patre // 9 // ye kecana jIvopayogasvarUpAste'varNA yAvadasparzAH tathA ca matijJAnAdayo'pi tathaiva / tathA hi 1'kanhalesANaM bhaMte !kaivannA? pucchA goyamA ! davvalesaM paDucca paMcavannA jAvaaTThaphAsApannattA,bhAvalesaMpaDucca avannA4,evaMjAvasukkalessA sammaddiTTI3 cakkhudaMsaNe4AbhiNibohiyanANejAvavibhaMganANe,AhArasannAjAvapariggahasannA, eyANiavannANi4' iti / etatsUtrasya TIkA tu sugamatvAnnAsti / iti zrIbhagavatI dvAdazazatakapaJcamoddezake 806 pratau 395 patre // 10 // puSpadantagrahaNamAzritya mithyAdRgvikalpitakalpanAjAlanirAkaraNAya likhyante 2 rAyagihe jAva evaM vayAsI-bahujaNe NaM bhaMte ! aNNamaNNassa evamAikkhai jAva evaM parUvei-evaM khalu rAhU caMdaM geNhati, evaM02 se kahameyaM bhaMte ! evaM? goyamA ! jaNaM se bahujaNe aNNamaNassa evamAikkhai jAva micchaM te evamAhaMsu / ahaM puNa goyamA ! evamAikkhAmi jAva evaM parUvemi-evaM khalu rAhU deve mahiDIe jAva mahesakkhe varavatthadhare varamalladhare varagaMdhadharevAbharaNadhare, rAhassa NaM devassa nava nAmadhijjA paNattA, taM jahA-siMghADae2 jaDilae2 khattae3 kharae4 dahure5 macche6 kacchabhe7 kanhasappe8 magare9 / rAhussa NaM devassa vimANA paMcavannA pannattA / taM jahA-kinhA1 nIlAra lohiyA3 hAlihA4 sukilA 5 ||atthi kAlae rAhuvimANe khaMjaNavannAbhe pa0 / atthi nIlae rAhuvimANe lAuyavannAbhe pa0 / atthi lohie rAhuvimANe maMjiTThavannAbhe pa0 / atthi pItae rAhuvimANe hAliddavannAbhe pannatte / atthi sukkilae rAhuvimANe bhAsarAsivannAbhe pannatte / jadA NaM rAhudeve AgacchamANe vA gacchamANe vA viuvvamANe vA pariyAremANe vA caMdalessaM puracchimeNaM AvarettA NaM paccacchimeNaM vIIvayai, tadA NaM pucchimeNaM caMde uvadaMseti, 1. bhaga./za.12/u.5/543sU. / 2. bhaga./za.12/u.6/546sU. / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ [zrIvicAraratnAkaraH paccacchimeNaM rAhu / jadA NaMrAhU AgacchamANe vA gacchamANe vA viuvvamANe vA pariyAremANe vA caMdalessaM paccacchimeNaM AvarettA NaM puracchimeNaM vIIvayai, tadA NaM paccacchimeNaM caMde uvadaMseti, puracchimeNaM rAhU / evaM jahA pucchimeNaM paccacchimeNa ya doAlAvagA bhaNiyA tahA dAhiNeNa uttareNa ya doAlAvagA bhANiyavvA / evaM uttarapuracchimeNaM dAhiNapaccacchimeNa ya doAlAvagA bhANiyavvA / evaM dAhiNapuracchimeNaM uttarapaccacchimeNa ya doAlAvagA bhANiyavvA / evaM ceva jAva tadA NaM uttarapaccacchimeNaM caMde uvadaMseti, dAhiNapuracchimeNaM rAhU / jadA NaM rAhU AgacchamANe vA gacchamANe vA viuvvamANe vA pariyAremANe vA caMdalessaM AvaremANe2 ciTThai, tadA NaM maNussaloe maNussA vadaMti evaM khalu rAhU caMdaM ginnhdd| evaM jadA NaM rAha AgacchamANe vA4caMdalessaM AvarettA NaM pAseNaM vIIvayai, tadA NaM maNussaloe maNussA vadaMti-evaM khalu caMdeNaM rAhussa kucchI bhinnA / evaM jadA NaM rAhU AgacchamANe4 caMdalessaM AvarettA NaM paccosakkaDa, tadA NaM maNussaloe maNussA vadaMti-evaM khalu rAhUNA caMde vaMte / evaM jadA NaM rAhU AgacchamANe vA4 jAva pariyAremANe vA caMdalessaM ahe sapakkhi sapaDidisiM AvarettA ciTThai, tadA NaM maNussaloe maNussA vadaMti-evaMrAhuNA caMde ghatthe ''itiA vRttiryathA-'micchaM taM evamAhaMsu'tti iha tadvacanaM mithyAtvamapramANikatvAt kupravacanasaMskAropanItatvAcca, grahaNaM hi rAhucandrayorvimAnApekSaM, na ca vimAnayoAsakagrasanIyasaMbhavo'sti AzrayamAtratvAnnarabhavanAnAmiva / athedaM gRhamanena grastamiti dRSTastavyavahAra:? satyaM, sa khalvAcchAdyAcchAdakabhAve sati nAnyathA / AcchAdakabhAvena ca grAsavivakSAyAmihApi na virodhaH iti| atha yadatra samyak taddarzayitumAha-'ahaM puNe'tyAdi 'khaMjaNavannAbhe'tti khaJjanaM dIpamallikAmalastasya yo varNaH tadvadAbhA yasya tttthaa| 'lAuyavannAbhe'tti 'lAuyaM'ti tuMbakaM taccehApakkAvasthaM grAhyamiti / bhAsarAsivannAme'tti bhasmarAzIvarNAbhaM / tatazca kimityAha-'jayA Na'mityAdi 'AgacchamANe va'tti gatvA aticAreNa tataH pratinivartamAnaH kRSNavarNAdinA vimAneneti zeSa: 'gacchamANe va'tti svabhAvacAreNa caran, etena ca padadvayena svAbhAvikI gatiruktA / 'viuvvamANe va'tti vikurvaNAM kurvan, 'pariyAremANe va'tti paricArayan-kAmakrIDAM kurvan, etasmin dvaye atitvarayA pravarttamAno visaMsthulaceSTayA svavimAnamasamaJjasaM calayati, etacca dvayama D:\ratan.pm5\5th proof
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare prAcyataTe paJcamastaraGgaH] [87 svAbhAvikavimAnagatigrahaNayoktamiti / 'caMdalessaM puracchimeNaM AvarettA NaM'ti svavimAnena candravimAnAvaraNe candradIplovRtatvAccandralezyAM purastAdAvRtya 'paccacchimeNaM vIIvayai' tti candrApekSayA'pareNa yAtItyarthaH / puracchimeNaM caMde uvadaMsei paccacchimeNaM rAhu'tti rAhyapekSayA pUrvasyAM dizi candra AtmAnamupadarzayati, candrApekSayA ca pazcimAyAM rAhurAtmAnamupadarzayatItyarthaH / evaMvidhasvabhAvatAyAM carAhozcandrasya yadbhavati tadAha-'jayA NaM' ityAdi 'AvaremANe' ityatra dvirvacanaM tiSThatIti kriyAvizeSaNatvAt / 'caMdeNaM rAhussa kucchI bhinnA'ttirAhoraMzasya madhyena candro gataH iti vAcye candreNa rAhoH kukSibhinna iti vyapadizantIti / 'paccesakkai'tti pratyavasarpati vyAvarttate / 'vaMte'tti vAntaH-parityaktaH / 'sapakkhi sapaDidisiM'ti sapakSaM-samAnadik yathA bhavati sapratidik-samAnavidik ca yathA bhavatItyevaM candralezyAmAvRtyAvaSTabhya tiSThatItyevaM yogaH / ata AvaraNamAtramevedaM vaisrasikaM candrasya rAhuNA grasanaM, na tu kArmaNam |iti zrIbhagavatIdvAdazazatakaSaSThoddezake 80 pratau 395 / 396 patre // 11 // __ kecidvadanti svalpaparimANabhUgolaMparita:araghaTTaghaTInyAyena bhrAmyantau sUryAcandramasau mahatparimANau yathAkramaM cAraM carataH, tatazca sUryakAntayaH sphaTikamaye candre pratibimbitA bhavanti, tA eva ca jyotsnAH, tathA ca pratipadi dvitIyAyAM krameNa sanmukhavRddhyAdhikamadhikaM candrAMzeSu sUryakAntiprasAraH, evaM ca paurNamAsyAM cAravizeSakrameNAdhaH sUrya uparica candra evaM tiSThataH tena ca sakalo'pi candraH sUryakAntivyApto bhavati evaM sthitayozca tayoryAvati pradeze bhUgolastAvati candramadhyabhAge sUryakAnteraprasAro'prAptasUryakAntitvAcca sazyAmatayopalabhyate, sa eva ca bhUgolacchAyAcchAditacandramadhyabhAga eva kalaGkaiti vyapadizyate iti mithyAdRggaNakasiddhAnte anucitaM caitata, candre kAlimAnamAlokyaitAvato vyatikarasya kalpitatvAt / sA kAlimA ca candravimAnasya mRgAGkatvAGgIkAreNa vinA klpnaamuppdyte| tathaiva siddhAntaH ___1se keNadveNaM bhaMte ! evaM vuccai caMde sasI ? goyamA ! caMdassa NaM joisiMdassa joisaranno miyaMke vimANe kaMtA devA kaMtAo devIo kaMtAI AsaNasayaNakhaMbhabhaMDamattovagaraNAI appaNA vi ya NaM caMde jotisiMde jotisAyA some kaMte subhae piyadaMsaNe surUve se teNeTeNaM jAva sasI / se keNaTeNaM bhaMte ! evaM vuccai sUre Aicce sUre ? goyamA ! sUAdiyANaM samayAi vA AvaliyAi jAva 1. bhaga./za.12/u.6/547-548 sU. / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ 88] [zrIvicAraratnAkaraH Aicce"vRttiryathA-'se keNadveNa'mityAdi / 'miyaMke'tti mRgacihnatvAnmRgAGke vimAne'dhikaraNabhUte 'some'tti saumyo-audrAkAro narIgo vA 'kaMte'tti kAntiyogAt, 'subhae'tti subhagaH-saubhAgyayuktatvAdvallabho janasya 'piyadaMsaNe'tti priyakAridarzanaH, kasmAdevamata Aha-'surUve se teNaTeNa'mityAdi surUpo'yaM tena kAraNenocyate-'sasI'tti saha zriyA varttate iti sazrIH tadIyadevAdInAM svasya ca kAntyAdiyukta tvAditi, prAkRtabhASApekSayA ca sasIti siddham / athAdityazabdasyAnvarthAbhidhAnAyAha-'se ke NaTeNa'mityAdi 'sAiya'tti sUra AdiH prathamo yeSAM te sAdikAH ke ? ityAha'samayAi va'ti samayA ahorAtrAdikAlabhedAnAM nivibhAgA aMzAH / tathA hisUryodayamavadhIkRtyAhorAtrArambhakaH samayo gaNyate / AvalikA muhUrtAdayazceti / 'se teNaTeNa'mityAdi atha tenArthenasUra-Adityaityucyate / Adau ahorAtrasamayAdInAM bhava AdityaH, iti vyutpattertyapratyayazcehArSatvAt |iti bhagavatIdvAdazazatakaSaSThaddezake 806 pratau 395 patre // 12 // ye kecana svakalpitamatasthApanAya navInayuktijAlaM kalpayanti, te'rhadAdyAzAtanAkAriNo bhavantItyabhiprAyo likhyate __1 maDaiyAdi samaNe bhagavaM mahAvIre mahuyaM samaNovAsagaM evaM vadAsI-suTTaNaM maDhuyA ! tumaM te annpatthie evaM vadAsI sAhU NaM maDhuyA ! tumaM te anrathie evaM vadAsI je NaM mahuyA ! aSTuM vA heuM vA pasiNaM vA vAgaraNaM vA aNNAyaM adiTuM asuyaM amataM aviNNAyaM bahujaNassa majjhe Aghavei paNNavei jAva uvadaMsei / se NaM arihaMtANaM AsAyaNAe vaTTai / arihaMtapannattassa dhammassa AsAyaNAe vaTTati / kevalINaM AsAyaNAe vati / kevalipaNNattassa dhammassa AsAyaNAe vati / taM suTTha NaM tumaM mahuyA ! te anyathae evaM vadAsI'iti / vRttiryathA-'suTTha NaM maDhuyA tuma' ti suSThu tvaM hemadukA! yena tvayA'stikAyA na jAnatA na jAnIma ityuktam / anyathA'jAnannapi yadi jAnIma itybhnnissystdaa'rhdaadiinaamaashaatnaakaarko'bhvissystvm| iti bhagavatyaSTAdazazatakasaptamoddezake 806 pratau 495 patre // 13 // devairnikSiptaM tRNAdyapi praharaNIbhavati, na cedaM laukikameva / shaastre'pysyokttvaat| tathAhi 2"deve NaM bhaMte ! mahiDDie jAva mahesakkhe rUvasahassaM viuvvittA pabhU 1. bhaga./za.18/u.7/744sU. / 2. bhaga./za.18/u.7/745sU. / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare prAcyataTe paJcamastaraGgaH] [89 annamanneNaM saddhi saMgAma saMgAmittae ? haMtA pabhU, tAo NaM bhaMte ! boMdIo kiM egajIvaphuDAo aNegajIvaphuDAo? goyamA ! egajIvaphuDAo No aNegajIvaphuDAo, tesi NaM bhaMte ! boMdINaM aMtarA kiM egajIvaphuDA aNegajIvaphuDA ? goyamA ! egajIvaphuDA No aNegajIvaphuDA / purise NaM bhaMte ! aMtare hattheNa vA evaM jahA aTThamasae taiyauddesae jAva no khalu tattha satthaM kamai / atthi NaM bhaMte ! devAsurANaM saMgAme ? haMtA asthi / devAsuresu NaM bhaMte ! saMgAmesu vaTTamANesu kiM NaM tesiM devANaM paharaNarayaNattAe pariNamati ? goyamA ! janna devA NaM taNaM vA kaTuM vA pattaM vA sakkaraM vA pAmusaMti taM taM tesiM devANaM paharaNarayaNattAe pariNamati / jaheva devANaM taheva asurakumArANaM ? no iNaDhe samaDhe, asurakumArANaM devANaM NiccaM bivvayA paharaNA"iti / vRttiryathA-'deve Na'mityAdi / 'tesi boMdINaM aMtara'tti teSAM vikurvitazarIrANAmantarANi 'eva jahA aTThamasae' ityAdi anena yatsUcitaM tadidam"pAeNa vA aMguliyAe vA silAgAe vA kaTeNa vA kiliMceNa vA AmusamANe vA AlihamANe vA vilihamANe vA annareNa vA tikkheNaM satthajAeNaM AcchidamANe vA vicchidamANe vA agaNikAeNa vA samoDahamANe tesiM jIvappaesANaM AbAhaM vA vAvAhaM vA karei, chaviccheyaM vA uppAei, No iNaDhe samaDhe''[ ]tti / vyAkhyA cA'sya prAgvat / 'jannaM devA NaM taNaM vA kaTuM ve'tyAdi / iha yaddevAnAM tRNAdyapi praharaNIbhavati tadacintyapuNyasaMbhAratvAtsu bhUmacakravartinaH sthAlamiva / asuANAM tu yannityavikurvitAni tAni bhavanti, taddevApekSayA teSAM mandaratarapuNyatvAt, tathAvidhapuruSANAmivetyavagantavyam |iti bhagavatyaSTAdazazatakasaptamoddezake 806 pratau 495 patre // 14 // punarapi ke valizarAjjIvavirAdhanA jAyamAnA na viruddhA, ityakSANi likhyante-na ca vAcyamimAni chadmasthamAzrityAvaseyAni, saptamazate sNvRttoddeshke'tidisstttvaat| tatra ca upazAntamoha-kSINamoha-sayogikevaliguNasthAnakatrayavarttivItarAgo'pisakriyatvAtsAtavedyaM karma bandhAti, ityAdinA spaSTameva ke valino gRhItatvAt / tacca sarvamatrApi grAhyameva atidiSTatvAt, guNasthAnakavizeSAkathanena airyApathikakri yAvataH ke valino'pyatra sukhenAyAtatvAcca, nacajAnannapikevalI kathaM tAnAkrAmatItyAdimugdhajanapratArakavacobhizcAturI viDambanIyA avazyambhAvibhAvasyakevalibhirazakyapratIkAratvamItyAdyuktatvAdeva, svayamapi kevalino nadyuttaraNAdeH sviikRttvaacc| sRtamanena kadAgraheNa tAnyakSarANi cemAni D:\ratan.pm5\5th proof
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ 90] [zrIvicAraratnAkaraH 1 rAyagihe jAva evaM vayAsI-aNagArassa NaM bhaMte ! bhAviyappaNo purato duhao jugamAyAe pehAerI yaM rIyamANassa pAyassa ahe kukkaDapoe vA vaTTApoe vA kuliMgacchAe vA pariyAvajjejjA tassa NaM bhaMte ! kiM iriyAvahiyA kiriyA kajjai saMpAiyA kiriyA kajjai ? goyamA ! aNagArassa NaM bhAviyappaNo jAva tassa NaM iriyAvahiyA kiriyA kajjai no saMpAiyA kiriyA kajjai / se keNadveNaM bhaMte ! evaM vuccai jahA sattamasate saMvuDuddesae jAva aTTho nikkhitto / sevaM bhaMte sevaM bhaMte jAva vihA''iti / vRttiryathA-saptamoddezakAnte karmakSapaNoktA, aSTame tu tadbandho nirUpyate-ityevaM saMbandhasyAsyedamAdisUtram-rAyagihe' ityAdi 'purao'tti agrataH / 'duhao'tti dvidhA'ntA, pArzvataH pRSThatazcetyarthaH / 'jugamAyAe'tti yUpamAtrayA dRSTyA 'pehAe'tti prekSya 2 rIyaM'ti gataM-gamanaM rIyamANassa'tti kurvata ityarthaH / 'kukkuDapoe'tti kukkuTaDimbhaH / 'vaTTApoe'tti iha varttaka:-pakSivizeSaH 'kuliMgacchAe va'tti pipIlikAdisadRzaH 'pariyAvajjejja'tti paryApadyeta-mriyeta / 'evaM jahA sattamasae' ityAdi anena ca yatsUcitaM tasyArthaleza evaM-atha kenArthena bhadantaivamucyate-gautama ! yasya krodhAdayo vyavacchinnA bhavanti, tasyeryApathikyeva kriyA bhavatItyAdi / 'jAva aTTho nikkhitto'tti / 'se keNaTeNaM bhaMte !' ityAdivAkyasya nigamanaM yAvadityarthaH / tacca-'se teNaTeNaM go yamA!' ityAdi |iti bhagavatyaSTAdazazatakASTamoddezake 806 pratau 496 patre // 15 // anyatra tu ArdrAmalakapramANaM pRthvIkAyapiNDazcakricandanapeSikApiSTo'citto na bhavatIti zrUyate / atra tu jatugolakapramANa iti bhedAntarajijJAsayA pRthivyAkramaNe tajjIvAnAM kIdRzI vedanA bhavatItyarthajijJAsayA ca sUtradvayaM likhyate 2'puDhavIkAiyassaNaMbhaMte !ke mahAliyA sIrogAhaNA paNNattA? goyamA! se jahA nAmae raNNA cAuraMtacakkavaTTissavannagapesiyA taruNI balavaMjugavaMjuvANI appAyaMkA vannao jAva niuNasippovagayA navaraMcammeThThaduhaNamuTThiyasamAhayaNiciyagattakAyA na bhannai sesaMtaMceva jAvaniuNasippovagayA tikkhAe vaDAmaI e saNhakaraNIe tikkheNaM vairAmaeNavaTTAvaraeNaM egaM mahaM puDhavikAiyaMjatugolagasamANaMgahAyapaDisAhariyapaDisAhariyapaDisaMkhiviyapaDisaMkhiviya jAvaiNAmeva tti kaTTatisattakhutto uppIsejjA, tattha NaM goyamA ! atthegaiyA puDhavIkAiyA 1. bhaga./za.18/u.8/749sU. / 2. bhaga./za.19/u.3/764sU. / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare prAcyataTe paJcamastaraGgaH ] [ 91 AliddhA atthegaiyA no AliddhA, atthegaiyA saMghaTTiyA atthegaiyA no saMghaTTiyA, atthegaiyA pariyAviyA atthegaiyA no pariyAviyA, atthegaiyA uddaviyA atthegaiyA no uddaviyA, atthegaiyA piTThA atthegaiyA no piTThA, puDhavikAiyassa NaM goyamA ! e mahAbhiyA sIrogAhaNA paNNattA / puDhavikAiyassa NaM bhaMte! akkaMte samANe kerisayaM vedaNaM paccaNubbhavamANe viharai ? goyamA ! se jahAnAmae keI purise taruNo balavaM jAvanNisippovagae egaM purise juNNaM jAjajjariyadehaM jAvadubbalaM kilaMtaM jamalapANiNA muddhANaMsi abhihaNejjA se NaM goyamA ! purise teNaM puriseNaM jamalapANiNA muddhANaMsi abhihae samANe kerisayaM vedaNaM paccaNubbhavamANe viharai? aNiTTaMsamaNAuso tassa NaM goyamA ! purisassa vedaNAhiMto puDhavikAie akkaMte samANe to aNitariyaM ceva akaM tatariyaM ceva jAva amaNAmatariyaM ceva vedaNaM paccaNubbhavamANe viharai 'tti / vRttiryathA - 'puDhavI 'tyAdi ' ' vaNagapesiya'tti candanapeSikA 'taruNI 'tti pravarddhamAnavayA 'balavaM 'ti sAmarthyavatI 'jugavaM 'ti suSamaduSSamAdiviziSTakAlavatI 'juvANi' tti vayaH prAptA 'appAyaMka'tti nIrogA 'vaNNao'tti anenedaM sUcitam"thiraggahatthA daDhapANipAyapiTTaMto rupariNayA ' [ ityAdi / iha varNake 'cammeTThaduhaNa' ityAdyapyadhItaM tadiha na vAcyam, etasya vizeSaNasya striyA asaMbhavAt / ata evAha----cammeTThaduhaNamuTThiyasamAhayanicitagattakAyA na bhaNNai 'tti / tatra carmeSTakAdIni vyAyAmakriyAyAmupakaraNAni taiH samAhatAni vyAyAmapravRttau, ata eva nicitAni ca ghanIbhUtAni gAtrANi - aGgAni yatra saH, tathAvidhaH kAyo yasyAH sA tathA iti / 'tikkhAe'tti paruSAyAM 'vAmaie 'tti vajramayyAm sA ca nIranghrA kaThinA ca bhavati, 'saNhakaraNIe'tti zlakSNAnicUrNarUpANi dravyANi kriyante yasyAM sA zlakSNakaraNIpeSaNAzilA tasyAM, 'vaTTAvaraeNaM' ti varttakavareNa-loSTakapradhAnena 'puDhavikAiyaM'ti pRthivIkAyikasamudayaM 'jatugolagasamANaM 'ti DimbharUpakrIDanakajatugolakapramANaM naatimhaantmityrthH|'pddisaahaare' ityAdi / iha pratisaMharaNaM zilAyAH zilAputrakAcca saMhRtya piNDIkaraM pratisaMkSepaNaM tu-zilAyAH patataH sNrkssnnm| 'atthegaiya'tti santyeke kecana 'Aliddha'tti AdigdhAH zilAyAM zilAputrake ca lagnA: 'saMghaTTiya'tti saMGgharSitA: 'paritAviya'tti pIDitAH 'uddaviya'tti mAritAH kathaM yataH 'piTTha'tti piSTAH / 'e mahAliya'tti evaM mahatI iti mahatIvAtisUkSmeti bhAvaH / yato viziSTAyAmapi peSaNA ga D:\ratan.pm5\5th proof
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ 92] [zrIvicAraratnAkaraH kecinna piSTA-naivachuptA apiiti| atthegaiyA saMghaTTiya' tti praaguktm| saMghaTTazcAkramaNabhedaH ata AkrAntAnAM pRthivyAdInAM yAdRzI vedanA bhavati, tatprarUpaNAyAha-'puDhavI'tyAdi 'akaM te samaNe'tti AkramaNe sati 'jamalapANiNa'tti muSTineti bhAvaH / 'aNiTuM samaNAuso'ttigau tamvacanaM 'eto'tti uktalakSaNAyAH vedanAyAH sakAzAt iti bhagavatyekonaviMzatizatakatRtIyoddezake 806 pratau 503 patre // 16 // nanu madhye kiyante kAlaM yAvat sAdhavo nAbhUvan sAdhvAbhAsAzca kecana svamatikalpitajinAlayajinapratimopaDhaukitadhAnyAdhupajIvino'bhUvan ? varSasahasradvayAtikrame ca vayaM jinazAsanoddhArAya suvihitAH sAdhavaH samudbhUtAH, ityAdi yajjinapratimAripavaH pralapanti, tacca teSAM bhuutgrstgaaliiprdaanpraaym'| yataH siddhAnte ekaviMzativarSasahasraM yAvat, zrI mvarddhamAsvAminastIrthasya sAdhu-sAdhvI-zrAvaka-zrAvikArUpasyAvyavacchinnatvenoktatvAt / tathAhi 1'eesi NaM bhaMte ! chavIsAe titthagANaM kai jiNaMtarA paNNattA? goyamA! tevIsaM jiNaMtarA paNNattA / eesi NaM bhaMte ! tevIsAe jiNaMtaresu kassa kahiM kAliyasuassa vocchede paNNate ? goyamA ! eesu NaM tevIso jiNaMtaresu purimapacchimaesu aTThasu aTThasu jiNaMtaresu ettha NaM kAliasuassa avvocchede paNNatte, majjhimaesu sattasu jiNaMtaresu ettha NaM kAliyasuassa vocchede paNNatte, savvattha vi NaM vocchinne diTThivAde / jaMbuddIve NaM bhaMte ! dIve bhArahe vAse imIse osappiNIe devANuppiyANaM kevaiyaM kAlaM puvvagae aNusajjissai ? goyamA ! jaMbuddIve NaM dIve bhArahe vAse imIse osappiNIe mamaM egaM vAsasahassaM puvvagae aNusajjissai / jahA NaM bhaMte ! jaMbuddIve dIve bhArahe vAse imIse osappiNIe devANuppiyANaM egaM vAsasahassaM puvvagae aNusajjissai, tahA NaM bhaMte ! jaMbuddIve dIve bhArahe vAse imIse osappiNIe avasesANaM titthagarANaM kevaiyaM kAlaM puvvagae aNusajjitthA? goyamA ! atthegaiyA NaM saMkhejjaM kAlaM atthegaiyANaM asaMkhejjaM kaalN| jaMbuddIve NaM bhaMte ! dIve bhArahe vAse imIse osappiNIe devANuppiyANaM kevatiyaM kAlaM titthe aNusajjisai ? goyamA ! jaMbuddIve dIve bhArahe vAse mamaM imIse osappiNIe ekkavIsaM vAsasahassAI titthe aNusajjissai / jahA NaM bhaMte ! 1. bhg./sh.20/u.8/795suu.| D:\ratan.pm5\5th proof
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare prAcyataTe paJcamastaraGgaH] [93 jaMbuddIve dIve bhArahe vAse imIse osappiNIe devANuppiyANaM ekkavIsaM vAsasahassAiM titthe aNusajjissai, tahA NaM jaMbuddIve NaM dIve bhArahe vAse AgamessANaM caramatitthagarassa kevaiyaM kAlaM titthe aNusajjissai ? / goyamA ! jAvaieNaM usabhassa ahao kosaliyassa jiNapariyAe evaiyAiM saMkhejjAiM AgamessANaM caramatitthagarassa titthe aNusajjissai''iti / vRttirya thA-'kai Na' mityAdi 'kassa kahiM kAliyasuassa vocchee paNNatte'tti kasya jinasya saMbandhinaH kasmin jinAntare kayorjinayorantare kAlikazrutasyaikAdazAGgIrUpasya vyavacchedaH prajJaptaH ? iti praznaH, uttaraM tu 'eesi Na'mityAdi iha ca kAlikasya vyavacchede pRSTe yadapRSTasyAvyavacchedasyAbhidhAna tadvipakSajJApane sati vivakSitArthabodhanaM sukaraM bhavatIti kRtvA kRtamiti / 'majjhimaesu sattasu' tti anena 'kassa kahiM' ityasyottaraM avaseyam, tathA hi-madhyameSu saptasvityukte suvidhijanatIrthasyasuvidhi-zItalajanayorantare vyavacchedo babhUva, tadvyavacchedakAlazca palyopamacaturbhAgaH, evamanye'pi SaD jinAH SaT ca jinAnantarANi vAcyAni / kevalaM vyavacchedakAlaH saptasvapyevamavaseyaH / "caubhAgo 1 caubhAgo2, tiNi ya caubhAga3 paliyamegaM ca 4 / tiNNeva ya caubhAgA5, cautthabhAgo6 ya caubhAgo7" // 1 // [ ]iti / 'ettha NaM'ti eteSu prajJApakenopadarzyamAneSu jinAntareSukAlikazrutyavacchedaH prajJaptaH / dRSTivAdokSayA tvAha-'savvattha vi NaM vocchiNNe diTThivAe'tti sarveSvapi jinAntareSu na kevalaM saptasveva kvacit kiyantamapi kAlaM vyavacchinnodRSTivAdaiti / vyavacchedAdhikAradevedamAha-jaMbaDIve Na' mityAdi / 'devANuppiyANaM' ti yuSmAkaM saMbandhi 'atthegaiyANaM saMkhejjaM kAlaM' ti pazcAnupUrvyApArzvanAthadInAM saMkhyAtaM kAlam / 'atthegatiyANaM asaMkhejjaM kAlaM' tiRSabhadInAM 'AgamessANaM' ti AgamiSyatAMbhaviSyatAMmahApadmadInAM jinAnAM 'kosaliyassa'ttikozaldezajAtasya 'jiNapariyAe'tti kevaliparyAyaH sa ca varSasahasranyUnaM pUrvalakSamiti |iti zrIbhagavatIviMzatitamazatakASTamoddezake 806 pratau 514 patre // 17 // pratimAripava: prasahya jinapratimAsvIkAritA api tAH zAzvatya eva tathA kalpatayA ca devaireva namaskaraNIyA iti pralapanti, taccobhayamapyetasmin sUtre cAraNarSibhirnamaskRtatvena 'ihaM ceiyAiM vaMdai' ityanena ca nirastaM draSTavyam / tathAhi D:\ratan.pm5\5th proof
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ 94] [zrIvicAraratnAkaraH 1'kaivihANaM bhaMte ! cAraNA paNNattA? goyamA ! duvihA cAraNA paNNattA taM jahA-vijjAcAraNA ya jaMghAcAraNA ya / se ke NaTeNaM bhaMte ! evaM vuccai vijjAcAraNA vijjAcAraNA? goyamA tassa NaM chaTuMchaTeNaM aNikkhitteNaM tavokammeNaM vijjAe uttaraguNaladdhiM khamamANassa vijjAcAraNaladdhI nAmaM laddhI samuppajjai,se teNaTeNaMjAva vijjaacaarnnaa|vijjaacaarnnssnnN bhaMte ! kahaMsIhA gaI ? kahaM sIhe gaivisae paNNatte? goyamA ! ayaNNaM jaMbuddIve dIve jAva kiMci visesAhie parikkheveNaM deveNaM mahiDDIe jAva mahesakkhe jAva iNAmeva tti kaTu kevalakappaM jaMbuddIvaM dIvaM tihiM acchANivAehiM tikkhutto aNupariyaTTittANaM havvamAgacchejjA,vijjAcAraNassaNaMtahA sIhAgaI tahA sIhe gtivisepnnnntte| vijjAcAraNassaNaM bhaMte ! tiriyaM kevaie gativasie paNNatte? goyamA !se NaMio egeNaM uppAeNa mANusuttare pavvae samosaraNaM karei, mANu02 tahiMceiyAiM vaMdai tahiM0 vaMdittA bitieNaM naMdIsaravaradIve samosaraNaM karei, naMdI0 karittA tahiMceiyAI vaMdai tahiM0 vaMdittA tato pddiniytti|pddiniyttittaa ihamAgachaD ihamAgacchittA ihaM ceiyAiM vaMdai, vijjAcAraNassa NaMgoyamA ! tiriyaM evaie gativisae pnnnntte| vijjAcAraNassaNaM bhaMte ! u8 kevaie gativisae paNNatte ? goyamA ! se NaM io egeNaM uppAeNaM naMdaNavaNe samosaraNaM karei naMdaNaM0 karittA tahiMceiyAiM vaMdai tahiM0 vaMdittA bitieNaM uppAeNaM paMDagavaNe samosaraNaM karei paMDaga0 karittA tahiMceiyAI vaMdai tahiM0 vaMdittA tao paDiniyattei, paDiniyattaittA ihamAgacchai, ihamAgacchittA ihaMceiyAiM vaMdai, vijjAcArassaNaMgoyamA! urdU evatie gativisae paNNatte |se NaM tassa ThANassaaNAloiyapaDikkaMte kAlaM karei natthi tassa raahnnaa| se NaM tassa ThANassa AloiyapaDikkaMte kAlaM karei atthi tassa aaraahnnaa|sekennttennN bhaMte ! evaM vuccai jaMghAcAraNA jaM 2? goyamA ! tassa NaM aTThamaMaTThameNaM aNikkhitteNaM tavokammeNaM appANaM bhAvemANassa jaMghAcAraNa-laddhI nAmaM laddhI samuppajjai,se teNadveNaM jaMghAcAraNA jaM 2 / jaMghAcAraNassa NaM bhaMte ! kahaM sIhA gatI kahaM sIhe gativisae paNNatte ? ayaNNaM jaMbuddIve dIve evaM jaheva vijjAcAraNassa navaraM tisattakkhutto aNupariyaTTittANaMhavvamAgacchejjA jaMghAcAraNassa goyamA!tahAsIhA gatI tahA sIhe gativisae paNNatte, sesaMtaM cev| jaMghAcaraNassa NaM bhaMte ! tiriyaM kevaie gativisae paNNatte? goyamA ! se NaM ao egeNaM uppAemaM rucagavare dIve 1. bhaga./za.20/u.9/801sU. / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare prAcyataTe paJcamastaraGgaH] [95 samosaraNaM karei ruyaga0 karittA tahiMceiyAiM vaMdai tahiM0 vaMdittA tao paDiniyattamANe bitieNaM uppAeNaM naMdIsaravaredIve samosaraNaM karei naMdI0 karittA tahiMceiyAI vaMdai tahiMceiyAiM vaMdittA ihamAgacchai ihamAgacchittA ihaM ceiyAiM vaMdai, jaMghAcAraNassaNaMgoyamA ! tiriyaM evaie givisepnnnntte|jNghaacrnnss NaM bhaMte ! uDDhe kevaie gativisae paNNatte ? goyamA ! se NaM io egeNaM uppAeNaM paMDagavaNe samosaraNaM karei karittA tahiMceiyAiM vaMdai tahiM0 vaMdittA tao paDiniyattei tao paDiniyattamANe bitieNaM uppAeNaM naMdaNavaNe samosaraNaM karei naMdaNa karittA tahiM ceiAI vaMdai tahiMce vaMdittA ihamAgacchai ihamAgacchittA ihaM ceiAI vaMdai, jaMghAcAraNassa NaM goyamA ! u8 evaie gativisae paNNatte / se NaM tassa ThANassa aNAloiyapaDikkaMte kAlaM karei, natthi tassa raahnnaa|se NaM tassa ThANassa AloiyapaDikkaMte kAlaM karei, atthi tassa rAhaNA / sevaM bhaMte ! 2 tti jAva viharai' tti / vRttiryathA-aSTamo ddezakasyAnte devA uktAH, te cAkAzacAriNaH, ityAkAzacAridravyadevA navame prarUpyante / ityevaM saMbandhasyAsyedamAdisUtram-'kaivihA nn'mityaadi| tatra caraNaM-gamanamatizayavadAkAze eSAmastIti caarnnaa| 'vijjAcAraNA'tti vidyAzrutaM tacca pUrvagataM tatkR topakArAzcAraNA-vidyAcAraNAH / 'jaMghAcAraNA'tti javAvyApArakRtopakarAzcAraNA:-jaGghAcAraNAH / ihArthe gAthA: 1'aisayacaraNasamatthA, jaMghAvijjAhiM cAraNA munno| jaMghAhiM jAi paDhamo, nissaM kAuM ravikare vi ||1||[bhg./20-9-801v.] eguppAeNa io, ruyagavaraMmi u tao pddiniytto|| bIeNaM naMdIsaramihaM, tao ei taieNaM ||2||[bhg./20-9-8017.] paDhameNa paMDagavaNaM, viuppAeNa NaMdaNaM ei| taiuppAeNa tao, iha jaMghAcAraNo ei ||3||[bhg./20-9-8017.] paDhameNa mANusuttaranagaM, sa naMdIssaraM ca biieNaM / eDa tao taieNaM kayaceiyavaMdaNo ihayaM ||4||[bhg./20-9-8017.] paDhameNaM naMdaNavaNaM, biiuppAeNa pNddgvnnNmi|| ei ihaM taieNaM, jo vijjAcAraNo hoi" ||5||[bhg./20-9-801v.] 'tassa NaM' ti yo vidyAcAraNo bhaviSyati, tasya SaSThaMSaSThena tapaHkarmaNA vidyayApUrvagatazrutavizeSarUpayA karaNabhUtayA 'uttaraguNaladdhi' ti uttaraguNAH piNDavizuddhyAdayaH 1. pra.sA./597ta: 601 gaa.| D:\ratan.pm5\5th proof
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ 96] [ zrIvicAraratnAkaraH teSu ceha prakramAttapo gRhyate tatazcottaraguNalabdhi- tapolabdhi kSamamANasya- adhisahamAnasya, tapaH kurvata ityartha: / 'kahaM sIhA gai' tti kIdRzI zIghrA gatiH - gamanakriyA ? 'kahaM sIhe gativisae'tti kIdRzaH zIghro gativiSayaH gateH zIghratvena tadviSayo'pyupacArAcchIghra uktaH / gativiSayo-gatigocaraH gamanAbhAve'pi zIghragatigocarabhUtaM kSetramityarthaH / 'ayaNNa'mityAdi ayaMjambadvIpa evambhUto bhavati / tatazca 'deve Na'mityAdi / 'havvamAgacchejjA' ityatra yathA zIghrA'sya devasya gatirityayaM vAkyazeSo dRzyaH / 'se NaM tassa ThANasse'tyAdi / ayamatra bhAvArtho - labdhyupajIvanaM kila pramAdaH / tatra cAsevite anAlocite na bhavati cAritrasyarAdhanA, tadvirAdhakazca na labhate cAritrArAdhanAphalamiti / yacce hoktaM- 'vidyAcAraNasya gamanamutpAdadvayena AgamanaM caikena / jaGghAcAraNasya tu gamanamekena, AgamanaM ca dvayeneti, tallabdhisvabhAvAt' / anye tvAhuH 'vidyAcAraNasyAgamanakAle vidyA'bhyastatarA bhavatItyekenAgamanaM, gamane tu na tatheti dvaabhyaam| jaGghAcAraNasya tulabdhirupajIvyamAnA'lpasAmarthyA bhavatItyAgamanaM dvAbhyAM gamanaM caikenaiveti'| / bhagavatIviMzatitamazatake navamoddezake 806 pratau 515 patre // 180 // AlocanAgrAhakAlocanAcAryasvarUpadazavidhasAmAcArIsvarUpadazavidhaprAyazcitta svarUpajijJAsayA sUtrANi likhyante 1' dasahiM ThANehiM saMpanne aNagAre arihati attadosaM Aloittae taM jahAjAtisaMpanne 1 kulasaMpanne 2 viNayasaMpanne 3 NANasaMpanne 4 daMsaNasaMpanne 5 carittasaMpanne 6 khaMte 7 daMte 8 amAI 9 apacchANutAvI 10 / aTThahiM ThANehiM saMpanne aNagAre arihati AloyaNaM pacchittae taM jahA - AyArakhaM 1 AhAravaM 2 vavahArakhaM 3 uvvIlae 4 pakuvvae 5 aparissAvI 6 nijjavae 7 avAyadaMsI 8 / desavihA sAmAyArI paNNattA / taM jahA icchA 1 micchA 2 tahakkAre 3, AvasiyA 4 ya nisIhiyA 5 / ApucchaNA 6 ya paDipucchA 7, chaMdaNA 8 ya nimaMtaNA 9 // 1 // uvasaMpayA 10 ya kAle sAmAyArI bhave dasahA / savihe pAyacchitte paNNatte / taM jahA - AloyaNArihe 1 paDikkamaNArihe 2 tadubhayArihe 3 vivegArihe 4 viussaggArihe 5 tavArihe 6 chedArihe 7 mUlArihe 8 aNavaTTappArihe9 pAraMciyArihe10 'tti / vRttiryathA - 'jAisaMpaNNe' ityAdi nanvetAvAn guNasamudAya Alocakasya kasmAdanviSyate ? ityucyate -jAtisaMpannaHprAyo 'kRtyaM na 1. bhaga. / 25 -7-959 / 2. bhaga. / 25-7-960 / 3. bhaga. / 25 -7-961 / 4. bhaga. / 25 -7-961 / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare prAcyataTe paJcamastaraGgaH] [97 karoti, atha kRtaM ca samyagAlocayati 1kulasaMpannoGgIkRtaprAyazcittasya voDhA bhavati 2 / vinayasaMpanno vandanAdikAyA AlocanAsamAcAryAH prayoktA bhavati 3jJAnasaMpannaH kRtyAkRtyavibhAgaM jAnAti 4 darzanasaMpannaprAyazcittAcchuddhiM zraddhatte 5 cAritrasaMpannaH prAyazcittamaGgIko ti 6kSAntogurubhirupAlambhito na kupyati 7dAntodAntendriyatayA zuddhi samyag vahati 8|amaayiiago payannapAdhamAlocayati 9 / apazcAttApI Alocite'pAdhe pazcAttApamakurvanni bhAgI bhavatIti 10 AyAvamityAdi / tatrAcAravAn-jJAnAdipaJcaprakArAcArayuktaH1za AhAravaMti AlocitApAdhAnAmavadhAraNAvAn 2 / vavahAravaMti AgamazrutAdipaJcaprakAravyavahANAmanyatarayukta : 3/uvvIla ttA apavrIDaka: lajjayAticArAn gopAyantaM vicitravacanairvilajjIkRtya samyagAlocanAkArayitetyarthaH 4 / pakuvvaetti AlociteSvapAdheSu prAyazcittadAnato vizuddhi kArayituM samartha: 5 / aparissAvitti Alocake nAlocitAnaparAdhAnanyasmai na kathayatItyasAvaparizrAvI 6|nijjvtti niryApaka asamarthasya prAyazcittinaH prAyazcittasya khaNDazaH karaNena nirvAhaka: 7avAyadaMsitti AlocanAyA adAne pAralaukikApAyadarzanazIla: 8 / iti / anantaramAlocanAcArya uktaH, sa ca sAmAcAryAH pravartako bhavatIti tAM pradarzayannAha-'dasavihA saamaayaarii'tyaadi| pratItA ceym| navaram-ApRcchA-kArye prazna iti, pratipRcchA tu-pUrvaniSiddhe kArye ev| chandanA-pUrvagRhItena bhktaadinaa| nimantraNA tvagRhItena / upsNpcc-jnyaanaadinimittmaacaaryaantraashrynnmiti| atha sAmAcArIvizeSatvAt prAyazcittasya tadabhidhAtumAha-'dasavihe'tyAdi iha prAyazcittazabdo'pA dhe tacchuddhau ca dRzyate, tadihApAdhe dRzyaH, tatra 'AloaNArihe'tti AlocanAnivedanA tallakSaNAM zuddhiM yadarhatyaticArajAtaM tadAlocanArham, evamanyAnyapi kevalaM pratikramaNaM mithyAduSkRtaM, tadubhayaM AlocanAmithyAduSkRte, viveko-'zuddhabhaktAdityAgo, vyutsargaH kAyotsargaH, tapo nirvikRtikAdi, cchedaH-pravrajyAparyAyahasvIkaraNaM, mUlaM-mahAva tAropaNam, anavasthApyaM-kRtatapaso vratAropaNaM, paaraanycikN-linggaadibhedmiti| zrIbhagavatIpaJcaviMzatitamazatakasaptamoddezake 806 pratau560 patre // 19 // iti zrImadakabbarabhUpAlavizAlacittAlavAlavivaddhitavRSarasAlazAlAtizAlizIla zrIhIravijayasUrIzvaraziSyopAdhyAyazrIkIrtivijayagaNisamuccite zrIvicAraratnAkare prAcyataTe vizeSasamuccayAparanAmni zrIbhagavatIvicAranAmA pnycmstrnggH||5|| D:\ratan.pm515th proof
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare prAcyataTe // sssstthstrnggH|| iha sthitairapyavalokyate yatprabhAvato viSvagiyaM trilokii| sadA prakAzaM tadanantasAraM, jainezvaraM vaSThamayamAnamAmi // 1 // athAvasAyAtAH SaSThAGgavicArA likhyante kecicca mithyAtvikRtaM sarvaM vRthaiva pratyuta karmabandhakAraNaM na tu kimapi satphalanidAnaM, taccAjJAnavilasitam, mithyAtvikRtasyApi mArgAnusArisadanuSThAnasya lAbhahetutvena zrUyamANatvAt / tathaiva ca mithyAtvinA'pimeghAku mAsIvena gajena zazakAnukampayA saMsAra: svalpIkRto manujAyuzca nibaddhamiti zrUyate siddhAnte / sa cAyaM likhyate tite NaM tuma mehA ! pAeNaM gattaM kaMDuissAmi tti kaTTa pAe uvikhatte taMsi ca NaM aMtarasi annehiM balavaMtehiM sattehiM paNolijjamANe paNolijjamANe sasae aNupavitu / tate NaM tuma mehA ! gAyaM kaMDuittA puNaravi pAyaM nikkhivissAmi tti ka dRtaM sasayaM aNupaviTuM pAsAsi pAsittA pANANukaMpayAe bhUyANukaMpayAe jIvANukaMpayAe sattANukaMpayAe se pAe aMtA ceva saMdhArie no ceva NaM nikkhitte| tate NaM tumaM mehA ! tAe pANANukaMpayAe jAva sattANukaMpayAe saMsAre parittIkatte mANussae nibaddhe / tate NaM se vaNadave aDDAtijjAtirAtiMdiyAiM taM vaNaM jhAmei jhAmittA niTThie uvarae uvasaMte vijjhAe yAvi hotthA // tate NaM te bahave sIhA ya jAva cillalA ya taM vaNadavaM niTThiyaM jAva vijjhAyaM pAsaMti pAsittA aggibhayavippamukkA tanhAe chuhAe ya parabbhAhayA samANA maMDalAo paDinikkhamaMti paDinikkhamittA savvato samaMtA vippasaritthA [ tate NaM bahave hatthI jAva chuhAe ya parabbhAhayA samANA tao maMDalAo paDinikkhamaMti paDinikkhamittA disodisiM vippasaritthA ] tae NaM tuma mehA! junne jarAjajjariyadehe siDhilavalittayApiNaddhagatte 1. jJAtA./1-1-37/38 sU. /
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare prAcyataTe SaSThastaraGgaH] [99 dubbale kilaMte jujie pivAsite atthAme abale aparakkame vA ThANukkhaMDe vegeNa vippasarissAmi tti kaTTa pAe pasAremANe vijjuhate viva rayatagiripabbhAre dharaNitalaMsi savvaMgehiM sannivaie / tate NaM tava mehA ! sarIragaMsi veyaNA pAubbhUtA ujjalA jAva dAhavakkaMtie yAvi vihrsi| tate NaM tamaM mehA ! taM ujjalaM jAva dahiyAsaM tinni rAtiMdiyAI veyaNaM veemANe viharittA egaM vAsasataM paramAuyaM pAlittA iheva jaMbuddIve dIve bhArahe vAse rAyagihe nagare seNiyassa ranno dhAriNIe devIe kucchisi kumArattAe paccAyAe / tate NaM tuma mehA ! ANupuvveNaM gabbhavAsAo nikkhaMte samANe ummukkabAlabhAve jovvaNagamaNupatte mamaM aMtie muMDe bhavittA AgArAo aNagAriyaM pavvaie, taM jati tAva tume mehA ! tirikkhajoNiyabhAvamuvagaeNaM appaDiladdhasammattarayaNalaMbheNaM se pAe pANANukaMpAe jAva aMtarA ceva saMdhAritte no ceva NaM nikkhitte kimaMga puNa tumaM mehA ! iyANiM vipulakulasamubbhave NaM niruvahayasarIradaMtaladdhapaMciMdie NaM evaM uTThANabalavIriyapurisakkAraparakkamasaMjutte NaM mamaM aMtie muMDe bhavittA AgArAto aNagAriyaM pavvaie samANo samaNANaM niggaMthANaMrAo puvvarattAvarattakAlasamayaMsi vAyaNAe jAva dhammANuogaciMtAe uccArassa vA pAsavaNassa vA atigacchamANANa ya niggacchamANANa ya hatthasaMghaTTaNANi ya pAyasaMghaTTaNANi ya jAvarayareNuguMDaNANi ya no sammaM sahasi khamasi titikkhasiahiyAsesi" iti / vRttiryathA-tatastvayA he megha ! gAtreNa gAtraM kaNDUyiSye iti kRtvA,-iti hetoH pAda utkSiptaH-utpATitaH / 'taMsi ca NaM aMtaraMsi'tti tasmiMzcAntare, pAdAkrAntapUrve-antarAle ityarthaH / 'pAdaM nikkhivissAmi tti kaTTa' iha bhuvaM nirUpayannitizeSaH / 'prANAnukampaye'tyAdipadacatuSTayamekArthaM dayAprakarSapratipAdanArtham / 'niTThie' tti niSThAM gataH-kRtasvakAryo jAta ityarthaH / uparato-'nAliGgitendhanAdvyAvRttaH, upazAnto-jvAlApagamAt, vidhyAto-aGgAramumudyabhAvAt, cApIti-samuccaye jIrNa ityAdi zithilA valipradhAnA yA tvak tayA pinaddhaM gAtraM-zarIraM yasya sa tathA, asthAmAzarIrabalavikalatvAt, abala:-avaSTambhavarjitatvAt, apAkramo-niSpAditasvaphalAbhimAnavizeSarahitvAt acchaka maNato vA 'ThANukkhaMDe'tti urdhvasthAnena stambhitagAtra ityarthaH, 'rayayagiripabbhAre'tti iha prAgbhAra-iSadavanataM khaNDaM, upamA cAnenAsya mahattayaiva na varNato raktatvAt tasya, vAcanAntare tu sita evAsAviti / 'apaDiladdhasammattarayaNalaMbheNaM' D:\ratan.pm5\5th proof
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10] [zrIvicAraratnAkaraH tti apratilabdho-'saJjAtaH "vipulakulasamubbhaveNaM' ityAdau NaMkArA vAkyAlaGkAre, nirupahataM zarIraM yasya sa tathA, dAntAni-upazamaM nItAni prAkkAle labdhAni santi paJcendriyANi yena sa tathA, tataH karmadhArayaH, pAThAntare nirupahatazarIraprAptazcAsau labdhapaJcendriyazceti samAsa, evamityupalabhyamAnarUpairutthAnAdibhiH saMyukto yaH saH tathA, tatrotthAnaM-ceSTAvizeSaH, balaM-zArIraM, vIrya-jIvaprabhavaM, puruSakAra:-abhimAnavizeSaH, parAkramaH-sa eva sAdhitaphala iti / no samyak sahase bhayAbhAvena, kSamase krodhAbhAvena, titikSase dainyAnavalambanena, adhyAsayasi avicalitakAyatayA, ekAthikAni caitAni padAni |iti jJAtAdharmakathAGge prathamazrutaskandhe prathamAdhyayane 98 pratau 44 ptre||1|| _ 'kAryaM vitArendubale'pi puSye , dIkSAM vivAhaM ca vinA vidadhyAt / / ityAdi / puSyamAhAtmyaM na kevalaM jyoti:zAstraprasiddhameva, kiM tu siddhAntaviditamapi tathA hi 1 'gahiesurAyavarasAsaNesu mahayA ukkiTThasIhaNAya jAvaraveNaM pakkhubhitamahAsamuddaravabhUtaM piva meiNiM karemANA egadisiM jAva vANiyagA poyaNesu durUDhA, tato pussamANavo vakkamudAhu haM bho ! savvesimavi atthasiddhI uvaTThitAI kallANAI paDihayAiM savvapAvAiM jutto pUso vijao muhutto ayaM desakAlo''iti / vRttiryathAgRhIte SurAjavarazAsaneSu-AjJAsu paTTakeSu vA prakSubhitamahAsamudraravabhUtamiva tadAtmakamiva taM pradezamiti gamyate / 'tao pussamANavo vakkamudAhu' tti tato'nantaraM mAgadho maGgalavacanaM bravIti smetyarthaH, tadevAha-sarveSAmeva bho ! bhavatAmarthasiddhirbhavatu, upasthitAni kalyANAni, pratihatAni sarvapApAni-sarvavighnAH 'jutto' tti yuktaH puSyo nakSatravizeSazcandramasA ihAvasare iti gamyate, puSyanakSatraM hi yAtrAyAM siddhikaram / yadAha"api dvAdazame candre , puSyaH sarvArthasAdhakaH" [ ]iti / mAgadhena tadupanyastaM, vijayo muhUrtastriMzato muhUrtAnAM madhyAt / ayaM dezakAla:-eSa prastAvo gamanasyeti gamyate |iti zrIjJAtASTamAdhyayane 98 pratau 68 patre // 2 // tIrthaGkarajanmAnantaraM tIrthaGkaramAtA'patyaM na prasUte, iti prasiddhiH sA tu azAstrIyaiva saMbhAvyate, yatomalijanasyAnujo bhrAtA zrUyate / tathA hi 2'tate NaM sA cittagaraseNI cittasabhaM jAva hAvabhAve citte ti / jeNeva malladinne kumAre teNeva jAva eyamANattiyaM paccappiNaMti / tae NaM malladinne 1. jJAtA./1-8-86/sU. / 2. jJAtA./1-8-91/sU. / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare prAcyataTe SaSThastaraGgaH] [101 cittagaraseNiMsakkAreti sakkArittA vipulaM jIviyArihaM pIidANaM dalai dalittA paDivisajjeti / tae NaM malladinne annayA nhAe aMteurapariyAlasaMpariuDe ammadhAie saddhi jeNeva cittasabhA teNeva uvAgacchai uvAgacchittA cittasabhaM aNupavisai aNupavisittA hAvabhAvavilAsabibboakaliyAI rUvAiM pAsamANe2 jeNeva mallIe videharAyavarakannAe tayANurUvaM nivvattiyaM pAsai pAsittA imeyArUve abbhatthie jAva samupajjitthA esa NaM mallI videhAyavarakanna tti kaTTa lajjie vIDie viDDe saNiyaM saNiyaM paccosakkai / tate NaM malladinnaM ammadhAI saNiyaM saNiyaM paccosaktaM pAsittA evaM vadAsI-kinnaM tumaM puttA ! lajjie vIDie viDDe saNiyaM saNiyaM paccosakkai ? tate NaM se malladinne ammadhAtiM evaM vadAsI-juttaM NaM ammo ! mama jeTTAe bhagiNIe gurudevayabhUyAe lajjaNijjAe mama cittagaNivvattiyaM sabhaM aNupavisittae ? tae NaM ammadhAI malladinnaM kumAraM evaM vayAsI-no khalu puttA ! esA mallI, esa NaM mallIe videhAyavarakannAe cittagaraeNaM tayANurUve Nivvattite / tate NaM malladinne ammadhAIe eyamaDhe soccA Asurutte evaM vadAsI-kesa NaM bho ! cittayarae apatthiyapatthie jAva parivajjie jeNaM mama jeTThANa bhagiNIe gurudevayabhUyAe jAva nivvattie ti kaTTa taM cittagaraM vajjhaM ANavei'iti / vRttiryathA'aMteurapariyAla'tti antaHpuraM ca parivarazca antaHpuralakSaNo vA parivaro yaH sa tathA tAbhyAM tena vA saMparivRto lajjito vIDito vyarda iti, ete trayo'pi paryAyazabdAH lajjAprakarSAbhidhAnAyoktAH / 'lajjaNijjAe'tti lajjyate yasyAH sA lajjanIyA |iti jJAtA'STamAdhyayane 98 pratau 72 patre // 3 // nanu etAvatyapi mahati siddhAnte kenApi zrAvakeNa zrAvikayA vA zrIjinapratimA pUjitA iti na zrUyate, tato nAstyevAyaM vidhirityAdibhiranyaizca dAmbhikayogyairvacobhimugdhajanAn pratArayanti pratimAdviSaH / tataH sahRdayahRdayAvavodhAya yathAdraupadyAsavistaraM pratimA pUjitA, tathA likhyate-na ca vAcyaM nAyaM dharmArthavidhiH vivAhAvasare kRtatvAt sAMsArika evAyaM vidhiriti pUjanAnantaraM 'tinnANaM tArayANaM buddhANaM bohayANaM muttANaM moyagANaM' [ za.sta. ]ityAdereva prArthanAt, samIcInavarado bhava putrado bhava, ityAderaprArthanAcca dhArmika evAyaM vidhiH sAMsArikakAryamadhye dharmakAryAnuSThAnaM ca viditatatvAnAmaviruddham / yadAhu: D:\ratan.pm5\5th proof
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ [zrIvicAraratnAkaraH "saMsArakAryavyagreNa dharmaH, kAryo'ntarAntA / meDhIbaddho'pi hi bhrAmyan, ghAsagrAsaM karoti gauH" // 1 // [ ] na ca vAcyaM rAyavarakannA' ityabhihiteyamiti, kimidaM dUSaNaM ?mallipi videhAyavarakannA' ityabhihitA, ityalamasaMbaddhAlApena / sUtraM zrUyatAm 1'tate NaM sA dovaI rAyavarakannA kallaM pAubbhayAe jeNeva majjaNaghare teNeva uvAgacchai, uvAgacchittA majjaNagharamaNupavisai, aNupavisittA nhAyA kayabalikammA kayakouyamaMgalapAyacchittA suddhappAvesAi maMgallAiM vatthAI pavaraparihiyA majjaNagharAu paDinikkhamai paDinikkhamittA jeNeva jiNaghare teNeva uvAgacchai uvAgacchittA jiNagharaM aNupavisai aNupavisittA jiNapaDimANaM Aloe paNAmaM karei karittA lomahatthayaM parAmusai parAmusittA jiNapaDimAo pamajjai pamajjittA surahiNA gaMdhodaeNa nhAei surabhIe gaMdhakAsAIe gattAiM lUhei lUhittA saraseNaM gosIsacaMdaNeNaM aMgAiM aNuliMpai aNuliMpittA sarasehiM gaMdhehi ya mallehi ya accei evaM jahA rAyapaseNie sUriyAbhe / jiNapaDimAo accei acceittA taheva-jANiyavvaM jAva dhUvaM Dahai DahittA vAmaM jANuM aMcei aMceittA dAhiNaM jANuM dharaNitalaMsi nihaTTa tikkhutto muddhANaM dharaNitalaMsi niveseti nivesittA tikkhutto muddhANaM isiM paccunnamai paccunnamittA karayala jAva kaTTa evaM vayAsI-namo tthu NaM arahaMtANaM bhagavaMtANaM jAva saMpatANaM vaMdai namasai namaMsittA jiNagharAo paDinikkhamai paDinikkhamittA jeNeva aMtaure teNeva uvAgacchai"iti / vRttiryathA-'jiNapaDimANaM accaNaM karei'tti ekasyAM vAcanAyAmetAvadeva dRzyate / vAcanAntare tu"nhAyA jAva savvAlaGkAravibhUsiyA majjaNagharAo paDinikkhamai paDinikkhamittA jeNAmeva jiNaghare teNAmeva uvAgacchai uvAgacchittA jiNagharaM aNupavisai aNupavisittA jiNapaDimANaM Aloe paNAmaM karei lomahatthayaM parAmusai parAmusittA, evaM jahA sUriyAbho jiNapaDimo accei, taheva bhANiyavvaM jAva dhUvaM Dahai''tti iha yAvatkaraNAdarthata idaM dRzyam-lomahastakena jinapratimAH pramASTi, surabhiNA gandhodakena snapayati, gozIrSacandanenAnulimpati, vastrANi nivAsayati, tataH puSpANAM mAlyAnAM grathitAnAmityarthaH, gandhAnAM cUrNAnAM vastrANAM AbharaNAnAM cAropaNaM 1. jJAtA./1-16/171 sU. / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare prAcyataTe SaSThastaraGgaH] [103 karoti sma, mAlAkalApAvalambanaM puSpaprakaraM tandulairdarpaNAdyaSTamaGgalakAlekhanaM ca karoti, 'vAmaM jANuM aMcei'tti utkSipatItyarthaH, 'dAhiNaM jANuM dharaNitalaMsi nihaTTa' nihatya sthApayitvetyarthaH, 'tikkhutto muddhANaM dharaNitalaMsi nivesei' nivezayatItyarthaH / 'isiM paccunnamai karatalapariggahiyaM aMjaliM matthae kaTTa evaM vayAsI-namo tthu NaM arihaMtANaM jAva saMpattANaM vaMdati namaMsati namaMsittA jiNagharAu paDinikkhamai' tti tatra vandate caityavandanavidhinA prasiddhena namasyati pazcAt praNidhAnAdiyogeneti vRddhAH na cadraupadyAH praNipAtadaNDakamAtraM caityavandanamabhihitaM sUtre iti sUtramAtraprAmANyAdanyasyApi zrAvakAdestAvadeva taditi mantavyam, caritAnuvAdarUpatvAdasya, na ca caritAnuvAdavacanAni vidhiniSedhasAdhakAni bhavanti, anyathAsUryAbhadidevavaktavyatAyAM bahUnAM zastrAdivastUnAmarcanaM zrUyate tadapi vidheyaM syAt / kiJcAviratAnAM praNipAtadaNDakamAtramapi caityavandanaM saMbhAvyate, yato vandate namasyatIti padadvayasya vRddhAntaravyAkhyAnamevamupadarzitam, jIvAbhigamavRtkRitA viratimatAmeva prasiddhacaityavandanavidhirbhavati, anyeSAM tthaabhyupgmpurssrkaayotsrgaasiddheH| tato vandate sAmAnyena, namasyati AzayavRddheH prItyutthAnarUpanamaskAreNeti |iti zrIjJAtASoDazAdhyayane 98 pratau 89 patre // 4 // kecicca pratimApUjakatverNyayaivadraupadamazrAvikAM vadanti, sA ca gehe naditaiva / yataH sAdraupadIparamazrAvikA pratIyate, yena nAradamasaMyatamaviratamiti kRtvA'bhyutthAnAdi na kRtavatI / tathA hi 1tate NaM se paMDurAyA kacchullaNArayaM ejjamANaM pAsati pAsittA paMcahiM paMDavehiM kuMtIe devIe ya saddhiM AsaNAto abbhuDheti abbhuTTittA kacchullaNArayaM sattaTThapayAI paccuggacchai paccuggacchittA tikkhutto AyAhiNapayAhiNaM kareti karettA vaMdati namaMsati mahAriheNaM AsaNeNaM uvaNimaMteti / tatte NaM se kacchullaNArae udagapariphAsiyAe dabbhuvaripaccutthuyAe nisiyAe NisIyati NisIyittA paMDA ya rajje ya jAva aMteure ya kusalodaMtaM pucchai / tate NaM se paMDurAyA koMtIdevI paMca ya paMDavA kacchullaNArayaM ADhAyaMti jAva pajjuvAsaMti / tate NaM sA dovatI devI kacchullaNArayaM assaMjayaavirayaappaDiyapaccakkhAyapAvakammaM ti kaTTa no ADhAti no pariyANati no abbhuTeti no pajjuvAsati''iti vRttiryathA-'assaMjaya-aviraya 1. jJAtA./1-16/174 suu.| D:\ratan.pm5\5th proof
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ [zrIvicAraratnAkaraH appaDiyapaccakkhAyapAvakamme tti kaTTa' asaMyataH saMyamarahitatvAt, avirato vizeSatastapasyaratatvAt, na pratihatAni-na pratiSedhitAni atItakAlakRtAni nindanataH, na pratyAkhyAtAni ca bhaviSyatkAlabhAvIni, pApakarmANi-prANAtipAtAdikriyA yena athavA na pratihatAni sAgaropamakoTAkoTyantaHpravezanena samyaktvalAbhataH na ca pratyAkhyAtAni sAgaropamakoTAkoTyAH saha khyAtasAgarainyUnatAkaraNena sarvaviratilAbhatapApakarmANijJAnAvaraNAdIni yena sa tathA padatrayasya karmadhArayaH,iti zrIjJAtASoDazAdhyayane 172 pratau 147 patre // 5 // aparaM ca yadidraupadIzrAvikA na syAttadApadmanAbho svabhavane AhRtA satI AcAmlaparigRhItaM SaSThaMSaSThena tapaH kathaM kRtavatI ? taccoktam 1"tate NaM sA dovatI devI paumaNAbhaM evaM vayAsI-evaM khalu devA0 jaMbuddIve dIve bhArahe vAse bAravatIe NayarIe kanhe NAmaM vAsudeve mama piyabhAue parivasati, taM jati NaM se chanhaM mAsANaM mama kUvaM no havvamAgacchai tate NaM ahaM devA0 jaM tumaM vadasI tassa ANAovayaNaNiddese ciTThissAmi / tate NaM se paume dovatIe eyamaTuM paDisaNettA dovatiM deviM kannateure Thaveti / tate NaM sA dovatI devI chaTuMchaTTeNaM aNikkhitteNaM AyaMbilapariggahieNaM tavokammeNaM appANaM bhAvemANI viharai'' iti vRttistu sugamatvAdasya nAsti |iti jJAtASoDazAdhyayane 172 pratau 148 ptr||6|| keciccotsUtrabhASI yadi tasminneva bhave Alocayati tadA tatpratikAra: syAt, anyathA tasmin bhave AlocanAbhAve ca niyamAdananta eva saMsAra iti pralapanti, taccAyuktameva, yataHkAladivyA yathAchandAyA utsUtrabhASiNyA api tadbhave'gRhItAlocanAyA api nAnantasaMsAritvaM zrUyate, kiM tu itastRtIyabhave muktiruktA / nanu yadIyaM yathAchandoktA tadotsUtrabhASiNIti kathamucyate ? iti cenmaivam, yathAcchandotsUtrabhASiNoraikyenaivoktatvAt / tathA hi "ussuttamAyaraMto, ussuttaM ceva pnnvemaanno| eso tti ahAchaMdo, icchAchaMdo tti egaTThA" ||1||[prsaa./121] 1. jJAtA./1-16/175 sU. / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare prAcyataTe SaSThastaraGgaH ] sUtraM cedam 'tate NaM sA kAlI ajjA jAyA IriyAsamiyA jAva guttabaMbhayAriNI / tate sAkAlI ajjA pupphacUlA ajjAe aMtie samAiyamAiyAtiM ekkArasaaMgAI ahijjai bahUhiM kattha jAva viharati / tate NaM sA kAlI ajjA annayA kayAtiM strIrapAosiyA jAyA yAvi hotthA, abhikkhaNamabhikkhaNaM hatthe dhoveti pAe dhoveti sIsaM dhovei muhaM dhovei thaNaMtarAI dhoveti kakkhaMtarANi dhovei gujjhatarAI dhoveti jattha jattha viyaNaM ThANaM vA sejjaM vA NisIhiyaM vA cetei taM puvvAmeva abbhukkhettA tato pacchA Asayati vA sayati vA / tate NaM sA pupphacUlA ajjA kAliM ajjaM evaM vayAsI - no khalu kappati devA0 samaNINaM niggaMthINaM sarIrapAusiyANaM hottae tumaM ca NaM devANuppiyA ! sarIrapAusiyA jAyA abhikkhaNamabhikkhaNaM hatthe dhovesi jAva AsayAhi vA sayAhi vA, taM tumaM devANuppiyA ! eyassa ThANassa Aloehi jAva pAyacchittaM paDivajjAhi / tate NaM sA kAlI ajjA pupphacUlAe ajjAe eyamaTTaM no ADhAti jAva tusiNIyA saMciTThati / tate NaM tAto pupphacUlAo ajjAo kAliM ajjaM abhikkhaNamabhikkhaNaM hIleMti NidaMti khisaMti garihaMti avamannaMti abhikkhaNamabhikkhaNaM eyamaTTaM nivAreMti / tate NaM tIse kAlIe ajjAe samaNIhiM NiggaMthIhiM abhikkhamabhikkhaNaM hIlijjamANI jAva vArijjamANIe imeyArUve abbhatthie jAva samuppajjitthA, jayA NaM ahaM AgAravAsamajjhe vasitthA tayA NaM ahaM sayaMvasA jappabhir3aM ca NaM ahaM muMDe bhavittA AgArAto aNagAriyaM pavvatitA tappabhir3aM ca NaM paravasA jAyA, taM seyaM khalu mamaM kallaM pAuppabhAyAe rayaNIe jAva jalaMte pADikkayaMuvassayaMuvasaM pajjittA gaM viharittae tti kaTTu evaM saMpeheti saMpehittA jAva jalaMte pADikkayaM uvassayaM geNhati, tattha NaM aNivAriyA aNohaTTiyA sacchaMdamatI abhikkhaNamabhikkhaNaM hatthe dhoveti jAva Asayai vA sayai vA / tate NaM sA kAlI ajjA pAsatthA pAsatthavihArI osannA osannaviharI kusIlA kusIlavihArI ahAchaMdA ahAchaMdAviharI saMsattA saMsattavihArI bahUNi vAsANi sAmannapariyAgaM pAuNati pAuNittA (addha)mAsiyAe saMlehaNAe attANaM jhUseti jhosittA saTThi( tisaM ) bhattAiM aNasaNAe 1. jJAtA . 2-1-1 / 220 sU. / D:\ratan.pm5\5th proof [ 105
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ [zrIvicAraratnAkaraH chedeti chedittA tassa ThANassa aNAloiya apaDikkaMtA kAlamAse kAlaM kiccA camaracaMcAe rAyahANIe kAlIvaDiMsae bhuvaNeuvavAyasabhAe devasayaNijjaMsi devadUsaMtariyA aMgulassa asaMkhejjabhAgamettAe ogAhaNAe kAlIdevittAe uvvnnaa| tate NaM sA kAlI devI ahuNovavannA samANI paMcavihAe pajjattIe jahA sUriyAbho jAva bhAsAmaNapajjattIe / tate NaM sA kAlIdevI caunheM sAmANiyasAhassINaM jAva annesiM ca bahUNaM kAlIvaDeMsagabhavaNavAsINaM asurakumArANaM devANa ya devINa ya AhevaccaM jAva viharati / evaM khalu goyamA ! kAlIe devIe sA divvA deviDDI laddhA pattA abhisamaNAgayA kAlIe NaM bhaMte ! devIe kevatiyaM kAlaM ThitI pannattA? goyamA ! aDDAijjAiM paliovamAiM ThitI pannattA / kAlI NaM bhaMte! devI tAo devalogAo aNaMtaraM uvaTTittA kahiMgacchihiti ? goyamA ! mahAvidehe vAse sijjhihiti / evaM khalu jaMbU ! samaNeNaM jAva saMpatteNaM paDhamassa vaggassa paDhamajjhayaNassa ayamaDhe pnntte"| vRttistu sugamatvAdasya nAsti |iti zrIjJAtAdvitIyazrutaskandhaprathamAdhyayanaprAnte 172 pratau 170 patre // 7 // iti zrImadakabbarabhUpAlavizAlacittAlavAlavivaddhitavRSarasAlazAlAtizAlizIla zrIhIravijayasUrIzvaraziSyopAdhyAyazrIkIrtivijayagaNisamuccite zrIvicAraratnAkare prAcyataTe vizeSasamuccayAparanAmni zrIjJAtAdharmakathAGgavicAranAmA SaSThastaraGgaH // 6 // D:\ratan.pm5\5th proof
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare prAcyataTe ||sptmstrnggH|| kASThopamAni paramatahRdayAnyapi yuktisamIralaharIbhiH / surabhayati ya iha tasmai, jainAgamacandanAya namaH // 1 // atha paripATyAyAtAH zreThapAsakadazAGgavacArA likhyate nanu nAstyeva pratimAvandanavidhi: yadi syAttadA bhagavataH zrabIsye yantaH zrAvakA abhUvan teSu kena pratimA namaskRteti siddhAnte darzanIyaM iti pratimAdviSo vadanti, tacca jaDajanAnAM hRdayaGgamaM na viduSAm / yataAnanse suzrAvake na samyaktvoccArasamaye anyatIrthikaparigRhItArhaccaityavandananiSedhanadvAreNAnyArhaccaityavandanasya sutarAM sviikRttvaat| nanu niSedhasUtre'rhaccaityavandanaM yathA pratipAditaM tathA vidhisUtre kuto noktam? kiM ca yadi anyatIrthika parigRhItArhaccaityavandanaM niSiddhaM tarhi anyatIthikAparigRhItArhaccaityavandanamanuktamapi kathamApatitam? iti cet? are adRSTanyAyamArga! maivaM vAdI J, tAvat vizeSavidhiniSedhauhizeSaniSedhAbhyanujJAphalau yathA-brAhmaNebhyo dadhi deyaM, takraM kauddinyaay| atra kauDinyagotrAya brAhmaNAya takraM deyam, ayaM hivizeSavidhiH, tena ca zeSANAM brAhmaNAnAM takra niSedhaH spaSTameva pratIyate / tathA brAhmaNA bhojanIyAH kauNDinyAya ca takraM na deyam, ityatra vizeSaniSedhe zeSANAM brAhmaNAnAM tarka deyam, ityabhyanujJA pratIyata ev| tathA cAtrApi anyatIrthikaparigRhItArhaccaityavandananiSedhalakSaNena vizeSaniSedhena zeSArhaccaityavandanAnujJA suprtiitaiv| kiJca mUlato niSiddhe dezato niSedho'pyayauktika eva praannaatipaataadivt| arhaccaityazabdena yatsAdhuvRkSanagAdyarthAntarakalpanaM tattu zAbdikaistArkikaiH sahRdayaiH shrotumpyshkymitypkrnnniiym| tatsUtraJcedam samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdai namasai vaMdittA namaMsittA evaM vayAsI-no khalu me bhaMte ! kappai ajjappabhiI annautthie vA annautthiyadevayANi vA 1. upA./a.1/10 sU. / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ zrIvicAraratnAkaraH annautthiyapariggahiyAiM arihaMtaceyAiM vA vaMdittae vA namaMsittae vA puTvi aNAlatteNaM Alavittae vA saMlavittae vA [ kallANaM maMgalaM devayaM ceiyaM pajjuvAsittae vA] tesiM asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA dAuM vA aNuppayAuM vA nannattha rAyAbhiogeNaM gaNAbhiogeNaM balAbhiogeNaM devayAbhiogeNaM guruniggaheNaM vittikaMtAreNaM, kappai me samaNe niggaMthe phAsueNaM esaNijjeNaM asaNapANakhAimasAimeNaM vatthapaDiggahakaMbalapAyapuMchaeNaM pIDhaphalagasijjAsaMthAraeNaM osahabhesajjeNa ya paDilAbhemANassa viharittae ttikaTTa imaM eyArUvaM abhiggahaM abhiginhai abhiginhittA pasiNAI pucchai pucchittA aTThAI Adiyati AdiyattA samaNaM bhagavaM mahAvIraM tikkhutto vaMdai" iti / vRttiryathA-'no khal' ityAdi, no khalu mama bhadanta ! bhagavan ! kalpate-yajyate adya prabhati-itaH samyaktvapratipattidinAdArabhya niticArasamyaktvaparipAlanArthaM tadyatanAmAzritya 'annautthie va' tti jainayUthAdyadanyat yUthaM saGghAntaraM tIrthAntaramityarthaH tadasti yeSAM te'nyayUthikAzcarakAdikutIthikAH tAn, anyayUthikadaivatAni vA harihAdIni, anyayUthikaparigRhItAni vArhaccaityAni-arhatpratimAlakSaNAni, yathA bhautaparigRhItAni vIrabhadramahAkAlAdIni vandituM vA-abhivAdanaM kartuM, namaskartu-praNAmapUrvakaM prazastadhvanibhiguNotkIrtanaM kattu, tadbhaktAnAM mithyAtvasthirIkaraNAdidoSaprasaGgAdityabhiprAya: tathA pUrvaM prathamamanAlaptane satA anyatIthikaistAnevAlapituM vA-sakRt sambhASituM saMlapituM vApunaH punaH saMlApaM kartuM yataste taptatAyogolakakalpAH khalvAsanAdikriyAyAM niyuktA bhavanti, tatpratyayazca karmabandhaH syAt / tathA''lApAdeH sakAzAt paricayena tasyaiva tasya parijanasya vA mithyAtvaprAptiriti, prathamAlaptena tvasambhramalokApavAdabhayAt kIdRzastvamityAdi vAcyamiti / tatA tebhyo'nyayUthikebhyo'zanAdi dAtuM vA sakRta, anu pradAtuM vA punaH punarityarthaH ayaJca niSedho dharmabuddhyaiva karuNayA tu dadyAdapi, kiM sarvathA na kalpate ? ityAha-'nannattharAyAbhiogeNaM' ti na iti-na kalpate yo'yaM niSedhaH so'nyatra rAjAbhiyogAt tRtIyAyAH paJcamyarthatvAt, rAjAbhiyogaM varjayitvetyarthaH / rAjAbhiyogastu-rAjaparatantratA, gaNaH-samudAyastadabhiyogaH-pAravazyatA gaNAbhiyogastasmAd, balAbhiyogo nAma-rAjagaNavyatiriktasya balavataH pAratantryaM, devatAbhiyogodevaparatantratA, gurunigraho-mAtApitRpAravazyaM, gurUNAM vA-caityasAdhUnAM nigraha:-pratyanIka D:\ratan.pm5\5th proof
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare prAcyataTe saptamastaraGgaH] [109 kRtopadravo gurunigrahastatropasthite tadrakSArthaM anyayUthikAdibhyo dadadapi nAtikrAmati samyaktvamiti, 'vittikaMtAreNaM' ti vRttiH-jIvikA tasyAH kAntAraM-araNyaM tadiva kAntAraM kSetraM kAlo vA vRttikAntAraM nirvAhAbhAva ityarthaH tasmAdanyatra niSedho dAnapradAnAderiti prakRtamiti 'paDiggahaMti pAtram / 'pIDhaM' ti pIThaM-paTTAdikam / 'phalagaM' ti avaSTambhAdikaM phlkm| 'bhesajjaM' ti pathyam / 'aTThAiMti uttarabhUtAnAMnAdadAti / iti upAsakaprathamAdhyayanasAvacUrika 27 pratau 7 patre // 1 // zrAvakANAM pratimA anuSTheyA iti jijJApayiSayA pratimAsvarUpajijJApayiSayA ca likhyate samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtiyaM dhammapannattiuvasaMpajjittA NaM vihritte|tN seyaM khalu mamaMkallaMjAvajalaMte viulaM asaNaM pANaMkhAimaM sAimaMjahA pUraNo jAvajeTTaputtaM kuDuMbe ThavettAtaM mittajAvajeTTaputtaM ca ApucchittA kollAge sannivese NAyakulaMsiposahasAlaMpaDilehittAsamaNassa bhagavaomahAvIrassaaMtiyaM dhammapaNNattiMuvasaMpajjittANaM viharittae evaM saMpehei saMpehittA kallaMviulaM taheva jimiyabhuttuttAgaetaM mittajAvaviuleNaMpuSpha jAvasakkAreDsammANeisammANittA tasseva mitta jAvapuraojeTTaputtaM saddAvei saddAvettA evaMvayAsI-evaMkhaluputtA !ahaM vANiyaggAme bahUNaM rAIsarajahA ciMtitaM jaavvihritte|tN seyaM khalu mama idANiM tumaM sayassa kuDuMbassa AlaMbaNaM ThavettAjAva vihritte|tennN jeTTaputte ANaMdassa smnnovaasgssthttieymttuNvinnennNpddisunnei|tennNse ANaMdesamaNovAsae tassevamittajAvapuratojeTThaputtaMkuDuMbeThaveiThavettA evaMvayAsI-mANaMdevANuppiyA! tumhe ajjappabhiI kei mamaM bahUsu kajjesujAva ApucchauvA paDipucchaumama aTThAe asaNaM pANaM khAimaM sAimaM vA uvakkhaDeuvA uvakareuvA |tennN se ANaMde samaNovAsae jeTTaputtaM mittaNAiMApucchaDApucchittA sayAogehAo paDinikkhamai, paDinikkhamittA vANiyaggAmanagaraMmajjhaM majjheNaM niggacchai niggacchittAjeNeva kollAe sannivesejeNevanAyakulejeNevaposahasAlAteNeva uvAgacchai uvAgacchittA posahasAlaM pamajjai pamajjittA uccArapAsavaNabhUmI paDilehai paDile hittA dabbhasaMthArayaM saMtharai, dabbhasaMthArayaM durUhai durUhittA posahasAlAe posahie 1. upA./a.1/15 sU. / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ [zrIvicAraratnAkaraH dabbhasaMthArovagae samaNassa bhagavato mahAvIrassaaMtiyaMdhammapannattiM uvasaMpajjittANaM viharai / tae NaM se ANaMde samaNovAsae paDhamauvAsagapaDimaM uvasaMpajjittANaM vihri| paDhamauvAsagapaDimaM ahAsuttaM 4 sammakAeNaM phAsei jAva aaraahei|te NaM se ANaMde samaNovAsae doccaM uvAsagapaDimaM, evaM taccaM, cautthaM, paMcama, chaTuM, sattamaM,aTThamaM,navamaM, dasamaM, ekaarsmNjaavaaraahei|tennN se ANaMdesamaNovAsae imeNaM eyArUveNaM oleNaM kileNaM payatteNaM paggahieNaM tavokammeNaM sukke jAva kise dhamaNisaMtaejAe iti / vRttiryathA mahAvIssa aMtiyaM' ti ante bhavA AntikI mahAvIrasamIpAbhyupagatetyarthaH / tAM 'dhammapannatti' ti dharmaprajJaptimupasaMpadya-aGgIkRtyAnuSThAnadvArata : 'jahA pUraNo' tibhagavatyabhA hi to bAlatapasvI sa yathA svasthAneputrAdisthApanamA ta , tathA'yaM kRtavAnityarthaH / evaM cAsau kRtavAn'viulaM asaNapANakhAimasAimaMuvakkhaDAvittA,mittanAiniyagasaMbaMdhiparijaNaMAmaMtettA,taM mittanAiniyagasaMbaMdhiparijaNaM viuleNaM asaNapANakhAimasAimeNaM vatthagaMdhamallAlaMkAreNa yasakkArettAsaMmANettA,tassevamittanAiniyagasaMbaMdhipariyaNassa purato jeTThaputtaM ku DuMbe ThAvei ThAvittA''nAyakulaMsi' tti svajanagRhe 'uvakkhaDeu'tti upasko tu sadhyatu uvakareu' tiupakotu-siddhaM sat dravyAntaraiH kRtopakAramAhitaguNAntaraM vidadhAtu 'paDhama' ti ekAdazAnAmAdyAmupAsakapratimAM-zrAvakocitAbhigrahavizeSarUpAmupasaMpadya viharati / tasyAzcedaM svarUpam "saMkAdisallavirahiya-sammaiMsaNajuo u| jo jaMtU sesaguNavippamukko, esA khalu hoi pddhmaao''||1||[ upA.sU./1-157.] samyagdarzanapratipattizca tasya pUrvamapyAsIt, kevalamiha zaGkAdidoSarAjAbhiyogAdyapavAdavarjitatvena tathAvidhasamyagdarzanAcAravizeSapAlanAbhyupagamena ca pratimAtvaM sambhAvyate kathamanyathA'sAvekamAsaM prathamAyAH pratimAyAH pAlanena, dvau mAsau dvitIyAyAH pAlanena, evaM yAvadekAdaza mAsAnekAdazyAH pAlanena, paJcasArddhAni varSANi pUritavAnityarthato vakSyatIti, na cAyamArtho dazAzrutaskandhadAvupalabhyate, zraddhAmAtrarUpAyAstatra tasyAH pratipAdanAt / 'ahAsuttaM'ti sUtrAnatikrameNa, yathAkalpaM-pratimAcArAnatikrameNa, yathAmArga-kSAyopazamikabhAvAnatikrameNa, 'ahAtaccaM' ti yathAtattvaM darzanapratimeti zabdasyAnvanikrameNa, 'phAsei' tti spRzati pratipattikAle vidhinA pratipatteH, 'pAlei' D:\ratan.pm5\5th proof
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare prAcyataTe saptamastaraGgaH] [111 tti satatopayogapratijAgaraNena rakSati, 'sohai' tti zobhayati gurupUjApurassarapAraNakakaraNena zodhayati vA niraticAratayA, 'tIrei'tti pUrNe'pi kAlAvadhAvanubandhAtyAgAt, kIrttayati tatsamAptAvidaJcehAdimadhyAvasAneSu karttavyaM tacca mayA kRtamiti kIrtanAt, ArAdhayati ebhireva prakAraiH saMpUrNauniSThAM nayatIti / 'doccaM'ti dvitIyAM vratapratimAm, idaJcAsyAH svarUpam "daMsaNapaDimAjutto, pAlaMtoNuvvae niraDyAre / aNukaMpAiguNajuo, jIvo iha hoi vayapaDimA" ||2||[upaa.suu./1-15v.] 'taccaM'ti tRtIyAM sAmAyikapratimAm, tatsvarUpamidam "varadasaNavayajutto, sAmAiyaM kuNai jo u saMjhAsu / ukkoseNa timAsaM, esA sAmAiyappaDimA" // 3 // [ upA.sU./1-15vR.] 'cautthaMti caturthI pauSadhapratimAmevaMsvarUpam "puvvodiyapaDimajuo, jo kuNai posahaM tu saMpunnaM / aTThamicauddasAisu, cauro mAsA cautthIM sA" // 4 // [ upA.sU./1-15vR.] 'paMcamaM' ti paJcamI pratimApratimAM kAyotsargapratimAmityarthaH, svarUpaJcAsyAH "sammamaNuvvayaguNavayasikkhAvayavaM thiro ya nANI ya / aTThamicauddasIsu, paDimaM ThAegarAIyaM / 5 / / [ upA.sU./1-15va.] asiNANaviyaDabhoI, maulikaDo divasabaMbhayArI y| rAI parimANakaDo, paDimAvajjesu diyhesu"|6|[upaa.suu./1-15v.] 'asiNANaviyaDabhoI' asnAno'rAtribhojI cetyarthaH / 'mauDikaDo'tti mutkalakaccha ityarthaH / "jhAyai paDimAi Thio, tiloyapujje jiNe jiyakasAe / niyadosapaccaNIyaM, annaM vA paMca jA maasaa"|7||[ upA.sU./1-15vR.] 'chaTuM' ti SaSThI abrahmavarjanapratimAm, etatsvarUpaJcaivam "puvvodiyaguNajutto, visesao mohaNijjavajjo ya / vajjai aMbabhamegaMtao ya rAI pi thiracitto / 8 / / [ upA.sU./1-15vR.] siMgArakahAvirao, itthIe samaM rahammi no tthaai| cayai ya aippasaMgaM, tahA vibhUsaM ca ukkosaM / 9 / / [ upA.sU./1-15vR.] D:\ratan.pm5\5th proof
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12] [zrIvicAraratnAkaraH evaM jA chammAsA, eso'higao u iyarahA diTuM / jAvajjIvaM pi ima, vajjai eyaMmi logaMmi" ||10||[upaa.suu./1-157.] 'sattamaM ti saptamI sacittAhAravarjanapratimAmityarthaH, iyaJcaivam "sacittaM AhAraM, vajjai asaNAiyaM niravasesaM / sesavayasamAutto, jA mAsA satta vihipuvvaM" // 11 // upA.sU./1-15vR.] 'aTThamiti aSTamI svayamArambhavarjanapratimAm, tadrUpamidam "vajjai sayamAraMbha, sAvajjaM kAraveti pesehiN| vittinimittaM puvvaya-guNajutto aTTha jA mAsA' // 12 // [ upA.sU./1-15vR.] 'navamaM'ti navamIM bhRtakapreSyArambhavarjanapratimAm, sA ceyam "pesehiM AraMbhaM, sAvajjaM kAravei No guruyaM / puvvoiyaguNajutto, Nava mAsA jAva vihiNAo' // 13 // [ upA.sU./1-15va.] 'dasamaM' ti dazamI uddiSTabhaktavarjanapratimAm, sA caivam "uddiTTakaDaM bhattaM pi, vajjae kimaya sesamAraMbhaM / so hoi ya khuramuMDo, sihaliM vA dhArae koi // 14 / / upA.sU./1-157.] davvaM puTTho jANaM, jANei vayai no ya neveti / puvvodiyaguNajutto, dasa mAsA kAlamANeNaM" // 15 // upA.sU./1-15va.] 'ekArasamaM' ti ekAdazI zramaNabhUtapratimAm, tatsvarUpaJcaitat 'khuramuMDo loeNa va, rayaharaNaM uggahaM ca ghettUNaM / samaNabbhUo viharai, dhammaM kAeNa phAsaMto // 16 // [ upA.sU./1-15vR.] evaM ukkoseNaM, ekkArasa mAsa jAva viharati" [ upA.sU./1-15vR.] iti upAsakaprathamAdhyayanasAvacUrika 27 pratau 8 patre // 2 // iti zrImadakabbarabhUpAlavizAlacittAlavAlavivaddhitavRSarasAlazAlAtizAlizIla zrIhIravijayasUrIzvaraziSyopAdhyAyazrIkIrtivijayagaNisamuccite zrIvicAraratnAkare prAcyataTe vizeSasamuccayAparanAmni zrIupAsagavicAranAmA sptmstrnggH||7|| D:\ratan.pm5\5th proof
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare prAcyataTe // assttmstrnggH|| sarvavidvajjagatsarvaM, chdmstho'pyvlokte| yatprabhAvAd bhRzaM bhaktyA, bhaje tajjinabhASitam // 1 // atha kramAyAtAdaSTamAGgAt kiJcit ratnAvalItapa:svarUpajijJAsayA likhyate teNaM kAleNaM teNaM samaeNaMcaMpANAmaMNayarI hotthA, puNNabhadde cetie, tattha NaM caMpAe nayarIe koNierAyA hotthA,vaNNao,tatthaNaMcaMpAeNayarIe seNiyassa raNNo bhajjA koNiyassaraNNo cullamAuyA kAlIM nAmaM devI hotthA, vaNNao jahA NaMdAjAvasAmAiyamAiyAti ekkArasaaMgAiM ahijjati, bahUhicauttha jAvaappANaM bhAvemANI viharati / tateNaMsAkAlI ajjA aNNayAkayAijeNeva ajjacaMdaNA ajjA teNeva uvAgatA 2 evaMvayAsI-icchAmiNaM ajjAo!tubbhehiMabbhaNuNAtA samANArayaNAvaliM tavaM uvasaMpajjittANaM viharittae ! ahAsuhaM devANuppiyA!mA paDibaMdhaM krehi|tte NaM sA kAlI ajjA ajjacaMdaNAe abbhaNuNAyA samANA rayaNAvaliM uvasaMpajjittA NaM viharati / taM jahA-cautthaM karei cautthaM karettA savvakAmaguNiyaM pAreti, savvakAmaguNiyaM pArettA chaTuM kareti chaTuM karettA savvakAmaguNiyaMpAreti, pArettAaTThamaM kareti karettA savvakAmaguNiyaMpAreti, pArettA aTThachaTThAI karei karettA savvakAmaguNiyaM pArei, pArettA cautthaM karei karettA savvakAmaguNiyaMpArei, pArettA chaTuMkarei karettA savvakAmaguNiyaMpArei, pArettAaTThamaM kareti karettA savvakAmaguNiyaM pArei, pArettA dasamaM kareti karettA savvakAmaguNiyaM pArei, pArettAduvAlasamaM karei karettA savvakAmaguNiyaMpArei, pArettAcoddasamaM kareti karettA savvakAmaguNiyaMpArei,pArettA solasamaM kareti karettAsavvakAmaguNiyaMpArei, pArettAaTThArasamaM karei karettA savvakAmaguNiyaM pArei, pArettA vIsaimaM kareti karettA savvakAmaguNiyaM pArei, pArettA bAvIsaimaM kareti karettA savvakAmaguNiyaM pArei, 1. anta./8-1/48-49-50 sU. / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ [zrIvicAraratnAkaraH pArettA cauvIsaimaM karei karettAsavvakAmaguNiyaMpArei,pArettA chavIsaimaM kareikarettA savvakAmaguNiyaM pArei, pArettA aTThAvIsaimaM karei karettA savvakAmaguNiyaM pArei, pArettA tIsaimaM karei karettA savvakAmaguNiyaM pArei, pArettA battIsaM karei karettA savvakAmaguNiyaMpArei,pArettAcauttIsaMkareti karettAsavvakAmaguNiyaMpArei,pArettA cauttIsaM chaTThAiM karei karettA savvakAmaguNiyaM pArei, pArettA cauttIsaM karei karettA savvakAmaguNiyaMpArei, pArettA battIsaMkarei karettA savvakAmaguNiyaMpArei, pArettA tIsaM kareti karettA savvakAmaguNiyaM pArei, pArettA aTThAvIsaM karei karettA savvakAmaguNiyaMpArei, pArettA chavIsaMkareti karettAsavvakAmaguNiyaMpAreti,pArettA cauvIsaimaM kareti karettAsavvakAmaguNiyaMpArei, pArettA bAvIsaimaM kareti karettA savvakAmaguNiyaM pArei, pArettAvIsaMkareti karettA savvakAmaguNiyaM pArei, pArettA aTThArasamaM kareti karettA savvakAmaguNiyaM pArei, pArettA solasamaM kareti karettA savvakAmaguNiyaMpArei,pArettAcoddasamaM karetikarettAsavvakAmaguNiyaMpArei, pArettA bArasamaM kareti karettA savvakAmaguNiyaM pArei, pArettA dasamaM karei karettA savvakAmaguNiyaMpArei,pArettA aTThamaM kareti karettA savvakAmaguNiyaMpAreti, pArettA chaTuMkarei karettA savvakAmaguNiyaMpArei,pArettA cautthaM karei karettA savvakAmaguNiyaM pArei, pArettA aTThachaTThAiM kareti karettA savvakAmaguNiyaM pAreti, pArettAaTThamaM karei karettA savvakAmaguNiyaM pArei, pArettA chaTuM kareti karettA savvakAmaguNiyaMpArei, pArettA cautthaM kareti karettA savvakAma-guNiyaM paarei|evN khalu esA rayaNAvalIe tavokammassa paDhamA parivADI egeNaM saMvacchareNaM tihiMmAsehiMbAvIsAe yaahorattehiM ahAsattaMjAva ArAhiyA bhvti|tyaannNtrNcnnNdoccaaeprivaaddiiecutthNkreti vigaivajjaM pAreti,pArettA chaTuMkareDavigaivajjaM pAreDa,evaM jahA paDhamAe parivADIe tahA bIyAe, navaraM-savvattha pAraNae vigaivajjaM pAreti jAva ArAhiyA bhvti| tayANaMtaraMcaNaMtaccAe parivADIe cautthaM kareti karettAalevADaM pAreti sesaMtaheva NavaraM-alevADaM pAreti |evN cautthA viparivADI NavaraM-savvapAraNae AyaMbilaM pAreti, sesaM taM cev| paDhamaMmi savvakAmaM, pAraNayaM bitiyae vigativajjaM / taiyaMmi alevADaM, AyaMbilamo cautthaMmi // 1 // D:\ratan.pm5\5th proof
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare prAcyataTe aSTamastaraGgaH] [115 tate NaM sA kAlI ajjA rayaNAvalitavokammaM paMcahiM saMvaccharehiM dohi ya mAsehiM aTThAvIsAe ya divasehiM ahAsuttaM jAva ArAhettA jeNeva ajjacaMdaNA ajjA teNeva uvAgacchati uvAgacchittA ajjacaMdaNaM ajjaM vaMdaMti namasaMti bahUhiM katthaM jAva appANaM bhAvemANI viharai [a.da./8/1/48-49-50]iti / vRttiryathA-'rayaNAvali' tti ratnAvalI-AbharaNavizeSaH / ratnAvalIva ratnAvalI, yathAhi-ratnAvalI ubhayata AdisUkSmasthUlasthUlataravibhAgakAhalikAkhyasauvarNAvayavadvayayuktA bhavati punarmadhyadeze sthUlaviziSTamaNyalDa kRtA ca bhavati, evaM yattapaH paTTAdAvupadarzamAnamimamAkAraM dhArayati tadratnAvalItyucyate, tatra caturthamekenopavAsena SaSThaM dvAbhyAmaSTamaM tribhiH, tato'STau SaSThAni, tAni ca sthApanAyAM catvAri catvAri kRtvA zaktidvayena sthApyante, athavA kti trayeNa nava koSThakAn kRtvA madhyakoSThe zUnyaM vidhAya zeSeSvaSTAsa aSTa SaSThAni racanIyAni, tatazcaturthAdicatustriMzattamaparyantaM, catustriMzattamaM ca SoDazabhirupavAsaiH, tato ratnAvalImadhyabhAgakalpanayA catustriMzat SaSThAni, eteSAM sthUlamaNitayA kalpitatvAt, etAni cottarAdharyeNa dve trINi catvAri paJca SaT paJca catvAri trINi dve ca sthApanIyAni, athavA aSTAbhiH SaDbhizca rekhAbhiH paJcatriMzatkoSTakAn vidhAya madhye zUnyaM kRtvA zeSeSu catustriMzatSaSThAni sthApanIyAni, evaM catustriMzattamAdIni caturthAntAni, punarapyaSTa SaSThAni, sthApanA tveSAM pUrvavat, punarapyaSTamaSaSThacaturthAnIti / prathamAyAM paripATyAM sarvakAmaguNitaM pArayati, tatra sarve kAmaguNA-abhilaSaNIyA rasAdiguNAH saJjAtA yasmistattathA sarvarasopetamityarthaH, bhojanamiti gamyate pAraNakaraGa grahagAthA "paDhamaMmi savvakAmaM, pAraNayaM bitiyae vigaivajjaM / taiyaMmi alevADaM, AyaMbilamo cautthaMmi" // 1 // pAraNaka iti gamyate, vAcanAntare"paDhamaMmi savvaguNie pAraNakaM''iti dRzyate / iti zrImadakabbarabhUpAlavizAlacittAlavAlavivaddhitavRSarasAlazAlAtizAlizIla zrIhIravijayasUrIzvaraziSyopAdhyAyazrIkIrtivijayagaNisamuccite zrIvicAraratnAkare pUrvataTe vizeSasamuccayAparanAmni zrIantagaDavicAranAmA assttmstrnggH|8|| D:\ratan.pm5\5th proof
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare prAcyataTe // navamastaraGgaH // atItAnAgatA bhAvA, vartamAna iva sphuTam / yatprabhAvAt pratIyante, tAM jinezagiraM stumaH // 1 // athAnuttaropapAtikAGge caturdazasahasrapramiteSu sAdhuSu mahAduSkarakAritayA mahAnirjaratayA bhagavatA zrIvIreNa svayaM vyAvarNitasyAta eva camatkAricaritrasya dhanyakasya svarUpaM kiJcillikhyate 1"teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM rAyagihe Nagare guNasilae cetie seNie rAyA, teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNe bhagavaM mahAvIre samosaDhe parisA NiggayA, seNie Niggate,dhammakahA soccA parisA paDigatA / tate NaM se seNie rAyA samaNassa0 aMtie dhammaM soccA Nisamma samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdati NamaMsati 2 evaM vadAsI-imAsi NaM bhaMte ! iMddabhUtipAmokkhANaM coddasanhaM samaNasAhassINaM katare aNagAre mahAdukkarakArae ceva mahAnijjaratarAe ceva ? evaM khalu seNiyA ! imAsiM iMdabhUtipAmokkhANaM coddasanhaM samaNasAhassINaM dhaNNe aNagAre mahAdukkarakArae ceva mahANijjaratarAe ceva / se keNaTeNaM bhaMte ! evaM vuccati imAsiM jAva sAhassINaM dhaNNe aNagAre mahAdukkarakArae mahANijjaratarAe ? evaM khalu seNiyA ! teNaM kAleNaM teNa samaeNaM kAkaMdINAmaM NayarI hotthA uppi pAsAyavaDisae viharati / tate NaM ahaM aNNadAkadAi puvvANupuvvIe caramANe gAmANugAmaM dUijjamANe jeNeva kAkaMdI nagarI jeNeva sahasaMbavaNe ujjANe teNeva uvAgae ahApaDirUvaM uggahaM uggahittA saMjameNaM jAva viharAmi, parisA NiggatA taheva jAva pavvaite jAva bilamiva jAva AhAreti, dhaNNassa aNagArassa pAdANaM sarIravaNNAo savvo jAva uvasobhemANe 2 ciTThati, se teNaTeNaM seNiyA! evaM vuccati-imAsiM coddasanhaM samaNasAhassINaM dhaNNe aNagAre mahAdukkarakArae mahANijjaratarAe ceva / tate NaM se seNie rAyA samaNassa bhagavao 1. anuttaro./varga:3/a.1/11-12 sU. /
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare prAcyataTe navamastaraGgaH] [117 mahAvIrassa aMtie eyamaTuM soccA Nisamma haTTatuTTha0 samaNaM bhagavaM mahAvIraM tikkhutto AyAhiNapayAhiNaM kareti karittA vaMdati namaMsati namaMsittA jeNeva dhaNNe aNagAre teNeva uvAgacchati uvAgacchittA dhaNNaM aNagAraMtikkhutto AyAhiNapayAhiNaM kareti karettA vaMdati namaMsati namaMsittA jeNeva dhaNNe aNagAreteNeva uvAgacchati uvAgacchittA dhaNNaM aNagAraMtikkhutto AyAhiNapayAhiNaM kareti karettA vaMdati namaMsati namaMsittA evaM vayAsI-dhaNNe'si NaM tumaM devANu0 supuNNe'si0 sukayatthe sukayalakkhaNe suladdheNaM devANuppiyA ! tava mANussae jammajIvitaphale tti kaTTa vaMdati NamaMsati NamaMsittA jeNeva samaNe bhagavaM0 teNeva uvAgacchati uvAgacchittA samaNaM bhagavaM0 tikkhutto vaMdati NamaMsati NamaMsittA jAmeva disiM pAubbhUe tAmeva disiM paDigate / tate NaM tassa dhaNNassa aNagArassa aNNayA kayAti puvvarattAvarattakAle dhammajAgariyaM0 ime etArUve ajjhathie evaM khalu ahaM imeNaM orAleNaM jahA khaMdao taheva ciMtA ApucchaNaM therehiM saddhiM viulaM dUruhati mAsiyAe saMlehaNAe NavamAsapariyAto jAva kAlamAse kAlaM kiccA uTThecaMdima jAva Nava ya gevijjavimANapatthaDe uDDhe dUraM vItivaittA savvaTThasiddhe vimANe devattAe uvavaNNe, therA taheva uttaraM ti jAva ime se AyArabhaMDae, bhaMte tti bhagavaM gotame taheva pucchati jahA khaMdayassa bhagavaM vAgareti jAva savvaTThasiddhe vimANe uvavanne |dhnnnnss NaM bhaMte ! devassa kevatiyaM kAlaM ThitI pannattA ? goyamA ! tettIsaM sAgarovamAiM ThitI pnnnnttaa|se NaM bhaMte ! tato devalogAto kahiMgamihiti? kahiM uvajjihiti ? goyamA! mahAvidehe vAse sijjhihiti"| iti / vRttistu sugamatvAdasya nAsti / etena ca dhanyakena navamAsaparyAyeNa kiM yogodvahanaM kRtaM? ekAdazAGgI sa ca zrUyate eva, tasmAdanAgamikaM yogodvahanamiti yat kecit pralapanti taccAkarNayitumanarham , yata AgamavyavahArivyavahArasyAnyairanugantamazakyatvAt / saGkSapeNa tadudvahanasya sambhAvyamAnatvAdanyatra siddhAnte vistarato yogodvahanavidhe'bhihitatvAcceti / iti zrImadakabbarabhUpAlavizAlacittAlavAlavivaddhitavRSarasAlazAlAtizAlizIla zrIhIravijayasUrIzvaraziSyopAdhyAyazrIkIrtivijayagaNisamuccite zrIvicAraratnAkare pUrvataTe vizeSasamuccayAparanAmni zrIanuttaropapAtikavicAranAmA navamastaraGgaH // 9 // D:\ratan.pm5\5th proof
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare prAcyataTe // dazamastaraGgaH // rAgadveSavinirmuktairjinairjanahitAya yaH / upadiSTaH sa iSTAni, vitanotu jinAgamaH // 1 // atha praznavyAkaraNavicArA likhyante nanu Atmani pramANAbhAvaH, pratyakSAdipramANacatuSTayAviSayatvAt / na ca ghaTamahaM jAnAmItyAdyahaMpratyayanirNito'yamiti asyA'tAttvikatvAt itarathA gauro'haM sthUlo'hamityAdipratyayasya tAttvikatvApattyAtmani sthUlatvAdyApatteH hasanajalpanAdiceSTAzcemAH kAyAkArapariNatabhUtapaJcakotthA khadiratAmbUlacUrNakramukasaMyogotpannarAgavadityAdinAstikamatanirAcikIrSayA paramithyAtvimatanirAcikIrSayA cAgamo likhyate 'avare NatthikavAdiNo vAmalokavAdI bhAMti - suNNaM ti Natthi jIvo, Na jAi iha pare vA loe, na ya kiMci vi phusai puNNapAvaM, natthi phalaM sukayadukkayANaM, paMcamahAbhUtiyaM sarIraM bhAsaMti, he vAtajogajUttaM, paMca ya khaMdhe bhAMti keI, maNaM ca maNajIviyA vadaMti, vAu jIvo tti evamAhaMsu, sarIraM sAdIyaM saNidhaNaM iha bhave ege bhave tassa vippaNAsaMmi savvaNAso tti evaM jaMpaMti musAvAdI, tamhA dANavayaposahANaM tavasaMjamabaMbhacerakallANamAdiyANaM Natthi phalaM, Na vi ya pANivahaM aliavayaNaM, na ceva corikkakaraNaM paradArasevaNaM vA, sapariggahapAvakammakaraNaM pi Natthi kiMci, Na NeraiyatiriyamaNuyANa joNI, Na devaloko vA atthi, Na yatha siddhigamaNaM, amApiyaro vi Natthi, Na vi atthi purisakAro, paccakkhANamavi Natthi, Na vi atthi kAlamaccU, arahaMtA vA cakkavaTTI baladevA vAsudevA natthi, va tthi ke vi risao dhammAdhammaphalaM vA Neva atthi kiMci bahUaM va thovakaM vA, tamhA evaM vijANiUNa jahA subahuiMdiyANukUlesu savvavisaesa vaTTaha, Natthi kA vi kiriA vA akiriA vA evaM bhaNaMti, NatthikavAdiNo vAmalogavAdI / imaM pi 1. prazna . / 1-2 / 11 sU. / ,
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare prAcyataTe dazamastaraGgaH ] [ 119 bitiyaM kudaMsaNaM asabbhAvavAdiNo paNaveMti mUDhA - saMbhUo aMDakAo loko, sayaMbhUNA sayaM ca nimmio, evaM etaM aliyaM payAvaiNA isareNa ya kayaMti keI, evaM viNhumayaM kasiNameva ya jagati keI, evameke vadaMti mosaM eko AyA akArako vedako ya sukayassa dukkayassa karaNANi kAraNANi ya savvahA savvahiM ca Nicco ya Nikkiyo nigguNo ya, aNuvalevao (anno ya levao) tti vi ya evamAhaMsu asabbhAvaM / jaM pi ihaM kiMci jIvaloge dIsai sukayaM vA dukkayaM vA / eyaM jaicchAe vA sabhAveNa vAvi daivatappabhAvao vAvi bhavati / Natthi ttha kiMci kayakaM tattaM lakkhaNavidhANaM NiyatIyakArikA, evaM kei jaMpaMti iDDirasasAtagAravaparA / vRttiryathA--tathA apare-uktebhyo'nye nAstikavAdino - lokAyatikAH vAmaM pratIpaM lokaM vadanti ye satAM lokavastUnAmasattvasya pratipAdanAtte vAmalokavAdino bhaNanti - prarUpayanti, kiM ? zUnyamiti jagaditi gamyeta kathaM ? AtmAdyabhAvAt, tadevAha - nAsti jIva: tatprasAdhakapramANAbhAvAt, sa hi na pratyakSagrAhyo 'tIndriyatvena tasyAbhyupagatvAt, nApyanumAnagrAhyaH pratyakSApravRttAvanumAnasyApyapravRtteH AgamAnAM ca parasparato viruddhatvenApramANatvAditi, asattvAdevAsau na yAti na gacchati 'ihe 'ti manuSyApekSayA manuSyaloke, pare vA parasmin tadepakSayaiva devAdiloke, na ca kiJcidapi spRzati badhnAti puNyapApaM - zubhAzubhaM karma, nAsti phalaM sukRtaduSkRtAnAM puNyapApakarmaNAM jIvAsatvena tayorapyasatvAt, tathA paJcamahAbhautikaM zarIraM bhASante 'he' iti nipAto vAkyAlaGkAre vAtayogayuktaM-prANavAyunA sarvakriyAsu pravarttitamityarthaH / tatra paJcamahAbhautikamiti mahAnti ca tAni lokavyApakatvAdbhUtAni ca sadbhUtavastUni mahAbhUtAni tAni cAmUni-- pRthivI kaThinarUpA, Apo dravyalakSaNAH, teja uSNarUpaM, vAyuzcalanalakSaNaH AkAzaM zuSiralakSaNamiti, etanmayameva zarIraM nAparaH zarIravarttI tanniSpAdako'sti jIvaH iti vivakSA / tathAhi--bhUtAnyeva santi pratyakSeNa teSAmeva pratIyamAnatvAt taditarasya tu sarvathA'pratIyamAnatvAt, yattu caitanyaM bhUteSUpalabhyate tadbhUteSveva kAyAkArapariNateSvabhivyajyate madyAGgeSu samuditeSu madazaktivat, tathA na bhUtebhyo'tiriktaM caitanyaM kAryatvAnmRdo ghaTavaditi, tato bhUtAnAmeva caitanyAbhivyaktirjalasya budbudAbhivyaktivaditi, alIkavAditA caiSAmAtmanaH sattvAt sattvaM ca pramANopapatteH pramANaM ca sarvajanapratItaM jAtismaraNAdyanyathA'nupapattilakSaNamanekadhA zAstrAntaraprasiddhamiti / na ca bhUtadharmazcaitanyaM D:\ratan.pm5\5th proof "
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ [zrIvicAraratnAkaraH tadbhAve'pi tasyAbhAvAdvivakSitabhUtAbhAve'pi pretAdyavasthAyAM caitanyasadbhAvAcceti / 'paMca ya khaMdhe bhaNaMti keI' tti paJca ca skandhAn rUpavedanAvijJAnasaMjJAsaMskArAkhyAn bhaNanti keciditi-bauddhAH, tatra rUpaskandhaH-pRthivIdhAtvAdayo rUpAdayazca vedanAskandhaH punaHsukhA duHkhA sukhaduHkheti trividhavedanAsvabhAvaH, vijJAnaskandhastu-rUpAdivijJAnalakSaNaH, saMjJAskandhazca-saMjJAnimittodgrAhaNAtmakaH pratyayaH, saMskAraskandhaH punaH-puNyApuNyAdi dharmasamudAya iti, na caitebhyo vyatiriktaH kazcidAtmAkhyapadArtho'dhyakSAdibhiravasIyate iti / tathA 'maNaM ca maNajIviyA vadaMti'tti na kevalaM paJcaiva skandhAn manazca-manaskAro rUpAdijJAnalakSaNAnAmupAdAnakAraNabhUto yamAzritya paraloko'bhyupagamyate bauddhaiH, mana eva jIvo yeSAM mate te manojIvAH ta eva manojIvikAH, alIkavAditA caiSAM sarvathA'nanugAmini manomAtrarUpe jIve kalpite paralokAsiddheH, tadasiddhizcAvasthitasyaikasyAtmano'sattvAnmanomAtrAtmanaH kSaNAntarasyaivotpAdAt akRtAbhyAgamAdidoSaprasaGgAt , kathaJcidanugAmini tu manasi jIvAtvAbhyupagamaH samyak eveti / tathA-'vAujIvo tti evamAhaMsu'tti vAtaH-ucchAsAdilakSaNo jIva ityAhureke, sadbhAvAbhAvayorjIvanamaraNavyapadezAt nAnyaH paralokayAyyAtmA'stIti, alIkavAditA caiSAM vAyorjaDatvena caitanyarUpajIvatvAyogAt , tathA zarIraM sAdi utpannatvAt sanidhanaM kSayadarzanAt 'iha bhave ege bhave'tti iha bhava eva pratyakSajanmaiva eko bhava:-ekaM janma nAnyaH paraloko'sti pramANAviSayatvAt , tasya-zarIrasya vividhaiH prakAraiH prakRSTo nAzo vipraNAzastasmin sati sarvanAza iti nAtmA zubhAzubharUpaM vA karma viziSTamavaziSyate iti, etat-evamuktaprakAraM 'jaMpaMti' jalpanti, ke ? mRSAvAdinaH, mRSAvAditA caiSAM jAtismaraNAdinA jIvaparalokasiddheH / tathA kimanyadvadanti ? ityAha-yasmAt zarIraM sAdikamityAdi tasmAddAna vratapauSadhAnAM-vitaraNaniyamaparvopavAsAnAM, tathA tapo-anazanAdi, saMyamaH-pRthivyAdirakSA, brahmacaryaM pratItaM, etAnyeva kalyANaM kalyANahetutvAt tadAdiryeSAM jJAnazraddhAdInAM tAni tathA teSAM nAsti phalaM-karmakSayasugatigamanAdikam , nApi cAsti prANivadhAlIkavacanamazubhaphalasAdhanatayeti gamyam , na caiva-naiva cauryakaraNaM paradArasevanaM vA'styazubhaphalasAdhanatayaiva, saha parigraheNa yadvarttate tat saparigrahaM tacca tatpApakarmakaraNaM ca-pAtakakriyAsevanaM tadapi nAsti kiJcit krodhamAnAdyAsevanarUpam , narakAdikA ca jagato vicitratA svabhAvAdeva na karmajanitA, taduktam D:\ratan.pm5\5th proof
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare prAcyataTe dazamastaraGgaH] [121 "kaNTakasya ca tIkSNatvaM, mayUrasya vicitratA / varNAzca tAmracUDAnAM, svabhAvena bhavanti hi" // 1 // [ ] iti / mRSAvAditA caivameteSAm-svabhAvo hi jIvAdyarthAntarabhUtastadA prANAtipAtAdijanitaM karmaivAsau, athAnAntarabhUtastato jIva evAsau, tadavyatirekAttatsvarUpavat , tato nirhetukA nArakAdivicitratA syAt , na ca nirhetukaM kimapi bhavati atiprasaGgAditi / tathA na nairayikatiryagmanujAnAM yoniH-utpattisthAnaM, puNyapApakarmaphalabhUtA'stIti prakRtam , na devaloko vA'stIti puNyakarmaphalabhUtaH naivA'sti siddhigamanaM siddhaH siddhasya cAbhAvAt , ambApitarAvapi na staH utpattimAtranibandhanatvAt mAtApitRtvasya, na cotpattimAtranibandhanasya mAtApitRtayA vizeSo yuktaH, yataH kuto'pi kiJcidutpadyate eva, yathA-sacetanAt sacetanaM yUkAmatkuNAdi acetanaM ca mUtrapurISAdi, acetanAcca sacetanaM yathA kASThAd ghuNakITakAdi acetanaM ca cUrNAdi, tasmAjjanyajanakabhAvamAtramarthAnAmasti nAnyo mAtApitRputrAdivizeSa iti, tadabhAvAttadbhogavinAzApamAnanAdiSu na doSa iti bhAvaH, mRSAvAditA caiSAM vastvantarasya pitrozca janakatve samAne'pi tayoratyantahitatayA vizeSavattvena sattvAt , hitatvaM ca tayoH pratItameva, Aha ca-"duHpratikArau" [pra.ra./71] ityAdi, nApyasti puruSakAraH, taM vinaiva niyatitaH sarvaprayojanAnAM siddheH, ucyate ca"prAptavyo niyatibalAzrayeNa yo'rthaH, so'vazyaM bhavati nRNAM zubho'zubho vA / bhUtAnAM mahati kRte'pi hi prayatne, nAbhAvyaM bhavati na bhAvino'sti nAzaH" // 1 // [lo.ni./104] mRSAvAditA caiSAM sakalalokapratItapuruSakArApalApena pramANAtItaniyatimatAbhyupagamAditi / tathA pratyAkhyAnamapi nAsti dharmasAdhanatayA dharmasyaivAbhAvAditi, asya ca sarvajJavacanaprAmANyenAstitvAttadvAdinAmasatyatA / tathA naivAsti kAlamRtyuH tatra kAlo nAsti anupalambhAt , yacca vanaspatikusumAdikAlalakSaNamAcakSate tatteSAM svarUpamiti mantavyama, asatyatA caiSAmapi svarUpasya vastano'natirekAta kasamAdikaraNamakAraNaM tarUNAM syAt / tathA mRtyu:-paralokaprayANalakSaNo'sAvapi nAsti, jIvAbhAvena paralokagamanAbhAvAt , athavA kAlakrameNavivakSitAyuSkakarmaNaH sAmastyanirjarAvasare mRtyuH kAlamRtyuH, tadabhAvazcAyuSa evAbhAvAt , tathA arhadAdayo 'natthi' tti na santi pramANAviSayatvAt / 'neva tthi ke vi risao' tti naiva santi kecidapi RSayo D:\ratan.pm5\5th proof
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12] [zrIvicAraratnAkaraH gautamAdimunayaH pramANAviSayatvAdeva, vartamAnakAle vA RSitvasya sAdhvanuSThAnasyAsattvAt , sato'pi vA niSphalatvAditi / atra ziSyAdipravAhAnumeyatvAdahadAdisattvasyAnantaroktatvAt vAdinAmasatyatA / RSitvasyApi sarvajJavacanaprAmANyena sarvadA bhAvAdityAjJAgrAhyArthApalApinAM sarvatrAsatyavAditA bhAvanIyeti, tathA dharmAdharmaphalamapi nAsti kiJcid bahukaM vA stokaM vA, dharmAdharmayoradRSTatvena nAstitvAt / "natthi phalaM sukaya" [ ] ityAdi, yaduktaM prAk tatsAmAnyajIvApekSayA yacca 'dhammAdhamma' ityAdi tadRzyApekSayeti na punaruktateti / 'tamha' tti yasmAdevaM tasmAdevaM-uktaprakAraM vastu vijJAya 'jahA subahuiMdiyANukUlesu' tti yathA-yatprakArAH subahu-atyarthamindriyAnukUlA ye te tathA teSu sarveSu viSayeSu vartitavyam , nAsti kAcit kriyA vA-anindyakriyA akriyA vA-pApakriyA pApetarakriyayorAstikakalpitatvenAparamAthikatvAta , bhaNanti ca "piba khAda ca cArulocane ! yadatItaM varagAtri ! tanna te / na hi bhiru ! gataM nivarttate, samudayamAtramidaM kalevaram" // 1 // [Sa.sa./161] evamityAdi nigamanam / tathA idamapi dvitIyaM nAstikadarzanApekSayA kudarzanaM kumatamasadbhAvavAdinaH prajJApayanti mUDhAH-vyAmohavantaH, kudarzanatA ca vakSyamANasyArthasyApramANatvAttadvAdiproktapramANasya ca pramANAbhAsatvAdbhAvanIyA, kimbhUtaM darzanaM ? ityAhasambhUto-jAto'NDakAt-jantuyonivizeSAt loka:-kSitijalAnalAnilavananaranarakanAkitiryagrUpaH, tathA svayambhUvA-brahmaNA svayaM ca-AtmanA nirmito-vihitaH tatrANDakaprasUtabhuvanavAdinAM matamitthamAcakSate "puvvaM Asi jagamiNaM, paMcamahabbhyavajjiyagabhIraM / egaNavaM jaleNaM, mahappamANaM tahiM aMDaM // 1 // [ ] vIIpareNa gholaMta, acchiuM suirakAlao phuDheM / phuTTa dubhAgajAyaM, abbhaM bhUmI ya saMvuttaM // 2 // [ ] tattha surAsuranAragasamaNuyasacauppayaM jagaM savvaM / uppaNNaM bhaNiyamiNaM, baMbhaMDapurANasatthaMmi" // 3 // [ ] tathA svayambhUnirmitajagadvAdino bhaNanti "AsIdidaM tamobhUtamaprajJAtamalakSaNam / avitarkAmavijJeyaM, prasuptamiva sarvataH // 1 // [ lo.ni./65 ] D:\ratan.pm515th proof
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare prAcyataTe dazamastaraGgaH] [123 tasminnekArNavIbhUte, naSTasthAvarajaGgame / naSTAmaranare caiva, praNaSToragarAkSase // 2 // [lo.ni./54] kevalaM gahvarIbhUte, mahAbhUtavivarjite / acintyAtmA vibhustatra, zayAnastapyate tapaH // 3 // [ lo.ni./55 ] tatra tasya zayAnasya, nAbhe: padmaM vinirgatam / taruNaravimaNDalanibhaM, hRdyaM kAJcanakarNikam // 4 // [lo.ni./56 ] tasmin padme bhagavAn , daNDI yajJopavItasaMyuktaH / brahmA tatrotpannastena jaganmAtaraH sRSTAH // 5 // [ lo.ni./57] aditiH surasaGghAnAM, ditirasurANAM manurmanuSyANAm / vinatA vihaGgamAnAM, mAtA vizvaprakArANAm // 6 // [lo.ni./58 ] kadruH sarIsRpANAM, sulasA mAtA ca nAgajAtInAm / surabhizcatuSpadAnAmilA punaH sarvabIjAnAm" // 7 // [ lo.ni./59] iti / evamuktakrameNaitadanantaroditaM vastu alIkaM bhrAntajJAnibhiH prarUpitatvAt , tathA prajApatinA-lokaprabhuNA IzvareNa ca-mahezvareNa ca kRtaM-vihitamiti kecidvAdino bhaNantIti prakRtaM, bhaNanti cezvaravAdina:-buddhimatkAraNapUrvakaM jagat saMsthAnavizeSayuktatvAt ghaTAdivaditi, kudarzanatA cAsya valmIkabubudAdibhirhetoranaikAntikatvAt , kulAlAditulyasya buddhimatkAraNasya sAdhanena ceSTavighAtakAritvAditi, tathA evaM yathA IzvarakRtaM tathA viSNumayaM-viSNvAtmakaM kRtsnameva jagaditi kecidvadantIti prakRtaM, bhaNanti ca etanmatAvalambinaH "jale viSNuH sthale viSNurviSNuH parvatamastake / jvAlAmAlAkule viSNuH, sarvaM viSNumayaM jagat" // 1 // [ lo.ni./51] tathA-"ahaM ca pRthivI pArtha ! vAyvagnijalamapyaham / ___ vanaspatigatazcAhaM, sarvabhUtagato'pyaham" // 2 // [ ] tathA-"so kila jalayasamuttheNudaeNegannavaMmi logaMmi / vItIparaMpareNaM gholaMto udayamajhaMmi" // 3 // [ ] sa kila mArkaNDarSiH "pecchai so tasathAvarapaNaTThasuranaratirikkhajoNIyaM / egannavaM jagamiNaM mahAbhUyavivajjiyaM guhiraM // 4 // [ ] D:\ratan.pm5\5th proof
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ 124] [zrIvicAraratnAkaraH evaMvihe jagaMmI, pecchai niggohapAyavaM sahasA / maMdaragiriM va tuMgaM mahAsamudda va vicchinnaM // 5 // [ ] khaMdhami tasya sayaNaM, acchai tahiM bAlao maNabhirAmo' / saMviddho suddhahiyao miukomalakuMciyasukeso // 6 // [ ] hattho pasArio se, maharisiNA ehi tattha bhaNio ya / khaMdhe mamaM vilaggasu , mA marihisi udagavuDDIe // 7 // [ ] teNa ya ghettuM hatthe, u mIlio so risi tao tassa / picchai udaraMmi jayaM saselavaNakANaNaM savvaM" // 8 // [ ] ti / punaH sRSTikAle viSNunA sRSTam , kudarzanatA cAsya pratItibAdhitatvAt , tathA evaM vakSyamANena nyAyena eke-kecanAtmA'dvaitavAdyAdayo vadanti mRSA-alIkaM yaduta eka AtmA / taduktam "eka eva hi bhUtAtmA, bhUte bhUte vyavasthitaH / / ekadhA bahudhA caiva, dRzyate jalacandravat" // 1 // [ ] tathA "puruSa evedaM gni sarva yadbhUtaM yacca bhAvyam' [ ] ityAdi / kudarzanatA cAsya sakalalokavilokyamAnabhedanibandhanavyavahArocchedaprasaGgAt , tathA akArakaH-sukhaduHkhahetUnAM puNyapApakarmaNAmakarttAtmetyanye vadanti, amUrttatvanityatvAbhyAM kartRtvAnupapatteriti, kudarzanatA cAsya saMsAryAtmano mUrttatvena pariNAmittvena ca kartRtvopapatteH, akartRtve ca akRtAbhyAgamaprasaGgAt , tathA vedakazca-prakRtijanitasya sukRtasya duSkRtasya ca 'pratibimbodaya'nyAyena bhoktA, amUrttatve hi kadAcidapi vedakatA na yuktA''kAzasyeveti kudarzanatA'sya tathA sukRtaduSkRtasya ca karmaNaH karaNAni-indriyANi kAraNAnihetavaH sarvathA-sarvaprakAraiH sarvatra deze kAle ca na vastvantaraM kAraNamiti bhAvaH, karaNAnyekAdazaH, tatra vAkpANipAdapAyUpasthalakSaNAni paJca karmendriyANi sparzanAdIni tu paJca buddhIndriyANi ekAdazaM ca manaH iti, eSAM cAcetanAvasthAyAmakArakattvAtpuruSasyaiva kArakatvena kudarzanatvamasya, tathA nityazcAsau / yadAha "nainaM chindanti zastrANi, nainaM dahati pAvakaH / na cainaM kledayantyApo, na zoSayati (nainaM vahati) mArutaH // 1 // [lo.ni./83] 1. viSNurityarthaH / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare prAcyataTe dazamastaraGgaH] [125 "acchedyo'yamabhedyo'yamamUrto'yaM sanAtanaH" [ ] iti / asaccaitadekAntanityatve hi sukhaduHkhabandhamokSAdyabhAvaprasaGgAt , tathA niSkriyaH sarvavyApitvenAvakAzAbhAvAdgamanAgamanAdi kriyAvarjitaH, asaccaitaddehamAtropalabhyamAnatadguNatvena tanniyatatvAt , tathA nirguNazca satvarajastamolakSaNaguNatrayavyatiriktatvAt prakRtereva hyete guNA iti, yadAha"akartA nirguNo bhoktA, AtmA kapiladarzane' / [ ] iti / asiddhaM cAsya sarvathA nirguNatvaM 'caitanyaM puruSasya svarUpaM' iti abhyupagamAt , tathA 'aNuvalevautti anupalepakaH karmabandhanarahitaH / Aha ca "yasmAnna badhyate nApi, mucyate nApi saMsarati kazcit / saMsarati badhyate mucyate ca, nAnAzrayA prakRtiH" // [ ] iti, asaccaitanmuktAmuktayorevamavizeSaprasaGgAt , pAThAntaram-'anno ya levau'tti tatrAnyazcAparo lepataH karmabandhanAditi, etadapyasat kathaJciditi zabdAnupAdAnAt , ityapi ca, itiupadarzane api ca-alIkavAdAntarasamuccayArthaH, tathA evaM vakSyamANaprakAreNa 'AhaMsu' tti bruvate sma asadbhAvaM-asantamarthaM yaduta yadapi-yadeva sAmAnyataH sarvamityarthaH, ihaasmin kiJcid-avivakSitavizeSaM jIvaloke-martyaloke dRzyate, sukRtaM vA Astikamatena sukRtaphalaM sukhamityarthaH, duSkRtaM vA duSkRtaphalaM du:khamityarthaH, etat 'jaicchAe va' tti yadRcchayA vA svabhAvena cApi daivataprabhAvato vA'pi-vidhisAmarthyato vA'pi bhavati, na puruSakAraH karma vA hitAhitanimittamiti bhAvaH, tatra anabhisandhipUrvikArthaprAptiryadRcchA / paThyate ca "atarkitopasthitameva sarvaM, citraM janAnAM sukhaduHkhajAtam / kAkasya tAlena yathA'bhighAto, na buddhipUrvo'tra vRthA'bhimAnaH" // 1 // [ ] tathA-"satyaM pizAcA: sma vane vasAmo, bherI karAgrairapi na spRzAmaH / yadRcchayA sidhyatilokayAtrA,bherI pizAcA: pritaaddynti"||2||[lo.ni./106] iti / svabhAvaH punarvastutaH svata eva tathApariNatibhAvaH, uktaM ca "kaH kaNTakAnAM prakaroti taikSNyaM, vicitrabhAvaM mRgapakSiNAM ca / svabhAvataH sarvamidaM pravRttaM,na kAmacAro'sti kutaH prytnH?"||3||[ lo.ni./96 ] iti / daiva-vidhiriti laukikI bhASA, tatroktam "prAptavyamarthaM labhate manuSyaH, kiM kAraNaM daivamalaGghanIyam / tasmAnna zocAmi na vismayo me, yadasmadIyaM na hi tatpareSAm // 4 // [ ] D:\ratan.pm5\5th proof
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ [zrIvicAraratnAkaraH dvIpAdanyasmAdapi, madhyAdapi jalanidherdizo'pyantAt / AnIya jhaTiti ghaTayati, vidhirabhimatasabhimukhIbhUtaH" // 5 // [ ] iti / asadbhUtatA cAtra pratyekameSAM, jinamatapratikuSTatvAt , tathAhi "kAlo sahAva niyaI, puvakayaM purisakAraNegaMtA / micchattaM te ceva u, samAsao hoMti sammattaM" // 1 // [u.pa./164] iti / tathA nAsti-na vidyate'tra loke kiJcicchubhamazubhaM vA kRtakaM-puruSakAraniSpannaM, kRtaM-ca kArya prayojanamityarthaH, pAThAntareNa-'natthi kiMci kayakaM tattaM' tatra tattvaM vastusvarUpamiti. tathA lakSaNAni-vastarUpANi vidhAzca-bhedA lakSaNavidhAH tAsAM lakSaNavidhAnAma niyatizca-svabhAvavizeSazca kArikA-kI, sA ca padArthAnAmavazyantayA yadyathA bhavane prayojayitrI bhavitavyatetyarthaH / anye tvAhaH-yada mudgAdInAM rAddhisvabhAvatvamitaraddhA sa svabhAvaH yacca rAddhAvapi niyatarasatvaM na zAlyAdirasatA sA niyatiriti, tatra coktam "na hi bhavati yanna bhAvyaM, bhavati ca bhAvyaM vinA'pi yatnena / karatalagatamapi nazyati, yasya tu bhavitavyatA nAsti" // 1 // [ ] asatyatA cAsya pUrvavadvAcyA, evamityuktaprakAreNa kecinnAstikAdayo jalpantiRddhirasasAtagauravaparA RddhayAdiSu gauravaM-AdarastatpradhAnA ityarthaH / iti zrIpraznavyAkaraNadvitIyAzravadvAravRttau 86 pratau 16-17-18-19 / patre // 1 // ___nanu sAMsArikakAryanimittaM draupadyAdibhiH pUjitatvAt saMsAranimittameva pratimA dRzyante, na tu muktinimittam , yadi ca muktinimittaM syAttadA munInAmapi kutrApi niravadyaM pratimAvandanamapyuktaM syAt , atrocyate-are kumatagrasta ! munInAmapi atyantabAlAdInAM caityAntAnAM yathocitaM vaiyAvRttyaM karttavyamuktam , tatra caityasya tu annAdisaMpAdanAdikaM zarIravizrAmaNAdikaM cAyauktikamiti vandanastavanAdikameva tadvaiyAvRttyaM, tato munInAmapi caityavandanastavanamuktameva draSTavyam / vaiyAvRttyasUtraM cedam 1aha kerisae paNNADaM ArAhaDa vayamiNaM? je se uvahibhattapANasaMgahaNAdANakusale accaMtabAla 1 dubbala 2 gilANa 3 vuDDa 4 khavage 5 pavatti 6 Ayariya 7 uvajjhAe 8 sehe 9 sAhammie 10 tavassI 11 kula 12 gaNa 13 saMgha 14 ceiyaDhe 15 nijjaraTThI veyAvaccaM aNissiyaM dasavihaM bahuvihaM karei // iti / 1. prazna.zru.2/a.3/38sU. / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare prAcyataTe dazamastaraGgaH] [127 vRttiryathA-atha-paripraznArthe kIdRzaH punaH 'AI' ti alaGkAre, ArAdhayati vratamidam ? iha prazne uttaramAha-'je se' ityAdi, yo'sAvupadhibhaktapAnAnAM dAnaM saGgrahaNaM ca tayoH kuzalo-vidhijJo yaH saH tathA, tathA bAlazca durbalazcetyAdisamAhAradvandvastato'tyantaM yadbAladurbalaglAnavRddhakSapakaM tattathA tatra viSaye vaiyAvRttyaM karotIti yogaH, pravRttyAcAryopAdhyAye iha dvandvaikatvAtpravRttyAdiSu , tatra pravRttilakSaNaM tvidam"tavasaMjamajogesuM , jo jogo tattha taM pavattei / asuhaM ca niyatteI, gaNatattillo pavittIo" // 1 // [pra.vyA./2-3-38vR.] itarau pratItau tathA 'sehe'tti zaikSe-abhinavapravrajite sAdharmike-samAnadharmike liGgapravacanAbhyAM tapasvini-caturthabhaktAdikAriNi, tathA kulaM-gacchasamudAyarUpaM candrAdikaM, gaNaH-kulasamudAyarUpaH koTikAdikaH saGghaH-tatsamudAyarUpaH, caityAni-jinapratimAH etAsAM yo'rthaH-prayojanaM sa tathA, tatra nirjarArthI-karmakSayakAmaH vaiyAvRttyaM-vyAvRttakarmarUpamupaSTambhamityarthaH, anizritaM-kIrtyAdinirapekSaM dazavidhaM-dazaprakAram , Aha ca"veyAvaccaM vAvaDabhAvo, iha dhammasAhaNanimittaM / annAiyANa vihiNA, saMpAyaNamesa bhAvattho // 1 // [pra.vyA./2-3-387.] Ayariya 1 uvajjhAe 2 thera 3 tavvassI 4 gilANa 5 sehANaM 6 / sAhammiya 7 kula 8 gaNa 9 saMgha 10 saMgayaM tamiha kAyavvaM" ||2||[pr.vyaa./2-3-38vR.] bahuvidhaM-bhaktapAnAdidAnabhedenAnekaprakAraM karoti / iti praznavyAkaraNadvitIyazrutaskandhatRtIyAdhyayane 86 pratau 64 patre // 2 // etena caturdazopakaraNAtiriktamupakaraNaM vastrAdikaM munibhirna rakSaNIyamityAdyekAntena yadabhidhAnaM tadayauktikaM, upadhyAdisaGgrahaM vinA taddAnasyAnupapatteH, tathA etenaiva ca yad gItArthairapi bhuktasaMsAra eva dIkSaNIyo nASTAdivArSika:, ityAdyekAntena yadabhidhAnaM tadapyayauktikameva, anyathA'tyantabAlAsambhave tadvaiyAvRttyasyApyasambhavAditi / iti zrImadakabbarabhUpAlavizAlacittAlavAlavivaddhitavRSarasAlazAlAtizAlizIla zrIhIravijayasUrIzvaraziSyopAdhyAyazrIkIrtivijayagaNisamuccite zrIvicAraratnAkare pUrvataTe vizeSasamuccayAparanAmni zrIpraznavyAkaraNavicAranAmA dazamastaraGgaH // 10 // D:\ratan.pm5\5th proof
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare prAcyataTe // ekAdazastaraGgaH // karkazakutarkasaGkaradurdharatimiraughadinakarAkAram / vizvAdhAraM jinamatamabhimatadaM naumi gurubhaktyA // 1 // atha vipAkAGgavicArA likhyante kecinmithyAtvikRtaM sarva vyarthameva manvate, taccAyauktikam , mithyAtvinA'pi subAhukumAreNa prAgbhave munidAnaprabhAvAt saMsAra: paridhvasto manujAyuzca nibaddhamiti zrUyate / tathA hi tate NaM se sumuhe gAhAvatI sudattaM aNagAraMejjamANaM pAsati pAsittA haTThatuDhe AsaNAto abbhuDheti abbhuTTittA pAyapIThAto paccoruhati paccoruhittA pAuyAo a omuyai omuittA egasADiyaM uttarAsaMgaM karei karittA sudattaM aNagAraM sattaTThapayAI aNugacchati aNugacchittA tikkhutto AyAhiNapayAhiNaM kareti karittA vaMdati NamaMsati NamaMsittA jeNeva bhattagharetaNeva uvAgacchati uvagacchittA sayahattheNaM viuleNaM asaNapANakhAimasAimeNaM paDilAbhessAmi tti kaTTa haTTatuTe / tate NaM tassa sumuhassa gAhAvaissa teNaM davvasuddheNaM 3 tiviheNaM tikaraNasuddheNaM sudatte aNagAre paDilAbhite samANe saMsAre parittIkate maNussAue nibaddhe // iti / vRttistu sugamatvAdasya nAsti / iti zrIvipAkadvitIyazrutaskandhaprathamAdhyayane 46 pratau 44 patre // 1 // kecicca paurNamAsImamAvAsyAM (ca) vihAya trayodazIcaturdazyoH pauSadhaM kurvanti, apare ca parvatithAveva pauSadho'nuSTheyo, nAnyadeti vadanti / te cobhaye'pi mithyAvAdino draSTavyAH / "cAuddasaTThamuddiTTapuNNimAsiNIsu"[ ] ityatra caturdazIpaurNamAsyoH, caturdazyamAvAsyayoreva(vA)ArAdhyatvenoktatvAt , subAhukumAreNa pauSadhatrayasya kRtatvAcca / tatsUtraM cedam 1. vipAka.zru.2/a.1/37sU. /
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare prAcyataTe ekAdazastaraGgaH] [129 __1"tate NaM se subAhukumAre samaNovAsae jAe, ahigayajIvAjIve jAva paDilAbhemANe viharai / tate NaM se subAhukumAre aNNadA kadAi cAuddasaTThamuddiTThapuNNimAsiNIsu jeNeva posahasAlA teNeva uvAgacchati, uvAgacchittA posahasAlaM pamajjati pamajjittA uccArapAsavaNabhUmi paDilehei paDilehittA dabbhasaMthAraM saMtharei saMtharittA dabbhasaMthAraM durUhai durUhittA aTThamabhattaM paginhati, paginhettA posahasAlAe posahie aTThamabhattie posahaM paDijAgaramANe viharati" / iti vipAkadvitIyazrutaskandhaprathamAdhyayane 46 patrau 44 patre // 2 // iti zrImadakabbarabhUpAlavizAlacittAlavAlavivaddhitavRSarasAlazAlAtizAlizIla zrIhIravijayasUrIzvaraziSyopAdhyAyazrIkIrtivijayagaNisamuccite zrIvicAraratnAkare pUrvataTe vizeSasamuccayAparanAmni zrIvipAkavicAranAmA ekAdazastaraGgaH // 11 // anekasiddhAntavicAraratnAramye gurUpAsanamArgalabhye / vicAraratnAkaranAmazAstre, prAcyaM taTaM prAptamidaM samAptim // 1 // samAptaM cedaM zrIvicAraratnAkare prAcyaM taTam // 1. vipAka.zru.2/a.1/37sU. / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare madhyabhAge // prathamastaraGgaH // padaistribhiryena samastametat trailokyamAkrAntamaho mhiiyH| sanAtanaM taM narakAntakaM ca, siddhAntagovindamahaM zrayAmi // 1 // athAnukramAyAtA upAGgavicArAH prastUyante / tatra prathamamaupapAtikavicArA yathA keciccAviditasUtratAtparyAH 'jIve NaM bhaMte ! asaMjaya' ityAdisUtraM darzayanto'kAmanirjarAlabdhadevabhavA janmAntarArAdhakA na bhavantyeveti nizcayaM vadanti taccAsaGgataM, TIkAyAM bhAjyA, iti vyAkhyAtatvAt / saTIkaM sUtraM cedam ___ 1"jIve NaM bhaMte ! asaMjae avirae apaDihayapaccakkhAyapAvakamme ito cue peccA deve siyA ? goyamA ! atthegatiyA deve siyA atthegatiyA No deve siyA / se keNaTeNaM bhaMte ! evaM vuccati-atthegatiyA deve siyA atthegatiyA No deve siyA ? goyamA ! je ime jIvA gAmAgaranagaranigamarAyahANikheDakabbaDamaDaMbadoNamuhapaTTaNAsamasaMbAhasannivesesu akAmatanhAe akAmacchuhAe akAmabaMbhaceravAseNaM akAmaanhANakasIyAtavadaMsamasagaseyajallamallapaMkaparitAveNaM appataro vA bhujjataro vA kAlaM appANaM parikilessaMti appataro bhujjataro vA kAlaM appANaM parikilesittA kAlamAse kAlaM kiccA annataresu vANamaMtaresu devaloesu devattAe uvavattAro bhavaMti, tahiM tesiM gatI tahiM tesiM ThitI tahiM tesiM uvavAe paNNatte / tesi NaM bhaMte ! devANaM kevatiyaM kAlaM ThitI paNNattA? goyamA ! dasavAsasahassAI ThitI paNNattA / asthi NaM bhaMte ! tesiM devANaM iDDI i vA jutI i vA jase ti vA bale ti vA vIrie ti vA purisakkAraparakkame ti vA? haMtA atthi / te NaM bhaMte ! devA paralogassArAhagA?No iNadve 1. aupapAtika./44sU. /
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare madhyabhAge prathamastaraGgaH] [131 samaDhe" iti / vRttiryathA-'je ime jIvA' iti ye ime pratyakSAsannA jIvA:paJcendriyatiyaGmanuSyalakSaNAH, grAmAkarAdayaH prAgvat , 'akAma-tanhAe'tti akAmAnAMnirjarAdhanabhilASiNAM satAM tRSNA-tRT akAmatRSNA tayA, evamanyatpadadvayam , 'akAmaanhANagasIyAtavadaMsamasagaseyajallamallapaMkaparitAveNaM' iha svedaH-prasvedo, yAti-lagati ceti 'jallo' rajomAtraM, mala:-kaThinIbhUtaH, paGkaH sa eva svedenAdrIbhUtaH, asnAnakAdayastu pratItAH, asnAnakAdibhiryaH paritApaH sa tathA tena 'appataro vA bhujjataro vA kAlaM'ti prAkRtatvena vibhaktipariNAmAdalpataraM vA bhUyastaraM vA kAlaM yAvat 'annataresu'tti bahunAM madhye ekatareSu 'vANamaMtaresu'tti vyantareSu devalokeSudevajaneSu madhye, 'tahiM tesiM gai'tti tasmin vAnamantare devaloke teSAmasaMyatAdivizeSaNajIvAnAM gatiH-gamanaM, 'Thii'tti avasthAnaM, 'uvavAo'tti devatayA bhavanaM, 'iDDI i va' tti RddhiH parivArAdisaMpat / 'jutI i va' tti dyutiH-zarIrAbharaNAdidIptiH, izabdo nipAto vAkyAlaGkArArthaH, itizabdo vA'yaM kRtasandhiprayogaupadarzanArthaH / 'jase i va' tti yaza:khyAtiH / vA zabdo vikalpArthaH, kvacit paThyate-'uTThANe i vA kamme i va 'tti / tatrotthAnaM-urvIbhavanaM, karmautkSepaNAdikA kriyA, 'bale iva' tti balaM-zArIraH prANaH, 'vIrie i va'tti vIryajIvaprabhavaH prANa eva, 'purisakkAraparakkame i va' tti puruSakAraH puruSatvAbhimAnaH sa eva niSpAditaphalaH parAkramaH, hante ti' evamevArthaH, 'teNaM devA paralogassa ArAhaga'tti te akAmanirjarAlabdhadevabhavA vyantarAH paralokasya-janmAntarasya nirvANasAdhanAnukUlasyArAdhakA:-niSpAdakAH iti praznaH, no iNaTretti nAyamarthaH 'samaTe'tti samartha:-saGgataH ityuttaram , ayamabhiprAya:-ye hi samyagdarzanajJAnapUrvakAnuSThAnato devAH syuH ta eva avazyaMtayA AnantaryeNa pAramparyeNa vA nirvANAnukUlaM bhavAntaramAvarjayanti, tadanye tu bhAjyAH / ityaupapAtikasUtravRttau 70 pratau 62 patre // 1 // punarapi jinapratimAripupratibodhAya ambaDena yathA anyatIrthikadevAnyatIrthikaparigRhItArhatpratimAniSedhapUrvakamarhatpratimAvandanAdyaGgIkRtaM, tathA likhyate 1"ammaDassa No kappai annautthiyA vA annautthiyadevayANi vA annautthiyapariggahiyANi arihaMtaceiyANi vA vaMdittae vA namaMsittae vA jAva pajjuvAsittae vA Nannattha arihaMte vA arihaMtaceiyANi vA" iti / vRttiryathA 1. auppaatik./50suu.| D:\ratan.pm5\5th proof
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ [zrIvicAraratnAkaraH 'annautthie va'tti anyayUthikA-ArhatasaGghApekSayA'nye zAkyAdayaH 'ceiyAiM'tti arhaccaityAni-jinapratimA ityarthaH / 'Nannattha arihaMtehiM vatti na kalpate iha yo'yaM neti niSedhaH so'nyatrArhadbhyaH arhato varjayitvetyarthaH / ityaupapAtikasUtravRttau 83 pratau 67 patre // 2 // iti zrImadakabbarabhUpAlavizAlacittAlavAlavivaddhitavRSarasAlazAlAtizAlizIla zrIhIravijayasUrIzvaraziSyopAdhyAyazrIkIrtivijayagaNisamuccite zrIvicAraratnAkare madhyabhAge zrIaupapAtikavicAranAmA prathamastaraGgaH // 1 // D:\ratan.pm5\5th proof
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare madhyabhAge // dvitIyastaraGgaH // yasmAtprAdurbhavadratnairayatnai Syate satAm / kaNThapIThaM namastasmai, zrutarohaNabhUbhRte // 1 // atha rAjapraznIyavicArA yathA zrotrasya dvAdazayojanaparimite viSaye satyapi divyAnubhAvato'dhikaviSayatA'pi zrUyate / tathA hi tae NaM se pAittANiyAhivaI deve sUriyAbheNaM deveNaM evaM vutte samANe haTTha jAva hiyae evaM devo taha tti ANAe viNaeNaM vayaNaM paDisuNeti paDisuNettA jeNeva sUriyAbhe vimANe jeNeva sabhA suhammA jeNeva meghogharasiyagaMbhIramahurasaddA joyaNaparimaMDalA sussarA ghaMTA teNeva uvAgacchati uvAgacchitA taM meghogharasiyaM gaMbhIramahurasadaM joyaNaparimaMDalaM sussaraM ghaMTaM tikkhutto ullAlei / tate NaM tIse meghogharasiyagaMbhIramahurasadAe joyaNaparimaMDalAe sussarAe ghaMTAe tikkhutto ullAliyAe samANIe se sUriyAbhe vimANe pAsAyavimANA nikkhuDAvaDiyasaddaghaMTApaDisuyasayasahassasaMkulA jAyA yAvi hottha tti / vRttiryathA-'tae NaM se' ityAdi, 'jAva paDisuNettA' iti, atra yAvacchabdakaraNAt 'karayalapariggahiyaM dasanahaM sirasAvattaM matthae aMjaliM kaTTa [evaM devo taha tti ANAe viNaeNaM vayaNaM paDisuNeti] iti draSTavyam / 'tikkhutto ullAlei'tti triHkRtva:-trIn vArAn ullAlayati-tADayati / tato 'Na'miti vAkyAlaGkAre tasyAM-meghaugharasitagambhIramadhurazabdAyAM yojanaparimaNDalAyAM susvarAbhidhAnAyAM ghaNTAyAM triHkRtvastADitAyAM satyAM yatsUryAbhavimAnaM tatprasAdaniSkuTeSu ca ye ApatitAH zabdAH-zabdavargaNApudgalAstebhyaH samucchalitAni yAni ghaNTApratizrutazatasahasrANi ghaNTApratizabdalakSANi taiH saGkalamapi jAtamabhUt / kimuktaM bhavati ? 1. rAjapraznIya./12sU. / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ [zrIvicAraratnAkaraH ghaNTAyAM mahatA prayatnena tADitAyAM ye vinirgatAH zabdapudgalAstatpratighAtavazata: sarvAsu dikSu vidikSu ca divyAnubhAvataH samucchalitaiH pratizabdaiH sakalamapi vimAnamanekayojanalakSamAnamapi badhiritamupajAyate iti / etena dvAdazabhyo yojanebhyaH samAgataH zabdaH zrotragrAhyo bhavati na parataH, tataH kathamekatra tADitAyAM ghaNTAyAM sarvatra tacchabdazrutirupajAyata iti yaccocyate tadapAkRtamavaseyam , sarvatra divyAnubhAvatastathArUpapratizabdocchalane yathoktadoSAsaMbhavAt / iti zrI rAjapraznIyopAGgavRtti 86 pratau 22 patre // 3 // atha jinapratimAsattAkSarANi likhyante 1tIse NaM maNipeDhiyAe uvariM ittha NaM mahege devacchaMdae paNNatte solasajoyaNAI AyAmavikkhaMbheNaM sAiregAiM solasajoyaNAiM uTheM uccatteNaM savvarayaNAmae jAva paDirUve ettha NaM aTThasayaM jiNapaDimANaM jiNussehappamANamettANaM sannikkhittaM saMciTThai' iti / vRttiryathA-'tIse NaM' ityAdi tasyAzca maNipIThikAyA upari, atra mahAneko devacchandaka: prajJaptaH / sa ca SoDazayojanAnyAyAmaviSkambhAbhyAM sAtirekANi SoDazayojanAni Urdhvamuccastvena 'savvarayaNAmae' ityAdi prAgvat , tatra ca devacchandake aSTazataM-aSTAdhikaM zataM jinapratimAnAM jinotsedhapramANamAtrANAM paJcadhanuHzatapramANAnAmiti bhAvaH / iti zrIrAjapraznIyopAGgavRtti 110 pratau 64 patre // 2 // ___ nanu bhavantu tAH zAzvatyo jinapratimA vimAnAbharaNAdivat , kimetAvatA ? atrocyate-are vAvadUka ! zAzvatAnyapi vimAnAni avasthAnAya, AbharaNAni paridhAnAya bhavanti tathA pratimAH kasmai katyAya bhavanti ? vandanAyaiveti cedAgataM vandyatvaM tathA cAgamaH tae NaM tassa sUriyAbhassa devassa sAmANiyaparisovavaNNagA devA sUriyAbhassa devassa imeyArUvamajjhatthiyaM jAva samuppannaM samabhijANittA jeNeva sUriyAbhe deve teNeva uvAgacchati uvAgacchittA sUriyAbhaM devaM karayalapariggahiyaM sirasAvattaM matthae aMjaliM kaTTa jaeNaM vijaeNaM vaddhAveMti vaddhAvittA evaM vayAsI-evaM khalu devANuppiyANaM sUriyAbhe vimANe siddhAyayaNaMsi jiNapaDimANaM jiNussehappamANamettANaM aTThasayaM sannikkhittaM ciTThati, sabhAe NaM suhammAe mANavae ceie khaMbhe 1. rAjapraznIya./39sU. / 2. rAjapraznIya./41sU. / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare madhyabhAge dvitIyastaraGgaH] [135 vatirAmaesu golavaTTasamuggaesu bahUu jiNasakahAu sannikkhittAo ciTuMti, tAo NaM devANuppiyANaM annesiM ca bahUNaM vemANiyANaM devANa ya devINa ya accaNijjAo jAva pajjuvAsaNijjAo, taM eyaM NaM devANuppiyANaM puTvi karaNijjaM, taM eyaM NaM devANuppiyANaM pacchAkaraNijjaM, taM eyaM NaM devANuppiyANaM puvvi seyaM, taM eyaM NaM devANuppiyANaM paccA seyaM, taM eyaM NaM devANuppiyANaM pubi pi pacchA vi hiyAe suhAe khamAe nissesAe ANugAmiyattAe bhavissai" / iti / vRttistu sugamatvAdasya nAsti / iti zrIrAjapraznIyopAGgasUtravRttau 110 pratau 66 patre // 3 // etena yatkaizciducyate sthitireveyaM devAnAM na tu dhArmiko'yaM vidhiriti, tadapi parAstaM draSTavyam / 'hiyAe suhAe khamAe nissesAe ANugAmiyattAe bhavissai' ityAdinA paramparAnubandhipuNyahetutvenoktatvAt adhunA yaiH kAraNairjIvA jinadharmaM labhante, yaizca na labhante, tAni likhyante tae NaM kesIkumArasamaNe cittaM sArahiM evaM vayAsI-evaM khalu cauhi ThANehiM cittA ! jIvA kevalipannattaM dhammaM no labhejjA savaNayAe taM ArAmagayaM vA ujjANagayaM vA samaNaM vA mAhaNaM vA no abhigacchati no vaMdati no namaMsati no sakkAreti no sammANeti no kallANaM maMgalaM devayaM ceiyaM pajjuvAsati no aTThAtiM heuiM pasiNAI vAgaraNAiM pucchati, eeNaM ThANeNaM cittA ! kevalipannattaM dhammaM no labhati savaNatAe 1, uvassayagayaM samaNaM vA taM ceva jAva eteNa vi ThANeNa cittA ! jIvA kevalipannattaM dhammaM no labhati savaNatAe 2, goaragayaM samaNaM vA mAhaNaM vA jAva no pajjuvAsai no viuleNaM asaNapANakhAimasAimeNaM paDilAbhei No aTThAiM jAva pucchai eeNaM ThANeNaM cittA ! kevalipannattaM dhammaM no labhati savaNatAe 3 jattha vi ya NaM samaNeNaM mAhaNeNaM vA saddhi abhisamAgacchai tattha vi ya NaM hattheNa vA vattheNa vA chatteNa vA appANaM AvarittA ciTThai no aTThAI pucchai eeNaM ThANeNaM kevalipannattaM dhammaM no labhati savaNayAe 4 / iti / vRttiryathA-'cauhi ThANehiM' iti ArAmAdigataM zramaNAdikaM nAbhigacchatItyAdikaM prathamaM karaNam 1, upAzrayagataM nAbhigacchatItyAdidvitIyam 2, (prAtihArikaiH pIThaphalakAdikaM (kai:) na nimantrayatItyAdi 1. 'prAtihArikaiH' ityAditaH 'bhAvanIyAni' ityantapAThasthAne 'gocaragataM nAzanAdinA pratilAbha D:\ratan.pm5\5th proof
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1] [zrIvicAraratnAkaraH tRtIyam 3, gocaragataM nAzanAdinA pratilAbhayatItyAdicaturtham 4, ebhireva catubhiH sthAnakai: kevaliprajJaptaM dharmaM labhate zravaNatayA zravaNeneti bhAvaH / 'jattha vi ya NaM' ityAdi yatrApi zramaNaH-sAdhurmAhana:-paramagItArthaH zrAvako'bhyAgacchati tatrApi hastena vastrAJcalena chatreNa cAtmAnamAvRttya tiSThati idaM prathamaM kAraNam , evaM zeSANyapi kAraNAni pratyekamevaM bhAvanIyAni) iti rAjapraznIyopAGgavRttau 86 pratau 82 patre // 4 // tathA ye pareSAmanukampAdAnamapi niSedhayanti, tannirAsAya likhyate 2tate NaM ke sIkumArasamaNe paesiM rAyaM evaM vayAsI-mA NaM tumaM devANuppiyA ! puTviM ramaNijje bhavittA pacchA aramaNijje bhavejjAsi jahA se vaNasaMDei vA NaTTasAlAi vA ikkhuvADei vA khalavADei vA, kahaNNaM bhaMte ! vaNasaMDe puci ramaNijje bhavittA pacchA aramaNijje bhavati ? paesI ! jayA NaM vaNasaMDe pattie puSphie phalie hariyagare rijjamANasirIe atIva uvasobhemANe 2 ciTThai tayA NaM vaNasaMDe ramaNijje bhavati, jayA NaM vaNasaMDe junne parijunnaDoDe parisaDiyapaMDupatte sukkarukkhe iva milAyamANe ciTThai tayA NaM No ramaNijje bhavati / jayA NaM NaTTasAlAi gijjai vAijjai naccijjai bhaNijjai hasijjai ramijjai tayA NaM NaTTasAlA ramaNijjA bhavai, jayA NaM NaTTasAlAi No gijjai jAva No ramijjai tayA NaM NaTTasAlA aramaNijjA bhavai / jayA NaM ikkhuvADe chijjai bhijjai khajjai pijjaI dijjai tayA NaM ikkhuvADe ramaNijje bhavai, jayA NaM ikkhuvADe No chijjaDa jAva tayA NaM ikkhavADe aramaNijje bhavati. jayA NaM khalavADe ucchubhai uDaijjai maMDalaijjai puNijjai khajjai dijjai vijjai tayA NaM khalavADe ramaNijje bhavai, jayA NaM khalavADe no ucchubhai tayA NaM aramaNijje bhavai / se teNaTeNaM paesI ! evaM vuccai mA NaM tumaM paesI puci ramaNijje bhavittA pacchA aramaNijje bhavijjAsi, jahA vaNasaMDeDa vA jAva khalavADei vA / tate NaM paesIrAyA kesi kumArasamaNaM evaM vadAsI-No khalu bhaMte ! ahaM pudiva ramaNijje yatIti tRtIyam 3, yatnApi zramaNAdiko'bhyAgacchati tatrApi hastena vastrAJcalena chatreNa vA''tmAnamAvRtya tiSThatIti caturtham 4, ebhireva caturbhiH sthAnakaiH vIparItatayA kevaliprajJaptaM dharmaM labhate zravaNatayA, yathAArAmAdigataM zramaNAdikamabhigacchatIti prathamam 1, evaM zeSANyapi kAraNAni bhAvanIyAni' iti pAThaH syAttadA samyak / 1. rAjapraznIya./61sU. / 2. rAjapraznIya./78sU. / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare madhyabhAge dvitIyastaraGgaH] [137 bhavittA pacchA aramaNijje bhavissAmi / ahaNNaM seyaviyAnayarIpAmokkhAI sattagAmasahassAiM cattAribhAge karissAmi / egaM bhAgaM balavAhaNassa dalaissAmi / egaM bhAgaM kuTThAre vujjhissAmi egaM bhAgaM aMteure dalaissAmi egeNaM bhAgeNaM mahatimahAliyamahANasiyaM kUDAgArasAlaM karissAmi, tattha NaM bahuhiM purisehiM diNNabhaibhattaveyaNehiM viulehiM asaNapANakhAimasAimehiM uvakkhaDAvettA bahUNaM samaNamAhaNabhikkhuyANaM pahiyANaM paribhAettA bahUhiM sIlavvayapaccakkhANaposahovavAsassa jAva viharissAmi tti kaTTa , jAmeva disiM pAubbhUe tAmeva disiM paDigae / tae NaM se paesI rAyA kallaM jAva jalaMte seyaMbiyApAmokkhAiM sattagAmasahassAiM cattAribhAe karei egaM bhAgaM balavAhaNassa dalai jAva kUDAgArasAlaM karei, tattha NaM bahUhiM purisehiM jAva uvakkhaDettA bahUNaM samaNaM jAva paribhAemANe viharai iti rAjapraznIyopAGgavRttau 86 pratau 84 patre // 5 // iti zrImadakabbarabhUpAlavizAlacittAlavAlavivaddhitavRSarasAlazAlAtizAlizIlazrIjagadgurubhaTTArakazrIhIravijayasUrIzvaraziSyopAdhyAyazrIkIrtivijayagaNisamuccite zrIvicAraratnAkare madhyabhAge zrIrAjapraznIyavicAranAmA dvitIyastaraGgaH // 2 // . . D:\ratan.pm5\5th proof
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare madhyabhAge // tRtIyastaraGgaH // sumanaHsantatisevyA, rasarucirA proccagotrasaMbhUtA / vimalIkRtajananivahA, jinavANI jayati gaGgeva // 1 // atha kramAyAtAH zrIjIvAbhigamavicArA yathAdevabhavAccyutvA punarapi yAvatA kAlena devaH syAttAllikhyate 'devapurisassa NaM bhaMte ! kAlao kevacciraM hoi ? goyamA ! jahaNNeNaM aMtomuhattaM ukkoseNaM vaNassaikAlo, bhavaNavAsidevapurisANaM tAva jAva sahassAro jahaNaNeNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM vaNassatikAlo / ANatadevapurisassa NaM bhaMte ! kevatiaM kAlaM aMtaraM hoi ? goyamA ! jahanneNaM vAsapuhattaM ukkoseNaM vaNassatikAlo, evaM jAva gevejjadevapurisassa vi, aNuttarovavAtiyadevapurisassa jahanneNaM vAsapuhuttaM ukkoseNaM saMkhejjAiM sAgarovamAiM sAiregAiM iti / vRttiryathA-'devapurisassa NaM bhaMte !' ityAdi, devapuruSasya bhadanta ! kAlataH kiyacciraM antaraM bhavati ? bhagavAnAhagautama ! jaghanyenAntarmuhUrtaM devabhavAccyutvA garbhavyutkrAntikamanuSyeSUtpadya paryAptisamAptyanantaraM tathAvidhAdhyavasAyamaraNena bhUyo'pi kasyApi devatvenotpAdasaMbhavAt , utkarSato vanaspatikAlaH / evamasurakumArAdArabhya nirantaraM tAvadvaktavyaM yAvatsahastrArakalpadevapuruSasyAntaram , AnatakalpadevasyAntaraM jaghanyena varSapRthaktvaM kasmAdetAvadihAntaramiti ceducyate-iha yo garbhasthaH sarvAbhiH paryAptibhiH paryAptaH zubhAdhyavasAyopeto mRtaH san AnatakalpAdArato ye devAsteSUtpadyate, nAnatAdiSu tasya tAvanmAtrakAlasya tadyogyAdhyavasAyavizuddhyabhAvAt , tato ya AnatAdibhizcyutaH san bhUyo'pyAnatAdighutpatsyate saniyamAccAritramavApya, cAritraM cASTame varSe, tata uktaM jaghanyato varSapRthaktvaM, utkarSato vanaspatikAlaH / evaM prANatAraNAcyutakalpagraiveyakadevapuruSANAmapi pratyeka 1. jIvA./2pra./63sU. /
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare madhyabhAge tRtIyastaraGgaH] [139 mantaraM jaghanyata utkarSatazca vaktavyam / anuttaropapAtika-kalpAtItadevapuruSasya jaghanyato'ntaraM varSapRthaktvam , utkarSata: saGkhyeyAni sAgaropamANi sAtirekANi, tatra saGkhyeyAni sAgaropamANi tadanyavaimAnikeSu saGkhyeyavArotpattyA sAtirekANi manuSyabhavaiH / tatra sAmAnyAbhidhAne'pyetadaparAjitAntamavagantavyam , sarvArthasiddheH sakRdevotpAdatastatrAntarAsambhavAt / anye tvabhidadhati-bhavanavAsina Arabhya AIzAnAdamarasya jaghanyato'ntarmuhUrttam / sanatkumArAdArabhyAsahasrArAnnavadinAni / AnatakalpAdArabhyAcyutakalpaM yAvannavamAsAH / navasu graiveyakeSu sarvArthasiddhamahAvimAnavarjeSvanuttaravimAneSu ca navavarSANi / graiveyakAn yAvat sarvatrApi utkarSato vanaspatikAlaH / vijayAdiSu caturyu mahAvimAneSu dve sAgaropame / uktaM ca "AIsANAdamarassa, aMtaraM hINayaM muhuttaMto / AsahasAre accuya-NuttaradiNamAsavAsanava" // 1 // [ jI. 2/63vR.] "thAvarakAlukkoso, savvaDhe bIyao na uvavAo / doayarA vijayAisu" [jI. 2/63va.] iti zrIjIvAbhigamasUtravRttau dvitIyapratipattau 264 pratau 43 patre // 1 // ___ atha yaiH kAraNairnArakANAM sAtodayo bhavati tAni likhyante uvavAeNa va sAyaM, neio devakammuNA vAvi / ajjhavasANanimittaM, ahavA kammANubhAveNaM // 1 // iti / vRttiryathA-'uvavAeNa' ityatra saptamyarthe tRtIyA, upapAtakAle sAta-sAtavedanIyakarmodayaM kazcidvedayate yaH prAgbhave dAghacchedAdivyatirekeNa maraNamupagato'natisaMkliSTAdhyavasAyI samutpadyate, tadAnIM hi na tasya prAgbhavAnubaddhaM AdhirUpaM duHkhaM nApi kSetrasvabhAvajaM nApi paramAdhArmikakRtaM, nApi parasparodIritam , tata evaMvidhaduHkhAbhAvAdasau sAtaM vedayate, ityucyate // 1 // 'devakammaNA vAvi' iti devakarmaNA pUrvasAGgatikadevaprayuktayA kriyayA, tathAhi-gacchati pUrvasAGgatiko devaH pUrvaparicitasya nairayikasya vedanopazamanArthaM yathA baladevaH kRSNavAsudevasya, sa ca vedanopazamo devakRto manAkkAlamAtra eva bhavati tata urdhvaM niyamAt kSetrasvabhAvajA anyA vA vedanAH pravarttante, tathAsvAbhAvyAt // 2 // 'ajjhavasANanimita'miti adhyavasAyanimittaM samyaktvotpAdakAle, tata urdhvaM kadAcittathAvidhaviziSTazubhAdhyavasAyapratyayaM kazcinnairayiko bAhyakSetra 1. jIvA./3pra./na.-u.3/123sU. / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ zrIvicAraratnAkaraH svabhAvajavedanAsadbhAve'pi sAtodayamevAnubhavati, samyaktvotpAdakAle hi jAtyandhasya cakSurlAbha iva mahAn pramoda upajAyate, taduttarakAlamapi kadAcittIrthakaraguNAnumodanAdyanugatAM viziSTAM bhAvanAM bhAvayataH, tato bAhyakSetrasvabhAvajavedanAsadbhAve'pyantaH sAtodayo vijRmbhamANo na virudhyate 3 / ' ahavA kammANubhAveNaM' iti, athavA karmAnubhAvena bAhyatIrthakarajanmadIkSAjJAnApavargakalyANasambhUtilakSaNabAhyanimittamadhikRtya tathAvidhasya ca sAtavedanIyasya karmaNo'nubhAvena vipAkodayena kazcit sAtaM vedayate, na caitadvyAkhyAnamanArSaM yata uktaM vasudevacarite / iti zrIjIvAbhigamasUtravRttau tRtIyapratipattinArakAdhikAratRtIyodezake // 2 // iha jIvayonilakSaNAM caturazItiryA prasiddhA zrUyate sA upalakSaNaM, tato'dhikAnAmapi zrUyamANatvAt / tathA hi 1tesi NaM bhaMte ! jIvANaM kati jAtikulakoDIjoNIpamuhasayasahassA paNNattA ? goyamA ! bArasajAtikulakoDIjoNIpamuhasayasahassA / bhuyagaparisappathalayarapaMcidiyatirikkhajoNiyANaM bhaMte ! katividhe joNIsaMgahe paNNatte ? goyamA ! tivihe joNIsaMgahe paNNatte, taM jahA - aMDayA poyayA saMmucchimA, evaM jahA khahayarANaM taheva, NANattaM jahanneNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM puvvakoDI, uvaTTittA doccaM puDhaviM gacchitaM / NavajAtikulakoDIjoNIpamuhasatasahassA bhavatIti akkhAyaM sesaM taheva / uragaparisappathalayarapaMcidiyatirikkhajoNiyANaM bhaMte ! pucchA java bhuyagaparisappANaM taheva NavaraM-ThitI jahanneNaM aMtomuhuttaM, ukkoseNaM puvvakoDI, uvvaTThittA jAva paMcamiM puDhavIM gacchaMti, dasajAtikulakoDI 0 / cauppadathalayarapaMciMdiyatirikkhajoNiyANaM pucchA goyamA ! duvihe paNNatte taM jahA - poyayA ya sammucchimAya, (se kiM taM ) poyayA ? poyayA tivihA paNNattA, taM jahA - itthI purisA NapuMsagA, tattha NaM je te saMmucchimA te savve NapuMsagA, tesi NaM bhaMte ! jIvANaM kati lesAo paNNattAo ? sesaM jahA pakkhINaM NANattaM ThitI jahanneNaM aMtomuhuttaM, ukkoseNaM tinni paliovamAI, uvvaTTittA cautthi puDhaviM gacchaMti, dasa jAtikulakoDI / jalayarapaMciMdiyatirikkhajoNiyANaM pucchA jadhA bhuyagaparisappANaM, navaraM uvvaTTittA jAva ahe sattamiM puDhaviM addhaterasajAtikulakoDIjoNIpamuha0 jAva 1. jIvA. / 3pra./ti. - u. 1 / 131sU. / D:\ratan.pm5\5th proof 14]
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare madhyabhAge tRtIyastaraGgaH] [141 pa0 / cauridiyANaM bhaMte ! kati jAtikulakoDIjoNIpamuhasatasahassA paNNattA ? goyamA ! navajAikulakoDIjoNIpamuhasatasahassA jAva samakkhAyA / teiMdiyANaM pucchA goyamA ! aTThajAtikula0 jAva samakkhAyA / beiMdiyANaM bhaMte ! kai jAi pucchA goyamA ! sattajAikulakoDIjoNIpamuha0 / kai NaM bhaMte ! gaMdhA paNNattA ? kai NaM bhaMte ! gaMdhasayA paNNattA ? goyamA ! satta gaMdhA satta gaMdhasayA paNNattA / kai NaM bhaMte ! puSphajAikulakoDIjoNIpamuhasayasahassA paNNattA ? goyamA ! solasapupphajAtikulakoDIjoNIpamuhasayasahassA paNNattA, taM jahA-cattAri jalajANaM, cattAri thalayANaM, cattAri mahArukkhiyANaM, cattAri mahAgummiyANaM / kati NaM bhaMte ! vallIo kati vallIsatA paNNattA ? goyamA ! cattAri vallIo cattAri vallIsayA paNNattA / kati NaM bhaMte ! latAo kati latAsayA paNNattA goyamA! aTra layAo aTTha layAsayA paNNattA / kati NaM bhaMte ! hariyakAyA hariyakAyasayA paNNattA ? goyamA ! tao hariyakAyA hariyakAyasatA paNNattA / phalasahassaM ca biMTabaddhANaM, phulasahassaM ca NAlabaddhANaM, ete savve vi haritakAyameva samoyaraMti, te evaM samaNugammamANA2 evaM samaNugAhijjamANA2 evaM samaNupehijjamANAra evaM samaNuciMtijjamANA2 eesu ceva dosu kAesu samoyaraMti / taM jahA-tasakAe ceva, thAvarakAe ceva, evAmeva sapuvvAvareNaM AjIviyadiTuMteNaM caurAsItijAtikulakoDIjoNIpamuhasatasahassA bhavaMtIti akkhAyA // iti vRttiryathA-'tesi NaM' ityAdi, teSAM bhadanta ! jIvAnAM kati kiM pramANAni jAtikulakoTInAM yonipramukhANi-yonipravAhANi zatasahasrANi yonipramukhazatasahasrANi jAtikulakoTiyonipramukhazatasahasrANi bhavanti ? bhagavAnAha-dvAdazajAtikulakoTiyonipramazatasahasrANi prajJaptAni, tatra jAtilakuyoninAmidaM paristhUramudAharaNaM pUrvocAryairupadarzitam-jAtiriti kila tiryagjAti: tasyAH kulAni-kRmikITavRzcikAdIni, imAni ca kulAni yonipramukhANi, tathA hiekasyAmeva yonau anekAni kulAni bhavanti, tathA hi-chagaNayonau kRmikulaM, kITakulaM, vRzcikakulamityAdi, athavA jAtikulamityekaM padaM, jAtikulayonyozca parasparaM vizeSaH ekasyAmeva yonAvanekajAtikulasambhavAt , tadyathA-ekasyAmeva chagaNayonau kRmijAtikulaM kITajAtikulaM vRzcikajAtikulamityAdi, evamekasyAmeva yonAvavAntarajAtibheda D:\ratan.pm5\5th proof
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ [zrIvicAraratnAkaraH bhAvAdanekAni yonipravAhANi jAtikulAni sambhavantIti utpadyante khacarapaJcendritiryagyonijAnAM dvAdazajAtikulakoTizatasahasrANi, atra saGgrahaNIgAthA "joNIsaMgahalessA, diTThI nANe ya joga uvoge| uvavAya ThiI samugghAya cavaNa jAI kulavihio" // [saM.gA.] asyA akSaragamanikA-prathamaM yonisaGgrahadvAraM, tato lezyAdvAraM, tato dRSTidvAramityAdi / 'bhuyagANaM bhaMte !' ityAdi, bhujagAnAM bhadanta ! katividho yonisaGgrahaH prajJaptaH? ityAdi pakSivat sarvaM-niravazeSaM vaktavyam , navaraM sthiticyavanakulakoTiSu nAnAtvaM, tadyathAsthitirjaghanyenAntarmuhUrta, utkarSataH pUrvakoTI, cyavanaM-udvarttanA, tatra narakagaticintAyAmadho yAvadvitIyA pRthivI, upari yAvatsahasrArakalpastAvadutpadyate, nava teSAM jAtikulakoTiyonipramukhazatasahasrANi prajJaptAni, evamura:parisarpANAmapi vaktavyam , navaraM tatra cyavanadvAre'dhazcintAyAM yAvatpaJcamI pRthivIti vaktavyam , kulakoTicintAyAM dazajAtikulakoTiyonipramukhazatasahasrANi prajJaptAni / 'cauppayANaM' ityAdi, catuSpadAnAM bhadanta ! katividho yonisaGgrahaH prajJaptaH ? bhagavAnAha-gautama ! dvividho yonisaGgrahaH prajJaptaH, tadyathA-potajAH sammUcchimAzca, iha ye aNDajavyatiriktA garbhavyutkrAntAH, te sarve jarAyujAH ajarAyujA vA potajA iti vivakSitamato'tra dvividho yathoktasvarUpo yonisaGgrahaH uktaH, anyathA gavAdInAM jarAyujatvAttRtIyo'pi jarAyujalakSaNo yonisaGgraho vaktavyaH syAditi, tatra ye potajAste trividhAH prajJaptAH, tadyathA-striyaH puruSA napuMsakAzca, tatra ye te sammUrchimAste sarve napuMsakAH, zeSadvArakalApa: pUrvavat , navaraM sthitirjaghanyenAntarmuhUrtamutkarSatastrINi palyopamAni, cyavanadvAre'dhazcintAyAM yAvaccaturthI pathivI. UdardhvaM yAvatsahasrAra:. jAtikalakoTiyonipramakhazatasahasrANi atrApi daza / 'jalacarANAM' ityAdi, jalacarANAM bhadanta ! katividho yonisaGgrahaH prajJaptaH ? bhagavAnAha-gautama ! trividho yonisaGgraha: prajJaptaH, tadyathA-aNDajAH potajAH sammUcchimAzca, aNDajAstrividhAH prajJaptAH, tadyathA-striyaH puruSA napuMsakAzca, potajAstrividhAH prajJaptAH, tadyathA-striyaH puruSA napuMsakAzca, tatra ye te sammUcchimAste sarve napuMsakAH / zeSadvArakalApacintA prAgvat , navaraM sthiticyavanajAtikulakoTiSu nAnAtvam , sthitirjaghanyenAntarmuhUrtamutkarSataH pUrvakoTI, cyavanadvAre'dhazcintAyAM yAvatsaptamI UrdhvaM yAvatsahasrAraH, kulakoTiyonipramukhazatasahasrANi arddhatrayodazasArddhAni dvAdazetyarthaH / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare madhyabhAge tRtIyastaraGgaH] [143 'cauriMdiyANaM' ityAdi, caturindriyANAM bhadanta ! kati jAtikulakoTiyonipramukhazatasahasrANi prajJaptAni ? bhagavAnAha-gautama ! navajAtikulakoTiyonipramukhazatasahasrANi prajJaptAni, evaM trIndriyANAmaSTau jAtikulakoTiyonipramukhazatasahasrANi, dvIndriyANAM saptajAtikulakoTiyonipramukhazatasahasrANi prajJaptAni / iha jAtikulakoTyo yonijAtIyAstato bhinnajAtIyAbhidhAnaprasaGgato gandhAGgAni bhinnajAtItyatvAt prarUpayati-'kai NaM' ityAdi, kati bhadanta ! gandhAGgAni kvacid gandhA iti pAThaH tatra 'padaikadeze padasamudAyopacArAt' gandhA iti gandhAGgAnIti draSTavyAni prajJaptAni ? tathA gandhAGgazatAni prajJaptAni? bhagavAnAha-gautama ! sapta gandhAGgAni sapta gandhAGgazatAni prajJaptAni, iha sapta gandhAGgAni paristhUrajAtibhedAdamUni, tadyathA-mUlaM 1 tvak 2 kASThaM 3 niryAsaH 4 patraM 5 puSpaM 6 phalaM 7 ca / tatra mUlaM mustAbAlakozIrAdi 1, tvak suvarNacchallItvacAprabhRti 2, kASThaM candanAguruprabhRti 3, niryAsaH karpUrAdi 4, patraM jAtipatratamAlAdi 5, puSpaM priyaGganAgarapuSpAdi 6, phalaM jAtiphalakarkolakailAlavaGgaprabhRti 7, ete ca varNamadhikRtya pratyekaM kRSNAdibhedAt paJcapaJcabhedA iti varNapaJcakena guNyante jAtAH paJcatriMzat , gandhacintAyAmete surabhigandhaya evetyekena guNitAH paJcatriMzajjAtAH paJcatriMzadeva 'ekena guNitaM tadeva bhavatIti nyAyAt , tatrApyekaikasmin varNabhede rasapaJcakaM dravyabhedena viviktaM prApyate iti sA paJcatriMzat rasapaJcakena guNyate jAtaM paJcasaptatizatam , sparzAzca yadyapyaSTau bhavanti tathA'pi gandhAGgeSu yathoktarUpeSu prazasyA vyavahAratazcatvAra eva mRdulaghuzItoSNarUpAH, tataH paJcasaptatizataM sparzacatuSTayena guNyate, jAtAni saptazatAni / uktaM ca "mUlatayakaTThanijjAsa-pattapuSphalaphalameyaM gNdhNgaa| vaNNAduttarabheyA, gaMdhaMgasayA muNeyavvA" // 1 // [jIvA./3-1/131vR.] asyA vyAkhyAnarUpaM gAthAdvayam "mutthA1 suvaNNacchallI2, agurU3 bAlA4 tamAlapattaM5 ca / taha ya piyaMgU6 jAIphalaM7 ca jAIe gaMdhaMgA // 1 // [jIvA./3-1/131va.] guNaNAe sattasayA, paMcahi vaNNehiM surabhigaMdheNaM / rasapaNageNaM taha phAsehi ya cauhi pasatthehi" // 2 // [ jIvA./3-1/131vR.] atra 'jAIe gaMdhaMgA' iti jAtyA-jAtibhedenAmUni gandhAGgAni, zeSaM bhAvitam / 'kai Na' D:\ratan.pm5\5th proof
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ [zrIvicAraratnAkaraH ityAdi, kati bhadanta ! puSpajAtikulakoTizatasahasrANi prajJaptAni ?, bhagavAnAhagautama ! SoDazapuSpajAtikulakoTizatasahasrANi prajJaptAni, tadyathA-catvAri jalajAnAM padmAnAM jAtibhedena, catvAri sthalajAnAM koraNTakAdInAM jAtibhedena, catvAri mahAgulmikAdInAM jAtyAdInAm , catvAri mahAvRkSANAM madhUkAdInAmiti / 'kai NaM' ityAdi, kati bhadanta ! vallayaH ? kati vallizatAni prajJaptAni ?, bhagavAnAha-gautama ! catasro vallayaH sragpuSpAdimUlabhedena, tAzca mUlaTIkAkRtA vaiviktyena na vyAkhyAtA iti sampradAyAdavaseyAH, catvAri vallizatAnyevAntarajAtibhedena / 'kai NaM' ityAdi, kati bhadanta ! latAH kati latAzatAni prajJaptAni?, bhagavAnAha-gautama ! aSTau latA nAgalatAdyA yA mUlabhedena tA api sampradAyAdavagantavyAH mUlaTIkAkAreNAvyAkhyAnAt , aSTau latAzatAni prajJaptAni avAntarajAtibhedena / 'kai NaM' ityAdi. kati bhadanta ! haritakAyAH kati haritakAyazatAni prajJaptAni ? bhagavAnAha-gautama ! trayo haritakAyAH prajJaptAH jalajA sthalajAH ubhayajAH, ekaikasmin zatamavAntarabhedAnAmiti, trINi haritakAyazatAni / 'phalasahassaM ca' ityAdi, phalasahasraM ca vRntabaddhAnAM vRntAkaprabhRtInAM, phulasahasraM ca nAlabaddhAnAm , 'te vi savve' ityAdi, te'pi sarve bhedAH, apizabdAdanye'pi tathAvidhA haritakAyameva samavataranti, haritakAye'ntarbhavanti, haritakAyo'pi vanaspatI, vanaspatirapi sthAvareSu , sthAvarA api jIveSu / tata evaM samanugamyamAnAH samanugamyamAnAH tathA jAtyantarbhAvena svata eva sUtrataH, tathA samanugrAhyamAnAH samanugrAhyamAnAH pareNa sUtrata eva, tathA samanuprekSyamANAH samanuprekSyamANAH anuprekSayA-arthAlocanarUpayA, tathA samanucintyamAnAH samanucintyamAnAH tathA tathA tantrayuktibhiretayoreva dvayoH kAyayoH samavataranti, tadyathA-trasakAye ca sthAvarakAye ca, 'evAmeva' ityAdi, evameva uktenaiva prakAreNa 'sapuvvAvareNaM' ti, pUrvaM cAparaM ca pUrvAparaM saha pUrvAparaM yena sa sapUrvApara uktaprakArastena uktaviSayapUrvAparaparyAlocanayeti bhAvArthaH / 'AjIvagadiTuMteNaM' ti, A-sakalajagadabhivyAptyA jIvAnAM yo dRSTAntaH-paricchedaH sa AjIvadRSTAntastena sakalajIvanidarzanenetyarthaH, Aha ca mUlaTIkAkAra:-AjIvakadRSTAntena sakalajIvanidarzanene'ti caturazItijAtikulakoTiyonipramukhazatasahasrANi bhavantItyAkhyAtaM mayA anyaizca RSabhAdibhiriti / atra caturazItisaGkhyopAdAnamupalakSaNaM, tenAnyAnyapi jAtikulakoTiyonipramukhazatasahasrANi veditavyAni, tathA hi-pakSiNAM dvAdazajAtikulakoTiyoni D:\ratan.pm5\5th proof
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare madhyabhAge tRtIyastaraGgaH] [145 pramukhazatasahasrANi, bhujagaparisarpANAM nava, uragaparisarpANAM daza, catuSpadAnAM daza, jalacarANAmarddhatrayodazAni, caturindriyANAM nava, trIndriyANAmaSTau, dvIndriyANAM sapta, puSpajAtInAM SoDaza / eteSAM caikatra mIlane trinavatirjAtikulakoTiyonipramukhazatasahasrANi sArddhAni bhavanti, tatazcaturazItisaGkhyopAdAnamupalakSaNamavaseyaM, na caitavyAkhyAnaM svamanISikAvijRmbhitam , yata uktaM cUrNI-'AjIvagadiTuMteNa'ti, azeSajIvanidarzanena caurAsIjAtikulakoTiyonipramukhazatasahasrA etatpramukhA anye'pi vidyante / iti zrIjIvAbhigamasUtravRttitRtIyapratipattau tiryagadhikAre prathamoddezake 264 pratau 80 patre // 3 // kecicca mithyAtvikRtAni sarvasattvamaitrIsatyabhASaNaparadravyAnapahArasuzIlAdirUpANi mArgAnusAridharmakartavyAnyapi niSphalAnyeva ityAhuH taccAjJAnavilasitaM veditavyam , yato vyantaradevAH prAgjanmakRtAnAM sucIrNAnAM sucaritAnAM zubhaphalAnAM sakalasattvamaitrIsatyabhASaNaparadravyAnapahArasuzIlAdikarmaNAM phalamanubhavantIti siddhAnte'bhihitam , te ca prAgjanmani mithyAdRza eva, samyagdRzAM vimAnavarjAyurbandhAbhAvAt , siddhAntazcAyam tattha NaM bahave vANamaMtarA devA devIo ya AsayaMti sayaMti ciTuMti NisIdanti tuyaTRti ramaMti lalaMti kIlaMti mohaMti purAporANANaM suciNNANaM suparikvaMtANaM subhANaM kallANANaM kaDANaM kammANaM phalavittivisesaM paccaNubbhava-mANA viharaMti // iti / vRttiryathA-'tattha' iti tatra teSu utpAdaparvatAdigatahaMsAsanAdiSu yAvannAnArUpasaMsthAnasaMsthitapRthivIzilApaTakeSu 'NaM' iti pUrvavat bahavo vAnamantarA devA devyazca yathAsukhamAsate zerate-dIrghakAyaprasAraNena vartante na tu nidrAM kurvanti teSu devayonikatayA nidrA'bhAvAt , tiSThanti-UrdhvasthAnena varttante, niSIdanti-upavizanti, 'tuyaTuMti' iti tvagvarttanaM kurvanti-vAmapArzvataH parAvRtya dakSiNapAi~na tiSThanti dakSiNapArzvato vA parAvRtya vAmapAanAvatiSThante, ramante-ratimAbadhnanti, lalanti-manaIpsitaM yathA bhavati tathA vartante iti bhAvaH, krIDanti-yathAsukhamitastato gamanavinodena gItanRtyAdivinodena vA tiSThanti, mohanti-maithunasevAM kurvanti ityevam , 'purA porANANaM' ityAdi, purA-pUrvaM prAgbhave iti bhAvaH / kRtAnAM karmaNAmiti yogaH / ata eva paurANAnAM sucIrNAnAM-sucaritAnAmiha 1. jiivaa./3pr.| D:\ratan.pm5\5th proof
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ [zrIvicAraratnAkaraH sucaritajanitaM karmApi 'kArye kAraNopacArAt' sucaritamiti vivakSitam , tato'yaM bhAvArtha:-viziSTatathAvidhadharmAnuSThAnaviSayApramAdakaraNakSAntyAdiSu sucaritAnAmiti, tathA suparAkrAntAnAmatrApi 'kAraNe kAryopacArAt' suparAkrAntajanitAni karmANyeva suparAkrAntAni ityuktaM bhavati, sakalasattvamaitrIsatyabhASaNaparadravyAnapahArasuzIlAdirUpasuparAkramajanitAnAmiti, ata eva zubhAnAM zubhaphalAnAM, iha kiJcidazubhaphalamapi indriyamativiparyAsAt zubhaphalamAbhAti tatastAttvikazubhatvapratipattyarthamasyaiva paryAyazabdamAha-kalyANAnAM-tattvavRttyA tathAvidhaviziSTaphaladAyinAM, athavA kalyANAnAManarthopazamakAriNAM kalyANarUpaM phalavipAkaM 'paccaNubhavamANA' pratyekamanubhavanto viharanti-Asate / iti zrIjIvAbhigamasUtravRttau tRtIyapratipattimandaroddezake // 4 // pratimArcanavyAmohanirAkaraNAya hitAya sukhAya kSamAya niHzreyasAya AnugAmikatAyai bhaviSyatIti kRtvA yathA vijayadevena savistaraM pratimApUjitA tathA likhyate tate NaM se vijae deve cauhiM sAmANiyasAhassIhiM jAva aNNehi ya bahUhiM vANamaMtarehiM devehi ya devIhi ya saddhi saMparivuDe savviDDIe savvajjuttIe jAva NigghosaNAiyaraveNaM jeNeva siddhAyayaNe teNeva uvAgacchati uvAgacchittA siddhAyayaNaM aNuppayAhiNIkaremANe 2 purathimilleNaM dAreNaM aNupavisati aNupavisittA jeNeva devacchaMdae teNeva uvAgacchati uvAgacchittA Aloe jiNapaDimANaM paNAmaM kareti karittA lomahatthagaM geNhati lomahatthagaM geNhittA jiNapaDimAo lomahatthaeNaM pamajjati pamajjittA surabhiNA gaMdhodaeNaM nhANeti, surabhigaMdhodaeNaM nhANettA divvAe surabhIe gaMdhakAsAIe gAtAI lUheti, gAtAI lUhettA saraseNaM gosIsacaMdaNeNaM gAtAI aNuliMpai aNuliMpettA jiNapaDimANaM ahayAiM setAiM divvAiM devadUsajuyalAI NiyaMseti niyaMsettA aggehiM varehi ya gaMdhehi ya mallehi ya acceti accattA pupphAruhaNaM gaMdhAruhaNaM mallAruhaNaM vaNNAruhaNaM cuNNAruhaNaM AbharaNAruhaNaM kareti karettA Asatto sattaviulavaTTavagghadhAritamalladAmakalAvaM kareti karettA acchehiM saNhehiM seehiM rayayAmaehiM accharasAtandulehi jiNapaDimANaM purao aTThaTThamaMgalae Alihati sotthiyasirivaccha jAva dappaNe aTThamaMgale Alihati AlihittA kayaggAhaggahitakaratalapabbhaTThavippamukkeNaM dasaddhavanneNaM kusumeNaM mukkapuSphapuMjovayArakalitaM kareti karettA caMdappabhavaira 1. jiivaa./3pr./diiv./79suu.| D:\ratan.pm5\5th proof
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare madhyabhAge tRtIyastaraGgaH] [147 veruliyavimaladaMDaM kaMcanamaNirayaNabhatticittaM kAlAgurupavarakuMdurukkaturukkadhUvagaMdhuttamANuviddhaM dhUmavaTTi viNimuyaMtaM veruliyAmayaM kaDucchayaM paggAhittu payatteNaM dhUvaM dAUNa jiNavarANaM aTThasayavisuddhagaMthajuttehiM mahAvittehiM atthajuttehiM apuNaruttehiM saMthuNai saMthuNittA sattaTThapayAiM osarati sattaTThapayAI osarittA vAmaM jANuM aMcei aMcettA dAhiNaM jANuM dharaNitalaMsi nivADei tikkhutto muddhANaM dharaNitalaMsi Namei namittA IsiM paccunnamai paccunnamittA kaDayatuDiyathaMbhiyAo bhuyAo paDisAharati paDisAharittA karatalapariggahiyaM dasanahaM sirasAvattaM matthae aMjaliM kaTTa evaM vayAsI-namo tthu NaM / iti / vRttiryathA-tataH sa vijayo devazcaturbhiH sAmAnikasahasraizcatasRbhiH saparivArAbhiragramahiSIbhiH tisRbhiH parSadbhiH saptabhiranIkaiH saptabhiranIkAdhipatibhiH SoDabhirAtmarakSakadevasahasraiH anyaizca bahubhirvijayarAjadhAnIvAstavairvAnamantarairdevairdevIbhizca sArddha saMparivRtaH sarvaddhA, 'jAva nigghosanAditaraveNaM'ti yAvatkaraNAdevaM paripUrNaH pATho draSTavyaH-"savvajuIe, savvabaleNaM savvasamudaeNaM savvavibhUIe savvasaMbhameNaM, savvapupphagaMdhamallAlaMkAreNaM savvatuDiyasaddaninnAeNaM mahayA iDDIe mahayA juIe mahayA baleNaM mahayA samudaeNaM mahayA varatuDiyajamagasamagapaDuppavAiyaraveNaM sNkhpnnvpddhbherijhllrikhrmuhihuddukkdundubhinigghosnaaditrvennN"| asya vyAkhyA prAgvat / yatraiva siddhAyatanaM tatraivopAgacchati upAgatya siddhAyatanamanupradakSiNIkurvan pUrvadvAreNa pravizati pravizyAloke jinapratimAnAM praNAmaM karoti, kRtvA yatraiva maNipIThikA yatraiva devacchandako yatraiva jinapratimAstatraivopAgacchati upAgatya lomahastakaM parAmRzati parAmRzya ca jinapratimAH pramArjayati pramArjaya divyayodakadhArayA snapayati snapayitvA sarasenATTaiNa gozIrSacandanena gAtrANyanulimpati anulipya ahatAni aparimalitAni divyAni devadUSyayugalAni 'niyaMsei' iti paridhApayati, paridhApyAgrairabhuktaivaraiH pradhAnairgandhairmAlyaizcArcayati / etadeva savistaramupadarzayati-puSpAropaNaM mAlyAropaNaM varNakAropaNaM cUrNAropaNaM gandhAropaNaM abhAraNAropaNaM (ca) karoti, kRtvA tAsAM jinapratimAnAM purato'cchai:-svacchaiH zlakSNaiH-masRNai rajatamayaiH, accho raso yeSAM te accharasAH pratyAsannavastupratibimbAdhArabhUtA ivAtinirmalA iti bhAvaH, te ca te tandulAzca accharasatandulAH pUrvapadasya dIrghAntatA prAkRtatvAt / yathA 'vairAmayA nemA' ityAdau, devAH tairaSTAvaSTau svastikAdIni maGgalakAnyAlikhati, Alikhya 'kayaggAhaggahIyaM' ityAdi, maithunaprathamasaMrambhe mukhacumbanAdyarthaM yuvatyAH paJcAGgulibhiH D:\ratan.pm5\5th proof
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14] [zrIvicAraratnAkaraH kezeSu grahaNaM kacagrAhastena kacagrAheNa gRhItaM karatalAdvimuktaM sat prabhraSTaM karatalaprabhraSTavimuktam , prAkRtatvAt padavyatyayaH, tena dazArddhavarNena-paJcavarNena kusumena kusumasamUhane puSpapuJjopacArakalitaM, puSpapuJja eva upacAra: puSpapuJjopacAra: tena kalitaM-yuktaM karoti kRtvA ca 'caMdappabhavairaveruliyavimaladaMDaM' candraprabhavajravaiDUryamayo vimalo daNDo yasya saH tathA taM kAJcanamaNiratnabhakticitraM kAlAgurupravarakundurukaturuSkadhUpena gandhottamonuviddhA kAlAgurupravarakundarukaturuSkadhUpagandhottamAnuviddhA, prAkRtatvAt padavyatyayaH, tAM dhUpavati vinirmuJcantaM vaiDUryamayaM dhUpakaDucchukaM pragRhya prayato dhUpaghaTIto dhUpaM dattvA jinavarebhyaH, sUtre SaSThI prAkatatvAta , saptASTAni padAni pazcAdapasatya dazAGgalimaJjaliM mastake katvA prayata: 'aTThasayavisuddhagaMthajuttehiM' ti / vizuddho-nirmalo lakSaNadoSarahita iti bhAvaH, yo grantha:zabdasandarbhastena yuktAni vizuddhagranthayuktAni aSTazataM ca tAni vizuddhagranthayuktAni ca tairarthayuktairarthasArairapunaruktairmahAvRttaistathAvidhadevalabdheH prabhAvaH eSaH, saMstauti saMstutya vAma jAnumaJcati-utpATayati dakSiNaM jAnuM dharaNitale 'nivADei' iti nipAtayati lagayatItyarthaH, trikRtva:-trIn vArA mUrdhAnaM dharaNitale namayati namayitvA ca ISatpratyunnamayati, ISatpratyunnamya kanakatruTitastambhitau bhujau 'saMharati' saGkocayati, saMhRtya karatalaparigRhItaM zirasyAvarta mastake'JjaliM kRtvaivamavAdIt-'namo tthu NaM' ityAdi / iti zrIjIvAbhigamasUtravRttitRtIyapratipattidvIpoddezake 313 pratau 172 patre // 5 // keciccAjJAnino vidyAcAraNAdilabdhimataH zramaNAn labdhyupajIvinaH pramAdino na kiJcidete ityAdibhirvacanaiH pratimAvandanavaireNa nindanti, tacca teSAmanantasaMsArakAraNam , yataste hi mahAnubhAgAH sutarAM namasyAH yadeteSAM prabhAveNa lavaNasamudro jambUdvIpaM nAvapIDayati / tathA ca siddhAntaH kamhA NaM bhaMte ! lavaNasamudde jaMbuddIvaM dIvaM no uvIlei ? no uppIlei ? no ceva NaM ekkodagaM karei ? goyamA ! jaMbuddIve NaM dIve bharaheravaesu vAsesu arihaMtacakkavaTTibaladevA vAsudevA cAraNA vijjAharA samaNA samaNIo sAvayA sAviyAo maNuyA pagaibhaddayA pagaiviNIyA pagaiuvasaMtA pagaipayaNukohamANamAyAlobhA miumaddavasaMpaNNA allINA bhaddagA viNIyA, tesiNaM paNihAte lavaNasamudde jaMbuddIvaM dIvaM no uvvIlei no ceva NaM ekkodagaM karei iti / vRttiryathA-'kamhA NaM' ityAdi, kasmAd bhadanta ! lavaNasamudde jambudvIpaM dvIpaM nAvapIDayati-jalena na plAvayati? 1. jIvA./3pra./dIva.223sU. / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare madhyabhAge tRtIyastaraGgaH] [149 notpIDayati-prAbalyena na bAdhate ?, 'NaM' iti vAkyAlaGkRtau, ekodakaM-sarvAtmanA udaka plAvitaM na karoti ?, bhagavAnAha-gautama ! jaMbUdvIpe-bharatairAvatayoH kSetrayorarhantazcakravartino baladevA vAsudevA: cAraNa-jaGghAcAraNamunayo vidyAdharAH zramaNAHsAdhavaH zramaNyaH-saMyatyaH zrAvakAH zrAvikAH etatsuSamaduSSamAdhArakatrayavattinamapekSyoktaM veditavyam , tatraivArhadAdInAM yathAyogaM sambhavAt suSamasuSamAdikamadhikRtyAha-manuSyAH prakRtibhadrakAH prakRtipratanukrodhamAnamAyAlobhAH mRdumArdavasampannAH AlInA bhadrakA vinItAH, eteSAM vyAkhyAnaM prAgvat , teSAM praNidhayA praNidhAnaM praNidhA 'upasargAdAt' ityaGpratyaya: tAn praNidhAya-apekSya teSAM prabhAvata ityarthaH / lavaNasamudro jambUdvIpaM dvIpaM nAvapIDayatItyAdi, duSSamaduSSamAdAvapi nAvapIDayati, bharatairAvatavaitADhyAdhipatidevatA prabhAvAt , tathA kSullahimavacchikhariNorvarSadharaparvatayordevatA maharTikA, yAvatkaraNAnmahAdyutikA ityAdiparigraha: parivasanti teSAM praNidhayA-prabhAvena lavaNasamudro jambUdvIpaM dvIpaM nAvapIDayatItyAdi tathA haimavatairaNyavatovarSayormanujAH prakRtibhadrakA yAvadvinItAsteSAM praNidhayetyAdi pUrvavat , tathA mahAhimavadrukmivarSadharaparvatayordevatA mahaddhikA ityAdi tathaiva, tathA harivarSaramyakavarSayormanujAH prakRtibhadrakA ityAdi sarvaM haimavatavat , tathA tayoH kSetrayoryathAkramaM gandhApAtimAlyavatparyAyau yau vRttavaitADhyaparvatau tayordevau mahaddhikAvityAdi pUrvavat , tatA pUrvavidehAparavidehavarSayorarhantazcakravartino yAvanmanujAH prakRtibhadrakA yAvadvinItAsteSAM praNidhayetyAdi pUrvavat , tathA devakurUttarakuruSu manujAH prakRtibhadrakA yAvadvinItAsteSAM praNidhayetyAdi pUrvavat , tathA uttarakuruSu jambvAM sudarzanAyAmanAhato nAmadevo jambUdvIpAdhipatiH parivasati tasya praNidhayA-prabhAvenetyAdi / iti zrIjIvAbhigamatRtIyapratipattidvIpoddezake 264 pratau 185 patre // 6 // cAturmAsikasAMvatsarikaparvadinAni devAnAmapi sutarAM mAnyAnItyabhiprAyo likhyate sesaM taheva jAva siddhAyataNA savvA te ciya vaNNaNA NAyavvA / tattha NaM bahave bhavaNavaivANamaMtarajoisiyavamANiyA devA cAummAsiyapaDivaesu saMvaccharesu ya aNNesu bahUsu jiNajammaNanikkhamaNaNANuppAyapariNivvANamAdiesu ya devakajjesu ya devasamudaesu ya devasamitIsu ya devasamavAesu ya devapaoyaNesu ya egaMtao sahiyA samuvAgayA samANA pamuiyapakkIliyA aTThAhiyArUvAo 1. jIvA./3pra./dIva.294sU. madhye / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10] [ zrIvicAraratnAkaraH mahAmahimAo karemANA pAlemANe suhaMsuheNaM viharanti // iti vRttiryathA - ' tattha NaM' ityAdi, tatra teSu siddhAyataneSu 'NaM' iti pUrvavat, bahavo bhavanapativyantarajyotiSkavaimAnikA devAzcAturmAsikeSu paryuSaNAyAmanyeSu ca bahuSu jinajanmaniSkramaNajJAnotpAdaparinirvANAdiSu devakAryeSu devasamitiSu, etadeva paryAyadvayena vyAcaSTe - devasamavAyeSu - devasamudAyeSu AgatAH pramuditaprakIDitA aSTAhnikArUpA mahAmahimAH kurvantaH sukhaMsukhena viharanti - Asate / iti zrIjIvAbhigamatRtIyapratipattidvIpoddezake 264 pratau 207 patre // 7 // atra manuSyaloke manuSyANAM yathA gRhAdbahirgamanAya samIcInaH sAlaGkAro veSo bhavati gRhe tu sAmAnya eva, tathA devAnAmapi yAni kenacit prayojanena vikurvitAni zarIrANi tAni sAlaGkArANi sAbharaNAni yAni tu bhavadhAraNIyAni [tAni ] tu vibhUSayA prakRtisthAnAnItyabhiprAyo likhyate sohammIsANA devA kerisayA vibhUsAe paNNattA ? goyamA ! duvihA paNNattA, taM jahA - 'veDavviyasarIrA ya aveDavviyasarIrA ya, tattha NaM je te veDavviyasarIrA te hAravirAiyavacchA jAva dasadisAo ujjovemANA pabhAsemANA jAva paDirUvA, tattha NaM je te aveDavviyasarIrA te AbharaNavasaNarahiyA pagatitthA vibhUsAe paNNattA // iti vRttiryathA-'sohammIsANA' ityAdi, saudharmezAnayorbhadanta ! kalpayordevAnAM zarIrakANi kIdRzAni vibhUSayatA prajJaptAni ? bhagavAnAha - gautama ! dvividhAni zarIrakANi prajJaptAni, tadyathA--bhavadhAraNIyAni uttaravaikriyANi ca tatra yAni tAni bhavadhAraNIyAni zarIrANi tAni AbharaNavasanarahitAni prakRtisthAni vibhUSayA prajJaptAni svAbhAvikyeva teSAM vibhUSA naupAdhikIti bhAvaH / tatra yAni tAni uttaravaikriyANi zarIrANi tAni 'hAravirAiyavacchA' ityAdi, pUrvoktaM tAvadvaktavyaM yAvat 'dasadisAo ujjovemANA pabhAsemANA pAsAIyA darisaNijjA abhirUvA paDirUvA vibhUsAe paNNattA' asya vyAkhyA prAgvat / iti zrIjIvAbhigamatRtIyapratipattau vaimAnikoddezake // 7 // iti zrImadakabbarabhUpAlavizAlacittAlavAlavivarddhitavRSarasAlazAlAtizAlizIlazrIjagadgurubhaTTArakazrIhIravijayasUrIzvaraziSyopAdhyAyazrIkIrttivijayagaNisamuccite zrIvicAraratnAkare madhyabhAge zrIjIvAbhigamavicAranAmA tRtIyastaraGgaH // 3 // 1. jIvA. / 3pra. / vai. - u.2 / 338sU. madhye / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare madhyabhAge // caturthastaraGgaH // ananyasAmAnyasuvarNapUrNaM, satAM manaHkAmitadaM ca tUrNam / bhUyiSTharatnaM kila saprayatnaM, zrIjainasiddhAntanidhiM zrayadhvam // 1 // atha prajJApanAvicArA likhyante - tatra nimbAmrAdivRkSANAM mUlapatrAdIni yathA yAvatprANipratibaddhAni tathA likhyante NibaMbajaMbukosaMba-sAlaaMkolla pIlu selU ya / sallaimoyaimAluya, baula palAse karaMje ya // 1 // [ prajJA./1-39 ] puttaMjIvaya'riTThe, bihelae hariDae ya bhillAe / bebhariyA khIriNa, bodhavve dhAyai piyAle // 2 // [ prajJA./1-40 ] pUiyaniMbakaraMje, saNhA taha sIsavA ya asaNe ya / punnAganAgarukkhe, sIvanni tahA asoe ya // 3 // [ prajJA./1-41 ] 'je yAvanne tahappagArA, eesiM NaM mUlA vi asaMkhejjajIviyA kaMdA vi khaMdA vi tayA vi sAlA vi pavAlA vi pattA patteyajIviyA pupphA aNegajIviyA phalA egaTTiyA se taM egaTThiyA // iti / vRttiryathA - 'niMba' ityAdigAthAtrayam / tatra nimbAmrajambUkozAmbA:pratItAH, zAlaH-sarjaH, 'aMkolla' ti aGkoThaH, prAkRtatvAcca sUtre ThakArasya lAdezaH, 'aMkoThe llaH' (8-1-200) iti vacanAt, pIluH - pratItaH, zeluH- zleSmAtakaH, sallakIgajapriyA, mocakImAlukau ca dezavizeSapratItau, bakula:- kesaraH, palAsaH - kiMzukaH, karaJjo-naktamAlaH // 1 // putrajIvako - gopagirau prasiddhaH, ariSTaH- picumandaH, bibhItakaHakSaH, harItakaH-koGkaNadezaprasiddhaH kaSAyabahulaH, bhallAtako bhallAtakAbhidhAnAni phalAni lokaprasiddhAni, umbebharikAkSIraNIdhAtakIpriyAlapUti(nimba) karaJjazlakSNAzizapAzanapunnAganAgazrIparNyazokA lokapratItAH / 'je yAvanne tahappagArA' iti ye'pi cAnye 1. prajJA./ 1 - 42 sU. / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ zrIvicAraratnAkaraH tathA-prakArA:-evamprakArAstattaddezavizeSabhAvinaH te sarve'pi ekAsthikA veditavyAH, eteSAM-ekAsthikAnAM mUlAnyapyasaGkhyeyajIvakAni-asaGkhyeyapratyekazarIrajIvAtmakAni evaM kandA api skandhA api tvaco'pi zAkhA api pravAlA api pratyekamasaGkhyeyapratyekazarIrajIvakAH, tatra mUlAni yAni kandasyA'dhastadbhUmerantaH prasaranti, teSAmupari kandAH te ca lokapratItAH, skandhAH - sthuDAH, tvacaH - challyaH, zAlA:-zAkhA:, pravAlA:-pallavAGkurAH, 'pattA patteyajIviya' tti patrANi pratyekajIvakAni - ekaikaM patramekaikena jIvenAdhiSThitamiti bhAvaH, 'pupphA aNegajIviya'tti puSpANyanekajIvAni prAyaH pratipuSpapatraM jIvabhAvAt, phalAnyekAsthikAni / upasaMhAramAha-' se taM egaTThiyA' sugamam / iti zrIprajJApanAprathamapadasUtravRttau 400 pratau 27 patre // 1 // keccicca jAtiprabhRtipuSpANAM saGkhyAtajIvatve'pi pratimApUjanabhayotpAdanAya sAmAnyataH puSpANAmanantajIvatvaM vadanto janAn vipratArayanti te tu durlabhabodhino veditavyAH, puSpeSu saGkhyAsaGkhyAnantajantukRto vivekazcAyaM siddhAntoktaH- puphA jalayAthalayA ya, biTabaddhA ya NAlabaddhA ya / saMkhijjamasaMkhijjA, bodhavvANaMtajIvA ya // 82 // [ prajJA. / 1 - 122] je kei NAliyAbaddhA, pupphA saMkhejjajIviyA bhaNiyA / NihUyA anaMtajIvA, je yAvanne tahAvihA // 83 // [ prajJA./1-123 ] vRttiryathA--'pupphA jalayA' ityAdi, puSpANi caturvidhAni tadyathA - jalajAnisahasrapatrAdIni sthalajAni - koraNTakAdIni, etAnyapi ca pratyekaM dvidhA, tadyathAkAnicid vRntabaddhAni atimuktakaprabhRtIni kAnicinnAlabaddhAni jAtipuSpaprabhRtIni atra eteSAM madhye kAnicit patrAdigatajIvApekSayA saGkhyeyajIvAni kAnicidasaGkhyeyajIvAni kAnicidanantajIvAni, yathAgamaM boddhavyAni // 82 // atraiva kaJcidvizeSamAha - ' je kei NAliyabaddhA' ityAdi, yAni kAnicinnAlikAbaddhAni puSpANi jAtyAdigatAni tAni sarvANyapi saGkhyeyajIvakAni bhaNitAni tIrthaGkaragaNadharaiH, snihUpuSpaM punaranantajIvam, yAnyapi cAnyAni snihUpuSpakalpAni tAnyapi tathAvidhAni - anantajIvAtmakAni jJAtavyAni // 83 // iti zrIprajJApanAprathamapadasUtravRttau 400 pratau 28 patre // 2 // atha puSpaphalakAliGgaphalAdInAM vRntAdIni yAvajjIvAtmakAni bhavanti tallikhyatepupphaphalaM kAliMgaM, tuMbaM tauselavAluvAlukaM / ghosADayaM paDolaM, tiMDUyaM ceva teMDUsaM // 90 // [ prajJA./1-130] 12] D:\ratan.pm5\5th proof
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare madhyabhAge caturthastaraGgaH] [153 biMTaM maMsakaDAhaM, eyAiM huMti egajIvassa / patteyaM pattAI, sakesaramakesaraM miMjA // 91 // [ prajJA./1-131] vRttiryathA-puSpaphalamevaM kAliGgaM tumbaM trapuSaM 'elavAlu' tti cirbhaTavizeSarUpaM vAlukaMcirbhaTam / tathA ghoSAtakaM paTolaM tendukaM tindUsaM ca yatphalam , eteSu pratyekaM 'biNTaM' vRntaM 'maMsakaDAhaM' iti mAsaM-giraM tathA kaTAhaM, etAni trINi ekasya jIvasya bhavanti ekajIvAtmakAnyetAni trINi bhavantItyarthaH / tathA eteSAmeva puSpaphalAdInAM tindu(sa)paryantAnAM patrANi pRthak 'pratyekaM' iti pratyekazarIrAdhiSThitAni-ekaikajIvAdhiSThitAnItyarthaH / tathA sakesarA akesarA vA miJjA-bIjAni pratyekamekaikajIvAdhiSThitAni // 90-91 / / iti zrIprajJApanAprathamapadasUtravRttau 400 pratau 29 patre // 3 // atha nigodajIvA yathA''hArAnnapAnAdikaM gRhNanti, yathA caikasmin zarIre'nantAstiSThanto mRdudhiyAM pratItipathamavataranti, yathA ca teSAmAnantyaM sukhena pratIyate tathA likhyate samayaM vakvaMtANaM, samayaM tesiM sriirnivvttii| samayaM ANuggahaNaM, samayaM UsAsaNIsAso // 1 // [ prajJA./1-135 ] ekkassa u jaM gahaNaM, bahUNa sAhAraNANa taM ceva / jaM bahuyANaM gahaNaM, samAsao taM pi egassa // 2 // [ prajJA./1-136 ] sAhAraNamAhAro, sAhAraNaANupANagahaNaM ca / sAhAraNajIvANaM, sAhAraNalakkhaNaM eyaM // 3 // [ prajJA./1-137] jaha ayagolo dhaMto, jAo tattatavaNijjasaMkAso / savvo agaNipariNao NigoyajIve tahA jANa ||4||[prjnyaa./1-138 ] ekkassa donha tinha va, saMkhijjANa va Na pAsiuM sakkA / dIsaMti sarIrAiM, NigoyajIvANaNaMtANaM ||5||[prjnyaa./1-139] logAgAsapaese, NigoyajIvaM Thavehi ikkikkaM / evaM mavijjamANA, havaMti logA aNaMtA u||6|| [ prajJA./1-140] etavRttiryathA-'samayaM' ityAdi, 'samaya' yugapadvyutkrAntAnAM-utpannAnAM satAM teSAMsAdhAraNajIvAnAM 'samayaM'-ekakAlaM zarIranivRttirbhavati, samakaM ca prANApAnagrahaNaM D:\ratan.pm5\5th proof
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14] [zrIvicAraratnAkaraH prANApAnayogyapudgalopAdAnam , tataH samakam-ekakAlaM taduttarakAlabhAvinAvucchvAnizvAsau // 1 // tathA ekasya yadAhArAdipudgalAnAM grahaNaM tadeva bahUnAmapi sAdhAraNajIvAnAmavaseyam , kimuktaM bhavati ? yadAhArAdikameko gRhNAti zeSA api taccharIrAzritA bahavo'pi tadeva gRhNantIti, tathA ca yad bahUnAM grahaNaM tatsaGkSapAdekatra zarIre samAvezAdekasyApi grahaNam // 2 // sampratyuktArthopasaMhAramAha-'sAhAraNa' ityAdi, sarveSAmapyekazarIrAzritAnAM jIvAnAmuktaprakAreNa yatsAdhAraNaM-sAdhAraNaH, sUtre napuMsakatAnirdeza: ArSatvAt , AhAra:-AhArayogyapudgalopAdAnam , yacca sAdhAraNaM prANApAnayogyapudgalopAdAnamupalakSaNametat yau sAdhAraNAvucchvAsaniHzvAsau yA ca sAdhAraNA zarIranivRttiH etatsAdhAraNajIvAnAM lakSaNam // 3 / / samprati yathaikasminnigodazarIre'nantA jIvAH pariNatAH pratItipathamavataranti tathA pratipAdayannAha-'jaha ayagolo' ityAdi, yathA ayogolo dhmAtaH san taptatapanIyasaGkAzaH sarvo'gnipariNato bhavati tathA nigodajIvAn jAnIhi, nigodarUpe'pyekaikasmin zarIre taccharIrAtmakatayA'nantAn jIvAn pariNatAn jAnIhi // 4 // evaM ca sati-'egassa' ityAdi, ekasya dvayostrayANAM yAvatsaGkhyeyAnAM, vA zabdAdasaGkhyeyAnAM vA nigodajIvAnAM zarIrANi draSTuM na zakyAni, kutaH iti cet ? ucyate-abhAvAt , na hyekAdijIvagRhItAni anantavanaspatizarIrANi santi, anantajIvapiNDAtmakatvAtteSAma. kathaM tamupalabhyAni ? ityata Aha-'dIsaMti' ityAdi, dRzyante zarIrANi nigodajIvAnAM-bAdaranigodajIvAnAmanantAnAM na tu sUkSmanigodajIvAnAm , teSAM zarIrANAmanantajIvasaGghAtAtmakatve'pyanupalabhyasvabhAvatvAt , tathA sUkSmapariNAmapariNatatvAt , atha kathametadavasIyate nigodarUpazarIraM niyamAdanantajIvapariNAmAvirbhAvitaM bhavatIti ? ucyate-jinavacanAt / taccedam "golA ya asaMkhijjA, asaMkhanigoao havai golo / ekkakkaMmi nigoe, aNaMtajIvA muNeyavvA" // 1 // [ ni.Sa./12] / / 5 / / sampratyeteSAmeva nigodajIvAnAM pramANamabhidhItsurAha-'logAgAsa' ityAdi, ekaikasmin lokAkAzapradeze ekaikaM nigodajIvaM sthApaya, evamekaikasmin AkAzapradeze ekaikajIvaracanayA mIyamAnA anantAlokA-anantalokAkAzapradezapramANA nigodajIvA bhavanti // 6 // iti prajJApanAprathamapadavRttau 400 pratau 31 patre // 4 // D:\ratan.pm5\5th proof
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare madhyabhAge caturthastaraGgaH] [155 atra sUtrarucibIjarucyadhigamarucInAM svarUpaM likhyate maNussA NaM bhaMte ! kevaiyA orAliyasarIragA pannattA ? goyamA ! duvihA pannattA taMjahA-baddhellagA ya mukkellagA ya, tattha NaM je te baddhellagA te NaM siya saMkhejjA siya asaMkhejjA, jahannapade saMkhejjA saMkhejjAo koDAkoDIo tijamalapayassa uvariM caujamalapayassa hiTThA, ahava NaM chaTTho vaggo paMcamavaggapaDuppaNo, ahava NaM channauiccheyaNagadAI rAsI / ukkosapae asaMkhejjA, asaMkhejjAhiM ussappiNIosappiNIhiM avahIraMti kAlato, khettato rUvapakkhittehiM maNussehiM seDhI avahIrati, tIse seDhIe AgAsakhettehiM avahAro maggijjai asaMkhejjA asaMkhejjAhiM ussappiNiosappiNihiM kAlato. khettato aMgalapaDhamavaggamUlaM taiyavaggamUlapaDuppaNaM // iti / vRttiryathA-manuSyANAM baddhAnyaudArikazarIrANi syAt-kadAcitsaGkhyeyAni kadAcidasaGkhyeyAni, ko'trAbhiprAyaH iti cet ? ucyate-iha dvaye manuSyA-garbhavyutkrAntikAH sammUcchimAzca, tatra garbhavyutakrAntikAH sadA'vasthAyino, na sa kazcitkAlo'sti yo garbhavyutkrAntikamanuSyavirahito bhavati, sammUcchimAzca kadAcidvidyante kadAcit sarvathA teSAmabhAvo bhavati, teSAmutkarSato'ntarmuhUrtAyuSkatvAt , utpattyantarasya cotkarSatazcaturviMzatimuhUrtapramANatvAt , tato yadA sarvathA sammUcchimA manuSyA na vidyante kintu kevalA garbhavyutkrAntikA eva tiSThanti tadA syAtsaGkhyeyAH, saGkhyeyAnAmeva garbhavyutkrAntikAnAM bhAvAt , mahAzarIratve pratyekazarIratve ca sati parimitakSetravarttitvAt , yadA tu sammUcchimAstadA'saGkhyeyAH sammUcchimAnAmutkarSataH zreNyasaGkhyeyabhAgavartinabha:pradezarAzipramANatvAt , tathA cAha-'jahannapade saMkhejjA' ityAdi, jaghanyapadaM nAma yatra sarvastokA manuSyAH prApyante, Aha-kimatra sammUchimAnAM grahaNamuta garbhavyutkrAntikAnAm ? ucyate-garbhavyutkrAntikAnAM teSAmeva sadA'vasthAyitayA sammUcchimavirahe sarvastokatayA prApyamANatvAt , utkRSTapade tUbhayeSAmapi grahaNam , yadAha mUlaTIkAkAra:-"setarANAM grahaNamutkRSTapade jaghanyapade garbhavyutkrAntikAnAmeva kevalAnAM grahaNam" [ ] iti / asmin jaghanyapade saGkhyeyA manuSyAH, tatra saGkhyeyakaM saGkhyeyabhedabhinnamiti na jJAyate kiyantaste ? iti vizeSa nirdhArayati saGkhyeyAH koTIkoTyaH, athavA idamanyat vizeSataraM parimANaM 'tijamala 1. prajJA./12-440 suu.| D:\ratan.pm5\5th proof
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16] [zrIvicAraratnAkaraH payassuvariM caujamalapayassa heTThA' iti, iha manuSyasaGkhyApratipAdakAnyekonatriMzadaGkasthAnAni vakSyamANAni, tatra samayaparibhASayA'STAnAmaSTAnAmaGkasthAnAnAM yamalapadamiti saJjJA, caturvizatyA cAGkasthAnaistrINi yamalapadAni labdhAni, upari paJcAGkasthAnAni tiSThanti, athavA yamalapadamaSTabhiraGkasthAnaistatazcaturthaM yamalapadaM na prApyate tata uktaM trayANAM yamalapadAnAmupari paJcabhiraGkasthAnairvarddhamAnatvAt , caturthasya ca yamalapadasyAdhastAtribhiraGkasthAnInatvAt / athavA dvau dvau vargoM samuditau ekaM yamalapadam , catvAro vargAH samuditAH dve yamalapade, SaT vargAH samuditAstrINi yamalapadAni, aSTau vargAH samuditAzcatvAri yamalapadAni, tatra yasmAt SaNNAM vargANAmupari vartante saptamasya ca vargasyAdhastAt tata uktaM-triyamalapadasyopari caturyamalapadasyAdhastAditi, triyamalapadasyeti-tRtIyAnAM yamalapadAnAM samAhArastriyamalapadaM tasya tathA catarNA yamalapadAnAM samAhArazcataryamalapadaM tasya / samprati spaSTataraM saGkhyAnamupadarzayati-'ahava NaM chaTTho vaggo paMcamavaggapaDuppaNo' iti, athaveti-prakArAntare 'Na'miti vAkyAlaGkAre SaSTho vargaH paJcamavargeNa pratyutpannoguNitaH san yAvAn bhavati tAvatpramANA jaghanyapade manuSyAH, tatraikasya varga eka eva sa ca vRddhi na gata iti vargo na gaNyate, dvayorvargazcatvAra eSa prathamo vargaH 4, caturNAM varga: SoDaza eSa dvitIyo varga: 16, SoDazAnAM varge dve zate SaTpaJcAzadadhike eSa tRtIyo varga: 256, dvayoH zatayoH SaTpaJcAzadadhikayorvargaH paJcaSaSTiH sahasrANi paJcazatAni SaTtrizadadhikAni eSa caturtho vargaH 65536, etasya vargazcatvAri koTizatAni ekonatriMzatkoTayaH ekonapaJcAzallakSAH saptaSaSTiH sahasrANi dve zate SaNavatyadhike eSa paJcamo vargaH 429967296, uktaM ca "cattAri ya koDisayA, auNattIsaM ca hoMti koddiio| auNAvaNaM lakkhA , sattaTTI ceva ya sahassA // 1 // [prajJA./12-440vR.] do ya sayA chaNNauyA, paMcavaggo samAsao hoi| eyassa kato vaggo, chaTo jo hoi taM vocchaM" // 2 // [ prajJA./12-4403.] etasya paJcamasya vargasya yo vargaH sa SaSTho vargastasya parimANam-eka koTIkoTIzatasahasraM caturazItiH koTIkoTIsahasrANi catvAri saptaSaSThyadhikAni koTIkoTIzatAni catuzcatvAriMzatkoTilakSaNAni saptakoTIsahasrANi trINi saptatyadhikAni koTizatAni paJcanavatirlakSAH ekapaJcAzatsahasrANi SaTzatAni SoDazottarANi 18446744073709551616, eSa SaSTho vargaH / uktaM ca D:\ratan.pm5\5th proof
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare madhyabhAge caturthastaraGgaH] [157 "lakkhaM koDAkoDI, caurAsII bhave sahassAiM / cattAri ya sattA, hoMti sayA koDikoDINaM // 1 // [ prajJA./12-440vR.] coyAlaM lakkhAI, koDINaM satta ceva ya sahassA / tiNisayA sattayarI, koDINaM hoMti nAyavvA // 2 // [prajJA./12-440vR.] paMcANauI lakkhA, ekkAvaNaM bhave sahassADaM / chassolasuttarasayA, eso cha8o havai vaggo // 3 // [ prajJA./12-440vR.] iti / eSa SaSTho varga: / paJcamavargeNa guNyate guNite ca sati yAvAn rAzirbhavati tAvatpramANA jaghanyapade manuSyAH , te caitAvanto bhavanti-79228162514264337593543950336, etaanyekontriNshdngksthaanaani| etAni ca koTAkoTyAdidvAreNa kathamapyabhidhAtuM na zakyante tataH paryantavattino'sthAnAdArabhyAGkasthAnasaGgrahamAnaM parvaparuSapraNItena gAthAdvayenAbhidhIyate cha tiNNi tiNNi suNNaM, paMceva ya nava ya tiNNi cattAri / paMceva tiNNi nava paMca satta tiNNeva tiNNeva // 1 // [ prajJA./12-4403.] cau cha do cau ekko, paNa do chakkikkago ya advaiva / do do Nava satteva ya, ThANAI uvari haMtAI" // 2 // [prajJA./12-440vR.] athavA'yamaGkasthAnaprathamAkSarasaGgrahaH "cha tti ti su paMNa ti ca paM, ti Na paM sa ti ti ca cha do ca e| paMdo cha e ado duNa sa, paDhamakkharasanniyaTThANA" ||1||[prjnyaa./12-4403.] eteSAmeva ekonatriMzadaGkasthAnAnAM pUrvapuruSaiH pUrvAGgaH parisaGkhyAnAM kRtaM tadupadarzyate-tatra caturazItirlakSANi pUrvAGga, caturazItirlakSAzcaturazItilakSairgaNyante tataH pUrvaM bhavati, tasya parimANam-saptatiH koTilakSANi SaTpaJcAzatkoTisahasrANi 70560000000000, etena bhAgo hriyate tata idamAgatam-ekAdazapUrvakoTIkoTyo dvAviMzatiH pUrvakoTIlakSANi caturazItiH pUrvakoTIsahasrANi aSTAdazottarANi pUrvakoTizatAni, ekAzItiH pUrvalakSANi paJcanavatiH pUrvasahasrANi trINi SaTpaJcAzadadhikAni pUrvazatAni, ata UrdhvaM pUrvairbhAgo na labhyate tataH pUrvAGgairbhAgaharaNaM tatredamAgatam-ekaviMzatiH pUrvAGgalakSANi saptatiH pUrvAGgasahasrANi SaT ekonaSaSTyadhikAni pUrvAGgazatAni, tata UrdhvaM cedamanyaduddharitamavatiSThate-tryazItirlakSANi paJcAzatsahasrANi trINi zatAni SavizadadhikAni manuSyANAmiti 1122841188195356 / 2170659 / 8350336 / tathA ca pUrvAcAryapraNItA atra gAthA: D:\ratan.pm5\5th proof
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18] [zrIvicAraratnAkaraH "maNuyANa jahaNNapade, ekkaarspuvvkoddikoddiio| bAvIsakoDilakkhA, koDisahassAi culasII // 1 // [ prajJA./12-440vR.] advaiva ya koDisayA, puvvAe dasuttarA tao hoti / ekkAsII lakkhA, paMcANaI sahassAI // 2 // [ prajJA./12-4407.] chappannA tinnisayA, puvvANaM puvvavaNiyA aNNe / etto puvvaMgAI, imAi ahiyAi aNNAiM // 3 // [ prajJA./12-440.] lakkhAi egavIsaM, puvvaMgANa sayarI sahassAI / chaccevegUNaTThA, puvvaMgANaM sayA hoMti // 4 // [ prajJA./12-440vR.] tesIi sayasahassA, paNNAsaM khalu bhave sahassAI / tinni sayA chattIsA, evaiyA avigalA maNuyA // 5 // [ prajJA./12-4403.] iti imAmeva saGkhyAM vizeSopalambhanimittaM prakArAntareNAha-'ahava NaM channaui ccheyaNagadAI rAsI' iti, 'ahava NaM'ti prAgvat SaNavaticchedanakAni yo rAzirdadAti sa SaNavaticchedanakadAyI rAziH, kimuktaM bhavati? yo rAzirarddhanArddhana chidyamAnaH SaNNavati vArAn chedaM sahate paryante ca sakalamekaM rUpaM paryavasita bhavati sa SaNNavaticchedanakadAyI rAziriti, kaH punarevaMvidha iti cet ? ucyate-eSa eva SaSTho vargaH paJcamavargaguNitaH, ko'tra pratyaya iti cet ? ucyate-iha prathamavargazchidyamAne dve chedanake dadAti, tadyathAprathamacchedanakaM dvau dvitIyamekamiti, dvitIyo vargazcatvAri cchedanakAni, tatra prathamamaSTau, dvitIyaM catvAraH tRtIyaM dvau caturthameka iti / evaM tRtIyo vargo'STau chedanakAni prayacchati, caturthaH SoDaza, paJcamo dvAtriMzataM SaSThazcatuHSaSThiM, sa caivaM paJcamavargeNa guNitaH SaNNavatiH, kathametadavaseyamiti cet ? ucyate-iha yo yo vargo yena yena vargeNa guNyate tatra tayordvayorapi chedanakAni prApyante, yathA-prathamavargeNa guNite dvitIyavarge SaT , tathAhidvitIyo vargaH SoDazalakSaNaH prathamavargeNa catuSkarUpeNa guNyate jAtA catuHSaSTiH, tasyAH prathamaM chedanakaM dvAtriMzat , dvitIyaM SoDaza, tRtIyamaSTau, caturthaM catvAraH, paJcamaM dvau, SaSThameka iti, evamanyatrApi bhAvanIyam / tatra paJcamavarge dvAtriMzacchedanakAni, SaSThe catuHSaSTiH, tataH paJcamavargeNa SaSThe varge guNite SaNNavati chedanakAni prApyante / athavA ekaM rUpaM sthApayitvA tataH SaNNavativArAn dviguNadviguNIkriyate kRtaM ca sadyadi tAvatpramANo rAzirbhavati tato'vasAtavyameSa SaNNavaticchedanakadAyI rAziriti / tadevaM jaghanyapadamabhihitaM, idAnImutkRSTapadamAha-'ukkosapae asaMkhejjA' ityAdi, utkRSTapade ye manuSyA bhavanti D:\ratan.pm5\5th proof
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare madhyabhAge caturthastaraGgaH] [159 te'saGkhyeyAH, tatrApi kAlataH parimANacintAyAM prati samayamekaikamanuSyApahAre sAmastyenAsaGkhyeyAbhirutsarpiNyavasarpiNIbhirapahiyante, kSetrato rUpe prakSipte manuSyairekA zreNiH paripUrNA'pahriyate, kimuktaM bhavati ? utkRSTapade ye manuSyAsteSu madhye ekasminnasatkalpanayA rUpe prakSipte sakalA'pi zreNirekA'pahiyate, tasyAzca zreNeH kSetrakAlAbhyAmapahAramArgaNA kAlatastAvadasaGkhyeyAbhirutsarpiNaNyavasarpiNIbhiH kSetrato'GgalaprathamavargamUlaM tRtIyavargamUlapratyutpannam , kimuktaM bhavati ? aGgalamAtrakSetrapradezarAzirasatkalpanayA SaTpaJcAzadadhikaSoDazalakSaNaM tatastRtIyavargamUlenAsatkalpanayA dvikalakSaNena guNyate, guNite ca sati yAvAn pradezarAzirbhavati asatkalpanayA dvAtriMzadetAvatpramANaiH khaNDairapahiyamANA yAvat zreNiniSThAmiyati tAvanmanuSyA api niSThAmupayAnti, Aha-kathamekasyAH zreNeryathoktapramANaiH khaNDairapahiyamANAyA asaGkhyeyA utsarpiNyavasarpiNyo laganti ? ucyate-kSetrasyAtisUkSmatvAt , uktaM ca sUtre'pi "suhumo ya hoi kAlo, tatto suhumayaraM havai khettaM / aMgulaseDhImette, usappiNio asaMkhijjA" // 1 // [ prajJA./12-4403.] iti prajJApanAdvAdazapadasUtravRttau 440 pratau 215 patre // 6 // athAdarzAdau svacche vastuni yatpratibimbaM dRzyate tatkiAtmakaM ? iti nirNayo likhyate addAyaM pehamANe maNase kiM adAyaM pehati attANaM pehai palibhAgaM pehai ? goyamA ! addAyaM pehati no appANaM pehati palibhAgaM pehati, evaM eteNaM abhilAveNaM asiM maNiM duddhaM pANiM tellaM phANiyaM vasaM // iti // vRttiryathA-'adAyaM pehamANe' ityAdi, 'addAyaM' iti Adarza 'pehamANe' iti prekSyamANo manuSyaH kimAdarza prekSyate AhosvidAtmAnam ? atrAtmazabdena zarIramabhigRhyate, uta 'palibhAgaM' iti pratibhAgaMpratibimbam ? bhagavAnAha-Adarza tAvatprekSata eva, tasya sphuTarUpasya yathAvasthitatayA tenopalambhAt , AtmAnaM-AtmazarIraM punarna pazyati, tasya tatrAbhAvAt , svazarIraM hi svAtmani vyavasthitaM nAdarza, tataH kathamAtmazarIraM ca tatra pazyediti ? pratibhAgaMsvazarIrasya pratibimbaM pazyati / atha kimAtmakaM pratibimbam ? ucyatechAyApudgalAtmakam , tathA hi-sarvamaindriyakaM vastu sthUlaM cayApacayadharmakaM razmivacca, 1. prajJA./15-427 sU. / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ zrIvicAraratnAkaraH razmaya iti chAyApudgalA vyavahriyante, te ca chAyApudgalA pratyakSata eva siddhA:, sarvasyApi sthUlavastunazchAyA adhyakSataH pratiprANipratIteH / anyacca yadi sthUlavastu vyavahitatayA dUrasthitatayA vA nAdarzAdiSvavagADharazmirbhavati, tato na tatra tat dRzyate tasmAdavasIyate santi chAyAH pudgalA iti, te ca chAyApudgalAstattatsAmagrIvazAdvicitrapariNamanasvabhAvAH, tathA hi-te ca chAyApudgalA divA vastunyabhAsvare pratigatAH santaH svasambandhidravyAkAramAbibhrANAH zyAmarUpatayA pariNamante nizi tu kRSNAbhAH, etacca prasarati divase sUryakaranikare nizi tu candrodyote pratyakSa eva siddham / ta eva chAyAparamANava AdarzAdibhAsvaradravyapratigatAH santaH svasambandhidravyAkAramAdadhAnA yAdRgvarNaH svasambandhini dravye kRSNo nIlaH sitaH pIto vA tadAbhAH pariNamante, etadapyAdarzAdiSvadhyakSataH siddham, tato'dhikRtasUtre'pi ye manuSyasya chAyAparamANava AdarzamupasaGkramya svadehavarNatayA svadehAkAratayA ca pariNamante, teSAM tatropalabdhirna zarIrasya, te ca pratibimbazabdavAcyAH, ata uktaM - " na zarIraM pazyati kiM tu pratibhAgaM " [ ] iti / na caitatsvamanISikAvijRmbhitam, yata uktamAgame-- "sAmA u diyA chAyA, abhAsuragatA nisiM tu kAlAbhA / sA ceva bhAsuragayA, sadehavaNNA muNeyavvA // 1 // [ ni.bhA./4319] je AdarisassaMto, ,dehAvayavA havaMti saMkaMtA / 16] tesiM tatthuvaladdhI, pagAsajogA na iyaresiM" // 2 // [ ni.bhA./4323 ] mUlaTIkAkAro'pyAha-" yasmAtsarvameva hi aindriyakaM sthUlaM dravyaM cayApacayadharmakaM razmivacca bhavati, yatazcAdarzAdiSu chAyA sthUlasya dRzyate'vagADharazminaH na cAnavagADharazminaH, tataH sthUladravyasya kasyaciddarzanaM bhavati na cAntaritaM dRzyate kiJcit atidUrasthaM vA, ataH 'palibhAgaM' pratibhAgaM 'pehati' pazyati / [ ] evamasimaNyAdiviSayANyapi SaT (sapta) - sUtrANi bhAvanIyAni / sUtrapATho'pyevam-" asiM pehamANe maNUse kiM asiM pehai attANaM pehai palibhAgaM pehai ? goyamA ! no asiM pehai no appANaM pehai palibhAgaM pehai" / ityAdi / iti zrIprajJApanApaJcadazapadasUtravRttau prathamoddezake 400 pratau // 7 // atha yasmAddaNDakAt samAgatastIrthakarAditvaM labhate tallikhyate reyaNappabhApuDhavIneraie NaM bhaMte ! rayaNappabhApuDhavIneraiehiMto aNaMtaraM uvaTTittA 1. nayanAdI ni. bhASye / 2. prajJA. / 20-5/ 505sU. / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare madhyabhAge caturthastaraGgaH] [161 titthagarattaM labhejjA ? goyamA ! atthegaie labhejjA atthegaie no labhejjA, se keNaTeNaM bhaMte ! evaM vuccati atthegaie labhejjA atthegaie No labhejjA ? goyamA ! jassa NaM rayaNappabhApuDhavIneiyassa titthagaranAmagoyAI kammAiM baddhAiM puTThAiM nidhattAI kaDAiM paTTaviyAI niviTThAiM abhiniviTThAiM abhisamaNNAgayAiM udiNNAiMNo uvasaMtAI bhavaMti, se NaM rayaNappabhApuDhavIneraie rayaNappabhApuDhavIneiehito aNaMtaraM uvvaTTittA titthagarattaM labhejjA, jassa NaM rayaNappabhApuDhavInejhyassa titthagaraNAmagoyAiM No baddhAiM jAva No udiNNAI uvasaMtAI bhavaMti se NaM rayaNappabhApuDhavIneraie rayaNappabhApuDhavIneraiehito aNaMtaraM uvvaTTittA titthagarattaM No labhejjA, se teNaTeNaM goyamA ! evaM vuccai atthegaie labhejjA, atthegaie No labhejjA / evaM sakkarappabhA jAva vAluyappabhApuDhavIneraiehito titthagarattaM labhejjA / paMkappabhApuDhavIneie NaM bhaMte ! paMkappabhApuDhavIhito aNaMtaraM uvvaTTittA titthagarattaM labhejjA ? goyamA ! No iNaTesamaTe, aMtakiriyaM puNa karejjA |dhuumppbhaapuddhviinerie NaM pucchA, goyamA ! No iNaDhe samaDhe savvaviratiM puNa labhejjA / tamappabhApuDhavI pucchA, goyamA ! No iNaDhe samaDhe virayAviraI puNa labhejjA / ahe sattamAe pucchA, goyamA ! No iNaDhe samaDhe sammattaM puNa labhejjA / asurakumArassa pucchA, goyamA ! iNaDhe samaDhe aMtakiriyaM puNa karejjA / evaM niraMtaraM jAva AukAie / teukkAie NaM bhaMte ! teukkAiehito aNaMtaraM uvvaTTittA uvajjejjA ? goyamA ! No tiNaDhe samaDhe kevalipannattaM dhammaM labhejjA savaNayAe, evaM vAukAie vi|vnnsstikaaie NaM pucchA, goyamA ! No tiNaTesamaTe aMtakiriyaM puNa karejjA, beiMdiyateiMdiyacauridie NaM puccA, goyamA ! No tiNadve samaTe maNapajjavaNANaM puNa uppADejjA, paMciMdiyatirikkhajoNiyamaNussavANamaMtarajoisie NaM pucchA, goyamA ! No tiNaDhe samaDhe aMtakiriyaM puNa karejjA, sohammagadeveNaM bhaMte ! aNaMtaraMcayaM caittA titthagarattaM labhejjA ? goyamA ! atthegaie labhejjA atthegaie No labhejjA, evaM jahA rayaNappabhApuDhavIneraie evaM jAva savvaTThasiddhadeve // iti / vRttiryathA-'rayaNappabhApuDhavIneraie NaM bhaMte !' ityAdi sugamam / navaraM baddhAnisUcIkalApa iva sUtreNa prathamato baddhamAtrANi tadanantaraM agni-saMparkAnantaraM sakRt ghanakuTTitasUcIkalApavat spRSTAni, nidhattAni-udvartanApavarttanAvarjazeSakaraNAyogyatvena vyavasthApitAnIti bhAvArthaH, kRtAni-nikAcitAni sakalakaraNAyogyatvena vyavasthA D:\ratan.pm5\5th proof
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ [zrIvicAraratnAkaraH pitAnItyarthaH, prasthApitAni-manuSyagatipaJcendriyajAtitrasabAdaraparyAptasubhagAdeyayazaHkIrttinAmasahodayatvena vvavasthApitAnIti bhAvaH, niviSTAni-tIvrAnubhAvajanakatayA sthitAni, abhiniviSTAni-viziSTaviziSTatarAdhyavasAyabhAvato'titIvratamAnubhAvajanakatayA vyavasthitAni, abhisamanvAgatAni-udayAbhimukhIbhUtAni, udIrNAnivipAkodayamAgatAni, nopazAntAni-na sarvathA'bhAvamApannAni nikAcitAdyavasthodrekarahitAni vA na bhavanti, zeSaM samastamapi kaNThyam / evaM zarkarAprabhAvAlukAprabhAviSaye api sUtre vaktavye / paGkaprabhApRthivInairayikaH tato'nantaramuddhRtaH tIrthakaratvaM na labhate antakriyAM punaH kuryAt , dhUmaprabhApRthivInairayiko'ntakriyAmapi na karoti sarvaviratiM punarlabhate / tamaHprabhApRthivInairayikaH sarvaviratimapi na labhate viratAviratiMdezaviratiM punarlabhate / adhaHsaptamapRthivInairayikastAmapi dezaviratiM na labhate yadi paraM samyaktvamAnaM labhate / asurAdayo yAvadvanaspatikAyA ananantaramuddhRtAstIrthakaratvaM na labhante, antakriyAM punaH kuryuH, sa vasudevacarite punarnAgakumArebhyo'pyuddhRto'nantaramairAvatakSetre'syAmevAvasarpiNyAM cataviMzatitamastIrthakara upadarzitaH, tadatra tattvaM kevalino vidanti / tejovAyavo'nantaramuddhatA antakriyAmapi na kurvanti manuSyeSu teSAmAnantaryeNotpAdAbhAvAt , api ca te tiryasUtpannAH kevaliprajJaptaM dharmaM zravaNatayA labheran , na tu bodhata ityuktaM prAk / vanaspatikAyikA anantaramuddhRtAstIrthakaratvaM na labhante, antakriyAM punaH kuryuH / dvitricaturindriyA anantaramuddhRtAstAmapi na kurvanti, mana:paryavajJAnaM punarutpAdayeyuH tiryakpaJcendriyamanuSyavyantarajyotiSkA anantaramuddhRtAstIrthakaratvaM na labhante antakriyAM punaH kuryuH / saudharmAdayaH sarvArthasiddhaparyavasAnA (ratnaprabhA)nairayikavadvaktavyAH / iti prajJApanAyAM viMzatitamapadasUtravRttau 532 pratau 380 patre // 8 // athAnatadevasya taijasazarIrAvagAhanA yathA'GgalAsaGkhyeyabhAgapramANamAtrA bhavati, tathA likhyate ANayadevassa NaM bhaMte ! mAraNaMtiyasamugghAeNaM samohayassa teyAsarIrassa ke mahAliyA sarIrogAhaNA pannattA ? goyamA ! sarIrappamANamettA vikkhaMbhabAhalleNaM AyAmeNaM jahanneNaM aMgulassa asaMkhejjaibhAgaM ukkoseNaM jAva aholoiyagAmA tiriyaM jAva maNussakhette uDDUM jAva accuo kappo / evaM AraNadevassa accudevassa 1. prjnyaa./21/521suu.| D:\ratan.pm5\5th proof
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare madhyabhAge caturthastaraGgaH] [163 vi evaM ceva, NavaraM uDhe jAva sayAI vimANAiM // iti / vRttiryathA-AnatadevasyApi jaghanyato'GgalAsaGkhyeyabhAgapramANA taijasazarIrAvagAhanA, nanvAnatAdayo devA manuSyeSvevotpadyante manuSyAzca manuSyakSetra eveti kathamaGgulAsaGkhyeyabhAgapramANA ? ucyate-iha pUrva(bhava)sambandhinIM manuSyastriyamanyena manuSyeNopabhuktAmAnatadevaH kazcanApyavadhijJAnata upalabhyAsannamRtyutayA viparItabhAvatvAt sattvacaritavaicitryAt karmagateracintyatvAt kAmavRttermalinatvAcca / uktaM ca "sattvAnAM caritaM citraM, vicitrA karmaNAM gatiH / malinatvaM ca kAmAnAM, vRttiH paryantadAruNA" // 1 // [ ] iti gADhAnurAgAdihAgatya nakulopagUDhAM tAM pariSvajya tadavAcyapradeze svAvAcyapradezaM prakSipyAtIva mUrchitaH svAyu:kSayAt kAlaM kRtvA yadA tasyA eva garbhe manuSyabIjaM manuSyatvenotpadyate, manuSyabIjaM ca jaghanyato'ntarmuhUrtaM utkRSTato dvAdaza muhUrtAn yAvadavatiSThate, uktaM ca"maNussa bIe NaM bhaMte ! kAlato kevacciraM hoi ? goyamA ! jahanneNaM aMtomuhattaM ukkoseNaM bArasa muhuttA' [ ] iti / tato dvAdazamuhUrtAbhyantare upabhuktAM pariSvajya mRtasya tatraivotpattirmanuSyatve draSTavyA, utkarSato'dho yAvadadholaukikA grAmAH, tiryag yAvanmanuSyakSetraM, urdhvaM yAvadacyutakalpastAvadavaseyA, kathaM iti cet ? ucyate-iha yadA''natadevaH kasyApyanyasya devasya nizrayA acyutakalpaM gato bhavati, sa ca tatra gataH san kAlaM kRtvA'dholaukikagrAmeSu yadi vA manuSyakSetraparyante manuSyatvenotpadyate tadA labhyate / iti zrIprajJApanaikaviMzatitamapadasUtravRttau 532 pratau 401 patre // 9 // atha ya: kevalizarIrAjjIvavirAdhanAmavazyambhAvinImapi sarvathA na svIkurute taM pratyucyate-are bhadraka ! tvayA tAvaducyate kevali hi zvAsocchAsanimeSonmeSAdikamapi tatraiva kurute yatrAcittA vAyukAyAdayaH syuH, yadyayamevaM niyamaH syAttadA mArge'pi nirjIve eva gacchatyayamapi niyama: syAt tathA ca na dRzyate, yataH kevalI mArge gacchaMstrasAkulAM bhUmimavalokya janturakSAnimittamullaGghanapralaGghanAdikamapi karotIti zAstre'bhihitam , tato'vasIyate'cittavAyukAyAdAveva zvAsocchAsAdikaM kuryAdayamapi niyamo nAsti, nirjIve eva acittajala eva mArge gacchatyayamapi niyamo'naikAntika evAsaiddhAntikazca, kevalaM kAyayogavyApArapAlyajIvarakSAyai ullaGghanapralaGghanAdikaM kAyavyApAraM karoti / azakyarakSAMstu tAn jAnannapi calopakaraNatayA kiM karotu ? kiJca-trasAkulAM D:\ratan.pm5\5th proof
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4] [zrIvicAraratnAkaraH bhUmimavalokya ullaGghanapralaGghanAdikaM kAyavyApAraM kuryAdityatraivaM trasarakSaiva kRtA bhavati, na tu jalAdyAkule mArge sthAvarANAmiti trasagrahaNamityalaM prasaGgena vRddhavAkyameva pramANam / kevalinAmullaGghanapralaGghanAdivyApAraviSaye sUtravRttiryathA se NaM bhaMte ! tahA samugghAyagae sijjhati bujjhai muccati parinivvAti savvadukkhANamaMtaM karoti ? goyamA ! no iNaDhe samaDhe, se NaM tato paDiniyattati paDiniyatittA tato pacchA maNajogaM pi juMjati vayajogaM pi juMjati kAyajogaM pi ga~jati // iti / vRttiryathA-'se NaM bhaMte !' ityAdi, sa bhadanta ! kevalI tathA daNDakapATAdikrameNa samudghAtaM gataH san siddhayatiniSThitArtho bhavati, sa ca 'vartamAnasAmIpye vartamAnavadvA' (3-3-121 pANinau) iti vacanAt setsyannapi vyavahArata ucyate / tata Aha-buddhayate-avagacchati kevalajJAnena yathA'haM nizcayato niSThitArtho bhaviSyAmi niHzeSakarmAMzApagamataH tata Aha-mucyate'zeSakarmAMzaiH iti gamyate, mucyamAnazca karmANuvedanAparitAparahito bhavati, tata Aha-parinirvAti-sAmastyena zItIbhavati / samastametadekena paryAyeNa spaSTayati sarvaduHkhAnAmantaM karotIti, bhagavAnAha-gautama ! nAyamarthaH samarthaH-nAyamarthaH saGgato yatsamuddhAtaM gataH san sarvaduHkhAnAmantaM-karotIti, yoganirodhasyAdyApyakRtvAt , sayogasya ca vakSyamANayuktyA siddhyabhAvAditi bhAvaH, tataH kiM karoti? ata Aha-'se NaM' ityAdi, so'dhikRtasamuddhAtagataH Namiti vAkyAlaGkAre, tataH samuddhAtAt pratinivarttate, pratinivartya ca tataH pratinivarttanAt pazcAdanantaraM manoyogamapi vAgyogamapi kAyayogamapi yunakti-vyApArayati, yataH sa bhagavAn bhavadhAraNIyakarmasu nAmagotravedanIyeSu acintyamAhAtmyasamuddhAtavazataH prabhUteSvAyuSA saha samIkRteSvapi antarmuhUrtabhAviparamapadatvatastasmin kAle yadyanuttaropapAtikAdinA devena manasA pRcchyate tahi praznavyAkaraNAya manaHpudgAlAn gRhItvA manoyogaM yunakti, tamapi satyaM asatyAmRSArUpaM vA, manuSyAdinA ca pRSTo'pRSTo vA kAryavazato vAgpudgalAn gRhItvA vAgyogaM yunakti, tamapi satyaM asatyAmRSA vA na zeSAn vAGmanasoryogAn , kSINarAgAditvAt / AgamanAdau caudArikakAyayogam , tathA hi-bhagavAn kAryavazataH kutazcit sthAnAdvivakSite sthAne Agacchet yadi vA kvApi gacchet athavA tiSThet UrdhvasthAnena vA'vatiSThet niSIdet vA tatAvidhazramApanayanAya tvagvarttanaM vA kuryAt , athavA vivakSite sthAne tathAvidha 1. prjnyaa./36/320suu.| D:\ratan.pm5\5th proof
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare madhyabhAge caturthastaraGgaH] [165 sampAtimasattvAkulAM bhUmimavalokya tatparihArAya janturakSAnimittamullaGghanaM pralaGghanaM vA kuryAt , tatra sahajAt pAdavikSepAnmanAgadhikatara: pAdavikSepaH ullaGghanaM, sa evAdhikatara: pralaGghanaM, yadi vA prAtihArikapIThaphalakazayyAsaMstArakaM pratyarpayet-yasmAdAnItaM tasmai samarpayet / iha bhagavatA''ryazyAmena prAtihArikapIThaphalakAdInAM pratyarpaNamevoktaM tata'vasIyate niyamAdantarmuhUrtAvazeSAyuSka evAvarjIkaraNAdikamArabhate na prabhUtavizeSAyuSkaH, anyathA grahaNasyApi sambhavAttadapyupAdIyeta etena, yadAhureke - jaghanyato'ntarmuhUrtAvazeSe samuddhAtamArabhate utkarSataH SaTsu mAseSu zeSeSu' [ ] iti tadapAstaM draSTavyam , SaTsu mAseSu kadAcidapAntarAle varSAkAlasambhavAttannimittaM pIThaphalakAdInAmAdAnamapyupapadyeta na ca tatsUtrasammatamiti tatprarUpaNamutsUtramavaseyam / iti prajJApanASaTtriMzattamapadasUtravRttau 400 pratau 393 patre // 10 // aparaM ca yadi sayogikevalinaH kevalayogapratyayaM virAdhanAmAtramapi na syAttarhi tatra nizcayataH sarvasaMvararUpaM sarvottamaM cAritraM na bhavatIti ko hetuH ? tacca zailezyavasthAyAM yoganirodhe satyeva sarvasaMvararUpaM sarvottamaM cAritramuktam / tathA hi IsiM hassapaMcakkharuccAraNaddhAe asaMkhejjasamaiyaM aMtomuhuttiyaM selesi paDivajjai // iti // vRttiryathA-'IsiM' ti stokakAlaM zailezI pratipadyate iti sambandhaH, kiyatA kAlena viziSTAM ityata Aha-hasvapaJcAkSaroccAraNAddhayA, kimuktaM bhavati ? nAtidrutaM nAtivilambitaM kiM tu madhyamena prakAreNa yAvatA kAlena DabaNanama ityevaMrUpANi paJcAkSarANyuccAryante tAvatA kAlena viziSTAmiti, etAvAn kAlaH kiM samayapramANaH ? iti nirUpaNArthamAha-asaGkhyeyasAmayikAM-asaGkhyeyasamayapramANAM, yaccAsaGkhyeyasamayapramANaM tacca jaghanyato'pyantarmuhUrtapramANaM tata eSA'pyantarmuhUrtapramANeti khyApanAyAha-AntauhUrtikI zailezImiti, zIlaM-cAritraM tacceha nizcayataH sarvasaMvasararUpaM tad grAhyaM tasyaiva sarvottamatvAt , tasyeza: zIlezaH, tasya yA'vasthA sA zailezI, tAM pratipadyate, tadAnIM ca dhyAnaM dhyAyati vyavacchinnakriyamapratipAti, uktaM ca "sIlaM va samAhANaM, nicchayao savvasaMvaro so ya / tasseso sIleso, selesI hoi tadavatthA // 1 // [vi.bhA./3067] 1. prjnyaa./36/621suu.| D:\ratan.pm5\5th proof
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ kA [zrIvicAraratnAkaraH hassakkharAI majjheNa, jeNa kAleNa paMca bhaNNaMti / acchaDa selesigao, tattiyamittaM tao kAlaM // 2 // [vi.bhA./3068] taNurohAraMbhAo, jhAyai suhumakiriyAniyaTTi so / vocchinnakiriyamappaDivAI selesikAlaMmi" // 3 // [vi.bhA./3069] iti zrI prajJApanASaTtriMzattamapadasUtravRttau 532 pratau 530 patre // 11 // iti zrImadakabbarabhUpAlavizAlacittAlavAlavivaddhitavRSarasAlazAlAtizAlizIlazrIjagadgurubhaTTArakazrIhIravijayasUrIzvaraziSyopAdhyAyazrIkIrtivijayagaNisamuccite zrIvicAraratnAkare madhyabhAge zrIprajJApanAvicAranAmA caturthastaraGgaH // D:\ratan.pm5\5th proof
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare madhyabhAge // paJcamastaraGgaH // yasyAnubhAvena jagat samastaM, zastaprazastaM varivarti nityam / taM jainadharmaM satataM zrayAmo, vyAmohavallIgajarAjazAvam // 1 // atha kramAyAtAH zrIjambUdvIpaprajJaptivicArA likhyante-tatra yAvadvarSaparyAyasya sAdhoryadAcArAdizrutamadhyApyaM tallikhyate yogo-avasarastataH prastutopAGgasya dAne ko'vasara: ? iti, ucyate-upAGgasyAGgArthAnuvAdakatayA'GgasAmIpyena vartamAnAdya evaitadIyAGgasyAvasaraH sa evAsyApIti, tatrAvasarasUcikA imA gAthA: 1"tivarisapariyAyassa u, AyArapakappanAmamajjhayaNaM / cauvarisassa ya sammaM, sUagaDaM nAma aMgaM ti // 1 // [ jambU./1-13.] dasakappavvavahArA, saMvaccharapaNagadikkhiyasseva / ThANaM samavAo vi ya, aMgete aTThavAsassa // 2 // [ jambU./1-1vR.] dasavAsassa vivAho, egArasavAsagassa ya ime u| khuDDiavimANamAI, ajjhayaNA paMca nAyavvA // 3 // [jambU./1-13.] bArasavAsassa tahA, aruNovAyAi paMca ajjhayaNA / terasavAsassa tahA, uTThANasuAiyA cauro // 4 // [ jambU./1-17.] caudasavAsassa tahA, AsIvisabhAvaNaM jiNA biMti / pannarasavAsagassa ya, diTThIvisabhAvaNaM taha ya // 5 // [ jambU./1-1vR.] solasavAsAisu ya, eguttaravuDDiesu jahasaMkhaM / cAraNabhAvaNamahasuviNa-bhAvaNA teagiNisaggA // 6 // [ jambU./1-1vR.] egUNavIsagassa u, diTThivAo duvAlasaM aMgaM / saMpuNNavIsavariso, aNuvAI savvasuttassa" // 7 // [ jambU./1-17.] iti / 1. paJcavastukasUtre 582taH 588 imA gAthAH / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8] [zrIvicAraratnAkaraH atra paJcavastukasUtre dazavarSaparyAyasya sAdhobhagavatyaGgapradAne'vasarasya pratipAdanAt SaSThAGgatayA jJAtAdharmakathAGgasya pradAne tadanantaramavasaraH, kAraNavizeSe gurvAjJAvazAdarvAgapi, tatastadupAGgatvAdasya tadanantaramavasaraH iti sambhAvyate / yogavidhAnasAmAcAryAmapi aGgayogodvahanAnantaramevopAGgayogodvahanasya vidhiprAptatvAt / iti jambUdvIpaprajJaptisUtravRttau 387 pratau prathamavakSaskArake 3 patre // 1 // kecicca kvacinmatAntarAdi dRSTvA aho iyaM svakapolakalpanA, anyathA sarvajJapraNIte'rthe kuto matAntaratA ? ityAdyasadvAkyairvipratArayanti lokAn paraM tadapakarNanIyaM kAraNavizeSavazAt siddhAnte'pi matAntaradarzanAt / sa siddhAntaH kAraNavizeSazca likhyate kahi NaM bhaMte ! jaMbuddIve dIve uttaraDDabharahe vAse usabhakUDe nAmaM pavvae pannatte ? goyamA ! gaMgAkuMDassa paccatthimeNaM siMdhukuMDassa puracchimeNaM cullahimavaMtassa vAsaharapavvayassa dAhiNille NitaMbe, ettha NaM jaMbuddIve dIve uttaraDDabharahe vAse usabhakUDe NAmaM pavvae pannatte, aTTa joyaNAiM urdU uccatteNaM, do joyaNAiM uvveheNaM, mUle aTTha joaNAiM vikkhaMbheNaM, majjhe cha joaNAI vikkhaMbheNaM, uvariM cattAri joyaNAI vikkhaMbheNaM, mUle sAiregAiM paNavIsaM joyaNAiM parikkheveNaM, majjhe sAiregAiM aTThArasa joyaNAiM parikkheveNaM, uvariM sAiregAI duvAlasa joyaNAI parikkheveNaM / pAThAntaraM-mUle bArasa joaNAiM vikkhaMbheNaM, majjhe aTTha joyaNAI vikkhaMbheNaM, uvariM sAiregAI duvAlasa joyaNAI parikkheveNaM / pAThAntaraM-mUle bArasa joaNAI vikkhaMbheNaM, majjhe aTTha joyaNAI vikkhaMbheNaM, uppiM cattAri joyaNAI vikkhaMbheNaM, mUle sAiregAiM sattatIsaM joyaNAI parikkheveNaM, majjhe sAiregAI paNavIsaM joyaNAiM parikkheveNaM, uppiM sAiregAiM bArasa joyaNAiM parikkheveNaM, mUle vicchinne majjhe saMkhitte uppi taNue gopucchasaMThANasaMThie, savvajaMbUNayamae acche saNhe jAva paDirUve // iti / vRttiryathA 'kahi NaM' ityAdi, kva bhadanta ! jambUdvIpe dvIpe uttarArddhabharate varSe RSabhakUTo nAmnA parvataH prajJaptaH ? bhagavAnAha-gautama ! gaGgAkuNDasya yatra himavato gaGgA nipatati tad gaGgAkuNDaM, tasya pazcimAyAm , yatra tu sindhunipatati tat sindhukuNDaM tasya pUrvasyAM, kSullahimavato varSadharasya dAkSiNyAtye nitambe, sAmIpyakasaptamyA nitambAsanne ityarthaH, atra pradeze jambUdvIpe dvIpe 1. jambU./vakSa.1/20 sU. / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare madhyabhAge paJcamastaraGgaH] [169 uttarArddhabharate varSe RSabhakUTo nAmnA parvataH prajJaptaH, aSTau yojanAnyUrvoccatvena, dve yojane udvedhena-bhUmipravezena, uccatvacaturthAMzasya bhUmyavagADhatvAt , aSTAnAM ca caturthAMze dvayoreva lAbhAt , mUlamadhyAnteSu kramAdaSTaSaTcatvAri yojanAni viSkambhena-vistareNa upalakSaNatvAdAyAmenApi, samavRttasyAyAmaviSkambhayostulyatvAditi, tathA mUlamadhyAnteSu paJcaviMzatiraSTAdaza dvAdaza ca yojanAni sAtirekANi parikSepeNa-paridhinA, athAsya pAThAntaraM vAcanAbhedastadgataparimANAntaramAha-mUle dvAdaza yojanAni viSkambhena madhye'STayojanAni viSkambhena, upari catvAri yojanAni viSkambhena, atrApi viSkambhAyAmataH sAdhikatriguNaM mUlamadhyAntaparidhimAnaM sUtroktaM subodham / atrAha para:ekasya vastuno viSkambhAdi parimANe dvairUpyAsambhavena prastutagranthasya ca sAtizayasthavirapraNItatvena kathaM nAnyataranirNayaH ? yadekasyApi RSabhakUTaparvatasya mUlAdAvaSTAdiyojanavistRtatvAdi punastatraivAsya dvAdazayojanavistRtatvAdIti, satyaM, jinabhaTTArakANAM sarveSAM kSAyikajJAnavatAmekameva mataM mUlataH, pazcAttu kAlAntareNa vismRtyAdinA'yaM vAcanAbhedaH, yaduktaM zrImalayagirisUribhirkotiSkaraNDakavRttau-"iha skandilAcAryapravRttau duHSamAnubhAvato durbhikSapravRttyA sAdhUnAM paThanaguNanAdikaM sarvamapyanazat / tato durbhikSAtikrame, subhikSapravRttau, dvayoH saGghamelApako'bhavat , tadyathA-eko vallabhyAmeko mathurAyAm , tatra sUtrArthasaGghaTTane parasparaM vAcanAbhedo jAtaH, vismRtayohi sUtrArthayoH smRtvA smRtvA saGghaTTane bhavatyavazyaM vAcanAbhedaH" [ ] ityAdi / tato'trApi duSkaro'nyataranirNayaH, dvayoH pakSayorupasthitayoranatizAyijJAnibhiranabhiniviSTamatibhiH pravacanAzAtanAbhIrubhiH puNyapuruSairiti: na kAcidanupapatti / iti jambUdvIpaprajJaptisUtravRttau prathamavakSaskAre 387 pratau 66 patre // 2 // iti zrImadakabbarabhUpAlavizAlacittAlavAlavivaddhitavRSarasAlazAlAtizAlizIlazrIjagadgurubhaTTArakazrIhIravijayasUrIzvaraziSyopAdhyAyazrIkIrtivijayagaNisamuccite zrIvicAraratnAkare madhyabhAge zrIjambUdvIpaprajJaptivicAranAmA paJcamastaraGgaH // 5 // D:\ratan.pm5\5th proof
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare madhyabhAge // SaSThastaraGgaH // sarvajJabhASitArthAya, samarthAya tamovyaye / avyayAya namo nityaM, siddhAntAya jinezituH // 1 // atha paripATyAyAtAH zrIcandraprajJaptivicArA yathA-tatra candravimAnasaMsthAnAdijijJAsayA likhyate to caMdavimANeNaM kiM saMThie paNNatte ? tA addhakaviThThagasaMThANasaMThie savvaphaliyAmae abbhuggayamUsiyapahasie / vivihamaNirayaNabhatticitte vAUddhayavijayavejayaMtIpaDAgAchattAicchattakalie tuMge gagaNatalamaNulihaMtasihare jAlaMtararayaNa paMjarummiliya vva maNikaNagathUbhiyAge viyasiyasayavattapuMDarIyatilagarayaNaDDhacaMdacitte aMto bahiM ca saNhe tavaNijjavAlugApatthaDe suhaphAse sassirIyarUve pAsAie darasaNijje abhirUve paDirUve // iti / vRttiryathA-'tA caMdavimANe NaM' ityAdi, saMsthAnaviSayaM praznasUtraM sugamam , bhagavAnAha-'tA addhakaviTTha' ityAdi, uttAnIkRtamarddhamAtraM kapitthaM tasyeva yat saMsthAnaM tena saMsthitaM arddhakapitthasaMsthAnasaMsthitam , Ahayadi candravimAnamuttAnIkRtArddhamAtrakapitthaphalasaMsthAnasaMsthitaM tata udayakAle'stamanakAle vA yadi vA tiryagparibhramatpaurNamAsyAM kasmAttadardhakapitthaphalAkAraM nopalabhyate kAmaM zirasa upari vartamAnaM vartulamupalabhyate?arddhakapitthasya zirasa upari dUramavasthApitasya parabhAgAdarzanato vartulatayA dRzyamAnatvAducyate ihArddhakapitthaphalAkAraM candravimAnaM na sAmastyena pratipattavyaM kiM tu tasya candravimAnasya pIThaM, tasya ca pIThasyopari candradevasya jyotizcakrarAjasya prAsAdastathA kathaJcanApi vyavasthito yathA pIThena saha bhUyAn vartula Akaro bhavati, sa ca dUrabhAvAdekAntataH samavRttatayA janAnAM pratibhAsate tato na kazciddoSaH, na caitat svamanISikAyAM vijRmbhitaM, yataH etadeva zrIjinabhadragaNikSamAzramaNena vizeSaNavatyAmAkSepapurassaramuktam 1. candra./18/122 suu.|
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare madhyabhAge SaSThastaraGgaH] [171 "addhakaviTThAgArA, udayatthamaNami kaha na dIsaMti / sasisUrANa vimANA, tiriyakkhettaTThiyANaM ca // 1 // [vi.va./108] AuttANaddhakaviThThAgAraM pIThaM taduvariM ca pAsAo / vaTTAlekheNa tao, samavaDheM dUrabhAvAo" // 2 // [vi.va./109] tathA sarvaM niravazeSaM sphaTikamayaM-sphaTikavizeSamaNimayam , tathA abhyudgatA Abhimukhyena sarvato vinirgatA utsRtA-prabalatayA sarvAsu dikSu prasRtA yA prabhA-dIptiH tayA sitaM-zuklaM abhyudgatotsitaprabhAsitam , tathA vividhA-anekaprakArA maNayaH candrakAntAdayo ratnAni-karketanAdIni teSAM bhaktayo-vicchittivizeSAstAbhizcitraM-anekarUpavat AzcaryavadvA vividhamaNiratnacitram , vAtodbhutA-vAtakampitA vijayo-abhyudayastatsUcikA vaijayantyabhidhAnA yA patAkA athavA vijayA iti vaijayantInAM pArzvakarNikA ucyante tatpradhAnA vaijayantyo vijayavaijayantyaH patAkA:-tA eva vijayavarjitA vaijayantyaH chatrAticchatrANi ca-uparyupari sthitAtapatrANi taiH kalitaM tato vAtodbhutavijayavaijayantIpatAkAchatrAticchatrakalitaM tujhaM-uccamata eva 'gagaNatalamulihaMtasihare'tti gaganatalaMambaratalamanulikhat-abhilaGghayacchikharaM yasya tad gaganatalAnulikhacchikharam , tathA jAlAni-jAlakAni tAni ca bhavanabhittiSu loke pratItAni tadantareSu viziSTazobhAnimittaM ratnAni yatra tajjAlAntararatnam , sUtre cAtra prathamaikavacanalopo draSTavyaH. tathA paJjarAdunmIlitamiva bahiSkRtAmiva paJjaronmIlitam , yathA hi kila kimapi vastu paJjarAtvaMzAdimayapracchAdanavizeSAbahiSkRtamatyantamavinaSTacchAyAtvAccho bhate evaM tadapi vimAnamiti bhAvaH, tathA maNikanakAnAM sambandhinI stUpikA-zikharaM yasya tanmaNikanakastUpikAkam , tathA vikasitAni yAni zatapatrANi puNDarIkANi ca dvArAdau pratikRtvena sthitAni tilakAzca bhittyAdiSu puNDrANi ratnamayAzcArddhacandrA dvArAdiSu taizcitraM vikasitazatapatrapuNDarIkatilakArddhacandracitram , tathA'ntarbahizca zlakSNaM-masRNamityarthaH, tathA tapanIyaM-suvarNavizeSastanmayyA vAlukAyAH prastaTa:-prataro yatra tattapanIyavAlukAprastaTam , tathA sukhasparza zubhasparzaM zubhasparzaM vA, tathA sazrIkANi-sazobhAni rUpANinarayugmAdIni yatra tatsazrIkarUpam , tathA prAsAdIyaM-manaHprasAdahetuH, ata eva darzanIyaMdraSTuM yogyam , taddarzanena tRpterasambhavAt , tathA prativiziSTaM-asAdhAraNarUpaM yasya tattathA / itizrIcandraprajJaptyaSTAdazaprAbhRtasUtravRttau 48 patre // 1 // D:\ratan.pm5\5th proof
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ 17] [ zrIvicAraratnAkaraH kecidajJAnina evaM pralapanti-yattIrthaGkarA hi bhagavanto'rhanto'nuttarajJAnadarzanacAritrAdhAratvAt pUjyAH, tatpratimAstu jJAnAdizUnyAstatkimarthamarcanIyAH, na hi nRpamUrtiranyAyidaNDasujanapAlanAdinRpavyApArasamarthA bhavati caitanyazUnyatvAditi, paraM tatteSAmanantasaMsArakAraNam , yato jJAnAdizUnyAnAmapi bhagavatsakathAM surairbhagavadvadanumatatvAt , bhagavatassambandhitvAditi cettulyaM pratimAyAmapi / taccedam pabhU NaM bhaMte ! caMde joisiMde joisarAyA caMdavaDisae vimANe sabhAe suhammAe caMdaMsi siMhAsaNaMsi tuDieNaM saddhiM divvAiM bhogabhogAiM bhujamANe viharittae ? goyamA ! no iNaDhe samaTe, tA kahaM te no pabhU caMde joisiMde jAva viharittae ? goyamA ! tA caMdassa NaM joisiMdassa joisaranno caMdavaDisae vimANe sabhAe suhammAe mANavae ceiyakhaMbhe vairAmaesu golavaTTasamuggaesu bahuo jiNasakahAo sannikhittAo ciTuMti tAo NaM caMdassa jAva ranno annesiM ca bahUNaM joisiyANaM devANa ya devINa ya accaNijjAo vaMdaNijjAo pUyaNijjAo sakkAraNijjAo sammANaNijjAo kallANaM maMgalaM devayaM ceiyaM pajjuvAsaNijjAo evaM khalu no pabhU caMde joisiMde joisarAyA caMdavaDiMsae vimANe sabhAe suhammAe tuDieNa saddhi divvAiM bhogabhogAi bhuMjamANe viharittae // iti / vRttiryathA-'pabhU NaM bhaMte ! caMde' ityAdi, praznasUtraM sugamam , bhagavAnAha-'no iNaDhe samaDhe' ityAdi nAyamarthaH samarthaH-upapanno na yukto'yamartha ityarthaH, yathA candrAvataMsakavimAne yA sudharmA sabhA tasyAmantaHpureNa sArkI, divyAn bhogabhogAn bhuJjAno viharatIti, 'tA kahaM te no pabhU' ityAdi praznasUtraM sugamam , bhagavAnAha 'tA caMdassa NaM' ityAdi, candrAvataMsake vimAne sudharmAyAM sabhAyAM mANavako nAma caityastambho'sti, tasmiMzca mANavake stambhe vajramayeSu sikkakeSu vajramayA golAkArA vRttAH samudgakAsteSu bahUni jinasakthIni nikSiptAni tiSThanti, 'tAo NaM' ityAdi tAni jinasakthIni, iha sUtre strItvanirdeza: prAkRtatvAt , candrasya jyotiSendrasya jyotiSarAjasyAnyeSAM ca bahUnAM jyotiSkANAM devAnAM devInAM ca arcanIyAni-puSpAdibhiH, vandanIyAni, stotavyAniviziSTaiH stotraiH, pUjanIyAni-vastrAdibhiH, satkAraNIyAni-AdarapratipatyA, sanmAnanIyAni-jinocitapratipatyA, 1. candra./18/126 suu.| D:\ratan.pm5\5th proof
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 173 zrIvicAraratnAkare madhyabhAge SaSThastaraGgaH ] kalyANaM-kalyANahetuH, maGgalaM - duritopazamahetuH daivataM - paramadevatA, caityaM - iSTadevatApratimetyevaM paryupAsanIyAni tata evaM anena prakAreNa khalu nizcitaM na prabhurityAdi sugamam / iti zrIcandraprajJaptyaSTAdazaprAbhRtasUtravRttau 44 patre // 2 // iti zrImadakabbarabhUpAlavizAlacittAlavAlavivaddhitavRSarasAlazAlAtizAlizIlazrIjagadgurubhaTTArakazrIhIravijayasUrIzvaraziSyopAdhyAyazrIkIrttivijayagaNisamuccite zrIvicAraratnAkare madhyabhAge zrIcandraprajJaptivicAranAmA SaSThastaraGgaH // 6 // D:\ratan.pm5\5th proof
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare madhyabhAge // saptamastaraGgaH // guNagaNabhUSitamabhitaH, sitapaTadhRtamamitavastuvistAram / vahanamiva zrIjinapativacanaM nayatIhitaM sthAnam // 1 // atha kramAcchrIsUryaprajJaptivicArA likhyante-tatra nakSatrasaMsthAnajijJAsayA likhyate 1tA kahaM te nakkhattasaMThitI Ahiteti vadejjA ? tA eesi NaM aTThAvIsAe NakkhattANaM abhIINakkhatte kiM saMThie paNNatte ? goyamA ! gosIsAvalisaMThie paNNatte 1, savaNe Nakkhatte kiM saMThite pannatte ? kAhArasaMThite paNNatte 2, dhaNiTThANakkhatte kiM saMThite pannatte ? sauNipaMjarasaMThite paNNatte 3, sayabhisayANakkhatte kiM saMThite paNNatte ? puSphovayArasaMThite paNNatte 4, puvvabhaddavayANakkhatte kiM saMThite paNNatte ? avaDDhavAvIsaMThANasaMThite paNNatte 5, evamuttarA vi 6, revatInakkhatte kiM saMThite paNNatte ? nAvAsaMThANasaMThite paNNatte 7, assiNINakkhatte kiM saMThite paNNatte ? AsakhaMdhasaMThANasaMThite paNNatte 8, bharaNINakkhatte kiM saMThite paNNatte ? bhagasaMThANasaMte paNNatte 9, kattiyANakkhatte kiM saMThite paNNatte ? churagharagasaMThite paNNatte 10, rohiNINakkhatte kiM saMThite paNNatte sagaDuddhisaMThANasaMThite pannatte 11, migasiraNakkhatte kiM saMThie pannatte, migasirAvalisaMThANasaMThite pannatte 12, addANakkhatte kiM saMThite pannatte ? rudhirabiMdusaMThANasaMThite pannatte 13, puNavvasuNakkhatte kiM saMThite pannatte ? tulAsaMThANasaMThite pannatte 14, pussaNakkhatte kiM saMThite pannatte ? supaiTTavaddhamANasaMThANasaMThite pannatte 15, assesANakkhatte kiM saMThite pannatte ? paDAgAsaMThANasaMThite pannatte 16, maghANakkhatte kiM saMThite pannatte ? pAgArasaMThANasaMThite pannatte 17, puvvaphagguNI 1. sUrya./prA.10-prA.prA.8/51 sU. /
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare madhyabhAge saptamastaraGgaH] [175 Nakkhatte kiM saMThite pannatte ? addhapaliyaMkasaMThANasaMThite pannatte 18, uttaraphagguNINakkhatte kiM saMThite pannatte ? addhapaliyaMkasaMThANasaMThite pannatte 19, hatthaNakkhatte kiM saMThite paNatte ? hatthasaMThANasaMThite pannatte 20, cittANakkhatte kiM saMThite pannatte ? muhamaMDaNasuvannapupphasaMThANasaMThite pannatte 21, sAinakkhatte kiM saMThite pannatte ? kIlagasaMThANasaMThite pannatte 22, visAhANakkhatte kiM saMThite pannatte ? dAmaNisaMThANasaMThite pannatte 23, aNurAhANakkhatte kiM saMThie pannatte ? egAvalisaMThANasaMThite pannatte 24, jeTTAnakkhatte kiM saMThite pannatte ? gajadaMtasaMThANasaMThite pannatte 25, mUlanakkhatte kiM saMThie pannatte ? vicchusaMThANasaMThite pannatte 26, puvvAsADhANakkhatte kiM saMThite pannatte ? gayasaMThANasaMThitepannatte 27, uttarAsADhANakkhatte kiM saMThite pannatte ? sIhanisIyaNasaMThANasaMThite pannatte 28 // vRttiryathA-'tA kahaM te' ityAdi, tA iti pUrvavat , kathaM-kena prakAreNa bhagavan ! nakSatrANAM saMsthiti:-saMsthAnamAkhyAtA iti vadet ? evamuktvA bhUyaH pratyekaM praznaM vidadhAti-'tA' ityAdi, tA iti pUrvavat / eteSAmanantaroditAnAmaSTAviMzatinakSatrANAM madhye yadabhijinnakSatraM tat 'kiM saMThitaM' ti kasyeva saMsthitaM-saMsthAnaM yasya tatki saMsthitaM prajJaptam ? bhagavAnAha-'tA eesi NaM' ityAdi, tA iti pUrvavat , eteSAmantaroditAnAmaSTAviMzaternakSatrANAM madhye'bhijinnakSatraM gorzIrSAvalisaMsthitaM prajJaptam , goH zIrSaM gozIrSa tasyAvalistatpudgalAnAM dIrgharUpA zreNistatsama saMsthAnaM prajJaptam , evaM zeSANyapi sUtrANi bhAvanIyAni, navaraM dAmanI-pazubandhanam , zeSaM prAyaH sugamam / saMsthAnasaGgrAhikA gAthAzcemA jambUdvIpaprajJaptisatkAstisraH"gosIsAvali1 kAhAra2, sauNi3 puSphovayAra4 vAvI ya5-6 / NAvA7 ya AsakhaMdhaga8, bhagae churagharae ya10 sagaDuddhI11 // 1 // [ jaM.pra./316] migasIsAvali12 ruhirabiMdu13 tula14 vaddhamANaga15 paDAgA16 / pAgAre17 paliaMke18-19, hatthe20 muhaphullae21 ceva // 2 // [ jaM.pra./317] khIlaga22 dAmaNi23 egAvalI24 ya gayadaMta25 vicchuyaale26 / gayavikkame27 ya tatto, sIhanisAI ya28 saMThANA" // 3 // [jaM.pra./318] iti zrImalayagiriviracitAyAM sUryaprajJaptidazamaprAbhRtASTamaprAbhRtaprAbhRtasUtravRttau 209 pratau 119 patre // 1 // D:\ratan.pm5\5th proof
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1] [ zrIvicAraratnAkaraH atha nakSatrANAM tArAsaGkhyAjijJAsayA likhyate ztA kahaM te tAragge Ahiteti vadejjA-tA etesi NaM aTThAvIsAe NakkhattANaM abhIINakkhatte katitAre pannatte ? titAre paNNatte 1, savaNe Nakkhatte katitAre paNNatte ? titAre pannate 2, dhaniTThAnakkhatte katitAre paNNatte ? paNNatAre pannatte 3, sayabhisayANakkhatte kaitAre pannatte ? satatAre pannatte 4, puvvabhaddavayA nakkhatte katitAre pannatte ? dutAre paNNatte 5, evaM uttarA vi 6, revatINakkhatte katitAre paNNatte ? dutIsatAre paNNatte 7, assiNINakkhatte katitAre pannatte ? titAre pannatte 8, bharaNINakkhatte kaitAre pannatte ? titAre pannatte 9, kattiyANakkhatte kaitAre pannatte ? chatAre pannatte 1, rohiNINakkhatte katitAre pannatte ? paMcatAre pannatte 11, migasiranakkhatte kaitAre pannatte ? titAre pannatte 12, addAnakkhatte kaitAre paNNatte ? egatAre paNNatte 13, puNavvasunakkhatte kaitAre paNNatte ? paMcatAre paNNatte 14, pussaNakkhatte kaitAre paNNatte ? titAre paNNatte 15, AssesAnakkhatte kaitAre paNNatte ? chatAre paNNatte 16, mahAnakkhatte kaitAre pannatte ? sattatAre pannatte 17, puvvaphagguNINakkhatte kaitAre pannatte ? dutAre pannatte 18, uttaraphagguNInakkhatte kaitAre pannatte ? dutAre pannatte 19, hatthanakkhatte katitAre pannatte ? paMcatAre pannatte 20, cittANakkhatte kaitAre pannatte ? egatAre pannatte 21, sAtiNakkhatte kaitAre paNNatte ? egatAre pannatte 22, visAhAnakkhatte kaitAre pannatte ? paMcatAre pannatte 23, aNurAhANakkhatte kaitAre pannatte ? cautAre pannatte 24, jeTThAnakkhatte kaitAre pannatte ? titAre pannatte 25, mUlanakkhatte kaitAre paNNatte? egAdasatAre pannatte 26. pavvAsADhAnakkhatte kaitAre pannatte ? cautAre pannatte 27, uttarAsADhANakkhatte kaitAre pannatte ? cautAre paNNatte 28 // iti vRttiryathA-tadevamuktaM dazamasyasya prAbhRtasyASTamaM prAbhRtaprabhAtRm , samprati navamamArabhyate, tasya cAyamarthAdhikAra:-pratinakSatraM tArApramANaM vaktavyamiti / tatastadviSayaM praznasUtramAhatA kahaM taM' ityAdi, tA iti pUrvavat , kathaM-kena prakAreNa te-tvayA bhagavan ! nakSatrANAM tArAgraM tArApramANamAkhyAtaM iti vadet ? evaM sAmAnyataH praznaM kRtvA samprati pratinakSatraM pRcchati-tA eesi NaM' ityAdi, tA iti pUrvavat , eteSAmaSTAviMzaternakSatrANAma 1. sUrya./prA.10-prA.prA.9/52 sU. / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare madhyabhAge saptamastaraGgaH] [177 bhijinnakSatraM katitAraM prajJaptam ? bhagavAnAha-abhijinnakSatraM tritAraM prajJaptam , evaM zeSANyapi praznanirvacanasUtrANi bhAvanIyAni, tArApramANasaGgrAhike ceme jambUdvIpaprajJaptIsatke gAthA"tiga1 tigara paMcaga3 saya4 duga5, duga6 battIsa7 tigaM8 tigaM9 ceva / cha10 ppaMcaga11 tiga12 ikkaga13 paMcaga14 tigaM15 chakkagaM16 ceva // 1 // [ jaM.pra./308] sattaga17 duga18 duga19 paMcaga20, ikki21 kvaga22 paMca23 cau24 tigaM25 ceva / ikkArasaga26 caukkaM27 caukkagaM28 ceva tAraggaM" // 2 // [jaM.pra./309] iti zrIsUryaprajJaptidazamaprAbhRtanavamaprAbhRtaprAbhRtavRttau malayagiriviracitAyAM 279 pratau 120 patre // 2 // iti zrImadakabbarabhUpAlavizAlacittAlavAlavivaddhitavRSarasAlazAlAtizAlizIlazrIjagadgurubhaTTArakazrIhIravijayasUrIzvaraziSyopAdhyAyazrIkIrtivijayagaNisamuccite zrIvicAraratnAkare madhyabhAge zrIsUryaprajJaptivicAranAmA saptamastaraGgaH // 7 // D:\ratan.pm5\5th proof
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare madhyabhAge // aSTamastaraGgaH // kalyANakaraNakuzalAM, duradhigamAM bhUribhAgyasaMprApyAm / rasakUpikAmiva mudA, jinavANImavahitaH seve // 1 // atha kramAyAtAH zrInirayAvaliyA1 kappavaDiMsiyAra puphiyA3 pupphacUliyA4 vahnidazA5tmakopAGgavicArA likhyante - tatra yathA caturazItisahasrAdhikaikalakSamanuSyakSayakArI ceTakamahArAjakUNikarAjJoH saGgrAmaH saJjAtastathA likhyate-- 'paDhamassa NaM bhaMte ! ajjhayaNassa nirayAvaliyANaM samaNeNaM jAva saMpateNaM ke aTThe pannatte ? evaM khalu jaMbU ! teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM iheva jaMbuddIve dIve bArahe vAse caMpAnAmaM nagarI hotthA, dvi0 punnabhadde ceie, tattha NaM caMpAe nayarIe seNiyassa ranno putte cellaNAe devIe attae kUNie nAmaM rAyA hotthA / mahayA0 tassa kUNiyassaraNo paumAvaI nAmaM devI hotthA, somAla / jAva viharai / tatha caMpAe nayarIe seNiyassa ranno bhajjA kUNiyassa raNNo cullamAuyA kAlI nAmaM devI hotthA, somAlA jAva paDirUvA / tIse NaM kAlINaM devIe putta kAle nAmaM kumAre hotthA, somAle jAva surUve / tata NaM se kAle kumAre annayA kayAi tihiM daMtIsahassehiM, tihiM rahasahassehiM, tihiM AsasahassehiM, tihiM maNuyakoDIhiM, garulavUhe ekkArasameNaM khaMDaeNaM kUNieNaM rannA saddhiM rahamusalaM saMgAmaM oyAe / ta tIse kAlI devIe annayA kayA vi kuDuMbajAgariyaM jAgaramANIe ayameyArUve ajjhathie jAva samupajitthA - evaM khalu mamaM putte kAle kumAre tihiM daMtisahassehiM jAva oyA se manne kiM jatissati no jatissati ? jIvissai no jIvissai ? parAjiNissai No parAjiNissai ? // iti vRttiryathA - ' evaM khalu jambU ! teNaM kAleNaM' 1. nirayA./a. 1/5-6-7 sU. /
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare madhyabhAge aSTamastaraGgaH] [179 ityAdi 'iheva' iti ihaiva dezataH pratyAsanne na punarasaGkhyeyatvAjjambUdvIpAnAmantyoti bhAvaH, bhArate varSe-kSetre campaiSA nagarI abhUt / riddhetyanena 'riddhatthamiyasamiddhe'tyAdi dRzyam , vyAkhyA tu prAgvat , tatrottaradigbhAge pUrNabhadranAmakaM caityaM vyantarAyatanaM, 'kUNie nAmaM rAya' tti kUNikanAmA zreNikarAjaputro rAjA 'hottha' tti abhavat' tadvarNako 'mahayAhimavaMtamahaMtamalayamaMdaramahiMdasAre'tyAdi, pasaMtaDiMbaDamaraM rajjaM pasAhemANe viharai' ityetadantaH, tatra mahAhimavAniva mahAn zeSarAjApekSayA tathA malayaH-parvatavizeSo mandaro-meruH mahendraH-zakrAdidevarAjaH tadvat sAra:-pradhAno yaH sa tathA, tathA prazAntAni DimbAni-vighnAH DamarANi-rAjakumArAdikRtaviDvarA yasmin tattathA, (rAjya) prasAdhayanpAlayan viharati-Aste sma / kUNikadevyAH padmAvatInAmnyA varNako yathA-'sumAla / jAva viharati' yAvatkaraNAdevaM dRzyam-'sukumAlapANipAyA ahINapaMciMdiyasarIrA' ahInAni anyUnAni lakSaNataH svarUpato vA paJcApIndriyANi yasmistattathAvidhaM zarIraM yasyAH sA tathA, 'lakkhaNavaMjaNaguNovaveyA' lakSaNAni-svastikacakrAdIni vyaJjanAnimaSItilakAdIni teSAM yo guNaH-prazastatA tena upapetA-yuktA yA sA tathA, upa apa itA zabdatrayasthAne zakandhvAdidarzanAdupeteti syAt, 'mANummANapamANapaDipunnasujAyasavvaMgasaMdaraMgA' tatra mAnaM-jalasya droNapramANatA kathaM? jalasyAtibhRte kuNDe puruSe nivezite yajjalaM nissarati tadyadi droNamAnaM bhavati tadA sa puruSo mAnaprApta ucyate, tathA unmAnaMarddhabhArapramANatA kathaM ? tulAropitaH puruSo yadyarddhabhAraM tulati tadA sa unmAnaprApta ucyate, pramANaM tu-svAGgalenASTottarazatocchrAyitA, tatazca mAnonmAnapramANaiH pratipUrNAnianyUnAni sujAtAni sarvANi aGgAni-ziraHprabhRtIni yasmiMsatattathAvidhaM sundaramaGga-zarIraM yasyAH sA tathA, 'sasisomAkArakaMtapiyadaMsaNA' zazivat saumyAkAraM kAntaM ca-kamanIyaM ata eva priyaM draSTRNAM darzanaM-rUpaM yasyA sA tathA, ata eva surUpA svarUpataH sA padmAvatI devI 'kUNieNaM saddhiM urAlAiM bhogabhogAiM bhuMjamANI viharai' bhogabhogAnatizayavadbhogAn , 'tattha NaM' ityAdi, pUrvavadvAcyam , anyacca 'komuirayaNiyaravimalapaDipunnasomavayaNA' kaumudIrajanIkaravat-kArtikIcandra iva vimalaM pratipUrNaM saumyaM vadanaM yasyA sA tathA, 'kuMDalullehiyagaMDalehA' kuNDalAbhyAmullikhitA ghRSTA gaNDalekhA:kapolaviracitamRgamadAdirekhA yasyAH sA tathA, "siMgArAgAracAruvesA' zRGgArasya D:\ratan.pm5\5th proof
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ [zrIvicAraratnAkaraH rasavizeSasyAgAramivAgAraM tathA, cAruveSo-nepathyaM yasyA sA tathA tataH karmadhArayaH, 'kAlI nAmaM devI' zreNikasya bhAryA sA kUNikasya rAjJazcullajananI-laghumAtA'bhavat , sA ya kAlIdevI seNiyassa ranno iTThA vallabhA kAntA kAmyatvAt priyA-sadA premaviSayatvAt 'maNunnA' sundaratvAt-'nAmadhijjA' prazastanAmadheyavatItyarthaH nAma vA dhArya-hRdi dharaNIyaM yasyAH sA tathA, 'vesAsiyA' vizvasanIyatvAt 'sammayA' tatkRtakAryasya saMmatatvAt 'bahumayA' bahuzo bahubhyo vA'nyebhyaH sakAzAnmatA bahumatA bahumAnapAtraM vA 'aNumayA' vipriyakaraNasyApi pazcAnmatA anumatA 'bhaMDakaraMDakasamANA' AbharaNakaraNDakasamAnA upAdeyatvAt , susaMrakSitatvAcca / tellakelA iva susaMgoviyA' tailakelA saurASTraprasiddho mRnmayastailasya bhAjanavizeSaH sa ca bhaGgabhayAlloThanabhayAcca suSTha saGgopyate, evaM sA'pi tathocyate 'celapeDA iva susaMpariggahIyA' vastramaJjuSevatyarthaH, 'sA kAlI devI seNieNaM saddhi viulAI bhogabhogAiM bhuMjamANI viharai' kAlanAmA tatputraH, 'somAlapANipAe' ityAdi prAguktavarNakopeto vAcyaH yAvat 'pAsAie darisaNijje abhirUve paDirUve' iti paryantaH / 'seNiyassa rajje duve rayaNA aTThArasavaMko hAro seaNagahatthI, tattha kira seNiyassa ranno jAvaiyaM rajjassa mullaM tAvaiyaM devadinnassa hArassa seyaNagassa ya gaMdhahatthissa ya, tattha hArassa uppatti patthAve kahijissai, kUNiyassa ettheva uppattI vitthareNa bhaNissai, tatkAryeNa kAlAdInAM maraNasambhavAdArambhasaGgrAmato narakayogyakarmopacayavidhAnAt , navaraM kUNikastadA kAlAdidazakumArAnvitazcampAyAM rAjyaM cakAra, sarve'pi ca te dogundagadevA iva kAmabhogaparAyaNAstrayastriMzAkhyA devAH phuTTamANehiM muiMgamatthaehi varataruNisappaNiehiM battIsaipattanibaddhehiM nADaehiM uvagijjamANA bhogabhogAiM bhuMjamANA viharaMti, hallavihallanAmANo kaNiyassa cellaNAdeviaMgajA do bhAyarA anne vi asthi / ahaNA hArassa uppattI bhannai-ettha sakko seNiyassa bhagavaMtaM pai niccalabhattissa pasaMsaM karei, tao seDuyassa jIvo devo tabbhattiraMjio seNiyassa tuTTho saMto aTThArasavaMkaM hAraM dei, donni ya vaTTagolae dei, seNieNaM so hAro cellaNAe diNNo piya tti kAuM, vaTTadugaM sunaMdAe abhayamaMtijaNaNIe, tAe ruTThAe kiM ahaM ceDarUvaM ti kAUNa acchoDiyA bhaggA, tattha egaMmi kuMDalajualaM egaMmi vatthajualaM tuTThAe gahiyANi, annayA abhao sAmi pucchai ko D:\ratan.pm5\5th proof
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare madhyabhAge aSTamastaraGgaH] [181 apacchimo rAyarisi tti ? sAmiNA uddAyiNo vAgario ao paraM baddhamuDA na pavvayaMti, tAe abhaeNaM rajjaM dijjamANaM na icchiyaM ti / seNio ciMtei 'koNiyassa dijjihi'ti hallassa hatthI dinno seyaNago vihallassa devadinno hAro abhaeNa vi pavvayaMteNaM sunaMdAe khomajualaM kuMDalajualaM ca hallavihallANaM dinnANi / mahayA vihaveNaM abhao niyajaNaNIsameo pavvaio / seNiyassa cellaNAdevIaMgasamubbhUyA tinniputtA kUNio halla-vihallA ya, kUNiyassa uppattI ettheva bhaNissai, kAlI-mahAkAlIpamuhadevINaM annAsiM taNayA seNiyassa bahave puttA kAlapamuhA saMti / abhayaMmi gahiyavvae annayA koNio kAlAihiM dasahiM kumArehiM samaM maMtei-seNiyaM secchAvigghakArayaM baMdhittA ekkArasabhAe rajjaM karemo tti / tehiM paDisuyaM, seNio baddho puvvahne avarate ya kasasayaM davAvei, seNiyassa kaNio pavvabhavaveriyattaNeNa cellaNAe kayAi DhoyaM na dei bhattaM vAriyaM, pANiyaM na dei tAhe cellaNA kaha vi kummAse vAlehiM baMdhitA sayAravasuraM ca pavesei sA kira dhovvai sayavAre surApANiyaM savvaM hoi tIe pahAveNa se veyaNaM na veei / annayA tassa paumAvaIdevIe putto evaM pio atthi / mAyAe so bhaNio ti-durAtman ! tava aMgulI kimie vamaMtI piyA muhe kAUNa atthiyAo iyarahA tumaM rovaMto ceva ciDhesu tAhe cittaM maNAguvasaMtaM jAyaM, mae piyA evaM vasaNaM pAvio tassa adhiI jAyA bhuMjaMtao ceva uTThAya parasuhattho gao anne bhaNaMti lohadaMDaM gahAya 'niyalANi bhaMjAmi'tti pahAvio rakkhavAlago neheNa bhaNai-eso so pAvo lohadaMDaM parasuM vA gahAya ei tti seNieNaM ciMtiaM-na najjai keNa kumaraNeNa mArehI, tao tAlapuDagaM visaM khaiyaM jAva ei tAva mao suTTayaraM adhiI jAyA, tAhe mayakiccaM kAUNa gharamAgao rajjadhurAmukkatattIo taM ceva ciMtaMto acchai evaM kAleNa visogo jAo, puNaravi sayaNaAsaNAIe piisaMtie daTThae adhiI hoi, tao rAyagihAo niggaMtuM caMpaM rAyahANiM karei, evaM caMpAe kUNio rAyA rajjaM karei niyabhAyapamuhasayaNasaMjogao iha nirayAvaliyAsuyakkhaMdhe kUNikavaktavyatAdAvutkSiptA, tatsAhAyyakaraNapravRttAnAM kAlAdInAM kumArANAM dazAnAmapi saGgrAme rathamuzalAkhye prabhUtajanakSayakaraNena narakayogyakarmopArjanasampAdanAnnarakagAmitayA 'nirayAu' tti prathamAdhyayanasya kAlAdikumAravaktavyatA pratibaddhasyaitannAma / atha rathamuzalasaGgrAmasyotpattau kiM nibandhanaM ? D:\ratan.pm5\5th proof
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ [zrIvicAraratnAkaraH atrocyate-evaM kilAyaM saGgrAmaH saJjAtaH, campAyAM kUNiko rAjA rAjyaM cakAra / tasyAnujau halla-vihallAbhidhAnau bhrAtarau pitRdattasecanakAbhidhAne gandhahastini samArUDhau divyakuNDaladivyahAradivyavasanavibhUSitau vilasantau dRSTvA padmAvatyabhidhAnA kUNikarAjasya bhAryA kadAciddantino'pahArAya taM kuNikarAjaM preritavatI-"karNaviSalagnakRte'yameva kumAro rAjA tattvato na tvaM yasyezA vilAsAH" prajJApyamAnA'pi sA na kathaJcidasyArthasyoparamati, tatpreritakUNikarAjena tau yAcitau, tau ca tadbhayAdvaizAlyAM nagaryAM svakIyamAtAmahasya ceTakAbhidhAnasya rAjJo'ntike sahastikau sAntaHpuraparivArau gatavantau, kUNikena ca dUtapreSaNena tau yAcitau, na ca tena preSitau, kUNikasya tayozca tulyamAtRkatvAt tataH kUNikena bhaNitam-yadi na preSayasi tadA yuddhasajjo bhava, tenApi bhaNitam-'eSa sajjo'smi, tataH kUNikena kAlAdayo daza svakIyA bhinnamAtRkA bhrAtaro rAjAnazceTakena saha saGgrAmAyAyAtAH / tatraikesya trINi trINi hastinAM sahasrANi, evaM rathAnAmazvAnAM manuSyANAM ca pratyekaM tisraH tisraH koTya: kUNikasyApyevameva tata ekAdazabhAgIkRtarAjyasya kUNikasya kAlAdibhiH saha, nijena ekAdazAMzena saGgrAme kAla upAgataH etamarthaM vaktumAha-'tae NaM se kAle' ityAdinA enaM ca vyatikaraM jJAtvA ceTakenA'pyaSTAdaza gaNarAjAno melitAH, teSAM ceTakasya ca pratyekamevameva hastAdibalaparimANam , tato yuddhaM sampralagnam , ceTakarAjasya tu pratipannavratatvena dinamadhye ekameva zaraM muJcatyamoghabANazca saH, tatra kUNikasainye garuDavyUhaH, ceTakasainye sAgavyUho viracitaH / tatazca kUNikasya kAlo daNDanAyako nijabalAnvito yuddhayamAnastAvadgato yAvacceTakaH, tatastena zaranipAtenAsau nipAtito bhagnaM ca kUNikabalam , gate ca dve api bale nijaM nijamAvAsasthAnam / dvitIye'hni sukAlo nAma daNDanAyako nijabalAnvito yuddhyamAnastAvadgato yAvacceTakaH, evaM so'pyekazareNa nipAtitaH / evaM tRtIye'hni mahAkAlaH so'pyevam / caturthe'hni kRSNakumAraH, so'pyevameva / paJcame sukRSNaH / SaSThe mahAkRSNaH / saptame vIrakRSNaH / aSTame rAmakRSNaH / navame pitRsenakRSNaH / dazame pitRmahAsenakRSNaH / ceTakena ekaikazareNa nipAtitAH / evaM dazasu dineSu ceTakena vinAzitA dazApi kAlAdayaH / ekAdaze tu divase ceTakajayArthaM devatArAdhanAya kUNiko'STamabhaktaM prajagrAha, tataH zakracamarAvAgatau, tataH zakro babhASe D:\ratan.pm5\5th proof
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare madhyabhAge aSTamastaraGgaH] [183 ceTakaH zrAvaka ityahaM na taM prati praharAmi navaraM bhavantaM saMrakSAmi, tato'sau tadrakSArthaM vajrapratirUpamabhedyakavacaM kRtavAn / camarastu dvau saGgrAmau vikurvitavAn , mahAzilAkaNTakaH sthamuzalaM ceti, tatra mahAzileva kaNTakajIvabhedakatvAnmahAzilAkaNTakaH, tatazca yatra tRNazUlAdinA'pyabhihatasyAzvahastyArmahAzilAkaNTakenevAsyAhatasya vedanA jAyate sa saGgrAme mahAzilAkaNTaka evocyate / 'rathamuzale' iti yatra ratho muzalena yuktaH paridhAvan mahAjanakSayaM kRtavAn asau rathamuzalaH / 'opAe' iti upapAtaH saMprAptaH 'kiM jaissai' iti jayazlAghAM prApsyati parAjeSyate abhibhaviSyati parasainyaM parAnabhibhaviSyati uta netyAdi / zrInirayAvalisUtravRttau / iti zrImadakabbarabhUpAlavizAlacittAlavAlavivaddhitavRSarasAlazAlAtizAlizIlazrIjagadgurubhaTTArakazrIhIravijayasUrIzvaraziSyopAdhyAyazrIkIrtivijayagaNisamuccite zrIvicAraratnAkare madhyabhAge zrInirayAvalivicAranAmA'STamastaraGgaH // 8 // D:\ratan.pm5\5th proof
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare madhyabhAge // navamastaraGgaH // yasmAdayaM samagro, vyavahAro jRmbhate jaganmadhye / tadahaM dhRtabahumAnaM, vidhinA seve zrutajJAnam // 1 // atha nandIsUtravicArA likhyante-tatra pUrvaM zrIjinaprAsAdasadbhAvAkSarANi likhynte1sNvrvrjlpgliy-ujjhrpviraaymaannhaarss| sAvagajaNapauraravaMta-moranaccaMtakuharassa // 15 // vyAkhyA-'saMvara' ityAdi, saMvara:-prANAtipAtAdirUpapaJcAzravapratyAkhyAnarUpaH tadeva karmamalaprakSAlanAt sAMsArikatRDapanodakAritvAt pariNAmasundaratvAcca varajalamiva saMvaravarajalaM tasya pragalitaH-sAtatyena vyUDha ujjhara:-pravAhaH sa eva pravirAjamAno hAro yasya sa tathA tasya, zrAvakajanA eva stutistotrasvAdhyAyAdyArAdhanamukharatayA pracurA ravanto mayUrAstairnRtyantIva kuharANi-jinamaNDapAdirUpANi yasya sa tathA tasya / iti nandIvRttau 192 pratau 42 patre // 1 // __ atha kecanA'jJAninaH strINAM muktiM na manyante, tadyuktiyuktasiddhAntena nirAkartuM likhyate se kiM taM aNaMtarasiddhakevalanANaM? aNaMtarasiddhakevalanANaM pannarasavihaM pannattaM taMjahA-titthasiddhA 1 atitthasiddhA 2 titthayarasiddhA 3 atitthayarasiddhA 4 sayaMbuddhasiddhA 5 patteyabuddhasiddhA 6 buddhabohiyasiddhA 7 ithiliMgasiddhA 8 purisaliMgasiddhA 9 napuMsagaliMgasiddhA 10 saliMgasiddhA 11 annaliMgasiddhA 12 gihiliMgasiddhA 13 egasiddhA 14 aNegasiddhA 15 se taM aNaMtarasiddhakevalanANaM // iti / vRttiryathA-'se kiM taM' ityAdi, atha kiM tadanantarasiddhakevalajJAnam ? sUrirAha-anantarasiddhakevalajJAnaM paJcadazavidhaM prajJaptam , paJcadazavidhatA cAsyAnantara 1. nandI./15sU. / 2. nandI./87sU. /
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ [185 zrIvicAraratnAkare madhyabhAge navamastaraGgaH] pAzcAtyabhavarUpopAdhibhedApekSayA paJcadazavidhatvAt , tato'nantarabhavopAdhibhedataH paJcadazavidhatAM mukhyata Aha-tadyathetyupadarzane 'titthasiddhA' ityAdi, tIryate saMsArasAgaro'neneti tIrthaM-yathAvasthitasakalajIvAjIvAdipadArthaprarUpakaM paramagurupraNitapravacanam , tacca nirAdhAraM na bhavatIti kRtvA saGghaH prathamagaNadharo vA veditavyam , uktaM ca-"titthaM bhaMte ! titthaM titthakare titthaM ? goyamA ! arahA tAva titthaMkare titthaM puNa cAuvvaNo samaNasaMgho paDhamagaNaharo vA" / [ ] tasmin utpanne ye siddhAste tIrthasiddhAH 1, tathA tIrthasyA'bhAvo'tIrthaH tIrthasyAbhAvazca-anutpAdaH apAntarAle vyavacchedo vA tasmin ye siddhAste'tIrthasiddhAH, tatra tIrthAnutpAde siddhA marudevIprabhRtayaH, na hi marudevyAdisiddhigamanakAle tIrthamutpannamAsIt , tathA tIrthavyavacchedazcandraprabhasvAmisuvidhisvAmyapAntarAle tatra ye jAtismaraNAdinA'pavargamavApya siddhAste tIrthavyavacchede siddhAH 2, tathA tIrthaGkarAH santo ye siddhAste tIrthaGkarasiddhAH 3, atIrthakarasiddhA-anye sAmAnyakevalinaH 4, tathA svayambuddhAH santo ye siddhAste svayambuddhasiddhAH 5, tathA pratyekabuddhAH santo ye siddhAste pratyekabuddhasiddhAH 6, atha svambuddha-pratyekabuddhAnAM kaH prativizeSaH ? ucyate bodhyupadhizrutaliGgakRto vizeSaH, tathA hi-svayambuddhA bAhyapratyayamantareNaiva buddhyante svayameva-bAhyapratyayamantareNaiva nijajAtismaraNAdinA buddhAH svayambuddhAH iti vyutpatteH, te ca dvidhA tIrthakarAstIrthakaravyatiriktAzca iha tIrthakaravyatiriktairadhikAraH, Aha ca cUrNikRt "te duvihA titthayarA titthayaravatirittA vA iha vattirittehiM ahigaaro"|[ ] iti / pratyekabuddhAstu bAhyapratyayamapekSya buddhyante pratyekaMbAhyaM vRSabhAdikaM kAraNAmabhisamIkSya buddhAH-pratyekabuddhA iti vyutpatteH, tathA ca zrUyatebAhyavRSabhAdikakAraNasApekSya karakaNDvAdInAM bodhiH, bahiH pratyayamapekSya ca buddhAH santo niyamataH pratyekameva viharanti na gacchavAsina iva saMhitA, Aha ca cUrNikRt"patteyaM bAhyaM vRSabhAdikAraNamabhisamIkSya buddhAH pratyekabuddhAH, bahiHpratyayapratibuddhAnAM ca patteyaM niyamA vihAro jamhA tamhA ya te ptteybuddhaa"|[ ] iti / tathA svayambuddhAnAmupadhi dazavidha eva pAtrAdikaH, pratyekabuddhAnAM tu dvidhA-jaghanyataH utkarSatazca, tatra jaghanyato dvividhaH utkarSato navavidhaprAvaraNavarjaH, Aha ca cUrNikRt-"patteyabuddhANaM jahanneNaM duviho ukkoseNaM navaviho niyamA pAvaraNavajjo bhvi"|[ ] tathA svayambuddhAnAM pUrvAdhItaM zrutaM bhavati vA na vA yadi bhavati tato liGgaM devatAH prayacchanti gurusannidhau vA gatvA D:\ratan.pm5\5th proof
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ [zrIvicAraratnAkaraH liGgaM pratipadyate, yadi caikAkI viharaNasamartha icchA ca tasya tathArUpA jAyate tata ekAkI viharatyanyathA gacchavAse'vatiSThate, atha pUrvAdhItaM zrutaM na bhavati tarhi niyamAd gurusannidhe gatvA liGgaM pratipadyate gacchaM cAvazyaM na muJcati, uktaM ca cUrNikRtA"puvvAdhIyaM se suyaM havai vA na vA jai se natthi to liMgaM niyamA gurusannihe paDivajjai gacche ya viharai tti, puvvAdhIyasuasaMbhavo atthi to se liMgaM devayA payacchai gurusannidhe vA paDivajjai jai egavihAraviharaNajoggo icchA vA se to ekko vi viharar3a annahA gacche ceva viharaD" [ ] iti / pratyekabuddhAnAM tu pUrvAdhItaM zrutaM niyamato bhavati tacca jaghanyata ekAdazAGgAni utkarSataH kiJcinyUnAni dazapUrvANi tathA liGgaM tasmai devatAH prayacchanti liGgarahito vA kadAcidbhavati, tathA''ha cUrNikRt-"patteyabuddhANaM puvvAdhIaM suaM niyamA havai jahannau ikkArasaaMgAI ukkoseNaM bhinnadasapuvvAiM liMgaM ca se devayA payacchar3a liMgavajjio vA bhavai jato bhaNiyaM kappaM patteyabuddhA" [ ] iti / tathA buddhAAcAryAstairbodhitAH santo ye siddhAste buddhabodhitasiddhAH 7, ete ca kecit strIliGgasiddhAH, striyo liGga strIliGgaM strItvasyopalakSaNamityarthaH, tacca tridhA tadyathAvedaH zarIranirvRttirnepathyaM ca, tatreha zarIranirvRttyA prayojanaM na vedanepathyAbhyAM vede sati siddhatvAbhAvAt nepathyasya cApramANatvAt , Aha ca cUrNikRt-"itthIe liMgaM itthIliMgaM itthIe uvalakkhaNaM vuttaMti bhavati taM ca tivihaM veo sarIranivvattI nevatthaM ca, iha zarIranivvattIe ahigAro na veda nivatthehiM" ti / tasmin strIliGge vartamAnAH santo ye siddhAste strIliGgasiddhAH 8, etena yadAhurAzAmbarA na strINAM nirvANamiti tadapAstaM draSTavyam , strInirvANasya sAkSAdanena sUtreNAbhidhAnAttatpratiSedhasya ca yuktyanupapannatvAt / tathA hi-muktipatho jJAnadarzana-cAritrANi "samyagdarzanajJAnacAritrANi mokSamArgaH" [tattvA. a.1|1] iti vacanAt samyagdarzanAdIni ca puruSANAmiva strINAmapyavikalAni, tathA hi-dRzyante striyo'pi sakalamapi pravacanArthamabhirocayamAnAH, jAnate ca SaDAvazyakakAlikotkAlikAdibhedabhinnaM zrutam , paripAlayanti ca saptadazavidhamakalaGkaM saMyamam , dhArayanti ca devAsurANAmapi durddharaM brahmacaryam , tapyante ca tapAMsi mAsakSapaNAdIni, tataH kathamiva tAsAM na mokSasambhavaH ? syAdetadasti strINAM samyagdarzanaM jJAnaM ca na punazcAritraM saMyamAbhAvAt , tathA hi-strINAmavazyaM vastraparibhogena bhavitavyamanyathA'vivRtAGgyastAstiryagstriya iva puruSANAmabhibhavanIyA bhaveyuH, loke ca garhopajAyate tato'vazyaM D:\ratan.pm5\5th proof
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare madhyabhAge navamastaraGgaH] [187 tAbhirvastraM paribhoktavyam , vastraparibhoge ca saparigrahatA saparigrahatve ca saMyamAbhAva iti, tadasamIcInaM samyagsiddhAntAparijJAnAt , parigraho hi paramArthato mUrchAbhidhIyate "mucchA pariggaho vutto" [ d.vai.6|21 ] iti vacanapramANyAt , tathA hi mUrihito bharatazcakravartI sAntaHpuro'pyAdarzakagRhe'vatiSThamAno niSparigraho gIyate anyathA kevalotpAdAsambhavAt , api ca yadi mUrchAyA abhAve'pi vastrasaMsargamAtraM parigraho bhavettato jinakalpapratipannasya kasyacit sAdhostuSArakaNAnuSikte prapatati zIte kenApyaviSayopanipAtamadyazItamIti vibhAvya dharmArthinA zirasi vastre prajJipte tasya saparigrahatA bhavet , na caitadiSTaM, tasmAnna saMsargamAtraM parigrahaH kintu mUrchA, sA ca strINAM vastrAdiSu na vidyate dharmopakaraNamAtratayA tasyopAdAnAt , na khalu tA vastramantareNAtmAnaM rakSitumIzate nApi zItakAlAdiSvagdizAyAM svAdhyAyAdi kartum / tato dIrghatarasaMyamaparipAlanAya yatanayA vastraM paribhuJjAnA na tAH parigrahavatyaH / athocyeta sambhavati nAma strINAmapi samyagdarzanAdikaM ratnatrayaM, paraM na tatsambhavamAtreNa muktipadaprApakaM bhavati kinta prakarSaprAptama , anyathA dIkSAnantarameva sarveSAmapyavizeSaNa muktipadaprAptiprasakteH, samyagdarzanAdiratnatrayaprakarSazca strINAmasambhavI tato na nirvANamiti tadapyuktam , strISu ratnatrayaprakarSAsambhavagrAhakasya pramANasyAbhAvAt , na khalu sakaladezakAlavyAptyA strISu ratnatrayaprakarSAsambhavagrAhakaM pratyakSaM anumAnaM vA pramANaM vijRmbhate, dezakAlaviprakRSTatayA tatra pratyakSasyApravRtteH, tadapramANavRttau cA'numAnasyApyasambhavAt , nApi tAsu ratnatrayaprakarSAsambhavapratipAdakaH ko'pyAgamo vidyate pratyuta sambhavapratipAdaka: sthAne sthAne'sti, yathA-idameva prastutaM sUtraM tato na tAsAM ratnatrayaprakarSAsambhavaH, atha manyethAH svabhAvata evAtapeneva chAyA virudhyate strItvena ratnatrayaprakarSaH tatastadasambhavo'numIyate tadayuktaM yuktivirodhAt , tathA hi-ratnatrayaprakarSaH sa ucyate yato'nantaraM muktipadaprAptiH sa cAyogyavasthAcaramasamaye sa cAsmAkamapratyakSaH, tataH kathaM virodhagatiH ? na hi adRSTena saha virodhaH pratipattuM zakyate mA prApta puruSeSvatiprasaGgaH / nanu jagati sarvotkRSTapadaprAptiH sarvotkRSTenAdhyavasAyenAvApyate nAnyathA, etaccobhayorapyAvayorAgamaprAmANyabalataH siddham , sarvotkRSTe ca dve pade sarvotkRSTaM duHkhasthAnaM sarvotkRSTaM sukhasthAnaM ca, tatra sarvotkRSTaM duHkhasthAnaM saptamanarakapRthvI ataH paramaduHkhasthAnasyAbhAvAt sarvotkRSTaM sukhasthAnaM tu niHzreyasaM tataH paramanyasya sukhasthAnasyAsambhavAt , tataH strINAM saptamanarakapRthvIgamanamAgame niSiddhaM niSedhasya ca kAraNaM D:\ratan.pm5\5th proof
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ [zrIvicAraratnAkaraH tadgamanayogyatathAvidhasarvotkRSTamanovIryapariNatyabhAvaH, tataH saptamapRthvIgamananiSedhAdavasIyate nAsti strINAM nirvANaM nirvANahetostathArUpasarvotkRSTamanovIryapariNatyasambhavAt , tathA cAtra prayogaH-asambhavanirvANaM striyaH saptamapRthvIgamanatvAbhAvAt sammUcchimAdivattadetadayuktam , yato yadi nAma strINAM saptamanarakapRthvIgamanaM prati sarvotkRSTamanovIryapariNatyabhAvaH tata etAvatA kathamavasIyate niHzreyasaM pratyapi tAsAM sarvotkRSTamanovIryapariNatyabhAvo ? na hi yo bhUmikarSaNAdikaM karma kartuM na zaknoti sa zAstrANyavagADhuM na zaknotIti pratyetuM zakyaM pratyakSavirodhAt , atha sammUcchimAdiSUbhayaM pratyapi sarvotkRSTamanovIryapariNatyabhAvo dRSTaH tato'pyavasIyate, nanu yadi tatra dRSTastarhi kathamatrAvasIyate ? na khalu bahirvyAptimAtreNa heturgamako bhavati kiM tvantarvyAptyA, antarvyAptizca pratibandhabalena sidhyati, na cAtra pratibandho vidyate, na khalu saptamapRthvIgamanaM nirvANagamanasya kAraNam , nApyevamevAvinAbhAvapratibandhena saptamapRthvIgamanAvinAbhAvinirvANagamanam , saptamapRthvIgamanamantareNaiva caramazarIriNAM nirvANagamanabhAvAt , na ca pratibandhamantareNaikasyAbhAve'nyasyAbhAvaH, mA prApadyasya kasyacidekasyAbhAve sarvasyAbhAvaprasaGgaH, yadyevaM tahi kathaM sammUcchimAdiSu nirvANagamanAbhAvaH? iti ucyatetathAbhavasvAbhAvAt , tathA hi-te sammUcchimAdayo bhavasvabhAvata eva samyagdarzanAdikaM tathAvat pratipattuM na zaknuvanti tato na teSAM nirvANasambhavaH, striyastu prAguktaprakAreNa yathAvat samyagdarzanAdiratnatrayasampadyogyAH tatastAsAM na nirvANAbhAvaH, api ca bhujaparisarpA dvitIyAmeva pRthivIM yAvad gacchanti na parataH, parapRthvIgamanahetutathArUpamanovIryapariNatyabhAvAt , tRtIyAM yAvat pakSiNaH, caturthI catuSpadAH, paJcamImuragAH, atha ca sarve'pyUrdhvamutkarSataH sahasrAraM yAvad cchanti, tannAdhogativiSayamanovIryapariNatevaiSamyadarzanAdUrdhvagatAvapi tadvaiSamyam , tathA ca sati siddhaM strIpuMsAmadhogativaiSamye'pi nirvANaM samamiti kRtaM prasaGgena / tathA pulliGge zarIranivRttirUpe vyavasthitAH santo ye siddhAste pulliGgasiddhAH 9, evaM napuMsakaliGgasiddhAH 10, tathA svaliGge rajoharaNAdirUpe vyavasthitAH santo ye siddhAste svaliGgasiddhAH 11, tathA anyaliGge parivrAjakAdisambandhini valkalakaSAyAdivastrAdirUpe dravyaliGge vyavasthitAH santo ye siddhAste'nyaliGgasiddhAH 12, gRhiliGge siddhA gRhiliGgasiddhA marudevIprabhRtayaH 13, tathA ekasminnekasmin samaye ekaika: santo ye siddhAste ekasiddhAH 14, anekasiddhA D:\ratan.pm5\5th proof
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare madhyabhAge navamastaraGaH] [189 iti ekasmin samaye aneke siddhAH anekasiddhAH 15, aneke caikasmin samaye sidhyanta utkarSato'STottarazatasaGkhyA veditavyAH / Aha-nanu tIrthasiddhAtIrthasiddharUpabhedadvaye eva zeSA bhedA antarbhavanti tatkimarthaM zeSabhedopAdAnam ? ucyate-satyamantarbhavanti paraM na tIrthasiddhAtIrthasiddhabhedadvayopAdAnamAtrAccheSabhedaparijJAnaM bhavati, 'vizeSaparijJAnArthaM ca vizeSazAstraprayAsaH' / iti nandIsUtravRttau 192 pratau 104 / 105 patre // 2 // nigodAdijIvAnAmapi matizrutajJAnAnantAMzo'prAvRtastiSThatItyabhiprAyo likhyate savvajIvANaM piNaM akkharassa aNaMtabhAgo niccugghADio ciTThai, jai puNa so vi AvarijjA teNaM jIvo ajIvattaM pAvijjA, suTTha vi mehasamudae hoi pabhA caMdasarANaM' iti / vattiryathA-'savvajIvANaM pi' ityAdi. sarvajIvAnAmapi Namiti vAkyAlaGkAre, akSarasya-zrutajJAnasya zrutajJAnaM ca matijJAnAvinAbhAvi, tato matijJAnasyApi anantamo bhAgo nityodghATitaH sarvadaivAprAvRttastiSThiti, so'pi cAnantatamo bhAgo'nekavidhaH, tatra sarvajaghanyazcaitanyamAnaM tat punaH sarvotkRSTazrutAvaraNastyAnaddhinidrodayabhAve'pi nAviyate tathA jIvasvAbhAvyAt / tathA cAha-'jai puNa' ityAdi, yadi punaH so'pi ananto bhAga Aviyate tena tarhi jIvo'jIvatvaM prApnuyAt , jIvo hi nAma caitanyalakSaNaH, tato yadi prabalazrutAvaraNastyAnaddhinidrodayabhAve caitanyamAtramapyAvriyate tahi jIvasya svasvabhAvaparityAgAdajIvataiva sampanIpadyate na caitad dRSTamiSTaM vA, sarvasya sarvathA svabhAvAtiraskArAt / atraiva dRSTAntamAha'suTTha vi' ityAdi suSThvapi meghasamudaye bhavati prabhA candrasUryayoH, iyamatra bhAvanA-yathA nibiDanibiDatarameghapaTalairAcchAditayorapi sUryacandramaso.kAntena tatprabhAnAzaH sampadyate, sarvasya sarvathA svabhAvApanayanasya kartumazakyatvAt , evamanantAnantairapi jJAnAvaraNaparamANubhirekaikasyAtmapradezasyAveSTitasyApi naikAntena caitanyamAtrasyApyabhAvo bhavati / yato yat sarvajaghanyaM tanmatizratAtmakaM. ata: siddho'kSarasyAnantamo bhAgo nityodaghATitaH, tathA ca sati matijJAnasya zrutajJAnasya cAnAdibhAvaH pratipadyamAno na virudhyate, iti sthitim / iti nandIsUtravRttau 192 pratau 161 patre // 3 // nanu mahAvIrasyeyantaH zrAvakA abhUvaMsteSu madhye kena jinapratimA kAritA kasya vA jinapratimA'bhUt ityAdibhiH, tathA iyatsu zrAvakeSu kenopadhAnAni vyUDhAni kutra vA zAstre upadhAnAnyuktAni ityAdibhizca, svakapolakalpitadurvikalpairanalpayanti saMsAraM 1. nandI./136sU. mdhye| D:\ratan.pm5\5th proof
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ zrIvicAraratnAkaraH jalpAkAH, tatastanmatadvayanirAkaraNAya jinapratimAkSarANi upadhAnAkSarANi cekainaiva sUtreNa likhyante se kiM taM uvAsagadasAo? uvAsagadasAsu NaM samaNovAsagANaM nagarAI ujjANAiM ceiAI vaNasaMDAiM samosaraNAiM rAyANo ammApiyaro dhammAyariyA dhammakahAo ihaloiaparaloiyA iDDivisesA bhogapariccAyA pavvajjAo pariyAgA suapariggahA tavovahANAI sIlavvayaguNaveramaNapaccakkhANaposahovavAsapaDivajjaNayA paDimAo uvasaggA saMlehaNAo bhattapaccakkhANAiM pAovagamaNAI devalogagamaNAI sukulapaccAyAIo puNa bohilAbhA aMtakiriAo a AghavijjaMti / uvAsagadasANaM parittA vAyaNA saMkhijjA aNuogadArA saMkhijjA veDhA saMkhijjA silogA saMkhijjAo nijjuttIo saMkhijjAo saMgahaNIo saMkhijjAo paDivattIo, se NaM aMgaThThayAe sattame aMge ego suakkhaMdho dasa ajjhayaNA dasa uddesaNakAlA dasa samuddesaNakAlA saMkhijjA payasahassA payaggeNaM saMkhijjA akkharA aNaMtAgamA aNaMtA pajjavA parittA tasA aNaMtA thAvarA sAsayakaDanibaddhanikAiyA jiNapannattA bhAvA AghavijjaMti pannavijjaMti parUvijjaMti daMsijjaMti nidaMsijjaMti uvadaMsijjaMti se evaM AyA evaM nAyA evaM vinnAyA evaM caraNakaraNaparUvaNA Aghavijjai se taM uvAsagadasAo // iti / vRttiryathA-'se kiM taM' ityAdi, atha kAstA upAsakadazA upAsakA:-zrAvakAstadgatANuvratAdi kriyAkalApapratibaddhadazAH daza adhyayanAni upAsakadazAH, tathA cAha sUri:-'uvAsagadasAsu NaM' ityAdi pAThasiddhaM yAvannigamanam , navaraM saGkhyeyAni padasahasrANi padAgreNeti ekAdazalakSAH dvipaJcAzacca sahasrANi ityarthaH, dvitIyaM tu vyAkhyAnaM prAgiva bhAvanIyam / iti nandIsUtravRttau 192 pratau 183 patre // 4 // iti zrImadakabbarabhUpAlavizAlacittAlavAlavivaddhitavRSarasAlazAlAtizAlizIlazrIjagadgurubhaTTArakazrIhIravijayasUrIzvaraziSyopAdhyAyazrIkIrtivijayagaNisamuccite zrIvicAraratnAkare madhyabhAge zrInandIsUtravicAranAmA navamastaraGgaH // 9 // 1. nndii./145suu.| D:\ratan.pm5\5th proof
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare madhyabhAge // dazamastaraGgaH // yadi bhUribhavAbhogabhrAntizrAntaM bhavanmanaH / bhagavadbhAratIbhaktibhAjo bhavata taddhRzam // 1 // atha zrIanuyogadvArasUtravRttivicArA likhyante tatra ca sthApanA'kSarANi likhyante se kiM taM ThavaNAvassayaM ? ThavaNAvassayaM jannaM kaThukamme vA 1 cittakamme vA 2 potthakamme vA 3 leppakamme vA 4 gaMthime vA 5 veDhime vA 6 pUrime vA 7 saMghAime vA 8 akkhe vA 9 varADae vA 10 ego vA aNego vA sabbhAvaTThavaNAe vA asabbhAvaTThavaNAe vA Avassae tti TThavaNA Thavijjai se taM ThavaNAvassayaM / nAmaTTavaNANaM ko paiviseso ? nAmaM AvakahiaM, ThavaNA ittariA vA hojjA AvakahiA vA // iti / vRttiryathA-idAnIM sthApanAvazyakanirUpaNArthamAha-'se kiM taM' ityAdi / atha kiM tatsthApanAvazyakaM ? iti prazne satyAha-'ThavaNAvassayaM jaNNaM' ityAdi, tatra sthApyate-amuko'yamabhiprAyeNa kriyate nirvartyata iti sthApanA-kASThakarmAdigatAvazyakavat sAdhvAdirUpA sA cAsau AvazyakatadvatorabhedopacArAdAvazyakaM ca sthApanAvazyakaM, sthApanAlakSaNaM ca sAmAnyata idam-"yattu tadarthaviyuktaM, tadabhiprAyeNa yacca tatkaraNi, lepyAdikarma tatsthApaneti kriyate'lpakAlaM ca" // 1 // [ ] iti / vineyAnugrahArthamatrApi vyAkhyA-tuzabdo nAmalakSaNAt sthApanAlakSaNasya bhedasUcaka: sa cAsAvarthazca tadartho bhAvendrabhAvAvazyakAdilakSaNaH tena viyuktaM-rahitaM yadvastu tadabhiprAyeNa kriyatesthApyate tatsthApaneti sambandhaH / kiMviziSTaM yadityAha-yacca tatkaraNi tena bhAvendrAdinA saha karaNiH-sAdRzyaM yasya tattatkaraNi-tatsadRzamityarthaH, cazabdAttadakaraNi cAkSAdivastu gRhyate, atatsadRzamityarthaH, kiM punastadevambhUtaM vastu ityAha-lepyAdikarmeti-lepyAdiputtalikAdItyarthaH, AdizabdAt kASThaputtalikAdi vastu gRhyate, akSAdi vAnAkAraM, kiyantaM 1. anu./11-12 suu.| D:\ratan.pm5\5th proof
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ [zrIvicAraratnAkaraH kAlaM tatkriyate ityAha-alpaH kAlo yasya tadalpakAlaM-itvarakAlamityarthaH, cazabdAdyAvatkathikaM ca zAzvatapratimAdi, yatpunarbhAvendrAdyartharahitaM sAkAramanAkAraM vA tadarthAbhiprAyeNa kriyate tatsthApanA, iti tAtparyamityAryArthaH // 1 // idAnIM prakRtamucyate-'jaNNaM' iti, Namiti vAkyAlaGkAre, yatkASThakarmaNi vA citrakarmaNi vA yAvadvarATake vA eko vA aneko vA sadbhAvasthApanayA vA asadbhAvasthApanayA vA 'Avassae'tti AvazyakatadvatorabhedopacArAttadvAniha gRhyate, tatazcaiko vA aneko vA, kathambhUtAH ? ata ucyate AvazyakakriyAvAnAvazyakakriyAvanto vA 'ThavaNA ThavijjaI'tti sthApanArUpaM sthApyatekriyate tatsthApanAvazyakamityAdipadena sambandhaH, iti samudAyArthaH, kASThakarmAdiSvAvazyakakriyAM kurvanto yat sthApanArUpAH sAdhvAdayaH sthApyante tatsthApanAvazyakamiti tAtparyam / adhunA'vayavArtha ucyate-tatra kriyata iti karma, kASThe karma kASThakarma kASThanikuTTitaM rUpakamityarthaH, citrakarma-citralikhitaM rUpakam , 'potthakamme va'tti potthaM-potaM vastramityarthaH, tatra karma-tatpallavaniSpannaM dhIullikArUpakamityarthaH, athavA potthaM-pustakaM tacceha sampuTakarUpaM gRhyate, tatra karma tanmadhye vatikAlikhitaM rUpakamityarthaH, athavA potthaM-tADapatrAdi tatra karma-tacchedananiSpannaM rUpakam , lepyakarmalepyarUpakam , granthimaM-kauzalAtizayAd granthisamudAyaniSpAditarUpakam , veSTimaMpuSpaveSTanakrameNa niSpannamAnandapurAdipratItarUpama , athavA ekaM vyAdIni vA vastrANi veSTayan kazcidrUpakamutthApayati tadveSTimam , pUrimaM-bharimaM pittalAdimayapratimAvat , saGghAtimaM-bahuvastrAdikhaNDasaGghAtaniSpannaM kaJcukavat , akSa:-candanako, varATaka:kapardakaH, atra vAcanAntare'nyAnyapi dantakarmAdipadAni dRzyante tAnyapyuktAnusArato bhAvanIyAni, vAzabdAH pakSAntarasUcakAH, yathAsambhavamevamanyatrApi eteSu kASThakarmAdiSvAvazyakakriyAM kurvanta ekAdisAdhvAdayaH sadbhAvasthApanayA'sadbhAvasthApanayA vA sthApyamAnAH sthApanAvazyakam , tatra kASThakarmAdiSvAkAravatI sadbhAvasthApanA sAdhvAkArasya tatra sadbhAvAt , akSAdiSu tvanAkAravatI asadbhAvasthApanA sAdhvAdyAkArasya tatrAsadbhAvAditi, nigamayannAha-'se taM' ityAdi, tadetatsthApanAvazyamityarthaH / atra nAmasthApanayorabhedaM pazyannidamAha-'nAmaTThavaNANaM ko paiviseso' tti, nAmasthApanayoH kaH prativizeSo ? na kazcidityabhiprAyaH, tathAhyAvasyakAdibhAvArthazUnye gopAladArakAdau dravyamAne yathAvazyakAdi nAma kriyate, tatasthApanApi tathaiva tacchUnye kASThakarmAdau dravyamAne kriyate, ato bhAvazUnye D:\ratan.pm5\5th proof
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare madhyabhAge dazamastaraGgaH] [193 dravyamAtre kriyamANatvAvizeSAnnAnayoH kazcidvizeSaH, atrottaramAha-'nAmaM AvakahiyaM' ityAdi, nAma yAvatkathikaM-svAzrayadravyasyAstitvakathAM yAvadanuvarttate, na punarantarApyuparamate, sthApanA punaritvarA-svalpakAlabhAvinI vA syAt yAvatkathikA vA, svAzrayadravye'vatiSThamAne'pi kAcidantarA'pi nivarttate, kAcittu tatsattAM yAvadavatiSThate iti bhAvaH, tathAhi-nAma AvazyakAdikaM merujambUdvIpakaliGgamagadhasurASTrAdikaM vA yAvatsvAzrayo gopAladArakadehAdiH zilAsamuccayAdirvA samasti tAvadavatiSThate iti tadyAvatkathikam , sthApanA tvAvazyakatvena yo'kSaH sthApitaH sa kSaNAntare punarapi tathAvidhaprayojanasambhave indratvena sthApyate punarapi ca rAjAditvenetyalpakAlInA, zAzvatapratimAdirUpA yAvatkathikA, tasyAzcArhadAdirUpeNa sarvadA tiSThatIti sthApanA iti vyutpatteH sthApanAtvamavaseyam , na tu sthApyata iti sthApanA, zAzvatatvena kenApi sthApyamAnatvAbhAvAditi, tasmAdbhAvazUnyadravyAdhArasAmye'pyastyanayoH kAlakRto vizeSaH / atrAha-nanu yathA sthApanA kAcidalpakAlInA tathA nAmApi kiJcidalpakAlInameva, gopAladArakAdau vidyamAne'pi kadAcidanekanAmaparAvRttidarzanAt satyaM, kintu prAyo nAma yAvatkathikameva, yastu kvacidanyathopalambhaH so'lpatvAnneha vivakSita ityadoSaH, upalakSaNamAtraM cedaM kAlabhedenaitayorbhedakathanaM, aparasyApi bahuprakArabhedasya sambhavAt , tathAhi-yathendrAdipratimAsthApanAyAM kuNDalAGgadAdibhUSitaH sannihitazacIvajrAdirAkAra upalabhyate na tathA nAmendrAdau, evaM yathA tatsthApanAdarzanAdbhAvaH samullasati naivamindrAdinAmazravaNAt , yathA tatsthApanAyAM lokasyopayAcitecchApUjApravRttisamIhitalAbhAdayo dRzyante naivaM nAmendrAdAviti, evamanyadapi vAcyam / ityanuyogadvArasUtrahaimavRttau 148 pratau 11 / 12 patre // 1 // kecicca zrAvaka zrAvikANAM mukhavastrikAM niSedhayanti, apare ca rajoharaNaM bhUmipramArjanamiti kRtvA mukhAgre na sthApanIyaM kintu bhUmyAmeva sthApanIyam , ityAdi svasvAntaHkalpanAkavalitazuddhadhiSaNAH svAtmanAM pareSAM mugdhabuddhInAM cAnantabhavabhrAntihetavo bhavanti, tatastadupakArAya rajoharaNamukhavastrikAdInAM sattAsUcakAkSarANi teSAM yathocitavyApAraNAkSarANi ca likhyante 1se kiM taM louttariyaM bhAvAvassayaM jaNNaM samaNo vA samaNI vA sAvao vA 1. anu./28 suu.| D:\ratan.pm5\5th proof
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14] [ zrIvicAraratnAkaraH sAviyA vA taccitte tammaNe tallese tadajjhavasie tattivvajjhavasAe tadaTThovautte tadappiyakaraNe tabbhAvaNAbhAvie annattha katthai maNaM akuvvamANe [ uvvatte jiNavayaNadhammANurAgarattamaNe ] ubhao kAlaM AvassayaM karei se taM loguttariyaM bhAvAvassayaM, se taM noAgamao bhAvAvassayaM // iti / vRttiryathA - 'se kiM taM louttariyaM' ityAdi, atra nirvacanam - 'louttariyaM bhAvAvassayaM jaNNaM' ityAdi, 'jaNNaM' ti Namiti vAkyAlaGkAre, yadidaM zramaNAdayastaccittAdivizeSaNaviziSTA ubhayakAlaM pratikramaNAdyAvazyakaM kurvanti tallokottarikaM bhAvAvazyakamiti saNTaGkaH, tatra zrAmyatIti zramaNa:- sAdhuH, zramaNI - sAdhvI, zRNoti sAdhusamIpe jinapraNItAM sAmAcArImiti zrAvakaH - zramaNopAsakaH, zrAvikAzramaNopAsikA, vAzabdAH samuccayArthAH, tasminnevAvazyake cittaM - sAmAnyopayogarUpaM yasyeti sa taccittaH, tasminneva mano - vizeSopayogarUpaM yasya sa tanmanAH, tatraiva lezyA - zubhapariNAmarUpA yasyeti sa tallezyaH, tathA tadadhyavasitaH - ihAdhyavasAyo'dhyavasitam, tatazca taccittAdibhAvayuktasya satastasminnevAvazyake'dhyavasitaM kriyAsampAdanaviSayamasyeti tadadhyavasitaH, tathA tattIvrAdhyavasAyaH - tasminnevAvazyake tIvraM prArambhakAlAdArabhya pratikSaNaM prakarSayAyi prayatnavizeSalakSaNamadhyavasAnaM yasya saH tathA, tathA tadarthopayuktastasyaAvazyakasyArthastadarthastasminnupayuktastadarthopayuktaH prazastatarasaMvegavizuddhyamAnastasminneva pratisUtraM pratikriyaM cArtheSUpayukta ityarthaH, tathA tadarpitakaraNaH, karaNAni - tatsAdhakatamAni deharajoharaNukhavastrikAdIni tasmin - Avazyake yathocitavyApAraniyogenArpitAni niyuktAni yena sa tathA, samyak yathAsthAnanyastopakaraNa ityarthaH, tathA tadbhAvanAbhAvitastasyaAvazyakasya bhAvanA-avyavacchinnapUrvapUrvatarasaMskArasya punaH punastadanuSThAnarUpA tayA bhava aGgAGgibhAvena pariNatAvazyakAnuSThAnapariNAmastadbhAvanAbhAvitaH, tadevaM yathoktaprakAreNa prastutavyatirekato'nyatra kutrApi mano'kurvannupalakSaNatvAdvAcaM kAyaM cAnyatrAkurvan, ekArthikAni vA vizeSaNAnyetAni prastutopayogaprakarSapratipAdanaparANi, amUni ca liGgavipariNAmataH zramaNI - zrAvikayorapi yojyAni, tasmAttaccittAdivizeSaNaviziSTAH zramaNAdaya ubhayakAlaM-ubhayasandhyaM yadAvazyakaM kurvanti tallokottarikaM bhAvamAzritya bhAvazcAsAvAvazyakaM ceti vA bhAvAvazyakam, atrApyavazyaM karaNAdAvazyakatvam, , tadupayogapariNAmasya ca sadbhAvAdbhAvatvam, mukhavastrikA - pratyupekSaNarajoharaNavyApArAdikriyAlakSaNadezasyAnAgamatvAnnoAgamatvaM bhAvanIyam / 'se taM' D:\ratan.pm5\5th proof
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare madhyabhAge dazamastaraGgaH] [195 ityAdi nigamanam / tadevaM svarUpata uktaM bhAvAvazyakam / ityanuyogadvArasUtrahaimavRttau 148 pratau 24 patre // 2 // atha pramANaGgulasvarUpaM jijJAsayA likhyate se kiM taM pamANaMgule ? pamANaMgule egamegassa ranno cAuraMtacakkavaTTissa aTThasovannie kAgiNirayaNe chattale duvAlasaMsie aTThakannie ahigaraNasaMThANasaMThie tassa NaM egamegA koDI ussehaMgulavikkhaMbhA taM samaNassa bhagavao mahAvIrassa addhaMgulaM taM sahassaguNiyaM pamANaMgulaM bhavai eeNaM aMgulappamANeNaM ||iti / vRttiryathAuktamutsedhAGgulam , atha pramANAGgulaM vivakSurAha-'se kiM taM pamANaMgule' ityAdi, sahasraguNitAdutsedhAGgulapramANAjjAtaM pramANAGgalam , athavA paramaprakarSarUpaM pramANaM prAptamaGgulaM pramANAGgalam , nAtaH paraM bRhattararamaGgulamastIti bhAvaH, yadi vA samastalokavyavahArarAjyAdisthitipraNetRtvena pramANabhUto'sminnavasarpiNIkAle tAvadyugAdidevo bharato vA tasyAGgalaM pramANaGgalam , etacca kAkiNIratnasvarUpaparijJAnena ziSyavyutpattilakSaNaM guNAdhikyaM pazyaMstadvAreNa nirUpayitumAha-'egamegassa raNNo' ityAdi, ekaikasya rAjJazcaturantacakravartino'STasauvarNikaM kAkiNIratnaM SaTtalAdidharmopetaM prajJaptam , tasyaikaikA koTirutsedhAGgulaviSkambhA, tacchramaNasya bhagavato mahAvIrasyA GgulaM, tatsahasraguNaM pramANAGgalaM bhavatIti samudAyArthaH / tatrAnyAnyakAlotpannAnAmapi cakriNAM kAkiNIratnatulyatApratipAdanArthamekaikagrahaNam , nirupacaritarAjazabdaviSayajJApanArthaM rAjagrahaNam , diktrayabhedabhinnasamudratrayahimavatparvataparyantasImAcatuSTayalakSaNA ye catvAro'ntAstAMzcaturo'pi cakreNa varttayati-pAlayatIti caturantacakravartI tasya-paripUrNaSaTkhaNDabharatabhokturityarthaH, catvAri madhuratRNaphalAnyeka: zvetasarSapaH, SoDaza zvetasarSapAH ekaM dhAnyamASaphalam , dve dhAnyamASaphale ekA guJjA, paJca guJjAH ekaH karmamASakaH, SoDaza karmamASakAH ekaH suvarNaH, etairaSTabhiH kAkiNIratnaM niSpadyate / etAni ca madhuratRNaphalAdIni bharatacakravartikAlasambhavInyeva gRhyante, anyathA kAlabhedena tadvaiSamyasambhave kAkiNIratnaM sarvacakriNAM tulyaM na syAt , tulyaM ceSyate taditi, catvAri catasRSvapi dikSu dve UrdhvAdha ityevaM SaTtalAni yatra tatSaTtalam , adha upari pArzvatazca pratyekaM catasRNAmasrINAM bhAvAdvAdazAstrayaH-koTyo yatra tadvAdazAsrikam , karmikA:-koNAsteSAM cAdha upari ca 1. anu./270 . / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ [zrIvicAraratnAkaraH pratyekaM caturNAM sadbhAvAdaSTakaNikam , adhikaraNiH-suvarNakAropakaraNaM tatsaMsthAnena saMsthitaM-tatsadRzAkAraM samacaturasramiti yAvatprajJaptaM-prarUpitam , tasya-kAkiNIratnasyaikaikA koTirutsedhAGgapramANAviSkambhA dvAdazApyasraya ekaikasya utsedhAGgalapramANA bhavantItyarthaH, asya samacaturasratvAdAyAmo viSkambhazca pratyeka-mutsedhAGgapramANa ityuktaM bhavati, yaiva ca koTirUrvIkRtA AyAmaH pratipadyate saiva tiryak vyavasthApitA viSkambhabhAg bhavatItyAyAmaviSkambhayorekataranirNaye'pyaparanizcayaH syAdeveti sUtre viSkambhasyaiva grahaNam , tadgrahaNe cAyAmo'pi gRhIta eva, samacaturasra-tvAttasyeti, tadevaM sarvata utsedhAGgalapramANamidaM siddham / yaccAnyatra 'cauraMgulappamANA suvaNNavarakAgiNI ne ye'ti zrUyate tanmatAntaraM sambhAvyate, nizcayaM tu sarvavedino vidantIti / tadekaikakoTigatamutsedhAGgulaM zramaNasya bhagavato mahAvIrasyA Ggulam , kathamidam ? ucyate-zrImahAvIrasya saptahastapramANatvAdekaikasya ca hastasya caturviMzatyutsedhAGgulamAnatvAdaSTaSaSThyAdhikazatAGgulamAno bhagavAnutsedhAGgalena siddho bhavati, sa eva cAtmAGgalena matAntaramAzritya svahastena sArddhahastatrayamAnatvAccaturazItyaGgulamAno gIyate, ataH sAmarthyAdekamutsedhAGgalaM zrImanmahAvIrAtmAGgalApekSayA'rddhAGgalameva bhavati, yeSAM tu matena bhagavAnAtmAGgulenASTottarazatAGgulamAnaH svahastena sArddhahastacatuSTayamAnatvAttanmatena bhagavata ekasminnAtmAGgale ekamutsedhAGgalaM tasya paJca navabhAgA bhavanti 16 aSTaSaSThyadhikazatasyASTottarazatena bhAgApahAre etAvata eva bhAvAt , yanmatena tu bhagavAn viMzatyadhikamaGgulazataM svahastena paJcahastamAnatvAttanmatena bhagavata ekasminnAtmAGgula ekamutsedhAGgulaM tasya ca dvau paJcabhAgau bhavataH 13 aSTaSaSThyadhikazatasya viMzatyadhikazatena bhAge hRte iyata eva lAbhAt / tadevamihAdyamatamapekSyaikamutsedhAGgalaM bhagavatadAtmAGgalasyArddharUpatayA proktamityavaseyamiti / taducchyAGgulaM sahasraguNitaM pramANAGgulaM bhavati, kathamidamavasIyate ? ucyate-bharatazcakravartI pramANAGgulenAtmAGgulena ca kila viMzatizatamaGgulAnAM bhavati, bharatAtmAGgulasya pramANAGgulasya caikarUpatvAt , utsedhAGgulena tu paJcadhanu:zatamAnatvAt , pratidhanuzca SaNNavatyaGgalasadbhAvAdaSTacatvAriMzatsahasrANyaGgalAnAM sampadyate, ataH sAmarthyAdekasmin pramANAGgale catvAri zatAnyutsedhAGgalAnAM bhavanti, viMzatyadhikazatenASTacatvAriMzatsahasrANAM ca bhAgApahAre etAvato lAbhAt / yadyevamutsedhAGgalAt pramANAGgulaM catuHzataguNameva syAt kathaM sahasraguNamuktam ? satyaM, kintu pramANAGgula D:\ratan.pm5\5th proof
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare madhyabhAge dazamastaraGgaH] [197 syArddhatRtIyotsedhAGgalarUpaM bAhalyamasti, tato yadA svakIyabAhalyena yuktaM yathAvasthitamevedaM cintyate tadotsedhAGgalAccatuHzataguNameva bhavati, yadA tvarddhatRtIyotsedhAGgalalakSaNena bAhalyena zatacatuSTayalakSaNaM dairghyaM guNyate tadAGgalaviSkambhA sahasrAGgaladIrghA pramANAGgulaviSayA sUcirjAyate, idamuktaM bhavati-arddhatRtIyAGgulaviSkambhe pramANAGgule tisraH zreNayaH kalpyante, ekA aGgulaviSkambhA zatacatuSTayadIrghA, dvitIyA'pi tAvanmAnaiva, tRtIyA'pi dairyeNa catuHzatamAnaiva viSkambhe tvarddhAGgulam , tato'syApi dairdhyAcchatadvayaM gRhItvA viSkambho'GgulapramANaH sampadyate, tathA ca satyaGgulazatadvayadIrghA aGgulaviSkambhA iyamapi siddhA, tatastisRNAmapi etAsAmuparyupari vyavasthApane utsedhAlato'GgalasahasradIrghA aGgulaviSkambhA pramANAGgalasya sUciH siddhA bhavati, tata imAM sUcimadhikRtyotsedhAGgalAttatsahasraguNamuktaM vastutastu catu:zataguNameva, ata eva pRthvIparvatavimAnAnyanenaivacatuHzataguNenArddhatRtIyAGgalalakSaNasvaviSkambhAnvitenAnIyante, na tu sahasraguNayA aGgulaviSkambhayA sUcyeti, zeSaM bhAvitArtham / ityAnuyogadvArasUtravRttau 148 pratau 98 patre // 3 // iti zrImadakabbarabhUpAlavizAlacittAlavAlavivaddhitavRSarasAlazAlAtizAlizIlazrIjagadgurubhaTTArakazrIhIravijayasUrIzvaraziSyopAdhyAyazrIkIrtivijayagaNisamuccite zrIvicAraratnAkare madhyabhAge zrIanuyogadvAravicAranAmA dazamastaraGgaH // 10 // D:\ratan.pm5\5th proof
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare madhyabhAge // ekaadshstrnggH|| kalyANavallIjaladacchaTAyai, pradhvastaniHzeSatamoghaTAyai / surAsurazreNiniSevitAyai, namo'stu nityaM zrutadevatAyai // 1 // athAnekazAstrAntarvartIni matAntarANi likhyante "mallissa NaM arahao sattAvannaM maNapajjavanANIsate hotthA" / iti samavAyAGge / jJAtAdharmakathAGge tu-"aTThasayA maNanANINaM" // 1 // "solasadevIsahassA varanayaNahiyayadaiyA" iti praznavyAkaraNe 4 Azrave / kRSNasya SoDaza sahasrAH strINAm / jJAtAdharme tu-"ruppiNIpAmokkhANaM battIsAe mahilAsAhassINaM" // 2 // tathA zrIjambUdvIpaprajJapticaturdaze patre-"paMcadasa kulagarA paNNattA-sumatI 1 paDisumatI 2 sImaMkare 3 sImaMdhare 4 khemaMkare 5 khemaMdhare 6 vimalavAhaNe 7 cakkhumaM 8 jasamaM 9 abhicaMde 10 caMdAbhe 11 paseNaI 12 marudeve 13 nAbhI 14 usabhe 15" iti / sthAnAGge ca sAvacUrikapattau 181 patre-samavAyAGgasUtre ca 46 patre "paDhamitthavimalavAhaNa 1, cakkhuma 2 jasamaM 3 cautthamabhicaMde 4 / tatto paseNaIe 5, marudeve ceva nAbhI ya" // 1 // iti saptaiveti // 3 // tathA "vijayavejayaMtajayaMtaaparAjiyANaM bhaMte ! devANaM kevaiyaM kAlaM ThitI paNNattA ? goyamA ! jahanneNaM battIsaM sAgarovamAiM, ukkoseNaM tettIsaM saagrovmaaiN"| iti samavAyAle 32 samavAye / prajJApanAyAM tu caturthe pade 75 patre"vijayavejayaMtajayaMtaaparAjiesu NaM bhaMte ! devANaM kevaiyaM kAlaM ThitI paNNattA? goyamA ! jahanneNaM ekkatIsaM sAgarovamAiM ukkoseNaM tettIsaM sAgarovamAiM" iti // 4 //
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare madhyabhAge ekAdazastaraGgaH] [199 samavAyAGgasUtre 46 patre kRSNajIvo'mamastrayodazastIrthaGkaro bhAvItyuktam , antakRtsUtre tu-"iheva jaMbuddIve dIve bhArahe vAse AgamissAe ussappiNIe pupphesu jaNavaesu sataduvAre Nagare bArasamo amamo NAma arahA bhavissai" iti // 5 / / tathA jJAtAnusAreNa draupadI paJcamakalpaM gatA / tathaiva ca zrIhaimanemicaritre dvAdaze sarge"AkarNya tadguruzuco vimalAdrimIyuH, pANDoH sutA vidadhire'nazanaM ca tatra / utkevalA: zivamagurdupadAtmajA tu, sA brahmalokamagamat paramaddhidhAma" // 1 // evameva ca zrIzatruJjayamAhAtmye'pi "pANDavAnAmanuprApurmunipaJcazatAni c| sahasre dve zivAgAraM, prAptAnantacatuSTayam // 1 // draupadI paJcamaM klpmvaapyaanlppunnybhRt| anye tu munayaH kecicchivaM svargaM ca kecana" ||2||iti / uttarAdhyayanadvitIyAdhyayanacaturdazasahastrayAM tu"dovaI vi rAyamaIsagAse pavvajjaM kAUNa accuyakappaM gayA" / iti // 6 // "pavvaio jo mAyA-sammattiu viirpaaymuulNmi| so abhayakumAramuNI, patto vijayaM varavimANaM" // 1 // iti zrIRSimaNDalasUtre / haimavIracaritre tu dvAdaze sarge"vividhAbhigrahapUrvaM, pAlayitvA ciraM vratam / mRtvA sarvArthasiddhe'bhUdabhayaH pravaraH suraH" // 1 // iti / / 7 / / "zrutvA tAM dezanAM bhartuH, samyaktvaM zreNiko'zrayat / zrAvakadharmaM tvabhayakumArAdyAH prapedire" // 76 // iti zrIhaimavIracaritre 6 srge| ityatra zrIvIrAcchreNikena samyaktvaM prAptamityuktam / viMzottarAdhyayana 58 gAthAvacUrNI tu "evaM thuNittANa sa rAyasIho, aNagArasIhaM paramAi bhattIe / saoroho sapariyaNo sabaMdhavo, dhammANuratto vimaleNa ceyasA" // 58 // vimalena vigatamithyAtvamalena cetasopalakSitaH, iti / atra tu anAthAnagArAditi / / 8 / / "ohinANasue buddhe, siissNghsmaaule|gaamaannugaamN rIyaMte, sAvatthi ngrimaage"|| D:\ratan.pm5\5th proof
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ zrIvicAraratnAkaraH ityatra trayoviMzottarAdhyayanatRtIyagAthAyAM keshiignndhrstrijnyaanii| rAjapraznyAM tu "jeNeva sAvatthI NagarI koTThae ceie kezIkumArasamaNe paMcahiM aNagArasaehiM saMparivuDe cunaannii"| ityAdi / atra tu caturjJAnI // 9 // "ceDayakoNiyajujjhe, culasIchannavailakkhamaNuyANaM / rahamusalaMmi ya neyA, mahAsilAkaMTae ceva // 1 // varuNo sohammaMmi ya, tammitto a maNUsagaIe / navalakkhamacchauare, sesA puNa tiriyanaraesu" // 2 // tathA zrAddhapratikramaNavRttAvapi-navalakSA matsyagarbhe utpannAH / bhagavatIsaptamazatakanavamoddezake tu "tattha NaM dasasahassA u egAe macchiyAe kucchisi uvavaNNA " iti // 10 // 'sattasu khittajaviyaNA, annunnakayA vi paharaNehi viNA / paharaNakayA vi paMcasu, tisu paramAhammiyakayA vi" // 1 // iti saGghayaNisUtre / haimatriSaSTizalAkApuruSacarite saptamaparvaNi tu "siMhAdirUpaivikRtaistatra zambUka-rAvaNau / lakSmaNena samaM kruddhau, yudhyamAnau dadarza saH // 46 // naivaM vo yudhyamAnAnAM, duHkhaM bhAvIti vAdinaH / paramAdhArmikAH kruddhA, agnikuNDeSu tAnnyadhuH // 47 // dahyamAnAstrayo'pyuccaiH, raTanto galitAGgakAH / tataH kRSTvA taptatailakumbhyAM nidadhire balAt" // 48 // atra caturthyAmapi paramAdhArmikakRtA pIDokteti // 11 // tathA-"sahasAraMtiyadevA, nArayaneheNa jaMti tiybhviN| nijjati accuyaMtA, accuyadeveNa iyarasurA" // 1 // iti pnycsnggrhe| haimavIracaritradazamasarge tu"evamAkarNya sItendro, rAmacandraM praNamya ca / yayau prAk snehavazato, duHkhabhAg yatra lakSmaNaH" // 1 // // 12 // D:\ratan.pm5\5th proof
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare madhyabhAge ekAdazastaraGgaH] [201 "solasarogAyaMkA, sahiya sa(a)ha cakkiNA cauttheNa / vAsasahassA sattau, saamnndhurNuvgennN"||109||iti mrnnsmaadhiprkiirnnke| RSimaNDalasUtre tu "kaMDU 1 abhattasaddhA 2, tivvA viyaNA u acchi 3 kucchIsu 4 / kAsaM 5 sAsaM ca 6 jaraM 7 ahiyAsai satta vAsasae" // 1 // // 13 // bhagavatIprAnte-"culasIti sayasahassA, padANaM pavaraNANadaMsIhiM / bhAvAbhAvamaNaMtA, paNNattA ettha paMcamaMgaMmi" / nandIsUtre tu-"vivAhapannattIe dolakkhA aTThAsIi payasahassAiM payaggeNa saMkhejjA akkharA" / samavAyAne tu "vivAhapannattIe caurAsIpayasahassA payaggeNaM paNNattA" iti // 14 // "navamo ANayaiMdo, dasamo uNa pANayatthadeviMdo / AraNa ikkArasamo, bArasamo accue iMdo // 63 // ee bArasa iMdA, kappavaI kapsAmiyA bhnniyaa| ANAIsariyattaM, teNa paraMNatthi devANaM" // 64 // iti devendrastave dvAdazendrAH proktAH // 15 // "icceiyAiM bhaMte ! cattAri bhAsajjAyAiM AuttaM bhAsamANe kiM ArAhae virAhae ? goyamA ! icceiyAiM cattAri bhAsajjAyAiM AuttaM bhAsamANe ArAhae No viraahe"| prajJApanA 12 pade sAvacUrau 267 patre / zrIdazavaikAlike 7 adhyayane tu "caunhaM khalu bhAsANaM, parisaMkhAya pannavaM / doNhaM tu viNayaM sikkhe, do na bhAsijja savvaso" // 1 // iti // 16 / / taha ussagojjAyA, bArasa vIsA smNglcttaa| saMbuddhakhAmaNaM tia, paNa satta sAhUNa jahasaMkhaM" // 33 // iti pratikramaNavidhisAmAcAryAm / hAribhadyAvazyakavRttau tu vandanakaniyuktigata 'cattAri paDikkamaNe' iti gAthAvyAkhyAyAM sambuddhakSAmaNAviSaye "jahaNNeNa vi tinni devasie pakkhie paMca avassaM / cAummAsie saMvaccharie vi satta avassaM" / pAkSikasUtravRttau pravacanasAroddhAravRttyuktavRddhasAmAcAryAmapyevamevoktamiti // 17 / / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22] [zrIvicAraratnAkaraH "samaNaM bhagavaM mahAvIraM tikkhutto AyAhiNapayAhiNaM kareMti vaMdaMti namasaMti namaMsittA evaM vayAsI-esa NaM devANuppiyA mehe kumAre amhaM ege putte iDhe kNte"| iti vRttiryathA-'ege putte' iti dhAriNyapekSayA, zreNikasya bahuputratvAt / iti jJAtA prathamAdhyayane sAvacUrau / 45 patre / anuttaropapAtikasUtre tu-"tA evaM khalu jaMbU ! samaNeNaM jAva saMpatteNaM aNuttarovavAtiyadasANaM paDhamassa vaggassa paDhamajjhayaNassa ayamaDhe paNNatte evaM sesANa vi aTThaNhaM bhANiyavvaM / navaraM cha dhAriNI sutA vehallo vehaayso"| iti // 18 // "asogatarupAyavassa ahe pAsassa kevalanANaM uppnnnnN"| uttarAdhyayana 23 adhyayane caturdazasahasrIvRttau 288 patre / kalpasUtra-pArzvacaritrayostu "dhAyai pAyavassa ahe uppaNaM kevalaM NANaM" // 19 // jJAtAyAM mallinAthasya viMzatizatAni avadhijJAninAM samavAyAGge tu ekonaSaSTizatAni avadhijJAninAmiti // 20 // tathA jJAtAyAM aSTazatAni manaHparyavajJAninAM samavAyAne tu saptapaJcAzacchatAni // 21 // tathA kalpasUtre vIrasyAyu...saptativarSANi / samavAyAGge tu vIrasyAyu-saptativarSANi sAdhikAnIti // 22 // tathA-"sambodhyaivaM dadau prajJaptipramukhAM tayoH / aSTacatvAriMzadvidyAsahastrI pAThasiddhidAm // 170 // iti zrIhaimaRSabhacaritre tRtIyasarge / AvazyakaniyuktihAribhadrIvRttAvapi "namivinamINaM jAyaNa, nAgiMdo vijjadANa veyaDDhe uttaradAhiNaseDhI" | akSaragamanikAnamivinaminoryAcanA nAgendro bhagavadvandanAyAyAtastena vidyAdAnamanuSThitaM vaitADhyaparvate uttarazreNidakSiNazreNyoryathAyogaM SaSTipaJcAzannagarANi niviSTAnIti gAthA'kSarArthaH / bhAvArtha:-kathAnakAdavaseyaH / taccedam-"aNNayA dharaNo NAgarAyA bhagavaMtaM vaMdiumAgao, imehi ya viNNaviyaM tao so te tahA jAyamANe bhaNati bhagavaM cattasaMgo Na eyassa asthi kiMci dAyavvaM, mA eyaM jAeha, ahaM tubbhaM bhagavao bhattIe demi, sAmisevA aphalA mA bhavau tti kAuM paDhiyasiddhANaM gaMdhavvapaNNagANaM aDayAlIsaM vijjAsahassAiM ginhaha, tANa D:\ratan.pm5\5th proof
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare madhyabhAge ekAdazastaraGgaH] [203 imAo cattAri mahAvijjAo taMjahA-gorI 1 gaMdhArI 2 rohiNI 3 pnnnnttii"| AvazyakacUrNAvapi-"aDayAlIsaM vijjAsahassAiM demi" / aSTacatvAriMzadvidyAsahasrANi tayoradAt / upadezamAlAkarNikAyAmapi "prajJaptimukhyAH prItena, phaNIndreNa tayordade / pAThasaMsiddhavidyASTacatvAriMzatsahastryatha" // 1 // upadezasittarIvRttau tu trayodazopadeze "avAdIddharaNo nAhaM, pathikaH kiM tu nAgarAT / rAjyAdidAtA yAcethAM, tAvAM yadvilokyate // 20 // trailokyaM yacchasi tvaM cenna kAryaM tadapi tvyaa| yadi dAsyati taddAtA, svAmyeva khalu nAparaH // 21 // bhaktisthairyAmiti jJAtvA'vAtarat svAmino mukhe| tuSTo bhavadbhyAmeSo'haM, sAmrAjyaM gRhyatAmidam // 22 // iti procya sa vaitADhyAdhipatyaM pradade tyoH|| aSTanaSaTsahasrANi, prauDhavidyAzca vizrutAH" // 23 // vRddhazatruJjayamAhAtmyatRtIyasarge tu "sevAvahe na bharataM, pratijJAyeti tau tataH / asevitAM vibhuM pArzvadvaye kRSTAsidhAriNau // 580 // pAtAlavibhuranyedhurdharaNendraH parIkSaNAt / atyantaM tAtapAdeSu, tAvajJAsIt subhaktikau // 581 // vidyAH ssoddshshstraannydaadvaitaaddhyprvte| dakSiNottarazreNyAzca, rAjyaM tAbhyAM mudA saha" // 582 // atra kecidvidyAnAmaSTatvAriMzatsahasrANi, kecit SoDaza sahasrANi, keciddharaNendreNa svayaM vidyAH pradattAH, kecicca bhagavanmukhe'vatIryeti matadvayamavaseyam // 23 // 24 // haribhadrasUrikRtadazavakAlikavRttau haimacaritre navapadaprakaraNavRttau ca cakriNa: saptamyAmeva gacchantItyuktam / bhagavatIdvAdazazatakanavamoddezakAbhiprAyeNa tu saptasvapi narakeSu gacchantIti / / 25 / / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ 204] [zrIvicAraratnAkaraH tathA padmacaritre sItA janakarAjaputrI gIyate / vasudevahiMDi prathamakhaNDe tu mandodarIrAvaNayoH // 26 // hemAcAryakRtanemicaritrazatruJjayamAhAtmyazIlataraGgiNyAdigrantheSu draupadyAH sukumAlikAbhave aSTamAsikI saMlekhanA saudharmadevalokagamanaM ca / jJAtAyAM tu arddhamAsikI saMlekhanA IzAnadevalokagamanaM ca // 27 / / kalpe vIrasya dIkSAparyAyaH 42 varSANi / samavAyAne tu sAdhikAni // 28 // tathA-"tAvadAvasathadvAre, rAjasUnorupAyane / kenaciccAkrire kumbhAH, navekSurasasambhRtAH // 261 // zreyAMso jAtismaraNAdbhikSAdoSojjhitaM rasam / matvA kalpyamamuM svAmin !, gRhANetyabhyadhAt prabhum // 262 // prabhuNA'pyaJjalIkRtya, pANipAtre purodhRte / sa rasaM kalazazreNyAzcikSepekSusamudbhavam" // 263 // ityamarakavikRtapadmAnandakAvye trayodaze srge| haimaRSabhacaritre'pi"atrAntare kumArasya, prAbhRte kencinmudaa| navekSurasasampUrNAH, DhaukayAJcAkrire ghaTAH // 10 // tato vijJAtanirdoSabhikSAdAnavidhiH sa tu / gRhyatAM kalpanIyA'yaM, rasa ityavadadvibhum // 11 // prabhuNA'pyaJjalIkRtya, pANipAtramadhArayan / / utkSipyotkSipya so'pIkSurasakumbhAnaloThayat" // 12 // AvazyakacUrNI tu-"sayaM ceva khoyarasaghaDagaM gahAya davvasuddheNaM dAyagasuddheNaM paDiggAhasuddheNaM tiviheNaM tigaraNasuddheNaM dANeNaM paDilAbhessAmi" tti // 29 // cattAri paMca joyaNasayAiM gandho ya maNualoassa / u8 vaccai jeNaM, na hu devA teNa AvaMti" / iti saGgrahaNyAm / upadezamAlAkarNikAvRttau tu"urdhvagatyA zatAnyaSTau, sahasramapi karhicit / mAnAM yAti durgandhastenehAyAnti nAmarAH" // 41 // // 30 // D:\ratan.pm5\5th proof
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare madhyabhAge ekAdazastaraGgaH] [205 anantanAthasyeha catuHpaJcAzadgaNA gaNadharAzcoktAH / Avazyake tu paJcAzaduktAstadidaM matAntaramiti samavAyAGgavRttau / vimalasyeha SaTpaJcAzadgaNA gaNadharAzcoktAH / Avazyake tu saptapaJcAzattadidaM matAntaramityapi samavAyAGgavRttau // 31 // "aNattarovavAtiyadevA NaM bhaMte ! kevatiyaM khettaM ohiNA jANaMti ? pAsaMti ? goyamA ! saMbhiNNaloganAliM ohiNA jANaMti pAsaMti" iti / vRttiryathA'saMbhiNaloganAliM' iti paripUrNacaturdazarajjvAtmikAM lokanADIm / iti prajJApanA 33 pade sAvacUrau 484 patre // saGgrahaNyAM tu "chaDhei chaggevijjA, sattamiyare annuttrsuraao| kiMcUNaloganAliM, pAsaMti aNuttarA devA" // 1 // // 32 // tathA "chavvariso pavvaio, niggaMtho roiUNa jiNavayaNaM / siddhaM vihUarayamalaM, aimuttarisiM namasAmi" / iti zrIRSimaNDale // asyAvacUrNau tu zrIvIrAntike pravrajyASTavArSiko'timuktakarSiH zivaM prAptaH / laghuvRttau tu caturvarSavayA api pravayA iva vratasvIkArAditi // 33 // AvazyakalaghuvRttau tilakAcAryeNa caturviMzatijinapratimA bharataH svayaM pratiSThitavAn , iti pratipAditamasti tatsvamatikalpitameva, AvazyakacUrNI AvazyakabRhadvattau ca tathA'darzanAt / pratyuta zatruJjayamAhAtmye SaSThe sarge bharatena yatibhiH pratiSThA kAriteti varttate / yathA "evaM siMhaniSadyAkhyaM, prAsAdaM vidhivannRpaH / kArApyAtha yativrAtaiH, pratyatiSThapadutsavAt // 1 // tataH zuciH zvetavAsAH, prAsAdantarviveza sH| kRtvA naiSedhikI cakrI, triH pradakSiNayacca tam" // 2 // ityAdi / tathA paJcamasarge'pi "tato'rhadbhaktibharito, bharato gaNadhAribhiH / tatropahArairvividhaiH, pratiSThAmapyacIkarat" // 1 // tathaiva ca zrIhaimaRSabhacaritre'pi "iti caityaM vinirmApya, pratiSThApya ca cakrabhRt / zvetAMzukadharastatrAvizanmegha ivoDupaH" // 1 // // 34 / / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26] [zrIvicAraratnAkaraH ___ "ariDunemissa aMte dhammaM soUNa pavvaio, gao ya bhagavayA saddhi, dhijjAiyassa apattiyaM jAyaM, kAleNa puNa bhagavayA saddhiM bAravaimAgao, masANe ya paDimaM Thio, diTTho ya dhijjAieNa, tato kuvieNa kuDayaMge, matthae dAUNa aMgArANa se bhario tassa ya samma ahiyAsemANassa kevalaM samuppaNNaM" / iti AvazyakabRhadvRttau 107 patre / / RSimaNDalapaJcatriMzattamagAthAyAM tu"vaMdAmi nemisIsaM, vayadiNagahiegarAivarapaDimaM / somilakayauvasaggaM, gayasukumAlaM sivaM pattaM" // 35 // "tadbhAvamativizuddhaM, jJAtvA shriidhrmghosssuuriindraaH| samprAptAstasya paTA-vAse caraNAcaraNacaturAH // 9 // sa ca teSAM ghRtamamitaM, niHzeSairdUSaNaiH parityaktam / pratilAbhayati pramado-tpannasamagrAGgomAJcaH" // 10 // iti / zrIRSimaNDalASTAdazasahastyAM vRttau prathamagAthAyAm / haimaRSabhacaritre tu"asyAnupadamevAtha, sAdhudvitayamAgamat / tadarha cAnnapAnAdi, daivAdaikSanna kiJcana // 33 // itastato'nveSayaMzca, sArthavAhaH svayaM tataH / IkSAJcakre ghRtaM styAnaM, nijAzayamivAlam" // 34 // iti // 36 // tathA vasudevahiNDau puSpamAlAvRttau ca vasudevapUrvabhave cAritraparyAya: 55000 varSANi / haimanemicaritre tu 12000 varSANi // 37 // tathA vasudevahiNDau vasudevapUrvabhavamAtulasya kanyAtrayam / haimanemicaritre tu kanyAsaptakamiti // 38 // nemicaritre vandAruvRttau ca dvArikAyAM neminAthe sati caturmAsake vandanAya nAgataH kRSNaH / bhavabhAvanAvRttau tu "dhammatthaM mottUNa'' ityAdyakSarairdharmArthaM vinA niyamo gRhIto'stIti // 39 // tathA yadA kila nemiH pravrajitastadA rathanemijyeSThabhrAtA rAjImatImupacarati, sA D:\ratan.pm5\5th proof
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare madhyabhAge ekAdazastaraGgaH] [207 mAmicchediti, sA bhagavatI niviNNakAmabhogA anyadA tadabhiprAyaM jJAtvA madhughRtasaMyutA peyA pItA, tasminnAgate tayA madanaphalAghrANena vAntA / uktaM ca-"dhigatthu te jasokAmI" [da.vai.217] ityAdi / iti gacchAcAraprakIrNakavRttau / tathaiva ca tilkaacaarykRtdshvaikaalikvRttaavpi|| "gRhI caturvarSazatIM, chadmastho vatsaraM sthitaH / paJcavarSazatImAsIdrathanemistu kevalI // 185 // rAjImatyA api tathA, kaumAraM chadmavAsitam / kevalitvaM ca sarvo'pi, paryAyo rathanemivat // 186 // nemevarSazatenAgre, yayau rAjImatI zivam / yadrakto mAmamucannemiH, siddhiM tAM kila vIkSitum // 187 // mAhendre'gAcchivAdevI, samudravijayo'pi ca / dazArdA apare'pyaSTau, svargalakSmIbhujo'bhavat" // 188 // nemestu trINi zatAni gRhasthaparyAya ityatrApi nemito rathanemijyeSThabhrAtaiva / nemicaritre tu "itazca nemiranujo, rathanemiH smarAturaH / jajJe rAjImatI pazyannidriyANAM vazaMvadaH" // 258 // // 40 / / tathA "asurAdayo yAvadvanaspatikAyikA anantaramuddhRtAstIrthaM na labhante, antaHkriyAM punaH kuryuH" / iti prajJApanA 20 padavRttau / vasudevacarite tu "nAgakumArebhyo'pyuddhRto'nantaramairavatakSetre'syAmavasarpiNyAM caturviMzatitamastIrthakara upadarzitaH" / tadatra tattvaM kevalino vidantIti // 41 // ___ evaM bhUyAMsi anyAnyapi matAntarANi zAstre dRzyante, tena dharmArthinA kutrApi kadAgraho na kAryaH / purAtanairmahApuruSairbahuzrutairyadi kimapi nAhatyanirNItaM tarhi AdhunikairmandaprajJaiH kimiva nirNetuM zakyam ?, tato yadA yo grantho vAcyate tadA tadgranthasthamucyate, iti jagadguruzrIhIravijayasUrINAmanuziSTiriti // iti zrImadakabbarabhUpAlavizAlacittAlavAlavivaddhitavRSarasAlazAlAtizAlizIlazrIjagadgurubhaTTArakazrIhIravijayasUrIzvaraziSyopAdhyAyazrIkIrtivijayagaNisamuccite zrIvicAraratnAkare madhyabhAge matAntarasamuccayanAmA ekAdaza AvarttaH smaaptH||11|| D:\ratan.pm5\5th proof
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare madhyabhAge // dvAdazastaraGgaH // mithyAtvaviSavisaMsthUlanaranikaravikArasadagadaGkAram / vidhinA zrIjinavacanaM dhyeyaM dhImadbhirurucanam // 1 // atha zrImUlasUtravicArA likhyanta-tatra tAvadAvazyakavicArAH, tatra ca prathama yuktirasikahRdayapramodAya yuktizAlI indriyaviSayavicAro likhyate puDhe suNei sadaM, rUvaM puNa pAsaI apuDhe tu / gaMdhaM rasaM ca phAsaM ca baddhapuDhe viyAgare // 6 // vRttiryathA-nanu vyaJjanAvagrahaprarUpaNadvAreNaiva tathA zrotrendriyAdInAM prAptAprAptaviSayatA prAk pratipAditA, tataH kimarthameSa punaH prayAsaH iti ? ucyate-tatra prakrame gAthAvyAkhyAnadvAreNa pratipAditA, samprati tu sUtrataH pratipAdyata ityadoSaH, zrotrendriyaM kartR, zabdaM karmatApannaM, zRNoti-gRhNAti paricchinnatIti bhAvaH, spRSTaM tarau vAyuvadAliGgitamAtram , kimuktaM bhavati? zabdadravyANi sakalalokavyApIni sUkSmANyata eva dravyendriyasyAntarapi manAk pravizanti, tadanyadravyavAsasvabhAvAni ca, zrotrendriyaM zeSendriyagaNApekSayA prAyaH paTutaraM tataH spRSTamAtrameva zabdadravyasamUhaM gRhNAti, etena yadAhuH sugatamatAnusAriNaH zrotramapyaprAptakAri, tathA ca tadgrantha:-"cakSuHzrotramano'prApyakArI"[ ] iti / te pratikSiptA draSTavyAH, tathA hi-aprApyakAri tatpratipattuM zakyate yasya viSayakRtAnugrahopaghAtAbhAvaH, yathA cakSurmanasI, zrotrasya ca zabdakRta upaghAto dRzyate, sadyo jAtabAlasya samIpe mahAprayatnatADitajhallarIjhAtkArazravaNataH, yadvA vidyutprapAte tatpratyAsannadezavartinAM nirghoSazravaNato badhirIbhAvadarzanAt / zabdaparamANavo hi utpattidezAdArabhya 'jalataraGga'nyAyena prasaramabhigRhNAnAH zrotrendriyamAgacchanti, tataH sambhavatyupaghAtaH / nanu yadi zrotrendriyaM prAptameva zabdaM gRhNAti nAprAptaM tarhi yathA gandhAdau gRhyamANe na tatra dUrAsannAditayA bhedapratItiH, evaM zabde'pi na syAt , prApto hi viSayaH paricchidyamAnaH sarvo'pi sannihita eva, tatkathaM dUrAsannAdi 1. Ava.ni./5 gaa.|
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare madhyabhAge dvAdazastaraGgaH] [209 bhedapratItirbhavatumarhati ? / atha ca pratIyate zabdo dUrAsannAditayA, tathA ca loke vaktAra: zrUyate kasyApi dUre zabda iti / anyacca yadi prAptaH zabdo gRhyate zrotrendriyeNa tarhi cANDAlokto'pi zabdaH zrotrendriyasaMspRSTo gRhyate, iti zrotrasya cANDAlasparzadoSaH, tanna zreyasI zrotrasya prAptakAritA, tadetanmahAmohamalImasamAnasabhASitam / yato yadyapi zabdaH prApto gRhyate zrotrendriyeNa tathA'pi yata utthitaH zabdastasya dUrAsannatve zabde'pi svAnyavaicitryasambhavAddUrAsannAdibhedapratItirullasiSyati, tathA hi-dUrAdAgataH zabdaH kSINazaktikatvAt khinna iva lakSyate aspaSTarUpo vA, tato loke vyavahAro dUre zabdaH zrUyate iti, asya vAkyasyAyaM bhAvArtha:-dUrAdAgataH zabdaH zrUyate, syAdetadevamatiprasaGgaH prApnoti, tathA hi-etadapi vaktuM zakyate dUre rUpamupalabhyate, kimuktaM bhavati ? dUrAdAgataM rUpamulabhyate, tatazcakSurapi prApyakArIti prApnoti na caitadiSyate, tasmAnna tatsamIcInamiti tadayuktaM, yata iha cakSuSo rUpakRtAnugrahopaghAtau nopalabhyete, zrotrendriyasya tu zabdakRtopaghAta upalambhagocaro'sti, yathoktaM prAk, tato nAtiprasaGgopAdAnaM yuktimat / anyacca pratyAsanno'pi janaH pavanasya pratikUlamavatiSThamAnaH zabdaM na zRNoti, pavanavartmani punaravatiSThamAno dUradezasthito'pi zRNoti, tathA ca loko vaktAro na vayaM pratyAsannA api tvadIyaM zabdaM zRNumaH pavanasya pratikUlamavasthAnAt , yadi punaraprAptameva zabdaM rUpamiva janA pramiNayustahi pavanasya pratikalamapyavatiSThamAnA rUpamiva zabdaM yathAvasthitaM paricchindyuH na ca paricchindanti, tasmAt prAptA eva zabdaparamANavaH zrotrendriyeNa parigRhyante ityavazyamabhyupagantavyam , anyathA kramagrahaNAnupapatteH / tathA hiyadyaprAptA eva zabdA gRhyante tarhi teSAM yogyadezAvasthitAnAM samIpasthairdUrasthaizca grahaNamekakAlaM bhavet yathA cakSuSA yogyadezAvasthitAnAM ghaTapaTAdInAM krameNa ca grahaNamanubhUyate pUrvaM samIpasthairiti / yadapi coktaM-cANDAlasparzadoSa iti tadapi cetanAvikalapuruSabhASitamivAsamIcInam , sparzAsparzavyavasthA hi lokakAlpanikI, na pAramArthikI / tathA hi yAmeva bhuvamagre cANDAlaH spRzan yAti tAmeva pRSThataH zrotriyo'pi tathA yAmeva nAvamArohati cANDAlastAmevArohati zrotriyo'pi, tathA sa eva mArutazcANDAlaM spRSTvA zrotriyamapi spRzati, na ca tatra loke sparzadoSavyavasthA, tathA zabdapudgalasaMsparze'pi na bhavatIti na kazciddoSaH / anyacca yadA ketakIdalanicayaM zatapatrAdipuSpanicayaM vA zirasi nibaddhya vapuSi vA mRgamadacandanAdyavalepanamAracayya vipaNivIthImAgatya D:\ratan.pm5\5th proof
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20] [zrIvicAraratnAkaraH cANDAlo'vatiSThate tadA tadgataketakIdalAdigandhapudgalAH zrotriyAdinAsikAsvapi pravizanti, tatastatrApi cANDAlasparzadoSaH prApnotIti taddoSabhayAnnAsikendriyamaprApyakAri pratipattavyam , na caitadbhavato'pyAgame pratipAdyate tato bAlizajalpitamiti kRtaM prasaGgena / kecit punaH zrotrendriyasya prApyakAritAbhyupagacchantaH zabdasyAmbaraguNatvaM pratipannAH tadazlIlamAkAzaguNatAyAM zabdasyAmUrttatvaprasakteH, yo hi tadguNaH sa tatsamAnadharmA yathA jJAnamAtmanaH, tathA hi-amUrta AtmA tatastadguNo jJAnamapyamUrtameva, evaM zabdo'pi yadyAkAzaguNastarhi AkAzasyAmUrttatcchabdasyApi tadguNatvenAmUrttatA bhavet , na cAsau yuktisaGgatA tallakSaNAyogAt , mUrtiviraho hyamUrttatA, na ca zabdAnAM mUrtivirahaH sparzavattvAt / tathA hi-sparzavantaH zabdAstatsamparke upaghAtadarzanAlloSTavat , na cAyamasiddho hetaH, yato dRzyate sadyo jAtabAlakAnAM karNadezAbhyarNagADhAsphAlitajhallarIjhAtkArazravaNataH zravaNasphoTaH, na cetthamupaghAtakRttvamasparzavatve sambhavati yathA hi vihAyasaH, tato vipakSe gamanAsambhavAnnaikAntiko'pi atazca sparzavantaH zabdAH tairabhighAte girigahvarabhityAdiSu zabdotthAnAlloSTavat , ayamapi heturubhayorapi siddhaH / tathA hi-zrUyante tIvraprayatnoccAritazabdAbhighAte girigahvarAdiSu pratizabdoH pratidik, tataH sparzavatvAnmUrtI eva zabdAH, "rUpasparzAdisannivezo mUrtiH" [ ] iti vacanAt , tataH kathamivAkAzaguNatvaM zabdAnAmupapattimat / api ca tadAkAzamekanamekaM vA, yadyekaM tarhi yojanalakSAdapi zrUyet AkAzasyaikatvena zabdasya tadguNatayA dUrAsannAdibhedAbhAvAt , athAnekamevaM sati vadanadeze eva sa vidyate iti kathaM bhinnadezavartibhiH zrUyate, vadanadezAkAzaguNatayA tasya zrotrendriyAkAzasambandhAbhAvAt / atha ca zrotrendriyAkAzasambaddhatayA tacchravaNamabhyupagamyate tanna zreyAnAkAzaguNatvAbhyupagamaH / nanvAkAzaguNatvamantareNa zabdasyAvasthAnameva nopapadyate, avazyaM hi padArthena sthitimatA bhavitavyaM, tatra rUpasparzarasagandhAnAM pRthivyAdimahAbhUtacatuSTayamAzrayaH zabdasya tvAkAzamiti tadayuktam , evaM sati pRthivyAdInAmapyAkAzAzritvenAkAzaguNatvaprasakteH / atha nAzrayaNamAnaM tadguNatvanibandhanaM kintu samavAyaH, sa cAsti zabdasyAkAze na tu pRthivyAdInAmiti / nanu ko'yaM samavAyo nAma ekalolIbhAvenAvasthAnam , yathA pRthivyAde rUpAdibhiriti cet ? na tahi zabdasyAkAzaguNatvaM AkAzena sahAsyaikalolIbhAvenApratipatteH / athAkAze upalabhyamAnatvAttadguNatA zabdasya tarhi tUlakAderapyAkAze upalabhyAmAnatvAttadguNatA prApnoti, atha D:\ratan.pm5\5th proof
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare madhyabhAge dvAdazastaraGgaH] [211 tUlakAdeH paramArthataH pRthivyAdisthAnamAkAze tUpalambho vAyunA saJcAryamANatvAt , yadyevaM tahi zabdasyApi paramArthataH sthAnaM zrotrAdi, yatpunarAkAze'vasthAnaM tadvAyunA saJcAryamANatvAt / tathA hi-yato yato vAyuH saJcarati tatastataH zabdo'pi gacchati, vAtapratikUlaM zabdasyAzravaNAt / uktaM ca prajJAkaraguptena-"yathA vA preryate tUlamAkAze mAtArizvanA tathA zabdo'pi kiM vAyoH, pratIpaH ko'pi zabdavit" // [ ] tannAkAzaguNaH zabdaH, kintu pudgalamaya iti / tathA rUpyata iti rUpam tat rUpaM punaH pazyatigRhNAtyupalambhata iti yAvat / aspRSTaM-anAliGgitaM gandhAdivanna sambaddhamityarthaH / tuzabda evakArArthaH sa cAvadhAraNe, rUpaM punaH pazyannaspRSTameva, cakSuSo'prApyakAritvAt , etacca prAgeva bhAvitam / punaHzabdo vizeSaNArthaH, sa caitadvizinaSTi aspRSTamapi yogyadezAvasthitaM na punarayogyadezAvasthitamamaralokAdi / gandhyate AghrAyata iti gandhastam , 'rasa' AsvAdane, rasyate'neneti rasastaJca, spRzyata iti sparzastaJca, cazabdau pUraNArthau / baddhaspRSTamiti baddhaM-AzliSTaM toyavadAtmapradezairAtmIkRtamityarthaH, spRSTaM pUrvavat , prAkRtazailyA cetthamupanyAso 'baddhapuTuM' iti / paramArthatastu spRSTaM ca tadvaddhaM ca spRSTabaddhamiti draSTavyam / Aha-yadbaddhaM gandhAdi tatspRSTaM bhavatyeva, aspRSTasya sambandhAyogAt , tatra spRSTazabdoccAraNaM gatArthatvAdanarthamiti naiSa doSaH, zAstrArambhasya sarvazrotRsAdhAraNatvAt / trividhA hi zrotAra:-kecidudghaTitajJAH kecinmadhyamabuddhayaH tathA'nye prapaJcitajJAH, tatra prapaJcitAnAmanugrahAya gamyamAnasyApyabhidhAnamadoSAyeti / prakRtabhAvArthastvayam-gandhadravyANi svalpAni sthUlAni tadanyavAsanakAni ghrANAdIni cendriyANi zrotrendriyApekSayA apaTUni, tato ghrANendriyAdigaNo gandhAdi AliGgitAnantaramAtmapradezairAtmIkRtaM gRhNAti nAnyatheti, evaM vyAgRNIyAt pratipAdayet prajJApakaH svaziSyebhyaH / etadeva vyAkhyAnaM bhASyakAro'pyAha "puDhe reNuM va taNuMmi, baddhamappIkayaM paesehiM / chikkAI ciya giNhei, saddadavvAi jaM tAI ||1||[vi.bhaa./337] bahusuhumabhAvugAI, jaM paDuyaraM ca soyavinnANaM / gaMdhAdiyadavvAiM, vivarIyAiM jato tAI ||2||[vi.bhaa./338 ] pharisANaMtaramattappaesamIsIkayAi dhippaMti / paDuyaraviNNANAiM, jaM ca na ghANAi karaNAiM" ||3||[vi.bhaa./339 ] D:\ratan.pm5\5th proof
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ zrIvicAraratnAkaraH nanvidamuktaM yogyadezAvasthitameva rUpaM pazyati nAyogyadezAvasthitam, tatra kiyAn cakSuSo (zrotrAdInAM ) viSayaH ?, kiyato dezAdAgataM zrotrAdi zabdAdikaM gRhNAti ? ucyate--zrotraM tAvat zabdaM jaghanyato'GgulasaGkhyeyabhAgamAtradezAt utkarSatastu dvAdazabhyo yojanebhyaH, cakSurindriyamapi jaghanyato'GgulasaGkhyeyabhAgAvasthitaM pazyati utkarSatastu sAtirekayojanazatasahasravyavasthitam, ghrANarasanasparzanAni tu jaghanyenAGgulAsaGkhyeyabhAgamAtrAddezAdAgataM gandhAdi gRhNanti utkarSatastu navabhyo yojanebhyaH / 2] nanvaGgulaM tridhA bhavati tadyathA-- AtmAGgulaM ucchrayAGgulaM pramANAGgulaM ca tatra1" jeNaM jayA maNUsA, tesiM jaM hoi mANarUvaM tu / taM bhaNiyamihAyaMgulamaNiyayamANaM puNa imaM tu // 1 // ityevaM rUpamAtmAGgulam paramANU tasareNU, rahareNU aggayaM ca vAlassa / likkhA jUyA ya javo, aTThaguNavivaDDhiyA kamaso // 2 // ityAdirUpasamucchrayAGgulam / ussehaMgulamegaM, havai pamANaMgulaM sahassaguNaM / taM ceva duguNiyaM, khalu vIrassAyaMgulaM bhaNiyaM" // 3 // ityevaM lakSaNaM pramANAGgulam / tatrAtmAGgulena pramIyate tattatkAle vApIkUpAdikaM vastu, ucchrayAGgulena naratiryagdevanairayikazarIrANi, pramANAGgulena nagapRthivIvimAnAni / uktaM ca2" AyaMguleNa vatthaM, ussehapamANato miNasu dehaM / nagapuDhavivimANAiM, miNasu pamANaMguleNaM tu // 1 // [ pra.sA./1397] tatredamindriyaviSayaparimANaM kimAtmAGgulena pratipattavyamAhosviducchrayAGgulena ? ucyate-- AtmAGgulena / tathA cAha--cakSurindriyaviSayaparimANacintAyAM bhASyakRt-- appattakAri nayaNaM, maNo ya nayaNassa visayaparimANaM / AyaMguleNa lakkhaM, airittaM joaNANaM tu // 1 // [vi.bhA./340] nanu dehapramANamucchrayAGgulena dehAzritAni cendriyANi, tatasteSAM viSayaparimANamapyucchrayAGgulena vaktumucitam kathamucyate AtmAGgulena ? naiSa doSa:, yadyapi hi nAma dehAzritAnIndriyANi tathA'pi teSAM viSayaparimANamAtmAGgulena dehAnyatvAdviSayaparimANasya, tathA cAmumevArthamAkSepapurassaraM bhASyakRdAha naNu bhamiyamussayaMgulapamANato jIvadehamANAiM / dehapamANaM taM ciya, na u iMdiyisayaparimANaM // 1 // [ vi.bhA./341 ] 1. vi. bhA. / 340 vR. madhye / 2. vi. bhA. / 340vR. madhye / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare madhyabhAge dvAdazastaraGgaH] [213 ___ atra 'dehapamANaM taM ciya' iti yattat ucchyAGgulameyatvenoktaM taddehapramANamAtrameva, na tvindriyaviSayaparimANam , tasyAtmAGgalaprameyatvAt / atha yadi viSayaparimANamindriyANAmucchyAGgulena syAttataH ko doSa Apadyeta ? ucyate-paJcadhanu:zatAdimanuSyANAM viSayavyavahAravyavacchedaH / tathA hi-yadbharatasyAtmAGgulaM tatkila pramANAGgulam , tacca pramANAGgulamucchrayAGgulasahasreNa bhavati / "ussehaMgulamegaM,havai pamANaMgulaMsahassaguNaM'[ ]iti vacanAt , tato bharata-sagarAdicakravatinAM yA ayodhyAdayo nagaryo ye ca skandhAvArA AtmAGgalena dvAdazayojanAyAmatayA siddhAnte prasiddhAste ucchyAGgalapramityA anekAni yojanasahasrANi syuH, tathA ca sati tatrAyudhazAlAdiSu tADitabheryAdizabdazravaNaM na sarveSAmApadyeta 'bArasahijoaNehiM, soyaM ahigiNhae saI''[ ] iti vacanAt , atha ca samastanagaravyApI samastaskandhAvAravyApI ca vijayaDhakkAdizabda Agame pratipAdyate, tata evamAgame prasiddhaH paJcadhanuHzatAdi(pramANAnAM) manuSyANAM viSayavyavahAro vyavacchedaM mA prApadityAtmAGgalenendriyaviSayaparimANamavasAtavyam , nocchyAGgalena / tathA cAha bhASyakRt jaM teNa paMcadhaNusayanarAdivisayavavahAre voccheo|| pAvai sahassaguNiyaM, jeNa pamANaMgulaM tatto ||1||[vi.bhaa./342 ] atra tasmAdAtmAGgalenaivendriyANAM viSayaparimANaM nocchyAGgaleneti, yadapyuktaM prAk dehAzritAnIndriyANi iti teSAM viSayaparimANamucchyAGgaleneti tadapyayuktaM, indriyANAmapi keSAJcit pRthutvasyAtmAGgalena mIyamAnatvAbhyupagamAt , anyathA trigavyUtAdimanuSyANAM rasAdyabhyavahAravyavaccheda prasakteH tathA hi-trigavyUtAdInAM manuSyANAM SaDagavyatAdInAM hastyAdInAM (ca) svazarIrAnasAritayA ativizAlAni mukhAni jihvAzca, tato yadyucchrayAGgalena teSAM kSuraprAkAratayoktasyAbhyantaranivRttyAtmakasya jihvendriyasyAGgalapRthaktvalakSaNo vistAraH parigRhyate tadA'tyalpatayA na tatsarvAM jihvAM vyApnuyAt , sarvavyApitvAbhAve ca yo'sau bAhulyena sarvAtmanA'pi jihvayA rasAvedanalakSaNaH pratiprANiprasiddho vyavahAraH sa vyavacchedaM yAyAt / evaM ghrANAdiviSayo'pi yathAyogaM gandhAdivyavahAravyavacchedo bhAvanIyaH, tasmAdAtmAGgulena jihvAdInAM pRthutvamavasAtavyam , nocchyAGgulena / Aha ca bhASyakRt iMdiyamANe vi tayaM bhaNayijjaM jaM tigAuyAINaM / jibbhidiyAimANaM, saMvavahAre virujjhejjA ||1||[vi.bhaa./343] D:\ratan.pm5\5th proof
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ 224] [zrIvicAraratnAkaraH asyAkSaragamanikA-taducchyAGgalamindriyamAne'pyAstAmindriyaviSayaparimANacintAyAmityapi zabdArthaH bhajanIyaM-vikalpanIyaM, kvApi gRhyate kvApi na gRhyate ityarthaH / kimuktaM bhavati ? sparzanendriyapRthutvaparimANacintAyAM grAhyamanyendriyapRthutvaparimANacintAyAM tu na grAhyam , teSAmAtmAGgalena parimANakaraNAditi / kathametadavaseyamiti cet ? tata Aha-yat yasmAt sarveSAmapIndriyANAmucchrayAGgalena parimANakaraNe trigavyUtAnAmAdizabdAdvigavyUtAdi parigrahaH, jihvendriyAdimAnaM sUtroktaM saMvyavahAre virudhyeta / yathA ca virudhyeta tathA'nantarameva bhAvitaM, tasmAt sarvamindriyaviSayaparimANamAtmAGgalenaiveti sthitam / nanu bhavatvAtmAGgalena viSayaparimANaM tathA'pyuktasvarUpaM cakSurindriyaviSayaparimANaM na ghaTate, adhikasyApi tadviSayaparimANasyAgamAntare pratipAdanAt / tathA hipuSkaravarArddha mAnuSottaraparvatasamIpe manuSyAH karkasaGkrAntau pramANAGgalaniSpannaiH sAtirekaikaviMzatiyojanalakSairvyavasthitamAdityamavalokamAnAH pratipAdyante zAstrAntare / tathA ca tadgrantha: 1"igavIsaM khalu lakkhA , cauvIsaM ceva taha sahassAI / taha paMcasayA bhaNiyA, sattattIsA ya airittA // 1 // [ ] ii nayaNavisayamANaM, pukkharadIvaDDavAsimaNuyANaM / puvveNa ya avareNa ya, pihiM pihiM hoi maNuyANaM" // 2 // [ ] tataH kathamuktasvarUpaM nayanaviSayaparimANamAtmAGgalenApi ghaTate pramANAGgalenApi vyabhicArAt / uktaM ca "lakkhehi ekkavIsAi, sAiregehi pukkharakhaMmi / udae pecchaMti narA, sUraM ukkosae divase // 1 // [vi.bhA./345] nayaNidiyassa tamhA, visayapamANaM jahA sue bhaNiyaM / A ussehapamANaM-guleNa ikkeNa vi na juttaM" // 2 // [vi.bhA./346 ] satyametat , kevalamidaM viSayaparimANaM prakAzyaviSayaM draSTavyaM na tu prakAzakaviSayam / tataH prakAzake'dhikataramapi viSayaparimANaM na virudhyate iti na kazcidvirodhaH / kathametadavasIyate ? iti cet ucyate-pUrvasUrikRtavyAkhyAnAt , sakalamapi hi kAlikazrutaM pUrvasUrikRtavyAkhyAnAnusAreNaiva vyAkhyAnayanti mahAdhiyaH, na yathA'kSarasannivezamAtram / pUrvagatasUtrArthasaGgrahaparatayA kAlikazrutasya kvacit saGkSiptasyApyarthasya mahatA 1. vi.bhA./gA.345/346 vRttau / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare madhyabhAge dvAdazastaraGgaH] [215 vistareNa, kvacidvistaravato'pyatisaGkepeNAbhidhAne aktinaiH svalpamatibhiryathAvasthitArthatayA jJAtumazakyatvAt / ata evoktamidamanyatra "jaM jaha bhaNiyaM sutte, taheva jai taM viyAlaNA natthi / kiM kAlikANuyogo, diTTho diTippahANehiM" // 1 // [ bR.bhA./3315 ] tasmAt pUrvasUrikRtavyAkhyAnAnnAdhikRtagranthavirodhaH / Aha ca bhASyakRt suttAbhippAo'yaM, payAsaNijje tayaM na u payAse / vakkhANao viseso, na hi saMdehAdilakkhaNayA ||1||[vi.bhaa./347] athoktapramANaviSayamullaGghya kasmAcchotrAdi zabdAdikaM na gRhNAti ? ucyatesAmarthyAbhAvAt , utkarSato'pi zrotrAdInAmetAvatyeva zaktiH / yadvAdazAdibhya eva yojanebhya AgatAn zabdAdIn gRhNAti, na parataH / cakSurapi sAtirekayojanalakSAttadvyavasthitaM, na parato'pIti / tathA dvAdazabhyo navabhyazca yojanebhyaH parataH samAgatAnAM zabdAdidravyANAM tathAvidhapariNAmAbhAvAcca, parato hi samAgatAH zabdapudgalAstathAsvAbhAvyAnmandapariNAmAstathopajAyante yena svaviSayaM zrotrAdijJAnaM notpAdayitamIzAH / Aha ca bhASyakRt bArasahiMto sottaM, sesANi u navahi joannehito| gehaMti pattamatthaM, etto parato na geNhaMti ||1||[vi.bhaa./348] ityAvazyakamalayagirivRttau 435 pratau 23 / 24 / 25 patre // 1 // athoddhRtAnuddhRteSu tiryaganarAmareSu kiyanti sAmAyikAni bhavantIti vicAro likhyate 'tiriesu aNuvaTTe, tigaM caukkaM siyA ya uvaTTe / maNuesu aNuvvaTTe, cauro tidugaM tu uvvaTTe // 44 // vyAkhyA-tiryakSu garbhavyutkrAntikeSu saMjJiSvanuddhRtaH san trikamAdyaM trisAmAyikamadhikRtya pratipattA pratipannazca bhavatItyadhyAhAraH, 'caukkaM siyA ya uvvaTTe' uddhRtastu manuSyeSyAyAtaH syAccatuSkaM syAtrikaM syAdvikamadhikRtyobhayathA'pi bhavatIti / 'maNuesu aNuvvaTTe cauro tidugaM tu uvvaTTe' manuSyeSvanuddhRtaH san catvAri pratipadyate prAkpratipannazca bhavatIti, trINi dvikaM tuzabdo vizeSaNe uddhRtastiryagnarAmareSvAyAtastrINi dvikaM cAdhikRtyobhayathA'pi bhavatIti gAthArthaH / 1. vi.bhASye/2747 gA. / 2. cauro bitiyaM siuvvaTTe / vi.bhA. D:\ratan.pm5\5th proof
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ rakSA [zrIvicAraratnAkaraH _ 'devasu aNuvvaTe, 2dugaM cauknaM siyA ya uvtttte| uvvaTTamANao puNa, savvo vi na kiMci paDivajje // 45 // vyAkhyA-deveSvanuddhRtaH san dvikamAdyasAmAyikadvayamAzrityobhayathA bhavatIti kriyA / 'caukkaM siyA ya uvvaTTe' iti pUrvavat , udvarttamAnaka: punarapAntarAlagatau sarvo'pyamarAdi na kiJcit pratipadyate, prAkpratipannastu dvayorbhavatIti gAthArthaH / ityAvazyakamalayagirivRttau 435 pratau 336 patre // 2 // atha samyaktvAdisAmAyikacatuSkavicAro likhyate-prathamaM sAmAyikacatuSkalAbhadvAramAha abbhuTThANe viNaye, parakkame sAhusevaNAe ya / sammaiMsaNalaMbho, virayAviraIa viraIe // 1 // abhyutthAne sati samyagdarzanalAbho bhavatIti kriyA, tathA vinaye-aJjalipragrahAdirUpe, tathA parAkrame kaSAyajaye tathA sAdhusAdhvIsevAyAm , tathA viratAvirate:-dezaviratevirate:sarvaviraterlAbhaH // 1 // ___ taccatuSkamitthaM labdhaM sat kiyantaM kAlaM jaghanyata utkarSatazca bhavati ? iti sthitidvAraM pratipAdayannAha 3sammattassa suassa ya, chAvaTThIsAgarovamAi tthiii| sesANa puvvakoDI, desUNA hoi ukkosA // 2 // samyaktvasya zrutasya ca labdhimaGgIkRtya samyaktvasAmAyika zrutasAmAyikayorutkRSTA sthitiH SaTSaSTiH sAgaropamANi kiJcidadhikAni // 2 // kathaM iti cet ? ucyate do vAre vijayAisu, gayassa tiNiccue ya chAvaTThI / narajammapuvvakoDI, puhuttamukkosato ahiaM // 3 // dezavirati-sarvaviratisAmAyikayorutkRSTA sthitirdezonA pUrvakoTI saptamAsAdhikavarSASTakonA pUrvakoTIti yAvat / jaghanyatastvAdyasAmAyikatrayasya sthitirantarmuhUrtam , sarvaviratisAmAyikasyaikaH samayaH, cAritrapariNAmArambhasamayAnantarameva kasyApyA 1. vi.bhASye/2748 gA. / 2. duga tiga curo.....| vi.bhA. 3. vi.bhASye/2761 gaa.| 4. vi.bhASye/2762 / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare madhyabhAge dvAdazastaraGgaH] [217 yuSkakSayasambhavAt , dezaviratipariNAmastvantarmohUrtikaH, evaM dvividhatrividhAdibhaGgabahulaprANAtipAtAdinivRttirUpatvAt , sarvajIvApekSayA tu sarvANi sarvadA iti // 3 // athaikasmin samaye sAmAyikacatuSkasya pratipadyamAnakAn pratipAdayannAha1sammattadesavirayA, paliassa asNkhbhaagmettaao| seDhIasaMkhabhAgo, sue sahassaggaso viraI // 4 // utkarSata ekasmin vivakSitasamaye samyaktvaM dezaviratiM ca pratipadyamAnAH prANinaH kSetrapalyopamAsaGkhyeyabhAgamAtrAH prApyante, kintu dezaviratisAmAyikapratipattRbhyaH samyaktvapratipattAro'saGkhyeyaguNAH pratipattavyAH, tathotkarSata ekasmin samaye zrute sAmAnyazrute akSarAtmake pratipattAro'saGkhyeyAH ghanIkRtalokaikazreNyasaGkhyeyabhAgamAtrA labhyante / tathA sarvaviratipratipattAra utkarSata ekasmin samaye sahasrAgrazo jJeyAH / tathA jaghanyatazcaturNAmapi sAmAyikAnAM pratipattAra eko dvau veti gAthArthaH // 4 / / samprati prAkpratipannAn pratipatitAMzca pratipAdayannAha2sammattadesavirayA paDivannA saMpaI asNkhijjaa| saMkhijjA ya caritte, tIsu vi paDiyA aNaMtaguNA // 5 // samyagdRSTayo dezaviratAzca prAk pratipannAH samprati-vivakSite vartamAnasamaye utkarSato jaghanyatazcAsaGkhyeyAH prApyante iti zeSaH / kintu jaghanyapadAdutkRSTapade vizeSAdhikAH / ete ca pratyekaM pratipadyamAnakebhyo'saGkhyeyaguNAH / 'saMkhijjA ya caritte' tti cAritre prAkpratipannA saGkhyeyAH ete'pi svasthAne pratipadyamAnakebhyo pUrvapratipannebhyazca caraNapatitA anantaguNAH, tebhyo dezaviratipatitA asaGkhyeyaguNAH tebhyo'pi samyaktvapratipatitA asaGkhyeyaguNAH / tadevamatra zrutavarjasAmAyikatrayapUrvapratipannAH, pratipatitAzcoktAH // 5 // atha zrutasya tAnAha3suapaDivannA saMpai, payarassa asNkhbhaagmettaao| sesA saMsAratthA, suaparivaDiyA hu te savve // 6 // samyagmithyArUpasya sAmAnyenAkSarAtmakasya zrutasya ye pUrvapratipannAste samprati-vartamAnasamaye pratarasyAsaGkhyeyabhAgamAtrAH prApyante / tathA zrutapratipannamAnakebhyastu ye zeSAH 1. vi.bhA./2764 / 2. vi.bhA./2765 / 3. vi.bhA./2766 / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24] [zrIvicAraratnAkaraH saMsArasthA jIvA bhASAlabdhirahitAH pRthivyAdaya ityarthaH, te sarve'pi vyAvahArikarAzyanugatA bhASAlabdhi prApya pratipatitatvAt zrutapratipatitA mantavyAH, te ca samyaktvapratipatitebhyo'nantaguNAH // 6 // adhunAntaradvAramAha-sakRdavAptamapagataM punaH samyaktvAdi kiyatkAlenAvApyate tatrAkSarAtmakAviziSTazrutasyAntaraM jaghanyato'ntarmuhUrtam , utkRSTaM tvAha 1kAlamaNaMtaM ca sue, addhApariyaTTao ya desUNo / AsAyaNabahulANaM, ukkosaM aMtaraM hoi // 7 // ekajIvaM prati kAlo'nanta evAntaraM zrute'kSarAtmake utkarSato bhavatIti yogaH / keSAM ? AzAtanAbahulAnAM iti // 7 // sAmpratamavirahitadvAramAha-atha kiyantaM kAlaM aviraheNa eko dvayAdayo vA sAmAyikaM pratipadyante ? ityAha 2sammasuamagArINaM, aavliaasNkhbhaagmettaao| aTThasamayA caritte, savve vi jahanna do samayA // 8 // samyaktvazrutadezaviratisAmAyikAnAM nairantaryeNa pratipattikAla AvalikAsaGkhyeyabhAmAtrAH samayAH, tathA aSTau samayAzcAritre nirantaraM pratipattikAlaH, sarveSAM jaghanyo'virahitapratipattikAlo dvau samayAviti gAthArthaH / / 8 / / atha virahakAladvAraM pradarzyate3suasamma sattayaM khalu, virayAviraIa hoi bArasagaM / viraIe pannarasagaM, virahiakAlo ahorattA // 9 // zrutasamyaktvayorutkRSTaH pratipattivirahakAlaH saptakaM-ahorAtrasaptakam , tataH paramavazyaM kvacit kazcit pratipadyate, jaghanyatastveka samaya iti / dezaviraterutkRSTaH pratipattivirahakAla ahorAtradvAdazakam , jaghanyatastu trayaH samayA iti / sarvaviraterahorAtrapaJcadazakam , jaghanyatastu samayatrayameveti gAthArthaH // 9 // sAmprataM bhavadvAramAha-kiyato bhavAnekajIvaH sAmAyikacatuSTayaM pratipadyate? iti darzayannAha 1. vi.bhA./2775 / 2. vi.bhA./2777 / 3. vi.bhA./2778 / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare madhyabhAge dvAdazastaraGaH] [219 1sammattadesavirayA, pliassaasNkhbhaagmettaao| aTThabhavA ya caritte, aNaMtakAlaM ca suasamae // 10 // samyaktvavanto dezaviratimantazca svaM svaM sAmAyika kSetrapalyopamAsaGkhyeyabhAgamAtrAn bhavAn yAvallabhante, idamatra hRdayam-ekajIva utkarSataH samyaktvaM dezaviratiM cAsaGkhyeyAn bhavAn yAvallabhata ityarthaH, jaghanyatastveko bhavaH / tathotkarSata ekajIvaH sarvaviratiM aSTau bhavAn yAvat prApnoti, tataH siddhyatIti / jaghanyatastveka eva tathotkarSata eka jIvaH sAmAnyazrutasAmAyikamanantAn bhavAn yAvallabhate, jaghanyatastveka bhavameva marudevIvacceti // 10 // sAmpratamAkarSadvAramAha-AkarSaNamAkarSaH prathamatayA grahaNaM, muktasya vA grahaNamityarthaH / 2tiNha sahassapuhuttaM, sayapuhuttaM ca hoi viraIe / egabhave AgarisA, evaiyA huMti nAyavvA // 11 // AdyasAmAyikatrayANAmutkarSata ekabhave sahasrapRthaktvamAkarSAnekajIvaH karoti / sarvavirateH zatapRthaktvamAkarSAnekabhave karoti / jaghanyatastvekameveti gAthArthaH // 11 // nAnAbhavAkarSanAha 3tiNha sahassamasaMkhA, sahasapuhuttaM ca hoi viriie| nANAbhavaAgarisA, evaiyA hoMti nAyavvA // 12 // AdyatrayANAM sahasrANyasaGkhyeyAni, sarvavirateH sahasrapRthaktvaM ca, etAvanto nAnAbhaveSvAkarSAH / iyaM bhAvanA-trayANAM okabhave sahasrapRthaktvamAkarSANAmuktam , bhavAzca palyopamAsaGkhyeyabhAgasamayatulyAH, tatazca sahasrapRthaktvaM, tairguNitaM sahasrANyasaGkhyeyAnIti / sarvaviraterekabhave zatapRthaktvamAkarSANAmuktam , bhavAzcASTau zatapRthaktvamaSTabhirguNitaM sahasrapRthaktvaM bhavatItyavayavArthaH // 12 // adhunA kSetrasparzanAdvAramAha5sammattacaraNasahiA, savvaM loaM phusai niravasesaM / satta ya caudasabhAe, paMca ya suadesaviraIe // 13 // 1. vi.bhA./2779 / 2. vi.bhA./2780 / 3. vi.bhA./2781 / 4. doNhapuhuttamasaMkhA vi.bhA./2781 gA. / 5. vi.bhA./2782 gA. / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ [zrIvicAraratnAkaraH samyaktvacaraNayuktAH prANina utkRSTataH sarvaM lokaM spRzanti, ete ca kevalisamuddhAtAvasthAyAmiti / jaghanyatastvasaGkhyeyabhAgamiti / tathA zrutasAmAyikasahitAH saptacaturdazabhAgAn spRzanti acyute utpadyamAnAH cazabdAdvayAdIMzca / anyatreti adhastu te na gacchantyeva taM pariNAmAparityajyetyarthaH // 13 // sAmprataM bhAvasparzanocyate-zrutAdisAmAyikaM kiyadbhavaiH spRSTam ? ityAha1savvajIvehiM suaM, sammacarittAi savvasiddhehiM / bhAgehi asaMkhijjehi, phAsiyA desaviraI u||14|| sarvajIvaiH sAMvyavahArarAzyantargataiH sAmAnyazrutaM spRSTam / tathA sarvasiddhaiH samyaktvacAritre spRSTe tadanubhavamantareNa siddhatvAnupapatteH, tathA siddhabhAgairasaGkhyeyaiH spRSTA dezaviratiH / idamatra hRdayam-sarvasiddhAnAM buddhyA asaGkhyeyabhAgIkRtA asaGkhyeyabhAgairekabhAgenairdezaviratiH spRSTA, asaGkhyeyabhAgena tu na spRSTA, yathA marudevIsvAminyeti gAthArthaH // 14 / / ityAvazyakamalayagirivRtto 435 pratau 342 / 343 patre // 3 // atha zrIdazavaikAlikavicArA yathA ajJAtaparamparAH kecana dharmalAbhaM na vadanti tadajJAnam , avagrahayAcane'rthAddharmalAbhasyAyAtatvAt / tathAhi sANIpAvArapihiyaM, appaNA naavpuNgre| kavADaM no paNullijjA, uggahaM se ajAiyA // 18 // [ da./a.5-u.1 ] vRttiryathA-zANI-atasI-valkalajA paTI, prAvAra:-pratItaH kambalAdyupalakSaNametat , evamAdibhiH vihitaM-sthagitaM gRhamiti vAkyazeSaH / AtmanA svayaM nApavRNuyAtnodghATayet / alaukikatvena tadanantargatabhujikriyAdikAriNAM pradveSaprasaGgAt / tathA kapATaM-dvArasthaganaM na prerayet-nodghATayet , pUrvoktadoSaprasaGgAt , kimavizeSeNa ? na ityAha-avagrahamayAcitvA, AgADhaprayojane'nanujJApyAvagraha-vidhinA dharmalAbhamakRtvA // 18 // iti zrIdazavaikAlikapiNDaiSaNAdhyayanaprathamoddezake 114 patre // 4 // __ gRhasthA hi mudhAdAyinaH prazasyAH sAdhavazca mudhAjIvinaH prazasyAH / ukto'rthazca dRSTAntadvArA sukhAdhigamyo bhavatIti sadRSTAntaM mudhAdAyi-mudhAjIvisvarUpaM likhyate 1. vi.bhA./2783 / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare madhyabhAge dvAdazastaraGgaH] [221 dullahA u muhAdAI, muhAjIvI vi dullhaa| muhAdAI-muhAjIvI, do'vi gacchaMti suggaiM // 100 // [ da./a.5-u.1] iti / vRttiryathA-durlabhA eva mudhAdAtAraH, tathAvidhabhAgavatavat , mudhAjIvino'pi durlabhAH, tathAvidhakSullakavat / amISAM phalamAha-mudhAdAtAro mudhAjIvinazca dvAvapyetau gacchataH sugati-siddhigatiM kadAcidanantarameva kadAciddevalokasumAnuSyatvapratyAgamanaparamparayA, bravImIti pUrvavat / atra bhAgavatodAharaNam-kazcit parivrAjaka: kaJcanApi bhaktimantaM bhAgavatamavAdIt-yadi madIyodantamudvahasi tato'haM tava gRhe varSAsamayaM nirvAhayAmi, tenoktam-yadi madIyAM tapti na karoSi, tenoktam-evaM kariSye, tataH pradattastena tasmai samAzrayaH / na kSuNNaM cakAra bhojanAdistasya gRhAdhipatiH atikrAnte kiyatyapi kAle ekadA prAptacchidraizcoraistasya bhAgavatasya pradhAno'zvaH pramAdena rakSakANAmapahRtaH / prabhAtaM varttate, iti na zaktAste tamazvaM nirvoDhum , tato'tigahane taM (muktvA ) te'nyatropAyayuH, atrAntare prAtareva snAtuM parivrAjakastaDAgamupAjagAma, dRSTazca tena sara:samIpavarttinyAM jAlyamasau turagaH pratyabhijJAtazca / aye ! so'yamazvo yo'smAkamupakAriNo bhAgavatasya taskarairapahRtaH / tena gatvA svamAvAsamagre gRhapatipuruSANAmuktaM yathA-mama snAtuM sarasIM gatasya jAlyAM dhautavAso vismRtaM tatazcAkathi / tatastaiH pumAn prahitaH, tena ca tatra gatena dRSTo'sau vAjI samAnItazca kathito gRhapataye / tatastena samacinti-aye ! vyAjena vratinA mamopakAraH kRtaH, tatthakathamahaM nirvyAjadAnaphalaM vihAya pratyupakAreNa dAnapravRtti vidadhAmIti sampradhArya gadito'sau parivrAjaka:-bhadra ! vraja tvamidAnIm , na kRtopakAriNo bhavate tapti vidhAsyAmi, yasmAdupakAriNi vihitaM dAnaM niSphalamupajAyate, ityeSa mudhAdAyIti / mudhAjIvinyudAharaNamucyate-kazcinnarapatiranityatAM vilokya priyANAmapi putrakalatrapautrAdInAmupajAtavairAgyo dharmAdharmaparIkSAM cakre / "ko vA aNiviTuM bhuMjai" tatastaM parIkSayAmIti sampradhArya puruSAnAdideza-yathA rAjA modakAn prayacchati samAgatya gRhyatAm / iti samAkaryodghoSaNAmupAjagmuH kArpaTikaprabhRtayo'rthijanAH / pRSTAzca te bhUbhujA-kena bhavanto jIvatha ? tatraikenoktam-ahaM tAvanmukhena, apareNa gaditam-ahaM pAdAbhyAm , apareNoktam-ahaM hastAbhyAm , anyena niveditam-ahaM lokAnugraheNa, kSullakasAdhunoktam-ahaM mudhikayeti / tatastAnnarapatiH punarjagAda-kathamiva ? iti tataH prathamo jagAda-ahaM tAvatkathako janAnAM vistArya rAmAyaNAdikathAM kathayAmi, tena mukhena D:\ratan.pm5\5th proof
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ sra] [ zrIvicAraratnAkaraH jIvAmIti / dvitIyaH prAha - ahaM lekhavAhako ghaTikAmadhye yojanaM laGghayAmi, tena pAdAbhyAM jIvAmIti / tRtIyaH prAha - ahaM hi lekhako'to hastAbhyAM jIvAmi / bhikSuNoktam- ahaM pravrajitaH, ato lokAnAmanugraheNa / kSullakasAdhunoktam - pravrajito janmajarAmaraNarogazokAdyupadravazatopadrutaM, dAridrayadaurbhAgyakalaGkavrAtakaluSitaM, iSTaviyogAniSTasaMyogaduHkhajanitavyasanazatanilayaM, kSudhApipAsAzItoSNaklezasahasrasaGkulaM, dainyacintAjarAdibhiH kSaNamapyamuktasamIpaM saMsAraM vilokya tato nirviNNaH pratipadyAmuM zarIramAnasAnekaduHkhajaladhivilaGghanasetuM, saubhAgyasaujanyodAryopakArakAraNapratiniSThaM, jJAnavijJAnajanakaM, vijitasamastarAjanyacakrarAjyasampAdakaM, svargAvAsasampAditasukhAzayasandohaM, mokSaphaladAyakaM jainaM dharmam / tato mudhikayA yathopalabdhenAhArajAtena jIvAmIti nizamya tadbhASitaM, aho ! eSa dharmaH sarvaduHkhapramokSaprasAdhaka iti nizcitya vizeSeNAcAryasamIpe dharmamAkarNya pratibuddho rAjye sutaM saMsthApya pravrajyAmasau narapatiragrahIt / eSa mudhAjIvI / iti dazavaikAlikapaJcamAdhyayane prathamoddezake // 5 // I nanu prastaraghaTitAyAM pratimAyAM kiM vandanapUjanAdividhinA, kiM vA darzanena ? maivaM are bhadramukha ! bhagavato'yamAkAraH, etaddarzanAcca bhagavatsmaraNam, tatazca puNyotpattiryuktaiva yathA-citralikhitakAntakAntAvalokanAt kAmAdhyavasAyotpattestanniSiddhaM tathedaM puNyahetutvAdAdRtamapi / citravazAvalokananiSedhazcAyam-- cittabhittiM na nijjhAe, nAriM vA sualaMkiyaM / bhakkharaM piva daTThUNaM, diTThi paDisamAhare // 55 // [ da./a.8 ] iti / vRttiryathA - citrabhittiM- citragatAM striyaM na nidhyAyet-nAlokayet, nArIM vA sacetanAM svalaGkRtAM, upalakSaNAdanalaGkRtAM na nirIkSet / kathaJciddarzanayoge'pi bhAskaramiva sUryamiva dRSTvA dRSTaM pratisamAharet -- drAg nivarttayet / iti zrIdazavaikAlikASTamAcArapraNidhAnAdhyayane 157 patre // 6 // punarapi daNDakAkSarANi likhyante sebhikkhU vA bhikkhUNI vA saMjayavirayapaDihayapaccakkhAyapAvakamme diyA vA rAo vA egao vA parisAgao vA sutte vA jAgaramANe vA se kIDaM vA payaMgaM vA kuMthuM vA pipIliyaM vA hatthaMsi vA pAyaMsi vA bAhuMsi vA UruMsi vA udaraMsi vA 1. daza. a. 4/15 sU. D:\ratan.pm5\5th proof
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare madhyabhAge dvAdazastaraGgaH] [223 sIsaMsi vA vatthaMsi vA paDiggahaMsi vA kaMbalaMsi vA pAyapuchaNaMsi vA rayaharaNaMsi vA gocchagaMsi vA uDagaMsi vA daMDagaMsi vA pIDhagaMsi vA phalagaMsi vA sejjasi vA saMthAragaMsi vA annayaraMsi vA tahappagAre uvagaraNajAe tao saMjayAmeva paDilehiya paDilehiya pamajjiya pamajjiya egaMtamavaNejjA no NaM saMghAyamAvajjejjA iti / vRttiryathA-'se bhikkhU vA' ityAdi, yAvajjAgaramANe vA iti pUrvavadeva / 'se kIDaM vA' ityAdi tadyathA-kITaM vA pataGga vA kunthu vA pipIlikAM vA, kim ? ityAha-haste vA pAde vA bAhau vA UruNi vA udare vA vastre vA rajoharaNe vA gucche vA undake vA daNDake vA pIThake vA phalake vA zayyAyAM vA saMstArake vA anyatarasmin vA tathAprakAre sAdhukriyopayogini upakaraNajAte kITAdirUpaM trasaM kathaJcidApatitaM santaM saMyata evaM san prayatnena vA pratyupekSya pratyupekSya-paunaHpunyenaiva samyak, kim ? ityAha-ekAnte tasyAnupaghAtake sthAne apanayet-parityajet , nainaM trasaM saGghAtamApAdayet-nainaM trasaM saGghAtaM-parasparagAtrasaMsparzapIDArUpamApAdayet-prApayet , anena paritApanAdipratiSedha ukto veditavyaH / 'ekagrahaNe tajjAtIyagrahaNAd' anyakAraNAnumatipratiSedhazca, zeSamatra prakaTArthameva, navaramundakaM sthaNDilam , zayyA sarvAGgikI vasatirvetyuktA / iti zrIdazavaikAlikasUtravRttau hAribhadrayAM SaTjIvanikAyAdhyayanaprAnte // 7 // __ etena vArddhakAdikAraNAddaNDako grAhyo, na tu sarvairiti yatkecana vadanti tadapAstaM draSTavyam , vizeSAnabhidhAnAd gucchakarajoharaNAdInAmapi kAraNikatvApatteH / iti shriidshvaikaalikvicaaraaH| athottarAdhyayanavicArA likhyante tatrAcAmlAditapomahimnA yathA dvAdazavarSANi kuzalinI dvArikA sthitA tathA likhyate aNNattha vasudevanaMdaNeNa bIyavAraM pi ghosAviya nayarIe bho jAyavA ! jo purajaNA ! suhalAliyA ! mahaMtaM dIvAyaNabhayaM samuTThiyaM tA viseseNa dhammaparAyaNA hoha, pANAivAyamusAvAyaparadavvaharaNaparadArasaMgapariggahe jaha sattIu vivajjeha, AyaMbilacautthachaTThaTThamadasamaduvAlasAiM tavamaNuDheha, payatteNa ya devasAhupUyAparAyaNA hoha, tehi vi taha tti paDivannaM harivayaNaM, dIvAyaNo vi dummaI aidukkara bAlatavamaNucariUNa bAravaIviNAse kayaniyANo mariUNa samuppaNNo bhavaNavAsI D:\ratan.pm5\5th proof
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24] [zrIvicAraratnAkaraH devo aggikumAre, saMbhAriyaM jAyavavairaM Agao a bAravaIviNAsaNimittaM jAva so na pahavai jao savvao ceva jaNo tavovahANanirao devayAvaMdaNaccaNaparo maMtajAvaparAyaNo na paribhaviuM vAijjai evaM dIvAyaNo chiddannesI Thio acchai tAva jAva gayAiM bArasa varisAiM / tao loeNa ciMtiyaM aho ! nijjio nippabho paDihayatavo dIvAyaNo kau tti nibbhao bAravaIjaNo puNaravi kIlaumADhatto, kAyaMbarIpANamatto raiparAyaNo jAo / tao so aggikumAro chidaM lahiNa viNAseumAraddho uppAyA bahurUvA samuppaNNA / ityAdi / iti zrIdvitIyottarAdhyayanagoaraggapaviTThasseti gAthA 29 vRttau caturdazasahastyAm // 8 // kecidvadanti ekagacchavAsino'pi yatkiJcit prarUpayantvanye AtmAnAM kimutsUtraM vilagati ? gaNAdhIzastAn zikSayiSyati AtmAnaM gaNapRthakkaraNAdivyarthamityAdi, paraM tadajJAnavilasitam , yato gaNAdhIzo yadi zikSayati tadA tu bhavyameva, yadi tu gaNAdhIzastatsAhAyyakArI tadAyatto bhavati so'pi tyAjya eva, iti tu prAk sthAnAne paJcabhiH kAraNairuktameva, paraM sarvathA utsUtrabhASiNA saGghabAhyena sahAstAM maNDalyAdiko vyavahAraH, kathAnimantraNamapi tena saha na karttavyam , ityasminnarthe sadRSTAntaM tena saha dvAdazavidhaM sambhogavarjanaM likhyate annayA navame puvve paccakkhANe sAhUNaM jAvajjIvAe tivihaM tiviheNaM pANAivAyaM paccakkhAmi evaM paccakkhANaM bhaNijjai tAhe so bhaNai-avasiddhaM no hoi evaM, kahaM puNa kAyavvaM ? suNeha-savvaM paccakkhAmi pANAivAyaM aparimANAe tivihaM tiviheNaM, kiM nimittaM parimANaM na kIrai jo so AsaMsAdoso so niyattio hoi, jAvajjIvAe puNa bhaNaMteNa parao abbhuvagayaM hoi, jahA'haM haNissAmi pANe tannimittaM aparimANAe kAyavvaM, evaM bhaNaMto viMjheNa AgamajuttIe paDibohio na paDibujjhai, savve vi bhaNaMti jahA ettiyaM bhaNiyamAyariehiM, je aNNe'vi therA bahussuA annagacchellA te'vi pucchiyA ettiyaM ceva bhaNaMti, tAhe bhaNati-tubbhe kiM jANaha titthayarehiM ettiyaM bhaNiyaM, tehiM bhaNiyaM tumaM na yANasi, jAhe na mannai tAhe saMghasamavAo kao devayAe kAussaggo kao jAhe saddiyA sA AgayA bhaNaisaMdisaha tti, tAhe bhaNiyA vacca titthayaraM puccha kiM jaM so goTThAmAhilo bhaNai taM saccaM udAhu dubbaliyApUsamittapamuho saMgho bhaNai taM saccaM, tAhe sA bhaNai mamaM D:\ratan.pm5\5th proof
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare madhyabhAge dvAdazastaraGgaH] [225 aNuggahaM balaM deha, kAussaggo diNNo, tAhe sA gayA titthayaro pucchio tehiM vAgariyaM jahA-saMgho sammAvAI iyaro micchAvAI NiNhavo esa sattamo, tAhe AgayA bhaNio ussAreha kAussaggaM saMgho sammAvAI iyaro micchAvAI NiNhavo esa sattamo, tAhe so bhaNai-appiDDiyA varAI, kA eyAe sattI gaMtUNa tIse vi na saddahai, tAhe pussamittA bhaNaMti jahA paDivajjaha mA ugghADijjihisi necchai, tAhe saMgheNa vajjio bArasaviheNaM saMbhoeNaM / taMjahA "uvahi 1 sua 2 bhattapANe 3, aMjalIpaggahe ti ya 4 / vAyaNA ya 5 nikAe ya 6, abbhuTThANe tti 7 Avare // 1 // kiikammassa ya karaNe 8, veyAvaccakaraNe iya 9 / samosaraNe 10 saNisijjA 11, kahAe ya nimaMtaNA 12 // 2 // esa bArasaviho, sattarabheo" iti / iti zrItRtIyottarAdhyayanacaturdazasahastyAM 395 pratau 72 patre // 9 // atha saptadazabhedA maraNasya likhyanteAvIci 1 ohi 2 aMtia 3, balAyamaraNaM 4 vasaTTamaraNaM caca 5 / aMtosallaM 6 tabbhava 7, bAlaM taha 8 paMDiaM 9 mIsaM 10 // 1 // chaumatthamaraNa 11 kevali 12, vehANasa 13 giddhapiTThamaraNaM ca 14 / maraNaM bhattaparinnA 15, iMgiNi 16 pAovagamaNaM ca 17 // 2 // sattarasavihANAI, maraNe guruNo bhaNaMti gunnkliyaa| tesiM nAmavibhattiM, vocchAmi ahANupuvvIe // 3 // vyAkhyA-tatrAvIcimaraNam-vIcivicchedastadabhAvAdavIcirmaraNaM nArakatiryagnarAmarANAmutpattisamayAtprabhRtinijanijAyu:karmadalikAnAmanusamayamanubhavAdvicaTanam 1, avadhimaraNam-maryAdAmaraNaM yAni narakAdibhavanibandhanatayA karmadalikAnyanubhUya mriyate mRto vA yadi punastAnyevAnubhUya mariSyati tadA tadrvyAvadhimaraNam , sambhavati hi gRhItojjhitAnAmapi karmadalikAnAM grahaNaM pariNAmavaicitryAdevaM kSetrAdiSvapi bhAvanIyam 2, antikamaraNam-yAni narakAdyAyuSkatayA karmadalikAnyanubhUya mriyate mRto vA na punastAnyanubhUya mariSyati evaM kSetrAdiSvapi vAcyam 3, D:\ratan.pm5\5th proof
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ sa6] [zrIvicAraratnAkaraH balAtmaraNamAha saMjamajogavisannA, maraMti je taM balAyamaraNaM tu / bhagnavratapariNatInAM vatinAmevaitat 4, vazArttamaraNam iMdiyavisayavasagayA, maraMti je taM vasaTTe tu // 1 // dIpazikhAvalokanAkulitapataGgavat 5, antaHzalyamAha lajjAi gAraveNa ya, bahussuyamaeNa vAvi duccariyaM / je na kahaMti gurUNaM, na hu te ArAhagA bhaNiyA // 2 // gAravapaMkanibuDDA, aiyAraM je parassa na kahaMti / daMsaNanANacaritte, sasallamaraNaM bhave tesiM // 3 // punargauravAbhidhAnenAsyaivAtiduSTatAkhyApanArthaM parasyetyAcAryAdeH / etasyaiva phalamAha eaM sasallamaraNaM, mariUNa mahabbhae duraMtaMmi / suiraM bhamaMti jIvA, dIhe saMsArakaMtAre // 4 // 6, tadbhavamaraNamAha mottuM akambhabhUmi a, naratirie suragaNe a neraie / sesANaM jIvANaM, tabbhavamaraNaM tu kesiMci // 5 // tu zabdasteSAmapi saGkhyeyavarSAyuSAmeveti vizeSavyApakaH 7, bAla 8 paMDita 9 mizra 10 maraNAnyAha avirayamaraNaM bAlaM, maraNaM virayANa paMDiaM hoi / jANAhi bAlapaMDiyamaraNaM puNa desavirayANaM // 6 // 8, 9, 10, evaM caraNadvAreNa bAlAdimaraNatrayamabhidhAya jJAnadvAreNa chadmasthamaraNakevalimaraNe Aha maNapajjavohinANI, suamainANI maraMti je samaNA / chaumatthamaraNameyaM 11, kevalimaraNaM tu kevaliNo 12 // 7 // vaihAyasagRdhrapRSTamaraNe'bhidhAtumAha giddhAi bhakkhaNaM giddhapiTTha 13 ubbaMdhaNAI vehAsaM 14 / ee dunni vi maraNA, kAraNajAe aNunnAyA // 8 // D:\ratan.pm5\5th proof
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare madhyabhAge dvAdazastaraGgaH] [227 na tu ni:kAraNe / yato bhaNiyaM "bhAviyajiNavayaNANaM, mamattarahiyANa Natthi ha viseso / appANaMmi paraMmi ya, to vajje pIDamubhao vi" // 1 // [ pa.va./539] ata eva bhaktaparijJAdiSu pIDAparihArAya saMlekhanAvidhiruktaH / uktaM ca "cattAri vicittAiM, vigaInijjUhiyAi cattAri / saMvacchare ya tinni ya, egaMtariyaM ca AyAmaM" // 1 // [ pa.va./1574 ] ityAdi, anujJAkaraNaM tvanayordarzanamAlinyaparihArAdiudAyinRpAnumRtatathAvidhAcAryavat / sAmpratamantyamaraNatrayamAha bhattaparinnA 15 iMgiNi 16, pAovagamaM 17 ca tinni mrnnaaiN| kaNNasamajjhimajeddA, dhIsaMghayaNeNa u visiTrA // 9 // 'kannasa' iti kaniSTham / bhattaparinnAmaraNaM, ticauvvihAhAracAyanippanna / niyamA sappaDikammaM, savvattha vi vigayasaMgassa // 1 // 15, iMgiyadesaMmi Thio, cauvvihAhAravajjio dhImaM / uvvattaNAi kArai, nanneNa u iMgiNImaraNaM // 2 // 16, niccalanippaDikammo, nikkhivae jaM jahiM jahA aMgaM / evaM pAovagama, nIhAriM vA anIhAriM // 3 // pAovagamaM bhaNiyaM, samavisamo pAyavo vva jaha pddio| navaraM parappaogA, kaMpejja jahA phalataru vva // 4 // 17, yadyapi tritayamapyetat "dhIreNa vi mariyavvaM, kAuriseNa vi avassa mariyavvaM / tamhA avassa maraNe, varaM khu dhIrattaNe maraNaM // 1 // [ma.pa./321] saMsAraraMgamajjhe, dhIbalasannaddhabaddhakacchAo / haMtUNa mohamallaM, harAmi ArAhaNapaDAgaM" // 2 // [ ma.pa./310] iti zubhAzubhavAneva pratipadyate / phalamapi ca vaimAnikatAmuktilakSaNaM trayasyApi samAnam / tathA coktam D:\ratan.pm5\5th proof
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28] [zrIvicAraratnAkaraH "eaM paccakkhANaM, aNupAleUNa suvihio sammaM / vemANio ya devo, havejja ahavA vi sijjhijjA" // 1 // [ma.pa./322] tathA'pi viziSTa-viziSTatara-viziSTatamadhRtimatAmeva tatprAptiriti kaniSThAdistadvizeSa ucyate / tathA hi-bhaktaparijJAmaraNamAryikAdInAmapyasti / yata uktam "savvA vi a ajjAo, savve'vi ya paDhamasaMghayaNavajjA / savve'vi desavirayA, paccakkhANeNa u maraMti" // 1 // [ma.pa./541] atra hi bhaktapratyAkhyAnaM bhaktaparijaivoktam / iGgiNImaraNaM tu viziSTadhRtimatAmeva sambhavatItyAryikAniSedho'pyata evAvasIyate, pAdapopagamanaM tu nAmnaiva viziSTatamadhRtimatAmeva / tatazca vajrarSabhanArAcasaMhaninAmevaitat / uktaM hi "paDhamaMmi a saMghayaNe, vaTuMte selakuDDasAmANe / tesi pi a vuccheo, coddasapuvvINa vocchee" // 1 // [ ma.pa./533] iti / iti zrIpaJcamottarAdhyayanacaturdazasahastryAm 395 pratau 101 patre // 10 // keciddhi dIkSAgrahaNe nAmaparAvarttanaM vyarthamiti vadanti paraM tadvAcAlapralapitamityasatyaM mantavyam / yataH namirAjarSeH pratyekabuddhasya jananyA madanarekhAyA dIkSAgrahaNe suvrateti nAma kRtaM zrUyate tadasmAkamidaM sAmpradAyikameva / nUtanAnAM tu nUtanA rItirbhavatu nAma / akSaratastadidam tIe vi tAsiM sAhUNINaM samIve gahiyA dikkhA kayasuvvayanAmA tavasaMjamaM kuNamANI viharai / zrInavamottarAdhyayanavRttau caturdazasahastrayAM 395 pratau 142 patre // 11 // atha pratipadamAgamoktamapi sadayahRdayaiH sahRdayairAgamoktayuktabhirbodhyamAnAnapi yogodvahanamazraddadhataH kAMzciddevAnAMpriyAn vIkSya dUrabodhibodhAya tIrthaGkaro'pyazakta iti ni:pratyAzatve'pi kathamapi bhavatUpakAra iti yogAkSarANi likhyante vase gurukule niccaM, jogavaM uvahANavaM / piyaMkare piyaMvAI, se sikkhaM ladbhumArihai // 14 // [ utta.11 ] iti / vRttiryathA-vasedAsIta kva ? gurUNAM-AcAryAdInAM kulaM-anvayo gaccha ityarthaH / gurukulaM tatra tadAjJopalakSaNaM ca kulagrahaNam , nityaM sadA, kimuktaM bhavati ? yAvajjIvamapi gurvAjJAyAmeva tiSThet / uktaM ca-"NANassa hoi bhAgI' [paM.va./1358 ] ityAdi / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare madhyabhAge dvAdazastaraGgaH] [229 yogo vyApAraH sa ceha prakramAddharmagataH eva tadvAn , upadhAnaM-aGgAnanAdhyayanAdau yathAyogamAcAmlAdistapovizeSastadvAn , yadyasyopadhAnamuktaM na tatkRcchrabhIrutayotsRjyAnyathaivA'dhIte zRNoti vA, priyaM-anukUlaM karotIti priyaGkaraH kathaJcit kenacidapakRto'pi na tatpratikUlamAcarati, kintu mamaiva karmaNAmayaM doSa ityavadhArayannapriyakAriNyapi priyameva ceSTate idaM ca bhAvayati "apakAriNi kopazcet , kope kopaH kathaM na te / dharmArthakAmamokSANAM, prasahya paripanthinI" // 1 // [ ] ata eva ca 'piyaMvAi'tti kenacidapriyamukto'pi priyameva vadatItyevaMzIla: priyavAdI / uktaM ca "sikkhaha piyAi vottuM, savvo tUsai piyaM bhayaMtANaM / kiM koilAhi diNaM, kassa hiyaM kiM ca kAehiM? // 1 // [ ] karayalamahiassa vi damaNayassa mahamahai pesalo gaMdho / taviyassa vi sajjaNamANusassa mahuro samullAvo" // 2 // [ ] anyacca "sujano na yAti vikRti, parahitanirato vinAzakAle'pi / chede'pi candanataruH, surabhayati mukhaM kuThArasya' // 3 // [ ] tathA cAsya ko guNaH ? ityAha-sa eva guNaviziSTaH zikSA zAstrArthagrahaNAdirUpAM labdhaMAptumarhati-yogyo bhavatIti, anenaivAvinItastvetadvIparItaH zikSAM na labdhaM nArhatItyarthAduktaM bhavati / tathA ca yaH zikSAM labhate sa bahuzrutaH itarastvabahuzruta iti bhAvaH, iti sUtrArthaH / iti zrIekAdazottarAdhyayanacaturdazasahastrayAM 395 pratau 170 patra // 12 // athASTamIcaturdazyorvAcanA na deyA, ityakSarANi likhyante "aTThamipakkhie mottuM, vAyaNAkAlameva ya sesakAlaMmi iMtIo, neyAo akAlacArIo" // iti zrIuttarAdhyayanacaturdazasahasastrayAM SoDazAdhyayanavRttau 219 patre // 13 // athaughaniyuktisUtravRttivizeSA gAthA-tatra prathamaM caturNAmanuyogAnAM svarUpaM, teSAM prAdhAnyAprAdhAnye ca jijJAsayA likhyate D:\ratan.pm5\5th proof
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ sa] [zrIvicAraratnAkaraH cattAri u aNuogA, caraNe dhammagaNiyANuoge y| daviaNuoge ya tahA, ahakkama te mahiDDIyA ||7||[ogh.bhaa./5 ] vyAkhyA-'cattAri' catvAro'nuyogAH, tuzabdAd dvau ca pRthaktvApRthaktvabhedAt , 'caraNe' uttarapadalopAditthamupanyAsaH, anyathA caraNakaraNAnuyoga ityevaM vAcyam , sa caikAdazAGgarUpaH, dharmAnuyogaH-uttarAdhyayanaprakIrNakarUpaH, gaNitAnuyogaH-sUryaprajJaptyAdirUpaH, cazabdaH pratyekamanuyogapadasamuccAyakaH, dravyAnuyogaH-sadasatparyAlocanArUpaH, sa ca dRSTivAdaH, cazabdAdanArSaH / yathAkramaM te mahaddhikA:-pradhAnAH // 7 // evaM vyAkhyAte satyAha para:-caraNapadaM bhinnAyA vibhaktyA kimarthamupanyastam ? dharmagaNitAnuyogau tu ekayaiva vibhaktyA, punardravyAnuyogo bhinnayA vibhaktyeti ? tathA'nuyogazabda eka evopanyasanIyaH, kimarthaM dravyAnuyoga iti bhedenopanyAsaH iti ?, ucyate-caraNapadasya bhedopanyAse etatprayojanaM, caraNakaraNAnuyoga evAtrAdhikRtaH prAdhAnyakhyApanArthaM bhinnayA vibhaktyopanyAsaH, dharmagaNitAnuyogavabhinnAvupanyastau, tAvatra prakrame'pradhAnAviti pradarzanArtham , dravyAnuyogasya bhinnatve idaM kAryam-yadayaM hi ekaikAnuyogo melanIyaH, na punarlokikazAstravadhuktibhirvicAraNIyaH / anuyogazabdadvayopanyAse idam-yattrayANAM padAnAmante'nuyogapadaM tadapRthaktvA'nuyogArtham , yacca dravyAnuyoga iti tatpRthaktvAnuyogArtham / Aha para:-yathAkramaM mahaddhikA iti caraNalaghutvaM tatkimarthaM tasya niyuktiH kriyate ? api tu dravyAnuyogasyaiva kriyatAm ? gururAha savisayabalavattaM puNa, jujji taha vi ya mahiDDiyaM caraNaM / cArittarakkhaNaTThA, jeNiyare tiNNi aNuogA ||8||[ogh.bhaa./6] 'savisaya0' svaviSaye balaM varttate sarveSAmAtmIyAtmIyaviSaye balavattvAyujyate balaM tathA'pi maharddhikaM caraNam , zeSAnuyogAnAM caraNakaraNArthamevopAdAnAdapare vRttibhUtAH / / 8 / / katham ? cAritrarakSaNArthamiti cettadAha caraNapaDivattiheuM, dhammakahA kaaldikkhmaaiiyaa| davie daMsaNasuddhI, saNasuddhassa caraNaM tu ||9||[ogh.bhaa./7] caraNapratipatterhetuH kiM tadAha-dharmakathA kAle dIkSAdayaH zobhananakSatratithyAdau pravrajyApradAnaM karttavyam / dravyAnuyoge darzanazuddhiH, darzanazuddhasya cAritram , vizeSeNa cAritrazuddhasya darzanaM // 9 // dRSTAntamAha 1. o.ni.mU. 10taH 15 gA., bhA.gA. 5ta:10 / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare madhyabhAge dvAdazastaraGgaH] [231 jaha raNNo visaesuM , vaire kaNage ya rayaya-lohe ya / cattAri AgarA khalu, cauNha puttANa te dinnA ||10||[ogh.bhaa./8] 'jaha' yathA rAjJo viSayeSu janapadeSu vajrakanakarajatalohAkarAH putrANAM te pradattAH // 10 // ciMtA lohAgarie, paDisehaM kuNai so ya lohss| vairAIhiM gahaNaM, kariti lohassa tiNiyare ||11||[ogh.bhaa./9] cintA lohAkaro'syAstIti lohAkarikastasmin , rAjJA paribhUto'hamiti so'mAtyadattabuddhirlohapratiSedhaM karoti, tataste truTitalohopakaraNA vajrAdibhirgrahaNaM kurvanti lohasya, cazabdAt kanakAdibhiritare vajrAkarikAdayaH // 11 // evaM caraNaMmi Thio, karei gahaNaM vihIi iyaresiM / eeNa kAraNeNaM, havai u caraNaM mahiDDIyaM ||12||[ogh.bhaa./10] evaM tadanena kAraNena caraNaM maharTikam // 12 // iti zrIoghaniyuktisUtravRttau // 14 // pauruSyanantaraM prAtaryAvatA sAdhUnAM jalpanamanucitaM mahAdoSanidAnam / tathAhi1Au1 jjovaNa 2 vaNie 3, agaNi 4 kuDaMbI 5 kukamma 6 kummarie 7 / teNe 8 mAlAgAre 9, ubbhAmaga 10 paMthie 11 jaMte 12 ||265||[ogh.bhaa./90 ] pauruSyanantaraprAtaryAvat sAdhUnAM bADhaM vadatAmete doSA dvAdaza bhavanti-zabdaM zrutvA loko budhyate vibuddhaH sannapkAyayantrANi yojayante, vAhanAni sajjayante, tathA jalArthaM yoSito yAnti 1, 'jovaNaM' dhAnyaprakastadarthaM loko yAti, lATadeze jovaNaM dhAnyanikara: kathyate 2, 'vaNiya' tti vaNijo vibhAtamiti kRtvA vrajanti 3, 'agaNi'tti lohakAraiH zAlAdiSvagniH prajvAlyate 4, kuTumbinaH svakarmaNi laganti 5, kutsitaM karma yeSAM te kukarmANo-mAtsikAH 6, kutsitamArA:-saukarikAsteSAM vibodho bhavet 7, rAtrau pUtkArAdinA stenakAnAM bodhaH 8, mAlAkArA-mAlikAsteSAM bodhaH 9, udbhrAmakA:pAradArikA vibudhyante 10, pathikA vibudhyante 11, yAntrikA vibuddhAH santo yantrANi vAhayanti cAkrikAdayaH 12, ete dvAdaza doSAH syustarhi kathaM kAryam ? yathA''game uktamasti, yathA ekA vRddhA strI patitadantA tasyA bhojanArthaM lapanazrIH kriyate. zabdAdirahitaM yathA tayA bhojanaM vidhIyate tathA'trApi parazrAvaNaM vinA (yadA parazrAvaNaM) kRtaM vilokyate tadA kiM kriyate tatrApyeSa Agamokto dRSTAntaH yathA-sabaddhaH kUpo vahan kenApi na jJAyate tadjJaptyarthaM SaTko vidhIyate tathA mukhyapratikrAmayitA'dhikAre 2 tathA tathA bADhasvareNa sUtramuccarati / iti zrI oghaniyuktisUtravRttau // 15 // 1. o.ni.mU.gA. 80, bhA.gA. 90 pratya. / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2] [zrIvicAraratnAkaraH nanu ye kecit kevalizarIrAjjIvavirAdhanA na bhavatIti vadanti te svamatasthApanAyAlapanti-kevalI hi acittavAyvAdivatyeva pradeze calati niSIdati meSonmeSAdikaM karoti, tatastasya virAdhanAsambhava eva nAsti iti, etaccAnAgamikaM kutrApyevamanuktatvAt ayauktikaM ca, yadi kevalino virAdhanAsambhava eva nAsti tarhi kevalI kutaH pratyupekSaNAdikaM karoti ? kathaM vA tadupakaraNe jantusantatisambhavaH ? kiM vA tAmRte pratyupekSaNaprayojanam ? kiM ca pratyupekSaNaM kurvata: kevalino vAyukAyavirAdhanA sambhavatyeva / kevalipratyupekSaNAkSarANi cemAni 1duvihA khalu paDilehA, chaumatthANaM ca kevalINaM ca / abhitarabAhiriyA, duvihA davve ya bhAve ya ||403||[o.ni.] dvividhA pratyupekSaNA katamena dvaividhyena ? dvidhA ityata Aha-chadmasthAnAM kevalinAM ca, sA caikekA dvividhA, yA'sau chadmasthAnAM sA dvidhA grAhyA bAhyA abhyantarA ca, yA ca kevalina sA'pi abhyantarA bAhyA ca, 'davve bhAve ya' tti yA'sau bAhyA pratyupekSaNA sA dravyaviSayA, yA'pyabhyantarA sA bhAvaviSayeti // 403 / / tatra kevalipratyupekSaNAM pratipAdayannAha pANehi u saMsattA, paDilehA hoi kevalINaM tu / saMsattamasaMsattA, chaumatthANaM tu paDilehA ||404||[o.ni.] prANibhiH saMsaktaM yadravyaM tadviSayA pratyupekSaNA bhavati kevalinAm , 'saMsattamasaMsatta'tti saMsaktadravyaviSayA asaMsaktadravyaviSayA ca chadmasthAnAM pratyupekSaNA bhavati / Aha'yathopanyAsastathA nirdeza' iti nyAyAt prathamaM chadmasthAnAM vyAkhyAtuM yuktaM pazcAt kevali-nAmiti na kRtaH? ityucyate-tatpUrvakAH kevalino bhavantIti asyArthasya jJApanArthamiti / anena vA kAraNena kevalina: pratyupekSaNA kRtA, pazcAcchadmasthAnAmiti // 404 // Aha-tatkathaM pratyupekSaNAM kurvanti ? iti saMsajjai dhuvameyaM, apehiyaM teNa puvvpddilehe| paDilehiyaM pi saMsajjai tti saMsattameva jiNA ||405||[o.ni.] saMsajyate-prANibhiH saMsargamupayAti dhruvamavazyametadvastrAdi apratyupekSitaM sat tena pUrvameva kevalinaH pratyupekSaNaM kurvanti, yathA tu punarevaM saMvidate idamidAnIM vastrAdipratyupekSitamapi 1. o.ni.mU. 429taH 433 gA. pratya. / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare madhyabhAge dvAdazastaraGgaH] [233 upabhogakAle saMsajyate tadA 'saMsattameva jiNa' tti saMsaktameva jinA:-kevalinaH pratyupekSante, na tvanAgatameva palimanthadoSAt // 405 / / uktA kevalidravyapratyupekSaNA, idAnIM kevalina eva bhAvapratyupekSaNAM pratipAdayannAha nAUNa veyaNijjaM, aibahuyaM AuyaM ca thovAgaM / kamma paDileheGa, vaccaMti jiNA samugghAyaM ||406||[o.ni.] jJAtvA vedanIyaM karma atiprabhUtaM AyuSkaM ca stokaM karma pratyupekSya jJAtvetyarthaH, kimityata Aha-'vaccaMti jiNA samugghAyaM'ti jinAH-kevalinaH samuddhAtaM vrajanti / atra ca bhAvaH-karmaNa udaya audayiko bhAva ityarthaH // 406 // uktA kevalibhAvapratyupekSaNA, idAnIM chadmasthadravyapratyupekSaNAmAha saMsattamasaMsattA, chaumatthANaM tu hoi paDilehA / coyaga jaha ArakkhI, hiMDitAhiMDiyA ceva // 407 // 'saMsatta'tti saMsaktadravyaviSayA asaMsaktadravyaviSayA ca chadmasthAnAM bhavati pratyuprekSaNA, atracodaka Aha-yuktaM tAvat saMsaktasya vastrAdeH pratyupekSaNAkaraNaM asaMsaktasya tu kasmAt pratyupekSaNA kriyate ? AcArya Aha-yathA ArakSakayohiNDitAhiNDitayoryathAsaGkhyena prasAda-vinAzau saJjAtau, tathA'trApi draSTavyam / tathAhikiJcinnagaram , tattha rAyA, teNa coraniggahaNatthaM Arakkhio Thavio, so egaM divasaM hiMDai bIe taIe hiMDaMto coraM na kiM ci pAsati tAhe Thito nivviNo, corehiM AgamiyaM jahA vIsattho jAo Arakkhio, tAhe egadivaseNaM savvaM nagaraM muTuM tAhe nAgaragA uvaTThiyA muTThiyA, to rAyA bhaNai vAharaha ArakkhiyaM, vAhittA pucchito kiM tumae ajja na hiMDiyaM nagare ? so bhaNati na hiMDiyaM, tAhe ruTTho rAyA bhaNai-jai nAma ettie divase corehiM na muTuM so tANa ceva na guNo, tae puNa pamAyaM kariteNa musAviyaM, tato so niggahio rAiNA aNNo paTTavio, so puNa jai vi na dikkhati core taha vi rattiM sayalaM hiMDati, aha tattha egadivase aNNaratthAe gayaM nAUNaM coreNa khattiyaM khaNiyaM, so ya nAgarao rAyaule uvaTThio, rAiNA pucchito Arakkhio jahA tumaM hiMDasi ? so bhaNati AmaM hiMDAmi, tAhe rAiNA logo pucchio, logo bhaNati AmaM hiMDai tti / tAhe so niddoso kIrati / evaM ceva rAyatthANIyA titthayarA, ArakkhatthANIyA sAhU , uvagaraNaM nagaratthANIyaM, kuMthukIDIyA corA, NANa-dasaNacarittANi hiraNatthANIyANi, saMsAro daMDo / evaM keNa vi D:\ratan.pm5\5th proof
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ ] [zrIvicAraratnAkaraH AyariyaeNa bhaNito sIso divase divase paDilehei jAhe na pecchai tAhe na paDilehei evaM tassa apaDilehaMtassa saMsatto uvahI Na sakko soheuM teNa titthayarANA bhaggA, taM ca davvaM aparibhogaM jAyaM, evaM aNNo bhaNio teNa savvakayaM titthayarANA ya kayA, davvaM ca paribhogaM jAyaM // 407 / / iti zrIoghaniyuktisUtravRttau // 16 // atha daNDakAkSarANi upadhirakSaNAkSarANi kevalizarIrAjjIvavirAdhanA bhavatItyakSarANi ca likhyante mokkhaTThA nANAI, taNU tayaTThA ltttthii| diTTho jahovayAro, kAraNatakkAraNesu tahA // 1062 // mokSArthaM jJAnAdIni iSyante, jJAnAdInAM cArthAya tanuH zarIramiSyate, tadarthAya ca yaSTiH zarIrArthAyetyarthaH yataH zarIraM yaSTyAdhupakaraNena pratipAlyate, atra ca 'kAraNatatkAraNekhUpacAro' dRSTaH, yathA ghRtaM varSatyantarikSaM iti, evaM mokSasya jJAnAdIni kAraNAni jJAnAdInAM ca tanuH kAraNaM zarIrasya ca yaSTiriti // 1062 / / kiJca na kevalaM jJAnAdInAM yaSTirupakaraNaM varttate, anyadapi yad jJAnAdInupakaroti tadevopakaraNamucyate / etadevAha jaM jujjai uvagaraNe uvagaraNaM, taM si hoi uvagaraNaM / aregaM ahigaraNaM, ajato ajataM pariharaMto // 1063 // yadupakaraNaM pAtrakAdi upakAre jJAnAdInAmupayujyate tadevopakaraNaM 'se' tasya sAdhorbhavati, yatpunaratirekaM jJAnAdInAmupakAre na bhavati tatsarvamadhikaraNaM bhavati, kiMviziSTasya sataH? ayato'yatnavataH ayatanayA pariharan-pratisevamAnastadupakaraNaM bhavatIti, 'pariharaMto' tti, iyaM sAmayikI paribhASA pratisevanArthe varttate iti // 1063 // kiJca uggamauppAyaNAsuddhaM, esaNAdosavajjiyaM / uvahiM dhAraye bhikkhU , pagAsapaDilehaNaM // 1064 // evaM guNaviziSTamupadhiM dhArayet bhikSuH / kiMviziSTAmityata Aha-'pagAsapaDilehaNaM' iti prakAze prakaTapradeze pratyupekSaNaM kriyate yasyA upadhestAmevaGgaNaviziSTAM dhArayet , etaduktaM bhavati-yasyAH prakaTameva kalpAdyupadheH pratyupekSaNA kriyate, na tu mahArghamUlyAccaurabhayAdabhyantare yA kriyate sA tAdRzI upadhirdhAraNIyA iti // 1064 // 1. o.ni.mU. 1094taH 1105 gA. pratya. / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare madhyabhAge dvAdazastaraGgaH ] uggamauppAyaNasuddhaM, esaNAdosavajjiyaM / uvahiM dhArae bhikkhU, jogANaM sAhaNaTTayA // 1065 // sugamam / navaraM yogAH saMyamAtmakA gRhyante, teSAM sAdhanArthamiti / navaraM adhyAtmavizuddhayA upakaraNaM grAhyam, pAtrakAdi pariharanto bhaNito jinaistrailokyadarzibhiH, ato yatkiJciddharmopakaraNaM tatparigraho na bhavati / atrAha - kazcidboTikapakSapAtI - yadyupakaraNasahitA api nirgranthA ucyante, evaM tarhi gRhasthA api nirgranthAH, yataste'pi upakaraNasahitA varttante // 1065 // atrocyate ajjhappavisohIe, jIvanikAehi saMthaDe loe / desiyamahiMsagattaM, jiNehi telukkadaMsIhiM // 1066 // [ 235 nanvidamuktameva yadutAdhyAtmavizuddhayA satyupakaraNe nirgranthAH sAdhavaH / kiJca yadyadhyAtmavizuddhirneSyate tato 'jIvanikAehi saMthaDe loe' iti, jIvanikAyairjIvasaGghAtairayaM lokaH saMstRto varttate, tatazca jIvanikAyasaMstRte vyApte loke kathaM nagnaJcaGkraman vadhako na bhavati / yadyadhyAtmavizuddhirbheSyate, tasmAdadhyAtmavizuddhayA dezitamahiMsakatvaM jinaistrailokyapradarzibhiriti // 1066 // kva pradarzitaM tadityata Aha uccAliyaMmi pAe, IriyAsamiyassa saMkamaTThAe / vAvajjejja kuliMgI, marijja taM jogamAsajja // 1067 // 'uccAliyaMmi' ityAdi, uccAlite utpATite pAde sati IryAsamitasya sAdhoH saGkramArthamutpATite pAde ityatra sambandhaH, vyApadyeta saGghaTTanaparitApanena kaH kuliGgI ? kutsitAni liGgAni-indriyANi yasyAsau kuliGgI dvIndriyAdiH, sa paritApyeta utpATite pAde sati mriyate cAsau kuliGgI, taM vyApAdanayogamAsAdya // 1067 // na ya tassa tannimitto, bandho suhumo vi desio samae / aNavajjo upaogeNa, savvabhAveNa so jamhA // 1068 // na ca tasya tannimitto bandhaH sUkSmo'pi dezitaH samaye - siddhAnte, kiM kAraNam yato'navadyo'sau sAdhustena vyApAdanaprayogeNa - vyApAdanavyApAreNa, katham sarvabhAvena sarvAtmanA manovAkkAyakarmabhiranavadyo'sau, yasmAt na sUkSmo'pi bandhastasyeti // 1068 // D:\ratan.pm5\5th proof
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ [zrIvicAraratnAkaraH NANI kammassa khayaTThamuTThio'NuTThio a hiNsaae| jayai asaDhaM ahiMsatthamuTThio avahao so u||1069|| 'NANI' jJAnamasyAstIti jJAnI-samyagjJAnayuktaH karmakSayArthamutthita upayukto hiMsAyAM ca na sthitaH / tathA yatate-karmakSayArthaM prayatnaM karoti zaThabhAvarahito yatnaM karoti na punarmithyAbhAvena, samyagjJAnayukta ityarthaH / tathA ahiMsArthamutthitaH-udyataH, kintu sahasA kathamapi yatnaM kurvato'pi prANivadhaH saJjAtaH sa evaMvidho'vadhakaH sAdhuH // 1069 // tassa asaMceayao, saMceyayao a jANi sattANi / jogaM pappa viNassaMti, Natthi hiMsAphalaM tassa // 1070 // 'tassa' tasyeva prakArasya jJAninaH karmakSayArthamabhyadyatasyAsa tayataH ajAnAnasya kiM sattvAni kathaM prayatnavato'pi kathamapi na dRSTaH prANI vyApAditazca, tathA saJcetayataH kathamastyatra prANI jJAto dRSTazca na ca prayatnaM kurvatA'pi rakSituM pAritaH tatastasyaivaMvidhasya yAni sattvAni yogaM kAyAdivyApAraM prApya vinazyanti, tatra tasya nAsti sAdhohiMsAphalaM sAmparAyikaM saMsArajananam / yadi paramIryApathapratyayaM karma bhavati tadaikatra samaye baddhamanyatra kSapayati // 1070 // iti zrIoghaniyuktisUtravRttau // 16 // iti zrImadakabbarabhUpAlavizAlacittAlavAlavivaddhitavRSarasAlazAlAtizAlizIlazrIjagadgurubhaTTArakazrIhIravijayasUrIzvaraziSyopAdhyAyazrIkIrtivijayagaNisamuccite zrIvicAraratnAkare madhyabhAge zrImUlasUtravicArasamuccayanAmnI dvAdazAkalikA samAptAH // 12 // anekasiddhAntavicAraratnAramye guruupaasnmaarglbhye| vicAraratnAkaranAmazAstre, prAptaH samApti kila madhyabhAgaH // 1 // ||smaaptshcaayN mdhybhaagH|| D:\ratan.pm5\5th proof
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare'parataTe // prathamastaraGgaH // sarveSAmavabodhAya, sarvabhASAmayImiva / sarvadoSApahAM sArvAM, sarvavidgAmupAsmahe // 1 // atha zrIchedagranthavicArAH, tatra ca pUrvaM zrInizIthasUtrabhASyacUrNivicArA yathAtatrApi ayojitasautrakalpaM kevalamauNikaM sAdhubhirna vyApAraNIyamityakSarANi likhyante ikkaM pAuramANo, khomiyaM unnie lhumaaso| dunniyapAuramANo, aMto khomI bahiM unnI ||1||[ni.bhaa./765] chappaiyapaNagarakkhA, bhUsA ujjhAyaNA ya parihariyA / sIyattANaM ca kayaM, teNa ya khomaM na bAhirao ||2||[ni.bhaa./766] etaccUNiryathA-ikkaM khomiaM-kAsikaM pAuNijjai unniyamegaM na pAuNijjai aha pAuNai mAsalahuM ca se pacchittaM, pacchaddhaM kaMThaM // 1 // khomiyassa aMto unniassa bahiM paribhoge ime guNA 'chappaI' gAhA, vyAkhyA kappAsie chappaiyA na saMbhavaMti iyarahA bahU bhavaMti, 'paNaga' ullI aMto unni pAuNijjamANaM malImasaM tattha malImase ullI bhavati, sA ya vihiparibhogeNa rakkhiyA bhavai, bAhiM khomieNa vibhUsA bhavai sAvi ujjhiyA ya parihariyA bhavati, vatthaM malakkhamaM na kaMbalI, malImasA ya kaMbalI duggaMdhA, sA'vi ujjhAyaNA-parihariyA bhavai, paDigabbhA kaMbalIi sIyattANaM kayaM havai, etehiM kAraNehiM bahiM na paMgurijjA / iti zrInizIthabhASyacUrNau prathamoddezake // 1 // ___ atha sAdhubhirutsargataH prAsukodakenApi hastapAdamukhAdikSAlanaM na karttavyam / apavAdatazca yathA yatkarttavyaM tatkiJcillikhyate D:\ratan.pm5\5th proof
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ [zrIvicAraratnAkaraH __ "je lahusaeNa sItodagaviyaDeNa vA usiNodagaviyaDeNa vA hatthANi vA daMtANi vA NahANi vA uccholejja vA paccholejja vA uccholeMtaM vA peccholeMtaM vA sAtijjai" [ni.sU./79 ] tti / etadbhASyaM yathA tiNNi pasaI u lahugaM, vigaDaM puNa hoti vigatajIvaM tu / uccholaNA tu teNaM, dese savve ya nAyavvA ||1||[ni.bhaa./895 ] AiNNamaNAiNNA, duvihA desaMmi hoMti nAyavvA / AiNNAvi ya duvihA, nikkAraNao ya kAraNao ||2||[ni.bhaa./896 ] bhattAmAse leve, kAraNa nikkAraNe ya vivarIyaM / maNibaMdhAu karesuM, jattiyamettaM tu leveNaM ||3||[ni.bhaa./897 ] evaM khalu AiNNaM, tavvivarIyaM bhave aNAiNNaM / calaNAdi jAva siraM, savvaMmI hoMti'NAiNNaM ||4||[ni.bhaa./898 ] muhanayaNacalaNadaMtA, kakkhasirAbAhubatthidesA y| paridAhadugaMchAvattiyaM ca uccholaNA dese ||5||[ni.bhaa./899] etaccUNiryathA-'je bhikkhU lahusaeNa sIodageNa' ityAdi lahukaM-stokaM yAvattiNi pasatI sItodagaM-sItalaM usiNodagaM-uNhaM viyaDaM-vavagayajIvaM ettha sIodagaviyaDehiM sapaDivakkhehiM caubhaMgA sutte ya paDhamatatiyA bhaMgA gahiyA do hatthA hatthANi vA do pAdA pAdANi vA battIsaM daMtA daMtANi vA Asae posae ya aNNe ya iMdiyamuhA muhANi vA uccholaNaM-dhovaNaM taM puNa dese savve ya Nijjuttivittharo imo / 'tiNNi pasatI tu' gAhA, gatArthA // 1 // 'AiNNaM' gAhA, dese uccholaNA duvihA-AiNNA aNAiNNA ya sAdhubhirAcaryate yA sA AcIrNA itarA-taviparItA. AiNNA davihA kAraNe NikkAraNe ya, jA kAraNe sA duvihA // 2 // 'bhattAmAse leve' gAhA, tattha bhattAmAse maNibandhAu karesu tti asaNalevADeNa hatthA levADiyA te maNibandhAto jAva dhovati esA bhattAmAse imA leve 'jattiyamettaM tu leveNaM' asajjhati ya muttapurIsAdiNA jattiyasarIrAvayaveNa calaNAdigAttaM levADitaM tassa tattiya-mettaM dhovai esA kAraNao, NikkAraNe tavvivarIyaM ti // 3 // 'evaM khalu AiNNaM' gAhA, bhattAmAse leve ya imaM AiNNaM tavvivarIyaM dese savve vA savvaM 1. padhovejja pA. / 2. padhoveMtaM pA. / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare'parataTe prathamastaraGgaH ] 239 aNAiNNaM tattha dese imaM aNAiNNaM ||4|| ' muhaNayaNa' gAhA, muhaNayaNAdiNo kesiM ca dugaMchapratyayaM paridAghapratyayaM vA dese savve vA uccholaNaM karotItyarthaH // 5 // tathA'syaiva sUtrasya bhASye cUrNau ca kiyadagrataH snAnasya doSAnapavAdaM cAha chakkAyANa virAhaNA, tappaDibaMdho ya gAravavibhUsA / parisahabhIruttaM pi ya, avisAso ceva NhANaMmi // 6 // [ ni.bhA./911] batiyapadaM gelaNe, addhANe vAivAti ( saya ) mAyarite / mohatigicchabhioge, ome jayaNA ya jA jattha // 7 // [ ni.bhA. / 912] cUrNiryathA-hANe ime dosA- 'chakkAyANa' gAhA, NhAyaMto chajjIvaNikAe vahati NhANe paDibaMdho bhavati-punaH punaH snAtItyarthaH / asnAtasAdhuzarIrebhyo nirmalazarIro'hamiti gAravaM kurute, snAna eva vibhUSAlaGkAraH ityarthaH / aNhANaparIsahAo bahata na jiNAtItyarthaH, lokasyAvizrambhaNIyA ete snAnadoSAH || 6 || idANiM kappiNA'bitiyapadaM' gAhA, gilANassa siMcaNAti aMte vA sarvasnAnaM karttavyam, addhANe zrAntasya pAdAdidezasnAnaM sarvasnAnaM vA karttavyam, vAdino vAdiparSadaM gacchato pAdAdidezasnAnaM sarvasnAnaM vA, AcAryasya atizayamiti kRtvA dezasnAnaM sarvasnAnaM vA, mohatigicchA ekiMdiyAdisaDDiyAbhigame vA dezAdisnAnaM sarvasnAnaM vA karoti, rAyAdiabhiyoge suTTullasiyAtikAraNesu rAyaMtepurAdiabhigame dezAdisnAnaM karttavyam, ome - ujjalavesassa bhikkhA labhati raMko vA mA bhaNihiti jA jayaNA jattha pAeNa NhANapANe vA sA savvA kujjA" / iti nizIthasUtre dvitIyodezake 20 pratau 2 patre / tadbhASye 134 pratau 19 patre / taccUrNau 420 pratau 77 patre // 2 // I 1 atha kecidanAkalitazrIjinapravacanakalAvikalA iva kalpitAnalpajalpakalpanA akalpyamapi nIcajugupsanIyakulAhAramAhArayanti, tena ca jinazAsanApabhrAjanAM kurvato 'mA mA ca uccanIyamajjhimakulAI' ityAdi vivadiSuH kaNThAdharoSThaM zramayethAH, RddhyapekSayA gRhApekSayA veti tattAtparyasyAsmAbhiH sunirNItatvAt / itarathA "paDikuTThakulaM na pavise" [ da.vai.a.5-u.1/17 ] ityAdivacobhiH saha virodhApatteH / tathaiva cAtrApi nIcakulapiNDaniSedhaH sphuTa eva / yathA - " je bhikkhU ThavaNakulAtiM ajANiya apucchiya agavesiya puvvAmeva piMDavAyapaDiyAte aNuppavisai aNuppavisaMtaM vA sAtijjai " [ ni.sU./217 ] // tti / etadbhASyaM yathA D:\ratan.pm5\5th proof
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20] [zrIvicAraratnAkaraH ThavaNakulAo duvihA, loiyalouttarA smaasennN| ittariya AvakahiyA, duvihA puNa loiyA huMti ||1||[ni.bhaa./1617 ] sUyagamatagakulAiM, ittariyA je ya huMti nijjUDhA / je jattha juMgiyA khalu, te hotI AvakahiyAo ||2||[ni.bhaa./1618 ] duvihA louttariyA, vasahIsaMbaddha eyarA ceva / sattagharaMtarajAva u, vasahIo vasahisaMbaddhA ||3||[ni.bhaa./1619] dANe abhigamasaDDhe, sammatte khalu taheva micchatte / / mA mA eyaciyatte ya, eyarA hoMti nAyavvA ||4||[ni.bhaa./1620 ] eesAmannayaraM, ThavaNakulaM jo ya pavisate bhikkhU / pavvaM apacchiUNaM, so pAvar3a ANamAdINi // 5 // ni.bhA./1621] louttaraMmi vi ThiyA, loyANa bAhirattamicchaMti / logajaDhe pariharaMto titthavivuDDI ya vaNNo ya ||6||[ni.bhaa./1622 ] ayaso pavayaNahANI vippariNAmo taheva kucchA ya / logigaThavaNakulesuM, gahaNe AhAramAINaM ||7||[ni.bhaa./1623 ] etaccUNiryathA-'je bhikkhU ThavaNakulAI' ityAdi ThappAkulA ThavaNAkulA-abhojyA ityarthaH / sAhU ThavaNAe ThAvijjati tti ThavaNAkulA zayyAtarA ityarthaH / puvvadiDhe pucchA adiDhe gavesaNA, athavA nAmeNa vA gotteNa vA disAe vA pucchA thUbhiyAdiciMdhehiM gavesaNA, puvvaM-prathamamAdAveva jo puNa pucchaNagavesaNaM karoti tasya pUrvaM bhavatItyarthaH / 'ThavaNA' gAhA, samAso-saMkhevo loiyA duvihA-ittariyA AvakahiyA ya // 1 // ime ittariyA-'sUtaga' gAhA, kAlAvahIe je ThappA kayA te, 'nijjUDhA je' tti kulA jattha visae muMgitA-duguMchitA abhojyA ityarthaH / kammeNa vA sippeNa vA jAtIe vA / kammeNa pahAviyA sohikA moraposakA, sippeNa he?NhAvitA terimA patakarA nillevA, jAtIe pANA DoMbA moruttiyA ya, khalusaddo avadhAraNe te ceva annattha ajuMgitA jahA siMdhUe nillevagA // 2 // ime loguttarA-'duvihA' gAhA, vasahIe saMbaddhA ya asaMbaddhA ya vasatiM mottuM sattagharA vasatisaMbaddhA tesu bhattaM vA pANaM vA Na ghettavvaM // 3 / / imA asaMbaddhA-'dANe' gAhA, aha bhaddo dANaruI dANasaDDho sammadiTThI gahItANuvvato abhigamasaDDho 'sammatte'tti aviraya D:\ratan.pm5\5th proof
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare'parataTe prathamastaraGgaH] 241 sammadiTThI etesu esaNA dosA, khalu-pAdapUraNe, abhiggahitamicche sAhupaDiNIe IsAluattaNeNaM mA mama gharaM atIhisamaNa tti bhaNati, annassa IsAluyattaNeNa ceva sAhU gharaM pavisaMtA aciyatA vAyAe bhaNati Na kiMci // etesu visagarapaMtAvaNAdidosA, itareti asaMbaddhA / / 4 / / "eesA' gAhA-kaMThA / / 5 / / codaga Aha-loguttare ThiyANaM loiyaThavaNAparihAreNa kiM amhaM, AcArya Aha-'louttara' gAhA, puvvaddhaM kaMThaM loe duguMchA je te pariharaMteNa titthassa vuDDI katA bhavati 'vanno'tti jaso pabhAvito bhavati // 6 // loiyaThavaNakulesu geNhaMtassa ime dosA-'ayaso'tti gAhA, ayaso tti-avanno pavayaNahANI na kazcit pravrajati sammattacarittAbhimuhA vippariNamaMti kAvAliyA iva loe jugupsitA bhavanti, aspRzyA ityarthaH / pacchaddhaM kaMThaM / / 7 / / iti nizIthasUtre catarthoddezake 20 pratau 2 patre / bhASye 134 pratau 34 patre / cau~ 420 pratau 131 patre // 3 // atha utsargatastAvatsAdhubhirmithyAtvivarNanaM na karttavyam / atha kadAcit kAraNabalAdApanne ca tatkartavye yathA karttavyaM tallikhyate "je bhikkhU muhavana kareti, kareMtaM vA sAtijjai" // [ ni.sU./724] tti / etadbhASyaM yathA kutitthakusatthesuM, kudhmmkuvvtkudaannmaaiisu| jo muhavaNNaM kujjA, ummago ANamAdINi ||1||[ni.bhaa./3353 ] gaMgAdI sakkamayA, gaNadhammAdI ya govvayAdI ya / bhommAdI dANA khalu, tinnitisaTThA u ummaggA ||2||[ni.bhaa./3354] asive omoyarite, rAyaduTuM bhaye va gelnnnne| etehiM kAraNehi, jayaNAte kappatI kAuM ||3||[ni.bhaa./3355 ] paNNavaNe u uvehaM, puTTho baMbhAdi vA dharete te / AgADhe vA puTTho se ya bhaNejjA ava( tuha )vi dhammo ||4||[ni.bhaa./3356 ] je je sarisA dhammA, saccAhiMsAditehiM ya psNse| etesi pi hu AyA, atthi hu Nicco kuNati va tti ||5||[ni.bhaa./3357] evaM tA savvAdisu, bhaNejja vetulligesimaM bUyA / amha vi Na saMti bhAvA, iyaretarabhAvato savve ||6||[ni.bhaa./3358] D:\ratan.pm5\5th proof
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ [zrIvicAraratnAkaraH etaccUNiryathA-'je bhikkhU muhavannaM kareti' ityAdi muhaM ti paveso tassa cauvviho nAmAtIo Nikkhevo NAmaM ThavaNAto gatAto, davvamuhaM gihAdivatthupaveso tinnitisaTThA pAvA duyasayA bhAvamuhaM tassa bhAvamuhassa vannassa aNatIti vannaM Adatte gRhNAtItyarthaH / kathaM puNa so muhavannaM karoti ?-'kutitthakusatthesu' gAhA, bitiyagAhAe jahAsaMkhaM udAharaNaM-'gaMgAdI sakka' gAhA, gaMgA AdigrahaNato prahAsaprayAgaavakaraMDa(kkhaMDa)sirimAya(la)keyArAdiyA ete savve kutitthA zAkyamataM-kApilamataM iyaramatAdiyA savve kusatthA, mallagaNasArassayagaNadhammo kUpasabhAdiyA savve kudhammA, govvayAdiyA disApokkhiyA paMcaggitAvayA paMcagavvAsaNiyA evamAdiyA savve kuvvayA, bhUmidANaM godANaM AsahatthisuvannAdiyA ya savve kudANA, kutsitArthAbhidhAraNe khaluzabdaH / tinnitisaTThA pAvA durAsayA jatiNa vajjA sesA savve ummaggA, jo jattha bhatto tadaNukUlaM bhAsaMtassa ANAdiyA dosA, catugurugaM ca pacchittaM, micchate ya pavattIkaraNaM, pavayaNe ubhAvaNayA-ete adinnAdANA sANA iva ete cADukAriNo etaddosapariharaNatthaM tamhA No kutitthiyANa muhavannaM karejja // 1 // 2 // 'asive omoya' gAhA, sapakkhapaMtAsive paraliMgapaDivanno pasaMsati, ahavA asivomesu asaMtharaMto tabbhAviyakhettesu thalIsu vA pasaMsejja, paraliMgI vA jo rAyaduTuM pasaMsejjA tadANuvattIte pasaMsejjA, rAyabhayA bohigabhaeNa vA saraNAvagato pasaMsejja, annato gilANapAugo alabbhaMte tesu ceva labbhaMti pasaMsejjA / // 3 // 'paNNavaNe' gAhA, kAraNe caragAdibhAvitesu khittesu Thiyassa jati te caragAdiyA bahujaNamajJa sasiddhaMtaM pannaveMti tattha uvehaM kujjA mA paDitahakaraNe khettAto NINijjejja uvAsagAdipuTTho atthi NaM etesi NaM bhikkhuyANaM vaye vA Niyame vA tAhe tesiM dANasaDDhayANaM aNuvattIe bhaNijja ete vi baMbhavvayaM dhareMti AdisaddAto jIvesu dayAlayA annatare vA AgADhe-gilANAdikAraNe bhaNejjA // 4 // imA pasaMsaNe jayaNA-'je je sarisa' gAhA, sarisadhammehiM pasaMsaMti, tumha vi saccavayaM amha vi, tumha vi ahiMsA amha vi, tumha vi adiNNAdANaM vajjaM amha vi, tumha vi atthiyA amha vi davvatteNa vA, jahA tumhaM nicco tahA amha vi nicco, jahA amha vi AtA suhAsuhaM kammaM kareti tahA tumha vi // 5 // 'evaM tA' gAhA, sacchobhano vAdI sadvAdI AtmA'stitvavAdItyarthaH / je puNa vetuliyA tIsu imaM bUtA vigayatullabhAve vetuliyA nAstitvavAdina ityarthaH / 1. obhAvaNayA paa.| D:\ratan.pm5\5th proof
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare'parataTe prathamastaraGgaH] 243 savvabhAvA itaretarabhAvato Natthi tti, nityatvaM anityatve nAsti, evaM AtmA anAtmA, kartRtvamakartRtvaM, mUrttatvaM sarvagatvaM amUrttatvaM ghaTatvaM paTatvaM paramANutvaM dvipradezikatvaM kRSNatvaM nIlatvaM azvatvaM evamAdi / iti zrInizIthasUtre ekAdazoddeze 20 pratau 11 patre / bhASye 134 pratau 69 patre / cUrNo 420 pratau 209 patre // 4 // __sAdhUnAM hi palAlAditRNAnAM salomAlomacarmaNAM tUlikAgaNDopadhAnAdInAM yAvadanyeSAmapi tathAvidhAnAM zuSirANAM apratilekhyAnAmupabhoga: kartuM na kalpate kAraNaM vinA / kiMbahunA pustakAdyapi svanizrayA na rakSaNIyaM, na likhanIyaM ca, mahAdoSahetutvAt / tathA hi"je bhikkhU salomAiM ahilei ahiTuMtaM vA sAtijjai" [ni.sU./751] / tti / etadbhASyaM yathAcammammi salomammI, ThANaM nisIyaNatuyaTTaNAdINi / je bhikkhU 'vee( ya kare )jjA, so pAvati ANamAdINi ||1||[ni.bhaa./3996 ] geNhate ciTuMte, NisiyaMte ceva taha tuyaTTate / lahugA caujamalapadA, caramapade dohi vI gurugA ||2||[ni.bhaa./3997 ] avidiNNovahi pANA, paDilehA vi ya Na sujjhai salome / / vAsAsu a saMsajjati, padAvaNa'padAvaNA dosA ||3||[ni.bhaa./3998 ] ajiNasalomaM jatiNaM, Na kappate jhusiraM taM tu paMcavihaM / potthagataNapaNagaM vA, dUsaduvidhacammapaNagaM ca ||4||[ni.bhaa./3999 ] gaMDI kacchavi muTThi ya, saMpuDaphalae tahA chivADI ya / sAlI vIhI koddava, rAlaga'raNNe taNAiM ca ||5||[ni.bhaa./4000] appaDilehiyadUse, tUlI uvadhANagaM ca NAyavvaM / gaMDuvadhANA''liMgiNi, masUrate ceva pottamae ||6||[ni.bhaa./4001] palhavi 1 koyavi 2 pAvAra 3, Navatate 4 taha ya dADhigAlI 5 u| duppaDilehiyadUse, evaM bitiyaM bhave paNagaM // 7 // [ ni.bhA./4002 ] ayaeligAvimahisI-migANamajiNaM ca paMcamaM hoi| taligAkhallagavajjhe, kosagakattI ya bitiyaM ||8||[ni.bhaa./4003 ] 1. cetijjA pA. / 2. muTThI pA. 3. uvahANagaM pA. / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24] [zrIvicAraratnAkaraH potthagajiNadiTuMto, vagguraleve ya jAlacakke y|| lohiga lahu ANAdI suyANa saMghaTTaNAvajje // 9 // daarN| [ni.bhA./4004] cauraMgavaggurAparivuDo vi phiTTejja avi migo rnne| khIrakhauraleve vA, paDio sauNo palAejjA ||10||[ni.bhaa./4005 ] siddhatthagajAleNaM, gahito maccho vi nnipphiddijjaahi| tilakIDagA vi cakko tilA vi Na ya te tato jIvA ||11||[ni.bhaa./4006 ] jai tesiM jIvANaM, tattha gayANaM tu lohiyaM hojjA / pIlijjaMte dhaNiyaM, galejja taM akkhare phusiyaM ||12||[ni.bhaa./4007] jattiyamittA vArA, muMcati baMdhati va jattiyA vArA / jati akkharANi lihati ca, tati lahugA jaM ca Avajje ||13||[ni.bhaa./4008 ] taNapaNagaMmi vi dosA, virAhaNA hoMti saMjamA''tAte / sesesu vi paNaesuM, virAhaNA saMjame hoti ||14||[ni.bhaa./4009] ahivicchugavisakaMTagamAdIhi khayaM va hojja AtAte / kuMthaMmi saMjamaMmi ya, jai uvvattA tati lahugA ||15||[ni.bhaa./4010] diTThasalome dosA, nillomaM nAma kappatte ghettuM / geNhaNe gurugA paDileha paNagatasapANasatikaraNaM ||16||[ni.bhaa./4011 ] bhuttassa satIkaraNaM, sarisaM itthINameyaphAseNaM / jaiyA aceyaNe'yaM, phAso kimu ceyaNe vitti ||17||[ni.bhaa./4012] bitiyapayaM tu gilANe, vuDDhe tddivsbhuttjynnaae| NillomagilANe makkhaNahU~, ghaTTe bhiNNe ca arisAo ||18||[ni.bhaa./4013] saMthAraTugilANe, amilAyajiNaM saroma giNhaMti / vuDDA'sahu-bAlANa vA, atthuraNAe vi emeva ||19||[ni.bhaa./4014 ] kuMbhAralohakArehi, divasamaliyaM tu jaM tasavihUNaM / uvariM lome kAuM, souM pAu paNAmeti ||20||[ni.bhaa./4015 ] 1. muyaNa saMghaTTaNA baMdha iti pATho ni.bhA.4000/bR.bhA.3827 gAthAyAm / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare'parataTe prathamastaraGgaH] 245 jai kAraNe salomaM tu, kappatI taha havejja iyaraM pi| AgADhe asalomaM, AdikAuM jA potthate gahaNaM ||21||[ni.bhaa./4016 ] avatANagAdiNilloma( maM), tellamakkhaNaDa gheppaI ajinnN| ghaTThA va jassa pAsA, galaMtakoDhe'risAsuM vA ||22||[ni.bhaa./4017] soNiyapuvvAlitte, dukkhaM dhuvaNA diNe diNe viire| kacchulle kiDibhille, chappatimille ya NillomaM ||23||[ni.bhaa./4018 ] bhattapariNagilANe, kusumAdi kharAsatI ya jhusirA vi| appaDilehiya dUsA'satI tu pacchA taNA hoti ||24||[ni.bhaa./4019] duppaDilehiyadUsaM, addhANAdI vivittgennhNti| gheppati potthagapaNagaM, kAligaNijjutti kosaTThA" ||25||[ni.bhaa./4020] etaccUrNiryathA-'je bhikkhU salomA' ityAdi saha lomehi salomaM ahiDhei nAma mameyaMti jo giNhai tassa caulahuM / 'cammaMmi' gAhA, salome camme jo ThANaM 'ceva tti karei NisIyai tuyaTTai vA so ANAdI dose pAveti // 1 // imaM ca se pacchittaM-'giNhaMte' gAhA, geNhaNAdiesu causu ThANesu caulahugA cauro havaMti 'jamalapayaMti kAlatavAtehiM visiTThA dijjaMti carimapayaM ti-tuyaTTaNaM taMmi carimapade dohiM vi kAlatavehiM gurugA ityarthaH // 2 // anne ya ime dosA-'avidiNNa' gAhA, titthakarehiM avidinnovahI romaMtaresu ya pANA saMmucchaMti, sarome paDilehaNA Na sujjhati kuMthupaNagAdi tehiM vAsAsu saMsajjati, jai saMsajjaNabhayA patAvei to agaNivirAhaNA aha na payAvei to saMsajjati ubhayathA vi dosA // 3 // salomadoSadarzanArthaM, jhusirapratipAdanArthaM cedamAha-'ajiNa' gAhA, carma-ajinaM 'jatayo'tti sAhavo taM tesiM na kappae, jhusiradoSatvAt / ziSya Aha-kiM jhusiraM kaivihaM? vA ke vA tattha dosA? AcArya Aha-jhusiraM-pollaM jIvAzrayasthAnamityarthaH / taM imaM paMcavihaM-potthagapaNagaM taNapaNagaM, paNagazabdaH pratyekaM yojya: / dUsaM-vatthaM tattha do bhedA-apaDilehapaNagaM duppaDilehapaNagaM ca, cammapaNagaM ca paMcamaM // 4 // imaM potthagapaNagaM'gaMDI' gAhA-dIho bAhallapuhatteNa tullo cauraMso gaMDIpotthago 1, aMte taNuo majjhe pihalo appabAhallo kacchavI 2, cauraMgulo dIho vA vRttAkRtI muTThipotthago ahavA cauraMguladIho 1. cetei kareti pr.| D:\ratan.pm5\5th proof
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ 29] [zrIvicAraratnAkaraH cauraMso muTThipotthago 3, dumAiphalagasaMpuDaM 4, dIho hasso vA pihalo appabAhallo chevaaddii| ahavA taNupattehiM ussIo chevADI 5 / rAlao tti-kaMgupalAlaM sAmagAiyArannataNA // 5 // 'appaDi' gAhA, egabahukamegaragA tUlI akkaDoDDagAitUlabhariyA vA tUlI 1, rUyAdipunnaM sirovahANamuvahANagaM 2, tassopari gaMDapadese jA dijjati sA gaMDuvadhANigA 3, jANukopparAdisu jA dijjati sA AliMgaNI 4, cammavatthakataM vA vaTTarUyAdipunnaM vivasaNaM masUrago 5 / // 6 // imaM duppaDilehiyapaNagaM-'palhavi' gAhA, palhavI gayattharaNI je ya vaDDattharagAdisU imANa bhedA maTTharomA abhyuttaromA vA te savve ettha nivayaMti 1, koyavigo varakko ato je anne vA vi bhedA viularomA kaMbalagAdi te savve ettha nivayaMti 2, pAvArago phullavaDavattigAi atthuraNaM pAuraNaM vA 3, akattiyaunnAe navayaM kajjati 4.dhoyapattI dADhIyAlI viraliyAdibharibhedA savve ettha nivataMti 5 / // 7 // 'aya ela,' gAhA, athavA bitiyAeseNa pacchaddhagahiyaM cammapaNagaM // 8 // iyANiM jhusiradosA bhaNaMti, tattha paDhamaM potthage imA dAragAhA-'potthaga' gAhA, 'jhusiro'tti potthago Na ya ghettavvo jiNehiM tattha bahujIvovaghAto diTTho imo diluto // 9 // 'vaggura' asya vyAkhyAcauraMgiNI seNA-hatthI 1. assA 2, rahA 3, pAikkA 4, sa eva vAgarA, tayA parivattaH AheDagArUDhehiM samantAdveSTita ityarthaH / avi tattha migo chuTTejja na ya potthagapattaMtaraTThiyA jIvA chuTTejjA 'levi'tti sauNo pakkhI so macchigAdI so khIre paDito cikkaNe vA anaMtaraM khaure annattha vA avazrAvaNAdicikkaNaleve paDito palAyennazyatItyarthaH, na ca pustakapatrAntare // 10 // 'jAle'tti / (asya vyAkhyA-) 'siddhatthaga' gAhA, siddhatthagAdi jeNa jAleNa ghippaMti taM siddhatthagajAlaM avi tattha maccho na gheppajja na ya potthage jIvA Na gheppijjA / 'cakke' tti tilapIlagacakke tilA kIDagA vA chuTTejjA na ya potthage jIvA // 11 // 'lohiya'tti / asya vyAkhyA-'yadi tesiM' gAhA-'tattha gayANaM'ti kuMthumAdi joNigANaM jahA tilesu pIlijjatesu tesu tellaM NItI tahA yadi tesiM jIvANaM ruhiraM hojjA to potthagabaMdhaNakAle tesiM jIvANaM // 12 // suTTha pIlijjaMtANaM akkhare phusiuM ruhiraM galejjA 'lahuga'tti / asya vyAkhyA-'jattiya' gAhA, baMdhaNamuyaNe ya saMghaTTaNAdi Avajjati taM ca pacchittaM sesaM kaMThaM // 13 / / iyANi taNapaNagAdisu dosA-'taNapaNaga' gAhA-taNesu jhusira tti kAuM caulahU // 14 // duvihA virAhaNA ya imA-'ahivicchuga' gAhA, puvvaddheNa AyavirAhaNA kuMthumAdIsu virAhijjaMtesu saMjamavirAhaNA jattiyA vArA D:\ratan.pm5\5th proof
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare'parataTe prathamastaraGgaH] 247 uvvattati parAvattati vA AuMcati pasArati vA tattiyA caulahU / aha gahiyaM jhusira tti pariccayati to ahigaraNaM na ya jhusirataNesu paDilehaNA sujjhati sesA paNagA appaDilehiya cammapaNagaM ca etesu gahaNesu caulahU dhuvA ya saMjamavirAhaNA AyavirAhaNA jahAsaMbhavA jamhA ete dosA tamhA potthagAdijhusirA Na kappaMti ghettuM / // 15 // codaga Aha-'diTThasa' gAhA, codago bhaNati-amhamuvagataM salome camme diTThA dosA taM mA kappatu acchatu AvaNNaM, nillomaM kappatu / Ayarito bhaNati-nilomaM geNhaMtassa caugurugA ciTuMtassa NisiyaMtassa tuyaTuMtassa tisu vi caugurugA kAlatavavisesitA tattha paDilehA Na sujjhati nillome kuMthumAdiyA ya tasA saMmucchaMti / taM ca sukumAraM itthIphAsatullaM tattha bhuttabhogINaM satikaraNaM bhavati, abhuttabhogINaM ca itthIphAse kouyaM jaNeti // 16 // idamevAtthamAha-'bhuttassa' gAhA, jadi tAva aceyaNe ayaM eriso suhaphAso 'iyara'tti saceyaNe itthIsarIre sAgAriye vA kimityatizayo bhavet , draSTavyaH / yasmAdete doSA tamhA nillomaM pi na ghetavvaM // 17 // jai avavAdato cammaM geNhati tadA puvvaM salomaM tatthimaM / 'bitiyapada' gAhA, 'gilANe vuDDe'tti // 18 // asya vyAkhyA-'saMthAraTu' gAhA, gilANassa atthuraNaTThA gheppati taM ca amilAdi ajiNaM vuDDaasahabAlANa vi kAraNe atthuraNaTThA emeva gheppati // 19 // 'taddivasa-bhuttajayaNAe'tti / asya vyAkhyA 'kuMbhAraloha' gAhA, kuMbhArAdiyA tattha divasato ya ceTThAkammaM kareMti / tammi taddivasaM paribhuMjamANe tasAdiyA pANA Na havaMti taddivasaMte uTTitesu tesu taM paDihAriyaM giNhaMti rAto atthurittA pAtopabhAe paccappiNaMti esa gahaNaparibhogajayaNA // 20 // iyANiM alomassAvavAdo-'nilloma' pacchaddhaM nillomaM salomAbhAve gilANAdi atthuraNaTThA gheppaMti / telleNa vA makkhaNaTThA kulAgAdivAsesu vA ghaTTesu vA atthuraNaTThA bhinnakuTThiparihANatthuraNaTThA vA arisAsu vA savaMtIsu uvaseNaTThA giNhaMti / asyaiva vyAkhyA-'jaha kAraNe' gAhA, 'iyaraM'ti a(sa)lomaM AgADhe-kAraNe taM alomaM kAuM appaNo jhusiraparibhogaTThANesu pacchANupuvvIte tAva gaheyavvaM jAva potthago tti // 21 // alomagahaNakAraNANaM vakkhANaM imaM / 'avatANa' gAhA, gatArthA // 22 // bhinnakuTThArisAsu alomacammagahaNaM ca imeNa kAraNeNa Na gheppati'soNita' gAhA, kacchU-pAmA kiDibhaM-kuTThabhedo sarIregadese bhavati chappadAto vA jassa atIva saMmucchaMti sa nillomaparihANaM geNhati evamAdikAraNehiM nillomaM gheppati // 23 // 1. kullagAdipAsesu pr.| D:\ratan.pm5\5th proof
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24] [zrIvicAraratnAkaraH taNadUsajhusiraggahaNe imA jayaNA-bhattapari' gAhA, bhattapaccakkhAyassa gilANassa vA avavAde jayaNAe gheppati tadA ajhusirA kusAdI ghettavvA atha te kharA asahA vA tesiM tahi jhusirA vi gheppaMti / ahavA bhattapaccakkhANassa gilANassa avavAteNaM appaDilehiyadUsaggahaNaM pattaM taM tUlimAdi ghettavvaM tassa asatI ajhusirajhusirA taNA ghettavvA ( // 24 // ) 'duppaDileha' gAhA, addhANAdisu vivittA jahuttovahiM alaMbhatA duppaDilehiyapaNagaM geNhaMti / mehAo gahaNadhAraNAdiparihANi jANiUNa kAliyasuyaTThA kAliyasuyaNijjuttinimittaM vA potthagapaNagaM gheppati / koso tti-samudAyo // 25 // iti zrInizIthasUtre dvAdazoddeze 20 pratau 11 patre / bhASye 134 pratau 81 patre / cUrNI 420 pratau 237 patre // 5 // tathA sAdhUnAM prAtihArikavyApAraNAmanucitaM, bahudoSatvAt / tathA hi "je gihivatthaM pariheti, pariheMtaM vA sAtijjati" // [ni.sU./757] tti etadbhASyaM yathA "gihimatte jo ugamo, NiyamA so ceva hoi gihivatthe / nAyavvo u maimayA puvve avarammi ya eyammi ||1||[ni.bhaa./4046 ] koTTiyachiNNe uddADhamatile aMkite va aciyattaM / duggaMdhajUyatAvaNa, upphosaNadhovadhUvaNayA" // 2 // [ ni.bhA./4047 ] etaccUNiryathA-je bhikkhU gihivatthaM ityAdi, gihivatthaM pADihAriyaM bhuMjaMtassa caulahuM ANAdiyA ya dosaa| 'gihimatte' gAhA, kaMThA, ime visesadosA-'koTTita' gAhA, mUsageNa kuTTitaM pamANAtirittaM chinne dosA acchinne sakajjahANI, ghayatelAdiNA vA aMkiyaM emAiehiM kAraNehiM aciyattaM bhavai, sAhUNaM aNhANaparimaleNa vA duggaMdhaM juguMchati / 'jUya' iti chappayA bhavaMti chaDDeti vA tAo agaNiuNheNa vA tAveti saMjatehiM paribhuttaM upphosati dhovati vA duggaMdhaM vA dhUveti / iti zrInizIthasUtre dvAdazoddeze 20 pratau 11 patre / bhASye 134 pratau 82 patre / cUrNau 420 pratau 238 patre // 6 // tathA sAdhUnAM gRhasthagRhe gatAnAmupaveSTuM na kalpate, niSiddhatvAt / tathAhi "je bhikkhU gihiNisejjaM vAheti vAheMtaM vA sAtijjati" [ni.sU./758 ] tti / etadbhASyaM yathA 1. asatI vA pra. / 2. uddiTumailite pra. / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare'parataTe prathamastaraGgaH] 249 goyaramagoare vA, je bhikkhU 1NisevatI gihiNisejjaM / AyArakahA dosA, avavAdassAvavAdo ya ||1||[ni.bhaa./4048 ] baMbhassa hoi'guttI, pANANaM pi ya vaho bhave avaho / caragAdIpaDighAto, gihINa paDiyattasaMkAdI ||2||[ni.bhaa./4049 ] kharate khariyAsuM vA, NaTe vaTTakhure ya saMkejjA / khae( khaNaNe ) agaNikAe, dAra-vatI saMkaNA harite ||3||[ni.bhaa./4050] ucchuddhasarIre vA, dubbalatavasosite va je hojjaa| there jaNNamahalle, vIsaMbhaNavesahayasaMko ||4||[ni.bhaa./4051] etaccUNiryathA-'je bhikkhU gihiNisejjaM' ityAdi, gihiNisejjA-paliyaMkAdI tattha NisIdaMtassa caulahuM ANAdiyA ya dosA / 'goyara' gAhA, bhikkhAyariyAe gato Agato vA dhammatthakAmA AyArakahA tattha je dosA bhaNiyA te gihiNisejjaM vAheMtassa iha vattavvA, asthAne apavAdApavAdazca kRto bhavati / kiM cAnyat-'baMbhassa' gAhA 'kharae' gAhA, gihiNisejjaM vAheMtassa baMbhaceraaguttI bhavati avahe pANINaM vadho / udAharaNamdhammatthakAmAe caragAdibhikkhAgayANaM / sAdhusamIvasanniviTThA kahamuTuMmi tti paDisehaM kareti kimesa saMjatto NiviTTho ciTThati tti aciyattaM mehuNAsaMkA bhavati kharagAdIsu ya Nadesa sa saMjato saMkijjati khette vA khae(khaNaNe) agiNA vA dar3e, dAreNa vA harite vatI vA chettuM harite sAdhU saMkijjati / jamhA aite dosA tamhA No gihiNisejjaM vAhei imesi puNa aNuNNA-'ucchuddha' gAhA, bAusaggaM avakareMto malapaMkiyasarIro ucchuddhasarIro bhannati rogapIDito dubbalasarIro tavasosiyasarIro vA jo thera tti saTivarise viseseNaM junnasarIre 'mahalle'tti savvesiM vuDDataro saMviggo vesadhArI visaMbhaNaveso ceva hatasaMko / ahavA tattha Nisanno Na saMkijjati je keNai doseNa so hatasaMko / iti zrInizIthasUtre dvAdazoddeze 20 pratau 11 patre / bhASye 134 pratau 82 patre cUrNau 420 pratau 238 patre // 7 // atha sAdhUnAmupakaraNAdikaM gRhasthairvAhayituM na kalpante, iti likhyate "je bhikkhU annautthieNa vA gArathieNa vA uvahiM vahAvei vahAveMtaM vA sAtijjati" | [ni.sU./786 ] tti / etadbhASyaM yathA 1. nisevae pra. / 2. bAusattaM pra. / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20] [zrIvicAraratnAkaraH je bhikkhU uvagaraNaM, vahAvai gihIhiM ahava aNNatitthIhiM / AhAraM vA dejjA, paDucca taM ANamAdINi ||1||[ni.bhaa./4204] pADijja va bhiMdejja, malagaMdhA'vaNNacchappatianAso / atthaMDile Thavejja, harejjA vA so va aNNo vA ||2||[ni.bhaa./4205 ] cUNiryathA-'je bhikkhU annautthieNa vA' ityAdi, 'je bhikkhU' gAhA, mamesa uvakaraNaM vahai tti paDucca AhAraM dejjA tassa caulahuM ANAdiyA ya dosA ime-'pADijja' gAhA, sa gihattho annatithio vA uvakaraNaM pADijjA bhAyaNaM vA bhiMdejjA, maliNe duggaMdhe vA uvakaraNe avannaM vadejja chappatiAo vA chaDDejja vA marijja vA, athavA so ayagolo athaMDile puDhavihariyAdisu Thavejja / ahavA tassa bhAreNa AyavirAhaNA havejjA tattha paritAvaNAdI jaM va osahabhesajjANi vA kareMto vA virAdheti taNNipphaNaM ca se pacchittaM taM uvakaraNaM so vA harejjA aNuvautte vA anno harejja, kiM ca jo taM paDucca asaNAdI dejjA tassa caulahuM / iti zrInizIthasUtre dvAdazoddeze 20 pratau 12 patre / bhASye 134 patrau 85 patre / cUrNau 420 pratau 245 patre // 8 // kecidvadanti dantAsthirudhiramAMsAdimaye zarIre satyeva kimidaM yadasvAdhyAye sati siddhAntAdi na gaNanIyamityAdi, paraM tadunmattapralapitamityapakarNanIyaM, yato'svAdhyAye sati siddhAntapAThasya sutarAM niSiddhatvAt / tathA hi "je appaNo asajjhAyaMsi sajjhAyaM kareti, kareMtaM vA sAtijjai" / [ni.sU./1347 ] tti / etadbhASyaM yathA avvAulANa NiccoDuyANa mA hojja nnicc'sjjhaao| arisAbhagaMdalAdisu, iti vAyaNasuttasaMbaMdhe ||1||[ni.bhaa./6165 ] AyasamutthamasajjhAiyaM tu, egavidhaM hoi duvidhaM vaa| egavidhaM samaNANaM, duvidhaM puNa hoi samaNINaM ||2||[ni.bhaa./6166 ] dhotaMmi ya Nippoggala-baMdhA tiNNeva hoMti ukkosaa| parigalamANe jayaNA, duvidhaMmi ya hoi kAyavvA ||3||[ni.bhaa./6167] samaNo u vaNe va, bhagaMdale va baMdhekkakA u vAeti / taha vi galaMte cchAraM, dAuM do tiNNi vA baMdhA ||4||[ni.bhaa./6168] D:\ratan.pm5\5th proof
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare'parataTe prathamastaraGgaH] 251 emeva ya samaNINaM, vaNaMmi iyaraMmi sttbNdhaao| taha vi addhAvAyamANe, dhottUNa ahava aNNattha ||5||[ni.bhaa./6169] etesAmaNNatare, asajjhAe appaNo va sajjhAyaM / jo kuNai ajayaNAe, so pAvai ANamAdINi ||6||[ni.bhaa./6170 ] suyaNANaMmi abhattI, logaviruddhaM pamattachalaNA ya / vijjAsAhaNaveguNNadhammayAe ya mA kuNasu // 7 // [ ni.bhA./6171] [di daMtaaTThimaMsasoNiyAdI asajjhAyA nnnnu| deho eyamato ceva, kahaM teNa sajjhAyaM kareha // 8 // ] kAmaM dehAvayavA, daMtAdI avajuyA taha vivajjA / aNavajuttA uNa vajjA, iti loe uttare ceva ||9||[ni.bhaa./6172 ] abbhaMtaramAlinne, kuNaMti devANa accaNaM loe| bAhiramAlinne puNa Na kuNai avaNiiyatatteNaM ||10||[ni.bhaa./6173] tti / etaccUNiryathA-'je bhikkhU appaNo asajjhAie' ityAdi, appaNo sarIrasamutthe vi asajjhAie sajjhAo appaNA na kAyavvo / parassa puNa vAyaNA dAyavvA mahaMtesu gacchesu avvAulattaNao samaNINa ya NiccoDDayasaMbhave mA'sajjhAo puNa bhavissati teNa vAyaNasutte vihI bhaNati // AyasamutthamasajjhAiyassa ime bhedA-'Ayasa' gAhA, egavihaM samaNANaM taM ca vraNe bhavati, samaNINaM duvihaM vaNe uDusaMbhavaM ca // imaM vraNe vihANaM'dhoyaMmi' gAhA, paDhama ciya vraNo hatthasayassa bAhirato dhoviuM Nippoggalo kato tato parigalete tiNi baMdhA ukkoseNaM kareMto vAeti duvihaM ca vraNasaMbhavaM uDuyaM ca duvihe vi evaM paTTagajayaNA kAyavvA // 'samaNo' gAhA, vraNaM dhovei Nippoggale hatthasayabAhirato paTTagaM dAuM vAei, parigalamANe bhiNNe tammi paTTage tasseva uvariM chAraM dAUNa puNo vi paTTagaM deti vAeti ya, evaM tatiyaM pi paTTagaM baMdhejja vAyaNaM ca dejja, tato paraM parigalamANe hatthasayabAhiraM gaMtuM vraNaM paTTagaM ca dhoveti, tao puNo eteNeva kameNa vAeti, ahavA annattha gaMtuM paDhaMti // 'emeva ya' gAhA, 'iyaraM' ti uDuyaM evaM ceva NavaraM sattabaMdhA ukkoseNa kAyavvA tahavi aTuMte hatthasayabAhirato dhoviuM puNo vAeMti / ahavA aNNattha 1. nizIthabhASye etA gAthA nAsti, cUrtyAM codakAha- tadanantaraM jadi.....kareha ? iti pATho'sti / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22] [ zrIvicAraratnAkaraH paDhaMti || 'ete sA' gAhA, ANAdiyA ya dosA bhavaMti ime ya 'suyaNANa' gAhA, suaNA aNuvacArato abhattI bhavati ahavA suyaNANabhattirAgeNa asajjhAtite sajjhAtiyaM mA kuNasu uvadosA esa jaM logadhammaviruddhaM ca taNNa kAyavvaM, avihIe pamatto labbhati to devayA chalejja jahA vijjAsAhaveguNayAe vijjA na sijjhati tahA ihaM pi kammakkhao na bhavati, vaiguNyaM vaidharmyatA viparItabhAvetyarthaH / dhammayAe ya suyadhammassa esa dhammo jaM asajjhAie sajjhAiyavajjaNaM [Na] kareMto ya suyaNANaM virAhei tamhA mA kuNasu [coda Aha-] jadi daMtaaTThimaMsasoNiyAdI asajjhAyA NaNu deho eyamato ceva, kahaM teNa sajjhAyaM kareha ? AcArya Aha- 'kAmaM deha' gAhA, kAmaM codagAbhippAyaaNumayatthe sammaM tammayo deho vi je sarIrAto 'avayuta' tti pRthagbhAve vajjaNijjA je puNa aNavajuyA tattha avajjaNijjA iti upapradarzane evaM loge dRSTaM, logottare'pyevamityarthaH // kiM cAnyat----abbhaMtara' gAhA, abhyantarA mUtrapurISAdI tehiM ceva u bAhire uvalitto kuNai to avaNNaM karei // iti zrInizIthasUtre ekonaviMzatyuddeze 20 pratau 16 patre | 134 pratau 124 patre / cUrNau 420 pratau 350 patre / iti svAdhyAyavicAraH / atha yadi parAsvAdhyAyavicAro'pekSitastadA ito'nantarameva pAzcAtyasUtrANAM bhASyacUrNI vilokanIye // 9 // // iti nizIthasUtrabhASyacUrNivicArAH samAptAH // iti zrImadakabbarabhUpAlavizAlacittAlavAlavivarddhitavRSarasAlazAlAtizAlizIlazrIjagadgurubhaTTArakazrIhIravijayasUrIzvaraziSyopAdhyAyazrIkIrttivijayagaNisamuccite zrIvicAraratnAkare'parataTe zrInizIthavicAranAmA prathamastaraGgaH // 1 // D:\ratan.pm5\5th proof
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare'parataTe // dvitIyastaraGgaH // yadvadanAmRtakuNDAduditA muditaM karoti jananivahaM / amRtacchaTeva vANI, sa jayati jinapuGgavo vIraH // 1 // atha zrImahAnizIthavicArA likhyante tatra ca samudAyIkRtasakalapApaprakRtibhyo'pyasaGkhyAtaguNaM vratasaMyamakhaNDanotsUtrabhASaNAdaraNopekSaNodbhavaM pApamityabhiprAyo likhyate duppaDikvaMtANaM niyayakammANaM Na aveiyANaM mokkho ghorataveNaM ajjhosiyANaM vA, aNusamayaM baMdhae, kammaM natthi abaMdho u pANiNo mottuM siddhe ajogI ya selesIsaMThie tahA, suhaM suhajjhavasAeNaM asuhaM duTThajjhavasAyAo, tivvayaraM tivvayareNa maMdaM maMdeNa vA saMciNNe, savvesiM pAvakammANaM egIbhUyANa jattiyaM rAsiM bhave tamasaMkhaguNaM vayatavasaMjamacArittakhaMDaNavirAhaNe ussuttamaggapannavaNapavattaNaAyaraNovekkhaNeNa ya samajjiNei aparimANagurutuMgA, mahayA ghaNaniraMtarA, pAvarAsI khayaM gacche, jahA taM savvovAehimAyare // 1. puvvi dukkayaducinnANaM duppaDikaMtANa niyayakammANaM / na aveiyANaM mokkho, ghorataveNa ajjhosiyANa vA // [ma.ni./mU.335] aNusamayaM bajjhae kammaM, natthi abaMdho u pANiNo / mottuM siddhe ajogI ya, selesI saMThiye tahA / / [ma.ni./mU.336] suhaM suhajjhavasAeNaM, asuhaM dutttthjjhvsaayo| tivvayareNa tu tivvayaraM, maMdaM maMdeNa saMciNNo / / [ma.ni./.337] savvesiM pAvakammANaM egIbhUyANaM jettiyaM rAsiM bhave tamasaMkhaguNaM vaya-tava-saMjama-cArittakhaMDaNavirAhaNeNa ussuttummaggapannavaNa-pavattaNa-AyaraNovakkhaNeNa ya samajjiNe [ma.ni./mU.338] mahAnizItha a.2 / u. 3 pratyantare etAdRzaH pAThaH / / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24] [zrIvicAraratnAkaraH 1AsavadAre nilaMbhittA, appamAdI bhave jyaa| baMdhe sappaM bahuM vede, jai sammattaM sunimmalaM // 1 // AsavadAre nilaMbhittA, ANaM no khaMDae jyaa| dasaNanANacarittesu, ujjuto ya daDhaM bhave // 2 // tayA vee khaNaM baMdhe, porANaM ca savvaM khave / aNuiNNamavi uirittA, nijjiyaghoraparIsaho // 3 // AsavadAre nilaMbhittA, svvaasaaynnvjjio| sajjhAyajjhANajogesuM, dhIravIratave rao // 4 // iti zrImahAnizIthadvitIyAdhyayana 8 patre // 1 // maithunasevI sAdhuH sarvathA'vandyaH / yastu taM vandate so'pyanantasaMsArI, ityakSarANi likhyante se bhayavaM ! je NaM keI sAhU vA sAhUNI vA mehuNamAsevejjA se NaM vaMdejjA ? goyamA ! je NaM sAhU vA sAhuNI vA mehuNaM sayameva appaNA sevejja vA parehiM uvaisettuM sevAvijjA vA sevijjamANaM samaNujANijjA vA je divvaM vA mANusaM vA tirikkhajoNiyaM vA jAva NaM karakammAiM sacittAcittavatthuvisayaM vA vivihajjhavasAeNa kArimAkArimovagaraNeNa maNasA vA vayasA vA kAeNaM se NaM samaNe vA samaNI vA daraMtapaMtalakkhaNe adadravve amaggasAmAyArI mahApAvakamme No NaM vaMdijjA No NaM vaMdAvejjA No NaM vaMdijjamANaM samaNujANejjA tivihaM tiviheNaM jAva NaM visohikAlaM ti / se bhayavaM ! je vaMdejjA se kiM labhejjA ? goyamA ! je taM vaMdejjA se aTThArasaNhaM sIlaMgasahassadhArINaM mahANubhAgANaM titthayarAdINaM mahatI AsAyaNaM kujjA, je NaM titthayarAdINaM AsAyaNaM kujjA se NaM ajjhavasAyaM paDucca jAva NaM aNaMtasaMsAriyattaM labhejjA / 3vippahijjitthiyaM sammaM savvahA mehuNaM pi ya / iti zrImahAnizIthadvitIyAdhyayane 13 patre // 2 // atha kecidupadhAnodvahanaM na svIkurvate te'vazyaM bahulasaMsAriNo vedyAH / 1. AsavadAre..............etAH 4 gAthA [ma.ni./mU.340taH 342] 2. ma.ni./mU.412 / 2. ma.ni./mU.413 pU. / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare'parataTe dvitIyastaraGgaH] 255 je kei aNuvahANeNaM supasatthaM nANaM ahIyaMti ajjhAvayaMti vA ahIyaMte i vA ajjhAvayaMte i vA samaNujANaMti teNaM mahApAvakamme mahatI supasatthanANassAsAyaNaM pakuvvaMti, se bhayavaM ! jai evaM tA kiM paMcamaMgalassa NaM uvahANaM kAyavvaM ? goyamA ! paDhamaM nANaM tao dyaa|iti zrImahAnizIthatRtIyAdhyayane paJcadaze patre // 3 // athAtisphuTAni pratimArcanAkSarANi likhyante1bhAvaccaNamuggavihAriyA ya davvaccaNaM tu jinnpuuyaa| paDhamA jaiNa donni vi gihINa paDhama cciya pasatthA // iti mahAnizIthatRtIyAdhyayane 19 patre // 4 // keciccAjJAnino varAkA: zrIjinoktAkSaramAtramapyazraddadhAno'nantasaMsArIti vidanto'pyavazyambhAvibhAvAnAmapratIkAryatvena karmagateracintyatvena sakalAgamapradhAnaM zrImahAnizIthAbhidhAnaM zAstrameva na manvate kiM kurmastAn prati, na cAzanIyam , ihaM hi kalikAlabalAt kvacit kvacit truTitamabhUditi zrUyate, tato'sya saMyojanAvasare kaizcidaziSTairatra yatkiJcitkSiptaM bhaviSyatIti / yata idaM zrIharibhadrasUribhiH sarvasaMmatyA likhitaM zrIvRddhavAdisUrizrIsiddhasenadivAkarazrIjinadAsagaNikSamAzramaNAdibhimahApuruSairyugapradhAnaiH pUrvagatazrutadhAribhirbhUyobhiH saMbhUyedaM bahumataM cetyatraiva likhitamasti / tathA hi eyaM tu jaM paMcamaMgalamahAsuakkhaMdhassa vakkhANaM taM mahayA pabaMdheNaM aNaMtagamapajjavehiM suttassa appihabbhUyAhiM nijjUttibhAsacuNNIhiM jaheva aNaMtanANadaMsaNadharehiM titthayarehiM vakkhANiyaM taheva samAsao vakkhANijjaMtaM Asi / aha annayA kAlaparihANidoseNaM tAo nijjuttibhAsacunnIo vucchinnAo, io ya vaccaMteNaM kAlasamaeNaM mahiDDipatte payANusArIvairasAmInAma duvAlasaMgasuyahare samuppanne, teNa ya paMcamaMgalamahAsuyakkhaMdhassa uddhAro mUlasuttassa majjhe lihio, mUlasuttaM puNa suttattAe gaNaharehiM atthattAe arihaMtehiM bhagavaMtehiM dhammatitthayarehiM tilogamahiehiM vIrajiNaMdehiM pannaviyaM, esa vuDDasaMpadAyo / 2ettha ya jattha jattha payaM paeNANulaggaM suttAlavagaM na saMpajjai tattha tattha suyaharehiM kulihiyadoso na dAyavvo 1. ma.ni./mU.517 / 2. ma.ni./mU.590 / 3. ma.ni./mU.591 / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26] [zrIvicAraratnAkaraH tti, kiM tu jo so eyassa aciMtaciMtAmaNikappabhUyassa mahAnisIhasuyakkhaMdhassa puvvAyariso Asi tahiM ceva khaMDAkhaMDIe uddehiyAehi heUhiM bahave pattagA parisaDiyA tahA vi accaMtasuhumatthAisayaM ti imaM mahAnisIhasuyakkhaMdhaM kasiNapavayaNassa paramasArabhUyaM paraM tattaM mahatthaM ti kaliUNa pavayaNavacchallattaNeNaM bahubhavvasattovayAriyaM ti kAuM tahA ya AyahiyaTThAe AyariyahariyabhaddeNaM jaM tatthAyarise diTuM taM savvasammattIe sAhiUNa lihiyaM ti, annehiM vi siddhaseNadivAyaravuDDavAijakkhaseNadevaguttajasavaddhaNakhamAsamaNasIsaraviguttaNemicaMdajiNadAsagaNikhamagasavvarisipamuhehiM jugappahANasuaharehiM bahumanniyamiNaM ti / iti zrImahAnizIthatRtIyAdhyayane 21 patre // 5 // yo nirupadhAnaH zrutamadhIte sa yAdRzo bhavati tallikhyate 2aviNaovahANeNaM ceva paMcamaMgalAiM suanANaM ahijjejjA ajjhAvejjA ajjhAvayamANassa vA aNumanniyamANejjA se NaM piyadhamme Na bhavejjA daDhadhamme Na bhavejjA, bhattijutte hIlijjA suttaM hIlijjA atthaM hIlijjA suttatthubhae hIlijjA jAva NaM guruM hIlijjA guruM AsAejjA atItANAgae vaTTamANe titthayare AsAejjA AyariyauvajjhAyasAhuNo jaNaM AsAejjA suyaNANArihaMtasiddhasAhU tassa NaM sudIhakAlaM aNaMtasaMsArasAgaramAhiMDemANassa tAsu tAsu asaMvuDaviyaDAsu culasIlakkhaparisaMkhAsu siusiNamissajoNIsu pariyaDai iti / iti mahAnizIthatRtIyAdhyayane 22 patre // 6 // kecicca sAmAyikapauSadhAdi kRtvA'nantaramIryApathikI pratikrAmanti paraM tatkalpitaM jJeyamatra tvevamuktamasti tadyathA 3aNAulacitte asuhakammakkhavaNaTThA kiMci AyahiyaM ciivaMdaNAI aNudvejjA tayA tayaTTe ceva uvautte se bhavejjA, jayA NaM se tayatthe uvautte bhavejjA tayA NaM tassa paramegaggacittasamAhI havejjA tayA ceva savvajagajjIvapANabhUyasattANaM jahiTThaphalasaMpattI bhavejjA, tA goyamA NaM apaDikkaMtAe iriyAvahiyAe na kappaI ceva kAuM kiMci ciivaMdaNasajjhAyAiyaM phalAsAyamabhikkhaMgANaM eeNaM aTeNaM goyamA ! evaM vuccai / iti zrImahAnizIthatRtIyAdhyayane 22 patre // 7 // 1. accaMtasumahatthAisayaM ti pra. / 2. ma.ni./mU.600 / 3. ma.ni./mU.592 madhye / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ 257 zrIvicAraratnAkare'parataTe dvitIyastaraGgaH] ____ atha prajJAMzapadamUlabhUtavarddhamAnavidyAsattAsUcakagandhacUrNasattAsUcakajinapratimAsattAsUcakamAlAropaNavidhisattAsUcakAkSarANi likhyante 1cautthabhatteNa sAhijjai eyAe vijjAe savvagao nitthAragapArago hoi, 2uvaTThAvaNAe vA gaNissa aNunnAe vA sattavArA parijaveyavvA nitthAragapArago hoi, uvaTThAvaNAe vA abhimaMtijjai ArAhago bhavai vigyaviNAyagA uvasamaMti, sUro saMgAme pisaMto aparAjio bhavai, kappasammattIe maMgalavAhiNI khemavAhiNI bhvi| 3tahA sAhusAhuNIsamaNovAsagasaDDiyAsesasAhammiyajaNacauvviheNaM pisamaNasaMgheNaM nitthAragapArago bhavejjA, dhanno saMpunnalakkhaNo si tumaM ti uccAremANeNaM gaMdhamuTThIo ghetavvAo, tao jagagurUNaM jiNiMdANaM pUegadesAo gaMdhaDDhAmilANaseyamalladAmaMgahAya sahattheNobhayakkhaMdhesumArovayamANeNaM guruNANIsaMdehamevaM bhANiyavvaM jahA bho bho jammaMtarasaMciyagurupunnapabbhArasuladdhasuviDhattasusahalamaNuyajamme devANuppiyA ThaiyaM ca NarayatiriyagaidAraM tujjhatti / iti zrImahAnizIthatRtIyAdhyayane 23 patre // 8 // __ yo hi sAvadyAnavadyabhASAvizeSaM na jAnIte tasya vaktumapi nAnujJA kiM punarvyAkhyAnAdi kartum / tathA hi 4jibbhakusIle se NaM aNegahA taM jahA-tittakaDukasAyamahurAiM lavaNAiM rasAiM AsAyaMte adiTThAsuyAiM ihaparalogobhayaviruddhAiM sadosAiM mayArajayAruccAraNAI ayasabbhakkhANAsaMtAbhiogAI vA bhaNaMti, asamayannU dhammadesaNApavattaNeNaM ya jibbhAkusIle Nee , se bhayavaM ! bhAsAe vibhAsiyAe kusIlattaM bhavati ? goyamA ! bhavati / se bhayavaM ! jai evaM tA dhammadesaNaM na kAyavvaM ? goyamA ! "sAvajjaNavajjANaM, vayaNANaM jo na yANai visesaM / vuttuM pi tassa na khamaM, kimaMga puNa desaNaM kAuM // 1 // iti zrImahAnizIthatRtIyAdhyayane 24 patre // 9 // atha kecana mithyAtvikRtaM tapo'nuSThAnAdikaM sarva vyarthaM, pratyuta karmabandhakAraNaM, ityAdi vadanti, paraM kiM kurvantu te varAkA anAghrAtasiddhAntagandhAH AghrAtasiddhAntagandhA vA, karmaikavazagA bhUritarabhavabhramaNabhavitavyatayA paribhUyamAnA yatkiJcidvadantu , paraM siddhAnte tvevam 1. ma.ni./mU.597 madhye / 2. uttimaTThapaDivanne vA ma.ni./mU.597 / 3. ma.ni./mU.598 apUrNaH / 4. ma.ni./mU.623 madhye / 5. ma.ni./mU.624 / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ zrIvicAraratnAkaraH 1tao bhaNiyaM nAileNaM jahA mA vaccha ! tumaM eteNaM pariosamuvayAsu jahA ahayaM asaivAreNaM parimusio, akAmanijjarAe vi kici kammakkhayaM bhavai kiM puNa jaM bAlataveNaM, tA ete bAlatavassiNo daTThavvA jao NaM kiMci ussuttaM maggayArittameesiM padIsai / ityAdi / iti zrImahAnizIthacaturthAdhyayane 28 patre // 10 // tathA ye AcArAdizrutoktamanyathA'nutiSThanti te yAdRzA bhavanti tallikhyate-- teNaM saDDageNaM harivaMsatilayamaragayacchaviNo bAvIsaimaM dhammatitthayaraariTThaneminAmassa sayAse vaMdaNavattiyAe gaeNaM AyAraMgaM aNaMtagamapajjavehiM pannavijjamANaM samavadhAriyaM, tattha ya chattIsaAyare pannavajjaMti tesiM ca NaM je keI sAhU vA sAhUNi vA annayaramAyAramaikkamejjA se NaM gAratthIhiM uvameyaM, ahannA samaNuTTejjA vAyarejjA pannavijjA vA tao NaM anaMtasaMsArI bhavejjA / iti zrImahAnizIthacaturthAdhyayane 31 patre // 11 // yazca karNe'nikSiptakarpAsatUlaH zete, tasya prAyazcittamityakSarANi likhyante-- 28] 3 akaeNaM kannavivaresu kappAsagaruveNaM tuyaTTai saMthAraMmi ThAejjA eesuM pattegaM uvadvAvaNaM / iti zrImahAnizIthasaptamAdhyayane 62 patre // 12 // kecicca caturdazIM vihAya paurNamAsyAmupavAsAdikaM kurvate tadanAgamikam / yataH 4saMte balavIriyapurisakkAraparakkame aTThamicauddasInANapaMcamIpajjosavaNacAummAsie cautthaTThamachaTTeNaM karejjA / iti zrImahAnizIthasaptamAdhyayane 61 patre // 13 // iti zrImadakabbarabhUpAlavizAlacittAlavAlavivarddhitavRSarasAlazAlAtizAlizIla zrIjagadgurubhaTTArakazrIhIravijayasUrIzvaraziSyopAdhyAya zrIkIrttivijayagaNisamuccite zrIvicAraratnAkare'parataTe zrImahAnizIthavicAranAmA dvitIyastaraGga // 2 // 1. ma.ni/mU.677 madhye / 2. ma.ni. / mU. 682 madhye / 3. ma.ni./mU. 1384 madhye / 4. ma.ni./ mU. 1383 madhye / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare'paretaTe // tRtiiystrnggH|| yadvadanakandarodarasamutthitaH shrutmRgaadhiraajyuvaa| vyApAdayati bhavadvipamunmattaM sa jayatAd gaNabhRt // 1 // atha zrIdazAzrutaskandhavicArA yathA-tatra ca zrAvakapratimAsvarUpaM likhyate 1se kiM taM kiriyAvAdI yAvi bhavati taMjahA-AhiyavAdI AhiyapaNNe AhiyadiTThI sammAvAdI NiyAvAdI atthi paralogavAdI atthi iha loe asthi paraloge asthi mAtA asthi pitA atthi arahaMtA asthi cakkavaTTI asthi baladevA atthi vAsudevA atthi sukaDadukkaDANaM phalavittivisese suciNNA kammA suciNNaphalA bhavaMti ducciNA kammA ducciNaphalA bhavaMti saphale kallANapAvae paccAyAMti jIvA asthi NirayA asthi devA atthi siddhA se evaM vAdI evaM paNNe evaM diTThI chaMdarAgamatiNiviTThe yAvi bhavati se bhavati mahicche jAva uttaragAmie neraie sukkapakkhie AgamessANaM sulabhabodhie yAvi bhavati, se taM kiriyAvAdI / savvadhammaruI yAvi bhavai, tassa NaM bahUNi sIlavvayaguNaviramaNapaccakkhANaposahovavAsAiM No sammaM paTThavitAiM bhavaMti, paDhamA uvAsagapaDimA 1 / ahAvarA doccA uvAsagapaDimA-savvadhammaruI yAvi bhavati, tassa NaM bahUNi sIlavvaya jAva paTTavitAiM bhavaMti, se NaM sAmAiyaM desAvagAsiyaM No sammaM aNupAlittA bhavati, doccA uvAsagapaDimA 2|ahaavraa taccA uvAsagapaDimA-savvadhammaruI yAvi bhavai tassa NaM bahUI sIla jAva sammaM paTTavitAiM bhavaMti, se NaM sAmAiyaM desAvagAsiyaM samma aNupAlaittA bhavati, se NaM cAuddasaTTamuTThipuNNimAsiNIsu paDipuNNaM posahaM No sammaM aNupAlettA bhavati, taccA uvAsagapaDimA 3 / [ ahAvarA cautthA 1. da.zru./mU.36 / 2. da.zru./mU.37 / 3. da.zru./mU.38 / 4. da.zru./mU.39 / 5. da.zru./mU.40 / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2] [zrIvicAraratnAkaraH uvAsagapaDimA-] savvadhammaruI yAvi bhavai, tassa NaM bahUI sIlavvaya jAva samma paTTaviyAiM bhavaMti, se NaM sAmAiyadesAvagAsiyaM sammaM aNupAlaittA bhavati, se NaM cAuddasaTThama jAva aNupAlaittA bhavati, se NaM egarAiyaM uvAsagapaDimaM No samma aNupAlaittA bhavati, cautthA uvAsagapaDimA 4 / ahAvarA paMcamA uvAsagapaDimA savvadhammaruI yAvi bhavati, jAva se NaM egarAtiyaM uvAsagapaDimaM sammaM aNupAlaittA bhavati se NaM asiNANae viyaDabhoI mauliyaDe diyA baMbhayArI rattiM parimANakaDe se NaM etArUveNaM vihAreNaM viharaNamANe jahanneNaM egAhaM vA duyAhaM vA tiyAhaM vA ukkoseNaM paMca mAse viharejjA, paMcamA uvAsagapaDimA 5 / ahAvarA chaTThA uvAsagapaDimA savvadhammaruI yAvi bhavati, jAva se NaM egarAtiyaM uvAsagapaDimaM samma aNupAlaittA bhavati, se NaM asiNANaviyaDabhoI mauliyaDe rAtovarAyaM baMbhayArI sacittAhAre se apariNAte bhavati, se NaM etArUveNaM vihAreNaM viharamANe jAva egAhaM vA duyAhaM vA tiyAhaM vA ukkoseNaM chammAse viharejjA, chaTThA uvAsagapaDimA 6 / ahAvarA sattamA uvAsagapaDimA savvadhammaruIyA vi bhavati, jAva rAyovarAyaM baMbhayArI saccittAhAre se pariNAte bhavati, se NaM etArUveNaM vihAreNaM viharamANe jAva egAhaM vA duyAhaM vA tiyAhaM vA ukkoseNaM sattamAse viharejjA, sattamA uvAsagapaDimA 7|ahaavraa aTThamA uvAsagapaDimA savvadhammaruI yAvi bhavati, jAva rAtovarAtaM baMbhayArI bhavati, saccitAhAre se pariNAte bhavati, AraMbhe se pariNAte bhavati, pessA se apariNAte bhavati, se NaM etArUveNaM vihAreNaM viharamANe jAva egAhaM vA duyAhaM vA tiyAhaM vA ukkoseNaM aTThamAse viharejjA, aTThamA uvAsagapaDimA 8 / ahAvarA NavamA uvAsagapaDimA savvadhammaruI yAvi bhavai, jAva AraMbhe se pariNAte bhavati, pessA se pariNAtA bhavati, uddiTThabhatte se apariNAte bhavati, se NaM etArUveNaM vihAreNaM viharamANe jAva egAhaM vA duyAhaM vA tiyAhaM vA ukkoseNaM NavamAse viharejjA, NavamA uvAsagapaDimA 9 / ahAvarA dasamA uvAsagapaDimA savvadhammaruI yAvi bhavati, pessA se pariNAtA bhavati, uddiTThabhatte se pariNAte bhavati, se NaM khuramuMDe chihalidhArae vA tassa NaM AbhaTThassa samANassa kappaMti duve 1. da.zru./mU.41 / 2. da.zru./mU.42 / 3. da.zru./mU.43 / 4. da.zru./mU.44 / 5. da.zru./mU.45 / 6.da.zru./mU.46 / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare'parataTe tRtIyastaraGgaH] 261 bhAsAo bhAsitae taM jahA jANaM jANaM ajANaM vA No jANaM etArUveNaM vihAreNaM viharamANe jahanneNaM egAhaM vA duyAhaM vA tiyAhaM vA ukkoseNaM dasamAse viharejjA, dasamA uvAsagapaDimA 10 / ahAvarA ekkArasamA uvAsagapaDimA savvadhammaruI yAvi bhavai, jAva uddiTThabhatte se pariNAte bhavati, se NaM khuramuMDe vA luttasirae vA gahitAyArabhaMDagaNevatthe jArise samaNANaM NiggaMthANaM dhamme paNNate taM sammaM kAeNaM phAsemANe pAlemANe purato jugamAyAe pehamANo daTThaNa tase pANe uddhaTTa pAyaM rIejjA sAhaTTa pAyaM rIejjA vA tiricchaM vA pAyaM kaTTa rIejjA saMti parakamme saMjatAmeva parakkamejjA No ujjuyaM gacchejjA kevalaM se NAe pejjabaMdhaNe avvocchiNNe bhavati, evaM se kappati NAyANuvittie, ettha NaM tassa puvvAgamaNeNaM puvvAutte cAulodaNe pacchAutte bhiliMgasUve kappai se cAulodaNe paDiggahittae No se kappati bhiliMgasUve paDiggahittae, tattha NaM tassa puvvAutte bhiliMgasUve pacchAute cAulodaNe kappati se bhiliMgasUve paDiggahittae No kappati cAulodaNe paDiggahittae, tattha NaM puvvAgamaNeNaM do vi puvvAuttAI kappaMti do vi paDiggahittae, tassa puvvAgamaNeNaM do vi pacchAuttAiM No se kappaMti do vi paDiggahittae, je se tattha puvvAgamaNeNaM puvvAutte se kappati paDiggahittae, je se tattha puvvAgamaNeNaM pacchAutte No se kappar3a paDiggahittae / tassa NaM gAhAvatikulaM piMDavAyapaDiyo aNuppaviTThassa kappati evaM vadittae samaNovAsagassa paDimApaDivaNNassa bhikkhaM dalayaha, taM cetArUveNaM vihAreNaM viharamANaM kei pasittA vadejjA-ke Auso tumesi vattavve siyA samaNovAsae paDimApaDivaNNae ahamaMsIti vattavvaM siyA, se NaM etArUveNaM vihAreNaM viharamANe jAva egAhaM vA duyAhaM vA tiyAhaM vA ukkoseNaM ekkArasamAse viharejjA, ekkArasamA uvAsagapaDimA 11 / etAo therehiM bhagavaMtehiM ekkArasauvAsagapaDimAo paNNattAo tti bemi / chaTThA dasA sammattA // athaitaccUrNiryathAkiriyAvAdI vi bhavati AhiyavAdI evaM ceva atthitteNa bhANiyavvaM jAva se ya bhavati mahicche jahA akiriyAvAdissa NavaraM uttaragAmie sukkapakkhie AgamisseNaM sulabhabohIe yAvi bhavati savvadhammaruI yAvi bhavati, dharma:-svabhAva ityanarthAntaram , jIvAjIvayoH yasya dravyasya gatisthityavagAhanAdi ahavA sarvadharmA AjJAgrAhyA 1. da.zru./mU.47 / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ [zrIvicAraratnAkaraH hetugrAhyAzca, te rocate-saddahati dasappagAro vA khamAdisamaNadhammo tassa NaM bahUNi sIlavvaya0 sIlaM-sAmAiyaM desAvagAsiyaM posahovavAso atihisaMvibhAgo ya, vayANi paMcANuvvayANi, 'guNa'tti tiNNi guNavvayANi, posaho cauvviho AhAraposaho, sarIrasakkAraposaho, avvAvAraposaho, baMbhaceraposaho / 'No sammaM paTTaviyAI' No sakkAro paDisedho 'No samma' yathoktaM 'paTThaviyAI'ti prasthApitAni Atmani yathA pratimA prasthApitA devakule pratipatti pratimAnAM vA 'paDimA daMsaNasAvago' [ ] tti / paDhamA paDimA 1 / ahAvarA doccA-athetyAnantarye aparA-anyA sAmAiyaM desAvagAsiyaM 'No samma' yathoktaM Na sakketi kAeNa tiviheNAvi karaNena kAraNa dukkhaM aNupAlijjati teNa kAyagrahaNaM, doccA paDimA 2 / caturdazI aTThamI uddiTThA-amAvAsA paDipuNNaM AhArAdi 4 taccA paDimA 3 / yadivasaM uvavAso taddivasaM rattiM paDimaM paDivajjati taM Na sakketi cautthA paDimA 4 / paDimaM pi aNupAleti asiNANate Na NhAhiti paMcamAse viyaDabhojIprakAzabhojI divasato bhuMjati na rAtrau paMca vi mAse maulikaDo-sADagassa do vi aMcalAo heTThA kareti kacchaM Na baMdhati jAva paDimA paMcamAsiyA Na samappeti tAvadivaso baMbhayArI rattiM parimANaM kareti do tiNNi ya, posahio rattiM pi baMbhacArI 'se'tti Niddese jo heTThA bhaNito idRglakSaNena etArUveNa aha divaso kahaM egAhaM sa taM paDivaNNo kAlagato ya saMjamaM vA geNhejjA eteNegAhaM vA duyAhaM vA iyarahA saMpuNNA paMcamAsA aNupAleyavvA evaM jahA bhaNiyA 'esa'tti paMcamAsiyA ahAsuttA-jahAsutte bhaNiyA kappeti-majjAyA yathAtathyo maggo 1 NANAdI 3 jahAmaggo Na virAhijjati samma aTTaduhaTTANi Na ciMteti spRSTA-phAsitA pAlitA-rakkhitA sobhitA-Na bhaggA tIritA-aMtaM nItA kiTTitA-kIrtitA AyariyANaM kahitA ArAdhitA Na virAhitA ANA-suaM tadupadeseNa aNehiM pAlitaM pAlei aNupAlei bhavati hoti paMcamA 5 / rAtovarAtaM ti ratiMdiyA ya rattIe uvaramo divase saccittaM udagaM kandAdi vA apiraNAtA apaccakkhAtA AhAreti aposahito, chaTThA paDimA 6 / AraMbhakaraNe kArAvaNe vA Niujjati jaM se kamma taM kareti sayaM pareNa vi kAraveti aNumoyati a posahito posahie aNumoyati kevalaM saccittaM NAhAreti udagaphalAdi, sattamA paDimA 7 / AraMbhaM sayaM Na kareti kisivANijjAdi pessA-bhayagA tehiM karAvate aTThamA paDimA 8 / NavamAsiyAe appaNA pareNa vi Na kareti vi Na kAraveti vi / jaM puNa taM NimittaM koi uvakkhaDeti taM bhuMjai D:\ratan.pm5\5th proof
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare'parataTe tRtIyastaraGgaH] 263 navamA paDimA 9 / dasamAe uddiThThabhattaM pi na bhuMjati sa gihe ceva acchati tahiM acchaMto khuramuMDato chiMgaliM vA dhAremANo chigalI caDo jahA parivvAyagANaM, AbhaTTho ekkasi samAbhaTTho puNo puNo pariyAbhaTTho vA, teNa kiMciddavajAtaM NikkhatagaM taM ca se puttAdI Na jANati sAmAtito vA se tAhe pucchati kahiM kayaMtaM daviyaM jati Na kaheti aMtarAiyadosA aciyattaM ca tesiM saMkAdi vA tesiM NUNaM eaMgiNhitukAmo khaiyaM ca NeNa tamhA jati jANati to kaheti aha Na yANati to bhaNati ahaM pi Na yANAmi eyAto dobhAsAto dasamA paDimA 10 / ekkArasamae gihAto Nikkhamati se NaM khuramuMDae vA luttasirajo loo kto| sire jAyaMte zirajA kezA ityarthaH / gahiyArabhaMDagaM sAhuliMgaM rayoharaNapAtrAdivibhAsA NevatthaM sAhurUvasarisaM tesiM je ime samaNadhamme tArisaM dhamma aNupAlemANe viharaMti iriyAsamie uvauttA parato yagamAtraM AdAya gahItvA rIyaMti-ukkhivittA sAhaTa sAharittA vyatiricyante ritthaM kareMti saMti tti jati aNNo maggo vijjati saMjayAe jayaNAe uvauttA iriyAsamitIe parakkamejjA avijjamANe vA teNeva jayaNAe gacchati / ahavA sati parakkame saMte uTrANakammabalaviriyaparakkame parihAreNaM gacchati jayaNAe uvautto iriyAsamitIe aNNo vA saparakkamo paMtho Natthi teNA vA sAvatANi vA sIhAdINi vA savvaM teNa cattaM kevalaM ti tadevegeNaM saMNAtagA-mAtAdi pejjaMbadhaNaM-rAga ityarthaH / tAhe NAyavihiM eti tassa NaM tatthAgamaNeNaM pavvAutte vibhAsA so bhikkhaM hiMDato Na dhammalAbheti tassa NaM gAhAvati evaM vadati samaNovAsagassa paDimA-kaMThA etArUveNaMetappagAreNaM rUvasaddo lakkhaNattho ko vi tti itthI vA puriso vA pAsittA pekkhittA kastvaM? kiM vratI vA? bravIti-samaNo'haM kiM vati tti jaM bhaNaha paDimApaDivaNNo'hamiti upapradarzane / iti zrImadakabbarabhUpAlavizAlacittAlavAlavivaddhitavRSarasAlazAlAtizAlizIlazrIjagadgurubhaTTArakazrIhIravijayasUrIzvaraziSyopAdhyAyazrIkIrtivijayagaNisamuccite zrIvicAraratnAkare'parataTe zrIdazAzrutavicAranAmA tRtIyastaraGga // 3 // D:\ratan.pm5\5th proof
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare'parataTe // caturthastaraGgaH // yadvadanapadyakozAduditaH siddhAntamArutaH surabhiH / kavicaJcarIkacakraM, prINayati sa tIrthakRjjayati // 1 // atha zrIbRhatkalpavicArA yathA tatra ca kecana "susANi sunnAgAre vA"[ ] ityAdInyanyAni vA kapATaniSedhAkSarANi darzayantaH sakapATavezmasthAyina ime munaya eva na bhavantItyAdi bruvANA AcAryopAdhyAyAdimahApuruSAzAtanayA saMsAraM pallavayanti, kapATaniSedhazca jinakalpikAzritaH sthavirakalpike yojayantIti nayanauSadhaM zravaNayoH kSipantIti / sthavirakalpikAnAM pratyutAkapATopAzrayAvasthAne doSA ityakSarANi likhyante kappai niggaMthANaM avaMguyaduvArie uvassae vatthae // [ bR.ka./sU.15 ] kalpate nirgranthAnAmapAvRttadvAre-udghATadvAre upAzraye vastumiti sUtrArthaH / atha bhASyavistara: niggaMthadArapihaNe, lahuo mAso u dosu aannaaii| aigamaNe niggamaNe, saMghaTTaNamAi palimaMtho // 1 // [ bR.bhA./2353] nirgranthA yadi dvAraparidhAnaM kurvanti tadA laghuko mAsaH prAyazcittam , AjJAdayazca doSAH, virAdhanA tviyam-ko'pi sAdhuratigamanaM-pravezaM karoti, anyena ca sAdhunA dvArapidhAnAya kapATaM preritaM tena ca tasya zirasyabhighAte paritApAdikA glAnAropaNA, evaM nirgamanaM kurvato'pi kenacid bahi:sthitena pazcAnmukhaM kapATe prerite zIrSaM bhidyate tathA trasajantUnAM saGghaTTanamAdizabdAt paritApanamapadrAvaNaM vA dvAre pidhIyamAne apAvriyamANe vA bhavet , parimanthazca-sUtrArthavyAghAto bhUyo bhUyaH pidadhatAmapAvRNvatAM ca bhavati / enAmeva niyuktigAthAM vyAkhyAnayati gharakoiliyA sappe, saMcArAI ya huMti hetttthvriN| DhakiMta vaMgurite, abhighAto nitaiMtANaM ||2||[bR.bhaa./2354]
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare'parataTe caturthastaraGgaH] 265 dvArasyAdhastAdupari ca gRhakokilA vA sarpo vA saJcArimA vA kITikA-kunthukaMsArikAdayo jIvA bhaveyuH, AdizabdAt kolikAdayo vA saMpAtimasatvAH, tato dvAraM DhaNkkayatAmapAvRNvatAM ca-uddhATayatAM 'niMtaitANaM' ti nirgacchantAM pravizatAM vA gRhakokilAdiprANyabhighAto bhavet / sarpavRzcikAdibhirvA sAdhUnAmevAbhighAto bhavet / / dvitIyapade dvAraM pidadhyAdapi / katham ? ityAhasiya kAraNe pihijjA, jiNa jANaga gacchi icchimo naauN| AgADhakAraNaMmi u, kappar3a jayaNAi ThaeuM // 3 // [ bR.bhA./2355 ] syAt-kadAcit kAraNe puSTAlambane pidadhyAdapi dvAram / jinAH-jinakalpikA jJAyakA:-tasya kAraNasya samyagvettAraH paraM dvAraM na pidadhati / ziSyaH prAha-gacche gacchavAsino icchAmo vayaM vidhi jJAtum , sUrirAha-AgADhaM pratyanIkastenAdirUpaM yatkAraNaM tatra yatanayA vakSyamANalakSaNayA gacchavAsinAM dvAraM sthagayituM-pidhAtuM kalpate / eSa niyuktigAthAsamAsArthaH / athainAmeva vivRNoti jANaMti jiNA kajjaM, patte vi u taM na te nisevaMti / therA vi u jANaMtI, aNAgayaM kei pattaM tu // 4 // [ bR.bhA./2356] jinAH jinakalpikA adhitasAtizayazrutAstatkAryamanAgatameva jAnanti yena dvAraM pidhIyate, tacca pratyanIkastenAdikaM vakSyamANalakSaNaM tasmiMzca prApte'pi tat dvArapidhAnaM te bhagavanto na niSevante, nirapavAdAnuSThAnaparatvAt / sthavirA api sthavirakalpikAH api sAtizayazrutajJAnAdhupayogabalena kecidanAgatameva jAnanti, kecittu niratizayAH prAptameva tatkAryaM jAnante, jJAtvA ca yatanayA tat pariharanti // ahavA jiNappamANA, kAraNasevI adosavaM hoi| therA vi jANaga cciya, kAraNa jayaNAi sevaMtA // 5 // [ bR.bhA./2357] athavA 'jiNajANaga' tti padamanyathA vyAkhyAnayati-jina:-tIrthaGkarastasya prAmANyAt kAraNadvArapidhAnasevI adoSavAn bhavati, kuta ityAha-'therA vi' ityAdi, jinAnAM hi bhagavatAmiyamAjJA kAraNe yatanayA dvArapidhAnaM sevamAnAH sthavirakalpikA api jJAyakA eva samyagvidhijJA eva // D:\ratan.pm5\5th proof
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6] [ zrIvicAraratnAkaraH Aha-kiM tatkAraNaM yena dvAraM pidhIyate ? ucyate paDiNIya teNa sAvaya ubbhAmaga goNa sANa'Nappajjhe / sIyaM ca duradhiyAsaM, dIhA pakkhI va sAgarie // 6 // [ bR.bhA./2358] udghATite dvAre pratyanIkaH pravizya hananaM-apadrAvaNaM vA kuryAt / stenA upadhistenAH zarIrastenA vA pravizeyuH evaM zvApadAH-siMhavyAghrAdayaH udbhrAmakA:-pAradArikA: gauHbalIvardaH zvAnaH pratItaH ete vA dvAramudghATaM dRSTvA pravizeyuH tathA 'aNappajjhe'ti anAtmavaza:-kSiptacittAdi dvAre'pihite nirgacchet zItaM vA duradhisahaM himakaNAnuSaktaM nipatet dIrghA vA-sarpAH pakSiNo vA kAkakapotaprabhRtayaH pravizeyuH, sAgAriko vA kazcit pratizrayamuddhATadvAraM dRSTvA tatra pravizya zayIta vizrAmaM vA gRhNIyAt // ekkakrami u ThANe, cauro mAsA havaMti ugdhaayaa| ANAiNo ya dosA, virAhaNA saMjamA''yAe // 7 // [bR.bhA./2359] dvAramasthagayatAmanantarokte ekaikasmin pratyanIkapravezAdau sthAne yadi dvAraM na sthagayanti tadA catvAro mAsA uddhAtA:-laghavaH prAyazcittaM bhavanti, AjJAdayazcAtra doSAH, virAdhanA ca saMyamAtmaviSayA bhAvanIyA / yaduktaM catvAro mAsA uddhAtA iti tadetadbAhulyamaGgIkRtya draSTavyam // ato'pavAdayannAha ahi-sAvaya-paccatthisu, gurugA sesesu huMti caulahugA / teNa gurugA lahugA, ANAi virAhaNA duvihA ||8||[bR.bhaa./2360] ahiSu zvApadeSu ca pratyathiSu ca pratyanIkeSu dvAramasthagayatAM pratyekaM catvAro gurukAH / zeSeSubhrAmakAdiSu sAgArikAnteSu caturlaghukAH / steneSu gurukA laghukAzca bhavanti, tatra zarIrasteneSu caturgurukAH, upadhisteneSu caturlaghukAH AjJAdayazca doSAH / virAdhanA dvividhA-saMyamavirAdhanA, AtmavirAdhanA ca, tatra saMyamavirAdhanA stenairupadhAvapahRte tRNagrahaNamagnisevA vA kurvanti / sAgArikAdayo vA taptAyogolakalpAH praviSTAH santo niSadanazayanAdi kurvANA bahUnAM prANijAtIyAnAmupamardanaM kuryuH / AtmavirAdhanA tu pratyanIkAdiSu sphuTaiveti / / Aha-jJAtamasmAbhirapidhAnakAraNaM, paraM kA'tra yatanA ? iti nAdyA'pi vayaM jAnImaH / ucyate D:\ratan.pm5\5th proof
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare'parataTe caturthastaraGgaH] uvaogaM hiTTavariM, kAUNa ThaviMta'vaMgurate y| pehA jattha na sujjhai, pamajjiuM tattha sAriti // 9 // [bR.bhA./2361] zrotrAdibhirindriyairadhastAdupari copayogaM kRtvA dvAraM sthagayanti vA'pAvRNvanti vA / yatra cAndhakAre prekSA-cakSuSA nirIkSaNaM na zuddhyati tatra rajoharaNena dArudaNDena vA rajanyAM pramRjya sArayanti dvAraM sthagayantItyarthaH / upalakSaNatvAdudghATayantItyapi draSTavyam // iti bRhatkalpasUtravRttau dvitIyakhaNDe viMze patre // 1 // sAdhvInAM tu vasatau kapATamavazyamapekSitaM, sarvathA ca tadabhAve vidhiH karttavyaH sa likhyatedvitIyapadamAha addhANa niggayAdI, tikkhutto maggiUNa asiie| davvassa va asaIe tAo vi apacchimA piMDI ||1||[bR.bhaa./2350] adhvano nirgatAdayaH saMyatyastrikRtvastrIn vArAn vasatiM mArgayitvA asatyalabhyamAne guptadvAra upAzraye apAvRtadvAre'pi vasanti / tatra ca yadi kapATamavApyate tataH sundarameva, atha na prApyate, ato dravyasya kapATasyAsati kaNTakAdikamapyAnIya pidhAtavyaM yAvadapazcimA sarvAntimA ytnaa| 'tao vi piMDI' tti tAH sarvA api piNDIbhUya parasparaM karabandhaM kRtvA daNDakavyagrahastAstiSThantIti / / enAmeva niyuktigAthAM vyAcaSTe annatto va kavADaM, kaMTiya daMDacilimili bahiM kiDhiyA / piMDIbhavaMti sabhae, kAUNa'nnonnakarabandhaM ||2||[bR.bhaa./2351] kapATayuktasya dvArasyAbhAve anyato'pi kapATaM yAcitvA dvAraM pidhAtavyam , atha yAcyamAnamapi tanna labdhaM, tato vaMzakaTo yAcitavyaH, tasyAlAbhe kaNTikA:-kaNTakazAkhAH, tAsAmaprAptau daNDakaistirazcInAzcilimilikA kriyate, tAvatAM daNDakAnAmabhAve vastracilimilikA badhyate, bahiramUle kiDhikA:-sthavirAH kriyante / atha ko'pi tAsAmabhidravaNaM karoti, tatastAdRze sabhaye sopasarge sati anyonyakarabandhaM kRtvA piNDIbhavanti // kathaM punaH? ityata Aha aMto havaMti taruNI, sadaM daMDehi te patAliMti / aha tattha hoMti vasabhA, vAriti gihI va te houM // 3 // [ bR.bhA./2352]
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ sTa] [ zrIvicAraratnAkaraH antarmadhye taruNyo gRhItadaNDakahastAstiSThanti, bahistu sthavirA:, tAstaruNyo'pi zabdabRhaddhanitAbolaM kurvanti, yena bhUyAn loko milati / tAMzca stenAn maithunArthina upadravato daNDakaiH pratADayanti / atha tatra vRSabhAH sannihitA bhavanti / tataste gRhiNa iva bhUtvA tAn vArayanti / iti zrI bRhatkalpasUtravRttau dvitIyakhaNDe 27 patre // 2 // jJAnadarzanAdikaM kaJcid guNaM prekSya pArzvasthAdipuruSavandane'pi na doSa ityabhiprAyo likhyate daMsaNa-nANa-carittaM, tava - viNayaM jattha jattiyaM jANe / jirpannattaM bhattI, pUae taM tahiM bhAvaM // 1 // [ bR.bhA./ 4553 ] darzanaM ca ni:zaGkitAdiguNopetaM samyaktvam, jJAnaM cAcArAdizrutam, cAritraM ca mUlottaraguNAnupAlanAtmakam, darzanajJAnacAritraM dvandvaikavadbhAvaH, evaM tapazcAnazanAdi, vinayazcAbhyutthAnAdistapovinayaM etaddarzanAdi yatra pArzvasthAdau puruSe yAvadyatpariNAmaM svalpaM bahu vA jAnIyAttatra tameva bhAvaM jinaprajJaptaM svacetasi vyavasthApya tAvatyaiva bhaktyA kRtikarmAdilakSaNayA pUjayet // iti bRhatkalpavRttau tRtIyakhaNDaikAdazapatre // 3 // etenaiva ca ye pArzvasthaM sarvathA'cAritriNaM manyante te'pi parAstA draSTavyAH / kenacit kAraNabalena paraiH saha saMvAse samApanne yena saha stheyaM, yadvA karttavyaM, tallikhyate pacchanna asati niNhava, boDiya bhikkhuya asoya soyA ya / pauradava vaDDagAI, garahA ya saaMtaraM ekko // 1 // [ bR.bhA./4818 ] " " pracchannasya kaNTakacilimilikayozcAbhAve nihnaveSu tiSThanti / tadabhAve boTikeSu, tadaprAptau bhikSukeSu / eteSvapi pUrvamazaucavAdiSu tataH zaucavAdiSu tataH zaucavAdiSu ca sthitA AcamanAdiSu kriyAsu pracuradravyeNa kAryaM kurvanti / caDDakaM kamaDhakaM tatra bhuJjate / AdizadvAdapareNApi yena te zaucavAdino jugupsAM na kurvanti, tasya parigrahaH / evaM pravacanasya garhA parihRtA bhavati / sAntaraM copaviSTA bhuJjate / 'eko'tti / ekaH kSullakAdiH kamaDhakAnAM kalpaM karoti // iti zrIbRhatkalpatRtIyakhaNDe 24 patre // 4 // kadAcidajJAnAt styAnarddhinidrAvati dIkSite sati yo vidhiH sa likhyate-- kesavaaddhabalaM pannaveMti mua liMga Natthi tuha caraNaM / Necchassa harai saMgho, Na vi ekko mA padosaM tu // 1 // [ bR.bhA./5023 ] D:\ratan.pm5\5th proof
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare'parataTe caturthastaraGgaH ] 269 kezavo-vAsudevastasya balAdarddhabalaM styAnaddhimato bhavatIti tIrthakRdAdayaH prajJApayanti, etacca prathamasaMhaninamaGgIkRtyoktam , idAnIM punaH sAmAnyalokabalAdviguNaM triguNaM caturguNaM vA balaM bhavatIti mantavyam / yata evamataH sa prajJApanIyaH saumya ! muJca liGgaM nAsti tava caraNaM-cAritram , yadyevaM guruNA sAnunayaM bhaNito muJcati tataH zobhanamatha na muJcati tato moktumanicchataH, tataH sakAzAt saGghaH samuditaH 'se' tasya liGgaM haratiuddAlayati, na punarekaH / kutaH? ityAha-mA tasyaikasyopari pradveSaM gacchet , pradviSTazca vyApAdanamapi kuryAt // liGgApahAraniyamArthamidamAha avi kevalamuppADe, Na ya liGgaM dei aNatisesI se| desavayaM daMsaNaM vA, giNha aNicche palAyaMti // 2 // [ bR.bhA./5024] api:-sambhAvane, sa caitat sambhAvayati / yadyapi tenaiva bhavagrahaNena kevalamutpAdayati tathA'pi 'se' tasya styAnaddhimato liGgamanatizayI na dadAti, yaH punaratizayajJAnI sa jAnAti na bhUya etasya styAnaddhinidrodayo bhaviSyati tato liGgaM dadAti itarathA na dadAti, liGgApahAre punaH kriyamANe'yamupadezo dIyate, dezavratAni-sthUlaprANAtipAtaviramaNAdIni gRhANa, tAni cet pratipattuM na samarthastato darzanaM-samyaktvaM gRhANa / athaivamapyanunIyamAno yadi liGgaM moktuM necchati tadA rAtrau taM suptaM muktvA palAyante-dezAntaraM gacchanti / iti zrIbRhatkakalpabhASyavRttau tRtIyakhaNDe 40 patre // 5 // yaH senApati 1 mantri 2 purohita 3 zreSThi 4 sArthavAhasahito rAjyaM bhakte, tasya piNDo varjanIyaH / anyatra tu bhajanA iti zrIbRhatkalpacaturthakhaNDe 153 // patre // 6 // iti zrImadakabbarabhUpAlavizAlacittAlavAlaviddhitavRSarasAlazAlAtizAlizIlazrIjagadgurubhaTTArakazrIhIravijayasUrIzvaraziSyopAdhyAyazrIkIrtivijayagaNisamuccite zrIvicAraratnAkare'parataTe zrIbRhatkalpavicAranAmA caturthastaraGga // 4 // D:\ratan.pm5\5th proof
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare'parataTe // paJcamastaraGgaH // pIyUSapudgalAH khalu, nikhilAH pariNAmitAH zrutatvena / gaNipuGgavena tadidaM, madhuraM tadalabhyamapi loke // 1 // atha zrIvyavahAravicArA yathA-tatra ca kecinnIcakulapiNDaniSedhaviSaye prajJApyamAnA vadanti-na hyete chimpakAdayo nIcAH, kiM tu te mlecchadhigjAtyAdayaH, paraM tanna kiJcit , ete'pi tathaiva / yathA loguttaraparihAro duviho, paribhoga-dharaNe ya / atraivaM vyutpattiH-pariharaNaM parihAraH, 'loguttaravajjaM ittariya' 'vajjaM' varNyam , tad dvidhA-'loga'tti laukikaM, 'uttara' tti lokottaram , laukikaM dvidhA-itvaraM yAvatkathikaM ca, tatretvaraM yatsUtakamRtakAdi tathA loke sUtakAdi dazadivasAn yAvadvaya'te ca iti, yAvatkathikaM ca varuDachimpakacarmakAraDombAdi, ete hi yAvajjIvaM ziSTaiH sambhogAdinA vaya'nte / lokottaramapi vayaM dvidhA-itvaraM yAvatkathikaM ca, tatretvaraM "dANe abhigamasaDDhe"[ ] ityAdi / yAvatkathikaM "aTThArasa purisesuM , vIsaM itthIsu dasa napuMsesu"[ ] ityAdi / iti zrIvyavahArabhASyavRttI prathamoddeze kaiTagamAdI davve' ityetadgAthAyAM 659 pratau 58 patre // 1 // atha yeSu dravyakSetrakAlabhAveSu yena vidhinA''locanA grAhyA tallikhyate-tatra yaduktamadhastAt "avahAre divasato pasatthaMmi" tadidAnI vyAravyAnayati daivvAdicaurabhiggaha, pasatthamapasatthate duhekkekA / apasatthe vajjeuM, pasatthaehiM tu Aloe ||1||[vy.bhaa./305] aparAdhalocanAyAM dIyamAnAyAM vidhirvaktavyaH, tatra yaduktamadhastAt dravyAdayo dravyakSetrakAlabhAvAzcatvArazcatuHsaGkhyAkA apekSaNIyA bhavanti / tathA 'abhiggaha'tti dizAmabhigraha: karttavyaH / te ca dravyAdayo dizazcaikaike pratyekaM dvidhA dviprakArAH tadyathA-prazastAH 1. vya.bhA./211 gA. / 2. vya.bhA./246 gA. madhye / 3. vya.ni./65 /
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare'parataTe paJcamastaraGgaH] 271 aprazastAzca, tatrAprazastAn dravyAdIn aprazastAMzca dizo varjayitvA prazastairdravyAdibhidigvizeSaizca, kimuktaM bhavati ? prazasteSu dravyAdiSu prazastAzca dizo'bhigRhyAlocayetAlocanAM dadyAt // tatrAprazastadravyAdipratipAdanArthamAha1bhaggaghare kuDDesu a, rAsIsu ya je dumA ya amaNuNNA / tattha na AloejjA, tappaDivakkhe disA tinni ||2||[vy.bhaa./306 ] yatra stambhakumbhakuDyAdInAmanyatamat kimapi patitaM tad bhagnagRhaM tatra, tathA 'kuDDesu'tti kaDyagrahaNAt kuDyamAtrAvizeSe / tatra pAThAntaram-'ruddesu ya'tti, tatra rudreSu-rudragRheSu , tathA rAziSu-amanojJatilamASakodravAdidhAnyarAziSu , ye ca drumA amanojJAHniSpatrakaNTakIprabhRtayo'manojJAH, tatra teSvapyAzrayabhUteSu , upalakSaNametat aprazastAsu tithiSu , aprazasteSu ca sandhyAgatAdiSu nakSatreSu aprazastAzca yAmAdIdizo'bhigRhya nAlocayet , kiM tu tatpratipakSe prazastadravyAdirUpe Alocayet / tathA prazastAzca tisro diza: pUrvAmuttarAM carantIM cA'bhigRhya Alocayet / / idAnImamanojJadhAnyarAzyAdiSu dravyAditvayojanAmAha amaNuNNadhaNNarAsI, amaNuNNadumA ya hoMti dvvNmi| bhaggaghararuddaUsara, pavAya daDDhAi khittaMmi // 3 // [ vya.bhA./307] amanojJadhAnyarAzayo'manojJadrumAzca bhavanti dravye draSTavyA: bhagnagRha-prAguktasvarUm / 'rudda'tti rudragRhaM 'Usara'tti uSaraM yatra tRNAdikaM nodgacchati, chinnaTaGkA-taTIprapAtaH, bhRguprapAtAdikaM vA, dagdhaM-davadagdhaM, AdizabdAdvidyuddagdhAdiparigrahaH / ityAdi sarvaM kSetraM draSTavyam // tatra yat 'amaNuNNadumA ya hoMti davvaMmi' ityuktaM tadetad vyAkhyAnayati nippatta kaMTaille, vijjuhate khArakaDuyadaDDhe ya / ayatauyataMbasIsaga, davve dhaNNA ya amaNuNNA ||4||[vy.bhaa./308 ] niSpatrAH-svabhAvataH patrarahitAH karIrAdayaH, kaNTakino-badarIbabbUlaprabhRtayaH, vidyuddhatAvidyutprapAtabhagnAH, kSArarasA-moraDaprabhRtayaH, kaTukA:-kaTukarasA rohiNIkuTajanimbAdayaH, dagdhA-davadagdhAH, etAn drumAn amanojJAn jAnIhIti vAkyazeSaH / na kevalamamanojJA 1. vya.ni./66 / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ zrIvicAraratnAkaraH dhAnyarAzayo'manojJA drumAzca dravye varjanIyAH, kiM tu astraputAmrasIsakarAzayo dravye varjanIyAH / 'amaNunnadhannarAsI' tti vyAkhyAnayati - amanojJAni dhAnyAni punaH cazabdaH punararthe amanojJadhAnyarAzayaH // samprati kAlato ye divasA varjanIyAstAnevAha 22] paDikuTThellagadivase, vajjejjA aTThamiM ca navamiM ca / chaTThi ca cautthi ca, bArasiM donhaM pi pakkhANaM // 5 // [ vya.bhA./309] iha illapratyayaH prAkRte svArthe, pratikuSTA eva pratikuSTellakAH te ca te divasAzca pratikuSTellakadivasAH-pratiSiddhA divasAstAn varjayet, tAneva nAmata Aha-dvayorapi zuklakRSNarUpayoH pakSayoraSTamIM navamIM SaSThIM caturthI dvAdazIM ca, etA hi tithayaH zubhaprayojaneSu sarveSvapi svabhAvata eva pratikUlAstato varjanIyAH, idaM kAlato'prazastaM varjyam // sandhyAgatAdinakSatraM tadevAha saMjhAgayaM 1 ravigayaM 2, viDDeraM 3 saMggahaM 4 vilaMbiM 5 ca / rAhuhayaM 6 gahabhinnaM 7, vajjejjA sattanakkhatte // 6 // [ vya.bhA. / 310 ] sandhyAgataM nAma yatra nakSatre sUryo'nantaraM sthAsyati tat AdityapRSThasthitam, anye punA rAhuryasminnudite sUrya udeti tat sandhyAgatam, apare tvevaM bruvate yatra ravistiSThati tasmAccaturdazaM paJcadazaM vA nakSatraM sandhyAgatam, ravigataM - yatra ravistiSThati, pUrvadvArike nakSatre pUrvadizAgantavye yadA aparayA dizA gacchati tadA tadvidvAraM - vigatadvAramityarthaH, yatkrUragraheNAkrAntaM tatsagraham, vilambi - yatsUryeNa paribhujya muktam, anye tvAhuH - sUryasya pRSThato'grato vA'nantaraM nakSatraM sandhyAgatam, yatpunaH sUragatAnnakSatrAt pRSThatastRtIyaM tadvilambi iti / rAhuhataM yatra sUryasya candrasya vA grahaNam, yasya madhyena graho tadgrahabhinnam, etAni saptanakSatrANi candrayogayuktAni varjayet // yata etaSvime doSAH saMjhAgayaMmi kalaho, hoi kubhattaM vilaMbinakkhatte / viDDere paravijayo, Aiccagae anivvANI // 7 // [ vya.bhA./311] jaM saggahaMmi kIrai, nakkhatte tattha vuggaho hoi / rAhuhayaMmi a maraNaM, gahabhinne soNiuggAlo // 8 // [ vya.bhA./312] 1. saMgahaM pA. 2. saMgahammi pA. / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ 273 zrIvicAraratnAkare'parataTe paJcamastaraGgaH] sandhyAgate nakSatre zubheSu prayojaneSu prArabhyamANeSu kalaho-rATirbhavati, vilambinakSatre kubhaktam , vidvAre pareSAM zatrUNAM vijayaH, Adityagate-ravigate anirvANiH-asukham , sagrahe punarnakSatre yatkriyate tatra vyudgrahaH-saGgrAmo bhavati, rAhuhate maraNam , grahabhinne zoNitodgAra:-zoNitavinirgamaH, evambhUteSvaprazastadravyakSetrakAlabhAveSu nAlocayet , kiM tu prazasteSu / tatra prazaste dravye zAlyAdiprazastadhAnyarAziSu maNikanakamauktikavajravaiDUryapadmarAgAdirAziSu ca // prazastaM kSetraM sAkSAdAha tappaDivakkhe khette, ucchuvaNe sAliceiyaghare vaa| gaMbhIrasANuNAe, payAhiNAvatta udae ya ||9||[vy.bhaa./313] tasya prAguktasyAprazastasya kSetrasya pratipakSe prazaste kSetre ikSuvane, upalakSaNametat , ArAme vA patrapuSpaphalopete 'sAli'tti, vanazabdo'trApi sambadhyate, zAlivane caityagRhe vA, vAzabdo vikalpane, tathA gambhIre gambhIraM nAma bhagnatvAdidoSavarjitam , zeSajanena ca prAyeNAlakSaNIyamadhyabhAgaM sthAnaM gambhIramiti vacanAt , sAnunAde yatroccArite zabde pratizabdaH samantAduttiSThati tatsAnunAdam , pradakSiNAvarttamudakaM yatra nadyAM padmasarasi vA tatpradakSiNAvartodakaM tasmin vA cazabdo vAzabdArthaH kvacidvAzabdasyaiva pAThaH / prazastaM kAlamAha uttadiNasesakAle, uccaTThANA gahA ya bhaavNmi| puvvadisauttarA vA, caraMtiyA jAva navapuvvI ||10||[vy.bhaa./314] uktAni yAni dinAni aSTamyAdIni, tebhyo ye zeSA dvitIyAdayo divasAste sa ca kAlazca uktadinazeSakAlastasmin prazaste vyatipAtAdidoSavarjite, upalakSaNametat , prazaste ca karaNe prazaste muhUrte, etat kAlataH prazastamuktam , bhAvataH prazastamAhauccaiHsthAnaM yeSAM te uccaiHsthAnA grahA bhAve-bhAvaviSaye prazastam , kimuktaM bhavati ? bhAvata uccaiHsthAnagateSu graheSu , tatra grahANAmuccaiHsthAnamevam-sUryasya meSa uccaiHsthAnam , somasya vRSaH, maGgalasya makaraH, budhasya kanyA, bRhaspateH karkaTa:, zukrasya mInaH, zanezca tulA, sarveSAmapi ca grahANAmAtmIyAduccaiHsthAnAdyatsaptamasthAnaM tannIcaiHsthAnam / athavA bhAvataH prazastA ye somagrahA budhazukrabRhaspatizazinaH, eteSAM sambandhiSu rAziSu , 1. puvvadisi uttarA vA pA. / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ 7] [zrIvicAraratnAkaraH etairavalokiteSu ca lagneSu Alocayet / tathA tisro diza: prazastA grAhyAH, tadyathA-pUrvA uttarA carantI, carantI nAma yasyAM sa bhagavAnarhan viharati, sAmAnyataH kevalajJAnI, mana:paryAyajJAnI, avadhijJAnI, caturdazapUrvI, trayodazapUrvI yAvannavapUrvI, yadi vA yo yasmin yugapradhAnaH AcAryaH sa vA yayA viharati, etAsAM tisRNAmanyatamasyA dizo'bhimukhaM AlocanArho'vatiSThate / tasyeyaM sAmAcArInisajja'sati paDihAriya, kiikammaM kAu pNjlukkudduo| bahupaDiseva'risAsu ya, aNuNNaveuM nisijjagato // 11 // [ vya.bhA./315 ] AtmIyakalpairaparibhuktairAcAryasya niSadyAM karoti, asati-AtmIyakalpAnAmabhAve'nyasya saktAn prAtihArikAn kalpAn gRhItvA karoti, kRtvA ca yadyAcAryaH pUrvAbhimukho niSIdati tata Alocako dakSiNata uttarAbhimukho'vatiSThate, yadyAcArya uttarAbhimukho niSaNNastata Alocako vAmapArzve pUrvAbhimukhastiSThati, carantIM vA dizaM pratyabhimukho bhavati, tataH kRtikarma-dvAdazAvarttavandanakaM kRtvA prabaddho'Jjaliryena sa prabaddhAJjali: utsargata utkuTukasthitaH sannAlocayet , yadi punarbahupratisevitamastIti cireNAlocanA parisamApti yAsyati tAvantaM ca kAlamutkuTuka: sthAtuM na zaknoti, yadi vA arzorogavata utkuTukasya sato'oNsi kSobhamupayAnti, tato bahupratisevI arza:su ca satsu gurumanujJApya niSadyAyAmaupagrahikapAdaproJchane vA anyasmin vA yathArhe Asane sthita Alocayati / / kiM punastadAlocanIyamucyate-caturvidhaM dravyAdi, tathA cAhacaiyaNamacittadaivvaM, jaNaveyamaddhANa hoti khittaMmi / diNanisi subhikkhadubbhikkhakAle bhAvaMmi hiTThiyare // 12 // [ vya.bhA./316 ] dravyatazcetanaM-sacittamupalakSaNametat , mizraM vA, acittaM-acetanaM vA, akalpikaM yatpratisevitaM, kSetrato janapade adhvani vA, kAlato dine nizi vA yadi vA subhikSe durbhikSe vA bhAve 'hiTThiyare' saptamI tRtIyArthe hRSTena itareNa vA glAnena satA yatanayA'yatanayA vA darpataH kalpato vA, tadAlocayati / 1. aNuNNAveu pA. / 2. nisejjagato pA. / 3. vya.ni.68gA. / 4. degdavve pA. 5. vaya magge vi hoi / 0magge ya hoti / pA. D:\ratan.pm5\5th proof
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ 275 zrIvicAraratnAkare'parataTe paJcamastaraGaH] katham ? ityAha1jaha bAlo jaMpaMto, kajjamakajjaM ca ujju bhaNai / taM taha AloejjA, mAyAmayavippamukko u||13|| yathA bAlo mAtuH piturvA purato jalpan kAryamakAryaM ca RjukaM-akuTilaM bhaNati tathA Alocako'pi mAyAmadavipramuktaH san tadAlocanIyaM yathA RjukabhAvenAlocayet / / AlocanAyAzceme guNAH2lahuyAlhAdIjaNaNaM, appaparaniyatti ajjavaM sohI / dukkarakaraNaM viNao, nissallattaM ca sohiguNA // 14 // [vya.bhA./317] lagho vo laghutA, yathA bhAravAhI apahRtabhAro laghurbhavati tathA Alocako'pyuddhRtazalyo laghurbhavati iti laghutA, tathAlAdanaM, hlAdiroNAdika ipratyayaH prahlattistasya jananaM utpattibadijananaM pramodotpAda iti yAvat , tathA hyatIcAradharmopataptasya cittasya malayagiripavanasamparkeNevAlocanApradAnenAtIcAradharmApagamo bhavati saMvignAnAM mahAmunInAM paramaH pramoda iti, tathA 'appaparaniyatti' AlocanApradAnataH svayamAtmano doSebhyo nivRttiH kRtA, taM ca dRSTvApyanye AlocanAbhimukhA bhavantItyanyeSAmapi doSebhyo nivarttanamiti, tathA yadatIcArajAtaM pratisevitaM tatparasmai prakaTayatAmAtmana ArjavaM samyag vibhAvitaM bhavati, ArjavaM nAmAmAyAvitA, tathA atIcArapaGkamalinasyAtmanazcaraNasya vA prAyazcittajalenAtIcArapaGkaprakSAlanato nirmalatAzodhiH, tathA duSkarakaraNaMduSkarakAritA tathA hi-yatpratisevanaM tanna duSkaraM, anAdibhavAbhyastatvAt , yatpunarAlocayati tadduSkaraM, prabala-mokSAnuyAyivIryollAsavizeSeNaiva tasya kartuM zakyatvAt tathA 'viNautti AlocayatA cAritravinayaH samyagupapAdito bhvti| 'nissallattaM' ti sazalya AtmA niHzalyaH kRto bhavatIti niHzalyatA, ete zodhiguNAH-AlocanAguNAH, AlocanAzodhirityanarthAntaratvam / / atha kasya samIpe AlocanA dAtavyA ? ucyate-AgamavyavahAriNaH zrutavyavahAriNo vA / tathA cAha 3AgamasuavavahArI, Agamao chavviho u vvhaarii| kevalimaNohicoddasadasanavapuvvI u nAyavvo ||15||[vy.bhaa./318 ] 1. ha.pratiSu etA gAthA nAsti / ni.bhA.6392gA. / 2. lahuyalhAdI pA. / 3. vya.ni.69 gA. / 4. ni.bhaa.6393gaa.| D:\ratan.pm5\5th proof
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ zrIvicAraratnAkaraH 'AgamasuyavavahArI' tti vyavahArizabdaH pratyekamabhisambadhyate AlocanArho dvividhaH, tadyathA--AgamavyavahArI zrutavyavahArI ca tatrAgamato vyavahArI SaDvidhaH, tadyathAkevalI-kevalajJAnI, 'maNohi' tti 'padaikadeze padasamudAyopacArAt' mana: paryAyajJAnI avadhijJAnI ca, 'coddasadasanavapuvI' tti pUrvazabdaH pratyekamabhisambadhyate caturdazapUrvI dazapUrvI navapUrvI ca jJAtavyAH, ete ca AgamavyavahAriNaH- pratyakSajJAnina ucyante caturdazAdipUrvabalasamutthasyApi jJAnasya pratyakSatulyatvAt / tathA hi-yena yathA yo'ticAraH, kRtastaM tathA sarvamete jAnantIti / 26] 'pamhuTTe paDasAraNa, appaDivajjaMtayaM na khalu sAre / jai paDivajjai sAre, duviha'tiyAraM pi paccakkhI // 16 // [ vya. bhA. / 319] pratyakSI-pratyakSajJAnI AgamavyavahArItyarthaH dvividhamapi mUlaguNaviSayamuttaraguNaviSayaM cAticAramAlocayanto yatkimapi AlocanIyam / 'pamhuTThe'tti vismRtaM bhavati tatastasmin vismRte pratisAraNaM karoti, yathA'mukaM tavAlocanIyaM vismRtamiti tadapyAlocayati, kevalaM yadi kevalajJAnAdibalenaitajjAnAti yathaiSa bhaNitaH san zuddhabhAvatvAt samyak pratipadyate / 'varttamAnasAmIpye varttamAnavadvA' iti vacanato bhaviSyati varttamAnAbhidhAnAt-pratipatsyate iti tadA smArayati, yadi punaretadavagacchati yathaiSa bhaNito'pi sanna samyagpratipatsyate iti, tadA tamapratipadyamAnaM - apratipatsyamAnaM na khalu naiva smArayati, niSphalatvAt / amUDhalakSo hi bhagavAnAgamavyavahArI, ata eva dattAyAmapyAlocanAyAM yadyAlocakaH samyagAvRtto jJAtastatastasmai prAyazcittaM prayacchati atha na pratyAvRttastato na prayacchatIti // zrutavyavahAriNaH prAha kappapakappI u sue AloyAveMti te u tikkhutto / sarisatthamapaliuMcI, visarisapariNAmato kuMcI4 // 17 // [ vya.bhA./320 ] kalpagrahaNena dazAzrutaskandha-kalpavyavahArA gRhItAH prakalpagrahaNena nizIthaH kalpazca prakalpazca kalpaprakalpaM tadeSAmastIti kalpaprakalpinaH, dazAkalpavyavahArAdisUtrArthadharAH, tuzabdatvAt mahAkalpazrutamahAnizIthaniryuktinizIthapIThikAdharAzca zrute zrutavyavahAriNaH procyante / tathA''locakaM triMkRtvastrIn vArAnAlocApayanti, te hyekaM dvau 1. ni. bhA. 6394 gA / 2. vya.ni. 70gA / 3. kappapakappA ni.bhA.6395 / 4. vya.ni. 71gA. / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare'parataTe paJcamastaraGgaH] 277 vA vArAvAlocite anena pratikuJcanayA''locitamapratikuJcanayA veti vizeSaM nAvabudhyate, tatastrIn vArAnAlocApayanti / katham ? iti cet , ucyate-prathamavelAyAM nidrAyamANa iva zRNoti, tato brUte nidrApramAdaM gatavAnahamiti na kimapyazrauSamato bhUyo'pyAlocaya, dvitIyavAramAlocite bhaNati na suSTha mayA'vadhAritamanupayogabhAvAdataH punarapyAlocaya, evaM triSvapi vAreSu yadi sadRzArthamAlocitaM tato jJAtavyameSo'pratikuJco'mAyAvI, atha visadRzaM tarhi jJAtavyameSa pariNAmataH kuJcI kuTilo mAyAvI, athaikaM dvau vA vArAvAlocanAdApanena mAyAvI kiM nopalabhyate yena trIn vArAnityuktaM ucyate-upalabhyate paraM sphuTataropalabdhinimittaM trIn vArAnAlocApyate, tasyApi ca pratyayo bhavati yathA'haM visadRzabhaNanena mAyAvI lakSitaH tato mAyAniSpannaM mAsaguruprAyazcittaM pUrvaM dAtavya tadanantaramaparAdhanimittaM prAyazcittamiti / / atraivArthe dRSTAntamAha1tinni u vArA jaha daMDiyassa, paliuMciyaMmi assuvamA / suddhassa hoi mAso, paliuMcii taM cimaM caNNaM ||18||[vy.bhaa./321] daNDiko nAma karaNapatistasya yathA'nyAyapIDitaM karaNamupasthitaM kiM mAyAvyeSo'mAyAvI veti parijJAnAya trIn vArAnapanyAyamuccArayitumabhiyogaH / evaM zrutavyavahAriNo'pi atIcArazalyapIDitaM prAyazcittavyavahArArthamupasthitaM eSa pratikuJcanAparo na veti parijJAnArthaM trIn vArAnuccArayituM saMrambhaH, tato yadA zrutavyavahAribhistri:kRtva AlocanApradApanenAgamavyavahAribhiH prathamavelAyAmAgamabalena tasya pratikuJcitakauTilyaM jJAtaM bhavati tadA tasmin pratikuJcite jJAte azvopamA-azvadRSTAntaH kriyate yathA-Arya ! zRNu tAvadidamudAharaNam-jahA kassa vi ranno ego asso savvalakkhaNasaMjutto dhAvaNapavaNasamattho, tassa Asassa guNeNaM ajeyo, so rAyA savve sAmaMtarAiNo ANAvei, tAhe sAmaMtarAiNo appappaNo sabhAsu bhaNaMti natthi koi eriso puriso jo taM harittA ANei, savvehiM bhaNiyaM so purisapaMjarattho ciTThai gacchae vA na sakkA hariuM, egassa raNNo egeNa puriseNa bhaNiyaM-jai so mAreyavvo to mAremi, tAhe rannA bhaNiyaM mA amhaM tassa vA bhavau ghAeha tti, tato so tattha gao, teNachannapadesaM ThieNa zlakSNAyA ISikAyA agrabhAge 1. AseNa ya diluto, cauvvihaM tiNNi daMDieNa jhaa| ni.bhA.6393 pUrvA / 2. vya.ni.72 gaa.| D:\ratan.pm5\5th proof
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24] [ zrIvicAraratnAkaraH kSudrakaNTakaM protaM kRtvA dikkaruyadhaNueNa millei teNa Aso viddho, ISikA azvamAhatyapatitA riGgiNIkAkaNTako'zvazarIre'nupraviSTaH, tato so Aso teNa avvattasalleNa parihAya pabhUyaguNajoggAsaNamapi caraMto, tato vijjassa akkhAto vijjeNa pariciMtiUNa bhaNiyaMnatthi aNNo koi rogo avassamavvatto koi sallo, tAhe vijjeNaM so Aso jamagasamagapurisehiM cikkhalleNa AliMpAvito, tato jattha paDhamaM sukkaM diTTaM tattha phAlettA avaNIto so kSudrakaNTakI sallo, jahA so Aso sasallo na sakkei sAmaMtarAyANo nijjiNiuM puvvaM evaM tumaM pi kiriyAkalAvaM kareMto vi saMjamavuDDimakuvvamANo na kammANaM jayaM karesitA savvaM sammaM Aloehi iti / iti punarna kimapi tasya pratikuJcataM jJAtaM bhavati tadA nAsAvazvadRSTAntaH kriyate, svabhAvata eva tasya samyagAlocakatvAt, tasya ca zuddhasya mAsikaM parihArasthAnaM prAptasya prAyazcittaM bhavati mAsaH, itarasya tu kRtapratikuJcanasya taccApannaM mAsikaM prAyazcittamidaM cAnyat mAyAniSpannaM mAsaguru, iti gAthArthaH // samprati yaduktaM 'jaha daMDiyassa' tti tadvibhAvayati'atthuppattI asarisaniveyaNe daMDa paccha vavahAro / iya louttarammi vi, kuMciyabhAvaM tu daMDeti // 19 // [ vya.bhA./322 ] utpadyate yasmAditi utpattiH, arthasyotpattirarthotpattiH, arthazcotpadyate vyavahArAt arthotpattirvyavahAra ucyate tasyAmarthotpattau karaNavyavahAre asadRzanivedane daNDaH, iyamatra bhAvanA-yathA ko'pi puruSo'panyAyapIDito rAjakaraNamupasthito nivedayati-ahaM devadattena apanyAyena pIDitaH tataH kAraNikAH pRcchanti - kathamanyAya: saMvRttaH ? so'kathayat kathite karaNapatirbate - punaH kathaya, tato bhUyaH kathayati, tataH punarapi brUte yo kathaya, tatra yadi tisRSvapi velAsu sadRzaM vakti tato jJAyate yathA'nena yathAvasthitaH sadbhAvaH kathitaH / atha visadRzaM tato jAnAti karaNapatireSa pratikuJcya kathayati, tataH sa nirbhartsayati-kimiti rAjakule'pi samAgatastvaM mRSA vadasIti pUrvaM mAyAmRSApratyayaM daNDyate / 'paccha vavahAro' tti pazcAd vyavahAraM kAryate, vyavahAre'pi yadi parAjito bhavati tato dvitIyavelaM daNDyate, eSa dRSTAnte dAntikayojanamAha - 'iya' ityAdi / evamuktaprakAreNa lokottare'pi vAratrayamAlocanAdApanena yadi kuJcito bhAvo jJAto bhavati 1. dAragAthA / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare'parataTe paJcamastaraGgaH ] tatastaM kuJcitabhAvaM-kuTilabhAvaM pUrvamAcAryo nirbhartsayati-kimityAlocanAyAmupasthito'pi mRSA vadasi / tato 'daMDo' iti prathamato mAyAniSpannena mAsaguruprAyazcittena daNDayati / pazcAdyadApannaM mAsikaM tena dvitIyavelaM daNDayati // atha vAratrayamAlocanAdAne'pi kathaM zrutavyavahAriNo mAyAmantargatAM lakSayanti ? tata Aha 'AgArehi sarehi ya, puvvAvaravAhayAhi ya girAhiM / nAuM kuMciyabhAvaM, parokkhanANI vavaharaMti // 20 // [ vya.bhA. 323 ] AkArAH--zarIragatA bhAvavizeSAH, tatra yaH zuddhastasya sarve'pyAkArA saMvignabhAvopadarzakA bhavanti, itarasya tu na tAdRzAH svarA apyAlocayataH zuddhasya vyaktA vispaSTA akSubhitAzca nissaranti, itarasya tvavyaktA - avispaSTAH kSubhitagadgadAzca / tathA zuddhasya vANI pUrvAparAvyAhatA itarasya tu pUrvAparavisaMvAdinI, tata evaM parokSajJAninaH zrutavyavahAriNa AkAraiH svaraiH pUrvAparavyAhatAbhizca gIrbhistasyAlocakasya kuJcitabhAvaM- kuTilabhAvaM jJAtvA tathA vyavaharati pUrvaM mAyApratyayena prAyazcittadaNDena daNDayati, pazcAdaparAdhapratyayena prAyazcittadaNDeneti bhAvaH iti zrIvyavahAraprathamoddezake 659 pratau 84 patre // 2 // 279 nizcayatastu ekasmin mahAvrato bhagne sarvANyapi bhagnAni, vyavahAratastu yadvirAddhaM tadeva bhagnamityabhiprAyo likhyate atha mUlaguNapratisevanAyAM uttaraguNapratisevanAyAM vA cAritrabhraMze asti kazcidvizeSaH uta nAsti ? astIti brUmaH ko'sau ityAha mUlaguNadaiyasagaDe, uttaraguNamaMDave sarisavAI / chakkAyarakkhaNaTThA, dosu vi suddhe caraNasuddhI // 1 // [ vya.bhA. 469 ] mUlaguNeSu dRSTAnto itiH zakaTaM ca, kevalamuttaraguNA api tatra darzayitavyAH, uttaraguNeSu dRSTAnto maNDape sarSapAdi AdizabdAcchilAdiparigrahaH, tatrApi mUlaguNA api darzayitavyAH, iyamatra bhAvanA - ekenApi mUlaguNapratisevanena tatkSaNAdeva cAritrabhraMza upajAyate uttaraguNapratisevanAyAM punaH kAlena, atra dRSTAnto dRtikaH - yathA hi-yathA dRtika udakabhRtaH paJcamahAdvAra:, teSAM mahAdvArANAmekasminnapi mahAdvAre mutkalIbhUte 1. vya.ni. 73 gA. / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ [zrIvicAraratnAkaraH tatkSaNAdeva riktIbhavati, sucireNa tu kAlena pUryate, evaM mahAvratAnAmekasminnapi mahAvrate'ticaryamANe tatkSaNAdeva samastacAritrabhraMzo bhavati ekamUlaguNaghAte sarvamUlaguNAnAM ghAtAt , tathA ca guravo vyAcakSate-ekavratabhate sarvavratabhaGga iti etannizcayanayamataM, vyavahArataH punarekavratabhaGge tadevaikaM bhagnaM pratipattavyam , zeSANAM tu bhaGgaH krameNa, yadi prAyazcittapratipattyA nAnusandhatte, iti / anye punarAhu:-caturthamahAvratabhaGgapratisevanena tatkAlameva sakalacAritrabhraMzaH, zeSeSu punarmahAvrateSvabhIkSNapratisevanayA mahatA'ticAreNa vA veditavyaH / uttaraguNapratisevanAyAM punaH kAlena caraNabhraMzo yadi punaH prAyazcittapratipattyA nojjvAlayati / etadapi kuto'vaseyam ? iti cet , ucyate-zakaTadRSTAntAt / tathA hi-zakaTasya mUlaguNA dve cakre, uddhI akSazca, uttaraguNA budhnakIlakalohapaTTAdayaH etairmUlaguNairuttaraguNaizca susamprayuktaM sat zakaTaM yathA bhAravahanakSama bhavati mArge ca sukhaM vahati, tathA sAdhurapi mUlaguNairuttaraguNaizca susamprayuktaH san aSTAdazazIlAGgasahasrabhAravahanakSamo bhavati, viziSTottarottarasaMyamAdhyavasAyasthAnapathe ca sukhaM vahati / atha zakaTasya mUlAGgAnAmekamapi mUlAGga bhagnaM bhavati tadA na bhAravahanakSama, nApi mArge pravarttate / uttarAGgaistu kaizcidvinA'pi kiyatkAlaM zakaTaM bhArakSamaM bhavati pravahati ca mArge, kAlena punargacchatA anyAnyaparizaTanAdayogyameva tadupajAyate / evamihApi mUlAnAmekasminnapi mUlaguNe hate na sAdhUnAmaSTAdazazIlAGgasahasrabhAravahanakSamatA nApi saMyamazreNipathe pravahanam , uttaraguNaistu kaizcit pratisevitairapi kiyantaM kAlaM caraNabhAravahanakSamatA saMyamazreNipaNe pravarttanaM ca, kAlena punargacchatA tatrApyanyAnyaguNapratisevanAto bhavati samastacAritrabhraMzaH, tataH zakaTadRSTAtAdupapadyate mUlaguNAnAM pratisevane ekasyApi mUlaguNasya nAze tatkAlaM cAritrabhraMzaH uttara-guNanAze kAlakrameNeti / itazcaitadeva maNDapasarSapAdidRSTAntAt / tathA hi-eraNDAdimaNDape yadyeko dvau bahavo vA sarSapA: upalakSaNametat-tilatandulAdayo vA prakSipyante tathA'pi maNDapo na bhaGgamApadyate atiprabhUtaistvADhakAdisaGkhyAkairbhajyate, atha tatra mahatI zilA prakSipyate tadA tayaikayA'pi tatkSaNAdeva dhvaMsamupayAti, evaM cAritramaNDapo'pyekadvitryAdibhiruttaraguNairaticaryamANairna bhaGgamApadyate bahubhistu kAlakrameNAticaryamANairbhajyate, zilAkalpena punarekasyApi mUlaguNasyAticAreNa tatkAlaM dhvaMsamupagacchatIti / / iti zrIvyavahArabhASyavRttau prathamoddezake 659 pratau 127 patre // 3 // D:\ratan.pm5\5th proof
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare'parataTe paJcamastaraGgaH] 281 athA''locayato guNA doSAzca likhyante AloyaMto etto, dasahi guNehiM tu hoi uvveo| jAikulaviNayaNANe daMsaNacaraNehi saMpanno ||1||[vy.bhaa./521] khaMte daMte'mAI, apacchatAvI ya hoti bodhavve / AloyaNAe dosA, etto vucchaM samAseNaM ||2||[vy.bhaa./522] ita urdhvaAlocayannAlocako vaktavyaH, sa ca dazabhirguNairupapeta eva-yukta eva bhavati, turevakArArtho bhinnakramatvAdatra sambadhyate / tAneva guNAnupadarzayati-'jAi' ityAdi, jAtisampannaH, kulasampannaH, mAtRpakSo jAtiH, pitRpakSaH kulam , vinayasampannaH, jJAnasampannaH, darzanasampannaH, caraNasampannaH, kSAntaH, dAntaH, amAyI, apazcAttApI ca boddhavyaH / atha kasmAdAlocakasyaitAvAn guNasamUho'nviSyate ? ucyatejAtisampannaH prAyo'kRtyaM na karoti atha kathamapi kRtaM tarhi samyagAlocayati, kulasampannaH pratipannaprAyazcittanirvAhaka upajAyate, vinayasampanno niSadyAdAnAdikaM vinayaM sarvaM karoti samyagAlocayati, jJAnasampannaH zrutAnusAreNa samyagAlocayati, amukazrutena me dattaM prAyazcittamataH zuddho'hamiti ca jAnIte, darzanasampannaH prAyazcittAcchuddhiM zraddhatte, caraNasampannaH prAyo'ticAraM punarna karoti anAlocitaM vA cAritraM na zudhyatIti samyagAlocayati, kSAnto nAmaM kSamAyuktaH sa kasmiMzcit prayojane gurvAdibhiH kharapuruSamapi bhaNitaH samyak pratipadyate yadapi ca prAyazcittamAropitaM tadapi samyag vahati, dAnto nAma indriyanoindriyajayasampannaH sa prAyazcittatapaH samyakkaroti, mAyA'syAstIti mAyI na mAyI amAyI so'pratikuJcitamAlocayati, apazcAttApI nAma yaH pazcAt paritApaM na karoti hA duSThu kRtaM mayA yadAlocitamidAnI prAyazcittatapaH kathaM kariSyAmIti kiM tvevaM manyate-kRtapuNyo'haM yat prAyazcittaM pratipannavAniti / ata UrdhvamAlocanAyA doSAn samAsena saGkepeNa vakSye / / pratijJAtameva nirvAhayati AkaMpayittA aNumANayittA, jaM dilai bAyaraM ca suhumaM vaa| chaNNaM saddAulagaM, bahujaNamavvattatassevI ||2||[vy.bhaa./523] 1. vya.ni.104 gA. / 2. vya.ni.105 gA. / 3. vya.ni. 106 gA. D:\ratan.pm5\5th proof
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ [zrIvicAraratnAkaraH Avajita sannAcAryaH stokamevaM prAyazcittaM dAsyatIti buddhyA vaiyAvRttyakaraNAdibhirAlocanAcAryamAkampya-ArAdhya yat Alocayati, eSa AcolanAdoSaH 1, tathA anumAnyAnumAnaM kRtvA laghutarAparAdhanivedanato mRdudaNDapradAyakatvAdisvarUpamAcAryasyAkalayya yadAlocayatyeSo'pyAlocanAdoSaH 2, tathA yad dRSTamaparAdhajAtaM kriyamANamAcAryAdinA tadevAlocayati nAparamiti tRtIya AlocanAdoSaH 3, 'bAyaraM ca' tti bAdaraM doSajAtamAlocayati na sUkSma, tatrAvajJAparatvAt eSa caturthaH 4, 'suhumaM va' tti sUkSmaM vA doSajAtamAlocayati na bAdaram , yaH sUkSmamAlocayati sa kathaM bAdaraM nAlocayatItyevaMrUpabhAvasampAdanArthamAcAryasyaiSa paJcama AlocanAdoSaH 5, tathA 'chaNNaM'ti pracchannamAlocayati kimuktaM bhavati ? lajjAlutAmupadAparAdhAnalpazabdena tathA''locayati yathA kevalamAtmaiva zRNoti, na gururityeSa SaSTha AlocanAdoSaH 6, 'saddAulaM'ti zabdAkulaM bRhacchabdaM yathA bhavatyevamAlocayati idamuktaM bhavati-zabdena tathA''locayati yathA'nye'pyagItArthAdayaH zRNvantItyeSa saptama AlocanAdoSaH 7, tathA 'bahujaNa'tti bahujanamadhye yadAlocanaM tad bahujanam , athavA bahavo janA AlocanAguravo yatra tad bahujanamAlocanam , kimuktaM bhavati ? ekasya purata Alocya tadevAparAdhajAtamanyasyApi purata Alocayati eSo'STama AlocanAdoSaH 8, 'avatta'tti avyakto'gItArthaH, tasyAvyaktasya guroH purato yadaparAdhAlocanaM tadavyaktam , eSa navama AlocanAdoSaH 9, 'tassevitti ziSyo yamaparAdhamAlocayiSyati tameva sevate yo gururasau tatsevI tasya samIpe yadaparAdhAlocanaM eSa mamAticAreNa tulyastato na kimapi me prAyazcittaM dAsyatyalpaM vA dAsyati na ca mAM kharaNTayiSyate yathA virUpaM kRtaM tvayeti buddhyA tadAlocanaM tatsevi, eSa dazama AlocanAdoSaH 10 / iti zrIvyavahArabhASyavRttau prathamoddezake 659 pratau 141 patre // 4 // atha sAdhUnAmapi yogAditapo'nuSThAnaparisamAptAvavazyaM nandyAdimahotsavaH karttavya eva, na ca kimidaM nirgranthAnAmutsavakaraNamityAdizaGkA kAryA, jinazAsanonnatikaratvAcchAstroktatvAcca / tathA hi-ityuktaH pratimApratipattividhiH, idAnIM samAptividhimAha tIriyaubbhAmaNato ya, darisaNaM sAhu snnimppaahe| daMDiya bhoiya asatI, sAvagasaMgho va sakkAraM ||1||[vy.bhaa.808 ] 1. tiriyamubbhAma Niyoga, darisaNaM sAhu saNNi vappAhe / vya.bhA.iti pUrvArddhaH // 2. vya.ni.142 daargaathaa| D:\ratan.pm5\5th proof
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ 283 zrIvicAraratnAkare'parataTe paJcamastaraGgaH] tIritAyAM samAptAyAM pratimAyAmutprAbalyena bhramantyuddhamAH-bhikSAcarAsteSAM niyogo vyApAro yatra sa udmamaikaniyogo grAmastatra darzanamAtmanaH prakaTanaM karoti, tataH sAdhuMsaMyataM saMjJinaMsamyagdRSTiM zrAvakaM vA 'appAhe' tti saMdezayati, tato daNDino-rAjJo nivedanaM sa satkAraM karoti, tadabhAve bhojikaH, tasyApyabhAve zrAvakavargaH, tasyApyabhAve saGghaHsAdhu-sAdhvIvargaH / iyamatra bhAvanA-pratimAyAM samAptAyAM yasmin grAme pratyAsanne bahavo bhikSAcarAH sAdhavazca samAgacchanti, tatrAgatyAtmAnaM darzayati darzayaMzca yaM sAdhuM zrAvakaM vA pazyati tasya sandezaM kathayati yathA-samApitA mayA pratimA tato'hamAgata iti / tatrAcAryA rAjJo nivedayanti yathA-amuko mahAtapasvI samAptatapaHkarmAbhUditi sa mahatA satkAreNa gacche pravezanIya iti / tataH sa rAjA tasya satkAraM kArayitavyaH, tadabhAve'dhikRtasya grAmasya nagarasya vA nAyakaH, tadabhAve samRddhaH zrAvakavargaH, tadabhAve sAdhusAdhvIvargaprabhRtikaH saGgo yathAzakti satkAraM karoti / satkAro nAma tasyopari candrodayadhAraNaM, nAndItUryAsphAlanaM, sugandhavAsakSepaNamityAdi , evaMrUpeNa satkAreNa gacchaM pravezayet // satkAreNa pravezanAyAmime guNAHubbhAvaNA pavayaNe, saddhAjaNaNaM taheva bhumaanno|| ohAvaNA kutitthe, jIaM taha titthavuDDI ya // 2 // [ vya.bhA./809] pravezasatkAreNa pravacane-pravacanasyoddhAjanAprAbalyena prakAzanaM bhavati, tathA'nyeSAM bahUnAM sAdhUnAM zraddhAjananaM yathA vayamapyevaM kurmo yena mahatI zAsanasya prabhAvanA bhavati, tathA zrAvakazrAvikANAmanyeSAM ca bahumAnamupajAyate zAsanasyopari yathA aho mahApratApipAramezvaraM zAsanaM, yatredRzA mahAtapasvina iti, tathA kutIrthe jAtAvecakavacanaM, kutIrthAnAmapabhrAjanA-hIlanA, tatredRzAM mahAsatvAnAM tapasvinAmabhAvAt , tathA jItametat-kalpa eSa yathA samAptapratimAnuSThAnAnAM satkaraNIya iti, tathA tIrthavRddhizca / evaM pravacanasyAtizayamudIkSyamANA bahavaH saMsArAdvirajyante, viraktAzca parityaktasaGgAH pravrajyAM pratipadyante, tato bhavati tIrthapravRddhiriti / iti zrIvyavahArabhASyavRttau prathamoddezake 659 pratau 195 patre // 5 // athAcAryaiH zarIracintArthaM bahirna gantavyam , ityakSarANi likhyante1bahigamaNe caugurugA, ANAdI vANie ya micchattaM / paDiyaraNamaNAbhoge, kharamuhi marue tirikkhAdI ||1||[vy.bhaa./2542 ] 1. vya.ni.374 daargaahaa| D:\ratan.pm5\5th proof
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ [zrIvicAraratnAkaraH AcAryo yadi vicArabhUmi bahirgacchati tataH prAyazcittaM catvAro gurukAH, AjJAdayazca doSAH / tathA 'vANie ya micchattaM' ti vaNiji pUrvamabhyutthAnaM kRtavati, pazcAdakurvati ke SAJcinmithyAtvamupajAyate, iyamatra bhAvanA-AcArya saJjJAbhUmi vajantaM tataH pratyAgacchantaM ca dRSTvA vaNijo nijanijApaNasthA abhyutthAnaM kRtavantaH, taM ca tathA vaNijAM bahumAnenAbhyutthAnaM dRSTvA kecidanye manyante gaNavAneSa AcAryo yena vaNija evamenamabhyuttiSThanti tasmAdasmAkamapi pUjya iti te'pi pUjayanti / yadA tvAcAryaH kadAcid dvau vArau sajJAbhUmiM vrajati tadA caturo vArAn gamane pratyAgamane cotthAtavyaM te cAlasyaM manyamAnA abhyutthAnaM bhaviSyatIti kRtvA AcAryaM dRSTvA'nyato mukhaM kurvanti tAMzca tathA karvato dRSTavA'nye cintayanti nanameSa pramAdI jAto. jAto'pi gaNavAnapi yadIdRza patati tahi na kiJciditi te mithyAtvaM gacchanti / tathA AcAryaM lokena pUjyamAnaM dRSTvA maruke brAhmaNasya mAraNabuddhyA praticaraNaM bhavati, tataH saJjJAbhUmiM gataM vijane pradeze mArayet / tathA kharamukhIM-napuMsakI dAsI vA prApayitvA uDDAhaM kuryAt / anAbhogena vA vanagahane praviSTe tiryagAdau kulaTAdau ca praviSTAyAmAtmaparobhayasamutthA doSA eSa gAthAsakSepArthaH / iti zrIvyavahArabhASyavRttau SaSThoddezake 659 pratau 441 patre // 6 // __ AcAryo hi bhagavAMstIrthaGkarakalpaH, tatastena gocaracaryAyAM na gantavyam , yadi yAti tarhi prAyazcittam , taM gacchantaM vA yadi gItArtho bhikSurvA na niSedhayati tarhi tayorapi prAyazcittamityabhiprAyo likhyatetatra prathamaM tIrthaGkarakalpadvAraM vyAkhyAnayati deviMdacakkavaTTI, maMDaliyA IsarA talavarA ya / abhigacchaMti jiNiMde, to goariaMna hiMDaMti ||1||[vy.bhaa./2569] jinendrAn bhagavata utpanne jJAne devendrAH-zakraprabhRtayazcakravartinaH upalakSaNametat yathAyogaM vAsudevA baladevAzca tathA mANDalikA:-katipayamaNDalaprabhava IzvarAstalavarAzcAbhigacchanti, tataste gocaracaryAM na hiNDanti / / saMkhAdIyA koDI, surANa niccaM jiNe uvAsaMti / saMsayavAgaraNANi ya, maNasA vacasA ca pucchaMti // 2 // [ vya.bhA./2570 ] saGkhyAtItAH surANAM koTya nityaM-sarvakAlaM jinAn-tIrthakRta upAsate, tathA satataM manasA vacasA ca pRcchanti, surAdike manasA vacasA ca saMzayaM vyAkaraNAni karoti, tato bhikSAM na hiNDate // D:\ratan.pm5\5th proof
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare'parataTe paJcamastaraGgaH] 285 uppannanANA jaha no aDaMti, cottIsabuddhAtisayA jiNiMdA / __evaM gaNI aTThaguNovaveo, satthA va no hiMDai iDDimaM tu ||3||[vy.bhaa./2571 ] yathA utpanne jJAne jinendrAzcatustriMzabuddhAtizayAH sarvajJAtizayA dehasaugandhyAdayo yeSAM te tathA bhikSAM na hiNDante / evaM tIrthakaradRSTAntena gaNI AcAryo'STaguNopeto'STavidhagaNisampadupetaH zAstA iva tIrthakara iva RddhimAnna hiNDate // 1guruhiDaNaMmi gurugA, vasabhe lahuA'nivArayaMtassa / gItA'gIte gurulahu , ANAdIyA bahU dosA ||4||[vy.bhaa./2572 ] AcArya bhikSAmaTAmIti vyavasitaM yadi vRSabho na nivArayati tadA tasyAnivArayataH prAyazcittaM catvAro laghukAH, atha vRSabheNa nivArito'pi na tiSThati tarhi vRSabha: zuddha AcAryasya prAyazcittaM catvAro gurukAH, tathA gItArtho bhikSuzcenna nivArayati tadA tasya mAsaguruH, agItArthasya bhikSoranivArayato mAsalaghuH / AcAryasya gItArthagItArthabhyAM vAritasyApi gamane pratyekaM caturguruH / AjJAdayazceme vakSyamANA bahavo doSAH / / tAnevAharAyAmaccapurohiya, seTThI seNAvaI talavarA ya / abhigacchaMtAyarie , tahiyaM ca ime udAharaNaM ||5||[vy.bhaa./2602] yathA tIrthakarazchadmasthakAle hiNDamAno'pyutpanne jJAne devendrAdyabhigamAnna hiNDate / evamAcAryAnapi-AcAryapadasthAnapi rAjA amAtyaH purohitaH zreSThI senApatitalavarAzcAbhigacchanti, tataste bhikSAM na hiNDante anyathA doSaH, tatra cedamudAharaNam / / tadevAhasoUNa ya uvasaMto, amacco raNNo tagaM nivedei / rAyA vi bitiyadivase, taie amaccI ya devI ya ||6||[vy.bhaa./2603 ] rAjJo'mAtya AcAryasamIpe dharmaM zrutvA upazAntaH, sa ca rAjJastakamAcAryaM nivedayati yathAguNavAnatIvAcAryo'mukapradeze tiSThati, tato dvitIyadivase rAjA amAtyena saha gataH, sa dharma zrutvA parituSTa Agato nijAgramahiSyAH parikathayati amAtyenApyAtmIyabhAryAyAH kathitam , tato'mAtyI devI ca tRtIyadivase dharmazravaNAya samAgate AcAryo bhikSArthaM gataH / / 1. vya.ni.377 gaa.| D:\ratan.pm5\5th proof
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6] [zrIvicAraratnAkaraH tataHsouM paDicchiUNaM, va gayA ahavA paDicchiNe khisA / hiMDaMti hoMti dosA, kAraNe paDivattikusalehiM // 7 // [vya.bhA./2604] bhikSArthaM gata iti zrutvA te hIlayitvA gate, athavA kSaNamAtra pratIkSya hIlayantyau gate, yadi vA yAvadAcArya Agacchati tAvat pratIkSyamANe hIlayataH, athavA prasvinnazarIraM-parigalatprasvedamAgataM dRSTvA khisataH, yadi vA klamena suSThu kRtaM vandanaM na vA somaM kathayato vA parizrameNa na suSTuvacanavinirgamastata utthite hIlayato yathA piNDaloka ivaiSa bhikSAmaTati, kimAcAryatvametasya ete bhikSAM hiNDamAne doSA:-yadi punaH kAraNe vakSyamANe bhikSArthaM gato bhavet rAjAdayazca tatrAgatAH, te ca pRccheyuH kva gata AcAryaH tatra ye pratipattikuzalAstairnedaM vaktavyam-bhikSArthaM gata iti, caityavandanimittaM gata iti / te yadi rAjAdaya AcAryamAgacchantaM pratIkSeran tadA ye'tIvadakSA gItArthAste sundaraM pAnakaM prathamAlikAM sundaraM kalpaM colapaTTaM ca gRhItvA''cAryasamIpe gatvA''cAryasya kathayanti / tata AcAryo makhahastapAdAdi prakSAlya prathamAlikAM pAnakaM katvA kalpaM prAvatya pAtrANyanyasya samarpya tAdRzaveSo vasatAvAnIyate / yathA'nAkhyAto'pi rAjAdibhirjJAyate, eSa AcArya iti / tato vasatiM prAptasya pAdaproJchanaM pAdapramArjanArthamAdAya sAdhava upatiSThanti / pAdapramArjanAntaraM vasaterantaH pravizya pUrvaracitAyAM niSadyAyAmupavizati / upaviSTasya caraNakalpakaraNAya ko'pi sAdhurupaDhaukate / caraNaprakSAlanAnantaraM ca sarve sAdhavaH purataH pArzvata: pRSThato vA kiGkarabhUtAstiSThanti / yathA rAjA cakitastiSThati / iti zrIvyavahArabhASyavRttau SaSThoddezake 659 pratau 449 patre // 7 // na kevalaM vaiyAvRttyakareNaivAhArAdinA gurorbhaktiH kAryA, kintvanyena gItArthenApi svayamAhRtAhArAdinA gurorbhaktiH karttavyetyAbhiprAyo likhyate davve bhAve bhattI, davve gaNigA u dUti-jArANaM / bhAvaMmi sIsavaggo, karei bhattiM suadharassa ||1||[vy.bhaa./2670] AcAryasya bhaktau kriyamANAyAM tIrthasyAvyavacchedaH, bhaktAvakriyamANAyAM tu tIrthavyavacchedaH / sA ca bhaktidvidhA-dravye bhAve ca, tatra yannAma gaNikA bhujaGgAnAM bhaktiM kurvanti dUtayo vA jArANAM, sA dravye dravyabhaktiH, bhAve bhAvaviSayA bhaktiH punariyaM yacchiSyavargaH zrutadharasya D:\ratan.pm5\5th proof
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare'parataTe paJcamastaraGgaH] 287 bhaktiM karoti / yadyapi cAnyo'pi gurorbhaktiM karoti tathA'pi mamApi nirjarA syAdityAtmAnugrahabuddhyA'nyenApi bhakti: karttavyeti / lauhAryagautamadRSTAntena bhAvayati jai vi ya lohasanANo, giNhai khINaMtarAiNo uNchN| tahavi ya goamasAmI, pAraNae gehae guruNo ||2||[vy.bhaa./2671] yadyapi ca lohasamAno lohAryaH kSINAntarAyasya bhagavato varddhamAnasvAminaH sadaivocchaMeSaNIyabhaktAdikaM gRhNAti, tasya bhagavadvaiyAvRttyakaratvAt / yataH "dhanno so lohajjo, khaMtikhamo pavaralohasarivanno / jassa jiNo pattAto, icchai pANIhi bhuttuM je" // [ ] tathA'pi gautamasvAmI svapAraNake gurorvarddhamAnasvAmino yogyaM gRhNAti / evamanyenApyavaiyAvRttyakarabhAve'pi yathAyogyaM guroH karttavyam / iti vyavahArabhASyavRttau SaSThoddezake 659 pratau 457 patre // 8 // asvAdhyAye sarvathA svAdhyAyo na karttavya ityabhiprAyo likhyate rAyA iva titthagaro, jANavayA sAhu ghosaNaM suttaM / mecchA ya asajjhAto, rayaNadhaNAI va nANAdI ||1||[vy.bhaa./3104] atra rAjA iva tIrthakara: jAnapadA iva sAdhavaH, ghoSaNamiva sUtraM, mlechA ivAsvAdhyAyaH, ratnadhanAnIva jJAnAdIni / tatra ye sAdhavo jAnapadasthAnIyA rAjasthAnIyasya tIrthakarasyAjJAM nAnupAlayanti te prAntadevatayA chalyante, prAyazcittadaNDena iva daNDante / iti vyavahArabhASyasaptamoddezake 659 pratau 505 patre // 9 // tathA sandhyAsvapi svAdhyAyo na karttavya ityakSarANi likhyante causaMjhAsu na kIrai, pADivaesuM taheva causuM pi / jo jattha pUjjatI tU , savvahiM sugimhato niyamA ||1||[vy.bhaa./3124] catasraH sandhyAstisro rAtrau / tadyathA-prasthite sUrye, arddharAtre, prabhAte ca, caturthI divasasya madhyabhAge, etAsu catasRSvapi dinasandhyAsu svAdhyAyo na kriyate, zeSakriyANAM tu pratilekhanAdInAM na pratiSedhaH / svAdhyAyakaraNe cAjJAbhaGgAdayo doSAstathA catasraH pratipadaH tadyathA-ASADhapaurNamAsIpratipat 1 indramahapratipat 2 kArtikapaurNamAsIpratipat 3 sugrISmapratipat 4 caitrapaurNamAsIpratipadityarthaH, etAsvapi catasRSvapi pratipatsu tathaiva svAdhyAya eva na kriyate / na zeSakriyANAM pratiSedhaH / iha pratipadgrahaNena pratipatyaparyantAzcatvaro mahAH sUcitAH / ityeSAM tu caturNA mahAnAM madhye yo maho yasmin deze yato D:\ratan.pm5\5th proof
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28] [zrIvicAraratnAkaraH divasAdArabhya yAvantaM kAlaM pUryate tasmin deze tato divasAdArabhya tAvantaM kAlaM svAdhyAyaM na kurvanti / pratipatpunaH sarveSAM paryantaH, "savvesiM jAva paDivaMto"[ ] iti vacanAt / sugrISmakazcaitramAsabhAvI punarmahAmahaH sarveSu dezeSu zuklapakSapratipada Arabhya caitrapaurNamAsIpratipatparyanto niyamAt prasiddhastato yadyadhvAnaM pratipannastathA'pi caitramAsasya zuklapakSapratipada Arabhya sarvaM pakSaM paurNamAsIpratipatparyantaM yAvadavazamanAgADho yogo nikSipyate / zeSeSu AgADhAdikeSu yogo na nikSipyate, kevalaM svAdhyAyaM na kurvanti / iti zrIvyavahArabhASyavRttau saptamoddezake 659 vRtau 508 patre / / iti zrIvyavahAravicArAH smaaptaaH|| atha zrIpaJcakalpavicArA:-tatra ca pUrvaM sAdhubhirmalamUtrAdipIDA na rakSaNIyetyabhiprAyo likhyate muttanirohe cakkhaM, vaccaNiroheNa jIviaM haNai / chaddanirohe korse, sukkanirohe bhave apumaM ||1||[pnyc.bhaa./752 ] etaccUrNiryathA-mUtranirodhe cakSustasmAnmUtranirodhe cakSurupaghAto bhavati, purISanirodhe ca jIvitopaghAtaH, chardinirodhe ca kuSThotpattiH zukranirodhe cApauruSaM syAditi / Aha-yadyevaM zukranirodhe'puruSatvaM bhavati nanvevamanavasthA, yasmAdamI bhagavantaH sAdhavaH pUrvakoTyAyuSkA api brahma dhArayanti, na ca teSAmapumatvaM bhavatyataH samayaviruddhAmudAhRtam , AcArya Aha-na siddhAntAparijJAnAt , iha sAmastyena sUtramabhihitam , tatra ye te zakunI tatkarmasevI pakSikApakSika iAlukAdyAutkaTavedAstAn pratItya sUtranipAta:, yasmAtteSAM vedaprAdurbhAvaniroheNa napuMsakatvamApadyate ityato na virodhaH / iti zrIpaJcakalpabhASyacUrNI vRddhasaGghasatkadvAdaze patre / iti zrImadakabbarabhUpAlavizAlacittAlavAlavivaddhitavRSarasAlazAlAtizAlizIlazrIjagadgurubhaTTArakazrIhIravijayasUrIzvaraziSyopAdhyAyazrIkIrtivijayagaNisamuccite zrIvicAraratnAkare vizeSasamuccayAparanAmni aparataTe __ zrIvyavahArapaJcakalpavicArAH samAptAH // anekasiddhAntavicAratnaramye gurUpAsanamArgalabhye / vicAraratnAkaranAmazAstre'paraM taTaM prAptamidaM samAptim // 1 // // samAptaM cedaM chedagranthavicArasamuccayanAmA'parataTam // D:\ratan.pm5\5th proof
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare // saGkIrNavicArasamuccayaH // yena pravacanametadvihitaM sahitaM hitopadezena / tamahitarahitaM suranaramahitaM zrIjinaprati staumi // 1 // atha niranukramaM prakIrNakaprakaraNAdisaGkIrNavicArA likhyante ahavA savvaM ciya, vIyarAyavayaNANusAri jaM sukttN| kAlattae vi tivihaM, aNumoemo tayaM savvaM // athaveti sAmAnyarUpaprakAradarzano / ciya evArthe tataH sarvameva vItarAgavacanAnusArijinamatAnuyAyi yatsukRtaM jinabhavanabimbakAraNatatpratiSThAsiddhAntapustakalekhanatIrthayAtrAzrIsaGghavAtsalyajinazAsanaprabhAvanAjJAnAdyupaSTambhadharmasAnnidhyakSamAmArdavasaMvegAdirUpaM mithyAdRgsambandhyapi mArgAnusAri kRtyaM kAlatraye'pi trividhaM manovAkkAyaiH kRtaM kAritamanumataM ca yadabhUdbhavati bhaviSyati ceti takat iti tacchabdAt 'tyAdisarvAdeH svareSvantyAt pUrvo'k' (7-3-29) ityAdisUtreNa svArthe'kpratyaye rUpaM tadityarthaH tatsarvaM niravazeSamanumodayAmo-anumanyAmahe harSagocaratAM prApayAma ityarthaH / bahuvacanaM cAtra pUrvoktacatuHzaraNapratipattyA upArjitapuNyasambhAratvena svAtmani bahumAnasUcanArtham / iti zrIcatuHzaraNaprakIrNake 58 gAthAyAm // 1 // tathA''rAdhanApatAkAyAmapi jo jArisao kAlo, bharaheravaesu hoi vAsesu / te tArisayA taiyA, aDayAlIsaM tu nijavaggA // 1 // [ A.pa./39] ee ukkoseNaM, parihANIe jahannao dunni / ego parittipAse, bIo pANAigacchejjA ||2||[aa.p./40] kiyadagratazca-sesANaM jIvANaM, dANaruittaM sahAvaviNiyattaM / / taha payaNukasAyattaM, parovayArittaM bhavvattaM ||1||[aa.p./310 ] D:\ratan.pm5\5th proof
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ ] [ zrIvicAraratnAkaraH dakkhinnadayAluttaM, piyabhAsittAivivihaguNanivahaM / sivamaggakAraNaM jaM, taM savvaM aNumayaM majjha // 2 // [ A.pa./311 ] ityArAdhanApatAkAyAM 311 gAthA ||2|| atha garbhasvarUpaM likhyate dAhiNakucchI purisassa, hoi vAmA u itthiyAe ya / ubhayaMtaraM napuMse, tirie aTTheva varisAiM // 16 // imo khalu jIvo ammApi saMjoge mAuoyaM piusukkaM taM tadubhayasaMsaTTaM kalusaM kivvisaM tappaDhamayAe AhAramAhArei AhAramAharittA gabbhattA vakkame || sattAhaM kalalaM hoi, sattAhaM hoi abbuyaM / abbuyA jAya pesI, pesIo ya ghaNaM bhave // 18 // to paDhame mAse karisUNaM palaM jAyai 1 / bIe mAse pesI saMjAyae ghaNA 2 / taie mAse mAUe DohalaM jaNai 3 / cautthe mAse mAUe aMgAI pINei 4 / paMcame mAse paMca piMDiyAu pANi 2 pAyaM 2 siraM ceva nivattei 5 / chaTThe mAse pittasoNiyaM ca uvaciNei 6 / satta mAse sattasirAsayAiM paMca pesIsayAI nava dhamaNIo navanauI ca romakUvasayasahassAiM nivvattei viNA kesamaMsuNA saha kesamaMsuNA adbhuTThAo romakUvakoDIo nivattei 7 / aTThame mAse vittIkappo havai / / iti zrItandulavaiyAlikaprakIrNake // 3 // keciccAntakAle gRhasthAnAM dIkSAgrahaNaM prati sandihyante yaddIkSA hi vihArAdisAmarthye satyeva grAhyeti, paraM tadasamIcInam zAstre tasyoktatvAt, tathA hiparagacchaAgayassa u, niraIyArassa neva uvaNA / disibaMdho kAyavvo, taha pajjaMte vayArovo // 1 // [A.pa./226 ] pAsatthAINaM puNa, bhaNio uTThAvaNAvihI savvo / disibaMdho to niyamA, aha jai sussAvago koI // 2 // [A.pa./227] saMthAragapavvajjaM, paDivajjai tassa jiNagihAIsu / pavvajjAvihi( hI ) savvo, kAyavvo neva uvaNA // 3 // [ A.pa./228] jai puNa bhattaparinnaM, paDivajjai sAvago sasammatto / navakArapuvvayaM paDhamANuvvayaM samuccarai // 4 // [ A.pa./229] iti zrI ArAdhanApatAkAyAm // 4 // D:\ratan.pm5\5th proof
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare saGkIrNavicArasamuccayaH] [291 tathA bhaktaparijJAyAmapi jai so vi savvaviraI kayANurAo visuddhmnnkaao| chinnasayaNANurAo, visayakasAyA viratto ya // 1 // saMthAragapavvajjaM, paDivajjai so vi niyamaniravajjaM / savvaviraippahANaM, sAmaiyacarittamAruhai ||2||gaathaa 32 // 33 // atha sAdhubhiH prAyo lepakRdvastu na grAhyamityakSarANi likhyante caulahuyaM lahai muNI, litte dahimAilittakaramatte / chaDDiyamiha puDhavAIsu, aNaMtaraparaMparaM ti duhA // 61 // iha dadhikSIraghRtatailatImanAdidravyasya yasya lepaH karabhAjanAdau lagati tallepakRt liptamucyate, tacca kAraNaM vinA na grAhyam / yadAha "ghittavyamalevakaDaM, levakaDe mA hu pacchakammAi / na ya rasagehipasaMgo, na ya bhutte baMbhapIDA ya" // [pi.ni./613] iha sAdhunA sadaivAlepakRtallacaNakakulmASazuSkaudanAdi grahItavyam / mA bhUvan lepakRti grAhyamANe pazcAtkarmAdayo doSAH-dadhyAdiliptahastAdikSAlanAdirUpAH / na ca sadaivAlepakRdgrahaNe rasagRddhiprasaGgo-rasAbhyavahAralAmpaTyavRddhiprasaktiH / na ca tAdRze bhukte brahmapIDA-brahmavratasya bAdhA / tAdRzasya nIrasAhArasya darpotpAdakatvAbhAvAt / atrAhacodaka:-nanu yadi lepakRdgrahaNe pazcAtkarmaprabhRtayo doSA bhavanti tatastanna gRhyate tarhi mA kadAcanApi sAdhurbhuktAm / evaM sarveSAM doSANAM mUlata evotthAnaM niSiddhaM bhavati / gururAhasarvakAlaM kSapaNameva kurvataH sAdhozcirakAlabhAvitaponiyamasaMyamAnAM hAnirbhavati, tasmAdyAvajjIvakSapaNaM na kAryam , punaH prAha-yadi sarvakAlaM kSapaNaM kartumazaktastarhi SaNmAsakSapaNaM kRtvA pAraNakamalepakatA vidhattAm / gururAha-yadyevaM tapaH karvana saMyamayogAn kartuM zaknoti tarhi karotu , na ko'pi tasya niSedhaH / punarapyAha-yadi SaNmAsakSapaNaM kartuM na zaknoti tahi ekadinonaM SaNmAsakSapaNaM kRtvA AcAmlena pArayatu , evamekaikena(kayA) dinahAnyA tAvadAtmAnaM tolayedyAvaccaturthaM kRtvA AcAmlena pAraNaM karotu , evamapyasAmarthya divase divase gRhItvAcAmlanirlepam / gururAha-karotvevaM tapaH, yadi pratyupekSaNAdisaMyamayogabhraMzo na bhavati, kevalaM samprati sevArttasaMhanAnAM nAsti tAdRzI zaktiriti na tathopadezo vidhIyate / punaH paraH prAha-nanu mahArASTra-kosaladezodbhavAH D:\ratan.pm5\5th proof
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ sa] [zrIvicAraratnAkaraH sadaiva sauvIrakUramAtrabhojina: sevArttasaMhananAstato yadi te'pItthaM yApayanti yAvajjIvaM tarhi tathA sauvIrakUramAtrabhojanena kiM na yatayo mokSagamanaikabaddhakakSA yApayanti ? taiH sutarAmeva yApanIyam , prabhUtaguNasambhavAt / gururAha "tia sIaM samaNANaM, tiamuNhaM gihINa teNaNunnAyaM / takkAINaM gahaNaM, kaTTaramAIsu bhaiyav" // 1 // [ ] trikaM vastutrayaM zramaNAnAM zItaM bhavati, tena pratidivasamAcAmlakaraNe takrAdyabhAvata AhArapAkAsambhavenAjIrNAdayo doSAH prAduSyanti / tadeva trikamuSNaM gRhiNAm , tena sauvIrakUramAtrabhojane'pi teSAmAhArapAkabhAvato nAjIrNAdidoSA jAyante, tatasteSAM tathAyApayatAmapi na kazciddoSaH / sAdhUnAM tUktanItyA doSastena kAraNena takrAdigrahaNaM sAdhunAmanujJAtam / iha prAyo yatinA vikRtiparibhogaparityAgena sadaivAtmazarIraM yApanIyaM kadAcideva ca zarIrasyApATave saMyamayogavRddhinimittabalAdhAnAya vikRtiparibhogaH / tathA coktaM sUtre-"abhikkhaNaM nimvigaigayA ya' [ ] tti / nirvikRtiparibhoge ca takrAdyevopayogIti takrAdigrahaNam / kaTTharAdiSu-ghRtavaTikonmizratImanAdiSu grahaNaM bhAjyaM-vikalpanIyaM, glAnatvAdiprayojanotpattau kAryaM na zeSakAlamiti bhAvaH / teSAM ca bahulepatvAt , gRddhyAdidoSajanakatvAcca / atha kiM tatrikam ? ucyate-AhAraH, upadhiH, zayyA / etAni trINyapi gRhiNAM zItakAle'pyuSNAni bhavanti, tena teSAM takrAdigrahaNamantareNApi bAhyAbhyantaroSNatApenAhAro jIryate, tatrAbhyantare bhojanavazAt , bAhyaH zayyopadhivazAt / etAnyevAhAropadhizayyArUpANi trINi vastUni yatInAM grISmakAle'pi zItAni bhavanti / tatrAhArasya zItatA bhikSAcaryAyAM praviSTasya bahugRheSu stokastokalAbhena bRhadvelAlaganAt / upadherekavAraM varSAkAlAdarvAg prakSAlanena malinatvAt / zayyAyAstu pratyAsannAgnikaraNAbhAvena tena kAraNena grISmakAle'pyAhArAdInAM zItatvasambhavarUpeNopahanyate jATharo'gniH / tasmAccAgnyupaghAtAdajIrNabubhukSAmAndyAdayo doSA jAyante, tatastakrAdigrahaNaM sAdhUnAmanujJAtam / takrAdinA'pi hi jATharo'gniruddIpyate, teSAmapi tathAsvAbhAvyAt / iti zrIyatijIte 61 gAthAvRttau 49 patre // 5 // __ athAjAtazmazruNaH ziSyAderAcAraprakalpAdhyayanaM pAThayituM na kalpate, ityabhiprAyo likhyate D:\ratan.pm5\5th proof
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare saGkIrNavicArasamuccayaH] [293 no kappai niggaMthANaM vA nigaMthINa vA khuDDagassa vA khuDDiyAe vA avaMjaNajAyassa AyArapakappe nAmaM ajjhayaNe uddisittae / 1 / kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA khuDDagassa vA khuDDiyAe vA vaMjaNajAyassa AyArapakappe nAmaM ajjhayaNe uddisittae / 2 / tivAsapariyAgassa samaNassa niggaMthassa kampati AyArapakappe nAmaM ajjhayaNe uddisittae // ityAdi / vyavahAradazamoddezakoktena vidhinA sUtraM pAThanIyam / iti gacchAcAraprakIrNake 'vihiNA jo u coei' iti gAthA 24 vRttau // 6 // parizaTitavastre yAvanti thiggalAni granthayazca kalpante tallikhyate "je bhikkhU vatthassa egaM paDiyANiyaM dei deMtaM vA sAtijjati" ||[ni.suu./ 47] tti / yo vastrasyaikaM thiggalaM dadAti, dadataM vA svAdayati-anamodayati tasyA doSAH / dvau kalpau sautriko eka auNiko grAhyaH, varSAkAlaM vinA aurNika ekako na vyApAryo madhye sautriko bahirauNika iti vidhiparibhogaH / auNike zarIre lagne SaTpadikAdijantusaMsaktyAdidoSAH syuH|| "je bhikkhU vatthassa paraM tiNhaM paDiyANiyaM dei deMtaM vA sAtijjai" // [ni.sU./48 ] tti / ya: kAraNe trayANAM thiggalAnAM paratazcaturthaM thiggalaM dadAti tasya praayshcittm| ___ "je bhikkhU avihIe vatthaM sivvati, sivvaMtaM vA sAtijjai" // tti / avidhisIvanaM yathA gRhasthAnAM pArzvadvayamIlanena sIvanaM tathA na sIvyet / "je bhikkhU vatthassa egaM phAliyagaMThiyaM karei, kareMtaM vA sAtijjati" // [ni.sU./49] [ni.sU./50 ] tti / pATitavastrasyobhayoraJcalayormIlanena granthi dadAti, adhikaM mA pATayatviti / "je bhikkhU vatthassa paraM tiNhaM phAliyagaMThiyANaM karei kareMtaM vA sAtijjati" // [ni.sU./51] tti / vastre granthistAvadutsargato na kAryaH, yadi vastrasyAlAbhe granthi karoti tadA trayANAM granthInAmadhikaM granthi na kuryAt / iti zrIgacchAcAraprakIrNake 'desaM khittaM tu jANittA' ityetadgAthA 14 vRttau 12 patre // 7 // jaghanyato'pyadhItAcAraprakalpasyaiva nizrayA viharttavyamityabhiprAyo likhyate AyArapakappadharA, coddasapuvvI ya je ya taM majjhA / tannIsAi vihAro, sabAlavuDDassa gacchassa // 1 // [ bR.bhA./693] D:\ratan.pm5\5th proof
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ [zrIvicAraratnAkaraH AcAraprakalpadharAH-nizIthAdhyayanadhAriNo jaghanyA gItArthAH, caturdazapUrviNaH punarutkRSTAH, tanmadhyavartinaH kalpa-vyavahAra-dazAzrutaskandhadharAdayo madhyamAH / teSAM jaghanya-madhyamotkRSTAnAM gItArthAnAM nizrayA sabAlavRddhasyApi gacchasya vihAro bhavati, na punaragItArthasya / iti zrIgacchAcAraprakIrNake 'sIyAvei vihAraM' ityetadgAthA 23 vRttau 26 patre // 8 // atha kalpatrepasvarUpaM kiJcillikhyate AuttA kampatippesa tti / AyaktA-udyatAH sAvadhAnA vA yatra gacche sAdhavaH syuH kayoH ? kalpazca trepazca kalpatrepau tayoH, tatra kalpo-bhojanAnantaraM pAtradhAvanAdirUpaH, sa ca sAmAnyena sarvatra kalpasaptakarUpaH, vizeSatastu jaghanyamadhyamotkRSTabhedena tridhA, katham ? odanamaNDakayavakSodakulmASarAjamudgacavalakacavalikAvRttacaNakasAmAnyacaNakaniSpAvatuvarImasUramudgAdyalepakRdAhAre gRhIte sati ekaH pAtrasya madhye kalpo dvitIyo bahistRtIyastu sarvatreti kalpatrayarUpo jaghanyaH / zAkapeyAyavAgUkaGgukodravaudanarAddhamudgadAlyAdisauvIratImanAdyalpalepakRdAhAre gRhIte sati dvau kalpau pAtrasya madhye, tato dvau bahiH, tata ekaH sarvatreti kalpapaJcakarUpo madhyamaH / tathA dugdhadadhikSareyItailaghRtaguDapAnakAdibahulepakRdAhAre gRhIte sati kalpatrayaM madhye, tato dvau bahiH tato dvau sarvatreti kalpasaptakarUpa utkRSTaH / iti vRddhavAdaH / haste tu maNibandhaM yAvatkalpo deya iti / po-apAnAdikSAlanalakSaNaH, atra kiJcinnizIthasUtracaturthoddezakagataM likhyate-"je bhikkhU vA bhikkhUNI vA sANuppAe uccArapAsavaNabhUmi Na paDilehei na paDilehaMtaM vA sAtijjati" // [ ni.sU./303] asya cUrNiH-sANuppAo NAma caubbhAgAvasesacarimA tIe / uccArapAsavaNabhUmIo paDilehiyavvAo / / "je bhikkhU vA bhikkhUNI vA tao uccArapAsavaNabhUmIo Na paDilehei Na paDilehaMtaM vA sAtijjati" // [ni.sU./304] "je bhikkhU vA bhikkhUNI vA khuDDAgaMsi thaMDilaMsi uccArapAsavaNaM pariDhuvai pariTThavaMtaM vA sAtijjai" ||[ni.suu./305 ] asya cUrNi:-rayaNippamANAo jaM Arao taM khuDDAgaM, tattha jo vosirai tassa mAsalahuM ANAdiyA ya dosA / "vittharAyAmeNaM, thaMDilaM jaM bhave rayaNimettaM / / cauraMgulamogADhaM, jahannayaM taM tu vitthinnaM" // 1 // [ni.bhA./1864] D:\ratan.pm5\5th proof
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare saGkIrNavicArasamuccayaH] [295 [asya cUrNiH-] vitthAro-pohattaM AyAmo-digghattaNaM rayaNI-hattho tammANe ThitaM rayaNimettaM / jassa thaMDilassa cattAri aMgulA ahe acittA taM cauraMgulAvagADhaM eyappamANaM jahaNNayaM vitthiNNaM // "etto hINatarAgaM, khuDDAgaM taM tu hoi nAyavvaM / airegayaraM etto, vitthiNNaM taM tu nAyavvaM" // 2 // [ni.bhA./1865 ] [asya cUrNiH-] savvukkosaM vitthiNNaM, bArasajoaNaM taM ca jattha cakkavaTTikhaMdhAvAro Thio // iti zrIgacchAcAraprakIrNake jattha ya sannihiukkhaDa' ityetadgAthA 72 vRttau // 9 // atha kAraNe caturmAsakamadhye'pi nAvA nadyAdyuttaraNamanujJAtam / tathA hi"satta u vAsAsu bhave, saMghaTTA tinni hu~ti uDubadhe / te tu na haNaMti khittaM, bhikkhAyariyaM ca na haNaMti" ||2||[ni.bhaa./4244] ye saptodakasaGghaTTA varSAsu , trayaH saGghaTTAH Rtubaddhe sAdhUnAM bhavanti, te etAvantaH kSetraM nopaghnanti, na ca bhikSAcaryAmupaghnanti "jaha kAraNaMmi puNNe, aMto taha kAraNaMmi asivAdI / uvahIgahaNe liMpaNa, nAvopagate pi jayaNAe" // 3 // [ni.bhA./4245] tti yathA kAraNe pUrNe mAsakalpe varSAvAse vA aparakSetrAbhAve dRSTamuttaraNaM tathA mAsasyAntarapyazivAdibhiH kAraNairupadhervA grahaNArthaM lepanAyanArthaM vottaraNIyam / kAraNe yatra nAvA'pyudakaM tIryate, tatrApi yatanayA santaraNIyam / tatra cAyaM vidhiH "nAvathalalevaheTThA, levo vA uvarie va levassa / doNNi ya divaDDamegaM, addhaM nAvAi parihANI" ||4||[ni.bhaa./4246 ] tatra pUrvArddhapazcArddhapadAnAM yathAsaGkhyena yojanA-nAvuttaraNasthAnAdyadi dve yojane varka sthalena gamyate tarhi tena gantavyam , na ca nauraaroddhvyaa| 'levahiTTha'tti lepasyAdhastAddakasaGghaTTena yadi sArddhayojanaparirayeNa gamyate tatastatra gamyatAM na nAvamadhirohet , evaM yojanaparihAreNa lepena gacchatu na ca nAvamadhirohet , arddhayojanaparihAreNa lepopariNA gacchatu , na ca nAvamadhirohet / evaM nAvuttaraNasthAnAt sthalAdiSu yojanadvayAdikaM parihIyate, evameva lepoparyuttaraNasthAnAt sArddhayojanaparihAreNa sthalena, ekayojanaparihAreNa saGghaTTena, arddhayojanaparihAreNa vA lepena gamyatAM, na ca lepoprinnaa| lepottaraNasthAnAdekayojanaparihAreNa sthalenArddhayojanaparihAreNa vA D:\ratan.pm5\5th proof
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ [zrIvicAraratnAkaraH saGghaTTena gantavyaM na lepena / saGghaTTottarasthAnAdar3ayojanaparihAreNa sthalena gamyatAM, na ca saGghaTena / eteSAM parihAraparimANAnAmabhAve nAvA 1 lepopariNA 2 lepena 3 saGghaTTena vA gamyate na kazciddoSa ityAdi / etatsUtradvayArthaH prAyaH sarvo'pi zrInizIthacUrNidvAdazoddezakaprAnte'pyasti / iti zrIgacchAcAraprakIrNake daMsaNiyAraM kuNaI, carittanAsaM jaNei micchattaM / duNha vi vaggANajjA, vihArabheyaM karemANI // 132 gAthAvRttau 120 patre // 10 // anayaiva ca gAthayA ye AryikAyAH pRthagvihAraM manyante te'pi parAstA draSTavyAH / "gAme egarAiyaM nagare paMcarAiyaM''[ ] ayaM vyavahArastu pratimApratipannAnAM sAdhUnAM, jinakalpikAnAM parihAravizuddhikAnAM ca niyamata eva navakalpavyavahAraH, sthavirakalpikAnAM tu kAraNe'STAvapi mAsakalpA ekatra kartuM mAsAntare'pi vihAM klpnte| yathA paDimApaDivaNNANaM, egAhaM paMcAhaM tahA laMde / jiNasuddhANaM mAso, nikkAraNao a therANaM // 4 // [ ] 'jiNa'tti jiNakappiyANaM 'suddha'tti suddhapArihAriyANaM suddhaggahaNaM pacchittAvannaparihAriyanisehatthaM 'therANaM' ca etesiM mAsakappavihAro NivvAghAe-kAraNAbhAve vAghAe puNa therakappiyA UNaM atirittaM vA mAsaM acchaMti / UNaatirittamAsA, evaM therANa aTra nAyavvA / iyare aTTha vihariuM niyamA cattAri acchaMti // 5 // [ ] ityapi gacchAcAraprakIrNake 'daMsaNiyAraM kuNaI' ityetadgAthA 132 vRttau // 11 // athasAdhUnAM caturmAsakaM vinA pIThaphalakopabhoga: kartuMna kalpate, ityabhiprAyo likhyate sacchaMdayAriM dussIlaM, AraMbhe supavattayaM / pIDhayAi paDibaddhaM, AukkAyavihiMsagaM ||12||[g.pr./10] vyAkhyA-svacchandena svAbhiprAyeNa, na tu jinAjJayA caratIti svacchandacArI tam , tathA duSTaM zIlaM AcAro yasya sa duHzIlastam , tathA''rambhAH pRthivyAdhudravaNAni, upalakSaNatvAt saMrambhasamArambhAvapi, tatra saMrambhaH-saGkalpaH, samArambhastu paritApakaraH / uktaM ca "saMkappo saMraMbho, paritApako bhave smaarNbho| AraMbho uddavao, suddhanayANaM tuM savvesi" // 1 // [vya.bhA./46 ] D:\ratan.pm5\5th proof
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare saGkIrNavicArasamuccayaH] [297 tatra svAnyayoH pravartakastam / tathA pIThakaM-phalakaM, AdizabdAt paTTikAdayastatra pratibaddhaH kAraNaM vinA'pi RtubaddhakAle tatparibhojItyarthaH taM, RtubaddhakAle pIThakAdigrahaNe mahAn doSaH / uktaM ca-"je bhikkhU uDubaddhiyaM sejjAsaMthArayaM paraMpajjosavaNAo uvAiNei uvAiNetaM vA sAtijjati" ||[ni.suu./108 ] iti / nizIthasUtradvitIyoddezake / athaitaccUrNiHuDubaddhagahiyaM sejjAsaMthArayaM pajjosavaNarAtIo paraM uvAtiNAvei tassa mAsalahu pacchittaM / / sejjAsaMthAravizeSajJApanArthamAha"savvaMgiyA u sejjA, dohatthaddhaM ca hoi saMthAro / ahasaMthaDA va sejjA, tappuriso vA samAso u" ||1||[ni.bhaa./1217] ityAdi / iti zrIgacchAcAraprakIrNakavRttau // 12 // __ athotsargatastAvadgRhasthAnAM siddhAntAdhyayanaM na kalpate, apavAdatastu dIkSAbhimukhAdistasya SaTjIvanikAyAdhyayanaM yAvat sUtrArthAbhyAM, piNDaiSaNAdhyayanaM yAvadarthatazca pAThayituM kalpate, ityabhiprAyo likhyate paDhaMtu sAhUNo eyaM, asajjhAyaM vivajjilaM // 136 // ityAdi / vyAkhyApaThantu-vyaktavAcA sUtrato'rthatazca kaNThagataM kurvantu sAdhavo-mokSasAdhanatatparA munayaH upalakSaNatvAt sAdhvyo'pi, nanu yaduktaM sAdhusAdhvya eva paThanti kiM zrAddhAdayo na siddhAntaM paThanti ? ucyate-na paThantyeva, yaduktaM-zrInizIthasUtrasyaikonaviMzatikoddezakaprAnte-"je bhikkhU vA bhikkhUNI vA aNNautthiyaM vA gAratthiyaM vA vAei, vAeMtaM vA sAtijjati" // [ni.sU./1358] asya cUNiH-gihiaNNatitthiyA vA Na vAeyavvA, ittha dasamauddesAo attho jahA aNNautthiyaM vA gAratthiyaM vA Na vAeti, aNNatitthiyA aNNatitthiNIo ahavA gihatthA gihatthIo // tti / tathAbhAve kAraNe vAejjA vi "pavvajjAe" gAhA-[ni.bhA./6264] [asya cUNiH-] gihi aNNapAsaMDiyaM pavvajjAbhimuhaM sAvagaM vA chajjIvaNiyaM ti jAva suttattho, atthao jAva piMDaseNA, esa gihatthAisu avavAo / tti / iti zrIgacchAcAraprakIrNakAvacUrNI prAnte // 13 // nanu prakIrNakoktairvacanaiH pratipadamasmAkaM nirAsaH kriyate bhavadbhiH, teSAM tu prAmANyaM nAsmAbhiH svIkriyate, maivaM vAvadUka ! prakIrNakAnAM bhagavatsvaziSyapraNItatvena D:\ratan.pm5\5th proof
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________ sa] [zrIvicAraratnAkaraH pratyekabuddhapraNItatvena vA sutarAM pramANatvAditi / tathA coktam-atra ziSyaH praznayatiprakIrNakAnAmutpattiH kiM tIrthakarAt , gaNadharAt , gaNadharaziSyAt , pratyekabuddhAt vA ? ucyate-tIrthakarahastadIkSitamuneH prakIrNakAnAmutpattiriti / yaduktaM nandIsUtre [137sU.] "se kiM taM aMgabAhiraM ? aMgabAhiraM duvihaM paNNattaM taM jahA-AvassayaM ca 1 AvassayavairittaM ca 2 / se kiM taM AvassayaM ? AvassayaM chavvihaM pannattaM taM jahA-sAmAiyaM 1 cauvIsatthao 2 vaMdaNayaM 3 paDikkamaNaM 4 kAusaggo 5 paccakkhANaM 6 se taM AvassayaM / se kiM taM AvassayavairittaM ? AvassayavairittaM duvihaM paNNattaM taM jahA-kAliyaM ca 1 ukkAliyaM ca 2 / se kiM taM ukkAliyaM ? ukkAliaM aNegavihaM paNNattaM taMjahA-dasaveyAliyaM 1 kappiyAkappiyaM 2 cullakappasuyaM 3 mahAkappasuyaM 4 uvAiyaM 5 rAyapaseNiyaM 6 jIvAbhigamo 7 pannavaNA 8 mahApannavaNA 9 pamAyappamAyaM 10 naMdI 11 aNuogadArAI 12 deviMdatthao 13 taMdulaveyAliyaM 14 caMdAvijjhayaM 15 // surapaNNattI 16 porisimaMDalaM 17 maMDalappaveso 18 vijjAcaraNaviNicchao 19 gaNivijjA 20 jhANavibhattI 21 maraNavibhattI 22 AyavisohI 23 vIyarAyasuyaM 24 saMlehaNAsuyaM 25 vihArakappo 26 caraNavihI 27 AurapaccakkhANaM 28 mahApaccakkhANaM 29 evamAi se taM ukkAliyaM / se kiM taM kAliyaM? kAliyaM aNegavihaM paNNattaM taM jahA-uttarajjhayaNAI 1 dasAo 2 kappo 3 vavahAro 4 nisIhaM 5 mahAnisIhaM 6 isibhAsiyAI 7 jaMbuddIvapaNNattI 8 dIvasAgaraNapaNNattI 9 caMdapaNNattI 10 khuDDiyAvimANapavibhattI 11 mahalliyAvimANapavibhattI 12 aMgacUliyA 13 vaggacUliyA 14 vivAhacUliyA 15 aruNovavAe 16 garulovavAe 17 varuNovavAe 18 dharaNovavAe 19 vesamaNovavAe 20 velaMdharovavAe 21 deviMdovavAe 22 uDhANasue 23 samuTThANasue 24 nAgapariyAvaliyAo 25 nirayAvaliyAo 26 kappiyAo 27 kappavaDiMsiyAo 28 pupphiyAo 29 pupphacUliyAo 30 vahnIdasAo 31 evamAiAI caurAsIiM painnagasahassAI bhagavao arahao usahasAmissa Aititthayarassa tahA saMkhijjAiM painnagasahassAI majjhimagANaM jiNavarANaM cauddasapaiNNagasahassANi bhagavao vaddhamANasAmissa / ahavA jassa jattiyA sIsA uppattiyAe veNaiyAe kammiyAe pAriNAmiyAe cauvvihAe buddhIe uvaveyA tassa tattiyAiM paiNNagasahassAI patteyabuddhA vi tattiyA ceva se taM kAliaM se taM AvassayavairittaM se taM aNaMgapaviTTha // asya vRttiH-'evamAiyAI' ityAdi, kiyanti nAmagrAhamAkhyAtuM zakyante prakIrNakAni? tata evamAdIni caturazItiprakIrNakasahasrANi bhagavato'rhataH zrIRSabhasvAminastIrthakRtaH / tathA saGkhyeyAni prakIrNakasahasrANi madhyamAnAmajitAdInAM jinavarendrANAM tIrthakarANAm , etAni ca yasya D:\ratan.pm5\5th proof
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare saGkIrNavicArasamuccayaH] [299 yAvanti bhavanti tasya tAvanti prathamAnuyogato veditavyAni / tathA caturdazaprakIrNakasahasrANi bhagavato'rhato varddhamAnasvAminaH / iyamatra bhAvanA-iha bhagavata RSabhasvAminazcaturazItisahasrasaGkhyAH zramaNA AsIran , tataH prakIrNakarUpANi cAdhyayanAni kAlikotkAlikabhedabhinnAni sarvasaGkhyayA caturazItisahasrasaGkhyAnyabhavan katham ? iti cet , ucyate iha yadbhagavadarhadupadiSTaM zrutamanuzritya bhagavantaH zramaNA viracayanti tat sarvaM prakIrNakamucyate, athavA zrutamanusaranto yadAtmano vacanakauzalena dharmadezanAdiSu granthapaddhatirUpatayA bhASante tadapi sarvaM prakIrNakam , bhagavatazca RSabhasvAmina utkRSTA zramaNasampadAsIt caturazItisahasrapramANA, tato ghaTante prakIrNakAnyapi bhagavatazcaturazItisahasrasaGkhyAni, evaM madhyamatIrthakRtAmapi saGkhyeyAni prakIrNakasahasrANi bhAvanIyAni / bhagavatastu varddhamAnasvAminazcaturdazazramaNasahasrANi, tena prakIrNakAnyapi bhagavatazcaturdazasahasrANi / atra dve mate-eke sUraya evaM prajJApayanti-idaM kila caturazItisahasrAdikamRSabhAdInAM tIrthakRtAM zramaNaparimANaM pradhAnasUtraviracanasamarthAn zramaNAnadhikRtya veditavyaM, itarathA punaH sAmAnyazramaNA prabhUtatarA api tasmin tasmin RSabhAdikAle AsIran , apare punarevaM prajJApayanti-RSabhAditIrthakRtAM jIvatAmidaM caturazItisahasrAdikaM zramaNaparimANaM pravAhataH punarekaikasmin tIrthe bhUyAMsaH zramaNA veditavyAH, tatra ye pradhAnasUtraviracanazaktisamanvitAH suprasiddhAstadgranthA atItakAlikA api tIrthe vartamAnAste'trAdhikRtA draSTavyAH / etadeva matAntaramupadarzayannAha'ahavA' ityAdi, athaveti prakArAntaropadarzane yasya RSabhAdestIrthakRto yAvantaH ziSyA autpattikyA 1 vainayikyA 2 karmajayA 3 pAriNAmikyA 4 caturvidhayA buddhyopetA:samanvitA AsIran , tasya RSabhAdestAvanti prakIrNakasahasrANi, pratyekabuddhA api tAvanta eva / atraike vyAcakSate-ihaikaikasya tIrthakRtastIrthe'parimANAni prakIrNakAni bhavanti, prakIrNakakAriNAmaparimANatvAt , kevalamiha pratyekabuddharacitAnyeva prakIrNakAni draSTavyAni, prakIrNakaparimANena pratyekabuddhaparimANapratipAdanAt , syAdetat-pratyekabuddhAnAM ziSyabhAvo virudhyate, tadetadasamIcInam / yataH pravrAjakAcAryamevAdhikRtya ziSyabhAvo niSidhyate, na tu tIrthakaropadiSTazAsanapratipannatvenApi, tato na kazciddoSaH / tathA ca teSAM grantha:-"iha titthe aparimANA painnagA paiNNagasAmiaparimANattaNao, kiM tu iha sutte patteyabuddhapaNIyaM paiNNagaM bhANiyavvaM / kamhA jamhA paiNNagaparimANeNa ceva patteyabuddha D:\ratan.pm5\5th proof
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________ w] [zrIvicAraratnAkaraH parimANaM kIraD" [ ] iti / bhaNiyaM 'patteyabuddhA vi tattiyA ceva'tti / coyaga Aha-naNu patteyabuddhA sissabhAvo ya virujjhae / Ayario Aha-titthagarapaNIyasAsaNapaDivannattaNao tassa sIsA havaMti // anye punarevamAhuH-sAmAnyena prakIrNakaistulyatvAt pratyekabuddhAnAmabhidhAnaM, na tu niyogataH pratyekabuddharacitAnyeva prakIrNakAnIti / 'se taM' ityAdi, tadetat kAlikam , tadetadAvazyavyatiriktamiti // 135 // iti zrIgacchAcAraprakIrNakAvacUrNau // 34 / patre // 14 // utkRSTA caityavandanA airyApathikIpratikramaNapUrvikaiva bhavati / jaghanyamadhyame tu caityavandane airyApathikIpratikramaNamantareNA'pi bhavataH / iti pravacanasAroddhAre caityavandanadvAravRttau [ navakAreNa jahannA gA.92 vRttau ] // 15 // atha sAdharmikavAtsalyaprabhAvanA'kSarANi likhyantenissaMkiya 1, nikkaMkhiya 2, nivvitigicchA 3, amUDhadiTThI ya 4 / uvavUha 5 thirIkaraNe 6, vacchalla 7, pabhAvaNe 8, aTTha // 31 // zaGkitaM-dezasarvAtmakaM, tadabhAvo niHzaGkitam 1, kAGkitaM-anyAnyadarzanagrahAtmakaM, tadabhAvo niSkAGkSitam 2, vicikitsA-phalaM pratisandehastadabhAvo vido-vijJAste ca tattvataH sAdhava eva tajjugupsA vA tadabhAvo nirvicikitsitaM, nirvijugupsAM vA 3, ArSatvAt sUtra evaM pAThaH, amUDhA-RddhimatkutIrthakadarzane'pyavagItamasmaddarzanamiti moharahitA cAsau dRzcizca-buddhirUpA amUDhadRSTiH 4, sa ca caturvidho'pyayamAntara AcAraH / bAhyaM tvAha-upabRMhaNA-guNavatAM stutiH 5, sthirIkaraNaM cAGgIkRtadharmAnuSThAnaM prati sIdatAM sthirIkaraNam 6, vAtsalyaM-sAdharmikajanasya bhaktapAnAdinocitapratipattikaraNam 7, prabhAvanA ca-svatIrthonnatihetuceSTA supravarttanAtmikA 8, vAtsalyaprabhAvena aSTau ete darzanAcArAH syuriti zeSaH / iti zrIaSTAviMzottarAdhyayane ekatriMzattamagAthAyAm // 16 // etena pratimApUjanAdikaM sajantuvirAdhanaM karma bhagavAnna samAdizatIti yatkecana pralapanti te'pi parAstA draSTavyAH, sadArambhasya bhagavadbhiH pratipAditatvAt , itarathA uktasyApi sAdharmikavAtsalyasya niSiddhatvApattevirAdhanAyAstulyatvAditi / __kecicca devagurvAdipurataH svastikAdiracanAM na svIkurvate te'jJAnino veditavyAH / yataH sAdhustAnyarcanavandanAdIni manasA'pi na prArthayet / gRhasthaistu gurubhaktyA tAni kartavyAnyeva anyathA tatraivoktAnAM kriyamANAnAM ca vandanAdInAmapyakarttavyatApatteH / akSarANi cemAni D:\ratan.pm5\5th proof
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare saGkIrNavicArasamuccayaH] [301 accaNaM sevaNaM ceva, vaMdaNaM pUyaNaM thaa| iDDIsakkArasammANaM, maNasA vi na patthae // 18 // iti paJcatriMzottarAdhyayane aSTAdazagAthAyAm // 17 // dhivicArA yathAzuciriti-malotsargadantadhAvanajihvAlekhanagaNDUSakaraNasarvadezasnAnAdinA pavitraH san , iti zrAddhavidhau // tataH pavitramRdugandhakASAyikAdyaMzukenAGgarUkSaNapautikamocanapavitravastrAntaraparidhAnAdiyuktyA klinnAGghibhyAM bhUmimaspRzan pavitrasthAnamAgatyottarAmukhaH saMvyayate navyamavyaGgamakIlitaM pRthulaM zvetAMzukadvayam / / "vizuddhirvapuSaH kAryA, yathAyogaM jalAdibhiH / dhautavastre ca site dve, vizuddhe dhUpadhUpite" // 1 // [ ] loke'pyuktam "na kuryAt sandhitaM vastraM, devakarmaNi bhUmipa ! / na dagdhaM na tu vaicchinnaM, parasya tu na dhArayet // 2 // [ ] kaTispRSTaM tu yadvastraM, purISaM yena kAritam / samUtraM maithunaM cA'pi, tadvastraM parivarjayet // 3 // [ ] ekavastro na bhuJjIta, na kuryAddevatArcanam / na kaJcukaM vinA kAryA, devArcA strIjanena tu" // 4 // [ ] evaM hi puMsAM vastradvayaM strINAM ca vastratrayaM vinA na kalpate devArcAdi / iti zrAddhavidhau // 18 // na ca dukUlaM bhojanAdikaraNe'pi sarvadA pavitrameveti lokoktiratra pramANayitavyA, kiM tvanyadhotikavaDhukUlamapi bhojanamalamUtrAzucisparzavarjanAdinA satyApanIyam vyApAraNAnusAreNa punaH punardhAvanadhUpanAdinA pAvanIyam , dhautikaM ca svalpavelameva vyApArya, prasvedazleSamAdi ca dhautikena na spheTanIyam , apAvitryaprasakteH, vyApAritavastrAntarebhyazca pRthag mocyam / iti zrAddhavidhau // 19 // evaM dravyabhAvAbhyAM zucirgRhe gRhacaitye"Azrayan dakSiNAM zAkhAM, pumAn yoSittvadakSiNAm / yatnapUrvaM pravizyAntardakSiNenAghriNA tataH // 1 // [ ] D:\ratan.pm5\5th proof
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________ 32] [zrIvicAraratnAkaraH sugandhimadhurairdravyaiH, prAGmukho vA'pyudaGmukhaH / vAmanADyAM pravRttAyAM, maunavAn devamarcayet' // 2 // [ ] ityAdhuktena naiSedhikItrayakaraNapradakSiNAtrayacintanAdikena vidhinA zucipaTTakAdau padmAsanAdisukhAsanAsInazcandanabhAjanAccandanaM sthAnAntare hastatale vA prakSipya kRtabhAlatilakahastakaGkaNaH zrIcandanacarcitahastadvayo jinamarhantaM pUjayitvA vakSyamANAbhiraGgAgrabhAvapUjAbhirabhyarcya saMvaraNaM pratyAkhyAnaM prAkakatamakataM vA yathAzakti karoti / iti zrAddhavidhau // 20 // atha poSaNe poruSyAdipratyAkhyAne vA devamarcayato na dantadhAvanApekSetyakSarANi likhyante upavAsapauruSyAdipratyAkhyAninastu dantadhAvanAdi vinA'pi zuddhireva, tapaso mahAphalatvAt / loke'pi upavAsAdau dantakASThAdi vinA'pi devArcAdikaraNAt / niSiddhaM ca laukikazAstre'pyupavAsAdau dantakASThAdi / yaduktaM viSNubhakticandrodaye "pratipaddarzaSaSThISu, madhyAnte navamItithau / saGkrAtidivase prApte, na kuryAddantadhAvanam // 1 // [vi.bha.ca.] upavAse tathA zrAddhe, na kuryAddantadhAvanam / dantAnAM kASThasaMyogo, hanti saptakulAni vai" // 2 // [vi.bha.ca.] iti zrAddhavidhau // 21 // tathA'nyatIrthikA hi paJcAmRtamadhye madhu gaNayanti, zrAvakaistu tatasthAne ikSuraso jJeya iti likhyate-tato ghRta-1 ikSurasa-2 dugdha-3 dadhi-4 sugandhijalaiH 5 paJcAmRtasnAtram / iti zrAddhavidhau // 22 // atha bhagavato'Gge tilakakaraNAnukramo likhyate tataH suyatnena vAlakakuJcikAM vyApArya prakSAlyAGgam , aGgadvayena nirjalatAmApAdya "aghrijAnukarAMseSu mUni pUjA yathAkramam" [ ] ityuktervakSyamANatayA sRSTyA navAGgeSu zrIcandanAdinA'rcayet / ke'pyAhuH-pUrvaM bhAle tilakaM kRtvA navAGgapUjA kAryA / jinaprabhasUrikRtapUjAvidhau tu-"sarasasurahicaMdaNeNa devassa dAhiNajANu1 dAhiNakhaMdhara niDAla3 vAmakhaMdha6 vAmajANu5 lakkhaNesu paMcasu hiaeNa saha chassu vA aMgesu pUyaM" / iti zrAddhavidhau // 23 // D:\ratan.pm5\5th proof
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare saGkIrNavicArasamuccayaH] [303 tathA svagRhacaityaDhaukitacokSapUgIphalanaivedyAdivikrayotthaM puSpabhogAdi svagRhacaitye na vyApAryam , nApi caitye svayamAropyam , kiM tu samyaksvarUpamuktvA'rcakAdeH pArthyAt tadyogAbhAve sarveSAM sphuTaM svarUpamuktvA svayamAropayet , anyathA mudhAjanaprazaMsAdidoSaH / gRhacaityanaivedyAdi cArAmikasya prAguktamAsadeyasthAne nAnA'm , AdAveva naivedyArpaNena mAsadeyoktau tu na doSaH, mukhyavRttyA mAsadeyaM pRthageva kAryam , gRhacaityanaivedyacokSAdi tu devagRhe mocyam / anyathA gRhacaityadravyeNaiva gRhacaityaM pUjitaM syAt , na tu svadravyeNa, tathA cAnAdarAvajJAdidoSaH na caivaM yuktam , svadehagRhakuTumbAdyarthaM bhUyaso'pi vyayasya gRhasthena karaNAt , devagRhe devapUjA'pi svadravyeNaiva yathAzakti kAryA, na tu svagRhaDhaukitanaivedyAdivikrayotthadravyeNa devasatkapuSpAdinA vA prAguktadoSAt / tathA devagRhAgataM naivedyAkSatAdi svavastavat samyaga rakSaNIyam , samyag mUlyAdiyuktyA ca vikreyam , na tu yathA tathA mocyam , devadravyavinAzAdidoSApatteH / sarvaprayatnena rakSaNAdicintAkaraNe jAtu caurAgnyAdhupadravAddevadravyAdi vinazyati tadA tu cintAkartA nirdoSa eva, avazyaMbhAvibhAvasyApratikAryatvAt / iti zrIzrAddhavidhau // 24 // ___ jJAnadravyaM hi devadravyavanna kalpate eva zrAddhAnAM, sAdhAraNamapi saGghadattameva kalpate vyApAriyuM na tvanyathA, saGkenApi saptakSetrIkArya eva vyApAryam , na mArgaNAdibhyo deyam , sAmpratikavyavahAreNa tu yad gurunyuJchanAdisAdhAraNaM kRtaM syAttasya zrAvakazrAvikANAmarpaNe yuktireva na dRzyate, zAlAdikArye tu tadvyApAryate zrAddhaiH / evaM jJAnasatkaM kAgadapatrAdisAdhvAdyarpitaM zrAddhena svakArye na vyApAryaM svapustikAyAmapi na sthApyaM samadhikaniSkraya vinA / sAdhvAdisatkamukhavastrikAderapi vyApAraNaM na yujyate gurudravyatvAt , sthApanAcAryajapamAlAdi tu prAyaH zrAddhArpaNArthaM gurubhirvihiyate tena gurpitatadgrahaNe vyavahAro dRzyate / iti zrAddhavidhau // 25 // tasmAddevajJAnAdeyaM kSaNamapi na sthApyaM, anyasyApi deyasya pradAne vivekibhiH sarvathA na vilambyate, kiM punardevajJAnAdeH / yadA ca yAvatA mAlAparidhAnAdi kRtaM tadA tAvaddevAdidravyaM jAtaM, tacca kathamupabhujyate, kathaM vA tallAbhAdi gRhyate, pUrvoktadevAdidravyopabhogadoSaprasaGgAt , tasmAt sadya eva tadarpaNIyam / yastu sadyo'rpayitumazaktastenAdAveva pakSArddhapakSAdyavadhiH sphuTaM kAryaH / avadhimadhye ca svayamarpyam / mArgaNAdivinA'pi / avadhyullaGghane devadravyopabhogadoSaH / udgrAhaNikApi zIghramabhagnatayA D:\ratan.pm5\5th proof
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ zrIvicAraratnAkaraH taccintAkArakaiH svadravyavaddevAdidavye'pi kAryA / anyathA bahuvilambe durbhikSadezabhaGgadauHsthyApAtasyApi sambhavAt, bahUpakrame'pi tadasiddheH, tathA'pi ca mahAdoSaH / iti zrAddhavidhau // 26 // 34] tathA devAdideyaM samyagevAryyaM, na tu ghRSTakUTanANakAdinA yathA kathaJciddevadravyopabhogadoSApatteH, tathA deva-jJAna-sAdhAraNasambandhigRhATTa-kSetra - vATikA-pASANeSTakA-kASThavaMzaka-velluka-mRtsudhAdikaM zrIkhaNDakesarabhogapuSpAdikaM piGgAnikA - caGgerI - dhUpapAtrakalazavAsakumpikAdikaM zrIkarI - camara - candrodaya-jhallarI - bheryAdi-vAdya-sAbANasirAvaka-javanikA-kambala - kapATa-paTTa-paTTikA - kuNDikA- kumbha- orasa- kajjalajala-pradIpAdikaM caityazAlApraNAlAdyAgatajalAdyapi ca svakArye kimapi na vyApAryam, devadravyavattadupabhogasyApi duSTatvAt / camarasAbANAdInAM malinIbhavanatruTanapATanAdisambhave tvadhikadoSo'pi / iti zrAddhavidhI ||27|| tathA antyAvasthAyAM pitrAdInAM yanmAnyate tatsAvadhAnatve guru zrAddhAdibahusamakSameva vAcyaM / yadbhavannimittamiyaddinamadhye iyad vyayiSyAmi tadanumodanA bhavadbhiH kAryeti, tadapi sadyaH sarva[prati]jJAtaM vyayitavyam / svanAmnA vyaye stainyAdidoSaH puNyasthAne'pi sa ca maharSerapi hInatAhetuH / yadArSam "tavateNe vayateNe, rUvateNe a je nare / AyArabhAvateNe a, kuvvaI devakivvisaM" // 1 // [ d.vai./5|2|43 ] dharmavyayazca mukhyavRttyA sAdhAraNa eva kriyate / yathA yathA vizeSavilokyamAnaM dharmasthAnaM tatra tadupayogaH syAt / saptakSetryAM hi yat sIdat kSetraM syAttadupaSTambhe bhUyAn lAbho dRzyate / iti zrAddhavidhau // 28 // sarveSvapi niyameSu ca sahasA'nAbhogAdyAkAracatuSkaM cintyam, tenAnAbhogAdinA'niyamitabahuvastugrahaNe'pi niyamabhaGgo na syAt, kintvaticAramAtram / jJAtvA tvaMzamAtragrahaNe'pi niyamabhaGga eva, jAtu du:karmapAravazyena jJAtvA'pi bhaGge'grato niyamaH pAlya eva dharmArthinA / pratipannapaJcamIcaturdazyAditapodine'pi tithyantarabhrAntyAdinA sacittajalapAnatAmbUlabhakSaNakiyadbhojanAdau yadA tapodinaM jJAtaM tadanu mukhAntaH sthamapi na gilati, kiM tu tattyaktvA prAsukavAriNA mukhazuddhiM kRtvA taporItyaiva tiSThati / taddine ca yadi bhrAntyA pUrNaM bhuktastadA dvitIyadine daNDanimittaM tattapaH kAryam, samAptau ca tattapo varddhamAnaM kAryam, D:\ratan.pm5\5th proof
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare saGkIrNavicArasamuccayaH] [305 evaM cAticAra eva syAnna tu bhaGgaH / tapodinajJAnAdanu sikthAdimAtragilane tu bhaGga eva narakAdihetuH, dinasaMzaye kalpyAkalpyasaMzaye vA kalpyagrahaNe'pi bhaGgAdidoSaH / gADhamAnye bhUtAdidoSapAravazye sarpadaMzAdyasamAdhau ca yadi tattapaH kartuM na zaknoti, tathA'pi caturthAkAroccArAnna bhaGgaH / evaM sarvaniyameSvapi bhAvyam / iti zrAddhavidhau // 29 // "tayaNu harisullasaMto, kayamuhakoso jiNiMdapaDimANaM / ___ avaNei rayaNivasiyaM, nimmallaM lomahattheNaM" ||1||[ce.vN.m./194] mukhakozazcASTapuTaH prAntanAsAnizvAsanirodhArthaM kAryaH / iti zrAddhavidhau // 30 // nityaM parvasu vA varSamadhye kiyadvAraM vA khAdya-svAdyAdisarvavastUnAM devasya gurozca pradAnapUrvaM bhojanam / iti zrAddhavidhau // 31 // tathA RNasambandhe hi prAyaH kalahAnivRttervairavRddhAdyapi pratItaM tasmAdRNasambandhastadbhava eva yathA kathaJcinnirvAhyaH / anyatrA'pi vyavahAre nijasvasyAcaTane dharmArthamidamiti cintyaM dharmArthinA / ataH sArmikaireva saha mukhyavRtyA vyavahAro nyAyyaH / tatapAveM sthitasya nijasvasya dharmopayogitvasambhavAt / mlecchAdipAzrvAllabhye tu yatra ko'pi puNyopayogo na syAt / tasya prAptyasambhave vyutsarjanameva yuktam / vyutsargAdanu prAptaM tu tatsaGghasyaiva dharmArthamarmyam / evaM svakIyaM gatamapi vastu zastrAdiprAptyasambhave vyutsRjyam / yathA tadutthaM pApaM na laget / itthaM yuktyA'nantabhavasatkaM dehagehakuTumbavittazastrAdi sarvaM pApahetu vivekinA vyutsarjanIyam / anyathA tadutthaduritasyAnantairapi bhavairanivRtteH / iti zrAddhavidhau // 32 // tathA yathA tathA zapathAdikaM na vidadhyAt / viziSya ca devagurvAdiviSayaM tadabhihitam "alieNa va sacceNa vA, ceiyasammaM karei jo mUDho / so vamai bohibIaM, aNaMtasaMsArio hoi"||[ ] iti zrAddhavidhau // 33 // atha nirmAlyavicAra: yadi ca prAk kenApi pUjA kRtA syAttadA viziSTAnyapUjAsAmagryabhAve tAM notsArayet , bhavyAnAM taddarzanajanyapuNyAnubandhipuNyanubandhasyAntarAyaprasaGgAt / kiM tAmeva vizeSayet / yadvRhadbhASyam D:\ratan.pm5\5th proof
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36] [zrIvicAraratnAkaraH "aha puvvaM ciya keNai, havijja pUyA kayA suvihaeNa / taM pi savisesaso'haM, jaha jaha hoi tahA tahA kujjA ||1||[ce.m.bhaa./196 ] nimmallaM pi na evaM, bhannai nimmallalakkhaNAbhAvA / bhogaviNaTuM davvaM, nimmalaM biMti gIyatthA // 2 // [ ] itto ceva jiNANaM, puNaravi ArovaNaM kuNaMti jahA / vatthAbharaNAINaM, jugaliakuMDaliamAINaM // 3 // [ ] kahamannaha egAe, kAsAie jiNiMdapaDimANaM / aTThasayaM lUhaMtA, vijayAI vaNNiyA samae" // 4 // [ ] yajjinabimbAropitaM sat vicchAyIbhUtaM vigandhaM jAtaM dRzyamAnaM ca ni:zrIkaM na bhavyajanamanaHpramodahetustannirmAlyaM bruvanti sma bahuzrutAH / iti saGghAcAravRttau / pradyumnasUrikRtavicArasAraprakaraNe tvevamuktam "ceiyadavvaM duvihaM, pUyAnimmallabheyao ittha / AyANAI davvaM, pUyAritthaM muNeyavvaM // 1 // [vi.pra.] akkhayaphalabalivatthAi, saMtiaM jaM puNo daviNajAyaM / taM nimmallaM jAyai, jiNakammaMmi uvaogo ya" // 2 // [vi.pra.] atra DhaukitAkSatAdernirmAlyatvamuktaM, paramanyatrAgame prakaraNacaritrAdau vA kvApi na dRzyate, vRddhasampradAyAdinA kvApi gacche'pi nopalabhyate yatra ca grAmAdAvAdAnAdidravyAgamopAyo nAsti tatrAkSatabalyAdidravyeNaiva pratimAH pUjyamAnAH santi / akSatAdernirmAlyatve tu tatra pratimApUjA'pi kathaM syAttasmAdbhogavinaSTasyaiva nirmAlyatvamuktam / "bhogaviNaTuM davvaM nimmallaM biMti gIatthA' [ ] ityAgamokterapi / tattvaM tu kevaligamyam / iti zrAddhavidhau / ete sarve'pi vicArAH zrAddhavidhau dinakRtyAdhikAre // 34 // eteSAmAdau abhiprAyAstu spaSTatamatvAdeva nollikhitA iti / atha kecit suvihitaparamparAvanto'pi gRhasthAH sadArambhamapyArambhamiva gaNayanti paraM te'navabuddhA jJeyAH, yato'sadArambhavataH sadArambhasya sutamAM vihitatvAt / ayamevAbhiprAyo likhyate rAjAdestu vidhApiyatuH pracuratarabhANDAgAranagaramaNDalagokulAdipradAnaM jinabhavanakSetre vapanam / tathA jIrNazIrNAnAM caityAnAM samAracanaM, naSTabhraSTAnAM samuddharaNaM ceti / nanu niravadyajinadharmasamAcaraNacaturANAM jinabhavanabimbapUjAdikaraNamanucitamiva pratibhAsate, D:\ratan.pm5\5th proof
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare saGkIrNavicArasamuccayaH] [307 SaTjIvanikAyavirAdhanAhetRttvAttasya bhUmikhananadalapATakAnayanagarttApUraNeSTakAcayanajalaplAvanavanaspatitrasakAyavirAdhanAmantareNa na hi tadbhavati / ucyate-ya ArambhaparigrahaprasaktaH kuTumbaparipAlananimittaM dhanopArjanaM karoti, tasya dhanopArjanaM viphalaM mAbhUditi jinabhavanAdau dhanavyayaH zreyAneva, na ca dharmArthaM dhanopArjanaM yuktam / yataH "dharmArthaM yasya vittehA, tasyAnIhA garIyasI / prakSAlanAddhi paGkasya, dUrAdasparzanaM varam" // [a.pra./46 ] ityuktameva, na ca vApIkUpataDAgAdikhananavadazubhodakaM jinabhavanAdikaraNam / api tu saGghasamAgamadharmadezanAkaraNavratapratipattyAdikaraNena shubhodrkmev| SaTjIvanikAyavirAdhanA ca yatanAkAriNAmagAriNAM kRpAparavazatvena sUkSmAnapi jantUn rkssytaamviraadhnaiv| yadAhuH "jA jayamANassa bhave, virAhaNA suttavihisamaggassa / sA hoi nijjaraphalA, ajjhatthavisohijuttassa // 1 // [piM.vi./102] paramarahassamisINaM, samaggagaNipiDagadhariyasArANaM / pariNAmiaM pamANaM, nicchayamavalaMbamANANaM" // 2 // [paM.va./602] yastu nijakuTumbArthamapi nArambhaM karoti pratimApratipannAdistasya mAbhUjjinibimbAdividhAnamapi / yadAha "dehAinimittaM pi hu , je kAyavahami iha payasa'ti / jiNapUA kAyavahaMmi, tesimapavattaNaM moho" // [paMcA./189] ityalaM prasaGgena / iti zrIyogazAstratRtIyaprakAzavRttau // 35 // atha kecidaniSevitasuvihatagItArthacaraNAH, anavagataparamparAgatAgamatattvAH pralapanti ahorAtrika eva pauSadhaH karttavyaH, tatsAmagryabhAve na karttavya eva, na tu kevalarAtrika: kevaladaivasiko veti / tadanurUpA evAnye ca-"egarAiMna hAvae"[ ] ityAdyuttarAdhyayanoktavacanabalAdahorAtrikakevalarAtriko kartavyau, na tu kevaladevasika iti / tatastadupakArAya zrAddhavidhilikhitAvazyakacUAdyAgamoktaH pauSadhavidhipATho likhyate pauSadhaM ca tredhA-ahorAtra-1 divasa-2 rAtripauSadha-3 bhedAt / tatrAyamahorAtrapauSadhavidhiH-"iha jammi diNe sAvao posahaM lei taMmi diNe gharavAvAraM vajjiya posahasAlAe gahiyaposahajuggovagaraNo posahasAlaM sAhusamIve vA gacchai / tao aMgapaDilehaNaM karia uccArapAsavaNathaMDile paDilehiya gurusamIve navakArapuvvaM ThavaNAyariyaM D:\ratan.pm5\5th proof
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38] [zrIvicAraratnAkaraH ThAvittA IriaM paDikkamia khamAsaNe vaMdia posahamuhapattiM paDilehei / tato khamAsaNaM dAuM uddhaTThio bhaNai-icchAkAreNa saMdisaha bhagavan ! posahaM saMdisAvemi / bIeNa posahaM ThAvemi tti bhaNiya namukkArapuvvaM posahamuccArei-karemi bhaMte ! posahaM AhAraposahaM savvo desao vA sarIrasakkAraposahaM savvao baMbhaceraposahaM savvao avvAvAraposahaM savvao cauvvihe posahe ThAmi jAva ahorattaM pajjuvAsAmi duvihaM tiviheNaM maNeNaM vAyAe kAeNaM na karemi na kAravemi tassa bhaMte ! paDikamAmi niMdAmi garihAmi appANaM vosirAmi / evaM pattipehaNapavvaM khamAsaNadugeNa sAmAiyaM karia khamAsaNadugeNa jai vAsAratto to kaTThAsaNagaM sesaTTamAsesu pAuMcchaNagaM saMdisAvia khamAsaNadugeNa sajjhAyaM karei, tao paDikkamaNaM karia khamAsaNadugeNa bahuvelaM saMdisAvia khamAsaNapuvvaM paDilehaM karemi tti bhaNia muhaputtiM pAuMcchaNaM pariharaNagaM ca pehiya sAviyA puNa puttI pAuMchaNamuttarIaM kaMcugaM sADiyaM ca pehia khamAsamaNaM dAuM bhaNai-icchakArI bhagavan ! paDilehaNA paDilehAvo, tao icchaM bhaNiya ThavaNAyariyaM pehia Thavia khamAsaNapuvvaM uvahimuhapattiM pehia khamAsaNadugeNaM saMdisAvia vatthakaMbalAi paDilehei / tao posahasAlaM pamajjia kajjayaM uddhariya parijhuvia IriaM paDikkamia gamaNAgamaNamAloiya khamAsamaNapuvvaM maMDalIi sAhu vva sajjhAyaM karei, tao paDhai guNai putthayaM vA vAei jAva pauNA porisI, tao khamAsaNapuvvaM puttiM pehia taheva sajjhAyai jAva kAlavelA jai devA vaMdiyavvA havaMti to AvassiApuvvaM ceihare gaMtuM deve vaMdei, jai pAraNaitto to paccakkhANe punne khamAsaNapuvvaM puttiM pehiya khamAsamaNaM dAuM bhaNai-pArAvaha porisI purimaDDho vA cauhArakao tihAhArakao vA Asi nivvieNaM AyaMbileNaM egAsaNeNaM pANAhAreNa vA jA kAi velA tIe, tao deve vaMdiya sajjhAyaM karia gehe gaMtuM jai hatthasayAo bAhiM to IriaM paDikkamia AgamaNaM Aloia jahAsaMbhavaM atihisaMvibhAgavayaM phAsittA niccalAsaNe uvavisia hatthapAe muhaM ca pehittA namukkAraM bhaNia pAsuamarattaduTTho jemei, posahasAlAe vA puvvasaMdiTThaniyasayaNehiM ANi no bhikkhaM hiMDai, tao posaha sAlAe gaMtuM IriaM paDikkamia deve vaMdia vaMdaNaM dAuM tihAhArassa cauhAhArassa vA paccakkhAi, jai sarIraciMtAe aTTho to Avassi karia sAhu vva uvautto nijjIve thaMDile gaMtuM vihiNA uccArapAsavaNaM vosiria soaM karia posahasAlAe AgaMtuM IriaM paDikkamia khamAsaNapuvvaM bhaNai-icchAkAreNa saMdisaha bhagavan ! gamaNAgamaNaM AlouM ? icchaM, vasatihuMtA AvasIkarIa avaradakkhiNadisi jAia disAloaMkaria aNujANaha jassuggahu tti bhaNia saMDAsae thaMDilaM ca pamajjiya uccArapAsavaNa vosiriya nisIhiyaM karia posahasAlAe paviTThA AvaMtajatehiM jaM khaMDiaMjaM virAhiaM tassa micchA mi dukkaDaM tao sajjhAyaM karei" / evaM sandhyApratilekhanApratikramaNapauruSIpAThanazayana punaH prAbhAtikapratikramaNadevavandanasvAdhyAyakaraNapauSadhapAraNAdikasarvo'pi vidhiH kriya D:\ratan.pm5\5th proof
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare saGkIrNavicArasamuccayaH] [309 mANatvena dRzyamAna eva pAThabaddho jJeyaH / yAvat "evaM divasaposahaM pi / navaraM, jAva divasaM pajjuvAsAmi tti bhaNNai / devasiyAipaDikkamaNe kae pAreuM kappai / rattiposahaM pi evaM / navaraM majjhanhAo parao jAva divassa aMtomuhutto tAva dhippai tahA divasasesaM rattiM pajjuvAsAmi tti bhannai posahapAraNae sAhusaMbhave niyamA atihisaMvibhAgavayaM phAsia pAreyavvaM" / iti zrAddhavidhau parvakRtyAdhikAre // 36 // ___ kecidaviditaparamArthAH samarthayanti, zrAvakANAM dazavaikAlikAdisiddhAntaH paThanIya eveti / yataH samavAyAle zrAvakavarNake "uvAsagadasAsu NaM uvAsagANaM NagarAiM ujjANAiM ceiyAiM yAvat suapariggahA tavovahANAiM" // [ ] atra 'suapariggahA' iti zabdena siddhAntAdhyayanasya vihitvAditi / atrocyate-aho draSTavyaM khalu khalasya tava kaitavakalAvilasitam yadatraiva 'ceiyAiM tavovahANAI' iti pradarzanaM, paramidamapi tava tAtparyAnavabodhasUcakameva, yato'tra zrutazabdena zrutArthasya gRhItatvAt / yaduktamarthasyApi zrutatvaM sthAnAGge-"duvihe dhamme paNNatte taMjahA-suadhamme ceva carittadhamme ceva / suadhamme duvihe paNNatte taMjahA-sutasuadhamme a atthasuadhamme ya" [ ] iti / na ca vAcyaM sUtramarthamubhayamapi gRhyatAmiti / rAjapraznIye-"laddhaDhe gahiyaDhe pucchiyaDhe ahigayaDhe viNicchiyaDhe" | [ ] arthazravaNataH 1 arthAvadhAraNataH 2 saMzaye sati 3 samyaguttarazravaNato vimalAvabodhAt 4 aindamparyopalambhAt 5 ityAdinA'rthagrahaNasyaivoktatvAt , na sUtrasya / nizIthasUtrAdyuktaH spaSTaniSedhazca prAgukta eva // 37 // glAnasya praticaraNe mahApuNyamityabhiprAyo likhyate glAnasya praticaraNe mahatphalam / yadAgama:-"goyamA ! jo gilANaM paDiara se maM daMsaNeNaM paDiyara, je maM daMsaNeNaM paDivajjai so gilANaM paDiya ANAkaraNasAraMkhu arahaMtANaM daMsaNaM" // [ ] ityAdi bhagavatyAm / iti zrIzrAddhavidhau // 38 // atha punarapi pauSadhe bhojanAkSarANi likhyante tattha jai desao AhAraposahio to bhattapANassa gurusakkhiaM pArAvittA, AvassiaMkarittA, IriyAsamio gaMtuM IriyAvahi paDikkamai, AgamaNaAloaNaM karei, ceie vaMdai, tao saMDAsayaM pamajjittA pAuMchaNe nisIyai, bhAyaNaM pamajjai, jahuccie bhoaNe parivesie paMcamaMgalamuccArei, paccakkhANaM sarittA tao vayaNaM pamajjittA asurasuraM acabacabaM avaDDamavilaMbiaM aparisADiM maNavayaNakAyagutto D:\ratan.pm5\5th proof
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ zrIvicAraratnAkaraH bhuMjai sAhu vva uvautto, jAyAmAyAe vA bhuccA phAsuajaleNaM muhasuddhi kAuM naukArasaraNeNa uTThAi deve vaMdai, vaMdaNayaM dAuM saMvaraNaM kAUNa puNo vi posahasAlAe gaMtUNa sajjhAyaMto ciTThai / iti pratikramaNAvacUrNI // 39 // atha ye kecana pauSadhe bhojanaM na svIkurvate, teSAmeva pUrvajAnAM vAkyaM yathA "jo puNa AhAraposaho desao puNe paccakkhANe tIrIe khamAsamaNadugeNa muhapattiM paDilehiya khamAsamaNeNa vaMdia bhaNai icchAkAreNa saMdisaha bhattapANaM pArAveha porisiM purimaDhe cauvvihAraM ekAsaNaM nivviyaM AyaMbilaM vA jA kA vi kAlavelA tIe paDilehiyanamukkArapuvvagaM arattaduTTho bhuMjai / iti zrIjinavallabhasarikatapauSadhavidhiprakaraNe // 40 // upAdhAnapauSadhe'yaM vidhiH, ayamiti ced , bAlaceSTitaM tyajyatAM pauSadhatvasya tatrA'pi tulyatvAt / athotsargatastAvat sAdhUnAM yatra caturmAsakasthitAstatra mAsadvayaM yAvadupakaraNaM grahItuM na kalpate'pi tathA hi-atha caturmAsakAnantaraM kAraNamapekSya na nirgacchanti tato mAsadvayamadhye gRhNIyAt , tadeva darzayati gacche sabAlavuDDhe, asaI parihara divaDDamAsaM tu / paNatIsA paNavIsA, pannarasa daseva ikkaM ca // 1 // [ bR.bhA./4293] sabAlavRddhe gacche vastrAbhAve zItaM soDhumasamarthe sArddhamAsaM parihara parivarjaya, parihatya ca tata UrdhvaM gRhNIyAt / atha sArddhamAsamapi parihartumazaktastataH paJcatriMzataM dinAni parihara athaivamapi gaccho na saMstarati tataH paJcaviMzatidinAni, tathA'pyazaktau paJcadazadinAni, tathA'pyazaktau dazadinAni, tathA'pyasAmarthya ekamapi dinaM parihara / iti saGgrahagAthAsamAsArthaH / iti zrIbRhatkalpavRttau tRtIyakhaNDe tRtIyoddezake // 41 // cauddasa dasa ya abhinne, niyamA sammaM tu sesae bhayaNA / [ bR.bhA./1325 ] yasya caturdazapUrvANi dazapUrvANi abhinnAni paripUrNAni santi, tasminniyamAt samyaktvam / zeSe ca kiJcidUnadazapUrvadharAdau samyaktvaM vA syAnmithyAtvaM vetyarthaH / iti bRhatkalpe 15 patre // 42 // atha sAdhUnAM citrite upAzraye vastuM na kalpata ityakSarANi likhyante D:\ratan.pm5\5th proof
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare saGkIrNavicArasamuccayaH] [311 no kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA sacittakammae uvassae vatthu |[.suu./ 20] kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA acittakammae uvassae vatthu [.sU./21] iti / vRttiryathA-no kalpate nirgranthAnAM nirgranthInAM vA sacitrakarmaNi upAzraye vastum / kalpate punaracitrakarmaNi upAzraye nirgranthAnAM nirgranthInAM vA vastumiti sUtrArthaH / atha bhASyavistara: niddosa sadose vA, sacittakamme u aannmaadiinni| saikaraNaM vikahA vA, bIaM asaIe vasahIe // 1 // [ bR.bhA./2428] nirdoSe vA sadoSe vA sacitrakarmaNi pratizraye tiSThatAmAjJAdayo doSAH ye ca tAdRze vA citrakarmakhacite vezmAni pUrvabhogAn bubhujire teSAM smRtikaraNam , upalakSaNatvAditareSAM kautukamupajAyate, vikathA vA tatra vakSyamANalakSaNA bhavet / dvitIyapadaM cAtra vasatAvasatyAM tatrApi vaset // athainAmeva niyuktigAthAM vyAkhyAti tarugirinadIsamuddA, bhavaNA vallI layA viyANA y| niddosa cittakammaM, punnakalasasotthiyAdI ya // 1 // [ bR.bhA./2429] taravaH-sahakArAdayo, girayo-himavadAdayo, nadyAdayo-gaGgAsindhuprabhRtayaH, samudrAlavaNodAdikAH, bhavanAni-gRhANi, vallayo-nAgavallyAdayaH, latA-mAdhavIcampakalatAdayaH, tAsAM vitAnaM nikurambaM, tathA pUrNakalaza: svastikAdayazca ye mAGgalikAH padArthAH, eteSAM rUpANi yatrAlikhitAni taccitrakarma nirdoSaM jJAtavyam // iti bRhatkalpaprathamoddaze 165 patre // 43 // atha gacchaparimANaM likhyatetigamAIyA gacchA, sahassa batIsaI usbhsenne| thaMDillaM pi ya paDhama, vayaMti sese vi AgADhe // 1 // [ bR.bhA./1630] trikAdayastricatuHprabhRtipuruSaparimANA gacchA bhaveyuH / kimuktaM bhavati ? ekasmin gacche jaghanyatastrayo janA bhavanti, gacchasya samudAyarUpatvAt , tasya trayANAmadhastAdabhAvAditi / tata UdacaM ye catuHpaJcaprabhRtipuruSasaGkhyAkA gacchAste madhyamaparimANataH pratipattavyAstAvadyAvadutkRSTaparimANaM na prApnoti / kiM punastat ? iti cedata Aha-'sahassabattIsaI 1. vatthae bR.sU. / 2. dosa ANAdI bR.bhA. / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________ [zrIvicAraratnAkaraH usabhaseNe' tti / dvAtriMzatsahasrANyekasmin gacche utkRSTaM sAdhUnAM parimANaM yathA zrIRSabhasvAmiprathamagaNadharasya bhagavata RSabhasenasya / iti zrIbRhatkalpaprathamakhaMDe 165 patre // 44 // atha sAdhUnAM taroradho viTutsargaH kartuM na kalpate, ityakSarANi likhyante saccittarukkhamUle, uccArAdi Acarei jo bhikkhU / so ANA aNavatthaM, virAhaNaM aTThimAdIhiM ||1||[ni.bhaa./1917] thaMDilla asati addhANa, rodhate saMbbhame bhayAsaNNe / dubbalagahaNagilANe, vosiraNaM hoi jayaNAe ||2||[ni.bhaa./1918 ] iti nizIthabhASye paJcamoddezake // 45 // paJcapaLa ArAdhyatve heturlikhyate bhayavaM! bIyapamuhAsupaMcasutihIsu vihiyaM dhammANuTThANaM kiM phalaM hoi ? goyamA ! bahuphalaM hoi, jamhA eyAsu pAeNaM jIvo parabhavAuyaM samajjiNae / iti zrImahAnizIthe // 46 // atha divase'pi prathamacaramacaturghaTikayorbahi: pAtrAdi na sthApyaM, bahirna gantavyaM yatastadA sUkSmaH snehakAyaH prapatati iti likhyate atthi NaM bhaMte ! sadA samitaM suhume siNehakAe pavaDati ? haMtA asthi / se bhaMte ! kiM ur3e pavaDati ? ahe pavaDai tirie pavaDati ? goyamA ! uDDe vi pavaDati ahe vi pavaDati tirie vi pavaDati / vRttiryathA-'atthi' ityAdi, sadA-sarvadA 'samiyaM' ti saparimANaM na bAdarApkAyavadaparimitamapi, athavA 'sadA' tti sarvartuSu 'samitaM' ti rAtrau divasasya ca pUrvAparayoH praharayoH tatrApi kAlasya snigdhetarabhAvamapekSya bahutvamalpatvaM cAvaseyamiti / yadAha_ "paDhamacarimAu sisire, gimhe addhaM tu tAsi vajjittA / pAyaM Thave siNehAi, rakkhaNaTThA pavese vA" // 1 // [gA.sa./324] lepitapAtraM bahirna sthApayet , snehAdirakSaNArthAyeti / sUkSmasnehakAya iti-apkAyavizeSa ityarthaH / iti zrIbhagavatIprathamazatakaSaSThoddezake // 47 // trividhAhAre jalameva kalpate, tatrApi phuGkAnIraM sIkarI-karpUra-elA-katthaka D:\ratan.pm5\5th proof
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare saGkIrNavicArasamuccayaH] [313 khadira-cUrNaka-sellaka-pATalAdijalaM ca nItaritaM gAlitaM vA nAnyathA / zAstreSu madhu-guDazarkarA-khaNDAdisvAdyatayA drAkSa-zarkarAdijalaM takrAdi ca pAnakatayA uktaM, paraM dvividhAhArAdau na kalpate, uktaM ca nAgapurIyagacchapratyAkhyAnabhASye dakkhApANAIyaM, pANaM taha sAimaM guDAIyaM / / paDhiyaM suaMmi taha vi hu , tittIjaNagaM tu nAyariyaM // [ nA.pra.bhA.] iti zrAddhavidhau // 48 // ___ vAsAsu sagadiNovari, pannarasadiNovariM ca hemaMte / jAyai ya sacittaM se, gimhe mAsovariM loNaM // iti vyavahAraniryuktau // 49 // nanu itthaM tAvat sarvatra bhavyasyaiva samyaktvalAbha uktaH, abhavyasya tu kA vArtetyAha titthakarAiyapUaM, daTTaNa NeNa vAvi kajjeNa / suasAmAiyalaMbho, hoi abhavassa gaMThimmi" // iti vizeSAvazyake // 50 // abhiprAyastUbhayatrApi sugama eva / ___ atha kecit sAdhvInAM pRthagvihAramucitaM manyante, apare tu gRhasthaiH saha sAdhvInAM vihAramucitaM manyante te ubhaye'pi siddhAntabAhyA jJeyAH / yathA jattha ya goama ! sAhU , ajjAhiM samaM pahaMmi atttthnnaa| avavAeNa vi gacchejjA, tattha gacchaMmi kA merA ||1||[m.ni./muu.770 ] ityatra yadyaSTonaiH sAdhubhirapi saha sAdhvInAM gamanaM nAnujJAtaM tarhi kathaM gRhasthaiH saha ekAkinInAM vA vihAM kalpate ? iti bodhyam / iti zrImahAnizIthapaJcamAdhyayane // 51 // athAyaM lokaH kIdRzAkAra: ? kathaM ca vyavasthita iti vicAro likhyate vetrAsanasamo'dhastAnmadhyato jhllriinibhH| agre murajasaGkAzo, lokaH syAdevamAkRtiH // 105 // vRttiryathA-adhastAdadhobhAge vetrAsanamadhastAdvistIrNamuparyupari saGkocavattatsamastadAkAraH / madhyato-madhye jhallarIvAdyavizeSastatsadRzaH / agre madhyalokAdupari muraja Urdhvamadhazca saGkucito madhyabhAge vistRto vAdyavizeSastatsadRzaH / evamadhomadhyoddheSu AkAratrayayogI lokaH / yadAhu:-"tatrAdhomukhamallakasaMsthAnaM varNayantyadholokam , sthAlamiva tiryaglokam , D:\ratan.pm5\5th proof
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________ [zrIvicAraratnAkaraH Urdhvamatha mllksmudgm"| [ ] iha cAdhastiryagUrdhvalokA rucakApekSayA / rucakazca merumadhye gostanAkAracaturAkAzapradezapramANe'dhaH, tAdRza evordhvaM, evamaSTapradezaH / yadAhuH "aTThapaeso ruago, tiriyalogassa majjhayAraMmi / esa pahavo disANaM, eseva bhave aNudisANaM" // 1 // [ pa.sthA./94] tatra rucakAdadha upari ca navayojanazatAni tiryagloka ityutsedhe'STAdazayojanazatapramANaH / tiryaglokadadho navayojanazatonasaptarajjupramANo'dholokaH / tatra saptapRthivya uktarUpAH // 4 // iti yogazAstracaturthaprakAze 105 zlokavRttau 181 patre // atha kA bhUmi: ? kiyadadhaH sacittA ? iti vicAro likhyate kaThinA pRthvI zItAtapAdizastrayoge uparyuGgalamekaM prAsukA, alpakaThinA tvaGgulacatuSkaM prAsukA, akaThinA'GgulASTakam , vAsorvI cA'dhikA'pi prAsukA, catuSpadAdisthAne kSAtrasthAne ca muNDahastaM prAsukA, malamUtrAtapoSNAMzvAdinA ca yAvatI bhAvitA vahnisthAne ca vahninA yAvatI bhAvitA sA prAsukA, mahAnagarasthAne ca hastamekaM prAsukA, mahAnagarAdisthAne'pi dvAdazavarSazUnye malAdyabhAvAt sarvA sacittA kSIravRkSAdhazca yatra jantUnAmasaJcAraH sadA chAyA tatra mizrA, kSIravRkSANAM madhuratvenApyAyakatvAt , kSIravRSTivAtazItAdibhiH zastratvAcca / anyatra tu janAsaJcAre chAyAbahule snigdhasajale uparitanaM rUkSaM rajo muktvA sarvA sacittA, kvApi kvApi mizrA'pi, kvApi rajo'pi sacittam , yadyatayazcaitye sAlAyAM [ca] praveze pAdau rajoharaNena pramArjayanti tat kvApi pradeze sacittaM mizraM vA rajo bhaviSyatIti hetoH / tathA sacittA vA bhUmiH sacittAmbuyoge jAte kiyatkAlaM mizrA syAttato yA sacittA sA sacittA, yA cAcittA sA'cittaiveti / dRSatsvapyamevaM yathArha vAcyam / iti zrImerutuGgasUrikRtapiNDavizuddhivRttau / tathA jassa sacittarukkhassa hatthipayapamANo pihalokhaMdho tassa savvao jAva rayaNippamANA tAva sacittA bhUmI eyaM ANAsiddhaM // iti zrInizIthacUrNau // 52 // atha SaSThArakAdau viSAgnimedhairnirbIjAyAM pRthivyAM kRtAyAM punarapyAmrAdInAM yathotpattirbhavati tathA likhyate khArammAI pukkhalasaMvaTuMtA, jahA bahU mehA / iya dhammabIyaharaNA, karaNA ya gurUNamuvaesA // 1 // vyAkhyA-yathA kSArAmlAdayaH puSkarasaMvartAdayazca meghA bIjaharaNA bIjakaraNAzca D:\ratan.pm5\5th proof
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare saGkIrNavicArasamuccayaH] [315 syuH / tatra kSArameghAmlameghAgnimeghaviSameghAzanimeghA yugAntasamayapravarSiNo yathottaraM sakalabIjaploSAya pravarttante / puSkarAvarttameghakSIrameghaghRtameghAmRtamegharasameghAH punaH kalpasyAdau sakalabIjAdyutpattaye yathottaraM sambhavanti / taduktam "tadA ca virasA meghAH, kSArameghAmlameghakAH / / viSAgnyazanimeghAzca, varSiSyantyAtmasannibham // 1 // [hemadI./199] yena bhAvI kAsaH zvAsaH, zUlaM kuSTaM jalodaram / jvara: ziro'tiranye'pi, manuSyANAM mahAmayAH // 2 // [ hemadI./200] duHkhaM sthAsyanti tiryaJco, jalasthalakhacAriNaH / bhAvI kSetravanArAmalatAtarutRNakSayaH" // 3 // [hemadI./192] api ca "tatrAdyaH puSkaro megho, mahIM nirvApayiSyati / dvitIyaH kSIrameghAkhyo, dhAnyamutpAdayiSyati // 4 // [hemadI./216] tRtIyo ghRtameghAkhyaH, snehaM saJjanayiSyati / turyastvamRtameghAkhyaH, auSadhyAdi kariSyati // 5 // [ hemadI./217] pRthvyAdInAM rasakartA, rasameghazca paJcamaH / paJcatriMzaddinA vRSTi vinI saumya ! durdinA" // 6 // [hemadI./218 ] ityAdi zrIupadezaratnAkare navamataraGge // 52 // atha pratikramaNe kasmin samaye kartavye tallikhyateeSAM kAlastUtsargeNaivamuktaH addhanibuDDe sUre, suttaM kaba~ti gIatthA / iya vayaNapamANeNaM, devasiyAvasassae kAlo // 1 // [ ] rAtrikasya caivam Avassayassa samae, niddAmudaM cayaMti AyariyA / taha taM kuNaMti jaha dasa, paDilehANaMtaraM sUro // 1 // [ ] apavAdatastu daivasikaM divasatRtIyaprahArAdarddharAtraM yAvat yogazAstravRttau tu madhyAhnAdArabhyArddharAtraM yAvadityuktam / rAtrikamarddharAtrAdArabhya madhyAhnaM yAvat / uktamapi "ugghADa-porisiM jA rAiyamAvassayassa cunnIe / vavahArAbhippAyA bhaNaMti puNa jAva purimaTuM" // [ ] iti zrAddhavidhau dvitIyaprakAze 76 patre // 54 // D:\ratan.pm5\5th proof
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________ [zrIvicAraratnAkaraH ___atha kecit pAkSikopavAsAdikaM pUrNimAyAM kurvate tacca siddhAntaviruddhaM yathA pAkSikacAturmAsikasAMvatsarikANi pakSAdyante ca syuH / Aha-pAkSikaM caturdazyAM paJcadazyAM vA caturdazyAmiti brUmaH / yadi punaH paJcadazyAM syAttadA caturdazyAM pAkSike copavAsasyoktatvAt pAkSikamapi SaSThena syAt / tathA ca "aTThamachaTTacautthaM, saMvatsaracAumAsapakkhesu" [ ] ityAdyAgamavirodhaH / yatra caturdarzI gRhItA na tatra pAkSikaM yatra pAkSikaM na tatra cturdrshii| tathA hi-"aTThamI cauddasIsu uvavAsakaraNaM" [ ] iti pAkSikacUrNau / "so a aTThamIcauddasIsu uvavAsaM kare" [ ] ityAvazyakacUrNau / "cautthachaTThamakaraNaM aTThamIpakkhacaumAsavarise ya" tti vyavahArabhASyapIThe[ 133 gaa.]| "aTThamI cauddasI nANapaMcamIcAumAsa" ityAdi mhaanishiithe| vyavahAraSaSThoddezake ca-"pakkhassa aTThamI khalu, mAsassa ya pakkhiyaM muNeyavvaM / [vya.bhA. 2698 pU.] ityAdi vyAkhyAyAM vRttau cUrNau pAkSikazabdena caturdazyeva vyAkhyAtA / tadevaM nizcinumaH pAkSikaM caturdazyAmeva / cAturmAsikasAMvatsirake tu pUrvaM pUrNimApaJcamyoH kriyamANe api zrIkAlikAcAryAcaraNataH caturdazIcaturthyoH kriyete / prAmANikaM caitat , sarvasammatatvAt / uktaM ca kalpabhASyAdau "asaDheNa samAinnaM, jaM katthai keNaI asAvajjaM / na nivAriamannehiM, bahumaNumayameyamAyariyaM" // 1 // [ka.bhA./4499] tIrthodgArAdAvapi "sAlAhaNeNa rannA, saMghAeseNa kArio bhayavaM? / paJjosavaNacautthI, cAummAsaM ca coddasie // 1 // [titthoggAliyam] caumAsapaDikkamaNaM, pakkhiadivasaMmi cauviho saMgho / navasayateNauehi, AyaraNaM taM pamANaM ti" // 2 // [ titthoggAliyam ] atra cAdhikavizeSArthinA pUjyazrIkulamaNDanasUripraNItavicArAmRtasaGgraho'vagAhanIyaH / iti zrAddhavidhau parvakRtyAdhikAre 76 patre // 55 // etenaiva ca ye paJcamyAM paryuSaNAM kurvanti te'pi parAstA draSTavyAH / "nakSatreSu samagreSu , bhraSTatejassu bhAsvataH / yAvadodayastAvat , prAtaHsandhyA prajAyate // 1 // [ vivekavilAsaH] D:\ratan.pm5\5th proof
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare saGkIrNavicArasamuccayaH] [317 arke stamite yAvannakSatrANi nabhastale / dvitrANi naiva vIkSante, tAvat sAyaM vidurbudhA" // 2 // [ vivekavilAsaH ] iti zrAddhavidhau // 56 // nAgavallIdaleSu ca nirantaraM jalakledAdinA nIlIkunthvaNDakAdivirAdhanA bhUyasI tatastAni pApabhIravo rAtrau na vyApArayanti ye'pi vyApArayanti te'pi samyag divA saMzodhyaiva / brahmacAriNA tu viziSya tAni tyAjyAni, kAmAGgatvAtteSAm / pratyekasacitte'pyekasmin phalAdAvasaGkhyajIvavirAdhanAsambhavaH / yadAgama: "jaM bhaNiyaM pajjattaganissAe vukkamaMta'pajjattA / jatthego pajjatto tattha asaMkhA apajjattA" // bAdaraikendriyeSvevamuktam / sUkSme tu yatraiko'paryAptastatra tannizrayA niyamAdasaGkhyeyAH paryAptAH syurityAcArAGgavRttyAdau [A.1.1.2 ni.79 vRttiH ] uktam / iti zrAddhavidhau // 57 // abhiprAyastu spaSTa ev| adhikopadhidhArI sAdhurna bhavatIti ye vadanti tadabodhAya likhyate tatra sthavirakalpe jaghanyato'pi caturdazopakaraNAnyeva / utkRSTapadikopakaraNacintAyAM tu zItAdyasahiSNUn tapasvI bAlaglAnAn pratItya yAvatsaMyamaheturdviguNo'pyadhiko vA upadhiravagantavyaH / iti zrInizIthacUrNAdyAgame // 58 // tathA-"mullajuaM puNa tivihaM, jahannayaM majjhimaM ca ukkosaM / jahannaM aTThArasagaM, sayasAhassaM ca ukkosaM" // 1 // etadgAthoktaM trividhapramANamapi vastraM sAdhUnAM grahItuM na kalpate, kiM tvaSTAdazarUpakamAnAnnyUnamUlyaM sAdhUnAm / iti sthAnAGgavRttau // 59 // rUpakamAnamanekArthAvacUrNau tvevamuktamasti-caturbhirvarATakaigaNDakaH, teSAM paJcaviMzatyA paNaH, taccaturtho'za: kAkiNiH, tAsAmazItyArUpakaM viMzatyA varATakaiH kAkiNirityarthaH / tathA viralikA nAma dvisarasUtrapaTI sA sAdhUnAM na kalpate, du:pekSyatvAt / iti kalpavRttau dvitIyakhaMDe 123 patre // 60 // jo bhaNai natthi dhammo, na ya sAmaiyaM na ceva na vayAI / so samaNasaMghabajjho, kAyavvo samaNasaMgheNa // 2 // iti zrItIrthodgAlikaprakIrNake // 61 // abhiprAyastu spaSTa eva / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #378
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1] [zrIvicAraratnAkaraH ___ chadmasthenApi saha kevalI viharatItyakSarANi likhyante niviaaTThamayaTThANe, sosiyakasAe jiiNdie| viharijjA teNa saddhiM tu, chaumattheNAvi kevalI // 42 // iti gacchAcAraprakIrNake // 62 // dvAviMzate: parISahANAM madhye uSNA: ke ? zItalAzca ke ? ityabhiprAyo likhyate"itthIsakkAraparIsahA ya, do bhAvasIyalA ee| sesA vIsaM uNhA, parIsahA hoMti nAyavvA" // 2 // ityAcArAGganiryuktau // 63 // samantAdvistRtapuSpaprakare samavasaraNe sAdhUnAM tiSThatAM kathaM na sacitte saGghaTTadoSa iti zaGkAnirAso likhyate puSpavRSTiratrAhuH pare-kathamamlAnapuSprakaropari sarvathA saccittasaGghaTTanAdiviratAnAM yatInAmavasthAnAdi yujyate / atra kecit prerayanti-sAdhvavasthAnasthAne devA na kirantIti / anye tvAhuH-naitadevam , prayojane'nyatrApi sAdhUnAM gamanAdirapi sambhavAt / kevalaM vikurvitatvAttAni sacittAni na sambhavanti / anye tvAhuH-na vikurvitAnyeva tAni, jalajasthalajAnAmapi puSpANAM tatra prakIrNatvAt / yadAgamaH "biMTaTThAI surahiM, jalathalayaM divvakusumanIhAriM / / payaraMti samaMteNaM, dasaddhavannaM kusumavAsaM" // [ ] paramatra bahuzrutA evaM samAdadhate-yathA nirupamA'cintyArhatprabhAvAdeva yojanamAtre kSetre'parimitAmAdisattvasambhave'pi na parasparamAbAdhA kAcit tathA puSpANAmapi teSAmupari saJcariSNau sthASNau ca munyAdiloke / tattvaM tu kevalino vidanti / iti zrIpravacanasAroddhAraikonacatvAriMzadvAre // 64 // striyAH saMbhoge caturvidhAhAro na bhajyate, bAlAdInAmoSThAdicarvaNe tu bhajyate, dvividhAhAre tu tadapi kalpate / pratyAkhyAnaM hi kAvalikAhAraviSayameva, na tu lomAdyAhAraviSayamapi / anyathopavAsAcAmlAdervapurabhyaGgagaDukarambabandhanAdinA'pi bhaGgaprasaGgAt / na caivaM vyavahAro, lomAhArasya nirantarasambhavena pratyAkhyAnAbhAvasyaiva prasaGgAt / iti zrAddhavidhau // 65 // D:\ratan.pm5\5th proof
Page #379
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare saGkIrNavicArasamuccayaH ] [ 319 azuddhaiH zuddhairvA'zanapAnabheSajAdibhiglanasya praticaraNaM karttavyam / viziSya cAcAryopAdhyAyAdInAmityabhiprAyo likhyate-- samprati 'gurupamuhANaM kIrai asuddhasuddhehiM jattiyaM kAlaM' iti triMzaduttarazatatamaM dvAramAha "jAvajjIvaM guruNo, asuddhasuddhehiM vAvi kAyavvaM / vasahe bArasavAsA, aTThArasa bhikkhuNo mAsA" // 66 // [ pra.sA./863 ] yAvajjIvamajanmA'pItyarthaH / gurorAcAryasya zuddhairAdhAkarmAdidoSAdUSitairazuddhairvA'pi AdhAkarmAdidoSayuktairvA'pi azanapAnabheSajAdibhiH karttavyaM pratijAgaraNamiti zeSaH / ayamarthaH-zuddhairazuddhaizca tairyAvajjIvaM te pratijAgaraNIyAH sAdhu zrAvakalokeneti / sarvasyApi gacchasya tadadhInatvAdyathAzakti nirantarasUtrArthanirNayapravRtezca tathA vRSabhe - upAdhyAyAdike dvAdazavarSANi yAvatpratijAgaraNA zuddhairazuddhaizca vastubhirvidheyA / tataH paraM zaktau bhktvivekH| etAvatA kAlenAnyasyApi gacchabhArodvahanasamarthasya vRSabhasyotthAnAt / tathA'STAdazamAsAn yAvatsAmAnyabhikSoH - sAmAnyasAdhoH zuddhairazuddhaizca pratijAgaraNA vidheyaa| tataH paramasAdhyatayA zaktau satyAM bhaktavivekasyaiva karttumucitatvAt idaM zuddhAzuddhAdibhirAcAryAdInAM paripAlanaM rogAdyabhibhUtavapuSAM kSetrakAlAdiparihANivazato bhaktAdyalAbhavatAM ca vidheyA, na punarevameva susthAvasthAyAmiti / vyavahArabhASye tu sarvasAmAnyaglAnapratikriyA vyavasthArthamiyaM gAthA likhitA'sti / yathA "chammAse Ayario, kulaM ca saMvaccharANi tinni bhave / saMvaccharaM gaNo khalu, jAvajjIvaM bhave saMgho" // 1 // [ vya. bhA. / 2021] asya vyAkhyA-prathamata AcArya: SaNmAsAn yAvaccikitsAM glAnasya kArayati, tathA'pyapraguNIbhUtaM kulasya samarpayati / tataH kulaM trIn vatsarAn yAvaccikitsakaM bhavati, tatA'pyapraguNIbhavane kulaM gaNasya taM samarpayati yAvad gaNaH khalu cikitsAM kArayati, tathA'pyanivartite roge taM gaNaH saGghasya samarpayati / tataH saGgho yAvajjIvaM prAsukapratyavatAreNa, tadabhAve cA'prAsukenApi yAvajjIvaM cikitsako bhavati / etaccoktaM bhaktavivekaM karttumazaknuvataH / yaH punarbhaktavivekaM kartuM zaknoti tena prathamato'STAdazAmAsAn cikitsA kArayitavyA / viratisahitasya punaH saMsAre duHprApatvAt / tadanantaraM cet praguNIbhavati tataH sundaram / atha na bhavati tarhi bhaktavivekaH karttavyaH / iti zrIpravacanasAroddhAra // 166 patre // 6 // D:\ratan.pm5\5th proof
Page #380
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ zrIvicAraratnAkaraH atha tathAvidhagItArthAnAM glAnAdInAM punaH punarvastrakSAlanamapyanujJAtamevetyakSarANi likhyante 30] AyariyagilANANaM, maliNAmaliNA puNo vi dhovijjA / mAhu guru avanno, logaMmi ajIraNaM iyare // 68 // vRttiryathA--Aha-sarveSAmapi vastrANi varSAkAlAdarvAgeva prakSAlyante, kiM vA'sti keSAJcidvizeSaH ? astIti brUmaH / keSAm ? iti bhedata Aha- AcAryA:-pravacanArthavyAkhyAdhikAriNaH saddharmadezanAdiguNagrAmabhUrayaH sUrayaH / AcAryagrahaNamupalakSaNaM, tenopAdhyAyAdInAM prabhUNAM parigrahasteSAm / tathA glAnA:- mandAsteSAm ca punaH punarmalinAni vastrANi prakSAlayet / prAkRtatvAcca malinAnItyatra puMstvanirdezaH / prastute'rthe kAraNamAha' mA hu' ityAdi mA bhavatu, hu nizcitam gurUNAM malinavastraparidhAne loke'varNo 'zlAghA / yathA nirAkRtayo'mI maladurabhigandhopaliptadehAstataH kimeteSAmupakaNThagatairasmAbhiriti, tathA itarasmin glAne mA bhavatvajIrNamiti / malaklinnavastradhAraNe hi zItalamArutAdisamparkataH zaityasambhavena bhuktA''hArasyApariNatau glAnasya vizeSato mAndyamujjRmbhate / iti zrIpravacanasAroddhAre ekatriMzaduttarazatatamadvAre // 67 // yaH pratidinaM dvyAsanaM karoti tasya mAsenASTAviMzatyupavAsapuNyaM bhavati yathA rAtricaturvidhAhAraparihArasthAnopavezanapUrvakatAmbUlAdivyApAraNamukhazuddhikaraNAdividhinA granthisahitapratyAkhyAnapAlane ekavArabhojinaH pratimAsamekonatriMzat, dvivArabhojinastvaSTAviMzatirnirjalA upavAsAH syuriti vRddhAH / bhojanatAmbUlajalavyApAraNAdau pratyahaM ghaTIdvayaghaTIdvayasambhave mAse ekonatriMzat, ghaTIcatuSTayasambhave tvaSTAviMzatirupavAsAH / yaduktaM padmacaritre-- 'bhuMjai aNaMtareNaM, dunni ya velA u jo niogeNaM / so pAvai uvavAsA, aTThAvIsaM tu mAseNaM" // 1 // [ paumacariyaM ] iti zrAddhavidhau prathamAdhikAre // 68 // atha nakharadanIchurIrakSaNAkSarANi likhyante 'asaNAIyA cauro 4, vatthaM 5 pAyaM 6 ca kaMbalaM 7 ceva / pAuMchaNagaM 8 ca tahA aTThaviho rAyapiMDo so // 1 // [ bR.bhA./6384] 44 D:\ratan.pm5\5th proof
Page #381
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare saGkIrNavicArasamuccayaH] [321 asaNAIyA cauro 4, pAuMchaNa 5 vattha 6 patta 7 kaMbalayaM 8 / sUI 9 churI 10 kannasohaNI 11, naharaNiyA 12 sAgAripiMDo so" // 2 // iti zrIbRhatkalpabhASye // 69 // ___ idAnIM sAdhuH sthaNDilAdasthaNDilaM saGkrAman kasmin kAle kena pramArjanaM karotIti likhyate uDubaddhe rayaharaNaM, vAsAvAsAsu paaylehnniaa| vaDauMbare pilakkha.tassa alaMbhaMmi ciciNiyA // 6 // Rtubaddhe zItoSmakAle 'rayaharaNaM' ti rajoharaNena pramArjanaM kRtvA prayAti / vAsAsu pAyalehaNiya'ti varSAsu varSAkAle varSati sati pAdalekhanIkayA pramArjanaM karttavyam , sA ca kimmayI bhavati? ityata Aha-'vaDe' tti vaTamayI udumbaramayI plakSamayI, tasyAlAbhe-plakSAprAptau ciJciNikAmayI-ambilikAmayIti / sA ca kiyatpramANA bhavati? ityAha bArasaaMguladIhA, aMgulamegaM tu hoi vitthinnaa| ghaNamasiNaNivvaNAvi ya, purise purise ya patteyaM // 61 // dvAdazAGgulAni dIrghA bhavati, yena madhye hastagrahe bhavati, vistArastvekamaGgalaM syAt / sA ca ghanA-nibiDA kAryA, masRNA nivraNA ca nirgranthirbhavati / sA ca kimekaiva bhavati ? na ityAha-puruSe puruSe ca pratyekaM ekaikasya pRthagasau bhavati / iti zrIoghaniyuktivRttau 31 patre // 70 // ___ kecidajJAnino viddhaM muktAphalamacittamaviddhaM tu sacittamiti vadanti paraM tadanAgamikam , Agame hi vizeSAnabhidhAnena mauktikAnAmacitteSUktatvAt / tathA hi "se kiMtaM acitte? acitte suvaNarayayamaNimottiasaMkhasilappavAlarayaNANaM Aye se taM acitte"||iti zrIanuyogadvArasUtre 51 patre // 71 // atha kazcit paNDitamanyo brUte-yo mAMsamaznAti tasya samyaktvaM na bhavatyeveti, paraM tadasaGgatameva pratibhAsate, yataH kevalasamyaktvadhAriNo viraterabhAvAt / vRntAkAdyabhakSamiva pizitamapi niyamitaM nAsti, yadi nAznAti tadA tu bhavyameva / atha yadi karmagatervaicitryeNa rasanAsvAdarasasya durapohatvena bhuGkte tarhi zraddhAnarUpe samyaktve kA nAma kSatiH / atha tAdRg sadyaH saMmUchimAnantajantusantAnadUSitaM tad jJAtvA'pi bhuJjAnasya kathaM dayA D:\ratan.pm5\5th proof
Page #382
--------------------------------------------------------------------------
________________ 32] [zrIvicAraratnAkaraH pariNAma: ? tadabhAvAcca kiM samyaktvaM ? iti cenmaivam , anantajantumayaM jJAtvA'pi mUlakabhakSaNaM kurvato'pi samyaktvakSatiprasakteH, nyAyasyobhayatrApi tulyatvAt / atha talloke'tinindyamiti yadi tatpravRttimatkule tasya nindyatvAbhAvAt , mUlakAderiva / tathaiva ca jJAtAyAM drupadanRpatigRhe kSAyikasamyaktvadhArI kezavo'pi azanapAnakhAdimasvAdimayAvatpizitamadyAdibhuJjAnaH sukhena vyavaharaditi zrUyate / aparaM ca yadyanantakAyAdimAMsAdibhakSaNe samyaktvadhvaMsa eva dRSTaH syAttarhi tadbhakSaNasya prAyazcittaM noktaM syAt / zrAvaka eva prAyazcittAdhikArI, na tu mithyAtvI / atra zrAddhajIte tu jJAtvA'pi mAMsabhakSaNe mAdhvIkAdibhakSaNe iva prAyazcittamevoktaM, na tu samyaktvadhvaMso'zrAvakatvaM vA / samyaktvAbhAve tu prAyazcittAnadhikAra eva punaH samyaktvoccAro vetyapi bodhyam / tathA pizitAdiviratistu cAritrAvaraNakSayopazamodbhavA / samyaktvaM tu mohanIyakSayakSayopazamodbhavamiti, nAnayorapi kazcit sahAvasthAnaniyamo'stItyAdyatra bahu vAcyaM alaM prasaGgeneti / tatprAyazcittAdhikArastvayam // atha bhogopabhogaguNavrate'bhakSaniyamaviSayaM prAyazcittamAha mahupaMcuMbariphalappupphAivayabhaMgi guruga annaae| nAe chagguruniame, pisiyAsavamakkhaNe dasagaM // 89 // vyAkhyA-madhupratItaM paJcodumbarI udumbara 1 vaTa 2 plakSa 3 kAkodumbari 4 zAkhinAM piSpalasya ca nAznIyAt phalaM kRmikulAkulamityAdhuktarUpaM, phalam-vRntAkAdi, puSpammadhUkAdi, AdizabdAt paryuSitadvidalahimaviSAdiparigrahaH / eteSAM vratasya niyamasya bhaGge 'annAe'tti ajJAte'nAbhogata ityarthaH / ajJAte sati 'guruga' gurukA:-caturguravaH prAyazcittaM bhavatIti / 'nAe chagguruga'tti jJAte Abhoge sati madhuprabhRtInAM niyamabhaGge SaTguruprAyazcittaM bhavati / anye tu sAmAnyena paJcodumbarIphalapuSpAdivratabhane laghu namaskArASTazataM tveke| apare tu niyama vinA'pi paJcodumbaryAdiSu niSiddheSu bhakSiteSu caturguru, niyamabhaGge tu SaTgurukamAhuH / aniyame ityAdi yasya brAhmaNavaNijAderjAtisvabhAvAdeva pizitAdIni na bhakSyante, tasya niviSayatvAt / kadAcidakRtaniyamasyApi pizitAsavamrakSaNAnAm / tatra pizitaM-mAsaM, Asavo-madyaM, mrakSaNaMnavanItaM, eteSAM bhakSaNe dazakaM kSapaNAnAmiti gAthArthaH // 89 // atha bhogopabhogaguNavrata evAnantakAyapratyekavanaspatiniyamaviSayaM kiJcinmAMsAsavaviSayaM vizeSaprAyazcittaM cAha D:\ratan.pm5\5th proof
Page #383
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare saGkIrNavicArasamuccayaH] [323 cauguru'Nate caulahu , parittabhoge scittvjjiss| maMsAsavavayabhaMge, chagguru cauguru aNAbhoge // 10 // vyAkhyA-sacittavarjakasya-zrAvakAdeH 'aNaMte'tti anantakAyAnAM mUlakAdrakAdInAM bhakSaNe caturguru 4ii prAyazcittaM bhavati / yadAgamaH "sAU jiNapaDikuTTho, annNtjiivaanngaaynissphnno| gehI pasaMgadosA, aNaMtakAe ao gurugA" // 1 // [ ] tathA sacittavarjakasyaiva zrAddhAdeH 'paritta' pratyekaparibhoge pratyekAmrAdipuSphalAdibhoge caturlaghuprAyazcittaM bhavati / tathA mAMsAsavayorupalakSaNatvAnmadhunavanItayozca 'vayabhaMge' tti anAbhogataH pRthagvakSyamANatvAdatrAbhogato jJeyam , tatazcAbhoge sati vratasya niyamasya bhaGge SaTguru 'cauguru'tti anAbhoge mAMsAsavamadhunavanItAnAM vratabhaGge caturguru prAyazcittaM bhavatIti gAthAkSarArthaH // 90 // iti zrIzrAddhajItasUtravRttau 30 patre // 72 // ___kecidrAtrau andhakArayonikAstadrUpAH sarvatra jalAdau jIvA utpadyante divA vilIyanta ityAdi vadanti paraM tadanavabodhasUcakam / evaM sati dIpaprabhAsparza tajjIvAnAmivAndhakArayonikajIvavirAdhanApattyA pratikramaNAdyabhAva eva sampanIpadyate / prakAzAndhakArayorubhayorapi bAdhitatvAt / andhakArasya pudgalamayatvaM cAgamaprasiddhameva'tA tajjoNiyANa ya' ityatra tu bhrAntina vidheyA / tadyonikA:-tadvastuyonikAH nigodoraNikaprabhRtaya ityarthatvAt / sA gAthA ceyaM sArthaH tajjoNiyANa jIvANa tahA saMpAimANa y| nisibhatte vaho diTTho, savvadaMsIhiM savvahA // 227 // tasmin-saMsaktAnnasaktAdau bhakte nigodoraNikAdInAM yonirutpattiryeSAM te tadyonikAsteSAm / tathA sampAtimAdInAM-AgantukakunthupipIlikAdInAM, cazabdAdAtmanazca kITikAdibhirmedhAdighAtAt , nizi bhakte vadho vinAzo dRSTaH sarvadarzibhiH sarvathA / iti zrIzrAvakadinakRtyavRttau 227 patre // 73 // atha paJcavidhadAnasvarUpaM likhyate abhayaM supattadANaM, aNukaMpA uciakittidaannaaii| dunni hi mukkho bhaNio, tinni hi bhogAiaM diti // 1 // D:\ratan.pm5\5th proof
Page #384
--------------------------------------------------------------------------
________________ 324] [zrIvicAraratnAkaraH jagati dAnaM paJcavidhaM prasiddham , tatra prathamabhayadAnaM iha loke'bhayadAnAt zreyaH, dayAluH, kRpApArAvAra ityAdikItiH / paraloke tu rAjyaRddhibhogaparivArAdiphalaM bhavati / savvesi jIvANaM, aNAriyajaNeNa hammamANANaM / jahasattIe vAraNa-mabhayaM taM biMti muNivasahA // 1 // paMcamahavvayaparipAlayANa paMcasamiIi samiyANa / savvavijuttANaM, sAhUNaM dANamuttamayaM // 2 // maMdANaM TuMTANaM, dINaaNAhANa aMdhabadhirANaM / aNukaMpAdANaM puNa, jiNehiM na kayA vi paDisiddhaM // 3 // uciyaM dANaM eyaM, velamavelAi dArapattANaM / taM dANaM ditteNaM, jiNavayaNapabhAvaNA bhaNiyA // 4 // jiNasAhusAhuNIe ya, sukittiparayANa bhaTTabaDuyANaM / taM dANaM jaM bhaNiyaM, sukittidANaM muNivareNa // 5 // atha caturthaM ucitadAnaM avasareSu yogyamabhISTaprAghUrNakadevagurusamAgamanaprAsAdapratimAniSpattivardhApanikAdAtRRNAM kAvyazlokasubhASitavinodakathAdikathanakAnAM raJjitacetasAM yaddIyate taducitadAnam / yathA cakravartinA pratidinaM prabhAtasamaye viharamAnatIrthaGkarasthitizuddhijJApakAya vRttirdIyate, yathA "vittIo suvaNNassa u'' [ ] ityAdi / atha paJcamakIrtidAnaM kIrtyA-nijakularUpavaMzavidyAguNavarNanarUpayA bhaTTacAraNamallagandharvamArgaNAdInAM yaddIyate tatkIrtidAnam / yathA sonAjalaharakUTasAgarakaDAhisamudradAridryamudrAvihaMDaNahAra ityAdivividhaguNavarNanotsAhitAH kIrtyabhilASiNo dAnavyasanavAsitacetasaH samastamapi dadati puruSAstadupari vikramAdityakIrtidAnaprabandhAH / iti tapAgacche zrIsomasundarasUrizrIratnazekharasUriziSyapaNDitanandiratnagaNiziSyaratnamandiragumphitAyAmupadezataraGgiNyAM dhrmopdeshtrngge||74|| ___aho pratimAripo? "vaMdaNavattiyAe pUaNavattiyAe" ityAdyAvazyakasUtrAdau pratimApUjanAkSarANi pazyannapi kiM muhyase / nanu 'vaMdaNavattiyAe' ityAdi tu sAdhurapi paThati, sAdhostu dravyArcanaM bhavatAmapyanabhimataM tataH kathamayamarthaH samarthaH sAdhayituM bhavatsamIhitam / maivaM kSIrakaNTha ! tvadutpatteH pUrvameva purvAcAryairiyaM zaGkA samuTTaGkya nirAkRtA'stIti sakarNo bhUtvA zRNu tathA 'pUaNavattiyAe'tti pUjanapratyayaM-pUjAnimittaM D:\ratan.pm5\5th proof
Page #385
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare saGkIrNavicArasamuccayaH] [325 pUjana-gandhamAlyAdibhiH samabhyarcanaM, tathA 'sakkAravattiyAe'tti satkArapratyayaM-satkAranimittaM pravaravastrAdibhiH samabhyarcanaM satkAraH / Aha-ka evamAha sAdhuH zrAvako vA / tatra sAdhostAvatpUjanasatkArAvanucitAveva, dravyastavatvAt , tasya tatpratiSedhAt "to kasiNasaMjamaviU puSphAIyaM na icchaMti" [ ] iti vacanAt , zrAvakastu sampAdayatyevaitau, yathAvibhavaM tasya tatpradhAnatvAt , tatra tatra darzitatvAt , "jiNapUyA vibhavavuDDi"[ ] tti vacanAt / tako'nayoviSayaH ? iti / ucyate-sAmAnyena dvAvapi sAdhuzrAvako, sAdhoH svakaraNamadhikRtya dravyastavapratiSedhaH, na punaH sAmAnyena, tadanumatibhAvAt / bhavati ca bhagavatAM pUjAsatkArAvupalabhya sAdhoH pramodaH / sAdhu-zobhanamidametAvajjanmaphalamaviratAnAmiti vacanaliGgagamyaH / tadanumatiriyaM upadezadAnataH, kAraNApattezca, dadAti ca bhagavatAM pUjAsatkAraviSayamupadezaM karttavyA jinapUjA, na khalu vittasyAnyacchubhataraM sthAnamiti vacanasandarbheNa tatkAraNam , etadanavadyaM ca / tadoSAntaranivRttidvAreNAyamatra prayojakoM'zaH / tathA bhAvataH pravRtterupAyAntarAbhAvAt / nAgadattasutagartAkarSaNajJAtena bhAvanIyametat / tadevaM sAdhuritthamevaitatsampAdanAya kurvANo nAviSayaH / vacanaprAmANyAditthameveSTasiddhiH, anyathA'yogAditi / zrAvakastu sampAdayannapyetau bhAvAtizayAdadhikasampAdanArthamAha-na tasyaitayoH santoSaH, taddharmasya tathA svabhAvAt , jinapUjAsatkArayoH karaNalAlasaH khalvAdyo dezaviratipariNAmaH, aucityapravRttisAratvenocitArambhiNa etau sadArambharUpatvAt , aucityAjJA'mRtayogAdasadArambhanivRtteH, anyathA tadayogAdatiprasaGgAditi / tathA hi-dravyastava evaitau, sa ca bhAvastavAGgamiSTaH, tadanyasyApradhAnatvAt , tasyAbhaveSvapi bhAvAt / ata AjJayA'sadArambhanivRttirUpa evAyaM syAt / aucityapravRttirUpe'pyalpabhAvatvAt dravyastava: guNAya cAyaM, kUpodAharaNena / na caitadapyanIdRzaM iSTaphalasiddhaye / kiM tu AjJAmRtayuktameva / sthAne vidhipravRtteriti samyagAlocanIyametat / tadevametayoH sAdhuzrAvakAveva viSaya ityalaM prasaGgena / iti zrIharibhadrasUrikRtAyAM lalitavistarAyAm // 75 // tathA jinapUjA yadi mokSasAdhanaM tarhi sAdhubhiH kuto na kriyata ityAdi ye pralapanti teSAmapIdameva mukhamudraNamiti / atha lokottaramithyAtvasvarUpaM likhyate ___ lokottaradevagataM-paratIrthikasagRhItajinabimbArcanAdisapratyayazrIzAntinAthapArzvanAthAdipratimANAmiha lokArthaM yAtropacitamAnanAdi ca, lokottaragurugataM ca D:\ratan.pm5\5th proof
Page #386
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6] [ zrIvicAraratnAkaraH lokottaraliGgeSu pArzvasthAdiSu gurutvabuddhyA vandanAdi / gurustUpAdAvaihikaphalArthaM yAtropayAcitAdi ca / nanu yathA vaidyAdayo vyAdhipratIkArAdyarthaM dhanabhojanavasanAdinA bahu manyante tathA saprabhAvayakSayakSiNyAdInAmapyaihalaukikaphalArthaM pUjopayAcitAdau ko doSaH / mithyAtvaM hi tadA syAdyadi mokSaprado'yamiti buddhyA''rAdhyeta / yadAhu:"adeve devabuddhiryA, gurudhIragurau ca yA / adharme dharmabuddhizca, mithyAtvaM tadviparyayAt" // 1 // [ yo.zA./2-3 ] zrUyate ca-vizuddhadRDhasamyaktvA rAvaNakRSNa zreNikAbhayakumArAdayo'pi zatruJjayaputraprAptyAdyaihikakAryArthaM vidyAdevatAdyArAdhanaM kRtavanta iti / tatazceha lokArthaM yakSAdyArAdhane'pi kiM nAma mithyAtvam ? satyam / tattvavRttyA'devasya devatvabuddhyA''rAdhanaM eva mithyAtvaM tathA'pi yakSAdyArAdhanamiha lokArthamapi zrAvakeNa varjanIyameva, prasaGgAdyanekadoSasambhavAt / prAyo hi jIvA manda-mugdha - vakrabuddhayaH / samprati ca viziSyate hyevaM vimRzanti-yadyanena vizuddhasamyaktvena mahAtmanA yakSAdyArAdhanaM vidhIyate tadA nUnamayamapi devo mokSapradatayA samyagArAdhya ityAdiparamparA mithyAtvavRddhisthirIkaraNAdiprasaGgaH / tathA caihikaphalArthamapi yakSAdyArAdhakasyApi pretya bodhirduH prApaH syAt / uktaM ca '"annesiM sattANaM micchattaM jo jaNer3a mUDhappA | so teNa nimitteNaM, na lahai bohiM jiNAbhihiyaM // [ saM.pra./900 ] rAvaNakRSNAdibhizca tatsamaye'rhaddharmasyetaradharmebhyo'tizAyitayA sarvapratItatvenApavAdapade yadi vidyArAdhanAdikRtaM tadA'pi tadAlambanagrahaNaM nocitam / yataH " jANijja micchadiTThI, je ya parAlaMbaNAi ghippaMti / je puNa sammadiTThI, tesi puNo caDai payaDIe" // 1 // [ saM.pra./901] iti zrIzrAddhapratikramaNasUtravRttau 'saMkAkaMkhavigicchA' iti gAthAyAm 23 patre // 76 // atra ye stUpaM pratisandihyante teSAmapi laukikagurumithyAtvAkSarairnirAsaH spaSTa eva-- suNa paMcavihaM micchattaM thUlabhAveNaM paramatthAu vivajjAso, so puNa evaM na mae mama puvvapurisehiM vA kAriyaM jiNAyayaNaM biMbaM vA, kAriyaM mama purisehiM vA, tA ittha pUyAiyaM pavattemi, kiM parakIesu accAyareNaM, evaM ca na tassa savvaNupaccayA pavittI, annahA savvesu biMbesu arihaM ceva vavasijjA so arahA jai parakIo tA D:\ratan.pm5\5th proof
Page #387
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare saGkIrNavicArasamuccayaH] [327 pattharaleppapittalAiyaM appaNijjayaM, na puNa pattharAisu vaMdijjamANesu kammakkhao kiM tu titthayaraguNapakkhavAeNaM, aNNahA saMkarAibiMbe pahANAI sabbhAvao tesu vaMdijjamANesu kammakhao hujjA, macchareNa vA parakAriyaceiyAlae vigghamAyaraMtassa mahAmicchattaM na tassa gaMThibheo vi saMbhAvijjai, je pAsatthA je kudaMsaNAe vimohiyA suvihiyANaM bAhAkarA havaMti, je vA jAinAipakkhavAeNaM sAhUNaM dANAisu payaTTaMti na guNaciMtAe te vi taheva, eyaMmi vivajjAsarUve micchate saha subahupaDhaMto annANI ceva, eesu a hu~tesu aidukkarA vi kiriyA na mukkhasAhagA jamhA so avirao kahijjai, paMcamaguNaTThANe desaviraI chaTThaguNaThANe savvavir3a na paDhamaguNaTThANe, tassa ya aNaMtANubaMdhippamuhA solasa vi kasAyA bajjhaMti uijjati a, tannimittAu asuhAo dIhaTThiio tivvANubhAgAo payaDIo bajhaMti, tAsiM ca udaeNa narayatiriyakumANusattakudevattarUvo saMsAro // iti zrIupamitibhavaprapaJcagranthe // 77 // imAni cAkSarANi darza darzamiyaM garIyasI cintA'smaccittamAcAmati yat yaH zrIjinapUjApratimAyA raja: parvarAjatvamuktavAn , tasya kA gatirbhAvinI? iti / athavA paryAptaM cintayA'vazyambhAvino'pratIkAryatvam , gatiM tu tasyopamitibhavaprapaJcaiva uktavatI / nanu bhavadbhirapi dravyaliGgi-boTika-kaTukacaityAnAmavandatvamaGgIkRtameva, tatazcobhayoH samau doSaparihArau, maivaM jAlmatvaM tyajyatAm / teSAM hi sAdhvAdivyavahArabAhyatvena sarvavisaMvAditve sAdhutvaskandhotthApakatvena ca saGghAdivyavahArabAhyAn vihAyAnyatraiva pravarttate / anyathA'nyatIrthIyaparigRhItArhaccaityAnAmapi vandyatvApatteH, taccAgamaviruddham / na ca vAcyamanye yadi sAdhuvyavahArayuktAstarhi te vandyAH santu iti / te hi vyavahArato dravyasAdhavo'pi utsUtrabhASitvAnnaiva vandyAH, prasaGgavAsanAsambhavAdyanekadoSasambhavAt / pratimA tu notsUtrabhASiNIti, vyavahArasAdhvApratiSThiteti ca purAtanairmahApuruSaiH praNateti ca praNamyata eva vyavahArasAdhutvaM cAmISAM bhavatA'pyaGgIkarttavyameva / itarathA kApAlikAdyarthamAdhAkarmIkRtamazanAdi bhavatAM kalpate / etadarthaM kRtaM ca bhavatAM na kalpate tatkathamityalaM vyAsena / kadAgrahatyAge sarvaM sasthameveti dik // yadi trividhAhAra upavAsaH pratyAkhyAtastadA pariSThApanakaM bhaktAdi kalpate / yadi caturvidhAhAraH pratyAkhyAtaH pAnakaM ca nAsti tato na kalpate / yadi pAnIyamapyadhikaM tato kalpate / iti zrIbhASyAvacUrNau // 78 // D:\ratan.pm5\5th proof
Page #388
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2] [ zrIvicAraratnAkaraH kharatarAH zrIabhayadevasUrirasmatpUrvajaH, iti vadanti paraM tadasat , zrIbhagavatyAdivRttyante candrakulasyaivAnItatvAt / suvihitA mahApuruSAH sambhAvyante / yadi ca kharatagacchIyA syustahi kalyANakAni paJceti kathaM vyAkhyAtavantaH / vyAkhyAtAni ca tAni taistathA yathA paMca mahAkallANA, savvesiM jiNANa hoi niyameNa / bhuvaNaccherayabhUyA, kallANa phalA ya jIvANaM ||1||[pnycaa./9-30] gabbhe 1 jamme 2 ya tahA, nikkhamaNe 3 ceva NANa 4 nivvANe 5 / bhuvaNagurUNa jiNANaM, kallANA hoti NAyavvA // 2 // [ paJcA./9-31] iti zrIharibhadrasUrikRtayAtrApaJcAzake // 10 // zrIabhayadevasUrikRtA vRttiryathA-paJcaiva kalyANakAni paramazreyAMsIti // 79 // athAsthApitAcAryapade bhaTTArake parAsau sati yatkarttavyaM tallikhyate AzukAreNa zUlAdinoparataH kAlagataH AzukAroparatastasmin satyAcArye'sthApite'nyasmin gaNadhare iyaM vakSyamANamaryAdA / tAmevAha-'cilimiliM' ityAdi, AzukAroparata AcAryo javanikAntaritaH pracchannaH kAryaH / vaktavyaM cAcAryANAmatIvAzubhaM zarIraM , vAcA'pi vaktuM na zaknuvantIti / tato yo matimAn gaNadharAbhimukhastaM darzayanti / gaNatvametasyAnujJAtaM, paraM vAcA vaktuM na zaknuvantIti / eSA hastAnujJAtasyopari vAsA nikSipyante eSa gaNadhara iti, pazcAt kAlagatA AcAryA iti prakAzyante / iti zrIvyavahAracaturthoddezake // 80 // atha mRtayugalikazarIrANAM kA gatiH ? iti zaGkAnirAso likhyate atra kazcidAha-agreraprAdurbhUtatvena mRtakazarIrANAM kA gatiH ? ucyate-bhAraNDaprabhRtipakSiNastAni tathA jagatsvAbhAvyAnnIDakASThamivotpATya madhye samudra kSipantIti / yaduktaM zrIhemAcAryakRtaRSabhacaritre_ "purA hi mRtamithunazarIrANi mahAkhagAH / nIDakASThamivotpATya, sadyazcikSipurambudhau" // 1 // [he.RSa.] kiM cAtra zloke'mbudhAvityupalakSaNaM, tena yathAyogaM gaGgAprabhRtinadISvapi te tAni kSipanti / iti jambUdvIpaprajJaptIvRttau zrIzAnticandragaNikRtAyAm // 81 // D:\ratan.pm5\5th proof
Page #389
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare saGkIrNavicArasamuccayaH] [329 bho ! bho ! apAramparya "pippaliM vA pippalicunnaM vA miriM vA miriyacunnaM vA" ityAdiniSedhAkSarasadbhAve'pi kathaM marIcipiSpalyAdikaM tvayA bhujyate, bhavatAmapyetattulyamiti cenmaivam / asmAkaM tu avasthAntarasUcakAparAkSarasadbhAvAt / tava tvananyagatikasyAnAcIrNAcaraNeva zaraNam / asmadakSarANi cemAni jalamagge sayajoaNa, thalamagge saTThijoyaNA uvriN| haraDiM pippali mariyaM, samaye bhaNiyaM acittANi // 1 // tathA'nyatra kSetre yojanazatAt parato yadA nIyate tadA sarvo'pi pRthivIkAyaH sarvasmAdapi kSetrAt yojanazatAdUrdhvaM bhinnAhAratvena zItAdisamparkatazcAvazyamacittIbhavati / itthaM ca kSetrAtikramaNenAcittIbhavanamapkAyAdInAmapi yAvadvanaspatikAyaH / tathA ca harItakyAdyapi acittIbhUtatvAdauSadhAdyarthaM sAdhubhigrahyate / ityAcArAGgaprathamAdhyayanatRtIyoddezake // 82 // hariyAla maNosila pippalI a, khajjUra muddiyA abhyaa| AiNNAmaNAiNNA, te vi hu emeva nAyavvA // 1 // [ bR.kA./974] haritAlaM mana:zilA piSpalI khajUraH, ete pratItA: mudrikA-drAkSA, abhayA-harItakI, ete'pi evameva lavaNavat / yojanazatAgamanAdibhiH kAraNairacittIbhAvaM bhajanto jJAtavyAH, parameke AcIrNA apare'nAcIrNAH, tatrApi piSpalIharItakIprabhRtaya AcIrNA iti kRtvA gRhyante / khajUramudrikAdayaH punaranAcIrNA iti na gRhyante / iti zrIbRhatkalpavRttau prathamakhaNDe // 83 // athaikedriyANAmapi kathaJcidbhAvazrutaM kAzcitsaJjJAzca varttante, ityakSarANi likhyante jaha suhumaM bhAviMdiya-nANaM davvidiyAvarohe vi| taha davvasuyAbhAve, bhAvasuaMpatthivAINaM ||1||[vi.bhaa./103] vRttiryathA-iha kevalino vihAya zeSasaMsArijIvAnAM sarveSAmapyatistoka-bahu-bahutarabahutamAditAratamyabhAvena dravyendriyeSvasatsvapi labdhIndriyapaJcakAvaraNakSayopazamaH samastyeva, tatazca yathA pRthivyAdInAmekendriyANAM zrotracakSurghANarasanasparzanalakSaNAnAM pratyekaM nirvRttyupakaraNarUpANAM dravyendriyANAM tatpratibandhakakarmAvRtatvAdavarodhe'pyabhAve'pi sUkSmamavyaktaM labdhyupayogarUpaM zrotrAdibhAvendriyajJAnaM bhavati / labdhIndriyAvaraNakSayopazamodbhUtANIyasI jJAnazaktirbhavatItyarthaH / tathA tenaiva prakAreNa dravyazrutasya D:\ratan.pm5\5th proof
Page #390
--------------------------------------------------------------------------
________________ ] [zrIvicAraratnAkaraH dravyendriyasthAnIyasyAbhAve'pi bhAvazrutaM bhAvendriyajJAnakalpaM pRthivyAdInAM bhavatIti pratipattavyameva / idamuktaM bhavati-ekendriyANAM tAvacchotrAdidravyendriyAbhAve'pi bhAvendriyajJAnaM kiJcid dRzyate eva vanaspatyAdiSu spaSTaM taliGgopalambhAt / tathA hikalakaNThodgIrNamadhurapaJcamodgArazravaNAt sadyaH kusuma-pallavAdisambhavo virahakavRkSAdiSu zravaNendriyajJAnasya vyaktameva liGgamavalokyate / tilakAdiSu taruSu punaH kamanIyakAminIkamaladaladIrghazaradindudhavalalocanakaTAkSavikSepAt kusumAdyAvirbhAvazcakSurindriyajJAnasya / campakAdyahipeSu tu vividhasugandhigandhavastunikurambonmizravimalazItalasalilasekAt prakaTanaM ghrANendriyajJAnasya / bakulAdibhUruheSu tu rembhAtizAyisparzapravaratararUpavarataruNabhAminImukhapradattasvacchasusvAdusurabhivAruNIgaNDUSAsvAdanAt tadAviHkaraNaM rasanendriyajJAnasya / kurubakAdiviTapiSu azokAdidrumeSu ca ghanapInonnatakaThinakucakumbhavibhramApabhrAjitakumbhInakumbharaNanmaNivalayakvaNatkaGkaNAbharaNabhUSitabhavyabhAminIbhUjalatAvagUhanasukhAnni:piSTapadmarAgacUrNazoNatalatatpAdakamalapANiprahArAcca jhaTiti prasUnapallavAdiprabhavaH sparzanendriyajJAnasya spaSTaM liGgamabhivIkSyate / tatazca yathaiteSu dravyendriyAsattve'pi etadbhAvendriyajJAnaM sakalajanaprasiddhamasti tathA dravyazrutAbhAve bhAvazrutamapi bhaviSyati / dRzyate hi jalAdyAhAropajIvadvanaspatInAmAhArasaJjJA / saGkocavallyAdInAM tu hastasparzAdibhItyA'vayavasaGkocanAdibhyo bhayasaJjJA / virahakacampakakesarAzokAdInAM tu maithunasaJjJA darzitaiva / bilvapalAzAdInAM tu nidhAnIkRtadravyopari pAdamocanAdibhyaH parigrahasaJjJA / na caitAH saJjJA bhAva zrutamantareNopapadyante tasmAdbhAvendriyapaJcakAvaraNakSayopazamAdbhAvendriyapaJcakajJAnavadbhAvazrutAvaraNakSayopazamasadbhAvAd dravyazrutAbhAve'pi yacca yAvacca bhAva zrutamastyevaikendriyANAmityalaM vistareNa / tarhi "jaM vinnANaM suANusAreNa [ ]" iti zrutalakSaNaM vyabhicAri prApnoti zrutAnusAritvamantareNApyekendriyANAM bhAvazrutAbhyupagamAditi cennaivamabhiprAyaparijJAnAt , zabdollekhasahitaM viziSTameva bhAvazrutamAzritya tallakSaNamuktam , yaccaikendriyANAmoghikaviziSTaM bhAvazrutamAtraM tadAvaraNakSayopazamasvarUpaM tat zrutAnusAritvamantareNApi yadi bhavati tathA'pi na kazcid vyabhicAra iti gAthArthaH // 102 // iti zrIvizeSAvazyakaniyuktivRttau // 84 // zAli 1 vrIhi 2 godhUma 3 yava 4 yavayavAnAM 5 trINi varSANi jIvatvam / 1. rambhAtizAyipravararUpavara vi.bhA.vR. / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #391
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare saGkIrNavicArasamuccayaH] [331 tilamudgAdInAM dvidalAnAM paJcavarSANi / atasI 1 kusumbha 2 kodrava 3 kaGga 4 baraTa 5 rAlaga 6 koDUsaga 7 zaNa 8 sarSapamUlabIjAdInAM saptavarSANi / iti zrIbhagavatISaSThazatakasaptamoddezake vRttau // 85 // atha sAdhubhirnakhA na rakSaNIyAH / "kesaromanakhasamArayA"[ ] ityAdyAlocanaM tu bhUSA-nimitaM sundaratAkaraNaviSayaM bodhyam / nakhavRddhau ca doSA yathA-pAdanakhA dIrghAzcaGkramaNe upalAdiSu AsphiTanti bhajyante vA / hastanakhA dIrghA bhAjane lepaM vinAzayanti, dehe vA kSataM kurvanti / tathA loko bhaNedeSa kAmI, kAminIkRtakSatatvAditi / lokazca bhaNati dIrghanakhAntare sajJAstiSThantyato'zucaya evaite / pAdanakheSu ca dIrghaSvantare reNustiSThati yAvaccakSurupahanyate, etaddoSapariharaNArthaM nakhakartanakurvannapi zuddhaH syAt / iti zrIyatijItavRttau // 86 // ___ nanu ca jAnannapi kevalI yadi jantusaGghAtaghAtamAcarati tarhi pApaddhikRtkevalinaH kaH prativizeSaH ? kathaM vA tasyASTAdazadoSarahitatvam ? kiM vA tasya kevalitvamityevaM vAdinastamAzAtayantIti / haM ho tribhuvanAdambhastambhAyitazrItapAgaNaghuNa ! samyagsvasvarUpAnurUpamabhihitavAnasi / kevalI pApaddhikRtA tulya iti tu satAM vaktumapyanucitaM, yadi vA satAM vaktumanucitaM tarhi tava kim , paraM vayaM tvevaM brUmaH-avazyambhAvitayA yadi kevalikAyAjjIvavirAdhanA syAttadA niSedho nAsti, kevalaM kevale samutpanne jJAna eva vizeSo, na tu zarIre kazcidvizeSo bhavati / tathA (nava)varSajasya kevalino nUtnapAdotpattiprasakteH / kiJca yadi kalahakolAhalaM vihAya kSaNaM svastho bhavasi tarhi tvameva praSTavyo'si dezonapUrvakoTi yAvadviharamANaH kevalI ejana-vyajana-kampana-spandanAdidharmopetasayogijIvapakSAntaHpAtI vA nirejana-niyaMjanAyogijIvapakSAntaHpAtI vA ? ayogijIvapakSAntaHpAtIti tu tvayA'pi na vAcyameva apasiddhAntAt , sa tarhi tasya tu Arambha-sArambha-samArambhAdikamuktameva sphuTAkSarairbhagavatA, mA mA ca kevalina Arambhaka: kRSivANijyAdiko'nyo vetyAdi vadan svapANDityasvarUpamadyApyajJAtacaraM prakaTIkurvIthAH / yadAha "kokilakadambakasthaH, kUjati kAko na yAvadatikaTukam / tAvanna hi nirNetuM, zakyo varNAdisAdharmyAt" // 1 // [ ] 1. zrIabhayadevasUrIzvarakRtavRttau ayaM pATho nAsti, tato mUlavRttau bhaviSyatIti sambhAvyate / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #392
--------------------------------------------------------------------------
________________ sa] [zrIvicAraratnAkaraH anantaroktadUSaNaM tu tIrthaGkaragaNadharayorvAkye vaktuM tavaiva dhASTaya nAsmAkam , aduSTazcAyamoM yathAsambhavaM yojanAt / kevalino hi avazyambhAvabhAvinI calazarIraijanavyajanajAtA sarvasaMvaracAritrAvirodhinI jIvavirAdhanaiva / ArambhAdikaM jAnannapi sarvavit kathaM tAn hinastItyAdikaM yattava grAhilyaM tattu atraivA''cArAGga-bhagavatI-prajJApanAvicArataraGgeSu samyag nirAkRtameva / tathA ca hUsvapaJcAkSaroccAramAtrakAlAyAM zailezyavasthAyAM jantuvirAdhanA bhavati, dezonapUrvakoTikAlAyAM sayogitAyAM tu na bhavatItyAdikA yA tava vAgmitA sA tavaivAnurUpeti tvayyeva tiSThatu , nAnyatra prasaratu / alaM prasaGgena / yadi dharmabuddhistahi 'jIveNaM bhaMte ? sayA samiyaM eyai' ityAdisUtraM kvacidArAmAdau gatvA ciramAlocanIyaM yathA kadAcitkarmalAghavAdbhavatyapi sumatiH / sUtraM ca tadidamupakArAya likhyate "jIve NaM bhaMte ! sayA samiyaM eyati veyati calati phaMdati ghaTTati khubbhai udIrai taM taM bhAvaM pariNamai ? haMtA maMDiyaputtA ! jIve NaM sayA samiyaM eyai jAva taM taM bhAvaM pariNamai / jAvaM ca NaM se jIve sayA samiyaM jAva pariNamai tAvaM ca NaM tassa jIvassa aMte aMtakiriyA bhavai ? no tiNaTe samadve, se keNaTeNaM bhaMte ! eva vuccai jAvaM ca NaM se jIve sayA samitaM jAva aMte aMtakiriyA na bhavati ? maMDiyaputtA ! jAvaM ca NaM se jIve sayA samiyaM jAva pariNamati tAvaM ca NaM se jIve sayA AraMbhai sAraMbhai samAraMbhai AraMbhe vaTTai sAraMbhe vaTTai samAraMbhe vaTTai AraMbhamANe sAraMbhamANe samAraMbhamANe AraMbhe vaTTamANe sAraMbhe vaTTamANe samAraMbhe vaTTamANe bahUNaM pANANaM bahUNaM bhUyANaM bahUNaM jIvANaM bahUNaM sattANaM dukkhAvaNayAe soyAvaNayAe jUrAvaNayAe tippAvaNayAe piTTAvaNayAe pariyAvaNayAe vaTTai, se teNaTeNaM maMDiyaputtA ! evaM vuccai jAvaM ca NaM se jIve sayA samiyaM eyati jAva pariNamati tAvaM ca NaM tassa jIvassa aMte aMtakiriyA na bhavati / jIve NaM bhaMte ! sayA samiyaM No eyai jAva no taM taM bhAvaM pariNamai ? haMtA maMDiyaputtA ! jIve NaM sayA samiyaM jAva no pariNamati / jAvaM ca NaM bhaMte ! se jIve no eyati jAva no taM taM bhAvaM pariNameti tAvaM ca NaM tassa jIvassa aMte aMtakiriyA bhavati? haMtA jAva bhavati. se keNaTeNaM bhaMte ! jAva bhavati ? maMDiyaputtA ! jAvaM ca NaM se jIve sayA samiyaM No eyai jAva No pariNamati tAvaM ca NaM se jIve no AraMbhai no sAraMbhai no samAraMbhai no AraMbhe vaTTai no sAraMbhe vaTTai no samAraMbhe vaTTai aNAraMbhamANe asAraMbhamANe D:\ratan.pm5\5th proof
Page #393
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare saGkIrNavicArasamuccayaH] [333 asamAraMbhamANe AraMbhe avaTTamANe sAraMbhe avaTTamANe samAraMbhe avaTTamANe bahUNaM pANANaM bahUNaM bhUyANaM bahUNaM jIvANaM bahUNaM sattANaM adukkhAvaNayAe jAva apariyAvaNAe vaTTai iti / vRttiryathA-'jIve NaM' ityAdi iha jIvagrahaNe'pi sayoga evAsau grAhyaH, ayogasyaijanAderasambhavAt / 'sadA' nityaM 'samiyaM'ti sapramANaM 'eyai'tti ejate-kampate 'ejR kampane' iti vacanAt 'veyai'tti vyejate-vividhaM kampate 'calai'tti sthAnAntaraM gacchati 'phaMdai'tti spandate-kiJciccalati 'spandi kiJciccalane' iti vacanAt / anyamavakAzaM gatvA punastatraivAgacchatItyanyo 'ghaTTai'tti sarvadikSu calati padArthAntaraM vA spRzati / 'khubbhai'tti kSubhyati pRthivIM pravizati kSobhayati vA pRthivIM bibheti vA / 'udIrai'tti prAbalyena prerayati padArthAntaraM pratipAdayati vA / zeSakriyAbhedasaGgrahArthamAha-'taM taM bhAvaM pariNamaI'tti utkSepaNAvakSepaNAkuJcanaprasAraNagamanAdikapariNAmaM yAtItyarthaH / eSAM caijanAdibhAvAnAM kramabhAvitvena sAmAnyataH sadeti mantavyaM na tu pratyekApekSayA, kramabhAvinAM yugapadabhAvAditi / 'tassa jIvassa aMte' tti maraNAnte 'aMtakiriya'tti sakalakarmakSayarUpA 'AraMbhai'tti Arabhate pRthivyAdInupadravayati / 'sAraMbhai'tti saMrabhate teSu vinAzasaGkalpaM karoti / 'samArabhai'tti samArabhate tAneva paritApayati / Aha ca "saMkappo saMraMbho, paritApakaro bhave samAraMbho / AraMbho uddavao, savvanayANaM visuddhANaM" // 1 // [vya.bhA./46 ] idaM ca 'kriyA-kriyAvatoH kathaJcidabhedaH' ityabhidhAnAya tayoH samAnAdhikaraNata: sUtramuktam / atha tayoH kathaJcidbhedo'pyastIti darzayituM pUrvoktamevArthaM vyadhikaraNata Aha-'AraMbhe' ityAdi, Arambhe adhikaraNabhUte varttate jIvaH, evaM saMrambhe samArambhe ca / anantaroktavAkyArthadvayAnuvAdena prakRtayojanAmAha-ArambhamANaH saMrambhamANaH samArambhamANo jIvaH, ityanena prathamo vAkyArtho'nUditaH / Arambhe vartamAne, ityAdinA tu dvitIyaH, 'dukkhAvaNatAe' ityAdau tAzabdasya prAkRtaprabhavatvAt duHkhApanAyAM-maraNalakSaNaduHkhaprApaNAyAm , athavA iSTaviyogAdi duHkhahetuprApaNAyAM vartate, iti yogaH / tathA zokApanAyAM-dainyaprApaNAyAM 'jUrAvaNatAe'tti zokAtirekAccharIrajIrNatAprApaNAyAM 'tippAvaNatAe'tti tepApanAyAM 'tepR SThepR kSaraNArthe' iti vacanAt , zokAtirekAdevAzrulAlAdikSaraNaprApaNAyAM, "piTTAvaNayAe' tti piTTanaprApaNAyAM tatazca paritApanAyAM zarIra D:\ratan.pm5\5th proof
Page #394
--------------------------------------------------------------------------
________________ B] [zrIvicAraratnAkaraH santApe varttate, kvacit paThyate 'dukkhAvaNayAe' ityAdi tacca vyaktameva, yacca tatra 'kilAmaNayAe uddAvaNayAe' ityadhikamabhidhIyate / tatra 'kilAmaNAyAe'ti glAninayane, 'uddAvaNayAe' tti uttrAsane, uktArthaviparyayamAha-'jIve NaM' ityAdi, 'No eyai'tti zailezIkaraNe yoganirodhAnno ejate, iti / ejanAdirahitastu nArambhAdiSu vartate / tathA ca na prANAdInAM du:khApanodiSu tathA ca yoganirodhAbhidhAnazukladhyAnena sakalakarmadhvaMsarUpA'ntakriyA bhavati / iti zrIbhagavatIsUtravRttau tRtIyazatake tRtIyacamarAkhyoddezake 487 pratau 102 / 103 patre // 87 // itthaM ca kevalizarIrAjjIvavirAdhanA'GgIkAre kathaM tasyASTAdazadoSarahitatvamityAdikA yA tavoktiH sA tu atyantamasamIcInA / evaM cobhayamatasammate susAdhuzarIrAjjIvavirAdhanAsvIkAre tasya sAdhozcaturmahAvratitvaM vadato'pi te mukharasya kimayuktaM syAt , iti tyajyatAmayaM kaThino haThaH / iti / nanu prakaraNAdyuktatvAt yogodvahanaM nAsmAkamanumatam / yadi kvA'pyAcArAGgAdau zrute spaSTAkSarairyogodvahanaM syAttahi manyata eva / evaM vayasya ! aticamatkRtA smaH, tava mukhAdapyetAdRzAkSarodgamaiviSakuNDAdiva pIyUSabudbudaiH zRNu tAvat sakarNo bhUtvA sAkSAt siddhAntAkSarANi yogodvahanaviSayANi-"tIhiM ThANehiM saMpannehiM aNagAre aNAdIyaM aNavadaggaM dIhamaddhaM cAuraMtasaMsArakaMtAraM vitIvaejjA taMjahA-aNidANatAe diTThisaMpannayAe jogaM vAhitAe" // vRttiryathA-'tihiM' ityAdi, kaNThyam / navaraManAdikaM-AdirahitaM, anavadagraM-anantaM, dIrghAdhvaM-dIrghamArga, catvAro'ntA-vibhAgA narakagatyAdayo yasya taccaturantadIrghatvaM prAkRtatvAt , saMsAraM eva kAntAraM tadvyativrajetvyatikrAmediti, anAdikatvAdIni vizeSaNAni kAntArapakSe'pi vivakSayA yojanIyAni, tathA hyanantamaraNyamatimahatvAt , taccaturantaM digbhedAditi nidAnaM bhogaddhiprArthanAsvabhAvamArtadhyAnaM tadvarjitatA anidAnatA tayA dRSTisampannatA samyagdRSTitA tayA, yogavAhitA zrutopadhAnakAritvaM samAdhisthAyitA vA tayA / iti zrIsthAnAGgatRtIyasthAnakaprathamoddezake 310 pratau 74 patre // 88 // na ca vAcyamatra yogasya samAdhisthAyitetyarthaSTIkAyAM vyAkhyAta eva, satyaM bhavataSTIkA yadi pramANaM tarhi zrutopadhAnakAritvamityanenArthena kimaparAddham ? na ca zrutAntarAsaGgato'yamartha iti bruvIthAH, "jogavaM uvahANavaM" [ utta.11/14gA.] ityAdyutarAdhyayanoktAnAmanyeSAmapi zAstrAkSarANAM prAgdarzitatvAditi / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #395
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvicAraratnAkare saGkIrNavicArasamuccayaH] [335 atha kecicchramaNopAsakAH sAdharmikavAtsalyAdAvAzAkAdisaMskRtau pApaM zaGkante paraM tadayuktam , sadArambhe puNyabhUyastvAt , pApasyAlpatvAt / itthameva ca "tahArUvaM samaNaM vA mAhaNaM vA aphAsueNaM aNesaNijjaNaM asaNaM pANaM khAimaM sAimaM jAva paDilAbhemANassa kiM kajjati ? goyamA ! bahuyarA se nijjarA kajjai" / [ ] ityAdi bhagavatIsUtraM saGgacchate / asyAM ca zaGkAyAM vicAryamANAyAM vizeSa(jina)prAsAdAdyapi akarttavyamApadyeta / alaM vA yuktivistareNa / uktamapi pUrvasUribhiH phalapuSpapatrAdiviziSTasAmagryA sAdharmikavAtsalyam / yathA taM atthaM taM ca sAmatthaM, taM vinnANaM suuttamaM / sAhammiyANa kajjaMmi, jaM vaccaMti susAvayA // 1 // [ zrA.kR./205] annannadesANa samAgayANaM, annannajAIusamubbhavANaM / sAhammiyANaM guNasuTThiyANaM, titthaMkarANaM vayaNe ThiyANaM // 2 // [ zrA.kR./206 ] vatthannapANAsaNakhAimehiM, pupphehiM pattehiM ya spphlehiN| susAvayANaM karaNijjameyaM, kayaM tu jamhA bharahAhiveNaM // 3 // [ zrA.kR./207] vajjAuhassa rAmeNa, jahA vacchallayaM kayaM / sasattiaNurUvaM tu , tahA vacchallayaM kare // 4 // [ zrA.kR./208 ] sAhammiyANa vacchallaM, eyaM annaM viyAhiyaM / dhammaTThANesu sIyaMtaM, savvabhAveNa coyae // 5 // [ zrA.kR./209] iti zrIzrAvakadinakRtye // 89 // iti zrImadakabbarabhUpAlavizAlacittAlavAlavivaddhitavRSarasAlazAlAtizAlizIlazrIjagadgurubhaTTArakazrIhIravijayasUrIzvaraziSyopAdhyAyazrIkIrtivijayagaNisamuccite zrIvicAraratnAkare saGkIrNavicArasamuccayanAmnI velA samAptA // anekasiddhAntavicAraratna-ramye gurUpAsanamArgalabhye / vicAraratnAkaranAmazAstre, prAptA samApti rasaramyavelA // 1 // D:\ratan.pm5\5th proof
Page #396
--------------------------------------------------------------------------
________________ // atha granthakArasya prazastiH // yasyodagrasamagrasampadudadhe rairUpyaratnodbhavAH, prAkArAH kapizIrSamaNDalamiSAdaGgIkRtodgrAvikAH / niryadIdhitidIpikAbhirabhitaH pazyanti mohAdyarIn , garjantaH saradundubhidhvanimiSAccaJcatpatAkAkarAH // 1 // udyatkokanadacchadAkRtipadAGgaSThe yadAliGgito, meruH kuJjarakarNaparNacapalo yenArbhakatve kRtaH / soDhaM tena ca pAmarAmRtakRtaM kaSTaM yadetadvayaM, smAraM smAramapAramuddyaramaNo, nAdyApi kiM modate // 2 // sArvaH pUrvamapUrvapUrvaracanAbIjaM tu parvAvalI, maulikhaJcitaratnakAntilaharIniryatnaramyakramaH / kalyANAGkarakandalo'malamanaHsaGkalpakalpadrumaH, sa: zrIvIrajinezvaraH samabhavadbhadradrumAmbhodharaH // 3 // tribhirvizeSakam / tatpadaprabhurabhUdatha jetA, zrIsudharmajinazAsananetA / AyugAntamapi santatizAkhA, bhAvinI bhagavatI bhuvi yasya // 4 // tasya paTTasaraNA: caraNAgryAH , sUrayaH samabhavan bahavo'pi / yeSu vAcyamapi varSasahasra-naiva saccaritamanyatamasya / / 5 / / zrImadAnandavimalAbhidhaH samabhavadbhuvanabhAnustato'nukramAnmunipatiH / yena zaithilyanirmUlanAnnirmame, nirmamezena jinazAsanasyonnatiH // 6 // tasya saMvignacUDAmaNerguNagaNAn , gaNayituM kaH kSamaH zramaNadharaNIpateH / yadvihAreNa sadvAsanA jajJire , bhuvi janA malayapavanena phaladA iva // 7 //
Page #397
--------------------------------------------------------------------------
________________ atha granthakArasya prazastiH ] [ 337 tadanu vijayadAnaH sUrirAsIdasImojjvalamahimanidhAnaM sarvasAdhupradhAnam / tridaza iha yadaGghridvandvabhaktAM payodhe-rvahanavilayamagnAM zrAvikAmuddadhAra // 8 // aparamapi kiyataM varNayAmastadIyaM, nirupamamahimAnaM bhAsamAnaM yuge'smin / adhirajaninikAyo hiMsakavyantaro yo, nijavizadacaritraiH zrAvakaM taM cakAra // 9 // tatpaTTakSitipAlabhAlatilakazcandrAnvayAlaGkRtividvanmaNDanahArahIravijayaH sUrIzvaraH so'bhavat / sadvairAgyavivekitA vinayitA saubhAgyabhAgyAdijaM, jAgradyasya yazo dizo dhavalayannAdyApi kiM mAdyati // 10 // hemAcAryamavAryavaryayazasaM samyagvicAryA'pi no, kAciccittacamatkRtiH sa hi gururdevIgaNopAsitaH / citraM kiM tvidamadya tena guruNA kAle kalau jAgrati, mlecchaH svacchamatiH kRtaH kRtadhiyA bhUmIzvaro'kabbaraH // 11 // yaM vizvaikaguruM nanAma sumatirluGkApatirmeghajI saMjJo vijJajanaiH samaM samayavittyaktvA'dhipatyaM mahat / haMsaH kenacidaMhasA nipatitazcet palvale paGkile, svacchaH kiM tata eti nAtirayataH sanmAnaso mAnasam // 12 // yasyodgAyati DabbarAbhidhasaro nityaM nijAGkezayaprANitrANabhavaM yazo navamiva vyAlolavIcisvanaiH / kroDakrIDadanekaviSkiragarutpAtAravonmardalaM, jhillIjhaGkRtitAlamantikagataiH pArApatairhuGkRtam // 13 // yau zatruJjaya - raivatAcalagirI saGkocamAptau purA, mlecchotsarpitacaNDadaNDabhayataH zIrSasthadevAlayau / yenaitAvabhayAvubhau tu vihitau dIptauSadhIdIpikA, rAtrAvapyurulokacakrakalitau nityotsavau tiSThataH // 14 // vidvallocanasomasomavijayo yasyAntiSatkuJjaro, mantrI saukRtakRtyamantraviSaye mitraM manaH prINane / D:\ratan.pm5\5th proof
Page #398
--------------------------------------------------------------------------
________________ [2] [zrIvicAraratnAkaraH maJjUSA samayArthasArthanikare bhUSA svakIyAnvaye, mAnyo mAnavimAnimAnavanutaH zrIvAcaka: so'bhavat // 15 // yaccAritramakhinnakinnaragaNAdAkarNya karNAmRtaM, sabhyAnIkSitumakSamaH samabhavallajjAvinamrAnanaH / sarvatrodgatanetrapatrapaTalastatrApi lajjAkulaH, svaM dhattuM na zazAka pAkamathano dhyAyannahilyAnanam // 16 / / zrImadvIraparamparAsuralatAM santApitAM sAgaraiH, kSAromiprakarAnukArivacanairvyAlokya yenaamunaa| kRtvA vaijayapakSamaNDapamimAM tatrAdhiropyAdarAt , prauDhAkAri tathA yathA jagadimAM tuSTaM phalaiH sevate // 17 // aSTabhirarthataH kulakam / tadanu manujamAnyo'nanyasAmAnyabhAgyas tribhuvanagurupaTTe sUrizakro babhUva / vijayivijayasenaH phenapiNDAvadAtaH, prasRmaravarakItirmUrtimAn puNyarAziH // 18 // yenAtyunmadavAdivRndahRdayakSmApIThajanmA mahAn , garvakSoNiruhaH kSaNAdapi tathA nirmUlamunmUlitaH / bhUpAkabbarasaMsadi svavacanairyuktiprathApezalairmAdyadvandhurasindhuroddharakarairambhojamAlA yathA // 19 // tatpaTTAbhramukAntasundaraziraHzRGgAravAstoSpatiH, SaTatarkodadhimandaraH smarajayI cAritricUDAmaNiH / caJcaccandrakulAbdhicandrasadRzazcandrojjvalazrIyazAH, sa zrImAna vijayaprayuktatilakaH sarIzvaraH so'bhavata // 20 // yaH zrIsUrivaraH samatvamadadhad bhrAjiSNunA jiSNunA, lakSmIdakSakaTAkSapAtramatanupradyumnasampAdakaH / dadhe yena jinAdhirAjavacanazreNIdharitrI dhruvam , darpAndhoragaghorasAgarajalairAplAvyamAnA balAt // 21 // D:\ratan.pm5\5th proof
Page #399
--------------------------------------------------------------------------
________________ atha granthakArasya prazastiH ] tatpaTTAdhipatiH kSitIzatatibhiH stutyakramAmbhoruhaH, sUrizreNiziromaNiH sa vijayAnandaH kSamAbhRddhibhuH / svacchazrIstapagaccharAjyamakhilaM zAsti prazastAbhidhastIrthAdhIzapadAravindavilasadbhaktirvimuktipriyaH // 22 // AjanmA'pi rajaHprasaGgarahite ratnapradIpojjvale, vizvAmodisuvAsane zrutadhane cAturyacandrodaye / yaccetaHsadane nirastamadane svAdhyAyadauvArike, zrIdharmaH kSitipaH kSamAdigRhiNIvargaiH saha krIDati // 23 // yatkIrtyAdbhutametadadya vihitaM zubhraM sRjantyA jagat, kRSNazvetaruciH zritaH zriyamiyaM provAca zaGkAkulA / kastvaM tvaddayito na so'sitatanurnUnaM sa eva priye, dampatyoritaretaraM sazapathaM klRptaH kalirnaikazaH // 24 // kaNThe sArasarasvatI hRdi kRpAnItikSamAzuddhayo, vaktrAbje mukhavastrikA subhagatA kAye kare pustikA / bhUpAlapraNatiH pade dizi dizi zlAghA'bhitaH sampadaH, itthaM bhUrivadhUvRto'pi vidito yo brahmacArIzvaraH // 25 // lakSmImIzvaratAM ca yaH paricitAmutsRjya bAlyAdapi, zrAmaNyaM zritavAnagaNyaguNabhRtpuNyapravINAzayaH / tatrajjhannaparAntikaM taditarA tvakSNA'pi nAGgIkRtA'pyetatpAdapavitragehisadane tiSThatyaho rAgitA // 26 // zIlaM yasya pare stuvanti matino'pyantarmano'bhISTadaH, kAle'sminnapi jAgradugramahimA yadgotramantrodbhutaH / niHzeSAgamavAridherapi sukhaM dattAvakAze hRdi, sthAtuM na prabhuraGgajazciramidaM yasya trayaM citrakRt // 27 // eteSAmAdezAt samuccitaH pravacanAdayaM granthaH / zrIhIravijayagaNapatizizupAThakakIrttivijayena // 28 // D:\ratan.pm5\5th proof [ 339
Page #400
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3] saMzodhitazca suvihitacUDAmaNirAmavijayabudhaziSyaiH / zrIdevavijayavAcakavRSabhaiH kovidakulottaMsaiH // 29 // kiM cAtra lekhanazodhanaviSaye yatnaM cakAra macchiSyaH / vinayavijayAbhidhAnaH, prathamAdarzaM ca sa lilekha // 30 // yadyapi mayA tu kiJcinnalikhitamatrAsti nUtanaM tadapi / kRtibhiH zodhyaM dharmapraNayAdavicAritaM yadiha // 31 // iyadAgamoktayuktipracayAdyadupArjitaM mayA sukRtam / tena mamAstu viziSTA, nirantaraM bodhibIjAptiH // 32 // asmillakSavipakSapakSatimikagrAsAgrahaprasphuratsatpakSaughatimiGgale kalajaya zrImandire sundare / udyadbhUrivicAracArulaharIpravyaktayuktyAvalImuktAH svacchajale ciraM maNigaNaiH krIDantu te dhIvarAH ||33|| yAvaddivyavadhUvilAsarasikaH svarbhogabhaGgIsukhaM, jambhArAtirasau bhunakti bhagavAnudbhUtabhAgyAdbhutaH / tAvatsarganirargalAntaratamaH stomapraNAzakSamaM, zastaM zAstramidaM nirastaduritaM pRthvItale nandatAt // 34 // yAvadvyomataraGgiNIjalamilatkallolamAlAlasaddigdantAbalakIrNavarNyasalilA sekapraNaSTazramam / jyotizcakramanukrameNa nabhasibhrAmatyajastraM kSitau, tAvannandatu zAstrametadanaghaM vidvajjanAnandanam // 35 // *darzanahimakaragaganagraiveyakasaGkhyavatsare jAtaH / Azvinasiti turyAyAM, yatnaH saphalo gurumahimnA ||36|| // iti prazastiH // ... // iti zrIvicAraratnAkaraH samAptaH // [ zrIvicAraratnAkaraH 1690 vi.saM. D:\ratan.pm5\5th proof
Page #401
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTAni [1] prathamaM pariziSTam zrIvicAraratnAkare AgamAdipAThadInAmakArAdyanukramaH // pAThaH sthAna pRSTakA [a] 258 328 301 243 235 229 198 256 akaeNaM kannavivaresu kappAsagarUveNaM agreraprAdurbhUtatvena... accaNaM sevaNaM ceva, ajiNasalomaM jatiNaM, ajjhappavisohIe, aTThamipakkhie mottuM, aTThasayA maNanANINaM aNAulacitte asuhakammakkhavaNaTThA aNukaMpA 1 saMgahe 2 aNuttarovavAtiyadevA NaM aNNattha vasudevanaMdaNeNa atthi NaM bhaMte ! asurakumArANaM atthi NaM bhaMte ! sadA samitaM atthuppattI asarisaatra ziSyaH praznayatiatra zrAddhajIte tu... atrAntare kumArasya, atha sAdhubhirnakhA... adAyaM pehamANe maNUse addhanibuDDe sUre, addhANa niggayAdI, anantanAthasyeha catuHpaJcAzad annatto va kavADaM, [ma.ni./mU.1384madhye] [jambU.pra.vRttau] [zrAddhavi./18gA.] [ni.bhA./3999gA.] [oghani./gA.1066] [utta./a.16vR.] [jJAtAdharme] [ma.ni./mU.592madhye] [sthA.10/952sU.] [prajJA./33 pade] [utta./a.2/gA.29vR.] [bhaga./za.3/u.2/170sU.] [bha.1/u.6] [vya.bhA./322gA.] [ga.pra./135vRttau] [zrAddhajItasUtre] [ haimaRSabhacaritre] [ yatijItavRttau] [ prajJA./15-427sU.] [ zrA.vi./pra.2] [bR.ka.bhA./2350gA.] [sama.vRttau] [bR.ka.bhA./2351gA.] 205 224 76 312 278 298 322 204 331 159 315 267 205 267
Page #402
--------------------------------------------------------------------------
________________ [zrIvicAraratnAkaraH 335 251 216 323 271 131 243 240 317 204 342] annannadesANa samAgayANaM, annayA navame puvve paccakkhANe appaDilehiyadUse, appattakAri nayaNaM, abbhaMtaramAlinne abbhuTThANe viNaye, abhayaM supattadANaM, amaNuNNadhaNNarAsI, ammaDassa No kappar3a ayaeligAvimahisIayaso pavayaNahANI arikhanemissa aMte dhamma arke'rddhAstamite, arddhamAsikI saMlekhanA alieNa va sacceNa vA, avatANagAdiNillomaM avare NathikavAdiNo vAmalokavAdI bhaNaMtiavahAre divasato pasatthaMmi avAdIddharaNo nAhaM, avi kevalamuppADe, aviNaovahANeNaM ceva avidiNNovahi pANA, avvAulANa NiccoDuyANa aSTazatAni manaHparyavajJAninAM asaNAIyA cauro 4, asaNAIyA cauro 4, asive omoyarite, asurAdayo yAvadvanaspatikAyikA asogatarupAyavassa asyAnupadamevAtha, assi ca loe aduvA paratthA, aha kerisae puNNAiM ArAhai vayamiNaM? aha NaM bhaMte ! asaMjayabhaviyadavvadevANaM? [zrA.kR./206gA.] [ utta./a.3vR.] [ni.bhA./4001gA.] [vi.bhA./340gA.] [ni.bhA./6173gA.] [Ava./malaya.vR.] [upa.tara./6.taraGge] [vya.bhA./307gA.] [aupapAtika./50sU.] [ni.bhA./4003gA.] [ni.bhA./1623gA.] [Ava.bRhadbatau] [zrA.vidhau/vi.vi.] [jJAtAyAm] [zrA.vi.vRttau] [ni.bhA./4017gA.] [prazna./1-2/11sU.] [vya.bhA./246gA.madhye] [upa.si.vRttau/13pade] [bR.ka.bhA./5024gA.] [ma.ni./mU.600] [ni.bhA./3998gA.] [ni.bhA./6165gA.] [jJAtAyAm] [ ] [bR.bhA.6384] [ni.bhA./3355gA.] [prajJA./20padavRttau] [utta./a.23] [haimaRSabhacaritre] [sUya.zru.1/a.7/384gA.] [prazna.zru.2/a.3/38sU.] [bhaga..1/u.2/32sU.] 305 245 118 270 203 269 256 243 250 241 207 203 206 126 71 ratan-p\3rd proof 342
Page #403
--------------------------------------------------------------------------
________________ [1] prathamaM pariziSTam zrIvicAraratnAkare AgamAdipAThAdInAmakArAdyanukramaH // [ bR.ka.bhA./ 2357gA. ] [ catu:. / pra./58gA. ] [ da.zru./mU.44 ] [ da.zru./mU.47 ] ahavA jiNappamANA, ahavA savvaM ciya, ahAvarA aTThamA uvAsagapaDimA ahAvarA ekkArasamA uvAsagapaDimA - ahAvarA cautthA uvAsagapaDimAahAvarA chaTTA uvAsagapaDimA - ahAvarA NavamA uvAsagapaDimAahAvarA taccA uvAsagapaDimAahAvarA dasamA uvAsagapaDimAahAvarA doccA uvAsagapaDimA ahAvarA paMcamA uvAsagapaDimA ahAvarA sattamA uvAsagapaDimA ahi- sAvaya-paccatthisu ahigaraNakaDassa bhikkhuNo, ahivicchugavisakaMTagaaMto havaMti taruNI, aMtomuhuttamaddhA, AiNNamaNAiNNA, Au 1 jjovaNa 2 vaNie 3, AkarNya tadguruzuco vimalAdrimIyuH AgamasuavavahArI, AgArehi sarehi ya, ANayadevassa NaM bhaMte ! AyariyagilANANaM, AyariyovajjhAyassa NaM AyasamutthamasajjhAiyaM tu, AyArapakappadharA, AloyaMto etto, Avassayassa samae, AvIci 1 ohi 2 aMtia 3, AzukAreNa zUlAdinoparataH Azrayan dakSiNAM zAkhAM, [ A ] [ da.zru./mU.40 ] [ da.zru./mU.42 ] [ da.zru./mU.45 ] [ da.zru./mU.39 ] [ da.zru./mU.46 ] [ da.zru./mU.38 ] [ da.zru./mU. 41 ] [ da.zru./mU.43 ] [ bR.ka.bhA./ 2360gA. ] [ sUya. zru.1/a.2 /u.2 / 129gA. ] [ni. bhA. / 4010gA. ] [ bR.ka.bhA./ 2352gA. ] [ sUya. zru.2/a. 3 / 176 ni.gA. ] [ ni. bhA. / 896gA. ] [ ogha. bhA. / gA. 90 ] [ haima.mi. ] [ vya. bhA. / 318gA. ] [ vya. bhA. / 323gA. ] [ prajJA./21/521sU. ] [pra.sA./ dvA. 31/68 gA. ] [ sthA. 5/1-433sU. ] [ni.bhA. / 6166gA. ] [ bR.ka.bhA./ 693gA. ] [ vya. bhA. / 521gA. ] [ zrA.vi./pra.2] [utta./a. 15vR.] [ vya.sU. /u.4 ] [ zrAddhavidhau ] ratan-p\3rd proof 343 [ 343 265 290 260 261 259 260 260 259 260 259 260 260 266 15 244 267 28 238 231 199 275 279 162 320 48 250 293 281 315 228 328 301
Page #404
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ zrIvicAraratnAkaraH 254 344] AsavadAre nilaMbhittA, AsavadAre nilaMbhittA, AsavadAre nilaMbhittA, AMkapayittA aNumANayittA, 254 254 281 237 67 201 6 207 ikkaM pAuramANo, icceiyaM duvAlasaMgaM gaNipiDagaM icceiyAiM bhaMte ! cattAri icceyAI paMca mahavvayAI itazca nemiranujo, itastato'nveSayaMzca, iti caityaM vinirmApya, iti procya sa itthIsakkAraparIsahA ya iha jammi diNe sAvao iheva jaMbuddIve dIve bhArahe vAse isiM hassapaMcakkharuccAraNaddhAe iMdiyamANe vi tayaM 206 205 203 318 307 [ma.ni./mU.341] [ma.ni./mU.343] [ma.ni./mU.340] [vya.bhA./523gA.] [i] [ni.bhA./765gA.] [sama.223sU.] [prajJA/12 pade] [AcA.zru.1/a.1/u.7/62sU.va.] [nemicaritre] [ haimaRSabhacaritre] [haimaRSabhacaritre] [ upa.si.vRttau/13pade] [AcA.niryuktau] [zrA.vi.parvakRtyAdhikAre] [anta.sU.] [ prajJA./36/621sU.] [vi.bhA./343gA.] [3] [oghani./gA.1064] [oghani./gA.1065] [ upa.tara./6.taraGge] [oghani./gA.1067] [ni.bhA./4051gA.] [o.ni./60gA.] [vya.bhA./314gA.] [zrAddhavidhau] [vya.bhA./2571gA.] [vya.bhA./809gA.] [upa.mA./karNikAvRttau] [bR.ka.bhA./2361gA.] [jIvA./3pra.na.-u.3/123sU.] . 213 235 234 324 235 249 uggamauppAyaNasuddha, uggamauppAyaNAsuddhaM, uciyaM dANaM eyaM, uccAliyaMmi pAe, ucchuddhasarIre vA, uDubaddhe rayaharaNaM, uttadiNasesakAle upavAsapauruSyAdipratyAkhyAninastu uppannanANA jaha no aDaMti ubbhAvaNA pavayaNe, urdhvagatyA zatAnyaSTau uvaogaM hiTTavariM, uvavAeNa vA sAyaM, 321 273 302 284 283 204 267 139 ratan-p\3rd proof 344
Page #405
--------------------------------------------------------------------------
________________ 201 153 167 [1] prathamaM pariziSTamzrIvicAraratnAkare aagmaadipaatthaadiinaamkaaraadynukrmH|| [345 uvAsagadasAsu NaM [samavAyAGge] 309 [e] ee ukkoseNaM, [A.pa./40gA.] 289 ee bArasa iMdA, [ devendrastave] eesAmannayaraM, [ni.bhA./1621gA.] 240 eesiM NaM bhaMte ! cauvIsAe [bhaga.va.20/u.8/715sU.] ekassa donha tinha va, [prajJA./1-139] 153 ekA kaNhapakkhiyANaM vaggaNA [sthA.1-51sU.] 34 ekonaSaSTizatAni [samavAyA)] 202 ekkassa u jaM gahaNaM, [prajJA./1-136] ekkekkami uThANe, [bR.ka.bhA./2359gA.] 266 egayA guNasamitassa rIyato [AcA.zru.1/a.5/u.4/171sU.] 7 eguNavIsagassa u, [jambU./1-17.] etesAmaNNatare, [ni.bhA./6170gA.] 251 ettha ya jattha jattha [ma.ni./mU.591] ettha ya sahasammaiyAe [AcA.zru.1/a.1/u.1/ni.64] emeva ya samaNINaM, [ni.bhA./6169gA.] eyaM tu paMcamaMgalamahAsuakkhaMdhassa [ma.ni./mU.590] evaM khalu AiNNaM, [ni.bhA./898gA.] evaM caraNaMmi Thio, [ogha.bhA./gA.10] evaM tA savvAdisu, [ni.bhA./3358gA.] 241 evaM thuNittANa sa rAyasIho, [utta./a.20/gA.58] 199 evaM siMhaniSadyAkhyaM, [zatru.mA./6 sarge] 205 evamAkarNya sItendro, [haimavIra/10sarge] 200 [ o] ohinANasue buddhe, [utta.a.23/gA.3] 199 [ka] kaivihA NaM bhaMte ! cAraNA paNNattA? [bhaga.va.20/u.9/801sU.] kaThinA pRthvI zItAtapAdizastrayoge... [me.sU./piM.vi.vRttau] kanhalesA NaM bhaMte ! kaivannA? [bhaga.va.12/u.5/543sU.] kappai niggaMthANa vA [bR.sU./21] kappai niggaMthANaM avaMguyaduvArie [bR.ka./sU.15] 264 251 255 238 231 314 311 ratan-p\3rd proof 345
Page #406
--------------------------------------------------------------------------
________________ 346] kappakappI u sue kammaM parinnAya dasi dhIre, kamhANaM bhaMte! lavaNasamudde kamhA NaM bhaMte ! lavaNasamuhaM kahiNaM bhaMte! jaMbuddIve dIve kaMDU 1 abhattasaddhA 2, kAmaM duvAlasaMgaM, kAmaM dehAyavayavA kAlamaNaMtaM ca sue kutitthakutthe, kuMbhAralohakArehiM, kRSNajIvo'mamastrayodazastI keI nimittA tahiyA bhavaMti, kesavaaddhabalaM pannaveMti koTTiyachiNNe uddADha kharate khariyAsuM vA, khaMte daMte'mAi, khArammAI pukkhalasaMvaTTaMtA gacche sabAlavuDDhe, gabbhe 1 jamme 2 ya tahA, gaMgAdI sakkamayA, gaMDI kacchavi muTThiya, gahiesu rAyavarasAsaNesu gimitte jo ugamo, gihe dIvamapAsaMtA, guruhiDaNaMmi gurugA, gRhI catuvarSazatIM, gehaMte ciTThete, goyamA ! jo gilANaM paDiara goyaramagoare vA, [kha] [ga] ratan-p\3rd proof 346 [ vya. bhA. / 320gA. ] [ sUya. zru.1/a. 7/402gA. ] [ jIvA. / 3pra. / dIva. 223sU. ] [ bhaga.za. 3/3.3 / 183sU. ] [ jambU.vakSa.1/20sU. ] [ R.ma.sUtre ] [Ava./ malaya.vR.] [ ni.bhA./ 3353gA. ] [ ni. bhA. / 4015gA. ] [ zrIvicAraratnAkaraH 168 201 [ sUya. zru.2/ a. 6 / 188 - 189ni.gA. ] 32 [ ni.bhA./ 6172gA. ] 251 218 241 244 199 25 268 248 [sama. sU. ] [ sUya. zru.1/a. 12 / 544gA. ] [ bR.ka.bhA./5023gA. ] [ ni.bhA. / 4047gA. ] [ ni. bhA. / 4050gA. ] [ vya. bhA. / 522gA. ] [ upa.ra./9taraGge ] [ bR.bhA./ 4293 ] [ paJcA./9-31] [ ni. bhA. / 3354gA. ] [ ni. bhA. / 4000gA. ] [ jJAtA. / 1-8-86 / sU. ] [ ni. bhA. / 4046gA. ] [ sUya. zru.1/a.9 / 470gA. ] [ vya.bhA./2572gA. ] [ tilakA. da.vai.vR.] [ ni. bhA. / 3997gA. ] [bhaga. / zrAddhavidhau ] [ ni. bhA. / 4048gA. ] 276 17 148 79 249 281 314 310 328 241 243 100 248 19 285 207 243 309 249
Page #407
--------------------------------------------------------------------------
________________ [347 264 323 257 310 167 201 244 291 287 203 205 230 [1] prathamaM pariziSTam zrIvicAraratnAkare aagmaadipaatthaadiinaamkaaraadynukrmH|| [gha] gharakoiliyA sappe, [bR.ka.bhA./2354gA.] [ca] cauguru'Nate caulahu [zrA.jI./90gA.] cautthabhatteNa sAhijjai [ma.ni./mU.597madhye] cauddasa dasa ya abhinne [bR.bhA./1325] cauddasavAsassa tahA, [jambU./1-1vR.] caunhaM khalu bhAsANaM, [daza./a.7/16gA.] cauraMgavaggurAparivuDo vi [ni.bhA./4005gA.] caulahuyaM lahai muNI, [ya.jI./61ga.] causaMjhAsu na kIrai, [vya.bhA./3124gA.] cauhiM ThANehiM ahuNovavanne deve [sthA.4/3-345sU.] cakriNa: saptyAmeva gacchanti [daza.hA.vR./haimacaritre nava..] caturvarSavayA api pravayA [laghuvRttau] cattAri u aNuogA, [ogha.bhA./gA.5] cattAri jAi AsIvisA pnnnnttaa| [sthA.4/4-364sU.] cattAripaMca joyaNasayAI [sDagrahaNyAm] cattAri samaNovAsagA pnnnnttaa| [sthA.4/3-343sU.] cammammi salomammI, [ni.bhA./3996gA.] caraNapaDivattiheDaM, [ogha.bhA./gA.7] cittabhittiM na nijjhAe [daza./a.8/gA.55] ciMtA lohAgArie, [ogha.bhA./gA.9] culasIti sayasahassA, [bhaga.prAnte] ceDiyakoNikajujjhe [zrA.pra.vRttau] ceyaNamacittadavvaM, [vya.bhA./316gA.] cottIsaM buddhAisesA pnnttaa| [sama.34/110sU.] [cha] chaumatthamaraNa 11 kevali 12, [utta.a.15vR.] chakkAyANa virAhaNAM [ni.bhA./911gA.] chaDhei chaggevijjA, [saGagrahaNyAm] chappaiyapaNagarakkhA , [ni.bhA./766gA.] chavvariso pavvaio [RSimaNDale] 204 44 lh m G 0 0 WWWor lh 228 239 205 237 205 ratan-p\3rd proof 347
Page #408
--------------------------------------------------------------------------
________________ 348] [zrIvicAraratnAkaraH 245 244 290 287 291 244 313 295 251 329 314 153 295 [ja] [ni.bhA./4016gA.] [ni.bhA./4007gA.] [A.pa./229gA.] [vya.bhA./2671gA.] [bha.pa./32gA.] [sthA./938sU.] [ni.bhA./4008gA.] [ma.ni./mU.70] [ga.pra./72gA.] [ni.cUAm] [AcA.zru.1/a.3/u.1/111sU.] [AcA./a.1/u.3] [nizIthacUrNI ] [ prajJA./1-138] [ni.bhA./4245gA.] [vya.bhA./] [ogha.bhA./gA.8] [vi.bhA./103gA.] [Ava.hA.vandananiryuktau] [pAkSikasUtravRttau] [pra.sA.] [oghani./gA.1063] [vi.bhA./342gA.] [vya.bhA./312gA.] [bR.ka.bhA./2356gA.] [pra.sA./863gA.] [upa.tara./6.taraGge] [ma.ni./mU.623madhye] [aupapAtika./44sU.] [bhaga.va.3/u.3] [sUya.zru.1/a.11/516gA.] [ni.bhA./1347gA.] jai kAraNe salomaM tu jai tesiM jIvANaM, jai puNa bhattaparinnaM, jai vi ya lohasanANo jai so vi savvaviraI, jaNavaya 1 saMmaya 2 ThavaNA 3, jattiyamittAvArA jattha ya goama ! sAhU, jattha ya sannihiukkhaDa jadi daMtaaTThimaMsajarAmaccusovaNIe nare jalamagge sayajoaNa... jassa sacittarukkhassa jaha ayagolo dhaMto, jaha kAraNaMmi puNNe, jaha bAlo jaMpato jaha raNo visaesuM, jaha suhumaM bhAviMdiyajahaNNeNa vi tinni, jahaNNeNa vi tinni, jahaNNeNa vi tinni, jaM jujjai uvagaraNe uvagaraNaM jaM teNa paMcadhaNusayajaM saggahami kIDa, jANaMti jiNA kajjaM, jAvajjIvaM guruNo, jiNasAhusAhuNIe ya, jibbhakusIle se NaM aNegahA jIve NaM bhaMte ! asaMjae jIve NaM bhaMte ! sayA samiyaM je a dANaM pasaMsaMti, je appaNo asajjhAyaMsi 275 231 329 201 201 201 213 272 265 319 324 257 130 ratan-p\3rd proof 348
Page #409
--------------------------------------------------------------------------
________________ 241 17 [1] prathamaM pariziSTam zrIvicAraratnAkare aagmaadipaatthaadiinaamkaaraadynkrmH|| [349 je kei aNuvahANeNaM [ma.ni./a.3] 255 je kei NAliyAbaddhA, [prajJA./1-123] 152 je gihivatthaM pariheti, [ni.sU./757] 248 je je sarisA dhammA, [ni.bhA./3357gA.] je dhammaladdhaM vinihAya bhuMje, [suya.zru.1/a.7/401gA.] je bAyare vihANA [AcA.zru.1/a.1/u.2/ni.79]4 je bhikkhU annautthieNa vA [ni.sU./786gA.] 249 je bhikkhU avihIe vatthaM [ni.sU./49] 293 je bhikkhU uvagaraNaM [ni.bhA./4204gA.] 250 je bhikkhU gihiNisejjaM vAheti [ni.sU./758gA.] je bhikkhU ThavaNAkulAti [ni.sU./217sU.] je bhikkhU muhavannaM kareti, [ni.sU./724] je bhikkhU vatthassa egaM [ni.sU./47] je bhikkhU vatthassa egaM [ni.sU./50] 293 je bhikkhU vatthassa paraM [ni.sU./48] je bhikkhU vatthassa paraM [ni.sU./51] 293 je bhikkhU vA bhikkhUNI vA [ni.sU./303] je bhikkhU vA bhikkhUNI vA [ni.sU./305] 294 je bhikkhU vA bhikkhUNI vA [ni.sU./306] 294 je bhikkhU salomAiM ahiDhei [ni.sU./751sU.] je yAvanne tahappagArA [prajJA./1-42sU.] 151 je lahusaeNa sItodagaviyaDeNa [ni.sU./79sU.] 238 jeNeva sAvatthI NagarI [rAjapraznyAm] jo jArisao kAlo [A.pa./39gA.] 289 jo puNa AhAraposaho [pau.pra./ji.va.sUrikRta] jo bhaNai natthi dhammo, [tIrtho.prakIrNake] 317 jJAnadravyaM hi devadravyavanna [zrAddhavidhau] 303 [Tha] ThavaNakulAo duvihA, [ni.bhA./1617gA.] 240 [Na] Natthi ya si aMgamaMgA, [AcA.zru.1/a.1/u.2/ni.98] 5 Navavihe punne pnntte| [sthA.9/676sU.] 243 200 310 ratan-p\3rd proof 349
Page #410
--------------------------------------------------------------------------
________________ 350] NANIkammassa khayaTThaNikkhamma dINe parabhoyaNaMmi, NiggaMthaM ca NaM gAhAvaikulaM NibaMbajaMbukosaMba [zrIvicAraratnAkaraH [oghani./gA.1069] 236 [sUya.zru.1/a.7/405gA.] [bhaga.va.8/u.6/406sU.] [prajJA./1-39] [ta] [rAjapraznIya./61sU.] 135 [rAjapraznIya./41sU.] [ rAjapraznIya./12sU.] [sthA.3/2-162sU.] W0 WW 258 323 244 301 205 tae NaM kesIkumArasamaNe cittaM tae NaM tassa sUriyAbhassa tae NaM se pAittANiyAhivaI deve tao therabhUmIo pnnnnttaa| tao na kappaMti vAittae (tao avAyaNijjA pnnnnttaa|) tao bhaNiyaM nAileNaM tao sehabhUmIo pnnnnttaa| tajjoNiyANa jIvANa taNapaNagaMmi vi dosA, tataH pavitramRdugandha... tataH zuciH zvetavAsAH, tataH suyatnena tate NaM sA cittagaraseNI tate NaM kesIkumArasamaNe paesiM tate NaM tuma mehA! tate NaM sA kAlI ajjA tate NaM sA dovaI tate NaM sA dovatI tate NaM sumuhe gAhAvatI tate NaM se paMDurAyA tate NaM se vijae deve tate NaM se subAhukumAre tato ghRta-1 ikSurasa-2 tato vijJAtanirdoSatato'rhadbhaktibharito, tattha jai desao AhAraposahio tattha NaM dasasahassA u 302 100 136 98 [sthA.3/4-217sU.] [ma.ni./mU.677madhye] [sthA.3/2-162sU.] [zrAva.di./227gA.] [ni.bhA./4009gA.] [zrAddhavidhau] [zatru.mA./6sarge] [zrAddhavidhau] [ jJAtA./1-8-91sU.] [rAjapraznIya./78sU.] [jJAtA./1-1-17/38sU.] [jJAtA./2-1-1/220sU.] [jJAtA./1-16/171sU.] [jJAtA./1-16/175sU.] [vipAka.zru.2/a.1/37sU.] [jJAtA./1-16/174sU.] [jIvA./3pra./dIva./79sU.] [vipAka.zru.2/a.1/37sU.] [zrAddhaviddhau] [ haimaRSabhacaritre] [za.mA./5sarge] [prati.avacUrNI ] [bhaga.va.7/u.9] 105 102 104 128 103 146 129 302 204 205 309 200 ratan-p\3rd proof 350
Page #411
--------------------------------------------------------------------------
________________ [351 145 317 mmm 305 304 273 305 254 311 303 236 201 335 [1] prathamaM pariziSTam zrIvicAraratnAkare aagmaadipaatthaadiinaamkaaraadynkrmH|| tattha NaM bahave vANamaMtarA [jIvA./3pra.] tatra sthavirakalpe [nizIthacUrNI ] tathA antyAvasthAyAM pitrAdInAM [zrAddhavidhau] tathA RNasambandhe hi [zrAddhavidhau] tathA devAdideyaM samyagevArNyam, [zrAddhavidhau] tathA svagRhacaityaDhaukita [zrAddhavidhau] tappaDivakkhe khette, [vya.bhA./313gA.] tayaNu harisullasaMto [ce.vaM.ma./194gA.] tayA vee khaNaM baMdhe, [ma.ni./mU.342] tarugirinadIsamuddA [bR.sU./2429] tasmAddevajJAnAdeyaM kSaNamapi na sthApyam, [zrAddhavidhau] tassa asaMceayao, [oghani./gA.1070] taha ussagojjAyA, [prati.sAmAcAryAm] taM atthaM taM ca sAmatthaM, [zrA.kR./205gA.] taM pariNAya mehAvI [AcA.zru.1/a.1/u.7/62sU.] tahA sAhusAhuNIsamaNovAsaga [ma.ni./mU.598apUrNaH] tA evaM khalu jaMbU ! [anuttaro.sU.] tA kahaM te tAragge Ahiteti vadejjA [sUrya./prA.10-prA.prA.9/52sU.] tA kahaM te nakkhattasaMThitI Ahiteti vadejjA? [sUrya./prA.10-prA.prA.8/51sU.] tA caMdavimANeNaM kiM saMThie paNNatte? [candra./18/122sU.] tAvamativizuddhaM, [RSi .a.vR./gA.1] tAvadAvasathadvAre, [padmA.kAvye/13sarge] tigamAIyA gacchA, [bR.sU./1630] tiNNi pasaI u lahugaM [ni.bhA./895gA.] tiNha sahassapuhuttaM, [Ava./malaya.vR.] tiNha sahassamasaMkhA, [Ava./malaya.vR.] tiNhaM duppaDiyAraM samaNAuso ! [sthA.3/1-143sU.] titthakarAiyapUaM [vi.bhA./1219] tinni u vArA jaha daMDiyassa, [vya.bhA./321gA.] tiriesu aNuvaTTe, [Ava./malaya.vR.gA.44] tivarisapariyAyassa u, [ jambU./1-1vR.] tihiM ThANehiM appavuTTikAe siyaa| [sthA.3/3-189sU.] tihiM ThANehiM jIvA appAuttAe [sthA.3/1-133sU.] 257 202 176 174 170 206 204 311 313 277 ratan-p\3rd proof 351
Page #412
--------------------------------------------------------------------------
________________ 352] [zrIvicAraratnAkaraH tIe vi tAsiM sAhaNINaM samIve [utta.a.9vR.] 228 tIriyaubbhAmaNato ya, [vya.bhA./808gA.] 282 tIse NaM maNipeDhiyAe uvari [rAjapraznIya./39sU.] 134 tIhiM ThANehiM saMpannehiM [sthA./3sthA .u.1] [utta./a.11/14gA.] 334 te hammamANA Narage paDaMti, [sUya.zru.1/a.5/u.1/311gA.] 15 teNa kAleNaM teNaM samaeNaM tuMgiyANAmaM [bhaga.va.1/u.5/130sU.] 74 teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM caMpAnAma [anta./8-1/48-49-50sU.] 114 teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM rAyagihe Nagare [anuttaro.varga:3/a.1/11-12sU.] 116 teNaM saDDhageNaM harivaMsatilaya [ma.ni./mU.682madhye] 258 tesiM NaM bhaMte ! jIvANaM jAtikulakoDIjoNI [jIvA./3pra./ti.u.1/131sU.] ta..1/131sU.] 140 trailokyaM yacchasi tvaM cet, [upa.si.vRttau/13pade] 203 [tha] thaMDilla asati addhANu [ni.bhA./1918] 312 [da] dakkhApANAIyaM, [nA.ga.pratyA.bhA.] dakkhinnadayAluttaM, [A.pa./311gA.] 289 dayAvaraM dhammaM duguMchamANo [sUya.zru.2/a.6/782gA.] 33 davvAdicaurabhiggaha, [vya.bhA./305gA.] 270 davve bhAve bhattI [vya.bhA./2670gA.] dasakappavvavahArA, [jambU./1-1vR.] dasavAsassa vivAho, [ jambU./1-1vR.] dasavihA sAmAyArI pnnnnttaa| [bhaga./25-7-960] dasavihe dANe pnntte| [sthA.10/951sU.] dasavihe pAyacchitte pnnnntte| [bhaga./25-7-961] dasahi ThANehiM saMpanne aNagAre [bhaga./25-7-959] dahyamAnAstrayo'pyuccaiH [hai./tri./parva/7] daMsaNa-nANa-carittaM, [bR.ka.bhA./4553gA.] daMsaNiyAraM kuNai [ga.pa./132gA.] 296 daMsaNiyAraM kuNaI [ga.pra./132gA.] daMsaNiyAraM kuNaI, [ga.pra./132gA.] dANe abhigamasaDDhe [ni.bhA./1620gA.] 313 296 296 240 ratan-p\3rd proof 352
Page #413
--------------------------------------------------------------------------
________________ [1] prathamaM pariziSTam zrIvicAraratnAkare aagmaadipaatthaadiinaamkaaraadynkrmH|| [353 290 244 253 221 232 240 309 21 245 dAhiNakucchIpurisassa, diTThasalome dosA, duppaDikaMtANaM niyayakammANaM Na dullahA u muhAdAI, duvihA khalu paDilehA, duvihA louttariyA, duvihe dhamme paNNatte duhao vi te Na bhAsaMti, dUppaDilehiyadUsaM devapurisassa NaM bhaMte ! deviMdacakkavaTTI, deve NaM bhaMte ! mahiDDie jAva devesu aNuvaTTe, desaM khittaM tu jANittA do disAo abhigijjha do vAre vijayAisu, dovaI vi rAimaIsagAse draupadI paJcamakalpaM gtaa| draupadyA sukumAlikAbhave 138 284 216 293 35 [tandu.pra./16gA.] [ni.bhA./4011gA.] [ma.ni./mU.336-3337] [daza./a.5-u-1/gA.100] [oghani./gA.403] [ni.bhA./1619gA.] [sthAnA)] [sUya.zru.1/a.11/517gA.] [ni.bhA./4020gA.] [jIvA./2pra./63sU.] [vya.bhA./2569gA.] [bhaga.va.18/u.7/745sU.] [Ava./malaya.vR.gA.45] [ga.pra./14gA.] [sthA.2/1-76sU.] [Ava./malaya.vR.] [utta./a.2] [jJAtAdharme] [ haimanemicaritre/za.mA./ zIlataraGgiNyAm] [nemicaritre vandAruvRttau] [dha] [bhavabhAvanAvRttau] [pArzvacaritre-kalpasUtre] [ni.bhA./6167gA.] [na] [zrAddhavidhau] [oghani./gA.1068] [zrA.vidhau.vi.vi.] [vi.bhA./341gA.] [sUya.zru.2/a.5/711gA.] [lali.vi.hA.vR.] 216 199 199 dvArikAyAM neminAthe sati 204 206 dhammatthaM mottUNa dhAyaipAyavassa ahe dhotaMmi ya Nippoggala 206 202 250 na ca dukUlaM... na ya tassa tannimitto nakSatreSu samagreSu, naNu bhamiyamussayaMgula natthi baMdhe va mokkhe vA nanu vaMdaNavattiyAe... 235 316 212 324 ratan-p\3rd proof 353
Page #414
--------------------------------------------------------------------------
________________ 000m orror mp 295 354] namivinamINaM jAyaNa namo baMbhIe livIe navakAreNa jahannA navamo ANayaiMdo, nAUNa veyaNijjaM, nAgakumArebhyo'pyuddhRto nAgavallIdaleSu nAvathalalevaheTTA, niggaMthadArapihaNe, niviaaTThamayaTThANe nityaM parvasu vA varSamadhye nihosa sadose vA nippatta kaMTaille, nisajja'sati paDihAriya, nissaMkiya 1, nikkhaMkhiya 2, nemevarSazatenAgre, naivaM vo yudhyamAnAnAM, no kappai niggaMthANa vA no kappai niggathANaM vA 311 274 [zrIvicAraratnAkaraH [A.ni./hA.vR.] 202 [bhaga.va.1/u.1/1sU.] [pra.sA./92gA.vRttau] [ devendrastave] [oghani./gA.406] [vasudevacarite] 207 [zrAddhAvidhau] 317 [ni.bhA./4246gA.] [bR.ka.bhA./2353gA.] 264 [gacchA.pra./42gA.] 318 [zrAddhavidhau ] 305 [bR.sU./2428] [vya.bhA./308gA.] 271 [vya.bhA./315gA.] [utta./a.28/31gA.] 300 [tilakA.da.vai.va.] 207 [hai./tri./parva/7] 200 [bR.sU./20] [vya.sU./u.10] [pa] [vya.bhA./309gA.] 272 [bR.ka.bhA./2358gA.] [ga.pra./136gA.] 297 [nirayA./a.1/5-6-7sU.] 178 [sthA./sama./sU.] [ni.bhA./3356gA.] 241 [candra./18/126sU.] [vya.bhA./319gA.] 276 [bR.ka.bhA./4818gA.] [A.pa./226gA.] [sUya.zru.1/a.9/456gA.] [ni.bhA./4002gA.] [RSi.sU.] 311 293 266 198 paDikuTellagadivase, paDiNIya teNa sAvaya paDhaMtu sAhuNo eyaM paDhamassa NaM bhaMte ! paDhamitthavimalavAhaNa paNNavaNe u uvehaM, pabhU NaM bhaMte ! caMde joisiMde pamhaDhe paDisAraNa, payachanna asati niNhava, paragacchaAgayassa u, paramatte annapANaM, palhavira koyavira pAvAra3, pavvaio jo mAyA 172 268 0 0rm or ratan-p\3rd proof 354
Page #415
--------------------------------------------------------------------------
________________ [1] prathamaM pariziSTam zrIvicAraratnAkare AgamAdipAThAdInAmakArAdyanukramaH // paMca mahAkallANA, paMcadasa kulagarA paMcamahavvayaparipAlayANa, [ paJcA. / 9-30 ] [ jambU.pra. ] [ upa.tara./6.taraGge ] paMcavihe vavahAre paNNatte / paMcahi ThANehiM AyariyapaMcahi~ ThANehiM chaumatthe udinne paMcahi ThANehiM kevalI udinne paMcahi ThANehiM niggaMthe niggaMthiM giNhamANe vA pAkSikacAturmAsikasAMvatsarikANi..... pADijja va bhiMdejja, [ sthA. 9/832sU. ] [ sthA. 5 / 2-477sU. ] [ sthA. 5 / 1 - 443sU. ] [ sthA. 5 / 1 - 443sU. ] [ sthA. 5 / 2-475sU. ] [ zrA.vi./parvakRtyAdhikAre ] [ni.bhA. / 4205gA. ] [ suya.zru.1/a.9/454gA. ] [ oghani./gA. 404] [ zatru mAhA. ] [ vR.zatruM.mA./ 3sarge ] [ AcA. zru.1/a.1 /u.2/ni. 97] re pANahAu ya chattaM ca, pANehiM u saMsattA pANDavAnAmanuprApuH, pAtAlavibhuranyedyuH, pAyaccheyaNabheyaNa, pAsatthAINaM puNa, puTThe reNuM va tami puTThe suNai saddaM, puttaMjIvaya'riTTe, pupphaphalaM kAliMgaM [ A.pa./227gA. ] [vi.bhA./ 337gA. ] pupphA jalayA thalayA ya, pUiyaniMbakaraMje, potthagajiNadiTTaMto prajJaptimukhyAH prItena prabhuNA'pyaJjalIkRtya prabhuNA'pyaJjalIkRtya, [ pha] pharisANaMtaramattappaesa bahigamaNe caugurugA, bahujaNe NaM bhaMte ! aNNamaNNassa [ba] ] [ Ava.ni./5gA. ] [ prajJA./1-40 ] [ prajJA./ 1 - 130 ] [ prajJA./1-122 ] [ prajJA./1-41] [ ni. bhA. / 4004gA. ] [ upa.mA./karNikAyAm ] [ padmA.kAvye/13sarge ] [ haimaRSabhacaritre ] [vi.bhA. / 339gA. ] [ vya. bhA. / 2542gA. ] [ bhaga.va. 7 /u. 9 / 375-376sU. ] ratan-p\3rd proof 355 [ 355 328 198 324 55 54 50 50 52 316 250 18 232 199 203 4 290 211 208 151 152 152 151 244 203 204 204 211 283 80
Page #416
--------------------------------------------------------------------------
________________ 356] bahusuhumabhAvugAI, baMbhassa hoi'guttI, bArasavAsassa tahA, bArasahiMto sottaM, bAsaaMguladIhA, bitiyapadaM gelaNNe bitiyapayaM tu gilANe biMTaM maMsakaDAhaM 239 153 203 245 bhaktisthairyAmiti jJAtvA, bhaggaghare kuDDesu a, bhattapariNagilANe bhattAmAse leve, bhayavaM bIyapamuhAsu paMcasu bhAvaccaNamuggavihAriyA ya, bhAvasamosaraNaM puNa, bhuttassa satIkaraNaM [zrIvicAraratnAkaraH [vi.bhA./338gA.] 211 [ni.bhA./4049gA.] 249 [jambU./1-1vR.] 167 [vi.bhA./348gA.] [o.ni./61gA.] [ni.bhA./912gA.] [ni.bhA./4013gA.] 244 [prajJA./1-131] [bha] [upa.si.vRttau/13pade] [vya.bhA./306gA.] 271 [ni.bhA./4019gA.] [ni.bhA./897gA.] 238 [ma.ni.sU.] 312 [ma.ni./mU.517] 255 [sUya.zru.1/a.12/117ni.gA.] 22 [ni.bhA./4012gA.] 244 [ma] [upa.tara./6.tara)] 324 [prajJA./12-440sU.] 155 [bhaga.va.18/u.7/744sU.] [vasudevahiNDi/khaNDa-1] 204 [jJAtAyAm] [praznavyAkaraNe] 198 [zrA.jI./89gA.] 322 [ da.vai.tilakA.vR.] 207 [paJca.bhA./752gA.] 288 [sthAnAGgavRttau] 317 [ni.bhA./899gA.] 238 [vya.bhA./469gA.] 279 [oghani./gA.1062] 233 88 202 maMdANa TuMTANaM, maNussA NaM bhaMte ! mayAdi samaNe bhagavaM mahAvIre mandodarIrAvaNayoH mallinAthasya viMzatizatAni mallissa NaM arahao mahupaMcuMbariphalappupphAi mAhendre'gAcchivAdevI, muttanirohe cak, mullajuaMpuNa tivihaM muhanayaNacalaNadaMtA, mUlaguNadaiyasagaDe, mokkhaTTA nANAI ratan-p\3rd proof 356
Page #417
--------------------------------------------------------------------------
________________ [357 318 207 306 327 320 160 306 207 287 285 198 [1] prathamaM pariziSTam zrIvicAraratnAkare aagmaadipaatthaadiinaamkaaraadynukrmH|| [ya] yathA nirupamA'cintya... [pra.sA./41dvAre] yadA kila nemiH [gacchA.prakIrNakavR.] yadi ca prAk kenApi [zrA.vi.dinakRtyAdhikAre] yadi trividhAhAra upavAsa... [bhA.avacUrNI ] yaH pratidinaM dvayAsanaM karoti... [zrAddhavidhau] [ra] rayaNappabhApuDhavInerae NaM bhaMte ! [prajJA./20-5/505sU.] rAjAdestu vidhApiyatuH [yo.zA./pra.3vRttau] rAjImatyA api tathA, [ da.vai.tilakA.vR.] rAyagihe jAva evaM vayAsI [bhaga.va.18/u.8/749sU.] rAyagihe jAva evaM vAyasI [bhaga.va./12u.6/546sU.] rAyA iva titthagaro, [vya.bhA./3104gA.] rAyAmaccapurohiya, [vya.bhA./2602gA.] ruppiNIpAmokkhANaM battIsAe [jJAtAdharme] rUpakamAnamanekArthAvacUrNI [kalpavRttau/khaMDa-2] [la] laddhaDhe gahiyaTe [rAjapraznIye] lahuyAlhAdIjaNaNaM [vya.bhA./317gA.] louttaraMmi vi ThiyA [ni.bhA./1622gA.] lokottaradevagataM... [zrA.prati.gA.6vRttau] logAgAsapaese [prajJA./1-140] loguttaraparihAro duviho, [vya.bhA./211gAthAyAm ] [va] vajjavhassa rAmeNa, [zrA.kR./208gA.] vatthannapANAsaNakhAimehi, [zrA.kR./207gA.] varSANi 12000 [hemanemicaritre] varSANi 55000 [vasu.hiNDau/puSpa.vRttau] vase gurukule niccaM [utta./a.11/gA.14] vaMdAmi nemisIsaM [RSi./35gA.] vijayavejayaMtajayaMtaaparAjiesu NaM bhaMte ! [prajJApanAyAm] vijayavejayaMtajayaMtaaparAjiyANaM bhaMte ! [sama.sU.] 317 309 275 240 326 153 270 335 335 206 206 000 000 198 ratan-p\3rd proof 357
Page #418
--------------------------------------------------------------------------
________________ 203 201 358] vidyAH SoDazasahasrANi vivAhapannattIe caurAsIpayasahassA vivAhapannattIe dolakkhA, vividhAbhigrahapUrvaM, vihiNA jo u coei vIrasya dIkSAparyAyaH 42 varSANi vIrasyAyuAsaptativarSANi sAdhikAni vIrasyAyuAsaptativarSANi vetrAsanasamo'dhastAt, 202 202 313 301 zAli 1 vrIhi 2 godhUma 3 zuciriti-malotsarga... zrIvIrAntike pravajyASTavArSiko zrutvA tAM dezanAM bhartuH, zreyAMso jAtismaraNAd, 199 [zrIvicAraratnAkaraH [vR.za.mA./3sarge] [samavAyA)] [nandIsUtre] [haimavIra.] [ga.pra./24gA.] 293 [kalpe] 204 [samavAyAle] [kalpasUtre] [yo.zA./pra.4/105zlo .] [za] [bhaga.va.6/u.7] 330 [zrAddhavidhau] [RSi./avacUrNI ] 205 [ haimavIra.] [padmA.kAvye/13sarge] 204 [sa] [RSi.a.va./gA.1] 206 [ni.bhA./1917] [ga.pra./10gA.] [ni.bhA./4244gA.] [utta.a.15vR.] [saMgha.sU.] [tandu.pra./18gA.] [samavAyA)] [bhaga./sa.12/u.9] [upA./a.1/10sU.] 107 [ jJAtA./a.1] [upA./a.1-15sU.] 109 [AcA.zru.2/cU.1/ a.7./u.1/489sU.] [ni.bhA./6168gA.] [prajJA./1-135] sa ca teSAM ghRtamamitaM, saccittarukkhamUle, sacchaMdayAriMdussIlaM satta u vAsAsu bhave, sattarasavihANAI, sattasu khittaviyaNA, sattAhaM kalalaM hoi, saptapaJcAzacchatAni saptasvapi narakeSu gacchanti samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdai samaNaM bhagavaM mahAvIraM samaNassa bhagavao mahAvIrassa samaNe bhavissAmi aNagAre mrrrrr 202 2 250 samaNo uvaNe va, samayaM vakaMtANaM, 153 ratan-p\3rd proof 358
Page #419
--------------------------------------------------------------------------
________________ 23 305 [1] prathamaM pariziSTam zrIvicAraratnAkare aagmaadipaatthaadiinaamkaaraadynukrmH|| [359 samiyAe saMjae bhAsaM [AcA. zru.2/cU.1/ __ bhAsejjataM jahA - egavayaNaM 1 a.4/u.1/466sU.] sambodhyaivaM dadau [haimaRSabha/tR.sarge] sammattacaraNasahiA, [Ava./malaya.vR.] sammattadesavirayA, [Ava./malaya.vR.] 217 sammattadesavirayA, [Ava./malaya.vR.] 219 sammattadesAvirayA, [Ava./malaya.vR.] 217 sammattassa suassa ya, [Ava./malaya..] 216 sammaTThiI kiriyAvAdI, [sUya.zru.1/a.12/121ni.gA.] sammasuamagArINaM [Ava./malaya.vR.] 218 sayaM ceva khoyarasaghaDagaM [Ava.cUrNI ] 204 sarasasurahicandaNeNa [zrAddhavidhau] 302 sarveSvapi niyameSu ca sahasA'nAbhogA [zrAddhavidhau] savisayabalattaM puNa, [ogha.bhA./gA.6] 231 savvaMgiyA usejjA [ni.bhA./1217] 297 savvajIvANaM piNaM akkharassa [nandI./136sU.madhye] savvajIvehiM suaM, [Ava./malaya.vR.] 220 savvadhamAruI yAvi bhavai [da.zru./mU.37] savvAhiM aNujutIhiM [sUya.zru.1/a.11/505gA.] 20 savvesiM jIvANaM, [ upa.tara./6.taraGge] sahasAraMtiyadevA, [paJcasaMgrahe] 200 saMkhAdIyA koDI, [vya.bhA./2570gA.] saMjamajAyAmAyavattiyaM [sUya.zru.2/a.2/647sU.madhye] 26 saMjhAgayaM 1 ravigayaM 2, [vya.bhA./310gA.] 272 saMjhAgayaMmi kalaho, [vya.bhA./311gA.] 272 saMti pANA udayanissiyA [AcA.zru.1/a.1/u.3-24/25sU.] 5 saMte balavIriyaparisakkAraparakkame [ma.ni./mU.1383madhye] saMthAragapavvajjaM, [bha.pa./33gA.] 291 saMthAraTugilANe, [ni.bhA./4014gA.] saMthArapavvajjaM, [A.pa./228gA.] saMvaccharaM suviNaM lakkhaNaM ca [sUya.zru.1/a.12/543gA.] saMvaravarajalapagaliya [nandI./15sU.] saMsajjai dhuvameyaM, [oghani./gA.405] 189 259 324 284 258 244 290 24 184 232 ratan-p\3rd proof 359
Page #420
--------------------------------------------------------------------------
________________ WWW 257 200 244 218 360] saMsattamasaMsattA, sANIpAvArapihiyaM, sAdhikAni sAvajjaNavajjANaM, sAhammiyANa vacchalaM, sAhAraNamAhAro, siMhAdirUpaivikRtaiH, siddhatthagajAleNaM, siya kAraNe pihijjA, siyA vege aNugacchaMti sItA janakarAjaputrI gIyate sIyAvei vihAraM suapaDivannA saMpai, suasamma sattayaM khalu, sugandhimadhurairdevyaiH, suNa paMcavihaM micchattaM suttAbhippAo'yaM, sutteNa sUciyaM ciya, suyaNANaMmi abhattI, sUyagamatagakulAI, se egaio samaNaM vA se kiM taM acitte? se kiM taM aNaMtarasiddhakevalanANaM? se kiM taM uvAsagadasAo? se kiM taM uvAsagadasAo? / se kiM taM kiriyAvAdI yAvi bhavati / se kiM taM ThavaNAvassayaM? se kiM taM pamANaMgule? se kiM taM louttariyaM bhAvAvassayaM? se keNaTeNaM bhaMte ! evaM vuccai caMde sasI? se jaM puNa jANejjA se jahA NAmae harae siyA, se NaM bhaMte ! tahA samugghAyagae [zrIvicAraratnAkaraH [oghani./gA.407] 233 [ daza./a.5-u-1/gA.18] 220 [samavAyAGge] 204 [ma.ni./mU.624] [zrA.kR./209gA.] 335 [prajJA./1-137] 153 [hai./tri./parva/7] [ni.bhA/4006gA.] [bR.ka.bhA./2355gA.] 265 [AcA.zru.2/a.5/u.5/174sU.] [padmacaritre ] 204 [ga.pra./14gA.] 293 [Ava./malaya.vR.] 217 [Ava./malaya.vR.] [zrAddhavidhau] 302 [ upamitibhavaprapaJca] 327 [vi.bhA./347gA.] 215 [sUya.sU.1/ni.21gA.] [ni.bhA./6171gA.] 251 [ni.bhA./1618gA.] 240 [sUya.zru.2/a.2/664sU.madhye] [anuyogadvArasUtre] 321 [nandI./87sU.] 184 [nandI./145sU.] [sama.222sU.] [da.zru./mU.36] [anu./11-12sU.] 191 [anu./270sU.] 195 [anu./28sU.] [bhaga.va.12/u.6/547-548sU.] 87 [AcA.zru.1/a.1/u.1-4sU.] [bhaga.va.3/u.3/181sU.] 78 [prajJA./36/320sU.] 164 27 190 65 259 193 ratan-p\3rd proof 360
Page #421
--------------------------------------------------------------------------
________________ [1] prathamaM pariziSTam zrIvicAraratnAkare AgamAdipAThAdInAmakArAdyanukramaH // se bhayavaM ! jeNaM keI sAhU vA bhikkhU vA bhikkhuNI vA sebhikkhU vA bhikkhuNI vA ahesaNijjAI [ma.ni./mU. 412- 413] [ daza./a. 4/15sU. ] [ AcA. zru.2/ cU. 1 / a. 5 /u.2/483sU. ] [ AcA. zru.2/ cU. 1 / a. 3 /u.2/456sU. ] sebhikkhU vA bhikkhuNI vA gAmA gAmaM dUijmANe vA bhikkhU vA bhikkhuNI vA jAva samaNe siyA [ AcA. zru.2/cU. 1/a.1/ bhikkhU vA bhikkhuNI vA se jaM puNa vatthaM jANijjA sevAvahe na bharataM, sesaM taheva jAva siddhAyataNA sesANaM jIvANaM, souM paDicchiUNaM, soUNa ya uvasaMto, 2 [ A.pa./ 310gA. ] [ vya. bhA. / 2604gA. ] [ vya. bhA. / 2603gA. ] [ ni. bhA. / 4018gA. ] soNiyapuvvAli solasadevIsahassA [ praznavyAkaraNe ] [ma.sa. prakIrNake] [ jambU./1-1vR. ] solasarogAyaMkA solasavAsAisu ya, sohammIsANA devA kerisayA vibhUsAe paNNattA ? [ jIvA. / 3pra. vai. u. 2 / 238sU.madhye ] 150 201 167 striyAH saMbhoge caturvidhAhAro [ zrAddhavidhau ] 318 hariyAla maNosila pippalI a, [ha] [ bR.ka./974gA. ] ... [ 361 254 222 ratan-p\3rd proof 361 12 u.10 / 393sU. ] [ AcA. zru.2/ cU. 1/ a. 5 /u. 1 / 481sU. ] [vR.zatruM.mA./3sarge ] [ jIvA./3pra./dIva./294sU.madhye ] 149 11 203 289 286 285 245 198 10 9 329
Page #422
--------------------------------------------------------------------------
________________ [2] 95 14 314 dvitIyaM pariziSTam zrIvicAraratnAkare aagmaadipaatthgtoddhRtpaatthaanaamkaaraadynukrmH|| uddhRtapAThaH sthAna pRSThakA [a] aisayacaraNasamatthA, [bhaga./20-9-8013.] akkhayaphalabalivatthAi [vicArasAre] 306 akkharalaMbheNa samA, [vi.bhA./143gA.] anajAnukarAMseSu 302 acchedyo'yamabhedyaH 125 aTuM vA heuM vA, [bR.bhA./6282gA.] 54 aTThapaeso ruago [pa.sthA./94gA.] aTThamachaTThacautthaM, [ ] 316 aTThamI cauddasI [mahAnizIthe] 316 aTThamI cauddasIsu 316 aTThArasa purisesuM 270 advaiva ya koDisayA, [prajJA./12-440vR.] 158 aNuvayamahavvaehi ya atarkitopasthitameva sarvaM, [ ] atavo na hoi jogo, [sthA.3/4/217vR.] attho tti jIe kajjaM, [bR.bhA./6286gA.] aditiH surasaGghAnAM, [lo.ni/58] adeve devabuddhiryA, [yo.zA.2/3] 326 addhakaviTThAgArA, [vi.va./108gA.] 171 addhanibuDDe sure [ ] adhikArivazAcchAstre [aSTa.2/5] Wc4 s 315
Page #423
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 2 ] dvitIya pariziSTam zrIvicAraratnAkare AgamAdipAThagatAddhRta annaM 1 pAnaM 2 ca vastraM 3 ca annesiM sattANaM, apakAriNi kopazcet, aparakkammo tavassI, apavarttate kRtArthaM api dvAdazame candre, appe vi pAramANi abhikkhaNaM nivvigaigayA ya abhyarthinaH pureNa tu, abhyudaye vyasane vA, arke'rddhAsti alieNa va sacceNa vA avahAre divasato avirayamaraNaM bAlaM, asaDheNa samAinnaM, asaDheNa samAinnaM asaNaM odaNa-sattuga asadAraMbhapavattA, asiNANaviyaDabhoI aha paTTavei sIsaM, aha puvvaM ciya keNai ahaM ca pRthivI pArtha ! ahigaraNaMmi kayaMmiya, AIsANAdamarassa AuttANaddhakaviTThAgAraM AgamasuyavavahAro AyaMguNavatthaM Ayariya 1 uvajjhAe 2, Avassayassa samae, AsI dADhA taggaya [ ] [ saM.pra./900gA. ] [ ] [ sthA. / 5 / 2- 459vR. ] [ ] [ ] [ sthA. 3/4/217vR. ] [ ] [ umA.pUjyapAdaiH ] [ umA.pUjyapAdaiH ] [vi.vi.] [ ] [ vya.bhA./246gA.madhye ] [ utta/ a. 5vR. ] [ sthA. 5 / 2- 459vR. ] [ ka. bhA. / 4499gA. ] [ sthA. / 3-1-133vR. ] [ paJcA./4/43 ] [ upA.sU./ 1 - 15vR. ] [ sthA. / 5 / 2-459vR. ] [ ce.vaM.ma./ 196gA. ] [ ] [ bR.bhA. / 6279gA. jIvA. ] [ A ] [ jIvA. 2/63vR. ] [vi.va./ 108gA. ] [ sthA./5/2-459vR. ] [pra.sA./1397gA. ] [ pra.vyA. / 2-3-38vR. ] [ ] [pra.sA./ 1501gA. ] 58 326 229 56 30 100 44 292 60 59 316 305 270 226 57 316 37 38 111 57 306 123 54 171 56 212 127 315 47
Page #424
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ zrIvicAraratnAkaraH 364] AsIdidaM tamobhUtaAhAre uvahI sejjA, 122 [lo.ni./65] [vya.bhA./4599gA.] [i] [vi.bhA./345/346vRttau] [bR.bhA./6242gA.] [ ] Wk 306 299 igavIsaM khalu lakkhA, iti esa asaMmANA itto ceva jiNANaM iha titthe aparimANA iha nayaNavisayamANaM, iha skandilAcAryapravRttau iharaha vi nANathabbhaiiMgiyadesaMmi Thio, iMdiyavisayavasagayA, 214 167 44 227 226 ugghAGa-porisiM jA uTThANaM vaMdaNaM ceva, uTThANAsaNadANAI, udyamAccArucitrAGgi!, uddiTTakaDaM bhattaM pi, upavAse tathA zrAddhe, ubhao pAsiM ca NaM ummAo khalu duviho, uvasameNa haNe kohaM, uvAsagadasAsu NaM uvAsagANaM ussuttamAyaraMto, ussehaMgulamegaM, [vi.bhA./345/346vRttau] [jyo.ka.vRttau] [sthA.3/4/217vR.] [utta./a.5vR.] [utta./a.5vR.] [3] [ ] [vya.bhA./4601gA.] [vya.bhA./4600gA.] [ ] [upA.sU./1-15vR.] [vi.bha.ca.] [ ] [bR.bhA./6263gA.] [ti.gA./1202] O r 000 mr mmm 0 [pra.sA./121gA.] [vi.bhA./340vRttau] [U] 104 212 UNaatirittamAsA, 296 [e] [ma.pa./322] [utta./a.5vR.] eaM paccakkhANaM, eaMsasallamaraNaM eka eva hi bhUtAtmA, 228 226 124 ratan-p\3rd proof 364
Page #425
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 2 ] dvitIya pariziSTam zrIvicAraratnAkare AgamAdipAThagatAddhRta ekavastro na bhuJjIta, eke prANAH prANino egarAI na hAvae guppAraNa io, gUNavIsa egUNavIsagassa u, etadiha bhAvayajJaH, emeva ya majjhimagA, evaM ukkoseNaM, evaM jA chammAsA, evaMvihe jagamI kaTispRSTaM tu yadvastraM, kaNTakasya ca tIkSNatvaM, kadruH sarIsRpANAM, kappasa ya nijjutti kammAI nUNaM ghaNa vayAro jo hoi karayalamahiassa vi karmaniSyando lezyeti, kahakahassa hasaNaM, kahamannaha gAe kaH kaNTakAnAM kaH kaNTakAnAM prakaroti taikSNyaM, kAma jAnAmi te mUlaM, kAryaM vitArendubale'pi puSye, kAlaH pacati bhUtAni, kAlakkameNa pattaM, kAle aNuppavAittA kAlo sahAva niya kila buddhaH svaziSyAn [ ] [ sUtrakRtAGge ] [ uttarAdhyayane ] [ bhaga. / 20-9-801vR. ] [ sthA.5/1-433vR. ] [ jambU./1-1vR. ] [ SoDa./6/14] [ vya. bhA. / 4606gA. ] [ upA.sU./1-15vR. ] [ upA.sU./1-15vR.] [ mAkaNDarSiH ] [ka] [ ] ] [ [ lo.ni./59] [ sthA. / 5 / 2- 459vR. ] [ sthA./5/2-477vR. ] [ ] [ ] [ ] [ bR. bhA. / 1296gA. ] [ ] [ lo.ni./ 16 ] [ lo.ni./ 96 ] [ ] [ ] [ zA.vA.sa./2/54] [ sthA.5/1.433vR. ] [ ] [ u.pa./ 164gA. ] [ zrutau ] ratan-p\3rd proof 365 301 7 307 95 49 167 38 42 112 112 124 301 121 123 56 55 41 229 35 72 306 23 125 30 100 23 49 49 126 26
Page #426
--------------------------------------------------------------------------
________________ 366] kRpaNe'nAthadaridre kRSNAdidravyasAcivyAt kevalaM gahvarIbhUte, bhUkam kokilakadambakasthaH kSutpipAsAzItoSNadaMza khaMdhami tassa sayaNaM, khuramuMDo loeNava, gAme egarAiyaM gAravapaMkanibuDDA, giddhAi bhakkhaNaM giddhapiTTha guNaNAe sattasayA, gRhAzrama dharmo gojUhassa paDAgA, golA ya asaMkhijjA, gosisAvali 1 kAhAra 2, ghittavvamalevakaDaM u cha ho u ekko, cautthachaTThaTThamakaraNaM caudasavAsassa tahA, caudasavAsassa tahA, caubhAgo 1 caubhAgo 2, camAsapaDikkamaNaM, cakSuH zrotramano'prApyakArI caturhRnta ] cakravartino cattAri devayA bhAgA, cattAriya koDisayA, [ umA.pUjyApAdaiH ] [ sthA./1-51vR. ] [ lo.ni./55 ] [ bR.bhA./ 1308gA. ] [ ] [ tattvA. 9/1] [kha] [ mAkaNDarSi: ] [ upA.sU./1 - 15vR. ] [ga] [ ] [ utta.a.5vR. ] [ utta.a.5vR. ] [ jIvA. 3 - 1 / 131vR.] [ ] [ sthA.3/4/217vR. ] [ ni.Sa. / 12] [ jambU. pra. / 316gA. ] [ gha ] [paM.ni./613gA. ] [ ca ] [ prajJA. / 12- 440vR. ] [ vya. bhA. pIThe133gA. ] [ jambU./1-1vR. ] [ sthA.5/1-433vR. ] [ [ tittho. pra. ] [ ] [ bhagavatyAm ] [vi.bhA. / 328gA. ] [ prajJA./ 12- 440vR. ] ratan-p\3rd proof 366 ] [ zrIvicAraratnAkaraH 59 34 123 73 331 30 124 112 296 226 226 142 28 44 154 175 291 157 316 167 49 93 316 208 5 11 156
Page #427
--------------------------------------------------------------------------
________________ 157 157 [ 2 ] dvitIya pariziSTa-zrIvicAra ratnAkare AgAdi pAThagatAddha, ta cattAri vicittAI, [pa.va./1574] 227 ceiyadavvaM duvihaM, [vicArasAre] 306 coyAlaM lakkhAiM, [ prajJA./12-440 vR.] 157 [cha] cha tiNNi tiNNi suNNaM, [prajJA./12-440vR.] chaTThIsattamIsuNaM puDhavIsu [ ] 16 chattitisupaMNaticapaM, [prajJA./12-440vR.] chappannA tinnisayA, [prajJA./12-440vR.] 158 chammAse Ayario, [vya.bhA./2021gA.] 319 [ja] jai pavisasi pAyAlaM, 16 jale viSNuH sthale viSNuH, [lo.ni./51] 123 jaM ajjiyaM samIkhallaehiM [jIvA.sU./74gA.] jaM jassa u pacchittaM [sthA.5/2-459vR.] jaM jaha bhaNiyaM sutte [bR.bhA./3315gA.] jaM jaha mollaM rayaNaM, [sthA./5/2-459vR.] jaM bhaNiyaM pajjattagajA jayamANassa bhave [piM.vi./102gA.] jANijja micchadiTThI [saM.pra./901gA.] 326 jAvaM ca NaM eyai veyai [ ] 62 jiNapUyA vibhavavuDDi je AdarisassaMto, [ni.bhA./4323] 160 je bhikkhU vA bhikkhUNI vA [ni.sU./1358gA.] 297 jeNaM jayA maNUsA [vi.bhA.vRttau] jeNa'nnayAi diTuM, [sthA./5/2-459vR.] jesimavaDDo poggala [sthA./1-51vR.] jo uttamehiM maggo, [bR.bhA./239gA.] jo saMjao vi eyAsu, [pa.va./1629gA.] jogavaM uvahANavaM [utta./a.11/14gA.madhye ] joNIsaMgahalessA [saM.gA.] 56 317 307 325 WOGG ratan-p\3rd proof 367
Page #428
--------------------------------------------------------------------------
________________ 368] [zrIvicAraratnAkaraH jhAyai paDimAi Thio, 111 NANassa kevalINaM, [jha] [ upA.sU./1-15vR.] [Na] [bR.bhA./1302gA.] [ta] [vi.bhA./3069gA.] [a.pra.bhu.mate] [lo.ni./56] [hemadI./216] 166 122 123 315 313 315 305 304 127 123 123 tohAraMbhAo, tattha surAsuranAragatatra tasya zayAnasya, tatrAdyaH puSkaro megho, tatrAdhomukhamallakasaMsthAna tadA ca virasA meghAH tayaNu harisullasaMto, tavateNe vayateNe tavasaMjamajogesuM, tasmin padme bhagavAn, tasminnekArNavIbhUte, tahArUvaM samaNaM vA taM ceva aNusajjaMte, tiga 1 tiga 2 paMcaga 3 tivarisapariyAgassa u, tivarisapariyAyassa u, tivihaM ca hoi duggaM, tivihe khalu uvassagge, tRtIyo ghRtameghAkhyaH, te duvihA titthayarA te vi ya maIvisesA teNa ya ghettuM hatthe, tesIi sayasahassA, to kasiNasaMjamaviU 335 177 [hemadI./199] [ce.vaM.ma./194gA.] [da.vai./a.5/u.2/43gA.] [pra.vyA./2-3-38vR.] [lo.ni./57] [lo.ni./54] [bhagavatIsUtre] [sthA./5/2-459vR.] [jambU.pra./308gA.] [sthA.5/1-433vR.] [jambU./1-17.] [bR.bhA.6183pU.] [bR.bhA./6269gA.] [hemadI./217] [nandI.cUAm] [vi.bhA./143gA.madhye] [mAkaNDarSiH] [ prajJA./12-440vR.] [ ] [tha] [jI.2/637.] [ ] 185 14 124 158 325 139 thAvarakAlukkoso thiraggahatthA daDhapANipAya ratan-p\3rd proof 368
Page #429
--------------------------------------------------------------------------
________________ [2] dvitIya pariziSTamA -zrIvi cA ra ratnAka re AgAdipA ThagatAddha ta 112 49 [da] [upA.sU./1-15vR.] [sthA.5/1-433vR.] [jambU./1-1vR.] [jambU./1-1vR.] [sthA.5/1-433vR.] [sthA.3-1-133vR.] [ upA.sU./1-15vR.] [ ] 167 167 49 37 111 270 126 davvaM puTTho jANaM, dasakappavavahArA, dasakappavvavahArA, dasavAsassa vivAho, dasavAsassa vivAho, daMtavaNaM taMbolaM, daMsaNapaDimAjutto, dANe abhigamasaDDhe dIpAdanyasmAdapi, duHkhaM sthAsyanti tiryaJco, duHpratikArau.... duviho u pariccAo duviho khalu abhiogo, devANaM bhaMte ! savve samAvannA? devesu uttamo lAbho, dehAinimittaM pi hu, do ghayapalA mahu palaM, do ya sayA chaNNauyA, druSpratikArau mAtApitarau 315 [hemadI./192] [pra.ra./71] [sthA.3/4/217vR.] [o.ni./931gA.] 307 41 156 [vi.bhA.329gA.] [paMcA./189gA.] [sthA/3/1.-143vR.] [prajJA./12-440vR.] [pra.ra./71] [dha] [a.pra./4/6] [ma.pa./321] [na] dharmArthaM yasya vittehA dhIreNa vi mariyavvaM, 307 227 301 [ ] 23 m na kuryAt sandhitaM vastraM, na daivamiti saJcintya na zarIraM pazyati na hi bhavati yanna bhAvyaM, nakSatreSu samagreSu naTanattarmuSTikebhyo, nayaNiMdiyassa tamhA nAyAgayANaM kappaNijjANaM niccalanippaDikammo, 160 126 316 60 [vi.vi.] [umA.pUjyapAdaiH] [vi.bhA./346gA.] [ ] [utta.a.5vR.] 214 227 ratan-p\3rd proof 369
Page #430
--------------------------------------------------------------------------
________________ [zrIvicAraratnAkaraH 370] nimmallaM pina evaM nainaM chindanti zastrANi, no iMdiyapaccakkho , 306 124 [lo.ni./83] [sthA./5/2-459vR.] 316 56 5 MB WW 35 pakkhassa aTThamI khalu, paccakkhAgamasariso, paccakkho vi ya duviho, paDikuTTakulaM na pavise paDimApaDivaNNANaM, paDhamaMmi a saMghayaNe, paDhamacarimAu sisire, paDhameNa paMDagavaNaM, paDhameNa mANusuttaranagaM paDhameNaM naMdaNavaNaM, paNNavaNijjA bhAvA, patteyaM bAhyaM vRSabhAdipatteyabuddhANaM jahanneNaM patteyabuddhANaM puvvAdhIaM paramarahassamisINaM paramANU tasareNU, parokkhaM vavahAraM, pavvajjAe.... paMkapaNaesu niyamA, paMko khalu cikkhillo, paMcANauI lakkhA, pAeNa vA aMguliyAe vA pAovagamaM bhaNiyaM pADihAriyapIDhaphalaga pANaM sovIrajodagAi, pANahAu ya chattaM ca pAvaM chidai jamhA, piba khAda ca cArulocane ! purA hi mRtamithuna [vya.bhA./2698pU.] [sthA./5/2-459vR.] [sthA./5/2-459vR.] [ da.vai./a.5u.1/17gA.] [ ] [ma.pa./533] [gA.sa./324gA.] [bhaga./20-9-801vR.] [bhaga./20-9-8017.] [bhaga./20-9-8017.] [vi.bhA./488gA.] [nandI.cUAm] [nandI.cUAm] [nandI.cUAm] [paM.va./602gA.] [vi.bhA./340vRttau] [sthA./5/2-459vR.] [ni.bhA./6264gA.] [bR.bhA./6189gA.] [bR.bhA./6188gA.] [prajJA./12-440vR.] [ ] [utta.a.5vR.] [ ] [sthA.3-1-133vR.] [sU./1/9/454gA.] [Ava.ni./1508gA.] [Sa.sa./161] [hemaRSabhacaritre] 185 186 307 212 56 297 ratan-p\3rd proof 370
Page #431
--------------------------------------------------------------------------
________________ 124 30m 00 [ 2 ] dvitIya pariziSTa-zrIvicAra ratnAkare AgAdi pAThagatAddha, ta puruSa evedaM gni puvvaM Asi jagamiNaM, [a.pra.bhu.mate] puvvAdhIyaM se suyaM [nandI.cUAm] puvvAmuho u uttaramuho vva [vi.bhA./3405gA.] puvvodiyaguNajutto [upA.sU./1-15vR.] puvvodiyapaDimajuo, [upA.sU./1-15vR.] puvvovaTThapurANe, [vya.bhA./4605gA.] pRthvyAdInAM rasakartA [hemadI./218] pecchai so tasathAvara [mArkaNDarSiH] pesehiM AraMbha [upA.sU./1-15vR.] pratipaddarzaSaSThIsu, [vi.bha.ca.] prAptavyamarthaM labhate manuSyaH, [ ] prAptavyo niyatibalAzrayeNa yo'rthaH [lo.ni./104] prAptavyo niyatibalAzrayeNa yo'rthaH [lo.ni./104] [ba] bahuso bahussuehi [sthA.5/2-459vR.] bArasavAsassa tahA, [jambU./1-1vR.] bArasavAsassa tahA, [sthA.5/1-433vR.] biMTaTThAI surahiM, 318 [bha] bhattaparinnA 15 iMgiNi 16, [utta./a.5vR.] 227 bhattaparinnAmaraNaM, [utta./a.5vR.] 227 bhattosaM daMtAI, [sthA.3-1-133vR.] bhannai jiNapUyAe, [paJcA./4/41] 38 bhAviyajiNavayaNANaM, [pa.va./539gA.] bhuMjai aNaMtareNaM [padmacaritre] bhUmanayaNavayaNadasaNa [bR.bhA./1297gA.] bhUmIe asaMpattaM [bR.bhA./6186gA.] bhogaviNaTuM davvaM [ma] maNapajjavohinANI [utta.a.5vR.] 226 167 37 227 r 95 ratan-p\3rd proof 371
Page #432
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ zrIvicAraratnAkaraH [prajJA./12-440vR.] 5 Nmw9 372] maNuyANa jahaNNapade, maNussa bIe NaM mA hohi revisanno, mAlyamlAniH kalpavRkSaprakampaH micchattaM uDDAho, mIgasIsAvali 12 ruhirabiMdu 13 mucchA pariggaho vutto mutthA 1 suvaNNacchallI 2, mUlatayakaTThanijjAsamottuM akammabhUmi a - 175 187 142 [bR.bhA./6170gA.] [ jambU.pra./317gA.] [da.vai./6/21] [jI.3-1/131vR.] [jI.3-1/131vR.] [utta./a.5vR.] [ya] [ ] [lo.ni./93] [prajJAkaraguptaH] 142 226 192 yattu tadarthaviyuktaM, yathA yathA pUrvakRtasya karmaNaH, yathA vA preryate yasmAnna badhyate nApi, yena bhAvI kAsaH zvAsaH yogapariNAmo lezyA, mam rAgeNa vA bhayeNa vA, rAjArakSapurohitarUpasparzAdisannivezo mUrtiH rUvaMgaM daTTaNaM, [hemadI./200] [prajJA.vRttau] [2] [bR.bhA./6195] [umA.pUjyapAdaiH] [ ] [bR.bhA./6264pU.] [la] [prajJA./12-440vR.] khw khkh 157 12 lakkhaM koDAkoDI, lakkhaNahINo uvahI, lakkhAi egavIsaM, lakkhehi ekkavIsAi, lajjAi gAveNa ya, lAbhamaeNa va matto 158 214 WM s [ prajJA./12-440vR.] [vi.bhA./345gA.] [utta./a.5vR.] [bR.bhA./6243pU.] [va] [upA.sU./1-15vR.] [upA.sU./1-15vR.] [bR.bhA./1298gA.] 112 vajjai sayamAraMbhaM, varadasaNavayajutto, vAyAkukkuio puNa, 111 72 ratan-p\3rd proof 372
Page #433
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 2 ] dvitIya pariziSTam zrIvicAraratnAkare AgamAdipAThagatAddhRta vijjAe maMteNa ya, viNayAhIyA vijjA vittIo suvaNNassa vizuddhirvapuSaH kAryA, vIIpareNa gholaMta, veyAvaccaM vAvaDabhAvo yAvacca vA zatazaH kRtopakAro, sacittaM AhAraM, sattaga 17 duga 18 duga 19 sattvAnAM caritaM citraM, satyaM pizAcAH sma vane vasAmo, satyaM vapre samaNovAsayassa NaM bhaMte ! samaNovAsayassa NaM bhaMte ! samamaNitRNamuktebhyo, sammamaNuvvayaguNavayasamyagdarzanajJAnacAritrANi sarasasurahicaMdaNeNa savvA vi a ajjAo, savve pANA savve bhUyA savvesiM jAva paDivaMto saMkappo saMraMbho saMkappo saMraMbho saMkAdisallavirahiya saMjamajogavisannA, saMviggabhAviyANaM, saMsArakAryavyagreNa dharmaH saMsAraMgamajjhe, sAU piDi sAmA ya diyA chAyA, [ bR.bhA./6270pU.] [ sthA.3/4/217vR.] [ ] [ ] [ a.pra.bhu.mate ] [pra.vyA. / 2-3-38vR. ] [ sthA. / 5 / 2- 459vR. ] [za ] [ umA.pUjyapAdaiH ] [sa] [ upA.sU./1-15vR.] [ jambU.pra./ 308gA. ] [ ] [ lo.ni./ 106 ] [ ] [ bhagavatyAm ] [ bhagavatyAm ] [ umA.pUjyapAdaiH ] [ upA.sU./1-15vR.] [ tattvA.a.1/1] [pUjAvidhau ] [ma.pa./541 ] [ [ [ vya. bhA. / 46gA. ] [ vya. bhA. / 46gA. ] [ upA.sU./1-15vR. ] [ utta./a.5vR.] [ya.sa./4gA. ] ] ] ] [ [ma.pa./ 310 ] [ ] [ ni. bhA. / 4319] ratan-p\3rd proof 373 53 44 324 301 122 127 57 60 112 177 163 125 21 37 38 60 111 186 302 228 8 288 296 333 110 226 38 102 227 323 160
Page #434
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ zrIvicAraratnAkaraH 316 229 [tittho.pra.] [ ] [ upA.sU./1-15vR.] [vi.bhA./3067gA.] [jambU.pra./318gA.] 111 165 175 302 229 264 159 40 374] sAlAhaNeNa rannA, sikkhaha piyAi vottuM siMgArakahAvirao, sIlaM va samAhANaM, sIlaga 22 dAmaNi 23 sugandhimadhurairdravyaiH, sujano na yAti vikRti, susANi sunnAgAre vA suhiesu a duhiesu a, suhumo ya hoi kAlo, sUo 1 daNo 2 javannaM 3, se kiM taM aMgabAhiraM? setarANAM grahaNamutkRSTapade sehassa tinni bhUmI, so a aTThamIcauddasIsu so eso jassa guNA, so kila jalayaso taMmi ceva davve, so vavahAravihinnU, solasavAsAisu ya, solasavAsAIsuM saMtharaNaMmi asuddhaM, svakarmaNA yukta eva, [ ] [vaM.sU./31gA.] [prajJA./12-440vR.] [sthA./3/1-143vR.] [nandIsUtre] [prajJA./12-440vR.] [vya.bhA./4604gA.] [Ava.cUrNI ] 298 155 41 316 18 [ ] [sthA./5/2-4597.] [sthA./5/2-459vR.] [jambU./1-17.] [sthA.5/1-433vR.] [zrA.di./175gA.] in hattho pasArio so, hassakkharAI majjheNa, hiMsAnRtacauryodyatahe AyuSyaman ! eko daNDakaH hoi rasAlU ya tahA 14, [ha] [mAkaNDarSiH] [vi.bhA./3069gA.] [ umA.pUjyapAdaiH] [bhagavatyAm] [sthA./3/1-143vR.] w w 000 or so ratan-p\3rd proof 374
Page #435
--------------------------------------------------------------------------
________________ [3] tRtIyaMpariziSTam shriivicaarrtnaakrepraarmbhshlokaanaamkaaraadynukrmH|| pRSThAGkam 116 / 90 120 178 zlokaH atItAnAgatA bhAvAH, anantacaitanyavikAsanAya ananyasAmAnyasuvarNapUrNa, aGgopAGgAdyAgamatadvivRttiiha sthitairapyavalokyate karkazakutarkasaGkarakalyANakaraNakuzalAM, kalyANavallIjaladacchaTAyai kASThopamAni paramatahRdayAni guNagaNabhUSitamabhitaH, jIyAsurjinazAsanoteSAmachasvayazaHparimalatrijagatprasaradrucirmRdupadaistribhina samastametat pIyUSapudgalAH khalu, mithyAtvaviSavisaMsthUlayadi bhUribhavAbhoga taraGgaH [prAcyataTe navamastaraGgaH] [prAcyataTe dvitIyastaraGgaH] [ madhyabhAge caturthastaraGgaH] [prAcyataTe prathamastaraGgaH [prAcyataTe SaSThastaraGgaH] [prAcyataTe ekAdazastaraGgaH] [madhyabhAge aSTamastaraGgaH] [ madhyabhAge ekAdazastaraGgaH] [prAcyataTe saptamastaraGgaH] [madhyabhAge saptamastaraGgaH] [prAcyataTe prathamastaraGgaH] [prAcyataTe prathamastaraGgaH] [prAcyataTe paJcamastaraGgaH] [madhyabhAge prathamastaraGgaH] [aparataTe paJcamastaraGgaH] [madhyabhAge dvAdazastaraGgaH] [madhyabhAge dazamastaraGgaH] 198 107 174 m 270 208 191
Page #436
--------------------------------------------------------------------------
________________ 376] [zrIvicAraratnAkaraH 259 264 253 133 184 167 my yadvadanakandarodarasamutthitaH yadvadanapadyakozAduditaH yadvadanAmRtakuNDAduditA yasmAtprAdurbhavadratnaiyasmAdayaM samagro, yasyAnubhAvena jagat samastaM ye siddhAntamayAzayAH rasAzritaM durmadavAdivAdarAgadveSavinirmuktaiH vinamata jinamatamabhimataziSTAbhISTarasAzrayAH sa jayati jinavIraH sarvajJabhASitArthAya, sarvavidvajjagatsarvaM, sarveSAmavabodhAya sumanasantatisevyAH, [aparataTe tRtIyastaraGgaH] [aparataTe caturthastaraGgaH] [aparataTe dvitIyastaraGgaH] [madhyabhAge dvitIyastaraGgaH] [madhyabhAge navamastaraGgaH] [ madhyabhAge paJcamastaraGgaH] [prAcyataTe prathamastaraGgaH] [prAcyataTe tRtIyastaraGgaH] [prAcyataTe dazamastaraGgaH] [prAcyataTe caturthastaraGgaH] [prAcyataTe prathastaraGgaH] [prAcyataTe prathamastaraGgaH] [madhyabhAge SaSThastaraGgaH] [prAcyataTe aSTamastaraGgaH] [aparataTe prathamastaraGgaH] [ madhyabhAge tRtIyastaraGgaH] w 170 114 237 138 ratan-p\3rd proof 376
Page #437
--------------------------------------------------------------------------
________________ [4] caturthaMpariziSTam shriivicaarrtnaakreaagmaadigrnthnaamnaamkaaraadynukrmH|| 115 [a] upadezataraGgiNI 324 anuttaropapAtikAGga 116, 117, 202 upadezamAlAkarNikA 203, 204 upadezaratnAkara 315 / 191, 193, 195, anuyogadvAra upadezasittarIvRtti anuyogadvArasUtrahaimavRtti | 203 197, 321 upamitibhavaprapaJca 327 antagaDa upAsaka antakRddazAGga upAsakadazAGga 107, 109, 112 [A] [R] AcArAGga 4,5,6,7,8,9, RSimaNDalasUtra 199, 201,205, 206 AcArAGganiyukti | 10,11, 12, 13, [o] AcArAGgavRtti / 317, 318, 329, 332 ArAdhanApatAkA 289, 290 oghaniyuktisUtra 229, 231, oghaniyuktisUtravRtti | 234, 236, 321 AvazyakasUtra / 202, 203, 204, AvazyakacUrNi 205, 206, 208 [ au] Avazyakaniyukti | 215, 216,220, aupapAtika 130,131,132 AvazyakabRhadvRtti 307, 316 | aupapAtikasUtravRtti AvazyakamalayagirivRtti [ka] AvazyakalaghuvRtti kappavaDiMsiyA 178 [] kalpa 202 204, uttarAdhyayana | 199, 200, 223, kalpasUtra 316,317 uttarAdhyayanAvacUrNi| 224, 225, 228. kalpavRtti uttarAdhyayanavRtti kalpabhASya 229, 300, 301, 307 |
Page #438
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ga] [pa] 378] [zrIvicAraratnAkaraH navapadaprakaraNavRtti 203 gacchAcAraprakIrNaka / 207, 293, 295, | nAgapurIyagacchapratyAkhyAnabhASya 313 gacchAcAraprakIrNakavRtti | 296, 300, nirayAvaliyA 178, 183 317, 318 | nirayAvalisUtravRtti [ca] nizIthasUtra 237, 239, 241, catuHzaraNaprakIrNakavRtti 289 | nizIthabhASya 243, 248, 249, candraprajJapti nizIthacUrNi 170, 171,173 250, 252, 276, candraprajJaptisUtravRtti nizIthaniyukti 309, 312, 314, 317 nemicaritra 206, 207 jambUdvIpaprajJapti 167,168, jambUdvIpaprajJaptisUtravRtti 169, 198 paJcakalpa 288 jIvAbhigama / 79, 103, 138, paJcakalpabhASya jIvAbhigamasUtravRtti / 139, 140, 145, paJcakalpacUrNi 146, 148, 149, 150 phchA ha 200 jJAtA paJcAzaka 328 jJAtAdharmakathAGga 100, 101, 103, paJcAzakavRtti 104, 106, 168, 198, 202 padmacaritra 204,320 jyotiSkaraNDaka 169 padmAnandakAvya 204 [ta] pAkSikacUrNi 316 tandulavaiyAlikaprakIrNaka 290 pAkSikasUtravRtti tIrthogAlikaprakIrNaka 316, 317 | pArzvacaritra 202 [da] piNDavizuddhivRtti dazavaikAlika 201, 203, | puSphacUliyA 178 dazavaikAlikahAribhadravRtti 207, 220, puphiyA 178 dazavaikAlikatilakAcAryavRtti | 222, 223 | puSpamAlAvRtti dazAzrutaskandha 110, 259, 263, 276 pauSadhavidhiprakaraNa 310 dRSTivAda | prajJApanA / 34,71, 151, 152, devendrastava 201 | prajJApanAsUtravRtti | 153, 154, 159, 160, [na] 162, 163, 165, 166, nandI 31,184,189, 198, 205, 207, 332 nandIsUtra 190, 201, 298 | pratikramaNavidhisAmAcArI 201 nandIsUtravRtti / / pratikramaNAvacUrNi 310 314 206 ratan-p\3rd proof 378
Page #439
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ba] 170 [4] caturthaM prishissttm-shriivicaarrtnaakreaagmaadigrnthnaamnaamkaaraadynukrmH|| [379 pravacanasAroddhAra / 201, 300, 318, [ra] pravacanasAroddhAvRtti / 319, 320 | rAjapraznIya / 33, 133, 134, praznavyAkaraNa / 118, 126, 127, 198 | rAjapraznIyopAGgavRtti | 135, 136, 137, praznavyAkaraNAGga 200, 309 [la] bRhatkalpasUtra 264, 267, 268, | lalitavistarA 325 bRhatkalpavRtti 269, 310,311, [va] bRhatkalpabhASya 312, 321, 329 vandAruvRtti 206 bRhatkalpabhASyavRtti vasudevacarita 140, 162, 207 [bha] vasudevahiNDi 204, 206 bhaktaparijJA 291 vahnidazA 178 bhagavatIsUtra / 5, 12, 32, 38, 58, vipAka 128, 129 bhagavatIsUtravRtti | 69,70, 73, 76, 77, | vipAkAGga 79, 80,84,85,87, | vizeSaNavatI 88,89, 90, 91, 92, | vizeSAvazyakabhASya 313, 330 96, 97, 110, 168, | vizeSAvazyakaniyuktivRtti 200, 201, 203, 312, | viSNubhakticandrodaya 302 331, 333, 334, 335 | vRddhazatruJjayamAhAtmya 203 bhavabhAvanAvRtti 206 vyavahArasUtra 270, 276, 279, bhASyAvacUrNi vyavahArabhASya 280, 282, 283, [ma] vyavahAraniyukti 284, 286, 287, maraNasamAdhiprakIrNaka 201 vyavahArabhASyavRtti / 288, 313, 316, mahAkalpazruta 276 319 mahAnizIthasUtra 253, 254, 255, [za] 256, 257, 258, | zatruJjayamAhAtmya 199, 204, 205 276, 312, 313 | zIlataraGgiNI 204 [ya] zrAddhajItasUtra 322, 323 zrAddhajItasUtravRtti yatijIta 292, 331 zrAddhapratikramaNasUtravRtti 200, 326 yatijItavRtti zrAddhavidhi 301, 302, 303, yogazAstra 307, 314, 315 | zrAddhavidhivRtti 304,307, 309 yogazAstravRtti 313, 315, 317, 318,320 327
Page #440
--------------------------------------------------------------------------
________________ 380] [ zrIvicAraratnAkaraH zrAvakadinakRtya 323, 335 | sthAnAGgaH 34, 35, 36, 39, zrAvakadinakRtyavRtti | sthAnAGgavRtti | 41, 42, 43, 44, 1 [sa] 45, 47,48,49, sahagrahaNI 200, 204 51,54,55, 57, saGghayANisUtra 58,59, 60, 198, samavAyAGgaH | 61,65, 67, 68, 309, 317, 334 samavAyAGgavRtti | 198, 199, 201, 202, 204, 205, 309 | haimaRSabhacaritra 202, 204, sUtrakRtAGga | 14, 15, 16, 17, 18, 205, 206 sUtrakRtAGgavRtti | 19, 20, 21, 22, 24, | haimacaritra 203 26, 27, 28, 31, 32, 33 | haimatriSaSTizalAkApuruSacarita 200 sUryaprajJapti / 174, 175, 177 | haimanemicaritra 199, 204, 206 sUryaprajJaptisUtravRtti / haimavIracaritra 199, 200 [ha] ratan-p\3rd proof 380
Page #441
--------------------------------------------------------------------------
________________ [5] paJcamaM pariziSTam shriivicaarrtnaakrevishessnaamnaamkaaraadynukrmH|| 82 aruNAbha arddhabharata akabbara 47 acyuta asura [a] 337,338 71,73, 138, 139, 163, 200, 201, 219 205 204 asurakumAra 75,76,77,89, 138,161, 207 A] [ 87,88 199 accuya / atimuktaka anantanAtha anAtha anAhata anuttara aparavideha aparAjita aparAjiya 149 138, 162, 163, 201 139 149 139, 198 Aicca Aditya ANaya Anata Adraka Ananda AraNa 107 138, 201 180, 181, 199 ___ [3] iMddabhUti abhaa abhaya abhayakumAra abhicaMda amama 116 73, 139, 150 IsANa IsAna 199 [3] ambaDa 131 uttarakuru uttaraDDabharaha uttarArddhabharata 206, 258 / 149 168,169 ammaDa 213 ayodhyA arihanemi ratan-p\3rd proof 381
Page #442
--------------------------------------------------------------------------
________________ [zrIvicAraratnAkaraH 182 382] uddAyiNa usabha usabhakUDa usabhaseNa 33, 135, 136, 200 93, 198 168 312 200 93, 291 RSabha RSabhakUTa RSabhadatta RSabhasena 13 181 | kRSNakumAra kesIkumAra kezI koTTha [R] kozala 93, 144, 312 kosala 168, 169 kosaliya kauGkaNa kSullahimavat [ai] 149 | khemaMdhara 149,162 | khemakara [ka] 103 | gandharva 104, 139, 199, 206 | gandhApAtI gayasukumAla 149,168 [kha] airaNyavata airAvata 198 198 [ga] 75 kacchullaNAraya kanha kRSNa karakaNDU 149 206 gaMgA 168, 242 kaliGga 193 116 116 kAkaMdI kAkiNI kAla kAlI 195, 196 178, 180, 181, 182 104,105, 106, 113, 115, 178, 179, 181 gaGgA guNasilaa goSThAmAhila gautama goyama 82,90, 92,93,94, 95, 117, 142, 143, 144, 149, 150, 160, 161,168, 254, 255, 287, 309, 312 69, 138, 139 [ca] graiveyaka kAlIvaDiMsaya kAlIvaDeMsaga kinnara kimpuruSa kuMtI koMtI kUNia kUNika kUNiya koNi 86,87,170,172 80,113, 178, 179, 180, 181,182, 200 caMda candra caMdaNA caMdavaDiMsa candrAvataMsaka 113 172 ratan-p\3rd proof 382
Page #443
--------------------------------------------------------------------------
________________ drupada citta jambu 14 114 1.4.4.4 4 4 4 1 1 4 4 4 4 [5]paJcamaM prishissttm-shriivicaarrtnaakrevishessnaamnaamkaaraadynukrmH|| [383 caMdAbha 198 | [da] caMpA 113, 178, 179, devakuru 149 campA 180, 181, 182 | dovaI 73, 101, 102, cakkhuma dovatI 103, 104, 126, candrakula 328 draupadI 199, 204 candraprabha 185 322 camara 182, 183 [dha] camaracaMcA 106 dhaNNa 116, 117 135 dharaNa 202, 203 ceTaka 178, 182, 183 dharaNendra cellaNA 178, 180, 181 dhAriNI 202 [ja] dhUmappabhA 161,162 jaMbu 79, 92, 93, 94, dhUmaprabhA jaMbU 96, 104, 106, 148, [na] 149, 168, 178, 179, nakkhatta 174 jambU 193, 199 nami 202 janaka naMdaNa 94, 95 jamAli naMdIsavara 94,95 jayaMta 198 nAga jasama 198 nAgakumAra 43, 75, 203, 207 joisa 43, 69, 75, 87, nAgarAT joisiya 149, 150, 161, 172 nAbhI 198 jyotiSka nAbheya [Da] nemi 206,207 Dabbara neminAtha [Na] NaMdA paMkappabhA NAga 80,81,82 161, 162 [ta] paGkaprabhA 94, 95 tamappabhA 161, 162 103, 199 tamaHprabhA pANDava tAra 176 / 204 67 [pa] 113 paMDaga paMDava ratan-p\3rd proof 383
Page #444
--------------------------------------------------------------------------
________________ 384] paMDu pANDu pauma bhArata paumaNAbha padmanAbha 43 88 paumAvaI padmAvatI paesI pradezI paDisumatI paseNaI pANaya prANata pArzvanAtha pitRmahAsenakRSNa pitRsenakRSNa puNNabhadda punabhadda puSpha puSphacUlA puSkaravarArddha pUrvavideha [zrIvicAraratnAkaraH 103, 191, 199 | bhavanapati 43,73, 75, bhavaNavaI 139, 149, 150 104 bhavaNavAsI 179 bhAraha 92, 93, 104, 199 bhUta 178, 179, 181 [ma] magadha 43, 193 33, 136 maDeya madduka mandara 179 mandodarI 204 138, 201 marudeva 198 marudevI 185, 219 malaya 179 182 malladinna 100,101 182 malli 100, 101, 198 113, 178 mahAkAla 182 mahAkAlI 181 mahAkRSNa 182 mahApadma mahArASTra 291 149 mahAvideha 83, 106, 117 [ba] mahAvIra 66,81,82, 107, 139 109, 116, 117, 189, 104 195, 196, 202 69, 199 mahAzilAkaNTaka 183, 200 mahAsilAkaMTatha mahAhimavat 149,179 [bha] mahoraga 46, 149, 195, mANavaka 172 196, 203, 205, 213 mAnuSottara 213 199 baladeva bAravatI brahma(loka) brahmaloka brAhmI 75 bharata ratan-p\3rd proof 384
Page #445
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 meha meru 204 [5]paJcamaM prishissttm-shriivicaarrtnaakrevishessnaamnaamkaaraadynukrmH|| [385 mAlyavat 149 / vANamaMtara 70, 149 mRgAputra vAnamantara meghakumAra 98, 202 vAnavyantara vANiya 109 meghajI 337 vAluyappabhA 179, 193 vAlukAprabhA 161,162 [ya] vijaya 139,146, 147, 198, 199 yakSa 43,75 videha 101 yugAdideva 195 vinami 202 [ra] vimala rathanemi 206, 207 vimalavAhaNa 198 vihalla rathamuzala 180,181,182 vIra 183, 200 rahamusala __3, 107, 199, 204, ramyak 205, 255, 336, 338 vIrakRSNa rayaNappabhA 182 vRttavaitADhya rAkSasa 149 rAjImatI vejayaMta 206, 207 vemANiya rAmakRSNa 43, 77, 149, 150 vaimAnika rAmacandra vesAlI rAyagiha 90, 99, 116, 181 vehalla rAvaNa 200, 204 202 rAhu vehAyasa 85,86 202 rukmi vaitADhya 149, 202, 203 rucagavara vyantara 43, 69, 73, 75, 150, 161 ruppiNI [za] raivatAcala zakra 182 [la] zatruJjaya 337 lakSmaNa zambUka 200 zikharI 79,80,148 lavaNa 149 zItala [va] zreNika 179, 180, 199, 202 varuNa 80, 81, 82, 200 varddhamAna zreyAMsa 204 5, 39, 287 198 200 0 15 ratan-p\3rd proof 385
Page #446
--------------------------------------------------------------------------
________________ [zrIvicAraratnAkaraH 89 198 subhUma sumatI sumuha surASTra saurASTra suvarNakumAra 128 180, 193 213 139 75 386] [sa] sakkarappabhA zarkarAprabhA 161, 162 sagara sataduvAra 199 sanatkumAra savvaTThasiddha / 117, 139, 162, 199 sarvArthasiddha sarvArthasiddhi sahasaMba sahasAra 200 sAlAhaNa 316 sAvatthI 199, 200 siMdhu suvidhi 93, 185 suhammA / 172 sudharmA 87 sUra sUryAbha sUriyAbha seaNaga seyaNaga secanaka seDua seNiya 102, 103, 106, 133, 134 180, 181, 182 sindhu 0 0 0 0 sItA sItendra sImaMkara sImaMdhara sukAla sukumAlikA 198 180 99, 113, 116, 178, 180, 181 73,82, 150, 162, 200, 204 182 73, 204 saudharma sohamma 182 sukRSNa sudatta [ha] 28 harivarSa 149 336 149 180, 181, 182 168,195 149 sudarzanA sudharma sunaMdA subAhu subAhukumAra himavat 180, 181 haimavata 128, 129 | ratan-p\3rd proof 386
Page #447
--------------------------------------------------------------------------
________________ 325 r more 2 [6] SaSThaMpariziSTam shriivicaarrtnaakredRssttaantaanaamkaaraadynukrmH|| dRSTAntaH viSayaH pRSThAGkam azvadRSTAntaH zrutavyavahAridattAlocanAviSaye 277 AjIvakadRSTAntaH sakalajIvanidarzanaviSaye 144 ArakSakayorhiNDitAhiNDitAhiNDitayodRSTAntaH chadmasthadravyapratyupekSaNAviSaye 233 kUpodAharaNa: dravyastavaviSaye kSullakadRSTAntaH mudhAjIviviSaye kharagadRSTAntaH sAdhUnAM gRhiniSadyAniSedhaviSaye gurupratyanIkadravyaliGgadhAryaneka- sUtrArthobhayAjJAnyathAzramaNadRSTAntaH karaNaviSaye goSThAmAhiladRSTAntaH arthAjJAbhinivezaviSaye cakravartinaH kaThinazilA pRthivIkAyikAnAM tadArambhiNaH putrakeNa preSaNadRSTAntaH puruSA vedanAmudIrayantIti viSaye jamAlidRSTAntaH sUtrAjJAbhinivezaviSaye dRtikadRSTAntaH ekamUlaguNaghAte sarvamUlaguNaghAtaviSaye 279-280 nAgadattasutagartAkarSaNajJAtaH jinapUjAviSaye bhAgavatadRSTAntaH mudhAdAyiviSaye maNDapasarSapAdidRSTAntaH uttaraguNanAzaviSaye 280 mRgAputradRSTAntaH duHkhavipAkAkhye lohAryagautamadRSTAntaH gItArthenApi svayamAhRtAhArAdinA gurubhakti kartavyeti viSaye 287 zakaTadRSTAntaH mUlaguNapratisevanAviSaye 280 67 325 221
Page #448
--------------------------------------------------------------------------
________________ [7] 26 saptamaM pariziSTam shriivicaarrtnaakrenyaayaadiinaamkaaraadynukrmH|| nyAyAdiH pRSTayA / nyAyAdiH pRSTakA arthasya sUcanAt sUtram / 14 | gRhajvAlanAt kIryupAdanAt, arghttttghttiiyntrnyaayH| 16 ayameva nyaayH| arghttttghttttiinyaayH| jltrnggnyaayH| 208 avazyambhAvibhAvasya na hi dRSTAntadAAntikayoH kevlibhirshkyprtiikaartvm| 89 sarvAtmanA tulytvm| 67 avazyambhAvino'pratIkAryatvam / | pdaikdeshepdsmudaayopcaarH| avshymbhaavibhaavaanaamprtiikaarytvm| 255 | pratibimbodayanyAyaH / 124 avazyambhAvibhAvo'zakyapratIkAra ev| 50| bhUtagrastagAlIpradAnaprAyam / ekagrahaNe tajjAtIyagrahaNam / 223 | bhUtAviSTahasitaprAyam / ekenaguNitaM tadeva bhavatIti nyaayH| 143 | yathopanyAsastathA nirdeza iti nyaayH| 232 kArye kaarnnopcaarH| 146 | varttamAnasAmIpya vrttmaanvtaa| 164 kAraNe kaaryopcaarH| 146 | vicitratvAdvA sUtragatiH 43 kaarnnttkaarnnessuupcaarH| 234 | vizeSavidhiniSedhau hi kuupkhnnnyaayH| 61 shessnissedhaabhynujnyaaphlau| 107 kriyA-kriyAvatoH kthnycidbhedH| 332 | vizeSaparijJAnArthaM ca vizeSazAstraprayAsaH / 189 grahilagRhItopalazakalanyAyaH / 9| strISu nAgyanmeva vizeSaH, iti nyaayH| 26 142 W
Page #449
--------------------------------------------------------------------------
________________ 339 [8] aSTamaM pariziSTam zrIvicAraratnAkare granthakAranAmnAmakArAdyanukramaH // abhayadevasUri 328 | malayagiri 169, 175, 177, amarakavi 204 215, 216, 220 Anandavimala 336 | merutuGgasUri 314 AnandasUri ratnamandira 324 AryazyAma ratnazekharasUri 324 umAsvAtipUjyapAda rAmavijaya kAlikAcArya vinayavijaya 340 kIrtivijaya 339 vRddhavAdisUri 255 kulamaNDanasUri zAnticandragaNi 328 jinaprabhasUri siddhasenadivAkara jinabhadragaNikSamAzramaNa 170, 255 jinavallabhasUri senasUri 338 tilakAcArya somavijaya 337 205, 207 tilakasUri somasundarasUri 324 dAnasUri haribhadrasUri 203, 255, 328 devavijaya | hIravijayasUrI 3, 207, 337, 338 dharmaghoSasUri hemAcArya 328,337 nandiratnagaNi mm 316 mm 302 255 310 m m r mmmmmmmm mm . .
Page #450
--------------------------------------------------------------------------
________________ mata [9] navamaM pariziSTam zrIvicAraratnAkare anyamatanAmnAmakArAdyanukramaH // akriyAvAdaH aNDakaprasUtabhuvanavAdI ajJAnavAdaH IzvaravAdI udyamaprAdhAnyavAdaH kapila karmekaprAdhAnyavAdaH kApila kAlAdiprAdhAnyavAdaH gozAlaka gautama caraka pRSThAGkam caraga 24 parivrAjaka 122 prajJAkaragupta 24 boTika 123 23, 24 bauddha mAkaNDarSiH 72 lokAyatika 23 viSNumatAvalambI 242 vainayikavAdaH 23, 24 73 122 svambhUnirmitajagadvAdI 72 zAkya sugata ... 242 72 211 235 120 123-124 119 123 24 5, 132, 242 208 122
Page #451
--------------------------------------------------------------------------
________________ [10] dazamaM pariziSTam zrIvicAraratnAkare prazastInAmakArAdyanukramaH // zlo ./pU. 9/337 padyAMzaH aparamapi kiyataM varNayAmastadIyaM, asmillakSavipakSapakSatimikagrAsAgrahaprasphuratiyadAgamoktayuktipracayAdyadupArjitaM mayA sukRtam / udyatkokanadacchadAkRtipadAGguSThe yadAliGgito , AjanmA'pi rajaHprasaGgarahite ratnapradIpojjvale, eteSAmAdezAt samuccitaH pravacanAdayaM granthaH / kaNThe sArasarasvatI hRdi kRpAnItikSamAzuddhayo, kiM cAtra lekhanazodhanaviSaye yatnaM cakAra macchiSyaH / tatpadaprabhurabhUdatha jetA, tatpadRkSitipAlabhAlatilakazcandrAnvayAlcha kutitatpaTTAbhramukAntasundaraziraHzRGgAravAstoSpatiH, tatpaTTAdhipatiH kSitIzatatibhiH stutyakramAmbhoruhaH, tadanu vijayadAnaH sUrAisIdatadanu manujamAnyo'nanyasAmAnyabhAgyas tasya paTTasaraNA: caraNAya:, tasya saMvignacUDAmaNerguNagaNAn, darzanahimakaragaganagraiveyakasya vatsarejAtaH / 33/340 32/340 2/336 23/339 28/339 25/339 30/340 4/336 10/337 20/338 22/338 8/337 18/338 5/336 7/336 36/340
Page #452
--------------------------------------------------------------------------
________________ 392] yaccAritramakhinnakinnaragaNAdAkarNya karNAmRtaM, yatkIrtyAdbhutametadadya vihitaM zubhraM sRjantyA jagat, yadyapi mayA tu kiJcinnalikhitamatrAsti nUtanaM tadapi / yasyodagrasamagrasampadudadhe rairUpyaratnodbhavAH, yasyodgAyati DabbAbhidhaso nityaM nijAtezayayaM vizvaikaguruM nanAma sumati GkApatirmeghajIyaH zrIsUrivara: samatvamadadhad bhrAjiSNunA jiSNunA, yAvaddivyavadhUvilAsarasikaH svarbhogabhaGgIsukhaM, yAvadvayomataraGgiNIjalamilatkallolamAlAlasadyenAtyunmadavAdivRndahRdayakSmApIThajanmA mahAn, yau zatruJjaya-raivatAcalagirI saGkocamAptau puA , lakSmImIzvaratAM ca yaH paricitAmutsRjya bAlyAdapi, zIlaM yasya pare stuvanti matino'pyantarmano'bhISTadaH, zrImadAnandavimalAbhidhaH samabhavadzrImadvIraparampAsuralatAM santApitAM sAgaraiH, vidvallocanasomasomavijayo yasyAntiSatkuJjA' , saMzodhitazca suvihitacUDAmaNirAmavijayabudhaziSyaiH / sArvaH pUrvamapUrvapUrvaracanAbIjaM tu parvAvalI, hemAcAryamavAryavaryayazasaM samyagvicAryA'pi no, [ zrIvicAraratnAkaraH 16/338 24/339 31/340 1/336 13/337 12/337 21/338 34/340 35/340 19/338 14/337 26/339 27/339 6/336 17/338 15/337 29/339 3/336 11/337 ratan-p\3rd proof 392