________________
९०]
[श्रीविचाररत्नाकरः १ रायगिहे जाव एवं वयासी-अणगारस्स णं भंते ! भावियप्पणो पुरतो दुहओ जुगमायाए पेहाएरी यं रीयमाणस्स पायस्स अहे कुक्कडपोए वा वट्टापोए वा कुलिंगच्छाए वा परियावज्जेज्जा तस्स णं भंते ! किं इरियावहिया किरिया कज्जइ संपाइया किरिया कज्जइ ? गोयमा ! अणगारस्स णं भावियप्पणो जाव तस्स णं इरियावहिया किरिया कज्जइ नो संपाइया किरिया कज्जइ । से केणद्वेणं भंते ! एवं वुच्चइ जहा सत्तमसते संवुडुद्देसए जाव अट्ठो निक्खित्तो । सेवं भंते सेवं भंते जाव विहा''इति । वृत्तिर्यथा-सप्तमोद्देशकान्ते कर्मक्षपणोक्ता, अष्टमे तु तद्बन्धो निरूप्यते-इत्येवं संबन्धस्यास्येदमादिसूत्रम्-रायगिहे' इत्यादि 'पुरओ'त्ति अग्रतः । 'दुहओ'त्ति द्विधाऽन्ता, पार्श्वतः पृष्ठतश्चेत्यर्थः । 'जुगमायाए'त्ति यूपमात्रया दृष्ट्या 'पेहाए'त्ति प्रेक्ष्य २ रीयं'ति गतं-गमनं रीयमाणस्स'त्ति कुर्वत इत्यर्थः । 'कुक्कुडपोए'त्ति कुक्कुटडिम्भः । 'वट्टापोए'त्ति इह वर्त्तक:-पक्षिविशेषः 'कुलिंगच्छाए व'त्ति पिपीलिकादिसदृशः 'परियावज्जेज्ज'त्ति पर्यापद्येत-म्रियेत । 'एवं जहा सत्तमसए' इत्यादि अनेन च यत्सूचितं तस्यार्थलेश एवं-अथ केनार्थेन भदन्तैवमुच्यते-गौतम ! यस्य क्रोधादयो व्यवच्छिन्ना भवन्ति, तस्येर्यापथिक्येव क्रिया भवतीत्यादि । 'जाव अट्ठो निक्खित्तो'त्ति । 'से केणटेणं भंते !' इत्यादिवाक्यस्य निगमनं यावदित्यर्थः । तच्च-'से तेणटेणं गो यमा!' इत्यादि ।इति भगवत्यष्टादशशतकाष्टमोद्देशके ८०६ प्रतौ ४९६ पत्रे ॥१५॥
अन्यत्र तु आर्द्रामलकप्रमाणं पृथ्वीकायपिण्डश्चक्रिचन्दनपेषिकापिष्टोऽचित्तो न भवतीति श्रूयते । अत्र तु जतुगोलकप्रमाण इति भेदान्तरजिज्ञासया पृथिव्याक्रमणे तज्जीवानां कीदृशी वेदना भवतीत्यर्थजिज्ञासया च सूत्रद्वयं लिख्यते
२'पुढवीकाइयस्सणंभंते !के महालिया सीरोगाहणा पण्णत्ता? गोयमा! से जहा नामए रण्णा चाउरंतचक्कवट्टिस्सवन्नगपेसिया तरुणी बलवंजुगवंजुवाणी अप्पायंका वन्नओ जाव निउणसिप्पोवगया नवरंचम्मेठ्ठदुहणमुट्ठियसमाहयणिचियगत्तकाया न भन्नइ सेसंतंचेव जावनिउणसिप्पोवगया तिक्खाए वडामई ए सण्हकरणीए तिक्खेणं वइरामएणवट्टावरएणं एगं महं पुढविकाइयंजतुगोलगसमाणंगहायपडिसाहरियपडिसाहरियपडिसंखिवियपडिसंखिविय जावइणामेव त्ति कट्टतिसत्तखुत्तो उप्पीसेज्जा, तत्थ णं गोयमा ! अत्थेगइया पुढवीकाइया
१. भग./श.१८/उ.८/७४९सू. । २. भग./श.१९/उ.३/७६४सू. ।
D:\ratan.pm5\5th proof