Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir / kobAtIrthamaMDana zrI mahAvIrasvAmine namaH / / / / anaMtalabdhinidhAna zrI gautamasvAmine namaH / / / / gaNadhara bhagavaMta zrI sudharmAsvAmine namaH / / / / yoganiSTha AcArya zrImad buddhisAgarasUrIzvarebhyo namaH / / / cAritracUDAmaNi AcArya zrImad kailAsasAgarasUrIzvarebhyo namaH / / AcArya zrI kailAsasAgarasUrijJAnamaMdira punitapreraNA va AzIrvAda rASTrasaMta zrutoddhAraka AcAryadeva zrImat padmasAgarasUrIzvarajI ma. sA. jaina mudrita graMtha skeniMga prakalpa graMthAMka :1 jaina ArAdhanA na kandra mahAvIra kobA. // amarta tu vidyA zrI mahAvIra jaina ArAdhanA kendra zahara zAkhA AcAryazrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira kobA, gAMdhInagara-zrI mahAvIra jaina ArAdhanA kendra AcAryazrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira kobA, gAMdhInagara-382007 (gujarAta) (079) 23276252, 23276204 pheksa : 23276249 Websiet : www.kobatirth.org Email : Kendra@kobatirth.org AcAryazrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira zahara zAkhA AcAryazrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira traNa baMgalA, Tolakanagara parivAra DAiniMga haoNla kI galI meM pAlaDI, ahamadAbAda - 380007 (079)26582355 - - - For Private And Personal Use Only
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata bhaSanya Poolloop bhAga 5 rasavaidya nagAnaDhAsahaganalAla zAha For Private And Personal Use Only
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir AyurvedIya sAhitya meM phArmAkopiyA ke abhAva ko dhyAna meM rakhakara isa grantha ko parizramapUrvaka taiyAra kiyA gayA thA aura Aja bhI yaha grantha utanA hI upayogI hai jitanA taba thaa| isameM kvAtha, cUrNa, avaleha, guTikA, ghRta, taila, rasa ityAdi prakaraNoM meM vibhakta dasa sahasra se adhika prAcIna evaM prAcIna prayogoM kA saMgraha saikar3oM granthoM kA manthana karake kiyA gayA hai| isa grantha meM koza-zailI kA anusaraNa kiyA gayA hai, jisase iSTa prayoga binA kisI kaThinAI ke lUM DhA jA sakatA hai| eka aura lAbha isa zailI kA yaha hai ki bhinna-bhinna granthoM aura pRthak-pRthak adhikAroM meM eka nAma ke jitane prayoga pAe jAte haiM ve saba isameM eka hI sthAna meM A gae haiN| uddharaNa jina granthoM se lie gae haiM unake nAma evaM adhikAra bhI de die gae haiN| rogAnusAriNI sUcI "cikitsApatha-pradarzinI" nAma se anta meM de dI gaI hai, jisase grantha kI vyAvahArika upayogitA bahuta bar3ha gaI hai| (sampUrNa 5 bhAgoM meM) mUlya : ru0 500 For Private And Personal Use Only
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private And Personal Use Only
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkara paJcama bhAga For Private And Personal Use Only
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkara paJcama bhAga saMgrahakartA rasavaidya nagInavAsa chaganalAla zAha vyAkhyAkAra bhiSagrasna gopInAtha gupta motIlAla banArasIdAsa dillI vArANasI paTanA madrAsa For Private And Personal Use Only
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (c)U~jhA Ayurvedika phArmesI, U~jhA (uttara gujarAta) motI lAla banA ra sI dAsa mukhya kAryAlaya : baMgalo roDa, javAhara nagara, dillI 110007 zAkhAeM : cauka, vArANasI 221 001 azoka rAjapatha, paTanA 800 004 6 apara svAmI koila sTrITa, mailApura, madrAsa 600 004 prathama saMskaraNa : U~jhA (uttara gujarAta), 1924-37 punarmudraNa : dillI, 1985 mUlya : ru0 500 (pAMca bhAgoM meM sampUrNa) narendra prakAza jaina, motIlAla banArasIdAsa, dillI 7 dvArA prakAzita tathA zAntilAla jaina, zrI jainendra presa, e-45, pheja-1, nArAyaNA, naI dillI 28 dvArA mudrita / For Private And Personal Use Only
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir draSTavya isa grantha ke tIsare, cauthe aura pAMcaveM bhAga kI TIkA meM jala, dugdha, tailAdi drava padArthoM kA parimANa paribhASA ke anusAra dviguNa karake likhA gayA hai, arthAt jahAM mUlapATha meM 1 prastha hai vahAM TIkA meM 2 prastha (2 sera) likhA hai, ityaadi| parantu prathama aura dvitIya bhAga meM dviguNa karake nahIM likhaa| ataeva una bhAgoM meM hindI TIkA meM drava padArthoM kA jitanA parimANa likhA ho paribhASA ke anusAra usase dviguNa lenA caahie| prayoga-nirmANa ke samaya prathama bhAga ke pariziSTa meM die hue 'mAna-paribhASA' zIrSaka lekha ko avazya par3ha lenA caahie| For Private And Personal Use Only
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private And Personal Use Only
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir viSayAnukramaNikA pRSTha viSaya viSaya maGgalAcaraNa pRSTha (pR0 2 se 176 taka) kaSAya cUrNa guTikA Mr mr guggulu 0 avaleha ghRta (pRSTha 186 se 432 taka) kaSAya 186 196 guTikA 216 guggulu 228 avaleha 235 ghRta 243 taila 257 AsavAriSTa 275 lepa 278 dhUpa 286 dhUmra 260 aJjana 261 nasya 266 300 mizra 425 41 taila `r l >> pAsavAriSTa lepa dhUpa aJjana nasya s`d lr w mizra 170 (pRSTha 433 se 521 taka) kaSAya 433 440 cUrNa guTikA 457 (pRSTha 177 se 186 taka) kaSAya 177 cUrNa 178 176 182 taila aJjana 187 rasa 187 guggulu guggulu ghRta avaleha 184 ghRta 456 456 461 464 470 taila AsavAriSTa For Private And Personal Use Only
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 471 525 528 5 ghRta 530 533 535 535 545 cUrNa ( viii ) viSaya pRSTha viSaya lepa guTikA dhUmra 475 guggula aJjana 475 avaleha nasya rasa taila mizra 516 lepa rasa mizra (pRSTha 522 se 550 taka) kaSAya 522 jJa 523 rasa cikitsA-pathapradarzinI ko anukramaNikA adhikAra pR0 16. klomaroga 1. agnimAMdyAjIrNavisUcikA 555 20. kSayarAjayakSmA 2. atisAra 557 21. kSudraroga 3. apasmAronmAda 556 22. galagaNDagaNDamAlAgranthi 4. amlapitta 556 23. gulma 5. arocaka 60 24. grahaNI 6. arbuda 561 25. jvarAtisAra 7. arza 26. jvara 8. azmarizarkarA 563 27. chardi 6. AmavAta 28. tRSA 10. udararoga 26. dAha 11. udAvadhmiAna 30. nAsAroga 12. upadaMza 31. netraroga 13. kaNTharoga 565 32. pANDu 14. kapharoga 565 33. prameha 15. karNaroga 16. kAsazvAsahikkA 34. bAlaroga 17. kuSThavAtaraktavikAra 566 35. bhagandara 18. kRmiroga 572 36. madAtyaya 572 573 574 576 577 578 578 584 585 585 588 586 560 For Private And Personal Use Only
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 37. masUrikA 38. mizra 36. mukharoga 40. mUtrakRcchramUtAghAta 41. mUrchA 42. medaroga 43. yakRtplIhA 44. raktapitta 45. rasAyana vAjIkaraNa 46. rasoparasAdizodhanamAraNa 47. vAtavyAdhi 48. vidradhi 46. virecana www. kobatirth.org ( ix ) 561 50. viSavikAra 562 51. visarpa 563 52. vRddhi 564 53. vraNa 564 54. ziroroga 565 55. zItapitta 565 56. zUla 566 57. zotha 567 566 600 602 602 58. zlIpada 56. strIroga 60. snAyuka 61. hRdayaroga Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private And Personal Use Only 603 604 604 604 605 606 607 610 611 612 614 614
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private And Personal Use Only
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir paJcama bhAga For Private And Personal Use Only
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private And Personal Use Only
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Ya! ---2 * bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH COCC3. vvvvvvvvo*** * - paJcamo bhAgaH // zrI dhanvantaraye nmH|| atha maGgalAcaraNam yo gopikAvastraharo'pyacauraH maayaavikaaropgto'pydossH| yo dRzyate yogijanena yoge tathApyarUpI tamahaM bhajiSye // * devendrarmahitaM vikalparahitaM yat saccidAnanditam saMsArAkalitaM jagatrayahitaM kalyANakalpadrumam / mAyAmAravikAramohagalitaM taddhAma zivaM sphuran natvA'haM pravizAmi bhArata-bhiSaga-bhaiSajya-ratnAkaram // OMgAvaH indriyANi, tAni pAti rakSatIti gopo manaH, tasya strI gopikA; avidyA, tadeva vastrAvaraNaM, tadaratIti gopikaavstrhrH| dvitIya zleSe tu spaSTamidaM ataevApyacauraH-astenaH / mA lakSmIH, tasyAyaH prAptistatrApi avikAraH vikArarahitaH, tamupagataH smpraaptH| dvitIya zlepe tu spaSTamidaM ataevApyadoSaH doSarahitaH / yazca yoginAM janaH samudAyastena yoge yogamArge dRzyate tathApyarUpItyucyate / taM IzvaraM ahaM bhajiSye bhajiSyAmi vaa| For Private And Personal Use Only
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra bhArata - bhaiSajya ratnAkaraH www. kobatirth.org nirguNDikAbhRGgamahauSadhAnAm / kSudrAvAnIsahitaH kaSAyaH atha zakArAdikapAyaprakaraNam (7171) zAhAdikAthaH (1) ( hA. saM. / sthA. 3 a. 2 ) kvathitaM taNDulapayasA zakrAdakaTurohiNIsahitam / kvArthaM yaSTImadhunA vinAzanaM pittajvarANAM tu / / indrajau, kuTakI aura mulaiThI samAna bhAga lekara sabako cAvaloMke pAnI meM pakA kara kAtha banAveM | yaha kAtha pitta jvaroko naSTa karatA hai / (7172) zakrAdAdikAtha : (2) ( vR. ni. ra. / viSamajvarA. ) zakrAdadadrughnavRpAmRtAnAM za zItajvarAraNya hiraNyaretAH || indrajau, paMmAr3a, bAsA, giloya, saMbhAlu, bhaMgarA, soMTha, kaTelI aura ajavAyana samAna bhAga le kara kA banAveM / yaha kAtha zItajvarako isa prakAra naSTa kara detA hai jisa prakAra dAvAnala banako / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ zakArAdi (7173) zaGkhapuSpIrasayogaH ( yo. ra. / cha. ) zaGkhapuSpIrasaM TaGkadvayaM samaricaM muhuH | sakSaudraM manujaH pItvA chardibhyaH kila mucyate // zaMkhapuSpIkA rasa 10 mAze le kara usameM (1 mAzA) kAlI mircakA cUrNa aura (2 tole) zahada milA kara pInese chardi avazya naSTa ho jAtI hai / (7174) zaThayAdi kalkaH ( vR. mA. | AmavA. ; ga. ni. / AmavA. 22 ; va. se. 1 AmavAtA. ) aatfaraivataei varSAbhUkvAthasaMyutam / saptarAtraM pivejjanturAmavAtavipAcane || kacUra aura sAMThake kalkako punarnavA ( sAThI) ke kAthameM milA kara pInese sAta dinameM AmavAtakA nAza hotA hai / For Private And Personal Use Only (7175) zayyAdikaSAya: (1) (vai. jI. | vilAsa 1 ) I aThI zuNThI reNuH surataruranantA ca bRhatI nastatA tiktaM khalu navabhirebhirviracitaH / kaSAyaH pIto'yaM madhukaNavimizraH zamayati tridoSaM nizzeSaM viSamamapi jIrNajvaramapi ||
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kaSAyaprakaraNam ] paJcamo bhAgaH kacUra, seAMTa, pittapApar3A, devadAru, ananta- gulma rogameM kacUra aura seThike kAthameM saMcala mUla, kaTelI, mAgaramothA, kuTakI aura cirAyatA (kAlA namaka) milAkara pInA cAhiye / samAna bhAga le kara kAtha banAveM / (7179) zaThayAdikAthaH (3) isameM zahada aura pIpalakA cUrNa milA kara pInese sannipAta, viSamajvara aura jIrNajvarakA (bhA. pr.| ma. khaM. 2 ; vR. ni. ra. / jvarA.) nAza hotA hai| zaThI nizAdvayaM dAru zuNThI puSkaramUlakam / (7176) zaThayAdikaSAyaH (2) elA guDUcI kaTukA parpaTazca yavAsakaH // zRGgI kirAtatiktazca dazamUlI tathaiva ca / ( yo. ra. / kAsA. ; vR. ni. ra. / kAsA. ; | kvAthameSAM pibekoSNaM sindhucUrNayutaM naraH // vR. yo. ta. / ta. 78 ; va se. / kAso.) jvarAnsandruitaM hanti nAtra kAryA vicAraNA // zaThI hIbera bRhatI zarkarA vizvabheSajam / kacUra. haldI, dAruhaldI, devadAru, soMTha, etaM kvAyaM pibetpUtaM saghRtaM pittakAsanut // posaramUla, ilAyacI, giloya, kuTakI, pittapApar3A, kacUra, sugandhavAlA, kaTelI aura soMTha samAna jaHsA, kAkar3AsAMgI, cirAyatA aura dazamUla bhAga le kara kAtha banAveM / samAna bhAga le kara kArya banAveM / isameM khAMDa aura ghI milAkara pInese pittaja isameM seMdhAnamaka milA kara garma garma (mandokhAMsI naSTa hotI hai| SNa) pInese samasta prakArake jvara zIghra hI naSTa ho (7177) zaThayAdikkAthaH (1) jAte haiN| ( ga. ni. / jvarA. 1) (7180) zaThyAdikAthaH (4) zaThIpuSkarabhArgIbhiThAkaTU phaladArubhiH / parpaTAriSTazRGgIbhiH pivetkvArtha kaphajvare // ( hA. saM. / sthA. 3 a. 2) kacUra, pokharamUla, bharagI, pAThA, kAyaphala, zaThIvacAnAgara kaTphalAnAM devadAru, pittapApar3A, nImakI chAla aura kAkar3A- vatsAdanI dhanvayavAsakAnAm / siMgo samAna bhAga le kara kAtha bnaaveN|| kvAtho hitaH sarvabhave jvare ca yaha kAtha kaphaJcarako naSTa karatA hai| sampAcanaM syAnmanuje tridoSe / / (7178) zaThyAdikAthaH (2) kacUra, vaca, seAMTa, kAyaphala, giloya aura ( hA. saM. / sthA. 3 a. 29) dhamAsA samAna bhAga le kara kAtha banAveM / zaThIsauvarcalaM zuNThI pAcanaM vAtha gulmine| yaha kvAtha tridoSaja jvarameM dopoMko pacAtA hai| For Private And Personal Use Only
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - bhArata-bhaiSajya ratlAMkaraH [zakArAdi (7181) zaThyAdikAthaH (5) eSa zaThyAdiko vargaH sabhiSAtajvarApahaH / (ga. ni. / jvarA. 1; kRmya. 6) kAsahagrahapAtizvAse tandrayAM ca Sasyate // zavyAkhupargIkRmihAvizAlA kacUra, pokharamUla, kaTelI, kAkar3AsiMgI, honeramelA suradAruziH / dhamAsA, giloya, seThi, pAThA, cirAyatA aura kuTakI kirAtavAsAkuTajogagandhA samAna bhAga le kara kAtha banAveM / nizAdayaM viktakarohiNI ca // yaha kAtha sannipAta, kAsa, idgraha, pArzvakaSAya eSAM kRmijAvaroga por3A, svAsa aura tandrAko naSTa karatA hai / yuktaM tridoSa zamayedudIrNam // (7184) zaThyAdipAcanam kacUra, mUSAkarNI, bAyabiDaMga, indrAyaNa, sugandhavAlA, ilAyacI, devadAru, sahajanekI chAla, cirA (hA. saM. / sthA. 3 a. 2) yatA, vAsA, kur3akI chAla, baca, haldI, dAruhaldI saThI kirAta kaTukA vizAlA aura kuTakI samAna bhAga le kara kAtha bnaaveN| guhUcizRGgI bRhatIyaM ca / bahakAva kRmiroga aura jvarako naSTa karatA hai| mahauSadhaM pauSkarapanvayAsa rAsnA murAhaM gajapippalI ca // (7182) zaThyAdikAyaH (6) pItaM tu niHkvAdhya hitaM narANAM (yo. ra. AmavAtA. ; vR. mA. / AmavA.; ga. saThadhAdicAturdazvakaM prazastam / ni. / AmavAtA. 22, mA. pr.| ma. khaM.2) hinasti tandrAzvasanaM ziro'ti bhaThI zuNThayamayA jomA devaahaativissaa'mRtaa| jADyaM sarlajvaramAzu hanti // kavAyamAmavAtasya pAcana rUsamojinAm // kacUra, cirAyatA, kuTakI, indrAyaNakI jar3a, kacUra, soMTha, harra, baca, devadAru, atIsa aura giloya, kAkar3AsIgI, choTI aura bar3I kaTelI, giloya samAna mAga le kara kAtha bnaa| sAMTha, pokharamUla, dhamAsA, rAranA, devadAru aura gaja ise sevana karane aura rUkSAhAra karanese Ama- | pIpala samAna bhAga le kara kAtha bnaaveN| vAta rogameM doSoMkA pAcana hotA hai| __isake sevanase jvara naSTa hotA tathA tandrA, (7183) zaThyAdigaNaH / zvAsa, zirapor3A, jar3atA aura zalAdi jvarake upadrava zAnta hote haiN| .. (ca. da. / jvarA. ; vR. mA. / carA. ; ga. ni.| varA. 1 ; va. se. / jvarA.) (7185) zatapuSpAdikaSAyaH zaThI puSkaramUlaM ca vyAghrI zRddhI durAmA / (ga. ni. / jvarA. 1) guhacI nAgaraM pAThaga kirAta kaTurohiNI // pratapuSpA bacA kuSThaM devadAru hareNukA / For Private And Personal Use Only
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kaSAyapakaraNam ] paJcamo bhAgaH kustumbarUNi naladaM mustaM caivApnu sApayet // belachAla, tumbara (dhaniyAmeda) aura giloya kSaudreNa sitayA vApi yuktaH kyAyo anilA- | samAna bhAga le kara sabako pAnIke sAtha posakara tmke| kalka (piDhIsI) bnaaveN| soyA, baca, kUTha, devadAru, reNukA, ise dhImeM milA kara sevana karanese zarIra gata kustumbaru, jaTAmAMsI (athavA polI khasa), aura vAyu naSTa hotA hai| nAgaramothA samAna bhAga le kara kAtha bnaaveN| / (mAtrA-4 mAze) isameM zahada yA mizrI milA kara pInese vAtaja / (7188) zatAvarIkalkaH (2) cara naSTa hotA hai| ( bhA. pra. / ma. saM. 2; vR. yo. ta / ta. 64) ( kapha vizeSa ho to zahada milAnA cAhiye / | pItvA zatAvarIkalvaM payasA tIrAya bayet / aura vAyuke sAtha pitta ho to mizrI milAnI | raktAtisAraM pItvA vA tayA sidaM ghRtaM nrH| caahiye|) zatAvarIke kalkako dUdhake sAtha sevana karane (7186) zatamUlIkAtha: | aura dugdhAhArapara rahanese raktAtisAra naSTa hotA hai| (hA. saM. / sthA. 3 a. 12.) zatAvarIke sAtha siddha ghRta sevana karanese bhI zatamalikAyAH kvayitaH kaSAyaH / | raktAtisAra naSTa hotA hai| pItaH kaNAcUrNayutaH sukhoSNaH / nRNAM nihanyAnmarutodbhavaM tu (7189) zatAvarIkalkaH (3) ___ kAsaM sazUlaM ca vipAcanaM syAt // (yo. ra. / prasUtaro.) zatAvarake mandoSNa kvAthameM pIpalakA cUrNa zatAvarI kSIrapiSTA pItA svanyakvidinI / milA kara pInese vAtaja kAsa aura zalakA nAza | kavoSNa kaNayA pItaM sAraM kSIravikdanam // hotA hai| (1) zatAvarako dUdhameM posa kara pInese khiyoMke stanoMmeM dUdha bar3ha jAtA hai| (7187) zatAvarIkalkaH (1) / ___(2) mandoSNa dUdhameM pIpalakA cUrNa milA kara ( hA. saM. / sthA. 3 a. 23) pInese bhI stanoMmeM dUdha bar3ha jAtA hai| zatAvarI vacA zuNThI raasnaakdrshllkii| dazamUlI balA bilvastumburu ca guicikA // ni (7190) zatAvarImUlayogaH epa kalko ghRtairyukto hanti vAtaM zarIragam // (hA. s.| sthA. 3 a. 32) satAvara, baca, soMTha, rAnA, sapheda khaira, pivecchatAvarImUlaM zItapAnIpacUrNitam / zallako vRkSakA goMda (yA chAla), dazamUla, kharaiTI, ! ataH zarkararogAtaH zarkarAsaMpayojitam // For Private And Personal Use Only
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - ----.--.... bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [zakArAdi zatAvarakI jar3ako ThaNDe pAnImeM pIsa kara, (7194) zatAvaryAdikAthaH (1) mizrI milA kara pInese zarkarAkA nAza hotA hai| (yo. ra. / mUtrakRcchrA .) (7191) zatAvarIyogaH zatAvaryAstu mUlAnAM niSkvAthaH sasiH madhu / (ga. ni. / apasmArA. 3) mUtradoSa nihantyAzu vAtapittakaphodbhavam / / kSIrAnAzI zatAvaryAH prAtamUlarasaM pibet / / zatAvarako jar3ake kvAthameM mizrI aura zahada milA kara pInese vAtaja, pittaja tathA kaphaja mUtrazRtaM cUrNa tathA kSIramapasmArapazAntaye // doSoM (mUtrakRcchAdi) kA nAza hotA hai| prAtaHkAla zatAvarIkI jar3akA rasa, yA zatAvarakA kAtha, yA cUrNa athavA zatAvarase siddha kiyA (7195) zatAvaryAdikAthaH (2) huvA dUdha sevana karanese apasmAra naSTa hotA hai| (vR. mA. / zUlA. ; yo. ra. ; ga. ni. / zalA. isa prayogake sevana kAlameM kevala dUdha bhAta 23; ca. da. / zUlA. 26; bhai. ra. / zUlA.) para rahanA caahiye| zatAvarI syssttyaahvaattyaalkushgokssuraiH| bhRtazItaM pibettoyaM saguDakSaudrazarkaram // (7192) zatAvarIsvarasaH (bhai. ra. / pramehA.) pittAmugdAhazUlagnaM sagho dAijvarApaham / / zatAvara, mulaiThI, kharaiTI, kuza aura gokharu zatAvaryA rasaM nItvA kSIreNa saha yaH pibet / / samAna bhAga le kara kAtha banAveM / pramehA viMzatistasya kSayaM yAnti na sNshyH|| ise ThaNDA karake gur3a, zahada yA khAMDa milA zatAvarake rasako dUdha meM milA kara pInese 20 / kara pInese raktapitta, dAha, zUla aura dAha yukta prakArake prameha avazya naSTa ho jAte haiN| jvarakA nAza hotA hai| (7193) zatAvaryAdikaSAyaH (7196) zatAvaryAdikAthaH (3) (va. se. / raktapittA. ; yo. ra. ; vR. ni. ra.) (vR. mA. / zUlA. ; vR. ni. ra. / zUlA. ; bhai. zatAvarI varA rAsnaH kAzmaryasaparUSakam / ra. ; yo. ra. / zalA.) pApayedraktapittaghnaM sadyaH zUlaharaM param / / zatAvarIrasaM kSaudrayukta prAtaH pibenaraH / ____ zatAvara, triphalA, rAsnA, khambhArIkI chAla | dAhazUlopazAntyartha sarvapittAmayApaham // aura phAlasekI chAla samAna bhAga le kara kvAtha / zatAvarake svarasameM zahada milA kara prAtaHkAla bnaaveN| sevana karanese dAha, zala aura anya pittaja rogoMkA isake sevanase raktapitta zIghra hI naSTa ho nAza hotA hai| jAtA hai| 1 kSIraM kSaudramiti pAThAntaram / For Private And Personal Use Only
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kaSAyaprakaraNam ] pazcamo bhAgaH (7197) zatAvaryAdikkAthaH (4) zatovara, balA (kharaiTI) kI jar3a aura munakkAke (bhA. pra.; ga. ni. / mUtrakRcchA. : vR. maa.| matra- | sAtha pakAyA huvA dUdha misarI milA kara pIne yA kRcchrA.; yo. ra.; va. se.; ca. da.; vR. ni. / mUtraka) kharaiTIke bIjoM (boja banda) kA cUrNa sevana karanese bhrama (mUrchA) kA nAza hotA hai / zatAvarIkAzakuzazvadaMSTA vidArizAlIkSukaserukANAm / ( oSadhiyAM 2 // tole, dUdha 20 tole, pAnI kvArtha pivenmAkSikasampayukta 80 tole / milA kara pAnI jalane taka pkaaveN|) kRcche sadAhe saruje vibandhe // (7200) zatAvaryAdiyogaH zatAvara, kAsa, kuzakI, jar3a, gokharu, vidA ( ga. ni. / raktapittA. 8) rIkanda, zAlI dhAnya kI jar3a, IkhakI jar3a, aura zatAvarIgokSurake zRtaM vA kaseru samAna bhAga le kara kAtha banAveM / isameM zahada milAkara pInese dAha aura pIr3A __ zRtaM payo vA'pyatha paNinIbhiH / yukta mUtrakRcchrakA nAza hotA hai| raktaM nihantyAzu vizeSatastu (7198) zatAvaryAdivAdazAGgakaSAyaH yanmUtramArgAtsarunaM prayAti / / / (ga. ni. / vAtA. 19) zatAvara aura gokharuke sAtha yA zAlaparNI, pRSTaparNI, mudgaparNI aura mASapaki sAtha pakAyA zatAvarIpuSkaramUlamustA huvA dUdha pInese mUtra mArgase pIr3Ake sAtha nikalana pathyAmRtAH sAtiviSAH sarAsnAH / vAlA rakta banda ho jAtA hai| varATarUSaH suradAru zuNThI (oSadhiyAM 2 // tole, dUdha 20 tole, pAnI durAlabhA vAtaharaH kaSAyaH / / 80 tole / pAnI jalane taka pakAveM / ) zatAvara, pokharamUla, nAgaramothA, hara, giloya, atIsa, rAsnA, triphala!, bAsA, devadAra, seAMTha aura (7201) zatAvaryA dirasaH dhamAsA samAna bhAga le kara kvAtha banArve / / (yo. ra. / amarya.) yaha kvAtha vAtavyAdhiko naSTa karatA hai| zatAvarImUlaraso gavyena payasA samaH / (7199) zatAvaryAdipayaH pIto nipAtayatyAzu hyazmarI cirajAmapi // (yo. ra. / mUrchA.) zatAvarake svarasako godugdhameM gilA kara sevana zatAvarIbalAmUladrAkSAsiddhaM payaH pibet / karanese purAnI azmarI bhI zIghra hI nikala sasitaM bhramanAzAya bIjaM vATyAlakasya ca // / jAtI hai| For Private And Personal Use Only
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [zakArAdi (7202) zatAvaryAdisvarasaH (1) / ise tilake kAthake sAtha sevana karanese raktaja ( ga. ni. / jvarA. 1) gulma naSTa hotA hai| zatAvarIguDUcIbhyAM svaraso yantrapIDitaH / (7205) zampAkAdikvAthaH guDapragADhaH zamayetsadyo vAtAtmakaM jvaram / / (bhai. ra. / vAtaraktA.) ___zatAvara aura giloyake svarasako gur3ase mIThA zampAkAmRtavAsAnAmeraNDasnehasaMyutam / karake pInese vAtajvara zIghrahI naSTa ho jAtA hai| pItvA kvAthamamukhAtaM kramAt sarvAjaM jayet / / (7203) zatAvaryAdisvarasaH (2) amalatAsa, giloya, aura vAse (aDUse) ke ( yo. ra. ; vR. ni. ra. / mUtrAghAtA.) kAthameM aNDIkA tela (keSTrAyala) milA kara pInese sarvAGgagata vAtarakta zIghrahI naSTa ho jAtA hai| varIgokSurabhUdhAtrI mUlAnAM svarasaM palam / mASamekaM yavakSAraM sauraM mASadvayaM tathA // (7206) zampAkAdigaNaH dvigujhaM TaGkaNakSAraM sarvamekatra melayet / (ra. kA. dhe. / pramehA.) pibettattu vinAzAya mUtrAghAte sudaarunne|| zampAkAnalanimbarAThabadarIpAThAzca zASTikA ____ zatAvarakI jar3akA rasa, gokharukI jar3akA rasa | sphotApATalikApaTolakuTanaM saireypaarusskaaH| aura bhuI AmalekI jar3akA rasa samAna bhAga le kara vyAghraH saptadalAmRtAmadhurasAH kuSThajvaracchardijit sabako ekatra milAveM / 5 tole isa rasameM 1 mASA | kaNDUmehakaphAmayAn sahaviSAnAragvadhAdirjayet / javAkhAra, 2 mAze kezara aura 2 rattI suhAgekI amalatAsa, cItA, nImakI chAla, mainaphala khIla milA kara pInese bhayaMkara mUtrAghAta bhI naSTa berIkI chAla, pAThA, karaJja, anantamUla, rakta karaho jAtA hai| vIra, paTola, kur3ekI chAla, piyAbAMsA (kaTasaraiyA), (7204) zatAhAdikalkaH phAlasekI chAla, lAla araNDakI jar3a, sataunekI (va. se. / gulmA. ; vR. mA. ; yo. ra. / gulmA.) | chAla, giloya aura mUrvA / 'zatAhA cirbilvtvgdaarubhaanggiiknnaabhvH| / inakA kAtha kuSTa, jvara, chardi, khAja, prameha, kalkaH pIto jayedagulya tilakvAthena rktjmaa| kapha aura viSavikAroMko naSTa karatA hai| soyA, karaJja, dAlacInI, devadAru, bharaMgI (7207) zarapuvAdikalkaH aura pIpala samAna bhAga le kara sabako ekatra ! (yo. ci. ma. / a. 4) milA kara pAnIke sAtha pIsa kara kalka (piThIsI) | zarapuGgAyAH kalkaH pItastakreNa naashytycirm| bnaaveN| | ciratarakAlasamutyaM plIhAnAM rUDhamavagAhaH // For Private And Personal Use Only
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kaSAyaprakaraNam ] paJcamo bhAgaH saraphoMkekI jar3ake kalkako takrake sAtha sakhuvAkI chAlake kvAthameM gomUtra milA kara pInese bahuta purAnA tillI roga bhI zIghrahI naSTa pInese slIpada aura medavikArakA nAza hotA hai| ho jAtA hai / (7211) zAkhoTAdiyogaH (7208) zarapuGkhArasayogaH (va. se. / vraNA. ; vR. mA. / vraNA.) ( rAjamArta. / vraNA. 25) kalkaH kAnikasampiSTaH snigdhaH zAkhoTaka zastrakSate dazanacavitavANapujA tvcH| mUlodbhavaM vinidadhIta rasaM prayatnAt / / | suparNa iva nAgAnAM vAtazothavinAzanaH / / tasminpurISamathavA mahiSIsutasya sihor3ekI snigdha chAlako kAMjImeM pIsa kara pAGgigataM masRNacUrNitamAzu dadyAt // | pInese vAtaja zotha zIgrahI naSTa ho jAtA hai| hathiyArake tAje ghAvameM, saraphoMkekI jar3ako (7212) zAISTAdikkAthaH muMhase cabAkara usakA rasa nikAla kara bharanA cAhiye / athavA bhaisake bacce (kaTare) kA pahilI (vR. mA. / udarA.) bArakA kiyA huvA gobara khUba bArIka pIsa kara zAGgeSTAniyUhaH ssaindhvstittiddiiksmmishrH| bharanA caahiye| plIhavyuparamayogaH pakyAmraraso'tha vA samadhu / / (7209) zarkarAdiyogaH ___ makoyake rasameM seMdhAnamaka aura imalIkA gUdA (va. se. / udAvartA.) milA kara sevana karanese athavA pake AmakA rasa zarkarekSurasaM kSIraM drAkSArasamathApi vaa| zahada milA kara pInese plIhAvRddhi naSTa hotI hai| sarvatraiva prayuJjIta mUtrakRcchrAzmarIvidhim // (7213) zAliparyAdikkAthaH (1) IkhakA rasa aura dUdha tathA khAMDa milA kara (vR. ni. ra. / vAtajvarA. ; vR. yo. ta. / ta. 59) munakkAkA rasa pAnasa mUtrakRcch aura zAliparNI balAdrAkSA guDUcI sArikhA tathA / azmarikA nAza hotA hai| AsAM kvAthaM pibetkoSNaM tiibrvaatjvrcchidm|| (7210) zAkhoTakakAtha: ___ zAlaparNI, kharaiTI, munakkA, giloya aura ( zA. saM. / khaM. 2 a. 2) sArivA samAna bhAga le kara kvAtha banAveM / zAkhoTavalkalakvAthaM gomUtreNa yutaM pibet / ise mandoSNa karake pInese tIvra vAtajvara zlIpadAnAM vinAzAya medodoSanivRttaye // / naSTa hotA hai| pIne For Private And Personal Use Only
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya ratnAkaraH [ maar'i (7214) zAliparyAdikvAtha: (2) (7217) zAlmalIyogaH ( va. se. / bAlarogA.) (bR. yo. ta. / ta. 103 ) zAliparNI pRznipI ghoTAtvak kvathitaM jalam / zAlmalitvagrasaH kSaudrarajanIcUrNasaMyutaH / saudrayuktaM tridoSanaM sarvAtIsAranAzanam // pIto nihanti nikhilaanmmehaanlpvaasraiH| zAlaparNI, pRSThapI aura supArIkI chAla samAna seMbhalakI chAlake rasameM zahada aura haldIkA cUrNa milA kara sevana karanese samasta prakArake prameha bhAga le kara kAtha banAveM / zIghrahI naSTa ho jAte haiN| isameM zahada milA kara pInese samasta prakArake atisAra naSTa hote haiN| (7218) zikvAthaH (1) ( ga. ni. / zUlA. 23 ) (7215) zAlipiSTayogaH | mAtuluGgarasopetaH shigrukvaathstthaaprH| ( rA. mA. / strI rogA. 30) sakSAro madhunA pItaH pArzvadRstizUlajit // udumbarIkvAthayutaM sitAdaya sahajanekI chAlake kAzmeM bijau rekA rasa, mugandhizAliprabhavaM sitaM ca / javAkhAra, aura zahada milAkara pInese pasalI, hRdaya yA piSTamaznAti na garbhapAta- aura bastikA zUla naSTa hotA hai| pIDAgasau vindati jAtu nArI // (7219) zigrakvAthaH (2) sugandhita zAlI cAvaloMko pIsa kara unameM | (vR. yo. ta. / ta. 105) mizrI milA kara kaThmarake kAthake sAtha pIneme garbha: gabhaH zothaplIhodaraM hanti pippalI maricAnvitaH / pAtakA bhaya jAtA amlavetasasaMyuktaH ziyukvAthaH sasaindhavaH / / (7216) zAlmalImUlakalkaH sahaM janeke kAdhameM seMdhA namaka, amlaveta, (hA. saM. / sthA. 3 a. 3) pIpala aura kAlI mircakA cUrNa milA kara pInese zotha aura plIhodarakA nAza hotA hai / zAlmalImUlatvaguDadugdhena ca peSitaM pAnam / pittAtisArazamanaM saraktadAhena zoSaharam / / (7220) zikvAthaH (3) ___ sebhalakI jar3akI chAlako dUdhameM pIsakara gur3a ___(vR. ni. ra. / azmaya.) milAkara pInese pittAtisAra, dAhayukta raktAtisAra kvAtho nipItaH sakSAraH zigrutvagvaruNatvacoH / aura zoSakA nAza hotA hai / kaphajAmazmarI hanti zakAzaniriva drumam // For Private And Personal Use Only
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org paJcamI bhAgaH theremakaraNam ] sahajane aura baranekI chAlakA kAtha javAkhAra milA kara pIne se kaphaja azmari zIghrahI naSTa ho jAtI hai / (7221) zitvagAdikaSAyaH ( ga. ni. / kRmya. 7 ) zigrutvaktriphalAbhyAM tu kRtaH kvAtho nissevitH| jaTharasthAna krimIna kSimamuddharatyavicArataH // sahajanekI chAla aura triphalAkA kAtha sevana karane se udarake kRmi naSTa ho jAte haiM / (7222) zigrumUlakvAthaH ( yo. ra.; vR. ni. ra. | azmarya. ; vaM. se. / azma. ) kvAzca zigrumUlotthaH kaduSNAzmaripAtanaH / kSIrAmabhumbarhizikhAmULe vA tandulAmbunA // sahajane kI chAlakA mandoSNa kAtha pInese amara nikala jAtI hai / mayUrazikhAkI jar3a ko cAvaloMke pAnIke sAtha sevana karanese bhI amari naSTa ho jAtI hai| pathya- dUdha bhAta / (7223) zigrumUlAdikSAraH (ga. ni. / udarA. 32 ) zigrumUlaraso vahniH saindhavaM brahmakSakaH / kSArabhakSaNato'mISAM yAti sarvodaraM zamam // sahajanekI jar3ake rasa meM cItA, seMdhA aura palAzakA kSAra milA kara sevana karane se samasta prakAra ke udara roga naSTa hote haiM / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (7224) zighumUlAdiyogaH ( vR. mA. va. se. / vidradhya.) zigrumUlaM jale dhautaM jalapiSTaM pragAlayet / tasaM madhunA pIlA hantyantarvidradhiM naraH // 11 sahajanekI jar3ako jalase dho kara pAnIke sAtha pIsa leM aura kapar3ese nicor3a kara ra nikAleM | isameM zahada milA kara pIne se antarvidradhi naSTa hotI hai / (7225) zivAdikaSAyaH (vai. jI. / vilAsa 4 ; vR. ni. ra. / vidra. ) zigrudIpyavaruNadviyAminI kuJjarAzanakRtaH kaSAyakaH / bola cUrNasahitontara sthitaM vidradhiM prazamayedasaMzayam // sahajanekI chAla, ajavAyana, baranekI chAla, dArUhaldI aura pIpalavRkSa (asvastha ) kI chAla samAna bhAga le kara kAtha banAveM / | haldI, isameM bolakA cUrNa milA kara sevana karane se antarvidradhi avazya naSTa ho jAtI hai| For Private And Personal Use Only (7226) zirISamUlAdikalkaH ( ga. ni. | arzo. ) 1 zirISamUlaM puSpaM ca zAlmale stinizasya ca / niryAsazca palAzasya vadaryAH kakubhasya ca // rotraM zAlmaliniyasaH kaTuGgastaNDulIyakaH / madhukArjunapuSpANi dhAtakIrodhayorapi //
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 12 www. kobatirth.org bhArata-bhaiSamya - ratnAkaraH zobhAJjanaM zaGkhanAbhI kagukAH SaSTikAstathA / eSAM kalkaM madhuyutaM pAyayettaNDulAmbunA // arzosi zamayatyeSa pItaH picAtmakAni tu / raktapittamatIsAraM raktAzasi ca nAzayet // sirasakI jar3a, seMbhalake phUla, tinizake phUla, palAzakA goMda, berIkA goMda, arjunakA goMda, loSa, mocarasa, aralukI chAla, caulAI, mulaiTI, arjunake phUla, dhAyake phUla, lodhake phUla, sahajanekI chAla, zaMkhanAbhi, kaGgunI aura sAThIke cAvala samAna mAga le kara sabako ekatra milA kara pAnIke sAtha pIsa kara kalka banAveM / isameM zahada milA kara cAvaloM ke pAnI ke sAtha sevana karanese pittaja arza, raktapitta, atisAra aura raktAkA nAza hotA hai / iti Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir samaghuzarkara eSa kaSAyako [zakArAdi jayati bAlamRgAkSi tRtIyakam // lAla candana, dhaniyA, soMTha, khasa, popala aura nAgaramothA samAna bhAga le kara kAtha banAveM / isameM zahada aura khAMDa milA kara pIne se tRtIyaka jvara naSTa hotA hai / (7229) zItaprazamano dazako mahAkaSAyaH ( ca saM. 1 sU. a. 4 ) tagarAgurudhAnyakazRGgaverabhUtikavacAkaNTakArikAnimanya. zyonAkapippalya iti daze mAni zItabhazamanAni bhavanti / tagara, agara, dhaniyA, soMTha, ajavAyana, vaca, kaTelI, araNI, sonApAThA aura pIpala; ye daza oSadhiyAM zIta prazamana kaSAyadravyoMmeM zreSTha haiM / (7227) zirovirecanIyo dazako mahAkaSAyaH ( ca. saM. / sU. a. 4 ) jyotiSmatIkSavakamarIcapippalIviDaGga- (7230) zukrajanano dazako mahAkaSAyaH zigrasarSapApAmArgataNDula zvetAmahAzvetA dazemAni zirovirecanopagAni bhavanti / mAlakaMganI, nakachikanI, kAlI mirca, pIpala, bAyabiDaMga, sahaMjanA, sarasoM, apAmArga (ciraciTe) ke cAvala, sapheda aura kAlI koyala / ye daza padArtha zirovirecanameM upayogI haiN| (7228) zizirAdikaSAyaH (bR. ni. ra. / vipamaJcarA. ; vai. jI. 1 vilAsa 1; yo. ra. / JcarA. ) ziziraH saghanaH samahauSadhaH sanaladaH sakaNaH sapayodharaH / For Private And Personal Use Only ( ca. sa. / sU. a. 4 ) parNI mASaparNImedAnRkSa ruhAjaTilAkuliGgA iti jIvakarSabhakakAkolIkSIrakAkolImudgadazemAni zukrajananAni bhavanti / jIvaka, RSabhaka, kAkolI, kSIra kAkolI, mudgaparNI, mASaparNI, medA, vandA, kAkar3AsiMgI aura jaTAmAMsI; ye daza oSadhiyAM zukrajanaka haiM / (7231) zukrazodhano dazako mahAkaSAyaH ( ca. sa. / sU. a. 4 ) kuSThailavAlukakaTphalasamudraphenakadamba
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kaSAyaprakaraNam ] paJcamo mAgaH - niryAsekSukANDekSvikSurakavamukozIrANIti da- yaha kalka tridoSaja jvara, zvAsa, bhrama, aruci, zemAni zukrazodhanAni bhavanti / / kvindha aura dogako naSTa karatA hai| kUla elavAluka, kAyaphala, samudraphena, ___ (7234) zuNThayAdikalkaH (2) kadambaniryAsa, Ikha, kANDekSu, tAlamakhAnA, vasuka ! (vR. ni. ra. | jvarA.) aura khasa; ye daza oSadhiyAM zukra zoSaka kaSAya / bhojanAdau narairmuktaM zuNThIrAjyabhayotthitaM / dravyoMmeM zreSTha haiN| kalaM tu sahate nityaM nAnAdezodbhavaM jalam / / (7232) zuNThIkvAtha: soMTha, harra aura rAIke kalkako hamezA bhoja(vR yo. t.| ta. 62 ; yo. ra. / jvarA. nake prArambhameM khAnese deza videzakA pAnI vikAra vR. ni. ra. / jIrNa jvarA.) nahIM krtaa| arucimanalamAndhaM pInasazvAsakAsA (maatraa-1|| maash|) nudaramudakadoSAnAzu inyAdazeSAn / (7235) zuNThayAdikalkaH (3) janayati matikAnti cittanetraprasAdama, (bhA. pr.| ma. khaM.) palaparimitazuNThIlodasiddhaH kaSAyaH // / zubhayanAjIguDaM piSTaM pItamuSNena vAriNA / 5 tole sAMThako kUTa kara 40 tole pAnImeM jImacena vakreNa tIbra zrIvajvaraM jayet // pakAveM aura 10 tole zeSa rahane para chAna leN| sAMTha, aura jIrake kalkako gur3ameM milAkara ise sevana karanese aruci, agnimAMca, ponasa, / garama pAnI, purAne madya yA takrake sAtha pInese tIna zvAsa, kAsa, udara roga aura jaladoSa naSTa hote ! zIta ghara naSTa hotA hai| tathA mati aura kAntikI vRddhi hotI hai evaM cita (7236) zuNThayAdikalkaH (4) prasanna rahatA aura netra svaccha hote haiN| (zA. saM. ma. khaM. 1 a. 6) (7233) zuNThayAdikalkaH (1) zuddhItilaguhaiH kalkaM dugdhena saha yojayet / (hA. saM. / sthA. 3 a. 2) | pariNAmabhavaM zUlamAmavAtaM ca nAzayet // zuNThIghanAgajakaNAsuradAruSAnyA seTha, tila aura gur3a samAna bhAga le kara tiktAkalindazamUlasamo'pi kalkaH / kalka banAveM / ise dUdhake sAtha sevana karanese parizreSThastridoSajanitajvaranAzanAya NAma zUla aura AmavAtakA nAza hotA hai / shvaasbhrmaarucivibndhhdaamyntrH|| (7237) zuNThyAdikaSAyaH (1) seThi, nAgaramothA, gajapIpala, devadAru, (yo. ra. / khIrogA.) dhaniyA, kuTakI, indrajau aura dazamUla samAna bhAga aSThIvilvakaSAyaM tu yavasaktusamanvitam / le kara kalka bnaaveN| garbhiNI pAyayedvaidhazcaryatIsAranAzanam // For Private And Personal Use Only
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 14 bhArata-bhaiSajya ratnAkaraH zakArAdi seThi aura belake kvAthameM jaukA sattU milA | rAmaThakSAralavaNacUrNa dattvA pivennaraH / kara pilAnese garbhiNIkI vamana aura atisArakA | vAtAzmarI inti kRcchamAnyamagnezca tadrajaH // nAza hotA hai| kaTazUrugudamedasthaM vaGkSaNasthaM ca mArutam / / (7238) zuNTha yAdikaSAyaH (2) seTha, aranI, pASANabheda, sahajane aura (ga. ni. / jvarA. 1) | varanekI chAla, gokharu, harra aura amalatAsake phaloM kA gUdA samAna bhAga le kara kvAtha banAveM / zuNThIyavAsakaSAbdakRtaH kaSAyaH / / zleSmodbhavaM zamayati jvaramAzu pItaH // isameM hIMga, javAkhAra aura seMdhAnamakakA soMTha, javAsA, bAsA aura nAgaramothekA kAtha / | cUrNa milA kara sevana karanese vAtaja azmari, mUtrasevana karanese kaphaja jvara zIghra hI naSTa ho kRcch, agnimAMdya, kaTisthita vAyu, urusthita vAyu, jAtA hai| tathA guda, liMga aura vaMkSaNa sthita vAyukA nAza hotA hai| (7239) zuNThayAdikvAthaH (1) __(7241) zuNThayAdikvAtha: (3) ( hA. saM. / sthA. 3 a. 42) ( dhanva. / AmavAtA. ; ga. ni. / AmavAtA. : zuNThIkaNAkhadira pATalikApaTolI va. se. ; yo. ra. ; vR. mA. / AmavAtA.) maJjiSThadAruviSavilvayavAnikAnAm / / | zuNThIgokSurakakvAthaH prAtaH pAtaniSevitaH / vAsAphalatrikajalena kaSAyasiddhaH Ame vAtakaTIzUle pAcano rukmaNAzanaH / pAnAnihanti manujasya ca kuSThadoSam // sAMTha aura gokharukA kvAtha prAtaHkAla sevana seTha, pIpala, khairasAra, lAla kanerakI chAla, karanese AmavAta, kaTizUla aura zarIra pIr3A naSTa paTola, majITha, devadAru, atIsa, belakI chAla, hotI hai / yaha kvAtha pAcaka bhI hai / ajavAyana, bAsA aura triphalA samAna bhAga le kara kvAtha banAveM / (7242) zuNThayAdikvAthaH (4) isake sevanase kuSTha naSTa hotA hai| ( vR. ni. ra. / pittAtIsArA.) (7240) zuNThayAdikyAthaH (2) zuNThIsuvarcalAhigurabhayendragavA mtaaH| ( vR. yo. ta. / ta. 102 ; vR. mA. / azmayaH; pittAtisArahatkvAtho nipIto madhunA saha // va. se. / azmarya. yo. ra.; vR. ni. ra. / azbharya. seTha, hulahula, hoMga, haraM, aura indrajau samAna ga. ni. / azmarya. 29) | bhAga le kara kvAtha banAveM / zuNTha ygnimnthpaassaannbhicchigruvrunnaagokssuraiH| isameM zahada milAkara pInese pittAtisAra naSTa abhayAragvadhaphalaiH kvAthaM kRtvA vickssnnH|| hotA hai / For Private And Personal Use Only
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kaSAyamakaraNam ] paJcamo bhAgaH (7243) zuNThayAdikvAthaH (5) / (7246) zuNThayAdikvAthaH (8) (vai. jI. / vilAsa 2) (ga. ni. ; va. se. ; vR. mA. / grahaNya. ; yo. ra.) zuNThIchinnaruhAviSAjaladharaistulyaiH kaSAyaH kRto zuNThI samustAtiviSAM guDUcI mandAnau grahaNIgadepi satataM sAmAnupandhe hitH| pibejjalena kyathitAM samAMzAm / mandAnalatve satatAmatAyAsAMTha, giloya, atIsa aura nAgaramothA samAna mAmAnuvandhe grahaNIgade ca // bhAga le kara kvAtha bnaaveN| seTha, nAgaramothA, atIsa aura giloya samAna ___ yaha kvAtha mandAgni, grahaNIdoSa aura Amako | bhAga le kara kvAtha banAveM / naSTa karatA hai| isake sevanase agnimAMdya, peTameM sadA Ama saJcita hote rahanA aura Amayukta saMgrahaNIkA (7244) zuNThayAdikvAthaH (6) / nAza hotA hai| ( vR. ni. ra. / svAsA.) ___ (7247) zuNThayAdikvAthaH (9 ayi prANapriye jAtiphalalohitalocane / (ga. ni. / jvarA. 1) zuNThIbhAGgIkRtaH kvAthaH zvAsatrAsAya pAyayet // zuNThImustAdurAlabhAguDUcIkvathitaM jalam / ___ seTa, aura bharaMgIkA kvAtha svAsako naSTa pibedaSTAvazeSa yattaddhi vAtajvaraM haret // karatA hai| seTha, nAgaramothA, dhamAsA aura giloya sa(7245) zuNThayAdikvAthaH (7) / mAna bhAga le kara AThagune pAnImeM pakAveM aura AThavAM bhAga pAnI zeSa rahane para chAna leM / ( vR. mA. / zothA. ; yo. ra. / zodhA. ; / isake sevanase vAtaja jvara naSTa hotA hai / vR. ni. ra.) (7248) zuNThayAdikvAthaH (10) zuNThIpunarnavairaNDapaJcamUlabhRtaM jalam / (va. se. / jvarA.) vAtike zvayayau zastaM pAnAhAraparigrahe // zuNThIvarAbdozIraizca pivettoyaM susAdhitam / soMTha, punarnavA (bisakhaparA), araNDakI jar3a, dAhazItajvaraharaM pAcanaM bhiSajAM matam // belakI jar3a, zyonAka (aralu) kI jar3a, khambhArIkI / (aralla) kA jar3a, khambhArIkI sAMTha, triphalA, nAgaramothA aura khasa samAna jar3a, pADhalakI jar3a aura araNImUla samAna bhAga bhAga le kara kvAtha banAveM / le kara kotha banAveM / ___ yaha kvAtha dAha aura zItaJcara nAzaka tathA yaha kvAtha vAtaja zothako naSTa karatA hai| pAcaka hai / For Private And Personal Use Only
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 16 www. kobatirth.org 1- bhaiSajya ratnAkaraH bhArata (7249) zuNThayAdikvAthaH (11) ( vaidyAmRta ) zuSThIdArucaThIrajovRhati kAtiktAkirAtAmbudA nantAbhirjanitaH kaSAyakavaraH kRSNAmadhubhyAM yutaH / niHzeSaM tritayodbhavajvaraharo jIrNajvarasyAntakRt kAsArirviSamApaDopi gaditaH zuNThayAdikaH sUribhiH // soMTha, devadAru, kacUra, pittapApar3A, kaTelI, kuTakI, cirAyatA, nAgaramothA aura anantamUla samAna bhAga le kara kvAtha banAveM / isameM zahada aura pIpalakA cUrNa milAkara sevana karanese tRtIyaka jvara, jIrNajvara, kAsa aura viSamajvarakA nAza hotA hai / (7250 ) zuNThayAdikvAthaH (12) (hA. saM. / sthA. 3 a. 3 ) zuNThIviSAjaladharAmRtAvatsakAnAM tiktAiyaM ca kRtazItalakaH kaSAyaH / pAne vidheya madhunA pratisAdhitastu jvarAtisArazamanAya sadA pradeyaH || soMTha, atIsa, nAgaramothA, giloya, kuDekI chAla aura kuTakI samAna bhAga le kara zItakaSAya banAveM / isameM zahada milA kara pilAnese jvarAtisAra naSTa hotA hai / 1 (7251) zuNThayAdipAcanam ( hA. saM. 1 sthA. 3 a. 3 ) zuNThIbAlakastAvilvaM pAThA viSA ca dhAnyAni / pAcanamarucau chardijvarAtisAraM vinAzayati // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ zakArAdi soMTha, sugandhavAlA, nAgaramothA, belagirI, pAThA, atIsa aura dhaniyA samAna bhAga le kara kvAtha banAveM / yaha kvAtha pAcana tathA aruci, chardi aura jvarAtisAra nAzaka hai / (7252) zuNThayAdimahAkaSAyaH (bR. yo. ta / ta. 120 ) zuNThInimbakirAtatiktakakaNAH pAThA haridrAdvayaM trAyatI triphalA mRtAbdakaTukA vAsA vacA vAkucI / maniSThA'tiviSA durAlabhAmahAnimbAnipahU granthikA vyAdhinA gajaciTA sakuTajA bhArgI samustA yavAH / / mUrvA caitra paTolapatrasahitA raktaM tathA candanaM zyAmA sArivA kRmiharA gAyatrikAsaMyutA / gomUtreNa mahAkaSAyamaruNodbhUte pivedyaH pumAn tasyASTAdaza yAnti nAzamacirAtkuSThAni duSTAnyapi // seTha, nImakI chAla, cirAyatA, pIpala, pAThA, haldI, dArUhaldI, trAyamANA, hareM, baher3A, AmalA, giloya, nAgaramothA, kuTakI, bAsA (aDUsA) baca, bAvacI, majITha, atIsa, dhamAsA, bakAyanakI chAla, cItA, ambAhaldI ( AmaharidrA ), amalatAsa, indrAyaNa, kur3ekI chAla, bharaMgI, nAgaramothA, jau, mUrvA, paTolapatra, lAla candana, kAlI nisota, pitta / pApar3A, sArivA, bAyabiDaMga aura khairasAra samAna bhAga le kara gomUtra meM pakA kara kvAtha banAveM / 1 For Private And Personal Use Only
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org kaSAyamakaraNam ] isake sevanase 18 prakArake kuSTha zIghrahI naSTa ho jAte haiM / pacamI bhAgaH (7253) zUlaprazamano dazako mahAkaSAyaH ( ca. saM. / sU. a. 4 ) pippalIpippalImUla campacitrakazRGgaveramaricAjamodA jagandhAjAjIgaNDIrANIti da mAni zUlaprazamanAni bhavanti / pIpala, pIpalAmUla, caba, cItA, soMTha, kAlI mirca, ajamodA, bana tulasI, jorA aura sehuMDa ( thUhara ) ye daza oSadhiyAM zUlanAzaka kaSAya dravyoMmeM zreSTha haiM / noTa ---' gaNDIra' kA artha kaI TIkAkArAMne zamaThazAka bhI kiyA hai / (7254) zRGgaverakvAthaH (bR.ni. ra. | saMgrahaNya. ) kaphaje zRGgaverasya kvAtho nityopayaugikaH / kaphaja grahaNImeM soMThakA kvAtha nitya prati sevana karanA atyupayogI hai / (7255) zRGgaverarasayogaH ( vR. ni. ra. / zvAsA. ; bR. mA. / kAsA. ) svarasaM zRGgaverasya mAkSikeNa samanvitam / pAyAkA pratizyAyakaphApaham // zvAsa, adaraka ke rasameM zahada milA kara cATane se khAMsI aura pratizyAya tathA kaphakA nAza 3 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (7256) zRGgaverAdikAthaH (Ta. mA. 1 amlapittA. ; vR. ni. ra. / jvarA.) kaphapittavamIkaNDjvaravisphoTadAhahA / pAcano dIpanaH kvAthaH zRGgaverapaTolayoH // adaraka (yA seTha) aura paTolakA kvAtha kapha, pitta, vamana, kaNDU, jvara, visphoTaka aura dAhako naSTa karanevAlA tathA dIpana pAcana hai / (7257) zRGgayAdikAthaH (1) ( yo. ra. ; vR. ni. ra. / jvarA . ) zRGgISanvayavAsa puSkaraGeraniaThIsiMhikA / kAthaH pAnavidhAnataH kaphaho'bhinyAsavidhvaMsakaH // kAkar3AsiMgI, javAsA, pokharamUla, bharaMgI, kacUra aura kaTelI samAna bhAga le kara kvAtha banAveM | yaha kvAtha kapha aura abhinyAsa sannipAta nAzaka hai| (7258) zRGgayAdikAthaH (2) ( yo. ra0 ; vR. ni. ra. / jvarA . ) zRGgo vatsakacetakI ghanasaTI bhUnimbabhArgI nizAH tiktA puSkara citrakaiH samaricairvyAghrIvRSAmizritaiH / dhAtrI dAruvibhItakaizca cavikAvizvAkaNAkaTphalaiH pItaH kRntati kaNThakubjamacirAtkoSNaH kaSAyastviha / For Private And Personal Use Only
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 1.8 www. kobatirth.org bhArata-bhaiSajya ratnAkaraH kAkar3AsiMgI, kur3e kI chAla, cetakIhara, nAgaramothA, kacUra, cirAyatA, bharaMgI, haldI, kuTakI, pokharamUla, cItAmUla, kAlI mirca, kaTelI, bAsA, AmalA, devadAru, baher3A, cava, soMTha, pIpala aura kAyaphala samAna bhAga le kara kvAtha banAveM / yaha For mandoNa karake pIne se kaNThakubja sannipAta zIghra hI naSTa ho jAtA hai| i ( 7259) zRGgayAdikAtha: ( 3 ) ( yo. ra. ; vR. ni. ra. bhA. pra. vai. ra . ) zRGgIbhArgyabhayAjAjIkaNA bhUnimbaparpaTaiH / devadAruvacAkuSThayAsakaTphalanAgaraiH // sustadhAnyAkatikte ndrayavapAThAha reNubhiH / hastipippalyapAmArgapippalImUlacitrakaiH // vizAlAragvadhAriSTazaThIbAkucikAphalaiH viDaGgarajanIdAvayavAnIdrayasaMyutaiH // anita: kvAyo DibAIkarasAnvitaH / abhinyAsa jvaraM ghoraM hanti tandrAM ca tattaNAt // pramehaM karNazUlaM ca sabhapAtAMstrayodaza / riai zvAsaM ca kAsaM ca tathA sarvAnupadravAn // 3:1 kAkar3AsiMgI, bharaMgI, harra, jIrA, pIpala, cirAyatA, pittapApar3A, devadAru, baca, kUTha, javAsA, kAyaphala, seTha, nAgaramothA, dhaniyA, kuTakI, indrajau, pAThA, reNukA: gajapIpala, apAmArga (ciraciTA ), pIpalAmUla, cItA, indrAyaNa, amalatAsa, nImakI chAla, kacUra, bAbacIke bIja, bAyabiDaMga, haldI, dAru haldI, ajavAyana aura bhajamoda samAna bhAga lekara kAtha banAveM / [ zakArAdi isameM hIMga aura adaraka kA rasa milA kara sevana karane se ghora abhinyAsa jvara, tandrA, prameha, karNa zUla, 1.3 prakArake sannipota, hikkA, svAsa aura kAsa Adi upadrava zIghrahI naSTa ho jAte haiN| (7260) zephAlikAkAthaH (.ga. ni.. / bA. ro. 20 ) terronics: arat mRmiparipAcitaH / durvAraM gRdhrasIrogaM pItamAtraH praNAzayet // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMbhAlake pattoMkA mandAbhipara banAyA huvA kvAtha kaSTasAdhya gRdhrasIko bhI zIghra hI naSTa kara detA haiN| (7261) zephAlikAdikAthaH ( vR. ni. ra. / UrustambhA. ) zephAlikAdalakvArthaM kaNAyuktaM pivennaraH / kaphanaM yacca tatsamUrustambhe prayojayet // saMbhAluke pattoMka kvAthameM pIpalakA cUrNa milAkara pIne se Urustambha roga naSTa hotA hai / urustambha rogameM anya kaphaghna upAya bhI karane cAhiyeM / (72.62) zodhanyAdikkAtha: ( vR. ni. ra. / atisArA. ) atra paatth| viDaGgAtivipAdhanAH / kvathitA soSaNAH pItAH zothAtIsAranAzanAH || lAla punarnavA (bisakhaparA ), indrajau, pAThA, bAyabiDaMga, atIsa aura nAgarathA samAna bhAga kara kvAtha banAveM / For Private And Personal Use Only
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kaSAyaprakaraNam ] paJcamo bhAgaH isameM kAlI mircakA cUrNa milAkara pInese drAkSA, khajUra, piyAla, (cirauMjI), bera, zothAtisAra naSTa hotA hai| | dADima, kaThUmarakA phala, phAlasA, Ikha, jo aura (7263) zothaharo dazako mahAkaSAyaH | | mulaiTho; ye daza oSadhiyAM zramanAzaka haiM / (ca. saM. / sU. a.4.) (7267) zrIkhaNDAdi kaSAyaH (1) . ___pATalAmimanyabilvazyonAkakAzmaryakaNTakArikAcahatIzAlaparNIpRzniparNI gokSurakA (ga. ni. / JcarA.) iti dazemAni zothaharANi bhavanti / zrIkhaNDayaSTImadhukAphajaGghAH ___pATalA, araNI, bela, aralu, khambhArI, zrIparNikApapeTamustadrAkSAH / kaTelI, bar3I kaTelI, zAlaparNI, pRSTaparNI, aura khajUrakozIrayugAnvitAzca gokharu; ye daza oSadhiyAM (dazamUla ) zotha pittavare zarkarayA kpaayH|| nAzaka haiN| ___candana, mulaiThI, kAkajaMghA, gaMbhArI, pittapA(7264) zobhAJjanAdikalkaH par3A, nAgaramothA, drAkSA, khajUra aura do prakArako ( bhA. pra. / ma. khaM. 2 vidhya. ; vR. mA.) / khasa samAna bhAga le kara kvAtha bnaaveN| zobhAanakaniho hisaindhvsNyutH| __ . isameM khAMDa milAkara pInese pitta jvara naSTa hantyantarvidradhiM zIghraM pAtaH praatrvishesstH|| | hotA hai| sahajanekI jar3ake. rasameM hoMga aura seMdhAnamaka milA kara sevana karanese antarvidadhi zIghahI naSTa -- (7268) zrIkhaNDAdikaSAya: (2) ho jAtI hai| ( ga. ni. / kAsA. 10) (7265) zyAmAdikaSAyaH (va. se. / netra rogA.). zrIkhaNDayaSTImadhuzAlipI pAThApaTolendrayavA bRhatyau / zyAmAmUlaM kaSAyaM vA madhunA vraNazukriNAm / kAlI nisotake kvAthameM zahada milA kara . mUrvAguDUcI kaTukA kaSAyaH pInese netroMkA satraNa zukra naSTa hotA hai| " kSayotthakAse ca sapippalIkaH // (7266) zramaharo dazako mahAkaSAyaH . candana, mulaiThI, zAlaparNI, pAThA, paTola, . (ca. saM. / sU. a. 4) | indrajau, choTI aura bar3I kaTelo, mUrvA, giloya aura kuTakI samAna bhAga le kara kAtha bnaaveN| kekSu yavayaSTikA mata dazemAni zramaharANi / isameM pIpalakA cUrNa milA kara sevana karanese bhavanti / | kSayakI khAMsI naSTa hotI hai / For Private And Personal Use Only
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH zikArAdi (7269) zrIparyAdikvAtha: / (7272) zrIphalAdikalkA (ga. ni. / jvarA. 1) ( yo. ra. ; vR. mA. / grahaNya. ) zrIparNIcandanozIraparUpakamadhUkajaH / | zrIphalazalATukalko nAgaracUrNena mizritaH zarkarAmadhuro hanti kaSAyaH paitikaM jvaram // smuddH| khambhArIkI chAla, lAla candana, khasa, phAla- grahaNIgadamatyugraM takrabhujA zrIlito jayati // sekI chAla aura mahuvekI chAla samAna bhAga le kara ___ belagirIke kalkameM sAMThakA cUrNa milA kara kAtha bnaaveN| | use gur3ake sAtha khAnese ugra grahaNI roga bhI naSTa ise khAMDase mIThA karake pInese paittika jvara ho jAtA hai| naSTa hotA hai| pathya-taka / (7270) zrIpAdipAcamam (7273) zreSThAdikAtha: (vR. ni. ra. / vAtajvarA.) ( yo. ci. ma. | a. 4) zrIpatikArI shriiphlttinnttrkpaattlaamuulaiH| zreSThAnimmapaTolamustarajanItrAyanti pAcanamucitaM mAstajanitanvarahArivAribhiH / hemAmalAkRtvA paguNavAriNA kvyitaiH|| vinihitaM paSThAMzapIto nishi| khambhArI, aranI, belagirI, aralukI chAla bhUzAkSizirorujAM bahuaura pATalA (pADhala) kI jar3akI chAla samAna vidhAM karNasya nAsAgadaM bhAga le kara kvAtha banAveM / naktAndhaM timiraM ca kAca___ yaha kvAtha vAta jvarameM doSoMko pacAkara jva- paTala daityAn yathA kezavaH // rako naSTa karatA hai| triphalA, nImakI chAla, paTola, nAgaramothA, (7271) zrAphalaguDUcyAdikvAthaH haldI, bAyamAnA, nAgakesara aura giloya samAna (vR. mA. / chaZ.) bhAga le kara 6 gune pAnImeM pakAveM aura chaThA zrIphalasya guDUcyA vA kaSAyo mdhusNyutH| bhAga zeSa rahane para chAna leN| peyazchaditraye zIto mUrvA vA taNDulAmbunA // ise rAtrike samaya sevana karanese bhra, zaMkha, belagirI yA giloyake kAthameM zahada milAkara akSi, zira aura kAnoMkI aneka prakArako pIr3A, pIne yA mUrvA ke kalkako cAvaloMke pAnIke sAtha nAsAroga, naktAndhya, timira, kAca aura paTalakA pInese tInoM doSAMse utpanna chardi naSTa hotI hai| nAza hotA hai| For Private And Personal Use Only
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - kaSAyaprakaraNam ] pacalo bhAnaH (7274) zvadaMSTrAdikAyaH sapheda tulasIkI jar3a aura soMThakA kAtha ( bhai. ra. / azmarya.) pInese ajIrNa zIghra hI naSTa ho jAtI hai / padaMSTraraNDapatrANi nAgaraM varuNatvacam / (7278) zvetapunarnavAmUlayogaH (1) etatkvAthavaraM prAtaH pibedazmaribhedanam // (ga. ni. / viSA. 3) gokharu, araNDake patte, soMTha aura baranekI yaH pipati puSyadivase jalapiSTaM sitapunarnayAchAla samAna bhAga le kara kvAtha banAveM / mUlam / ise prAtaH kAla sevana karanese azmari naSTa | tatsabhidhau na varSa vRzcikabhujagAH prasarpanti // hotI hai| ___ jo vyakti puSya nakSatrameM sapheda punarnavAkI (7275) zvAsaharo dazako mahAkaSAyaH jar3ako pAnImeM pIsa kara pItA hai use 1 varSa taka (ca. saM. / sU. a. 4) sarpa aura bicchUke kATanekA bhaya nahIM rhtaa| zaTI puSkaramUlAmlavetasailAhiDvaguru- (7279) zvetapunarnavAbhUlayogaH (2) murasAtAmalakIjIvantI caNDA iti dazemAni (rA. mA. / udarA.) zvAsaharANi bhvnti| mUlaM samaM tandulabhAvanena kacUra, pokharamUla, amlaveta, ilAyacI, hIMga, prapeSitaM shvetpunrnvaayaaH| agara, tulasI, bhuI AmalA, jIvantI aura caNDA pItaM bhavetplIhavinAzahetu (coraka) ye daza cIjeM zvAsa nAzaka haiN| pAgajaThA chinnaruhA jaTA vA // (7276) zvetacandanAdiyogaH sapheda punarnavAkI jar3ako cAvaloMke pAnImeM (yo. ra. / masUrikA.) pIsa kara pInese athavA pAThAkI yA giloyakI zvetacandanakalkADhayaM hilamocAbhavaM dravam / jar3ako pIsa kara pInese plIhA-vRddhi naSTa pibenmamUrikArambhe naimbaM vA kevalaM rsmuu|| hotI hai| masUrikAke prArambhameM hulahulake rasameM sapheda (7280) zvetavarSAbhvAdikAtha: candanakA kalka milA kara denA yA kevala nomakA ( bhA. pra. ma. khaM. 2 / vidradhya.) rasa pilAnA caahiye| / zvetavarSAbhuvo mUlaM mUlaM vA varuNasya ca / (7275) zvetaparNAsamUlayogaH | jalena kvathitaM pItamantarvidradhihatparam // (vai. ma. ra. / paTa. 6) sapheda punarnavA ( bisakhaparA ) kI yA barameko zvetaparNAsamUlena savizvena zRtaM jalam / jar3akA kvAtha pInese antarvidadhi naSTa ho ajIrNa zamayettUrNa karNaH kAryamivArthinAm // jAtI hai| itizakArAdikaSAyaprakaraNam For Private And Personal Use Only
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya ratnAkaraH [zakArAdi - - - - . ... - - - - - atha zakArAdicUrNaprakaraNam (7281) zaThyAdicUrNam (1) kacUra, bhuI AmalA, soMTha, mirca aura pIpala (yo. ra. / zvAsA. ) samAna bhAga le kara cUrNa bnaaveN| zaThI bhArgI bacAnyoSapadhyArucakakalphalam / / ise gur3a aura ghImeM milA kara sevana karanese tejohA pauSkaraM zA sakSaudaM zvAsakAsanata // ghora pratizyAya, pArzva pIr3A, hRdaya zUla aura basti___ kacUra, bharaMgI, baca, sAMTha, mirca, pIpala, hara', zUlakA nAza hotA hai / (mAtrA-cUrNa 1 / / maashaa.| gur3a 6 maashe| sajI, kAyaphala, tejabala, pokharamUla aura kAkar3A- . siMgI, samAna bhAga le kara cUrNa banAveM / thI 6 mAze / ) ise zahadake sAtha sevana karanese zvAsa aura (7284) zaThayAdicUrNam (4) khAMsIkA nAza hotA hai| (hA. saM. / sthA. 3 a. 16) (maatraa-1|| mAzA) saThI dAya'bhayA zuNThI mAgadhI ghRtasaMyutA / / cUNe takreNa saMyuktaM hanti chadi tridoSajAm / / 17282) zalyAdicUrNam (2) kacUra, dAru haldI, haraM, seTha aura pIpala (vA. bha. / ci. bha. 4) samAna bhAga le kara cUrNa banAveM / zaThI tAmalakI bhAGgI caNDA dolakapauSkaram / ise dhImeM milA kara takake sAtha sevana kara. zarkarASTaguNaM cUNe himAzvAsaharaM param // nese tridoSaja chardi naSTa hotI hai / kacUra, bhuI AmalA, bhara gI, zaMkhapuSpI, suga- yAca mAzA / ghI 6 maashe|) ndhabAlA aura pokharamUla 1-1 bhAga tathA khAMDa 8 (7285) zaThayAdicUrNam (5) bhAga le kara cUrNa bnaaveN| isake - sevamase hicakI aura zvAsakA nAza (kR. ni. ra. / grahaNya.) hotA hai / zaThI nyopAbhayA kSArau granthikaM bIjapUrakam / ( mAtrA-3-4 mAzA / anupAna madhu / ) lavaNAmlAmpunA paya zlAmaka grahaNagirda / / kacUra, sAMTha, mirca, pIpala, hare, javAkhAra, (7283) zaThyAdicUrNam (3) sajIkhAra, pIpalAmUla, bijaure nIbUkA gUdA aura ( yo. ra. / pratizyAyA. ; vR. ni. ra. / nAsA.; seMdhAnamaka samAna bhAga le kara cUrNa banAveM / vR. yo. taM. / ta. 130; va. se. / nAsA.) ise kAMjIke sAtha sevana karanese kaphaja prahazaThInAmalakIvyopacUrNa sapiDAnvitam / / NIroga naSTa hotA hai / hareghoraM pratizyAyaM pAradastithUlanut // (maatraa-1|| mAzA / ) For Private And Personal Use Only
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra cUrNa prakaraNam ] www. kobatirth.org paJcamo bhAgaH . (7286) zaThayA cUrNam va. se. 1 zvAsA. ( vR. yo ta / ta. 80 ; ghR. mA. / hikkA zvAsA. ; ga. ni. / cUrNA. 3; vR.ni. ra. ) zaThI puSkarajIvantItvaGmustaM puSkarAzyam / surasA tAmalakyospi pippalyagurubAlakam // nAgaraM ca samaM cUrNa kRtvA dviguNazarkaram' / sarvathA tamazvAse kiAyAM ca prayojayet // kacUra, kamalakanda, jIvansI, dAlacInI, nAgaramothA, pokharamUla, tulasI, bhuI AmalA, pIpala, agara, sugandhavAlA aura sAMTha 1 - 1 bhAga tathA khAMDa sabase do gunI le kara yathA vidhi cUrNa banAveM / yaha cUrNa tamaka zvAsa aura hicakIko naSTa karatA hai / ( mAtrA - 3-4 mAze / ) ( anupAna - madhu / ) (7287) zatapuSpAdi cUrNam ( vR. ni. ra. / atisArA ) zatapuSpA ca vizvA ca zvetAjAjI harItakI / khAkhasasya phalaM caiva palArddha tu pRthak pRthak // sUkSma cUrNa vidhAyAtha ghRtabhraSTaM tu kArayet / sarvArddhAtusitA yA palArddha dadhisaMyutam // prAtaHkAle bhakSayettu sarvAtIsAranAzanam / pathyaM kuryAt vizeSeNa zAlibhaktaM sa takrakam sauMpha, soMTha, sapheda jIrA, harra aura postakA DoDhA samAna bhAga le kara cUrNa banAveM tathA use 1 aSTa guNazarkaramiti pAThAntaram / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 23 mandAgni para dhImeM seka leM aura phira usameM sabase AdhI misarI milA leM / mAtrA - 2 // tolA | ise dahI meM milA kara prAtaH kAla sevana karanese samasta prakArake atisAra naSTa hote haiM / pathya -- zAlI cAvaloMkA bhAta aura takra / ( vyavahA. mAtrA 3 mAze / ) (7288) zatapuSpAdya cUrNan (ga. ni.. | cUrNA, 3. AmavAtA. 23; vR. mA. / AmA . ) zatapuSpA viDaGgAni saindhavaM maricaM samam / cUrNamuSNAmbunA pItamanisandIpanaM parazu || sauMpha (yA soyA), bAyabiDaMga, seMdhA namaka aura kAlI mirca samAna bhAga le kara cUrNa banAveM / . ise uSNa jalake sAtha sevana karanese agnidIpta hotI hai / mAtrA - 1 - 1 // mAzA ) (7289) zatAvaryAdicUrNam (1) ( zA. saM. / khaM. 2 a. 7 ) zatAvarI gokSurazca bIjaM ca kapikacchujam / gAGgerukI cAtibalA bIjamikSurakodbhavam !! cUrNitaM sarvamekatra godugvena pibennizi / na tRptiM yAti nArIbhirnarazcUrNa praragadataH || / / satAvara, gokharU, kauMca ke bIja, nAgabalA (gaMgerana) kI jar3a, atibalA (kaMdhI) kI jar3a aura tAlamakhAnA samAna bhAga le kara cUrNa banAveM / For Private And Personal Use Only
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 24 www. kobatirth.org bhArata-bhaiSajya ratnAkaraH ise rAtri ke samaya godugdhake sAtha sevana karanese kAmazakti itanI prabala ho jAtI hai ki bAra bAra bI samAgama karane para bhI tRpti nahIM hotI / ( mAtrA -- 1 // - 2 mAze / ) (7290) zatAvaryAdicUrNam (2) ( yo. ra. / vAjIkaraNA . ) zatAvarI gokSura kAzvagandhA punarnavAnAgabalAnusalyA / ghRtena khaNDena tu bhakSaNIyAH kSINA narA nAgabalA bhavanti // zatAvara, gokharU, asagandha, punarnavA ( bisakhaparA), nAgabalA (gaMgerana) kI jar3a aura mUsalI samAna bhAga le kara cUrNa banAveM / isameM ghI aura khAMDa milA kara sevana karane se kSINa puruSa bhI hAthI ke samAna balavAle ho jAte haiM / (7291) zatAvaryAdicUrNam (3) ( yo. ra. / vAjIkaraNA ; na. mR. / ta. 3 ) zatAvarInAgabalAvidArItrikaNTakairAmalakI phalAnvitaiH / vicUrNitaiH paJcabhirekazaH pRthak prakalpitairvA ghRtamAkSika plutaiH // iti prayogAH SaDime bhiSagvarairudIritAH zarkarayA samanvitAH / nRNAM madAndha pramadopasarpiNAM pradhAnadhAtoratirekakAraNam // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ zakArAdi zatAvara, nAgabalA (gaMgerana), vidArIkanda, gokharu aura AmalekA cUrNa pRthak pRthak yA samAna bhAga milA kara khAMDa, ghI aura zahada ke sAtha sevana karane se atyanta vIryavRddhi hotI hai / ( mAtrA - 3-4 mAze / ) (7292) zatAvaryAdicUrNam (4) ( va. se. / rasAyanA. ) zatAvarI muNDatikA guDUcI sahastikarNA saha tAlamUlI / etAni kRtvA samabhAgayuktyA sarpirmadhubhyAM satataM vilayAt // jarAsjAmRtyuvimuktadeo bhavezvaraH kAntibAlAdiyuktaH / vibhAti devopama eva nityaM zuddhAmayo bhUrivizuddhabuddhiH // zatAvara, muNDI, giloya, hastikarNA aura tAlamUlI samAna bhAga le kara cUrNa banAveM / ise ghI aura zahada meM milA kara sevana karase jarA. vyAdhi aura (akAla mRtyukA nAza ho kara kAnti, bala aura buddhi AdikI vRddhi hotI hai / (7293) zatAvaryAdicUrNam (5) ( vai. mR. / viSaya 28 ) zatAvarInAgabalAtmaguNekSurazvadaMSTrAtilamASacUrNam / yaH sitADhya nizi tena peyaM kAntA zarta yasya gRhe vibhAti // For Private And Personal Use Only
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ghUrNapakaraNam ] pacamo bhAgaH zatAvarI, nAgabalA (gaMgerana), kauMcake bIja, ise zahadameM milA kara cATanese garbhapAtakA tAlamakhAnA, gokharu, tila aura ur3ada samAna bhAga ! bhaya naSTa ho jAtA hai| le kara cUrNa bnaaveN| (mAtrA-6 mAzese 9 mAze taka / ) ise misarI mile dUdhake sAtha rAtrike samaya (7296) zarkarAcaM cUrNam sevana karanese kAma zakti itanI adhika bar3ha jaatii| __ (ga. ni. / cUrNA. 3) hai ki manuSya saikar3oM striyoMse samAgama kara zarkarAhimaricaM sUkSmacUrNIkRtaM pibet / sakatA hai| sukhodakena taddhayAzu zalanamamRtopamam / / (mAtrA-3-4 mASA 1 ) khAMDa, hIMga aura kAlI mirca samAna bhAga (7294) zatAvaryAdicUrNam (6) * le kara cUrNa bnaaveN| (yo. ra. / vAjIkaraNA.) ise mandoSNa jalake sAtha pInese zUla atyanta zatAvaryazvagandhA ca vAnarI muzalI tthaa| zIghra naSTa ho jAtA hai| zUlake liye yaha amRtake gokaNTo zarkarA kSIraM pibenaSTendripo nrH|| samAna guNakArI hai / zatAvara, asagandha, kauMcake bIja, mUsalI, (7297) zarkarAsamaM cUrNam aura gokharu samAna bhAga le kara cUrNa bnaaveN| ise khAMDa mile huve dUdhake sAtha sevana karanese (vR. yo. ta. / ta. 78 ; va. se. / kAsA.; napuMskatA naSTa hotI hai| ga. ni.; yo. ra. ; vR. ni. ra. / hikAravA.) (mAtrA-3-4 mAze / ) zuNThIkaNAmaricanAgadalatvagelA cUrNIkRtaM kramavivardhitamRrvamantyAda / (7295) zarkarAdiyogaH khAdedidaM samasitaM gudanAnimAnya(rA. mA. / strI rogA. 30 ; yo. ra. ; gulmArucizvasanakaNThahadAmayeSu // vaidyA. / ala. 4) ilAyacI 1 bhAga, dAracInI 2 bhAga, tejazarkarAvizatilaiH 'samAMzakai- pAta 3 bhAga, nAgakesara 4 bhAga, kAlI mirca 5 mAlikeNa saha bhakSitaiH striyH| bhAga, pIpala 6 bhAga aura seTha sAta bhAga tathA nAsti garbhapatanodbhavaM bhayaM khAMDa 28 bhAga le kara cUrNa bnaaveN| pApabhItiriva tIrthasevayA // isake sevanase arza, agnimAMdya, gulma, khAMDa, viza (kamalakanda) aura tila samAna | aruci, zvAsa, tathA kaNTha aura hRdrogoMkA nAza bhAga le kara cUrNa bnaayeN| hotA hai| 1 zarkarAyavatilairiti pAThabhedaH ( mAtrA-3-4 mAze / ) 10 For Private And Personal Use Only
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 26 pra. saM. 6643 dekhiye / zarkarAsamaM cUrNam (vRhat ) www. kobatirth.org bhArata-bhaSajya ratnAkaraH ' vRhancharkarAsamacUrNam " (7298) zallakItvacAdiyogaH (ga. ni. / atisArA. 2 ; vR. mA. / atisArA.) zallakIvadarIjambUpiyAlA mrArjunatvacaH / pItAH kSIreNa madhvADhyAH pRthak zoNita nAzanAH // (7299) zAkavRkSamUlayogaH ( ga. ni. / mUtrAghAtA. 28 ) zarkarAjapayaH pItA zAkakSasya mUlikA / mUtrarodhaM tathA dAhaM nAzayatyati vegataH // [ zakArAdi hIMga 1 bhAga, baca 2 bhAga, biDa namaka 3 bhAga, soTha 4 bhAga, ajavAyana 5 bhAga aura hara 6 bhAga le kara cUrNa banAveM / zAka vRkSa (sAgona) kI jar3ake cUrNa ko khAMDameM milA kara bakarIke dUdhake sAtha sevana karanese mUtrAvarodha aura dAhakA atyanta zIghra nAza hotA hai / (7300) zArdUlaM cUrNam (1) (ga. ni. / cUrNA. 3) bhAgavRddhayuttaraM hiGguvacAviDa mahauSadham / yAnImabhayAM caiva cUrNa mastvAdibhiH pivet // vibandhAnAhazUlAzavadharmazvAsodarApaham // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ise mastu Adike sAtha sevana karane se vivandha ( mala mUtrAdikA avarodha ), AnAha, zUla, arza, varma, zvAsa aura udara rogoMkA nAza hotA hai 1 zallakI, berI, jAmana, piyAla ( cirauMjI higrAbiDazuNThayajAjIvijayAvATadyAbhidhAvRkSa ), Ama aura arjunameM se kisI bhI vRkSakI chAlake cUrNako zahada meM milAkara dUdhake sAtha sevana karanese raktAtisAra naSTa hotA hai / (7301) zArdUlaM cUrNam (2) (ga. ni. | cUrNA. 3) nAmayaicUrNa kumbhanikumbhamUlasahitairbhAgottaraM vrdhitaiH| pIta koSNajalena koSThakarujAgulmodarAdInayaM zArdUlaM prasabhaM pramathya harati vyAdhInmRgaughAniva // hIMga 1 bhAga, baca 2 bhAga, biDa namaka 3 bhAga, sAMTha 4 bhAga, jIrA 5 bhAga, bhAMga 6 bhAga, pokharamUla 7 bhAga, kUTha 8 bhAga, nisota 9 bhAga aura dantImUla 10 bhAga le kara cUrNa banAveM / isake sevanase koSTharujA, gulma aura udarAdi rAgoMkA avazya nAza hotA hai / ( mAtrA - 1 // - 2 mAze / ) (7302) zirISAdicUrNam (1) ( vR. yo ta / ta. 126 ) zirISodumbarAzvatyacaTaplakSasvacAM rajaH / ulanena jayati masUrIM kledamulvaNam // sirasakI chAla, gUlara kI chAla, pIpala vRkSakI chAla, vaTakI chAla aura pilakhanakI chAla samAna bhAga le kara bArIka cUrNa banAyeM / For Private And Personal Use Only
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir cUrNaprakaraNam ] paJcamo bhAgaH 27 ise masUrikAkI kleda (cipacipAhaTa ) yukta / / sirasakI chAla, kUTha, khasa aura lodha samAna kuMsiyoM para chir3akanese lAbha hotA hai| bhAga le kara sabako ekatra pIsa kara cUrNa banAveM / (7303) zirISAdicUrNam (2) / ise zarIrapara malanese grISma kAlameM bhI zarI (ga. ni. / jvarA. 1) rase pasInekI durgandha nahI aatii| zirISo lAlI kuSThaM nimbo devI hriitkii| (7306) zivAdicUrNam madhvAjyabhakSitaM cUrNa viSamajvaranAzanam // (yo. t.| ta. 43) sirasakI chAla, lAMgalI (kaliyArI) kI jar3a, | zivA vacA hi viSA kaliGgaM rucakaM samam / kUla, nImako chAla, hula hula aura harai samAna bhAga karSamuSNAmbunA peyamanupAnaM hi zUlibhiH / le kara cUrNa bnaaveN| ise zahada aura ghImeM milA kara sevana karanese haraM, baca, hIMga, atIsa, indrajau aura kAlA viSama jvarakA nAza hotA hai| namaka (saMcala) samAna bhAga le kara cUrNa banAveM / ise uSNa jalake sAtha sevana karanese bUla (mAtrA-4-6 rttii|) naSTa hotA hai| (7304) zirISAdiyogaH maatraa-1| tolA / ( vyavahArika mAtrA(yo. ra. vaM. se. / viSA.) | 1|| mAzA) zirISapuSyasvarase saptAha marica sitm|| bhAvita sarpadaSTAnAM pAne nasyAune hitam / / (7307) zivAya cUrNam : sirasake phUloMke ( yA pattoMke ) svarasameM ( ga. ni. / mUtrakRcchrA 7) sahajaneke bIja ( zveta mirca ) bhigo deM aura eka zivA pipalikA drAkSA bIjaM dhvkurnnttyoH| saptAha taka bhIge rahane deM evaM tadanantara ( chAyAMmeM | karkaTayAzca kuverAkSyA bIjaM paassaannbhedtH|| sukhAkara ) pIsa leN| eSAM cUrNa samAMzAnAM bhakSitaM madhunA samam / ise pilAne, isakI nasya dene aura isakA azmarIM zarkarAM hanti mUtrakRcchre ca dAruNam / aMjana lagAnese sarpaviSa naSTa hotA hai| hara, pIpala, munakkA, dhavake bIja, kuraNTa (7305) zirISAghuvartanam (kaNTAI) ke bIja, kAkar3AsiMgI, karaJjake bIja (rA. mA. / kuSThA. 8) aura pASANa bheda samAna bhAga le kara cUrNa shiriisspnyckoshiirrodhodvrtitvigrhH| | bnaaveN| grISmoSmaNA'pi nAmoti daurgandhyaM jAtu maanvH| ise zahada ke sAtha sevana karanese azmarI, 1. pAThabheda-zirISapatrasvarase. zarkarA aura dAruNa mUtra kRcchrakA nAza hotA hai / For Private And Personal Use Only
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [zakArAdi - (7308) zukrastambhakaraM cUrNam seTha, atIsa, hIMga, nAgaramothA, kur3ekI (ra. pra. su. / a. 13) chAla aura cItAmUla samAna bhAga le kara cUrNa postakaM palamekaM zuNThI karSaH sitopalaikaM ca / / banA - bnaaveN| karpamitaM tvak payasA pItaM reto dhruvaM dhatte // ise uSNa alake sAtha sevana karanese AmA posta 5 tole, soMTha 11 tolA, mizrI 5 tisAra naSTa hotA hai| tolA aura dAlacInI 11 tolA le kara cUrNa (maamaa-1||-2 mAzA) bnaaveN| (7311) zuNThapAdicUrNam (2) ise dUdhake sAtha sevana karanese vIrya stambhana hotA hai| (vR. ni. ra. / ajIrNA.) (7309) zuNThIcUrNam yavakSArAnvitaM zuNThIcUrNa lIDhaM ghRtAnvitam / (vR. ni. ra. / vAtavyA.) | uSNodakena vA pItaM zuNThIcUNe kSudhAkaram // laghuzuNThIkRtaM cUrNa palasaptamitaM budhaiH| sAMThakA cUrNa aura yavakSAra samAna bhAga le tatsamaM goghRtaM datvA bharjayitvA tato budhH|| kara donoMko ekatra milA kara pIke sAtha cATane zuNThIsamaM rasonaM ca piThA tatra vinikSipet / / yA kevala sAMThake cUrNako uSNa jalake sAtha sevana pakSAghAtaM hanustambhaM kaTibhara tathaiva ca // karanese kSudhA-vRddhi hotI hai| bAhupIDAM jayenInAM vAtarogaM ca nAzayet // (maatraa-1||-2 mAzA / ) choTI jAtikI soMThake 35 tole cUrNako 35 (7312) zuNThayAdicUrNam (3) tole goghRtameM bhUna leM aura phira usameM 35 tole ( vR. ni. ra. / kAsA.) pisA huvA lhasana milA kara surakSita rakkheM / / isake sevanase pakSAghAta, hanustambha, kaTibhaMga, | zuNThIdurAlabhA drAkSA karcarastavarAjakam / tItra bAhu pIr3A aura vAta vyAdhikA nAza | vAtakAsa / | vAtakAsaM nihantyAzu tailabhuktaM hi cUrNakam // hotA hai / seTha, dhamAsA, munakkA, kacUra aura tavarAja (7310) zuNThayAdicUrNam (1) ( yavAsa zarkarA-zIrakhista ) samAna bhAga le kara (zA. saM. / khaM. 2 a. 6 ; vR. ni. r.| cUrNa banAveM / ____ AmAtisArA.) ise telameM milAkara cATanese vAtaja kAsa zuNThIprativiSA hi mustAkuTanacitrakaiH / naSTa hotI hai| cUrNamuSNAmbunA pItamAmAtIsAranAzanam // (maatraa-1|| mAzA / ) For Private And Personal Use Only
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir cUrNaprakaraNam ] paJcamo bhAgaH (7613) zuNThyAdicUrNam (4) ise inhIM oSadhiyoMke kAthake sAtha sevana ( .. se. / grahaNya.) | karanese samasta vAtaja roga naSTa hote haiM / zuNThI mustaM viDaGgazca muraatkrossnnvaarinnaa| (7316) zuNThayAdicUrNam (7) zlaiSmikaM grahaNIdoSaM pItaM hantyagnivarddhanam // (yo. ra. / atisArA. ; vR. ni. ra.) __ seTha, nAgaramothA aura bAyaviDaMga samAna bhAga sattvAzuNThayoSaNaM bhRGgIsamAMzaM sUkSmacUrNitam / le kara cUrNa bnaaveN| yathAsAtmyaM sevanIyaM zItatoyAnupAnataH // ise surA, takra yA uSNa jalaka sAtha sevana sazUlamAmadoSaM ca nAzamAyAti satvaram / karanese kaphaja grahaNI vikAra naSTa ho kara agni dIta dadhyodanaM pathyamatra ucitaM rogazAntaye // hotI hai| seTha, kAlI mirca aura bhAMga (athavA atIsa) ( mAtrA-2 maashaa|) samAna bhAga le kara cUrNa banAveM / (7314) zuNThayAdicUrNam (5) ise zItala jalake sAtha sevana karanese zUla ( yo. ra. / strI.) aura AmAtisAra zIghra hI naSTa ho jAtA hai| zuNThItirITayozcUrNa bhuktaM saghRtazarkaram / pathya-dahI bhAta / prabalaM pradaraM hanti nAryA vA kuTajASTakam // (maatraa-1|| mAzA / ) sAMTha aura lodha samAna bhAga le kara cUrNa (7317) zuNThacAdicUrNam (8) banAveM / isameM khAMDa milA kara ghIke sAtha sevana karanese prabala pradara roga bhI naSTa ho jAtA hai|| ( vR. mA. / ajIrNA. ; ga. ni. / ajIrNA. 5, ( mAtrA--2 maashe|) bhavedajIrNa prati yasya zaGkA kuTajASTaka bhI pradarako naSTa kara detA hai| snigdhasya jantolino'nakAle / pUrva sazuNThImabhayAmazako (7315) zuNThyAdicUrNam (6) bhuJjIta sambhAzya hitaM hitAzI / / ( vR. ni. ra. / vAtavyA.) yadi ajIrNakA sandeha ho aura rogI balavAna zuNThImaricadArUNAM cUrNa kvAthasya paantH| ho tathA usakA koSTha bhI snigdha ho to use bhojasarve vAtA vinazyanti dehopadravakAriNaH // nake samaya ( bhojanase pUrva ) seTha aura harrakA seTha, kAlI mirca aura devadAru samAna bhAga samAna-bhAga-mizrita cUrNa khilAnA cAhiye / le kara cUrNa banAveM / (mAtrA-2 mAze / ) For Private And Personal Use Only
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [zakArAdi (7318) zuNThayAdiyogaH seTha, brAhmI, hIMga, anAradAnA aura amlaveta ( bhA. pra. ma. khaM. 2 / ajIrNA. ) samAna bhAga le kara cUrNa banAveM / guDena zuNThImatha copakulyAM ise uSNa jalake sAtha sevana karanese zvAsa pathyAM tRtIyAmatha dADimaM vaa| aura hRdrogakA nAza hotA hai| AmeSvajIrNaSu gudAmayeSu (mAtrA-1 mASA / ) vargoM vibandheSu ca nityamadyAt // (7321) zuNThayAcaM cUrNam (3) AmAjIrNa, arza aura malAvarodhameM nitya prati (vai. jI. / vilAsa 2; vR. ni. r.| atisArA.) seTha, pIpala aura hara ke samAna bhAga-mizrita kalyANi kAzcanalasA lalitAGgayaSTe (2 mAze) cUrNako athavA anAra dAneke cUrNako / tAmbUlazAlivadane lalane zRNuSva / gur3ameM milA kara khAnA caahiye| zuNThImadAkusumamocarasAjamodA(7319) zuNThayAdyaM cUrNam (1) stakrAnvitAH pazamayantyatisAramugram // ( ga. ni. / pari. cUrNA. 3) sAMTha, dhAyake phUla, mocarasa aura ajamoda zuNThI sasauvarcalacitrakAbhayAM samAna bhAga le kara cUrNa banAveM / ___ sarAmaThAM dADimasaindhavAnvitAm / ___ ise taka (maTe) ke sAtha sevana karanese ugra atisAra bhI naSTa ho jAtA hai / khAdanti ye mandahutAzanA (mAtrA-3 maashe|) bhuvi bhavanti te vaaddvtulyvyH|| / seTha, saMcala (kAlA namaka), cItAmUla, hare, (7322) zuNThayAcaM cUrNam (4) hIMga, anAradAnA, aura seMdhAnamaka samAna bhAga le (vai. ma. ra. / paTala 3) kara cUrNa bnaaveN| zuNThIkaNAsitAdhAtrIreNuH kSaudreNa mishritH| ise sevana karanese agnimAMdyakA nAza ho kara hikAM hanti samAlIDhaH, sakSaudraM picchabhasma vA // jaTharAgni atyanta tIvra ho jAtI hai| seTha, pIpala, mizrI, AmalA aura reNukA (maatraa-1||-2 maashaa| samAna bhAga le kara cUrNa banAveM / ise zahadake sAtha cATanese hicakI naSTa ho anupAna-uSNa jala / ) jAtI hai| (7320) zuNThyAdyaM cUrNam (2) (mAtrA-3 maashaa|) (ga. ni. / hRdrogA. 27) morapaMkhakI bhasma zahadameM milAkara cATanese zuNThIsuvarcalAhiGgudADimaM sAmlavetasam / bhI hicakIkA nAza hotA hai / cUrNamuSNAmbunA peyaM zvAsahRdrogamuktaye // (mAtrA-1 mAzA / ) For Private And Personal Use Only
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - pUrNamakaraNam ] paJcamo bhAgaH (7323) zUkarazimbImUlayogaH . ise zahadameM milA kara caTAnese bAlakoM ke ( bhA. pra. ma. saM. 2 / strI rogA.) jvara, khAMsI aura vamanakA nAza hotA hai| zUkarazimbImUlaM madhya ( mAtrA-4 rttii|) vA daSiphalasya sapayaskam / kevala atIsakA cUrNa caTAnese bhI bAlakoMke pItvAtho bhavaliGgIbIja jvara, khAMsI aura vamanakA nAza ho jAtA hai / __ kanyAM na mUte strI // (7326) zRGgayAdicUrNam (2) yadi kisI strIke kevala kanyA hI kanyAeM (yo. ra.; bhai. ra. ; vai. ra. ; vR. mA. ; ga. ni. ; hotI ho to use kauMcakI jaDakA cUrNa yA kaithake ra. ra. / hikkA. ; vR. yo. t.| ta. 80 ; yo. gUdekA cUrNa dUdhake sAtha pilAnA cAhiye athavA ci. ma. / a. 2 ; va. se. / ) zivaliMgIke bIja sevana karAne cAhiye / zRGgIkaTutrayaphalatrayakaNTakArI(7324) zRGgaverAdiyogaH ___ bhArgIsapuSkarajaTAlavaNAni paJca / cUrNa pivedazizireNa jalena hikAM (yo. ra. ; vR. ni. ra. / azmaya.) vAsovAtakasanArucipInaseSu / / zAvarayavakSArapathyAkAlIyakAnvitam / kAkar3AsiMgI, seTha, kAlI mirca, pIpala, harra, mAja dadhi bhinatyugrAmazmarImAzu pAtayet // baher3A, AmalA, kaTelI, bharaMgI, pokharamUla aura ___adaraka (soMTha) javAkhAra, hara aura agara pAMco namaka samAna bhAga le kara cUrNa banAveM / / samAna bhAga le kara cUrNa banAveM / ise uSNa jalake sAtha sevana karanese hikkA, ise bakarIke dahImeM milAkara sevana karanese svAsa, urdhva vAta, kAsa, aruci aura pInasakA kaThina patharI bhI TUTakara zIghra hI nikala jAtI hai| nAza hotA hai| (mAtrA-2-3 maashe|) (mAtrA-2-3 mAze / ) (7325) zRgyAdicUrNam (1) (7327) zRGgayAdicUrNam (3) ( zA. saM. / khaM. 2 a. 6 ; vai. ra. / kAsA.) ( ra. ra. / zvAsA.) zRGgI prativiSA kRSNA cUrNitA madhunA lihet| zRGgImahauSadhakaNAghanapuSkarANAM zizoH kAsajvaracchadizAntyai vA kevalA viSA // cUrNa zaThImaricayozca sitAvimizram / kvAthena pItamamRtAviSapaJcamUlpAH kAkaDAsiMgI, atIsa aura pIpala samAna bhAga zvAsa vyaheNa vinihanti hi ghorale kara cUrNa bnaaveN| rUpam // For Private And Personal Use Only
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkara [zakArAdi kAkar3AsiMgI, soMTha, pIpala, nAgaramothA, po- bAyabiDaMga, nAgaramothA aura cItAmUla samAna bhAga kharamUla, kacUra aura kAlI mirca 1-1 bhAga tathA le kara cUrNa bnaaveN| khAMDa sabake barAbara lekara cUrNa bnaaveN| ise belapatrake rasameM milAkara prAtaHkAla sevana ise gilAya, atIsa aura paMcamUla (bela, karanese pANDu aura dAruNazotha zIghra hI naSTa ho aralu, khambhArI, pADhala aura araNI) ke kAthake jAtA hai| sAtha pInese ghora zvAsa bhI 3 dinameM naSTa ho | (maadhaa-1||-2 maashe|) jAtA hai| (7330) zobhAJjanAdicUrNam (7328) zRGgayAdicUrNam (4) (ga. ni. / kRmya. 6) (ga. ni. / kAsA. 10) cobhAJjanaH sarSaparAjikArkazRGgIvacAkaTphalakattRNAbda rasonasindhRtyakaNAmi vizvAH / dhAnyApayAmAryamarAhavizvam / etaiH kRtaM cUrNamidaM nihanti uSNAmbunA hiAyutaM ca pItvA ataM kRmINAM ca tuSodakena / badAsyamapyAzu jahAti kAsam / / sahajanekI chAla, sarasoM, rAI, AkakI jar3a, kAkar3AsiMgI, baca, kAyaphala, gandhatRNa, nA / lhasana, seMdhA, pIpala, cItA aura soMTha samAna bhAga garamothA, dhaniyA, harra, bharaMgI, devadAru aura soMTha lekara cUrNa bnaaveN| tathA hIMga samAna bhAga lekara cUrNa bnaaveN| ise kAMjIke sAtha sevana karanese kRmi roga ise uSNa jalake sAtha sevana karanese khAMsI zIghra hI naSTa ho jAtI hai| naSTa hotA hai| (mAtrA-15-2 mAzA / ) ( mAtrA-2 mAze / ) (7329) zodhAricUrNam (7331) zyAmAdiyogaH (ga. ni. / gulmA. 25) (bhai. ra. / zothA.) zuSkamUlamapAmArgastrikaTustriphalA tathA / zyAmA dantI trivRtkuSThaM yavakSAro hriitkii| dantI ca trimadazcaiva pratyekaca samaM samam // gugguluzceti mUtreNa pAtavyaM gulmabhedanam / / bhakSayetyAtarutyAya bilvapatrarasena ca / pIpala, dantImUla, nisota, kUTha, javAkhAra, pANDuroga nihantyAzu zothazcaiva sudAruNam // harra aura gUgala samAna bhAga le kara cUrNa banAveM / ___ apAmArga (ciraciTe) kI sUkhI jar3a, soMTha, ! ise gomUtrake sAtha sevana karanese gulma naSTa mirca, pIpala, haraM, vaher3A, AmalA, dantImUla, hotA hai| For Private And Personal Use Only
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra TikAprakaraNam ] (7332) zyAmAnuvarttanam ( rA. mA. / kuSThA. 8 ) zyAmAtmaguptAmalayodbhavAni kuSThaM ca bIjAni ca mUlakasya / samAnyupAdAya kRtaM narANAmudvartanaM sidhmaharaM vadanti // haldI, kauMca, bAbacI, kUTha aura mUlIke bIja samAna bhAga le kara cUrNa banAveM / ise masalane se sima (chIpa) kA nAza hotA hai| (7333) zrIkhaNDAdiyogaH ( ga. ni. / zirorogA . 1 ) zrIkhaNDakuGkumamuzIrakabhRGgarAja drAkSA priyaGgubharicaM ca guDUcikA ca ! yaSTI sanAgaramidaM sakalaM sakhaNDa dugdhAnvitaM madhughRtena zirovyathAyAm || candana, kesara, khasa, bhaMgarA, munakkA, phUlapriyaMgu, kAlI mirca, giloya, mulaiThI aura sAMTha rasa prakaraNa meM dekhiye / pra. dekhiye | zaGkaravaTI ( bhai. ra. / hRdrogA. 5 zaGkhavaTa rasa prakaraNa meM dekhiye | zayyAdikAGkAyanavaTI www. kobatirth.org paJcamo bhAgaH iti zakArAdi cUrNamakaraNama. atha zakArAdiguTikA prakaraNam (vR. ni. ra. 1 gulmA. ) " saM. 751 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir samAna bhAga tathA khAMDa sabake barAbara banAveM / ise zahada aura dhImeM milA kara dUdhake sAtha sevana karanese ziro vyathA naSTa hotI hai / ( mAtrA - 6 mAze / ) (7334) zvadaMSTrAdicUrNam ( rA. mA. / rAjaya. 11 ) cUrNa zvadaMSTrAphalavAjigandhAvinirmitaM mAkSikasamprayuktam / kSIreNa sArdhaM paripIyamAnaM zoSaM ca kA ca nihanti puMsAm || gokharuke phala aura asagandha samAna bhAga lekara cUrNa banAveM / ise zahada meM milAkara dUdhake sAtha sevana karanese zoSa aura kAsakA nAza hotA hai / ( mAtrA - 3-4 mAze 1 ) 33 kara cUrNa For Private And Personal Use Only (7335) zayyAdiguTikA ( ca. saM. / ci. sthA. 6 a. 5 ) zaThI puSkara himlavetasakSAracitrakAn / dhAnyaJca yavAnIca viDaGgaM saindhavaM vacAm // sacavyapippalImUlamajagandhAM sadADimam / ajAjIM cAjamodAJca cUrNa kRtvA prayojayet // rasena mAtuluGgasya madhuzuktena vA punaH / bhAvi guDikAM kRtvA supiSTAM kaoNlasammitAm / /
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - 34 bhArata-bhaiSajya ratnAkaraH [zakArAdi gulmaM plIhAnamAnAI zvAsa kAsamarocakam / / (7336) zigrutvacAdivaTikA hikA hRdrogamazAMsi vividhAn shirsorujaan|| (ga. ni. / vAtA. 19) pANDvAmayaM kaphoklezaM sarvajAca pravAhikAm / zinatvacA puSkaramUlazuNThayau pAhavastizUlaJca guDikaiSA vyapohani / / ! gokaNTakaH pippalikA guDUcI / kacUra, pokharamUla, hIMga, amlabeta, : vAkhAra, rAsnA zaThI saindhavacitrako ca cItAmUla, dhaniyA, ajavAyana, bAyabiDaMga, seMdhA ___ sarvAGgavAte guTikA vidheyA // namaka, baca, cavya, pIpalAmUla, banatulasI, anA- sahajanekI chAla, pokharamUla, seTha, gokharu, radAnA, jIrA, aura ajamoda samAna bhAga le kara pIpala, giloya, rAsnA, kacUra, seMdhAnamaka aura cUrNa banAveM aura use vijaure nIbUke rasa yA madhu- cItAmUla samAna bhAga le kara cUrNa banAveM aura zuktakI bhAvanA de kara 5-5 mAzekI goliyAM ! (use pAnImeM ghoTakara) goliyAM banA leN| banA leN| inake sevanase sarvAGga vAyukA nAza hotA hai| . inake sevanase gulma, plIhA, aphArA, zvAsa, ( maatraa-1|| mAzA / anupAna-uSNa kAsa, aruci, hicakI, hRdroga, arza, aneka prakA- jala / ) rakI zira pIr3A, pANDu, kaphokleza, pravAhikA . zilAjatu vaTikA tathA pArzva, basti aura hRdayakA zUla Adi roga rasa prakaraNameM dekhiye / naSTa hote haiN| zivaguTikA (laghu) ( vyavahArika maatraa-1||-2 mAzA / ) (ga. ni. / guTikA. 4 ; ra. kA. dhe. / pANDu. ; noTa-madhuzakta banAnekI vidhi makArAvA. va. se. / pANDu. ) savAriSTa prakaraNameM dekhiye| pra. saM. 6344 " laghuzivaguTikA" | dekhiye| zatAvarImodakaH zivA guTikA. ( ra. ra. ; dhnv.| vAjIkaraNA.) ( va. se. ; ca. da. / rAjayakSmA.) rasa prakaraNameM dekhiye rasa prakaraNameM dekhiye. (7337) zivAmodakam, zazilekhAvaTI ( bhai. ra. / bAlaro.) ( yo. ra. / kuSThA. zivA tAmalakI mUrvA zatapuSpA nizAdvayam / rasa prakaraNameM dekhiye / AtmaguptA valA bilvaM devapuSpaM zatAvarI // For Private And Personal Use Only
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir guTikApakaraNam ] paJcamo bhAgaH - -- murA madhurikA mAMsI vidArI vizvabheSajam / / zukramAtRkAvaTikA. anantAmalakI zyAmA bhArmI karikagA kaNA / / ( ra. ra. / prameha.) cAturjAtaM caturbIjaM candanaM raktacandanam / . muzalI vAjigandhA ca vIja gokSurasambhavam / / | rasa prakaraNameM dekhiye| sarvANyetAni tulyAni drAkSA sarvasamA mtaa|| (7338) zukrasaJjIvanIyo modakA sitA drAkSAsamA caivetyetAni madhunA saha / / / (ra. ra. / rasAyanA. ; dhanva. / rasAyanA.) samma modakAna kRtvA mASakamamitAn bhiSak / ekaikameSAM payasA prAtaH prAtaH prayojayet / / vidArIkandajaM cUrNa caturdazapalonmitam / bAlAnAM sarvarogaghnaM puSTikRd balavarddhanam / zAkhoTabIja dvipalaM lAjA palacatuSTayam // paraM vahikaraM medhyamAyuSyaM grahadoSahat // . | sitA palazataM deyaM kSIraM datvA vipAcayet / bhagavatyai samuditaM zivAyai lokamaGgalam / jAtIphalaM trijAtazca sazaTI granthi parNibhiH / / yamAnikA tathA vyoSaM pratyekaM cUrNa shuktibhiH| etanmodakamIzena yuge bhagavatA kRte / siddhapAke kSipetsarve modakaM zukrajIvanam // harItakI, bhuIAMvalA, mUrvAmUla, soyA, | samUrdayati vIryazca tejovalakaraM param / / haldI, dArahaldI, kauMchake bIja, balAmUla, belagirI, lauMga, zatAvara, murAmAMsI, sauMpha, jaTAmAMsI, vidA bidArIkandakA cUrNa 14 pala, sihor3eke bIja rIkanda, soMTha, anantamUla,AMvalA, zyAmAlatA, bhAraMgI, 2. pala (10 tole) dhAnakI khIla 4 pala, mizrI 100 pala aura dUdha 100 pala le kara sabako gajapippalI, pippalI, dAlacInI, choTI ilAyacI, tejapatra, mAgakesara, methIbIja, hAloM ke bIja, kAlA ekatra milAkara pakAveM / jaba avalehake samAna gAr3hA ho jAya to use agnise nIce utArakara jIro, ajayAyana, zveta candana, lAla candana, zveta usameM 2 // 2 // tole jAyaphala, dAlacInI, ilAmUsalI, asagandhakI jar3a, gokharubIja; pratyeka sama yacI, tejapAta, kacUra, gaThaunA, ajavAyana, soMTha, bhAga / sampUrNa ke samAna drAkSA drAkSAke samAna khaaNdd| inheM ekatra madhuse mardana kara 1 mAzA parimANa ke mirca aura pIpalakA cUrNa milAkara modaka bnaaveN| modaka banAleM / Ayu AdikI vivecanA karake eka - inake sevanase bala vIrya aura tejakI vRddhi modaka prAtaHkAla dUdhake sAtha sevana karAveM / yaha / hotI hai / bAlakoMke sampUrNa rogAMko naSTa karatA hai tathA puSTi- ( mAtrA-1 tolA / ) kAraka, balavarddhaka, jaTharAgnipradIpaka, medhya evaM AyuSya hai / isake sevanase grahajanita doSa naSTa zukrastambhakarA vaTakAH hote haiN| ziva ne satayuga meM pArvatI ko isa mo. (ra. pra. su.) dakakA upadeza kiyA thA / rasa prakaraNa meM dekhiye. For Private And Personal Use Only
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 36 bhArata - bhaiSajya ratnAkaraH www. kobatirth.org (7339) zukrastambhakarIva TikA (ra. pra. su. a. 13 ) zrIvAsa mastakI nAgakezaraM ca lavaGgakam / kaGko tulasIbIjaM khurAsAnyahiphenakam // jAvitrIkA'bdhizoSaM ca karabhAgurukuGkumam / kaGkolakatugAkSIrI jAtIphalasamAMzakAn // sarvANyevaM vicUryAtha nAlikerodare kSipet / dugdhamadhye vipAcyainaM dinAnyevaM hi paJca ca // nAlikera phalAgrAhI pardayenmadhunA saha / guTikA kolamAtrA hi bhakSaNIyA nizAmukhe || vIryastambhaM karotyugraM caturyAmAvadhiM tathA // zrIveSTa (cIrakA goMda), mastagI, nAgakesara, lauMga, kola, tulasI ke bIja, khurAsAnI ajavAyana, aphIma, jAvatrI, samandara sokha, gajapIpala, agara, kesara, kaMkola, baMsalocana aura jAyaphala samAna bhAga kara cUrNa banAveM aura use eka nAriyala ke bhItara bhara deM tathA nAriyalake mukhako acchI taraha banda karake use 5 dina taka dUdhameM pakAveM / tadanantara usameM auSadhako nikAlakara thor3A sA zahada milAkara pIsa leM aura 5-5 mAzekI goliyAM banA leM | inameM se sAyaMkAlako 1 golI khAkara rAtriko strI - samAgama karane se 4 pahara taka vIryastambhana hotA hai / (7340) zuNThayAdiguTI ( vR. ni. ra. | arocakA. ) zuNThayekabhAgA dviguNA ca kRSNA nizotrapathyA triguNA tathA ca / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sAkabhAgAmI ca tIkSNaM caturguNaM saindhavamamlamartham // zANaikamAtrA guTikA niSevyA nihanti mandAnalajaM prakopam // [zakArAdi soMTha 1 bhAga, pIpala 2 bhAga, nisota 3 bhAga, harra 3 bhAga, AmalA 1|| bhAga, kAlI mirca 4 bhAga aura seMdhA namaka 4 bhAga le kara cUrNa banAveM aura use nIbU ke rasa meM ghoTakara 5-5 mAzekI goliyAM banA leM | inake sevanase agnimAMdyakA nAza hotA hai / ( anupAna - uSNa jala / vyavahArika mAtrA - 2-3 mAze ) (7341) zuNThacAdiguTI. ( vR. ni. ra. / mUrchA . ) zuNThIkaNazatAhAnAM sAbhayAnAM pale palam / guDasya SaT palAnyeSAM guTikA bhramanAzinI // soMTha, pIpala, soyA aura hara 5-5 tole lekara cUrNa banAveM aura use 30 tole gur3a meM milAkara (6 - 6 mAzekI) guTikA banA leM / inake sevana se mUrcchA naSTa ho jAtI hai / zUlagajakesarIguTikA. (vai. ra. / zUlA. ) rasa prakaraNameM dekhiye | For Private And Personal Use Only zUlavajriNI vaTikA. ( ra. ca., ra. rA. su. / zUlA. ) rasa prakaraNa meM dekhiye.
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir guTikA prakaraNam ] pazcamI bhAgaH - * zUlebhasiMhanI vaTI. inameM se 1-1 golI nitya prati prAtaHkAla (ra. kA. the. / zUlA.) gAyake dUdhake sAtha sevana karanese 14 dinameM duHsAdhya sUtikA roga bhI naSTa ho jAtA hai / rasa prakaraNa meM dekhiye. pathya-kevala dUdha bhAta para rahanA cAhiye zrIkhaNDavaTI. aura pAnIse parahez2a karanA caahiye| pra. saM. 6158 dekhiye / __zrI madanAnandamodakam. (7342) zrIphalakusumavaTikA. pra. 5498 madanAnanda modakam (1) dekhiye / (ra. caM. / strI rogA.) zrI manmadanamodakaH kakamAnaM navakuGkuma ca pra. saM. 5159 madanamodakaH dekhiye / revAcinIgrandhikazauNThikRSNam / pratyeka varSadvayaM jAtipatraM (7343) zvAsakAsannI vaTI. khaNDaM lavaGga hyapi jAtisasyam // (ra. ra. sa. / u. a. 13) mizi vagAjAji palapramANaM vizvAditrikanirgatadravanizAkIrapiyotyaM dalaM pratyekametatsakalaiH samAnam / nIlagrIvagalAlayaM surapatestAyanetrAbhidham / zrI nArikelIkalikA'tigUDhA vidvatpuJjavatI kRmipratibhaTa nirguNDikA vAriNA sampardha sarva vaTi pUgatulyA // tulyAMzAzcaNakapramANavaTikAH sazvAsakAsaekA prage gopayasA ca pItvA ...nikaaH|| pathyaM ca dugdhodanavArivaya'm / seTha, mirca, pIpala, sUkhI haldI, anArake duHsAdhyastIgadanAzanAya patte, zuddha bachanAga, cItAmUla, brAhmI aura bAyabi DaMga samAna bhAga le kara cUrNa banAveM aura use caturdazAhAni bhajevaTIyam // saMbhAlUke rasameM ghoTa kara caneke barAbara goliyAM navIna kesara 1 // tolA, revandacInI, pIpalA- banA leN| mUla, pIpala aura kAlI mirca 2 // -2 // tole tathA / / inake sevanase zvAsa aura khAMsIkA nAza jAvatrI, khAMDa, lauMga, jAyaphala, sauMpha, dAlacInI | hotA hai| aura jIrA 5-5 tole evaM nAriyalako bAla kali- (7344) zvitraharI vaTI. kAeM sabake barAbara le kara sabakA bArIka cUrNa (ra. ci. ma. / sta. 4) karake ( pAnIse ghoTakara ) supArIke phalake samAna akollaM devadAlI ca samametadvayaM bhavet / goliyAM banA leN| bhAyaH kolasamA kAryA guTikAstAH pryojyet|| For Private And Personal Use Only
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [zakAg2adi pratyahaM dIyate sA ca guTikaikA sshrkraa| inameMse eka eka golI khAMDake sAtha khAnI dviyAme samatikAnte bhojyaM mASasya khAdayet // cAhiye aura davA khAneke 2 pahara pazcAt ur3adakA dinASTakamiyaM deyA zvitrakuSThaM vinAzayet / banA huvA AhAra khAnA cAhiye / aMkola aura devadAlI samAna bhAga le kara isake ATha dinake sevanase zvitra kuSTha naSTa cUrNa banAveM aura use ( pAnImeM ) ghoTakara lagabhaga | ho jAtA hai| berake barAbara goliyAM banA leN| / iti zaphArAdiguTikApakaraNam // atha zakArAdigugguluprakaraNam (7345) zatAvarI gugguluH / toyADhake tatkathitaM vidhAya (ra. ra. sa. / u. a. 21 ) pAdAvazeSe tvavatAraNIyam // zatAvarI guDUcI ca sAraNI gokSuraH knnaa|| eraNDatailaM dvipalaM nidhAya zatAhA dIpyakA rAsnA hyazvagandhA ca shshikaa|| picutrayaM gandhakanAmakasya / kacoro nAgaraizcaite cUrNanIyAH samAMzakAH / / pacerapurasyAtra paladvayaza etaiH sarvaiH samo grAhyo guggulamahiSAkhyakaH // . pAkAvazeSe ca vicUrNya dadyAt / / khaNDayitvA ghRtenA'', pUrvacUrNa vinikSipet / rAsnA viDA maricaM kaNA ca sampardha sarpiSA gADhaM karSAdhaM gulikAM kire / / dntiijttaanaagrdevdaaru| .: zatAvara, giloya, prasAraNI, gokharu, pIpala, pratyekazaH kolamitaM tathaiSAM soyA, ajavAyana, rAsnA, asagandha, corapuSpI, vicUrNya niHkSipya niyojayecca // kapUra aura seThi samAna bhAga le kara cUrNa banAveM AmavAte kaTIzUle aura sabake barAbara zuddha gUgala le kara usameM A gRdhrsiikrossttushiirsske| vazyakatAnusAra ghI aura thor3A thor3A yaha cUrNa na cAnyadasti bhaiSajyaM milA kara khUba kUTeM, yahAM taka ki saba cIjeM yathAyaM gugguluH smRtH| mila kara eka jIva ho jaaeN| hara, baher3A aura AmalA 20-20 tole yaha gUgala vAtavyAdhiko naSTa karatA hai| le kara sabako 8 sera pAnImeM pakA aura 2 sera (7346) zivAgugguluH zeSa rahane para chAna leM / tadanantara usameM 10 tole (rase. sA. saM. ; dhanva.; ra. rA. su. / AmavAtA.) aNDIkA tela, 3 // tole zuddha gaMdhaka tathA 10 zivAvibhItAmalakIphalAnAM tole zuddha gUgala milA kara punaH pkaaveN| jaba 'pratyekazo muSTicatuSTayA pAnI jala jAya to agnise nIce utAra kara usameM For Private And Personal Use Only
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir avalehaprakaraNam ] paJcamo bhAgaH 11-1 / tolA rAsnA, bAyabiDaMga, kAlI mirca, rogoMke liye isase uttama anya koI auSadha pIpala, dantImUla, seAMTha aura devadArukA cUrNa milA- nahIM hai| kara surakSita rkheN| isake sevanase AmavAta, kaTizUla, gRdhrasI | (mAtrA--3-4 mAze / anupAna-uSNa aura kroSTuzIrSa kA nAza hotA hai / ina ! jala / ) iti zakArAdiguggulupakaraNam - - - atha zakArAdyavalahaprakaraNam (7347) zaThyAdilehaH zatAvara, vidArIkanda, asagandha, haraM, puna( vR. ni. ra. / kAsA. ; yo. ra. ; vR. yo. navA, saraiTIkI jar3a, kaMgha 1 jar3a, nAgabalA, ta. / ta. 78) (gaMgerana) ko jar3a aura gokharU samAna bhAga le kara zaThI sAtiviSA mustA zRGgI karkaTakasya ca / cUrNa banAveM aura usameM ghI tathA zahada milA kara abhayAM zRGgaberaM ca samAntapadi pepayet / / cATane yogya banA leN| hiGgasaindhavasaMyuktaM takrodakapariplutam / isake sevanase kSayakA nAza hotA hai / zleSmakAsI lihedevamavalehaM muharmuhuH / / ___ (7349) zarkarAdilehaH ___ kacUra, atIsa, nAgaramothA, kAkaDAsiMgI, (hA. saM. / sthA. 3 a. 12) hara, sAMTha, hIMga aura seMdhA samAna bhAga le kara zAmA lAna | zarkarA caiva khajUMraM drAkSA lAjaH kaNA madhu / cUrNa banAveM aura use chAcha (taka) ke pAnImeM mi / sapiyuto hito lehaH pittkaasnivaarnnH|| lAkara cATane yogya kara leN| khAMDa, patthara para pisI huI munakkA aura khajUra kaphakI khAMsI vAleko yaha leha bAra bAra tathA dhAnako khIloMkA cUrNa evaM pIpalakA cUrNa cATanA cAhiye / samAna bhAga le kara sabako ekatra milA kara usameM zatapatrikApAkA thor3A thor3A zahada aura ghI milA leN| isake sevanase pittaja khAMsI naSTa hotI hai| esa prakaraNameM dekhiye| zarkarAlehaH (7348) zatAva dilehaH ( ga. ni. / rAjayakSmA. 9) rasa prakaraNameM dekhiye. zatAvarIvidAryazvagandhAH pathyA punarnavA / ___zazAGkalekhAdilehaH balAtrayaM zvadaMSTrA''jyamadhulehaH kSayApahaH // / rasa prakaraNameM dekhiye, For Private And Personal Use Only
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [zakArAdi lamapAka: zAlamapAkaH pAyasaM sahaviSyAnaM tatkarSeNa ca mizritam / rasa prakaraNameM dekhiye. bhakSayedekaviMzAhaM gRdhrasInAzanaM param / / (7350) zAlUrapAMcavalehaH 6 / sera zIzamakI chAlako kUTa kara 64 sera ( bhA. pra. ma. khaM. 2 / sannipAtA.) pAnImeM pakAveM aura 8 sera zeSa rahane para chAna leM, shaaluurprnniimaaluurmuulaamymdhuplutaa| aura use punaH pakAkara gAr3hA kara leN| zanakapuSpIsahitA sevyA vAcAM vizuddhaye // isameMse 11-1 // tolA avaleha nitya prati brAhmI, belakI jar3a, zaMkhapuSpI aura kUTha samAna / khIra yA ghRtayukta bhAtameM milA kara khAnese 20 bhAga le kara cUrNa kareM aura zahadameM milA kara | dinameM gRdhrasI naSTa ho jAtI hai / caTanI banA leN| (7353) zuNThIkhaNDaH (1) ise caTAnese sannipAtake rogIkI vANi zuddha (bhai. ra. / amlapittA.) ho jAtI hai| zuNThIcUrNasya kuDavaM khaNDapasthaM samAvapet / (7351) zikhipicchalehaH dattvA dvikuDavaM sarpiH kSIraprasthadvaye pacet / / (vR. ni. ra. / hikkA.) lehye'vatArite dadyAt dhAtrIdhAnyakamumtakam / zikhipicchabhasmakRSNAcUrNa ajAjI pippalI vAMzI trijAtaM kAravI shivaa|| madhumizritaM muhurtIDham / / trizANaM marica nAgaM SaNmASantu pRthaka pRthak / hikAM harati prabalAM zvAsaM | palatrayazca madhunaH zItIbhUte pradApayet // caivAtidustarAM chardim / / tato mAtrAM prayuJjIta bhmlpittnivRttye| morake paMkhakI bhasma aura pIpalake cUrNako zUlahRdrogavamanairAmavAtaizca pIDitaH // zahadameM milA kara bAra bAra caTAnese prabala hikkA, 20 tole zuNThicUrNako 1 sera dhIme bhUneM zvAsa aura atidustara chardikA nAza hotA hai| aura phira usameM 4 sera dUdha tathA 1 sera khAMDa (mAtrA-AdhA maashaa|) milA kara mandAgnipara pakAveM / jaba avaleha taiyAra zilAjatulehaH ho jAya to use agnise nIce utArakara usameM rasa prakaraNameM dekhiye. AmalA, dhaniyA, nAgaramothA, jIrA, pIpala, vaMza locana, dAlacInI, ilAyacI, tejapAta, kAlA jIrA (7352) ziMzipAtvagAdiyogaH / aura harra kA cUrNa 11 / -11 mAze tathA kAlI (va. se. / vAtavyA.) | mirca aura nAgakesarakA cUrNa 7 // --7 // mAze milA zizipAtvaka tulAM kSuNNAM jaladroNadvaye pvet| deN| tadanantara jaba vaha TaNDA ho jAya to usameM aSTabhAgAvaziSTazca pUtaM lehazca kArayet / / / 15 tole zahada milA deN| mica For Private And Personal Use Only
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ghRtamakaraNam ] paJcamo bhAgaH 41 - - isake sevanase amlapitta, zUla, hRdroga, vamana kAkar3AsiMgI, pIpala aura atIsa samAna aura AmavAtakA nAza hotA hai| bhAga le kara cUrNa banAkara zahada meM milA leM / ( mAtrA-6 mAze / anupAna-dUdha / ) ise caTAnese bAlakoMke jvara, kAsa, aura zuNThIkhaNDaH (2) vamanakA nAza hotA hai| kevala atIsakA cUrNa zahadameM milAkara caTA(va. se, ; vR. ni. ra. / AmavAtA. ; vR. yo. nese bhI baccoMke jvara, kAsa aura vamanakA nAza t.| ta. 93.) ho jAtA hai| pra. saM. 3466 nAgarAyovalehaH dekhiye / (7355) zRGgyAdilehaH (2) zuNThIkhaNDaH (3) (vR. ni. ra. / bAlA.) rasa prakaraNameM dekhiye. ekA zRGgI nihantyAzu mUlakasya phlaanvitaa| (7354) zRGgyAdilehaH (1) . ghRtena madhunA lIDhA kAsaM bAlasya dustaram / / ( ga. ni. / bAlaro. ; vR. mA. ; ca. da.) kAkar3AsiMgI aura mUlIke phala (sAMgarI) ke zRGgI sakRSNAtiviSAM vicUrNya cUrNako ghI aura zahadameM milAkara sevana karAnese lehaM vidadhyAnmadhunA zizUnAm / bAlakoMkI dustara kAsa naSTa ho jAtI hai / kAsajvaracchardibhirarditAnAM zrIsiddhamodakaH samAkSikAM cAtiviSAmathaikAm // ( bhai. ra. / rasAyanA.) 1 samustAtiviSAmiti pAThAntaram mizra prakaraNameM dekhiye| iti zakArAghavalehapakaraNam atha zakArAdighRtaprakaraNam (7356) zavyAyaM ghRtam caturguNaM jalaM cAtra dattvA mRdvagninA pacet / (ga. ni. / ghRtA. 1) grahaNyarthI hitaM kAsahikora pArzvazUlanut // zaThirvacA'bhayA kuSThaM pippalI vilvshunntthikaa| vAtAna sAnya zvAsAn sandhigatAMzcAnyAn inyAdvAtakaphApalAMzaM saindhavaM cavyaM tejovatyatha puSkaram // __ mayAn // sauvarcalaM tAmalakI bhUtIkaM cAlakasammitam / / kalka-kacUra, baca, hare, kaTha, pIpala, hivardhakarSakopeta ghRtapastha vipAcayet // ] belakI chAla, aura soMTha 5. 5 tole tathA seMdhA For Private And Personal Use Only
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [zakArAdi namaka, cava, mAlakaMganI, pokharamUla, saMcala (kAlA ! mAMsI sakuSThapatrailA rAsnAbhRGgI ca citrakam / namaka), bhuI AmalA aura ajavAyana 1 / 1 / kriminamazvagandhA ca zaileyaM kadarohiNI // tolA evaM hIMga 7|| mAze le kara sabako ekatra sandharva tagaraM caiva kuTajAtiviSaiH samaH / pAnIke sAtha pIsa leN| etaizca kArSikaiH kalkaighRtaprasthaM vipAcayet // 2 sera dhImeM yaha kalka aura 8 sera pAnI vRSamuNDitipheraNDanimbapatrabhavo rasaH / milA kara mandAgni para pakAyeM jaba pAnI jala jAya kaNTakAryAstathA prasthaM kSIrapasthaM vinikSipet // to ghIko chAna leN| siddhametad ghRtaM pItamantravRddhiM vyapohati / ___ isake sevanase saMgrahaNI, arza, kAsa, hikkA, vAtadi pittavRddhiM medovRdimathApi vA // ura:zUla, pAzUla, zvAsa aura sandhigata vAta | mUtraddhiM zlIpadazca yakRtplIhAnameva ca / kaphaja roga naSTa hote hai| zatapuSpAdyametadvai ghRtaM hanti na saMzayaH / / ( mAtrA-1 tolA / ) kalka-soyA, giloya, devadAru. lAla (7317) zAhapahapayA malama candana, haldI, dAru haldI, sapheda jIrA, kAlA (ga. ni. / unmAdA. 2; vR. ni. ra. / unmAdA) jIrA, baca, nAgakesara, hare, bahe DA, AmalA, gUgala, dAlacInI, jaTAmAMsI, kRTa, tejapAta, ilAzaGkhapuSpIvacAkuSThaiH siddhaM brAhmIrase ghRtam / yacI, rAsnA, kAkaDAsiMgI, cItA, bAyabiDaMga, purANaM hantyapasmAramunmAdaM ca vishesstH|| ! asagandha, bhAraTharIlA, kuTakI, seMdhA namaka, tagara, __ kalka-zaMkhapuSpI, baca, aura kUTha 5-5 kaDekI chAla aura atIsa 11-1 // toTA le kara tole le kara sabako pAnIke sAtha ekatra pIsa leN| sabako pAnIke sAtha ekatra pIsa leN| ||ser purAne ghomeM yaha kalka aura 6 sera va padArtha ---bAsekA rasa 2 sera, muNDIkA grAmIkA rasa milA ka kAveM / jaba rasa jala ! rasa 2 sera, araNDakI jar3akA kAtha 2 sera, nImake jAya to ghIko chAna leN| pattoMkA rasa 2 sera, choTI kaTelIkA rasa yA kAtha yaha ghRta apasmAra aura vizeSataH unmAdako 2 sera, godugdha 2 sera / naSTa karatA hai| karatA hai| . 2 sera dhImeM uparokta kalka aura kAtha milA(mAtrA-1 tolA / dUdhameM DAlakara piyeN|) (7358) zatapuSpAcaM ghRtam jAeM to ghRtako chAna leN| ( bhai. ra. / vRddhaya. : ra. ra. : va. se.) isake sevanase antra vRddhi, vAta vRdi, pitta zatapuSpAmRtA dAru candanaM rajanIdvayam / vRddhi, meda vRddhi, mUtra vRddhi, slIpada, plIhA aura jIrake dve vacA nAgatriphalAguggulutvacam // yat vRddhikA nAza hotA hai| karamandra / jaba drava dAthe jala For Private And Personal Use Only
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir paJcamo bhAgaH ghRtapakaraNam ] (7359) zatAvarIguDUcyAdighRtam balavarNakaraM hotadalakSmInaM prajAkaram / (ra. ra. / vAtaraktA.) zatAvarIghRtamidamazvibhyAM parikIrtitam // zatAvarI rase kalke guDUcyAH kvaathklkyo| kaath-6| sera zatAvarako 64 sera pAnImeM pakAveM aura 8 sera pAnI zeSa rahane para chAna leM / tulyaM kSIraM ghRtaM siddhaM vAtAsakkuSThajitparam // __zatAvarIkA rasa 8 sera, zatAvarakA kalka 20 kalka-jIvanIya gaNakI pratyeka auSadha, rAsnA, tole tathA godugdha 2 sera aura goghRta 2 sera le gokharu, soyA, baca, kUTha, saralakASTa (cIra), punakara sabako ekatra milAkara mandAgnipara pakAveM / natrA, sapheda candana, tagara, jaTAmAMsI, pabhAka, jaba jalAMza zuSka ho jAya to ghRtako chAna leN| ! lAla candana, tulasI, soMTha, pIpala, bAyabiDaMga, seTha aura nIlotpala 11-1 / tolA lekara sabako isake sevanase vAtarakta aura kuSThakA nAza | pAnIke sAtha ekatra pIsa leN| hotA hai| / 2 sera ghImeM uparokta kvAtha aura kalka tathA ____ uparokta vidhise hI giloyake kAtha aura 8 sera dUdha milAkara mandAgni para pakAveM / jaba kalka tathA dUdhake sAtha siddha ghRtase bhI vAtarakta aura jalAMza zuSka ho jAya to ghRta ko chAna leM / kuSThakA nAza hotA hai| ___yaha ghRta vRSya hai aura vAta, phti, kSata, (mAtrA-1 tolaa|) zoSa, aura jvara ko naSTa karatA hai| yaha dhRta (7360) zatAvarIghRtam (1) patA, ardita, napuMskatA aura baMdhyatvameM bhI upa yogI hai tathA bala varNa aura prajA (santAna) kI ( ga. ni. / ghRtA. 1) vRddhi karatA hai| zatAvarImUlazataM dvidroNe'pAM vipAcayeta / ( mAtrA-1 tolaa| aSTabhAgAvazeSeNa ghRtamasthaM vipAcayet // anupAna-dRdha / ) jIvanIyAni sarvANi rAsnA gokSurakaM tthaa| noTa-jIvanIya gaNa jakArAdi kaSAya zatapuzpA vacA kuSThaM saralaM sapunarnavam // prakaraNameM dekhiye / candanaM tagaraM mAMsI padyakaM raktacandanam / (7361) zatAvarIghRtam (2) surasaM nAgaraM kRSNA viDaM nAgaramutpalam // / (vR, mA. ; va. se. ; ca. da. / strIrAgA. ) ebhirakSasamairbhAgaH kSIraM dadhAcaturguNam / zatAvarIrasamasthaM kSodayitvA'vapIDayet / bUMdaNaM vAtapittanaM kSatazoSajvarApaham // dhRtaprasthasamAyuktaM kSIradviguNitaM bhiSaka // pAnAM pRSThasarpiNAmarditAnAM ca zasgate / / ataH kalkAnimAndadyAtsthUlodumbarasammitAn / puMstvopaghAtinAM nRNAM vacyAnAM caiva yojitm|| jIvanIyAni yAnyaSTau yaSTIcandanapadmakaiH / / For Private And Personal Use Only
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 44 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [zakArAdi zvadaMSTA cAtmaguptA ca valA nAgavalA tthaa| jIvanIyaiH zatAvaryA mRvIkAbhiH parUSakaiH / zAliparNI pRSThaparNI vidArI sArivAdvayam // piyAlaizcAkSakaiH piSTaiyiSTImadhukaiH pacet // zarkarA ca samA deyA kAzmaryAzca phalAni c| siddhe zIte ca madhunaH pippalyAzca palASTakam / samyaksiddhaM ca vijJAya tadbhutaM cAvacArayet // sitA dazapalonmizrA liyAtpANitalaM tataH // raktapittavikAreSu vAtapittakRteSu ca / yonyamukazukradoSaghnaM vRSyaM puMsavanaM ca tat / vAtaraktaM kSayaM zvAsaM hikkAM kAmaM ca dustaram // kSataM kSayaM raktapittaM kAsaM zvAsaM halImakam / / adA zirodAhaM raktapittasamudayam / kAmalAM vAtaraktaM ca visarpa hRcchirograham / amRgdaraM sarvabhavaM mUtrakRccha ca dAruNam // unmAdAyAmasanyAsaM vAtapittAtmakaM jayet / / etAtrogAn zamayati bhAskarastimiraM yathA // kalka-jIvanIya gaNakI oSadhiyAM (dekho . 25 sera zatAvarI mUlako kUTakara rasa nikAleM jakArAdi kaSAya prakaraNameM ). mulaiThI, saphedacandana, , aura phira usameM usake barAbara dUdha tathA 8 sera panAka, gokharU, kauMcake bIja, kharaiTI, nAgavalA gho aura nimna likhita kalka milAkara mandAgni ( gaMgezna ), zAlapaNI, pRSThapaNI, vidArIkanda, dA para pakAveM / jaba pAnI zuSka ho jAya to ghIko prakArakI sArivA, khAMDa aura khambhArIke phala; pratyeka chAna leN| oSadhi bar3e gUlara ke samAna (11-1 // tolA) kalka-jIvanIya gaNa (dekho jakArAdilekara sabako pAnIke sAtha ekatra pIsa leN| kaSAya prakaraNameM ) zatAvara, munakkA, phAlasA, 2 sera dhImeM uparokta kalka, 2 sera zatAvarakA piyAla (cirauMjIkA phala ), aura do prakArakI rasa aura 4 sera dUdha milAkara mandAgni para / .mulaiThI 11-11 tolA lekara sabako pAnIke sAtha pakAveM / jaba jalAMza zuSka ho jAya to dhRta ko ekatra pIsa leN| chAna leN| yaha dhRta raktapitta, vAta pitta vikAra, vAta- jaba ghRta ThaNDA ho jAya tI usameM 40rakta,kSaya,zvAsa, hikkA,kAsa,raktapitta janita aMgadAha, / 40 tole zahada aura pIpalakA cUrNa tathA 50 zirodAha, sarva doSaja raktapradara aura bhayaMkara mUtra tole mizrI milAkara surakSita rakheM / kRcchUko atyanta zIghra naSTa karatA hai| mAtrA-11 tolA / (mAtrA-1 tolaa|) (7362) zatAvarIghRtam (3) yaha ghRta rakta pradara aura zukradoSa nAzaka, (ca. saM. / ci. sthA. 6 a. 30: ca. da. vA. vRSya, tathA kSata, kSaya, raktapitta, kAsa, zvAsa, bha. u. a. 34 / guhyaro.) halImaka, kAmalA, vAtarakta, visarpa, hRdagraha, zirozatAvarI mUla tulAzcatastraH saMprapIDayet / graha, unmAda, AyAma aura vAtapittaja sanyAsako rasena kSIratulyena pacettena ghRtADhakam // naSTa karane vAlA hai| For Private And Personal Use Only
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ghRtamakaraNam ] paJcamo bhAgaH (7363) zatAvarIghRtam (4) (7365) zatAvarIghRtam (6) (va. se. / mUtrakRcchrA. ; ra. ra. ; ga. ni. ( bhai. ra. / vAtaraktA. ; vR. mA. ; ca. da. ga. ni. __mUtrakRcchA . 27) vAtaraktA. 20) zatAvarIkAsakuzazvadaMSTA zatAvarIkalkagarbha rase tasyAzcaturguNe / vidArikekSvAmalakeSu siddham / kSIratulyaM ghRtaM pakvaM vAtazoNitanAzanam / / sarpiH payo vA sitayA vimizraM zatAvarakA kalka (piTThI) 10 tole, gho kRccheSu pittaprabhaveSu yojyam // / 1 sera, zatAvarakA rasa 4 sera, dUdha 1 sera / sabako zatAvara, kAsakI jar3a, kuzakI jar3a, gokharu- ekatra milAkara pAnI jalane taka pakAveM / kI jar3a, vidArIkanda, IkhakI jar3a aura AmalA; yaha ghRta vAtaraktako naSTa karatA hai| inake kalka aura kvAthase ghRta siddha kreN| ( mAtrA-1 se 2 tole tk|) ise dUdhameM DAlakara yA mizrI milAkara sevana / lAkara sevana (7366) zatAvarIvRtam (7) karane se pittaja. mUtrakRccha naSTa hotA hai / (va. se. / vAjI. ; vR. yo. ta. / ta. 147; ra. ra.) (mAtrA-1 tolA / ) ghRtaM zatAvarIgarbha kSIre dazaguNe zRtam / (kalkArya saba oSadhiyAM samAna bhAga retaH zuddhikaraM tacca zastaM cApyArIvArtiSu // mizrita 10 tole / ghI 1 sera, zatAvarakA kalka 10 tole aura kvAthArtha- saba oSadhiyAM samAna bhAga dUdha 10 sera / sabako ekatra milAkara dUdha jalane milita 2 sera, pAkArtha jala 16 sera zeSa kvAtha | taka pakAveM / 1 sera / dhI 1 sera / ) ___yaha ghRta zukrazodhaka aura ArtavadoSa (7364) zatAvarIghRtam (5) nAzaka hai| ( yo. ra. / pAnAtyaya. ; vR. ni. ra. / pAnAtyaya.) (mAtrA-2 tole ) zatAvarIrasakSIrayaSTIkalkaiH zRtaM ghRtam / (7367) zatAvarIghRtam (8) punarnavAkvAthayutaM pAnAtyayamapohati // ( vR. mA. / vAjIkaraNA. ; gha. se. ; ca. da. ; ghI 2 sera, zatAvarakA rasa 2 sera, dUdha 2 yo. ra.) sera, punarnavA kA kyAtha 2 sera aura mulaiThIkA kalka ghRta zatAvarIgarbha kSIre dazaguNe pacet / 20 tole / sabako ekatra milAkara pakAveM / jaba zarkarApippalIkSaudrayuktaM tadvaSyamucyate // pAnI jala jAe to ghIko chAna leN| 1 sera dhImeM 10 tole zatAvarakA rasa aura yaha ghRta pAnAtyaya ko naSTa karatA hai| 10 sera dUdha milAkara pakAveM / jaba dUdha jala jAya For Private And Personal Use Only
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 46 bhArata-bhaiSajya ratnAkaraH [zakArAdi - to ghIko chAna leM / evaM usake ThaNDA hone para yaha ghRta samasta prakArake mUtrakRccha, mUtradoSa usameM (7-7 tole ) khAMDa, pIpala kA cUrNa zarkarA aura azmari ko naSTa karatA hai| aura zahada milA kara surakSita rakkheM / (mAtrA-1 se 2 tole taka / ) yaha ghRta vRSya hai| (7369) zatAvarIghRtam (10) (7368) zatAvarIghRtam (9) (vR. yo. ta. |t. 122; bhai. ra. / amla( yo. ra. / mUtrakRnchA. ; vR. ni. ra. / mUtrakRcchA.) pittA.; vR. mA.; ca. da.; va. se.; yo. ra.; vR. ghRtapasthaM zatAvaryA rasasyArdhAkaM paceta / ni. ra. / yo. ta. / ta. 65) ajAkSIreNa saMyuktaM catuSpasthAnvitena tu // zatAvarImUlakalkaM ghRtamasya payaH samam / pacenmRdvagninA samyak kSIraM dattvA caturguNam // dvi gokSurAmRtAnantA kAzakaNTakinI rasAn / .. ' nAzayedamlapittazca vAtapittodbhavAna gadAn / kuDavA pRthagdatvA piSTairyaSTikaTutrayam // ___ raktapittaM tRSAM mUchoM zvAsaM santApameva ca // zvadaMSTrAphalinI dugdhaashilaajtvshmbhedkaiH| daka zatAvarakI jar3a 10 tole, ghI 1 sera, trisugandhAnvitairardhapalAMzaiH saghRtaM punH|| pAnI 1 sera aura dUdha 4 sera le kara sabako zarkarA dvipalopetaM kSaudapAdasamanvitam / ekatra milAkara mandAgni para pakAveM / jaba jalAMza hanti kRcchANi sarvANi muutrdossaashmshrkraaH|| zuSka ho jAya to dhoko chAna leN| sarvakRcchANi hantyAzu etacchatAvarIghRtam // ise sevana karanese amlapitta, vAtapittaja - - ghI 2 sera, zatAvarakA rasa 4 sera, bakarIkA - roga, raktapitta, tRSA, mUrchA, zvAsa aura santApakA dUdha 8 sera, choTe aura bar3e gokharukA rasa 20- nAza hotA hai 20 tole, tathA giloya, anantamUla, kAsakI jar3a (mAtrA-1 se 2 tole taka / ) aura kaTelIkA rasa 20-20 tole evaM nimna (7370) zatAvarIghRtam (11) likhita kalka ekatra milAkara pakAveM jaba pAnI : (va. se. / grahaNya.; vR. ni. ra.) jala jAe to ghIko chAna leN| zatAvarIcandanapatrakotpalaM kalka-mulaiThI, sAMTha, mirca, pIpala, gokharu, miyA pAThA mgdhaasthiraabhiH| meMhadI, kSIrakAkolI, zilAjIt, pASANabheda, bilbAjamozativiSAsamaGgA dAlacInI, choTI ilAyacI aura tejapAta 2||-2 // jIvantIvahnIndrayavaiH supissttH|| tole lekara sabako ekatra milAkara pIsa leN| ghRtaM kaSAye tu kalikAnAM ___ jaba ghI ThaNDA ho jAya to usameM 10 tole pakvaM nihanyAdagrahaNI tridoSAm / khAMDa aura AdhA sera zahada milAkara surakSita pittAtisAraM rudhirapravAI rakkheM / tathAzo doSasamUhabandham // For Private And Personal Use Only
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ghRtaprakaraNam ] paJcamo bhAgaH kala-zatAvara, sapheda candana, pAka, yaha ghRta kAsa, jvara, AnAha, vivandha, zUla nIlotpala, phUlapriyaMgu, pAThA, pIpala, zAlaparNI, aura raktapittako naSTa karatA hai| belakI chAla, ajamoda, atIsa, majITha, jIvantI, (7372) zatAvarIghRtam (13) (vRhad) cItA aura indrajau 2-2 tole lekara sabako ( bhai. ra. / vAjIkaraNA.; vR. yo. ta. / ta. 75; ekatra pIsa leN| ___ vR. mA. / raktapittA.; ra. ra. / raktapittA.) ___ kvAtha--48 sera indrajauko 4 sera pAnImeM : zatAvaryAstu mUlAnAM rasAsthadvayaM matam / pakAveM aura 12 sera zeSa rahane para chAna leN| tatsamaJca bhavekSIraM ghRtapasthaM vipAcayet / / 3 sera ghI meM uparokta kalka aura kvAtha jIvakarSabhako medA mahAmedA tathaiva ca / milAkara pAnI jalane taka pakAveM / kAkolI kSIrakAkolI mRdvIkA madhukaM tayA / / isake sevanase tridopaja saMgrahaNI, pitAtisAra. mudgaparNI mASaparNI vidArI raktacandanam / rudhirasrAva aura arzakA nAza hotA hai| ' zarkarAmadhusaMyuktaM siddhaM visrAvayed bhiSak / raktapirAvikAreSu vAtaraktagadeSu ca / (mAtrA-1 se 2 tole taka / ) kSINazukreSu dAtavyaM vAjIkaraNamuttamam // (7371) zatAvarIghRtam (12) (laghu) aGgadAhaM zirodAI jvaraM pittasamudbhavam / (vR. yo. ta. / ta. 75; vR. mA. / raktapittA.; yonizUlazca dAhazca mUtrakRcchrazca paittikam / / ca. da. ; yo. ra. / raktapittA.) etAn rogAn nihantyAzu chinnAbhrANIva maarutH| zatAvarIdADimatittihI kAkolimede madhukaM vidArIm / zatAvarIsapiridaM balavarNA nivarddhanam / / piSvA ca mUlaM phalapUrakasya snehapAdaH smRtaH kalkaH kalkavanmadhuzarkare / __ ghRtaM pacekSoracaturguNaM ca / / iti vAkyabalAt snehe prakSepyaM pAdikaM bhavet // kalka-jIvaka, RSabhaka, medA, mahA medA, kAsajvarAnAhavibandhazUlaM tadraktapittaM ca ghRtaM nihanti / / kAkolI, kSIrakAkolI, munakkA, mulaiThI, mudgapaNI, mASaparNI, vidArIkanda aura lAlacandana, 20-20 kalka-zatAvara, anAradAnA, tintar3Ika, mAze lekara sabako ekatra pAnIke sAtha pIsa leM / kAkolI, medA, mulaiThI, vidArIkanda, aura 2 sera ghImeM yaha kalka, 4 sera zatAvarakA bijo rekI jar3a 11-1 // tolA lekara sabako pAnIke rasa aura 4 sera dRdha milAkara pakAveM / jaba sAtha ekatra pIsa leN| jalAMza zuSka ho jAya to dhIko chAna leN| aura 1 sera dhImeM yaha kalka aura 4 sera dUdha milA- : usameM 10-10 solA khAMDa aura zahada milAkara kara dUdha jalane taka pkaaveN| surakSita rkheN| For Private And Personal Use Only
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 48 www. kobatirth.org - bhaiSajya bhArata yaha ghRta raktapitta, vAtarakta, zukrakSINatA, aGgadAha, zirodAha, pittaja jvara, yonizUla, yonidAha aura paittikamUtrakRcchrako naSTa karatA hai yaha uttama vAjIkaraNa hai / bala, varNa aura agniko bar3hAtA 1 1 ( mAtrA - 1 tolA ) (7373) zatAvaryAdighRtam ( bhA. pra. / raktapittA. ) zatAvarImUlakalkaM kalkAtkSIraM caturguNam / kSIratulyaM ghRtaM gavyaM sitayA kalkatulyayA // ghRtazeSaM pacettattu palArddhaM lehayetsadA / raktapittaM hyamlapittaM kSayaM zvAsaJca nAzayet // | zatAvarakA kalka 20 tole, dUdha 2 sera gAya kA ghI 2 sera aura mizrI 20 tole lekara sabako ekatra milAkara pakAveM / jaba jalAMza zuSka ho jAya to dhIko chAna leM / ( mAtrA --- 2 // tole / ) ( mizrI ghI taiyAra hone para milAnA uttama hai / ) (7374) zatAvaryAdiyamakam ( vA. bha. / u. a. 24 ziro. ) varIjIvantiniya sapayobhiryamakaM pacet / jIvanIyaizca tannasyaM sarvajatrUrdhvarogajit // zatAvarakA rasa aura jIvantIkA rasa tathA godugdha 4-4 sera, ghI aura tilakA tela 1 // - 1 // sera evaM jIvanIya gaNakA kalka 30 tole lekara ya - ratnAkaraH [ zakArAdi sabako ekatra milAkara pakAyeM / jaba jalAMza zuSka ho jAya to snehako chAna leN| Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir isakI nasyase samasta Urvajatrugata ( gale se Uparake ) roga naSTa hote haiM / ( jIvanIya gaNa jakArAdi kaSAya prakaraNa meM dekhiye / ) (7375) zarAdipaJcamUlaghRtam ( ra. ra. va. se. / azmarya; ga. ni. / azmarya. 29; vR. mA.; ca. d.| azmarya 33, bhA. pra. ma. khaM. 2 / azmarya. ) zarAdi paJcamUlyA vA kaSAyeNa pacedghRtam / prasthaM gokSurakalkena siddhamadyAtsazarkaram // azmarImUtrakRcchraghnaM retomArgarujApaham // zarAdipaccamUla (zAlIdhAnakI jar3a, kAsa, zara, dAbha aura IkhakI jar3a ) kA kvAtha 8 sera, gokharukA kalka 20 tole aura goghRta 2 sera yaha ghRta raktapitta, amlapitta, kSaya aura lekara sabako ekatra milAkara pakAveM / jaba pAnI jala jAya to ghIko chAna leM / zvAsako naSTa karatA hai / isameM khAMDa milAkara sevana karanese azmarI, mUtrakRcchra aura zukramArgakI pIDA naSTa hotI hai / ( mAtrA - 2 tole / ) (7376) zAlmalIghRtam (1) ( bhai. ra. / pramehA. ) zAlmalIdravasaMyuktaM sarvizchAgIpayo'nvitam / azvagandhAM va rAsnAM mUzalIM vizvabheSajam // anantAM madhukaM drAkSAM dattvA ca palamAnataH / pavenmandAgninA vaidyaH pAtre mRtparinirmite || For Private And Personal Use Only
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ghRtaprakaraNam ] pakSamo bhAga: - - - - pramehAna nikhilAn hanti zukramehaM vishesstH| (7378) zikharIvRtam klaivyaM dhAtukSayaM zoSaM kAsazcaitadaraM ghRtam // ( bhai. ra. / viSA.). ___kalka-asagandha, zatAvara, rAsnA, mUsalI, | zikharisvarasenaiva kalkAn dattvA ca dArimam / soMTha, anantamUla, mulaiThI aura munakkA 5-5 tole lekara sabako pAnIke sAtha ekatra pIsa leN| kuSThamelAdvayaM zRGgI zirISamamRtaM vacAm // . 4 sera dhImeM yaha kalka aura 8 sera seMbhalakI parazU pAribhadrazca candanaM tagaraM murAm / pacetsarpistvasalilaM mandamandena vahinA // chAlakA rasa tathA 8 sera bakarIkA dUdha milAkara miTTIke pAtrameM mandAgni para pkaaveN| jaba pAnI ghRtametanihantyAzu nikhilAna viSajAn gdaan| jala jAya to dhIko chAna leN| sannipAtajvaraM ghoraM jvarAMzca viSamAMstathA // ___ kalka---anArakI chAla, kUTha, choTI isAisake sevanase samasta pramehoMkA aura vizeSataH yacI, bar3I ilAyacI, kAMkar3AsiMgI, sirasakI chAla, zukramehakA nAza hotA hai / yaha klIvatA, dhAtukSaya, bachanAga, baca, parazU ( kudAliyA, kur3AliyA ), zoSa aura kAsako bhI naSTa karatA hai| pharahadakI chAla, sapheda candana, tagara aura murA(mAtrA-2 tole / ) mAMsI samAna bhAga mizrita 20 tole| (7377) zAlmalIghRtam (2) 2 sera ghImeM 8 sera apAmArga (ciraciTe.) (va. se. / strI.; yo. ra. / strI.; vR. yo. | kA kvAtha aura yaha kalka milAkara mandAgni t.| ta. 134) para pkaaveN| zAlmalIpuSpaniryAsaH praznipoM tathaiva ca / yaha ghRta samasta viSajanya rogoMko naSTa kAzmaya candanavaiSAM kalkena svarasena ca // karatA hai tathA sannipAta aura viSamajvarameM bhI ebhiH paced ghRtamasthamavatArya mazItalam / / upayogI hai| pivetsapiridaM nArI sarvapadarazAntaye // / (7379) zItakalyANakaM ghRtam seMbhalake phUloMkAsAra, pRSThaparNI, khambhArIke (va. se.; yo. ra. / strI rogo.; bhai. ra. / strI.) phala aura sapheda candana; inake kalka aura rasa kumudaM panakozIraM godhUmo raktazAlayaH / ( kvAtha ) ke sAtha yathAvidhi siddhaghRta samasta mudraparNI payasyA ca kAzmarI madhuyaSTikA // prakArake pradaroMko naSTa karatA hai| | balAtibalayormUlamutpalaM tAlamastakam / ___ phalkArtha-pratyeka oSadhi 2 // tolaa| vidArI zatapuSpI ca zAlaparNI sajIvakA // kvAthArtha-pratyeka oSadhi AdhAsera, pAkArtha | triphalA trApusaM bIjaM pratyagraM kadalIphalam / jala 16 sera, zeSa kvAtha 4 sera / ghI 1 ser|) eSAmardhapalAnbhAgAn gavyakSIraM caturguNam // For Private And Personal Use Only
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 50 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [zakArAdi pAnIyaM dviguNaM datvA dhRtamasthaM vipAcayet / kSIrIvRkSoM (pIpalavRkSa, gUlara, bar3a Adi) kI pradare raktagulme ca raktapitte halImake kopaleM aura chAla aura mulai ThIke kalka tathA dUdhake arocake jvare'jINe pANDuroge made bhrme| sAtha siddha ghRta svarabhaMgako naSTa karatA hai| taruNI tvalpapuSpA vA yA ca garbha na vindati // | (7381) zuNThIghRtam (1) ahanyahani ca strINAM bhavati prItivardhanam / ( yo. ra. / graha.) zItakalyANakaM nAma paramuktaM rasAyanam // . ! kta rasAyanam / / . ghRtaM nAgarakalkena siddhaM vAtAnulomanam / pharaka-lAla kamala, pAka, khasa, gehUM, grahaNIpANDurogana plIhakAsajvarApaham // lAla cAvala, mudgaparNI, kSIrakAkolI, khambhArIkI seThake kalkase pakAyA huvA ghRta vAtAnuchAla, mulaiThI, kharaiTIkI jar3a, kaMdhI (atibalA)kI | lomaka, aura saMgrahaNI, pANDu, tillI, khAMsI, tathA jar3a, nIlotpala, tAlaphala, vidArIkanda, soyA, | jvara nAzaka hai / zAlaparNI, jIvaka, harra, baher3A, AmalA, khIrake ( kalka 10 tole, ghI 1 sera, pAnI 4 ser|) bIja aura kelekI kalI 2 // -2 // tole lekara (7382) zuNThIghRtam (2) sabako pAnIke sAtha ekatra pIsa leM / ( yo. re. / azo. ) 2 sera dhImeM yaha kalka, 8 sera gAyakA dUdha aura 4 ra pAnI milAkara pakAyeM aura pAka siddha triMzatpalAni zuNThInAM jaladroNe vipAcayet / hone para chAna leN| tena pAdAvazeSeNa kalke tAsAM paceddhRtam // | durnAmazvAsakAsanaM plIhapANDvAmayApaham / isake sevanase pradara, raktagulma, raktapita, | viSamajvarazAntyarthaM tRSNArocakanAzanam // halImaka, arucI, jvara, ajIrNa, pANDu, mada, bhrama, zuNThIdhRtamidaM khyAtaM kRSNAtreyeNa pUjitam / RtusrAva kama honA aura garbha na rahanA Adi roga nAgareNa jale pakvaM vastikRkSigadApaham / / naSTa hote haiN| 150 tole sAMThako kUTakara 32 sera pAnI (mAtrA-1 se 2 tole taka / ) | meM pakA aura 8 sera pAnI zeSa rahane para chAna (7380) zuGgAdyaghRtam leM / tadanantara usameM 2 sera ghI aura 20 tole (va. se. / svarabhe.) seThikA kalka milAkara pakAveM / jaba pAnI jala zujhAMstvacaM kSIravatAM drumANAM jAya to dhIko chAna leN| saGkaTatha dugdhe vipacettu tena / isake sevanase arza, zvAsa, kAsa, plIhA, kalkena yaSTI madhukasya sarpiH pANDu, viSama jvara, tRSNA aura aruciko nAza siddhaM pibettanmadhuzarkarAktam // hotA hai| For Private And Personal Use Only
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ghRtaprakaraNam paJcamo bhAgaH soMThake kalka aura cAra gune pAnIka sAtha kalka-sUkho mUlI, adaraka, punarnavA, paMcasiddhaghRta basti aura kukSike rogoMko nsstt| mUla ( zAlaparNI, pRSTaparNI, kaTelI, kaTelA, gokharU) karatA hai| aura amalatAsake phala samAna bhAga mizrita 10 (mAtrA--1 tolA / ) tole lekara sabako pAnIke sAtha ekatra pIsa leM / 1 sera ghI meM yaha kalka aura 4 sera pAnI (7383) zuNThIdhAnyakaghRtam bhilAkara pAnI jalane taka pkaayeN| (bhA. pra. ma. khaM. 2 / AmavAtA. ) ise pInese udAvarta avazya naSTa ho jAtA hai| zuNThInAM SaTpalaM piSTaM dhAnyakaM dvipalaM tathA / (7385) zUlighRtam caturguNaM jalaM davA ghRtapasthaM vipAcayet / / (vR. yo. ta. / ta, 94 ; va. se. / zUlA.) vAtazleSmAmayAnhanyAdagniddhikaraM param / / durnAmazvAsakAsannaM balavarNAgnivadranam // ghRtAccaturguNo deyo mAtuluGga raso ddhi| | zuSkamUlakakolAmlakamAyo daaddimaadrsH|| kalka-30 tole seTha aura 10 tole / viDaGgaM lavaNakSAraM paJcakolayavAnibhiH / dhaniyeko pAnIke sAtha pIsa leN| pAThAmUlakakalkena siddhaM zUlighRtaM matam // 2 sera ghImeM yaha kalka aura 8 sera pAnI hRtpArzvazUlaM vai zvAsakAsahikAstathaiva ca / milAkara pakAveM / jaba pAnI jala jAya to ghRtako | braznagulmapramehA vAtavyAdhIMzca nAzayet // chAna leN| ___ kalka-bAyabiDaMga, seMdhA namaka, javAkhAra, yaha ghRta vAta kaphaja rogoMko naSTa karatA hai| pIpala, pIpalAmUla, cava, cItA, sAMTha, ajavAyana, tathA yaha agnivarddhaka aura arza, svAsa evaM kAsa aura pAThAkI jar3ha 1-1 tolA lekara sabako nAzaka aura balavarNa varddhaka hai| ekatra pIsa leN| (mAtrA-1 tolA / ) drava padArtha-vijau rekA rasa 4 sera, dahI 1 sera, sUkhI mUlIkA kvAtha 1 sera, khaTTe berakA (7384) zuSkamUlAcaM ghRtam kvAtha 1 sera aura anArakA rasa 1 sera / (mai. ra. ; ga. ni. / udA. 24; ca. da. ; bhA. 1 sera ghImeM uparokta kalka aura drava padArtha milAkara pkaaveN| pra. ma. khaM. 2 / udAvartA.) ___ isake sevanase hRdayazUla, pArzvazUla, zvAsa, mUlakaM zuSkamAIca varSAbhUmUlapaJcakam / | kAsa, hikkA, badhna, gulma, prameha, arza aura vAtabhArevataphalazcApi piSvA tena paced ghRtam // vyAdhikA nAza hotA hai| tatpItamAtraM zamayedAvatamasaMzayam // (mAtrA-1 se 2 tole taka / ) For Private And Personal Use Only
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 52 www. kobatirth.org bhArata-bhaiSajya ratnAkaraH (7386) bhRGgaverAyaM ghRtam (1) ( va. se. | AmavAtA. ) zRGgaveraM sAraM pippalImUlapippalI / sacavyaM citra himANimanthaM tathaiva ca // kalkaM kasvA tu matimAnghRtaprasthaM vipAcayet / AmAlArka davA tatsa piMrjaTharApaham // zUlaM bindhamAnAmAmavAtaM kaTigraham / nAzayedgrahaNI rogamagnisandIpanaM param // kalka- adaraka, javAkhAra, pIpalAmUla, pIpala, cava, gItA, hIMga aura seMdhAnamaka 2 // -2 // tole lekara sabako pAnIke sAtha ekatra pIsa leM / 2 sera ghImeM yaha kalka aura 8 sera AranAla milAkara pakAveM / isake sevana se udararoga, zUla, vibandha, AnAha, AmavAta, kaTigraha aura grahaNI rogakA nAza hotA tathA agni dIpta hotI hai / (7387) zRGgaverAyaM ghRtam (2) ( bhA. pra. ma. khaM. 2 / AmavAtA. ) zRGgaverayavakSArapippalImUlapippalIH / piTvA vipAcayetsarpirAranAlaM caturguNam // zUlaM vibandhamAnAhamAmavAta kaTigraham / nAza grahaNadoSamani sandIpanaM parama || kalka- adaraka, javAkhAra, pIpala aura pIpalAmUla 2|| - 2 // tole lekara sabako ekatra pIsa le 1 1 sera ghImeM yaha kalka aura 4 sera AranAla milAkara pakAveM / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ zakArAdi yaha ghRta zUla, vibandha, AnAha, AmavAta, kaTi graha aura grahaNI doSako naSTa karatA tathA vRddhi karatA hai / ( 7388 ) zRGgyAdyaM ghRtam ( ga. ni. / bAlaro. 21 ) eft madhulikA bhArgI pippalI devadArubhiH / azvagandhA dvikAkolI rAsnA sarvabhajIvakaiH // sUryaparNI viDaGgaizva kalkitaiH sAdhitaM ghRtam / zizUnAmutamAne tu zuSyatAM puSTikRtparam // kalka - kAkar3AsiMgI, aMgUra, bharaMgI, pIpala, devadAru, asagandha, kAkolI, kSIrakAkolI, rAsnA, RSabhaka, jIvaka, mASaparNI aura bAyaviDaMga samAna bhAga mizrita 20 tole lekara sabako pAnI ke sAtha ekatra pIsa leM / 2 sera ghImeM yaha kalka aura 8 sera pAnI milAkara pAnI jalane taka pakAveM / yadi baccA sUkhatA jAtA ho to usaka zirapara isakI mAliza karanI cAhiye / 1 ( 7389) zyAmAghRtam ( 1 ) ( va. se. / bAlaro. ) zyAmAjayAsatikAnAM puSpANAM kvAthasAdhitam / yaSTIgarbha ghRtaM pIstrA kAsazvAsau jayecchizuH // raktapittaM pipAsAzca mUrchA niravazeSataH // kAlI nisota, araNI aura kuTakI; inake phUla samAna bhAga mizrita 2 sera lekara 16 sera pAnI meM pakAyeM aura 4 sera zeSa rahane para chAna leN| For Private And Personal Use Only
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ghRtapakaraNam ] paJcamo bhAgaH 1 sera ghI meM yaha kvAtha aura 10 tole | 1 sera ghImeM yaha kalka aura 4 sera dUdha mulaiThIkA kalka milAkara pakAveM / jaba pAnI jala milA kara dUdha jalane taka pakAyeM; aura phira chAnajAe to ghI ko chAna leN| kara surakSita rakkheM / yaha ghRta vaccoMkI khAMsI, zvAsa, raktapitta, ise lagAnese koSThagata nADIvraNa (nAsura) taka pipAsA aura mUrchAko naSTa karatA hai| | bhI naSTa ho jAtA hai| (7390 ) zyAmAvRtam (2) (7392) zrIvAsaghRtam ( va. se. / raktapittA.) (va. se. / kuSThA.) zyAmA'zvamoraTAnantA zarkarAbhiH zRtaM ghRtam / zrIvAsakaM sarjarasaM lodhaM kampillaka tathA / sarvadoSaharaM hRthaM nasyaM nAsAgate'sRji // manaHzilA yavAnI ca gandhapASANameva ca // kalka-kAlI nisota, asagandha, kSIra- ) palikaizcUrNitaretaghRtapasthaM prayojayet / moraTA, anantamUla, aura khAMDa 2-2 tole sUryAzupakvamabhyagAd dhorAM kachu vyapohati / / lekara sabako pAnIke sAtha ekatra pIsa leN| zrIvAsa ( birojA ), rAla, lodha, kamIlA, 1 sera ghImeM yaha kalka aura 4 sera manasila, ajavAyana aura gandhaka; inakA cUrNa pAnI milAkara pAnI jalane taka pakAveM aura 5-5 tole, ghI 2 sera aura pAnI 8 sera le kara chAna leN| sabako ekatra milA kara dhUpameM rakha deN| jaba pAnI isakI nasya lenese nAsAse hone vAlA sUkha jAya to ghIko chAna leM / raktasrAva banda hotA hai / yaha ghRta sarvadoSa nAzaka isakI mAlizase ghora kacchu (kuSTha meda) mI hRdya hai| naSTa ho jAtA hai / (7391) zyAmAvRtam (3) (7393 ) zreyasyAyatam (va. se. / vraNA.) (va. se. / dogA.) zyAmAtribhaNDI triphalAsu siddha preyasIzarAdAlAjIpAyakotpasa: haridrayA tilvakavRkSaNa / balAvarjUrakAkolImedAyugmaya sApitam // ghRtaM sadugdhaM vraNatarpaNena satI mAriSa sapiH picAdoganAzanam / hanyAdgati koSThagatApi yA syAt / / ka-hara, khAMDa, drAkSA (sunakA), jIvaka, kalka-kAlI nisota, hara, baher3A, AMbA : RSabhaka, kamala, lareTIko jar3a, khajUra, kAkolI, haldI aura lodha samAna bhAga mizrita 10 medA aura mahAmedA samAna bhAga mizrita 10 tole tole le kara sabako ekatra pIsa leN| lekara sabako ekatra pAnI ke sAtha pIsa leN| For Private And Personal Use Only
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 84 1 sera bhaiMsake dhImeM yaha kalka aura 4 sera ( bhaiMsakA ) dUdha milA kara pakAveM / jaba dUdha jala jAe to ghRtako chAna leM / yaha ghRta pittaja hRdrogako naSTa karatA hai / (7394) zvadaMSTrA dighRtam (1) (bR. yo ta / ta. 77; vR. mA. ; ca. da. hRdrogo. ga. ni. / ghRtA. 1 ; ra. ra. ; bhai. ra. / hRdrogA. ) ; www. kobatirth.org le - bhaiSajya ratnAkaraH *vadaMSTrocIramajiSThA balAkAzmaryakatRNam / darbhamUlaM pRzniparNI jIvakarSabhakau' sthirA // pAlikaM sAdhayeteSAM rase kSIracaturguNe / kalkaiH svatAjI bantImedakarSa bhajIvakaiH 2 // zatAvarvRddhimudIkA dharkarA zrAvaNI bilaiH / prasthaH siddho ghRtAdvAtapitta nugrAhI zUlahRt || mUtrakRcchrapramehArzaH kAlazoSakSayApahaH / dhanuH zrImadyamArAdhvakhinnAnAM balamAMsadaH // 1 bhArata-2 gokharu, khasa, majITha, kharaiTIkI jar3a, khambhArIkI chAla, gandha tRNa, dAbhakI jar3a, pRSThaparNI, jIvaka, RSabhaka aura zAlaparNI 5--5 tole le kara 8 gune pAnImeM pakAveM aura cauthA bhAga zeSa rahane para chAna 1 palAzarSabhakau iti pAThabhedaH / 2 jIvakake sthAna para z2IrA hai / 2 sera ghImeM yaha kvAtha, 8 sera dUdha aura nimna likhita kalka milA kara pkaayeN| jaba pAnI jala jAya to ghIko chAna leM / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ zakArAdi kalka kauMca, jIvantI, medA, RSabhaka, - jIvaka, zatAvara, Rddhi, munakkA, khAMDa, gorakhamuNDI aura bisa ( kamalakanda - bhisaNDA ) samAna bhAga mizrita 10 tole le kara sabako ekatra pIsa leM / yaha ghRta vAtapittaja roga nAzaka, grAhI, zUlanAzaka, tathA mUtrakRcchra, prameha, arza, kAsa, zoSa aura kSayako naSTa karane vAlA hai / jo loga dhanuSa calAne, strI samAgama karane madya pIne, bhAra uThAne yA mArga calanese zithila ho gaye hoM unameM yaha ghRta bala aura mAMsakI vRddhi karatA hai / (7395) zvadaMSTrAdidyutam (2) ( yo. ra. / yakSmA. ) zvadaMSTra sadurAlabhAM catasraH parNinIrbalAm / bhAgAnpalonmitAnkRtvA palaM paryaTakasya ca // pace dazaguNe toye dazabhAgAvazeSite / rase pUte tu dravyANAmeSAM kalkAnsamAvapet / / saTIpuSkaramUlAnAM pippalItrAyamANayoH / AmalakyAH kirAtAnAM trikasya kaTukasya ca // phalAnAM sArivAyAzca supiSTvA karSasammitAn / taiH sAdhayed ghRtaprasthaM kSIraM dviguNitaM bhiSak / / jvaraM dAhaM tamaH zvAsaM kAlaM pArzvazirorujam / tRNAM chardimatIsArametatsarpirghyapohati // kvAtha - gokharu, dhamAsA, zAlaparNI, pRSThaparNI, mudgaparNI, mAtraparNI, kharaiTIkI jar3a aura pitta pApar3A 5-5 tole le kara sabako 20 gune pAnI meM pakAveM aura dasavAM bhAga zeSa rahane para chAna leN| For Private And Personal Use Only
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tailaprakaraNam ] paJcamo bhAgaH kalka-kacUra, pokharamUla, pIpala, vAyamAnA, uparokta kAtha milA kara pakAveM / jaba pAnI jala AmalA, cirAyatA, soMTha, mirca, pIpala aura sAri- | jAya to dhoko chAna leM / vAke phala 10-11 tolA le kara sabako ekatra pIsa leN| yaha ghI jvare, dAha, tamaka svAsa, kAsa, pA. rvapIr3A, zira por3A, tRSNA, chardi aura atisArako 2 sera dhImeM yaha kalka, 4 sera dUdha aura / naSTa karatA hai| iti zakArAdighRtaprakaraNama. atha zakArAditailaprakaraNam (7396) zaGkhapuSpItailam kalka-anArakA chilakA, devadAru, haldI, ( bhai. ra. / bAlaro.) dAruhaldI, harra, baher3A, AmalA, lAla candana, vasa, sugandhabAlA, sapheda candana, mulaiThI, nAgarazapuSpImahAnimbavAsAnAmarjunasya ca / lothA, zyAmAlatA, zaivAla (siravAla), hArasiMgAra, svarasenAranAlena lAkSAtoyena mastunA // lAla kamala aura rasauta samAna bhAga mizrita kalkaizca dADimIdArunizAyugaphalatrikaiH / AdhA sera / candanozIravAlaizca shriikhnnddmdhukaambudaiH|| 4 sera tilake tela meM yaha kalka aura sampUrNa zyAmAzaivAlazephAlIraktotpalarasAdhanaH / / drava padArtha milA kara pakAveM / jaba jalAMza zuSka gandhadravyaizca nikhilaiH pacet tailaM tilodbhavam / ho jAya to telako chAna leN| aura phira gandha prayogAdasya nazyanti baalaanaamkhilaagdaaH| | dravyoMke kalka dvArA gandha pAka kareM / (gandha dravya kAntimadhA dhRtiH puSTivarddhate nAtra saMzayaH // prayoga saM. 1243-1244 meM dekhiye / ) kalyANAya kumArANAM kapardI krunnaakrH| sasarjedaM zApuSpItailaM bhuvanamAlam // isa telake mardanase bAlakoMke samasta roga naSTa hote haiN| tathA yaha kAnti, medhA, dhRti aura puSTikI drava padArtha-zaMkhapuSpIkA rasa yA kvAtha / vRddhi karatA hai| 4 sera, bakAyanakI chAlakA kAtha 4 sera, bAse (aDUse) kA rasa 4 sera, arjunakI chAlakA kAtha (7397) zatakaprasAriNItalam 4 sera, AranAla (kAMjI) 4 sera, lAkhakA rasa (va. se. / vAtavyA.) 4 sera aura mastu ( dahIse 2 gunA pAnI milA | prasAriNIzatakvAthe tailaprasthaM payaHsamam / kara banAyA huvA taka) 4 sera / jIvakarSabhako mede kAkolyau kuSThacandane / For Private And Personal Use Only
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [zakArAdi . AtA dAra mabhiSTAM rAsnAM piSTvA vipaacyet|| yaha taila vAtarakta aura vAtavyAdhi nAzaka bastipAnAdibhiryuktametanmArutaroganut // tathA rasAyana, indriyA~ko nirmala karane vAlA, 2 sera telameM 2 sera dUdha aura 200 sera | jIvanazakti-varddhaka, vRMhaNa, svarake liye hitakArI prasAriNIkA kAtha tathA nimna likhita kalka mi- evaM zukra doSa aura raktavikAra nAzaka hai / lAkara pakArthe / jaba pAnI jala jAya to telako (7399) zatapAkamadhuparNItailam chAna leN| / (ca. saM. / ci. a. 29 ; bhA. pra. ma. kha. .. kalka-jIvaka, RSabhaka, medA, mahAmedA, - 2 / vAtaraktA. ; va. se. / rAjaya.) kAkolI, kSIrakAkolI, kUTha, sapheda candana, soyA, devadAru, majITha aura rAsnA, samAna bhAga mizrita madhuparyApalaM piSTvA tailamasthaM cturgunne| 20 tole le kara sabako pAnIke sAtha pIsa leN| kSIre sAdhyaM zatakRtvastadeva madhukAcchRtaiH // siddhaM deyaM tridoSe syAdvAtAstrazvAsakAsanut / isa telakI basti lene, ise pIne aura hRtpANDuroga vIsarpakAmalAdAhanAzanam // isakI mAliza Adi karanese vAtaja roga naSTa 5 tole madhuparNI (giloya) ke kalka aura 8 sera dUdhake sAtha 2 sera tela pakA kara chAna leM (7398) zatapAkabalAtailam aura phira use punaH inhIM cIjoMke sAtha pakAve / (sahasrapAkabalAtailam ) isI prakAra 100 bAra pAka kreN| (c.sN.| ci. a. 29 ; bhA. pra. ma. khaM. 2 // vAtaraktA. ; va. se. / vAtaraktA.) tadanantara usameM mulaiThIkA 8 sera kAtha milAkara pkaaveN| palAkapApakarakAbhyAM tailaM kSIrasamaM tathA / yaha tela tridoSaja vAtarakta, zvAsa, kAsa, sahasavattA vA vAtAsuravAtaroganut / / / rasAyana zreSThatamamindriyANAM prasAdanam / | hRdoga, pANDu, vIsapai, kAmalA aura dAhako naSTa jIvana dahaNaM svayaM zukrAmagdoSanAzanam // palA (kharaiTI) ke kalpha aura kvAthake sAtha (7400) zatAvarItailam taila siddha karake chAna leN| (zA. saM. / khaM. 2 a. 9 ; vR. ni. ra. / vAtavya.) isI telako punaH kharaiTIke kAtha aura kalkake zatAvarI balAyugmaM paNyauM gandharvahastakaH / sAtha siha kreN| azvagandhAzcadaMSTrA ca pizyaH kAzaH kuraNTakaH / / isI prakAra sahasra bAra yA 100 bAra pAka kreN| 1 madhuyaSTayAH iti pAThAntaram / | karatA hai| For Private And Personal Use Only
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tailapakaraNam ] paJcamo bhAgaH etAn sArdhapalAn bhAgAn kalkayecca vipA- 2 sera telameM uparokta kAtha, drava padArtha aura cayet / | kalka milA kara gAyake upaloM (kaNDoM) kI agni caturguNena nIreNa pAdazeSaM zataM nayet // para pakAveM / jaba pAnI jala jAya to telako niyojya tailapasthe ca kSIrapasthaM vinikSipet / / zatAvarIrasamasthaM jalapasthaM ca yojayet // yaha tela atyanta vRSya aura striyoMke liye zatAvarI devadAru mAMsI tgrcndnm| putradAtA hai; tathA yonizUla, aMgazUla, zirazUla, zatapuSpA balA kuSThamelA zaileyamutpalam // kAmalA, pANDu, garaviSa, gRdhrasI, plIhA, zoSa, prameha, RddhirmedhA ca madhukaM kAkolI jiivkstthaa| daNDApatAnaka, dAha, vAtarakta, vAtapittaja roga, eSAM karSasamaiH kalkaistailaM gomayavahninA / / raktapradara, AdhmAna aura raktapittako naSTa karatA hai| pacetenaiva tailena strISu nityaM vRSAyate / nArI ca labhate putraM yonizUlazca nazyati // (7401) zatAvarItailam aGgazUlaM ziraHzUlaM kAmalAM pANDutAM garam / gRdhrasI plIhazoSAMzca mehAn daNDApatAnakam // (ga. ni. / tailA. 2) sadAhaM vAtaraktaM ca vAtapittagadArditam / / zatAvarIrasaprasya bhIrapasthaM tathaiva ca / amRgdaraM tathAdhmAnaM raktapittaM ca nazyati // | zatapuSpA devadAha mAMsI zaileyaka blaa|| zatAvarItalamidaM kRSNANeya bhASitam // candanaM tagara kuSThamelA sAMzupatI tathA / kvAtha-zatAvara, balA (kharaiTI), atibalA etaiH karSasamai gaistailapasthaM vipAcayet / / (kaMdhI), zAlaparNI, pRSTaparNI, araNDakI jar3a, asa. kuSThavAmanapAnA padhiravyaGgakuSThinAe / gandha, gokharu, belachAla, kAsakI jar3a aura kaTasaraiyA vAyanA bhamadehAnA ye'vasIdamti maithune // 7 // 7 // tole le kara sabako ekatra kUTakara 8 jarAjarjaradehAnA vatiSazoSiNAm / gune pAnImeM pakAyeM aura cauthA bhAga zeSa rahane tvaggatAzcApi ye vAtA: sirAsnAyugatAca ye // para chAna leN| sastAbhAzayatyAzu tailaM nAstyatra saMzayaH / __anya drava padArtha- dUdha 2 sera, zatAvarakA nArAyaNamidaM nAnA viSNunA samudAhRtam // rasa 2 sera aura pAnI 2 sera / ___ kalka-zatAvara, devadAru, jaTomAMsI, tagara, | dazAGgamiti vikhyAtaM na kacitpatihanyate // sapheda candana, soyA, kharaiTIkI jar3a, kUTha, ilAyacI, zatAvarakA rasa 2 sera, dUdha 2 sera, tathA nimna bhUri charIlA, nIlotpala, Rddhi, medA, mulaiThI, kA- likhita kalka aura 2 sera taila ekatrA milAkara kolI aura jIvaka 12-1 / tolA le kara | pakAveM / jaba pAnI jala jAya to telako kalka banAveM / chAna leN| For Private And Personal Use Only
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 58 www. kobatirth.org bhArata - bhaiSajya ratnAkaraH kalka - soyA, devadAra, jaTAmAMsI, chAra charIlA, kharaiTokI jar3a, sapheda candana, tagara, kUTha, ilAyacI aura zAlaparNI 11-11 tolA le kara sabako ekatra pAnI ke sAtha pIsa leM / yaha taila kuSTha, vAnatA, patA, badhiratA, vyaMga, vAyu aura maithuna zaktiko kamIko naSTa karatA hai / yaha vRddhoMke kSINa zarIrako puSTa karatA hai / vardhma, mukhazoSa, tvaggata vAtavikAra, evaM zirA aura snAyu gata vAyu isake sevanase zIghra hI naSTa jAte haiM / ( 7402) zatAvarItailam (3) (ga. ni. / tailA. 2 ) zatAvaryAstu mUlAnAM rasapasthaM samAharet / kSIradviguNasaMyuktaM tailaprasthaM vipAcayet // zatapuSpA devadAru mAMsI zaileyakaM vacA / maJjiSThA candanaM kuSThamelA cAMzumatI balA // turaGgagandhA kAkolI medA rAsnA punarnavA // etairardhapalairdravyaiH zanairmR'dvagninA pacet / asya tailasya pakkasya zRNu vIryamataH param || kubjAnAM vAmanAnAM ca pazUnAM pIThasarpiNAm || zatAvarIkA rasa 2 sera, dUdha 4 sera, tela 2 sera aura nimna likhita kalka ekatra milA kara pakAveM / jaba pAnI jala jAya to telako chAna leN| kalka - soyA, devadAru, jaTAmAMsI, chAracharIlA, baca, majITha, sapheda candana, kUTha, ilAyacI, zAlaparNI, khairaiTI, asagandha, kAkolI, medA, rAsnA Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ zakArAdi aura punarnavA 2|| 2|| tole le kara sabako pAnIke sAtha pIsa leN| yaha kubja, vAmana, pazu aura pIThavisarpi, Adi vyaktiyoMke liye atyupayogI hai / (7403) zatAvarItailam (4) (va. se. / vAtatryA.) kSIrADhakaM zatAvaryA rasamasthadvayaM pRthak / zRGgaverasya tailasya prasthaM sAdhyazca kArSikaiH // zatAdAdA ruzaileyamAMsIcandanavAlakaiH / svalAMzumatIrAsnAtagarairaNDasaindhavaiH // azvagandhA samaGgogrAmUrvAmaricanAgaraiH / tanmAsapItaM vidhivatailaM siddhArthakaM jayet // kubjavAmanapaGgutvavAtabhagrAvakuJcanam / sarvAkAGgarogAMzca hanumanyA galAmayAn // vAtaraktazca kuSThAni kaNDUpAmA vicarcikAH / gaNDamAlAcivaktrapAkodara bhagandarAn // kuSThatraNAnsaviSamAnArambhAnvividhA varAn / sannipAtazca zUlAni viSamUrdhvabhramAmayAn / / vAtagulmaM bahUnmahAnantradRddhizca zarkarAm / kAmalAM pANDurogaJca zUlaM netradodbhavam // mUDhagarbhAzca bhagnAMzca yonervandhyAmayAnbahUn / vRDAnAmalpazukradRksmRtInAM kSayaretasAm // rasAyanaM balArogyavarNyagnyAyurvivarddhanam // drava padArtha - dUdha 8 sera, zatAvarIkA rasa 4 sera, aura adaraka kA rasa 2 sera | kalka - soyA, devadAru, chAracharIlA, jaTAmAMsI, sapheda candana, sugandhavAlA, dAlacInI, choTI ilAyacI, zAlaparNI, rAsnA, tagara, araNDakI jar3a, For Private And Personal Use Only
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - tailaprakaraNam ] paJcamo bhAgaH seMdhA namaka, asagandha, majITha, baca, mUrvA, kAlI kalka-kUTha, devadAru, ilAyacI, phUlapriyaMgu, mirca aura seTha 11-1 // tolA le kara sabako tagara, dAlacInI, tejapAta, reNukA, nakhI, jaTAekatra pIsa leN| mAMsI, rAla, sugandhabAlA, sapheda candana, baca, 2 sera telameM uparokta drava padArtha aura kalka charIlA, pIlI khasa, majITha, cIrakA kASTha, agara, milA kara pakAveM / jaba pAnI jala jAya to te- | nAgakesara, kharaiTIkI jar3a, rAsnA, asagandha, zatAlako chAna leN| | vara, punarnavA, sauMpha aura seMdhA namaka samAna bhAga ____ yaha taila kujatA, vAmanatA, paGgutA, vAtabhagna | mizrita AdhA sera le kara karaka banAveM / kisI aMgakA sikur3a jAnA, sarvAga aura ekAMga 4 sera tela meM yaha kalka, 4 sera godugdha vAyu, ThoDIke roga, manyA roga, gala roga, vAtarakta, aura 4 sera zatAvarakA rasa (tathA 8 sera pAnI) kuSTa, kaNDU (khujalI), pAmA, vicacikA, gaNDamAlA, ! milA kara mandAgni para pakAveM / apacI, mukha pAka, udararoga, bhagandara, kuSTha, vraNa, yaha tela vAtaja rogoMko naSTa karatA hai / viSamAdi aneka jvara, sannipAta, zUla, viSavikAra, zatAvarI nArAyaNatailam Urya jatrugata roga, bhrama, vAtaja gulma, prameha, antravRddhi, zarkarA, kAmalA, pANDu, netra roga, mUDha prayoga saM. 3504 " nArAyaNa tailam" garbha, bhagna, bandhyatva, zukrahAsa, dRSTikI kamI, smR- dekhiye / tikI nyUnatA, aura vIryakSayAdi rogoMmeM upayogI (7405) zatAvaryAditailam hai tathA rasAyana hai aura bala, varNa Arogya, Ayu, " (vR. mA. / karNaro. ; yo. ta. / ta. 70 ; yo. agni AdikI vRddhi karatA hai / ra. ; va. se. / karNaro. ; vR. yo. t.|| (7404) zatAvarItailam (5) ta. 129) (yo. ra. / vAtavyA. ; vR. yo. ta. / ta. 90 90, zatAvarIvAjigandhApayasyairaNDabIjakaiH / vR. ni. ra. / vAtavyA.) tailaM vipakvaM sakSIraM pAlInAM puSTikRtparam // rudArudraviDimiyajutagaraM tvakpatrakauntInakhai kalka-zatAvara, asagandha, kSIrakAkolI mA~sIsarjarasAmbucandanavacAzaileyalAmajjakaiH // aura araNDake bIja 2 // 2 // tole le kara sabako mabhiSThAsaralAgurudvipabalArAsnAzvagandhAvarIvarSAbhUmisisindhubhizca sakalairebhiH pacetka lkitaiH // 1 sera tela meM yaha kalka aura 4 sera dUdha tulyaM gopayasA varIrasasamaM tailaM vipakvaM mRdu / milA kara pakAveM / jaba dUdha jala jAya to telako syAdvAtapramidaM nRNAmiti varItailaM bhiSakpU chAna leN| jitam // isakI mAlizase karNapAlI puSTa hotI hai| For Private And Personal Use Only
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [zakArAdi (7406) zatAhAditailam (1) . isakI nasyase vAta kaphaja timira roga aura ( bhA. pra. ma. khaM. 2 / vAtaraktA. ; yo. ra.: zira zUlAdi naSTa hotA hai / vR. ni. ra. / vAtaraktA.) (7408) zAkhoTakavilyatailam kvAthena zatapuSpAyAH kuSThasya madhukasya ca / / (vR. yo. ta. / ta. 108 ; bhai. ra. / galagaNDA. ; ekaikaM sAdhayettailaM vAtaraktarujApaham // va. se. / galagaNDA.) 1 sera telameM soyekA 4 sera kAtha milAkara | gaNDamAlApahaM tailaM sidaM shaakhottktvcaa-| pakAveM / jaba kvAtha jala jAya to telako chAna leM bilvAzvamAranirguNDIsAdhitaM cApi nAvanam / / aura phira usameM kUThakA 4 sara kvAtha DAla kara ___ kalka-sihor3ekI chAla, bela chAla, kanepakAveM / jaba yaha kvAtha bhI jala jAya to mulai- rakI chAla aura muNDI 2 // 2 // tole le kara ThIkA 4 sera kvAtha milA kara pakA aura isake | kalka banAveM / jala jAne para telako chAna leN| kvAtha-uparokta oSadhiyAM AdhA AdhA yaha taila vAtaraktako naSTa karatA hai| sera le kara, kUTa kara 16 sera pAnImeM pakAveM aura (7407) zatAhAditailam (2) 4 sera pAnI rahane para chAna leM / (ga. ni. / ziro. 1 ; vR. mA. ; vR. ni. ra. ; 1 sera telameM uparokta kalka aura kvAtha ca. da. ; va. se.) milAkara pakAveM / jaba pAnI jala jAya to telako chAna leN| zatAheraNDamUlogrAvakravyAghrIphalaiH zrutam / / isakI nasya lenese gaNDamAlA naSTa hotI hai / tailaM nasyAnmarucleSmatimirordhvagadApaham // kalka-soyA, araNDamUla, baca, tagara aura (7409) zArivAdyaM tailama kaTailIke phala 2-2 tolA lekara sabako ekatra (ra. ra. / vAtaraktA.) pAnIke sAtha pIsa leN| zArivAriSTakUSmANDapotakIbhasmajA'mbunA / kvAtha-uparokta oSadhiyAM 32-32 tole guDUcIkvAthadugdhaM ca karmaragarasena ca // le kara sabako adhakuTA karake 16 sera pAnImeM pacetailazca tilanaM dattvaitAni bhiSagyaraH / pakA aura 4 sera zeSa rahane para chAna leM / / kAkolyau jIrakaM mede zatAhA kSIriNI yutaiH|| 1 sera telameM uparokta kvAtha aura kalka jiGgIsikthAmRtAnantAsarjasaindhavacandanaiH / milA kara pakAveM jaba pAnI jala jAya to telako SaDguJjAdhikacaturmAsaM karSadvitayasaMyutam / / chAna leN| hanti vAtAsraja poraM sphuTitaM galitantathA / For Private And Personal Use Only
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tailaprakaraNam paJcamI bhAgaH carmadalazca pAmAnaM tvagdoSazca vipAdikAm // bIja samAna bhAga mizrita 10 tole lekara kuSThAnya si vIsapatraNazothabhagandarAn / kalka banAveM / na so'sti vAtaraktasya vikAroyaM na hanti ca // 1 sera telameM yaha kalka aura 4 sera pAnI drava padArtha-sArivA, nImakI chAla, peThA | milA kara pakAveM / jaba pAnI jala jAya to telako (kumhar3A), aura poIkA zAka; inake kSArakA pAnI chAna leN| 4 sera, giloyakA kyAtha 4 sera, dUdha 4 sera aura yaha taila nAsArzako naSTa karatA hai / kamarakhakA rasa 4 sera / (7411) zinutailam (1) kalka-kAkolI, kSIra kAkolI, jIrA, (va. se. / vAtavyA.) medA, mahA medA, soyA, gAmbhArokI chAla, majITha, moma, giloya, anantamUla, cIra, seMdhA namaka aura zikuSThazilA'jAjIlazunavyopahiabhiH / sapheda candana; pratyeka 2 tole 11 mAze 6 rattI pAsapUna vatsamUtre zRtaM tailaM nAvanaM syAdapasmRtau // ( lagabhaga 3 tole ) le kara kalka banAveM / ___ kalka-sahaMjanekI chAla, kUTha, manasila, * 4 sera tilake telameM uparokta drava padArtha | jIrA, lhasana, soMTha, mirca, pIpala, aura hIMga aura kalka milA kara pakAyeM, jaba pAnI jala jaay| 1-1 tolA le kara sabako ekatra pAnIke sAtha to telako chAna leN| pIsa leN| yaha tela sphuTita aura galita ghora vAtarakta. 72 tole tela meM yaha kalka aura cAra gunA camedala, pAmA, tvadoSa, vipAdikA, kuSTha, arza.. gAyake bachar3ekA mUtra milA kara pakAveM / jaba mUtra vIsarpa, vaNa, zotha aura bhagandarako naSTa karatA hai| / jala ja jala jAya to telako chAna leM / ___ vAtaraktakA aisA koI vikAra mahIM jise | isakI nasya lenese apasmAra naSTa hotA hai| yaha naSTa na karatA ho| (7412) zitalam (2) ___ (7410) zikharItailam (va. se. / nAsA.) (vR. mA. / nAsA. ; bhA. pra. / ma. khaM. 2 | shikaantaavcaavyossdraakssaasurssaindhvaiH| nAsA. ; ca. d.| nAsA. ) nasyadAnAjjayetsiddhaM tailaM nAsAgadaM nRNAm / gRhdhuumknnaadaarukssaarnktaahsaindhvaiH|| ... sahajanekI chAla, reNukA, baca, seTha, mirca, siddhaM zikharibIjaizca tailaM nAsArzasAM hitam // pIpala, munakkA, tulasI aura seMdhAnamaka 1-1 tolA kalka-gharakA dhuvAM, pIpala, devadAru, ja- le kara kalka banAveM / vAkhAra, pharaja bIja, seMdhA namaka aura ciraciTeke 72 tole tela meM yaha kalka aura 4 gunA For Private And Personal Use Only
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [zakArAdi pAnI milA kara pkaayeN| jaba pAnI jala jAya to charIlA, araNDamUla, kuza, laghu paMca mUla (zAtelako chAna leN| laparNI, pRSThaparNI, kaTelI, kaTelA, gokharu), punarnavA isakI nasya denese nAsA roga naSTa hote haiN| aura zatAvara; inake 4 sera kAthameM 1 sera tela milA kara pakAveM / (7413) zivAditailam ise dUdhake sAtha pilAnese mUtrakRcchrAdi mUtra( vR. yo. ta. / ta. 130; bhA. pra. ma. khaM. 2 / / | roga naSTa hote haiN| nAsA. ; yo. ra. ; vR. ni. ra. ; va. se.|| nAsAro.) (7415) zuNThItailam zigRsiMhInikumbhAnAM bIjaiH svyosssaindhvaiH| (vR. mA. ; va. se. / nAsA. ; ga. ni. / nAsA. bilvapatrarasaiH siddhaM tailaM syAtpUtinasyanut // 4 ; bhA. pra. ma. khaM. 2 / nAsA.) kalka-sahajanake bIja, kaTelIke bIja, zuNThIkuSThakaNAbilvadrAkSA kalkakaSAyavat / jamAlagoTeke bIja, soMTha, mirca, pIpala aura seMdhA sAdhitaM telamAjyaM vA nasya kSavathuroganut // namaka 1-1 tolA le kara sabako pAnIke sAtha soMTha, kUTha, pIpala, belakI chAla aura munakA; ekatra pIsa leN| | inake kalka tathA kvAthase siddha tela yA ghIkI 56 tole telameM yaha kalka aura 4 gunA nasya lenese kSavathu roga (adhika chIMke AnA roga) belapatrakA svarasa milA kara pakAveM / jaba rasa jala naSTa hotA hai| jAya to telako chAna leN| (kalkArtha--pratyeka oSadhi 2 tole / isa telakI nasyase pUtinAsA nAmaka roga naSTa | kvAthArtha-pratyeka oSadhi 32 tole, pAnI 16 hotA hai| sera, zeSa 4 sera / tela yA ghI 1 sera / ) ( yaha tela atyaH - tIkSNa hogA ataH yogya (7416) zuSkamUlAcaM tailam (1) cikitsakake parAmarzase sevana karanA cAhiye / ) (bhai. ra. / zothA. : vR. yo. ta. / ta. 106; (7414) zilodbhavAditailam ga. ni. / zvayadhva, 33 ; ra. ra. ; va. se. ; (va. se. / mUtrAghAtA. ; bhA. pra. ma. khaM. 2 / mUtrA.) vR. mA. ; bhA. pra. ma. khaM. 2 / zothA.) zilodbhavairaNDakuzAsthirAdi zuSkamUlakavarSAbhUdArAsnAmahauSadhaiH / punarnavAbhIruraseSu siddham / pakvamabhyaJjanAttai sazUlaM zvayadhuM jayet / / tailaM zRtaM kSIramathAnupAnaM ___ kalka-sUkhI mUlI, punarnavA, devadAru, rAsnA kAleSu kRcchAdiSu samprayojyam / / aura seTha 2-2 tolA le kara kalka banAveM / For Private And Personal Use Only
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir lapakaraNam ] pazcamI bhAga - - (dhanvA pratyekaM prasthamAhRtya vAriNyagaNe para kAtha-uparokta oSadhiyAM 32-32 tole | (7418) zuSkamUlAya tailam (3) (vRhada) le kara 16 sera pAnImeM pakAveM aura 4 sera zeSa (bhaiH ra. / zothA. ; dhanva; ra. ra. / zothA.) rahanepara chAna leN| mUlakaM dazamUlaJca kaNAmUlaM punarnavA / (7417) zuSkabhUlAyaM tailam (2).. (dhanva. / karNa.) - Ea tena pAdAvazeSeNa tailasyADhikaM pacet / zuSkamUlakazuNThInAM kSAro hilanAgaram / / dApayettailatulyazca gomUtraM kuzalo bhiSak / / tapuSpI vacA kuSThaM dAruzirasAjanam // mUlakaM cAmRtA zuNThI paTolaM capalA blaa| sauvarcalaM yavakSAraM sAmudraM saindha tathA / | pAThA punarNavAmUlaM vAlozIrazca zigrujam // ajAgranthika biDaM mustaM madhu caturguNam / / nirguNDIndrAzanaM zyAmA karajaM vAmakaM tathA / mAtuluGgArasaM caiva kadalIrasameva ca / kaNA harItakI caiva vacA puSkaramUlakam // vailamebhirvipaktavyaM karNazUlApahaM param / / rAsnA viDaGga cavyazca dve haridre ca dhAnyakam / bASirya karNanAdazca puuysraavshcdaarunnH| dvikSAraM saindhavazcaiva devadAru sapanakam // pUraNAdasya tailasya kRmayaH karNayoH khilaaH|| zaTI karikaNA bilvaM maJjiSThA ca tataH kramAt / zimaM vinAzamAyAnti zazAGkakRtazekhara // pratyekApalaJcaiSAM peSayitvA viniHkSipet // kalka-sUkhI mUlI aura seThakA kSAra, abhyaGgenAsya tailasya ye guNAMstAMstataH zRNu / ziMgarapha (hiMgula), sAMTha, soyA, baca, kUTha, devadAru, | nAnAzothA vinazyanti vAtapittakaphodbhavAH // sahajanekI chAla, rasauta, saJcala (kAlA namaka ), malodbhavAzca ye kecidvizeSeNa jlaashryaaH| javAkhAra, sAmudra lavaNa, seMdhA namaka, nAgakesara avazya nirjarA dehA bhaviSyanti na saMzayaH / / gaThIvana, biDa lavaNa aura nAgaramothA samAna bhAga __ kvAtha-sUkhI mUlI, dazamUla, pIpalAmUla mizrita 20 tole le kara sabako ekatra pAnIke aura punarnavAmUla (sAThI) 1-1 sera le kara sabako sAtha pIsa leN| adhakuTA karake 64 sera pAnImeM pakAveM aura 16 2 sera telameM yaha kalka, 8 sera zahada, 8 / sera zeSa rahane, para chAna leN| sera bijaurekA rasa aura 8 sera kelekA rasa milA kalka- mUlI, giloya, seAMTa, paTola, pIpala, kara pakAce / jaba pAnI jala jAya to telako balA ( kharaiTI ), pAThA, punarnavA (bisakhaparA) kI chAna leN| jar3a, sugandhabAlA, khasa, sahajanekI chAla, saMbhAlcha, yaha taila karNazUla, badhiratA, karNanAda, pIpa bhAMga, zyAmA latA, karaJja, aDUsA, pIpala, hare, AnA aura karNa kRmiyoMko zIghra hI naSTa | baca, pokharamUla, rAsnA, bAyabiDaMga, cavya, haldI, karatA hai| / dAru haldI, dhaniyA, javAkhAra, sajIkhAra, seMdhA For Private And Personal Use Only
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - bhArata-bhaiSajya ratnAkaraH [zakArAdi namaka, devadAru, panAka, kacUra, gajapIpala, belakI sera, sambhAlakA rasa 2 sera, dazamUlakA kAtha 2 chAla aura majITha 2 // -2 // tole le kara kalka sera, pAribhadra (pharahada) kI chAlakA kAtha 2 sera, banAveM / punarnavAkA kAtha yA rasa 2 sera, karana patrakA rasa 4 sera telameM uparokta kAtha, 4 sera gomUtra 2 sera aura baranekI chAlakA kAtha 2 sera / aura kalka milA kara pakAveM / jaba pAnI jala jAya kalka-sAMTha, kAlI mirca, seMdhA namaka, to telako chAna leN| punarnavA, makoya, lihasor3ekI chAla, pIpala, gaja isakI mAlizase vAtaja, pittaja, kaphaja aura pIpala, kAyaphala, pokharamUla, kAkar3AsiMgI, rAsnA, malajanita tathA vizeSataH duSTa jala-vikAra-janita javAsA, kAlA jIrA, haldI, dAru haldA, do praaneka prakArake zothakA nAza hotA hai / kArakA karaMja, anantamUla aura zyAmA latA (7419) zuSkamUlAcaM telam (4) (bRhad) 2 // 2 // tole le kara kalka banAveM / (bhai. ra. / zothA.) 2 sera telameM uparokta samasta drava padArtha zuSkamUlarasamasyaM zigrudhustUrayostathA / aura kalka milA kara pakAveM jaba pAnI jala jAya sindhuvArarasaprasthaM dazamUlarasaM tathA // to telako chAna leN| pAribhadarasamasthaM varSAbhUprasthameva c| isakI mAlizase vAtakaphaja, sannipAtaja aura karasya rasapasthaM prasthaM varuNakasya ca // viruddha bheSajake sevanase utpanna zotha, udara roga, tailamasyaM samAdAya bhiSagyatrAdvipAcayet / vAsa, vraNazotha, netrazUla, kAmalA, pANDu aura anya kalkaira palairetaiH zuNThImaricasaindhavaiH / / kaphaja tathA sannipAtaja roga naSTa hote haiM / punarnavA kAkamAcI zelutvaka pippalIyugaiH / (7420) zUlagajendratailam kaTaphalaM pauSkaraM zRGgI rAsnA yAsaca kaarvii|| (bhai. ra. ; dhanya / zulA. ) haridrAdvayapUtIkadvayAnantAyugaiH pRthak / eraNDaM dazamUlazca pratyeka palapaJcakam / tatsAdhusiddhaM vijJAya zubhe bhANDe nighApayet // jale cASTaguNe paktvA tailasyAdikaM pacet / / vAtazleSmakRtaM doSa samipAtabhavaM tthaa| vizvaM jIraM yamAnIzca dhAnyakaM pippalI vcaam| nihanti sarva zothamadarazvAsanAzanam // saindhavaM badarIpatraM pratyekaca paladvayam // viruddhabheSajabhavaM zothamAzu vyapohati / yavakAyaH payazcaiva tailAiyaM guNadvayam / vraNazothAlizUlaghnaM kAmalApANDunAzanam // tailametanmahAtejo nAmrA zUlagajendrakam / / ye cAnye vyAdhayaH santi zleSmajAH sabhipAtajA nihantyaSTavidhaM zUlamupadravasamanvitam / / tAn sarvAnAzagatyAzu sUryastama ivoditaH // agnimadaM vamiharaM zvAsakAsArucIrjayet // drava padArtha-sUkhI mUlIkA kAtha 2 sera, jvaraghnaM raktapittanaM plIhagulmavinAzanam / sahaMjanekI chAlakA kAtha 2 sera, dhatUrekA rasa 2 zrImada gahananAthena nimmitaM vizvasampade // For Private And Personal Use Only
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tailapakaraNam ] paJcamo bhAgaH kvAtha-(1) 25 tole araNDamUla aura (7422) zaileyatailam 25-25 tole dazamUlakI pratyeka vastu le kara | (ca. sN.| ci. a. 17; ga. ni. / sabako 16 gune pAnImeM pakA aura cauthA bhAga zyayathva. 33 ; dhanya.; va. se.; vR. mA. / zothA.) zeSa rahanepara chAna leN| zaileyakuSThAgurudArukauntI(2) 4 sera jauko 12 sera pAnImeM pakAveM ___tvapakailAmbupalAzamustaiH / aura 8 sera zeSa rahane para chAna leN| miyoNeyakahemamAMsIkalka-sAMTha, jIrA, ajavAyana, dhaniyA, tAlIsapatraplvapatradhAnyaiH / / pIpala, baca, seMdhA aura berIke patte 10-10 tole zrIveSTakadhyAmakapippalIbhiH le kara kalka bnaaveN| spRkAnakhaizcaiva yathopalAbham / 4 sera telameM uparokta kAtha aura kalka tathA vAtAnvite'bhyaGgamucanti tailaM 8 sera dUdha milA kara pakAveM / jaba pAnI jala sidaM mupiSTairapi ca pradeham // jAya to telako chAna leN| bhUricharIlA, kUTha, agara, devadAru, reNukA, yaha tela upadravayukta ATha prakArake zUloMko dAlacInI, pabhAka, ilAyacI, sugandha bAlA, palAza, naSTa karatA hai tathA vamana, zvAsa, kAsa, aruci, nAgaramothA, phUlapriyaMgu, thunera, jaTAmAMsI, tAlIsajvara, raktapitta, plIha aura gulmameM bhI upayogI hai| patra, kevaTImothA, tejapAta, dhaniyA, zrIveSThaka, agnivarddhaka hai / dhyAmaka, pIpala, spRkkA aura nakhI; inameMse jitane | padArtha mila sakeM unake kvAtha aura kalkase tela (7421) zRGgAberAditailam siddha kara leN| ( vR. ni. ra. / karNa.) yaha tela yA ina auSadhoMkA lepa lagAnese zRGgAberarasa: kSaudraM saindhavaM telameva ca / vAtaja zotha naSTa hotA hai| kadUSNaM karNayordhAyametatsyAdinApaham ... __ adarakakA rasa 1 sera, zahada 1 sera, seMdhA (7423) zothazArdUlatailam namaka 5 tole aura sarasoMkA tela 40 tole le kara | ( mai. ra. / zothA. ; dhanva.) sabako ekatra milAkara pakAveM / jaba tela mAtra zeSa dhustUro dazamUlaJca sindhuvAra jayantikA / raha jAya to chAna leN| punarNakA karaazca SaTpalAni pragRhya ca // ise mandoSNa karake kAnameM DAlanese karNapIr3A | jaladroNe vipaktavyaM grAhyaM pAdAvazeSitam / naSTa hotI hai| | prasthazca kaTutailasya kalkAnyetAni dApayet // For Private And Personal Use Only
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [zakArAdi rAsnA punarNavA dAru mUlakaM nAgaraM knnaa| tiLatailaM kvAthapAdaM tailAI mAhiSaM ghRtam / siddhaM tailavaraM hyetanAzayatyAzu sevanAt // snehazeSa pacettailaM nasyaizca mAsamAtrakaiH // zothaM sudAruNaM ghoraM vAtapittakaphodbhavam / bAlastrIbaddhanArINAM yauvanaM kurute dhuvam // asAdhyaM sarvadehasthaM sabhipAtasamudbhavam // zyAmAlatA, haldI, kharaiTIkI jar3a, dhAnakI zlIpadazca jvaraM pANDaM kRmidoSaM vinAzayet / khIla aura seMdhA namaka 16-16 tole le kara klinatraNaprazamanaM nADIduSTavaNApaham / / sabako 8 sera pAnImeM pakAveM aura 2 sera zeSa zoyazArdUlakaM tailaM balavarNaprasAdanam / / rahane para chAna leN| __ kvAtha-dhatUrA, dazamUla, saMbhAlu, jayantI, AdhA sera tilake telameM yaha kvAtha aura purnanA aura karana 30-30 tole le kara sabako pAva sera bhaiMsakA ghI milAkara pkaaveN| jaba pAnI 32 sera pAnI meM pakAveM aura 8 sera zeSa rahane para | jala jAya to snehako chAna leM / chAna leN| isakI nasyase bAlaka, strI aura vRddhoMkA kalka-rAsnA, punarnavA, devadAru, sUkhI svAsthya sthira rahatA hai / mUlI, seThi aura pIpala, samAna bhAga mizrita 20 (7425) zyonAkatelam tole le kara kalka bnaaveN| (va. se. / karNa. ; vR. ni. ra. / karNa.) 2 sera saraseke telameM yaha kalka aura kAtha tailaM zyonAkamalena mandAnI parisAdhitam / milA kara pakAveM / jaba pAnI jala jAya to telako | haredAra tridoSotyaM karNazUlaM prapUraNAt / / chAna leN| __ aralukI jar3akI chAlake kalka aura kAthase yaha tela vAtaja, pittaja, kaphaja, sannipAtaja siddha taila kAnameM bharanese tridASaja karNazUla naSTa sarva dehagata bhayaMkarase bhayaMkara zothako bhI naSTa kara hotA hai / detA hai / isake atirikta yaha zlIpada, jvara, pANDu, __ (7426) zrIgopAlatailam kRmidoSa, klinna braNa aura duSTa nAr3I braNameM bhI upayogI hai / tathA bala varNakI vRddhi karatA hai / ( bhai. ra. / vAjIkara.) rasAdakaM zatAvaryAH kRssmaannddaamlyostthaa| (7424) zyAmAdyatailam vAjIgandhAsahacarabalAnAzca zataM pRthak / / ( dhanva. ; ra. ra. / bAlarogA.) paripacyAmbhasAM droNe pAdazeSe'vatArayet / zyAmA nizA balA lAjA lavaNaM kvAthaye- pazcamUlaM mahad vyAghI mUrvA ketakapUtikA / / tsamam / pAribhadrazca sarveSAM grAhyaM dazapalaM zubham / toye caturguNe pAcya pAdazeSa samAharet // kAthayitvA jaladroNe tatpAdamavazeSayet // For Private And Personal Use Only
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org tailaprakaraNam ] bhAdara tilatailasya kalkairetaizva sampacet / eeier corayour padmakaM kaNTakArikA // bAlAguru ghanaM pUti ziDakAgurucandanam / candarna triphalA mUrtI jIvanIyakadutrayam // pUtikuGkuma kastUryAzvAturjAtazca zailajam / nakhamustaghRNAlAna nIlotpalamuzIrakam // mAMsI murA suratarucA dADimatumburu | RddhirbuddhirdamanakaM bhuprailArddhapalaM pRthak // etailaraMhanti pittakaphodbhavAn / vyAdhInazeSAn janayet smRtiM medhAM dhRtiM dhiym|| bAtarogAn vizeSeNa pramehAn hanti viMzatim garbhe saMsthApayetstrINAM sarva zUlaM vyapohati // mUtrakRcchramapasmAramunmAdAn nikhilAnapi / sthaviro'pi jarAjIrNastailasyAsya niSevaNAt // lIlayA pramadAnAJca unmadAnAM zataM jayet ! tiSThedyasya gRhe zrIgopAlAbhiSaM zubham // na tatra yUtAH sarpanti na pizAcA na rAkSasAH / na dAridrayaM bhavettasya vighnaH kazvina jAyate // eferri nirmitaM hyetadvizva kalyANahetave // / drava padArtha -- (1) zatAvara kA rasa 8 sera, ThekA rasa 8 sera aura AmaloMkA rasa 8 sera / (2) 6 / sera asagandhako 32 sera pAnImeM bakAkara 8 sera zeSa rakkheM / (3) jhiNTImUla 6 | sera lekara 32 sera pAnI meM pakAveM aura 8 sera rahane para chAna leM / paJcamo bhAgaH 67 (5) bela chAla, aralukI chAla, sambhArI chAla, pADhala chAla, araNI, kaTelIkI jar3a, mUrvAmUla, kevar3ekI jar3a, khaTTAzI ( jundavedastara ), aura pAribhadra (pharaida) kI chAla 50-50 tole lekara sabako kUTakara 32 sera pAnI meM pakAveM aura 8 sera zeSa rahane para chAna leM / (4) kharaiTIkI jar3a 6 | sera lekara 32 sera pAnI meM pakAyeM aura 8 sera zeSa rahane para chAna leN| Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kalaka -- asagandha, corapuSpI ( coraholI ), padmaka, kaTelI, kharaiTI, agara, nAgaramothA, khaTTAzI, zilArasa, agara, sapheda candana, lAlacandana, harra, baher3A, AmalA, mUrvA, jIvaka, RSabhaka, kAkolI, kSIrakAkolI, medA, mahAmedA, mudgaparNI, mASaparNI, jovatI, mulaiThI, sauMTha, mirca, pIpala, khaDDAzI, kesara kastUrI, dAlacInI, ilAyacI, tejapAta, nAgakesara, chAracharIlA, nakhI, nAgaramothA, mRNAla ( kamalanAla ), nIlotpala, khasa, jaTAmAMsI, murAmAMsI, devadAru, baca, anArakI chAla, dhaniyA, Rddhi, vRddhi, damanaka aura choTI ilAyacI 2 // -2 // tole lekara kalka banAveM / 8 sera tilake telameM uparokta sampUrNa drava padArtha aura kalka milAkara pakAveM / jaba pAnI jala jAya to telako chAna leM 1 isa tela ke mardana se vAtaja, pittaja tathA kaphaja; sampUrNa roga naSTa hote haiM evaM smRtizakti, medhA, dhRti tathA buddhi bar3hatI hai| isake sevana se vAtaroga tathA vizeSataH bIsoM prameha naSTa hote haiM / yaha taila garbhasthApaka hai tathA zula, mUtrakRcchra, apasmAra, unmAdaH prabhRti rogoM ko naSTa karatA hai| isa taila ke prayoga se jarAjIrNa vRddha puruSa bhI 100 khiyoM se ramaNa karane meM samartha hojAtA hai / isa For Private And Personal Use Only
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH |shkaaraadi taila kI do tIna bUda liGga para mardana karane se | mustakaM candanodIcyaM saralaM devadAru ca / dhvajabhaGga naSTa hotA hai / jisa gRha meM zrIgopAla | maJjiSThAM candanaM kuSThamelA tagarapAdikam // taila ho vahAM bhUta, pizAca tathA rAkSasa Adi / mAMsI zaileyakaM parva priyaoN zArivAM vacAm nahIM jAte evaM daridratA tathA koI vighra nahIM hotaa| zatAvarImazvagandhAM zatapuSpA punarnavAm / / agata ke kalyANa ke liye isa tela kA azvinI tasiddha sthApayetkumbhe mAsamekaM murakSite / kumAroM ne nirmANa kiyA thaa| bilvatailamidaM zreSThamamlapittakulAntakRt // (7427) zrIparNItailam zUlamaSTavidhaM hanti sAdhyAsAdhyaM na saMzayaH / ( bhai. ra.; ca. da.; dhanva.; vR. ni. ra. / strIrogA.) | sUtikArogazamanaM garbhadaM zukravarddhanam // hastapAdazirodAhaM daurbalyaM kRzatA tathA / zrIparNI rasaphaskAbhyAM tailaM siddhaM tilodbhvm| prANIgulmahikAtiraktapittajvaraM jayet // talaM tUlakenaiva stanasyopari dhArayet // kvaay-6| sera kacce belake gUdeko 32 patitA'sthitI strINAM bhaveyAtAM pyodhrau|| sera pAnImeM pakAyeM aura 8 sera zeSa rahane para gajakumbhasamAkArAputpanI parimaNDalo / / chAna leN| gambhArIkI chAlake kvAtha aura kalkase siddha anya padArtha-AmaloMkA rasa 2 sa.. tila tailameM ruI bhigokara stanoM para rakhanese patita aura bakarIkA dUdha 4 sera / aura zithila stana dRr3ha aura puSTa ho jAte haiN| pharaka-AmalA, lAkha, harra, nAgaramothA, kAthArtha-chAla 2 sera, pAnI 16 sera, saphedacandana, sugandhavAlA, cIra, devadAru, majITha, zeSa 4 sera / lAlacandana, kUTha, ilAyacI, tagara, jaTAmAMsI, chAra charIlA, tejapAta, phUlapriyaMgu, zArivA, baca, kalkArya-chAla 10 tole| zatAvara, asagandha, soyA aura punarnavA samAna tikatela-1 ser| bhAga mizrita 20 tole lekara kalka banAveM / (7428) zrIbilvatailam 2 sera tilake telameM uparokta kvAtha, drava padArtha aura kalka milAkara mandAgni para pakAveM / ( bhai. ra. / amlapittA.) aba pAnI jala jAya to telako chAna leN| tatpabAlabilva palazataM jaladroNe vipAcayet / / zcAt use pAtrameM bharakara usakA mukha banda karake pAdAvazeSe tasmistu tailapasthaM vipAcayet // | rakha deM aura 1 mAsa pazcAt kAmameM lAveM / dhAtrIrasaM tailasamaM viguNaM chAgadugdhakam / yaha tela amlapitta, ATha prakArake zUla, kalkIkRtya paceddhImAn dhAtrI lAkSAM tthaapyaam|| sUtikAroga, hAtha paira aura zirakI dAha, durbalatA, For Private And Personal Use Only
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org tailaprakaraNam 1 kRzatA, grahaNIroga, gulma, hikkA, raktapitta aura jvarako naSTa karatA hai tathA garbhadAtA aura zukra varddhaka hai / pazcamI bhAgaH ( 7429) zleSmAntakAditailam ( rA. mA. / ziro.) zleSmAntakAkSapicumandakakAminInAM kAmasya yadi vA'pi harItakInAm / tailaM nihanti palitAnyupayuktanasyaM gokSIrabhojyaniratasya sadaiva puMsaH // lhisor3e, nIma, dAruhaldI, gambhArI aura harrameMse kisI ekake bIjoMkA tela nikalavAkara, nitya prati usakI nasya lene aura godugdhapara rahanese palita roga naSTa hotA hai / ( 7430 ) zvA ditailam ( vaM. se. / vAtavyA.) zvadaMSTrA svarasaM tailaM kSIrADhakasamanvitam / zRGgaveraM palAnpaJca viMzadguDa palAni ca // siddhamekatra tattaikaM gRdhrasyAM pAdakampane / pRSThagrahe zodhe zastaM vAtavikAriNAm / bandhyAnAM garbhajananaM reto doSApakarSaNam / bastI pAne hitazcaiva vizeSAnmUtrakRcchraNAm / / kalka - adaraka 25 sole aura gur3a 100 tole lekara kalka banAveM / 8 sera telameM yaha kalka aura 8 sera gorukA rasa tathA 8 sera dUdha milAkara pakAveM / jaba pAnI jala jAya to telako chAna hai| Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ise pIne aura isakI basti lenese gRmasI, pAdakampana, kaTigraha, pRSThapraha, zotha, aura anya vAtaja rogoMkA nAza hotA hai / yaha tela bandhyatva, vIryavikAra aura mUtrakRcchrameM vizeSa upayogI hai / t ( 7431) zvitragajasiMhatailam ( ra. ci. ma. / sta. 4 ) lAGgalI mUlatoyaM syAddazamUlarasaM punaH / jvAlAmukhIraso grAhyo nIlikAjalapAnayet // girikarNIrasaM caiva kumArIrasamAnayet / tilatailaM tathA grAhyaM samaM tena rasena ca // kAsIsaM rAjikAmpillaM yavakSArazca TaGkaNam svarjikArkasya dugdhaM ca sehuNDasya payastathA // rasAanamatizlakSNaM bhRMgarAjarasastathA / bhallAtakaphalAnyeva nimnabIjAni yAni ca // triphalAyA rasaH siddhaH zuddhaM takraM gavAmiha / lohacUrNa tathA zuddhaM viMzatyaMzena yojayet // paktvA tailaM zubhaM grAhyaM lepanIya vapuH sadA / dharme stheyaM khare gADhaM pUrvamuktaM ca bhojanam // avazyaM ca vilIyante zvitrakuSThAni sarvayA darbhe zayyA prakartavyA manasA nizvalena ca // brahmacarya niSeveta dAnaM deyaM svazaktitaH / mokSaNaM vadhyasattvAnAM dayA sarveSu jantuSu / / svarNopamA tasya zarIrakAntirdhatte balaM mattagajasya kAmI / tyaktazca yo vaidyazataiH sahasaiH zvitrI bhavedeva pavitratAGgaH / " 1 For Private And Personal Use Only
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - - - - - - 'bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [zakArAdi citrebhasiMhAbhidhatailayogAnaraH pramucyeta sama- / (7432) zivatraharatalam - stakuSThAt / (ra. ci. ma. / sta. 4) yAvanto hi mayA proktA prayogAH kuSThanAzanAH / / triphalAkAyataH pAyAH kartavyAH suutvedibhiH|| manaHzilArkasehuNDapayo niilirsstthaa| | gandhakaM haritAlaM ca kAsIsaM hymaarkH|| kaliyArIkI jar3akA rasa 2 sera, dazamUlakA citrakaM tutyakaM mustAM marica rajanIdvayam / kvAtha 2 sera, hulahulakA rasa 2 sera, nIlakA svarasa triphalA bhRrAjazca lAgalI dahanastathA // 2 sera, koyalakA svarasa 2 sera, ghIkumArakA rasa 2 sera, tilakA tela 2 sera tathA kasIsa, rAI, nIlotpalasya kandaM ca lohacUrNa ca bAkucI / kamolA, javAkhAra, suhAgA, sajjIkhAra, AkakAdUdha, | bIjaM zephAlikAyAzca viSaM kSAratrayaM samam / / sehuMDa (thUhara)kA dUdha, rasauta, bhaMgarekA rasa, bhilAveke | girikanyA devadAlI tailaM jvAlAmukhIrasaH / phala, nImake bIja, triphalAkvAtha, gAyakA taka apunnATarasaM dattvA tailaM pAcya prayatnataH / / aura zuddha lohacUrNa samAna bhAga mizrita 8 tole / ghameM sthitvA ca tatailaM tanau sNlepyetttH| lekara sabako ekatra milAkara pakAveM aura pAnI | dharma syeyaM dviyAmaM hi citranAze taduttamam // jala jAne para telako chAna leN| zanaiH zanaiH khare dharme citraM kRSNaM bhaviSyati / isa telako zvetakuSThake sthAna para mala kara yadi varSasahastrasya bhavecchi tathApi kim // thor3I dera tez2a dhUpameM baiThanA aura kuSTha rogocita praNazyatpativegena telvaartaakbhkssinnH|| pathya pAlana karanA caahiye| mASAmabhojinaH kArakhelakarkoTakAzinaH // ___ yaha tela saiMkar3oM vaidyoMse tyakta bhayaMkara zveta maNDalAni praNazyanti tathA sidhmAni nAzayet / gajacarmANi dahUNi pAmAzcApi vinAzayet // kuSThako bhI pUrNataH naSTa kara detA hai| rakasAM sahasA hanyAtparisapaM ca dAruNam / isake prayogakAlameM dAbhakI zayyA para sonA nakAzana kAntisutaM tadane na kAmadevo madaaura brahmacaryakA pAlana karanA cAhiye / yathAzakti maaddhaati|| dAna denA aura mArane ke liye kaida kiye huve na kuDamasyApi cakAsti varNaH tattailasevI hi prANiyoMko mukta kara denA cAhiye / evaM samasta __ bhvetsuruupH|| jIvoMke prati dayA bhAva rakhanA caahiye| kalka-manasila, AkakA dUdha, sehuMDa hamAre ( rasacintAmaNikArake ) batalAe huve (thUhara)kA dUdha, nIlakA rasa, gandhaka, haratAla, kuSThanAzaka prayoga triphalAkvAthake sAtha sevana | kasIsa, kanerakI jar3a, cItAmUla, nIlAthothA, karAne caahiye| nAgaramothA, kAlImirca, haldI, dAruhaldI, harra, For Private And Personal Use Only
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tailaprakaraNam ] pazcamI bhAgaH - baher3A, AmalA, bhaMgarA, kaliyArIkI jar3a, bhilAvA, etaistailaM siddhaM kalkaiH pAdAMzakaigavAM mUtram / nIlAtpalakA kanda, lohacUrNa, bAbacI, hArasiMhArake | dattvA telacaturguNamabhyaGgAtkuSThakaNDUghnam / / bIja, bachanAga, javAkhAra, sajjIkhAra, aura suhAgA kalka-sapheda kanerake patte aura mUlakI samAna bhAga mizrita 30 tole lekara kalka bnaaveN| chAla tathA puSpa; cItA, bAyabiDaMga, kUTha, AkakI 3 sera telameM yaha kalka aura 3-3 sera jar3a, sarasoM, sahajanekI chAla aura kuTakI samAna koyalakA svarasa, devadAlI (biMDAla ) kA rasa bhAga mizrita 20 tole lekara kalka banAveM / tathA kaliyArI ( athavA hulahula ) aura paMmAr3akA 2 sere sarasoMke telameM yaha kalka aura 8 sera rasa milAkara pkaaveN| jaba pAnI jala jAya to gomUtra milAkara pakAveM / jaba gomUtra jala jAya to telako chAna leN| telako chAna leN| ___ dhUpa meM baiThakara zvetakuSTha para isa telako mAliza | isakI mAlizase duSTha aura kaNDUkA nAza karanI aura do pahara dhUpameM baiThanA caahiye| hotA hai| ___ isa prakAra ise lagAkara teja dhUpameM baiThanese ! (7434) zvetakaravIrAcaM tailam (2) dhIre dhIre kuSThakA raMga kAlA ho jAtA hai / (va. se. / kuSThA.) yadi sahasra varSakA purAnA kuSTha ho to bhI zvetakaravIramUlaM viSAMzasAdhitaM gavAM mRtre / cintAkI bAta nahIM hai kyoM ki isa telase vaha bhI | carmadalasidhmapAmAvisphoTakiTibhajitalam // zIghra hI naSTa ho jAtA hai| 10-10 tole sapheda kanerakI jar3a aura pathya-tela, baiMgana, ur3ada, karelA aura | bachanAgakA kalka, 8 sera gomUtra aura 2 sera sarasoMkA tela ekatra milA kara pakAveM / jaba gomUtra kkodd'aa| jala jAya to telako chAna leM / yaha tela maNDala kuSTha, sidhma, gajacarma, dAda, yaha tela carmadala, simma, pAmA, visphoTaka pAmA, rakasA, aura vIsarpako bhI naSTa karatA hai| aura kiTibha kuSThako naSTa karatA hai| isake upayogase zarIrakI kAnti atyanta sundara (7435) zvetakaravIrAya talam (3) ho jAtI hai| (ga. ni. / kuSTA. 36) (7433) zvetakaravIrAdA tailam (1) (1) zvetakaravIrakaraso gomUtraM citrako viDaGgaM ca / (ga. ni. / telA. 2) kuSThe tu tailayogaH siddho'yaM sammato bhiSajAm / shvetkrviirpllvmuultvpunncitrkviddnggaani| sapheda kanerakA rasa 4 sera, gomUtra 4 sera, kusstthaarkmuulsrsspshigrutvgrohinniikttukaaH|| sarasAMkA tela 2 sera tathA cIte aura bAyabiDaMgakA For Private And Personal Use Only
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkara [zakArAdi kalka 10-10 tole le kara sabako ekatra milA- zveta sArivA, bAyabiDaMga, dantImUla aura kara pkaaveN| seMdhAnamaka 2 // 2 // tole le kara kalka banAveM / yaha tela kuSThako naSTa karatA hai| 1 sera tilake tailameM yaha kalka aura inhIM (7436 ) zvetAditailam oSadhiyAMkA 4 sera kvAtha milo kara pakAveM / jaba (vR. mA. / mukharo.) pAnI jala jAya to telako chAna leN| zvetAviDAdantISu tailaM siddha sasaindhavam / / isakI nasya lene aura isIke kavala dhAraNa nasyakarmaNi dAtavyaM kavalazca kphocchuuye|| | karanese kaphaja galazuNDikA roga naSTa hotA hai / iti zakArAditailaprakaraNam atha zakArANasavAriSTaprakaraNam (7437 ) zarkarAsavaH sabako kUTakara 32 sera pAnImeM pakAveM aura 8 sera (ga. ni. / AsavA. 6 ; vR. ni. ra. / grahaNya.; zeSa rahane para chAna leM / tadanantara jaba vaha ThaNDA ho jAya to usameM 6 / sera khAMDa milA deM evaM yo. ra. / arzo.) pIpala, cavya aura phUlapriyaMguke cUrNameM zahada tathA durAlabhAyAH prasthaM ca citrakasya vRSasya ca // ghI milAkara use ghRtase cikane kiye huve maTake meM pathyAmalakayozcaiva pAThAyA nAgarasya ca / / pota deM aura usameM uparokta auSadha bhara kara usakA dacAd dvipalikAnbhAgAJjaladroNe vipAcayet / / mukha banda kara deN| 15 dina pazcAt Asavako pAdazeSe rase pUte muzIte zarkarAzatam / / nikAlakara chAna leN| dattvA kumme raDhe sthApyaM mAsAdhaM ghRtabhAjane // ise yathocita mAtrAnusAra sevana karanese arza, palipte pippalIcavyapiyAmadhusarpiSA / / saMgrahaNI, udAvarta, aruci, malAvarodha, mUtrarodha, tasya mAtrAM pivetkAle zArkarasya yathAvalam // apAnavAyukA rukanA, DakAroMkA banda honA, agni arzIsi grahaNIrogamudAvartamarocakam / mAMdha, hRdroga aura pANDukA nAza hotA hai| zakunmatrAnikodvAravicandhAnanimArdavam // (7438 ) zArivAdyAsavaH hRdrogaM pANDurogaM ca sarvametatmasAdhayet / / ( bhaiSajya ratnAvali / pramehA.) ___ dhamAsA 1 sera aura cItAmUla, bAsA, haraM, zArivA mustakaM lodhaM nyagrodhaM pippalaM zaTIm / AmalA, pAThA aura sAMTha 10-10 tole le kara | anantA paya bAlaM pAThAM dhAtrI guDUcikAm / / For Private And Personal Use Only
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir AsavAriSTaprakaraNam ] paJcamo bhAgaH uzIraM candanadvandvaM yamAnI ktturohinniim|| (7439) zirISAriSTaH palamelAdvayaM kuSThaM svarNapatrI harItakIpa / / ( bhaiSajya ratnAvalI / viSA.) eSAM catuHpalAn bhAgAn sUkSmacUrNIkRtAn | pacettulAH dvidroNe zirISasya jale sudhIH / zubhAna / pAdazeSe kaSAye'smin kSipedguDatulAdvayam / / jaladroNadvaye kSiptvA dayAd guDatulAtrayam // kRSNA priyA kuSThulA nIlinI nAgakezaram / rajanyo palamAnena dadyAdatra ca nAgaram // palAni daza dhAtakyAH drAkSA SaSTipalaM bhavet / mAsaM saMsthApayed bhANDe saMkRte mRNamaye shubhe|| mAsAca jAtarasaM yathAmAtra prayojayeta / | zirISAriSTamityetad viSavyApavinAzanam // zArivAdyAsavasyAsya pAnAnmehAMzca viNshtiH| 3 sera 10 tole sirasakI chAlako 64 sera zarAvikAdayaH sarvAH piDikAstatkRtAzca yaaH|| pAnImeM pakAveM aura 8 sera zeSa rahane para chAna leN| aupadaMzikarogAzca vAtaraktaM bhagandaram / tadanantara usameM 12 // sera gur3a tathA 5-5 tole sarva ete zamaM yAnti vyAdhayo nAtra saMzayaH // popala, phUlapriyaMgu, kUTha, ilAyacI, nIlakI jar3a, nAgakesara, haldI, dAruhaldI aura soMThakA cUrNa sAritA, nAgaramothA, lodha, baragadakI chAla, milA kara sabako mRtpAtrameM banda karake rakha deM aura pIpala vRkSakI chAla, kacUra, anantamUla, panAka, | eka bhAsa pazcAt nikAla kara chAna leM / sugandhabAlA, pAThA, AmalA, giloya, khasa, sapheda yaha ariSTa viSavikAroMko naSTa karatA hai| candana, lAlacandana, ajavAyana aura kuTakI, 5-5 tole tathA choTI aura bar3I ilAyacI, kUTha, sanAya evaM (7440) zrIkhaNDAsavaH harra 20-20 tole le kara sabako ekatra bArIka (bhaiSajyaratnAvali / pAnAtyayA.) kUTa leM / tadanantara eka maTakemeM 64 sera pAnI | zrIkhaNDaM maricaM mAMsI rajanyau citrakaM ghnm| DAlakara usameM yaha cUrNa aura 18 / / sera gur3a, 50 uzIraM tagaraM drAkSA candanaM nAgakesaram / / tole dhAyake phUla tathA 3 // sera munakkA DAla kara pAThAM dhAtrI kaNAM cavyaM lavaGgalavAlukam / usakA mukha banda kara deM aura 1 mAsa pazcAt lodhrazcArdhapalaM tatra guDasya ca tulAtrayam // nikAlakara chAna leN| dhAtakI dvAdazapalaM caikaikaM pariyojayet / yaha Asava 20 prakArake pramehoM tathA zarA- | mAsaM saMsthApya mRdbhANDe vastrapUtaM rasaM nayeta // vikAdi samasta pramehapiDikAoMko naSTa karatA pAyayenmAtrayA vaidyo vayozaktyAcapekSayA / hai| yaha upadaMza, bhagandara aura vAtaraktameM bhI pAnAtyayaM paramadaM pAnAjIrNazca nAzayet // upayogI hai| pAnavibhramamatyugraM zrIkhaNDAsava Azu ca // For Private And Personal Use Only
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bheSajya-ratnAkaraH [zakArAdi sapheda candana, kAlI mirca, jaTAmAMsI, haldI, | tole dhAyake phUla milA kara sabako mRtpAtrameM bhara dAruhaldI, cItAmUla, nAgaramothA, khasa, tagara, kara usakA mukha banda kara deM aura 1 mAsa munakkA, lAla candana, nAgakesara, pAThA, AmalA, | pazcAd nikAla kara chAna leN| pIpala, cavya, lauMga, elavAlaka aura lodha 2 // 2 // ise yathocita mAtrAnusAra sevana karanese pAnAtole le kara sabako kUTa leM / tadanantara 64 sera | tyaya, paramada, pAnAjIrNa tathA atyugra pAnavibhramakA pAnImeM yaha pUrNa aur.18|| sera gur3a tathA 60 / nAza hotA hai| iti zakArAvAsavAriSTaprakaraNam | jAte haiN| atha zakArAdilepaprakaraNam ( 7441 ) zaGkhacUrNAdilepaH / do bhAga zaMkha cUrNa aura 1 bhAga pIlI hara(ca. da. / kSudrarogA. ; rA. mA. / ziroro. 1) tAla le kara donoMko zukta ( yA kAMjI ) meM pIsa kara lepa karanese yoni Adike bAla gira navadagdhazaGkhacUrNa kAJjikasiktaM hi sIsakaM dhRSTvA / / (7442 a) zAdilepaH (2) lepAkacAnarkadalAvabaddhAn (zA. saM. / u. khaM. a. 11) zubhrAnkaroti nIlatarAn // zaGkhacUrNasya bhAgau dvau haritAlaM ca bhAgikam / navIna zaMkhakI bhasma aura kAMjIke sAtha manaHzilA cArdhabhAgA svarjikA caikabhAgikA // ghisA huvA sIsA samAna bhAga le kara donoMko lepo'yaM vAripiSTastu kezAnutpATaya dIyate / ekatra kAMjImeM pIsa kara sapheda bAlopara lepa kareM; anayA lepayuktyA ca saptavelaM pryuktyaa|| aura Akake patte gaMdha deN| ( dUsare dina kholakara nirmUlaM kezasthAnaM syAt kSamaNasya ziro yathA // Amaleke pAnIse dhokara tela lagAdeM) zaMkhakA bArIka cUrNa 2 bhAga, haratAla 1 bhAga, manasila AdhA bhAga aura sajjI 1 bhAga le isa lepase sapheda bAla kAle ho jAte haiN| kara sabako pAnIke sAtha pIsa leM / prathama bAloMko (7442) zaGkhAdilepaH (1) ukhAr3akara usa jagaha yaha lepa lagA / ( jaba eka bArakA lepa sUkha jAya to use pAnIse dho ( va. se. / strIrogA.) | DAleM / aura puna: lepa lgaaveN| ) isa prakAra sAta zavacUrNasya bhAgoM dvau haritAlazca bhAgikam / | lepa karanese bAlekI jar3eM nikala jAtI haiM aura zuktena saha saMyuktaM lomazAtanamuttamam // phira kabhI bAla nahIM nikalate / For Private And Personal Use Only
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir lepaprakaraNam ] paJcamo bhAgaH ___ (7443) zAdilepaH (3) soyA, makoya, kAle tila aura gorAcana ( vR. mA. / galagaNDA. ; va. se. / granthya.) samAna bhAga le kara sabako eka dina hara ke kAthameM lepanaM zaGkhacUrNena saha mUlakabhasmanA / | loheke kharalameM ghotteN| kaphArbudApahaM kuryAdgranthyAdiSu vishesstH|| bAloMpara tIna dina isakA lepa karanese sapheda zaMkhacUrNa aura mUlIko bhasma samAna bhAga le | bAla kAle ho jAte haiN| kara pAnImeM milA kara lepa karanese kaphaja arbuda | (7447 ) zatapuSpAdilepaH (2) aura granthyAdikA noza hotA hai| (744 4) zaNamUlAdilepaH (va. se. / AmavAtA. ; vR. yo. ta. / ta. 93 ) ( yo. ra. ; vR. ni. ra. ; va. se. / vraNazothA. ; zatapuSpA bacA vizvazvadaMSTrA varuNatvacaH / zA. saM. / khaM. 3 a. 11) | punarnavA sadevAhazaThImuNDitikAH smaaH|| zaNamUlakazigaNAM phalAni tilsrppaaH| prasAraNI ca tarkArI phalazca madanasya ca / saktavaH kiNvamatasI pradehaH pAcanaH smRtH|| zuktakAJjikapiSTAzca sukhoSNA lepane hitaa| sanake bIja, mUlIke bIja, sahajaneke bIja, soyA, baca, soMTha, gokharu, baranekI chAla, tila, sarasoM, jaukA sattU, zarAbakI gAda aura punarnavA (bisakhaparA), devadAru, kacUra, muNDI, alasI samAna bhAga le kara pIsa kara lepa lagAnese prasAraNI, aranImUla aura mainaphala samAna bhAga le kaccA phor3A paka jAtA hai| kara bArIka cUrNa bnaaveN| (7445) zatadhautasarpilepaH ise kAMjImeM pIsa kara mandoSNa karake lepa (pR. ni. ra. / visarpa.) | karanese AmavAta naSTa hotI hai| sarpiSA zatadhautena kRtalepo muhurmuhuH| nihanti sarvavIsa pannagaM pakSirADiva // (7448) zatapuSpAdilepaH (3) __ sau bAra dhoye huve ghRtakA bAra bAra lepa | (ga. ni. / rAjaya. 9 ; yo. r.|) karanese sarva prakArake visarpa naSTa ho jAte haiN| atapuSpA samadhukaM kuSThaM tagaracandane / (7446 ) zatapuSpAdilepaH (1) AlepanaM syAtsaghRtaM ziraHpAzvAsazUlanut / / (ra. ra. rasA. khaM. / upa. 5) . soyA, mulaiThI, kUTha, tagara aura lAla candanazatapuSpA kAkamAcI tilAH kRSNAzca rocanama kA cUrNa samAna bhAga le kara sabako ghRtameM milA dinaM zivAmbunA sarva mardayellohapAtrake // kara lepa karanese zira, pArzva aura kaMdhoMkA zUla varale tridinaM kuryAskezAnAM raJjanaM bhavet // | naSTa hotA hai / For Private And Personal Use Only
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [zakArAdi ( 7449) zatapuSpAdilepaH ghRtaM vidArI ca sitopalAMzca (bR. ni. ra. / vAtavyA.) yukhyAtmadehaM pavane srkt| zatapuSpAsurada dinezapayo soyA, sauMpha, mulaiThI, kharaiTIkI jar3a, priyAla, gadarAmasindhubhava harati / kaseru, vidArIkanda aura mizrI samAna bhAga le kara api lepanato'sthigataM marutaM sabako bArIka pIsa kara dhImeM milAkara lepa karanese kaTisandhibhavaM tridinAtsatatam // vAtaraktakA nAza hotA hai| soyA, devadoru, AkakA dUdha, kUla, hIMga, (7452) zambUkayogaH aura seMdhA namaka samAna bhAga le kara bArIka (va. se. / vRddhaya. ; vR. ni. ra. / vRddhya.) cUrNa banAveM / zambUkodaranihitaM gavyaM saptAhamAtape spiH| ise ( pAnImeM pIsakara ) lepa karanese tIna sthitamapaharati kuraNDaM saindhavacUrNAnvitaM lepaat|| dinameM asthi, kaTi, sandhigata vAyukA nAza zaMkhake bhItara gAyakA ghI bharakara usakA mukha hotA hai| | banda karake dhUpameM rakha deM aura sAta dina pazcAt (7450) zatAvaryA dilepara nikAla kara usameM (usake barAbara) seMdhAnamakakA (vR. maa.| zirorogA.) cUrNa milA leN| zatAvarI kRSNatilAnmadhukaM nIlamutpalam / isakA lepa karanese aNDavRddhikA nAza vIM punarnavAM cApi lepaM sAdhvavacArayet // hotA hai| zItatoyAvasekAMzca kSIrasekAMzca zItalAn // (7453 ) zarapuvAdiyogaH zatAvara, kAle tila, mulaiThI, nIlotpala, dUrvA (vR. mA. / vraNazothA.) aura punarnavA samAna bhAga le kara sabako (pAnImeM) madhayuktA zarapuDA sarvavraNaropaNI kathitA // pIsa kara lepa karanese sUryAvartakA nAza hotA hai| saraphoMke ke cUrNako zahada meM milA kara lepa sUryAvarta meM zira para zItala jala aura zItala zItala | karanese samasta prakArake vraNa bhara jAte haiM / dUdha DAlanese bhI lAbha hotA hai / | (7454) zarapuDAyogaH (1) (7451) zatAhAdilepaH (vai. ma. ra. / paTala 17) ( va. se. / vAtaraktA. ; vR. ni. ra. / vAtaraktA.) apacyarbudayoH pUrva raktaM hatvA jalaukasA / ubhe zatAhe madhukaM balA ca zaraputrAziphAM limjye SThAmbhobhiH supeSitAm priyAlakazcApi ksherukc| apacI aura arbuda para prathama joMka lagavA For Private And Personal Use Only
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org lepaprakaraNam ] kara rakta nikalavAneke pazcAt saraphokekI jar3ako Train pAnI meM pIsakara lepa karanA cAhiye / ( 7455 ) zarapuGkhAyogaH (2) ( vai. ma. ra. | paTala 11 ) jaTharopari pariliptaM zarapuGkhaM pAtayeddhi kRmIn / saraphoMke ko pIsakara peTa para lepa karane se kRmi nikala jAte haiM / paJcamo bhAgaH ( 7456 ) zArivAdilepa: (1) ( bhai. ra. ; dhanva. / zirorogA . ) zArivotpalakuSThAni madhukaM cAmlapeSitam / sarpistailayuto lepaH sUryAvarttArdhabhedayoH // zArivA, nIlotpala, kUTha aura mulaiThI samAna bhAga le kara cUrNa banAveM aura use kAMjI meM pIsa leM / isameM ghI aura tela milA kara mastaka para lepa karanese sUryAvarta aura adhovabhedakA nAza hotA hai / ( 7457) zArivAdilepa: (2) ( yo. ra. 1 ziro. ) zArA madhukavacAkRSNotpalaistathA / lepaH kAJjikasnehaH sUryAvartArdhabhedayoH // sArivA, kUTha, mulaiThI, baca, pIpala aura nIlotpala samAna bhAga le kara sabako kAMjIke sAtha bArIka pIsa kara ghI yA telameM milA kara lepa karanese sUryAvarta aura adhavibhedakA nAza Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 77 ( 7458 ) zAliparNyAdilepaH ( va. se. / strIrogA . ) 1 mUlaJca zAlipaNyastu piSTaM vA taNDulAmbunA / offeestibhagApAtsukhaM nArI prasUyate // zAlaparNIka jar3ako cAvala ke pAnI ke sAtha pIsa kara nAbhi, basti aura yonipara lepa karane se strIko kaSTa-rahita prasava ho jAtA hai| 1 ( 7459 ) zAlmalIkaNTakAdilepaH (vR. mA. | kSudra. ) kevalAnyasA pivA tIkSNAn zAlmalikaNTakAna AliptaM tryahametena bhavetpadmopamaM mukham // ke kAMTAMko dUdhameM pIsa kara lepa karanese 2 dinameM hI mukha kamala sadRza sundara ho jAtA hai / zAsvaNayogaH ( yo. ra. / vAtatryA. ) pra. saM. 5700 mahA zAlvaNa yoga: dekhiye ' ( 7460 ) zikharilepaH ( vR. mA. / kuSThA. ) zikharirasena supiSTaM mUlakavIjaM pralepataH sidhmam kSAreNa kadalyA vA rajanImizreNa nAzameti // For Private And Personal Use Only ciraviTe ke rasa meM mUlI ke bIjoMko, athavA kele ke kSAra aura haldIko ekatra pIsa kara lepa karanese sima naSTa ho jAtA hai |
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 78 www. kobatirth.org bhArata - bhaiSajya - ratnAkaraH ( 7461 ) zigrutvagAdilepaH (ga. ni. / zvayadhva. 23) zivasvanaktamAlArkadAya (madhamUlakaiH / gomUtrayuktaiH zvayathuH praleptavyaH kaphAdhikaH // saiMjanekI chAla, karaJjakI chAla, AkakI jar3a, dArUhaldI aura amalatAsakI jar3a samAna le kara cUrNa banAveM / bhAga ise gomUtra meM pIsa kara kapha pradhAna zotha para lepa karanA hitakArI hai / ( 7462) zigrumUlAdilepa: (1) (va. se. | arbudA. ) zigrumUlakayorbIjaM rakSoghnaM saralaM yavam / amAraJca sampiSya takralepo'rbudAdijit // sahajane ke bIja, mUlI ke bIja, sarasoM, cIrakA kASTa, jau aura kanerakI jar3a samAna bhAga cUrNa banAveM / kara ise taka meM pIsa kara lepa karanese arbudAdikA hotA hai| (7463) zigrumUlAdilepaH (2) ( yo. ra. / snAyu.; yo ta / ta. 67; vR. yo ta / ta. 124 ) zigrumUladalaiH piSTeH kAJjikena sasaindhavaiH / lepaH snAyu rogANAM zamanaH paramaH smRtaH // sahajanekI chAla aura patte tathA seMdhA namaka [ zakArAdi samAna bhAga le kara sabako kAMjImeM pIsa kara lepa karanese snAyuka (naharane) kA nAza hotA hai| ( 7464 ) zivAdilepa: (1) ( bhA. pra. ma. khaM. 2 / vAtaraktA . ) zigruH savaruNakarako dhAnyAmnAnilArtijillepAt / bhavati na veti vikalpo na vidheyaH siddhayoge'smin // saha janekI chAla aura baranekI chAlako kAMjI meM pIsakara lepa karanese vAtaraktakI pIr3A naSTa hotI hai| yaha eka siddha yoga hai / isake viSaya meM sandeha na karanA cAhiye / (7465) zivAdi lepaH (2) ( bhA. pra. ma. khaM. 2 | karNaka sanni. ) zirAjikayoH kalkaM karNamUle pralepayet / karNamUlabhavaH zothastena lepena zAmyati / / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sahajanekI chAla aura rAIko pAnI meM pIsa kara lepa karanese karNamUlakI sujana naSTa hotI hai / ( 7466) zivAdilepa: (3) ( zo. saM. / khai. 3 a. 11 ) zigruzephAlikairaNDayavagodhUmasudgakaiH / sukhoSNo vahalo lepaH prayojyo vAtavidradhau // sahajanekI chAla, hAra siMgArakI chAla, arajau, gehUM aura mUMga samAna bhAga le kara NDamUla, cUrNa banAveM / For Private And Personal Use Only
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir lepakaraNam ] paJcamo bhAgaH 79 ise pAnImeM pIsa kara mandoSNa karake gAr3hA (7469) zirISavalkalAdilepaH gAr3hA lepa karanese vAtaja vidradhi naSTa hotI hai / (vR. mA. / vispho.) (7467) zirISabIjAdilepaH zuphatarunatamAMsI rajanI padmaM ca tulyAni / (ga. ni. / arzo. 4) | piSTAni zotatoyena syAllepaH sarvavisphoTe // zirISabIjasammizrI lAgalI paripeSitAm / sirasakI chAla, tagara, jaTAmAMsI, haldI samyagAlepane dayAdarzasAmupaghAtinIm // aura kamala samAna bhAga le kara bArIka cUrNa sirasake bIja aura kaliyArIkI jar3ako banAve / pAnIke sAtha pIsa kara lepa karanese arza kA nAza ise ThaNDe pAnI meM pIsa kara lepa karanese hotA hai| samasta visphoTaka naSTa hote haiN| (7468) zirISavIjAyaM lepatrayam / (7470) zirISAdilepaH (1) (ga. ni. / arzo. 4) ( yo. ra. / viSA.) shiriissbiijkusstthaakkssiirpipplisaindhvaiH| mUlatvapatrapuSpANi bIjaM ceti zirISataH / laaliimuulgomuutrsvrjikaadnticitrkaiH|| gavAM mUtreNa sampiSTaM lepAdviSaharaM param / / caraNAyudhavizaAnizAkRSNAbhiruttamam / sirasakI jar3a, chAla, patra, puSpa aura bIjoMko lepatrayamidaM yojyaM zIghramavinAzakRt // | gomUtra meM pIsa kara lepa karanese viSa naSTa (1) sirasake bIja, kaTha, AkakA dUdha, hotA hai / pIpala aura seMdhA namaka samAna bhAga le kara, sabako ekatra pIsa leN| ___ (7471) zirISAdilepaH (2) (2) kaliyArIkI jar3a, sajI, dantImUla (vR. mA. ; va. se. / visphoTA.) aura cItA samAna bhAga le kara sabako gomUtrake zirISodambarI jambUH sekaalepnyohitaaH| sAtha pIsa leN| | leSmAtakatvaco vA'pi pralepAzcyotane hitaa| (3) muragekI bITa (viSTA), guJjA (cauMTalI) sirasakI chAla, gUlarakI chAla aura jAmanakI haldI aura pIpala samAna bhAga le kara sabako pAnIke chAlakA lepa karane tathA inake kAthakA avaseka sAtha bArIka pIsa kara lepa bnaaveN| (sicana) karanese yA lihasaur3ekI chAlakA lepa / ye tInoM lepa arzako zIghra hI naSTa kara karane aura usake kAthako AMkhameM DAlanese visphoTaka meM lAbha hotA hai| For Private And Personal Use Only
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 80 www. kobatirth.org bhArata - bhaiSajya - ra ( 7472) zirISAdilepa: (3) (va. se. / viSA. ) zairISasya ca mUlaM vA sakSaudraM taNDulAmbunA // aGkoTasya vA mUlaM bastamUtreNa kalkitam / pAnAlepanayoruktaM sarvAkhuviSanAzanam // sisakI jar3ako cAvaloMke pAnI meM pIsa kara zahada meM milA kara lepa karanese athavA aGkoTakI jar3a ko bakareke mUtrameM pIsa kara lepa karanese evaM ina hI donoM yogoMko pilAne se hara prakArakA AkhuviSa (cUhekA viSa) naSTa hotA hai / (7473) zirISAdilepa: (4) (bR. nA. ; va. se. / visphoTA. ; ga. ni. / vispho. 40 ) zirISozIranAgAhNa hiMsrAbhirlepanAd drutam / visarpaviSavisphoTA: prazAmyanti na saMzayaH // ( vR. mA. | masUrikA. ) zirISodumbarAzvatthazelunyagrodhavatsakaiH / pralepaH saghRtaH zIghraM vaNavIsarpadAhahA || | sirasakI chAla, khasa, nAgakesara aura jaTAmAMsI samAna bhAga le kara, (pAnI ke sAtha) bArIka pIsa kara lepa karanese visarpa, viSa vikAra aura visphoTaka avazya zIghra hI naSTa ho jAte haiM / ( 7474) zirISAdilepa: (5) | sisakI chAla, gUlarakI chAla, pIpala vRkSakI chAla, hisor3eko chAla, bar3akI chAla aura kur3ekI - ratnAkaraH Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir chAla samAna bhAga le kara bArIka milA kara lepa karanese vraNa, vIsarpa zIghrahI nAza ho jAtA hai / [ zakArAdi pIsa kara ghImeM aura dAhakA (1475) zirISASTakaH (ga. ni. / masUrikA. 41 ) nizAiyozIrazirISamustakaiH sarobhadrazriyanAgakesaraiH / saMsvedavisphoTavisarpadaurgandhyaromAntiharaH pradehaH // sirasakI chAla, haldI, dArUhaldI, khasa, nAgaramothA, lodha, sapheda candana aura nAgakesara samAna bhAga le kara lepa banAveM / yaha lepa masUrikA meM hitakArI hai aura prasveda, visphoTaka, visarpa, kuSTha tathA durgandha ko naSTa karatA hai / ( 7476) zilApuSpAdilepa, ( rA. mA. / ziro. 1 ) zilAkusumakacUra nizAzyAmA nataiH samaiH / palitAnAM bhavetkArNya bahuzo guDadhUpitaiH // chAracharIlA, kacUra, haldI, zyAmAlatA aura tagara samAna bhAga kara sabako bArIka pIsa kara bAloM para lepa karane aura unheM bAra bAra gur3akI dhUpa (dhuvA) denese bAla kAle ho jAte haiM / For Private And Personal Use Only (7477) zuSThayAdilepa: (1) ( vai. bha. ra. / paTala 16 ) svarasena kAkamAcyAH piSTA zuNThI jayet koThAn munitarudalarasapiSTA sAca karISasya vA svarase //
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir lepamakaraNam paJcayo bhAgaH seThako makoya yA agastike pattoM ke athavA mandoSNa karake lepa karanese kaphaja zira pIr3A naSTa gobarake resameM pIsa kara lepa karanese koTha (caphate) | hotI hai| naSTa hote haiN| (7481) zRGgaverAdilepaH (7478) zuNThyAdilepaH (2) (ga. ni. / kuSThA. 36) zRGgaveraM viDAni kuSThaM tagarameva ca / (vai. mR. / alaM 4) | pArapiSTAni mRtreNa dadunAni pralepanAt / / zuNThIrubukamUlAbhyAM pralepo bhagazUlanut / / __adaraka (sAMTha), bAyabiDaMga, kUTha aura tagara tathA saGkocanaM cUrNa mRtsnA mAyaphalodbhavam // samAna bhAga le kara sabakA bArIka cUrNa kareM / seThi aura araNDakI jar3ako (pAnImeM) pIsakara ise gomUtrameM pIsa kara lepa karanese dAda naSTa lepa karanese yonizUla naSTa hotA hai| hotA hai| mAjUphala aura saurASTra mRttikAko pIsa kara (7482 zaileyAdilepa: lepa karanese yoni saMkucita ho jAtI hai / (vR. ni. ra. / tvagdo.) (7479) zuNThayAdilepaH (3) zaileyakampillakayaSTisAha ( vai. ma. ra. / paTala 12 ) saurASTrikAsarjarasotpalAni / sImantinInAM payasA pralimpe zilA ca cUrNo navanItayuktaH kuSThe sravatyabhyadhikaH prdissttH|| . cchuNThI zatAhAM likucodakena / te jAnubAhuprabhavAnilagne chAracharIlA, kamIlA, mulaiThI, saurASTrI mRttikA, | rAla, nIlotpala aura manasila samAna bhAga le kara ___ syAtAM kramavyutkramalepite vai // | cUrNa bnaaveN| seTako strI ke dUdhameM pIsa kara yA soyeko likuca ( baDhala ) ke rasameM pIsa kara lepa karanese / / ise navanIta (makkhana) meM milAkara lepa jAnu aura bAhUkI vAtaja pIr3A naSTa hotI hai| / " karanese srAva yukta kuSTha naSTa hotA hai| (7483) zobhAjanAdilepaH (7480) zuNThayAdilepaH (4) (ga. ni. / granthya. 1) (yo. ra. / ziro. ; zA. saM. / khaM. 3 a. 11) zobhAJjanaM devadAru kAlikena tu peSayet / zuNThIkuSThamaputrATadevakASThaiH smaahissaiH| koSNapalepato hanyAdapacImapi nizcayam / / mUtrapiSTaiH sukhoSNezca lepaH zleSmazirotinut // sahajanekI chAla aura devadAruke cUrNako soMTha, kUra, paMmAr3a aura devadAru samAna bhAga kAJjImeM pIsa kara mandoSNa karake lepa karanese apacI le kara sabako pIsa kara bhaisake mUtrameM milA kara, (gaNDamAlA bheda) kA avazya nAza ho jAtA hai| For Private And Personal Use Only
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya ratnAkaraH [zakArAdi (7484 ) zyAmAdilepaH (1) nolAthothA, haratAla, kuTakI, soMTha, (ga. ni. ziro. 1 ; va, se. / ziro.) mirca, pIpala, lAla sahajanekI chAla, AkakI jar3a, zyAmAnAgarasammizrAcchevatasyandanatatkSaNAt / kanerakI jar3a, kUra, bAbacI, bhilAvA, khiranI, nAzaM yAti tridoSotyA zirotiH sNprlepnaat|| sarasoM aura sehuMDa (seMDa) samAna bhAga lekara cUrNa ___ zyAmA (anantamUla), seTha aura sapheda banAveM / koyalako pIsa kara lepa karanese tridoSaja zira pIr3A (2) lodha, nImake patte, pIluke patte, amalaturanta zAnta ho jAtI hai| | tAsake patte, bAyaviDaMga, kanerake bIja, haldI, choTI ... (7185) zvadaMSTrAdilepaH | kaTelI aura bar3I kaTelI samAna bhAga lekara (yo. 2. ; vR. ni. ra. / mUtrakRcchrA.) cUrNa banAveM / piSTavA badaMSTA phalamUlikA / ina donoM meM se kisIko bhI pAnImeM pIsa kara ___viDairvArubojAni sakAdhikAni / mAlipyamAnAni samAni bastI lepa karanese zveta kuSTa naSTa hotA hai / matrasya niSyandakarANi sdyH|| (7488) zvitraharalepaH gokharuke phala, mUlIke bIja, bAyabiDaMga aura (ra. ci. ma. / sta. 4) khIrake bIja samAna bhAga le kara sabako kAjImeM kalihArIjaTA pRSThA snigvaM candanavatsudhIH / pIsa kara basti pradeza para lepa karanese mUtra khula lepanaM zvitrakuSTheSu kuryAtsphoTo dinatraye // jAtA hai| (7486) zvAnaviSaharo lepaH | palAzasya tataH patraM dadyAca tadanantaram / (yo. ci. ma. / a. 3) muzcanti pANDuraM vAri sphoTakAzca tdaajaaH|| guDatalArkadugdhaizca lepaH zvAnavipaM haret / / dUrataH kSAlayedvAri yathA sparzo na vidyate / guDa, tela aura Arake dRdhako ekatra milAkara zere'nyatra no bhUyAyathA kArya prytntH|| lepa karanese zvAna (kutte)kA vipa naSTa ho jAtA hai| .. kaliyArIkI jar3ako candanakI taraha ghisakara (7487) zvitranAzakalepaH sapheda kuSTha para lepa krdeN| isase tIsare dina usa (su. saM. / ci, a. 9) jagaha chAle par3a jAyaMge, taba usa para DhAkakA patA sucaalkdukaavyopsiNhaahymaarkaaH| | bAMdha deN| isase una chAloMse pIlA pAnI nikalane kuvaavlgujbhllaatkssiirinniisrppaa:snuhii|| lagegA / usa pAnIko isa prakAra sApha kara denA nikhakAriepIlUnAM patrANyAragvadhasya vaa| cAhiye ki jisase anyatra na lagane pAve / bhI viDaGgAsahantro haride bRhatIdvayam // (chAlese pAnI nikala jAneke pazcAt vahAM bhAbhyAM zvitrANi yogAbhyAM lepAnazyantyazeSataH para makkhana Adi lagA denA cAhiye / ) iti zakArAdilepaprakaraNama. For Private And Personal Use Only
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhUpaprakaraNam ] pazcamo bhAgaH atha zakArAdidhUpaprakaraNam (7489) zarapuDAdidhUpaH tAMbekI mUsalIse ghoTeM aura use ghImeM milAleM / ( vaidyA. / vi. 10) | isako dhUpa denese AMkhoMkI pIDA, azrunAva, kira kirAhaTa aura zothakA nAza hotA hai| zarapuDAjaTAdhUpadAnAtkAsaH palAyate / / kAntAvakSojasaMsparzAyaminAM nigamo yathA // (7491 ) zirISAdidhUpaH saraphoMkekI jar3a kI dhUpa denese kAsa isa (ga. ni. / jvarA. 1) prakAra naSTa ho jAtI hai jisa prakAra ramaNIke shiriissviijjmbaamrkpisthaarjunpllvaiH| stanoMkA sparza karanese vratadhAriyoMkA niym| purAkhyazallakairdhapaH sarvajvaragrahApahaH / / ___ (7490) zigrupallavAdidhUpaH / sirasake bIja, jAmanake patte, Amake patte, ( va. se. / netrarogA.) kaithake patte, arjunake patte, gUgala aura zallakI zigrupallavaniryAsaH supissttstaamrsmputte| vRkSakA goMda samAna bhAga lekara sabako ekatra ghRtena dhUpito hanti zothavarSAzruvedanaH // milAkara dhUpa denese samasta jvara aura grahadoSoMkA sahajaneke pattoMke rasako tAmrapAtrameM DAlakara nAza hotA hai / iti zakArAdidhUpaprakaraNam --------crorea atha zakArAdyaJjanaprakaraNam (7492) zaGkhanAbhyAdyA vatiH mUtrameM ghoTakara goliyAM banAveM aura chAyAmeM ( ga. ni. / netrarogA. 3) inheM AMkhameM AMjanese timira, piciTa, phUlA janAbhI vacA pathyA maricaM kuSThamakSa naa| aura paTala nAmaka netraroga naSTa hote haiN| majjaitAH samabhAgena saMpiSvA naravAriNA // paTikAM kArayettena chAyAzuSkAM tadAnAt / (7493) zaGkhapuSpAdivaTI timiraM piciTaM puSpaM paTalaM saMpraNazyati / / ( hA. saM. / sthA. 3 a. 48 ) zaMkhanAbhi, baca, harra, kAlImirca, kUla aura zaGkhapuSpI tathA ro] zaGkhanAbhirmanaHzilA / baher3ekI mAgI; inake samAna bhAga cUrNa kA manuSyake kAcikena tu sampipTA chAyAzuSkA bhissgy| sukhA leN| For Private And Personal Use Only
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - - bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [zakArAdi vAtika kAmikenApi paittike payasA hitaa| sarvamekatra samma guTikAM kaaryetttH| zleSmale mUtrasaMyuktA puSpasyAanake hitA // / vAriNA timiraM hanti cArbuda hanti mstunaa|| bhRjarAjarasenApi tridoSazamane hitA // | piccaTaM madhunA hanti strIkSIreNa tathA'rjunam / zaMkhapuSpI, lodha, zaMkhanAbhi aura manasila; | zaMkhacUrNa 4 bhAga, manasila 2 bhAga, kAlI. inakA cUrNa samAna bhAga lekara sabako kAMjImeM mirca 1 bhAga, aura pIpala Adho bhAga lekara sabako pIsa kara goliyAM banAveM aura chAyAmeM sukhA leN| pAnIke sAtha pIsakara goliyAM banAveM / inheM AMkhameM lagAnese netra puSpa (phUlA) naSTa inheM pAnImeM ghisakara AMkhameM lagAnese timira; hotA hai| dahI ke pAnImeM ghisakara lagAnese netrAbuMda; zahadameM ___ vAtadoSa ho to inheM kAMjImeM ghisakara, pittadoSa ghisakara lagAnese piccaTa aura strI ke dUdhameM ghisakara ho to dUdhameM ghisakara, kapha ho to gomUtrameM ghisa- lagAnese arjuna nAmaka netrarogakA nAza hotA hai| kara aura tridoSameM bhaMgareke rasameM ghisakara AMkhameM (7496) zaGkhAyaJjanam (1) lagAnA caahiye| (va. se. / netraroga.) (7494) zAdivaTikA nadIjazakSatrikaTUnyathAanaM (dhanva. / cakSuro.) manaHzilA dve ca nize gavAM zakRt / caturbhAgAni zaGkhasya tadardaina mnHshilaa| sacandaneyaM guTikAya cAnane . saindhavazca tadarthena etatpiSTodakena ca // prazasyate rAtridineSvapazyatAm / / chAyAzuSkAM tu vaTikAM kRtvA nayanamadhayet // | zaMkha, soMTha, mirca, pIpala; suramA, manasila, timiraM paTalaM hanti piJcaTasya mahauSadham // ! haldI, dAruhaldI, gAyakA gobara aura lAlacandana; zaMkhacUrNa 4 bhAga, manasila 2 bhAga, aura inakA cUrNa samAna bhAga lekara pAnImeM ghoTakara seMdhA namaka 1 bhAga lekara sabako pAnIke sAtha | goliyAM banA leN| ghoTakara goliyAM banAveM aura chAyAmeM sukhaaveN| inheM AMkhameM AMjanese naktAndhya ( ratauMdhA ) inheM AMkhoMmeM AMjanese timira, aura paTalakA aura divAndhya nAmaka netraroga naSTa hote haiN| nAza hotA hai| (7197) zaGkhAdyaJjanam (2) (7495) zaGkhAdivaTI (vA. bha. / u. a. 13) ( yo. ra.; vR. ni. ra. / netrarogA.) shngkhpriynggnepaaliikttutrikphltrikaiH| zaGkhasya bhAgAzcatvArastadardhena mnHshilaa| dRgvaimalyAya vimalA vatiH syAtkokilA punaH manaH zilArdha marica maricAna pippalI // kRSNaloharajo vyoSasaindhavatriphalAanaH // For Private And Personal Use Only
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir aanaprakaraNam ] paJcamo bhAgaH - - (1) zaMkha, phUlapriyaMgu, manasila, sAMTha, zaMkhacUrNako zahadameM milA kara AMkhameM mirca, pIpala, hara, baher3A aura AmalA; inake AMjanese, yA nirmalIke phala aura seMdhA namakakA samAna bhAga cUrNako pAnImeM pIsa kara varti bArIka cUrNa karake AMjanese athavA samudra phena banAveM / aura mizrIkA aMjana banA kara lagAnese arjuna ise AMkhameM AMjanese netra svaccha ho jAte haiN| nAmaka netra roga naSTa hotA hai| (2) loha cUrNa, sAMTha, mirca, pIpala, seMdhA (7500) zambakAdyaJjanam (2) namaka, haraM, baher3A, AmalA aura suramA; inake (ra. ra. / netra.) samAna bhAga cUrNako pAnImeM ghoTa kara varti | zambUkaM ca varATaM vA dagdhaM caitadvicUrNayet / bnaaveN| aJjanaM navanItena hanti puSyaM cirantanam // isako nAma -- kokilAvarti ' hai| yaha bhI shNH| bhasma yA kaur3I mammako navanItameM netroM ko svaccha karatI hai| | milA kara AMkhameM AMjanese putanA phalA naSTa ho jAtA hai| (7498) zaGkhAdyaJjanam (3) (zyAmAvatiH) (va. se. / netrarogA.) (7501) zarkarAyaJjanam (vR. mA. / netra.) zasasroto'anaM lAkSA maricaM samanaHzilAm / sitaamdhkkttvnggmstukssaudraamlsaindhvaiH| yavAnyudadhijaM phenaM tAmracUrNa samAkSikam // pUraNaM hanti lauhityaM raktarAjImathArjunam // zyAmAvartilikhatyeva zukrakAcAmepiSTakam // misarI, mulaiThI, aralukI chAla aura seMdhA zaMkha cUrNa, srotoJjana (suramA), lAkha, kAlI namaka; inake samAna bhAga cUrNa meM dahIkA pAnI, mirca, manasila, ajavAyana, samudra phena aura tAmra- zahada aura kAMjI milA kara AMkhameM DAlanese cUrNa (yA bhasma) samAna bhAga le kara sabako zahadameM AMkhoMkI lAlI, lAla rekhA aura arjunakA nAza ghoTa kara varti bnaaveN| | hotA hai| ____ yaha varti phUle, kAca, arma aura piSTakako naSTa - (7502) zazikalAvartI karatI hai| (vR. ni. ra. / netra. ; ra. caM. ; yo. ra. / netra. ; (7499) zambUkAdyaJjanam (1) vR. yo. ta. / ta. 131) rasakajalajanAbhiH pauratutthaM samAMzaM ( vR. mA. / netra. ; yo. ra. / netraro.) vasanagalitametannimbunIreNa piSTam / zaH kSaudreNa saMyuktaH katakaH sandhavena vaa| harati zazikalaitadvati saMyojitAkSNositayA'rNavapheno vA pRthganmrjune|| stimirakusumakaNDUsAvarogAmapillAm // For Private And Personal Use Only
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [zakArAdi ____ khapariyA, zaMkha nAbhi, gUgala aura nIlAthothA sirasake vIja, kAlI mirca, pIpala aura samAna bhAga le kara atyanta bArIka pIseM aura use seMdhA namaka; inake bArIka cUrNako ekatra milAkara nIbUke rasameM ghoTa kara battiyAM banA leN| | aMjana bnaaveN| __inheM AMkhomeM AMjanese timira, phUlA, isase athavA kevala seMdhA namakake cUrNase AMkhokI khAja, pAnI bahanA, arma aura pilla pilla AMkhake phUleko ghisanA caahiye| nAnaka netra rogoMkA nAza hotA hai| (7503) zAlipAdiyogaH (7506) zirISAdyaJjanam (va. se. / netra rogA.) (ga. ni. / jvarA. 1 ; va. se. / barA. ; vR. tAmrapAne guhAmRlaM sindhUtthaM maricAnvitam / yo. ta. / ta, 59; bhai. ra. ) AranAlena saGghaSTamaJjanaM pillanAzanam // shiriipbiijgomuutrkRssnnaamricsaindhvaiH|| zA. pUrNIkI jaDa, seMdhA namaka aura marica; aJjanaM syAtmabodhAya sarasonazilAvacaiH // inake samAna bhAga mizrita bArIka cUrNako tAmra sirasake bIja, pIpala, kAlImirca, seMdhAnamaka, pAtrameM AranAlake sAtha kharala karake aMjana lagAnese pillaroga naSTa hotA hai| manasila aura bacakA bArIka cUrNa tathA lhasana samAna bhAga lekara sabako ekatra milAkara gomUtra meM ___ (7504) zigrupatrayogaH kharala karake aMjana banAveM / (ga. ni. / netra. 3 ; va. se. / netrarogA.) vAtapittakaphasannipAtajA ise lagAnese sannipAtakI mUcho naSTa ho netrayorbahuvidhApapi vyathAm / jAtI hai| zIghrameva jayati prayojitaH (7507) zirISAdya nAvanAJjanam zigrapallavarasaH samAkSikaH // sahaMjaneke pattoMke rasameM zahada milA kara / ( ga. ni. / unmAdA. 2 , yo. ra. / unmAdA.) AMkhameM AMjanese vAtaja, pittaja, kaphaja aura zirISo madhukaM hiGga lazunaM nAgaraM vcaa| . sannipAtaja aneka prakArakI netra pIr3A zIghahI naSTa kuSThaM ca bastamUtreNa piSTaM syAnAvanAanam // ho jAtI hai| sirasake bIja, mulaiThI, hIMga, lhasana, sAMTha, (7505) zirISabIjAyaJjanam / ___baca aura kUTha samAna bhAga le kara sabako bakarake (vR. mA. / netra rogA. ; va. se. ; ga. ni. / netra. 3) mUtrameM ghoTa kara aMjana banAveM / zirISabIjamaricapippalIsaindhavairapi / isakI nasya dene tathA isIkA anana zukrasya gharSaNaM kAryamathavA saindhavena ca // | lagAnese unmAda roga naSTa hotA hai| For Private And Personal Use Only
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir amanaprakaraNam ] paJcamo bhAgaH (7508) zilAJjanam sIseko pighalA pidhalA kara triphalAke kAtha, (yo. ra. / netra rogA.) bhaMgareke resa, seThike kAtha, zahada, ghI, bakarIke dUdha aura gomUtra meM sAta sAta bAra bujhAveM aura phira shilaasaindhkkaasiisshkcyossrsaajnaiH| sakSaudraiH kAcazukrAmatimiraghnI rasakriyA // usakI salAI banavA leN| manasila, seMdhA namaka, kasIsa, zaMkha, sAMTha, ise prAtaH sAyaM AMkhameM pheranese netrajyoti mirca, pIpala aura rasauta samAna bhAga le kara sabakA bar3hatI hai / bArIka cUrNa karake zahadameM milA leN| (7511) zuklAriSatiH isakA aMjana lagAnese kAca, zukra, arma aura (ra. ra. sa. / u. a. 23) timirakA nAza hotA hai| zambUkaM pAradaM nAgaM kAMsyacUNa rasAmanam / (7509) zivAvatiH samaM sarvamidaM cizcAdaladrAveNa mardayet // (ga. ni. / ajIrNA. 6) tAmrapAtragatAM varti chAyAzuSka tu kArayet / zuklAma timiraM pillaM hanti sA mdhunaajitaa|| bhallAtakaM trikaTukaM bhRtIka kSavako vacA / phaNijjo lazunaM kuSThaM karamasya phalAni ca // zaMkha bhasma, pArada, sIsA, kAMsIkA cUrNa vartimebhiH zivAM nAma vastamUtreNa peSayet / | aura rasauta samAna bhAga le kara prathama pAremeM sIseko milA kara ghoTeM aura donoMke eka jIva vidhUcyAmaJjanamidaM sagho vegaM niyacchati // ho jAne para usameM kAMsekA cUrNa milA kara ghoTeM; zuddha bhilAvA, seTha, mirca, pIpala, ajavA- jaba vaha bhI mila jAya to anya auSadheAMkA cUrNa yana, nakachikanI, vaca, bana tulasIke patra, lhasana, milA kara sabako tAmrake kharalameM imalIke pattoMke kUTha aura karake phala samAna bhAga le kara sabako rasameM ghoTeM aura battiyAM banA kara chAyAmeM bakareke mUtrameM pIsa kara vartiyAM bnaaveN| sukhA leN| inakA aJjana lagAnese visUcikAkA dhega | inheM zahadameM ghisa kara AMkhameM lagAnese zIghrahI zAnta ho jAtA hai| zukla (phUlA), arma, timira aura pillakA nAza (7510) zIzazalAkA'Jjanam | hotA hai| (vR. mA. / netra. ; va. se.) ___(7512) zrIpAdyaJjanam triphalAbhRGgamahauSadhamadhvAjyacchAgapayasi ( yo. ra. / netra.) ____ gomUtre / zrIparNI pATalA dhAtrI dhAtakI tilvakArjunAt / nAgaM saptaniSiktaM karoti garuDopamaM ckssuH|| / puSpANyatha bRhatyAzca bimbIlodhaM ca tulyshH|| For Private And Personal Use Only
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 88 bhArata-meSajya-ratnAkara [zakArAdi mabhiSThaM cApi madhunA piSTvA'pIcarasena vaa| / paThAnI lodha aura majITha; inake samAna bhAga rupirasyandazAntyarthametadaanamiSyate // mizrita cUrNako zahada yA Ikhake rasameM ghoTa zAlaparNI, pADhala chAla, AmalA, dhAyake kara AMkhameM lagAnese raktaja netrAbhiSyanda naSTa phUla, lodha, arjuna, kaTelIke phUla, kandUrIkI jar3a, ( hotA hai / iti zakArAdhaanamakaraNam - - atha zakArAdinasyaprakaraNam (7513) zarkarAdinasyam (1) zaMkha pradeza (kanapaTi)kA zUla, karNazUla, netrazUla, (vR. mA. / hikkA.) AdhAsIsI aura sUryake sAtha sAtha bar3hane vAlA zarkarA varaM ca gairikaM mUtrabhAvitam / zUla (sUryAvarta) naSTa hotA hai| guDAkaM ca dAtavyaM hikkAnaM nAvanatrayam // (7515) zAliparyAdinasyam (1) khAMDa aura soMTha samAna bhAga lekara cUrNa (va. se. / ziro.) bnaaveN| zAlipayaMmbhasA piSTA nasyapadavibhedajit / (2) geruko gomUtrakI bhAvanA dekara sukhA / cakramardakabIjairvA lepaH kaanikpessitH|| (3) guDa aura adaraka (soMTha) ko pIsakara zAlaparNIko pAnImeM pIsakara nasya denese bArIka cUrNa kara leN| a'vabheda (AdhAsIsI)kA nAza hotA hai / ye tInoM nasya hicakIko naSTa karatI haiN| pamAr3ake bIjoMko kAMjImeM pIsakara lepa karanese (7514) zarkarAdinasyam (2) bhI AdhAsIsIkA nAza ho jAtA hai| (vR. ni. ra. | ziro.; vR. mA.) (7516) zigrumUlAcaM nasyam sazarkaraM kumamAjyabhRSTaM (ga. ni. / jvarA. 1; hA. saM. / sthA. 3 a. 2) nasyaM vidheyaM pavanAmRgutthe / zobhAanakamUlasya rasaM na murasAnvitam / bhrUzakarNAkSizirordhazUle visajitAnAM nasyaM syAbodhanaM cAzu rogidinAbhivRddhiprabhave ca roge // NAm // khAMDa aura ghImeM bhunI huI kesara samAna bhAga sahajanekI jar3akA rasa aura tulasIke pattoMkA lekara ekatra kharala kara leN| rasa (yA cUrNa) ekatra milAkara nasya denese sanniisakI nasya lenese vAtaja tathA raktaja bhrazUla, pAtakI mUrchA jAtI rahatI hai| For Private And Personal Use Only
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir nasyapakaraNam ] paramo mAga: v -ma.re -u ae (7517) zirISapuSpanasyam (7520) zirISAdiyogaH (rA. mA. ( viSA. 28) (yo. ra. / zirorAgA.; vR. mA. / ziro.) zirISapuSpaiH kulizadrumasya zirISamUlakaphalaitvapIDaM prayojayet / soreNapiSTa kRtanAvanAnAm / avapIDo hito vA syAdvacApipalibhiH kRtaH // viSaM vinAzaM nayati kSaNena sirasake phUla, mUlI aura mainaphalako pIsakara ___ maNDUkadaMzaprabhavaM narANAm // | kapar3ese nicor3akara rasa nikAleM / sirasake phUloMko thUhara (seMDa) ke dUdhameM ghoTa yaha rasa nAkameM TapakAnese ardhAvabhedaka (AdhA kara usakI nasya denese maNDUka (meMDhaka) kA viSa sIsI) kA nAza hotA hai / turanta naSTa ho jAtA hai| baca aura pIpalako pAnIke sAtha pIsakara (7518) shiriisspusspaadinsym| | kapar3ese nicor3akara rasa nikAleM / (va. se. / jvarA.) isakI nasya lenese bhI AdhAsIsI naSTa ho kalkaH zirISapuSpasya rjniidvyseytH| jAtI hai| nasyaM sarpiH samAyogAjvaraM cAturthika jayet / / (7521) zirortihararasaH (nasyam) ___ sirasake phUloMke kalkameM haldI aura dAruhaldI (ra. caM. / jvarA.) kA cUrNa milAkara use dhImeM milAkara nasya lenese zuNThImaricapippalyASTakadvayamitaM pRthak / cAturthika jvara naSTa hotA hai| viSaM TaGkamitaM caiva SaTaGka bhasma kalpayet // (7519) zirISAdinasyam pippalasya tvacaH khalve dRDhaM sarva vimardayet / guJjAmAtreNa nasyena ziroti nAzayetkSaNAt // (ga. ni. / jvarA. 1) soMTha, kAlImirca aura pIpala 2-2 bhAga, zirISanimbapatrANi hi sarpasya knycukii| zuddha bachanAga 1 bhAga aura pIpala vRkSakI chAlakI samAMzacUrNameteSAM vAripiSTaM hi nasyataH // rAkha 6 bhAga lekara bArIka cUrNa banAveM / grahabhUtapizAcAnAM shaakiniiraaksssaampi|| isameMse 1 rattI auSadha sUcanese zirapIr3A doSa hanti jvaraM tIbra taraNistimiraM yathA // turanta naSTa hotI hai| ___ sirasake patte, nImake patte, haoNga aura sAMpakI kAMcalI barAbara barAbara lekara cUrNa banAveM / ise (7522) zuSkagomayAdiyogaH pAnImeM pIsakara nasya lenese graha, bhUta, pizAca, (vai. ma. ra. / paTala 2) zAkinI aura rAkSasoMke upadrava naSTa hote haiM tathA tatkSaNaM kSuNNamAghAtaM zuSkagomayamasyati / tIna jvara utara jAtA hai| nAsAnutamasaksrAvaM candanasyotpalasya vA // 12 For Private And Personal Use Only
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 90 www. kobatirth.org bhArata - bhaiSajya ratnAkaraH sUkhe huve gAyake gobarakI yA sapheda candana kI athavA nIlotpalakI nasya lenese nAka se giratA huvA rakta banda ho jAtA hai / (7524) bhRGgAdinAvanayogaH ( ga. ni. / raktapittA. 8 ) (7523) zRGgaverAdyanasyam zRGgarikayoH kalkaM ghAtakyA madhukasya vA / ( ga. ni. / netra. 3; vR. mA. ca. da. | netra. ) ghrANasute'sRji proktaM yoSitkSIreNa nAvanam // zRGgaveraM bhRGgarAjaM yaSTItailena marditam / nasyametena dAtavyaM mahApaTalanAzanam // soMTha, bhaMgarA aura mulaiTIke samAna bhAga mizrita cUrNako telameM milAkara nasya denese paTala naSTa hotA hai / (7525) zakravallabho rasaH (bhai. ra. / vIryastambhA. ) iti zakArAdinasyaprakaraNam atha zakArAdirasaprakaraNam rasagandhakalauhAbhraraupyamAni mAkSikam / zANamAnena saGgRhya tugAkSIrIzca kArSikIm // palapramANAM vijayAvIjaJcaikatra mardayet / vijayAvAriNA pazcAnmAramAnAM vaTIM caret // ekaikA bhakSaNIyaiSA peyaJcAnu payaH palam / zrI zakravallabho nAma raso vAjIkaraH paraH // vIryastambhakaro'tyarthaM pramadAdarpanAzanaH / gato hyapsarasAM zakro vAllabhyaM yatprasAdataH // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zuddha pArA, zuddha gandhaka, lohabhasma, abhraka bhasma, cAMdI bhasma, svarNa bhasma aura sonAmakkhI bhasma '5-5 mAze; baMsalocana 1 tolA aura bhAMgake bIjoM kA cUrNa 5 tole lekara prathama pAre gaMdhakakI [ zakArAdi adaraka aura geruke kalka athavA dhAyake phUloMke kalka yA mahuveke kalkako strIke dUdha meM milAkara nasya denese nAsAse hone vAlA raktasrAva naSTa hotA hai / For Private And Personal Use Only kajalI banAyeM aura phira usameM anya auSadhoMkA cUrNa milAkara sabako bhAMga ke rasameM kharala karake 1- 1 mAzekI goliyAM banA I le inameMse 1--1 golI dUdhake sAtha sevana karanI cAhiye / yaha rasa atyanta vAjIkaraNa, stambhaka aura kAminI mada bhaMjaka hai | ( vyavahArika mAtrA - 4-6 rattI / ) (7526) zaGkaralohaH 1 ( bhA. pra. ma. kha. 2; va. se. / arzo. ) praNamya zaGkaraM rudraM daNDapANi mahezvaram / jIvitArogyamantricchannArado'pRcchadIzvaram // sukhopAyena he nAtha zastrakSArAgnibhirvinA / cikitsAmarzasAM nRNAM kAruNyAdvaktumarhasi //
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org paJcamo bhAgaH rasaprakaraNam ] nAradasya vacaH zrutvA narANAM hitakAmyayA / arzasAM nAzanaM zreSThaM bhaiSajyaM zaGkaro'vadat // muNDavajrAdilohAnAmAdAyAnyatamaM zubham / kRtvA nirmalamAdau tu kunayA mAkSikeNa ca / pattaramUlakalkena limpedrasadhutena ca / vahnau nikSipya vidhivatsArAGgAreNa nirddhamet jvAlA ca tasya roddhavyA triphalAyA rasena c| tato vijJAya galitaM zaGkamo samucchayet // triphalAyA rase pUte tadAkRSya tu nirddhamet / samyagAli yattu tenaiva vidhinA punaH || anti nirvApayettasmillohaM tatriphalAra se | yallohaM na mRtaM tatra pAcyaM bhUyo'pi pUrvavat // mAraNAna mRtaM yacca tatyaktavyamalohavat / tataH saMzodhya vidhivaccUrNayelloibhAjane // lohena ca tathA piMSyATTaSadA sUkSmacUrNitam / kRtvA lohamaye pAtre mRttikAliprandhake // rasaiH paGkopamaM kRtvA taM pacegomayAgninA / dAni kramazo dadyAtpRthagebhirvidhAnataH // triphalAI bhRGgANAM kezarAjasya buddhimAn / mAnakandakamalAtInAM sUraNasya ca // hastikarNapalAzasya kulizasya tathaiva ca / puDhe puDhe cUrNayitvA lohAtpoDazikaM palam // tanmAtra triphalAyAzca palenAdhikamAharet / aSTabhAgAvazeSe tu rase tasyAH paced budhaH // aSTau palAni davA ca sarpiSo lohabhAjane / tAmre vA lohadaya tu cAlayedvidhipUrvakam || tataH pAkavidhAnajJaH svacche cordhvaM ca sarpiSI / mRdumadhyAdibhedena gRhIyAtpAkamanyataH // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private And Personal Use Only 91 Arambhe tadvidhAnajJaH kRta kautukamaGgalaH / bhrAmaraM ghRtasaMyuktaM / velihyAdratikAkramAt // dvAdazaraktikAntaM yathAzivalaM khAdet / varddhamAnAnupAnaJca gavya kSIreNa saMyutam // gavyAbhAve vAyAca snigdhavRSyAdibhojanam / estafat rekaJca niyacchati // hanti vAtaM tathA pittaM kuSThAni viSamajvaram / gulmAkSipANDurogAMca nidrAlasyamarocakam // zUlaJca pariNAmaJca pramehamapatrA hukam / zvayathuM rudhirAvaM durnAmAnaM vizeSataH // balakRd vRMhaNaJcaiva kAntidaM strarabodhanam / zarIralAghatrakaramArogyapuSTivarddhanam // AyuSyaM zrIkarazcaiva balatejaskaraM zubham / sazrIkaM putrajananaM balIpalitanAzanam // durnAmArirayaM nAnA dRSTo vArasahasrazaH / anenAsi dadyante yathA tulaJca vahninA // saukumAryApAyatvAnmayasevI yadA naraH / jIrNamayAdiyuktAdibhojanaiH saha dApayet // vRntakasya phalaM zastaM paTole bRhatIphalam / malambA bhIruvetrAgratADakaM taNDulIyakam // vAstukaM dhAnyazAkazca citrakaM cakramardakam / nAlikeraJca kharjUraM dADimaM lavalIphalam || zRGgATakaca pakA drAkSAtAlaphalAni ca / hitAnyetAni vastUni lohametatsamaznatAm // nAnIku kolandhuvadarANi ca / jambIraM bIjapUraJca tintiDI karamardakam kUpamANDakaJca karko kramukaca vizeSataH / kaTukaM kAlazAkaJca kuNDuruH karkaTI tathA //
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org bhArata - bhaiSajya ratnAkaraH 92 kakArAdIni sarvANi dvidalAni ca varjayet / zaGkareNa samAkhyAto yakSarAjAnukampayA || jagatAmupakArAya durnAmAriryaM dhutram / sthAnAcalati meru pRthvI paryeti vAyunA // patanti candratArAzca mithyA cedahamabruvam / brahmanA kRtaghnAzca krUrA ye'satyavAdinaH || varjanIyAH sadharmeNa bhiSajA gurunindakAH / munirapiSTaviDaGgaM nirasalIDhaM cirasthitaM dharme // drAvayati lohadoSAnvahnirnavanItapiNDamiva / kAle malapravRttirlAghavamudare vizuddhirudvAre || aGgeSu nAvasAdo manaHprasAdo'sya paripAke | krimiripucUrNa lIDhaM sahitaM svara sena vaGgasenasya // kSapayatyacirAnniyataM lohA jIrNodbhavaM zUlam / readerrastu dugdhaM pItvA tu taM jayet / guJjAdvAdazakAdUrdhvaM dRddhirasya bhayapradA // 99 eka bAra munirAja nAradane lokahita ke vicAra se zrI zaMkara mahAdevako praNAma karake prArthanA kI " he bhagavAna ! koI aisA upAya batalAiye ki jisase zastrakriyA tathA kSAra aura anike binA hI arza roga naSTa ho sake / tatra mahArAja zaMkarane unheM nimnalikhita auSadha batalAI thI. muNDa aura vajrAdi lohabhedoM meM se kisI eka prakArakA loha le kara yathA vidhi zuddha kareM aura phira usake bArIka patra karA leM / tadanantara usake barAbara manasila, sonAmakkhI aura pAradakI kajjali banA kara usameM patUra (zAliJja zAka yA jala pIpala kI jar3akA kalka milAyeM aura ukta loha patroMpara lepa kara deM evaM unheM berI Adike Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ zakArAdi koyalakI tIvrAnimeM dhamAveM / yadi jvAlA nikale to triphalAkA rasa chir3aka kara use zAnta kara denA cAhiye / isa prakAra dhamAnese jaba loha pighala jAya to use triphaleke svaccha kAthameM bujhA deM / tatpazcAt kAthameMse binA gale lohako nikAla kara ( usa para uparokta auSadhakA lepa karake ) UparakI vidhise pakAyeM aura triphalAke kAthameM bujhA deN| isI prakAra bAra bAra triphalAkAthameM bujhAnese lohakI bhasma ho jAyagI / anekabAra triphalAkvAthameM bujhAne para bhI jo loha kaccA raha jAya use chor3a denA cAhiye aura zeSa pakka lohako sukhA kara lohe ke kharala meM DAla kara lohekI mUsalIse dhoTe athavA pattharakI sila para pIsa leM / aba isa lohako triphake kAthameM ghoTa kara TikiyA banAveM aura yathAvidhi zarAvasampaTameM banda karake gajapura meM phUMka deN| isI prakAra adraka, bhaMgarA, kAlA bhaMgarA, mAnakanda, bhilAvA, cItA, sUraNa ( jimIkanda) hastikarNapalAza; inake rasa aura thoharake dUdhameM ghoTa ghoTa kara pratyekakI pRthakU pRthak puTa deN| isa prakAra bhasma kiyA huvA lohA 16 pala (1 sera) leM aura 17 pala triphaleko cAra gune pAnI meM pakAveM tathA AThavAM bhAga zeSa rahane para chAna kara usameM yaha bhasma aura 8 pala (1 sera) ghI milA kara loha yA tAmrake pAtra meM pakAveM aura lohe kI karachI se calAte rheN| jaba ghI alaga ho kare Upara A jAya to kar3hAIko nIce utArakara rakha deM evaM zItala ho jAne para usameMse lohako nikAla kara surakSita rakkheM / For Private And Personal Use Only
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam paJcamo bhAga: apane vizvAsake anusAra maMgalakarma karaneke | ho to use purAne madya yukta AhArAdike sAtha yaha pazcAt yaha loha eka rattI mAtrAnusAra zahada aura loha sevana karAnA caahiye| ghImeM milA kara sevana karanA prArambha kareM aura pathya--baiMgana, paravalakA - phala, kaTelIkA pratidina 1-1 rattI mAtrA bar3hAte jAyaM tathA | phala, cacIDA, zatAvarake pattoMkA zAka, betakA isake pazcAt 1-1 rattI ghaTAnI zurU kreN| agra bhAga, vidhArA, caulAIkA zAka, bathuvA, ise 12 rattIse adhika to kabhI denA hI na | dhaniyekA zAka, cItA, paMvAr3ake pattoMkA zAka, cAhiye aura yadi rogI itanI mAtrA bhI sahana | nAriyala (khoparA), khajUra, anAra, lavalIphala na kara sake to usakI zakti anusAra kama mAtrAmeM (haraphArevar3I), siMghAr3A, pakkA Ama, tAlaphala / denA caahiye| __ apathya-lakuca (baDhala), choTe bar3e bera, jamborI nIbU, bijaurA, imalI, karauMdA, peThA, anupAna-gAyakA dUdha, aura isake abhAva - kakor3A, vizeSataH supArI, kar3avA paTola, kAlameM bakarIkA dUdha / isake sevana kAlameM snigdha zAka ( nADIkA zAka ) kunTarU, kakar3I, haraaura vRSya bhojana karanA cAhiye / isake sevanase prakArakI dAla / zIghra hI agni dIpta hotI aura bhasmaka roga naSTa ho cAhe parvata apane sthAnase hila jAeM, pRthvI jAtA hai / yaha loha vAta pitta, kuSTha, viSamajvara, ulaTa jAya, evaM candra aura tArAgaNa gira par3eM gulma, netraroga, pANDuroga, nidrA (adhika nidrA) parantu yaha loha (arzameM) kabhI niSphala nahIM Alasya, aruci, zUla, pariNAma zUla, prameha, apa hotaa| bAhuka, zotha, vizeSataH raktasrAva aura arza tathA jo loga brahma ghAto, kRtaghna, kUra, asatyabali palitako naSTa karatA hai| vaktA aura guru nindaka hoM unheM yaha auSadha na yaha bala varddhaka, vRhaNa, kAntivarddhaka, svara- denI cAhiye / zodhaka, zarIrako laghu karane vAlA evaM Arogya, yadi. loha sevanase koI vikAra utpanna ho puSTi, Ayu, rUpa, bala aura teja varddhaka tathA / ya rUpa. bala aura teja vardaka tathA jAya to cAyabiDaMgake cUrNako agastike rasameM ghoTa putrotpAdanakI zakti dene vAlA hai| kara use dhUpameM garama karake cATanA cAhiye / jisa | prakAra agnise jamA huvA navanIta pighala jAtA hai ___ isake sevanase arza isa prakAra naSTa ho jAtI | usI prakAra isase samasta lohavikAra naSTa ho hai jisa prakAra agnise ruIkA Dhera / isake jAte haiN| arzanAzaka guNakI parIkSA sahasroM bAra ho yadi samaya para mala pravRtti ho, peTa halkA cukI hai| ho, aura DakAra zuddha Ave to samajhanA cAhiye ki yadi rogI sukumAra, nirbala aura madya sevI lohakA ThIka ThIka pAcana huvA hai / For Private And Personal Use Only
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [ zakArAdi yadi loha sevanase ajIrNa ho jAya aura zala | kvAthako 1-1 bhAvanA de kara 2-2 rattIkI ho to bAyabiDaMgakA cUrNa agastike rasameM milA goliyAM banA leN| kara cATanA caahiye| / inameMse eka eka golI mandASNa jalake sAtha yadi isase atisAra ho jAya to ( ati- sevana karanese phuphphusa roga, hRdaya roga, jIrNajvara, sAra nAzaka auSadhese siddha ) godugdha ( yA 20 prakArake ghora prameha, kAsa, zvAsa, AmavAta bakarIkA dUdha) pIno caahiye| aura bhayaMkara grahaNI rAgakA nAza hAtA hai / isakI 12 rattIse adhika mAtrA bhayadAyaka ___ (7528) zaGkagarbhapoTalIrasaH (1) hotI hai ataH isase adhika mAtrA kabhI na denI (zaGkhanAbhirasaH) caahiye| (ra. rA. su. ; ra. ra. ; vR. ni. ra. ; ra. kA. (7527) zaGkaravaTI dhe. / rAjaya.) ( bhai. ra. / hRdrogA.) | zahanAbhigavAM kSIra: pepayenniSkapoDazaH / tena mUpA prakarttavyA tanmadhye bhasmamUtakam / / rasasya bhAgAzcatvAro baleraSTau tathA mtaaH| niSkAI gandhakAtrINi cUrNIkRtya vinikssipet| yo lauhasya nAgasya dvAvityekatra mardayet // rudhvA tadveSTayedvastrairmRttikA lepayebahiH / / bhAvayet kAkamAcyAzca citrakasyAkasya c| zoyaM gajapuTe pAcyaM mRSayA saha cUrNayeta / svarasena jayantyAzca vAsAyA bilvpaarthyoH|| madhukRSNAnupAnena guJjAmekAM pradApayet / / tato guJjAdvayamitAM vidadhyAt vaTikAM bhiSak / yakSmaroga nihantyAzu mRgAGkarasavadhruvam // ekaikA dApayedAsAmISaduSNena vAriNA // 16 niSka zaMkhanAbhiko godugdhameM pIsa kara jayediyaM phuphphusajAn rogAna hRdayasambhavAn / usakI mUSA banAveM aura AdhA niSka pAradabhasma jIrNajvaraM tathA ghoraM pramehAnapi viMzatim // tathA 3 niSka zuddha gaMdhakako ekatra kharala karake kAsazvAsAmavAtAMzca grahaNImapi dustarAm / / usa mUSAmeM DAla kara usake mukhako acchI taraha baDo zrIzaGkaramoktA balapuSTivivarddhinI // banda kara deM aura use kapar3e meM lapeTa kara Upara zuddha pArada cAra bhAga, zuddha gaMdhaka 8 bhAga, ( AdhA aMgula moTA ) miTTIkA lepa kara deN| loha bhasma 3 bhAga aura sIsA bhasma 1 bhAga le tadanantara use sukhA kara gajapuTa meM pakAveM aura kara prathama pAre gandhakakI kajjalI banAveM aura phira svAMga zItala hone para nikAla kara zaMkhako mUSA samasta auSadheko ekatra milA kara makoyake rasa | sameta kharala karake surakSita rkkheN| cIteke rasa yA kAtha, adarakake rasa, jyntiike| mAtrA-1 rattI / rasa, bAsAke rasa, belapatrake rasa aura arjunake anupAna-pIpalakA cUrNa aura zahada / For Private And Personal Use Only
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasamakaraNam paJcayo bhAgaH yaha ' mRgAGka rasa ' ke samAna kSaya rogako hiGgu trikaTukaM caiva sarvamekatra cUrNayet / zIghra ho naSTa kara detA hai| AmavAtaM yakRcchUlaM pariNAmasamudbhavam / zAgarbhapoTalIrasaH (2) annadravakRtaM zUlaM zUlazcaiva tridoSajam // "zApoTalI" (1) dekhiye| zaMkha bhasma, seMdhA namaka, kAlA namaka, sAmudra zAcUDarasaH lavaNa, viDalavaNa, udbhida lavaNa, javAkhAra, suhAgA, jAyaphala, soyA, ajavAyana, bhunI huI hIMga, soMTha, zaGkhacUlarasaH dekhiye| mirca aura pIpala; inakA samAna bhAga cUrNa lekara (7529) zaGkhacUlarasaH | sabako ekatra kharala kreN| (ra. caM.; yo. ra.; ra. rA. su. / hikA.) isake sevanase AmavAta, yakRcchUla, pariNAma rasAnahemabhasmAni vaikrAntaM sarvatulyakam / | zUla, annadravazUla aura tridoSaja zUla naSTa hotA hai| saH paJcaguNaM zakacUrNa zuSka vimardayet // ( mAtrA-1 mASA) lehayenmadhunA mASacatuSkaM sAnupAnakam / (7531) zaGkhacUrNam (2) hikAM pazcavidhAM hanti mumUrSorapi tatkSaNAt // (zambUkacUrNam) pAradabhasma 1 bhAga, abhrakabhasma 1 bhAga, ! ' (bR. mA. / zUlA.; ga. ni. / zUlA. 23; va. se.; svarNa bhasma 1 bhAga, vaikrAnta bhasma 3 bhAga aura / ra.ra. ve. ra. / zUlA., yo. ci. ma. / a. 2; zaMkhabhasma 30 bhAga lekara sabako ekatra milAkara ra hA. saM. sthA. 3 . 7: 7. yo. t.| kharala kreN| __ta. 94) mAtrA-mAze / (vyavahArika mAtrA-4 rattI) zaGkhacUrNa' salavaNaM sahicyopasaMyutam / ___ ise zahadake sAtha denese mumUryukI hicakI bhI uSNodakena tatpItaM zUlaM hanti tridoSaNam // tatkAla naSTa ho jAtI hai| yaha pAMcoM prakArako zaMkha bhasma, seMdhA namaka, bhunI huI hIMga, soMTha, hicakIko naSTa karatA hai| __mirca aura pIpala; sabake samAna bhAga cUrNako ekatra (7530) zAcUrNam (1) milAkara kharala kareM / (bhai. ra. / zUlA. ; rase. sA. saM. ; ra. 5.: dhanva: ise uSNa jalake sAtha sevana karanese tridoSaja ra. rA. su. / shuulaa.|) / zUla naSTa hotA hai| pApUrNa palaJcaiva pazcaiSa lavaNAni ca / (maatraa-1-1|| mAzA / ) kSAraTAGgaNakaM jAtI zatapuSpA yamAnikA // 1 zava kSAramiti pAThAntarama For Private And Personal Use Only
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bheSajya-palAkaraH [prakArAdi (7532) zAdrAvakaH (1) zaMkhacUrNa milAkara sabako AtazI zIzImeM bharakara ( bhai. ra. / udararo.. yo. t.| ta. 24: vR. yo. vAruNiyantradvArA arpha khIMca leM / t.| ta. 71, ra. kA. dhe.| udararo.; . isameM kaur3I aura zaMkha DAlanese ve gala dhanva. / udararo.) jAte haiN| arkaH snuhI tathA cizcA tilAragvadhacitrakam / yaha udara rogoMko naSTa karatA hai| apAmArgabhasma samaM vastrapUtaM jalaM haret // ( mAtrA-8-10 bUda ) mRba minA pacettattu yAvallavaNatAGgatam / (ise 4 gune pAnImeM milAkara isa prakAra pInA lavaNena samau grAhyau dvau kSArau TANaM tathA // cAhiye ki dAMtoMko na lage; nahIM to dAMta kharAba samudraphenaM godantaM kAzIzaM sorakaM tthaa|| ho jaayNge|) dviguNaM pazcalavaNaM mAtuluGgarasena ca // kAcakUpyAntu saplAI vAsayedamlayogataH / (7533) zahadrAvaH (2) (amRtArNayo rasaH) zaGkhacUrNapalaM dattvA vAruNIyantramuddharet / / (vR. yo. ta. / ta. 71) sarvadhAtana harecchIghraM vraattiishnkaadikaan| cizvAyatyasmuhImuSkApAmArgAsya bhasmataH // rogANAsudarAdInAM sagho nAzakaraH prH|| pRthaksamaddhareyuktyA lavaNAni bhissgvrH| TaGkaNaM ca yavakSAraM svarjikAM lavaNAni ca / Aka, snuhI (seMDa-thUhara ), imalI, tila, rAmaThaM tAlakaM caiva loNAraM navasAgaram / amalatAsakI chAla, cItA aura apAmArga inakI somakSAraM ca godantAM tApyaM gandhaka rajaH // rAkha samAna bhAga lekara sabako ekatra milAkara viDaM samudraphenaM ca saurASTrI sorakaM viSama / 21 gune pAnImeM milA leM aura kSAra banAnekI zaGkhacUrNa zaGkhanAbhicUrNa pASANa rajaH // vidhike anusAra svaccha pAnI nitAra leN| (bhA. bhai. manaHzilAM ca kAsIsaM samametattu kArayet / ra. prathama bhAgakA pariziSTa dekhiye / ) tadanantara use amlavetasajadrAvairAtape bhAvayedinam / / mandAgni para pakAkara kSAra banAveM / saptadhA tadabhAve tu jambIrAmlena ttridhaa| yaha kSAra eka bhAga, tathA sajjIkhAra, javA- atizuSkamidaM kAcakUpikAjaThare kSipet // khAra, suhAgA, samudraphena, gAyakA dAMta, kasIsa | kUpIdvayaM niyojyAnyadvAruNIyantramAcaret / aura sorA 1-1 bhAga evaM pAMcoM namaka 2 bhAga tattejastu tato grAhyaM bhipajA gurumArgataH / / lekara sabako bijau reke rasameM kharala karake kAMcakI kAcapAtre kSipedetadiSTamantrAbhimantritam / zIzI meM bharadeM aura usameM vijau rekA rasa DAlakara gumekaM paNekhaNDena gunAdvayamathApi vA // rkhdeN| phira sAta dina pazcAt usameM 1 bhAga / makSayedaya vA dehabalAgnyucitamAtrayA // For Private And Personal Use Only
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasamakaraNam ] paJcamo bhAgaH 97 - - kAsavAsaM kSayAjINa grahaNImudarANi ca // milA kara vAruNI yantra banAveM tathA yathA vidhi gulmArocakamandAni plIhakacchapikAkRmIn / arka khIMca leM / arzIzmarImUtrakRcchamUtrAghAtAMca pANDutAm // mAtrA-1 yo 2 rttii| AmavAtaM ca kuSThAni pakSAghAtAdikAgadAn / / ise pAnameM lagAkara khAnA cAhiye / azIti saMkhyAnvAtotthAleSmotyAnvi isake sevanase kAsa, zvAsa, kSaya, ajIrNa, zati tathA // grahaNI roga, udara roga, gulma, aruci, agnimAMdya, zUlAni zoSAnyakSmANamajIrNAni nihanti ca / plIhAvRddhi, kRmi roga, azmari, mUtrakRccha, mUtrAghAta, bhuktvA tu kaNThaparyantaM rasaM guonmitaM lihet // | pANDu, AmavAta, kuSTha, pakSAghAtAdi vAtaja roga, bhasmIbhavati tadabhuktaM punarbhojanamicchati / / kaphaja roga, zUla, zoSa, aura ajIrNa Adi roga yAmArthAvAvayatyeva zaGkhadhAtvamavajrakam // naSTa hote haiM / mAMse dattvA''tape sthApyaM mAMsa dravati ttkssnnaat|| kaNTha paryanta bhojana karake 1 rattI yaha rasa imalIkA khAra, azvattha* ( pIpala vRkSa ) kA khA liyA jAya to vaha saba paca jAtA hai aura kSAra, snuhI (sehuMDa) kA kSAra, muSkaka (mokhA vRkSa) | punaH bhUkha lagatI hai| kA kSAra, apAmArgakA kSAra, AkakA kSAra, suhAgA, ____ yaha rasa Adhe paharameM zaMkha, dhAtu aura hIreko javAkhAra, sajjIkhAra, pAMco namaka, hoMga, zuddha galA detA hai / haratAla, loNAra (sAmudra namaka), navasAdara, somakSAra (somala ?), godantIharatAla, sonAmakkhI, yadi ise mAMsa para DAla kara dhUpameM rakha diyA zud gaMdhaka, viDa namaka, samudraphena, saurASTrI | jAya to mAMsa pighala jAtA hai / ( soraThI mATI yA phiTakI ), zorA, zuddha bachanAga, (7534)zakhadrAvaH (4) zaMkhacUrNa, zaMkhanAbhi--cUrNa, pattharakA cUnA, mana- (vaidyAmRta. / alaMkA. 2) sila aura kasIsa; inakA cUrNa samAna bhAga le kara arkasnuksAtalAcizcApalAzakadalItilAH / sabako sAta dina taka amlavetake rasakI dhUpameM apAmArgoM muSkakazca kapardaH zaGkha eva ca // bhAvanA deN| yadi amlavetakA rasa na mile to 21 / eteSAM bhUtimAkSAraH pAradaH paTapaJcakam / dina taka jambIrI nIbUke rasakI bhAvanA deM / / | pazcakSArAH samaM sarva vibhAgo gandhakaH smRtH|| tadanaMtara use atyanta zuSka karake kAcakI AtazI | bhUrasA caiva sorA ca kaasiisnnvsaadrH| zIzImeM bhara deM aura usakA mukha dUsarI zIzIse / etaccatuSTayaM sarvairauSadhaistulyabhAgikam // .. ___ * pIpalavRkSake sthAnameM pAThAntarake anusAra | sarveSAM kajaliM kRtvA nimbunIreNa mardayet / amalatAsa hai| pradadhAnnalikAyantre vahni yAmacatuSTayam // 13 For Private And Personal Use Only
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir % 3D bhArata-bhaiSajya ratnAkaraH [zakArAdi datvA dravaM tu gRhNIyAtsUtikAdravakArakam / / | etatsarvaM samAloDaya bhAvyaM jambIranIrataH / ekavallaM dvivallaM vA dadyAnnalikayA rasam // sarandhe nalikAyantre yAmayugmaM vipAcayet // gulmAHplIhamukhyAnAM rogANAmantaka:param / zahadrAvo bhavedeSa sarvadoSanikRntanaH / zakadravaraso kheSAkRtakarmA na saMzayaH // lohapASANazakAnAM drAvakoyaM na saMzayaH // AkakA kSAra, snuhI (sehuMDa-seMDa) kA kSAra, pAMcoM namaka, javAkhAra, sajjIkhAra aura sAtalAkAkSAra,imalIkAkhAra, palAzakSAra,kelekA kSAra, suhAgA 5-5 bhAga; kasIsa, suhAgA, nIlAthothA, tilakA kSAre, apAmArgakA kSAra, muSkaka (mokhAvRkSa) | gandhaka, nIbUkA rasa, tilakA kSAra aura apAmArgakA kA kSAra, kaur3IbhasmakA kSAra, zaMkhabhasmakA kSAra, / kSAra 1-4 bhAga; tathA nausAdara, phiTakI aura pArada,pAMcoM namaka, javAkhAra, sajjIkhAra, palAzakSAra, sanjI 2-2 bhAga lekara sabako ekatra kharala karake tilakSAra aura muSkakakSAra 1-1 bhAga, zuddha gaMdhaka | jambIrI nIbUke rasameM ghoTeM aura phira bhavake 3 bhAga tathA bhUrasA (8), sorA, kasIsa aura nausA- (nalikAyAtra)se arka khIMca leN| do paharakI agni dara 6-6 / bhAga lekara prathama pAre gandhakakI | denese sampUrNa arka nikala AyegA / kajjalI banAveM aura phira usameM anya auSadhe | ..yaha samasta ajIrNa vikAroMko naSTa karatA hai| milAkara sabako acchI taraha kharala kareM / tadanantara | isameM loha, patthara aura zaMkha gala jAtA hai / use nIbUke rasameM ghoTakara nalikAyantra (bhabhake) se (mAtrA-3-4 bUMda / pAnImeM DAlakara arka khIMceM / 4 paharameM arka nikala aayegaa| pInA caahiye|) . mAtrA-3 se 6 rattI tk| (7536)zakhadrAva: (6) . ise (pAnI meM milAkara) kAMcakI nalIse pilAnA (yo. ci. ma. / a. 9) cAhiye ki jisase dAMtoMko na lage / sphaTikA ca yavakSAraM sorotha navasAdaram / isake sevanase gulma, arza aura plIhAdi roga samabhAgairimAbhizca zaGkhadrAvo raso mataH // naSTa hote haiN| kAcakUpI dvayaM nItvA datvA karpaTamRttikA / (7535)zakkhadrAvaH (5) ekasya vivaraM kRtvA bhitvA dhAnyAH sdaussdhiiH| gajakumbhAsya yantreNa culyAM ca khrpropri| (vR. ni. ra. / ajIrNA.) dhRtvA datvA ca mandAgni tasaM kAcabhAjane // lavaNAni tathA kSArA: pratyekaM pnycbhaagikaa| | gRhItvA sthApayetsamyak gRhiNIyaM zubhe dine| kAsIsaM TaGkaNaM tutyaM gandhakaM nimbukadravam / / zakhadrAveti tanmadhye zakhadrAvastatomataH // tilApAmArgajaM kSAraM pratyekaM vedbhaagikm| / kumbhakena pramuzceta jihAgre taalukopri| navasAgara saurASTrI sarjikA netrabhAgikA // dantAH patanti lagnesmin zeSarogasya kA kthaa|| For Private And Personal Use Only
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasamakaraNam paJcamo bhAgaH akhilodararogANAM nihanyAt gulmakasya ca / culyAM prarohayetatta jvAlayekhadirendhanaiH / kAlikaM plIhaka hanti hRdrogaM grahaNIyakRta // drAvitaM tatsamAdAya tejorUpaM jalaprabham / / UrdhakAsaM karpha vAsaM AmavAtaM vinAzayet / drAvayedakhilAn dhAtUna varATAMzca na saMzayaH / kAnti nIrogatAM puSTiM jaTharAgnavivarddhanam // zAvaraso nAma gulmodaraharaH paraH // phaTakI, javAkhara, zorA aura nausAdAra samAna | seMdhAnamaka, javAkhAra aura nausAdAra, 10-10 bhAga lekara sabako ekatra kharala karake kaparamiTTI kI tole, zorA 20 tole, phiTako 5 tole aura huI AtazI zIzI meM bhareM aura usameM eka kAMcako kasIsa 2 // tole lekara sabako AtazI zIzIyoMke nalI lagAkara usakA dUsarA sirA anya zIzI meM nalikAyantrameM DAlakara cUlhe para car3hAveM aura nIce lagAdeM tathA auSadhavAlI zIzIko miTTIkI nAMdameM khairakI lakar3iyoMkI Aga jalAveM / isase jo arka rakhakara cUlhe para car3hA deM aura nIce dhImI Aga nikale use zIzImeM bharakara rakSita rakkheM / jalAveM / dUsarI zIzImeM jo rasa ekatrita ho use / isameM samasta dhAtu aura kaur3I gala jAtI haiN| surakSita rkheN| isake sevanase gulmodara naSTa hotA hai / yaha zaMkhako dravita kara detA hai isIse ise (mAtrA-3-4 bUda / pAnImeM DAlakara zaMkhadAva kahate haiM / yadi yaha dAMtoMko laga jAya to dAMta gira jAte haiN| (7538) zaGkhadrAvaH (8) ___isake sevanase gulma, plIhA, yakRdAdi sampUrNa (vai. ra. / zUlA.) udara roga, hRdroga, grahaNI, UrvakAsa, kapha, zvAsa kAsIsAtpalaSaTkampakacatubilvavicUrNakSipetkRpya aura AmavAtakA nAza hokara kAnti, Arogya, kAcabhavA dvayostu nalikA prottottarAmityubhe / puSTi aura jaTharAgnikI vRddhi hotI hai| vinyasya jvalane yaduva'nalikATa kAtravettatsphuTa mAtrA-5-6 bUda thor3e pAnImeM cilAkara | zaGkhadrAva iti smRtaMjalamidaM vallonmitaM srpissaa|| sevana karanA cAhiye / ) liptAgre rasanAM vidhAya nalikAyantre grasenaspRze dantai retadudagrazUlavividhaH pliihaadidussttodrii| (7537)zavadrAvaH (7) | gulmI tUNiyugordhvavAtagudajAjIrNAnalApAyayukta ( vR. ni. ra.; yo. ra. / gulmA. ) syAdetasya niSevaNAdacirato naiSAM punrbhaajnm|| saindhavaM ca yavakSAraM navyasAraM nathaiva ca / ___ kasosa 30 tole aura suhAgA 20 tole pratyeka dvipalaM grAhya surAkSAraM catuSpalam // lekara donoMkA cUrNa karake sAMcake nalikAyantrameM phaTakI palamekaM ca palAdha kAsisaM tathA / DAlakara arka khiiNceN| savemekatra saMyojyaM umasyantramadhyage / / mAtrA-3 rttii| For Private And Personal Use Only
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org 100 [zakArAdi / ise khAne se pUrva jihnAko ghI lagAlenA cAhiye, tathA davA kAcakI nalIse isa prakAra kaNThameM DAlanI cAhiye ki jisase vaha dAMtoMko na lage / zaGkhacUrNa yavakSAraM sarjikAkSAraTaGgaNam / samaJca paJcalavaNaM sphaTikArI nRsAdaraH // kAcayAM tataH kSiptvA vAruNIyantramuddharet / yAmArddha drAvayatyeSa zaGkhazuktivarADhakAn // azIsi nAzayet SaT ca mUtrakRcchrAzmarIM tathA / udarASTravidhaM hanti gulmaplIhodarANi ca // ajIrNa nAzayecchIghraM grahaNIzca vizucikApa / bhuktazeSe ca bhoktavyo bindumAtro rasottamaH // kSaNamAtrAdbhavedbhasma punarbhojanamicchati / pratyahaM bhojanAnte ca saMsevyo'yaM rasottamaH // na rujAyAM bhayaM kApi satyaM satyaM vadAmyaham | na deyaM yasya kasyApi sadA gopyazca kArayet // rasaH zaGkhadravo nAma vaidyAnAmupakArakaH // bhArata-bhaiSajya - - isake sevanase tIvra zUla, plIhA, gulma, tUNI, pratUNI, Urdhva vAta, arza, ajIrNa aura agnimAMdyakA nAza hotA hai / (7539) zaGkhadrAva: ( 9 ) ( va. se. / udarA. ) svarjika ca yavakSAraH kAsIsaM TaGkarNaM tathA / saurAhaM saindhavazcaiva sphaTikaM navasArakam // sarvamekatra karttavyaM sUkSmacUrNantu kArayet / kUpimadhye kSipettantu drAvayedvAvayantrake // gulmaM plIhAMstathAnAhaM rogAnsarvodarAMstathA / azasi grahaNIdoSaM bhagandaravaNAni ca // nAzayennAtra sandeho nAnyathA zaGkaro bravIt // saJjI, javAkhAra, kasIsa, suhAgA, sorA, sevA namaka, phiTakarI, aura nausAdara samAna bhAga lekara sabako ekatra tarala karake AtazI zIzI meM bhareM aura nalikAyantra ( bhapake) se arka khIMca leN| isake sevana se gulma, plIhA, AnAha, samasta udara roga, arza, grahaNI, bhagandara aura vraNakA nAza hotA hai| (7540 ) zaGkhadrAvako rasaH ( bhai. ra.; dhanva. / plIhaya . ) yoginIbhairavAbhyAJca balimAdau pradApayet / pazcAntrazca kartavyamevamAha paramezvarI // rasaH zaGkhadravo nAma zambhudevena bhASitaH / guhyAdguhyatamaM guhyamidAnIM kathyate mayA / / - ratnAkaraH Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zaMkhadrAvaka rasakA AviSkAra zambhu mahAdevane kiyA thA / ise banAne se pahile yoginI aura bhairavako balI denI cAhiye / yaha eka atyanta gupta prayoga hai jo Aja prakaTa kiyA jAtA hai / zaMkhacUrNa, javAkhAra, saJjIkhAra, suhAgA, pAMcoM namaka, phaTakI aura nausAdAra samAna bhAga lekara sabako AtazI zIzI meM bharakara vAruNIyantrakI vidhi arka khIMca leN| yaha rasa zaMkha, sIpa aura kaur3Iko Adhe pahara meM galA detA hai / isake sevana se arza, mUtrakRcchra, azmarI, ATha prakAra ke udara roga, gulma, plIhA, ajIrNa, grahaNI roga aura visUcikAkA nAza hotA hai / bhojanoparAnta isakI eka bUMda khA lenese AhAra turanta paca kara puna: bhUkha laga AtI hai| For Private And Personal Use Only
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] paJcamo bhAgaH ise bhojanake uparAnta ( pAnImeM DAlakara ) / noTa-auSadha vAlI kUpI tathA dUsarI sevana karanA cAhiye / kAMcakrI zIzI para sAta kaparamiTTI kara denI (mAtrA-1-2 bUda) caahiye| (7541) zaGkhadrAvarasaH mAtrA-4 mAzA / (vyavahArika mAtrA(ra. saM. ka. / ullA . 4) 8-10 bUMda) phirI sAdaraM soraM trayamekatra cUrNayet / ise isa prakAra pInA cAhiye ki dAMtoMko takSipenmRNmaye kUpe nAlahastamite dRDhe // na lage / sarandhrodarakAcotthe kUpe tatsanniyojayet / / isake sevanase gulma, yakRta, plIhA, pranthi saptadhA veSTayetpazcAtkUpako vastramRtsnayA | aura zUlakA nAza hotA tathA bala puSTi kI vRddhi kharpare vAlukApUNe tiryagauSadhakUpakam / . hotI hai / evaM bhojana zIghra paca jAtA hai| ardha yantre nidhAyAtha zrIguroH sNpdaaytH|| isameM kaur3I, loha aura zaMkha DAla denese ve adhomukhaM, dvitIyaM tu sthApyaM culle praangmukhe| gala jAte haiN| adhaH prajvAlayedagniM haThAyAvadrasaH savet // dhArayetkAcaje pAtre zaGkhadrAvaM rasAyanam / zahadrAvarasaH zANaika sevayetpazcAdantasparzavivarjitam // pra. 5698 mahAdrAvakam dekhiye / gulmodarayakRplIha vidradhigranthizUlanut / zaGkhadrAvarasaH (mahA) balapuSTiprado hyeSa bhuktaM jArayate kSaNAt // pra. saM. 5699 mahAdAvakarasaH dekhiye / vilokyatAmaho lokA rasamAhAtmyamadbhatam / (7542) zaGkhanAbhicUrNam kapardakAmbulohAni yasmin kSipte galanti hi // ( vR. yo. t.| taM. 105; yo. ra. ; va. phiTakarI, nausAdara aura zorA samAna bhAga lekara sabako ekatra pIsa leM aura ekamiTTIko kUpI se. / udarA.) meM bharadeM / isa kUpImeM 1 nAla lagAdeM aura cUlhe rasena jambIraphalasya zaGkhapara retImeM bharI huI hAMDI rakha kara usameM yaha kUpI | nAbhirajaH pItamavazyameva / tirachI karake rakha deN| kUpokA AdhA bhAga retake karSapramANe zamayedazeSa bhItara dabA denA caahiye| evaM nAlakA dUsarA sirA plIhAmayaM kUrmasamAnamAzu // dUsarI kAMcakI zIzIke mukhameM lagAde aura cUlhe meM zaMkhanAbhike 1 / tolA cUrNako jambIrI bhagni jlaaveN| nIbUke rasake sAtha sevana karanese atyanta pravRddha isase jo arka nikale use surakSita | plIhA bhI ThIka ho jAtI hai| rkheN| ( vyavahArika mAtrA-1 mAzA / ) For Private And Personal Use Only
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [zakArAdi 3 zaGkhanAbhirasaH AmajvarAtisAre ca zvAse kAse tathaiva ca / zaGkhagarbhapoTalIrasaH pra. saM. 7528 zleSmapittAmavAteSu mandAnau grahaNISu ca // dekhiye / aSTAdazaprameheSu jINe jIrNabaleSu ca / dvAtriMzanmariceH sAkaM saMvRtaM valupazcakam // (7543) zaGkhapoTalIrasaH (1) / sarvarogeSu dAtavyaM maricyAjyaM vinA jvre| ( bhA. pra. ma. khaM. 2 / pravAhikA. ; ra. ci. zAlayo dadhidugdhAdi bhojanaM madhuraM hitam // m.| sta. 7) kadamlakSAratalAghAndUrataH parivarjayet / pratyeka dazagayANAH shuddhmRtkgndhyoH| vidhinA'nena kartavyo raso'sau zaGkhapoTalI // vizati tridinaM khalve piSTavA kuryAcca kajalIm / / krameNa vinivartante proktarogA na saMzayaH // pavAdakasya dugdhena piSThA tAM kajjalI vyhm| dasa dasa bhAga zuddha pAre aura gandhakako tato patrasya dugdhena piSTvA tAM kajalI vyaham // 3 dina kharala karake kajalI banAveM / tadanantara ArdrakaM citrakaM zveta niHsahAyazca mardayet / / use 3-3 dina Akake dUdha, sehuMDa (dhUhara) ke peSayettadrasairevaM kajjalI tAM dinatrayam // dUdha tathA adraka, sapheda cIte aura amarabelake pItAnAca kapardInAM cUrNa gdhaannviNshtiH| rasameM kramazaH kharala kreN| viMzatiH zaMkhacUrNasya catvAriMzaca mizritam // tatpazcAt 20-20 bhAga pIlI kaur3I aura tridinaM mardayetkhalve pUrvoktena krameNa ca / / zaMkhake cUrNako ekatra milA kara 3-3 dina Apha dhyahamarkasya dugdhena bajIdugdhena ca vyaham / / aura thUharake dUdhameM kharala kareM aura usameM uparokta tanmadhye kajjalI kSiptvA citrakArasena tu / kajalI milA kara sabako cIteke kAtha aura adarakake rasameM kharala karake berake samAna goliyAM khalve piSvA dvayoH kAryA guTayo bdrsmmitaaH|| banA leN| isake pazcAta una goliyoMko cUnA liptvA dagdhAzmacUrNena pakakuharikAntaram / putI huI miTTIkI pakkI kulhiyA (kulhar3a) meM rakha pakSipya guTikAstatra cUrNaliptapidhAnakam / / kara usa para cUnA putA huvA DhakanA Dhaka deM aura dattvA vastraM mRdA liptvA gata hastapramANakam / kaparamiTTI karake sukhA leM / tadanantara bhUmimeM 1 tadrbha kuDarI muktvA puTo deyazca shaannkaiH|| hAtha gaharA gar3hA khoda kara usameM isa kulhar3ako pazcAcitrakanIreNa svAMgazItaJca peSayet / / rakha kara arane kaNDekI puTa deN| gaTikAM pUrvarItyaiva kRtvA deyaH punaH puTaH // jaba kulhar3a svAMgazItala ho jAya to usameMse dagdhAnAM guTikAnAzca cUrNa kRtvAtha kUpake / goliyoMko nikAla kara cIteke kAthameM kharala kSepyaM caivaM hi niSpano raso'yaM shNkhpottlii|| kareM aura punaH goliyAM banA kara uparokta vidhise For Private And Personal Use Only
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasapakaraNam ] paJcamo bhAga: cUnA pute huve ku-har3ameM banda karake puTa deM evaM | prathama pAre gaMdhakakI kajjalI banAveM aura phira svAMga zItala hone para nikAla kara pIsa kara sura- | usameM anya oSadhiyoMkA cUrNa milA kara kharala kSita rakkheM / | kara leN| ___ inake sevanase AmAtisAra, jvarAtisAra, / mAtrA-4 mAze / (vya. mA.-1 maashaa|) zvAsa, kAsa, kapha, pitta, AmavAta, agnimAMdya, ise dhImeM milA kara sevana karanese kSayakA prahaNI roga, 18 prakArake prameha aura nirbalatA nAza hotA hai| Adi rogAMkA nAza hotA hai| mAtrA-15 rattI (vyavahArika mAtrA-2 (7545) zaGkhabhAskararasaH 3 rattI / ) (2. saM. ka. / ullA. 4 ; ra. kA. dhe. / zUlA.) ...jvarake atirikta anya gomeM ise 32 | dagdhaM zaGkha varATaM ca tulyAkai navanItayuk / kAlI micauke cUrNa aura ghIke sAtha denA | rAdhe bhakSayetsavezUlAtaH zakhabhAskaraH // caahiye| ___ zaMkha bhasma aura kaur3I bhasma 1-1 bhAga - pathya-zAli cAvala, tathA dUdha dahI Adi tathA tAmra bhasma 2 bhAga le kara sabako ekatra madhura AhAra / khala kara leN| apathya-carapare ( mirca Adi) padArtha. mAtrA-4 mAze (vyavahArika mAtrAkhaTAI, kSAre, aura tailAdiko chUnA bhI na 2 ratta cAhiye / ise navanIta (makkhana) ke sAtha sevana kara(7544)zaGkhapoTalIrasaH (2) | nese samasta prakArake zUla naSTa hote haiN| (vR. ni. ra. / kSaya.) (7546) zavamAraNam / ( rase. sA. saM.) rasaM gandhaM kamborbhasitamapi kApardabhasitam marIcaM bhUcandrAmbudhirasasahasrAMzulavikam / | andhamUSAgataM zaGkhaM padamekaM vicakSaNaH / rasAMdhyaMzaM TakaM sakalamapi cUrNIkRtamidaM mASAITaNairmizraM daNDayantreNa mArayet // kramAcAvanniSkaM ghRtasahitamayAtkSayaharam // | zaGkhaH sarvarujAM hanti vizeSAdudarAmayam / zuddha pArada 1 bhAga, zuddha gaMdhaka 1 bhAga, | zUlAmlapittaviSTambhamehahRdvahidIpanaH // zaMkha bhasma 4 bhAga, kaur3I bhasma 6 bhAga, kAlI 24 bhAga zaMkhameM 1 bhAga suhAgA milA kara mirca 12 bhAga aura suhAgA cauthAI bhAga le kara ! sabako andhamUSAmeM banda karake gajapuTameM pakAveM / For Private And Personal Use Only
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org - bhaiSajya ratnAkaraH 104 jaba puTa svAMgazItala ho jAya to zaMkhako nikAla kara pIsa leM / bhArata zaMkha udara roga, zUla, amlapitta, viSTambha, prameha aura hRdrogako naSTa karatA tathA abhikI vRddhi karatA hai / (7547) zaGkhayoga: ( vai. ma. ra. / paTa. 11 ) zaGkhaM vighRSya sahasA prAtaH pItaM ca saptAhAt / apaharati kAmalAti bANo rAmasya tATakAM bhImAm // zaMkhako pAnI ke sAtha ghisa kara sAta dina taka prAtaHkAla pInese kAmalAkA nAza ho jAtA hai / (7548) zaGkhavaTI (1) (vRhad) ( ra. rA. su. ; ra. kA. ghe. ; bhA. pra. ma. khaM. 2 / ajIrNA. ) Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ zakArAdi granthikaM citrakaM cApi yavAnIjIrakaM tathA / jAtIphalaM labaGgaM ca pRthakarSadvayonmitam // raso gandho viSaM cApi TaGkaNaM ca manaHzilA / etAni karSamAtrANi sarva savarNya mizrayet // sarAvArddhana cukreNa sannIya vaTikAM caret / mAsapramANA sA vaidyairbrahacchaDUkhavaTI smRtA // sarvAjIrNa prazamanI sarvazUlanivAriNI / viSUcyalasakAdInAM sadyo bhavati nAzinI // snuhI ( thUhara ) kA kSAra, AkakA kSAra, imalIkA kSAra, apAmArgakA kSAra, kelekA kSAra, tilakA kSAra, palAzakSAra aura pAMco namaka 1 - 1 pala (5-5 tole); sajjIkhAra, javAkhAra aura suhAgA samAna bhAga mizrita 5 toLe le kara sabakA bArIka cUrNa banAveM aura use 1 sera (80 tole ) nIbU ke rasa meM milA deM / tadanantara usameM 5 tole zaMkhako tapA tapA kara sAta bAra bujhAveM jisase usakI bhasma ho jAya / tatpazcAt usameM 15 tole soMTha, 10 tole mirca, 5 tole pIpala, 2 // tole bhunI huI hIMga aura 2 || - 2 // tole pIpalAgUla, cItA, ajavAyana, jIrA, jAyaphala aura lauMgakA cUrNa tathA 11 - 1| tolA zudra bachanAga, suhAgekI khIla aura ganasila evaM 11 - 1 | tolA zuddha pArada aura gaMdhakakI kajjalI milA kara ghoTeM aura phira 20 tole cuka DAlakara kharala kareM tathA 1 - 1 mAzekI goliyAM banA leM / snugarkacizcA'pAmArgarambhA tilplaashjaan| aria bhiSagAdadyAtmatyekaM palamAtrayA || lavaNAni pRthak paJca prAyANi palamAtrayA / sarjikAca yavakSAraM TaGkaNaM tritayaM palam || sa trayodazapalaM sUkSmaM cUrNa vidhAya tu / nimbUphalara se prasthasammite tatparikSipet // tatra zaGkhasya zakalaM palaM vahnau pratApya tu / vArAnnirvApayetsapta sarva dravati tadyathA // nAgaraM tripalaM grAhyaM maricaM ca paladvayam / pippalI palamAnA syAtpalArddha bhraSTahiGgukam || alasakAdi rogoM kA nAza hotA hai / inake sevana se ajIrNa, zUla, visUcikA aura For Private And Personal Use Only
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasapakaraNam ] pazcamo bhAgaH - (7549)zasavaTI (2) ciznAzaGkhacaturguNaM rasabare limpAkajAte kRtam / (vR. yo. ta. / ta. 71) bArambAramidaM supAkaracitaM lohaM kSipeddhika zajhaM sAta dinAni nimbukarase nirvApya taptaM pala- bhRSTaM vAsamaM sumarditamidaM gunApramANA bhavet / / dvanda tintiNibhUtikA palamitA sArdai ca sauva- khyAtA zaGkhayaTI mahAmijananI zUlAntakRt calAt pAcanI sindhRtyAcca palaM samudralavaNaM kAcAdiDA kAsazvAsavinAzinI kSayaharI mandAgnisandIpanI caikato gadhANAstrikaTonava dvigaNitA etaddhiyA yojayeta vAtavyAdhimahodarAdizamanI tRssnnaamyocchedinii| aSTau rAmaTha gandhayomilitayogadyANakaH pAradA sarvavyAdhivinAzinI kRmiharI dussttaamydhvNsinii|| ccatvArA'tra viSasya paJca kathitAH kolAsthi javAkhAra, sajjIkhAra, zuddha pArA, zudra gaMdhaka, mAtrA kRtaa| seMdhA namaka, sAMTha, mirca, pIpala aura zuddha bachanAga eSA zaGkhavaTI nihanti pavanaM zUlAnyajIrNAmayaM / (mIThA viSa) eka eka bhAga, imalIkA khAra 4 mandAmitvamarocakaM prazamayenmUtrasya kRcchrANyapi bhAga, tapA tapA kara nIbUke rasameM bAra bAra 10 tole zaMkhako tapA tapA kara bAra bAra bujhA kara bhasma kiyA huvA zaMkha 4 bhAga tathA nIbUke rasameM bujhAveM / jaba usakI bhasma ho jAya uttama loha bhasma, ghomeM bhunI huI hIMga aura baMga to use nIbUke rasameM hI sAta dina taka par3A rahane bhasma 1-1 bhAga le kara prathama pAre gandhakako deM / tadanantara 5 tole imalIkA kSAra, 7 // tole / saMcala (kAlA namaka); 5-5 tole seMdhAnamaka, | kajjalI banAveM aura phira usameM anya auSadhoMkA samudra lavaNa, kAca lavaNa aura biDa lavaNa; cUrNa milA kara sabako (nIbUke rasameM) kharala karake cUNa 3 // -3 // tole seAMTha, mirca aura pIpala; 2 // 2 // 1-1 rattIkI goliyAM banA leN| tole ga aura zuddha gaMdhaka; 2 // tole pArada aura yaha vaTI atyanta agnivarddhaka, zulanAzinI 3 tole 2 // mAzA zuddha bachanAga le kara prathama aura pAcanI hai / isake sevanase kAsa, zvAsa, kSaya, pAre gandhakakI kajjalI banAveM aura phira usameM agnimAMdya, vAtavyAdhi, udaravRddhi, tRSNA aura kRmi anya samasta auSadhe gilAkara sabako nIbUke rasameM Adi aneka roga naSTa hote haiN| ghoTa kara berakI guThalIke sabhAna goliyAM banA leN| (7551)zaGkhavaTI (1) ___inake sevanase zUla, ajIrNa, agnimAMdya, aruci (cizcAzaGkhavaTI) aura mUtrakRcchakA nAza hotA hai| (yo. 2. / gulmA.) __(7550) zajavaTI (3) (bhai. ra. ; rase. sA. saM. ; ra. rA. su. ; cizcAkSAraM snuhIkSAramarkakSAraM palaM palam / ra. kA. dhe. / agnimAMdyA.) dvipalaM zaGkajaM bhasma rAmaThaM ca palArdhakam // dvau kSArau rasagandhako salavaNo vyopaca lavaNAni ca sarvANiM palamAtrANi yojayeta / tulyaM viSaM kSAradvayaM palArdhe ca sarvamekatra yojayet // 14 For Private And Personal Use Only
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org 106 bhArata - maiSajya ratnAkara: TI hamlapittazUlaghnI vahnidIpanI // Ardrakasya rasenaiva pratyekaM dinamarditam / arratoring annkArayedbhiSaka || ekaikaM bhakSayetprAtaH paJcagulmAnvyapohati / sarvaM zulaM nihantyAzu ajIrNa ca viSUcikAm mandAgniM nAzayecchIghraM pazyaM tailAbhlavarjitam / vizvAzaGkhavaTI nAma grahaNI rogahatparA // jambIrakarasairmarthamanalasya dinatrayam / bhRGgarAjasya nirguNDA muNDadyAcaiva pRthak dravaiH / vahnimAndhakRtAn rogAn sAmadoSaM vinAzayet / zuddha pArA aura gandhaka 1 // - 1 // karSa, zuddha mIThA viSa (nAga) 3 karSa (3|| tole), mircakA cUrNa 6 karSa (7|| tole), zaMkha bhasma 6 karSa; seoTha, sajjI, hIMga, pIpala, seMdhAnamaka, saJcala ( kAlA namaka ), biDa namaka aura sAmudra namaka tathA udbhida lavaNa 5-5 karSa (pratyeka 6 / tole) le kara prathama pAre gandhakakI kajalI banAveM aura phira usameM anya auSadheM milA kara sabako nIbUke rasameM ghoTa kara ( 4-4 rattIkI ) goliyAM // banA leN| imalIkA kSAra, snuhI (thUhara ) kA kSAra aura AkakA kSAra 5-5 tole; zaMkha bhasma 10 toke, hIMga 2 // tole, pAMcoM namaka 5-5 tole evaM javAkhAra aura sajjIkhAra 2||2|| tole le kara sabako ekatra milA kara 3 - 3 dina nIbU ke rasa aura cIte kAthameM ghoTeM aura phira 1-1 dina bhaMgare, saMbhAlU, muNDI aura adaraka ke rasameM ghoTakara berakI guThalI ke samAna goliyAM banA 1 inake seghanase pAMca prakArakA gulma, samarata prakArake ajIrNa, zUla, viSUcikA aura abhimAMyakA nAza hotA hai / yaha baTI grahaNI rogameM atyuttama kAma karatI hai / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (7552) zaGkhavaTI (5) 1 ( ra. caM. ; rase. sA. saM. / ajIrNA ) sArddhaM karSaM rasendrasya gandhakasya tathaiva ca / viSaM karSatrayaM dadyAt sarvatulyaM marIcakam // dagdhaza ca tattulyaM paJcakarSANi nAgarAt / Fafter rAmakaNA sindhu sauvarcalaM viDam sAmudramaudbhidaM caiva bhAvayenimbuka dravaiH / | [ zakArAdi inake sevana se grahaNI, amlapitta, zUla, agnihi aura AmakA nAza hotA hai| (7553) zaMkhavaTI (6) / ( ra. kA. ghe. ; yo. ra. / ajIrNA : vR. yo. ta. / ta. 79; yo ta / ta. 24 ) vizvAzvatthasnuhIkSArAdapAmA garkatastathA / kSArANi paJca saMgRhya tato lavaNapaJcakam // saindhavArtha samAdAya sarvametatpaladvayam / karSaM karSe viSaM gandhe rasaM TaGkaNameva ca // isa para taila aura khaTAI rahita pathya denA hiGgupippalizuNThInAM tathA maricajIrayoH / cAhiye / at at karSo pRthakkAryoM tathA dvau zaGkhacUrNataH // phalatrayAcca kaSaikaM dvikarSe tu lavaGgataH / etatsarva samAsAdya lakSNacUrNIkRtaM zubham // mAvayedamlayogena saptadhA ca prayatnataH / rasaH zaGkhavaTI nAmnA sevitaH sarvarogajit // guJjAmAtramidaM khAdedbhaveddIpanapAcanam / ajIrNa vAtasambhUtaM pittazleSmabhavaM tathA // viSUca zulamAnAhaM hanyAdatra na saMzayaH // For Private And Personal Use Only
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org paJcamo bhAgaH rasaprakaraNam ] imalIkA khAra, pIpala vRkSakA kSAra, snuhI ( thUhara ) kA kSAra, apAmArgakA kSAra, AkakA kSAra aura pAMcoM namaka 10 - 10 tole; zuddha bachanAga, zuddha gandhaka, zuddha pArada aura suhAgekI khIla 1 / - 1| tolA evaM hIMga, pIpala, soMTha, kAlI mirca, jIrA aura zaMkha bhasma 2 // - 2 // tole; triphalA 1| tolA aura lauMga 2 // tole le kara prathama pAre gandhakakI kajjalI banAveM aura phira usameM anya auSadhe kA mahIna cUrNa milAkara sabako nIbU ke rasakI sAta bhAvanA deM aura 1-1 rattIkI goliyAM banA leM / " ye goliyA dIpana pAcana haiM tathA vAtaja pittaja aura kaphaja ajIrNa, viSUcikA, zUla aura rairat avasya naSTa karatI haiM / ( 7554) zaGkhavaTI (7) ; ( ra. kA. ghe. ; bhai ra.; rase. sA. saM. ra. caM.; ra. rA. su. / agnimAMdyA. ) dagdhazatasya cUrNa hi tathA lavaNapaJcakam / ciJcikAkSArakaJcaiva kaTukatrayameva ca // tathaiva hi grAhyaM viSagandhakapAradam / erraritr vahnezva kvAthailimpAkajai rasaiH // bhAvayet sarvacUrNa tat amlava gairvizeSataH / yAvadamlatAM yAti guDikAmRta rUpiNI // estafat caitra bhasmakaM ca niyacchati / bhuktvA kaNThantu tasyAnte khAdecca guDikA mimAm / / tatkSaNAjjArayatyAzu sarvAjIrNavinAzinI / baraM gulmaM pANDurogaM kuSThaM zUlaM pramehama || vAtaraktaM mahAzothaM vAtapittakaphAnapi / durnAmAriyAzu dRSTo bArasahasrazaH // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 107 nirmUlaM dahyate zIvaM tulakaM vhnin| yathA / lohavaGgayutA seyaM mahAzaGkhavaTI smRtA // prabhAte koSNatoyAnupAnameva prazasyate / jamborabIjapUrazca mAtuluGgakacukrakam // cAGgerI tintiDI caitra badarI karamardakam / aSTAmlasya vargoMsi kathito munisattamaiH // zaMkha bhasma, pAMco namaka, imalIkA khAra, soMTha, mirca, pIpala, hIMga, zuddha bachanAga, zuddha gandhaka aura zuddha pArada samAna bhAga le kara prathama pAre gandhakakI kajjalI banAveM aura phira usameM anya auSadheM milA kara sabako apAmArga aura cIte kAtha tathA nIcUke rasakI 1 - 1 bhAvanA deM aura phira amla varga meM itanA ghoTeM ki auSadha khaTTI ho jAya / tadanantara ( berakI guThalI ke barAbara ) goliyAM banA 1 inake sevana se agni pradIpa hotI aura bhasmaka roga naSTa hotA hai / yadi kaNThaparyanta bhojana karaneke pazcAt yaha golI khAI jAya to vaha bhI turanta paMca jAtA hai| inake sevana se ajIrNa, jvara, gulma, pANDu, kuSTha, zUla, prameha, vAtarakta, zotha aura anya bahutase roga naSTa hote haiM / yaha arzako isa prakAra naSTa kara detA hai| jisa prakAra ruIke Dherako agniH yaha bAta sahasroM bAra dekhI hai / yadi isameM 1 - 1 bhAga loha bhasma aura baMga bhasma milAdI jAya to isIkA nAma " mahAzaMkhavaTI " ho jAtA hai / For Private And Personal Use Only
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 108 anupAna - mandoSNa jala | sevana kAla prAtaHkAla / www. kobatirth.org amlavarga - jambIrI nIbU, bijaurA, mAtu'luGga, cuka, cAGgerI, tintaDIka, khaTTA bera aura karauMdA | ka. / ullAsa 5 bhArata - bhaiSajya ratnAkaraH (7555) zaGkhavaTI (2) ( bhA. pra. ma. khaM. 2 / ajIrNA. ; bhai. ra. ra. rA. su. ; yo. ra. ; ra. kA. ghe. / agnimAMdyA. ; | yo ci. ma. / a. 3, bR. yo ta / ta. 71; rase. ci. ma. / a. 9 ra. saM. > palaM cicAkSAraM paThamitamidaM paJcalavaNaM samyakpaSTaM bhavati laghunimbUphalara saiH / tataH piSTe tasminpalaparinitaM zaGkhazakalaM kSipedvArAnsapta dravamiha ca tenaiva vidhinA // palapramANaM kaTukatrayaJca palArddhamAnaM va cahiGgubhAgaH viSaM paladvAdazabhAgayuktaM tAvadraso gandhaka epa coktaH // baMdarAsthi pramANena vaTImetasya kArayet / bhakSayetsevayA sAmyAtsarvA jIrNa prazAntaye // sarvodareSu zUleSu visUcyAM vividheSu ca agnimAndheSu gulmeSu sadA zaGkhavaTI hitA // imalIkA khAra 5 tole aura pAMcoM namaka 5 tole (pratyeka 1-1 tolA) le kara sabako kAgajI nIbU ke rasa meM milAveM aura phira 5 tole zaMkhako khUba tapAkara usameM bujhAveM / isI prakAra zaMkhako Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ zakArAdi tapA tapAkara sAta bAra bujhAveM / ( isase usakI bhasma ho jAyagI / ) tadanantara usameM 5 tole trikuTA ( soMTha, mirca, pIpala ) kA cUrNa, tathA 2 // - 2 // tole baca aura hIMga evaM 60 tole zuddha bachanAga ( mIThA viSa) aura 60-60 tole pAre gandhakakI kajjalI milA kara (AvazyakatAnusAra nIbU kA rasa DAla kara ) kharala kareM aura berakI guThalI barAbara goliyAM banA le I visUcikA, agnimAMya aura gulmakA nAza hotA hai| * inake sevana se samasta ajIrNa, udararoga, zUla (7556) zaGkhavaTI (9) (mahA) ( bhai. ra. ra. rA. su.; ra. kA. ghe. agnimAMdyA) hNAmUlaM vahnidantI pAradaM gandhakaM kaNA / trikSAraM paJcalavaNaM maricaM nAgaraM viSam // ajamodAmRtA hiGgu kSAraM tintiDikAbhavam / sa samabhAgantu dviguNaM zaGkhabhasmakam // amladraveNa sambhAvya vaTI guJjAdvayonmitA bhakSayet prAtarutthAya nAmnA zaGkhavaTI zubhA / amladADimatoyena limpAkasvarasena ca // takramastu surAsIdhukAkSikoSNodakena vA // * pAThAntara ke anusAra 1 vacakA abhAva hai / 2. bacakA abhAva tathA hIMga eka pala ( 5 tolA ) hai / 3. bacakA abhAva hai tathA trikuTA aura hIMga milita 5 tole haiN| evaM pArA, gaMdhaka aura viSa 1-1 niSka haiM / For Private And Personal Use Only
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org paJcamI bhAgaH rasaprakaraNam ] 109 zazaiNAdirasenaiva rasena vividhena ca / dvandvamitAni hiGgusahitAnyelA lavaGgAnale lAI mandAnaM dIpayatyAzu bADavAgnisamaprabham // pAradabhasmakomRtamatho tAmraM ca karSe pRthak // arzAsa grahaNIrogaM kuSThamehabhagandaram / cUrNa mASayugaM suzItalajalenAsevitaM zUlanut lahAnamazmarIM zvAsakAsaM mehodara krimIn // gulmalIhama jIrNamagnimRdutAmatyamlapittaM jayet / hRdrogaM pANDurogaJca vibandhAnudare sthitAn / zaMkha bhasma, pIlI kaur3IkI bhasma, soMTha, tAn sarvAnnAzayatyAzu bhAskarastimiraM yathA // mirca, pIpala, javAkhAra, sajjIkhAra, suhAgA, harra, baher3A, AmalA, lajjAlukI jar3a, pAMcoM namaka, zuddha gaMdhaka, jIrA, ajavAyana aura hIMga 2 // -2 // tole tathA ilAyacI, lauMga, cItA, lohabhasma, zuddha bachanAga aura tAmra bhasma 11 - 1 | tolA lekara sabako ekatra kharala karake cUrNa banAyeM pApalAmUla, cItAmUla, dantImUla, zuddhapArada, zuddhagandhaka, pIpala, javAkhAra, sajjIkhAra, suhAgA, pAMcoM namaka, kAlImirca, soMTha, zuddha bachanAga, ajamoda, giloya, hIMga aura imalIkA kSAra 1 - 1 bhAga tathA zaMkha bhasma 2 bhAga lekara prathama pAre gandhakakI kajjalI banAveM aura phira usameM anya oSadhiyoMkA cUrNa milAkara sabako nIbUke rasa meM ghoTakara 2 - 2 rattIkI goliyAM banA leM / 1 : anupAna - khaDDe anArakA rasa, jambIrIkA rasa, takra, mastu, madya, sIdhu, kAJjI, uSNa jala athavA zazA aura harina AdikA mAMsa rasa / ( jaba binA hiMsA ke hI kAma cala sakatA hai to mAMsa rasa lenA vyartha hai | ) inake sevanase mandAgni zIghra hI baDavAnalake samAna dIpta ho jAtI hai tathA arza, grahaNI, kuSTha, prameha, bhagandara, plIhA, azmari, zvAsa, kAsa, udarakRmi, hRdroga, pANDuroga aura malAvarodhAdikA nAza hai| (7557) zaGkhAdicUrNam (1) (bR. ni. ra. / zUlA. ) zaGkhaH pItavarATakatrikaTukaM kSAratrayaM traiphalaM saGkocI lavaNAni gandhakamathojAjI yavAnI pRthak / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mAtrA - 1 mAzA / anupAna - zItala jala / isake sevana se zUla, gulma, plIhA, ajIrNa, agnimAMdya aura amlapittakA nAza hotA hai / (7558) zaGkhAdicUrNam (2) ( vR. ni. ra. / zUlA.; vai. ra. / zUlA. ) dagdharA karaaM ca hiGgutryUSaNa saindhavam / etaccUrNIkRtaM sarvaM pibeccoSNena vAriNA / / sarvazulaharaM cUrNa vikhyAtaM ravisAgare / zaMkha bhasma, karaJjakI girI, bhunI hIMga, soMTha, mirca, pIpala aura seMdhA namaka samAna bhAga lekara cUrNa banAveM / yaha cUrNa samasta prakAra ke zUlAMko naSTa karatA hai / mAtrA - 1 - 1 // mAzA / anupAna - -- uSNa jala / For Private And Personal Use Only
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bheSajya-ratnAkaraH [zakArAdi (7559) zaGkhAdicUrNam (3) zaMkha bhasma 4 bhAga, zuddha aphIma 1 bhAga, (va. se. / bAlarogA.) tathA jAyaphala aura suhAgekI khIla 1-1 bhAga | lekara sabako ekatra milAkara atyanta bArIka zaGkayaSTayAnaizcUrNa zizUnAM gudapAkacata / kharala kreN| zaMkha bhasma, mulaiThI aura rasautakA samAna mAtrA-1 rttii| bhAga mizrita cUrNa sevana karAnese baccAMkA guda ise navanIta (makkhana ) ke sAtha milAkara pAkaroga naSTa hotA hai| sevana karanese samasta prakArakA atisAra naSTa (7560) zaGkezvararasaH hotA hai| (7562)zaGkodararasaH (2) (ra. ra. sa. / u. a. 14; ra. caM. / rAjaya.) (ra. rA. su.; vR. ni. ra. / atisArA.) zaGkhasya valayAniSkaM catuniSkaM varATam / / sUtabhasma balirlohaM viSaM trikaTuka samama ! niSkA nIlatutthasya sarvatulyaM tu gandhakam // piSvA nimbujatoyena zaGkamebhizcaturguNam / / gandhatulyaM mRta nAgaM nAgatulyaM mRtaM rasam / / liptvA mRdaMzukailiptvA bhANDe gajapuH pacet / TaGkaNaM rasatulyaM syAnmaye pAcyaM mRgAvat // zIte ca mAgvadvi kSiptvA vallamAtra prayojayeta / rAjayakSmaharaH soyaM nAmnA zaddhezvaro mataH // jAtIphalaM ca vijayA madhunAtimRtau dadet / __ zaMkhanAbhikI bhasma 1 bhAga, kaur3I bhasma 4 grahaNyAM citrakAmbu vijayA vizvabheSajam / / bhAga, zuddha nIlAthothA ( tUtiyA ) AdhA bhAga, pRthaka deyaM samadhunA marIcaizca ghRtAntritama / zuddha gaMdhaka 5 // bhAga, sIsAbhasma 5 // bhAga, vahimAnyalaye tadvadarotthAnilAmaye / / pAradabhasma 5 // bhAga, aura suhAgeko khIla 5 // pathyaM dadhanA ca takreNa kSIrazAzca saMyutam / bhAga lekara sabako eka... svarala karake magAMkarasake / pArada bhasma, zuddha dhaka, lohabhasma, zuddha samAna bhAvita aura pAka kreN| bachanAga, seTa, mirca tathA pIpala samAna bhAga yaha rasa rAjayakSmAko naSTa karatA hai| lakara sabako nIbUke rasameM kharala kareM aura phira (7561)zaGkodararasaH (1) use sabase cAra gune zaMkhake bhItara bharakara usakA mukha dUdhameM pise huve suhAgese banda karadeM ( yo. ra. / atisArA.) aura use zarAvasampuTa meM banda karake gajapuTameM kambUbhasma catuSkarSa karSakamahiphenakam / / phUMkadeM tathA svAMgazItala hone para sampuTameMse jAtIphalaM TaGkaNaM ca pRthakarSa vinikSipet // zaMkhayukta auSadhako nikAlakara pIsaleM aura usameM atisUkSma vimaryAya navanItena guJjakam / 1 bhAga zuddha bachanAga milAkara kharala karake rkheN| rasaH zaGkhodaro nAma sarvAtIsAranAzanaH // mAtrA-3 rattI / For Private And Personal Use Only
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasamakaraNam ] paJcamo bhAga 111 - ise atisAra meM jAyaphala aura bhAMgake cUrNa hANDImeM banda karake usake nIce 8 praharaM taka tathA zahadake sAtha aura grahaNI rogameM cIte ke | agni jalAveM / tadanantara usake svAMgazItala hone cUrNa, adarakake rasa aura zahadake sAtha yA bhAMga para hANDImeMse auSadhayukta zaMkhako nikAlakara pIsaleM aura sAMThake cUrNa tathA zahada ke sAtha, denA caahiye| aura usameM 11 tolA zuddha vachanAgakA cUrNa milAise kAlI mircake cUrNa aura ghIke sAtha dene | kara ghRtakumAra | kara ghRtakumArIke rasakI dhUpa meM tIna bhAvanA deN| se agnimAMdya, kSaya aura udarastha vAyukA nAza mAtrA-3 rattI. hotA hai| ise jIre aura bhaMgareke cUrNa tathA zahadake isake sevana kAlameM dahI, takra, dUdha aura | sAtha sevana karanese grahaNIvikAra, zvAsa, zUla, lAbhadAyaka zAkeke sAtha pathyAhAra denA caahiye| vAyu, kaphajaroga, khAMsI, arza, malAvarodha aura atisArakA nAza hotA hai| (7563) zodararasaH (3) ( ra. pra. su. / a. 8) (7564)zaGkhodararasaH (4) (ra. kA. dhe.| kSaya.) zuddha sUtaM gandhakaM vai samAMzaM citronmatamadayedvAsaraikam / zuddhamUtasya bhAgaikaM dviguNaM tAmrabharamakam / cUrNaretaiH zamApUritaM vai | triguNaM ca daitgamUlamAyasaM ca tribhAgikam // bhANDe sthApyaM mudritavyaM prayatnAt // | vedabhAgA mAkSikasya pazca trikaTukasya ca / tasyAdhaHstAdaSTayAma prakuryA | manaHzilAyA bhAgekaM dvau bhAgau tAlakasya ca // dvahUni zIte karSamAtraM viSaM hi| khaparasya tathA trINi sarvANyekatra mardayet / dattvA, dharme trINi cApi puTAni kumArIvijayAnimbadhattarAIkavAribhiH // dadhAttadvat kanyakAyA rasena // pratyekaM bhAvayetsaptavArAMstIbAtape bhiSak / vallaM yojyaM jIrakeNAtha bhRGgayA asya sarvasya nizchidro grAhyaH zaMkhoSTabhAgikA kSau yuktaM kSitaM ca grahaNyAm / tanmadhye nikSipeccUrNamiSTakApaTubhUtayaH / zvAse zUle cAnile zleSmaje vA vimartha lepayecchaMkha yuktyA gurumukhAdapi // mRdvastraiH saptabhirveSTya vAlukAyantramadhyagam / kAse'rzaHmu vigrahe cAtisAre / / / pAcayedyAmaSaTkaM ca mandamadhyAgninA dRDham // samAna bhAga (5-5 tole) zuddha pAre aura nimbUvizvakaNAkolaiH pratyekaM bhaavyetridhaa| gandhakakI kanjalI banAkara use 1-1 dina vAriNA'tha kaSAyeNa mAtrA guAhvayA matA // citrakamUla aura dhatUreke rasameM kharala karake zaMkhameM | kAse zvAse kSaye'jIrNa jvare kssaudrknnaayutH| bharadeM aura usake mukhako banda karake use eka | deyo maricasarpiAmagnimAnya jayedrutam // For Private And Personal Use Only
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 112 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [zakArAdi bilvacchAgapayoyukto raktAtIsAranAzanaH / nIMbUke rasa tathA seThi, pIpala aura mirca ke kAthakI atIsArasamUhAnAM jetA vizvakaNAyutaH // | 3-3 bhAvanA de kara 1-1 rattIkI goliyAM jAtIphalAnupAnena jayettauDhavisUcikAm / | banA leN| bAhIkavizvarucakairdaghAcchUle caturvidhe / / ise pIpalake cUrNa aura zahada ke sAtha sevana dadItA vikAreSu triphalAguDagugguluH / karanese khAMsI, zvAsa, kSaya, ajIrNa aura jvarakA ajAjIvijayAvigrahaNIroganAzanaH // nAza hotA hai| kAlI mircake cUrNa aura ghIke guDagugguluzu ThIbhiH sarvavAvaM harechuvam / sAtha denese agnimAMdya zIghra hI naSTa ho jAtA hai| zaMkhodara iti khyAtaH zambhunA nirmito bhuvi // ise sktAtisArameM belagirIke cUrNa aura bakarI zuddha pArada 1 bhAga, tAmra bhasma 2 bhAga, | ke dUdhake sAtha; anya prakArake atisArameM seTha zuddha gandhaka 3 bhAga, loha bhasma 3 bhAga, svarNa aura popalake cUrNake sAtha; pravRddha visUcikAmeM mAkSika bhasma 4 bhAga, trikaTukA cUrNa (sAMTha, mirca, jAyaphalake cUrNake sAtha; zUla rogameM hIMga, seAMTha pIpala) 5 bhAga, zuddha manasila 1 bhAga, zuddha aura kAle namakake sAtha; arzameM triphalA cUrNa, gur3a haratAla 2 bhAga aura khapariyA 3 bhAga le kara aura gUgalake sAtha; grahaNI vikArameM jIra, bhAMga prathama pAre gandhakakI kajjalo banAveM aura phira aura sAMThake cUrNake sAtha tathA vAta vikArameM gur3a, usameM anya auSadhe milA kara sabako ghIkumAra | gUgala aura seThike sAtha denA cAhiye / (gvArapAThA), bhAMga, nImakI chAla, dhatUre aura adrakake rasako tez2a dhUpameM sAta sAta bhAvanA deM / (7565)zatapatrikApAkaH tadanantara sampUrNa auSadhake vajanase 8 gunA vaz2anI (vai. ka. du. / raka. 2 rAjaya. ; vR. ni. r.| eka aisA zaMkha leM ki jisameM chidrAdi na hoM, rAjaya.) aura usameM vaha auSadha bhara kara ( usake mukhako / zvetapuSpasahanaM tu ghRtamasthe vipAcayet / pAnImeM pise huve zaMkhanAbhike, cUrNase banda karake ) ghRtapakvIkRte tatra nikSipedauSadhaM bhiSak // usa para samAna bhAga mizrita lAla IMTa, seMdhAnamaka sitopalA catuHprasthaM cAturjAtaM palaM palam / aura arane upaloMkI rAkhake cUrNako lepa kara deM mRdvIkA SaTpalaM caiva kSiptvA madhu palASTakam / / evaM usake sUkha jAne para usa para sAta kapara- | pArAsatvaM tavakSIrI zvetajIraM pRthak pRthak / miTTI karake sukhA leM / tatpazcAt use bAlukA nAgaM varSa palAdaM ca sarvamekatra kArayet / / yantrameM rakhakara 6 pahara mRdu, madhyama aura tIkhAgni karpUra vallamAnaM ca dattvA sthApyamukumbhake / deN| aura phira yantrake svAMga zItala hone para usa- bhakSayemiSkamA tu prAtareva hi pathyabhuk / meMse zaMkhako nikAla kara usake UparakI miTTI Adi jIrNabAre naye kAse agnimAndhe prmehke| dhIrase chur3A deM aura phira use bArIka pIsakara / dinarAmijvare caiva ziroroge prazasyate / For Private And Personal Use Only
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasamakaraNam panamo mAgaH pradaraM raktajAna rogAn kuSThAcIsi ca nAzayet / tila; inakA cUrNa 1-1 bhAga tathA loha bhasma netrarogAn suduSTAMzca tathA sanmuikhe sthitAn / | sabake barAbara le kara sabako ekatra kharala kara leN| nAzaye mAtra sandeho maNDalasya ca sevanAMt / / (mAtrA-2-3 rttii| . sevatIke sapheda phUla 1000 naga le kara isake sevanase tRSNA, dAha, jvara, chardi aura unheM 2 sera ghImeM bhUneM aura phira unameM 4 sera raktapittakA nAza hotA hai| misarI; 5-5 tole dAlacInI, ilAyacI, tejapAta (7567)zatAvarImaNDUram (1) (vRhada) aura nAgakesarakA cUrNaH 30 tole ( patthara para pisI huI ) munakkA tathA 40 tole zahada aura (bhai. ra. / zalA. ; ra. ra.) 2 // 2 // tole giloyakA sata, savAkhIra, sapheda maNDUrasyAtitaptasya varAkvAthaplutasya ca / jIrekA cUrNa, vaMga bhasma aura nAgabhasma evaM 3 rattI cUrNIkRtya palAnyaSTau zatAvarIrasasya ca // kapUra milA kara pattharakI baranI AdimeM bhara kara dadhnazca payasavASTAvAmalakyA rasasya ca / surakSita rkheN| catuHpalaM ghRtasyApi zANamA viniHkSipet / / mAtrA-5 maashe| siDe pratyekameteSAmajAjIpAnyapustakam / isake 40 dinake sevanase jIrNa jvara, kSaya, / trijAtakakaNA padhyA upayuktaM nihanti ca / / kAsa, agnimAMtha, prameha, dinako yA rAtriko Ane zUlaM doSatrayodbhUtamamlapitra dAruNam / vAlA jvara, ziroroga, pradara, raktavikAra, kuSTha, arza, | acizca vamizcaiva kAsazvAsaca nAzayet // netraroga aura mukharogoMkA nAza ho jAtA hai| tapAtapA kara triphaleke kothameM numAyA huvA (7566) zatamUlyAdiloham bhasmIbhUta maNDUra 40 tole, zatAvarakA rasa 1 sera, (bhai ra. ; rase. sA. saM. ; ra. caM. ; dhanva. ; vahI 1 sera, dUdha 1 sera, AmalekA rasa 1 sera aura gho AdhA sera le kara sabako ekatra milA kara ra. rA. su. / raktapittA.) mandAgnipara pakA aura pAka taiyAra hone para usameM zatamUlI sitA dhaanynaagkeshrcndnH|| jIrA, dhaniyA, nAgaramothA, dAlacInI, ilAyacI, vikatrayatilayuktaM lauha sarvagadApaham // tejapAta, pIpala aura hara kA 3 // -3|| mAze tRSNAdAyaracchadi raktapittaharaM param // cUrNa milA kara surakSita rakkheM / zatAvara, mizrI, dhaniyA, .nAgakesara, sapheda isake sevanase tridoSaja zUla, dAruNa amlacandana, trikuTA ( soMTha, mirca, pIpala), triphalA, | pitta, aruci, vamana, kAsa aura zvAsakA nAza trimada ( nAgaramAthA, cItA, bAyabiDaMga ) aura ! hotA hai / For Private And Personal Use Only
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajyAnAkaraH .. [zakArAdi . (7568) zatAvarImaNDUram (2) . maNDarakA pAka karate karate jaba usakI gandha (ba. se. ; yo. ra. ; vR. mA. ; bhai. ra. ; vR. ni. | aura svAda ThIka ho jAya tathA uMgalIse malanese ra. ra. ra. dhanva. ra. kA. dhe. / zUlA. ; vR. battI banane lage to pAka siddha samajhanA caahiye| bo. ta.sa. 95 ; ca.da. / pariNAma zUlA. (7569)zatAvarImodakaH - 27 ga. ni. / zUlA. 23) (ra. ra. ; dhanva. / vAjIkaraNA.) saMzodhya paNitaM kRtvA maNDarasya palASTakam / zatAvarI cadaMSTrA ca balA pAtivalA tthaa| zatAvarIrasasthASTau dadhnazca payasastathA // markaTIkSurabIjazca vidArIkandajaM rjH|| palAnyAdAya catvAri tathA ganyAya spiNpH| etAni samabhAgAni palikAni vicUrNayet / vipacetsarvamekasyaM yAvapiNDatvamApnuyAt / / cUrNAcaturguNaM deyaM trailokyavijayAraNaH // siddha tu mAyenmadhye mAnte bhuktasya caagrtH| | sarvamekIkRtaM yAvattadardai mAhiSaM payaH / cAtAtmaka pirAbhavaM zUlaM ca pariNAmajam // tAvanmAtreNa dAtavyaM zatAvaryA rasantathA // nihantyeSa hi yogo'yaM maNDUrasya na sNshyH| vidAryAH svarasa prasthaM sitApalazataM nyaset / dugye nirdhAparNa kArya yadvA bahusutArase // golayitvA sitAndatvA pAtre tAmramaye haDhe / apacA bobhayoreva lohaphiTTasya sptdhaa| pacetyAkavipiso'pi modakaH parayo hitaH / raso gandhaH zubhaH pAke vatiH syAdhadi mrdnaataa| JyUSaNaM triphalA zRMgI prijAtaM saindhavaM zaThI // tadA pA vijAnIyAnmaNDarastha bhissgvrH| | dhAnyakaM pAlaka mustaM dvijIraM kundurusuraa| kAkolI kSIrakAkolI drAkSA tugA mRgANDajam // zudra maDUra bhasma 40 tole, zatAvarakA rasa jAtIkoSaphalaM mAMsI tAlAGkarakazerukam / 80 tole, dahI 80 tole, dUdha 80 tole aura zatapuSpA cavI dAru pranyikaM salabanakam // goghRta 10 tole le kara sabako ekatra milA kara mandAmi para pakAveM / jaba sabakA eka piNDa sA kuSThaM yamAnikA cAtmaguptA kaTphalamethikA / ho jAya to agnise nIce utArakara ThaNDA karake madhurIkA ca madhukaM tAlIzaM varakharjuram // TaGkaNaJca vicUyi pratyeka kolasampitam / surakSita rkkheN| cUrNA zodhitaM gandhaM gandhapAdAMzapAradam // . ise bhojanake Adi; madhya aura antameM sevana kajjalIkRtya datvA taM loddyetrisugndhinaa| karanese vAtaja aura pittaja pariNAmazUla naSTa | yathAzaktyA modakaM ca kareNAdhivAsayet // hotA hai| uddhRtyasnigSamANDe ta prasthApya ca bhiSagvaraiH / isa yogameM jo maNDUra DAlA jAya vaha zivaM sampUjya sagaNadhanvantarimunintathA // agnimeM tapA tapA kara dUdhameM yA zatAvarake rasameM yA kola pramANaM karttavya kSIraM cAnu pivebrH| donoM meM sAta bAra bujhA huvA honA caahiye| pAtaujanakAle vA sAyaMkAle'pi bhakSayet / / For Private And Personal Use Only
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] paJcamo bhAgaH 115 - - - - - - - -- mamadAzataM ca bhajate na ca zukrakSayo bhavet / inheM yathocita mAtrAnusAra godugdhake sAtha nAtaHparataraM kiMcitvidyate vaajikrmmu|| prAtaH yA bhojanake samaya athavA sAyaMkAla ke samaya zatAvarImodakaM ca vAsudevena nirmitam / / sevana karanese anekoM striyoMse samAgama karanekI zatAvara, gokharu, kharaiTIke bIja ( yA mUla | zakti A jAtI hai / tvak ), atibalA (kaMghI), kauMcake bIja, tAlama zambakacUrNam khAnA aura vidArIkanda inakA cUrNa 5-5 tole, bhAMgakA cUrNa pUrvokta samasta cUrNase cAra gunA __ pra. saM. 7531 zaGkha cUrNam (2) dekhiye / (140 tole ), bhaiMsakA dUdha aura zatAvarakA resa (7570) zambUkayogaH 35-35 chaTAMka (pratyeka 175 tole ), l| (va. se. / pariNAma zUlA. ; yo. ra. / zUlA. ; ra. vidArIkandakA rasa 2 sera aura mizrI 6 / sera le | caM. ; vR. mA. ; vR. ni. ra. / zUlA. ; vR. yo. kara sabako ekatra milAkara tAmra pAtrameM pakA aura ta. / ta. 95) cAzanI taiyAra ho jAne para usameM seTha, mirca, pIpala, hara, baher3A, AmalA, kAkar3AsiMgI, dAla zambUkajaM bhasma pItaM jalenoSNena tatkSaNAt / conI, ilAyacI, tejapAta, seMdhAnamaka, kacUra, paktijaM vinihantyetacchUlaM viSNurivAsurAn dhaniyA, sugandhabAlA, nAgaramothA, kAlA aura sapheda | uSNa jalake sAtha kSudra zaMkhakI bhasma sevana jIrA, kundara goMda, murAmAMsI; kAkolI, kSIra- karanese paktizUla turanta naSTa ho jAtA hai| kAkolI, munakkA, baMsalocana, kasturI, jAvatrI, jAyaphala, jaTAmAMsI, tAlAMkura, kaseru, soyA, ( mAtrA-AdhA mAzA / ) cavya, devadAru, gaThivama, lauMga, kUTha, ajavAyana, .. (7571) zambUkAdivaTI (1) kauMcake bIja, kAyaphala, methI, sauMpha, mulaiThI, (bhai. ra. / grahaNya. ; rase. sA. saM. ; ra. caM. ; vR. tAlIsapatra, khajUra aura suhAgekI sIla; inakA ni. ra. / grahaNya. ; vR. yo. ta. / ta.67 ) 7 // -7 // mAze cUrNa milAyeM tathA isa sampUrNa cUrNase AdhA zuddha gaMdhaka aura gaMdhakase cauthAI zuddha | dagdhazambUkasindhUtyaM tulyaM kSaudreNa mardayet / pArada le kara donoMkI kajjalI banA kara usameM | mAyakena nihantyAzu vAtasaGgrahaNIgadam // milA deM aura choTe choTe modaka banA kara unheM | kSudra zaMkhakI bhasma aura seMdhAnamaka samAna dAlacInI, ilAyacI aura tejapAtake mizrita cUrNameM | bhAga le kara ekatra kharala kreN| AloDita kareM ( rauMdala leM ) aura phira mRtpAtra yA kAMcakI baranI meM rakha kara usameM thor3AsA kapUra ise zahadameM milAkara khAnese vAtaja saMgrahaNI ( binA pisA ) DAla deM ki jisase ve sugandhita | zIghra hI naSTa ho jAtI hai| ho jaayN| mAtrA-1 mASA / For Private And Personal Use Only
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH zikArAdi (7572) zambUkAdivaTA (2) 5 tole aura khAMDa sabake barAbara (35 tole) le (yo. ra. / zUlA.; vR. yo. ta. / ta. 95 : va. | kara sabako ekatra kharala kareM aura zahada meM milA se. ; ga. ni. / zUlA. 23 ; vR. ni. ra. / zUlA.) kara (3-3 mAzeke) modaka banA meM zambUkamUSaNaM caiva pazcaiva lavaNAni c| inake sevanase zUla, gulma, doga aura vizesamAMzAM guTikAM kRtvA kalambupharasena ca // SataH pittaja zUla, zotha, pANDu, udara roga, bhrama, prAtarbhojanakAle vA bhakSayecca yathAvalam / arza, kAsa, mUtrakRcch, prameha, azmari, vRddhiroga, lAzimacyate jantuH sahasA pariNAmajAt // | agnimAMdha, smRti nAza, pInasa aura avabhedakakA kSupa zaMkha bhasma, kAlI mirca (pAThAntarake nAza hotA hai| anusAra trikuTA ) aura pAMcoM namaka samAna bhAga (7574) zambhUrasaH le kara sabako kalamI zAkake rasameM ghoTa kara (2. kA. dhe. / agnimAMthA ) (1-1 mozekI) goliyAM banA leN| zuddhasUtasya bhAgaikaM kakazca balestathA / inheM prAtaH kAla yA bhojanake samaya khAnese / abhrakasya ca karSa syAtyaiva zAmasmanaH / / pariNAma zUla zIghra hI naSTa ho jAtA hai| viSasindhujagatkolAH pratyekaM zANasammitAH / (7573)zambhUkAcA guTikA ekatra mardayecchuSkaM sarva kajjalasannibham // (ga. ni. / gu. 4) bhujagavallIparNena gujaiko vahimAMdhajit / palAni zrINi zarayUkAllohacUrNAtpaladvayam / arucau pahimAnye ca prayoktavyo rsotmH|| rasAJjanAtpalaM caikaM lohakidvAtpunaH palam / / ayaM zambhuriti khyAto bahisandIpanaH prH| sarveH samAM zarkarAM ca madhunA ca pariplutAm / zuddha pArada 1 bhAga (1 / tolA), zuddha gaMdhaka sarvametatsamAhatya modakAnkArayedbhiSak // 1 / tolA, abhraka bhasma 11 tolA, zaMkha bhasma 1 / tAn bhakSayetprayatnena zUle gulme hRdaamye|| tolA tathA zuddha bachanAga, seMdhA namaka, seTha aura vizeSataH pittazUle zophe pANDUdare bhrame // bera 3||-||| mAze le kara prathama pAre gandhakako durnAmni kAse kRcche ca pramehAzmaridiSu / kajalI banAveM aura phira usameM anya auSadhe agnimAndhe smRtibhraMze pInasA(vabhedake / / milAkara acchI saraha kharala kareM phira pAnake rasameM kSudra zaMkhako bhasma 15 tole, loha bhasma ghoTa kara 1-1 rattIkI goliyAM banA leN| 10 tole, rasauta 5 tole, lohakika (maNDUrabharama) | inake sephnase agnimAMdya aura ajIrNakA nAza 1 zambUkaM tryUSaNamiti pAThAntaram | hotA hai| For Private And Personal Use Only
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org paJcamI bhAgaH prakaraNam ] (7575) zarkarAdileha: ( vR. ni. ra. / viSA. ) zarkarA cUrNa saMyuktaM cUrNa tApyasuvarNayoH / lehaH zamayatyugraM nAnAyogakRtaM viSam // khAMDa, svarNamAkSika bhasma aura svarNa bhasma samAna bhAga le kara sabako ekatra milA kara sevana karanese ugra kRtrima viSa naSTa hotA hai / (7576) zarkarAmaNDUram (1) ( ra. kA. ghe. / zUlA. ) vidhivacchuddhamaNDUra cUrNa prasthasamanvitam / dviprasthaM zarkarAyAzca SaTpalAni ghRtAttathA // varyAzca svarasArdhaM tu dhAtrIrasatulArdhakam / ekIkRtya pacedetadyAvattattantulI bhavet // triphalAyAH pRthakcUrNa kuDavaM tatra nikSipet / vyoSaM trilavaNaM kuSThaM tumburUNi ca dIpyakam // dvijIrakaviDaGgAni cAturjAtakameva ca / eSAM cUrNIkRtAnAM ca bhAgaM palamitaM pRthak // palAnyaSTau zivAcUrNAtkuDavaM ca yavAgrajAt / pala palaM kaNAmUlaM cavyacitrakamUlataH // tArya zIte mAkSIkA tatastripalasammitam / khAdedagnivalApekSI bhojanAdau vicakSaNaH // zUlaM sarvodbhavaM paktizUlaM hanti vizeSataH || yathAvidhi zuddha maNDUra 1 sera, khAMDa 2 sera, ghI 60 tole, zatAvarakA rasa 6 | sera aura AmalekA rasa 6 / sera le kara sabako ekatra milAkara pakAyeM aura pAka taiyAra hone para usameM nimnalikhita prakSepa milA deM 117 prakSepa dravya - harra, baher3A, AmalA 2020 tolA, soMTha, mirca, pIpala, seMdhAnamaka, kAlA namaka, biDa namaka, kUTha, tumbaru, ajavAyana, sapheda jIrA, kAlA jIrA, bAyabiDaMga, dAlacInI, tejapAta, ilAyacI aura nAgakesara; pratyekakA cUrNa 5-5 tole; bhuIAmalekA cUrNa 40 tole, javAkhAra 20 tole tathA pIpalAmUla, cava aura citrakamUlakA cUrNa 5-5 tole / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prakSepa milAneke pazcAt jaba auSadha ThaNDI ho jAya to usameM 30 tole zahada milA kara surakSita rakkheM / ise bhojana AdimeM sevana karanese samasta prakArake zUloMkA aura vizeSataH paktizUlakA nAza hotA hai / zarkarAmaNDaram (2) ( ra. ra. ra. kA. ghe. / zUlA. ) pra. saM. 7577 "" dekhiye / For Private And Personal Use Only zarkarA lauham (1) 19 (7577) zarkarA loham (1) (zarkarAmaNDUram ) ; ; ( bhai. ra. ra. ra. ra. kA. ghe. / zUlA. ) zatAvarIrasaprasthe prasthe ca surabhIjale / ajAyAH payasaH prasthe prasthe dhAtrIrasasya ca // lauhamalapalAnyaSTau zarkarApalaSoDaza / daravAjyakuDavaM tatra zanairmRdvagninA pacet // siddhe zIte ghanIbhUte dravyANImAni dApayet / froGgatriphalAvyopayamAnI gajapippalI //
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 118 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [zakArAdi dvijIra ghanaM lauhamabhraM karSadvayaM pRthak / / pAThAntarake anusArakhAdedamiyalApekSo bhojanAdau vicakSaNaH // viDaGgake sthAna para popala hai| zUlaM sarvabhavaM hanti pittazUlaM vishesstH| gho 8 pala (80 tole) hai| icchUle pArSazUlazca kukSivastigude rujam / / loha tathA abhrakakA abhAva hai / kAsaM vAsaM tayA zothaM grahaNIdoSameva ca / __ (7578)zarkarAlauham (2) yakRtplIhodarAnAharAjayakSmavinAzanam // (rase. sA. saM. / zUlA. ; rase. ci. ma. / a. viSTambhamAma daurbalyamagnimAnyazca yadbhavet / 9; ra. ra. ; dhanca. ; ra. rA. su.) etAn rogAnihantyAzu bhAskarastimira yathA // triphalAyAstathA dhAyAzcarNa vA kAlaloDajama' . zatAvarakA rasa 2 sera, gomUtra 2 sera, bakarI- zarkarAcUrNasaMyuktaM sarvazUleSu yojayet / / kA dUdha 2 sera aura Amale kA rasa 2 sera tathA triphalokA cUrNa 1 bhAga, AmalekA cUrNa 1 maNDUra bhasma 40 tole aura khAMDa 80 tole evaM bhAga, lohabhasma 2 bhAga aura khAMDa 4 bhAga le ghI 40 tole le kara sabako ekatra milA kara kara sabako ekatra kharala kara leN| mandAgni pare pakAveM aura pAka taiyAra ho jAne para ___ yaha cUrNa samasta prakArake zUloMko naSTa use ThaNDA karake usameM bAyabiDaMga, harra, baher3A, AmalA, seAMTha, mirca, pIpala, ajavAyana, gajapIpala, kAlA jorA, sapheda jIrA, nAgaramothA, loha bhasma . (mAtrA-4 se 8 rattI taka / ) aura abhraka bhasma, 2 // -2 // tole milA kara . (7579)zarkarAghaloham surakSita rakkheM / . ( rase. sA. saM. / raktapittA. ; rase. ci. ma. / __isake sevanase sAdhAraNataH samasta zUla aura a. 9; ra. kA. dhe. ; dhanva.; ra. rA. su.| vizeSataH pittazala, hRcchUla, pArzvazUla, kukSizUla, raktapittA.) bastizUla, gudapIr3A, evaM khAMsI, zvAsa, zotha, zarkarAtilasaMyuktaM trikAyayutantvayaH / grahaNI vikAra, yakRt , plIhA, udara roga, AnAha, raktapisaM nihantyAzu cAmlapittaharaM param / / rAjayakSmA, kabja, Ama, nirbalatA aura agnimAMdhakA - trikuTA (sAMTha, mirca, pIpala), triphalA (haraM, isa prakAra nAza ho jAtA hai jisa prakAra sUryodayase baher3A, AmalA), trimada ( nAgaramothA, cItA, andhakAra / bAyabiDaMga ), tila aura khAMDa 1-1 bhAga tathA ise bhojanake ArambhameM khAnA cAhiye / / loha bhasma sabake barAbara le kara sabako ekatra ( mAtrA-6 mAze / ) kharala kreN| karatA hai| For Private And Personal Use Only
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasapakaraNam ] paJcamo bhAga: - isake sevanase raktapitta aura amlapittakA | (7581) zazAGkarasA (2). . nAza hotA hai| (ra. ra. sa. / u. a. 27) (mAtrA-2-3 rttii|) salIkadalIkandavAjigandhAkaserukaiH / (7580) zazAGkarasaH (1) maditaM hemastAnaM mRSAsthaM puTapAcita / ' (ra. kA. dhe / kuSThA.) | zAlmalIcUrNasaMyuktaM vAsarANyekaviMzatiH / dasUtaM dvidhA gandhaM jiirydissttaakhyyntrke| bhAyitvA caturmArSa gavyaM kSIraM pivedanu uddhRtya tulyagandhena jambIrairdayeddinam // sarvAnodvartanaM kuryAtsayacaiH zAlmalIrasai bhRAcAkucikoraNTA apaamaargaapraajitaaH| | annaI madhurAhAraH sahasraM ramate striyaH / / sAkSyAzca dravairya pratidravaM dinaM dinam // zazAGko'yaM rasaH prokto vAjIkaraNapUrvakaH / tadgolaM bandhayedvastre malliptaM svedayellaghu / svarNa bhasma, pArada bhasma aura abhraka bhasma dviyAma vAlukAyantre svAdazItaM samuddharet // samAna bhAga le kara tInoMko ekatra kharala karake aSTaguAmitaM khAdezAGka: zvetakuSThajit / / mUsalI, kelekI jar3a, asagandha aura kaseruke rasameM 1 bhAga zuddha pAradameM iSTikA yantra dvArA 2 / 1-1 dina ghoTeM / tadanantara usakA eka golma bhAga zuddha gandhaka jAraNa kareM aura phira usake | bana kara use mUSAmeM banda karake (laghu) puTameM barAbara zuddhagandhaka milA kara kajjalI banAveM / tadana- | pkaaveN| ntara use 1-1 dina jambIrI nIbU , bhaMgarA, bAbacI, isameM (samAna bhAga) seMbhalakI mUsalIkA cUrNa piyobAMsA, apAmArga, koyala aura sAkSIke | milA kara 21 dina taka godugdhake sAtha sevana rasameM kharala karake eka golA banAveM aura use | karanese kAma zakti atyanta prabala ho jAtI hai| -kapar3emeM lapeTa kara usapara miTTIkA lepa kara deN| isake sevana kAlameM zarIra para nitya prati evaM use bAlukA yantrameM rakha kara 2 pahara taka / sebhalake rasameM mile huve yavacUrNakA mardana karanA mRdagni para svedita kareM aura phira svAMgazItala ! aura madhurAhAra karanA caahiye| hone para nikAla kara pIsa leN| mAtrA-4 maashe| mAtrA-8 rttii| (vyavahArika mAtrA-3-4 ratto / ) isake sevanase zvetakuSTha naSTa hotA hai| (7582) zazAGkalekhAdilehaH (noTa-8 rattI mAtrA adhika hai parantu | ( yo. ra. / kuSThA.; vR. yo. ta. / ta. 120; kuSTha rogameM kucha adhika mAtrA hI dI jAtI hai __ vR. mA. / kuSTho.) * ataH mAtrAkA nirNaya vaidhako apane anubhavake zAilekhA saviDaGgasArA AdhAra para karanA cAhiye / ) sapippalIkA shutaashmuulaa| For Private And Personal Use Only
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org bhArata - bhaiSajya ratnAkaraH 120 sAyamA sAmalakA satailA sarvANi kuSThAni nihanti lIDhA // bAvacI, bAyabiDaMgakI girI, pIpala, cItAmUla, maNDUra bhasma, AmalA aura tela samAna bhAga kekara sabako ekatra milA leM / isake sevana se samasta prakArake kuSTha naSTa hote haiM / (7583) zazilekhAvaTI (zazilekhakarasaH) ( yo. ra. / kuSTA.; vR. yo. ta. / ta. 120 ; rase. ci. ma. / a. 9; ra kA. dhe. ) zuddha samaM gandhaM tulyaM ca mRtatAmrakam / marditaM vAcIkvAthairdinaikaM vaTakIkRtam // niSka mAtra sadA khAdevighnIM zazilekhikAm bAhucIlaka baiMka sakSaudramanupAyayet // zuddha pArada aura zuddha gaMdhaka 1-1 bhAga tathA tAmra bhasma 2 bhAga lekara sabako ekatra kharala karake kajjalI banAveM aura use 1 dina bAbacI ke kvAthameM ghoTakara 1-1 niSkakI goliyAM banA leN| isake sevana se zvitra naSTa hotA hai / auSadha khAneke pazcAt 1 / tolA bAbacIkA vela zahada milAkara pInA cAhiye / (7584) zazizekhararasa: (bhai. ra. / vRddhaca. ) lauhama sindUraM mardayetkanyakAmbunA / rta raktimitaM dadyAdantra roganivRttaye // [ zakArAdi lohabhasma, abhraka bhasma aura rasasindUra samAna bhAga lekara sabako ekatra kharala kareM aura ghRtakumArIke rasameM ghoTakara 1-1 rattIkI goliyAM leM banA 1 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir inake sevana se antraroga naSTa hotA hai| (7585) zAGkarI jvarAGkuzaH ( 2. rA. su. / jvarA. ) haridrA ca sudhAkSAraM sindUraM jAtikAphalam / etAni palamAtrANi gRhIyAttu sudhI naraH // haritAlaM ca bhallAtaM pRthak palacatuSTayam / eSAM kRtvA sUkSmacUrNa bhAvaye zriH pRthak pRthak kAkamAcI bhRGgarAjasUraNasya rasaiH kramAt / arkadugvaiH snuhokSIraistadvaddeyaM puratrayam // zuSkaM tu iNDikAmadhye kRtvA deyaM zarAvakam / ai sandhi saMrodha guDalavaNakSArakaiH // efochi bhasmanApUrya paraNyopalajairnavaiH / tasyA mukhaM mudrayitvA mRdbhiH paTayutairbhuvam // pazcAccUlAM samAdAya haThAgniM tu dinArthakam svAGgazItalamuttArya tolayet siddhamauSadham // tasya siddhasya SaSThAMzaM maricaM dIyate budhaiH / sUkSmacUrNa vidhAyAtha mAtrA guJjAyai dadet // parNapatreNa matimAn sazItajvarasaGgakam / dAhayuktaM tu viSamajvarAnsarvAn vyapohati / / satyamuktaM zaGkareNa sarvalokasya zreyase || For Private And Personal Use Only ' haldI, sehuMDa ( thUhara ) kA kSAra, rasa sindUra, aura jAyaphala 5-5 sole tathA zubha haratAla aura bhilAvA 20 - 20 tole lekara sabakA
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasamakaraNam ] paJcamo bhAgaH - bArIka cUrNa karake use makoya, bhaMgare aura sUraNa (7587) zikhivADavarasaH / (z2imIkanda ) ke rasa tathA Aka aura thUharake . (ra. kA. dhe. / gulmA.) / dUdhakI 3-3 bhAvanA dekara sukhA leM aura phira mArita mUtatAmrAbhaM gandhaka mAkSikaM samam / kaparamiTTI kI huI hAMDI meM bharakara usa para (auSadha mardayebhimbukadrAvairyavakSArayutaM dinam // para) zarAva DhakadeM aura sandhiko gur3a, seMdhAnamaka trigunaM bhakSayenityaM nAgavallIdalena ca / tathA suhAgeke mizraNase banda karake hANDIke zeSa vAtagulmaharaH khyAto raso'yaM zikhivADavaH / / bhAgameM navIna arane upaloMkI rAkha bharadeM aura pArada bhasma, tAmra bhasma, abhraka bhasma, zuddha usake mukha para zarAva Dhakakara majabUta kapaDamiTTI | gandhaka aura svarNa mAkSika bhasma tathA javAkhAra karadeM / tadanantara use cUlhe para car3hAkara 4 pahara 1-1 bhAga le kara sabako 1 dina nIbUke resameM tIvAgni para pakAveM aura phira hANDIke svAMgazItala kharala kreN| mAtrA-3 rttii| hone para usameMse auSadhako nikAla kara tola leM ise pAnameM rakha kara khAnA cAhiye / aura usakA chaThA bhAga kAlI mircakA cUrNa milA isake sevanase vAtaja gulma naSTa hotA hai| kara bArIka cUrNa karake rkkheN| (7588) zirorogArirasaH mAtrA-2 rattI / (ra. ra. sa. / u. a. 24) ise pAnameM rakhakara khilAnA caahiye| mRtasUtAbhrakaM tIkSNaM kAntaM tAnaM mRtaM samam / isake sevanase zIta cara (mleriyA) aura snuhokSAradina madha piNDaM tanmASamAtrakam // | saptAhAtsUryavartAdIn zirorogAnvinAzayet // dAhayukta viSama jvarakA nAza hotA hai| pArada bhasma, abhraka bhasma, tIkSNa loha bhasma, (7586) zikhipicchabhasmayogaH kAnta loha bhasma aura tAmra bhasma samAna bhAga (yo. ra. / hikkA. ; yo. ta. / ta. 29 : vR. le kara sabako 1 dina sehuMDa (thUhara) ke dUdhameM yo. ta. / ta. 79) ghoTa kara ur3adake samAna goliyAM banA leN| inake sevanase 1 saptAhameM sUryAvartAdi ziro zikhipicchabhasma kRSNAcUrNa madhumizritaM muhu- roga naSTa ho jAte haiM / lITam / (7589) zirovArasaH hikAM harati pravalAM vAsaM caivAtidustaraM chardima (ziraHzUlAdrivajrarasaH) morapaMkhakI bhasma aura pIpalakA cUrNa samAna ! (bhai. ra. ; rase. sA. saM. ; ra. rA. su.| bhAga le kara donoMko ekatra milA kara zahadake zirorogA.) sAtha bAra bAra cATanese prabala hicakI, zvAsa aura palaM mUtaM palaM gandhaM palaM lauha palaM rkhe| dugsAdhya chardikA nAza hotA hai| | gugguloH palacatvAri tadaI piphlaarjH|| For Private And Personal Use Only
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - bhArata-bhaiSajya-ratnAkara [zakArAdi yaSTimadhu kaNA zuNThI gokSurakriminAzanam / rasameM ghoTeM aura phira ekatra milAkara thoDAsA ghI tolakaM dazamUlazca pratyekaM parikalpayet // | DAlakara ghoTeM tathA anta meM zahadake sAtha ghoTa kAthena dazamUlyAzca yathAsvaM paribhAvayet / kara surakSita rkkheN|| ghRtayogena karttavyA mASakamitA vttii|| mAtrA-2 rattI / chAgIdugdhena vA sevyA madhunA payasAtha vaa| | ise ucita anupAnake sAtha sevana karanese vAtikaM paittikazcaiva zlaiSmikaM sAnnipAtikam // . " arza aura agnimAMdyakA nAza hotA tathA vAyu anuzirotti nAzayatyAzu vajramuktamivAsuram / . loma hotA hai| zirovajraraso nAma candranAthena bhASitaH // zuddha pArada, zuddha gandhaka, loha bhasma aura ise kuSTAdi se pIr3ita rogiyoMko na denA tAmra bhasma 5-5 tole; zuddha gUgala 20 tole. cAhaya / triphalAkA cUrNa 10 tole tathA mulaiThI, pIpala, (7591) zilAjatucUrNam seThi, gokharu, bAyabiDaMga aura dazamUla AdhA AdhA ( hA. saM. / sthA. 3 a. 9) karSa ( pratyeka 7 // mAze ) le kara prathama pAre gandhakakI kamjalI banAveM aura phira usameM anya dve pale mArkavaM dhAtumAkSikaM ca punarnavA / auSadhoMkA cUrNa milA kara dazamUlake kAthameM ghoTeM | tugA spRkA zAliparNI vAsakaM ca duraalbhaa| aura ghIkA hAtha lagA kara 11-1 // mAzekI cUrNAna samaM yojyaM trigandhaM maricAni ca / gAliyAM banA leN| tAlIsaM magadhA caiva tadardhena zilodbhavam // zilAbhedaM tadardhana sarva caikatra mishryet| inheM bakarIke dUdha, zahada yA godugdhake sAtha sevana karanese vAtaja, pittaja aura kaphaja tathA samena tilacUrNa tu zarkarA samabhAgikam // sannipAtaja, zira pIr3A zIghra hI naSTa ho jAtI hai| bhuktvA pazcAt kSIrapAnaM zasyate dhRtasaMyutam / tena kSayo rAjayakSmA kAmalA ca vinazyati // (759.0) zilAgandhakavaTI apasmAraM jayalyAzu balavIryAdhiko bhavet / ( rase. sA. saM.; ra. caM. / ajhai. ) / / zAmyanti ca mahArogAH zukrADhayo jAyate nrH|| zilAgandhakayozcUrNa pRthagbhRGgarasAplutam / / ___kAlA bhaMgarA, mvarNamAkSika bhasma, punarnavA, saptAhaM bhAvayetsarpirmadhubhyAJca vimardayet // baMsalocana, brAhmI, zAlaparNI, bAsA aura javAsA arzasazcAnulomyAthai hatAmivalavarddhanam / 10-10 tole; dAlacInI, ilAyacI, tejapAta, raktikAdvitayaM khAdetkuSThAdirahito naraH / / kAlI mirca, tAlIsapatra aura pIpala samAna bhAga zuddha manasila aura zuddha gandhaka samAna bhAga mizrita 40 tole, zuddha zilAjIta 20 tole aura lekara donoM ko pRthak pRthaka 7-7 dina bhaMgoke ! pASANabheda 10 tole tathA ina sabake barAbara For Private And Personal Use Only
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] paJcamo bhAgaH 123 kAle tila aura tiloMse do gunI khAMDa lekara yathA | dugdhAhAra karanese kSayakA zIghra hI nAza ho vidhi cUrNa bnaaveN| jAtA hai| ise dhRtayukta dUdhake sAtha sevana karanese kSaya, (mAtrA-6 rattI / ) rAjayakSmA, kAmalA aura apasmArakA zIgha hI | ho (7594) zilAjatuyogaH (3) nAza hokara balavIryako vRddhi hotI hai| (vR. yo. ta. / ta. 91) (mAtrA-6 mAze / ) | chinnodbhavA kaSAyeNa sevyaM zuddhaM zilAjatu / (7592) zilAjatuyogaH (1) paJcakarmavizuddhena vAtaraktaprazAntaye / / ( na. mR. / ta. 7 ; yo. t.| ta. 51; vR. paJcakarma dvArA zarIra zuddhike pazcAt giloyake ni. r.| pramehA.; yo. ra.) | kAthake sAtha zuddha zilAjIta sevana karanese zilAjaturasaM pItvA prAtaH kSIrasitAyutam / vAtaraktakA nAza hotA hai / mucyate sarvamehebhyastrisaptadivasainaraH // (7595) zilAjatuyogaH (4) prAtaH kAla mizrI yukta dUdhake sAtha zilA- (ra. kA. dhe| zothA ) jIta sevana karanese 3 saptAhameM samasta prakArake | " zilAhayaM vA triphalArasena prameha naSTa hote haiN| hanyAt tridoSaM zvayadhuM prasahya / ( mAtrA--4 rttii|) triphalAke kAthake sAtha zilAjIta sevana (7593) zilAjatuyogaH (2) | karanese tridoSaja zotha naSTa hotA hai| ( yo. ra. / yatmA. ; ga. ni. / rAjaya. 9 ; re. __ (7596) zilAjatuyogaH (5) caM. ; bhai. ra. ; ra. rA. su. ; ra. kA. dhe. / kSaya. ; rase. ci. ma. | a. 9) | ( yo. ci. ma. / a. 1; ra. ra. / rAjaya. ; vA. bh.| u. a. 39 ; ga. ni. / rAjaya. 9 ; zilAjatu madhu vyoSa tApyaloharajAMsi ca / ra. ra. sa. / u. a. 26; yo. ra. / kSIramugleDhi tasyAzu kSayaH kSayamavApnuyAt / / pANDu. ; ra. caM. / vAjI.) zilAjIta, sAMTha, mirca, pIpala, svarNa mAkSika zilAjatukSaudraviDaGgasarpibhasma aura loha bhasma samAna bhAga le kara cUrNa | " lohaabhyaapaardtaapybhkssH ! banAveM / | ApUryate durbaladehadhAtuise zahada meM milA kara sevana karane aura stripazcarAtreNa yathA zazAGkaH // For Private And Personal Use Only
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org ta-bhaiSajya ratnAkaraH 124 zilAjIta, bAyabiDaMga, loha bhasma, harra, pArada bhasma ( yA rasa sindUra ) aura svarNa mAkSika bhasma samAna bhAga le kara cUrNa banAveM / bhArata ise zahada aura ghI meM milA kara sevana karane se 15 dinameM hI durbala deha aura kSINadhAtu vyaktikA zarIra puSTa ho jAtA hai / (7599) zilAjatuyogaH (8) ( ca. saM. / ci. sthA. 6 a. 5 ) paJcamUlakaSAyeNa sakSIreNa zilAjatu / pivettasya prayogega bAtagulmAt pramucyate // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ zakArAdi paJcamUla ke kvAtha aura dUdha ke sAtha zilAjIta sevana karane se vAtaja gulma naSTa hotA hai / (7600) zilAjatuyogaH ( 9 ) ( yo. ra. / azmaryA; vR. ni. ra. 1 azmarya. ) azmaya cAzmarI kRcchre zilAjatu samAkSikam / yavakSAraM gokSuraM ca khAdedvA cAzmarIharam || ( 7597) zilAjatuyogaH (6) ( vR. mA. / vAtaraktA. ) yukpaJcamUlapayasA laghupaJcamUlyA kvAthena vA'mRtalatA kvathanena vA'pi / vATacAlakasya salilena yutaM mRtena pItaM zilAjatu samIraNazoNitaghnam // dazamUlase siddha dUdha ke sAtha yA laghu paMcamUlake kAthake sAtha athavA giloya yA pIle phUlako kharaiTIke kAthake sAtha zilAjIta sevana karane se vAtarakta naSTa hotA hai / (7598) zilAjatuyogaH (7) ( yo. ra.; vR. ni. ra. / mUtrakRcchrA.; vR. yo. ta. / ta. 101 ) sazarkaraM ca sasirta lIDhaM siddhaM zilAjatu / nihanti mUtrajaTharaM mUtrAtItaM ca dehinaH // ekatra milA kara sevana karanese mUtrajaTara aura mUtrAkA nAza hotA hai / khAMDa, cAMdI bhasma aura zuddha zilAjIta | paTolatriphalAtiktAgavAkSikvAthasaMyutam / zilAjatuM prayuJjIta jIrNe kSIraudanAzanaH // zahada ke sAtha zilAjIta sevana karane yA yavakSAra aura gokharukA cUrNa sevana karanese azmarI aura usase honevAlA mUtrakRcchra naSTa hotA hai / (7601) zilAjatuyogaH (10) ( yo. ra. ; vR. mA. ; va. se. ; vR. ni. ra. / urustambhA. ; dhanva. ; rase. sA. saM. ) zilAjatuM gugguluM vA pippalImatha nAgaram / Urustamme pivenmUtrairdazamUlIrasena vA // zuddha zilAjIta yA gUgala athavA pIpala yA seTha gomUtra ke sAtha yA dazamUlake kAthake sAtha sevana karanese Urustambha naSTa hotA hai / (7602) zilAjatuyogaH (11) (ga. ni. / udarA. 32 ) paTola, triphalA, kuTakI aura indrAyaNakI jar3a ke kAtha sAtha zilAjIta sevana karane se pittodara naSTa hotA hai / pathya -- auSadha pacaneke pazcAt dUdha bhAta khAnA cAhiye / For Private And Personal Use Only
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] paJcamo bhAgaH 125 (7603) zilAjatuyogaH (12) zilAjIta meM (solahavAM bhAga) zuddha gandhaka, (ra. kA. ghe. / kSayA.) manasila aura haratAla milAkara nIbUke rasameM ghoTa kara zarAvasaMpuTa meM banda karake ATha arane upaloMmeM phalatrika kvAtha vizuddhamAdI phUMka denese usakI bhasma ho jAtI hai| zuddhaM guhacyA dazamUlazuddham / sthirAdikAkoliyugAdizudaM zilAjIta jvara, pANDu, zotha, prameha, agnizilAjatu syAtkSayiSu prazastam // | mAMdha, meda, kSaya, zUla, gulma, plIhA, jaTharazala, triphalA, giloya, dazamUla, laghu paMcamUla aura hRcchUla aura samasta tvaroganAzaka tathA dehako kAkolI tathA kSIrakAkolIke kAthameM kramaza: dRDha karanevAlA hai| pRthak pRthak zuddha kiyA huvA zilAjIta sevana (7606) zilAjaturasAyanam karanese kSayaroga naSTa hotA hai| ( ra. ra. s.| pU. khaM. a.2) (7604) zilAjatuyoga:(13) (ca. da. / pramehA. 34; dhanva.) | bhasmIbhUtazilodbhavaM samatulaM kAntaM ca vaikrA ntakaM yuktaM zAlasArAditoyena pAvitaM yacchilAjatu / / ca triphalAkaTutrikaM ghRtairvallena tulyaM bhajet / pibettenaiva saMzuddhadehaH piThaM yathAvalam // pANDau yakSmagade tathAgnisadane meheSu mUlAmaye zAlasArAdi gaNake kvAthase bhAvita zilA- gulmaplIhamahodare bahuvidhe zUle ca yonyaamye|| jIta usIke kvAthake sAtha, dehazuddhike pazcAt / seveta yadi SaNmAsaM rasAyanavidhAnataH / sevana karanese prameha naSTa hotA hai| | valIpalitanirmukto jIvedvarSazataM sukhI // (7605) zilAjatumAraNam zilAjItakI bhasma, kAnta loha bhasma, | vaikrAnta bhasma, hara, baher3A, AmalA, sAMTha, mirca (ra. ra. sa. / pU. khaM. a. 2) tathA pIpala samAna bhAga le kara sabako ekatra zilayA gandhatAlAbhyAM mAtulArasena ca / milAkara kharala kreN| puTitaM zilAdhAtumriyate'STagirINDakaH // mAtrA-3 rttii| nUnaM sajvarapANDuzophazamanaM mehAmimAnyApaha ise ghIke sAtha sevana karanese pANDu, yakSmA, medacchedakaraM ca yakSmazamanaM shuulaamyonmsnm| agnimAMdya, prameha, artha, gulma, plIhA, mahodara, gulmaplIhavinAzanaM jaTharahacchalAmayonmulanaM aneka prakArakA zUla aura yonirogoMkA nAza sarvatvaggadanAzanaM kimaparaM dehe ca lohe hitam // hotA hai| For Private And Personal Use Only
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org bhArata - bhaiSajya - ratnAkaraH 126 yadi ise 6 mAsa taka rasAyana vidhise sevana kiyA jAya to bali palita rahita sau varSakI sukhapUrNa Ayu prApta hotI hai / (7607) zilAjatulehaH ( ra. ra. / pramehA. ) zilAjatu palAnyaSTau sitAyAzra palASTakam / bRhatyAstu phalaM mUlaM zRGgI ghAtrI kaNA tugA / pRthageSAM paJcAturjAtasya militaM palam / saJcUrNya militaM kRtvA nihanti madhunA lihan pramehazukradoSAzvAsakAsakSayAzmarIm / mUtrAghAtAnimAndyAmagulmaplIhAgnimArutam || jIrNajvarAruci haro leha eSa zilAjatoH / / zilAjIta 40 tole, khAMDa 40 tole tathA kaTelIke phala, kaTelIkI jar3a, kAkar3AsiMgI, AmalA, pIpala aura baMsalocanakA cUrNa 5-5 tole evaM dAlacInI, ilAyacI, tejapAta aura nAgakesarakA cUrNa 1 - 1 | tolA le kara sabako ekatra milA kara rakkheM / ise zahadake sAtha sevana karane se prameha, zukadoSa, raktavikAra, zvAsa, kAsa, kSaya, azmarI, mUtrAghAta, agnimAMdya, gulma, plIhA, vAtavikAra, jIrNajvara aura arucikA nAza hotA hai / ( mAtrA - 2 - 3 mAzA ) (7608) zilAjatuvaTikA ( bhai. ra.; strIrogA . ) zuddhamUrta samaM gandhaM raktotpaladaladravaiH / kauTajenAmbhasA cApi mardayeddivasadvayam // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ zakArAdi zilAjatupalAnyaSTau tAvatI sitazarkarA / tvakkSIrI pippalI dhAtrI karkaTAkhyA palonmitA // nidigyAphalamUlAbhyAM palaM yuDayAtrijAtakam / madhuna: palasaMyuktaM kuryAnmAsamAna guDAn // dADimAmbupayaH kSIrarasatoyasurAsavAn / tAM bhakSayitvA pivennaranno bhukta eva vA // pANDukuSThajvaraplIhatamakArzo bhagandarAn / pUtiviNmUtra zukrAdidoSamehamahodara5 // kAtapittazca pradaraM raktasambhavam / tAn sarvAn sutarAM hanti sarvadoSaharA zivA / / ng zuddha pArada aura zuddha gandhaka 5- 5 tole lekara kajalI banAyeM aura use 2-2 dina lAla kamalake pattoMke rasa aura kur3ekI chAlake kvAtha meM ghoTakara sukhA leN| tadanantara usameM 40 tole zilAjIta, 40 tole sapheda khAMDa, tathA 5-5 tole baMsalocana, popala, AmalA, kAkar3AsiMgI, kaTelIkI jar3a, kaTelI ke phala, dAlacInI, ilAyacI aura tejapAtakA cUrNa milA kara kharala kareM aura phira 5 tole zahada DAla kara ghoTa kara ur3adake samAna goliyAM banA leM / ( mAtrA -- 1 mAzA 1 ) anupAna - anArakA rasa, dUdha, pAnI, surA athavA Asava | ina goliyoM ko khAlI peTa athavA bhojanAntameM khAnA cAhiye / For Private And Personal Use Only mAMsa rasa, inake sevana se pANDu, kuSTha, jvara, plIhA, tamaka zvAsa, arza, bhagandara, zukradoSa, meha, mahodara, kAsa, raktapitta, aura raktapradarakA nAza hotA hai /
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org paJcamo bhAgaH 127 malakara kapar3e se chAna leM tathA usa chane huve pAnIko miTTIkI nAMda Adi meM bhara kara dhUpa meM rakha deM / isa pAnI para jo malAI jame use nikAla kara anya kAMcAdike pAtrameM surakSita kharkhe / isI prakAra jyoMya malAI jamatI jAya use nikAlate raheM aura antameM jo gAda raha jAya usameM aura pAnI deM aura isI prakAra usase bhI zilAjIta nikAla leM / rasaprakaraNam ] ( yo. ra. ; (7609) zilAjatuzodhanam yo. ci. ma. / a. 9 zA. saM. / saM. 2 a. 11 ) hemAdyAH sUryasantApAt dravanti giridhAtavaH // jatvAbhaM mRdumRtsnAbhaM tadbhavecca zilAjatu / zilAjatu samAnIya grISma taptA zilAcyutapa // godugdhaikhiphalakAce drAvaidha mardayet / Atape dinamekaikaM tacchuSkaM zuddhatAM vrajet // + + + mukhya zilAjatuzilAM sUkSmakhaNDaprakalpitAm / nikSipyAtyuSNa pAnIyairyAmaikaM sthApayetsudhIH // mardayitvA tato nIraM gRhNIyAtragAlitam / sthApayitvA ca mRtpAtre dhArayedAtape budhaH // uparisthaM ghanaM yatsyAt tatkSipedanyapAtrake / dhArayedAtape dhImAnuparisthaM ghanaM nayet // evaM punaH punarnotvAdvimAsAbhyAM zilAjatu / aaratai at kSiptaM liGgopamaM bhavet // nirdhUmaM ca tataH zuddhaM sarvakarmasu yojayet / adhaHsthitaM ca yaccheSaM tasminnIraM vinikSipet vimartha dhArayeddharme pUrvavacaiva tannayet / / svarNAdi dhAtuoM vAle parvatoMse sUrya saMtApase pighalakara jo lAkha yA komala miTTIke samAna drava padArtha nikalatA hai use zilAjIta kahate haiM / isa prakAra patthara se nikale huve zilAjItako 1-1 dina godugdha, triphalA kAtha aura bhaMgareke rasameM ghoTa kara dhUpa meM sukhA lene se vaha zuddha ho jAtA hai| X X X zilAjItake uttama pattharako kUTa kara atyuSNa pAnI meM DAla deM aura eka pahara pazcAt acchI taraha Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (7610) zilAjatvA diyogatrayam ( ga. ni. / pANDu. 7 ) gomUtreNa pibet kumbhakAmalAyAM zilAjatu / mA mAkSikAtuM vA kiTaM vA'tha hiraNyanam // gomUtra ke sAtha zilAjatu yA svarNamAkSika bhasma athavA svarNakiTTa sevana karane se 1 mAsameM kumbha kAmalA naSTa ho jAtI hai / (7611) zilAjatvAdilauham (ra. rA. su. / yakSmA. ; vR. ni. ra. ) zilAjatuyutaM lohaM valaM tu vidhimAritam / pathyAzI sevate yastu yakSmANaM vyapohati // vidhivat nirmita loha bhasma aura zilAjItaekatra milA kara sevana karane aura pathya. pUrvaka rahane se yakSmAkA nAza hotA hai / (7612) zilAjatvAdivaTI (bhai. ra. / pramehA. ) zilAjatvabhra hemAni lauhagugguluGgaNam / kezarAjasya toyena mayedivasadvayam // valamAnAM vaTIM kRtvA zaivAlasalilena ca / prAtaH prAtaH prayuJjIta zukramehanivRttaye // For Private And Personal Use Only
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 128 bhArata-bhaiSajya-ratnAkara [zakArAdi zilAjIta, abhraka bhasma, svarNa bhasma, loha (7614) zilAdipAnakam bhasma, zuddha gUgala aura suhAgeko khIla samAna bhAga (vR. ni. ra. / viSA.) le kara do dina bhaMgareke rasameM kharala kareM aura zilAtAlakakuSThAni piDA nirguNDijadravaiH / 3-3 rattIkI goliyAM banA leN| pAnaM mUSakadaSTAnAM datvA tIvraviSaM haret // inameMse 1-1 golI prAtaH kAla zaivAlake manasila, haratAla aura kUTha samAna bhAga le rasake sAtha sevana karanese zukramehakA nAza hotA hai| | kara saMbhAluke rasameM pIsa kara pInese cUhekA tIbra viSa bhI naSTa ho jAtA hai| (7613) zilAtAlo rasaH _(zvAsakAsArirasaH) (7615) zilAcavalehaH (1) (vR. ni. ra. / zvAsA.) ( ra. rA. su. / kAsA. ; ra. saM. ka. / u. 4 ) zilA vyoSabhayAhiGgamaNimanthaviDaGgakaiH / trikaNTakarasairbhAvyaM tAlamekaM ctushilaa| lehaH sAjyamadhuH kAsahikAzvAseSu zasyate // dinaM vAsArasaiH piSTvA vAlukAyantrapAcitam // zuddha manasila, soMTha, mirca, pIpala, harra, hIMga, dviyAmAnte samuddhatya tattulyaM kaTukatrayam / seMdhA namaka aura bAyabiDaMga samAna bhAga le kara nirguNDImUlacUrNazca vyoSatulyaM vimizrayet // cUrNa banAveM / / zilAtAlorasonAmnAmASekaM shvaaskaasjit|| ise ghI aura zahadameM milAkara sevana karanese 1 bhAga zuddha haratAla aura 4 bhAga zuddha kAsa, hikkA aura zvAsakA nAza hotA hai / manasilako ekatra milA kara gokharu ( pAThAntarake (mAtrA-1 mAzA / ) anusAra trikuTA) tathA bAsAke rasameM 1-1 dina | (7616) zilAdhavalehaH (2) ghoTa kara golA banAveM aura use zarAvasampuTameM (vR. ni. ra / zvAsA.) banda karake 2 pahara .bAlukA yantrameM pkaaveN| zilAhi viDaGgaM ca maricaM kuSThasaindhavama / ( athavA AtazI zIzImeM DAla kara bAlukA yantrameM | madhvAjyAM lihetkarSa zvAsakAsakaphApaham // pakAveM / ) tadanantara usake svAMgazItala hone para zuddha manasila, hIMga, bAyabiDaMga, kAlI mirca, auSadhako nikAlakara usameM usake barAbara trikuTekA | kUTha aura seMdhA namaka samAna bhAga le kara cUrNa cUrNa aura utanA hI saMbhAlukI jar3akA cUrNa milA | bnaaveN| kara kharala kreN| . ise zahada aura ghImeM milA kara sevana karanese zvAsa, kAsa aura kaphakA nAza hotA hai| isake sevanase zvAsa kAsakA nAza hotA hai| mAtrA--11 tolA. mAtrA-1 maashaa| (vyavahArika mAtrA-1 mAzA 1) For Private And Personal Use Only
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasapakaraNam ] patramo bhAgaH 129 - - (7617) zilApUtarasaH | kharala kareM aura phira usakA golA banAkara mUSAmeM __(ra. cN.| hikkA. ) banda karake use thor3I dera mandAdhimeM rakha kara carNa pAThenTavAyoTe talAzI dhamAveM / tadanantara mUSAke svAMga zItala hone para tatpRSThe zuddhamUtaM ca kunaTayazaM pradApayet // | usameMse rasako nikAla leN| mRtAdhai kunaTIcUrNa tasyArdhe pUrvamUlikAH / mAtrA-1 ratI cUNe datvA pacecculyAM yAmASTaM mRduvahninA // yaha rasa pitta zUlako naSTa karatA hai| zilApUto raso nAma hanti hikkAM trigunyjkH| anupAna-hIMga 1 bhAga, harra 100 bhAga, kapaDamiTTI kI huI hANDImeM pAThA aura indrA- seTha 3 bhAga aura sajjIkhAra 2 bhAga le kara cUrNa yagako jar3akA samAna bhAga mizrita cUrNa rakha kara banAve / uparokta rasa khAneke bAda / tolA (vyava. usake Upara usake bagavara zuddha manasilakA cUrNa mA. 3-4 mAze ) yaha cUrNa (pAnIke sAtha) bichA deM aura phira usa para manasilake barAbara zuddha khAnA caahiye| pArada svakheM, pAradake Upara usase AdhA manasilakA (7619) zilAvIrarasaH cUrNa bichAveM aura isake Upara isase AdhA pAThA (ra. ra. rasA. / upa. 2) aura indrAyaNakI jar3akA cUrNa bichA deM / tadanantara rasabhasma samaM gandhaM zilAjatvamlavevasam / usake mukhako banda karake ATha pahara mandAgni para yAmaikaM mardayetsarve madhusarpiryutaM lihet // pakAveM aura phira svAMgazItala hone para taiyAra niSkaikaika varSamAtra zilAvIro mahArasaH / rasako nikAla leN| jarAkAlaM nihantyAzu jIvedvarSazatatrayam // yaha rasa hicakIko naSTa karatA hai| palAdhai mazalIcUrNa bhRrAjarasaiH pivet / mAtrA-3 rttii| dhAtrIphalarasarvA'tha kAmakaM banupAnakam // (7618) zilAbaddharasaH ___ pArada bhasma, zuddha gandhaka, zilAjIta aura (ra. r..| zUlA.) amlaveta samAna bhAga le kara 1 pahara kharala karake mRtamatasya bhAgaikaM bhAgekaM zodhitAM shilaam| rakheM / dinaM jambIrajaivimeghe ruddhavA dhamellaghu // isameMse 1-1 niSka rasa zahada aura pIke zilAbaddho raso nAma gujai pittazalajita | sAtha nirantara 1 varSa taka sevana karanese vRddhAvasthA eka hi zataM pathyA trizuNThI di suvrclaa|| rahita 300 varSakI Ayu prApta hotI hai / etaccUrNa kkmnusyaacchlshaantye| anupAna-auSadha khAneke pazcAt 2 // 1-1 bhAga pArada bhasma aura zuddha manasi- tole mUsalIkA cUrNa bhaMgareke rasa yA Amaleke rasake lako ekatra ghoTakara 1 dina jambIrI nIbUke rasameM sAtha pInA caahiye| For Private And Personal Use Only
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya ratnAkaraH [zakArAdi (7620) zivarasaH kAkolyo dve mede ( ra. rA. su. / arthI. ) vidAriyugmaM zatAvarI drAkSA / sUtavaikrAntazulbA_ kAntabhasmasagandhakam / RddhiyugarSabhavIrAtulyAMza mardayeccAdau dADimotyai rasaistathA // muNDitikAjIrakeM zumatyau ca // rAsnApuSkaracitrakabhakSayenmASamekantu hantyAsi zivo rasaH / dantIbhakaNAkaliGgacavyAbdAH / pArada bhasma, vaikrAnta bhasma, tAmra bhasma, kaTukAzRGgIpAThA abhraka bhasma, kAntaloha bhasma aura zudra gandhaka etAni palAMzikAni kAryANi // samAna bhAga lekara sabako ekatra kharala kareM aura ! androNe sAdhitAnAM phira anArake rasameM ghoTakara surakSita rakkheM / rasena pAdAMzikena bhAvyAni / mAtrA-1 mASA / girijasyaivaM bhAkti( vyahArika mAtrA--1-2 ratI) zuddhasya palAni daza paTa ca // isake sevanase arzakA nAza hotA hai| dvipalaM ca vizvadhAtrI (7621) zivAguTikA mAgadhikAyAzca maricAnAm / (va. se. / vAtaraktA. ; ca. da. / rasA. 65; cUrNa palaM vidAryAga. ni. gu. 4 ; yo. ra. / rAjaya. ; __ stAlIsapalAni catvAri // ___ vR. yo. ta. / ta. 76 ) SoDaza sitopalAni kAle tu ravitApADhaye catvAri ghRtasya mAkSikasyASTau / jAyasa zilAjatu pravaram / tilatailasya dvipalaM triphalArasasaMyukta __ cUrNAdhapalAni pazcAnAm / / vyahazca zuSkaM punaH zuSkam // vakSIrIpatratvaka dazamUlasya guDUcyA nAgailAnAM ca mizrayitvA tu / rase balAyAstathA paTolasya / girijasya poDazapalaimadhukarasairgomUtre guDikAH kaaryaastto'ksssmaaH|| vyahaM vyahaM bhAvayetkramazaH // tAH zuSkA navakumbhe ekAhaM kSIreNa tu jAtIpuSpAdhivAsite sthApyAH / taca punarbhAvayecchuSkam / tAsAmekA kAle bhakSyA peyApi vA satatam / / saptAhaM bhAvyaM syAt kSIrarasadADimarasAH kvAthenaiSAM yathAlAbham / / surAsavaM madhu ca ziziratoyAni / For Private And Personal Use Only
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] paJcamo bhAgaH - - - AloDanAni tAsA pApAlabhamyA ceyaM __ manupAne vA prazasyante // zamayedguDikA zivA nAmnA // jIrNa ladhyannapayo jAGga balyA vRSyA dhanyA liniyUhayuSabhojI syAt / kAntiyazaH majAkarI ceyam / saptAhaM yAvadataH paraM dadyAnnRpavallabhatAM jayaM __ bhavetsopi sAmAnya // vivAde mukhasthA ca // bhuktvApi bhakSiteyaM zrImAnprakRSTamedhaH ___ yadRcchayA nAvahedbhayaM kizcit / smRtibuddhibalAnvito'tulazarIraH / nirupadrayA prayuktA puSTayaujovaNendriya sukumAraiH kAmibhizcaika // - tejovalasampadAdisadupetaH // samvatsaraprayuktA valipalitarogarahito hntyep| vAtazoNitaM prabalam / jIveccharadAM zatadvayaM purussH| bahuvApikamapi gAI samvatsaraprayogAd yakSmANaM cAvayavAtaM ca // dvAbhyAM zatAni catvAri // jvarayonizukradoSaplIhArza:pANDugrahaNIrogAn / sarvAzyajitkathita dhanavamigulmapInasa ___ munigaNabhakSyaM rasAyanarahasyam / hikAkAsArucizvAsAn // samuddhabhUvAmRtamanthanotthaH jaTharaM zvitraM kupThaM pANDaya klavyaM madaM kSayaM zoSam / ___ svedaH zilAbhyo'mRtavagireH mAk // unmAdApasmArau vadanAkSizirogadAnsarvAn // yo mandarasyAtmabhuvA hitAya AnAhamatIsAraM nyastazca zaileSu zilAjarUpI / sAmagdaraM kAmalApramehAMzca / zivAguDiketi rasAyanayakRdarbudAni vidhi muktaM girIzena gaNapataye // bhagandaraM raktapittaM ca / / zivavadanavinirgatA yasmAatikAyamatisthaulyaM nAmnA tasmAcchivAguDi keti // svedamatha zlIpadaM ca vinihanti / prISma kAlameM kRSNa loha janita uttama zilAdaMSTrAviSaM samaulaM jItako triphalAke kAthakI 1 bhAvanA deM aura sUkha garANi ca pahupakArANi // jAne para punaH triphalA kAthakI bhAvanA deM / isI mantrIpadhiyogAdIna prakAra dhUpa meM sukhA sukhA kara triphalA kvAthakI 3 vipayutAnbhautikAnbhAvAn / / bhAvanA deM aura phira isI prakAra dazamUlake kAtha, For Private And Personal Use Only
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org -bhaiSajya ratnAkaraH 132 giloyake kAtha, kharaiTIke kAtha, paTolake kAya aura mulaiThIke kAtha tathA go mUtrakI 3-3 aura godugdhakI 1 bhAvanA de kara sukhA leM / tadanantara nimna likhita kAkolyAdi gaNake kAthakI sAta bhAvanA deM- bhArata kAkolI, kSIrakAkolI, medA, mahAmedA, vidArIkanda, kSIravidArI, zatAvara, drAkSA, Rddhi, vRddhi, RSabhaka, mahA zatAvara, muNDI, jIrA, zAlaparNI, pRSThaparNI, rAsnA, pokharamUla, cItA, dantImUla, gajapI pala, indrajau cavya, nAgaramothA, kuTakI, kAkar3AsiMgI aura pAThA, 5-5 tole inameMse jitanI auSadhe mileM una sabako kUTakara 32 sera pAnImeM pakAveM aura cauthA bhAga zeSa rahane para chAna leN| ( koI oSadhi na mile to usake sthAna meM usake nAma vAlI, pUrva yA pazcAt kI oSadhi lenI (hiye | ) isa prakAra bhAvanA de kara sukhAyA huvA zilAjIta 80 tole, sAMTha, AmalA, pIpala aura kAlI mircakA cUrNa 10-10 tole, vidArIkandakA cUrNa 5 toLe, tAlIsa patrakA cUrNa 20 tole, misarI 80 tole, ghI 40 tole, zahada 80 tole, tilakA tela 20 tole tathA baMsalocana, tejapAta, dAlacInI, nAgakesara aura ilAyacIkA cUrNa 2 // -2|| tole le kara sabako ekatra ghoTakara 11-11 tolekI guTikA banA leM aura unheM sukhAkara camelI ke phUloMse basAe huve sugandhita ghaTameM surakSita rakkheM / ( mAtrA - 3-4 mAzA / ) Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ zakArAdi rasa, inameMse nitya prati 1-1 guTikA dUdha, mAMsa anAra ke rasa, surA, Asava, madhu yA zItala jala meM gholakara pInI cAhiye yA guTikA khAkara inameM se koI eka drava anupAna rUpase pInA cAhiye / auSadha paca jAne para laghu anna, dUdha yA mUMga Adike yUpake sAtha khAnA caahiye| jo loga mAMsAhArI haiM ve mAMsa rasake sAtha bhI laghu anna khA sakate haiN| eka saptAha taka isa prakAra pathya pAlana karaneke pazcAt sAdhAraNa padhyAhAra kiyA jA sakatA hai / yaha guTikA bhojana karaneke pazcAt bhI khAI jAya taba bhI kisI prakArakI hAnikA bhaya nahIM hai / ise sukumAra prakRtike kAmI puruSa bhI nirbhaya ho kara sevana kara sakate haiM / ise 1 varSa taka sevana karane se bahuta varSoMkA purAnA prabala aura kaThina vAtarakta bhI naSTa ho jAtA hai / isake atirikta yaha guTikA yakSmA, ADhavAta, jvara, yonidoSa, zukra doSa, plIhA, artha, pANDu, grahaNI, brana, vamana, gulma, pInasa, hicakI, kAsa, aruci, zvAsa, jaThara, zvitra kuSTha, napuMskatA, mada, zoSa, unmAda, apasmAra, mukharoga, netraroga, ziroroga, AnAha, atIsAra,.. raktapradara, kAmalA, prameha, yakRt, arbuda, vidradhi, bhagandara, raktapitta ati kRzatA, ati sthUlatA, sveda, klIpatra, daMSTrA viSa, mUla viSa aura aneka prakAra ke saMyogaja viSako bhI naSTa karatI hai / For Private And Personal Use Only
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] paJcamo bhAgaH - - isake prayogase zatruvoM dvArA prayukta huve mantra (7623) zIghraprabhAvarasaH auSadhAdike duSTa prabhAva naSTa hote haiM tathA pApa (ra. ra. sa. / u. a. 16) (ganovikAra) aura alakSmI (prabhAva zUnyatA) kA pAradaM gandhakaM vyoma tIkSNaM tAlaM manaHzilA / nAza hotA hai| yaha guTikA bala aura kAmazakti varddhaka, sauvIramaanaM zuddhaM vimalaM ca samAMzakam // prazaMsanIya tathA kAnti, yaza, aura santAnakI vRddhi| ebhiH kajjalikAM kRtvA svalpatailena bharjayeta / karane vAlI hai / ise mukhameM dhAraNa karanese vivAda meM granthikaM jIrakaM citraM dIpyakaM mustakaM viSam // jaya aura rAjasabhAmeM Adara prApta hotA hai| bAlAnaM bAlabilvaM ca mocasAraM samAMzakam / vicUrNya pUrvavatkalka tadardhena vinikSipet / / isake sevanase zarIrakI kAnti, medhA, smRti, punarvimardayedyatnAdekarUpaM bhavedyathA / buddhi aura bala bar3hatA hai; zarIra anupameya ho jAtA . bhAvayetsaptavArANi pazcakolakaSAyataH / / hai; puSTi, aura ojakI vRddhi hotI hai; indriyAM aralutvagrasenApi dazavArANi bhAvayet / nirmala ho jAtI haiM; teja bar3hatA hai| proktena kramayogena rato niSpadhate hyayam // ise eka varSa taka sevana karate rahanese dosau . jagdho vizvadhanAmbunA sa hi rasaH zIghramavarSakI bali palina aura roga rahita Ayu prApta bhaavaabhiyo| hotI hai / do varSa taka sevana karanese 4 sau varSakI niSkApamito mhaagrhnnikaaroge'tisaaraamye|| Ayu prApta hotI hai yaha muniyoMke sevana karane yogya AdhmAne grahaNIbhave rucihate vAte ca mndaanle| rasAyana hai| mukte cApi male punazcalAmalaMzaGkAmu hikkAsu ca / / (7622) zIghrajvarArirasaH (1) zuddha pArada, zuddha gandhaka, abhraka bhasma, (ra. saM. ka. / ullA. 4) tIkSNa loha bhasma, zuddha haratAla, zuddha manasila, rasahiGgAlanepAlA vRddha yA dntymbumditaaH| zuddha sauvIrAjana, aura vimala bhasma samAna bhAga dvau yAmau jvaranAzAya guJjakA sitayA saha // le kara prathama pAre gandhakakI kajalI banAveM aura rasa sindUra 1 bhAga, zuddha hiMgula 2 bhAga phira usameM anya auSadhe milAkara acchI taraha aura zuddha jamAlagoTA 3 bhAga le kara sabako 2 kharala kareM / tadanantara usameM thor3AsA tela milApahara dantImUlake kAthameM ghoTa kara 1-1 rattIkI kara mandAgni para bhUneM / goliyAM banA leN| (2) pIpalAmUla, jIrA, cItA, ajavAyana, inameMse 1-1 golI mizrIke sAtha khilAnese nAgaramothA, zuddha bachanAga, amacUra, belagirI aura (viracana ho kara ) vara naSTa ho jAtA hai| mocarasa samAna bhAga le kara cUrNa banAveM / isa (yaha vaTI navIna jvara meM vizeSa upayogI hai|) cUrNako bhI uparokta vidhise telameM bhUna leN| For Private And Personal Use Only
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org bhArata - bhaiSajya ratnAkaraH 134 (3) 2 bhAga naM. 1 kI auSadhameM 1 bhAga naM. 2 kI auSadha milA kara acchI taraha kharala kareM aura phira use paMcakola (pIpala, pIpalAmUla, cava, cItA, sAMTha) ke kAthakI sAta bhAvanA, tathA aluke kAthakI dasa bhAvanA de kara AdhA AdhA niSka (2 // -2 // mAze) kI goliyAM banA leM I ( vyavahArika mAtrA - 2 - 3 rattI / ) anupAna - sAMTha aura nAgaramothekA kAtha / isake sevana se bhayaMkara grahaNI, atisAra, AdhmAna, aruci, vAyu, agnimAMdha, aura hicakIkA nAza hotA hai / malatyAga karaneke pazcAt bhI dastaka hAjata banI rahatI ho to usake liye yaha rasa upayogI hai / (7624) zItakesarI rasaH ( bhA. pra. ma. khaM. 2; ra. rA. su. / jvarA. ) pAradaM gandhakaJcaiva tutthaJca daradaM viSam / viSAdaSTaguNaM yojyaM maricaM vizvabheSajam // azvagandhAtha vijayA kAsamardaH kaThillakaH / caturNAzca rasairetaizcUrNAnyetAni mardayet // tulasyAstu dalaiH sArdhaM bhakSito rktikaamitH| hanti zItajvaraM ghoraM nAmnAyaM zItakesarI | zuddha pArada, zuddha gandhaka, zuddha tUtiyA, zuddha hiMgula aura zuddha bacanAga 1 - 1 bhAga tathA mirca aura soMThakA cUrNa 8-8 bhAga le kara prathama pAre gandhakakI kajjalI banAveM aura phira usameM anya oSadhiyAM milA kara asagandha, bhAMga, kasauMdI aura karele ke rasakI 1-1 bhAvanA de kara 1-1 rattIkI goliyAM banA leM / [ zakArAdi ise tulasI dalake sAtha sevana karanese ghora zItajvara naSTa hotA hai / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (7625) zItajvarahararasaH ( rase. sA. saM. ; ra. caM. / jvarA. ) sUtamAkSikagandhAnAM bhAgazcAruSkarasya ca / tathASTau tAlakAccUrNAdravidugdhasya poDaza || snuhI kSIrasya caivASTau sa mRdragninA pacet / svAGgazItaM samuddhRtya tataH khalle vimardayet // zItajvaraharI nAmnA rasoyaM parikIrtitaH // zuddha pArada, svarNamAkSika bhasma, zuddha gandhaka aura zuddha bhilAvA 1-1 bhAga tathA zuddha haratAla 8 bhAga le kara prathama pAre gandhakakI kajjalI banAveM aura phira usameM anya auSadheM milA kara kharala kareM / tadanantara usameM 16 bhAga AkakA dUdha aura 8 bhAga thUhara (sehuMDa) kA dUdha milA kara mandAgni para pakAyeM aura gAr3hA hone para ThaMDA karake kharala meM ghoTa kara 1-1 rattIkI goliyAM banA leM / inake sevana se zItajvara naSTa hotA hai / zItajvarAGkuzo rasaH pra. saM. 5580 mahAzItajvarAGkuzo rasaH dekhiye / zItajvarArirasaH (1) (zItArirasaH) ; (zA. saM. / khaM. 2 a. 12 ; ra. kA. ghe. ra. rA. su. / jvarA. pra. saM. 2557 " taruNajvarArirasaH (1) " dekhiye / For Private And Personal Use Only
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] pazcamo bhAgaH 135 (7626) zItajvarArirasaH (2) ise pAnameM rakha kara khAnese ghora zItaJcara ( ra. ci. ma. / sta. 9) naSTa hotA hai| pathya---taka bhAta / SaTpala tAlakaM zuddhaM bIjaM bhallAtakodbhavam / / ( vyavahArika mAtrA 4 rattI / ) saye bhAvayedgAda bhRGgarAjasya vAriNA // zuklAyAzcApi kRSNAyA kAkamAcyA rasena c| (7627) zItajvarArirasaH (3) arkasehuNDadugdhena dAtavyA bhAvanAH kramAt // ( zA. saM. / khaM. 2 a. 12) tatkalka roTikAkAraM sthAlyAmAropya ytntH| na yatnataH / tAlakaM tutthakaM tAnaM rasaM gandhaM manaHzilAm / saMzuSkaM ca punardhArtha zarAve zubhalakSaNe // karSa karpa prayoktavyaM mardayetriphalAmbubhiH // tacca vasamRdA liptvA sandhi ruddhavA vishopyet| golaM nyasetsampuTake puTaM dadyAta prayatnataH / tatazca vAlukAyantre dhArya tacca prayatnataH // tato nItvAdagvena vantrIdugdhena saptathA / / cullyAmAropya dAtavyo vahimitra kramAt / kAthena hantyAH zyAmAyA bhAvayetsaptadhA punH| svAgazItaM gRhItvA tadgolaM saJcUrNayedRDham / / mApamAtra rasaM divyaM paJcAzanmaricayutam // tasminmaricacUrNasya dvipalaM cAtha melayet / guDagadyA kaM caiva tulasIdalayugmakam / nAgavallIdalenAyaM mASamAtrazca bhakSitaH // bhakSayetri dena bhaktyA zItAriM durlabhaM param / / hanti zItajvaraM ghoraM dhuvaM takraudanAzinaH / pathyaM dugdhodanaM deyaM viSamaM zItapUrvakam / rasaH zItajvarArihiM vaidyandaiH subhaassitH|| dAhapUrva haratyAzu tRtIyakacaturthakau // ___ zuddha haratAla aura bhilAve 30-30 tole dvayAhikaM satataM caiva vaivayaM ca vinazyati // le kara donoMko bArIka pIsa kara 1-1 dina zuddha haratAla, zuddha tRtiyA, tAmra bhasma, zuddha bhaMgareke rasa, sapheda aura kAlI makoyake rasa, tathA : pArada, zuddha gaMdhaka, aura zuddha manasila 11-1 // Aka aura sehuMDake dUdha kharala karake usakI eka tolA le kara prathama pAre gandhakI kajalI banAveM roTIso banAveM aura use ulTI hANDI para rakha deN| aura phira usameM anya auSadhe milAkara sabako jaba vaha sUkha jAya to use zarAvasampuTa meM banda triphalAke kAthameM kharala karake golA banAveM aura karake usa para 3-4 kapar3amiTTI kara deM aura use zarAvasampuTa meM banda karake (laghupuTameM ) phUMka bAlakAyantrameM rakha kara 3 prahara agni deN| tada- deM / tadanantara usake svAMgazItala honepara auSadhanantara jaba vaha svAMgazItala ho jAya to auSadha- ko nikAla kara Aka aura thUhara (sehaMDa) ke ko nikAla kara usameM 10 toLe kAlI mircakA dRdha tathA dantImUla aura kAlI nisotake kAthakI cUrNa milAkara bhalI bhAMti kharala karake rakheM / sAta sAta bhAvanA de kara uDadake samAna goliyAM mAtrA-1 maashaa| banA leN| For Private And Personal Use Only
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 136 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [zakArAdi inameMse 1 golI 50 kAlI micauMke cUrNameM ahorAtraM punaH zItaM kumbhAdhaH sikatAntare / milAveM aura usameM 6 mAze gur3a tathA 2 tulasI dattaH pathyaM tu takraNa bhaktaM kSIreNa vA punaH // patra milAkara rogIko khilA deN| isI prakAra 3 lavaNena vinA sarvAnnAzayedviSamajvarAn // dina denese zIta pUrva aura dAha pUrva viSamaJcara, zuddha pArada, higula, haratAla, nIlAthothA tRtIya jvara, cAturthika, dvayAhika aura satana dara aura kSudrazaMkha (ghoMghoM ) kA cUrNa samAna bhAga le tathA vivarNatAkA nAza hotA hai| kara sabako ekatra kharala karake ghRta kumAroke rasakI pathya-dUdha bhAta / sAta bhAvanA deM aura phira use zarAvasampuTameM (7628) zItajvarArirasaH (4) banda karake 1 dina rAta bAlukA yantrameM pakAveM / (bhA. pra. ma. khaM. 2 / carA. ; re. rA. su.) tadanantara usake svAMga zItala hone para auSadhako mRtakaM gandhakazcaiva haritAlaM mn:shilaa| nikAla kara pIsa leN| ekaniSka dviniSkaJca catuniSkaM tathaiva ca // ( mAtrA-2 rattI) paJcaniSkaM rasaiH kAravellyAH samyakprakalpayet / isake sevanase samasta viSamajvara naSTa hote haiN| tAmrapatrANi tulyAni tena kalkena lepayet / / zarAvasampuTe tAni kRtvA teSAmuparyapi / . pathya-taka bhAta yA dUdha bhAta / lavaNase dadyAtAM piTikAM pazcApaTapAkena paacyet|| parahaja kr| tataH sacUrNayedevaM rasaH kSaudreNa bhkssitH| va (7630) zItabhaJjIrasaH (2) yavaikamAtrayA hanti ghoraM zItajvaraM dhruvam // (ra. kA. dhe. / jvarA.) zuddha pArada 1 bhAga, zuddha gaMdhaka 2 bhAga, rasagandhaM zilAtAlo mAkSIkaM visstutthke| zuddha haratAla 4 bhAga aura zuddha manasila 5 bhAga tulyaM snukkSIrapuTitaM saghRtaM karmapAcitam // le kara sabako ekatra kharala karake kajalI banAveM zItabhaJjI raso hanti dviguno viSamajvarAn / aura use kareleke rasameM ghoTa kara 12 bhAga zuddha zuddha pArada, gandhaka, manasila, haratAla, svarNa tAmra patroMpara lepa kara deM aura unheM zarAva sampuTameM mAkSika bhasma, zuddha bachanAga aura nIlAthothA banda karake puTa lagA deN| samAna bhAga le kara prathama pAre gandhakakI kajjalI __ mAtrA-1 yavake barAbara / | banAveM aura phira usameM anya auSadhe milAkara ise zahadake sAtha khAnese zItajvara naSTa sabako sehuMDa (thUhara) ke dUdharma ghoTa kara kUrmapuTameM hotA hai| (7629) zItabhaJjIrasaH (1) pakAveM / (ra. kA. dhe. / jvarA.) mAtrA-2 rttii| rasahilatAlAni tutyaM zambUkajaM rjH| ise ghIke sAtha denese viSamajvara naSTa kanyAdbhiH saptadhA bhAnyaM pAcitavyaM zarAvake // hotA hai / For Private And Personal Use Only
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasapakaraNam] pacamo bhAga: (7631) zItabhaJjIrasaH (3) (7633) zItabhaJjIrasaH (5) (ra. kA. dhe.| jvarA.) (bhai. ra. / jvarA.) raGgau tAlaM somamalaM hAridraM zukticUrNakam / / tutthazambUkatAlAnAM dviguNAnAM yathocaram / tutyaM vallIrasapuTaiH zItabhanI rasaH prH|| cUrNa kumArikAdrAvaiH piSTvA golaM prakalpayet / / baGga bhasma, nAgabhasma, zuddha haratAla, zaddha zarAvasampuTa kRtvA pacedgajapuTena / saMkhiyA, hAridra viSa, sopakA cUrNa aura zuddha * svAGgazItaM samuddhRtya cUrNayitvA niSApayet // nIlAthothA samAna bhAga le kara sabako ekatra gumAdhai ca sitAyuktaM khAdeza sarvajvaropaham / kharala karake kevaTo motheke kAthameM ghoTakara puTameM pathyaM kSIrodanaM deyaM nihanti viSamajvaram / / pkaaveN| zuddha nIlAthothA (tUtiyA) 1 bhAga, kSudra isake sevanase zItaJcara naSTa hotA hai| zaMkha (dhoMghe) 2 bhAga, aura zuddha haratAla 4 bhAga le kara sabako ekatra kharala kareM aura phira dhRta( mAtrA-2-3 cAvala bhara ) .. kumArIke rasameM ghoTakara golA banA leN| ise zarAva. noTa-yaha auSadha viSailI hai ataH yogya ciki- sampuTa meM banda karake gajapuTameM pakAveM aura phira tsakake parAmarzake binA sevana na karanI caahiye|| svAMga zItala hone para auSadhako nikAla kara kharala (7632) zItabhaJjIrasaH (4) karake rakkheM / mAtrA-AdhI rttii| (ra. kA. dhe.| carA.) ise mizrIke sAtha khAnese samasta viSamajvara dvipaJcapaJcapazcaiva raGgAlanavasArakam / ___ naSTa hote haiN| kAkamAcI kanyakAdbhirmaditaM ca dinaM dinam / / pathya-dUdha bhAta | mUryayAmaiH zarAveNa pakoyaM tu rasaH prH| (7634) zItabhannIrasaH (6) zItabhaJjI dviguJjastu nihanti viSamajvarAn // (ra. ra. sa. / u. a. 12 ; ra. rA. su. ) baGga bhasma 10 bhAga tathA zuddha haratAla aura sUtatAlazilAstulyA mardayenmarkaTorase / / navasAdara 5-5 bhAga le kara sabako ekatra kharala tAmrapAtre vinikSipya tatkalka kajjalIkRtam // karake makoya aura ghRtakumArIke rasameM 1-1 dina vipavedvAlukAyantre yathoktavidhinA tataH / kharala karake zarAvasampuTameM banda kareM aura 12 dadyAnmaricacUrNena mASamAtraM bhiSagvaraH // pahara bAlukAyantrameM pkaaveN| prapivedaSNatoyasya culukaM zItakajvare / mAtrA-2 rttii| zItabhaJjIrasaH soyaM shiitjvrnivaarnnH|| isake sevanase viSamajvara naSTa hotA hai| 1 karkaTI rase' iti pAThabhedaH For Private And Personal Use Only
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 138 www. kobatirth.org - bhaiSajya ratnAkaraH bhArata- rasa sindUra, zuddha haratAla, aura zuddha maMsila samAna bhAga le kara sabako ciraciTe (apAmArga ) ke kAthameM ghoTa kara golA banAveM aura use tAmrake sampuTa meM banda karake bAlukAyantrameM pakAyeM / mAtrA - 1 mASA ( vya. mA. 2 rattI / ) ise kAlI mircake cUrNa ke sAtha khA kara 1 cullU uSNa jala pInA cAhiye / isake sevana se zItajvara naSTa hotA hai / (7635) zItabhaJjIrasaH (7) ( bhA. pra. ma. khaM. 2 / jvarA. ) tAlakaM zuktikA cUrNa tulyaM tatrobhayorapi / navamAMzaJca tutthaM syAnmardayetkanyakAdravaiH // tattu saMzuSkamuparvanyairgajapuTe pacet / zItaM taccUrNayedarddhaguAmAtraM sitAyutam // prabhAte bhakSayettena yAti zItajvaraH kSayam / vAntirbhavati kasyApi kasyacinna bhavatyapi // zuddha haratAla aura sIpakA cUrNa 1-1 bhAga tathA zuddha tUtiyA donoMkA navamAMza lekara tInoM ko ghRtakumArIke rasa meM kharala karake golA banAveM aura use sukhAkara zarAvasampaTameM banda karake gajapuTameM pakAyeM | mAtrA - AdhI ratI / ise prAtaHkAla misarIke sAtha khAnese zItajvara naSTa hotA hai / ise khAne ke pazcAt kisIko vamana ho jAtI haiM aura kisIko nahIM hotI / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ zakArAdi (7636) zItabhaJjIrasa: (8) ( ra. ma. 1 a. 6; bhai. ra. / jvarA. ; dhanva. ; ra. kA. . / jvarA. ; vai. kalpa. / ska. 2; vR. yo ta / ta. 59 rase. ciM. ; ma. / a. 9 ) rasaM hiGgulagandhaJca jaipAlaM samaM samam / dantakvAthena sammartha raso jvaraharaH paraH // Ardrakasvara senAtha dApayedraktikAmitam / navajvaraM mahAghoraM nAzayedyAmamAtrataH // zItatoyaM pibeccAnu ikSumudgaraso hitaH / zItabhI raso nAmnA sarvajvarakulAntakRt // zuddha pArada, hiMgula, gandhaka aura jamAlagoTA samAna bhAga le kara prathama pAre gandhakakI kajjalI banAyeM aura phira usameM anya auSadheM milA kara sabako dantImUlake kAthameM kharala kareM / mAtrA - 1 ratI | ise adaraka ke rasake sAtha dene se mahA ghora navIna vara 1 pahara meM naSTa ho jAtA hai / anupAna - zItala jala yA IkhakA rasa athavA mUMgakA yUpa / zItabhaJjIrasa: (9) For Private And Personal Use Only ; ( rase. ci. ma. / a. 9; bhai. ra. ra. rA. su. ; ra. kA. dhe. ; rase. sA. saM. ; ra. caM. / jvarA. ; ra. ra. sa. / u. a. 12 ; ra. maM. 6 ; ra. sa. ka. / u. 4 ; bhA. ma. khaM. 2 / jvarA. ) I a. pra.
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] paJcamo bhAgaH 139 - pra. saM. 2170 jvarAri rasaH (1) dekhiye / * guJjakaM tasatoyena vAtazleSmajvarApahaH / (7637) zItAGkuzarasa: rasaH zItArinAmAyaM zItajvaraharaH paraH / ( yo. ra. / jvarA. ) . zud pArada, gandhaka aura suhAgekI khIla tatthaM TaGkaNasUtakharparaviSaM syAdgandhakaM tAlakaM 1-1 bhAga; zuddha jamAlagoTA 2 bhAga tathA sarva khallatale vimartha ghaTikAM ttkaarvlliirsaiH| seMdhAnamaka, kAlImirca, imalIkI chAlakI bhasma aura gujaikA guTikA suzarkarayutA sajjIrakeNAthavA khAMDa 1-1 bhAga lekara prathama pAre gandhakakI ekadvitricaturthazItaharaNaH zItAkuzo naamtH|| kajjalI banAveM aura phira usameM anya auSadhoMkA ___ zuddha tUtiyA, suhAgeko khIla, zuddha pArada, cUrNa milAkara sabako jambIrI nIbU ke rasameM kharala khapariyA, zuddha bachanAga aura zuddha gandhaka tathA karake 1-1 rattIkI goliyAM banA leN| haratAla samAna bhAga le kara prathama pAre gndhkkii| inameM se 1-1 golI uSNa jalake sAtha kajalI banAveM aura phira usameM anya auSadhe banI denese vAtakaphaja jvara naSTa hotA hai / milAkara sabako 1 ghar3I kareleke rasameM ghoTakara (7639) zItArirasaH (2) 1-1 rattIkI goliyAM banAveM / inameMse eka eka golI khAMDa yA jIreke (vR. yo. ta. / ta. 59) cUrNake sAtha denese ekAhika Adi zIta jvara ! sitamallamanaHzilAhiphena naSTa hote haiN| rskaambhodhijtaapytulybhaagaiH| (7638) zItArirasaH (1) suSavIrasamarditai khivAraM ( rase. ci. ma. / a. 9; bhai. ra. / jvarA. ; ra. caM. bhajazItArimimaM sitArdhaguJjam / / ra. rA su. ; rase. sA. saM.; ra. ma. / a. 6) sevanAddharate tIbra jvaraM zItaM maholaNam / pAradaM gandhakaM TaGga zuddha cUrNa samaM samam / mAtrAtrayeNa niHzeSa pathyaM mudgaudanaM smRtam // pAradAdviguNaM deyaM jaipAlaM tuSavarjitam // zuddha sapheda saMkhiyA, zuddha manasila, zuddha saindhavaM maricaM cizcAtvagbhasma zarkarApi ca / / aphIma, khapariyA, zaMkha bhasma aura svarNamAkSika pratyeka sUtatulyaM syAjjambIraimaideyedinam // bhasma samAna bhAga lekara sabako ekatra kharala karake * bhA. pra. meM. khapariyAke sthAna para tAmra hai| karaleke rasakI 3 bhAvanA dekara AdhI AdhI rattIkI aura ra. saM. ka. meM tutthakA abhAva hai / ra. kA. dhe. goliyAM banA leN| meM eka dUsarA "zIta bhaMjIrasa" bhI hai jisameM / inameM se 1-1 golI khAMDake sAtha denese tAmra, svarNamAkSika aura viSa adhika hai zeSa prayoga 3 mAtrAmeM tIna zItaJcara (meleriyA) avazya naSTa isI pra. saM. 2170 ke samAna hai| ho jAtA hai| 1 zulbamiti pAThAntaram pathya-mUMgakA yUSa aura bhAta / For Private And Personal Use Only
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 140 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [zakArAdi (7640) zItArirasaH (3) zuddha haratAla 8 tole, zuddha hiMgulottha (vai. jI. / vi. 5) pArada 4 tole, zudra gaMdhaka 2 tole aura zuddha manasila 1 tolA lekara prathama pAre gandhakakI kajjalI zulvaM TaGkaNagandhako ca garalaM tutthaM rasaM kharaM banAveM aura phira usameM anya auSadhe milAkara tAlaM tulyamidaM vimartha ghaTikAmAnaM sussvyaarsaiH| kareleke rasameM ghotteN| tadanantara 15 tole zuddha sUtaH syAtripurAAraNA virAcataH zAtAratya tAmrakI kaTorIke bhItara isa kalkakA lepa karadeM smRto aura use eka hAMDImeM ulaTA karake rakhadeM tathA ajAjI zakarayA yutaH prazamayedekAhikAdi usake ( kaTorIke ) Upara miTTIkA pyAlA Dhakakara jvaram // donoMkI sandhiko gur3a cUne Adise banda kara deM tAmra bhasma, suhAgekI khIla, zuddha gandhaka, | aura hANDIke zeSa bhAgako bAlase bhara kara use zuddha bachanAga, zuddha tUtiyA, zuddha pArada, khapariyA cUlhe para car3hAkara nIce 1 dina tIbrAgni jalAveM / aura zuddha haratAla samAna bhAga lekara prathama pAre / tatpazcAt usake svAMgazItala hone para auSadhayukta gandhakakI kajjalI banAveM aura phira usameM anya tAmrakI kaTorIko nikAla kara pIsa leN| auSadhe milAkara kareleke rasameM ghoTakara (1-1 rattIko ) goliyAM banA leN| mAtrA-AdhI rttii| ___ ise jIrake cUrNa aura khAMDake sAtha sevana isameM kAlI micauMkA cUrNa milAkara pAnameM rakhakara khAnese dAhapUrva aura zItapUrva samasta viSama karanese ekAhika Adi jvara naSTa hote haiN| jvara naSTa hote haiN| " (7641) zItArirasaH (4) pathya-zAlI cAvaloMkA bhAta aura dUdha / (mA. pra. ma. khaM. 2; bhai. ra. ; ra. caM. ; rase. sA. saM. (7642) zItArirasaH (5) (sparzavAtArirasaH) ra. kA. dhe. / carA.) (2. caM. / vAtarogA. ; ra. pra. su. / a. 8; tAlakaM daradojUtaH pArado gandhakaH zilA / ra. ra. s.| u. a. 21, ra. rA. su.; kramAdbhAgArddharahitaM kAravellyambumarditam // vR. ni. ra. ; dhanva. ; rasa. sA. saM. / idamasya pramANena tAmrapatrIM pralepayet / adhomukhI dRDhe bhANDe tAM nirudhyAtha pUrayet // vAtavyA.) cullyAM vAlukayA ghasamekaM prajvALayed dRDham / / rasena gandha dviguNaM pragRhya zIte saye gunyjaano nAgavallIdale sthitaH // punarnavAmisvarasaivibhAvya / bhakSito maricaiH sAr3he samastAn viSamajvarAn / pakvArkapatrasya rasena pazcAdAhazItAdikaM hanyAt pathyaM zAlyodanaM payaH // dvipAcayedaSTaguNena yatnAt // For Private And Personal Use Only
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 141 - - - - rasapakaraNam ] paJcamo bhAgaH rasArdhabhAgaM ca viSaM ca datvA tadvAlukApUrNaghaTe vidadhyAcchanaiH paceda tAvadupavipAcayedagnijale kSaNaM tat / yamupya / zItArisamasya rasAyanasya brIhirvivarNatvamupaiti yAvattatastu zItaM vidadhIt // vallaM ca sArdha maricAkeNa / / | siddhaM tacca samAdadIta tulasItoyena gumonmitaM / marIcacUrNena ghRtaplutena pazcAt kSaudrakaNAsitAjyapayasA kRtvAnupAnaM gadI seveta mAsaM ca ghRtaM ca pathyam // | bhunItAtha payo'nnamudgasahitaM sAjyazca inyAnnRNAM zuddha pArada 1 bhAga aura zuddha gaMdhaka 2 bhAga tApaM kAlarasena saJcitamayaM zItAri nAmA rsH|| lekara donoMkI kajjalI banAveM / tadanantara use peTheke kSArake pAnI, cUneke pAnI aura tilapunarnavA (bisakhaparA) aura cIteke svarasakI 1-1 kSArake pAnI meM dolAyantra vidhise pRthak pRthak bhAvanA deM aura phira usameM 24 bhAga Akake pake pakAI huI haratAla 1 bhoga aura zuddha pArada 1 bhAga huve pattoMkA rasa milAkara mandAgni para pkaaveN| lekara donoMko ekatra kharela karake 3 dina kareleke jaba rasa sUkha jAya to 12 bhAga zuddha bachanAga rasameM ghoTeM / tadanantara use majabUta zarAvameM rakhakara milAkara thor3AsA cItekA rasa milAkara punaH pakAveM zuddha tAmrakI kaTorI se DhakadeM aura sandhiko cUnA, aura sUkha jAne para kharala karake rakkheM / harrakA cUrNa, gur3a, seMdhAnamakakA cUrNa aura khir3iyA mAtrA-2-3 rattI / miTTIke mizraNase banda kara deM / tathA usake Upara ise kAlI micauMke cUrNa aura adarakake rasake / kapaDAmA karake sukhA la aura usa bAlakAsAtha athavA micoMke cUrNa aura ghIke sAtha sevana yantrameM rakhakara pakAveM / jaba retake Upara DAle huve dhAna phUTane lageM to agni denI banda kara deM aura karanese vAtavyAdhi naSTa hotI hai| phira hAraDIke svAMgazItala hone para usameMse (7643) zItArirasaH (6) auSadhako nikAlakara pIsa leN| ( bhai. ra. ; ra. rA. su. / jvarA.) mAtrA-1 rattI / kUSmANDakSAracUrNodakatilaje pRthak pAcitaM ise tulasIpatrake rasake sAtha khilAne ke | pazcAt zahada, popalakA cUrNa, mizrI, ghI, aura dUdha tulyaM sUtena piSTvA tridivasamasakRt kAravela ekatra milAkara pilAnA caahiye| draveNa / kSiptvA tatsarparAntardinapatipihitaM randhramadhya pathya-dUdha, bhAta, mUMgakA yUSa, ghI / isake sevanase purAnA jvara naSTa hotA hai| nIrandhaM cUrNapathyAguDalavaNakhaTImRdbhirapyanta zItArirasaH (7) rAlam // zItajvarArirasaH (1) dekhiye| zuddhatAla ndhayettaM For Private And Personal Use Only
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 142 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [zakArAdi (7644) zuktikSArAdiyogaH (1) pratyekApalaM dattvA gugguloH kArSikantathA / (yo. ra. ; va. se. ; vR. ni. ra. / udararogA.; rasAbhralauhagandhAnAM pratyekaJca palaM kSipet // __ yo. ta. / ta. 53 ) sarvamekIkRtaM vaidyo daNDayantraivimardayet / pAtavyo yuktitaH kSAraH kssiirennoddhishuktinH| ghRtabhANDe tu saMsthApya mAsamekantu khAdayet // payasA vA prayoktavyAH pippalyaH pliihshaantye|| dADimasvarasenaiva chAgIdugdhe vaambhsaa| samudrakI sIpakA kSAra yA pIpala, dUdhake sAtha | candranAthena gaditA vaTikA zukramAtRkA // sevana karanese plIhAvRddhi naSTa hotI hai / vizamehAnnihantyAzu vAtapittasamudbhavAn / (7645) zuktikSArAdiyogaH (2) dvandvajAnsannipAtotthAnmUtrakRcchrAzmarIgadAn // (yo. ra. / udarA.) balavaNoMnijananI jvaradoSaniSUdanI // sAmudrazuktikAkSAroM yavakSAraH sasaindhavaH / ___gokharu, triphalA, tejapAta, ilAyacI, rasauta, godadhnA samprayujyeta sarvodara vinAzanaH / / dhaniyA, cava, jIrA, tAlIsa patra, suhAgekI khIla samudrakI sIpakA kSAra, javAkhAra aura seMdhA- / aura anAradAnA 2 // 2 // tole; zuddha gUgala 1 / namaka samAna bhAga lekara ekatra milaa| tolA; zuddha pArada, abhrakabhasma, lohabhasma aura zuddha ise gAyakI dahIke sAtha sevana karanese gandhaka 5-5 tole lekara prathama pAre gandhakakI samasta prakArake udararoga naSTa hota haiN| | kajjalI banAveM aura phira usameM anya oSadhiyoMkA ( mAtrA-1 mAzA / ) cUrNa milAkara sabako kharala karake surakSita rakkheM / (7646) zuktizodhanam ( yA pAnIse ghoTa kara goliyAM banA leM / ) ( A. ve. pra. ! a. 10) ___inheM anArake svarasa, bakarIke dUdha yA pAnIke zuktistu zizirA pittrktjvrvinaashinii| sAtha sevana karanese 20 prakArake prameha, mUtrakRccha , zodhanaM zaGkhavattasya zaniH proktA kapardavata // azmari aura jvarakA nAza hotA tathA bala varNa zukti (sIpa ) zItala tathA raktapitta aura aura agni kI vRddhi hotI hai| jvaranAzaka hai| (mAtrA-2-2 mAzA / ) zuktikA zodhana zaMkhake samAna aura mAraNa (7648) zukrastambhakarA vaTakA: kaur3Ike samAna hotA hai| (ra. pra. su. / a. 13 ) "(7647) zukramAtRkAvaTikA jAtIphalArkakarahATalavaGgazuNThI ( ra. ra. / pramehA., bhai. ra. / pramehA.) kaGkolakezarakaNAharicandanAni / gokSarabIjaM triphalApatramelA rasAdhanam / etaiH samAnamahiphenamanena cAbhradhanyAkaJcavikA jIraM tAlIze TaGkadADiau // zvetaM nidhAya madhunA vaTakAn vidadhyAt // For Private And Personal Use Only
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir , rasaprakaraNam ] pazcamo bhAgaH mAsamayonmitamamuM nizi bhakSayitvA punaH pakAveM / jaba vaha gAr3hA ho jAya to usameM mRSTaM payastadanu mAhiSamAzu pItvA / nimna likhita prakSepa milAkara surakSita rakheM / kurvantu kAmikajanAH pratiruddhapAtA prakSepa-seTha, mirca, pIpala, dAlacInI, zvetAMsi tAni cakitAni kalAvatInAm // ilAyacI, tejapAta, kesara, pIpalAmUla, bhagara, jAyaphala, AkakI jar3akI chAla, akarakarA, jAvatrI, jAyaphala, coraka, pASANa bheda; tAmra bhasma, lauMga, soMTha, kaMkola, kesara, pIpala, aura sapheda baGga bhasma, svarNamAkSika bhasma, abhraka bhasma, maliyAgirI candana, 1-1 bhAga tathA aphIma muNDa loha bhasma, tIkSNa loha bhasma aura kAnta loha sabake barAbara aura ina sabake barAbara sapheda abhraka bhasma 5-5 tole / bhasma lekara sabako zahadameM ghoTa kara ur3adake yaha leha AmavAta nAzaka, bala varNa-varddhaka, samona goliyAM banA leN| Ayu barddhaka aura bali palita nAzaka hai| ise rAtako khAkara Uparase mizrI milA: (mAtrA-6 maashe|) bhaisakA dUdha pInese strI samAgamake samaya atyanta stambhana hotA hai| (7650) zulvatAlezvaraH mAtrA-2 golii| ( ra. rA. su. / zvAsA.) (7649) zuNThIkhaNDaH / zuddhaM tAnaM dazapalaM caturthIzaM tu pAradam / ( vR. ni. ra. / AmavAtA.) jambIranIraiH sammathai yAvadekara melitam / / nAgarasya tulAmekAM ghRtasya plviNshtiH| zuddhatAlapalaM paJca kizcit deyantu gandhakam / kSIradroNyardhake paktvA khaNDamyA zataM kSipet // mRdbhANDe sannirudhyaiva agniM saJcAlayedadhaH / / vyopaM trijAtakaM caiva kesaraM pippalI jttaa| dazagAmantu mandAgniM pazcAduttArayettu tam / joGgaka jAtipatrIkaM jAtIphalakacorakam // svAGgazItalasaGgrAhyaM deyaM guJjAdvayaM mRtam / / azmabhedastAmrabhasma vaGgamasma tathaiva c| tAmbRlIdalasaMyuktaM kAse zvAse jvareSu ca / svarNamAkSikamabhraM ca tathA lohatraya kSipet // pInase svarabhede ca bhaNDale raktasambhaye / / mandAnalavipakvaM tu lehataM sAdhu sAdhayet / zUlaM cASTavidha hanti kaphakSayasamudbhavam / balyaM vayaM tathAyuSyaM valIpalitanAzanam / / kRmipANDvAmayaM plIhaM jvareSu vipameSu ca // AmavAta prazamanaM saubhAgyakaramuttamam // ekAhikaM dvAhikazca vyAhikaM ca caturthakam / 6 / sera soMThake cUrNako 2 // sera dhImeM bhuuneN| zulvatAlezvaro hoSa rasaH paramadurlabhaH // aura usake bhalI bhAMti bhuna jAne para usameM 16 50 tole zuddha tAmra aura 12 // tole zuddha sera dUdha tathA 3 sera 10 tole khAMDa milAkara pAradako ekatra milAkara jambIrI nIbUkA rasa For Private And Personal Use Only
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 144 bhArata-bheSajya-ratnAkaraH [zakArAdi - DAla DAla kara itanA kharala kareM ki donoM mila lagA deN| isake pazcAt puTake svAMga zItala hone kara eka jIva ho jaaeN| tadanantara usameM 25, para usameMse auSadhako nikAla kara usameM usakA tole zuddha haratAla aura 11 tolA zuddha gandhaka solahavAM bhAga zud bachanAgakA cUrNa milA kara milAkara punaH kharala kareM aura sabake mila jAnepara | dhatUre, araNDamUla, citrakamUla aura trikuTeke kAthakI use zarAvasampuTameM banda karake bAlukAyantrameM 1-1 bhAvanA de kara sukhA kara bArIka cUrNa 10 pahara mandAgni para pakA aura svAMgazItala | karake rakkheM / hone para nikAlakara kharala karake surakSita rkheN| mAtrA-2 rattI / mAtrA-2 rattI / isake sevanase vAtaja aura kaphaja paktizUla ___ ise pAnameM rakha kara khAnA caahiye| zIghra hI zAnta ho jAtA hai / isake sevanase kAsa, zvAsa, jvara, pInasa, | ( anupAna-zahada aura ghIke sAtha milA svarabheda, raktadoSaja maNDala, ATha prakArakA zUla. | kara auSadha khAneke pazcAta seMdhA namaka, jIre aura kRmi roga, pANDu, plIhA tathA ekAhika, dvayAhika, hoMgakA cUrNa zahada aura dhImeM milA kara cATanA dhyAhika aura cAturthika viSamaJcara naSTa hotA hai| cAhiye / ) (7651) zulvasundararasaH (7652) zUlakuThArarasaH (ra. kA. dhe / zUlA.) (vR. ni. ra. / zUlA.) samaM tAmradalaM piSTvA rasendreNa dvigandhakam / TaGkaNaM pAradaM gandhaM triphalAnyoSatAlakam / pRdvastreNa samAveSTaya paTuyantre puTaM dadet // viSaM tAnaM ca jepAlaM bhRGgasvarasamarditam / / saJcUrNya hemvaataaricitrkvyossjdrvaiH| / dviguJjamAtrA vaTikA maricenAIkeNa vA / SoDazAMzaM viSaM datvA cUrNayitvA'sya vallam // sarvazUlakuThAroyaM viSNucakramivAsurAn // mAguktairanupAnezca sayo vAtasamudbhavam / suhAgekI khIla, zuddha pArada, zuddha gandhaka, kaphajaM paktizUlaM ca hanyAcchrIgirIzAjJayA // hara, baher3A, AmalA, soMTha, mirca, pIpala, zuddha zuddha tAmrake kaNTaka vedhI patra aura pArada haratAla, zuddha bachanAga, tAmra bhasma aura zuddha 1-1 bhAga tathA gandhaka 2 bhAga le kara prathama jamAla goTA samAna bhAga le kara prathama pAre tAmra aura pAradako ekatra kharala kareM aura jaba gandhakakI kajalI banAveM aura phira usameM anya tAmra pAradameM mila jAya to usameM gandhaka milA- auSadhAMkA cUrNa milA kara bhagareke rasameM ghoTa kara kara ghoTeM aura phira usakA golA banA kara use | 2-2 rattokI goliyAM banA leN| kapar3emeM lapeTa kara usa para miTTIkA lepa kara deN| ise maricake cUrNa yA adarakake rasake sAtha tadanantara use sukhA kara lavaNa yantrameM rakhakara puTa sevana karanese samasta prakArake zUla naSTa hote haiN| For Private And Personal Use Only
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] paJcamo bhAgaH zUlakesarI rasaH sampuTaM cUrNayeclakSNaM parNakhaNDe dviguJjakam / ( ra. ra. sa. / u. a. 18; ra. ra. / zUlA. ) bhakSayetsarvazUlAtoM hi zuNThI ca jIrakam // " zUlagajakesarI rasa" saM. 7654 dekhiye / vacAmarica cUrNa karSamuSNajalaiH pibet / (7653) zUlagajakesarIguTikA asAdhyaM nAzayecchUlaM zrIzUlagajakezarI // * / zuddha pArada 1 bhAga, aura zuddha gandhaka 2 ( vai. ra. / zUlA.) bhAga le kara donoMkI kajjalI banAveM aura use pathyATaGkaNavizvahiGgu mArace vAhaviDa gandhaka 3 bhAga zuddha tAmrake sampuTa meM banda karake use tulyaM saindhavasaMyutaM tu kucilaM sarvaiH samaM smmtm| miTTI ke pAtrameM, Upara nIce seMdhA namakakA cUrNa zUlAdhmAnavibandhagulmakasanazleSmAmavAtApahA / bharakara banda kareM aura usa para kaparamiTTI karake tUrNAlpAgnyudarArucijvaraharI zUladvipaghnI guttii|| gajapuTa meM pakAveM / tadanantara usake svAMgazItala hare, suhAgekI khIla, seTha, hIMga, kAlI hone para usameMse tAmrake sampuTako nikAla kara mirca, cItAmUla, biDa namaka, zuddha gandhaka aura pIsa leM / seMdhA namaka 1-1 bhAga tathA zuddha kucalA sabake mAtrA-2 rattI / barAbara le kara sabako (pAnIke sAtha) kharala karake ise pAnameM rakhakara khAnA aura Uparase hIMga, (mUMgake barAbara) goliyAM banA leN| seTha, jIrA, baca aura kAlI mircakA 11 tolA inake sevanase zUla, AdhmAna, vibandha, gulma, (vyava. mA. 1 // mAzA ) cUrNa mandoga jalase kAsa, zleSmA, AmavAta, agnimAMdya, udararoga, pInA cAhiye / aruci aura jvarakA nAza hotA hai / isake sevanase asAdhya zUla bhI naSTa ho jAtA hai| (7654) zUlagajakesarIrasaH (1) ___ (7655) zUlagajakesarIrasaH (2) (zrIzUlagajakezari ) (yo. ra. / zUlA.; yo. ta. / ta. 43 ; vR. yo. ( rase. sA. saM. ; ra. caM.; ra. rA. su. ; bhai. ra. ; t.| ta. 94.) / ra. kA. dhe. / zUlA , ra. pra. su. / a. 8; rasaviSagandhakapardakSAreNa sindhupippalIvizvaH / rase. ci. ma. / a. 9 ; vR. yo. t.| ahivallyambuvighRSTaH zUlebhaharidiguJo'yam // zuddha pArada, zuddha bachanAga, zuddha gandhaka, zuddhamUtaM dvidhA gandhaM yAmai mardayedahadama / / kor3I bhasma, javAkhAra, seMdhA namaka, pIpala aura dvayostulye zuddhatAmrasampuTe sannivezayet // *isameM aura citravibhANDaka rasameM bahuta UvAdho lavaNaM davA mRdbhANDe sthaapyedbhissk| thor3A antara hai| tato gajapuTaM dadyAtsvAMgazItaM samuddharet // 1 pAThAntarake anusAra gandhaka 1 bhAga hai| 14 For Private And Personal Use Only
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 146 bhArata-bhaiSajya ratnAkaraH [zakArAdi - - soMTha samAna bhAga le kara prathama pAre gandhakakI | karaJjakI girI aura jIrA 5-5 tole le kara kujalI banA aura phira usameM anya oSadhiyoMkA | sabako ekatra kharala kreN| cUrNa milA kara pAnake rasameM ghoTakara 2-2 rattIkI mAtrA-11 tolA / goliyAM banA leN| .ise uSNa jalake sAtha sevana karanese samasta ___ inake sevanase zala naSTa hotA hai| upadro yukta zUla naSTa hotA hai / - (7656) zUlagajakesarIrasaH (3). ( vyavahArika mAtrA-2 mAze / ) (ra. kA. dhe. / zUlA.) | (7658) zUlagajakesarIrasaH (5) dvikSAraM pazcalavaNaM tryUSaNaM rasagandhako / ( ra. ra. sa. / a. 18) pRthak samaM sarvatulyaM dantIbojAni peSayet // palapramANasUtena balinA dviguNena ca / bojapUrarasaiH saptabhAvanAnte raso bhavet / zuddhatripalatAlena kRtvA kajjalikAM vyaham // parNapatrodakAbhyAM tu syAcchUlagajakesarI // | palamAnena kartavyaM zuddhatAmrasya sampuTam / ___ javAkhAra, sajjIkhAra, pAMco namaka, soMTha, pidhAnapAtrasaMgrastatalapAtrAsyavatkhalu // kAlI mirca, pIpala, zuddha pArA aura zuddha gaMdhaka | kajalI sampuTasyAntanidadhyAttadanantaram / 1-1 bhAga tathA zuddha jamAlagoTA sabake barAbara adhastAdupariSTAcca sampuTasyA''kSipetkhalu // le kara prathama pAre gaMdhakako kajjalI banAveM aura AkaNThaM paTucUrNe tu nidhAya ca nirudhya ca / phira usameM anya oSadhiyAMkA cUrNa milA kara vizoSya gajasaMjJena puTena puTayettataH // bijoreke rasako sAta bhAvanA deM aura (1-1 | paTacarNa vidhAyAtha sindhumadhyevinikSipet / rattIko ) goliyAM banA leN| pathyAkarasopeto vallamAnena sevitaH // inameMse 1 golI pAnake rasameM khAnese zUla | raso niHzeSazUlaghnaH sthaacchuulgjkesrii|| naSTa hotA hai| ... 5 tole zuddha pArada, 10 tole zuddha gaMdhaka (7657) zUlagajakesarIrasaH (4) aura 15 tole zuddha haratAlako kajjalI banAveM aura (ra. cN.| zalA.) use 5 tole zuddha tAmrakI DibiyAmeM banda kara deN| mRtatAnaM palaikaM tu cinAsAraM palASTakam / yaha DibiyA aisI honI cAhiye ki jisakA Upara hi harItakI vyopaM karaavIjajIrakam // vAlA DhakanA nIceke bhAga para anchI taraha jama pratyekaM palamAtra tu cUrNa koSNodake pibet / | jAe / tadanantara usa para 3-4 kaparauTI karake karekaM zUlazAntyarthaM sarvopadravasaMyutam // sukhA leM aura phira use eka hANDImeM seMdhA namakake tAmra bhasma 5 tole, imalIkA kSAre 40 | cUrNake bIcameM rakhakara hAMDIkA mukha zarAvase Dhakakara tole; tathA bhunI huI hIMga, harra, sAMTha, mirca, pIpala, / usa para 3-4 kapar3amiTTI kara deN| namaka hANDImeM For Private And Personal Use Only
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org paJcamo bhAgaH rasaprakaraNam ] gale taka bharA huvA honA cAhiye aura audhavAlA sampuTa usameM bIcoMbIca dabAnA cAhiye / isa hANDIko gajapuTakI agni de kara, svAMgazItala hone para nikAla leM aura usameMse tAmrakI DibiyAko nikAla kara pIsa leM / isameMse 3 rattI cUrNa harra ke cUrNa aura adarakake rasake sAtha khAnese samasta prakArake zUla naSTa hote haiN| ( vyavahArika mAtrA --- 1 - 1 // rattI | ) (7659) zUladAvAnalaH ( vai. ra. ; ra. kA. ghe. ; yo. ra.; bR. ni. raM. ; ra. caM. / zUlA. ; yo ta / ta. 44 ) zuddhaM sUtaM viSaM gandhaM pratyekaM palamAtrakam / maricaM pippalI zuNThI hiGgu caiva paladvayama || palASTaM paJcavarNa ciJcAkSAraM palASTakam / saptavAraM dagdhazarGgaM jambIrAmlena secayet // palASTakaM ca saMyojyaM tatsarvaM nimbukadravaiH / dinaM mI kolamAtraM bhakSayetsarvazUlanut || zUladAvAnalo nAmnA zUlaroganikRntanaH // zuddha pArA, bacanAga aura gandhaka 5-5 tole; kAlI mirca, soMTha, pIpala, aura mu~nI huI hIMga 10-10 tole tathA pAMco namaka (milita) aura imalIkA kSAra 40-40 tole evaM tapA tapA kara 7 bAra jambIrIke rasameM bujhAyA huvA zaMkha 40 tole le kara prathama pAre gandhakakI kajalI banAveM aura phira usameM anya oSadhiyoMkA cUrNa milA kara sabako 1 dina nIbU ke rasameM ghoTa kara jaMgalI bera ke samAna goliyAM banA leM / 147 inake sevana se samasta prakArake zUla naSTa hote haiM 1 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zunAzinI vaTI zRlaharaNayogaH pra. saM. 7664 dekhiye / (zUlabhaJjIrasaH) pra. saM. 4414 "pIDAbhanJjIrasa:" dekhiye | (7660) zUlarAjaloham ( rase. sA. saM. ; ra. rA. su. ; dhanva. / zUlA. ) karnaikaM kAntalauhasya zuddhAbhrasya palantathA / sitAyAzca paJcaikaM madhusarpistathaiva ca // sarvamekIkRtaM pAtre lauhadaNDena mardayet / feng triphalA mutaM viDaGgaM cavyacitrakam // pratyekaM tolakaM mAnaM cUrNitaM tatra dApayet / bhakSayetprAtarutthAya zizirAmbvanupAnataH // sarvadoSabha zUlaM kukSizUlaJca yadbhavet / hRcchUlaM kupArzvazUlaJca amlapittaJca nAzayet // azasi grahaNadoSaM pramehAMzca visUcikAm / zUlarAjamidaM lauhaM hareNa parinirmitam / / kAnta loha bhasma 1 / tolA, abhraka bhasma 5 tole, mizrI 5 tole, zahada 5 tole aura dhI 5 tole le kara sabako ekatra milA kara lohe ke kharala meM ghoTeM aura phira usameM 7 || - 7 // mAze sAMTha, mirca, pIpala, harra, baher3A, AmalA, nAgaramothA, bAyabiDaMga, catra aura cItA - inakA cUrNa milA kara ghoTakara rakkheM / For Private And Personal Use Only
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 148 bhArata-bhaSajya-ratnAkaraH [zakArAdi isake sevanase sarva doSaja kukSizUla, hRdaya- zuddha pArada, gandhaka aura loha bhasma 2|zUla, pArzva zUla, amlapitta, arza, grahaNI doSa, 2 // tole tathA haraM, baher3A, AmalA, bhunI huI prameha aura visUcikAkA nAza hotA hai / hIMga, tAmra bhasma, sAMTha, mirca, pIpala, kacUra, suhA(mAtrA-6 rttii|) gekI khIla, tejapAta, dAlacInI, ilAyacI, tAlIsa patra, jAyaphala, lauMga, ajavAyana, jIrA aura dhaniyA anupAna-- zItala jala / 7)-7|| mAze le kara prathama pAre gandhakakI ise prAtaHkAla sevana karanA caahiye| | kajjalI banA aura phira usameM anya oSadhiyoMkA (7661) zUlavajriNI vaTikA. | cUrNa milA kara bakarIke dUdhameM ghoTa kara 11-1 / mAzekI goliyAM banA leN| (ra. ca. ; ra. rA. su. ; rase. sA. saM. ; bhai. ra. ; inake sevanase ATha prakArake zUla, plIhA, __dhanva. / zUlA.) ) gulma, udara roga, aglapitta, AmavAta, kAmalA, rasagandhakalauhAnAM palArdhana samanvitam / / pANDu, zotha, galagraha, vRddhi roga, slIpada, bhagandara, triphalA rAmaThaM zulba trikaTu zaThiTaGkaNam // / kAsa, zvAsa, aNa, kuSTha, kRmi, hicakI, aruci, patraM tvagelAtAlIsajAtIphalalavaGgakam / arza, grahaNI roga, samasta prakArake atisAra, yavAnI jIrakaM dhAnyaM pratyekaM tolakaM matam // visacikA, kaNDU, agnimAMdya, pipAsA, pInasa aura mAGgakA vaTikA kAryA chAgIdugdhena vA punH| anya bahutase vAtaja, pittaja tathA kaphaja roga naSTa ekaikA bhakSitA ceyaM vaTikA zUlabajriNI // hote tathA buddhi, kAnti aura AyukI vRddhi zulamaSTavidhaM hanti plIhagulmodaraM tthaa| hotI hai| amlapittAmavAtaM ca pANDutvaM kAmalAM tathA // zothaM galagrahaM vRddhiM zlIpadaM ca bhagandaram / . (7662) zUlasiMharasaH kAsaM zvAsaM vraNaM kuSThaM kRmihikAmarocakam // (ra. caM. / zUlA. ; ra. ra. / zUlA.) arkAsi grahaNI duSTAM sarvAtisAranAzanam / viSa karSa vacA karSa trikaTu triphalA ca pada / vidhUcI kaNDaM mandAgniM pipAsAM pInasaM gadam // bhAgI mustAviDaGgAnAM pratikarSa ca cUrNapet // eka dvandvajaM vA'pi doSatrayasamudbhavam / guDena sarvatulyena guTikA caNamAnikA / buddhikAntipadA nityaM sevitA ca cirAyuSI // zUlasiMhaprayogo'yaM kapharogaharo bhavet // guruNA candranAthena mhymessaaprkiirtitaa| eraNDatailazuNThIbhyAM hiGgasauvarcalAnvitaH / saMsAralokarakSArtha vicintya parinirmitA // uSNodake pibeccAnu raso vA''nandabhairavaH // 1 kisI kisI granthameM "zulva" ke sthA-para zuddha bachanAga 1 tolA, baca 1 tolA, evaM "zuNThI" pATha hai| seTha, mirca, pIpala, haraM, baher3A tathA AmalA For Private And Personal Use Only
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasapakaraNam ] paJcamo bhAgaH 149 - - 2 // 2 // tole aura bharaMgI, nAgaramothA tathA laghukolapramANAntu zasyate prAtareva hi / bAyabiDaMga 11-11 tolA le kara sabako ekatra ekakA vaTikA grAhyA gulmazUlavinAzinI / / milA kara ghoTeM aura phira usameM sabake barAbara grahaNyAmatisAre ca sAjINe mandapAvake / gur3a milAkara caneke barAbara goliyAM banA leN| yojayeduSNapayasA sukhamApnoti nishcitH|| inake sevanase kaphaja zUla naSTa hotA hai| suvarNazca bhavedehaM sadotsAhayutaM nRNAm / / anupAna-zuNThI cUrNayukta, araNDIkA tela, hara, sAMTha, mirca, pIpala, zuddha kucalA, bhunI hIMga aura kAlA namaka athavA uSNa jl| hIMga, seMdhA namaka aura zuddha gaMdhaka samAna bhAga isI anupAnake sAtha " Ananda bhairava " le kara sabako ekatra (pAnIse) kharala karake choTe rasa denese bhI zUla naSTa hotA hai / berake samAna goliyAM banA leM / (7663) zUlaharakSAraH inake sevanase gulma, zUla, grahaNI roga, ati( ra. ra. sa. / u. a. 18) sAra, ajIrNa aura agnimAMdyakA nAza hotA hai tathA vandhyAlAGgalikAmUlaM zatu dviguNaM tyoH| / deha suvarNa sadRza zuddha ho jAtI aura utsAha trayANAM bhAvayeccUrNa tryahaM jambIrajadvaiH // : bar3hatA hai| rudhyAd gajapuTe pacyAttatkSAraM mricaitaiH|| karSamAtraM pibecchUlI tatkSaNAtsukhamApnuyAt // ___anupAna-umA dUdha / ___ bAMjha kakor3e aura lAMgalI (kaliyArI) kI inheM prAtaHkAla sevana karanA cAhiye / jar3a 1-1 bhAga tathA zaMkha 4 bhAga le kara cUrNa zUlahararasaH (mahA) banAveM aura use 3 dina taka jambIrIke rasameM kharala karake zarAvasampuTa meM banda karake gajapuTameM pakAveM / " ( mahezvara rasaH ) isameM kAlI micakA ca milA kara pIke (vR. ni. ra. / zUlA.) sAtha sevana karanese zUla tatkAla naSTa ho / pra. saM. 5587 mahezvara rasa (1) dekhiye / jAtA hai| (7665) zUlAntakarasaH maatraa-1| tolaa| ( vyavahA. mA.--1 mAzA / ) (ra. ra. sa. / u. a. 18 ; ra. caM. / zUlA.) (7664)zUlaharaNayogaH (zulanAzinIvaTI) bhasma sUtasya khasyApi palamekaM pRthak pRthaka / ( bhai. ra. ; dhanya. ; ra. caM. : ra. rA. su. / zUlA.: tAmrabhasma pale dve tu gandhakasya palatrayam / / rase. sA. saM. / zRlA. ; vai. 2. / zUlA. haritAlasya karbhAzaM vimalaM hemamAkSikam / ___. ci. ma. / sta. 9) palArtha halinIkandaM nAgavau palArdhako / harItakI trikaTukaM kucilA hiGga saindhavam / catuSpalaM tu trivRtametatsarva vicUrNayet / gandhakaJca samaM sarvaM vaTIM kuryAtsukhAvahAm // bhUdhAtrIsvarasenaiva bhAvayetsaptadhA bhiSak // For Private And Personal Use Only
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 150 bhArata-bhaiSajya ratnAkaraH [ zakArAdi tathA dantIdravaivallaM ddyaadaakvaarinnaa| nihanti pariNAmotthamamlapittaM vamiM tathA / tena koSThe vizuddha tu dadhibhaktaM tu bhojayet // | annadravabhavaM zUlaM sanipAtasamudbhavam // sarvANi zUlAni haredrasaH zUlAntako mataH // sarvazUlAnihantyAzu zuSkadAvanalo yathA // 'pArada bhasma aura abhraka bhasma 5-5 tole seTha, mirca, pIpala, hara, baher3A, AmalA, tAmra bhasma 10 tole, zuddha gaMdhaka 15 tole, hari- nAgaramothA, nisota aura cItAmUla 1-1 tolA, tAla bhasma ( yA zudra haratAla ) 1. tolA, raupya samAna bhAga pArada gaMdhakakI kajjalI 1 tolA tathA mAkSika bhasma 1 / tolA, svarNa mAkSika bhasma za loha bhasma, abhraka bhasma aura bAyabiDaMga 2-2 tolA, kaliyArIkI jar3a 2 // tole, sIsA bhasma tole le kara sabako ekatra milA kara triphalAke 2 // tole, vaMgabhasma 2 // tole aura nisotakA kAthameM kharala kareM aura (3-3 rattIkI) goliyAM cUrNa 20 tole le kara sabako ekatra milA kara banA leM / bhuI Amaleke svarasa aura dantImUlake kAthakI inameMse 1-1 golI prAtaHkAla kAMjIke sAtha sAta sAta bhAvanA de kara 3-3 rattIkI goliyAM sevana karanese pariNAma zUla, amlapitta, vamana, anna banA leN| dravazUla aura sannipAtaja zUlAdi samasta prakArake inameMse eka golI adarakake rasake sAtha zUla naSTa hote haiN| denese virecana ho kara samasta prakArake zUla naSTa zUlArirasaH hote haiN| (ra. kA. dhe, / zUlA.) virecana honeke pazcAt dahI bhAta khAnA pra. saM. 5592 mahodadhirasaH (vRhat ) caahiye| (4) dekhiye| (7666) zUlAntako rasaH (7667) zUlebhasiMhinI guTikA (bhai. ra. ; dhanva. / zRlA. ; ra. ci. ma. / sta. 11) (ra. kA. dhe. / zUlA.) tryUSaNatriphalAmustaM trivRtA citrakaM tathA / baleH zuddhasya bhAgAdha bhAgAdha pAradasya ca / ekaikazaH samo bhAgastadadhai rasagandhayoH // viSasya bhAgo vijJeyo maricasya trayaH smRtAH // lauhAbhrakaviDaGgAnAM bhAgastu dviguNo bhavet / bhAgekaM pippalIzuNThayoH sarvamekatra cUrNayet / etatsarvaM samAdAya cUrNayitvA vicakSaNaH // bhAvayecGgaverasya rasenaiva trivAsaram // triphalAyAH kaSAyeNa guDikAH kArayedbhiSak / rughupatrarasenaiva bhAvanAtritayaM tathA / tadekA bhakSayetmAtarbhaktavAri pivedanu // pazcAtsaMzodhya caNakamAtrA kAryA vaTI budhaiH // For Private And Personal Use Only
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org paJcamI bhAgaH rasamakaraNam ] taptodakena dAtavyA sarvazUlanivAriNI / acchItanIreNa netrasrAvaM vinAzayet // zUle siMhinI khyAtA na deyA yasyakasyacit zaGkareNa svayaM proktA gopAlapurataH purA // | zuddha gandhaka AdhA bhAga, zuddha pArada AdhA bhAga, zuddha bachanAga 1 bhAga, kAlI mircakA cUrNa 3 bhAga tathA pIpala aura sAMThakA cUrNa 1-1 bhAga le kara prathama pAre gandhakakI kajalI banAveM aura phira usameM anya oSadhiyoMkA cUrNa milA kara adaraka tathA araNDake pattoMke rasakI 3-3 bhAvanA deM aura caneke samAna goliyAM banAkara sukhA le 1 inheM garama pAnI ke sAtha sevana karanese zala naSTa hotA hai aura zItala jala meM ghisakara AMkhameM lagAne se netrasrAva banda hotA hai / 151 hRcchUlaM pArzvazUlaM ca ziraHzulaM vizeSataH / svarAmayaM tathA kuSThaM zleSmANaM vAtazoNitam // / raktapittaM ca kAsaM ca nAzayennAtra saMzayaH / musalIghRtakSaudraizca vAjIkara Namuttamam (7668) zRGgArAbhram (1) (vRhad ) ( na. mR. / ta. 5; rase. sA. saM. ; rA. su. 1 kAsA. pAradaM gandhakaM caiva TaGkaNaM nAgakesaram / karpUraM jAtikoSaM ca lavaGgaM tejapatrakam // eteSAM karSabhAgAni suvarNa tatsamaM bhavet / zuddhakRSNAbhrabhasmApi catuSkaM picubhAgikam // tAlIza dhanakuSThaM ca mAMsI puSpavarAGgakam / elAbIjaM trikaTukaM triphalA gajapippalI // eSAM karSadvayaM caiva pippalIrasabhAvitam / anupAnaM prayoktavyaM cocaM kSaudrasamAyutam // nAnArogaprazamanaM vizeSAtkAsaroganut / rAtikaM paittikaM caiva zlaiSmikaM sAnnipAtikam ||| dhanva. ; ra. Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zuddha pArada, gandhaka, suhAgekI khIla, nAgakesara, kapUra, jAvatrI, lauMga aura tejapAta 1/- 1 | tolA, svarNa bhasma 1 | tolA ; kRSNAbhraka bhasma 5 tole; tAlIsa patra, nAgaramothA, kUTha, jaTAmAMsI, dhAyake phUla, dAlacInI, ilAyacIke bIja, soMTha, mirca, pIpala, harra, baher3A, AmalA aura gajapIpala 2- 2 // tole le kara prathama pAre gandhakako kajjalI banAveM aura phira usameM anya oSadhiyoMkA cUrNa milAkara sabako pIpalake kAthake sAtha kharala karake 1 ( 1 - 1 mAzekI ) goliyAM banA leM inake sevana se aneka roga aura vizeSataH kAkA nAza hotA hai / yaha rasa hRcchUla, pArzvazUla, zirazUla, svarabheda, kuTa, kapha, vAtarakta aura raktapittako naSTa karatA hai / anupAna - dAlacInI kA cUrNa aura zahada / yadi ise mUsalIke cUrNa, ghRta aura zahadake sAtha sevana kiyA jAya to kAmazakti bar3hatI hai / (7669) zRGgArAbhram (2) ( ra. caM. / kAsA. ; dhanva. ; ra. ra. / vAjIkaraNA. ; rase. sA. saM.; bhai. ra.; ra. rA. su. / kAsA . ) zuddhaM kRSNAbhracUrNa dvipalaparimitaM zANamAnaM yadanyat / karpUraM jAtikoSaM sajalamibhakaNA For Private And Personal Use Only tejapatraM lavaGgam //
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 152 bhArata-bhaiSajya-ralAkaraH [zakArAdi mAMsItAlIsamocaM gajakusumagadaM zRGgArAbhreNa kAmI yuvatijanazatA dhAtakI ceti tulyam / bhogayogAdatuSTaH pathyA dhAtrI vibhItaM trikaTuratha pRthak vajya zAkAmLamAdau dinakaticidatha vardhazANaM dizANam // svecchayA bhojyamanyata // elAjAtIphalAkhyaM kSititalavidhinA zuddhagaMdhasya kolam / krIDAmodapramugdhaH sapadi zubhavayA yogarAja niSevya / kolAdhai pAradasya pratipadavihita piSTamekatra mizram // gacchedbhUyo'tha bhUyaH kimaparamadhikaM bheSajaM nAstyato'nyat // pAnIyenaiva kAryAH pariNatacaNakasvinatulyAca kttyH| kRSNAbhraka bhasma 10 tole tathA kapUra, prAta: khAgAccatasrastadanu ca kiyat jAvitrI, sugandhabAlA, gajapIpala, tejapAta, lauMga, zRGgaveraM saparNam // jaTAmAMsI, tAlIsapatra, mocarasa, nAgakesara, kUTha aura dhAyake phUla 3||-3|maashe evaM hara, AmalA, pAnIyaM pItamante dhruvamapaharati baher3A, soMTha, mirca aura pIpala 15-15 rattI; kSiprametAnvikArAn / ilAyacIke bIja aura jAyaphala 7 // -7 // mAze; koSThe duSTAgnijAtAn jvaramudararuno zuddha gandhaka 7 // mAze aura pArA 3 / / mAze lekara rAjayakSma kSayaM ca // prathama pAre gandhakakI kanjalI banAveM aura phira kAsa zvAsaM sazothaM nayanaparibhavaM usameM anya oSadhiyoMkA cUrNa milA kara pAnIke mehamedovikArAn / sAtha ghoTa kara ubale huve canoMke barAbara goliyAM chadi zUlAmlapittaM garagaralagadAna banA leN| pInasaM plIharogAna // mAtrA-4 golii| hanyAdAmAzayotthAn kaphapavanakRtAn pittarogAnazeSAn / ise prAtaHkAla adrakake rasa aura pAnake sAtha balyo vRSyazca yogastaruNatarakaraH khA kara Uparase thor3A pAnI pInA cAhiye / sarvarogeSu zastaH // isake sevanase agnimAMdya, jvara, udararoga, rApathyaM mAsaizca yUpaiH ghRtaparilalitaiH jayakSmA, kSaya, kAsa, svAsa, zotha, netraroga, prameha, ___gavyadugdhaizca bhuuyH| medo vikAra, chardi, zUla, amlapitta, viSa, pInasa, bhojyaM miSTaM yatheccha lalitalalanayA plIhA, AmAzayake roga, kapha aura vAyuke roga dIyamAnaM mudA yat // aura pitta roga naSTa hote haiN| For Private And Personal Use Only
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] paJcamo bhAgaH 153 yaha rasa balya, vRSya, yauvanadAtA aura sarva kara ( pAnIke sA : karake ) 1-1 rattIkI roga nAzaka hai| ise sevana karane vAle kAmI / goliyAM banA hai / puruSoMkI losambhoga-zakti zAnta nahIM hotii| inameMse 1--' golI prAtaHkAla tAlamakhAneke ___ isake sevana kAla meM ghRtayukta pathyAhAra, rasake sAtha khAnese ATha prakArake jvara, kAsa, godugdha, mudgayUSa aura (mAMsAhAriyoM ke liye) mAMsa zvAsa, zotha, dussAdhya plIhA, prameha, agnimAMdya, rasake sAtha khAnA caahiye| tathA icchAnusAra zUla aura saMgrahaNIkA nAza hotA hai / yaha rasa miSTAnna khAnA cAhiye / kucha dinoM taka zAka zothako avazya naSTa karatA hai| aura amla padArthIko chor3akara isI prakAra pathya (7671) zothabhasmalauham pAlana karanA cAhiye aura phira icchAnusAra AhAra ( bhai. ra. / zothA.) karanA caahiye| trikaTu triphalA drAkSA pauSkaraM sajalaM shttii| (7670) zothakAlAnalo rasaH lauhaM vacA lavazva zRGgI tvakzatapuSpikA / / ( bhai. ra. / zothA.) vibhItakaM viDaGgazca dhAtakIpuSpameva ca / citraM kuTajabojazca zreyasI saindhavaM tthaa| etAni samabhAgAni kSNacUrNAni kArayet // pippalI devapuSpazca jAtIphalasaraGgaNam // sarvadravyasamazcAtra sumRtaM lauhakikam / lauhamabhraM tathA gandhaM pArade va mizritam / kuTajasya rasenApi mrakSayetpariyatnataH // eteSAM karSamAtreNa vaTI guAmitAM zubhAm || veSTitaM jambRpatreNa paGkena parilepayet / bhakSayetyAtarutthAya kokilAkSarasena tu / tato laghupuTe paktvA svAGgazItaM samuddharet // jvaramaSTavidhaM hanti sAdhyAsAdhyamathApi vA // prAtaHkAle zucirbhUtvA sevitaM guJjakadvayam / kAsaM zvAsa tathA zothaM plIhAnaM hanti dustaram nihanti sarva zothaM grahaNIzca vizeSataH // mehaM mandAnalaM zUlaM saGgrahagrahaNIM tathA // udareSu ca sarveSu zotheSu ca vidhAnataH / avazyaM nAzayecchothaM kardamaM bhAskaro ythaa| vividhA vyAdhayazcAnye sevitA yAnti sAdhyatAm zothakAlAnalo nAma rogAnIkavinAzanaH // sAMTha, mirca, pIpala, harra, baher3A, AmalA, cItAmUla, indrajau, gajapIpala, seMdhA namaka, drAkSA, pokharamUla, sugandhabAlA, kacUra, loha bhasma, pIpala, lauMga, jAyaphala, suhAgekI khIla, lohabhasma baca, lauMga, kAkaDAsiMgI, dAlacInI, sauMpha, baher3A, abhraka bhasma, zuddha gandhaka aura zuddha pArada samAna bAyabiDaMga aura dhAyake phUla 1-1 bhAga tathA bhAga le kara prathama pAre gandhakakI kajalI banAveM maNDUra bhasma sabake barAbara le kara sabako ekatra aura phira usameM anya oSadhiyoMkA cUrNa milA- kharala karake kur3ekI chAlake svarasameM ghoTa kara For Private And Personal Use Only
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 2 ratI 154 ! golA banAveM aura use jAmanake pattoMmeM lapeTakara usa para miTTIkA ( 1 aMgula mokha ) lepa karake sukhA le badanantara use laghu puTameM pakAveM aura phira usake svAMgazItala hone para auSadhako nikAlakara pIsa leM / mAtrA --- www. kobatirth.org ta- bhaiSajya ratnAkaraH bhArata (7672) zodhAGkuzo rasaH ( bhai. ra. / zothA. ) ise sevana karane se udarazotha aura samasta zarIragata zotha vizeSataH (zodha yukta) saMgrahaNIkA nAza hotA hai / rasendragandhaM mRta lauhatAmraM nAgaM tathAbhraM samasaGkhyakaJca / nirguNDikAsphotakapitthanizcA punarNavAzrIphalakezarAjam // eSAM rasairbhAvitamezazca guJjApramANA vaTikA vidheyA / zothajvarArocakapANDurogaM sarvAGgazothaM vinivArayecca // pittAnvitAn vAtabhavAna kaphotthAna zothAGkuzo nAma nihanti rogAn // zuddha pArada, gandhaka, loha bhasma, tAmra bhasma sIsA bhasma aura abhraka bhasna samAna bhAga le kara prathama pAre gandhakakI kajjalI banAveM aura phira usameM anya oSadhiyAM milA kara sabako saMbhAlu, AsphotA, kaithakI chAla, imalIkI chAla, punarnavA - mUla, belagirI aura bhaMgarA : inake rasa kI ( yA Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ zakArAdi kAthakI ) 1 - 1 bhAvanA de kara 1-1 rattIkI goliyAM banA hai / inake sevana se vAtaja, pittaja aura kaphaja zodha tathA sarvAMga zotha aura jvara, aruci tathA pANDukA nAza hotA hai / (7673) zothArimaNDUram ( bhai. ra. / zodhA. ) gomUtrazuddhamaNDUraM nirguNDIrasabhAvitapU / mAna kAkakandAnAM raseSvapi ca bhAvayet // triphalAvyoSacavyAnAM cUrNa karSadvayaM pRthak / cUrNAd dviguNamaNDUraM gomUtre'STaguNe pacet // siddhe cUrNa kSipecchIte madhunaca paladvayam / nihanti sarvajaM zodhaM sarvAGgotthaM na saMzayaH / / gomUtra meM zuddha karake bhasma kiye huve maNDUra ko saMbhAlu, mAnakanda aura adaraka ke rasakI 1 - 1 bhAvanA de kara sukhA leM / tadanantara 35 to yaha maNDUra le kara use 8 gune (16 gune) gomUtra meM pakAveM aura avalehake samAna gAr3hA ho jAne para usameM 2 // -2 tole harra, baher3A, AmalA, soMTha, mirca, pIpala aura cavakA cUrNa milA deM tathA ThaNDA hone para 20 tole zahada milAkara surakSita rakheM / isake sevana se sarva doSaja sarvAMga zotha naSTa hotA hai / ( mAtrA - 2 rattI / ) (7674) zodhArirasaH (1) (bhai. ra. / zothA. ) zvetadvarasairbhAvyo hiGgulottho raso budhaiH / taM rasaM mUSikAyAntu kRtvA tasyopari kSipet // For Private And Personal Use Only
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - rasamakaraNam ] paJcamo bhAgaH zveta yamAnyozca cUrNa pUrNAzayaM punaH / / (7675) zothArirasaH (2) pidhAnikAM tato dacA nIrantrAM mUSikAM kuru // (ra. caM. ; vR. ni. ra. ; yo. ra. / zothA.) tato laghupuTe pAkaM vidhAnena pradApayet / hiGgalaM jayapAlaM ca maricaM TaGkaNaM kaNAm / punastantu rasaM nItvA gandhakena samena ca // sammI vallaH saghRtaH sarvazophaharaH paraH / / kajjalIM kArayeddhIraH punastAM mizrayetsamaH / zudra hiMgula aura jamAlagoTA tathA kAlI catuHsamaM tathA kuryAdebhivyaiH suzodhitaH // mirca, suhAgekI khola aura pIpalakA cUrNa, samAna viSatAmrakaraDraizca taccUrNa sthaapyetpunH| bhAga le kara sabako ekatra kharala karake rakkheM / khaTikAye gRhItaM taccUrNa jihopari kSipet // mAtrA-2 rattI / gilanArtha catukarSapramANAyAH prapAnakam / ise dhIke sAtha sevana karanese samasta prakArake zarkarAyAH pibeccAnu sarvazothe mahauSadham // zotha naSTa hote haiM / bhUri prasrutya prasatya mahAzothAdvimucyate // (7676) zothArilauham __ hiMgulottha pAradako zveta dUrvA (dUba) ke ( bhai. ra. / zodhA.) rasakI bhAvanA de kara eka mUSAmeM DAleM aura usake ayorajasyUpaNayAvazUkaM Upara sapheda dUba ( zveta dUrvA ) aura ajavAyanakA cUrNazca pItaM triphalArasena / cUrNa itanA DAleM ki mUSA bhara jAe / tadanantara zothaM nihanyAtsahasA narasya usa para DhakanA lagA kara sandhi banda kara deM aura ythaashnikssmudprvegH|| phira 4-5 kapaDamiTTI karake sukhA leM aura use : sAMTha, mirca, pIpalakA cUrNa tathA javAkhAra laghupaTa meM pakAveM / tatpazcAt mUSAke svAga zItala 1-1 bhAga aura loha bhasma 4 bhAga le kara hone para usameMse pAradako nikAla kara usake barA- sabako ekatra milA kara kharala kreN| bara gandhaka milAkara kajjalI banAveM aura phira ise triphalA kAthake sAtha sevana karanese zotha usameM zuddha bachanAga, tAmra bhasma, aura vaGga bhasma atyanta zIghra naSTa hotA hai| (pratyeka kajjalokI barAbara ) milA kara (mAtrA-2-3 rattI / ) kharala kreN| (7677) zothodarArilauham ___ isameMse (AdhI rattI) auSadha jihvApara rakhakara (bhai. ra. : ba. se. ; ra. ra. / udarA. ; 2. kA. 5 tole khAMDake zarbatase nigala jaaeN| dhe. / zothA. ) isake sevana se mUtra virecana ho kara zotha | punarNavAmRtAvahnigavAkSImAnazigravaH / naSTa ho jAtA hai / sUryAvarkimUlazca pRthagaSTapalaM jale // For Private And Personal Use Only
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 156 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [zakArAdi - pAdazeSe zRtaM droNe supUte vstrgaalite|| abhraka bhasma, kaMkuSTa, cItAmUla, jimIkanda (sUraNa) lauhabhasmASTapalakaM pacedAjyasama bhiSak / / zarapuMkhA, ghaNTAkarNa, palAzake bIja, kSIrakaJcukI, arkasya dvipalaM kSIraM snuhIkSIraM catuHpalam / | mUsalI ( tAlamUlI), hara, baher3A, AmalA, bAyapaladvayaM kauzikasya gandhakasya palaM tathA // biDaMga, nisota, dantImUla, hulahula, indrAyaNakI palA pAradaM siddhe vakSyamANantu nikSipeta / jar3a, punarnavA aura vajravallI (har3ajor3I); inakA jayapAlaM tAmramabhraM zuddhamatra pradApayet // samAna bhAga mizrita cUrNa 40 tole milA kara / snigdha pAtrameM bhara kara surakSita rakkheM / kaMkuSThavadikandAnAM zarAkhyAt ghaNTakarNakAt / ise yathocita mAtrA aura anupAnake sAtha palAzasya ca vIjAni kaJcukI tAlamUlikA // denese samasta prakArake zotha avazya naSTa ho jAte triphalAyAH krimiriposvidantibhavaM tathA / haiN| jo zotha purAne aura kaSTa sAdhya hoM ve bhI sUryAvartagavAkSyozca varSAbhUrvajravallikA | isase zIghra hI naSTa ho sakate haiM / zothodarake eSAM lauhasamAM mAtrAM snigye bhANDe nidhApayeta liye to isase uttama koI auSadha hI nahIM hai| ato'sya bhakSayenmAtrAmanupAnazca yuktitH||| isake atirikta yaha rasa samasta udara roga, pANDu, hanti sarvodaraM siddhaM nAtra kAryA vicaarnnaa| kAmalA, halImaka, arza, bhagandara, kuSTha, jvara aura ye ca zothAH murvA raashcirkaalaanubndhinH| | gulmako bhI naSTa karatA hai| te sarve nAzamAyAnti tamaH sUryodaye ythaa| (mAtrA-2-3 rattI / ) (7678) zrIDAmarAnandAbhram nAtaH parataraM kizcicchothodaravinAzanam // ( bhai. ra. / kAsA.) udarANi pANDurogaM kAmalAca halImakam / / m abhrasyAmalamAritasya tu palaM kssudraattruupsthiraa| bharzo bhagandaraM kuSTha jvaraM gulmazca nAzayet libillazyoNAkapATalAkalasikAH sabrahmayaSTayAIkAH punarnavA (bisakhaparA-sAThI), giloya, citragranthikagokSuraM sacavikaM maargaatmguptaanvitm| cItA, indrAyaNakI jar3a, mAnakanda, sahajanekI chAla, satvairmarditamekazazca palikairguJjArddhakaM bhakSitam // hulahula aura AkakI jara 40-40 tole le | kAsaM paJcavidhaM svarAmayamuroghAtaM ca hikkAM jvrm| kara sabako 32 sera pAnImeM pakAveM aura 8 sera zvAsaM pInasamehagulmamaruciM ykssmaamlpittkssym|| rahane para chAna leN| tadanantara usameM lohabhasma dAhaM mohamazeSadoSajanitaM zUlaM balAsa krimim / 40 tole, ghI 1 sera, AkakA dUdha 20 tole, chardi pANDahalImakaMgalagadaM visphoTakaM kaamlom|| thUhara (snuhI) kA dUdha 40 tole, zuddha gUgala 10 mandAgniM grahaNIkSayazca yakRtaM plIhAnamarzAsi tole aura 5 tole gandhaka tathA 2 / / tole pAradakI kajalI milA kara punaH pakAveM / jaba pAka taiyAra hanyAdAmakaphodbhavAnapi gadAna zrI DAmarAna. ho jAya to usameM zuddha jamAlagoTA, tAmra bhasma, / ndAbhrakam // For Private And Personal Use Only
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam] paJcamo bhAgaH 157 - balyaM vRSyamazeSadopaharaNaM dhAtumadaM kAsinAm / zrImRtyuJjayo rasaH medhyaM hRgharasAyanaM haramukhAjjJAtvA mayA bhaassitm| mRtyuJjayarasaH (2) dekhiye| choTI kaTelI, bAsA, zAlaparNI, belachAla, | (7679) zrIrasarAjaH araluchAla, pADhala, pRzniparNI, bharaMgI, adraka, cItAmUla, pIpalAmUla, gokhara, cavya, apAmArga ( bhai. ra. / jvarA.) aura kauMcakI jar3a; inake 10-10 tole svarasa / bhAgaikaM rasarAjasya bhAgazca hemamAkSikAt / ( yA kAtha ) meM 5 tole abhraka bhasmako pRthak bhAgavyaM zilAyAzca gandhakasya trayo matAH / pRthaka mardana karake surakSita rakkheM / tAlakASTAdazabhAgaH zulvaM syAdbhAgapaJcakam / mAtrA-AdhI rtto| bhallAtakAt trayo bhAgAH sarvamekatra cUrNayet // yaha rasa 5 prakArakI khAMsI, svarabheda, uraH- vajrIkSIraplutaM kRtvA dRDhe mRNmayabhAjane / kSata, hicakI, jvara, zvAsa, pInasa, prameha, gulma, vidhAya sudRDhAM mudrAM pacedyAmacatuSTayam // aruci, kSaya. rAjayakSmA, amlapitta, dAha, moha, svAGgazItaM samuddhatya khallayeva sudRDhaM punaH sarvadoSaja zUla, kapha, kRmi, chardi, pANDu, halI guAdvayamitazcAsya parNakhaNDena dApayet / maka, galaroga, visphoTaka, kAmalA, agnimAMdya, gra rasarAjaH prasiddho'yaM jvaramaSTavidhaM jayet // haNI, yakRt , plIhA, arza tathA Ama aura kapha janita rogoMko naSTa karatA hai| zuddha pArada 1 bhAga, svarNa mAkSika bhasma 1 bhAga, zuddha manasila 2 bhAga, zuddha gandhaka 3 bhAga, yaha balya, vRSya, dhAtuvarddhaka, medhya, hRdya zuddha haratAla 18 bhAga, tAmra bhasma 5 bhAga aura aura rasAyana hai| zuddha bhilAve 3 bhAga le kara prathama pAre gandhakakI zrIjayamaGgalo rasaH kajalI banAveM aura phira usameM anya oSadhiyoMkA pra. saM. 2103 jayamaGgalo rasaH (1) cUrNa milA kara sabako sehuMDa ( thUhara ) ke dUdhameM dekhiye| ghoTa kara dRDha mRtpAtrameM bhara deM aura usake mukhapara zrInRpativallabharasaH zarAva Dhakakara sandhi banda kara deM evaM usa para 3-4 kapar3amiTTI karake sukhA leM aura cUlhepara (bhai. ra. / rasAyanA.) car3hAkara 4 paharakI agni deM / tadanantara jaba vaha pra. saM. 3664 nRpativallabharasaH dekhiye| / svAMga zItala ho jAya to usameMse auSadhako zrImanmatharasaH nikAlakara pIsa leN| (rasaM. sA. saM. / rasA. vAjI. ) isameMse 2 rattI rasa pAnameM rakhakara khilAnesai pra. saM. 5520 manmayAnarasaH dekhiye| ATha prakArake jvara naSTa hote haiN| For Private And Personal Use Only
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 158 dekhiye / zrIrAmarasaH pra. saM. 6150 rAmarasa: ( zrIrAmarasaH ) www. kobatirth.org zrIvetAlo rasaH pra. saM. 7118 vetAlo rasaH dekhiye / (7680) zrIveSTAdicUrNam (uDUlanam) (ra. caM / jvarA. ; vR. ni. ra. | sannipAtA. ) zrIveSTaphalasambhUtabhasmabhAgASTakaM zubham / marIcasya ca catvAro rasasyaiko viSasya ca // sUkSmacUrNa tataH kRtvA mardayedatiyatnataH / asAdhyespi hi zItAGge svedo yAti hi nizcitam || bhArata - bhaiSajya - sarala vRkSa (cIra) ke phaloMkI bhasma 8 bhAga, kAlI mirca kA cUrNa 4 bhAga tathA zuddha pArada aura bachanAga 1 - 1 bhAga le kara sabako ekatra milAkara bhalI bhAMti kharala kareM / $6 'zUlagaja kezarirasaH " ise rogIke zarIra para mardana karanese asAdhya zItAGga bhI avazya naSTa ho jAtA hai / zrI zUlagajakezarirasaH dekhiye / pra. saM. 7654 (7681) zlIpadagajakezarIrasaH (bhai. ra. 1 ilIpadA. ; dhanva. / slIpadA. ) vyoSAmRtayamAnI ca suto'gnirgandhakaM zilA / saubhAgyaM jayapAlaca cUrNamekatra kArayet // [zakArAdi bhRGgagokSurajavIra kitoyairvimardayet / asya guJjAmitaM khAdeduSNatoyAnupAnataH // zlIpadaM dustaraM hanti plIhAnaM hanti sevitaH soMTha, mirca, pIpala, zuddha bachanAga, ajavAyana, zuddha pArada, cItAmUla, zudra gaMdhaka, zuddha manasila, suhAgekI khIla aura zuddha jamAlagoTA samAna bhAga le kara prathama pAre gandhakakI kajjalI banAveM aura phira usameM anya oSadhiyoMkA cUrNa milA kara bhaMgare, gokharu, jambIrI nIbU aura adarakake rasakI 1-1 bhAvanA de kara 1-1 rattIkI goliyAM banA leM / - ratnAkaraH Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ise uSNa jalake sAtha sevana karanese kaSTa - sAdhya zlIpada aura plIhA vRddhikA nAza hotA hai / (7682) zrIpadArilauha: ( bhai. ra. ra. ra. / slIpadA. ) harAtakyA bibhItasya dhAyAzcUrNa sucUrNitam paTtolakapramANena grAhyaM teSAM guNaiSiNA / / toladvayaM kAntalauha cUrNa tAvacchilAjatu / | kRtvaikatra samasteSu triphalAkvAthabhAvanA || padAdyadadhvaMsI sarvavyAdhivinAzanaH / padAriti khyAto lauho munibhiracitaH // hara, baher3e aura Amale kA cUrNa 6-6 tole evaM kAnta loha bhasma aura zuddha zilAjIta 2-2 tole le kara sabako ekatra milAkara triphalA kAthakI bhAvanA deN| isake sevana se zlIpadAdi roga naSTa hote haiM / ( mAtrA - 2 mAze / anupAna - triphalA kAtha | ) For Private And Personal Use Only
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] paJcamo bhAgaH 259 (7683) zleSmakAlAnalo rasaH (1) / (7684) zleSmakAlAnalo rasaH (2) (rase. sA. saM. ; ra. rA. mu. | kaphA. ; rase. ( bhai. ra. ; ra. rA. su. / jvarA.) ci. ma. / a. 9) hiGgalasambhavaM mUtaM gandhakaM mRtatAmrakam / rasasya dviguNaM gandhaM gandhakA dviguNaM viSam / tutthaM manohA tAlazca kaTphalaM dhUrtabIjakam // viSAtta dviguNaM deyaM cUrNa trikaTusambhavam // himu samAkSikaM kuSThaM trivRdantIkadutrikam / rasatulyA pradAtavyA cAbhayA savibhItakI / vyApighAtaphalaM varSa daGgaNaM samabhAgikam // dhAtrIpuSkaramUlana cAjamodAnagandhikA // snuhIkSIreNa vaTikAM kArayet kuzalo bhiSak / viDaoN kaTphalaM cavyaM paJcaiva lavaNAni ca / vijJAya koSThaM kAlazca yojayedraktikAM kamAt // lavaGgaM tritA dantI sarvamekatra cUrNayet // bhAvayetsaptadhA raudre svarasaiH surasodbhavaH / bAtazlaSpaNi mandAgnau pittazmAdhike'pi c| inti sarva kaphodabhUtaM vyAdhi kAlAnalo rsH|| jIrNajvare ca zvayayau sannipAte kapholvaNe // zuddha pArada 1 bhAga, zuddha gandhaka 2 bhAga, balAsaprabalaM tyaktvA dhAtuM vAtAtmakaM nayet / | zuddha bachanAga 4 bhAga, trikuTA ( milita ) kA seknAtsarvarogaghnaH zleSmakAlAnalo rsH|| cUrNa 8 bhAga, tathA haraM, baher3A, AmalA, pokhara | mUla, ajamoda, banatulasI, bAyabiDaMga, kAyaphala, hiGgalottha pArada, zuddha gandhaka, tAmra bhasma, cavya, pAMco namaka, lauMga, nisota aura dantImUla zuddha tUtiyA, zuddha manasila, zudra haratAla, kAya / 1-1 bhAga le kara prathama pAre gandhakakI kajjalI phala, dhatUreke bIja, hIMga, sonAmakkhIbhasma, , banAveM aura phira usameM anya oSadhiyoMkA cUrNa kUTha, nisota, dantImUla, soMTa, mirca, pIpala, ama milAkara tulasIke rasakI dhUpameM sAta bhAvanA deN| latAsako majjA, baGga bhasma aura suhAgA samAna isake sevanase samasta kaphaja roga naSTa bhAga le kara prathama pAre gandhakakI kajalI banAveM hote haiN| aura phira usameM anya auSadhoMkA cUrNa milAkara (mAtrA-4-6 rttii|) thUhara (sehuMDa) ke dUdhameM ghoTa kara 1-1 rattIkI zleSmakAlAnalorasaH (3) goliyAM banA leN| pra. saM. 5581 "mahA zleSmakAlAnala rogIke koSTha aura kAlakA vicAra karake ise rasa" dekhiye / yathocita mAtrAnusAra sevana karAnese vAtakaphaja (7685) zleSmakuThArarasa: vikAra, agnimAMdha, pittakaphaja vikAra, jIrNa- (ra. caM. / kapharogA. ; ra. pra. su. / a. 8) jvara, zotha aura kapholvaNa sannipAtakA nAza pAradaM ca mRtazulvagandhaka hotA hai| nAgaballijarasena peSitam / For Private And Personal Use Only
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 160 pAcitaM ca mRduvahninA ghaTIyugmametadakhilaM vicUrNitam // bhakSitaM ca guDamizramAkaiH zleSmadoSavinivRttidAyakam // bhArata - bhaiSajya ratnAkaraH www. kobatirth.org zuddha pArada, tAmra bhasma aura zuddha gandhaka samAna bhAga le kara kajjalI banAveM aura use pAnake rasameM kharala karake 2 ghar3I mandAgni para pakAveM / tadanantara bArIka pIsa kara rakkheM / ise gur3a aura adaraka ke rasake sAtha sevana karane se kaphavikAra zAnta hote haiM / ( mAtrA - 1 - 1 // rattI / ) (7686) zleSmazailendrarasaH ( bhai. ra. 1 jvarA. ) gandhakaM pAradaM cAbhraM tryUSaNaM jIrakadvayam / zaTI zRGgI yamAnIM ca puSkaraM rAmaThaM tathA // saindhavaM yAvazukaJcaTaGgaNaM gajapippalI / jAtIkoSAjamode ca lauhaM yA lavaGgakam / / dhustUrabIjaM jaipAlaM kaTphalaM citrakantathA / pratyekaM kArSikaM caiSAM zlakSNacUrNa prakalpayet // pASANe vimale pAtre ghRSTaM pASANamudgaraiH / bilvamUlarasaM dattvA cArkacitrakadantikAH // zikharI kAJjikA vAsA nirguNDI gaNikArikA dhustUra kRSNajIrazca pAribhadraka pippalI // kaNTakAryAIyozcaiva mUlAnyetAni dApayet / eSAM mUlarasaM dattvA ghRSTamAtapazopitam // guJjApramANAM vaTikAM kArayetkuzalo bhiSak / caturvidhavaTIM khAdennityamAdvaikavAriNA // / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ zakArAdi uSNatoyAnupAnena zleSmavyAdhiM vyapohati / viMzatiM zlaiSmiAMzcaiva zirorogAMva dAruNAn || pramehAn viMzatiM caitra paJcagulmaniSUdanaH / udarANyantravRddhizcApyAmavAtavinAzanaH // paJca pANDvAyAn hanti krimisthaulyaamyaaphH| sodAvartta jvaraM kuSThaM gAtrakaNDvAmayApahaH // yathA zundhanaistathA vahnivivardhanaH / zleSmAmaye kRpA heto rasendro munibhASitaH || zleSmazailendrako nAma rasendra guTikAsmRtA // zuddha gandhaka, pArada, abhraka bhasma, soMTha, mirca, pIpala, sapheda jIrA, kAlA jIrA, kacUra, kAkar3AsiMgI, ajavAyana, pokharamUla, hIMga, seMdhA namaka, javAkhAra, suhAgekI khIla, gajapopala, jAvatrI, ajamoda, lohabhasma, javAsA, lauMga, zuddha dhatUreke bIja, zuddha jamAlagoTA, kAyaphala aura cItA 11 - 1 tolA le kara prathama pAre gandhakakI kajalI banAyeM aura phira usameM anya auSadhiyoMkA cUrNa milA kara patthara ke kharala meM DAla kara dont rr3akI chAla, AkI jar3akI chAla, cItAmUla, dantImUla, apAmArga, jIvantI, bAsA, saMbhAlu, araNI, dhatUrA, kAlA jIrA, pharahada, pIpala, kaTelI aura adaraka inakI jar3ake rasakI dhUpa meM 1-1 bhAvanA de kara 11 rattIkI goliyAM banAveM / mAtrA - 4 golI | anupAna - adaraka kA rasa yA uSNa jala / isake sevana se samasta kaphaja roga, ziro roga, 20 prakArake prameha, 5 prakArake gulma, udara roga, annravRddhi, AmavAta, pAMca prakArakA pANDu, kRmi For Private And Personal Use Only
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasamakaraNam ] paJcamo bhAga: roga, sthUlatA, udAvarta, jvara, kuSTha aura gAtra gokharu, seMdhA namaka, soMTha, devadAru, bAyakaNDU (khujalI) kA nAza hotA tathA agni dIpta | biDaMga aura pASANabheda; inakA cUrNa 1-1 bhAga hotI hai| tathA loha bhasma sabake barAbara le kara sabako ekatra (7687) zleSmAntakarasaH kharala kreN| ise ghIke sAtha sevana karanese vAtaja varma (ra. caM. / kapha.) roga naSTa hAtA hai| abhraka rasasindUra zaGkhanasma ca mauktikam / (mAtrA-2-3 rttii|) ekabhAgo dvitribhAgA khardhabhAgaM ca mauktikm|| karaM mauktikAdhai syAt triphalA krsssmmitaa| (7689) zvadaMSTrAdiloham / sarva mukhalve samma dinaM siMhAsyatoyataH / / (zvadaMSTrAdicUrNam ) chAyAzuSkAM varTi kRtvA raktikArSapramANataH / (vaM. se.; ra. ra. / pramehA. ; ga. ni.| Ardrakasya rasenaiva madhunA saha lehayet // pramehA. 30) leSyolbaNaM vahnimAndhaM zUlaM sapariNAmajam / zvadaMzA triphalA mustA guDUcI phalgupallavAn / zleSmAntako raso nAma vinihantyanupAnataH // darbha kuzazca madhiSThAM rohiSasya ca pallavAn // abhraka bhasma 1 bhAga, rasasindUra 2 bhAga, | balA punarnavA zyAmA zArive devdaar| zaMkha bhasma 3 bhAga, motI bhasma AdhA bhAga, pippalI nAgarazcaiva viDAmaricAni ca // kacUra cauthAI bhAga aura triphalA 1 bhAga le kara | pAThA kampillapha bhArgI dve daridre nidigdhikaam| sabako ekatra milAkara bAseke rasameM kharala karake eraNDamUla dantI ca citrakaM kaTurohiNIm / / AdhI AdhI rattIkI goliyAM banA kara chAyAmeM etAni samabhAgAni zlakSNacUrNAni kArayet / sukhA leN| dviguNaM sarvacUrNebhyo lauhacUrNa padApayet // inheM adarakake rasa aura madhuke sAtha milA mASakatritayaM tasmAccatuSTayamayApi vaa| kara cATanese kaphaja agnimAMdha aura pariNAma zUla pibeduSNena toyena madhenApi ca madhapaH // naSTa hotA hai| mehazUlodaraM plIhazothArzaH pANDurogamun / gomUtrapiSTaretaizca vaTikAstadgadApahAH // (7688) zvadaMSTrAdicUrNam / gokharU, triphalA, nAgaramothA, giloya, kaLU(vR. ni. ra. / vRddhaya.) mara (gUlara bheda) ke patte, kuza, dAbha, majITha, zvardaSTAsindhuvizvAhadArukRmiharAzmabhita / | rohiSa ( mirciyA gandha ) tRNake patte, kharaiTI, sohacUrNa ghRtenAdhAdvAtavamaharaM param // | punarnavA, kAlI nisota. kRSNa sArivA, sapheda For Private And Personal Use Only
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 152 bhArata-bhaiSajya ratnAkaraH [pakArAdi sArivA, devadAru, pIpala, sAMTha bAyabiDaMga, kAlI . ise (gomUtrake sAtha) sevana karanese zothodara mirca, pAThA. kamIlA, bhAraMgI, haldI, dAruhaldI, ! naSTa hotA hai / kaTailI, eraNDakI jar3a, dantImUla, cItA aura (mAtrA-1 mAzA / ) kuTakI samAna bhAga le kara cUrNa banA lIjie | aura phira usameM isase dUnI loha bhasma milA (7691).zvAsakAlezvararasA liijie| ise 3-4 mAghekI mAtrAnusAra madya yA (vR. ni. ra. / zvAsA.) garma pAnIke sAtha sevana karanese bIsa prakArake mRtaM varSa mRtaM lohaM mRtAphai mRtamabhrakam / prameha, zala, udara roga, plIhA, zotha, aza aura zuddhasUtaM tathA gandhaM mAlikaM hila viSam // pANDakA nAza hotA hai| jAtIphalaM lavakaM gha tvagelA nAgakezaram / uparokta cUrNako gomUtrameM milA kara goliyAM | unmattakasya bIjAni jaipAlaM rAtridurlabham // bhI banAI jA sakatI haiN| etAni samabhAgAni maricaM ca tribhAgikam / (vyavahArika mAtrA-2-3 rattI / ) sarvametatsitkhalve lohadaNDena mardayet // pAgantarake anusAra-triphalAke sthAnameM | tAvatsammardayeyatnAdhAvatsUto na dRzyate / pIpalaM honI caahiye| zakrAsanasya svarasairbhAvanA ekaviMzatiH // (7690) zvayathughAtIrasA dviguJjA uttamA mAtrA AIkasvarasaiyutA / tadardhe bAlavRddheSu pathyaM deyaM taducyate // (yo. ra. ; vR. ni. ra. / zothA. ; vR. yo. | paJca zvAsAn kSayaM kAsaM rAjayakSmanivAraNam / t.| ta. 106) zvAsakAlezvaro nAma lokAnAmapi durlabhaH // rasagandhakalohakaNAtritAmaricAmaradAruni ___ baMga bhasma, loha bhasma, tAmra bhasma, abhraka zAjAlA | bhasma, zuddha pArada, zuddha gandhaka, svarNa mAkSika shaatriphlaaH| dalitaM mRdugosalilena pivedanurUpamamuM zvaya thUdaraharam // dAlacInI, ilAyacI, nAgakesara, zuddha dhatUreke bIja, zuddha pArada, gandhaka, loha bhasma, pIpala, zuddha jamAlagoTA, haldI aura javAsA 1-1 bhAga nisota kAlI mirca, devadAru, haldI aura haraM, tathA kAlI mirca 3 bhAga le kara prathama pAre baher3A tathA mAmalA samAna bhAga le kara prathama gandhakakI kajjalI banAveM aura phira usameM anya pAre gandhakakI kajjalI banAveM aura phira usameM / oSadhiyoMkA carNa milAkara sabako lohakharalameM anya bhoSadhiyoMkA cUrNa milA kara sabako gomUtrameM | acchI taraha ghoTeM aura phira indrajauke kAthakI 21 ghoTa kara sukhA kara rkheN| bhAvanA dekara sukhA kara bArIka carNa kreN| bhasma, DUbachanA For Private And Personal Use Only
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasapakaraNam ] paJcamo bhAgaH mAtrA-2 rttii| vRddhoM aura bAlakoMke | goleko nikAla kara usake barAbara zuddha gaMdhaka liye 1 rttii| milA kara kharala kareM aura use bAseke rasa tathA trikuTeke kAthakI 1-1 bhAvanA de kara 3-3 anupAna-adarakakA rasa / . rattIkI goliyAM banA leN| isake sevanase pAMca prakArake zvAsa, kSaya, kAsa, aura rAjayakSmAkA nAza hotA hai| ____ isake sevanase zvAsa kAsa naSTa hote haiN| (7692) zvAsakAsakarikesarIrasaH (7693) zvAsakAsacintAmaNirasaH (zvAsagajakezarIrasA) (rase sA. saM. ; ra. rA. su. ; ra. caM. ; dhanva. / zvAsA.) (ra. ca. ; ra. rA. su. / zvAsA. ; ra. ra. s.| u. a. 13) pAradaM mAkSikaM svarNa samAMta parikalpayet / tAratAmrarasapiSTikAzilA pAradAI mauktikazca mUtAdviguNagandhakam // gandhatAlasamabhAgika rsaiH| abhrazcaiva tathA yojyaM vyonno dviguNalauhakam / kaNTakArIrasenaiva chAgIdugdhena ca pRthak // ATarUSasurasAIsambhavaimairdaya prakuru golakaM tataH // yaSTimadhurasenaiva parNaparasena c| . bhAvayetsaptavArazca dvigujAM vaTikAM bhaje // mRtasnayA ca pariveSTaya golaka pippalImadhusaMyuktAM zvAsakAsavimadinIm / ____ yAmayugmamatha bhUdhare pacet / gandhakena kuru tatsamaM tata __zuddha pArada, svarNa mAkSika bhasma aura svarNa zvATarUSakaTuphaizca bhAvayet // bhasma 1--1 bhAga, motI bhasma AdhA bhAga, zvAsakAsakarikezarIraso zuddha gaMdhaka 2 bhAga, abhraka bhasma 2 bhAga aura vallamasya prisevyedbudhH| loha bhasma 4 bhAga le kara prathama pAre gandhakakI kajjalI banAveM aura phira usameM anya oSadhiyoMkA cAMdI bhasma, tAmra bhasma, zuddha pArada, zuddha / cUrNa milA kara kaTelIke rasa, bakarIke dUdha, mulaimaMsila, zuddha gaMdhaka aura zuddha haratAla samAna bhAga le | | ThIke kAtha aura pAnake rasakI 7-7 bhAvanA de kara kara sabako ekatra kharala karake bAse, tulasI aura | 2-2 rattIkI goliyAM banA leN| adarakake rasakI 1-1 bhAvanA deM / tadanantara usakA eka golA banA kara ( use araNDa yA bar3ake inhe pIpalake cUrNa aura zahadake sAtha sevana pattoMmeM lapeTa kara ) usa para 1 aMgula moTA mi- karanesa zvAsa kAsakA nAza hotA hai| hIkA lepa karake sukhA leM aura bhUdharayantrameM 2 (yadi isI rasameM svarNa AdhA bhAga DAlA pahara pakAveM / tatpazcAt usake ThaMDA hone para jAe aura pAnake sthAnameM adaraka ke rasakI bhAvanA For Private And Personal Use Only
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 164 bhArata-bhaiSajya ratnAkaraH [zakArAdi dI bAba to isIkA nAma "zvAsa cintAmaNi" | cUrNako ekatra milAkara 1-1 mirca DAlakara kharala ho jAtA hai|) kiyA jAya to guNa adhika hotA hai / ) havAsakAsArirasaH (pAThAntarake anusAra-mirca 5 tole aura trikuTA 3 / / tole (pratyeka 1 / tolA) pra. saM. 7613 " zilAtAlo rasaH " dekhiye| honA cAhiye / ) :(7694) zvAsakuThArarasaH (1) (7695) zvAsakuThArarasaH (2) ( bhA. pra. ma. kha. 2 / zvAsA. , jvarA. ; vR. yo. (ra. caM. ; rase. sA. saM. ; ra. rA. su. ; bhai. t.| ta. 80 ; bhai. ra. ; rase. sA. saM. ; ra. dhanva. / zvAsA.) dhanva. / hikkAvA. ; vai. ra. ; ra. kA. dhe.; raNa pAradaM gandhaM viSaM zilA kaTutrikam / ra. caM. ; vR. ni. ra. ; ra. rA. su.| niSpiSya vaTikA kAryA vANaguAmamANataH // ____ zvAsA.; yo. ta. / ta. 30 uSNodakaM pibeccAnu kSudrAkvAthamathApi vaa| yo. ci. ma. / a. 7) kAsaM paJcavidhaM hanti zvAsa zleSmasamudbhavam // raso gandho viSazApi uDUna mnHshilaa| ziroroga nihantyA vRkSamindrAzaniryathA // evAni karSamAtrANi marica cATa karSakam // | suhAgekI khIla, zuddha pArada, gandhaka, bachanAga, kaTubhayaM karSayugmaM pRSagava vinikSipet / | manasila, soTha, mirca' aura pIpala 1-1 bhAga le kara prathama pAre gandhakakI kajalI banAveM aura rasaH vAsakAro'yaM srvshvaasnivaarnnH|| | phira usameM anya oSadhiyoMkA cUrNa milA kara - zuddha pArada, zuddha gandhaka, zuddha vachanAga, pAnIke sAtha ghoTa kara 5-5 rattIkI goliyAM suhAgekI khIla aura zuddha manasila 11-1 / tolA, kAlI mirca 10 tole tathA seTha, mirca aura anupAna-uSNa jala yA kaTelIkA kAtha / pIpala 2 // -2| tole le kara prathama pAre gandhakakI inako sevana karanese pAMca prakArakI khAMsI, kajjalI banAveM aura phira usameM anya oSadhiyoMkA kaphaja zvAsa aura ziroroga atyanta zIghra naSTa cUrNa milAkara acchI taraha kharala kreN| ho jAte haiN| ___ yaha rasa samasta prakArake zvAsako naSTa | zvAsagajakezarirasaH karatA hai| svAsakAsakarikesarI rasaH pra. saM. 7692 (mAtrA-4-5 rattI / ) dekhiye| (noTa-mircake atirikta saba cIjoMke 1. pAThAntarake anusAra mirca 2 bhAga haiN| le / For Private And Personal Use Only
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir raMsaprakaraNam paJcamo bhAgaH zvAsacintAmaNiH (7697) zvAsahemAdrirasaH ( bhai. ra. / zvAsA) ( ra. caM. / kAsA. ; vR. ni. ra. / zrAsA.) pra. saM. 7693 " vAsakAsacintAmaNi AcchAditazilAM tAmradviguNAM bAlukAiye / rasaH" dekhiye / | pakkhA saJcUye gandhezau dinAdhe tAM pun:pcet|| ivAsabhairavo rasaH zvAsahemAdrinAmA'yaM mahAzvAsavinAzanaH / varNaddhikaro hyeSa suvarNyastu na sNshyH|| (ra. ca. ; bhai. ra. / hikkAzvA.) 1 bhAga zuddha tAmra patra bhaura 2 bhAga zuddha prayoga. saM. 4968 " bhairavarasaH " | manasilakA cUrNa le kara eka zarAvameM nIce mNsidekhiye| lakA AdhA cUrNa bichA kara usa para tAmra patra (7696) zvAsaharavaTakA rakheM aura usa para zeSa manasila bichA kara dUsarA (ra. ra. sa. / u. a. 13 ra. caM. / zvAsA.) | zarAva Dhakakara sampuTa banAveM aura usa para kaparapAradaM gandhakaM caiva palamekaM pRthaka pRthak / miTTI karake sukhA leM tathA (1 dina) bAlakApalatrayaM trikaTuka baGgamekapalaM kSipet // yantrameM pakAveM aura usake svAMgazItala hone para sarvamekA saMyojya dinAni trINi mardayet / auSadhako nikAlakara pIsa leM / tadanantara usameM gomatreNa tathA trINi dinAni parimardayeta // ( usake barAbara ) samAna bhAga pArada gandhakakI akSapramANavaTakaM chAyAzuSkaM tu kArayet / / kajalI milA kara ( ghIkumArake rasameM ghoTa kara nityamekaM tu paTaka dinAni triMzadeva ca // TikiyA banA leM aura phira ) zarAvasampuTameM banda zvAsakAsajvaraharamanimAndyA'rucipaNut / / karake Adhe dina bAlukA yantrameM pkaaveN| tatpazuddha pArada, gandhaka, soMTha, mirca, pIpala aura | | zcAt usake svAMgazItala hone para pIsa kara vaMga bhasma 5-5 tole le kara prathama pAre gandhakakI surakSita rkkheN| kajjalI banAveM aura phira usameM anya oSadhiyoMkA (mAtrA-1 rttii|) cUrNa milA kara 3 dina kharala kareM / tadanantara isake sevanase mahA zvAsa naSTa hotA aura 3 dina gomUtra meM kharala karake 1-1 // toleke | varNa vRddhi hotI hai| modaka. banA leM aura chAyAmeM sukhA leN| (7698) zvAsAntakarasaH inameMse 1-1 modaka 30 dina taka sevana (ra. ra. sa. / u. a. 13; ra. caM. / zvAsA.) karanese zvAsa, kAsa, jvara, agnimAMdha aura aruciko mRtaH SoDasa tatsamo dinakarastasyApabhAgo baliH nAza hotA hai| | sindhustasya samaH susUkSmamAditaH papippalI( vyavahArika mAtrA-1-5 rttii|) / prnnitH| For Private And Personal Use Only
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org bhArata - bhaiSajya ratnAkaraH 166 jambIrasvarasena marditamidaM taptaM supaktraM bhavet kAsazvAsasagulma zUlajaTharaM pANDaM lihannAzayet // zuddha pArada aura tAmra bhasma 16 - 16 bhAga, zuddha gandhaka 8 bhAga, seMdhA namaka 8 bhAga aura pIpala 6 bhAga le kara prathama pAre gandhakakI kajala banAveM aura phira usameM anya oSadhiyoMkA cUrNa milA kara jambIrI nIbU ke rasameM ghoTa kara ( golA banA kara, araNDake pattoMmeM lapeTa kara puTapAka vidhi ) pAka kareM / ( mAtrA - 2 rattI / ) (7699) zvAsArirasaH (ra. rA. su. / zvAsA. ) pArado vatsanAbhazca gandhakaM TaGkaNaM kaNA / samAMzaM dviguNaM zuNThI maricaM paJcabhAgikam || sUkSmacUrNamidaM kRtvA vallamAtraM pradApayet / zvAsAri saJjJiko hyeSa sadyaH zvAsaharaH paraH // zuddha pArada, bachanAga, gandhaka, suhAgekI khIla aura pIpala 1-1 bhAga, soMTha 2 bhAga aura mirca 5 bhAga le kara prathama pAre gandhakakI kajjalI banAveM aura phira usameM anya oSadhiyoMkA cUrNa milAkara acchI taraha kharala kareM / mAtrA - 2 - 3 rattI / yaha rasa zvAsako zIghra hI naSTa kara detA hai / zvAsArilauham (mahA ) (ra. rA. su.; bhai. ra / zvAsA. ) pra. saM. 5582 mahAzvAsAri lauham dekhiye / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ zakArAdi (7700) vikuSThArirasaH ( ra. ra. sa. / u. a. 20 ) rasagandhakatutthArkabAkucIkvAthamaditam / sevitaM somatailena zvitrakuSThaM niyacchati // zuddha pArada, zuddha gandhaka, tuttha bhasma aura AkakI jar3a kI chAla samAna bhAga le kara sabako ekatra kharala karake kajjalI banAveM aura use bAbacIke kAthameM ghoTakara sukhA le I isake sevana se kAsa, zvAsa, gulma, zUla, zvitrakuTa naSTa ho jAtA hai / udararoga aura pANDukA nAza hotA hai / ise bAbacIke tela ke sAtha sevana karane se (7701) zvitrAriyogaH (1) ( ra. ci. ma. / sta. 2 ) gandhakaM triphalaf bhRGgaM bhallAtakaphalAni ca / kaTunimbasya bIjAni bhRGgarAjadraveNa vai / / bhAvayecchoSayeccaitatsamyak taddivasatrayam / zvetArirnAmagogoyaM miSagbhiH pratipAditaH / / vallamAtramamuM dadyAccha ke rASghRtamizritam / bhojayedvai prayatnena rajanyAM ca vizeSataH // sUraNaM kSIravArtAkaM matsyamAMsaM vizeSataH / varjayedamlazAkAni zvitranAzo hi tatkSaNAt // zuddha gandhaka, harra, baher3A, AmalA, bhaMgarA, zuddha bhilAve aura kar3ave nImake bIja (nibaulI); inakA cUrNa samAna bhAga le kara sabako ekatra karake 3 dina bhaMgareke rasameM kharala kareM aura phira sukhA kara surakSita rakkhe / mAtrA - 3 rattI / ise khAMDa aura ghI meM milA kara sevana karane se vitra kuSTha naSTa hotA hai / For Private And Personal Use Only
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasamakaraNam ] paJcamo bhAgaH isake sevana kAlameM rAtrike samaya pathya A-| aura use tulasIke rasameM ghoTa kara golA banArve hAra karanA aura sUraNa, dUdha, baiMgana, matsya, mAMsa | tathA use cAMgerI (cUke) ke kalkake bIcameM rakhakara tathA amla zAkoMse paraheja karanA cAhiye / zarAvasampuTameM banda kareM aura gajapuTa meM pakAkara (7702) zivatrAriyogaH (2) ThaMDA hone para pIsa leN| (ra. ci. ma. / sta. 2) - ise 7 yA 10 cAvalakI mAtrAse sevana asanakhadirayU vitAM somarAjI karanA Arambha kareM aura thor3I thor3I mAtrA bar3hAte madhughRtazikhipathyAlohacUrNairupetAm / huve 65 cAvala bharakI mAtrA taka bddh'aaeN| zaradamavalihAnA kuSThajanyAnvikArAM ___ anupAna-zahada aura ghI, yA dahI aura styajati hitamitAzI dAruNAnduHkharUpAn // / ghI athavA navanIta, yA Amale aura adarakakA rasa bAbacIke cUrNako asanA vRkSa aura khairakI | athavA teMdu aura kelekA phala / chAlake kAthakI (bahutasI) bhAvanAeM de kara sukhA isake sevanase zvitra kuSTha naSTa hotA hai| leM aura phira usameM zahada, ghI, citrakamUlakA cUrNa, (7704) zvitrebhasiMho rasaH harrakA cUrNa aura loha bhasma (pratyeka usake barA (vR. yo. ta. / ta. 120) bara ) milA kara kharala karake rkheN| ___ ise sevana karane aura hita tathA parimita | zudasatavalikajjalaM zubhaM ballayugmamavaliya srpissaa| bhojana karanese kuSTha janya dAruNa vikAra naSTa vAyasIzazikalAvibhItaka hote haiN| kSaudramakSamitamaikSavAnvitam // (7703) zivatrArirasaH zIlayedanu payaH pibedimaM (ra. ra. sa. / u. a. 20 ra. ca. / kuSThA.) citradantiharirIrito rasaH / kAsIsarasagandhAni mardayetsurasArasaiH / samAna bhAga zuddha pAre aura gaMdhakakI kajjalI sampuTe puTayeddatvA zArImadharottarAm // banAkara 6 rattI mAtrAnusAra ghIke sAtha milA kara sarvemetacca saJcUrNya taNDulAndaza sapta vaa| caatteN| isake pazcAt makoya ( yA kAkajaMga ), Arabhya vardhayedyAvatpazcaSaSTikrameNa hi bAbacI aura baher3e sama bhAga mizrita cUrNako anupAnAya madhvAjyaM dadhyAjyaM navanItakam / zahadake sAtha milAkara Ikhake rasameM gholakara pInA pAcyAkarasaizcaiva sindukaM kadalIphalam // cAhiye aura usake bAda dUdha pInA caahiye| isa zvitrAri saJjito hoSa zvitrakuSThaniSUdanaH // | cUrNakI mAtrA 1 / tolA hai| zuddha kasIsa, pArada aura gandhaka samAna bhAga | isa vidhise ise sevana karanese zvitra naSTa le kara tInoMko ekatra kharala karake kajjalI banAveM | hotA hai / For Private And Personal Use Only
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - - bhArata-bhaiSajyamalAkaraH [zakArAdi . (7705) zvetakuSThArirasaH bAbacIke chilake rahita bIsa pala (100 (ra. saM. ka. |ullaa. 1: ra. kA. ghe.| kuSThA.) | tole ) bIjoMko gomUtrameM bhigo deM aura 21 dina nistupIkRtya bAkucyA bIjAnAM palaviMzatima / pazcAt unameM 10-10 tole loha bhasma tathA gojalasyaM trisaptAha lohaM pathyA paladvayam // hara kA cUrNa milA kara punaH gomUtra DAleM aura gRhItvA gojale zoSyaM sUryatApe'ti nisstthur| use kar3I dhUpameM sukhA leN| (gomUtra pratidina kAkodumbarikAdroNatvAM kvAthe trisaptakam // navIna lenA cAhiye aura itanA hI DAlanA cAhiye bhAvayettasya cUrNasya gandhasUtaM samaM kRtm| / ki jitanA eka dinameM sUkha jaae|) amlena kajjalIM kRtvA sarvamekatra kArayet // tadanantara 16 sera kaThUmarako chAlake kAthakI zigumUlarasenApi nAgavallIdalena ca / use 21 dina taka bhAvanA deN| (prati dina tIna bhAvanAM tridinaM dattvA karSAdhIzAM guTauM kuru // | pAvake lagabhaga chAlako kUTa kara 6 sera pAnImeM ekaikAM bhakSayetmAtaH zvetakuSThopazAntaye / / pakAveM aura 1 // sera pAnI rahane para chAna kara vaha citrakAzitvacAcUrNa rAtrau godugdhake varam / / | pAnI ukta auSadhameM DAlakara rakha deM / isI prakAra kSipeiSi viloDayAya grAhayettakramuttamam / / 21 dina taka nitya navIna kvAtha banAkara DAlate tattADavaM caika madhye'STavallagandhakam // | raheM / ) aura phira sukhAkara cUrNa kara leM / pakSipya guTikAM pazcAta mpiveddvitrisNkhykaam| tatpazcAt ukta cUrNake barAbara zuddha pArada navanItena cAbhyaGga kAryaH speymaatpe|| | aura gandhaka le kara donoMkI kajjalI banAveM aura sarvazvitre prajAyante sphoTakAzcAmidagdhavata / | ise 1 dina nIbUke rasa yA kisI anya amla prathame saptake, pAko jAyate'ya dvitIyake // dravameM sarala karake ukta cUrNameM milA deM / isake rohaNaM ca tRtIye hi kurvanti ca na saMzayaH / pazcAt use sahajanekI jar3akI chAla aura pAnake nimnukasya rasopetaM kuDamAlepanaM hitam // rasakI 3-3 bhAvanA de kara AdhA AdhA karSakI satakA guTikA vApi rasasyAlepane hitaa| goliyAM banA leN| viSANAM rohaNa ramyaM varNadaM jAyate bhRzam // sevana vidhi-rAtrike samaya godugdhameM trivelaM. takrabhaktaM ca pUrva deyaM ca sptke| cItAmUlakI chAla kA cUrNa milA kara usakA dahI maSThA api sakSAzca deyA jAte dvisaptake // | jamA deM aura prAtaH kAla use mathakara taka bnaaveN| tRtIte saptake deyA makuSThAtriphalAghRtam / 40 tole isa takrameM 3 mAze zuddha gandhaka aura ghRtamalpaM pradAtavyaM zvitrakuSThI varo bhavet // 2 yA 3 uparokta vaTI milA kara rogIko pilA campakAma paraM deha kAntiyuktaM ca nIrujam / deN| ( mAtrA bahuta adhika hai, cikitsakako mApnuyAyIyutaH samyakSmanujo bhuumimnnddle|| rogIkA balAbala dekha kara mAtrAkA nirNaya karanA rasarANamabhASeNa satyaM satyaM ca nAnyathA // / cAhiye / ) For Private And Personal Use Only
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasamakaraNa paJcamo bhAgaH . - isa auSadhake sevana kAlameM nitya prati zarIra samAna bhAga le kara prathama pAre gandhakakI kajjalI para makkhanakI mAliza karake thor3I dera dhUpameM banAveM aura phira usameM anya oSadhiyoMkA cUrNa baiThanA caahiye| milA kara use bhaMgareke rasakI 21 bhAvanA deM / __ise isa vidhise sevana karanese prathama saptAhameM | ( rasameM kharala karake harabAra sukhA lenA cAhiye / ) zvitrake sthAna para agnidagdha vat phaphole (chAle) mAtrA-1 mAzA / uThege, dUsare saptAhameM unake sthAnameM ghAva ho ise zahada aura ghIke sAtha sevana karanese zveta jAyaMge aura tIsare saptAhameM ghAva bharakara kuSTha naSTa | kuSTha naSTa hotA hai| ho jaaygaa| (7707) zvetArirasaH (2) ghAva bhara jAneke pazcAt unake nizAnoM para (vR. yo. t.| ta. 120) nIbUke rasameM kesara ghoTa kara yA ukta guTikA takrameM zuddhamUtasamaM gandhaM triphalAM bhRgarAjakam / ghisa kara lagAnI cAhiye / / * pathya-prathama saptAhameM dinameM tIna bAra guAM bhallAtakaM kRSNAM nimbabIja samaM pRthaka // taka bhAta aura dUsare saptAhameM ghRta rahita mauThakI madayebhRgajadrAvaidinamekaM nirantaram / dAlakA yUSa aura bhAta denA cAhiye tathA tIsare | vAyasI tvagrasadeMyA bhaavnaashcaikviNshtiH|| bAkucIbIjaniyU haistAvattisrAH prakalpayet / samAhameM mauThakI dAlakA yUSa, bhAta aura thor3A 'triphalA ghRta denA caahiye| tataH siddho bhavedeSa zvetArina mato rasaH // . isa prayogase zvitra kuSTha naSTa ho kara zarIra | madhvAjyaniSkamAtraM taM khAdecchitravinAzanam // kAntimAna ho jAtA hai| zuddha pArada, zuddha gandhaka, harI, baheDA, A___ (7706) zvetArirasaH (1) malA, bhaMgarA, zuddha guJjA, zuddha bhilAvA, pIpala aura ( bhai. ra. / kuSTA. ; ra. kA. the. / kuSThA. ; rase. | nImake bIja samAna bhAga le kara prathama pAre gandhaci. ma. / a. 9) kakI kajjalI banAveM aura phira usameM anya oSazuddhamUtaM samaM gandhaM triphlaabhRnggbaagujii|| dhiyoM kA bArIka cUrNa milA kara use 1 bhAvanA bhallAtakaM tilaM kRSNaM nimbabIjaM samaM samam // bhaMgare ke rasakI, 21 bhAvanA kAkajaMghA ( yA madayad bhRjadrAvaH zASya praSya punaH punH| | makoya ) ke rasakI aura 3 bhAvanA bAbacIke ityaM kuryutrisaptAhaM rasaH zvetAriko bhavet // | bIjoMke kAthakI de kara sukhA leN| . madhvAjyaiSimAtrantu khAdecchetaM vinAzayet // mAtrA-1 niSka / zuddha pArada, zuddha gandhaka, triphalA, bhaMgarA, I ise zahada aura dhIke sAtha sevana karanese bAbacI, bhilAvA, kAle tila aura nImake bIja ) zveta kuSTha naSTa hotA hai / iti sakArAdirasaprakaraNam - For Private And Personal Use Only
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 170 bhArata-bhaiSajya-ratnAkara [zakArAdi atha zakArAdimizraprakaraNam (7708) zaGkarasvedaH (7709) zaNaSIjAdiyogaH ( bhai. ra. ; dhanva. / AmavAtA.) (yo. ra. / snAyukA.) zaNavIjacUrNa bhAgamekaM, godhUmapiSTaM bhAgameka, kArpAsAsthikulatyikAtila dvayamekIkRtya ghRtena paktavyaM guDena bhakSayet / yavaireraNDamUlAtasI evaM tridinaM kArya snAyuko nazyati // varSAbhUzaNavIjakAnika ____sanake bIjoMkA cUrNa aura gehUMkA ATA yutairekIkRtairvA pRthak / 1-1 bhAga le kara donoMko ekatra milA kara svedaH syAditi kUparodara ( pAnImeM ghola kara ) ghImeM pakAveM / isameM gur3a ziraHsphipANipAdAGgulI- milA kara 3 dina sevana karanese snAyuka (naharavA) gulphaskandhakaTIrujo naSTa ho jAtA hai| vijayate sAmAH samIrAnugAH // (7710) zarapuGkhAmUlayogaH kapAsake bIja ( binaule ), kulathI, tila, (rA. mA. / strIrogA.) jau, araNDakI jar3a, alasI, punarnavA aura sanake mRlena vA cikuramadhyagatena bANabIja; ye saba cIjeM milA kara athavA inameMse koI | pulodbhavena sukhameva bhavetprasUtiH // eka yA adhika le kara, pIsa kara cUrNa bnaaveN| zira para (bAloMmeM) saraphoMkekI jar3a rakhanese aura use kAMjImeM bhigokara usakI do poTaliyAM / / sukha pUrvaka prasava ho jAtA hai| banAveM / tadanantara eka hAMDImeM kAMjI bharakara use | (7711) zarAdikSIram agnipara car3hAkara usake mukha para calanI Dhaka deM (vR. ni. ra. / kAsA.) aura usapara uparokta poTaliyAM rakkheM / jaba kAM. zarAdipaJcamUlasya pippalIdrAkSayostathA / jIkI bhAphase poTaliyAM garma ho jAeM to unameMse kaSAyeNa dhRtaM kSIraM pibetsamadhuzarkaram / / eka poTalIse pIr3A vAle sthAnako sekeM aura usake ' zara ( sarakaNDe ) kI jar3a, kAsakI jar3a, ThaMDA hone para dUsarI poTalIse sekeN| isI prakAra poTaliyoMko badalate rheN| dAbhakI jar3a, Ikhako jar3a aura zAlimUla tathA pIpala aura drAkSA; samAna bhAga le kara kAtha banAveM / isa prakAra seka karanese kUpara, udara, zira, isake sAtha dUdha siddha karake usameM zahada aura sphika, hAtha, paira, uMgalI, gulpha, skandha aura khAMDa milA kara pInese kAsakA nAza hotA hai| kamarakI AmavAtaja pIr3A naSTa hotI hai| (yaha yoga pittaja kAsameM upayogI hai|) For Private And Personal Use Only
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - mizraprakaraNam ] paJcamo bhAgaH 171 (7712) zArdUlakAbhikam zAlaparNI, kharaiTo, bela aura pRSTaparNI samAna ( bhai. ra. / agnimAMdyA.) bhAga le kara inake pAnIse peyA banA kara usameM pippalI zRGgaverazca devadAru sacitrakam / / anArakA rasa milA kara khilAnA kaphapittAticavikAM bilvapezIzca ajamodAM harItakIm // | sArameM upayogI hai| mahauSadhaM yamAnIzca dhAnyakaM maricaM tathA / (7714) zAlipAdiyogaH jIrakazcApi hijuzca kAlikaM sAdhayed bhissk| (vR. mA. / atisArA. ; hA. sN.| sthA. eSa zArdUlako nAma kAliko'gnibalapadaH / / 3 a. 3) siddhArthatelasambhRSTo dazarogAn vyapohati // zAliparNI pRzniparNI bRhatI kaNTakArikA / kAsaM zvAsamatIsAraM pANDurogaM sakAmalam | | balAzvadaMSTrAbilvAni pAThA nAgaradhAnyakam // AmaM ca guhyarogazca vAtazUlaM savedanam // | etadAhArasaMyoge hitaM sarvAtisAriNAm // arzIsi zvayathuzcaiva bhukte pItaM ca sAtmyataH / zAlaparNI, pRSTaparNI, bar3I kaTelI, choTI kSIrapAphavidhAnena kAJjikasyApi sAdhanam // kaTelI, kharaiTI, gokharu, bela, pAThA, sAMTha bhaura ____ pippalI, sAMTha, devadAru, citraka, canya; dhniyaa| bilvamajjA, ajamodA, harar3a, seTha, ajavAina, inake pAnIse AhAra (peyA, yUSa Adi) siddha dhaniyA, kAlI mirca, jIrA tathA hIMga pratyekakA cUrNa sama bhAga / sampUrNa cUrNase 8 gunI kAlI, | (7715) zAlmalIpuSpayogaH kAjIse caugunA jala / ina sabako ekatra pAka (vR. yo. ta. / 105 ta. ; yo. ra. / plIhA.) kareM / jaba jala ur3a jAya aura kAjImAtra zeSa musvinnaM zAlmalIpuSpaM nizAparyuSitaM nrH| rahe taba utAra leN| yaha zArdUlakAjika agni | rAjikAcUrNasaMyuktamadyAtplIhopazAntaye // tathA balako bar3hAtA hai / ise zveta saraseki telameM saMbhalake phUloMko zamamake vakta sijA kara chauMka karake yathAyogya mAtrAmeM sevana karAveM / ( svinna karake ) rakha deM aura prAtaH kAla usameM isake sevanase kAsa, zvAsa, atIsAra, pANDu, kA- | rAIkA cUrNa milAkara khaaveN| malA, AmadoSa, guhyaroga, vAtazUla, arza tathA isake sevanase plIhA vRddhikA nAza hotA hai / zvayathu Adi roga naSTa hote haiN| kAjIkA pAka (7716) zigrupatrarasAicyotanam mI kSIrapAkake samAna hI hotA hai / (rA. maa.| netrarogA.) (7713) zAlipAdipeyA / kSaudrAnvitaH zigrudalodbhavo vA (pa. se. / atisArA.) raso'kSiNa datto'nirujaM kSiNoti / cAlipI balA bilvaiH pRthakaparNI ca saadhitaa| saiMjaneke pattoMke rasameM zahada milA kara dArimAmlayutA peyA zleSmapisAtisAriNAma // | AMkhameM DAlanese netrapIr3A zAnta hotI hai| For Private And Personal Use Only
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 172 www. kobatirth.org bhArata - bhaiSajya ratnAkaraH (7717) zigrupatrAdipiNDI ( yo. ra. | netrarogA . ) zigru patrakRtA piNDI zleSmAbhiSyandahAriNI / sahajane ke pattoM ko pIsa kara TikiyA banA kara AMkhapara bAMdhane se kaphaja netrAbhiSyanda naSTa hotA hai / (7718) zirISapuSpAdiyogaH ( yo. ta. / ta. 78; vR. ni. ra. / viSA. ) zirISapuSpasvara se saptAhaM maricaM sitam / bhAvitaM sarpadaSTAnAM pAnanasyAJjane hitam // sirasa ke phUloM ke rasa meM sAta dina taka sapheda micako bhigoe rekkheM aura phira bArIka cUrNa kara leN| yaha cUrNa pilAne tathA isakI nasya dene aura isakA aMjana lagAne se sarpaviSa naSTa ho jAtA hai / ( sapheda mirca = sajane ke bIja ) (7719) zirISAdikavalagrahaH ( ga. ni. / visphoTakA 40 ) zirIpapUga maJjiSThAdAmalakayaSTikaiH sajAtIpakSaudrairvisphoTe kavalagrahaH // siresakI chAla, supArI, majITha, dArUhaldI, AmalA, mulaiThI aura camelI ke patte samAna bhAga lekara kalka banAveM / isameM zahada milA kara kavala dhAraNa karane se visphoTaka meM lAbha pahuMcatA hai / (7720) zizirajalayogaH ( rA. mA. / raktapittA. 10 ) pibati ziziramambho yaH prabhAte nizAyAM tadanu ca zayanIyAdhiSThito yAti nidrAm / [ zakArAdi dhruvamativiSamo'pi kSIyate'sya trirAtrAdadhigataparipAkaH pInasaH snigdhabhoktuH // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prAtaH kAla ( kucha rAtri zeSa rahane para ) zItala jala pAna karake so jAnese tIna dinameM kaThina aura paka pInasa roga bhI avazya naSTa ho hai| pathya meM snigdhAhAra karanA cAhiye / (7721) zItajalakumbhadhAraNam ( rA. mA. / kSudra rogA. 30) Aropite mUrdhani zItavAri kumbhe zarma gacchati tatkSaNena / asRkpravAha: madarAmayotthaH strINAM nadIsrota ivAvarodhAt // zira para ThaNDe pAnIse bharA huvA ghar3A rakhase striyoMke rakta pradarakA raktasrAva turanta banda ho jAtA hai / (7722) zItalajaladhAra (yogaH ( bhA. pra. ma. khaM. 2 / jvarA. ) uttAnasuptasya gabhIratAmra kAMsyAdipAtre nihite ca nAbhau / zItAmbudhArA bahulA patantI nihanti dAhaM tvaritaM jvarazca // varameM dAha adhika ho to rogIko pIThake bala liTA kara usakI nAbhi para tAmra yA kAMsIkA gaharA pAtra rakha kara usameM zItala jalakI dhArA chor3anI caahiye| isase dAha zIghra hI zAnta ho jAtI hai / For Private And Personal Use Only
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 173 mizraprakaraNam paJcamo bhAgaH (7723) zItajalapAnayogaH (7726) zuNThIpuTapAkA (vR. maa.| madAtyayA.) (va. se. / atisArA.) chardimAtisAraM ca madaM pUgaphalodbhavam / zuNThImalpadhRtAnvitAM parivRtAM godhuumpissttaisttH| | sadyo gomayaveSTitAntu vipcenmndaagninaacaaturH|| sadyastacchamayetpItamAtRptavArizItalam // | zItIkRtya sitAsamAM pratidinaM bhakSennaraH peTa bhara zItala pAnI pInese chardi, mUrchA, pathyabhuk / atisAra aura supArIkA nazA zIghra hI naSTa sarvopadravasaMyutAnapi jyeddiirghaatisaaraamyaan|| ho jAtA hai| ___ seThako thor3A ghI lagA kara pAnImeM bhIge (7724) zItAmbuyogaH huve gehUMke ATemeM lapeTakara golA banAveM aura (ga. ni. / ajIrNA. 5) usake Upara gAyake tAje gobarakA 1 aMgula moTA lepa karake mandAgnimeM pakAveM / jaba golekA raMga annaM vidagdhaM hi narasya zIghra lAla ho jAya to use nikAlakara ThaMDA karaleM / zItAmbunA vai paripAkameti / tadanantara soMThako nikAlakara pIsa leM aura usameM tavasya zaityena nihanti pitta samAna bhAga mizrI milAkara rkheN| mAkledibhAvAcca nayatyadhastAt // ise sevana karane aura pathyapUrvaka rahanese upavidagdhAjIrNameM ThaNDA pAnI pInese zItalatAke ! dravayukta purAnA atisAra bhI naSTa ho jAtA hai| kAraNa pisa zAnta ho kara anna paca jAtA hai (7727) zuNThayAdipAyasaH aura dravatAke kAraNa vaha pacA huvA AhAra nIceko (ga. ni. / vAtA. 19; vR. mA. / vAtavyA.; uttara jAtA hai| va. se. / vAtavyA.) . (7725) zItodakAdiyogaH / zuNThIgandharvabIjAbhyAM piSTAbhyAM pAyasaH kRtH| (ga. ni. / sA. rasA. 1) bhakSitastu kaTIzUlaM gRdhrasI intyasaMzayam // ___ soMTha aura aNDIke tuSa rahita bIjoMkI dUdhameM zItodakaM payaH kSaudraM sapirityekazo dvishH| khIra banAkara khAnese kaTizUla aura gRdhrasIkA vizaH samastamathavA prAkpItaM sthApayedvayaH // | avazya nAza ho jAtA hai| prAtaHkAla ( uSaHkAlameM ) zItala jala, dUdha, / (7728) zuNThadhAdipiNDI zahada aura ghImeMse koI eka padArtha, athavA do | (vaM. se.; vR. mA. / netrarogA.; ra. ra. / netraro.) yA tIna, athavA cAroM padArtha pInese Ayu sthira | zuNThInimbadalaiH piNDa:mukhoSNaH svalpasaindhavaiH hotI hai| | dhAryazcakSuSi sNkssepaacchophknndduuvythaaphH|| For Private And Personal Use Only
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org bhArata - bhaiSajya ratnAkaraH ( mAtrA - 3 - 4 mAze / dinameM 2-3 bAra uSNajalase deM | ) 174 soMTha aura nImake pattoMko pIsakara usameM thor3A seMdhAnamaka milAkara jarA garma karaleM aura usakI TikiyA banAkara AMkhapara bAMdheM / isase AMkhoMkI sUjana, khujalI aura pIr3A naSTa hotI hai / (7729) zuNThayAdipuTapAkaH (1) ( vai. mR. / viSaya 2; zA. saM. / khaM. 2 a. 2) kizcit ghRtAktauSadhacUrNametaderaNDapatrAvRtamagnipakvam / sitA samaM hanti tanoti caitadAmAtisAraM jaTharAnalaM ca // seThako thor3A ghI lagAkara araNDake pattoM meM lapeTakara golA banAveM aura usapara miTTIkA lepa karake puTapAka kareM / ise mizrI ke sAtha sevana ( vR. mA. / udAvartA; vaM. se.; yo. ra. / udAkaranese AmAtisAra naSTa hotA aura agni dIpta hotI hai| vartA.; ga. ni. / udAvartA. 24) (7730) zuNThayAdipuTapAkaH (2) (zA. saM. / khaM. 2 a. 2; bhA. pra. | ma. khaM. 2) eraNDarasasampiSTaM pakvamAmaJca nAgaram / AmAtIsArazUlaghnaM pAcanaM dIpanaM param || . kaccI athavA puTapAka vidhi pakAI huI seThako araNDakI jar3ake rasameM pIsakara sevana karanese AmAtisAra aura zUlakA nAza hotA hai / yaha yoga atyanta dIpana aura pAcana hai / ( mAtrA - 1-2 mAro | gur3ameM milAkara uSNa jalake sAtha sevana kareM / ) Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ zakArAdi (7731) zephAlikA mUlayogaH ( ga. ni. / mukharogA. 5 ) zephAlikA mUlamuzanti kaNThazAlUkahantu pravicarvitaM sat / rogaM nihanyAdupajihvikAkhyaM nAsAntaraprasrutaraktadhArAm || zephAlikA ( hArasihAra) kI jar3ako cabAne se kaNThazAlUka, upajihvA aura nAsAse honevAlA raktasrAva naSTa hotA hai / ( nAsAse raktasrAva hone kI dazAmeM pIsakara rasa nicor3akara usakI nasya lenI cAhiye / ) (7732) zyAmAdigaNaH 1 zyAmA dantI dravantItva mahAzyAmA snuhI trivRt / saptalA zaGkhinI zvetA rAjavRkSaH satilvakaH ' // kampilakaH karaJjazca hemakSIrItyayaM gaNaH / sarpistailarajaHkkAthakalkeSvanyatamena tu // udAvartodarAnAhaviSagulma vinAzanaH // kAlI nisota, dantI, dravantIkI chAla, vidhArA, seMDa (thUhara ), nisota, saptalA, zaMkhinI, sapheda koyala, amalatAsa, tilvaka, kamIlA, karaJja aura svarNI / inase siddha ghRta, tela yA inakA cUrNa, kAtha aura kalka udAvarta, udara, AnAha, viSa aura hai 1 gulmako naSTa karatA 1 "sabilvakaH" iti pAThabhedaH For Private And Personal Use Only
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mizrapakaraNam ] paJcamo bhAgaH - (7733) zyAmAdivatiH kAmarUpodbhavAM grAhyAM guDasyAdatulAM tathA / (ca. saM. | ci. a. 26) sarvamekatra samma saSaSTitrizataM zubham // zyAmAtrivRnmAgadhikAmicUrNa / modakaM kArayeddhImAna samabhAgena yavataH / gomUtrapItaM dazabhAgamASam // pratyahaM prAtarevaitatyAnIyenaiva bhakSayet // sanIlikaM dvilavaNaM guDena / evaM nirantara kArya sambatasaramatandritaH / vadhi karAGgaSThanibhAM vidadhyAt // prathame mAsi vAgyukto dvitIye balavarNavAn // kAlI nisota, pIpala, cItA aura nIlakI tRtIye nAzayetkuSThaM zvAsakAsau turIyake / jar3a inakA cUrNa 10-10 mAze tathA seMdhAnamaka | paJcame strImiyatvaM ca SaSThe ca plitkssyH|| 20 mAze lekara sabako gomUtra meM kharala kareM aura saptame kAntiyuktazca aSTame balavAn bhavet / phira gur3ameM milAkara rogIke aMgUTheke samAna battiyAM | navame ca zatAyuH syAdazame ca svarAnvitaH // banA leN| mahAbalastvekAdaze adRzyo dvAdaze bhavet / __inameM se eka battIko ghI lagAkara rogIke | icchAhAravihArI syAttato daityaripoH smH| malamArgameM rakhanese udAvarta roga naSTa hotA hai| paDatirahito dehI prAmoti kalpajIvitam / (7734) zyonAkAdi yogaH yuvA nirantaraM tiSThed yAvatkAlazca jIvati / / (va. se. / atisArA.) bhavanti siddhayo'syASTau yAcApi prikiirtitaaH| zrI siddhamodako hyeSa siddhAdiSu niSevitaH / / aralatvak miyazci madhukaM dADimAGkurAna / sAMTha. 'mirca, pIpala, harra, baher3A aura avApya piSTavA vipaceghavAgaM dadhitAM pibet // AmalA; inakA cUrNa 5-5 tole tathA giloya, eSA sarvAnatIsArAn hanti pakAnasaMzayaH // | bAyabiDaMga, pIpalAmUla, gaThIvana aura lAla cItekI __ aralukI chAla, phUlapriyaMgu, mulaiThI aura jar3a; inakA cUrNa 10-10 tole evaM AsAma anArakI kaoNpalese yavAgU siddha karake usameM dahI | dezakA gur3a 3 sera 10 tole le kara sabako milAkara khAnese samasta prakArake pakkAtisAra naSTa | ekatra milA kara mardana kareM aura 360 modaka hote haiN| | banA kara surakSita rkheN| (7735) zrI siddhamodakaH inameMse 1-1 modaka pratidina prAtaHkAla (bhai. ra. / rasAyanA.) jalake sAtha sevana kareM / isI prakAra inheM nirantara trikaTostripalaM cUrNa triphalAyA: palatrayam / 1 varSa taka sevana karanA cAhiye / guDUcyAzca viDaGgAnAM grnthikaanthiprnnyoH|| isake sevanase manuSya prathama mAsameM vAgmI raktacitrAji cUrNa grAhyazcApi pRthak pRthak / / aura dUsare mahIne meM bala varNa yukta ho jAtA hai| pratyeka dvipalazveSAM gRhiiyaanmtimaanrH|| tIsare mAsameM kuSTha aura cauthemeM zvAsa kAsakA For Private And Personal Use Only
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 176 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [zakArAdi - nAza ho jAtA hai / ise 5 mAsa taka sevana kara- sapheda kanerakI koMpaloMko mala kara rasa ninese kAma zakti bar3hatI hai aura 6 mAsa taka sevana kAla kara AMkhameM DAlanese turantakI dukhane AI karanese palita ( bAloMkA zveta honA ) roga naSTa huI AMkhako ArAma ho jAtA hai| ho jAtA hai / yadi sAta mAsa taka yaha auSadha (5737) zvetagirikAMdiyogaH sevana kI jAya to zarIra kAntimAna ho jAtA hai; (ga. ni. / netrarogA. 3) ATha mAsameM bala bar3ha jAtA hai / 9 mAsa taka zvetAdrikAH sevana karane vAlA manuSya 100 varSa taka jIvita sapunarnavAyA rahatA hai / ise nirantara 10 mAsa sevana karanese mUlaiH mupissttairyvcuurnnyuktaiH| vilocanaM pUritamambuyuktaimanuSyakA svara ati zreSTha ho jAtA hai| 11 mAsameM zarIrakA bala atyadhika bar3ha jAtA hai aura vimucyate puSpakRtopasargAt / / pUre 1 varSa taka sevana karane vAlA to adRzya ho sapheda koyalakI jar3a, punarnavA (bisakhapare)kI jAtA hai (1) jar3a aura jauke cUrNako pAnIke sAtha bArIka pIsa 1 varSa taka ise sevana karaneke pazcAt icchA kara kapar3ese chAna leN| nusAra AhAra vihAra kiyA jA sakatA hai| ise ise AMkhameM DAlanese phUlI naSTa hotI hai / sevana karate rahanese manuSya samasta pIr3AoMse mukta (7738) zvetAparAjitAmUlayogaH ho kara kalpa paryanta jIvita rahatA hai tathA use ___ (rA. mA. / mukharogo. 6) kabhI vRddhAvasthA nahIM aatii| puSye gRhItaM girikaNikAyA ise sevana karane vAle manuSyako AThoM si mUla sitAyA galake nibaddham / driyAM prApta ho jAtI haiN| gavyena lIDhaM yadi vA ghRtena (7736) zvetakaravIrarasa-yogaH / nihanti ghorAmapacIM tadeva // ( rA. mA. / a. 3) sapheda koyalakI jar3ako galegeM bAMdhane tathA zveta karavIrAkasalayavicchedarasena pUritAkSasya / goghRtameM milA kara cATanese ghora apacI bhI naSTa tatkAlasamutpano nayanaprakopaH zamaM yAti // / ho jAtI hai| iti zakArAdimizramakaraNam For Private And Personal Use Only
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kaSAyaprakaraNam ] pazcamI bhAgaH 177 atha SakArAdikaSAyaprakaraNam (7739) SaDaGgakvAtha ___ khasa, lAla candana, sugandhabAlA, drAkSA (yo. ci. / kA. ; bhA. pra. / ziro. ; (munakkA), AmalA aura pittapApar3A samAna bhAga le kara inase pAnI siddha kreN| vR. ni. ra. | ziro.) yaha pAnI dAha, pipAsA aura jvarako zAnta pthyaakssdhaatriibhuunimbainishaanimbaamRtaayutaiH| karatA hai| kRtaH kvAthaH SaDaGgoyaM saguDaH zIrSazUlahA // (samasta oSadhiyAM samAna bhAga mizrita 1 // bhrazaGkakarNazUlAni tathAzirasorujam / | tolA, pAnI 1 sera, zeSa AdhA sera / ThaMDA hone sUryAvarta zaGkha ca dantapAtaJca tadrujaH // naktAndhyaM paTalaM zukra cakSuHpIDAM vyapohati / SaDaGgapAnIyam (2) harra, AmalA, cirAyatA, haldI, nImakI (bhai. ra. / jvarA. ; ca, da. / jvarA.) chAla aura giloya samAna bhAga le kara kAtha pra. saM. 5078 dekhiye / banAveM / ___(7741) SoDazAGgaH (ra. ra. / jvarA.) ___ isameM gur3a milA kara sevana karanese zira tryUSaNaM dazamUlaM zaThI zRGgI bhArgI chinnodbhavaH zUla, bhrazUla, zaMkhaka zUla, karNa zUla, ardhAvabheda, | kvaathH| sUryAvarta, zaMkhaka, dantapAta, danta pIr3A, naktAndhya, / paTala, zukra aura cakSupIDAkA nAza hotA hai| '| pItaH zamayati sahasA jvaraM cograM sannipAta bhavam // (7740) SaDaGgapAnIyam (1) soMTha, mirca, pIpala, dazamUlakI pratyeka _ ( bhA. pra. / ma. khaM. 2 sannipAtA.) / auSadhi, kacUra, kAkaDAsiMgI, bharaMgI aura giloya ushiircndnodiicydraakssaamlkprpttaiH| samAna bhAga le kara kAtha banAveM / zRtaM zItaM jalaM dadyAddAhatRDjvarazAntaye // yaha kAtha ugra sannipAta jvarako naSTa karatA hai| iti SakArAdikaSAyapakaraNam -HD 23 For Private And Personal Use Only
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [pakArAdi - - atha SakArAdicUrNaprakaraNam (7742) SaDdharaNayogaH (SaTcaraNayogaH) | dhAnyasauvarcalAjAjItvagelAzcArdhakArSikAH / ( bhA. pra. ma. khaM. 2 ; vR. ni. ra. : vR. maa.| | koladArimavRkSAmlayavAnyazcAmlavetasaH / vAtavyA. ; yo. ci. ma. / a. 2 | kArSikAMpUrNayetsarvAn hRdyaM tvannamarocakam / ga. ni. / vAtA. 19; va. plIhagrahaNIdoSapaJcakAsanibarhaNam // se. / vAtavyA.) pIpala 100 naga, kAlI mirca 200 naga, citrakendrayavau pAga kaTukAtiviSA'bhayA / mizrI 20 tole, seTha 2 // tole tathA dhaniyA, AmAzayotyavAtaghnaM cUrNa peyaM sukhAmbunA / / saJcala, jIrA, dAlacInI aura ilAyacI AdhA yoge'sminbhiSajAgrAhyAH SaNNAMSadharaNApRthak / AdhA karSa (pratyeka 7 // mAze ) evaM bera, a nAradAnA, tintar3Ika, ajavAyana aura amlabeta dineSu SaTsa dAtavyAstena SaDdharaNaH smRtH|| 11-1 / tolA le kara yathA vidhi cUrNa cItA, indrajau, pAThA, kuTakI, atIsa aura bnaaveN| haraM 1-1 dharaNa (4-5 mAze) le kara cUrNa yaha cUrNa hRya, rocaka tathA plIhA, grahaNIbanAveM / isameMse nitya 1 dharaNa cUrNa mandoSNa doSa, aura pAMca prakArakI kAsako naSTa karane jalake sAtha sevana karanese AmAzayagata vAyukA vAlA hai| nAza hotA hai| ( mAtrA--2-3 mAze / ) _isa yogameM 6 oSadhiyAM haiM aura pratyeka (7744) SADavaM cUrNam (2) oSadhi 1-1 dharaNa lI jAtI hai arthAt sampUrNa | (ca. saM. / ci. a. 16) yogakA bhAra 6 dharaNa hotA hai aura 6 dina taka ekA SoDazikA dhAnyAve dve'jaajyjmodyoH| 1-1 dharaNa cUrNa sevana kiyA jAtA hai isI liye | tAbhyAM dADimakSAmlAvirdviH sauvarcalAtpalam // ise " SaDadharaNa" kahate haiM (isa yogameM 6 caraNa | zuNThayA karSa dadhitthasya madhyAtpazcapalAni c| arthAt aGga haiM isase ise 'SaTcaraNa ' bhI | taccUNe SoDazapale zakarAyA vimizrayet // kahate haiN|) pADavo'yaM pradeyaH syAdanapAneSu pUrvavat / (7743) SADavaM cUrNam(1) mandAnale zakudrede yakSmiNAmagnivarddhanaH // dhaniyA 5 tole; jIrA aura ajavAyana (ga. ni. | cUrNA. 3 ) | 10-10 tole, anAradAnA aura tintaDIka pippalInAM zataM caika dve zate maricasya c| 40-40 tole, kAlA namaka 5 tole, seTha 1 / sitA palacatuSkaM ca nAgarArdhapalaM tathA // tolA aura kaithakA gUdA 25 tole le kara yathA For Private And Personal Use Only
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir guggulupakaraNam ] pazcamo bhAgaH 179 vidhi cUrNa banAveM / tadanantara usameM 80 tole / isake sevanase jvara aura zUlakA nAza khAMDa milA kara surakSita rakkheM / hotA hai| ise anna pAnAdimeM prayukta karanA caahiye| ( maatraa-1||-2 mAzA / ) yaha cUrNa yasmA rogameM agnimAMdya aura malabhe- ___(7746) SoDazAGgapUrNam (2) dakI dazAmeM upayogI hai / yaha, rocaka, balya aura (vR. ni. ra. / jvarA.) dopana hai tathA zvAsa, kAsa aura pArzvapIDAko | bhUnimbapathyAghanakaNTakArI naSTa karatA hai| praayntikaanaagryaastitaa| (7745) SoDazAGgacUrNam (1) vATacAlakacUMrakaNApaTolI (yo. ci. ma. / a. 2) / kSudrAjalagranthikapapaiThAva // kirAtaM titakaM tiktA guDcI cAbhayA dhanam / eSAM tato SoDazakAcUrNa dhanvayAsakavAyatrI kSudrA zRGgI mahauSadhI // / jvarAn samastAnviSamAbhihanti / paTaM ca priyaGga ca paTolaM magadhI ssttii| / cirAyatA, harra, nAgaramothA, kaTelI, vAyaSoDazAmiti proktaM jvarazUlavinAzanam // mAnA, sAMTha, dhamAsA, kuTakI, kharaiTI, kacara, pIpala, cirAyatA, nImakI chAla, kuTakI, giloya, hare, paTola, kaTelI, sugandhavAlA, pIpalAmUla aura pittanAgaramothA, dhamAsA, bAyamANA, kaTelI, kAkar3A- pApar3A samAna bhAga le kara cUrNa bnaaveN| siMgI, seTha, pittapApar3A, phUlapriyaMgu, paTola, yaha cUrNa samasta viSama jvaroMko naSTa pIpala aura kacUra samAna bhAga le kara cUrNa karatA hai / bnaaveN| (mAtrA-2-3 mAzA / ) iti SakArAdicUrNaprakaraNam atha SakArAdiguggulu-prakaraNam (7747) SaDaGgagugguluH (1) rAsnA, giloya, devadAru, soMTha aura araNDa | mUla; inakA cUrNa 1-1 bhAga tathA zuddha gUgala (ra. ra. s.| u. a. 21) 6 bhAga lekara sabako ekatra milA kara thor3A sA rAsnAmRtAdevadAruzuNThIvAtAritulyakam / | ghI milAkara kreN| guggulaM sarvatulyAMzaM kuTTayed ghRtavAsitam // mAtrA-11 tolA / (vyavahArika mAtrA-1 kapozaM bhakSayeccAnu khyAtaH ssddaaguggulu:|| | mAzA ) (isake sevanase vAtavyAdhi naSTa hotI hai|) For Private And Personal Use Only
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - 180 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [SakArAdi (7748) SaDaGgagugguluH (2) jAtIpatrIphalailaM ca kezaraM tvakirAtakam / (SaDAghRtagugguluH) kuGkuma devakusumaM vizAlA nizisaindhavam // (ga. ni. / netrarogA. 3; ca. da. / netra. 58: / mandAramUlaM kRmijiddhemadugdhA rvipiyaa| bhai. ra. / netrarogA.) gajapipalyapAmArgoM vAnarI naktamAlakaH // vibhItakazivAdhAtrI pttolaarissttvaaskaiH|| etai rAranA samA cAmA dviguNA taiH puraH samaH / sUtaM gandhaM hiGgalaM ca TaGkaNaM lohamabhrakam // kvAyo guggulunA peyaH zothAkSipAkazUlahA / / pillaM ca satraNaM zukraM rogAdIMzca vinAzayet / "| zulvaM vaGgaM sUtabharama nAgaM tApyamayorajaH / etaireva ghRtaM pakvaM rogAMstAMstAJjayedabhRzam // | militaM purapAdaM ca sarvamekatra kArayet // paceJcaturguNe kAthe puraM paTakaTuje purA / baher3A, harra, AmalA, paTola, nImakI chAla, | aura bAsA samAna bhAga lekara kAtha banAveM / turyAzazeSite kAthe pUte cAtra vinikSipet / / isameM gUgala milAkara pInese AMkhoMkI sUjana, cUrNAni puramukhyAni paacyenmRduvhninaa| akSipAka, netrazUla, pilla aura sabaNa zukrAdi netra yAvaddhanataraM tAvadguTikAH kArayettataH // rogAMkA nAza hotA hai| svarNapramANAH sevyAstA mdhusrpiHsmnvitaaH| | saptadhAtugatAnbAtAgchirAsnAyavasthisandhigAn / / inhIM oSadhiyoMse siddha ghRta bhI uparokta rogoM sAmAbhirAmAnsaMsRSTAJchreSmajAnnanti kevalAn / ko naSTa karatA hai| yakSmANamagnimAnyaM ca jvaraM dhAtugataM tathA // (ghI 1 sera / kAtha-samasta oSadhiyAM gulphajAnUrukaTayUrUdara hRtkukSikakSagAn / samAna bhAga milita 2 sera, pAnI 16 sera, zeSa aMsamanyAhanuzrotrabhUlalArAkSizaGkhagAn // 4 sera | kalka-zuddha gUgala 10 tole / ) | pramehaM mUtrakRcchre ca zUlamAdhmAnamazmarIm / (7749) SaDazItigugguLuH kiM punamaidakAnvAtAnpratyaGgasthAnayatyalam / / (yo. ra. vAtavyA.) gugguluH SaDazIti: nAnA bhojena kiirtitH| sairyayAsaviSAdArucyAghrIyukaca vikApam / / kSIyamANena ziSyeNa prArthitena punaH punaH / / kRSNAndogrAghanAbhIruvATayAlaM mishivellrii|| sa eSa rAjayogo'yaM na deyo yasya kasyacit / pathyA zuNThI chinaruhA zaThyAragvadhagokSuram / vatsareNAsya yogena paNDo'pi pramadAmiyaH // vizAkhAmodakI tiktA granthimArgI vidaarikaa|| vAjIkaraNamanyacca paraM nAsmAdvizeSataH / alambuSA istikarNI bastagandhA viSANikA / guNo'sya sevanAnnityaM yaH syAtsasthAbravImikim zivAkSaM muzalIkauntokAkolIdIpyayugmakam // eSa no parihAryastu pAnabhojanamaithunaiH / trivRdantI zikhI zRGgI kokilAkSo duraalbhaa| kaTasaraiyA, javAsA, atIsa, devadAru, choTI paJcamUlaM mahadvIrataruH kuSThaM ca jorakam // bar3I keTalI, cava, bAsA, pIpala, nAgaramothA, baca, For Private And Personal Use Only
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir guggulupakaraNam ] paJcamo bhAgaH 181 - dhaniyA, zatAvara, kharaiTI, soyA, kAlA vidhArA, haraM, inheM zahada aura ghIke sAtha milA kara sevana soMTha, giloya, kacUra, amalatAsake phalakI majjA, | karanese samasta dhAtugata vAyu, zira, snAyu, sandhi gokharu, punarnavAmUla, mUrvA, kuTakI, pIpalAmUla, | aura asthigata vAyu; AmavAta, nirAma vAyu, kaphabharaMgI, vidArIkanda, muNDI, hastikarNI (kAsAla), yukta vAyu, kSaya, agnimAMdya, dhAtugata jvara; gulpha, ajamoda, kAkar3AsiMgI, rudrAkSa, mUsalI, reNukA, | jAnu, uru, kaTi, udara, hRdaya, kukSi, kakSA, kAkolI, jIrA, kAlA jIrA, nisota, dantImUla, skandha, manyA, hanu, zrotra, bhra, lalATa, netra aura citrakamUla, atIsa, tAlamakhAnA, dhamAsA, vRhatpaMca- zaMkha pradeza (kanapaTI), inakI vAyu; prameha, mUtramUla (bela, aralu, khambhArI, pADhala aura aranI; kRccha, zUla, AdhmAna, azmarI aura meda vAyukA inakI jar3akI chAla ), arjunachAla, kUTha, agara, | nAza hotA hai| jAvatrI, jAyaphala, ilAyacI, nAgakesara, dAlacInI, dinoM dina kSINa hote huve eka ziSyake cirAyatA, kesara, lauMga, indrAyaNakI jar3a, seMdhAnamaka, 3 bAra bAra prArthanA karane para bhojarAjane yaha prayoga haldI, saphedaAkako jar3a, bAyaviDaMga, satyAnAsI batalAyA thaa| ( svarNakSIro kI jar3a, hulahula, gajapIpala, apA- ise eka varSa taka sevana karanese napuMsaka bhI mArga (ciraciTA), kauMcake vIja aura karana mUla kAminI-vallabha ho jAtA hai| 1-1 bhAga, rAsnA ina sabake barAbara aura isake sevana kAlameM khAna pAna aura maithu kIkarakI phalI do gunI tathA kIkarakI phalI nAdimeM vizeSa paraheja kI AvazyakatA nahIM hai| sameta sampUrNa oSadhiyoM ke barAbara zuddha gUgala (SaT kaTu gUgalase 2 gunA le kara use evaM pArada, gandhaka, hiMgula, suhAgekI khIla, 16 gune pAnImeM pakA kara cauthA bhAga rahane para loha bhasma, abhraka bhasma, tAmra bhasma, vaMga | chAna kara usameM gUgala milA kara pakAnA caahiye| bhasma, pArada bhasma, sIsA bhasma aura loha bhasma; yadi zuddha gUgala DAlA jAya to punaH chAnanekI ye saba auSadhe samAna bhAga milita gUgalase catu AvazyakatA nahIM rahatI / vyavahArika mAtrA-1 thAMza le kara prathama pAre gandhakako kajjalI banAveM mAzA / ) aura phira gUgalako SaTakaTu ( pIpala, pIpalAmUla, cava, cItA, seTha tathA kAlI mirca ) ke 4 gune (7750) SaDUSaNaguggulu: ( ATha gune ) kAthameM pakAveM / jaba cathurthAza kaath| ( yo. ra. / meda.; vR. yo. t.| ta. 107 ; zeSa raha jAya to use chAna kara usameM uparokta - vR. ni. ra. / vRddhaya.) sampUrNa kASThAdi oSadhiyoM kA cUrNa aura bhasmeM SaDUSaNaM kSaudrasamaM gugguluM gvysrpissaa| milA kara punaH mandAgni para pkaayeN| jaba gAr3hA prayuktaM kuTTaya bhujIta yathAmi divasAnane // ho jAya to 11-11 tolekI goliyAM banA leN| | kaTutiktakaSAyAzI medovRdrimaNAzanam / For Private And Personal Use Only
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org 182 SaDUSaNa ( pIpala, pIpalAmUla, cava, cItA, soMTha, aura kAlImirca ) kA cUrNa, zahada, zuddha gUgala aura gAyakA ghI samAna bhAga lekara sabako ekatra kUTakara rakkheM / bhArata - bhaiSajya ratnAkaraH (7751) SaTUpalaghRtam (1) ( vR. mA.; va. se.; vR. ni. ra. / viSamajvarA; va. se. / udarA ; ga. ni. / ghRtA. 1; su. saM. / ci. a. 14 udarA. ) pippalIpippalImUlacavyacitrakanAgaraiH / sasaindhavaizca palikai ghRtaprasthaM vipAcayet // kSIraM caturguNaM dadyAttad ghRtaM plIhanAzanam / viSamajvara mandAgniharaM rucikaraM param // kalka -- pIpala, pIpalAmUla, cava, cItA, soMTha aura seMdhAnamaka; inakA cUrNa 5-5 tole lekara sabako pAnI se pIsa leM / iti SakArAdiguggulumakaraNama Yao Bu Hao Dong atha SakArAdighRtaprakaraNam 2 sera ghI meM yaha kalka aura 8 sera dUdha milAkara dUdha jalane taka pakAveM aura phira chAna leN| yaha ghRta plIhA, viSamajvara aura agnimAMdyako naSTa karatA hai tathA rocaka hai / kuryAdardhapalAMzAparpaTakaM trAyamANAM ca // (7752) SaTpalaghRtam (2) (yo. ra. / kuSThA.) nimbaM paToladAya durAlabhAM tiktarohiNIM triphalAm / [ cakArAdi ise prAtaH kAla yathocita mAtrAnusAra sevana karanese medI vRddhi naSTa hotI hai / pathya meM kaTu, tikta aura kaSAya rasayukta padArtha dene cAhiyeM / ( mAtrA --- 1-1 // mAzA ) Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir salilADhaka siddhAnAM raseSTabhAgasthite pUte / candana kirAtatiktakamAgadhikA trAyamANAM ca // mustaM vatsasati kalkI kRtyArtha kA rSikAnbhA - gAn / navasarpiSazca SaTpalametatsiddhaM ghRtaM peyam // kuThavara gulmAzagrahaNIpANDvAmayAnhanti / pAma visarpa piTikA kaNDUgaNDatraNAnsiddham // kvAtha - nImakI chAla, paTola patra, dAruhaldI, dhamAsA, kuTakI, harra, baher3A, AmalA, pittapApar3A, aura trAyamANA 2 // 2 // tole le kara 8 sera pAnI meM pakAveM aura 1 sera rahane para chAna leN| kalka - sapheda candana, cirAyatA, pIpala, trAyamANA, nAgaramothA aura indrajau 7 // 7 // mAze lekara sabako pAnI ke sAtha pIsa leM / 60 tole tAje ghomeM uparokta kalka aura kAtha ( tathA 2 sera pAnI ) milA kara pakAveM / aura jalAMza zuSka hone para ghIko chAna leM / ise sevana karanese kucha, jvara, gulma, arza, grahaNI, pANDu, pAmA, visarpa, piDikA, kaNDU, gaNDa aura kA nAza hotA hai / For Private And Personal Use Only
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ghRtamakaraNam ] paJcamo bhAmaH 183 (7753) SaDaGgaghRtam (1) ise rAjayakSmAmeM srotoMko zuddha karaneke liye denA caahiye| (vR. mA, / atisArA. ; va. se. / atisArA. ; vR. yo. t.| ta. 64; ca. d.| (7755) SavindughRtam (1) ___ atisArA. 4) (vR. yo. ta. / ta. 132 ; vai. ra. / ziro rogA. ; va. se. / ziro.) vatsakasya ca bIjAni dAvyAMzca tvaca uttmaaH| madhakamadhakabiDa sabhArAjanAgapata siddham / pippalIzRGgaveraM ca lAkSA kaTukarohiNI // SaDvindunasyadAnAdetacchIrSAmayaM hanti / / SaDbhiretaighRtaM siddhaM peyAmaNDAvacAritam / / mulaiThI, mahuvekI chAla, bAyabiDaMga, bhaMgarA atisAraM jayecchIghra tridoSamapi dAruNam // / aura sAMTha samAna bhAga le kara inake kalka aura indrajau, dAruhandIkI chAla, pIpala, seThi, kAthase ghRta siddha kreN| lAkha aura kuTakI 5-5 tole le kara sabako isakI nitya prati 6 bUMda nAkameM DAlanese ekatra pIsa leN| zira zUlAdi ziroroga naSTa hote haiN| 3 sera ghImeM uparokta kalka aura 12 sera (phalkArtha-pratyeka oSadhi 4 tole / pAnI milA kara pakAveM / jaba pAnI jala jAya to kvAthArtha-pratyeka oSadhi 64 tole / pAnI ghIko chAna leN| 32 sera / zeSa 8 sera / ghI--2 ser|) ise peyA yA maNDAdike sAtha khilAnese (7756) SaDvindughRtam (2) dAruNa tridoSaja atisAra bhI naSTa ho jAtA hai| (yo. ra. / pInasA.) (7754) SaDaGgaghRtam (2) bhRGga lavaGgaM madhukaM ca kuSThaM ___ sanAgaraM goghRtamizritaM ca / (vR, mA. / rAjayakSmA. ; va. se.) Sabindu nAsAsthigadaM ca pInasaM pippliipippliimuulcvycitrknaagraiH| zirogataM rogazataM ca hanti // sayAvazUkaiH sakSIraiH srotasAM zodhanaM ghRtam / / / bhaMgarA, lauMga, mulaiThI, kUTha aura sAMTha; inakA pIpala, pIpalAmUla, cava, cItA, seAMTha aura mahIna cUrNa 1-1 bhAga le kara sabako 40 bhAga javAkhAra 5-5 tole le kara kalka bnaaveN| dhImeM milAveM / 3 sera ghImeM uparokta kalka aura 12 sera isakI nasya lenese nAsAsthike roga, ponasa dUdha milA kara pakAveM / jaba dUdha jala jAya to | aura zirake saikar3oM roga naSTa ho jAte haiN| ghIko chAna leN| mAtrA-6 bUMda / iti SakArAdidhRtapakaraNam For Private And Personal Use Only
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [SakArAdi - atha SakArAditailaprakaraNam (7757) SaTkavaratailam (mahA) 4 sera tilake telameM uparokta drava padArtha ___ (bhai. ra. / jvarA.) aura kalka milA kara pakAveM / jaba drava padArtha, zuktAranAlairdaSimastutaH zuSka ho jAeM to telako chAna leN| phalAmpubhAgena samaM hi tailam / isakI mAlizase vAta kaphaja jvara, ikatarA, kuSNAdikalkairmudubahisiddha tijArI aura cAturthika tathA 15-15 dina, yA mabhyananaM vAtakaphajvarANAm // 1-1 athavA 2-2 mahIne bAda Ane vAlA jvara aikAhikadvitricaturthakAnAM naSTa hotA hai| __ mAsArddhamAsadvayamAsikAnAm / nivAraNaM tadviSamajvarANAM ___ (7758) SaDguNatakratailam tailantu paTakaTavarakaM mahatsyAt // (SaTtakratailam; SaTkaTavaratalam ) kalka: kRSNAdigaNo yathA (ca. da. / jvarA. 2 ; vR. yo. ta. / ta. 59 ; kRSNAcitrakaSaDagranthA vAsakaM vikasA dhanam / bhA. pra. ma. khaM. 2 / viSama jvarA. ; dhanva. ; pranyikaile cAtiviSA reNukazca kaTutrayam // / 6. mA. ; vR. ni. ra. ; va. se. ; yo. ra.; yamAnI gostanI vyAghrI bhUnimbaM bilvcndnm| ___vai. r.| jvarA. ; va. se. / jvarA. ; bhArgI zyAmA zivA dhAtrI sthirA mULa sjiirkaa|| ga. ni. / tailA.) sarSapaM zi kaTukI viDaGgaM ca samAMzakam / suvanikAnAgarakuSThamUrvA eSa kRSNAdiko nAma gaNo jvaravinAzanaH // lAkSA nizA lohitayaSTikAbhiH / drava padArtha-zukta 4 sera, kAMjI 4 sera, . tailaM jvare SaDguNatakrasiddhadahIkA pAnI 4 sera, takra 4 sera aura nIbUkA mabhyaanAcchItavidAhanutsyAt // rasa 4 sera / kalka-sajjI, soMTha, kUTa, mUrvA, lAkha, . kalka-pIpala, cItAmUla, baca, bAsA | haldI aura majITha samAna bhAga milita AdhA ( aDUsekI jar3akI chAla ), majITha, nAgaramothA, sera / x pIpalAmUla, ilAyacI, atIsa, reNukA, seTha, mirca, 4 sera telameM yaha kalka tathA 24 sera taka pIpala, ajavAyana, munakkA, kaTelI, cirAyatA, bela milA kara pakAveM / jaba taka jala jAe to telako chAla, sapheda candana, bharaMgI, zyAmAlatA, harra, mAmalA, zAlaparNI, mUrvA, jIrA, sarasoM, hIMga, chAna leN| kuTakI aura bAyabiDaMga samAna bhAga milita AdhA . x kucha pranthomeM candana adhika hai / kuchameM sera le kara kalka bnaaveN| | kUThakA abhAva hai| For Private And Personal Use Only
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tailaprakaraNam paJcamo bhAgaH - -- isakI mAlizase dAha aura zItako nAza dravapadArtha-bhaMgarekA rasa 1 sera, kAjI hotA hai| 2 sera, sahajanekA rasa 3 sera, beravRkSakI chAlakA (7759) SaTcaraNatailam kvAtha 5 sera aura kar3avI tUMbIkA rasa 6 sera / (vR. yo. ta. / taM. 59 ; yo. ta. / ta. 20 / kalka-soMTha, seMdhA, imalI, paTola, bAsA, yo. ra. / jvaro. ; vR. ni. ra. / viSama jvarA. | AmalA, hara aura tulasI samAna bhAga milita 40 va. se. / jvarA.) tole lekara kalka bnaaveN| lAkSAmadhukamaniSThA mUrvAcandanasArivAH / 4 sera telameM yaha kalka aura uparokta drava tailaM SaTcaraNaM nAma tvabhyaGgAjjvaranAzanam / / | padArtha milAkara pakAveM / jaba drava padArtha jala jAeM to telako chAna leN| kalka-lAkha, mulaiThI, majITha, mUrvA, sapheda candana aura sArivA samAna bhAga milita AdhA __isakI nasyadvArA 6 bUda sUdhane tathA mastaka sera le kara kalka bnaaveN| para mAliza karanese evaM kAnameM DAlanese vAtavikAra naSTa hote haiN| 4 sera telameM yaha kalka aura inhIM oSadhiyoMkA kAtha milA kara pakAveM / jaba kAtha jala yaha tela krimijanya zirorogameM vizeSa jAe to telako chAna leN| upayogI hai| isakI mAlizase jvara naSTa hotA hai| (7761) SaDvindutailam (2) (kyAthArtha-sampUrNa oSadhiyAM milita 8 ( mai. ra. / kuSTA.) sera / pAnI 64 sera / zeSa 16 sera / ) sindUrAmRtatAlagairikahalAjAjIgadatryUSaNaiH / (7760) SaDvindutailam (1) hRtpASANarasonavANadahanasnuhyarkadugyairnizA // ( hA saM. / sthAna 3 a. 43 ) rAjIgandhakahiGgabhiH parimitaiH zuktyA pacebhRjarAjarasaM caikaM dvibhAgaM kAdhikena ca / sArSapaM / zobhAanaM bhAgatrayaM rasaM tatra vinikSipet // nailaM prasthamitaM ghRtasya kuDavaM pAtraM tthaaaudrsm|| sauvIrakarasaM pazca SaDbhAgaM tumbikArasam / gomUtraJca tathA vilIya sakalaM pUtaM zRtaM roginne| zuNThI saindhavamamlIkA paTolaM vAsakaM shivaa|| dadyAtkuSThavicarcikAdiSu bhiSaG nAmnA tu SaDabhayA surasA caiva tailaM ca caturaMzakam / / vindukam // pAcitaM tattu nasyena yojayecca ssvindukm|| kalka-sindUra, bachanAga, haratAla, gerU, tathaiva mastakAbhyo hitaM syAt krnnpuurke| lAMgalI (kalihArI), jIrA, kUTa, soMTha, mirca, pIpala, hitaM vAtAdije roge ziro'tauM krimije tathA| manasila, lhasana, saraphoMkA, cItA, sehuMDa (thUhara)kA For Private And Personal Use Only
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [SakArAdi dUdha, AkakA dUdha, haldI, rAI, gandhaka aura hIMga pavindavo nAsikayA prayuktA 2 // 2 // tole le kara kalka bnaaveN|| nighnanti sarvAThicharaso vikArAn // 2 sera taila, AdhAsera ghI, 8 sera Akake | cyutAMzca kezAnpatitAMzca dantA. pattoMkA rasa, 8 sera gomUtra aura uparokta kalka nAbaddhamUlAMzca dRDhI karoti / ekatra milAkara pakAveM / jaba drava padArtha jala jAeM | suparNadRSTipatimaM ca cakSuto telako chAna leN| bohorbalaM cAbhyadhikaM karoti // yaha taila kuSTha, vicarcikA Adiko naSTa karatA hai| ___ kalka-araNDakI jar3a, tagara, soyA, (7762) Savindutailam (3) savila / jIvantI, rAsnA, seMdhAnamaka, bhaMgarA, bAyabiDaMga, (ga. ni. / tailA. 2 ; ra. ra. ; vR. bhA. / ziro.; mulaiThI, aura soMTha samAna bhAga mizrita 1 sera lekara yo. ci. ma. / a. 6 ; vai. ra. ; dhanva. / kalka bnaaveN| ziro. ; vR.yo. t.| ta. 132; yo. t.| ___kAle tiloMke 8 sera telameM yaha kalka, 8 sera ta. 73 ; ca. da. / ziro. 59 ; bhai. bakarIkA dUdha aura 32 sera bhaMgarekA rasa milAkara ra. va. se. ; bhA. pra. ma. khaM. 2 . pakAveM / jaba drava padArtha jala jAeM to telako ziro rogA.) chAna leN| eraNDamUlaM tagaraM zatAhA jIvantI rAsnA lvnnottmc| isakI 6 bUMda nitya prati nAsikAmeM DAlanese bhRzaM viDaoN madhuyaSTikA ca samarata ziroroga naSTa hote haiN| bAloMkA giranA vizvauSadhaM kRSNatilasya tailam // banda hokara unakI jar3eM majabUta ho jAtI haiM aura Aja payastailavimizritaM ca dAMta dRDha ho jAte haiN| dRSTi tIba ho jAtI hai caturguNe bhRGgarase vipakvam / aura bAhubokA bala bar3hatA hai| iti SakArAditailapakaraNam For Private And Personal Use Only
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasamakaraNam paJcamo bhAgaH 185 - atha SakArAdyaJjanaprakaraNam (7763) SaDaGgI vartiH lAla candana, harra, baher3A, AmalA, supArI | aura palAza (DhAka) ke vRkSakA goMda; inakA bArIka (ga. ni. / netrarogA. 3) cUrNa samAna bhAga lekara pAnImeM pIsakara varti candanatriphalApUgapalAzataruzoNitaiH / bnaaveN| jalapiSTaiH SaDaGgIti vatistimiranAzinI // ise AMkhameM lagAnese timira naSTa hotA hai / iti SakArAyaJjanaprakaraNam atha SakArAdirasaprakaraNam (7764) SaDAnanaguTikA cUrNa milAkara acchI taraha kharala kareM evaM antameM ( rase. sA. saM. ; ra. ca. ; ra. rA. su. / kuSThA. ; AvazyakatAnusAra purAnA gur3a milA kara ghoTeM aura rase. ci. ma. | a. 9) (3-3 rattIkI ) goliyAM banA leN| ye goliyAM virecanI, ladhvI, dIpanI aura viSoSaNaM TaGkaNapAradazca | pAcanI haiM / inake sevanase kuSTha, AmAzayakA tIna sagandhacUrNazca samAMzayuktam / zUla aura azmarikA nAza hotA hai| ise zItala nepAlacUrNa dviguNaM guhAktaM jalase denese virecana hotA hai aura uSNa jala denese sammartha sarva guTikA vidheyA // dasta banda ho jAte haiN| virecanI sarvavikArahantrI lavI hitA dIpanI pAcanIyam / | (7765) SaDAnanarasA (1) kuSThe hitA tIvratare hi zUle (ra. caM. / arzI. ; rase. ci. ma. / a. 9 ; re. cAmAzaye cAzmagate vikAre / | kA. dhe. ; vR. ni. ra ; ra. rA. su. / arzo.) saMzodhanI zItajalena samyaka vaikAnta tAmrAbhrakagandhakAnAM sAhiNI coSNajalena yuktA / rasasya kAntasya smaanbhaagH| zuddha bachanAga, kAlImirca, suhAgekI khIla, cUrNa bhavettena SaDAnano'yaM zuddha pArada aura zuddha gandhaka samAna bhAga aura artho vinAzAya ca vllmaatrH|| zuddha jamAlagoTA 2 bhAga lekara prathama pAre gandhakako vaikrAnta bhasma, tAmra bhasma, abhraka bhasma, zudra kajalI banAveM aura phira usameM anya auSadhoMkA , gaMdhaka, kAntaloha bhasma aura zuddha pArada samAna For Private And Personal Use Only
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 288 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [SakArAdi bhAga lekara sabako ekatra milAkara acchI taraha | dvayahaM pakvaM kUpyAM bhavati sikatAyantrajuSita kharala kreN| stalasthaH SaNDhatvapralayakRdayaM SaNmukharasaH / / mAtrA-3 rattI / zuddha pArada 16 bhAga, tAmra bhasma 1 bhAga, yaha rasa arzako naSTa karatA hai| loha bhasma 2 bhAga, baMga bhasma 4 bhAga, abhraka masma (7766) SaDAnanarasaH (2) AdhA bhAga aura zuddha gandhaka 30 bhAga lekara prathama pAre gandhakakI kajjalI banAveM aura phira usameM anya (bhai. ra. / jvarA. ; ra. rA. su. / jvarA.) auSadhe milAkara sabako bhalI bhAMti kharala karake, AraM kAMsyaM mRtaM tAnaM daradaM pippalI viSam / kaparamiTTI kI huI AtazI zIzImeM bharakara 2 dina tulyAMzaM mardayet khalle yAmazca gudduuciirsaiH|| bAlukAyantrameM pakAyeM aura phira usake svAMga zItala gumAmAtraM rasaM deyaM guJjAmAtra lihetsdaa| hone para zIzIkI talImeM par3e huve rasako jvare mandAnale caiva vAtapittajvareSu ca // nikAla leN| jvare vaiSamyataruNe jvare jIrNe vizeSataH / isake sevanase napuMskatA naSTa hotI hai| mudgAnaM mudyUSaM vA takrabhaktazca kevalam / / ( mAtrA-1 rttii|) nArikelodakaM deyaM mudgaM pathyaM vizeSataH / SaDAnano raso nAma sarvajvarakulAntakRt // (7768) SaNmukho rasaH (2) - pItala bhasma, kAMsI bhasma, tAmra bhasma, zuddha (ra. ra. / zUlA.) hiMgula, pIpala aura zuddha bachanAga samAna bhAga | sUtaM gandhaM samaM zuddhaM sUtAMzaM mRtatAmrakam / lekara sabako ekatra kharala kareM aura phira 1 pahara sauvarcalazca sUtAMzaM jambIraidinasaptakam // taka giloyake rasameM kharala karake 1-1 rattIkI mardayedAtape tIkSNe ruddhvA laghupuTettrayam / goliyAM banA leN| dattvAdAya tu taccUrNa samaM trikaTukaM pacet / / inake sevanale agnimAMdya, vAtapitta jvara, viSama SaNmukho'yaM raso nAma triguJjenAmazUlajit / jvara, taruNa jvara aura jIrNajvarakA nAza hotA hai / eraNDatailaSaDbhAgaM lazunasya dazASTakam // pathya-mUMga bhAta, mUMgakA yUpa, takrabhAta aura eka hiGga trisindhutthaM sarvamekatra kArayet / nAriyalakA pAnI / mUMga vizeSa pathya hai / | triniSkaM bhakSayeccAnu AmazUlapazAntaye // (7767) SaNmukho rasaH (1) _ zuddha pArada, zuddha gaMdhaka, tAmra bhasma aura (vR. yo. ta. / ta. 147) saMcala (kAlA namaka) samAna bhAga lekara prathama pAre harArkAyovagAbhrakabalikalaikadvijaladhi gandhakako kajalI banAveM aura phira usameM anya dvipAdAstriMzadbhirmilitamanale'zairmadi punaH ! oSadhiyoMkA cUrNa milAkara sabako sAtadina jambIrI For Private And Personal Use Only
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kaSAyaprakaraNam] paJcamo bhAgaH nIbUke rasa meM tIkSNadhUpameM kharala kareM aura phira zarA- anupAna- aNDIkA tela 6 bhAga, lhasana vasampuTa meM banda karake laghupuTa meM pakAveM / isI prakAra ( pisA huvA ) 18 bhAga, hIMga 1 bhAga aura (7-7 dina nIbUke rasameM ghoTakara ) 3 puTa deM | seMdhA namaka 3 bhAga lekara sabako ekatra milAveM / aura phira use pIsakara usameM samAna bhAga trikuTekA uparokta rasameMse 3 rattI khAneke pazcAt 12 rattI cUrNa milAkara surakSita rakkheM / yaha mizraNa khAnA caahiye| mAtrA-3 rattI / isake sevanase AmazUla naSTa hotA hai| iti SakArAdirasaprakaraNam -- - atha sakArAdikaSAyaprakaraNam (7769) saptacchadAdikvAtha: (1) / (7770) saptacchadAdikvAthaH (2) (vR. ni. ra. ; ga. ni. / mukha. 5 ; yo. t.| (bhai. ra. / jvarA. ; ga. ni. / jvarA. 1; ta. 69 ; bhA. pra. / ma. khaM. 2 mukha. ; va. va. se. | jvarA.) se. / mukha. ; vR. yo. ta. 1 ta. 128 ; saptacchadaM guDacIca nimbaM khajUrameva ca / / vR. mA. / mukharogA. ; vA. bha. / kyAthayitvA pivetkvAthaM sakSaudraM kaphaje jvare / / u. a. 22) sataunekI chAla, giloya, nImakI chAla aura saptacchadozIrapaTolamusta khajUra samAna bhAga mizrita 5 tole le kara 40 harItakItiktakarohiNIbhiH / tole pAnImeM pakAyeM aura 10 tole zeSa rahane para yaSTayArAjagumacandanaizca chAna leN| kvAthaM pibetpAkaharaM mukhasya // sataunekI chAla, khasa, paTola, nAgaramothA, __isameM (2 tole) zahada milAkara pInese kapha haraM, kuTakI, mulaiThI, amalatAsa aura lAla cndn| jvara naSTa hotA hai| inakA kAtha mukhapAkako naSTa karatA hai| For Private And Personal Use Only
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 190 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH (sakArAdi (7771) saptacchadAdikvAthaH (3) saptamuSTika ityeSa sanipAtajvaraM jayet / (va. se. / mUtrakRcchA .) AmavAtaharaH kaNThahadvaktrANAM vizodhanaH // saptacchadAravadhaketakailAH kulathI, jau, bera, mUMga, mUlIke Tukar3e, soMTha nimbaH karamaH kuTajo gudduucii| aura dhaniyA / sAdhyA jale tena paceyavAgU inakA kAtha kapha, vAyu, sannipAta jvara siddhaM kaSAyaM madhusaMyutaM vA // sataunekI chAla, amalatAsa, ketakI, ilA aura AmavAtako naSTa tathA kaNTha, hRdaya aura yacI, nImakI chAla, karaJja, kuTakI aura giloy| mukhako zuddha karatA hai| inake kAthameM zahada milAkara sevana karanese (7774) samaGgAdikalkA azmari-janya mUtrakRccha naSTa hotA hai| inhI oSadhiyoMke jalase yavAgU banAkara (hA. saM. / sthA. 3 a. 11) khilAnese bhI azmari-janya mUtrakRcchrameM lAbha samajhA zAlmalIpuSpaM candanaM kakubhatvacam / hotA hai| nIlotpalamajAkSIraM piSTvA pAnamasRgadAn / / ( yavAgU banAneke liye samasta oSadhiyAM lajjAlukI jar3a, seMbhalake phUla, lAla candana, samAna bhAga milita 11 tolA / pAnI 2 sera / / arjunakI chAla aura nIlotpala samAna bhAga mizrita zeSa 1 sera / ) | (1 tolA) le kara bakarIke dUdhameM pIsa kara pInese (7772) saptaparNayogaH raktapradara naSTa hotA hai| ( rase. ci. ma. / a. 9) saptaparNaziphAkalkapAnAdvA lepanAttathA / (7775) samaGgAdikvAthaH (1) mupalImUlapAnAtta tantukAkhyo vinazyati // (vR. yo. ta. / ta. 64 : yo. ra. / atisArA.) sataunekI jar3akA kalka pIne tathA usIkA samajhAtiviSA mustA vizvahIberaghAtakI / lepa karanese yA mUsalIko (pAnIke sAtha) pIsa kara kuTanatvagdalaibikhaiH kvAthaH sarvAtisAranut // pInese naharuvA naSTa ho jAtA hai| (7773) saptamuSTikayUSaH lajjAlukI jar3a, atIsa nAgaramothA, soMTha, ( zA. saM. / khaM. 2 a. 2 ; va. se. ; yo.. sugandhabAlA, dhAyake phUla, kur3ekI chAla aura belake patte / ra. / jvarA. ; yo. t.| ta. 18) kulitthayavakolaizca murmUlakazuNThikaiH / inakA kAtha samasta prakArake atisAroko zuNThIdhAnyAkayuktaizca yUSaH shlessmaa'nilaaphH|| naSTa karatA hai / For Private And Personal Use Only
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org kaSAyaprakaraNam ] (7776) samaGgAdikvAthaH (2) (bR. yo. ta. 1 ta. 64 ; vR. ni. ra. / atisA. ) samaGgAdhAtakIbilvamAnAsthyambhoja kesaram / bilvaM mocarasaM lodhraM kuTajasya phalatvacau || pibetaNDulatoyena kaSAyaM kalkameva ca / zleSmapittAtisAranaM raktaM vAtha niyacchati / / paJcamo bhAgaH lajjA kI jar3a, dhAyake phUla, belagirI, Ama kI guThalI, kamalakesara, belagirI, mocarasa, lodha, kukI chAla aura indrajau / inheM cAvaloM ke dhovana ( taNDulodaka ) meM pakA kara athavA pIsakara kalka banAkara pInese kaphapittAtisAra tathA raktAtisArakA nAza hotA hai / (7777) samaGgAdikvAthaH (3) ( .yo. ra. / bAlAtisA. ; bhA. pra. ma. khaM. 2 | bAlA.; vR. mA. bAlaro. ) samaGgAdhAtakIlodhasArivAbhiH mRtaM jalam / durdhare'pi zizordeyamatIsAre samAkSikam // lajjAlukI jar3a, dhAyake phUla, lodha aura sArivA inake kAthameM zahada milAkara pilAnese bAlakeAMkA bhayaMkara atisAra bhI naSTa hotA hai / (7778) samaGgAdikSIram ( va. se. / arzo. ; bhA. pra. ma. khaM. 2 arzo. ; vR. mA. / arzo. ) samaGgotpalamo cAha tirITatilacandanaiH / chAgIkSIre prayoktavyaM gudaje zoNitApaham // lajjAlukI jar3a, nIlotpala, mocarasa, lodha, tila aura lAla candana / 191 inase bakarIkA dUdha siddha karake pilAne se arzakA rakta banda hotA hai / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ( oSadhiyAM samAna bhAga milita 2 // tole, dUdha 20 tole, pAnI 1 sera / pAnI jalane taka pAveM / ) (7779) samIradAvAnalakvAthaH ( yo. ra. / vAtavyA . ) bhallAtakAnAM zakalAni kRtvA trikolamAnaM parigRhya vaidyaH / catuSpalaM toyasamanvito'yaM kvAthazcaturthAMzaka eSa samyak // sitAghRtaM gopayamizritena kALaM palA palamekayuktam / krameNa pItaH khalu inti vAtAn samIradAvAnalanAmadheyaH // 22 // mAze zuddha bhilAveke Tukar3oMko 40 pAnI meM pakAveM aura 10 tole zeSa rahane para chAna leN| to isameM 1 tolA mizrI, 2 // tole ghI aura 10 tole gAyakA dUdha milA kara pInese samasta vAtavyAdhiyAM naSTa hotI haiM / ( jinheM bhilAvA anukUla na AtA ho unheM yaha kAtha na pInA cAhiye / ) (7780) saralAdikalkaH ( vR. mA. / vRddhaca. ) saralA gurukuSThAni devadAru mahauSadham / mUtrAranAlasampiSTaM zopha kaphavAtajit // For Private And Personal Use Only
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 192 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [ sakArAdi sarala vRkSa (cIra) kA kASTha, agara, kUTha, jhiNTImUlake mandoSNa kAthameM katthA aura devadAru aura seTha, samAna bhAga milit (1 tolA) zahada milA kara vaha kAtha bAra bAra muMhameM bharanese le kara gomUtra yA kAMjomeM pIsa kara pInese kapha- | dantapIDA, masUDhoMkI sUjana aura dAtavidhikA vAtaja zoya naSTa hotA hai|| nAza hotA hai| (7781) sahacarAdikvAthaH (1) / (7784) sahacarAdikvAthaH (4) (bhai. ra. / strI. ; ga. ni. / sUtikA. ; vR. yo. (ra. ra. / strIrogA. ; bhai. ra / strI.) t.| ta. 142; yo. ra. / strI.) sahacaramustaguDUcIbhadro. sahacarapuSkaravetasamUlaM skaTabilvavAlako kvathitam / vikatadArukulatyasamam / peyamidaM maghumizra sayo jalamatra sasaindhava hicutaM jvarazUlanutsatyam // __ sadyo jvarasUtikAzUlaharam / / jhiNTImUla, nAgaramothA, giloya, prasAriNI, jhiNTImUla, pokharamUla, amlabetakI jar3a, | belachAla aura sugandhavAlA samAna bhAga le kara kaNTAI, devadAru aura kulathI samAna bhAga le kara kAtha banAveM / isameM zahada milA kara pInese prasUtAkA jvara isameM seMdhA namaka aura hIMga milA kara pInese | aura zUla zIghra hI naSTa ho jAtA hai / sUtikA jvara zIghra hI naSTa ho jAtA hai| | (7785) sahacarAdikvAthaH (5) (7782) sahacarAdikvAtha: (2) (ra. ra. / strI. ; bhai. ra.) (yo. ra. / vAtavyA. ; vR. yo. ta. / ta. 90) sahAcarakuna: kvAthaH pippalIcUrNa mizritaH / sahacarAmaradArusanAgaraM dIpano jvaradoSAmasUtikAroganAzanaH / / kyathitamambhasi tailavimizritam / / jhiNTImUlake kvAthameM (1 rattI) pIpalakA pavanapIDitadehagatiH piban cUrNa milA kara pilAnese prasUtAkI agni dIpta hotI drutavilambitago bhavatIcchayA // tathA Ama aura jvarakA nAza hotA hai| jhiNTImUla, devadAru aura seTha samAna bhAga (7786) sArivAdikvAthaH (1) le kara kAtha banAveM / isameM tilakA tela milAkara (ga. ni. / visA.) pInese vAtavyAdhi naSTa hotI hai / sArivAmustakozIradhAtrIbhiH parisAdhitam / (7783) sahacarAdikvAthaH (3) kaSAyaM ca pivedAzu sarvavIsarpanAzanam // (vR. yo. ta. / ta. 128) sArivA, nAgaramothA, khasa aura AmalA; koSNaM sahacarakvArtha khadiraudrasaMyutam / inakA kAtha sarva prakArake visarpa rogako zIghrahI dhRtvA''syena muhurhanti tadvyathAzothavidradhIn / naSTa kara detA hai / For Private And Personal Use Only
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kapAyaprakaraNam ] pacamo bhAgaH . 193 (7787) sArivAdikvAthaH (2) (7790) sArivAdikvAthaH (5) ( yo. ra. / bAla rogA, ; va. se. / bAla. ; bhA. | (ga. ni. / charya. 14) . pra. / ma. khaM. 2 bAla.) | sArivozIramadhukaM kustumvaruphalAni ca / sArivAtilalodhrANAM kaSAyo madhukasya ca / yuktyA kvAthya jalaM peyaM madhunA chardinAzanam // saMsAviNI mukhe zasto dhAvanArtha zizo sdaa|| sArivA, khasa, mulaiThI aura kustumbaru samAna bhAga le kara kvAtha banAveM / - sArivA, tila, lodha aura mulaiThI samAna - isameM zahada milA kara pilAnese chadi naSTa bhAga le kara kvAtha bnaaveN| hotI hai| bacce ke muMhase lAra bahatI ho to isa kAthase (7791) sArivAdigaNaH (1) usakA mukha dhonA cAhiye / / (vA. bha. / sU. a. 15) (7788) sArivAdikvAthaH (3) | sArivozIrakAzmayamadhUkaziziradvayam / (vR. ni. ra. / bAlarogA.) yaSTIparUpakaM hanti dAhapittAsratRDjvarAn // . saarivotplkaashmcchimaapykprpttaiH|| sArivA, khasa, khambhArI, mahuvekI chAla, sapheda candana, lAla candana, mulaiTho aura phAlasA kvAthaH pIto nihantyA zizUnAM paitika jvaram / / | samAna bhAga le kara kvAtha banAveM / sArivA, kamala, khambhArIkI chAla, giloya, ___ yaha kvAtha dAha, raktapitta, pipAsA aura panAka aura. pitapApar3A samAna bhAga le kara kAtha jvarako naSTa karatA hai| banAveM / (7792) sArivAdigaNaH (2) yaha kAtha baccoM ke pitta jvarako naSTa (su. saM. / sU. a. 38) karatA hai| sArivAmadhukacandanakucandanapadmakakAzmarIphala(7789) sArivAdikvAthaH (4) / madhUkapuSpANyuzIrazceti / (ga. ni. / jvarA. 1) sArivAdiH pipAsAno raktapittaharo gnnH| sArivAti viSAkuSThasurAkhyaiH sduraalbhaiH|| pittajvaraprazamano vizeSAdAhanAzanaH / sArivA, mulaiThI, lAla candana, pataMga, pAkha, mustayA ca kRtaH kvAtho hanyAtkaphakRtaM jvaram // khambhArIke phala, mahuveke phUla aura khasa / ina sArivA, atIsa, kUTha, devadAru, dhamAsA aura oSadhiyoMke samUhako sArivAdigaNa kahate haiN| nAgaramothA samAna bhAga le kara kvAtha banAveM / / sArivAdi gaNa, pipAsA, raktapitta, pitajvara yaha kyAtha kapha-jvarako naSTa karatA hai| aura vizeSataH dAhako naSTa karatA hai| 25 For Private And Personal Use Only
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 194 bhArata-bhaiSajya ratnAkaraH [sakArAdi (7793) sArivAdiyogaH / (7795). sitAdikvAthaH (yo. ra. / dantarogA.) (vR ni. ra. / jvarA.) | sasito niziparyuSitaHbhAtardhAnyAkataNDulakyAyaH piSTavA ca sArivApaNa dRDha dantaSu dhaaryt| pItaH zamayatyacirAdantardAhaM jvaraM paittam // patanti dantakITAzca cAzcalyaM harati kSaNAt / / dhaniye aura cAvaloMkA kAtha banA kara use __ sArivAke pattoMko bArIka pIsa kara dAMtake miTTIke pAtrameM bhara kara rAtriko Dhaka kara rakha deN| nIce rakhanese dantakRmi nikala kara dAMta hilnaa| isameM prAtaHkAla mizrI milA kara pInese antardAha banda ho jAtA hai| aura pittajvara zIghra naSTa hotA hai| (7794) sAlasArAdigaNaH (7796) sindhuvArakvAtha: ( bhA. pra. ; va. se. / jvarA. ; bhai. ra. / jvarA.) (su. saM. / sU. a. 38) sindhuvAradalakvArtha kaNADhayaxkaphaje jvare / sAlasArAjakarNakhadirakadarakAlaskandhakramuka- javayozca bale kSINe karNe ca pihite pibet / / bhUrjameSazRGgItinizacandanakucandanazizapAzi- saMbhAluke pattoMke kAthameM pIpalakA cUrNa rISAsanadhavArjunatAlazAkanaktamAlapUtIkAzva- | milA kara pInese kapha jvara naSTa hotA hai| jaMghAkA karNAgurUNi kAlIyakazceti / bala kSINa hone aura kAnoMke banda honemeM yaha kAtha sAlasArAdirityeSa upayogI hai| gaNaH kuSThavinAzanaH / __ (7797) siMhAsyAdikaSAyaH mehapANDvAmayaharaH ( va. se. / jvarA.) kaphamedovizoSaNaH // 'siMhAsya parpaTAriSTaM yaSTidhAnyakanAgaram / sAlasAra ( sAla bheda ), ajakarNa (asana), dArUgragandhendrayavAH zvadaMSTrA granthikaM tathA // khaira, kadara (khaira bheda), tendu vRkSa, supArI, bhUrja, / eSAM kaSAyamahani sannipAtajvare pibet / meDhAsiMgI, tiniza ( tiriccha vRkSa ), lAla candana, zvAsAtisAraghnaM zUlAruciharaM param // pataMga, zIsama, sirasa, asana, dhadha, arjuna, tAr3a, bAsA (aDUsA), pittapApaDA, nImakI chAla, sAgona, karaJja, pUtikaraJja, zAla, agara aura mulaiThI, dhaniyA, seTha, devadAru, bagha, indrajau, daaruhldii| gokharu aura pIpalAmUla samAna bhAga le kara kAtha yaha sAlasArAdigaNa kuSTha prameha aura banAve / pANDuko naSTa karatA hai tathA kapha aura medako | x soSaNamiti pAThAntaram (pAThAntarake sukhAtA hai| anusAra pIpalake sthAnameM mirca hai|) For Private And Personal Use Only
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pAyaprakaraNam pazcamo bhAgaH 195 yaha kAtha sannipAta cara, zvAsa, atisAra. | kaTelIke kvAthameM pIpalakA cUrNa milA kara zUla aura aruciko naSTa karatA hai| pInese kAsakA nAza hotA hai| (7798) siMhAsyAdikvAthaH (1) (7802) siMhyAdikaSAyaH ( vR. ni. ra. / kAsA. ; yo. ra / kAsA.) (vR. ni. ra. / jvarA.) siMhAsyAmRtasiMhInAM kvAthaM madhuyutaM pivet / / siMhI vyAghrI tAmramUlI paTolI pibetsapittakaphaje kAse zvAse jvare kSaye // zRGgI bhAI puSkaraM rohiNI ca / bAsA (aDUsA), giloya aura kaTelIke sAkaM zavyA zailamalyAzca bIjaM kvAthameM zahada milA kara ponese pittakaphaja jvara, vAsaM hanyAtsanipAte dazAGgaH // khAMsI, zvAsa, jvara aura kSayakA nAza hotA hai / chATI kaTelI; bar3I kaTelI, lajjAlukI jar3a, (7799) siMhAsyAdikvAthaH (2) paTola, kAkaDAsiMgI, bharaMgI, pokharamUla, kuTakI, ( va. se. / zothA ; bhai. ra. ; vR. mA. / zothA. | kacUra aura kuraiyAke bIja samAna bhAga le kara vR. maa.| amlapittA. ; vR. ni. ra. / zothA.) kvAtha banAveM / siMhAsyAmRtabhaNTAkIkvAthaM kRtvA samAkSikam / yaha kvAtha sannipAta jvarameM hone vAle zvAsa pItvA zothaM jayejjantuH kAsaM zvAsa jvaraM vamim // ko naSTa karatA hai| bAse (aDUse), giloya aura kaTelIke kAthameM zahada milA kara pInese zotha, kAsa, zvAsa aura (7803) siMghAdikvAthaH (1) jvarakA nAza hotA hai| (va. ni. ra. / zvAsA.) (7800) siMhikAdikaSAyaH siMhInizAsiMhamukhIguDUcI (vR. ni. ra. / jvarA.) vizvopakulyAbhRgujAghanAnAm / siMhIyavAnIchinnAnAM kvAthazcapalayA yutH|| kRSNAmarIcairgilitaH kaSAyaH kaphavAtajvarazvAsazUlapInasakAsajita // zvAsAThavIdAhapayoda essH|| __ kaTelI, ajavAyana aura giloyake kvAthameM pIpalakA cUrNa milAkara pInese kaphavAtaja jvara, kaTelI, haldI, bAsA (aDUsA), giloya, zvAsa, zUla, pInasa aura kAsakA nAza hotA hai| sAMTha, dantImUla, bharaMgI aura nAgaramotheke kvAthameM | pIpala aura kAlI mirca kA cUrNa milA kara pInese (7801) siMhIkaSAyaH (vR. ni. r.| kAsA.) vAsa naSTa hotA hai| ayi ratnakale niilnlincchdnekssnne| yaha kvAtha zvAsarUpI dAvAnalake liye meghake siMhIkaSAyaH sakaNaH kAsagrAsakaraH kSaNAda // samAna hai / For Private And Personal Use Only
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [ sakArAdi (7804) siMhyAdikvAthaH (2) (7807) surabhyAdikaSAyaH ( vR. ni. ra. ; yo. ra. / jvarA. ) (yo. ra. ; vR. ni. ra. / jvarA.) siMhInAgarapuSkaraiH sakaTukai rAsnAyaDUcIyutai rbhaagiikrkttnggikaashtthismaidHsprshvaasaanaiH| surabhisalilayuktaH siMhikAzrIphalAbhyAM pItaM jisakahAri vAri bhavati brAhmIvacAmizritaiH prvrlvnnyaasaavishvpaassaannbhedaiH| bhoktaM vaidhavareNa vandhamunibhinimbamizraM shRtm|| pavanaripUjayAmiH saMyutaH kyAtha eSa kaTelI, seTha, pokharamUla, kuTako, rAsnA, | pratidinamapi pIto hantyaminyAsazUlam // giloya, bharaMgI, kAkar3AsiMgI, kacUra, dhamAsA, kaTelo, belakI chAla, dhamAsA, sAMTha, araNDabAsA, nAgaramothA, brAhmI, baca aura cirAyatA samAna | | mUla aura pASANabheda samAna bhAga milita 5 tole bhAga le kara kAtha bnaaveN| lekara 40 tole gomUtrameM pakAveM aura 10 tole yaha kvAtha jiddaka sannipAtako naSTa rahane para chAna leN| karatA hai / isameMse 5 tole kvAthameM 1 mAzA seMdhA(7805) sudarzanAmUlayogaH namaka milAkara pInese abhinyAsa sannipAta aura (rA. mA. ; strIrogA. 30) zUla naSTa hotA hai| hoNAmajasraM pradarAmayasya (7808) surasAdikvAthaH pravRttimetacchamameti sdyH| (ga. ni. / jvarA. 1) muzlakSNapiSTena payonvitena surasAdArupippalyo dhAnyakaH sadurAlabhaH / pItena mUlena sudarzanAyAH // pAkyaM salavaNasnehaM soSNaM vAtajvarApaham / / sudarzanAkI jar3akA dUdhake sAtha atyanta ___ tulasI, devadAru, pIpala, dhaniyA aura dhamAsA; gArIka pIsa kara pInese striyoMko pradara roga zIghra hI inake mandoSNa kvAthameM saJcala. (kAlA namaka), naSTa ho jAtA hai| seMdhA aura ghRta milA kara pInese vAtajvara naSTa (7806) suniSaNNAdikaSAyaH hotA hai| (vai. ma. ra. / paTala 1) (7809) surasAdigaNaH maniSaNNaveNupatrazuNThomustAbhRtaH kyaathH| (yo. r.| apasmArA. ; dhanva. / bAla. ) hanyAbaramativegaM doSasamUhodbhavaM tridinAt // sarasA zvetasarasA pAThA phanI phaNijjakaH / suniSaNNaka, bAMsake patte, seAMTha aura nAgara- saugandhikaM bhUstRNakaM rAjikA zvetAvarI // mothA; inakA kvAtha aneka doSoMse utpanna tIna kaTphalaM kharapuSpA ca kAsamardazca zallakI / jvarako bhI 3 dinameM naSTa kara detA hai| viDAmaya nirguNDI karNikAra udumbaraH // For Private And Personal Use Only
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org kaSAyamakaraNam ] balA ca kAkamAcI ca tathA ca viSamuSTikA / kaphakrimiharaH khyAtaH surasAdirayaM gaNaH // atre vipakvaM ca tailamabhyaJjane hitam || tulasI, sapheda tulasI, pAThA, bharaMgI, phaNijjaka [ choTe pattevAlI tulasI ], lAla kamala, rohiSa tRNa, rAI, sapheda tulasI, kAyaphala, maruvA, kasauMdI, zallakI, bAyabiDaMga, saMbhAlu, kanera, gUlara, svaraiTI, makoya aura bakAyanakI chAla / inakA kvAtha kapha aura kRmiko naSTa karatA hai / paJcamo bhAgA oSadhiyAM kalka aura AThoM mUtroMke sAtha taila pakA kara usakI mAliza karanA baccoMke liye hitakArI hai / (7811) sUtikAdazamUlam (bhaira. / strI. ) (7810) suSavyAdisvarasaH ( vR. mA. / masUrikA. ; bhA. pra. ma. khaM. 2 | masUrikA. ) suSatrIpatra niryAsaM haridrAcUrNasaMyutam / romAntI jvara visphoTamasUrIzAntaye pivet // karelI ke pattoMke rasameM haldIkA cUrNa milA kara sevana karanese jvara, visphoTaka aura masUrikA zAnta hotI hai| zAlaparNI pRzniparNI bRhatIdvayagokSuram / dAsI prasAraNI vizvA guDUcI mustakaM tathA // nihanti sUtikArogaM jvaraM dAhasamanvitam // zAlaparNI, pRzniparNI, kaTelI, kaTelA, gokharu, jhiNTImUla, prasAraNI, sAMTha, giloya aura nAgaramothA inakA kvAtha jvara aura dAhayukta sUtikA rogako naSTa karatA hai / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 197 (7812) suraNapuTapAkaH ( zA. saM. / ma. khaM. a. 1 ) sauraNaM kandamAdAya puTapAkena pAcayet / satailalavaNastasya rasazcArthI vikAranut // sUraNakanda ( jimikanda ) ko puTapAka vidhise pakA kara ( usa para AdhA aMgula moTA aura jaba vaha lAla ho jAya to use nikAla kara miTTIkA lepa karake sukhA kara aMgAroMmeM pakAveM usake Upara kI miTTI chur3A kara ) kUTakara usakA rasa nikAleM / isameM tela aura lavaNa ( seMdhA namaka ) milA kara pInese arzakA nAza hotA hai / (7813) saubhAJjanakaSAyaH ( hR. mA. / vidradhya.; vRM. ni. ra. / vidradhya.) saubhAJjanaka niryUho saindhavasaMyutaH / acirAdvidradhiM hanti prAtaH prAtarniSevitaH // sajanekI chAla ke kvAthameM hoMga aura seMdhAnamaka milA kara prAtaH kAla sevana karane se vidradhi zIghrahI naSTa ho jAtI hai / For Private And Personal Use Only (7814) saubhAJjanasvarasayogaH ( vR. mA. / karNa. ) saubhAJjanasya niryAsastilatailena saMyutaH / vyaktoSNaH pUraNa: karNe karNazulopazAntaye // sahajaneke ( pattoM yA chAlake ) svarasameM tilakA tela milA kara uSNa karake kAnameM DAlanese karNazUla naSTa hotA hai /
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - 198 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [saMkArAdi (7815) saurASTrikAdikvAthaH / ye dasa oSadhiyAM stanyazodhaka kaSAya-dravyoM meM ( hA. saM. / sthA. 3 a. 4) mukhya haiM / saurASTrikAsIsamahauSadhAni ( inakA kvAtha pInese baccekI mAMkA. dUdha durAlabhAjAjipravAlakaM ca / doSa-rahita ho jAtA hai|) dAvI yAMnI kakubhaM samajhA (7818) sthalapanakalka: ___ kvAthaH sasarpiryakRdA hanti // / . (vR. mA. / zothA.) soraThI mATI, kasIsa, seAMTha, dhamAsA, jIrA, | sthalapanamayaM kalka payasA''loDaya pAyayet / plIhAmayaharaM caiva sarvAkAGgazothajita / / jIvazAka, dAruhaldI, ajavAyana, arjuna aura ___sthalapamake kalkako dUdhameM milAkara pInese majITha samAna bhAga le kara kvAtha bnaaveN|| plIhA aura sIMga tathA ekAMga zothakA nAza isameM ghI milA kara pInese yakRd roga zIghrahI hotA hai| maSTa ho jAtA hai| (7819) sthirAdikvAthaH (7816)stanyajananodazako mahAkaSAyaH (vR. ni. ra. / jvarA.) (ca. saM. / sUtra. 1 a. 4 ) sthirAsAmalakAdAruzrISTakamahauSadheH / vIraNazAlipaSTikekSubAlikAdarbhazakAzagundre- bhRtaM zItaM jalaM dadhAsitAmadhuvimizritam // sphaTakatRNamUlAnIti dazemAni stanyajananAni cAturthike jvare tIbre mande caivAtha pAvake / bhavanti / zAlaparNI, AmalA, devadAru, cIrakA kASTha " khasa, zAlidhAna, SaSTika (sAThA), ikSu bA- aura seTha samAna bhAga le kara kAtha bnaaveN| likA (ikSubheda), dAbha, kuza, kAza, giloya, itkaTa | ise ThaMDA karake usameM mizrI aura zahada milA aura rohiSa tRNa; inako jar3a / ye daza oSadhiyAM kara pInese tIbra cAturthika jvara aura agnimAMdyakA stanyajanaka haiN| | nAza hotA hai| (7817) stanyazodhano dazako mahAkaSAyaH (7820) sthaulyaharayogaH (ca. saM. / sUtra. 1 a. 4) (vai. ma. ra. / paTala 12) pAThAmahauSadhasuradArumustamUrvAguDUcIvatsaka- atisthUlazarIro yastilatailaM mage pibet / phalakirAtatiktakaTurohiNIsArivA iti pivedasanasArasya kvAyaM vA madhusaMyutam // dazemAni stanyazodhanAni bhavanti / prAtaHkAla tilakA tela yA asanA vRkSake pAThA, sAMTha, devadAru, nAgaramothA, mUrvA, sArakA kvAtha zahada milA kara pInese zarIrakI giloya, indrajau, cirAyatA, kuTakI aura sArivA; sthUlatA naSTa ho jAtI hai| For Private And Personal Use Only
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir cUrNaprakaraNam ] paJcamo bhAgaH, .. (7821) snehopagadazako mahAkaSAya: / (7822) svedopagadazako mahAkaSAyaH (ca. saM. / sU. a. 4) . mRdvIkAmadhukamadhuparNImedA vidArokAkolI (ca. saM. / sUtra 1 a. 4 ) kSIrakAkolIjIvakajIvantIzAlaparNya . iti dazemAni snehopayogAni bhavanti / zobhAJjanakairaNDArkavRzcIrapunarnavAyavatilakula___ munakkA, mulaiThI, giloya, medA, vidArIkanda, tyamASabadarANIti dazemAni svedopagAni kAkolI, kSIrakAkolI, jIvaka, jIvantI aura zAla bhavanti / parNI; ye daza oSadhiyAM snehopayogI haiM / svalpabhAgyAMdikvAthaH sahajanA, araNDa, arka (Aka), sapheda - (bhai. ra. / jvarA.) punarnavA, punarnavA, jau, tila, kulathI, ur3ada aura pra. saM. 1791 bhAryAdi kvAthaH (6) dekhiye / | bera; ye daza oSadhiyAM snehopayogI haiN| iti sakArAdikaSAyaprakaraNam atha sakArAdicUrNaprakaraNam (7823) sadAbhadrAdicUrNam / (7824) saptasamayogaH ( yo. ra. / mUtrAghAtA.) (vR. mA. / kuSThA.) sadAbhadrAzmabhinmUlaM. zatAvaryAzca citrakam / rohiNI kokilAkSau ca krauzvasthUlaM trikaNTakam // tilAjyatriphalAkSaudravyoSabhallAtazarkarAH / / zlakSNapiSTAH surApItA mUtrAghAtapravandhanAH // vRSyaH saptasamo medhyaH kuSThahA kAmacAriNaH // ___ khambhArIkI chAla, pASANabheda, zatAvara, tila, triphalA (hara, baher3A, AmalA), tricItAmUla, kuTakI, tAlamakhAnA, kamalabIja (kama | kuTA (sAMTha, mirca, pIpala), zuddha bhilAvA aura lagaTTA), IkhakI jar3a aura gokharu; ye saba oSa. khAMDa; ye pAMcoM oSadhiyAM 1-1 bhAga le kara dhiyAM samAna bhAga le kara cUrNa bnaaveN| cUrNa banAveM aura phira usameM 1-1 bhAga zahada ise madyake sAtha pInese mUtrAghAta naSTa aura ghI milA leN| hotA hai| (mAtrA-3-4 mAze / ) yaha yoga vRSya, medhya aura kuSTanAzaka hai| For Private And Personal Use Only
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - - 200 bhArata-meSajya ratnAkara [ sakArAdi - 65825) samaGgAdipUrNam (1) bhAnAsthimadhya lokhrazca vilyamadhyaM priyA ca / ( yo. ra. / atisArA. ; vR. ni. ra. : va. | madhukaM AverA dIrghavantatvageva ca // se. / pittAtisA.) catvAra ete yogAH syuH pittAtIsAranAzanAH / samajha pAtakIpuSpaM bilvaM sauvarcalaM viDama / utA ya upayojyAstu sakSaudrAstaNDulAmpunA // sakSau dADimaM caiva pItaM taNDulavAriNA // (1) lamjAlakI jar3a, dhAyake phUla, majITha cUrSe picAtisAraghnaM zUlaM cA''zupanihareta / aura lodha samAna bhAga le kara cUrNa bnaaveN| lajjAluko jar3a, dhAyake phUla, belagirI, | (2) mocarasa, lodha aura anArake vRkSako chAla samAna bhAga le kara cUrNa banAveM / saMcala (kAlA namaka), biDa lavaNa aura anAra (3) AmakI guThalIkI majjA (girI), lodha, dAnA samAna bhAga le kara cUrNa bnaaveN| belagirI aura phUlapriyaMgu samAna bhAga le kara ise zahada meM milA kara cAvaloMke dhovnke| | cUrNa banAveM / sAtha sevana karanese pittAtisAra aura zUla zIghra hI | (4) mulaiThI, soMTha aura pIlA lodha samAna naSTa ho jAtA hai| bhAga le kara cUrNa bnaaveN| (mAtrA-2-3 mAze / ) ye cAroM cUrNa pittAtisArako naSTa karate haiN| (7826) samaGgAdicUrNam (2) inheM zahadameM milAkara cATanA cAhiye / (va. se. / atisA.) . amupAna-cAvaloMkA dhovana / samajhA dhAtakIpuSpaM kezaraM nIlamutpalam / (mAtrA-2-3 mAze / ) taNDulodakasaMyuktaM jvarAtIsAranAzanam // (7828) samazarkaracUrNam (1) lajjAlakI jar3a, dhAyake phUla, nAgakesara (vR. ni. ra. / ajIrNA.) aura nIlotpala samAna bhAga le kara cUrNa bnaaveN| vizvakaNopaNanAgadalaizca ise cAvaloMke dhovanake sAtha sevana karanese tvaktruTibhirvihita kramaddham / jvarAtisAra naSTa hotA hai| cUrNamidaM samakhaNDamaroca(mAmA-2-3 mAre / ) zvAsagudodbhavagulmavamISu / / (7827) samAdiyogacatuSTayam seTha 1 bhAga, pIpala 2 bhAga, kAlI mirca (va. se. / atisArA. ; bhA. pra. / ma. khaM. 2 / 3 bhAga, nAgakesara 4 bhAga, tejapAta 5 bhAga, atisA.) dAlacInI 6 bhAga aura choTI ilAyacI 7 bhAga samAdhAtakIpuSpaM mabhiSThA lodhrameva c|| ke kara cUrNa banAveM aura phira usameM usake barAvara zAmalIpeTa lokSadADimayostvacau // ) khAMDa milA leM / For Private And Personal Use Only
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - - cUrNaprakaraNam ] - pazcamo bhAgaH yaha cUrNa aruci, zvAsa, arza, gulma aura cUrNa banAveM aura phira usameM 1 bhAga zahada vamanako naSTa karatA hai| milA leN| ___ (mAtrA-3-4 mAze / ) ise ghImeM milA kara cATanese AmavAta, grahaNI . samazarkaracUrNam (2) vikAra, kAsa, avasAda, jvara, amlapitta, zotha, (vR. mA. / kAsA. ; ca. da. / kAsA. 11) pANDu, aruci, ugra prameha, pariNAma zUla aura kapha pra. saM. 6643 " vRhaccharkarAsamacUrNam " pittaja roga naSTa hote haiM / yaha cUrNa rasAyana, dekhiye / agnidIpaka, balakAraka aura arza nAzaka hai| samazarkaracUrNam (3) anupAna-dUdha / (bhai. ra. ; yo. ra. / a#. ; vR. mA. / arzo. ; pathyameM-snigdhAhAra denA cAhiye / ca. da. / arzoM. 5 ; yo. ta. / ta. 23 / | ( mAtrA-2-3 mAze / ) bhA. pra. ma. khaM. 2 / ajIrNA., arzI.) (7830) samudraphenacUrNam pra. saM. 7297 " zarkarAsamaM cUrNam " (yo. ra. / karNa. ; vR. yo. ta / ta. 129) dekhiye| samudraphenacUrNa tu nyastaM shrvnnsNshrye| (7829) samasaptakaM cUrNam pUyastrAvaM vraNaM sAndraM hanti dhvAntamivAMzumAn // ( ra. ra. / amlapittA.) . samudraphenake bArIka cUrNako kAnameM DAlanese jugAmRtAzvetapunarnavAnAM pIpa bahanA aura kAnakA ghAva naSTa ho jAtA hai| zakrAzanasyApi ca mArkavasya / (ruIko battIko zahadameM bhigo kara use cUrNa sitA kSaudrayutaM ghRtena samudraphenake cUrNameM AloDita karake kAnameM rakhaloDhA payaH peyamatandritena // nese atyanta lAbha hotA hai|) sAmazca vAyuM grahaNoM paduSTAM sarasvatIcUrNam (mahA) kAsAvasAdaM jvaramamlapittam / pra. saM. 5124 " mahA sarasvatIcUrNam " zothaM tathA pANDumarocakaJca dekhiye| pramehamugraM pariNAmazUlam // (7831) sarjasvakcUrNam snigdhAnabhoktaH puruSasya zIghra (bR. mA. / karNa. ; va. se. ; vR. ni. ra. / karNa.) nihanti sarva kaphapittarogam / sa tvakcUrNasaMyuktaH karpAsIphalajo rasaH / rasAyanolipadazca madhunA saMyutaH sAdhuH karNanAve prazasyate / durNAmahantA samasaptakoyam // kapAsake bIja (binaule) ke rasa (kAtha) meM vidhArA, giloya, sapheda punarnavAkI jar3a, zAla vRkSakI chAlakA cUrNa milA aura phira usameM indrajau, bhaMgarA aura khAMDa samAna bhAga le kara | zahada milA leN| For Private And Personal Use Only
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra jAtA hai / 202 ise kAna meM DAlane se karNasrAva banda ho ( kapAsa ke bIjoMkA rasa 1 tolA, cUrNa 1 // mAzA, zahada 1 tolA / ) ( bhA. pra. ma. khaM. 2 saMgrahaNya. ta. / ta. 67 ) (7832) sarjarasacUrNam www. kobatirth.org bhArata-bhaiSajya ratnAkaraH ; zveto vA yadi vA raktaH supakvo grahaNIgadaH / guDenAdhikasarjena bhakSitenAzu nazyati || dekhiye / vR. yo. rAlake cUrNako gur3ameM milA kara sevana karanese rakta rahita aura rakta sahita paka grahaNI roga naSTa ho jAtA hai / ( likA cUrNa 1 mAzA | gur3a 6 mAze / ) (7833) sarvakuSThAGkuzacUrNam ( ra. ra. sa. / u. a. 20 ) zalI bAkucI bIjaM nirguNDImUlatulyakam / madhvAjyAbhyAM lihetkarSamidaM syAtsarvakuSThanut || mUsalI, bAbacI aura saMbhAlakI jar3a samAna bhAga le kara cUrNa banAveM / 16 ise 1 / tolekI mAtrAnusAra zahada aura ghI meM milA kara sevana karane se samasta prakArake kucha naSTa hote haiM / sarvezvaravarNam pra. saM. 1725 'citrakAdicUrNam " Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (7834) sarSapAdicUrNam ( vR. yo. ta. / ta. 120 ; yo. ra. / kuSThA. ; bR. ni. ra. / tvagdoSA. ) [ sakArAdi sarSapakara rajanIdArunizAdArumaJjiSThAH / triphalATI paTIrazvetAmU miyakukAzcApi // trikaTutrigandhake saralAkSAzcaiSAM kRtaM rajaH zlakSNam / udbalanena raktapittaja vAtotthitaM vA'pi // nistodabhedapiTikaM kuThaM sphuTanaM vinAzayati // sarasoM, karaJja, haldI, dArUhaldI, devadAru, majITha, harra, baher3A, AmalA, kacUra, khairasAra, zveta sArivA, mUrvA, phUlapriyaMgu, soMTha, mirca, pIpala, dAlacInI, ilAyacI, tejapAta, nAgakesara aura lAkha samAna bhAga le kara atyanta sUkSma cUrNa banAveM / ise sphuTita kuSThake vraNoMpara chir3akane se toda bhedAdi pIr3AeM zAnta hotI haiM / (7835) sAmudrAcaM cUrNam (1) ( ga. ni. / cUrNA. 3 ; yo. ra. / udarA. ; ca. da. / udarA. 36 ; dhR. yo. ta. / ta. 105 ; bhai. ra. va. se. ; vR. mA. ; ra. ra. / udarA. ; yo. ci. ma. / a. 2 ) ; sAmudrasauvarcala saindhavAni For Private And Personal Use Only kSAro yavAnImajamodabhAgaH / sapippalI citrakazRGgaveraM hi viDaGgaM ca samAni kuryAt // etAni cUrNAni ghRtaplutAni bhuJjIta pUrva kavalaM prazastam /
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir cUrNaprakaraNam ] paJcamo bhAgaH 203 - - - bAtodaraM gulmamajIrNabhuktaM mAGgalyapuSpI ca samAnyamUni vAtaprakopaM grahaNIM ca duSTAm / / sarvaiH samAnAJca vacA vicUrNya // azIsi duSTAni ca pANDurogaM brAhmIrasenAkhilameva bhAvyaM bhagandaraM cApi nihanti sdyH|| vAratrayaM zuSkamidaM hi cUrNam / sAmudra lavaNa, saJcala ( kAlA namaka ), seMdhA akSapramANaM madhunA ghRtena namaka, javAkhAra, ajavAyana, ajamoda, pIpala, lihyAnnaraH saptadinAni cUrNam // cItAmUla, seTha, hIMga aura bAyabiDaMga samAna bhAga sArasvatamidaM cUrNa brahmaNA nirmitaM purA / le kara cUrNa bnaaveN| hitAya sarvalokAnAM durmedhAnAm vicetasAm / ise ghutameM milAkara bhojanake samaya prathama etasyAbhyAsataH puMsAM buddhirmedhA dhRtiH smRtiH| prAsameM khAnese vAtodara, gulma, ajIrNa, vAta pra- sampattiH kavitAzaktiH pravarddhacottarottaram // kopa, grahaNIvikAra, arza, pANDu aura bhagandarakA kaTha, asagandha, seMdhA namaka, ajamoda, sapheda nAza hotA hai| aura kAlA jIrA, soMTha mirca, pIpala, pAThA aura ( mAtrA-2 maashe|) zaMkhapuSpI 1-1 bhAga tathA baca sabake barAbara le sAmudrAya cUrNa (2) kara cUrNa banAveM aura brAhmIke rasakI 3 bhAvanA de rasa prakaraNameM dekhiye| (7836) sAmudrAdyayogaH kara sukhA leN| (ga. ni. / rAjayakSmA. 9) mAtrA-11 tolA / (vyavahArika mAtrA 3 maashe|) sAmudrakaM ca saya bhAnudugvena bhAvitam / ise ghI aura zahadameM milA kara sevana pAyayedgavyadugdhena male malavizuddhaye // - karanese buddhi, medhA, dhRti, smRti aura kavitA sAmudra lavaNako Akake dUdhakI bhAvanA de / zaktikI vRddhi hotI hai| kara rakkheM / ___ ise rAjayakSmAmeM mala zuddhike liye godugdhake (7838) sitAJjanAdicUrNam sAtha khilAnA cAhiye / (vR. mA. / atisArA.) (7837) sArasvatacUrNam (vRhata) sitAanakaNAlAjamadhurpha nIlamutpalam / ( bhA. pra. / ma. kha. 2 unmAdA. ; va. se.| pittajvarAtisAranaM malIdaM madhunA saha // unmAdA. ; ga. ni. cUrNA, 3 ; vR. yo. sapheda suramA, pIpala, dhAnakI khola, mulaiThI ta. / te. 88 ; yo. ci m.| a.2) aura nIlotpala samAna bhAga le kara carNa bnaaveN| kuSThAzvagandhe lavaNAjamode - ise zahadake sAtha sevana karanese pittathara dve jIrake trINi kaTUni paatthaa| aura atisArakA nAza hotA hai / 1 kucha granthoM meM citrakake sthAnapara harItakI hai|| (mAtrA-3 maashe|) For Private And Personal Use Only
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [sakArAdi (7839) sitAsitAdicUrNam / ise zahada aura ghImeM milA kara sevana kara(vai. ma. ra. / paTala 5) nese zvAsa, khAMsI, kSaya, hAtha pairoM aura zarIrakI / dAha, agnimAMdha, . jihAkI suptatA, pArzva zUla, sitAsitAvizvabhavau cUNau~ pathyArajaH samau / aruci, jvara aura urdhvagata rakta pittakA zIghra hI guDAvalI Dhau gudajAn hataH zleSmamarudbhavAn // nAza hotA hai| bAbacI, seThi aura harai samAna bhAga le kara (mAtrA-2 mAze / ) cUrNa banAveM / (7841) sindhvAdicUrNam - ise gur3ameM milA kara sevana karanese vAtakaphaja | (yo. ra. / plIhA. ; vR. ni. ra. / udarA.) marzakA nAza hotA hai| sindhumagadhAgnicUrNa zigruzAlijAjikAsamaM (mAtrA-2 maashe|) nipItam / prabalamapi yogarAjaH plIhAnaM nAzayatyAzu / / (7840) sitopalAdicUrNam seMdhA namaka, pIpala, cItAmUla, sahajanekI (sitopalAdilehaH) chAla, kAlA jIrA aura sapheda jIrA samAna bhAga (zA. saM. / khaM 2 a. 6 ; ga. ni. / cUrNA, 3 le kara cUrNa banAveM / yo. ra. / jvarA., kSayA. ; bhai. ra. ; vR. maa.| yaha cUrNa prabala plIhA vRddhiko bhI zIghra hI rAjayakSmA. ; vR. ni. ra. / viSama jvarA. ; yo. naSTa kara detA hai| ta. / ta. 20 , 27 ; vR. yo. ta. / ta. (mAtrA-2-3 maashe| anupAna-uSNa jala) 59, 67 ; ca. saM. ci. a. 8) ___ (7842) siMhacUrNam (1) sitopalA SoDaza syAdaSTau syaadvNshrocnaa| (ga. ni. / cUrNA, 3) mauvacalaM saindhavaM ca sAmudraM maricaM tthaa| pippalI syAccatuSkarSA syAdelA ca dvikArSikI dADimasArakaM cAmlavetasaM samabhAgakam / / ekaH karSastvacaH kAryazcUrNayetsarvamekataH / nAgaraM triguNaM caiva jIrakaM ca caturguNam / sitopalAdikaM cUNe madhusapiyutaM liheta // | siMhaNaM cUrNametacca mandAgnivinivAraNam // zvAsakAsakSayaharaM hastapAdAGgadAhajit / / saJcala ( kAlA namaka ), seMdhA namaka, sAmudra mandAniM suptajihatvaM pArzvazUlamarocakam // | lavaNa, kAlI mirca, anArakA sata aura amlabeta jvaramUrdhvagataM raktaM pittamAzu vyapohati // 1-1 bhAga, seTha 3 bhAga aura jIrA 4 bhAga le mizrI 16 bhAga, baMsalocana 8 bhAga, pIpala | kara cUrNa banAveM / 4 bhAga, ilAyacI 2 bhAga aura dAlacInI 1 yaha cUrNa agnimAMdyako naSTa karatA hai / bhAga le kara yathA vidhi cUrNa banAveM / (mAtrA-2 mAze / anupAna uSNa jl|) For Private And Personal Use Only
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir cUrNapakaraNam ] paJcamo bhAgaH 205 (7843) siMhacUrNam (2) zrI siMhana rAjA-kRta. yaha cUrNa gulma, ( ga. ni. | cUrNA. 3) aphAro, vicUMcikA, arza, zvAsa aura vAyuko adhai hiDapalaM palaM muzmilaM sauvarcala va pale naSTa karatA hai| pratyekaM maricAmladIpyalavaNAmbhorAzijAtA- (mAtrA-2 maashe|) anupAna-takra / na kSipet / zuNThayAzca tripalaM catuSpalamapi syAhADimaM (7845) siMharAjacUrNam jIrakam / (hA. saM. / sthA. 3 a. 6 ; vR. ni. ra. / zrImatsiMhaNabhUmipAlakathitaM sevyaM sadedaM budhaiH / / grahaNya.) hIMga 2 // tole, saMcala ( kAlA namaka ) 5 ekaH pradeyo rucakasya bhAgo tole, tathA mirca, amlaveta, ajavAyana aura samudra hya|jamodasya ca saindhavasya / lavaNa 10-10 tole evaM seTha 15 tole, anA zuNThayAstrayo dvau maricasya bhAgau radAnA 20 tole aura jIrA 20 tole le kara cUrNaM caturtha sitajorakasya // carNa banAveM / takreNa pAnAtkaphavAtarogAM___ zrImAn siMhaNarAja-kathita yaha cUrNa agni stadbhojanAnte khalu diipnaay| mAMthako naSTa karatA hai| zrIsiMharAjJA kathitaM tu cUrNa ( mAtrA-2 mAze / anupAna-garma pAnI ) ___ plIhodarAjIrNavisUcikAyAm // (7844) siMhanapurIcUrNam saMcala (kAlA namaka) 1 bhAga, ajamoda (vR. ni. ra. / grahaNya.) AdhA bhAga, seMdhA namaka AdhA bhAga, seTha 3 bhAga, ekAMzo rucakAdubhau maricataH kAlI mirca 2 bhAga tathA sapheda jIrA 4 bhAga le zuNThayAstrayo jiirtshctvaarolyutH| kara cUrNa banAveM / samudralavaNo bhAgastathA saindhavaH ise bhojanake antameM takrake sAtha pInA cUrNa siMhanabhUbhujA hi kathitaM // cAhiye / takreNa saMsevitaM gulmAnAhavicikAgudarujaH shvaasaanilaannaashyet| zrI siMharAja-kathita yaha cUrNa agnidIpaka, tathA plIhA, udara, ajIrNa aura visUcikA kAlA namaka (saMcala) 1 bhAga, mirca 2 bhAga nAzaka hai| seTha 3 bhAga, jIrA 4 // bhAga tathA samudra lavaNa aura seMdhA namaka 1-1 bhAga le kara cUrNa bnaaveN| (mAtrA-2-3 mAze / ) . For Private And Personal Use Only
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 206 bhArata-bhaiSajyaM-ratnAkaraH [ sakArAdi (7816) sudarzanacUrNam (1) | pIpalAbhUla, mUrvA, giloya, dhamAsA, kuTakI, pitta pApar3A, nAgaramothA, trAyamAnA, sugandhavAlA, nImakI (zA. saM. / khaM. 2 a. 6 ; yo. ta. / ta. chAla, pokharamUla, muTaiThI, kur3ekI chAla, ajavAyana, 20 ; yo.ci. ma. / cUrNA. 2; vR. ni. r.| indrajau, bharaMgI, sahajaneke bIja, soraThI miTTI, baca, ____ jvarA. ; yo. r..| carA.) dAlacInI, panAka, khasa, candana, atIsa, kharaiTIkI triphalArajanIyugmaM kaNTakAriyugaM sttii| jar3a, zAlaparNI, pRSTapaNI, bAyabiDaMga, tagara, cItAtrikaTu granthikaM mUrvA guDUcI dhnvyaaskH|| mUla, devadAru, cava, paTolapatra, jIvaka. RSabhaka, kaTukA parpaTI mustaM trAyamANA ca vAlakam / lauMga, vaMzalocana, kamala, kAkolI, tejapAta; nimbaH puSkaramUlaM ca madhuyaSTI ca vatsakam // camelIke patte aura tAlIsa patra 1-1 bhAga tathA yavAnIndrayavo bhArgI zigruvIja suraassttrjaa| cirAyatA sabase AdhA le kara cUrNa banAveM / vacAtvapajhakozIracandanAtiviSAbalAH // yaha cUrNa nissandeha samasta jvaroko naSTa zAliparNI pRSThiparNI viDaGgaM tagaraM tathA / karatA hai| isake sevanase ekadoSaja, dvandvaja, citrako devakASThaM ca cavyaM patraM paTolajam / / tridoSaja, Agantuja aura viSama jvara evaM sannijIvakarSabhako caiva lavaGga vaMzalocanA / pAta jvara, mAnasa jvara, ekAhika Adi zIta jvara puNDarIkaM ca kAkolI patrakaM jAtipatrakam // / (meleriyA), moha, tandrA, bhrama, tRSA, zvAsa, kAsa, bAlIsapatraM ca tathA samabhAgAni cUrNa yet / pANDu, kAmalA, hRdroga, trikazUla, kaTizUla, pA. sarvacUrNasya cAdhAzaM kairAtaM prakSipetsudhIH // / zUla aura jAnu zUlAdi roga naSTa hote haiN| etatsudarzanaM nAma cUrNa doSatrayApaham / / anupAna-zItala jala / jvarAMzca nikhilAna hanyAnnAtra kAryA vicaarnnaa|| (mAtrA-3-4 mAze / ) pRthakadvandvAgantujAMzca pAtusthAn viSamajvarAn / sannipAtodbhavAMzcApi mAnasAnapi nAzayet // jisa prakAra sudarzana cakra daityoMko naSTa kara / jvaroMkA zItajvaraikAhikAdIn mohaM tandrAM bhramaM pAm / zvAsaM kAsaM pANDutAM ca hRdrogaM hanti kAmalAma // vidhvaMsa karatA hai / trikapRSThakaTIjAnupArzvazUlanivAraNam / (7847) sudarzanacUrNam (2) zItAmghunA pibeddhImAn sarvajvaranivRttaye // ( bhai. ra. / jvarA. ; ra. ra. / jvarA.) sadarzanaM yathA cakraM dAnavAnAM vinAzanam / kAlIyakantu rajanI devadAru vacA dhanam / tajjvarANAM sarveSAmidaM cUrNa vinAzanam // abhayA dhanvayAsazca zRGgI zudrA mahauSadham // ____ hara, baher3A, AmalA, haldI, dAruhaldI, trAyantI parpaTeM nimbaM granthikaM vAlakaM zaTI / kaTelI, bar3I kaTelI, kacUra, seAMTha, mirca, pIpala, / pauSkaraM mAgadhI mUrvA kuTajaM madhuyaSTikA // prakAra For Private And Personal Use Only
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org cUrNaprakaraNam ] zizUdbhavaM sendrayavaM varI dArvI kucandanam / pasaralozIraM tvacaM saurASTrakA sthirA // mAnyativiSA bilvaM maricaM gandhapatrakam / dhAtrI guDUcI kaTukaM sacitrakapaTolakam // kalasI caiva sarvANi samabhAgAni kArayet / sarvadravyasya cArddhantu kairAtaM samprakalpayet // etat sudarzanaM nAma jvarAn hanti na saMzayaH / pRthagdoSAMzca vividhAn samastAna viSamajvarAn // prAkRtaM vaikRSaJcApi saumyaM tIkSNamathApi vA / antargataM bahiHsthaJca nirAmaM sAmameva ca // jvaramaSTavidhaM hanti sAdhyAsAdhyamathApi vA / nAnAdoSodbhavazcaiva vAridoSabhavantathA // viruddha bheSajabhavaM jvaramA vyapohati / plIhAnaM yakRtaM gulmaM hantyavazyaM na saMzayaH // yathA sudarzanaM cakraM dAnavAnAM niSUdanam / tathA jvarANAM sarveSAmidameva nigadyate || paJcamo bhAgaH dArUhaldI, haldI, devadAru, baca, nAgaramothA, harra, dhamAsA, kAkar3AsiMgI, kaTelI, soMTha, trAyamANA, pittapApar3A, : nImakI chAla, pIpalAmUla, sugandhavAlA, kacUra, pokharamUla, pIpala, mUrvA, kur3ekI chAla, mulaiThI, sahaMjanekI chAla, indrajau zatAvara, dArUhaldI, pataGga, padmAka, cIrakA kASTha, khasa, dAlacInI, soraThI moTI, zAlaparNI, ajavAyana, atIsa, belakI chAla, kAlI mirca, tejapAta, AmalA, giloya, kuTakI, cItAmUla, paTola aura pRzniparNI 1 - 1 bhAga tathA cirAyatA sabase AdhA le kara cUrNa banAveM / yaha cUrNa pRthak pRthak tathA samasta doSoMse utpanna jvara, viSama jvara, prAkRt jvara, baikRt jvara, Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 207 mRdu jvara, tIvra jvara, antargata jvara, bahiHstha jvara, nirAma aura sAma jvara, nAnA dezoMke jalavAyuke vikArase utpanna jvara, viruddhabheSaja janita jvara, plIhA, yakRt aura gulmako naSTa karatA hai / ( mAtrA - 3 mAze / ) (7848) sudarzanacUrNam (3) ( yo. ra. ; vR. ni. ra. / jvarA. ) tAlIsa triphalA tRTI trikaTukaM svaktrAyamANAi sUrvAgranthi nizAyutaM zaThivalA rukaNTakArI yugam / sustA pani puSkara jaTAbhArgIyavAnI himaM cavyaM citrakapuNDarIkatagaraM sevyaM viDaGgaM vacA // yAso vatsakakuNDalIndrayavakaM devadrumaM vALakaM atri fari paTolakaTukApadmAdapatraM viSA / kAkolImadhukuGkumaM ca satavakSIrIlavaGgaM pRthak parNozailajazAliparNisahitaM zAmantakIpuSpakam // sarva samaM cUrNa tadardhabhAga kairAtakaM zreSThatamaM hi cUrNam / sudarzanaM nAma maruvalAsAmayodbhavAnhanti pRthakkRtAnjvarAn // saMsargajAn sakalajAnviSamAbhihanyA dAtUdbhavAnviSakRtAnabhighAtajAMzca / sAmAnsamAnasakRtAnA tAnatidAhayuktA-. chItastRtIyaka caturthaviparyayAMzca // aikAhikAnyAhikasannipAtA nAnAvidhAnpAkSikamAsajAtAn / dAhamoha bhramadainyatandrAsazvAsakAsArucipANDurogAn // For Private And Personal Use Only
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 208 - - bhArata-bhaiSajya ratnAkaraH [ sakArAdi halImakaM kAmalapArzvazRlaM jvara, zItajvara, tRtIyaka, cAturthika tathA inake pRSThodbhavaM jAnubhavaM tathaiva / viparyaya jvara, ekAhika aura dvayAhika jvara, trikAhaM vAtavikArajAtaM sannipAtaja jvara, pAkSika aura mAsika jvara, tRSA, vinAzayatyeva zirograhaM ca // dAha, moha, bhrama, dainya, tandrA, zvAsa, kAsa, aruci, nAnApadezodbhavavAridoSAn pANDu, halImaka, kAmalA, pArzvazUla, pRSThazUla, dRSI viSAdimabhavAnvikArAn / | jAnuzUla, trikagraha, vAtavyAdhi, zirograha, nAnA strINAM rajodoSasamudbhavAMzca dezoMke jaladoSase utpanna jvara, dUSI viSajanita vinAzayeduSNajalena pItam // jvara evaM rajodoSase utpanna jvarAdi roga isake zItAmbunA pittabhavAnvikArA- sevanase zIghra hI naSTa ho jAte haiM / bhAnAmunIndrairgaditaM jagaddhitam / __ anupAna-uSNa jala / mudarzanaM dAnavanAzanaM yathA ise pittaja rogoMmeM zItala jalake sAtha mudarzanaM rogavinAzanaM tthaa| denA caahiye| tAlIsa patra, harra, baher3A, AmalA, choTI ilAyacI, soMTha, mirca, pIpala, dAlAcInI, trAya ( mAtrA-2-3 maashe|) mANA, nisota, mUrvA, pIpalAmUla, haldA, dAruhaldI, sudarzanacUrNam (4) (laghu, kacUra, kharaiTI, kUTha, choTo aura bar3I kaTelI, nAgara- (yo. ra. ; vR. ni. ra. / jvarA.) mothA, pittapApar3A, nImakI chAla, pokharamUla, bharagI, pra. saM. 6217 " laghu sudarzanacUrNam " ajavAyana, candana, cava, cItAmUla, kamala, tagara, dekhiye / khasa, vAyabiDaMga, baca, dhamAsA, kur3e kI chAla, giloya, indrajau, devadAru, sugandhabAlA, saMhajaneke (7849) surasAdiyogaH (1) bIja, paTola, kuTakI, pabhAkha, tejapAt, atIsa, ( va. se. | carA.) kAkolI, mulahaThI, kesara, vaMsalocana, lauMga, pRSThaparNI, chAracharIlA, zAlaparNI, zAmantakI puSpa ) murasArjakaniryAsaH samadhuvyoSasaindhavaH / / 1-1 bhAga tathA cirAyatA sabase AdhA le kara mahAzleSmAnilodrekasajhAnAzavimokSaNaH // cUrNa bnaaveN| ___ tulasI aura banatulasIke rasameM zahada aura yaha cUrNa vAyu aura kaphake rogoMko naSTa | trikuTe (sAMTha, mirca, pIpala), tathA seMdhA namakakA karatA hai| ekadoSaja; dvidoSaja aura sannipAtaja- cUrNa milAkara sevana karAnese sannipAta jvarakI jvara, viSama jvara, dhAtugata jvara, viSajanita jvara | behozI tathA atyanta kaphavRddhi aura vAyuke prakoabhighAtaja jvara, sAma jvara, mAnasaJcara, dAha- pakA nAza hotA hai / For Private And Personal Use Only
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 209 cUrNabhakaraNam ] . pazcamo bhAgaH (7850) surasAdiyogaH (2) | bhArgItAmalakI jIvA vRkSAmlazceti cUrNitam / (vai. ma. ra. / paTa. 11) hikkAvAsavibandhAHkAsahatpArzvazUlanuda // tuSAmbhasA tAlaziphAM sazuNThI ___ tulasIkI jar3a, corapuSpI, kAkar3AsiMgI, nAbhI kavoSNAM pradihet kRmighrAm / | choTI ilAyacI, pokharamUla, kacUra, pIpala, dAlaprAtaH pibedvA surasasya mUlaM cInI, biDa lavaNa, javAkhAra, soMTha, hIMga, amarasanAgaraM koSNajalena vApi // beta, bharaMgI, bhuI AmalA, jIvaka aura tintaDIka tAlakI jar3a aura seThako kAMjImeM pIsa kara samAna bhAga le kara carNa bnaaveN| mandoSaNa karake nAbhipara lepa karanese kRmi naSTa hote | ___ isake sevanase hicakI, zvAsa, vibandha, arza, haiM / athavA tulasIkI jar3a aura seThako mandoSNa kAsa aura pArzva-zUlakA nAza hotA hai| jalameM pIsa kara prAtaHkAla pInese bhI kRmi naSTa (maatraa-1||-2 mAze / anupAna shhd|) ho jAte haiN| (7853) suvargalAdicUrNam (7851) surasAdiyogaH (3) (vR. ni. ra. / atisArA.) ( hA. saM. / sthA. 3 a. 5) suvarcalaM vacA hiGgu haimajyoti viSA samam / surasA suradAru mAgadhI vAtAtIsArahRtpoktaM sakaTutrayamambhasA / / biddkmpillviddaadntinii| saMcala ( kAlA namaka ), baca, hIMga, cirAtritA triphalA rasonakaM yatA, cItAmUla, atIsa, seAMTha, mirca aura popala kRmihadvai salilena sevitam // | samAna bhAga le kara carNa banAveM / tulasIkI jar3a, devadAru, pIpala, biDa lavaNa, ise jalake sAtha sevana karanese vAtAtisAra kamIlA, bAyabiDaMga, dantImUla, nisota, harI, baher3A, AmalA aura lhasana samAna bhAga le kara (mAtrA-15-2 mAzA / ) cUrNa banAveM / (7854) suvarcalAdiyogaH (1) ise pAnIke sAtha sevana karanese kRmi roga | (ga. ni. / zUlA. 23 ; vR. ni. ra. / zUlA.) naSTa hotA hai| suvarcalAjIrakamamlavetasaM (maatraa-1|| maashaa|) samaM trayaM dvayaMzamarIcacUrNakam / (7852) surasAcaM cUrNam supakvapUrasya rasena bhAvitaM (ga. ni.| cUrNA. 3) __ jalena pItaM khalu vAtazUlahRt // surasA corakaM zRGgI sUkSmailA puSkaraM stthii|| kAlA namaka (saMcala), jIrA aura amlabeta pippalItvabiDakSArazuNThI hijbamlavetasam // 1-1 bhAga tathA kAlI mircakA cUrNa 2 bhAga le 27 For Private And Personal Use Only
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 210 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [ sakArAdi kara cUrNa banAveM aura use pakke jambIrI nIbUke (7857) suvarNasamakaM cUrNam rasameM kharala karake sukhA leN| (ga. ni. / cUrNA. 3) ise jalake sAtha pInese vAtaja zUla naSTa paJcakolaM samaricaM dvau kSArau triphalA vacA / hotA hai| | yavAnI kucikA hiGga tintiDIkAmlavetasau // ( mAtrA--1||-2 mAze / ) dhAnyAjagandhA trAyantIdADimaM sayavAgrajam / (7855) suvarcalAdiyogaH (2) kaTukA kauTajaM bIjaM saindhavaM ca samAn pRthak / / (ga. ni. / zUlA. 23 ; vR. ni. ra. / zUlA.) trivRtA saptalA dantI kampillo niilikaa'bhyaa| svarNakSIrI ca dviguNA sarvamekA cUrNayet // suvarcalAbhayA hiGgarajamodA ca saindhavam / / uSTamUtre tathA gavye saptAhaM paribhAvayet / svarjIyavodbhavaH kSAraH payo bhuktaM ca zUlahRt // dviguNAM zarkarAM cAtra dApayettatpibetyaham / / ___ saMcala (kAlA namaka), harra, hoga, ajamoda, seMdhA namaka, sajjIkhAra aura javAkhAra samAna bhAga gomUtratriphalAkSArarasairmadheH mukhAmbunA / suvarNasamakaM cUrNa sarvarogArtibheSajam / / le kara cUrNa banAveM / __ise pAnIke sAtha sevana karanese zUla naSTa | udaraplIhazamanaM gulmahRdroganAzanam / * vAtASThIlAmathAnAhaM zvayadhuM sarvagAtrajam / / hotA hai| / halImakAmalApANDupamehajvaranAzanam / / (maatraa-1-1|| maashaa|) pIpala, popalAmUla, cava, cItAmUla, seTa, (7856) suvacikAya cUrNam kAlI mirca, javAkhAra, sajIkhAra, hara, baher3A, ( ga. ni. / kRmya. 6 ; yo. ra. / kRmya.) AmalA, baca, ajavAyana, methI, hIMga, tintaDIka, suvarcikA rAmaThapatrikAhA amlabeta, dhaniyA, ajamoda, trAyamAnA, anAradAnA, viddnggvaahiikknnaagnivishvaaH| javAkhAra, kuTakI, indrajau aura seMdhA namaka 1--1 yakAnikA grandhikamadramustA- | bhAga tathA nisota, saptalA, dantImUla, kamIlA, stakeNacUrNa kRmikoTihAri // nIlikA, hara aura svarNakSIrI ( satyAnAzo ) kI saMcala (kAlA namaka), hIMga, jAvatrI, bAya- jar3a 2-2 bhAga le kara cUrNa banAveM / tadanantara biDaMga, kesara, pIpala, cItA, seTha, ajavAyana, use sAta sAta dina UMTanI aura gAyake mUtrakI pIpalAmUla aura nAgaramothA samAna bhAga le kara bhAvanA de kara sukhA leN| isake pazcAt usameM cUrNa bnaaveN| usase do gunI khAMDa milAkara surakSita rakkheM / ___ ise takrake sAtha sevana karanese kRmi roga naSTa ise gomUtra, triphalAke kAtha, kSArajala, mAMsahotA hai| rasa, madya athavA uSNa jalake sAtha sevana karanese (maatraa-1-1|| mAzA / ) udara roga, plIhA, gulma, hRdroga, vAtApIlA, aphArA, For Private And Personal Use Only
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org cUrNaprakaraNam ] sarva zarIragata zotha, halImaka, kAmalA, pANDu, prameha aura jvarakA nAza hotA hai / ( mAtrA - 2 mAze / ) (7858) sUkSmailAdi cUrNam (1) ( vR. ni. ra. | hRdrogA. ) sUkSmailA mAgadhImUlaM pralIDhaM sarpiSA saha / nAzayedAzu hRdrogaM kapharja saparigraham // choTI ilAyacI aura pIpalAmUla samAna bhAga lekara cUrNa banAveM / ise ghI ke sAtha sevana karane se kaphaja hRdroga zIghra hI naSTa ho jAtA hai / ( mAtrA -3 mAze / ) paJcamo bhAgaH sUkSmailAdicUrNam (2) (bR. mA. | arocakA. ; ga. ni. / cUrNA. 3; va. se. / arocakA. ) pra. saM. 559 " elAdi cUrNam " dekhiye / pAThAntara ke anusAra munakkAkA abhAva tathA asagandhake sthAnameM banatulasI aura kauMca ke sthAna meM kaitha honA cAhiye / (7859) sUraNAdikSAraH ( hA. saM. / sthA. 3 a. 4 ) kRtvA tu garbhavivaraM pRthusUraNasya sasnukpayolazunahiGgukaTutrikAziH / sindhudbhavAdilavaNaiH paripUrya dagdhaM khAdan dahatyupacitAnapi sarvagulmAn // sUraNa (jimIkanda) kI moTIsI eka gAMTha le kara usameM TAMkI lagAkara andara cheda kareM aura bhItarase thor3AsA gUdA nikAla kara usa khAlI Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sthAna meM 1-2 bhAga sehuMDa (thUhara ) kA dUdha, lhasana, hoMga, soMTha, mirca, pIpala, cItAmUla, seMdhA namaka, kAlA namaka (saMcala), viDa lavaNa, sAmudra lavaNa aura udbhida lavaNakA cUrNa bharake usake mukhako uparokta kaTI huI TAMkIse banda kara deM tathA ( use hAMDI meM banda karake ) phUMka leM aura svAMgazItala hone para nikAla kara pIsa I ise sevana karane se pravRddha gulma naSTa hotA hai| ( mAtrA - 6 mAze / anupAna - uSNa jala / ) (7860) sUraNAdicUrNam ( rA. mA. / arzo. 18 ) arzAsi nAzayati suraNacUrNamizraM takaM nRNAM kuTajavalkayutaM nipItam // sUraNa (jimIkanda) aura kur3ekI chAla samAna bhAga le kara cUrNa banAveM / ise taka meM milA kara pIne se arzakA nAza hotA hai / ( mAtrA - 6 mAze / (7861) sUraNAdiyoga : (1) ( ra. ra. rasA. / upa. 7 ) sUraNaM tulasImUlaM tAmbUlaiH saha bhakSayet / na muJcati naro vIryai karnaikena pRthakpRthak // sUraNa (jimikanda) yA tulasIkI jar3akA cUrNa pAnameM rakha kara khAne se vIryastambhana hotA hai / mAtrA - 1 tolA / ( vyavahArika mAtrA 3 mAze / ) For Private And Personal Use Only
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 212 bhArata-bhaiSajya ratnAkaraH [sakArAdi (7862) mUraNAdiyogaH (2) hanyAdIsi zUlaM ca gulmaplIhodarakumIn / (vai. ma. ra. / paTala. 5) | bhuktaM bhuktaM pacatyAzu zAntamagniM ca dIpayet / / mAsamekamananAzI sUraNaM bhakSayetsukham / seTha 1 bhAga, kAlI mirca 2 bhAga, javAkhAra nakAnupAnamAzva rzo nirmUlanotsukaH / / 4 bhAga, cItAmUla 8 bhAga aura sUraNa (jimIkanda) 1 mAsa taka anna banda karake kevala takrake 16 bhAga le kara cUrNa banAveM / ise javAkhArake sAtha sUraNa (jimikanda ) khAnese arza nirmUla ho pAnI, nIbUke rasa aura adrakake rasako 1-1 jAtA hai| bhAvanA de kara sukhA leN| (7863) mUraNAdiyogaH (3) __isake sevanase arza, zUla, gulma, plIhA aura ( hA. saM. / sthA. 3 a. 11 ; ga. ni. kRmi rogakA nAza hotA evaM agni dIpta ho kara aoM. 4 ; vR. mA. / arzo.) bAra bAra bhUkha lagatI hai| sUraNakandakamarkadalaistu (mAtrA-3-4 mAze / ) veSTitameva hi krdmliptm| bhraSTamato'nalavarNasamAnaM (7865) saindhavAdicUrNam (1) taM ca sasaindhavatailabimizram // (vai. ma. ra. / paTala 8) bhakSati cArzavinAzanaheto | saindhavaM snuhimadhyasthaM dagdhamAravahinA / tivikArahito'pi nr| salilena kavoSNena pibecchlanipIDitaH // sUraNakanda ( jimIkanda ) ko Akake pattoMmeM | seMdhA namakake cUrNako snuhI (seMDa) ke DaMDeke peTa kara Uparase miTTIkA (1 aMgula moTA) bhItara bhara kara usa para kapara miTTI karake aMgAroMkI lepa karake kaNDoMkI agnimeM pakAveM / jaba UparavAlI agnimeM jalAveM aura ThaMDA ho jAne para use (thUharameTTI Agake samAna lAla ho jAya to ThaMDA karake seMDa sameta) pIsa leN| sUraNako nikAla kara pIsa leN| ise mandoSNa jalase pInese zUla naSTa hotA hai| isameM ( svAda yogya ) seMdhA namaka milAkara (maatraa-1-1|| mASA / ) tila ke tela ke sAtha sevana karanese arza aura vAta / (7866) saindhavAdicUrNam (2) vikAroMkA nAza hotA hai| (mAtrA-6 mAzese 1 tolo taka / ) (vR. mA. | bAlarogA.) (7864) sUraNAya cUrNam ghRtena sindhuvizvalAhiGgabhArijo lihan / ( ga. ni. / pari. cUrgA. 3) AnAI vAtika zUlaM jayettoyena vA zizuH // dUraNaM dahanaM kSAro marica nAgaraM kramAta / / seMdhA namaka, sAMTha, ilAyacI, hIMga aura adhikamidaM cUrNa kSArAmlAkabhAvitam // bharaMgI samAna bhAga le kara cUrNa banAveM / For Private And Personal Use Only
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir cUrNaprakaraNam ] paJcamo bhAgaH ise dhRtameM milA kara bAlakako caTAnese ! seMdhA namaka, hIMga, saMcala ( kAlA namaka ), aphArA aura vAtaja zUla zIghrahI naSTa ho ajavAyana, harra aura javAkhAra samAna bhAga le kara | cUrNa bnaaveN| ( mAtrA-4 rattIse 1 mAzA taka / ) ise mandoSNa jalake sAtha sevana karanese vAtaja zUla turanta naSTa ho jAtA hai| (7867) saindhavAdicUrNam (3) .. (mAtrA-2-3 mAze / ) (ca. saM. / ci. a. 16 ; vA. bha. / ci. a. 3) (7869) saindhavAdicUrNam (5) palikaM saindhavaM zuNThI dve ca sauvarcalAtpale / ( rA. mA. / arzI. 18) kuDavAMzAni kSAmlaM dADimaM patrasarjakAt / / yaH saindhavaM mAgadhikAM zivAM ca ekaikaM maricAjAjyordhAnyakAve cturthike| saJcUrNya vahni ca samAnabhAgam / zarkarAyAH palAnyatra daza dve ca pradApayet // mAtaH pibatyuSNajalena tasya kRtvA cUrNamato mAtrAmanapAne prayojayet / ___ kSutkroDamAMsairapi naiti zAntim // rocanaM dIpanaM balyaM pAzrvArtizvAsakAsanut // seMdhA namaka, pIpala, AmalA aura cIka seMdhA namaka 5 tole, soMTha 5 tole, saMcala | samAna bhAga le kara cUrNa banAveM / ( kAlA namaka ) 10 tole, tintar3Ika 20 tole ise prAtaHkAla uSNa jalake sAtha sevana kara tathA anAradAnA, aura asanAvRkSake patte 5-5 tole, nese jaTharAgni atyanta tIkSNa ho jAtI hai| mirca, jIrA aura dhaniyA 10-10 tole evaM (mAtrA-3 mAze / ) khAMDa 60 tole le kara cUrNa bnaaveN| saindhavAdicUrNam (6) ___ yaha cUrNa rocaka, dIpaka, balya, evaM pasalIkI (yo. ra. / ajIrNA, ; vR. mA. / aNa pIDA, zvAsa aura kAsa nAzaka hai| ra. ra. / agnimAMdyA. ; ga. ni. / ajIrNA. 5%, ise annAdike sAtha khilA sakate haiM / pra. saM. 6216 " laghu vaizvAnaracUrNam " dekhiye| ( mAtrA--6 mAze) (7870) saindhavAdipratisAraNam (ga. ni. / azo. 1) (7868) saindhavAdicUrNam (4) pratisAraNena saindhavanizAyugAGgAradhUmakAsIsai. (hA. saM. / sthA. 3 a. 7) zravaNagalanAbhinAsAmehanagudajAni zAtayati / sindhUttha hiGgurucakaM yavAnI seMdhA namaka, haldI, dAruhaldI, gharakA / / pathyA yavakSArasamaM vicuurnnm| aura kasIsa samAna bhAga le kara cUrNa banAveM / deyaM sukhoSNena nihantizUlaM - ise masse para malanese kAna, gale, bAra vAtAtmakaM vApyacireNa zulam // nAsA, liMga aura gudAke masse naSTa ho jAte hai| For Private And Personal Use Only
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaipajya-ratnAkaraH [sakArAdi (7871) saindhavAdiyogaH (1) (7874) saindhavAcaM cUrNam (1) (vai. ma. ra. / paTala 8 ) ___ (ga. ni. / cUrNA. 3) saindhavapAdena yutaM nAgaracUrNa sahaudanaM ghRtaM caapi| sindhusauvarcalavyoSapathyAjIrakacitrakaiH / bhujAnaH paJcadinaM praharati gulma kSaNe naiva // viDaGgayAvazUkADhapAkyapranthikaromakaiH // 4 bhAga seMdhA namaka aura 1 bhAga sA~ThakA tRvRccavyayutaizcUrNa takreNAmlAmbunA pibet / cUrNa ekatra milA kara rkheN| kalpitaM vahnidIptyartha prAtarutthAya mAnavaH // ise ghRtayukta bhAtameM DAla kara sevana karanese seMdhA namaka, saMcala (kAlA namaka), sAMTha, 5 dinameM gulma naSTa ho jAtA hai / mirca, pIpala, haraM, jorA, cItAmUla, bAyabiDaMga, javAkhAra, pAMzu lavaNa, pIpalAmUla, romaka lavaNa, ( maatraa-1||-2 mA / ) nisota aura cava samAna bhAga le kara cUrNa banAveM / (7872) saindhavAdiyogaH (2) ise takra yA kAMjIke sAtha sevana karanese ( ga. ni. / charya. 14) | agni dIpta hotI hai| saindhavaM sarpiSA pItaM vAtacchardivinAzanam / (maatraa-1|| mAzA / ) kiMvA yavAnikA cUrNa bhakSitaM tAM vinAzayet // (7875) saindhavAcaM cUrNam (2) seMdhA namakake cUrNako dhIke sAtha pInese yA (bhai. ra. / agnimAM.) ajavAyanakA cUrNa sevana karanese vAtaja di naSTa, saindhavaM citrakaM pathyA lavaGgaM maricaM knnaa| hotI hai| / daGgaNaM nAgaraM cavyaM yamAnI madhurI cacA / (maatraa--1||-2 maashe|) dravyANi dvAdazaitAni samabhAgAni cUrNayet / (7873) saindhavAdiyogaH (3) bhAvayennimbukadrAvaistrisaptAhaM prayatnataH / / ( ga. ni. / viSA. 3 ) tato mApadvayaM cUrNa vAriNoSNena pAyayet / / sasaindhavena takreNa mastunA kAJjikena nA // maricaistulyaM nimbabIjaM tayoHsamam / saindhavAdyamidaM cUrNa sadyo vahni pradIpayet // ghRtamadhvAyuto hanti vipaM sthAvarajaGgamam // seMdhA namaka, cItAmUla, harra, loga, mirca, seMdhA namaka aura kAlI mircakA cUrNa 1-1 pIpala, muhAgekI khIla, seTha, cavya, aMjavAyana. bhAga tathA nImake bIja (nimbaulI) 2 bhAga le kara sauMpha aura vana samAna bhAga le kara cUrNa banArve / cUrNa bnaa| tadanantara use nIbUke rasakI 21 bhAvanA deM aura ise ghRta aura zahada meM milA kara khilAnese sukhAkara rakha leN| sthAvara aura jaGgama viSa naSTa hotA hai| mAtrA-2 maashe| For Private And Personal Use Only
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir cUrNaprakaraNam ] paJcamo mAgaH - anupAna-uSNa jala / seMdhA namaka milA cUrNa kara leM / 1 bhAga yaha cUrNa, 1 bhAga paMvADake huvA takra / mastu yA kaaNjii| bIjoMkA cUrNa aura 1-1 bhAga bAyabiDaMga, cItA isake sevana se zIghahI agni dIpta ho jAtI hai| aura zuddha bhilovA le kara cUrNa banAveM / (7876) saindhavAcaM cUrNam (3) ise gomUtrake sAtha sevana karane aura hita (vA. bha. / ci. a. 14) tathA parimita AhAra karanese zveta kuSTha zIghrahI sindhRtthapathyAkaNadIpyakAnAM naSTa ho jAtA hai| cUrNAni toyaiH pibatAM kvossnnaiH| (7878) somarAjI rasAyanam prayAti nAzaM kaphavAtajanmA ( vR. mA. / rasAyanA. ; ga. ni. / oSadhi nArAcanirbhinna ivAmayaughaH // kalpA . 2) seMdhA namaka, haraM, pIpala aura ajavAyana / tIbreNa kuSThena parItadeho samAna bhAga le kara cUrNa bnaaveN| ___ yaH somarAjI niyamena khAdet / ise mandoSNa jalake sAtha sevana karanese kapha samvatsaraM kRSNatila dvitIyAM vAtaja roga naSTa hote haiN| sasomarAjI vapuSA'tizete // saindhavAdyaM cUrNam (4) ___ bAbacI aura kAle tila samAna bhAga le kara ( ga. ni. / arzoM. 4 ; vA. bha. / ci. a. cUrNa banAveM / 8; va. se. | arzI.) ise 1 varSa taka niyama pUrvaka sevana karanese pra. saM. 6232 " lavaNottamAdi cUrNam " totra kuSTha bhI naSTa ho jAtA hai / dekhiye| (7879) somarAjyAdhubartanam (7877) somarAjI yogaH . ( bhA. pra. / ma. khaM. 2 kuSThA.) ( ga. ni. / oSadhikalpA. 2) somarAjIbhavaM cUrNa zRGgaverasamanvitam / gomUtra saptarAtraM zazikalapalaM vAsitaM mocayitvA udvartanamidaM hanti kuSThamugraM kRtAspadam // kuryAcchAyAvizuSkAM pRthagiti ca mApunATa / bAbacI aura seTi samAna bhAga le kara cUrNa supiSTam / banAveM / aMzastAbhyAM tathAMzaH kRmiripudahanasphoTa ise mardana karanese ugra kuSTha bhI naSTa ho kRdbhayaH sa pUrNo | jAtA hai / gomUtreNopayuktaH pramitahitabhujaH zvitramAzveva | (7880) sauvarcalAdicUrNam (1) hanti // (ga. ni. / tRSNA. 14) / _5 tole bAbacIke bIjoMko sAta dina taka sauvarcala viDaGgAni saindhavaM kaTukatrayam / gomUtrameM bhigoe rakkheM aura phira chAyAmeM sukhAkara vAtacchardiharaM cUrNameteSAM madhunA'zitam / / For Private And Personal Use Only
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 216 bhArata-bhaiSajya ratnAkaraH [ sakArAdi saMcala ( kAlA namaka ), bAyabiDaMga, seMdhA / noTa--ga. ni. vAta rogA. 19 meM isI namaka, soMTha, kAlI mirca aura pIpala samAna bhAga / carNako apatantraka nAzaka likhA hai| le kara cUrNa banAveM / (7883) sauvarcalAdhaM cUrNam (1) ise zahada meM milAkara cATanese vAtaja chardi | (ga. ni. / pari. cUrNA. 3 ) naSTa hotI hai| sauvarcalaM kaNA zuNThI rAmaThaM jorakadvayam / (mAtrA-1 maashaa| thor3I thor3I dera bAda | ajamodA ca maricamamlavetasameva / / cATanA caahiye|) samabhAgamidaM cUrNa mandAgnivinivAraNam // (7881) sauvarcalAdicUrNam (2) / saMcala (kAlA namaka), pIpala, seTha, hIMga, (hA. saM. / sthA. 3 a. 3 ; ga. ni. / | sapheda aura kAlA jIrA, ajamoda, kAlI mirca aura ' amlaveta samAna bhAga le kara cUrNa banAveM / bhatisArA. 2) / yaha cUrNa agnimAMdhako naSTa karatA hai| sauvarcalaM prativiSA hiGgu pathyA kalikaH / / - (maatraa--1|| mAzA / ) zuNThI cAmAtisAranaM zUlanaM grAhipAcanam // / 1. (7884) sauvarcalAyaM cUrNam (2) saMcala (kAlA namaka), atIsa, hIMga, hare, (vR. ni. ra. / zUlA.) indrajau aura seTha samAna bhAga le kara carNe | sauvacanAmladetasa viddlvnnyutssaindhvaabnaaveN| tiviSA / ___ yaha cUrNa AmAtisAra nAzaka, zUlana, mAhI vikaTaka vIjapurarasAnvitamazitaM gurugulmazUaura pAcaka hai| . laharam / / (7882) sauvarcalAdicUrNam (3) saMcala (kAlA namaka), amlabeta, biDalavaNa, (ga. ni. / hRdogA. 26) | seMdhA namaka, atIsa, sAMTha, mirca aura pIpala samAna sauvacalaM zRGgaveraM dADimaM sAmlavetasam / / bhAga le kara cUrNa banAveM / zvAsahadrogazamanamidaM syAdiGgapazcamam // / ise bio reke rasameM milAkara sevana karanese saMcala (kAlA namaka), seTha, anAradAnA, gulma aura zUlakA nAza hotA hai / amlabeta aura hIMga samAna bhAga le kara cUrNa ___(mAtrA-2 maashe|) banAveM / ___ (7885) stambhakacUrNam ___ise sevana karanese zvAsa aura hRdrogakA nAza | (yo. ta. / ta. 80) hotA hai| | khasatilapalamekaM zuNThIkarSa sitApaladvandvam / (mAtrA-5-6 rattI / anupAna- | etaccUrNa payasA pItaM retorayaM dhruvaM ptte|| uSNa jala / ) khasakhAsa (posta) 5 tole, soMTha 11 tolA For Private And Personal Use Only
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org cUrNa prakaraNam ] aura misarI 10 tolA le kara cUrNa banAveM / ise dUdha ke sAtha sevana karanese vIryastambhana hotA hai / paJcamo bhAgaH (7886) snukkSArabhAvita pippaliH (va. se. / zothA. ) snu kSArabhAvitAH kRSNAH pathyA mUtreNa vA yutAH / yojitAH zamayantyAzu zothaM zleSmabhavaM nRNAm // pIpalako snuka ( sehuMDa - thUhara ) ke kSArake pAnIkI kaI bhAvanA de kara sukhA leM / 1 inake sevana se kaphajazotha naSTa hotA hai isI prakAra harauko gomUtra kI bhAvanA de kara sevana karane se bhI kaphaja zotha naSTa ho jAtA hai / (7887) snuhoyogaH ( va. se. / udarA. ) Fast payo bhAvitAnAM pippalInAM payozanaH / sahakhamupayuJjIta zaktito jaTharAmayI || pIpaloMko snuhI ( seMDa - thUhara ) ke dUdhakI bhAvanA de kara sukhA leM / ( nitya prati 2, 5, 7 yA adhika pIpaloko dUdhameM pakA kara dUdha pInA cAhiye aura ve pIpala bhI khA lenI cAhiyeM / bhUkha pyAsameM kevala dUdha hI pInA cAhiye / zakti anusAra pIpalAMkI saMkhyA bar3hAte jAnA cAhiye / kula milAkara 1000 pIpala sevana karanI cAhiyeM / ) 25 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ; ( vR. mA. ga. ni. / vAjIkaraNA; na mR. / ta. 3; va. se. / vAjIkara. ; su. saM. / ci. a. 26 ) svayaM guptekSurakayo bajacUrNa sazarkaram / inake sAtha dUdha pakAkara pIne se udara roga dhAroSNena naraH pItvA payasA na kSayaM vrajet // hotA hai| kauMca bIja aura tAlamakhAnA 1-1 bhAga tathA khAMDa 2 bhAga le kara cUrNa banAveM / 217 (7888) svaguptAdicUrNam (ga. ni. / vAjIkaraNA . ) svaguptA kSIrakAkolI vidArI jIrakadvayam / tilAH suluzcitA bhRSTAH zarkarAjyamadhuplutam // taccUrNa prasRtiM lIvA gacchati pramadAzatam / kauMca ke bIja, kSIrakAkolI, bidArIkanda, sapheda jIrA, kAlA jIrA tathA chilake rahita bhune huve tila samAna bhAga le kara cUrNa banAveM aura usameM usake barAbara khAMDa milA leM / ise ghI aura zahada meM karane se sau striyoMse ramaNa jAtI hai / milA kara sevana karanekI zakti A mAtrA- 2 pala / ( vyavahArika mAtrA --- 2 tole / ) (7889) svayaMguptAdicUrNam For Private And Personal Use Only ise dhAroSNa dUdhake sAtha sevana karane se zukra kSINa nahIM hotA / ( mAtrA-6 mAzese 1 tolA taka 1 ) pAThAntara ke anusAra tAlamakhAne ke sthAnapara Faster hai |
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - 218 bhArata-bhaiSajya-ratnAkara [ sakArAdi . (7890) svarjikAdikSArayogaH / sonAgerukA cUrNa zahada meM milAkara caTAnese (vR. mA. / gulmA.) | bAlakakI chardi (vamana) naSTa ho jAtI hai| svarjikAkuSThasahitaH kSAraH ketakijo'pi vaa| svalpanAyikAcUrNam tailena pItaH zamayed gulmaM pavanasambhavam // ( rase. ci. ma. / a. 9) sajjIkSAra, kUTha aura ketakI vRkSakA kSAra | pra. saM. 6359 " lAI cUrNam (5) laghu " samAna bhAga le kara cUrNa banAveM / dekhiye| ise telameM milAkara pInese vAtaja gulma naSTa hotA hai| svalpalavaDAcaM cUrNam (mAtrA-1 mAzA / ) (bhai. ra. / grahaNya.) (7891) svarjikSArAdiyogaH / pra. saM. 6222 " lavaGgAdi cUrNam (2)" dekhiye| ( ga. ni. / udarA. 32 ) * sarjiH sayavakSArA nIlI ca trikaTu paJca lavaNAni (7893) svedazoSakapUrNam citrakasahitaM cUrNa saghRtaM sarvodaraM hanti // (vR. ni. ra. / jvarA.) sajjIkhAra, javAkhAra, nIlavRkSa, seAMTha, mirca, / svedodgame bhraSTakulityacUrNa pIpala, seMdhAnamaka, saMcala (kAlA namaka), viDa niryAtanaM zastamiti bruvanti / lavaNa, sAmudra lavaNa, udbhida lavaNa aura cItAmUla jIrNa zakudgo lavaNasya bhAjanaM samAna bhAga le kara cUrNa bnaaveN| saJcaNitaM svedaharaM sudhUlanAt // ise ghIke sAtha sevana karanese samasta prakArake udara roga naSTa hote hai| yadi sannipAta jvarameM adhika pasInA Ane lage to bhunI huI kulathIko pIsa kara zarIra para (maatraa-1||-2 maashe|) usakI mAliza karanI cAhiye / athavA gAyakA (7892) svarNagairikayogaH sUkhA huvA gobara aura namaka rakhanekA miTTIkA (va. se. / bAlarogA.) pAtra samAna bhAga le kara donoMko bArIka pIsakara muvarNagairikasyApi cUrNAni madhunA saha / ekatra milA kara zarIra para usakI mAliza karanI lIvA mukhamavAmoti simaM hi charditaH shivH|| cAhiye / iti sakArAdicUrNaprakaraNam --HD For Private And Personal Use Only
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra guTikAprakaraNam ] saJjIvanI vaTI paJcamI bhAgaH atha sakArAdiguTikAprakaraNam (ETT. ST.) prakaraNa meM dekhiye / www. kobatirth.org sandhivAtAriguTikA (ra. caM. / zUlA. ) prakaraNa meM dekhiye | (7894) saptalAdyo modakaH ( ga. ni. / guTikA. 4 ) saptalA pippalImUlaM zyAmA dantI pRthak pRthak / samaM dazapalairbhAgairdazamUlI tulA samA // harItakyakSadhAtrINAM prasthaM prasthaM samAvapet / jaladroNadvaye pakvaM pUtaM pAdAvazeSitam // faei aai sini zaGkhinIM mAlatImapi / trivRvyoSayutaM hyetatkRtvA cUrNa rase kSipet // TakAna mAtrAMstu vAtazleSmakRte jare / zUle pakvAzayasthe ca zuddhayarthe bhakSayedimAn // satalA, pIpalAmUla, kAlI nisota, aura dantImUla 50-50 tole tathA dazamUla 6 / sera aura harra, baher3A tathA AmalA 1-1 sera le kara sabako kUTa kara 64 sera pAnI meM pakAyeM aura 16 sera zeSa rahane para chAna leN| tadanantara usameM bAyaviDaMga, nAgaramothA, kAlI nisota, zaMkhinI, cameloke phUla, nisota, soMTha, mirca aura pIpalakA samAna bhAga milita ( 2 sera ) cUrNa milAkara mandAgni para pakAveM aura gAr3hA ho jAnepara 1 - 1 | to modaka banA leM | Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir inameM se 1-1 modaka (uSNa jalake sAtha) khAnese virecana ho kara vAtakaphaja jvara aura Satara naSTa hotA hai / saptazAliTI ( bhA. pra.; dhanva. ) prakaraNa meM dekhiye | (7895) saptasamAvadI ( vA. bha. / ci. a. 19 ) trikaTUttamA tilAruSkarAjya mAkSika sitopalA vihitA / gulikA rasAyanaM syAtkuSTha jizca vRSyA ca saptasamA // trikuTA ( soMTha, mirca, pIpala ) triphalA (hare, baher3A, AmalA), tila, zuddha bhilAvA aura mizrI samAna bhAga le kara cUrNa banAveM aura usameM 1-1 bhAga ghI tathA zahada milA kara ( 6-6 mAzekI ) guTikA banA le I ye goliyAM rasAyana, kucha-nAzaka aura vRSya haiN| saptAmRtaguTI ( yo. ci. ma. / a. 3 prakaraNa meM dekhiye / 219 saptAmRtAvadI ( ra. ra. sa.) prakaraNa meM dekhiye | For Private And Personal Use Only
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 220 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [ sakArAdi - saptottarAvaTI to kAthako chAna kara usameM 50 tole khAMDa aura ( ra. ra. sa.) 5 tole bAbacIkA cUrNa, 50 tole zuddha gUgala rasaprakaraNameM dekhiye evaM khairasAra, nImakI chAla, majITha, asanA vRkSakI samprasAriNIguTikA chAla, indrAyaNakI jar3a, cItA, haldI, dAruhaldI, (vai. ra.) devadAru, hare, bharagI aura baca; inakA 2 // -2 // rasaprakaraNameM dekhiye| tole cUrNa milA kara punaH pakAveM aura gAr3hA hone sarvajvaraharavaTI para berake samAna goliyAM banA leN| ( bhA. pra. / ma. kha. 2) ___ inameMse 1-1 golI nitya prati prAtaHkAla rasaprakaraNameM dekhiye| sevana karanese ugra kuSTha bhI zIghra hI naSTa ho sarvajvarAGkuzavaTI jAtA hai| (bhai. ra. ; ra. rA. mu.) rasaprakaraNameM dekhiye / (7897) sarvAtisArahAriNIguTikA sarvarogAntakavaTI (vai. ra. / atisArA.) ( ra. ra. sa. / u. a. 16 ; ra. caM. / ajIrNA.) zRGgaveramativiSAvilvamocarasena ca / rasaprakaraNameM dekhiye| bhujAguDasaMyuktA sarvAMtIsAranAzinI // (7896) sarvAGgasundarI guTikA ( yo. ra. / kuSTA. ; vR. yo. ta. / ta. 120 ) . sAMTha asIsa, belagirI, mocarasa aura pAna; bhallAtakasahasraikaM triphalAvAriNi kSipet / inakA cUrNa 1-1 bhAga tathA gur3a sabake barAbara droNamAtre pacetAvadyAvatpAdAvazeSitam // le kara sabako ekatra milA kara (3-3 mAzekI) zarkarAyA dazapalAnyekaM bAkucikA palam / goliyAM banA leN| tathaivAtraiva deyAni palAni daza gugguloH|| ____ inake sevanase samasta prakArake atisAra naSTa khadirAriSTamaJjiSThA bIjakaM cendrvaarunnii| hote haiN| citrakaM dve haridre ca devadAru hriitkii|| (7898) sahakAraguTikA bhAgI vaceti sarveSAM pratyekaM ca palArdhakam / / prakSipya guTikA kAryA nAmnA srvaajsndrii| (ca. da. 1 mukharogA. 55 ; ra. ra. / mukharogA.) pratyahaM bhakSayetkuSThI tvetAM badaramAtrayA / elAlatAlavanikAphalazItakoSasarvANyevograkuSThAni zIghrameva vyapohati // koLadvikAni khadirasya kRte kaSAye / 1 hajAra zuddha bhilAvoMko triphalAke 16 / tulyAMzakAni dazabhAgamite nidhAya sera kAthameM pakAveM / jaba 4 sera pAnI raha jaay| modbhinnakaitakapuTe puTavadvipAcya // For Private And Personal Use Only
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org paJcamo bhAgaH guTikAprakaraNam ] mArgazatulyazazinAbhitadekasaGgam piSTrA navena sahakArarasena hastau / livA yathAbhilaSitAM guTikAM vidadhyAt / strIpuMsayorvadanasaurabha bandhubhUtAm / , choTI ilAyacI, latAkastUrI, lavanikA ( lauMga ? ), jAyaphala, kapUra, jAvatrI, kaMkola aura agara inakA cUrNa 1-1 bhAga le kara 80 bhAga khadira chAlake kAthameM milAyeM aura phira use ketakI (a) kI vikasita kukar3I (puSpa) kI pattiyoM meM rakha kara usapara miTTIkA lepa kara deM aura use aMgAroMkI mRdu agnimeM pakAveM ( svedita kareM ) / tadanantara usake svAMgazItala hone para auSadhako nikAla leM aura usameM 1-1 bhAga kapUra tathA kastUrIkA cUrNa milAveM / tatpazcAt hArthoko A. mI navIna koMpaloM (yA baura) kA rasa malakara choTI choTI goliyAM banA leM / inheM mukhameM rakhanese mukha atyanta sugandhita | ho jAtA hai (aura mukhapAkAdi roga naSTa hote haiM / ) (7899) sahakAravaTI ( bhai. ra. / mukharogA . ) sahakArasya nimbasya khadirasyAzanasya ca / tulAM pRthag viniHkvAthya droNamAnena cAmbunA // ekIkRtya kaSAyAMzca pAdaziSTAn punaHpaced / tatra kSipenmalayajaM vAlakaM raktacandanam // gairikaM devapuSpaJca ghAtaka rajanIdvayam / lodhaM jAtIphalaM zyAmAM cAturjAtaM phalatrayam // SaTamarohamaniSThAmAMsIrambudharaM vidam / kadutrayamayazcandraM prasRtyarddhapramANataH // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 221 tataH kalAyasadRzIrvidadhyAd guTikA bhiSak / rogAn kaNThauSTharasanAdantatAlusamudbhavAn // sahakAravaTI hanyAdAzveva vadane dhRtA / janayenmukhasaurabhyaM suruci sthiradantatAm || AmakI chAla 6 | sera lekara kUTakara 32 sera pAnImeM pakAveM aura 8 sera zeSa rahane para chAna leM / isI prakAra nImakI chAla, kharakI chAla, aura asana vRkSakI chAlakA kAtha banAveM aura phira sabako ekatra milAkara punaH mandAgni para pakAveM / jaba vaha gAr3hA ho jAya to usameM nimnalikhita prakSepa milAkara maTarake samAna goliyAM banAleM / prakSepa - zvetacandana, sugandhavAlA, lAlacandana, geru, lauMga, dhAyake phUla, haldI, dArUhaldI, lodha, jAyaphala, zyAmalatA, dAlacInI, ilAyacI, tejapAta, nAgakesara, harra, baher3A, AmalA, bar3hake aMkura, majITha, jaTAmAMsI, nAgaramothA, viGanamaka, soMTha, mirca, pIpala, lohabhasma aura kapUra 5-5 tole lekara bArIka cUrNa banAveM / ye goliya kaNTha, oTha, jihvA, dAMta aura tAla ke rogoMko naSTa karatI tathA mukhako sugandhita aura dAMtoMko dRr3ha karatI haiN| inheM mukhameM rakhanA cAhiye / sArivAdivaTI (bhai. ra. / karNa. ) rasaprakaraNa meM dekhiye | sAvitravaTakaH (va. se. / pANDu. ) rasaprakaraNa meM dekhiye | For Private And Personal Use Only
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 222 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [sakArAdi sitamallaguTikA arkamUla 40 tole aura cItAmUla 10 tole lekara (vR. yo. ta. / ta. 80) sabako hANDImeM banda karake jalAveM aura phira rasaprakaraNameM dekhiye| bArIka cUrNa karake use kaTelIke rasameM ghoTa kara (7900) sitAdiguTikA goliyAM banA leN| (3. ni. ra. / aruci.) inheM bhojanake pazcAt khAnese AhAra zIghra sitAvyoSakapitthAnAM cUrNa kSaudreNa tdvttii|| paca jAtA hai / isake atirikta ye kAsa, zvAsa, sarvArocakazAntyartha dhArayedvadanAmbuje // arza, viSUcikA, pratizyAya aura hRdrogako bhI naSTa __ mizrI, soMTha, mirca, pIpala aura kaithakA gUdA karatI hai| samAna bhAga le kara cUrNa banAveM / use zahada meM milA (mAtrA-1 mAzA) kara goliyAM banA leN| surasundarIguTikA inheM mukhameM rakhanese aruci naSTa hotI hai / (ra. caM.; ra. ra.) siddhavaTI rasaprakaraNa meM dekhiye| (vR. ni. ra. ) surasundarIguTikA rasaprakaraNameM dekhiye| (ra. ra. rasA. / upa. 3) sindUrAdivaTI rasaprakaraNameM dekhiye / ( dhanca. / vAjI.) (7902) suvarcalAdiguTikA paprakaraNameM dekhiye| (ca. da. / zUlA. 26; vR. ni. ra. / zUlA. sukumAramodakam bhai. ra. / zUlA.; vai. ra.; ga. ni. / zUlA. 23) saprakaraNameM dekhiye| sauvrclaamlikaajaajiimricairdvigunnottrH| (7901) sudhAvaTI | mAtulArasaiH pichA guDikAnilazUlanut / / ( vA. bha. / ci. a. 10 grahaNya.) saMcala (kAlA namaka) 1 bhAga, imalI 2 catuSpalaM sudhAkANDAtripalaM lavaNatrayAt / bhAga, jIrA 4 bhAga, aura mirca 8 bhAga lekara cUrNa vArtAkakuDavaM cAkadiSTau dve citrakAtyale // yogya cIjoMkA cUrNa banAveM aura imalIko patthara dagdhvA rasena vArtAkAdaguTikA bhojnottraaH| para bArIka pIsakara usameM vaha cUrNa milAkara bhuktamanna pacantyAzu kAsazvAsArzasAM hitaaH|| sabako bijaure nIbUke rasameM kharala karake (1-1 vicikApatizyAyahRdrogazamanAzca taaH|| mAzeko) goliyAM banAveM / sehuMDa (seMDa thUhara ) kA kANDa (DaMDA) 20 inake sevanase vAtaja zUla naSTa hotA hai| tolA, seMdhAnamaka 5 tole, saMcala (kAlAnamaka) | (mAtrA-1 se 3 golI tk| anupAna5 tole, viDanamaka 5 tole, kaTelI 20 tole, | uSNa jala) For Private And Personal Use Only
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir muTikAprakaraNam ] paJcamo bhAgaH 223 sUtAdiguTikA zUlaM saGgrahaNIgadaM tvatimRtiM duSTAM pravAhIjayed (yo. ra.; ra. ca.) dIptAgniM kurute balaM ktinute gulmamaNAzaM tathA / rasaprakaraNameM dekhiye| azAMsyuddhatamArutAmayaharo bAle ca vRddha hito sUtAdivaTI (1) garbhiNyAM ca na zasyate na nipuNainoM raktapitte (ra. ca. / upadaMzA.) 'pi ca // rasaprakaraNameM dekhiye| sAMTha, mirca, pIpala, cItAmUla, harra, baher3A, sUtAdivaTI (2) AmalA, jIrA, hIMga, ajavAyana aura ajamoda (ra. rA. su.; vR. ni. ra. / atisArA.) 1-1 bhAga evaM sUkhA huvA sUraNa (jimokanda) pra. saM. 1892 " candraprabhAvaTI (3)" sabase AdhA lekara cUrNa banAveM aura phira usameM dekhiye| usase (cUrNase) caturthAMza seMdhA namakakA cUrNa mi. pAThAntarake anusAra lAkara sabako 1 dina jambIrI nIMbUke rasameM ghoTa abhrakake sthAnapara tAmra bhasma hai| kara (3-3 mAzeke) modaka banAleM / ye modaka zUla, saMgrahaNI, atisAra, duSTa sUtAdivaTI (3) pravAhikA, gulma, arza aura prabala vAtavyAdhiko (ra. rA. su.; vR. ni. ra. / grahaNya.) naSTa aura agniko dIta karate haiN| ye balavardhaka pra. saM. 7023 "vijayavaTI" dekhiye / evaM vRddhoM tathA bAlakAM takake liye hitakArI haiM isameM (sUtAdivaTImeM) abhrakake sthAna para tejapAta parantu garbhiNI strI aura raktapitta rogIko na dene hai tathA eka bhAga jayapAla adhika hai| zeSa caahiye| prayoga vijayavaTIke samAna hai| (7904) sUraNamodakaH (2) (vRhad) sUtikAtanAzinIvaTI (bhai. ra.; vai. ra.; vR. mA.; yo. ra. / azo.; ga. ni. / guTikA 4; ra. ci. ma. / sta. 9; rasaprakaraNameM dekhiye| ca. da. | azo. 5) (7903) sUraNamodakaH (1) muraNa SoDazabhAgA baheraSTau mahauSadhasyAtaH / (yo. ra.; vR. ni. ra. / azo.) ardaina bhAgayuktimaricasya tato'pi cArdaina / zuSkAtsUraNakandato'rdhamilitaM vyoSa tathA citrakaM trikalA kaNA samUlA tAlIzAruSkarakrimizreSThAjIrakarAmaThaM samalavaM dIpyAjamodAnvitam / nAnAm / sarvasyAramrikasindhujaM paribhavenimbudravairvAsaraM bhAgA mahauSadhasamA dahanAMzA tAlamUlI ca // siddhaH sUraNamodako gadaharaH zreSTho bhAgaH zUraNatulyo dAtavyo vRddhadArakasyApi / bhaSetmANinAm // bhRole maricAMze sarvANyekatra saJcUrNya // For Private And Personal Use Only
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [sakArAdi dviguNena guDena yutaH sevyo'yaM modakAmakAmadhana zvAsa, kAsa, rAjayakSmA, prameha tathA plIhA Adi gurukRSyabhojyarahiteSvitareSUpadravaM kuryAt / / rogoM ko naSTa karatA hai / yaha buddhivardhaka, vRSya bhasmakamanena janitaM pUrvamagastyasya pryograajen| tathA rasAyana hai / bhImasya mAruterapi yena tau mahAzanau jAtau // sUraNamodakaH (3) (laghu) amibalavRddhiheturna kevalaM zUraNo mhaaviiryH| pra. saM. 6245 " laghusUraNamodakaH " (1) prabhavati zastrakSArAmibhirvinApyasAmeSaH // | dekhiye / zvayazlIpadagarajid grahaNozca tathA hikkAma- (7905) sUraNavaTakaH (1) (laghu) nilajAm / ( zA. saM. / khaM. 2 a. 7) nAzayati valIpalitaM medhAM kurute dRSatvazca // zuSka muraNacUrNasya bhAgAn dvAtriMzadAharet / hikAM zvAsaM kAsaM sraajykssmprmehaaNshc| bhAgAn SoDaza citrasya zuNThacA bhAgacatuSTayam / / plIhAnazcAthograM hantIti rasAyanaM puMsAm // dvau bhAgau maricasyApi sarvANyekatra kArayeta / jimIkanda 16 bhAga, citraka 8 bhAga, zuNThI | guDena piNDikAM kuryAdarzasAM nAzinI parAm // cUrNa 4 mAga, kAlImirca 2 bhAga, triphalA, pippalI, sUkhe sUraNa ( jimikanda ) kA cUrNa 32 pippalImUla, tAlIzapatra, bhilAvA, bAyabiDaGga; bhAga, cItAmUlakA cUrNa 16 bhAga, sAMThakA cUrNa pratyeka 4 bhAga, mUsalI 8 bhAga, vidhArA bIja | 4 bhAga aura kAlI mircakA cUrNa 2 bhAga le kara 16 bhAga, dAracInI 2 bhAga, choTI ilAyacI 2 | sabako ekatra milA leM aura use sabake barAbara bhAga / inheM ekatra mizrita karake cUrNa bnaaveN| gur3ameM milA kara guTikA banAveM / / aura usase do gune gur3ameM milAkara modaka banAveM / __ inake sevanase arza naSTa hotA hai| mAtrA-1 tolA / isake sevanakAla meM guru tathA (mAtrA-1 tolA / anupAna uSNa jala / ) vRSya bhojana kA sevana karAnA cAhiye / yadi guru (7906) sUraNavaTakA (2) (bRhad) tathA vRSya bhojanakA sevana na karAveMge to upadrava (zA. saM. / khaM. 2 a. 7) ho sakate haiM / yathA isake prayogase agastya ko | maraNo vRddhadAruzca bhAgaiH SoDazabhiH pRthak / bhasmaka ho gayA thA / isI prakAra bhIma tathA hanu- musalIcitrako jJeyAvaSTabhAgamitau pRthak // mAnako bhI bhasmaka hogayA thA jisase ki ve zivAvibhItako dhAtrI viDaGgaM nAgaraM knnaa| mahAzana (bahuta khAne vAle) ho gaye the| mahA- bhallAtaH pippalImUlaM tAlosaM ca pRthak pRthak // vIrya zUraNa na kevala agnidIpaka hI hai apitu, caturbhAgapramANAni vagelAparicaM tthaa| zastra, kSAra tathA agni ke binA bhI arza kA dvibhAgamAtrANi pRthak tatastvekara cUrNayet // nAza karatA hai / yaha modaka zotha, zlIpada, gara | dviguNena guDenAtha vaTakAn kArayed budhaH / (saMyogajaviSa), grahaNI, vAtaja hikA, valIpalita, / prabalAgnikarA ete tathArzonAzanAH param / / For Private And Personal Use Only
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir guTikAprakaraNam ] pazcamo bhAgA 226 . - grahaNIM vAtakaphajAM vAsaM kAsaM kSayAmayam / / (7907) saindhavAdiguTikA plIhAnaM zlIpadaM zopha hiko mehaM bhagandaram // (vR. mA. / ajIrNA.; ga. ni.| ajIrNA, 5) nihanyuH palitaM vRSyAstathA medhyA rasAyanAH // sUkhA huvA suraNa (jimikanda) aura vidhArA- sindhUtyahiGgutriphalAyavAnImUla 16-16 bhAga, mUsalI aura cItAmUla 8-8 vyoSairguDAzairguTikAM prakuryAt / bhAga, haraM, baher3A, AmalA; bAyabiDaMga, sAMTha, to bhakSayettRptimavApnuvannA pIpala, zuddha bhilAvA, pIpalAmUla aura tAlIsa- . bhujIta mandAgnirapi prabhUtam // patra 4-4 bhAga evaM dAlacInI, ilAyacI aura __seMdhA namaka, hIMga, hara, baher3A, AmalA, kAlI mirca 2-2 bhAga le kara cUrNa banAveM aura ajavAyana, seTha, kAlI mirca aura pIpala samAna use sabase do gune gur3ameM milA kara ( 1-1 to- bhAga le kara cUrNa banAveM aura use sabake barAbara leke ) modaka banA leN| gur3ameM milA kara (6-6 mAzeko) guTikA yaha modaka atyanta anivarddhaka aura uttama | nA leN| arzanAzaka hai / isake sevanase vAtakaphaja grahaNI, | inake sevanase pAcanazakti atyanta prabala zvAsa, kAsa, kSaya, plIhA, zlIpada, zotha, hikA, | ho jAtI hai| prameha, bhagandara aura palitakA nAza hotA hai / yaha (7908) saindhavAdiguTo vRSya, medhAvaIka aura rasAyana hai| sUraNavaTikA (laghu) (vai. ma. ra. / paTa. 8) (ga. ni. / guTikA. 8) saindhavAmalakarajonavanItaguTIrjayet / pra. saM. 5163 " maricAdimodaka: " pittagulmavikArANAM doSANAM saMhati bhRzam / / dekhiye| seMdhA namaka aura AmalA samAna bhAga le kara sUryacandraprabhA guTikA cUrNa banAveM aura navanIta (makkhana) meM ghoTa kara ( ga. ni. / guTikA. 4) golI banA leN| rasaprakaraNameM dekhiye| isake sevanase pittaja gulma naSTa hotA hai / sUryaprabhA guTikA (mAtrA-4 maashe|) rasaprakaraNameM dekhiye| saindhavAdivaTI sUryasannibhA guTI ( ra. ra. / adhna.) (ra. kA. the. / udarA,) rasaprakaraNameM dekhiye| rasaprakaraNameM dekhiye. 29 For Private And Personal Use Only
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 226 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [ sakArAdi (7909) soraguTikA kastUrI 1 bhAga, kesara 1 bhAga; jAyaphala (ra. kA. dhe. / udarA.) aura lauMgako cUrNa 2-2 bhAga, aphIma 4 bhAga aura bhAMga 2 bhAga le kara sabako ekatra kharala lavaGgamaricailvAluTaNaM samasorakama / karake (pAnIke sAtha ghoTa kara ) caneke samAna kanyArasai saptapiSTaM gomUtraNa yakRdgade / / goliyAM banA leN| lauMga, kAlI mirca, elabAluka aura suhAgekI inameMse 1 golI zahadake sAtha milAkara khIla 1-1 bhAga tathA sorA sabake barAbara le | rAtrike prathama paharameM khA kara Upara mizrI aura ghI kara sabakA cUrNa banA kara ghRtakumArIke rasameM yukta dUdha pInA caahiye| sAta dina kharala karake (1-1 mAzekI ) goliyAM isake sevanase vIryastambhana hotA hai / banA leN| (7911) stambhanavaTikA (2) inheM gomUtrake sAtha sevana karanese yakRda roga naSTa hotA hai| (vai. ra. / vAjIkaraNA. ; dhanva. / vAjIkaraNA.) saugatavaTI samudrazopavIjAni bhAgaikaM dhUrtabIjakam / (saurataguTikA) bhAgatrayaM jAtipatrI bhAgamekaM ca tatphalam // yavAnI mlecchadezasthA bhAgatrayasamanvitA / ( vR. yo. ta. ; yo. ta.) bhAgArdhamahiphenaM ca mahiSIkSIrazodhitam // rasaprakaraNameM dekhiye| vijayAkhasaphalakvAthairdazavAraM vibhAvayet / saubhAgyazuNThipAkaH dhattUrabIjatailena mardayettadanantaram // (saubhAgyazuNThImodakaH ) badarAsthipramANena vaTikAH samprakalpayet / rasa tathA avaleha prakaraNameM dekhiye. | madanAndajananI vIryastambhakarI param // (7910) stambhanavaTikA (1) unmattAnAM natte kInAmatigarvaharA kalau // ( na. mR. / ta. 5 ; vai. ra. / vAjIkaraNA. ; samudrazoSake bIja aura dhatUreke bIja 1-1 dhanva. / vAjIkaraNA.) bhAga, jAvatrI 3 bhAga, jAyaphala 1 bhAga, khurAbhAgaikaM mRganAbhiM tathA kAzmIrasambhavam / / sAnI ajavAyana 3 bhAga aura bhaiMsake dUdhameM zuddha jAtIphalaM lavaGgaM ca pratyekaM bhAgayugmakam / / kI huI aphIma AdhA bhAga le kara sabako ekatra caturbhAgAhiphenaM ca vijayA bhAgayugmakam / kharala karake bhAMga aura postake DoDheke kAthakI caNakAbhA vaTI kAryA vIryastambhakarI matA // 10-10 bhAvanA deM aura phira dhatUreke bIjoMke bhakSayenmadhunA sA kAmI nityaM nishaamukhe| telameM ghoTa kara berakI guThalIke samAna goliyAM sasitaM sarpiSA yuktaM dugdhaM caiva pibedanu // / banA leM / For Private And Personal Use Only
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir guTikApakaraNam ] paJcamo bhAgaH 227 inheM sevana karanese vIryastambhana hotA hai| sapiyAlarasakSaudrA prasthA) navasarpiSaH / inheM sevana karane vAlA puruSa yauvanamada-matta taru- sitopalA tulApAdaM kuryAttanmodakAMstataH // NiyoM aura nartakiyoMkA garva cUrNa kara detA hai| modakaM bhakSayitvaikaM SaSTiM vrajati yoSitAm / (rAtrike prathama paharameM 1 golI mizrIyukta ___kauMcakI 20 tole jar3ako 8 sera pAnImeM dUdhake sAtha khAnI cAhiye / ) pakAveM aura 2 sera pAnI rahane para chAna leM / tada(7912) stambhanavaTikA (3) nantara usameM 20-20 tole kauMcakI jar3akA cUrNa, gehUMkA ATA, ur3adakA ATA, tAlamakhAnekA (dhanva. / vAjIkaraNA.) cUrNa, pIpalakA cUrNa, piyAla [ cirauMjIke phala ] jAtIphalaM lavaGgaM ca jAtIpatraM sakuGkamam / / kA rasa, zahada evaM 1 sera ghI tathA 125 tole sUkSmailA cAhiphenaM ca tvAkArakarabhaM tathA / / khAMDa milAkara punaH pakAveM aura gAr3hA ho jAnepara pratyekaM karSamAtrANi kapUra zANamAtrakam / / (tolA tolA bharake) modaka banA leN| nAgavallIdalarasaibaTI caNakasannibhA // inake sevanase sATha striyoMse ramaNa karanekI vIryastambhanI hyeSA balavarNAgnidIpanI // zakti prApta hotI hai| ____ jAyaphala, lauMga, jAvatrI, kesara, choTI ilA svarNAdiguTikA yacI, aphIma aura akarakarA 11-1 / tolA tathA rasaprakaraNameM dekhiye| kapUra 5 mAze le kara sabako pAnake rasameM ghoTakara (7914) svarjikAvaTI caneke samAna goliyAM banAveM / ye goliyAM vIryastambhanI tathA bala, varNa aura (vR. ni. ra. / gulmA.) svarjikA zANamAnA syAttAvadeva guDo bhavet / agniko bar3hAnevAlI haiN| ubhayorvaTikAM khAdedgulmAmayavinAzinIm // (mAtrA-1 golii| anupAna-mizrI 5 mAze sajjIko 5 mAze gur3ameM milAkara yukta dUdha / ) golI bnaaveN| sparzavAtAntakRddhaTI ise khAnese gulma naSTa hotA hai| rasaprakaraNameM dekhiye| (mAtrA-2 mAzA / ) (7913) svayaMguptAdimodakaH (7915) svalpakhadiravaTikA (ga. ni. / vAjIkaraNA.) ( bhai. ra. / mukharogA. ; vR. mA. ; va. se. ; jalADhake svayaMguptAmUlaM pazcapalaM pacet // ca. da. ; ra. ra. / mukharogA.) pAdazeSe tu sarpya kuDavAMzAn pRthak kSipet / khadirasya tulAM samyak jaladroNe vipAcayet / svguptaamuulgodhuummaassecrkpippliiH|| zeSe'STabhAge tatraiva prativApaM pradApayet / / For Private And Personal Use Only
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 228 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [ sakArAdi - jAtIkarpUrapUgAni kakolakaphalAni c| aura tAluke roga naSTa hote tathA mukha sugandhita ityeSA guDikA kAryA mukhsaubhaagyvrdhinii|| ho jAtA hai| dantauSThamukharogeSu jihvAtAlvAmayeSu ca // svalparasonapiNDaH khairakI 6 / sera chAlako kUTakara 32 sera (bhai. ra. / vAtavyA.) pAnImeM pakA aura 4 sera pAnI rahane para chAna leN| pra. saM. 5860 "rasonasamakam " dekhiye / tadanantara use punaH pakAkara gAr3hA kareM aura phira | svalpasUraNamodakaH usameM jAvatrI, kapUra, supArI, kaMkola aura jAya. ( zA. saM. / khaM. 2 / a. 7 ; bhai. ra. / azoM. ; phalakA samAna bhAga milita cUrNa 40 tole milA- ca. da. / azoM. 5 : va. se. / azo.) kara goliyAM banA leN| pra. saM. 5163 " maricAdimodakaH " inheM mukhameM rakhanese danta, oSTha, mukha, jihvA | dekhiye / iti sakArAdi-guTikAmakaraNam - - atha sakArAdigugguluprakaraNam (7916) saptacatvAriMzatikA gugguluguTikA kAsaM zvAsa tathA zophamasyiya bhagandaram / hRtpRSThapArthazUlaM ca hanti mandAgnitAmapi / (ga. ni. / guTikA.) AmavAtamudAvartamedovRddhigudakRmIn / trikaTutriphalAmustaM kuTajaM gajapippalIm / | AnAhaM ca tathonmAdaM kuSThapANDUdarAmayAn / / svagelApatrahapuSAgranthikaM jIrakadvayam // nADIduSTatraNAn sarvAnmamehazlIpadAnapi / viDaGgaM citrakaM pAThAM trAyamANAM durAlabhAm / paTolendrayavAn dAru pazcaiva lavaNAni ca // soMTha, kAlI mirca, pIpala, harra, baher3A, AmalA, nAgaramothA, kur3ekI chAla, gajapIpala, yavAnI vASpikAM bhArgI haridre sArivAdvayam / dAlacInI, ilAyacI, tejapAta, hapuSA, pIpalAmUla, dADimaM pauSkaraM dhAnyaM vacAM kSAradvayaM tathA // sapheda jIrA, kAlA jIrA, bAyabiDaMga, cItAmUla, hareNukAjamodaM ca tintiddiikaamlvetsau|| pAThA, trAyamANA, dhamAsA, paTola, indrajau, devadAru, satumbarUNi sarvANi kArpikANyupakalpayet // pAMco namaka, ajavAyana, kAlA jIrA, bharaMgI, haldI, gugguluzca samo deyo haviSA saha yojayet / dAruhaldI, do prakArakI sArivA, anArakI chAla, akSamAtrAM tu guTikAM bhakSayenmadhunA saha // pokharamUla, dhaniyA, baca, javAkhAra, sajjIkhAra, For Private And Personal Use Only
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org paJcamo bhAgaH gugguluprakaraNam ] reNukA, ajamoda, tintar3Ika, amlaveta aura tumbaru 11- 1 tolA tathA zuddha gUgala sabake barAbara le kara gUgala meM samasta oSadhiyoMkA cUrNa milAkara AvazyakatAnusAra thor3A thor3A ghI DAlakara bhalI bhAMti kUTeM / jaba saba oSadhiyAM milakara eka jIva ho jAeM to 11-1 // toleke modaka banA leM ( vyavahArika mAtrA - 1 // - 2 mAze / ) 1 inheM zahada meM milAkara sevana karanese kAsa, zvAsa, zotha, arza, bhagandara, hRdayazUla, pRSTazUla, pArzvazUla, agnimAMdya, AgavAta, udAvarta, medovRddhi, gudakRmi, AnAha, unmAda, kucha, pANDu, udararoga, nANa, prameha aura slIpadakA nAza hotA hai| (7917) saptaviMzatiko gugguluH (1) ( bhai. ra. ; vR. ni. ra.; yo. ra. / bhagandarA. vR. ni. ra. ; yo. ra. 1 traNA. ; va. se. | agnidagdhatraNA ; vR yo ta / ta. 112 ) trikaTutriphalA mustAGgAmRtacitrakam / zaTayelA 'pippalImUlaM buSA suradAru ca // tumburu puSkaraM navyaM vizAlA rajanIdvayam / fasata kSArau saindhavaM gajapippalI || yAvantyetAni cUrNAni tAvadviguNagugguluH / kopramANAM guDikAM bhakSayenmadhunA saha || ari zvAsaM tathA zothamazasi ca bhagandaram / hRcchUlaM pArzvazUlaJca kukSivastigude rujam // azmarIM mUtrakRcchraJca antravRddhi tathA krimIna cirajvaropasRSTAnAM kSayopahatacetasAm // AnAhazca tathonmAdaM kuSThAni codarANi ca / nADIduSTavAn sarvAn pramehaM zlIpadaM tathA / saptaviMzatiko hanti sarvaroganisUdanaH || " Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 219 trikaTu, triphalA, mothA, bAyabir3aGga, giloya, citrakamUla, kacUra, ( pAThAntara ke anusAra paTola ), choTI ilAyacI, pippalImUla, hAubera, devadAru, dhaniyAM, pohakaramUla, cavya, indrAyaNakI jar3a, haldI, dAruhaldI, biDa namaka, kAlA namaka, yavakSAra, sarjikSAra, sendhA namaka aura gajapippalI; pratyekakA cUrNa 1 tolA, zuddha guggulu 54 tole / gugguluko kiJcit ghRta saMyukta kara cUrNako mizrita kareM aura choTe berake parimANakI golI banAveM / anupAna - madhu | ise sevana karane se kAsa, zvAsa, zotha, arza, bhagandara, hRcchUla, pArzvazUla, kukSizUla, vastizUla, gudAzUla, azmarI, mUtrakRcchra, antravRddhi, kRmiroga, jIrNajvara, kSaya, AnAha, unmAda, kuSTha, udararoga, nADIvraNa, duSTatraNa, prameha aura zlIpada Adi roga naSTa hote haiM / (7918) saptaviMzatiko gugguluH (2) ( vR0 ni. ra. / zUlarogA . ) kSAradvayaM trikaTukaM triphalA haridrA rudrAkSa mustalava NatrayatumbarUNi / sagranthikAgnitruTi citrakacavyakuSThamAkSI puSkara viDaGgaviSAyutAni // yAvantyamUni gajapippalisaMyutAni tAvatpramANamiti guggulusaMyutAni / kRtvA ghRtena guTikA manujaiH prayojyA vAtaM ca dugdhajalakAJjikamudgayUSaiH // hRtpArzva pRSTha kaTivaMkSaNakukSikakSA zUlAni nAzayati kuSThakilA sarogAn / pANDvAmayaM kSayamapasmRtimUrdhvavAtamunmAdamAmapavanaM zvayathuM prameham // For Private And Personal Use Only
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 230 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [sakArAdi javAkhAra, sajIkhAra, sAMTha, mirca, pIpala, haraM, / saptAGgagugguluH (2) baher3A, AmalA, haldI, rudrAkSa, nAgaramothA, seMdhA ( bhai. ra. / vraNazothA.) lavaNa, kAlA namaka, biDa namaka, tumbaru, pIpalA pra. saM. 6690 " viDaGgAdivaTikAgugguluH" mUla, zuddha bhilAvA, choTI ilAyacI, cItAmUla, / dekhiye| cavya, kUTha, sonAmakkhI bhasma, pokharamUla, bAya (7920)samazarkarAgugguluH biDaMga, atIsa aura gajapIpala; inakA cUrNa 1-1 bhAga aura zuddha gagala 26 bhAga le kara sabako ( bhA. pra. ma. kha. 2 / vAtaraktA.) ekatra milAkara thor3A ghI DAlakara kUTeM aura sabake | sATAsameta ekajIva ho jAne para (2-2 mAzekI) mustakatruTivacAyavAnikAH / goliyAM banA leN| vyoSadIpyakAnizAphalatrika anupAna-dUdha, jala, kAMjI yA mUMgakA yUSa / jIrakadvayaviDaGgacitrakam / / yaha gUgala hunchUla, pArzvazala, kaTizUla, kArSikaM mumamRNaM muyojitaM vaMkSaNazUla, kukSizUla, kakSAzUla, kuSTha, kilAsa, saMyutaM purapalaizca paMcamiH / pANDu, kSaya, apasmAra, UrvavAta, unmAda, AmavAta, | zarkarAM purasamAM supeSayezotha aura pramehako naSTa karatA hai / tAsapipi vinikSipettataH // (7919) saptAGgagugguluH (1) / vAtaraktamudaraM bhagandaraM ( bhai. ra. ; vR. mA. / nADIvraNA. ; yo. ta. / ta. pIhayakSmaviSamajvaraM grm| 60; vai. ra. / bhagA; bhA. pra. ma. khaM. 2 / vitrakuSThamakhilavraNAnayaM nADIvraNA. ; ga. ni. / nADIvraNA. 6) cittavibhramamadAMzca dAruNAn // | gRdhrasIM ca gudajAnimandatAM guggulutriphalAdhyopaiH samarzirAjyayojitaH / _hanti koSThajanitaM mahAgadam / nADIduSTatraNazUlabhagandaravinAzanaH // vajramindrasukarAdivacyutaM hara, baher3A, AmalA, soMTha, mirca aura guptazailakulamuttamaM drutam / / pIpala; inakA cUrNa tathA zuddha gUgala samAna bhAga | annapAnaparihAravarjitaM le kara sabako ekatra milA kara thor3A ghI DAlakara ___ sarvakAlamukhadaM niratyayam / kUTeM aura ekajIva ho jAne para (2-2 mAzekI) | sevyamAnamidamacinirmita goliyAM bnaaveN| guggulohi vaTikArasAyanam // isake sevanase nAr3ItraNa, zUla aura bhagandarakA catvAro mASakAhIne madhyame'STau ca mASakAH / nAza hotA hai| zreSThA dvAdazakAHproktAHkoSThaM vijJAya pAyayeta / / For Private And Personal Use Only
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gugguluprakaraNam ] pazcamo bhAgaH 231 - - - javAkhAra, devadAru, seMdhA namaka, nAgaramothA, sucUrNitaistryUSaNajantuhantrI choTI ilAyacI, baca, ajavAyana, seTha, kAlI mirca, chinnobhvaadaay'bhyaatrijaataiH| popala, ajamoda, haldI, harra, baher3A, AmalA, tritsamairakSamitairvicUrNya sapheda aura kAlA jIrA, bAyabiDaMga aura cItAmUla; nidhAya guptaM yavadhAnyapUte // inakA cUrNa 11-1 // tolA, zuddha gUgala 25 tole aura khAMDa 25 tole le kara prathama gUgala aura mAse sthitaM pAzya zubhehi siddhaH khAMDako ekatra milA kara thor3A ghI DAlakara kUTeM prayAnniroga rujatAM manuSyaH / aura phira usameM anya oSadhiyAMkA cUrNa milAkara zophodarau plIharujAM vikArA acchI taraha kUTa kara sabako ekajIva kara leN| nADIvraNA grhnniipdopaiH|| isake sevanase vAtarakta, udararoga, bhagandara, savAtaraktaiH sakalaizca kuTheplIhA, kSaya, viSamajvara, garaviSa, zvitrakuSTa, vaNa, vimucyate paannddugdaishcghoraiH| cittabhrama, dAruNa mada, gRdhrasI, arza, agnimAMdha prabhAno rogamahAtarUNAM aura bhayaMkara udara roga naSTa hote haiN| vivardhano varNavalAyuSAM ca // yaha guggulu rasAyana hai aura saba RtuoMmeM sevana kiyA jA sakatA hai| nAsAdhyamastIti vikArajAtaM isakI uttama mAtrA 12 mAze, madhyama 8 khyAtastu eSo suvi siMhanAdaH // mAze aura hIna mAtrA ( vartamAna kAlocita ) harra, baher3A, AmalA, khasa, bAyabiDaMga, 4 mAze hai| dantImUla, punarnavA, nAgaramothA, cItAmUla, seTha, (7921) siMhanAdagugguluH (1) | rAsnA, giloya, zatAvara, devadAru, dAruhaldI, | pIpalAmUla, ilAyacI aura gajapIpala 5-5 tole ( yo. ci. ma. / a. 7) le kara sabako ekatra kUTa kara 32 sera pAnImeM phalatrikozIraviDaGgadantI pakAveM aura AdhA zeSa rahane para chAna kara usameM punarnavAmbhodharavahivizvA / 90 tole zuddha gUgala milA kara punaH pakAveM / rAsnAmRtA bhIru surAhadA: jaba gAr3hI ho jAya to usameM seAMTha, mirca, pIpala, sagranthikaile bhakaNA plaaNshaiH|| bAyabiDaMga, giloya, dAruhaldI, harI, dAlacInI, droNAmbhasA guggulutulyabhAge- ilAyacI, tejapAta aura nisota; inakA 11-1 radadhRtaiH sUkSmapaTAntapUtaiH / tolA cUrNa milA kara miTTIke pAtrameM bhara kara usakA bhUya zRtairakulidheyarUpo mukha banda karake anAjake DherameM dabA deM / aura lehaH suzIto bhuvi bhAjanastham // eka mAsa pazcAt nikAla kara sevana kreN| For Private And Personal Use Only
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org 232 isake sevanase zotha, udara, plIhA, nADIvraNa, artha, grahaNIdoSa, vAtarakta, kuSTha aura pANDukA nAza tathA bala varNa aura AyukI vRddhi hotI hai / ( mAtrA - 1 // - 2 mAze / ) (7922) siMhanAdagugguluH (2) (bR. yo. ta. / ta. 93 ) pratyekaM prasthamekaM pura triphalamapAM pAcayetsArdharAzau turyAze tatra pUte punaramaravarAvyoSa chogrAmAnakAri zava Ditri bhArata - bhaiSajya ratnAkaraH mustAnivelaiH / sAhasairdantibIjaiH kaTujavasupalaiH vRtsmRtagandhaiH palArdhaiH siMhanAdo 'nilAme || 1 // droNa (48 sera) pAnI meM 1 sera triphalA aura kapar3e meM baMdhA huvA 1 sera zuddha gUgala DAlakara pakAveM / jaba 12 sera pAnI zeSa raha jAya to thako chAna / ( yadi poTalI meM gUgala raha gayA ho to use nikAla kara isa chane huve kAthameM milA lenA cAhiye | ) Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ sakArAdi cUrNa milA kara sabako acchI taraha mardana karake eka jIva kreN| yaha gagala AmavAtako naSTa karatA hai / (7923) siMhanAdagugguluH (3) ( bhai. ra. / AmavAtA. ; ca. da. / AmavA. 25 ; ra. ra. ; vR. ni. ra. / AmavAtA. bhA. pra. / ma. khaM. 2 vAtaraktA. ) 55 | paLatrayaM kaSAyasya triphalAyAH sucUrNitam / saugandhikapalaJcaikaM kauzikasya palantathA // asi citratailasya sarvamAdAya yatnataH / pAcayet pAkavidvaidhaH pAtre lohamaye ha || hanti vArta tathA pittaM zleSmANaM khaapaGgutAm / zvAsaM sudurjayaM hanti kAsaM paJcavidhantathA // kuSThAni vAtaraktAni gulmazUlodarANi ca / AmavAtaM jayedetadapi vaidyavivajjitam // etadabhyAsayogena jarApalitanAzanam / sarpistailava sopetamaznIyAcchAliSaSTikam / / siMhanAda iti khyAto rogavAraNadarpahA / vahnivRddhikaraH puMsAM bhASito daNDapANinA / / loha pAtra meM 20 tole aNDIkA tela DAlakara usameM 5 tole zuddha gUgala DAlakara Agapara rakkheM / jaba gUgala telameM mila jAe to usameM triphalAkA 15 tole kAtha milA kara pakAyeM | jaba avaleha ke samAna gAr3hA ho jAe to use agnise nIce utAra kara 5 tole zudra gandhakakA cUrNa milA deM / tadanantara use puna: pakA kara gAr3hA kareM aura phira usameM devadAru, harra, baher3A, AmalA, soMTha, kAlI mirca, pIpala, nAgaramothA, cItAmUla, bAyabiDaMga, giloya, baca, mAnakanda, zUraNa (jimI - kanda), zabaDi (?) aura nisota; inakA cUrNa 2 // - 2 // tole, tathA 2 // - 2 // tole zuddha pArada aura gandhakakI kajjalI, evaM 1000 zuddha jamAlagoTeke bIjoM kA cUrNa aura 40 tole kuTakIkA | durjaya zvAsa, 5 prakArakA kAsa, kuSTha, vAtarakta, isake sevana se vAta, pitta, kapha, khaJjatA, paGgutA, For Private And Personal Use Only
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gugmulupakaraNam ] paJcamo bhAgaH 233 gulma, udarazUla aura kaSTasAdhya AmavAtakA nAza | zothAntraddhizUlAni gudajAni vinAzayet / hotA hai| ise dIrghakAla taka nirantara sevana kara- | medaHkaphAmasaGghAtaM vyAdhivAraNa darpahA // nese jarA aura palitakA nAza hotA hai / yaha agni siMhanAda iti khyAto yogo'yamamRtopamaH // varddhaka bhI hai| 40 tole zuddha gUgalako kapar3e kI poTalI meM pathya-ghI, taila aura ( mAMsAhAriyAMke bAMdha leM phira eka kar3hAImeM 2-2 sera hara, baher3e liye ) basA yukta sAThI tathA zAlI cAvaloMkA aura AmalekA cUrNa tathA 48 sera pAnI DAla kara usameM yaha poTalI DAla deM aura mandAgnipara pkaaveN| bhAta / jaba 12 sera pAnI raha jAya to use chAna leM (7924) siMhanAdagugguluH (4) (vRhad) aura poTalImeM jo guggulu bacA ho use 1 sera ( bhai. ra. ; dhanva. / AmavAtA. ; ra. ra. , vR. saraseke telameM milA kara ghoTa leM / tadanantara yaha kotha aura telameM ghuTA huvA gUgala ekatra milAkara ni. ra. / AmavAtA. ; yo. ta. / ta. 42 ; punaH mandAgni para pakAyeM aura gAr3hA ho jAne para bhA. pr.| vAtaraktA.) usameM seAMTha, mirca, pIpala, harra, baher3A, AmalA, piTTitAM guggulormANI kaTutailapalASTakam / / nAgaramothA, bAyabiDaMga, devadAru, ( pATAntarake pratyeka triphalAmasthau sArddhadroNe jale paceta // anusAra AmalA ), giloya, cItAmUla, nisota. pAdazeSazca pUtazca punaretadvimizrayet / dantImUla, cava (pAThAntarake anusAra baca ), sUraNa trikaTutriphalAmustaviDaGgAmaradArukam // (jimIkanda) aura mAnakanda; inakA cUrNa 2 // 2 // guDUcyagnitrivRdantI cavI zraNamANakam / tole tathA 2 // 2 // tole zuddha pArada aura gandhakakI pAradaM gandhakazcaiva pratyekaM zuktisammitam // kajalI evaM 1 hajAra zuddha jamAlagoToMkA cUrNa sahasraM kAnakaphalaM siddhe saJcUyaM nikSipet / ( pAThAntarake anusAra 2 // tole kastUrI bhI) tato raktidvayaM jagavA pivettaptajalAdikam // milA kara sabako ekajIva karake surakSita rakkheM / anizca kurute dIptaM baDavAnalasabhibham / / mAtrA-2 rattI / anupAna- uSNa dhAtuddhi vayovRddhiM balaM suvipulaM tathA // jlaadi| AmavAta zirovAtaM sandhivAtaM sudAruNam / __isake sevanase agni dIta tathA dhAtu, bala aura jAnujaGghAzritaM vAtaM sakaTIgrahameva ca // AyukI vRddhi hotI hai / yaha gUgala AmavAta, azmarI mUtrakRcchaJca bhagnazca timirodare / zirogata vAyu, dAruNa sandhivAta, jAnu aura jaMghAgata amlapittaM tathA kuSThaM pramehaM gudanirgamam // vAyu, kaTigraha, azmari, mUtrakRccha, bhannaroga, timira, kAsaM paJcavidhaM zvAsa kSayazca viSamajvaram / / udara roga, amlapitta, kuSTa, prameha, gudabhraMza (kAMca plIhAnaM zlIpadaM gulmaM pANDurogaM sakAmalam // ' nikalanA), 5 prakArake kAsa, svAsa, kSaya, viSama 3 . For Private And Personal Use Only
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 234 bhArata-bhaiSajya ratnAkaraH [sakArAdi - - jvara, plIhA, zlIpada, gulma, pANDu, kAmalA, zotha, | tApyasya palatritayaM ve lohAeantravRddhi, zUla, arza, medavRddhi, kaphavRddhi aura / vaNikAyAzca // AmasaMcayako naSTa karatA hai| triphlkrapllvkhdirgudduuciivcaavihntii| (7925) svAyambhuvaguggulu vaTI mustAviDaGgarajanIcaturaGgulavahikuTajaizca / / palikaizcUrNametanmUtreNa gavAM pibennaraH praatH| (va. se. / vAtavyA, ) | kuSThI ghRtamadhumizraM jayatyamRgvAsamacireNa // vyopaM sagranthikaM pathyAM citrakaM jIrakadvayam / zvitrANi kuSThakoThau viSagaragulmodaramamehAMzca / ajamodA yavAnI ca kyA cavyamavaragujam // unmAdabhagandaramapasmRtizlIpadakRmizvAsAn / lavaNatritayaM kSArau samabhAgAni kArayet / / jayati valIpalitAni ca yogaH yAvantyetAni cUrNAni tAvantaM guggulaM zubham // svAyambhuvaH proktaH / pAdA sammita cAtra yojayedamlavetasam / bAbacI 25 tole, zuddha zilAjIta 25 tole, guTikaipA hitA vAte sAme sndhysthimjjge|| zuddha gUgala 50 tole, svarNamAkSikabhasma 15 dRDhI karoti bhagnazca jtthraanldiipnii| tole, loha bhasma 10 tole aura gorakha muNDIkA pUjitA devadevena kAlapAzena shmbhunaa|| | cUrNa 10 tole evaM harra, baher3A, AmalA, karalake seTha, mirca, pIpala, pIpalAbhUla, harra, cItA, patte, khairasAra, giloya, baca ( pAThAntarake anusAra sapheda aura kAlA jIrA, ajamoda, ajavAyana, | nImakI chAla ), nisota, dantImUla, nAgaramothA, baca, cavya, bAbacI, seMdhAnamaka, biDa namaka, bAyabiDaMga, haldI, amalatAsakI chAla, cItA aura saMcala namaka, javAkhAra aura sajjIkhAra 1-1 bhAga kur3ekI chAla; inakA cUrNa 5-5 tole le kara tathA zuddha gUgala 18 bhAga aura amlavetakA cUrNa sabako ekatra milAkara bhalI bhAMti kareM aura 4 // bhAga le kara sabako ekatramilAkara (thor3A ghI sabake ekajIva ho jAne para surakSita rkkheN| DAla kara) kaTeM aura sabake evajIva ho jAne para ( maatraa-1|| mAzA / ) (3-3 mAzekI) goliyAM banA leN| ise dhI aura zahadake mAtha cATakara Uparase inake sevanase AmavAta, sandhigata vAyu tathA gomUtra pInA caahiye| asthi aura majjAgata vAyukA nAza evaM bhagnasthAna isake sevanase vAtarakta, zvitrakuSTha, koTha, dRr3ha hotA aura agni dIpta hotI hai| garaviSa, gulma, prameha, unmAda, bhagandara, apasmAra, zlIpada, kRmiroga, zvAsa aura balipalitakA nAza (7926) svAyambhuvo gugguluH (1) / hotA hai| ( ga. ni. / guTikA. 4 ; bhA. pra. / kuSThA.) (noTa-gorakhamuNDIse AgekI oSadhiyAM zazirepA paJcapalaM tAvagirijazca anupAna pratIta hotI haiM, parantu pAThameM isakA guggulordaza ca / spaSTa ullekha nahIM hai|) For Private And Personal Use Only
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra avalehamakaraNam ] (7927) svAyambhuvo gugguluH (2) (bRhad) (ga. ni. 1 guTikA. 4 ; ra. ra. / vAtaraktA. ) alambuSA loha cUrNamanayAM pale pale / palatrayaM ca tApyutthAdvAkucI palapaJcakam // zilAjatu tayostulyaM palAni daza gugguloH / sarvANyekatra saJcUrNya guTikAM kArayedbudhaH // zANaM karSArdhaka vA tataH khAdetprayatnataH / vAtaraktaM ca kuSThAni zvitrANi vividhAni ca // bhagandarAn kSudrarogAnazasi grahaNIgadAna / aftatiochukradoSAMzca pANDutAmudarANi ca / / www. kobatirth.org tole; paJcamo bhAgaH - gorakhamuNDIkA cUrNa aura lohabhasma 10 -10 svarNamAkSika bhasma 15 tole, bAbacIkA | hotA hai / 235 cUrNa 25 tole aura zuddha zilAjIta 40 te evaM zuddha gagala 50 tAle le kara sabako ekatra milA kara acchI taraha kUdeM aura sabake ekajIva hene para 5-5 mAzekI goliyAM banA leM / (7928) samaGgAdyavalehaH (bR. yo. ta. / 144 ta. ) samaGgotpalamakhiSThA tirITatilacandanam / chAgIkSIreNa sakSaudraM raktAtIsAranAzanam // lajjAlukI jar3a, nIlotpala, majITha, lodha, tila aura sapheda candana; inakA samAna bhAga cUrNa lekara sabako ekatra milA leN| tathA use zahada meM milA kara avaleha ( caTanI ) banA leM / mAtrA - 5 mAze, 7 // mAze yA 1 / tolA / ( vyavahArika mAtrA - 3 - 4 rattI / ) iti sakArAdigugguluprakaraNama ise cATakara Uparase bakarIkA dUdha pInA cAhiye / isake sevana se raktAtisAra naSTa hotA hai / ( mAtrA -6 mAze / ) isake sevana se vAtarakta, kuSTa, zveta kuSTa, bhagandara, kSudra roga, arza, grahaNI roga, bastike rega, zukradoSa, pANDu aura udara rogoMkA nAza >< Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir atha sakArAdyavaleha prakaraNam (7929) saptamo'valehaH (ga. ni. / kuSThA. 36 ) triphalAnyopabhallAta tilAjyakSaudrazarkarAH / vRSyaH saptamo medhyaH kuSThahA kAmacAriNaH // triphalA (harra, baher3A, omalA), trikuTA ( soMTha, mirca, pIpala ), zuddha bhilAvA, aura tila; inakA cUrNa tathA ghI, zahada aura khAMDa samAna bhAga lekara sabako ekatra milA leM / yaha leha vRSya, medhya aura kuSTanAzaka hai / ( mAtrA - 6 mAze / ) For Private And Personal Use Only
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [ sakArAdi (7930) sapiNDaH (1) (7931) sarpirguDaH (2) (sapiTikA) (sapiTikA) (ga. ni. / pari. guTikA. 4. ; va. se. / rAjayakSmA.) (ga. ni / guTikA. 4 ; ca. sN.| ci. tvakSIrI zrAvaNIdrAkSAmUrSibhakajIvakaiH / kSatakSINA. ; vR. mA. ; ca. da. / rAjayakSmA. viirrdhikssiirkaakoliibRhtiikpikcchubhiH|| va. se. / kSatakSayA.) khajUraphalamedAbhiH kSIrapiSTaiH plonmitH|| balA vidArI svA ca pazcamUlI punarnavA / dhAtrI vidArIkSurasamastheH prasthaM ghRtAtpacet / / / pazcAnAM kSIravRkSANAM zuGgA muSTayaMzakA api // zarkarA'STapalaM zIte kSaudArdhaprasthameva ca / eSAM kaSAye dikSIre vidAryA svrsaaNshke| dattvA sarpiguMDAn kAsahikAjvarApahAn // jIvanIyaiH pacet kalkairakSayAtraghRtADhakam // yakSmANaM tamakaM zvAsa raktapittaM halImakam / sitApalAni pUte'smiJchIte dvAtriMzadAvapet / zukranidrAkSayaM tRSNAM hanyuH sAzmaya skaamlm|| godhUmapippalI vAMzI cUrNa zRGgATakasya ca // sakSaudraM kuDavaM zItaM tatsarva khajamUrichatam / baMsalocana, gorakhamuNDI, drAkSA ( munakkA ), styAnaM sarpirguDAn kRtvA bhUrjapatreNa veSTayet // mUrvA, RSabhaka, jIvaka, zatAvara, Rdvi, kSIrakAkolI, tAjagdhvA palikAnkSIraM madyaM cAnupibetkaphe / kaTelI, kauMca ke bIja, khajUra ke phala, aura medA; zoSe kAse kSatakSINe zramastrIbhArakarSite / / inakA 5-5 tole cUrNa lekara sabako dUdha ke sAtha raktanidhIne tApe pInase corasi sthite / pIsa leM / tadanantara Amale, vidArIkanda aura Ikhake zastA pArzvaziraHzUle bhede ca hstpaadyoH|| 2-2 sera rasa. tathA 2 sera ghIko ekatra milA kara kharaiTI, vidArIkanda, paJcamUla (zAlaparNI, usameM uparokta pisI huI auSadhe tathA 40 tole | pRSThaparNI, kaTelI, bar3I kaTelI, gokharu ), punarnavA, khAMDa milA kara pakAve aura saba avaleha taiyAra bar3akI koMpala, pIpalavRkSakI koMpala, pilakhanakI ho jAya to use agnise nIce utAra kara, ThaMDA koMpala, gUlarakI kopala aura sirasakI koMpala 5-5tole lekara sabako ekatra kUTakara 32 sera karake usameM 1 sera zahada milA leN| pAnImeM pakAveM aura cauthA bhAga zeSa rahane isake sevanase kAsa, hicakI, jvara, yakSmA, para chAna leN| tamakazvAsa, raktapitta, halImaka, zukrakSaya, nidrAkSaya, . 8 sera goghRtameM yaha kvAtha, 8-8 sera gAya tRSA, azmarI aura kAmalAkA nAza hotA hai / aura bakarI kA dUdha tathA 8 sera vidArIkandakA (mAtrA-1 se 2 tole taka / ) rasa evaM 11-1 / tolA jIvanIya gaNakI oSadhiyoM For Private And Personal Use Only
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org paJcamau bhAMgaH 237 avalehaprakaraNam ] kA kalka milA kara pakAveM aura jaba jalAMza sUtotthavikRtivApi sandeho nAtra kazca na / zuSka ho jAya to ghI ko chAna leN| muktazca sarvarogebhyo balavarNAgnisaMyutaH // mAnavaH siddhakAmo'smAcchIghraM bhavati nizcitam / / 6 | sera sArivAko kUTakara 32 sera pAnI meM pakAveM aura 8 sera zeSa rahane para chAna leN| tadanantara usameM giloya, zatAvara, vidArIkanda, jIvaka, nisota, muNDI, harra, baher3A, AmalA, choTI ilAyacI aura copa cInI; inakA 2|| - 2 // tole cUrNa milA. anupAna - dUdha / yadi roga kaphapradhAna ho kara punaH maMdAgni para pakAyeM aura gAr3hA ho jAne para Agase nIce utAra kara ThaMDA hone para usameM 1 sera zahada milAkara surakSita rakkheM / to madya / tatpazcAt usameM 2 sera khAMDa tathA 20-20 tole gehUM kA ATA (bhunA huvA ), pIpalakA cUrNa, baMsalocanakA cUrNa, siMghAr3e kA cUrNa aura 40 tole zahada milAkara mathanI se matheM / jaba ghI gAr3hA ho jAya to 5 - 5 toleke modaka banAkara unheM bhojapatra meM lapeTakara rakha deM / inake sevana se zoSa, kAsa, kSatakSINatA, zramajanita durbalatA tathA strI sahavAsa aura adhika bojha uThAne se utpanna huI kSINato, raktaniSThIvana, tApa, pInasa, uraHkSata, pArzvazUla, zirazUla aura hAtha paikA TUTanA Adi vikAra naSTa hote haiM / ( jIvanIya gaNa- - jIvaka, RSabhaka, medA, madAmedA, kAkolI, kSIrakAkolI, mudgaparNI, mAparNI, mulaiThI aura jIvantI / ) (7932) sArivAdyavalehaH (bhai. ra. / upadaMzA ). sArivAyA: palazataM jaladroNe vipAcayet / tasmin pAdAvazeSe tu guDUcI zatamUlikA // vidArI jIvanI trimuNDI ca triphalA tathA / kSudrelA copacInI ca pratyekArddhapalaM matam || supiSTaM nikSipettatra zIte madhu palASTakam / kSIrAnupAnayogena pitresolakasammitam // pramehAMzcopadezAMzca mUtrakRcchraJca pIDakAH / nazyanti tvapare rogA raktaduSTyA bhavanti ye / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mAtrA - 1 tolA / anupAna - dUdha / isake sevana se prameha, upadaMza, mUtrakRcchra, prameha - piDikA, raktadoSa janita anya roga aura pArada ke samasta vikAra zIghra hI naSTa ho jAte haiM / isase samasta ( raktadoSaja ) roga zIghra hI naSTa ho kara bala varNa aura agnikI vRddhi hotI haiM / isameM tanika bhI sandeha nahIM hai| noTa - isameM sArivA kvAthako gAr3hA karake prakSepayoMkA cUrNa milAnA acchA hai / (7933) sitAdileha : (1) ( vA. bha. / ci. a. 19 kuSTA. ) sitAtailakRmighnAni dhAnyAmalakapippalIH / lihAnaH sarvakuSThAni jayatyatigurUNyapi // mizrI, tilakA tela, bAyabiDaMgakA cUrNa aura pIpalakA cUrNa 1-1 bhAga tathA Amale kA cUrNa 2 bhAga lekara sabako ekatra milAveM / ise sevana karanese kaSTasAdhya kuTha bhI naSTa ho jAte haiM / For Private And Personal Use Only
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 28 www. kobatirth.org bhArata-yaiSajya ratnAkaraH (7934) sitAdileha: (2) ( vR. ni. ra. | zvAsA. ) sitAdrAkSAkaNAcUrNa samAMzaM tailapAcitam / bhakSitaM dAruNaM zvAsaM nivartayati vegataH // mizrI, munakkA aura pIpala kA cUrNa samAna bhAga lekara sabako ekatra milA kara tilake tela meM pakA leN| ise sevana karane se bhayaMkara zvAsa bhI zIghra hI naSTa ho jAtA hai / ( mAtrA --- 3-4 mAze / ) (7935) sitAdileha : (3) ( vaM. se. / chardi . ) sitAcandanamadhvAktaM lihedvA makSikAzakRt / sopadravA pittabhavA chardiretena zAmyati / / mizrI aura sapheda candana yA makkhIkI viSThA zahada meM milAkara cATanese upadrava yukta pittaja chardi naSTa hotI hai / (7936) sitAdivRSyayogaH ( na. mR. / ta. 2 ) zarkarAyAstulaikA syAdekA gavyasya sarpiSaH / masthaM vidAryAzcUrNasya pippalyA prastha eva ca / / ardhADhakaM tugAkSIryAH kSaudrasyAbhinavasya ca / tatsarvaM mizritaM tiSThenmArttike ghRtabhAjane // mAtrAgnisamAM tasya prAtaHkAle prayojayet / eSa vRSyaH paro yogaH kaNThyo bRMhaNa eva ca // - [sakArAdi khAMDa 6 / sera, goghRta 6 / sera, vidArIkandakA cUrNa 1 sera, pIpalakA cUrNa 1 sera, baMsalocanakA cUrNa 2 sera aura navIna madhu 4 sera lekara sabako ekatra milAkara miTTIke cikane pAtrameM bharakara rakha deM / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ise prAtaH kAla yathocita mAtrAnusAra sevana karanA cAhiye / ( mAtrA - 1 // tolese 2 tole taka ) yaha yoga atyanta vRSya, vRMhaNa ( bala vIrya varddhaka tathA kAmottejaka aura pauSTika ) evaM kaNTha zodhaka hai / (7937) sitAdyavalehaH (va. se. 1 pANDu.; vR. ni. ra. / kAmalA. ) sitAviktAvalAyaSTi triphalArajanIyugaiH / lehaM lihyAtsamadhvAjyaM halIma kamazAntaye // mizrI, kuTakI, kharaiTIkI jar3a, mulaiThI, harra, baher3A, AmalA, haldI aura dArUhaldI; inakA samAna bhAga cUrNa ekatra milAkara ghI aura zahadake sAtha sevana karane se halImaka roga naSTa hotA hai / ( mAtrA - cUrNa - 2 - 3 mAze, ghI 6 mAze, madhu 2 tole / ) sitopalAcavalehaH ( bhA. pra. ma. khaM. 2 | kSayaro. ) 66 sitopalAdicUrNa " dekhiye / sukumAra kumArakAvaleha : "sukumArakumArakaghRtam " dekhiye / For Private And Personal Use Only
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir avaleha prakaraNam ] paJcamo bhAgaH supArIpAkA (7940) saindhavAdyavalehaH (2) (vai. ra. / vAjIkaraNA.) ( bhA. pra. ma. khaM. 2 / bAlarogA. ; ga. ni. / pakArAdi avaleha prakaraNameM " pUgakhaNDaH" bAlarogA. 11) tathA " pUgapAkaH" evaM rakArAdi rasa prakaraNameM | ghRtena sindhavizvailAhiGgabhAmarajo lihan / pra. saM. 6039 "rativallabha-pUgapAkaH" dekhiye| AnAhaM vAtikaM zUlaM hanyAttoyena vA shishuH|| __ (7938) suvarNagairikAdilehaH seMdhA namaka, sAMTha, ilAyacI, hIMga aura bhara'gI; (ga. ni. / hikkA. 12) inakA cUrNa samAna bhAga le kara ghImeM milA kara suvarNagairipha bhArgI zAlilAnA nidigdhikA / caTAnese yA garama pAnIke sAtha denese bAlakakA hikkAnudeSa vai leho ghRtamAkSikasaMyutaH // aphArA aura vAtja zUla naSTa hotA hai / sonAgeru, bharaMgI, zAlIdhAnakI khIla aura (mAtrA-2-3 rattI / ) kaTelI; inakA samAna bhAga cUrNa le kara sabako (7941) saubhAgyazuNThIpAkaH (1) ekatra milA kara ghI aura zahada ke sAtha sevana karanese hikA (hicakI) kA nAza hotA hai| ( nAgarakhaNDaH) (cUrNe 6 mAze, ghI 1 tolA, zahada 2 ( yo. ra. / sUtikA. ; vR. yo. ta. / ta. 142 ; tole / sabako milA kara thor3A thor3A bAra bAra | bhA. pra. ma. khaM. 2 / sUtikA.) caTAveM / ) AjyasyAJjaliyugmamatra payasaH prasthadvayaM khaNData (7939) saindhavAdyavalehaH (1) / paJcAzatpalamatra cUrNitamaya pratipyate nAgaram / (va. se. / arzo.) prasthAdhaM guDavadvipAcya vidhinA muSTitrayaM dhAnya: saindhavaM nAgaraM pAThA dADimasya rasa guDam / satakalavaNaM dadyAdvAtavarhonulomanam // misyAH paJcapalaM palaM kRmiripoH sAjAjijI rAdapi / / seMdhA namaka, sAMTha aura pAThA; inakA cUrNa, vyopAmbhodadaloragendrasumanaH sadrAviDInAM palaM anArakA rasa aura gur3a samAna bhAga le kara ekatra pakvaM nAgarakhaNDasajJakamidaM saubhAgyadaM yoSitAm milaaveN| tRchardijvaradAhazoSazamanaM sazvAsakAsApahaM ise lavaNa ( seMdhA namaka ) yukta takrake plIhavyAdhivinAzanaM kRmiharaM mandAgnisandIsAtha sevana karanese vAyu aura mala svamArgagAmI panam // ho jAte haiN| ghI 1 sera, dUdha 4 sera, khAMDa 3 sera 10 (mAtrA-6 mAze / ) | tole aura seThikA cUrNa 40 tole le kara prathama kAn For Private And Personal Use Only
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 240 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [ sakArAdi -... - banA leN| seoThako dhImeM mandAgni para bhUneM aura phira usameM dUdha | piyAlabIjamamRtA kapUraM candanadvayam / aura khAMDa milA kara pakAveM / jaba avaleha taiyAra karSapramANAnyeteSAM zlakSNacUrNAni kArayet // honeke nikaTa A jAe to usameM nimnalikhita nAgarasya ca cUrNasya prasthadvayamitaM kSipet / prakSepa milA deM aura pAka bana jAne para Amase haDhe ca mRNmaye pAtre pAcayenmRdunAgninA // nIce utAra kara ThaMDA kara leN| yatnataH pAkavidvaidho guDikAM kArayettataH / - prakSepa-dhaniyA 15 tole, sauMpha 25 tole | ghRtamaSTapalaM dadhAt kSIraprasthaM dvayaM tathA // tathA bAyabiDaMga, sapheda aura kAlA jIrA, sAMTha, sAIprasthadvayaM cAtra zarkarAyAstataH kSipet / mirca, pIpala, nAgaramothA, tejapAta, nAgakesara aura bhakSayetyAtarutthAya ajAkSIraM pibedanu / choTI ilAyacI 5-5 tole / inakA bArIka cUrNa AmavAta nihannyAzu kAsaM zvAsaM sapInasam grahaNImamlapittazca raktapittaM kSatakSayam // yaha pAka striyoMke liye atyanta hitakArI | strIroga viMzatiM caiva tatkSaNAdeva nAzayet / hai| tRSA, chardi, jvara, dAha, zoSa, zvAsa, kAsa, ahanyahani ca strINAM stanadADharthakaraM param // plohA aura kRmi rogako naSTa karatA hai / isake / | saubhAgyajananaM strINAM puSTidaM dhAtuvardhanam // sevanase agni dIpta hotI hai| sAMThake 2 sera bArIka cUrNako 1 sera dhImeM (mAtrA-1 tolese 2 tole taka / ) bhUneM aura jaba usakA raMga lAla hone lage to use 4 sera dUdhameM milA kara usameM 2 // sera khAMDa rasaratnasamuccayameM "mUtikAmRta " nAmase milAveM aura miTTIke dRr3ha pAtrameM mandAgnipara pakAveM ! * eka prayoga diyA hai jo lagabhaga isIke samAna jaba pAka taiyAra honeke nikaTa A jAya to usameM hai| usameM ghIke sthAnameM pAnI tathA nAgaramothA, nimnalikhita prakSepa milA deM aura khUba gAr3hA ho nAMgakesara aura tejapAtake sthAnameM kaTelI, dAla- jAne para agnise nIce utArakara ThaMDA kara leN| cInI, lauMga aura bola hai / dUdha 8 sera hai|) prakSepa-seAMTha, mirca, pIpala, harra, baher3A, - (7942) saubhAgyazuNThI (2) / AmalA, jIrA, dAla cInI, choTI ilAyacI, teja pAta, nAgakesara, nAgaramothA, jAvatrI, jAyaphala, ( bhai. ra. / strI.) dhaniyA, lauMga, soyA, nalikA, mainaphala, ajavAyana, trikaTutriphalAjAjI cAtutikamustakam / | ajamoda, dhAyake phUla, zatAvara, tAlamUlI, lodha, jAtIkoSaphalaM dhAnyaM lavaGgaM zatapuSpikA // gajapIpala, cirauMjI, giloya, kapUra, sapheda candana nalikA mAdanaphalaM ymaaniidvydhaatkii|| aura lAla candana 13-14 tolA le kara bArIka zatAvarI tAlamUlI lodhaM vaarnnpipplii|| | cUrNa banAveM / For Private And Personal Use Only
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir avalehamakaraNam / pacamo bhAgaH ( kapUrako thor3e ghIke sAtha ghoTakara milAnA | zuddha bhANDe nidhAyAtha khAdennityaM yathAvalam / cAhiye / ) vIkSyAgnivalakoSThazca nArINAzca vizeSataH // ( mAtrA-1 se 2 tole tk|) kSaudrAnupAnataH prAtaH gurudevAn samAcaret / anupAna-bakarIkA duudh| | tadvaya balyamAyuSyaM valIpalitanAzanam / / vayasaH sthApanaM proktamagnidIptikaraM param / yaha pAka AmavAta, kAsa, zvAsa, pInasa, | vRSyANAmativRSyazca rasAyanamidaM zubham // grahaNI roga, amlapitta, raktapitta, kSatakSaya aura vizeSAt strIgade proktaM prasUtAnAM yathAmRtam / strI rogAMko atyanta zIghra naSTa karatA hai| isake sevanase striyoMke stana dRr3ha hote tathA saubhAgyakI viMzatippado yoneH pradaraM pazcadhA'pi ca // vRddhi hotI hai / yaha pAka pauSTika aura dhAtu- yonidopaharaM strINAM rajodoSaharantathA / varddhaka hai| pApasaMsarganaM doSaM nAzayennAtra saMzayaH // AmavAtaharazcaiva ziraHzUlanivAraNam / (7943) saubhAgyazuNThI (3) (bRhat) sarvazUlaharazcaiva vizeSAt kaTizUlanut // (bhai. ra. / strIro.) vIryavRddhikaraM puMsAM mUtikAtaGkanAzanam / mahauSadhaM samAdAya cUrNayitvA vidhAnataH / vAtapisakaphodabhUtAn dvandajAn snnipaatjaan|| palapoDazikAM nItvA kSIre dazaguNe pacet // hanti sarvagadAnepA zuNThI saubhAgyadAyinI / krameNa pAkazuddhiH syAd ghRtapasthe ca bharjayet / saubhAgyadAyinI strINAmataH saubhAgyazuNThikA // 1 sera zuNThI cUrNako 20 sera dUdhameM pkaaveN| laghupAkaH prakarttavyo na kharo modakeSvapi // zatAvarI vidArI ca mRpalI gokSuro balA / jaba khoyekI taraha gAr3hA ho jAya to use 2 sera dhImeM bhUna leN| pazcAt 215 tole khAMDakI chinnAsattvaM zatAhA ca jIrako vyopacitrako / cAzanImeM pakAveM / jaba pAka ho jAya taba zatAvara, trisugandhi yamAnI ca tAlIcaM kAravI mishiH| vidArIkanda, mUsalI, gokharU, balA, giloyakA sata, rAsnA puSkaramUlaM ca vAMzI dAru zatAhayam // seAyA, zveta jIrA, kAlA jIrA, soMTha, mirca, pIpala, zaTI mAMsI vacA mocatvak patraM nAgakezaram / citraka, dAracInI, choTI ilAyacI, tejapatra, ajajIvantI meyikA yaSTI candanaM raktacandanam // vAina, tAlIzapatra, kAravI ( ajamodA ), sauMpha, krimighnaM toyasiMhAsyadhanyAkaM kaTphalaM dhanam / / rAnA, puSkaramUla, vaMzalocana, devadAru, sAyA, karSadvayamitaM bhAgaM pratyekaM paTTayarSitam / / kacUra, jaTAmAMsI, vaca, mocarasa, dAracInI, tejapatra, sarvacUrNAd dviguNitA pradeyA sitshrkraa| nAMgakesara, jIvantI, methIboja, mulahaThI, zvetayuktyA pAkavidhAnajJo modakaM parikalpayet // | candana, lAla candana, bAyabiDaGga, sugandhabAlA, For Private And Personal Use Only
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org 242. aDUsAchAla, dhaniyA, kaTUphala aura mothA; pratyekakA cUrNa 2 // to inakA prakSepa deM aura acchI prakAra milA nIce utAra leM | isameM pAka mRdu karanA cAhiye / modaka Adike pAkameM kharapAka niSiddha hai / pAka karaneke pazcAt modaka banA leM aura zuddha pAtra meM rakkheM / ( mAtrA - Adhe tolese 2 tole taka / ) guru aura devatAoMkI pUjA karake uparyukta mAtrA meM zahada ke sAtha ise sevana karAveM / yaha varNya, balya, AyuSkara, vRSya, vayaHsthApaka tathA agnipradIpaka hai / yaha vizeSataH sUtikA rogameM atyanta hitakara hai| isake sevana se yoniroga, pradara, yonidoSa, ArtavadoSa, AmavAta, zirovedanA, sampUrNazUla, kaTizUla (kamara darda ) prabhRti roga naSTa hote haiM / sampUrNa vAtaja, pittaja, kaphaja, dvandvaja tth| sannipAtaja rogoMko zAnta karatA hai / yaha bRhatsaubhAgyazuNThI striyAM saubhAgyako bar3hAtI hai / sobhAgyazuNThacavalehaH bhArata -bhajya - ratnAkaraH saubhAgyazuNThI (4) (vR. ni. ra.; vai. ra. | AmavAtA. ) pra. saM. 3466 nAgarAdyovaleha : dekhiye / rasaprakaraNa meM dekhiye | (7944) sauvarcalAvaleha : ( vR. mA. / chartha. ) sauvarcalamajAjI ca zarkarA maricAni ca / yukto'yaM madhunA lehaH zreSThachardinibarhaNaH || [ sakArAdi saMcala ( kAlA namaka ), jIrA, khAMDa aura kAlI mirca inakA samAna bhAga milita cUrNa zahadake sAtha cATane se chardi naSTa ho jAtI hai| yaha eka uttama yoga hai / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ( mAtrA - 3 mAze t ) (7945) stambhanAvaleha: ( ra. ra. / vAjIkaraNA, dhanva / vAjIkaraNA ) AphiGgajAtI phalayoH pratyekaM raktikA trayam / karpUrastha ca ratyekA saptacchadasumasya ca / / paJcarakti pramANantu grAhyamindrAzanasya ca / mAsakazca caturgrAhyaM madhunA leha uttamaH // dhArya kadApi no vIrya rametstrINAM zatAni ca // aphIma aura jAyaphala 3-3 rattI, kapUra 1 rattI, satauneke phUla 5 rattI aura bhAMga 4 mAze lekara sabako ekatra kharala kareM aura zahada meM milA leM / ise khAne se vIrya - stambhana hotA hai aura sau striyoMke sAtha ramaNa karane para bhI vIryapAta nahIM hotA / ( yaha eka mAtrA hai / ) iti sakArAdyavalehamakaraNam For Private And Personal Use Only
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra ghRtaprakaraNam ] www. kobatirth.org paJcamI bhAgaH atha sakArAdighRtaprakaraNam (7946) saptaprasthaghRtam ( ca. da. | raktapittA. 9 ) zatAvarI payo drAkSAvidArIkSvAmale rasaiH / sarpiSA saha saMyuktaiH saptamasthaM paceddhatam // zarkarApAdasaMyuktaM raktapittaharaM pivet / uraHkSate pittazule yonivAte'pyasRgdare // balyamUrjaskaraM vRSyaM sudhAhRdroganAzanam // 1 sera ghI aura 1-1 sera zatAvara kA rasa, dUdha, munakkAkA kvAtha (yA aMgUra kA rasa ), bidArIkandakA rasa, IkhakA rasa aura AmalekA rasa lekara sabako ekatra milA kara pakAveM / jaba ghRtamAtra zeSa raha jAe to use chAna leM; aura phira usameM pAva sera ( 20 tole ) khAMDa milA kara surakSita rakkheM / | yaha ghRta raktapitta, uraHkSata, pittazUla, yonigata vAyu, raktapradara aura hRdrogako naSTa karatA tathA balavIrya aura oja evaM kSudhAkI vRddhi karatA hai / ( mAtrA - 1 tolA / ) (7947) saptAGgaghRtam ( ga. ni. / ghRtA. 1 ) zaGkhapuSpIguDUcyugrAzatAvaryavallikAH / malapUM brahmasomAM ca kalkIkRtya ghRtaM pacet // dugdhaM caturguNaM datrA vAtazleSmaharaM ca tad / medhAkaraM tathAyuSyaM saptAGgamiti kIrtitam // kalka -- zaMkhapuSpI, giloya, baca, zatAvara, hulahula, kaThUmarakI chAla aura brAhmI / saba Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 243 samAna bhAga milita 40 tole le kara bArIka pIsa leM / 4 sera ghI meM yaha kalka aura 16 sera dUdha milA kara pkaayeN| jaba dUdha jala jAe to ghRtako chAna leN| yaha ghRta vAtakapha-nAzaka, buddhivarddhaka aura Ayuvarddhaka hai / (7948) samaGgAdighRtam (ga. ni. / bAlaro. 11 ; vA. bha. / u. a. 2) samaGgAdhAtakIrotrakuTa naTavalAhayaiH / mahAsahAkSudrasahA mudga bilbazalAdubhiH || sakArpAsIphalaistoye sAdhitaiH sAdhitaM ghRtam / kSIramastuyunaM hanti zIghradantodbhavAn gadAn // vividhAnAmayAnetAnvRddhakAzyapanirmitam // kalka - lajjAlukI jar3a ( yA majoTha ); dhAyake phUla, lodha, nAgaramothA, kharaiTIkI jar3a, mASaparNI, mudgaparNI, mUMga aura belagirI samAna bhAga milita 40 tole le kara sabako ekatra pIsa leM / kvAtha - lAla kapAsake phala 8 sera le kara 64 sera pAnImeM pakAyeM aura 16 sera rahane para 'chAna leN| For Private And Personal Use Only 4 sera ghImeM uparokta kalka, kAtha tathA 4-4 sera dUdha aura mastu milA kara pkaayeN| jaba jalAMza zuSka ho jAe to ghRtako chAna leN| yaha ghRta baccoMke dAMta nikalane ke samaya hone vAle samasta rogoMkA naSTa karatA hai / ( mAtrA - 1 // se 3 mAze taka / )
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 244 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [sakArAdi (7949) sarjAdighRtam kAtha 12 // sera (3) isI prakAra banA huvA sira(yo. ra. / nAsA. ; va. se. / nAsA. : vR. yo. | sakI chAlakA kAtha 12 // sera / t.| ta. 130) kalka-paJcakola ( pIpala, pIpalAmUla, cava, sarjArjunodumbaravatsakAnAM cItA, soMTha ), bAyabiDaMga, pAMcoM namaka, javAkhAra, tvacA kaSAyaiH paridhAvanena / sajjI, suhAgA, bichATIkI jar3a, sindUra aura geru; kaSAyakalkairapi caibhireva sabakA samAna bhAga milita cUrNa 20 tole / siddhaM ghRtaM ghrANavipAkanAzi // 2 sera dhImeM uparokta tInoM kAtha tathA kalka milAkara pakAveM / jaba pAnI jala jAe to ghRtako zAlakI chAla, arjuna vRkSakI chAla, gUlarakI chona leM / chAla aura * kur3ekI chAla samAna bhAga le kara ise malanese nyaccha, nIlikA, tila, kAlaka, sabako ekatra kUTa kara ATha gune pAnImeM pakAveM aura cauthA bhAga zeSa rahane para chAna leN| aMgulIveSTa aura pAdadArI (bivAI) tathA mukha isa kAthase dhonese . yA inhIM oSadhiyoMke dUSikA ( muhAsoM ) kA nAza hotA hai / kalka aura kvAthase siddha ghRta lagAnese nAsApAkako | (7951) sArasvAtaghRtam (1) ArAma hotA hai| (va. se. / unmAdA. ; vR. ni. ra. / unmAdA.) ( uparokta kAtha 4 sera, dhI 1 sera, uparokta | triphalA lakSmaNA'nantA samakA zArivA'mRtA / oSadhiyoMkA kalka 10 tole / ) | brAhmI pAThA dvibRhatI dvisthirA dvipunarnavA // (7950) sahAcaraghRtam sahadevI sUryavallI vayasthA girikarNikA / | toyakumbhe pacedetatpalAMzaM pAdazeSite // (bhai. ra. / kSudrarogA. ) nataM kauntI vacA kuSThaM kRSNasarSapasaindhavaiH / sahAcaratulAkvAthe kvAthe ca dshmuulje| / niruksavarNavatsAyAH saMsiddhaM payasA ca goH|| zirISasya kaSAye ca ghRtaprasthaM vipAcayet // puSyayoge ghRtapasyaM muhemakalaze sthitam / kalkAn datvA paJcakolaM kRmighnaM paTupazcakam / / pAnAbhyaJjanato medhAsmRtyAyuHpuSTivardhanam / / kSAratrayaM dRzcikAlI sindUramapi gairikam // rakSonazca viSaghnazca sArasvatamidaM ghRtam / hanyAdetad ghRtaM nyacchaM nIlikAM tilakAlakam / / kAtha-hara, baher3A, AmalA, lakSmaNA, aGgulIveSTakaM pAdadArIzca mukhadUSikAm // anantamUla, lajjAlakI jar3a, sArivA, giloya, kvAtha-(1) 6 / sera piyAbAMseko kUTa kara brAhmI, pAThA, choTI aura bar3I kaTelI, zAlaparNI, 50 sera pAnImeM pakAveM aura 12 // sera rahane para pRSThaparNI, sapheda aura lAla punarnavA, sahadevI, kSIrachAna leM / (2) isI prakAra banA huvA dazamUlakA | kAkolI, kAkolI aura koyala 5-5 tole lekara For Private And Personal Use Only
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org ghRtaprakaraNam ] paJcamo bhAgaH sabako ekatra kUTa kara 64 sera pAnI meM pakAveM | namaka; inakA 5-5 tole cUrNa aura 16 sera rahane para chAna leM / ekatra pIsa leM / kalka - tagara, reNukA, baca, kUTha, kAlI sarase aura seMdhA namaka; inakA samAna bhAga milita cUrNa 20 tole le kara pAnI ke sAtha pIsa leM / apanehI samAna varNake bachar3e vAlI svastha gAyake 2 sera ghI meM uparokta kAtha, kalka aura 2 sera dUdha milAkara mandAgni para pkaayeN| jaba jalAMza zuSka ho jAya to ghIko chAna leM aura svarNa kalazameM bhara kara rakha deM / ise pIne aura isakI mAliza karane se medhA, smRti, Ayu aura puSTikI vRddhi hotI hai / yaha ghRta rAkSasoM aura viSako bhI naSTa karatA hai / ( mAtrA - 1 tolA / anupAna - dUdha ) (7952) sArasvataghRtam (2) ( va. se. / rasAyanA. ; vA. bha. / uttara. a. 1 ) Aja payaH zRGgaveraM vacA zizuharItakI / pippalyo maricaM pAThA saindhavaM dazamaM ghRtam // zRGgaverAdayo bhAgA lavaNAntAH palASTakam / caturguNena payasA ghRtaprasthaM vipAcayet // etat mAzitamAtreNa kinnaraiH saha gIyate / jagadamUkalaM pAnAdeva prazAmyati || naSTaJca smarate granthaM zrutizcApyupajAyate / etatsArasvataM nAma smRtimedhAvivarddhanam // kalka --- adaraka; baca, sahajanekI chAla, hare, pIpala, kAlI mirca, pAThA aura seMdhA Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 345 kara sabako 2 sera goghRta meM uparokta kalka aura 8 sera bakarIkA dUdha milA kara pakAveM / jaba dUdha jala jAe to ghIko chAna leM / ise sevana karane se svara kinnaroMke samAna madhura ho jAtA hai / yaha ghRta jar3atA, gadgad svara ( hakalAnA ) aura mUkatA ( gUMgepana ) ko naSTa karatA hai / isake sevana se bhUle huve grantha yAda ho jAte haiM aura buddhi bar3hatI hai tathA zrutiyoMkA jJAna ho jAtA hai / 1 ( mAtrA - 1 tolA / anupAna - dUdha / ) (7953) sArasvataghRtam (3) ( va. se. / vAtavyA ; vR. ni. ra. / vAtavyA . ) prasthaM ghRtasya palikaiH zivacAghAtakIlodhalavaNaiH / Aje payasi sapAThaiH siddhaM sArasvataM nAmnA // vidhivadupayujyamAnaM jaDagagadamUkatAM kSaNAji tvA smRtimatimedhApratibhA: kuryyAt samyagiSTavA - bhavati // kalka - sahajanekI chAla, baca, dhAyake phUla, lodha, seMdhA namaka aura pAThA 5-5 tole / For Private And Personal Use Only 2 sera ghI meM yaha kalka aura 8 sera bakarIkA dUdha milA kara pakAyeM / jaba dUdha jala jAya to ghIko chAna leN|
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 246 bhArata-bhaiSajya ratnAkaraH [ sakArAdi isake sevanase jar3atA gadgada zabda (hakalAnA) (7955) sitAdighRtam aura mUkatA (gUgepana) kA nAza ho kara smRti, mati (va. se. / mukharogA.) meghA aura pratibhAkI vRddhi hotI hai| sitAtamAlapatrAbhyAM maricaM dviguNaM nyaset / (mAtrA-1 tolA / anupAna dUdha / ) tena sarpivipakvantu nasyAdanyAgalagrahAn / / ___ mizrI aura tejapAta 1-1 bhAga tathA kAlI sArasvataghRtam (4) . mirca 2 bhAga le kara sabako pAnIke sAtha pIsa (va. se. / rasAyanA. ; bhai. ra. / svaramedA.) leN| tadanantara isa kalkameM isase 6 gunA ghI aura . pra. saM. 4677 " brAhmIdhRtam " (4) ghIse 4 gunA inhIM oSadhiyoMkA kvAtha milaadekhiye| | kara pakAveM / jaba pAnI jala jAya to ghIko chAna leN| ukta granthoMke anusAra "mAlatI" ke sthAnameM isakI nasya lenese galagraha naSTa hotA hai| "AmalA" honA caahiye| __ (7956) siMhAmRtaghRtam (7954) sArivAdighRtam (va. se. / kAsA.) (vA. bha. / u. a. 2) sarguiDUcIkRSakaNTakArI saarivaasurbhiigraamiishtiniikRssnnsrsspaiH| kvAna karakena ca siddhametat / vacAzvagandhAsurasAyuktaiH sapirvipAcayeta // peya purANajvarakAsazUlatannAzayedgrahAnsarvAnpAnenAbhyaanena ca / / zvAsAgnimAnyAM grahaNIgade ca // kalka-giloya, bAsekI jar3akI chAla aura kalka-sArivA, gUgala, brAhmI, zaMkhAholI, kaTelI samAna bhAga milita 20 tole le kara kAlI sarasoM, baca, asagandha aura tulasI samAna bArIka pIsa leN| bhAga milita 40 tole / ____ kvAtha-uparokta oSadhiyAM samAna bhAga kvAtha-uparokta oSadhiyAM samAna bhAga milita 4 saira le kara 32 sera pAnImeM pakAveM aura milita 8 sera le kara 64 sera pAnImeM pakAveM aura 8 sera rahane para chAna leN| 16 sera rahane para chAna leN| 2 sera ghImeM uparokta kalka aura kAtha milA4 sera dhImeM uparokta kalka aura kAtha | kara pakAveM / jaba pAnI jala jAya to ghIko milAkara pakAveM / jaba pAnI jala jAya to ghoko | chAna leN| chAna leN| ise pInese jIrNa jvara, kAsa, zUla, zvAsa, ' ise pilAne aura isakI mAliza karanese sama- agnimAMdya aura grahaNI rogakA nAza hotA hai / sta graha vikAra dUra hote haiN| (mAtrA-1 tolA / ) For Private And Personal Use Only
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ghRtamakaraNam ] pazcamo bhAgaH (7957) siMhAmRtaghRtam (siMha yamRtaghRtam) ise zAli cAvaloMke bhAta yA dUdhAdike sAtha (yo. ra. ; va. se / pramehA. ; na. mR.| ta. 7: prAtaHkAla sevana karanA cAhiye / 3. ni. r.| pramehA. : vR. yo. ta. / ta. isake sevanase prameha, madhumeha, mUtrakRccha, 103 ; bhA. pra. ma. khaM. 2 / pramehA. | bhagandara, Alasya, antravRddhi, kuSTha aura kSayakA ca. da. / pramehA.) nAza hotA hai| . kaNTakAryA gaDacyAzca saMhare zataM zatam / / (mAtrA-1 tolA / ) - salaTayolUkhale vidvAMzcatudroNeambhasaH pacet / / (7958) sukumArakumArakaghRtam (1) vena pAdAvazeSeNa ghRtamasthaM vipAcayet / (sukumArakumArakAvalehaH) trikaTu triphalA rAsnA viDaGgAnyatha citrakam // (bhA. pr.| mUtrakRcchA . ma. khaM. 2 ; ra. ra. , kAzmaryANAM ca mulAni pUtikasya tvacasya c| ca. da. / mUtrakRcchrA.) kaliga iti sarvANi sUkSmapiSTAni kArayet // asya mAtrAM pibetrAtaH zAlibhiH payasA hitaiH| punarnavAmUlatulAM darbhamUlaM zatAvarIm / pramehaM madhumehaM ca mUtrakRcchaM bhagandaram // bA turaGgagandhA ca tRNamUlaM trikaNTakam // AlasyaM cAntravRddhiM ca kuSTharoga vishesstH| / f dAri kandanAgAha gudduucyaatiblaastthaa| kSayaM cApi nihantyetanAma sahAmRtaM ghRtam // pR dazapalAnbhAgAnapAM droNe vipAcayet / / te pAdAvazeSeNa ghRtasyAdikaM pacet / __ kvAtha--100-100 pala (6 / -6 / sera) madhukaM zRGgaveraJca drAkSAM saindhavapippalIm // kaTelI aura giloyako ekatra kUTakara 128 sera dvipalAMzAnpRthagdasyA yavAnyAH kuDavaM tthaa| pAnImeM pakAveM / jaba 32 sera pAnI zeSa raha jAya triMzadguDapalAnyatra tailasyairaNDajasya ca // to chAna leN| prasthaM datvA samAloDaya samyaGmRminA pacet / __ kalka-soMTha, mirca, pIpala, harra, baher3A, | etadIzvaraputrANAM prAgbhojanamaninditam / / AmalA, rAsnA', bAyabiDaMga, cItAmUla, khambhArIkI rAjJAM rAjasabhAnAnAM bahastrIpatayazca ye| . jar3akI chAla, pUtika karana kI chAla, dAlacInI | mUtrakRcche kaTisaste tathA gADhapurISiNAm // aura indrajau samAna bhAga mizrita 20 tole / meDhUvaMkSaNazUle ca yonizUle ca zasyate / sabako bArIka pIsa leN| yathoktAnAzca gulmAnAM vAtazoNitanizcaye // 2 sera ghImeM uparokta kAtha aura kalka | valyaM rasAyanaM zrIdaM mukumArakumArakam // milAkara pakAveM / jaba pAnI jala jAe to ghIko kvAtha--(1) 6 / sera punarnavAmUlako kUTachAna leN| kara 32 sera pAnImeM pakAyeM aura 8 sera zeSa rahane 1 cakradattameM rAsnAkA abhAva hai| para chAna leN| For Private And Personal Use Only
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 248 bhArata-bhaiSajya-ratnAkara [ sakArAdi - (2) dAbhakI jar3a, zatAvara, kharaiTokI jar3a, | prasthameraNDatailasya dvau ghRtAtpayasastathA / asagandha, sugandhatRNakI jar3a ( miraciyAgandha ), | AvapedvipalAMzaM ca kRSNA tanmUlasaindhavam // gokharu, vidArIkanda, nAgakesara, giloya aura ati- yaSTImadhukamRdvIkAyavAnI nAgarANi ca / balA (kaMdhI) kI jar3a 50-50 tole le kara tatsiddhaM sukumArAkhyaM sukumAraM rasAyanam / / sabako ekatra kUTa kara 32 sera pAnImeM pakA aura vAtAtapAdhvayAnAdiparihAryeSvayantraNam / 8 sera zeSa rahane para chAna leM / prayojyaM sukumArANAmIzvarANAM sukhAtmanAm / / 4 sera dhImeM uparokta donoM kvAtha, 2 sera nRNAM strIvRndabhartRNAmalakSmIkalinAzanam / aNDIkA tela aura nimnalikhita kalka milA | sarvakAlopayogena kAntilAvaNyapuSTidam / / kara pakAveM / jaba pAnI jala jAe to ghIko va vidradhigulmAzeyonimeDhAnilArtiSu / chAna leN| zophodarakhuDaplIhaviDbindheSu cottamam // kalka--mulaiThI, adaraka, munakkA, seMdhA namaka kvAtha-punarnavAmUla 6 / sera tathA dazamUlakI aura pIpala; hanakA cUrNa 10-10 tole tathA pratyeka vastu, kSIrakAkolI, agara, araNDamUla, zatAvara, ajavAyanakA cUrNa 20 tole aura gur3a 150 | do prakArakI dAbha, zara, kAsakI jar3a, Ikhako jar3a, tole / aura nalakI jar3a 50-50 tole lekara sabako yaha dhRta dhanikoMke yogya hai / ise bhojanake | ekatra kUTakara 128 sera pAnImeM pakAveM aura 16 pahile khilAnA cAhiye / sera rahane para chAna leN| isake sevanase mUtrakRccha, kamarakI zithilatA, | kalka-pIpala, pIpalAmUla, seMdhA namaka, malakA kar3A honA, liMgakI pIr3A, vaMkSaNazUla, mulaiThI, munakkA, ajavAyana aura seTha 10-10 yonizUla, gulma aura vAtaraktakA nAza hotA hai| tole lekara bArIka cUrNa banAveM / gur3a 150 tole| yaha balya aura rasAyana hai| 4 sera dhImeM 2 sera aNDIkA tela, 4 sera (7959) sukumArakumArakaghRtam (2) dUdha aura uparokta kvAtha tathA kalka milAkara pakAveM / jaba jalAMza zuSka ho jAya to dhIko (vA. bha. / ci. a. 13) chAna leN| pacepunarnavatulA tathA dazapalAH pRthak / ___ yaha ghRta dhanavAnoM, sukumAroM aura sukhazIla dazamUlapayasyAzca gandhairaNDazatAvarIH // vyaktiyoMke yogya hai / isake sevana kAla meM vAtAtapa, dvidarbhazarakAzekSu mUlapoTagalAnvitAH / musApharI Adi kisI bAtakA paraheja karanekI vahepAmaSTabhAgasthe tatra triMzatpalaM guDAta // | AvazyaktA nahIM hai| For Private And Personal Use Only
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - ghRtaprakaraNam ] paJcamo bhAgaH 249 ise nirantara dIrghakAla taka sevana karanese | tole lekara sabako ekatra kUTakara 8 sera pAnImeM kAnti, lAvaNya aura puSTi kI vRddhi hotI hai| pakAveM aura 2 sera rahane para chAna leN| ___ yaha ghRta varma, vidradhi, gulma, arza, yoni kalka--jIvantI, kuTakI, pIpala, pIpalAmUla, aura liMgakI vAtaja pIr3A, zotha, udararoga, vAtarakta, | kAlI mirca, devadAru, indrajau, seMbhalake phUla, kSIraplohA aura malabandhako naSTa karatA hai| kAkolI, saphedacandana, rasauta, kAyaphala, cItAmUla, (7960) suniSaNNakacAGgerItam / nAgaramothA, phUlapriyaMgu, atIsa, zAlaparNI, kamala( bhai. ra. ; ca. da. / arthI.) kesara, nIlotpalakI kesara, majITha, kaTelI, seThi' mocarasa aura pAThA 11-1 / tolA lekara sabako avAkpuSpI balA dAoM pRzniparNI trikaNTakam / / ekatra posa leN| nyagrodhodumbarAzvatthazuGgAzca dvipalonmitAH / / 2 sera ghI meM uparokta kvAtha, kalka tathA kaSAya eSa peSyAstu jIvantI kaTurohiNI / 4-4 sera cAMgerI ( caupatiyA) aura suniSaNNaka pippalI pippalImUlaM maricaM devadAru ca // ( amlalonI ) kA rasa milAkara pkaayeN| jaba pAnI kaliGgaM zAlmalIpuSpaM vIrA candanamaJjanam / / jala jAya to ghIko chAna leN| kaTphalaM citrakaM mustaM priyaGgvasiviSe sthiraa|| yaha ghRta arza, tridoSaja atisAra, raktasrAva, panotpalAnAM kiJjalphaH samaGgA sanidigdhikA / pravAhikA, gudabhraMza, picchala dasta AnA, zotha, vizvaM mocarasaM pAThAbhAgAH syuH kaarssikaa:pRthk|| zUla, arza, annagraha, mUDhavAta, agnimAMdya aura catuH prasthazRtaM prasthaM kaSAyamavatArayet / bharuci ko naSTa karatA tathA bala varNa aura agnikI triMzatpalAni tu prastho vijJeyo dvipalAdhikaH // " vRddhi karatA hai| muniSaNNakacAGgeAH prasthI dvau svarasasya ca / ise vividha prakArake annapAne ke sAtha yA savaretairyathodiSTeghRtapasthaM vipAcayet // akelA hI khilAnA cAhiye / / etadarzaHsvanIsAre tridoSe rudhirasutI / (mAtrA-1 tolA / ) pravAhaNe gudabhraMze picchAsu vividhAsu ca // utthAne cApi bahuzaH zothazUlagudAmaye / (7961) sUryodayaghRtam annagrahe mUDhavAte mandAnAvarucAvapi // (hA. saM. / sthA. 3 a. 21) prayojyaM vidhivatsarpirbalavarNAgnivardhanam / rAsnAmAgadhikAmUlaM dazamUlaM zatAvarI / vividheSvannapAneSu kevalaM kA niratyayam // zaNatrivRttathairaNDo bhAgAn dvipalikAn kSipet / / ___ kvAtha-soyA, kharaiTI, dAruhaldI, pRSThaparNI, tathAvidArI madhuka mede dve sapunanevA / gokharu, bar3a (baragada ) ke aMkura (koMpala ), kAkolyau dve zivA caiva bhAgA tripalikAni ca // gUlarakI kAMpala, aura pIpalakI koMpala 10-10 1-sAMThake sthAna para bilva hai / 32 For Private And Personal Use Only
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 250 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [ sakArAdi khajUrI bhIru mRdvIkA gokSuruzca sshrkrH| dAruNachardi, visarpa, viSa, baNajanita zoSa (uraHkSata eSAM catuHpalI mAtrA dugdha prasthaM vinikSipet // janita kSaya ), makar3IkA viSa, bhUta aura pizAcaprasthAdhe navanItaM ca ghRtaprasthArdhakaM kSipet / vAdhA, pAmA aura kuSThakA nAza hotA hai| pacenmRdvagninA tAvatsiddhaM yAvatpadaryate // yaha ghRta mandAgni aura viSamAgniko sama kara parizRtaM zubhe bhANDe zItasthAne tu dhArayet / detA hai / / sarbadA bhojanAbhyaMge nasye bastI pradApayet // (isa ghRtameM 2 sera ghI meM 3 // sera se adhika hantyapasmAraka ghoramunmAdaM ca niyacchati / kalka hai, jo sAdhAraNa niyamase bahuta adhika hai ataH tamakaM bhramakaM zoSaM sadAghaM ca sapInasam // pAkake samaya 11 manake lagabhaga pAnI bhI milonA kSayaM ca rAjayakSmANaM chardi jayati dAruNAm / cAhiye nahIM to pAka ThIka na hogaa|) hanti visarpa viSaM ghoraM vraNazoSaharaM param // (7962) saindhavaghRtam lUtAbhUtapizAcAnAM pAmAkuSThavinAzanam / / trAsanaM sarvadoSANAM prAzanaM vai ghRtasya ca // ( yo. ra. / apasmArA) mandAgniviSamAgnInAM sAmyaM prakurute bhRzam / ghRtaM saindhavahiGgabhyAM kaNAbhistaccaturguNaiH / / hanti rogaM tamastomaM zIghaM sUryodayo yathA // mUtraH siddhamapasmArahRdgrahagrApanAzanam // ___ kalka-rAsnA, pIpalAmUla, dazamUla, zatAvara, kalka seMdhA namaka, hIMga aura pIpala sanakI jar3a, nisota aura araNDamUla, 10-10 | samAna bhAga milita 10 tole lekara ekatra tole; vidArIkanda, mulaiThI, medA, mahAmedA, punarnavA, pIsa leN| kAkolI, kSIrakAkolI aura harra 15-15 tole; 1 sera dhImeM yaha kalka aura 4 sera gomUtra khajUra, choTI zatAvara, munakkA, gokharu aura khAMDa milAkara mandAgni para pakAveM / jaba mUtra jala jAe 20-20 tole / lekara sabako ekatra pIsa leN| to ghIko chAna leM / 1 sera navanIta ( makkhana ) aura 1 sera ghI yaha ghRta apasmAra aura grahavikAroMko naSTa ko ekatra milAkara usameM uparokta kalka aura 2 krtaa| sera dUdha milAkara mandAgni para pakAveM / jaba pAnI (mAtrA-1 tolaa|) aura dUdha jala jAe to ghIko chAna leN| ise zItala sthAnameM rakhanA cAhiye / (7963) somaghRtam (1) ise bhojanameM khilAnA tathA abhyaMga, nasya / (bhai. ra. / strIrogA ; va. se. / bAlarogA. ; aura bastidvArA prayukta karanA cAhiye / vR. yo. ta. / ta. 144 ; ca. da. / strIrogA.) isake sevanase apasmAra, ghora unmAda, tamaka- siddhArthakaM vacA brahmo zaGkhapuSpI punarnavA / zvAsa, bhrama, zoSa, dAha, pInasa, kSaya, rAjayakSmA, | payasyAmayayaSTayAhaM kaTukA ca phalatrayam // For Private And Personal Use Only
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ghRtaprakaraNam paJcamo bhAgaH zArive rajanI paatthaabhRaadaarusuvrclaaH| isa prakAra ise sevana karAnese buddhimAna, maniSThA triphalA zyAmA vRSapuSpaM sagairikam // rogarahita aura spaSTa uccAraNa karane vAlA putra dhImAn pakttvA ghRtaprasthaM samyaGmantrAbhima- / utpanna hotA hai| tritam / / yaha ghRta yonidoSoM aura vIryadoSoMko naSTa dvimAsagarbhiNI nArI SaNmAsAnupayojayet // karaneke liye eka uttama auSadha hai| isake sevana sarvajJaM janayetputraM sarvAmayavivarjitam / | se bandhyA strIko bhI zUra aura vidvAna putra prApta asya prayogAt kukSisthaH sphuTavAgvyAharatyapi / / | hotA hai| yoniduSTAzca yA nAryoM retoduSTAzca ye nraaH| yaha ghRta jar3atA, gadgad zabda ( hakalAnA) strINAM puMsAM doSaharaM ghRtametadanuttamam // aura mUkatA ( gUMgepana ) ko naSTa karatA hai| vandhyApi labhate putraM zUraM paNDitamAninam / / ise kevala sAta dina ( thor3e dinoM hI) jagadgamUkatvaM pAnAdevApakarSati // sevana karanese manuSya zrutidhara ho jAtA hai / saptarAtraprayogeNa naraH zrutidharo bhavet / jisa gharameM yaha ghRta rahatA hai vaha ghara vinoM nAmidahati tadvezma na vajramupahanti ca / / | se surakSita rahatA hai aura usameM bAlakoMkI mRtyu na tatra mriyate bAlo yatrAste somasaMjJitam // nahIM hotii| ___ kalka-sapheda sarasoM, baca, brAhmI, zaMkhA- (mAtrA-6 mAze se 1 tole taka) holI (zaMkhapuSpI), punarnavA (sAThIkI jar3a) (7964) somaghRtam (2) kSIrakAkolI, kUTha, mulaiThI, kuTakI, triphalA (munakkA, khambhArIke phala, phAlasA), do prakArakI zArivA, | ( vR. mA. / strIrogA.) haldI, pAThA, bhaMgarA, devadAru, hulahula, majITha. siddhArthakaM vAM brAhmIM zaGkhapuSpI viSANikAm / haraM, baher3A, AmalA, phUlapriyaMgu, aDUse ( bAse) | payasyAM madhukaM kuSThaM tathA kaTukarohiNIm // ke phUla aura geru ; inakA cUrNa samAna bhAga milita sArivAM triphalAM caiva corakaM sumano latAm / 20 tole| | vRSapuSpaM samaSThiM devadAru mahauSadham // 2 sera dhImeM yaha kalka aura 8 sera pAnI pippalyo bhRgarAjaM ca nizAM zyAmAM suvcelaam| milAkara pakAveM / jaba pAnI jala jAe to ghIko | dazamUlamapAmArgamazvagandhAM zatAvarIm // chAna leM evaM use gAyatrI mantrase abhimantrita karake | jaladroNe pacedetAnbhAgairdvipalikaiH pRthak / surakSita rakkheM / | tatkaSAyaM parisrAvya ghRtasyArdhADhakaM pacet // ___ ise garbhake do mahIne pUre honeke pazcAtse yuktyA pradApayedetadrAyacyA cAbhimantritam / garbhiNI strIko sevana karAnA cAhiye aura 6 mAsa | dvimAsagarbhiNI nArI hyaSTamAsAnprayojayet // nirantara khilAnA caahiye| sarvajJaM janayetputraM sarvAmayavivarjitam / For Private And Personal Use Only
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 252 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [ sakArAdi asya prayogAtkukSisthaH sphuTavAgvyAharatyapi // karatA hai / isake sevanase vandhyA strIko bhI zUra yoniduSTAzca yA nAryaH zukraduSTAzca ye nraaH| aura vidvAna putra prApta ho jAtA hai / vandhyA ca labhate putraM zUraM paNDitamAninam / / ise pInese jar3atA, gadgad zabda aura mUkatA jaDagadgadamUkaM ca pAnAdeva prazAmyati / (gUMgepana) kA nAza hotA hai| saptarAtraprayogeNa susvaraM kurute naram // ise sAta dina sevana karanese manuSyakA svara mAsatrayopayogena kuryAcchutidharaM naram / / madhura ho jAtA hai aura 3 mAsa taka sevana karanese nAgnirdahati tadvezma na vajramupahanti c|| na tatra mriyate bAlo yatrAste somasajJitam / / vaha zrutidhara ho jAtA hai| jisa gharameM yaha ghRta hogA vaha vinoMse surakvAtha-sapheda sarasoM, baca, brAhmI, zaMkha- | kSita rahegA aura usameM bAlamRtyu na hogii| puSpI (zaMkhAholI), kAkolI, kSIrakAkolI, mulaiThI (mAtrA-6 mAzese 1 tole taka / ) kUTha, kuTakI, kRSNa sArivA, haraM, baher3A, AmalA, coraka, camelI ke phUla, zvetasArivA, bAse (ase) (7965) somarAjIvRtam ke phUla, majITha, devadAru, seTha, pIpala, pIpalAmUla, / (bhai. ra. ; va. se. ; bhA. pra. ma. khaM. 2 / kuSThA.) bhaMgarA, haldI, phUlapriyaMgu, hulahula, dazamUlakI, pratyeka oSadhi, apamArga ( ciraciTA ), asagandha khadirasya palAnyaSTau somarAjyAH paladvayam / aura zatAvara, 10-10 tole lekara sabako ekatra jalADhakadvaye sAdhyaM yAvatpAdAvazeSitam // kUTakara 32 sera pAnImeM pakAveM aura 8 sera rahane kvAthyamAnazca mRdvagnau ghRtaprasthaM vipAcayeta / para chAna leN| catuSpalaM somarAjyAH khadirasya palaM bhiSak / / paTolamUlaM triphalA trAyamANA durAlabhA / / ___ cAra sera ghI meM yaha kvAtha ( tathA 8 sera pAnI) kalkArtha kaTukazcApi kArpikAna sUkSmapeSitAn / / gilAkara pakAveM / jaba pAnI jala jAe to paladvayaM kauzikasya zuddhasyAtra pradApayet / dhIko chAna leM aura gAyatrI mantrase abhimantrita siddhaM sarpiridaM zvitraM hanyAdambha ivAnalam // karake rkheN| aSTAdazAnAM kuSThAnAM paramazcaitadauSadham / ise 2 mAsakA garbha honeke pazcAt se AThaveM somarAjIghRtaM nAma nirmitaM brahmaNA puraa|| mAsa taka garbhiNIko khilAnA caahiye| lokAnAmupakArAya zvitrakuSThAdirogiNAm / / ___ ise sevana karAnese buddhimAna aura nIroga tathA | kvAtha-khairasAra 40 tole aura bAbacI spaSTa uccAraNa karane vAlA putra utpanna hotA hai| 10 tole le kara donoMko kUTa kara 16 sera yaha ghRta yonidoSoM aura zukravikAroMko naSTa / pAnImeM pakAyeM aura 4 sera rahane para chAna leN| For Private And Personal Use Only
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ghRtaprakaraNam ] paJcamo bhAgaH 253 -- - kalka-bAbacI 20 tole, kharasAra 5 nikala Ate haiM aura aisA pratIta hotA hai mAno tAle tathA paTolakI jar3a, harra, baher3A, AmalA, | sUkhe huve vRkSoMmeM nava pallava nikala Ae hoN| trAyamAnA, dhamAsA aura sAMTha, mirca tathA popala __ anupaan-tk| za-11 tolA / sabako bArIka pIsa leM / zuddha ___ (7967) saurezvaraghRtam gUgala 10 tole / 2 sera ghImeM uparokta kAtha, kalka (aura 4 | ( bhai. ra. ; ra. ra. ; vR. mA. ; va. se. ; yo. ra. / sera pAnI) milA kara mandAgni para pkaayeN| jaba | lApadA. ; vR. yA. ta. / ta. 109) pAnI jala jAe to ghIko chAna leM / surasA devakASThazca trikaTutriphale tthaa'| yaha ghRta zveta kuSThako to isa prakAra naSTa | | lavaNAnyatha sarvANi viDaGgAnyaya citrakam // kara detA hai jisa prakAra agniko jala / isake cavikA pippalImUlaM gugguluIvuSA vacA / atirikta yaha anya prakArake kuSThoMkI bhI para yavAgrajazca pAThA ca zaTayalA vRddhadArakam / / mauSadha hai| kalkaizca kArpikairebhighRtapasthaM vipAcayet / (mAtrA-2 tole / ) dazamUlakaSAyeNa dhAnyayUpadraveNa ca // (7966) somarAjIyogaH dadhimastusamAyuktaM prasthaM prasthaM pRthak pRthak / pakvaM syAdudhRtaM kalkAt pivettolAdekaM hviH|| ( ga. ni. | oSadhikalpA. 2) ilIpadaM kaphavAtotthaM mAMsaraktAzritazca yat / ye somarAjyA vituSIkRtAyA- medaH zritazca vAtotthaM inyAdeva na saMzayaH / / cUrNIkRtAyAH payasi bhRtaayaaH| apacI gaNDamAlAJca antravRddhi tathArbudam / udRtya sAraM madhunA lihanti nAzayed grahaNIdoSaM vayadhu gudajAni ca // . takraM tathaivAnu pibanti cAnte // paramAgnikara hRdyaM koSTha kRmivinAzanam / / kuSThinaH zIryamANAGgAste jaataanggulinaasikaaH| kalka-tulasI, devadAru, sAMTha, mirca, bhAnti vRkSA iva punaH prarUDhanavapallavAH // pIpala, harra, baher3A, Amalo, pAMco namaka, bAyabi 1 sera chilake rahita bAbacIke bArIka cUrNa- iMga, cItAmUla, cava, pIpalAmUla, hapuSA, baca, ko 16 sera dUdhameM milAveM aura usameM 64 sera javAkhAra, pAThA, kacUra, ilAyacI aura vidhArA; pAnI milA kara pakAveM / jaba pAnI jala jAe to inakA bArIka cUrNa tathA zuddha gUgala 11-1 // dUdhako chAnakara usakA dahI banAveM aura ghI | tolA / nikAla leN| kAtha-1 sera dazamUlako 8 sera pAnImeM ise zahada meM milA kara cATanese galita kuSTha | pakAveM aura 2 sera rahane para chAna leM / naSTa ho kara navIna uMgaliyAM aura nAsAdi aMga 1 "gajA" iti pAThAntaram / For Private And Personal Use Only
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [ sakArAdi 2 sera ghImeM uparokta kalka, kAtha, tathA yaha ghRta zvAsako naSTa karatA hai / 2-2 sera kAMjI, (pAnI) aura dadhimastu (dahIkA (mAtrA--1 tolA / ) pAnI) milA kara pakAveM | jaba jalAMza zuSka ho | __ (7969) sauvarcalAdighRtam (2) jAe to ghIko chAna leN| (ra. ra. / zothA.) mAtrA-6 maashe| sauvarcala yavakSAraM yavAnI paJcakolakam / yaha ghRta kapha vAtaja evaM vAtaja, rakta mAMsa | maricaM dADimaM pAThA dhanyAkamamlavetasam // tathA medameM sthita zlIpadako avazya naSTa karatA hai| vAribilvaJca karbhAzaM kvaathyetslilaaddhke| tathA apacI, gaNDamAlA, antravRddhi, arbuda, grahaNI- tatkvAthena ghRtapasthaM pAcyaM ghRtAvazeSakam / / doSa, zotha, arza aura udara kRmiyoMko naSTa zodhArthIgulmamehAtau~ ghRtaM sevyaM prazAntaye // karatA hai / yaha atyanta agnivarddhaka aura kvAtha--saMcala (kolA namaka), javAkhAra, hRdya hai| ajavAyana, pIpala, pIpalAmUla, cava, cItAmUla, noTa-pAThAntarake anusAra cava, cItA aura | seTha, kAlI mirca, anArakI chAla, pAThA, dhaniyA, gUgalakA abhAva hai| amlabeta, sugandhabAlA aura belakI chAla 11-1 // (7968) sauvarcalAdighRtam (1) tolA le kara sabako kUTa kara 8 sera pAnImeM pakAveM (ga. ni. ; va. se. / hikkAzvAsA.) aura 2 sera rahane para chAna leM / isa kAthameM 2 sera ghI milA kara pkaaveN| sauvarcalayavakSArakaTukAvyopacitrakaiH / / | jaba pAnI jala jAya to ghIko chAna leM / vacAviDaGgaizca ghRtaM sAdhitaM zvAsazAntaye / / yaha ghRta zotha, arza, gulma aura pramehako kalA-saMcala (kAlA namaka ), javAkhAra, . naSTa karatA hai| kuTakI, soMTha, mirca, pIpala, cItAmUla, baca aura (7970) sthalapAkaghRtam bAyabiDaMga; inakA samAna bhAga mizrita cUrNa 10 tole / (ca. da. / zothA. 38 ; va. se. / zothA.) kvAtha-uparokta oSadhiyAM 2 sera le | sthalapadmapalAnyaSTau tryUSaNasya catupalam / kara 16 sera pAnImeM pakAveM aura 4 sera rahane | ghRtaprasthaM pacedebhiH kSIraM datvA caturguNam // para chAna leN| paJca kAsAnharecchIghraM zothaM caiva sudustaram // 1 sera ghImeM uparokta kAtha aura kalka | kalka-sthalapana 40 tole aura trikuTA milA kara pakAveM / jaba pAnI jala jAya to ghIko ( samAna bhAga milita sAMTha, mirca, pIpala ) 20 chAna leN| | tole le kara sabako ekatra pIsa leN| For Private And Personal Use Only
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ghRtamakaraNam / paJcamo bhAgaH 255 - 2 sera dhImeM uparokta kalka aura 8 sera siddhaH kaSAye dvipalAMzikAnAM dUdha milA kara pakAveM / jaba dUdha jala jAya to prastho ghRtAtsyAtmatibaddhavAte // ghIko chAna leN| zAlapaNI, pRSThaparNI, kaTelI, kaTelA, gokharu, ___yaha ghRta pAMca prakArako khAMsI aura dAruNa | punarnavA, amalatAsa aura pUtikaraca (karaJjavA) zothako naSTa karatA hai| |10-10 tole le kara sabako ekatra kuTa kara 8 (7971) sthirAdyavRtam (1) sera pAnImeM pakAveM aura 2 sera ra.ne para chAna leN| (ca. saM. / ci. a. kAsA.) tadanantara usameM 2 sera ghI milAkara pakAveM aura sthirAsitApRzniparNIzrAvaNIbRhatIyugaiH / pAnI jala jAnepara chAna leM / jiivkrssbhkaakoliitaamlkyddhijiirkaiH|| yaha ghRta AnAhako naSTa karatA hai / zRtaM payaH pibetkAsI jvarI dAhI kSatakSayI / ( mAtrA-1 tolA / ) sajja vA sAdhayetsarpiH sakSIrakSurasaM bhiSak / / / (7973) sthirAdyaghRtam (3) zAlaparNI, mizrI, pRSTaparNI, gorakhamuNDI, choTI aura bar3I kaTelI, jIvaka, RSabhaka, kAkolI (va. se. / hRdrogA. ) bhuI AmalA, Rddhi aura jIrA samAna bhAga milita sthirAdikalkavatsarpiH kSIreNekSurasena vA / 10 tole / dUdha 2 sera / pAnI 16 sera / sabako drAkSArasena pakvaM vA pittarogavinAzanam // ekatra milA kara pakAveM / jaba pAnI jala jAya to kalka--zAlaparNI, pRSThaparNI, kaTelI, kaTelA dUdhako chAna leN| aura gokharu 8-8 tole le kara sabako bArIka ___ yaha dUdha ucita mAtrAnusAra pInese kAsa, pIsa leN| jvara dAha aura kSatakSaya lAbha hotA hai| 4 sera dhImeM yaha kalka aura 16 sera dUdha ___athavA isa dUdhakA dahI banAkara ghI nikAleM / aura phira yaha dhI 10 tole / dUdha 10 tole yA 16 sera IkhakA rasa athavA 16 sera drAkSA (aMgUra) kA rasa milA kara pakAveM / jaba jalAMza aura IkhakA rasa 30 tole le kara sabako ekatra zuSka ho jAya to ghRtako chAna leN| milA kara pakAveM / jaba ghRta mAtra zeSa raha jAya | to chAna leN| yaha ghRta pittaja hRdrogako naSTa karatA hai| yaha ghI bhI kAsAdi ukta rogoMmeM hitakArI hai| ( mAtrA--AdhA tolA / ) (7972) sthirAdyavRtam (2) (7974) snukkSIrayogaH (va. se. / udAvartA. ; ca. da. ; vR. ni. ra. : ra. ra. / AnAha.) (vai. ma. ra. / paTala 9) sthirAdivargasya punarnavAyAH dugdhe snukkSIrapakve dadhijanizampAkapUtIkakaraayozca / / tamahorAtratastanmathitvA For Private And Personal Use Only
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 256 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [ sakArAdi sAraM hatvA pivettanamathita ____ yaha ghI 2 sera, nisotakA kalka 20 tole mudararogI virekAya mrtyH| aura pAnI 16 sera le kara sabako ekatra milA tatsapirdugdhamUtracchagaNa kara pakAveM / jaba pAnI jala jAe to ghIko .. rasadadhisvarNadugdhaizca yuktaM chAna leN| paktvA pAke sujAte galita yaha ghRta, gulma, garaviSa aura udara rogoMko mudarazAntyai pibedalpamalpam // | naSTa karatA hai / (4 sera) godugdhameM (1 sera) thUhara (seMDa uparokta ghRta 1 sera; godugdha 8 sera, snuhI snuhI) kA dUdha milA kara pakA kara dahI jamAveM (seMDa-thUhara ) kA dUdha 5 tole aura nisotakA aura use mathakara ghI nikAla leN| kalka 30 tole le kara sabako ekatra milAkara pakAveM / jaba jalAMza zuSka ho jAya to ghIko yaha ghI pilA kara udara rogIko virecana chAna leN| karAnA caahiye| yaha ghRta bhI gulma, garadoSa aura udararogoMko 1 bhAga isa ghImeM 1-1 bhAga dUdha, gomUtra, | naSTa karatA hai| gAyake gobarakA rasa, dahI aura svarNakSIrI (satyA ( mAtrA-AdhA tolA / ) nAzI) kA dUdha milA kara pakAveM | jaba ghRtamAtra zeSa raha jAya to chAna leN| (7976) snuhikSIrAcaM ghRtam (2) yaha dhI udara rogako naSTa karatA hai| (vR. ni. ra. / gulmA.) ( mAtrA--3 maashe|) snuhikSIraM pale dve tu prasthAdha caitra sarpiSaH / (7975) snuhikSIrAcaM ghRtam (1) | kampillaM palamekaM tu palArdha saindhavasya ca // vitAyAH palaM caikaM dhAtryAH kuDavameva ca / (ca. saM. / ci. a. 18 udarA.) | toyamasthena vipaceccaivaM mRdragninA bhiSak / / kSIradroNaM sudhAkSIraM prasthAdhasahitaM ddhi|| karSapramANaM dAtavyaM jaTharaplIhagulmine / jAtaM vimathya tadyuktyA trivRtsiddhaM pibeghRtm|| tathA kacchaparogeSu yunIta matimAn bhiSaka / / tathA siddhaM ghRtaprasthaM payasyaSTaguNe pibet / etadagulmAn sasamIrAna nihanti saparigrahAn / snukkSIrapalakalkena trivRtA SaT palena ca // nihantyeSa prayogo hi vAyurjaladharAniva // gulmAnAM garadoSANAmudarANAM ca zAntaye / / paJcagulmavadhopAyaM sapiretatmakIrtitam / 32 sera dUdha aura 1 sera seMDa ( snuho- sarvAsuravadhArthAya yathA vajaM svayambhuvA / thUhara ) ke dUdhako ekatra milA kara jamAkara dahI snuhI (seMDa-thUhara ) kA dUdha 20 tole, banAveM aura phira usakA ghI nikAla leN| ghI 1 sera, kamIlA 5 tole, seMdhAnamaka 2 // tole, For Private And Personal Use Only
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir telaprakaraNam ] pazcamo bhAgaH 257 nisota 5 tole, AmalA 20 tole aura pAnI 2 | svalpadhAtrIpRtam sera le kara sabako ekatra milA kara mandAgni para (bhai. ra. / bahumUtrA.) pakAveM aura jaba jalAMza zuSka ho jAya to ghIko chAna leN| pra. saM. 3291 " dhAtrIdhRtam (svalpa)" mAtrA-11 tolA / dekhiye| isake sevanase udara roga, plIhA, gulma, svalpanIlIghRtam kacchaparoga AdikA nAza hotA hai| yaha upadravayukta vAtaja gulmako isa prakAra (vR. yo. ta. / ta. 120) naSTa kara detA hai, jisa prakAra vAyu meghoMko / pra. saM. 3494 " nIlIvRtam " dekhiye / svalpacaitasaghRtam svalpapazcagavyaM ghRtam (ra. ra. / unmAdA.) pra. saM. 4048 "paJcagavyaM ghRtam (svalpa)" pra. saM. 1783 "caitasaghRtam ' dekhiye / / re khaye / iti sakArAdighRta (karaNam atha sakArAditailaprakaraNam (7977) sasacchadAditailam / kalka-haldI, dAruhaldI, harra, baher3A, ( bhai. ra. / kSudrarogA.) AmalA, seAMTha, mirca, pIpala, indrajau, majITha, khairasaptacchadasya vAsAyAH picumardasya cAmbhasA / sAra, javAkhAra aura seMdhA namaka; inakA samAna bhAga tailaprasthaM pacetkalkainizAdAvIphalatrikaiH / / milita cUrNa 20 tole / vyopendrayavamaniSThA khadirakSArasaindhavaiH / 2 sera telameM uparokta kAtha aura kalka milA gomUtrasyADhakaM dattvA zanaizca mRdunAgninA // kara mandAgni para pakAveM / jaba jalAMza zuSka ho padhinIkaNTakaM cippaM kadaraM vynggniilike| jAlagardabhakazcaitanvaggadAMzca vinAzayet // | jAya to telako chAna leN| dravapadArtha-saptaparNa (sataune) kI chAlakA ___ yaha tela padminI kaNTaka, cippa, kadara (TheTha), kAtha do sera / bAsekA svarasa do sera / nImake / vyaGga ( jhAI ), nIlikA aura jAlagardabha Adi pattoM yA chAlakA rasa 2 sera / gomUtra 8 sera / / rogoMko naSTa karatA hai| 33 For Private And Personal Use Only
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 258 bhArata-papa-ratnAkaraH [sakArAdi (7978) saptAhAditailam kara sabako ekatra kUTa kara 32 sera pAnImeM pakAveM (va. se. / netrarogA.) aura 8 sera rahane para ana leN| samAhAzArivAnandA kAlIyAgaruvandanaH / (2) zAkhoTaka (sihore) kI chAla 4 sera / zatapuSpAzvagandhAnAM cUstailaM vipAcavet // pAkArya jala 32 sera, zeSa kAya 8 sera / payasyaSTaguNe nasyamevadaharaM param / / saraseki 2 sera telameM 20 tolA seMdhAkala-saptaparNa, sArikhA, anantamUla, kAlA | namaka aura uparokta donoM kAtha milA kara mandAgni agara, sapheda candana, soyA aura asagandha; inakA | para pakAveM bana pAnI jala jAya to telako samAna mAga-mizrita cUrNa AdhA sera / chAna leN| 1 sera tilake telameM yaha kalka aura 32 sera dUdha milA kara maMdAdhi para pkaayeN| jaba dUdha bala isa telakI mAlizase sannipAtaja aura kapha jAya to telako ana leN| pittaja zoga tathA sirako sUjana, karNazodha, zlIisakI nasya lenese AMsuvoMkana bahanA banda | pada, galagaNDa, badhna, atravRddhi, sarvAgagata zoSa, ho jAtA hai| masUdoMkI sUjana evaM hanumUla aura netroMkI sUjanakA (7979) samudrazoSaNatailam nAza hotA hai| ( mai. ra. / zodhA.) (7980) sarjarasAcaM telam nirguNDI dAmlI ca ghustuurkkrnyjko| (rA. mA. barA. 20) zuSkamsajayAvidharAmnA dArubhunarnavA // sakAjisanarasena yuktaM eSAzca prakRte kAye kAye zAkhoTaje tathA / kaTutailaM pacetmasthaM saindhavaM kallapAdikama // tailaM vipakvaM mRditaM jalena / satripAtodbhavA zovAve cAnye shlessnnpittnaaH| apanAnAnmArUtarakkadAhazirakarSagatA ye ca zlIpadAni tava ca // jvarArvisannAzmapohati drAk // galagaNDaM bramardi zodha sarrAsambhavam / 4 sera kAMjI, 1 sera tela aura 10 tole karNazothaM dantazoyaM hanumUlAzisambhavam / / rAlakA pUrNa ekatra milA kara pakA / jaba kAMjI etAn sarvAnihantyAca vATabAdhirivAmbudam / / 15 jala jAya to telako chAna leN| samudrazoevaM nAma tailaM paramazobhanam // dravapadArtha-(1) saMbhAla, dazamUla, dhatUrA, isameM bor3A pAnI milA kara hAtharo achI karaJja, sUkhI mUlI, jaktIpatra, sAMTha, rAsnA, deva- taraha mava kara mAliza karanese vAtaraka, dAha, jvara dAru aura punarnA samAna bhAga milita 4 sera le aura santApakA zIghra hI nAza ho jAtA hai| For Private And Personal Use Only
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tailapakaraNam paJcamo bhAgaH 259 (7981) sahacaratalam (1) sahAre calanA aura asthibhagnAdi rogoMko naSTa ( ga. ni. / tailA. 2) karatA hai| (7982) sahacaratailam (2) samUlapatrazAkhasya zataM saha varasya ca // kSodayitvA jaladroNe kArya pAdAvazeSitam / / | ( bhai. ra. / mukharogA. ; va. se. ; ra. ra.; vR. ni. zatapuSpA devadAru mAMsI zaileyakaM vacA // ra.; vR. mA. ; yo. r.| mukharogA. ; candanaM tagaraM kuSThamelA cAMzumatI tathA / vR. yo. t.| ta. 128) etaiH karSasamai gaistailapasthaM viSAcayet // tulAM dhRtAM nIlasahAcarasya payastadadviguNaM dattvA palAnyaSTau ca shrkraa| droNe'mbhasaH saMzrapayedyathAvat / atha tailasya pakasya zRNu vIryamataH param // pUte caturbhAgarase tu tailaM ye ca koSThagatA vAtAye ca vAtAH zirogatAH / pacecchanairaIpalapamANaH / / asthimajjagatAzcaiva karNamadhyagatAzca ye|| kalkairanantAkhadirArimedamRkAnAM minmiNAnAMca pIThakaTayUrusarpiNAm / jAmbvAmrayaSTImadhukotpalAnAm / svabhAvena ca ye bhagnA asthibhanAzca ye narAH // tatailamAzveva dhRtaM mukhena teSAM ca saMpayoktavyaM hitametadanUpamam / ___sthairya dvijAnAM vidadhAti sabaH // 6 / sera kAlI kaTasaraiyAko kUTa kara 32 kvAtha-mUla, patra aura zAkhAyukta 6 / sera | sera pAnImeM pakAveM aura 8 sera zeSa rahane para chAna kaTasaraiyAko kUTa kara 32 sera pAnImeM pakA aura leM tadanantara usameM 2 sera tela aura nimna likhita 8 sera rahane para chAna leN| kalka milA kara mandAgni para pakAveM / jaba pAnI kalka--soyA, devadAru, jaTAmAMsI, bhUri- jala jAya to telako chAna leN| charIlA, baca, sapheda candana, tagara, kUTha, ilAyacI kalka--anantamUla, khairasAra, arimeda aura zAlaparNI; inakA cUrNa 11-1 / tolA / khAMDa | (durgandhita khaira), jAmanakI chAla, mulaiThI aura 40 tole / nIlotpala; inakA cUrNa 2 // -2 // tole / 2 sera telameM uparokta kAtha, kalka aura 4 isa telako mukhameM dhAraNa karanese dAMta zIghra sera dUdha milA kara mandAgni para pakAveM / jaba pAnI hI dRr3ha ho jAte haiM / jala jAe to telako chAna leN| (7983) sahacaratailam (3) (vRhad) yaha tela koSThagata vAyu, zirogata vAyu, asthi (ga. ni. / pari. tailA. 2) aura majAgata vAyu tathA karNagata vAyu, mUkatA kvAthe sAhacare zatAvariyute kSudrAmRtairaNDaje ( gUMgApana ), minminAnA, pITha, kamara aura uruke zyonAkAraNibilvagokSurayute For Private And Personal Use Only
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-lAkaraH [ sakArAdi - siMhAgnimanthodbhave / / spRkkA (brAhmI), bhUricharIlA, nAgaramothA; elavArAsnozIravizAladArutagaraistvapatramedAnakhaiH / luka, saralavRkSa (caura) kA kATha, kaMkola, kUTha, spRkAzailapanalabAlusaralaiH kngkolkusstthotplaiH|| nIlotpala, reNukA, jaTAmAMsI, kharaiTI, 2 prakArakI kauntIkezIbalAdvisArivAnizAzyAmAzatAhA- sArivA, haldI, kAlI nisota, soyA, tagara, ntembhisstthaapursihcndnvraishcnnddaahsthaunneykaiH| majITha, gUgala, zilArasa, sapheda candana, coraka, zrIveSTAgarurodhakuGkamavaraiH kalkaiH samAMsairimai- thunera, zrIveSTa (dhUpasarala), agara, lodha aura kesara stailaM kSIrasamaM vipAcya vidhinA bastI . inakA cUrNa samAna bhAga milita 20 tole / ca nasye dhruvam // isa telako basti, nasya aura abhyaMga dvArA pAnAbhyaGgavidhI niyojitamidaM vAtAdisarvA- prayukta karane tathA pInese vAtavyAdhi, gulma, aSTIlA, mayAn gulmASThIlazirotizUlamudaraM zvAsAma zirapIr3A, zUla, udararoga, zvAsa, AmavikAra, ___ kAsajvaram / kAsa, jvara, zotha, plIhA, arza, dhAtukSaya, zopha plIhagudAmayaM ca jaTharaM dhAtukSayAdhmAnakaM AdhmAna, kuSTha, bhagandara, vraNa, kAmalA, malAvarodha, azaHkuSThabhagandaraM ca zamayetsarvAn vraNAn dinAndhya, ratauMdhA, timira, gRdhrasI aura zirogata hanti ca // vAyukA nAza hotA hai| jayati pavanarogAn kAmalAM viDvibandhaM dinanizitimirAndhyaM gRdhrasI mUnivAtam / (7984) sahacaratalam (4) sahacaramiti nAmnA tailametatmasiddhaM (ga. ni. / tailA. 2) dhanapatinRpayogya bhASitaM zambhunaiva // samUlazAkhasya sahAcarasya piyAbAMsA, zatAvara, kaTelI, giloya, araNDa tulAM sametAM dazamUlatazca / mUla, zyonAka (aralu) kI chAla, aranI, belakI palAni paJcAzadabhIrutazca chAla, gokharU, bar3I kaTelI aura bar3I aranI saba ... podAvazeSa vipacedvahe'pAm // samAna bhAga milita 6 / sera le kara sabako ekatra tatra sevyanakha kuSThahimailAkUTa kara 32 sera pAnImeM pakAveM aura 8 sera zeSa ___ spRpriynggnlikaambushilaanaiH| rahane para chAna kara usameM 2 sera tela, 2 sera dUdha lohitAnaladalohamurAdvaiH aura nimnalikhita kalka milA kara mandAgni para kopanAmizituruSkanakhaizca // pakAveM / jaba pAnI jala jAya to telako tulyakSIre pAlikaistailapAtraM chAna leM / siddhaM kRcchAn zIlitaM hanti vaataan| kalka-rAsnA, khasa, vizAla (vRkSa vizeSa), kampAkSepastambhazoSAdiyuktAn devadAru, tagara, dAlacInI, tejapAta, medA, nala, gulmonmAdAn pInasaM yonirogAn // For Private And Personal Use Only
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tailaprakaraNam ] pezcamo bhAgaH kaTasaraiyAkA paMcAMga 6 / sera, dazamUla 6 kaTasaraiyAkA paMcAGga 6 / sera evaM khambhArIkI sera aura zatAvara 3 sera 10 tole lekara sabako chAla, pADhalakI chAla, belakI chAla, asagandha, ekatra kUTakara 8 droNa pAnI meM pakAve aura 2 kharaiTIkI jar3a, zatAvara aura baca samAna bhAga milita droNa (64 sera ) zeSa rahane para chAna leN| tadana- 18 // sera lekara sabako ekatra kUTakara 8 droNa ntara usameM 8 sera tela aura nimnalikhita kalka pAnI meM pakAyeM aura 2 drANa (64 sera ) zeSa evaM 8 sera dUdha milA kara mandAgni para pakAveM jaba rahane para chAna leN| pAnI jala jAya to telako chAna leN| 8 sera tela meM yaha kAtha aura nimnalikhita kalka-khasa, nakha, kUTha, pokha, ilAyacI, kalka milAkara mandAgni para pakAveM / jaba pAnI spRkA (brAhmI), priyaGgu, nalikA (nADI), sugandha jala jAya to telako chAna leM / vAlA, bhUricharIlA, lAla candana, nalada (khasa bheda) ___kalpha-soyA, hIMga, muraiThI, devadAru, cItA, agara, murAmAMsI, raktakaravIra, sauMpha, zilArasa aura | dAlacInI, ilAyacI, bAyabiDaMga, rAsnA, tagara nakha inakA cUrNa 5-5 tole / | aura seMdhA namaka inakA samAna bhAga milita cUrNa yaha tela kaSTasAdhya vAtavyAdhi, kampa, AkSepa, | 1 sera / stambha, gulma, unmAda, pInasa, yoniroga aura zoSa ___yaha tela vAta, kapha nAzaka hai, isake pInese AdikA nAza karatA hai| 80 prakAra ke vAtaja roga, 40 prakArake pittaja. roga aura 20 prakArake kaphaja roga naSTa hote haiN| (7985) sahacarAdyatelam (1) (mahA) ise nasya, abhyaMga aura basti dvArA bhI prayukta (va. se. / vAtavyA.) karanA caahiye| kRtsnAM sahacarAdekAM kRtvA jarjaritAM tulAm / (7986) sahacarAdyatailam (2) kAzmarI pATalA billaM tulAtribhirathAparam / / (va. se. | vAtavyA.) azvaganyAM balAM tadvanmUlaM zatAvaraM vacAm / / sAdhayitvA jaladroNe tulA sahacarasya ca / caturdoNe vipaktavyaM caturbhAgAvazeSitam // pAdazeSe pacettailaM datvA kSIraM caturguNam // zatAhAhiGgyaSTayAha devadArusacitrakam / candanA'guru yaSTayAha zaThIdevadrumaM dhanam / vagailA kRmihantA ca rAsnAtagarasaindhavAH // saindhavazcAjamodA ca kAkolyau jIrakAvubhau / / mahAsahacaraM tailaM vAtazleSaharaM param / kuSThaM sauvarcalaM vyoSaM rAsnA bhAGgoMtrikaNTakam / pAne nasye tathAbhyaGge bastikarmaNi zasyate // etairakSasamairbhAgaiH zarkarAyAH palASTakam // azItiM vAtajAvogAMzcatvAriMzaca paittikaan| pakvaM prayojayetpAnAdabhyo nAvane'pi vA / viMzati zlaiSmikAMzcaiva pAnAdevApakarSati // UrdhavAte hyadhovAte pakSAghAte'pabAhuke / For Private And Personal Use Only
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 262 bhArata-bhaiSajya-ralAkaraH [ sakArAdi karNavAte zirakampe ziroroge tayArdite : kalka---sArivA, baca, giloya, mulaiThI, harra, sarvavAtakRte doSe kaphamedaH kRte'nile // baher3A, AmalA, nIlotpala, nIlakA paMcAMga, bhaMgarA, 6 / sera kaTasaraiyAko 32 sera pAnImeM pakAveM / kasIsa aura bakAyanake phala samAna bhAga milita aura 8 sera rahane para chAna leN| tadanantara usameM | 20 tAle lekara sabako ekatra pIsa leN| 2 sera tela, 8 sera dUdha aura nimna likhita karaka | kAya--4 sera jau ko 32 sera pAnImeM milAkara mandAgni para pakAveM / jaba pAnI jala pakA aura 8 sera zeSa rahane para chAna leN| jAya to telako chAnale / ____sarasoMke 2 sera telameM uparokta kalka aura kalka --sapheda candana, agara, mulaiThI, kacUra, kAtha milAkara pakAveM / jaba pAnI jala jAya to devadAru, nAgaramothA, seMdhA namaka, ajamoda, telako chAna leN| kApholI, kSIrakAkolI, sapheda aura kAlA jIrA, ", yaha tela kaNDU (khAja) aura dAruNaka (zira kUTha, saMcala ( kAlA namaka) soMTha, mirca, pIpala, | 1 kI choTI choTI phusiyoM) ko naSTa karatA hai tathA rAstA, bharaMgI aura gokharu; inakA cUrNa 11-1 // zirorogoM meM upayogI hai| tolA evaM khAMDa 40 tole| isa telako pIne tathA isakI mAliza karane | (7988) siddhArthakatailam (1) aura nasya lenese UrbavAta, adhovAta, pakSAghAta, (ga. ni. / pari. tailA. 2) apabAhuka, karNagata vAyu, zira:kampana, ziroroga karavIravacAtumbaharasAanakaraabhRGgalAkSAbhiH / aura ardita Adi samasta vAtaja roga evaM kapha sAruSkarasiddhArtha kamUlakabIjAgnigaNDIraiH // aura medayukta vAyuke roga naSTa hote haiM / rajanIdvayamadhiSThAramadhaviDaGgamAkSIkaiH / sahasrapAkabalAtailam saindhavakaTukAlAmbupicumardAsphoTamAlatIbhizca (ca. saM. / ci. a. 29) sarpapatailaM kAraja vA gavAM mUtreNa vai siddham / pra. saM. 7398 " zatapAkabalAtailam " dekhiye| dviguNena sAdhitamacirAdabhyaGgAdanti kuSThAni // aSTAdazApi siddhaM tailaM siddhArthakaM nAma // (7987) sArivAcaM tailam ___kalka---karavIra (kanera ), baca, tumbara (ga. ni.| pari. tailA. 2; vR. ni. ra. / zirorogA.) (nepAlI dhaniyA), rasauta, karaMja (karaMjuveko chAla) sArivogrAmRtAyaSTItriphalAnIlamutpalam / / bhaMgarA, lAkha, bhilAvA, saraso, mUlIke bIja, cItA, nIlIbhRGgArakAsIsamahAnimbaphalAni ca // seMDa (snuhI), haldI, dAruhaldI, majITha, amalakaTutailaM pacedebhiH sArdhe yavarasena tu / tAsakI chAla, bAyabiDaMga, sAmudralavaNa, seMdhA phaNDUM dAruNa hanti ziroroge ca zasyate // namaka, kar3avI tUMbI, nImakI chAla, kacanArakI chAla For Private And Personal Use Only
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sapakaraNam ] panamo bhAgaH 263 aura mAlatI (camelI) ke phUla samAna bhAga milita yaco, zAlaparNI, rAsnA, asagandha, majITha, do 20 tole le kara sabako ekatra pIsa leN| prakArako sArivA, pRSTapaNI, baca, araNDamUla, seMdhA sarasoM yA karake 2 sera telameM uparokta namaka aura soMTha; inakA samAna bhAga milita cUrNa kalka aura 4 sera gomUtra milA kara mandAgni para 20 tole| pakAveM / jaba gomUtra jala jAya to telako 2 sera tilake telameM uparokta kalka aura 4 chAna leN| sera zatAvarakA rasa, 8 sera dUdha tathA 2 sera adraisa telako mAlizase 18 prakArake kuSTha zIghra kA rasa milAkara mandAgni para pkaaveN| jaba pAnI hI naSTa ho jAte haiN| bala jAya to telako hAna leN| (7989) siDArthakatailam (2) yaha tela kubar3epana, vAmanatA, pagutA (laMgar3e (bhai. 2. sv.| vAtatryA.) pana) meM hitakArI hai / jo manuSya mahAvAtase zatAvarIstu nippIDaya rasaM prasthadvayaM hret|| pIr3ita hoM athavA jinake aMga sikur3agaye hoM tilatailaM paceva prasthaM kSIraM dacA caturguNam // unake liye yaha te / unake liye yaha tela uttama hai| zatapuSpA devadAru mAMsI leyakaM blaa| isakI mAlizase sandhivAta aura ekAMgacandanaM nagaraM kuSThamelA cAMzumatI tathA // zoSakA nAza hotA hai| jina vyaktiyoMke calate rAsnA turagagandhA ca samajhA zArivATyam / / samaya paira kAMpate hoM, jinakI indriyAM kSINa ho pRbhipI vacA caiva tavA gandharvahastakam // gaI hoM, zukra naSTa ho gayA ho aura jo vRddhAvasindhadbhavaM sapaM dadyAdvizvameSajameva c|| sthAse barjasti ho gaye hoM evaM jinakI buddhi manda emistailaM paceddhImAna dattAkarasaM samam // ho unake liye yaha taila atyanta hitakArI hai| kubjAzca vAmanA ye ca paDupAdAca ye nraaH| | yaha vadhiratAko bhI naSTa karatA hai| ise 1 mAsa mahAvAtena ye rugNAH aGgasaGkucitAca ye|| taka sevana karanese vRddha puruSa mo yuvA ho teSAM hitamidaM tailaM sandhivAte ca asyte| jAtA hai| yeSAM zuSyati caikA gatiryapAzca vihvalA / sIndriyA naSTazukrA jarayA jrjriikRtaaH| va sindUrAdyatelam (1) ameSasatha baghirAstepAmapi paraM hitam // (mai. ra. / kuTA. ; ga. ni. / kuSTA. 36; yo. mAsamekaM pivedhastu yauvanasthaH punaryavet / / ci. ma. / a. 6; vR. mA. kuTA. ; ca. d.| siddhArthakamiti rUyAvaM naranArIhitAya vai / kalva-soyA, devadAru, jaTAmAMsI, mUri kuSTA. 19) charolA, kharaiTI, sapheda candana, tagara, kUTha, ilA- pra. saM. 2057 " jIrakatailam " dekhiye| For Private And Personal Use Only
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org 264 (7990) sindUrAdyatailam (2) (mahA) ( bhai. ra. / kuSThA. ; ga. ni. / kuSThA. 36; va. se. ; bR.mA. ; ca. da. ; vR. ni. ra. | ku.; yo. ci. ma. / a. 6; yo ta / ta. 63 ; vR. yo. ta. / ta. 120 ; ra. kA. . / kuSThA. ) bhArata - bhaiSajya ratnAkaraH sindUraM candanaM mAMsIM viDaGgaM rajanIdvayam / padmakaM kuThaM maJjiSThAM khadiraM vacAm // jAtyarka trivRtA nimbakarajaM viSameva ca / kRSNaSetraphalonaJca mapunnADaJca saMharet // piSTAni sarvANi yojayettailamAtrayA | abhyanena prayuJjIta sarvakuSTha vinAzanam // pAmAvicarcikAkaNDU visarpAdihitaM matam / raktapittotthitAn hanti rogAnevaM vidhAn bahUn / / sindUrAdhamidaM tailamazvibhyAM nirmitaM purA // kalka -- sindUra, sapheda candana, jaTAmAMsI, bAyabiDaMga, haldI, dArUhaldI, phUlapriyaGgu, padmAka, kU~Tha, majITha, khairasAra, baca, jAvatrI, AkakI jar3a, nisota, nImakI chAla, karaJja, bachanAga, kAlA beta, ' lodha aura paMvAr3a samAna bhAga mizrita 20 tole le kara sabako ekatra pIsa leM 1 2 sera saraseki telameM yaha kalka aura 8 sera | pAnI milA kara mandAgni para pakAveM / jaba pAnI jala jAya to telako chAna leM / isa telakI mAlizase sAdhAraNataH samasta kuSTha aura vizeSataH pAmA, vicarcikA (khujalI), 1 pAThAntara ke anusAra kAlA cItA. wife [ sakArAdi khAja, visarpa aura raktapitta janita isI prakAra ke aneka roga naSTa hote haiM / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (7991) sindUrAdyatailam (3) (ga.ni. / kuSThA. 36; va. se. ; vR. mA. ; yo. ra. / kuSTA. ; rA. mA. / kuSThA. 8; yo ta / ta. 63 ; vR. yo. ta. / ta. 120 ; vA. bha. / ci. a. 19) sindUraguggulurasAJjanasikthatutyaiH kalkIkRtaizca kaTutailamidaM vipakvam / kacchrasvatpiTakikAmathavApi zuSkA mabhyaJjanena sakRduddharati prasava // 2 sera sarasoMke tela meM 4-4 tole sindUra, gUgala, rasauta aura nIlethothekA kalka tathA 8 sera pAnI milAkara mandAgni para pakAyeM jaba pAnI jala jAya to telako chAna leM aura phira usameM 4 tole moma milAkara surakSita rakkheM / isa telakI mAliza se kacchU aura vicarcikA ( khujalI) kA zIghra nAza ho jAtA hai / (7992) sindUrAdyatailam (4) (bhai. ra. / galagaNDA; ra. ra. ) cakramardakamUlasya kalkaM kRtvA vipAcayet / kezarAjarase tailaM kaTukaM mRdunAgninA // pAkazeSe vinikSipya sindUramavatArayet / etattailaM nihantyAzu gaNDamAlAM sudAruNAm || sarasoM ke 2 sera tela meM 20 tole pamAr3akI jar3akA kalka aura 8 sera bhaMgarekA rasa milAkara mandAgni For Private And Personal Use Only
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - - tailaprakaraNam ] paJcamo bhAgaH 266 para pakAveM / jaba pAnI jala jAya to usameM 20 tasmiMstathA pacyamAne kalkAMzcamAn samAvapet / tole sindUra milA deM aura ThaNDA hone para chaanleN| pippalI zRGgaveraM ca kadalIM ca zatAvarIm // isakI mAliza se kaSTasAdhya gaNDamAlA bhI balAM tAlaM kadamba ca sUkSmailAM padmavInakam / zIghra hI naSTa ho jAtI hai| zRGgATakaM kaseruM ca jIvanIyAni yAni ca // dvipAlikAn pRthagdattvA vipacenmRdunA'gninA / (7993) sindUrAdyaM sUryapAkatailam | tatsiddhaM sAvayitvAzu zItaM kSaudreNa saMsRjet / / (ga. ni. / tailA. 2) nasye cAbhyAne pAne prazaste vastikarmaNi / sindUrazaGkhacUrNakaharitAlamanaHzilAyavakSAraiH / vAtavyAdhiSu sarveSu kSatakSoNe zirograhe / kAsIsakacchasambhavagandhAdyasaMyutaistailam // pArSazUle pramehe ca gulme cArthIbhagandare / dinakarataptaM pAmAvicikAdadrukuSThakiTamAdIn / vAtabhanAgahInAnAM kAse zvAse ca hRdgrahe // nAzayati lepamAtrAdbhUyo bhUyaH kapAlakuSThamapi // varAtisAre hyarucau karNanAde svarakSaye / sarasoMke 2 sera telameM 2 // -2 // tole sindUra, sukumAramidaM tailaM bAla vRddhasukhAvaham / / etaddhi vRSyaM valyaM ca raktamAMsavivardhanam / zaMkha, pattharakA cUnA, haratAla, manasila, javAkhAra, svaravarNakaraM caiva zopiNAmamRtopamam / / kancha dezakA kAsIsa aura gandhakakA bArIka cUrNa papAkasyAsya tailasya samyaksiddhamya yo bhavet / milAkara teja dhUpa meM rakhadeM / ( eka yA dA saptAha udazvidi vimadhyArtha (?) so'pi kRtyako pazcAt telako chAnakara botaloMmeM bhara leN|) bhavet // ___isakI mAlizase pAmA, vicikA, dAda, ekAdaza ca SaT caiva zopiNAM ya upavAH / kapAlakuSTha aura kiTabhAdi kuSTha naSTa hote haiN| / sukumAraM prazamayenmeSo'gnimiva vRSTimAn // (7994) sukumAratalam / mulaiThI 6 / sera, khambhArIkI chAla 4 sera, ( ca. sa. / ci. vAtavyA. ; ga. ni. / tailA. 2) phAla navyA na vA phAlase 4 sera, munakA 1 sera, khajUra 4 sera, kaTasaraiyA 4 sera, mahuveke phUla 4 sera tathA madhukasya zataM dadyAtkAzmaryAzca tathA''Dhakam / mujAtaphala 4 sera le kara sabako ekatra kaTa kara parUSakANAM drAkSAyAH khjuuraudnpaakyyoH| 64 sera pAnImeM pakAve aura 16 sera pAnI madhUkapuSpasya tathA tathA mauJjAtamADhakam // | zeSa rahane para chAna leM / tadanantara usameM adraka,2 dvidroNe'pAM vipaktavyaM caturbhAgAvazeSitam / tasmin kapAye pUte ca punaramAvadhizrayet / / pAThAntaraAmalakakAzmayavidArIkSurasADhakam / 1 jala 128 sera hai| tailADhakaM ca saMyojya pacekSIre caturguNe // 2 adarakake rasakA abhAva hai| For Private And Personal Use Only
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [ sakArAdi Amale, khambhAroke phala, vidArIkanda aura Ikha; | varNako sudhArane vAlA hai| yaha taila zoSainakA 8-8 sera rasa, 8 sera tela aura 32 rogiyoMke liye to amRtake samAna guNakArI sera dUdha tathA nimnalikhita kalka milA kara | hai| isake sevanase zoSa rogake samasta upadrava mandAgni para pakAveM / jaba pAnI jala jAya to isa prakAra zAnta ho jAte haiM jisa prakAra telako chAna leM aura ThaNDA hone para usameM 2 sera| varSAse agni / zahada milA deN| __(7995) sugandhitalam (1) ___ kalka-pIpala, adraka, kelekI jar3a, zatAvara, kharaiTI, tAlakI jar3a, kadambakI jar3a, ( vR. yo. ta. / ta. 90 ; yo. ra. / vAtavyA.) choTI ilAyacI, kamalake bIja (kamalagaTTe), siM tagarAgurukuGkumakundarubhiH ghAr3A, kaseru, jIvantI, kAkolI, kSIra kAkolI, slvaacraakraamdaiH| medA, mahAmedA, mudgaparNI, mASaparNI, jIvaka, RSabhaka aura mulaiThI; inakA cUrNa 10--10 saralAmaradArudaladraviDI nasakesararuknalinInaradaiH // tole 5 / saturuSkahareNubalAkvayanaiise nasya, abhyaMga, pAna aura basti dvArA | riti tailamidaM payasA vipacet / prayukta karanA caahiye| nRpatipramadAzizubhiH sthaviraiyaha tela samasta vAtavyAdhiyoMko naSTa karatA rupayojyamidaM pavanAmayajit / / hai / kSatakSINa, zirograha, pArvazUla, prameha, gulma, arza, bhagandara, vAtabhagna, aGgahInatA, kAsa, zvAsa, kalka-tagara, bhagara, kesara, kundaru, lauMga, hRdgraha, jvarAtisAra, aruci, karNanAda aura dAlacInI, kastUrI, sarala kASTa (caura), devadAru, tejapAta, choTI ilAyacI, nakha, nAgakesara, kaTha, svarakSaya Adi roga isake sevanase naSTa ho jAte haiN| kamalinIke puSpa, nalada ( khasameda ), zilArasa, yaha taila bAlaka aura vRddhoMke liye sukhadAyaka | reNukA aura kharaiToko jar3a; sabakA samAna bhAga tathA vRSya, balya, raktamAMsa varddhaka evaM svara aura | milita cUrNa 20 tole / 3 dUdha cAra droNa (128 sera hai) | kvAtha-kastUrI Adi jo cIjeM kAya 4 kelA, zatAvara, balA, tAla aura choTI yogya nahIM haiM .unheM chor3a kara zeSa saba cIjeM ilAyacIke sthAnameM AmalA, akharoTa, samAna bhAga milita 4 sera le kara, kaTa kara seMdhA namaka aura misarI haiN| 32 sera pAnImeM pakAve aura 8 se rahane para 5 kalka dravya 1-1 pala (5-5 tole) haiN| | chAna leN| For Private And Personal Use Only
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra tailamakaraNam ] 2 sera tilake tela meM yaha kAtha, kalka aura 8 sera dUdha milA kara mandAgni para pakAyeM / jaba pAnI jala jAya to telako chAna leM / www. kobatirth.org yaha tela rAjAoM, striyoM, baccoM aura vRddhoM ke liye upayogI hai / isake sevanase vAtavyAdhi naSTa hotI hai| sugandhitailam (2) (mahA) 46 pra. saM. 5306 aura 5307 mahA sugandhi tailam " dekhiye / le paJcamo bhAgaH (7996) sumukhAdyaM tailam (ga. ni. / arzo. 4 ) pakvaM sumukhagaNDIra bAkucIvyoSadhAnyakaiH / cavyakSArayavakSAravadvikSAraistu sAdhitam // ghrANajAni haretailamazasi kSaNAdhutram // rAIkA paMcAMga, sehuNDa ( thUharakA DaMDA ), bAvacI, sAMTha, mirca, pIpala, dhaniyA, cavakA kSAra, javAkhAra aura citrakakA kSAra, inakA cUrNa samAna bhAga milita 20 tole le kara 2 sera tela meM milAveM aura usameM 8 sera pAnI DAla kara mandAgni para pakAveM / jaba pAnI jala jAya to telako chAna I (7997) surasAditailam (ga.ni. / nAsA. 4 ) surasanyoSakuSThaistu lAkSAkaTaphala yojitaiH / saviDaGgai pacettailaM sArSapaM pUtinAzanam // isa tela kI mAlizase nAka ke masse naSTa hote haiM / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 267 kalka -tulasI, soMTha, mirca, pIpala, kUTha, lAkha, kAyaphala aura bAyabiDaMga samAna bhAga mizrita 20 tole le kara pAnI ke sAtha pIsa leM 1 kvAtha - uparokta oSadhiyAM samAna bhAga milita 4 sera le kara sabako ekatra kUTa kara 32 sera pAnI meM pakAveM aura jaba 8 sera pAnI raha jAya to chAna 1 2 sera sarasoM tela meM yaha kAtha aura kalka milA kara mandAgni para pakAyeM / jaba pAnI jala jAya to telako chAna leN| isakI nasya lenese pUtinAsA roga naSTa hotA hai| (7998) satatailam ( ra. ra. sa. / u. a. 21 ) rasagandhazilAtAlaM sarva kuryAtsamAMzakam / cUrNayitvA tataH zlakSNamAranAlena mardayet // payitvA tu kalkena sUkSmavastraM tataH param / tailAktAM kAraye timUrdhvabhAge pradIpayet // vartyadhaHsthApite pAtre tailaM patati zobhanam / lepayettena gAtrANi bhakSayedAturastathA || nAzayetsUtatailaM tadvAtarogAnanekadhA / bAhukampaM ziraHkampaM jaGghAkaM tataH param // ekA ca tathA vAtaM hanti rogAnanekadhA / rogazAntye sadA deyaM tatailamidaM zubham // zuddha pArada, gandhaka, haratAla aura manasila, samAna-bhAga milA kara kajjalI banAveM aura phira use kAMjI meM kharala karake bArIka kapar3e para lepa kara deN| jaba vaha sUkha jAya to battI banAkara For Private And Personal Use Only
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 268 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [ sakArAdi use telameM bhigo deM aura usake eka sireko / kvAthapAdaM pacetailaM kalkaM kRSNAyasAmRtam / cimaTe Adise pakar3a kara dUsare sireko diyAsalAI- pacettailAvazeSaM ca tena lepyaM bhagandaram // se jalA deM evaM usake nIce kAMca yA cInI Adi- asAdhyaM sAdhayatyAzu pakvaM kRmikulAnvitam // kA pAtra rakha deM / isa pAtra meM jo taila ekatrita kvAtha- seMdhA namaka, cItA, dantImUla, ho use surakSita rakkheM / palAza (DhAka)kI chAla aura indrAyaNakI jar3a isa telako mAlizase aura ise khAnese | 1-1 sera le kara 80 sera gobhUtrameM pakAveM aura bAhukampa, zira:kampa, jaMghAkampa, ekAMgavAta tathA 10 sera zeSa rahane para chAna leN| aura bhI anya aneka bAtaja roga naSTa hote haiM / 2 // sera tela meM yaha kAtha aura 12 // -12 // (7999) saindhavAdyaM tailam (1) / tole kRSNa loha aura zuddha bachanAgakA cUrNa milA kara mandAgni para pakAveM / jaba pAnI jala jAya to ( rA. mA. / karNarogA. 2) telako chAna leN| sindhutthahiGgasuradAruvacAH sakuSTha ise lagAnese asAdhya aura kRmiyoMse bharA vizvaupadhAH samavRtA vinidhAya pakvam / huvA bhagandara bhI naSTa ho jAtA hai| tailaM sagomayarasaM zrutipUraNena (8001) saindhavAdya telam (3) hanti prasahya sakalAnapi karNarogAn // (bhai. ra. / UrustambhA. ; ga. ni. / tailA. 2 : kalka-seMdhA namaka, hIMga, devadAru, baca, ca. da. / vAtavyA. 22; vR. maa.| vAtA. ; kUTha aura seTha, inakA samAna bhAga mizrita cUrNa | bhA. pra. ma. khaM. 2 / Uhasta.) 20 tole / dve pale saindhavAtpazca zuNThyA granthikacitrakAt / 2 sera tela meM yaha kalka aura 8 sera gAyake | dve dve bhallAtakAsthIni vizati tathA''Dhakam // gobarakA rasa milA kara mandAgni para pakAveM / jaba AranAlaM pacetpasthaM tailasyairaNDajasya ca / pAnI jala jAya to telako chAna leN| gRdhrasyUrugrahArmotisarvAtavikAranut / / ise kAnameM DAlanese samasta karNaroga naSTa kalka-seMdhA namaka 10 tole, seTha 25 hote haiN| tole, pIpalAmUla aura cItAmUla 10-10 tole evaM zuddha bhilAveke 40 dAne le kara sabako ekatra __(8000) saindhavAdyaM tailam (2) / pIsa leN| (( dhanva. ; ra. ra. / bhagandarA ) 2 sera araNDIke telameM yaha kalka aura 8 sera nya citrakaM dantI plaashshcendrvaarunnii| kAMjI milAkara mandAgni para pakAveM / jaba pAnI gomUtre'STaguNe paktvA grAhyamaSTAvazeSitam // jala jAya to telako chAna leN| For Private And Personal Use Only
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tailapa karaNam ] paJcamo bhAgaH 269 - yaha tela gRdhrasI, Urugraha, arza aura samasta milita 4 sera le kara 32 sera pAnImeM pakAyeM aura vAtaja rogoMko naSTa karatA hai| 8 sera rahane para chAna leM / (8002) saindhavAdyaM tailam (4) (vRhat) / araNDI yA tilake 2 sera tela meM yaha kAtha aura kalka milA kara mandAgni para pakAveM / jaba ( vR. mA. ; ca. da. ; vR. ni. ra. / vRdaya ; pAnI jala jAya to telako chAna leN| dhanya. ; ga. ni. / vRdaya. 35 ; va. se. / / branA. ; ra. ra. / banna vRddhaca. ; yo. yaha tela varma, udAvarta, gulma, artha, plIhA, ra. / vRnaya.) prameha, vAtarakta, AnAha, azmarI aura kaphavAtaja saindhavaM madana kuSThaM zatAhAM niculaM vanAm / rogoMko naSTa karatA hai| hIyeraM madhukaM bhAGgI devadAraM sanAgaram / / ise anuvAsana basti dvArA prayukta karanA kaTaphalaM pokara medAM2 cavika citrakaM saThIm / caahiye| viDaGgAtiviSe zyAmAM reNukAM nIlinI sthiraam|| (8003) saindhavAdyaM telam (5) bilvAjamodArAnA ca dantI kRSNA ca taiH same (me. ra. : va. se. : bhA. pra. ma. khaM. 2 / nADIvraNA.) sAdhyameraNDa tailaM tailaM vA kaphavAtanut // varmodAvartagulmAHplIhame hAyamAstAt / saindhavArkamaricajvalanAkhyaiAnAhamazmaroM caiva harettadanuvAsanAt // mArkaveNa rajanIdvayasiddham / kalka-seMdhA namaka, mainaphala, kUTa, soyA, tailametadacireNa nihanyAd hijala vRkSake phala, baca ( pAThAntarake anusAra dUragAmapi kaphAnilanADIm // kharaiTI ), mugandhavAlA, mulaiTI, bharaMgI, devadAru, seMdhA namaka, AkakI jar3a, kAlI mirca, sAMTa, kAyaphala, pokharamUla, medA ( pAThAntarake cItAmUla, bhaMgarA, handI aura dAruhaldI / inake anusAra haldI), cava, cItAmUla, kacUra, bAyabi- kAtha aura kalkase saraseAMkA tela siddha kreN| DaMga, atIsa, kAlI nisota, reNukA, nIlakA __ yaha tela dUra taka pahuMce huve kapha vAtaja paMcAMga, zAlaparNI, belakI chAla, ajamoda, rAsnA, nADIvaNa (nAsUra ) ko bhI zIghrahI naSTa kara dantImUla aura pIpala, sabakA samAna bhAga milita | detA hai| cUrNa 20 tole / ( kalkArtha-saba cIjeM samAna-bhAga milita kvAtha ---uparokta opadhiyAM samAna bhAga 20 tole / kAthArtha- saba cIjeM samAna bhAga 1 balAmiti pAThAntaram. milita 4 sera; pAkArtha jala-32 sera / 2 bhadrAmiti pAThAntaram. zeSa kAtha 8 sera / sarasekA tela 2 sera / ) For Private And Personal Use Only
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [ sakArAdi - (8004) saindhavAdyaM tailam (6) (mahA) vacAjamodA madhukaM jIrakaM pauSkaraM kaNA / ( bhai. ra. / AmavAtA. , bhA. pra. ma. khaM. 2 / / etAnyaIpalAMzAni zlakSNapiSTAni kArayet // UrustaMbhA. ) prasthameraNDatailasya prasthAmbu zatapuSpajam / kAJjikaM dviguNaM datvA tathA mastu zanaiH pacet // sindhurugvizvajA sogrA bhArgI yaSTisthirAphalaiH / / siddhametatprayoktavyamAmavAtaharaM param / / dAruvizvazaTovAnyakRSNAkaTphalapauSkaraiH / / pAnAbhyaJjanabastau ca kurute 'nivalaM zubham / / dIpyakAtiviSairaNDanIlInIlAmbujaiH pacet / vAtAtarakSaNe zastaM kaTIjAnUrusandhije / tailaM sakAdhikaM hanti pAnAbhyanananAvanaiH / / zUlehRtpArzvapRSTheSu kRcchrAimarinipIDite / AmavAnaM krimIna gulmAn pliihodrshirorujH| vAhyAyAmAditAnAhe anvRddhinipIDite / mandAni pakSasandhyaNDavAtastambhagadAnapi / anyAMzcAnilajAn rogAn nAzayatyAzu kalka-seMdhA namaka, kUTa, sAMTha, baca, bharaMgI, dehinAm // mulaiThI, zAlaparNI, jAyaphala, devadAru, sAMTa, kacUra, kalka---seMdhA namaka, gajapIpala, rAsnA, dhaniyA, pIpala, kAyaphala, pokharamUla, ajavAyana, atIsa, eraNDamUla, nIlakA paMcAMga aura nIlakamala soyA, ajavAyana, sajjI, kAlI mirca, kUTha, soMTha, saMcala (kAlA namaka), viDa lavaNa, baca, ajamoda, samAna bhAga milita 20 tole / mulaiThI, jIrA, pokharamUla aura pIpala inakA cUrNa 2 sere tela meM yaha kalka aura 8 sera kAMjI 2 // 2 // tole| milA kara mandAgni para pakAveM jaba pAnI jala jAya kvAtha-1 sera sAyeko 8 sera pAnImeM pakAveM to telako chAna leN| aura 2 sera zeSa rahane para chAna leN| ise pIne evaM isakI mAliza karane aura naraya lenese AmavAta, kRmi, gulma, plIhodara, 2 sera araNDIke telameM uparokta kalka, kAtha zirapIr3A, agnimAndya, pakSAghAta, sandhivAta, tathA 4 sera kAMjI aura 4 sera mastu ( dahIkA aNDagata vAyu aura urUstambhAdi rogoMkA nAza pAnI ) milA kara mandAgnipara pakAveM / jaba pAnI hotA hai| jala jAya to telako chAna leN| __ise pAna, abhyaMga aura basti dvArA prayukta (8005) saindhavAdyaM tailam (7) (vRhat) karanA caahiye| isake sevanase AmavAta, kaTi ( bhai. ra. ; dhanva. ; bhA. pra. ma. khaM. 2 ; ra. jAnu uru aura sandhiko pIDA, hRcchUla, pArzvazUla, ra. / AmavAtA. vR. yo. ta. / ta. 93) pRSThazUla, mUtrakRcchra, azmarI, vAhyAyAma, adita, saindhavaM zreyasI rAsnA zatapuSpA ymaanikaa| AnAha aura antravRddhi Adi vAtaja roga zIghra sarjikA maricaM kuThaM zuNThI sauvarcalaM viDam || naSTa hote tathA agniko vRddhi hotI hai| For Private And Personal Use Only
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tesapakaraNam ] panamo bhAgaH (8006) saindhavAcaM tailapa (8) pakAveM / jaba pAnI jala jAya to telako chAna leN| ( bhai. ra. / AmavAtA.) isa telakI mAlizase samasta vAtaja roga, saindhavaM devakASThazca vacA zuSThI ca kttphlm| aura vizeSataH AmavAtakA nAza hotA hai / zatAhA mustakaM cavyaM mede malaharaM trit / / | isa telase kaTi jAnu, uru aura sandhigata hijjalasya tvacaM bAlaM citrakaM brhmyssttikaa| vAyu, hRcchUla, pArvazUla aura sarva zarIragata zUlakA RTIviDamadhukaM reNukAtiviSA rubu // nAza hotA hai| isake atirikta yaha vAtakaphaja ambaSThA nIlinI dantImUlaM maricameva ca / / rogoMmeM tathA vAhyAyAma, antravRddhi, bhagandara aura ajamodA pippalIca kuThaM rAsnAca granthikam // nADItraNameM bhI upayogI hai| eSAM karSamitaiH kalkaiH zanairpadvagninA pacet / / prasthazca kaTutailasya mUrchitasya yathAvidhi // (8007) somarAjItailam (1) etatailabaraM zreSThamabhyavAda sarvavAnanun / (bhai. ra. ; va. se. ; dhanva. ; ca. da. / kuSThA.) vizeSeNAmavAteSu kaTIjAnasandhiSu // hRtpArdhasarvagAtreSu zUlacaiva vinAzayet / / somarAjI haridre dve sarSapAH kuSThameva ca / vAtazreSmaNi vAdyAyAmAtrabadau bhagandare // ! karaGgaDagajAboja patrANyAragvadhasya ca // zastaM nAhIvraNAn sarvAn nAzayatyaya dehinAm / vipacetsApapaM tailaM nADIduSTavaNApaham / anyAMzca vividhAn rogAn vRkssmindraashniryyaa|| anenAzu prazAmyanti kuSThAnyaSTAdazaiva tu // saindhavAdamidaM tailaM sarvAmayaniSpadanam // nIlikA piDakA vyaGgo gambhIraM vaatshonnitm| kaNDukacchupazamanaM dadrupAmAnivAraNam / / kalka-seMdhA namaka, devadAru, vaca, sAMTha, kAyaphala, soyA, nAgaramothA, canya, medA, mahA kalka-bAbacI, haldI, dAruhaldI, sarasA, medA, jamAlagoTekI jar3a, nisota, hijjala kUTha, kara abIja, paMvAr3ake bIja aura amalatAsake vRkSako chAla, sugandhabAlA, cItA, bharaMgI, kacara, patte 10-11 tolA le kara sabako ekatra vAyabiDaMga, mulaiThI, reNukA, atIsa, araNDamUla, pIsa leN| pAThA, nIlakI jar3a, dantImUla, kAlI mirca, aja- 1 sera saraseAMke tela meM yaha kalka aura moda, pIpala, kUra, rAnA aura popalAmUla; inakA 4 sera pAnI milA kara mandAgni para pakAveM / jaba cUrNa 13-1 / tolA / | pAnI jala jAya to telako chAna leM / 2 sera sarasoMke yathAvidhi mUrchita tailameM yaha isake lagAnese duSTa nADIvraNa, 18 prakArake kalka aura 8 sera pAnI milAkara mandAgni para | kuSTha, nIlikA, piDikAyeM, vyaMga, gambhIra vAtarakta, For Private And Personal Use Only
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 272 bhArata-bhaiSajya ratnAkaraH [sakArAdi - - - - kaNDU, kacchU, dadU aura pAmAkA zIghrahI nAza ho / kalka-cItAmUla, lAMgalIkI jar3a, soMTha, jAtA hai| kUTa, haldI, karaMjabIja, haratAla, manasila, (8008) somarAjItelam (2) (vRhad ) AsphotA, AkakI jar3a, kanerakI jar3a, sataunekI chAla, gAyakA gobara, khairasAra, nImake patte, kAlI ( bhai. ra. ; ra. ra. : kuTA.) mirca aura kasauMdI inakA cUrNa 11-1 / tolaa| somarAjItulAkvAthe tathA druhanasya ca / isa tela kI mAlizase samasta prakArake kuSTha gomUtrasya tathA pAtre kalka da za vicakSaNaH // kRmi, duSTa vraNa, kiTibha kuSTa, dAda, zarIrakI viva. vipacetkArSikairbhAgaiH kaTutailAdaka bhiSaka / rNatA, pANDu, kaNDU aura kaSTasAdhya visarpa rogakA citrakaM lAgalAkhyA ca nAgaraM kuSTameva ca // haridrA naktamAlaJca haritAlaM manaHzilA / - yaha tela kamajora carma aura mAMsAdiko dRr3ha AsphotArkakaravIraM saptaparNazca gomayam // karatA hai / tvacAke anya rogoM meM bhI upakhadiro nimbapatraJca maricaM kAsamardakam / yogI hai| etAni zlakSNapiSTAni kalkaM datvA vickssnnH|| (8009) snuhI tailam hanti sarvANi kuSThAni krimiduSTatraNAni ca / (vai. ma. ra. / paTala 11) kiTibhaM dadrujAtazca gAtravaivarNyameva ca // snasIrapalasaMsiddhatailasaindhavalepanAt / vizIrNacarmamAMsAdi dRDhIkaraNamuttamam / rohe sahasradhA bhinnamapi pAdatalaM kSaNAt // pANDuroga tathA kaNDUM vIsapa' hanti dAruNam // 5 tole snuhI ( sehuNDa-thUhara ) ke dUdha ye cAnye tvaggatArogAstAMstu zIghraM vypohti|| aura 20 tole sarasoM ke telako ekatra milA kara kvaath-6| sera bAvacIko kUTa kara 32 pakAveM / jaba dUdha jala jAya to telako chAna leM / sera pAnImeM pakAyeM aura 8 sera rahane para isa tela meM seMdhA namaka milA kara lagAnese chAna leN| pairoMkI bivAI naSTa hotI haiN| yadi bivAiyoMse (2) 6 / sera paMvAr3ake bIjoMko kUTa kara 32 paira hajAroM jagahase phaTa gayA ho taba bhI ise lagAsera pAnImeM pakAyeM aura 8 sera rahane para nese zIgha hI ArAma ho jAtA hai| chAna le / (8010) snuhyAdA tailam (1) 8 sera sarasekei telameM ye donoM kAtha, 8 (ra. ra. sa. / u. a. 20 ) sera gomUtra aura nimna likhita kalka milA kara snuhyAH kuDa payasaH prasthaM dugdhasya nArikerasya maMdAgni para pakAyeM / jaba pAnI jala jAya to tela. gandhakaviSayoH karpa pAradakarSe ca sAdhusaMyoko chAna leN| jyam // For Private And Personal Use Only
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tailapakaraNam ] pazcamo bhAgaH 273 - --- - - - - - --- - - kharatarakiraNAtApAtpakvaM vilepitaM praajnyaiH| (8012) snuhyAdya telam (3) kuSThakiTibhe'pahanti prabalaM ca samIraNaM hanyAt // (snuhIdugdhAdi tailam) snuhI ( seMDa-thUhara ) kA dUdha 40 tole, (va. mA. ; ca. da. / kSudrarogA. ; ra. ra. ; va. nAriyala kA dUdha 2 sera, zuddha gandhaka aura bacha se. ; bhai. ra. / kSudra rogA. ; bhA. pra.ma. khaM. 2) nAgakA cUrNa 1-11 tolA evaM zuddha pArada 1 / snuhIpayaH payo'sya mArkavo lAGgalIviSam / tolA aura tela 40 tole le kara pAre, gandhaka aura bachanAgako ekatra dhoTa kara kajalI banAveM mUtramAja sagomUtraM raktikAsendravAruNI // siddhArtha tIkSNatailaM ca garbha datvA vipAcayet / aura phira saba cIjoMko ekatra milA kara teja dhUpameM rakha deN| jaba jalAMza zuSka ho jAya to vahinA mRdunA pakvaM tailaM khAlityanAzanam // telako ana leN| kUrmapRSThasamAnA'pi rujyA yA romataskarI / yaha tela kuSTa, kiTibha aura prabala vAyuko digdhA sAnena jAyeta RkSazArIralomazA // naSTa karatA hai| kalka-thUhara (seMDa) kA dUdha, AkakA dA, bhaMgarA, kalihArIkI jar3a, zuddha bachanAga, (8011) snuhyAdya telam (2) / cauM lo, indrAyaNakI jar3a aura sarasoM 11-1 // (va. se. / kuSThA.) tolA le kara sabako ekatra milA kara pAnIke snahIkSIraM viDaGgAni arkakSIraM ca laaglii| | sAtha pIsa leN| balApalAzabIjAni kozAtaktho'tha pipplii| sarasake 1 sera telameM yaha kalka aura 2-2 siddhaM tailantu gomUtraM kuSThAnAM nAzanaM param / sera bakarIkA mUtra aura gomUtra milA kara mandAgni pAmApaharaNaM proktaM pUyannaM vraNaropaNam // para pakAveM / jaba mUtra jala jAya to telako ___ kalka-seMDa (thUhara) kA dUdha, bAyabiDaMgakA chAna leN| cUrNa, AkakA dUdha, kalihArIkI jar3akA cUrNa tathA kharaiTIkI jar3a, palAza (DhAka) ke bIja, kar3avI. isakI mAlizase khAlitya (gaMjakA ) nAza torI aura pIpala, inakA cUrNa 11-11 tolA le | hotA hai / kachuveko pIThake samAna nirloma sthAna para bhI isakI mAlizase rIchake samAna ghane bAla kara sabako pAnIke sAtha ekatra pIsa leN| nikala Ate haiN| 1 sera telameM yaha kalka aura 1 sera gomUtra milA kara mandAgni para pakAveM / jaba mUtra jala jAya (8013) syandanatailam to telako chAna leM / (vR. ni. ra. / bhagandarA.) yaha tela kuSTa, pAmA, pIpa aura vraNako naSTa | citrakArkatrivRtpAThA malapuhayamArako / karatA hai / sudhAM vacA lAGgalikI haritAlaM suvacikAm // 35 For Private And Personal Use Only
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 274 bhArata-bhaiSajya-rasnAkaraH [sakArAdi jyotiSmatI ca saMhatya tailaM dhIro vipAcayet / (8015) svarjikAcaM telam (1) etaddhi syandanaM nAmatailaM dadyAdbhagandare // (bhai. ra. / karNarogA. ; ca da. / karNA. 56 ; vai. zodhanaM ropaNaM caiva savarNakaraNaM tathA // ra.; dhanva. / karNaro. ; yo. ta. / ta. 70 ; kalka-cItAmUla, AkakI jar3a, nisota, | zA. saM. / khaM. 3 a. 11 , ra. ra. / pAThA, kaThUmara, kanerakI chAla, thUhara ( seMDa )kA * karNarogA.) . kAMDa, baca, kalihArIkI jar3a, haratAla, sajjI aura svarjikA mUlakaM zuSkaM hi kRSNA mahauSadham / mAlakaMganI 1-1 tolA le kara sabakA bArIka zatapuSpA ca taistailaM pakvaM zuktacaturguNam / / pIsa leN| praNAdazUlabAdhirya srAvazcAzu vyapohati / / 96 tolA tela meM yaha kalka aura 4 gunA kalka-sajjI, sUkhI mUlI, hIMga, pIpala, | soMTha aura soyA; inakA samAna bhAga milita cUrNa pAnI milAkara mandAgni para pakAveM jaba pAnI jala 20 tole| jAya to telako chAna leN| 2 sera tela meM yaha kalka aura 8 sera zuktax yaha tela bhagandarake ghAvako zuddha karake bhara milA kara mandAgni para pakAveM / jaba pAnI jala detA hai aura phira usa sthAnakI tvacAke varNako bhI jAe to telako chAna leN| ThIka kara detA hai| ise kAnameM DAlane se karNanAda, karNazUla, (8014) syonAkatailam badhiratA aura karNasrAvakA zIghra hI nAza ho jAtA hai| ( yo. ra. ; vR. ni. ra. / karNa. ; zA. saM. / khaM. 3 a. 11) (8016) svarjikArya telam (2) (bhai. r.| nADItraNA. ; ca. d.| nADItraNA. tailaM syonAkamUlena mande'nau vidhinA zRtam / / 45; va. se.; vR. mA.; bhA. pra. ma. khaM. 2. / haredAzu tridoSotyaM karNazUlaM prapUraNAt // nADIvraNA.) aralukI jar3akI chAlake kalka aura usIke svarjikAsindhudantyagnithinalanIlikA / kAtha se siddha tela kAnameM DAlane se tridoSaja kharamacaribIjeSu tailaM gomUtrapAcitam // karNazUla turanta naSTa ho jAtA hai| duSTatraNaprazamanaM kaphanADIvraNApaham // ( kalka-20 tole / kvAtha-8 sera / 4 zukta banAne kI vidhi bhA. bhai. ra. prathama tela-2 sera / ) bhAga ke pariziSTa meM dekhiye| For Private And Personal Use Only
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir AsavAriSTaprakaraNam ] pazcamo bhAgaH 275 kalka-sajjIkhAra, seMdhA, dantImUla, cItA- I 1 sera tela meM yaha kalka aura 4 sera gomUtra mUla, yUthikA ( jUhI ) ke phUla, nalakI jar3a, | milAkara mandAgni para pakAveM / jaba mUtra jala jAe nIlakI jar3a aura apAmArga (ciraciTe )ke bIja; to telako chAna leN| inakA cUrNa 11-1 / tolA le kara sabako ekatra yaha tela nADIvraNako naSTa karatA hai| milAkara pAnIke sAtha pIsa leN| 1 sera tela meM yaha kalka aura 4 sera gomUtra (8018 ) svarjikAdyaM tailam (4) milA kara mandAgni para pakAveM / jaba mUtra jala jAe (va. se. / jvarA.) to tela ko chAna leN| svrjikaakusstthmnisstthaalaakssaamuumihaussdhaiH| ____ yaha tela duSTa vraNa aura kaphaja nAr3ItraNa ko sakSIraiH sAdhitaM tailamabhyaGgAhAizItanut / ' naSTa karatA hai| __kalka-sajI, kuTha, majITha, lAkha, mUrvA (8017) svajikAdyaM tailam (3) | aura soMTha; inakA samAna bhAga milita cUrNa 10 / va. se. / nADIvragA. : bhA. pra. ma. khaM. 2 / / tole lekara sabako ekatra milA kara pAnI ke sAtha nADIvraNA. ) pIsa leN| svarjikAsaindhavaM dantI nIlImUlaM phalaM tathA / 1 sera telameM yaha kahaka aura 4 sera dUdha mUtre caturguNe siddhaM tailaM nADIvraNApaham // milAkara mandAgni para pakAveM / jaba dUdha jala jAe kalka-sajjI, seMdhA, dantImUla, nIlakI tA talakA / to telako chAna leN| jar3a aura nIlake phala 2-2 tole le kara sabako | isakI mAlizase gharake dAha aura zItakA ekatra milAkara pAnI ke sAtha pIsa leN| nAza hotA hai| iti sakArAditailaprakaraNam -*-40 -. atha sakArAdyAsavAriSTaprakaraNam (8019) sArasvatAriSTaH vidArikAbhayozIrANyAkazca tathA misiH / ( bhai. ra.) pazca paJca palAnyeSAM jaladroNe paced bhiSak // samUlapatrazAkhAyA brAhmayA braahmmuhuurtke| pAdAvazeSe visrAvya rasaM vastreNa gAlayet / gRhItvA viMzatipalaM puSyayoge zatAvarI // / mAkSikasya dazapalaM sitAyAH paJcaviMzatiH // For Private And Personal Use Only
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 276 bhArata-bhaiSajya-ratnAkara [ sakArAdi dhAtakI pazcapalikA reNukA tritA knnaa|| 25-25 tole le kara sabako ekatra kUTa kara 32 devapuSpaM vacA kuSThaM vAjigandhA vibhItakI / sera pAnImeM pakAyeM aura 8 sera rahane para chAna leM amRtailA viDaGgatvaka pratyekaM karSasammitam / tadanantara usameM 1 / sera zahada, 125 tole khAMDa kyAthe tasmin samastAni samAkSipya prytntH|| tathA 25 tole dhAyake phUla aura 11-za tolA svarNakumbhe nidadhyAd bhAjane mRNmaye'pi vaa| reNukA, nisota, pIpala, lauMga, baca, kUTha, asagandha, svarNapatanupatrazca kSiptvAsmin karSasammitam // baher3A, giloya, ilAyacI, bAyabiDaMga aura dAlacInI; mAsAjjAtarasaM dRSTvA hemapatre layaM gte| inakA cUrNa milAkara sabako svarNakalaza yA miTTIke vAsasA ca parisrAvya sthApayed ghRtabhAjane / / pAtrameM bhara kara usameM / tolA soneke atyanta sArasvatAbhidho'riSTaH eSo'mRtasamaH puraa|| sUkSma patra milAkara usakA mukha banda kara deN| ziSyANAmupakArArtha dhnvntrivinirmitH|| tadanantara 1 mAsa pazcAt kholakara dekheM yadi AyurvIrya dhRti meghAM balakAntivivardhayet / / svarNapatra vilIna ho gaye hoM to kapar3ese chAnakara vAgvizuddhi karo hRyo rasAyanavaraH smRtH|| botaloM meM bharakara surakSita rakkheM / bAlakAnAzca yUnAzca vRddhAnAzca hitaH sadA / ___ yaha ariSTa amRtake samAna guNakArI hai| naranArIhito nityaM paramAjaskaro mtH|| prAcIna kAlameM zrI dhanvantari bhagavAna ne apane vArayetsvarakArkazyaM tathA cAspaSTabhASaNam / ziSyoMke upakArArtha isakI racanA kI thii| svaraM parabhRtasyeva janayetsevanAt sadA // isake sevanase Ayu, vIrya, dhRti, medhA, bala rajodoSeNa duSTAnAM yoSitAM zukradoSiNAm / aura kAnti kI vRddhi hotI hai aura vANI zuddha ho punsAzcApi zubhakaraH sarvadoSaharo mataH // jAtI hai / yaha hRdya, zreSTha rasAyana aura bAlaka, yuvA atyadhyayanagItAdikSINasmRtibalA narAH / / tathA vRddha strI, puruSoM ke liye hitakArI evaM labhante cittasantopaM smRtizcAsya niSevaNAt / / atyanta ojavarddhaka hai| isake sevanase svarakI payasA saha pAvyo'riSTo'yaM zANamAnataH / karkazatA aura vANIkI aspaSTatA naSTa hokara vANI mAsAbhyAM rogahaccAyaM zaradA sarva siddhidaH // kokila sadRza madhura ho jAtI hai / yaha Asava akAlamRtyorharaNe yadIcchA rajodoSa aura zukradoSoMko naSTa karatA hai| atyadhika nAropriyatvaM yadi vAJchiA syAt / adhyayana aura gIta Adise jinakI smRti aura vAkazuddhidhairyasmRtilabdhiriSTA zakti kSINa ho gaI hai unheM isake sevanase lAbha niSevyatAM tarhAmRtaM bhavadbhi // pahuMcatA hai| cittako zAnti prApta hotI aura brAhma muhUrtameM ukhAr3I huI mUla, patra, zAkhA smaraNazakti bar3hatI hai / ise 1 mAsa taka sevana yukta brAhmI 11 sera, puSya nakSatrameM ukhAr3I huI karanese akAla mRtyu naSTa hAtI aura manuSya zatAvara, vidArIkanda, harra, khasa, adaraka aura sauMpha kAminIvallabha ho jAtA hai| For Private And Personal Use Only
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org AsavAriSTaprakaraNam ] mAtrA -5 mAze / anupAna ---- dUdha (vyavahArika mAtrA - 1 tolA) noTa--Asava meM svarNapatra DAlane se vaha usameM saptAhaikaM sthApayet prAvRtAsye vilona nahIM hote ataeva nimnalikhita vidhise svarNa-la - lavaNa banA kara DAlanA cAhiye paJcamo bhAgaH sArivAdyAsava: bhai. ra. 1 pramehA. ) pra. saM. 7438 " zArivAdyAsavaH " dekhiye / (8020) sUkSmailAdyariSTaH (bhai. ra. / zUlA. ) sUkSmailAyA dve pale jAtikoSaM sthUlailA ca dIpanI devapuSpam / For kuGkumaM kSIrakAkolakA ca pratyekazaH kolamAnaM prakuTaca // saJjIvinyAH kauDavaM toyamarddha Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir eka pakkI (AtazI) zIzI meM 3 tole svarNa DAlakara use spriTa laimpa para garama kareM aura paunApaunA tolA namaka va zorekA tejAba ekatra milAkara usameMse jarA jarAsA zIzImeM chor3ate raheM, jaba taka ki svarNa pighala na jaay| tatpazcAt usameM 4 tole seMdhA namaka kA cUrNa milA deM aura phira jaba jala sUkha jAya aura svarNakA raMga nAraMgI ho jAya to zIzIko ThaNDA karake usameMse svarNa lavaNako nikAla leM / | choTI ilAyacI 10 tole tathA jAvitrI, bar3I ilAyacI, ajavAyana, lauMga, dAlacInI, kesara aura kSIrakAkolI 7 // - 7 // mAze le kara sabakA bArIka cUrNa kareM aura phira 30 tole saMjIvanIsurA tathA 20 tole pAnIko ekatra milA kara usameM yaha cUrNa milAkara kAca yA cInI ke pAtrameM bharakara surakSita rakkheM evaM 7 dina pazcAt nikAlakara chAna leN| uddhRtyainaM vastrapUtaM prayuJjyAt // vindutriMzatavAdI paSTibindumitAM parAm / asya mAtrAM prayuJjIta zUlarogApanuttaye // 200 snigdhe bhANDe sarvametabhidhAya / mAtrA -30 se 60 bUMda taka / isake sevana se zUlaroga naSTa hotA hai / dekhiye / svalpacukrasandhAnam ( vR. mA / ajIrNA ca da / grahaNya. ) , pra. saM. 1816 "cukrasandhAnam" (svalpa ) iti sakArAvAsavAriSTaprakaraNam For Private And Personal Use Only
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 278 www. kobatirth.org bhArata - bhaiSajya ratnAkaraH atha sakArAdilepaprakaraNam ((8021) saptadalA dilepaH ( vR. mA. ; yo. ra. / braNazothA. ; ca. da. / vraNazothA. 43 ) saptadaladugdhakalkaH zamayati duSTatraNaM pralepena // saptaparNa ( sataunA vRkSa) kA dUdha lagAnese duSTa vraNa naSTa hotA hai / (8022) saptAmRtAlepaH ( ra. ra. / kuSTA . ) zatamUlIrasacaiva kRSNamUlyAmRtAkucI / cakraM caiDarAjA vajrIsamabhAgena lepayet // vAtaraktaM nihantyAzu kuSThamanyaM vinAzanam saptAmRto bhavellepo gadApatre nizAkaraH || zrImadgainanAthena nirmito vizvasampadi // zatAvara kA rasa, kAlI sArivA, bAbacI, giloya, amalatAsake patte, tagara, paMbAr3a ke bIja aura thUharakA dUdha samAna bhAga le kara cUrNa yogya cIjoM kA cUrNa banAveM aura phira saba cIjoM ko ekatra milA kara lepa banA leM / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (8023) samudraphenajazodhanalepa ( rA. mA. / granthyarbudA 26 ) ambhodhiphenakapaNAkupitAsRgutthaM yanmaNDalaM bhavati tacchizirAmbu piSTaiH / praNazyati palAzataroH palitaM sAndhyaM yathA timiramindukaropagUDham || [ sakArAdi samudraphenakI ragar3a lagane se rakta duSTa ho kara jo maNDala (cakate) utpanna ho jAte haiM ve DhAka ( palAza) ke bIjoMko ThaNDe pAnImeM pIsa kara lepa karanese naSTa ho jAte haiM / (8024) saralAdilepaH (1) (ga. ni. / ziro. 1 ) saralAmaradArvyambukuSThagandhatRNaiH samaiH / sakSAralavaNaiH piTerlepaH kaphazirortihA // saralakASTha, devadAru, sugandhavAlA, kUTha, sugandhatRNa ( mirciyAgandha ), javAkhAra aura seMdhAnamaka barAbara barAbara le kara sabako pAnIke sAtha pIsa kara lepa karane se kaphaja zirapIr3A naSTa hotI hai / (8025) saralA dilepa: (2) 1 ( va. se. / ziro. ) saralAguruzArGgaSTAdevakASThaiH sarohiSaiH / kSIrapiTaiH salavaNaiH sukhoSNairlepayecchiraH // dhUpasarala, agara, karaJja, devadAru, rohiSatRNa ( mirciyAgandha ) aura seMdhA namaka samAna bhAga le kara sabako dUdhameM pIsa kara mandoSNa ise lagAne se vAtarakta aura anya prakAra ke kucha karake lepa karanese kaphaja ziroroga naSTa hotA hai| haiN| (8026) sarjarasAdilepa: (1) (vai. ma. ra. / paTala 11 ) zigrupa se sarjarasaM piTvA masUrikAm / utpannamAtrAmA limpet sA tadaiva vinazyati || masUrikAke utpanna hote hI usa para rAlako sahajane ke pattoMke rasa meM pIsa kara lepa karanese vaha turanta naSTa ho jAtI hai / For Private And Personal Use Only
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra lepaprakaraNam ] www. kobatirth.org paJcamo bhAgaH (8027) sarjarasAdilepaH (2) ( va. se. / mukharogA. ) tailaM ghRtaM sarjarasaM sasikthaM rAsnAgurDe saindhavagairikaJca / pakvaM samAM dazanacchadAnAM tvagbhedahantu vadanti lepam // tela, ghI, rAla, moma, rAsnAkA cUrNa, gur3a, seMdhA namaka aura geru samAna bhAga le kara sabako ekatra milA kara mandAgni para pakAveM jaba saba mila kara ekajIva ho jAya to utAra leM / hotA hai / isake lagAne se masUr3hoM kI tvacAkA phaTanA naSTa (8028) sarjAdilepaH ( vR. ni. ra. / kSudrarogA . ) sarjAmbukuSThasaindhavasita siddhArthaiH prakalpito yogaH udvartanena niyataM zamayati vRSaNakaNDUtiH // rAla, sugandhavAlA, kUTha, seMdhA namaka aura sapheda sarasoM samAna bhAga kara sabako ekatra milA kara pIsa kara isakI mAliza karanese aNDakorSokI khujalI naSTa hotI hai / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 279 (8030) sarjikAdilepa: (2) ( vR. ni. ra. / upadaMzA . ) sarjikAtutyakAsIsazaileyaM sarasAJjanam | manaHzilAsamazcUrNa vraNavIsarpanAzanam // sajjI, nIlAthothA, kasIsa, zilAjIta, rasauta aura manasila samAna bhAga le kara cUrNa banAveM / ise pAnI meM milA kara lepa karane se vraNa aura visarpakA nAza ho jAtA hai / (8031) sarjikAdyalepaH ( va. se. / upadaMzA . ) svarjikA tutthazaileyaM saralaM sarasAJjanam / manaHzilAle ca same cUrNo mAMsAGkurApahaH // sajjI, nIlAthothA, zilAjIta, sarala vRkSake kAThakA cUrNa, rasauta, manasila aura haratAla samAna bhAga lekara cUrNa banAveM / ise pAnI meM milA kara lepa karane se mAMsAGkura naSTa hote haiM / (8032) sarSapakalkalepaH (ga. ni. / kuSTA. 36 ) khaNDe mahAvRkSabhave nilInaH strinnaH kukUle puTapAkayuktayA / faafai sarSapakalka piNDo nihanti lajjAmiva rAgavegaH // For Private And Personal Use Only (8029) sarjikAdilepa: (1) yo ra. / vraNazothA. zA. saM. / khaM. 3 a. 11 ) sarjikAyAvazukAdyAH kSArA lepena dAraNAH / hemakAntyAstathA lepo vraNe paramadAraNaH // sajjI aura javAkhArAdi kisI kSArako sarase ko pIsa kara thUhara ke DaNDeke bhItara bhara pAnI ke sAtha pIsa kara lepa karanese athavA deM aura usa para kapara miTTI karake puTapAka vidhise dArUhaldIkA lepa karane se vraNazotha phaTa jAtA hai || aMgAroM para pakAveM /
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 280 sarasoko nikAla leM 1 www. kobatirth.org bhArata - bhaiSajya -- tadanantara usake ThaNDA ho jAne para usameM se isakA lepa karane se vicarcikA ( khujalI ) atyanta zIghra naSTa ho jAtI hai / (8033) sarSapAdilepa: (1) zA. saM. / khaM. 3 a. (bR. mA. / galagaNDA. 11 ; ga. ni. / grandhyAtha. ; yo. ra. / gaNDamAlA. ) sarvapAH zizubIjAni zaNabIjAtasI yavAn / mUlakasya ca bIjAni takreNA lena peSayet // gaNDAni granthayazcaiva gaNDamAlAH samutthitAH / pralepAttena zAmyanti vilayaM yAnti vA'cirAt / / sarasoM, saMhajaneke bIja, sanake bIja, alasI, jau aura mUlIke bIja samAna bhAga le kara sabako ekatra milA kara khaTTe mahemeM pIsa kara lepa karane se gaNDa aura gaNDamAlAkI granthiyAM zIghra hI naSTa ho jAtI haiM / (8034) sarvapAdilepa: (2) ( vR. mA. / galagaNDA. zA. saM / khaM. 3 ; a. 11 ; yo. ra. / gaNDamAlA . ) sarvAriSTapatrANi dantyA bhallAtakaiH saha / chAgamUtreNa sampiSTamapacIghnaM pralepanam // sarasoM, nImake patte, dantImUla aura bhilAvA samAna bhAga le kara sabako bakareke mUtrameM pIsakara lepa karanese apacI ( gaNDamAlA bheda ) kA nAza hotA hai / - ratnAkaraH Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ akArAdi (8035) savarNakarttA lipa: ( yo ta / ta. 62 ) kuvo valgujavIjAddharitAla caturtha sammizraH / mUtreNa gavAM piSTaH savarNakaraNaH paraH zvitre // bAbacIke bIja 4 bhAga aura haratAla 1 bhAga le kara donoMkA bArIka cUrNa karake gomUtra meM pIsa kara lepa karanese zveta kuSThakA raMga svabhAvika tvacA ke samAna ho jAtA hai / (8036) sahasrautasarpilepaH ( vR. ni. ra. | dAha. ) sahasradhautena ghRtena digdhadehasya dAhakRzatAM vibhartiH / anyAGganAsaGgamasAdarasya svIyeSu dAreSu yathAbhilASaH haz2Ara bAra dhoye huve ghRtakA lepa (mardana) karanese dAhakA nAza hotA hai / For Private And Personal Use Only (8037) sArivAdilepa: (1) / ( va. se. / bAlarogA. ) sArivotpalaka DArabhadrazrImustacandanaiH pauNDarIkamaJjiSThA yaSTImadhukasarSapaiH // kumArANAM prazasto'yaM lepo visarpanAzanaH // sArivA, nIlotpala, kahAra ( kamalabheda ), safeda candana, nAgaramothA, lAla candana, puNDariyA, majITha, mulaiThI aura sarasoM samAna bhAga le kara sabako ekatra milA kara pAnIke sAtha pIsa kara lepa karanese baccoM kA visarpa roga naSTa ho jAtA hai /
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir lepapakaraNam ] paJcamo bhAgaH 281 (8038) sArivAdilepaH (2) moma milAveM aura phira zahada tathA anya oSa(va. se. / vraNA.) dhiyoMkA bArIka cUrNa milA leN| eka vA sArivAmUlaM srvvrnnvishodhnm| | ise lagAnese ghAva naSTa hote haiM / kevala sArivAkI jar3ako pAnImeM pIsa kara | (8041) siddhArthAdilepaH (1) lepa karanese hI samasta prakArake vraNa zuddha ho (yo. ta. / ta. 20) jAte haiN| | siddhArthasaindhavavacAgRhadhRmavizvaiH (8039) sikthakatam (lepaH) viSTalena nizayA sahitaM ca sUkSmam / lepo hito rudhiranAzakaraH pratItaH (vR. yo. ta. / ta. 116) . zophatraNasya zamanaH sarujasya karNe // sikthakaM tathA zaGkhajIraka sapheda saraso, seMdhA namaka, baca, gharakA dhuMvA, zIrSatailakaM srjkhaadirau| seTha, bhaura haldI inakA samAna bhAga milita cUrNa goghRtaM vraNe sAdhitaM tvidaM le kara sabako pAnIke sAtha atyanta bArIka pIsa siddhidaM bhavetkSataroganAzanam // kara lepa karanese sannipAtameM utpanna hone vAle zaMkhajIrA (saMgajarAhata) kA cUrNa, agarakA karNamUlakI sUjana aura pIDAkA nAza hotA hai / tela, rAlakA cUrNa, katthekA cUrNa aura goghRta yaha usa sthAnameM saMcita raktako vilIna kara tathA moma 1-1 bhAga le kara prathama ghIko garama ! detA hai / karake usameM moma milAveM aura phira anya oSa- (8042) siddhArthAdilepaH (2) dhiyAM milAkara kharala kara leN| (yo. ta. / ta. 20) ise lagAnese ghAva naSTa hotA hai| siddhArthako bacA hiGgu karanaH suradAru ca / (8040) sikthakAdighRtam (lepaH) / mabhiSThA triphalA zvetA kaTabhItvakaTutrayam / / priyaGguzca zirISaM ca nizA dAvI smaaNshtH| ( bhA. pra. ma. khaM. 2 / gazothA.) ajAmUtreNa sampiSTo gomUtrairvAtha cUrNitaH // sikthakakardamajIrakamadhupathyA sarvamizritaM lepaan| sarvajvaraM nihantyAzu siddhArthAdiH pralepataH // gavyaM ghRtamapaharati vipAkajanitaM varNa sdyH|| sapheda sarasA, vaca, hIMga, karajakI chAla, ___ moma, kamalakI jar3ake nIceko kIcar3a, jIrA, devadAru, majITha, harra, baher3A, AmalA, phiTakarI, zahada aura harra eka eka bhAga tathA gAyakA ghI | kaTabhI (kaMTakazirISa ) kI chAla, seTa, mirca, 4 bhAga le kara prathama ghIko garama karake usameM | pIpala, phUlapriyaGgu, sirasakI chAla, haldI aura For Private And Personal Use Only
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 282 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [baaNf - - - dAruhaldI samAna bhAga le kara bArIka cUrNa kAle dhatUrekI jar3a aura zuddha AmalAsAra bnaaveN| ise bakarIke mUtra yA gomUtrameM pIsa kara gandhaka samAna bhAga le kara bArIka cUrNa bnaaveN| zarIra para lepa karanese hara prakArakA jvara zIghra naSTa ise jambIrI nIbUke rasa meM ghoTa kara lepa ho jAtA hai| karanese sidhma (chIpa) kA nAza hotA hai / __ (8043) siddhArthAdilepaH (3) / (8046) sidhmaharalepaH (2) ( zA. saM. / kha. 3 a. 11) / (rase. sA. saM. / kuSThA.) siddhArtharajanIkuSThappunAratilaiH sh| gandhakaM malakakSAramAdakasya rasaidinam / kaTutailena sammizraM dadrughnaM ca pralepanam // | marditaM hanti lepena sidhmantu dinamekataH // zuddha AmalAsAra gandhaka aura mUlIkA kSAra sapheda sarasA, haldI, kUTha, paMvAr3ake bIja barAbara barAbara le kara eka dina adaraka rasameM aura tila samAna bhAga le kara bArIka cUrNa / kharala kreN| bnaaveN| isakA lepa karanese sidhma (chIpa) eka dina meM ise saraseke telameM milA kara lepa karanese : hI naSTa ho jAtA hai| bAda naSTa ho jAte haiM / (8047) sidhmaharalepaH (3) (8044) siddhArthAdilepaH (4) (ga. ni. / kuSThA. 36) (. mA. / kSudraro.) kAsamardakabIjAni mUlakAnAM tathaiva ca / siddhArthakavacAlodhrasaindhavaizca pralepanam / gandhapASANamizrANi sidhmAnAM paramauSadham // vamanaM ca nihantyAzu piTakAnyauvanodbhavAn // kasauMdI aura mUlIke bIjoMkA cUrNa tathA sapheda sarasoM, naca, lodha aura seMdhA namaka AmalAsAra gandhaka barAbara barAbara le kara tInoMko samAna bhAga le kara bArIka cUrNa banAveM / ekatra kharala kreN| ise pAnImeM pIsa kara peTa para lepa karanese / ise pAnImeM milAkara lepa karanese sidhma vamana ruka jAtI hai aura mukha para lepa karanese zIghra hI naSTa ho jAtA hai| muhAse (yauvana piDikA) naSTa ho jAte haiN| __ yaha sidhma (chopa) kI zreSTha auSadha hai / (8045) sidhmaharalepaH (1) (8048) sidhmaharalepaH (4) ( rase. sA. saM. / kuSThA.) __ (ga. vi. / kuSThA. 36) kRSNadhustUracaM mUlaM gandhatulyaM vicUrNayet / gandhapASANamizreNa yavakSAreNa lepataH / mayaM jambIranIreNa lepanaM sidhmanAzanam // sidhmanAzamupaityAzu kaTutailayutena ca // For Private And Personal Use Only
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir lepaprakaraNam ] paJcamo bhAgaH 283 1-1 bhAga gandhaka aura javAkhArako sarasoM- (8052) sudarzanAmUlayogaH ke tela meM ghoTa kara lepa karanese sidhma (chIpa) kA (ga. ni. / kuSThA. 36) nAza hotA hai| saudarzanI ziphAM piSTvA lepaM kuryAtsajIrakAm / (8049) sindUrAdilepaH | kAnikena jayedraM zvitraghnI kAMsyasaMsthitA // (ra. ra. rasA. khaM. / upa. 5) sudarzanAkI jar3a aura jIrekA cUrNa samAna sindUrasya samaM cUrNa sAbuNaM ca tayoH samam / bhAga le kara doneAMko kAMjImeM pIsakara lepa karanese tajjale peSitaM lepyaM tatkSaNAkacaraJjanam // dAda naSTa ho jAtA hai| isa lepako 24 ghaMTe kAMsIke pAtrameM rakkhA sindUra aura pattharakA cUnA 1-1 bhAga tathA rahaneke pazcAt lagAnese zvitra naSTa ho jAtA hai| sAbuna 2 bhAga le kara tInoMko ekatra milA kara pAnIke sAtha pIsa kara lepa karanese sapheda bAla (8053) sudhAdilepaH turanta hI kAle ho jAte haiN| (vR. ni. 2. / agnidagdhavraNA.) (8050) sindarAyo lepaH sudhAM purAtanI dadhivAriNA paripeSitAm / (ga. ni. | kuSTA. 36 ; rA. mA. / kuSThA. 8) | lepanaM tailadagdhasya visphoTavyAdhinAzanam // sindrmrickssodyuktenaabhynggyogtH|| bahuta dinAMke purAne pattharake cUneko dahIke mAhiSeNAcirAtpAmA navanItena nazyati // pAnImeM pIsa kara lepa karanese agnidagdha vaNa naSTa __ sindUra aura kAlI miracake 1-1 bhAga hote haiN| cUrNako bhaisake makkhanameM milA kara lepa karanese (8054) svacikAdyo lepaH pAmA (khujalI) atyanta zIghra naSTa ho jAtI hai| (ga. ni. / arzI.) (8051) siMhAsyAdilepaH suvarcikA viDaM dantI bhallAtakamayo bacA / (yo. ra. / vipAdikA. ; vR. yo. t.|| | citrako'strikaTukaM snuhIkSIreNa pepayet / / ta. 120) | etadAlepana zreSThamarzasAM kSArasammitam / komalasiMhAsyadala sanizaM surabhIjalena dahyate saptarAtreNa puMsatvaM ca na vinazyati // sampiSTam / | sajjI, biDa lavaNa, dantImUla, bhilAvA, baca, divasatrayeNa niyataM zamayati kaccha vilepntH|| cItA, AkakI jar3a, sAMTha, mirca, pIpala aura bAse (ase) kI koMpala aura haldIkA javAkhAra samAna bhAga le kara bArIka cUrNa banAveM cUrNa samAna bhAga le kara gomUtrameM pIsa kara | aura use thUharake dUdhameM ghoTa kara lepa banA leN| lepa karanese kacchUkA tIna dinameM hI avazya nAza ise lagAnese sAta dinameM arzake masse naSTa ho jAte ho jAtA hai| haiM aura puMsatvako hAni nahIM pahuMcatI / For Private And Personal Use Only
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 284 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [ sakArAdi (8055) suvarNapuSpyAdilepaH barAbara barAbara le kara sabako ekatra milAkara strIke ( zA. saM. / khaM. 3 a. 11) dUdhameM milAkara ghoTa leN| sannipAtameM isakA lepa karanese samasta upadrava suvarNapuSpI kAsIsaM viDaGgAni mnHshilaa| naSTa ho jAte haiN| rocanA saindhavaM caiva lepanAcchitranAzanam // (8057) sUtAdilepaH amalatAsake patte, kasIsa, bAyabiDaMga, mana (yo. ra. / kuSThA.) sila, gorocana aura seMdhAnamaka samAna bhAga le kara | satagandhakayoH piSTA kajjalikAM vidhAya ca / bArIka pIsa leN| mrakSaNena vimarthAtha karitvaglepane hitam // yaha lepa lagAnese svitra kuSTha naSTa hotA hai| (samAna bhAga ) pAre aura gandhakakI atya (8056) suvarNAdilepaH | mahIna kajjalIko makkhana meM milAkara lepa kara | karitvak (gajacarma) roga naSTa hotA hai| (ra. caM. ; vR. ni. ra. / jvarA.) (8058) sUraNAdilepaH (1) suvarNamuktArajatapravAlaM (bR. ni. ra. / prahaNya.) kastUrikAkuGkamarocanaM ca / sUraNaM rajanI vahiTaNaM guDamizritam / varATa-rudrAkSa-madhUka-bilvaM piSTvAranAlakaileMpo hantya si mahAntyapi / / kuSThaM ca khajUrapunarnave ca // ___jimIkanda, haldI, cItAmUla, suhAgA au drAkSA kaNA nAgaraputrajIvI gur3a samAna bhAga le kara kAMjIke sAtha atyanta sAraGgazRGgaM katakasya bIjam / bArIka pIsa kara lepa karanese pravRddha arzake massebhI eraNDamUlaM zarazIrSakaM ca naSTa ho jAte haiN| mayUrikA zvetapunarnavA ca // stanyena piSTvA kuru sannipAte (8059) sUraNAdilepaH (2) lepaH sadA sarvagadAnihanti // (vai. ma. ra. / paTala 16) senA, motI, cAMdI, pravAla, kastUrI, kesara, pariNatasUraNakandaM sanAgaraM toyasampiTam / gorocana, kaur3I, rudrAkSa, mahuveke phUla, belakI medogranthiharArtha limpedbahuzazca saptAham / / chAla, kUTha, khajUra, punarnavA, drAkSA (munakkA), pIpala, paka jimikanda aura sAMTha samAna bhAga le soMTha, putrajIva, hariNakA sIMga, nirmalIke bIja, | kara donoMko pAnIke sAtha bArIka pIsa kara bAra araNDamUla, zara (sarakaNDekI jar3a), agara, pAThA | bAra lepa karanese 1 saptAhameM medakI gAMTha naSTa ho aura sapheda punarnavA; inakA atyanta bArIka cUrNa | jAtI hai / For Private And Personal Use Only
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra lepaprakaraNam ] www. kobatirth.org paJcamo bhAgaH (8060) sUryAvartAdilepa: (ga. ni. / grandhya. 1 ; vR. ni. ra. / galagaNDA ) sUryAvartarasonAbhyAM galagaNDopanAhanam / sphoTAsrAH zamayati galagaNDaM na saMzayaH // hulahula ke patte aura lhasana samAna bhAga le kara donoMko atyanta bArIka pIsa kara galagaNDa para lepa kareM | isase chAlA par3a kara vaha phUTa jAyagA aura mavAda nikala kara galagaNDa naSTa ho jAyagA / (8061) saindhavAdilepa: (1) (8063) saindhavAdilepa: (3) ( vR yo ta / ta. 120 ) saindhavaM cakramarda ca sarSapaM pippalIM tathA / secayedAranAlena pAmAkaNDUvinAzanam / / seMdhA namaka, paMvAr3ake bIja, saraso aura pIpala inakA cUrNa samAna bhAga le kara sabako kAMjI ke sAtha pIsakara lepa karane se pAmA aura kaNDU ( khujalI ) kA nAza hotA hai / (8064) saindhavAdilepa: (4) ( va. se. / netrarogA. ) saindhavadAruharidrAgaurakapathyArasAJjanaiH piTaiH / datto bahiH pralepo bhavatyazeSAkSirogaharaH // seMdhA namaka, dArUhaldI, gerU, hara aura rasauta mikSudbhUtaM kezaraM tArkSyazailam samAna bhAga le kara sabako pAnI ke sAtha bArIka piSTo leposyaGkapitthAdrarase pIsakara AMkhoM ke bAhara lepa karanese samasta netraroga naSTa hote haiM / ( su. saM. / ci. a. 9 ) sindhudbhUtaM cakramardasya bIja - dastUrNa nAzayatyeSa yogaH // (8065) saindhavAdilepa: (5) ( yo ta / ta. 62 ) seMdhA namaka, paMvAr3a ke bIja, khAMDa, kesara aura rasauta samAna bhAga le kara bArIka cUrNa banAveM / ise kaithake rasameM pIsa kara lepa karane se dAda zIghra STa ho jAtA hai / (8062) saindhavAdilepa: (2) ( vR. ni. ra. / arza.; SR. yo. ta. / taM. 69 ) sindhUtyadevadAlayAzca bIjaM kAJjikapeSitam gudAGkurAnmalepena pATayetparvatAnapi // Faraar aura fire DoDheke bIja samAna bhAga le kara donoMko kAlIke sAtha bArIka pIsa kara lepa karane se arzake masse naSTa ho jAte haiM / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 285 saindhavaM madanaM rAlaM madhu sarpiH puro guDam / gairikaM sphuTitau pAdau liptau paGkajasannibhau // seMdhA namaka, moma, rAla, zahada, ghI, gUgala, gur3a aura geru samAna bhAga le kara prathama ghI meM gUgala milAkara garama kareM jaba ye donoM mila jAeM to usameM moma aura zahada milAleM tadanantara gur3a aura anya oSadhiyoMkA cUrNa milAkara acchI taraha kharala kareM / For Private And Personal Use Only isakA lepa karanese pairoM kI bivAI naSTa hokara paira kamala sadRza komala ho jAte haiM /
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 286 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [sakArAdi "" " x x (8066) somavalkAdilepaH usameM 1-1 bhAga zahada aura agasti ke pattoMkA (ca. da. ; vR. mA. / viSA.) rasa milA kara liGga para lepa kareM aura eka pahara pazcAt dho kara strIsamAgama kareM / yaha itanA somavalko'zvakarNazca gojitA haMsapAyapi / stambhaka hai ki manuSya eka samayameM sau striyoM se rajanyau gairikaM lepo nakhadantaviSApahaH // sukha pUrvaka ramaNa kara sakatA hai / zveta khadira, zAlavRkSakA sAra, gojihvA (8069) sthuuliikrnnlepaa| (gojiyA ghAsa), haMsapAdI, haldI, dAruhaldI aura (dhanva. / vAjIkaraNA. geru samAna bhAga le kara pAnIke sAtha pIsa leN| (1) isakA lepa karanese nakha aura dAMtoMkA viSa sakuSThamAtaGgabalAvalAnAM naSTa hotA hai| vacAzvagandhA gajapippalInAm / (8067) saubhAJjanAdilepaH turaGgazatronavanItayogA lepena liGgaM muzalatvameti // (yo. ta. / ta. 57 ; vR. mA. | galagaNDA.) - saubhAanaM devadAru kAnikena prayojitam / koSNapralepato hanyAdapacI dustarAmapi // bRhatAsitasiddhArthakavacAturagagandhakAsahitaiH / saMhajanekI chAla aura devadAruke samAna bhAga ebhiH pralepitaM syAtpuruSavarAGgaM hayasyeva / / milita bArIka cUrNako kAMjIke sAtha pIsakara garama / karake lepa karane se duHsAdhya apacI ( gaNDamAlA ghRtamadhuyuktaM tailaM bRhatIphalamAtmaguptA ca / bhaMda )kA bhI nAza hotA hai| / ebhirvarAGgaRddhiH saptadinaM tAmrabhANDaparyuSitaiH // (8068) stambhakalepaH ( yo. ta. / ta. 80) | azvagandhApAmArgabRhatIsArivAtilAn / kapUraM TaGkaNaM mUtaM tulyaM munirasaM mdhu| kuTajasya ca bIjAni tathA vai rAjasarSapAna / / sammartha lepayelliGgaM sthitvA yAmaM tathaiva c| samabhAgAni kRtvA tAn kSIreNAjyena peSayeta / tataH prakSAlya ramayedvanitAnAM zataM sukhm| taM samurtitaM liGgaM tenAti sthUlatAM vrajet // vIryastambhakaraM puMsAM samyaGnAgArjunoditam // ___ kapUra, suhAgA aura zuddha pArA samAna bhAga sAjyakuSThasamAyuktaM ,bRhatIphalamizritam / le kara tInoMko acchI taraha kharala kareM aura phira zatAvarImUlayutamazvagandhAsamanvitam // For Private And Personal Use Only
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir lepamakaraNam ] pazcamo bhAgaH 287 - - - - tilatalaM ca yatnena samyak mRdvagninA pacet / tena li samAbhyaktaM yAvadicchAM pravartate // sabako ekatra milAkara pAnImeM pIsakara lepa karanese manuSyakA liMga ghor3eke liMgake samAna sthUla ho jAtA hai| mahiSI navanItaM ca musalIcUrNamizritam / dhAnyarAzisthitaM bhANDe saptAhAcca samuddharet // tena pralepayelliA yAmaikAdvartate dhruvam / . x x x bar3I kaTelIke 'phalakA cUrNa, kauMcakA cUrNa, ghI, zahada aura tela 1-1 bhAga lekara sabako ekatra . milAkara tAmrapAtra meM bharakara rakha deN| ___mAta dina taka isakA lepa karane se liMga vRddhi hotI hai| nirmala liGgamAlipya gomayena punaH punH| siktaM jalena zItena varddhate yAvadicchati // tailena sArSapaiH sArdhamAlimpeddADimatvacam / liGgakarNastanAnAM ca vRddhiheturidaM kila / / asagandha (ciraciTe) ke bIja, kaTelIke phala, sArivA, tila, indrajau aura saraso inakA cUrNa samAna bhAga lekara sabako dUdhake sAtha pIseM aura phira usameM 1 bhAga dhI milA leN| isakI mAlizase liMga atyanta sthUla ho jAtA hai| gorocanAbhrakamadasamAMzaM madhunA saha / peSayitvA samaM limpelliGgaM musalabadbhavet / / kUTha, nAgabalAkI jar3a, balA (kharaiTo)kI jar3a, baca, asagandha, gajapIpala aura kanerakI jar3a, inakA : kUra, bar3I kaTelIkA phala, zatAvara aura bArIka cUrNa 1-1 bhAga le kara sabako navanIta __ asagandha inakA cUrNa tathA ghI 1-1 bhAga, tilakA (makkhana) meM milAkara lepa karanese liMga mUsala ke tela sabase cAra gunA aura pAnI telase 4 gunA samAna sthUla ho jAtA hai| le kara sabako ekatra milAkara mandAgni para pakAveM / jaba pAnI jala jAya to telako chAna leN| / isakI mAlizase liMga yatheccha pravRddha ho kaTelIkA phala yA jar3a, sapheda sarasoM, baca jAtA hai| aura asagandha; inakA samAna bhAga cUrNa le kara For Private And Personal Use Only
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 288 bhArata-bhaiSajya-ratnAkara [ sakArAdi - - - - karane se kaNDU ( khujalI) aura kuSTakA nAza mUsalIke bArIka cUrNako bhaisake makkhanameM | hotA hai| milAkara kisI pAtrameM banda karake anAjake DherameM | (8071) snukalepaH dabA deM aura 7 dina pazcAt nikAla leN| (va. se. / kuSThA.) isakA lepa karane se liMga 1 paharameM hI snugarkajAtIpUtIkamuvarNaharipallavAH / avazya bar3ha jAtA hai| | mUtrapiSTAH pralepena zvitradadvaNacchidaH / / ___snuhI ( seNDa ), Aka, camelI, karana aura dhatUrA inake hare patte samAna bhAga le kara sabako liMgako svaccha karake bAra bAra gAyake gobara gomUtrameM pIsakara lepa karanese zvitra kuSTa, dAda kA lepa kareM aura zItala jalase dhote raheM / isase aura vraNakA nAza hotA hai| liMga icchAnusAra bar3ha jAtA hai| (8072) snuhIkSIralepaH (vR. ni. re. / arzo.) | snuhIkSIranizAlepastathA gomUtra klkitH| anArakI chAlake bArIka cUrNako sarasoMke yojito gomavakSIravahnimUlAvacUrNitam // telameM milAkara lepa karanese liMga, karNa aura pistadeva tenaiva bhunAno gudajAkarAna // stanoMkI vRddhi hotI hai| thUharakA dUdha aura haldIkA cUrNa samAna bhAga | le kara dAnoMko ekatra milA kara gomUtrake sAtha pIsa kara lepa karane tathA gAyake dUdhameM citrakagorocana, abhrakakA cUrNa aura kastUrI samAna | | mUlakA cUrNa milA kara pIne aura usIke sAtha pathya bhAga lekara sabako zahadake sAtha pIsakara lepa | bhojana karanese arzakA nAza hotA hai| karanese liMga mUsalake samAna sthUla ho jAtA hai| (8073) snuhyakodilepaH (va. se. / kSudra.) (8070) sthauNeyakAdilepaH | snuhyadugdhadhattarapatraM mUtravimizritam / (ga. ni. ; vR. mA. / kuSTA.) | lepanaM tailasaMyuktaM hitaM kAzirovaNe // sthauNeyakanizAH svalpatAlAH prleptH| snuhI (seNDa) kA dUdha, AkakA dUdha aura dhattUrarasapiSTAzca kaNDUkuSThavinAzanAH // dhatUreke patte 1-1 bhAga le kara sabako ekatra sthauNeyaka (thunera), haldI, dUrvA (dUba ghAsa) milA kara gomUtra ke sAtha bArIka pIsa leM / ise 1-1 bhAga aura z2arA sI haratAla le kara sabako telameM milA . pa karanese kaNDU (khAja) aura ekatra milAkara dhatUreke pattoMke rasameM ghoTa kara lepa zirake vraNa naSTa hote haiM / xxx For Private And Personal Use Only
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhUpamakaraNam ] pakSamo bhAgaH (8074) snuyAdilepaH suhAgekI khIla, sapheda katthA, nIlAthothA aura ( vR. ni. ra. / grahaNya.) pattharakA cUnA samAna bhAga le kara bArIka cUrNa banAveM aura ise goghRtameM milA kara eka pahara taka snubagnilAgalIdantImUlaileMporzasAM hitaH // acchI taraha kharala kreN| ___ snuho (seNDa), cItAmUla, kalihArIkI jar3a ise lagAnese hara prakArake vraNa naSTa ho jAte aura dantImUla samAna bhAga le kara sabako ekatra | haiM / yaha vraNakI khAja aura kRmiyoMko naSTa karake milA kara atyanta bArIka pIsa kara lepa karanese / use zuddha karatA aura bharatA hai tathA tvacAke raMgako arzake masse naSTa hote haiN| bhI ThIka kara detA hai| (8075) svajikAdighRtam (lepaH) (8076) svarjikAdilepaH ( yo. ra. / vraNazothA. ; vR. yo. ta. / ta. (va. se. / granthya.) 111 ; yo. t.| ta. 60) svanikAmUlakakSAraH zaGkhacUrNasamanvitaH / svarjikA ca yavakSAraH kampillaM ca hrennukaa| pralepo vihitaH zlakSNo hanti granthyarbudAdikAn TaGkaNaM zvetakhadiraM tutyaM cUrNa ca goghRtaiH // sarva samAMzaM saJcUNya mardayetpaharaM dRDham / sajjI, mUlIkA khAra aura zaMkhakA cUrNa svanikAyamidaM sarpiH sarvatraNaharaM param // samAna bhAga le kara sabako pAnIke sAtha atyanta ropaNaM kRmikaNDUnaM savarNakaraNaM param / / bArIka pIsa kara lepa karanese granthi (gAMTha) aura sajjI, javAkhAra, kamIlA, reNukAkA cUrNa, arbuda (rasaulI) AdikA nAza hotA hai| iti sakArAdilepaprakaraNam atha sakArAdidhUpaprakaraNam (8077) saktudhUpaH sarase ke telameM jaukA sattU milA kara use (rogIko) usako dhUnI deN| ( vR. mA. / zUlA.) (8078) sarpatvagAdidhUpaH (1) kambalAtagAtrasya prANAyAma prkurvtH| (va. se. / bAlarogA.) kaTutailAktasaktUnAM dhUpaH zUlApahaH prH|| | sarpatvaksarSapAriSTapallavaM tejanI vacA / rogIko kambala ur3hAkara liTA deM aura usase rasonahiGgmajAlomazRGgImaricamAkSikaiH / / kaha deM ki sAMsako roke par3A rahe / tadanantara / dhUpaH sarvagrahano'yaM kumArANAM jvarApaham // 37 For Private And Personal Use Only
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 290 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [ sakArAdi - sAMpakI kAMcalI, sarasoM, nImake patte, mAla- (8080) sarSapAdidhUpaH kaMganI, baca, hasana, hIMga, bakarIke bAla, kAka ( ga. ni. / bAlagrahA. 12 ; vA. bha. / DAsiMgI aura kAlI mirca samAna bhAga le kara u. a. 3) sabako ekatra milA kara kUTa leM aura phira usameM 1 bhAga zahada milA leN| sarSapAnimbapatrArka mUlamazvakhuga yvaaH| isakI dhUpa denese baccoMke samasta graha aura bhUrjapatraM ghRtaM dhUpaH sarvagrahanivAraNaH / / jvarokA nAza hotA hai| sarase, nImake patte, AkakI jar3a, ghoDeke khura, bhojapatra aura jau samAna bhAga le kara ekatra (8079) sarpatvagAdidhUpaH (2) kUTa leM aura usameM 1 bhAga ghI milA leM / (ga. ni. / jvarA. 1 ; vR. ni. r.| viSamajvarA.) isakI dhUpa denese baccoMke samasta grahavikAra sarpatvacAsarSapahiGganimba naSTa hote haiN| patrANyamISAM smcuurnndhuupH| (8081) sahadevyAdidhRpaH vinigrahaM rAkSasaDAkinInAM (vR. ni. ra. / viSama jvarA.) karoti rakSAM viSamajvare sH|| sahadevIvacAbhadrAnAkulIbhiH pradhUpanam / sAMpakI kAMcalI, saraseA, hIMga aura nImake pradehodvartanaM kuryAdebhirvA jvarazAntaye // patte samAna bhAga le kara bArIka kUTa leN| sahadevI, baca, haldI aura rAsnA samAna isakI dhUpa denese viSama jvarakA rogI grahoM bhAga le kara cUrNa banAveM / isakI dhUpa dene athavA aura rAkSasa DAkinI Adike upadravoMse surakSita isakA lepa aura udvartana karanese viSama jvara naSTa rahatA hai| hotA hai| iti sakArAdidhUpaprakaraNam -2016 atha sakArAdidhUmraprakaraNam (8082) samprasAraNIguTikA proktA sikthena vaTikA badarI bIja snnibhaa| (vai. ra. / phiraMgarogA.) dhUmrapAnAya dethaikA prAtarbabbUlajAgninA // pagmASaM hiGgulaM caiva TaGkaNaM dazamApakam / / goghRtAktA yavasyaiva roTikA'lavaNA'zane / AkArakarabhaM sikthaM dazamASaM pRthakpRthak // ! phirAGgaNe pradAtavyA'nizaM tAmbUlabITakam // For Private And Personal Use Only
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir aJjanaprakaraNam paJcamo bhAga: 291 yastu vAyuphiraGgAtaH sanaraH sukhabhAgbhavet / kara usa para babUlake koyaloMkI agni rakhakara caturdazadinaireva nAtra sandeha IritaH / / rogIko dhUmrapAna karAveM aura phira pAnakA bIr3A zuddha hiMgula 6 mAze, suhAgA 10 mAze aura cabAneko deN| akarakare kA cUrNa 10 mAze lekara sabako acchI pathya meM ghRtayukta jaukI roTI deN| lavaNa na taraha kharala kareM aura phira 10 mAze momako pighalAkara usameM yaha cUrNa milAkara berakI guThalIke | khAne deN| samAna goliyAM banA leN| isI prakAra 14 dina upacAra karanese phiraGga prAtaHkAla inameM se eka golI cilamameM rakha. ! roga (Atazaka) kA avazya nAza ho jAtA hai| iti sakArAdidhUmraprakaraNam --HD atha sakArAyajanaprakaraNam (8083) sajJAprabodhanarasA bhAvyaM jambIrajaivaiH saptAha tatprayatnataH / (ra. sa. ka. / ullA. 5) sannipAtaM nihantyAzu aJjane'yaM zivaH smRtH|| phiTakarI tutyanepAla marica nimbabIjakam / jamAlagoTekI girI 10 bhAga aura kAlI putrajIvakamajjA ca nimbukenArkabhAjane // mirca tathA pIpalakA cUrNa evaM pArada 1-1 bhAga bhAbanA sapta dAtavyA guTI guAmitAJjanAt / lekara sabako ekatra milAkara kharala kareM / jaba sanipAtamapasmAraM viSaM sarpasya nAzayet // kajalake samAna ho jAya to use sAta dina phiTakarI, nIlAthothA, jamAlagoTA, kAlI | jambIrI nIbUke rasameM kharala karake sukhA leM aura mirca, nImake bIja aura putrajIva ( pitojiyA ) atyanta bArIka pIsakara surakSita rakkheM / kI majjA, samAna bhAga lekara sabako ekatra milA ise AMkhameM lagAne se sannipAta yara zIghra kara tAmrapAtrameM DAlakara nIbUke rasakI sAta bhAvanA hI naSTa ho jAtA hai| deM aura 1-1 rattIkI goliyAM banA leN| (ra. pra. sudhAkara meM jamAlagoTA 8 bhAga hai ise ( pAnImeM ghisa kara ) anjana lagAnese tathA popalake sthAna meM pIpalAmUla hai|) sannipAta, apasmAra aura sarpaviSa naSTa hotA hai| (8084) sannipAtAanarasaH (8085) sarpaviSaharAJjanam (ra. ra. sa. / u. a. 12 ; ra. pra. su. / a. 8) ( zA. saM. / kha. 3 a. 13 ) nistvanepAlakaM bIjaM dazaniSka pracUrNayet / jayapAlabhavAM majjAM bhAvayennimbuka dravaiH / marica pippalI mUtaM pratiniSka vimizrayet // / ekaviMzativelaM tattato vati prakalpayet // For Private And Personal Use Only
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org 292 manuSyalAlayA ghRSTvA tato netre tayA'Jjayet / sarpadaSTaviSaM jitvA saJjIvayati mAnavam || jamAlagoTekI girIko nIMbU ke rasakI 21 bhAvanA de kara battiyAM banA leM / bhArata-bhe Sajya ratnAkaraH (8086) sarvajvaraharAJjanam (ra. kA. . / jvarA. ) ekaikaM pAradaM gandhaM maricaM navaTaGkaNam / kAravallIrasenaiva raso bhAvyastrisaptadhA || aJjanaM ca jvarArtasya sarvajvaraharaM matam / zuddha pArA, zuddha gandhaka aura kAlI mircakA cUrNa 1-1 bhAga aura suhAgekI khIla 9 bhAga le kara sabako ekatra kharala karake kajjalI banAveM aura phira use karele ke rasakI 21 bhAvanA de kara bArIka cUrNa kara 1 sArivAtriphalozIra muktAcandanapadmakaiH / nese sarpa viSa naSTa ho jAtA hai / ise manuSya ke thUka meM ghisakara AMkha meM AMja- piSTaM vartIkRtaM hanti pittotthaM timiraM nRNAm // sArivA, harra, baher3A, AmalA, khasa, motI, lAla caMdana aura padmAka; sabakA cUrNa samAna bhAga le kara sabako ekatra milAkara pAnIke sAtha kharala karake vartiyAM banA leM 1 ise AMkha meM AMjane se samasta prakAra ke jvara naSTa hote haiM / (8087) sarvatobhadrA vartiH ( ga. ni. / netrarogA. 3) haridrAmalakIkRSNAkatakara yeta sarpapaiH / vyoSavA riyutA vartiH sarvanetramayApahA // haldI, AmalA pIpala, nirmalIke phala aura sapheda saraso inakA cUrNa samAna bhAga kara sabako ekatra milA kara trikuTeke kAtha meM kharalakara ke vartiyAM banA leM / hote haiN| ise AMkha meM lagAne se samasta netra roga naSTa Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ sakArAdi (8088) sArivAdivartiH ( yo. ra. / netrarogA. ; va. se. ; vR. ni. ra. / netrarogA . ) ise AMkha meM lagAne se pittaja timira roga hotA hai| (8089) sitAyaJjanam ( vA. bha. / u. a. 11) sitA manaHzilAle yalavaNottamanagaram / arddhakarSonmitaM tAkSyai palArddha ca madhuplutam / / aJjanaM zleSmatimira pillazuklArmazoSajit // mizrI, manasila, padmAkha, sevAnamaka aura seTha inakA cUrNa 7 // - 7 // mAze evaM zuddha rasauta 2|| tole le kara sabako ekatra milA kara acchI taraha kharala kareM / ise zahada meM milAkara AMkha meM lagAne se kaphaja timira, pilla, zukla, arma aura akSizoSakA nAza hotA hai / . (8090) sukhAJjanam ( ra. ci. ma. / sta. 9 ) haviSA pAtayetsaumyaM kajjalaM nirmalaM zubham / gandhakaM tutthakaM dadyAtkarpUraM tatra kajjale // For Private And Personal Use Only 1 sAvarozIra " iti pAThAntaram 66
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org aJjanaprakaraNam ] mardayenavanItena sudhRtaM kajjalaM nayet / aJjanenaiva netrANi bahupIDAkarANi ca / tatkAlaM zamamAyAnti praNazyanti tadA gadAH / satatAJjanayogena sadA naimalyamApnuyuH // netraprasAdanaM nRNAM netraroga nivAraNam / puSpAdikAMzca hanyAddhi vyAdhInmukhAnaM paJcamo bhAgaH vidam // ghRtakA dIpaka jalA kara svaccha kajjala ekatrita kareM aura phira 1 bhAga yaha kajjala tathA 1 - 1 bhAga zuddha gandhaka, nIlAthothA aura kapUra lekara sabako ekatra milA kara makkhanake sAtha ghoTeM / 1 ise AMkha meM lagAne se atyanta pIDAyukta akSipAkako bhI turanta ArAma ho jAtA hai / ise roz2a AMkhoMmeM laga|nese AMkhakA phUlA aura kAca Adi aneka netraroga naSTa hote aura netra nirmala rahate haiM / ! (8091) sukhAvatIvatiH ( bhai. ra. / netra. ; ca. saM. / ci. a. 26 ; va. se. / netrarogA. ; vR. mA. ; ra. kA. dhe. ni. / netrarogA . ) ; ga. Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 293 ise AMkha meM lagAne se timira, paTala, kAca arma, netrazukra, netrakaNDU, kleda, netrArbuda aura netramalakA nAza hotA hai / (8092) sudarzanA vartiH (1) (ga. ni. / netra ro. ) udadhijalajaH phenaH zaGkhaH sacandanapadmakapravaramaricaM pippalyo yattathAsslamanaHzile / dharaNasamitAnaSTau bhAgAn sakuGkumanAgarAnmadhusamayutAM varti kRtvA dviraMzarasAanAm // malatimirahA kaNDUnyeSA tathA'rbudanAzinI sravati ca bhRzaM yeSAM netraM tadapyupazAmyati / yadapi sarujaM sAsrAtraM yacchirAnugataM bhavetadapi nirujaM netraM sadyaH sudarzanayA'Jjitama samudraphena, zaMkha, lAla candana, padmAkha, kAlI mirca, pIpala, haratAla, manasila, kesara aura seTha inakA cUrNa 1 - 1 bhAga tathA zuddha rasauta 2 bhAga le kara sabako ekatra kharala kareM aura phira zahada meM milA kara vartiyAM banA leM / ise AMkha meM lagAnese netramala, timira, netrakaNDU aura netrArbudakA nAza hotA hai / yadi AMkha se atyadhika srAva hotA ho yA pIDAyukta srAva hotA ho to vaha isake vyavahArakhe zIghra naSTa ho jAtA hai / katakasya phalaM zaGkhaM tryUSaNaM saindhavaM sitA / hat rasAJjanaM kSaudraM viDaGgAni manaHzilA || kukkuTANDakapAlAni varttireSA vyapohati / timiraM paTalaM kAcaparma zukraM tathaiva ca // kaNDUkledArbudaM hanti malaJcAzu sukhAvatI // (8093) sudarzanA partiH (2) nirmalI ke phala, zaMkha, soMTha, mirca, pIpala, (ga. ni. / netraro. ) seMdhA namaka, mizrI, samudraphena, rasauta, bAyabiDaMga, trikaTukaviDaGgasaindhavamadhuka shilaatusthrocnaarodhaiH| manasila aura muragIke aNDeke chilake; inakA cUrNa | triphalAtagararasAJjanakusumAJjanapATalA kusumaiH // samAna bhAga le kara sabako ekatra milAkara zahada ke gairika samudraphenamapauNDarIkapriyaGgulAkSAbhiH / sAtha kharala kareM aura vartiyAM banA leM / | katakaphaLa sindhuvAraka sitamaricapalAza niryaasaiH|| For Private And Personal Use Only
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 294 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [ sakArAdi - naladaharidrAzaGkha kniilotplyuglkesroshoraiH| etayA satatamaayitvaM kuGkamasumanaHkorakamabhiSTAbhizca tulyAMzam // __yA suparNasamamicchati cakSuH // piSTa kaTaGkaTerIjaTAdhanakaSAyaphANitopetam / pIpala, tagara, nIlotpalake patte, mulaiThI aura aJjanamelApatrakakarpUravarAgasammizram // haldI; inakA samAna bhAga cUrNa le kara sabako pihitamanAtapazuSkaM vartIkRtamAyedanenAkSi / ekatra milA kara pAnIke sAtha kharala karake vartiyAM salilanighRSTena sadA na bhavati banA leN| nayanAmayI puruSaH // ise AMkhoMmeM lagAnese netrajyoti atyanta tIvra pRthakpRthaganilazoNitakaphapittasamudbhavA ho jAtI hai| rujaH sblaa| (8095) supracetanAguTikA (sukhacetanA nazyanti sudarzanayA SaTsaptatibhedanAmAnaH / / guTikA) seThi, mirca, pIpala, bAyabiDaMga, seMdhA namaka, | (ra. saM. ka. / ullA. 5 ; ra. kA. dhe. / jvarA.) mulaiThI, manasila, nIlAthothA, gorocana, lodha, vyoSaM varA varaM hiGgu tiktogrA naktamAlakaH / hara, baher3A, AmalA, tagara rasauta, kusumAJjana, | gaurI kaTu bajAmRtraizchAyAzuSkA guTI kRtA / pATalAke phUla, geru, samudraphena, puNDariyA, phUlapriyaGgu, lAkha, nirmalIke phala, saMbhAlakI jar3a, saha apasmAraM smRtibhraMzamunmAdaM ziraso rujam / janeke bIja, palAza (DhAka) kA gAMda, nalada naktAndhyaM timiraM hanti doSaM bhUtAdikaM bhrmm|| (khasabheda), haldI, zaMkha, do prakArakA nIlotpala, ekadviItracaturthAkhyamaanAjjvarameva ca / nAgakesara, khasa, kesara, camelIkI kaliyAM, majITha, | | sannipAta tvacaitanyaM nAzayetnupacetanA // ilAyacI, tejapAta, kapUra aura dAlacInI 1-1 F aura dAlacInI - sAMTha, mirca, pIpala, harra, baher3A, AmalA, bhAga le kara sabako ekatra milA kara dAru haldIkI seMdhA namaka, hIMga, kuTakI baca, karaJjabIja (karaar3a aura nAgaramotheke goDhA kiye huve kAthameM avekI girI), haldI aura sapheda sarase; inakA kharala karake vartiyAM banA leM aura chAyAmeM sukhAkara | cUrNa samAna-bhAga le kara sabako ekatra milAkara surakSita rakkheM / bakarIke mUtrameM ghoTa kara goliyAM banA leM aura ise pAnImeM ghisa kara roja AMkhoMmeM lagAnese unheM chAyomeM sukhA kara surakSita rakkheM / netra roga nahIM hote / yaha varti vAyu, rakta, kapha ise AMkhameM lagAnese apasmAra, smRtinAza, aura pittake samasta netra rogoMko naSTa karatI hai| unmAda, zirapIr3A, naktAndhya, (ratauMdhA), timira, (8094) suparNIvatiH | bhUtabAdhA, bhrama, ikatarA, dvayAhika, tRtIyaka aura ( ga. ni. / netrarogA. 3) cAturthika jvara tathA sannipAtako mUrchAkA nAza pippalI satagarotpalapatrAM hotA hai| ... vartayetsamadhuko saharidrAm / / noTa--ra. kA. dhe. meM. kuTakIkA abhAva hai| For Private And Personal Use Only
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir amanaprakaraNam ] paJcamo bhAgaH - (8096) sUtakAdyaJjanam (8098) saindhavAdivatiH (1) (va. se. / netrarogA.) (va. se. / netra. , vR. mA.) mRtakaM gandhakopetaM cArIrasamUcchitam / saindhavaM triphalA kRSNA kaTukA zaGkhanAmayaH / ananaM dRSTidaM nRNAM netrAmayavinAzanam // satAmrarajaso vattiH zuddhazukravinAzinI // zuddha pArA aura gandhaka samAna bhAga le kara seMdhA namaka, hara', baher3A, AmalA, pIpala, kajalI banAveM aura phira use cAMgerI (cUke) ke kuTakI, zaMkhanAbhi, aura tAmra; inakA bArIka cUrNa rasameM kharala karake sukhA leN| samAna bhAga le kara sabako ekatra milAkara pAnIke sAtha kharala karake vartiyAM banA leM / ise AMkhoMmeM lagAnese netroMko jyoti tIbra / ise AMkhameM lagAnese vraNarahita zukrakA nAza hotI aura samasta netraroga naSTa hote haiN| hotA hai| (8097) sUryaprabhAvartI (8099) saindhavAdivatiH (2) (ra. ra. sa. / u. a. 29) ( vA. bha. / u. a. 16 ; vaM. se. / netrarogA. ( raktacandanamaniSThA tintiNIphalasaktukaiH / saindhavaM triphalA vyoSa zaGkhanAbhiH samudrajaH / abhayAlodhrakatakanizAzaGkhakaNoSaNaiH / / phenaH zaileyakaM soM vartiH zleSmAkSiroganut / / manaHzilAkaraJjAkSabIjogrAphenasaindhavaiH / / | seMdhA namaka, hare, baher3A, AmalA, seTha, ajAkSIraiH samaviSairvartayo vihitA hitAH // mirca, popala, zaMkhanAbhi, samudraphena, bhUricharIlA zuklArmamAMsapilleSu granthigaNDArbudeSu ca // aura rAla; inakA samAna bhAga cUrNa le kara sabako lAla candana, majITha, tintaDIka (imalI) ke ekatra milA kara pAnIke sAtha kharala karake vartiyAM phala, saktaka viSa, hara, lodha, nirmalIke phala, / banA leN| haldI, zaMkha, pIpala, kAlI mirca, manasila, karaJja- inheM AMkhameM lagAnese kaphaja netra roga naSTa bIja (karajuvekI girI), baher3eke bIja (guThalIkI girI), baca, samudraphena,seMdhAnamaka aura bachanAga inakA cUrNa samAna bhAga le kara sabako ekatra milAkara (8100) saindhavAdyaJjanam (1) bakarIke dUdhameM kharala karake vartiyAM banA leN| (vai. ma. ra. / paTala 16 ) inheM AMkhameM lagAnese zukla, arma, netramAMsa, | paTukunaTIvaraTIgRhamAgadhikAjAtikusumarajanipilla, netragranthi, gaNDa aura netrArbudakA nAza rjH| hotA hai| | pilaM harenighRSTaM kSaudrayutaM kAMsyatAmrAbhyAm / / For Private And Personal Use Only
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-meSajya-ratnAkaraH [ sakArAdi seMdhA namaka, manasila, tatainakA ghara, pIpala, haldI aura pIpalake samAna bhAga mizrita camelIke phUla aura haldI inakA samAna bhAga cUrNa cUrNako lohe yA tAMbeke pAtrameM DAlakara pAnIke le kara kAMsIke pAtrameM DAleM aura usameM thoDAsA | sAtha kAMsIkI mUsalIse ghoreN| zahada milA kara use tAMbekI mUsalIse kharala kreN| ise bhI AMkhameM lagAnese netrapIr3A naSTa ise AMkhameM lagAnese pilla rogakA nAza hotI hai| hotA hai| (8103) saindhavAdyaJjanam (4) (ga. ni. | netra.) (8101) saindhavAdyaJjanam (2) lavaNaM saindhavaM takraM maricaM kAMsyabhAjane / ( yo. ra. / netrarogA. ; zA. saM. / khaM. nighRSya netrayordattaM hanti rogaM kaphodbhavam / strIpayo yAvako hiGgatraya netrabhRtaM drutam / / 3 a. 13) dahatyakSNoH sthitaM duHkhaM zuSkaM dAru yathA'nalaH / / dagdhvA sasaindhavaM lobhraM madhucchiSTayute ghRte| seMdhA namaka aura kAlI mirca ke samAna bhAga piSTamaJjanalepAbhyAM sayo netrarujApaham // mizrita cUrNako kAMsIke pAtrameM DAlakara takrake 1-1 bhAga seMdhAnamaka aura lodhako zarAva-sAtha ghoTeM / sampuTameM banda karake bhasma kareM aura phira donoMko ise AMkhameM lagAnese kaphaja netraroga naSTa pIsa leM / tadanantara 4 bhAga dhIko garama karake | hote haiM / usameM 1 bhAga moma milAveM; isa dhImeM uparokta kulathI aura hIMgake samAna bhAga mizrita bhasma milAkara ragar3A banA leN| cUrNako strIke dUdhameM kharala kreN| ise AMkhameM lagAnese netra pIr3A zIghra naSTa ise AMkhameM lagAne aura AMkhake bAhara lepa ho jAtI hai| karanese netrapIr3A zIghra hI naSTa ho jAtI hai / ___ (8104) saindhavAdyaJjanam (5) (8102) saindhavAdyaJjanam (3) (vR. ni. ra. / sannipAtA.) (ga. ni. / netrarogA. 3) aJjanaM samyagArabdhaM madhusindhuzilopaNaiH / pramohadrohibhavati bhASitaM bhiSajAM varaiH / / Ayase tAmrapAtre vA saindhavaM dadhimarditam / seMdhA namaka, manasila aura kAlI mirca; kAMsyaghRSTe nizAkRSNe tvaJjanaM cAkSizUlahRt / / | inake samAna bhAga mizrita cUrNako zahadameM seMdhA namakako loha yA tAmrake pAtrameM dahIke | kharala kareM / sAtha kharala kreN| ___ ise AMkhameM lagAnase sannipAtakI mULa ise AMkhameM lagAnese netrapIr3A naSTa hotI hai| naSTa hotI hai / For Private And Personal Use Only
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir aJjanaprakaraNam ] pazcamo bhAgaH (8105) saindhavAdyaJjanam (6) (8108) sauvIrAJjanam (1) ( ga. ni. / jvarA. 1 ; vR. ni. ra. / (vA. bha. / u. a. 13.) viSamajvarA.) sauvIrAjanatutyakazodhAtrIphalasphaTikarpUram / saindhavaM pippalInAM ca tandulAH samanaHzilAH / paJcAMzaM pazcAMzaM vyaMzapathaikAMzamajanaM timirghnm|| netrAanaM tailapiSTaM zasyate viSamajvare // sauvIrAMjana (suramA) 5 bhAga, zudra nIlAseMdhA namaka, pIpalake cAvala aura zuddha mana- | thothA 5 bhAga, kAkar3AsiMgo 3 bhAga tathA AmalA, silake samAna bhAga mizrita cUrNako telameM pIsakara phiTakarI aura kapUra 1-1 bhaag| sabake bArIka AMkhoM meM lagAnese viSama jvara naSTa hotA hai| cUrNako ekatra milA kara kharala kreN| (8106) saindhavAdyaJjanam (7) / / ise AMkhameM lagAnese timira roga naSTa ( yo. ra. / netrarogA.) hotA hai| AIkasvarasaipRSTaM sindhukAsIsasammitam / (8109) sauvIrAJjanam (2) chAyAzuSkAM vaTI kuryAtpUyAkhye hitamaJjanam / / (va. se. / netrarogA. ) __ seMdhA namaka aura kasIsake samAna bhAga- sauvIramajanaM tutthaM tApyaM dhAtrI manaHzilA / mizrita cUrNako adrakake svarasameM kharalakarake goliyAM caturhareNumadhukaM loI zukannamaJjanam // banAveM aura unheM chAyA meM sukhA leN| sauvIrAMjana (suramA), zuddha nIlAthothA, ise ( pAnImeM ghisa kara ) AMkhameM lagAnese svarNa mAkSika bhasma, AmalA, zuddha manasila, mulaiThI pUyAlasa nAmaka netraroga naSTa hotA hai| aura lohabhasma; inakA cUrNa samAna bhAga le kara (8107) saugatAJjanam sabako ekatra milA kara kharala kareM / ___ ise AMkhameM lagAnese netrazukra (phUlA) naSTa (ga. ni. / netrarogA. 3 ; yo. t.| ta. 71) | hotA hai| nizAdvayAbhayAkRSNAmAMsIkuSThaM vicUrNitam / sarvanetrAmayAn hanyAdetatsaugatamaJjanam // (8110) sauvIrAjanayogaH haldI, dAruhaldI, haraM, pIpala, jaTAmAMsI (ga. ni. / netrarogA. 3 ) aura kUTha; inakA cUrNa samAna bhAga le kara sabako bhRGgodbhavasvarasabhAvitamAjadugdhe ekatra milA kara kharala kreN| mUtre gavAM payasi triphalAkaSAye / ise AMkhameM lagAnese samasta netraroga naSTa drAkSArase ca parizuddhamiti krameNa hote haiM / ___ sauvIrakAjanamidaM timirAmayaghnam // For Private And Personal Use Only
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 298 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [ sakArAdi sauvIrAMjana (surame) ko kramazaH bhaMgareke rasa, samAna bhAga le kara sabako ekatra milA kara sahabakarIke dUdha, go mUtra, go dugdha, triphalAke kAtha janeke pattoMke rasameM kharala karake varti banA leN| aura drAkSA (aMgUra) ke rasakI bhAvanAeM de kara | ise AMkhameM lagAnese zukra ( phUlA ) naSTa sukhA leN| hotA hai| ise AMkhameM lagAnese timira roga naSTa . (8113) srotoJjanAdhAvatiH hotA hai| (ga. ni. | netrarogA. 3. ; vR. mA. / netrarogA.) ___ (8111) snehanIvaTikA srotojaM vidrumaM phenaM sAgarasya manaHzilA / (bhA. pra. / ma. khaM. 2 ; netrarogA.) maricAni ca vA vartIH kArayetpUrvavadbhiSak // pathyAkSadhAtrIbIjAni ekadvitriguNAni ca / ____ zuddha suramA, pravAla, samudraphena, manasila piSTvAmbunA vaTIM kuryAdaJjanaM dvihareNukam // aura kAlI mirca; inakA cUrNa samAna bhAga le kara netrasrAvaM haratyAzu vAtaraktarujaM tathA // sabako ekatra milA kara bakarIke dUdhake sAtha kharala harra kI guThalIkI girI 1 bhAga, baher3ekI kareM aura tAmrapAtrameM bhara kara rakha deN| sAta dina guThalIkI girI 2 bhAga aura AmalekI guThalIkI pazcAt usakI vartiyAM banA leN| girI 3 bhAga le kara sabako pAnIke sAtha kharala inheM AMkhameM AMjanese netra svaccha hote haiN| karake vaTI bnaaveN| yaha aMjana AMkheM dukhaneke pazcAta netroMkI ise AMkhameM lagAnese netrasrAva aura vAtaja malinatAko dUra karaneke liye upayogI hai / tathA raktaja netrapIDAkA zIghra ho nAza ho (8114) svarNamAkSikAdyaJjanayogAH jAtA hai| (ga. ni. / netrarogA. 3 ; yo. ra. / netrarogA.) (8112) sphaTikAdivatiH tApyaM madhUkasAro vA bIjaM cAkSasya saindhavam / (va. se. / netrarogA.) madhunA'anayogAH syuzcatvAraH zukazAntaye / / sphttikossnnyssttyaahshngkhgodntsaindhvaiH| / sonAmakkhI bhasma, mahuvekA sAra, baher3ekI piSTaiH sacandanaivartiH zukrannI zigruvAriNA // guThalIkI girI aura seMdhA namakameMse kisI ekake phiTakarI, kAlI miraca, mulaiThI, zaMkha, gAyakA cUrNako zahadameM milA kara AMkhameM lagAnese zukra dAMta, seMdhA namaka aura lAla candana; inakA cUrNa | (phUlA) naSTa hotA hai| iti sakArAbaJcanamakaraNam For Private And Personal Use Only
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir nasyapakaraNam ] paJcamo bhAgaH 299 atha sakArAdinasyaprakaraNam (8115) sarvajvaraharanasyam saMbhAlUkI jar3a, billIkI haDDI, bachanAga aura (ra. rA. su. / jvarA.) tagara; inake samAna bhAga mizrita cUrNako pAnImeM zuddhatutthaM palaikaM ca bhaavyejjaaliniirsaiH| pIsa kara nasyAdi dvArA prayukta karanese cUhekA viSa zataviMzativAraM ca nimbunIraistathaiva ca // naSTa hotA hai| zuSkaM nasyaM pradAtavyaM sarvajvaravinAzanam / (8118) saindhavAdinasyam (1) yasminnAsApuTe dattaM tadardhAGgajvarApaham // (vR. ni. ra. / jvarA.) ___zuddha nIlethotheke cUrNako biMDAlaDoDheke | nIreNa sindhuttharajotimUkSma rasa aura nIMbUke rasakI pRthak pRthak 120 bhAvanA nasyetinUnaM vinihanti hikkAm / deN| aura sukhA kara surakSita rakheM / zuNThIhaThAbA sitayA sametA isakI nasya denese samasta prakArake jvara naSTa | dhRmothavAhiGgasamudbhavazca // hote haiN| jisa orake nAsA-vivarameM isakI nasya seMdhA namakako pAnIke sAtha atyanta bArIka dI jAtI hai usI orake Adhe zarIrakA jvara utara | zAkAvara tara pIsa kara nasya denese hicakI avazya naSTa ho jAtA hai| jAtI hai| ___ athavA seTha aura mizrIko pIsa kara usakI (8116) sitopalAdinasyam | nasya denese yA hIMgakA dhUmrapAna karanese hicakI (yo. t.| ta. 73 ; yo. ra. / ziro.) avazya naSTa hotI hai| sitopalAyutaM ghRSTa madana gopayonvitam / / (8119) saindhavAdinasyam (2) nasyato'nudine mUrye nihantyevArddhabhedakam // (bhai. ra. / jvarA. ; vR. ni. ra. ; vai. ra. ; bhA. mainaphala aura mizrIko godugdhameM pIsa kara | pra. ma. khaM. 2 / jvarA. ; vR. yo. t.| ta. 59) prAtaHkAla nasya denese arddhAvabheda ( Adhe zirakI | saindhavaM zvetamaricaM sarpapa kuSThameva c| pIr3A ) kA nAza hotA hai| | vastamUtreNa sampiSya nasyaM tandrAnivAraNam // (4117) sindavArAdinasyam seMdhA namaka, sahajaneke bIja, sarasoM aura kUTha (vA. bha. / u. a. 38) inakA cUrNa samAna bhAga le kara sabako bakarIke sinduvArasya mUlAni biDAlAsthiviSaM natam / mUtrake sAtha pIsa kara nasya denese tandrA naSTa ho jalapiSTo'gado hanti nasyAbairAkhu viSam // jAtI hai / iti sakArAdinasyaprakaraNam For Private And Personal Use Only
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 300 www. kobatirth.org bhArata - bhaiSajya ratnAkaraH atha sakArAdirasa-prakaraNam (8920) saGkocagolarasaH ( rasendra maM. / kuSTA.) amRtaviSapaTalaM nimbapacAGgayuktaM, triphalakhadirasAraM vyAdhighAtaJca tuttham / rasapalaghanamekaM guggulorbhAgayuktaM, jayati viSavisa kuSTharAzi javena || zuddha bachanAga 2 bhAga, paTola, nImakA paJcAGga, harra, caher3A, AmalA, khairasAra, amalatAsakI jar3a kI chAla, zuddha nIlAthothA, rasasindUra, jaTAmAMsI, abhraka bhasma aura zuddha gUgala 1 - 1 bhAga le kara sabako ekatra milA kara acchI taraha kharala kareM / isake sevana se viSa, visarpa aura kuTakA nAza hotA hai| (8121) saGkoca piSTikArasaH ( rasendra maM. / vAtA. ) zuddha pArada 40 tole aura zuddha tAmrakA bArIka cUrNa 10 tole le kara donoMko ekatra milA kara kharala kareM; yahAM taka ki donoM acchI taraha mila kara piSTI ho jAya / tadanantara 10 tole zuddha gandhakako 10 tole saraseki telameM milAkara mandAna para pakAyeM | jaba gandhaka pighala jAya to usameM uparokta piSTI milA deM aura itanI dhImI Aga para pakAte raheM ki jisase pArada ur3a na jAe | jaba gandhaka samApta ho jAe to agnise nIce utAra leM aura soMTha, mirca, pIpala, baca, nAgaramothA, bAyabiDaMga, cItA aura zuddha bachanAMga; inakA cUrNa 1 - 1 bhAga tathA harra kA cUrNa 3 bhAga lekara sabako ekatra milA leM aura uparokta taiyAra zuddhastapalAnyaSTau zuddhatAmrapaladvayam 1 khalve saGghaSya yatnena kArayetpiSTikAM budhaH // auSadhameM yaha cUrNa usake barAbara milA kara, zahada ke sAtha kharala karake AdhI yA eka eka rattI kI goliyAM banA leM | mAtrA eka golIse sAta golI taka / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gandhakasya pale dve tu kaTutailena pAcayet / tanmadhye piSTikAM pAcyA bhiSajA yatnapUrvakam / / tata uddhRtya yatnena yathA noDDIyate rasaH / aat yojyAni vaidyena bhaiSajyAni zubhAni vai / / kaTutrayaM vacA mustA viDaGgaM citrakaM viSam / samabhAgAni caitAni pathyA ca triguNA viSAt / [ sakArAdi madhunA mardayitvA tu guTikAH kArayedbhiSak / guA ardhamAtrA vA ekaikAM bhakSayedbudhaH // jJAtvA balAbalaM savaM dve dve vA dApayedbudhaH / guTikA saptaparyantaM yathAyogena dIyate || saGkocapiSTikA hyeSA prasUtau vAtanAzinI / anye ye vAtajA rogA tAn kuSThAMzca vypohti|| For Private And Personal Use Only ( vyavahArika mAtrA - 1 se 2 golI taka / ) isake sevana se prasUta- bAta tathA anya samasta vAtaja roga aura samasta kuSThoMkA nAza hotA hai /
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra rasaprakaraNam ] www. kobatirth.org paJcamI bhAgaH (8122) saGkocarasa : ( rase. sA. saM. ; ra. rA. su. / kuSThA. ; rase. ci. ma. / a. 9 ) mRtatAmrAbhrakaM tulyaM tayoH sUtaJcaturguNam / zuddhaM tanmayetkhale golakaM kArayettataH // tribhistulyaM zuddhagandhaM lauhapAtre kSaNaM pacet / tanmadhye golakaM pAcyaM yAvajjIrNantu gandhakam // etanmRdvagrinA tAvatsamuddhatya vicUrNayet / guggulurnimbapaJcAGgaM triphalA cAmRtA viSam || paTolaM khAdiraM sAraM vyAdhidhAtaM samaM samam / cUrNitaM madhunA lehyaM niSkamaudumbarApaham // rasaH saGkocanAmAyaM kuSThe paramadurlabhaH || tAmra bhasma aura abhraka bhasma 1-1 bhAga aura zuddha pArada 8 bhAga le kara tInoM ko ekatra kharala kreN| jaba saba cIjeM acchI taraha mila jAeM to sabakA eka golA banA leM / tadanantara 10 bhAga zuddha gaMdhakako kar3hAI meM pighalA kara usameM vaha golA rakha deM aura mandAgni para pakAveM ( gandhaka meM Aga na laga jAya isa bAta kA dhyAna rakkheM ) / jaba sampUrNa gandhaka jIrNa ho jAe to kar3hAIko agnise nIce utAra kara ThaMDA kara leM aura raat are arh bArIka kareM | tatpazcAt usameM gUgala, nImakA paMcAGga, harra, baher3A, AmalA, giloya, zuddha bachanAga, paTola, khairasAra aura amalatAsakI chAla; inakA eka eka bhAga cUrNa milA kara acchI taraha kharala karake rakkheM / mAtrA - 4 mAze / (vyavahArika mAtrA - 2 ratI / ) Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 301 ise zahada meM milAkara sevana karanese udumbara kuSTha naSTa hotA hai / saGgrahaNIkapATarasaH 1598 pra. saM. vRhad ) " dekhiye | " grahaNIkapATarasaH (8123) saGgrahaNIrasaH ( ra. kA. ghe. 1 saGgrahaNI. ) rasaM gandhakaM nIlakaM tAmramabhraM zilAmAkSikaM hiGgulaM bhasma loham viSaM sarvametatsamAMzaM nidadhyAt kSipedbhasma zAGkha kalA bhAgikaM ca // dRDhaM maIyetkajjalAbhaM samastaM dadItAsya valaM jayAjIrakAbhyAm / jayAjAtijAtIphalAbhyAM prayukto jayettakrayogAtpayaH pAnayogAt // grahaNyAnimAndhaM kSayaM gulmazUlA nyabhinyAsammukhyAn mahAvAyurogAn / svakIyAnupAnairjayetsarvarogAM richavAvIkSaNaM daityavRndaM yathA'zru // zuddha pArada, zuddha gandhaka, kAntaloha bhasma, tAmra bhasma, abhraka bhasma, zuddha manasila, svarNamAkSika bhasma, zuddha hiGgula, loha bhasma aura zuddha bachanAga 1 - 1 bhAga tathA zaMkha bhasma 16 bhAga le kara sabako ekatra kharala karake atyanta bArIka kreN| mAtrA 3 rattI / For Private And Personal Use Only ise bhAMga aura jIre cUrNake sAtha, yA bhAMga, jAvatrI aura jAyaphalake cUrNake sAtha sevana karAne
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [sakArAdi aura rogIko takra yA dUdha para rakhanese saMgrahaNI, zUla, hallAsa aura arzakA bhI nAza hotA hai| agnimAMdya, kSaya, gulma, zUla, abhinyAsa aura vAta- yaha rasa vRSya, baladAyaka, rasAyana aura atyanta vyAdhi Adi rogoMkA nAza hotA hai| rogocita dhAtuvarddhaka hai / anupAnake sAtha denese yaha rasa uparokta samasta (8125) sajjIvanIvaTI rogoMko zIghrahI naSTa kara detA hai / ( yo. ta. / ta. 24 ; vR. yo. ta. / ta. 71 vai. (8124) saJjIvanAbhram ra. / agnimAMdyA. ; zA. sN.| khaM, 2 a.7; (ra. rA. su. / jvarA.) yo. ra. / ajIrNA. ; yo. ci. ma. / a. 3) vajAbhraM mAritaM kRtvA karSamAna sacarNitama viDaGgaM nAgaraM kRSNA pathyAmalavibhItakam / jIrakaM kAnakaM bIjaM karSa vAsArasena ca / / / vacA guDUcI bhallAtaM saviSaM cAtra yojayet // kaNTakArirasenaiva dhAtrImustArasena c| etAni samabhAgAni gomUtreNaiva pessyet| guDUcI svarasenaiva palAMzena pRthaka pRthak // | gunAbhA guTikA kAryA dadyAdAIkanai rsH|| mayitvA vaTI kAryA guAmAtrA niyojitA / timazca sarpadaSTe tu catasraH sAnipAtike // ekAmajIrNagulmeSu dve viSUcyAM pradApayet / viSamAkhyAna jvarAnsarvAn plIhAnaM yakRtaM vaTI saJjIvanI nAmnA sajIvayati mAnavam / / vamim // ___bAyabiDaMga, sAMTha, pIpala, hara, AmalA, raktapittaM vAtaraktaM grahaNoM shvaaskaasko| | baher3A, vaca, giloya, bhilAvA aura zuddha bachanAga; aruciM zUlahallAsAvIsi ca vinAzayet / / inakA cUrNa samAna bhAga le kara sabako gomUtrake jIvanAnandame vedamabhraM vRSyaM balapradam / sAtha ekatra kharala karake 1-1 rattIkI goliyAM rasAyanavaraM zreSThaM dhAtusambarddhanaM param // banA leN| vajrAbhraka bhasma 11 tolA, jIrekA cUrNa 1 / inameMse ajIrNa aura gulmameM 1 golI, tolA aura dhatUreke bIjoMkA cUrNa 1 / tolA le kara visUcikAmeM 2 golI, sarpa daMzameM 3 golI aura sabako ekatra milA kara bAsA (aDUsA), kaTelI, sannipAtameM 4 golo denI cAhiye / AmalA, nAgaramothA aura giloyake 5-5 tole anupAna-adarakakA rasa / svarasameM pRthak pRthak kharala kareM aura 1-1 / ye goliyAM ukta rogAMse mRtprAyaH rogIko rattIkI goliyAM banA leN| | bhI jilA detI haiN| yaha vaTI samasta prakArake viSama jvaroMko naSTa noTa-prathama bhilAveko gomUtrameM ghoTa kara karatI hai tathA isake sevanase plIhA, yakRt , vamana, kaNarahita kara lenA cAhiye aura phira usameM anya raktapitta, vAtarakta, saMgrahaNI, zvAsa, kAsa, aruci, oSadhiyAM milAnI cAhiye / For Private And Personal Use Only
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasapakaraNam ] paJcamo bhAgaH (8126) saJjIvano rasaH (1) phala, loha bhasma, haMsapAdI aura kaMkuSTa 1-1 bhAga (ra. rA. su. / jvarA.) le kara prathama pAre gandhakakI kajjalI banAveM aura phira usameM anya oSadhiyoMkA cUrNa milAkara saba rasena gandhaM dviguNaM vimartha ko 3 dina adarakake rasameM kharala kareM aura phira rasapramANAni bhavantyamRni / kapaDamiTTI kI huI AtazI zIzImeM bhara kara zilAnalavyoSavipAbhrakANi usameM 45 tole jambIrI nIbUkA rasa, saMbhAlukA bhRGgaM viSaM mAkSikatandulIyAH / / rasa aura jayantIkA rasa (harekakA rasa 15 tole) kumbhIbhamuNDImRtatAlakazca / evaM 5 tole cUkekA rasa bhara kara usake mukhako satAmrazAkoyamarAlapAdaH / banda kara deM aura use bAlukA yantrameM rakha kara 14 kaSThakaM ceti dinatrayaM tadA dina pAka kreN| ___hyAAmbunA sarvamatho vimryH|| nivezya kUpyAM rasamatra deyo tadanantara zIzIke svAMgazItala hone para jmbiirnirgunnddijyaabhidhaanaaN|| usameMse auSadhako nikAla kara use adarakake rasameM navapramANAni rasaH palAni kharala karake sukhA kara surakSita rkheN| cAGgerikAyAH svarasaH palaikam // mAtrA-2 rttii| tataH subadhvA sikatAkhyayantre anupAna-adarakakA rasa / cartudazAhAni pacetsuzIte / tadbhAvayedAkajena sUto yaha rasa sannipAta jvara meM vizeSa upayogI hai| ___ mRtAkhya saJjIvana ityapUrvaH // isa para pathyAdi "prANeza rasa" ke samAna vallosya sarvAn jayati prayukto denA caahiye| gadAn sadAdravayukmabhAvAn / ___ (8127) saJjIvano rasaH (2) prANezavatsarvamiha prayojyaM hyayaM tridoSe savizeSa viiryH|| (ra. rA. su. / pramehA. ; ra. ra. sa. / u. a. 17) zuddha pArada 1 bhAga, zuddha gandhaka 2 bhAga | palamA palamAtra rasa zuddhaM varanAgasamanvitam / aura zuddha manasila, cautAmUlakA cUrNa, sAMTha, mirca nikSipya pAtanAyantre triMzadvArANi pAtayet // aura pIpalakA cUrNa, zuddha bachanAgakA cUrNa, abhraka samAharedrasaM samyaka pAtanAyantrake mRtam / bhasma, dAlacInI, zuddha saMkhiyA, svarNamAkSika- mRta rasaM kSipettulyaM bhUpAlAvartabhasmakam // bhasma, caulAI kI jar3a, zuddha jamAlagoTA, nAgakesara, nirutthaM trapubhasmApi nikSipedaSTamAMzataH / gorakhamuNDI, haratAla bhasma, tAmra bhasma, sAgonakA tato nimbadaladrAvaistriMzadvAraM hi bhAvayet / / For Private And Personal Use Only
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [ sakArAdi tataH saMzoSya saJcUrNya kssipedvrkrnnddke| zuddha pArada 1 bhAga, zud gandhaka 2 bhAga, saJjIvanoyaM khalu vallamAno nizAkulIcUrNayutaH abhraka bhasma 1 bhAga tathA javAkhAra, sajjIkhAra, stkrH|| suhAlA, jIrA, soMTha, mirca, pIpala, hara, baher3A, nihanti sarvAnapi meharogAn AmalA aura pAMcoM namaka; inakA cUrNa 1-1 nRNAM nitAntaM kurute kSudhAM ca // bhAga le kara prathama pAre--gandhakakI kajjalI banAveM 5 tole zuddha sIseko pighalA kara usameM 5 | aura phira usameM anya oSadhiyAM milA kara sabako tole pArada milAveM aura phira use UrdhvapAtana 1 dina cItAmUlake kAthameM kharala karake 5-5 yantrameM 30 bAra pAtana kareM / tadanantara usakI | rattIko goliyAM banA leN| bhasma banAveM / phira usameM usake barAbara rAjAvarta yaha rasa sandhika sannipAtako naSTa karatA hai| bhasma aura usakA AThavAM bhAga sIsekI niruttha bhasma milA kara nImake pattoMke rasakI 30 bhAvanA (8129) sandhivAtAriguTikA deM aura antameM sukhA kara cUrNa karake surakSita (ra. caM. / zUlA.) rakkheM / dugdhena vaTikA kAryA bolahiGgalaguggulaiH / mAtrA-2 rttii| haredvAtavyathAM savI sandhivAtaM ca duHsahama // ise haldI aura cavake cUrNake sAtha milAkara bola, zuddha hiMgula aura zuddha gUgala samAna takrake sAtha sevana karanese samasta prameha roga naSTa bhAga le kara sabako dUdhake sAtha kharala karake (3-3 hote aura atyanta kSudhAvRddhi hotI hai / rattIkI) goliyAM banA leN| sajJAprabodhanarasaH inake sevanase samasta vAtavyAdhiyoM aura kaSTa. (ra. saM. ka. / ullA. 5) sAdhya sandhivAtakA nAza hotA hai / aJjanaprakaraNameM dekhiye| (8130) sannipAtakuThArarasaH (8128) sandhikArirasaH ( ra. ra. s.| u. a. 12 ; ra. caM. / jvarA. ) (sandhigArIgsaH ) (vR. ni. ra. ; ra. rA. su. / sannipAtA. ; vajanAgaM ca sUtaM ca nepAlaM gandhakaM tathA / ra. kA. dhe. / jvarA.) zulvaM viSaM samAMzena rasenAi~Na mardayet // zuddhaM sUtaM dvidhA gandhaM mAritaM cAbhrakaM samam / punamardheta nirguNDathAzcAGgeryA rasamarditaH / trikSAraM jIrakaM vyoSaM triphalA lavaNaiH smm|| | ekavallapayogeNa raso'yaM sannipAtanuta / citrakasya kaSAyeNa dinaikaM mardayed dRDham / / 1 pAThAntarake anusAra gandhaka samAna paJcaguamidaM khAdetsandhikArirasaH smRtH|| | bhAga hai| For Private And Personal Use Only
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org rasaprakaraNam ] baMga bhasma, sIsA bhasma, zuddha pArada, tAmrabhasma, zuddha gandhaka, tAmra bhasma aura zuddha bachanAkA cUrNa samAna bhAga le kara prathama pAre gandhakakI kajalI banAveM aura phira usameM anya oSadhiyAM milA kara sabako kramazaH adaraka, saMbhAlu aura cAMgerIke rasakI 1-1 bhAvanA de kara 2-2 rattIkI goliyAM banA leM / ye goliyAM sannipAta jvarako naSTa karatI haiM / (8131) sannipAtakuSThahararasaH ( ra. ra. sa. / u. a. 20 ) tIkSNA bhramasaGkocastai lagandhakapAcitaH / tALatApyavizAlAgnibolapAThAjaTA viSaiH zRGgITaGkaNayaSTayAha sinduvAraiH samanvitaH / rasena zRGgaverasya baddho badarasannibhaH || chAyAvizoSitaH kuSThaM nihanyAtsanipAtanam // paJcamI bhAgaH tIkSNa loha bhasma, abhraka bhasma, svarNa bhasma, kesara, kar3ave telameM pakAkara zuddha kiyA huvA gandhaka, haratAla bhasma, svarNamAkSika bhasma, indrAyaNakI jar3a kA cUrNa, cItAmUlakA cUrNa, bolakA cUrNa, pAThAmUlakA cUrNa, zuddha bachanAga, kAkar3AsiMgokA cUrNa, suhAgekI khIla tathA mulaiThI aura saMbhAlu kI jar3a kA cUrNa samAna bhAga le kara sabako ekatra milA kara adaraka ke rasameM kharala karake choTe berake samAna goliyAM banA kara chAyA meM sukhA leN| 34 inake sevana se sannipAtaja kuSTha naSTa hotA hai ! Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 305 (8132) sannipAtagajAGkuzaH (ra. rA. su. / jvarA. ; ra. ra. ; ra. kA. . / sannipAtA.) mRtaM mRtaM mRtaM cAbhraM zuddhatAlakamAkSike / hiGgulaM tulyatulyaM syAtmardayetkhalva ke dravaiH // vandhyApaTola nirguNDI sugandhAnimbacitrakaiH / dhattUra lAGgalIpAThAbhRGgI jambIrajaidravaiH // tridinaM mardayedebhizcUrNa kRtvA vimizrayet / trikSAraM saindhavaM vyoSaM viSaM madhUkasArakam // tulyaM tulyaM vicUryAtha pUrvoktaM ca rasaM samam ekIkRtya bhavetsiddhaM sannipAtagajAGkuzam // sannipAtaM nihantyAzu bhASamAtraM prayojayet // pArada bhasma, abhraka bhasma, zuddha haratAla, svarNa - mAkSika bhasma aura zuddha hiMgula 1-1 bhAga lekara sabako ekatra kharala karake bAMjhakakor3A, paTola, saMbhAlu, tulasI, nIma, cItAmUla, dhatUrA, kaliyArI, pAThA, maMgarA aura jambIrI nIbU; inake svarasa yA kAthameM 3-3 dina kharala kreN| tadanantara javAkhAra, sajjIkhAra, suhAgA, seMdhA namaka, seTha, mirca, pIpala, zudra bachanAga aura mahuveke vRkSakA sAra samAna bhAga le kara sabako ekatra milAveM aura uparokta rasameM yaha cUrNa usake barAbare milA kara acchI taraha kharala kareM / * For Private And Personal Use Only * pAThAntara. ra. kA. dhe. meM hiMgulakI jagaha hIMga hai aura trikuTekA abhAva hai / ra. ra. meM mAkSikasthAnameM tAmra, hiMgulake sthAnameM hIMga aura " sugandhAnimbacitrakaiH " ke sthAnameM " zuNThigandhAlicitrakaiH " evaM trikuTeke sthAnameM ' bola ' hai /
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 306 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [sakArAdi vA mAtrA-1 maashaa| ( vyavahArika mAtrA- sannipAtatUlAnalarasaH 2 rattI / ) (ra. rA. su. ; ra. caM. / jvarA. ; rase. ci. yaha rasa sannipAtako zIghra hI naSTa kara | ma. / a. 9) detA hai| " sannipAtonmUlanarasaH " dekhiye / (8133) sannipAtagajAGkuzarasaH pAThAntarake anusAra seMdhA namakakA abhAva hai| (ra. ra. sa. / u. a. 12) (8134) sannipAtabhairavo rasaH (1) rasagandhakatAmrAbhaM lAgalI vahnirAmaTham / ( bhai. ra. , ra. rA. su. / jvarA.) vandhyApaTolanirguNDI sugandhA nimbapallavAH // hiDalasya vizuddhasya sAItolacatuSTayam / pAThAkSAratrayaM kssveddboldhttuurtndulaiH| gandhakasya viSasyApi pratyekaM tolakadvayam // zRGgI madhukasAraM ca jambIrAmlena mardayet // | samASakachayazcaiva kanakAttolakatrayam / kuryAddhi niSkamAnena vaTikA sA niycchti| mAphakAdhikatolaika TaGgaNasya tathaiva ca // sasvedadAhAbhinyAsaM sannipAtagajAnuzaH // | sammarya jambIrarasaibaTIzchAyAvizoSitAH / zuddha pArada, zuddha gandhaka, tAmra bhasma, abhraka guJjaikaparimANAstu kArayet kuzalo bhiSak / / bhasma, kaliyArIkI jar3a, cItAmUla, hIMga, bAMjha- | ekAntu bhakSayettasya golayitvAkadravaiH / kakor3ekI jar3a, paTola, saMbhAlukI jar3a, tulasI, ghore tridoSe dAtavyaH sannipAtajvarApahaH // nImake patte, pAThA, javAkhAra, sajjIkhAra, suhAgA, zuddha bachanAga, hIrAbola, dhatUrA, caulAI kI jar3a, zuddha hiMgula (ziMgarapha) 4 // tole, zuddha kAkar3AsiMgI aura mahuveke vRkSakA sAra ( yA gandhaka 2 tole, zuddha bachanAga 2 tole, dhatUreke mulaiThIkA sata ) samAna bhAga le kara sabako ekatra zuddha bIja 3 tole 2 mAze aura suhAgekI khIla milA kara jambIrI nIbUke rasameM kharala kareM aura 2 tolA 1 mAzA le kara sabako ekatra milAkara 4-4 mAzekI goliyAM banA leN| jambIrI nIbUke rasa meM kharala karake 1-1 rattIkI goliyAM banA leM aura chAyAmeM sukhA kara surayaha rasa atyadhika sveda aura dAhayukta abhi- kSita rkheN| nyAsa sannipAtako naSTa karatA hai| inameMse 1-1 golI adarakake rasameM milA( vyavahArika mAtrA-1 mAzA / ) kara denese ghora sannipAta jvara naSTa hotA hai| For Private And Personal Use Only
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasamakaraNam / paJcamo bhAga: 307 (8135) sannipAtabhairavo rasaH (2). rasatulyaM pradAtavyaM dattvA toyaM caturguNam / (ra. rA. su. ; bhai. ra. / jvarA.) | ziSTaikaguNatoyena bhAvanAvidhiriSyate // pAradaM gandhakaM tAlaM vatsanAbhaM tribhiH samam / bhAvanAyAM bhAvanAyAM zoSaNaM muhuriSyate / dArumUSaJca garalaM sarvazca samahiGgalam // tataca vaTikAM kRtvA bhairavAya baliM dadet / / sarSapAbhAzca vaTikAM kArayet kuzalo bhiSak / ! raso'yaM zrIsannipAtabhairavo jvaranAzanaH / sannipAte kTImekAmAdrAvaiH pradApayeta // sarvopadravasaMyuktaM jvaraM inti na saMzayaH // raso mahAprabhAvo'yaM sannipAtasya bhairavaH // sannipAtajvaraM hanti jIrNazca viSamaM tathA / aikAhikaM dvayAhikaJca cAturthakamapi dhruvam / / zuddha pArada, zuddha gandhaka aura zuddha haratAla 1-1 bhAga, zuddha bachanAga 3 bhAga; saMkhiyA 3 jvarazca jaladoSotthaM sarvadoSasamAkulam / bhAga, kRSNa sarpakA viSa 3 bhAga aura zuddha hiMgula bhairavasya prasAdana jgdaanndknthddo|| 12 bhAga le kara sabako ekatra milAkara pAnIke zudra pArada, zuddha bachanAga, zuddha gandhaka sAtha kharala karake sarasekei samAna goliyAM zuddha haratAla, harra, baher3A, AmalA, zuddha jamAla. banA leN| goTA, nisota, svarNa-bhasma, tAna-bhasma, sIsAinameMse 1-1 golI adarakake rasake sAtha bharama, annaka-bhasma, lAha-bhasma, AkakA dUdha, denese sannipAta jvara naSTa hotA hai / sannipAta lAMgalI (kaliyArI) kI jar3a aura svarNamAkSikajvarake liye yaha rasa mahA prabhAvazAlI hai| | bhasma samAna bhAga le kara sabako ekatra milAkara kharala kreN| tadanantara AkakI jar3a, atIsa, gorakha(8136) sannipAtabhairavo rasaH (3) / muNDo, sUrajamukhI, kAlA jIrA, kAkajaMghA, ___ (bhai. ra. ; ra. rA. su. / jvarA.) aralukI chAla, kUTha, soMTha, mirca, pIpala, kaNTAI, rasaM viSaM gandhakazca haritAlaM phalatrayam / sUryamaNi, candana, saMbhAluko jar3a, dhatUrA, dantI mUla aura pIpala; ye aThAraha oSadhiyAM samAna bhAga jayapAlaM trikRtsvarNa tAmrasIsAbhralauhakam // le kara sabako ekatra kUTa leM aura phira yaha cUrNa akSIraM lAgalI ca svarNamAkSikameva ca / uparokta pAradAdike mizraNake barAbara le kara ATha samaM kRtvA rasenaiSAM triMzadvArazca mardayet // gune pAnImeM pakAveM aura cauthA bhAga zeSa rahane para arkatAlambuSA ca sUryakAntazca kAravI / chAna leM / tatpazcAt uparokta pAradAdike mizraNameM kAkajaGghA zoNakazca kuSThaM vyopaM vikaGkatam // yaha kAtha milA kara acchI taraha kharala kareM aura sUryamaNizcandrakAnto nirguNDIzajaTApi c| dhUpameM sukhA leM / isI prakAra ina aThAraha oSadhidhustUraM danto pippalyo dazASTAGgamidaM zubham // yoMke kyAthako 30 bhAvanA deN| hara bAra navIna For Private And Personal Use Only
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 308 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [ sakArAdi kvAtha banAnA aura dhUpameM sukhAnA cAhiye / 30 AI bhara bIjapUraM jayantyA bhAvanA deneke pazcAt ( 1-1 rattIkI ) goliyAM nirguNDIkAhArAjadravaizca / / banA kara surakSita rakkheM / yuktyA vaidhairbhAvayitvA vidheyaH inheM sevana karanese pUrva bhairavako bali denI | zANArdhAdhaM sannipAtasya nUnam / caahiye| zItairvA nirmalaM snAnapAnaM pathyaM dugdhaM zarkarAbhiryutaM ca / / inake sevanase sarva upadrava-yukta sannipAta | jvara, jIrNa jvara, viSama jvara, ekAhika jvara, zuddha pArA, zuddha gandhaka aura maNDUra-bhasma dvayAhika jvara, cAturthika jvara ,aura jaladoSaja jvara | 1-1 bhAga tathA zuddha bachanAga 3 bhAga le kara Adi samasta jvaroMkA nAza hotA hai / prathama pAre gandhakakI kajjalI banAveM aura phira usameM maNDUra tathA bachanAgakA cUrNa milA kara (8137) sannipAtabhairavo ramaH (4) / sabako adarakake rasa, dAlacInIke kAtha tathA - (raM. caM. / jvarA.) bijau re, jayantI, saMbhAla aura bhaMgareke rasakI viSaM gandhaM tAmrabhasma somalaM ca samAMzakam / / eka eka bhAvanA de kara 1-1 mAzekI goliyAM banA leN| pAradaM sarvatulyaM syAtkRtvA khalve tu kjjliim|| ( vyavahArika mAtrA-1 rttii|). nirgunnddiisursaadraavairbhaavyitvaa''kdrvaiH|| / inake sevanase sannipAta jvara avazya naSTa ho tilamAtrA vaTI deyA sannipAtAdirogajit / / jAtA hai| zuddha bachanAga, zuddha gandhaka, tAmra bhasma aura (ise khAneke pazcAt yadi adhika dAha ho zuddha saMkhiyA 1-1 bhAga tathA zuddha pArada 4 bhAga to) rogIko zItala pavana karanI cAhiye tathA le kara sabako ekatra kharala karake saMbhAla, tulasI zItala jalase snAna karAnA caahiye| aura adarekake rasakI 1-1 bhAvanA de kara tilake / pathya-dUdha aura mizrI yukta yogya AhAra samAna choTI choTI goliyAM banA leN| denA caahiye| (mAtrA-1 golii|) / (8139)sannipAtabharavo rasaH (6) yaha rasa sannipAta jvarako naSTa karatA hai| (zA. saM. / khaM. 2 a. 12, yo. ra. ; ra. kA. (8138) sannipAtabhairavo rasaH (5) dhe. / jvarA. ; ra. pra. su. / a. 8) ( yo. ra. ; vR. ni. ra. / jvarA.) | raso gandhastrikarSaH syAt kuryAtkajjalikA tyoH| sUtaM gandhaM lohakiTaM vimarca tArAbhratAmravAhisArAzcaikaikakArSikAH // sarvaistulyaM ktsanAbhaM niyujyAt / 1 "tArAstAmra" iti pAThAntaram .. . For Private And Personal Use Only
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] paJcamo bhAgaH zigrujvAlAmukhIzuNThIbilvebhyastaNDulIyakAt / goleko namakase DhakadeM / tadanantara isa zozIko pratyekaM svarasaiH kuryAdyAmakaikaM vimardanam // bAlakAyantrameM rakhakara 2 pahara pAka kareM aura kRtvA golaM vRtaM vastre lavaNApUrite nyaset / phira zIzIke ThaNDA hone para usameM se auSadhako kAcabhANDe tataH sthAlyAM kAcakUpI nivezayeta // nikAla kara cUrNa kara leM aura usameM 1 / tolA mUMgekI bhasma tathA 5 mAze zuddha bachanAgakA cUrNa vAlukAbhiH prapUryAya vahiryAmadvayaM bhavet / milAkara kAle sAMpake viSakI 2 bhAvanA deN| tata uddhRtya taM golaM cUrNayitvA cimizrayet / / tatpazcAt tagara, mUsalI, jaTAmAMsI, coka, amla. pravAlacUrNakarSeNa zANamAtraviSeNa ca / beta, pIpala, nIlakA paJcAGga, tejapAta, ilAyacI, kRSNasarpasya garalaidvivelaM bhAvayettathA // cItA, banatulasI, soyA, devadAlI ( biMDAla ), tagaraM muzalI mAMsI hemAhA vetasaH knnaa|| dhatUrA, agathiyA, gorakhamuNDI, mahuvA, camelI aura mIlinI patrakaM cailA citrakazca kuttherkH|| mainaphala; inake svarasa yA kAtha kI 1-1 bhAvanA zatapuSpA devadAlI dhattUrAgastyamuNDikAH / dekara sukhAkara surakSita rkkheN| madhUkajAtImadanarasaireSAM vimardayet / / mAtrA-2 rattI / (vyavahArika mAtrA AdhI rattI) pratyekamekavelaM ca tataH saMzoSya dhArayeta / . anupAna-adaraka aura bijau rakA (1-1 bIjapUrAIkadrAvairmaricaiH ssoddshonmitH|| lA ) rasa tathA 16 kAlI micoMkA cUrNa ekatra raso dviguAmamitaH sannipAteSu dIyate / / milAkara usameM uparAkta rasa milAkara pInA caahiye| prasiddho'yaM raso nAmnA sanipAtasya bhairavaH / / yaha rasa sannipAta jvarako naSTa karatA hai| yaha sannipAtakI eka prasiddha auSadha hai| ___ zuddha pArada aura gaMdhaka 3 // -3 // tole (8140) sannipAtavaDavAnalarasaH tathA cA~dI-bhasma, abhraka-bhasma, tAmra-bhasma, | baMga-bhasma, nAga--bhasma aura loha-bhasma 11-1 / (ra. caM. / jvarA. ; rase. sA. saM. / jvarA.) tolA lekara prathama pAre gandhakakI kajalI banAveM rasASTako'mRtaM sapta syAt SaT SaT gndhtaalyoH| aura phira usameM anya auSadhe milAkara sabako dantIbIjAni SaDbhAgAH paJcabhAgaM tu TaGkaNam // sahajanA, hulahula, sAMTha, belachAla aura caulAI catvAri dhRtabIjasya vyoSasya tritaya bhavet / para inake svarasa ( abhAvameM kAtha ) meM 1-1 prahara etAni vAmUlasya kAthana pAramadayat / / kharala kareM / tadanantara sabakA eka golA banAkara | Adrekasya rasenA'tha deyaM gujAdvayaM hitam / use kapar3e meM lapeTa leM aura kAMcakI AtazIzIzImeM / vaDavAnalasaJo'yaM sanipAtaharaH prH|| seMdhA namaka kA cUrNa DAlakara usameM vaha golA DAla | zuddha pArada ATha bhAga, zuddha vachanAga sAta deM tathA Uparase bhI seMdhA namaka kA cUrNa Dolakara bhAga, zuddha gaMdhaka aura haratAla 6-6 bhAga, zuddha For Private And Personal Use Only
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org 310 jamAlagoTA 6 bhAga, suhAge kI khIla 5 bhAga, dhatUrekeM zuddha bIja 4 bhAga aura seTha, mirca tathA pIpalakA cUrNa 3 - 3 bhAga lekara prathama pAre - gandhaka kI kajjalI banAyeM aura phira usameM anya auSa bhArata- bhaiSajya kA cUrNa milAkara sabako cItAmUlake kAyameM kharala karake 2-2 rattIkI goliyAM banA leM I inheM adaraka ke rasake sAtha denese sannipAta vara naSTa hotA hai| (ra. rA. su. / sannipAtA. ; sannipAtA. ) (8141) sannipAtavidhvaMsakaH ra. ra. ra. kA. ghe. / X ra. kA. ghe. meM " bola " kI jagaha kamIlA aura pAThA kI jagaha kacUra hai / - ratnAkaraH [ sakArAdi khAra, suhAgA, baca, hIMga, pAThA, kAkar3asiMgI, paTola, bAMjhakakor3ekI jar3a, tIna prakArakA nIma ( kar3avA nIma, bakAyana, mIThA nIma; inakI chAla), soMTha aura kalihArIkI jar3a samAna bhAga le kara prathama pAre, gandhakakI kajjalI banAveM aura phira usameM anya oSadhiyoMkA cUrNa milA kara sabako 1- 1 dina saMbhAla aura jambIrIke rasameM kharala karake cane ke samAna goliyAM banA leM / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir inheM khilAnese upadrava yukta atyugra sannipAta bhI avazya naSTa ho jAtA hai / A anupAna - dazamUlakA kAtha yA AkakI jar3akA kAtha ! sUtaM gandhaM samaM zuddhaM tAlakaM mAkSikaM tathA / mRta tAmrAbhrakaM bolaM viSaM dhattUrabIjakam // kSAratrayaM vaccA hiGgu pAThA zRGgI paTolakapa / vandhyAnimbatrayaM zuNThI kandalAGgalIjaM samam / / sindhuvAradravairma sarva jambIra jaidevaiH / hiGgulaM gandhakaM tAmraM maricaM pippalI viSam / zuNThIkanakavIjaM ca zlakSNacUrNAni kArayet // dinaikaM vaTikA kAryA caNakAbhAM ca bhakSayet // vijayApatratoyena tridinaM bhAvayetsudhIH / atyugraM sannipAtantu sarvopadravasaMyutam / nihanyAdanupAnena dazamUlArkajena vA / / kaSAyeNa na sandeha pathyaM dadhyodanaM hitam / raso vidhvaMsako nAma sannipAtasya nizcitam || zuddha pArA, zuddha gandhaka, zuddha haratAla, svarNa mAkSika bhasma, tAmra bhasma, abhraka bhasma, bola, zuddha vachanAga, dhatUre ke zuddha bIja, javAkhAra, sajjI dviguJja parNakhaNDena arkakvAthaM pibedanu || nihanti sannipAtotthAn gadAn ghorAn sudAruNAn / vAtikaM paittikaM caiva zlaiSmikaM ca vizeSataH // pathya - dahI bhAta | (8142) sannipAtasU rasaH ( ra. rA. su.; bhai. ra. / sannipAtA. ) zuddha hiMgula, zuddha gandhaka, tAmra bhasma, kAlI mircakA cUrNa, pIpalakA cUrNa, zuddha baMchanAga, soMThakA 1 pAThAntara ke anusAra baca aura kAkar3AsiMgIke sthAnameM arkapatra tathA nimbatrayake sthAna meM bhRGgarAjakA rasa hai / For Private And Personal Use Only
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasamakaraNam ] paJcamo bhAgaH cUrNa aura dhatUreke bIjoMkA cUrNa samAna bhAga le (8144) sannipAtAntakarasaH (1) kara sabako ekatra kharala karake 3 dina bhAMgake (ra. rA. su..| sannipAtA.) pattoMke rasameM kharala karake sukhA leN| mAtrA-2 rattI / mRta sUtaM samaM gandhaM daradaM zuddhakharparam / .. ise pAnameM rakha kara khilAnA aura Uparase | rasasya dviguNau deyau mRtatAmrAmlavetasau // Akako jar3akA kAtha pilAnA cAhiye / jambIrotthaivaimartha bhUdhare pAcayellaghu / , | hiGgutrikaTukapUraM pazcaitAni samaM samam // yaha sannipAta aura usase utpanna hone vAle vAtaja, pittaja tathA vizeSataH kaphaja vikAroMko pUrvasyaitatsamaM cUrNamAkasya dravaiH saha / naSTa karatA hai| mahArASTrI ca nirguNDI jayantI pippalI dvym|| zRGgarAjadravairbhAvyaM pratyekaM bhAvanA pRthak / (8143) sannipAtahararasaH dAtavyaM taccaturguJjamAdakasya dravaiH saha // . ( rase. sA. saM. / sannipAtA.) sannipAtaM nihantyAzu sannipAtAntako rsH|| zuddhaM sUtaM TaGkaNaM vai marIcaM pArada bhasma, zuddha gandhaka , zuddha hiMgula aura vyoSaM tadvaddhastinaH pippalI c| zuddha khapariyA 1-1 bhAga tathA tAmra bhasma aura sarva tulyaM dhartanIraiH prapeSya amlavetakA cUrNa 2-2 bhAga lekara sabako ekatra vyopakSodairakanArairdviguam // | milAkara jamborI nIbUke rasameM kharala karake bhUdharazuddha pArA (rasasindUra), suhAgekI khIla, | puTameM halkI AMca de kara pkaa| tadanantara usake kAlI mirca kA cUrNa, seTha, kAlI mirca, pIpala aura svAMgazItala hone para usameM se auSadhako nikAlagajapIpalakA cUrNa 1-1 bhAga le kara sabako vo kara kharala karaleM aura phira hIMga, soMTha, mirca, ekatra milA kara dhatUreke rasameM kharala karake sukhA leN| pIpala aura kapUra; inake samAna bhAga cUrNako ekatra milAleM aura yaha mizraNa uparokta taiyAra rasake ise trikuTeke (1 mAzA) cUrNa aura AkakI barAbara lekara donoMko ekatra milAkara adaraka, jar3ake kvAthake sAtha sevana karAne se sannipAta jvara mahArASTI (jalapIpala ), saMbhAla, jayantI, pIpala, naSTa hotA hai| gajapIpala aura bhaMgare ke rasako pRthak pRthak 1-1 mAtrA-2 rattI / bhAvanA deN| sannipAtAJjanarasaH mAtrA-4 rttii| (ra. pra. su. / a. 8) ise adarakake rasake sAtha dene se sannipAtakA aJjanaprakaraNameM dekhiye / | zIghra hI nAza ho jAtA hai| For Private And Personal Use Only
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 312 bhArata-bhaiSajya ratnAkaraH [ sakArAdi (8145) sannipAtAntakarasaH (2) / (8146)sannipAtAri rasaH (ra. kA. dhe. / sannipAtA.) (vR. yo. ta. / ta. 59) mRtakAntAbhravakrAntaM tApyaM nAlaM samaM samam / machitazca raso mobhyvaanrmtrtH|| bhAgau paardgndhyormlyordeyaastrysyuupnnaaraajkssphlvyosskussmaannddrspinndditH| dekazcojjvalaTaGkaNAdahanatastIbottamAbhRGgataH / abhinyAsajvaraM hanyAtkSaurSikabhakSaNAt / / nAgAdvai caraNo'hiphenata idaM sa cUrNya bhRGgadrave kAntAbhAve mRtaM tIkSNaM sannipAtAntako rsH|| sthApyaMsapta dinAnyathaikamakhilaM z2epAlanIre'pi ca ___ kAntaloha bhasma, abhraka bhasma, vaikrAnta- rudreNa jvaramarditaM jagadidaM dRSTvA raso nirmitaH bhasma, svarNamAkSika-bhasma, zuddha haratAla aura sevyo vallamitaH kSaNAdiha nRNAmugrAM jvarAti mUchita pArada ( rasasindUra ) samAna bhAga lekara jayet / sabako ekatra milAkara khasake kAtha, bandarake mUtra, santApe ziziro vidhiH samuditaH pathye na amalatAsake phalake gUdeke pAnI, trikuTeke kAtha zAlyodanam aura peThe (bhUre kumhar3e ) ke rasakI pRthak pRthak | danA zarkarayA'tha doSavazato deza sAtmyena ca // 1-1 bhAvanA dekara 1-1 mAzekI goliyAM zuddha pArada aura gandhaka 2-2 bhAga, seTa, banA leN| mirca aura pIpalakA cUrNa 1-1 bhAga, suhAgekI (vyavahArika mAtrA-1 rattI / ) khIla 1 bhAga, tathA cItAmUlakA cUrNa, tIkSNa loha ise zahadake sAtha denese abhinyAsa sannipAta bhasma, zuddha manasila aura bhaMgarekA cUrNa 1-1 naSTa hotA hai| bhAga evaM sIsA-bhasma aura aphIma cauthAI cauthAI noTa-yadi kAntaloha-bhasma na ho to tIkSNa bhAga le kara prathama pAre gandhakakI kajjalI banAveM lohabhasma DAlanI caahiye| aura phira usameM anya oSadhiyoMkA cUrNa milAkara sannipAtAnalarasaH / sabako bhaMgareke rasameM DAla deM aura sAta dina taka .. (ra. rA. su.| sannipAtA.) bhIgo rakkheM tadanantara sukhA kara eka dina jamAlasannipAtAntaka rasa pra. saM. 8144 dekhiye| goTeke pAnI ( dantImUlake kAtha ) kI bhAvanA deM usase isameM itanA antara hai / aura 2-2 rattIkI goliyAM banA leM / (1) khapariyA aura hiMgula 2-2 bhAga tathA amlabeta 1 bhAga hai| ____ bhagavAna rudrane saMsArako jvarAkrAnta dekha (2) jayantI, pIpala, gajapIpala aura bhaMga- kara isa rasakI racanA kI thii| reke sthAnameM kevala karavIrakI bhAvanA hai| isake prabhAvase tIbra jvara bhI zIgha hI naSTa ho (3) bhAvanAoMkI saMkhyA sAta sAta hai| jAtA hai| For Private And Personal Use Only
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] paJcamo bhAgaH 313 yadi ise khAneke pazcAt adhika santApa ho / inameMse nitya prati prAtaHkAla 1-1 golI to zItala kriyA karanI cAhiye (nAbhi para kAMsya | pAnIke sAtha khAnese phiraGga roga (Atazaka) kA pAtra rakha kara usameM zItala jala chor3anA, candanakA | nAza hotA hai| lepa karanA, havA karanI, zira para barapha rakhanA ___ isake sevana kAlameM khaTAI aura namakase paraAdi / ) hez2a karanA caahiye| pathya-zAli cAvala, dahI, khAMDa athavA doSa aura Rtuke anusAra anya ucita pathya deN| | (isa yogameM pAradake sthAnameM zuddha rasa kapUra DAlanA cAhiye / parantu uparokta parimANake sannipAtonmUlanarasaH anusAra eka mAtrAmeM 4 rattIke lagabhaga rasakapUra (sannipAtatRlAnalarasaH) A jAyagA jo bahuta adhika ( bhayAnaka ) hai / ataH yaha yoga kisI yogya cikitsaka ke parAmarzase (re. kA. dhe. / jvarA. ; rase. ci. ma. / a. 9; mAtrA AdikA nirNaya karake sevana karanA ra. rA. su. ; ra. ca. / jvarA.) caahiye|) ___ " vIrabhadrAkhyo rasaH" pra. saM. 7092 dekhiye / usameM upadAnoMkI mAtrA bhinna bhinna hai (8148) saptAmRtarasaH aura isameM saba padArtha samAna bhAga haiN| ( mai. ra. ; ra. ra. / mukharogA.) (8147) saptazAlivaTI mRtamUtAbhraka tulyaM mRtalauha zilAjatu / (bhA. pra. ma. khaM. 2 ; dhanva. / upadaMzA.) gugguluzca zilA tApyaM samAMzaM madhunA lihet // pAradaSTaGkamAnaH syAtkhadiraSTaGkasammitaH / ardhaguJjapramANena mukharogaM vinAzayet // AkArakarabhazcApi grAhyaSTakadvayonmitaH // pArada-bhasma, abhraka bhasma, loha bhasma, zuddha TaGkatrayonmitaM kSaudraM khalve sarva vinikSipet / / zilAjIta, zuddha gUgala, zuddha manasila aura svarNa samma tasya sarvasya kuryAtsaptavaTIbhiSak // / mAkSika-bhasma samAna bhAga le kara prathama zilAsa rogI bhakSayetpAtarekaikAmambunA vttiim| jIta aura gUgalako zahadameM kharala kareM aura phira varjayedamlalavaNaM phiraNastasya nazyati // usameM anya auSayeM milAkara acchI taraha kreN| pArada 1 TaMka (3 // / mAze), katthA 1 TaMka, mAtrA-AdhI rttii| akarakarekA cUrNa 2 TaMka aura zahada 3 TaMka le kara sabako ekatra milAkara kharala kareM aura sabakI ___ isake sevanase (mukhapAkAdi) mukha-roga naSTa sAta goliyAM banA leN| hote haiN| 40 For Private And Personal Use Only
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - - 314 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [sakArAdi (8149) saptAmRtalauham (1) haraM, baher3A, AmalA aura mulaiThI; inakA ( sarvacUrNasamaM lauham , saptAmRta guTI) cUrNa tathA lohabhasma aura zahada evaM ghI 1-1 (ra. caM. ; rase. sA. saM. ; ra. rA. su. ; ca. d.| | bhAga le kara sabako ekatra milA kara sAyaMkAlake zUlA. ; rase. ci. ma. ma. 9 ra. kA. dhe.|| samaya sevana karanese timira, kSata ( netrakA ghAva ), netrarogA. ; bhai. r.| zUlA. , netrarogA. ; . lAla rekhAeM, netroMkI khAja, rAtryAndhya (stauMdhA), yo. ra. / netrarogA. ; vR. ni. r.| / netrArbuda, netratoda, netra-dAha, netrazUla, paTala, kAca netrarogA. ; yo. ci. ma. / a. 3) aura pillAdi netrarogAMkA nAza hotA hai| triphalAraja AyasacUrNa yaha prayoga kevala netrarogAMko hI naSTa nahIM saha yaSTImadhukaM samAMzayuktam / / karatA balki danta, karNa aura galese Upara utpanna madhunA sarpiSA dinAnte hone vAle rogoMmeM bhI zreSTha hai / yaha palita rogako puruSo niSparihAramAdadIta // naSTa karatA hai aura bahuta samayakI purAna timirakSataraktarAjikaNDU mandAgniko atyanta tIkSNa kara detA hai| kSaNadAndhyArbudatodadAhazulAn / ise sevana karanese kAmazakti atyadhika bar3ha paTalaM saha kAcapillaka jAtI hai ; mukhakAnti zobhAyamAna ho jAtI hai| zamayatyeva niSevitaH pryogH|| bAla atyanta kAle ho jAte haiM aura dRSTi gRdhrake na ca kevalameva locanAnAM samAna tIkSNa ho jAtI hai| ise sevana karane vihito roganibarhaNAya dhuMsAm / | vAleko 100 varSako sukhapUrNa Ayu prApta hotI hai| dazanazravaNordhvakaNThajAnAM ( mAtrA-1 mAzA) prazame heturayaM mahAgadAnAm // (8150) saptAmRtalauham (2) palitAni vinAzayettathAni (vR. yo. ta. / ta. 76) ciranaSTaM kurute ravipracaNDam / dayitAbhujapaaropagRhA | madhutApyaviDavAzmanatulohatAmayAH / sphuTacandrabharaNAsu yAminISu / | ghanti yakSmANamatyugraM sevyamAnA hitAzinA // muratAni ciraM niSevate'sau ___zahada, svarNamAkSika-bhasma, bAyabiDaMgakA puruSo yogavaraM nissevmaannH|| cUrNa, zuddha zilAjIta, loha-bhasma, ghI aura kUThakA mukhena nIlotpalacArugandhinA cUrNa samAna bhAga le kara sabako ekatra milAkara ziroruhairaJjanamecakamabhaiH / sevana karane aura pathya pUrvaka rahanese atyuma yakSmA bhavecca gRdhrasya samAnalocanaH roga bhI naSTa ho jAtA hai| mukhainaro varSazatazca jIvati // (mAtrA-1 maashaa|) For Private And Personal Use Only
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasamakaraNam ] pazcamo bhAgaH saptAmRtAvaTI (saptottarAvaTI) puSTa karatA hai tathA bala, varNa aura agnikI vRddhi ( ra. ra. sa. / u. a. 13 ; ra. caM. / zvAsA. ; karatA hai| ra. rA. su. / zvAsA.) (maatraa-1-1|| mAzA / madhuke sAtha prayoga saMH 4733 " babbUlAdiguTikA" | milA kara cATeM / ) dekhiye| ___ (8152) samazarkaralauham (2) (8151) samazarkaralauham (1) (rase. sA. saM. ; mai. ra. ; ra. caM. ; ra. rA. ( bhai. ra. / kAsA.) su. ; ra. kA. dhe.| raktapittA.) lavakaM kaTphalaM kuSThaM yamAnI vyuSaNaM tthaa| lohAccaturguNaM kSIramAdhyaM dviguNamuttamam / citrakaM pippalImUlaM vAsakaM kaNTakArikA // | cUrNa pAdantu vaiDaGgaM dadyAnmadhusite same // cavyaM karkaTazRGgI ca cAturjAtaM hriitkii|| tAmrapAtre dRDhe paktvA sthApayed ghRtabhAjane / zaTI kakolakaM mustaM lauhama, yavAgrajam / / mASakAdi krameNaiva bhakSayedvidhipUrvakam // sarva prati samaM cUrNa tAvaccharkarayAnvitam / anupAnaM prayujIta nArikelodakAdikam / sarvamekIkRtaM cUrNa sthApayetnigdhabhAjane // raktapittaM jayecIbramamlapittaM kSatakSayam // nihanti sarvajaM kAsaM vAtazleSmasamudbhavam / pahaSTa kAntijananamAyuSyamuttamottamam / / layakAsaM raktapittaM zvAsamAzu vinAzayet // loha bhasma 4 tole, godugdha 16 tole, kSINasya puSTijananaM balavarNAgnivarddhanam / / / goghRta 8 tole, bAyabiDaMgakA cUrNa 1 tolA, madhu lauMga, kAyaphala, kUTha, ajavAyana, sAMTha, mirca, | 4 tole aura mizrI 4 tole le kara sabako ekatra pIpala, cItAmUla, pIpalAmUla, bAsA (aDUsA), milA kara tAmrake ( kalaI kiye huve ) pAtrameM kaTelI, cavya, kAkar3AsiMgI, dAlacInI, ilAyacI, pakAveM aura dUdha jala jAne para ( khUba gAr3hA ho tejapAta, nAgakesara, harra, kacUra, kaMkola aura | jAne para ) utAra kara ThaNDA kara leM aura snigdha nAgaramothA; inakA cUrNa tathA loha bhasma, abhraka pAtrameM bhara kara surakSita rakkheM / bhasma aura javAkhAra 1-1 bhAga evaM khAMDa __ mAtrA-1 mAzese Arambha kareM aura rogIkI sabake barAbara le kara sabako ekatra milA kara | zaktike anusAra bar3hAte raheM / kharala kreN| anupAna-nAriyalakA pAnI Adi / isake sevanase vAtaja, kaphaja tathA tridoSaja isake sevanase tIbra raktapitta, amlapitta aura kAsa, kSayakI khAMsI, raktapitta aura zvAsakA | kSatakSayakA nAza ho kara kAnti aura AyukI zInahI nAza ho jAtA hai / yaha kSINa vyaktiyoMko | vRddhi hotI hai / For Private And Personal Use Only
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org bhArata-bhaiSajya- ratnAkaraH 316 (8153) samIragajakesarIrasaH ( ra. rA. su. ; vai. ra. ; vR. ni. ra. / vAtanyA. ) navAhinaM kucilaM navAni maricAni ca / samabhAgAni sarvANi raktikApramitAni ca // deyAni prAtaretAni punastAmbUlacarvaNam / kubje ca khaJjavAte ca sarvaje gRdhrasI gade || apavAha prayoktavyaH zoSe kampe'patAnake / visUcyAmarucau deyo'pasmAre ca vizeSataH // navIna aphIma, zuddha navIna kucalekA cUrNa, aura kAlI mircakA cUrNa samAna bhAga le kara sabako ekatra kharala karake 1-1 rattIkI goliyAM banA leM / inameM nitya prati prAtaHkAla 1 golI khA kara bAdako pAna khAnA cAhiye / inake sevana se kubjatA ( kubar3Apana ), khaJjavAta, sarvadropaja gRdhrasI, apabAhuka, zoSa, kampa, apatAnaka, visUcikA, aruci aura vizeSataH apasmAra kA nAza hotA hai / (8154) samIra pannagarasa: (1) ( ra. caM. / vAtaro. ) pAradaM gandhakaM mallaM haritAlaM tathaiva ca / etaccatuSTayaM sarva tulasIrasamarditam // kRtvAvayed golakantu tat / zarAvayugule kSiptvA volukAyantragaM pacet // dIpikA mitaM vaditvA yAmacatuSTayam / svAGgazItaM samuddhRtya nAmnA'sau vAtapannagaH // sannipAte tathonmAde sandhibandhe kaphAmaye / nAgavallyA dalenaiva bhakSayed guJjikAdvayam || Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ sakArAdi zuddha pArada, zuddha gandhaka, zuddha saMkhiyA aura zuddha haratAla samAna bhAga le kara sabako ekatra kharala karake kajjalI banAyeM aura use tulasIke rasameM kharala karake sabakA eka golA banA leM tathA use sapheda abhrakake patroM meM lapeTa kara zarAvasampuTa meM banda kareM aura usa para 3-4 kapara miTTI karake sukhA leM / tadanantara use bAlukA yantrameM rakha kara atyanta mRdu agni para 4 pahara pAka kareM auSadhako nikAla kara kharala karake surakSita tatpazcAt yantrake svAMgazItala hone para usameM se rakkheM / mAtrA - 2 rattI / pAnameM rakhakara khilAveM / 1 yaha rasa sannipAta, unmAda, sandhiyoMke jakar3a jAne aura kapha rogoMko naSTa karatA hai / (8155) samIrapannagarasa: (2) ( vR. ni. ra. ; yo. ra. ra. caM.; ra. rA. su. ; vai. ra. / vAtavyA . ) abhragandhaviSayo para saTaGkAnsamAMzakAn / bhAvayetsaptadhA bhRGgarasena syAtsamIrahA / ArdradraveNa vallo vA khaNDavyoSeNa yojitaH / mahAvAtAJjayatyAzu nAsAdhmAtaH susajJakRt // abhraka bhasma, zuddha gandhaka, zuddha bachanAga, soMTha, mirca, pIpala, zuddha pArada aura suhAgekI khIla samAna bhAga le kara prathama pAre gandhakakI kajjalI banAveM aura phira usameM anya auSadheM milA kara sabako bhaMgare rakI sAta bhAvanA deM aura sukhA kara surakSita rakkheM / For Private And Personal Use Only
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] paJcamo bhAgaH 317 ise adarakake rasake sAtha athavA seThi, mirca, karNasrAvarujAgRtyaharaH pAcanadIpanaH / pIpala aura mizrIke cUrNake sAtha khilAnese kaSTa- azuddhaH sa karotyaGgabhaGgaM tasmAdvizodhayeta // sAdhya bAtavyAdhiyAM naSTa ho jAtI haiN| samudraphenaH sampiSTau nimbutoyena zudhyati // isakI nasya denese mUrchA jAtI rahatI hai| sasudraphenako abdhiphena, abdhisAra, abdhija mAtrA-2-3 rttii| aura samudraja bhI kahate haiN| samIrapannagarasaH (3) samudraphena AMkhoMke liye hitakArI, lekhana, (kR. ni. ra. / vAtavyA.) zItala, sAraka (recaka ), pAcana aura dIpana pra. saM. 6982 "vAtagajAGkuzarasaH (2)" hai / yaha karNasrAva, karNapIr3A aura karNamalako naSTa dekhiye| karatA hai / ___ isameM usakI apekSA tulasI adhika hai tathA __azuddha samudraphena aGga bhaGga karatA hai ataH bhAvanA dravyoMmeM saMbhAluke sthAnameM tulasI hai| use zuddha karake kAmameM lAnA cAhiye / (8156) samIrazUle bhahariH samudraphenako nIbUke rasameM ghoTanese vaha zuddha ( yo. ra. ; ra. kA. dhe. / zUlA.) ho jAtA hai| kSAra kapardo viSasaindhavau ca (8158) sammohalauham __ vyopaM ca sammartha bhujaGgacallyAH / (ra. caM. / pANDu. ; rase. sA. saM. ; ra. rA. rasena guJjApamitaH pradiSTaH su. / pANDu.) ___ samIrazUlebhahariH pracaNDaH // trikaTu triphalA vahnirviDaoN lohamabhrakam / javAkhAra, kaur3I bhasma, zuddha bachanAga, seMdhA etAni samabhAgAni ghRtena vaTikA kuru / / namaka, sAMTha, mirca aura pIpala; sabake samAna bhAga kAmalAM pANDurogaM ca hRdrogaM zothameva ca / cUrNako ekatra milA kara pAnake rasameM kharala karake | | bhagandaraM koSThakrimi mandAnalamarocakam / / 1-1 rattIkI goliyAM banA leN| tAn sarvAnnAzayedAzu balavarNAgnivarddhanaH / inake sevanase vAtajazUla naSTa hotA hai / sammohaloha nAmA'yaM pANDuroge ca pUjitaH / / sAMTha, mirca, pIpala, hara', baher3A, AmalA, (8157) samudraphenazodhanam cItAmUla aura bAyabiDaMga; inakA cUrNa tathA loha( A. ve. pra. / a. 10 ; yo. ra.) bhasma aura abhraka-bhasma samAna bhAga le kara sabako abdhipheno'bdhisAra: syAdabdhijazca smudrjH| ekatra milA kara thor3e ghIke sAtha kharala kareM aura samudraphenazcakSuSyo lekhanaH zItalaH srH|| (1-1 mAzeko ) goliyAM banA leN| For Private And Personal Use Only
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org 318 inake sevanase kAmalA, pANDu, bhagandara, koSThakRmi, agnimAMdya aura arucikA nAza ho kara bala, varNa aura agrikI vRddhi hotI hai / yaha rasa pANDu rogameM vizeSa upayogI hai / bhArata - bhaiSajya ratnAkaraH [ sakArAdi hRdroga, zotha, | tatpazcayAmamalairnimbUkasyAtha tadguJjA / pathyena SaSTighRtataH sarvajvarahRdvaso bhavati // (8159) sajjakSArAdiyogaH (bR. ni. ra. / saMgraha Nya. ) sajjikA yAvakaM vA vijayAtiviSA samam / dIpyakaM pAradaM gandhaM nimbunIreNa bhAvayet // mASA madhunA deyaM sitayA vA ghRtAnvitam / anudadyAt grahaNyArtijvarAtisArazAntaye // sazUlazothasahitAM grahaNyAtiM praNAzayet / sajjIkhAra yA javAkhAra, bhAMga, atIsa aura ajavAyana inakA cUrNa tathA zuddha pArada aura gandhaka samAna bhAga le kara prathama pAre aura gandhakakI kajjalI banAveM aura phira usameM anya oSadhiyAM milA kara nIbU ke rasameM kharala karake sukhA leM / mAtrA-AdhA mAzA / ise zahada meM milA kara athavA ghI aura mizrI ke sAtha denA cAhiye / isake sevana se saMgrahaNI, jvarAtisAra aura zUla tathA zothayukta saMgrahaNIkA nAza hotA hai / sarvacUrNasamaM lauham ( ra. ra. netrarogA. ) saptAmRtaloham (1) pra. saM. 8149 dekhiye / (8160) sarvajvaraharo rasaH (1) (ra. kA. ghe. / jvarA. ) (sabaliTaGkaNa nAgarakaNAnAM ca paJcapaJcabhirbhAgaH / jayapAlAdvizatyA lauhe kauna mardayetsuram || Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zuddha pArada, zuddha gandhaka, suhAgeko khIla, soMTha aura pIpala; inakA cUrNa 5-5 bhAga tathA zuddha jamAlagoTA 20 bhAga le kara prathama pAre kI lohakharala meM kajjalI banAveM aura phira usameM anya auSadhakA cUrNa milA kara pAMca pahara nIbU ke rasa meM kharala kareM aura 1-1 rattIkI goliyAM banA leM | isake sevana se samasta prakArake jyara naSTa hote haiM / pathya ghRta yukta sAThI cAvala kA bhAta | ( anupAna - zItala jala | yaha rasa recaka hai / ) (8161) sarvajvaraharo rasaH (2) ( ra. kA. ghe. / jvarA. ) rasadarada dineza phenagandhena yuktaM munidinamiti khalve vizvatoyena ghRSTam / jvarahara miha sUtaM vallamAtrapramANaM prathamajanitadAhe dApayedAdrekeNa // zuddha hiMgula, tAmra bhasma, samudraphena aura zuddha gaMdhaka samAna bhAga le kara sabako ekatra milA kara kharala kareM aura sAta dina sAMThake kAtha ( yA adaraka rasa ) meM kharala karake 3-3 rattIko goliyAM banA leM | ( vyavahArika mAtrA - 1 - 2 rattI / ) ise adaraka ke rasake sAtha denese jvara naSTa hotA hai / For Private And Personal Use Only
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasamakaraNam ] pazcamo bhAgaH (8162) sarvajvaraharo rasaH (3) balyaM vRSyaM puSTikaraM sarvaroganiSUdanam // (ra. kA. ghe. / jvarA.) | sarvajvaraharaM lauhaM candranAthena bhASitam // raGga viSa TaGkaNaM ca dvau kSArau maricAni ca / ____ cautAmUla, harra, baher3A, AmalA, soMTha, kAlI bhAvayenimbuka drAvaiH sarvajvaraharo rsH|| mirca, pIpala, bAyabiDaMga, nAgaramothA, gajapIpala, baMga bhasma, zuddha bachanAga, suhAgeko khIla, | popalAmUla, khasa, devadAru, cirAyatA, pAThA, kuTakI, javAkhAra, sajjIkhAra aura kAlI mircakA cUrNa kaTelI, sahajaneke bIja, mulaiThI aura indrajau; inakA samAna bhAga le kara sabako ekatra milA kara cUrNa 1-1 bhAga tathA loha-bhasma sabake barAbara nIbUke rasameM kharala karake (3-3 rattIkI) le kara sabako (pAnIke sAtha) kharala karake (2-2 goliyAM banA leN| rattIkI) goliyAM banA leN| inake sevanase samasta jvara naSTa hote haiM / isake sevanase vAtaja, pittaja, kaphaja, dvandvaja, sAnnipAtika, viSama aura dhAtugata Adi samasta (8163) sarvajvaraharalauham (1) jvaroMkA nAza hotA hai / yaha rasa zIta, kampa, ( ra. caM. ; mai. ra. ; dhanva. ; rase. sA. saM. ; tRvA, dAha, prasveda, vamana, bhrama, raktapitta, atira. rA. su. / jvarA.) sAra, agnimAMdya, kAsa, plIhA, yakRt , gulma, kaSTacitrakaM triphalAvyoSa viDaGga mustakaM tthaa| sAdhya AmavAta, arza, ghora udara roga, mUcho, zreyasI pippalImUlamuzIraM devadAru ca // pANDu, halImaka, ajIrNa, saMgrahaNI, yakSmA aura kirAtatiktakaM pAThAra kaTukI kaNTakArikA / zothako naSTa karatA hai tathA vRSya, balya aura zobhAjanasya bIjAni madhukaM vatsakaM samam / / | pauSTika hai| lohatulyaM gRhItvA tu TikAM kArayedbhiSak / | (8164) sarvajvaraharalauham (2) vRhat) sarvajvaraharaM lauhaM sarvarogaharaM tathA / (bhai. ra. ; ra. rA. su. ; dhanva. 1 jvarA.) vAtikaM paittikaM caiva zlaiSmikaM sAnnipAtikam / dvandvajaM viSamAkhyaM ca dhAtusthaM ca jvaraM jayet // dvipalaM jArita lauhaM rasaM gandhaM dvitolakam / zItaM kampaM vRSAM dAhaM dharmasrativamibhramAn / tolakaM triphalA vyoSa viDaGga mustakaM tathA // raktapittamatIsAraM mandAni kAsameva ca // zreyasI pippalImUlaM haridre dve ca citrakam / plIhAnaM yakRtaM gulmamAmavAtaM sudAruNam / Ardrakasya rasenaiva vaTikAM kArayedbhiSak // arzAsi ghoramudaraM mUrchA pANDaM halImakam // gunAdvayavaTIM kRtvA bhakSayedAIkadravaiH / ajIrNa grahaNIM caiva yakSmANaM zothameva ca / sarvajvaraharo lauhaH sarvajvaravinAzanaH // pAtikaM paittikazcApi zlaiSmikaM saanipaatikm| 1. bAlamiti pAThAntaram / viSamajvarabhUtotyaM baraM plIhAnameva ca // For Private And Personal Use Only
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 320 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [ sakArAdi mAsaja pakSanazcaiva tathA samvatsarotthitam / / | punarnavAIkAmbhobhirbhAvanAM parikalpya ca / sarvAn jvarAgnihantyAzu bhAskarastimiraM yathA // raktikAdikrameNaiva vaTikAM kArayedbhipaka // loha bhasma 10 tole, zuddha pArA aura gandhaka, pippalIguDasaMyuktA vaTikA viiryvrdhinii| 2 // -2 // tole, tathA harra, baher3A, AmalA, soMTha, jvaramaSTavidhaM hanti cirakAlasamudbhavam / / mirca, pIpala, bAyabiDaMga, nAgaramothA, gajapIpala, vividhaM vAridoSotyaM nAnAdoSodbhavaM tathA / pIpalAmUla, haldI, dAruhaldI aura cItAmUla | satatAdijvaraM hanti sAdhyAsAdhyamathApi ca // 11-1 // tolA le kara prathama pAre gandhakako kaJjalI kSayodbhavaJca dhAtusthaM kAmazokabhavaM tathA / banAveM aura phira usameM anya oSadhiyoMkA bArIka bhUtAvezajvarazcaiva RkSadoSabhavaM tathA // cUrNa milA kara adarakake rasameM kharala karake 2-2 abhighAtajvarazcaivamabhicArasamudbhavam / rattIkI goliyAM banA leN| abhinyAsaM mahAghoraM viSamaJca tridoSajam // zItapUrva dAhapUrva viSamaM zItalaM jvaram / . inheM adarakake rasake sAtha sevana karanese pralepakajvaraM ghoramarddhanArIzvaraM tathA // vAtaja, pittaja, kaphaja, sAnnipAtika, viSama, plIhajvaraM tathA kAsaM cAturthakaviparyayam / bhUtottha aura mahIne mahIne bhara bAda yA 15-15 pANDurogagaNAna sarvAn animAndhaM mahAgadam // dina bAda athavA prati varSa niyamase Ane vAle | etAn sarvAnihantyAzu pakSAna nAtra sNshyH| tathA anya samasta prakArake jvaroM aura plIhAkA | zAlyannaM takrasahitaM bhojayedadvijasaMyutam // nAza hotA hai| kakArapUrvakaM sarva varjanIyaM vishesstH| (8165) sarvajvaraharalauham (3)(vRhat) maithunaM varjayettAvadyAvanna balavAn bhavet // sarvajvaraharaM zreSThamanupAnaM prakalpayet // ( bhai. ra. ; rase. sA. sa. ; ra. rA. su. ; zuddha pArada, gandhaka, tAmra--bhasma, abhrakadhanva. / varA.) bhasma, svarNa mAkSika-bhasma, svarNa-bhasma, cAMdIpAradaM gandhakaM zuddha tAmramabhrazca mAkSikam / bhasma aura zuddha haratAla 11-1 // tAlA tathA lohahiraNyaM tAratAlazca karSamekaM pRthak pRthak / / bhasma 5 tole le kara prathama pAre gandhakakI kajjalI mRtakAntaM palaM deyaM sarvamekIkRtaM zubham / / banAveM aura phira usameM anya auSadhe milA kara vakSyamANauSadhairbhAvyaM pratyeka dinasaptakam / / nimnalikhita oSadhiyoMke svarasa yA kAthakI kAravellarasenApi dazamUlarasena ca / pRthak pRthak sAta sAta bhAvanA de kara 1-1 parpaTasya kaSAyeNa kAthena traiphalena ca // rattIkI goliyAM banA leN| guDUcyAH svarasenApi nAgavallIrasena c| bhAvanA dravya-karelA, dazamUla, pittapApar3A, kAkamAcIrasenaiva nirguNDayAH svarasena ca // / triphalA, giloya, pAna, makoya, saMbhAlu, punarnavA For Private And Personal Use Only
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] panamo bhAga: aura adaraka / inameMse jinake svarasa mila sakeM cUrNayitvA samAMzantu kajjalyA saha melayet / unake svarasa aura zeSake kAtha lene caahiyeN| nirguNDayA svarase cApi Ardrakasya rase tthaa|| inameMse 1-1 golI pIpalake cUrNa aura bhAvanAM kArayitvA tu vaTikAM kArayedbhiSak / guDake sAtha denese vIrya vRddhi hotI hai| yaha rasa vaTikAM bhakSayitvA tu vastraveSTazca kArayet // bahuta purAne ATha prakArake jvaroMko naSTa karatA hai| eSA jvarAGkuzavaTI srvjvrvinaashinii| jaladoSa-janita, vividha doSoMse utpanna satata pRthagdoSAMzca vividhAn samastAn viSamajvarAn // ityAdi kaSTasAdhya jvara aura kSayakA jvara, dhAtugata | prAkRtaM vaikRtaM vApi vAtazleSmakRtazca yata / jvara, kAma zoka aura bhayase utpanna jvara, bhUtAveza | antargata bahiHsthazca nirAmaM sAmameva vA // jvara, abhighAtaja aura abhicAra-janya jvara, abhi- | jvaramaSTavidhaM hanti vRkSamindrAzaniryathA // nyAsa jvara, tridoSaja viSama jvara, zIta aura dAha zuddha pArada, zuddha gandhaka, kAlI mirca, seTha, pUrva jvara, zIta jvara, pralepaka jvara, Adhe zarIrakA | pIpala, dAlacInI, zuddha jamAlagoTA, kUTha, cirAjvara, plIha-jvara aura cAturthika viparyaya jvara Adi yatA aura nAgaramothA samAna bhAga le kara prathama samasta jvara evaM kAsa, pANDu aura agnimAMdya Adi pAre--gandhakakI kajjalI banAveM aura phira usameM roga isake sevanase 1 saptAhameM avazya naSTa ho / anya oSadhiyoMkA cUrNa milA kara saMbhAlu tathA jAte haiN| adarakake rasakI eka eka bhAvanA de kara ( 3-3 pathya-zAli cAvaloMkA bhAta aura takra / rattIko ) goliyAM banA leN| ___ inameMse eka golI khilA kara rogIko kapar3A apathya-kuSmANDAdi kakArAdi vargake .ur3hA denA caahiye| zAka / jaba taka rogI balavAna na ho jAya maithunase parahez2a karanA caahiye| isake sevanase pRthak pRthak doSoMse utpanna, sAnnipAtika, viSama, prAkRta, vaikRta, vAtakaphaja, sarvajvaraharavaTI antargata, bahirastha, nirAma aura sAma Adi samasta ( bhA. pra. | ma. khaM. 2) jvaroMkA nAza hotA hai| pra. saM. 2122 " jIrNajvarAri rasaH (8167) sarvajvarArirasaH (1) (1)" dekhiye| (ra. ra. sa. / u. a. 12) (8166) sarvajvarAGkuzavaTI tAlaM tAmramayorajazca capalA tutyAbhrakaM ( bhai. ra. ; re. rA. su. / jvarA.) kAntakam / zuddhasUtaM tathA gandhaM maricaM nAgaraM knnaa| nAgaM syAcca samAMzakaM sumRditaM mUlaM ca tvacaM jaipAlakaM kuSThaM bhUnimbaM mustakaM pRthak // / paunarnavam // 41 For Private And Personal Use Only
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - - 322 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [ sakArAdi bhRnggiikaashriipunrnvmhaamndaarptrodbhvaiH| / inameMse eka eka golI prAtaH kAla adarakake kalkaM vAlukAyantrapAcitamidaM sarvajvarasyA- rasake sAtha sevana karanese jIrNa jvara, ajIrNa, Ama ntakRta // jvara aura viSama jvarakA nAza hotA hai| zudra haratAla, tAmra-bhasma, loha-bhasma, (8169) sarvatobhadarasaH (1) pIpalakA cUrNa, nIle thothekI bhasma, abhraka-bhasma, kAntaloha-bhasma, sIsA-bhasma aura punarnavA (rase. sA. saM. / jvarA.) mUlakA cUrNa samAna bhAga le kara sabako bhaMgarA, vizuddhaM gaganaM grAhyaM dvikarSa zuddhagandhakam / kasauMdI, punarnavA aura bakAyana; inake pattoMke rasakI | tolakaM tolakAdazca hiMgulottharasantathA // 1-1 bhAvanA de kara zarAva-sampuTa meM banda karake kaparaM kezaraM mAMsI tejapatraM lavaGgakam / bAlukAyantrameM pAka kareM / | jAtIkoSaphalaJcava sUkSmailA karipippalI // ise sevana karanese samasta jvara naSTa hote haiM / | kuSThaM tAlIzapatrazca dhAtakI cocamustakam / (mAtrA-1 rttii|) harItakI marIcaJca zRGgaveraM vibhItakam // pippalyAmalakaJcaiva zANabhAgaM vicUrNitam / (8168) sarvajvarArirasaH (2) sarvamekIkRtaM piSTvA vaTIM kuryyAdvigutrikAm // ( vR. yo. ta. / ta. 59 ; yo. ta. / ta. 20) bhakSayetparNakhaNDena madhunA sitayApi vaa| ekabhAgo raso bhAgadvayaM zuddhaM ca gandhakam / rogaM jJAtvAnupAnaM ca prAtaHkuryyAdvicakSaNaH // viSasya ca trayo bhAgA nimbudravavimarditAH // | hanti mandAnalAnsarvAnAmadopaM visUcikAm / jepAlajAH paJcabhAgA nimbudrvvimrditaaH| pittazleSmabhavaM rogaM vAtazleSmabhavantathA // kRminnamamitA vaTayaH kAryAH srvejvrcchidaaH|| | AnAhaM mUtrakRcchaM ca saMgrahagrahaNI vamim / zAvareNa dAtavyA vaTikaikA dinaanne| amlapittaM zItapittaM raktapittaM vizeSataH // jIrNajvare tathA'jIrNa sAme vA vipame tathA // cirajvaraM pittabhavaM dhAtusthaM viSamajvaram / sarvajvaraM nihantyAzu dAvo vanamivAnalaH // kAsa pazcavidhaM hanti kAmalAM pANDumeva ca // zuddha pArada 1 bhAga, zuddha gandhaka 2 bhAga, sarvalokahitArthAya zivena kathitaH purA / nIbake rasameM ghaTA havA zuddha bachanAga 3 bhAga, sarvatobhadranAmAyaM rasaH sAkSAnmahezvaraH // aura nIbUke rasameM ghuTA huvA zuddha jamAlagoTA 5 | abhraka bhasma 2 // tole, zuddha gandhaka 1 / bhAga le kara prathama pAre gandhakakI kajjalI banAveM | tolA, hiMgulottha pArada 7 // mAze tathA kapUra, aura phira usameM anya auSadhe milA kara sabako kesara, jaTAmAMsI, tejapAta, lauMga, jAvatrI, jAyanIbUke rasameM kharala karake bAyabiDaMgake samAna phala, choTI ilAyacI, gajapIpala, kUTha, tAlIsagoliyAM banA leN| | patra, dhAyake phUla, dAlacInI, nAgaramothA, haraM, For Private And Personal Use Only
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasamakaraNam ] paJcamo bhAgaH kAlI mirca, seTha, baheDA, pIpala aura AmalA; | acchI taraha mardana karake 1-1 rattIkI goliyAM inakA cUrNa 3 // -3 // mAze le kara prathama pAre- | banA leN| gandhakakI kajjalI banAveM aura phira usameM anya rogicita anupAnake sAtha denese yaha rasa auSadhoMkA cUrNa milA kara sabako pAnIke sAtha samasta rogoMko naSTa karatA hai| kharala karake 2-2 rattoko goliyAM banA leN| (8171) sarvatobhadarasaH (3) ___ inameMse eka eka golI pAnake sAtha athavA | zahada yA misarI Adi rogocita anupAnake sAtha | (rase. sA. sa. ; ra. rA. su. / plIhA.) prAtaHkAla sevana karanese agnimAMdya, AmadoSa, | sUtaM gandhaM tapanagaganaM kAntalauhasya cUrgam / visUcikA, pittakaphaja roga, vAtakaphaja roga, kRtvaikasmin dRSadi peSitaM zRGgaverasya vArA // aphArA, mUtrakRccha, saMgrahaNI, vamana, amlapitta, / yujyAdroge yakRti gudaje plIhi sarvajvareSu / zItapitta, raktapitta, pittaja jorNajvara, dhAtugata | zothe pANDau kRmikRtagade sarvataH kAmalAyAm // viSama jvara, pAMca prakArako kAsa, kAmalA aura vAse zvAse ca mehe jaTharajalagade sarvadoSaprabhUte / pANDukA nAza hotA hai| : yAto yogaH suramaNikRtaH sarvarogaikahantA / " (8170) sarvatobhadarasaH (2) ___ zudra pArada, zuddha gandhaka, tAmra bhasma, bhabhraka ( bhai. ra. ! masUrikA.) bhanma aura kAnta loha-bhasma samAna bhAga le kara sabako ekatra milA kara kharala kareM aura kajjalI sindramabhraM rajatazca hema | ho jAne para adarakake rasameM kharala karake 1-1 samena bhAgena manaHzilAzca / rattIkI goliyAM banA leN| dvizastu vAMzI nikhilena tulyaM sampardayed gugguluka prayatnAt // ____ inake sevanase yakRt , arza, plIhA, sarva tatastu guApamitAM vidhAya prakArake jvara, zotha, pANDu, kRmi roga, kAmalA, vaTIM prayuJjIta yathAnupAnam / kAsa, zvAsa, prameha aura jalodarakA nAza hotA hai / yaM sarvatobhadraraso na hanti (8172) sarvatobhadarasaH (4) na so'sti rogaH khalu dehidehe // / (ra. ra. ; ra. ca. ; dhanva. / rasAyanA.) rasasindUra, abhraka bhasma, cAMdI bhasma, svarNabhasma aura zuddha manasila 1-1 bhAga, baMsalocanakA sUtaM kAntaM upalagaganaM tApyakaM shuddhtaalm| cUrNa 2 bhAga tathA zuddha gUgala sAta bhAga le kara | rAjAvata surabhi madhukaM mAnasI ceti tulyam // prathama gUgalameM thor3A ghI milA kara use patalA kareM | sarvaistulyaM dRzadidalitaM bhRGgatoyena sarvam / aura phira usameM anya auSadhe milA kara sabako golIbhUtaM bhavati vimalaH sarbabhadrAbhidhAnaH / / For Private And Personal Use Only
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org 324 zUlaM gulmaM jaTharajarujAM vAtajAna sarvarogAn / | madyaM kaphakRtagadaM pInasaM ca jvarArtim / / plIhaM pANDraM kSayakRtarujaH kuSTharogAnazeSAn / mUrdhArogAna rucinicayaM hanti rogAMstathA'nyAn bhArata-bhaiSajya ratnAkaraH // zuddha pArada, kAnta loha bhasma, zuddha gandhaka, abhraka bhasma, svarNa mAkSika bhasma, zudra haratAla, rAjAvarta - bhasma, svarNa-bhasma, mulaiThI aura durgapuSpI samAna bhAga le kara prathama pAre gandhakakI kajjalI banAveM aura phira usameM anya auSadheM milA kara sabako bhaMgare ke rasa meM kharala karake (1 - 1 rattIkI) goliyAM banA leM / yaha rasa zUla, gulma, jaTharapIr3A, samasta vAtaja roga, agnimAMba, kaphaja roga, pInasa, jvara, plIhA, pANDu, kSaya, kuSTha, ziro roga aura arucikA nAza karatA hai / (8173) sarvatobhadralauha : (1) (bhai. ra. / amlapi. ) lauhacUrNa mRtaM tAmramabhrakaJca palaM palam / zuddhasUtasya kaSaikaM gandhakArddhapalaM tathA // mAkSikasya vizuddhasya karSe zuddhazilAparA / sArddhakarSa vizuddhaHzca zilAjatu tathAparam // guggulocApi karSaikaM zANamAnaM parasya ca / cUrNa vibhallAtavahnizvetArkamUlajam // karikarNapalAzazca tAlamUlI punarNavA / ghanAmRtA nAgavalA cakramardakamuNDirI // bhRGgakezazatAvaryo vRddhadAraM phalatrayam / trikaTuvApi sarveSAM pratyekaJca nayedbhiSak // [sakArAdi sarvamekatra sammartha ghRtena madhunA saha / snigdhe bhANDe vinikSipya tataH kuryAdvidhAnavit // dvimukhAdikrameNaiva lauhaM sarvarasAyanam / amlapittaM jayecchIghraM sarvopadravasaMyutam // tadvadarzAsi sarvANi sarvameva bhagandaram / paktizUlaJca zUlazca tathAmaM kukSisambhavam // bAvaracaM tathA kuSThaM pANDurogaM halImakam / AmanAtaM tathA zoSamagnimAndhaM sudustaram // kAmalAM vAtagulmaca piDakAgaragRdhrasI / kAsazvAsAruciraM dRSyametadvizeSataH // sarvavyAdiraM prokaM yatheSTAhArasevinaH / yakSmANaM raktapittazca vAtarogaM vinAzayet // saMjJayA sarvatobhadralauho rasavaraH smRtaH // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir loha - masma, tAmra bhasma aura abhraka bhasma 5-5 toLe zuddha pAreda 1| tolA, zuddha gandhaka 2 // tole, svarNamAkSika bhasma 1 tolA, zuddha manasila 1 tolA, zuddha zilAjIta 22 // mAze, zuddha gUgala 1 tolA tathA bAyabiDaMga, zuddha milAvA, cItAmUla, sapheda Akako jar3akI chAla, hastikarNa palAzakI chAla, tAlamUlI (mUsalo), punarnavAkI jar3a, nAgaramothA, giloya, nAgavalA (gaMgerana), paMvAr3ake bIja, gorakhamuNDI, maMgarA, sugandhavAlA, zatAvara, vidhArA, harra, baher3A, AmalA, soMTha, mirca aura pIpala; inakA cUrNa 3 // - 3 || mAze le kara prathama pAre gandhakako kajjalI banAveM aura phira usameM anya oSadhiyAMkA cUrNa milA kara sabako bhalI bhAMti kharala kareM aura sabake ekajIva ho jAne para thor3A thor3A zahada aura For Private And Personal Use Only
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasapakaraNam ] pacamo bhAga: ghI milA kara snigdha pAtrameM bhara kara surakSita elArSa gandhakaM deyaM palAI guggulu tvaram / rkkheN| cUrNayitvA vidhAnena sarvamekA kArayet / / ise 2 rattIkI mAtrAse khiAnA Arambha kreN| ghRtamaSTapalaM datvA kSIraM catuH zarArakam / aura rogIko zaktike anusAra thoDI thor3I maatraa| caturvitrapalakvAye triphalAzeSavAriNA // bar3hAte rheN| | vastrapUtena vidhivatpAcayecAmrabhAjane / isake sevanase sarvopavayukta amlapitta, arza, dAvI lohamayIM gRhya pAkaM kuryAdvipAkavita // bhagandara, paktigala, zUla, peTakI Ama, vAtarakta, zAtalazca tataH yAtsnigya bhANDa nissaapyt| kuSTha, pANDu, halImaka, AmavAta, zotha, kAsAdhya, raktikAdi krameNeva ghRtena madhunA saha // agnimAMca, kAmalA, vAtaja gulma, piDikAeM, sammagha lAI | sammartha lohadaNDena lohapAtre ca bhakSayet / garaviSa, gRdhamI, kAsa, svAsa, aruci, yakSmA, kSIrAnupAnaM dAtavyaM pittaduSTAya rogiNe // raktapitta aura vAtaja rogoMkA nAza hotA hai / yaha | tathAmakoSTine dadyAyavakSArasya vaarinnaa| akta vRSya hai| | mUrchArdiSAraktapittazUlAdisambhave // kSIraM zarkarayA mizramanupAnaM prayojayet / (8174) sarvatobhadralauhaH (2) caturSA grahaNIroge vAtapittakaphodbhave // (va. se. / rasAyanA.) jJAtvA kukSau manAkchlabhAmagandhaM salohitam / gavyena navanItena svarNamAkSikazcikau / kukSau dakSiNataH zUlaM nAbhiyaNDalatopari // niSpiSya lepayellohaM kAntapANDyAdi vAtapittanidAnaM hi lakSayitvA pradIyate / sambhavam // | nArikelaca samadhupAnazca hitamicchatA // dhyApayetkarmakArAnau siktA siktvA | raktacchoM vigandhatvamIpatyAnantu dApayet / punaH punH| kaTizUle trikazUle kukSizUle arocake // triphalA kAyatoyena tato nirvaapyetsudhiiH|| AmavAtanidAne ca mukhasrAve prakocitam / pazcAtsampiSyate lohaM daahyetputtbaajhinaa| pAcazUle trikAle nAbhimaNDalatopari // amlerAkRSya vidhinA jalapotaM prytntH|| 'jvare sazUle sAme ca vAyumA nivartayet / zlakSNacUrNa tataH kRtvA bahu aSTantu kaaryet| kvacinAmeradhaH zUle vAmapArve kacidbhaveta // palaM catuSTayaM tasya madhukasyApi tatsamama // zUle vA pariNAme ca bhrame pRSThe kacitkvacit / pathyA dhAtrI vibhIkkyA rasazca trikttostthaa| zItalena yavakSAramanupAnazca vaarinnaa|| vacArahiviDaGgAni kRssnnjiirkjiirke|| svarNamAkSikacUrNa aura punarnavAmUlakA cUrNa dantI punarnavAmalI pratyeka plskyyaa| samAna bhAga le kara donoMko gAyake makkhanameM elAyAH karSaka dadyAtkArSikaM ktturohinnii|| / kharala kareM aura phira kAntaloha yA kisI anya For Private And Personal Use Only
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-tnAkaraH [ sakArAdi prakArake lohake patroMpara usakA lepa karake unheM loheke kharalameM lohekI mUsalIse thor3e ghI aura bhaTTImeM rakha kara dhaukanIse dhamAveM aura lohapatroMke | zahadake sAtha thor3I dera kharala karake khAnA agnike samAna lola ho jAne para unheM triphalA caahiye| kAthameM bujhA deN| isI prakAra bAra bAra ukta ___ anupAna-pittaduSTimeM dUdha / peTameM Ama mizraNakA lepa karake dhmA aura triphalA kAthameM ho to javAkhArakA paanii| mUrchA, chardi, tRSA, bujhAte rheN| jaba lohakA cUrNa ho jAe to use raktapitta aura zUlAdimeM khAMDayukta dUdha / cAra nIbU Adike rasameM kharala karake TikiyAM banAveM prakArako grahaNI, kukSizUla, Amagandha vAlI raktaaura zarAva sampuTameM banda karake gajapuTameM phUMka vamana, dahinI kukSike zUla, nAbhizUla aura deN| isI prakAra bahutasI puTeM de kara vAritara | vAtaja tathA pittaja rogoMmeM madhuyukta nAribhasma banAveM / isa bhasmako pAnIse dho kara amlatA yalako pAnI / dUra kareM aura phira acchI taraha kharala karake atyanta sUkSma cUrNa banA leN| yaha rasa raktavamana, kaTizUla, trikazUla, kukSizUla, AmavAta, mukhasrAva, pArzvazUla, nAbhise yaha bhasma 20 tole, mulaiThIkA cUrNa 20 | Upara hone vAle zUla aura zUlayukta AmaJcara tole, tathA harra, AmalA, baher3A, zuddha pArA, sAMTha, tathA AmavAtako bhI naSTa karatA hai| mirca, pIpala, baca, cItAmUla, bAyabiDaMga, kAlA jIrA, sapheda jIrA, dantImUla aura punarnavAmUla; jo zUla kabhI nAbhike nIce aura kabhI bAI inakA cUrNa 5-5 tole evaM ilAyacI aura pasalImeM hotA ho usameM tathA pariNAma zUla, bhrama kuTakIkA cUrNa 10-11 tolA tathA zuddha gandhaka aura pRSTazUlameM yaha rasa khilA kara Uparase ThaNDe 7 // mAze, zuddha gUgala 2 // tole aura dAlacInIkA pAnImeM javAkhAra milA kara pilAnA caahiye| cUrNa 2 // tole le kara prathama pAre gandhakakI sarvarogaharabAlarasaH kajjalI banAveM aura phira usameM anya oSadhiyAMkA cUrNa milA kara kharala kreN| tatpazcAt (kalaI kI huI) pra saM. 4743 " bAlarasaH " dekhiye / tAMbekI kar3hAI meM yaha cUrNa aura 1 sera ghI, 4 sera dUdha __ (8175) sarvarogAntakavaTI tathA 3 sera triphalekA vastrapUta kAtha DAlakara sabako lohekI karachIse calAte huve mandAgnipara pakAveM / jaba / (ra. ra. sa. / u. a. 16 ; ra. caM. / ajIrNA.) pAka taiyAra ho jAya to use zItala karake snigdha zuddhastaM viSaM gandhamajamodaM phalatrayam / pAtrameM bhara kara surakSita rkheN| sarjIkSAraM yavakSAraM vahisaindhavajIrakam // ise 1 rattIse Arambha karake rogIkI zaktyanu- sauvarcalaM vidAni sAmudraM yUpaNaM samam / sAra mAtrA bar3hAte huve khilAnA cAhiye / auSadhako / viSamuSTiH sarvatulyA jambIrAmlena marditam // For Private And Personal Use Only
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasamakaraNam ] paJcamo bhAgaH maricAbhA vaTI khaadevsimaandhprshaantye| tato bhANDatRtIyAMze siktaapripuurite| padhyA zuNThA guDhaM cAnu palArdha bhakSayetsadA // nidhAya sikatA mUrdhni sikatAbhiH prapUrayet / abhimAnye vaTI khyAtA sarvarogakulAntakA // rudhvAsyaM tadadho vahni jyAlayetsArdhavAsaram // zuddha pArada, zuddha bachanAga, zuddha gandhaka svAGgazItalitaM kAcakupyA AkRSya ta rasam / tathA ajamoda, harra, baher3A, AmalA, sajjIkhAra, paTacUNe vidhAyAtha tAmramabhraM paladvayam // yavakSAra, cItAmUla, seMdhA namaka, jIrA, saJcala | palArdhamamRtaM caiva maricaM ca catuSpalam / ( kAlA namaka ), bAyabiDaMga, sAmudra lavaNa, sAMTha, ekIkRtya kSipetsarvaM nArikerakaraNDake // mirca aura pIpala; inakA cUrNa 1-1 bhAga evaM sAjyo guaAdvimAno harati rasavaraH // zuddha kucalekA cUrNa sabake barAbara le kara prathama sarvalokAzrayo'yaM vAtazleSmottharogAngudajapAre gandhakakI kajjalI banAveM aura phira usameM nitagadaM zoSapANDDAmayaM ca / anya oSadhiyAMkA cUrNa milAkara sabako jambIrI | yakSmANaM vAtazUlaM jvaramapi nikhilaM nIbUke rasameM kharala karake kAlI mirca ke samAna vahimAndhaM ca gulmaM // goliyAM banA leN| tattadrogaghnayogaiHsakalagadacayaM dIpanaM tatkSaNena // zuddha pArada aura gandhaka 5-5 tole; zuddha inake sevanase agnimAMdyakA nAza hotA hai| haratAla aura svarNamAkSika-bhasma 2 // -2 // tole tathA inameMse eka golI khA kara harI, seAMTha aura zuddha bachanAga aura khapariyA 11-1 / tolA le kara gur3akA samAna bhAga milita 2 // tole ( vya. mA. sabako ekatra kharala karake kajalI bnaaveN| tadanantara 3 mAze ) cUrNa khAnA caahiye| use nIbUke rasameM 3 dina kharala karake choTI (8176) sarvalokAzrayarasaH choTI goliyAM banA leM aura unheM sukhAkara kapar3a miTTI kI huI AtazI zIzImeM DAla kara usake (ra. ra. sa. / u. a. 15; ra. rA. mukhako tAmra patrase banda karake usake Upara 1 // su. / arzI. ) aMgula moTA miTTIkA lepa karake sukhA leM / tatpazuddhaM sUtaM palaM gandhaM gandhAdhu tAlatApyaham / icAta kapar3amiTTI kI huI eka miTTIkI hAMDIkA amRtaM rasakaM caiva tAlakAvibhAgikam // tIsarA bhAga retIse bhara kara usake Upara vaha zIzI eteSAM kajjalI kuryAdRDhaM sampardha vAsaram / rakkheM aura hAMDIko retase bhara deM / hAMDI itanI tridinaM mardayecAya datvA nimbujalaM khalu // bar3I honI cAhiye ki zIzIkA muMha usase bAhara vaTIkRtya vizoSyAtha kAcakupyAM nidhApayet / na nikle| isake bAda hAMDIke mukha para zarAva niSkatulyA'rkapatreNa pidhAyAsyaM prytntH|| Dhaka kara usa para kapar3amiTTI karake sukhA leM aura sAjiSTamitotsegha mRtsnayA tAM vilipya c|| hAMDIko bhaTTI para car3hA kara usake nIce 1 // dina For Private And Personal Use Only
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org mAtrA 328 ( 36 ghaMTe ) Aga jalAveM aura phira hAMDIke svAMgazatila hone para zIzI se auSadha nikAla kara bArIka cUrNa banAveM tathA usameM 5-5 tole abhraka bhasma aura tAmra bhasma, 2 // tole zuddha bachanAgakA cUrNa aura 20 tole kAlI mircakA cUrNa milA kara sabako acchI taraha kharala karake zIzI meM bhara kara surakSita rakkheM / - 2 rattI / bhArata - bhaiSajya ratnAkaraH anupAna - ghI meM milA kara sevana kareM / isake sevana se vAtakaphaja roga, arza, zoSa, pANDu, rAjayakSmA, vAtaja zUla, jvara, agnimAMdya aura gulmakA nAza hotA hai / (8177) sarva sundararasaH (1) ( ra. pra. su. / a. 8 ) sUtagandhaviSameva kAraye -- dbhAgavRddhamatha mardayettataH / Ardravahnijarasena yatnataH pAcito hi lavaNAkhyayantrake // bhakSito hi kila valamAtrayA kSaudraNa saha pippalIyutaH / pUrNacandravadayaM hi sevito yakSma hA bhavati vAtaroga hA // zuddha pArada 1 bhAga, zuddha bandhaka 2 bhAga aura zuddha bacanAga 3 bhAga le kara sabako ekatra milAkara kharala kareM aura phira adaraka tathA cIteke rasakI eka eka bhAvanA de kara zarAvasampuTa meM banda karake bAlukAyantra meM pakAveM / jaba svAMga Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ sakArAdi zItala ho jAya to auSadhako nikAla kara pIsa kara surakSita rakkheM / mAtrA - 3 rattI / ( vyavahArika mAtrA - 1 ratI 1 ) ise pIpala ke cUrNa aura zahada ke sAtha sevana karanese rAjayakSmA aura vAtajarogakA nAza hotA hai / 19 isameM pathyAdikI vyavasthA " pUrNa candra rasa ke samAna karanI cAhiye / (8178) sarvasundararasaH (2) ( ra. ci. bha. / sta. 7 ) gadyANaikaM sukarpUraM kanakaM kaGguNI puram / samaM samaM gRhya sarvamekatra parimardayet // mAhA sarpagaralaM bhAvanA kAryate tataH / ahiphenarasasyApi zRGgIviSasya bhAvanAH // vRkSAdanyA bhavedekA zoSayitvA punaH punaH / yogyamAtrA vaTI kAryA pazcAdekA'tha dIyate / / galagrahe grahaNyAM tamatisAre prayojayet / ayamarzaHsu deyaH syAdvAta jeSu punaH punaH // kaphajeSu tathA dvandvasamudbhUteSu dIyate / rogayogyAnupAnena dAtavyaH sarva sundaraH // nAraGgaM zarkarA drAkSA dadhi rambhAphalaM tathA / ghRtazRtaM prayuJjIta bhaktaM naktaM prazasyate // tatropayogikaM yacca prayojyaM tadbhiSagvaraiH / zItalaM salilaM dadyAtsuvAsakusumAni ca / / atitApo bhavedane ghRtAktaM zItavAriNA / trApayedrogiNaM pazcAttadAsau labhate sukham kapUra, svarNa bhasma, mAlakaMganI aura zuddha gUgala samAna bhAga kara sabako ekatra kharala For Private And Personal Use Only ||
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org paJcamo bhAgaH rasaprakaraNam ] karake satyAnAzImUla ( coka) ke kAtha, sAMpake viSa, aphImake pAnI, bachanAgake kAtha aura bidArIkandake rasakI 1-1 bhAvanA de kara ( mUMgake barAbara ) goliyAM banA leM / hara bAra bhAvanA deneke pazcAt auSadhako sukhA lenA cAhiye / ise rogocita anupAnake sAtha sevana karanese galagraha, grahaNI, atisAra, vAtArza, kaphArza aura dvandvajAkA nAza hotA hai / pathya - nAraGgI, khaDa, munakkA, dahI, kelA aura ghRta DAlakara pakAyA huvA bhAta | bhojana rAta ke samaya karAnA cAhiye / yadi adhika garamI ho to zItala jala pilAnA, sugandhita phUloM kI mAlA pahinAnA aura zarIra para ghIkI mAliza karAke zItala jalase snAna karAnA cAhiye / (8179) sarvAGgakampArirasaH ( ra. ra. / vAtavyA . ) mRtaM sUtaM tAmraM mardayetkaTukadravaiH / ekaviMzativAraM ca zoSyaM peSyaM punaH punaH // caNamAtrA vaTI bhakSyA rasaH sarvAGgakampa jit pArada bhasma aura tAmra bhasma samAna bhAga le kara donoMko ekatra kharala karake trikuTe ( soMTha, mirca, pIpala ) ke kAthakI 21 bhAvanA deM / hareka bhAvanA ke pazcAt auSadhako sukhA lenA cAhiye / 21 bhAvanA pUrI honeke pazcAt caneke samAna goliyAM banA leM | 42 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 329 inake sevana se sarvAGgakampa ( samasta zarIrakA kAMpanA ) rogakA nAza hotA hai / (8180) sarvAGgasundara cintAmaNirasaH ( ra. ra. sa. a. 12 ) abhrakaM gandhakaM sUtaM to kaikaM pRthakpRthak / gRhItvA viSatolArdhaM tolArdha tintiDIphalam || etatsarvaM samaM kRtvA mardayetkhatvamadhyataH / zlakSNatAM yAti tadyAvattAvatsammardayecchanaiH // vistAre pariNAhe ca gardA kRtvA paGgulAma / phaNivallIdalAnyantargatayAM prakSipennaraH // parNeSu sUtakalkaM taM gartAyAM sthApayeddRDham / kalkAdupari tatparNaitavaktraM prapUrayet // pari puDhaM deyaM tata AraNyakotpalaiH / svAGgazItalatAM jJAtvA samAkarSettataH sUtaliptadalaiH sArdhaM kalkaM khalve vimaIyet / param // tolArdhamamRtaM kSiptvA tolArdha tintiDIphalam / / sthApayetkhalvitaM kalkaM yojayedguJjamAnayA / zRGgaverAmbhasA yuktaM tIkSNacitraka saindhavaiH // sannipAte tathA vAte tridoSe viSamajvare / mAnche grahaNyAMca tathA deyo'tisAriNi / / bhojanaM dadhibhaktaM ca rase'sminsaMprayojayet / vyAvAdikaM yathA kuryAdudakaM DhAlayettataH // eSa yogavaraH zrImAnprANinAM prANadAyakaH / cintAmaNiriti khyAto rasaH sarvAGgasundaraH // abhraka bhasma, zuddha gandhaka aura zuddha pArA 1 - 1 tolA tathA zuddha bachanAga aura tintar3I phala ( imalIke phala ) AdhA AdhA tolA le kara prathama pAre gandhakakI kajjalI banAyeM aura phira usameM For Private And Personal Use Only
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [sakArAdi - anya oSadhiyAM milA kara itanA kharala kareM ki cUrNIkRtaM saviSamauktikanduimAMzaM saba cIjeM atyanta bArIka ho jaaeN| tadanantara jambIranIraphalasatvapuTena pakvam / / 6 aMgula lambA, cha: aMgula caur3A aura 6 aMgula | siddho bhavedrasasitAhavivAnlIDhaH gaharA gar3hA khoda kara usameM AdhI dUra taka pAna ___ sarvAGgasundara iti prathito gadAriH / bichA deM aura unake Upara uparokta auSadha rakhakara | jIrNajvarArucivalakSayamehagar3heko muMha taka pAnoMse bhara deM evaM usake Upara hRdrukamayabhramagudodararogahantA / arane upale (karaDe) rakha kara puTa lagA deN| puTake | svarNa-bhasma 1 bhAga, abhraka bhasma 3 bhAga, svAMga zItala hone para rAkhako alaga karake gar3heke zuddhagandhaka 5 bhAga, zuddha pArada 6 bhAga, suhAgA bhItarase auSadha aura pAnoMko nikAla kara sabako 2 bhAga, svarNamAkSikabhasma 3 bhAga, tAmra-bhasma ekatra milA kara kharala kareM aura usameM AdhA | 4 bhAga tathA zuddha bachanAga, motI aura prabAla AdhA tolA zuddha bachanAgakA cUrNa tathA imalIke ! (mUMgA) 1-1 bhAga lekara prathama pAre gandhakakI phala (bIjarahita) milA kara acchI taraha kharala kajjalI banAveM aura phira usameM anya auSadhoMkA karake bArIka kareM / cUrNa milAkara sabako jambIrI nIbUke rasa aura mAtrA-1 rttii| triphalAke kvAthakI eka eka bhAvanA dekara zarAvaauSadhako kAlI mirca, cItAmUla aura seMdhA- sampuTameM banda karake gajapuTameM pakAvaM / tadanantara namakake samAna bhAga mizrita ( 1 mAzA ) cUrNameM puTake svAMgazItala hone para auSadhako nikAlakara milA kara adarakake rasake sAtha sevana karanA surakSita rkkheN| caahiye| ise mizrI aura ghIke sAtha sevana karanese isake sevanase sannipAta, vAtavyAdhi, trido jIrNajvara, aruci, balakSaya, prameha, hRdaya-pIr3A, paja viSama jvara, agnimAMdA saMgrahaNI aura ati bhrama, gudaroga aura udararogoMkA nAza hotA hai| sArakA nAza hotA hai| ( mAtrA-1 rattI) pathya-dahI bhAta / (8182) sarvAGgasundararasaH (2) yadi isake sevanase adhika becainI ho to (rase. sA. saM. / recanA; ra. caM.) zarIra para zItala jala DAlanA cAhiye / zuddhamUtazca gandhazca viSazca jayapAlakam / kaTutrayazca triphalA TakaNazca samAMzakam // (8181) sarvAGgasundararasaH (1) / asya mAtrA prayoktavyA guJjAtrayasamA tataH / (ra. kA. ghe.| arzI. ) sarveSu jvararogeSu sAmavAte vizeSataH // hemAbhragandharasaTaGkaNatApyatAmra nAzayecchAsakAsazca agnimAnya vishesstH| candrAgnivANarasayugmaguNAbdhimAnam / / brahmaNA nirmita: pUrva rasaH srvaanggsundrH|| For Private And Personal Use Only
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] pazcamo bhAgaH zuddha pArA, zuddha gandhaka, zuddha bachanAga, zudra kI sahAyatAse ( 3-3 rattIkI ) goliyAM banAjamAlagoTA, seTha, kAlImirca, pIpala, hara, baher3A, | kara chAyAmeM sukhAleM / AmalA aura suhAgekI khIla samAna bhAga lekara inake sevanase aGgamarda aura pIDAyukta samasta prathama pAre gandhakakI kajalI banAveM aura phira prakArake pradara, 80 prakArake vAtaja roga, kaSTasAdhya usameM anya oSadhiyAM milAkara acchI taraha kharala agnimAMdya, jvarayukta saMgrahaNI, raktapitta, aruci, pAMca karake ( pAnIkI sahAyatA se ) 3-3 rattIkI prakArakI kAsa, pratizyAya, zvAsa aura hRdrogoMkA goliyAM bnaaleN| nAza hotA hai| inake sevanase (virecana hokara) jvara, Ama- (8184) sarvAGgasundararasaH (4) vAta, zvAsa, kAsa aura agnimAMdhakA nAza (bhai. ra. / rAjaya.) hotA hai| rasaM gandhazca tulyAMzaM dvau bhAgau TaGkaNasya c| (8183) sarvAGgasundararasaH (3) mauktikaM vidramaM zaGkhabhasma deyaM samAMzikam // ( bhai. ra. / strIrogA.) hemabhasmArddhabhAgazca sarva khalle vimardayet / nimbUdraveNa sampiSya piNDikAM kArayettataH // gaganaM zodhitaM grAhya palaikamiSTakAsamam / pazcAllaghupuTaM datvA suzItazca samuddharet / TaNaM syAccaturthAzaM zANArdai trisugandhikam // hemabhasmasamaM tIkSNaM tIkSNA? daradaM matam // kapUra naladazcaiva jAtIkoSaM jalaM ghanam / / ekIkRtya samastAni mUkSmacUrNAni kArayet / nAgezvaralavAzca kuSThaM satriphalaM tathA // tataH pUnAM prakurvIta rasasya divase zubhe // jalena vaTikA kAryA chAyayA zoSayettu tAm / sarvAGgasundaro hyeSa rAjayakSmanikRntanaH / pradaraM nAzayetsarva sAGgamadai savedanam // vAtapittajvare ghore sannipAte mudAruNe // azItirvAtajAn rogAn mandAgnimatidAruNama / | arzasi grahaNIdoSe mehe gulme bhagandare / sajvaragrahaNIM caiva raktapittamarocakam // nihanti vAtajAna rogAn zlaiSmikAMzca vishesstH|| kAsAn paJca pratizyAyaM zvAsaM hRdrogameva ca // pippalImadhusaMyuktaM ghRtayuktamathApi vaa| iMTake samAna raMgavAlI amrakabhasma. 5 tole, TWARI , nole bhakSayet parNakhaNDena sitayA cAkeNa vA // suhAgekI khIla 11 tolA; dAlacInI, ilAyacI, zuddha pArada 1 bhAga, zuddha gandhaka 1 bhAga, tejapAta, kapUra, khasa, jAvatrI, sugandhavAlA, nAgara-suhAgA 2 bhAga, motIko bharama 1 bhAga, pravAla mothA, nAgakesara ( athavA sIsAbhasma ), lauMga, i (mUMgA )-bhasma 1 bhAga, zaMkha-bhasma 1 bhAga, kUla, harra, baher3A aura AmalA; inakA cUrNa 2 // - aura svarNa-bhasma AdhA bhAga lekara prathama paare.2|| mAze lekara sabako ekatra kharala karake pAnI- ! gandhakako kajjalI banAveM aura phira usameM anya For Private And Personal Use Only
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - - bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [ sakArAdi auSadhe milAkara nIbUke rasa meM kharala karake pArada-bhasma, sAmra-bhasma, zuddha manasila, sabakA eka golA banAveM aura use zarAva-sampuTa | svarNamAkSika-bhasma, zuddha haratAla, seMdhA namaka, meM banda karake laghupuTameM pakAyeM / tatpazcAt puTake kAlA namaka, biDa lavaNa, kAca lavaNa, aura svAMgazItala hone para auSadhako nikAla kara sAmudra lavaNa 1-1 bhAga evaM svarNa bhasma usameM AdhA bhAga tIkSNaloha-bhasma aura cauthAI dasavAM bhAga aura zuddha chanAga 1 bhAga lekara bhoga zuddha hiMgula milAkara acchI taraha kharala sabako ekatra milAkara kucalA, jayA, bAsA kreN| (aDUsA), bhAMga, raktazAkinI, tulasI, mahArASTrI isake sevanase rAjayakSmA, vAtapittaJcara, bhayaM (jalapIpala) aura dhatUrA; inake svarasa yA kvAdhameM kara sannipAta, arza, saM. haNI, prameha, gulma, pRthaka pRthaka 1-1 dina kharala karake golA bhagandara, aura vAtaja tathA kaphaja rogoMkA nAza banAveM aura use sukhAkara zarAva-sampuTa meM banda hotA hai| karake turSoMkI agnimeM pakAveM / tadanantara usake svAMgazItala hone para auSadhako nikAlakara pIsaleM / ise pIpalake cUrNa aura zahadake sAtha, yA mAtrA-4 rttii| dhIke sAtha, pAnake sAtha, yA mizrIke sAtha athavA adarakake rasake sAtha khAnA caahiye| ise sAMThake cUrNa aura ghIke sAtha sevana karane se gulma tathA zUlakA nAza hotA hai| ( mAtrA-2 rttii|) (8185) sarvAGgasundararasaH (5) (8186) sarvAGgasundararasaH (6) (ra. kA. dhe.| pramehA.) (vR. ni. ra.; ra. ra. / zUlA.) rasAlanAgaulAni tutyaM gandhakasomalam / mRtaM mUtaM mRtaM tAnaM zilAmAkSikatAlakam / | sahadevInimbavimbIrasaiH sama ca sapta ca // cUrNa yellavaNaM pazca etadazakatulyakam // dinAni sampardha dRDhaM kRpyAM hAziyAmakam / mRtaM svarNa ca nikSipya mUtAntardazamAMzakam / bahizIto mehaharo rasaH sksindrH| sUtatulyaM vatsanAbhaM cUrNa bhAvyaM dinAvadhi / zuddha pArada, zuddha haratAla, sIsA bhasma viSamuSTacA jayA vAsA vijayA rktshaaaaknaa| zuddha manasila, zuddha nolAyothA, zuddha gandhaka parvarI ca mahArASTrIdravairdhastUrajaistathA // aura zuddha somala ( saMkhiyA) samAna bhAga lekara ruvA tupapuTe pAcyaM samuddhatya vicUrNayet / prathama pAre-ndhakako kaJjalI banAveM aura phira sarvAGgasundaro nAma raso gunA catuSTayam // usameM anya auSadha milAkara sahadevoke rasa yA bhakSayeddhRtazuNThIbhyAM hanti gulmaM sazUlakam // kvAtha, nImakI chAlake kvAtha mora kandUrIke rasakI For Private And Personal Use Only
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasapakaraNam ] paJcamo bhAgaH - pRthak pRthak sAta sAta bhAvanA dekara kapar3amiTTI kI 1-1 bhAga pIpala aura zuddha bachanAgakA cUrNa huI AtazI zIzImeM bharakara 32 pahara (bAla-milAkara kharala kara le| kAyantrameM ) pakAveM / tadanantara yantrake svAMgazI- / yaha samasta vAtavikAroM aura samasta prakAratala hone para auSadhako nikAla kara pIsa leN| ke zUloMko naSTa karatA hai| isake sevanase prameha naSTa hotA hai| | (mAtrA-1 rattI) (mAtrA-1 rtto|) (8188) sarvAGgasundararasaH (8) (8187) sarvAGgasundarasaH (7) (pItabhasma) (rase. sA. saM. / apasmArA.; dhanca.; ra. rA. su.| (rase. sA. saM. ; ra. ci. ma. / sta. 2 ; ra. kA. dhe.) __ apasmArA.) maIyeisagandhau ca hastizuNDIdravaidRDham / bhUdhAtrikArasairvApi paryantaM dinasaptataH / / zudamatAbhratAmrAyo hikalaM kArSikaM smm| vighRSya vAlukAyantre mRSAyAM sanivezayet / gandhakazcaikabhAgaH syAtsarvamekatra mardayet // dinamekaM dadedagniM manda mandaM nizAvadhi / samaparNArkasnuka kSIravAsAvAvArivAriNA / evaM niSpadyate pItaH zItaH mUtastu gRhyate / viSamuSTisamaM sarva peSyantagolakI kRtam // parNakhaNDena tadguAM bhakSayecchrayatAM mama // vipacedvAlukAyanne dviyAmAnte samuddharet / kSudrodhaM kurute pUrvamudarANi vinAzayet / pippalIviSasaMyuko rasaH sarvAsundaraH // | jvarANAM nAzanaH zreSThastadvacchrIsukhakArakaH / sarvavAtavikAranaH srvshuulnimdnH| hRdayotsAhajananaH svruuptnyprdH| zuddha pArada, abhraka bhasma, tAmra-bhasma, loha, balamadaH sadA dehe jarAnAzanatatparaH // bhasma, zuddha hiMgula aura zuda gandhaka 1-1 bhAga AbhaGgAdikaM doSaM sarva nAzayati kSaNAt / evaM zudra kucalekA cUrNa sabake barAbara lekara prathama etasmAnAparaH mUto rasAtsarvAGgasundarAt / / pAre gandhakakI kajalI banAveM aura usameM anya samAna bhAga zuddha pArada aura gandhakakI auSadhe milAkara saptaparNa ( sAtavina), snuhI kajjalI banAkara use hAthIsUMDI yA bhuiAmaleke (seMDa-yUhara) aura Aka ke dUdha tathA bAsA (aDU- rasameM sAta dina kharala karake mUSAmeM banda kareM aura sA) ke svarasa aura araNDamUlake kvAthako 1-1 bAlakAyantra meM 1 dina mandAgni para pakAveM / tadabhAvanA dekara sabakA eka golA banAveM aura use nantara usake svAMgazItala hone para auSadhako nikAla mukhAkara zarAva-sammuTameM banda karake 2 pahara leN| isakA raMga pIlA hogaa| bAlukAyatraneM pakAveM / tadanantara jaba vaha svAMga- mAtrA-1 rtto| pAnameM rakha kara khAnA zotala ho jAe to auSadhako nikAlakara usameM cAhiye / For Private And Personal Use Only
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [ sakArAdi isake sevanase udara rogoMkA nAza hotA aura isake sevanase kaphavAtaja roga aura samasta kSudhAkI vRddhi hotI hai / yaha rasa jvaranAzaka zreSTha prakArake zUloMkA nAza hotA hai| auSadha hai / ise sevana karanese kAnti, sukha, utsAha ise sAMTha aura araNDamUlake cUrNake sAtha miaura balako vRddhi hotI tathA jarA aura aGgabhaGgA- lAkara khAnA cAhiye aura Upara se sAMTha, mirca, dikA nAza hotA evaM svarUpavAna putrakI prApti pIpala, saMcala (kAlA namaka), hIMga aura karA hotI hai| / bIjakA samAna bhAga mizrita cUrNa (1 mAzA) (8189) sarvAGgasundArasaH (9) garma pAnIke sAtha pInA caahiye| (dhanva. ; ra. caM. ; rase. sA. sa. ; ra. rA. su. / zUlA) zuddhasUtaM tathA tAnaM zilAmAkSikatAlakam / (81) savAGgasundararasaH (10) rajataM svarNavaGgazca lauhamabhraM sanAgaram / / / (rase. sA. saM.; ra. caM. / rAjayakSmA. ; ra. rA. su.; cUrNayetpazcalavaNaM deyaM sarvannu tulyakam / ___ ra. ra. ; dhanva ; bhai. ra. / rAjayakSmA.) gandhakaM mizrayetsarva rasaireSAM vibhAvayet / / | rasaM gandhazca tulyAMzaM do bhAgo raGkaNasya ca / zuNThI jayantI vijayA mahArASTrikadhUrtajaiH / / / mauktikaM vidrumaM zalabhasma deyaM samAMzikam / / sarvAGgasundaro nAmnA rasoyaM vissnnunimmitH|| khAdederaNDazuNThIbhyAM mASamAtra dine dine / / hemabhasmArddhabhAgaca sarva khalle vipaIyet / kaphavAtAmayaM hanti cAnupAnaM vadAmyaham // nimbudraveNa sampiSya piNDikAM kArayettataH / / vyoSaM sauvarcalaM hiGgu karaabIjasaMyutam / pazcAdgajapuTaM dattvA suzItazca samuddharet / pibeduSNAmbunA cAnu sarvazUlanikRntanam // hemabhasmasamaM tIkSNaM tIkSNArddha daradaM matam / / ___ zuddha pArada, tAmrabhasma, zuddha manasila, svarNa- ekIkRtya samastAni sUkSmacUrNAni kArayet / mAkSika-bhasma, zuddha haratAla, cAMdI-bhasma, svarNa-- tataH pUjAM prakurvIta rasasya divase zubhe / bhasma, baMga-bhasma, lohabhasma, abhraka bhasma, seAMTha sarvAGgasundaro hyeSa raajykssmnikuntnH| kA cUrNa, pAMcoM namaka aura zuddha gandhaka samAna | vAtapittacare ghore sanipAte sudAruNe // bhAga lekara prathama pAre gandhakakI kajalI banAveM aHsa grahaNIdoSe mehe gulme bhagandare / aura phira usameM anya oSadhiyAM milAkara seThike nihanti vAtajAvogAJcheSmikAMzca vishesstH|| kAtha, jayantI (jaita ) ke pattoMke rasa, bhAMgake rasa (yA kAtha ); jalapIpalake rasa aura dhatUreke pippalAmadhusayukta ghRtayuktamathApa vaa| pattoMke rasakI 1-1 bhAvanA dekara sukhA leN| | bhakSayetparNakhaNDena sitayA cAIkeNa vA // mAtrA-1 mAzA / vyavahArika mAtrA- zuddha pArada aura gandhaka 1-1 bhAga, suhAgA 1-2 rttii|) / 2 bhAga, motI, pravAla-bhasma aura zaMkha-bhasma For Private And Personal Use Only
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - rasapakaraNam ] paJcamo bhAgaH 1-1 bhAga evaM svarNa-bhasma AdhA bhAga (8191) sarvArogyarasa: (sarvArogyavaTI) lekara pAre-gandhakakI kajalI banAveM aura phira (ra. ra. sa. ! u. a. 16) usameM anya auSadhe milAkara nIbUke rasameM kharala karake sabakA eka golA banA leM aura use zarAva rasaM palamitaM tulyaM zuddhanAgena saMyutam / sampuTameM banda karake gajapuTameM pakAveM / tadanantara drAvayitvA''yase pAtre sataile nikSipekSitau / / usake svAMgazItala hone para auSadhako nikAlakara tato drute vinikSipya gandhake tadviloDaya ca / usameM AdhA bhAga tIkSNa loha-bhasma aura cauthAI punarAyasapAtre takSiptvA pradrAvya nikSipet // bhAga zuddha hiMgula milAkara acchI taraha kharala tattulyaM jArayettAlaM punaH saya pUrvavat / | tattulyAM jArayetsamyaka kunaTI parizodhitAm // tattulyaM cUrNitaM tasminkSipennAgaM nirutthakam / isake sevana se ghora vAtapittaja jvara, bhayaMkara tAvadeva mRtaM tApyaM sarvamanyacca tatsamam / / sannipAta, arza, saMgrahaNI, prameha. bhagandara, gulma, tIkSNAyaHkhaparaM vyoma hiGgalaM ca zilAjatu / vAtaja rogoM aura vizeSataH kaphaja rogoMkA nAza pRthakarSAzamAnena paTkolaM kaTaphalaM mizI // hotA hai| dIpyakaM ca caturjAtaM reNukozIravellakam / ise pIpalake cUrNa aura zahadake sAtha, athavA tumbaru bhANikAM rAmnAM kaGkollaM corapuSkaram // ghIke sAtha, yA pAnake sAtha athavA misarIke sAtha riGgiNI ciratiktaM ca vIjAnyunmattakasya ca / paladvayaM ca lAgalyAH sarveSAM dvAdazAMkam // yA adarakake rasake sAtha sevana karanA cAhiye / vatsanAbhaM sitaM bhUri vinikSipya tataH param / mAtrA-1 rttii| triphalAnAM dazADDINAM kaSAyeNa tataH param // sarvAGgasundararasaH (11) jayantyAIkavAsAnAM mArkavasya rasaistathA / (ra. ca. / atisA.) bhAvayitvA ca kartavyA vaTakAcaNakopamAH // ekekA vaTikA sevyA kuryAttIvratarAM kSudhAm / pra. saM. 5539 " mahA gandhaka '' ko viSUcImarati hikA sevyaM svAdu ca zItalam / / yadi pakAyA na jAe aura saba cIjoMko ekatra | sAmAMca grahaNIM sadAGgatudanaM zoSotkaTaM pANDutAmilAkara kharala kara liyA jAya to usIkA nAmamAti vAtakaphatridoSajanitAMzUlaM ca gulmAmayam / / " sarvAGgasundara" ho jAtA hai / hikAdhmAnavicikAM ca kasana zvAsArzasAM vidradhi sarvArogyavaTI kSaNAdvijayate rogaaNstthaanyaanpi|| sarvAGgasundararasaH (12) 5 tole zuddha pArameM 5 tAle zuddha sIseke pra. saM. 4481 "prANezvaro rasaH" dekhiye / patra milAkara kharala kareM aura dAnoMke mila jAne For Private And Personal Use Only
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkara [sakArAdi para lohe kI kar3hAI meM thor3e tela ke sAtha pighalAveM | yukta saMgrahaNI, aMgatoda, zoSa, pANDu, vAtaja kaphaja aura pighala jAne para svaccha bhUmi para DAla deN| aura tridoSaja zUla, gulma, aphArA, khAMsI, zvAsa, tadanantara kaDhAImeM 5 tole gandhakako pighalAkara | arza aura vidradhi Adi aneka rogoMko naSTa usameM uparokta mizraNa DAlakara acchI taraha Alo. | karatA hai / Dita kareM aura usameM 10 tole zuddha haratAlakA | ___ isake sevana kAlameM madhura aura zItala padArtha cUrNa jarA jarAsA DAlakara jArita kareM / tadanantara | khilAne caahiye| use agnise nIce utArakara ThaMDA karake cUrNa karaleM (8192) sarvezvaracUrNam (1) aura punaH kar3hAI meM car3hAkara usameM uparokta vidhise 10 tole zuddha manasilakA cUrNa jArita kareM / (ra. ra. / zUlA.) tatpazcAt use agnise nIce utArakara ThaNDA kara | trikaTutriphalAcUrNa cUrNa zambUkanAnanam / leM aura 10-10 tole niruttha nAgabhasma, svarNa- yavakSAraM tathA raktakaThinI kAmarUpiNI / / mAkSika-bhasma, tIkSNa loha-bhasma, zuddha khapariyA, | zakracUNe samadhurpha kSAraM dAvadalodbhavam / abhraka bhasma, zuddha hiMgula aura zuddha zilAjIta yAvantyetAni cUrNAni maNDUraM dviguNantataH / / tathA 11-11 tolA pIpala, pIpalomla, cava, maNDUraM dviguNaM kArya gomUtraiH saptacaiva hi / cItAmUla, seTha, kAlI mirca, kAyaphala, sauMpha, | kalambI svarasaiH zuddhaM zodhayetsuvicakSaNaH / / ajavAyana, dAlacInI, tejapAta,ilAyacI, nAgakesara, | ekIkRtya prayatnena cUNe sarvezvarAdayam / / reNukA, khasa, bAyabiDaMga, tumbaru, bharaMgI, rAsnA, | prAGmadhyAntakrameNaiva bhojanasya prayojayet // kaGkola, corapuSpI, pokharamUla, kaTelI, cirAyatA, mAtrayA cAnupAnaJca zuSkapatranale payaH / aura dhatUreke bIja; inakA cUrNa tathA 10 tole gavyamaddhazRtaM kRtvA zUlAca sarvazaH // lAMgalIkI jaDakA cUrNa aura sabakA bArahavAM bhAga | mucyate mAnavo yAragviSNorArAdhane bhavAt / zuddha sapheda bachanAgakA cUrNa milAkara kharala kareM | plIhagulmodarAdoMzca mandAgnitvamarocakam // evaM triphalA aura dazamUlake kAtha tathA jayantI kAsaM paJcavidhaM cApa urustambhAmavAtakAn / (jaita ), adaraka, bAse aura bhaMgare ke svarasakI hanyAdeva prayogo'yamazvibhyAM nirmitaH purA // 1-1 bhAvanA dekara caneke samAna goliyAM bnaaleN| seTha, mirca, pIpala, harI, baher3A, AmalA, mAtrA-1 golI ghoMdhoM ( kSudra zaMkha ) ke mukha, javAkhAra, zuddha hiMgula, khiDiyA miTTI, asagandha, indrajau, mulaiThI isake sevanase kSudhA atyanta tIvra ho | aura cIteke pattoMkA kSAra 1-1 bhAga tathA tapA jAtI hai| tapA kara sAta bAra gomUtrameM aura sAta bAra kala. yaha rasa viSUcikA, becainI, hicakI, Ama- | mbI ( poI zAka ) ke rasameM bujhAyA huvA maMDUra For Private And Personal Use Only
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasamakaraNam ] paJcamo mAgaH - - sabase do gunA le kara sabako ekatra milA kara kUTha, nAgaramothA, sAyA, baca, cavya, tejapAta aura acchI taraha kharala kreN| rAsnA; inakA cUrNa 10-11 tolA, svarNamAkSikaise bhojanake Adi, madhya aura antameM sevana bhasma 1 / tolA, tAmra-bhasma 1 / tolA, zuddha pArada karanA caahiye| 5 tole, zuddha gandhaka 5 tole aura abhraka bhasma anupAna-~-zuzka paTTazAka (paTuvAzAka) kA 10 tole le kara prathama pAre gandhakakI kaJjalI cUrNa, jala, athavA pakAte pakAte AdhA rahA huvA banAveM aura phira usameM anya oSadhiyoMkA cUrNa godugdha / milA kara sabako acchI taraha kharala kareM / tadana ntara usameM sabase do gunI loha-bhasma milA kara isake sevanase hara prakArake zUla, plIhA, | punaH kharala kreN| gulma, udararoga, agnimAMdya, aruci, pAMca prakArako kAsa, urustambha aura AmavAtakA nAza isake sevanase zarIra rogarahita ho jAtA hai / hotA hai| (8194) sarvezvaraparpaTIrasaH (8193) sarvazvaracUrNam (2) ( ra. ra. sa. / u. a. 18) (ra. ra. / rasAyanA.) raso rasalohAni kArSikANi pRthak pRthak / citrakaM mANakazcaiva zUraNaM ghaNTakarNakam / teSu lohAni sarvANi pASANAH ktthinaastthaa|| granthikaM triphalAvyoSa kaTphalaM sapunanevam // ghanasasvaM ca tatsarva bhasmIkRtya prayojayet / daNDotpalaM vRzcikAlI rudantI kAkamAcikA / ratnAni vallatulyAni bhasmIkRtya ca sarvazaH / sUryAvartatridRdantI krimighnaM kuSThamustakam // ebhizcaturguNaH mUto gandhastasmAJcaturguNaH / zatapuSpA vacA cavyaM patraM rAsnA ca tolkm| kRtvA kajjalikAM tAbhyAM kSipellohasya bhaajne| mAkSikANAzca tAmrANAM palaM gndhkstyoH|| pradrAvya badarAGgArai nikSipettadanantaram / abhraka dvipalaM grAhya pAtre kRtvA dRDhopame / rasoparasalohAnAM ratnAnAmapi srvshH|| sarvamekatra samma dviguNaM mRtamAyasam // cUrNa bhasma ca nikSipya kASThenA''loDaya cUrNa sarvezvaro nAma sarvAmayanivaINam // melayet / cItAmUla, mAnakanda, sUraNa ( jimIkanda ), / tatazca SoDazAMzena mizrayitvA'ruNaM viSama // ghaNTakarNa, pIpalAmUla, haraM, baher3A, AmalA, sAMTha, gomayopari nikSipte nikSipetkadalIdale / mirca, pIpala, kAyaphala, punarnavAmUla, daNDotpala, patreNAnyena rambhAyAH samAcchAdya prayatnataH // vRzcikAlI (barhaNTA), rudantI (rudravantI), makoya, karAbhyAM cipaTokRtya kSipedupari gomayam / sUryAvarta (hula hula), nisota, dantImUla, bAyabiDaMga, | tataH zItaM samAhRtya cUrNayitvA ca parpaTIm // 43 For Private And Personal Use Only
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [sakArAdi vinikSipetkaraNDAntaH sampUjya rasabhairavam / cAra gunA le kara pAre gandhakakI kajjalI banAveM sarvezvarAbhidhAneyaM parpaTI parikIrtitA // aura use ghRtalipta lohapAtrameM DAla kara berIke kosarvalokahitAryAya nandineyaM vinirmitA / yaloMko agnipara pighalAveM tatpazcAt usameM uparokta raktiyuktasamAneyaM maricAIsamanvitA // samasta auSadhe DAla kara lakar3ose calA kara sabako vidradhau SaTprakArAyAM deyA vasu saptam / acchI taraha milA deN| tadanantara sabakA 16 vAM kSayarogeSu sarveSu pANDuroge vizeSataH // bhAga lAla bachanAgakA cUrNa milAveM aura phira bhUmi grahaNIrogamedeSu gulmeSvaSTavidheSu ca / / para gAyakA gobara bichA kara usa para kelekA pattA mUlarogeSvazeSeSu plIhAyAM yakRdAmaye // bichA aura usapara uparokta auSadha DAlakara usake pramehe somaroge ca pradare jaTharAtiSu / Upara anya kadalI patra Dhaka kara donoM hAthese vizeSeNa ca mandAmau sarveSvAvartakeSu ca // jaldIse dabA deM ki jisase auSadhakI bArIka parpaTI anukteSvapi rogeSu tttdaucityyogtH| (papar3I) bana jAe / tatpazcAt Upara vAle keleke raso'yaM khalu dAtavyaH shivtulypraakrmH|| patte para gAyakA gobara bichA deN| auSadhake zItala yaghadravyamasAtmyaM hi jnaanaamupjaayte| ho jAne para use nikAla kara pIsa leM aura suratatsarvaM sAtmyamAyAti rasasyAsya niSevaNAt // kSita rakkheM / dAsAdhyo vidradhirmAsAcchAntimAyAti nizcitama mAtrA-1 rttii| abhraka satva-bhasma, vaikrAnta bhasma, suvarNamAkSika bhasma, raupyamAkSika bhasma, zuddha zilAjIta, | __ anupAna-adarakakA rasa aura kAlI mitutya bhasma, capala bhasma, zuddha kharpara bhasma, zuddha rcakA cuurnn| gandhaka, zuddha geru, kasIsa bhasma, phiTakarIkI khIla, | isake sevanase 6 prakArakI vidradhi, 7 zuddha haratAla ( athavA haratAla bhasma ), zuddha mana- prakArakA varma roga, kSaya, pANDu, saMgrahaNI, gulma, sila, zuddha suramA, kaMkuSTha, lohabhasma, svarNabhasma, arza, plIhA, yakRdroga, prameha, sAma roga, pradara, jaThara raupya bhasma, tAmra bhasma, nAga bhasma, vaMga bhasma, roga, agnimAnya, udAvarta, tathA aura bhI aneka kAMsya bhasma aura pittala bhasma 11-1 / tolA tathA roga naSTa hote haiN| vaikrAnta bhasma, sUryakAnta bhasma, horA bhasma, motI. __ yaha zivake samAna parAkramI, atyanta prabhAvabhasma, mANikya bhasma, candrakAntamaNi bhasma, rAjAvarta bhasma, pannA bhasma, pukharAja bhasma, mahA zAlI rasa hai| nIlamaNi bhasma, parAga bhasma, pravAla bhasma, vaidUrya manuSyoMko hAnikara padArtha bhI isake sevanase bhasma aura nIlama bhasma 3-3 rattI tathA zuddha | sAtmya ho jAte haiM / yaha rasa 1 mAsameM dussAdhya pArada sabase cAra gunA aura zuddha gandhaka pAradase | vidradhiko bhI avazya naSTa kara detA hai| For Private And Personal Use Only
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasapakaraNam ] paJcamo bhAgaH (8195) sarvezvararasaH (1) pAMca varSake bAlakoMko yaha rasa 1 jauke ( ra. rA. su. ; vR. ni. ra. / jvarA. ) barAbara denese unakA jvara naSTa hotA hai| 1 rattIse 4 rattI taka, gur3akI zakkarake sAtha denese yaha rasa rasAda dviguNito gandhazcaturbhAgastu ttngknnm| samasta viSamajvaroM aura sannipAtajvarAMko naSTa tathASTabhAgo jaipAlastryahaM sammadayedRDham // karatA hai| ajavAyana aura bAyabiDaMgake cUrNake sAtha vallo navajvaraM hanti rasaH srveshvraabhidhH| 3 rattI yaha rasa denese kRmi roga naSTa hotA hai / valladvayaM harItakyA yukto vAtadhvaraM tathA // ( vyavahArika mAtrA-1-2 rattI / ) dvivallo mallakhaNDena pItaH kSaudrayutaM kapham / / (8196) sarvezvararasaH (2) guJjA jIrNajvaraM ghoraM pratilayitavAMstathA // ( rase. sA. saM. ; dhanva. ; ra. rA. su. / kAsA.) vallastu sUtikAroge pippalImadhusaMyutaH / rasagandhakayozcUrNamekIkRtyAbhrakantathA / paJcavarSasya bAlasya yavamAtro jvaraM jayet // hemabhizca samaM kRtvA mardayedyAmakadvayam // guAbhivRdayA viSamAn yaavccaaturthkaavdhi| yUpaNAni lavaGgailA TaGkaNaM hematulyakam / mallakhaNDena saMyukto hanyAddoSatrayaM tathA // kaNTakAryA rasairbhAvyamekaviMzatidhArakam // yavAnIkRmizatrubhyAM vallo hanyAtkumInapi / | zibIjAkarasaiH saptadhA bhAvayetpRthak / / evaM sarvagadAnhanti raso bhairavabhASitaH // rasaH sarvezvaro nAma kaasshvaaskssyaaphH|| ___zuddha pArada 1 bhAga, zuddha gandhaka 2 bhAga, anupAnaM prayoktavyaM vibhItakaphalatvacam // suhAgeko khIla 4 bhAga aura zuddha jamAlagoTA 8 zuddha pArada, zuddha gandhaka, abhraka bhasma, bhAga le kara prathama pAre gandhakakI kajjalI banAveM / svarNa patra ( yA bhasma ), tathA seTha, kAlI mirca, aura phira usameM anya auSadhe milA kara sabako 3 pIpala, lauMga, choTI ilAyacI aura suhAgekI khIla; dina taka kharala kreN| inakA cUrNa samAna bhAga le kara prathama pAre gandhakaisameMse 3 rattI rasa ucita anupAnake sAtha kI kajalI banAveM aura phira abhraka tathA svarNa denese navIna jvara naSTa hotA hai| ise vAta jvarameM milA kara do pahara kharala kareM / tatpazcAt usameM 6 rastI mAtrAnusAra hareke cUrNake sAtha, kaphavarameM anya oSadhiyoMkA cUrNa milA kara kaTelIke rasa 6 rattIkI mAtrAse gur3akI zakkara aura zahadake sAtha yA kAthakI 21 bhAvanA tathA sahaMjaneke vIjoMke tathA jIrNajvarameM 1 rattI ucita anupAnake sAtha kvAtha aura adarakake rasako 7-7 bhAvanA de kara denA cAhiye / jaNijvarame rogIko yathAzakti (3-3 rattIkI) goliyAM banA leN| laMghana bhI karAnA cAhiye / sUtikArogameM 3 / inake sevanase kAsa, zvAsa aura kSayakA nAza rattI yaha rasa pIpalake cUrNa aura zahada ke sAtha hotA hai / denA caahiye| anuNana ----yahe r3e ke phalakA kAtha / For Private And Personal Use Only
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 340 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [ sakArAdi - (8197) sarvezvararasaH (3) | bhAvanA de kara zarAva-sampuTa meM banda karake 3 dina ( rase. sA. saM. ; ra. rA. su. ; dhanva. / gulmA. ; taka bAlukA-yantrameM svedita kareM aura phira auSadharase. ci. ma. | a. 9) ko pIsa kara usameM 11 tolA pIpalakA cUrNa tathA 3 / / / mAze zuddha bachanAgakA cUrNa milA kara tAnaM dazaguNaM svarNAtsvarNapAdaM kaTutrikam / khAla ko| trikaTutriphalA tulyA triphlaarddhmyorjH|| mAtrA-1 rttii| ayasorddha viSazcaiva sarva sammartha yatnataH / / isake sevanase suptavAtakA nAza hotA hai| sarvezvararaso nAma raudhiragulmanAzanaH // ( noTa--vR. ni. ra. meM vAtaraktAdhikArameM svarNa-bhasma 1 tolA, tAmra-bhasma 10 tole sarvezvara rasakA eka pATha lagabhaga isake samAna hI tathA sAMTha, mirca, pIpala, harra, baher3A aura AmalA; hai| usameM abhrakake sthAnameM 11 tolA hiMgula hai inakA samAna-bhAga milita cUrNa 6 mAze; loha | tathA bhAvanA dravyoMmeM araNDa aura khasake sthAnameM bhasma 1 / / mAzA aura zuddha bachanAgakA cUrNa 6 rattI | viSamuSTi, dhatUrA aura karavIra hai| bhAvanAoMkI le kara sabako ekatra milA kara kharala kreN| | saMkhyA sAta sAta hai / anupAnameM dhatUrekA rasa isake sevanase raktagulma naSTa hotA hai| likhA hai / ) ( mAtrA--1 rttii|) / ra. ra. sa. a. 21 meM sparzavAtanAzaka (8198) sarvezvararasaH (4) "sarvezvara rasa"kA eka anya pATha hai jisameM za tolA (ra. ra. sa. / u. a. 20) hiMgula tathA 5-5 tole sAMTha, mirca, popala aura cAMdI bhasma adhika hai evaM gandhaka 10 tole hai, pAlikaM tAmragandhAbhraM karSAMza lohapAradam / | bhAvanA dravya vR. ni. ra. ke uparokta pAThake anusAra snuhykssiirvaataarijmbiiroshiirvaaribhiH|| haiN| zeSa prayoga naM. 8198 ke samAna hai| pATha marditaM vAlukAyantre svedayedivasatrayam / koMkI jAnakArIke liye ra. ra. sa. kA pATha pRthaka bhI karSa kaNAyA niSkaM ca viSasyAsminvinikSipet // " diyA hai / pra. saM. 8199 dekhiye / eSa sarvezvaraH sadyo gunAmAtraH prasuptijit // tAmra-bhasma 5 tole, zuddha gandhaka 5 tole, (8199) sarvezvararasaH (5) abhraka bhasma 5 tole, loha-bhasma 11 tolA ( ra. ra. sa. / u. a. 21) aura zuddha pArada 1 tolA le kara sabako ekatra karSamAtraM rasasya syAlloihiGgalayorapi / milA kara kajjalI banAveM aura use seMDa ( snuhI- bhAsvadgaganayozcApi gandhakasya palaM matam / / thUhara ) ke dUdha, Akake dUdha, araNDamUlake kAtha, | vyoSagandhakatArANAM pratyekaM tu palaM palam / jambIrI nIbUke rasa tathA khasake kAthakI 1-1 nimbudrAyeNa sammartha bhAvayetsaptadhA pRthak // For Private And Personal Use Only
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org paJcamo bhAgaH rasaprakaraNam ] mArkasnu payovAsAhayAriviSamuSTibhiH / piNDitaM vAlukAyantre svedayedivasatrayam // karSamAtraM tu pippalyA niSkamAtraM viSasya ca / saJcUrNya dApayedatra rase sarvezvarAbhidhe || guJjAmAtraM dadItAsya sparzavAtApanuttaye zuddha pArada 1 tolA, loha bhasma 1| tolA, zuddha hiMgula 1| tolA, tAmra bhasma 5 tole, abhraka bhasma 5 tole, zuddha gaMdhaka 5 tole, tathA seTha, mirca, pIpala, zuddha gandhaka aura cAMdI bhasma 5-5 tole le kara prathama pAre gandhakakI kajjalI banAveM aura phira usameM anya auSadheM milA kara nIbUke rasa, dhatUre ke rasa, Akake dUdha, snuhI ( seMDa - thUhara ) ke dUdha, bAsA ke rasa, kanera kI jar3ake rasa yA kAtha aura kucaleke kvAthakI sAta sAta bhAvanA de kara sabakA eka golA banAyeM aura use zarAva - sampuTa meM banda karake 3 dina taka bAlukAyantra meM svedita kreN| tadanantara usake svAMgazItala hone para auSadhako nikAla kara usameM 1 | tolA pIpalakA cUrNa aura 3 ||| mAze ' zuddha bachanAgakA cUrNa milA kara kharala kareM / mAtrA --- 1 ratI / isake sevanase sparzabAtakA nAza hotA hai| (8200) sarvezvararasaH (6) (bhai. ra. / pramehA. ) svarNa raupyaM mauktikazca vizurddhazca zilAjatu / lauha tathA tApyaM madhuyaSTI va pippalI // marica vizvakazceti sarvamekatra kArayet / vimartha praharaM yatnAtkajjalAkRtisannibham // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 341 kezarAjabhRGgarAjazakrAzanara se pRthak / mehaM vividhaM hanti madhumehaM sudustaram // vAtapittasamudbhUtaM tathA kaphasamudbhavam / sarvezvaro raso nAmnA pramehakulanAzakaH // svarNa bhasma, cAMdI - bhasma, motI bhasma, zuddha zilAjIta, loha - bhasma, abhraka bhasma, suvarNamAkSika bhasma, mulaiThIkA cUrNa, pIpalakA cUrNa, kAlI mircakA cUrNa, aura sAMThakA cUrNa samAna bhAga lekara sabako ekatra milAkara eka pahara taka itanA kharala kareM ki kajjalake samAna ho jAya / tadanantara use sapheda aura kAle bhaMgare tathA bhAMgake rasakI eka eka bhAvanA dekara sukhA leM / mAtrA -- 2 rattI / isake sevana se vAtaja, pittaja aura kaphaja prameha tathA kaSTasAdhya madhumehakA nAza hotA hai / (8201) sarvezvararasaH (7) (ra. kA. ghe. / jvarA.) karpUrAdviguNaM bIjaM bIjAdviguNagandhakam / pratatavAlukAntasthaM zuktiyantreNa tApayet // tArtha taccho kAcakupyAM ca rakSayet / kaMvA dvigu vA viSamajvaranAzanam // dadyAdrogAnupAnena tattadroganivRttaye / ayaM sarvezvaro nAma raso jagati durlabhaH // For Private And Personal Use Only kapUra 1 bhAga, zuddha pArA 2 bhAga aura zuddha gandhaka 4 bhAga lekara sabako ekatra milAkara kharala kreN| jaba kajjalI ho jAe to use sIpake sampuTa meM banda karake usa para 3-4 kapara miTTI
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 342 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [ sakArAdi karake tapta retameM dabA deM aura retake ThaNDA ho jAne | mAze cAMdo-bhasma, 11 mAzA hIrAbhasma aura para auSadhako nikAla kara pIsa leM / 10 tole haratAla kA satva milAkara 1-1 dina mAtrA-1 yA 2 rattI / jambIrI nIbUke rasa, dhatUreke rasa, bAsA (aDUsA) ise ucita anupAnake sAtha denese samasta ke rasa, snuhI (thUhara) ke dUdha, Akake dUdha, viSama jvaroM kA nAza hotA hai| kucaleke kAtha yA rasa aura kanerakI jar3ake kAthameM kharala karake sabakA eka golA banAveM aura use (8202) sarvezvararasaH (8) . sukhAkara, kapar3emeM lapeTa kara (zarAvasampuTameM banda (ra. ra. saM. / u. a. 20 ; zA. saM. / khaM. 2 karake ) 3 dina taka mRdu agni para bAlukAyantrameM a. 12; vR. yo. ta. / ta. 91; ra. pra.. svedita kareM / tadanantara yantrake svAMgazItala hone su. / a. 8; yo. ta. / ta. 41, ra. para usameMse auSadhako nikAla kara pIsa leM aura kA. dhe. / kuSThA., vAtaraktA.; bhai. ra. / kuSThA) usameM 5 tole zuddha bachanAgakA cUrNa tathA 10 zuddhasUtaM caturgandhaM palaM yA vicUrNayet / tole pIpalakA cUrNa milA kara acchI taraha mRtatAmrAbhralohAnAM daradaM ca palaM palam // kharala kreN| * suvarNa rajataM caiva pratyekaM dazaniSkakam / mAtrA-2 rattI / mAyakaM mRtavajaM ca tAlasatvaM paladvayam // ise sevana karanese suptikuSTha aura maNDalakuSThakA jambIronmattavAsAbhiH snuhyaviSamuSTibhiH / nAza hotA hai| martha hayArijevaiH pratyekena dinaM dinam // __ anupAna-bAbacI aura devadArukA samAnaevaM saptadinaM marca tadgolaM vastraveSTitam / bhAga milita 11 tolA ( vyavahArika mAtrA 3 vAlukAyantragaM svayaM tridinaM laghunA bahinA / / mAzA ) cUrNa araNDIke telameM milA kara auSadha AdAya cUrNayeclakSNaM palaikaM yojayedviSam / khAneke pazcAt cATanA caahiye| dvipalaM pippalIcUrNa mizraM sarvezvaro rasaH / / dviguo likhate kSaudraiH suptamaNDalakuSThanut / * ra, pra. su. meM svarNamAkSika adhika hai bAkucI devakASThaM ca karSamAtraM sucUrNayet // tathA rasa taiyAra hone ke pazcAt jo auSadhe milAI lihederaNDatalAktamanupAnaM mukhAvaham / / jAtI haiM unameM viSake sthAnameM sIsA bhasma hai| zuddha pArada 20 tole, aura gandhaka 5 tole bhai. ra. kuThA., tathA ra. kA. dhe. vAtaraktA. lekara donoMko 1 pahara ekatra kharala karake kajalI meM " zuddha sUtaM........daradaM ca palaM palaM" ina do banAveM / tatpazcAt usameM 5-.5 tole tAmra-bhasma, | paMktiyoM kA abhAva hai| abhraka bhasma, lohabhasma aura zuddha hiMgula tathA ra. ko. dhe. ke kuSThAdhikAra vAle pAThameM "suvarNa 3 sole 7 mAze svarNa bhasma aura 3 tole 7 // .......paladvayaM " ina do paMktiyoMkA abhAva hai| For Private And Personal Use Only
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir %3 rasapakaraNam paJcamo bhAgaH 343 (8203) sarvezvararasaH (9) ekAhamarkadugvena piSTvA caikAtmatAM gatam / golaM kRtvA vinikSipya zarAve sampuTe ca tAm / / ( ra. ci. m.| sta. 8) vasmRttikayA liptvA deyo garnAntare puttH| caturo hemagaghANA gAlayitvA rasaM pare / svAGgazItaM nayedgolaM khalve saJcUrNayedRDham / / patrANi kArayettasya vidhyante kaNTakairyathA // taccUrNa kUpyake kSepyaM jAtaH sarvezvaro rsaa| jalavatkomalAnyeva svacchAnyekAlAni ca / sAjyaM vallatrayaM grAkhaM dvAtriMzanmaricaiH samama // zuddhasUtasya gadyANA aSTautAni dalAni ca // | aSTAdazapameheSu gulmyotipittyoH| mizraM dvAdazagadhANaM khalve piSThA dinatrayam / vaDakoSTheSu mandAnau deyaH zUlAdirogiSu // anyi vastreNa badhnIyAkSiptvAba hempithikaam|| | kAmahIne balakSINe zleSmavAtAdirogeSu / mRnmayyAM mUSikAyAM tddhaarymtiytntH| maricAdhairajIrNeSu jvarepUSNodakena ca / sthAlikA vAlukApUrNA muSAM tatrAntare kssipet|| | tailakSArAdivajye hi bhojanaM madhuraM bhavet // sthAlI cullyAM samAropya maniM jvaalyeddhH| kramAdrogA vilIyante mAsaikAnantaraM dhruvam / zuddhagandhakagadhANA vizad grAkhAstataHparam / / / arzIsi nAzamAyAnti sAdhyAsAdhyAni stvrm| gostanAkAramUSAyAM pUrva prakSipya gAlayet / / gudakIlA nivartante bAhuzAlaguDaM bhajet // gandhake galite'tIva jAte tailasya snibhe|| | dAruNA gudapADA ca nivatetAsya sevanAt / / pakSipedemanAM piSTi granthibaddhAM ca gandhake / 2 // tole zuddha svarNake kaNTakavedhI patra aura siped gandhakagadhANA muhurdagdhe ca gandhake / / 5 tole zuddha pAradako ekatra milAkara 3 dina evaM dinASTakaM svedyA piSTI yatnena hemjaa| | taka acchI taraha kharala kareM aura phira usa piSTIko svAgazItAM kSipet khalve dagdhAM gandhakasaMyutAm // vanameM bAMdha kara poTalI banAveM / tadanantara kaparabhArAjarasenaikaM vAsaraM mardayecca tam / miTTI kI huI eka hANDIko cUlhepara car3hA kara usameM kAznArataromUlatvacA zrIkhaNDamarditam // gale taka reta bhara deM aura usake bIcameM gostanAvajrIkSIreNa caikAhamarkadugdhena vAsaram / kAra mUSA rakha kara usameM 12 // tole gaMdhaka DAla evaM caturdinaM piSTavA kAryoM catulagolakaH // deM aura cUlhemeM agni jalA deN| jaba gandhaka pighazarAvasampuTe kSiptvA caturmichANakaiH puttH| lakara telake samAna ho jAe to usameM uparokta dahyate gandhako yAvattAvaIyo muhurmuhuH // poTalI DAla deN| jaba gandhaka jala jAya to punaH mRta vetAbhrakaM cUrNa cUrNa syAnmRtatAmrakam / 12 // tole gaMdhaka DAla deN| isI prakAra ATha cUrNa pItakapardInAM zaGkhacUrNa turIyakam // dina taka bAra bAra gaMdhaka DAla kara mandAgni para SaDU gadhANAca pratyekaM kSipetpiSTe ca hemje| jAraNa karate rheN| tadanantara usake svAMgazItala khalve piSTvA kRtaM piSTaM vaJIkSIreNa vAsaram // | hone para jale huve gaMdhaka sameta svarNa aura pAradakI For Private And Personal Use Only
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 344 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [ sakArAdi uparokta piSTIko nikAla leM aura use 1-1 dina | ise 1 mAsa taka sevana karanese sAdhyAsAdhya bhaMgareke rasa, candanake kAthameM pIsa kara nikAle huve | hara prakArake arzakA nAza ho jAtA hai aura kacanArakI jar3ake rasa, snuhI (thUhara-seMDa ) ke | dAruNa gudapIr3A isake sevanase zIghra hI naSTa ho dUdha aura Akake dUdhameM eka eka dina kharala karake jAtI hai| sabakA eka golA banAveM aura use zarAva-sampuTameM ise arza rogameM "bAhuzAla gur3a" ke banda karake cAra kaNDoMkI agnimeM phUMka deN| jaba sAtha sevana karanA cAhiye / taka sampUrNa gandhaka na jala jAe isI prakAra ukta (8204) sarvezvararasaH (10) cAroM cIjoMmeM ghoTa ghoTa kara puTa dete rahe / / (ra. rA. su. ; vR. yo. ta. / ta. 103) tatpazcAt usameM 3 // -3 // tole sapheda abhrakakI bhasma, tAmra-bhasma, pIlI kauDIkI bhasma | tApyaSTakaNahematArarasakaM gandhaM yathAbhAgikaM aura zaMkha-bhasma milA kara 1-1 dina snuhI tAnaM vidrumazuktijaM zikharija dvighnaM tathA bhaagtH| (thUhara-seMDa ) ke dUdha aura Akake dUdhameM kharala | vAyohirasendrabhUtigaganaM vaikrAntakAntaM trizaH karake sabakA eka golA banAveM aura use zarAva- tatsamma vibhAvayetridivasaM yaSTI trijaataambubhiH| sampuTameM banda karake puTa meM phUMka deM tathA svAMga- mustozIravarASAmRtasaThIkanyAvidArIvarI-- zItala hone para nikAla kara pIsa leN| nIrairgopayasekSuraizca musalIgolaM pacedyAmakam / ise 32 kAlI miracoMke cUrNa aura ghIke sAtha mandAnau ca gRgAvatpunarasau bhAvyastato bhAvane sevana karanA caahiye| dve kastUrimRgAyormadhukaNAyukto'sya vallo jayet // __ mAtrA-9 rattI ( vyavahArika mAtrA mehA grahaNIjvarodaraparudvayAdhi rujaM kAmalA 1 rttii|) pANDUkuSThabhagandaraM jvaragaNaM kRcchaM ca zukrakSayam // ___ yaha rasa prameha, vAtaja gulma, pittaja gulma, svarNamAkSika-bhasma, suhAgA, svarNa-bhasma, malAvarodha, agnimAMdya, zUla, kAmazaktikI kamI, cAMdI bhasma, khapariyA aura zuddha gandhaka 1-1 balahAni, zlemaroga, vAtaroga, ajIrNa aura bhAga; tAmra-bhasma, pravAla-bhasma, motI-bhasma jvarako naSTa karatA hai| aura apAmArgakA kSAra 2-2 bhAga evaM baMga-bhasma, ___ ise ajIrNameM kAlI miracoMke cUrNa Adike loha-bhasma, nAga-bhasma, pArada-bhasma, abhrakasAtha aura jvarameM uSNa jalake sAtha denA | bhasma, vaikAnta-bhasma aura kAntaloha-bhasma 3-3 caahiye| bhAga le kara sabako ekatra kharala kareM aura phira pathyApathya-taila kSArAdi rahita madhura rasa- | mulaiThoke kvAtha, trijAta (dAlacInI, ilAyacI yukta bhojana hitakArI hai| aura tejapAta ) ke kvAtha, nAgaramotheke kvAtha, For Private And Personal Use Only
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasapakaraNam ] pazcamo bhAgaH 345 khasake kyAtha, triphalAke kvAtha, bAse (aDUse) ke | sampRjya bhAskaraM viSNuM gaNanAthaM dvijottamam / svarasa, zuddha bachanAgake kvAtha, kacUrake kvAtha, guJjAdvayazca madhunA kRtvA zItajalaM pibet // ghRtakumArIke rasa, vidArIkandake rasa, zatAvarake cUNe sarvezvaraM nAma sarvarogaharaM bhavet / rasa, godugdha, Ikhake rasa aura mUsalIke kvAthameM kaThoraplIhanAzAya gulmodaraharaM tathA / / 3-3 dina ghoTa kara golA banAveM aura use kAmalAM pANDumAnAhaM yakatkrimikRtAmayAn / kapar3e meM lapeTa kara zarAva-sampuTa meM banda karake lavaNa- vicarcimamlapittaJca kaNDU kuSThaM vinAzayet // yantrameM rakha kara usake mukhako zarAvase banda karake plIhAnamasra pittazcApyagnimAndhaM sudustaram / 1 pahara mandAgni para pakAveM / jisa prakAra ki | zrIkara kAntijananaM zukrAyurvalavarddhanam // "mRgAGka rasa" pakAyA jAtA hai| tatpazcAt zuddha pArada 5 tole, zuddha gaMdhaka 5 tole, svAMgazItala hone para nikAla kara use kastUrI abhraka bhasma 10 tole, tAmra bhasma 15 tole, aura kapurake pAnIkI 2-2 bhAvanA de kara 3-3 svarNa mAkSika-bhasma 2|| tole, tathA zuddha jamArattoko goliyAM banA leN| lagoTA, cItAmUla, mAnakanda, sUraNa (jimIkanda), ( vyavahArika mAtrA-1-2 rattI / ) / ghaNTakarNa, pIpalAmUla, hara, baher3A, AmalA, seTa, mirca, pIpala, nisota, apAmArga-mUla, daNDotpalA, ise pIpalake cUrNa aura zahadake sAtha sevana vRzcikAlI (bichATI), kuliza ( asthi-saMhAra ), karanese prameha, arza, saMgrahaNI, jvara, udararoga, nAgadantI (vRhaddantImUla athavA hAthImuMDI ) vAtavyAdhi, kAmalA, pANDu, kuSTha, bhagandara, mUtra aura sUryAvarta ( hulahula ); inakA 11-1 // tolA kRcchU aura zukrakSayakA nAza hotA hai / cUrNa le kara prathama pAre-gandhakakI kajalI banAveM (8205) sarvezvaralauham aura phira usameM anya auSadhAMkA cUrNa milA kara adarakake rasameM kharala kreN| tapazcAt sukhA kara ( bhai. ra. / plIhA.) usameM 15 tole loha-bhasma milAveM aura kharala zuddhasUtaM palaM gandhaM dvipalantu mRtAbhrakam / karake surakSita rkkheN| tripalaM mRtatAmrazca palAdai svarNamAkSikam // mAtrA-2 rttii| jaipAlaM citrakaM mAnaM zUraNaM ghaNTakarNakam / granthikaM triphalA vyoSaM tritA khrmarii|| | ise zahadake sAtha khA kara thor3A zItala jala daNDotpalA vRzcikAlI kulizaM naagdntikaa| pInA cAhiye / sUryAvartazca saJcUrNya karSamAtra vimardayet // | isake sevanase kaThora plIhA, gulma, kAmalA, Ardrakasya rasaireva cUrNayitvA punaH kSipet / pANDu, aphArA, yakRta, kRmijanina roga, vicatripalaM lauhacUrNasya tataH khAdecchubhe'hani // | cikA, amlapitta, kaNDU, kuSTha, raktapitta aura kapTa For Private And Personal Use Only
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prayukta kara 346 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [ sakArAdi sAdhya agnimAMdyakA nAza hotA tathA kAnti, zukra | pravAla-bhasma, pIpala, kAlI mirca, choTI ilAyacI, aura AyukI vRddhi hotI hai| saMbhAlu, mulaiThI aura lodha / puSya nakSatrameM ina saba (8206) sarSapAdyA guTikA cIjoMkA cUrNa samAna bhAga lekara sabako ekatra milAkara ( pAnIke sAtha ) kharala kareM aura 5-5 ( ga. ni. / guTikA. 4) mAze kI goliyAM banA kara chAyA meM sukhA leN| sarSapAH pRSThiparNI va tagaraM padmakesaram / haritAlaM viDaGgAni rodhadrAkSApriyaGgavaH / / inheM nasya, pAna, Alepana aura aJjana dvArA candanaM vAlakaM mAMsI vizAlA samanaHzilA / / zrIvAsakanizAdA-padmakaM dhyAmameva ca // inake prabhAvase samasta viSa naSTa hote haiM tathA surasamasavAH spRkA rocanA gndhnaakulii| rAjadarabArameM, raNa meM, vyApArameM aura vivAdameM lAbha amlakaM kuGkAmaM dAru sthauNeyaM girikarNikA // hotA hai| jisa gharameM ye goliyAM hoMgI vahAM mAga milI mAninasarpAdikA bhaya na rhegaa| zarIra para inakA lepa karane mukSmailA sindavAraM ca yathAI rodhrameva c|| se cora, agni, sarpa aura jalakA bhaya nahIM etAnyaGgAni SaTtriMzatpuSyeNa paripeSitAm / | rahatA (?) guTikAM kolamAtrAMca chAyAzuSkAM hi kaaryet|| | ( dekhanA pAThaka ? lepa karake kahIM AgameM nasyapAnAJjane caiSA samyaglepe ca pUjitA / yA kuvemeM na kUda par3anA / ) puMsAM sarvaviSArtAnAM rAjadvAre raNe tthaa|| (8206 a) sAmajvarahararasaH vaNijAM lAbhakAmAnAM vivAde ca sadA hitA / sarIsRpA na tiSThanti yatra tiSThati vezmani // (ra. kA. dhe. / jvarA.) anayA saMpaliptasya cauravadvibhayaM kutH| | zuddha rasaM samaM gandhaM mUtatriguNaTaNam / sarpadaSTabhayaM cApi jalarAzibhayaM na ca // caturguNaM varAcUrNa triguNaM yavazUkajam // ___ sarasoM, pRSTaparNI, tagara, kamalakesara, zuddha daradaM dviguNaM sUryabhAgaM jepAlamuttamam / haratAla ( yA haratAla-bhasma ), bAyabiDaMga, lodha, | saptabhAgaM trikaTukaM tribhAgaM corasaMjJakam // munakkA, phUlapriyaMgu, sapheda candana, sugandhavAlA, | nAlikAyAstrayo bhAgAstritazca tathaiva ca / jaTAmAMsI, indrAyaNakI jar3a, zud manasila, zrI- etatsarva rAjakSamUlakyAthena mardayet / / vAsa dhUpa, haldI, dAruhaldI, pAkha, sugandhatRNa, | saptadhA matimAndharme vajIkSIreNa bhAvayet / tulasIko maMjarI, spRkkA ( brAhmI), gorocana, zRGgaverajayAvavibhaGgotyairbhAvayedrasaiH / / gandhanAkulI ( gandharAsnA ), lakuca (baDhala ) kA nAgavallIdalAntasthaM svedayedbhudhare shnaiH| phala, kesara, devadAru, thunere, koyala, camelIke phUla, | nAgavallIdalayutaM zlakSNaM khalve vimardayet // For Private And Personal Use Only
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org rasaprakaraNam ] valayamita mAtrAM dadItArdrakanIrataH / sAmajvare prayukto'yaM recayetkSaNamAtrataH // gota sahitaM pathyaM dadyAdyAmadvayAdanu / varAtrizvaguDUcibhiH pAcanaM prAkpradApayet // caNakakAthasahitaM dadyAdvA zAlibhaktakam // 6-67 paJcamo bhAgaH zuddha pArada aura gandhaka 1 - 1 bhAga, suhAgekI khIla 3 bhAga, triphalekA cUrNa 4 bhAga, javAkhAra 3 bhAga, zuddha hiMgula 2 bhAga, zuddha jamAlagoTA 12 bhAga, trikuTekA cUrNa 7 bhAga, coraka 3 bhAga nalikA 3 bhAga aura nisota 3 bhAga le kara prathama pAre gandhakakI kajjalI banAveM aura phira usameM anya oSadhiyoMkA cUrNa milAkara amalatAsakI jar3a kAthakI dhUpa meM 7 bhAvanA deM aura phira isI prakAra thUhara (snuhI - seMDa) ke dUdha, adraka ke rasa, jayA rasa, cItAmUlake kAtha aura bhaMgareke rasa kI bhAvanA deM / tadanantara usakA 1 golA banAkara use pAnoMmeM lapeTakara bhUdharapuTa meM svedita kareM aura phira usake svAMgazItala hone para nikAla kara pAnoM sameta pIsa leM / mAtrA--6 rattI mAtrA | ise sevana karane se zIghra hI virecana ho kara sAmaJvara naSTa ho jAtA hai / ise sevana karanese pahile jvarapAcanake liye triphalA, soMTha aura giloyakA kvAtha pilAnA cAhiye / pathya - auSadha khAneke do pahara pazcAt gAyake takake sAtha yA caneke kAthake sAtha zAlI cAvaloMkA bhAta khilAnA cAhiye / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 347 (8207) sAmudrazuktikSArAdiyogaH (ga. ni. / udarA. 32 ) sAmudrazuktikAkSA yavakSAraH sasaindhavaH / godanA samprayujyeta sarvodaravinAzanaH // motIkI sIpakI bhasma, javAkhAra aura seMdhA namaka kA cUrNa samAna bhAga lekara sabako ekatra kharala karake rakkheM / ise gAya dahI sAtha sevana karane se samasta prakAra ke udara roga naSTa hote haiM / ( mAtrA - 4-6 rattI / ) sAmudraM saindhavaM kSAro rucakaM romakaM viDam / dantI loharaja: ki trivRtraNakaM samam // afariyar mandapAvakapAcitam / anupAna ---- adaraka kA rasa. ( vyavahArika tadyathAgnivalaM cUrNa piveduSNena vAriNA // - 2 - 3 rattI ) (8208) sAmudrAcaM cUrNam ; ( vR. mA. ; ra. ra. va. se. / pariNAmazUlA. ; bhai. ra. ra. kA. ghe. ; yo. ra. / zUlA. ; ca. da. | pari. zRlA. 27 ; ga. ni. / cUrNA. 3; bR. yo. ta. / taM 95 ) jIrNa jIrNe ca bhuJjIta mASAdighRtabhojanam / nAbhizUlaM harennUnaM gulmaplIhakRtaM ca yat // vidradhyaSThIlikaM hanti kaphavAtodbhavaM tathA / zUlAnAmapi sarveSAmauSadhaM nAstyataH param // pariNAmasamutthasya vizeSeNAntakaM matam // For Private And Personal Use Only samudra lavaNa, seMdhA namaka, javAkhAra, saMcala ( kAlA namaka ), romaka lavaNa, viDa lavaNa, dantImUla, loha - bhasma, maNDUra bhasma, nisota aura
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org bhArata - bhaiSajya ratnAkaraH 348 jimikanda - inakA cUrNa 1 - 1 bhAga le kara sabako ekatra milA leM aura isa mizraNase cAra cAra gunA dahI, gomUtra aura godugdha ekatra milA kara usameM yaha cUrNa DAla kara mandAgni para pakAveM / jaba jalAMza zuSka ho jAya to posa kara bAroka le kara 1 ise ucita mAtrAnusAra uSNa jalake sAtha sevana karanA cAhiye aura auSadha paca jAne para ur3adase bane huve ghRtayukta pathya padArtha khAne cAhiyeM / isake sevanase nAbhizUla avazya naSTa ho jAtA hai / sAdhAraNataH samasta zUloMke liye aura vizeSataH pariNAmazUla ke liye to isase zreSTa anya auSadha nahIM hai / yaha cUrNa gulma, plIhA tathA kaphavAtaja vidhi aura aTalako bhI naSTa karatA hai / ( mAtrA - 1 || - 2 mAze / ) (8209) sArakalpaH ( va. saM. : grahaNya. ) Alipya tApI karavIrakAbhyAM vaizvAnare prajvalite nidhAya / taptaM sutaM viniyojya takre nirvApya varAnvahuzaH suloham // ebhiH prakAraiH sumRtAzca lohA cUrNIkRtAzcApi palAni cASTau / sarpippalaM tailapale palAni catvAri cAdAya varArasasya // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir takrasya cAmlasya catuSpalAni vyoSAjamodAcavikAnalAnAM [ sakArAdi karSaJca karSe pRthagauSadhAnAm / mUkaM pradadyAddazapippalInAm // sindhuprabhUtaM saviGgacUrNa takreNa hanyAd grahaNIM samastAm / azasi zothaM pariNAmasa zuca dIptiM karoti vahneH // For Private And Personal Use Only 1 - 1 bhAga sonAmakkhI aura manasilake cUrNako ekatra milA kara ( pAnI yA nIbU ke rasa meM ghoTa kara) bArIka loha patroMpara lepa kareM aura unheM agnimeM tapA kara takrameM bujhA deM / isI prakAra bAra bAra ukta cIz2oMkA lepa karake tapA tapA kara takrameM bujhAnese lohekI bhasma ho jAyagI; use kharala karake bArIka kara leM / yaha loha bhasma 40 tole, ghI 10 tole, tilakA tela 20 tole, triphalekA kAtha 40 tole tathA amla taka 40 tole aura soMTha, mirca, pIpala, ajamoda, cava tathA cItA ; inakA cUrNa 11- 1 | tolA evaM pIpalAmUla, seMdhA namaka aura bAyabiDaMgakA cUrNa 12 // - 12 // tole le kara sabako ekatra milA kara ( mandAgni para pakA kara, jalAMza zuSka hone para) acchI taraha kharala karake rakkheM / ise taka ke sAtha sevana karanese samasta grahaNI - vikAroMkA tathA arza, zotha aura pariNAmazUlakA nAza hotA aura agni dIpta hotI hai /
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] paJcamo bhAgaH 349 (8210) sAraNasundararasaH mASo'sya dugdhabhattAnupAnena svarabhAjit / (ra. saM. ka. / ullA. 4 ; ra. kA. dhe. / udarA.) ayaM sArasvato nAma raso jADyApahArakaH / / mRtaM gandhaM samaM zuddhaM saptadhA bhAvayet kramAta / samAna bhAga zuddha pArada aura gandhakakI snuhyaka dugdhaiH zrIkhaNDadvayazyAmAbhayArasaiH // kajalI banA kara use baca aura zaMkhapuSpIke rasameM samaM nepAlajaM cUrNa deyamekatra mardayet / 3-3 dina kharala karake sukhA leM aura AtazI uSNAmbunA vallayugmaM deyamaSTaguNe guDe // zIzI meM DAla kara 24 pahara bAlakAyantrameM mandAgnimalAH pUrvaM jalaM pazcAttatazcAmaH zanaiH shnaiH| para pakArve / tadanantara usake svAMgazItala hone udarAcca vinA'ntrANi sarva niryAti kilbiSama para auSadhako nikAla kara pIsa leN| jAte vireke saMzuddha pathyaM dadhyodanaM hitam / / mAtrA-1 mAzA ( vyavahArika mAtrAjayejjvarAdikAn rogAn rasa: saarnnsundrH|| 1 rattI / ) zuddha pArA aura zuddha gandhaka samAna-bhAga le pathya-dUdha bhAta / kara kajjalI banAveM aura use snuhI (thahara-seMDa) isake sevanase svara bhaMga aura jaDatAkA nAza ke dUdha, Akake dUdha, sapheda candanake kAtha, lAla hota candanake kAtha, harake kAtha aura nisotake kvAthakI (8212) sArivAdivaTI sAta bhAvanA deM / tadanantara usameM usake barAbara (bhai. ra. / karNaro.) zuddha jamAlagoTA milA kara acchI taraha kharala sArivAM madhukaM kuSThaM cAturjAtaM priyaGgakam / kareM aura 6-6 rattIkI goliyAM banA leN| nIlotpalaM guDUcIJca devapuSpaM phalatrikam / / ( vyavahArika mAtrA-2 rtto|) / abhraM sarvasamazcAbhrasamaM loha vibhAvayet / eka golI ATha gune gur3ameM milA kara uSNa kezarAjAmyunA pArthakAthena yavajAmbhasA / / jalake sAtha khAnese virecana ho kara jvarAdi roga / kAkamAcIrasenApi guJjAmUladraveNa ca / naSTa ho jAte haiN| trigubhApamitAH pazcAd vidadhyAd vaTikA isase pahile to mala nikalatA hai, phira pAnI | bhiSak // aura anta meM Ama nikala kara peTa sApha ho dhAroSNenApi payasA zatamUlIrasena vA / ekaikAM yojayet prAtaH zrIkhaNDasalilena vaa|| jAtA hai| nikhilAn karNajAn rogAn pramehAnapi (8211) sArasvatarasA viMzatim / ( ra. kA. dhe. / svarabhedA.) raktapittaM kSayaM zvAsaM klaivyaM jIrNajvaraM tathA // rasagandhau vacA zaGkapuSpyAstritridinaM puTe / apasmAramadAIsi hRdrogazca madAtyayam / caturvizatiyAmAMstu vahiM dadyAnmRduM bhiSak // sArivAdivaTI hanyAt strIgadAnakhilAnapi / / For Private And Personal Use Only
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 350 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [sakArAdi sArivA, mulaiThI, kUTha, dAlacInI, choTI pUtIkacavyavyoSAgni kAravI kRminAzanaiH / ilAyacI, tejapAta, nAgakesara, phUlapriyaMgu, nIlo- cUrNitairardhapalikaistilatailaM paladvayam || tpala, giloya, lauMga, harra, baher3A aura AmalA; triphalAyA rasaprasthe khaNDaM prasthayugaM pacet / inakA cUrNa 1-1 bhAga tathA abhraka bhasma aura dApilepAtpAkazca cAturjAta kasaMyutam / / loha-bhasma 14-14 bhAga le kara sabako ekatra sAvitravaTakA hyete yathAgnivalakSitAH / milA kara bhaMgareke rasa, arjunake kAtha, javAkhArake kRmikoSThAnidaurbalyazothagulmodaravaNAn // pAnI, makoyake rasa aura guJjA ( cauMTalI ) kI jar3ake kvAthako 1-1 bhAvanA de kara 3-3 kAmalApANDurogArthIbhagandaragadajvarAn / rattIkI goliyAM banA leN| nihanyurvA tu sannaddhAH vayaH sthairyabalapadAH // mAtrA-1 golI / samaya-prAtaHkAla / vAtapramehazamanAzcakSuSyAH puSTivarddhanAH / bhavantyatisnigdhabhujAM vAtAtapaniSeviNAm // anupAna-dhAroSNa dUdha yA zatAvarakA rasa athavA lAla candanakA kvAtha / kRSNa lo:-bhasma 10 tole tathA harra, inheM sevana karanese samasta karNa roga, 20 / giloya, baher3A aura AmalA; inakA cUrNa 5-5 prakArake prameha, raktapitta, kSaya, svAsa, klIvatA, tole evaM karaJjabIja, catrya, seTha, mirca, pIpala, jIrNajvara, apasmAra, mada, arza, hRdroga aura madA- | cItA, kalauMjI, bAyabiDaMga, dAlacInI, ilAyacI, tyaya tathA samasta strIroga naSTa hote haiN| tejapAta aura nAgakesarakA cUrNa 2 // -2 // tole le (8213) sArvabhaumarasaH kara sabako ekatra milA leM / tadanantara triphalAke 2 sera kAthameM 2 sera khAMDa, 10 tole zuddha ( rase. sA. saM. / kAsA. ; dhanva. / kAsA.) gUgala aura 20 tole tilakA tela milA kara jIrNa suvarNa lauhaM vA yadyatraiva prdiiyte| pakAveM / jaba pAka taiyAra honeke nikaTa ho tadAyaM sarvarogANAM sArvabhaumo na sNshyH|| / ( karachIko lagane lage ) to usameM uparokta cUrNa ___yadi zRGgArAbhra prayoga saM. 7669 meM 1 milA kara agnise nIce utAra leN| bhAga svarNa-bhasma yA loha-bhasma sammilita kara lI jAya to usakA nAma "sArvabhaumarasa" ho isake sevanase kRmiroga, agnimAMdya, zotha, jAtA hai| gulma, udararoga, aNa, kAmalA, pANDu, arza, (8214) sAvitravaTaka: bhagandara, jvara aura vAtaja-pramehakA za hotA hai| yaha rasa Ayu, bala aura puSTivarddhaka tathA (va. se. / pANDu.) | netroMke liye hitakArI hai| palapApale dve tu kRSNAyasapaladvayam / pathyAmRtAkSadhAtrINAM pRthagekaikazaH palam // (mAtrA-2-3 mAze / ) For Private And Personal Use Only
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra rasaprakaraNam ] (8215) sitamalaguTikA ( vR. yo ta / ta. 80 ) sitamalavalI kaTukIkhadirau www. kobatirth.org paJcamo bhAgaH fertseit nayanAkSimitau / puTitaM ca khale tridinaM sakalaM svarasaiH kila cAsssaJjanitaiH // zvasane kasane zUle jvare'jIrNe tathodare / sarpiSA raktikAmAtraM cottAro nAgavalikA / zuddha somala (saMkhiyA) 1 bhAga tathA zuddha gandhaka, kuTakokA cUrNa aura katthA 2 - 2 bhAga le kara sabako ekatra milAkara adaraka ke rasameM 3 dina kharala karake 1-1 rattIkI goliyAM banAveM / inameM se 1-1 golI ghIke sAtha denese zvAsa, kAsa, zUla, jvara, ajIrNa aura udararogoMkA nAza hotA hai / (8216) sitAmaNDUram (bhai. ra. / amlapi. ) dhamanavidhivizuddhaM gojale saptavArAna, taraNikiraNazuSkaM zlakSNamaNDUracUrNam / vimalakapalamekaM paJcasakhyaM sitAyA, anaghRtapalASTau dvayaSTakaM gandhadugdham // yadi isase camana ho to pAna khilAnA cAhiye | ( yaha viSailA prayoga hai ataH yogya cikitsaka ke parAmarzake binA sevana na karanA cAhiye | mAtrA - AdhI ratI ThIka hai / eka dina meM 2 mAtra se adhika na deM / ) Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 351 mRdudanazikhAbhirmandamandaM kaTA he, vigatasalilazeSaM pAcayetpAkavijJaH / vitarati guDapAke kiJciduSNe'vatIrNa, raft dRDhamabhIkSNacUrNitaM deyamAzu || trikaTukamadhuke chAyA sabaiDaGgasAraM, triphalagadalavaGgaM karSamekaikazazca / tadanu zizirakAle dve pale mAkSikasya, pratanupaTa nighRSTaM gAlitaM sampradadyAt // zubha tithidivasAdau bhojanAdau niSevyaM, prathama divasamenaM sArddhamANaM tadUrdhvam / aharaharanuvRddhayA zANamAnaM prayojyaM, himakararucizItaM gavyadugdhaJca peyam // niyatamayamasAdhyAnamla pittotthazUlAn, minivasadAhAnAhamohamamehAn / vividharudhirarogAn pittayuktAnazeSAnapaharati sitAkhyo divyamaNDUrayogaH || uttama maNDUrako abhimeM tapA tapAkara sAtabAra gomUtra meM bujhAveM aura phira tez2a dhUpameM sukhA kara bArIka cUrNa kara leN| yaha maNDUra cUrNa 5 tole, mizrI 25 tole, purAnA ghI 80 tole aura godugdha 80 tole le kara sabako ekatra milAkara mandAna para pkaayeN| jaba jalAMza zuSka ho jAya to use abhise nIce utAra leM aura usake kucha uSNa rahate hI usameM soMTha, mirca, pIpala, mulaiThI, ilAyacI, dhamAsA, bAyabiDaMgakI girI, harra, baher3A, AmalA, kUTha aura lauMga, - inakA 11 - 1| tolA cUrNa milA deM / tadanantara jaba vaha ThaMDA ho jAya to kapar3e se chanA huvA 20 tole zahada milAkara surakSita rakkheM / For Private And Personal Use Only
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 352 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [ sakArAdi ise 1 // mAzekI mAtrA se Arambha karake (8218) siddhatAlezvararasaH pratidina thoDIthor3I mAtrA bar3hAte huve 1 zANa ( ra. ci. ma. / sta. 2) (3 // mAze) kI mAtrA kara denI cAhiye / anupAna-zItala godugdha / bhallAtakaM tAlakatulyabhAgaM taddhaNDikAyantravare ca dattam / sevanakAla-bhojanake Adi meM sevana dayA tatazcappaNikAM tava karanA caahiye| sapaSThikAMstAnvikiranti madhye // ise sevana karane se asAdhya amlapitta aura / yadA ca sarve sphuTitA bhaveyuH usase utpanna hone vAlA zUla avazya naSTa ho jAtA siddho rasaH syAtkhalu tAlakezaH / hai / yaha vamana, dAha, AnAha, moha, prameha aura | kuSTAni sarvANi nihanti mAsApittajanya aneka rudhiravikAroko naSTa karatA hai| jarAmayaM rUpamapAsya sarvam / / (8217) siddhatAlakezvaraH bhavedapUrva sakalaM zarIraM ( rase. ci. ma. / a. 9) nirAmayaM kAntivalAyupetam // tAlasatvaM caturthAMzaM sUtaM kRtvA ca kajjalIma / mAsamAtramamuM dadyAdehaM kuryAnnirAmayam / somarAjIkaSAyeNa mardayitvA punaH punH|| | vijitya sakalAn rogAnkuryAdAnandasaMyutam // adho bhUdharamaM pAcya kAcakRpyAM dinatrayam / dIrghAyurjAyate bhUmau sajjadeho nirAkulaH / tAlena sadRzaM kiJcidaupadhaM kuSTharogiNAm / / / sAdhanaiH sakalaiyuktaH sarvasaubhAgyabhAjanaH / nAsti vAtavikAranaM grnthishothnivaarnnm|| / zuddha bhilAve aura zudra haratAla samAna bhAga 1 bhAga zuddha pArada aura 4 bhAga haratAla- | lekara donoMko ekatra milAkara acchI taraha kUTeM satvako ekatra milA kara kharala kareM aura kajalI aura phira kaparamiTTI kI huI hAMDImeM bharakara usake ho jAne para use bAba cIke kvAthakI kaI bhAvanAeM mukhako zarAbase acchI taraha banda karadeM tathA usake dekara sukhA leM / tadanantara use AtazI zIzI meM Upara (zarAva para) thoDese dhAna DAlakara hAMDIko bharakara 3 dina bhUdharayantrameM pakAveM aura usake / Aga para car3hA deM / jaba saba dhAna khila jAeM to svAMgazItala hone para auSadhako nikAla kara kharala Aga denI banda karadeM aura hANDIke ThaNDI hone para karake surakSita rakkheM / usameM se aupadhako nikAla kara pIsa leM / isake sevanase kuSTa naSTa hotA hai| kuSTha, vAtavyA dhi, pranthi aura zothake liye ise sevana karane se 1 mAsameM kuSTha naSTa hokara haratAlase zreSTha anya koI aupadha nahIM hai| | kAnti aura balayukta nIroga zarIra prApta hotA hai| ( mAtrA-AdhI rattI / ) (mAtrA-AdhIse 1 rattI taka / ) For Private And Personal Use Only
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasAkarana pAyo AmaH -- --- %3 - - --- (8219) siDapatrAnanarasaH | uSNodakAnupAnaza dayArAtra palatrayam / (ra. pra. su. / na. 8) jvarAtisAre'tisto kevale vAvare'pi // ghore tridoSaje roge grahaNyAmasagAmaye / sUtaM gandhaM TaGkaNaM cetsamAMza vAtaroge ca sUle ca zUle ca pariNApaje // . vyoSaM mustaM vatsanA barAca / zud gandhaka, zudra pArada aura apraka bhasma sarvebhyo vai niSkamA guDena 4-1 bhAga tathA sabjI, suhAgekI khIla, babAkhAdedgumAyugmaM mAtrA vaTI hi // / khAra, pAMco namaka (seMdhA, kAlA namaka, biDakuSThAn mehAn zophazUlAdidoSAn lavaNa, kAca lavaNa, sAmudra lavaNa ), haraM, bahena, hantItyevaM siddhapazcAnano'yam / | AmalA. sAMTha, kAlI mirca, pIpala, indrabo, sapheda zuddha pArA, zuddha gandhaka, muhAgekI khIla, jIrA, kAlA jIrA, cItAmUla, ajavAyana, homa, soTa, mirca, pIpala, nAgaramothA, zuddha bachanAga, bAyabiDaMga aura soyA; inakA cUrNa 1-1 bhAga haraM, baher3A aura AmalA samAna bhAga lekara prathama kara prathama pAre gandhakakI kajalI banAveM aura pAre gandhakako kamjalI banAveM aura phira usameM hara usameM anya oSadhiyokA cUrNa milakara anya oSadhiyoMkA cUrNa milAkara acchI taraha / racchI taraha kharala kreN| kharala kreN| isake seknase ghora kridoSaja mAtisAra, mAtrA-2 rttii| atisAra, jvara, saMgrahaNI, raktavikAra, bAtamyAdhi, ise gur3ameM milAkara golI banAkara khAnese zUla aura pariNAmamUlakA nAza hotA hai| kuSTha, prameha, zotha aura zUlAdi kA nAza ise pAnake sAtha khA kara 15 tole unma jala pInA caahiye| hotA hai| mAtrA- rttii| (8220) siddhaprANezvaro rasaH siramaNDUram ( bhai. ra. ; rase. sA. saM. ; ra. caM. / jvarAtisArA.; (ra. ra.; vR. ni. ra. ; ra. kA. the. / pAhu.) rase. ci. ma. / a. 9) pra. saM. 4421 "punarnavA maNDUra (2)" dekhiye| gandhezAnaM pRthagghedabhAgamanyaca bhAgikam / usakI apekSA isameM (siddha maNDUra meM) yaha svajiTAyavakSArAH pazcaiva lavaNAni ca // vizeSatA haivarAvyopendrabIjAni dvinIrAgniyamAnikA / (1) maNDUra 8 pala (40 tole) aura anya sahiSa bIjasAraza zavapuSpA mucUrNitA // | oSadhiyAM 1 / -1 / to. haiN| siddhaH prANezvaraH sUtaH mANinAM praamdaaekH| (2) 11 tolA viSa (zuddha bachanAma) avallai bhakSayedasya nAgavallIdalaiyutam // For Private And Personal Use Only
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 354 bhArata-bhaiSajyamalAkaraH [ sakArAdi (8221) siddhayogezvaraH araNDake poMse lapeTa deM tathA anAjake Dhera meM dabA deM / 3 dina pazcAt goleko nikAla kara ( rase. ci. m.| a. 8) kharala kara leM, vaha vAritara ho jAyagA / tatpazcAt zuddhasUtaM dvidhA gandhaM khalve ghRSTvA tu kajalIm / | use ghIkumAra, bhaMgarA, piyAbAMsA; makoya, punarnavA, tayo rasaM kAntalohamabhAve tasya tIkSNakam // nIla, gorakhamuNDI, saMbhAlu, sahadevI, zatAvara, veDitaM devadevezi marditaM knykaadrvaiH| . | amlaparNI, gokharu, kocakI jar3a aura bar3ake yAmadvayaM tataH pazcAt tadgolaM tAmrasampuTe / aMkura-inake svarasa tathA trikuTA, triphalA aura AcchAdharaNDapatraistu dhAnyarAzau nidhApayet / / bAbacI-inake kAthakI pRthak pRthaka sAta sAta tridinAnte samuddhatya piSTaM vAritaraM bhavet // bhAvanA deM / tatpazcAt usameM usake barAbara kumArI bhRGgakoraNTau kAkamAcI punrnvaa| nimnalikhita cUrNa milA kara zahadake sAtha sarala nIlI muNDI ca nirguNDI sahadevI zatAvarI // kara leN| amlaparNI gokSurakaM kacchamUlaM vaTAGkaram / cUrNa-harra, baher3A, AmalA, sAMTha, mirca, eteSAM bhAvayedrAvaiH saptavArAna pRthaka pRthak // | pIpala, cItAmUla, seTha, choTI ilAyacI, jAyaphala aSaNatriphalAsomarAjInAM ca kpaaykaiH| aura lauMga samAna bhAga le kara cUrNa banAveM / zuddhe'smin tolitaM cUrNa samamekAdazAbhidham // ise rAtrike samaya khA kara Uparase godugdha barAvyoSAgnivizvailAjAtIphalalavaGgakam / pInA cAhiye / yadi dUdha kAlI gAyakA ho to saMyojya madhunAloDya vimayedaM bhajetsadA // aura bhI uttama hai| rAtrau pivedgavAM kSIraM kRSNAnAM ca vishesstH| ise eka varSa taka sevana karanese vRddhAvasthA samvatsarAjarAmRtyurogajAlaM nivArayet // aura akAla mRtyu nahIM AtI / yaha atyanta vIryavIryavRddhikaraM zreSThaM rAmAzatamukhapadam / varddhaka aura stambhaka hai / ise sevana karane vAlA tAvanna cyavate vIye yAvadamlaMna sevate // purupa jaba taka amla padArtha na khAegA maithunake dIpanaM kAntidaM puSTituSTikRtsevinAM sdaa|| samaya usakA vIryapAta na hogA cAhe vaha 100 muguptaH kathitaH mRtaH siddhayogezvarAbhidhaH // bAra bhI strIsamAgama kyoM na kare / ... 1 bhAga zuddha pArada aura 2 bhAga zuddha gandhaka yaha agnidIpaka, kAntivarddhaka aura pauSTika hai / ko ekatra milA kara kajalI banAveM / tadanantara (8222) siddhavaTI usameM 3 bhAga kAntaloha-bhasma aura yaha na mile to tI loha-bhasma milA kara 2 pahara ghRta- ( vR. ni. ra. / sannipAtA.) kumArIke gsameM kharata kareM aura phira usakA eka | zuddhasUtaM tathA gandhaM kAkANDaM saindhavaM samam / golA banA kara use tAmrasampuTama banda karake | sadyo bAlasya viSThAMca dravaiAmyA vimardayet / / For Private And Personal Use Only
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - rasaMpakaraNam ] pazcamo bhAgaH guTikA badarAkarA bhasitA rognaashinii| anenAzItivarSo'pi zatadhA ramate striyaaH| iyaM siddhavaTI nAma sannipAtaM niyacchati // UrdhvaliGgaH sadA tiSThet kAmadeva iva svayam // pUrvoktanAnupAnena sannipAtaM niyacchati // jvarAdiroganirmuktaH saMsArasukhamaznute / __zuddha pArada, zuddha gandhaka, bakAyanakI chAla, mAghamekantu karttavyaM, dugdhamatrAnupAnakam // seMdhA namaka aura navajAta bAlakakI viSThA samAna vidArIkanda, mUsalI, AmalA aura punarnavAbhAga le kara prathama pAre gandhakako kajalI bnaaveN| mUla inakA cUrNa 4-4 bhAga tathA zuddha gandhaka 2 aura phira usameM anya auSadhoMkA cUrNa milAkara bhAga aura zuddha pArada 1 bhAga le kara prathama pAre sabako acchI taraha kharala kareM aura brAhmIke rasameM | mandhakakI kajalI banAveM aura phira usameM anya ghoTa kara berake samAna goliyAM bnaaveN| oSadhiyoMkA cUrNa milA kara sapheda sebhalakI jar3ake inheM pUrvokta* anupAnake sAtha sevana karanese | rasameM tathA bhaisake dUdhameM pRthak pRthak sAta sAta sannipAta naSTa hotA hai| dina kharala karake sukhA leN| - ise zahada tathA ghIke sAtha sevana karanese (8223) siddhazAlmalIkalpaH kAmazakti itanI bar3ha jAtI hai ki 80 varSakA ( bhai. ra. / vAjikaraNA.) vRddha bhI ekahI samaya meM 100 bAra strI samAgama bhUkUSmANDa tAlamUlI dhAtrI caiva punarnavA / kara sakatA hai| ise sevana karane vAlekA liMga samabhAgaM samAhRtya bhAgAI gandhakaM tathA // kabhI zithila nahIM hotA aura vaha jvarAdi rogoMse tadardai pAradaM zuddha kajjalIkRtya nikSipet / / | mukta ho kara sAMsArika sukhoMkA upabhoga karatA zvetazAlmalItoyena saptadhA bhAvayetpunaH // / hai / ise 1 mAsa taka sevana karanA Avazyaka hai| mAhiSeNa ca dugdhena taccUrNa bhAvayet punaH / / anupAna -dUdha / zuSkaM taccUrNayed yatnAllehayenmadhusarpiSA (mAtrA-6 rttii|) *mAlUma nahIM ki " pUrvokta" zabdase kisa (8224) siDasAvarayogaH rasakI ora saMketa kiyA gayA hai / hamane yaha ( ra. kA. dhe. / azaoN.) prayoga rasarAjasundarase liyA hai, usameM isase mRtAbhraM viMzatipalaM mRtalohasya paJcakam / . pUrva vizvamUrti rasa hai, jisakA anupAna isa prakAra gandhakasya palapazca tribhodvaguNamAkSikam // likhA hai: pathyA zatapalaM yojyaM dhAtrI pala zatadvayam / " adarakake rasameM auSadha khilA kara Uparase sarvamekatra saJcUrya jambIrairbhAvayedinam // Akako jar3ake kvAthameM kAlI mircakA cUrNa milAkara bhRGgIpunarnavAdAvaiH pAtAlagaruDAMzakaiH / pilAnA caahiye|" / bhallAtavanikoraNThaM hastizuNDA ca lAgalI // For Private And Personal Use Only
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya ratnAkaraH [sakArAdi kSIriNI jalambI ca pratyeka pratyahaM vH| / durvala bapuratyartha balayuktaM krotysau|| bhAvayenmardayeditthaM madhvAjyAbhyAM viloDayet / / mudgagarbha dhRtaM kSIraM zAlayo mAhiSaM hitam / / snigdhabhANDe sthitaM khAdennityaM niSkadvayaM dvayam / motI, zuddha pArada, svarNa-patra, raupyapatra aura siddhasAparayogo'yaM tridoSAza: prazAntaye // javAkhAra 1-1 tolA le kara prathama pAradameM svarNa ___abhraka bhasma 100 tole, loha-bhasma 25 aura raupya patra milA kara kharala kareM / jaba tInoM sole, zuddha gandhaka 25 tole, svarNamAkSika- cIjeM mila jAeM to usameM motI aura javAkhAra masma 300 sole, harakA cUrNa 3 / sera, aura milA kara punaH sarala kareM aura phira use lAla mAmalekA cUrNa 12 / / sera le kara sabako ekatra kamalakI pattiyoM (pakhar3iyoM ) ke rasameM 1 dina milA kara jambIrI nIbU, maMgarA, punarnavA, pAtAla- | kharala karake 1 tolA zudra gandhaka milA kara punaH garuTI, milAvA, cItAmUla, piyAbAMsA, hAthIsuMDI, / kharala kareM / jaba kajalI ho jAya to use kaparakalihArI, duddhI aura jalatumbI-inake svarasa yA miTTI kI huI AtazozIzImeM bhara kara usakA kAthakI 1-1 bhAvanA de kara zahada aura dhImeM | mukha banda karake 3 pahara bAlukA-yantrameM pakAveM / mikA kara surakSita rakkheM / tadanantara zIzIke svAMgazItala hone para usameMse maatraa-7|| maaro| auSadhako nikAla kara surakSita rkkheN| isake sevanase tridoSaja arzakA nAza mAtrA-1 rtii| hotA hai| ise mUsalIke cUrNa aura sAMDake sAtha (vyavahArika mAtrA-3 se 6 rattI taka I) khilAnA caahiye| isake sevanase zukravRddhi hotI aura dhvajamala (8225) siddhasUtaH kA nAza ho kara nirbala zarIra atyanta balavAna (bhai. ra. / vAjIkaraNA. ; na. mR. / saM. 5) ho jAtA hai| pathya--ghRtayukta mUMgakI dAla, bhaisakA ghI, muktAphalaM suddhastaM suvarNa rUpyameva ca / yavakSArazca tatsarvaM tolakaikaM prakalpayet / / | bhaisakA dUdha aura zAlI cAvalakA bhAta / raktotpalapatratoyairmardayetpattalIkRtam / siddhAbhrakarasaH mardaSecca punardatvA gandhakaM tadanantaram // (ra. caM. / grahaNya.) kSiptvA kAcapaTImadhye sanirudhya triyaamkm| pra. saM. 6345 "laghu siddhAbhraka rasaH" dekhiye| sikatAlye pacchIte siddhasUnantu bhakSayet // siddhezvararasaH raktikaikapamANena muzalIzarkarAnvitam / pra. saM. 5583 mahA siddhezvara rasaH zukravRddhi karospeSa dhvajamAca nAzayet // / dekhiye / For Private And Personal Use Only
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasamakaraNam ] paJcamo bhAgaH (8226) sindUrabhUSaNarasaH isake sevanase vAtaja pANDu aura kAmalAkA (ra. caM. ; ra. rA. su. ; ra. ra. : ra. ra. s.| nAza hotA hai| u. a 10) anupaan--1| tolA apAmArga aura araNDakI zuddhasUtaM ca sindUraM palaikaikaM vimardayet / jar3ako takrameM pIsa kara piyeN| pAsArasena yAmaikaM tena kuryAca cakrikAm // (8227) sindUrarasa:bhupakyAM kArayenmUSAmuttAnAM dvAdazAGgulAm / / ___ (vR. yo. ta. / ta. 118) tanmadhye gandhaka zuddhaM kSipetpalacatuSTayam / / pUrvoktAM cakrikAM tatra kSiptvA'ya prapuTelaghu / | catuSpalaM tu gandhasya pAradaM ca catuSpalam / jINe gandhe samuddhRtya cakrikAM tAM vicUrNayet / / | palaikaM haritAlaM ca tAlakA manaHzilA || cUrNAdazaguNaM yojyaM mRtaM lohaM ca mardayeva / tAlArdha TaGkaNaM zuddha navasAraM tadardhakam / lazunena dazAMzena caNamAtrAM varTi kuru // sarva nakSipya khalve ca mardayetkajjalIkRtam / / zAkakRtasya patrANAM raktavarNa dravaM haret / vAtapANDahara: siddho rasaH sinduurbhuussnnH|| piccAnu jhapAmArgasyairaNDasya ca mUlikAm // tavaimardayetsamyakAcakUpyAM vinikSipet // taH piSTvA'ya karphakaM hanti pANDu sakAmalam // khaTikyA mukhamAnchAdya vajramRttikayA tathA / kUpikA lepayetsapta zoSayedAtape khare // zuddha pArA aura rasasindUra 5-5 tole le| vAlukAyantramadhye tu kUpikAM tAM vinikSipet / kara donoMko ekatra milA kara kharala kareM aura bullikAyAM vinikSipya vahi prajvAlayettataH // phira use 1 pahara vAsA (aDasA) ke rasameM kharala | yAmaM SoDazamAtraM tu diiptmdhyvraaminaa| karake TikiyA banAveM aura phira 22 aGgula gaharI svAgazItalamAdAya khalbamadhye vinikSipet // pakkI bhUSAmeM 20 tole zuddha gandhakakA cUrNa DAla- tatsindurasamaM dravyaM SoDazAMzaM vinikSipet / kara usake bIcameM uparokta TikiyAko rakha kara mardayetpUrvavadravyaM kAcakUpyAM vinikSipeta // usake mukhako acchI taraha banda kara deM aura evaM saptavidhaM kRtvA kSiptvA kUpyAM vipAcayet / usa para kapaDamiTTI karake ladhupuTameM pakAveM / jaba svAgazItalamAdAya udayAsamo rsH|| gandhaka jIrNa ho jAya to mUSAke svAMgazItala sindUraM sUkSmalaM cUrNa nAgadantakaraNDake / hone para TikiyAko nikAla leM aura usako pIsa tassindUraM niSeveta guAmAtrapramANataH // kara usase 10 gunI loha bhasma tathA dasavAM zarkarAmadhupippalyA prAtarutthAya sevayet / bhAga lhasanakA kalka milA kara acchI taraha kharala kSayAnekAdaza hanti sannipAtAMstrayodaza / / kareM aura caneke samAna goliyAM banA kara sura- AmavAtaM ca zUlaM ca nAzayennAtra sNshyH| kSita rkkheN| pANDu pazcavidhaM caiva kAmalAnayanAzanam // For Private And Personal Use Only
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org bhArata - bhaiSajya - ratnAkaraH 358 mahodarA naSTa paJcagulmAnAmapi paJca ca / arocakaM paJcakAsaM paJcazvAsaM jaDaM haret // sthirAyuH kAryasiddhizca medhyaM cA''zu zubhapradam / anupAnavizeSeNa sarvaroganivAraNam // iti dhanvantaroktaM sindUraM lokapUjitam // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ sakArAdi ise khAMDa, zahada aura pIpala ke cUrNake sAtha milAkara prAtaH kAla sevana karanA cAhiye / isake sevana se 11 prakArakA kSaya, 13 prakArakA sannipAta, AmavAta, zUla, pANDu, kAmalA, 8 prakAra ke udararoga, 5 prakArake gulma, aruci, kAsa, zvAsa aura jar3atAkA nAza hokara Ayu sthira hotI hai / yaha rasa medhya hai aura anupAna bheda samasta rogoM ko naSTa karatA hai / zuddha gandhaka 20 tole, zuddha pArada 20 tole, zuddha haratAla 5 tole, zuddha manasila 2 // tole, suhAgA 2 // tole aura nausAdara 1| tolA lekara sabako ekatra milAkara kharala kareM | jaba kaMjjalI ho jAya to use zAkavRkSake pattoM se nikAle huve lAlaraMga ke rasameM acchI taraha kharala kareM aura phira AtazI zIzImeM bharakara usake mukha ko khir3iyA DATase banda kara deM aura zIzIke Upara vajramRttikAke sAta lepa karake teja dhUpameM sukhAveM / tadanantara use bAlukAyantrameM rakha kara 16 pahara mRdu, madhyama aura tIvrAni para pakAveM / isake pazcAt zIzIke svAGgazItala hone para usameM se rasako nikAlakara pIsa leM aura usameM usakA solahavAM bhAga uparokta pArada gandhaka Adi dravyoMkA Upara likhita parimANase banAyA huvA mizraNa milA suraGgo'grisahaH strigdhaH sUkSmaH svaccho gururmRduH|| suvarNAkarajaH zuddhaH sindUro maGgalapradaH / dugdhAmlayogatastasya vizuddhirgaditA budhaiH // matAntaram - kara zAkavRkSake pattoMke rasameM kharala kareM aura phira | sindUraM nimbukadrAvaiH piSTvA dharmaM vizoSayet / uparokta vidhise pAka kareM / isI prakAra 7 bAra | tatastaNDulatoyena tathAbhUtaM vizuddhayati // pAka kreN| hara bAra taiyAra rasakA solahavAM bhAga pArada gandha AdikA mizraNa milAnA cAhiye / antameM isako pIsa kara hAthIdAMtakI zIzI meM bhara kara surakSita rakkhaM / mAtrA - 1 rattI | (8228) sindUra zodhanam ( Ayu. ve. pra. / a. 12 ) sindUraM rakta reNuzca nAgagarbhe ca sIMsakam / sIsopadhAtuH sindUraM guNaistatsIsavatmatam // saMyogajaprabhAveNa tasyApyanye guNAH smRtAH / sindUramuSNaM vIsa kuSThakaNDuviSApaham || bhagnasandhAnajananaM vraNazodhanaropaNam / raktareNu, nAgagarbha, sIsaka, sIsopadhAtu aura sindUra; ye saba eka hI padArthake nAma haiM / sindUra meM sIse ke samAna hI guNa hote haiM aura anya padArthoM kA yoga honese usake guNoMmeM bhI antara A jAtA hai / For Private And Personal Use Only
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org rasamakaraNam ] paJcamI bhAgaH 389 sindUra uSNa hai tathA visarpa, kuSTha, kaNDU aura | candana aura cava- inakA cUrNa samAna bhAga le kara / sabako ekatra milA kara kharala kareM / viSako naSTa karatA hai / bhagna asthiko jor3a detA hai aura vraNako zuddha karake bhara detA hai / ise zahada meM milA kara sevana karane se baccoMkA pazcAdruja' nAmaka roga naSTa hotA hai / mAtrA - 1 rattI / sindUrako dUdha aura jambIrI nIbUke rasameM ghoTa kara sukhA lenese vaha zuddha ho jAtA hai / (8230) sindUrAdivaTI ( dhanva. | vAjIkaraNA . ) sindUraM kanakabIjaM vijayAkSurabIjakaiH / jAtIphalaM jAtipatrI kaTuzigrumaphenakam // athavA sindUrako nIbUke rasa aura cAvaloMke, pAnImeM pRthak pRthak 1-1 dina ghoTa ghoTa kara samudrazoSasaMyuktaM lavaGgaM ca tathaiva ca / dhUpameM sukhA lenese vaha zuddha ho jAtA hai / bhAvayed vijayAkvAthaizchAyAzuSka vaTIM kRtAm // svAdecca raktikAM nityaM zukrastambhaH prajAyate || jo sindUra raMgameM sundara ho; agni sahana kara sakatA ho; snigdha, sUkSma, svaccha, bhArI aura komala ho tathA sonekI khAnase nikalA ho; vaha zreSTha hotA hai / (8229) sindUrAdilehaH ( ra. ra. / bAlarogA. ) sindUrAnalakuSThamustaparicaiH zRGgIvaTasyAgrajaiH / pAThAgandhakakAcaTaGgaNavipAvizvauSadhIkaTphalaiH // 1 lehaH kSaudravinirmito harati vai pazcAdujaM Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sindUra, dhatUre ke zuddha bIja, bhAMga, tAlamakhAnA, jAyaphala, jAvitrI, sAMTha, mirca, pIpala, saiMjaneke bIja, aphIma, samudrazoSa aura lauMga; sabakA samAna bhAga cUrNa le kara ekatra milA kara kucI sarjakakolabIja kunaTIbilvendralobhaistathA / bhAMga kAthameM kharala kareM aura 1-1 rattIkI restriyugaiH sacandanayutaiH sazreyasI goliyAM banAkara chAyA meM sukhA leM 1 cUrNitaiH // dustaram // rasasindUra, cItAmUla, kUTha, nAgaramothA, kAlI mirca, kAkar3AsiMgI, bar3ake aMkura, pAThA, zuddha gandhaka, kAca lavaNa, suhAgekI khIla, zuddha bachanAga, soMTha, kAyaphala, bAbacI, rAla, berakI girI, zuddha manasila, belagirI, indrajau, lodha, dhAnakI khIla, syAha aura sapheda jIrA, sapheda inheM khAnese vIryastambhana hotA hai / ( mAtrA - 1 golii| strI samAgamase 1 ghaMTA pahale dUdhake sAtha khAveM / ) 1 baccoMke malamArgameM hone vAle lAla raMgake eka vizeSa prakArake vraNako " pazcAdrurja " kahate haiM / isameM bacceko hare, pIle dasta Ane lagate haiM aura vaha sUkhane lagatA hai / yaha roga stanyavikArase hotA hai / For Private And Personal Use Only
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya lAkaraH [sabharAdi (8231) siMhanAdarasA (8232) sukumAramodakam ( rase. sA. saM. ; ra. kA. dhe. ; ra. ra. / jvarA.) (mai. r.| agnimAndhA.) gohapAtragate gandhe drAvite tatra nikSipet / pippalI pippalImUlaM nAgara maricaM shiyaa| zuddhasUtaM samaM cAbhaM bhArgIdrAvaM tayoH samam // dhAtrI citrakamabhrazca guDUcI kaTurohiNI // nirguNDayAH pallavotyaJca tulyaM tulyaM padApayet / pratyekameSAM karSAzaM cUrNa dantyAsikArSikam / pacenyadaminA tAvadyAvacchukaM dravaM dvayam // | dvipalaM RivAcUrNa karAyAH palatrayam / / viSapAdayutaH so'yaM siNhnaadrsottmH| madhunA modakaM kArya sukumArakasamakam / guJjAmAtra pradAtavyA smipaatjvraantkH|| vAtAjIrNaprazamanaM viSTamme paramauSadham / / anupAnaM pivetkvArtha kaNTakAryAH sapuSkaram / dAva nAiharaM- sarvAjIrNavinAzanam // guDUcInAgarayuktamarucizvAsakAsajit // pIpala, pIpalAmUla, seTha, kAlI mirca, haraM, loha-pAtrameM 1 bhAga zuddha gandhakako pighalA | AmalA, cItAmUla, giloya aura kuTakI; inakA kara usameM 1-1 bhAga zuddha pArada aura abhraka- cUrNa 1 / --1 / tolA, abhraka bhasma 11 tolA, bhasma tathA 2 bhAga bharaMgIkA kAtha aura 2 bhAga, dantImUlakA cUrNa 3 // tole, nisotakA cUrNa 10 saMbhAluke pattoMkA rasa DAla kara use ( mUsalIse tole tathA khAMDa 15 tole le kara sabako ekatra ragar3ate huve ) mandAgnipara pakAveM / jaba jalAMza milAveM aura AvazyakatAnusAra zahada milA kara zuSka ho jAya to agnise nIce utAra leM aura phira modaka banA leN| inake sevanase vAtaja ajIrNa usameM usakA cauthAI bhAga zuddha bachanAgakA cUrNa, udAvarta aura AnAhakA nAza hotA hai| viSTambha milA kara acchI taraha kharala kareM / (malAvarodha) kI yaha paramauSadha hai| mAtrA-1 rttii| mAtrA-6 mAzese 1 tolA taka / ise (zahadake sAtha) khA kara Uparase kaTelI, anupAna-uSNa jala / pokharamUla, gilAya aura seThikA kAtha pInese sanni- (8233) sukhabhairavarasaH pAta jvara, aruci, svAsa aura kAsakA nAza (rase. ci. ma. / a. 9) hotA hai| gandhAlamAsikamayAmurasAviSANi, * pAThAntarake anusAra-- mUtendraTaGkaNakaTutrayamagrimanyam / (1) abhrakakA abhAva hai| zRGgI zivAM harataraM murasebhazuNDayoH (2) bhagIke kAthake sthAnameM kaTelIkA | kSIreNa ghRSTamanilAmayahAri badam / rAsnAmRtAdevadAruzuNThImustabhRtaM payaH / (3) karanakA rasa adhika hai| | saguggulu pivet koSNamanupAnaM sukhAvaham // For Private And Personal Use Only
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasapakaraNam ] paJcamo bhAgaH 361 - - zuddha gandhaka, zud haratAla, svarNamAkSika- (8235) sudarzanarasaH (2) bhasma, loha-bhasma, tulasIdalakA cUrNa, zuddha bacha (ra. kA. dhe. / jvarA.) nAga, zuddha pArada, suhAgekI khIla tathA seTha, mirca, pIpala, aranIkI jar3a, kAkaDAsiMgI aura | | rasasya bhAga ekaH syAd gandhakasya caturdaza / hara; inakA cUrNa samAna bhAga le kara prathama pAre / mardayenmAsamekaM tu sahadevyA rasaiddhayam / / gandhakako kajalI banAveM aura phira usameM anya viSAt tryaMzeSu gojihArasaiH SoDaza bhaavnaa| oSadhiyoMkA cUrNa milA kara tulasI aura hAthI- tAlakAMzau dvizaH kUSmANDotthaiH paJcadazApi ca // suMDIke rasa tathA dUdhameM 1-1 dina kharala karake bhAgamekaikaM somamalaM pazcAzadaGgajaiH rsaiH| (-3 rattIkI ) goliyAM banA leN| TaGkaNasya trayo bhAgA liGgyAH prsbhaavnaaH|| inake sevanase vAtavyAdhikA nAza hotA hai| hiDimbyAstriIlakaNThIrasaidazabhAvanAH / anupAna--rAsnA, giloya, devadAru, seTha jaipAlAtsaptabhAgAzca zivanetratribhAvanAH // aura nAgaramothA; inase yathAvidhi siddha dUdhameM zuddha AkallakavacAbhArkIkaNAmaricanAgaram / gUgala milA kara mandoSNa karake piyeM / | jIrake ca lavaGgAni ekaikAMzAni sarvataH / / dhUrtacchadarasairbhAvyaM saptaviMzatibhAvitam / (8234) sudarzanarasa: (1) chAyAzuSkAM ca guTikAM guJjAmAnAM ca kArayet // (ra. kA. dhe. / / haNya.) ayaM sudarzano nAma rasaH sarvagadApahaH / mUrchitaM mardayetsUtaM dadhnA gharme dinAvadhi / / tattadrogAnupAnena vizeSAjjvarahRtparaH / / tattu zuSka trikaTukaM sindUraM niSkamAtrakam // zuddha pArada 1 bhAga aura zuddha gandhaka 14 yavakSArasya niSkaikamlaparNInizAdvaiH / | bhAga le kara donoMkI kajjalI banAveM aura use 1 tridinaM mardayetvalve lehyaM madhvAjyasaMyutam // mAsa taka sahadevIke rasameM kharala kareM / tadanantara rasaH sudarzanaH khyAto. grahaNoroga zAntikRt // 3 bhAga zuddha bachanAgakA cUrNa milA kara gojihvA 1 bhAga manchita pArada ( kamjalI ) ko 1 . ( gojiyA ghAsa ) ke rasakI 16 bhAvanA deM aura dina dahIke sAtha dhUpameM kharala kareM aura phira phira 2 bhAga zuddha haratAla milA kara bhUre kumhar3e sukhA kara usameM 1-1 bhAga soMTha, mirca, pIpalakA (pere) ke rasakI 15 bhAvanA deN| tatpazcAt usameM cUrNa, rasasindUra tathA yavakSAra milA kara 3-3 / 1 bhAga zuddha saMkhiyA milA kara bhaMgareke rasakI dina amlaparNI aura haldIke rasameM kharala kreN| 50 bhAvanA deN| phira 3 bhAga suhAgekI khIla ise zahada aura ghIke sAtha milA kara sevana | milA kara zivaligIke rasakI 6 bhAvanA deN| phira karanese grahaNI rogakA nAza hotA hai| 3 bhAga hiDimbA ( zuddha manasila ? ) milA kara mAtrA-6 rttii| | nIlakaNThIke rasakI 12 bhAvanA deM / tatpazcAt For Private And Personal Use Only
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [sakArAdi 7 bhAga zuddha jamAlagoTA milA kara rudrAkSake (8237) sudhAnidhirasaH (2) kvAthakI 3 bhAvanA deM aura phira usameM 1-1 bhAga (rase. sA. saM.: ra. rA. su. ; ra.caM. ; dhanva. / akarakarA, baca, bharaMgo, pIpala, mirca, soMTha, sapheda arocakA.) jIrA, kAlA jIrA aura lauMga--inakA cUrNa milA phara dhatUreke pattoMke rasako 27 bhAvanA de kara 1-1 rasagandhau samau zuddhau dantIkvAthena bhAvayet / rattIkI goliyAM banA leM aura chAyAmeM sukhAkara jambIrasya rasenaiva Ardrakasya rasena ca // surakSita rakkheM / mAtuluGgasya toyena tasya majarasena ca / pazcAdvizcoSyAnsarvAstAnTaGkaNaJcopacArayet / / ise rogocita anupAnake sAtha denese sAdhA 'devapuSpaM vANamitaM rasapAdaM mRtAmRtam / raNataH samasta roga aura vizeSataH samasta prakArake mApamAtrazca tatsarva nAgareNa guDena vA // jvaroMkA nAza hotA hai| / sarvArocakazUlArtisAmavAtaM sudAruNam / (8236) sudhAnidhirasaH (1) / visUcIzcAnimAndhazca bhaktadveSazca dAruNam / / ( bhai. ra. / raktapittA.) rasoyaM vArayatyAzu kezarI kariNaM yathA // mRtaM gandha mAkSikaM lauhacUrNa zuddha pArada aura gandhaka 1-1 bhAga le kara sarva ghRSTaM traiphalenodakena / | kajjalI banAveM aura use dantImUlake kvAtha, mUpAmadhye bhUdhare tatpuTitvA jambIrI nIbUke rasa, adarakake rasa, bijaure nIbUke dadyAdguJjAM traiphalenodakena // rasa aura bijau re nIbUkI majjAke rasa ko 1-1 lauhe pAtre gopayaH pAnayitvA bhAvanA dekara usameM 5-5 bhAga suhAgekI khIla rAtrau dadyAdraktapittaprazAntyai // ! aura loMgakA cUrNa tathA pAradase cauthAI mRta / bachanAga* milAkara kharala kreN| zuddha pArada, zuddha gandhaka, svarNa mAkSika-bhasma aura loha-bhasma samAna bhAga le kara kaJjalI mAtrA-1 maash| banAveM aura phira use triphalAke kAthameM khagla karake, ise soMTake cUrNake sAtha yA gur3ake sAtha mUSAmeM banda karake bhRdharapuTameM pakAveM / | sevana karanese saba prakArako aruci, zUla, kaSTasAdhya mAtrA-1 rattI ! AmavAta, vimRcikA, agnimAMdya aura bhaktadveSa (bhojana ___ ise triphaleke kkAyake sAtha sevana karanese para azraddhA) Adi rogoMkA zIghra hI nAza ho jAtA hai| raktapitta zAnta hotA hai| isa para rAtrike samaya lohapAtrameM godugdha * vakArAdi rasa-prakaraNameM 'viSamAraNam' pakA kara pInA caahiye| dekhiye| For Private And Personal Use Only
Page #378
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] pazcamo bhAgaH 363 - ---- - - (8238) sudhAnidhirasaH (3) bhasma sabase do gunI ( 10 bhAga ) le kara sabako ( bhai. ra. ; rase. sA. saM. ; ra. rA. mu. ; dhanva. / ekatra milAkara gomUtra, bhaMgareke rasa, punarnavAmUlake mUrchA.) rasa, kAle bhaMgareke rasa, saMbhAlake rasa aura maNDUka pIke rasakI pRthak pRthak 14-14 bhAvanA de kara kaNAmadhuyutaM sUtaM mUrchAyAmanuzIlayet / / | 2-2 rattIkI goliyAM banA leN| zItasekAvagAhAdi sarva vA zItalaM bhajet // sudhAnidhiraso nAma madamUrchAvinAzanaH / / anupAna-taka yA bhaMgarekA rasa / pAradabhasma ( yA rasasindUra ) ko pIpalake isake sevana kAlameM takake sAtha bhAta khAnA cUrNa aura zahadake sAtha sevana karanese mUrchAkA | | aura pyAsameM pAnIke sthAnameM taka pInA cAhiye / nAza hotA hai| lavaNase parahez2a karanA cAhiye / mUrchA aura mada rogameM zarIra para zItala jala | isake sevana se kAmalA, jvara, zotha, prahaNIkI dhAra DAlanA, zItala jalameM ghusakara snAna karanA vikAra aura pANDu kA nAza hotA tathA agni Adi zItala upacAra karane cAhiye / dIta hotI hai| ( pAradabhasma 1 rattI, pIpalakA cUrNa 1 mAzA, | (8240) sudhAnidhirasaH (5) zahada 1 tolaa|) (yo. ra. ; ra. kA. dhe. ; rase. sA. saM. ; ra. rA. (8239) sudhAnidhirasaH (4) mu. ; dhanva. , ra. caM. ; vR. ni. ra. / rakta(bhai. ra. / zothA. ) pittA. ; ra. ci. ma. | sta. 11 ; rase. dhAnyakaM bAlakaM mustaM vizva sindhuM samAMzakam / ci. ma. / a. 9) maNDUraM dviguNaM dattvA bhAvayettu caturdaza // gandhaM mUtaM mAkSikaM lohacUrNa gomUtra kezarAjazca zothanI bhRnggraajkH| nirguNDI bhekaparNI ca rasaireSAM vibhAvya ca // ____ sarva ghRSTaM traiphalenodakena / lauhe pAtre gopayaHsthaM ca kRtvA x dvigumazca prayuJjIta takreNa saha buddhimAn / rAtrau dadyAdraktapittaprazAntyai // kezarAjarasairvApi bhojanaM lavaNaM vinA / / / takreNa bhojayedannaM pAne takrazca dApayet / x" lauhe pAtre gomayaiH pAcayitvA " kAmalAjvarazothano vahisandIpanaH prH|| iti pAThabhedaH / grahaNopANDuroganaH sarvavyAdhivinAzanaH // (noTa-isa prayogake upAdAna pra. saM.8236 dhaniyA, sugandhavAlA, nAgaramothA, sAMTha aura ke samAna haiM parantu nirmANavidhi aura sevana vidhimeM seMdhA namaka-inakA cUrNa 1-1 bhAga evaM maNDUra | bahuta antara hai isIse pRthak likhA gayA hai|) For Private And Personal Use Only
Page #379
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [ sakArAdi - ___ zuddha gandhaka, zuddha pArada, svarNamAkSika aura kASTenAloDya tatsarva kSipetkuTajapatrake / lohabhasma samAna bhAga lekara sabako ekatra milAkara punaH saJcUrNya yatnena bhAvayettadanantaram // triphaleke kvAthameM kharala kreN| bAlatinduphaladrAvaiH kSIrairaudumbaraistathA / ise rotako loha-pA meM godugdhameM bhigodeM aralutvagrasaizcApi dugvinIsvarasaistathA // aura prAtaHkAla sevana kreN| isake sevanase rakta- puTapakkasya bAlasya dADimasya rasaiH shubhaiH| pittakA nAza hotA hai| kRSNakAmbojikAmUlarasaiH kuTajavalkanaiH // (mAtrA-2 rattI) tulyAMzavizvagAndhArIcUrNa vipalikaM kSipet / mustAvatsakadIpyAnimocasAraM sajIrakam / / sudhAnidhirasaH (6) vatsanAbhaM ca kAzaM pratyekaM tatra nikSipet / ( lava gabhedI sudhAnidhi rasaH ) | vicUrNya bhAvayedbhUyaH zuNThIkAthena saptadhA / / pra. saM. 6053 a " rasaka: ravidhi (5)" ! itthaM siddho rasaH piSTaH karaNDe vinivezayet / dekhiye| sudhAsAra iti khyAtaH sudhArasasamo guNaiH / / (8241) sudhApaJcakarasaH dIpanaH pAcano grAhI hRyo rucikrstthaa| doSatrayAtisAraM ca durjeyaM bheSajAntaH // (ra. ra. sa / u. a. 19) / | AmaM caivAmaraktaM ca jvarAtIsArameva ca / kasena piSTaH zilayA sahitaH pAcito rsH| sAtisArAM vipUcI ca pratibadhnAti tatkSaNAt / / hatAbhyAM tIkSNatAmrAbhyAM yuto hanti hliimkm|| mAnyamAnavyatikrAntiriva puNyaphalodayam / kAsya-bhasma, zuddha manasila, pArada-bhasma ! piTavizvAbdakalkena vidhAya khalu cakrikAm / / ( yA rasasindUra ), tIkSNaloha bhasma aura tAmra- nikSipetsvedanIyantre pakvArdhaghaTikAvadhi / bhasma samAna bhAga lekara sabako ekatra milAkara AkRSya tajjalairevaM sampramaryA''haredrasam // kharala kreN| mudhAsArarasaM tatra kSiptvA dhAnyakasammitam / yaha rasa halImakako naSTa karatA hai| pUrvoditeSu rogeSu pradadIta bhipavaraH / / ( mAtrA-1 rtto|) gotakreNAtha dadhnA vA pathyaM deyaM hitaM mitam / bAlarambhAphalaM gurvIphalaM bilvaphalaM tathA // (8242) sudhAsArarasaH AmrapezI ca madhukaM vRntAkaM ca prazasyate / / ( ra. ra. s.| u. a. 16 ; ra. rA. su.| / sarvAtisAraM grahaNI ca hikkAM udAvartA.) mandAgnimAnAhamarocakaM ca / pRthapalikagandhAzbhamata sAtakajalIm / nihanti sadyo vihitAmapAke bhadrAvya kSipedvayoma palaika gatacandrikam // / dvitriprayogeNa rasottamo'yam // For Private And Personal Use Only
Page #380
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasamakaraNam paJcamo bhAgaH sAmbusthAlImukhAbaddhe vastre pAkyaM nidhAya ca / / sevana vidhi-samAna bhAga milita sAMTha pidhAya pacyate yatra svedanIyantramucyate // aura nAgaramotheke cUrNako ekatra milAkara, pAnIke sAtha pIsa kara TikiyA banAveM / tadanantara eka 5-5 tole zuddha pArada aura gandhakako ekatra miTTIke pAtrameM pAnI bharakara usake mukhapara kapar3A milA kara kajjalI banAveM aura use ghRta lipta | bAMdha deM aura usa para uparokta TikiyA rakhakara use loha-pAtrameM DAla kara mandAgni para pighalAveM aura kaTorI Adise Dhaka deM evaM hANDIko agni para phira usameM 5 tole nizcandra abhraka bhasma milA car3hAkara AdhI ghar3I taka pakAve tatpazcAt dhaniyeke kara lakar3Ise acchI taraha calAveM aura sabake mila dAneke barAbara sudhAsAra rasako thoDese uparokta jAne para kur3eke pattoM para DAla deM / tadanantara ThaNDA | hANDIke pAnIke sAtha kharala karake rogIko hojAne para use pIsa kara teMduke kacce phaloM ke rasa, / pilA deN| gUlarake dUdha, aralukI chAlake rasa ( yA kvAtha ), pathya-gAyakA dahI, gotakra, kelekI kaccI dUdhIke rasa, kacce dADima (anAra) ko puTapAka | phalI, supArIkA phala, belagirI, Ama, mulaiThI vidhise pakAkara nikAle huve rasa, kRSNa kambo- | aura baiMgana / jikAkI jar3a ke rasa aura kur3ekI chAlake rasa kI (8243) surasAdiyogaH 1-1 bhAvanA deM aura phira usameM 5-5 tole (rA. mA. / viSA. 28) soMTha aura dhamAsekA cUrNa tathA 1-1 // tolA / nAgaramothA, indrajau, ajavAyana, cItAmUla, mocarasa, | bahuzaH surasAbhAvitatAlaka jIrA aura zuddha bachanAga-inakA cUrNa milAkara ___ kuvalayamanaHzilAcUrNaiH / soMThake kvAthakI sAta bhAvanA deM aura sukhAkara mUSaka viSamapi ghoraM nazyati pItairna sandehaH // surakSita rkkheN| tulasIke rasakI aneka bhAvanA dI huI harayaha rasa dIpana, pAcana, grAhI, hRdya aura ! tAla, kamalapuSpa ( yA motI ) aura zuddha manasila rocaka hai| anya auSadhoMse ArAma na hone vAlA samAna bhAga le kara sabako ekatra kharala kreN| tridoSaja atisAra isase naSTa ho jAtA hai| ___ ise sevana karanese ghora mUSakaviSa bhI avazya naSTa ho jAtA hai| isake sevanase Ama, Amarakta, jvarAtisAra (8244) surasundarIguTikA aura atisAra yukta viSUcikAkA turanta nAza hotA (ra. caM. / vAjIkaraNA. ; ra. ra ; / dhanva. / hai / yaha rasa atisAra, saMgrahaNI, hicakI, agnimAMdya, | rasAyanA.) AnAha aura aruci ko 2-3 mAtrAmeM hI naSTa | abhraka mAkSikaM vajra kAntaM hema samaM samam / kara detA hai| sarvANi samabhAgAni mUtayuktAni kArayet // For Private And Personal Use Only
Page #381
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org bhArata - bhaiSajya ratnAkaraH 366 golakaM tataH kRtvA pakvaM niculavAriNA / tatastaM puTapAkena stambhayitvA prayatnataH // vAhye cAsyApi liptvA ca vaktrasthA guTakottamA / stambhayecchastrasaGghAtaM viSarogAMzca nAzayet || abdenaikena vaktrasthAvayaH stambhaM karoti ca / balIpatihantrI guTikA surasundarI // abhraka, svarNamAkSika, hIrA, kAnta loha, svarNa aura zuddha pArada samAna bhAga le kara sabako ekatra milA kara kharala kreN| jaba saba cIjeM mila kara ekajIva ho jAeM to usakI golI banA kara hijjala ( yA jalaveta ) ke rasameM pakAveM aura phira use zarAva - sampuTa meM banda karake pakA kara dRr3ha kara leM / yadi ise 1 varSa taka mukhameM dhAraNa kiyA jAya to Ayu sthira ho jAtI hai tathA valIpalitakA nAza hotA hai / (8245) surasundarIvaTikA ( ra. ra. rasA. khaM / upa. 3 ) svarNamekaM kAntamekaM paJcatAraM dvi pAradam / tribhAgaM vyomasattvaM syAt SaDbhAgaM zulvacUrNakam // sarvametatkRtaM sUkSmaM taptakhalve dinatrayam / mardayedamlavargeNa dolAyantre sakAJjike // [ sakArAdi golaM tridinaM pacyAdguTikA surasundarI / jAyate dhAritA va varSAnmRtyujarApahA // bhUtAvaTamUlaM ca karSa kSIraiH pivedanu // isake Upara (ghRtAdi) kisI yogya vastukA lepa karake mukhameM rakhanese zastrasaMghAta ruka jAtA hai |cAhiye / aura viSa naSTa ho jAte haiM / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir svarNa 1 bhAga, kAntaloha 1 bhAga, cAMdI 5 bhAga, zuddha pArada 2 bhAga, abhraka - satva 3 bhAga aura tAmra 6 bhAga le kara sabako ekatra milA kara kharala kareM aura sabake mila jAne para tapta kharala meM 3 dina taka amlavargake sAtha kharala kareM / tadanantara usakI golI banA kara kapar3e meM bAMdha kara dolAyantravidhise 3 dina kAMjImeM vedita kareM / ise 1 varSa taka mukhameM dhAraNa karanese jarA aura akAla-mRtyu nahIM AtI / isake prayoga kAlameM nitya prati 1 tolA bhUtAravaTa mUla (3) ko dUdhameM pIsa kara pInA (8246) surUpo rasaH (ra. kA. . / jvaro . ) rasaM gandhakaM tryuSaNaM nAgapuSpaM varAyuktamAdau varAjIvanena / suma nAgairbhAvitaM bhRGgatoyairvaTI mudgamAnA vidheyA bhiSagbhiH // jayedagnimAndhaM kuraGgAzvatApaM kaphaM vAtamunmattabhAvaM kSaNena / samastendura vRndamakSima vAha ukta rasAndhau surUpeti nAmA // For Private And Personal Use Only
Page #382
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasamakaraNam paJcamo bhAgaH 367 zuddha pArada, zuddha gandhaka, sAMTha, mirca, pIpala, ! yo yaHsamAzrayedvayAdhiH klomitaM tamavekSya ca / nAgakesara, hara, baher3A aura AmalA samAna bhAga kriyAM saMsAdhayedvaidyo yathAdoSaM yathAvalam // le kara prathama pAre gandhakakI kajjalo banAveM aura anagrANyannapAnAni klomaamynipiidditH| phira usameM anya auSadhoMkA cUrNa milA kara triphale sevetopANi sarvANi yatnataH parivarjayet // ke kvAtha, pAnake rasa aura bhaMgareke rasakI bhAvanA ___sahasrapuTo abhraka bhasma, hiMgulottha pArada, de kara mUMgake barAbara goliyAM banA leN| | bhaMgareke rasameM zuddha gandhaka, hIrA-bhasma, pravAlabhasma, (mAtrA-7-8 golI / ) muktA-bhasma, svarNa-bhasma, cAMdI--bhasma, svarNamAkSikainake sevanase agnimAMdya, kapha vAtaja jvara, bhasma aura kAntaloha-bhasma samAna bhAga le kara unmattatA, kSaya aura netrasrAvakA nAza hotA hai| prathama pAre gandhakakI kajalI banAveM aura phira surecanakararasaH usameM anya auSadhe milA kara cItAmUlake kAthameM kharala kareM aura 3-3 rattIkI goliyAM banA kara (ra. ra. sa. / u. a. 19) chAyAmeM sukhA leN| " nArAca rasaH (3)" pra. sa. 3643 | ise yathocita anupAnake sAtha denese klAma dekhiye| rogakA nAza aura agni dIta hotI hai| (8247) surendrAnavaTI saMsArameM aisA koI roga nahIM jise yaha rasa __ ( bhai. ra. / klomA. )* naSTa na karatA haa| abhraM sahasrazo dagdhaM rasaM daradasambhavam / kloma rogameM ugra anna pAnAdikA tyAga kezarAjAmbhasA zuddhaM gandhaka hIrakantathA // karake anugra AhArAdi denA cAhiye / vidramaM mauktikaM hema raupyaM mAkSikameva c| (vyavahArika mAtrA-1 rattI / ) kAntalohazca sammaya vidhinA vahivAriNA // ballamAtrAM vaTIM kRtvA chAyAyAM parizcoSayet / ____ (8248) sulocanAbhram ekaikAM yojayetyAso ythaadossaanupaantH|| (rase. sA. saM. / arocakA. ; ra. rA. su.; dhanva. klomarogavinAzAya vaH sandhukSaNAya ca / arocakA.) na so'sti rogo loke'sminyamiyaM na palaM sujIrNa gaganantu vana vinAzayet // tejovatI kolamuzIradADimam / *saMskRta pustakAlaya lAhaura dvArA prakAzita | dhAnyamlaloNI rucakaM pRthagdizAbhaiSajya ratnAvalImeM yaha prayoga nahIM hai| palonmitaM marditameva sevitam // For Private And Personal Use Only
Page #383
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - 368 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [sakArAdi arocakaM vAtakaphatridoSa saMcala, vyAghanakha, cItAmUla, kuTakI, cavya, pittodbhavaM gandhasamudbhavaM nRNAm / devadAru, ajavAyana aura loha-bhasma samAna bhAga kAsaM svarAghAtamurograhaM ruja lekara sabako ekatra milAkara kharala kreN| ____ zvAsaM balAsazca yakRdbhagandaram // (mAtrA-1 mAzA / ) plIhAgnimAndyaM vayadhuM samIraNaM ise sevana karanese zotha, pANDu, kAsa aura mehaM bhRzaM aSThamasagdaraM kRmIn / udara-rogoM kA nAza hotA hai| zUlAmlapittaM kSayarogamuddhataM suvarNarAja baGgezvaraH saraktapittaM vamidAhamazmarIm // pra. saM. 5527 " maskamRgAko rasaH" nihanti vArzIsi sulocanAbhrakaM / dekhiye| balapradaM vRSyatamaM rasAyanam // suvarNa vasantamAlatI ramaH vajAbhraka bhasma 5 tole tathA, cava, berakI pra. saM. 6971 " vasantamAlatI rasa: " guThalIkI maz2A, khasa, anAradAnA, AmalA, dekhiye| amlaloNI aura kAlA namaka; inakA cUrNa 50-50 / (8250) mUcikAbharaNarasaH (1) (laghu) tole lekara sabako ekatra milAkara kharala kreN| ise sevana karane se vAtaja, kaphaja aura ( rase. ci. ma. / a. 9; zA. saM. / khaM. 2 a. tridoSaja tathA apriya gandhajanita aruci, kAsa, 12; ra. saM. ka. / ullA. 4 ; bhai. ra. ; vR. __ yo. ta. / ta. 60 ; yo. ci. ma. / a.7; svarakSaya, urograha, zvAsa, kapha, yakRt , bhagandara, plIhA, agnimAMdya, zotha, vAyu, prameha, kuSTa, pradara, ra. pra. su. / a.8; vR ni. ra. ra. kA. kRmiroga, zUla, amlapitta, prabala kSaya, raktapitta, dhe. ; ra. rA. su. ; dhanva. / jvarA.) bAda amari aura arzakA nAza hotA hai| viSaM palamitaM mUtaH zANikazcUrNayed dvayam / yaha balaprada, vRSya aura rasAyana hai| taccUrNa sampuTe kSiptvA kAcaliptazarAvayoH / ( mAtrA-3 maashaa|) mudrAM datvA ca saMzopya tatazcUlyAM nivezayet / vahiM zanaiH zanai kuryAtmaharadvayasaGkhyayA // (8249) suvarcalAdyaloham tata udghATayenmudrAmuparisthazarAvakAt / ( bhai. ra. ; rase. sA. saM. / zothA. ; dhanva. ; ra. rA. saMlagno yo bhavetsUtastaM gRhNIyAcchanai zanaiH // su. / zothA. ; rase. ci. ma. / a. 9) vAyusparzoM yathA na syAcathA kUpyAM nivezayet / suvarcalA vyAghanakhaM citrakaM ktturohinnii| / yAvatsUcyA mukhe lagnaM kupyA niryAti bheSajam // cavyazca devakASThazca dIpyakaM lohameva ca // tAvanmAtro raso deyo mUrchite sannipAtini / zothaM pANDu tathA kAsamudarANi nihanti ca // kSureNa pracchite mUrti tatrAlyA ca mRkSayet / / vamana, For Private And Personal Use Only
Page #384
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - - rasapakaraNam ] pazcamo bhAgaH 369 raktabhaiSajasampanmRintio'pi hi jIvati / / zulavaM viSaM tathA cAbhraM khalve mayaM muhurmuhuH / tathaiva sarpadaSTastu mRtAvastho'pi jIvati // sevanAca vilIyante sannipAtAstrayodaza / yadA tApo bhavettasya madhuraM tatra dIyate // mUcikAbharaNo nAma naiva deyo hyamUrchite / ___ zuddha bachanAga 5 tole aura zuddha pArada 3 // asyopayogamAtreNa sannipAtI bhayaGkaraH // mAze le kara doneAMko ekatra milA kara kharala kreN| svasthaH syAdacireNaiva saMzayAvasaro na hi // tadanantara do aise zarAva leM ki jinake bhItara kisI bhI vidhise banAI huI pArada-bhasma kAca ca yA huvA ho aura unameM uparokta auSadha 1 bhAga, tAmra bhasma 1 bhAga, zuddha bachanAga 1 banda karake 3-4 kaparamiTTI kara deM aura use bhAga aura abhraka bhasma 1 bhAga le kara sabako sukhA kara cUlhe para car3hA kara usake nIce 2 pahara | ekatra milA kara kaI dina taka kharala kreN| taka mandAgni jalAveM / tadanantara usake svAMga yaha rasa 13 prakArake sannipAtoMko naSTa zItala hone para zarAvoMko AhistAse khola kara | karatA hai / ise denese bhayaMkarase bhayaMkara sannipAta Uparake pyAle meM lage huve rasako sAvadhAnIse chur3A | bhI zIghra hI naSTa ho jAtA hai / ise kevala muurchileN| ise aisI zIzImeM rakhanA cAhiye ki auSadhako tAvasthAmeM hI denA cAhiye / rogI mUrchita na ho to havA na lge| yaha rasa na denA caahiye| jaba rogI sannipAta yA sarpaviSase mUchita (8252) sUcikAbharaNarasaH (3) ho to usake zira para (tAlu para) churese tvacAko (vR. yo. ta. / ta. 59 ; ra. kA. dhe. ; ra. z2arA khuraca deM aura suIkI nokase zIzImeMse auSadha nikAla kara usa sthAna para mala deN| suIkI rA. su. / jvarA.) noka para jitanI auSadha lagajAe utanI hI paryApta khaNDaM kRtvA viSaM kRSNaM saarkdugdhe'lpbhaannddke| hotI hai| sakAdhike sagarale kSiptvA cullyAM nidhaapyet|| ___ raktake sAtha auSadhakA samparka hote hI saptAhataH samuddhRtya zlakSNacUrNIkRtaM ca tat / mRThita rogI bhI saceta ho jAtA hai| isake prabhAvase | mUcikAmaraNo nAma raso guptatapo bhuvi / / sarpadaSTa mRtaprAyaH rogI bhI jIvita ho jAtA hai| sajJAnAze viceSTe ca vallaH kAbhikapeSitaH / " kimI kare to madhara brahmarandhra prayoktavyo mahAmohapraNAzanaH / / padArtha khilAnA caahiye| kAle bachanAgake Tukar3e karake use eka choTI (8251) sUcikAbharaNarasaH (2) DANDImeM DAleM aura usameM (usase cAra gunA) AkakA (ra. ci. ma. / sta. 8) dUdha aura utanI hI kAMjI tathA bachanAgake barAbara yena kenApyupAyena bhasmIbhUto bhavedrasaH / / | sarpa viSa milA kara mukha banda kara deM aura usa para taccUrNa vastragalitaM tenaiva mizrayesudhIH // kaparamiTTI karake cUlhe meM gar3hA khodakara dabA deM ki 47 For Private And Personal Use Only
Page #385
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 370 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [ sakArAdi - - - jisase roja usake Upara Aga jalatI rahe / sAta rasameM milAkara use khilA bhI denI cAhiye jisase dina pazcAt hANDIko nikAla kara auSadhako | vaha pUrNataH niroga ho jAyagA / nikAla leM aura bArIka cUrNa karake rakkhe / / pathya-dahI bhAta / jaba rogI sannipAta Adise mUrchita ho to (8254) sUtabhasmayogaH (1) usake sira para ( brahmarandhra meM ) churese tvacAko jarA (ra. kA. ghe. / mUtrAghAtA.) khuraca kara 3 rattI yaha rasa kAMjImeM pIsakara mala lavaNakSArasaMyuktaM mRtakaM yaH picennaraH / deN| isase bhayaMkarase bhayaMkara mUrchA turanta naSTa ho | tasya nazyanti vegena mUtrAghAtAstrayodaza // jAtI hai| __seMdhA namaka aura javAkhAra (1-1 mAzA) (8253) sUcikAbharaNarasaH (4) tathA pArada bhasma 1 rattI lekara tInoMko ekatra (ra. rA. su. / carA.) milAkara sevana karanese 13 prakArake mUtrakRccha / zIghra hI naSTa ho jAte haiN| hRddhAtrI daradaM tulyaM garalena sumarditam / mudgapramANA vaTikA nAbhihattAludezake // (8255) sUtabhasmayogaH (2) kuzena carmanirbhidyavighRSyAkavAriNA / (ra. kA. dhe. / mUtrakRcchrA.) rasaprabhAvamAtreNa netramuddhATayekSaNAt // | rasavallaM yavakSAraM sitAtakrayutaM pibet / sAvadhAno bhavatyeva nizcaitanyaM pravartate / mUtrakRcchANi sarvANi labhante nAzatAM javAt / / tatastvekAM muvaTikAM ddyaadaakvaarinnaa|| takrameM mizrI aura (1 mAzA) yavakSAra tathA sarvathAsukhamAmoti bhojayeddadhibhaktakam / | 2 rattI pArada-bhasma milAkara sevana karanese samasta sUcikAbharaNo nAmarasaH paramadurlabhaH // prakAra ke mUtrakR zodha hI naSTa ho jAte haiN| dRdvAtrI (hiyAvalI) aura zudra hiMgula (8256) sUtabhasmayogaH (3) samAna bhAga lekara donoMko ekatra milAkara sarpaviSase (ra. caM. / visA. ) kharala kareM aura mUMgake barAbara goliyAM banA leN| / guDUcInimbajakvAthaiH khadirendrayavAmbunA / karpUratrisugandhibhyAM yuktaM sUtaM dvivallakam / / jaba rogI mUcchita ho to usako nAbhi, visphoTaM tvaritaM hanyAdvAyurjaladharAniH / / hRdaya yA tAlu (khoparI) para kuzase carmameM cheda | 6 rattI (vya. mAtrI 1-2 rattI) pArada bhasmako karake usa sthAna para isa rasakI 1 golI adarakake kapUra, dAlacInI, ilAyacI aura tejapAtake cUrNa ke rasameM ghisakara mala deN| sAtha milAkara giloya, nImakI chAla, khairasAra aura isakA prabhAva hote hI gegI turanta cetameM Akara indrajauke kAthake sAtha sevana karanese visphoTakakA AMkheM khola detA hai| usa samaya 1 golI adarakake zIghra hI nAza hotA hai / For Private And Personal Use Only
Page #386
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org prakaraNaM ] (8257) sUtabhasmayoga: ( 4 ) ( ra. caM. / zItapittA. ) mAnIguDasammizraM sUtabhaspa dvivalakama / pittaM nihantyAzu kaTutailavilepanam || ajavAyana ke cUrNa aura gur3ake sAtha 6 ratI pArada - bhasma milAkara sevana karane se zItapitta ( pittI ) kA zIghra nAza hotA hai / zItapitta meM kar3ave telakA lepa bhI karanA cAhiye / paJcamo bhAgaH ( vyavahArika mAtrA - 1 - 2 rattI | (8258) sUtabhasmayogaH (5) ( ra. ca.; ra. rA. su. | vAtarogA. ) zaGkhapuSpI vacA brAhmI kuThamelArasaiH saha / sUtabhasma prayogo'yaM ratikAdvayamAnataH // sarvApasmAranAzAya mahAdevena bhASitaH // zaMkhapuSpI, baca, brAhmI, kUTha aura ilAyacI samAna bhAga le kara kAtha banAveM / isa kA ke sAtha 2 rattI pArada bhasma sevana karane se samasta prakArake apasmAra naSTa hote haiM / (8259) sUtabhasmayoga : ( 6 ) ( rase. sA. saM. 1 arocakA. ) samarucighnaM syAtintiDIkaguDopaNam / mRdvIkA jIrakaM kRSNA mAtuluGgAmlavetasam // tintar3Ika (imalI), gur3a, kAlI mircakA cUrNa, munakkA, jIrekA cUrNa aura pIpalakA cUrNa tathA amlavetakA cUrNa 1-1 bhAga le kara sabako ekatra Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 371 milAkara bArIka pIseM aura phira usameM 1 bhAga pArada - bhasma ( yA rasasindUra) milAkara acchI taraha. kharala kareM / ise bijaure nIbU ke rasa meM milAkara sevana karane se arucikA nAza hotA hai / ( mAtrA - 1 mAzA | ) (8260) sUtarAjaH (ra. rA. su. ; 2. caM. / grahaNya. ) rasagandhAkANAM ca bhAgAnekadvikASTakAn / samaya sarvarogeSu yuJjyAdvallacatuSTayam // grahagulmAzamehadhAtugatajvarAn / nihata mRtarAjo'yaM maNDalasya ca sevanAt // zuddha pArada 1 bhAga, zudra gaMdhaka 2 bhAga aura abhraka - bhasma 8 bhAga lekara sabako ekatra milAkara kharala kareM | mAtrA- - 1 // mAzA ( vyavahArika mAtrA 1 rattI / ) isake sevana se saMgrahaNI, kSaya, gulma, arza, prameha, aura dhAtugatajvarakA 40 dinameM nAza ho jAtA hai| (8261) sUtazekhararasaH (1) ( ra. ca.; bR. ni. ra. ; yo. ra. / amlapittA. ) zuddhaM mRtaM mRtaM svarNa TaGkaNaM vatsanAgakam / vyoSamunmattabIjaM ca gandhakaM tAmra bhasmakam || cAturjAtaM zaGkhabhasma bilvamajjA kacorakam / sarva samaM kSipetkhalve madhe bhRGgarasairdinam // For Private And Personal Use Only
Page #387
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 372 bhArata-bhaiSajya-lAkaraH [ sakArAdi gubhAyAtrAM vaTi kRtvA dvigujhe mdhusrpissaa| (8262) sUtAdiguH kA bhakSayedamlapittano vAntizUlAmayApahaH // (yo. ra. ; ra. caM. ; ra. rA. su.| cakA. ; vR. pazcagulmAnpakAsAn grhnnyaamynaashnH| yo. ta. / ta. 82, kdioSotyAtisAranaH zvAsamandAgninAzanaH // ugrahikAmudAvata dehyaapygdaaphH| matagandhAbhra magadhAmlikA maricasaindhavaiH / maNDalAbAtra sandehaH sarvarogaharaH prH|| guTikA'rocakaharI jihAvadanAdikRt // rAjayakSmaharaH sAkSAdraso'yaM muutshekhrH|| ___zuddha pArada, zuddha gaMdhaka, abhraka bhasma, zuddha pArada, svarNa-bhasma, suhAgeko khIla, pIpalakA cUrNa, imaloke phala, mircakA cUrNa aura zuddha bachanAga, abhraka-bhasma, soMTha, mirca, popala, seMdhA namakakA cUrNa samAna bhAga le kara prathama pAre dhatUreke zudra boja, zuddha gaMdhaka, tAmra-bhrasma, gaMdhakakI kajalI banAveM aura phira usameM anya dAlacInI, tejapAta, ilAyacI, nAgakesara, zaMkha-bhasma, auSadhoMkA cUrNa tathA pAnI ke sAtha patthara para pIsI belakI girI aura kacUra samAna bhAga le kara prathama | huI imalI milAkara acchI taraha sarala kareM aura pAre-gaMvakakI kajalI banAveM aura phira usameM (3-3 rattoko ) goliyAM banA leN| anya auSadhoMkA bArIka cUrNa milAkara, 1 dina inake sevanase aruci naSTa hotI tathA jilhA bhaMgareke rasameM kharala karake 2-2 rattIkI goliyAM | aura mukha zuddha hotA hai| banA leN| (subaha zAma 1-1 golI muMhameM rakhakara rasa ____inameMse 1-1 golI zahada aura ghIke sAtha cUsanA caahiye| 40 dina taka khAnese amlapitta, vamana, zUla, 5 (8263) sUtAdiyogaH (1) prakArake gulma, 5 prakArako khAMsI, saMgrahaNI, (ra. rA. su. / madAtyayA.) tridoSaja atisAra, svAsa, agnimAMdya, upa hikkA pUraka hikarucakaM sacavyavizvadIpyakam / ( hicako), udAvarta aura rAjayakSmAkA avasya nAza ho jAtA hai| cUrNa samUtaM mayena pItaM pAnAtyayaM jayet // bijaure nIbUko majA, hIMga, kAlA namaka, sUtazekhararasaH (2) pra. saM. 6033 "rktsuutshekhrrsH"dekhiye| ra canya, soMTha, aura ajavAyana inakA cUrNa tathA sUtazekhararasaH (3) rasasindUra 1-1 bhAga le kara sabako ekatra milA (sUryazekhararasaH) kara kharala kreN| (vR. ni.ra. / kaphapittavarA. ; ra. ci. / sta. 11) ise mayake sAtha sevana karanese pAnAtyayakA pra. saM. 7638 "zItAri rasaH (1)" nAza hotA hai| dekhiye| (mAga-1 mAzA / ) For Private And Personal Use Only
Page #388
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasapakaraNam ] paJcamo bhAgaH (8264) sUtAdivaTI phira usameM anya oSadhiyAM milA kara bakarIke ( ra. caM. ; vR. ni. ra. / upadaMzA.) dUdhameM kharala karake 2-2 rattIko goliyAM banA leN| zuddhamtaM ca bhallAtaM pippliimuulpipplii| inake sevanase sUtikA roga, jvarAtisAra, AkallakaM jAtipatrI surakaM devapuSpakam // _kAsa zvAsa aura atisArakA nAza hotA hai| mardayetsamabhAgena purANaguDamizritam / (8266) mUtikAntakarasaH upadaMzeSu sarveSu pramANaM raktikA vaTI // (rase. sA. saM. / sUtikA. ; ra. rA. su.| __zuddha pArada, bhilAvA, pIpalAmUla, pIpala, ' sUtikA. ; bhai. r.| khorogA.) akarakarA. jAvatrI, vaMga-bhasma ( yA tAlamakhAnA ) rasAbhragandhakavyoSaM suvarNamAkSikaM viSam / aura lauMga-inakA cUrNa samAna bhAga le kara sabako sarvamekIkRtaM cUrNa khAdedrakticatuSTayam // ekatra kharala karake purAne gur3ameM milAkara 1-2 mRtikAgrahaNIroga vahiNanyazca nAzayet / rattIkI goliyAM banA leN| atisArazca zamayedapi vaidhavivarjitam // inake sevanase samasta prakArake upadaMza naSTa kAsazvAsAtisArano vAjIkaraNa uttamaH / / hote haiN| zuddha pArada, abhraka bhasma, zuddha gaMdhaka, soMTha, mirca, pIpala, svarNa-mAkSika -bhasma aura zud bacha(8265) mRtikAno rasA nAga samAna bhAga le kara prathama pAre gaMvakakI ( bhai. ra. ; ra. rA. su. ; ra. caM. ; rase. sA. sN.| kajalI banAveM aura phira usameM anya oSa sUtikA. ; rase. ci. ma. / a. 9) dhiyoMkA cUrNa milA kara acchI taraha sarala rasagandhakalauhAnaM jAtIkoSaM suvarcalam / kareM / samAMzaM mardayetkhalle chAgIdugna peSayet / / / mAtrA-4 rattI / gumAiyapramANena mRtikAtakanAzanaH / inake sevanase sUtikA roga, saMgrahaNI, agnijvarAtisAraroganaH kAsazvAsAtisAranata | mAMdha, bhayaMkara atisAra, kAsa aura svAsakA nAza sUtikAno raso nAma brahmaNA parikIrtitaH // hotA hai| / hotA hai| yaha rasa uttama vAjIkaraNa bhI hai| (8267) mRtikAbharaNarasaH ___ zuddha pArada, gandhaka, loha-bhasma, abhraka (ra. caM. ; yo. ra. / vAtA. ; bhai. ra. / strI.) bhasma, jAvatrIkA cUrNa aura kAle namakakA cUrNa suvarNa rajataM tAnaM pravAlaM pAradaM samam / ( pAThAntarake anusAra svarNa-bhasma ) samAna bhAga gandhakaM cAbhrakaM tAlaM zilA trikaTu rohinnii|| le kara prathama pAre gaMdhakako kajalI banAveM aura etAni samabhAgAni ravikSIreNa mardayet / 1 " suvarNakamiti " pAThAntaram / citramUlakapAyeNa punarnavarasena ca / / For Private And Personal Use Only
Page #389
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 374 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [sakArAdi dinaM ganapuTe pAcyaM mUSAyAM dhaaryetpRthk| cUrNitaM mardayeyatnAd bhekaparNI rasena ca // anupAnavizeSeNa deyaM gubhArdhakaM tu tat // chAyAzuSkA vaTI kAryA dviguJjAphalamAnataH / sUtikArogamatulaM dhanurvAta vizeSataH / kSIratrikaTunA yuktA mUtikAtaGkanAzinI // tridopotthAnharevyAdhInicchApathyaM pradApayet .. | araM tRSNAruciM zoyaM hantyasAdhyaM na saMzayaH / / sUtikAbharaNaM nAma sarvarogaharaM ca tat // zuddha pArada, zuddha gaMdhaka aura abhraka bhasma svarNa-bhasma, cAMdI-bhasma, tAmra-bhasma, pra-1-1 bhAga tathA tAmra bhasma 1|| bhAga ( pAThAntaravAla-bhasma, zuddha pArada, zuddha gaMdhaka, abhraka- ke anusAra 1 bhAga ) le kara sabako ekatra bhasma, zuddha haratAla, manasila, seAMTha, mirca, pIpala milA kara maNDUkaparNIke rasameM 1 dina kharala aura kuTakI samAna bhAga le kara prathama pAre gaMkako karake 2-2 rattokI goliyAM banA kara chAyAmeM kajalI banAveM aura phira usameM anya auSadhoMkA | sukhA leN| cUrNa milA kara 1-1 dina Akake dUdha, cItA inake sevanase kaSTa sAdhya sUtikA roga, jvara, mUlake kAya aura punarnavAke rasameM kharala karake tRSNA, aruci aura zothakA nAza hotA hai| sabakA eka golA banAveM aura use sukhA kara mUSAmeM banda karake gajapuTa meM pakAveM / anupAna-soMTha, mirca aura pIpalakA cUrNa mAtrA-AdhI rttii| milA huvA duudh| ise yathocita anupAnake sAya denese pravRddha (8269) mUtikArirasaH (2) sUtikA roga, vizeSataH dhanurvAna aura anya sanni (bhai. ra. ; rase. sA. saM. ; ra. rA. su. / strIrogA.) pAtaja rogoMkA nAza hotA hai| isa para kisI vizeSa parahez2akI AvazyakatA TaGkaNaM mRcchitaM mUtaM gandhakaM hema tArakam / nahIM hai| jAtIphalaM tathA koSaM lavaGlA ca dhaatkii|| (8268) mUtikArirasaH (1) vatsakendrayavaH pAThA zRGgI vizvAjamodikA / prasAraNIrasaiH kAryA guDI gumAdvayonmitA // (mUtikAtaGkanAzinI vaTI) bhakSayettasaH prAtaH mUtikAtaGkazAntaye / (ra. caM. / sUtikA. ; rase. ci ma. / a. 9 jIrNajvaraM hanti zothaM grahaNIplIhakAsanut / / bhai. ra. ; rase. sA. saM. ; ra. rA. su. ; ra. ra. / ___ suhAgekI khIla, mUchita pArada (rasa siMdUra), - strIrogA. ; dhanya / sUtikA.) zuddha gaMdhaka, svarNa-bhasma, cAMdI-bhasma, jAyaphala, rasagandhakakRSNAbhraM tadardhe mRtatAmrakam / / jAvatrI, lauMga, ilAyacI, dhAyake phUla, kur3ekI x bhai. ra. meM. nimnalikhita pATha hai- chAla, indrajau, pAThA, kAkAsiMgI, seTha aura " rasaM gandhaM mRtAbhaM ca mRtatAmrazca tulyakam " | ajamoda samAna bhAga le kara sabako ekatra milA For Private And Personal Use Only
Page #390
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasapakaraNam ] paJcamo bhAgaH kara prasAraNIke rasameM kharala karake 2-2 rattIkI zuddha pArada, gaMdhaka, svarNamAkSika-bhasma, goliyAM banA kara chAyAmeM sukhA leN| abhraka-bhasma, kapUra, svarNa-bhasma, zuddha haratAla, inheM prasAraNIke rasake sAtha prAtaH kAla cAMdI-bhasma, zuddha aphIma, jAvatrI aura jAyaphala sevana karanese sUtikA roga, jIrNajvara, zotha, | samAna bhAga le kara prathama pAre-gaMdhakakI kajjalI saMgrahaNI, plIhA aura kAsakA nAza hotA hai| banAveM aura phira usameM anya oSadhiyoMkA cUrNa milAkara nAgaramothe, kharaiTI aura seMbhalakI chAlake (8270) mUtikAroganAzanarasaH rasameM kharala karake 2-2 rattIkI goliyAM ( ra. caM. / sUtikA. ; ra. ra. sa. / u. a. 22) banA leN| svarNatAraghanabhAnutIkSNakaM isake sevanase sUtikA roga, kaSTa sAdhya grahaNI teSu caikamatimAtramAritam / roga, prabala atisAra, durbalatA aura agnimAMdyakA mRtikAsakalaroganAzanaM nAza ho kara puSTi, kAnti, medhA aura dhRtikI rogahAri vihitAnupAnataH // vRddhi hotI hai| svarNa-bhasma, cAMdI-bhasma, abhraka bhasma, (8272) mUtikAvinodarasaH(1) (vRhada) tAmra-bhasma aura tIkSNa loha-bhasma samAna bhAga le (bhai. ra. ; ra. rA. su. ; rase. sA. saM. : ra. kara sabako ekatra milA kara kharala kreN| r.| khorogA.) isake sevanase sUtikA roga naSTa hotA hai| zuNThayAbhAgo bhavedeko dvau bhAgau maricasya ca / ( mAtrA-1 ratto / ) pippalyAzca tribhAgAH syura bhAgazca vyomkm|| jAtIkoSasya bhAgau dvau dvau bhAgau tutthakasya ca / (8271) mRtikAvallabho rasaH (vRhad) sindhuvArajalenaiva mardayedekayAmataH // ( bhai. ra. / strIrogA.) madhunA saha bhoktavyaH mUtikAtaGkanAzanaH // sUtaM gandhaM mAkSikazca vyomendu hematAlakam / / seTha 1 bhAga, kAlI mirca 2 bhAga, pIpala rajataM phaNiphenazca jAtIkoSaphale tathA // 3 bhAga, abhraka bhasma AdhA bhAga, jAvatrI 2 mustakasya balAyAzca zAlmalyAH svarasena ca / bhAga aura zuddha tUtiyA 2 bhAga le kara sabako bhAvayitvA vaTIH kuryAd dviguAparimANataH / / ekatra milA kara 1 pahara saMbhAlU ke rasa meM ghoTa kara mUtikAvallabho nAma prayukto'yaM mahAn rsH| | sukhA le / nihanyAt mUtikArogAn durvAraM grahaNIgadam // ise zahadameM milA kara sevana karanese sUtikAatIsAraM sughoraJca daurbalyaM himndtaam| | rogakA nAza hotA hai / janayedAzu puSTizca kAnti medhAM dhRti tathA // (mAtrA-2 rtto|) For Private And Personal Use Only
Page #391
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - - . bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [ sakArAdi sUtikAvinodarasaH (2) . jAtIphalaM kezarAja varA bhRGgalA mustakam / ( rase. sA. saM. / sUtikA. : rase. ci. m.| dhAtakIndrayavaM pAThA zRGgI bitvaM ca vAlakam / / a. 9 ; ra. rA. su.) karSapramANaM saJcUrNya sarvamekatra kArayet / pra. saM. 1559 " garbha vilAsa rasaH" raktikaikapramANena vaTikAM kArayedbhipaka // dekhiye / gandhAlikApatrarasairanupAnaM pradApayet / sarvAtisArazamanaH sarvazUlanivAraNaH // (8273) sUtikAharo rasaH (1). | sUtikAharanAmAyaM sUtikA nAzayeddhRvam / / ( bhai. ra. / strIrogA.) lauMga, zuddha pArA, gaMdhaka, javAkhAra, abhrakahiGgalaM haritAlazca zaGkhabhasmAyaso rjH| bhasma, loha-bhasma, tAmra-bhasma aura sIsA-bhasma 5-5 kharparaM dhUrtabIjazca yavakSArazca TaGgaNam // tole tathA jAvatrI, bhaMgarA, harra, baher3A, AmalA,kAlA bhaMgarA, ilAyacI, nAgaramothA, dhAyake phUla, indrajau, vibhotakakapAyeNa bhAvayitvA vidhAnataH / / pAThA, kAkar3AsiMgI, belagirI aura sugandhabAlAmardayitvA vidadhyAca guJjakAmitA vttiiH|| inakA cUrNa 1|-1|tolaa lekara prathama pAre gaMvakakI yathAdoSAnupAnena prayukto'yaM rasottamaH / / kajjalI banAveM aura phira usameM anya auSadhoMkA nihanyAt mUtikAtakAn vahnistRNagaNAniva / / / cUrNa milAkara prasAraNI ( yA jAyaphala ) ke kAthameM zudra hiMgula, haratAla, zaMkha--bhasma, loha- kharala karake 1-1 rattokI goliyAM banA leN| bhasma, khapariyA, dhatUreke bIja, javAkhAra aura ise prasAraNI yA jAyaphalake kAthake sAtha suhAgekI khIla samAna bhAga le kara sabako ekatra denese samasta prakArake atisAra, samasta zUla aura milA kara baher3eke kAthameM kharala karake 1-1 sUtikArogakA nAza hotA hai| rattIkI goliyAM banA leN| (8275) sUtendrarasaH ise yathocita anupAnake sAtha denese sUtikA (ra. caM. / vAjIkaraNA. ; ra. ra. s.| roga isa prakAra naSTa ho jAtA hai jisa prakAra cAjIkaraNA.) agnise tRNasamUha / muktAphalaM pravAlaM ca suvarNa raupyameva ca / (8274) mUtikAharo rasaH (2) rasogandhazca tatsarva tolaikaikaM prakalpayet / / ( rase. sA. saM. ; ra. rA. su. ; ra. ra. / sUtikA. ; | raktotpalaiH patrAsamaMdayetpattalIkRte / bhai. ra. / strI. ; rase. ci. ma. / a. 9) mardayettatpunardatvA gandhaM mASacatuSTayam / / lavaGga rasagandhau ca yavakSAraM tathAbhrakam / / tanmadhye gandhakaM datvA pardayettadanantaram / lauha tAmra sIsakazca palamAnaM samAharet // kSiptvA kAcaghaTImadhye sannirudhya mukhaM tataH / / For Private And Personal Use Only
Page #392
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasapakaraNam ] paJcamo bhAgaH vAlukAyantramadhyasthAM kRtvA kAcaghaTIM ttH| pathya-zAli cAvalakA bhAta, mUMgakI dAla, pAkastatra tathA kAryoM bhavedyAmatrayaM yathA // gehUM, godugdha, goghRta aura anya snigdha padArtha / kAcapAtre samAkarSe siddhaM sUtaM tataH param / (8276) mUryakAntarasaH bhakSayedraktikAH paJca rogairAkAntamAnavaH / / ( ra. ra. / kuSThA.) pathyAdi pUrvarogoktaM yatnataH kArayedbhiSak / tApyaM gandhaM zuddhaM mRta zilAjatvamlavetasam / durbalaM vapuratyartha balayuktaM karotyasau // mRtanAmrAbhrakaM tulyaM madhvAjyaguDamizritam // zukravRddhi kagetyeSa AjabhaGgaM ca nAzayet / / mAkaM jihmagaM hanti sUryakAntA mahArasaH / mAsenaikena mUtendro roganAzAya kalpate // muNDIpazcAGgacUrNazca vAkucItulyacUrNakam / / zAlayo mudgayuktAzca godhUmA bhojane hitaaH| madhvAjyasaMyutaM karSa lehayedanupAnakam // ghRtaM gavyaM tathA kSIraM snigdhaM pathyaM prayojayet // svarNamAkSika-bhasma, zuddha gandhaka, zudra motI-bhasma, pravAla, suvarNa-bhasma, cAMdI pArada, zilAjIta, amlavetakA cUrNa, tAmra-bhasma bhasma, zuddha pArada aura zuddha gaMdhaka 1-1 tolA aura abhraka bhasma samAna bhAga le kara prathama pAre-- le kara prathama pAre-gandhakakI kajjalI banAIM aura gandhakakI kajalI banAveM aura phira usameM anya phira usameM anya auSadhe milA kara lAla kama auSadhe milAkara kharala kreN| lake pattoM (paMkhar3iyoM) ke rasameM kharala karake sukhA ise gur3ameM milAkara dhI aura zahadake sAtha leM aura phira usameM punaH 4 mAze gandhaka milAkara / sevana karanese jihmaga ( RSyajihvaka ) kuSTha naSTa acchI taraha kharala kareM / tadanantara use kapar3amiTTI hotA hai| kI huI AtazI zIzImeM bhara kara usakA mukha mAtrA-11 maashaa| banda karake 3 pahara bAlukA-yantrameM pkaaveN| (vyavahArika mAtrA-2 rattI / ) tadanantara usake svAMgazItala hone para auSadhako anupAna-auSadha khAneke pazcAt muNDIke nikAla kara kAMcakI zIzI meM bhara kara sura | paMcAMga aura bAbacIke samAna bhAga mizrita cUrNako kSita rkkheN| zahada aura dhImeM milA kara cATanA caahiye| maatraa-1| tolA / ( vya. mA.-3 mAtrA-5 rttii| (vyavahArika mAtrA | mAzA / ) 1 rttii|) isake sevanase durbala rogI atyanta balavAna (8277) mUryacandraprabhAguTikA ho jAtA hai / yaha rasa dhvajabhaMgako naSTa aura (ga. ni. / guTikA. 4) vIryavRddhi karatA hai / ise 1 mAsa taka sevana karanA trikatrayaM haridre dve tiktA tiktaM zaThI vcaa| caahiye| vellacitrakatAlIsabhArgIpadmakajIrakam / / 48 For Private And Personal Use Only
Page #393
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [ sakArAdi dvau kSArau pippalImUlaM pani trINi sumbr|| sAMTha, mirca, popala, harra, baher3A, AmalA, devadAru vacA cavyaM dhAnyakaM gjpipplii|| dAlacInI, tejapAta, ilAyacI, haldI, dAruhaldI, vatsakAtiviSAdantIbhyAmApuSkarakAmRtAH // kuTakI, cirAyatA, kacUra, baca, bAyabiDaMga, cItAbhAgo'mISAM sUkSmacUrNIkRtAnAM mUla, tAlIsa para, bharaMgI, padmAka, jIrA, javAkhAra, bhAgavArdhastApitIrodbhavasya / sajjIkhAra, pIpalAmUla, seMdhA namaka, saJcala ( kAlA tadvadvAMzNa, bhAgavRdhyA pare syu namaka ), sAmudra lavaNa, tumbaru, devadAru, baca, rabhra lohaM zailajaM kauzikazca // | cavya, dhaniyA, gajapIpala, kur3ekI chAla, atIsa, sammI guTikA kAryA suurycndrprbhaabhidhaa| dantImUla, kAlI nisota, pokharamUla aura giloyapUrvA tAM prayuJjIta mAlikeNa pariplutAm // | inakA cUrNa 2-2 tole; svarNamAkSika-bhasma anupAne prayuJjIta takraM madhu rasottamam / / aura baMsalocanakA cUrNa 1-1 tolA; abhraka kSIraM badaratoyaM vA zarkarAmizritaM jalam // bhasma 2 tole, loha - bhasma 4 tole, zilAjIta ghRtaM mUtraM tathA cAmlasvAdudADimajaM rasam / nAralavAdAriyaja gmama / 6 tole aura zuddha gUgala 8 tole le kara sabako kAsa zvAsaM tathA zoSamaruciM pArthavedanAm / / ekatra milA kara kUTa kara (2-2 mAze ) kI azIsi kAmalAM mehaM pANDurogaM hliimkm| | goliyAM banA leN| hRdrogaM mUtrakRcchaM ca zvayadhuM grahaNIgadam // (gUgalameM thor3A dhI milA kara use patalA yakRtplIhAbhivRddhi ca kRmi granthi bhagandaram / / karake usameM samasta cUrNa milA kara kUTanA zlIpadaM gaNDamAlAM ca vraNAnADIvraNAnapi // cAhiye / ) atisthaulyAtikAzya ca vidradhIpiTikAmapi / inameMse 1-1 golI prAtaHkAla zahadameM milA nAsAnetrAzritAnrogAn zirorogAn kara khAnI caahiye| sudAruNAn / / mukharogAnazeSAMzca raktapittaM svarakSayam / anupAna-takra, zahada, dUdha, berakA rasa, jvaraM ca sannipAtotthaM veSamaM cApi paittikama // khAMDakA pAnI (zarabata), ghI, gomUtra aura khaTTe viMzati zleSmikAMzcaiva saMsRSTAn saannipaanikaan| | mIThe anArakA rasa-inameMse koI eka padArtha / nijAnRtubhavAMzcaiva ye cAnye nAtra kiirtitaaH| isake sevanase zvAsa, kAsa, zoSa, aruci, tAn tAn prazamayatyeSA vRkSamindrAzani thA // pArzvapIr3A, arza, kAmalA, prameha, pANDu, halImaka, megha smRti kAntimanAmayatva hRToga, mUtrakRla, zotha, saMgrahaNI, yakRt , plIhA, ___ mAyuHprakarSa pavanAnulomyam / kRmiroga, pranthi, bhagandara, zlIpada, gaNDamAlA, strISu maharSe balamindriyANA braNa, nADIvraNa, ati sthUlatA, ati kRzatA, vidradhi, magnezca kuryAdvidhinopayuktA / / | piDakA, nAsAroga, netraroga, ziroroga, samasta For Private And Personal Use Only
Page #394
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasapakaraNam paJcamo bhAgaH - mukha roga, raktapitta, svarakSaya, sannipAta ghara, sampiSyAzu zubhaM sArNa nihitaM viSama jvara, paittika jvara, dvandvaja jvare, 20 raktitrayaM yojayet / prakArake kapha roga, evaM doSaja aura Rtuke tatkAlocita vaktra zuddhirucitA prabhAvase utpanna hone vAle anya roga zIghrahI naSTa cUrNa vinA pratyaham / / ho jAte haiN| hantyetadmanAmlapittaja___ yaha rasa medhA, smRti, kAnti, Arogya, gadAnyANDvAgnimAnyajvarAn / Ayu, kAmazakti, indriyabala aura agnikI vRddhi | raktIvardhita mASa eva niyato tathA vAyuko anuloma karatA hai| lohokta sevAvidhiH / / sUryacandrAtmakarasaH zuddha gaMdhaka 5 tole aura zuddha pArada 2 // tole le kara donoMkI kaJjalI banAveM aura phira (ra. caM. ; ra. rA. su. / pANDu.) usameM 1 / tolA saMcala ( kAle namaka ) kA cUrNa pra. saM. 1898 " candrasUryAtmako rasaH" | nilA kara sUryAvarta (hulahula) aura karNamoraTake dekhiye| rasameM kharala kareM evaM 5 tole zuddha nepAlI tAmrake kaNTakavedhI patroMpara usakA lepa kara deM aura unheM (8278) sUryapAkatAnam pattharake kharalameM DAla kara usameM jambIrI nIbUkA (ra. kA. dhe.| amlapittA. ; rase. rasa DAla kara dhUpameM rakha deM / jaba tAmrapatra ci. ma. / a. 9) bhasmIbhUta ho jAeM to unheM kharala karake dhUpameM ripUrNya gandhAzma palaM vizuddha sukhA leN| rasadvikarSaNa samaM ca khalve / mAtrA-3 rattI / (vyavahArika mAtrArasAIsauvarcalacUrNayuktaM 1 rttii|) ____tatkhalvitaM salvazilAmu yanAt // sUryAvartakakarNamosTa ise binA cUneke pAnameM rakha kara khAnese rasairAplAnya tkjjliiN| vamana, amlapita, pANDu, agnimAMdha aura jvarakA nepAlodbhavatAmraka palamitaM | nAza hotA hai| ttknnttvedhaayitm|| isakI mAtrA thor3I thor3I bar3hAte huve 1 mASA tenAlipya ca kajjalena kara denI cAhiye aura isa para pathyAdikI vyavasthA muciraM jambIranIrasthitaM / loha sevanake samAna karanI cAhiye / khallAzmArpitametadAtapa (1 mASA mAtrA adhika hai, yogya cikidhRtaM piNDIkRtaM ghaTTanaiH / / | tsakako sammatise sevana karanA cAhiye :) For Private And Personal Use Only
Page #395
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 380 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [sakArAdi mUryaprabharasaH aura camelI Adi ATha prakArake puSpa ( camelI, pra. saM. 5584 "mhaasuuryprbhrsH"dekhiye| jUhA, mAlatI, campA, saMvatI, maulasirI, mogarA aura kadamba ) samAna bhAga le kara prathama pAre (8279) mUryaprabhAguTikA (1) gaMdhakakI kajalI banAveM aura phira usameM anya (ra. ra. sa. / u. a. 19) auSadheAMkA cUrNa milA kara aNDIke tela meM kharala bhAIvahijayAyugAbhra karake (1-1 mAzekI) goliyAM banA leM / kadalIpAThAvacArocanA inake sevanase agni dIta hotI hai| zcavyaM patrakacitrakaM tri___ kaTukaM kSAradvayaM gandhakam / (8280) maryaprabhAguTikA (2) trAyantI harabIja kesari ( yo. ra. / kSaya. ; vR. yo. ta. / ta. 76. ) viSadvandvaM lavaGgaM kaNA dAva: vyopaviDaGgacitrakavacApItAkarAmRtAkuSThaM zalyaphalaM phala traya devAhAtiviSA trivRtsakaTukA kustumbru:kaarvii| yutaM phenaH samudrAdapi // dvau kSArau lavaNatrayaM gajakaNA cavyaM tathA puSkara brahmabIja latAbIja tAlIsaM kaNamUlapuSkarajaTAbhUnimbasaMjJairyutam // bAlavilvaM virUDhakam / bhArgI padmakajIrakozakuTano dantI vacA bhadrakaM lavaNAni tathA pazca sarva karSasamAMzakaM mubhipanA sUkSmaM ca saMcUrNitam / jAtyAdi kusumASTakam // tadvatpaJcapalaM varaM girijatu syAtpaJcamuSTiH purovAtAritaile naiteSAM lohsy dipalaM palaTyamayotApyasya sNmishritm|| kalpitA bhiSajAM vraiH| kSiptvA paJca palAni zubhrasikatA vAMzIpalaM eSA sUryaprabhA nAma yojitame kaikaM trimugandhivastu palikaM guTikA'gnipradIpanI // kSaughRtalehavat / bharaMgI, cItAmUla, jaita, hara, abhraka- ekIkRtya samAMzameva guTikA kAryA suvarNoMbhasma, kadalIkanda, pAThA, baca, gorocana, cavya, mitA sA ca brahmamukhAmbujamakaTitA tejapAta, cItAmUla sAMTha, kAlI mirca, pIpala, sUryaprabhA naamtH|| javAkhAra, sajjIkhAra, zuda gaMdhaka, trAyamANA, zud ! zoSaM kAsamuraHkSataM satamakaM pADDAmartha kAmalAm pArada, mahA balA, do prakArakA bachAga, lauMga, gulmaM vidradhiyArthazUlamudaraM khIpu kSayaM ca krimIn / pIpala, kUra, mainaphala, harI, baheDA, AmalA. kuThA viSamajvaragrahaNikAmUtragrahaM nAzayet samudraphena, palAza DhAka) ke bIja, mAlakaganIke bhuktvaikAM guTikA prahaTamanasA yojyaM dhIja, kaJcI belagirI, aMkurita dhAnya, pAMco namaka, yatheSTAzanam // For Private And Personal Use Only
Page #396
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasapakaraNam ] paJcamo bhAgaH 381 nAstyetatsamamauSadhaM trijagatIcakre hitaM prANinA- isake Upara yatheSTa AhArAdi kiyA jA sakatA muddAmapramadAmadadvipadarAsiMhI tu muuryprbhaa|| hai| kisI vizeSa prakArake parahejakI AvazyakatA dAruhaldI, sAMTha, mirca, pIpala, bAyabiDaMga, nahIM hai / cItAmUla, baca, haldI, karaJjabIja, giloya, deva- (8281) sUryaprabhAguTikA (3) dAru, atIsa, nisota, kuTakI, kustumbaru, kAlA (vR. ni. ra. ; ra. rA. su. / vAtavyA. ; va. jIrA, javAkhAra, sajIvAra, seMdhAnamaka, kAlA namaka, se. / vAtaraktA.) sAmudra lavaNa, gajapIpala, cava, pokharamUla, tAlosa patra, pIpalAmUla, pokharamUla, cirAyatA, bharagI, citrakaM triphalA nimbaM paTolaM madhuyaSTikA / padmAka, sapheda jIrA, jAvatrI, kur3ekI chAla, dantImUla, varAja kezarazcaiva yavAnI' cAmlayetasam / / baca aura nAgaramothA; inakA cUrNa 1 / / tolA bhUnimbakazca dAyelA mustApapaTakantathA / tathA zuddha zilAjIta 25 tole, zudra gUgala 25 tutyakaM kaTukA bhAjI cavyapAkadIpyakAH // tole, loha-bhasma 10 tole, svarNa mAkSika-bhasma pippalI maricaM dantI zaTo zuNThI ca puSkaram / 10 tole, sapheda khAMDa 25 tole, baMsalocanakA viDaGgaM pippalImUlaM jIrakaM devadAru ca // pUrNa 5 tole, tathA dAlacInI, ilAyacI aura teja patrakaM kuTaja rAsnA durAlammAmRtAM trivat / pAtakA cUrNa 5-5 tole le kara sabako ekatra latAruSkara tAlIsaM vRkSAmlaM lavaNatrayam // milA kara ghI aura zahadakI sahAyatAse 15-1 / dhAnyakazcAjamodA ca kAravI dhAtumAkSikam / tolekI goliyAM banA leN| jAtIphalaM tugAkSIro vAjigandhA ca dADimama // - kakolakamuzIrazca dvikSAraM reNukA tthaa| ( prathama gUgala aura zilAjItako thor3e ghImeM pratyekaM palamAtrANi sUkSmacUrNAni kArayet // milA kara kUTa kara patalA kareM aura phira usameM girijasya palAnyaSTau dve pale caiva gugguloH / anya auSadhe milA kara AvasyakatAnusAra zahada . prasthamekaM sitAyAzca ghRtasya kuDavantathA // DAla kara goliyAM banA leN| girijasya samaM lohaM prasthAI mAkSikasya ca / ( vyavahArika maatraa--1|| mAzA / ) sarvamekatra sammizya snigyabhANDe nidhApayet // isake sevanase zoSa, kAsa, uraHkSata, tamaka- Urustambha vAtarogaM hantyaditazca gRdhrasIm / zvAsa, pANDu, kAmalA, gulma, vidadhi, pArzvazUla, patra vidradhIM zlIpadaM gulmaM pANDuroga halImakam / / udara roga, strI samAgamase utpanna kSINatA, kRmi- kAsa pazcavidhaM ghoraM mUtrakRccha galagraham / roga, kuSTa, arza, viSama jvara, grahaNI roga aura AnAimaramarI varbha grahaNImapavAhukam / / AnAimA mUtrAghAtakA nAza hotA hai / yaha guTikA atyanta pAThAntara-1 jIvantI / 2 patmakaM / vAjIkaraNa hai| .. 3 kaTukaM / 4 turuSka / 5 marica / For Private And Personal Use Only
Page #397
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org rata-bhaiSajya ratnAkaraH 382 arocakaM pArzvazUlamudaraM sabhagandaram / hRdrogaM zUlamutkampaviSamajvaranAzanam // uraHkSatabhane doSe mukharoge ca dAruNe / mahauSadharAdasmAdgrAhyaM pANitalonmitam || vividhAnAni bhuJjIta yatheSTaJca yathAsukham / guTikA bhAkarI nAmnA sRSTA devena zambhunA // pramehaM raktapittaca vAtaraktaM sAmalam / sandIpanaM hRdyaM dIrghAyuH puSTidA bhavet // ye vAtaprabhavA rogA ye ca pittasamudbhavAH / kapharogAzca ye kecidvandvajAH sAnnipAtikAH / te sarve zamaM yAnti bhAskareNa tamo yathA / rogavidrAviNI kAryA guTikA sUryavatprabhA || cItAmUla, harra, baher3A, AmalA, nImakI chAla, paTola, mulaiThI, dAlacInI, nAgakesara, ajavAyana, amlaveta, cirAyatA, dArUhaldI, ilAyacI, nAgaramothA, pittapApar3A, zuddha nIlAthothA, kuTakI, bharaMgI, kavya, padmA, ajavAyana, pIpala, kAlI mirca, dantImUla, kacUra, soMTha, pokharamUla, bAyabiDaMga, pIpalAmUla, jIrA, devadAru, tejapAta, kur3ekI chAla, rAsnA, dhamAsA, giloya, nisota, latA kastUrI, zuddha bhilAvA, tAlIsapatra, tintar3Ika, seMdhAnamaka, saMcala ( kAlA namaka ), sAmudra lavaNa, dhaniyA, ajamoda, kAlA jIrA, svarNa mAkSika bhasma, jAyaphala, ba~salocana, asagandha, anAradAnA, kaMkola, khasa, javAkhAra, sajjIkhAra aura reNukA - inakA ghUrNa 5-5 tole, zuddha zilAjIta 40 tole, zuddha gUgala 10 tole, mizrI 80 tole, ghI 40 tole, loha - bhasma 40 tole aura zahada 40 tole le kara prathama ghI meM zilAjIta aura gUgalako milA kara Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ sakArAdi ghoTeM aura phira usameM samasta auSadhokA cUrNa tathA madhu milA kara snigdha pAtrameM bhara kara surakSita rakkhe | isake sevana se Urustambha, ardita, gRdhrasI, vidradhi, slIpada, gulma, pANDu, halImaka, 5 prakAra kI bhayaMkara khAMsI, sUtra - kRSchU, galagraha, AnAha, azmarI, vardhya, grahaNI roga, apabAhuka, aruci, pArzvazUla, udara roga, bhagandara, hRdroga, zUla, kampa, viSamajvara, uraHkSata aura dAruNa mukha roga naSTa hote haiM / yaha guTikA prameha, raktapitta, vAtarakta, kAmalA aura vAtaja, pittaja, kaphaja, dvandvaja tathA sAnnipAtika anya aneka rogoM meM bhI guNakArI hai / yaha agnidIpaka, hRdya, pauSTika aura Ayuvarddhaka hai / isa para kisI vizeSa parahejakI AvazyakatA nahIM hai / mAtrA - 1| tolA / mAtrA - 2 mAze / ) ( vyavahArika (8282) sUryaprabhAvaTI ( ra. saM. ka. | ullA. 5 ; yo. ra. / zUlA. ; yo. tR. / ta. 43 ; bR. yo. ta. / ta. 94 ) vyoSagranthivacAni hiGgujaraNadvandvaM viSaM nimbukadvA vairArdrakajai raserviditaM tulyaM marIcopamA / kartavyA vaTikA'tha sA dinamukhe katroSNAmbunA zUlaM tvaSTavidhaM nihanti sahasA sUryaprabhA nAmataH / / For Private And Personal Use Only soMTha, mirca, pIpala, pIpalAmUla, baca, cItAmUla, hIMga, jIrA, kAlA jIrA aura zuddha bachanAga
Page #398
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasamakaraNam ] paJcamo bhAgaH 383 inakA cUrNa samAna bhAga le kara sabako ekatra | zuddha pArada 1 bhAga, zuddha gaMdhaka 2 bhAga, milA kara nIbU aura adarakake rasakI eka eka | svarNa mAkSika-bhasma 3 bhAga, zuddha haratAla 5 bhAvanA de kare kAlI mirca ke samAna goliyAM | bhAga, abhraka bhasma 4 bhAga tathA baca, kUTha, banA leN| haldI, cItAmUla, suhAgekI khIla, seMdhA namaka, inheM prAtaHkAla mandoSNa jalake sAtha sevana zuddha bachanAga, pAThA; kaliyArIkI jar3a, seTha, karanese ATha prakArake zUla naSTa hote haiM / mirca, pIpala aura baher3A-inakA cUrNa 1-1 bhAga le kara prathama pAre gandhakakI kajjalI banAveM aura (8283) sUryarasaH (1) phira usameM anya oSadhiyoMkA cUrNa milA kara (ra. ra. sa. / u. a. 13) 1 dina bhaMgareke rasameM ghoTa kara 1-1 mAzekI rasagandhaka tAmrAnaM kaNAzuNThayUSaNaM smm| goliyAM banA leN| bhUtamekaM viSaM caikaM mUryaH kAsAdinAzanaH // ___ inake sevanase hikkA (hicakI), zvAsa aura zuddha pArada, gaMdhaka, tAmra-bhasma, abhraka kAsakA nAza hotA hai| bhasma, pIpala, soMTha, kAlI mirca, nAgaramothA aura | ( vyavahArika mAtrA-2 rattI / ) zuddha bachanAga-inakA cUrNa 1-1 bhAga le kara prathama pAre-gandhakakI kajalI banAveM aura phira (8285) sUryarasaH (3) usameM anya auSadhoMkA cUrNa milAkara kharala kreN| (ra. caM. / jvarA. ; ra. pra su. / a. 8 ) yaha rasa kAsAdiko naSTa karatA hai| eka bhAgaM vatsanAbhaM ca kuryAd( mAtrA--1 rttii|) - dvau bhAgau ceTTaGkaNaM dantibIjam // (8284) mUryarasaH (2) triyavete hiGgalasyA'pi turyaH ( ra. kA. dhe. / hikkA. ; ra. rA. su. ; vR. ni. sadyo jUti nAzayatyeSa sUryaH // ra / kAsA.) zuddha bachanAga 1 bhAga, suhAgekI khola 2 rasamekaM dvidhA gandhaM tritApyaM pazca tAlakam / | bhAga, zuddha jamAlagoTA 3 bhAga aura zuddha hiMgula sarva zuddha vicUAtha caturbhAgaM mRtAbhrakam // 1 // bhAga le kara sabako ekatra milA kara vacA kuSThaM haridrAgniTaGkaNaM saindhavaM viSam / / | kharala kreN| sapAThaM lAGgalI vyoSamakSaM pratyekabhAgakam // isake sevanase jvara zIghahI naSTa ho jAtA hai| bhAvitaM bhRGgasAreNa dinaikaM taM ca bhakSayet / mASa sUryaraso nAma himA vaizvAsakAsajit / / (mAtrA--1-2 rttii|) For Private And Personal Use Only
Page #399
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 184 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [ sakArAdi (8286) sUryazekhararasaH (1) pathyameM madhura rasa yukta hitakArI padArtha dene (ra. ci. ma. / sta. 4 ; ra. kA. dhe. / sanni- / cAhiye / pAtA. ; ra. ca. / vAtaro.) sUryazekhararasaH (2) raso dvAdazagadhANo gandhakazcAtra SoDaza / (bhA. pra. ma. khaM. 2 / jvarA. ) zuddhahiGgala catvAro vRSTvA kAcaghaTe kSipet / / pra. saM. 7638 "zItAri rasaH (1)" | dekhiye / dvAtriMzadamRtaM dadyAttasminsate vizodhite / / mRdA pralipya taM kUpaM zopayitvA kharAtape / (8287) sUryasiddharasaH dhRtvA'tha vAlukAyantre vahni SaT praharAvadhim / ( rasa. ci. ma. / sta. 2) datvottArya svayaM zItaM sataM mANikyasatribham / / guDUcI bhRGgarAjazva kumArI kaNTakArikA / sannipAte ca dAtavyastridoSotthe ca sUtakaH / / triphalA kAkamAcI ca kadalI vAjigandhikA // ekaiva guJjikA mAtrA cottamA sannipAtake / vargasyAsya rasaizvApi musalyAzca punrnvaiH| rogodreka samIkSyA'tha vardhayedvA vickssnnH|| pratyekaM mardayedetaH pAradaM prativAsaram // yadi dAho bhavedenaM snApayedvocitaM caret / / tolena zeramAtreNa gADhaM gADhaM nirntrm| bhojanaM vocitaM kuryAnmadhurapAyameva ca // anantaraM saindhavema zeradvayamitena ca // ekaikaM gairikaM zeraM khaTika piSTarUpiNam / zuddha pArada 12 gadyANa (7 // tole), gandhaka 16 gadyANa (10 tole), zuddha hiMgula 4 gadyANa kanyakArasasaMyuktaM sarasaM mardayeca tat // (2 // tole) aura zuddha bachanAgakA cUrNa 32 gadyANa dinatrayamatizlakSNaM naSTapiThaM ca khalbake / (20 tole) le kara sabako ekatra milAkara kharala tApikAyantramAropya mudrayecca mukheM tataH // kareM aura use kaparamiTTI kI huI AtazI zIzImeM trayodazadinaM yAvadi kuryAnnirantaram / bhara kara 6 pahara bAlukAyantra meM pakAveM / tadanantara yantrAdAdAya mRtendraM kartavyaM tasya pUjanam / / usake svAMgazItala hone para auSadhako nikAlakara gurUNAM mahatAM pazcAdyoginAM krodhvrjitH| surakSita rakkheM / yaha dekhane meM mANikyake samAna madamAtsaryamutsRjya mAnaM cAhaGkati tathA // brahmacarya ca kartavyamamlaM dravyaM vivarjayet / hogii| dAnaM zakrayA prakartavyaM vaidyatoSaNameva ca // isake sevanase sannipAta, jvara naSTa hotA hai| 3 / ardhaguAM rasaM dadyAtsatata kramavardhitam / mAtrA-1 rattI / yadi rogakA vega prabala | raktikAM navaparyantaM dadya vaidyo vicakSaNaH // ho to mAtrA bar3hA bhI sakate haiM / bhaktadugdhaM ca bhunIta mudgadugdhaM zRtaM ghRtam / ___ yadi isase dAha ho to rogIko snAna karAnA zarkarA dhukhaNDAni pathyArtha tatra yojayet // tathA anya ucita upacAra karane caahiyeN| ekaviMzadinasyAnte nakhAni nipatanti ca / For Private And Personal Use Only
Page #400
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ssaprakaraNam pazcamo bhAgaH catvAriMzadine'tIte tatkezAH prakSaranti c| kAvyo'vazyakarttavyo nizcitya manasi dhuvam / evaM paNThidine krAnte malA nAzaM vrajanti ca // mohamutsRjya tena syAdIpsitaM saphalaM sadA / / azItidivasasyAnte tasya dantAH patanti dhai| sUryasido raso hyeSa kuryAnnRndevasanibhAn // evaM svayaM pAzyamAnaM rasAyanaM rasezvaram // 1 sera zuddha pAradako eka eka dina giloya, mAsatraye samAyAnti nandAH kezA na sNshyH| bhaMgare, ghRtakumArI, kaTelI, triphalA, makoya, kelA, dRDhA dantAzca jAyante navInAzca punarnavAH // asagandha, mUsalI aura punarnayAke rasameM kharala kareM punarnavavapurbhUtvA dvitIyo mInaketanaH / aura phira usameM 1-1 sera geru aura khir3iyA miTTI tathA 2 sera seMdhA namakakA cUrNa milA kara siddhamaNDalasiddhAko brahmAyuH kAlapAragaH // ghI kumArake rasameM itanA kharala kareM ki pArada haDhAGgo balavAnsaumyo harivego dRDhendriyaH / nirAmayo mahotsAho mahAzI ca manoharaH // adRzya ho jAe / kamase kama 3 dina taka kharala karanA cAhiye / tatpazcAt use kapaDamiTTI kI huI vanitAnAM zataM gacchetputrANAM zatamApnuyAt / AtazI zIzImeM bhara kara ura kA mukha banda kara deM kAlabhramarasaGkAzAH kezAH syurguccharUpiNaH // aura use 13 dina (bAlukAyantrameM ) pakAveM / vizAlabAhuzobhI syAdRDhoraHsthalazobhanaH / isake pazcAt jaba yantra svAMgazItala ho jAya kapATamatimaM praudaM hRdayaM strImanoharam // to rasako nikAla kara surakSita rakkheM / atyunntvpuryssttivishaalnynaambujH| ise sevana karanese pUrva rasa (pArada) aura nirguNDikApatrarasaM trikAlaM vAnu pAyayet // guru janoMkA pUjana karanA caahiye| isake sevana auSadhasya kSaNaM sthitvA kAle tAmbUlacarvaNam / | kAlameM krodha, mada, mAtsarya, mAna aura ahaGkArakA karpUrakusumAmode nirmale vinivezayet // tyAga kara denA cAhiye / amla padArthose analpe sukhade talpe nirmalAstaraNaiyute / paraheja karanA caahiye| brahmacarya pAlana karanA gItasaGgItazAstrIyaM rAmAyaNaparAyaNaH // Avazyaka hai tathA yathA zakti dAna denA aura nATaka hATakaM cApi zRNoti ca nirIkSate / / vaidyako santuSTa rakhanA caahiye| mahAsugandhasaMyuktaM hAraM kumumasaMyutam // mAtrA--AdhI rattIse prArambha karake thor3I mano'bhirAmA rAmAzca nirvikArAH sdotsukaaH| thor3I mAtrA bar3hAte huve 9 rattI taka kara denI tAbhiH saha mukhaM sevyaH kAmo'nAkulacetamA // cAhiye / analpasyAsya kalpasya sevanaM kurute'nizam / pathya-dUdha bhAta, mUMga, pakA huvA dUdha, ghI. apathyaM na ca kartavyaM pathye stheyaM sadA budhaiH // khAMDa, zahadakI khAMDa / aniSThAM dehinAM zAstre daumanasyaM mukrmnni| ise sevana karanese 21 dina pazcAt nakha dRSTvA budhairayaM prokto yogo vizvAsahetave // gira jAte haiM; 40 dina pazcAt bAla girane lagate For Private And Personal Use Only
Page #401
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-rasnAkaraH [sakArAdi haiM; 60 dinameM zarIrake samasta mala naSTa ho jAte ] daurmanasya dekha:kara vizvAsa dilAneke liye isa haiM aura 80 dina bIta jAne para dAMta bhI gira | yogakI racanA kI gaI hai| jAte haiM / isa prakAra purAtana nakhAdi naSTa ho kara / yaha rasa manuSyako devasadRza banA detA hai| 3 mAsameM navIna keza aura dRr3ha dAMta nikala | (8288) sUryAvartarasaH (1) Ate haiM / (zA. saM / khaM. 2 a. 12 ; ra. ra. ; ra. zarIra navIna ho jAtA hai| rUpa kAmadevake kA. dhe. ; dhanva. ; rase. sA. sN.| hikkA zvAsA. ; samAna sundara; zarIrAvayava dRr3ha aura balavAna tathA ra. pra. su. / a. 8; ra. re. sa. / u. a. 13; gati ghor3eke samAna tIvra ho jAtI hai / bhUkha ra. caM. / zvAsA; rase. ci. ma. / a. 9; ra. rA. atyadhika bar3ha jAtI hai| kAmazakti itanI tIvra su. ; vR. ni. ra. ; vai. ra. / zvAsA. ) ho jAtI hai ki manuSya 100-100 striyoMse sUtAoM gandhako ma? yAmaikaM kanyakAdravaiH / samAgama kara sakatA hai / bAla bhauM reMke samAna kAle dvayostulyaM tAmrapatraM pUrvakalkena lepayet / / aura dhuMgharAle ho jAte haiN| bAhu vizAla aura dinaikaM sthAlikAyantre pakvamAdAya cUrNayet / chAtI dRr3ha tathA zobhAyamAna ho jAtI hai| zarIra | sUryAvarto raso hoSa dviguJjaH zvAsajidbhavet / / unnata aura netra vizAla ho jAte haiN| ___ zuddha pArada 2 bhAga aura zuddha gandhaka 1 bhAga le kara kajjalI banAveM aura use 1 pahara auSadha khAne ke pazcAt saMbhAluke pattoMkA rasa ghRtakumArIke rasameM kharala karake 3 bhAga zuddha pInA cAhiye / isa prakAra dinameM 3 bAra yaha tAmrake patroM para lepa kara deM / inheM hAMDImeM banda auSadha khAnI cAhiye / auSadha bhakSaNake thor3I dera karake eka dina pAka kareM aura svAMgazItala hone bAda pAna khAnA caahiye| para pIsa kara surakSita rakkheM / isake sevana kAlameM sugandhiyoMse bharapUra, ___mAtrA-2 rttii| nirmala aura sukhada vistRta zaiyA para ArAma karanA ___ yaha rasa zvAsako naSTa karatA hai / cAhiye / gIta, saMgIta aura rAmAyaNa sunanA tathA ( yadi tAmra kaccA raha jAe to punaH isI nATakAdi dekhanA cAhiye / sugandhayukta puSokI | prakAra pakAnA cAhiye / ) mAlA pahiranI cAhiye / sundara ramaNiyoMke sAtha sUryAvartarasaH (2) prasannatA pUrvaka dina vyatIta karanA cAhiye parantu (ra. kA. dhe. / kuSTA. ; ra. rA. mu. / kuSThA.) manameM vikAra na Ane denA caahiye| " sUryakAnta rasaH" pra. saM. 8276 dekhiye / isa para apathya kadApi na sevana karanA *ra. ra. sa. meM zuddha tAmrake sthAnameM tAmra bhasma caahiye| logoMkI zAstroMmeM aniSThA aura sukarmameM | likhI hai| For Private And Personal Use Only
Page #402
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - rasapakaraNam ] paJcamo bhAgaH 387 sUryezvararasaH (8290) saindhavAdivaTI (ra. kA. dhe. / sannipAtA.) (ra. ra. / badhnavRddhya.) pra. saM. 329 " arkezvaro rasaH" dekhiye / / sasaindhavakuSThakareNvajAjI ra. kA. dhe. meM tAlakA abhAva hai| straiphlaarusskrvaalkshc| (8289) sUryodayarasaH viDaGgavizvauSadhacitrakAmRtA ( ra. ra. / zirorogA.) bhArgAvacAtaskaradevadArukam // mRtamatAbhrakaM tIkSNaM gandhaM tAnaM mRtaM samam / sanIlinI sAtiviSAjamodA snuhI kSIrairdinaM martha bhakSayenmASamAtrakam / / yavAnikA pippalImUlamustakam / madhunA marditaM bhakSellohapAtre dine dine / cavyaM sakRSNA zaThi candanadvayaM saptAhAtsUryAvartAdIJchirorogAnivartayet / / sakaTphalAvalguna bilvajaM sthiram // sUryodaya raso nAmnA sarvamUrddhagadApahaH // dantI zatAhA kaTukAjagandhA savAjigandhAgaja pippalInAm / pArada-bhasma, abhraka bhasma, tIkSNa loha-bhasma, marIcatrijAtalavaGgandhaM zuddha gandhaka aura tAmra-bhasma 1-1 bhAga le kara jAtIphalaM zailajajAtipatrI // sabako ekatra milA kara ? dina snuhI (seMDathUhara ) ke dUdhameM kharala kareM aura sukhAkara sura kakamA kramazlakSNacUrNa palASTakaM guggulunAmadheyam / kSita rkkheN| palaTUyaM lauharajastathaiva mAtrA-1 mAzA / (vyavahArika mAtrA zilAjatuzcaiva palaM catuSkam // 1-2 rattI) sarvaiH samazcaiva sitA ca yojyA ise lohapAtrameM zahadake sAtha mardana karake vimartha kRtvA vaTitAkSamAtram / sevana karanese 1 saptAhameM sUryAvartAdi samasta ziro pratyekazo bhakSyamatho vidheyaM roga naSTa ho jAte haiM / madhaM tathoSNaM payasA ca kSIram // setu rasaH nihanti badhnAnudaraM sakRcchaM pra. saM. 5585 " mahAsetu rasaH ( mehasetu __pAvAmayaM kAmalArAjarogam / rasaH) " dekhiye| plIhodaraM kuSThavikArajazca mUtrAmavAtaM svayathUnyakalpam / / sevantI pAkaH atyagnikAri jvaranAzanaM paraM pra. saM. 7565 "zatapatrikA pAkaH" dekhiye|| balaM supuSTiM kurute narANAm / For Private And Personal Use Only
Page #403
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 344 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [ sakArAdi prameha vizaM kapharogavizaM (8291) somanAtharasaH (1) catvAriMzatpittagadaM nihanyAt / / | ( bhai. ra. ; rase. sA. saM. ; ra. caM. ; ra. rA. su.| azItivAtAmayajAnvikArAn bahumUtrA. ; rase. ci. ma. / a. 9) nazyanti te sarvamidaM narANAm // karSa jAritalauhazca tadaddha rasagandhakam / seMdhA namaka, kUTha, reNukA, jIrA, hare, baher3A, elApatraM nizAyugmaM jambuvIraNagokSuram // AmalA, zuddha milAvA, sugandhavAlA, bAyabiDaMga, viDaGga jIrakaM pAThA dhAtrI dADimaTaGkaNam / soMTha, cItAmUla, giloya, bharaMgI, baca, coraka, candanaM guggululodhrazAlArjunarasAunam // devadAru, nIlakA paMcAMga, atIsa, ajamoda, chAgIdugdhena vaTikAM kArayeddazaraktikAm / ajavAyana, pIpalAmUla, nAgaramothA, cavya, pIpala, nimmito nityanAthena somanAtharasastvayam / / kadhUra, saphedacandana, lAlacandana, kAyaphala, bAbacI, somaroga bahuvidhaM pradaraM hanti durjayam / belagirI, dhava, dantImUla, soyA, kuTakI, banatulasI, yonizUlaM medrazUlaM sarva cirakAlajam / asagandha, gajapIpala, kAlImirca, dAlacInI, ilAyacI, bahumUtraM vizeSeNa durjayaM hantyasaMzayaH // / tejapAta, lauMga, kAlA agara, jAyaphala, bhUricharIlA ____ loha-bhasma 11 tolA tathA zuddha pArada aura aura jAvatrI-inakA cUrNa 1 / -1 / tolA; zuddha gandhaka evaM ilAyacI, tejapAta, haldI, dAruhaldI, gUgala 40 tole, loha-bhasma 10 tole zuddha jAmana kI chAla, khasa, gokharu, bAyabiDaMga, jIrA, zilAjIta 20 tole aura khAMDa sabake barAbara | pAThA, AmalA, anArakI chAla, suhAgekI khIla, le kara 11-1 / tolekI guTikA banA leN| saphedacandana, zuddha gUgala, lodha, zAlavRkSakI chAla (yA sAra), arjunako chAla aura rasauta; inakAcUrNa (prathama gUgalako thor3e ghIke sAtha kUTakara 7 // -7|| mAze lekara prathama pAre-gandhakakI kajjalI patalA kareM aura phira usameM zilAjIta milAkara banAveM aura phira usameM anya oSadhiyAM milAkara kUTeM, tadanantara anya auSadhe milAkara acchI taraha bakarIke dUdhameM kharala karake 10-10 rattIkI kUTa leN| (vyavahArika mAtrA-2-3 mAze / ) goliyAM banA leN| anupAna-madya yA uSNa jala, athavA duudh| yaha rasa aneka prakArake soma roga, kaSTasAdhya isake sevanase brana, udara roga, mUtrakRccha, pradara, sarvadoSaja aura purAne yonizUla tathA liGgapANDu, kAmalA, rAjayakSmA, plIhodara, kucha, AmavAta, zUlako naSTa karatA hai / vizeSataH kaSTasAdhya bahuzotha, jvara, prameha, vAtaroga, kapharoga aura pitta- mUtrako to avazya hI naSTa kara detA hai / rogoM kA nAza hotA tathA agni, bala aura puSTikI (gUgalako pRthak bakarIke dUdhameM pIsakara vRddhi hotI hai| milAnA cAhiye / ) For Private And Personal Use Only
Page #404
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaMbhakaraNam pazcamI bhAgaH - (8292) somanAtharasaH (bRhad) (2) / milAkara 1-1 dina ghRtakumArI aura maNDUkapaNIka ( rase. sA. saM.; ra. rA. su. ; dhanva. / somarogA. rasama kharala karake 2-2 stIkI goliyAM bnaaveN| rase. ci. ma. / a. 9) ise zahadake sAtha sevana karanese somaroga, hiAlasambhavaM mRtaM pAlidhArasamarditam / / 20 prakArake prameha, bahumUtra, mUtrakRccha , mUtrAghAta, | aneka prakArakA madhumeha, hastimeha, ikSumeha, lAlAraNDAzodhitagandhazca tenaiva kajjalIkRtam // meha aura vAtika paittika tathA kaphaja bahumUtra kA tadvayordviguNaM lauha kanyArasakmiditam / | avazya nAza ho jAtA hai| abhraka vaGgakaM raupyaM khaparaM mAkSikantathA // somanAthI tAmram muvarNazca samaM sarva pratyekaca rasAkam / tatsarvaM kanyakAdrAvairmaIyedbhAvayettataH // (ra. rA. su. ; vai. ra. / kAsA. ; yo. ra.) bhekaporasenaiva guAdvayavaTIM ttH| pra. saM. 2587 tAmrabhasmavidhiH (somanAthI) madhunA bhakSayecApi somaroganivRttaye // ) dekhiye / pramehAnvizati hanti bahumUtrazca somakam / (8293) somapANi rasaH mUtrAtisAraM kRcchrazca mUtrAghAtaM sudAruNam // (ra. rA. su. / sannipAtA. ; ra. ci. ma. / sta. 11) bahudoSaM bahuvidhaM pramehaM madhusanakam / | sUtaniSkaM gandhaniSkaM mardayeccitrakadravaiH / hastimehamikSumeha lAlAmehaM vinAzayet // mApaikaM mRtatIkSNasya mRtazulvaM ca mAkSikam // vAtikaM paittikazcaiva zlaiSmikaM sopasajJakam / mAkaM ca vimizreta pUrvasUte'ya mardayet / nAzayedbahumUtrazca pramehamavikalpataH / / dhttrtriphlaaknyaadRddhdaadikdrvaiH|| pAribhadra (pharahada) ke rasameM ( kaI dinataka) kezabhadrasya mANDukyA nirguNDyA bhRnggicitrkaiH| kharala kiyA huvA pArada aura mUSAkarNIke rasa dvArA vAyasInimbavAtArizakrAzanadravairapi / zuddha* gandhaka 1-1 bhAga lekara kajjalI banAveM | pratidrAvapalaikaikaM datvA khalve vimardayet / aura phira ghRtakumArIke rasameM kharala kI huI loha- rasAMzaM vyUSaNaM kSiptvA caNakAmA vaTiM kuru / / bhasma 4 bhAga tathA abhraka-bhasma, baMga-bhasma, catasraH sanipAtAte daapyejjiirkdrvaiH| raupya-bhasma, khapariyA, svarNamAkSika-bhasma aura | kaSAyaM paJcamUlotthamanupAnaM prazasyate // svarNa-bhasma AdhA AdhA bhAga lekara sabako ekatra dadhyannaM dApayetpathyaM tRSAtau~ zItalaM jalam / / * gandhakako ghRtalipta kaDhAImeM pighalAkara zuddha pArada 3 / / mAze aura zuddha gaMdhaka / mUSAkaNaki rasameM DAla deN| isI prakAra 3 bAra yA mAze le kara kajjalI banAveM aura use 1 dina sAta bAra bujhAveM / cItAmUlake kvAthameM kharala kareM tadanantara usameM For Private And Personal Use Only
Page #405
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 390 bhArata-bhaiSajya-ralAkaraH [ sakArAdi 11-1 / mAzA tIkSNaloha-bhasma, tAmra-bhasma aura gaurIpASANa (somala-saMkhiyA) do prakArasvarNamAkSika-bhasma milAkara usameM dhatUrA, triphalA, kA hotA hai, eka zveta aura dUsarA rakta / ghRtakumArI, vidhArA, adraka, sugandhabAlA, nAgaramothA, zveta somala zaMkhake samAna hotA hai aura maNDUkaparNI, saMbhAlu, bhaMgarA, cItA, makoya, nIma, lAla anArake dAneke samAna / araNDamUla aura bhAMga inakA 5-5 tole svarasa yA zveta somala kRtrima hotA hai aura lAla kvAtha milAkara kharala kareM tadanantara usameM 3 // parvatase nikalatA hai| mAze trikuTe (soMTha, mirca, pIpala) kA cUrNa milAkara donoM prakArake somala viSa haiM aura pAradaacchI taraha ghoTakara caneke samAna goliyAM banA leN| karmameM kAma Ate haiN| inameM se 4-4 golI jIreke pAnI ke sAtha somala pAreko bAMdhane vAlA, snigdha, sarva doSamilAkara denese sannipAta jvara naSTa hotA hai| nAzaka ( athavA pAradake doSa dUra karane vAlA) anupAna-paJcamUla (bela, zyonAka, khambhArI, aura pAradakI zaktiko bar3hAne vAlA hai / pADhala aura araNI ) kA kvAtha / somalako kapar3ekI poTalImeM bAMdhakara dolApyAsa lage to zItala jala denA caahiye| yantra vidhise, eka dina, caulAIke kAthameM mandAgni para pakAnese vaha zuddha ho jAtA hai / pathya-dahI bhAta / somalako pIsa kara kapar3ekI poTalImeM bAMdha (8294) somalazodhanam kara dolAyantra vidhise eka dina cUneke pAnImeM . ( yo. ra. / prathama bhA.) pakAnese vaha zuddha ho jAtA hai| gaurI pASANakaH prokto dvividhaH shvetrktkH| (8295) somAnalarasaH zvetaH zamasadRza rakto dADimAbhaH prkiirtitH|| (ra. kA. dhe. / kuSThA.) zvetaH kRtrimakaH prokto raktaH prvtsmbhvH| gomUtra kucI bIjaM trisaptAhaM vibhAvayeta / viSarUpadharau tau hi rasakarmaNi pUjitau // tvagvajya zoSitaM cUrNa tulyAMzA cAbhayA tathA // rasabandhakaraH snigdho doSaghno rasavIryakRta // tataH khadiravIjotyakaSAye mardayetkSaNam / ghananAdarasAnvite ca mallaH kakuSThaM mRtalohaM ca tulyAMzaM madhumizritam // paripAcyaH kila dolakAhayantre / kakaM sarvakuSThAtaH khAdetsomAnalo hyayama // bhubhavahiratho dinaM ca mandaH do ghar3I taka kAMjI yA godugdhameM pakAnese parideyaH parijAyate sa shuddhH|| bhI somala zuddha ho jAtA hai / ullIpASANasaMzuddhirvakSyate shaastrsmmtaa| isakA satva haratAla satvakI vidhise nikAlA cUrNIkRtaM paTe bavA zilAkSArodakena ca // jAtA hai / somala vAtaja aura kaphaja rogoMmeM tathA dolAyantra dinaikaM tu pAcitaHzRddhimApnuyAt / / zItameM diyA jAtA hai / For Private And Personal Use Only
Page #406
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] pacamo bhAgaH bAbacIke bIjoMko 21 dina taka gomUtrameM | upadravasamAyuktaM cirakAlasamudbhavam / bhigoe rakkheM / ( hara roz2a nayA gomUtra badalanA | mUtrAghAtaM mUtrakRcchaM kAmalAca halImakam // cAhiye / ) tadanantara unake chilake alaga karake | bhagandaropadaMzau ca vividhAn piDakAvaNAn / sukhA leM aura cUrNa kara leM / phira 1 bhAga yaha | visphoTArbudakaNDUzca vAtapittAmlapittake / / cUrNa aura 1 bhAga harra kA cUrNa ekatra milA kara yakRtplIhodaraM gulmaM zUlArza: kAsAvadradhIH / use khairake bIjoMke kAthameM kharala kreN| tatpazcAt somarogaM nihantyAzu cirakAlAnuvandhinam / / usameM 1-1 bhAga kaMkuSTa aura lohabhasma milAkara balavarNAgrijanano grahavaiguNyanAzanaH / kharala kreN| chAgIdugdhAnupAnena nArikelodakena vA // ise zahadake sAtha sevana karanese samasta zItena pAkatailena yavayUSAdiyogataH / prakArake kuSTha naSTa hote haiN| yuktathA prayojyo bhiSajA raso doSavidA hyayam // ( zAstrIya ) maatraa-1| tolA. | zAla vRkSakI chAla, arjuna chAla, lodha, kadamba (8296) somezvaro rasaH (1) vRkSako chAla, agara, lAla candana, araNI, haldI, dAruhaldI, AmalA, anAradAnA, gogvaru, jAmanakI (bhai. ra. / pramehA. ; dhanya / pramehA., somarogA. : ra. | guThalI aura khasa; inakA cUrNa 2 // -2 // tole; rA. su. / somarogA.; rase. sA. saM. / somaro.; | zuddha pArada, zuddha gaMdhaka, dhaniyA, nAgaramothA, rase. ci. ma. / a. 9.) ilAyacI, tejapAta, panAkha, lohabhasma, rasauta, pAThA, bAyabiDaMga, suhAgA aura jIrA .5-5 mAze zAlArjunakalodhrazca kadambAgurucandanam / (pAThAntarake anusAra 5-5 tole ) tathA zuddha agnimanthanizAdvandvadhAtrI dADimagokSuram // gUgala 2 // tole le kara prathama pAre gaMdhakakI jambU vIraNamUlazca bhAgameSAM palArdrakam / kajjalI banAveM aura phira gUgala meM thor3A ghI DAlakara rasagandhakadhAnyAndamelApatrazca padmakam // use patalA kareM / tadanantara usameM uparokta samasta lauha rasAdhanaM pAThA viDaGga TagajIrakam / / auSadhe milA kara 16-16 rattIkI goliyAM pratyekaM zANakaM 'grAhyaM palAI guggulorapi // banA leN| ghRtena vaTikAM kRtvA khAdecchoDazaraktikAm / ___ isake sevanase vAtaja prameha; eka doSaja, gahanAnandanAthena raso yatnena nirmitaH / / dvidoSaja aura sannipAtaja upadravayukta purAnA mUtrAsomezvaro mahAtejo vAtamehAnihantyalam / ghAta, mUtrakRcch, kAmalA; halImaka, bhagandara, upaekajaM dvandvajaM cograM sabhipAtasamudbhavam / / daMza, aneka prakArako piDikAeM aura vraNa, vispho 1 palikamiti pAThAntaram.. | Taka, arbuda, kaNDU, vAtapitta, amlapitta, yakRta, For Private And Personal Use Only
Page #407
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org bhArata - bhaiSajya ratnAkaraH 392 plIhA, gulma, zUla, arza, kAsa, vidradhi aura purAne somaromakA zIghra hI nAza hotA tathA bala, varNa aura agnI vRddhi hotI hai / anupAna - bakarIkA dUdha, nAriyalakA pAnI, zIta vIrya pakva taila tathA jaukA yUSa ityAdi / yaha rasa grahavikAra ko bhI naSTa karatA hai (8297) somezvaro rasa: (2) (ra. sa. su.; ra. kA. ghe. / kuSThA. ) zuddhaM sUtaM mRtaJcAbhraM gandhakaM mardayetsamam / dinaM nirguNDIkA drAvai ruddhvAho bhUdhare pacet // uddhRtya vAkucItaile vAkucyA vA kaSAyataH / dinaikaM mAvayeddharme niSkamAtraM ca bhakSayet // bAkucI kAkamAcI ca triphalA cUrNayetsamam / madhvAjyaiH karSamAtraJca anupAnamidaM lihet // kapAlaviSamaM kuSThaM hanti somezvaro rasaH // zuddha pArA, abhraka bhasma aura zuddha gandhaka samAna bhAga le kara sabako ekatra kharala karake kajalI banAyeM aura use 1 dina saMbhAluke rasameM kharala karake golA banA kara sukhA leM tathA use zarAvasampuTa meM banda karake 9 dina bhUdharayantra meM pakAveM / tattpazcAt usake svAMgazItala hone para goleko nikAla kara dina bAbacIke tela yA kvAthameM dhUpameM kharala kareM / mAtrA - 1 niSka ( 3 // mAze ) anupAna - bAbacI, makoya aura triphalA samAna bhAga le kara cUrNa banAveM aura usameMse 1/1 / tolA cUrNa zahada meM milAkara uparokta rasa khAne ke pazcAt cATeM / isake sevana se kapAla kuSTa naSTa hotA hai / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ sakArAdi (8298) saugatavadI (saustaguTikA) (bR. yo. ta / ta. 147 ; yo ta / ta. 80 ) pAradagandhakacampaka kesara surakusumakarahATAH / ajamodAmbudhizoSau jAtIpatraM ca jAtiphalam // pratyekaM bhAgaikaM bhAgadvitayaM ca zuddhamahiphenam / vanavadarasadRzaguTikAH kAryA madhunA'tha bhakSayedekAm || yAmesaid lalanAsavidhe fter after karSam / tailAI bhuJjIyAdanupAnaM cettadetasya // liGgaM kaThinataraM syAdvIryastambhaM bhavedyAmam / eSA saugataguTikA satyaM satyaM ca zukrarodhakarI // zuddha pArada, zuddha gandhaka, campAke phUlakI kesara, lauMga, akarakarA, ajamoda, samudrazoSa, jAvitrI aura jAyaphala 1-1 bhAga tathA zuddha aphIma 2 bhAga le kara prathama pAre, gandhakakI kajjalI banAveM aura phira usameM anya saba cIjoMkA cUrNa milA kara pAnI ke sAtha kharala karake jaMgalI are samAna goliyAM banA leM 1 rAtri ke samaya zahada ke sAtha 1 golI khA | kara 1 padara pascAta tela meM munI ajavAyana 1 / to. ( vyavahArika mAtrA - 3 mAze) khAveM / yahI isakA anupAna hai| isake prabhAva liMga atyanta kaThina ho jAtA hai aura 1 prahara taka vIryamnambhana hotA hai / yaha bAta bilkula satya hai / For Private And Personal Use Only
Page #408
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] paJcamo bhAgaH - - (8299) saubhAgyavaTI (1) (laghu) pasIne Ate hoM yA ghora nidrAmeM par3A ho tathA samasta indriyAM niSkriya ho gaI hoM aura rogI ( saubhAgyacintAmaNirasaH) zUla, zvAsa, kapha, kAsa, mUrcha, tRSA aura aruci(ra. caM. ; rase. sA. saM. ! jvarA., bhai. ra. ; re. rA.. se pIr3ita ho to isa rasake denese yaha samasta su.; dhanva. 1 jvarA.) upadrava naSTa ho kara rogI mRtyuke mukhameMse nikala saubhAgyAmRtajIrapazcalavaNavyoSAbhayAkSAmalA'. AtA hai| nizcandrAbhraka zuddha gandhaka (8300) saubhAgyavaTI (2) (vRhad) rasAnekIkRtAnbhAvayet / __ (ra. rA. su. / jvarA.) niguNDIyugabhRGgarAjakaSApAmArgapatrola satpratyeka saubhAgyaM viSahiGgu vahisvarasena siddhavaTikA nanti tridoSodayam / triphalAvyoSaM ca jIradvayam / yepAM zItamatIva dehamakhilaM svedadrayAdrIkRtaM elAkuSThalavaGgagandhakarasAn nidrA ghoratarA samasta karaNavyAmohamUDhaM manaH / jAtiphalaM cAbhrakam / / zUlaM zvAsabalAzakAsasahitaM mUruiciM taDa dvau kSArau cAyasaM mustaM kaTphalaM lavaNatrayam / jvaraM teSAM vai parihatya / etAni samabhAgAni zlakSNaM cUrNa tu kArayet / / jIvitamasau gRhNAti mRtyormukhAt // | apAmArgasya nirguNDyA bhRGgarAjasya ca drvaiH| Ardrakasya rasenApi nAgavallI rasena ca / suhAgekI khIla, zuddha bachanAga, jIrA, pAMcoM bhAvayedbhAvanA sapta lohadaNDena mardayet / namaka, sAMTha, mirca, pIpala, harI, baher3A, AmalA', mASayAnumAnena vaTikAM kArayedbudhaH // abhraka bhasma, zuddha gandhaka aura zuddha pArada ArTakasya rasenApi bhakSayetyAtareva hi / samAna bhAga le kara prathama pAre, gandhakakI kajalI jvaraM cAvidhaM hanti sazItaM sannipAtakam / / banA aura phira usameM anya auSadhekA cUrNa milAkara donoM prakArako nirguNDI ( saMbhAlU ) ke suhAgekI khIla, zuddha bachanAga, hIMga, cItA, pattoMke rasa, bhaMgareke pattoMke rasa bAsApatrake rasa hara, baher3A, AmalA, sAMTha, mirca, pIpala, sapheda aura apAmArgake pattoM ke rasakI 1-1 bhAvanA de jIrA, kAlA jIrA, ilAyacI, kUTha, lauMga, zuddha kara 4-4 rattokI) goliyAM banA leN| gandhaka, zuddha pArada, jAyaphala, abhraka bhasma, javA khAra, sajjIkhAra, loha bhasma, nAgaramothA, kAyaphala, - isake sevanase sannipAtakA nAza hotA hai| seMdhAnamaka, kAlA namaka aura viDa namaka samAna yadi rogIkA zarIra a yanta zItala ho gayA ho| bhAga le kara prathama pAre gandhakakI kajjalI banAveM 1 pAThAntarake anusAra 'ciitaa'| aura phira usameM anya auSadhAMkA cUrNa milA kara, 50 For Private And Personal Use Only
Page #409
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 394 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [ sakArAdi sabako loha kharalameM DAla kara apAmArga (cira- kaseru, siMghAr3A, kamalagaTTA, nAgaramothA, sapheda ciTA), saMbhAla, bhaMgarA, adaraka aura pAnake rasameM | jIrA, kAlA jIga, jAyaphala, jAvitrI, lauMga, lohekI mUsalIse 7-7 bAra kharala kareM (7-7 | zilAjIta, nAgakesara, tejapAta, dAlacInI, kacUra, jAvanA deM) tatpazcAta 2-2 mAzekI goliyAM | dhAyakephUla, ilAyacI, soyA, dhaniyA, gajapIpala, banA kara surakSita rkkheN| pIpala, kAlI mirca aura zatAvara 2 // -2 // to.; inameMse 1-1 golI adrakake rasake sAtha | loha bhasma aura abhraka bhasma 5-5 tole; soMThakA prAMtaHkAla sevana karanese 8 prakArake jvara aura | cUrNa 40 tole; sapheda khAMDa 150 tole aura dhI zItAMgasannipAtakA nAza hotA hai| 8 pala (40 tole) tathA dUdha 4 sera le kara prathama vyavahArika mAtrA-5 se 8 rattI tk| ghImeM seAMThako bhUneM aura phira usameM dUdha tathA khAMDa (8301) saubhAgyazuNThI milAkara pakAveM / jaba cAzanI taiyAra ho jAya to ( mai. ra. / strI. ; dhanva. / sUtikA ) usameM uparokta saba cIjokA cUrNa milAkara surakazerukATavarATamustaM kSita rakkheM / dvijIrakaM jAtiphalaM sakoSam / __ mAtrA-4-6 mAze se 1 / tolA taka / lavanazaileyasanAgapuSpaM isake sevanase sUtikA roga, samasta prakAra ke patraM varAGgaM zaTidhAtakI ca // atisAra aura grahaNI-rogakA nAza hokara agni elA bhatAhA dhanikebhapippalI dIpta hotI hai| sapippalI soSaNakA zatAvarI / (8302) saubhAgyazuNThIpAkaH pratyekameSAmiha karSayugmaM lauha tathAbhaM palabhAgayuktam // (vR. yo. ta. / ta. 147 ; yo. ra. / sUtikA ) mahauSadhAccUrNapalAni cASTau nAgaraM kaNazaH kRtvA prasthamAtra bhiSagvaraH / palAni triNshtsitshrkraayaaH| ajAdugdhADhakadvandve vipacenmandavahinA // palAni cASTAvapi sarpiSazca ghanIbhRte tu payasi tasmAcchuNThI samudaret / __ prasthadvayaM kSIramiha prayuktam // atisUkSmaM viniSpiSya zoSayedAtape khare // pacedvidhijJaH paramAdareNa ghRtamAnI samAvApya taddagdhaM tu punaH pacet / ___ khAdedidaM zANamayApikolam / yAvatpiNDatvamAyAti tatastatra vinikSipet / / karSoMnmitaM vApi samIkSya zastaM cAturjAtaM tugAvellaM dhAnyakaM jIrakadvayam / saubhAgyazuNThI kathitA bhiSagbhiH // | mizimAkallakaM zuNThI lavaGgaM ca zatAvarIm // agnipadA sUtigadApahA ca tAlamUlItrikaTukaM kapikacchaM ca SaTakaTu / sarvAtisAragrahaNIharA ca // / jAtIphalaM jAtipatrIM zRGgATa uddhadArukam // For Private And Personal Use Only
Page #410
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasapakaraNam ] paJcamo bhAgaH - - trivRtAM padmavIjaM ca triphalAM ca balAtrayam / ! jorA, sauMpha, akarakarA, sAMTha, lauMga, zatAvara, jalaM sevyaM vAjigandhAcandanAgarukAravIH / / tAlamUlI (mUsalI), trikaTu (sAMTha, mirca, popala), kakolamajagandhAM ca draakssaamaakssorkhaarije| kauMcake bIja, popala, popalAmUla, caya, cItA, ajamodaM ca bAdAmaM nArIkelagataM tathA / / seTha, kAlI mirca, jAyaphala, jAvitrI, siMghAr3A, karpUramabhrakaM lohaM vaGgaM tAnaM shilaajtu|| vidhArA, nisota, kamalagaTTA, harra, baher3A, AmalA, svarNamAkSikamapyetatmatyekaM karpamAtrakam // kharaiTI, kaMdhI, gaMgerana, sugandhavAlA, khasa, asagandha, cUrNIkRtya kSipettatra pANibhyAM mardayed dRDham / sapheda candana, agara, kAlA jIrA, kaMkola, aja. tataH khaNDatulAM paktvA tathA tacca kriyAM caret / / moda, kizamiza, akharoTakI girI. kamalapuSpa, khaNDanAgarakaM nAmnA bhaiSajyamidamuttamam / / | ajamoda, badAma, khoparA, kapUra, abhraka bhasma, loha bhasma, vaMga bhasma, tAmra bhasma, zilAjIta aura yathAvalamidaM khAdetbhAtaH sAyaM ca bheSajam / / / svarNamAkSika bhasma 1 / -11 tolA / strINAmatihitaM nAtra pthyaapthyvicaarnnaa| kSaye pANDau jvare kAse zvAse mandAnale tathA ina vastuoM ke cUrNako uparokta khovemeM saMgrahaNyAM raktagulme pradare somrogke| milAkara donoM hAthoMse acchI taraha milA deN| tadanantara 6 / sera khAMDakI cAzanI banA kara usameM dugdhakSaye mUtrakRcchre kAmalAyAM galagrahe // pittarogeSu sarveSu vAtapittagadeSu ca / isa saba masAleko milA deN| sUtikApavanavyAdhI zastametana sNshyH|| yaha striyoM ke liye atyanta hitakArI hai / azvibhyAM pUrvamuditaH sevyo yogo'ymuttmH| isa para kisI vizeSa pathyako AvazyakatA nahIM hai| eSA saubhAgyadA zuNThI strINAM putrapadA shubhaa|| isake sevanase kSaya, pANDu, jvara, kAsa, zvAsa, 1 sera seThike bArIka Tukar3e karake 16 sera | agnimAMdya, saMgrahaNI, raktagulma, pradara, somaroga, bakarIke dUdhameM mandAgni para pakAveM / jaba dUdha gAr3hA / dugdha-kSaya (dUdha kama utaranA). mUtrakRccha, kAmalA, hone lage to usameM se sAMThako nikAlakara patthara para galagraha, pittaroga, vAtapittajaroga, sUtikAke vAtaja bArIka pIsaleM aura tez2a dhUpameM sukhAveM tadanantara / roga ityAdi kA nAza hotA hai| yaha striyoMke liye isa zuNThI cUrNako 40 tole ghImeM bhUneM aura phira | putra dene vAlI hai| usameM uparokta gAr3hA dUdha milAkara punaH pakAveM aura jaba usakA khAvA ho jAya to usameM nimnalikhita ___ (8303) saubhAgyazuNThImodakaH cUrNa milAve-- (bhai. ra. ; dhanva. / amlapittA.) dAlacInI, tejapAta, ilAyacI, nAgakesara, | trikaTu triphalA bhRGgajIrakadvayadhAnyakam / baMsalocana, bAyabiDaMga, dhaniyA, sapheda jIrA, kAlA / kuSThAjamodA lauhAnaM zRGgI kaTraphalamustakam // For Private And Personal Use Only
Page #411
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org -yaiSajya - 396 elA jAtIphalaM mAMsI patraM tAlIzakezaram / gandhamAtrA zaTI yaSTI lava raktacandanam || etAni samabhAgAna zuNThIcUrNantu tatsamam / sitA dviguNitA tatra gavyakSIraM caturguNam // tolapramANaM dAtavyaM dugdhenApi jalena vA / amlapittaM nihantyetadarocaka: nesUdanam // zUlahRdrogamanaM kaNThadAhaM niyacchati / etter ziraHzUlaM mandAni vinAzayet // hRcchUlaM pArzvakukSisvastizUlaM gude rujam / balapuSTikarazcaiva vazIkaraNamuttamam // vizeSAdamlapittazca mUtrakRcchraM jvaraM bhramam / nihanti nAtra sandeho bhAskarastimiraM yathA / / soMTha, mirca, pIpala, harra, baher3A, AmalA, bhaMgarA, sapheda jIrA, kAlA jIrA, dhaniyA, kUTha, ajamoda, loha bhasma, abhraka bhasma, kAkar3AsiMgI, kAyaphala, nAgaramothA, ilAyacI, jAyaphala, jaTAmAMsI, tejapAta, tAlIsapatra, nAgakesara, gandhamAtrA, kacUra, mulaiThI, lauMga aura lAla candana 1-1 bhAga; seTakA cUrNa sabake barAbara (28 bhAga) aura khAMDa 112 bhAga le kara prathama samasta cUrNa se cAra gune (8 gune) dUdhameM khAMDa milAkara cAzanI banAveM aura phira usameM uparokta samasta auSadhoMkA cUrNa milAkara 1-1 toleke modaka banA leM / | bhArata 1- 1 modaka dUdha yA pAnI ke sAtha sevana karanese amlapitta, aruci, zUla, hRdroga, vamana, dAha, hRddAha, zirazUla, agnimAMdha, hRdayazUla, pArzvagUla, kukSizUla, vastizUla aura gudapIr3A kA nAza hotA tathA balavRddhi hotI hai / [ sakArAdi yaha modaka uttama pauSTika aura vizeSataH amlapitta, mUtrakRcchra, jvara aura bhramako nAza karane vAlA hai / yaha ina rogoM ko isa prakAra naSTa kara detA hai jisa prakAra sUrya aMdhakAra ko isameM tanika bhI sandeha nahIM / (8304) saubhAgyazuNThaya valehaH (madhyama) ( yo ta / ta. 75; yo. ra. | sUtikA rogA. ; vR. yo ta / ta. 142 ) nAgarasya palAnyaSTau ghRtasya ca catuSpalam / kSIrADhakena saMyuktaM khaNDasyArdhatulAM pacet // zAhAjIrakavyoSatri sugandhijavAnikA / kAravI mizicavyAni mustAnAM ca palaM palam // zuddhAbhrakA saMyojyaM tripalaM ca pRthakpRthak / svarNa tAraM tato yojyaM yathA cAgnibalaM bhavet / / lehIbhUtamidaM siddhaM ghRtabhANDe nidhApayet / tathAvilaM khAdetsUtikA tu vizeSataH // balyaM varNya tathA pRSTaM valIpalita nAzanam vayasaH sthApanaM hRdyaM mandAgnerdIpanaM param // AmavAtaprazamanaM saubhAgyakaramuttamam / makkalazUlazamanaM sUtikA roganAzanam // 40 tole soMTha cUrNako 40 tole' ghImeM bhUneM aura phira use 8 sera dUdhameM milAkara usImeM 3 sera 10 tole khAMDa milAkara pakAyeM / jaba pAka taiyAra ho jAya to usameM nimnalikhita cIje kA cUrNa milA deM - ratnAkaraH Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1 yo. ra. ; yo ta meM ghRta 20 pala hai| ( jo adhika pratIta hotA hai ) tathA bhasmAMkA abhAva hai| For Private And Personal Use Only
Page #412
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - - - rasapakaraNam ] paJcamo bhAgaH soyA, jIrA, seAMTha, mirca, pIpala, dAlacInI, tadanantara use mAnakandake bhItara bhareM aura usake ilAyacI, tejapAta, ajavAyana, kAlA jIrA, sauMpha, muMhako sUraNake Tukar3ese banda karake usa para (mAnacavya, cItA tathA nAgaramothA 5-5 tole'; abhraka kanda para) saba ora miTTIkA lepa karadeM aura use bhasma, loha bhasma, svarNabhasma aura cAMdI bhasma sukhAkara gajapuTa meM rakhakara 12 pahara taka pkaa|| 15-15 tole / tatpazcAt jaba agni sarvathA zItala ho jAya to isake sevanase mRtikA rogakA nAza hotA hai| goleko nikAlakara usakI miTTI dUra karake pIsa leM yaha leha balya, varNa saMskAraka, pauSTika, valIpalita aura usameM usakA pAMcavAM bhAga zuddha haratAla tathA nAzaka, Ayuko sthira karane vAlA, hRdayake liye tIsarA bhAga zuddha pArada milAkara Akake dUdhakI hitakArI, agnidIpaka, AmavAtanAzaka aura makkala- | sAta bhAvanA deM aura phira 7 dina araNDIke telameM zUlako na karane vAlA hai| | ghoTakara AtazI zIzImeM DAlakara 12 pahara bAlukA ( mAtrA-1 mAzA ) yantrameM pakAveM / isake bAda jaba zIzI svAMgazItala saubhAgyazuNThike anya pATha avalehamaka- ho jAya to usameM se taiyAra rasako nikAla leN| raNameM dekhiye| isakA raMga pIlA hogaa| (8305) saubhAgyasundaraTaGkaNarasaH ____ yaha rasa samasta rogoM ko naSTa karatA hai| (ra. kA. dhe. / svarabhedA.) TaNaM mardayed drAve nizAlazuna saurnne| (8306) saurASTrIzodhanamAraNam mAnakande tritridinaM mAnakandAntare nyaset / / vimudraya mRraNenaiva liptA mRttikayA punaH / saurASTrI tuvarI kAGkSI mRttAlakasurASTraje / ADhakI sApi ca khyAtA mRtsnA ca suramRttikA / / puTeda japuTenaiva vahidazayAmakam // tatpazcamAMzaM tAlaM ca tRtIyAMzaM ca mUtakam / / sphaTikAyA guNAH sarve saurASTrayAmapi kIrtitAH / vimizya mUryakSIreNa mardayetsapta sapta ca // tasmAtparasparAbhAve prayojyA'nyatarA budhaiH // eraNDasya ca tailena kupyAM dvAdazayAmakam / A. ve. pra. / a. 10. nikSipya dattvA vahni ca pItavarNa bhavediti // / saubhAgyasundaraM nAma saubhAgyaM sarvarogajita || dhAnyAmle tuvarI kSiptA zuddhayati tridinena vai| suhAgeko haldI, lhasana, mUgNa (jimikanDa) kSAraramlaizca muditA mAtA satvaM vimuJcati // aura mAnakandake svarasameM 3-3 dina gvarala kreN| tatsatvaM dhAtuvAdArtha, cauSadhe nopapadyate / / 1 yo ta. meM pIpalAmUla, kAlA jIrA, mulagI, saurASTroko tuvarI, kAMkSI, mRttAlaka ?, bAyabiDaMga, lauMga, dhaniyA, jaTAmAMsI, tAlIsapatra surASTUjA, ADhakI, mRtsnA aura suramRttikA aura nAgakesara adhika haiN| kahate haiN| For Private And Personal Use Only
Page #413
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya ratnAkaraH [ sakArAdi saurASTrI aura phiTakarImeM samAna hI guNa hote pippalI madhunA sArdhaM caitadaguJjAdvayaM bhajet / haiM isaliye inameMse kisI ekake abhAvameM dUsarI sthUladurdinavinAzane marut vastu kAmameM lA sakate haiN| sthUlaparvatavinAzane hariH / saurASTrIko 3 dina taka kAMjImeM rakhanese sthUladoparasazoSaNakSamaH vaha zuddha ho jAtI hai| ___ sthUlarAjagajakesarIrasaH // __ saurASTrIko kSAra aura amla padArthoM ke sAtha rasa sindUra 1 bhAga, cAMdI bhasma 2 bhAga, kharala karake dhamAnese usakA satva nikala AtA hai| svarNa mAkSika bhasma 3 bhAga, abhraka bhasma 4 bhAga, yaha satva dhAtuvAdameM hI kAmameM AtA hai, auSadhoMmeM | tAmra bhasma 5 bhAga, loha bhasma 6 bhAga aura vyavahRta nahIM hotaa| svarNa bhasma 7 bhAga le kara sabako ekatra kharala karake prathama bijau ra nIbUke rasameM kharala kareM aura (8307) sauvIrAjanAdizodhanam phira sAta dina taka anya amla bargake rasameM (rase. sA. saM.) kharala kareM / tadanantara use AtazI zIzImeM bhara sauvIraM TaGkaNaM zaGkha kakuSThaM gairikantayA / kara 16 pahara bAlukA yantrameM pakAveM / isake pazcAt zIzIke svAMgazItala hone para usameM se ete varATavacchodhyA bhaveyurdoSavarjitAH // auSadhako nikAla kara adarakake svarasa, gUmAke sauvIrAJjana, suhAgA, zaMkha, kaMkuSTha aura svarasa aura bar3I kaTelIke pattoMke svarasa tathA bar3I geruko varATa (kaur3I) kI bhAMti zuddha karanese ve | kaTelIke bIjoMke rasameM 1-1 dina kharala karake doSa-rahita ho jAte haiN| surakSita rkheN| (8308) sthUlarAjagajakesarI rasaH mAtrA-2 rattI / (ra. pra. su. / a. 8) ise pIpalake cUrNa aura zahadake sAtha sevana rasendraM rajataM tApyaM gaganaM taamrlohkm| / karamese sthUlatAkA nAza hotA hai / / svaNe ca kramaddhAni mardayetpUravAriNA // (8309) sthaulyApakarSaNo rasaH anyena cAmlavargeNa mardayetsaptavAsarAn / (ra. pra. su. / a. 8) kAcakUpyAM nidhAyAya paJcAmASTakadvayam // sUtabolamRtatAlatAmrakaM svAgazItalatAM jJAtvA gRhoyAttaM ca mardayet / AIkasvarasenaiva droNapuSpI rasena ca // cAkedugdharasakenamarditam / bRhatyAH patratoyena bIjatoyena vA punaH / / 1 cAMgerI, lakuca, amlaveta, jambIrI, nA. pratyeka dinamekaM hi bhAvanAM dApayetpAda // / raMgI, anAra, kaitha ityaadi| For Private And Personal Use Only
Page #414
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] panamo bhAgaH - saudrayuktamapi vallamAtra nibaddhaya tAM sekya mAsayugma bhakSitaM ca hyati ,hitaM jayet // dinodaye sparzavikArazAntyai // toyamekapalamatra mAtrayA zuddha haratAla 8 bhAga, rasasindUra 1 bhAga pAnato'pyakhila mehahArakam // aura bhAMgakA cUrNa 1 bhAga le kara sabako ekatra rasa sindUra, bIjAbola, haratAla bhasma aura / milA kara kharala kareM aura phira sabake barAbara gur3ameM tAmra bhasma samAna bhAga le kara sabako ekatra | | milA kara goliyAM banA leN| milAkara Akake dUdhameM athavA usake pattoMke rasameM inheM prAtaHkAla sevana karanA cAhiye / kharala karake surakSita rkkheN| inake sevanase sparzavAtakA nAza hotA hai| mAtrA-3 rattI ( vyavahArika mAtrA- | ( vyavahArika mAtrA-2 rattI / ) 1 rattI) sparzavAtAntakRddhaTI ise zahadake sAtha sevana karanese sthUlatA aura pra. saM. 6105 " rasAdi guTI (2)" samasta pramehoMkA nAza hotA hai| dekhiye| anupAna-5 tole paanii| (8311) sparzavAtArirasaH (1) sparzagajasiMharasaH (palAzAdi vaTI) (sparzavAtAri rasaH) (ra. sA. saM. , ra. caM. , ra. rA. su. / vAta ro. , ra. (ra. ko. dhe. / kuSTA.) ra. sa. / a. 21) pra. saM. 6105 " rasAdi guTI (2)" palAzabIjotyarasena sUtaM dekhiye| gandhena yuktaM tridinaM vimarca / ra. kA. dhe. meM ATha bhAga pArada bhasma aura zlakSNIkRtantadviSatindubIjaM 3 bhAga zuddha pArada hai tathA kucalA 12 bhAga hai saMyojayedasya kalApamANam / / evaM cIte aura bhilAveke sthAnameM 1-1 bhAga mAsadvayaM niSkamitaM prayavAtejapAta aura indrAyaNakI jar3a hai| dIsi hantyAzu niyojanIyam / vAtaraktaM tathA zothamasparzAkhyAnilAmayam // (8310) sparzavAtamarasaH ___ samAna bhAga zuddha pAre aura gaMdhakakI kajjalI (ra. ra. sa. / u. a. 21) karake use palAzake bIjoMke rasameM kharala kareM aura tAlaM rasenASTaguNaM jayAMcaM phira usameM usa cUrNakA solahavAM bhAga zuddha vimarca yavAdagulikAM mudden| 'kucalekA cUrNa milA kara kharala kreN| For Private And Personal Use Only
Page #415
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 400 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [ sakArAdi ise 3 // mAzekI mAtrAnusAra do mAsa taka raMgane meM upayogI hai aura majIThake raMgako pakkA sevana karanese arza, vAtarakta, zotha aura sparzavAtakA karatI hai / nAza hotA hai| ___ phiTakarI do prakArakI hotI hai / eka prakA. rakI kucha pIlI, bhArI aura snigdha hotI hai / yaha ___ sparzavAtArirasaH (2) "pItikA' kahalAtI hai aura viSako naSTa karatI pra. 6105 " rasAdi guTI (2)" tathA hai / yaha vraNa tathA kuSThameM vizeSa upayogI hai| 7642 " zItAri rasaH (5)" dekhiye| dUsare prakArakI phiTakarI halko, zveta, snigdha ___sparzavAtArirasaH (3) | aura amlarasa yukta hotI hai, use "phulla tuvarI" pra. saM. 7642 zItAri rasaH (5) / ( phUla phiTakarI ) kahate haiN| lepa karanese yaha dekhiye| tAmrako khA jAtI hai ( jIrNa kara detI hai / ) phiTakarI ( dAnoM prakArakI ) kaSailI, kaTu, (8312) sphaTikAzodhanam amla, kaNTha aura kezoM ke liye hitakArI, baNanAzaka, (ra. ra. sa. / a. 3) viSanAzaka, svitranAzaka, netroM ke liye hitakArI, saurASTrAzmani sambhUtA mRtsnA sA tuvarI mtaa| tridoSako zAnta karanevAlI aura pAradajAraNa meM upayogI hai| vastramArAyedyAsau maniSThArAgabandhinI // phaTakI phullikA ceti dvitIyA prikiirtitaa| phiTakarIko 3 dina taka kAMjImeM rakhanese ISatpItA guruH snigdhA pItikA vissnaashinii| vaha zuddha ho jAtI hai| vaNakuSThaharA sarvakuSThannI ca vizeSataH / "satva pAtanam " nirbhArA zubhravarNA ca snigdhA sAmlA'parAmatA | phiTakarIko kSAra aura amla padArthoke sAtha sA phullatuvarI proktA lepAttAnaM carediyam // kharala karake mRSAmeM rakha kara dhmAnese usakA satva kAMkSI kaSAyA kaTuvaH lakaNThyA | nikala AtA hai| kezyA vraNanI viSanAzinI ca / (8313) smRtisAgararasaH zvitrApahA netrahitA tridoSa | ( yo. ra. ; vR. ni. ra. / apasmArA. ; vR. yo, zAMtipadApAradajAraNI ca // ta. taM 89) nuvarI kAMjike kSiptA tridinAcchuddhimRcchati / rasagandhakatAlAnAM sazilAtAmrabhasmanAm / kSArAmlaimarditAdhmAtA sattvaM muzcati nizcitam // | zuddhAnAM mUrchitAnAM ca cUrNa bhAvyaM vcaashRtaiH|| tuvarI (phiTakarI ) saurASTra dezameM parvatoMmeM eka viMzatidhA pazcAdbrAhmIvArA tathaiva ca / jAne vAlI eka prakArakI miTTI hai / yaha vastra / kaTabhIbIjatailena bhAvayedekavArakam / / For Private And Personal Use Only
Page #416
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] pacamo bhAgaH smRtisAgaranAmA'yaM raso'pasmAranAzanaH / sauvIrAjana pAhI, madhura, netroM ke liye hitasarpiSA mASamAtro'yaM bhukto hanyAdapasmRtim // kArI, kaphapitta nAzaka, zItala tathA hikA, kSaya unmAdokto vidhiH sarvohyapasmAre prayujyate // aura raktapittako naSTa karane vAlA hai / srotoJjanameM zudra pArada, zudra gaMdhaka, zuddha haratAla, zuddha mA yahI guNa bhI yahI guNa haiN| manasila aura tAmra bhasma samAna bhAga le kara prathama (8315) svacchandanAyakarasaH pAre gaMdhakakI kajalI banAveM aura phira usameM anya | (ra. ra. ; ra. kA. dhe.| vAtavyA. ) auSadhe milA kara bacake kAthakI 21 bhAvanA deM mRtaM sUtaM tIkSNakAntaM tAlaM mAkSikagandhakam / tadanantara brAhmIke rasakI 21 bhAvanA de kara tulyAMzaM mardayedrAvairvidAkisambhavaiH // sukhAkara 1 bhAvanA mAlakaMganIke telakI de kara bhaiyatyaiH kokamAcyutthaigirIkarNIdravairdinam / surakSita rkheN| samparya bhANDagaM ruddhvA pacenmandAgninA dinam // __maatraa-1| mApA ( vyavahArika mAtrA- vyoSAgnigandhakaviSaH srnnyaabhyaattnggnnaiH| 1-2 rattI / ) samAMzaizcUNitaM mitraistulyAMzaM pUrva pAtitam / / anupAna-dhImeM milA kara sevana kreN| tridinaM mardayedrAvairmuNDInirguNDIbhAjaH / isake sevanase apasmArakA nAza hotA hai| aSTaguAmitaM khAdedrasaH svacchandanAyakaH / / apasmArameM unmAdokta samasta vidhiyAM hita sarvavAtaharaH khyAto hyanupAnamidaM pibet / . kAraka haiN| lazunaM saindhavaM tailaM karSamAtraM sukhAvaham / / (8314) srotoanazodhanam pArada bhasma, tIkSNa loha bhasma, kAnta loha (vR. yo. ta. / ta. 42) bhasma, zuddha haratAla, svarNa mAkSika bhAma aura zuddha gandhaka samAna bhAga le kara sabako ekatra milAkara srotoJjanaM ca dvividhaM zvetakRSNaprabhedataH / 1-1 dina vidArIkanda, adaraka, bhaMgarA, makoya triphalAvAriNA svedyaM tavayaM zuddhimRcchati // aura koyalake rasameM kharala karake golA banAveM aura sauvIraM grAhi madhuraM cakSuSyaM kaphapittajit / / use sukhAkara zarAvasampuTa meM banda karake 1 dina himAkSayAsranucchItaM srotoanamapIzam / / ( bAlukA yantrameM ) mandAgni para pakAveM aura usake ___ srotoJjana do prakArakA hotA hai eka zveta svAMgazItala hone para auSadhako nikAla leN| aura dUsarA kRSNa / tadanantara sAMTha, mirca, pIpala, cItA, zud gandhaka, dono prakArakA srotoJjana (dolAyantra vi- | zuddha bachanAga, prasAraNI, harra aura suhAgekI khIla dhise) triphalAke kvAthameM svedita karanese zuddha ho samAna bhAga le kara cUrNa banAveM aura pUrvokta taiyAra jAtA hai| rasameM yaha cUrNa usake barAbara milAkara muNDI, pI For Private And Personal Use Only
Page #417
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 402 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [ sakArAdi saMbhAlU aura bhaMgareke rasameM 3-3 dina kharala karake (8317) svacchandabhairavarasaH (2) 8-8 rattIkI goliyAM banA leN| (rase. sA. saM. / jvarA.) isake sevanase samasta vAtavyAdhiyAM naSTa hotI haiN| rasagandhakayoH zANaM pratyekaM kajalIkRtam / suvarNamAkSikaM zANaM zuddhazcaikatra kArayet // anupAna-lahasana, seMdhAnamaka aura tela rudrajaTA nizundA ca nAgadAmalakI tathA / samAna bhAga le kara tInoMko ekatra milA kara 1 / viSakaNTAlikA caiSAM svarasaM zANamAtrakam // tolekI mAtrAnusAra khAnA cAhiye / datvA saMzodhya samma kAryA mudgasamA vttii| ( vyavahArika mAtrA-1 se 2 rattI) Ardrakasya rasaiH peyA jIrakazcAnubhakSayet // (8316) svacchandabhairavarasaH (1) svacchando bhairavAkhyoyaM sannipAtograhanmataH / (ra. pra. su. / a. 8) | grahaNI mUtikAtaGkaM nAzayedavicArataH // sUtaM gandhaM tApyakaM tAlakaM vai ____ zuddha pArada aura gandhaka 5-5 mAze le kara nirguNDIvaDyUSaNaM cAgnimanyam / kajjalI banAveM phira usameM 5 mAze svarNamAkSika pathyopetaM zANamA pRthak syAt bhasma milA kara usameM 5-5 mAze rudrajaTA, khalve piSTvA bIjapUradraveNa // nizundA (nirguNDI ?), harra, AmalA aura viSakacUrNa kRtvA bhakSayenmApamAtra NTAlikAkA rasa milAkara kharala kareM tathA mUMgake ____kRSNAsarpiH kSaudrayuktaM pralIDham / samAna goliyAM banAveM / sarvAn hanyAccAtisArAn sughorA inameMse 1 golI adarakake rasameM milAkara nAma varmAndhatAM cApi sadyaH // / pilAveM aura Uparase jIrekA cUrNa khilAveM / zuddha pArada, zuddha gandhaka, svarNa gAkSika bhasma, isake sevanase ugra sannipAta, grahaNI aura zuddha haratAla, saMbhAlu, cItA, mirca, araNI aura sUtikA rogakA nAza hotA hai| harra 5-5 mAze le kara prathama pAre gandhakakI / (8318) svacchandabhairavarasaH (3) kajalI banAveM aura phira usameM anya oSadhiyoMkA | (bhai. ra. ; vai. ra. ; ra. kA. ghe. / jvarA ) cUrNa milA kara jambIrI nIbUke rasameM kharala kreN| | samabhAgAMzca saya pAradAmRtagandhakAn / mAtrA-1 maashaa| | jAtIphalasya bhAgArddha davA kuryAca kajjalIm / / * ise pIpalake cUrNa tathA zahada aura dhIke sAtha sarvArddha pippalIcUrNa khallayitvA nidhApayet / sevana karanese samasta prakArake ghora atisAra, Ama guJjArddhapamitaM caiva nAgavallIdalaiH saha / aura agnimAMdhakA nAza hotA hai| | Ardrakasya rasenApi droNapuSpIrasena vA // For Private And Personal Use Only
Page #418
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasapakaraNam ] pazcamo bhAgaH 403 zItajvare sannipAte viracyAM vissmjvre| le kara sabako ekatra milAkara kharala kareM aura phira pInase ca pratizyAye jvare'jIrNa tathaiva ca // usameM usake barAbara zudra gandhaka milAkara kajalI mande'nau vamane caiva ziroroge ca daarunne| banAvaM tathA use AtazI zIzI meM DAlakara bAlukAprayojyo bhiSajA samyagarasaH svcchndbhairvH|| yantrameM pakAyeM aura phira usake svAMgazItala hone pathyaM dadhyodanaM dadyAdvIkSya doSabalAbalam // para rasako nikAlakara pIsa leN| tadanantara usameM zuddha pArada, zuddha gandhaka aura zuddha bachanAga usake barAbara soMTha, mirca, pIpala, araNI, tulasI, 2-2 bhAga tathA jAyaphalakA cUrNa 1 bhAga le kara jimIkanda (sUraNa), kAkaDAsiMgI, harra aura zuddha kajjalI banAveM aura usameM 3 / / bhAga pIpalakA bachanAga kA samAna bhAga mizrita cUrNa milAkara cUrNa milAkara acchI taraha kharala kareM / 3-3 dina muNDI aura nirguNDIke rasameM kharala karake surakSita rakheM / mAtrA-AdhI rttii| mAtrA-6 rattI / ise pAnake sAtha athavA adarakake rasa yA gUmAke rasake sAtha denese zItajvara, sannipAta, visU ise adarakake rasake sAtha sevana karanese cikA, viSamajvara, pInasa, pratizyAya, jIrNa jvara, samasta vAtarogoM kA aura vizeSataH vAtaraktakA nAza agnimAMdya, vamana aura dAruNa zirorogakA nAza hotA hai| hotA hai| ( vyavahArika mAtrA-2 rattI / ) pathya-doSa aura rogIkA balAbala dekhakara (8320) svacchandabhairavarasaH (5) dahI bhAta Adi denA caahiye| ( rase. sA. saM. / kAsA. ; ra. ci. ma. / sta. (8319) svacchandabhairavarasaH (4) 7 ; ra. rA. su. ; ra. kA. dhe. | grahaNya. ; ra. (ra. ra. sa. / u. a. 21) caM. ; dhanva. / kAsA.) tIkSNA'yaskAntagodantamAkSikairmadito rsH| rasamekaM dvidhA gandhaM gandhatulyazca saindhavam / samAMzagandhakaH pakvo haNDikAyantramadhyagaH // | jvAlAmukhIrasaiH paJcadinAni parimardayet // vyossaamimnysursaakndmpbhyaavissaiH| mUSikAyAM nirudhyAtha puTedAtrau ca madhyamam / samaiH samaM tryahaM muNDI nirguNDI rasapiNDitaH // sarva bhasma yadA yAti vallamenaM prayacchati / / sevitaH zamayevAtAnnAmnA svcchndbhairvH| grahaNyAM saGgrahaNyAJca kAse zvAse vishesstH| vizeSAdvAtaraktaM ca di vallaM cAkairdadet // ugrAsu jvaratantrAsu nidrAsvalpAsu yojayet // tIkSNa lohabhasma, cumbaka bhasma, godantI bhasma, anyarogeSu taM dadyAdrasaM svacchandabhairavam / varNamAkSika bhasma aura zuddha pArada 1-1 bhAga / tuSTiM puSTimasau kuryAtsaukumAryaJca kArayet // For Private And Personal Use Only
Page #419
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 404 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [ sakArAdi zuddha pArada 1 bhAga, zuddha gandhaka 2 bhAga bhUkha lagane para Ikha, drAkSA, misarI aura dahI aura seMdhAnamaka 2 bhAma le kara sabako ekatra Adike sAtha pathyAhAra denA cAhiye / milAkara kharala kareM / jaba kajalI ho jAya to (8322) svacchandabhairavarasaH (7) use 5 dina jvAlAmukho (kaliyArI)ke rasameM kharala kareM aura phira mUSAmeM banda karake madhyapuTa meM phUMka (ra. ci. ma. / sta. 4 ; ra. kA. dhe. / jvarA.) deN| tadanantara isake svAMgazItala hone para bhasmako vedatolA raso grAhyo gandhako dvAdazAtra ca / nikAlakara surakSita rkheN| kRtvA kajjalikAmAdau kSipettAmrakaTorike // mAtrA-2-3 rtii| aSTatolApramANe'smin dhRtvA mRtaM vizodhitam / sandhilepaM vidhAyA'tha vAlukAyantrake kSipet / / isake sevana se grahaNI roga, saMgrahaNI, vizeSataH | Urdhva DhaGkaNikAM dacyA tAM mRdA lepayettataH / kAsa, zvAsa, ugra jvara aura nidrAkI kamI Adi / ahorAtraM vidheyaH syAdvahnistatra ca pArade / / roga naSTa hote tathA tuSTi, puSTi aura sukumAratAkI uttArya zItalaM taM ca madhunA sampadApayet / vRddhi hotI hai| zleSmike ca jvare deyastrigujho maricaiH saha // (8321) svacchandabhairavarasaH (6) vAtike'tha jvare dadhAdviguJjaH pippalIyunaH / ( rase. sA. saM. ; ra. rA. su. ; ra. kA. ghe.|| rogayogyAnupAnena deyaH svacchandabhairavaH // triphalArasasaMyuktaH sarvaroge prayujyate // __ jvarA. ; rase. ci. ma. / a. 9) zuddha pArad 4 tolA aura zuddha gandhaka 12 tAmrabhasma viSaM hemnaH zatadhA bhAvitaM rasaiH / to. le kara kajjalI banAveM aura use tAMbekI kaTorIguJjAda sannipAtAdinavajvaraharaM param / / meM DAlakara usa para 8 to. zuddha pArada rakha deM AmbuzarkarAsindhuyutaH svacchandabhairavaH / tathA usa para dUsarI tAMbekI kaTorI Dhaka kara donoM ke ikSudrAkSAsitAzcApi dadhi pathyaM rucau dadet // / jor3ako acchI taraha banda kara deN| phira isa sampuTatAmrabhasma aura zuddha bachanAgakA cUrNa samAna ko bAlukAyantrameM rakha kara usake Upara DhakanA bhAga le kara donoMko ekatra milAkara dhatUreke rasakI Dhaka kara jor3apara miTTIkA lepa kara deM aura usake 100 bhAvanA deM aura AdhI AdhI rattIkI goliyAM nIce 24 ghaMTe agni jalAveM / tadanantara usake : banA leN| svAMgazItala hone para rasako nikAla kara sura kSita rakkheM / 1-1 golI adarakake rasa, khAMDa aura seMdhA / namakake sAtha denese navIna sannipAtAdi jvaroMkA ise kaphaja jvara meM zahada aura kAlI mirca ke nAza hotA hai| cUrNa ke sAtha 3 rattI kI mAtrAnusAra denA caahiye| For Private And Personal Use Only
Page #420
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam paJcamo bhAgaH 405 tathA vAtajvarameM 2 rattIkI mAtrAnusAra pIpalake | (8324) svayamagnirasaH (2) cUrNa aura zahadake sAtha denA cAhiye / (ra. ci. ma. / sta. 11 ; vR. ni. ra. / kSaya.; ise triphalA ke kvAtha ke sAtha samasta rogoM / kAsA. ; ra. ra. rasAyana khN.| upa. 2 ; ra. meM de sakate haiN| kA.dhe. / kAsA.; zA. saM / khaM. 2 a. 12) svacchandabhairavarasaH (8) zuddhaM sUtaM dvidhA gandhaM kuryAtkhalvena kajalIm // tayoH samaM tIkSNacUrNa mardayetkanyakAdravaiH / (yo. ta. / ta, 40 ; ra. ra. sa. / u, a. 21; | 'dviyAmAnte kRtaM golaM tAmrapAtre vinikSepet // ra. kA. dhe. ; ra. rA. su. / vAtavyA. ; ra. saM. | AcchAdyairaNDapatreNa yAmArdhe'tyuSNatA bhavet / ka. 1 ullAsa 4 ; vR. yo. ta. / ta. 90; dhAnyarAzau nyasetpazcAt ahorAtrAtsamuddharet // zA. saM. / kha. 2 a. 12 ; yo. ra. ; ra. caM. ; ra. ra. ; vR. ni. ra. / saJcaye gAlayedvastre satyaM vAritaraM bhavet / vAtavyA.) bhAvayetkanyakAdrAvaiH saptadhA bhRGgajaistathA // kAka pAcIkuraNTotyadravairmuNDayAH punarnavaiH / pra. 6982 "vAtagajAGkuzarasaH (2)" dekhiye sahadevyamRtAnIlInirguNDIcitrajaistathA / / isameM (svacchanda bhairava meM) zRGgI ( kAkar3A- saptadhAtu pRthagdrAvairbhAvyaM zoSyaM tathAtape / siMgI ) ke sthAnameM nirguNDI hai| | siddhayogo hyayaM khyAtaH siddhAnAM ca mukhaagtH|| (8323) svayamagnirasaH (1) anubhUto mayA satyaM sarvarogagaNApahaH / svarNAdInmArayedevaM cUrNIkRtya tu lohavat // ( ra. rA. su. / ajIrNA.) triphalAmadhusaMyuktaH sarvarogeSu yojayet / maricAnda vacAkuSThaM samAMzaM viSameva ca / trikaTu triphalailAbhirjAtIphalalavaGgakaiH // Ardrakasya rasaiH piSTvA mudgamAtrantu kArayet // navabhAgonmitairetaiH samaH pUrvaraso bhavet / svayamagniraso nAma sarvAjIrNaprazAntaye // saJcUme loDayetkSaurbhakSyaM niSkadvayaM dvayam / kAlI mirca, nAgaramothA, baca, kUTha aura zuddha / svayamagniraso nAmnA kSayakAsanikRntanaH / / bachanAga kA cUrNa samAna bhAga le kara sabako ekatra zuddha pArA 1 bhAga, aura zuddha gaMdhaka 2 bhAga milAkara adarakake rasameM kharala karake mUMgake samAna le kara kajjalI banAveM phira usameM usake barAbara goliyAM banAveM / tIkSNa loha (phaulAda) kA cUrNa milAkara ghRtakumArI inake sevanase samasta prakArake ajIrNa kA | 1 "dinaikaM golakaM kRtvA" iti pAThAntaram / nAza hotA hai| 2 "dvi dinAnte samudret" iti pAThAntaram / For Private And Personal Use Only
Page #421
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [ sakArAdi ke rasa meM 2 pahara (pAThAntarake anusAra 1 din)| sAMTha, mirca, pIpala, harra, baher3A, AmalA, kharala karake golA banAveM aura use tAmra pAtrameM ilAyacI, jAyaphala aura lauMga kA cUrNa 1-1 bhAga rakhakara araNDake pattoM meM lapeTa deM / ( ise dhUpa meM | tathA uparokta lohabhasma 9 bhAga le kara sabako rakhadeM ) AdhA pahara pazcAt jaba golA atyuSya ekatra milAkara kharala kreN| ho jAya to use anAjake Dhera meM dabA deM aura ise zahadameM milAkara sevana karanese kSayakAsa 1 dina (pAThAntarake anusAra 2 dina ) pazcAta | kA nAza hotA hai / nikAlakara bArIka cUrNa karake vastrase chAna leM / vaha ! mAtrA-2 niSka nissandeha vAritara ho jaaygaa| tadanantara use dhRta- (vyavahArika mAtrA-2 rttii|) kumArI, bhaMgarA, makoya, piyAbAsA, muNDI, punarnavA, (8325) svaraprasAdako rasaH sahadevI, giloya, nIla, saMbhAlU aura citrakake (ra. rA. su. / svara medA.) rasakI 7-7 bhAvanA deN| hara bhAvanAke pazcAt pAradaM gandhakaM tulyaM tAlakaca manaHzilA / dhUpameM sukhA lenA cAhiye / sarva tulyazca kaGkolajalaistu divasatrayam // tataH puTedgajapuTe zarapuDAjalaiH punH| yaha siddhayoga siddha mahAnubhAvAMse prApta huvA sammarca pAcayed bhUyastataH siddho bhavedrasaH // hai aura bilkula satya hai / maiM parIkSA kara cukA hUM svaramasAdako nAma rasoyaM dRSTavikramaH / yaha samasta rogoMko naSTa karatA hai| parNakhaNDena dAtavyo gunAdayamito yudhaiH|| isI prakAra svarNAdi dhAtuoMkA cUrNa karake guDAkena madhena pippalI madhunAyavA // unakI bhI bhasma kI jAtI hai| zuddha pArada, zuddha gaMdhaka, zudra haratAla aura isa loha-bhasmako triphalA cUrNa aura zahadake zuddha manasila samAna bhAga le kara sabako ekatra sAtha samasta rogoM meM denA caahiye| kharala karake kajjalI banAveM aura use kaMkolake kvAthameM 3 dina kharala karake golA banAveM aura * ra. ci. ma. meM tathA vR. ni. ra. ke kAsAdhi. use sukhAkara zarAvasampuTameM banda karake gajakArokta pATha tathA anya kaI granthoM meM bhAvanAoM kA puTameM pkaaveN| abhAva hai| tadanantara usake svAMgazItala hone para ra. ra. rasA. khaM. ke anusAra tIkSya loha, auSadhako nikAlakara use 3 dina zarapuMkhA ( sarakAnta loha, aura muNDalohameM se koI eka le sakate | phokA ) ke rasameM kharala karake uparokta vidhise haiM tathA bhAvanA-dravya nimnalikhita lene cAhiye:- gajapuTa meM pkaayeN| ghRtakumArI, bhaMgarA, makoya, muNDI, saMbhAlu, | isake sevanase svarabheda roga naSTa hotA hai yaha cItA, piyAMvAsA, bAbacI, brAhmI, sahadevI, punarnavA, bAta pratyakSa dekhI gaI hai| seMbhala, bhAMga, dhatUrA aura triphalA / mAtrA-2 rtii| For Private And Personal Use Only
Page #422
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasapakaraNam ] paJcamo bhAgaH 407 - ise pAnameM rakhakara athavA gur3a aura adarakake mudrAM dattvA bhUtisAmudrakeNa sAtha yA madyake sAtha athavA pIpalake cUrNa aura yAmaM caikaM mandavahnau vipAcya / zahadake sAtha denA caahiye| vallaM caikaM bhakSitaM kSaudrayuktaM svajikSArAdiyogaH yakSmArogaM nAzayeddhi prasava // pra. saM. 8159 "sarjIkSArAdiyogaH" dekhiye __ sIsA bhasma, zuddha pArada, zuddha gaMdhaka aura (8326) svarNakSArIrasaH zuddha bachanAga 1-1 bhAga le kara sabako ekatra ( zA. saM. / khaM. 2 a. 12 ; ra. ra. sa. kharala karake kajalI banAveM aura use 1 dina u. a. 20) ghRtakumArIke rasameM kharala karake golA banAveM tathA hemAhAM paJcapalikAM kSiptvA takraghaTe pacet / / use hANDImeM rakha kara zarAvase Dhaka kara take jIrNe samudaghRtya punaH kSIraghaTe pacet / / sandhiko rAkha aura samudra namakake mizraNase banda kSIre jIrNa samuddhRtya kSAlayitvA vizodhayet / / kara deM / tadanantara use 1 pahara mandAgni para taccUrNa paJcapAlikaM maricAnAM paladvayam // pakA aura svAMgazItala hone para nikAla kara palaikaM mRcchitaM mUtamekIkRtya tu bhakSayet / pIsa leM / niSkaikaM suptikuSThAtaH svarNakSIrIraso hyayam // / mAtrA-3 rnii| 25 tole svarNakSIrIkI jar3ako 1 ghar3A taka meM pakAveM / jaba taka sUkha jAya to use ise zahadake sAtha sevana karanese kSayaroga nikAlakara dUdhake ghar3emeM pakAveM / jaba dUdha bhI jala avazya naSTa ho jAtA hai| jAya to svarNakSIrI mUlako nikAla kara dhA DAleM __( vyavahArika mAtrA-1 rttii|) aura cUrNa kara leM / aba 25 tole yaha cUrNa, 10 (8328) svarNaparpaTI tole kAlI mirca aura 5 tole mUJchita pArada le kara sabako ekatra milAkara kharala kreN| (vR. yo. t.| taM. 76 ; vR. ni. ra. ; yo. mAtrA-1 niSka ( 3 // maashe|) ra. / grahaNya. ; ra. rA. su. ; bhai. ra. ; rase. sA. isake sevanase suptikuSThakA nAza hotA hai| saM. / grahaNya. ; raM. caM. / grahaNya. , rAjayakSmA.; (8327) svarNapatrarasaH vR. ni. ra. / kSaya. ; vR. yo. ta. / ta. 67 ; yo. (ra. pra. su. / a. 8) ra. / rAjayakSmA.) nAga mRtaM gandhakaM vatsanAbhaM zuddhasUtaM palamitaM tuyazasvarNasaMyutam / rasairmarya kanyakAyA dinaikam / mardayenimbunIreNa yAvadekatvamApnuyAt // golaM kRtvA nikSipedbhANDamadhye prakSAlyoSNAmbunA pazcAtpalamAtre tu gndhke| samchAyaM vai zrAvakenApi samyak // drute lohamaye pAtre bAdarAnalayogataH // For Private And Personal Use Only
Page #423
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [sakArAdi prakSipya cAlayellokhAM manda lohshlaakyaa| isake sevanase grahaNI, zoSa, kSaya, kAsa, zvAsa sataH pAkaM viditvA tu rambhApatra zanaiH kSipet // | prameha, zUla, atisAra aura pANDukA nAza hotA gomayasthe tadupari rambhApatreNa yantrayet / tathA bala, vI aura agniko zoghra ho vRddhi ho zItaM taccUrNitaM gujAkramaddhaM niSevayet // jAtI hai / * mASamAtraM bhavedyAvattato mAtrAM na vadhayet / / (8329) svarNaparpaTorasaH sakSaudreNoSaNenaiva lehayedbhiSaguttamaH // (ra. rA. su. / kAsA.) grahaNI hanti zoSaM ca muvrnnrsprpttii| zuddhaM mRtaM bhavetkarSa gandhakaM dviguNaM tathA / saghoSalakarI zukravardhinI vahnidIpanI // bhasmahATaka mRtAMzaM trayaM khalve vimardayet // kSayakAsazvAsamehazUlAtIsArapANDunut // kajalAbhaM lohapAtre kadalyAdrAvabhAvayet / ___ zuddha pArada 5 tole aura soneke varka 1 / / UrdhvAdho gomayaM dattvA hemaparpaTikA rasaH // tolA le kara pAremeM 1-1 varka DAla kara nIbUke | kAsaM kSaya sakRcchaM ca mUtraghAtaM tathAzmarIm / rasake sAtha kharala kareM / jaba donoM mila jAveM to siddhA parpaTikA khyAtA sarvarogavinAzanI // garma pAnIse dho DAleM / tadanantara loha pAtrameM (ghI | rasAyinI tviyaM zreSThA zizUnAzca gadApahA / / pota kara) 5 tole zuddha gaMdhaka DAla kara berIke | zuddha pArada za tolA, zuddha gaMdhaka 2 // tole koyaloM para rakheM / jaba gaMdhaka pighala jAya to aura svarNa bhasma 11 tolA le kara tInoMko ekatra usameM uparokta svarNamizrita pArada DAla kara lo milA kara kharala kareM jaba kajalI ho jAya to hekI salAIse acchI taraha claaveN| jaba pAka use lohapAtrameM pighalA kara gAyake gobara para biche taiyAra ho jAya to use gAyake gobara para biche huve huve keleke patte para phailA deM aura usake Upara kele ke patte para phailA kara usake Upara punaH kelekA dUsarA pattA rakha kara use gobarase Dhaka deM / jaba pattA Dhaka deM aura gobarase dabA deN| jaba zItala ho zItala ho jAya to nikAla kara pIsa leN| jAya to pIsakara rkheN| sevana vidhi-prathama dina 1 rattI parpaTI isake sevanase kAsa, kSaya, mUtrakRcch, mUtrAkAlI mircake cUrNa aura zahadake sAtha khilaaveN|| dhAta aura azmarIkA nAza hotA hai| yaha parpaTI | bAlaroga-nAzaka tathA rasAyana hai| dUsare dina isI anupAnake sAtha do rattI parpaTI | deN| isI prakAra pratidina 1-1 rattI parpaTI *pAThAntarake anusAra pArada svarNase ATha bar3hAte rheN| | gunA hai aura pittaja rogoMmeM khAMDake sAtha, vAtaja . jaba 1 mASA (11 mAzA-10 rattI) rogoMmeM baMsalocanake sAtha evaM kaphaja rogoM meM ho jAya taba pratidina 1-1 rattI ghaTAnA | vaMsalocana, pIpala aura zahadake sAtha denA zuru kreN| likhA hai| For Private And Personal Use Only
Page #424
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] paJcamo bhAgaH (8330) svarNabhUpatirasaH milA kara sabako haMsapadIke rasameM eka dina kharala ( ra. caM. , vR. ni. ra. ; 2. rA. su. ; yo. ra. / kareM aura usakI goliyAM banA kara sukhA leM / rAjayakSmA.) tatpazcAt una goliyoMko kapar3amiTTI kI huI AtazI zIzI meM bhara kara (1 dina ) bAlukAzuddhaM mUtaM samaM gandhaM mRtazulba tayoH samam / abhralohakayorbhasma kAntabhasma suvarNajam / / yantrameM mandAgni para pakAveM / tadanantara usake svAMga zItala hone para nikAla kara pIsa leM / rajataM ca viSaM samyak pRthak mRtasamaM bhavet / haMsapAdIrasaimadha dinamekaM vaTIkRtam // mAtrA---4 rttii| kAcakUpyAM vinikSipya mRdA saMlepayedahiH / (vyavahArika mAtrA-1 rattI / ) zuSkA sA vAlukAyantre zanairmaha minA pacet // ise adaraka ke rasa aura pIpalake cUrNake sAtha caturguamita deyamAdakadravapippalI / sevana karanA caahiye| isake sevanase tridoSaja kSaya, kSayaM tridoSaja hanti sannipAtAMstrayodaza // 13 prakArake sannipAta, AmavAta, dhanurvAta, zrRMkha lAvAta, ADhayavAta, paMgutA, kaphavAta, agnimAMtha, AmavAtaM dhanurvAta zRGkhalAvAtameva ca / kaTivAta, zUla, gulma, udAvarta, dustara grahaNI, ADhayavAtaM paGguvAtaM kaphavAtAgnimAMdyanut // | prameha, udara roga, azmarI, mUtrAghAta, bhagaMdara, kuSTha, kaTivAtaM sarvazUlaM nAzayennAtra saMzayaH / vidradhi, zvAsa, kAsa, ajIrNa, ATha prakArake gulmazUlamudAvarta grahaNImatidustarAm // / | jvara, kAmalA, pANDu, ziroroga aura anupAna pramehamudaraM sarvAmazmarI mUtravigraham / vizeSake sAtha denese anya samasta roga naSTa bhagandaraM sarvakuSThaM vidradhI mahatIM tathA / / hote haiN| zvAsakAsamajINe ca jvaramaSTavidhaM tthaa|| jisa prakAra sUryake sammukha aMdhakAra nahIM raha kAmalAM pANDurogaM ca zirorogaM ca nAzayet // sakatA isI prakAra isa rasake sammukha roga nahIM anupAnavizeSeNa sarvarogAn vinAzayet / Tahara sakate / yathA sUryodaye nazyettamaH sarvagataM tathA // (8331) svarNamAkSikadrAvaNam sarvarogavinAzAya sarveSAM svarNabhUpatiH // (ra. ra. sa. pU. a. 2) zuddha pArada 1 bhAga, zuddha gaMdhaka 1 bhAga, . eraNDotthena tailena gunA kSaudraM ca TaGkaNam / tAmra bharama 2 bhAga tathA abhraka bhasma, loha bhasma, | mardinaM tasya vApena satvaM mAkSika dravet // kAntalohabhasma, svarNa bhasma, cAMdI bhasma aura cauMTalI (guMjA), zahada aura suhAgA samAna zuddha bachanAga 1-1 bhAga le kara prathama pAre gaMdhaka bhAga le kara, sabako ekatra milA kara araNDIke kI kajalI banAveM aura phira usameM anya auSadhe / telameM kharala kreN| 52 For Private And Personal Use Only
Page #425
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 410 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [ sakArAdi - svarNa mAkSikake satvako agni para tapAkara TikiyA banA kara sukhAveM aura zarAdarammuTa meM banda usameM uparAkta mizraNa DAlanese vaha dravita (patalA) karake gajapuTa meM phUMka deN| isa vidhise svarNamAkSika ho jAtA hai| avazya mara jAtI hai| (8332) svarNamAkSikamAraNam (1) (8334) svarNamAkSikayogaH ( A. ve. pra. / a. 12 ; ra. maM. : yo. ra. : vR. ( zA. dha. / khaM. 2 a. 12) yo. ta. / taM. 41 : rase. sA. saM.) kAJcanAratvavotthena kvAthena parizIlitam / mAkSikasya caturthIzaM dattvA gandhaM vipardayeta / tApyamantaH praviSTAntu bahiH kuryAnmamUrikAm // urubUkasya telena tataH kAryA'sya cakrikA / / kacanArakI chAlake kAthake sAtha " svarNa zarAvasampuTe dhRtvA puTedgajapuTena ca / mAkSika bhasma " denese ( nikala kara ) bhAtara dhAnyasya tuSadhio datvA zItaM samuddharet // ghusI huI masUrikA bAhara nikala AtA hai| sindUrAbhaM bhavedbhasma mAkSikasya na saMzayaH // (mAtrA-1-2 rattI / ) 4 bhAga svarNa mAkSikake cUrNameM 1 bhAga zud (8335) svarNamAkSikarasAyanam gaMdhaka milA kara araNDIke tela meM kharala kareM aura / ( ra. ra. sa. / pU. a. 2) TikiyA banA kara unheM, nIce Upara dhAnakI bhUmI rakha kara zarAva-sampuTa meM banda kareM tathA gajapuTameM mAkSIkasatvaM ca rasena piSTa kRtvA vilIne ca bali nidhAya / sammithya sammartha ca khalbamadhye isa vidhise svarNamAkSikakI sindurake samAna nikSipya satvaM drutimabhrakasya // lAla bhasma ho jAtI hai / vidhAya golaM lavaNAkhyayantra (8333) svarNamAkSikamAraNam (2) pacedinArdha mRduvahninA ca / ( A. ve. pra. / a. 12; zA. dha. : vR. yo. svataH suzotaM paricUrNya samyata. / ta. 41 ; yo. ci. ma. | a. 7 ; yo.. . gallonimataM vyopaviDaGgayuktam / / - ra. ; bhA. pra. ; ra. caM.) saMsavita kSAdracuta nihanti . - jarAM sarogAmapamRtyumeva / kulatyasya kapAyeNa ghRSTvA tailena vA puTe / :sAdhyarogAnapi saptavAsaraajAmUtreNa vA nUnaM mriyate svarNamAkSikam // tena tulyosti sudhArasopi // svarNamAkSikake cUrNako kulathIke kAtha yA svarNamAkSikasatva aura zuddha pArada 1-1 (araNDIke) tela athavA bakarIke mUtrameM kharala karake | bhAga le kara donoMko ekatra |mlaa kara kharala kreN| For Private And Personal Use Only
Page #426
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasapakaraNam paJcamo bhAgaH 411 jaba donoM mila jAeM to usameM 1 bhAga zuda mAjhIkadhAtuH sakalAma yannaH gaMdhaka milA kara khagla kareM aura kajalI ho jAne prANo rasendrasya paraM hi vRSyaH / para usameM 1 bhAga abhraka sabako duti milAkara ' durmelalohadvayamelanazva kharala kareM aura golA banA kara (zarAvasampuTameM guNottaraH sarvarasAyanAyyaH // banda karake ) use 12 ghaTe lavaNayantrameM mandAgni eraNDatailalagAmbumiddhaM siddhayati mAkSikam / para ekAveM aura phira svAMga-zotala hone para siddhaM vA kadalIkandatoyena ghaTikAdvayam // auSadhako nikAla kara pIsa leN| taptaM kSiptaM varAkvAthe zuddhimAyAti mAkSikam // mAtrA-3 rattI / ( vyavahArika mAtrA-- suvarNamAkSika sumeru parvatameM hone vAle 1 rattI) / sone ke rasake yogale utpanna hotI hai aura tAptI ise sAMTha, mirca. pIpala aura bAyabiDaMgake nadI ke nikaTa, cIna deza tathA yavana deza (asva) ( 1 // mAzA ) cUrNameM milA kara zahada ke sAtha meM pAI jAtI hai / jaya vaizAkha mAsameM sUrya sevana karanese jarA, roga aura apamRtyukA nAza ! khUba tapatA hai taba (parvata meM ) svarNamAkSika hotA hai| yaha duHsAdhya rogoMko bhI sAta dina meM ! dikhalAI detI hai / naSTa kara detA hai / yaha rasa suvAse bhI adhika jo svarNamAkSika svarNake samAna camakavAlI guNakArI hai| hotI hai vaha madhura tathA jo cAMdI ke samAna camaka vAlI hotI hai vaha amla hotI hai| (8336) svarNamAkSikazodhanam (1) / svarNamAkSika (sAdhAraNataH) kucha kaSailI (ra. ra. s.| pU. a. 2) aura madhura hotI hai tathA zItala, pAkameM kaTu evaM suvarNazailaprabhavo viSNunA kAzcano rsH| lA hai| tApI karAtacIneSu yavaneSu ca nirmitaH / / ise sevana karane vAle para jarA (vRddhAvasthA), tApyaH murgAzu santapto mAdhave mAsi dRzyate / vyAdhi aura viSakA prabhAva nahIM pdd'taa| madhuraH kAzcanAbhAsaH sAmlo rajatasannibhaH // mAzika do prakArakI hotI hai, eka svarNakizcitkaSAyamadhuraH zItaH pAke kaTurlaghuH / mAkSika aura dUsarI tAra mAkSika / jo svargatatsevanAja rAvyAdhiSipairna paribhUyate // mAkSika kAnyakubja (kanauja) meM utpanna hotI hai mAkSiko dvividho hemapAkSikastAramAkSikaH / usameM sone kI so camaka pAI jAtI hai, aura jo tatrAdyaM mAkSikaM kAnyakubjotthaM svarNasannibham / / tApI nadI ke kinAre hAtI hai usameM svarNakI sI camaka tAtotIrasambhUtaM paJcavarNa suvarNa rat / tathA pAMca raMga dikhalAI dete haiN| pApANabahalaH proktstaaraakhyolpgunnaatmkH|| . jisa svarNamAkSikameM patthara adhika hotA hai For Private And Personal Use Only
Page #427
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 412 www. kobatirth.org bhArata - bhaiSajya ratnAkaraH use tAramAkSika kahate haiM, usameM dUsarIkI apekSA alpa guNa hote haiM / svarNamAkSika sarva roganAzaka, pAradakI prANa svarUpa, atyanta vRSya, do anamela dhAtuoMko milA kara eka karadene vAlI aura zreSTha rasAyana auSadha hai 1 svarNamAkSika ke cUrNako aNDIke tela aura bijaureke rasa meM pakAne se athavA kelekI jar3ake rasameM 2 ghar3I pakAne se athavA tapA tapA kara (7 bAra) triphalA kAthameM bujhAne se vaha zuddha ho jAtI hai / (8337) svarNamAkSikazodhanam (2) ( yo. ci. ma. / a. 7 ) mAkSikaM svedayetpUrva kulattha kvAtha yogataH / athavA naramUtreNa dolAyantre vizudhyati // svarNamAkSikake cUrNa ko kapar3ekA poTalI meM bAMdhakara dolAyantravidhisaM kulathIke kvAtha yA manuSya ke mUtra meM svedita karanese vaha zuddha ho jAtI hai| (8338) svarNamAkSikazodhanam (3) : ( A. ve. pra. a. 12 yo. ci. ma. / a. 7; ra. maM. ; bhA. pra.; yo. ra., rase. sA. saM.; vR. yo ta / ta. 41 ; zA. dha. ) mAkSikasya trayo bhAgA bhAgekaM saindhavasya ca / mAtuluGgavairvA'tha jambIrasya dravaiH pacet // cAlayellohaje pAtre yAvatyA lohitam / bhavettastu saMzuddhaM svarNamAkSikamatra tu // 3 bhAga svarNamAkSike cUrNa meM 1 bhAga Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ sakArAdi seMdhAnamaka kA cUrNa milA kara lohe kI kar3hAI meM DAla kara teja agni para pakAyeM aura thor3A thor3A mAtuluMga yA bijaurekA rasa DAlate huve lohe kI karachI se calAte raheM / jaba loha pAtra ( aura svarNa mAkSika) khUba lAla ho jAya to ani banda kara deM / isa vidhi se svarNamAkSika zuddha ho jAtI hai| 1 ( bAra bAra pAnI se dho kara sevAnamaka nikAla denA cAhiye / ) (8339) svarNamAkSikazodhanam ( 4 ) (rase. sA. saM.) svarNamAkSikacUrNantu vastre baddhvA vipAcayet / kAlamAriSazA likvAthe dolAvidhAnataH || tadadhaH patitaM zastamevaM zudhyati mAkSikam || svarNa- mAkSika ke bArIka cUrNako kapar3ekI poTalI meM bAMdhakara dolAyantra vidhi kAlamAriSa (jala caulAI) ke kvAtha meM svedita kareM / jaba saba cUrNa kapar3e se chAna kara kvAtha meM gira jAya to use isI prakAra poTalI meM bAMdha kara zAliJcazAka ke kAthameM svedita kareM / jaba saba cUrNa kapaDese chana kara kAthameM gira jAya to use sukhA leN| isa prakAra svarNa mAkSikazuddha ho jAtI hai| 1 (8340) svarNamAkSikazodhanamAraNam (ra. pra. su. a. 5 ) mutre takre ca kaulatthe marditaM zuSkameva ca / gandhAzmavIjapUrAbhyAM piSTaM tacchrAvasampuTe || paJcavArAhapuTakardagdhaM mRtimavApnuyAt // For Private And Personal Use Only
Page #428
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasapakaraNam ] paJcamo bhAgaH 413 svarNamAkSikake cUrNako kramazaH gomUtra, taka ! (8341) svarNamAkSikasatvapAtanam (1) aura kulathIke kvAthameM ghoTa ghoTa kara sukhA leM (ra. pra. su.| a. 5) phira usameM (caturthIza) zuddha gaMdhaka milAkara nIbUke lohapAtre susaMdigdhaM lohadaNDena gharSitam / rasa meM kharala kareM aura TikiyA banA kara sukhA leM yadA raktaM dhAtunibhaM jAyate nimbukadravaiH / / tathA zarAvasampuTa meM banda karake varAhapuTa meM gharSayetriguNaM mUtaM muktvA saGgharSaNaM kuru / phUMka deM / isI prakAra 5 puTa denese bhasma ho dinaikaM gharSa yetvA tu dRddhavastreNa gAlayet // jAtI hai / * vastrasthA piSTikA lagnA vadhaH patati pAradaH / *azuddha svarNamAkSikakedoSa anenaiva prakAreNa dvitrivAreNa gAlayet // mandAnalatvaM balahAnimunA tatpiSTI golakaM grAhyaM yantre Damaruke nyaset / viSTambhitAM netragadAna sakuSThAn / praharadvayamAnaM cedagniM prajvAlayedadhaH // mAlAM vidhatte'pi ca gaNDapUrvI indragopasamaM satvamadhaHsthaM grAhayetsudhIH / zudhyAdihInaM khalu mAkSikaM tu // anenaiva vidhAnena tApyasatvaM samAharet // ( A. ve. pra.) TaGkaNena samAyuktaM drAvitaM mUSayA yadA / azuddha mAkSikaM kuryAdAndhyaM kuSThaM kSayaM kRmIn / tadA tAmramabhaM satvaM jAyate nAtra saMzayaH // zodhanIyaM prayatnena tasmAtkanakamAkSikam / / dehalohakaraM samyagdevIzAstreNa bhASitam // svarNavarNa guru snigdhamIpanIlacchavicchaTam / svarNamAkSikake cUrNako lohapAtrameM DAlakara kaSe kanakavad ghRSTaM tadvaraM hemamAkSikam / / AgAra rakkheM aura lohadaNDase ragar3ate raheM / jaba mAkSikaM tiktamadhuraM mehArzaH kSayakucanut / / vaha lAla ho jAya to nIbUkA rasa DAla kara dhoTeM kaphapittaharaM zIta yogavAhi rasAyanam || | aura usameM svarNamAkSikase 3 gunA pArada milA (vR. yo. ta.) kara 1 dina ghoTa kara maz2abUta kapar3ese chAna leM / chAnanese kapar3emeM piSTI raha jAyagI aura nIce pArada azuddha svarNa mAkSika sevana karanese agnimAMdya, | niklegaa| isI prakAra 2-3 bAra chAna leN| balahAsa, viSTambha (kabja), netraroga, kuSTa, gaNDa tadanantara usa piSTIke goleko DamaruyantrameM rakha mAlA, andhatA, kSaya aura kRmi roga utpanna kara do pahara agni para pakAveM / tatpazcAt yantrake hote haiN| sAMgazIla hone para use kholakara nIce ke pAtrajo svarNamAkSika soneke samAna raMgavAlI bhArI, snigdha, aura kucha nolApana liye ho tathA rNa mAkSika tikta, madhura, pramehanAzaka, jo kasauTI para ghisanese svarNa ke samAna dikha I hai| arzahara tathA kSaya, kuSTa, kapha aura pittako naSTa vaha uttama hotI hai| karane vAlI; zItala evaM yogadAdI rasAyana hai| For Private And Personal Use Only
Page #429
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [ sakArAdi - meMse bAra bahUTI ke samAna lAla raMgake satvako svarNamAkSikako zahada, araNDIke tela, go. nikAla leN| mUtra, ghI aura kelekI jar3ake rasakI aneka bhAvanAeM isa sabameM suhAgA milAkara mUSAmeM rakhakara de kara mUSAmeM rakha kara dhmAnete usakA satya nikala dhmAnese vaha tAmrake samAna ho jAtA hai| AtA hai| svarNa mAkSika-satva tAmrake samAna hotA yaha satva deha ko lohake samAna dRr3ha kara detA hai, usakA raMga cauMTalI ke samAna lAla hotA hai aura hai / yaha vidhi " devI zAstra" meM varNita hai| vaha mRdu hotA hai tathA zIva pighala jAtA hai / / svarNamAkSika satya zItala aura dehako dRr3ha (8342) svarNamAkSikasatvapAtanam (2) | karane vAlA hai / ( ra. ra. sa. / pU. a. 2) (8344) svarNamAkSikasatvapAtanam (4) trizAzanAgarsayuktaM kSAraramlezca mAdatam / ( A. ve. pra. ! a. 12 ; ra. caM. ) mAtaM prakaTamUpA gaM satvaM muzcati mAkSikam // saptavAra paridrAvya kSiptaM nirguNDikAdave / | eraNDotthena tailena guJjA kSaudraM ca TaGkaNam / mAkSikasatva sammizraM nAgaM nazyati nizcitam // marditaM tasya vApena satvaM mAkSikajaM bhavet / / svarNanAkSikake cUrNa meM tIsavAM bhAga sIsA ___guJjA (cauMTalI), zahada aura suhAgA samAna milAkara kSAra aura amladroM ke sAtha kharala kreN| | bhAga le kara sabako ekatra milA kara araNDIke tadanantara use khulI huI mU meM rakha kara dhmAnase telake sAtha kharala kreN| svarNamAkSikako tapAkara usameM isa mizraNakA prakSepa denese svarNamAkSikakA usakA satva nikala AtA hai| satva nikala AtA hai| isa satvako pighalA pighalA kara sAta bAra saMbhAluke gasameM vujhAnese usameM milA huvA sIsA / (8345) svarNamAkSikAdicUrNam naSTa ho jAtA hai| / (va. yo. ta. / ta. 147; va. se. / vAjIkaraNA.) (8343) svarNamAkSikasatvapAtanam (3) mAkSIkadhAtugadapAradalohacUrNa (ra. ra. sa. / pU. a. 2) pathyAzilAjatuviDaGgavRtAni yo'dyAt / kSaudragandharvatailAbhyAM gomatreNa ghatena ca / ekonaviMzati dinAni gadArtito'pi kadala kandasAreNa bhAvitaM mAkSikaM muhuH // sAzItiko'pi ramatyabalAM yuve / / bhUSAyAM muJcati taM sa vaM zulbanibhaM mRdu||| svarNamAkSika bhasma, kUra, pArada bhamma, loha gunAdIjasamacchAyaM dUnadrAvaM ca zIla // bhasma, ha, zilAnauta aura bAyabiDaMga sanAna tApasatvaM vizuddhaM tadehalohakaraM param / / bhAga le kara cUrNa bnaaveN| For Private And Personal Use Only
Page #430
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasamakaraNam ] paJcamo bhAgaH 415 ise 21 dina taka ghRtake sAtha sevana karane- nIce Upara usake barAbara gaMdhakakA cUrNa vichAkara, se rogI aura 80 varSakA vRddha puruSa bhI yuvAke | zarAvasampuTa meM banda kareM / tatpazcAt use 20 samAna strI--samAgama karane meM samartha ho jAtA hai| jaMgalI upoM meM phUMka deN| ( mAtrA-2-3 rastI ) isI prakAra (gaMdhakake bIcameM rakha kara ) (8346) svarNamAkSikAdiyogaH / | sAta puTa denese niruttha bhasma ho jAtI hai / . (vR. ni. ra. / kSaya. ) (8348) svarNamAraNam (2) madhutApyaviDaGgAzmajatu lohaM ghRtaM matam / (ra. caM. ; ra. pra. su.| a. 4) hanti yakSmANamatyugraM sevyamAnaM hitAzinaH // hemnaHmUkSmadalAni bhUrjasadRzAnyAdAya saMlepya vai / ___svarNa mAkSika bhasma, bAyabiDaMga, zilAjIta | vajrIdugdhakahiGgahiGgalasamairekatra piSTIkRtaiH / / aura lohabhasma samAna bhAga le kara sabako ekatra satyaM sampuTake nidhAya dazabhizcaivaM puTai kukuttaiH| milA kara sevana karanese ugra rAjayakSmA bhI naSTa ho pAcya hema ca raktagairikasamaM samAyate nizcitam // jAtA hai| soneke, bhojapatrake samAna bArIka patroM para ( mAtrA-2 rattI) samAna bhAga milita thUharakA dUdha, hIMga aura anupAna-ghI aura zahada. ziMgaraphakA lepa kareM ( yaha mizraNa svarNake barAbara (8347) svarNamAraNam (1) tathA acchI taraha ghuTA huvA honA cAhiye / ) tadanantara unheM zarAbasampuTa meM banda karake kukkuTa ( bhA. pra / pR. khaM. 1 ; vR. yo. ta. / ta. 41; puTameM phaMkeM / rase. sA. saM. ; yo. ra.; zA. dha.) isa prakAra dasa puTa denese sonekI, gerUke kAzcane galite nAga poDazAMzena nikSipet / samAna lAla raMgakI bhasma ho jAtI hai / cUrNayitvA tathAmlena ghRSTvA kRtvA tu golakam // / (83 49) svarNamAraNam (3) golakena samaM gandhaM dattvA caivAdharottaram / (vR. yo. ta. / ta. 41 ; A. ve. pra. / a. / zarAvasampuTe dhRtvA puTe dviMzadvanopalaiH / / 11 ; ra. rA. su.) evaM saptapurairhama nirutthaM bhasma jAyate // rasasya bhasmanA vA'tha rasenA''lipya tddlm| svarNako galAkara usameM usakA 16 vAM bhAga hilisindarazilAsAmyena melayet // sIsAra milAkara kharala kareM aura phira nIbUke / samparya kAzcanadrAvairdinaM kRtvA'tha golakam / rasameM kharala ke golA banA leM / isa goleko, taMbhANDasya tale dattvA bhasmanA pUrayevam / / xA. ve. pra. ke matAnusAra svarNake barAbara agni prajvAlayedagADhaM dvinizaM svAGgazItalam / pArada bhI DAlanA cAhiye / | uddhRtya sAvazeSa cetpunardeyaM puTadvayam // For Private And Personal Use Only
Page #431
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH . [ sakArAdi anena vidhinA svarNa nirutthaM jAyate mRtam // aura jvarako naSTa karane vAlI hai / isameM madhura tikta svarNa zItaM pavitra kSayavami | aura kaSAya rasa hotA hai / yaha vRSya, laghu, sara kasanazvAsamehAsapitta (sAraka-doSoM ko bAhara nikAlane vAlA ), haNa deNyazveDakSatAsrapradara evaM medhA, agni aura kAntiko bar3hAne vAlA hai| gadaharaM svAdutiktaM kaSAyam / netroM ke liye hitakArI hai !x vRSyaM medhAgni kAntiprada (8350) svarNamAraNa (4) magurusaraM kAhAri tridoSo ( bhA. pra. / pa. khaM. 1 ; A. ve. pra. / a. nmAdApasmAra zulajvarajayi vapupo vRMhaNaM netrapathyam / 11 ; zA. dha. ) kAJcanArarasaighRSTA samasUtakagandhayoH / svarNa ke bArIka patroMpara pArada bhasma yA pAra kajalI hemapatrANi lepaye samayA tayA // dakA lepa kareM aura phira hoga, hiMgula, sinduur| kAJcanAratvacaH kalkaimUSAyugmaM prakalpayet / tathA manasila samAna bhAga le kara sabako ekatra / dhRtvA tatsampuTe golaM mRnmUSAsampuTe ca tat // milAkara kacanArako chAlake rasameM kharala kareM tathA vidhAya sandhirodhaM ca kRtvA saMzoSya golakama / ( svarNake barAbara ) yaha mizraNa usameM milA kara / vahni kharataraM kuryAdevaM dattvA puTa trayam / / kacanArakI chAlake rasake sAtha 1 dina kharala kareM / nirutthaM jAyate bhasma sarvakarmasu yojayet // tadanantara usakA eka golA banA kara use eka samAna bhAga zuddha pArada aura gaMdhakakI kajjalI maz2abUta aura kapar3emiTTI kI huI hAMDImeM rakha kara / banA kara use kacanArakI chAlake rasameM kharala kareM ( use zarAvase Dhaka kara ) hAMDImeM muMha taka arane aura 1 bhAga svarNapatroM para 1 bhAga isa kajjalIupaloMkI bhasma dabA dabA kara bhara deM aura use kA lepa kara deN| tatpazcAt kacanArakI chAla ko ulhe para car3hA kara do dina tIvAgni para pakAveM / bArIka pIsa kara usakI do mUpA banAveM aura unameM tadanantara svAMgazIlana hone para goleko nikAla uparokta svarNapatroM ko banda kara deM / isa kara dekheM, yadi svarNa kacA ho to uparokta vidhise mUSAko miTTIke zarAva-sampuTa meM banda karake usake 2 puTa aura lagA deN| jor3ako acchI taraha banda kara deM aura usa para isa vidhise svarNa kI niruttha bhasma ho 4sarvoSadhiprayogega vyAdhayo na gatA ydaa| jAtI hai| karma bhapaJcabhizcApi svarNa teSu yojayet // svarNa bhasma zItala, pavitra tathA kSaya, vamana, jo vyAdhiyAM paJcakarma tathA anya samasta kAsa, zvAsa, prameha, raktapita, kSINatA, viSa, dhAva, auSadhoMse nahIM miTatIM ve svarNase naSTa ho jAtI haiN| rakta pradara, kRSatA, tridoSa, unmAda, apasmAra, zUla | (ra. rA. su.) For Private And Personal Use Only
Page #432
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasamakaraNam ] pazamo mAgaH kapaDamiTTI karake mumbA leN| ise nIvAgnimeM pkaayeN| zuda manasila aura sindUra varAvara barAkara isa prakAra 3 puTa denese svarNako niruttha bhasma le kara donoMko ekatra milA kara Akake dUdhakI ho jAtI hai| 7 bhAvanA deN| hareka bhAvanAke pazcAt acchI taraha ' (8351) svarNamAraNam (2) sukhAne rahanA caahiye| ( mA. pra. pU. saM. 1 : A. ve. pr.| a. 11) tadanantara 1 mAga svarNako galA kara usameM kAzcanAraprakAreNa lAlI inti kAnamA 1 bhAga uparokta mizraNa DAla deM aura tIvAgni para jvAlAmukhI tathA hanyAdyayAnti manaHzilA rakha kara itanA dhamAva ki vaha manasila AdikA / mizraNa adRzya ho jAya / iso prakAra yaha mizraNa jisa prakAra kacanArakI chAla se svarNa bhasma / 3 bAra milA kara mAnese svarNakI bhasma ho manAI jAtI hai ( dekho pra. saM. 8350) usI : prakAra lAMgalI aura jAnanAmumbAse bhI banAI __ svarNa, zItala, vRSya, balavarddhaka, bhArI, rasA__svarmA, manasilake bogase bhI mara jAtA hai| picchila, pavitra, haga, netroMke liye hita( manasila ko nIbUke rasameM ghoTa kara svarNa patroMparA , mevA varddhaka, buddhi vardaka, smRti vardaka, lepa kareM aura zAva-sampuTameM kda karake laghu .. liye hitakArI, Ayu vaIka, kAntikAraka, purameM phUka deN|) | bAgI zAdhaka, tathA sthAvara aura jaMgama viSa ___ (8352) svarNamAraNam (6) nAzaka evaM bhaya, unmAda, tridoSa, cara aura zASako naSTa karane vAlA hai / usameM madhura, ( mA. pra. / . baM. 1 : A. ke. pr.| a. ' tikta aura kapAya rasa hotA hai / pAkameM 11 : ra. ga. mu. : zA. gha.) svAdu hai| bhilAmindugyozcUna samayorarkadugyakaiH / / samayA bhAvanAM dadyAcchopayeca punaH punH|| (8353) svarNamAraNam (7) tatastu galite imni kalko'yaM dIyate smH| (ra. pra. mu. / a. 4) punardhamedatitarAM yathA kalko bilIyate // lohaparpaTikA kaI mRtaM nRtaM samAMzakam / evaM velAvayaM dadyAkalaM hemamanirbhavet / vidune hemni nikSipta svarNa bhUtiprabhaM bhavet // muvarNa zItalaM vRSyaM balyaM guru rasAyanam / tadasma pUratoyena daradana samanvitam / svAdu tinaM ca tuvaraM pAke ca sAdu picchilam / maIyehinamekaM tu sampuTe dhArayettanaH // pavitraM iNaM ne medhaammRtipnissdm|| puTinaM dazavAreNa svarNa sindarasannibham / iyamAyuSkaraM kaanivaagvidisthirtvkRt| jAyate nAtra sandeho raJjanaM kurute dhruvam // viSadvayakSayonmAdatridoSacarazopanin / // de lohaM ca manimAna mucano sAdhayeddhvam / / 53 For Private And Personal Use Only
Page #433
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [ sakArAdi svarNako pighalA kara usameM usake barAbara svarNa-patra aura sIsekI bhasma samAna bhAga le lohaparpaTikAbaddha pArada bhasma DAla deM / isase kara sIsA bhasmako nIbUke resameM kharala karake svarNa bhasmake samAna ho jAyagA / tatpazcAt usameM svarNa-patroM para lepa kareM aura unheM zarAva sampuTameM ziMgarapha ( hiMgula ) milA kara bijau rake rasameM 1 banda karake gajapuTameM pheMka deN| isa prakAra 3 puTa dina kharala kareM aura zarAvasampuTameM banda karake denese svarNakI bhasma ho jAtI hai| (laghu) puTameM phUMka deM / isI prakAra dasa puTa denese (8357) svarNamAraNam (11) sindUrake samAna lAla bhasma ho jAtI hai / ( bhA. pra. / pU. khaM. 1 ; rase. sA. saM.; ra. caM.; (8354) svarNamAraNam (8) vR. yo. t.| ta. 41 ; zA. dha. ; A. ve. (ra. caM.) pr.| a, 11: rase. ci. ma. | a.36) svarNAdhaM pAradaM datvA kuryAtnena piSTikAm / / | svarNAca dviguNaM mUtamamlena saha mardayet / datvordhAdho nAgacUrNa puTanAnmriyate dhruvam // tadgolakasama gandhaM nidadhyAdadharosaram // 2 bhAga svarNameM 1 bhAga pArada milA kara acchI taraha kharala kareM aura usa piSTIko, Upara golakaM ca tato rundhyAccharAvadRDhasampuTe / nIce sIsekA cUrNa bichA kara, zarAvasampuTa meM triMzadvanopalairdadhAtpuTAnyevaM caturdaza // banda kareM tathA (laghu) puTameM phUka deN| isa prakAra nirutthaM jAyate bhasma gandho deyaH punaH punaH / / (kaI) puTa denese svarNa mara jAtA hai| 1 bhAga svarNa-patra, 2 bhAga zuddha pAradax (8355) svarNamAraNam (9) aura 3 bhAga zuddha gaMdhaka le kara prathama pArada aura (rase. sA. saM. ; ra. rA. su.) svarNako pakke kharala meM DAla kara thor3A thor3A nIbUkA mAkSikaM nAgacUrNazca piSTa rarkarasena ca / rasa DAlate huve kharala kareM aura jaba dAnoM acchI hemapatraM puTenaiva mriyate kSaNamAtrataH // taraha mila jAeM to sabakA eka golA banA leN| svarNa mAkSika aura sImekA cUrNa 1-1 tadanantara eka miTTIkI pyAlemeM AdhA gaMdhakakA bhAga le kara donoMko Akake pattoMke rasa ( yA / cUrNa bichA kara usa para uparokta golA ravakheM aura arka dugdha ) meM kharala kareM aura phira samAna bhAga usake Upara zeSa gaMdhakakA cUrNa DAla kara goleko svarNa-patroM para usakA lepa karake unheM zarAva- usase AcchAdita kara deM / tatpazcAt usa para sampuTameM banda karake puTa lagA deM / isa vidhise | dUsarA pyAlA Dhaka kara sandhiko banda karake sampuTa zogha hI svarNakI bhasma ho jAtI hai| banAveM aura usa para 3-4 kaparamiTTI de kara sukhA (8356) svarNamAraNam (10). leM / isa sampuTako 30 banakaNDoMkI AgameM phuuNke| (yo. ra.) isI prakAra bAra bAra gaMdhaka DAlakara 14 puTa denese svarNapatrasamaM nAgabhasma nimbUvilepitam / / sonekI niruttha yasma ho jAtI hai| trivAraM vai gajapuTe suvarNa bhasmatAM vrajet // xpAThAntarake anusAra pArada svarNa ke barAbara. For Private And Personal Use Only
Page #434
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] paJcamo bhAgaH 419 (8358) svarNamAraNam (12) 4 bhAga svarNa-patroM para 1 bhAga pArada ( yo. ra. ; zA. gha. ; ra. rA. su.) / bhasmako nIbUke rasa AdimeM kharala karake lepa kareM pArAvatamalailimpedathavA kukkuTodbhavaiH / aura zarAva-sampuTa meM banda karake puTa deM / isI hemapatrANi teSAM ca pradadyAdantarAntaram / prakAra ( pArada bhasmake yogase ) 8 puTa denese gandhacUrNa samaM dhRtvA zarAvayugasampuTe / svarNakI bhasma ho jAtI hai| pradadyAtkukkuTapuTaM paJcabhigomayopalaiH // ise 2 rattI mAtrAnusAra trikuTeke cUrNa aura evaM navapuTaM dadyAdazamaM ca mahApuTam / ghIke sAtha sevana karanese kSaya, agnimAMdya, zvAsa, triMzadvanopalairdayaM jAyate hemabhasma tu // | kAsa, aruci, pANDu, viSavikAra, garaviSa aura grahaNI rogAdikA nAza tathA oja aura balakI svarNapatroM para kabUtara athavA muragekI viSTA vRddhi hotI hai| kA ( pAnImeM pIsakara ) lepa kara deM aura phira unheM nIce Upara samAna bhAga gaMdhaka de kara zarAva (8360) svarNamAraNam (14) sampuTameM banda kareM aura kukkuTa puTameM 5 banakaNDoM (ra. ra. sa. / pU. a. 5) ( arane upaloM ) meM phUMka deN| isI prakAra gaMdhaka drute vinikSipetsvarNe lohamAnaM mRtaM rasam / sAtha 9 puTa deM aura phira dasarvI puTa 30 upaloM vicUrNya luGgatoyena daradena samanvitam // (kaNDoM) kI deN| isa vidhise svarNakI bhasma ho jAyate kuGkumacchAyaM svarNa dvAdazabhiH puttaiH|| jAtI hai| 1 bhAga svarNako pighalAkara usameM 1 bhAga ( 1 tolA soneke voM ke liye 5 kaNDe | pAradabhasma milAveM aura phira usameM 1 bhAga zuddha lene caahiye| svarNa adhika ho to kaNDe bhI hiMgula milAkara nIbUke rasameM kharala karake zarAvaadhika leN|) sampuTa meM banda kareM aura puTa lagA deM / isI vidhise 12 puTa denese svarNakI kesarake samAna (8359) svarNamAraNam (13) / raMgavAlI bhasma ho jAtI hai / (ra. ra. sa. / pU. a. 5) hemnaH pAdaM mRtaM mUtaM piSTamamlena kenacit / | (8361) svarNamAraNam (15) patre liptvA puraiH pacyAdaSTabhirmiyate dhruvam // ( rase. vi. ma. / a. 6) etadbhasma suvarNanaM kaTughRtopetaM dviguJjonmitam / | hemapatrANi mUkSmANi jambhAmbho naagbhsmtH| lIDhaM hanti nRNAM kSayAtri | lepataH puTayogena trivAraM bhasmatAM nayet // sadanaM zvAsaM ca kAsArucim / punaH puTet trivAraM tat mlecchato nAgahAna ye|| ojodhAtuvivardhanaM balakaraM paavaamydhvNsnm| (16 bhAga ) svarNa patroM para nIbUke rasameM pathyaM sarva veSApahaM garaharaM duSTagrahaNyAdinut // / ghuTI huI (1 bhAga) sIsekI bhasmakA lepa karake For Private And Personal Use Only
Page #435
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 420 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [sakArAdi zarAva-sampuTameM banda karake puTa deN| isI prakAra | (8364) svaNemAraNam (18) 3 puTa denese svarNakI bhasma ho jAtI hai / isa / ( ra. rA. su. ; ra. caM.) bhasmameM ( samAna bhAga ) hiMgula milA kara (nIbUke rasameM ghoTa kara) punaH puTa deM / isI prakAra hiMgula sUtasya dviguNaM gandhamamlena kRtakajjalim / ke sAtha 3 puTa denese svarNake sAtha milAyA huvA dvayo samIkRtaM svarNa samyagamlena mardayet / / sIsA naSTa ho jAtA hai / zarAvasampuTAntasthamadha Uddha va saindhavam / (8362) svarNamAraNam (16) - | aSTayAmAdbhavedbhasma sarvayogeSu yojayet // / . (rase. ci. ma. / a. 6 ) 1 bhAga zuddha pArada aura 2 bhAga zuddha gaMdhakasvarNamAvartya tolaikaM mApaikaM zuddhanAgakam / / kI kajjalI banAveM aura use 3 bhAga svarNakSiptvA cAmlena saJcUrNya tattulyau gandhamAsikau // patroMmeM milA kara nIbUke rasameM svarala kareM tathA amlena mardayedyAmaM ruddhvA laghupuTe pacet / / golA banAkara Upara nIce seMdhAnamakakA cUrNa bichAgandhaH punaH punardeyo mriyate dazabhiH puraiH / / kara zarAva-sampuTameM banda kareM / use 8 pahara taka 1 tolA svarNako pighalAkara usameM 1 mAzA pakAnese suvarNakI bhasma ho jAtI hai / zuddha sIsekA cUrNa DAlakara nIbUke rasameM ghoTeM phira (8365) svarNamAraNam (19) usameM 11-1 / tolA zuddha gaMdhaka aura svarNa mAkSi (ra. rA. su.) kakA cUrNa milA kara puna: nIbUke rasameM 1 pahara ghoTeM aura phira usakA golA banAkara zarAva- suzuddha pAradaM datvA kuryAdyatnena piSTikAm / sampuTameM banda karake laghupuTameM phaMka deN| isI prakAra datvoddhodho nAgacUNe puTena mriyate dhruvam // harabAra 1 / tolA gaM kake sAtha kharala karake 10 zuddha pArada aura soneke varka samAna bhAga le puTa denese svarNakI bhasma ho jAtI hai / kara donoMko ekatra milA kara kharala kareM / jaba (8363) svarNamAraNam (17) | donoM milakara piTI (piSTikA) ho jAya to use, ( ra. rA. su.) Upara nIce sIsekA cUrNa rakha kara zarAvasampuTameM sauvIramaJjanaM piSvA mArkavasvarasai diheta / banda kareM aura puTa lagA deN| isa vidhise svarNa jAtarUpasya patrANi zarAve sampuTe puTet // avazya mara jAtA hai| gajAkhyena puTenaiva suvarNa yAti bhasmatAm // (8366) svarNamAraNam (20) 1 bhAga kAle surameko bhaMgarake rasameM kharala karake usakA 1 bhAga soneke patroM para lepa kara deM aura (ra. ra. sa. / pU. a. 5; ra. pra. su. / a. 4) unheM zarAva-sampuTameM banda karake gajapuTa meM phaMka kRtvAkATakavedhyAni svarNapatrANi lepayet / deN| isa vidhise svarNakI bhasma ho jAtI hai| luGgAmbubhasmamUtena mriyate dazabhiH puraiH // For Private And Personal Use Only
Page #436
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasamakaraNam ] paJcamo bhAgaH 421 %3 svarNake kaNTakavedhI patra banA kara una para | Amale kA cUrNa tathA svarNa ekatra milA kara pArada-bhasmako nIbUke rasameM ghoTa kara lepa kareM zahadake sAtha sevana karane se ariSTa lakSaNayukta aura zarAva-sampuTa meM banda karake puTa lagA deN| vyakti kI Ayu bhI sthira ho jAtI hai| isI prakAra dasa puTa denese svarNakI bhasma ho (8370) svarNayogaH (4) jAtI hai| (8367) svarNayogaH (1) apakvaM hema saghRSTaM zilAyAM jalayogataH / ( A. ve. pra. / a. 11) dravarUpaM tu tatpeyaM madhunA guNadAyakam / / meghAkAmastu vacayA zrIkAmaH pdkesraiH| yadvA ca varakhAkhyaM tu svarNapatraM vicUrNitam / zaGkhapuSpyA vayorthI ca vidAryA ca prajArthakaH // madhunA saGgrahItaM ca sayo hanti viSAdikam // svarNako bacake sAtha sevana karane se medhA kI; kacca svarNako pAnIke sAtha patthara para ghisakara kamala-kesarake sAtha sevana karane se kAnti kI; zahada milA kara pIne se athavA soneke varoMko zaMkhapuSpI ke sAtha sevana karane se Ayu kI, aura zahadameM ghoTa kara khAne se viSAdi zIghra hI naSTa vidArIkanda ke sAtha sevana karane se santAnakI vRddhi ho jAtA hai| hotI hai| (8368) svarNayogaH (2) (8371) svarNayogaH (5) (ra. caM. / rAjayakSmA. ; vai. mR.) ( yo. ta. / ta. 38) navanItasItAmadhupayukto brAhmIrasaH syAtsavacaH sakuSTaH varakho hemabhavaH kSayaM kSiNoti / __ sazaGkhapuSpaH sasuvarNa cUrNaH / vitayaH prabhavedayaM prayogo unmAdinAmunmadamAnasAnAyadi tanme zapathaH sadAzivasya // mapasmRtau bhUtahatAtmanAM hi // soneke varka, makkhana, mizrI aura zahadameM nasyejane pAnavidhau na zasto milAkara sevana karane se kSaya roga avazya naSTa ho brAhmIraso'yaM savacAdi cUrNaH / / jAtA hai / maiM zivakI zapatha khAkara kahatA hUM ki / brAhmIke rasameM baca, kUTha, zaMkhapuSpI aura yaha prayoga satya hai| (8369) svarNayogaH (3) svarNakA cUrNa milA kara sevana karane se unmAda, (su. saM. / ci. sthA. a. 28 ; A. ve. cittabhrama, apasmAra aura bhUtavAdhA kA nAza | hotA hai| madhvAmalakacUrNAni suvarNamiti ca trayam / | isa prayogako nasya aura aMjana dvArA bhI mAzyAriSTa gRhIto'pi mucyate mANasaMzayAt / / prayukta karanA cAhiye / For Private And Personal Use Only
Page #437
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 422 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [sakArAdi (8372) svarNayogaH (6) kamala aura nIlotpala ke kAtha tathA mulaiThIke (su. sN.| ci. a. 28 ; ga. ni. / | kalkake sAtha goghRta siddha kreN| isa dhRtake sAtha rasAyanA. 1) svarNa sevana karane se alakSmI kA nAza aura Ayuko | vRddhi hotI hai tathA hAthI ke samAna mahA bala suvarNa padmavIjAni madhu lAjAH prayaGgavaH / | prApta hokara manuSya devatAke samAna ho jAtA hai / gavyena payasA pItamalakSmI pratiSedhayet // svarNa, kamalagaTTe kI girI, dhAnakI khIla aura / anupAna-kamala, nIlAtpala aura mulaiThIke phUlapriyaGgu; inake cUrNa ko zahadake sAtha khAkara sAtha pakAyA huvA duudh| Upara se gAyakA dUdha pIne se alakSmI kA nAza prayoga banAnemeM jahAM mantra na batalAyA gayA hotA hai| ho vahAM tripado gAyatrI mantrakA jApa karake prayoga siddha karanA caahiye| (8373) svarNayogaH (7) (su. saM. / ci. a. 28) (8375) svarNayogaH (9) zatAvarIghRtaM samyagupayuktaM dine dine / ( vA. bha. / u. a. 1) sakSaudraM sasuvarNazca narendra sthApayedvaze // | hemazvetavacAkuSThamarkapuSpI sakAJcanA / zatAvarI ke sAtha pakAye huve ghRta aura zahada hemamatsyAkSakaH zaGkaH kaiNDaryaH kanakaM vacA // ke sAtha svarNa sevana karane se ( zarIra itanA svastha catvAra ete pAhoktAH pAzyA mdhughRtplutaaH| sundara aura balavAn ho jAtA hai ki ) rAjA bhI varSa lIDhA vapurmedhAvalavarNakarAH zubhAH / / vazameM ho jAte haiN| (1) sone ke varka, sapheda baca aura kUTha (2) (8374) svarNayogaH (8) arkapuSpI aura soneke varka (3) soneke varka, (su. saM. / ci. sthA. a. 28) matsyAkSI (machechI) aura zaMkha kA cUrNa (4) padmanIlotpalakvAthe yssttiimdhuksNyute| kaiDarya, soneke varka aura baca, ye cAroM prayoga sarpirAsAditaM gavyaM sasuvarNa sadA pibet // | bala, varNa, medhA aura zarIrakI vRddhi karane vAle haiN| payazcAnupibesiddhaM teSAmeva smudbhve| inheM ghI aura zahadameM milA kara 1 varSa taka sevana alakSmInaM sadAyuSyaM rAjyAya subhagAya ca // | karanA caahiye| yatra nodIrito mantrI yogeSu teSu sAdhane / / . svarNarAjavaGgezvaraH zabditA tatra sarvatra gAyatrI tripadI bhavet // pApmAnaM nAzayantyetA dayazcauSadhayaH zriyam / pra. saM. 5527 " maskamRgAko rasaH" kuryunAgabalaM cApi manuSyamamaropamam // dekhiye / For Private And Personal Use Only
Page #438
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] pazcamo bhAgaH 423 (8376) svarNazodhanam (1) balmIka mRttikA ( bAMbIkI miTTI ), gharakA ( A. ve. pra. / a. 11 ; vR. yo. t.|| dhuMvAM, geru, IMTakA cUrNa aura seMdhA namaka samAna bhAga ta. 41 ; yo. ra.) le kara cUrNa kareM aura use jamborI nIbUke rasa yA kAMjImeM pIsa kara svarNapatroM para lepa kara deN| tadasvarNamuttamaM vahnau vidrutaM nikssipetrishH| nantara unheM zarAva sampuTa meM banda karake eka bar3I kAJcanArarase zuddhaM kAJcanaM jAyate bhRzam / / aMgIThImeM nirvAtamthAna meM 20 upaloMkI Aga deN| svarNako Agapara pighalA pighalA kara 3 bAra yadi svarNa adhika ho to upale bhI adhika lagAne kacanAra ke rasameM bujhAne se vaha zuddha ho jAtA hai| cAhiye / jaba taka svarNa kA raMga uttama na ho jAe (8377) svarNazodhanam (2) taba taka agni denI cAhiye / isa prakAra svarNa bhalI ( A. ve. pra. / a. 11) bhAMti zuddha ho jAtA hai| varNamRttikayA liptvA munizo dhyApitaM vsu| (8379) svarNa zodhanam (4) vizudhyati varaM kiJcidvarNavRddhizca jAyate // ( bhA. pra. / pU. khaM. 1) ___yayA kumbhakArAH bhANDAni rayitvA pattalIkRtapatrANi hebhno vahnau pratApayet / pAcayanti sA varNamRttiketyucyate, "kAvIsa" niSizcettaptataptAni taile takre ca kAdhike / iti bhaassaa| gomUtre ca kulatthAnAM kaSAye tu tridhA tridhA / jisa miTTI se kumhAra bartana raMga kara pakAte evaM hemnaH pareSAJca dhAtUnAM zodhanaM bhavet // * haiM usako ( pAnImeM pIsa kara ) svarNa pattoM para lepa kareM aura unheM AgameM rakha kara dhmAveM / isI prakAra ___ svarNake patroM ko AgameM tapA tapA kara 3--3 7 bAra lepa karake dhbhAne se svarNa zuddha ho jAtA hai bAra tela, taka, kAMjI, gomUtra aura kulathIke kAthameM tathA usakA raMga bhI kucha uttama ho jAtA hai / | bujhAne se vaha zuddha ho jAtA hai| anya dhAtu bhI isI prakAra zuddha hotI haiM / * (8378) svarNazodhanam (3) ( A. ve. pra. / a. 11 ; ra. caM.) . * yadyapi bhAva prakAza ne svarNakI zuddhi bhI anya valmIkamRttikA dhUmaM gairikaM ceSTikA paTu / / dhAtuoM ke anusAra taila takrAdimeM likhI hai parantu ityetA mRttikAH paJca jambIrairAranAlakaiH / / Ayurveda prakAza kArakA kathana hai ki svarNako taila piSTvA kaNTakavedhyAni svarNapatrANi lepayet / | takAdi meM zuddha karaneko AvazyakatA nahIM hai| puTetpRthuhasantyAM tu nirvAte viMzadutpalaiH // iyameva suvarNasya zuddhirnAnyA hi vidyate / adhikairvA'dhike hemni yAvadvarNo vivardhate / / taile takrAdike yA tu rUpyAdInAmudAhRtA / / ityevaM puTanairyuktyA samyaka zudhyati kAJcanam // / ( A. ve. pra. / a. 11) For Private And Personal Use Only
Page #439
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 424 bhArata-avabya-ratnAkaraH [sakArAdi (8380) svarNasindUram (8381) svarNAdiguTikA ( mai. ra. / vAjIkaraNA.) (ra. kA. the. / netragegA.) palaM rasendrasya ca ganyamya svarNa rUpyA mulArko vArSiphenavarApavAH ! hemno'pi karSa pariNava smyaa| zamacyopa nizAnutvavAlaM madhupaSTikA / / sTamarohastha rasena yAma sarva ca klItakAmbhodhiH apiSTaM baTikA haren / yAmaM vimardhAya kumArikAyAH || / azeSanayanAtavAstadupadabadusvarAn / / tatkAcapyAM nihitaM prayatnAna / svarNa masma, cAMdI bhasma, tAmra bhasma, motI paceda viSijJaH sikanArUpa yanve / / bhasma, lAmabhasma ( azyA AkakI jar3ako chAla ) sato rajazcordhvagataM muramyaM samudraphena, haraM, baheDA, AmalA, giloya, zaMkhabhasma, amRtA yabAdaruNabhaM yan / / soMTha, mirca, pIpala, haldI, tutya mamma, pracAla bhasma kyojayetsarvagadeSu vIkSya aura mulaiThI; inakA cUrNa samAna bhAga rekara sabako dhAtuM balaM vahimayo vayazca / ekatra milAkara muleThoka kvAthameM mbarala kareM aura rasAyanaM dRSyataraca balyaM / (2-2 rattokI ) goliyAM banAkara sukhA leN| meSAdhikAntismaravardanazca / / inake sevanase upadravayukta samasta netraroga zuddha pArada 5 to., zuddha gandhaka 5 to naSTa hote haiN| aura soneke karkaza to. le kara prathama svarNa aura ___ svalpakastRrI bhairavo rasaH pAreko ekatra milA kara kharala kareM / jaba donoM ( bhai, ra. : ra. ga. su. : dhanda. ! cara) acchI taraha mila jAeM to gandhaka milA kara bAla kareM aura kajalI ho jAne para use 1-1 pahara pra. saM. 971 "karatUrI maigyo rasaH" dekhiye| vaTAMkuroMke rasa aura ghRtakumArIke rasameM skarala kareM svalpa grahaNIkapATo rasaH tathA sukhAkara AtazI zIzI meM DAlakara bAlukA- pra. saM. 1602 "grahaNI kapATo rasaH" dekhiye strameM (12 pahara ) pAveM / tadanantara yantrake (8382) svalpacandrodayamakaradhvajaH svAMgazItala hone para zIzIke gale meM lage huve (mai. ra. / vAjIkaraNA.) ssako zozI tor3a kara nikAla leM ( zAMzI ko jAtIphana lAca raM maricaM tathA / slImeM svarNabhasma milegI use pRthaka rakkheM ) pratyeka bolakaM dattvA muvarNasya ca mApakapa / / isake sevanase samasta rogoM kA nAza aura dhAtu, aNDanaM pApapAnA sarvaturAvegharam / kla, agni, Ayu, medhA, kAnti aura kAma zakti / malato mardayen salle dvimuJAM tu vaTIM caret / / kI vRddhi hotI hai| yaha atyanta rasAyana aura eSa candrodayo nAma raso vAjIkaraH prH| hanti romAnazeSAMtha klavIryAzivardanaH // For Private And Personal Use Only
Page #440
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mitrapakaraNam ] paJcamo bhAgaH 425 jAyaphala, lauMga, kapara aura kAlI mircakA svalpamRgAGkarasaH cUrNa 1-1 tolA, (5-5 mAze) tathA svarNabhamma / (ra. caM. ; rase. sA. saM. ; dhanva. ; ra. rA. aura kastUrI 1-21 mAzA evaM rasasindUra sabake su. / rAjaya.) barAbara lekara sabako ekatra milAkara (pAnake rasameM) sarala karake 2-2 rattIko goliyAM bnaaveN| pra. saM. 5639 "mRgAMkarasaH" (7) dekhiye| yaha rasa atyanta vAjIkaraNa; kla, vIrya aura svalpavaDavAnalarasa: agnivardaka tathA samasta roga nAzaka hai| ( rase. sA. saM. / jvarA.) svaldAvakarasaH pra. saM. 6956 "vaDavAnalarasaH ( svalpa) " mahAgAvakarama " dekhiye / (11)" dekhiye| iti sakArAdirasapakaraNam - - atha sakArAdimizraprakaraNam (8383) saktuyogaH (8384) socanayogAH (vai. ma. ra. ! paTa.2) (dhanva. / vAjIkaraNA.) pakvena dADiyaphalasvarasena vA'pi * mocarasasUkSmacUrNa kSiptaM yonau sthitaM praharam / saktUna piketa pravalapittamavajvaH / zatavAraM mUtAyA api yoniH mUkSmarandhrA syAt / / vadan paDAmRtamamnu pivena sitADhayaM babbUlakusumaM lobhraM dADimImUlavalkalam / tRDdAinUrtizamanAya ca dIpanAya // cUrNIkRtya kSipeyonau yonisaGkocanaM param // totra pittaja cara meM dAha, tRSA aura carakA mAjUphalaM ca triphalA khadironmattanI tathA / vega kama karaneke liye pake huve anArake rasameM paTapUtaM ca saurASTrI pUgaM caiva samaM samam // (jaukA) sata milA kara ponA cAhiye athavA SaDaMga jalena guTikAM kRtvA yonau sthApyA ghaTI dvym|| kvAtha (nAgaramothA, pitta pApar3A, sasa, lAla candana, (1) mocarasake bArIka cUrNako yonimeM chir3asugandhavAlA, soMTha-inakA samAna mAga milita moTA kanese 1 paharameM hI sau bArakI prasUtA strIkI yoni cUrNa 11 tolA lekara 1 sera pAnIrma pakAkara | bhI sUkSmachidra vAlI ho jAtI hai| ASAsera rahe huve kvAtha ) meM mizrI milAkara pInA / (2) babUlake phUla, lodha, aura anArakI jar3akI caahiye| ye donoM prazema agriko mI dIpta karate haiN| / chAla samAna bhAga le kara cUrNa banAveM / ise (poTa For Private And Personal Use Only
Page #441
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 426 bhArata-bhajya-ratnAkaraH [ sakArAdi lImeM bAMdhakara) yonimeM rakhanese vaha saMkucita ho varra (tataina) ke daMzase usakA DaMka nikAlakara jAtI hai| vahAM zAlavRkSakA rasa ( yA tArapInakA tela ) lagA (3) mAjUphala, triphalA, katthA, dhAyake phUla, denA caahiye| phiTakarI aura supArI samAna bhAga le kara cUrNa (8388) sarpakaJcukI yogaH banAveM aura use pAnImeM dhoTa kara bar3I bar3I goliyAM banA leN| (rA. mA. : strIrogA. 30) inameM se 1 golI 2 ghaDI taka yonimeM puTadagdhabhujagakaJcukakajjalamadhupUrite kssnndvndvaat| rakhanese yoni saMkucita ho jAtI hai / sadyo bhavati vizalyA vimUDhagarbhA'pi garbhavatI // (8385) samaGgAdiyavAgU sAMpakI kAMcalIko sampuTameM banda karake bhasma (va. se. / bAlarogA.) kareM aura phira bArIka pIsakara zahada meM milA leN| samagAzAlmalIveSTaM dhAtakIpamakesaraiH / / / ise yonimeM bharanese mUDhagarbha bhI turanta bAhara piSTairetayevAgraH syAdatIsAravinAzinI // A jAtA hai / lajjAlumUla, seMmalakI chAla, dhAyake phUla aura (8389) sarvagandham kamalakesara samAna bhAga le kara pIsakara inase yavAgU ( bhai. ra.) siddha kreN| | cAturjAtakakarpUrakakkolAguruzihakam / yaha yavAgU atisArako naSTa karatI hai| | lavaGgasahitazcaiva sarvagandhaM vinirdizet // (8386) sarjakAdyo yogaH dAlacInI, ilAyacI, tejapAta, nAgakesara, (va. se. / bAlaro.) kapUra, kaMkola, agara, zilhaka ( zilArasa ) aura abhayAjya tilatailena sarjacUrNAvacUrNitAm / lavaGga-inako sarvagandha kahate haiM / vicchinnanazyetsthirairaNDabIjAbhyAzca pralepanAt / / ___(8390) sahadevImUlabandhanam - bAlakake vicchinna nAmaka roga (braNa vizeSa) meM tilakA tela mala kara Uparase rAlakA cUrNa chir3aka | ( rA. mA. / netrarogA. 3 ; ga. ni. / netraro. 3 ) dene se lAbha hotA hai athavA zAlaparNI aura araNDake karNe nibaddhaM nayanAmayannaM bIjoMko pIsa kara lepa karane se bhI vicchinna roga daNDotpalAyAH pravadanti mUlam / naSTa ho jAtA hai| kSaudrAnvitaH zigrudalodbhavo vA (8387) sarjarasayogaH raso'kSiNa datto'kSi rujApahaH syAt // (va. se. / viSA.) sahadevIkI jar3ako kAnameM bAMdhane se athavA sarjarasena seko saMdaMzenApi kaNTakoddharaNam / sahajaneke pattoMke rasameM zahada milA kara AMkhameM varaTIdaMSTraviSasya prazamanametad dvayaM dRSTam // / lagAnese netrapIr3A zAnta ho jAtI hai| For Private And Personal Use Only
Page #442
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mizraprakaraNam ] paJcamo bhAgaH 427 (8391) sahadevImUlayogaH tadarddha pAradaM zuddhaM kajjalIkRtya nikSipet / (va. se. / jvarA.) zvetazAlmalI toyena saptadhA bhAvayetpunaH // sahadevAyA mUlaM vidhinA kaNThanibaddhamapaharati / mAhiSeNa ca dugdhena taccUrNa bhAvayet punH| ekadvitricaturmidivasai bhUtajvaraM puMsAm // zuSkaM taccUrNayed yatnAllehayenmadhusarpipA // sahadevIkI jar3ako vidhipUrvaka kaNThameM bAMdhanese anenAzIti varSo'pi zatadhA ramate striyAH / 1,2,3 yA 4 dinameM bhUta-vara naSTa ho jAtA hai| UdhvaliGgaH sadA tiSThet kAmadeva iva svayam / / (8392) sahadevImUlikAbandhanam / jvarAdiroganirmuktaH saMsArasukhamaznute / mASamekantu kartavyaM, dugyamAtrAnupAnakam // (vR. mA. / jvarA.) vidArIkanda, tAlamUlI (mUsalI), AmalA, nakhenotpATitAH sahadevImUlA karNabandhanAt / aura punarnavAkI jar3a 2-2 bhAga, zuddha gaMdhaka 1 jvaraM cAturthikaM hanti bhAnuvAre na saMzayaH // bhAga aura zuddha pArada AdhA bhAga le kara prathama pAre ravivArake dina sahadevIkI jar3a nAkhUnase gaMdhakakI kajalI banAveM aura phira usameM anya nikAlakara kAnameM bAMdhanese cAturthika vara avazya auSadhAMkA cUrNa milAkara sabako sapheda saMbhalako naSTa ho jAtA hai| jar3ake rasakI sAta bhAvanA deM aura phira maiMsake dUdhameM (8393) sAmudrAdivartiH kharala karake sukhA leN| (vR. yo. ta. / ta. 98 ; va. se. / gulmA. ; ise zahada aura dhIke sAtha sevana karanese 80 yo. ra. / gulmA.) varSako vRddha purupa bhI 100 striyAMse ramaNa karanemeM vAtava) nirodheSu sAmudrAIkasarSapaiH / samartha ho jAtA hai| kRtvA pAyau vidhAtavyA vartayo maricAnvitaiH // ise sevana karane vAle kA liGga kabhI zithila yadi mala aura apAna vAyu ruka gayA ho to nahIM hotA aura vaha jvarAdi rogAMse mukta hokara samudra lavaNa, adaraka, sarase aura kAlI mirca | saMsAra sukhakA upabhoga karatA hai| samAna bhAga le kara cUrNa banA kara ( use pAnImeM ise 1 mAsa taka sevana karanA cAhiye / pakAkara kapar3ekI paTTI para lepa karake ) battiyAM anupAna-dUdha / banAveM aura 1-1 battI malamArgameM rakkheM / ( mAtrA-1 maashaa|) (8395) siddhArthAgudvartanam (8394) siddhazAlmalokalpaH ( yo. ra. ; ga. ni. / zItapittA. 2 ; rase. ( bhai. ra. / vAjIkaraNA.) ci. ma. / a. 9 ; vR. ni. ra. zItapittA; bhUkUSmANDaM tAlamUlI dhAtrI caiva punarnavA / vR yo. ta / ta. 121 ) / samabhAgaM samAhatya bhAgAI gandhakaM tathA / / siddhArtharajanIkuSThapapunnATatilaiH saha / For Private And Personal Use Only
Page #443
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - 428 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [ sakArAdi kaTutailena sammizrametadudvartanaM hitam // palaikaM tatsamAdAya lohacUrNa paladvayam / zItapitte udardai ca tathA koThAbhidhe gade // tripalaM triphalAcUrNa dADimasya phalatvacaH // sapheda sarasoM, haldI, kUTha, paMvAr3ake bIja aura zuSkaM cUrNa palekaM tatsarveSAM kAkSikaM samam / tila samAna bhAga le kara varNa banAveM / ise sarasoMke / bhANDe saya pacetkicittaM kSipellohabhAjane // tela meM milAkara malanese zata pitta, udarda aura bhRGgarAjakuraNTotthadravaM davA''tape kSipet / koThakA nAza hotA hai| trisaptAhaM prayatna dravo deyaH punaH punaH // tatastaM rakSayettena lepAtsyAkezaraJjanam / (8396) siMhikAdipeyA uktAnukteSu lepeSu veSTayameraNDapatrakaiH / / (va. se. / jvarA. ; vR. ni. ra. / jvarA.) / | ziro rAtrau divA snAnaM yuktireSA prazasyate // siMhI vyAdhyamatA drAkSA ajAjI sakatrikama / sIseko pAtra meM DAlakara vAsA (aDUsA ), zRGgI viDaGgazca samaM paktvA visAvya sAdhayeta // palAza, imalI aura azvattha-inameMse kisI vRkSake ghRtAktaistaNDalai peyAmaSNAM jvarI pibet| DaMDese ragar3ate raheM / jaba sIsA mUchita (cUrNa rUpa) hikkAzvAsI cakAsI ca tathAbhinyAsa piidditH|| ho jAya to 5 tole yaha cUrNa, 10 tole loha vivadavAtaviNmUtraH pAnametatprayojayeta // cUrNa, 15 tole triphalA cUrNa, aura 5 tole anArake phalakA zuSka chilakA lekara bArIka cUrNa banAveM aura bAsA (aDUsA), kaTelI, giloya, munakkA, !' | usameM sabake barAbara kAjI milAkara thor3I dera jIrA, seAMTha, mirca, pIpala, kAkar3AsiMgI aura bAya- / Aga para pakAveM evaM use lohapAtrameM DAlakara usameM biDaMga, samAna bhAga lekara adhakuTA karaleM / isameM bhaMgare aura kuraNTa ( piyAbAMse ) kA rasa bhara kara se 11 tolA cUrNa 1 sera pAnImeM pakAkara Adha sera dhUpa meM rakha deN| jaba rasa sUkha jAya to punaH DAla pAnI rahane para chAna leN| isa pAnImeM dhI lagAkara deM; isI prakAra bAra bAra rasa DAlate huve 21 dina bhUne huve cAvala pakAkara yeyA bnaaveN| dhUpa meM rakkheM / yaha peyA jvara, hikkA, svAsa, kAsa, abhinyAsa rAtako bAloM para isakA lepa karake araNDakA jvara, vAyukA avarodha, mUtrAvarodha aura malAvarodha meM | pattA bAMdha deM aura prAtaHkAla kholakara dho DAleM / guNakArI hai| ise garama garama hI pInA cAhiye / isase keza kAle ho jAte haiN| (8397) sIsakAdiyogaH (8398) sIsakAdiyogaH ( ra. ra. rasA. kha. / upade. 5) ( ra. ra. rasA, khaM. / upa. 5 ) vAsApalAzacizcotthaidaNDairvA'zvattha dRDham / nAgacUrNa palekaM tu zaGkacUrNa paladvayam / nAgaM pAtragataM cAlyaM yAvadbhavati mUcchitam // / pathyAcUrNa niSkamekaM sarva peSyaM dinAvadhi / For Private And Personal Use Only
Page #444
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mizraprakaraNam ] paJcamo bhAgaH *429 amladanA yutaM yatrAtsnAtvA''dau zirasi kSiped sUraNakanda (jimIkanda) ko cAkUse chIlakara mardayeddhaTikAdha tu veSTayameraNDapatrakaiH / / cikanI battI banAveM / ise nIbUke rasameM bhigokara ziraH saMveSTaya vastreNa prAtaH snAnaM samAcaret / | phira ghImeM bhigokara gudAmeM rakhane se arzake masse ityevaM tridinaM yatnAtkRtvA kezAMzca raJjayet // aura gudAke kRmi naSTa ho jAte haiN| __sosekA cUrNa 5 tole, zaMkha cUrNa 10 tole (8401) saindhavAdiyogaH aura harra kA cUrNa 3 // mAze lekara sabako ekatra milAkara 1 dina khaTTI dahIke sAtha mardana kareM / (vR. ni. ra. / bAlarogA.) tadanantara snAna karake ( bAloMko acchI taraha sAfa bAlo yazcirajAtaH stanya karake ) yaha lepa lagAveM aura AdhI ghar3I taka gRhNAti noditastasya / mAliza karaneke bAda araNDakA pattA bAMdha deN| saindhavadhAtrImadhughRtapathyAdUsare dina prAtaHkAla snAna kara leN| isI prakAra kalkena gharSayejihAm // 3 dina karanese bAla kAle ho jAte haiN| yadi navajAta zizu utpanna honeke pazcAt (8399) sUtravati yogaH yatheSTa samaya bIta jAne para bhI dUdha na piye to seMdhA namaka, AmalA, aura hara ke samAna bhAga (yo. ta. / ta. 60) milita cUrNako ghI aura zahadameM milAkara usakI AragvadhanizA kaalaacuurnnaajykssaudrsNyutaa| jihApara malanA caahiye| sUtravartivraNe yojyA zodhinI gatinAzinI // __ amalatAsakI chAla, haldI aura majITha samAna (8402) saindhavAdyAzcyotanam (1) 8 bhAga lekara cUrNa banAveM aura usameM zahada tathA ghI ( ga. ni. / netra. 3) milAkara use sUtakI battI para lapeTa leM / yaha batti sindhUttharodhasitajIrakatintiDIkabraNameM rakhanese braNa zuddha ho jAtA hai aura Age patraM navaM dRSadi cUrNitamambarastham / nahIM bddh'taa| AzcotanaM nayanayorasakRtprayukta -- (8400) muraNavatiH metaddhi rukzvayathurogavikArahAri // ( hA. saM. / sthA. 3 a. 11) seMdhA namaka, lodha, saphedajIrA aura imalIke mUraNakandakavartirvidheyA navIna patra (koMpala) samAna bhAga le kara patthara para cAmlarasena ghRtena ca liptvA / (pAnIke sAtha) posakara kapar3e meM baaNdhe| isa poTalIko rogagude gudakIlakamAzu bAra bAra AMkhameM nicor3ane se AMkhAMkI pIr3A aura nAzayate gudajAMzca krimIzca // sUjanakA nAza hotA hai / For Private And Personal Use Only
Page #445
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 430 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [ sakArAdi - (8403) saindhavAdyAicyotanam (2) mUtra rokanese utpanna huve udAvarta meM zarAbameM ( ga. ni. / netraro. 3 ; vR. mA. / netra.) kAlA namaka milAkara pilAnA yA ilAyacIkA cUrNa sasaindhavaM rodhamathAjyabhRSTaM (gur3ake sAtha) khilAnA yA dahIke pAnIke sAtha ___ sauvIrapiSTaM sitavastrabaddham / bhAta denA athavA dUdha yA triphalAkA kvAtha pilAnA hyAzcotanaM tannayanasya kuryA caahiye| kaNDUM ca dAhaM ca rujaM ca hanyAt // / (8406) snukkSArayogaH seMdhA namaka aura ghI meM bhunA huvA lodha (vai. ma. ra. / paTala 11) samAna bhAga le kara donoMko sauvIraka kAMjImeM pIsa kSAro mahAvRkSaja Azu hanyAkara sapheda kapar3e meM bAMdhakara AMkhameM nicor3ane se | deraNDatailena sahAnuliptaH / AMkhakI khAja, dAha aura pIDAkA nAza hotA hai| kaNDUtimantaM kiTibhaM purANaM (8404) somalacUrNayogaH sarpa kaThoro garuDo yathaiva / / ( ra. kA. dhe. / arzI.) snuhI ( seMDa-thUhara ) ke kSArako araNDIke somakSArasya cUrNa vai kArpAsAntarasaMsthitam / / / telameM milAkara lepa karanese khujalIyukta purAnA dhArayedgudato dUre tridinaM tacca bheSajam // kiTibha roga atyanta zIghra naSTa ho jAtA hai / pakvAni sphATayitvAzu tathApakvAni naashyet| (8407) snukkSIrayogaH na pIDA jAyate tatra na vyathA'pi bhvedgude|| ( rA. mA. / strIrogA.) na rohante punardehe gudapAvalitraye // nyastena mUrdhani sudhApayasA'lpakena saMkhayeke cUrNako ruI meM lapeTakara gudA para bAMdha strINAmupaiti sahasaiva hi garbhazalyam / deM / ruI isa prakAra lagAnI cAhiye ki saMkhiyakA strIke zira para jarAsA thUhara ( seMDa-snuhI ) cUrNa gudAko sparza na kare / isa ruIko 3 dina taka kA dUdha lagAnese mUDha garbha turanta nikala AtA hai| baMdhA rahane deN| (8408) snukkSIrazodhanam isa vidhise arzake pakke masse phaTa jAte haiM / (rase. sA. saM.) aura apakva naSTa ho jAte haiM / isa prayogase tanika cizcApatrarase karSe vastrapUte paladvayam / bhI kaSTa nahIM hotA aura gudAkI tIno baliyoM ke / snuhIkSIraM raudrayantre bhAvayedyatrataH sudhIH / / masse naSTa ho jAte haiM tathA phira nahIM ubhrte| drave zuSke samuttArya sarvayogeSu yojayet // (8405) sauvarcalAdiyogaH 10 tole snuhI (sehuMDa-seMDa) ke dUdha 1 // ( yo. ra. / udAvartA.) tolA imalIke pattoMkA kapar3ese chanA huvA rasa milA sauvarcalADhayAM madirAM mUtre tvabhihate pivet / / kara miTTIke pAtra meM bharakara dhUpameM rakha deM / jaba dUdha elAM vA'yatha mastvannaM kSIraM vA'tha varAmbu vA / / zuSka ho jAe to surakSita rakkheM / For Private And Personal Use Only
Page #446
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mizraprakaraNam ] paJcamo bhAgaH 431 (8409) snupatrayogaH ise bhagandarameM sUrAkha kI orako lagAveM / isase ( vai. ma. ra. / paTala 6 ) samasta zarIragata nAr3otraNa bhI na ho jAtA hai| svinaM niSpIDitaM snuhyAH patraM pAyau nidhaapyet| (8412) snuhIsvedaH durnAmakRmikaNDUtizopharukzAntikRt param // ( va. se. / zlIpadA.) ___ snuhI ( seMDa-thUhara ) ke pattoMko Aga para | snuhIgaNDIrikAsvedo nAzayedavudAni ca / sekakara malakara gudA para bAMdhanese arza, kRmi, khAja, zotha aura pIDAkA nAza hotA hai| | lavaNenA'dhavA svedaH sIsakena tathaiva ca // (8410) snupatrayogaH snuhI (seMDa-thUhara) ke Tukar3oMse svedita kara nese athavA seMdhA namakase svedita karanese yA ( vai. ma. ra. / paTa. 16 ) | sIsese svedita karanese arbuda (rasaulI)kA nAza drutajAtapati sukaThinaM nAza / ho jAtA hai| __ yati vraNaM cirantanaM cApi / (seMDake Tukar3oMko pAnImeM ubAlakara usa svinaM vimRjya liptaM pAnIkI bhApa denI cAhiye yA unheM bhApakI sahAsnupatraM paJcazaidivasaiH // yatAse bAra bAra garama karake rasaulI para rakhanA navIna athavA purAne kaThina vraNa para snuhI yA bAMdhanA cAhiye / seMdhAnamaka aura sIseke Tukar3e (seMDa) ke patteko ubAlakara pIsa kara lepa karanese ko sahane yogya garama karake kapar3emeM lapeTakara rasaulI vaha 5-6 dinameM naSTa ho jAtA hai / para rakhanA caahiye| (8411) snuhIkSIrAdyA vatiH (8413) svaguptAdyo yogaH (ga. ni. / bhagandarA. ; va. se. / nADIvraNaro. : (vR. yo. ta. / ta. 101; vR. maa.| mUtrAghAtA.; vR. mA. / bhagandarA, ; bhA. pra. / maM. ga. ni. / mUtrAghAtA. 28; yo. ra. / mUtrAghAtA.) khaM. 2 nADIvraNA.) svguptaaphlmRdviikaakRssnnekssursitaarjH| snuparkadugdhadA:bhirvati kRtvA vicakSaNaH / samAnamardhabhAgAni kSIrakSaudraghRtAni ca // bhagandaragati jJAtvA pUrayettAM prytntH|| sarva samyagvimathyAkSamAtra lI payaH pibeta / eSA sarvazarIrasthAM nADI hanyAdasaMzayam // hanti zukrakSayotyAMzca doSAnvandhyAsutapadam // __dAruhaldIkA cUrNa, snuhI (seMDa-thUhara)kA kauMcake bIja, munakA, kAlI IkhakA rasa aura dUdha aura AkakA dUdha samAna bhAga lekara sabako mizrI samAna bhAga lekara sabako ekatra pIsa leN| ekatra milA kara (kapar3epara lagAkara) battI bnaaveN| isameM isase AdhA dUdha, zahada aura ghIkA mizraNa For Private And Personal Use Only
Page #447
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [ sakArAdi (samAna bhAga milita) milAkara acchI taraha mthe| svarjikAcUrNasaMyuktaM vIjapurarasaM tipet / isameMse 11 tolA khAkara dUdha pInese zukra-kSaya karNasrAvastrAdAhAH praNazyanti na saMzayaH / / sambandhI samasta vikAra naSTa hote tathA bandhyA ko putra prApta hotA hai| vijo reke ssameM sajIkA cUrNa milAkara (8414) svajikAdiyogaH kAnameM DAlanese karNasAca, karNapor3A aura dAhakA ( zA. saM. / khaM. 3 a. 11) / nAza hotA hai| iti sakArAdimizraprakaraNam For Private And Personal Use Only
Page #448
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir WWWS atha hakArAdikaSAyaprakaraNam (8415) haridrAdikaSAyaH (1) haldI, nAgaramothA, hara, baher3A, AmalA, (ga. ni. / arko. 4) kuTakI, nImakI chAla, paTola, devadAru aura kaTelI palAni paJca kurvIta rajanyAstu pramANataH / samAna bhAga lekara kvAtha banAveM / / kauTajasyAtha valkasya dvipalaM mUkSmakuTTitam / / yaha kvAtha sannipAta jvara, agnimAMdya, dvayADhake vAriNaH sAdhyamaSTabhAgAvaze pitam / mukha praseka (thUka adhika AnA), zoSa, khAMsI tatkaSAyaM pivedyuktyA zItaM mAkSikasaMyatama // aura aruciko naSTa karatA hai| etena pittanAtAni raktajAnyapi srvshH| (8417) haridrAdikaSAyaH (3) raktAtisArazca tathA raktapittaM ca zAmyati // (hA. saM. / sthA. 3 a. 31, ga. ni. / ___ haldI 25 tole aura kur3ekI chAla 10 tole lekara bArIka kUTa leM aura 16 sera pAnImeM pakAyeM __pramehA. 30) jaba 2 sera raha jAya to chAnakara ThaMDA kara leN| haridrAdvitayaM zuNThI viDaGgAni hriitkii| isameM zahada milAkara pInese pittaja aura kaphamamehe vihitaH kyAtho'yaM madhunA saha // raktaja arzakA nAza hotA hai / yaha kvAtha gtA- haldA, dAruhandI, soMTha, bAyabiDaMga aura tisAra aura raktapittako bhI naSTa karatA hai| harra samAna bhAga lekara kvAtha banAveM / (mAtrA-prAtaH, dopahara aura sAyaM 10- , isameM zahada milAkara pInese kaphaja pramehakA 10 tole / madhu ? tolA / ) / nAza hotA hai| (8416) haridrAdikaSAyaH (2) (8418) haridrAdikaSAyaH (4) (ga. ni. / vaga. 1) (ga. ni. / kuSTA. 36 ) haridrA bhadramustaM ca triphalA ktturohinnii| nizottamAnimbapaTolamUla picumandaH paTolI ca devadAru nidigdhikA // tiktAvacAlohitayaSTikAbhiH / eSAM kaSAyaH pItastu sannipAtajvaraM jayet / kRtaH kaSAyaH kaphapittakuSThaM avipakti prasekaM ca zoSaM kAsamarocakam // / susevito dharma ivocchinatti // ' 55 For Private And Personal Use Only
Page #449
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 434 www. kobatirth.org bhArata - bhaiSajya ratnAkaraH haldI, harra, baher3A, AmalA, nImako chAla, paTolakI jar3a, kuTakI, bava aura majITha samAna bhAga lekara kvAtha banAveM / haldI, cItAmUla, nImakIchAla, khasa, atIsa, caca, kUTha, indrajau, mUrvA aura paTola samAna bhAga lekara kvAtha banAveM / yaha kvAtha kaphapittaja kuchako naSTa karatA hai / (8419) haridrAdikaSAyaH (5) (bhai. ra. / bAlarogA .; vR. mA. va. se.; ca. da. / bAlarogA. 63; yo. ta. / ta. 77 ) haridrAdvayayaSTayAha siMhI zakrayavaiH zizorjvarAtisAraghnaH : kapAyaH stanyadoSanuta' haldI, dArUhaldI, mulaiThI, kaTelI aura indrajau : kRtaH / 1 samAna bhAga lekara kvAtha banAveM 1 yaha kvAtha bAlakoMke jvarAtisAra aura stanya- haridrAkalkasaMyuktaM gomUtrasya paladvayam / doSako naSTa karatA hai / pivennaraH kAmacArI kaNDUpAmAvinAzanam // (8420) haridrAdikkAthaH 10 tole gomUtra meM patthara para pisI huI haldI (3 mAzA) milAkara pInese kaNDU aura pAmAkA nAza hotA hai / ( ga. ni. / jvarA. 1 ) haridrAM citrakaM nimbazIrAtiviSe vacAm / kuSThamindrayavAn sUtra paTolaM cApi sAdhitama // pivenmarica saMyuktaM sakSAdraM kaphaje jvare // isameM kAlI mirca kA cUrNa aura zahada milAkara pIne se kaphajvara naSTa hotA hai / (8421) haridrAdigaNaH (su. saM. 1 sU. a. 38 ) haridrA dArUharidrA kalazI kuTajabIjAni madhuzceti / 1 zvAsakAsavamIhara miti pAThabhedaH Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ hakArAdi eat vacAharidrAdigaNau stanyavizodhanau / AmAtIsArazamanau vizeSAddoSapAcanau // haldA, dArUhaldI, zAlaparNI, indrajau aura mulaiThI / ina oSadhiyoMke yogako "haridrAdigaNa" kahate haiM / haridrAdi gaNa aura vacAdi gaNa stanyazodhaka, (triyoMke dUdhako zuddha karanevAle), aura AmAtisAra nAzaka evaM vizeSataH doSa pAcaka haiM / (8422) haridrAdiyogaH ( ga. ni. / kuSThA. 36; va. se.; vR. ni. ra. / kuSTA. ) isa para kisI vizeSa parahez2a kI AvazyakatA nahIM hai| (8423) harItakIyogaH (bhai. ra. / vAtaraktA.) harItakImAya samaM guDena ekAthavA dve ca tato guDUcyAH / FarrisnupotaH zamayatyavazyaM prabhinnamAjAnujavAtaraktam // 1 yA do haroM ko pIsakara gur3ake sAtha ara aura phira giloyakA kvAtha pIveM / isase jAnu taka phailA aura sphuTita vAtarakta bhI avazya naSTa ho jAtA hai / For Private And Personal Use Only
Page #450
--------------------------------------------------------------------------
________________ www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra kaSAyaprakaraNam ] paJcamo bhAgaH 435 (8424) harItakyAdikaSAyaH harra, phUlapriyaMgu, pIpala, lodha, dAruhaldI, ( dhanva. / urustambhA.) | haldI aura tejabala samAna bhAga lekara kvAtha banAveM harItakI zRGgaveraM devadAru ca candanam / isameM zahada milAkara usase kulle karanese jvarameM kvAthayecchAgadugdhena apAmArgasya mUlakam / / honevAlI mukhakI kaTutA aura mukharoga naSTa hokara jAzUlamurustambhaM saptarAtreNa nAzayet // mukha zuddha ho jAtA hai aura bhojanameM ruci utpanna hara, adaraka (sAMTha), devadAru, lAla candana, hotI hai| aura apAmArgako jar3a samAna bhAga milita (2 // (8427) harItakyAdikAthaH (3) tole) lekara kUTakara (20 tole) bakarIke dUdhameM (vR, ni. ra. / sannipAtA.) DAleM aura usameM (1 sera) pAnI milAkara pakAveM / / harItakIparpaTahArahUrAjaba pAnI jala jAe to dUdhako chAna leM / zambUkapuSpaiH kaakiipyodaiH| ise pInese sAta dinameM jaMghAzUla aura uru- zampAkadevAyabhAratIbhiH stambhakA nAza hotA hai| zcittabhrama hanti kRtaH kaSAyaH / / (8425) harItakyAdikAthaH (1) harra, pittapApar3A, munakkA, zaMkhapuSpI, kuTakI, (bhai. ra. / vRddhya.) | nAgaramothA, amalatAsakA gUdA, devadAru aura brAhmI harIlakI vacA zuNThI tritA svrnnptrikaa|| samAna bhAga lekara kyAtha banAveM / elAdvayaM devapuSpaM kyAthayitvA jalaM pibet // ___yaha kvAtha cittabhrama sannipAtako naSTa kaanena prazamaM yAnti adhnakAsajvarA dhuvam / / ___ harai, baca, sAMTha, nisota, sanAya, choTI aura (8428) harItakyAdikAthaH (4) bar3I ilAyacI tathA lauMga samAna bhAga lekara kvAtha (bhai. ra. / udarA. ; yo. ra. ; vR. mA. / zothodarA.; bnaaveN| vR. ni. ra. / udarA.; vR. yo. ta. / ta. 105) ___ yaha kvAtha adhna, kAsa aura carako abasya harAtakAnAgaradevadArunaSTa kara detA hai / punrnvaacchinnaahaakpaayH| (8426) harItakyAdikAthaH (2) saguggulumUtrayutantu peyaH zothodarANAM pravaraH prayogaH // (va. se. / jvarA.) harra, seAMTa, devadAru, punarnavA aura giloya harItakI priyaGgazca pippalIlodhrameva ca / / samAna bhAga lekara kvAtha banAveM / dArvI haridrA tejohA sakSaudraM mukhadhAvane // isameM gomUtra aura zudra gUgala milAkara pInese etena kaTubhAvAcca mukharogazca zAmyati / zothoDara kA nAza hotA hai / zothodarake liye vA vizadatAmeti bhaktacchandazca jAyate // / yaha eka zreSTa yoga hai / For Private And Personal Use Only
Page #451
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org ta-bhaiSajya - 436 (8429) harItakyAdikAthaH (5) ( bhai. ra. / mUtrakRcchrA. ; yo. ta. / ta. 50; yo. ra. / mUtrakRcchrA. ; ga. ni. / mUtrakRcchA. 27; bR. mA. ; va. se. ; yo. ci. ma. / a. 4 ; vR. ni. ra. / mUtrakRcchA; zA. saM. / khaM. 2 a. 2) harItakIgokSurarAjavRkSa bhArata pASANabhinvayatrAsakAnAm / kvAthaM pivenmAkSikasamprayuktaM kucchre sadAhe saruje vibandhe // harra, gokharU, amalatAsa, pakhAnabheda aura dhamAsA samAna bhAga lekara kvAtha banAveM / isameM zahada milAkara pInese dAha aura por3A yukta mUtrakRccha tathA mUtrAghAtakA nAza hotA hai / (8430) harItakyA diyogaH (1) ( vai. ma. ra / paTa 11 ) rtant mUlakulatthaiH sAdhusAdhitaH / kvAthastu rubutailADhyaH zophadAhodarApahaH || harra, nisota aura kulathI samAna bhAga lekara kvAtha banAveM / isameM araNDIkA tela milAkara pIne se zotha, dAha aura udara rogakA nAza hotA hai / (8431) harItakyAdiyogaH (2) ( vai. ma. ra. / paTala 11 ) harItakI nAgararAtrisiddhaM jalaM jvarotthazzyathuM nihanyAt || harra, soMTha aura haldI samAna bhAga lekara kvAtha banAveM / - ratnAkaraH [ hakArAdi yaha kvAtha jvara ke kAraNa utpanna honevAle karatA hai | Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (8432) hareNukAdikAthaH (vaidyAmRta / viSaya 11 bhA. pra. ma. khaM. 2 hikA / ) hareNukA pipalikA kaSAyo hinvitospohati paJca hikAH / nasyaM tathAlaktakasambhavaM ca stanyena vA'pohati makSikAviT // reNukA aura pIpalake kvAthameM hIMga milAkara pIse athavA lAkha rasakI nasya lenese yA strIke dUdhameM makkhIkI viSTA milAkara usako nasya lenese 5 prakArakI hicakI naSTa ho jAtI hai / (8433) hikkAnigrahaNo dazako mahAkaSAyaH (ca. saM. 1 sU. sthA. 1 a. 4 ) zaTI puSkara mUlabadarabIjakaNTakArikAvRhatIvRkSaruhAbhayApippalIdurAlabhAkulI ra zRGgya iti dazemAni hikAnigrahaNAni bhavanti // kacUra, pokharamUla, berakI guThalI kI mAMga, choTI kaTelI, bar3I kaTelI, bandA, harra, pIpala, dhamAsA aura kAkar3AsiMgo - ye daza auSadhiyAM hikkAnAka kvAtha tyoMmeM mukhya haiM / (8434) higvAdikAthaH (1) ( hA. saM. / sthA. 3 a. 7 ) hiGgupauSkarasaThI suvarcalaM vAmevamapi zUlinAM hitam / For Private And Personal Use Only
Page #452
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kaSAyamA paJcamo bhAgaH 437 vAtazUlazamanAya zasyate / (8437) hRdyo dazako mahAkaSAyaH pAcanaM nigaditaM ca vartate // (ca. saM. / sU. sthA. 1 a. 4 ) hIMga, pokharamUla, kacUra aura kAlA namaka AmrAmrAtakanikucakaramardavRkSAmlAmlave(saMcala) samAna bhAga le kara kvAtha banAveM / tasakuvalabadaradADimamAtuluGgAnIti dazemAni yaha kvAtha zUla aura vizeSataH vAtaja zalako hRyAni bhavanti / naSTa karatA hai tathA pAcaka hai / ____ Ama, ambAr3A, lakuca, karoMdA, tintaDIka ( kAlA namaka kvAtha taiyAra hone para milAnA (imalo), amlaveta, kuvala (bar3A bera), jhADokA bera, caahiye|) anAra aura bijaurA-ye daza cIjeM hRdayake liye (8435) hiGgvAdikAthaH (2) hitakArI haiN| (hA. saM. / sthA. 3 a. 7) (8438) hrIberAdikaSAyaH (1) hiGgunAgarasaThIsuvarcalaM (bhai. ra. / strIrogA. ; ca. da. / strIrogA. 62; . dArupauSkaraghanaM punarnavA / ra. ra. / strI, vR. yo. ta. / ta. 140 ; va. kvAthapAnamiti zUlinAM se. / strI. ; dhanva. / sUtikA. ; yo. ra. | strI.) hitaM pAcanaM jaTharagulminAmapi // hIverAraluraktacandanabalAhIMga, sAMTha, kacUra, kAlA namaka (saMcala), dhanyAkavatsAdanIdevadAru, pokharamUla, nAgaramothA aura punarnavAkI jar3a mustIzIra yavAsaparpaTaviSAsamAna bhAga le kara kvAtha banAveM / __ kyAthaM pibed grbhinnii| yaha kyAtha zUla, udararoga aura gulmako naSTa nAnAvarNarujAtisArakagade karatA hai tathA pAcaka hai| raktasratau vA jvare ( kAlA namaka kvAtha taiyAra hone para milAnA | yogo'yaM munibhiH purA cAhiye / ) nigaditaH mUtyAmayeSttamaH // (8436) hijjalapatrasvarasaH sugandhabAlA. aralukI chAla, lAla canda, (ga. ni. / atisArA. 2) khare TI, dhaniyA, giloya, nAgaramothA, khasa, javAsA, dalotthaH svarasaH pIto hijjalasya smaakssikH| pittapApar3A aura atIsa samAna bhAga le kara jayatyAmamatIsAraM kvAtho vA kuTajodbhavaH / / kvAtha banAveM / hijjala vRkSake pattoMke svarasameM zahada milA yaha kvAtha garbhiNI aura prasUtAke paMDAyukta kara pIne yA kuDeko chAlakA (yA indrajaukA) kyAtha anekaraMgoM vAle atisAra, raktasrAva aura jdarako naSTa pInese AmAtisArakA nAza hotA hai / - karatA hai| For Private And Personal Use Only
Page #453
--------------------------------------------------------------------------
________________ Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir www.kobatirth.org Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 438 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [hakArAMdi (8439) hoberAdikaSAyaH (2) (8441) hoberAdikvAthaH (2) ( rA. mA. / jvarA. 20 : ga. ni. / jvarA. 1) / (vai. ra. / atIsArA. ; yo. ci. ma. / a. 4 ; vR. yo. ta. / ta. 65 ; vaM. se. ; g.ni.| hIberaparpaTacandanazuNThatyuzIra , jvarAtisArA. 1 ; vR. mA. ; bhai. ra. / mustaiH kRtaM pibati yaH puruSaH kaSAyam / / ___ jvarAti.) taDadAhasvedajananaM jayati jvaraM sa . hiiberaativissaamstaabilvdhaanyknaagraiH| pittotthamugramapi dattadurantamUcrcham // pivepicchAvibandhanaM zUladoSAmapAcanam / / sugandhabAlA, pittapApar3A, lAla candana, seTha, saraktaM hantyatIsAraM sajvaraM vAthavijvaram // khasa aura nAgaramothA samAna bhAga le kara sugaMdhavAlA, atIsa, nAgaramothA, belagirI, kvAtha banAveM / | dhaniyA aura sAMTha samAna bhAga lekara kAtha banAveM / yaha kvAtha tRSA, dAha aura pittaja ugra jvarako yaha kvAtha jvara sahita aura jvara rahita atinaSTa karatA hai| sAra, raktAtisAra, zUla, picchala atisAra aura malAvarodhako naSTa karatA tathA Amako pacAtA hai| (8440) hIberAdikvAthaH (1) ___ (8442) hIberAdikvAthaH (3) ( vR. yo. t.| ta. 64; va. se. / atisArA. ; (vR. ni. ra. / strI rogA.) ra. ra. / jvarAti.) hIberAtiviSAmustAmocazaH zRtaM jalam / hIberAtiviSA mustaM bilbadhAnyakavatsakam / dadyAdgarbhe pracalite pradare kukSirujyapi // samagA dhAtakI lodhaM vizvaM dIpanapAcanam / / sugandhabAlA, atIsa, nAgaramothA, mocarasa hantyarocakapittAmavibandhaM cAtivedanam / / | aura indrajau samAna bhAga le kara kvAtha banAveM / sazoNitamatIsAraM sajvaraM vA'tha vijvaram // yaha kvAtha garbhake calita hone ( hilane )meM, sugandhabAlA, atIsa, nAgaramothA, belagirI, pradarameM aura kukSizUlameM upayogI hai / dhaniyA, indrajau, majITha, dhAyake phUla, lodha aura (8443) hIberAdivAthaH (4) seThi samAna bhAga le kara kvAtha banAveM / / (vR. ni. ra. / AmAtisArA. ) yaha kvAtha dIpana pAcana hai aura aruci, hIberazRGgaverAbhyAM mustAparpaTakena ca / pitta, Ama, malAvarodha, peTakI pIr3A ( maroDa ) / mustodIcyazRtaM toyaM deyaM vApi pipAsite // raktAtisAra, jvarayukta atisAra aura jvararahita ati- ___AmAtisArameM rogIko pyAsameM sugandhabAlA sArako naSTa karatA hai| aura seThakA yA nAgaramothA aura pittapApar3ekA For Private And Personal Use Only
Page #454
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org kaSAyaprakaraNam ] paJcamo bhAgaH 439 athavA nAgaramothA aura sugandhavAlAkA pAnI denA pAyayettena sadyo hi raktapittaM praNazyati / cAhiye / raktapittaM jayatyugraM tRSNAM dAhaM jvaraM tathA // ( 1 tolA auSadhako 1 sera pAnI meM pakAkara Adha sera rahane para chAna leM / ) (8444) hAberAdikravAtha : ( 5 ) ( vR. ni. ra. / atisArA; zA. saM. / khaM. 2 a. 2 ) hIrAta kIlopAThAla jAlavatsakaiH / dhAnyakAtiviSAmustaguDU vIbilvanAgaraiH || kRtaH kaSAyaH zamayedatI sAraM cirotthitam / arocakAmazUlAstrajvaraghnaH pAcanaH smRtaH // sugandhavAlA, dhAyake phUla, lodha, pAThA, lajjAlu kI jar3a, indrajau, dhaniyA, atIsa, nAgaramothA, giloya, belagirI aura sAMTha samAna bhAga le kara kvAtha banAveM / yaha kvAtha purAne atisAra, aruci, Ama, zUla, raktasrAva aura jvarako naSTa karatA hai evaM pAcana hai / ; (8445) hrIverAdikvAthaH (6) ( bhai. ra. / raktapittA. ; vR. ni. ra. / raktapittA. va. se. / raktapittA. ) hIberamutpalaM dhAnyaM candanaM yaSTikAmRtA uzIraca trivRcaiSAM kvAthaM samadhuzarkaram || Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sugandhabAlA, nIlotpala, dhaniyA, lAla candana, mulaiThI, giloya, khasa aura nisota samAna bhAga lekara kvAtha banAveM / isameM khAMDa aura zahada milAkara pIne se umra raktapitta, tRSNA, dAha aura jvarakA zIghra hI nAza ho jAtA hai / (8446) hrIverAdikvAthaH ( 7 ) ( yo. ra. / raktapittA. ; vR. ni. ra. / raktapittA. ; va. se / jvarA. ) hIberaM vAnyakaM zuNThIM candanaM madhuyaSTikA / vRSozorayutaH kvAthaH zarkarAmadhuyojitaH || raktapittaM jayatyugraM tRSNAM dAhaM jvaraM tathA / / sugandhavAlA, dhaniyA, soMTha (pAThAntara ke anusAra nAgaramothA), lAla candana, mulaiThI, bAsA (aDUsA) aura khasa samAna bhAga le kara kvAtha banAveM / isameM khAMDa aura zahada milA kara pIne se prabala raktapitta, tRSNA, dAha aura jvara kA nAza hotA hai / 1 hrIberaM dhAnyakaM mustamiti pAThAntaram // iti hakArAdikaSAyaprakaraNam For Private And Personal Use Only
Page #455
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - 440 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [hakArAdi atha hakArAdicUrNaprakaraNam -re are(8447) haridrakavRkSayogaH haldI, kAlI mirca, munakA, gur3a, rAsnA, ( vR. ni. ra. / jvarA.) pIpala aura sAMTha samAna bhAga lekara cUrNa banAveM / saharidrayavakSArau pItvA coSNena vaarinnaa|| hai ise sarasoM ke telameM milA kara sevana karanese bhayaMkara svAsa bhI naSTa ho jAtA hai / nAnAdezasamudbhUtaM vAridoSapapohati // haldI aura javAkhAra samAna bhAga le kr| (mAtrA-|-2 maashaa|) cUrNa bnaaveN| (8450) haridrAdicUrNam (2) ise uSNa jalake sAtha sevana karanese nAnA (vR. ni. ra. / kAmalA.) dezAMke jalakA vikAra naSTa ho jAtA hai| nizAcUrNa karpamitaM dadhnaH palamitaM tathA / (maatraa-1|| mAzA) prAtaH saMsevanaM kuryAt kAmalAnAzanaM param // ... (8448) haridrAdikSAraH prAtaHkAla 11 tolA ( vyavahA. mA. 3-4 (ca. saM. / ci. sthA 6 a. 19 grahaNya. ; | mAzA ) haldIke cUrNa ko 5 tole dahImeM milAkara / sevana karanese kAmalA roga naSTa ho jAtA hai| va. se. / grahaNya.) dve haridre vacA kuSThaM citrakaH ktturohinnii| (8451) haridrAdiyogaH (1) mustaM ca vastamatreNa siddhaH kSAro'gnivarddhanaH // ( vR. yo. ta. / ta. 102; yo. ra. / azmaya. ; _haldI, dAruhaldI, baca, kUTha cItA, kuTakI yo. ra. ; 2. ni. ra. / mUtrakR.) aura nAgaramothA samAna bhAga le kara yathAvidhi bhasma / yaH pibedrajanI samyaksaguDAM tuSavAriNA / karake bakarIke mUtrameM gholakara kSAra banAveM / tasyA''zu cirarUDhA'pi yAtyastaM mer3ha shkeraa|| ise bakarIke mUtrake sAtha sevana karanese agni (3-4 mAzA) haldI ke cUrNako (1 tolA) kI vRddhi hotI hai| gur3ameM milA kara kAMjIke sAtha sevana karanese purAnI (mAtrA-2-3 mAze / ) zarkarA bhI naSTa ho jAtI / (8449) haridrAdicUrNam (1) (8452) haridrAdiyogaH (2) ( yo. ra. / zvAsA.) (vai. ma. ra. / paTala 7 ) haridrA maricaM drAkSA guDo snA kaNA sttii|| prAtareva rajanI mubhakSitA kaTutaile lihanhanyAcchAsAnprANaharAnapi // mehaviMzativinAzinI dhruvam / / For Private And Personal Use Only
Page #456
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org cUrNamakaraNam ] paJcamAH 441 prAtaHkAla haldI ( 3 mAzA ) cUrNako vivAtakaphapittAnAmAnulomyena nirmale / zahadake sAtha sevana karane se 20 prakArake prameha : gude'zAMsi prazAmyanti pAvakazcAbhivarddhate // avasya naSTa ho jAte haiM / (8453) haridrAcaM cUrNam ( vaidyAmRta / viSaya 35 ) gomUtreNa nizAcUrNa saguDaM yaH pibetsakhe / varSotthaM zlIpadaM tasya dadru kuSThaM ca nazyati // haldIke ( 3 - 4 mAzA ) cUrNako gur3ameM milA kara gomUtra ke sAtha sevana karane se 1 varSakA purAnA zlIpada aura dAda tathA kuSTha roga naSTa ho jAtA hai| (8454) haridrAvartanam ( ga. ni. / kuSTA. 36 ) nizAsudhAragvadhakAkamAcIpatraizca dAvaprapu bhATabIjaiH / takreNa piSTaiH kaTutailamitraiH pAmAdiSUdvartanametadiSTam || haldI, thUhara (snuhI) kA dUdha, agalatAsa ke patte, makoya ke patte, dArUhaldI aura paMvAr3a ke bIja samAna bhAga le kara cUrNa banAveM / ise TALake sAtha pIsakara sarasoM ke telameM milA kara mAliza karane se pAmA Adi kA nAza hotA hai| (8455) harItakIyogaH (1) ( ca. saM. / ci. 6 a. 9 ) guDAM pippalIyuktAM ghRtabhRSTAM harItakIma / trintIyutAM vApi bhakSayedAnulomikIm / / pada Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir harrako ghI meM bhUnakara cUrNa kareM aura phira usameM usake barAbara pIpalakA cUrNa yA nisota aura dantImUlakA cUrNa milA kara, gur3ameM milA kara sevana karane se mala, vAyu, kapha aura pitta svamArgagAmI hote aura gudA nirmala ho jAtI hai tathA arzakA nAza ho jAtA hai I ( mAtrA - 3 mAzA | ) (8456) harItakIyoga: ( 2 ) ( bhai. ra. / vRddhaya : va. se. / antravRdraya ) etani mUtrasiddhAM sataiAM lavaNAnvitAm / prAtaH prAtaraca seveta kaphavAtAmayApahAm // harroko gomUtra meM pakA kara cUrNa kareM / ( 3 mAze) isa cUrNa meM ( 1 mAzA ) seMdhAnamaka aura tilakA tela milA kara prAtaHkAla sevana karanese kaphavAtaja vRddhikA nAza hotA hai / (8457) harItakyAdikalkaH (1) ( ga. ni. / UrustambhA. 21 ) harItakI ca cavyA ca citrako devadAru ca / kalkaM madhuyutaM pItvA UrustambhAdvimucyate // harra, cava, cItAmUla aura devadAru samAna bhAga le kara sabako patthara para pAnIke sAtha pIsakara zahada meM milAkara pIne se Urustambha roga naSTa ho jAtA hai / mAtrA - 6 mAze / ) For Private And Personal Use Only
Page #457
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 442 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [hakArAdi (8458) harItakyAdikalkaH (2) ! (8461) harItakyAdicUrNam (3) (yo. ra. / bAlA. ; vA. bha. / u. a. 2; (yo. ra. / kRmya.) . mA. / bAlA.) - harItakI caiva tathA haridrA harItakIvacAkuSThakalkaM mAkSikasaMyutam / ! sauvacalaM caiva samaM vicUrNitam / pItvA kumAraH stanyena mucyate taaluknnttkaat|| indravAruNijalena bhAvitaM hara, cava aura kUTha samAna bhAga lekara patthara kITasaGgavinivAraNaM param // para pAnI ke sAtha pIsa leM aura zahada meM milA leN| ___ harra, haldI aura saMcala ( kAlA namaka ) ___ise baccekI mAke dUdhameM gholakara use pilA- ! kara use pilA- ! samAna bhAga le kara cUrNa banAveM aura use indrAyaNa nese tAlukaNTakaroga naSTa hotA hai| ke svarasameM kharala karake sukhA leN| (mAtrA-3-4 rattI / ) ___yaha cUrNa kRmiyoM ko naSTa karatA hai / (8459) harItakyAdicUrNam (1) . (mAtrA-3 mAzA / ) ( bhA. pra. ma. khaM. 2 / amlapittA.) (8462) harItakyAdicUrNam (4) abhayA pippalI drAkSA sitA dhAnyayavAsakam / a (ga, ni. / charya. 14 ; vR. ni. ra. / bAlA. : madhunA kaNThadAhaghnaM pittazleSmaharaM param // / vR. ni. r.| chaZ. ; yo. ra. / charya. ; vR. mA. ; vR. yo. ta. / ta. 83 : va. se. chaI.) hara, pIpala, munakkA, mizrI, dhaniyA aura . ra harItakyAH kRtaM cUrNa madhunA saha ledayet / javAsA samAna bhAga lekara cUrNa bnaaveN| __adhastAdvihite doSe zIghra chardiH prazAmyati // ise zahadake sAtha sevana karanese kaNThakI dAha / hara ke cUrNako zahada meM milAkara sevana karane tathA pitta aura kaphakA nAza hotA hai / / se adhogata dopa naSTa hote aura chardi zAnta ho (maatraa-~-1||-2 mAzA / ) jAtI hai / (8460) harItakyAdicUrNam (2) / ( yaha yoga pittaja chardi meM upayogI hai|) (yo. ra. ; vR. ni. ra. / jIrNacarA.) (mAtrA-thor3I thor3I degmeM 1 .-1 mAzA harItakI nimbapatraM nAgaraM saindhvonlH| caTAveM / ) eSAM cUrNa sadA khAded durjalajvarazAntaye / / (8463) harItakyAdicUrNam (5) hara, nImake patte, soMTha, seMdhA namaka aura (vR. ni. ra. / AmAtisArA. : zUlA. : yo. ra. : cItA samAna bhAga le kara cUrNa banAveM / / va. se. / AmAti.; zA. dha. / khaM. 2 za. 6) isake sevana se durjala doSase utpanna hone harItakI prativiSAsindhusauvarcalaM vcaa| vAlA jvara naSTa ho jAtA hai / hiGga reti kRtaM cUrNa pibeduSNena vAriNA / / ( mAtrA--2 mAzA / ) AmAtIsArazamanaM grAhi cA'gniprabodhanam // For Private And Personal Use Only
Page #458
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org cUrNaprakaraNam ] harra, atIsa, seMdhA namaka, kAlA namaka ( saMcala ), baca aura hIMga samAna bhAga cUrNa banAveM / kara paJcamo bhAgaH ise uSNa jalake sAtha sevana karanese AmAtisAra kA nAza hotA hai / yaha cUrNa grAhI aura dIpana hai / pAThAntara ke anusAra sthAna para " indrajau " hai / ( mAtrA - 6 mAze / ) (8465) harItakyAdicUrNam (7) ( ga. ni. / jvarA. 1 ) cUrNa harItakI hiGgupippalInAgarAnvitam / mAtuluGgarasAktaM tu sannipAtajvare hitam || harra, hIMga, pIpala aura soMTha samAna bhAga lekara cUrNa banAveM / ise bijaureke rasa meM milA kara sevana karane se sannipAta vara naSTa hotA hai / ( mAtrA - 4 rattI / ) ( mAtrA - 6 rattI / ) (8464) harItakyAdicUrNam (6) ( vR. mA. 1 udAvartA; yo ra.; vR. ni. ra. ga. ni. / udAvartA. 14 ) harItakI yavakSAra: pIlUni trivRtA tathA / ghRtaizcUrNamidaM mudAvartavinAzanam // ( mAtrA -- 2 - 3 mAze 1 ) (8467) harItakyAdicUrNam (9) (ga. ni. / hRdrogA. 26; bhai. ra. / hRdrogA. ; vR.ni. ra. | hRdrogA. ) harItakI vacA rAsnA pippalI vizvabheSajam / ise ghRtameM milAkara pInese udAvartakA nAza | zaThIpuSkaramUlaM ca cUrNa hRdroganAzanam // harra, javAkhAra, pIluke phala aura nisota samAna bhAga le kara cUrNa banAveM / hotA hai| harra, baca, rAnA, pIpala, soMTha, kacUra aura pokharamUla samAna bhAga lekara cUrNa banAveM / ise sevana karane se hRdroga kA nAza hotA hai| ( mAtrA --- 2 - 3 mAze / ) (8468) harItakyAdicUrNam (10) " seMdhA namaka " ke Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 443 (8466) harItakyAdicUrNam (8) (va. se. / vAtavyA . ; vR. ni. ra. / vAtavyA . ) harItakI vacA rAsnA saindhavaM cAmlavetasam / ghRtamArdraka saMyuktamapatantra kanAzanam // harI, baca, rAnA, seMdhA namaka, amlaveta aura adaraka (soMTha) samAna bhAga lekara cUrNa banAveM / ise ghI meM milA kara cATane se apatantraka roga naSTa hotA hai / ( rA. mA. / jvarA. 20 ) cUrNa zivAmalakacitra pippalInAM lakSNIkRtaM pibati yaH zizirodakena / dIptiM karoti ca parAM jaTharAnalasya kSINendriyasya kurute ratizaktimetat // harra, AmalA, cItAmUla aura pIpala samAna bhAga le kara bArIka cUrNa banAveM / For Private And Personal Use Only
Page #459
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 444 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [hakArAdi - ise zItala jalake sAtha sevana karane se jaTha- haroM ko gomUtrameM pakA kara aNDIke tela meM rAgni dIpta hotI tathA indriyoMkI nirbalatA naSTa bhUna kara cUrNa kara leM aura usameM ( svAda yogya ) ho kara kAmazakti bar3hatI hai| seMdhA namaka kA cUrNa milA leN| (mAtrA-2-3 mAze / ) ise mandoSNa jalake sAtha sevana karanese purAnA (8469) harItakyAdicUrNam (11) : vRddhi roga bhI naSTa ho jAtA hai| ( R. mA. , va. se.| ajIrNA : ga. ni. (mAtrA-6 mAze / ) ajIrNA. 5) harItakI bhakSyamANA nAgareNa guDena vaa| (8472) harItakyAdicUrNam (14) saindhavopahitA vApi sAtatyenAniTIpanI (vR. ni. ra. / antarvidradhya.; vR. yo. ta. / harra aura soMTha ke samAna bhAga mizrita ta. 110 ; yo. ra. / antarvi.) (1 // mAzA) cUrNako yA harra aura gur3ake (6 mAzA) harItakIsaindhavadhAtakInAM cUrNako ( garama pAnIse ) sevana karane se yA harake rajo ghRtakSaudrayutaM tu zIghram / cUrNa meM seMdhA namaka milAkara ( garama pAnIse ) sevana nihanti lIDhaM dhruvameva puMsAkarane se agni dIpta hotI hai| mantarbhavaM vidradhimugrarUpam // (8470) harItakyAdicUrNam (12) hara, seMdhA namaka aura dhAyake phUla samAna (hA. saM. / sthA. 3 a. 14 ) bhAga le kara cUrNa bnaaveN| harItakI sanAgaraM piyet sukhossnnvaarinnaa| ise ghI aura zahadake sAtha sevana karane se nihanti kAsazvAsau ca jayeca kAmalAmayam // bhayaMkara antarvidadhi bhI avazyameva zIghra hI naSTa __ harra aura soMTha samAna bhAga lekara cUrNa bnaaveN| ho jAtI hai / ise mandoNa jalake sAtha sevana karanese kAsa, (mAtrA-3-4 mAze / ) zvAsa aura kAmalAkA nAza hotA hai| (8473) harItakyAdipUrNam (15) ( mAtrA --2-3 mAzA / ) (8471) harItakyAdicUrNam (13) ( yo. 2. / zlIpadA.) ( ga. ni. / vRdaya. 35 : yo. ra. / vRdaya : / gandharvatelabhRSTAM harItakI gojalena yaH pibti| . yo. ta. / na. 55) zlIpadabandhanamukto bhavatyasau saptarAtreNa / / gomUtrasiddhA rubutailabhRSTAM hara ko araNDIke telameM bhUnakara gomUtrake sAtha ___ harItakI saindhavacUrNayuktAm / ; sevana karane se sAta dina meM zlIpada roga naSTa khAdennaraH koSNajalAnupAnAM / ho jAtA hai| nihanti vRddhi cirataH pravRddhAma / / ( mAtrA-6 mAze / ) For Private And Personal Use Only
Page #460
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir cUrNaprakaraNam ] pazcamo bhAgaH 445 - (8474) harItakyAdicUrNam (16) pippalI madhusamanvitA'bhayA ( va. se. / ajIrNA. ; ga. ni. / pari. cUrNA.. raktapittamatidujeyaM jayet // 3; ajIrNA. 5) ' haraM ko bAse (aDUse) ke rasakI sAta bhAvanA harItakI dhAnyatuSodasiddhA / deN| hara bhAvanAke pazcAt sukhAte rahanA cAhiye / spippliisaindhvhiaayuktaa| / tadanantara usameM usake barAbara pIpalakA cUrNa milA sodgAradhUmaM bhRzamapyajIrNa : kara rkheN| vijitya sadyo janayetkSudhAM ca // ___ ise zahada ke sAtha sevana karanese durjaya rakta harako kAMjI meM pakAkara cUrNa kara leM phira pitta bhI naSTa ho jAtA hai| usameM pIpala, seMdhA namaka aura hIMgakA cUrNa (pratyeka (mAtrA--2-3 mAzA / ) usake barAbara) milA leN| (8477) harItakyAdiyogaH (2) isake sevanase pravRddha ajIrNa aura dhUmodgAra (ga. ni. / udarA. 32) kA nAza hokara bhUkha lagatI hai| harItakI puSkaratailapakyAM (mAtrA-8 rattI) ___ saJcUyaM gomUtrarasaiH pibetai| (8475) harItakSyAdicUrNam (17) sapippalosaindhavamizritAM ca (hA. saM. / sthA. 3 a. 4) jalodarAkrAntajanaH sukhAya // harItakI pippalIdIpyakaM saThI ___ hara ko pokharamUlake telameM pakAkara cUrNa kareM sanAgaraM tumbaru hija saindhavam / aura phira usameM pIpala aura seMdhA namakakA cUrNa sauvarcalenApi yutaM tu cUrNa / (pratyeka usake barAbara ) milA leN| tvajIrNakaM hanti sadaiva sevitam // ise gomUtrake sAtha sevana karane se jalodarakA hara, pIpala, ajavAyana, kacara, soMTha, tumburu. nAza hotA hai| hIMga, seMdhAnamaka aura saMcala ( kAlA namaka) (mAtrA-6 mAze / ) samAna bhAga lekara cUrNa banAveM / (8478) harItakyAdiyogaH (3) ise sevana karanese ajIrNakA nAza hotA hai| (vA. bha. / u. a. 39 rasAyanA.) (maatraa-1| mAzA / ) harItakImAmalakaM saindhavaM nAgaraM vacAm / * (8476) harItakyAdiyogaH (1) / haridrAM pippalI vellaM guDaM coSNAmbunA pibet / / ( hA. saM. / sthA. 3 a. 10) snigdhaH svinno naraH pUrva tena sAdhu viricyte|| ATarUSakarasena saptadhA hareM, AmalA, seMdhA, soMTha, baca, haldI, pIpala, bhAvitA ca punareva zoSitA / bAyabiDaMga aura gur3a samAna bhAga lekara cUrNa bnaaveN| For Private And Personal Use Only
Page #461
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [ikArAdi rogIkoM snigdha karake khedita karaneke pazcAt . OM garaviSa dRSTau gRhAmi svAhA" hastiuSNa jalase yaha cUrNa pilAnese sukha pUrvaka virecana karNagrahaNamantraH // "OM amRtakuTIjAtAnAM ho jAtA hai| amRtaM kuru kuru svAhA" anena pUjayet / ( mAtrA-6 se 9 mAze tk|) - 'OM amRtodbhavAya amRtaM kuru kuru nityaM namo (8479) harItakyAdirasAyanam namaH' bhakSaNamantraH // zukla pakSakI trayodazI ko hastikarNa palAzake (hA. saM. / sthA. 3 a. 6 ; vai. ra. / agnimAMdyA.; vR. ni. ra. / ajIrNA.) patra lA kara chAyAmeM sukhA leM aura bArIka cUrNa kara leN| harItakI hariharatulya! SaDguNA isameM se nitya prati 5 tolA cUrNa gAyake caturguNA caturvizAla ! pippalI / dUdhake sAtha 1 varSa taka sevana karanese vRddhAvasthAkA hutAzanaM saindhavahiGgusaMyutaM nAza hotA aura Ayu atyanta dIrgha ho jAtI hai / rasAyanaM he nRpa ! vahidIpanam / / - hastIkarNa palAzake paMcAMgako chAyAmeM sukhAkara harra 6 bhAga, pIpala 4 bhAga tathA cItA, . seMdhA namaka aura hoMga 1-1 bhAga lekara cUrNa kreN| / cUrNa kreN| isameM se nitya prati 11 tolA cUrNa 1 mAsa taka pAnIke sAtha sevana kreN| phira 1-1 yaha cUrNa agnidIpaka aura rasAyana hai / (pAThA mAsa kramazaH kAMjI, takra, dahI, dUdha, ghI aura ntarake anusAra cautA 2 bhAga tathA hogakA zahadake sAtha sevana kreN| abhAva hai|) isa prayogase vRddhAvasthAkA nAza hokara zarIra ( maatraa-1|| mAzA / ) vanake samAna dRr3ha aura Ayu atyanta dIrgha ho (8480) hastikarNakalpaH jAtI hai| ( ra. ra. rasA. . / upadeza 4 ) (8481) hastikarNarasAyanam grAhyaM somatrayodazyAM hastikarNasya patrakam / (3. mA. / rasAyanA. ; ra. ra. / rasAyanA.) chAyAzuSkaM tu taccUrNa gavAM kSIraiH pibetpalam // hastikarNarajaH khAdemAtarutthAya sarpiSA / varSamAtrAjjarAM hanti jIvedbrahmadinaM nrH| yatheSTAhAracAro'pi sahasrAyurbhavennaraH // hastikarNasya paJcAGga chAyAzU-kaM vicUrNitam // medhAvI balavAnkAmI strIzatAni vrajatyasau / karSamAtraM pibennityaM mAsaikamudakaiH saha / madhunAtvazvavegaH syAdaliSThaH strIsahasragaH // AranAlastatastakrairdadhikSIrAjyakSaudrakaiH / / prAtaH kAla hastikarNa palAza (ke pattoM) kA pratyekana kramAtsevyaM mAsakena jarApaham / cUrNa ghIke sAtha khAne aura icchAnusAra AhAra karane jIvabrahmadinaM sAdhe vanakAyo mahAbalaH // se Ayu atyanta dIrgha hotI hai| medhA, bala aura For Private And Personal Use Only
Page #462
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir cUrNaprakaraNam ] paJcamo bhAgaH 447 - - kAma zakti atyadhika bar3ha jAtI hai / isake prabhAvase . bhAga, imalI 9 bhAga, cInAmUla 10 bhAga, soMTha pasya sau striyoM se samAgama karane meM samartha ho 11 bhAga, aura dhaniyA 12 bhAga lekara yathA vidhi cUrNa bnaaveN| ise zahadake sAtha sevana karane se bhI atyanta (hauMga ko thor3e ghI meM bhUna lenA cAhiye / bala bar3hatA hai; cAla ghor3eke samAna tez2a ho jAtI / imalIko pAnImeM bhigokara malakara vaha pAnI cUrNameM hai aura haz2Ara striyoM ke sAtha samAgama kA bala milAkara sukhA lenA cAhiye / ) A jAtA hai / (?) ( mAtrA-2-3 mAze / ) yaha cUrNa aruci, gulma, hRdroga, aSThIlA, (8482) hArahUrAdicUrNam AdhmAna, zUla aura zuSkArza tathA raktArzako naSTa (vR. ni. ra / hRdrogA. ) : karatA hai| hArahUrAharItakyostulyaM zarkarayA rajaH / (8484) hijanavakacUrNam pItaM himAmbunA hanti pittahRdrogamaasA // (yo. 2. ; va. se. / gulmA. : ca. da. / gulmA. ___munakkA aura hara kA cUrNa samAna bhAga le kara 29. ; ga. ni. / gulmA. 25) patthara para pIsa leM / isameM sabake barAbara khAMDa milA hijapuSkaramUlAni tumbarUNi hriitkii| phara ThaMDe pAnIse sevana karanese pittaja hRdroga kA zyAmA biDaM saindhavaM ca yavakSAraM mahauSadham // nAza hotA hai| yavakvAthodakenaitad ghRtabhRSTaM tu pAyayet / ( mAtrA-9 mAze / ) : tenAsya bhidyate gulmaH sazUlaH saparigrahaH / / (8483) hivAdazakaM cUrNama hIMga, pokharamUla, tumbaru ( nepAlI dhaniyA ), hare, kAlI nisota, biDa namaka, seMdhA namaka, javA(ba. se. / ajIrNA. ) khAra aura soMTha samAna bhAga lekara cUrNa banAveM / hisaindhavakRSNAnAM kRssnnaamuulkkolyoH| ise dhImeM sekakara jauke kvAthake sAtha pilAnese yavAnyAzca harItakyA dADimAmlikayostathA // upadravayukta gulma aura zUlakA nAza hotA hai / vAhinAgarakogrANAM bhAgAH saMvadhitAH kramAt / (maatraa-1| maashaa|) hiGgadvAdazakaM nAma cUNe brahmavinirmitam // (8485) hiDapazcakaM cUrNam (1) aruciM paJcagulmAMzca hRdrogaM saMniyacchati / (hiGgvAdicUrNam ) AdhmAnazUlAnAM dvandvamazIsi nAzayet // (va. se. / hRdogA. ; ga. ni. / cUrNA. 3 ; yo. hIMga 1 bhAga, seMdhA namaka 2 bhAga, pIpala ci. ma. / a. 2 ; vR. ni. ra. / hRdrogA. ) 3 bhAga, popalAmUla 4 bhAga, kAlI mirca 5 bhAga, : hiGgusauvarcala vizva dADimaM sAmlavetasam / ajavAyana 6 bhAga, hA 7 bhAga, anAradAnA 8 cUrNamuSNAmbunA peyaM zvAsahRdrogazAntaye / / For Private And Personal Use Only
Page #463
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 448 www. kobatirth.org bhArata - bhaiSajya ratnAkaraH hIMga, sacala ( kAlA namaka ), soMTha, anAradAnA aura amlaveta samAna bhAga lekara cUrNa banAveM / ise uSNa jalake sAtha sevana karane se zvAsa aura hRdroga kA nAza hotA hai / ( mAtrA - 5 rattI ) (8486) hiGgupaJcakaM cUrNam (2) ( yo. ra. / gulmA. ; vR. yo ta / ta. 98 ) hiGgusaindhavavRkSAmlarAjikAnAgaraiH samaiH 1 cUrNa gulmaprazamanaM syAdetadbhiGgapaJcakam // hIMga, seMdhA namaka, tintaDIka, rAI aura soMTha samAna bhAga lekara cUrNa banAveM / isake sevana se gulmakA nAza hotA hai / ( mAtrA - 5 rattI / ) (8487) hiGgvaSTakaM cUrNama ( bhai. ra. / agnimAMdyA. ; ra. ra. ; yo. ra. bhA. pra. ma. khaM. 2 / ajIrNA ; ca. da. / agnimAMdyA. 6; yo. ci. ma. / a. 2 ; vR. yo. ta. / ta. 71 : dhanva. / vAtarogA. ; ga. ni. | cUrNA. 3 ) trikaTukamajamodA saindhavaM jIrake dve / samaraNaghRtAnAmaSTamo hiGgubhAgaH // prathamakabalabhuktaM sarpiSA cUrNameta jjanayati jaTharAtriM vAtarogAMzca hanti || soMTha, mirca, pIpala, ajamoda ( ajavAyana ), seMdhA namaka, sapheda jIrA, kAlA jIrA aura hIMga samAna bhAga lekara cUrNa banAveM / ise bhojanake samaya vRtameM milAkara prathama grAsa ke sAtha khAne ani dIpa hotI aura vAtarogakA nAza hotA hai / [ hakArAdi uttama ( hAMgako ghI meM bhUna lenA cAhiye / yadi soMTha aura jIrako bhI bhUna liyA jAya to adhika hai / isa yoga meM prAyaH vaidya 1 bhAga hIMga te haiM parantu itanA hIMga DAlane se cUrNa adhika garamI karatA hai ataH merI sammati meM AThavAM bhAga hIMga DAlA jAya to uttama hai / ) ( mAtrA - 1 mAzA | ) Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (8488) hiGgvAdicUrNam (1) ( yo. ra. / ajIrNA. ) ai fes fani fasar mAracaM saindhavaM vizvakRSNAdIpyAjIrAjamodAsita jaraNa vibhItAbhayA vedakarSAH / aSTau mArkaNDayoratha badarakapitthodbhavAH SoDaza syuH saluGgokA hara rucivadhA mAnabandhAgrisAdAn || hIMga 1 tolA, biDa namaka 2 // tole, tathA mirca, seMdhA namaka, soMTha, pIpala, ajavAyana, jIrA (kAlA), ajamoda, sapheda jIrA, baher3A aura harra 5- 5 tole evaM sanAya aura AmalA 10 - 10 tole aura bera tathA kaithakA gUdA 20-20 tole lekara cUrNa banAveM aura use bijaura nIbU ke rasa meM ghoTakara surakSita rakkheM / isake sevana se aruci, aphArA, malAvarodha aura agnimAMdya kA nAza hotA hai / ( mAtrA - 5 mAze / . ) For Private And Personal Use Only
Page #464
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir cUrNaprakaraNam ] pazcamo bhAgaH 442 - (8489) higvAdicUrNam (2) kramathA janitarajaH ( ga. ni. / grahaNya. 3) __ kAsaM vAsaM jayetsaghRtam // hipRkSArau samau pathyAzuNThIpippalicitrakAH / hIMga 1 bhAga, baca 2 bhAga, cItAmUla 3 dvayaMzAstatpUrvavatpItaM zleSmagrahaNidoSajit // bhAga, soMTha 4 bhAga, ajavAyana 5 bhAga, harra 6 hIMga aura javAkhAra 1-1 bhAga tathA harra, bhAga, pIpala 7 bhAga aura nisota 8 bhAga lekara soMTha, pIpala aura cItAmUla 2-2 bhAga le kara cUrNa bnaaveN| cUrNa bnaaveN| __ise ghoke sAtha sevana karane se kAsa aura ise sevana karane se kaphaja grahaNI roga naSTa / zvAsakA nAza hotA hai| hotA hai| (maatraa-1|| mAzA / ) (anupAna-dahI yA madya / ) (8492) hiGgvAdicUrNam (5) maatraa-1| mAzA / (vaidyAmRta / vi. 5 viSUcikA.) (8490) hiGgvAdicUrNam (3) hitagragandhAviDanAgaradIpyapathyA (bhai. ra. ; vR. mA. ; va. se. / gulmA.; vR. ni. r.| ___ cUrNa vibhAgaparivaditametadAzu / vAtavyA. udAvartA.; yo. ra. / gulmA.) AnAhazUlagudajAnalamAnyagulmahiGganagandhA viDazuNThayajAjI viSTambhakodaraviciharaM samastam // harItakIpuSkaramUlakuSTham / hIMga 1 bhAga, baca 2 bhAga, biDanamaka 3 bhAgottaraM cUrNitametadiSTaM . bhAga, seTha 4 bhAga, ajavAyana 5 bhAga aura harai gulmodarAjIrNavisUcikAsu // 6 bhAga lekara cUrNa banAveM / hIMga 1 bhAga, baca 2 bhAga, viDanamaka 3 yaha cUrNa aphArA, zUla, arza, agnimAMdya, gulma, bhAga, soMTha 4 bhAga, jIrA 5 bhAga, harra 6 bhAga, / malAvarodha aura visUcikAko zIghra hI naSTa kara pokharamUla 7 bhAga aura kUTha 8 bhAga lekara cUrNa detA hai| bnaaveN| . (maatraa-1|| mAzA / ) yaha cUrNa gulma, udararoga, ajIrNa, aura (8493) hiGgvAdicUrNam (6) visUcikA ko naSTa karatA hai| ( bhai. ra. / zUlA.; vR. mA.; ca. da. / zUlA. 26; (maatraa-1|| mAzA / ) - ga. ni. | vAtA. 19) (8491) higvAdicUrNam (4) hiGgu sauvarcalaM pathyA viddsaindhvtumburu| (vai. ma. ra. / paTala 3) pauSkarazca pibeccUrNa dazamUlayavAmbhasA // higuvacAmimahauSadhadIpya pArzvahRtkaTipRSThAM sazUle tandrApatAnake / __ kapathyAkaNAtrivRtAm / zothe zleSmapraseke ca karNaroge ca zasyate // For Private And Personal Use Only
Page #465
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [hakArAdi hIMga, kAlA namaka, hara, biDanamaka, seMdhAnamaka, isake sevanase vAta kaphaja grahaNI roga aura tumbaru ( nepAlI dhaniyA) aura pokharamUla samAna | gara viSakA nAza hotA hai| bhAga lekara cUrNa bnaaveN| (vyavahArika mAtrA-11 se 3 mAze taka / ) ise dazamUlake kvAtha yA jau ke kvAthake (8495) hivAdicUrNam (8) sAtha sevana karanese pArca, hRdaya, kamara, aura pIThake zala; tandrA, apatAnaka, zotha, kapha, AnAha aura (hA. saM / sthA. 3 a. 7) karNarogoMkA nAza hotA hai| hiGgu sauvarcalaM pathyA yavAnI sapunarnavA / (mAtrA-1 maashaa|) | bAleraNDo bRhatyau de tumbaraM vyopasaMyutam // (8494) hiGgvAdicUrNam (7) kSArasauvarcalopetaM kvAthaM vA cUrNakaM tayA / (vA. bha. ci. a. 10 / grahaNya.) sayo vAtAtmakaM zUlaM hanti sadyo vicikaam|| hiGgu viktA vacA mAdrI pAThendrayavagodhuram / hIMga, saJcala (kAlA namaka), harra, ajavAyana, paJcakolaM ca karbhAzaM palAMzaM paTupazcakam // punarnavA ( bisakhaparA), sugandhabAlA, araNDamUla, ghRtatailadvikuDave danaH prasthadvaye ca tat / / bar3I kaTelI, choTI kaTelI, tumbaru, soMTha, mirca, Apodhya kvAyayedagnau mRdAvanugate rase // pIpala, javAkhAra aura saJcala samAna bhAga lekara antardhamaM tato dagdhvA cUrNIkRtyaghRtAplutam / cUrNa bnaaveN| pivetyANitalaM tasmizrINe syAnmadhurAzanaH / / yaha cUrNa vAtaja zUla aura vicikAko vAtazleSmAmayAnsarvAnhanyAdviSagarAMzca sH|| turanta naSTa karatA hai| _hIMga, kuTakI, baca kAlA atIsa, pAThA, . (mAtrA-2 mAze / ) indrajau, gokharu, pIpala, pIpalAmUla, cava, cItAmUla aura saiTha 11-1 // tolA tathA pAMcoM namaka 5-5 (8496) hiGgvAdicUrNam (9) tole lekara cUrNa banAveM aura phira usameM 20-20tole (va. se. / bAlarogA.; vR. ni. ra. / bAlarogA.) ghI tathA tilakA tela evaM 4 sera dahI milAkara agni hisaindhavapAlAzacUrNa mAkSikasaMyutam / para pakAveM / jaba pakate pakate lehI sI ho jAya lIDhaM nivArapatyAzu zizUnAmuddhatAM dRSAm // minAeedi to use hANDImeM banda karake jalAveM / tatpazcAt ___hIMga, seMdhA namaka aura palAza (DhAka) kI hANDIke svAMgazItala hone para usameM se bhasmako jar3a samAna bhAga lekara cUrNa bnaaveN| nikAlakara cUrNa krleN| isameM se 11 tolA auSadha ghI meM milAkara ise zahada ke sAtha caTAne se baccoMkI prabala pItI bAhira aura usake pAsa AyA tRSA naSTa ho jAtI hai| karanA caahiye| (mAtrA-1 rattI / ) For Private And Personal Use Only
Page #466
--------------------------------------------------------------------------
________________ www. kobatirth.org Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir cUrNapakaraNam ] paJcamo bhAgaH 451 (8497) hiGgvAdicUrNam (10) (8499) hiGgvAdicUrNam (12) (vR. ni. ra. / bAlarogA.) (bhai. ra. / zUlA.) hiGga karkaTapako ca gairikaM madhajenikA / hiGga sauvarcalaM zuNThI pathyA ca dvigunnottraa| truTi kSaudraM nAgaraM ca hikkAzvAsanivAraNam // etaccUrNa kaTIkukSipAcaharastizUlanut // hIMga, kAkaDAsiMgI, geru, mulaiThI, choTI ilA hoMga 1 bhAga, saMcala (kAlA namaka) 2 bhAga, | sAMTha 4 bhAga aura haraM ATha bhAga lekara cUrNa bnaaveN| yacI aura sAMTha samAna bhAga lekara cUrNa banAveM / / ___yaha cUrNa kamara, kukSi, pArzva, hRdaya, aura ise zahada meM milAkara caTAnese bAlakoM kI basti ke zUlako naSTa karatA hai / hicakI aura zvAsa kA nAza hotA hai / (mAtrA-2 mAzA / ) __(mAtrA-2-3 rttii|) (8500) hiGgvAdicUrNam (13) (vRhad) (8498) hiGgvAdicUrNam (11) / ( hA. saM. / sthA. 3 a. 3 ) | hinAgaraSaDgranthA yavAnI cAbhayA trivat / (vR. yo. t.| ta. 94 ; vR. mA. / zUlA. ; ga. ni.| zUlA. 23 ; bhai. ra. / zulA. ; va. viDaGgaM dAru cavyaM ca tumburukuSThamustakAH // hapuSA kalazI rAsnA vatsakA sduraalbhaa| se. / atisArA. ; bhA. pra. ma. khaM. 2 / / | zatAvarI bRhatyau ca tvagelA patrajIrakam // atisArA. ; vR. ni. ra. / ati.) puSkaraM tintiDIkaM ca vRkSAmlaM cAmlavetasam / zale nirantrakoSThe'dbhiruSNAbhizcUrNitAH pivet| vo zArau pazcalavaNaM samaM caikatra mizrayet // hiGgapativiSAvyoSavacA sauvarcalAbhayAH // matreNa bhAvanAM caikAM dayA chAyAvizoSitam / hIMga, atIsa, soMTha, mirca, pIpala, baca, vIjapUrakatoyena bhAvayeca dinatrayam // saMcala (kAlA namaka) aura harai samAna bhAga lekara biDAlapadikAM mAtrAM yuJjIta zUlazAntaye / cUrNa bnaaveN| vAte coSNodakenApi pitte zarkarayAnvitaH / / ise prAtaHkAla khAlI peTa ( nirana koSThameM ) | triphalAkAthamadhAbhyAM zleSmaroge prazasyate / garama pAnIke sAtha pInese zUla naSTa hotA hai / * zUlAnAivibandheSu mandAgnau gulmavidradhau / plIhodarANAM pANDUnAM jvariNAM ca vizeSataH / . (mAtrA-1 maashaa|) | nihanti rogasaGghAtaM meghadvanda marud yathA // ___ * bhA. pra. tathA vaM. se. meM isI prayogako hIMga, sAMTha, baca, ajavAyana, haraM, nisota, zleSmAtisArameM garama pAnIse sevana karane ke liye bAyabiDaMga, devadAru, cavya, tumbaru, kUTha, nAgaramothA, likhA hai| hAUbera, zAlaparNI, rAsnA, indrajo, dhamAsA, zatAvara, For Private And Personal Use Only
Page #467
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 452 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [ hakArAdi choTI kaTelI, bar3I kaTelI, dAlacInI, 'lAyacI, tumburupuSkaravizvamurAI tejapAta, jIrA, pokharamUla, titaDIka, imalI, kSArayugaM lavaNAni ca pazca / / amlaveta, javAkhAra, sajjIkhAra aura pAMcoM namaka vAtikagulmavinAzanahetoH samAna bhAga lekara cUrNa banAveM aura phira use zularujazca nihanti narANAm // gomUtrakI 1 bhAvanA dekara chAyAmeM sukhA leN| ___ hoga, harra, baher3A, AmalA, sapheda jIrA, tadanantara bijaure nIbUke rasa meM 3 dina kharala | kAlAjIrA, cItAmUla, bharaMgI, kUTha, bAyabiDaMga, karake sukhAkara surakSita rakheM / tumbaru, pokharamUla, soMTha, devadAru, javAkhAra, sajjI. mAtrA-11 tolA / vyavahArika mAtrA khAra, aura pAMcoM namaka samAna bhAga le kara 1 // -2 mAze) cUrNa bnaaveN| ___isake sevanase zUla, aphArA, malAvarodha, ___yaha cUrNa vAtaja gulma aura zUlako naSTa agnimAMdya, gulma, vidradhi, plIhA, pANDu aura vize karatA hai| SataH jvarakA nAza hotA hai| (mAtrA-2 mAze / ) __ anupAna-vAtameM uSNa jalake sAtha, pittameM khAMDake sAtha, kaphameM triphaleke kAtha aura surAke sAtha (8503) hiGgvAdicUrNam (16) sevana karanA caahiye| | ( bhai. ra. ; va. se. ; vR. mA. / zUlA. ; ga. ni.| (8501) hiGgvAdicUrNam (14) zUlA. 3) (ga. ni. / zUlA. 23 ; vR. mA. ; va. se. / | sahitumburuvyoSayamAnIcitrakAmayAH / ___ zUlA. ; ca. da. / zUlA. 26; va. sakSAralavaNAzcUrNa pibetpAta: mukhAmbunA / / se. / udarA.) viNmUtrAnilazUlanaM pAcanaM vahidIpanam // himu trikaTukaM kuSThaM yavakSAro'tha saindhavam / hIMga, tumbaru, soMTha, mirca, pIpala, ajavAyana, mAtuluGgarase peyaM plIhazUlarujApaham // | cItAmUla, hara, javAkhAra aura pAMcoM namaka samAna . hIMga, soMTha, mirca, pIpala, kUTha, javAkhAra aura bhAga lekara cUrNa banAveM / seMdhA namaka samAna bhAga lekara cUrNa bnaaveN| ise prAtaHkAla mandoSNa jalake sAtha sevana ise bijau re nIbUke rasake sAtha sevana karanese / karanese mala mUtra aura vAyukA rukanA tathA zUlakA plIhA aura zUlakA nAza hotA hai / nAza hotA hai evaM yaha pAcana aura dIpana hai / (mAtrA-1 mAzA / ) . (mAtrA-2 maashe|) (8502) hiGgvAdicUrNam (15) ___ (8504) hiGgvAdicUrNam (17) (hA. saM. / sthA. 3 a. 28 ) (vR. ni. ra. / zUlA. ) hizaphalatrikajIrakayugma hiGgyakSAkuberAkSAdAH zUlembunA sukhAH / citrakabhArgIsakuSThaviDaGgam / / guDAbhayaM vA saghRto rasonaH zUlanutparaH // For Private And Personal Use Only
Page #468
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir www. kobatirth.org cUrNaprakaraNam ] pazcamo bhAgaH 453 hIMga 1 bhAga, baher3A 2 bhAga, adaraka (sAMTha), bhAvitaM mAtuluGgasya cUrNametadrasena vaa| 3 bhAga aura karaJja bIja 4 bhAga lekara cUrNa bnaaveN| bahuzo guTikA kAryAH kArmukAH syustato'. ise jalake sAtha sevana karane se zUla naSTa / dhikaaH|| hotA hai| / hIMga, soMTha, mirca, pIpala, pAThA, hapuSA guDameM harra kA cUrNa milA kara khAnese yA ghI ke / harra, kacUra, ajamoda, ajavAyana, tintaDIka, sAtha lhasana khAnese bhI zUla naSTa ho jAtA hai| amlaveta, anAradAnA, pokharamUla, dhaniyA, jIrA, ( mAtrA-2-3 maashe|) cItAmUla, baca, javAkhAra, sajjIkhAra, seMdhAnamaka, saJcala ( kAlA namaka ), aura cavya samAna bhAga (8505) hiGgvAdicUrNam (18) lekara cUrNa banAveM / (ga, ni. / cUrNA. 3; va. se. / gulmA. ; yo.. isa cUrNako nIbUke rasakI aneka bhAvanAeM t.| ta. 46; vR. ni. r.| vAtavyAdhya. ; dekara goliyAM bhI banA sakate haiN| bhA. pra. ma. khaM. 2 / vAtavyA. gulmA. ; / ise bhojanake Arambha meM madya athavA uSNa yo. ra. / gulmA.; bhA. pra. ma. khaM. 2 / jalake sAtha sevana karAmA cAhiye / gulmA. ; su. saM. / ci. sthA. a. 5; isake sevanase pArzvazala, hRdayazUla, vastizUla, vai. jI. / vi. 3; vR. yo. ta.ta. vAtakaphaja gulma, aphArA, mUtrakRccha, gudapIr3A, 90, 94 ; mai. ra. ; dhanva. ; ra. yonizala, grahaNI vikAra, arza, plIhA, pANDu, ra. / gulmA.; ca. saM. / ci. a. aruci, chAtIkI jakar3AhaTa, hicakI, zvAsa, kAsa 5 gulmA. ; zA. dh.| / aura galagrahakA nAza hotA hai / * khaM. 2 a. 6) (mAtrA-2 mAze ) hizu trikaTukaM pAThAM havuSAmabhayAM zaTIm / *pAThAntara-- ajamodAjagandhe ca tintiddiikaamlvetsau|| / suzruta tathA ga. ni. ke matAnusAra pIpalAmUla dADimaM pauSkaraM dhAnyamajAjI citrakaM vacAm / aura bhilAvA adhika haiM tathA adrakake rasakI dvau kSArau lavaNe dve ca cavyazcaikatra cUrNayet // bhAvanAyeM bhI likhI haiN| cUNemetatpayoktavyamanupAneSvanatyayam / . vai. jIvana meM zaTI ke sthAna para karaMja hai pAgbhaktamathavA peyaM madhenoSNodakena vA // aura dADimakA abhAva hai| pArthahRdastizUleSu gulme vAta kphaatmke| vR. ni. ra. ke matAnusAra dADima ( anAra . AnAhe mUtrakRccheSu gudayonirujAsu ca // dAne )ke sthAnameM sArivA hai tathA abhrakabhasma, grahaNyarthIvikAreSu lohi paannddvaamye'rucii| / tIkSNalohabhasma, lauMga aura tumbaru adhika hai / zA. urovivandhe hikAyAM pAse kAse galAhe // dha. ke matAnusAra paMca lavaNa lene caahieN| For Private And Personal Use Only
Page #469
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Di w an 454 bhArata-bhaiSajya-ratnAkara [hakArA (8506) higvAdicUrNam (19) hIMga, sAMTha, bAyabiDaMga aura saJcala (kA (va. se. / strIrogA.) namaka ) samAna bhAga lekara cUrNa banAveM / hiDapippalipATalyau bhAjImedAmahauSadham / / ise 2 // tole pAnImeM milAkara pInese bhasrA. rAsnAmativiSAcavyamebhirdoSaH prasidhyati // | tisArakA nAza hotA hai| yonizca mRdvI bhavati yonizUlazca zAmyati // | (mAtra hIMga, pIpala, do prakArakA lodha, bharaMgI, medA, (8509) higvAdiyogaH (1) seTha, rAsnA, atIsa aura cava samAna bhAga lekara cUrNa banAveM / (i. ni. ra. / charya.) __ isake sevanase yoni doSa aura yonizala naSTa | hirjunA sArivAmUlaM sarvavAntiharaM param / hokara yoni mRdu ho jAtI hai| jAtIphalaM vamau zoSe jAgare viprayojayet // (maatraa-1|| mozA / ) hIMga aura sArivAmUla samAna bhAga le kara (8507) higvAdicUrNam (20) cUrNa banAveM / ( bhai. ra. ; 3. mA. ; va. se. | zUlA.) ___ yaha cUrNa hara prakArako vamanako naSTa karatA hai| hivamlakRSNAmalakaM yavAnI (mAtrA-1-1 rattI cUrNa 1-1 dhaMTAbAda kSArAbhayAsaindhavatulyabhAgam / pAnIse deM ) jAyaphala bhI vamana, zoSa aura nidrAcUrNa pidhedvAruNimaNDamizraM nAzako naSTa karatA hai| zUle pravRddhe'nilaje zivAya / / * mAtrA-1 rattI / pAnImeM ghisakara 1-1 hIMga, amlaveta, pIpala, AmalA, ajavAyana, ghaMTA bAda pilAveM / ) javAkhAra, harra aura seMdhA namaka samAna bhAga lekara (8510) hiGgvAdiyogaH (2) cUrNa banAveM / (vA. bha. / ci. a. 15) ise surAmaNDa (mathake Uparake svaccha bhAga) ke hipakulye triphalAM devadAru nizAdvayam / sAtha sevana karane se pravRddha vAtaja zUla naSTa bhallAtakaM zigruphalaM kaTukA tiktakaM vacAm // hotA hai| zuNThI mAdrI ghanaM kuThaM sarala paTupazcakam / (mAtrA-1 maashaa|) dAhayejjarjarIkRtya dadhisnehacatuSkavat / / (8508) hiGgvAdijalayogaH antadhUmaM tataH kSArADhiDAlapadakaM pibet ( vR. ni ra. / atisArA.) madirAdadhimaNDoSNajalAriSTa murAsavaiH // DiGguzuNThIviDaGgaM ca sauvarcalasamanvitam / udaraM gulmamaSThIlA tUnyA zopha vicikAm / karSayugmamitaM toyaM bhakSitaM bhasarApaham / / / plIhAdrogagudanAnudAvata ca nAzayet / / a wwameenCATIODERARMARREARRINTERA For Private And Personal Use Only
Page #470
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org cUrNaprakaraNam ] hIMga, dantomUla, harra, baher3A, AmalA, devadAru haldI, dArUhaldI, bhilAvA, sahajanekI phalI, kuTakI, cirAyatA, baca, sAMTha, kAlA atIsa, nAgaramothA, kUTha, saralakASTha (cIra) aura pAMcAM namaka 1-1 bhAga lekara cUrNa kareM aura phira usameM sabase 4 gunA dahI tathA utanA hI ghI milAkara hANDImeM vanda karake isa prakAra jalAveM ki dhuMvA bAhara na nikale / tadanantara hANDIke svAMgazItala honepara nikAla kara pIsa leM / paJcamo bhAgaH ise 1 | tolekI mAtrAnusAra madirA, dahI, mANDa, uSNa jala, ariSTa aura AsavameM se kisIke sAtha milAkara pIne se udararoga, gulma, aSThIlA, tUnI, pratitUni, zopha, visUcikA, plIhA, hRdroga, arza aura udAvartakA nAza hotA hai / ( vyavahArika mAtrA - 1 - 10 mAzA / ) (8511) hiGgvAdiyogaH (3) ( bhai. ra. ; va. se. / amlapittA. ) hiGgu ca katakaphalAni cizcA " tvaco ghRtazca puTadagdham / zamayati tadamlapittamamla jo yadi yayottaraM dviguNam / / haoNMga 1 bhAga, katakaphala ( nirmalI ke bIja ) 2 bhAga aura imalI kI chAla 4 bhAga lekara cUrNa banAveM aura usameM 8 bhAga ghI milAkara hANDImeM banda karake gajapuTameM phUMka deN| tadanantara svAMgazItala hone para nikAla kara pIsa leN| isake sevana se amla padArtha khAnevAle rogIkA amla pitta naSTa hotA hai / ( mAtrA -- 1 // - 2 mAzA / ) | Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 455 (8512) hiGgvAdiyogaH (4) (va. se. / mukharogA. ; vA. bha. / u. a. 22 ) hiGgukaTphalakAsIsasvarjikAkuSThavellajam / radarujaM jayatyAzu vakrasthaM dazane dhRtam // hoga, kAyaphala, kasIsa, sajjI, kUTha aura kAlI mirca samAna bhAga lekara cUrNa banAveM / isameM se jarAsA cUrNa pIr3AvAle dAMtake nIce rakhane (yA malane) se danta pIr3A zIghra hI zAnta ho jAtI hai / (8513) hiGgvAdyaM cUrNam (1) ( ; vR. yo. ta. / ta. 99; bhai. ra. / hRdrogA. ga. ni. / hRdrogA. 26, dhanva. ; vR. mA. / hRdrogA; yo. ta. / ta. 47 ; vR. ni. ra. / hRdrogA. ; zA. saM. / khaM. 2 a. 6 ) hezagragandhAviDavizvakRSNA kuSThAbhayAcitrakayAvazUkam / pivetsasaiauvarcala puSkarAdarthaM yavAmbhasA zUlahRdAmayanam // hIMga, baca, bir3alavaNa, soMTha, pIpala, kUTha, harra, cItA, javAkhAra, saMcala ( kAlA namaka) aura pokharamUla samAna bhAga le kara cUrNa banAveM / ise jau ke kvAtha ke sAtha sevana karane se zUla aura hRdrogakA nAza hotA hai / ( mAtrA -- 1 || mAzA / ) (8514) hiGgvAthaM cUrNam (2) ( yo. ra.; bhai. ra.; vR. ni. ra. ; vR. mA. | AmavAtA.; ga. ni. / AmavAtA. 22; bhA pra. ma. khaM. 2 Ama.; ca. da. | AmavAtA. 25) hiGga cavyaM / vaDhaM zuNThI kRSNAjAjI sapaiauSkaram / | bhAgottaramidaM cUrNa pItaM vAtAmajid bhavet // For Private And Personal Use Only
Page #471
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 456 www. kobatirth.org bhArata - bhaiSajya ratnAkaraH hIMga 1 bhAga, cavya 2 bhAga, biDalavaNa 3 bhAga, sAMTha 4 bhAga, kAlA jIrA 5 bhAga aura - pokharamUla 6 bhAga lekara cUrNa banAveM / yaha cUrNa AmavAtako naSTa karatA hai / ( mAtrA -- 2-3 mAzA / ) (8515) hiGggvAdyaM dviruttaraM cUrNam (ga. ni. / cUrNA. 3 ; bR. mA. / AnAhA. ; vR. ni. ra. / AnAhA. ) dviruttaraM hiGguvacAmikuSThaM suvarcikA caiva viDaGgacUrNam / sukhAmbunAnAhaviSUcikArti hRdrogulmordhvasamIraNanam // hIMga 1 bhAga, baca 2 bhAga, cItAmUla 4 bhAga, kUTha 8 bhAga, saMcala ( kAlA namaka ) 16 bhAga aura bAyabiDaMga 32 bhAga lekara cUrNa banAveM / ise mandoSNa jalake sAtha sevana karane se aphArA, visUcikA, hRdroga, gulma aura UrdhvavAyukA nAza hotA hai / ( mAtrA - 3 mAzA | ) 1 vR. mA. meM. cItAmUlakA abhAva hai Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (8516) hutAzaH cUrNam (vai. ma. ra. / paTala 6 ) maNimanthajIrakAjamodamAgadhauSadhaivardhitaiH krameNa taiH samaM harItakIraja: / pAcanaM virecanaM pradIpanaM prarocanaM pAyukIlanAzanaM hutAzanAhayaM tu tat // seMdhA namaka 1 bhAga, jIrA 2 bhAga, ajamoda 3 bhAga, pIpala 4 bhAga, soMTha 5 bhAga aura harra 15 bhAga lekara cUrNa banAveM / [ hakArAdi yaha cUrNa pAcana, recaka, ani dIpaka, rocaka aura arzake massoMko naSTa karane vAlA hai / ( mAtrA -- 3-4 mAze / ) (8517) hIberAdicUrNam ( va. se. ; vR. ni. ra. / bAlaro. ) berazarkarAkSaudraM pItaM taNDulavAriNA / zizoH sarvAtisAranaM tRTchardijvaranAzanam sugandhavAlA aura khAMDa samAna bhAga lekara cUrNa banAveM / ise zahada meM milAkara cAvaloMke pAnI ke sAtha sevana karanese baccoMkA atisAra, tRSA, chardi aura jvara naSTa hotA hai| iti ikArAdi cUrNamakaraNam ( mAtrA - - 1 rattI se 1 mAzA taka / ) (bRhannighaNTu ratnAkara meM isa yogako raktAtisAra, kAsa, zvAsa aura vamana nAzaka likhA hai | ) For Private And Personal Use Only
Page #472
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra guTikAprakaraNam ] www. kobatirth.org paJcamo bhAgaH atha hakArAdiguTikAprakaraNam -1-01 exercraftar (ra. caM. | rasAyanA. ) " pra. saM. 344 " azvakaJcukI " dekhiye (8518) harItakyAdiguTikA (1) ( ra. ra. / kAsA. ) harItakI nAgaramustacUrNa guDena tulyaM guTikA vidheyA / nivArayatyAsya vidhAriteyaM zvAsaM pravRddhaM prabalaJca kAsam // harra, sAMTha aura nAgaramothekA cUrNa 1-1 bhAga lekara 3 bhAga gur3ameM milAkara goliyAM banAveM inameM se 1-1 golI muMha meM rakhane se pravRddha zvAsa aura kAsakA nAza hotA hai / / ( mAtrA - - dina bhara meM 1 tolA taka / ) (8519) harItakyAdiguTikA (2) ( harItakyAyo modakaH ) ( vai. ra. / kAsA ; yo. ra.; bR. ni. ra.; ca. da. / kAsA. 11 ; ra. ra. ; va. se. / kAsA ; vR. yo. ta. / ta. 78 ; bhA. pra. ma. khaM. 2 / kAsA. ) harItakI kaNA zuNThI maricaM guDasaMyutam / kAsano modakaH proktaH paraM cAnaladIpanaH // harra, pIpala, seTha, aura kAlI mircakA samAna 58 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhAga cUrNa lekara sabako gur3ameM milAkara ( 3-3 mAkI) guTikA banA leM 1 457 inake sevana se khAMsI kA nAza hotA aura ani dIpta hotI hai / (8520) harItakyAdiguTI ( bhA. pra. ma. khaM. 2 / jvarA. ; vR. ni. ra. / jvarA. ) harItakIvidArakANAM pRthagbhavet / padvayaM kaNAzuNDI guDUcI gokSuro varI // sahadevI viDaGgaJca pratyekaM paLasammitam / kAsaM zvAsaM malastambhaM vahnimAnyaM niyacchati // madhunA achi kRtvA khAdajvaramapohati / / . harra, nisota aura vidhArAkA cUrNa 10-10 tole, tathA pIpala, soMTha, giloya, gokharu, zatAvara, sahadevI aura bAyabiDaMgakA cUrNa 5-5 tole lekara sabako AvazyakatAnusAra zahada meM milAkara goliyAM banAveM | inake sevanase jvara, kAsa, zvAsa, malAvarodha aura agnimAMdyakA nAza hotA hai / For Private And Personal Use Only ( mAtrA - 4 - 5 mAze / ) (8521) harItakyAdivaTikA (ga. ni. / udarA. 32 ) harItakI rohitakaM vacA ca manvitAnAM guTikAM vidhAya / G
Page #473
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - - 458 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [hakArAdi sambhAvya gomUtrarasena tAM tu _ higvAdiguTikA (2) sarvodare soSNajalena sevet // (bhai. 2. ; vR. mA. ; va. se. / gulmA. ; vR. hara, rohitaka ( ruheDekI chAla ) aura bacaH | yo. ta. / ta. 98) inakA cUrNa samAna bhAga lekara sabako ekatra milA- pra. saM. 8488 "hiGgvAdi cUrNa" dekhiye / kara gomUtrakI (3 yA sAta ) bhAvanA deM aura ! (8523) hinAvAcA vaTI phira usameM zahada milA kara goliyAM banA leN| / (hiravAcavaTakA) inheM uSNa jalake sAtha sevana karanese samasta / (vR. yo. ta. / ta. 94 ; ra. ra. ; va. se. / zUlA.) prakArake udara roga naSTa hote haiN| hiGgu sauvarcalaM pAThAM dvau kSArau lavaNatrayam / ( mAtrA-2-3 mAzA / ) | cUrNIkRtya vidhAtavyaM bhiSajA lazune rase // (8522) higvAdiguTikA (1) / | karSamAtrA vaTIH kRtvA tAsAmekAM niyojayet / (dhanca. / zUlA.) | icchale pAcazUle ca manyAstamme ca daarunne|| prayojyA kutizUle vA bhiSajA siddhimicchatA // hiddcmlvetsvyossymaaniilvnntrikaiH| ___ hIMga, saMcala ( kAlA namaka ), pAThA, javApIjapUrarasopetairguTikAvAtazUlanut // khAra, sajjIkhAra, seMdhA namaka, kAlA namaka aura hIMga, amlaveta, sAMTha, kAlI mirca, pIpala, . biDa namaka; inakA cUrNa samAna bhAga lekara lhasanaajavAyana, seMdhA namaka, biDa lavaNa aura saMcala ke rasameM kharala karake goliyAM banA leN| ( kAlA namaka ); ina kA cUrNa samAna bhAga lekara inake sevanase hRdayazUla, pArzvazala, manyAsabako ekatra milAkara bijau reke rasameM ghoTakara kara | stambha, aura kukSizalakA nAza hotA hai / goliyAM bnaaveN| mAtrA-11 tolA / inake sevanase vAtaja zUla naSTa hotA hai| / __(vyavahArika maatraa-1-1|| mAzA / (maatraa-1-1|| maashaa| anupAna-uSNajala) / anupAna-uSNa jala) iti hakArAdiguTikAprakaraNam For Private And Personal Use Only
Page #474
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir www.kobatirth.org guggulupakaraNam ] paJcamo bhAgaH 459 - atha hakArAdigugguluprakaraNam (8524) harItakyAdigugguluH / haraM, soMTha aura vidhArekI jar3akA cUrNa 1-1 (vR. ni. ra. / AmavAtA.) bhAga lekara sabako 6 bhAga zuddha gUgalameM milA kara AvazyakatAnusAra aNDIkA tela milAkara 1 harItakI nAgaraM ca vRddhadArusamaM samam / dina kharala kre| dviguNaM guggulaM davA tailameraNDajaM tathA // isake sevanase AmavAtakA nAza hotA hai / madayedinamekaM tu bhakSayedAmavAtanut // (mAtrA--3 maashe| anupAna--uSNa jl|) iti hakArAdiguggulu-prakaraNam - MHatha hakArAdyavalehaprakaraNam haridrAkhaNDaH hantyamlapittaM zUlaJca paDazIsyanilAmayam / rasa prakaraNameM dekhiye koSThavAtaM kaTIzUlamAnAimapi dAruNam // . haridrAcavalehaH harra, baher3A, AmalA, nAgaramothA, dAlacInI, ilAyacI, tejapAta, nAgakesara, ajavAyana, seTha, (ga. ni.| pANDvA .) kAlImirca, pIpala, dhaniyA, mulaiThI, soyA aura rasa prakaraNameM dekhiye| lauMga; inakA cUrNa 11-1tolA tathA nisota (8525) harItakIkhaNDaH (1) aura sanAyakA cUrNa 10-10 tole evaM haraMkA (bhai. ra. ; dhanva. / zUlA.) cUrNa sabake barAbara ( 40 tole ) aura khAMDa ina triphalAbda caturjAtaM yamAnIkaTukatrayama / sabase do gunI ( 2 sera ) lekara khAMDakI cAzanI dhAnyaM madhurikA caiva zatapuSpA lavaGgakam // banAkara usameM samasta cUrNa milA deN| pratyekaM kArSikaM grAhyaM tritA svrnnptrikaa| ise uSNa dUdhake sAtha sevana karanese amlapaladvandvapramANena sarvatulyA harItakI // pitta, zUla, 6 prakArako arza, vAtaja roga, koSTha yAvantyetAni cUrNAni sitA tadviguNA mtaa| gata vAyu, kaTizUla, aura AnAhakA nAza hotA hai| dattvaitAni vidhAnena kSIreNoSNena sampibet // ( mAtrA-~-1 tolA / ) For Private And Personal Use Only
Page #475
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 460 www. kobatirth.org bhArata - bhaiSajya ratnAkaraH harItakIkhaNDaH (2) rasa- prakaraNa meM dekhiye / harItakIkhaNDaH (3) rasa- prakaraNa meM dekhiye / (8526) harItakyavaleha : (1) ( ga. ni. / lehA. 5 ) bhArgIjaTApalazataM salilArmaNAbhyAM yuktaM ca mUlatulayA sahitaM vipAcya / pAdasthite tu zatamatra harItakInAM paktavyamujjvalaguDasya zatena sArdham // uttArya tatra zizire madhunaH palAni catvAri ca triguNitAni palatrayaM ca / vyoSaM truTitvagibhakesarapatrakANA meSAM palaM khalu nidheyamathopayujya // zvAsaM sakAsamapi zoSamathAtihikkA mekAhikaM jvaramapInasamutkaTaM ca / hanyAdrasAyanamidaM hi purandarasya proktaM sahasrakaraputrabhiSagvarAbhyAm || 6 / sera bharaMgIkI jar3a aura 6|ser dazamUlako kUTakara ekatra milAkara 32 sera pAnImeM pakAyeM aura 8 sera zeSa rahane para chAna leN| tadanantara usameM 6 / sera sapheda gur3a aura 100 hareM DAlakara punaH pakAveM / jaba gAr3hA ho jAya to agnise nIce utAra leM aura ThaMDA hone para usameM 95 tole zahada evaM 5 - 5 tole sAMTha, kAlI mirca, pIpala, ilAyacI, dAlacInI, nAgakesara, aura tejapAta; inakA cUrNa milA deM / [ hakArAdi isake sevana se zvAsa, kAsa, zoSa, hicakI, ekAhika jvara aura pInasa kA nAza hotA hai| ( mAtrA -- 2 harra aura 1 tolA leha / ) (8527) harItakyavaleha : (2) (ga. ni. / lehA. 5 ) Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dazamUlakaSAyasya kaMse pathyAzataM pacet / dattvA guDatulAM tasmillehe dadyAtsu cUrNitam // jitakaM trikaTukaM kiJcicca yavazukajam / prasthArdha ca hime kSaudrAtsa nihantyupayojitaH // vRddha zophajvaramehagulma Sarfarartosraktapittam | vaivarNyamutrAna zukradoSa zvAsAruciplIhagarodarAMzca // dazamUla 8 sera kvAthameM 100 hareM (sAbita) aura 6 | sera gur3a milAkara pakAveM / jaba leha taiyAra ho jAya to usameM dAlacInI, tejapAta, ilAyacI, soMTha, kAlI mirca, pIpala aura javAkhAra; inakA 1 - 1 tolA cUrNa milA deM evaM ThaMDA hone para AdhA sera zahada milAkara surakSita rakkheM / isake sevanase pravRddha zotha, jvara, prameha gulma, kArya, AmavAta, amlapitta, raktapitta vivarNatA, mUtradoSa, agnivikAra, zukadoSa, zvAsa, aruci, plIhA, garadoSa aura udararogoMkA nAza hotA hai / ( mAtrA -- 2 harra aura 1 tolA leha / ) harItakyAdipAkaH rasaprakaraNa meM dekhiye / iti hakArAcavale hamakaraNam For Private And Personal Use Only
Page #476
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra ghRtaprakaraNam ] www. kobatirth.org paJcamI bhAgaH atha hakArAdighRtaprakaraNam (8528) haridrAdighRtam ( ca. saM. ci. sthA. 6 a. 20 pANDavA. ; va. se. ; ga. ni. / pANDvA. ; ca. da.; bhai. ra. ; vR. mA. ; yo. ra. / pANDvA.) haridrAtriphalAnimbavaLAmadhukasAdhitam / sakSIraM mAhiSaM sarpiH kAmalAharamuttamam // kalka - - haldI, harra, baher3A, AmalA, nImakI chAla, balA ( khairaiTI kI jar3a ), aura mulaiThI samAna bhAga mizrita 20 tole lekara pAnIke sAtha bArIka pIsa leM / kvAtha - - uparokta vastueM samAna bhAga mizrita 2 sera lekara 16 sera pAnI meM pakAveM aura 4 sera rahane para chAna leN| 2 sera bhaiMsa ke ghImeM uparokta kalka aura kAtha tathA 4 sera gomUtra milAkara mandAni para pakAveM / jaba jalAMza zuSka ho jAe to ghIko chAna le 1 yaha ghRta kAmalAko naSTa karatA hai / ( mAtrA -- 1-2 tolA / ) (8529) harItakyAdighRtam ( va. se. / hRdrogA. ) harItakI puSkara nAgarAhayaiadrsthAlavaNaizca kalkaiH / sahiGgubhiH sAdhitameva sarpihitaJca hRtpArzvagade'nilotthe // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 461 kalka-- harra, pokharamUla, sAMTha, jau, AmalA, seMdhA namaka aura hIMga, samAna bhAga mizrita 20 tole lekara pAnI ke sAtha pIsa leM / 2 sera ghI meM yaha kalka aura 8 sera pAnI milAkara mandAgni para pkaayeN| jaba pAnI jala jAya to ghIko chAna hai / yaha ghRta vAtaja hRdroga aura pArzva zUlAdimeM upayogI hai| (mAtrA -1 se dA tole taka / ) (8530) havaSAdighRtam ra. ; ( ca. saM. / ci. sthA. 6 a. 5 gulmA. ; vR. mA. ; dhanva. ; ra. ra. / gulmA. 29 ; ga. ni. / ghRtA. 1; vA. bha. / ci. a. 14 gulmA. ; va. se. / gulmA. ) For Private And Personal Use Only haSA vyoSapRthvIkAcavya citraka saindhavaiH / sAjAjIpippalImUladIpyakairvipaced ghRtam // mAtuluGgadadhikSIrakolamUlakadADimaiH / rasaistadvAtagulmAnaM zUlAnAhavimokSaNam // yonyarzo grahaNIdoSazvAsakA sArucijvarAn / vAtahRtpArzvazUlazca ghRtametadvayapohati // kalka - - hapuSA, soMTha, mirca, pIpala, higupatrI ( pAThAntarake anusAra munakkA ), cava, cItAmUla, seMdhA namaka, jIrA, pIpalAmUla aura ajavAyana samAna bhAga milita 20 tole lekara pAnIke sAtha 'bArIka pIsa leM I
Page #477
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 462 bhArata-bhaiSajya ratnAkaraH [hakArAdi drava padArtha-bijaurekA rasa, dahI, dUdha, (8532) hiGgvAdighRtam (2) berakA kvAtha, mUlIkA kvAtha, aura anArakA rasa ( vR. mA. ; va. se.; yo. ra.; ra. ra. / unmAdA.; 2-2 sera / ga. ni. / unmAdA. 1; yo. ta. / ta. 38 ; 2 sera ghI meM uparokta kalka aura drava padArtha / va padAtha vR. yo. ta. / ta. 88 ; ca. da. / unmAdA. . milA kara maMdAgni para pakAveM / jaba jalAMza zuSka 20; vA. bha. / u. a. 6) ho jAya to ghIko chAna leN| __yaha ghRta vAtaja gulma, zUla, AnAha (aphArA) hizusauvarcalavyopaipilAMzai tATakam / hai yoniroga, arza, grahaNI vikAra, zvAsa, kAsa, aruci, caturguNe gavAM mUtre siddhAnmAdanAzanam // jvara, vAtaroga aura pArzvazUlako naSTa karatA hai| kalka-hIMga, saMcala ( kAlAnamaka ), soMTha, (mAtrA--1-2 tolA / ) mirca aura pIpala 10-10 tole / (8531) hiGgvAdighRtam (1) 8 sera dhImeM yaha kalka aura 32 sera gomUtra (ca. saM. / ci. sthA. a. 5 gulmA. ; va. se.; milAkara pkaaveN| vA. bha. / ci. a. 14 ; su. saM. / ci. a. yaha ghRta unmAdako naSTa karatA hai| 42 gulmA.) hiGgusauvarcalAjAjIviDadADimadIpyakaiH / ( mAtrA-1-2 tolaa|) puSkaravyoSadhAnyAmlavetasakSAra citrkaiH|| (8533) hiravAdighRtam (3) zaThIvacAjagandhailAsurasaizca vipAcitam / / (vA. bha. / u. a. 5; ga. ni. / zUlAnAhaharaM sarpirdadhnA cAnilagulminAm // . bhUtonmAdA. 1) kalka- hIMga, saMcala, (kAlA namaka), jIrA, viDa namaka, anAradAnA, (gA anArakI jar3akI chAla), hisarSapaSaDgranthA vyoSairaIpalonmitaiH / zurU ajamoda, pokharamUla, soMTha, mirca, pIpala, dhaniyA, caturguNe gavAM mUtre ghRtapasthaM vipAcayet / / amlaveta, javAkhAra, cItAmUla, kacUra, vaca, ajamoda, tatpAnanAvanAbhyaGgairdevagrahavimokSaNam // ilAyacI aura tulasI samAna bhAga mizrita 20 tole| kalka-hIMga, sarasoM, baca, soMTha, mirca 2 sera ghImeM yaha kalka aura 8 sera dahI aura pIpala 2 // -2 // tole / milAkara pkaaveN| 2 sera ghImeM yaha kalka aura 8 sera gomUtra ___ yaha ghRta vAta-gulma, zUla aura AnAhako milAkara pakAveM / naSTa karatA hai| ise pIne, tathA isako nasya lene aura mAliza (mAtrA-1-2 tolA / ) karanese devagrahajanita unmAda naSTa hotA hai / For Private And Personal Use Only
Page #478
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org paJcamo bhAgaH ghRtamakaraNam ] (8534) higvAdighRtam (4) (bR. yo. ta. / ta. 98; yo. ra. / gulmA. ) hi puSkaramUlAni tumbarUNi harItakI / zyAmA biDaM saindhavaM ca yavakSAraM mahauSadham // yavakvAthodakenaitad ghRtaprasthaM vipAcayet / tenAsya bhidyate gulmaH sathUlaH saparigrahaH // kalka -- hIMga, pokharamUla, tumbaru ( nepAlI dhaniyA ), harra, kAlI nisota, biDa namaka, saMdhA namaka, javAkhAra aura soMTha samAna bhAga milita 20 tole / 2 sera dhImeM yaha kalka aura 8 sera jaukA kvAtha milAkara pakAveM / yaha ghRta zUla aura upadravayukta gulmako naSTa karatA hai / (8535) hiMsrAdighRtam ; (vR. mA. va. se. ; ca da / hikkAzvAsA. 12 ) hiMsrAviDaGgapUtIkatriphalAnyoSacitrakaiH H / dvikSAraM sarpiSaH prasthaM caturguNajalAnvitam // kolamAtraiH pacetaddhi zvAsakAsau vyapohati / azasyarocakaM gulmaM zakRdbhedaM kSayaM tathA // kalka -- kaTelI, bAyabiDaMga, pUtikaraJjakI chAla, harra, baher3A, AmalA, soMTha, mirca, pIpala, cItA, javAkhAra aura sajjIkhAra 11 - 1 tolA / 2 sera ghImeM 8 sera pAnI aura yaha kalka milAkara pakAveM / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 463 (8536) hiMsrAdyaghRtam ( hA. saM. / sthAna 3 a. 14 ) hiMsrAtrigandhakRmi zatru kara akAraca vyoSaMphalatrikamathAjapayojalena / pakvAjyapAnakavidhAnamapi prazastaM zvAsaM ca paJcavidhamAzu nihanti hikAm / / kalkakaTelI, dAlacInI, ilAyacI, tejamirca, pIpala, harra, baher3A aura AmalA samAna bhAga pAta, bAyabiDaMga, karaJjakI chAla, soMTha, kAlI milita 20 tole 2 sera ghI meM yaha kalka aura 4-4 sera bakarIkA dUdha tathA pAnI milAkara pakAveM / ise pInese pAMca prakAra ke zvAsa aura hicakI kA zIghra hI nAza ho jAtA hai / ( mAtrA - 1 - 2 tole / ) (8537) hrIberAdighRtam (ca. saM. / ci. sthA. 6 a. 9 arzo. ; va. se. ; yo ra / arzo. ) hI beramutpalaM rodhaM samaGgAcavyacandanam | pAThA sAtiviSA bilvaM dhAtakI devadAru ca // dArvItvaGnAgaraM mAMsIM mustaM kSAro yavAgrajaH / citrakazceti peSyANi cAGgerIsvaraso ghRtam // aikadhyaM sAdhayetsarvaM tatsarpiH paramauSadham / arzo'tisAragrahaNIpANDurogajvarArucau // yaha ghRta zvAsa, kAsa, arza, aruci, gulma, mUtrakRcchre gudabhraMze bastyAnAhe pravAhane / atisAra aura kSayako naSTa karatA hai / picchAtrAve'rzasAM zUle yojyametatridoSanut // For Private And Personal Use Only
Page #479
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 464 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [hakArAdi - - kalka-sugaMdhabAlA, nIlotpala, lodha, majITha, yaha dhRta arza, atisAra, saMgrahaNI, pANDu, cava, sapheda candana, pAThA, atIsa, belagirI, dhAyake jvara, aruci, mUtrakRccha, gudabhraMza, peDU phUlanA, phUla, devadAru, dAruhaldI, dAlacInI, soMTha, jaTA pravAhikA, picchAsrAva, zUla aura tridoSaja arzakI mAMsI, nAgaramothA, javAkhAra aura cItAmUla samAna mahauSadha hai| bhAga milita 20 tolaa| 2 sera ghImeM yaha kalka aura 8 sera cAMgerIkA (mAtrA-1-2 tolaa|) svarasa milAkara pAka siddha kreN| iti hakArAdi ghRtaprakaraNam - --- atha hakArAditailaprakaraNam (8538) haridrAditalam (1) 2 sera tilake tela meM yaha kalka aura 8 sera (va. se. / kSudrarogA.) haldIkA svarasa tathA 4 sera dUdha milAkara pkaaveN| haridrAgulmakAlIyaphalkaizca srsaaanaiH| yaha tela 20 prakArake pramehoM ko naSTa siddhena tilatailena tatastu ropayevaNam // karatA hai / kalka-haldI, gaThIvana, dAruhaldI aura / (8540) haridrAditailam (3) rasauta samAna bhAga milita 20 tole le kara (ra. ra. / kuSThA.) kalka bnaaveN| haridre pathyAkuSThazca ghanaM saharitAlakam / 2 sera tilake telameM yaha kalka aura AThasera / vibhItakaM mustakazca kaTutailaM manaHzilA // pAnI milAkara pAka kreN| etadvicUrya sammithya raudre tu paripAcayet / yaha taila broMko naSTa karatA hai| vicarcikApAmAdadrukhaakuSThaharaM param / / (8539) haridrAditailam (2) haldI. dAruhaldI, hara, kUTha, mothA, haratAla, (yo. ra. / pramehA.) | baher3A, nAgaramothA aura masila kA ( samAna bhAga nizArasaM catuSpasthaM dvipasthakSIrasaMyutam / / | milita 20 tole ) cUrNa le kara sabako 2 sera kuSThAzvagandhAlazunanizApippalikalkitam // sarasoMke telameM milAkara dhUpameM rakkheM (aura eka yA vipakvaM tilajaprasthaM mehAnAM viMzatiM jayet // do saptAha pazcAt chAna leN|) . kalka-kUTha, asagandha, lhasana, haldI aura yaha taila vicarcikA, pAmA, dAda aura kuSThako pIpala 4-4 tole le kara kalka banAveM / naSTa karatA hai| For Private And Personal Use Only
Page #480
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir www. kobatirth.org tailapakaraNam ] pazcamo bhAgaH mANamayura nAma : (8541) haridrAditailam (4) kla, lAGgalI ( kaliyArI ), paMvAr3a, guMjA, indrA( bhA. pra. / ma. khaM. 2 mukharogA.: yo. ra. . ! yana, aura nImake patte samAna bhAga milita 20 va. se. / mukharogA. ; dR. ni. ra. / musvarogA.) / tole lekara bArIka cUrNa karake use Akake dUdhakI bhAvanA deN| haridrAnimbapatrANi madhukaM nIlamutpalam / 2 sera telameM yaha kalka (aura 8 sera pAnI) tailamebhirvipaktavyaM mukhapAkaharaM param // milAkara taila siddha kreN| kalka-haldI, nImake patte, mulaiThI aura yaha taila kuSTa, pAmA ( khujalI ) aura vicanIlophara 2 // 2 // tole lekara pAnIke sAtha bArIka ciMkA ko naSTa karatA hai| pIsa leN| (8543) haridrAditailam (6) kvAtha-uparokta dravya 40-40 tolA (vai. ma. ra / paTala 12 ) lekara 16 sera pAnImeM pakAveM aura 4 sera zeSa jAnupradezajanitAnilanAzanAyarahane para chAna leN| 1 sera telameM uparokta kalka aura kvAtha / tailaM nizAmizimuradrumadevadhUpaiH / siddhaM jale likucajanmani zastametamilAkara pkaaveN| pAnI jala jAne para telako chAna leN| cchophogratodasahite rudhirasutau ca // yaha tela mukhapAkako naSTa karatA hai| kalpha-haldI, sauMpha, devadAru aura dhUpa sarala 5-5 tolA lekara kalka banAveM / (8542) haridrAditailam (5) 2 sera tilake telameM yaha kalka aura 8 sera ( hA. saM. / sthA. 3 a. 42) : lakuca ( bar3hala )kA rasa milAkara pkaayeN| haridrAsamaGgA surAhaM sacitraM yaha tela jAnu kI vAyu, zotha, ugra pIr3A viDaGgAni kRSNAM viSAlAbu kuSTham / aura rudhirasrAvako naSTa karatA hai| tathAlAGgalI cakramadaM ca guJjA (8544) haridrAditailam (7) vizAlAtathAriSTapatrANi caitat / / (haridrAdayatailam ) vicUrNa kRtaM bhAvitaM cArkadugdhe ( ga. ni. / kSudrarogA. 10 ; vR. mA. ; ca. na tailaM vipAdhyaM narasyAtizIghram / . da. / kSudrarogA. 54 ; va. se.) hitaM lepena kuSThapAmAvicarci haridrAdvayayaSTayAhakAlIyakakucandanaiH / nihanti tathedaM haridrAditailam // prapauNDarIkamabhiSThApadmapadmakakuGkumaiH // kalka-haldI, majITha, devadAru, cItAmUla, kapitthatindukaplakSavaTapatraiH payonvitaiH / bAyabiDaMga, pIpala, atIsa, kar3avI tUMbIke bIja, lepayetkalkitairebhistailaM vA'bhyaJjanaM caret // For Private And Personal Use Only
Page #481
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 466 bhArata-bheSajya-ralAkaraH [hakArAdi piplukAn nIlikAvyagAM kalka--haldI, dAruhaldI, pIpala, seMdhA namaka, stilakAnmukhadakSikAn / | devadAru, bAyabiDaMga, cItAmUla, belakI chAla, rohiSa nityasevI jayekSimaM mukhaM kuryAnmanoramam // ghAsake patte, agara, saMcala ( kAlAnamaka ), dAkha, kalka-haldI, dAruhaldI, mulaiThI, kAlIyaka | - majITha, mulaiThI, kharaiTI, betakI jar3a, panAkha, khasa (kAlA candana), lAlacandana, puNDariyA, majITha, aura sapheda candana 5-5 tole lekara kalka bnaaveN| 2 sera tailameM yaha kalka aura 4 sera dUdha kamalapuSpa, panAka, kesara, kaithake patte, tenduke patte, pilakhanake patte, aura bar3ake patte samAna bhAga milita milAkara mandAgni para pakAveM / jaba dUdha jala jAe | to telako chAna leN| 20 tole lekara kalka banAveM / ____ yaha taila kaphaja aura sAnnipAtika ziro roga, 2sera tilake telameM yaha kalka aura 8 sera upajihA. gaNDamAlA, kaNThazAlUka, abuda, vidArikA, dUdha milAkara pAka siddha kreN| mAMsapAka, mukhakI sUjana, galagraha, dantacAlana aura isa telakI hamezA mAliza karanese piplu hanustambha ko naSTa karatA hai| . (jatumaNi ), nIlikA, vyaGga ( jhAMI ), tila aura (8546) haMsapAdItailam mukhadUSikA AdikA zIghra nAza hokara mukha sundara (ca. da. / nADItraNA. 44 ; bhai. ra. / nADIvraNA.) ho jAtA hai| iMsapAdhariSTapatraM jAtIpatraM tato rasaiH / kalkakI auSadhiyoMko dUdhameM pIsakara lepa | tatkalkaivipacetailaM nADIvraNavirohaNam // karanese bhI yahI lAbha hotA hai| kalka-haMsapAdI, nImake patte aura camelIke patte samAna bhAga milita 20 tolaa| - (8545) haridrAyatailam drava padArtha-uparokta tInoM prakArake pattoM (va. se. / mukharogA., zirorogA. ) | kA rasa samAna bhAga milita 8 sera / ume haridre pippalyA saindhavaM devadAru c|| 2 sera tela meM uparokta kalka aura rasa milAkara viDa citrakaM bilvaM rohiSasya ca pallavAH // yathAvidhi taila pAka kareM / gandhaM sauvarcalaM drAkSA maniSThA madhukaM blaa| yaha taila nADIvraNa (nAsUra)ko bharatA hai| vetasasya ca mUlAni pdmkoshiircndnaiH|| (8547) hiGgvAditailam (1) bilvapramANaiH kalkaistu tailapasthaM vipaacyet|| (ga. ni. / nAsA. 4 ; vR. ni. ra. ; yo. ra. dviguNaM ca payo dadyAt tatsiddhaM nazyatAM nayet // vR. yo. ta. / ta. 130; yo. ta. / ta. 72) zleSmajaM sabhipAtotyaM ziroroga niyacchati / hiGguvyoSaviDAkaTphalabacArutIkSNagandhAyutaiupajihAM ca mAlAca kaNThazAlUkamadhUdam // lAkSAhemavatIkaliGgakayavai puSpodbhavaiH saursaiH| vidArikA mAMsapAkaM mukhazophaM galagraham / 1 pAThAntara-lAkSA zvetapunarnavA kuTajaiH dantacAlaM hanustambhaM tailametabhiyacchati // pusspo....| For Private And Personal Use Only
Page #482
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org tailaprakaraNam ] ityebhiH kaTutailametadanale mande samUlaM zRtaM pItaM nAsikayA yathAvidhi bhavennAsAmayibhyo hitam | kalka--hAMga, soMTha, mirca, pIpala, bAyabiDaMga, kAyaphala, baca, kUTha, choTI ilAyacI, lAkha, svarNajIvantI, indrajau, aura tulasI ke phUla samAna bhAga mizrita 20 tolA / paJcamo bhAgaH 2 sera sarasoM ke tela meM yaha kalka aura 8 sera gomUtra milAkara mandAgni para pAka siddha kareM / hote haiN| ise nAsikA dvArA pIne se nAsAroga naSTa ( (8548) hiGgvAditailam (2) bhai. ra. ; va. se.;.vR. ni. ra.; yo. ra. ; ra. ra.; vR. mA. / karNarogA. ; vR. yo. ta. / ta. 129; yo ta / ta. 70 ; zA. saM. / khaM. 2 a. 9 ; bhA. pra. ma. khaM. 2 / karNarogA. ) tumburuNDIbhiH sAdhyaM tailantu sArSapam / karNale pradhAnantu pUraNaM hitamucyate // kalka - - hIMga, tumbaru ( nepAlI dhaniyA ) aura sAMTha samAna bhAga milita 20 tole / 2 sera sarasoMke telameM yaha kalka aura 8sera pAnI yA (inhIM dravyoMkA kvAtha ) milAkara taila siddha kareM / kAna meM bharanese karNazUla naSTa hotA hai / ( noTa -- pAThAntara ke anusAra tumbaruke sthAna meM seMdhA namaka hai / ) Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private And Personal Use Only 467 (8549) himasAgara tailam ( bhai. ra. ; dhanva. / vAtavyA . ) zatAvarIraprasthe vidAryyAH svarase tathA / kUSmANDakarasaprasthe dhAtryAzca svarase tathA // zAlmalyAH svarasaprasthe tathA gokSurakasya ca / nArikelarasamasthe tilatailasya prasthataH / / kadalyAH svarasaprasthe kSIraprasthacatuSTaye / asyauSadhasya kalkasya pratyekaM karSasammitam // candanaM tagaraM vApyaM maJjiSThA saralAguruH / mAMsI murA ca zaileyaM yaSTI dAru nakhI zivA // pUtikA potikApatraM kundururnalikA tathA / varI lodhaM tathA mustaM tvagelApatra kezaram // lavaGga jAtikoSaJca tathA madhurikA zaTI / candanaM granthiparNaJca karpUraM lAbhataH kSipet // asya tailasya siddhasya zRNu vIryamata: param uccaiH prapatato vAyorgajato vAjinastathA // uSTrato loSTapAtAcca pahUnAM pIThasarpiNam / ekA zoSiNAJcaiva tathA sarvAGgazoSiNAm || kSatAnAM kSINazukrANAmatyantakSayarogiNAm / hanumanyAhatAnAJca durbalAnAntathaivaca // zoSiNAM lallA jilhAnAM tathA minminabhASiNA / atyantadAhayuktAnAM kSINAnAM vAtarogiNAM // etattailaM paraM zreSThaM viSNunA parikIrtitam / himasAgaramAkhyAtaM sarvavAtavikAranut // ye vAtaprabhavA rogA ye ca pittasamudbhavA / ziromadhyagatA ye ca zAkhAmAzritya ye sthitaaH|| sarve zamaM yAnti tailasyAsya prasAdataH / / drava padArtha - zatAvara kA rasa 2 sera, vidAkandakA rasa 2 sera, kuSmANDa (bhUre kumhar3e - peThe)
Page #483
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [hakArAdi - - - kA rasa 2 sera, AmalekA svarasa 2 sera, seMmalakI kalka-jaTAmAMsI, baca, giloya, hara, baher3A, jar3akA rasa 2 sera, gokharU kA rasa (yA kvAtha) AmalA, cItAmUla, devadAru aura pIpala samAna bhAga 2 sera, nAriyalakA pAnI 2 sera, kelekA rasa 2 . milita 20 tolA lekara kalka bnaa| sera aura dUdha 8 sera / 2 sera telameM yaha kalka aura 8 sera bhaMgarekA kalka-sapheda candana, tagara, kUTha, majITha, rasa milAkara yathAvidhi taila pAka kareM / isameM zahada milAkara prayukta karanese gala. saralakASTa, agara, jaTAmAMsI, murAmAMsI, zailaja(bhUri / - gaMDakA nAza hotA hai| charIlA ), mulaiThI, devadAru, nakhI, haraM, pUtikA / (ise pInA aura galagaNDa para malanA cAhiye / ) (khaTTAzI-jundabedastara ), haldIke patte, kundara, (8551) hiMsrAdyaM tailama (2) nalikA, zatAvara, lodha, nAgaramothA, dAlacInI, / (va. se. ; bhai. r.| nADIvraNA.) ilAyacI, tejapAta, nAgakesara, lauMga, jAvatrI, sauMpha, . kacUra, lAlacandana, gaThivana aura kapUra 11-1 / ' hiMsrAM haridrAM kaTukAM vacAzca gojidikAzcApi sabilvamUlam / tolA lekara kalka bnaaveN| saMhRtya tailaM vipaced vraNasya 2 sera tilake telameM yaha kalka aura uparokta : saMzodhanapUraNaropaNazca / / samasta drava padArtha milAkara yathAvidhi taila siddha kreN| kalka-jaTAmAMsI, haldI, kuTako, baca, guNa-yaha taila UMce sthAnAMse yA ghor3e, gojilA aura belakI jar3akI chAla (pAThAntarake anuhAthI athavA UMTa Adi se giranese utpanna huI sAra vRhatpaM camUla) samAna bhAga milita 20 tole vAtaja vedanAko naSTa karatA hai / patthara Adise lekara kalka bnaaveN| lagI coTako ArAma karatA hai / paMgutA, pIThasarpitA, kyAtha-uparokta oSadhiyAM samAna bhAga ekAGgazoSa (kisI aGgakA sUkhanA ), aura sarvAMga- milita 4 sera lekara 32 sera pAnImeM pakAyeM aura zoSameM yaha taila guNakArI hai tathA kSata, zukra, kSaya, 8 sera rahane para chAna leN| 2 sera telameM uparokta kalka aura kvAtha ugra rAjayakSmA, hanustambha, manyAstambha, nirbalatA, "' milAkara yathAvidhi taila pAka kreN| totalA bolanA, minaminAnA, atyanta dAha, kSINatA, yaha tela vraNoMko zuddha karake bharadetA hai / samasta vAtavikAra, pittaja roga, ziroroga aura (8552) hemasundaratelam zAkhAoMkI vyAdhiyoM meM atyuttama hai / (yo. ta. / ta. 75) (8550) hiMsrAdyaM telam (1) AIheyaphalaM piSTvA kaTutailaM caturguNam / / va. me. / galagaNDA. ) vipadghaTikAyugmaM tattalaM hemasundaram // hiNsraavcaaguddciitriphlaa'nldaarupippliiklkaiH| duSTaprasvedazamanaM mUtikA doSanAzanam // bhAsvaraseH siddhaM tailaM galagaNDajinmadhunA // 1 sa paJcamUlamiti pAThAntarama For Private And Personal Use Only
Page #484
--------------------------------------------------------------------------
________________ www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra tailaprakaraNam ] paJcamo bhAgaH 469 dhatUreke tAje phaloMkA rasa 1 sera aura kar3avA | kAsaM pazcavidhaM hanti tathA zvAsamuraHkSatam / tela 4 sera lekara donoMko ekatra milAkara 2 ghar3I hIverAdyamidaM tailaM balavarNAgnivarddhanam // taka pakAve ( itane samayameM pAnI jala jAyagA ) zrImadgahananAthena nirmitaM vizvasampade // phira telako chAna leN| ___ kalka--sugandhabAlA, khasa, lodha, kamalakesara, ___yaha tela duSTa prasveda (pasIne) aura sUtikA tejapAta, nAgakesara, belagirI, nAgaramothA, kacUra, vikAroMko naSTa karatA hai| sapheda candana, pAThA, kur3ekI chAla, indrajau, triphalA, (8553) hIverAyaM tailam soMTha, baher3ekI chAla, AmakI guThalI, jAmanakI ( bhai. ra. / rasa.pi.) guThalI aura lAla kamalakI jar3a 11-1 / tolA lekara kalka nanAveM / hIveraM naladaM lobhraM padmakezarapatrakam / nAgapuSpazca bilvaJca bhadramustAM tathA zaThI / / 2 sera tilake telameM yaha karaka aura 8 sera candanacava pAThA ca kaTajasya phltvcm| / lAkhakA rasa tathA 2 sera dUdha milAkara yathAvidhi triphalA zRGgaverazca bhRtavAsatvacastathA // pAka siddha kreN| AmrAsthijambusArAsthi mUlaM raktotpalasya ca / yaha tela tInoM prakArake raktapittako avazyahI pateSAM kArSikai gaistailapasthaM vipAcayet / / | naSTa kara detA hai / isake atirikta yaha pAMca prakAlAkSArasADhakaJcaiva kSIraM snehasamaM bhavat / rakI khAMsI, uraHkSata aura zvAsako bhI naSTa karatA raktapittazca trividhaM nAzayedavikalpataH // tathA balavarNa aura agnikI vRddhi karatA hai| iti ikArAditailaprakaraNam For Private And Personal Use Only
Page #485
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya ratnAkaraH . [hakArAdi atha hakArAdhAsavAriSTaprakaraNam hapuSAditakAriSTaH dhAtukSayaM jayetpItaH kAsaM paJcavidhaM tthaa| ( yo. ra. / arzo.) azAMsi SaTpakArANi tathASTAvudarANi ca / / pramehaM ca mahAvyAdhimaruciM pANDutAM tthaa| pra. saM. 2483 takrAriSTa dekhiye / sarvAn vAtAn tathApyAmaM zvAsaM chadi tathaiva c| (8554) harItakyAsavaH aSTAdazaiva kuSThAni zoSaM zUlaM bhagandaram / (ga. ni. / AsavA. 6) zarkarAM mUtrakRcchaM ca ghazmarI ca vinAzayet / / harItakInAM prasthAdhai dhAtrIprasthadvayaM tthaa| kRzAnAM ca mahApuSTiM kurute ca mahAbalam / mahAvego mahAtejA mahAvIryabalodataH // dazamUlazatAdhe ca pauSkaraM ca tadardhakam // sattulyaM citrakaM dadyAcitrakAoM durAlabhA / kAmapuSTiM karotyeSa kndhyAnAM putrado bhavet // guDUcyA viMzatipalaM vizAlA palapaJcakam // harra kI bakalI AdhA sera, AmalA 2 sera, khadirasya palAnyaSTau tadadhai bIjapUrakam / | dazamUla 3 sera 10 tole, pokharamUla 1 // sera 5 mabhiSThA madhukaM kuSTha kapitthaM devadArukam // tole, cItAmUla 1 // sera 5 tole, dhamAsA 62 // viDaGgaM cavikA rodhaM bhAgI syAdelavAlukam / tole, giloya 1 / sera, indrAyanakI jar3a 25 tole, saMvartakaM pippalI ca kramukaM zaThisuprabham // khairasAra 40 tole, bijau rekI chAla 20 tole tathA priyaGgusArivAmAMsInAgakesarareNukam / majITha, mulaiThI, kUTha, kaithakI chAla, devadAru, bAyatrivRtAM rajanoM rAsnAM meSazRGgIM punarnavam // biDaMga, cava, lodha, bhAraMgI, elavAla, nAgaramothA, zatAhAM rohiNI dantI plaaNshaankaathyejle| pIpala, supArI, kacUra, padmAkha, phUlapriyaMgu, sArivA, caturthapAdazeSe tu drAkSAM SaSTipalAM kSipet // jaTAmAMsI, nAgakesara, reNukA, nisota, haldI, rAnA, triMzatpalAni dhAtakyA guDAcchuddhAcatuH zatam / meDhAsiMgI, punarnavA (bisakhaparA), soyA, kuTakI dvAtriMzatpalikaM kSaudraM sarvamekatra kArayet // aura dantImUla 5-5 tole lekara sabako kUTakara bhANDe purANe susnigdhe mAMsImaricadhUpite / / 8 gune pAnI meM pakAve aura cauthA bhAga zeSa rahane dhUpite ca punardadyAtpippalInAM paladvayam / / para chAna leM / tadanantara usameM 3 // sera munakkA jAtIphalaM lavaGgaM ca tvagelApatrakesarAn / kUTa kara DAla deM aura phira 1 sera 70 tole dhAyake karSamAtrAM ca nepAloM dattvA pakSaM nidhApayet // phUloMkA cUrNa tathA 25 sera zuddha gur3a aura 2 sera katakaphalacUrNe'pi kSipte nirmalatA bhavet / zahada milAkara sabako jaTAmAMsI aura kAlI mirapakSAya pivedyastu mAtrayA ca yathAbalam // case dhUpita miTToke ghRtalisa purAne pAtrameM bharadeM tada For Private And Personal Use Only
Page #486
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir lepaprakaraNam ] pazcamo bhAgaH 471 nantara usameM pIpalakA cUrNa 10 tole tathA jAyaphala, kSaya, 5 prakArakI khAMsI, 6 prakArakA arza, 8 lauMga, dAlacInI, ilAyacI tejapAta aura nAgakesara prakArake udara roga, prameha, aruci, pANDu, samarara inakA cUrNa evaM kastUrI 11-1 // tolA milAkara vAtavyAdhi, Ama, zvAsa, chardi, aThAraha prakAraka mukha banda karake rakha deM aura 15 dina pazcAt / kuSTa, zoSa, zUla, bhagandara, zarkarA, mUtrakRcchU aura usameM nirmalIke bIjoMkA cUrNa DAla deM ki jisase azmarIkA nAza hotA hai| yaha atyanta balavIrya Asava nirmala ho jaaygaa| isake 15 dina pazcAt aura kAmazakti varddhaka tathA kRSoMko puSTa karanevAla chAna kara botaloM meM bhara deN| __ hai / isake prabhAvase vandhyA strIko bhI putra prApti ise yathocita mAtrAnusAra sevana karanese dhAtu- hotI hai / iti hakArAghAsavAriSTaprakaraNam / atha hakArAdilepa-prakaraNam (8555) hayAdilepaH ( pAnImeM gholakara ) isakA lepa karanese bAla (vR. ni. ra. / tvagdoSA.) gira jAte haiN| iyvellaagnibhllaatdntiimpaaknimbjaiH| (8557) haritAlAdilepaH (2) kAlika peSitairlepaH zvetakuSThavinAzakRta // (vai. ma. ra. / paTa. 18) ___ asagandha, bAyabiDaMga, cItA, bhilAvA, ama. haritAlavacAkuSThacUrNa pItavaTacchadam / latAsakI chAla, aura nibaulI (nImake bIja) samAna , adbhiH piSTvA mukhe limpedavyAlopanalolupaH / bhAga lekara kAMjImeM pIsakara lepa karanese zveta kuSTa haratAla, baca, kUTha, aura bar3ake pIle patte naSTa hotA hai| samAna bhAga lekara pAnImeM pIsakara lepa karanese (8556) haritAlAdi lepaH (1) mukhavyaMga (jhAMI)kA nAza hotA hai / (va. se. / strIrogA.) (8558) haritAlAdilepaH (3) haritAlabhAga eko bhAgAH paJcaiva shktcuurnnsy| (ga. ni. / kuSThA. 36 ; rA. mA. / kuSThA. 8) bhAgaH palAzabhasmata etallepAkacA na syuH|| gomUtrapiSTaiIritAlA haratAla kA cUrNa 1 bhAga, zaMkhakA cUrNa 5 bhAga, sindhRdbhavailepitamAdareNa / aura palAza (DhAka)kI rAkha 1 bhAga lekara sabako prayAti nAzaM rakasaM narANAM ekatra kharala kara leN| dadruzca yaayaacirsNbhruudaa|| For Private And Personal Use Only
Page #487
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 472 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [hakArAdi haratAla, dUrvA ghAsa aura seMdhA namaka samAna (8562) haridrAdilepaH (4) bhAga lekara gomUtrameM pIsakara lepa karanese rakasa (yo. ra. / vraNA.) ( khAjabAlI srAvahIna phusiyoM ) kA tathA purAne haridrAbhasmacUrNAbhyAM pralepo dAraNaH paraH // dAdakA zIghrahI nAza ho jAtA hai| haldIkI bhasma aura pattharakA cUnA samAna (8559) haridrAdilepaH (1) bhAga lekara (pAnI yA zahadameM milAkara ) lepa kara nese baNa phaTa jAtA hai| (vai. ma. ra. / paTala 11) (8563) harItakyAdilepaH (1) nizAmaricasindhRtyaiH sArdha nRjlpessitaa| (yo. ta. / ta. 71) lepAt kiTibhasaMhantrI kulatthazarapusikA // | harItakIsaindhavatAkSyazailaiH haldI, kAlI mirca, seMdhAnamaka, kulathI aura sagairikaiH svcchjlmpissttaiH| saraphoMkA samAna bhAga lekara manuSyake mUtrameM pIsakara | | bAhye pralepaM nayanasya kuryAda lepa karanese kiTibha kuSTa naSTa hotA hai / sagho'kSirogopazamAryamenam // hara, seMdhAnamaka, rasauta aura geru samAna bhAga __(8560) haridrAdilepaH (2) lekara svaccha jalameM pIsakara AMkhoMke bAhara lepa ( va. se. / arbudA. : vR. mA. : / yo. ra / karanese netraroga (akSipAkAdi)kA nAza hotA hai / arbudA.) (8564) harItakyAdilepaH (2) haridrAlodhrapatagRhadhumamanaHzilAH / (ga. ni. / kuSTA. 36 ; ga. mA. / kuSTA. 8) madhupragADho lepo'yaM medo'rbudaharaH paraH // | harItakIsaindhavasomarAjI viddnggsiddhaarthkrnbiijaiH| haldI, lodha, pataGga kASTa, gharakA dhuMvAM aura . karoti gomUtrayutaiH prapiSTaiH manasila samAna bhAga le kara cUrNa karake zahadameM kuSThapaNAzaM vihitaH prlepH|| milAkara lepa karanese medajanita arbuda naSTa hotA hai| harra, seMdhAnamaka, bAbacI, bAyabiDaMga, sapheda (8561) haridrAdilepaH (3) sarasoM aura karaJjabIja samAna bhAga lekara gomUtrameM ( bhA. pra. / ma. khaM. 2) pIsa kara lepa karanese kuSTha naSTa hotA hai / (8565) harItakyAdilepaH (3) haridrAjAlinI cUrNa kaTutailasamanvitam / (vai. ma. ra. / paTala 16).. eSa lepo varaH prokto darzasAmantakArakaH // harItakIzigukaraJjabhAsvata ___ haldI aura kar3avI tUMbI (yA devadAlI ) ke punrnvaasaindhvmishrmuutraiH| cUrNako sarasoMke telameM milAkara lepa karanese arzake piSTaiH prazastaH piTakAsu lepo masse naSTa ho jAte haiN| grandhyAmapacyAmatha vidradhau ca / / For Private And Personal Use Only
Page #488
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir lepaprakaraNam ] paJcamo bhAgaH 473 hare, sahajanekI chAla, karaJjakI chAla (yA (8569) hastikarNapalAzAdilepaH boja), AkakI jar3a, punarnavA ( bisa khapara ) kI ( va. saM. / galagaNDA.) jaDa aura seMdhA namaka; inakA cUrNa samAna bhAga taNDalodakapiSTena mUlena parilepataH / lekara gomUtrameM pIsakara piTikA tathA kaccI aura hastikarNa palAzasya galagaNDaH prazAmpati // pakkI granthi evaM vidradhi para lepa karanA lAbhadAyaka hai| ___ hastikarNa palAzako jar3ako cAvaloMke pAnImeM (8566) hareNvAdilepaH (1) pIsakara lepa karanese galagaNDakA nAza hotA hai| (vR. mA. / visarpA.) (8570) hastidantAdilepaH (1) hareNvo mamUrAzca mudgAzcaiva sshaalyH|| pRthakpRthakpadehAH syuH sarve vA sarpiSA saha // (yA. ra. } bagazAtha. ; vR. ni. ra. / vraNazothA. ; reNukA, masUra, mUMga aura zAlI cAvala; ina vR. mA. / gazothA. ) meM se kisI ekake yA sabake cUrNako ghImeM milAkara hastidanto jale ghRSTo bindumAtraH pralepitaH / lepa karanese visarpa kA nAza hotA hai| / atyantakaThine cApi zophe pAcanabhedanaH // (8567) hareNvAdilepaH (2) hAthIdAMtako pAnIke sAtha ghisa kara eka bindu (zA. saM. / khaM. 3 a. 11) mAtra lepa karanese atyanta kaThina braNazotha bhI paka hareNunata shaileymustailaagrudaarubhiH| kara phUTa jAtA hai| mAMsIrAsnAsbUkaizca koSNo lepaH kaphAtinut // (8571) hastidantAdilepa: (2) raNukA, tagara, charIlA (patthara phUla), nAgara- (ra. ra. gmAyana khaM. / upa. '5 ) mothA, ilAyacI, agara, devadAru, jaTAmAMsI, rAsnA hastidantasya dagdhasya samaM yojya rasAJjanam / aura araNDamUlakI chAla; inakA cUrNa samAna bhAga ajAkSIreNa tapiSTA lepanAtkezaraJjanam / / lekara sabako (pAnImeM) pIsakara mandoSNa karake lepa : karanese kaphaja zira por3A naSTa hotI hai| hAthIdAMtakI bhasma aura rasauta barAbara barAbara lekara bakarIke dRdhameM pIsakara lepa karanese sapheda (8568) halinyAdiyogaH - bAla kAle ho jAte haiN| (ga. ni. / visphoTA. 40) mUlabIjAnvitA piSTA kAJjikena prleptH| (8572) hAstadantAdhA lapaH halinI devadAlI vA dagdhikA sphoTanAzinI // (rA. mA. / ziro rogA. 1 ; vR. mA. / kSudra lAMgalI ( kaliyArI ) yA devadAlI (biMDAla) rogA. ; va. se. / kSudraro. ; zA. dh.| khaM. 3 athavA dugdhikA ( dUdhI ) aura mUlIke bIja samAna a. 11) bhAga lekara kAMjImeM pIsakara lepa karanese visphoTakA dvipadacanaH puTadagdhaH sAjakSIro rasAanopetaH / nAza hotA hai| dinasaptakaM pralepAt khalaterapi keshsannH|| For Private And Personal Use Only
Page #489
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir www.kobatirth.org 474 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [hakArAdi hAthIdAMtako sampuTameM banda karake bhasma kreN| hIMga, soMTha, mirca, pIpala aura seMdhA namaka yaha bhasma aura rasauta barAbara barAbara lekara bakarIke samAna bhAga lekara ( pAnIke sAtha ) posa kara peTa dUdhameM pIsakara sAta dina taka roja lepa karane se para lepa karake dinameM sonese samasta prakArake ajIrNa gajeMke bhI bAla nikala Ate haiN| naSTa ho jAte haiN| (8573) hiGgvAdilepaH (1) (8576) hilamocikAdilepaH ( yo. ra. / sannipAtA.) hilamocI raso yuktazcUrNairudadhiphenajaiH / hi dvinizA vizAlA saindhavasuradArukuSTha- pralepena nihantyAzu dehadaurgandhyamutkaTam // ravigyA samudraphenake cUrNameM hilamocI (hurahura )kA dattaH krameNa lepo hanti mahAkarNakagranthikam // rasa milAkara lepa karane se zarIrako tIvra durgandha bhI hIMga, haldI, dAruhaldI, indrAyaNakI jaDa. seMdhA naSTa ho jAtI hai| namaka, devadAru aura kUThake samAna bhAga milita (8577) hemakSIryAdilepaH (1) cUrNako Akake dUdha pIsakara lepa karanese karNamUla (zA. saM. / khaM. 3 a. 11) ( sannipAta jvarameM honevAlI kAnake pIlekI sUjana) hemakSIrI viDaGgAni daradaM gandhakastathA / kA nAza hotA hai| dadUnaH kuSThasindure sarvANyekatra mardayet // (8574) hijavAdilepaH (2) dhattUranimbatAmbUlIpatrANAM svarasaiH pRthaka / (yo. ra. / zUlA.) | asya pralepamAtreNa pAmAdavicarcikAH / / hi tailaM salavaNaM gomUtreNa vipAcitam / / kaNDUzca rakasazcaiva prazamaM yAnti vegtH|| ___svarNakSIrI kI jar3a (coka), bAyabiDaMga, hiMgula, nAbhisthAne pradAtavyaM yasya zUlaM savedanam // hoga, tela, seMdhA namaka aura gomUtrako ekatra gaMdhaka, pamAMDake bIja, kUTha aura sindUra ; inakA cUrNa samAna bhAga lekara sabako ekatra karake dhatUreke milAkara pakAkara ( gAr3hA lepasA banAkara ) nAbhi pattoMke tathA nIma aura tAmbUlI ( pAna )ke pattoMke para lepa karanese zUla naSTa hotA hai / rasameM pRthak pRthak eka eka dina kharala kreN| ( athavA-hIMga aura seMdhA namakake kalka ise ( pAnI yA telameM milAkara ) lepa karatathA gomUtrake sAtha tela pakAkara nAbhi para lagAne nese pAmA, dAda, vicarcikA (khujalI ), khAja aura yA nAbhimeM bharanese bhI lAbha hogaa| ) rakasa (srAva sahita khujalI yukta piDikA)kA noza (8575) hivAdilepaH (3) hotA hai| (ca. da. / agnimAMdyA. 6) . (8578) hemakSIryAdilepaH (2) Alipya jaTharaM prAjJo hinggunyuussnnsaindhvaiH| (zA. saM. / khaM. 3 a. 11) divAsvamaM prakurvIta sarvAjIrNapraNAzanama // hemakSIyaryAstathA lepo vraNe paramadAraNaH // . For Private And Personal Use Only
Page #490
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra lepaprakaraNam ] makSI kI jar3a (coka) kA lepa vraNazothako phAr3aneke liye uttama upAya hai / (8579) hIverAdilepa: www.kobatirth.org (8580) haridrAdi dhUmaH ( yo. ra. 1 kAsA. ) paJcamo bhAgaH rAtridvayaM zilAdhUmapAnAtkAsazrutiH kRtaH / jalapAnAdapi tathA kSaNena kSaNadAkSaye // ( rA. mA. / kuSThA. 8 ) DrIverozI rada lairmalayaja kAzmIrakAJjikairlepAt / gorakhamuMDIkA cUrNa sevana karane se bhI zarIra apagacchati daurgandhyaM muNDIcUrNasya pAnAdvA // kI durgandha naSTa ho jAtI hai / iti hakArAdilepa-prakaraNam atha hakArAdidhUmra-prakaraNam haldI, dArUhaldI, aura manasila; inakA dhUmra pAna karanese khAMsI avazya naSTa ho jAtI hai / uSa:pAna karanese bhI khAMsI naSTa hotI hai / 475 sugandhavAlA, khasa, tejapAta, sapheda candana aura kesara ke samAna bhAga milita cUrNako kAMjI meM pIsakara lepa karane se zarIra ko durgandha naSTa ho jAtI hai / k' Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir iti hakArAdidhUmra-prakaraNam (8582) haritAlAdi pratisAraNam ( yo. ra.; vR. mA. | netrarogA . ) haritAlavacAdAru surasArasapeSitam / abhayArasapiSTaM vA tagaraM pillanAzanam // haratAla, baca aura devadAruke samAna bhAga milita bArIka cUrNako tulasI ke rasameM kharala karake (8581) hiGgvAdighUmraH ( bhA. pra. ma. khaM. 2 hikkA . ) nirdhUmAGgAranikSiptahinumAparajobhavaH / hikkAH paJcApi hantyAzu dhUmaH pIto na saMzayaH / / nirdhUma aMgAroM para hoMga aura urda kA cUrNa DAlane se jo dhuvAM nikale use pInese pAMca prakArakI hicakI nissandeha naSTa ho jAtI hai / ( cilamameM rakhakara AsAnIse dhUmra-pAna kiyA jA sakatA hai / atha hakArAdyaJjana-prakaraNam yA tagara bArIka cUrNako hara ke rasameM kharala karake rohAM para lagAne se ve naSTa ho jAte haiM / (8583) haridrAdivartiH ( . mA. | netrarogA. ) haridrAmalakI kRSNa ketakazvetasarSapaiH / vyomavAriyutA vartiH sarvanetrAmayApahA // For Private And Personal Use Only
Page #491
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 476 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [hakArAdi haldI, AmalA, kRSNa ketakIkA phUla aura / (8586) haridrAdyaJjanam (3) sapheda sarasoM; inake samAna bhAga milita cUrNako (ga. ni. / netrarogA. 3) / barasAtake pAnImeM kharala karake vartiyAM bnaaveN| jAtIpatrarase piSTaM nizAyugmaM rasAJjanam / yaha varti samasta netrarogoMko naSTa karatI hai| nizAndhyaM nAzayatyeva yathA pApaM jinaH smRtaH / / (8584) haridrAdyaJjanam (1) haldI, dAruhaldI aura rasautake bArIka cUrNako (bR. mA. / netrarogA. : ra. ra. / netrarogA.) / / camelIke pattoM ke rasameM kharala karake aMjana bnaaveN| haridre triphalA lobhraM madhukaM raktacandanam / / yaha aMjana natAnthya ( ratauMdhe ) ko avazya bhRGgarAjarase piSTvA gharSayellohabhAjane // _ naSTa karatA hai / tathA tAne ca saptAhaM kRtvA vati rjo'thvaa| piccaTI dhUmadarzI ca timiropahatekSaNaH // (8587) haridrAdyavatiH mAtanizyaM jayennityaM sarvanetrAmayApaham / / ( bhai. ra. ; vR. mA. / netrarogA. ) haldI, dAruhaldI, hara, baher3A, AmalA, lodha, haridvAnimbapatrANi pippalyo maricAni ca / mulaiThI aura lAla candana; inake samAna bhAga milita bhadramustaM viDaGgAni saptamaM vizvabheSajam / / bArIka cUrNako bhaMgareke rasameM sAta dina lohake kharala gomUtreNa guDI kAryA chAgamUtreNa cAanAt / meM aura sAta dina tAmra pAtrameM mardana karake batiyAM banA leM yA bArIka cUrNa karake rkheN| jvarAMzca nikhilAna hanti bhUtAvezaM tathaiva ca // yaha aJjana picciTa, dhUmadarzana aura timira vAriNA timiraM hanti madhunA paTalaM tathA / roga tathA anya samasta netrarogAMko naSTa karatA hai| naktAndhya bhRGgarAjena nArIstanyena puppakam / / ise prAtaHkAla tathA rAtriko lagAnA caahiye| zizireNa parisrAvamabudaM piJcaTaM tathA / / (8585) haridrAdyaJjanam (2) haldI, nImake patte, pIpala, kAlImirca, nAgara(va. se. / netrarogA. ; : ni. / netrarogA. 3: mothA, bAyabiDaMga aura sAMTha; inake samAna bhAga yo. ra. ; ra. ra. / netrarogA.) | milita bArIka cUrNako gomUtrameM pIsakara goliyAM banAleM haridrAM madhukaM pathyAM' devadAru ca pepayet / ise bakarIke mUtrameM ghisakara aMjana karanese Ajena payasA zraSThabhiSyande tadaanam // ghara aura bhUtAvezakA: pAnImeM ghisakara aMjana kara haldI, mulaiThI, hara (paThAntarake anusAra nese timirakA; zahada meM ghisakara AMkha meM lagAnesa dAkha ), aura devadAru; inake samAna bhAga milita ! paTalakAH bhaMgare ke rasa meM ghisakara lagAnese ratauMdhe bArIka cUrNa ko bakarIke dUdhameM kharala karake aMjana (natAndhya )kA; strIke dUdhameM ghisakara lagAnese phUlekA ba -jana netrAbhipyandameM utama guNakArI hai| aura zItalajala meM ghisakara AMkhameM lagAnese netrasrAva, rakSA iti pAuntaram arbuda aura picciTakA nAza hotA hai| -- . . . For Private And Personal Use Only
Page #492
--------------------------------------------------------------------------
________________ Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org aJjanaprakaraNam ] paJcamo bhAgaH (8588) harItakyaJjanam (1) lepa kara deM / ise zarAvasampuTameM banda karake bhasma ( hA. saM. / sthA. 3 a. 48 ) kareM / dhuMvA bAhara na nikale, yaha dhyAna rkheN| harItakI vacAkuSThaM pippalI maricAni ca / ise bArIka pIsakara AMkhameM lagAne se hara vibhItakasya majjA vA shngkhnaabhirmnHshilaa|| prakAra kA timira roga naSTa hotA hai / etAni samabhAgAni ajAkSIreNa peSayet / (8590) harItakyAdivatiH nAzayattimiraM kaNDUM paTalAnyarbudAni ca // . ( bhai. ra. / netrarogA. ; va. se. ; vR. mA. ; hanti puSpaM sapaTalaM rAtryAndhyaM ca niyacchati / dhanva / netrarogA.) kSatAbhidhAtazokena agnidagdhaM ca vA punaH // .. . harItakI haridrA ca pippalyo lavaNAni ca / kAcaM ca nIlikAM caiva siddhimicchanti netryoH|| kaNDUtimirajid vatirna kvacitpatihanyate // harra, baca, kUTha, pIpala, kAlI mirca, baher3ekI hara, haldI, pIpala, seMdhA namaka, kAlA namaka majjA ( guThalIkI mIMga), zaMkhakI nAbhi aura mana- (saMcala ). viDa lavaNa, kAca lavaNa aura sAmudrasila; inakA samAna bhAga cUrNa lekara sabako ekatra lavaNa: inakA cUrNa samAna bhAga lekara (pAnIke sAtha) milAkara bakarIke dUdhameM kharala karake atyanta mahIna kharala karake battiyAM banA leN| kara leM aura mukhAkara surakSita rkheN| ise AMkhameM AMjanese kaNDU (khAja ) aura yaha aMjana timira, kaD (khAja ), paTala, timira kA nAza hotA hai| yaha vArta kabhI niSphala arbuda, phUlA, gatryAndhya ( ratauMdhA ), kSata, AMkha nahIM hotii| para coTa laganA, atyanta zoka janita netra roga, AMkhakA Agase jala jAnA, kAca aura nIlikAkA __(8591) hiGgvAdyaJjanam nAza karatA hai| ( rA. mA. / netrarogA. 3) (8585) harItakyaJjanam (2) hiGgunA droNapuSpyA vA rasenAbhitalocanaH / ( ga. ni. / netrarogA.) acirAtkAmalAvyAdhi naro vijayate dhruvam // hAMgakA yA droNapuSpI (gUmA ) ke rasakA aanamadhughRtagarbhA dhAtrIkalkena vAhyato liptaa| ___ aMjana lagAnese kAmalA roga zIghrahI naSTa ho jAtA hai| antadhUmavidagdhA harItakI sarvatimiranI // ___ harra ko bIcase cIrakara usakI guThalI nikAla (8592) hitAJjanam deM aura usake bhItara murame kA cUrNa tathA zahada aura . ( rasAyanasAra) ghI (samAna bhAga milita jitanA A sake utanA) nIlapuSpAJjanAMzI dvau samau mardeda rasAdhane / bhara deM evaM usake Upara Amaleko pAnImeM pIsakara * varAkvAthadrate cakrIM zoSitAM palamAnitAm / / For Private And Personal Use Only
Page #493
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [hakArAdi SaNmAsAn nimbamUlAntasiM rambhAtarau kSipet / | TikiyA rakha deM tathA usa gar3hemeM se jo nImakA bhImakarpUrakastUryoryogAdAndhyaM ruNaddhi sA | burAdA nikalA hai usIse use bharakara gobarase banda kara deN| 6 mAsa bAda usa TikiyAko nikAlakara 1 bhAga rasautako triphalAke kvAthameM gholakara kelekI jar3ameM gADha deM aura phira 1 mAsa pazcAt usameM 1-1 bhAga kAlA aura sapheda suramA bArIka nikAlakara chAyA meM sukhA leN| tadanantara use bArIka pIsa kara milA deM tathA usakI 4-4 tolekI pIsakara usameM [cauthAI ( caturthAza )] kapUra aura TikiyA banA kara dhUpameM sukhA leN|| (kapUra se chaThA bhAga ) kastUrI milAkara bArIka inameM se 1 TikiyAko kapar3emeM lapeTeM aura | suramA banA leN| ise AMkhameM lagAne se andhatA phira nImakI jar3ameM eka gar3hA karake usameM vaha | nahIM aatii| iti ikArAyaJjanapakaraNam atha hakArAdinasyaprakaraNam (8593) harItakyAdinasyam adarakake rasa meM khAMDa milAkara usakI, yA (ga. ni. / raktapittA. 8 ; vR. ni. ra. ; yo. gomUtra meM kharala kiye huve gerukI athavA adrakake ra. / raktapitA. : rA. mA. / nAsA. 4) rasameM guDa milAkara usakI nasya lenese hicakI naSTa harItakIdADimapuSpadUrvA ho jAtI hai| lAkSAraso nasyavidhAnayAgAt / nivArayatyeva cirapravRtta (8595) higvAdinasyam mapyAzu nAsAntarazoNitaugham / / (vai. jI. / vi. 1 ; vR. ni. ra. / varA.) harai, anArake phUla, dUrvA (dUba ghAsa ) aura lAkha; inake ( pRthaka pRthak athavA sammilita ) cAturthiko nazyati rAmaThasya rasakI nasya lene se purAnA nAsApravRtta raktasrAva ghRtena jINena yutasya nasyAt / (nakasIra ) bhI naSTa ho jAtA hai| lIlAvatInAM navayauvanAnAM (8594) hikkAharayogAH mukhAvalokAdiva sAdhubhAvaH // ( ga. ni. / hikkA. 11) zarkarAzRGgaberaM ca, gairikaM mUtrabhAvitam / purAne ghRtameM hIMga milAkara usakI nasya lenese guDAIkaM ca pAdoktaM hikkAnaM nAvanatrayam // cAturthika Jcara (cauthiyA) naSTa ho jAtA hai| iti hakArAdinasyaprakaraNam For Private And Personal Use Only
Page #494
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasapakaraNam ] paJcamo bhAgaH 479. - - - atha hakArAdirasaprakaraNam (8596) haragaurIrasaH : zlakSNacUrNa tataH kRtvA sarva kSIreNa golayet / (ra. kA. dhe. / vAtavyA. ; ra. saM. ka. / u. a. 4) niSkadvayaM vaTI kuryAghRtamadhye vipAcayet / / pAradaM tattRtIyAMzaM gandhaM dattvA tu miiyet| svAGgazItalatAM khAdetpratyahaM pAcitAM dhataH / dazAMzanavasAreNa dutaM conmttvaarinnaa|| mahiSIkSIrakakamanupAnazca sarvadA // khalve samma tatsarva kAcakupyAM nivezayet / haragaurIsRSTirasaH sarvamehakulAntakaH / guruktasampradAyena vAlukAyantramadhyagam // dugdhodanaM ghRtaM pathyaM zAkaM cizcAphalambhavet // paceSoDazayAmAMzca mndmdhyhtthaaninaa| zudra pArada 4 bhAga, tAmrabhasma 2 bhAga aura pakyaH suzItalo prAyo haragaurIraso bhavet // zuddha gaMdhaka 6 bhAga lekara tInoMko ekatra kharala zuddha pArada 3 bhAga, zuddha gaMdhaka 1 bhAga aura karake kajalI banAveM aura use 1 dina mastu (dahI navasAdarakA cUrNa dazavAM bhAga lekara tInoMko ekatra ke tor3a) meM kharala kareM / tadanantara sabakA eka milAkara kajalI banAveM aura use dhatUre ke rasa meM golA banAkara use ( sukhAkara ) cAra taha kiye kharala karake sukhA kara kapara miTTI kI huI AtazI huve kapar3emeM bAMdhakara, bAlukAyantrameM rakhakara mandAgni zIzImeM bhareM evaM use bAlukA yantrameM rakhakara kramazaH para itanA pakAve ki bAlU khUba garama ho jaae| mRdu, madhyama aura tIbrAgni para 16 pahara pkaaveN| jaba bAlU itanI garma ho jAe ki hAthase na chaI tadanantara usake svAMga zItala hone para zozIse jA sake to agni denI banda karadeM aura yantrake svAMga rasakA nikAla leN| zItala hone para rasako nikAlakara pIsa leM tathA use Amale ke svarasa aura gokharuke rasakI sAta ( yaha rasa vAtavyAdhiko naSTa karatA hai|) sAta bhAvanA dekara dUdhameM kharala karake 2-2 niSka (8597) haragaurIsRSTirasaH kI goliyAM banA leN| (ra. ra. / pramehA.) ( vyavahArika mAtrA-1 rattI / ) zuddhamRtaM caturbhAgaM mUtAI mRtatAmrakam / inameM se 1-1 golI prati dina dhImeM pakAkara gandhakaJca dvayostulyaM mastunA mardayeddinam // / ThaMDA karake 1 / tolA bhaisake dUdhake sAtha khAnese golakaM vandhayedvastre vAlukAyantragaM pacet / / mandAgninA pacetAvadyAvattaptAzca vAlukAH / / | samasta prakArake prameha naSTa hote hai / spaSTuM na zakyate tApamayoddhRtyo vicUrNayet / / pathya-dUdha, bhAta, ghI, aura imalI ke (pakke) dhAtrIphaLarasairbhAvyaM saptadhA gokSurasya ca // / phaloMkA shaak| For Private And Personal Use Only
Page #495
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 480 www. kobatirth.org (8598) haranetro rasaH ( ra. ra. 1 rAjayakSmA. ) bhArata ta-bhaiSajya - ratnAkaraH TaGkaNaM zuddhagandhaM tu suvarNa mAkSikaM pRthak / ekaM dvitricatuH paJcakramAca zuddha sUtakam // cAGgeyyazca dravairma dinekaM golkiikRtm| gandhakaM tAmrapatha golakAMzaM pramardayet // golakaM lepayettena tato vastreNa veSTayet / mRgAGkaM pAcayetsyAlyAM vAlukAbhizca pUrite // uddhRtya cUrNayecchralakSNaM haranetrI rasottamaH / mRgAGkavat kSayaM hanti tadvanmAtrAnusArataH / / suhAgekI khIla 1 bhAga, zudra gaMdhaka 2 bhAga, svarNabhasma 3 bhAga, svarNamAkSika bhasma 4 bhAga, aura zuddha pArada 5 bhAga lekara sabako ekatra kharala karake kajalI banAveM aura use 1 dina cAMgerIke sameM kharala karake sabakA eka golA banA leM | tadanantara goleke barAbara zuddha gaMdhakako majIThake rasameM kharala karake isa gole para lepa kara deN| aura phira use kapar3e meM lapeTakara mRgAGka rasake samAna bAlakAyantra meM pakAveM / yaha rasa kSayameM mRgAGkake samAna guNakArI hai| isakI mAtrAdi bhI mRgAGgake samAna hI hai / (8599) hararudrarasaH ( vR. ni. ra. / kSayA. ) tIkSNaM zulvaM nAgatAraM svarNa ca mAritaM pRthak / ekadvitricatupaJcakramAtSaT zuddhamRtakam // cAGgeryAzca dravairma dinaikaM kRtagolakam / mRgAGkavatpacet sthAlyAM vAlukAbhiH prapUritam udhRtya cUrNayet lakSNaM hararudro rasottamaH / mRgAGkavatkSayaM hanti tadvanmAtrAnupAnakam // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ hakArAdi tIkSNa lohabhasma 1 bhAga, tAmra bhasma 2 bhAga, sosA bhasma 3 bhAga, cAMdIbhamma 4 bhAga, svarNabhasma 5 bhAga aura zuddha pArada 6 bhAga lekara sabako ekatra kharala karake eka dina cAMgerIke usameM ghoTakara sabaka! eka golA banAveM aura use mRgAMka ke samAna bAlukAyantra meM pakAveM / yaha rasa meM 'mRgAGka rasa ' ke samAna guNakArI hai evaM isakI mAtrA tathA anupAnAdi bhI mRgAGkake samAna hI haiM / (8600) harazazAGkarasaH (1) ( bhai. ra. | vAjIkaraNA . ) zAlmalyAstvacamAdAya zlakSNacUrNAni kArayet / zuddhagandhakacUrNAni tadrasenaiva bhAvayet // mAsamAtra prayogeNa zRNu vakSyAmi ye guNAH / makaradhvajarUpo'pi strIzatAnandavarddhanaH // zatAyuzca bhaveddevi valIpalitavarjitaH / tejasvI balasampanno vegena turagopamaH || satataM bhakSayedyastu tasya mRtyurna jAyate // malakI chAlakA cUrNa aura zuddha gaMdhaka barAvara barAbara lekara donoM ko ekatra milAkara sa~bhalakI chAlake rasakI sAta bhAvanA deM aura phira bArIka cUrNa karake sukhAkara rakha leM / I ise 1 mAsa taka sevana karanese manuSya kAmadevake samAna rUpavAna ho jAtA hai tathA kAmazakti atyadhika bar3ha jAtI hai / usako bali - palita rahita 100 varSakI Ayu prApta hotI hai; teja aura bala bar3ha jAtA hai aura gati atyanta tIvra ho jAtI hai| yadi ise nirantara sevana kiyA jAya to ( akAla ) mRtyu nahIM hotI / // i ( mAtrA - 2 - 3 rattI | khAMDa aura zahadake sAtha khAkara Uparase dUdha pInA cAhiye / ) For Private And Personal Use Only
Page #496
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] paJcamo bhAgaH 481 (8601) harazazAGkarasaH (2) kaNDUvisphoTadadrUNAM nAzanaM paramauSadham / ( ra. rA. su. / vAjIkaraNA.) prataptakAzcanAbhAso deho bhavati nAnyathA // gandhakAmalakaM cUrNa dhAtrIrasavibhAvitam / zItapittodaIkoThAn saptAhAdeva nAzayet / saptadhA zAlmalItoyaiH zarkarAmadhuyojitam // | haridrAnAmataH khaNDaH kaNDUnAM paramauSadham / / lIDhvA cAnupayaH pAnaM pratyahaM kurute tu yH| handIkA cUrNa 40 tole, gAyakA ghI 30 etenAzItivarSo'pi zatadhA ramate striyA // tole, godagdha 8 sera aura khAMDa 3 sera 10 tole zuddha gaMdhaka aura AmalekA cUrNa samAna bhAga lekara prathama haldIko ghI meM bhUneM aura phira usameM lekara donoMko ekatra milAkara Amale aura saMbhala dUdha tathA khAMDa milAkara mandAgnipara pakAveM / jaba kI chAlake svarasakI 7-7 bhAvanA dekara bArIka pAka taiyAra honeke nikaTa A jAya to usameM soMTha, cUrNa karake rkheN| mirca, pIpala, dAlacInI, ilAyacI, tejapAta, bAyaise khAMDa aura zahadake sAtha sevana karanese biDaMga, nisota, harra, baher3A, AmalA, nAgakesara, assI varSakA vRddha bhI yuvAke samAna 100 bAra nAgaramothA aura loha bhasma; inakA 5-5 tole strIsamAgamameM samartha ho jAtA hai / cUrNa milA deN| anupAna-dUdha / ise miTTIke bartanameM banAnA cAhiye / ( mAtrA-2 rttii|) jatt.tttt.tt.ttttttttttittential mAtrA-AdhA tolaa| haritAla zodhana mAraNa satva isake sevanase kaNDU ( khujalI ), visphoTa, pAtanAdi ke lie tAla | aura dAda kA nAza hokara zarIra tapta kAMcana ke samAna (nirmala aura ujjvala ) ho jAtA hai| zodhanAdi dekhiye ___yaha haridrAkhaNDa zItapitta, udarda aura koTha EPFFFFFFFFFFFFFFFFFFF ko eka saptAhameM hI naSTa kara detA hai / kaNDU (8602) haridrAkhaNDaH (1) (khAja) kI to yaha paramauSadha hai| (bhai. ra. / zItapittA. ; dhanva. / amlapittA.) (8603) haridrAkhaNDaH (2) (vRhat ) haridrAyAH palAnyaSTau SaTpalaM hvissstthaa| kSIrADhakena saMyuktaM khaNDasyArddhazataM tathA // (bhai. ra. / zItapi0) pacenmRdvagninA vaidyo bhAjane mRNmaye dRDhe / nizAcUrNasya kuDavaM trivRtpalacatuSTayam / trikaTuzca trijAtazca kriminnaM trivRtA tathA // abhayA tatsamaM deyaM sArddhaprasthadvayaM sitA // triphalA kezaraM mustaM lauha prati palaM palam / dArvI mustA yamAnyau dvau citrakaM ktturohinnii| saJcUrNya prakSipettatra tolakArdantu bhakSayet // / ajAjI pippalI zuNThI trijAtaM krimikaNTakam // For Private And Personal Use Only
Page #497
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [hakArAdi amRtA vAsakaM kuSThaM triphalA cvydhaanykm| haldI 1 bhAga, pIpala 2 bhAga; soMTha 3 bhAga, mRtaloI mRtAmrA pratyekaM kolasammitam // | bAyabiDaMga 4 bhAga, tuvaraka ( cAla mogarA ) 5 pacenmRminA vaiyo bhAjane mRNmaye naye / bhAga, cItAmUla 6 bhAga aura suvarNamAkSika bhasma kAdazca tata: khAdeduSNatoyAnupAnataH // | 7 bhAga lekara sabako gomUtrameM kharala karake (4-4 shiitpittodrdkotthknndduunnmaavicrcikaaH| | rattIkI ) goliyAM banA leN| jIrNajvarakrimIn pANDUzothAdIMzca vinAzayet // inheM sevana karane se bhayaMkara kuSTha bhI naSTa ho haldIkA cUrNa 20 tole, nisotakA cUrNa 20 jAtA hai| tole, harra kA cUrNa 20 tole, mizrI 2 // sera aura anupAna-gomUtra / dAruhaldI, nAgaramothA, ajavAyana, ajamoda, cItAmUla, kuTakI, jIrA, pIpara, soMTha, dAlacInI, ilA (8605) haridrAyavalehaH yacI, tejapAta, bAyabiDaMga, giloya, sugandhabAlA, ( ga. ni. / pANDavA. 7) kUTha, hara, baher3A, AmalA, cava, dhaniyA, lohabhasma aura tAmrabhasma, pratyekakA cUrNa 1 // mAze le kara haridrA triphalA dantI vyoSaM citraka aahulii| usameM. miTTIke pAtrameM mandAgni para mizrIkI cAzanI kaTukArohiNI zyAmA pippalImUlameva ca // manAveM aura phira usameM anya auSadhiyoM kA vacA viDaGga triphalA trihatA hstipipplii| cUrNa milA deN| cUrNAnyeSAM tu tulyAni dviguNa syaadyorjH|| mAtrA-AdhAkarSa ( 7 // mAze ) tAni kSIrAnupAnAni lehyenmdhusrpissaa| pANDurogaM nudatyepa zvayadhuM cApakarSati // anupAna-uSNa jala haldI, hara', baher3A, AmalA, dantImUla, soMTha, isake sevanase zIta pitta, udarda, koDa, khAja, mirca, pIpala, cItAmUla, AhulI (taravaTa nAmase khujalI, vicarcikA, jIrNajvara, krimi, pANDu aura kAzmIrameM prasiddha ), kuTakI, kAlI nisota, pIpalAzodhAdikA nAza hotA hai| mUla, baca, ba,yabiDaMga, haraM, baher3A, AmalA, nisota (8604) haridrAdivaTikA aura gaja pIpala; inakA cUrNa 1-1 bhAga tathA (ga. ni. / kuSThA. 36) | lohabhasma, sabase do gunI le kara sabako ekatra nizAkaNAnAgaravellatauvaraM | milAkara kharala kreN| sahitApya kramazo vivardhitam / ise zahada aura ghIke sAtha sevana karane se gavAmbupItaM vaTakIkRtaM tathA | pANDu aura zothakA nAza hotA hai / nihanti kuSThAni sudAruNAni // anupAna-dUdha / For Private And Personal Use Only
Page #498
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] pazcamo bhAgaH 483 (8606) hariyolAGkuzarasaH tIkSNa lohabhasma 1 bhAga, tAmrabhasma 2 bhAga sIsA bhasma 3 bhAga, cAMdI bhasma 4 bhAga, svarNa ( ra. ra. sa. / u. a. 20) bhasma 5 bhAga aura kAlImirca kA cUrNa 6 bhAga ghanabhavamRtasattvaM kAntalohAbhasma tathA zuddha pArada (yA rasAsaMdUra )7 bhAga le kara triguNarasasameta tulyagandhena yuktam / / sabako ekatra milAkara acchI taraha kharala kareM samatulakRtamebhiSTakaNaM tApyacUrNa / aura phira use cAMgerIke rasameM ghoTakara golA haridalamatha bolaM khaNDasajhaM manojJam // banAkara sukhA leM / tadanantara usa goleke barAbara __ abhrakasatvakI bhasma 1 bhAga, kAntaloha bhasma | zuddha gaMdhakako cAMgerIke rasameM kharala karake usa gole 1 bhAga, tAmra bhasma 1 bhAga, zuddha pArada 3 bhAga, para lepa kara deN| aba use kapar3e meM lapeTakara mRgAGkazuddha gaMvaka 3 - bhAga, suhAgekI khIla 9 bhAga, rasakI bhAMti bAlakAyantrameM pakAveM / svarNamAkSika bhasma 9 bhAga, zuddha haratAla 9 bhAga) ise yathocita mAtrA aura anupAnase sevana hIrAbola 9 bhAga aura khAMDa 9 bhAga lekara prathama karanese kSaya kA nAza hotA hai| pAre gaMdhakakI kajjalI banAveM aura phira usameM anya oSadhiyoMkA bArIka cUrNa milAkara kharala krleN| (8608) harizaGkararasaH (1) (ra. ra. sa. / u. a. 17; ra. ra. ; ra. rAM. ( yaha rasa samasta prakAra ke kuSThoMko naSTa | su. ; rase. sA. saM. / pramehA.; rase. ci. m.| karatA hai| a. 9; yo. raM. ; vR. ni. ra. / pramehA. ; mAtrA-2-3 rattI / ) ' vR. yo. ta. |t. 103 ; ra. kA. dhe.| pramehA. ; yo. ta. / ta. 51) (8607) harirudrarasaH mRta sUtAbhraka tulyaM dhAtrIphalanija dravaiH / ( ra. kA. dhe. / rAjayakSmA.) saptAhaM bhAvayetvalve rasoyaM harizaGkaraH // tIkSNaM zulvaM nAgatAraM svarNa ca maricaM pRthak / mASamekAM vaTI khAdenIlamehapazAntaye / ekadvitricatuSkaM ca kramaddhaM ca mUnakam // pUrvayogAnupAne syAdasAdhyaM sAdhayetkSaNAt // cAGgerIdravasampargha dinaikaM tacca golakam / pArada bhasma aura abhraka bhasma samAna bhAga lekara gandhakaM cAlpamaryAdagolakaM ca vimardayet / / | donoMko ekatra milAkara ekasaptAha taka Amaleke golakaM lepayettena tato vastreNa veSTayet / 1 " nizAdvaiH" iti pAThabhedaH mRgAvatpacetsthAlyAM vAlukAbhiH prapUritAm // mahAnimbasya bIjAni SaniSkaM peSitAni ca / uddhRtya cUrNayecchlakSNaM harirudro mRgAGkacat / palataNDulatoyena ghRtaniSkadvayena ca / raso'yaM ca kSayaM hanti yathAmAtrAnupAnataH // ekIkRtya pibeccAnu hanti mehaM cirantanam / / For Private And Personal Use Only
Page #499
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 484 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [hakArAdi svara meM (pAThAntarake anusAra haldIke svarasameM ! jAtIkoSa lavaGgazca lauhamabhrazca TaGgaNam / bhI ) kharala kareM aura phira sukhAkara surakSita rkkheN| pratyekaM karSamAnena zlakSNacUrNAni kArayet // maatraa-1|| mAzA (vyavahArikamAtrA- prasthena ganyadugdhasya pacenmRdvagninA bhiSak / 3-4 rttii|) ' zarkarAyAH dazapalaM pAkasiddhividhAnavit / / anupAna-5 tole cAvaloMke pAnI meM 6 dAmalepAvasthAyAM kSipeccUrNa vickssnnH| niSka (vyavahArika mA. 11 se 3 mAze) bakAyanake pUjayedbhAskaraM zambhu dvijAtInabhivAdayet // bIjoM ko pIsakara usameM 7 // mAze ghI milAkara zUlamaSTavidhaM hantiM amlapittaM sudurjayam / pilAveM / annadravabhavaM zUla kAsaM zvAsaM tathA vamim / / isake sevanase nIlameha naSTa hotA hai| kAntipuSTikaro yo blmedhaagnivrddhnH| (8609) harizaGkararasaH (2) (vRhad) khyAto harItakIkhaNDaH sarvazUlanikRntanaH / ( ra. rA. su. / pramehA. ; rase. ci. ma. / a. 9) / harrakA cUrNa 20 tole, nisotakA cUrNa 20 tole, tathA dAlacInI, ilAyacI, tejapAta, nAgarasagandhakalauhaM ca svarNavaGgazca mAkSikam / / kesara, nAgaramothA, tAlIsapatra, jIrA, jAvatrI, lauMga, samabhAgantu sampiSya vaTikAM kArayedbhiSak // lohabhasma, abhrakabhasma aura suhAgekI khIla, pratyesaptAhamAmaladrAvairbhAvitoyaM rseshvrH| kakA cUrNa 11 tolA; godugdha 2 sera aura khAMDa harizaGkaranAmAyaM gahanAnanda bhASitaH // 50 tole lekara prathama dUdhako pakAveM jaba 1 sera pramehAn viMzati hanti satyaM satyaM na sNshyH|| . dUdha raha jAya to usameM khAMDa DAlakara cAzanI ___ zuddha pArada, zuddha gaMdhaka, lohabhasma, svarNabhasma, banAveM aura usameM uparokta samasta dravyoMkA cUrNa baMgabhasma aura svarNamAkSikabhasma samAna bhAga lekara , milA deN| prathama pAre gaMdhakakI kajjalI banAveM aura phira usameM / anya oSadhiyAM milAkara sAta dina Amaleke rasameM : .. sUryadeva aura zaMkarakI pUjA karake tathA dvijAkharala karake (2--2 rattIkI ) goliyAM banA leN| tiyA~ko namaskAra karake ise sevana karanA caahiye| yaha rasa 20 prakArake pramehako naSTa kara detA isake sevanase durjaya amlapitta, annadravazUla, hai, isameM tanika bhI sandeha nahIM hai| tathA anya saba prakArake zUla, kAsa, zvAsa aura (8610) harItakIkhaNDaH vamanakA nAza tathA kAnti, puSTi, bala, medhA (bhaiH ra. / zUlA.) aura agnikI vRddhi hotI hai| yaha harItakI khaNDa catuH palaM harItakyAkhitAyAzcatuHpalam / / hRdya bhI hai| caturjAtaM samustazca tAlIzaM jIrakaM tathA // . (mAtrA-1 tolA / ) For Private And Personal Use Only
Page #500
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra rasamakaraNam ] www. kobatirth.org paJcamo bhAgaH (8611) harItakIyogaH ( ga. ni. / rasAyanA. 1 ) AjyenAsapAtrasthAM sAyazcUNAM harItakIm / khAdataH pratyahaM jantorjarAnAzamavApnuyAt // ha ke cUrNa meM loha bhasma milAkara use ghI meM milAkara lohapAtrameM rakha deM / ise sevana karane se vRddhAvasthA kA nAza hotA hai / (8612) harItakpavalehaH (ga. ni. / pari. avalehA. 5 ) harItakyAH zataM droNe payasi parisAdhayet / ghRtAvazeSamuttArya niSkulIkRtya ca kramAt // rasagandhakalohAnAM cUrNenApUrya veSTayet / sUtreNa mAsamekaM tu madhumadhye nidhApayet // pathyAzI bhakSayedekAM sarvarogavimuktaye || 100 harroko 32 sera dUdhameM pkaayeN| jaba dUdhakA mAvA ho jAya aura vaha ghI chor3a de to agnise nIce utArakara harauko cIrakara guThalI dUra karadeM aura samAna bhAga pAre, gandhaka tathA loha bhasmako ekatra kharala karake kajjalI banAkara uparokta ha ke bhItara bharadeM aura una para sUta lapeTa kara zahadameM DAla deM tathA eka mAsa pazcAt sevana kreN| pathya - pAlana pUrvaka inake sevana se samasta roga naSTa hote haiM / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 485 (8613) harItakyAdi cUrNam ( vR. ni. ra. / vAtavyA . ) pathyAvibhItadhAtrINAM cUrNa cUrNa mRtAyasaH / madhunA saha saMlIDhaM muhurmUtrasya zAntikRt // ra, baher3A aura AmalekA cUrNa tathA loha bhasma samAna bhAga lekara ekatra kharala kareM / ise zahadake sAtha sevana karane se bahumUtra roga hotA hai| For Private And Personal Use Only ( mAtrA - 4 rattI / ) (8614) harItakyAdipAkaH ( vR. ni. ra. / jvarA . ) prasthamekaM zivAnAM ca jaladroNe nidhApayet / dvimasthaM dazamUlasya sArdhaprasthayavAH smRtAH // granthikaM citrakaM bhArgI zaGkhapuSpI balA saDhI / vizvApAmArgameghAzca puSkaraM gajapippalI // imAni tatra yojyAni pratyekaM ca palaM palam / aSTAMze nisRte caiSA pathyA piSTA pacettataH // guDaprasthatrayaM yojyaM goghRtaM palapaJcakam / jAtIphalaM kesaraM ca caturjAtaM ca dhAtrikA // dIpyAkSau jAtipatrIM ca tAmraM lohaM kaTutrikam / cUrNameSAM kSipettatra pratyekaM ca palArdhakama / / pathyA pAka iti khyAtaH kathito bhRguNA purA / jIrNajvaraharaH sadyastuSTi puSTibala madaH // rasako grahaNyAM ca kSINadhAtau ca niHsRtau / gudAmaye zvAsakAse vAtarakte hito mataH //
Page #501
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 486 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [hakArAdi 1 sera harra, 2 sera dazamUla, 1 // sera jau ise gur3ameM milAkara sevana karane se samasta tathA 5-5 tole pIpalAmUla, cItA, bharaMgI, zaMkha- prakAra ke zala naSTa hote haiM / puSpI, kharaiTI, kacUra, soMTha, apAmArga (bisakhaparA), ( mAtrA-2-3 rttii|) nAgaramothA, pokharamUla aura gajapIpala lekara haroM ke (8616) harItakyAdirasAyanam atirikta sabako ekatra kUTa leM aura 32 sera pAnImeM pakAveM / harauMko poTalImeM bAMdha kara isa ( ga. ni. ! rasAyanA. 1) pAnI meM DAla denA cAhiye / jaba 4 sera pAnI raha jAya to use chAna leM aura harauMkI guThalI dUra karake harItakImAdhikAkSadhAvyaunheM pIsa leM aura 25 tole godhRtameM bhUna leM / ___cUrNIkRtA loharajo vimizrAH / tatpazcAt unameM uparokta chanA huvA kvAtha aura sarpirmedhubhyAM lihataH zarIre 3 sera gur3a milAkara pakAveM / jaba avaleha taiyAra jarAgradUtaM palitaM nihnyuH|| hone ke karIba ho to use agnise nIce utArakara | haraM, pIpala, baher3A aura AmalA; inakA cUrNa usameM jAyaphala, kesara, dAlacInI, ilAyacI, teja- 1-1 bhAga tathA loha-bhasma sabake barAbara lekara pAta, nAgakesara, AmalA, ajavAyana, baher3A,jAvitrI, sabako ekatra milAkara kharala kreN| seTha, kAlI mirca aura pIpala; inakA cUrNa tathA | ise ghI aura zahadake sAtha sevana karanese tAmrabhasma aura lohabhasma pratyeka 2 // 2 // tole palita kA nAza hotA hai| milA deN| (mAtrA-2-3 rattI / ) yaha pAka jIrNajvaranAzaka, tRptikAraka, bala- (8617) harItakyAdivaTI dAyaka, pauSTika evaM rasavikAra, saMgrahaNI, dhAtukSINatA, | dhAtusrAva, arza,zvAsa,kAsa aura vAtaraktameM gunnkaariihai| ( vR. ni. ra. / zUlA.) (8615) harItakyAdiyogaH harItakI trikaTukaM kucilA gandhaM himu ca / saindhavaM ca samaM sarva vaTI kuryAtsukhAvahAma / / ( yo. ra. / zUlA. ; vR. mA. ; va. se.| zUlA.) laghukolapramANAM tAM bhakSayetmAtareva hi / mUtrAntaH pAcitAM zuSkAM lohacUrNasamanvitAm / ekaikA vaTikA bhuktA janmazUlanivAriNI / / saguDAmabhayAM dadyAtsarvazUlopazAntaye // grahaNyAmatisAre bAjINe mande ca pAvake / harauMko (4 gune) gomUtrameM itanA pakAveM / uSNodakAnupAnena sukhamAmoti nityazaH / / ki mUtra zuSka ho jAya / tadanantara unakA hara, soMTha, kAlI mirca, zuddha kucalA, zuddha cUrNa karake usameM samAna bhAga lohabhasma milA leN| gaMdhaka, hoMga aura seMdhA namaka: inake samAna bhAga For Private And Personal Use Only
Page #502
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org rasamakaraNam ] paJcamo bhAgaH cUrNa ko ekatra milAkara ( pAnI ke sAtha ) kharala | tadgolaM bandhayedvatre pacegokSIrapUrite / karake choTe bera ke samAna goliyAM banA le 1 dolAyantre divArAtra guTikA hATakezvarI // jAyate dhAritA baktre jarAmRtyuvinAzinI / varSamAtrAnna saMdeho jIvedvarSAyutaM naraH // dinaikaM triphalA cUrNa kAthaiH khadiravIjakaiH / bhAvitaM madhusarpibhyAM palaikaM krAmakaM lihet // 1 niSka zuddha svarNapatra aura 3 niSka zuddha pAradako ekatra milAkara 1 dina jambIrI nIMbU aura zarapuMkhAke rasa meM kharala karake golI banA leM tathA use kapar3e meM lapeTakara dolAyantra vidhise 24 ghaMTe godugdha meM pakAveM aura phira svAMgazItala hone ra nikAlakara surakSita rakkhe | inameM se 1-1 golI prAtaHkAla sevana karanese janmakA zUla bhI naSTa ho jAtA hai| isake atirikta yaha vaTI grahaNI, atIsAra, ajIrNa aura agnimAMdyako bhI naSTa karatI hai / anupAna - uSNa jala / (8618) harItakyAcavalehaH / ( ca. saM. 1 ci. sthA. 6 a. 22 kAsA. ; cA. bha. / ci. a. 3) harItakIryavakvAthadvADhake viMzati pacet / svinnA mRditvA tAstasminpurANaM guDaSaTpalam || dadhAnmanaHzilA karSaM karSAMrddhaM ca rasAJjanAt / kuDavA ca pippalyAH sa lehaH zvAsakAsanut 20 haroM ko jauke 16 sera kvAthameM pakAveM / jaba ve mRdu ho jAyaM to unakI guThalI alaga kara deM aura harauko pIsakara punaH usI kvAthameM milA leM tathA usameM 30 tole purAnA gur3a milAkara punaH pakAveM / jaba avaleha taiyAra hone ke karIba ho to usameM 1 | tolA zuddha manasila, 7 // mAze rasauta aura 10 tole pIpalakA cUrNa milA deM / yaha avaleha zvAsa kAsako naSTa karatA hai / ( mAtrA - 3 mAzese 6 mAze taka / ) (8619) hATakezvarIguTikAH ( ra. ra. rasA. khaM / upa. 3 ) freemekaM svarNapatraM triniSkaM zuddhapAradam / vIrazarotthadravairma dinAvadhi // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 487 ise 1 varSa taka mukhameM rakhanese jarA mRtyukA nAza ho jAtA hai / (?) triphalA cUrNako 1 dina khairake bIjoMke kvAtha meM kharala karake rakkheM / isameM se 5 toLe cUrNa ghI aura zahada ke sAtha sevana karanese rasakA zarIra meM krAmaNa hotA hai / (8620) hikkAnAzanarasaH ( ra. ra. sa. / u. a. 13 ; 2. caM. ) rasagandhakadhAnyAbhraM vALatApyo palaM kramAt / bhAgavRddhaM vacAkuSThaharidrAkSAracitrakaiH || sapAThAlAGgalI vyoSa saindhavAkSaviSaiH samam / bhAvitaM bhRGganIreNa hikkAvai svarya kAsanut // For Private And Personal Use Only zuddha pArada 1 bhAga, zuddha gaMdhaka 2 bhAga, dhAnyAbhraka bhasma 3 bhAga, zuddha haratAla 4 bhAga, svarNamAkSika bhasma 5 bhAga, upala ( zuddha gaMdhaka yA
Page #503
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 488 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [ ikArAdi - pASANabheda ) 6 bhAga tathA baca, kUTha, haldI, javA- | pUrayedAkarasaM dviguNaM tatra buddhimAn / khAra, cItAmUla, pAThA, kaliyArI, seTha, kAlImirca, puSpANi mASamAgANi paritaH sthApayettataH // pIpala, seMdhA namaka, baher3A aura zudra bachanAga; inakA | zarAvasampuTaM dacA cullyAM madhyAgninA paret / cUrNa 1-1 bhAga lekara prathama pAre gaMdhakakI kajjalI ghaTikA trayaparyantaM tata uttArya peSayet // banAveM aura phira usameM anya oSadhiyoM kA cUrNa | tAmbUle guJjamAtraM tu deyaM puSTikaraM matam / milAkara bhaMgareke rasakI 1 bhAvanA dekara sukhAkara pANDau kSaye ca zUle ca sarvarogeSu yojayet / / surakSita rkkheN| ____eka miTTIke zarAvameM 3 rattI haratAlakA cUrNa yaha rasa hicakI, svarabhaMga aura kAsako naSTa | bichAkara usake bIcameM za tolA hiMgulakI DalI rakha karatA hai| deM aura phira usa para 2 // tole adarakakA rasa DAla ( mAtrA-2 rattI / ) deM tathA usake cAroM ora 1 mASA lauMga rakha deN| (8621) hikAntaka rasaH tadanantara use dUsare zarAvase Dhakakara sandhiko bhalI (suvarNabhasmAdi yogaH) bhAMti banda kara deM aura usa sampuTapara kaparamiTTI (ra. caM. ; ra. rA. su. / hikkA.) karake sukhA leN| heyamuktArkakAntAnAM bhasma vallamitaM varam / / __aba isa sampuTako cUlhe para rakhakara usake bIjapUrarasakSaudrasauvarcalasamanvitam // nIce 3 ghar3I taka madhyamAgni jalAveM aura phira inti hikAzataM stymekmaatraadyvtH|| svAMga zItala hone para hiMgulakI bhasmako nikAlakara kA kathA pazcahikAnAM haraNe sUta ucyate // pIsa leN| svarNa bhasma, motI bhasma, tAmra bhasma, aura isameMse 1-1 rattI pAna meM rakhakara khilAne kAntaloha bhasma 1-1 bhAga lekara sabako ekatra se zarIra puSTa tathA kSaya, pANDu aura zUlAdikA kharala karake rkheN| nAza hotA hai| isameMse 2-3 rattI rasa bijau re nIbU ke rasa, zahada aura saMcala (kAle namaka) ke sAtha milAkara (8623) hiGgulazodhanam (1) sevana karane se saikar3oM prakArakI hikkA ( hicakI) (ra. pra. su. / a. 6) kevala ekahI mAtrAse naSTa ho jAtI hai phira pAMca kUSmANDakhaNDamadhye tu svedito lkucaambunaa| prakArakI hicakI kI to bAta hI kyA hai ? / | sakRtsaJjAyate zuddhaH sarvakAryeSu yojayet // (8622) hiGgulabhasmavidhiH hiMgulakI DalIko peThe ( bhUre kumhar3e )ke (yo. ra.) Tuka Deke bhItara rakhakara (dolAyantra vidhise 1 dina) varasamA tAlapiSTaM zarAve sthaapyetttH|| lakuca (baDhala) ke rasameM svedita karanese vaha zuddha tasminkarSasamaM deyaM zakalaM daradasya ca / / ho jAtA hai| For Private And Personal Use Only
Page #504
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] paJcamo bhAgaH 489 - (8624) hiGgulazodhanam (2) (8627) hiGgalazodhanam (5) ( zA. saM. / khaM. 2 a. 12) (rase. sA. saM.; yo. ta. / ta. 17) nimbUkasvaraseneha / hagulaM zlakSNacUrNitam / amlavargadravaiH piSvA darado mAhiSeNa ca / vibhAvayetsaptavAraM kSAlaye huzo'mbhasA // dugdhena saptadhA piSTA zuSkIbhUto vizudhyati / tataH saMzoSayeddha, rasatantravidhAnavit / hiMgalako amlavargameM khala karaneke pazcAt evaM saMzodhitaM raktaM vItazaGkaH prayojayet // ! bhaisake dUdhameM 7 bAra ghoTa ghoTa kara sukhA lene se hiMgulako bArIka pIsakara nIbUke rskii| vaha zuddha ho jAtA hai| sAta bhAvanA deM aura phira kaI bAra pAnIse dho (8628) hiGgalazodhanam (6) DAleM ( jisase usakI amlatA jAtI rahe ) tada (rase. sA. saM.) nantara use dhUpa meM sukhA kara rakha leN| daradaM dolikApanne pakvaM jambIrajairdevaiH / (8625) hiMgulazodhanam (3) saptavAramajAmatra vitaM zuddhimeti hi / / ( zA. dha. / khaM. 2 a. 12 ; bhA. pra.; yo. . hiMgulako dolAyantra vidhise (1 dina) ra. ; ra. ma. ; ra. ra. sa. / a. 3; A. ve.. jambIrI nIbUke rasameM svedita karake bakarIke mUtrakI pra. / a. 3 ; raseM. sA. sa.) / sAta bhAvanA denese vaha zuddha ho jAtA hai / meSIkSIreNa daradamamlavagaizca bhAvitam / / (8629) hiGgulAtpAradanissAraNa saptavAraM prayasnena zuddhimAyAti nizcitam // vidhiH (1) hiMgalako bher3a ke dUdha aura amlavargake rasakI (zA. dha / 3. 2 a. 12; bhA. pra.; ra. rA. sAta sAta bhAvanA dene se vaha zuddha ho jAtA hai| su. ; A. ve. pra. / a. 3 ; rase. sA. saM.) (8626) hiGgalazodhanam (4) nimbUrasainimbapatrarasairvA yAmamAtrakam / / ( ra. ra. sa. / pU. a. 3 ; A. ve. pra. | a. piSTvA daradamUrdhvaM ca pAtayetsUtayuktivat / 3 ; rase. sA. saM.) tataH zuddharasaM tasmAnItvA kAryeSu yojayet // saptakRtvA''kadrAvailakucasyAmbunA'pi vaa| hiMgulako 1 pahara nIMbUke yA nImake pattoMke zoSito bhAvayitvA ca nirdoSo jAyate khalu // rasameM kharala karake DamaruyantrameM Urdhva pAtana krleN| hiMgulako adarakake yA lakuca (baDhala)ke (nIcekI hAMDImeM hiMgula rakhakara usapara dUsarI hAMDI rasakI sAta bhAvanA dekara sukhA lenese vaha zuddha ulTI Dhaka deM aura saMdhiko majabUtIse banda karake ho jAtA hai| ! Aga para car3hA deM / Upara vAlI hAMDIke peMde para For Private And Personal Use Only
Page #505
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 490 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [hakArAdi - bhIge huve kapar3ekI gaddI rakkheM aura use bAra bAra hiMgulako nIbUke rasameM ghoTakara sukhaale| ThaMDA karate rheN| isa vidhise pArada UparakI| tadanantara jitane tole hiMgula ho utane hI tole hAMDImeM A legegaa|) svaccha vastrake Tukar3e lekara unameM se eka Tukar3eko isa prakAra nikAlA huvA pArada zuddha hotA hai| bichAkara usa para hiMgulake cUrNako phailA deM aura (8630) hiGgulAtpAradanissAraNa / | phira kapar3eko isa prakAra lapeTa kara geMdasI banAveM vidhiH (2) ki hiMgula ikaTThA na ho jAya / tatpazcAt usa (rasAyana sAra) geMdapara bAkI rahA huvA kapar3A lapeTakara usa para yAvatmamANandaradaM gRhIta sutalI yA DorA lapeTa deN| aba bhUmi para eka sAvatpamANazca paTampragRhya / acchA lambA caur3A kAgajakA takhtA bichAkara usa prasArya cUrNa khalu hiGgulasya para 4 aMgula UMcI do ITeM rakhakara una para lohe nidhauMtavastre'mla subhAvitasya / / kA tavA rakha deM aura usa tave para uparokta golA vastrantathA''kuzcayatA budhena rakha kara usake cAroM ora miTTIke ThIkare lagA deM yathA na saGghAtamupaiti cUrNam / ki jisase golA idhara udhara na khisaka ske| kAryantayorvartulagolakaJca isake pazcAt diyAsalAIse usa golemeM Aga laDDUkavaddhigulavastrayostat // | lagAdeM (yA usa para do cAra aMgAre rakha deM athavA bavA punassUtramukhena samyam miTTIkA tela chir3akakara diyAsalAI jalAkara lagA lohasya tApe nidadhIta dhImAn / deM aura gole meM acchI taraha Aga laga jAne para tathA yathAnati calatvavRtti lapaTa bujhA deN|) jaba golA acchI taraha sulaga ___ gatiGkapAlaiH katibhiH surudhya // jAe aura Aga bujhanekA bhaya na rahe to taveke vedapramANAGgulamucchite dve Upara eka nAda DhakadeM / isa nAMdako ThIkariyoMke ____ dRDheSTake bhUmitale nidadhyAt / Upara isa prakAra rakhanA cAhiye ki nAMda bhUmise lambena patreNa samAstRte ca Adha aMgula UMcI rahe ki jisase vAyu A jA tayorkajIrSa hyupavezayeta // _ sake / (nAMda bhUmise adhika UMcI rahegI to pArada prajvAlya dIpasya zalAkayA tad bAhara nikala jAyagA / ) darottha nAnyA pidadhIta dhImAn / (cAra chaH pahara pazcAt ) jaba nAMdako peMdI yantre suzIte svayameva nAndI- svAMga zItala ho jAya to dhIrese use sIdhA karaleM mutyApya gRhNAtu vizuddhasUtam // aura usake bhItara lage huve pArako chur3A leN| nAndyAvakSasi manaM lgnntsminnRjiipaatre'pi| ( yadi bIca hI meM Aga bujha jAnese golA golakamadhye nagnaM kaJcukasaptakavinAbhAve // kaJcA' raha gayA ho to usa para thor3A kapar3A lapeTa For Private And Personal Use Only
Page #506
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasapakaraNam ] paJcamo bhAgaH 491 kara punaH ukta vidhise pArada nikAleM / jale huve pAnI badalA jA cuke to Aga denI banda karadeM kapar3ekI rAkhako kharalameM ghoTakara phUMkase ur3A aura hAMDIke svAMgazItala hone para use AhistA denese yA bAra bAra pAnI DAlakara nitAranese usameM se kholakara Uparake pyAlemeM lage huve pAradako milA huvA zeSa pAradabhI nikala aayegaa| isa chur3A leM / vidhise 80 tole hiMgulase 75 tole taka pArada (8632) hiGgalezvararasaH (1) nikala AtA hai|) ( ra. rA. su. / grahaNya.) (8631) hiGgAlAtpArada nissAraNa- | tolakaikaM samAdAya zuddhaM hingglgndhyoH| vidhiH (3) mASadvayaM jIrNatAnaM sarvamekatra mardayet // zilAyAM zilayA yAma shaalmliistvbhaavitm| ( rase. sA. saM.) gunAdvayaM vaTIM kuryAtprayatnena bhiSagvaraH // daradaM taNDulasthUlaM kRtvA mRtpAtrake tridinm| sammarca madhunA khAdedatisAranipIDitaH / bhAvyaM jambIrarasaizcAGgA vA rasaibahudhA // grahaNIrogasaMyuktaH sahagrahaNIyutaH // tatazca jambIravAriNA caanggeaarsenpriplutm| pravAhikAM klAntatanuranimAndAdikaM jayet / kRtvA sthAlImadhye nidhAya tadupari kaThinI ghRssttm|| dhAnyakaM jIrakaM kAthamanupAnaM prayojayet / cAruzarAvaM tatra triMzadvAraM jalaM deyam / riGgalezvaranAmoyaM rasaH sarvagadApahaH / / uSNe heyaM tathaiva tadUrdhvapAtanena nirmalaH shivjH| zuddha hiMgula aura zuddha gaMdhaka 1-1 tolA hiMgulake cAvaloMke samAna bArIka Tukar3e karake miTTIke | tathA tAmrabhasma 2 mAze lekara sabako pattharake baratana meM rakha kara usameM jambIrI nIbUkA yA cAMgerIkA kharala meM 1 pahara seMbhalakI jar3ake rasa meM kharala rasa itanA DAleM ki hiMgula usameM DUba jAya / use karake 2-2 rattIkI goliyAM banA leN| 3 dina taka isI prakAra bhigoe raheM / jyoM jyoM inameMse eka eka golI zahadameM milAkara rasa kama hotA jAe aura DAlate raheM / tadanantara sevana karanese atisAra, grahaNI, pravAhikA aura usameM aura nayA rasa DAlakara usa baratana para eka agnimAMdyAdikA nAza hotA hai| aisA zarAva sIdhA Dhaka deM ki jisakI talI para khir3iyA miTTIkA lepa kiyA huvA ho| tatpazcAt anupAna-dhaniye aura jIrekA kvAtha / sandhiko acchI taraha banda kara deM / ( hANDI para (8633) hiGgulezvararasaH (2) pahile se hI 3-4 kapar3amiTTI karalenI caahiyeN|) ' (vRddhajvarAGkuzarasaH) aba isa hANDIko agni para car3hA deM aura Uparake / (ra. ra. sa. / u. a. 12) zarAvameM pAnI bharadeM / jaba pAnI garama ho jAe rasahiGgalajepAladdhayA dantyambumardinaH / to use badala deM / isI prakAra jaba 30 bAra dinArdhana jvaraM hanyAd guJjakaM sitayA saha // . For Private And Personal Use Only
Page #507
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 492 bhArata-bhaipajya-ratnAkaraH [hakArAdi zuddha pArada 1 bhAga, zuddha hiMgula 2 bhAga, | sAta bhAvanA deM / tadanantara isI prakAra dUrvA (dUba aura zuddha jamAlagoTA 3 bhAga lekara sabako ghAsa)ke rasameM sATha bAra ghotteN| tatpazcAt usameM ekatra milAkara dantImUlake kvAthameM kharala karake 7 // mAze suhAge kI khIla aura 11-1 / tolA sukhAkara surakSita rakkheM / katthA tathA kapUra milAkara candanake pAnIke sAtha isameM se 1 rattI rasa mizrIke sAtha denese itanA kharala kareM ki cikanAhaTa A jAe / taba (virecana hokara) jvara jAtA rahatA hai| reNukAke samAna ( AdhI AdhI rattIkI ) goliyAM - hiGgalezvararasaH (3) banAkara chAyAmeM sukhA leN| ( rase. sA. saM. ; bhai. ra. ; ra. kA. p. ; ra. caM. ; inameMse 1-1 golI prAtaH dopahara aura dhanva. ; ra. rA. su.| jvarA. ; rase. ci. ma. / a, 9) zAmako khAnese prameha, mukhazoSa, somaroga, prameha pra. saM. 5650 "mRtasaJjIvanIvaTI" dekhiye piDikA, tRSNA aura dAhakA nAza hotA hai| isameM hiMgula bhI eka bhAga hai tathA jambIra (8635) hiraNyagarbhapohalIrasaH rasa kI bhAvanA kA abhAva hai| / ( bhai. ra. ; rase. sA. saM. ; ra. caM. ; ra. rA. su. / ___ (8634) himAMzurasaH grahaNya.) (ra. ra. sa. / u. a. 17 ; ra. ca. / pramehA.) ekAMzo rasarAjasya grAhyau dvau hATakasya ca / rasasya karSamAdAya khalve nikSipya buddhimAn / muktAphalasya catvAro bhAgAH SaD dogheniH raktAgastyaprasUnasya svarasena vimardayet / / svanAt // saptavAraM tathA sAdhu zvetarvArasena ca / vyaMzaM balevarATayAzca TaGgaNo rspaadikH| niSkadvayaM TaGkaNaM ca karSa khAdirasArataH // pakanimbUkatoyena sarvamekatra mardayet // kariM rasatulyaM ca sarvamekatra mardayet / mUSAmadhye nyaset kalkaM tasya vaktraM nirodhyet| yAvacikkaNatAM yAti yuktyA candanavAriNA // garne'ranipramANe tu puTetriMzadvanopalaiH / / . hareNumAtrAnvaTakAn chAyAyAM parizoSitAn / svAGgazItalatAM jJAtvA rasaM mUSodarAnayet / prAtaH prAtazca seveta madhyAhne ca vizeSataH // tataH khallodare mI sudhArUpaM samuddharet // . nizAyAM ca vizeSeNa sevanIyaH prytntH|| etasyAmRtarUpasya dadyAt dviguJjasammitam / etaddhi mehanuda dravyaM mukhazopaharaM param ghRtamAdhvIkasaMyuktamekonatriMzadUSaNaiH // somarogaharaM sarvapiTikAnAzanaM matam / mandAnau rogasaGgha ca grahaNyAM viSamajvare / himAMzunAmataH khyAtaM tRSNAdAha nivArakam // gudAGkare mahAmUle pInase zvAsakAsayoH / / 1 tolA zuddha pArada ( yA rasa sindUra )ko atisAre grahaNyAzca zvayayau pANDuke gde| kharalameM DAlakara lAla agastike phUloMke rasakI sarveSu koTharogeSu yakRtplIhAdikeSu ca // For Private And Personal Use Only
Page #508
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] paJcamo bhAgaH vAtapittakaphottheSu dvandva jeSu trijeSu ca / trikSAraM pazcalavaNasoratorIviSairapi / dadyAt sarveSu rogeSu zreSThametadrasAyanam // sarvatulyaiH zoSayitvA saMrodhya ca zarAvake / / __zuddha pArada 1 bhAga, svarNa bhasma 2 bhAga, vimudraya gajagate tu vahiryAmASTakaM bhavet / motI bhasma 4 bhAga, zaMkha bhasma 6 bhAga, zuddha | zItAni ca gRhItvA'tha rasabhasmAlabhasmakam // gaMdhaka 3 bhAga, kaur3I bhasma 3 bhAga aura suhAgekI gandhaM zuddhaM ssoddshkdvaadshaassttvibhaagtH| khIla bhAga lekara prathama pAre gaMdhakakI kajalI arkakSIreNa saMmadya vanhirekonaviMzatim // banAveM aura phira usameM anya oSadhiyAM milAkara yAmAnsiddho raso nAmnA sarvarogaharaH paraH / sabako pake nIbUke rasameM kharala karake mUSAmeM banda | hiraNyagarbho gujaikaH kSayaroganivAraNaH // karadeM / tadanantara use 30 upaloM kI agnimeM | zvAsakAsau saGgrahaNIM vAtavyAdhIM ca srvshH| gaDhemeM rakhakara pakAveM / jaba puTa svAMgazItala vizeSAnnAzayatyeva yathArogAnupAnataH // ho jAya to auSadhako nikAlakara pIsa leN| zuddha tAmrake bAroka patroMko tapA tapAkara navasAmAtrA-2 rttii| dara mile huve saMbhAluke rasameM sAta bAra bujhaaveN| tadanaise ghI, zahada aura 29 kAlI mircIke ntara 1 bhAga ye patra lekara unapara gomUtra aura Akake cUrNake sAtha sevana karanese agnimAMdya, grahaNIroga, dUdhameM ekatra kharala kiye huve 1-1 bhAga haratAlasatva viSamajvara, arza, pInasa, zvAsa, kAsa, atisAra, | somala satva, zuddha pArada aura gaMdhakake tela kA lepa pANDu, zAtha, udararoga, yakRtvikAra aura plohA- kara deM / tatpazcAt javAkhAra, sajjIkhAra, suhAgA, vikAroMkA nAza hotA hai / yaha rasa eka doSaja, pAMcoM namaka, zoga, phiTakarI aura zuddha bachanAga; dvandvaja aura sAnnipAtika aneka rogoM meM amRtake inakA cUrNa samAna bhAga lekara ekatra milAveM aura samAna guNakArI hai| yaha mizraNa uparokta auSadhoMke barAbara (5 bhAga) ***************** lekara Akake dUdha aura gomUtrameM kharala karake upa* hiraNyagarbha poTalIke anya prayoga * rokta patroM para lepa karadeM aura sukhAkara zarAva* hemagarbhapoTalI' nAmase diye gaye haiN| * sampuTa meM banda kreN| phira isa sampuTako gajapuTake gar3hemeM rakha kara 8 pahara taka pkaaveN| isake pazcAt (8636) hiraNyagarbharasaH (1) jaba vaha svAMgazItala ho jAya to auSadhako (ra. kA. the. / kSaya.) | nikAla kara usameM 16 bhAga pAradabhasma, 12 bhAga zuddhatAmrasya patrANi kuryAttanutarANi ca / / haritAla bhasma aura 8 bhAga zuddha gaMdhakakA cUrNa nirguNDInavasArAbhyAM zodhayitvA'tha tAni tu // milAkara Akake dUdhameM kharala kareM aura golA tAlasomalasatvAbhyAM rsgndhktailtH| banAkara sukhAkara use zarAvasampuTa meM banda karake samaiH samaiH mupiSTaizca mUtrArkakSIrataH punH|| pahilekI bhAMti gajapuTake gar3hemeM rakhakara 19 pahara For Private And Personal Use Only
Page #509
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 494 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [hakArAdi pAka kareM aura phira svAMgazItala hone para nikAla bArambAraM puTaikaikaM dadyAtkanakapazcakam / kara kharala karake surakSita rakkheM / badaryAH patrapiNDAyainyUnainyUnamuhurvidhaH / / mAtrA-1 rttii| ekaviMzativArAMzca yuktyA dadyAtpuTastathA / ___ isake sevanase kSaya, zvAsa, kAsa, vAtavyAdhi svedasya karmaNA'nena khaTikAsannibho rasaH // aura saMgrahaNIkA nAza hotA hai| bhUmAvAlekhitA rekhA zvetA niHsarati sphuttaa| kSiptvA taM bhUdhare yantre caturbhi chANakaiH puttH|| (8637) hiraNyagarbharasaH (2) / pradadyAtsvAgazItetra yuktyetthaM puTapaJcakam / . (ra. ci. / sta. 7) paJcabhizchANakaiH paJca paJca paDbhizca chaannkaiH|| uccavarNasuvarNasya gAlya gavANakA daza / / chANakaiH saptabhiH pazca tvaSTabhiH paJca gomayaH / teSAM sUkSmANi patrANi kuryAdakAGgulAni ca // evaM paJcapuTaH prAnte chANaikaikaM vivardhayet // yAvantyetAni patrANi tattulyaH shuddhpaardH| ekavRdayAdikaM deyaM yAvatpuTazataM bhavet / mizraM viMzati gadyANaM nimbukasya rasena ca // chANakAni ca paJcAzacchatAnIha caturdaza / khalve dRDhaM vibhAvyaM hi yaamyugmaatmpiiyte|| gaNitAni bhavantyeva datte zatapuTe dhruvam / zuSke zuSke rasaM kSepya svedyA piSTI dinaassttkm|| SoDazAMzavibhAgena hyadhastAvipuTe puTe / / AranAlaM kSipetsthAlyAM khaNDainimbukajaiH samam / SaDguNo jIryate yAvadAtavyaH zuddhagandhakaH / zikSasya patraizca nityaM nityaM ca nUtanaiH // evaM puTazate datte lAkSAsindUrasanibhaH / / vartitaiH kuharoM kuryAttadgarbha hemapiSTikAm / japAkusumasaMkAza udydrksmprbhH| kSiptvA vaktraM tayA''cchAdya kRtvA vartulago. atIvAruNatAM prAptastaccUrNa kUpake kSipet // lakam // siddho hiraNyagarbho'bhUttajjJaiH proktaH purA rsH| dolAyantre tataH sthAlyAM vinysedvstrvessttitm| vidhAya raktikAmAtrastAmbUlena ca bhakSayet // itthamaSTadinaM svedyaM yAvanazyati kAJjikam // dvIpasaMkhyeSu meheSu jvareSu vividheSu c| caNakAkhyabadaryAzca madapatrANi vartayet / atisAreSu sarveSu zUle'jIrNa ca dustare / / tatpiNDaM prakSipeddhImAnpa hirikAntare // kAmalAyAM pANDuroge halImakagadeSvapi / viSNukrAntAjaTAnAM ca zrIkhaNDasya ca vlklm| azI tivAtarogeSu jIrNadeheSu dIyate // piNDasyopari muktvA'tha zrIkhaNDopari pissttkm|| samyagrogaM parijJAya deyo vaidyena rogiSu / zrIkhaNDaM ca punardadyApiNDaM bAdaryakaM kSipet / kramAdrogA vilIyante pratyahaM sevite rase // bradhne koDIyakaM vedhyaM sUcIvedhapramANakam // dehakAntiH muvarNAbhA pratyahaM jAyate'dhikA // adhovaktraM ca tadeyaM pidhAnaM kuhikopri| UMcI jAtike 5 tole svarNake eka eka khapare kuhikAM kSiptvA veSTitAM vstrmRtsnyaa|| aGgula lambe caur3e sUkSma patra karAveM aura phira For Private And Personal Use Only
Page #510
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org paJcamo bhAgaH rasaprakaraNam ] usameM 5 to. zuddha pArada milAkara kharala kareM / jaba donoM mila jAeM to usameM nIMbUkA rasa DAlakara tapta khalvameM kharala kareM / rasa itanA DAlanA cAhiye ki do pahara meM sUkha jaay| phira nayA rasa DAlakara dopahara kharala kareM / isI prakAra do do prahara pazcAt nayA rasa DAlate huve 8 dina taka tapta khalbameM mardana kareM | tatpazcAt sahajane kI navIna koMpaloMko pIsakara usakI mUSA banAkara usameM uparokta svarNa aura pAradakI piSTI DAlakara usake mukhako isI (sahaMjane ke pattoM kI ) lugadIse banda kara deM / tadanantara eka majabUta hANDImeM nIMbU ke Tukar3e aura kAMjI bhara kara cUlhe para cddh'aaveN| tathA usameM uparokta piSTiyukta saMhajane ke pattoMkI mUSa ko kapar3e meM lapeTa kara dolAyantravidhise 8 dina taka svedita kreN| jyoM jyoM kAMjI sUkhatI jAe naI DAlate jaaeN| isake bAda kAMjI ke sUkha jAne para agni denI banda karadeM aura svAMgazItala hone para auSadhakI poTalIko nikAla leM / aba caNibora (jhar3aberA)ke komala pattoMko pIsa kara lugadI banAveM / aura eka pakkI mUSAmeM isa lugadIko rakhakara usake Upara viSNukrAntA ( koyala) kI jar3akI lugadI rakkheM aura usa para malayAgirI sapheda candanake vRkSakI chAlakA eka Tukar3A rakhakara usa para uparokta svarNa pArada vAlI piSTI rakha deM evaM usake Upara candana kI chAlakA Tukar3A rakhakara use berIke pattoMkI lugadIse Dhaka deN| isake pazcAt isa mUSA para eka DhakanA Dhaka deM ki jisameM suI ke samAna cheda ho aura usa mUSA para 3-4 kapa miTTI karadeM tathA use sukhA Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 495 kara eka miTTI kUNDe meM rakkheM aura usa para 5 kaNDe rakhakara puTa lagAdeM isIprakAra 21 puTa deM / hara bAra berIke patte kI lugadI Adi thor3I thor3I kama karate rahanA cAhiye / isa vidhi se 21 puTa pUrI ho jAneke bAda pArada khar3iyA ke samAna sapheda ho jAyagA aura usase bhUmipara rekhA khIMcI jAyagI to vaha bhI spaSTa aura sapheda hogI / aba isa khir3iyA ke samAna taiyAra huve svarNa pArada ke mizraNako bhUdharayantrameM rakha kara nimnalikhita prakArase 100 puTa deM (1) 5 puTa 4-4 kaNDe meM; (2) 5 puTa 5-5 kaNDoM meM (3) 5 puTa 6-6 kaNDoMmeM (4) 5 puTa 7-7 kaNDe (5) 5 puTa 8 -8 kaNDoM meM (6) 5 puTa 9 - 9 kaNDoM meM (7) 5 puTa 1010 kaNDoMmeM; isI prakAra hara 5 puTake bAda 1-1 Mast bar3hAte jAeM | isa vidhi se 100 puTa pUrI karane meM kula 1450 kaNDe kharca hoNge| (hisAba lagAne para 1350 hote haiM / ) uparokta puTo meM hara bAra auSadha kA solahavAM bhAga zuddha gaMdhaka bhI auSadhake nIce rakhanA cAhiye / isa vidhise 100 puTa meM SaDguNa (6 / gunA) gaMdhaka jAti ho jAyA aura atyanta raktavarNa tathA teja yukta rasa taiyAra hogA use kharala karake surakSita rakkheM / ! isase 1 rattI rasa pAna meM rakhakara khAnA cAhiye / For Private And Personal Use Only isake sevana se samasta prakArake prameha, aneka prakAra ke jvara, atisAra, zUla, ajIrNa, kAmalA, pANDu, halImaka, vAtavyAdhi, aura zarIrakI kSINatA AdikA nAza hotA hai /
Page #511
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 496 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [hakArAdi rogakA ThIka ThIka nidAna karaneke pazcAt / aura use tapokara ghor3Ike mUtrameM bujhA deN| isI ucita rIti se yaha rasa sevana karAyA jAya to prakAra haratAlake golemeM rakhakara tapA tapA kara 21 dhIre dhIre roga naSTa hokara zarIrakI kAnti bar3ha bAra ghor3Ike mUtrameM bujhAnese usakI bhasma ho jAtI hai| jAtI hai| (8638) hiraNyAkhyavalehaH yaha bhasma roga samUhako naSTa karake bala, Ayu (bR. mA. / bAlA.) aura saugya kI vRddhi karatI hai tathA zarIrako vajrake samAna dRr3ha banA detI hai| kuSThaM vacA'bhayA brAhmI kanakaM kssaudrsrpissaa| (8640) hIrakamAraNam (2) varNAyuSkAntijananaM lehaM bAlasya dApayet / / (ra. ra. sa. / pU. a. 4) kUTha, baca, harra aura brAhmI; inakA cUrNa tathA brahmajyotimunIndreNa kramoyaM parikIrtitaH / svarNa bhasma 1-1 bhAga lekara sabako ekatra milA nIlajyotirlatAkande ghRSTaM gharme vizoSitam // kara kharala karaleM / vana bhasmatvamAyAti karmavajjJAnavahinA // ise zahada aura ghIke sAtha milAkara bAla horeko nIlajyoti nAmaka latAke kandake phako caTAnese varNa, Ayu aura kAntikI vRddhi (rasake) sAtha kharala karake dhUpameM sukhA leM / isa hotI hai| vidhise usakI bhasma ho jAtI hai| yaha vidhi (mAtrA-1 rttii|) brahma-yoti nAmaka munikI batalAI huI hai / (8639) hIrakamAraNam (1) . (8641) hIrakamAraNam (3) ( rase. sA. saM. ; ra. maM.) (ra. ra. sa. / pU. a. 4) trisaptakRtvaH santataM kharamUtreNa secayet / kulatyakvAthasaMyuktalakucadravapiSTayA / mudgaraistAlaka piSTvA tadgole kulizaM kSipet / / zilayA liptamUSAyAM vanaM kSiptvA nirudhya ca // pradhmAtaM vAjimUtreNa siktaM pUrvakrameNa tu| aSTavAraM puTesampagvizuSkaizca vanopalaiH / bhasmI bhavati tadanaM vajravatkurute tanum // zatavAraM tato dhmAtvA nikSipta zuddhapArade // AyuSyaM saukhyajananaM balarUpapradaM tathA / nizcitaM mriyate vajra bhasma vAritaraM bhavet // rogaghnaM mRtyuharaNaM vajrabhasma bhavatyalam // zuddha manasilako kulathIke kvAthameM mile huve hore ko tapA tapA kara 21 bAra gadhIke lakuca ( baDhala ) ke rasameM ghoTakara do zarAvoM ke mUtrameM vujhAveM / tadanantara haratAlako (pAnIke sAtha) bhItara usakA lepa kara deM aura unheM sukhAkara unameM pIsakara usameM vaha hIrA rakhakara golA banAve / hIre ko rakhakara yathAvidhi sampuTa banAveM evaM use For Private And Personal Use Only
Page #512
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org paJcamo bhAgaH rasaprakaraNam ] sukhAkara araNya upaloM (vana kaNDoM ) meM phUMka deN| isI prakAra 8 puTa deM / ( hara bAra silakA lepa kara lenA cAhiye / ) tadanantara usa hIre ko tapA tapA kara 100 bAra zuddha pArada meM bujhAveM / 497 kulathIke kvAtha meM hIMga aura seMdhA namakakA . zarAvAMmeM mana | cUrNa milAkara usameM hIreko tapA tapAkara 21 bAra bujhAne se hI rekI bhasma ho jAtI hai / isa vidhi se hIrekI avazya hI vAritara bhasma ho jAtI hai 1 (8642) hIrakamAraNam (4) ( bhA. pra. pU. a. 1 ) meSazRGgAsyi kUrmapRSThAmlavetasam / zazadantaM samaM piSTvA vacIkSIreNa golakam // kRtvA tanmadhyagaM vajraM mriyate dhmAtameva hi / AyuH puSTiM balaM vIrya varNa saukhyaM karoti ca sevitaM sarva roganaM mRtaM vajraM na saMzayaH // / bher3akA sIMga, sAMpakI haDDI, kachuvekI pIThakI haDDI, amalabeta aura kharagozakA dAMta samAna bhAga lekara cUrNa karake sehuMDa ke dUdhameM kharala kareM aura usakA golA banAkara usameM hI reko rakhakara dhmAveM / isa vidhi se hIrakI bhasma ho jAtI haiN| hIrA - bhasma, Ayuvarddhaka, pauSTika, balavIryavarddhaka, varNadAyaka aura sarvaroga nAzaka hai / (8643) hIrakamAraNam (5) ( bhA. pra. pU. khaM. 1 ; yo. ra. ra. caM. ; A. ve. pra. a. 13 ; zA. saM. / khaM. 2 a. 11 ) hiGgusaindhavasaMyukte kSipetkvAthe kulatthaje / taptaM taptaM punarvajaM bhavedbhasma trisaptadhA // 63 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (8644) hIrakamAraNam ( 6 ) (rase. sA. saM. ; zA. saM. / khaM. 2 a. 11 ; A. ve. pra. / a. 13 ; ra. maM. ) maNDUkaM kAMsyaje pAtre nigRhya sthApayetsudhIH / sabhIto mUtrayettatra tanmUtre vajramAvapet // taptaM taptaM ca bahudhA vajrasyaivaM mRtirbhavet // eka meMDhaka ko pakar3akara kAMsIke pAtra meM rakkha vaha bhayabhIta hokara mUtra tyAga kara degA / usa mUtrako pRthak pAtrameM lekara usameM hIreko tapA tapA kara bahuta bAra bujhAnese hI kI bhasma ho jAtI hai / (8645) hIrakazodhanam (1) ( zA. saM. / khaM. 2 a. 11 ) taptaM taptaM tu tadvajraM kharamUtraniSecayet / punastAbhyaM punaH secyamevaM kuryAttrisaptadhA // hareko tapA tapAkara 21 bAra gadheke mUtra meM bujhAnese vaha zuddha ho jAtA hai / (8646) hIrakazodhanam (2) ( bhA. pra. pU. khaM. 1 ; A. ve. pra. | a. 13) gRhItvAhi zubhe vajraM vyAghrIkandodare kSipet / mahiSIviSThayA liptrA karISAnnau vipAcayet // triyAmAyAM caturyAmaM yAminyante'zvamUtrake / secayetpAcayedevaM saptarAtreNa zuddhayati // hIrako zubha dina meM kaTelI kI jar3ake bhItara rakhakara usake mukhako usIke ( kaTelIkI jar3ake ) For Private And Personal Use Only
Page #513
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [hakArAdi ikaDese banda karake usake Upara bhaisake gobarakA / mRtaM nItvA tadA taile vasumAtra vinikSipeta / lepa kara deM aura use rAtrimeM 4 pahara taka arane pratame haNDikAmadhye rasordhastatra dIyate // upaloMkI AgameM pakAveM evaM prAtaHkAla ghor3eke mUtrameM nAgahemnozca patrANi SaNmASapramitAni ca / bujhA deN| isI prakAra sAta rAta pAka karake ghor3eke | pRthak pRthaka nidhApyante hIramUSamukhe tataH / / sUtrameM sAta bAra bujhAnese hIrA zuddha ho jAtA hai| ati sUkSmANi jAyante piSTayaH sarvasya vstunH| (8647) hIrakazodhanam (3) punarardhamamuM mRtaM pUrvamarddhadhRtaM ca yat / / ( bhA. pra. pU. khaM. 1 ; A. ve. pra. / a. 13; / ni:snehe haNDikAmadhye kRtvAgniM jvAlayettataH / ra. maM. ; rase. sA. saM. ; zA. saM. / khaM. cullikopari vinyasya kizcittapte ca piSTikam // 2 a. 11) kSiptvA tAmekataH kRtvA khoTarUpo rsstdaa| khalve niSpiSya kiJcicca mRttikAyAzca smputte|| kulatyakodravakvAthe dolAyanne vipAcayet / nivezya bhUtale kizcitkokilaiH paripUryate / vyAghrIkandagataM vajaM tridinAttadvizuddhathati // svalpakaistaizca yAvatsyAjjvaladagnipradIpanam // ___ hIreko kaTelIke kandameM banda karake kapar3e meM evaM siddho bhavedeSa rasarAjazca saadhitH|| lapeTakara kulathI aura kodoMke kvAthameM dolAyantra hIrAvedhyo raso nAma yatnataH prtipaaditH|| vidhi se 3 dina taka pakAnese vaha zuddha ho jAtA hai| yatra tatra na vaktavyo yoktadhyo rogshaantye| (8648) hIrAvedhyo rasaH nisaMjJaH sannipAte yastasya tAluni dIyate // (hIrabaddharasaH) | raktikArdhAdhamAtrazca sanipAtaM niycchti| / ra. ci. ma. / sta.7 ; ra. kA. dhe. / sannipAtA.) zarkarA kozakAraM ca khaNDamikSupriyAlakAn // TaGkASTakarasaH zuddhaH kSArikA ttngkssoddsh| payazca pAyasaM caiva kadalIphalamuttamam / baramUtreNa saptAhaM kRtvA tanmadayevayam // rasAlAM ca parUSAMzca pAnakaM pathyamIritam // iNDikAyAM nirudhyA'tha kAJjike svedyeddinm| atilaulyakaraM deyaM zItalaM salilaM tRSi / zuddhaM hIramatho nItvA guJjAyugmaM dvijAtikam // agnelamasau kuryAdagrahaNIroganAzanaH // tivelamidaM taptaM mriyate hIrakaM dhruvam / duSTakuSThakSayAdIMzca vikArAnnAzayatyasau / atha no mriyate caiva kadAcidapi hIrakam // hIrAvedhyo raso nAnnA yatrayatra prayujyate // xNTakArIrase caiva paJcavelaM prakalpayet / | tAnrogAnAzayennUnaM rogayogyAnupAnataH // pratvAgnau lohamUSAyAM mriyate nAnyathA hi tt|| ATha TaMka ( 40 mAze) zuddha pArada aura 1 pAThAntarANi-naramUtreNa 16 TaMka kSArikA (Upa-reha miTTI) lekara donoMko 2 culumAtre 1 saptAha taka gadheke mUtrameM kharala kareM aura phira 3 nabhohemnazca use kAMjIse bharI huI hAMDI meM DAlakara usakA mukha For Private And Personal Use Only
Page #514
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] paJcamo bhAgaH 499 banda karake 1 dina svedita kreN| (tadanantara avazya karanI cAhiye / ) agnike svAMga zItala hAMDIke svAMgazItala hone para usameM se pAradako | hone para auSadhako nikAlakara surakSita rkheN| nikAlakara kapar3ese kaI bAra chAna kara svaccha kara isa uttama rasakI jahAM tahAM carcA karanekI leN| bacI huI kAMjIko dhIrese nikAla denA cAhiye AvazyakatA nahIM hai, kevala samaya par3ane para isakA ki jisase pArada usake sAtha na calA jaay|) camatkAra dikhalAnA cAhiye / ___aba utama jAtikA 2 rattI zuddha hIrA lekara | jaba koI rogI sannipAtase mUJchita ho to use tapA tapA kara sAta bAra ukta pAradameM bujhAveM / | usakezirabhe tAlu para (chure Adise jarA sA ghAva karake) isase horeko bhasma ho jaaygii| yadi isa prakAra 2 cAvala bharase AdhI rattI taka yaha rasa usa bhasma na ho to phira use loheke mUSAmeM rakha kara jagaha mala deN| isase use ceta A jAyagA aura tathA tapA kara pAMca bAra kaTelIke rasameM bujhAveM / sannipAta naSTa ho jaaygaa| isase vaha avazya bhasmI bhUta ho jaaygaa| pathya-khAMDa, koSakAra (Ikha bheda ), mizrI, __ tatpazcAt eka mUSAmeM 1 cullu tela DAlakara | Ikha, priyAla (cirauMjI phala ), dUdha, khIra, uttama usameM vaha hIraka bhasma DAlakara garama kareM aura kele kI phalI, rasAlA, phAlase aura hitakara acchI taraha tata ho jAne para usameM uparokta pArada zarabata Adi / kA (jisameM sAta bAra hIrA bujhAyA thA usakA ) AdhA bhAga DAla deM aura usake Upara zudra sIse pyAsa meM zItala jala denA cAhiye / tathA svarNake 6-6 mAze ( vartamAna tolase pratyeka yaha rasa agnivala-varddhaka, grahaNIroga nAzaka 7 / / mAze ) bArIka patra DAla deN| ( isa mUSAko hai evaM duSTa kSaya aura kuSThako bhI naSTa kara detA hai agni para tapAnese ) saba vastuoMkI sUkSma piTThI sI tathA ucita anupAnase jisa rogameM diyA jAtA hai ho jAyagI / tatpazcAt pUrvokta AdhA bacA huvA usIkA nAza karatA hai| (jisameM hIreko tapA tapA kara bujhAyA thA vaha ) (8649) hIrAvedhyo rasaH pArada cikanAI rahita hANDI ( mUSA ) meM DAlakara Agapara rakheM aura usake kucha garama ho jAne para (raseM. ci. ma. / a. 7) usameM yaha piTTI DAla deM evaM sabako acchI taraha dvau bhAgau mRtahIrasya hyabhrakasya trayaH punaH / milAkara utAra leM aura kharalameM DAlakara thor3I dera | bhasma mUtasya catvAraH SaTzuddhagandhakasya ca / / ghoTakara miTTIke sampuTameM banda kareM tathA use bhUmimeM mRtalohasya dvau bhAgau catvArastArakasya ca / dabAkara ( bahuta gaharAI meM nahIM ) usake Upara rocanAyA bhavantyatra bhAvanAH pazca sUtake // koyaloM kI agni jalAveM / ( koyale adhika na hoM tathA suvarcalAyAzca dAtavyA bhAvanAH kramAt / parantu unase jvAlA nikalane lage itanI teja Aga atho dRDhAyAM mUSAyAM madhye datvA ca taM rasama // For Private And Personal Use Only
Page #515
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 500 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [hakArAdi punaH zarAyadvitaye dacyA pazcAdvimudrayet / ki jisase 2 paharameM agni zAnta ho jAya / hastapramANake kuNDe puTo deyaH zanairladhuH // natpazcAt usake svAMgazItala hone para usameMse dviyAmaM yAvadevatacchItamAdAya taM rasam / | auSadhako nikAla kara bhairava aura vaidya kA pUjana vidhAya bhairavasyA'tha pUjanaM bhiSajastataH // karake use surakSita rakheM / gulAmekamamuM dadyAdIrAvedhyaM rasezvaram / isameMse 1 rattI rasa kAlI mircake cUrNake sAtha maricena samaM prAtastatastAmbUlabhakSaNam // (ucita anupAna se ) prAtaHkAla khilAkara Uparase krodhamAtsaryamutsArya vyAyAmaM dharmasevanam / / pAna khilAnA caahiye| asimalapanaM cintAmabhyasyAM ca varjayet / / isake sevanakAlameM krodha, mAtsarya, vyAyAma, asatyabhASaNaM caiva pathyaM sevyaM nirantaram / dhUpameM jAnA, adhika bolanA, cintA, cugalI aura anena jAyate puSTidRSTayArogyazca jAyate // asatyabhASaNa kA tyAga karake sadA pathya sevana bhanena mukhamAmoti putraM cAnena cottamam / karanA caahiye| anena nazyate vAyuranenAyuzca vardhate / / __isake sevanase puSTi, dRSTi, Arogya, sukha, anena labhate kAntimanenApi jarAzrayet / santAna, Ayu, aura kAntikI vRddhi hotI tathA anena palitaM yAti khAlityazca vishesstH|| vAyukA nAza hotA hai| yaha rasa jarA (vRddhAvasthA), anena vajrakAyA syAdvizeSeNa nirAmayaH / palita, aura vizeSataH khAlitya ko naSTa karatA hai| sthAvaraM jagamazcApi kRtrimazcApi yadviSam / / yaha zarIrako niroga aura vajrake samAna dRDha banA anena na prabhavati sevamAnasya na kvacit / detA hai / ise sevana karane vAle para sthAvara, jaMgama anena devarUpaH syAjjAyate budiruttamA / / yA kRtrima viSakA prabhAva nahIM pdd'taa| kSayaM kAsaM pramehazca raktapittaM sudAruNam / yaha rasa buddhiko bar3hAtA aura kSaya, kAsa, vidradhyaSThIlike gulmaM grahaNImapi dustarAm // prameha, dAruNa raktapitta, vidradhi, aSThIlA, gulma, atisAraM mahAghoraM sarvAn vyAdhIMzca nAzayet // | saMgrahaNo, aura ghora atisArAdiko naSTa karatA hai| hIrA bhasma 2 bhAga, abhraka bhasma 3 bhAga, (8650) hutAzanarasaH (1) pArada bhasma 4 bhAga, zuddha gaMdhaka 6 bhAga, lohabhasma 2 bhAga aura cAMdI bhasma 4 bhAga lekara sabako / (ra. rA. su. ; vR. yo. t.| ta. 59 ; bhA. ekatra kharala karake gorocana ke pAnI kI tathA pr.| ma. khaM. 2) hulahulake svarasakI 5-5 bhAvanA deM / tadanantara nAgaraM karSamAtrazca TaNaM karSakadvayam / use eka dRDha mUSAmeM rakhakara usa mUSAko 2 zarA- | maricaM sAIkarSa syAttAvadagdhavarATakam / / ki sampuTameM banda karake 1 hAtha gahare aura itane viSaM karSacaturthAzaM sarvamekatra cUrNayet / hI lambe caur3e gaDhe meM rakhakara itane kaNDoMmeM phUkeM / raso hutAzano nAmnA khAdho gunAmito jvre|| For Private And Personal Use Only
Page #516
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] paJcamo bhAgaH soMTha kA cUrNa 1 tolA, suhAgekI khIla 2 // inameMse 1-1 golI adarakake rasa meM milAkara tole, kolI mircakA cUrNa 1 / / karSa ( 1 tolA cATanI cAhiye / 10 // mAze ), kaur3I bhasma 1 // karSa aura zuddha (8652) hutAzanarasaH (3) bachanAgakA cUrNa 3 // mAze lekara sabako ekatra (ra. caM. ; yo. ra. ; vR. ni. ra.; vai. ra . / milAkara kharala kreN| agnimAMdyA. ; vR. yo. ta. / ta. 71 ; rase. yaha rasa jvaroMko naSTa karatA hai| sA. saM. / agnimAMdyA.) mAtrA-1 rttii| ekadvikadvAdazabhAgayuktaM (8651) hutAzanarasaH (2) yojyaM viSaM TakaNamUSaNa c| ( ra. caM. ; yo. ra, / ajIrNA. ) hutAzano nAma hutAzanasya karoti vRddhi kaphajimarANAm // ekAMzakAH pAradagandhaTakAH zuddha viSa 1 bhAga, suhAgekI khIla 2 bhAga kapardazanAmRtagehadhamA / aura kAlI mircakA cUrNa 12 bhAga lekara sabako tryaMzA ime'tho maricaM vimAMzaM ekatra milAkara kharala kreN| sammarditaM jRmbharasena gADham // gulmArocakazUlavadvisadanAjINe vidhUcI kphm| yaha rasa agnikI vRddhi aura phaphakA nAza jADayaM zIrSasamudbhavaM ca mudagapramANA vaTI karatA hai / lIDhA''rdrasya rasena hanti kathitAnetAn (mAtrA-1 mAza / ) gadAnbrahmaNA / (8653) hutAzano rasaH pUrva nirmita eSa yatrazatakairnAmnA hutAzo rsH|| (bhai. ra. ; rase. sA. saM. ; ra. rA. su. ; i. kA. zuddha pArada, zuddha gaMdhaka aura suhAgekI khIla, dhe. / agnimAMthA.) 1-1 bhAga tathA kaur3I bhasma, zaMkha bhasma, zuddha | gandhezaTaGgaNekai viSamatra tribhAgin / viSakA cUrNa, gharakA dhuMvA aura kAlI mircakA cUrNa aSTabhAgantu maricaM jambhAmbhomardina dinam / / 3-3 bhAga lekara prathama pAra gaMdhakakI kajjalI taTIM mudgamAnena kRtvANa prayojayet / banAveM aura phira usameM anya oSadhiyAM milAkara zUlArocakagulmeSu vimucyaampimaanyke| jambIrI nIbUke rasameM acchI taraha ghoTakara mUMgake | ajINe sabhipAtAdau zaitye jArace virogade / / samAna goliyAM banA leN| zuddha gaMdhaka, zuddha pArada aura suhAgeko khIla isake sevana se gulma, aruci, zUla, agnimAMdya, 1-1 bhAga tathA zuddha viSa (bachanAga) 3 bhAga ajIrNa, kapha aura zirakI jar3atAkA nAza hotA hai| evaM kAlI mirca kA cUrNa ATha bhAga lekara prathama For Private And Personal Use Only
Page #517
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 502 www. kobatirth.org bhArata - bhaiSajya ratnAkaraH pAre gaMdhaka kI kajjalI banAveM aura phira usameM anya oSadhiyAM milAkara sabako jaMbhIrI nIbU ke rasa meM kharala karake mUMga samAna goliyAM banA leM / inameM se 1-1 golI adaraka ke rasake sAtha denese zUla, aruci, gulma, visUcikA, agnimAMdya, ajIrNa, sannipAta, zIta aura jar3atA kA nAza hotA hai / (8654) hRdayArNavarasaH ( rase. sA. saM. ; dhanva. ; ra. ra. ra. kA. ghe. ; yo. ra. ra. rA. su. ; ; bhai. ra.; rase. ci. ma. ; ra. caM. / hRdrogA. ) zuddhasUtaM samaM gandhaM mRtAtraM tayoH samam / mardayetriphalAkvAthaiH kAkamAcIdravairdinam // caNamAtrAM vaTIM khAdedraso'yaM hRdayArNavaH / kAkamAcIphalaM karSaM triphalApalasaMyutam // dvAtriMzattolakaM toyaM kvAthamaSTAvazeSitam / anupAnaM pibecAtra hRdroge ca kaphotthite // zuddha pArada aura zuddha gaMdhaka 1-1 bhAga tathA tAmra bhasma 2 bhAga ( pAThAntarake anusAra 1 bhAga ) le kara tInoM ko ekatra milAkara 1-1 dina triphalA kvAtha aura makoya ke rasameM kharala karake cane ke samAna goliyAM banA leM / yaha rasa kaphaja hRdrogako naSTa karatA hai / anupAna - makoya ke phala 1| tolA aura triphalA cUrNa 5 tolA lekara donoM ko ekatra milAkara 40 tole pAnI meM pakAkara 5 tole zeSa rahane para chAna leN| Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ hakArAdi (8655) hRdrogahararasaH ( ra. kA. ghe. / urograhA. ) bAhUlIka vizvadahanAmayayAvazUkapathyAvacA biDakaNAruvukairnihanyAt / sRtaH sapuSkarajaTo yavavAripiSTohRdrogamamivikalatvamatipravRddham || hIMga, soMTha, cItAmUla, kUTha, javAkhAra, harra, baca, biDanamaka, pIpala; araNDamUla aura pokharamUla; inakA cUrNa tathA pArada bhasma 1-1 bhAga lekara sabako ekatra milAkara jauke kvAthameM kharala karake sukhAkara surakSita rakkheM / yaha rasa pravRddha hRdroga aura agnimAMdyako naSTa karatA hai / - 1 mAzA / ) ( mAtrA(8656) hemagarbhapoTalIrasa: (1) ( ra. caM. ; rase. sA. saM. ; dhanva. ; ra. rA. su. 1 rAjayakSmA ) rasabhasma trayo bhAgAbhAgaikaM hemabhasmakam / mRtatAmrasya bhAgaikaM tolaikaM gandhakasya ca // marddayeccitrakadrAvairdviyAmAnte samuddharet / pUryA varATikA tena TaGkaNena vilepayet // varA pUrayedbhANDe ruddhA gajapuTe pacet / vicUrNayetsvAGgazIte poTTalI hemagarbhikAm // mRgAGkavacaturguAbhakSaNAdrAjayakSmanut // For Private And Personal Use Only pArada bhasma 3 bhAga, svarNa bhasma 1 bhAga, tAmra bhasma ? bhAga, aura zuddha gaMdhaka 1 bhAga (pratyeka 1 - 1 tolA ) lekara sabako ekatra milAkara cIte ke
Page #518
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasapakaraNam ] pazcamo bhAgaH 503 kvAthameM 2 pahara kharala karake use kaur3iyoM ke bhItara golI banAkara sukhA leM tathA eka moTe kapar3e para bhara deM aura unake mukha ( dUdhameM pise huve ) suhAgese thor3A zuddha gaMdhaka kA cUrNa rakha kara usa para vaha banda kara deM evaM unheM zarAvasampuTameM banda karake golI rakha deM aura kapar3eko lapeTa kara kar3I poTalI gaja puTameM phUMka deM tathA svAMga zItala hone para nikAla banAveM tathA usa para thor3A vastra aura lapeTa deM ! kara (kaur3I sameta ) pIsa leM / | tatpazcAt eka miTTIke pyAle meM sampUrNa auSadhiyoM ke mAtrA-4 rttii| samAna zuddha gaMdhakakA cUrNa DAlakara usa para vaha sevana vidhi Adi mRgAGga rasa ke samAna / / poTalI rakkheM aura use dUsare pyAle se Dhaka kA sandhi banda karadeM (tathA usa para 3-4 kapar3amiTTI ise sevana karanese kSayakA nAza hotA hai| karake sukhA leN|) Upara vAle pyAle meM eka chidra (8657) hemagarbhapoTalIrasaH (2) kara denA caahiye| ( yo. ra. ; ra. caM. / kAsA.) aba isa sampaTako bAlukA yantrameM rakhakaH mandAgni para pkaayeN| Adha paharameM pyAle kA gaMdhaka zuddhasUtaM caturbhAgaM dvibhAgaM gandhakasya ca / |-pighala jaaygaa| Upara vAle chidrase salAI DAla 3.. bhAgamekaM suvaNe ca tribhAgaM zulbabhasma ca // | dekheM aura gaMdhaka pighala gayA ho to agni deta kumArIrasasaMyuktaM saptAhaM mardayed dRDham / / banda kara deM tathA svAMga zItala hone para golIka guTikA kArayettAM tu badhnIyAtkharakarpaTe // | nikAlakara surakSita rakkheM / vastre kiMcidvaliM sthApya tatra gola nidhAya ca / bandhnIyAtpoTalIM gADhA pazcAdvastraNa veSTayet / / isake sevanase kAsa, svAsa, kSaya, vAyu, kapa sarvabhAgasamaM gandhaM datvA mRnmybhaajne| aura saMgrahaNI Adi aneka roga naSTa hote haiM / tanmadhye poTaloM nyasya mukhe mudrAM ca kArayet // (8658) hemagarbhapoTalIrasaH (3) vidhAyacchidra mudrAsthaM drAvaM dRSTvA shlaakyaa| (yo. ra. ; vR. ni. 2. / kAsA. ) pAcayetsikatAyantre raso'yaM mRduvahninA // zuddhamRtaM tribhAgaM ca tatsamaM zulbabhasma ca / yAmArdhana musaMjAtaM svAgazItaM samuddharet / bhAgaikaM gandhakaM dadyAttadadhai svarNameva ca / / kAse zvAse kSaye bAte kaphe graha NikAgade // kajjalI kArayettAM tu khalbake saptavAsaram / sarvarogeSu dAtavyA hemaga khyapoTalI / / atha nirguNDikAdravaimaidaye dinasaptakam // ___ zuddha pArada cAra bhAga, zuddha gaMdhaka 2 bhAga, / athavA kanakadrAvairguTikAM kaaryetttH| svarNa bhasma 1 bhAga, aura tAmra bhasma 3 bhAga lekara kiMcidvalisamAyukte vastre golaM nidhAya ca / / sabako ekatra milAkara 1 saptAha taka ghRtakumArI badhnIyAtpoTalIM gADhAmevaM ca tripuTaM caret / ( gvArapAThA) ke rasameM kharala kareM aura phira usakI dRDhamRnmayapAtre tu gandhaM dattvA'dharottaram // For Private And Personal Use Only
Page #519
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 504 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [hakArAdi tanmadhye poTalI nyasya nirvaatbhvnaantre| (8659) hemagarbhapoTalIrasaH (4) vitastimita garne tasminsaMsthApya mudrayet // (ra. ra. sa. / u. a. 14 ; vR. ni. ra. / kSaya.) aGgalIsattikAbhizca jvAlayedindhanAni c| dviniSka bhasma sutasya niSkakaM svarNabhasmakam / yAmena |sddhtaaN yAti hemagarbhAkhyapoTalI // zuddhagandhakaniSkau dvo cUrNitvA citrakadravaiH // anupAnAnusAreNa sarvarogeSu yojayet // biyAmAnte vizoSyAtha tena pUryA varATikAH / zuddha.pArada 3 bhAga, tAmra bhasma 3 bhAga, zuddha varATAnmRNmaye bhANDe rudhvA gajapuTe paceta / / gaMdhaka 1 bhAga aura svarNa bhasma AdhA bhAga lekara svAzItaM vicUAtha poTalI hemagarbhitAm / sabako kharalameM DAlakara sAta dina taka ghoTeM aura mRgAvacaturmujhaM bhakSitaM rAjayakSmanut / / pArada bhasma 2 bhAga, svarNa bhasma 1 bhAga phira use sAta dina saMbhAlu yA dhatUre ke rasameM kharala aura zuddha gaMdhakakA cUrNa 2 bhAga lekara tInoMko karake golI banAveM aura phira eka kapar3epara thor3A / ekatra kharala karake cIteke kvAthameM 2 pahara ghoTa kara zuddha gaMdhakakA cUrNa bichA kara usa para vaha golI sukhA leM aura use kaur3iyoM meM bharakara (unake mukhako rakhakara majabUta poTalI banAveM tathA isa poTalIko dUdhameM pise huve suhAgese banda karake ) unheM zarAvapunaH eka anya vakSa para gaMdhaka vichAkara usameM | sampuTa meM banda karake gajapuTameM pakAveM / tadanantara lapeTeM aura phira usapara bhI eka kapar3A isI prakAra svAMga zItala hone para kaur3iyoM sahita auSadhako pIsa leN| (gaMdhakake sAtha ) lapeTa deN| aba eka majabUta isake sevana se kSayakA nAza hotA hai | miTTIke pyAle meM Upara nIce gaMdhakakA cUrNa rakhakara / mAtrA-4 rttii| yaha poTalI rakheM aura usa para dUsarA pyAlA Dhaka anupAnAdi-mRgAGkake samAn / kara sandhiko banda karadeM tathA isa sampuTa para 3-4 (8660) hemaga poTalIrasaH (5) kapar3amiTTI kara ke sukhA leM / tatpazcAt nirvAta (rasAyanasAra) sthAnameM 1 bAlizta gaharA gar3hA khodakara usameM yaha svarNasindUraka tajaM svarNabhasma sumauktikam / sampuTa rakhakara usa para 1 aMgula miTTI car3hA deM svarNatulyaM samaM gandha trayANAmapi mardayet / / aura Upara 1 pahara taka agni jalAveM / tadanantara tAmrabAbhujaGgAnAM bhasmAnyatrAnupAtayet / sindarasamamAnAni mardayedarkadugdhataH / / svAMga zItala hone para golIko nikAlakara zuSkAM kajalikAmetAM varATISveva pUrayet / surakSita rkheN| mandArapayasA piSTaTaGkaNena ca mudrayet // yaha rasa anupAna bhedase samasta rogoM ko naSTa zAcUrNe dhRtA etA: puTitvA gajasasake / karatA hai| poTalI pUrvavat kRtvA diSTarogeSu yAjayet / / For Private And Personal Use Only
Page #520
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] paJcamo bhAgaH candrodayamukhAn taalshilaamllaadicihnitaan| / bhara deM tathA unake mukhako Akake dUdhameM pise huve IpadgolAdijAmbhobhistantulaimardayedRDham // suhAge se banda karake zakhake bArIka cUrNake bhItara kuryAtpoTalikAM sveSTAM tnmudraamudritaampi| zarAvasampuTameM banda karake gajapuTameM phUMka deM / tadasvasajJAcihnitAM cApicchAyAzuSkAM karotvapi // nantara puTake svAMgazItala hone para usameM se kaur3iyoM koSI kauzeya vastrotthAmarddhabhAge prapUrayeta / ko nikAlakara pIsa leN| tatpazcAt isa cUrNakI gandhakenA'ntarasthAM tAM poTalIM gndhkaa''vRtaam| eka vA adhika zikharAkAra vaTI banAkara kapar3e meM kunItA'tha sovyettA koSoM kausheytntubhiH| bAMdhakara majabUta poTalI banAveM aura eka pyAle meM punazcApara kopIsthAM gandhakA''vRtarUpiNIm // gaMdhakakA cUrNa rakhakara usa para vaha poTalI rakkheM tathA koSIM kRtvA ca tadavaktaM dRDhaM siivyecikitskH| poTalIko gaMdhakake cUrNase Dhaka deM evaM usa para dUsarA UrdhvAdho gandharpha dattvA iNDayAM dhRtvA pace- zarAva Dhakakara 1 pahara mandAgni para pakAyeM / jaba dimAma || kapar3A jala jAya to zarAvako Agase nIce utAra parIkSetA'tha ghaTayante cotthApyA'yaH shlaakyaa| leM aura svAMgazItala hone para guTikAko nikAlakara vastre dagdhe tu nissAyaM poTalI svAGgazIta- Upara lagI huI gaMdhakako ghisakara chur3A deM / lAm // isake sevanase kSaya, saMgrahaNI, jvara, khAMsI ghaTA cenAM tu kurvIta poTalI majudarzanAm // AdikA nAza hotA hai| kUpIsaGgrahaNe duHkhaM duHkhaM bhArovahe param / duHkhaM vA dAlikA bhaGgAdauSadhakSayajaM mahat // (8661) hemagarbhapoTalorasaH (6) vidhinA'nena bhaiSajya prakAro bhAti zobhanaH / / ( zA. sN.| khaM. 2 a. 12 ; ra. pra. su. / ityAkalayya nirmAti poTalIM zyAmasundaraH / / " zyAmasundaraH // a. 8 : ra. rA. su.| kAsA. ; ra. caM. / __ svarNa sindUra 1 bhAga, svarNasindUra banAte rAjayakSmA. ; vR. ni. ra. ; yo. r.| kAsA.) samaya nikalI huI svarNa bhasma 1 bhAga, motI bhasma 1 bhAga aura zuddhagandhakacUrNa 3 bhAga* lekara tInoM rasasya bhAgAzcatvArastAvantaH kanakasya ca / ko ekatra kharala kareM aura phira usameM 1-1 bhAga tayozca piSTikAM kRtvA gandho dvAdazabhAgikaH / / tAmra bhasma, vaGga bhasma, aura nAga bhasma milAkara kuryAtkajalikAM teSAM muktA bhAgAzca SoDaza / Akake dUdha meM ghoTeM aura sukhAkara pIlI kaur3iyoM meM caturviMzaca zaGkasya bhAgaikaM TaGkaNasya ca / / * zrIyut rasAyanAcArya zyAmasundarAcArya vaizya ekatra mardayetsarvaM pakvanimbUkale rsaiH| ( rasAyanasAra ke kartA ) ne svayaM ina dalokAMkI | kRtvA tapA tatA gAla mUSAsampuTaka nyaset // hiMdI TIkAmeM svarNa aura motI cauthAI bhAga tathA mudrAM dattvA tato hastamAtre garne ca gomayaiH / gaMdhaka 1 // bhAga likhA hai| puTed gajapuTenava svAGgazItaM samudaret // For Private And Personal Use Only
Page #521
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 506 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [hakArAdi piSTvA guA caturmAnaM dadyAdgavyAjyasaMyutam / kRtvA golaM kSipenmUSAsampuTe mudrayettataH / ekAnatriMzadunmAnamaricaiH saha dIyate // | paced bhUdharayantreNa vAsaratritayaM budhaH // rAjate mRNmaye pAtre kAzcane vaa'vlehyet| tata uddhRtya tatsarva dadyAdgandhaM ca tatsamam / lokanAthasamaM pathyaM kuryAJca svasthamAnasaH / / mardayedAkarasaizcitrakasvarasena ca / / / kAse zvAse kSaye vAte kaphe grahaNikAgade / / sthUlapItavarATAMzca purayettena yuktitaH / atIsAre prayoktavyA poTTalI hemagarbhikA // etasmAdauSadhAtkuryAdaSTamAMzena TaGkaNam // zuddha pArada 4 bhAga aura zuddha soneke varka 4 TaGkaNArdhaM viSaM dattvA piSTvA sehuNDadugdhakaiH / bhAga lekara donoMko ekatra kharala kareM, jaba svarNa mudrayettena kalkena varATAnAM mukhAni ca // pAradameM mila jAya to usameM 12 bhAga zuddha gaMdhaka bhANDe cUrNapralipte ca dhRtvA mudrAM pradApayet / milAkara kajalI banAveM aura phira usameM 16 bhAga | gate istonmite dhRtvA puTedagajapuTena ca / / motIkA cUrNa, 24 bhAga zaMkhakA cUrNa aura 1 svAGgazItaM rasaM jJAtvA pradaghAllokanAthavat / bhAga suhAgA milAkara pakke nIbUke rasameM kharala kareM pathyaM mRgAtavajjJeyaM tridinaM lavaNaM tyajet / / aura phira sabakA eka golA banAkara use mUSAke sampuTa meM banda karake ( usa para 3-4 kaparamiTTI yadA chardirbhavettasya daghAcchinnAzRtaM tadA / karake ) 1 hAtha caur3e, 1 hAtha lambe aura itane madhuyuktaM tathA zleSmakope dadyAdguDAIkam // vireke bhajitA bhaGgA pradeyA ddhisNyutaa| hI gahare gar3he meM rakhakara bana kaNDoM meM phUka deN| tadanantara usake svAMgazItala hone para auSadhako jayetkAsaM kSayaM zvAsa grahaNImaruciM tathA / / nikAlakara pIsa leN| | agniM ca kurute dIptaM kaphavAtaM niyacchati / isameM se 4 rattI rasa soneke yA cAMdI athavA hemagarbhaH paro jJeyo rasaH polikAbhidhaH // miTTIke pAtrameM rakhakara usameM 29 kAlI micauMkA 4 bhAga zuddha pArada aura 1 bhAga sone ke cUrNa aura thor3A goghRta milAkara cATanA cAhiye / varka ekatra milAkara kharala kareM aura jaba svarNa __isa para pathyAdikI vyavasthA 'lokanAtha rasa' pAradameM mila jAya to usameM 10 bhAga zuddha gaMdhaka ke samAna karanI cAhiye / / milAkara kajjalI banAveM aura use kacanArakI chAlake - isake sevanase kAsa, zvAsa, kSaya, vAyu, kapha, rasameM kharala karake sabakA eka golA banAveM tathA saMgrahaNI aura atisArakA nAza hotA hai / use (sukhAkara) mUSAke sampuTa meM banda karake (usa (8662) hemagarbhapoTalIrasaH (7) para 3-4 kapara miTTI karake ) 3 dina bhUdharayantra meM (zA. dha. / khaM. 2 a. 12; ra. pra. su.|| pakAveM / tadanantara usake svAMga zItala hone para a. 8; vR. ni. r.| kSaya.; ra. kA. dhe. / kSaya.) auSadhako nikAlakara usameM usake barAbara zuddha sUtAtpAdapramANena hemnaH piSTiM prakalpayet / gaMdhaka kA cUrNa milAkara adaraka ke rasa tathA cItA. tayoH syAdadviguNo gandho mrdpetkaanycnaarkaiH|| mUlake svarasa ke sAtha 1-1 dina kharala karake For Private And Personal Use Only
Page #522
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasapakaraNam ] paJcamo bhAgaH 507 bar3I bar3I pIlI kaur3iyoM meM bharadeM aura phira samasta mRdunA vahninA caiva svAGgazItaM samuddhareta / auSadhase aSTamAMza suhAgA tathA suhAgese AdhAzuddha balimeva ca samyagvai SaDguNaM jArayetsudhI // viSa lekara donoMko sehuMDa (thUhara) ke dUdhameM ghoTakara | hemagarbharaso nAma triSu lokeSu visrutaH / usase una kaur3iyoM kA mukha banda kara deN| tathA | kAsazvAseSu sarveSu zUleSu ca hitastathA // unheM cUnA pute huve mRtpAtrameM rakhakara usa para DhakanA tattadrogAnupAnena sarvAn rogAdhayetparam // Dhaka kara sandhi banda karadeM evaM usa pAtra para 3-4 zuddha pArada 4 bhAga, zuddha soneke varaka (yA kapar3amiTTI karake mukhokara 1 hAtha lambe caur3e aura | svarNabhasma ) 2 bhAga tathA tAmra bhasma, motI bhasma utane hI gahare gar3he meM rakhakara gajapuTakI agni deN| aura pravAla bhasma 1-1 bhAga evaM gaMdhaka sabake jaba vaha svAMgazItala ho jAya to rasako nikAla barAbara ( 9 bhAga ) lekara prathama pAre gaMdhaka aura kara pIsa leN| svarNako ekatra milAkara kharala kareM aura phira usameM ise lokanAtha rasake samAna sevana karAnA | anya oSadhiyAM milAkara ghoTakara ekajIva kara leN| aura mRgAGka rasake samAna pathyAdikI vyavasthA karanI / tadanantara use ( adaraka ke rasa meM ) kharala karake cAhiye / sabakA eka golA banAveM aura use zarAva sampuTa meM 3 dina taka lavaNakA tyAga karanA caahiye| banda karaka mandAgnisa bhUdharayantrama pakAva Ara phira yadi vamana hone lage to giloyakA kvAtha ( jaba samajheM ki gaMdhaka jIrNa ho gayA taba )usake zahada milAkara pilAveM / yadi kapha kA prakopa ho svAMgazItala hone para rasako nikAla kara usameM to gur3a aura adaraka khilAveM / dasta Ane lage to punaH usake barAbara gaMdhaka milAkara pahilekI taraha sekI huI bhAMga dahI meM milAkara sevana kraaveN| | bhUdharayantra meM pkaaveN| isI prakAra SaDguNa gaMdhaka isa rasake sevanase kAsa, kSaya, svAsa, grahaNI jAraNa kareM aura anta meM kharala karake surakSita rkheN| roga, aruci, kapha aura vAyukA nAza hotA tathA isake sevanase kAsa, zvAsa, zUla aura rogoagnikI vRddhi hotI hai| | cita anupAnake sAtha dene se anya aneka roga naSTa (8663) hemagarbharasaH (1) hote haiM / yaha eka atyanta prasiddha rasa hai / ( vR. ni. ra. / kAsA.) (8664) hemagarbharasaH (2) rasasya bhAgAzcatvArastadardha kanakasya ca / (yo. ra. / kAsA.) tadardha tAmrakaM caiva mauktikaM vidrumaM samam // rasaM ca gandhakaM caiva samaM khalve vimardayet / tatsamAnena balinA sarva khalve vimardayet / kajalyAM ca tathA svarNa saMzuddhaM ca vinikssipet|| kRtvA tu golakaM pazcAtpacedbhUdharayantrake // susUkSme sudRDhe vastre baddhvA poTalikA dRDhAm / For Private And Personal Use Only
Page #523
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 508 bhArata-bhaiSajya-ratnAkara [hakArAdi gandhakenA''yase pAtre paktvA poTalikAM / hemagarbharaso nAnA sarvavyAdhinivAraNaH / ciram // rogarAjAdikaM hanti itareSAM tu kA kathA / / mandAgninA pacedyAvad vyomavaNe bhavettu tat / / zuddha pArada 5 tole, soneke varka 11 tolA hemagarbha iti khyAto raso'yaM zvAsakAsanut // tathA zuddha gaMdhaka 6 / mAze lekara tInoMko ekatra anupAnavibhedena sarvarogAayatyasau // kharala karake kajjalI banAveM aura use kapar3emeM lapeTa 1-1 bhAga zuddha pArada aura zuddha gaMdhakakI kara (Dorase bAMdhakara ) dRr3ha poTalI banAveM tathA use kajalI banAkara usameM 1 bhAga zuddha svarNake patra loheke sampuTameM rakha kara usake Upara 5 tole milAkara svarala kareM aura phira ( vAsA Adi ke zuddha gaMdhakakA cUrNa DAlakara sampuTako banda kara deN| rasameM ghoTakara golI banAkara ) use sUkSma parantu tatpazcAt use bhUdharapuTameM pakAveM aura svAMgazItala manabUta vastrameM bAMdhakara dRr3ha poTalI banAveM tatpazcAt hone para use nikAlakara Upara se jale huve gaMdhakako lohapAtrameM gaMdhaka DAlakara usameM isa poTalI ko chur3A deM tathA use punaH vastra meM lapeTakara pahilekI maMdAgnipara pakAveM | jaba vaha AsamAnI raMgakI ho bhAMti lohake sampuTa meM rakhakara, usa para usake barAjAya to agnise nIce utAra leM aura svAMgazItala bara gaMdhakakA cUrNa DAlakara sampuTako banda karadeM evaM hone para guTikAko nikAla kara surakSita rkkheN| bhUdharapuTa meM pkaaveN| yaha rasa zvAsa kAsa aura anupAna bhedase yaha rasa rAjayakSmA jaise ghAtakarogako bhI naSTa anya samasta rogoMko naSTa karatA hai| kara detA hai phira anya rogoMkA teA kahanA (8665) hemagarbharasaH (3) ! hI kyA hai| ( yo. ra. ; vR. ni. ra. / kAsA.) (8666) hemanAtharasaH zuddhamUtaM palaikaM syAtpAdAMzaM zuddhahemakam / ( ra. caM. / pramehA. ; mai. ra. / bahumUtrA.) zuddha gandhasya mApaikaM pratikarSa prayojayet / / mUtaM nan, hematApyaM pratyekaM kolasammitam / trayamekatra kuti sUkSmaM khalve vimardayet / / ayazcandra pravAlaM ca vaGgaM cArdha vinikSipet / / sudRr3ha bandhayedvastre sthApyaM lohajasampuTe / / phaNiphenasya toyena kadalIkusumena ca / marditaM gandhakapalaM tasyopari pradApayet / | udumbararasenApi saptadhA parimardayet // sampuTaM mudritaM kRtvA bhUdharAkhyapuTe pacet // vallamAtrAM vaTi khaadedyyaavyaadhynupaantH| svAGgazItalamuddhRtya dagdhaM gandhaM parityajet / pramehAviMzati hanti bahumUtraM sudAruNam // veSTayitvA punarvastraM sUtre badhvA ca golakam // somarogakSayaM caiva zvAsaM kAsamuraHkSatam / tattulyaM ca punargandhaM sampuTe nikSiped bhiSaka / hemanAtharaso nAmnA kRSNAtreyeNa bhASitaH / / muditaM sampuTaM kRtvA punaryantreNa pAcayet / / prayojito bhavenRNAM vizeSaphaladAyakaH / / For Private And Personal Use Only
Page #524
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir raMsaprakaraNam paJcamo bhAgaH zuddha pArada, zuddha gaMdhaka, svarNabhasma aura svarNa | pArada bhasma, svarNa bhasma, zuddha gaMdhaka aura mAkSika bhasma, 1-1 bhAga tathA abhrakabhasma, kapUra suhAge kI khIla AdhA AdhA niSka; tAmrabhasma 2 ( yA cAMdI bhasma ), pravAla bhasma aura vaMga bhasma niSka, tathA zaMkhakA cUrNa 2 niSka lekara sabako AdhA AdhA bhAga lekara sabako ekatra milAkara ekatra milAkara kharala kareM aura usa cUrNako polI kharala kareM aura kajjalI ho jAne para use aphImake | kaur3iyoM meM bharakara mRgAMka rasake samAna pakAveM / pAnI, kele ke phUloMke rasa aura gUlarake rasa kI sAta | tadanantara auSadhako nikAla kara adarakake rasameM sAta bhAvanA dekara 3-3 rattIkI goliyAM banA leN| kharala karake zarAvasampuTa meM banda kareM aura gajapuTa ____ise yathocita anupAnake sAtha sevana karanese | meM phUMka leN| tatpazcAt bArIka cUrNa karake sura20 prakArake prameha, dAruNa bahumUtra roga, soma | kSita rakkheM / roga, kSaya, zvAsa, kAsa aura uraHkSatakA nAza isameM 32 kAlI mircI kA cUrNa; isase cAra hotA hai| gunA zuddha gaMdhaka aura pAMcavA bhAga ghI milAkara kRSNAtreya nirdiSTa yaha rasa vizeSa phldaaykhai| sevana karanese asAdhya rAjayakSmA roga bhI naSTa ho jAtA hai| hemamAtrA (vR. ni. ra. / hikkA.) yaha rasa zothodara, arza, grahaNI, jvara aura gulmako bhI naSTa karatA hai| pra. saM. 8621 hikkAntaka rasaH dekhiye / anupAnAdi mRgAMka ke samAna / (8667) hemamRgAGkarasaH (1) hemamRgAGkarasaH (2) (ra. ra. / rAjayakSmA.) prayogasaMkhyA 5636 dekhiye / mRtaM sUtaM mRtaM hema zuddhagandhakaTaGkaNam / pratyekamarddhaniSkaM syAnmRtazulvaM dviniSkakam / / . (8668) hemayogaH zaniSkadvayaM cUrNa sarvamekatra kArayet / (ra. ra. sa. / u. a. 26) pUrayetpUrvacUrNena puTayeca mRgAvat // tatazcAkani-saiH sAI rudbhavA puTe paceta / hemadhAtrIphalaM kSaudraM gAyatrIrasamarditam / AdAya cUrNayeclakSNaM dvAtriMzanmaricairyutam // lihanmanu pibankSIraM dRSTAriSTo'pi jIvati // cUrNAcaturguNaM gandhamekIkRtya vicUrNayet / / __svarNabhasma, AmalekA cUrNa aura zahada samAna paJcamAzaM ghRta lekhamasAdhyaM rAjayakSmanuta / / bhAga lekara tInoM ko ekatra milAkara khairake rasameM zothodarArthIgrahaNIjvaragulmAMzca nAzayet / / kharala karake cATane se ariSTa lakSaNoMyukta rogI bhI baca raso hemamRgAko'yaM anupAnaM mRgAGkacana // jAtA hai / anupAna dUdha / For Private And Personal Use Only
Page #525
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 510 - bhArata-bhaiSajya-ratnAkara [hakArAdi (8669) hemavajrarasaH - lehayenmAsaSadakantu jarAmaraNanAzanam / (ra. rA. su.| pramehA.) vAgujIcUrNaka dhAtrIphalarasAplutam // bhasmasUtaM mRtaM kAntalohabhasmazilAjatu / anupAnaM pibennityaM syAdraso hemasundaraH // zuddhatApyaM zilAvyoSaM triphalA bilvajIrakam // pArada bhasma 4 bhAga aura svarNa bhasma 1 bhAga lekara donoMko ekatra milAkara kharala kreN| kapitthaM rajanIcUrNa bhRjarAjena bhAvayet / / triMzadvAraM vizoSyAtha lihyAcca madhunA saha // isameM se 1 mAzA (vyavahA. mAtrA-2 rattI) niSkamA harenmehAn mUtrakRcchU sudAruNam / auSadha kAMsIke pAtrameM lekara usameM dUdha, dahI aura mahAnimbasya bIjazca SaDniSkaM peSitazca yat / / ghI milAkara cATeM / isI prakAra 6 mAsa taka sevana " karanese jarAmRtyukA nAza hotA hai| (?) palaM taNDulatoyena ghRtaniSkadvayena ca / ekAkRtya piSeccAnu hanti mehaM cirotthitam // anupAna-11 tolA bAbacIke cUrNako pArada bhasma, kAntaloha bhasma, zilAjIta, - Amaleke rasameM milAkara pieM / Amala svarNamAkSika bhasma, manasila, soMTha, kAlI mirca, (8671) hemasundararasaH (2) pIpala, hara, baher3A, AmalA, belagirI, jIrA, kaitha (ra. kA. dhe. ; ra. saM. ka. / ullA. 4) aura haldI; inakA cUrNa samAna bhAga lekara sabako hiGgulaM maricaM gandhaM pippalI TaGkaNaM viSam / ekatra milAkara bhaMgare ke rasakI 30 bhAvanA deM aura kanakasya ca bIjAni samAMzaM vijayAdravaiH // phira sukhAkara surakSita rakkheM / mardayedhAmamAtraM tu caNamAtrA vttiikRtaa| ise madhuke sAtha sevana karane se prameha aura jvarAtIsAragrahaNI zaye msundrH|| bhayaMkara mUtrakRcchUko nAza hotA hai / zuddha hiMgula, kAlI mirca, zuddha gaMdhaka, pIpala, maatraa-3|| mAze / (vya. mAtrA-1 mASA) : suhAgekI khIla, zuddha bachanAga aura zuddha dhatUrabIja anupAna-21 mAze / (vya. mA. 3 mAze) samAna bhAga lekara sabako ekatra milAkara bakAyanake pise huve bIjoM meM 5 tole cAva- bhAMgake rasameM 1 pahara kharala karake caneke barAbara loMkA dhovana aura 7 mAze ghI milAkara piyeN| goliyAM banA leN| (8670) hemasundararasaH (1) isake sevanase jvarAtisAra aura saMgrahaNI kA ( rase. sA. saM. ; ra. rA. su. / rasAyanA. ; rase. nAza hotA hai| ci. ma. / a. 8 ; A. ve. pra. / a. 1) (8672) hemasundararasaH (3) mRtasUtasya pAdAMzaM hemabhasma prakalpayet / (ra. ra. ; dhanva. / vAjIkaraNA.) kSIrAjyadadhi sammizraM mApaikaM kAMsyapAtrake' // zuddha mRtaM samaM grAhyaM suvarNa gandhakaM hyayaH / 1 kAntapAtrake kajjalIkRtya yatnena zulvapAtre bhiSagvaraH / / For Private And Personal Use Only
Page #526
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] pazcamo bhAgaH rAjikA svarasaM datvA kRSNonmattasya vai rsm| rattIse 1 / mAzA taka ghI aura zahadake sAtha kharala datvA datvA prayatnena mardayecca tribhirdinaiH // | meM ghoTakara khAnA caahiye| tribhizca sArSapaM tailaM datvA kalka vimardayet / anupAna-auSadha khAneke pazcAt godugdhameM zoSayedbhAnubhirbhAnoliM dadhAcchanaiH zanaiH // godhRta DAlakara pInA cAhiye / athavA isa rasako vAlukAyantrayoge tu moktbhessjmdhytH| cItAmUla, adaraka aura seMdhA namakake cUrNa ke sAtha tAvajjvAlA pradAtavyA yAvatsyAduSNavAlukA || milAkara bhI de sakate haiN| svAgazItalatAM jJAtvA karSayettaM bhissgvrH|| ise isa vidhise prAtaHkAla sevana karane se tato guJjApramANena mASamASAkaM punaH // sAdhyAsAdhya samasta roga naSTa ho jAte haiM / jJAtvA rogaM zarIraM ca yojanIyaM budhaiH sadA / ghRtena madhunA sArdai mardayitvA tu khalvake / (8673) hemAdiparpaTIrasaH rasaM vA bhakSayetpazcAdAjyaM gavyaM gavAM payaH / ( ra. pra. su. / a. 8) sAmAnyena tu kataivyaM citrkaaksaindhvaiH|| bhAgamekamiha mUtabhasmano rogiNAmanupAnIyaM rasamAjyena bhojanam / / bhAgayugmamapi gandhakasya ca / etenApi vidhAnena prAtaH paatnissevyet|| mUtamAnamapi hemabhasmakaM sAdhyAsAdhyeSu rogeSu tathA vyAdhicayeSu ca // tArabhasma api cAbhrasatvakam // zuddha pArada, suvarNa bhasma, zuddha gaMdhaka aura | lohabhasma atha cArkajaM kSipeloha bhasma samAna bhAga lekara sabako tAmrake kharalameM / llohapAtrajaThare prapAcayet / DAlakara tAmrakI mUsalI se kharala karake kajjalI drAvyatA bhavati tatra vai yadA banAveM / tadanantara use rAI aura kAle dhatUre ke nikSipecca kadalIdale tadA // pattoMke svarasa meM 3-3 dina kharala kareM / phira use ATarUSa surasA jayantikA 3 dina sarasoM ke telameM kharala kareM aura teja dhUpameM ___ muNDikAtriphalAkabhRGgikAsukhAveM / tatpazcAt use AtazI zIzI meM bharakara meghanAdakaTukanyakArasaiH bAlakAyantrameM AkakI jar3akI dhImI agni para pkaaveN| pratyahaM tu parimardayedRDham / / jaba hANDIkA reta khUba garma ho jAya to agni denI vatsanAbhajarasaidinatrayaM banda kara deM aura svAMgazItala hone para auSadhako lohapAtranihitaM pacetkSaNam / nikAlakara pIsa kara surakSita rakkheM / / jAyate hi varaparpaTIrasaH ise rogI tathA rogake balAbalake anusAra 1 / zRGgaverakarasena yojayet // For Private And Personal Use Only
Page #527
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 512 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [hakArAdi vallayugmamitamAnatastvayaM pakvamUSAgataM yAma paceyaH kSipan dravam / shvaaskaasvinivRttidaaykH|| ketakIkuSThanirguNDIzigrugranthAgnicavyajam // pippalIbhiranupAyayettathA vandhyAhinebhakaryutthaM vyAghrIluGgabalodbhavam / kvAthamatra surasATarUSajam // | azvagandhAbhavaM vArAn vizadvitrISu sAgarAn // pAradabhasma 1 bhAga, zuddha gaMdhaka 2 bhAga, SaTsaptavasudigvitriyugaM bhuvanataH kramAt / svarNabhasma 1 bhAga, cAMdA bhasma 1 bhAga, abhrakasatva kumAryAH puTayet prauDho raso hemAdrisajanakaH // bhasma 1 bhAga, lohabhasma 1 bhAga aura tAmra bhasma bhukto mASo nihantyAzu sarvArthorocakagrahAn / 1 bhAga lekara sabako ekatra milAkara kharala kreN| mandAgnyunmAdamedAMsi gnnddmaalaarbudaapciiH|| aura phira use ( dhRta lipta ) lohapAtra meM DAlakara | galagaNDamamehAdIn muSkaliGgAkSikarNajAn / mandAgni para pighalAveM tathA gAyake gobara para biche kSudrarogAMzca vividhAn garuDaH panagAniva / / huve keleke patte para phuratI se phailAkara usapara dUsarA kRSNa kharpara 3|tole, zuddha gaMdhakakA cUrNa 10 kadalI patra Dhakakara use gobarase dabA deM / evaM svAMga tole nAgabhasma 5tole aura abhraka bhasma 5tole lekara zItala hone para parpaTIko nikAla leN| ekatra kharala karake khulI huI majabUta mUSAmeM rakhakara tadanantara usa parpaTIko 1-1 dina bAsA, usa mUSAko bAlakAyantrameM rakhakara 1 pahara pakAveM aura tulasI, jayantI, gorakhamuMDI, triphalA, adaraka, bhAMgarA, . phira usameM nimna likhita oSadhiyoMke rasa kI bhAvanA caulAI aura ghRtakumArI; inake svarasameM kharala kareM deM arthAt eka oSadhikA rasa DAlakara jalAveM jaba tathA 3 dina bachanAgake kvAtha meM kharala karake z2arA vaha sUkha jAya to punaH usIkA DAleM / isI prakAra dera lohapAtrameM mandAgni para pkaaveN| tatpazcAt sukhA, jaba eka oSadhikI niyata bhAvanAeM pUrI ho jAyaM kara kharala karake rkheN| to dUsarI oSadhike rasakI bhAvanA deN| bhAvanA dravya mAtrA-4-6 rattI / (vyavahArika mAtrA- aura bhAvanAoMkI saMkhyA isa prakAra hai2 rattI / ) ___ ketakI kI 20 , kUThakI 2, saMbhAlakI 3, ise adarakake rasameM milAkara sevana karanese saMhajanekI 5, pIpalAmUlako 7, cItekI 6, cavyakI kAsa zvAsakA nAza hotA hai| 7, bAMjhakakor3ekI 8, jaTAmAMsIkI 8, hastIkarNI ____ anupAna-tulasI aura bAseke kvAtha meM (kAsAla) kI 2, kaTelIkI 3, bijau rekI 4, pIparakA cUrNa milAkara pilAveM / kharaiTIkI 14, asagandhakI 14, tathA ghRta(8674) hemAdirasaH kumArI kI 14 / (rase. ci. ma. / a. 9 ; ra. kA. the. / kSudrarogA.) sampUrNa oSadhiyoMkI bhAvanA pUrNa hone para vai kRSNarasakaJyakSaM piSTvA gandhaM paladvayam / svAMgazItala honeke bAda rasako nikAlakara pIsa leN| palaM nAgAbhrayoH sarva saJcUrNya sikatAghaTe // mAtrA-1 maashaa| (vya. mA. 1-2 rttii|) For Private And Personal Use Only
Page #528
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasapakaraNam ] paJcamo bhAgaH 513 isake sevanase aruci, arza, agnimAMdya, unmAda, / banAveM aura phira usameM anya auSadhiryA milAkara meda, gaNDamAlA, arbuda, apacI, galagaNDa, prameha; | | sabako jaMbIrIke rasameM kharala karake sukhAkara rkheN| tathA aNDakoSa, liMga, AMkha aura kAnoMke roga evaM | yaha rasa grahaNI rogako naSTa karatA hai| aneka prakArake kSudra roga naSTa hote haiN| maatraa-1|| mAzA | vyavahA. mA. 3-4 (8675) hemAbhrakarasasindUram rattI / ) (yo. ra. ; ra. rA. su. ; vR. ni. ra. / rAjayakSmA.) anupAna-auSadha khAneke pazcAt dhImeM abhraka rasasindUramizritaM hembhsmnaa|| | kAlI mircakA cUrNa milAkara cATanA cAhiye / samabhAgaM pravIta rasenA''kayojitam // pathya-taka bhAta / kSayaM ca kSayapANDaM ca kSayakAsaM ca kuSThakam / (8677) haMsapoglIrasaH (2) jayenmaNDalaparyantaM pUrvakarmavipAkakRt // (ra. rA. su. / grahaNya.) abhraka bhasma, rasasindUra aura svarNabhasma samAna | niSkaikaM marditaM mUtaM dviniSkaM mRtatIkSNakam / bhAga lekara sabako ekatra kharala karake rakkheM / / zikhitutthaM tIkSNatulyaM karSAI gandhamauktikam // viSa niSkaM cetatsarvaM bhRnggaasursaarsaiH| ise adarakake rasake sAtha sevana karanese kSaya, agnipI haridrA ca lAgalIkandajaivaiH // kSayajanita pANDu, kSayakI khAMsI aura pUrva janmake maricairmadhunA lehyA mAGgakA haMsapoTalIm / pArkose utpanna kuSTha naSTa ho jAtA hai| hanti saGgrahaNIM caitra atisAraM ca pANDutAm / / (mAtrA-1-2 rattI / ) daurbalyaM gulmazvAsaM ca kAsaM hikkAmarocakam / (8676) haMsapoTalIrasaH (1) kSaudreNa vijayA niSkaM lehayedanupAnakam // zuddha pArada 1 bhAga, tIkSNalohabhasma 2 bhAga, ( raseM. ci. ma. | a. 8 ; raseM. sA. saM. / grahaNI.; tuttha bhasma 2 bhAga, zuddha gaMdhaka 1 // bhAga, motI zA. dha. saM. / khaM. 2 a. 12; ra. caM. / grahaNya.) bhasma 1 // bhAga aura zuddha vachanAga 1 bhAga lekara dagdhAnkapardikAn piSTvA tryuSaNaM TaGkaNaM vissm| prathama pAre gaMdhakakI kajalI banAveM aura phira usameM gandhakaM zuddhasUtaM ca tulyaM jambIrajevaiH // anya auSadhiyAM milAkara sabako acchI taraha kharala mardayedbhakSayenmASaM maricAjyaM lihedanu / karake bhaMga, adaraka, tulasI, agniparNI,* haldI, nihanti grahaNIroga pathyaM takraudanaM hitam // | aura lAMgalI (kaliyArI) kI jar3a ke rasameM (1-1 ___ koDI bhasma, soMTha, mirca, pIpala, suhAgekI | dina) kharala karake sukhAkara surakSita rakkheM / khaula, zuddha bachanAga, zuddha gaMdhaka, aura zuddha pArada anubhUta yogamAlA dvArA prakAzita vaidyaka samAna bhAga lekara prathama pAre gaMdhakakI kajalI zabda koSameM agniparNIkA artha 'kauMca' kiyA hai| 65 For Private And Personal Use Only
Page #529
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 514 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [hakArAdi mAtrA-1 mASA ( vyavahArika mAtrA- ( sukhAkara zarAva saMpuTameM banda karake ) mandAgnimeM 1 rttii|) ise kAlI micauke cUrNa aura zahadake svedita kreN| sAtha sevana karanese saMgrahaNI, atisAra, pANDu, tatpazcAt svAMgazItala hone para nikAlakara nirbalatA, gulma, zvAsa, kAsa, hikkA aura aruci | usameM usakA cauthA bhAga zuddha bachanAgakA cUrNa kA nAza hotA hai| tathA usake (goleke) barAbara kaur3I bhasma milAkara auSadha khAneke pazcAt 5 mAze ( vya. mA. adaraka aura jaMbIrI nIbUke rasameM 1-1 dina kharala 1-3 mAze) bhAMgakA cUrNa zahada meM milAkara cATa- | karake sukhAkara surakSita rkheN| nA caahiye| mAtrA-1 mASA ( vyavahArika mAtrA(8678) haMsapoTalIrasaH (3) 4 rattI) ise kAlI miracoMke cUrNa aura zahadake sAtha (ra. kA. dhe. / saMgrahaNya.) | sevana karanese grahaNI roga, atisAra, pANDu, rasagandhakamuktAnAM viSasyaikaM palaM bhavet / gulma aura kRzatAkA nAza hotA hai / tIkSNatutthakayozcaikaM palaM ttsursaarsaiH|| ___auSadha khAneke pazcAt 1 niSka (vyavahArika viSNukAntAvavivAhihalIbhRGgavimardayet / mAtrA 3 mAzA) bhAMgake cUrNako zahadameM milAkara golaM saMsvedayedasya mandAmau caraNAMzakam // cATanA caahiye| viSaM dagyakapardAnAM cUrNa tulyaM niyojayet / (8679) haMsabhairavarasaH AjambIranIreNa piSTaM syAddhaMsapoTaliH // soSaNo vA samadhuko mASo'sya grhnniigdm|| . (ra. kA. dhe. / pramehA.) atisAraM pANDurogaM gulmaM kArya dhruvaM jayet // sUkarIkSIrapuTite zuktikSAreNa zodhite / kSaudreNa vijayAniSkamanupAnena yojayet / varu drute rasaM kSiptvA tRtIyAMzaM ca hiGgulam / / uttamA viditA ceyaM kriyA haMsaporalI // chikArasena samma tadardhArdhAni nikSipet / zuddha pArada, zuddha gaMdhaka, motI, zuddha vachanAga, saumyAlAsindUrazilATaGkaNAni ca prakSipet // tIkSNa lohabhasma aura tuttha bharama 5-5 tolA palAzavalkalarasairaphaikSIraizca saptadhA / lekara prathama pAre gaMdhakakI kajalI banAveM aura palAzavaTacizcAnAM kSiptvA kSArAMzcharAvake / phira usameM anya auSadhe milAkara thor3I dera kharala siddho hAminA'yaM tu dvAtriMzatmaharaM punaH / karake tulasI, viSNukAntA (koyala), cItA, bhi-dviguJja dApayecchItaM samAna haMsabhairavam // lAvA, halI (kaliyArI) aura bhAMgake rasameM 1-1 1 rasazAlA goMDaladvArA prakAzita pustakameM dina ghoTakara sabakA eka golA banAveM aura use | "saumvAla" pATha hai| For Private And Personal Use Only
Page #530
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] paJcamo bhAgaH - - pathyA'rjunaviDaGgotyaM kvArtha cAnu madhuplutam / (8680) haMsamaNDUram zukramehAdikAndanti rasoya haMsabhairavaH // (ra. ra. sa. / u. a. 19; ra. caM. ; yo. ra. ra. rA. su. ; vR. ni. ra. ra. kA. dhe. / pANDavA.) 3 bhAga baMgako pighalA kara (kaI kaI bAra) maNDUraM mardayeclakSNaM gomUtre'STaguNe pacet / sUrIke dUdha aura sIpakI bhasmake pAnImeM bujhAveM / tryUSaNaM triphalA mustA viDaGgaM canyacitrako / / phira use pighalAkara usameM 3 bhAga zuddha pArA dAvI granthI devadAru tulyaM tulyaM vicUrNayet / aura 1 bhAga zuddha hiMgula milAkara 1 dina naka ghRtaM maNDUratulyaM ca pAkAnte mizrayettataH / / chikanIke rasameM kharala kareM aura phira usameM AdhA | bhakSayetkarSamAtraM ca jIrNAnte takrabhojanam / AdhA bhAga cauMTalI (guMjA ), zuddha haratAla, rasa. pANDurogaM halImaM ca urustambhaM ca kAmalAm / / sindUra, zuddha maMsila aura suhAgA; inakA cUrNa | azAMsi hanti no citraM haMsamaNDarakAhavam / / milAkara palAzakI chAlake rasa aura Akake dUdha zuddha maNDUrake bArIka cUrNako ATha gune kI sAta sAta bhAvanA deM / tatpazcAt usameM gomUtrameM pakAveM aura jaba vaha gAr3hA ho jAya to AdhA AdhA bhAga palAza (DhAka) kA, vaTa (var3a) | usameM nimna likhita oSadhiyAM milAdeMkA aura ciMcA (imalI)kA kSAra milAkara zarAva- soMTha, mirca, pIpala, hara, baher3A, AmalA, sampuTa meM banda kareM aura use 32 pahara (bAlukA nAgaramothA, bAyabiDaMga, cava, cItA, dAruhaldI, yantrameM ) tIbrAgni para pkaayeN| jaba svAMga zItala pIpalAmUla aura devadAra; inameMse pratyekakA cUrNa ho jAya to rasako nikAlakara surakSita rkkheN| tathA pI maNDUrake barAbara / mAtrA-2 rttii| mAtrA-11 tolA / (byavahA. mA. 2-3 mAze / ) anupAna-hara, arjunakI chAla aura bAya ___auSadha pacane para taka bhAta khAnA cAhiye / biDaMga inakA madhumizrita kvAtha / isake sevanase pANDuroga, halImaka, urustambha, isake sevanase zukramehAdikA nAza hotA hai| kAmalA aura arzakA nAza hotA hai| 1 yo. ra. meM dAruhaldI kA abhAva hai tathA pIpala aura soMTha do bAra AI hai evaM cIkA abhAva hai| iti hakArAdirasamakaraNam For Private And Personal Use Only
Page #531
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [hakArAdi - atha hakArAdimizraprakaraNam (8681) haridrAdivatiH haldI aura dAruhaldI 2-2 bhAga tathA ( hA. saM. / sthA. 3 a. 11) gharakA dhuMvA aura sarasoM 1-1 bhAga lekara sabako haridrA mArkavaM kuSThaM gRhadhRmaM suvrclaa| ekatra milAkara (tave meM) maMdAgni para sekeM aura siddhArthakarasazcaiva kAmikena piSyate // phira pAnIke sAtha pIsakara svaccha kapar3ese nicor3a kara rasa nikaaleN| madhunA saha vartiH syAd gude saJcAritA yadi / ise AMkhameM DAlanese kaphAbhiSyanda naSTa asAM nAzanaM caiva karoti sahasA nRNAm // hotA hai| - haldI, maMgarA, kUTha, gharakA dhuMvA, suvarcalA (8684) harItakIkalpa: (hulahula) aura sapheda sarasoMkA rasa samAna bhAga (ga. mi. / oSadhikalpA. 1) lekara sabako kAMjImeM pIsakara zahadameM milAkara (kapar3epara lagAkara) battI banAveM / harItakI sarpiSi pAcayitvA ise gudAmeM rakhanese arza (bavAsIra)kA nAza samaznataH sNpivto'nuspiH| hotA hai| ghAtAtmakAstasya na santi (8682) haridrAvacAdi zodhanam rogAH syAtpRSThajaloskaTIvalaM ca / / (va. se. / vAtavyA.) gomo cAlambuSake paktvA paJcadalodake / eraNDatailena vipAcya pathyAM punaH suramitoyena vASpasvedena svedayet / / khAdettathA cAnupibecca tailam / ganyopA zudhyate khevaM rajanI ca vishesstH|| | sazUlaviSTambhakRtAnvikArAn bacako kramazaH gomUtra, gorakhamuNDIke kvAtha sajiyepittakaphAmilotthAn // aura paJcapallava ( Ama, jAmana, kaitha, bijaurA aura belake pattoM ) ke kAthameM pakAkara gomUtrakI mUtrasthitAH saptadinaM mahiSyAH bhAharule svedita karamese vaha zuddha ho jAtI hai| pazcAmayA mUtrapachAni pazca / kSIraikataH saptadinAni khAvet haldA bhI isI prakAra zuddha hotI hai|| kSIraudanAzI paratastathA ca / / (8683) haridrAdyAzcyotanam eSastrisaptAhaparaH prayogo (ba. se. / netrarogA.) bAtodara tIbramapIha hanyAt / drau dvau bhAgau rajanyozca bhAgiko dhuumsrsspau| plIhAnamagraM zvayadhuM tridoSa phaphAbhiSyanda jibhRSTaM piSTamAzcayotamambhasA // / zirograhaM pANDugarakRmIMzca // For Private And Personal Use Only
Page #532
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mizrapakaraNam ] paJcamo bhAgaH 517 inameM se nitya prati 5 harra khAkara 25 harItakI vA madhunA'valikhA tole ( bhaisakA ) mUtra pInese tIvra vAtovara. ugra dAmAtisAre prathamaM pravRtte / plIhA, zotha, tridoSa, ziropraha, pANDa, garaviSa pavAhayetsA savaziSTadoSAn aura kRmi rogakA nAza hotA hai| saMzodhayetkoSThamazeSatazca // yaha prayoga 3 saptAha taka karanA caahiye| prathama saptAha meM kevala dugdhAhAra karanA cAhiye dve pUrvamadhAdazanAdatto de aura usake pazcAt do saptAha taka dUdhabhAta khAnA dve cApi bhuktvA ca tathA svapastU / / caahiye| asya prayogAdabhayASTakasya trisaptarAtreNa punarnavaH syAt // AmAtisArake prArambhameM zahada ke sAtha harrakA medhAsmRtiH zaktiratIva kAntiH cUrNa milA kara cATanA cAhiye / isase koSThake zrImadapurnityamanAmayatvam / doSa nikala kara vaha zuddha ho jAtA hai| dIsAmitA dRSTiSalaM paraM syAt sarve ca rogAH prazamaM prayAnti // do hara bhojanake pUrva, 2 bhojana karate samaya | (bhojanake madhyameM ), 2 bhojanAnta meM aura do harauMko dhImeM bhUnakara rakkheM / inheM yathocita | sote samaya khAveM / isa prakAra 3 saptAha taka mAtrAnusAra khAkara Uparase So pInese vAyuke roga nitya ATha hareM khAnese zarIra meM navajIvana A nahIM hote aura pRSTha, jaMghA uru tathA kaTikA jAtA hai, medhA, smRti, zakti, kAnti aura zarIrabala bar3hatA hai| zrIkI vRddhi hotI hai| zarIra nIroga rahatA hai; agni aura dRSTi bar3hatI hai tathA samasta roga naSTa ho harauko eraNDa (aNDI) ke telameM pakAkara jAte haiN| khAne aura Uparase tela (aNDIkA tela ) pInese (8685) harItakIyogaH (1) zUla, viSTabhbha, tathA pitta, kapha aura vAyuke samasta / rogoMkA nAza hotA hai| (ga. ni. / udarA. 32) samAdAya palAzinyA kSArapasthacatuSTayam / harauMko sAta dina taka bhaisake mUtrameM bhigoe caturguNe samAloDapa gomUtre kvAthayedbhiSak / / rakheM (mUtra prati dina badala kara navIna DAlanA | niHsrAvya pAdaziSTaM tu kvAyaM paJcazatAni ca / caahiye|) nikSipya tatra pathyAnAM punaramAvadhiyet // For Private And Personal Use Only
Page #533
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 518 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [ hakArAdi ! ardhasvinnAstu saMsthApyAH kvAthaina saha ytrtH| 100 harauMko 32 sera gomUtrameM pakAveM aura adyAttataH sindhuyutA yavakSAravimizritAH // gomUtra jala jAne para harauMko ThaMDA karake surakSita krameNAgnivalaM labdhvA prAtarutthAya yogavit / rakkheM / jIrNaM pathyAM ca yudhAno mucyate tUdarAmayAt // inameM se nitya prati 2 harra zahadake sAtha khAne kSAravAripalaM prAtaH palAzinyAH pibennrH| se kaphaja arza, grahaNI, kRmi, pANDu aura zothakA yavakSArasya karSaNa mizritaM tUdarApaham // nAza hotA hai| __ palAzI ( kele ) kA kSAra 4 sera lekara 16 (8687) harItakIyogaH (3) sera gomUtra meM pakAveM aura 4 sera rahane para chAna leN| tatpazcAt usameM 500 hareM DAlakara punaH pakAveM (rA. mA. / mukharogA. 5) aura jaba hare AdhI usIja jAeM taba (pakakara : gomUtramadhye kvayitA pragADhaM bilkula mulAyama hone se pahile hI) agnise nIce / mAMsyanvitA' baalkkusstthyuktaa| utAra kara ThaMDA karake usa zeSa kvAtha sahita harecca pathyA vihitA mukhAnte surakSita rakkheM / daurgandhyamanyAnapivaktrarogAn / / nitya prati ye harai seMdhA namaka aura javAkhAra gomUtrameM jaTAmAMsI (pAThAntarake anusAra sauMpha) milA kara balAnusAra sevana kI jAyaM to udararoga sugandha bAlA ( tagara ) aura kUThakA cUrNa milAkara naSTa hotA hai| auSadha pacane para pathyAhAra karanA / usameM hareM DAla kara pakAveM / jaba harra usIja jAeM caahiye| to unheM gomUtrase nikAlakara ThaMDA karake surakSita palAzI ( kele ) ke 5 tolA kSArajala meM rakkheM / 11 tolA javAkhAra milAkara prAtaH kAla pInese Ta milAkara prAtaH kAla pInese ina meM se eka eka Tukar3A muMhameM rakhanese bhI udararoga naSTa hotA hai| durgandhi aura ( mukhapAkAdi ) muMhake anya roga noTa-kvAthake sAtha ubAlI.huI hare rakhanese | naSTa hote haiN| unake zIghrahI kharAba ho jAnekA bhaya hai| (harra 1 sera, gomUtra 8 sera; tInoM oSadhi(8686) harItakIyogaH (2) yokA cUrNa 20 to0) ( ga. ni. / arzo. 4) (8688) harItakIyogaH (4) gomUtradroNasaMyukte vipacedabhayAzatam / (bhai. r.| agnimAndyA.) kSINe mUtre harItakyau khAdedave madhunA saha // harItakyAH zataM grAvaM taqa: svimazca kArayeta / eSa prayogaH zamayedarzaH zleSmasamutthitam / yavAd bIjaM samuddhRtya cUrNAnImAni pUrayet // grahaNIkRmidoSAMzca pANDutvaM zvayathUnapi // 1 " mizyanvitA" : pAThAntaram For Private And Personal Use Only
Page #534
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mizraprakaraNam ] paJcamo bhAgaH 519 SaDUSaNaM paJcapaTu yamAnIdvayameva ca / / (prathama dina 1 harra khAyeM aura phira roja trikSAraM hiGgu divyazca karSadvayamitaM pRthak // 1-1 bar3hAte jAveM isa prakAra jahAM taka sahana ho zlakSNacUrNIkRtaM sarva cukrAmlenApi bhAvayet / sake bar3hAte raheM phira 1-1 ghaTAnA zuru kareM aura limpAkasvarasenApi bhAvayeJca dinatrayam // 1 para Akara punaH 1-1 bar3hAveM / isI kramase khAdedabhayAmekAM sarvAjIrNavinAzinIm / sevana karate huve 1000 saMkhyA pUrI kreN| pathya caturvidhamajIrNa vahimAndhaM visUcikAm // meM kevala dUdha pInA caahiye|) gulmazUlAdirogAMzca nAzayedavikalpataH / / (8690) harItakIyogaH (6) 100 harau ko takrameM DAlakara pakAveM jaba (vR. mA. / kAsA.) ve usIjakara komala ho jAeM to unheM bIcase cIrakara guThalI nikAla deM aura unake bhItara nimna mukhe dhRtA'bhayA zuNThIkaNayA vA vibhItakama . likhita cUrNa bharakara sUtase bAMdha deN| vibhItakamathaikaM vA kAsazvAsau vyapohati / / cUrNa-pIpala, pIpalAmUla, cava, cItA, soMTha harra athavo soMTha, pIpala aura baher3A athavA kevala baher3A muMhameM rakhanese kAsa zvAsakA nAza kAlI mirca, seMdhA namaka, kAlA namaka ( saMcala), hotA hai| viDa namaka, sAmudra lavaNa, kAca lavaNa, ajavAyana, ajamoda, javAkhAra, sajjIkhAra, suhAgA, hoMga ___(8691) harItakIramAyanam aura lauMga 2 // -2 // tole lekara bArIka cUrNa banAveM (ga. ni. ! rasAyanA. 1) aura use cukrAmla (kAMjI bheda) tathA bijaure ke harItakI sarpiSi sampratApya rasa meM 3-3 dina kharala karake sukhA leN|| samaznutastatpivato ghRtaM ca / ____ uparokta haroM meM se 1-1 harra roja khAnese | bhavecirasthAyi balaM zarIre cAroM prakArakA ajIrNa, agnimAMdya, visUcikA, sakatkRtaM sAdhu yathA kRtjnye|| gulma aura zUlAdikA nAza hotA hai / hara ko dhImeM sekakara khAveM aura anupAna (8689) harItakIyogaH (5) rUpameM vahI ghI pIveM / isa prayogase zarIrameM sthAyI bala prApta hotA hai| (ga. ni. / udarA. 32) harItakI sahasra vA vidhivacopayojayet / (8692) harItakyAdiyogaH anAmbuvarjI pittotthAjjaTharAdvipramucyate // (vA. bha. / ci. a. 15 udarA.) anna jala banda karake 1000 harra sevana harItakIsUkSmarajaH prasthayuktaM ghRtADhakam / karane se pittodara naSTa hotA hai / / agnau vilApyamathitaM khajena yavapallake / For Private And Personal Use Only
Page #535
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org bhArata - bhaiSajya ratnAkaraH 520 nidhApayettato mAsAduddhRtaM gAlitaM pacet / harItakInAM kvAthena dadhnA cAmlena saMyutam // udaraM garamahIlAmAnAhaM gulmavidradhim / ityetatkuSThamunmAdamapasmAraM ca pAnataH // 1 sere hara ke bArIka cUrNako 4 sera zahada meM milAkara garama karake mathanIse marthe aura mRtpAtra meM bharakara usakA mukha banda karake anAjake DherameM dabA deN| 1 mAsa pazcAt use nikAlakara kapar3e se chAna leM aura usameM harra kA kAtha, tathA khaTTI dahI ( pratyeka usake barAbara) milAkara pakAveM / ( jaba kucha gAr3hA ho jAya to ThaMDA karake surakSita rakkheM / isake sevana se udararoga, garaviSa, aSThIlA, AnAha, gulma, vidradhi, kuSTha, unmAda aura apasmArakA nAza hotA hai / (8693) hikkAharayogAH (ga. ni. / hikkAzvAsA. 11) zvAsAvarodhinI hikkA zamaM yAtyati vegataH / cukairvA jale pIte dhRtvA zvAsaM nivartate // madhunA kaTukIcUrNa lIDhaM hikkAnivAraNam / zilAghUmasya pAnaM vA nalikA yantrayogataH // (1) zvAsako rokakara culluse jala pIne dama banda kara dene vAlI hicakI bhI banda ho jAtI hai| Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ hakArAdi (8694) hiGguzodhanam ( yo. ra. ) padmapatrarase yAmamAtape bhAvitaM viduH / rAma zuddhimApnoti rasayogeSu yojayet // kamala ke pattoMke rasameM 1 pahara dhUpa meM ghoTane se hIMga zuddha ho jAtA hai / (8695) hiGgvAdi yavAgU ( yo. ra. vR. ni. ra. / hikkA ; ) hiGgusauvarcalAjAjIviDa pauSkaracitrakaiH / saTI karkaTabhRGgI ca yavAgUH zvAsahikinAm || hoMga, saMcala, jIrA, biDanamaka, pokharamUla, cItAmUla, kacUra aura kAkar3AsiMgI; inase banAI huI yavAgU zvAsa aura hikkA rogameM hitakAraka hai| ( hIMga, saMcala aura biDa namaka yavAgU taiyAra hone para DAlane cAhiyeM tathA zeSa cIjoMkA Gga pAnIya vidhi kvAtha banAkara usameM yavAgU pakAnI cAhiye / ) (8696) hiGgvAdiyoga H (1) ( va. se. 1 mukharogA. ; bhA. pra. | ma. khaM. 2 ) kRmidantApahaM koSNaM hidantAntare sthitam || first z2arA garama karake dAMtake nIce ( yA usake gar3he meM ) rakhanese dantakRmi naSTa ho jAte haiN| (8697) hiGggvAdiyogaH (2) (2) kuTakI cUrNako zahada meM milAkara cATane se athavA (3) manasila ko cilamameM rakhakara hukke ( ga. ni. / cUrNA. 3 ; vA. bha. / ci. a. 14 gulmA. ) hiGgutriguNaM saindhavamasmAtriguNaM ca tailameraNDam / se dhUmrapAna karanese bhI hicakI naSTa ho jAtI hai / / tatriguNa rasonarasaM gulmodAvartazUlaghnam // For Private And Personal Use Only
Page #536
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mizraprakaraNam ] pazcamo bhAgaH 521 hIMga 1 bhAga, seMdhAnamaka 3 bhAga, eraNDa | vattI bnaaveN| ise ghI lagAkara gudAmeM rakhamese taila 9 bhAga aura lahasanakA rasa 27 bhAga lekara / udAvarta naSTa ho jAtA hai| sabako ekatra milAkara sevana karanese gulma, udAvarta aura zUlakA nAza hotA hai| (8699) hIverAdiyogaH (mAtrA-6 mAze) (vaM. se ; yo. ra. / dAharogA.) (8698) hiAvAdi vatiH ( yo. ra. / udAvartA. ; bhai. ra. ; vR. mA. ; vR. hIberapAkozIracandanakSodavAriNA / ni. ra. ; va. se. ; ra. ra. / udAvartA.) | sampUrNAmavagAheta droNI dAhArdito naraH // himAkSikasindhUtthaiH paktvA vati sukhA. sugandhavAlA, pAka, khasa aura lAla candana vartitAm / samAna bhAga lekara cUrNa banAveM / isa cUrNako (8 ghRtAbhyaktAM gude danAdudAvartavinAzinIm // | gune ) pAnI meM milAkara (24 ghaMTe rakhane ke bAda) hIMga, zahada aura seMdhAnamaka samAna bhAga usa pAnImeM DubakI lagAnese dAha zAnta ho lekara sabako ekatra pIsakara pakAkara gAr3hA karake / jAtI hai / iti hakArAdimizraprakaraNam For Private And Personal Use Only
Page #537
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 522 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [kSakArAdi NO atha kSakArAdikaSAyaprakaraNam (8700) kSudrAdikyAthaH (1) ise prAtaH kAla pInese samasta prakArake ( bhA. pra. / ma. khaM. 2) zItacara naSTa hote haiN| kSudrAnAgarapuSkarA'mRtalatAbrAhmIvacAsa- (8702) kSudrAdikvAthaH (3) vratAmAGgIvAsakayAsatoyasurasAkvAtho jaye- (vR. ni. ra. / jvarA. ; vR. mA. / jvarAH; ca. da.! jiddakam / jvarA. ; va. se. ; ra. r.| jvarA. ; zA. saM. / ___ kaTelI, soMTha, pokharamUla, giloya, brAhmI, khaM. 2 a. 2; vR. yo. ta. / ta. 59; yo. ci. baca, suvratA ( gandhazaTI) bharaMgI, bAsA, dhamAsA, m.| a. 4; ga. ni. / jvaro. 1) sugandhabAlA aura tulasI samAna bhAga lekara kvAtha kSudrAzuNThIguDUcInAM kaSAyaH pauSkarasya ca / bnaaveN| kaphavAtAdhike peyo jvare vApi tridoSaje // yaha kvAtha jihavaka sannipAtako naSTa karatA hai| kAsavAsAruciharo pArdhazUlavinAzanaH / / (8701) kSudrAdikvAthaH (2) - kaTelI, soMTha, giloya aura pokharamUla samAna ( yo. ta. / ta. 20 ; zA. saM. / khaM. 2 a. 2: a. bhAga lekara kvAtha banAveM / yo. ci. ma. / a. 4 ; vR. ni. ra. ; yo.. yaha kvAtha kaphavAta pradhAna jvara tathA sannira. / jvarA.) . pAtajvara evaM kAsa, zvAsa, aruci aura pArzvazUlako naSTa karatA hai| kSudrAdhAnyakazuNThIbhirguDUcImustapadmakaiH / rktcndnbhuunimbpttolvRsspausskraiH|| (8703) kSudrAdikvAthaH (4) kaTukendrayavAriSTabhAjIparpaTakaiH samaiH / (zA. saM. / khaM. 2 a. 2) kvAthaM prAtaniSeveta sarvazItajvaracchidam // kSudrA kirAtatiktaM ca zuNThI chinnA ca paupka kaTelI, dhaniyA, soMTha, giloya, nAgaramothA, padmAka, lAlacandana, cirAyatA, paTolapatra, bAsA, kaSAya eSAM zamayet pItazcASTavidhaM jvaram // pokharamUla, kuTakI, indrajau, nImakI chAla, bharaMgI . kaTelI, cirAyatA, soMTa, giloya aura pokharaaura pittapApar3A samAna bhAga lekara kvAtha bnaaveN| mUla kA kvAtha ATha prakArake jvaroMko naSTa karatA hai| For Private And Personal Use Only
Page #538
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kapAyaprakaraNam ] paJcamo bhAgaH 523 (8704) kSudrAdikvAthaH (5) kvAtha sevana karanese prabala mUrchA roga naSTa ho (zA. saM. / khaM. 2 a. 2; yo. ci. ma. / a. 4) jAtA hai / kSudrAkulitthavAsAbhirnAgareNa ca sAdhitaH / / (8706) kSudrArasayogaH kvAthaH pauSkaracUrNADhayaH zvAsakAsau nivAra- (yo. ta. / ta. 18) yat / / pacetkSadAM sapaJcAGgAM puTapAkena tadrasaH / kaTelI, kulathI, vAsA (aDUsA) aura soMTha; pippalIcUrNasaMyuktaH kAsazvAsakSayApahaH / / inake kvAthameM pokharamUlakA cUrNa milAkara sevana / ____ kaTelIke paMcAMgako kUTakara (golA banAkara karane se zvAsa kAsakA nAza hotA hai / use araNDa yA bAseke pattoMmeM lapeTa kara usa para 1 (8705) kSudrAdikvAthaH (6) aMgula moTA miTTIkA lepa karake ) puTapAka vidhise (bR. ni. ra. / mUrchA.) pakAveM aura rasa nikAla leM / kSudrAmRtAgranthikanAgarANAM isameM ( 1 mAzA) pIpalakA cUrNa milAkara mUchoM jayedAruNakAM kssaayH| sevana karanese kAsa, zvAsa aura kSayakA nAza hotA hai| kaTelI, giloya, pIpalAmUla aura soMTha; inakA (mAtrA-2 tolA / ) iti kSakArAdikaSAya-prakaraNam - * HE atha kSakArAdicUrNaprakaraNam (8707) kSAradvayAdicUrNam ise dhIke sAtha milAkara pInese samasta prakArake (yo. ra. / gulmA., udarA.; vR. ni. ra. / gulmA.) / gulma aura udara rogoMkA nAza hotA hai| kSAradvayAnalavyoSanIlIlavaNapaJcakam / ( mAtrA-2 mAze / ) cUrNitaM sarpipA peyaM sarvagulmodarApaham // __javAkhAra, saJjIkhAra, cItAmUla, soMTha, kAlI (8708) kSArayogaH (1) mirca, pIpala, nIlakI jar3a aura pAMcoM namaka (seMdhA. (suzruta saM. / ci. a. 7 azmarya.) saMcala, viDa lavaNa, sAmudra lavaNa aura udbhidalavaNa) tilApAmArgakadalIpalAzayavavalkajaH / samAna bhAga lekara cUrNa banAveM / kSAraH peyo'vimUtreNa zarkarAnAzanaH paraH // For Private And Personal Use Only
Page #539
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org 524 tila, apAmArga, kelA, palAza (DhAka), jau aura lodha; inake kSAra samAna bhAga lekara ekatra milAkara kharala kara le 1 bhArata-bhaiSajya ratnAkaraH ise bher3ake mUtra ke sAtha sevana karane se zarkarA roga naSTa hotA hai / (8709) kSArayogaH (2) ( yo. ra. / mUtrakRcchrA . ) aGkola tilakASThAnAM kSAraH kSaudreNa saMyutaH / dadhivAryamupAnena sUtrarodhaM niyacchati // mArgarambhAtilA aMko kI lakar3I kA aura tilake vRkSoM kA kSAra ( ekatra banA huvA yA samAna bhAga mizrita ) zahada meM milAkara cATane se mUtrAvarodha naSTa hotA hai| anupAna - dahIkA pAnI / ( mAtrA - 1 || mAzA | ) (8710) kSArayogaH (3) (kSArAmRtacUrNam ) (bR. ni. ra. / zUlA. ; yo. ci. ma. | a. 2; hA. saM. / sthA. 3 a. 4 ) kSAraM muSkakarkikArjuna jIvantIkamakArthaM ca rajanI kUSmANDavallI tathA / vAsAsUraNameva tIvra dahane vA bhasmIkRtaM toyena pratisevya niHsRta payaH pAnaM vidheyaM yakRt // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ kSakArAdi zUlAnAhavibandhagulma kaphajAn rogAn jayetkAmalAM vidradhyo hRdizulapANDu grahaNIzophArzasAM pInasAn / mandAgnau jvarapIDane kRmigudabhraMze pramehe tathA / zastaM vRddhiSu dAhazulakasanodUgAre vamau plI ica // palAza (DhAka), muSkaka (mokhAvRkSa), arjuna, dhava, apAmArga, kelA, tila, jIvantI, dhatUrA, haldI, peThe (bhUre kumhar3e ) kI bela, bAsA, aura sUraNa; inakA yathAvidhi kSAra banAveM / ise pAnI ke sAtha sevana karanA aura phira yatheSTa dUdha pInA cAhiye / isake sevana se yakRtaroga, zUla, AnAha, vibandha gulma, kaphaja roga, kAmalA, vidradhi, hRdayazUla, pANDu, grahaNIroga, zotha, arza, pInasa, agnimAMdha, jvara, kRmi, gudabhraMza, prameha, aNDavRddhi, dAha, zUla, kAsa, udgAra adhika AnA, vamana aura lIhAvRddhikA nAza hotA hai / (8711) kSArAdiyogaH (1) ( yo ta / ta. 46 ) sakSAratryUSaNaM madyaM prapivadasagulmanut / palAzakSAratoyena siddhaM sarpiH pibeca sA // javAkhAra, soMTha, mirca aura pIpala; inakA cUrNa samAna bhAga lekara ekatra milAveM / yaha cUrNa milAkara madha pInese rakta gulma kA nAza hotA hai| For Private And Personal Use Only athavA palAza ke kSArajalase siddha ghRta pIne se bhI raktagulma naSTa hotA hai /
Page #540
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir cUrNapakaraNam ] paJcamo bhAga 525 (8712) kSArAdiyogaH (2) choTA karauMdA, baranekI chAla, cItAmUla aura (vR. ni. ra.; vR. mA. / udarA. ; yo. ra. / yakRdrogA.) nAgakesara samAna bhAga lekara cUrNa banAveM / kSAraM vA biDakRSNAbhyAM puutiksyaambumishritm| ise dUdhake sAtha pInese antrazUla naSTa hotA hai| yakRtplIhamazAntyarthaM pibeta prAtaryathAbalam // athavA rAtako lahasana, soMTha, karaJjamUla aura javAkhAra, biDa lavaNa aura pIpala; inake | indrAyaNa kI jar3a kA kvAtha pIne se bhI antrazUla naSTa ho jAtA hai| samAna bhAga mizrita cUrNako karaMja ( kaNTaka karaMja ) ke rasameM milAkara prAtaHkAla sevana karane se yakRta ___ (8714) kSudrakaravandayogaH (2) aura plIhArogakA nAza hotA hai| (vai. ma. ra. paTala 7) (8713) kSudrakaravandayogaH (1) / kSudrakaravanda (marda) mUlaM payasA pItaM prabhAta(vai. ma. ra. / paTala 9) kAleSu / kSudrakaravandavaruNAnalasuvarNa niruNadi mUtrakRcchU santamasaM bhAnubimbamiva / dugdhasahitaM pibati yo jayati shuulm| prAtaHkAla kSudrakaramarda (choTe karauMde ) kI annajanitaM, zunanAgarakuberA jar3ako dUdhake sAtha pIsakara pInese mUtrakRcchrakA kSIndralatikAgRtajalaM ca nizi pItam // nAza hotA hai / iti kSakArAdicUrNabhakaraNam atha kSakArAdiguTikAprakaraNam (8715) kSAraguTikA (1) sapippalImUlaviDaGgasAraM ( rase. ci. ma. / a. 9; rase. sA. saM; dhanva: mustAjamodAmaradArubilvam // ca. da.; ra. rA. su. / zothA.; ga. ni. / guTikA. kaliGgakAzcitrakamUlapAThe __4; ca. saM / ci. a. 12 zvayathu.) sayaSTikaM cAtiviSaM palAMzam / kSAradvayaM syAllavaNAni catvA sahiGgukarSa tu sasUkSmacUrNa ryayorajo vyoSa phalatrike ca / droNaM tathA mUlakazuNThakAnAm // For Private And Personal Use Only
Page #541
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 526 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [kSa kArAdi syAdbhasmanastat salilena sAdhya / (8716) kSAraguTikA (2) mAloDaya yAvadghanamamadagdham / (ca. saM. / ci. a. 19 grahaNya.) styAnaM tataH kolasamAM tu mAtrAM kRtvA suzuSkAM vidhinopayujyAt // catuSpalaM sudhAkANDaM tripalaM lavaNatrayAt / plIhodarazvitrahalImakArzaH | vArtAkIkuDavaM cArkAdaSTau dve citrakAtpale // pANDvAmayArocakazoSazophAn / | dagdhAni vArtAkurase gulikA bhojnottraaH| | bhuktaM bhuktaM pacatyAzu kAsazvAsArzasAM hitaaH|| visUcikAgulmagarAzmarIzca vicikApatizyAyahadrogazamanAzca taaH|| sazvAsakAsAH praNudeva sakuSThAH // javAkhAra, sajIkhAra, cAroM namaka* (seMdhA __thUharakA kANDa (DaMDA) 20 tole, seMdhA namaka 15 tole, saMcala (kAlA namaka ) 15 tole, namaka, saMcala, viDa namaka aura udbhidlavaNa), biDa namaka 15 tole, bar3I. kaTelI ( yA baiMgana) lohabhasma, soMTha, kAlI mirca, pIpala, harra, baher3A, 20 tole, arkamUla 40 tole aura citrakamUla AmalA, pIpalAmUla, bAyabiDaMgakI girI, nAgaramothA, 10 tole lekara sabako jalA kara bhasma kareM aura ajamoda, devadAru, belakI chAla, indrajau, cItAmUla, / | baiMgana ke rasameM ghoTakara goliyAM banA leN| pAThA, mulaiThI aura atIsa; inakA cUrNa 5-5 tole inheM bhojanake pazcAt sevana karane se bhojana evaM hIMga 1 tolA lekara sabako ekatra milA leN| zIghra paca jAtA hai| ye goliyAM kAsa, zvAsa, arza, sUkhI mUlIkI rAkha 16 sera lekara use vicikA, pratizyAya aura hRdrogakA mAza karatI haiN| (6 gune ) pAnImeM gholakara (kSAranirmANa vidhise ) (8717) kSAraguTikA (3) svaccha pAnI nitAra leM aura usameM uparokta cUrNa (va. se.| udarA. ; vA. bha.* ci. a. 15 udararo.) milAkara karache se calAte huve (maMdAgnipara) pkaaveN| kSAraM vanakarISANAM svinnaM vastreNa gAlayet / jaba golI banAne yogya gAr3hA ho jAya to agni kArSika pilIma para lavaNAni ca // se nIce utArakara berake samAna goliyAM banA leN| pippalI citrakaM zuNThI tritA triphalA vcaaH| yaha dhyAna rakhanA cAhiye ki auSadha jala na jaae| dvau kSArau sAtalAdantI svarNakSIrI vissaannikaa|| ___ inake sevana se plIhA, udararoga, zvitrakuSTa, | kolamamANAM vaTikAM pibetsauvIrasaMyutAm / halImaka, arza, pANDu, aruci, zoSa, zotha, biSU- zvayathAvatha vaktrasya praddhe ca dakodare // cikA, gulma, garaviSa, azmari, zvAsa, kAsa aura | *vAgbhaTake matAnusArakuSThakA nAza hotA hai| (1) bakarIkI meMganiyAMkA kSAra lenA aura * pAThAntara ke anusAra paMcalavaNa aura 4 / gomUtrameM pakAnA cAhiye / prakArakA loha lenA cAhiye / / (2) citrakakA abhAva hai| For Private And Personal Use Only
Page #542
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir guTikApakaraNam ] paJcamo bhAgaH bana kaNDoM kI bhasma ko pAnImeM gholakara | pIpala, pIpalAmUla, cava, cItA, soMTha, tAlIsa yathAvidhi kSAra banAveM / isa kSArako pAnI meM gholakara patra, tejapAta, ilAyacI, kAlI mirca, dAracInI, pakAkara gAr3hA kareM aura phira 11-1 / tolA palAzakSAra, muSkaka ( mokhAvRkSa) kA kSAra aura pIpalAmUla, pAMcoM namaka (seMdhA namaka, saMcala, biDa javAkhAra inakA samAna bhAga cUrNa lekara sabako lavaNa, udbhidlavaNa, sAmudralavaNa), pIpala, cItA- ekatra milAkara kharala kareM aura phira saba se do mUla, soMTha, nisota hara, baher3A, AmalA, baca, gune purAne gur3akI cAzanI banAkara usameM vaha cUrNa javAkhAra, sajjIkhAra, sAtalA, dantImUla, svarNakSIrI milAkara berake samAna goliyAM banA leM aura unheM (satyAnAzIkI jar3a-coka), aura meDhAsiMgI; inakA sAta dina taka muSkaka vRkSakI rAkhameM dabAe rakkheM cUrNa lekara sabako ekatra kharala karake uparokta aura phira sevana kreN| kSArameM dhoTeM aura berake samAna goliyAM banA leN| yaha guTikA kaNTha rogomeM amRtake samAna inheM sauvIra kAMjI ke sAtha sevana karane se guNakArI hai| 1-1 golI muMhameM rakhakara rasa mukhazotha aura jalodarakA nAza hotA hai| cUsanA caahiye| (8718) kSAraguTikA (4) kSAravaTI (mahA) (yo. 2. / upadaMzA.) (bhai. ra.; ca. da.; va. se. / mukharogA.) pra. saM. 5169 mahAkSAravaTI dekhiye pnyckolktaaliishptrailaamrictvcH| kSIravaTI palAzamuSkakakSArayavakSArAzca cuurnnitaaH|| (mai. ra. / zothA.) guDe purANe kvayite dviguNe guDikAH kRtaaH| pra. saM. 3214 dugdhavaTI (3) dekhiye karkandhumAtrAH saptAhaM sthitA muSkakabhasmani / / kSudhAvatIguTikA kaNTharogeSu sarveSu dhAryAH syuramRtopamAH // rasa prakaraNameM dekhiye iti kSakArAdiguTikAprakaraNam For Private And Personal Use Only
Page #543
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 528 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [sakArAdi atha kSakArAdigugguluprakaraNam (8719) kSatazukraharagugguluH / lohabhasma, mulaiThI, harra, baher3A, AmalA, aura pIpala; inakA cUrNa 1-1 bhAga tathA zuddha (ra. caM. ; rase. sA. saM. ; ra. rA. su. / netrarogA.) gUgala sabake barAbara lekara sabako ekatra milAkara ayaH sayaSTitriphalAkaNAnAM ( thor3A thor3A ghI DAlakara ) acchI taraha kuutteN| cUrNAni tulyAni pureNa nityam / ise ghI aura zahadameM milAkara sevana karane samidhubhyAM saha bhakSitAni | se netrakAca (motiyAbinda) aura netra zukra zukrANi kAcAni nihanti zIghram // (phUle) kA zIghra hI nAza ho jAtA hai| iti kSakArAdigugguluprakaraNam atha kSakArAyavalehaprakaraNam (8720) kSAraguTikA hiGgyamlabhallAtakamakSatulyaM (kSAraguDaH) vipAcayetkSAraguDaM yathAvat // tato'kSamAtrA guTikA prayojyA (ga. ni. / guTikA. 4) kAyAmihInairabalainaraizca / de paJcamUlyau ni nikumbhA sazleSmakAsArucigulmavRddhau pAThA vacAsphoTabalAzca rAsnA / kaphazca kaNThorasi yasya tiSThet / / sakAravIcitrakamamUlaM kuSThapramehAn zvayadhuM ca hanyApRthaka pRthak tAni palairdazAkhyaiH // dvAtAmayaplIhayakRdbhavAMzca / bhasmIkRtAnyambhasi gAlayitvA annaM hi bhuktaM jarayecca zIghra parettulAM jIrNaguDasya samyak / yukto rasaiH kSAraguDaprayogaH // de paJcamUlyau yavazUkajaM ca dazamUlakI pratyeka auSadha, nisota, dantImUla, kSAraM tathA svarjikasaMjJikaM ca // pAThA, baca, AsphotA (koyala), kharaiTI, rAsnA, vyoSaM bacAM caiva harItakI ca kalauMjI, cItAmUla aura AkakI jar3ha 10-10 pala pRthak palAnAM saha citrakeNa / / (50-50 tole ) lekara sabako jalAkara bhasma For Private And Personal Use Only
Page #544
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir avalehamakaraNam ] paJcamo bhAgaH kareM aura usa bhasma ko pAnImeM milAkara (kSAra- siddhaM guDantu vijJAya cUrNAnImAni dApayet / nirmANa vidhise ) chAna leM / jaba svaccha pAnI vRzcikAlI dvikAkolyo yavakSAraM samAvapet // nikala Ave to use pakAkara kucha gAr3hA kareM aura ete paJcapalA bhAgAH pRthaka pazca palAni ca / phira usameM 6 / sera purAnA gur3a milAkara punaH harItakI trikaTukaM sarjikAM citrakaM vacAm // pakAveM / jaba pAka taiyAra ho jAya to usameM nimna | hivamlavetasAbhyAzca dve pale tatra dApayet / likhita auSadhiyAMkA cUrNa milA deM- |. akSapramANAM guDikAM kRtvA khAded yathAbalam // dazamUla, javAkhAra, sajjIkhAra, soMTha, mirca, ajIrNa jarayatyeSa jIrNe sandIpayatyapi / pIpala, baca, harra; aura cItA inameM se pratyekakA bhuktaM bhuktaJca jIyeta pANDutvamapakarSati // cUrNa 5-5 tole tathA hoga, amlabeta aura bhilAvA plIhAzaH zvayathuzcaiva zleSmakAsamarocakam / 11-1 / tolaa| mandAgniviSamAninAM kaphe kaNThorasi sthite / / kuSThAni ca pramehAMzca gulmazcAzu vyapohati / isake sevana se zarIrakI kRzatA, nirbalatA, agnimAMdya, kapha, aruci, gulma, kaNTha aura chAtImeM rakhyAtaH kSAraguDo hyeSa rogayukte prayojayet // sthita kapha, kuSTha, prameha, vAtaroga, plIhA aura dazamUlako pratyeka vastu, harra, baher3A, AmalA, yakRt vRddhi kA nAza hotA tathA AhAra zIghra paca AkakI jar3a (pAThAntarake anusAra nisota), zatAvara, jAtA hai| dantImUla, cItA, AsphotA (koyala-aparAjitA), rAsnA, pAThA, thUhara, aura kacUra ( pAThAntarake mAtrA-11 tolA anusAra harra bhI) 50-50 tole lekara sabako ( vyavahArikamAtrA-2 mAze / ) ekatra jalAkara bhasma kareM aura use 32 sera pAnImeM (8721) kSAraguDaH milAkara (kSAranirmANa vidhise ) 21 bAra vastra se chAna leM evaM use agnipara car3hAkara pakAveM / jaba (ca. da.; va. se. / agnimAMdhA.) caturthAza pAnI raha jAya to usameM 6 / sera gur3a dve paJcamUlaM triphalAmarkamUlaM shtaavriim|| milAkara punaH mandAgnipara pakAveM / jaba gur3ake dantI citrakamAsphotAM rAsnAM pAThAM sudhAM samAna gAr3hA ho jAya to usameM nimna likhita zaThIm // cIjoMkA cUrNa milA deMpRthagdazapalAn bhAgAn dagdhvA bhasma samAva- vRzcikAlI (baheTA), kAkolI, kSIrakAkolI, pet / aura javAkhAra 25-25 tole tathA haraM, seTha, trisaptakRtvastadbhasma jaladroNe ca gAlayet // / mirca, pIpala, sajjI, cItAmUla aura baca; inakA tadrasaM sAdhayedagnI caturbhAgAvazeSitam / samAna bhAga milita cUrNa 25 tole, hIMga 5 tato guDatulAM dattvA sAdhayenmUdanAminA // tole evaM amlaveta 5 tole / For Private And Personal Use Only
Page #545
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 530 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [kSakArAdi ..isake sevana se ajIrNakA nAza hotA aura / madhunA lehayetsarva kAsazvAsaharaM param | agni dIpta hotI hai / tathA pANDu, plIhA, arza, | uraH kSatakSaye tIbre kapharaktavamISu ca // zotha, kapha, kAsa, aruci jaTharAgnikI viSamatA, kaTelIkA paMcAga, pIpala, pIpalAmUla, ciracikaNTha aura chAtIkA kapha, kuSTha, prameha aura gulmakA | Teke bIja, jIrA aura sAmudralavaNa samAna bhAga nAza hotA hai| lekara cUrNa karake zahadameM milAkara avaleha bnaaveN| __ mAtrA- tolA / vyavahArika mAtrA-2 mAzA / | ise cATanese khAMsI, zvAsa, uraHkSata, tIbra kSaya | aura kapha tathA rakta vamanakA nAza hotA hai| (8722) kSudrAvalehaH (1) (vR. ni. ra. / kAsA.) zrudrAvalehaH (2) samUlakaNTakArI ca capalA cplaajttaa| (yo. ra. / zvAsA. ) apAmArgasya bIjAni jIrNa sAmudrakaM tathA // / pra. saM. 4867 " bhRguharItakI " dekhiye / iti sakArAdhavaleha-prakaraNam atha kSakArAdighRtaprakaraNam (8723) kSAraghRtam (1) / isake sevana se kAsa, zvAsa, hRdayaroga, (vA. bha. / ci. a. 3 kAsA.) pAvaroga, grahaNIroga aura gulmakA nAza hotA hai| (mAtrA-1 se 2 tole taka / ) kssaarraasnaavcaahiddpaatthaayssttyaaidhaanykaiH| anupAna-maNDa / dvizANaiH sarpiSaH prasthaM paJcakolayutaiH pacet // dazamUlasya niyUhe pIto mnnddaanupaayinaa|| (8724) kSAraghRtam (2) (ca. saM. / ci. a. 19 grahaNya.) sakAsazvAsahRtpArzvagrahaNIrogagulmanut // biDaM kAlotthalavaNaM svarjikA yAvazUkajam / kalka-javAkhAra, rAsnA, baca, hIMga, pAThA, | saptalA kaNTakArI ca citrakazceti dApayet / / mulaiThI, dhaniyA, popala, pIpalAmUla, cava, cItA aura saptakatvaH tasyAsya kSArasya dayADhakena tu| seTha 10-10 mAze / ADhakaM sarpiSaH paktvA pibedagnivivardanam // 2 sera ghI meM yaha kalka aura dazamUlakA 8 biDa namaka, kAlA namaka, sajjIkhAra, javAsera kvAtha milAkara pakAveM / | khAra, saptalAko bhasma, kaTelI kI bhasma aura cItekI For Private And Personal Use Only
Page #546
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ghRtapakaraNam ] paJcamo bhAgaH - bhasma samAna bhAga lekara sabako ( 6 gune ) pAnImeM (8726) kSAradvayAyaghRtam gholakara (kSAranirmANa vidhise ) sAta bAra vastra se (va. se. / baalrogaa.|) chAna leM / phira 8 sera yaha pAnI aura 4 sera ghI kSAradvayaM devadAru vizvAjAjI sadIpyakam / ekatra milAkara pakAveM / granthikaM pippalI tiktA dravyairetaiH samaighRtam / / yaha ghRta agniko dIpta karatA hai| mauvIradadhimadyaizca kalkairetaiH pacedbhiSak / / (8725) kSAraghRtam (3) prayuktaM hanti tatsapiH zizoH pribhvaakhykm|| kalka-javAkhAra, sajjIkhAra, devadAru, (bhai. ra. / kSudrarogA.) sAMTha, jIrA, ajavAyana, pIpalAmUla, pIpala aura muSkakaM kuTajaM guJjAM citrakaM kadalI vRSam / / kuTakI samAna bhAga milita 20 tole| arkasnukhAvapAmArgamazvamAraM vibhItakam // 2 sera ghI meM yaha kalka aura samAna bhAga palAzaM pAribhadrazca naktamAlazca sandahet / milita 8 sera sauvIraka kAMjI, dahI tathA madha tataH prasthaM samAdAya kSAraspa SaDguNAmbhasA // | milAkara pakAveM / trisaptakRtvo visrAvya pcetspistdmbunaa| yaha ghRta bAlakoMke pArigarbhika rogako naSTa kalka kSAratrayaM dattvA nAtitIbreNa vahinA // karatA hai| kSArasapiridaM hanyAnmazakaM tilakAlakam / kSIraSaTpalaghutam paSinIkaNTakaM cippamalasaM dasidhmanI // (yo. ra. ; dhnv.| gulmA.; vR.ni. ra. ra.ra.; mai. ra. / muSkaka (mokhAvRkSa); kur3A, guJjA (cauMTalI) jvarA. ; ca. da. / jvarA.; gulmA. ; va. se. / jvarA. cItA, kelA, bAsA, Aka, thUhara, ciraciTA, kanera, gulmA. ; vR. mA. / gulmA.; vR. yo. t.| ta. 98; baher3A, palAza, nIma aura karana; inakI bhasma ___ ga. ni. / gulmA. 25) samAna bhAga milita 1 sera lekara 6 gune pAnImeM pra. saM. 7751 SaTpalaghRtam dekhiye| milAkara 21 bAra vastra se chAna kara svaccha pAnI kaI granthoM meM seMdhA namakake sthAnameM javA. nikaaleN| khAra likhA hai tathA ise kAsa, grahaNI evaM pAMDu 4 sera yaha pAnI, 1 sera ghI aura javAkhAra, nAzakabhI likhA hai| sajjIkhAra tathA suhAgA (samAna bhAga milita 10 (8727) kSIrAmalakaghRtam tole ) ekatra milAkara pAnI jalane taka pakAveM | (yo. ra. / kAsA.; vR. yo. ta. / ta. 78) aura phira chAna leN| mAhiSyajAvigokSIradhAtrIphalarasaiH samaiH / ___ yaha ghRta ( lagAne se ) mazaka, tila, kAlaka, sarpiHprasthaM pacedhuktyA pittakAsanibarhaNam // padminI kaNTaka, cippa, alasa (khAravA), dAda aura bhaiMsa, bakarI, bher3a, aura gAya; inakA dUdha sidhmako naSTa karatA hai| tathA AmalekA rasa 1-1 sera aura ghI 1 sera For Private And Personal Use Only
Page #547
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 632 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [sakArAdi lekara sabako ekatra milAkara ghRta mAtra zeSa rahane (8729) kSIridramAcaM ghRtam taka pakAveM aura chAna leN| (ca. d.| atisArA. 4) yaha ghRta pittaja kAsa ko naSTa karatA hai| bhIridrumAbhIrurase vipakvaM tajjaizca kalkaiH payasA ca sarpiH / ( mAtrA-1 se 2 tole taka / ) sitopalAdhai madhupAdayuktaM (8728) kSIrighRtam raktAtisAraM zamayatyudIrNam // ( yo. ra. ; va. se. / kAsA.) jIrNe'mRtopamaM kSIramatIsAre vizeSataH / chAgaM tu bheSajaiH siddhaM deyaM vA vArisAdhitam // kSIrikSAGgurakvAthe pacetkSIrasamaM ghRtam / / kSIrI vRkSoM (pIpala, pilakhana, bar3a, gUlara pAyayetpittakAsanaM madhunA vA'valehayet // aura pArasa pIpala) kI kAMpalekA kvAtha 2 sera, kSIrI vRkSoM (pIpala, pilakhana, bar3a, gUlara, zatAvarakA rasa 2 sera, dUdha 1 sera aura ghI 1 sera pArasa pIpala) kI kAMpala samAna bhAga milita 2 // | lekara sabako ekatra milAveM tathA usameM kSIrI vRkSAM sera lekara kUTakara 20 sera pAnImeM pakAveM aura 5 kI kaoNpaloM aura zatAvarakA 10 tole kalka milA sera rahane para chAna leM / tatpazcAt 1 sera ghI meM kara pakAveM / jaba pAnI jala jAya to ghI ko yaha kvAtha aura 1 / sera dUdha milAkara pakAveM / jaba chAna leN| ghRta mAtra zeSa raha jAya to chAna leN| . isameM isa se AdhI khAMDa aura cauthAI zahada milAkara sevana karane se raktAtisArakA nAza hotA hai| ise pIne yA zahada milAkara cATane se pittaja / | purAne atisArameM ucita auSadhiyoM se yA kAsakA nAza hotA hai| | kevala pAnI se siddha kiyA huvA bakarIkA dUdha (mAtrA-1 se 2 tole taka / ) amRtake samAna guNa karatA hai| iti kSakArAdighRtaprakaraNam For Private And Personal Use Only
Page #548
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tailaprakaraNam ] paJcamo bhAgaH 533 atha kSakArAditailaprakaraNam (8730) kSAratalam (1) (laghu) (8731) kSAratailam (2) (ga. ni.! / tailA. 2; yo. ta.2 / ta. 70) / (zA. saM. / khaM 2 a. 9, 1. yo. ta. / ta. zuSkamUlakazuNThInAM kSAro hiGgu mahauSadham / 129; vR. mA. ; va. se. ; ra. ra.; ca. da.; bhai. ra.; zatapuSpA vacA kuSThaM dAru zinu rasAdhanam // yo. ra. ; vR. ni. ra. / karNarogA. ; yo. ta. / ta. mAtuluGgarasazcaiva kadalyA rasa eva ca / | 70; vA. bha. / u. a. 18; ca. saM. / a. 26 tailamebhirvipaktavyaM karNazUlAraM param || trimapIyacikitsA.) bAdhirya karNanAdazca pUyAsrAvazca daarunnH| bAlamUlakazuNThInAM kSAraH kSArayugaM tathA / kumayazca vinazyanti tailasyAsya prapUraNAt / / | lavaNAni ca paJcava himu zigru mahauSadham / / kalka-sUkhI mUlIkA kSAra, hIMga, seAMTha, | devadAru vacA kuSThaM zatapuSpA rasAanam / soyA, baca, kUTha, devadAru, sahajanekI chAla aura pranthikaM bhadramustaM ca kalkaiH karSamitai pRthak / / rasauta samAna bhAga milita 20 tole lekara kalka tailamasthaM ca vipacet kdliiviijpuuryoH| bnaaveN| rasAbhyAM madhusUktena cAturguNyamitena ca // drava padArtha-bijaure nIbUkA rasa 4 sera pUyasrAvaM karNanAdaM zUlaM badhiratAM kRmIn / aura kelekA rasa 4 sera / anyAMzca karNajAn rogAn mukharogAMzca nA. zayet // 2 sera telameM uparokta samasta auSadhiyAM jambIrANAM phalarasaH prasthaikaH kuDavonmitam / milAkara pakAve aura pAnI jala jAne para telako | mAkSikaM tatra dAtavyaM palaikA pippalI smRtA // chAna leN| etadekIkRtaM sarvaM mRdbhANDe ca nidhApayet // ise kAnameM DAlane se karNazUla, karNanAda, kaccI mUliyAMkA kSAre, javAkhAra, sajjIkhAra, . badhiratA, pIpa nikalanA aura karNa kRmi Adi karNa pAMcoM namaka, (seMdhA, kAlA namaka, biDa namaka, rogAMkA nAza hotA hai| sAmudralavaNa, kAca lavaNa), hIMga, sahajane kI chAla, 1 ga. ni. meM isI pAThako punaH udRta karake | seTha, devadAru, baca, kUTha, soyA, rasauta, pIpalAmUla, usakA nAma vRhatkSAra taila diyA hai, aura nAgaramothA 10-11 tolA lekara kalka bnaaveN| 2 yo. ta. meM kevala mUlIkSAra, hIMga aura tadanantara 2 sera telameM yaha kalka tathA seAMTha tathA zustake sAMya tela pAka karane ko likhA hai|| 8-8 sera kelekA rasa, bijaure nIbUkA rasa aura For Private And Personal Use Only
Page #549
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [kSakArAdi madhusukta milAkara pakAveM jaba pAnI jala jAe to (mokhAvRkSa)kA kSAra samAna bhAga milita 1 // sera telako chAna leN| lekara sabako 9 sera gadheke mUtrameM gholakara 21 yaha tela kAnameM DAlaneme pIpa nikalanA, | bAra vastrase chAna leM / tadanantara 8 sera yaha pAnI karNanAda, karNazUla, badhiratA, karNakRmi aura anya aura 1 sera sarasoMkA tela ekatra milAkara pkaaveN| samasta karNaroga naSTa hote haiN| jaba pAnI jala jAe to telako chAna leM / yaha tela mukharogoMko bhI naSTa karatA hai| isa telakI eka bUMda lagA denese bhI yonike madhuzukta banAne kI vidhi-jambIrI nIbU- bAla gira jAte haiM aura phira utpanna nahIM hote / kA rasa 2 sera, zahada 40 tole aura pIpalakA yaha tela liGgabaNa, arza, kuSTha, pAmA, dAda, cUrNa 5 tolA lekara sabako miTTIke pAtra meM bharakara vicacikA aura kleda meM bhI guNakArI hai / mukha banda karadeM aura 1 mAsa pazcAt nikAla leN| (8733) kSIravRkSAyatailam (8732) kSAratelam (3) / (va. se. / jvarA. ; su. saM. / u. ta. a. 39) (bhai. ra. / khIrogA. ; ca, da. / strIrogA. ; yo. ci. ma. / a. 6) kSIravRkSAsanAriSTajambUsaptacchadArjunaH / zuktizambUkasAnAM dIrghantAtsamuSkakAt / zirISakhadirAsphotAmRtavalyATarUSakaH // kttukaaprpttiishiirvcaatejovtiicnaiH|| dagdhvA kSAraM samAdAya kharamUtreNa bhAvayet // kSArASTabhAgaM vipacettailaM vai sApaM budhH|| sAdhitaM tailamabhyAdA jIrNajvaraM jayet / / idamantaH pure deyaM tailamAtreyapUjitam // kSIravRkSa (bar3a, gUlara, pIpala, pilakhana, pArasa bindurekaH patedyatra tatra lomaapunrbhvH| pIpala), asanA, bhIma, jAmana, sataunA, arjuna madanAdivaNe tailamazvibhyAM parikIrtitam / / vRkSa, sirasa, khaira aura AsphotA, inakI chAla arzasAM kuSTharogANAM pAmAdadruvicarcinAm / tathA giloya, bAsA, kuTakI, pitta pApar3A, khasa, kSAratailamidaM zreSThaM sarvakledarujApaham // vaca, mAlakaMganI aura nAgaramothA / inake kvAtha sIpakA cUnA, zaMkha kA cUnA (bhasma), zambUka ! aura kalkake sAtha siddha kiye huve telakI mAliza (ghoMdhe)kA cUnA (bhasma, aralukA kSAra aura muSkaka karanese jorNadhvara zIghra hI naSTa ho jAtA hai| iti kSakArAditailaprakaraNam For Private And Personal Use Only
Page #550
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir leSAkaraNam ] panAmo bhAgaH 535 - - - - - ___ atha kSakArAdi-lepaprakaraNam (8734) kSIrakAkolyAdilepaH prekSyamAnanamatIva sundaram / / ( bhA. pra. / ma. saM. 2 vidhya.) lodha, mulaiThI, sarasoM aura chilake rahita jau paittikaM vidradhi vaidyaH pradiyAtsarpiSA yutaiH| samAna bhAga lekara bArIka pIsakara zahadameM milA payasyauzIramadhukacandanairdugdhapeSitaiH // leN| isakA lepa karanese mukha tapta kAMcanake samAna paittika vidradhimeM kSIrakAkolI, khasa, mulaiThI, zobhAyamAna ho jAtA hai / aura lAlacandanako dUdhameM pIsakara usameM ghI milA- (8736) kSaudrAdilepaH (2) kara lepa karanA caahiye| ( bhai. ra. / urustambhA.) (8735) kSaudrAdilepa (1) kSaudrasarSapavalmIkamRttikAsaMyutaM bhiSak / ( rA. mA. / mukharogA. 5) . gAdamutsAdanaM kuryAdUrustambhe pralepanam // kSaudrarodhramadhukaiH sasarSapai sarasoM aura palmIkamRttikA (bAMbIko miTTI) nistaSIkRtayavaizSa pessitH| ko bArIka pIsa kara zahadameM milAkara gAr3hA gAdA lepitaM bhavati tapta kAzcanaM | lega karanese Urustambha meM lAbha hotA hai| iti sakArAdi-lepapakaraNam atha kSakArAdirasaprakaraNam (8737) kSayakulAntakarasaH sarvekSaye jIrNajvare ca mehe // (ra. caM. / rAjayakSmA.) pANDAmaye pittamaye ca kAre guicikAsazvarasendrabhasma saraktapitte tamake tathaiva / kRSNAbhrakaM mAkSikalohabaGgam / yathA'nupAne khalu yojanIyaM pravAlamuktAphalahemapatraM paNDatvanAzaM prakaroti samyak // sarvaiH samAnaM triphalArasena // vAjIkaraM puSTibalaM dadAti sammardayetsaptadinaM bhiSambhi rasAyanaM srvkssyaaphaari|| ballaikamAtraM madhunA sametam / giloyakA sata, pAradabhasma, kRSNAbhrakabhasma, svabhakSevikAlaM sakalAmayannaM | rNamAkSika bhasma,lohabhasma,baMgabhasma, pravAlabhasma,motI For Private And Personal Use Only
Page #551
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bheSajya-ratnAkaraH [kSakArAdi - bhasma aura soneke varka samAna bhAga lekara sabako ekatra | azmaroM zarkarAM zUlaM plohagulmahalImakam // milAkara sAta dina triphalAke rasameM kharala kareM | sarvavyAdhiharo balyo vRSyo medhyo rasAyanaH // aura 3-3 rattIkI goliyAM banA leN| abhraka bhasma, pArada bhasma, loha bhasma, tAmra inameM se 1-1 golI zahadameM milAkara bhasma, sIsA bhasma, kAMsI bhasma, maNDUra bhasma, subahazAma sevana karanese samasta prakArakA kSayaroga, vimala ( mAkSikabheda ) bhasma, baMga bhasma, khapariyA jIrNa jvara, prameha, pANDu, pittaja kAsa, raktapitta, bhasma, haratAla bhasma, zaMkha bhasma, suhAgekI khIla, tamakazvAsa aura SaNDhatva kA nAza hotA hai| yaha svarNa mAkSika bhasma, svarNa bhasma, kAntaloha bhasma, rasa vAjIkaraNa, pauSTika, balavarddhaka, aura rasA vaikrAnta bhasma, mUMgA bhasma, motI bhasma, kaur3I bhasma, yana hai| zuddhahiMgula,rAjapaTTa (cumbaka patthara)kI bhasma, aura zuddha gaMdhaka samAna bhAga lekara sabako ekatra kharala karake (8738) kSayakesarIrasaH (1) cItAmUla ke kvAtha aura AkakI jar3ake kvAthakI ( rase. sA. saM. ; ra. rA. su. / rAjayakSmA.) 1-1 bhAvanA deM aura phira (zarAva sampuTa meM banda mRtamabhraM mRtaM sUtaM mRtaM lauhazca tAmrakam / karake ) 3 dina laghu puTa meM pakAveM / isI prakAra mRta nAgazca kAMsyazca maNDUraM vimalaM mRtam // ukta donoM oSadhiyoMkI bhAvanA de de kara 3 bAra varSa kharparakaM tAlaM zaTaGkaNamAkSikam / puTapAka kareM / tadanantara bijau reke rasameM 1 dina mRtaM svarNa mRtaM kAntaM vaikrAntaM vidrumauktikam // kharala karake laghu puTameM pakAyeM aura phira isI prakAra varATa maNirAgazca rAjapaTTazca gandhakam / / triphalA, cItAmUla, amlaveta, bhaMgarA, kanera aura sarvamekatra saJcUrNya khallamadhye viniHkSipet // | adarakake rasameM 1-1 dina kharala karake hara bAra maIyettvagnibhAnubhyAM prapuTetridinaM laghu / laghu puTameM pakAveM / bhAvayetpuTayedebhirvArAMkhoMzca pRthakpRthak / / yaha rasa vAtaja, pittaja, kaphaja aura sannimAtulAbarAvadvisvamlavetasamArkavam / pAtaja jvara tathA ekAMga aura sarvAMga gata vAyu hayamArAIkarasaiH pAcito laghuvahinA // | evaM ekAdaza vidha kSaya, zoSa, pANDu, kRmi, 5 vaatpittkphotkleshaajvraansmmrditaanpi|| prakArakI khAMsI, zvAsa, prameha, meda, udaravRddhi, sabhipAtaM nihantyAzu sarvAGgakAGgamArutAn // azmari, zarkarA, zUla, plIhA, gulma aura halImaka sevitazca sitAyukto mAgadhIrajasA yutH| | Adi rogoMko naSTa karatA hai| yaha rasa vRSya, madhukAkasaMyuktastadvayAdhiharaNauSadhaH // balavarddhaka, medhAvarddhaka aura rasAyana hai| sevito hanti rogAnhi vyaadhivaarnnkeshrii| | anupAna-mizrI aura pIpalake cUrNake sAtha kSayamekAdazakdhiM zoSaM pANDu krimi jayet // milAkara adarakake rasa aura zahadake sAtha yA anya kAsaM paJcavidhaM zvAsa mehmedomhodrm| | rogocita anupAnake sAtha sevana karanA cAhiye / For Private And Personal Use Only
Page #552
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasamakaraNam ] paJcamo bhAgaH (8739) kSayakesarIrasaH (2) zuddha pArada aura zuddha gaMdhaka, 1-1 bhAga, (vR. ni. ra. ; ra. caM. / rAjayakSmA.) trikuTAcUrNa 2 bhAga, zaMkha bhasma 4 bhAga, kaur3I bhasma netralocanacandrendupramANaM bhAgamAharet / 4 bhAga aura suhAgeko khIla cauthAI bhAga tathA ina samasta auSadhiyoM ke barAbara kAlI mircakA cUrNa vallijaM phaTakI bhRSTA garalaM navasAgaram // lekara prathama pArada gaMdhakakI kajjalI banAveM aura cUrNameSAM sitAyuktaM gulAI yojayedbhiSak / | phira usameM anya auSadhiyoM kA cUrNa milAkara kSayakesarInAmAyaM rasaH parama daarunnH|| bhalI prakAra kharala kreN| kAlI mirca 2 bhAga, phiTakI kI khIla 2 ise ghIke sAtha milAkara 1 mAsa taka sevana bhAga, zuddha viSa 1 bhAga aura nausAdara 1 bhAga | karanese kSayakA nAza hotA hai| lekara sabako ekatra kharala karake cUrNa bnaaveN|| ___ mAtrA-dhIre dhIre bar3hAkara 5 mAze kI mAtrA mAtrA-AdhI rattI / se sevana karAnA caahiye| ise khAMDameM milAkara sevana karanese kSayakA (8741) kSayAntakarasaH nAza hotA hai| kSayakesarIrasaH (3) (ra. ca. / rAjaya.) (bhai. ra. ; ra. caM. ; ra. rA. su. / rAjayakSmA.) | lohaM ca rasasindUraM pratyekaM karSasammitam / pra. saM. 5827 yasmakesarI rasaH dekhiye / / mauktikaM svarNabhasma ca pratyekaM zANasammitam // pAThAMtarake anusAra pArada aura rasasiMdUra kA abhAva siMdara kA abhAva amRtAyAH karSamAtraM sattvaM ca triphalA tathA / hai tathA bakarIke dUdhameM bhI ghoTaneke liye likhA hai| kaSapAda kuGkuma ca kastUrA mASasAmmatA / / (8740) kSayazAmakarasaH aTarUSakaSAyeNa tridinaM bhAvayetpRthak / | rasaH kSayAntako nAma guJjAmAtra madhuplutam // (ra. caM. / rAjayakSmA. ; ra. ra. sa. / a. 14 ) saghRto rAjayakSmANaM jayetpANDaM zirograham / tulyaM pAradagandhakaM trikaTuka jIrNajvaraM meharujaM pradaraM vahnimAndhakam // tAbhyAM rajaH kambujam / somarogaM dhAtudoSaM vAtazleSmodbhavaM gadam / taistulyaM ca bhavetkaparda uktA mayAnupAnazca sarvarogAn kSayaM nayet // bhasitaM smAtpAradATakaNam // lauha bhasma aura rasa sindUra 1-1 tolA; pAdAMzaM sakalaiH samAnamaricaM motI bhasma aura svarNa bhasma 4-4 mAze, giloyakA liyAtkramAtsAjyakam / sata 1 tolA, triphalA cUrNa 1 tolA, kesara 3 mAze yAvaSiSkamitaM bhavetpati aura kastUrI 1 mAzA lekara sabako ekatra milAdinaM mAsAkSayaH zAmyati / kara 3 dina bAsA (aDUsA)ke rasameM kharala kreN| For Private And Personal Use Only
Page #553
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bheSajya-ratnAkaraH [kSakArAdi - - mAtrA-1 rttii| cirakAlAnubandhe ca sevayenmaNDalAvadhi / anupAna-zahada aura ghii| / tattayAdhiharaM padhyaM niyamena samAcaret // isake sevanase rAjayakSmA, pANDu, zirograha, zaMkha bhasma, sajjIkhAra, tAmra bhasma, kaur3I jIrNajvara, prameha, pradara, agnimAMdya, somaroga, dhAtu- bhasma, loha bhasma, maNDUra bhasma, javAkhAra, suhAvikAra aura vAta kaphaja rogoMkA nAza hotA hai| gekI khIla, soMTha, mirca, pIpala aura seMdhA namaka kSayArirasaH samAna bhAga lekara sabako ekatra milAkara bhaMgarA, aDUsA aura adaraka ke rasameM pRthak pRthak 1-1 (ra. saM. k.| u. 4) dina kharala karake caneke samAna goliyAM banA leN| pra. saM. 7593 "zilAjatu yogaH" dekhiye| yaha rasa zvAsa, khAMsI, pratizyAya, purAne (8742) kSAraguTikA jvare, agnimAMdha aura grahaNI vikAroM ko naSTa ( ra. kA. dhe. / udarA.) karatA hai| zuktikA kadalIbhasma TaGkaNaM tutyakaM nishaa|| ___ yaha rasa sAdhAraNa rogoMko sAta dinameM aura maricaM guTikA guJjA yakRDhaddhiharA mtaa|| | purAne rogoM ko 40 dinameM naSTa kara detA hai| sIpako bhasma, kelekI bhasma, suhAgekI khIla, ___ isa para anupAna aura pathya rogocita denA tuttha bhasma, haldI aura kAlI mirca samAna bhAga lekara caahiye| pAnIke sAtha kharala karake 1-1 rattIkI goliyAM (8744) kSAratAmrarasaH (2) banAveM / inake sevanase yakRvRddhikA nAza hotA hai| (ra. ra. sa. / u. a. 18; ra. caM ; vR. ni. ra. / zUlA.) (8743) kSAratAmrarasaH (1) palamitamRtazulvaM tanmitaM gandhacUrNa / ( yo. ra. ; ra. rA. su.; vR. ni. ra. / grahaNya.) vasumitapalamAnaM tintiNIkSAracUrNam / zaGkhakSArAbhUtiM ca urATaM lohabhasmakam / / trayamidamabhidiSTaM kSAratAmrAkhyametaayomalaM yavakSAra TaGkaNakSArameva ca / / ddharati sakalazUlaM pItamuSNodakena / / trikaTuM saindhavaM tulyaM bhRtoyena mardayeta / tAmra bhasma 5 tole, zuddha gaMdhaka 5 tole bATarUparasaimadhamAIkasvarasena ca // aura imalIkA kSAra 40 tole lekara sabako ekatra ghaNamAtrAM vaToM kRtvA raso'yaM kssaartaamrkH|| milAkara kharala kreN| zvAse kAse pratizyAye puraannjvrpiiddite|| ise uSNa jalake sAtha sevana karanese samasta mandAmau grahaNIdoSe tvanupAnaM yathocitam / prakArake zUla naSTa hote haiN| sevayetsaptarAtreNa nAzayenAtra saMzayaH // (maatraa-1-1|| mAzA / ) For Private And Personal Use Only
Page #554
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasapakaraNam ] paJcamo bhAgaH - (8745) kSAratAmrarasaH (3) (8746) kSArayogaH (re. ra. sa. / u. a. 18) (vR. ni. ra. / ajIrNA.) rasena tAmrasya dalAni liptvA dvau kSArau TaGkaNaM mUtaM lavaGga lavaNatrayam / gaMdhena tAmradviguNena pazcAt / pippalIgandhakaM zuNThI marIcaM palasammitam // vastreNa badhvA'tha samudrajena karSamekaM viSaM dattvA sUkSmacUrNAni kArayet / kSAratrayeNApi ca veSTayitvA / arkadugdhasya dAtavyA bhAvanayaH saptavAsarama / / mRdA va saMlipya puTaM dadIta andhamUSAgajapuTe svAGgazItaM samuddharet / dalAni tAmrasya vicUrNayet / tato lavaGga maricaM sphaTikAnAM palaM palam // dhattUracitrAkaTutrayaizca sarva samma sudRDha DhabhANDe nidhApayet / vimardayecatriguNapramANam // soyaM gumAdvayaM khAdedbhuktaM drAvayati kSaNAt // punarbhojanavAJchAM ca janayetpaharopari / kalApramANena viSaM ca datvA AmamAMsaM drAvayati shlessmrognikRntnH|| vallaM dadItAsya ca vAtazUle // javAkhAra, sajjIkhAra, suhAgekI khola, zuddha zuddha pArada 1 bhAga aura zuddha gaMdhaka 2 bhAga | pArada, lauMga, seMdhAnamaka, kAlAnamaka, biDalavaNa, lekara kajalI banAveM aura ( use nIbUke rasameM | pIpala, zuddha gaMdhaka, soMTha aura kAlI mirca 5-5 kharala karake ) 1 bhAga zuddha tAmrapatroM para usakA tole tathA zuddha bachanAga 1 tolA lekara prathama pAre lepa karake unheM kapar3emeM lapeTakara poTalI banAveM / gaMdhakako kajjalI banAveM aura phira usameM anya tathA use sAmudra lavaNa, javAkhAra, saJjokhAra auSadhiyoMkA cUrNa milAkara kharala kareM / tadanantara aura suhAge ke samAna bhAga mizrita cUrNake bIcameM use Akake dUdhakI sAta bhAvanA dekara aMdhamUSAmeM rakhakara zarAvasampuTama banda karaka gajapuTama banda karake gajapuTa meM pakAyeM tatpazcAt usameM 5-5 pakAveM / aura phira svAMgazItala hone para pIsakara tole lauMgakA cUrNa, kAlI mirca kA cUrNa aura phiTa. rakha leM / ( yadi bhasma kaccI ho to punaH puTa karIkI khIla milAkara acchI taraha kharala karake lagAveM / ) tatpazcAt use dhatUreke rasa, citrakamUla surakSita rakkheM / ke kvAtha, adarakake rasa aura trikuTeke kvAthakI mAtrA-2 rttii| 3-3 bhAvanA dekara usameM usakA 16 vAM bhAga zuddha bachanAga milAkara kharala kreN| yaha atyanta pAcaka hai / bhojanoparAnta ise khA lenese 1 pahara bAda punaH bhUkha laga isake sevanase vAtaja zUla naSTa hotA hai| ' AtI hai| yaha rasa kacce mAMsa takako bhI pacA mAtrA-3 rttii| / detA hai / kapharogoMmeM bhI guNakArI hai| For Private And Personal Use Only
Page #555
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 540 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [ sakArAdi - - (8747) kSAravaTI sera gomUtrameM pakAveM aura jaba vaha gAr3hA ho jAya ( ra. ra. sa. / u. a. 18) to usameM 2 sera godugdha milAkara punaH pakAveM / jaba gAr3hA ho jAya to utArakara ThaMDA karake suraamRtaM meghabhasmAtha zaGkha cizcA subhAskaram / kSita rkheN| kramAdviguNitaM kRtvA tattulyaM ca kaTutrayam // isake sevanase pakti zUla naSTa hotA hai| tulasIbhRGgarAjotthamAtuluGgAkadravaiH / (mAtrA-1 maashaa|) bhAvitaM bahuzazcUrNa rajo vA guTikApi vA / / gulAmAtraM tu seveta gulmazUlAnvinAzayet / / kSIrasAro rasaH (kSIrasAgararasaH ) mandAgniM grahaNImarzo raktagalamamarocakam // (ra. rA. su. / jvarA. , rocakA. ; ra. kA. dhe.| eSA kSAravaTI nAnA kRzadeheSu yujyate // dAhA. ; ra. caM. / jvarA.) pra. saM. 1494 "gaganAdi vaTI" dekhiye| zuddha vachanAga 1 bhAga, abhraka bhasma 2 bhAga, (8749) kSuddhodhakarasaH (1) zaMkha bhasma 4 bhAga, imalIkA kSAra 8 bhAga aura ( ra. rA. su. / ajIrNA. ; vai. ra. / agnimAMdyA.) tAmra bhasma 16 bhAga tathA trikuTA ( seTha, mirca, pIpalakA samAna bhAga milita cUrNa) 16 bhAga | vyoSasindhubalibhirekavitrilavaiH smRtaH / lekara sabako ekatra milAkara tulasI, bhaMgarA, nimbAmbumardito gADhaM nAmnA kSudrodhako rasaH / / bijaurA nIbU aura adaraka; inake svarasakI pRthak / trikuTA ( soMTha, mirca, pIpala ) 1 bhAga, pRthak kaI kaI bhAvanAeM dekara yA to 1-1 rattI : seMdhAnamaka 2 bhAga aura zuddha gaMdhaka 3 bhAga lekara kI goliyAM banA leM yA sukhAkara cUrNa kara leN| / sabako ekatra milAkara nIbUke rasameM kharala karake mukhAkara rakkheM / isake sevanase gulma, zUla agnimAMdya, grahaNI, isake sevanase kSudhAvRddhi hotI hai| arza, raktagulma aura arucikA nAza hotA hai| (mAtrA-2 rttii|) yaha rasa kRza puruSoMke liye vizeSa upayogI hai| kSuddhodhakarasaH (2) (8748) kSIramaNDUram ( ra. rA. su. / ajIrNA.) ( bhai. ra. / zUlA. ; yo. ta. / na. 44; ca. da.; pra. saM. 278 ajIrNakaNTakarasa dekhiye / __ vR. mA. ; va. se. / zUlA.) usakI hindI TIkAmeM bhAvanA dravyoMmeM kamalauhakiTTapalAnyaSTau gomutrA Dhake pacet / lakA nAma chUTa gayA hai arthAt mulaiThI kI bhAvanA kSIraprasthena tatsiddhaM paktizUlaharaM param // ke pazcAt 1 dina kamalake rasameM bhI ghoTanA 40 tole lohakiTa (maMDUra)kI bhasmako 4 cAhiye / For Private And Personal Use Only
Page #556
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] paJcamo bhAgaH (8750) kSudhAvatI guTikA (1) (svalpa) pratyeka palameSAntu ghnnttkrnnpunrnnvaa| ( bhai. ra. / amlapittA.) mANakaM granthikaM cendrakezarAjasudarzanA // daNDotpalA tridantI jAmAta raktacandanam / rasagandhakamabhrANi yamAnI tryUSaNaM tthaa| | bhRGgApAmArgakulakA maNDUkazca palArddhakam // triphalA zatapuSpA ca cavikA jIrakadvayam / / | AIkasvarasenAtha guDikAM samprakalpayet / punarNavA vacA dantI tritA ghaNTakarNakam / | badarAsthisamAM caiSAM bhakSayitvA pibedanu / daNDotpalA zArive dve cAkSamAtrANi kArayet // maNDUraM dviguNaM davA peSaNIyaM prytntH|| AIsvarasa Alocya guDikAM kArayed budhaH // vaTI kSudhAvatI nAma sarvAjIrNavinAzinI // pratyahaM bhakSayedekAM bhaktavAri pibedanu / anizca kurute dIptaM bhasmakazca niyacchati / vaTI kSudhAvatI nAmnA cAmlapittavinAzinI // amlapittazca zUlazca pariNAmakRtazca yat // agnizca kurute dIptaM tejovRddhiM blntthaa| tatsarva zamayatyAzu bhAskarastimiraM yathA / plIhAnaM zvAsamAnAhamAmavAtaM vinAzayet // | madhuraM varjayedatra vizeSAt kSIrazarkare // pariNAmabhavaM zulaM kAsaM paJcavidhaM tthaa|| zuddha pArada, loha bhasma, zuddha gandhaka, jagatastu hitArthAya vAgbhaTena prakIrtitA // | abhraka bhasma, soMTha, mirca, pIpala, hara, baher3A, - zuddha pArada, gandhaka, abhraka bhasma, ajavAina, AmalA, vaca, ajavAyana, soyA, cava, jIrA aura seTha, mirca, pIpala, triphalA, soyA, cavya, jIrA, | kAlA jIrA 5-5 tole tathA ghaNTakarNa, punarnavA kAlAjIrA, punarnavA, vaca, dantImUla, nisota, (bisakhaparA), mAnakanda, pIpalAmUla, indrajau, bhaMgarA, ghaNTakarNa, daNDotpalAmUla, anantamUla, zyAmalatA; sudarzanA, daNDotpalA, nisota, dantImUla, jAmAtR pratyeka 11 tolA, maNDUra bhasma 2 // tole / inheM (hulahula ), lAla candana, bhaMgarA, apAmArga adarakha ke rasase mardana kara guTikA banAveM / mAtrA / (ciraciTA), paravala aura maMDUkaparNI; inakA bArIka 4 rttii| anupaan-kaaNjii| yaha vaTI amlapitta, cUrNa 2 // -2 // tole lekara prathama pAre gandhakakI plIhA, zvAsa, AnAha, AmavAta, pariNAmazUla tathA kajjalI banAveM aura phira usameM anya oSadhiyoMkA kAsa ko naSTa karatI hai / yaha teja evaM balako cUrNa milAkara sabako adarakake rasameM ghoTa kara bar3hAtI tathA agni ko pradIpta karatI hai| | berakI guThalIke samAna goliyAM bnaaleN| (8751) kSudhAvatI guTikA (2) inameM se 1-1 golI pAnI athavA kAMjIke ( bhai. ra. ; dhanca. / amlapittA.) sAtha sevana karanese ajIrNa, bhasmaka roga, amlapitta rasAyogandhakAbhrANi tryUSaNaM triphalA vcaa| aura pariNAma zUlakA nAza hotA tathA agni dIpta yamAnI zatapuSpA ca cavikA jIrakadvayam // hotI hai| For Private And Personal Use Only
Page #557
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 542 bhArata-bhaiSajya ratnAkaraH [kSakArAdi isake sevana kAlameM sAdhAraNatayA samasta madhura padArtha aura vizeSataH dUdha tathA khAMDa gandhakaM navanItAkhyaM kSudritaM lauhabhAjane // varjita hai| tridhA caNDAtape zuSkaM bhRGgarAjarasAplutam / (8752) kSudhAvatI guTikA (3) (bRhad ) tato vahnau dravIbhUtaM tvaritaM vastragAlitam // (rase. sA. saM.; bhai. ra.; ra. rA. su.; ca. da.; yatnAbhRGgarase kSiptaM punaH zuSkaM vizudhyati || ra. kA. dhe. / amlapittA.; rase. ci. ma. / a. 9) | gaganAdvipalaM cUrNa lauhasya palamAtrakam / AzubhaktodakaiH piSTamabhrakaM tatra saMsthitam / lohakiTaMpalArddhazca sarvamekatra saMsthitam / / kandamANAsthisaMhArakhaNDakarNarasairatha // maNDUkaparNIvaziratAlamUlIrasaiH punaH / taNDulIyaJca zAliJca kAlamAriSajena ca / varIbhRGgakezarAjakAlamAriSajairatha // vRzcIrabRhatIbhRGgalakSmaNAkezarAjakaiH // | triphalAbhadramustAbhiH sthAlIpAkAdvicUrNitam / peSaNaM bhAvanaM kuryAtpuTazcAnekazo bhiSak / rasagandhakayoH karSa pratyeka graahymektH|| yAvanizcandrakaM tatsyAcchuddhirevaM vihAyasaH // | tanmasRNazilAkhaNDe yatrataH kajalIkRtam / vacA cavyaM yamAnI ca jIrake zatapuSpikA // svarNamAkSikasAlizca dhmAtaM nirvApitaM jale / | vyoSaM mustaM vidyAzca pranthikaM khrmaarii| traiphale'tha vicUryaivaM lauhaM kAntAdikaM punaH / / tritA citrako dantI sUryAvarttaH sitastathA // bRhatpatrakarIkarNatriphalAddhadArajaiH / bhRGgamANakakandAzca khaNDakarNaka eva ca / mANakandAsthisaMhArazRGgaverabhavai rasaiH // daNDotpalA kezarAjakAlAkarkaTakopi ca / / dazamUlImuNDitikAtAlamUlIsamudbhavaiH / | eSAmarddhapalaM gAvaM paTaghRSTaM sUcUrNitam / puTitaM sAdhu yatnena zuddhimevamayo vrajet // pratyeka triphalAyAzca palArddha palameva ca // etatsarvaM samAloDaya lohapAtre tu bhAvayet / vaziraM zvetavATAlaM madhuparNI mayUrakam / / Atape daNDasaMghRSTamAIkasya rasaividhA // taNDulIyazca varSAhaM dattvA'dhazcordhvameva ca // tadrasena zilApiSTaM guTikAM kArayedbhiSak / pAkyaM sujIrNamaNDUraM gomUtreNa dinatrayam / / badarAsthinibhAM zuSkAM muniguptAM nidhApayet // antarvASpamadagdhazca tathA sthApyaM dinatrayam // | ttpaatbhojnaadau tu sevitaM guTikAtrayam / vicUrNitaM zuddhiriyaM lohakiTTasya darzitA / amlodakAnupAnazca hitaM madhuravarjitam / (4) dugdhazca nArikelaJca varjanIyaM vizeSataH // jayantyA varddhamAnasya Ardrakasya rasena tu // bhojyaM yatheSTamiSTazca vAribhaktAmlakAdhikam / mAyasyAzcAnupUrvaivaM maInaM rasazodhanam / | hantyamlapittaM vividhaM zUlazca pariNAmajam // For Private And Personal Use Only
Page #558
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasapakaraNam pacamo bhAgaH 543 pANDurogazca gulmazca zothodaragudAmayAn / mukha banda karadeM aura 3 dina taka pakAte rheN| yakSmANaM paJcakAsAMzca mandAmitvamarocakam // tatpazcAt use sukhAkara piisleN| ppIhAnaM zvAsamAnAimAmavAtaM sudAruNam / (4) zuddha pAradako kramaza: jayantI patra, guTI kSudhAvatI seyaM vikhyAtA roganAzinI // araNDa, adaraka aura makoyake rasameM 1-1 dina (1) zuddha dhAnyAbhrakako sAThI cAvaloMkI kharala karake dhokara sukhaaleN| kAMjImeM pIsakara 1 dina usImeM bhigoye rakkheM aura / (5) AmalAsAra gaMdhakake cAvalake samAna phira use sukhAkara jamIkanda, mAnakanda, asthi- bArIka Tukar3e karake loha pAtrameM rakkheM aura usameM saMhAra, khaNDakarNa, (eka prakArakA Ala), kAMTe vAlI bhaMgarekA rasa bharadeM evaM use teja dhUpameM sukhA deN| caulAI, zAliJca zAka, kAlA marasA, sapheda punarnavA, / isI prakAra bhaMgareke rasakI 3 bhAvanA deN| tatpazcAt kaTelI, bhaMgarA, lakSmaNA aura kAlA bhaMgarA; inameMse | use maMdAgnipara pighalAleM aura bhaMgareke rasase bhare pratyekake rasameM ghoTa ghoTakara bAra bAra puTa deM ki huve pAtrake mukha para kapar3A bAMdhakara usa para vaha jisase abhrakako nizcandra bhasma ho jAya / / | pighalI huI gaMdhaka phuratIse DAla deM ki jisase vaha (2) sonAmakkhIkA zAliJca zAkake rasameM | chanakara pAtrameM girjaay| tatpazcAt usa gaMdhakako kharala karake tapAkara triphalAke kvAthameM bujhaaveN| isI | nikAlakara sukhA leN| prakAra aneka bAra bujhAveM aura phira usa kvAthameM uparokta vidhise banAI huI abhraka bhasma 10 kAnta loha yA kisI anya prakAraka uttama lAhakA to., loha bhasma 5 to. aura maNDUra bhasma 2 // tapA tapAkara bAra bAra bujhAveM / jaba loha bArIka | | to. lekara sabako ekatra kharala karake eka hANDImeM ho jAya to use sapheda lodha, hAstakaNa palAza, DAleM aura usameM maNDUkaparNI ( brAhmI), lAla punatriphalA, vidhArA, mAnakanda, AsthasahAra, adaraka, | navA aura tAlamalIkA rasa (samAna bhAga mizrita) dazamUla, muMDI, aura tAlamUlI (mUsalI); inake | itanA DAleM ki saba oSadhiyAM rasameM DUba jAeM tadakvAtha yA rasameM pRthak pRthak kharala karake gajapuTameM nantara hAMDIko cUlhe para car3hAkara mandAgni para pakAveM ki jisase vAritara bhasma ho jaay| pkaaveN| jaba saba rasa sUkha jAya to usameM zatA(3) sapheda punarnavA, sapheda phUlakI kharaiTI, | vara, bhaMgarA, kAlA bhaMgarA aura ma(sAkA rasa DAlakara giloya, cirAyatA, kAMTevAlI caulAI, aura punarnavA; - punaH pakAveM / jaba yaha rasa bhI sUkha jAya to inake paMcAMga lekara sabako pIsakara lugadIsI banAveM | triphalA aura nAgaramothekA kvAtha DAlakara pakAveM aura use purAne maNDUrake Upara nIce rakhakara sampuTa- aura isake sUkha jAne para Aga denI banda karadeM tathA meM banda karake puTameM pkaaveN| tadanantara usa maMDUrako | hANDIke svAMgazItala hone para auSadhako nikAlakara hANDomeM DAlakara usameM gomUtra bharakara usakA | pIsaleM / - - - For Private And Personal Use Only
Page #559
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 544 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [kSakArAdi - tadanantara uparokta vidhise zuddha kiyA huvA (8753) kSudhAsAgaro rasaH pArA aura gandhaka 11-1 / tolA lekara pattharake ___(mai. ra. ; dhanva. ; ra. rA. su. ; vai. ra. / uttama kharalameM kajjalI banAveM aura phira usameM uparokta ( hAMDImeM pakAI huI ) auSadhoMkA cUrNa tathA ___ agnimAMdyA.) baca, cava, ajavAyana, jIrA, kAlAjIrA, soyA, trikaTu triphalA caiva tathAlavaNapaJcakam / soMTha, mirca, pIpala, nAgaramothA, bAyabiDaMga, pIpalA- kSAratrayaM rasaM gandhaM bhAgaikaM pUrvavadviSam // mUla, ciraciTA, nisota, cItA, dantImUla, sapheda guAmAtrAM vaTI kuryAllavaGgaH paJcabhiH saha / phUlako hula hula, bhaMgarA, mAnakanda, jimIkanda, kSudhAsAgaranAmAyaM rasaH sUryeNa nirmitaH // khaNDakarNaka, daNDotpalA, kAlA bhaMgarA, kAlA nisota, aura kAkar3AsiMgI; inakA cUrNa 2 // 2 // to. ___ soMTha, mirca, pIpala, harra, baher3A, AmalA, evaM triphalAkA cUrNa 7 // tole milAkara loheke | seMdhA namaka, kAlA namaka, sAmudra lavaNa, viDa lavaNa, kharalameM ghoTeM aura adarakakA rasa DAlakara dhUpameM kAca lavaNa, javAkhAra, sajjIkhAra, suhAgekI khIla, mardana kreN| isI prakAra adarakake rasakI 3 bhAva zuddha pArA, zuddha gaMdhaka aura zuddha bachanAga samAna nAyeM dekara berakI guThalIke samAna goliyAM banAveM bhAga lekara prathama pAre gaMdhakakI kajjalI banAveM aura sukhA kara surakSita rkheN| aura phira usameM anya oSadhiyoMkA cUrNa, milAkara (pAnIke sAtha) kharala karake 1-1 rattIkI goliyAM inameM se 3-3 golI prAtaHkAla aura bhojanake | bnaaveN| ArambhameM kAMjIke sAtha khAnI cAhiye (vyavahArika ____ inheM 5 lauMgoMke cUrNake sAtha sevana karanese mAtrA-4 rattI) kSudhA vRddhi hotI hai| isake sevanakAlameM sAdhAraNataH samasta madhura padArtha aura vizeSataH dUdha tathA nAriyala tyAjya hai| (8754) kSetrapAlarasaH vAribhakta (patalA bhAta) aura kAMjI vizeSa (bhai. ra.; raM. caM. / zothA) hiMgulazca viSaM tAnaM lauha tAlakaTaGgaNam / ise sevana karanese aneka prakArakA amlapitta, jIramAhUraphenazca samabhAga vimardayet // pariNAma zUla, pANDu, gulma, zotha, udararoga, guda- yavArdA vaTikA kAryA pathyaM dugdhodanaM hitam / roga, rAjayakSmA, pAMca prakArakI khAMsI, agnimAMdya, | alavaNaM vArihInaJca dAtavyaM bhiSajAM varaiH // aruci, plIhA, zvAsa, AnAha aura dAruNa Ama- | guruzoyamagnimAnya grahaNImatidustarAm / vAta roga naSTa hotA hai| | jvaraza viSamaM jIrNa nAzayenAtra saMzayaH // For Private And Personal Use Only
Page #560
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org mizraprakaraNam ] zuddha hiMgula, zuddha bachanAga, tAmra bhasma, loha bhasma, zuddha haratAla, suhAgekI khIla, jIrA aura aphIma samAna bhAga lekara sabako ekatra ( pAnIke sAtha) kharala karake Adhe jauke samAna goliyAM banA leN| paJcamo bhAgaH (8755) kSAranirmANavidhiH iti kSakArAdirasa prakaraNam ( yogaratnAkara) kSAravRkSasya kASThAni zuSkANyamau pradIpayet / tadbhasma mRtpAtre kSiptvA nIre caturguNe // vimartha dhArayedrAtrau prAtaracchaM jalaM nayet / tIraM kvAraat yAvatsarvaM vizuSyati // tataH pAtrAtsamuddhRtya kSAro grAhyaH sitaprabhaH / cUrNAbhaH pratisAryaH syAttaijasaH kvaathvtsthitH|| iti kSAradvayaM vImAn yuktakAryeSu yojayet // atha kSakArAdimizraprakaraNam jisa vRkSakA kSAra banAnA ho usake sUkhe kAThako jalAkara rAkha kareM aura use miTTIkI nAMdameM DAlakara usameM 8 gunA pAnI DAlakara acchI taraha milA deM evaM rAta bhara rakkhA rahane deN| phira dUsare dina Uparase svaccha pAnI nitAra kara use itanA pakAveM ki saba pAnI sUkha jAya aura kar3hAI meM sapheda cUrNa raha jAe / ise " pratisAraNIya kSAra" kahate haiM / 69 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir inake sevana se zotha, agnimAMdya, dustara saMgrahaNI, viSama jvara aura jIrNazvarakA nAza hotA hai / pathya -- dUdha bhAta / apathya - lavaNa aura jala / 545 yadi saba pAnI na jalAkara kSArako dravarUpa hI rakkhA jAya to use " taijasa kSAra" kahate haiN| donoM prakArake kSAra yathocita avasara para prayukta karane cAhiyeM | (8756) kSArapippalI (1) For Private And Personal Use Only (va. se. udarA. ) capalAyAH palaM paJca yatrAgraM tAvadeva tu / sAmudralavaNAnAJca tAvanmAtraM pradApayet agrat | zikharyAMstathaiva ca / ziroSo lodhavRkSazca vizAkhAmANakandakam // sudhA ca surapuSpaJca zampA kadalasaJcayam / varuNaM zigrumUlazca vATapAlaM citrakaM tathA // eSAM paJcapalAnbhAgAnpalAzAtpaJcaviMzatim / kSAraM dattvA tu sarveSAM pacettatra jalADhake // gomUtraM tAvadevAtra sAdhayecca yathAvidhiH / bhakSayed ghRtasaMyuktAM yakRtplIhaharAM parAm // vAtamaSTIkAJcaiva gulmaM hanti tridoSajam //
Page #561
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [kSakArAdi bAMsake patte, akharoTakI chAla, apAmArga yaha prayoga rasAyana hai / ise 1 mAsa taka sevana (ciraciTA), sirasakI chAla, lodha, punarnavA, mAna- | karanese kAsa, kSaya, zvAsa, hikkA, zoSa, galagega, kanda, thUhara, lauMga, amalatAsake patte, baranekI / arza, saMgrahaNI, pANDu, viSamajvara, svarabhaMga, pInasa, chAla, sahajanekI jar3a, pIle phUlakI kharaiTI aura | zotha, gulma, aura vAyu tathA kaphake vikAra naSTa cItA 25-25 tole tathA palAza (DhAka) 125 / hote haiM evaM vegAvarodha -janita kSayakA bhaya nahIM tole lekara sabako jalAkara kSAra banAveM / tadanantara | rhtaa| yaha kSAra aura lauMDI pIpala (binAkuTo), javAkhAra (8758) kSArapippalI (3) (vRhad) tathA samudralavaNa 25-25 tole lekara sabako (va. se. / udarA.) 8 sera pAnImeM milAveM aura usameM 8 sera gomUtra prazaste'hani nakSatre vRkSaka lodhacitrakam / milAkara pkaadeN| jaba pAnI sUkha jAya to utArakara varuNa zigrumRlazca vATayAlaM cAya puSkaram // surakSita rkkheN| kando vizAkhApuSpI ca nathA brAhmaNayaSTikA / ise ghoke sAtha sevana karanese yakRta , plIhA, | pRthakpazca palAnyeSAM palAzAtpaJcaviMzatiH / / ghAtaSThIlA, aura tridoSaja gulmakA nAza hotA hai / | kSAraM kRtvA pacedvAri gomuutraaddhkyostthaa| sarva vipAcya sakSArA smustaa'nlpipplii|| (8757) kSArapippalI (2) pRthakpaJca palai gaiH pippliighRtmditaa| (va. se. / svarabhedA.) yakRtplIhaharA zreSThA vAtASThIlAmagulmanut // titrastisrastu pUrvAhe muktAgre bhojanasya ca / / sapheda kuDekI chAla, lodha, cItA, baranekI pippalyaH kiMzukakSAra rAvitA ghRtbhrjitaaH|| chAla, sahajanekI jar3akI chAla, pIle phUlakI kharaiTI, prayojyA madhusammizrA rasAyanaguNaiSiNA / pokharamUla, sUraNa, punarnavA, zaMkhapuSpI aura bharaMgI jetuM kAsakSayacAsahikAzoSagalAmayAn // 25-25 tole tathA palAza (DhAka) kA kASTha arzIsi grahaNIdoSaM pANDutAM viSamajvarAn / 125 tole lekara sabako jalAkara kSAra bnaaveN| vaisvayaMpInasaM zopha gulmaM vAtavalAsakam // tadanantara isameM 8-8 sera pAnI aura gomUtra mAsamevAnato yuktyA mAvikAM pibato'nu c| milAkara usameM 25-25 tole javAkhAra, nAgaraavadhAritagasya yakSmA na bhavati dhruvam // mothA, aura cItA; inakA cUrNa tathA 25 tole ___ lauMDI pIpara ko palAza (DhAka) ke kSArajala (binA kuTo) pippalI milAkara pakAveM / jaba kI bhAvanA dekara dhImeM bhUnakara rkheN| pAnI sUkha jAe to pippalI ko nikAla kara ghI inameM se pratidina 30 pIpala prAtaHkAlake meM masala leN| bhojanake pUrva zahadake sAtha khAkara Uparase mAdhvI isake sevanase yakRta, plIhA, vAtaSThIlA, Ama surA pInI caahiye| | aura gulmakA nAza hotA hai| For Private And Personal Use Only
Page #562
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra mizramakaraNam ] (8759) kSArapippalIyoga: ( yo. ra. / yakRdrogA. ; bR. ni. ra. / udarA. ) palAzakSA ratoyena pippalI paribhAvitA / gulmalIhArtizamanI hidIptikarI matA // lauMDI pIparoM ko palAza (DhAka) ke kSAra kI bhAvanA dekara rakkhe | (8760) kSAravarga: ( rase. sA. saM . ) ye pIpara gulma aura plIhA kA nAza tathA agni vRddhi karatI haiM / svarjikATaGkaNaJcaiva yavakSAra udAhRtaH // www. kobatirth.org paJcamo bhAgaH sajjIkhAra, suhAgA aura javAkhAra ke samUhako kSAravarga kahate haiM / (8761) kSArasUtram (1) ( vR. yo ta / ta 69 vR. mA. va. ca. da. / arzI. 5 ) se. bhAvitaM rajanIcUrNa snuhI kSIraiH punaH punaH / bandhanAtsudRDhaM sUtraM chinanyarzobhagandaram || (8763) kSArAgadaH ( suzruta saM. / kalpa a. 7 ) dhavAzvakarNeti nizapalAza picumardapATalipAribhadrakAmro dumbarakarahATakArjuna kakubha sarjakapIta zleSmAkAGkoThAmalakapragraha kuTajazamIkapitthAzmanta kArka cirabilva mahAvRkSAruSkarAralumadhu zizAkagojI sUryAtilba ke kSuragopaghoNTArimedAnAM bhasmAnyAhRtya gavAM mUtreNa kSArakalpena parisrAvya vipaceddadyAccAtra piSpalImUlataNDulIyakavarAGgacoca kramaniSThAkara jikAhastipippalImaricotpalasArivAviDaGgagRha yaha DorA bAMdhane se arzake massokA tathA dhUmAnantAsomasaralAvADhIkaguhAkozAmra zveta bhagandarakA nAza hotA hai / sarSapavaruNalavaNaplakSaniculakavarddhamAnavajjula ; haldIke cUrNako sehuMDa (thUhara) ke dUdhakI aneka bhAvanAeM dekara use Dore para lapeTakara sukhA leM / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 547 (8762) kSArasUtram (2) ( va. se. / arzo.) snuhIkANDagate kSIre bhallAtakasamanvite / jyotiSma triphalAdantI kozAtakya'gnisaindhavaiH // cUrNairetaiH samadhRtaiH bandhayetsUtrakaM dRDham / mUtraM tatpAtayedarza: chinnamUla iva drumaH // bhilAvA, mAlakaMganI, harra, baher3A, AmalA, dantImUla, kar3avI torIke bIna, cItA aura seMdhA namaka samAna bhAga lekara 1rNa banAyeM aura use snuhI (seMDa) ke dUdha meM ghoTakara usameM sUtake Dore ko bhigokara sukhA leM | isa Doreko ghI lagAkara arzake massoM para bAMdha denese masse gira jAte haiM / For Private And Personal Use Only
Page #563
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya ratnAkaraH [kSakArAdi putrazreNIsaptaparNadaNDakailavAlukanAgadantya tavi- jalabeta, araNDamUla, vajula (azoka), putrazreNI pAmayAbhadArukuSThaharidrAvacAcUrNAni lohA. (kRSNadantI), sAtavina, daNDaka (zara), elavAlaka, nAzca samabhAgAni tataH kSAravadAgatapAkamava- nAgadantI, atIsa, harI, devadAru, kUTha, haldI aura sAryA lohakumbhe nidadhyAt / baca; inakA cUrNa tathA loha cUrNa (bhasma) samAna bhAga lekara sabako ekatra milAkara uparokta kSArameM anena dundubhi limpet patAkA toraNAni ca / milAveM evaM zuSka ho jAne para use utAra kara zravaNAdarzanAtsparzAdvipAtsampati mucyate // / lohapAtrameM bhara kara rakha deN| eSa kSArAgado nAma zarkarAsvazmarISu c| dundubhi, patAko, toraNa Adi para isa kSArakA arzaHsu vAtagulmeSu kAsazUlodareSu ca // lepa karanA caahiye| isa kSArase lipta bAjoMkA ajIrNe grahaNIdoSe bhaktadveSe ca daarunne|| zabda sunane aura patAkA toraNa Adiko dekhane zophe sarvasare cApi deyaH zvAse ca daarunne|| | tathA sparza karane Adise viSakA prabhAva naSTa ho eSa sarvaviSArtAnAM sarvathaivopayujyate / jAtA hai| tathA takSakamukhyAnAmayaM daGgizo'gadaH // yaha agada, zarkarA, azmarI, arza, vAtagulma, kAsa, zUla, udara roga, ajIrNa, grahaNI doSa, aruci, dhava, azvakarNa, tiniza, palAza, nIma, pADhala, zotha, sarvasara, zvAsa aura sarpa-viSa Adiko naSTa pAribhadra (pharahada), Ama, gUlara, akarakarA, arjuna, karatA hai| kakubha (arjuna), sarja (gala), kapotana (sirasa), (8764) kSArAmbuyogaH lahasor3A, aMkoTa, Amalo, choTA amalatAsa, (yo. ra. / zUlA. ; vR. yo. t.| na. 94) kur3A, zamIvRkSa, kaitha, amantaka (pASANabheda), | kSArodakaM pibeduSNaM pippalIlavaNAnvitam / Aka, karaJja, sehuNDa (thUhara), bhilAvA, aralu, mulaiThI, vAtazleSmodbhavaM zUlaM kukSizUlaM ca nAzayet / / sehajanA, zAka vRkSa, gojI (gojihvA), mUrvA, lodha, | kSAra (javAkhArake) (5 tole) pAnIko uSNa tAlamakhAnA, gopaghoMTA aura rimeda (durgandhita karake usameM pIpala aura seMdhA namakakA (1-1 mAzA) khaira); inake kASThoMkI bhasma samAna bhAga lekara cUrNa milAkara pInese vAtakaphaja zUla aura kukSisabako (4 gune) gomUtra meM milAkara kSAra banAneko zUlakA nAza hotA hai| vidhise vastrase chAnaleM aura phira use pakAkara gADhA (8765) kSArASTakam kareM tathA pIpalAmUla, caulAI, dAlacInI, lauMga, (vR. ni. ra / hRdrogA. ; vai. r.| gulmA. ; bhA. majITha, karaMja, gajapIpala, kAlI mirca, nIlotpala, pra. ma. khaM. 2 gulmA.) sArivA, bAyabiDaGga, gharakA dhuMvA, somalatA, nisota, | plaashvjshikhriicishcaarktilnaaljH| kesara, zAlaparNI, kozAna (jaMgalI Ama), sapheda | yAvakaH svarjikA ceti kSArAzcASTau prkiirtitaaH| sarasoM, baranA, seMdhA nagaka, pilakhana kI chAla, / gulmazUlaharAH kSArA ajIrNasya ca pAcanAH / / For Private And Personal Use Only
Page #564
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mizrakaraNam ] paJcamo bhAgaH 649 palAza (DhAka)kA kSAra, thUharakA kSAra, apA- doSAnusAra auSadhiyoMke sAtha pakAyA huvA mArgakA kSAra, imalIkA kSAra, AkakA kSAra, tila- | dUdha jIrNa jvara meM uttama auSadhakA kAma karatA hai| nAlakA kSAra, javAkhAra aura sajjIkhAra; isa kSAra- (8769) kSIrayogaH (3) samUhako "kSArASTaka" kahate haiM / (ga. ni. | jvarA. 1) ye kSAra gulma, zUla aura a.rNiko naSTa | jIrNajvare kaphe kSINe kSIraM syAdamRtopamam / karate haiN| | tadeva taruNe pItaM viSavaddhanti mAnavam // (8766) kSIragaNDUSaH kRzo'lpadoSo dInazca naro jiirnnjvraanvitH| (va. se. / tRSA. ; vR. ni. ra. / tRSA.) pipAsAtaH sadAho vA payasA sa mukhI bhavet / / kSINakapha jIrNa jvarameM dUdha amRtake samAna kSIrekSurasamAkakSaudrasIdhuguDodakaiH / / guNakArI hai| parantu vahI taruNa jvarameM viSake samAna vRkSAmlAmlaizca gaNDUSAstAluzoSapraNAzanAH // | mAraka hai| dUdha, IkhakA rasa, munakkAkA kvAtha, zahada, / yadi doSa alpa hoM aura pipAsA dAhAdi sIdhu aura gur3akA zarabata samAna bhAga lekara sabako adhika hoM to jIrNa jvarake kRza rogIko dUdha ekatra milAkara vRkSAmla (imalI)se khaTTA kreN| | pilAnese lAbha hotA hai| isase gaNDUSa (kulle) karanese tAluzova naSTa (8770) kSIrayogaH (4) . hotA hai| (ga. ni. / vAjIkaraNA.) (8767) zIrayogaH (1) | gRSTInAM vRddhavatsAnAM mASacUrNabhRtAM gavAm / (ga. ni. / pANDDA. 8) | yatkSIraM tatpazaMsanti balakAmeSu jantuSu / / lohapAtre zRtaM kSIraM saptAhaM pthybhojnH| / bar3e bachar3evAlI prathama bArakI byAhI huI pibet pANDAmayI zophI grhnniidosspiidditH|| gAyako cAreke sAtha ur3adakA ATA khilAyA jAya loha-pAtrameM pakAyA huvA dUdha eka saptAha taka to usakA dUdha atyanta balakAraka ho jAtA hai| pIne aura pathyAhAra karamese pANDu, zotha aura (8771) kSIrayogaH (5) grahaNI vikArameM lAbha hotA hai| - (ga. ni. / udarA. 32) (8768) kSIrayogaH (2) kSIraM pittodaraM hanti pItamuSNaM yathAvalam // (ga. ni. / jvarA. 1) ___balAnusAra uSNa dUdha pInese pittodara naSTa yathAdoSaprazamanairauSadhaiH sAdhitaM pyH| hotA hai| sarvajvarANAM jIrNAnAM proktaM bhaiSajyamuttamam // (anya khAna pAna banda rakhanA caahiye|) For Private And Personal Use Only
Page #565
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 850 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [kSakArAdi (8772) kSIrayogaH (6) kSaudreNa yuktaH kavalagraho'yaM (ga. ni. / atisArA. 2; vR. mA. / atisaaraa.)| samayAnvaktragatAnihanti / / yathA'mRtaM tathA kSIramatIsAreSu pUjitam / kaTelI, giloya, camelIkI koMpala, dAruhaldI cirotthiteSu tatpeyamapAM bhAgaistribhiH zRtam / / | javAsA aura triphalA samAna bhAga lekara kvAtha 1 bhAga gAyake dUdhameM 3 bhAga pAnI milAkara | bnaaveN| mandAgni para pAnI jalane taka pkaaveN| isameM zahada milAkara kavala dhAraNa karane yaha dUdha purAne atisArameM amRtake samAna (kulle karane ) se samasta mukharoga naSTa hote haiN| guNakArI hai| (8776) kSaudrArddhabhAgaghRtam (8773-74) kSIrayogaH (7-8) (yo. ra. ; va. se.| mUtrAghAtA.) (ga. ni. | jvarA. 1; rA. mA. / jvarA. 20) | kSaudrArdhabhAgaH kartavyo bhAgaH syaatkssiirsrpissoH| yaH pippalImUlavimizritAjya zarkarAyAzca cUrNa ca drAkSAcUrNa ca tatsamam / / madhvanvitaM sukvathitaM ca gavyam / svayaMguptAphalaM caiva tathaivekSurakasya ca / payaH pibatyAzu vinAzametau pippalInAM tathA cUrNa samabhAgaM pradApayet // hRdrogakAsau viSamajvarAzca // tadekatra melayitvA khalSenonmadhya ca kSaNam / gavyaM payo gomayasAravAri | tasya pANitalaM cUrNa lihekSIraM tataH pibeta // mizraM pradeyaM viSamajvarAtauM / etatsarpiH prayudhAnaH zuddhadeho naraH sadA / Aja kadAcinmamRNapramRSTa zukradoSAna yetsarvAnevApi bhRzadurjayAn // vizvauSadhopetamima nihanti / / jayecchoNitadoSAMzca pandhyAstrI grbhmaapnuyaat|| gAyake pakAye huve dUdhameM pIpalAmUlakA cUrNa, | zahada AdhA bhAga, dUdha 1 bhAga, ghI 1 bhAga ghI aura zahada milAkara ponese hRdroga, kAsa aura | tathA khAMDa, drAkSa (kizamiza )kA cUrNa ( piTThI), viSama jvarakA nAza hotA hai| kauMcake bIjoMkA cUrNa, tAlamakhAnekA cUrNa aura gAyake athavA bakarIke dUdhameM gAyake gobarakA | pIpalakA cUrNa 1-1 bhAga lekara sabako ekatra rasa aura soMThakA bArIka cUrNa milAkara pInese viSama milAkara mathanIse mtheN| jcarakA nAza hotA hai| isameMse 1 tolA khAkara Uparase dUdha ponA (8775) kSudrAdikavalagrahaH cAhiye / dehazuddhike pazcAt ise sevana karanese (vA. bha. / u. a. 22) durjaya zukradoSa bhI naSTa ho jAte haiM / yaha raktakSudrAguDUcI sumanaH pravAlA doSoMko bhI naSTa karatA hai evaM isake sevanase dAvIyavAsatriphalAkaSAyaH / vaMdhyAko putra prApta hotA hai| iti kSakArAdimizra-prakaraNam D400 For Private And Personal Use Only
Page #566
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasapakaraNam pazmo bhAgaH - - - atha jJakArAdirasaprakaraNam (8777) jJAnodayarasaH bhAMga 16 bhAga, jAyaphala 4 bhAga, rasasiMdUra ( vai. ra. ; vR. ni. ra. / jvarA.) 1 bhAga aura khAMDa 21 bhAga lekara sabako ekatra kalAvedAra candrAMzaiH sarvAMzasitayA yutaiH| zakrAsanarajojAtIphalazukraiH sumelitaiH|| kharala karake rkkheN| mAnodayo bhavedeSa sAdhakAnandasiddhidaH / sevitaH sAtmyato grAhI jaladoSApanodanaH / / ___ yaha rasa grAhI, jaladoSa nAzaka, vAtakaphaja vAtazleSmAmayadhvaMsI jvarAtIsAranAsanaH // rogeko naSTa karane vAlA aura jvarAtisAra nAzaka hai| iti sakArAdirasaprakaraNam For Private And Personal Use Only
Page #567
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Y yAda rakhiye dezI auSadhoMkA vizAla bhaMDAra dezI auSadhoMkA vi U~jhA Ayurvedika phArmesI, ahamadAbAda 40 varSakI purAnI saMsthA hai| anekoM meDala prApta haiN| kaI brAMceM haiM aura deza kekone konemeM ejeMsiyAM haiN| apanese purAnI phAmasiyoMse bhI adhika pratiSThA prApta hai| hara prakArakI dezI auSadhoM ke liye U~jhA Ayurvedika phArmesI, ahamadAbAda yAda rakhiye mAla nApasanda ho to vApasa liyA jAtA hai For Private And Personal Use Only
Page #568
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - GIZISIZSI252525252525252525252TITIO bhArata-bhaiSajya-ratnAkara pariziSTa OSEsakasakasa jasasasasasasasasasasasasAra] cikitsA-patha-pradarzinI rAjasamana 1e For Private And Personal Use Only
Page #569
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private And Personal Use Only
Page #570
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkara pAMcavAM bhAga cikitsA-patha-pradarzinI (1) agnimAnyAjIrNavisUcikAdhikAraH nambara. nAma. prayoga saMkSipta guNa. 7869 saindhavAdicUrNam agnidIpaka kaSAya-prakaraNam | 7874 saindhavAcaM, agnidIpaka 7277 zvetaparNAsamUla ajIrNako zIghra naSTa ka- 7875 , , agniko zIghra dIpta yogaH karatA hai| karatA hai| cUrNa-prakaraNam | 7883 sauvarcalAya, agnimAMga 7288 zatapuSpAdi cUrNam bhagnisaMdIpaka 8469 harItakyAdi, agnivarddhaka 7311 zuNThyAdi , kSudhAvaka / sarala yoga 8474 , , pravRddha ajIrNa, dhUmoddAra 7317 , , ajIrNa 8475 , , ajIrNa 7318 , yogaH , malAvarodha 8479 , rasAyana agnidIpaka / rasAyana 7319 zuNThyAcaM cUrNa amimAnya 8483 higudvAdazakaM aruci, ajIrNa 7842 siMhacUrNam 8487 hiGgvaSTakaM , agnivarddhaka, vAtaroga7843 , , nAzaka 7845 siMharAja,cUrNam ajIrNa, vipUcikA, plIhA 8488 hiGgyAdi , aphArA, malAvarodha, ___ nAzaka, agnidIpaka agnimAMdha, aruci 7848 haridrAdikSAraH agnivarddhaka 8492 hiMgvAdi , vicikA, aphArA, 7867 saindhavAdipUrNam agnidIpaka, rocaka, zUla, malAvarodha pArzvabhUlanAzaka " For Private And Personal Use Only
Page #571
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 556 bhArata-bheSajya-ratnAkaraH agnimAMdya 332 7551 ," | 7552 , , * guTikA-prakaraNam 7550 zaMkhavaTI atyanta pAcaka 7340 zuNThyAdiguTI agnimAMdha ajIrNa, zUla, visUcikA 7907 saindhavAdiguTi0 atyanta pAcaka . ajIrNa, zUla, Ama, agnimAMdya avaleha-prakaraNam 7553 ajIrNa, visUcI, zUla, 8721 kSAraguDaH ajIrNa, agnimAMdya, zo aphArA , thAdi aneka roga 7554 ,, ,, (mahA) bhasmaka, agnimAMdya, zUlAdi anekaroga lepa-prakaraNam 7555 ,,, ajIrNa, zUla, viSUcikA 8575 hiGagvAdilepaH ajIrNa 7556 ,, ,, (mahA) atyanta pAcaka, dIpana 7574 zambhurasaH agnimAMdya, ajIrNa aJjana-prakaraNam 8125 saMjIvanIvaTI ajIrNa, gulma / vipU. 7509 zivAvartiH viSUcikAke vegako zIghra cikAmeM atyanta guNakArI zAnta karatI hai| 8175 sarvarogAntakavaTI agnimAMdya 8232 sukumAramodakaH vAtaja ajIrNa, udAvarta, rasa-prakaraNam AnAha / viSThambhako para7532 zaMkhadrAvakaH agnivardhaka mauSadha 7533 zaMkhadAvaH ajIrNa, gulma, agni 8279 sUryaprabhA gu0 agni dIpaka mAMca, plIhAdi, yakRt 8323 svayamagnirasaH samasta prakArake ajIrNa / zUlAdi. 8651 hutAzana rasaH agnimAMdya, zirakI jaDatA, 7534 zaMkhadrAyaH ajIrNa, zUlAdi gulma 8652 hutAzana rasaH agnivarddhaka, kaphanAzaka 7538 , " ajIrNa, UrbavAyu, 8653 , , agnimAMdha, ajIrNa, agnimAMdyAdi zUlAdi / 7540 zaMkhadrAvako rasa AhArako turanta pacA | 8746 kSArayogaH bhojana ke bAda khAnese 1 paharameM punaH bhUkha laga 7548 zaMkhavaTI ajIrNa, zUla, visU AtI hai| cikA, alasaka 8749 kSudbodhaka rasaH kSudhAvarddhaka 7549 ,, zUla, ajIrNa,agnimAMdha, mAgha, 8753 kSudhAsAgaro rasaH , , aruci detA hai For Private And Personal Use Only
Page #572
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir agnimAMdya] paJcamo bhAgaH (ci.pa.pra.) -- 557 mizra-prakaraNam | 7724 zItAmbu yogaH vidagdhAjIrNa 7712 zArdUlakAjika ajIrNa, zUlAdi aneka 8688 harItakI yogaH ajIrNa. (masAlekI hara roga witter (2) atisArAdhikAraH kaSAya-prakaraNam 7188 zatAvarIkalkaH raktAtisAra / sarala cUrNa-prakaraNam yoga 7287 zatapuSpAdi cUrNam samasta atisAra 7216 zAlmalImUlakalkaH dAhayukta raktAtisAra, 7298 zallakI vacAdiyo0 raktAtisAra zoSa 7310 zuNThyAdicUrNam AmAtisAra 7242 zuNThyAdikvAthaH pittAtisAra 7316 , , , zUla 7262 zothanyAdikvAdhaH zothAtisAra 7321 zuNyAcaM , ugra atisAra 7825 samaGgAdi , pittAtisAra aura zUla 1775 samaGgAdikvAthaH samasta atisAra ko zIghra naSTa karatA hai 7776 , , kaphapittAtisAra, 7827 samajhAdiyogaraktAtisAra catuSTayam pittAtisAra 8421 haridrAdigaNaH AmAtisAra.doSapAcaka 7838 sitAJjanAdicUrNam atisAra, pittajvara 8436 hijjalapatrasvarasaH AmAtisAra / 7853 suvarcalAdi cUrNam vAtAtisAra 8440 hIverAdi kvAthaH raktAtisAra, Ama, 7881 sauvarcalAdi cUrNam AmAtisAra, zUla / pIDA, malAvarodha, pitta grAhI, pAcaka 8.4 41 , , raktAtisAra, picchAti- 8463 harItakyAdi , AmAtisAra / grAhI, sAra, malAvarodha, Ama, dIpaka zUla, jvarAtisAra 8508 hiMgvAdiyogaH bhanAtisAra 8:43 , AmAtisAra, tRSA 8.444 , purAnA atisAra, Ama, guTikA-prakaraNam zUla, raktasrAva, aruci, 7897 sarvotisArahAriNI guTikA samasta atisAra jvara For Private And Personal Use Only
Page #573
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkara [atisAra avaleha-prakaraNam / 8242 sudhAsAra rasaH anya kisI auSadha se 7928 samaGgAdyavalehaH raktAtisAra ArAma na hone vAle ati sArako bhI naSTa karatA ghRta-prakaraNam hai / Ama, Amarakta, 7753 SaDaGgaghRtam bhayaMkara tridoSaja atisA- / AnAha, hikkA, aruci, rako zIghra naSTa karatA hai Adiko 2-3 mAtrAmeM 7960 suniSaNNakacA naSTa karatA hai| DrerI ghRtam tridoSaja atisAra, ra- 8316 svacchanda bhairava ktasrAva, pravAhikA, pi- rasaH samasta ghora atisAra, cchAtisAra, gudabhraMza, Ama, agnimAMdya / zotha, zUla, annagraha 8632 hiMgulezvara rasaH atisAra, pravAhikA, pra8537 hIverAdighRtam atisAra, pravAhikA, pi haNI, agnimAMdya cchAtisAra, gudabhraMza, zUla . 8677 haMsapoTalI rasaH atisAra, kAsa, hikkA, 8721 kSIridrumAcaM nirbalatA, grahaNI ghRtam raktAtisAra mizra-prakaraNam rasa-prakaraNam 7713 zAliparyAdipeyA kaphapittAtisAra 7543 zaMkhapoTalIrasaH AmAtisAra, pravAhikA, 7714 zAlipAdi atisAra, kAsa, zvAsa, yogaH atisAra nirbalatA, agnimAMdha 7726 zuNThipuTapAkaH sopadrava jIrNAtisAra 7561 zaMkhodara rasaH samasta prakArake ati- 7729 zuNTyAdi - sAroM meM uttama / puTapAkaH AmAtisAra, (agnidIpaka) 7623 zIghraprabhAvarasaH atisAra, vAyu, AdhmAna, 7730 , ,, zUla nAzaka (dIpana) mala yAgake pazcAt bhI ! 7734 zyonAkAdiyogaH pazvAtisAra hAjata banI rahanA / 8772 kSIra yogaH purAnA atisAra For Private And Personal Use Only
Page #574
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir apasmAronmAda] paJcamo bhAgaH (ci. pa. pra.) 556 - (3) apasmAronmAdAdhikAraH kapAya-prakaraNam taila-prakaraNam 7191 zatAvarI yoga: apasmAra 7411 zigrutailam apammAra cUrNa-prakaraNam 7837 sArasvata cUrNam unmAda nAzaka / tuddhi, __ smRti, medhA varddhaka AsavAriSTa-prakaraNam 8019 sArasvatAriSTaH smRtivarddhaka, vANazAdhaka aJjana-prakaraNam 7507 zirISAdyaJjanam unmAda 8083 saJjJAprabodhanarasaH apasmAra ghRta-prakaraNam 7357 zaGkapuSpyAya ghRtam apasmAra, unmAda 7951 sArasvataghRtam unmAdanAzaka mevA, smRti aura Ayu varddhaka / 7952 sArasvatavRtam atyanta smRtivarddhaka 7961 sUryodayadhRtam apasmAra, ghora unmAda, dAha, viSa, bhUtApazAca vaayaa| 7962 maiMndhavavRtama apasmAra, grahadoSa 7963 soma ghRtam atyantasmRtivarddhaka 8532 higvAdi ghRtam unmAda 8533 , , devapahajanita unmAda rasa prakaraNam 8153 samIragajakesarI rasaH apasmArameM uttama 187 sAgasandaragsaH apasmAra vAtavyApi zUla 8258 sUtabhasmayogaH apasmAra 8313 smRtisAgara gyaH 837 apasmAra, unmAda, citta. bhrama, bhuutbaadhaa| (4) amlapittAdhikAraH cUrNa-prakaraNam avaleha-prakaraNama 7829 samasaptakaM cU, amlapitta, aruci.aba 7353 zuNThIkhaNDaH Alapita, zUla, vamana sAda, pariNAmazUla ghRta-prakaraNam 8459 harItakyAdi ,, kaNThakI dAha, pitta, kapha 7369 zatAvarI tam amlapitta, tuSA, marjI 8511 hiMgvAdiyogaH aglapitta saMtApa 102 For Private And Personal Use Only
Page #575
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 560. bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [ amlapitta taila-prakaraNam / 8261 sUtazekhara rasaH amlapitta, vamana, ati7428 zrIbilvatailam amlapitta, zUla, dAha, sAra, udAvarta. 1. jvara Adi 8278 mUrya pAkatAmram amlapitta, pANDu, vamana, svA modakaH rasa-prakaraNam 1546 zaMkhabharama zula, amlapitta,agnimAMdya 8303 saubhAgyazuMThi - 7552 zaMkhavaTI amlapitta, zala, ajIrNa. amlapitta, zUla, kaNThadAha, 7557 zaMkhAdicaNam , hRdAha, gudapIr3A " " / 7567 zatAvarI 8750 kSudhAvatIgu. ___ amlapitta, zUla, AmaNDUram dAruNa amlapitta, vamana, nAhAdi zUla, kAsa 8751 ,, , ,, amlapitta, pariNAma zUla, 8173 sarvatobhadralauhaH sarva upadrava yukta amla. bhasmaka pitta, zUla, Ama, zotha, | 8752 ,, ,, , aneka prakArakA amlavAyu Adi pitta, zotha, gudaroga, 8216 sitAmaNDUram asAdhya amlapitta,tajanya aanaahaadi| zUla, vamana, dAha, aphArA, pittaja rudhira vikAra (5) arocakAdhikAraH cUrNa-prakaraNam rasa-prakaraNam 7743 SADavaM cUrNam rocaka, hRdya ! kAsa tathA 8237 sudhAnidhirasaH sarva prakArakI aruci, __grahaNI nAzaka bhaktadveSa,zUla, agnimAMdyAdi 7837 saindhavAdi cU0. aruci, agnimAMdya 8483 haGgudvAdazakaM 8248 sulocanAbhram samasta aruci, kAsa, cUrNam aruci, ajIrNa zvAsAdi 8488 hiDvAdi cU0 aruci, aphArA, malA varodha 8259 sUtabhasmayogaH aruci guTikA-prakaraNam 8260 sUtAdiguTikA aci nAzaka, jihA zodhaka 7900 sitAdiguTikA aruci P For Private And Personal Use Only
Page #576
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra arbuda ] 7443 zaMkhAdilepa: 7454 zarapuMkhAyogaH lepaprakaraNam " kaSAya-prakaraNam 7839 sitAsitAdi cUrNam 7844 siMhanapurI, 7860 sUraNAdi 7862 19 7226 zirISamUlAdi. kalkaH raktArza 7778 samaMgAdikSIram raktArzake raktako banda karatA hai 7812 sUraNapuTapAkaH arza 8415 haridrAdikaSAyaH pittaja aura raktaja arza cUrNa-prakaraNam kaphaja arbuda arbuda, apacI 39 yogaH 7863 " 7864 sUraNAyaM cU0 7870 saindhavAdiprati sAraNam www. kobatirth.org paJcamo bhAgaH ( ci. pa. pra. ) (6) arbudAdhikAraH 99 (7) arzodhikAraH vAtakaphaja aza arza, aphArA, vAyu arzanAzaka | saralayoga arza vAtavikAra " zUla, kRmi, agnimAMdya kAna, galA, nAbhi, nAsA, liMga aura gudA ke masse | 8455 harItakIyogaH anulomana, malasAraka, agnivarddhaka, anAzaka 7462 zigrumUlAdilepaH arbudAdi 8076 svarjikAdilepaH arbuda, granthi medana arbuda 8560 haridrAdi 7904 8516 hutAzanaM cUrNam arza ke massoMko naSTa karatA hai / pAcaka, recaka, rocaka, dIpaka 7905 7906 guTikA-prakaraNam 7903 sUraNamodakaH arza, atisAra, vAyu, gula, agnimAMdya, / bala varddhaka, bAlakoM aura vRddhoM. ke liye vizeSa upayogI / "" Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 21 79 19 For Private And Personal Use Only " 11 8716 kSAraguTikA 561 vaTaka: arza arza meM atyupayogI, a tyanta agnivarddhaka, zvAsa, kAsa nAzaka arzana..ka, uttama agnivarddhaka, vAtakaphaja grahaNI tathA kAsAdi nAzaka arza, zvAsa, kAsa / pAcaka avaleha - prakaraNam 7939 saindhavAdyavalehaH vAtavarconulomaka sarala yoga
Page #577
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 562 . . bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [ arza D ... - ghRta-prakaraNam rasa--prakaraNam arzameM atyanta prabhAva7382 zuNThIghRtam arza, pANDu, jvara, aruci 7526 zaMkaralohaH / zAlI, agnivarddhaka,zUlAdi 7383 zuNThIdhAnyaka nAzaka / (pratijJA kI ghRtan arza, vAtakaphaja roga, hai ki cAhe sUrya candra zvAsa, kAsa sthAna bhraSTa ho jAveM yaha 7907 suniSaNNaka prayoga niSphala nahIM hogA) cAMgerIghRtam arza, atisAra, gudabhraMza, / 7554 zaMkhavaTI (mahA) ajIrNa, arzAdi / raktasrAva, zotha, agnamAMdya 12, zilAgaMdhakayogaH arza nAzaka, vAyu anu. 8537 hoverAdighR0 arza, gudabhraMza, AdhmA lomaka nAdimeM uttama 7620 ziva rasaH arza 7765 SaDAnana rasaH lepa-prakaraNam 8176 sarvalokAzraya rasaH arza pANDu, jvara, 7467 zirISabIjAdi agnimAMdya lepaH 8178 sarvasundara rasaH vAtArza, kaphArza, dvandva . 7468 zirISavIjAyaM jArza, grahaNI lepatrayam arzanAzaka, uttama sarala 8224 siddha sAvarayogaH tridoSaja arza 3 yog| 8054 suvarcikAyo mizra-prakaraNam 7 dina meM massoMko naSTa / 8400 sUraNavatiH masse, gudakRmi karatA hai| 8404 somala cUrNayoga: binA kaSTa tInoM baliyoM 8058 sUraNAdilepaH pravRddha arzake masse / ke masse naSTa kara detA hai| 8409 snupatra yogaH arza, gudakaNDU, kRmi 8062 saindhavAdilepaH arza 86.1 haridrAvartiH arza 8072 snuhIkSIralepaH 8686 harItakI yogaH kaphaja arza, zotha, pANDu 8074 snuhyAdi , , 8761 kSArasUtram massoMko kATatA hai| 8561 haridrAdilepaH 8762 " " " " " For Private And Personal Use Only
Page #578
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ahmr'ikaar' } pazcamo bhAgaH (ci. pa. pra.) - - - - %3 (8) azmarizarkarAdhikAraH kaSAya-prakaraNam 8451 haridrAdiyogaH purAnI mer3hazarkarAko zIghra 7190 zatAvarImUlayogaH zarkarA naSTa karatA hai / sarala yoga 7201 zatAvaryAdirasaH purAnI azmarI / sarala 8708 kSArayogaH zarkarA yoga 7220 zikvAthaH kaphaja azmarI zIghra naSTa , hotI hai| ghRta--prakaraNam 7222 zigramUlAdikkA0 azmarIpAtaka 7375 zarAdipaJcamUla- azmari, zukramArgakI 7240 zuNThyAdikvAthaH vAtaja azmarI, guda ghRtam pIr3A tathA medUgatavAyu 7274 zvadaMSTrAdikvAthaH azmarI rasa-prakaraNam cUrNa-prakaraNam / 7600 zilAjatuyogaH azmarI tathA tajanya mUtra7324 zRGgaverAdiyogaH patharI TUTakara zIghra ni kala jAtI hai / (9) AmavAtAdhikAraH kapAya-prakaraNam / 7923 siMhanAdagugguluH kaSTasAdhya AmavAta, 7174 zaThyAdikalka: AmavAtako 7 dina meM kAsa, zvAsa, vAtaraktAdi naSTa ka 8524 harItakyAdigugguluH AmavAta 71.82 zaThyAdikvAthaH AmavAta ghRta-prakaraNam 7241 zuNThyAdizcA0 AmavAta, kaTizUla, 7386 zRGgaverAcaM ghRtam AmavAta, udararoga, zarIrapIr3A kaTigraha Adi 7387 , , AmavAta, vibandha, zUla cUrNa-prakaraNam 8514 hiGgyAcaM cUrNam AmavAta taila-prakaraNam . / 8005 saindhavAdyaM tai0 AmavAta, pArzvazUla, guggulu-prakaraNam bAhyAyAmAdi AmavAta, kaTizUla,, / 8006 , , 7346 zivAgugguluH AmavAta, bahuvidha zUla gRdhrasI lepa-prakaraNam 7922 siMhanAdagugguluH AmavAta / 7447 zatapuSpAdilepaH AmavAta For Private And Personal Use Only
Page #579
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 564 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [ udararoga - (10) udararogAdhikAraH kaSAya-prakaraNam ghRta-prakaraNam 7223 zigrumUlAdikSAraH sarvodara | 7974 snukkSIrayogaH udararoga, (virecaka) 8428 harItakyAdikvA0 zothodarake liye zreSTha 7975 snuhIkSIrAcaM ghR0 udararoga, gudaroga, gulma 8430 , yogaH udararoga, zotha, daah| 7976 snuhI , , uda roga, plIhA, kacchapa (sarala yoga) cUrNa-prakaraNam rasa-prakaraNam 7835 sAmudAyaM cUrNam vAtodara, gulma, ajIrNa | 7532 zaMkhadrAvakaH udararoga 7887 snuhIyogaH udararoga | 7602 zilAjatuyogaH pittodara 7891 svarjikSArAdiyogaH samasta prakArake udara | 7644 zuktikSArAdiyogaH plIhAvRddhi roga 8477 harAtakyAdiyogaH jalodara 7645 , , , udararoga 8510 hiMgvAdiyogaH udararoga, galma, a. 8207 sAmudrazuktikSArA diyogaH samasta udararoga SThIlA, udAvarta / guTikA-prakaraNama mizra-prakaraNam 7335 zaThyAdiguTikA plIhA, gulma, aphArA 8685 harItakIyogaH udararoga 8521 harItakyAdi va. samasta udararoga, yakR. 8689 , , pittodara TikA take liye vizeSa | 8692 harItakyAdiyogaH udararoga, aSThIlA, upayogI AnAhAdi 8717 kSAraguTikA jalodara, mukhazotha / 8771 kSIrayogaH pittodara (11) udAvartAdhmAnAdhikAraH cUrNa-prakaraNam 8515 hiGgvAdhaM8464 harItakyAdicUrNam udAvarta dviruttaraM cUrNam 8483 hiMgudvAdazakaM cU0 AmAna, zUla, a AdhmAna, gulma, urdhva vAyu ruci Adi For Private And Personal Use Only
Page #580
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir udAvartAdhmAna] pazcamo bhAgaH (ci. pa. pra.) 565 - dhRta-prakaraNam mizra-prakaraNam 7732 zyAmAdigaNaH udAvarta, AnAha, udara roga 7384 zuSkamUlAcaM 7733 , vatiH udAvarta ghRtam udAvatako avazya naSTa karatA hai 8405 sauvarcalAdiyo0 mUtrAvarodha janita udara roga 7922 sthirAdhaM ghRtam vAtAvarodha, AnAha 8698 hiMgvAdivartiH udAvarta (12) upadaMzAdhikAraH guTikA-prakaraNam lepa-prakaraNam 8082 samprasAriNIguTikA phiraMgarogako avazya 8030 sarjikAdilepaH upadaMzabaNa, visarpa ____ naSTa kara detI hai 8031 sarjikAdya , mAMsAGkura avaleha-prakaraNam 7932 sArivAdhavalehaH upadaMza, pAradavikAra, -prakaraNam raktadoSa, prameha, pramehapi- 8147 saptazAlivaTI phiraMga roga DikA, mUtrakRccha / 8264 sUtAdivaTI samasta prakArakA upadaMza (13) kaNTharogAdhikAraH ghRta-prakaraNam rasa-prakaraNam 7380 zuGgAdyavRtam svarabhaMga 7952 sArasvata , etatprAzitamAtreNa kinnaraiH 8211 sArasvatarasaH svarabhaMga saha gIyate / 8305 saubhAgyasundara TaMkaNarasaH svarabhedAdi taila-prakaraNam | 8325 svaraprasAdako ra0 svarabhedameM uttama 7436 zvetAditailam kaphaja galazuNDikA (14) kapharogAdhikAraH rasa-prakaraNam / 7685 zleSmakuThArarasaH 7684 zleSmakAlAnalorasaH samasta kapharoga kaphavikAra For Private And Personal Use Only
Page #581
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 566 kaSAya-prakaraNam 7814 saubhAJjanasvarasayogaH karNazUla 7421 zRGgaverAdi 7425 iyonAka 7999 saindhavAdya 8014 syonAka cUrNa-prakaraNam 7830 samudraphenacUrNam karNasrAva, karNatraNa 7831 sarjatvakcUrNam karNasrAva 35 17 taila-prakaraNam 7405 zatAvaryAditailam karNepAlIko puSTa karatA hai 7417 zuSkamUlArthatailam karNazUla, badhiratA, karNa nAda, karNasrAva, karNa kRmi "" 33 www. kobatirth.org bhArata (15) karNarogAdhikAraH mahAkaSAyaH 7809 siMhIkaSAyaH 7803 siMhacAdikvAthaH - bhaiSajya ratnAkaraH karNapIr3A tridoSaja karNazUla kaSAya-prakaraNam 7176 zaThayAdikaSAyaH pittakAsa 7186 zatamUlI kvAthaH khAMsI, zUla 7244 zuNDyAdikvAthaH zvAsa 7255 zRGgaverarasayogaH 7275 zvAsaharo dazako smarata karNaroga tridoSaja kaNa ko turanta naSTa karatA hai / kapha, pratizyAya, kAsa 8015 svarjikAdyaM tai0 karNanAda, karNazUla, badhi ratA, karNasrAvako zIghra karatA hai / 8548 hiMgvAdi 8730 kSAra tailam 8731 "" (16) kAsazvAsahikAdhikAraH Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 29 99 rasa-prakaraNa 8212 sArivAdivaTI samasta karNaroga. kSayAdi 22 mizra-prakaraNam 8414 svarjikAdiyogaH karNasrAva, karNapIr3A, dAha For Private And Personal Use Only [ karNaroga karNazUla karNazUla, karNanAda, badhi ratA, karNasrAva, karNakRmi Adi Uparake samAna 8432 hareNukAdikvAthaH pAMca prakArakI hicakI 8433 hikAnigrahaNa dazako mahAkaSAyaH 8704 kSudrAdi kvAthaH 8706 kSudrArasa yogaH " hicakI zvAsa kAsa, zvAsa cUrNa-prakaraNam kAsa nAzaka saralayoga 7281 zayyAdi cUrNam zvAsa aura khAMsI davAsa 7282 davAsa aura hicakI , kSaya (saralayoga) " ""
Page #582
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra kAsa, zvAsa, hikA ] 7286 zayyAcaM cUrNam tamaka svAsa, hicakI 7297 zarkarAsamaM cUrNam zvAsa, aruci, agni mAMdha 7312 zuNThyA da vAtajakAsa 7322 zuNThyA hicakI 7326 zRGgacAdi hikkA, zvAsa, kAsa 7327 7328 " 8519 31 13 "" 103 29 " " " 37 bhayaMkara zvAsa 8449 haridrAdi 8491 hiGgavAdi kAsa, zvAsa " ghRta-prakaraNam khAMsIko zIghra naSTa karatA hai. 7356 TacAdyaM ghRtam kAsa, hikkA, zvAsa, uraH 7852 surasAdha kAsa, hikkA, malAzUla, pArzvazUla varodha, zvAsa, pArzvagUla | 7956 siMhAmRtaghRtam kAsa, zvAsa, jvara, 7882 sauvarcalAdi, zvAsa, hRdroga, apata ntraka " www. kobatirth.org guTikA-prakaraNam 7343 svAsakAsanI vaTI zvAsa, kAsa 8518 harItakyAdi paJcamo bhAgaH ( ci. pa. pra. ) 7934 sitAdiha: ghora zvAsa ko 3 dinameM 08722 kSudrAvalehaH karatA hai guTikA pravRddha, zvAsa, kAsa, nAzaka sarala yoga / 7938 svarNaigairikAdi lehaH 8526 harItakyavalehaH ,, kAsanAzaka, agnidIpaka sarala yoga / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 7968 sauvarcalAdighRtam 7971 sthirAvatam 8535 hiMsrAdi 8536 hiMsra dya 8723 kSAra 19 19 For Private And Personal Use Only " bhayaMkara vAsa ko zIghra karatA hai | sarala yoga / hikkAnAzaka uttama yoga / zvAsa, kAsa, hicakI, pInasa, ekAhika jvara / davAsa, kAsa, tI kSaya / 8727 zrIrAmalakaghRtam pittaja kAsa 8728 kSIrighRtam 567 zvAsa kAsa, jvara, dAha, kSata kSaya davAsa, kAsa, atisAra, aruci, arza " dhUpa-prakaraNam 7489 zarapuMkhAdi dhUpaH kAsa kSaya, zvAsa, hikkA kAsa, zvAsa, hRdroga, pArzva pIr3A 39 agni avaleha - prakaraNam 7347 rAThayAdilehaH kaphajakAsa 7349 zarkarAdilehaH pittajakAsa dhUmra-prakaraNam 7351 zikhipicchalehaH prabala hicakI, zvAsa aura 8580 haridrAdidhUmaH kAsako avazya naSTa ka dustara chardi ratA hai mAMca 1
Page #583
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 568 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [kAsa, zvAsa, hikA 8581 higyAdi . : 5 prakArakI hikA ko 7694 svAdu ThArasaH hara prakAra kA zvAsa . naSTa karatA hai / / 7695 ,,, pazcakAsa, kapha, zvAsa aura zirorogoM ko nasya-prakaraNam atyanta zIghra naSTa karatA hai| 9513 zarkarAdi nasyam hikA 7696 zvA paharavaTakaH zvAsa, kAsa, jvara agni8118 saiMdhavAdi , mAMdya, aruci 8594 hikAharayogaH 7697 3vAsahemAdri mahAravAsa 769.8 vA sAnta kAsaH zvAsa, kAsa, zUla, pAMDu rasa-prakaraNam 7699 zvAsArirasaH zvAsako zIghra naSTa ka7529 zaMkhacUlarasaH mumudhu kI hikkA bhI turantA naSTa hotI hai| / 8151 samazarka lauham sarvadoSaja kSayaja kAsa, 7586 zikhipicchabhasmayogaH prabalahikkA, zvAsa, zvAsa, raktapitta dussAdhyaThardi 8196 sarvezvara rasaH kAsa, zvAsa, kSaya 8213 sArvabhaumarasaH kAsa zvAsAdi 7613 zilAtAlo rasaH zvAsa, kAsa 8283 sUrya rasaH kAsAdi 7615 zilAdyavalehaH kAsa, zvAsa, hikkA 8284 ,,, kAsa, zvAsa, hikA 7616 ,, kAsa, udAsa, kapha / 8288 sUryAvarta rasaH svAsa 7617 zilAAtarasaH hikkA 8329 svarNaparpaTIrasaH kAsa, kSaya, mUtrAghAta, 7650 zulvatAlezvaraH kAsa, zvAsa, pInasa, mUtrakRccha jvarAdi 8618 harItakyAbavalehaH kAsa, zvAsa 7668 zrRMgArAbhram kAsa, hRcchUla, pArzvazala, 8620 hikkAnAzanarasa: hikkA, kAsa, svarabheda zirazUla, svarabhedAdi 8621 hikkAntaka rasaH 1 mAtrAse bhayaMkara hikkA 7678 zrIDAmaganandA- kAsa, jvara, svarabhaMga, naSTa hotI hai| bhram hicakI, kSaya, kapha, dAha, 8663 hemagarbharasaH kAsa, zvAsa, zUla 8664 , , zvAsa kAsAdi aneka 7691 3vAsakAlezvara paJca zvAsa, kAsa, kSaya roga 7692 zvAsagajakesariH zvAsa, kAsa kAsa kSayAda 7693 zvAsakAsapitA 88673 hemAdiparpaTIrasaH kAsa, zvAsa maNirasa pInasa 8665 " " For Private And Personal Use Only
Page #584
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kucha, raktavikAra. ] pazcamo bhAgaH (ci. pa. pra.) 569 - - - mizra-prakaraNam 7711 zarAdikSIram pittaja kAsa 8690 harItakoyogaH kAsa, zvAsa 8693 hisAharaNayogaH hikA nAzaka sarala yog| 8695 hiMgyAdi yavAgU hikkA, zvAsa (17) kuSTha-vAtarakta-raktavikArAdhikAraH kAya-prakaraNam 8453 haridrAyaM cUrNam dAda, kuSTha 7205 zampAkAdikvAyaH sarvAGgagata vAtarakta 8454 haridrAyadvartanam pAmA Adi 7239 zuSThyAdikvAthaH kuSTha guTikA-prakaraNam 7252 zuNThyAdimahAka0 18 prakArake kuSTha / 7344 svitraharIvaTI 8 dinameM zvitrako naSTa 8418 haridrAdikaSAyaH kapha pittaja kuSTha karatI hai| 8422 haridrAdi yogaH kaNDU, pAmA nAzaka 7895 sahasamAvaTI kuSTha nAzaka, rasAyana ___sarala yoga . 7896 sarvAGgasundarI 8423 harItakIyogaH dUra taka phailA sphuTita guTikA upakuThako zIva naSTa ka. vAtarakta ratI hai cUrNa-prakaraNam guggulu-prakaraNam 7332 zyAmAdhudvartanam sidhma 7920 samazarka'guggu0 vAtarakta, bhagandara, kSaya, 7824 saptasamayogaH kuSThanAzaka, mevya, vRSya viSamavara, agnimAMdya, 7833 sarvakuSThAGkuza samasta prakArake kuSTha vAtaroga 7834 sarSapAdi cUrNam sphuTita kuSTha tathA toda : 7921 siMhanAda ,, kuSTa, vAtarakta, nAr3Ibaga Adi bhedAdi kuSTha kI pIr3A .7926 svAyambhuvo ,, zvitra, vAtarakta, koTha, 7877 somarAjIyogaH zveta kuSThako zIghra naSTa / zlIpadAdi karatA hai| 7927 , ,, zvitra, vAtarakta, kuSTAdi 7878 , rasAyanam 1 varSa meM tIvra kuSTha ko bhI naSTa kara detA hai| avaleha-prakaraNam 7929 saptasamo'valehaH kuSThanAzaka, medhya, vRSya 7879 somarAjyAyuddha __ 7933 sitAdi lehaH kaH sAdhya kuSThanAzaka tanam mardana karanese ugra kuSTha saralayoga naSTa hotA hai| . For Private And Personal Use Only
Page #585
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 570 ghRta-prakaraNam 7359 zatAvarIguDUcyAdi vAtarakta, kucha 7356 zatAvarI ghRtam 7392 zrIvAsa vRtam 7752 SaTpala ghRtam 7965 somarAjI,, yogaH 7966 "" 8725 kSAra vRtam www. kobatirth.org bhArata - bhaiSajya ratnAkaraH 11 bhayaMkara kacchU, kucha kuSTha, pAmA, kaNDU, visarpa, gaMDa, ga, jvara, saMgrahaNI Adi 7432 zvitrahara tela 0 7433 zvetakaravIrAdyaM, zveta kuSTameM atyanta prabhAvazAlI gala kuSTha kA nAza hokara navIna uMgalI Adi nikala AtI haiN| dAda, sima, alasa (khArakhA) tela-prakaraNam 7398 zatapAkabalAtai0 vAtarakta, raktavikAra, vAtavyAdhinAzaka, indriya prasAraka 7399 zatapAkamadhuparNI tridoSaja vAtarakta, dAha 7406 zatAhvAditailama 7409 zArivAdyaM tailasa vAtaraka sphuTita, galita, dhora vAtarakta, carmadala, vipAdikA Adi 7431 divatragajasiMha,, saikar3oM vaiyoM se vyakta || bhayaMkara zveta kuSTa zveta kuSTha nAzaka, atyanta prabhAvazAlI yoga zveta kuSTha, kaNDa Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ kuSTha, raktavikAra. 7434 zvetakaravIrAcaM tai 0 carmadala, pAmA, vispho Taka, sivma 7435 zvetakaravIrAcaM 7761 SaDvindu tailam 7988 siddhArthaka kuSTha kuSTha, vicarcikA 98 prakArake kuSToM ko zIghra naSTa karatA hai / 7990 sindUrAdyatailam pAmA, vicarcikA, khAja, 7991 sindUrAdyatailam visarpa kacchU aura vicarcikA ko zIghra naSTa karatA hai| 7993 sindUrAdyaMtailam kapAlakuSTha, kiTibha, pAmA, vicarcikA, dAda 8007 somarAjItailam kacchu, kaMDU, dAda, pAmA, duSTa, nADIvraNa aura gaMbhIra vAtarakta ko zIghra naSTa karatA hai / 8008 somarAjI tailam kiTibha kuSTha, dAda, kaSTa 17 For Private And Personal Use Only 17 8010 snuhyAcaM tailam 8011 snuhyAdyaM tailam 18540 haridrAdi tailam 8542 haridrAdi tailam 1451 zatAhlAdi lepaH 7460 zikhari lepa: | 7464 zivAdilepa: sAdhya visarpa, licapice carma aura mAMsAdi meM upayogI kiTimakuSTha, prabala vAyu pAmA, vraNa, rAdha (pIpa) pAmA, dAda, vicarcikA pAmA, vicarcikA lepa-prakaraNam vAtarakta sidhma vAtaraktanAzaka siddha yoga
Page #586
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - sarala yoga) kuSTha, raktavikAra.] paJcamo bhAgaH (ci.pa.pa.) 571 . 7477 zuNThyAdi lepaH cakate aura koTha nAzaka 8065 saindhavAdilepaH pairokI bivAi (pAdasarala yoga dArI) ko naSTa karake 7481 zRGgaverAdilepaH dAda pairoMko komala karatA hai| 7482 zaileyAdilepaH srAvayukta kuSTha 8070 sthauNeyakAdile0 kaNDU / 7487 zvitranAzakale0 zvitra 8071 snuk lepaH zvitra, dAda, braNa 7488 zvitrahara lepaH , (chAlA DAlane vAlA 8073 snuhyarkAdi lepaH kaNDU / 8555 hayAdi lepaH zveta kuSTha / 8022 saptAmRta lepaH vAtarakta tathA anya kuSTha 8558 haritAlAdilepaH purAne dAda aura rakasa 8028 sarjAdi lepaH aNDakoSoM kI khujalI (srAvahIna kaNDU yukta 8032 sarSapakalkalepaH vicarcikA ko atyanta kuMsiyoM) ko zIghra naSTa zIghra naSTa karatA hai| karatA hai| 8035 savarNakartA le0 zveta kuSTha / 8559 haridrAdilepaH kiTibha kuSTha 8043 siddhArthAdilepaH dAda 8564 harItakyAdilepaH kuSTha 8577 hemakSIryAdilepaH pAmA, dAda, khAja, 8045 sidhmahara lepaH sidhma vicarcikA, rakasa 8046 sidhmahara lepaH sidhma 8047 sidhmahara lepaH sidhmakI uttama auSadha / / rasa-prakaraNam 8048 simahara lepaH sima 7580 zazAGka rasaH zveta kuSTha 8050 sindUrAdho le0 pAmA ko zIghA naSTa / 7582 zazAGkalekhAdile. samasta kuSTa karatA hai / 7583 zazilekhAvaTI svitra (sarala yoga) 7594 zilAjatuyogaH vAtarakta 8051 siMhAsyAdile0 kanchU ko 3 dinamai a- 7597 zilAjatuyogaH vAtarakta vazya naSTa kara detA hai| 7621 zivA guTI purAnA bhayaMkara vAtarakta, 8052 sudarzanAmUla yogaH svitra / kSaya Adi bahusaMkhyaka 8055 svarNapuSpyAdi lepaH svitra / roga 7700 svitra kuSThArirasaH zvitra kuSTa 8057 sUtAdi lepaH gajacarma / 7701 zvitrA riyogaH zvitra kuSTha 8061 saindhavAdilepaH dAdako zodhA naSTa / 7702 rivatrAriyogaH kuSTha janita vikAra ___karatA hai| 7703 svitrArirasaH zvitra 8063 saindhavAdilepaH pAmA, kaNDU / 7704 svitrebhasiMho rasaH , For Private And Personal Use Only
Page #587
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 572 8131 sannipAtakuSTha hara rasa: 8202 sarvezvara rasaH 8217 siddhatAlezvaraH www. kobatirth.org 7705 zvetakuSThArirasa : chAle par3akara 3 saptAha citra naSTa hotA hai| 7706 zvetAri rasaH zveta kuSTha 7707 zvetAri rasaH zveta kuSTha 7764 SaDAnanaguTikA kuSTha, AmAzayakA tIvra zUla, recaka 8120 saMkocagolarasaH kuSTha, visarpa, viSa 8122 saMkoca rasaH udumbara kuSTha 71981 rAjyAdikvAthaH bhArata- - bhaiSajya ratnAkaraH sannipAtaja kuSTha supti kuSTha, maNDala kuSTha kuSTha kaSAya-prakaraNam kRmiroga, jvara cUrNa-prakaraNam 7330 zobhA* dicU0 kRmiroga (18) kRmirogAdhikAraH rasa-prakaraNam 8247 surendrAbhravaTI samasta kloma roga 8218 siddha tAlezvara rasa: Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (19) klomarogAdhikAraH 8219 siddha paMcAnana rasaH 8276 sUryakAntarasaH 8281 sUrya guTikA kuSTha, zotha, zUlAdi RSyajihnaka kuSTha vAtarakta, vAtaroga samarata kuSTha kapAla kuSTha 8295 somAnala rasaH 8297 somezvara rasaH 8319 svacchandabhai(varasaH vAtarakta, vAtaroga 8326 svarNakSIrIrasa : supti kuSTha 8604 haridrAdivaTikA bhayaMkara kuSTha 8606 haribolAMkuzara0 samasta kuSTha [ kuSTha, raktavikAra. For Private And Personal Use Only 1 mAsameM kuSThako naSTa karatA hai / | 7856 suvarcikAdyaM cU0 kRmiroga leSa-prakaraNam 7455 zarapuGkhAyogaH kRmiyoM ko nikAla detA hai|
Page #588
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kSaya, rAjayakSmA] pazvamo bhAgaH (ci. pa. pra.) - - - (20) kSayarAjayakSmAdhikAraH taila-prakaraNam cUrNa-prakaraNam ghRta-prakaraNam 7334 zvadaM'TrAdicUrNam zoSa, kAsa 7395 zvadaMSTrAdighRtam kSaya, jvara, dAha, kAsa, 7744 SADavaM , __ yakSmAntargata agnimAMba, pArzvapIDA, zirapIr3A, malabhedameM vizeSa upa tRSNA, chardi, atisAra yogI, pArva pIr3A 7754 ghaDaGga ghRtam srota-zodhaka nAzaka, rocaka, dIpana, svAsa kAsa nAzaka 7856 sAmudAdyayogaH yakSmAmeM mala zuddhike / 7994 sukumAratailam kSaya aura usake upaliye upayogI dravoMmeM atyanta upayogI, 7840 sitopalAdicU0 kSaya, dAha, kAsa, ji rakta aura mAMsavarddhaka hAkI suptatA, pArvazUla, aruci, Urdhvagata rakta lepa-prakaraNam pitta | 7448 zatapuSpAdilepaH zirazUla, pArzvazUla, __ aMzazUla avaleha-prakaraNam 7348 zatAvaryAdilehaH kSaya rasa-prakaraNam 7930 sarpirguDaH kSaya, jvara, kAsa, zvAsa, 7528 zaMkha garbhapoTalI nidrAnAza, hicakI, zukra 7544 zaMkha poTalI rasaH kSaya kSaya, pAMDu 7560 zaMkhezvara rasaH kSaya hAtha pairoMkA TUTanA, 7562 zaGkhodararasaH kSaya, udarasthavAyu, atipArzvazUla, zirazUla, kSata kSINatA, zrama, vyavAya 7564 , , khAMsI, zvAsa, jvara, kSaya, aura bhAravahana janita ajIrNa, atIsAra rakta niSThIvana, pInasa / 7565 zatapatrikApAkaH jIrNajvara, kSaya, kAsa. 8722 kSudrAvalehaH tIbra kSaya, rakta vamana, agnimAMdya uraH kSata, kAsa, zvAsa . 7591 zilAjatucUrNam kSaya, kAmalA, apasmAra, (balavIrya varddhaka kSaya 7931 , , sAra For Private And Personal Use Only
Page #589
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 574 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [kSaya, rAjayakSmA - Adi 7593 zilAjatuyogaH kSayako zIghra naSTa karatA hai| 8636 hiraNyagarbharasaH kSaya, zvAsa, kAsa, grahaNI, 7603 , , bhaya vAtavyAdhi 7611 zilAjatvAdi 8656 hemagarbha poTalI kSaya lauham kSaya 8657 ,, , , kSaya, kAsa, zvAsa, vAyu, 7621 zivAguTikA kSaya, ubara, atikRzatA kapha, saMgrahaNI 8658 ,, ,, kSaya, kAsa, zvAsAdi 8150 saptAmRtalauham atyugra yamA 8659 hemagarbhapoTalI 8177 sarvasundararasaH rAjayakSmA, vAtaroga 8660 hemagarbha ,, jvara, kSaya, saMgrahaNI Adi 8184 sarvAMgasundara rAjayakSmA, vAtapitta jvara, 8661 , , , kSaya, kAsa, zvAsa, saMgravAtakaphaja roga haNI, kapha 8280 sUryaprabhAguTikA UraHkSata, zotha, kAsa, 8662 , , , (Uparake samAna) pArzvazUla, viSamajvarAdi 8667 hemabhRgAMka asAdhya rAjayakSmA, zotho. 8324 svayamagnirasaH kSaya dara, grahaNI, arza 8327 svarNapatrarasaH kSayako avazya naSTa karatA hai 8675 hemAnakarasasindUra kSayaja pANDu, kAsa, kSaya 8328 svarNaparpaTI kSaya, zotha, grahaNI, kAsa, 8737 kSayakulAntaka samasta prakArakA kSaya, zvAsAdi jIrNajvara, pittajakAsa, 8330 svarNabhUpati tridoSaja kSaya, vAtarogAdi raktapitta, SaNDhatva 8346 svarNamAkSikAdi 8738 kSayakesarI rasaH ekAdazarUpa kSaya, jvara, ugrarAjayakSmA vAyu, zoSa, kRmi, 1.368 svarNayogaH kSaya medaroga 8598 harinetrarasaH kSayanAzaka (mRgAMka vat) 8739 kSayakesarI rasaH kSaya 8599 harirudra rasaH kSaya, (mRgAMka vat) 8740 kSayazAmaka rasaH kSaya 8607 harirudra rasaH kSaya | 8741 kSayAntakarasaH kSaya, jIrNajvara, zirograha, 8622 hiMgula bhasma kSaya, pANDu, zala (paussttik)| agnimAMdya, vAtakapha vikAra waala (21) kSudrarogAdhikAraH ghRta-prakaraNam , 8725 kSAra ghRtam / mazaka, tila, kAlaka, 7950 sahAcaraghRtam tila, kAlaka, mukhadU padminI kaMTaka, alasa SikA, pAdadArI, aMgulI (khAravA) veSTha For Private And Personal Use Only
Page #590
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kSudraroga] paJcamo bhAgaH (ci. pa. pra.) taila-prakaraNam lepa-prakaraNam 7977 saptazchadAdi tai0 padminI kaNTaka, cippa, 7441 zaMkhacUrNAdi . keza raMjaka / vyaMga, jAlagardabha 7446 zatapuSpAdi ,, , 8009 snuhI tailam vipAdikA meM camatkArI / 7459 zAmalIkaNTakAdi 8012 snuhyAcaM railam khAlityameM atyanta guNa lepaH saundaryavarddhaka / kArI 7476 zilApuSpAdi kezaraMjaka / 8544 haridrAdi ,, jatumaNi, nIlikA, 8044 sidvArthAdilepaH mukhadUSikA / vyaMga, tila, mukhadUSikA 8557 haritAlAdi , vyaMga ->RoHKA(22) galagaNDa-gaNDamAlAgranthyadhikAraH taila-prakaraNam / 8033 sarSapAdi lepaH gaNDa, gaNDamAlA, pranthiko 7408 zAkhoTakabilva tai0 gaNDamAlA zIghra naSTa karatA hai| 8034 , , apacI ghRta-prakaraNam | 8060 sUryAvartAdi lepaH galagaNDanAzaka (chAlA 7967 sau rezvara ghRtam , apacI / DAlatA hai|) 7992 sindUrAdya , kaSTasAdhya gaNDamAlA 8067 saubhAJjanAdi ,, dussAdhya apacI 8550 hiMsrAya , galagaNDa 8569 hastikarNapalA.... zAdi lepaH galagaNDa lepa-prakaraNam 8076 svarjikAdi lepaH pranthi, arbuda 7743 zaMkhAdi lepaH kaphaja arbudAdi, granthi 8565 harItakyAdi ,, kaccI pakkI granthi, vidradhi (sarala yoga) 7454 zarapuvAyogaH apacI, arbuda 7483 zobhAJjanAdi apacI ko avazya naSTa mizra-prakaraNam karatA hai| (sarala yog)| 7738 zvetAparAjitAmUlayogaH ghora apacI 104 For Private And Personal Use Only
Page #591
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir * 576 . bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [gulma sh sh (23) gulmAdhikAraH kaSAya-prakaraNam 7976 ranuhIkSIrasa0 sopadrava vAtaja gulmameM 7178 zaTyAdi kvA0 gulma ghRtam atyanta prabhAvazAlI * 7204 zatAhAdi ka. raktagulma 8530 hapupAdi ghRtam vAtagulma, zUla, aphArA 8531 hiGvAda , , , " cUrNa-prakaraNam 8534 , , sopadrava gulma, zala 7331 zyAmAdi yogaH gulma rasa-prakaraNam 7859 sUraNAdi kSAraH pravRddha gulma 7871 saindhavAdi yogaH 5 dinameM gulmako naSTa 0 7533 zaMkhadrAvaH gulma, zUlAdi karatA hai / (sarala yoga). 7884 sauvarcalAyaM " , kapha, zvAsa 7537 , gulma cUrNam gulama 7539 7890 svarjikAdi , gulma, plIhA, grahaNI 7541 zaMkhadrAva rasaH gulma, prAntha, zUlAdi kSArayogaH vAtaja gulma 7551 zaMkhavaTI 5 prakArakA gulma, a8484 hiGgunavakaM cU0 sopadrava gulma, zUla jIrNAdi 8486 ,, paJcakaM , gulma 7555 , ,, gulma, zUlAdi 8490 hiGgyAdi , guma, visUcikA, udara 7587 zikhivADavarasaH vAtaja gulma roga 7599 zilAjatuyogaH , , 8707 kSAradvayAdi , samasta gulma, udararoga 8197 sarvezvara rasaH rakta, gulma 8711 kSArAdi yogaH rakta gulma 8203 , , vAtaja tathA pittaja gulma, malAvarodha,agnimAMdya, jvara, guTikA-prakaraNam kapha, vAyu 7908 saindhavAdi guTi pittaja gujma 8747 kSAravaTI gulma, zUla, aruci 7914 svarjikA vaTI gunma nAzaka sarala yoga mizra-prakaraNam ghRta-prakaraNam 8393 sAmudrAdivartiH mala tathA apAna vAyukA 7975 snuhIkSIrAya rukanA ghRtam gulma, udara gega, gara viSa 8697 higvAdi yogaH gulma, udAvarta zUla For Private And Personal Use Only
Page #592
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir grahaNIroMga ] paJcamo bhAgaH ( ci. pa. pa.) 577 (24) grahaNI-rogAdhikAraH kapAya-prakaraNam rasa-prakaragam 7246 zuNThyAdikvAyaH Ama, saMgrahaNI, peTameM ' 7543 zaMkhapoTalIrasaH grahaNI, nirbalatA, zUla, sadA Ama saMcita hote zvAsa, kAsa,AmAtisAra rahanA 7551 zaMkhavaTI grahaNImeM uttama, zUla, 7254 zRGgaverakvAthaH kaphaja grahaNI ajIrNa nAzaka 7272 zrIphalAdikalkaH ugra graha gI / sarala yoga 7552 , , grahaNI, zUla,amlapittAdi 7563 zaMkhodara rasaH grahaNI, vAyu, zUla, kapha, cUrNa-prakaraNam malAvarova 7285 zaThyAdi cUrNam kaphaja grahaNI 7571 zambUkAdivaTI vAtaja saMgrahaNI (sarala 7313 zuNThyAdi cUrNam kaphaja grahaNI nAzaka, yoga) agnidIpaka 7623 zIghraprabhAvarasaH bhayaMkara grahaNI, AdhmAna, 7832 sarjarasa , zveta tathA rakta pakva vAyu, malatyAgake pazcAt grahaNI, ( sarala uttama bhI hAjata banI rhnaa| yog|) 8123 saMgrahaNI rasaH saMgrahaNI, zUla, kSaya, 8489 hiMgvAdi / kaphaja grahaNI vAtavyAdhi 8494 , , vAtakapha grahaNI, viSa 8159 svarjikSArAdi yogaH saMgrahaNI, zotha, zUla ghRta-prakaraNam 8209 sArakalpaH 7370 zatAvarIghRtam tridoSaja saMgrahaNI raktasrAva samasta grahaNI vikAra, 7381 zuNThI , grahaNI, khAMsI, jvara, tillI zotha, zUla 8724 kSAraghRtam agnidIpaka "8234 sudarzana rasaH grahaNI AsavAriSTa-prakaraNam 8242 sudhAsAra rasaH Ama, Amarakta, saMgra7437 zarkarAsavaH saMgrahaNI, udAvarta,aruci, haNI, hikkA, AnAha mala mUtra tathA ukAra kA aura aruci Adiko rukanA, arza, pANDa, 2-3 mAtrAmeM naSTa karatA hai| hRdroga 8260 sUtarAjaH saMgrahaNI, kSaya, arza For Private And Personal Use Only
Page #593
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 578 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [ grahaNIroga 8320 svacchanda bhairava rasaH grahaNI, kAsa, zvAsa, jvara, nidrAkI kamI 8328 svarNaparpaTI grahaNI, kAsa, zvAsa, kSaya, pANDu 8632 hiMgulezvara rasaH grahaNI, pravAhikA, agni0 8635 hiraNyagarbha po- grahaNI, zotha, jIrNa TalI rasaH jvarAdi 8676 haMsapoTalI rasaH saMgrahaNI grahaNI, kAsa, hikA nirbalatA 8678 ,, , , grahaNI, pANDu, kRzatA 8743 kSAratAmra rasaH grahaNI, pratizyAya, zvAsa, kAsa, jArNajvara (25) jvarAtisArAdhikAraH kaSAya-prakaraNam 8220 siddhaprANezvaro ghAra tridoSaja jvarAti 7250 zuNThyAdikvAthaH jvarAtisAra sAra, zUlAdi cUrNa-prakaraNam / 8242 sudhAsAra rasaH jvarAtisAra, Amarakta, 7826 samajhAdi cUrNam jvarAtisAra AnAha, hikkA rasa-prakaraNam 8159 svarjikSArAdi 8671 hemasundararasaH jvarAtisAra, saMgrahaNI yogaH jvarAtisAra, zotha, zUla / 8777 jJAnodaya rasaH jvarAtisAra, jaladoSa (26) jvarAdhikAraH kaSAya-prakaraNam | 7183 zaThyAdi gaNaH sannipAta, kAsa, hRd7171 zakrAhAdikvA yaH pittajvara praha, pArzvapIr3A 7172 , , zItaJcara 7184 , pAcanam jvarakI tandrA, zvAsa, 7175 zaThyAdikaSAyaH sannipAta, viSamaJcara, zirapIr3A, jar3atA Adi jIrNajvara upadrava 7177 zaThyAdikvAthaH kaphajajvara / 7185 zatapuSpAdika0 vAtajajvara 7179 , , samasta vara / 7202 zatAvaryAdi sva0 ,, (saralayoga) 7180 . , , sannipAtaja jvarameM / 7213 zAlipadi tIvra vAtajvara - - doSoMko pacAtA hai / 7228 zizirAdikaSAyaH tRtIyaka jvara For Private And Personal Use Only
Page #594
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jvara] paJcamo bhAgaH (ci. pa.pra.) 576 7232 zuNThIkvAthaH jIrNajvara, aruci, a- 7792 sArivAdigaNaH pittajvara, dAha, pipAsA, gnimAMdya, kAA, jala raktapitta vikaar| sarala yoga 7795 sitAdikvAthaH antardAha tathA pittajvara 7233 zuNThayAdikalkaH sannipAta, zvAsa, bhrama, ko zIghra naSTa karatA hai| aruci, hRdayakI ni ati sarala yoga rbalatA 7796 sindhuvAra , kaphajvara, jaMghAbalahAsa, 7235 , , tIbra zItajvara kAnoMkA banda honaa| 7238 , ka. kaphavara sarala yoga 7247 , kvA0 vAtajvara / 7797 siMhAsyAdi sannipAta, zUla, zvAsa, 7248 , , dAhajvara, zItajvara, aruci, atisAra 7249 , , tRtIya jIrNajvara, kAsa, / 7798 siMhAsyAdi pitta kaphavara, khAMsI, 7256 zRGgaverAdi jvara, visphoTaka, dAha, zvAsa vamana, khujalI 7800 siMhikAdi kaphavAtajvara, zvAsa, 7257 zRGgayA dikvA0 abhinyAsa sannipAta, kAsa, zUla, pInasa (sarala yoga) 7258 , , kaNThakubja sannipAta 7802 siMhyAdikaSAyaH sannipAta jvarAntargata 7259 , , abhinyAsa sannipAta, zvAsa tandrA, hikkA, karNazUla 7804 siMhyAdikvAthaH jihvaka sannipAta 7267 zrIkhaNDAdika0 pittajvara 7806 suniSaNNAdi 3 dinameM tIbra jvarako 7269 zrIpAdi kvAthaH / naSTa karatA hai 7270 zrIpAdipAcana vAtajvara | 7807 surabhyAdika0 abhinyAsa sannipAta, 7740 paDaGgapAnIyam jvara, dAha, pipAsA zUla 7741 SoDazAH ugra sannipAta 7808 surasAdikvAthaH vAtajvara 7769 saptacchadAdi kaphajvara 7819 sthirAdikvAthaH tIvra cAturthika jvara, 7773 saptamuSTika yUpaH kapha, vAyu, sannipAta agnimAMdya nAzaka, hRdaya, mukha 8416 hAradrAdikapAyaH mukhapraseka, sannipAta, zodhaka agnimAMdya, aruci, zopa, 7791 sArivAdigaNaH jvara, dAha, pipAsA, kAsa raktapitta 8420 haridrAdikvAthaH kapha jvara kapha For Private And Personal Use Only
Page #595
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 580 bhArata-bhaipajya-ratnAkaraH [ jvara 8426 harItakyAdi mukhakI kaTutA, aruci, guTikA-prakaraNam mukharoga 7894 saptalAdyo modakaH vAtakapha jvara, pakvAzaya 8427 harItakyAdi cittabhrama sannipAta __ zUla, ( recaka) 8431 harItakyAdi jvarottha zotha 8520 harItakyAdiguTI jvara, kAsa, zvAsa, 8439 hoverAdikaSAyaH ugra pittajvara,tRSA, dAha malAvarodha, agnimAMdya 8700 kSudrAdi kvAthaH jihvaka sannipAta 8701 , , samsa zIta jvara avaleha-prakaraNam 8702 , , kaphavAta jvara, sanni- 7350 zorapAvaleha vANI-zodhaka pAta, kAsa, svAsa, pArzvazUla, aruci ghRta-prakaraNam 8703 , , samasta uvara , 7751 SaTpala ghRtam viSama jvera, agnimAMdha, plIhA - ---- cUrNa-prakaraNam 7303 zirISAdicUrNam viSama jvara taila-prakaraNam 7745 SoDazAGga , jvara, zUla 7757 SaTkara tailam vAtakapha jvara, meleriyA, 7746 , , samasta viSama jvara pAkSika mAsika dvaya. 7846 sudarzana , dhAtugata, viSama, mAnasa mAsika jvara aura mele riyA Adi / 7758 iguNataka tai0 dAha, zIta aneka jvara tandrA, zvAsa, 7759 paTcaraNa , jvara / kAsa, tRpA, kAmalA, 7980 sarjarasAdyaM , dAha, jvara, saMtApa hRdroga, kaTizUla, pArzva . 8018 svarjikArya , dAha zUla, jAnukUla 8733 kSIravRkSAdya , jIrNa jvarako zIghra naSTa / 7847 , , anekavidha jvara karatA hai| 7848 ,, , sopadrava anekavidha jvara 7849 surasAdiyogaH sannipAtakI behozI lepa-prakaraNam 7893 svedazoSaka cU0 prasveda / 7465 zivAdi lepaH karNamUla zotha nAzaka 8460 harItakyAdi ,, durjala janita jvara sarala yoga 8465 , , sannipAta 8041 siddhArthAdi lepaH karNamUlazotha pIr3A / 8042 , ,, samasta jvara For Private And Personal Use Only
Page #596
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jvara] paJcamo bhAgaH (ci. pa. pra.) 581 - 8056 suvarNAdi lepaH sannipAta ke upAya 8573 higvAdi , karNanUla 8115 saindhavAdi nabhyam 8595 hiMgyAdi , tandrA / cAturthika jvara / jvara . rasa-prakaraNam dhUpa-prakaraNam 7585 zAGkarIarAGkuzaH zItajvara 8079 sarpatvagAdidhUpaH viSamayarameM rogIkI graha 7622 zIbavarArirasaH navIna jvaranAzaka, aura rAkSasoMse rakSA ka recaka ratA hai| 7624 gItakesarI rasaH ghora zItajvara * - 8081 sahadevyAdi ,, viSamaJcara 7625 zItajvarahara rasaH zItaJcara aJjana-prakaraNam 7626 zItaJcagadi rasaH ghorazItajvara " 7506 zirIpAdyaJjanam sannipAtakI maLa 7627 zItacarAri rasaH zItapUrva tathA dAhapUrva 8083 saMjJA prabodhana sannipAta 8084 sannipAtAJjana sannipAtako zIghra naSTa / nipAko gIta 7628 zItajvarAri rasaH zItajvara karatA hai| 7629 zItabhaJjI rasaH zItacara 8086 sarvavaraharAJjanam sarvaJcara 7630 zItabhaJjI rasaH zItajvara 8095 supracetanA gu0 meleriyA jvara, sanni. 7631 zItabhaJjI rasaH pAtakI mUrchA 7632 zItabhaJjI rasaH viSamajvara (meleriyA) 8104 saindhavAdyaJjanam sannipAtakI mUrchA 7633 zItabhaJjI rasaH 8105 , , viSamaJcara 7634 zItabhaJjI rasaH 7635 zItabhaJjI rasaH 7636 zItabhaJjI rasaH mahAghora navIna jvarako nasya-prakaraNam 1 paharameM naSTa karatA hai| 7516 zigrumUlAdhanasyam sannipAtakI mUcho 7637 zItAkazarasaH bArIse Ane vAle jvara 7518 zirISapuSpAdi , cAturthika vara 7638 zItAAra rasaH vAtakapha jvara 7519 zirIpAdinasyam grahabhUta, pizAca, rAkSa- 7639 zItAri rasaH 3 mAtrA meM tIbra zIta soM ke upadrava, jvara jvarako avazya naSTa 8115 sarvavarahara ,, jisa orake nAsApuTa karatA hai| meM nasya dIjAtI hai 7640 zItAri rasaH bArIke jvara usI orakA jvara naSTa 7641 zItAri rasaH zItapUrva tathA dAhapUrva ho jAtA hai| viSamajvara For Private And Personal Use Only
Page #597
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir . 582 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [jvara pAta / 8136 , " - rasaH // 7643 zItAri rasaH purAnA zItajvara 8135 sannipAtabhairavo sannipAta meM atyanta 7679 zrI rasarAjaH ATha prakArake jvara prabhAvazAlI ( somala 7680 zrI veSThAdacUrNam asAdhya zItAGga sanni aura sarpaviSakA yoga) sarva upadravayukta sanni7683 zleSma kAlAnalo pAta, jIrNajvara, mele. rasaH vAtakapha, pittakapha jIrNa riyA, jaladoSajajvara jvara, zotha, kapholvaNa 8137 , , sannipAta sannipAta sannipAta ko avazya 7686 zleSmazailendra kapharoga, zaroroga, jvara, naSTa karatA hai| __ kaMDU Adi 8139 ,, , sannipAta 7766 SaDAnana rasaH vAtapittajvara, taruNajvara, 8140 sannipAtavaDavAnala __ jIrNajvara, viSamajvara 8124 saJjIvanAbhram samasta viSamajvara, plIhA, 8141 sannipAtavidhvaMsakaH sopadrava atyugra sanniyakRt, vamana, zvAsa, pAta ko bhI avazya kAsa, aruci, zUla naSTa karatA hai| 8125 saJjIvanIvaTI sannipAtake mRtprAyaH | 8142 sannipAtasUryarasaH sannipAta tathA tajanya rogIko bhI jIvanadAna kaphavikAra detI hai| 814.3 sannipAtahara 8126 saJjIvano rasaH sannipAtameM vizeSa upa- rasaH sannipAta yogI 8144 sannipAtAntaka 8130 sannipAtakuThArarasaH sannipAta sannipAtako zIna naSTha 8132 sannipAtagajAGkuza karatA hai| rasaH sannipAtako zIghra naSTa | 8145 ,,, abhinyAsa sannipAta karatA hai| 8146 sannipAtAri rasaH tIvra jvarako zIdhra naSTa karatA hai| - 8133 sannipAta , atyanta dAha aura sveda yukta abhinyAsa sanni 8160 sarvajvaraharo rasaH samasta jvara pAta 8161 , , gvara . 8134 sannipAtabhairavo ghora sannipAta 8162 , , samasta jvara rasaH For Private And Personal Use Only
Page #598
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jvara ] paJcamo bhAgaH ( ci. pa. pra.) 583 8163 sarvajvaraharalau0 sarvajvara, jvarake upadrava, ! 8231 siMhanAdarasaH sannipAta, aruci, zvAsa, yakRta, plIhA, pANDu, kAsa Adi 8235 sudarzanarasaH samasta jvara 8164 sarvajvaraharalau0 pratimAsa, pratipakSa, prati- 8246 surUpo rasaH / / kaphavAta jvara, netrasrAva, varSa AnevAlA jvara, plIhA agnimAMdya. 8165 sarvajvaraharalau0 purAnA 8 prakArakA jvara, 8250 sUcikAbharaNa kaSTasAdhya dhAtugata jvara, rasaH sannipAta, sarpadaMza, (iMjekAsa, plIhA, pANDu Adi kzana dene se mUrchA naSTa 8166 sarvajvarAGkuzavaTI ekadoSaja, dvandvaja, hotI hai / sAnnipAtika, viSama, 8251 , , sannipAta bahirgata, antarvega, saam| 8252 sUcikAbharaNa tathA nirAma jvara rasaH bhayaMkara mUko turanta 8167 sarvajvarArirasaH sarvajvara naSTa karatA hai| 8168 sarvajvarArirasaH jIrNajvara, Amajvara, 82 13 , , sannipAta viSamajvara, ajIrNa 82.5 sUryarasaH jvarako zIdhra naSTa karatA hai 8169 sarvatobhadarasaH AmadoSa, aphArA, jIrNa 8286 sUryazekhararasaH sannipAta jvara, dhAtugata viSama 8293 somapANirasaH jvara, kAsa, pAMi. vamana, 8299 saubhAgyavaTI sannipAta. zItAMga. pra. saMgrahaNA sveda Adi 8181 sarvAGgasundararasaH jIrNajvara, aruci, bala 8300 saubhAgyavaTI zItAGga sannipAta kSaya, hRdayapIDA, udara 8317 svacchandabhairava ugra, sannipAta, grahaNI roga 8318 svacchandabhairava zItajvara, sannipAta, 8195 sarvezvararasaH samasta viSamajvara, sanni viSamaJca pratizyAya, jIrNajvara, vamana 8201 sarvezvararasaH sarva jvara 8321 svacchandabharava navIna sannipAta 8206 sAmajvarahararasaH virecaka, Amazvarako zIghra 8322 ., , vAtaja tathA kaphaja jva naSTa karatA hai| | 8614 harItakyAdipAkaH zItajvara, rasavikAra, 8210 sAraNasundararasaH virecaka, jvaranAzaka vAsa, kAsa, dhAtusrAva8222 siddhavaTI sannipAta Adi pAta For Private And Personal Use Only
Page #599
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [ jvara yogaH 8633 hiMgulezvaram saH jvaranAzaka, recaka 8392 sahadevImUla. - 8648 hIrAbedhyo rasaH tAlumeM malane se mUrchA baMdhanam cAturthika jvara. naSTa hotI hai| 8396 siNhikaadi| jvara, hikkA, kAsAdi nAzaka, malamUtra pravartaka 8650 hutAzanarasaH jvara, peyA. / 8447 haridraka vRkSa mizra-prakaraNam yogaH nAnAdezaja vAridoSa 8383 saktuyogaH dAha, tRSA, pittavara, naashk| (jvaravegako ghaTAtA hai|) 8768 kSIrayAgaH jIrNajvara. 8391 sahadevImUla 8769 , kSINakapha jIrNa vara. yogaH bhUtajvara, 8773 / viSamajvara, hRdroga, kAsa. (27) charyadhikAraH / kaSAya-prakaraNam / 7872 saindhavAdiyo0 vAtaThardi nAzaka 7173 zaGkhapuSpIrasa sarala yoga yogaH chardi 7880 sauvarcalAdi 7251 zuNThyAdi vAtachardi pAcanam chardi, aruci, / 8509 hiMgvAdiyogaH vamana jvarAtisAra 7271 zrIphalaguDU. avaleha-prakaraNam cyAdikvAthaH sarvadoSaja chardi / 7935 sitAdi lehaH sopadrava pittajachardi 7790 zArivAdi ( saralayoga) kvAthaH chardi. 7944 sauvarcalAdyalehaH chardinAzaka uttamayoga. ghRta-prakaraNam cUrNa-prakaraNam 7961 sUryodayaghRtam ghora chardi, zvAsa, kSaya. 7284 zaTyAdicU0 tridoSaja chardi 7828 samazarkaracU0 vamana, aruci, gulma, lepa-prakaraNam zvAsa. 8044 siddhArthAdi vamananAzaka For Private And Personal Use Only
Page #600
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tRSA - 585 paJcamo bhAgaH (ci. pa. pra.) (28) tRSAdhikAraH mizra-prakaraNam 8766 kSIragaNDUpaH tAluzoSa (29) dAhAdhikAraH lepa-prakaraNam 8036 sahasradhautasarpi lepaH mizra-prakaraNam dAhanAzaka 8699 f diyA avagAhana dAha snAna (30) nAsArogAdhikAraH cUrNa-prakaraNam / 7996 sumukhAdyaM tai0 nAsAza 7283 zalyAdicU0 ghora pratizyAya, hRdayazUla | 7997 surasA de , pUtinAsA / 8547 hiMgyAdi , nAsAroga ___ guTikA-prakaraNam 7901 sudhAvaTo pratizyAya, zvAsa, kAsa, nasya-pakaraNam hRdrog| 7522 zuSkagomayAdi yogaH nakasIra ghRta-prakaraNam 7756 SaD binduvRtam pInasa, nAsAsthikaroga, | 7524 zRGgayAdinAvana yogaH aneka ziroroga. 7949 sarjAdi , nAsApAka 8593 harItakyAdi . nasyam purAnI nakasIra taila-prakaraNam 7410 zikharItailam nAsArza mizra-prakaraNam 7412 zigru , nAsA roga 7720 zizirajala 3 dinameM kaThina aura 7413 zivAdi, pUti nAsA roga yogaH pakva pInasako naSTa 7415 zuNThI , kSavathu roga karatA hai| For Private And Personal Use Only
Page #601
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 586 7739 SaDaGga kvAthaH kaSAya-prakaraNam 7265 zyAmAdikaSAyaH satraNa netrazukra 7273 zreSThAdikvAthaH naktAndhya, timira, kAca, 8719 kSatazukrahara gugguluH bhArata-bhaiSajya ratnAkaraH (31) netra - rogAdhikAraH paTala, bhrU akSi zirapIr3A ziva 7490 zipallavAdi dhUpaH www. kobatirth.org bhrU zUla, naktAndhya, cakSupIr3A guggulu-prakaraNam 7748 SaDaGga gugguluH AMkhoM kI sUjana, akSi pAka, netrazUla, pilla, savraNazukra. taila-prakaraNam 7978 saptAhAdi tailam azrusrAva 7983 sahacara tailam dinAndhya, netrakAca aura netrazukrako zIghra naSTa karatA hai / naktAndhya, timira, zirapIr3A lepa-prakaraNam 8064 saindhavAdilepa: abhiSyanda 8563 harItakyAdilepa: akSipAkAdi netraroga dhUpa-prakaraNam netrapIr3A, khar3aka, zodha azrasrAva, 7523 zRGgaverAdi nasyam netrapaTala " Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir nasya-prakaraNam 7492 zaGkhanAbhyAdyA vartiH aJjana-prakaraNam timira, picciTa, phUlA, paTala. 7493 zaGkhapuSpAdivaTI netrapuSpa 7494 zaGkhAdivaTikA 7495 vaTI 7496 zaGkhAdyaJjanam 7497 " 7498 zaGkhAdyaJjana " 7499 zambUkAdyaJjanam ( zyAmAvarti H) zukra, kAca, arma, piSTaka arjuna roga For Private And Personal Use Only 7500 purAnA phUlA 7501 zarkarAdyaJjanam AMkhoM kI raktatA, lAla rekhA, arjuna 7502 zazikalAvartiH timira, phUlA, khAja pAnI bahanA, pilla " 7503 zAlaparNyAdi yogaH netraro 7504 zimupayogaH 7505 zirISa bIjA dyaJjanam 7508 zilAJjanam 7510 zISazalAkA janama timira, paTala netrArbuda, timira, paTala naktAnvya, divAndhya netraprasAdaka pilla roga aneka prakArakI netrapIr3a phUlA kAca, zukra, arma, timira jyotivarddhaka salAI
Page #602
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir netraroga] paJcamo bhAgaH (ci. pa.pra.) 587 - 7511 zuklAri vartiH phUlA, arma,timira, pill| 8106 saindhavAdyaJjanam pUyAlapsa / 7512 zrIpAdyaJjanam raktaja netrAbhiSyanda / 8107 saugatAJjanam samasta netraroga / 7763 SaDaGgI vArtaH timira 8108 sauvIrAjanam timira / 8087 sarvatobhadrAvartiH samasta netrrog| 8109 sauvIrAjanam netrazukra / 8088 sArivAdi vartiH pittaja timira / 8110 sauvIrAjanayogaH timira ( kevala suramekA 8089 sitAdyananam kaphaja timira, pilla, prayoga) arma, akSizoSa, shukr|| 8111 snehanIvaTikA netrasrAva aura vAtaja 8090 sukhAJjanam atyanta pIDAyukta akSi tathA raktaja netrapIr3Ako pAka ko turanta ArAma zIghra naSTa karatI hai| karatA hai / netrprsaadk| 8112 sphATikAdi vartiH phUlA / kAca, phuulaa| 8113 srotoJjanAdyA vartiH abhiSyanda ke pazcAt kA dhuMdhalApana / 8091 sukhAvatIvartiH kleda, timira, netrArbuda, 8114 svrnnmaakssikaanetrml| dyaJjanam phUlA / . 8092 sudarzanAvartiH netramala, netrakaMDU, timira, 8582 haritAlAdi prati netrArbuda, pIDAyukta atya- sAraNam pilla dhika netranAva 8583 haridAdi vartiH samasta netraroga / 8093 sudarzanAvartiH netrarakSaka / 88584 haridrAdyaJjanam picciTa, dhUmadarzana, timira 8094 suparNIvatiH atyanta netrjyotivrddhk|| 8585 haridrAdyaJjanam netrAbhiSyandameM uttama / 8096 sUtakAdyaJjanam netrajyoti varddhaka / 8586 haridrAdyaJjanam nizAnthyako avazya naSTa 8097 sUryaprabhAvartiH netramAMsa, netragranthi, netrA karatA hai| buMdAdi / 8587 haridrAdyAvartiH srAva, timira, paTala, naktAndhya / 8098 saindhavAdi vartiH netrazukra 8099 , , 8588 harItakyaJjanam kaNDU, kSata, AMkha para kaphaja netrrog| 8100 saindhavAdyaJjanam pilla roga / coTa laganA, AMgvakA jala jaanaa| 8101 saindhavAdyaJjanam sadyo netrarujApaham / 8589 harItakyaJjanam timira .102 saindhavAdyaJjanam akSizUla / 8590 harItakyAdivatiH kaNDU aura timirakI 8103 saindhavAdyaJjanam kaphaja netraroga, netra amodha auSadha / pIDAko zIghra zAnta 8592 hitAJjanam andhatA nahIM Ane detaa| karatA hai| For Private And Personal Use Only
Page #603
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [ netraroga rasa-prakaraNam / 7736 zvetakaravIra 8149 saptAmRtalauham timira, kSata, lAlarekhA, rasayogaH navInanetrAbhipyanda netrakaMDU, naktAnthya, netra 7737 zvetagirikaNyAdi toda, dAha, netrazUla, yogaH netrapuSpa paTala,kAcAdi, dantaroga, galaroga / 8390 sahadevImUla 8381 svarNAdiguTikA sopadrava samasta netraroga bAnam netrapIr3A 8402 saidhavAdyAzcyomizra-prakaraNam tanam , netra zotha 7716 zigrupatarasAicyotanam netrapIr3A 8403 saindhavAdyAzcyo7717 , patrAdipiMDI kaphaja netrAbhiSyanda tanam , netradAha, netrakaMDU 7728 zuNTyAdipiMDI netrazotha, netrakaMDU, pIr3A / 8683 haridrAdyAzcyo( sarala yoga). tanam kaphAbhiSyanda (32) pANDurogAdhikAraH cUrNa-prakaraNam rasa-prakaraNam 8450 haridrAdi cUrNam kAmalA nAzaka(saralayo.) 7547 zaMkhayogaH kAmalAko 7 dinameM naSTa 8470 harItakyAdi karatA hai (saralayoga) kAmalA, kAsa, svAsa / 7595 zilAjatuyogaH kAmalA, kSaya, apasmAra ( balavIrya varddhaka ) avaleha-prakaraNam 7610 zilAjatvAdi 7937 sitAdhavalehaH halImaka kumbhakAmalA 8158 sammohalauham kAmalA, pANDu, zotha, ghRta-prakaraNam kRmi, aruci 8528 haridrAdidhRtam kAmalA 8214 sAvitra vaTakaH pANDu, kAmalA, kRmi, aJjana-prakaraNam __ udararoga, jvara, gulma 8591 hiMGgvAdyaJjanam kAmalA nAzaka saralayoga | 8226 sindUrabhUSaNa rasaH vAtajapAMDu, kAmalA / 8241 sudhApaJcaka rasaH halImaka For Private And Personal Use Only
Page #604
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prameharoga] paJcamo bhAgaH (ci. pa. pra.) 586 8605 haridrAdyavalehaH pANDu, zotha mizra-prakaraNam 8680 haMsamaNDUram pANDu, kAmalA, arza, 8767 kSIrayogaH pANDu, zotha, grahaNI halImaka, Urustambha ( saralayoga ) vaTI (33) pramehAdhikAraH kaSAya-prakaraNam / 7604 zilAjatuyogaH prameha 7192 zatAvarIsvarasaH 20 prakArake prameha 7607 ,, ,, lohaH prameha, zukradopa, raktadoSa, 7206 zampAkAdigaNaH prameha, jvara, raktadoSa jvara, mUtrAghAtAdi. 7217 zAlmalIyogaH samasta prameha, sarala yoga 7612 zilAjatvAdi 8417 haridrAdikaSAyaH kaphaja prameha zukrameha " 8452 haridrAdiyogaH 20 prakArake pramehoMko avazya naSTa karatA hai|| 7647 zukramAtRvaTikA bIsa prakArake prameha. mUtrakRccha, aramari, jvara ghRta-prakaraNam 7681 svadaMSTrAdi lau0 prameha, zotha, arza, pANDu 7376 zAlmalIghRtam zukrameha, klIvatA,dhAtukSaya 8127 saMjIvano rasaH samasta prameha nAzaka, 7957 siMhAmRtaghRtam prameha, madhumeha, Alasya, atyanta kSudhAvarddhaka kSaya 8186 sarvAMgasundara rasaH prameha 8200 sarvezvara rasaH samasta prameha, kaSTasAdhya taila-prakaraNam madhumeha 8539 haridrAditailam 20 prakArake prameha | 8296 somezvaro rasaH prameha, sopadrava mUtrA ghAtAdi AsavAriSTa-prakaraNam 8597 haragaurIsRSTI rasaH samasta prameha 7438 zArivAdyAsavaH prameha, pramehapiDikA, 8608 harizaMkararasaH nIlameha upadaMza, bhagaMdara, vAtarakta 8609 harizaMkararasaH 20 prakArake pramehoMko nissandeha naSTa karatA hai| rasa-prakaraNam 8613 harItakyAdi 7592 jilAjatuyogaH samasta prameha cUrNam bahumUtra For Private And Personal Use Only
Page #605
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 560 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [bAlaroga - - 8634 himAMzu rasaH prameha, mukhazoSa, soma- 8666 hemanAtha rasaH roga, prameha piDikA,dAha, | 8669 hema vajra rasaH tRSNA ! 8679 haMsabhairava rasaH samasta prameha, dAruNa bahumUtra, somaroga, kSayAdi prameha, bhayaMkara mUtrakRcchra, zukrameha (34) bAlarogAdhikAraH kaSAya-prakaraNam avaleha-prakaraNam 7777 samaGgAdi kvAthaH bhayaMkara bAlAtisAra 7354 zRGgayAdilehaH kAsa, jvara, vamana 7787 sArivAdi , mukhase lAra bahanA . 7355 , , bAlakoMkI dustara kAsa / 7140 saidhavAdyavalehaH aphArA, vAtaja zUla 7788 sArivAdi kvAthaH bAlakoMkA pittajvara 8519 haridrAdi kaSAyaH stanyadoSa, jvarAtisAra, ghRta-prakaraNam zvAsa, kAsa, vamana | 7388 zRGgayAdhaM ghRtam bAlakoMkA sUkhA roga 7389 zyAmA , boMkI khAMsI, zvAsa, cUrNa-prakaraNam ___ raktapitta, pipAsA, mUrchA 7325 zRGgayAdicUrNam kAsa, jvara, camana 7948 samaGgAdi , dantodbhedaroga 7866 saindhavAdicUrNam aphArA, vAtaja zUla 7954 sArivAdi , grahavikAra 7892 svarNagairikayogaH chardi 8726 kSAradvayAdya , pArigarbhika 8458 harItakyAdi tAlu kaNTaka taila-prakaraNam 8462 harItakyAdi 7396 zaGkhapuSpItailam sarva roga nAzaka pauSTika, cUrNam chardi kAnti bheSA varddhaka 8496 hiGgvAdicU0 prabala tRSA 7425 zyAmAdyatailam svAsthyarakSaka 8497 , , hikkA, zvAsa lepa-prakaraNam 8517 haverAdi , atisAra,chardi,tRSA, jvara / / 8037 sArivAdi lepaH bAlavisarpa guTikA-prakaraNam dhUpa-prakaraNam 1337 zivAmodakam samasta roga nAzaka,8078 sarpatvagAdi dhUpaH bAlagraha, jvara pauSTika agnivarddhaka 8080 sarSapAdi dhUpaH samasta bAlagraha For Private And Personal Use Only
Page #606
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bAlaroga] paJcamo bhAgaH (ci. pa. pra.) - rasa-prakaraNam mizra-prakaraNam 7559 zaMkhAdicUrNam gudapAka 8385 samaMgAdi kvAthaH bAlAtisAra 8229 sindUrAdi lehaH bAlakoMkA pazcAd ruja ___ roga 8386 sarjakAyo yogaH vicchina roga 8638 hiraNyAkhyavalehaH bAlakakI Ayu, kAnti. / 8401 saindhavAdi yogaH navajAta zizukA dUdha aura balavarddhaka na pInA (35) bhagandarAdhikAraH guggulu-prakaraNam taila-prakaraNam 7917 saptaviMzatiko 8000 saindhavAyatailam kRmiyukta asAdhya bhagaMdara gugguluH bhagaMdara, bastizUla, arza, 8013 syandana , bhagaMdarako zuddha karake antravRddhi, kAsa, zvA bharatA aura tvacAko sAdi aneka roga savarNa karatA hai| - and_ (36) madAtyayAdhikAraH ghRta-prakaraNam rasa-prakaraNam 7364 zatAvarIghRtam pAnAtyaya 8263 sUtAdiyogaH pAnAtyaya Asava-prakaraNam mizra-prakaraNam 7440 zrIkhaNDAsavaH pAnAtyaya, paramada, pAnA jIrNa, atyugra pAnavibhraka 7723 zItajalapAnayogaH supArIkA nazA, chardi, atisAra MEAKE(37) masUrikAvisphoTakAdhikAraH kaSAya-prava.raNam | 7810 suSavyAdisvarasaH visphoTaka, masUrikA, 7276 zvetacandanAdiyogaH masUrikAke ArambhameM jvara (saralayoga) upayogI For Private And Personal Use Only
Page #607
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 562 7469 zirISavalkalAdi lepaH cUrNa-prakaraNam 7302 zirISAdicUrNam masUrikA kI phuMsiyoM kA kleda lepa-prakaraNam 7471 zirISAdilepaH = 7473 99 7475 zirISASTakaH " www. kobatirth.org samasta prakArakA vispho Taka bhArata - maiSajya ratnAkaraH visphoTaka visphoTakako zIghra naSTa karatA hai / kaSAya-prakaraNama masUrikA, prasveda, visphoTaka, visarpa, durgandha 7229 zItaprazamano dazako mahAkaSAyaH 7230 zukrajanano dazako mahAkaSAyaH 7231 zukrazodhano dazako mahAkaSAyaH 7266 zramaharo dazako mahAkaSAyaH [ mizradhikAra 8026 sarjarasAdi lepaH masUrikAke prArambhameM lepa karane se vaha naSTa ho jAtI hai| 8568 halinyAdi lepaH visphoTaka rasa-prakaraNam 8170 sarvatobhadrarasaH masUrikA, sarvaroga 8253 sUtabhasma yoga : visphoTaka 8334 svarNamAkSikayogaH chipI huI masUrikAko bAhara nikAlatA hai / (38) mizrAdhikAraH Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir lepa-prakaraNam 8397 sIsakAdi yoga: kezakalpa 8398 kezakalpa w For Private And Personal Use Only 17 mizra-prakaraNam 8682 haridrAvacAdi zodhanam 8684 harItakI kalpaH harekI vividha sevana vidhiyAM 8755 kSAranirmANa vidhiH 8760 kSAravargaH 8765 kSArASTakam
Page #608
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratlApharaH [ medaroga 8172 sarvatobhadrarasaH plIhA, yakRt, zotha, mizra-prakaraNam jvara, pANDa, prameha, / 7715 zAlmalI puSpayogaH plIhAvRddhi nAzaka jalodara sarala yoga 8742 kSAraguTikA yakRtvRddhi 8056 kSAra pippalI plIhA, tridoSaja, gulma, 8756 kSArapiplI yakRt , plIhA, gulmAdi yakRt , vAtaSThIlA 8758 // 8758 kSArapippalI plIhA, tridoSaja, gulma, | 8759 " " " yakRta, vAtaSThIlA ->>red (44) raktapittAdhikAraH karAya-prakaraNam 7373 zatAvaryAdighR0 raktapitta, kSaya, zvAsa 7193 zatAvaryAdikaSAyaH raktapitta 7390 zyAmAghRtam nAsApravRtta rakta 7200 , yogaH mUtramArgagata pIDAyuka 7946 saptaprasthaghRtam raktapitta, uraHkSata evaM hRdroga nAzaka, balavIrya 8445 hoverAdikvAthaH ugra raktapitta, tRSA, dAha agni varddhaka aura jvara ko zIghra naSTa karatA hai| taila-prakaraNam 8446 , , prabala raktapitta, tRSA, | 8553 hoverAdha tailam raktapita, uraHkSata, kAsa dAha, uvara / rasa-prakaraNam pUrNa -prakaraNam 7566 zatamUlyAdilau0 raktapitta, tRNA, dAha, 8476 harItakyAdiyogaH durjayaraktapitta chardi, jvara 7579 zarkarAya lauham raktapitta, amlapitta ghRta-prakaraNam 8152 samazarkara , tIvra raktapitta, kSatakSaya, 8 7371 zatAvarIghRtam raktapitta, jvara, kAsa - amlapitta 7372 , , , aMgadAha, zirodAha, | 8236 sudhAnidhi rasaH rakapitta svara, yonidAha 8240 " " " ratalAva For Private And Personal Use Only
Page #609
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasAyana] pazcamo bhAgaH (ci. pa. pra.) - - . (45) rasAyanavAjIkaraNAdhikAraH cUrNa-prakaraNam 7912 stambhana vaTikA stambhaka, bala vIrya varddhaka 7289 zatAvaryAdicUrNam atyanta kAmavarddhaka | 7913 svayaMguptAdi 7290 ,, , balavardaka modakaH atyanta vAjIkaraNa 7291 , , , vIryavarddhaka 7292 ,, jarA, vyAdhinAzaka, vala avaleha-prakaraNam buddhivarddhaka 7936 sitAdi vRSya 7293 " , atyanta kAmavaIka yogaH atyanta vRSya, bRMhaNa, 7294 , , napuMskatA nAzaka kaNThaya 7308 zukrastambhakaraM 7945 stambhanAvalehaH vIryastambhaka cUrNam stambhaka 8720 kSAraguDaH kRzatA, nirbalatA, agni7861 sUraNAdi yogaH stambhaka sarala yoga mAMdya aruci,kaNTha chAtImeM 7885 stambhaka cUrNam stambhaka sthita kapha, prameha, vAyu, .7888 svaguptAdi , atyanta vAjIkaraNa plIhA yakRt (AhArako 7889 svayaMguptAdi, zukrarakSaka sarala yoga zIghra pacAtA hai|) 8480 hastikarNakalpaH jarA nAzaka, Ayuvarddhaka, ghRta-prakaraNam zarIra ko dRr3ha karanevAlA 7366 zatAvarIghRtam zukrazodhaka 8481 , rasAyanam atyanta vAjIkaraNa, | 7367 , , vRSya ___ Ayuvarddhaka 7947 saptAGga , vAta kapha nAzaka; Ayu guTikA-prakaraNam buddhi vardhaka 7338 zukra saMjIvanIyo 7959 sukumArakumAraka modakaH ghRtam kAMti, lAvaNya,puSTivarddhaka bala, vIrya, teja varddhaka 7339 zukrastambhakarI tela-prakaraNam vaTikA pahara pazcAt samAgama | 7426 zrIgopAlatailam atyanta kAmavaIka, tathA karanese 4praharakA stambhana dhvajamaMga pramehAdi nA. hotA hai| zaka, kAnti, buddhi, medhA 7910 stambhana vaTikA vIrya stambhaka varddhaka 7911 , , atyanta stambhaka For Private And Personal Use Only
Page #610
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 98 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [ rasAyana - 8374 lepa-prakaraNam / 8298 saugata vaTI atyanta stambhaka, liMgako 8068 stambhaka lepaH atyanta stambhaka dRr3ha karatA hai| 8069 sthUlI karaNa lepaH liMga varddhaka 8345 svarNamAkSikAdi pUrNam atyanta vAjIkaraNa rasa-prakaraNam 8367 svarNayogaH santAna varddhaka 8368 , , ariSTa lakSaNoMvAlA vyakti 7525 zakravallabho rasaH vAjIkaraNa, stambhaka surakSita rahatA hai / 7569 zatAvarI modakaH atyanta vAjIkaraNa 8372 , , alakSmI nAzaka 8581 zazAGka rasaH , , 8373 , , prabhAva (roba) varddhaka 7596 zilAjatu yogaH 15 dinameM durbala zarIra " , alakSmI nAzaka, Ayu aura kSINadhAtu vyaktiko bala varddhaka puSTa kara detA hai| 8375 , , bala, varNa, medhA, dehavardhaka 7619 zilAvIrarasaH jarA nAzaka, Ayuvartaka 380 svarNa sindaram sarvaroga nAzaka, balavIya 7648 zukrastambhakarA varddhaka vaTakAH atyanta stambhaka . 8382 svalpacandrodaya 7767 SaNmukho rasaH napuMsakatA makaradhvajaH asyanta vAjIkaraNa,bala 8193 sarvezvaracUrNam zarIrako roga rahita vIrya agni varddhaka 8600 harazazAGkarasaH kAma varddhaka, Ayu, teja, 8221 siddhayogezvaraH 1 varSa taka sevana karanese bala aura lAvaNyako vRddhAvasthA nahIM AtI bar3hAtA hai| atyanta stambhaka, vIrya | 8601 , , atyanta kAmabarddhaka varddhaka 8611 harItakIyogaH jarA nAzaka 8223 siddhazAlmalI | 8612 harItakyavalehaH samasta roga kalpaH atyanta vAjIkaraNa | 8616 harItakyAdi rasAyanam vajabhaMga nAzaka balavarddhaka palita nAzaka 8225 siddhasUtaH 8619 hATakezvarI gu0 jarAmRtyu nAzaka 8220 sindUrAdivaTI varyaptambhaka 8649 hIrAvethyo rasaH Ayu sukha santAna puSTi : samundarIguTikA smAyana Adi bar3hAtA hai| goDa rasa balayadaka vajabhaMganAzaka 8670 hemasundararasaH jarAmRtyunAzaka mi. rasaH pugane ke za. nakha, dantAdi giraka : 8672 , , , samasta roga nAzaka banAte haiM / For Private And Personal Use Only
Page #611
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasAyana ] paJcamo bhAgaH (ci. pa. pra.) - - mizra-prakaraNam 8394 siddha zAlmalI 7725 zItodakAdi kalpaH atyanta vAjIkaraNa yogaH __ Ayu sthApaka 8413 svaguptAdyo yogaH vAjIkaraNa 7735 zrIsiddhamodakaH sarva roga nAzaka, sarva 8691 harItakIrasAyanam akSaya bala varddhaka zakti varddhaka, adabhut yoga 8770 kSIra yogaH atyanta balakAraka (16) rasoparasAdizodhanamAraNAdhikAraH 7605 zilAjatu mAraNam 8833 8 svarNamAkSikazodhanam saindhava nimbu 7609 , zodhanam yogase 7646 zukti , 8339 8957 samudraphena , 8340 svarNamAkSikazedhanamAraNam 8228 sindUra , 8341 , sa pAta sA pAtanam 8294 somala , 8342 , , 8306 saurASTrIzodhanamAraNam 8343 , 8344 8307 sauvIrAjanAdi zodhanam 83470-8366 svarNa mAraNam 8312 sphaTikA zodhanam 8314 srotoJjana , 8376-8379 svarNa zodhanam 8408 snuk kSIra zodhanam 8331 svarNamAkSika drAvaNam 8623 higula zodhanam 8332 , mAraNam gaMdhakayogase 8629 hiMgulA pAradanissAraNam sindUrAma bhasma " , kulattha yogase 8631 8336 , zodhanam 8694 hiMgu zodhanam 8337 , kulatha kAthameM 8644 hIraka mAraNam dolAyantrase 8645-8647 ,, zodhanam sh s For Private And Personal Use Only
Page #612
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 600 kaSAya-prakaraNam 7187 zatAvarIkalkaH zarIragata vAyu 7198 zatAvaryAdi 7782 sahacarAdi kAthaH 8424 harItakyAdikaSAyaH vAtavyAdhi dvAdazAGgaH 7260 zephAlikAkvAthaH kaSTasAdhya gRdhrasI / sarala yoga 7261 zephAlikAdikAthaH Urustambha 7779, samIradAvAnalakkAthaH samasta vAtavyAdhi bhArata-bhaiSajya ratnAkaraH (47) vAtavyAdhyadhikAraH " www. kobatirth.org cUrNa-prakaraNam 7309 zuNThIcUrNam 7315 zuNTayAdi cUrNam samasta vAtaja roga 7742 SaDdharaNa yogaH AmAzayagata vAyu 8457 harItakyAdikalka: Urustambha | 8466 cUrNam apatantraka / (bhallAtakayoga) vAtavyAdhi jaMghAzUla aura Uru staMbhako 7 dina meM naSTa kara detA hai / 7336 zitvacAdivaTikA pakSAghAta, hanustambha, kaTibhaMga tIvra bAhupIr3A guTikA-prakaraNam guggulu-prakaraNam sarvAgavAta 7747 SaDaGga gugguluH 7749 SaDazIti 7925 svAyaMbhuva Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 7952 sArasvata " v' avaleha -prakaraNam 7352 ziMzipAtvagAdiyogaH gRdhrasI ko 20 dina naSTa karatA hai For Private And Personal Use Only ghRta-prakaraNam 7360 zatAvarI ghRtam paMgutA, ardita, napuMskatA, vandhyatva mUkatA, jaDatA aura gada gada zabda / 99 7953 7959 sukumArakumAraka ghRtam 29 vAtavyAdhi / samasta dhAtu gata aura samasta avayavoM meM 7397 zatakaprasAriNI tailam 7400 zatAvarItailam [ vAtavyAdhi sthita vAyu sandhi, asthi aura majAgata vAyu " taila prakaraNam 39 3: yoni aura liMgakI vAtaja pIr3A, malAvarodha / vAtavyAdhi yonizUla, aMgazUla, zira 7345 zatAvarI gugguluH vAtavyAdhi zUla, gRdhrasI Adi 7246 zivA gugguluH kaTizUla, gRdhrasI, kroSTu 7401 zatAvarItailam paMgutA, tvaggata vAta, zirA zIrSa vAtavyAdhi | aura snAyu gata vAyu
Page #613
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vAtavyAdhi 'paJcamo bhAgaH (ci. pa. pra.) 601 nAzaka 7402 zatAvarItailam kujatA, vAmanatA, paMgutA | lepa-prakaraNam pIThavisarpaNa | 7449 zatapuSpAdi lepaH asthi, sandhi aura kaTi 7403 , , paMgutA, aMgakA sikur3a kI vAyuko 3 dinameM jAnA Adi aneka roga naSTa karatA hai| 7404 , , vAtavyAdhi 7479 zuNTyAdi lepaH jAnu tathA bAhUko piidd'aa| 7430 zvadaMSTrAditailam gRdhrasI, pAdakampana, kaTi 8736 kSaudAdi lepaH Urustambha / pRSTha graha 7981 sahacara tailam kuSTha nAzaka, asthi, majjA rasa-prakaraNam aura karNagata vAyu,mUkatA, 7538 zaMkhadrAvaH tUNi, pratUNi, tIvra pIr3A pIThavisarpaNa, asthibhaMga 7601 zilAjatuyogaH Urustambha Adi / 7984 , kaSTa sAdhya vAtavyAdhi, 7642 zItAri rasaH vAtavyAdhi kampa, AkSepa, stambha, | 7649 zuNThi khaNDaH AmavAtanAzaka, blvshossaadi| rNAyu varddhaka, bali palita 7985 sahacarAdha, samasta vAtakaphaja rog| 7986 , , apabAhuka, ziraH kampana 8129 sandhivAtAri ardita, medayukta vAyu guTikA kaSTa sAdhya saMdhivAta, vAtaAdi / vyAdhi ( sarala yoga) 7989 siddhArthaka , sandhivAta, ekAMga zotha, 8153 samIragajakesarI lar3akhar3Akara clnaa| ( kujatA, khaMjavAta,gRdhrasI, ddhAvasthAmeM vizeSa upa0) kampa, zoSAdi vAtavyAdhi 7995 sugandhitatailam vAtavyAdhi / meM vizeSa upayogI 7998 sUta , bAhU kampa, jaMghAkampa, 8154 samIrapannaga rasaH sandhigraha (somalayukta ekAMga vAta / 8001 saindhavArya ,, gRdhrasI, uurustmbhaadi| 8155 , mUrchA, kaSTa sAdhya vAta 8004 , , AmavAta, zirapIDA,pakSA vyAdhi ghAta, sandhivAta, aNDagata | 8179 sAga kampAri rasaH sAga kampa vAyu, Urustambha / 8180 sarvAMgasundara citA8549 himasAgara , coTa kI vedanA, bahutase maNi rasaH vaatrog| vAtavyAdhi, atisAra, saMgrahaNI, jvara rasaH yoga) For Private And Personal Use Only
Page #614
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 602 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [vAtavyAdhi 8198 sarvezvara rasaH supta vAta | 8596 haragaurI rasaH vAtavyAdhi 8199 , , sparza vAta 8233 sukhabhairava rasaH vAta vyAdhi mizra-prakaraNam 8310 sparza vAtanna rasaH sparza vAta 7708 zaMkarasvedaH aMgoMkI vAtaja pIr3A 8311 sparzavAtArirasaH sparzavAta, zotha, vAtarakta 8315 svacchanda nAyaka / 7727 zuNThyAdipAyasaH kaTi zUla aura gRdhrasIko samasta vAtavyAdhi avazya naSTa karatA hai| (48) vidradhi kaSAya--prakaraNam cUrNa-prakaraNam 8472 harItakyAdi cU0 ugra antarvidradhiko 7224 zimUlAdi avazya zIghra hI naSTa yogaH antarvidadhi karatA hai| (sarala 7225 zigravAdi kapAyaH // yoga) 7264 zobhAJjanAdi kankaH , lepa-prakaraNam 7280 zvetavarSAbhvAdi kvAthaH ,, / 7466 zivAdi lepaH vAtaja vidhi / 8565 harItakyAdi , vidhi, kaJcI pakkI pranthi 7813 saubhAjanaka ka0 vidradhiko zIghra naSTa 8734 kSIrakAkolyAdi karatA hai| sarala yo0 __ lepaH paitika vidhi / (49) virecanAdhikAraH cUrNa-prakaraNam rasa-prakaraNam 8182 sarvAMga sundara rasaH recaka, jvara, AmavAta 8478 harItakyAdi yogaH mukha virecaka zvAsa nAzaka For Private And Personal Use Only
Page #615
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir viSarogAdhikAraH] paJcamo bhAgaH (ci. 5. pra.) 603 - --- - - yogaH yoga) (50) viSarogAdhikAraH kaSAya-prakaraNam amana-prakaraNam 7278 zvetapunarnavAmUla 8083 saMjJAprabodhanarasaH sarpaviSa 1 varSa taka sAdi se rakSA 8085 sarpaviSaharAJjanam , rahatI hai nasya-prakaraNam cUrNa-prakaraNam 7517 zirIpapuSpanasyam maNDUka viSa 7304 zirISAdiyogaH sarpaviSa 8117 sinduvArAdina0 mUSaka viSa / 7873 saindhavAdi yogaH sthAvara jaMgama viSa (sarala rasa-prakaraNam 7575 zarkarAdilehaH ugra kRtrima viSa ghRta-prakaraNam 7378 zikharIvRtam samasta viSavikAra, viSama 7614 zilAdipAnakam toba mUSaka viSa 8125 saMjIvanIvaTI sarpadaSTa mRtprAyaH rogIko / jvara bhI jIvana dAna detI hai| 7961 sUryodaya , makar3IkA viSa 8243 surasAdiyogaH ghora mUSaka viSako avazya pAsavAriSTa-prakaraNam naSTa karatA hai| 7439 zirISAriSTaH samasta viSavikAra 8250 sUcikAbharaNarasaH mUrchA nAzaka 8370 svarNa yogaH viSAdi lepa-prakaraNam 7470 zirISAdilepaH viSa nAzaka sarala yog| mizra-prakaraNam 7472 , , mUSaka viSanAzaka sarala 7718 zirISapuSpAdiyogaH sarpaviSa yog| barrakA daMza 7486 svAna viSaharo ,, zvAna viSa , , 8763 kSArAgadaH isakA lepa karake bAje 8066 somavalkalAdi bajAnese vAyu viSa rahita lepaH dantaviSa, nakhaviSa hotI hai| - - . For Private And Personal Use Only
Page #616
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 604 www. kobatirth.org bhArata - bhaiSajya - ratnAkaraH (51) visarpAdhikAraH kaSAya-prakaraNam 7786 sArivAdikAthaH visarpako zIghra naSTa karatA hai / lepa7445 zatadhautasarpiH lepa: hara prakArakA visarpa pa-prakaraNam cUrNa-prakaraNam (52) 8456 harItakIyogaH kaphavAtaja vRddhi nAzaka sarala yoga / 8471 harItakyAdicU0 purAnA vRddhi roga (sa. yo. ) ghRta-makaraNam 7358 zatapuSpAdyaM vRtam antravRddhi, vAtavRddhi, pittavRddhi meda, zlIpada, mUtravRddhi kaSAya-prakaraNam 7208 zarapuGkhArasayogaH zastrAghAta, saralayoga 7211 zAskhoTAdiyogaH vraNakA vAtaja zotha vRddhadhikAraH guggulu -prakaraNam 7919 saptAMga gugguluH nAr3ItraNa, bhagandara 7474 zirISAdi lepaH 7475 zirISASTakaH 8566 hareNvAdi Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (53) vraNAdhikAraH 7452 zambUkayogaH " 7967 sau ravaraghR0 atravRddhi, zodha, arza visarpa aura dAhako zIghra naSTa karatA hai / For Private And Personal Use Only visarpa, prasveda visarpa lepa-prakaraNam [ visarpa rasa-prakaraNam 7584 zazi zekhara rasaH antravRddhi 7688 zvadaMSTrAdi cUrNam vAtaja va kuraMDa roga ghRta-prakaraNam 7391 zyAmAghRtam ThANa 8075 svarjikAdidhR0 braNakI khAja, kRmi, zo dhaka, ropaNa taila-1 -prakaraNam 8003 saindhavAthaM tailam gambhIra kapha vAtaja nAr3I braNako zIghra naSTa karatA hai|
Page #617
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vraNa] pazcamo bhAgaH (ci. pa. pra.) 605 8016 svarjikArya tai0 duSTa aNa, kaphaja nADIvraNa : 8040 sikthakAdi vraNa 8017 , , nAr3I braza 8053 sudhAdi lepaH agnidagdha vraNa. ( uttama 8538 haridrAdi , vraNa sarala yoga) 8546 haMsapAdI ,, nAr3I braNa -8562 haridrAdi , bagako phAr3a detA hai| 8551 hiMsrAya , zodhana ropaNa 8570 hastidantAdi ,, atyanta kaThina braNako phor3atA hai| lepa-prakaraNama 8578 hemakSIryAdile0 vraNazothako phAr3a detaahai| 7444 zaNamUlAdilepaH kacce phor3eko pakAtA hai| " 7453 zarapuMkhAdiyogaH ropaNa ( sarala yoga) mizra-prakaraNam 8021 saptadalAdilepaH braNa zotha 8399 mUtravartiyogaH braNazodhaka 8029 sarjikAdi , , 8410 snukapatrayAgaH kaThina braNa 8038 sArivAdi , braNazodhaka 8411 snuhIzIrAdhA 8039 sikthakaghRtam braNa vartiH nAr3IvraNa, bhagandara (54) zirorogAdhikAraH kaSAya-prakaraNam taila-prakaraNam 7227 zirovirecanIyo 7407 zatAhAditailam zirazUla, vAtakaphaja dazako mahAkaSAyaH ziroroga : timira 7739 SaDaGgakvAthaH zira bhra karNazUla, ardhA- 7429 zleSmAntakAdi vabheda, sUryAvarta, zaMkhaka, tailam palita dantapAta, dantapAr3A 7760 SaDavindu, vAtavikAra, kRmijanya cUrNa-prakaraNam ziroroga 7333 zrIkhaNDAdiyogaH zirapIr3A 7762 . " samasta ziroroga, bAla giranA (danta pauSTika) ghRta-prakaraNam 7987 sArivAcaM , dAruNaka roga, khAja 7374 zatAvaryAdiyamakam samasta Urdhvajatrugataroga; 8545 haridrAcaM , kaphaja tathA sAnnipAtika 7755 SaDvindu ghRtam zirazUla (nasya) ziroroga For Private And Personal Use Only
Page #618
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 606 bhArata-meSajya-ratnAkaraH [ziroroga - - aJjana-prakaraNam / 7484 zyAmAdilepaH tridoSaja zirapIDAko 8095 supracetanA guTikA zirapIr3A turanta naSTa karatA hai| 8024 saralAdi , kaphaja zirapIr3A nasya-prakaraNam 8025 , , , "" 7514 zarkarAdinasyam vAtaja tathA raktaja bhra. 8049 sindUrAdi , bAloMko turanta kAlA zUla, zaMkhamUla, ardhAva karane vAlA kezakalpa meda, sUryAvarta 8073 stuhyarkAdi , zirobaNa, kaNDU 7595 zAlipAdi 8567 harevAdi , kaphaja zirapIr3A ___ nasyam ardhAvabheda 8571 hastidantAdi kezakalpa (khijAba) 7520 zirISAdiyogaH / 8572 hastidantAyo khAlitya 7521 zirotihararasaH zirapIr3A 8116 sitopalAdinasyam ardhAvabheda rasa-prakaraNam 7588 zirorogArirasaH sUryAvartAdiko 1saptAhameM lepa-prakaraNam naSTa karatA hai. 7450 zatAvaryAdilepaH sUryAvarta | 7589 zirovajarasaH hara prakArako zirapIr3A 7456 zArivAdi , , ardhAvabheda meM uttama hai. 7457 , , , , / 8289 sUryodaya rasaH 1saptAhameM sUryAvartAdi 7480 zuNThyAdi , kaphaja zirapIr3A ko naSTa karatA hai| (55) zItapittAdhikAraH rasa-prakaraNam 8603 haridrAkhaNDaH zItapitta, udarda, koTha, 8257 sUtabhasmayogaH zItapitta kaMDU, jvara, zotha, kRmi * 8602 haridrAkhaNDaH zItapitta, udarda aura / koThako 1 saptAhameM naSTa mizra-prakaraNam karatA hai / khAjakI mahauSadha 8395 siddhArthAyudvartanam zItapitta, udarda, koTha For Private And Personal Use Only
Page #619
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhUlarogAdhikAraH] pazcamo bhAgaH (ci. 1. pra.) 607 (56) zUlAdhikAraH kaSAya-prakaraNam 8499 hiGgvAdicU0 kukSi, pArzva, hRdaya aura 7195 zatAvaryAdikvAthaH dAha, zUla jvara basti kA zUla 7196 , , , , pitta 8500 , , zUla, aphArA, jvara, 7218 zikvAthaH pArca hadvasti zUla malAvarodha 7236 zuNThyAdikalkaH pariNAma zUla, AmavAta __ zala, plIhA 7253 zUlaprazamano dazako 8502 , __ zala, vAtagulma mahAkaSAyaH 8503 // 8434 hiGgyAdi kvAthaH vAtaja zUla pArzva hRdaya basti aura 8435 , , zUla, gulma yoni zUla, akSArA pUrNapakaraNam 8507 , , pravR vAtaja zala 8710 kSArAmRta , zUla, AmAha, gurbraza, 1296 zarkarAcaM cUrNam zalake liye amRtopama | dAha, udgAra adhika saralayoga AnA, vamana 7300 zArdUla , zUla, AnAha 8713 kSudra karavandayogaH mantra zala 73.1 , , koTharujA ityAdi 7306 ziyAdi , zala guTikA-prakaraNam 7854 suvarcalAdi yogaH vAtajazUla | 7902 suvarcalAdiguTikA vAsaja zUla 7855 , , zUla 8522 hiGgvAdi , vAtaja , 7865 saindhavAdi cUrNam zUla 8523 hiGvAcA vaTI pArva kukSi aura 7868 , , vAtaja zUla hRdayazUla 7884 sauvarcalAyaM, zUla, gulma 8493 higyAdi , pArva hRdaya kamara aura tula-prakaraNam pIThakA zula, zotha, 7914 taviMzatiko AnAha gugguluH pArzva kaTi vaMkSaNa kukSi 8495 // // vAtaja zUla, vicikA hRdayazUla 8498 , , zUla, atisAra 108 For Private And Personal Use Only
Page #620
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 608 avaleha- -prakaraNam 8525 harItakIkhaNDa: zUla, AnAha, vAyu, amlapitta ghRta-prakaraNam 7385 zali ghRtam AsavAriSTa-prakaraNam 8020 sUkSmailAyariTaH zUla 8077 saktudhUpaH taila-prakaraNam 7420 zUlagajendratailam upadravayukta 8 prakArake zUla vamana, jvara lepa-prakaraNam 8574 hiGgvAdi lepaH zUla hRdayazUla, pArzvazUla, vAtavyAdhi, hikkA dhUpa-prakaraNam zUla 7530 zaMkhacUrNam 33 7531 7538 zaMkhanAva: www. kobatirth.org bhArata-bhaiSajya ratnAkaraH " koSThakI rasa-prakaraNam yacchUla, pariNAma zUla, annadrava zUla, anna zUla tridoSaja zUla tIvra zUla, tUNi, pratUNi, ajIrNa 7545 zaMkhabhAskararasaH samasta zUla 7548 zaMkhavaTI 7549 7550 22 " Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir " "3 "" " 7557 zaM vAdicUrNam 7558 "1 7567 zatAvarImaNDUram tridoSaja zUla, amlapitta, vamana, kAsa, zvAsa 7568 zatAvarI vAtapittaja pariNAma zU0 7570 zambUkayogaH pakti zalako turanta naSTa karatA hai | 39 For Private And Personal Use Only 7578 zarkarA lauham 7618 zilAbaddharasaH 7651 zulvasundararasaH [ zula zUla, ajIrNa, viSUcikA, alasakAdi zUla, ajIrNa, agnimAMdya, 7572 zambUkAdivaTI pariNAma zUlako zIghra naSTa karatI hai / 7652 zUlakuThArarasaH 7653 gajakesarI guTikA mUtrakRcchra zUla, vAtavyAdhi, kSaya, kAsa, zvAsa, ajIrNa 7573 zambUkAdyaguTikA pittaja zUla, zotha, gulma 7576 zarkarAmaNDUram 7577 zarkarAlauham pakti zUla, amlapittAdi samasta zaloM meM uttama " pittaja zUla, hRdayazUla, pArzva zUla, kukSi zUla, casti zUla, gudapIr3A, AnAha Adi samasta zUla pittaja zUla vAtaja pittaja paktizUlako zIghra naSTa karatA hai / samasta zUla zUla, agnimAMdya, vibandha, gulma, jvara
Page #621
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zUla] paJcamo bhAgaH ( ci. pa. pra.) 606 - - - 7654 zUla gajakesarI 8156 samIrazUlebhahariH vAtajazUla rasaH asAdhya zUla | 8174 sarvatobhadra lauhaH trika zUla, kaTi zUla, 7655 , , , zUla mukhasrAva, nAbhise Upa7656 , , , zUla rakA Ama jvara | 8185 sarvAMgasundararasaH zala, gulma 7657 , , , samasta upadrava yukta zUla 7658 zUlagajakesarIrasaH samasta zUla 8189 , , , samasta zala, kaphavAtaja 7659 zUladAvAnalarasaH roga , " 7660 zUlarAjalauham sarvadoSaja kukSi zUla, 8192 sarvezvara cUrNam samasta zUla, udararoga, hRdayaH zUla, pArzva zUla, agnimAMdha ____ amlapitta, visUcikA 8208 sAmudrAya cUrNam pariNAmAMzala aura nAbhi7661 zUlavajriNI zUlameM atyanta prabhAvazAlI vaTikA samasta zUla, gulma, zotha, 8282 sUryaprabhAvaTI ATha prakArake zUla pipAsAdi 86.10 harAtakI khaNDaH durjaya amlapitta, anna7662 zUlasiMharasaH kaphaja zUla drava zUla, samasta zUla, .7663 zulaharakSAraH zUlako tatkAla naSTa ka kAsAdi ratA hai| / 8615 harItakyAdi yogaH samasta zUla 7664 zUlaharaNayogaH zUla, grahaNI, atisAra, 8617 vaTI purAnA bhayaMkara zUla, agnimAMdya atisAra, ajIrNa 7665 zUlAntakarasaH samasta zUla nAzaka, recaka | 8744 kSAratAmra rasaH samasta zUla 7666 , , pariNAma zUla, amlapitta, 8745 , , vAtaja zUla vamana, annadrava zUla 8748 kSIramaNDUram pakti zUla 7667 zUlebharsihinIgu0 zUla, netrasrAva 7687 zleSmAntakarasa. kaphaja zUla, agmiAMdha mizra-prakaraNam 7768 SaNmukho rasaH AmazUla 8764 kSArAmbu yogaH vAtakaphaja zUla For Private And Personal Use Only
Page #622
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 610 kaSAya-prakaraNam 7245 zuNThcAdikAthaH vAtaja zotha 7262 zodhanyAdikAthaH zotha 7263 zothaharo dazako www. kobatirth.org bhArata - maiSajya ratnAkaraH (57) zothAdhikAraH mahAkaSAyaH zotha 7780 saralAdikalkaH kapha vAtaja zodha 7799 siMhAsyAdikA0 zotha, kAsa, zvAsa, 7886 stuk kSArabhAvita vara sarvAGgazodha, lohA 7818 sthalapadmakalkaH 8431 harItakyAdi yo 0 jvarajanita zodha cUrNa-prakaraNam 7329 zodhAricUrNam dAruNa zotha, aura pANDu zIghra naSTa hotA hai / " 7857 suvarNa samakaM, sarva zarIragata zotha, jvara, pAMDu, udararoga pippalI tathA harra kaphaja zodha guTikA-prakaraNam 8715 kSAra guTikA zotha, plIhA, udararoga, pANDu, vAsa kAsAdi avaleha - prakaraNam 8527 harItakyavalehaH pravRddha zodha, jvara, amlapitta, mUtradoSa, zvAsa, kAsa, garadoSa ghRta-prakaraNam 7969 sauvarcalAdighRtam zotha, arza, gulma, prameha 7970 sthala padmaka dAruNa zotha, vasI 7419 taila-prakaraNam 7416 zuSkamUlA tai0 zotha, zUla 7418 " " Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 99 " "1 7422 zaileyatailam 7423 zothazArdUlate 0 For Private And Personal Use Only "" 97 [ zodha vAtajazotha sarva dehagata bhayaMkara zodha, zlIpada, avara 7979 samudrazoSaNatai 0 kaphapittaja zotha, zi duSTa vikAra janita tathA malajanita aneka zotha viruddha bheSaja janitazotha vraNazotha lepa-prakaraNam 7461 zitvagAdilepaH kaphajazotha 8023 samudraphenajazo thana lepaH rakI sUjana, karNazotha, dantavezotha, hanumUla zotha, netrazotha, zlIpada samudraphenake gharSaNa se utpanna maNDala Adi rasa-prakaraNam 7595 zilAjatuyogaH tridoSaja zotha
Page #623
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir boya] paJcamo bhAgaH (ci. pa. pra.) - 7670 zothakAlAnalo zothako avazya naSTa 7677 gothodarArilauham hara prakArake kaSTasAdhya karatA hai| jvara, zvAsa, purAne zothameM uttama. kAsAdi zothodarameM zreSTha, udara7671 zothabhasmalauhaH udarazotha, samasta za roga, kAmalA arza aura rIragatazotha, saMgrahaNI jvaranAzaka 7672 zothAGkuzo sarvAGgazotha, jvara, pANDu 7673 zothArimaM0 sarvadoSaja sarvAGga zotha 7690 zvayaghAtAri rasaH zothodara 7674 , rasaH zothanAzaka, mUtrala 8239 sudhAnidhirasaH zotha, saMgrahaNI, pANDu 7675 , rasaH samasta zotha 8249 suvarcalAdha lau0 zotha, pANDu, kAsa 7676 , lau0 zothako zIghA naSTa ka- 8754 kSetrapAla rasaH zotha, dustara saMgrahaNI, ratA hai| ghara, agnimAMdya (58) zlIpadAdhikAraH ghRta-prakaraNam cUrNa-prakaraNam 7967 sau rezvaraghRtam rakta mAMsa aura medameM 8453 haridAcaM cUrNam 1 varSa purAnA zlIpada sthita kapha vAtaja zlo. (saralayoga) padako avazya naSTa kara detA hai| 8473 harItakyAdi, slIpadako 7 dinameM | rasa-prakaraNam naSTa karatA hai| 7681 zlIpadagajakesarI kaSTasAdhya slIpada, (saralayoga) plIhAvRddhi 1 7682 zlIpadAri lauham slIpada For Private And Personal Use Only
Page #624
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya ratnAkaraH [strI roga - (59) strIrogAdhikAraH kapAya-prakaraNam cUrNa-prakaraNam 7189 zatAvarIkalkaH stanyavarddhaka 7295 zarkarAdiyogaH garbhapAta 7204 zatAhAdikalkaH raktagulma 7315 zuNThayAdicU0 prabala pradara nAzaka, 7215 zAlipiSTayAgaH garbhapAta saralayoga 72 37 zuNThayAdikaSAyaH garbhiNIkI chardi, ani ! 7323 zUkarazimbImUla yogaH putrotpAdaka sAra 7774 samaGgAdikalkaH raktapradara / 8506 hiGvAdi cUrNam yonidoSa, yonizUla yoni ko mRdu karatA hai| 7781 sahacarAdi sUtikA jvarako zIghA naSTa karatA hai| guTikA-prakaraNam 7784 " " prasUta jvara, zUla 7785 , , prasUtaroga, Amazvara, 7342 zrIphalakusumava0 duHsAdhya sUtikA roga : (dIpana hai) 7805 sudarzanAmUlayogaH pradaranAzaka sarala yoga avaleha-prakaraNam 7811 sUtikAdazamUlam jvara dAha yukta sUtikA 7941 saubhAgyazuNThipAkaH sUtikA roga, chardi, dAha, jvara, dAha, zvAsa, kAsa, plIhA 7816 stanyajanano dazako mahAkaSAyaH stanyavarddhaka 7942 saubhAgya zuNThiH samasta strIroga, kAsa, zvAsa, amlapitta (sta7817 stanyazodhano daza noMko dRDha karatA hai|) ko mahAkaSAyaH stanyazodhaka 7943 , , sUtikA rogameM vizeSa 8438 hoverAdikaSAyaH garbhiNI aura prasUtAkA guNakArI, yoni roga, pIDAyukta aura nAnA pradara, ArtavadoSa, ziro varNa vAlA atisAra, vedanA, kaTi zUla. raktasrAva, jvara 8442 hoverAdikvAthaH garbhacalana, kukSi zUla, ghRta-prakaraNam 7361 zatAvarI ghRtam raktapradara, dAha, mUtrakRcch | 7362 , , raktapradara, kSaya ityAda roga pradara For Private And Personal Use Only
Page #625
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir strIroga] paJcamo bhAgaH (ci. e. pra.) 613 - - - - --. kuSTha. 7377 zAlmalI dhR0 samasta pradara rasa-prakaraNam 7379 zItakalyANakaM | 7608 zilAjatu vaTikA rakta pradara, pANDu, jvara ghRtam pradara, raktagulma, jvara, 8121 saMkoca piSTikA aruci, alpAtava, garbha rasa: prasUta vAta, vAtavyAdhi, na rahanA 7963 somaghRtam garbhAvasthAmeM sevana karanese / 8183 sAgasundararasaH aGgamarda, pIDAyukta buddhimAn , nIroga aura samasta pradara, kaSTa sAdhya bAgmI putra utpanna hotA agnimAMdya,kAsa pratizyA0 hai| bandhyatva aura yoni- 8265 sUtikA na rasaH sUtikA roga, jvarAtisAra, doSa nAzaka / kAsa 7964 , Uparake samAna / / 8266 sUtikAntakarasaH sUtikA roga, saMgrahaNI, bhayaMkara atisAra, kAsa taila-prakaraNam 8267 sUtikAbharaNarasaH pravRd sUtikA roga, 7400 zatAvarItailam yonizala, padara vizeSataH dhanurvAt 8268 sUtikAri rasaH nAzaka tathA pu-dAtA kaSTa mAdhya sUtikA roga, 7427 zrIparNI tailam stanoMko kaThora aura puSTa Ara. 6SA, saruci, zotha mana bhUtikA gega. jo cara karatA hai zotha, yahI, lohA, 8552 hema sundara tailam sUtikA roga, duH sveda 8732 kSAra tailam bAloMko nirmUla karatA hai| 8270 mRtikAroganAzana rasUtikA raMga lepa-prakaraNam 8271 mRtikAvallabhorasaH satikA, kaSTa sAdhya 7442 zaMkhAdi lepaH loma nAzaka gahaNI, prabala atisAra, 7442(a) , , loma nirmulaka grahaNI, durbalatA 7458 zAliparSyAdi sukha prasavakAraka | 8272 sUtikAvinodarasaH sUtikA roga 7478 zuNTyAdi yoni zUla nAzaka, yoni 8273 nikAharo rasaH sUtikA rogameM zIghra saMkocaka sarala yog| "la prada 8556 haritAlAdi lomanAzaka / 8274 , sUrtikA roga, atisAra 'rasaH For Private And Personal Use Only
Page #626
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 614 8291 somanAtha rasaH 7772 saptaparNayogaH 8 292 somanAtha rasa: 8301 saubhAgya zuMThI sUtikA roga, atisAra, grahaNI 8302 saubhAgyaNTipAkaH sUtikA roga, dugdha 7320 zuNNyAcaM cUrNam 7858 sUkSmailAdi," 8467 harItakyAdi, 8482 hArahUrAdi 8485 ha 8513 hivA 7901 sudhAvaTI 13 kaSAya-prakaraNam zd bhArata - bhaiSajya ratnAkaraH aneka prakArake soma / 8304 saubhAgyazuNTya roga, kaSTa sAvyapradara, calehaH purAnA yonizUla, kaSTa sAdhya bahumUtrako avazya naSTa karatA hai / somaroga, madhumeha 91 kaSAya-prakaraNam 8437 hRdyo dazako mahAkaSAyaH hRdya cUrNa-prakaraNam hRdroga, zvAsa kaphaja hRdroga hRdroga pittaja hoga www. kobatirth.org kSaya, jvara, rakta gulma, pradara, somaroma (60) snAyukarogAdhikAraH hRdroga, zvAsa zUla bahumUtra 97 guTikA-prakaraNam Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir hRdroga, pratizyAya, zvAsa, kAsa 8407 snukkSIra yogaH 8388 sarpa kaMcukI yogaH lepa-prakaraNam naharuvA ( snAyuka ) 7463 zithrumUlAdilepaH snAyuka nAzaka saralayoga (69) hRdrogAdhikAraH mizra-prakaraNam 7710 zarapuMkhAmUlayogaH sukhaprasava kAraka 7721 zIta jala kuMbha dhAraNam 7527 zaMkara vaTI For Private And Personal Use Only sUtikA roga,makala zUla, nirbalatA " [ strIroga ghRta-prakaraNam 7393 zreyasyAdya ghRtam pittaja hRdroga 7973 sthirAdhaM " 8529 harItakyAdi, vAtaja hRdroga, pArzvazUla 8654 hRdayArNava rasaH 8655 hRdroga hara rasaH rakta pradara meM turanta lAbha pahuMcAtA hai / mUDha garbha " rasa-prakaraNam " hRdroga, phuphphusa roga, jIrNajvara, prameha, zvAsa, AmavAta kaphaja hRdroga pravRddha hRdroga, agnimAMdya.
Page #627
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org For Private And Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
Page #628
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private And Personal Use Only
Page #629
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Tara 20 ARMER hamAre mahattvapUrNa prakAzana aSTAMgahRdayam (vAgbhaTa kRta, hindI anu0 sahita)-lAlacandra vaidya (sajilda) 55 (ajilda) 45 klInIkala meDisina (do bhAgoM meM) -atrideva kAyacikitsA-dharmadatta vaidya carakasaMhitA-zrI jayadeva vidyAlaMkAra (hindI anuvAda sahita) bhAga 1 (sajilda). 45 (ajilda) 30 bhAga 2 (ajilda) 30; (sajilda) 45 behadhAtvagnivijJAnama-haridatta zAstrI 15 bhAvaprakAzanighaMTu-vizvanAtha dvivedI kRta hindI TIkA sahita bhaiSajyaratnAvalI-zrI jayadeva vidyAlaMkAra kRt| hindI TIkA sahita, AThavAM saMskaraNa (ajilda) 60; (sajilda) 135 mAdhavanidAna (madhukoza saMskRta TIkA, hindI anuvAda sahita)-narendradeva zAstrI (ajilda) 35; (sajilda) 55 rasataraMgiNI (sadAnanda kRta hindI TIkA) -kAzInAtha zAstrI (sajilda) 60 (ajilda) 35 rasaratnasamuccaya (dharmAnanda zarmA kRta hindI vyAkhyA)-atrideva vidyAlaMkAra (ajilda) 30; (sajilda) 45 rasendrasArasaMgraha-narendranAtha (sajilda) 25 (ajilda) 20 vyAdhivijJAna-AzAnanda paJcaratna, prathama bhAga 15, dvitIya bhAga (sajilda) 45 (ajilda) 30 suzrutasaMhitA (sampUrNa) anideva vidyAlaMkAra kRta hindI TIkA sahita (sajilda) 120 (ajilda) 90 ohallion COM motIlAla banArasIdAsa dillI vArANasI paTanA madrAsa For Private And Personal Use Only
Page #630
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prAdhanika cikitsAzAstra dharmavatta vaidya isa grantha kI yaha vizeSatA hai ki isameM Adhunika kAya-cikitsA ke varNana ke sAtha-sAtha prAyurvedika kAya-cikitsA kA bhI ullekha hai| ye donoM eka-dUsare ke sahAyaka siddha hue haiN| jahAM prAdhunika kAya-cikitsA How ke prazna kA samAdhAna karatI hai vahAM Ayurvedika kAya-cikitsA Why ke prazna kA samAdhAna karatI hai, arthAt roga kA mUla kAraNa batAtI hai, jisake phalasvarUpa cikitsA sugama aura ThIka hotI hai| yaha spaSTa batAtI hai ki zarIra ke tIna mUla tattva dehAgni, dehaprANa, tathA dehavRddhi haiN| inake kisI aMga meM mandatA A jAne se rogotpatti hotI hai| Ayurveda kA eka vizeSa dRSTikoNa hai jisase vedoSika yA dhAtuka cikitsAzAstra kA adhyayana kiyA jAtA hai aura rogoM meM prauSadha, AhAra, vihAra Adi upacAroM kA vidhAna kiyA jAtA hai| Ayurveda kA mUla vaidoSika dRSTikoNa kabhI nahIM badalA cAhe auSadhiyAM bhale hI badalatI rheN| ataH Ayurveda upacAroM ke prayoga meM svatantratA detA hai| isa prakAra prAyurveda cikitsAzAstra kA chAtra dhAtuka yA doSika dRSTikoNa ko kabhI dRSTi se projhala nahIM hone detaa| isalie ina donoM cikitsAmoM ke adhyayana se avazyameva lAbha hI hogA kyoMki donoM kA lakSya rogI ko rogamukta karanA hI hai| (sajilda) 0 140 (ajilda) 0 95 mAnava-zarIra-racanA (do bhAgoM meM) mukundasvarUpa varmA sampUrNa cikitsAzAstra Ayurveda ke jina tIna mUla AdhAroM para Azrita hai unheM zarIraracanAvijJAna, zarIrakriyAvijJAna aura vikRtivijJAna kahate haiM unameM zarIraracanAvijJAna kA mahatvapUrNa sthAna hai / isake binA anya prAyurvedazAkhAmoM kA jJAna honA sambhava hI nhiiN| _isa viSaya meM pAzcAtya vaijJAnikoM ke hI anusaMdhAna upayogitA kI dRSTi se pratyanta lAbhaprada siddha hue haiN| pAzcAtya bhASAoM se aparicita cikitsaka ina anusaMdhAnoM se lAbha nahIM uThA skte| isa abhAva kI pUrti ke lie isa grantha kI racanA kI gaI hai| durUhatA ko haTAne ke lie aMgrejI pAribhASika zabdoM ke anuvAda meM svIkRta vaijJAnika-takanIkI-zabdAvalI kA prayoga kiyA gayA hai aura saikar3oM citroM se samajhAyA gayA hai| prathama bhAga meM UtakavijJAna (Histology), bhrUNavijJAna (Embryology) aura asthivijJAna (Osteology) viSayoM kA varNana hai aura dvitIya bhAga meM sandhivijJAna (Syndesmology), mAMsapezIvijJAna (Myology) aura vAhikAvijJAna (Angiology) viSayoM kA vivecana huA hai| yaha kRti zarIra-racanA ke jijJAsutroM ke lie atIva upayogI siddha hogii| prathama bhAgaH ru. 50 dvitIya bhAgaH (prajilda) ru0 75; (sajilda) ru0 100 motIlAla banArasIdAsa dillI vArANasI paTanA madrAsa For Private And Personal Use Only
Page #631
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prAdhunika cikitsAzAstra dharmadatta vaidya isa grantha kI yaha vizeSatA hai ki isameM Adhunika kAya-cikitsA ke varNana ke sAtha-sAtha Ayurvedika kAya-cikitsA kA bhI ullekha hai| ye donoM eka-dUsare ke sahAyaka siddha hue haiN| jahAM Adhunika kAya-cikitsA How ke prazna kA samAdhAna karatI hai vahAM Ayarvedika kAya-cikitsA Why ke prazna kA samAdhAna karatI hai. arthAt roga kA mUla kAraNa batAtI hai, jisake phalasvarUpa cikitsA sugama aura ThIka hotI hai| yaha spaSTa batAtI hai ki zarIra ke tIna mUla tattva dehAgni, dehaprANa, tathA dehavRddhi haiN| inake kisI aMga meM mandatA A jAne se rogotpatti hotI hai| Ayurveda kA eka vizeSa dRSTikoNa hai jisase doSika yA vaidhAtuka cikitsAzAstra kA adhyayana kiyA jAtA hai aura rogoM meM auSadha, AhAra, vihAra Adi upacAroM kA vidhAna kiyA jAtA hai| Ayurveda kA mUla vaidoSika dRSTikoNa kabhI nahIM badalA cAhe auSadhiyA~ bhale hI badalatI rheN| ataH Ayurveda upacAroM ke prayoga meM svatantratA detA hai| isa prakAra Ayurveda cikitsAzAstra kA chAtra vaidhAtuka yA doSika dRSTikoNa ko kabhI dRSTi se aojhala nahIM hone detaa| isalie ina donoM cikitsAoM ke adhyayana se avazyameva lAbha hI hogA kyoMki donoM kA lakSya rogI ko rogamukta karanA hI hai| (sajilda) 0 140 (ajilda) ru0 65 mAnava-zarIra-racanA (do bhAgoM meM) / mukundasvarUpa varmA sampUrNa cikitsAzAstra Ayurveda ke jina tIna mUla AdhAroM para Azrita hai unheM zarIraracanAvijJAna, zarIrakriyAvijJAna aura vikRtivijJAna kahate haiM unameM zarIraracanAvijJAna kA mahatvapUrNa sthAna hai / isake binA anya AyurvedazAkhAoM kA jJAna honA sambhava hI nhiiN| isa viSaya meM pAzcAtya vaijJAnikoM ke hI anusaMdhAna upayogitA kI dRSTi se atyanta lAbhaprada siddha hue haiN| pAzcAtya bhASAoM se aparicita cikitsaka ina anusaMdhAnoM se lAbha nahIM uThA skte| isa abhAva kI pUrti ke lie isa grantha kI racanA kI gaI hai| durUhatA ko haTAne ke lie aMgrejI pAribhASika zabdoM ke anuvAda meM svIkRta vaijJAnika-takanIkI-zabdAvalI kA prayoga kiyA gayA hai aura saikar3oM citroM se samajhAyA gayA hai| prathama bhAga meM UtakavijJAna (Histology), bhrUNavijJAna (Embryology) aura asthivijJAna (Osteology) viSayoM kA varNana hai aura dvitIya bhAga meM sandhivijJAna (Syndesmology), mAMsapezIvijJAna (Myology) aura vAhikAvijJAna (Angiology) viSayoM kA vivecana huA hai| yaha kRti zarIra-racanA ke jijJAsutroM ke lie atIva upayogI siddha hogii| prathama bhAgaH ru0 50 dvitIya bhAgaH (ajilda) ru0 75; (sajilda) ru0 100 motIlAla banArasIdAsa dillI vArANasI paTanA madrAsa For Private And Personal Use Only
Page #632
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private And Personal Use Only
Page #633
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir hamAre mahattvapUrNa prakAzana aSTAMgahRdayam (vAgbhaTa kRta, hindI anu0 sahita)-lAlacandra vaidya (sajilda) 55 (ajilda) 45 klInIkala meDisina (do bhAgoM meM) -atrideva zIghra kAyacikitsA-dharmadatta vaidya carakasaMhitA-zrI jayadeva vidyAlaMkAra (hindI anuvAda sahita) bhAga 1 (sajilda) 45 (ajilda) 30 bhAga 2 (ajilda) 30; (sajilda) 45 dehadhAtvagnivijJAnam-haridatta zAstrI 15 bhAvaprakAzanighaMTu-vizvanAtha dvivedI kRta hindI TIkA sahita bhaiSajyaratnAvalI-zrI jayadeva vidyAlaMkAra kRta hindI TIkA sahita, pAThavAM saMskaraNa (ajilda) 60; (sajilda) 135 mAdhavanidAna (madhukoza saMskRta TIkA, hindI anuvAda sahita)-narendradeva zAstrI (ajilda) 35; (sajilda) 55 rasataraMgiNI (sadAnanda kRta hindI TIkA) -kAzInAtha zAstrI (sajilda) 60 (ajilda) 35 rasaratnasamuccaya (dharmAnanda zarmA kRta hindI vyAkhyA)-atrideva vidyAlaMkAra / (ajilda) 30; (sajilda) 45 rasendrasArasaMgraha-narendranAtha (sajilda) 25 (ajilda) 20 vyAdhivijJAna-AzAnanda paJcaratna, prathama bhAga 15, dvitIya bhAga (sajilda) 45 (ajilda) 30 suzrutasaMhitA (sampUrNa)-anideva vidyAlaMkAra kRta hindI TIkA sahita (sajilda) 120 (ajilda) 10 motI lAla banArasIdAsa dillI vArANasI paTanA madrAsa For Private And Personal Use Only