Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI haribhadrasUri racitA zrI yazovijayaupAdhyAya vivRtA yogavizibha vivecana paMnyAsa abhayazekhara vijaya gaNI (hAla AcArya vijaya abhayazekhara sUri) www.jainellbrary.org
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ motyu Na samaNassa bhagavao mahAvIrasTa sakaLasaMghahiteSI, 108 vardhamAnatapa oLInA ArAdhaka, hajAro yuvAnonA pratibodhaka gurudeva AcAryabhagavaMta zrImadvijaya bhuvanabhAnusUrIzvarajI ma.sA. nI janmazatAbdI (vi.saM. 1967 thI 2066-67) prasaMge teozrInA anaMta upakAronA RNanI smRtimAM A granthanI bIjI AvRttinuM prakAzana sakaLa vizvanuM maMgaLa karo. sUripurandara zrI haribhadrasUri grathitA mahopAdhyAya zrI yazovijayajIgaNivara viracita vRttiyuktA yogaviMzikA gujarAtI vivecana zrI prema-bhuvanabhAnu-dharmajita-jayazekharasUriziSya AcArya vijaya abhayazekhara sUri saMzodhana siddhAntadivAkara gacchAdhipati pU. A. zrImadvijaya jayaghoSasUrIzvarajI ma.sA. prathama AvRtti : vi. saM. 2055 mUlya rUA. 150/dvitIya AvRtti : vi. saM. 206 6 prakAzaka divya darzana TrasTa 39, kalikuMDa sosAyaTI, dhoLakA - 387 810 artha saujanya zrI hIrasUri jagadgathe. mU. ta. jena saMgha drasTa - jJAnakhAtuM malADa (isTa)
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ hRdayodgAra zrI yogaviMzikApranthanI prastuta vivecanA tathA prastuta granthanA prAraMbhika bhAganuM vistRta vivecana karatuM pustaka siddhinAM sopAna.... eTale. cha granthanuM atizaya kheDANa karIne, marajIvA banIne yogasAgaranA UMDANamAM pesIne prApta thayelA yogarahasyonuM jagat samakSa prakAza.... cha jainasaMghane eka avismaraNIya mahAmUlI bheTa... dardI mArgano jabarajasta bodha, dareka viSayamAM UMDA utaravAnI ruci, suMdara koTinuM cAritrapAlana, jinavacanano avihaDa rAga ane gurukRpA.... A badhAnA saravALAthI thayeluM sarjana.... Ta mahApuruSonA granthone AMkha sAme rAkhIne, tenA akSare akSara kholIne, tenAM rahasyo jAn samakSa pahoMcADavAnuM atyanta virala kArya. che koIpaNa jAtanA pUrvagraha vinA mAdhyaydaSTi ane hRdayane sAthe rAkhIne eka eka vAkyone vAraMvAra ghuMTavA yogya sarjana, jeno lAbha mAtra anubhavAmya ja hoya.... cha jenA vinA dharmakriyA yogamAM rUpAMtarita thatI nathI te praNidhAnAdi pAMca AyonI dAkhalA-dalIlothI bharapura vistRta chaNAvaTa.... cha dareka AtmArthIe avazya vAMcavA yogya pustaka jenA vinA yogaviSayakabodha adhUro rahevAnI zakayatA.... . yogamArgamAM navI ja rIsarca karIne zrI jaina saMghane caraNe bheTa dhareluM mahAmUluM - bahoLuM tattvajJAna.... H eka evuM adbhuta vivecana ke jevuM Aja sudhImAM koie kyAMya karyuM hoya evuM jovA-jANavA ke vAMcavA maLyuM nathI.... -AdhyAtmika pravacanakAra paMnyAsapravarazrI muktidarzanavijaya gaNivara II
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzakIya yAkinI mahattAsUnu AcArya zrI haribhadrasUri mahArAjanA uttarottara vizALa kada dharAvatAM cAra grantho eTale yogaviMzikA, yogazataka, yogadaSTi-samuccaya ane yogabindu. AmAMnA prathama grantha yogaviMzikAmAM mAtra 20 gAthAmAM teozrIe yoganA rahasyo bhaMDArI dIdhA che jenA para prakAza pheMkyo che mahopAdhyAya zrI yazovijaya mahArAje. saTIka yogaviMzikA granthanuM A vivecana prakAzita karatAM amo atyanta harSa anubhavI rahyA chIe. granthanA eka eka zabdanA zabdArtha (yathAzrutaartha) sAthe A granthanI pUrvApara paMktio, anya granthonA adhikAro... e badhAno virodha na thAya e rIte anusaMdhAna karI yathAzrutArthane saMskArita karIne rahasyArthonuM A vivecanamAM udghATana karavAmAM AvyuM che. yoganA granthonuM anekaza adhyayanane adhyApana karI cUkelA vidvAnone paNa prAyaH kyAMya paNa kyAreya paNa sAMbhaLavA ke jANavA na maLI hoya ke svayaM paNa vicArI na hoya evI sAva navI ja lAgatI rahasyabhUta vAtono prakAza Dagale ne pagale A vivecanamAM lAdhaze. ane chatAM enI upAdeyatA pratye koIne zaMkAnI soya tANavAnuM mana nahIM thAya evI pUrNa zraddhA che, kAraNake vivecanakAra mahAtmAe khUba ja sarjAtA rAkhIne tathA aneka granthomAM kahelI vAto dvArA temaja aviruddha prabaLa yuktio-tarko dvArA svakathita vAtono tALo meLavI ApavAnI kALajI rAkhIne prastuta vivecana kyuM che. sonAmAM sugaMdha bhaLe ema, siddhAntadivAkara gacchAdhipati pUjya AcArya zrImadvijaya jayaghoSa sUrIzvarajI ma. sAhebe A vivecananuM sAdyanta atyanta sUkSmadaSTithI saMzodhana karyuM che. eTale A vivecananI niHzaMka upAdeyatAmAM jabarajasta vadhAro thayo che. zrI saMghanA caraNe AvuM adbhuta vivecana bheTa dharavA badala vivecanakAra mahAtmA pUjya paMnyAsapravara zrI abhayazekhara vijaya gaNivara (hAla pU. AcArya zrI vijaya abhayazekhara sUri ma.) nA caraNomAM vaMdana A grantha prakAzanano saMpUrNa Arthika lAbha potAnA jJAnakhAtAmAMthI malADa (isTa) nA zrI hIrasUrIzvarajI jagadaguru zve.mUrti. tapA. jaina saMgha drasTe lIdho che, e badala teone dhanyavAda. A pustakanuM suMdara mudraNa kArya cIvaTa pUrvaka karI ApavA badala hIMkAra prInTarsavALA zrI hemala zAhane paNa dhanyavAda.
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'o ho ho...praNidhAna vagere AzayonuM svarUpa A che ?' AvI apUrva lAgaNI jema 'siddhinAM sopAna' pustakanA adhyetAone thai che, evI ja apUrva lAgaNI prastuta vivecananA adhyetAone paNa thaze, evI AzA sAthe.... divya darzana TrasTa vatI kumArapALa vi. zAha bIjI AvRttinA prakAzana prasaMge - yoga aMgenA gahana rahasyothI bharelA evA paNa A granthanI nakalo pUrI thai javA chatAM ghaNI mAga hovAthI A bIjI AvRttinuM prakAzana karatAM haiyuM AnaMda anubhave che. jijJAsuonI AvI mAga e ja A prakAzanane maLelA AvakAranuM prabaLa pramANa che. mokSamArga e ja yogasAdhanA che siddhAntadivAkara pU. A. zrI jayaghoSa sU. ma.sA. zrI jainazAsanamAM mokSamArga e yogasAdhanAnuM bIjuM nAma che. mokSamArga eTale deva-guru rUpa yogInI upAsanA ane dharmarUpa yoganI sAdhanA. deva-gurunI upAsanA eTale emanA svarUpanuM jJAna, emanA para niSpanna yogI tarIkenI ane viziSTa sAdhaka yogI tarIkenI zraddhA, emanA upara vinaya bhakti-bahumAna, emanA darzana-vaMdana-pUjana, emanA guNAnuvAda, emanA kAryanuM saMpAdana, emanA pratye manano jhukAva vagere vagere... sAdhaka yogIo pratye paNa A badhI vAto jANavI... A AMtarika bhAvo sAthe bAhya rIte deva-guru ane sAdharmika rUpa yogIo pratye jhukAva bhareluM vartana-valaNa e yoganI siddhino sArvatrika mukhya upAya che. AnA vinA dharmakriyAo yogasAdhanArUpa banI zaktI nathI. ane yogIonI AvI upAsanA hoya to yoganI sAdhanA sahaja rIte zIghra khIlI UThe che. deva-guru-sAdharmikanI je uparokta upAsanA ane emanA parano je uchaLato bhaktibhAva-ahobhAva.... e ja yogIo dvArA thato zaktipAta che. IV
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ A deva vagere rUpa upAsya vyakti hAjara hoya ke na hoya, paNa temanA parano A zraddhA-samarpaNabhAva ane enI tIvratA e temanA taraphathI zaktipAta kare che. arthAta Avo vizeSa prakArano zaktipAta AtmA svayaM bahumAna dvArA meLave che. A zaktipAta eTale puNyanA ane dharmanA (puSTi ane zuddhinA) asaMkhya prakAro. A zaktipAtathI yogasAdhanAnA aMtarAyo tUTe che ane tethI sAdhaka sAdhanAmAM AgaLa vadhe che. A zaktipAta sAnubandha ane niranubandha banne prakAre hoya che te jANavuM. dharmarUpa yoganI sAdhanA eTale AMtarika rIte guNo ane bAhya rIte AcArapAlana. A bannenA taratamabhAve aneka bhedo che. keTalAka sAdhakonI sAdhanA alpakALamAM parAkASThAe pahoMce che, anyanI sAdhanA mahAprayatne parAkASThA pAme che. Ama zaktipAtanA kAraNe sAdhanAmAM bheda paDe che. dharmasAdhanA e yogasAdhanAnuM bIjuM nAma che. jJAnAdi pAMca AcAro, dAnAdi cAra dharma, mULaguNo, uttaraguNo, bhAvanAo, jJAnAbhyAsa vagere sAdhanAnA aneka bhedo che. dhyAna e paNa sAdhanA che ne dareka kartavyamAM upayogaramaNatA e paNa sAdhanA che. A badhI dharmasAdhanAo 'yoga sAdhanA' che, mATe AvazyakasUtronI vRttimAM yogasaMgrahanA 32 bheda batAvyA che. TUMkamAM darzana-jJAna e prAraMbhika yogasAdhanA che. pachI deva-gurunI upAsanA sAthe dharmonI AMzika upAsanA Ave che. pachI dharmonI-guNonIAcAronI-bhAvanAnI pradhAna upAsanA Ave che. A badhuM yogasAdhanA che. zrI sarvajJa paramAtmAe darzAvelo yoga jainetara yoga karatAM sarvaaMzomAM caDhiyAto che, paripUrNa che ane parAkASThAvALo che. anyonA yoga apUrNa che. mATe bIjAomAM je yogasAdhanA che tenA dvArA vadhumAM vadhu adhijJAna pAmI zakAya che. pachI e prANajJAna dvArA sAdhaka, bhAvathI jainayoga pAme che jenA prabhAve e parAkASThAe pahoMce che. jaina bhAvayoga vinA nathI parAkASThAe pahoMcI zakAtuM, nathI siddha thai zakAtuM ke nathI arihaMta-zAsananA sthApaka banI zakAtuM e jANavuM. V
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zaMkhezvara pArzvanAthAya namaH (prathama AvRttinI) prastAvanA viMzativiMzikaprakaraNa 1444 granthonA praNetA zrI haribhadrasUri mahArAja viracita eka avvala grantha... vividha vIza viSayo para vIza-vIza zlokamAM kareluM adbhuta nirUpaNa.... yogaviMzikA : viMzativiMzikA prakaraNa granthanuM yogaviSayaka eka prakaraNa. 'gAgaramAM sAgara' uktine sArthaka karatuM prakaraNa. gAgaramAM chUpAyelA sAgarane vyakta che mahopAdhyAya laghuharibhadra zrI yazovijayajI mahArAje. teozrIe jo AvI vRttina racI hota to A rahasyo prakAzamAM Avata ke kema? e zaMkAspada rahe che. vi.saM. 2053 daramyAna suratamAM 'yogaviMzikA' granthapara vAcanA ApavAno prasaMga Avyo. deva-gurukRpAe sAruM evuM vivecana thayuM. eTale adhyetAono tathA anyono paNa enuM vivecana prakAzita thAya evo Agraha thayo. alabat A granthano eka bhAvAnuvAda to jovAmAM Avelo. ne lakhavAnuM cAlu karyA bAda anya be vivecano jovAmAM AvyA.... chatAM A vadhu upakAraka banaze evo ghaNAno abhiprAya hovAthI temaja prakAzita thaI cUkelA A anya vivecanomAM aneka gaMbhIra kSatio daSTigocara thavAthI vivecana prakAzita karavuM e ja ucita banyuM. granthanA prAraMbhe ja praNidhAna vagere pAMca AzayonuM je nirUpaNa che teno lokabhogya thoDo vistAra ghaNAne upakAraka nIvaDaze evI dhAraNAthI eTaluM vivecana vadhAre vistRta karyuM ane enuM svataMtra pustaka siddhinAM sopAna" nAme prakAzita karyuM. e pustakamAM ghaNo vistAra karyo hovAthI pAca AzayonuM nirUpaNa A vivecanamAM thoDuM TUMkAvyuM che. vizeSa jijJAsune e vistAra mATe siddhinAM sopana' pustaka adhyayana karavAnI bhalAmaNa. VI
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogaviMzikAnA prastuta vivecananA adhyetAne evI pratIti azakya nathI ke A vivecanamAM jema paMktiono sAro evo vistAra thayo che tema pUrvaprakAzita anya vivecananI samIkSA paNa sArA pramANamAM thaI che. dhArmika jIvono yogamArgamAM praveza thAya - pragati thAya evA AzayathI jyAre A vivecana prakAzita thaI rahyuM che tyAre enA vivecaka tarIke huM pote ja yogamArgathI vaMcita rahI jAuMe mane zI rIte pAlave? e anya vivecaka ke anya koIpaNa vyakti pratye dveSa ke anyanA vivecana aMge baMdhAI gayelo pUrvagraha.. A vivecanamAM Thera Thera karavAmAM AvelI anya kRtavivecananI samIkSA pAchaLa Avo TheSa ke pUrvagraha... bemAMthI eka paNa paribaLanathI evuM meM mArI vicAradhArAnuM nirIkSaNa karatAM spaSTa pratIta kyuM che. paNa jo A samIkSA karavAmAM na Ave to vartamAna jijJAsuone ane bhAvI jijJAsuone ghaNuM moTuM nukazAna saMbhavita lAgyuM. A nukazAnane vAravAnI eka mAtra bhAvanA ja AvI samIkSAnI kaDavI pharaja bajAvavA pAchaLanuM paribaLa che. e niHzaMkapaNe mAnavA badhAne vinaMtI che. yogaviMzikAnA eka bhAvAnuvAdanI kSatigrastatA to upadezapadaprasiddha padArtha-vAkyartha vagereno emAM je padano artha-vAkyano artha... vagere arthakarAyo che enA parathI jaNAI jAya che. anya eka parizIlana je prakAzita thayuM che enA lekhaka to yogaviMzikA granthanA adhyayananA paNa adhikArI che ke kema? e emanA eka vAkya parathI ja vicAraNIya banI jAya che. praNidhAna zUnya dharmakSiAo aMge teo lakhe che ke "AvI dharmaksiAothI rAjI thaIne pApa bAMdhavAnI kharekhara ja jarUra nathI."mathurAmAM loko upadravanI zAMti mATe gharanI upara pArzvaprabhunI pratimA (maMgaLacaitya) padharAvatA. zuM A badhA ja loko praNidhAnaAzaya dharAvatA hatA? chatAM, pravacana-sAroddhAra vageremAM A pravRttinI prazaMsA karI che. to granthakArane khUba pApa baMdhAyuM haze, nahIM? astu..... paNa A parizIlanane - enA para vicAra karavA jeTaluM paNa mahattva ApavA jevuM nathI - e sahu koI samajI zakaze. A pustakamAM vivecananI sAthe AvazyakatAnusAra, yogaviMzikAnuM je VIL
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ zabdazaH vivecana prakAzita thayuM che temAM bhAselI mukhyamukhya kSationI samIkSA karavAmAM AvI che. e vivecananI prakAzaka saMsthA ane enA vivecaka vidvAna.. e banne A samIkSA para Agrahamukta banI vicAra karaze to sva-paranA ghaNA ahitamAMthI bacI zakaze evI zraddhA che. A vivecaka vidvAna khUbasUkSma vicAraka che... ghaNA gaMbhIra ane gahana rahasyonuM udghATana karavAmAM kuzaLa che. koI paNa jijJAsu emane sAMbhaLe to emanI zAstrapaMktionA eka-eka zabdanI vivecanakalA para ovArI jAya.. AvI badhI havA phelAyelI hovAthI ghaNA Atmahitecchuo.. 'A vivecake je kahyuM hoya te pramANabhUta ja hoya...' AvI bhrAnta mAnyatA dharAvanArA banelA che. bezaka, e vivecakanI eka eka zabda para khUba vicAra karavo... UMDA rahasyo sudhI pahoMcavA prayAsa karavo... AvI badhI dhagaza anekazaH pratIta thaI che. temaja potAnI koI galata mAnyatAnA samarthana mATe hAthe karIne khoTuM nirUpaNa karavuM..." evI bhAvanAthI galata vivecana teo karI rahyA che evuM mAnavAne koI kAraNa pratIta thatuM nathI. ne tema chatAM emanA vivecanamAM DhagalAbaMdha bhUlo che e spaSTa pratIta thayuM che. gahana paMktionA rahasya sudhI pahoMcavA mATe dheryayukta prayatnanA pariNAme emaNe keTalAka sthaLe je rahasyoddaghATana kya che e, emanA kSayopazama pratye Adara pedA kare che. jyAre bIjI bAju madhyama kSayopazamavALo vidvAna paNa je kSatio na kare evI kSatio joIne sakheda Azcarya anubhavAya che. A kSatio thavA pAchaLanuM kAraNa emaNe svayaM vicAravuM joIe. (ahIM eka khulAso karI dauM - mAruM lagabhaga aDadhuM vivecanalakhAI gayeluM tyAre mArA hAthamAM emanuM pustaka AvyuM. kyAMka kyAMka mAruM ane emanuM vivecana alaga paDatuM jaNAyuM... meM pukhta vicAra ryo. evA cAra sthaLo emane lakhI mokalyA. paNa enA para teono je javAba Avyo emAM mane koI paNa rIte potAnA nirUpaNano bacAva karavo evI emanI lAgaNInI pratIti thaI, eTale pachI e nirarthaka vyAyAma AgaLa na calAvyo. pachI AgaLa paNa emanA vivecanamAM aneka gaMbhIra kSatio joI. eTale mArA vivecanamAM bhegI samIkSA karavAno nirNaya ryo. astu.) paNa, VIII
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ vicAra e Ave che ke AvA gaMbhIra granthanA vivecananuM anya adhikta vidvAna pAse saMzodhana karAvavAnI AvazyaktA emane kema bhAsI nahIM hoya? zuM 'mArA karelA vivecanamAM kSati hoya ja nahIM...' evI athavA 'mArA vivecananuM saMzodhana karI zake evA koI vidvAna vartamAnamAM che ja nahIM.' AvI koI mAnyatA haze? e je hoya te paNa jo AvI ja koI mAnyatA hoya to e jJAnAvaraNakarmanA kSayopazamanI AvAraka bane ja, ne tethI aneka kSationI prayojaka paNa bane ja e spaSTa che. mArA vivecananI sAthe sAthe, jyAM jyAM emanI gaMbhIra kSatio jaNAyelI che tyAM tyAM enI samIkSA karI che. keTalIka sAmAnya kSatione huM sparyo nathI. 'ApaNane je ucita artha lAge tenuM ApaNe nirUpaNa karavuM... paNa bIjAnA vivecananI samIkSAmAM na paDavuM.' AvI mAnyatA paNa keTalAka bhAvuko dharAvatA hoya che. tema chatAM meM aneka sthaLoe emanA vivecananI samIkSA karI che enI pAchaLa zrIsaMghane, e vivecananI prakAzikA saMsthAne ane e vivecananA vivecakane kaMIka sAvadhAnI ApavAnI icchA che. e prakAzaka saMsthAe prakAzakIyamAM, zAstrIya padArthonAM rahasyonuM Azare 1000 jeTalA granthone AdhAre naya-nikSepa, nizcaya-vyavahAra sApekSa arthagAMbhIryapUrvaka vizleSaNa karavAno potAno manoratha vyakta karyo che. eTale jo A vivecaka paMDita para ja mukhya madAra rAkhIne e vizleSaNa karavAnuM hoya to e vizleSaNa vartamAna peDhIne ane bhAvI peDhIne ghaNuM nukazAnakAraka banavAnI saMbhAvanA che evo e prakAzaka saMsthAne khyAla Ave, tathA, AvA vizleSaNone mAnya karavA ke kema? eno zrIsaMghane paNa vicAra karavAno khyAla Ave, tathA, e vivecaka vidvAnane paNa AvuM vizleSaNa karavAno potAno adhikAra keTalo? potAno kSayopazama keTalo? vagere vicAra karavAnuM mana thAya. jeono evo vizeSa kSayopazama nathI evA adhyetAone A samIkSA vikSepa rUpana bane mATe e TIppaNa tarIke lIdhI che. astu. yoganA sthAna-UrNa vagere pAMca bhedo, icchA-pravRtti vagere cAra bhedo, IX
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAtma-bhAvanA vagere pAMca bhedo, prIti-bhakti vagere cAra bhedo, anya granthamAM kahelaicchA-zAstra-sAmarthyayoga.. ema traNa bhedo, tathA praNidhAnapravRtti.... vagere pAMca Azayo... judI judI vivekSAothI thayeluM vividha nirUpaNa.. e badhAno paraspara antarbhAva, gaNa-mukhyabhAva... vagere kAraNe A viSaya khUba gahana banyo che. eTale, enA vivecanamAM ghaNI sajjatA rAkhI hovA chatAM, mArAthI paNa kSatio thaI hovAnI zakyatAne koipaNa rIte nakArI zakAya nahIM. gItArtha mahAtmAone enuM parimArjana karavA ane e aMge mAruM dhyAna doravA namra vinaMtI che. gahana padArthone vadhu ne vadhu spaSTa karavAno tathA granthakArane abhipreta padArthonA UMDA rahasyone vyakta karavAno meM kaMIka prayAsa karyo che. deva-gurunI koIka acitya kRpA sAthe pUjyapAda AcAryadevezazrI jayaghoSasUrIzvarajI ma.sA. pAse jANelI ghaNI vAtoe tathA saMzodhana daramyAna teozrIe sUcavelA keTalAka sUcanoe paNa A vivecanamAM mahattvano bhAga bhajavyo che. zAstrapaMktionA audaMparyArthine avagAhanArI prajJAnA svAmI gacchAdhipati pUjyapAda AcArya bhagavaMta zrImadvijaya jayaghoSa sUrIzvarajI mahArAje svapara ArAdhanAnA aneka kAryonI bhAre vyastatA vacce paNa atyanta sUkSmadaSTithI A vivecananuM saMzodhana karI ApyuM che, eTale teozrIno to huM atyanta RNI chuM ja, sAthe sAthe.. siddhAnta mahodadhi suvizALagacchanirmAtA sva. pU. AcArya zrI vijaya premasUrIzvarajI ma.sA., vardhamAnataponidhi paMcAcArapravINa sva. pU. A. zrI vijya bhuvanabhAnusUrIzvarajI ma.sA., sahajAnaMdI karmasAhityamarmajJa sva. pU. AcAryazrI vijaya dharmajisUrIzvarajI ma.sA, zrI sUrima-samArAdhaka dakSiNa mahArASTra prabhAvaka pU. A. zrI vijya jayazekhara sUrIzvarajI ma.sA. A suvihita guruparaMparAnI satata varasI rahelI kRpAdaSTi acitya sahAya kare che.. eTale pUjya gurudevono paNa huM RNI chuM. gAthA-gAthArtha... vRtti-vRttiartha... ApyA pachI je padonuM vizeSa
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana Avazyaka lAgyuM che tene naMbara ApI vRttiarthamAM paNa te ja naMbara ApyA che. ne pachI vivecanamAM e naMbara jaNAvI Avazyaka vivecana karyuM che. eTale dareka adhyetAne e rIte vAMcavA bhalAmaNa che. parama pavitra jinAjJA viruddhakAMI paNa lakhAyuM hoya to enuM micchAmidukkaDa, saMvignagItArtho ene sudhAre evI ane navA yogya jIvo A granthanuM adhyayana karI yogamArge haraNaphALa bharI mArA parizramane saphaLatA bakSe evI vinaMtI sAthe, -paMnyAsa abhayazekhara vijaya... siddhAnta mahodadhi saccAritracUDAmaNi suvizALa gacchanirmAtA sva. A deva zrImadvijaya prema sUrIzvarajI ma.sA. nA paTTadhara savaNa sAdhanAno tejapuMja... sva. pUjyapAda A.deva zrImadvijaya bhuvanabhAnu sUrIzvarajI ma.sA..... judA judA vidvAnonI kalame... * jIvanabhara pracaMDa sAthanAno mahAyajJamAMDIne lakhalUguNasamRddhinA svAmI banelA eka mahAna guNazrImaMta eTale pUjyapAda AcArya bhagavaMta zrImad vijaya bhuvanabhAnu sUrIzvarajI mahArAjA. teozrI pAse guNanuM pAkITa nahotuM, pAuca nahotuM, peTI nahotI, paTAro nahoto... paNa moTo bhaMDAra hato. jIvananI 82 varSa teozrIe mukti bhaNI doTa ja lagAvI che. athAgapAro doDaze ja gayA che ane kalpanAtIta viTi aMtare A nAnakaDI jiMdagImAM kApI nAkhyuM haze. * pramArjanAnI nAnakaDA lAgatA yogathI laine saMghakauzalyanA viTa phalaka bhuthI vistareluM virATa vyaktitva eTale pUjyapAdazrI... pUjayapAdazrInA jIvananI eka eka paLa preraNAno amRtakuMbha hatI, teozrInA jIvanano eka eka prasaMga preraNAno mahAghogha hato, teozrInuM jIvana mAthaka AtmAo mATe eka utkRSTa AlaMbana hatuM, tethI teozrI XI
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAtra smRtino viSaya nahi paNa AlaMbana ane preraNAno viSaya hatA. teozrInI smRtio mAtra smAraka nathI paNa preraka che. * paMcama kALano ane chaTThA saMghayANano eka mAnavI sAthanInI paMtha upara kevI haraNaphALa bharI zake che, kevuM pracaMDa sarva phoravI zake che, kevI mahAna guNamiddhione AMbI zake che ane kevI mahAna vismayo sarjI zake che... enuM vAstavika darzana eTale pUjyapAdazrInuM jIvana... * virAgane vahAvatI vANInA udgAtA tarIke pUjyazrI jaina saMghamAM khUba ja jANItA-mAnItA che. saMyama, sarasvatI ne sahanazIlatAnI triveNIe UbhatAM teozrInI jIvana-kavana anekane mATe preraNAnAM pAtheya pUruM pADe evAM viziSTa che. * nItaratI saMvega ane virAgano jIvato-jAgato piMDa eTale pUjyapAda gurudevazrI. * kathAno prasaMgonuM vivecana karatI pUjyazrInI zailI vAMcakanI AtmAne mohanidrAmAMthI, pramAdamAMthI temaja ulaTI gaNatarIomAMthI jagADavAnuM uttama kArya kare che. tarkanI ghaNI para racAyelA hovAnA kAraNo zrotAonA dimAgane tarabatara karI denArI ne vairAgyamathI rasAyelA hovAnA kAraNe zrotAonA dilane vairAgyathI tarabatara karI denArA zabdonA svAmI, jJAna-kriyAmAM matamatI mananI mAlika, apramattamAthaka, vairAgyavAsighi nyAyavizArada pUjyapAdazrInAM pAvana caraNomAM koTiza vandanA. pUjyapAda zrI eTale pavitra prayAgabhUmi jyAM jJAnanI gaMgA ane kriyAnI yamunAno subhaga saMgama thato hato. teozrInuM jIvana eTale sohAmaNI kSitija jyAM nizcayanuM AkAzavyavahAranI gharatIne aDeluM hatuM. teozrInuM jIvana eTale evuM abhayAreya jyAM svAdhyAya ane tamane koI Ave nahotuM. * pUjyazrI mATe dhruvapada vApavuM hoya to pravrutAdhipaterakhrisamaskRtam | - bhuvanabhAnunA ajavALAmAMthI sAbhAra XII
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ jI hm h jI h jI m . m 37 3 41 13 44 viSayAnukrama bhUmikA 1 | jaghanyavijaya yoganuM lakSaNa zIta-uSNanI 3 vyAkhyA kviAnI AvazyakatA dravya-kSetra-kALa-bhAva vighna lakSaNano vicAra madhyamavadanajaya dravyakriyAnI tucchatA varavinayanI 3 rIto dravya paNa zubhakyiAnI atyAjyatA utkRSTa vidhvajaya Azaya eTale zuM? digbohajayanA be hetuo pAMca Azayo traNe vijJajya joIe praNidhAna Azaya vidhvajaya e viziSTa pravRttihetu jANakArI - saMvedanA pravRtti- vijaya krama vimarza praNidhAnarUpa banatA saMkalpo siddhi Azaya saMkalpamAM nirupAdhitA guNAdhika pratye vinayAdi praNidhAna-dhAraNAno saMskArabheda 16 kaI apekSAe guNAdhikya ane sAdhanA saMbhava dayA-dAnAdino artha praNidhAnano prabhAva madhyamaguNIpara upakAra 45 praNidhAna - pravRttivimarza 18 siddhinuM svarUpa palimanthanI traNa rIte niSphaLatA viniyogaAzaya hanaguNaTheSAbhAva yoga-niyoga-viniyoga paropakAravAsanAviziSTa prakRSTa dharmasthAna prAptinAM kAraNo avicalitasvabhAva praNidhAnAdi AzayonI saMbhavita maryAdA niravaghavastuviSayaka yogalakSaNanuM hRdaya pravRttiAzaya | puSTi-zuddhi itikartavyatAzuddha niranubandhamAM azuddhiphalatva sUkyAdi rahita nizcaya-vyavahArathI yoga prayatnAtizaya sthAnAdi payogo pa7 anyAbhilASa-vikSepanI tyAjyatA 26 sthAnAdinA kamanuM rahasya zubha-sAra upAya te vevAro mevA: zA mATe? vidhvajaya Azaya | dareka dharmavyApAramAM sthAnAdi upAdhi-vyAdhi-Adhi sthAnAdimAM yogatva upacarita che? 61 parikarmasaMpannatA-zraddhA-sattvAtireka 32 || karmayoga - jJAnayoga 47 51 52 XIII
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnayoga eTale ? yoganA svAmI 'niyamA cAritrIne' zA mATe? ubhayAvadhAraNAbhAva dezaviratane sarvadA yoga zI rIte? adhyAtmayoga maitryAdigarbhita cintana bhAvanAyoga AdhyAnayoga samatAyoga vRttisaMkSayayoga adhyAtmAdino sthAnAdimAM antarbhAva adhyAtmano prathama traNamAM bhAvanAno prathama traNamAM dhyAnano AlaMbanayogamAM dhyAnano sthAnAdimAM paNa antarbhAva varNa-arthasaMcAra, chatAM sthirapradIpatulyatva bIjI rIte sthAnAdimAM antarbhAva samatA-vRttisaMkSayano tadanyamAM itarane yogabIja cAritra-tattvasaMvedana samRdbandhakAdine yogAbhAsa icchA vagere peTAbhedo icchAyoga yogIthAmAM prIti yathAullAsa-zakti-vihita pravRttiyoga be prakAranA icchAyoga sthirayoga bAdhakacintA pratighAta-anusthAna pravRttiyogamAM sAticAratva zI rIte? siddhiyoga 62 6 3 paragatasvasadazaLasaMpAdakatva 65 | icchA-pravRttivageremAM kriyAprAdhAnya icchAdinA hetuo 65 E kSayopazamano vikAsa 57 icchAdinuM paraspara vaijAtya 69 || zraddhAdinuM svarUpa 6 9 lalitavistarAmAM zraddhAdi 71 | mArgAnusAritAno anupaghAta 72 | anukaMpAdinuM svarUpa icchAdi-anukaMpAdi kA.kA.bhAva 99 100 101 103 104 105 73 107 110 74 | pazcAnupUrvIthI lAbhakrama yoganA 80(20)bhedo upa 111 75 112 80 bhedonI saMgati zI rIte? caityavandana dvArA yojanA 9 F 114 75 116 77 sthAna-UrNa upayogAtmaka nathI 115 67 | zraddhAyuktane yathArtha padajJAna upalakSaNathI mudrAjJAna padajJAnanI prAyaH amoghatA upadezapadagata padArthoDi 117 79 118 80 119 81 || paThAryAdinuM yaugapadya zI rIte? 121 82 cAra AlaMbana 122 124 125 126 127 128 130 131 132 134 84 | prAyograhaNanuM prayojana karmonA be prakAra 95 86 || jvAvit rAkhvArtha vimarza 87 karmonA traNa prakAra phaLavilaMba vicAra 88 89 || yogabindu sAthe vicAra sApAya nirapAyayogI sthAnAdiyatnazIlane zreyaskara 90 90 92 dravya caitya. chatAM zreyorUpa chu, " chu XIV
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 75. 144 176 145 108 145 1.40 148 ayogyatAjJAnAbhAva e kAraNa 135 dezavirata e madhyamAdhikArI 166 vyavasthitavibhASA 136 sarvavirata paNa tattvataH adhikArI 167 prasaMga avikalpa tathAkArano artha 136 ] sarvaviratane ananuSThAnApasaMbhava 167 'lezataH' zabdathI vya. vibhASAnuM sUcana 138 vyavahArathI adhikArI-phaLasaMbhava 169 sthAnAdiyatnazUnyane niSphaLatA 139 | zakendra zAstavano nizcayathI adhikArI ? 170 sthAnAdi yatnazUnyane viparIta phaLakatA 140 | sarvathA ayogyajIvo mahAmRSAvAdatvanI siddhi 140 sUtrapradAna e paNa eka vyavahAra 173 apavAdamAM mahAmRSAvAda-AbhAva 142 avidhisamarthana mATe tIrthoracheda paNa anAlaMbana 174 viSa-garamAM mahAmRSAvAdAnubandhitva 143 | nhAyA eTaluM puNya? viSAdi pAMca anuSThAna tIrtha kone kahevAya? viSAnuSThAna zrI saMghanA zatruo saccitta eTale? sUtrakriyAvinAzanI ahitAvahatA 179 saccitta mAraNa 145 mRta-mAritamAM samAnatA nathI 181 gItArthanI pharaja phaLataH avidhi upadezakatva 182 yogagrantho-dvAdazAMgI |dharmAcAryanuM kartavya 184 nizcayAbhAsa-vyavahArAbhAsa 150 vidhivyavasthApanathI tIrthonnati 185 bAdhya-abAdhya phaLApekSA asaMgI dharmazravaNane ayogya 187 laghutrApAdana 152 ayogyane dAna karanArane adhikadoSa 188 tyAjya anuSThAna bahulokane anusaravuM - zaMkA 188 garAnuSThAna lokasaMjJA tyAjya che 189 ananuSThAna 155 sAdhusamayasarbhAva 190 taddetuanuSThAna 156 mahAjana koNa? 191 muktiaSa bahumatI aMge sAvadhAnI 19 2 phaLAbhilASA-anuSThAna 159 |jItavyavahAra paNa zuddhikAraka 193 amRtAnuSThAna 159 gItArthavacanomAM tathAkAra Avazyaka 194 amRtAnuSThAnanI bIjI vyAkhyA 160 | 'jIta' aMge zAstrapAThana magAya 195 phaLapradAnamAM vaividhya 162 jijJAsuno adhikAra sUtrapradhAnanI yogyatAno AdhAra 163 zruta paNa vyavahAraka che sUtravinyAsa kone? 163 | avihiyA...vacana 198 pratijJApAlana aMge nizcaya-vyavahAra 164 | e vacananuM rahasya dezaviratane ja vidhiyatnasaMbhava 165 ||anuSThAnamAM phaLataH vidhirUpatA 200 1 51 153 154 157 196 19 9. 198 XV
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ 239 vidhibhinna AcaraNanA 6 prakAro 202 paramaH eTale paramAtmA 204 | alpArthaka nag kevo artA sAro ? 240 mahAmRSAvAdAdinirUpaNa konA mATe ? 205 arUpInI be rIte anAlaMbanatA 242 242 206 ||SoDazaka-viMzikAmAM avirodha anAlaMbanamAM abhAvArthaka nag 243 kulayogI adhikArI viSAnuSThAna aMge vicAraNA enI prarUpaNAnuM rahasya avidhi-apekSAnI tulyatA anadhikArIne avaLI pratIti 208 208 sAmarthyayoga 245 246 210 kSAyikakSamA vagere vyavahAra na hoya dikSAmAM saMgarahitatA zI rIte ? saMgarahitatA didakSAmAM ke pravRttimAM? 248 211 247 249 avidhikRtanI saphaLatA kema darzAvI? vartamAna anuSThAno akartavya? jayaNAnI nirjarAkalakatA vidhinirUpaNamAM kalyANasaMpAdaktA 216 214 iSupAta dRSTAnta | dhyAnAntarikA 250 51 vidhiabhimAnIo bIjocchedaka 217 25ra 219 253 220 254 221 55 223 55 224 5 224 250 225 259 225 259 226 250 227 261 228 262 230 263 231 254 231 nirAlaMbanadhyAnanI phaLaparaMparA saMprajJAta-asaMprajJAta samAdhi 264 233 adhyAtmAdiyoga e ja saMprajJAta 26 6 234 267 235 vRttisaMkSaya e ja asaMprajJAta 236 ayogayoganA bhinna nAmo 238 | granthasamApti 268 270 vidhivyavasthApaka paNa suMdara caityavandanamAM mokSaprayojakatA caityavandanamAM mokSakAraNatA nayabhede avirodha sadanuSThAnanA bhedo asaMgane alaga kema pADyuM? prIti anuSThAna nirUpaNa AdarzanuM hoya bhakti anuSThAna prIti-bhaktimAM bheda vacanAnuSThAna dezaviratane paNa vacanA. saMbhave asaMgAnuSThAna vacanA. -asaMgA. no bheda yogazatanI 17mI gAthA dharmasaMgraha TIppaNAdhikAra prIti-bhakti-asaMgamAM vacanaprayojyatva asaMgAnuSThAna anAlaMbana bane dvividha AlaMbana 212 213 'anujaH' rAkhyavicAra 'tat = prasiddhaM' zA mATe? kevalIne sAlaMbanayoga hoya? dhyAnanA be svarUpa jinakalpikAdine anAlaMbana hoya ? apramattatAnA be prakAra chaThThe paNa anAsaMganI saMbhavitatA jinakalpikAdinA vizeSaNo jinakalpikAdine upacarita anAlaMbana upacAramAM be hetu sahajAtmaguNa vibhAvana e anAlaMbana nizcaya-vyavahAre AtmasvarUpa AtmajJAnamAM mohanAzakatva covIzInI paMktio
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI arju namaH zrI zaMkhezvara pArzvanAthAya namaH zrI mahAvIra svAmine namaH zrI prema-bhuvanabhAnu-jayaghoSa- dharmaji-jayokhara sUrIzebhyo namaH meM namaH yogaviMzikA 1444 granthonA praNetA zrI haribhadrasUri mahArAje judA-judA 2 0 viSayo para 2 0 - 20 zloka pramANa eka-eka viMzikA... evI 20 vizikAonuM viMzativiMzikA nAme prakaraNa lakhyuM che. emAMnI yogaviSayaka viMzikA eTale yogaviMzikA. mAtra 20 gAthAnA A prakaraNamAM teozrIe yogamArgano nicoDa ThAlavI dIdho che jeno hRdayaMgama ne spaSTabodhaprada ughADa karyo che mahopAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAje. teozrInI vRttinA vacanone-zabdone AdhAre ApaNe paNa yogamArgane pichANavAnI ne ene ArAdhavAnI yAtrAno prAraMbha karIe. aiM namaH / atha yogaviMzikA vyAkhyAyate mukkheNa joyaNAo jogo savvovi dhammavAvAro / parisuddho vitreo ThANAigao viseseNa // 1 // vRttiartha : e namaH| have yogaviMzikAnI vyAkhyA karavAmAM Ave che. gAthArtha : parizuddha badho ja dharmavyApAra jIvane mokSanI sAthe joDI ApanAro hovAthI 'yoga' che. sthAnAdigata dharmavyApAra vizeSa rIte 'yoga'kahevAya che. vivecana : eM e sarasvatImaMtra bIjAkSara che. vRttikAra zrI yazovijayajI mahArAje mA sarasvatInI kRpA meLavI hatI A maMtrAkSaranA jApa dvArA. tethI teozrI potAnA pratyeka granthanA prAraMbhe enuM smaraNa kare che. 'atha' zabda maMgaLa svarUpa che. temaja pUrvanI viMzikAnI vyAkhyAnA anusaMdhAna mATe che. upAdhyAyajI mahArAje maMgaLabloka mUkyo nathI. temaja A bhUmikA
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ atha zabda mUkyo che. tenAthI temaja aMte viziSThAprajAra vyAraNyAyAM evuM je kahyuM che enAthI jaNAya che ke teozrIe anya vizikAonI paNa vyAkhyA karI haze je ApaNA durbhAgye hAla upalabdha nathI. (pR.) muatti 'mokSeA = mahAnandena yoganAt sarvASi dharmavyApAra:'saadhoraalyvihaarbhaassaavinybhikssaattnaadikriyaaruupo yogo vijJeyaH, 'yojanAdyoga:' iti vyutpattyarthAnugRhItamokSakAraNIbhUtAtmavyApAratvarUpayogalakSaNasya sarvatra ghaTamAnatvAt / vRttiartha : 'mokSa eTale mahAAnanda. enI sAthe (jIvane) joDI ApanAra hovAthI, sAdhunI Alaya-vihAra-bhASA-vinaya-bhikSATana vagere kriyA rUpa badho ja dharmavyApAra e 'yoga' che, ema jANavuM. kAraNake sarvatra (=Alaya-vihArAdi badhI kriyAmAM) 'yoga' zabdano 'je yojI (=joDI) Ape te yoga' evo je vyutpattiartha che tenAthI anugRhIta evuM je yoganuM lakSaNa te ghaTI jAya che. ahIM, 'mokSanuM kAraNa bananAra AtmavyApAramAM rahela AtmavyApAratva' e yoganuM lakSaNa jANavuM. vivecana : Alaya-vihAra vagere badho ja dharmavyApAra jIvane mokSa sAthe joDI ApanAra hovAthI 'yoga' che. AmAM (1) mokSa zabda 'mu' dhAtu parathI banyo hovAthI eno artha thAya che H 'chUTakAro'. AtmA para coTelA pudgalasvarUpa dravyakarmathI ane rAga-dveSAdi svarUpa bhAvakarmathI AtmAno chUTakAro thavo e mokSa che. tema chatAM, vRttikAre 'mokSa' zabdano artha 'chUTakAro' evo na karatAM 'mahAAnanda' evo karyo che. enI pAchaLa be kAraNo jaNAya che. (a) chUTakAro e viyogasvarUpa che. tethI viyoga sAthe yoga zuM ? evo prazna thAya. mahAAnanda to bhAvAtmaka hovAthI enI sAthe yoga asaMgata nathI. (ba) keTalAka darzanakAro nirguNamukti mAnatA hovAthI mokSamAM su paNa mAnatA nathI. emanuM nirAkaraNa karavA mATe mokSane mahAAnandamaya jaNAvyo che. nahIMtara to, mokSamAM sukha ja na hovAthI, na enuM AkarSaNa jAge ke na enA upAyabhUta 'yoga' nuM AkarSaNa jAge... ane to to A grantha sarjanano badho prayAsa niSphaLa banI jAya. sukhathI zUnya evA mokSanI to keTalAka dvArA hAMsI paNa uDADavAmAM AvI che. mokSa 'mahAAnaMda' rUpa hovAmAM Avo koI prazna raheto nathI. (2) praNidhAna vagere Azaya pUrvakanI Alaya-vihArAdi kriyA yoga ane yogaviMzikA...1 2 =
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ upayogamAMthI kASAyika pariNatione ane vikalpone kramazaH dUra karatI jAya che. enA prabhAve AgaLa vadhatAM jIva kSapakazreNi mAMDavA dvArA vItarAgatA pAme che je vItarAgatA kevalajJAnanI bheTa Ape che. A kevalajJAna dvArA jIva saMpUrNa yoganirodha karI sarvasaMvaracAritrarUpa zelezI avasthA pAme che je saMpUrNa karmakSaya dvArA jIvane mokSamAM laI jAya che. Ama Alaya-vihArAdi kriyAo jIvane TheTha mokSa sudhI laI jAya che. sAdhunI Alaya-vihArAdikiyAne ahIM yoga tarIke je kahI che te vizeSa prakArano pradhAnayoga sAdhuone ja hoya che ene najaramAM rAkhIne. bAkI dezaviratanI caityavandanAdi kriyA paNa yoga che ja, kAraNake khuda granthakAra ene yoga tarIke AgaLa jaNAvavAnA che. mATe e badhI dharmakriyAono ahIM upalakSaNathI samAveza jANavo* A AlayavihArAdimAM... Alaya mukAma. emAM nisihI kahIne praveza karIne je kAMI AcAro pALavAnA hoya te AlayakiyA kahevAya. ema vihAra karatI veLA IryAsamitinuM pAlana vagere... e vihArakiyA. bhASAsamiti e bhASAkyiA. guru vagereno vinayae vinayajhiyA. 42 doSarahita bhikSAnI veSaNAbhikSATanakyiA... AvI badhI kyiA svarUpa dharmavyApAra e yoga che. ahIM eka mahattvanI bAbata para zrI haribhadrasUri mahArAja prakAza pheMkI rahyA che. teo dharmakyiAmAM rahelo praNidhAnAdi AzayAtmaka bhAva e yoga' che ema nathI kahetAM paNa praNidhAnAdi bhAvavALI dharmakyiA e yoga che ema kahI rahyA che. ane enA dvArA kriyAnuM paNa mahattva AMkI rahyA che. AnI pAchaLa aneka kAraNo che * vivakSita vyaktino e yogavAnuM che ke nahIM? eno vyavahAra *eTale, "sAdhuno dharmavyApAra ja ahIM yoga tarIke levAno che, bIjAonA mana-vacana-kAyAnA yogo to anyathA paNa pravartatA hovAthI temano dharmavyApAra yogasvarUpa nathI.'AvuM mAnavAnI jarUra nathI. te paNa eTalA mATe ke dezavirata jIvanA mana vagere yogo saMsArakriyA daramyAna anyathA pravartatA hoya ja che, ne tema chatAM enA caityavandanAdi dharmavyApArane granthakAra khuda yoga tarIke kahevAnA ja che. apunarbandhakane aviratasamyagdaSTimAM paNa maitrAdi yoga hovA anyatra jaNAvelA ja che. A granthamAM ene AgaLa je vyavahArathI yogarUpe kahevAnA che te eka saMketavizeSanI vivakSAthI ja. bAkI prastutamAM ApelA lakSaNa mujaba, emanA paNa parizuddha dharmavyApAra chevaTe mokSa sudhI pahoMcADanAra hovAthI yoga svarUpa hovAmAM kazo vAMdho jaNAto nathI. yoga = dharmavyApAra)
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ AlayavihArAdi dharmakriyAne joine thai zake che, AMtarika bhAvo atIndriya hovAthI ene joine nahIM. arthAt vyavahAra kriyAne-AcArane AdhIna che. vaLI, nizcaya(=bhAva=pariNAma) paNa bahudhA AcArathI ja utpanna thAya che, Take che, ne vadhe che. karma vagere kAraNavazAt yogathI bhraSTa thanArane bhavAMtaramAM punaH yogamArge caDhAvanAra jAtismaraNajJAna kriyAjanya saMskArathI utpanna thayuM hoya evuM valkalacIrI vagere aneka dRSTAntamAM jovA maLe che. AgaLa viniyoga Azaya je kahevAno che temAM paNa viniyoga bAhyadaSTie AcArano ja hoya che. bhAvane to pachI e AcAra ja pedA kare che. kAraNake viniyoga pAmelo A AcAra, viniyoktAnA viniyoga ArAyanA prabhAve, bhAvane pedA karavAmAM avasthya banyo hoya che. 'koi paNa saMyogomAM zarAba pIvAya ja nahIM.' AvI pariNati e zarAkhatyAga aMgeno nizcaya che. zarAba pIvo nahIM e vyavahAra che. 'zarAba tyAjya che.' ema kahyA kare ne pAcho zarAba pIdhA kare e ArogyanI pAyamAlI sarjavAno ja che. ema kriyA to bAhyabhAva che-tuccha che ema kahI korA nizcayanI vAto karanAro pApakriyAnA prabhAve durgatimAM rulavAno che. sAme pakSe, zarAbane tyAjya mAnavAnI pariNati kadAca na hovA chatAM zarAba na pInAro Arogya jALavI rAkhavAno che. ema kadAca nizcaya na keLavAyo hoya, chatAM je dharmakriyAone pakaDI rAkhe che, ene devaloka avazya maLavAno che, e durgatimAM nahIM jAya. (ahIM e samajavA jevuM che ke vyavahAraAcAra-nizcayane-pariNAmane kheMcI lAvavAmAM sarvatra ke bahudhA saphaLa thAya ja evI vAstavikatA na hovA chatAM, nizcaya vyavahArane kheMcI lAvyA vagara lagabhaga raheto nathI. evo koi pratibandhaka vidyamAna hoya to ja evuM banI zake ke vAstavika nizcaya hovA chatAM vyavahAra na hoya. eTale, evo koi vizeSa pratibandhaka na hovA chatAM jo vyavahAra na Avato hoya to samajavuM paDe ke kyAM to nizcaya pragaTyo ja nathI ne kyAM to e pragaTyo hoya to paNa eTalo daDha nathI ne lAMbuM TakavAnI saMbhAvanA nathI. sIdhI vAta che. evuM koi vizeSa kAraNa na hovA chatAM jo karato kazuM na hoya to 'A kartavya che' evI buddhine AtmasAt thayelI zI rIte mAnI zakAya ? tathA A paNa samajavA yogaviMzika...1 4
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ jevuM che ke, vyavahAra nizcayane lAvavAmAM saphaLa thAya ja evo niyama na hovA chatAM, jyAre kyAre paNa nizcaya AvavAno haze tyAre e vyavahAra dvArA ja AvavAnI zakyatA bahudhA hoya che, e vinA nahIM. mATe, dharmakliAone pakaDI rAkhavI, ne enA dvArA bhAva-pariNatione ghaDatA rahevuM e AtmahitecchanuM kartavya che. ane kyAreka zaktisaMyoga vagerenA kAraNe bAhyakyiA pakaDI na zakAya tyAre paNa bhAvanAdhArA kiyA pratye kheMcANa UbhuM karavuM... jALavI rAkhavuM... vadhAravuM.. e paNa bhAvapariNatirUpa che. ane e kALAntare dharmakriyAne kheMcI lAve che, temaja vipula karmakSaya paNa karAve che. mATe evA avasare e ja kartavya banI rahe che.) A badhA kAraNosara, AyAdi kviAnijha praNidhAnAdi AyAtmaka bhAvane yoga' tarIkena kahetAM, tAdazabhAvayukta AlayAdi kyiAne yoga' tarIke kahI che e jANavu.* Alaya-vihArAdi badhA dharmavyApArane yoga tarIke eTalA mATe mAnya karAya che ke emAM yoganuM lakSaNa ghaTI jAya che. (3) have, yojanAdyoga.. vagere paMktino artha vicArIe maMDala vagere keTalAka zabdo evA che jenA vyutpattiarthane (mahuM tAti ti makhvataM) ane vAcyArthane kazuM lAgatuM vaLagatuM nathI. 'go vagere keTalAka zabdo evA che ke (TcchatIti ) eno gamanakiyA evo je vyutpattiartha che te enA vAcyArtha gAyamAM saMbhavita che. tema chatAM, azvAdimAM paNa e atiprasakta hovAnA kAraNe e gAyanA lakSaNarUpa banI zakato nathI. 'yoga zabdanI 'mokSanI sAthe yojI Ape te yoga' AvI jo vyutpatti karavAmAM Ave to eno A vyutpattiartha enA vAcyArtha (lakSyArtha) yogane choDIne anyatra kyAMya atiprasakta thato nathI. mATe A vyutpattiarthane ja lakSaNa tarIke kahI zakAya che. kAtriddhAtrizikAmAM upAdhyAyajI mahArAje (mokSe yoganAdyo:) AvI ja vyutpatti karIne vyutpattiarthane ja lakSaNa tarIke kahyo ja che. paNa prastutamAM mokSe zabdanA samAveza vagara mAtra yoganIdyo: (joDI Ape te yoga) eTalI ja vyutpatti kahI che. eTale mokSa sivAya anyatra *eTale 'kyiAthI thato pAMca prakArano Azaya e bhAvayoga che, kriyA nahIM. kiyA to mAtra mana-vacanakAyAnA yogarUpa che. AvI bhramaNAmAM na paDavuM A vAta bhramaNArUpa eTalA mATe paNa che ke kiyAthI Azaya nathI thato, paNa AzayapUrvaka kriyA thAya che. (kiyAprAdhAnya) 5)
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ devAdigatimAM je praNidhAnAdizUnya dharmavyApAra jIvane joDI Ape che te paNa vyutpattiarthathI yoga' bane, je prastuta lakSyArtha nathI. tethI vyutpattiartha atiprasanna thato hovAthI svayaM lakSaNa banI zakto nathI. mATe ene lakSaNa tarIke na kahetAM parizuddha dharmavyApAramAM rahelA AtmavyApAratvane lakSaNa tarIke kahela che. tema chatAM, AvuM lakSaNa jyAM rahyuM hoya tyAM sarvatra, yojana karavArUpa vyutpattiartha rahyo to hoyaja che, beselI gAyamAMgo zabdano gamana kriyArUpa vyutpattiartha jema avyApta che tema yoga zabdanI vyutpattiartha enA koI lakSyArthamAM avyApta nathI. mATe, prastutamAM ukta AtmavyApAratvarUpa lakSaNa vyutpattiarthathI anugRhIta che, ema kahevAyuM che. (.) zo dharmavyApAra yoga:? tyAha - parizuddha = praNidhAnIdhAzayavishuddhimaan, anIdRzasya dravyakriyArUpatvena tucchtvaat| uktazca - AzayabhedA ete sarve'pi hi tttvto'vgntvyaaH| bhAvo'yamanena vinA ceSTA dravyakriyA tucchA // (SoDazaka 3-12) vRttiartha kevo dharmavyApAra e yoga che? e jaNAvavA parizuddho... vagere uttarArdha che. praNidhAna vagere AzayasvarUpa vizuddhivALo dharmavyApAra e parizuddha dharmavyApAra che. Avo parizuddhadharmavyApAra yoga che. je dharmavyApAra Avo parizuddha nathI te dravyakiyAsvarUpa hovAthI tuccha hoya che. trIjA SoDazakanA 12 mA zlokamAM kahyuM che ke zlokArdha ) A badhA ja tattvataH Azayabhedo che ema jANavuM. A bhAva che. enA vinAnI ceSTA dravyakiyA che ane tethI tuccha che. vivecanaH abhavyAdi jIvo paNa dIkSA laI Alaya-vihArAdi kriyAo niraticArapaNe pALe che... ane chatAM eno A dharmavyApAra yogarUpa to hoto nathI, kemake e ene mokSamArga para eka kadama paNa AgaLa laI jato nathI. eTale sarva dharmavyApArayoga che evA vidhAna vAkyamAMthI abhavyAdinA dharmavyApAranI bAdabAkI karavA mATe dharmavyApAranuM parizuddha evuM vizeSaNa mUkavAmAM AvyuM che. abhavyAdino dharmavyApAra praNidhAnAdi Azayo na hovAnA kAraNe parizuddha hoto nathI. mATe yoga nathI. 6i ] yogaviMzikA....1)
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ ete-praNidhAnAdayaH sarve'pi kathaJcitkriyArUpatve'pi tadupalakSyA aashybhedaaH| ayaJcapaJcaprakAro'pyAzayo bhAvaH, anena vinA ceSTA kAyavAGmanovyApArarUpA dravyakriyA tucchA=asArA, abhilssitphlaasaadhktvaadityetdrthH| vRttiartha: (SoDazakanI gAthAnA vivecanano A pramANe artha jANavo.) A=praNidhAna vagere badhA ja kathaMcit kyiArUpa hovA chatAM, prastutamAM te kyiAthI upalakSita thatA Azayabhedo jANavA. A praNidhAnAdi pAMca prakArano Azaya e 'bhAva che. AvA bhAva vinAnI mana-vacana-kAyAnA vyApArarUpa ceSTA dravyakiyArUpa che, ane tethI tuccha asAra hoya che, kAraNa ke e abhilaSita phaLanI asAdhaka hoya vivecanaH praNidhAna vagere bahArathI kaMika aMze kyArUpa jaNAtA hovA chatAM vastutaH e AzayanA bhedo prakAro che. arthAt e cittanI judI judI avasthAsvarUpa che, je bAhya kyiAthI sUcita thatI hoya che. pAtaMjala yogasUtramAM 'cittavRttinirodho yoH" evuM je yogalakSaNa ApyuM che eno upAdhyAyajI mahArAje 'kliSTracittavRttino nirodha eyoga evo pariSkAra karyo che. viSaya-kaSAyanuM praNidhAna vagere klicittavRttio che. ene khaseDIne jIva zuddhaAtmasvarUpanuM (mokSanuM) praNidhAna vagere UbhA kare eTale yoga' Ave ja. eTale A praNidhAna vagere cittanI akliSTa viziSTa zubha avasthAo che e jANavuM. sAmAnyathI pratibandhaka na hoya to bhAva, kriyAne pravartAvyA vinA raheto nathI. eTale A praNidhAnAdi AMtarika bhAvonI sAthe bahAra ene anukULa kliAo paNa prAyaH gUMthAyelI hoya che. vaLI atIndriya bhAvo karatAM bAhya kyiAnuM varNana sulabha hoya che. mATe praNidhAnAdinA varNanamAM kriyAnuM varNana Ave e sahaja che. paNa eTalA mAtrathI ene kyArUpa ja na mAnI levA joie. e kiyAsvarUpa to kathaMcit ja che, pradhAnarUpeto e, tete kriyAthI upalakSya AMtarikabhAvarUpa ja che. eTale ja praNidhAnathI viniyoga sudhInI je pragati che emAM AMtarika bhAvonA vikAsanI ja mukhyatA che. A ja kAraNa che ke kyAreka sAmagrInI vikalatA vagere kAraNe yiAmAM vikalatA hoya to paNa viniyoga sudhInA Azayo pragaTa thaI zake che ne prakReguNo paNa prApta thaI zake che. mATe praNidhAnAdi Azayo mukhyatayA bhAvarUpa che e jANavuM | Azayamahattva
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAMca prakAranA Azayane ahIM bhAva tarIke kahela che. 'pAMce prakAranA Azayono samudAya bhAva che' ema nathI kahyuM. eTale 'eso paMca namukkAro savvapAva saNo mAM jema eka ekane karelo namaskAra paNa sarvapApapraNAzaka che ema prastutamAM jANavuM. arthAt mAtra eka praNidhAna Azaya ja keLavAyelo hoya to paNa dharmavyApAra yogarUpa che ja. chatAM ahIM eTalI vizeSatA jANavI ke uttara uttarano Azaya pUrvapUrvano Azaya AvyA vagara Avato na hovAthI 'viniyoga' AzayavALAne pUrvanA cAra Azayo avazya hoya ja che. A praNidhAnAdi AzayAtmaka bhAvavinAnI AlayAdi kriyA e dravyakriyA che, e jIvane mokSa tarapha eka kadama paNa laI janArI na hovAthI talanA kotarAMnI jema tuccha che-sAra vinAnI che. talanA photarAM pazukhAdya vagere mATe saphaLa hovA chatAM telaprAptinI apekSAe tuccha ja che. ema, durgatimAM paDatA jIvane dhArI rAkhavA rUpa svakArya, praNidhAnAdizUnya dharmakriyA paNa karI zakatI hovAthI e apekSAe e saphaLa paNa hoya che. tema chatAM, mokSaprAptinI apekSAe to e niSphaLa ja hoya che, ne tethI ene tuccha kahI che. vaLI, 'koi jIva marI na jAya' vagere zubhopayoga hovA chatAM jo praNidhAna vagere eka paNa ArAya pragaTa thayo na hoya, to pUMjavA-pramArjavA vagerenI kriyA 'dravyakriyA' rUpa ja banI rahe che e jANavuM. kAraNake ahIM 'bhAva' tarIke AvA zubhopayogane paNa nahIM kahetA praNidhAnAdine ja kahyA che. *zrI mahAnizIthasUtramAM bhAvastavane ja prazasta kahevA dvArA dravyastavane aprazasta hovo je sUcita karyo che te bhAvastavanI apekSAe ja, pApakriyAonI apekSAe nahIM. ema kammapayaDImAM dezoparAmanAne je aprazastopazamanA kahI che te prazastopAmanArUpa sarvoparAmanAnI apekSAe ja, anupAmanAnI apekSAe nahIM. vaLI A rIte, prAstanI vAta karIne ene sApekSa rIte jaNAto aprarAsta zabda 'e vastu nukzAnakAraka che ne mATe tyAjya che' evI pratIti nathI karAvato, paNa je prAsta che te vadhAre upAdeya che ema pratIti karAve che. ema prastutamAM zubhopayogavALI pramArjanAdikriyAne tucchadravyakriyA je kahevI che te e mokSasAdhaka nathI banatI e *bhAvaccaNamuggavihArayA ya davvaccaNaM tu jiNapUyA / paDhamA jaINa donnivi gihINa paDhamacciya pasatthA // mahA. 3 / 36 // 8 yogaviMzikA...1
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ apekSAe ja. bAkI e paNa zubhopayogapUrvakanI zubhakyiArUpa hovAthI puNyabaMdha jarUra karAve che. ane bhavitavyatA vagere je pAkI gayA hoya to e zubhakriyA A puNya dvArA yoganI sAmagrI pUrI pADavA rUpe saphaLa paNa banI zake che. vaLI A zubhakyiA tathA zubhopayoga praNidhAnAdinA bAdhaka to nathI ja. paNa uparathI vahelAmoDA jyAre paNa A AzayokeLavAvAnA haze tyAre A zubhakyiA ane zubhaupayoga ja emAM sahAyaka banavAnI saMbhAvanA puSkaLa che. eTale, praNidhAnAdi Azaya na keLavAyA hoya to paNa zubhakyiAke zubhaupayoga choDI devAnI to koI vAta ja nathI, uparathI eno abhyAsa to vadhAratA ja rahevAnuM che. mAtra upara kahyA mujaba, e mokSanuM, nathI zIghakAraNa banatAM ke nathI nizcita kAraNa banatAM. ane tethI zIdhraAtmahitanA icchuDe praNidhAnAdi Azayo keLavavA e atyaMta Avazyaka che evo ahIM upadeza jANavo. ahIM Azaya vinAnI kAya-vApha-manovyApArarUpa ceSTAne dravyakyiA kahI che. arthAta A dravyakyiAmAM manovyApArano (mananA pariNAmono) paNa samAveza che. eTale jaNAya che ke Azaya e manovyApArarUpa paNa nathI. enAthI bhinna che. to Azaya zuM che? Azaya zuM che? e samajatAM pahelAM cittavRttio zuM che? e vicArI laie. mananA bhItarIramAM anAdikALathI je paDyuM che te (kliSTa) cittavRttio che.jemake hiMsA =pramAda), krodha, viSayonI paravazatA... vagere. anupayogadazAmAM paNa mana-vacana-kAyAne sahaja rIte potAne anukULarIte pravartAvavA, upayogadazAmAM vadhAre prabaLa rIte pravartAvavA... mana-vacana-kAyAno viparIta vyApAra sahaja rIte to na ja thavA devo... viparIta vyApAranI saMbhAvanA UbhI thAya tyArathI ja khUba saMgharSa karavo paDe e rIte emAM aTakAyato UbhI karavI. A badhuM (kSiNa) cittavRttionuM kArya che. vizeSa upayoga na hoya to paNa pramAdano cAnsa maLe to pramAda sevAI ja jAya ne pramAdano ja upayoga hoya tyAre to e tIvamAtrAmAM sevAya. emAM kazo saMgharSa karavo ja na paDe... paNa apramAdano vicAra sahaja rIte kyAreya nathI Avato... apramAda hitakara che evuM manamAM sahaja rIte kyAreya nathI besatuM... jinavacananA ( Azaya eTale zuM ? )
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ ja baLe ene besADavAmAM khUba saMgharSa karavo paDe che... e rIte ene manamAM besADyA pachI AcaraNamAM utAravAmAM paNa saMgharSa karavo ja paDe che... e daramyAna jarA paNa gaphalatamAM rahyA to pAcho pramAda AvI ja jAya... AvuM ja krodhAdi aMge che. bhItarI manano pramAThAdi taraphano A DhALa e (kliSTa) cittavRttio che. ahIM mananA bhItaranA staro... bhItarImana... AvA je zabdo prayojyA che te lokaprasiddha vyavahArane anusAre jANavA... zAstrIyabhASAmAM Ane 'saMjJA' kahe che. ane e, vastutaH mananA koi pariNAmasvarUpa nathI, paNa jIve anAdikALathI je pravRttio ane vicAraNAo vAraMvAra karelI che enA kAraNe AtmAmAM paDelA saMskArasvarUpa che. jema lokhaMDanA saLiyAne dIrghakALa sudhI DAbI tarapha vALI rAkhavAmAM Avyo hoya to pachI DAbI tarapha jhukatA rahevAnA saMskAra emAM pedA thaI jAya che, eTale pachI ene jamaNI tarapha vALavAno ke sIdho rAkhavAno vizeSa prayatna na hoya tyAre e DAbI tarapha ja jhukelo rahe che. ema Atmadravya anAdikALathI pramAda vagere, krodha vagere tarapha jhukAvavALuM baneluM che... A jhukAva e (kliSTa) cittavRttio che. A AtmadravyanA ja pariNAma svarUpa che, mananA nahIM, mATe mana na hoya evA asaMjJIpaNAnA bhavomAM paNa A pariNAmo vidyamAna hoya che, arthAt (kliSTa) cittavRttio vidyamAna hoya che. A cittavRttione-A jhukAvane je khatama karI zake... khatama karavAne je anukULa hoya... evI A klicittavRttiothI viparIta vRttio (akliSTacittavRttio) e Azaya che. badhA duHkhonuM mULa saMsAra che. ne saMsAranuM mULa (kliSTa) cittavRttio che evuM jinavacana vagerenA baLe jIva jANe che eTale A (liTa) cittavRttione nAbuda karavAnI vicAraNA-icchA jAge che... mananA upalA staramAM rahelI A vicAraNA-icchA e Azaya nathI... paNa ene vAraMvAra ghuMTavAthI... saMkalparUpa banAvavAthI e bhItarIstaramAM utare che... pramAda taraphanA jhukAvane kADhI apramAda keLavavAno bhItarIstaramAM ramato thayelo A saMkalpa e kliSTa cittavRttione khatama karavAne anukULa evI prathama viparIta vRtti che. e prathama Azaya che... e praNidhAna che. . e paNa vastutaH AtmadravyanA ja eka saMskArarUpa... eka pariNAmarUpa che e jANavuM. badhA ja ArAyo AtmapariNAmarUpa che. A praNidhAnane saphaLa karavA 10 yogaviMzikA....1
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ mATenA je upAyo hoya tene pUrA prayatnathI ajamAvI levAno ane je apAyobAdhako hoya tenAthI dUra rahevAno pUro prayAsa je karAve evI bhItarIstaramAM peThA thayelI viparItavRtti e bIjo pravRttiArAya che. A pravRtti ane nivRttimAM AvatA vighnone gaNakAryA vagara pravRtti-nivRttine askhalita banAvI rAkhe evA pariNAmo e trIjo vighnajaya Azaya che. enA kAraNe koipaNa paristhitimAM ukta-pravRttinivRtti mana-vacana-kAyAnA bAhya vyApAramAM je thayA kare che enAthI anAdikAlIna pramAda vagere taraphanA jhukAva-(saMskAra) nAza pAmavA mAMDe che ane apramAda vagere taraphano jhukAva pedA thavA mAMDe che. A keLavAyelo AMzika jhukAva paNa siddhi nAmano cotho Azaya che. bIjA yogya jIvone teo cittavRttio khaseDI viparItavRttirUpa (zubhacittavRttirUpa) Azaya pragaTAvavAne prayatnazIla bane e rIte bAhya dharmavyApAromAM joDavAno prayAsa karAve evI viparItavRtti e viniyogaAzaya... pramAThavagare cittavRttio saMpUrNatayA nAza pAme e sarvotkRSTa dharmasthAnanI prApti che. atha ke te praNidhAnAdyAzayA: ? ucyate - praNidhAnaM pravRttirvighnajayaH siddhirviniyogazceti paJca / Aha ca priidha-pravRtti-vinaya-siddhi-viniyogameta: prAya: / dharmajJairAkhyAtaH zubhAzayaH paJcadhA'tra vidhau // ( SoDazaka 3-6) vRttiartha : padma - te praNidhAna vagere Azayo kayA che ? uttara - praNidhAna, pravRtti, vighnajaya, siddhi ane viniyoga ema pAMca ArAyo jANavA. SoDazaka (36) mAM kahyuM che ke - praNidhi, pravRtti, vighnajaya, siddhi ane viniyogabhede prAyaH karIne (=bahulatAe) pAMca prakArano zubhArAya prastutamAM (-puSTi-zuddhinA anubandhano je adhikAra SoDazakamAM cAlI rahyo che temAM) vidhI-vidhiviSaya= vihitaAcAra aMge dharmanA jANakAro vaDe kahevAyelo che. (praNidhAna Azaya) tatra hInaguNadveSAbhAva - paropakAravAsanAviziSTo'dhikRtadharmasthAnasya taMtryatopayo: pravidhAnam| uttaA - pAMca Azayo 11
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttiartha temAM pAMca AzayomAM, hanaguNI jIva para dveSAbhAva, ane paropakAranI bhAvanAthI viziSTa evo adhikRtadharmasthAnano kartavya tarIkeno upayoga e praNidhAna ArAya che. SoDazakamAM kahyuM che ke - vivecanaH pAMca AzayomAM prathama praNidhAna Azaya che. mATe sau prathama enuM nirUpaNa karavAmAM Ave che. praNidhAna zabdanA be artho pracalita che. daDhasaMkalpa ane cittanI ekAgratA. bIjo artha pravRttiAzayamAM Avaze. prastutamAM prathama artha levAno che. je dharmasthAna-guNa-avasthA meLavavA cAhI che ene meLavavAno daDhasaMkalpa banyo rahe e rIte keLavAyeluM citta e praNidhAna Azaya che. A meLavavA yogya dharmasthAna vagere (uddezya) tarIke zuM zuM AvI zake? e prathama vicArI laie. badhe veLA-vidhi vagere sAcavavA pUrvaka niraticAra saMyama pALavAchatAM abhavyAdine yoga je hoto nathI enA mULamAM ene kyAreya praNidhAna Azaya je hoto nathI, e che. abhavyAdi jIvo paNa zAstro dvArA mokSa, enuM svarUpa, Adhi-vyAdhi-upAdhino abhAva, pudgalAtIta zAzvata sukha.. A badhAnI jANakArI meLavI zake che, meLave che. chatAM A muddagalAtIta sukhanI enI jANakArI mAtra jANakArInA stara para ja rahe che, saMvedanAnA stara para AvI zakatI nathI. pugalAtIta sukha hoya zake A vAtane enuM dila kyAreya svIkArI zakyuM nathI. "sukha hoya to paudgalika ja hoya' A vAta eTalI jaDabesalAka enA dilamAM beThI hoya che ke jethI pulAtIta sukhanI vAta enA dilane sparzI ja zaktI nathI, tethI e meLavavAnI icchA ja ene nathI jAgatI to eno saMkalpa thavAnI vAta ja kyAM? caramAvartavartIjIvone pulAtItasukhanI jANakArI jyAre saMvedanAnA stara para pahoMce che tyAre e meLavavAnI prabaLa icchA-saMkalpa pragaTavA sulabha bane che. koI paNa vastunI zravaNajanya IcchA karatAM anubhavajanya icchA prabaLa hoya che. kerInuM varNana sAMbhaLIne thayelI IcchA karatAM eno kaMika paNa AsvAda thavAthI thayelI icchA prabaLa hoya ja. mokSanuM praNidhAna keLavavA mATe mokSane (AtmAnA zuddhasvarUpane) jANakArInA stara parathI pratItinA stara para laI javo joie. e mATe huM... huM... tarIke ne mAruM.. mAruM... tarIke je kAMI saMveThAya che te badhAne nakAratA javuM joie.. ne huM to zuddhAtmadravya chuM.' 'zuddhazAna e ja mAro guNa che. A yogaviMzikA...1)
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAtone vAraMvAra ghuMTavI joie. Ama karavAthI, 'huM manuSya... huM zrImaMta'... huM rUpavAnuM vagere je kAMi tAdAbhya keLavAyelA che e badhA kharI paDe che, ne, bahArathI sAMbhaLela ke gokhela ja nahIM, paNa aMdarathI eka avAja UThe che ke huM AmAMnuM kazuM nathI. huM to A badhI upAdhiothI mukta zuddha Atmadravya chuM. A AtmasvarUpanI saMvedanA che. anityAdi bhAvanA dvArA saMsAranI nirguNatA vagere bhAvavAthI A saMvekAyelA svarUpanI ananya prIti ne ene meLavavAnI prabaLa icchA jAge che. A praNidhAna che. apunarbandhaka avasthA pUrve e pragaTavuM zakya ja hotuM nathI. prathama vagere daSTimAM A praNidhAna hoya paNa kharuM.. na paNa hoya... hoya to paNa viziSTa kAryakSama hotuM nathI. pAMcamI daSTithI A praNidhAna hoya ja che. AtmAnA A saMpUrNa zuddhasvarUpane meLavavAnA uddezyapUrvaka karAtI AlayavihArAdi kiyA e praNidhAnapUrvakanI kriyA banavAthI yogarUpa bane che. 'mAre ghaDo banAvavo che Avo kuMbhAre saMkalpanaryo hoya to ghaDo zI rIte bane? mATe, aMtima lakSyanA saMkalparUpa praNidhAnanI AvazyakatA jaNAya che. vaLI Avo saMkalpa karI levA mAtrathI kAma sarI jatuM nathI. kAraNake mATIne ghaDA sudhI pahoMcADavA mATe vacce paNa ghaNI avAMtara prakyiAo hoya che. eTale A dareka prakriyAo aMgenuM paNa, pahelAM AnuA karavAnuM... pachI ATaluM-ATaluM karavAnuM.. vagere praNidhAna Avazyaka hoya che. ema, mATIthI ghaDA sudhInI yAtrAmAM keTalAka pratibandhaka baLo hoya che. eTale e pratibaMdhakonA parihArano paNa saMkalpa Avazyaka hoya che. basa, A ja rIte apunarbandhaka avasthAthI mokSasudhInI yAtrAmAM ahiMsA vagere dharmasthAno sAdhaka che ane pramAdavagere pratibandhako bAdhaka che. eTale praNidhAna AzayamAM uddezyarUpe mokSaprAptino saMkalpa, enA upAyabhUta ahiMsA vagere dharmasthAno sAdhavAno saMkalpa ane emAM pratibaMdhakIbhUta pramAdAdinA parihArano saMkalpa.. A traNe Avazyaka che. vaLI ghaDAmAM ane zuddhaAtmasvarUpamAM (mokSamAM) prAptavyarUpe eka mahattvano taphAvata paNa che. ghaDo to prathamathI pratyakSa che, tathA pUrve anekazaH pote banAvyo hoya e paNa saMbhavita che. jyAre, prAthamika kakSAmAM AtmasvarUpanI jhAMkhI na ja thaI hoya ke enuM evuM praNidhAna UbhuM na thayuM hoya e paNa nakArI na zakAya. tema chatAM, praNidhAna Azaya)
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAptavyarUpe ahiMsA vagereno nirapAdhika saMkalpa jAgyo hoya to e paNa praNidhAnaAzayarUpa bane ja che e jANavuM. 'ahiMsA keLavIza to svargAdi maLaze AvuM vyaktapaNe ke saMskArarUpe beseluM hoya e upAdhi che. AvI koi paugalika icchA beselI na hoya, mAtra ahiMsA gamI gaI che... hitakara lAgI gaI che... ne tethI sAdhavI che. Avo ahiMsA-kSamA vagereno saMkalpa e nirupAdhika saMkalpa kahevAya. e paNa praNidhAna AyarUpa bane che. e ja rIte pramAda-kodha... vagere doSa rUpe pratIta thaI gayA che. parihArya bhAsyA che ane tethI enA parihArano nirupAdhika saMkalpa thayo hoya to e paNa praNidhAna AzayarUpa bane ja che e jANavuM Aja rIte ahiMsAnA kAraNabhUta AcAro-bhAvanAo vagerenonekrodhAdinA kAraNabhUta pravRttionA ne vicAraNAonA tyAga vagereno nirupAdhika saMkalpa, e paNa praNidhAna Azaya bane che. TUMkamAM, mokSa, kSAyikabhAvo, kSAyopathamikabhAvo, e lAyopathamikabhAvonA kAraNabhUta sad AcAro ne sabhAvanAo, (krodhAdi) audayikabhAvono nirodha, audayikabhAvonA kAraNabhUta asaAcArono ne asahna bhAvanAono tyAga... A badhAno nirupAdhika saMkalpa praNidhAnaAzaya rUpa bane che. arthAt mAre mokSa joie ja evA saMkalpanI jema 'mAre AtmasvabhAvabhUta kSamAM joie ja'... "mAre samyagrajJAnopArjana karavuM ja che..." "mAre cAukkAla svAdhyAya karavAno ja.." "mAre sajhAyasamo tavo hatyi...' vagere bhAvanAo bhAvavAnI ja... "mAre krodhAdine aTakAvavAnA ja.." "mAre krodhAdinA nimittothI dUra rahevAnuM ja.." "mAre krodhAdinanukzAnonI bhAvanAothI bhAvita thavAnuM ja.. AvA badhA saMkalpo paNa praNidhAnanuM kAma kare ja che. ahiMsAdino A koi paNa nirapAdhika saMkalpa praNidhAnanuM kAma eTalA mATe kare che ke e paNa phaLataH mokSasaMkalparUpa che. te paNa eTalA mATe ke, "ahiMsA kSamA vagere zA mATe keLavavA che? to ke mokSa mATe.' AvA mokSasaMkalpamUlaka ahiMsAdino saMkalpa jema mokSAtmaka phaLa sudhI pahoMcADe che tema ahiMsAdino nirupAdhika saMkalpa paNa tyAM sudhI pahoMcADe ja che. 'upalAdhoraNamAM javA mATe A nIcalA dhoraNamAM bhaNuM chuM evo khyAla na hoya to paNa, 'mAre barAbara bhaNavuM che. hoMziyAra banavuM che. AvA saMkalpathI bhaNanAro upalAdhoraNamAM jAya ja che, ema A jANavuM. ( 14 ) yogaviMzikA...1)
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ ahiMsAdi dharmasthAnanI jema koika madhyama jIvavagerene samitipAlana vagere AcAra svarUpata gamI jAya ane tethI tenuM pAlana karavAno nirupAdhika saMkalpa kare to emAM paNa phaLataH mokSanuM ne ahiMsAdinuM praNidhAna mAnavuM Avazyaka che, kAraNake e paNa kramazaH ahiMsAnI siddhine mokSaprApti sudhI pahoMcADe ja che. A ja rIte krodhAdinA parihArano saMkalpa, krodhAdinA nimittanA parihArano saMkalpa vagere aMge paNa jANavuM. TUMkamAM, je aprazasta audayikabhAvathI preritana hoya evo kSayopazamabhAvano ke enA kAraNabhUta samitipAlanAdino, audayikabhAvone rUMdhavAno ke ene ruMdhavAnA kAraNono.. Avo badhA prakArano saMkalpa e phaLataH mokSanA ke kSAyikabhAvanA saMkalparUpa bane che. eTale koIne haju mokSanuM praNidhAnanabanyuM hoya, to paNa jo ahiMsAsiddhi vagerenuM nirupAdhika praNidhAna keLavyuM hoya, to enI dharmakriyA e tuccha dravyakriyArUpa banatI nathI, paNa yogarUpa bane ja che. abhavyAdi acaramAvartavajIvane mokSanA praNidhAnanI jema AvuM nirupAdhika prANidhAna paNa kyAreya saMbhavatuM nathI, kAraNake ene vyaktarUpe ke saMskArarUpe bhautika apekSA beselI ja hoya che, A apekSAthI e kyAreya mukta thaI zakato nathI. eTale ja durgativAraNanI icchA-pApabhIrutA vagere apunarbandhakAdine Atmahitakara banI zakatA hovA chatAM, abhavyAdine tevA banI zakatA nathI. tathA AtmAnA zuddhasvarUpanI jhAMkhI ane enuM praNidhAna e kAMI sahelI vastu nathI, enI apekSAe ahiMsAdinA praNidhAna kaMika sulabha che. bIjI rIte kahIe to mokSa sarvaguNamaya che. ahiMsA-kSamA vagere guNo enA ja aMzabhUta che. sarvaguNamaya avasthAnI jhAMkhI ne ene meLavavAnI lagana bhale kaMika kaThaNa hoya.. paraMtu, koIne paNa mana-vacana-kAyAthI pIDA pahoMcADAya ja zI rIte? AvI koI pIDA koIne paNa pahoMcADanAro na banuM.. Avo saMkalpa kaMika sulabha che ane e mokSanA aMzabhUta hovAthI kAlAntare mokSasaMkalpane kheMcI lAvanAra che. mATe ahiMsAdi keLavavAno saMkalpa karavAno ane koI bhautika IcchArUpa upAdhi coMTIne ene sopAdhika na banAvI de enI kALajI rAkhavAnI. ATaluM karavAmAM Ave eTale praNidhAna Azaya Azaya matijJAnAvaraNano kSayopazama) (15)
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ keLavAvAno zaru thai jAya, je keLavAtA keLavAtA daDhatAne ne prakRSTatAne pAme che. A ja kAraNe prastuta zrI yogaviMzikA-SoDazaka vagere prakaraNomAM praNidhAna AzayanI je vyAkhyA ApI che temAM mokSanA praNidhAnano sAkSAt ullekha karyo nathI. ne sAkSAt to mAtra ahiMsA vagere dharmasthAnano kartavyatAupayoga (daDhasaMkalpa) ja jaNAvyo che ne enA dvArA ene keLavavA para sAdhake jora ApavuM ema sUcana karyuM che. (niraticAra saMyamapAlana karanAra abhavyAdine paNa ahiMsAdino-kSamA vagere yatidharmono-samitipAlanAdino dRDhasaMkalpa hoya che, paNa e navamagreveyakAdi koika ne koika bhautika avasthAnI prAptinA kAraNa tarIke ja hoya che. arthAta bhautika saMkalpamUlaka ja hoya che. ane tethI, e 'praNidhAna' AzayarUpa banI dharmakriyAne yogamAM rUpAMtarita karI zakato nathI.) mATe sAdhake ahiMsAdinA saMkalpane mokSasaMkalpamUlaka banAvavA ke nirupAdhika banAvavA para paNa dhyAna ApavuM Avazyaka che. mokSa vagereno dasaMkalpa sahu prathamavAra thAya tyAre e matijJAnanA manojanya apAya (nirNaya) nAmanA bheThamAM samAviSTa thAya che. pachI e ja vakhate... 'basa have to mAre A zuddha svarUpa prApta karavuM ja che' e rIte ene tatkALa ghuMTavAmAM Ave e manojanya dhAraNAno avicyuti nAme bheda che... vaLI kALAntare upayoga mUke tyAre A saMkalpa yAda Ave e dhAraNAno smRti nAme bheda che. A badho saMkalpa upayogAtmaka che, paNa e kvacit kvacit hoya che (kAraNa ke upayoga to paristhiti vagere vazAt badalAyA karato hoya che. ) mukhyatayA to A avicyutithI utpanna thayelo ne smRtinA kAraNabhUta evo dhAraNAno saMskAra (vAsanA) nAmano bheda e 'praNidhAna' che e jANavuM. arthAt e matijJAnAvaraNanA kSayoparAma svarUpa che. (paNa, A upayoga ke saMskArarUpe rahetA saMkalpamAM paudgalika upAdhi ghusI na jAya e mATe darzanamohanIyano kSayoparAma paNa Avazyaka che e jANavuM. kAraNa ke darzanamohanIyanA udayathI thayelI 'sukha to paudgalika ja hoya' AvI gADha mAnyatA jIvanA koipaNa saMkalpane-anuSThAnane coMTI ja jAya che. ane ene sopAdhika banAvI ja de che. ene nirupAdhika banAvavA A gADha mAnyatA khasavI joie je darzanamohanIya maMda paDyA vinA saMbhavita nathI.) saMskArarUpe rahelA A praNidhAnano ja prabhAva che ke jyAre anyatra upayoga yogaviMzikA...1 16
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ hoya tyAre paNa vivakSita dharmasthAnanI bAdhaka paristhiti jo nirmANa thAya to e jIvane tarata cetave che. Azaya e che ke svAdhyAyanA avasare 'mAre ahiMsA keLavavAnI che' e mATe pUMjavA pramArjavAnuM cUkavuM na joie...' vagere ke 'mAre kSamA sAdhavAnI che' 'e mATe krodha karAya nahIM...' vagere upayoga to hoto nathI (kAraNa ke upayoga svAdhyAyamAM che). to koi cIja levA-mUkavAno prasaMga Ave tyAre pUMjavA-pramArjavAnI yAda ke krodhanuM nimitta maLe tyAre krodhanirodha karavAnI yAda koNa Ape ? ne jo e yAda na Ave to to anAdisaMskAravazAt vagara pUMjyuM-pramArthe vastunI le-mUka ke krodhAdi ja thaI jAya. ne to to ahiMsA-kSamA vageremAM AgekUcane badale pIchehaTha ja thaI jAya. paNa AvuM banatuM nathI. upayoga bhale anyatra hoya, praNidhAna sAdhakane yAda ApI ja de che ke "jo je pUMjyA vinA le-mUka na karIza'... 'jo je krodha na thaI jAya...' ane tethI ahiMsA-kSamA vagerenI sAdhanA vaNathaMbhI AgaLa vadhatI rahe che. Ama A praNidhAnanA prabhAve ja eka sAthe aneka sAdhanA sAdhaka mATe zakya bane che. na jayaNA vagere rUpa ahiMsAnI pravRttikALe to upayoga hovAthI alpakSayopazame paNa ahiMsAnI pravRtti(=ahiMsAnI sAdhaka hoya evI pravRtti ne bAdhaka hoya enAthI nivRtti) thAya che. paNa jyAre anyatra upayoga hoya tyAre, viparIta paristhiti nirmANa thavA para tarata sAvadhAnI ApanAra viziSTakSayopazamane A praNidhAna ja keLavI Ape che. peMDAnI bAdhA lIdhA pachI, be-cAra mahinA bAda acAnaka khAvAno prasaMga AvavA para 'mAre bAdhA che' A yAda, viziSTa kSayopazama vinA Ave nahIM, ne peMDo khavAI jAya evuM banI zake che. Avo viziSTa kSayopazama, bAdhA letI vakhate karelA daDhasaMkalpathI ke bAdhA lIdhA bAda vAraMvAra ene yAda karavAthITUMkamAM daDhapraNidhAna UbhuM karavAthI-thAya che. mATe sAdhake, pote je je sAdhanA karavI che ene vAraMvAra yAda karavI joie. sAdhuone roja navavAra karemi bhaMte! ne pAkSika pratikramaNamAM mahAvratonuM uccAraNa je karavAnuM hoya che tenI pAchaLa A paNa eka mahattvanuM kAraNa che. mATe paccakakhANa-abhigraha-vrata-niyamane vAraMvAra yAda karavAnuM zAstramAM 'pAliyaM' zabdathI jaNAvyuM che. praNidhAnano prabhAva - (1) uparokta viziSTa kSayopAma pedA thavo ne enA prabhAve eka sAthe praNidhAnano prabhAva 17
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ aneka sAdhanAo zakya banavI. (2) je meLavavuM hoya-je sAdhavuM hoya te 'upaya' kahevAya. upeyanI siddhinAM je kAraNa (sAdhana) hoya te 'upAya' kahevAya che ne je bAdhaka hoya te 'apAya' kahevAya che. praNidhAna A sAdhaka tattvone ne bAdhaka tattvone jANavAnI prabaLa jijJAsA pedA kare che. A jijJAsA, upAya-apAyanI jANakArI meLavI ApanAra sAmagrI-jJAna vagerenI zodha karAve che. kyAreka evA saMyoga-sAmagrI - na maLe to paNa svayaM evo kSayo parAma thAya che ne upAya-apAyane parakhI zakAya che. Neccessity is mother of invention (AvazyakatA e zodhakhoLanI mAtA che.) (3)upeyanI prApti mATe upAyone ajamAvavA (upAyamAM pravRtti karavI ane apAyothI dUra rahevuM (apAyathI nivRtti karavI) e Avazyaka hoya che. praNidhAnathI A bannemAM niyamitatA-cokasAi Ave che. anyathA kyAreka A pravRtti-nivRtti thAya... kyAreka na thAya evuM aniyamitapaNuM pedA thAya... ne kyAreka e banne sAva chUTI jAya... evuM paNa bane. (4) praNidhAna A upAyapravRtti ne apAyanivRttimAM yatnAtizaya lAve che. arthAt e pravRtti-nivRttino vadhu dRDha-khaMtIlo-cokasAivALo prayatna karAve che. A bAbatamAM praNidhAna e kharekhara camatkArasarjaka paribaLa che. ArogyaprAptinA saM5vALA dardIne apathyatyAga- pathyapAlananI kevI kALajI hoya che. nAcagAna vagere anya pravRttimAM tallIna banI gayelA paNa DAyAbiTIsanA dardIne koi miThAi dhare to tarata 'e nathI khAvAnI' e kevuM yAda AvI jAya che... ne koi game teTalo Agraha kare to paNa kevo makkamatApUrvaka e eno niSedha kare che... A praNidhAnano prabhAva che. saMyamajIvana lIdhA pachI paNa saMyamapAlanane anukULa ne pratikULa bAbatonI jhINI jhINI kALajI jANavAnI jijJAsA jAgatI na hoya, ke e jANavA maLyA pachI paNa anukULa bAbatonI pravRttimAM sahaja hoMza anubhavAtI na hoya, pratikULa bAbatonI nivRttimAM svArasika Agraha banyo raheto na hoya, to samajavuM joie ke praNidhAnanI kyAza che. praNidhAnanI A kacAza phaLAkAMkSAnI tIvratAthI toDI zakAya che. phaLanI akAMkSA jevI tIvra evuM praNidhAna tIvra . . ane praNidhAna jevuM tIvra evo yatnAtizaya daDha... pravRtti pAvaraphula... 18 yogaviMzikA...1
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ nirveda jema prabaLa ema pApabhaya vadhAre ne tethI pApanivRtti vadhAre. saMvega jema jhaLahaLato ema zubhakAryano Adara vadhAre.. ne e Adara jema vadhAre tema zubha pravRtti, enI cokasAi, enuM vaiziSTaya... badhuM ja vadhAre. (A badhuM yatnAtizaya che.) praNidhAna jo maMTha hoya to tIvrapravRtti paNa kyAre DhIlI paDI jAya... kyAre aTakI jAya... ke kyAre viparIta thai jAya. .. kazuM kahevAya nahIM. AnI sAme praNidhAna jo tIvra hoya to maMThapravRtti paNa dhIme-dhIme tIvra banatI jAya, temaja tIvrapravRtti kyAreya maMda na paDe ke aTakI na jAya... paristhitivazAt kyAreka pravRtti aTake to paNa e dharmasthAnanA hrAsarUpa ke bhraMzarUpa na bane... eTale ke atyAra sudhImAM pravRtti dvArA je pragati sAdhI che emAMthI pIchehaTha na thAya ke pragati saMpUrNatayA khatama thaI jAya evuM na bane. praNidhAnapUrvaka tapazcaryA karanAro roga ke vRddha avasthAmAM tapa na karI zake to paNa kyAre cAnsa maLe ne tapa karI lauM evA vicAramAM ramyA ja karato hoya. ne tethI e tapanuM vizrAmasthAna kahevAya, bhraMza nahIM. vairAgya e bIjA zabdomAM saMyamanuM upAdeyatva praNidhAna che. maMDhavairAgyavALA sAdhune devalokamAM samyaktva jALavavuM kaThina hoya che. prabaLa vairAgyavALA sAdhune devalokamAM cAritramohanIyano udaya hoya che, paNa e darzanamohanIyanA kSayopazamathI anuviddha hoya che. ne tethI samyaktva jaLavAI rahe che. mATe tyAM ene saMyamano bhraMza nathI kahyo, paNa vizrAmasthAna kahyuM che. Ama praNidhAna jo akSata hoya, to pravRtti aTakI javA chatAM dharmasthAnathI bhraSTa thavAnuM nukzAna thatuM nathI. AvuM ja auDiyabhAva mATe paNa che. pRthvIkAya vagere jIvone hiMsA vagerenI ke krodha vagerenI vyakta badhI ja pravRttio aTakI gaI hovA chatAM hiMsAdinuM ne krodhAdinuM praNidhAna akSata hovAthI hiMsA vagerepApasthAnathI bhraSTa thavAno (=hiMsAnI virati prApta thavAno) lAbha thato nathI. praNidhAna hoya ne pravRtti na hoya e paristhiti vicArI lIdhI. have, pravRtti hovA chatAM jo praNidhAna na hoya, uparathI viparIta praNidhAna hoya, to zuM thAya ? e vicArI laie. praNidhAnanI asaro 19
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ pravRtti karatAM viruddha praNidhAna pravRttimAM aruci UbhI kare che, dhIme dhIme pravRttine choDAve chene e rIte pravRttinuM bAdhakane nAzaka bane che. A vAta paNa audayika nekSAyopathamika banne bhAvo mATe che. jJAnopArjana vagere kSAyopathamika bhAvanI pravRtti che. paNa ezaArAma vagerenuM praNidhAna UbhuM thaI jAya to emAM khAmI AvavA mAMDe ja. ne kSAyopathamikabhAva dhIme dhIme audayikabhAvamAM pariNamavA mAMDe. aviratasamyaktIne aviratinI pravRtti audayikabhAva che. chatAM, ratnatrayInA praNidhAnarUpa bhAvasabhyatva aviratine kamazaH khaseDI kSAyopathamikabhAvAtmaka cAritrane kheMcI lAve che. kyAreka pramAdAdivazAt praNidhAnathI viparIta pravRtti thAya to paNa eTalA mAtrathI praNidhAna cAlyuM ja jAya evuM nathI. jema kSamAnA sAdhake krodhane niSphaLa karavAnI udayanirodha, udayavikalIkaraNa ke udayAnantara pazcAttApa ema traNa rIta che. ema praNidhAna aMge jANavuM. svAdhyAyano avasara che, paNa vAcALa vyakti vAtono prAraMbha karavAnI bhUmikA karI rahI che. (1) potAnA manamAM vAtoe vaLagavAnI icchA ja na jAge. A palimanthano anudaya (udayanirodha) che. (2) AkarSaka vAto sAMbhaLavAnI IcchA pedA thaI jAya-rasa jAgrata thAya... paNa "svAdhyAya ghavAze A najaramAM ramADavA dvArA icchAne vaza na thAya... ne svAdhyAya akhaMDa rAkhe... A udayaprApta palimathane niSphaLa ryo kahevAya. (3) vAtonA rasane vaza thaI thoDI vAto karI lIdhI. svAdhyAyanI hAni thaI... chatAM pAchaLathI pazcAttApa-prAyazcitta karavAmAM Ave, vAtomAM gayelA samaya jeTalo adhika svAdhyAya vALI ApavAmAM Ave to e udayAnantara pazcAttApa kahevAya. A paNa palimanthane niSphaLa kare che. kAraNake prAyazcitta-pazcAttApanA kAraNe svAdhyAyanA rasanI hAni thatI nathI. paNa vAraMvAra jo praNidhAnathI viparIta pravRtti karyA karavAmAM Ave to pAchaLano pazcAttApa kuMbhAranA micchAmidukkaDe jevo thavAnI saMbhAvanA hovAthI praNidhAna paNa ghasAvA mAMDe e jANavuM. (5) praNidhAnano eka viziSTa prabhAva e che ke sAdhanAmAM AvatA vino para vijaya meLavavAnuM ne enA dvArA sAdhanAne asmalita rAkhavAnuM baLa maLyA kare [20] yogaviMzikA...1
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ A badhA kAraNasara sAdhanA para jora ApavA sAthe praNidhAna para paNa vizeSa jora ApavuM joie. have granthapaMktione anusarIe.... hInaguNajIvo para dveSa vinAno, paropakAranI vAsanAthI yukta evo adhikRta ahiMsAdi dharmasthAnano 'A mAre vya che' evo kartavyatA upayoga e praNidhAna che. arthAta "mAre ahiMsA siddha karavAnI che' AvA saMkalpathI raMgAyeluM citta... sAthe sAthe hInaguNadveSAbhAvavALuM ne paropakAravAsanAviziSTa hoya to e 'praNidhAna Azaya' che ema samajavuM. hInaguNadveSAbhAva - ahiMsA vagere aMge pote jeTalI pragati sAdhelI hoya tenA karatAM ochI pragativALA jIvo e hInaguNajIvo. ema jeoe haju kI pragati sAdhelI nathI evA jIvo e guNahInajIvo. A badhAne ahIM hInaguNajIvo tarIke kahyA che. A badhAne adhastanaguNasthAnavartI jIvo paNa kahevAya 'AnAmAM jayaNA bahu ochI....' 'A to nirdaya che.' vagere tiraskArayukta vicAro dharAvatuM ne evA vacano bolAvatuM citta e dveSayuktacitta che. ' praNidhAna' mATe AvuM citta na joie. paNa 'teo ahiMsAmAM - jayaNAmAM AgaLa kema vadhe?' evI karuNA vahAvatuM citta joie. durbhAvanA badale vahAvAtI A karuNA potAne vighnajaya karAve che. vaLI e garvanA parihArarUpa che, mATe siddhi sudhI pahoMcADe che. enA badale dveSa / tiraskAra e svaprAptaguNanA garva-ahaMkArarUpa che, je prAptaguNathI jIvane bhraSTa karavA samartha che. mATe durbhAva jAgavA mAMDe to paNa ene aTakAvI karuNA vahAvavA tarapha DhaLatuM citta keLavavuM joie. AvA cittane SoDazakajImAM adhaHkRpAnugaM kahyuM che. A adhaHkRpAmAM be aMza Ave che - upabRhaNA ane preraNA (protsAhana). hInaguNajIvo je thoDuMghaNuM paNa pAlana karatAM hoya enI upabRhaNA. e jIvo adhika pAlana kare e mATe ne guNahInajIvo kaMika paNa prAraMbha kare e mATe ene preraNA-protsAhana ApavA A banne hoya to kRpA che ema kahevAya je kSayo parAmane viziSTatA bakSavA dvArA pragati karAve che. paropakAravAsanAviziSTa - svArthapradhAnacitta sAdhanAne ayogya che. 'mAruM kAma vilaMbamAM paDaze... aTakI jaze... mAre jarUra hatI tyAre eNe mane sahAya karI nahotI... e mArAthI AgaLa vadhI jaze...' Avo koi vicAra paropakAranI aTakAyata hInaguNadveSAbhAva 21
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ na kare evuM citta ghaDavuM joie. kyAreka saMskAravazAt svArtha dhasI Ave to paNa enA pazcAttApa - prAyazcitta karavA dvArA paropakAranI vAsanAnuM ghaDatara akSata rAkhavuM joie. 'para' vyaktio traNa kakSAnI hoya che. potAnA karatAM nimna, samAna ane adhika. bhakti aicchika che... paNa A traNe pratye sahAyakatA to joie ja. eTale vihAra karIne AvelA mahAtmAnA mukha para thAka spaSTa varatAto hoya... ne chatAM sahAyaka na banIe... emane gocarI na lAvI ApIe... athavA yogya ghara vagere na batAvIe... to cAritramohanIya baMdhAya... saMyamasthAnamAM nIce utaravAnuM thAya. vaLI emAM darzanAcAranuM paNa pAlana na thavAthI eno paNa aticAra - bhaMga lAge. eTale paropakAravAsitacitta na kahevAya. AmAM vivakSita dharmasthAnano paropakAra mukhya samajavAno che. anya bAbatono paropakAra paNa sAmAnya to hoya ja. praNidhAnaM tatsamaye sthitimattadadhaH kRpAnugaM caiva / niravadyavastuviSayaM parArthaniSpattisAraM ca // ( SoDa. 3-7) tatsamaye = pratipannadharmasthAnamaryAdAyAM sthitimat = avicalitasvabhAvaM tadadhaH = svapratipannadharma sthAnAdadhastanaguNasthAnavartiSu kRpAnugaM karuNAparaM, na tu hInaguNatvAtteSu dveSAnvitam, vumam // zeSaM = vRttiartha : poDAka (3-7) mAM kahyuM che ke svIkRtadharmasthAnanI maryAdAmAM sthiratAvALuM, tadhovartI jIvo para karuNAsabhara ane parArthaniSpattipradhAna evuM niravadyavastuviSayaka citta e 'praNidhAna' che. (a zlokanA keTalAka rAbdono vizeSArtha) tatsamaye=svIkRtadharmasthAnanI maryAdAmAM sthitimat-avicalitasvabhAvavALuM. tadhaH = pote svIkArelA ahiMsAdi dharmasthAnathI nIcalA guNasthAnamAM rahelA jIvo pratye kRpAnuga-karuNAtatpara (citta joie), nahIM ke teo hInaguNI hovAthI teo paranA dveSavALuM. bAkInA pado sugama che. vivecanaH avicalitasvabhAva - vivakSita dharmasthAnane sAdhavAno jyArathI saMkalpa karyo tyArathI jyAM sudhI siddhi na thAya tyAM sudhI e saMkalpa upayogarUpe ke saMskArarUpe cittamAM ramato rahevo e avicalitasvabhAva kahevAya. jyAre dharmasthAnanA upAyanI pravRtti hoya tyAre to upayogarUpe paNa hoya, paNa e sivAya paNa 22 yogaviMzikA...1
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMskArarUpe to e aMdara paDelo ja hoya. AnAtraNa lAbha che - (1) jyAre pahelethI koI saMbhAvanA na hoya evo paNa acAnaka vivakSita guNanA upAyano koI avasara lAdhI jAya to e upAyane vadhAvI levAnuM zakya bane che. (2) jyAre anya pravRttino avasara hovAthI upayoga emAM hoya tyAre paNa AvI paDato bAdhaka sAdhanAne Thesana pahoMcADI jAya e mATe sAvacetI maLe che. tathA (3) pratipakSI pravRttikALe pratipakSanA AkarSaNane evuM prabaLa banavAde ke jethI vivakSita pravRttino rasa moLo paDI jAya. jemake vepAranA avasare vepArano evo rasa na pedA thavA de ke jethI pUjAnA avasare paNa vepArano rasa ja rahyA kare... ne pUjAno rasa marI jAya. kaMika vicitra paristhiti sarjAvA para saMkalpa khasI jAya to avicalita svabhAvavALonakahevAya. jemakenIti jALavavAno nirNaya karyo. paNa bIjAnI anIti ne yogAnuyoga thayelI jAhojalAlI joIne ke potAne nItipAlanamAM prAraMbhe thoDI vikaTa sthiti nirmANa thavA para nIti jALavavAnA saMkalpamAMthI mana vicalita thaI jAya to pUrve karelo nItino nirNaya paNa avicalitasvabhAvavALona hoi praNidhAna AzayarUpa nahoto e jANavuM. AmAM, kAmacalAu pravRtti aTake, paNa nirNaya na khase to vipnathI pravRttino pratibandha che, paNa praNidhAna UbhuM che. paNa nirNaya ja jo khasI jAya, to avicalitasvabhAva na hovAnA kAraNe praNidhAna ja nathI ema mAnavuM paDe. * "kvacita te nimittonA sevanakALamAM ( vivakSita dharmasthAnanA upAyonA sevanakALamAM) mAnasa alanA thatI hoya to paNa vAsanArUpe avicalita svabhAvavALuM hoya. 'vinitasvamAd padano Avo rahasyArtha yogya jaNAto nathI, kAraNake Avo ja jo artha levAno hoya to nimittonA asevanakALe paNa vAsanArUpe (saMskArarUpe) e je avicalitasvabhAvavALuM hoya che e artha maLI zakto nathI. ane, asevanakALe jo citta avicalitasvabhAvavALuM na hoya to e vakhate vivakSitadharmasthAnano bAdhaka upasthita thavA para sAvacetI maLe nahIM, ne tethI sAdhanAne Thesa lAgI jAya. pUrve jaNAvyA mujaba ekI sAthe aneka sAdhanA saMbhavita na rahe. vaLI, jyAM sudhI vivakSitadharmasthAnanI siddhi thaI nathI tyAM sudhI nimittonuM sevana kAMi satata cAlyA ja kare che evuM hotuM nathI. vacce vacce anya sAdhanAdikALe vivakSitasAdhanAnA nimittono asevanakALa paNa AvyA kare che. paNa e vakhate paNa citta avicalitasvabhAvavALuM joIe ja evuM SoDazajInI vRttimAM tatsiddhi yAvatuM' evA zabdo dvArA spaSTa rIte jaNAvyuM ja che. aivicalita svabhAva (23)
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ niravaghavastuviSayaka - adhikRtadharmasthAna aMgenA cittanI vAta cAle che. eTale e niravaghavastuviSayaka hoya ja. (kAraNake dharmasthAna e sAvaghavastu nathI.) AvA abhiprAyathI zrI upAdhyAyajI mahArAje yogaviMzikAnI prastuta vRttimAM A vizeSaNa mUkyuM nathI. tema chatAM SoDazakacchamAM AvatuM A vizeSaNa teozrIe paNa yogalakSaNAtrizikAmAM citta pApavivarNitam e rIte mUkyuM to che ja. vepAra vagereno daDhartavyatA upayoga sAvadya hovAthI jema praNidhAna AzayamAMthI bAda thaI jAya che, ema sAmAyikamAM pUjAviSayaka ke pUjAmAM sAmAyikaviSayaka citta paNa aprastutaviSayaka hovAthI prastutakAryanuM sAdhaka na banatAM bAdhaka bane che. mATe upalakSaNathI 'aprastutAviSayaka citta paNa samajavuM ema anAdara, avidhi, akALa utAvaLavilaMba-anyamuddavagere doSothI paNa rahita citta samajavuM. TUMkamAM svadUSaka kesvanAzaka je kAMi hoya tenAthI rahita citta praNidhAnaAzayamAM Avazyaka che. (praNidhAna vagere pAMce AzayonA vistRta vivecana mATe mAruM siddhinAM sopAna" pustaka jovA mATe bhalAmaNa che.) __ adhikRtadharmasthAnoddezena tadupAyaviSaya itikartavyatAzuddhaH zIghrakriyAsamAptIcchAdilakSaNautsukyavirahita': prayatnAtizaya: prvRttiH| Aha ca vRttiartha : adhikRta dharmasthAnanA uddezapUrvaka tenA upAya aMge itikartavyatAthI zuddha ane zIdhra kiyA samApti thAya evI icchA vagere svarUpa sukyathI rahita evo prayatnAtizaya e pravRtti Azaya che. poDakajImAM kahyuM vivecanaH have pravRttiAzayanuM nirUpaNa karavAmAM Ave che. (1) itikartavyatAzuddha - itie pramANe... eTale ke zAstramAM je rIte vihita hoya e pramANe... badhI kartavyatAo vidhio jaLavAI rahe e rIte karAto prayatna e ItirtavyatAzuddha prayatna kahevAya. Ano bhAvArtha Avo che ahiMsA vagere adhikRta dharmasthAnanA je upAyane jyAre ajamAvavAno hoya tyAre "atyAre mAre A upAya aMge ja prayatna kartavya che, ne je pramANe zAstramAM enA veLA-vidhi vagere kahyA hoya) e pramANe ja (upAyaviSayaka A) prayatna (24) yogaviMzikA...13 24
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ kartavya che AvA asandiSpanirNayapUrvaka je prayatna karAyate itirtavyatAzuddha prayatna kahevAya che. zaktine gopavyA vinA prayatna thAya to siddhi siddha thAya che. jyAM sudhI aneka vikalpita upAyo vacce mana jholA khAtuM hoya tyAM sudhI yogya upAyane paNa pUrI tAkAtathI ajamAvI zakAto nathI. vaLI veLA-vidhi vagere na sacavAya to paNa e prayatna paripUrNa banI zakato nathI. mATe ukta asandigdha nirNaya Avazyaka che. praNidhAna AzayamAM kahelo avicalita svabhAva upAyavidhi aMgenI jijJAsA jagADe che, jenA prabhAve svayaM ke anya yogya vyakti dvArA eno asandigdha nirNaya thAya che. kyAreka bAhya upAyAdinuM jJAna nathAya to paNa kazo vAMdho Avato nathI, ne abhrAntapravRtti thayA kare che. (2) ausukyAdirahita - "upAyanI pravRtti aMge 'A zIdhrapUrNa thAya evI icchA e sukya che. e ja rIte 'Adi padathI vivati kArya sivAyanA anya kAryanI icchA temaja akALaphaLecchA.... vagere paNa auskya doSarUpa che e jANavuM. vivakSita upAyanA avasare bIjA-trIjo upAya ke bIjI-trIjI sAdhanA sAdhI levAnI IcchA cAlu kyiA zIdhra pUrNa thAya evI icchA jagADe che. eTale jhaDapathI kyiA karavAno abhiprAya Ubho thAya che. je vidhi-veLA vageremAM garabaDa UbhI kare che. e ja rIte sAdhanAnuM akALe (vaheluM) phaLa meLavI levAnI icchA tathA anya sAdhanA karavAnI icchA, sAdhakanA vivakSita kriyAnA upayogane zithila banAvI garabaDa UbhI kare che. mATe AvuM koI ausukya na hoya to ja yathArtha prayatna thaI zake che. mATe ahIM ausukyAdidoSothI rahita prayatna hovo joIe ema kahyuM che. (3) prayatnAtizaya - vikSita upAya aMge pUrve je prayatna hoya enA karatAM adhika prayatna karavo e prayatnAtizaya che. vadhu vIryaskuraNa, vadhu cokasAI, vadhu ekAgratA, vadhu ullAsa... vagere badhuM ja adhika prayatnarUpa kahevAya. brahmacaryaguNanI siddhi mATe zrAvaka pAMcatithinA brahmacarya parathI satithinA brahmacaryapAlana para Ave.. pachI bAratithimAM Ave... A badhuM yatnAtizaya kahevAya. ema pAlananA divase sparza vagere paNa varjavA... manamAM paNa vikAra na UThe e rIte bhAvita thatA javuM.. A badhuM paNa yatnAtizaya kahevAya. pravRttinA prAraMbhe manane... "mAre mAruM vIrya gopavavuM nathI. bIjA-trIjA ( pravRttimAya che (25
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ vicAromAM javAnuM nathI.' vagere rIte sajja karI devAthI yatnAtizaya lAvI zakAya che. vivakSita kriyAthI thanAra AtmahitanI kamANIne vAraMvAra yAda karavAthI paNa e pratyeno Adara vadhavA dvArA yatnAtizaya Ave che. itikartavyatAzuddhi na hoya ke autsukyAdi doSa hoya to prayatnamAM atizaya AvI zakato nathI. ne tethI yatnAtizayanA kAraNe cittanI jesthirapariNati - ekAgratA pragaTavI joie e pragaTatI nathI. dvAtriMrAd dvAtriMzikA granthamAM mahopAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAje to prakRtasthAnamAM yatnAtizayathI utpanna thayelI ane adhika yatnAtizayane utpanna karanArI, anyAbhilASa rahita evI cittanI sthira pariNatine ja pravRttiArAya tarIke jaNAvelI che. yatnAtirAyathI ekAgratA Ave che ne ekAgratAthI yatnAtizaya vadhe che. ema uttarottara banne vadhatA jAya che. sAmAnyathI prayatnapUrvaka thayelI prazastapravRtti Adara-ekAgratAdvArA kSayopAma vadhAre che ne pachI e kSayoparAma vadhAre UMcI pravRtti karAve che je vadhAre UMco kSayopazama pragaTAve che. Ama uttarottara cAle che. enAthI viparIta, icchApUrvaka karAyelI aprazastapravRtti, pUrve thayelA kSayoparAmane Avare che, ne auyikabhAvane vadhAre che. ne vadhelo e audiyakabhAva pAcho aprazastapravRtti vadhAre che. ema uttarottara banne vadhatA jAya che, ne kSayopAma to kyAMya AvarAi jAya che. jemake caMDakauzika sarpanA jIvano krodha... jema autsuksa vagere doSa yatnAtizayanA ane ekAgratAnA bAdhaka che ema anyAbhilASa paNa bAdhaka che. viruddha abhilASa ane svapakSIya anyAbhilASa A banne ahIM 'anyAbhilASa' tarIke abhipreta che. mATe anyAbhilASa TALavo. vaLI, anyAbhilASanI jema vikSepane TALavo paNa Avazyaka hoya che, kAraNake e paNa yatnAtizaya tathA ekAgratAno bAdhaka banavA dvArA kSayopazamano nArAka banI zake che. eka kalAka niraMtara svAdhyAya karanAro vacce koi AvyuMne niSkAraNa pAMca minITa gappAM mArI de to svAdhyAyanA pravRtti ArAyamAM AgaLa na vadhI zake. vikSepa TaLe tathA yatnAtizaya ne ekAgratA keLavAya e mATe dasatrikamAM nisihI trika. dizAtyAgatrika vagere che. 26 yogaviMzikA...1
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAtatya yatnAtizayane lAvanAra che. vikSepa sAtatyane khaMDita karavA dvArA yatnAtizayano bAdha kare che. A badhI vAto prazastanI jema aprazasta pravRttine paNa lAgu paDe che. eTale AhArasaMzA-maithunasaMjJA vagere gADha na banI jAya evI icchA dharAvanAre chevaTe parvatithie paNa tapa-brahmacaryapAlana vagere dvArA audayikabhAvanI aprazasta pravRttionA sAtatyane toDavuM joIe. siddhi mATe upAyanI pravRtti jema Avazyaka che ema apAyanivRtti paNa Avazyaka hovAthI ahIM upAyanA upalakSaNathI apAyane paNa jANI levAno che. arthAt upAyanI pravRttinI jema apAyathI nivRttinA paNa yatnAtizaya vagere joie ja. brahmacaryanA khapIe strI-pazu-paMDajyukta vasatinuM varjana vageremAM kALajIvALA banavuM ja joIe. svAdhyAyanA icchuka vAtoDIyA vagerethI dUra rahevAnI darakAra rAkhavI ja joie. svayaM AcArya hovA chatAM, tathA ziSyonI sAthe ja rahevA chatAM, koInA saMparkamAM AvavuM ne ekAMtavAsa levAmAM rahevuM - A zrI caMDarudrAcAryano krodhaviya mATe, koinA nimittathI dUra rahevAno prabaLa yatnAtizaya hato. evo ja yatnAtizaya pratibodha pAmyA bAda bilamAMthI mukha bahAra na kADhavA dvArA caMDakauzike apanAvyo nee alpakALamAM koMdhavijetA banyo. pravRttiAzaya mATe SoDazakajImAM nIce mujaba kahyuM che - tatraiva tu pravRttiH shubhsaaropaaysNgtaatyntm| dhitayAtizayotiautsuvivanitA vaiva // (poDa. 3-8) tatreva = adhikRtadharmasthAna eva, 'zubha:=prakRSTaH sAra:=naipuNyAnvito ya upAyastena sNgtaa| vRttiartha SoDazakajInA 3/8mAM zlokamAM kahyuM che ke - adhikRta prayatnanA atizaya pUrvaka thatI ane utsukatArahitapaNe thatI tathA, zubha ane sArabhUta upAyathI atyaMta saMgata evI te adhikRtadharmasthAna aMgenI pravRtti e ja pravRtti Azaya che. (A zlokanA keTalAka zabdonA artha -) treva=te adhikRta dharmasthAna aMge ja. zubha-prakRSTa, sAra-nipuNatAvALo je upAya tenAthI saMgata. vivecanaH (1) pravRttiAzayamAM yatnAtizaya apekSita che. upAya ja jo apAyanivRtti jarUrI che
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ apahRSTa hoya to enA dvArA pravRtti paNa DhIlI-pocI ja thAya. ne tethI pravRttiAzaya keLavavAnuM-daDha karavAnuM prayojana sare nahIM. mATe e upAya lAbhakartA na nIvaDavAthI 'zubha' na kahevAya. tethI ahIM 'zubha' no artha prazasta na karatAM prakRSTa karyo che. vaLI, satpravRttino upAya to prazasta ja hoya e spaSTa che. eTale, zubha upAyathI (prAsta upAyathI) atyantasaMgatA evuM vidhAna vyartha TharI jAya. mATe paNa ahIM zubha=prazasta na kahetAM prakRSTa kahyuM che e jANavuM. AmAM prakRSTa-prakarSavALo. A prakarSa potapotAnI bhUmikAne anurUpa samajavAno. eTale jene vajralabdhi-karapAtralabdhi prApta thaI nathI evA paNa sAdhu ''niSparigrahatAnI siddhi mATe vastra-pAtra badhuM choDI dauM.'' Avo cALo karavA jAya to pragati nahIM, paNa pIchehaTha thAya. khUba rAktiprada evuM paNa ghI, jenI hojarI ene pacAvavA samartha nathI ene jhADA karavA dvArA azakti ja vadhAre. potAnI bhUmikAne anusarIne kayA avasare kayo upAya vadhu lAbhaprada banaze.... kayA upAyamAM pote vadhu rata - ekameka banI zakaro... enA veLA-vidhAna... A badhA aMgeno UhApoha e nipuNatA che. AvI nipuNatAthI yukta upAya e 'sAra' upAya tarIke abhipreta che. upasaMhAra :- jenuM praNidhAna bAMdhyuM che tenA zubha-sAra upAyanI jyAre jyAre taka maLe tyAre tyAre pravRtti kare. vaLI e pravRttimAM prayatna pUrvaka yatnAtizaya lAve zIghrakriyAsamAptinI icchA, akALaphaLautsukya, anyAbhilASa, vikSepa vagere svarUpa doSono prayatnapUrvaka parihAra kare... ema apAyanivRttino paryApta puruSArtha Adare... A badhuM karatAM karatAM evuM mAnasika valaNa ghaDAI jAya... evA sahaja saMskAra UbhA thaI jAya... ke jethI have zubha-sAra upAyanA avasare ene ajamAvI levAnuM dila sahaja banyuM rahe, e ajamAyaza paNa potAnA pUrA sAmarthyathI thAya (DhIlo-poMco prayAsa kare nahIM, evuM nahIM, thAya ja nahIM...) autsukya vagere doSo manamAM udbhave ja nahIM (atyAra sudhI udbhavatA hatA, paNa eno prayatnapUrvaka parihAra hato, have udbhavatA ja nathI...) bAdhaka apAyanA avasare enAthI dUra rahevAnuM aMdarathI dila ja ciMdhyA kare... (atyAra sudhI chate svAdhyAyapraNidhAne, vAtono rasa hovAthI vAto gamatI hatI... chatAM manane mArIne enAthI dUra rahevAnuM cAlu hatuM... enA prabhAve have pahelethI mana ja vAtone nukazAnakartA jovA mAMDe che ne enAthI dUra rahevAnuM sUcavyA yogaviMzikA...1 28
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ kare che. have manane mAravuM paDatuM nathI...) pravRttiAzayamAM kahelI zaratonA satata abhyAsathI ghaDAyelI cittanI AvI avasthA (=AtmAnI kSayopazamayuktasaMskArayukta avasthA) e pravRttiAzaya che. vidana Azaya vighnajayo nAma 'vighnasya jayo'smAdi'ti vyutpattyA dharmAntarAyanivartakaH pariNAmaH / sa ca jetavyavighnatraividhyAt trividhaH / tathAhi-yathA kasyacitkaNTakAkIrNamArgAvatIrNasya kaNTakavighno viziSTagamanavighAtaheturbhavati, tadapanayanaM tu pathi prasthitasya nirAkulagamanasampAdakaM, tathA mokSamArgapravRttasya kaNTakasthAnIyazItoSNAdiparISahairupadrutasya na nirAkulapravRttiH, tattitikSAbhAvanayA tadapAkaraNe tvanAkulapravRttisiddhiriti kaNTakavighnajayasamaH prathamo hIno vighnjyH| vRttiartha " vighnano ya jenAthI thAya te vighna' AvI vyutpattithI evo artha maLe che ke dharmAntarAyanivartaka AtmapariNAma e vidhvajaya che. je vino jaya meLavavA yogya che te traNa prakAranA hovAthI vinaya paNa traNa prakArano che. te A pramANe - (prathama jaghanya vijJajya-) jema kAMTALA mArge AvI caDelA pathikane kAMTAnuM vighna viziSTagamanano vighAta karanAruM nIvaDe che, ne kAMTAone dUra karavA e mArge caDhalA musApharane nirAkula gamana karAvanAruM bane che. tema mokSamArge pravRtta thayelA sAdhakane kAMTA jevA zIta-uSNa vagere parISahono upadrava thAya tyAre nirAkulapaNe sAdhanA thaI zakatI nathI. A parISahonI titikSAbhAvanA dvArA ene dUra karavAthI AkulatA rahitanI pravRtti thAya che... Ama kaMTakavibaparanAjya samAna prathama hIna (jaghanya) vijaya jANavo. vivecanaH praNidhAna Azaya tathA pravRttiAzayanA prabhAve adhikRtadharmasthAna aMge upAya pravRttinone apAyanivRttino cittotsAha banyo raheto hoya che. e maMda paDI jAya ane vivakSita pravRtti (ke nivRtti) "na karuM evo niSedhabhAva athavA karuM kena karuM?' evo dvidhAbhAva Ave e cittano anutsAha che, e cittanuM vaiktavya che. e jenA kAraNe thAya ene "vina' kahevAya che. AvI vinabhUta paristhiti sarjavA chatAM cittanuM vaktavyanathavAde evo cittapariNAma e vidana jaya che. Avo vidhvajaya Azaya keLavavAmAM na Ave to upasthita thatuM vighna cittavikalavya dvArA pravRttine ( vilkaya Azaya) (29)
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ aTakAve che ane tethI siddhi taraphanI gatimAM alanA thAya che. pravRttinI vAraMvAra thatI AvI alanA pravRttiAzayano nAza kare che. pravRtti Azayano nAza thayA pachI praNidhAna Azayane jALavI rAkhavo e khUba kaparuM kAma banI jAya che. eTale ja saMyama pALIne devalokamAM gayelA paNa keTalAya bhavyAtmAo sarvaviratinA praNidhAsvarUpa samyaktane jALavI rAkhavAmAM saphaLa banatA nathI. cittanuM vaktavya karanArI bAbato traNa che. upAdhi, vyAdhi ane mAnasikabhramaNAo svarUpa Adhi. koI paNa kSetramAM, pravRttimAM skUlanAlAvanArA paribaLo A traNa che. Ane samajAvavA mATe jJAnIo pathikanuM daSTAnta Ape che. gantavyasthaLe pahoMcavA mATe prasthita thayelA pathikane mArgamAM kAMTA-kAMkarA vagere Ave, zarIra javarAtrirogathI grasta thAyake potAne digmoha thAya (arthAt dizAno nirNaya karavAmAM bhrAnti thAya ke saMdeha paDe) to enI gatimAM alanA Ave che. mATe kAMTA, roga ane digmoha Ama traNa prakAranA vighno viziSTagatinA bAdhaka bane che. kAMTA vagerene dUra karavA dvArA; roga thAya ja nahIM evI sAvadhAnI rAkhavAthI ke roga thavA para cikitsA-bhAvanA vaDe enI asarathI mukta rahevA dvArA; tathA digmoha thayo hoya to svayaM samyagRnirNaya karIne ke zraddheya mArgadarzakanuM mArgadarzana laIne bhrAnti-sanDehane dUra karavA dvArA gati pUrvavat asmalita thaI zake che. gatine akhalita rAkhavA mATe A je je karavuM paDe che, te te vighna parano vijaya che. AmAMthI dimoha ecittamAM nirmANa thayelI viSamatA che, mATe ene Adhi rUpa kahI zakAya. javarAdiroga e zarIramAM pedA thayelI pratikULatA che, mATe vyAdhi che. kAMTA-kAMkarA vagere, zArIrika ke mAnasika paribaLo nathI, paNa bAhya paribaLa che, mATe 'upAdhi che. sAdhanAnA kSetramAM paNa upAdhi, vyAdhi ane Adhi cittanA utsAhane khaMDita kare che, mATe vighnarUpa che. upAdhivagererUpa Avina upasthita thavA chatAM cittaviktavya na thavA denAra cittapariNatio kramazaH jaghanyavijaya, madhyamavidhvajaya ane utkRSTavibajya Azaya che. vidhvajaya AzayanA A traNa bhedo mAtrAnI apekSAe nathI, paNa prakAranI apekSAo che, jema zrutajJAnanA akSaradhRta-anakSazruta vagere bhedo prakAranI apekSAe che tema. eTaleja utkRSTa ke madhyamavinaya Azaya keLavAyo [30] yogaviMzikA...1)
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ hoyane haju madhyamake jaghanya vidhvajaya Azaya keLavAyo na hoya evuM paNa zakya che. tema chatAM, A traNanA nAmo AvA che enuM kAraNa e che ke enA pratiyogI evA vino aneka apekSAe jaghanya-madhyama-utkRSTa che. upAdhi bAhya hovAthI enI asara karatAM zarIra sparza evA vyAdhinI asara citta para jaldI thavAnI zakyatA che. ne vyAdhi karatAM AdhinI (digbohanI) asara vadhAre jaldI thAya che, kAraNake e sIdho manaHsparzI che. upAdhi bAhya che. tethI pratikULavAtAvaraNamAMthI khasI jaI anukULavAtAvaraNamAM goThavAI javAnI AzA rahe che. rogo to zarIrAzrayI hovAthI e maTe nahIM tyAM sudhI enAthI svayaM dUra thaI zakavAnI zakyatA hotI nathI. mATe paNa e upAdhi karatAM baLavattara vidhdha kahevAya che. eTale ja upAdhi kAlAntare (pravRtti) Azayano nAzaka che, vyAdhi zIdhraAzayanAzaka che ane Adhi zIdhrataraAzayanAzaka che. upAdhi ane vyAdhimAM mArga aMge bhrAnti nathI. "mArga to A ja che. paNa AvI pratikULatAmAM huM zI rIte ArAdhuM?' ema potAnA asAmarthyanI kalpanA che... jyAre digbohamAM to mArga aMge ja bhrAnti che. mATe paNa e utkRSTa vighna che. vaLI, upAdhi ke vyAdhi pedA thAya eTalA mAtrathI e cittavaiktavya karI vighnarUpa bane ja evo niyama nathI. jyAre Adhi (digboha) to astitvamAM Ave eTale asarakartA banI ja jAya. mATe paNa e utkRSTa vighna che. Ama vino jaghanya vagere kahevAtA hovAthI vinajaya' paNa jaghanya vagere prakArano kahevAya che. vaLI, pravRttinI aTakAyata thAya eTalA mAtrathI vidhvajaya Azaya nathI ema na kahevAya upAdhi vagere AvavA chatAM cittotsAha moLona paDene zakya pravRtti cAlu rAkhavAmAM Ave to ' vijaya' che ja. mATe devalokane vizrAmasthAna kahyuM. tyAM AgekUca aTake che, paNa pIchehaTha thatI nathI, mATe bhaMza nahIM. paNa jo pravRtti ke pragatinI aTakAyatane ja skelanArUpe levAnI vivekSA hoya to ene paNa vina rUpa mAnavo ja paDe. Adhi-vyAdhi-upAdhi
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ vighnajaya Azaya keLavavA mATe parikarmasaMpannatA, zraddhAtireka ane sattvAtireka Avazyaka hoya che. abhyAsa dvArA zarIra ane manane khaDatala banAvavA ke jethI pratikULa paristhitimAM paNa zarIra khamI zake-ne mana svastha rahI zake... ArAdhanA cAlu rAkhI zakAya. nahIMtara kyAM to ArAdhanA choDavI paDe ne kyAM to zarIra choDavuM paDe evI nobata Ave che. A ja kAraNathI zrI tattvArthasUtramAM parISaho sahevAnA prayojana tarIke karmanirjarA paNa pachI mUkI, paheluM prayojana mArgAcyavana mUkyuM. (mArgAcyavananirjarArtha parisoDhavyAH parISahAH) A parikarmasaMpannatA che. 'pratikramaNa UbhA UbhA ja karavuM joie.' AvI zraddhA prabaLa hoya to ja thoDI thoDI viSamaparisthitimAM paNa ArAdhanA cAlu rAkhI uttarottara vadhAre viSama paristhiti para paNa vijaya meLavavo zakya bane che. mATe zraddhAtireka paNa Avazyaka che. zraddhAtireka hoya, paNa sattvAtireka na hoya to pratikULa paristhiti nirmANa thatAM ja manamAM ghaNI icchA hovA chatAM, niHsattvatAnA kAraNe ArAdhanA chUTI jAya che. jyAre sattvazIla vyakti to sahana karIne paNa ArAdhanA cAlu rAkho je enI sahanazaktine uttarottara vadhArI vighnajaya vadhAratI jAya che. tethI, vighnajaya mATe sattva paNa Avazyaka che. have jaghanyavighnajayaAzayanI vAta karIe. mokSamArgamAM prasthita thayelA sAdhakane zIta-uSNa vagere je parISaho Ave che te kaMTaka samAna jaghanyavighna che, ne sAdhakanI sAdhanAnI gatine skhalita kare che. A vighnone dUra karavAmAM Ave to pUrvavat askhalita gati thai zake che. mArgamAM AvatA kAMTA e / cAra hoya to dUra karI zakAya. paNa puSkaLa kAMTA jyAM tyAM verAyelA hoya to ene vINI vINIne dUra karavA besavuM e ja gatimAM moTI skhalanA karanAruM banI jAya. ene dUra karavA zakya nathI hotA. paNa e vakhate musAphara majabUta joDAM paherI le... (arthAt pote evo banI jAya ke jethI kAMTAnI potAne ke potAnI gatine kazI asara na rahe) to askhalita gati thavA mADe che. eTale ke vighnane (kAMTAne) to dUra na karI zakAyA... paNa enuM vighnapaNuM (=vighnatva) dUra karI devAmAM AvyuM. 32 yogaviMzikA.1
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ ema prastutamAM ThaMDI paDe... garamI paDe... koi AkrorA karatuM Ave... AvA badhA parISahone kAMi dUra karI zakAtA nathI... karma vagere kAraNavazAt jAtajAtanI paristhitio to nirmANa thatI ja rahevAnI, ene aTakAvI zakAtI nathI... paNa pote jAtane evI rIte ghaDI lIdhI hoya ke jethI A vividha paristhitionI, potAnI sAdhanAmAM skhalanA Ave evI koi asara ja na rahe. arthAt vighnAbhAva na thayo, paNa vighnatvAbhAva thayo. jAtane AvI rIte ghaDavI e titikSAbhAvanA kahevAya che. 'bAhya paristhitionI asara mAre zA mATe levI joie ?' vagere bhAvanA paNa AmAM sahAyaka bane che. jema dhanaprAptinuM praNidhAna tIvra hovAthI ne e aMge cittane evuM keLavyuM hovAthI vividha pratikULatAo vacce paNa vepAra chUTato nathI... A vepAraaMgeno vighnajaya che. sAMsArika bAbatomAM lagabhaga AvuM citta keLavAyeluM ja hoya che ne tethI ja azreyami pravRttAnAM dyApi yAnti vinAyA: kahevAyuM che. Atmahitakara bAbatomAM AvuM citta sAmAnyathI keLavAyeluM hotuM nathI, mATe 'zreyAMtti vavighnAni' kahevAya che. ahIM, jaghanya vighna tarIke je zItaparISaha-uSNaparISaha vagere kahevAyA che enA traNa artha zAstramAM karAyA che. (1) kAtilaThaMDI e zIta parISaha ne bhISaNagaramI e uSNa parISaha. (2) mahAsattva puruSane tIvraparISahu paNa mAnasika AkulatA karato nathI. tethI enA mATe e zIta parISaha ne sattvahInane e asara karI jAya che. mATe uSNaparISaha. (3) anukULa parISaha e zIta parISaha, ane pratikULa parISaha e uSNaparISaha. bIjI ane trIjI vyAkhyAmAM badhA parISahonI gaNatarI AvI jAya che. eTale enI ja vicAraNA karIe... bIjI vyAkhyAmAM uSNaparISaha eTale ja vighna, kAraNake skhalanA thAya che. zItaparISaha eTale ja vighnajaya, kAraNake skhalanA thatI nathI. athavA skhalanA nathI thatI e daSTie bhale vighnajaya kahevAya, paNa game tevI paristhitimAM paNa potAne skhalanA je nathI thatI enone potAnA sattva-kSamA vagereno jo garva Ave to parISahathI parAjita, ne potAnA svabhAva vagerene vicArIne garvaparihAra kare to zItaparISahavighnajaya, A pramANe artha samajavo. trIjI vyAkhyAmAM anukULa paristhitione paNa parISahu tarIke kahevI che, 33 zIta-uSNanI 3 vyAkhyA
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ ane e ucita paNa che. vadhAre paDatI anukULatAo-sukhada paristhitio sAdhanAmAM alanA pedA kare ja che. eTale ja yugalikakALamAM ane devalokamAM ArAdhanA hotI nathI. bhAre vaibhavanI vacamAM rahelo zrImaMta paNa ArAdhanA kare evI zakyatA ochI hoya che. vighnarUpa bananAra A bAhya paristhitionuM dravya-kSetra-kALa ane bhAva ema cAra prakAromAM vargIkaraNa karI zakAya che e jANavuM. kaDavI tuMbaDIrUpa pratikULadravyAtmaka vighna sAme dharmaruci aNagArano jyane ratnakaMbalarUpa anukULadravya sAme zivabhUti parAjita. kSetrAtmaka jaghanyavipna sAme meghakumAramuni pahelAM parAjita, pachI vijya. kevalajJAnI, avadhijJAnI, 14 pUrvadhara vagerenA abhAvavALo ane adharmIne tyAM jAhojalAlI-dharmane tyAM takalIpha AvI viSamatAvALo. A paMcamakALa e kALAtmaka jaghanyavipna samAna che. AmAM paNa zraddhA TakAvI rAkhe te vijetA...nezaMkAzIla banI zraddhA gumAvI dete parAjita.bhAvAtmaka vipna (sakhata garamI) sAme araNika muni parAjita, caMDarudrAcAryanA ziSya vijetA. kAMTA Ave kaMkara Ave dhomadhakhatI retI Ave, aMtarane ajavALe vIrA paMtha tAro kADhe jA... AmAM aMtaranuM ajavALuM eTale praNidhAna-vijJajaya Azaya keLaveluM citta. tathA tasyaiva jvareNa bhRzamabhibhUtasya nirAkulagamanecchorapi tatkartumazaknuvataH kaNTakavighnAdadhiko yathA jvaravighnastajayazca viziSTagamanapravRttihetustathehApi jvarakalpA zArIrA eva rogA *viziSTadharmasthAnArAdhanapratibandhakatvAd vighnAH, tadapAkaraNaJca 'hiyAhArA miyAhArA... (piNDaniyukti-648) ityAdisUtroktarItyA tatkAraNAnAsevanena, 'na matsvarUpasyaite parISahA lezato'pi bAdhakAH, kintu dehamAtrasyaiva' iti bhAvanAvizeSaNa vA *samyagdharmArAdhanAya samarthamiti jvaravighnajayasamo madhyamo dvitIyo vighnjyH| vRttiartha tathA nirAkula gamana karavAnI icchAvALo hovA chatAM, atyanta varapIDita hovAnA kAraNe tene nirAkulagamanane na karI zakanArA te pathikane ja kaMTakaviba karatAM paNa vadhAre moTuM javaravipna Ave che, ne e viM para vijaye e *A viziSTa' ane 'samyagu zabdadharmasthAnake dharmanA vizeSaNa nathI, paNa ArAdhanAnA vizeSaNa che. arthAt dharmasthAnanI viziSTa ArAdhanA, dharmanI samyagu ArAdhanA evo artha che, viziSTa dharmasthAnanI ke samyagudharmanI ArAdhanA evo nahIM. (34) yogaviMzikA....1) 34
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ viziSTa gamana pravRttinuM kAraNa bane che. e ja rIte ahIM paNa = mokSamArga para prasthita thayelA sAdhaka viro paNa zArIrika rogo e ja varavighna samAna vighnabhUta jANavA, kAraNake e ja dharmasthAnanI viziSTa ArAdhanAmAM pratibandhaka che. A vighnonuM apAkaraNa = dUrIkaraNa, piMDaniryuktisUtramAM 'hitAhAra - parimita AhAra' vagere kahelI rIte roganAM kAraNone varjavAthI ke 'A parISaho mArA svarUpane aMzataH paNa bAdhA pahoMcADanArA nathI, mAtra zarIrane ja bAdhA pahoMcADanArA che' evI vizeSa prakAranI bhAvanAthI thAya che. eTale (=vighnonuM apAkaraNa thavAthI, sAdhaka samyag dharmaArAdhanA mATe samartha bane che. vivecana : kaMTaka vighna karatAM jvaravighna kema moTuM che e pUrve joI gayA chIe. jo ke mananI keLavaNI e eka alaga bAbata che. rogone sahana karatAM karatAM enI sahiSNutA keLavI lIdhI hoya ne anyanA Tuvacanone - (Akroza parISaha) ne sahana karavAno abhyAsa pALyo na hoya... to madhyamavighnajaya meLavAyo che, jaghanyavighnajaya meLavAyo nathI. ne rogAtmaka A madhyamavighna para jaya traNa rIte meLavI zakAya che. (1) roga thAya ne pachI cikitsA karAvavI enA karatAM roga ja na thAya e rIte hitAhAra - parimita AhAra vagere rUpe khorAkanuM Ayojana karavuM e vadhAre guNakara che. piMDaniryuktinI gAthA A pramANe che - hiyAhArA miyAhArA appAhArA ya je narA / na te vijjA tigicchaMti appANaM te tigicchagA // 648 // artha : je puruSo hitakara (=aviruddha) AhAra kare che, parimita AhAra kare che, alpa (UNodarI pUrvaka) AhAra kare che teonI cikitsA vaidyo nathI karatA... paNa teo ja potAnI cikitsA kare che. tema chatAM, karmodayavazAt roga thAya to zuM karavuM ? (2) cikitsA dvArA rogane dUra karI pravRtti askhalita rAkhavI. jo Avazyaka saMyamayogane sIkAvyAvinA rogane samabhAvapUrvaka sahana karavAnI keLavaNI hoya, roga kramazaH vagara davAe maTI jAya evo hoya, jyAM sudhI e rIte na maTe tyAM sudhImAM paNa madhyamavighnajayanI 3 rIta 35
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ lAMbAgALAnuM vizeSa nukzAna karI janAra na hoya, ke roga asAdhyakakSAno banI gayo hoya... to to cikitsA na karAvavI ... paNa samabhAvapUrvaka sahana ja karavo. mAtra roga vadhe nahIM e mATe apathyaparihAranI kALajI levI. paNa je rogane A zarato lAgu paDatI na hoya enI cikitsA karI ArAdhanAne pUrvavat akhalita banAvavI. (3) asAdhyaroganI davAna karAvavAnI hoya tyAre, athavA davA karavA chatAM roga na maTe tyAre, ke davAthI roga maTavAno hoya paNa maTatAM vAra lAgavAnI hoya tyAre roga, enI vedanA vagere to cAlu ja rahe che. e cAlu rahevA chatAM, sAthe sAthe ArAdhanA paNa cAlu rahe e mATe A roga vagere pariSaho mArA svarUpanA bAdhaka nathI, mAtra dehane ja asara karanArA che tathA pUrvakRta karmonA kAraNe roga Avyo che, ene samabhAve sahana karIza te karmanI vipula nirjarA thaze. ne sAthe ArAdhanA paNa cAlu rAkhIza to to khUba ja viziSTa prakAre nirjarA thaze... vagere bhAvanAthI AtmAne bhAvita karatAM rahevuM. e rIte bhAvita thavAthI roganI vedanA vacce paNa sAdhanA akhalitapaNe cAlu rahevAthI madhyamavidhvajaya thAya che. vRttigranthamAM madhyamavidanajyanA A traNa upAyomAMthI prathama ane tRtIya upAyano ullekha che, ne cantayone madhyamacApi prahAm nyAye bIjA upAyanuM grahaNa jANavuM. AmAMnA koI paNa upAya dvArA vipnanuM kareluM apAkaraNa dharmanI samyaArAdhanA mATe samartha che. vastutaH dharmaArAdhanA mATe viddhanA nirAkaraNavALo sAdhaka samartha bane che, vipnanuM nirAkaraNa pote nahIM. chatAM, abhAva ane abhAvavAnuM (=abhAvanA adhikaraNa) no abheda mAnanArA naye (arthAt abhAvane adhikaraNasvarUpa mAnanArA naye) banneno abheda karI ahIM nirAkaraNane ja samartha kahyuM che te jANavuM. yathA ca tasyaivAdhvani jigamiSordimohavighnopasthitau bhUyobhUyaH preryamANasyApyadhvanInairna gamanotsAhaH syAt, tadvijaye tu svayameva samyagjJAnAt paraizcAbhidhIyamAnamArgazraddhAnAt mandotsAhatAtyAgena viziSTagamanasambhavastathehApi mokSamArge digmohakalpo mithyAtvAdijanito manovibhramo vighnaH, tajjayastu gurupAratantryeNa mithyAtvAdipratipakSabhAvanayA (?vA) manovibhramApanayanAdanavacchinnaprayANasampAdaka ityayaM (dig)mohavighnajayasama uttamastRtIyo vighnjyH| [36] yiogaviMzikA ...)
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttiartha: mArgamAM gamana karavAnI icchAvALA te pathikane ja jo digmoha vina upasthita thaI jAya to (arthAt pUrvadizAmAM javAnuM hoya paNa pUrvadizAmAM pazcimadizAno bhrama thaI jAya to) bIjA pathiko vAraMvAra preraNA kare ke cAla bhAI! cAla, kema aTakI jAya che?' to paNa cAlavAno utsAha jAgato nathI. (eTale ke A digmoha enA gamanamAM vighnarUpa banyo.) paNa jo A viM para vijaya meLavavAmAM Ave (arthAt brAnti dUra karavAmAM Ave to potAne ja (A pUrva dizA ja che...ke A mArga ja mArA gantavya sthaLe mane laI jaze. AvuM) samyagrAna thavAthI temaja bIjA pathiko vaDe kahevAtA A mArganI ja zraddhA thavAthI manTotsAhatAno = utsAhanI maMdatAno tyAga thavAnA kAraNe viziSTa gamana saMbhavita bane che. te ja rIte prastutamAM mokSamArga para mithyAtvAdijanita manovibhrama e digmoha samAna vidana che. A vidga parano vijaya, gurupAratanyadvArA ke mithyAtvAdinI pratipakSabhAvanAthI manano bhrama dUra thavAnA kAraNe anAvacchinna = akhkhalita prayANa karAvanAro bane che. mATe e digbohaviSma paranA jayane tulya evo trIjo uttama vinaya che. vivecanaH paristhitivazAt koinA uMdhA bharamAvavAthI manamAM ArAdhanA aMge UThatI bhrAntio e A digbohaviSma che. manamAM bhramaNAo ghuse eTale ArAdhanAmAM skUlanAo Ave ja. eTale e bhramaNAo dUra karavI-manane bhrAntizUnya banAvavuM e digmoha vinaya che. *gurupAtatya ane mithyAtvAdipratipakSabhAvanA dvArA A diggo para vijaya meLavavo joie. saMsArano kyAreya prAraMbha nahIM? jIvo mokSe javAnA to cAlu che. to kyAreka to badhA bhavyono mokSa thaI ja jAya ne!.. bhagavAne nigodamAM anaMtA jIvo kahyA *ahIM gurupAratatrya ane mithyAtvAdipratipakSa bhAvanA.. A banne vidhvajyanA svata-hetuo che. eTale guruparatannatAdvArA pratipakSabhAvanA... ane enAthI manovibhramano apagama... Avo arthana levo. kAraNake potAnA manamAM bhrAnti thavA chatAM, ane pote koi pratipakSabhAvanA bhAvI na hovA chatAM, gurupAratavya hoya, eTale gurumahArAja sAcI vAta jaNAve tyAre koI dalIla na karatAM, : 'gurumahArAja (gItArtha mahAtmA) kahe che te sAcuM..' ema svIkArI levAthI bhrAnti dUra thaI jAya che, ne ArAdhanA akhkhalita cAlu rahe che, mATe sIdho gurupAratatrya dvArA vinajya saMbhavita che. ema gurunI vidyamAnatA na hoya vagere avasare mAtra pratipakSabhAvanAthI paNa manovibhrama dUra thaI ja zake che. gurunI avidyamAnatAmAM manovibhramo UbhA ja rahe evuM mAnI zakAya nahIM. vaLI daSTAntamAM (utkRSTavinaya (37)
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ che. soyanA agrabhAga jeTalA kSetramAM paNa anaMtA jIvo zI rIte rahe?' AvA badhA mithyAtvAdijanya bhrama e diggovidana che. enI sAme rAga-dveSa ane moha (ajJAna) thI para thaI gayelA bhagavAne asatya bolavAnuM koI kAraNa nathI. eTale te ja niHzaMka satya che je mArA prabhue kahyuM che. mAro kSayopazama maMda che, mATe mane paNa. (pratipakSabhAvanAnA daSTAnta tarIke) svayaM samyajJAna ane (gurupAratatryanA daSTAna tarIke) paroktamArganI zraddhA e bannene manovibhramanA nirAkaraNanA svataMtra kAraNo tarIke kahyA che. tethI dArzantikamAM paNa be svatantrakAraNo tarIke levA joie. ane e mATe vRttimAM mithyAtvAtipratipakSavinaya eTalo ja aMza che tenA pachI vA (keva) umeravo Avazyaka che. # ahIM 'mithyAtvAdijanya kahyuM che. mAtra mithyAtvaja" ema nahIM. Adi zabdathI jJAnAvaraNAdhijanya bhrAntio paNa levI. tethI, jIva chevaTe AkarSathI paNa mithyAtve jAya to ja A vighna upasthita thAya evuM mAnavAnI kazI jarUra nathI. svAdhyAyanI pradhAnatAnA kALamAM, koIkane jJAnAvaraNanA udaye tapanI pradhAnatA bhAsI jAya to eTalA mAtrathI kAMi mithyAtvano udaya thaI ja jAya evuM nathI. ne chatAM svAdhyAya aMge digyoha to che ja. Ano je trIjA vipnamAM samAveza nahIM karIe to kyA vipnamAM samAveza karazuM? samAveza karavo to paDe ja, kAraNake svAdhyAyamAM skUlanA thAya ja che. pachI svayaM Aya-vyayano vicAra karIne ke gurupAratatrya dvArA ('gurumahArAja svAdhyAya para jora ApavAnuM kahe che, to mAre havethI e ja karavuM...') samyagRnirNaya para Ave ke hAla mAre svAdhyAya ja kartavya che... eTale vidhvajya, e ja svAdhyAyane akhalita banAvI zake. vaLI, mAnasika bhramaNArUpa digbohavibamithyAtvajanya hovAthI mithyAtvIne ja hoya zake, samyakvIne nahIM. AvuMjomAnavAnuM hoya to pAta vagaranAkSAyopathamikasamyavIne ke kSAyikasamyakvIne dIkSA pachI gItArtha gurunA pAratavyanI AvazyaktA ja nahIM rahe, temaja AcArapratipAdaka granthonuM adhyayana karavAnI paNa AvazyakatA ja nahIM rahe, kAraNake kyAre kaI ArAdhanA karavI vagere aMge ene kyAreya kazo bhrama thavAnI zakyatA ja nathI. e samyagRnirNayapUrvaka svayaM ja ArAdhanA karato rahevAno che. ane kharekhara jo AvuM hoya to, zrI AcArAMgajImAM 'desI pAsapAsa sthi' AvuM je vacana Ave che, emAM pAsagassano artha kevalajJAnI na karata, paNa 'kSAyikasamyakatvI karata. A sUtrano artha evo che ke te te prakaraNamAM je kAMI vidhi-niSedha batAvelA che te sarvajJa mATe nathI.' Ano sIdho artha che ke asarvaza je koI hoya kSAyika samyakatvI ke akSAyikasamyakvI.. badhA mATe A zAstravacano che ja. ane tethI badhAe enuM adhyayana karavuM ja paDe. vaLI A paMktiono rahasyArtha evo nathI ke e pAmavA mATe jAtajAtanI kalpanAo karavI paDe. ne bahu sUkSmavAto che. sUrmaprajJA vinAnaja paddhI zakAya.. evuM paNa mAnavAnI koI jarUra nathI. e nirarthaka kliSTakalpanAomAM tANI jAya che. ne granthakAranA abhipreta arthathI dUra tANI jAya che. (38) yiogaviMzikA.....1
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ na samajAya e paNa bane.." vagere bhAvanA e pratipakSabhAvanA che. enAthI bhrama dUra thaIne vinajaya thAya che. indramahArAjAe namirAjarSine A mithilAne dAha lAgyo che vagere kahIne kasoTI karI. paNa miditA 3nsamALI ja che DenDrapha vinA vagere bhAvanA dvArA namirAjarSi saMyamamAMthI DagyA nahIM. A digbohaviSmajya. paccakakhANamAM disAmoheNa AgAra mUkyo hovAthI, jyAM sudhI AgArarUpatAne jALavI rAkhe tyAM sudhI digmoha e vidanarUpa banato nathI. vastutaH paccakakhANamAM je digmoha che e "paccakakhANa AvyuM ke nahIM?' e aMzamAM ja bhramaNA karAvanAra che, paccakakhANa karavuM ke nahIM?' e aMzamAM - arthAt sAdhanAnI kartavyatAnA aMzamAM, sAdhanAnA svIkAra aMzamAM - bhramaNA karAvanAra nathI. mATe e vighnarUpa nathI. ete ca trayo'pi vighnajayA AzayarUpAH samuditAH pravRttihetavaH, anyataravaikalye'pi tadasiddherityavaseyam / uktazca - vighnajayastrividhaH khalu vijJeyo hiinmdhymotkRssttH| mA 8 Tendramohanayama: pravRttiwtta: // (SoDa. 2-2) vRttiarthaH AzayarUpa A traNeya vidanajyo samudita thAya to pravRttinA kAraNa bane che. kAraNake traNamAMthI ekeyanI vikalatA=avidyamAnatA hoya to te pravRtti asiddha rahe che. SoDazakajI (3-9) mAM kahyuM che ke - jema mArgamAM daka, javara ane digmoha e traNa vidgo parano jaya gamanapravRttiphalaka bane che ema ha=mokSamArgamAM hIna, madhyama ane utkRSTa ema traNa prakArano vinajya pravRttiphalaka che. vivecanaH ahIM traNe vidhvajaya samudita thAya to pravRttiphalaka bane che, ema jaNAvyuM che. mAtra, utkRSTa vinajayane pravRttilaka nathI kahyo. avagraha, IhA, apAya ane dhAraNAmAM A ja kame A cAra thAya che. eTale dhAraNA pratye avagrahAdi traNanA samudAyane kAraNa na kahetAM mAtra apAyane kAraNa kahevAya che. ahIM paNa jo traNe vibajya kramazaH ja thatA hota to mAtra trIjA vibajyane pravRttinA kAraNa tarIke kahI triNe vinaya jarUrI)
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ zakAta. paNa samudAyane ja kAraNa tarIke kahyo che e jaNAve che ke traNe pUrvottara krame ja pragaTa thAya evo niyama nathI. ane eTale ja 'caramavaikalye'pi' na jaNAvatAM 'anyataravaikalpe'pi' jaNAvyuM che. pravRttine skhalanA pAmavA mATe traNe prakAranA vighno upasthita thavA joie e Avazyaka nathI. je vighnajaya ArAya keLavAyo na hoya tenuM vighna upasthita thAya eTale pravRtti aTakI ja javAnI. vighnapnayAH... pravRttiotava: Avo je anvaya che eno artha tatpuruSa samAsa karI vighnajayo pravRttinA kAraNa che e pramANe karavo. paNa, bahuvrIhi samAsa karIne pravRtti che kAraNa jenuM evA vighnajayo Avo artha na karavo. kAraNa ke to pachI 'anyataravaikalpe'pi tadasiddhe ' AvuM je jaNAvyuM che te asaMgata Thare. te paNa eTalA mATe ke 'anyatarakAraNanA abhAvamAM kArya asiddha rahetuM hovAthI' Avo eno artha che. arthAt je kAraNabhUta che te aneka che evuM e sUcita kare che. prastutamAM pravRttinA aneka prakAra batAvyA nathI ke jethI ene 'kAraNa' tarIke laI zakAya. vighnajayanA ja aneka prakAra batAvyA che, mATe ene ja kAraNa tarIke laI zakAya che, pravRttine kArya tarIke. e ja rIte bahuvrIhi samAsa karavAmAM, 'pravRtti traNe vighnajayanA samudAyanuM kAraNa che' evo ayogya artha ApanAra 'samuvitA:' zabda, 'tasiddhe' zabda ane puliMga hovAthI bahuvrIhi samAsAnta tarIke sUcita thato SoDazajIno pravRttita: zabda... A traNa paNa asaMgata rahe che. prazna : paNa jo A rIte vighnajaya e hetu che ne pravRtti enuM kArya che, to praNidhAna, vighnajaya, pravRtti... e krama kema na kahyo ? uttara : vighnajayane je pravRttinuM kAraNa kahevo che e pravRtti, vighnajaya thayA pachInI viziSTa pravRtti che. paNa, vighnajaya keLavavA mATe pUrve sAmAnyapravRtti paNa Avazyaka to hoya ja che. jema IhAthI apAya utpanna thAya che. pachI e apAya (vyAvahArika arthAvagrahanuM kAma karIne) IhAne utpanna kare che. vaLI e IhA vadhAre vizeSabodhaka apAyane utpanna kare che. arthAt IhA-apAya-IhA-apAya... A 40 (yogaviMzikA...1
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ kema cAle che. ema prastutamAM pravRtti-vibajya-pravRtti-vidhvajaya.. A krama cAle che. vidanajya Azaya keLavAyo na hoya to paNa, vidana hoya ja nahIM evI avasthAmAM pravRtti thayA kare che... ne A rIte thayA karatI pravRttithI parikarmasaMpannatA dvArA ' vijaya Azaya pragaTa thAya che. dhAroke A 10 mAtrAnA vipna para jaya thayo. A jya thayA pUrve je pravRtti hatI te bhale vina na hovAnA kAraNe akhalita cAlI... paNa jo 10 mAtrA sudhInuM vina paNa Avata to skUlanA pAmavAnI yogyatAvALI hatI, paNa have ATalo vinaya thayA pachI evI khalanA pAmavAnI yogyatA vinAnI banI... mATe e pUrvanI pravRtti karatAM viziSTa banI... chatAM A pravRtti, haju 11 vagere mAtrAnuM vighna Ave to skUlanA pAme evI che. eTale e apekSAe haju sAmAnya pravRtti kahevAya.... paNa e karatAM rahevAthI vadhAre vinaya thAya, jethI have 20 mAtrA sudhInuM vighna paNa khulanA karI zakyuM nathI. mATe A ora viziSTa pravRtti kahevAya.. Ama uttarottara jANavuM. Ama prAraMbha pravRttithI thAya che. mATe IhAnI jema pravRttine prathama kahI che, ne vinayane pachI.. aticArarahitA'dhikaguNe gurvAdau vinayavaiyAvRttyabahumAnAdyanvitA hInaguNe nirguNe vA dayAdAnavyasanapatitaduHkhApahArAdiguNapradhAnA madhyamaguNe copkaarphlvtydhikRtdharmasthAna hiMsaka prANaH siddhiH 3Z siddhistattaddharmasthAnAvAptiriha tAttvikI jnyeyaa| dha vinayAviyatA rIne tyAvizuLaRT II (poDa. 3/20) vRttiarthaH adhikRta ahiMsA vagere dharmasthAnanI evI prApti e siddhi che ke je (1) aticAra rahita hoya (2) guNAdhika evA guruvagere pratye vinaya vaiyAvaccabahumAna AdithI yukta hoya (3) hanaguNI ke nirguNa jIvo pratye dayA, dAna, vyasanapatita kaSTamAM AvI paDelAnA duHkha dUra karavA vagere guNanA prAdhAnyavALI hoya ane (4) madhyamaguNavALA=svasamAna guNavALA jIvo pratye upakAra karavAnA phaLavALI hoya. (ahiMsAdinI AvI prApti e siddhi che.) SoDazaka (3-10) mAM kahyuM che ke guNAdhika jIvo pratye vinayAdithI yukta, hIna guNI jIvo pratye dhyAThiguNapradhAna (ane "ca" zabdathI, samAnaguNavALA jIvo pratye upakAravALI) te te dharmasthAnanI prApti e I=AzayapaMcakanA A prastAvamAM tAttvika siddhi jANavI. siddhi Azaya (41)
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana : te te dharmasthAna (guNa) candranagandhanyAye AtmAnI prakRtirUpa banI jAya e siddhi che. caMdanane chedo-cholo ke khALo... e sugaMdha ja Ape. ema game tevI pratikULa-vighnabhUta paristhitimAM paNa vivakSita ahiMsAdi guNa jaLavAyelo ja rahe evI prApti e siddhi che. traNe prakAranA vighno para jaya meLavyA pachI ja siddhinI prApti thAya che. vaLI, vighnajaya mATe praNidhAna ane pravRttiorAya paNa paryAptapaNe keLavAyelA hovA ja joie. eTale pramAdAdijanya aticAranI saMbhAvanA rahetI nathI. kyAreka je ochuM vattuM AcaraNa hoya che te paristhitivazAt karyuM hovAthI apavAdarUpa hoya che, paNa aticArarUpa hotuM nathI. mATe ahIM dharmasthAnanI prAptine aticArarahita kahI che. (pramAThAdivarAta kyAreya paNa aticAra lAge nahIM e rIte dharmasthAna keLavavAmAM Ave to 'siddhi' thAya evo sUcitArtha ahIM samajavo. ) adhimukhe... vivakSita ahiMsAdidharmasthAnamAM jeo potAnA karatAM AgaLa nIkaLI gayA che evA *guNAdhika guru vagere aMge vinaya-bahumAnAdi bhAva jAge ja. 'A to anyapakSIya che ke mAro harIpha che' AvA koi paNa kAraNe jo IrSyA, dveSa ke upekSA vagere bhAva jAge to samajavuM joie ke potAne siddhi thaI nathI. avirata mATe dezavirata ne dezavirata mATe sarvavirata sAdhu e guNAdhika che. guNAdhika vyakti Ave eTale UbhA thavuM-AsanapradAna karavuM... A badhuM vinaya che. AhAra-pANI-auSadhi vagere lAvI ApI sevA karavI e vaiyAvacca che. guNAdhika pratye dilamAM prIti-Adara hovo e bahumAna che. * ''adhizuLe... enuM tAtparya e che ke kvacit pote je guNamAM siddhi ArAya prApta karyo hoya tenAthI anya guNo guru AdimAM adhika hoya ane guru paNa kvacit siddhi ArAyavALA hoya ke viniyoga AzayavALA paNa hoya ane kavacit sAmAnya sarva guNonI apekSAe guru karatAM pote adhika guNavALo paNa hoya, to paNa upakArakatAnI apekSAe guNa saMpanna guru adhikaguNavALAM ja che. ''AvuM badhuM vivecana galata jANavuM kAraNa ke pote je guNamAM siddhi Azaya keLavyo che e ja guNamAM jeo AgaLa hoya enI ahIM vivakSA che, anyaguNamAM ke upakAraktAmAM teo AgaLa che ke nahIM enI ahIM koi apekSA nathI. zaMkA - vivakSita ahiMsA-kSamAdi guNa kSAyikakSAno-pratkRSTakSAno (100%) prApta thAya tyAre ja siddhi kahevAya ane tethI e guNa aMge to koi potAnAthI guNAdhika hoya e saMbhavatuM ja nathI. mATe ahIM guNAdhika tarIke ahiMsA kSamAdithI bhinna anyaguNomAM je potAnAthI yogaviMzikA...1 42
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ rInarm... potAnA karatAM alpapramANamAM ahiMsAdi dharmasthAna pAmelA jIvo e hInaguNajIvo... ane alpAMze paNa vivakSita ahiMsAdi dharmasthAna nahIM pAmelA jIvo e nirguNajIvo. A banne prakAranA jIvo haMmezA mATe hIna hovAnA kAraNe haMmezA sahAyanI apekSAvALA hoya che. lagabhaga svasamAnaguNavALA jIvo e madhyamajIvo che. emane avasaravizeSamAM sahAyaka banavAnuM hoya che. adhika hoya ke upakAranI daSTie je adhika hoya te levAnA che. samAdhAna - AvI badhI zaMkA nirarthaka che. kAraNake jyAre vizeSa kazo ullekha na hoya tyAre, guNAdhika' ke 'guNahIna' zabdo vivakSita guNa aMge je adhika ke hIna hoya ene ja jaNAvI zake, anya guNanI apekSAe adhika hoya ke hIna hoya ene nahIM. vaLI mULamAM, '100% guNa keLavAya tyAre ja siddhi kahevAya' e kalpanA ja galata che. te paNa eTalA mATe ke siddhi AzayamAM ja jo prakRBguNa prApta thaI gayo hoya to viniyoga-tathA prakRSTa dharmasthAnanI prApti sudhInI sAnubadhatA-vagere je vAto granthamAM karelI che te nakAmI thaI jAya. Azaya e che ke siddhi pachI viniyoga thAya, A viniyogathI kSayopazama sAnubandha thAya... pachI tenA prabhAve vadhAre guNa siddha thAya... vaLI ora viniyoga thAya, tenA kAraNe vadhAre kSayopazama sAnubandha thAya... A kame jIva prakRSTaguNane pAme che. vaLI prakRdharmasthAna eTale to kSAyika dharmasthAna..kSAyika ahiMsAkSamA vagere pAmanAro to e ja bhavamAM mokSe jAya. eTale aneka janmAntaranI paraMparA dvArA prakRSTa guNane pAmavAnI vAta paNa asaMgata kare... eTale pUrve je siddhi thayelI che emAM prakRSTa guNa nathI e to spaSTa ja che. ane tethI dhAroke pote vivakSita guNane 50% sudhI AtmasAt karyo hoya to pa0% guNanI siddhi che. e vakhate 60-70.... vagere % jeTalA guNanI siddhivALA jIvo e adhika guNI ne 40-30 TakA vagere vALA jIvo e hInaguNa... temaja haju guNa keLavyo ja na hoya evA badhA jIvo nirguNa. "potAnAmAM jeTalo guNasiddha thayo che enA karatAM sAmI vyaktimAM 10-20% vadhAre guNa pragaTa thayo che e chadmastha zI rIte jANI zake?''Avo prazna na karavo, jema suvihitasAdhupaNAno nirNaya AlayavihArAdi parathI karI yathAyogya vinaya-bahumAnAdi karavAnA hoya che ema prastutamAM sAmI vyaktinA vANI-vartAva vagere parathI enuM guNAdhikya jANI zakAya che. eka vizeSa prasaMge guNAdhikya jANI zakAya che. A guNAdhikyanA nirNayamAM jJAnAvaraNanA aparAdha tarIke kyAreka bhramaNA thavAthI bahumAnAdi aMge vaitathya thAya to paNa e doSarUpa nIvaDatuM nathI. Azaya e che ke guNAdhikajIvanuM guNAdhikya pragaTa thayuM na hovAnA kAraNe jANI na zakAyuM hoya ane tethI bahumAna-vinayAdi karavAmAM na Ave to paNa eTalA mAtrathI 'siddhi dUSita thaI jatI nathI. jemake kevalajJAnI tarIke pragaTa na thayA hoya tevA kevalI pratye bahumAnAdina jAgavA mAtrathI anya mahAtmAonA ahiMsAdi dharmasthAno dUSita thatA nathI. ema, (guNAdhikya konI apekSAo (43) 43.
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ nityasahAyakatA e 'kRpA-karuNA' che ane kvacit sahAyakatA e 'upakAra' kahevAya che. adhika pratye vinayAdi, madhyama pratye upakAra ane hIna pratye kRpA... A traNa uttarottara kSayoparAmanA kAraka che. tethI siddhi mATe A traNe Avazyaka che. eTale ja guNa siddha thayo che ke nahIM ? enI parIkSA paNa AnAthI thai zake che. krodhI pratye dveSa-durbhAvanA badale karuNA ja ubharAyA kare (te paNa ubharAyA kare. ubharAvavI na paDe) to samajavuM ke kSamA siddha thaI che. hIna pratye aMdara je karuNA ja anubhavAyA kare e 'dayA' che... hIna jIvo AgaLa vadhe e mATenA yathAzakya saMyoga-sAmagrI vagere ene pUrA pADavA- paDAvavA e 'dAna' che. saMyamasthAnamAM vastutaH nimnakakSAe rahelA evA paNa ratnAdhika pratye upalA saMyamasthAnamAM rahelA avamarAtmika vinaya-bahumAnAdi kare to emanuM saMyama vadhu nirmaLa ja thAya che. kRSita nathI thatuM. eTale upakAra-saMyama paryAya vagere daSTie ja guNAdhika levAnA che evI mAnyatA paNa galata che. guNAdhika hovA chatAM paryAyamAM nAnA hoya tenA pratye paNa bahumAna to hoya ja. vinayavaiyAvacca vagere mATe bAhya vyavahAra jovAno hoya che. eTale bAhya vyavahArane anurUpa AsanapradAnAdirUpa vinaya vagere guNAdhika avamarAtvika pratye karavAnA na hoya eTalA mAtrathI siddhi asiddha banI jatI nathI. nahIMtara to saMyamaparyAyamAM nAnA evA guNAdhika pratye ratnAdhikoe bahumAnAdi rAkhavAnI AvazyakatA ja na rahe, ne to pachI vAcanA letI vakhate, vAcanAdAtA nAnA hoya to paNa ene vandana karavAnI je sAmAcArI zAstromAM darzAvelI che te asaMgata TharI jAya. vaLI, hInaguNa tarIke jo pUrve svaprApta dharmasthAnanI apekSAe adhastana rahelA jIvone kahyA che, to guNAdhika tarIke paNa enI apekSAe UMce rahelA jIvo ja vivakSita hoya e, tathA je guNamAM AgaLa vadhavuM che e guNamAM AgaLa vadhelAo pratye bahumAnAdi joie ja (pachI bhale saMyama vagere anyaguNamAM e kadAca pAchaLa paNa hoya) A be ne be cAra jevI vAta che. vivakSita guNamAM guru vagere kadAca AgaLa na hoya to paNa eTalA mAtrathI kAMi emanI pratyenA vinayAdi asaMgata banI jatA nathI, kAraNake saMyama-upakAra vagerenI daSTie teo AgaLa che ja. ane vandana - bhakti vagere bAhya pratipatti mATe to vyavahAra sAme jovAnuM hovAthI vyavahArathI je aviruddha hoya te karavAnuM hoya. mATe prastuta guNamAM je adhika hoya tene ja ahIM mukhyatayA guNAdhika tarIke vivasyA che e vAta niHzaMka jANavI. 44 yogaviMzikA...1
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ *hInajIvo kaMika saMkaTamAM mUkAI jAya (ane vidanajya Azaya to haju teoe keLavyo hoya nahIM, tethI e guNanI sAdhanAmAM skUlanA AvI jAya) to e vakhate enuM e saMkaTa dUra karI pAcho ene akhkhalita sAdhanA mArge caDhAvavo e vyasanapatita duHkhApahAra che. madhyama ... potAne lagabhaga samAna guNasiddhi pAmelA jIvo madhyama che. eTale e jIvone paNa praNidhAna, pravRtti, ane vijaya Azayo paNa lagabhaga svasamAnakakSAnA keLavAyelA hoya ja che. ne tethI teo svayaM potAnI ArAdhanA karatAM ja hoya che. paNa kyAreka evI vizeSa paristhitimAM emane sahAya karavI Avazyaka banI hoya che. evA avasare koi ISyavagere bhAva AgaLanaAvI sahaja sahAyatA ja karavAnuM thAya... to samajavuM ke siddhi Azaya keLavAyo che. ema to praNidhAna AzayamAM paNa paropakAra-vAsanAvAsita citta je kahyuM che emAM kRpA-upakAra aMza bhaLelo ja hoya che. to emAM ne AmAM phera zuM? phera A ke - praNidhAna AzayanI * ahIM paNa samajavA jevuM che ke hInaguNajIvono ke niNajIvono AmAM ja samAveza che, ne ahIM je dayA-dAnAdi kahyA che te emanA ja pratye kahyA che. jIvo ghaNA alpaguNovALA hoya to paNa upakArane yogya hoya to madhyamaguNamAM ja tenI gaNanA che ne teo para upakAra karavAno che. ne je upakArane yogya nathI teo badhA hItaguNa-nirguNa tarIke ullekha pAmyA che, ne temanI pratye je dayA vagere kahyA che te mAtradravyadyA vagere jANavA... 'AvI badhI kalpanAo na karavI, kAraNake jyAre granthakAra hIna guNa, madhyamaguNa ane adhikaguNa ema traNa vibhAga svayaM batAve che, tyAre hIna guNano madhyamaguNamAM samAveza karI zakAya nahIM, vaLI, praNidhAnaAzayamAM teono adhastanaguNasthAnavarsI tarIke ja ullekha che ne emanA pratyekRpAnugatva (adhaH kRpAnugatva) darzAveluM ja che, to siddhiAzayamAM tena hovAnuM na kahevAya. navAinI vAta to e che ke AvI kalpanA karanAra paMDite ja praNidhAna AzayamAM adhaHkRpAnuga' nA vivecanamAM caMDarudrAcAryanA ziSyomAM yogyatAnI vAta karI che ne chatAM emano naMbara "hInaguNa mAM ja rAkhI enA pratye kRpAnI (bhAvayAnI) vAta karI ja che. te ahIM emano naMbara hanaguNamAM na gaNatAM madhyamaguNamAM gaNavAnI vAta zI rIte svIkRta bane? tathA nirguNa jIvanamAM keTalAka yogya hoyane keTalAka ayogya hoya e saMbhave che. ne tethI ayogya pratye dravyayA vagere hoya temaja enI sAdhanA aMge upekSA hoya A upekSA paNa (zreSAbhAvarUpe "karuNA rUpa kahevAya ja, ne tethI Ane ja) teonI bhAva karuNArUpe kahevAmAM Ave to koI harakata nathI. paNa hanaguNajIvo to kaMIka paNa sAdhanAmAM AgaLa vadhelA che, bhale potAnAthI alpa, paNa kaMika guNa teoe paNa meLavyo ja che. pachI teone ( jJAnadarzanacAritrekamUrtika] (45)
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ prArambhika kakSAmAM paropakAra karavA cittane taiyAra karavuM paDatuM hoya evuM paNa bane... pachI paropakAra karavAnuM citta sahaja banI jAya. e pachI paNa kyAreka pramAdAdivazAt paropakAra na kare evuM paNa zakya bane. siddhiAzayamAM AvuM nathI hotuM. paropakAranuM citta sahaja banyuM rahetuM hoya che. ne zakya hoya te paropakAra, vinA pramAde acUka thAya ja che. pravRttiAzayavALAne paNa A yAdi hoya ja che. paNa vighnajayaAzaya haju keLavAyo na hoya eTale anyakRtaupasarga jaghanyavighnanuM kArya karI ahiMsAnI sAdhanAne khoraMbhe pADI de... ne sAdhaka karuNA cUkIne dveSAdi hiMsakabhAvamAM taNAI jAya AvuM paNa asaMbhavita nathI. siddhiArAyavALAne AvI thoDI paNa saMbhAvanA rahetI nathI, e jANavuM. ahiMsA, kSamA vagere dharmasthAnano potAnA AtmAmAM sAkSAd anubhava e siddhi Azaya che. 'hiMsA karavI nahIM' ema nahIM, 'hiMsA mArA svabhAvamAM ja nahIM...' AvI svayaM anubhUti e siddhi che. phakta bIjAnA mApayaMtro para nahIM cAlavAnuM, tadanusAra potAnI paNa saMvedanA joie. zrI dvAtriMzad dvAtriMzikAmAM upAdhyAyajI ayogya kahI na zakAya, ane tethI teo pratye mAtra dravyaThayA vagerenI vAta e tattvanI anabhijJatA che. teo pratye to teo AgaLa kema vadhatA rahe e mATe bhAvakaruNA ja satata sphuryA karatI hovI joie. eTale ja zrIyogarAtamAM apunarbandhane samyaktvasaMbaMdhI dezanA, ne aviratasamyaktvIne dezaviratanI dezanA ApavI. vagere vibhAga darzAvyo che. paNa 'apunarbandhaka hovA chatAM ayogya hoya ne tethI ene AgaLa vadhavAnI dezanA ApavA rUpa bhAvakaruNA enA pratye na hoya. .. 'AvuM kyAMya jaNAvyuM nathI. yogya jIva paNa kadAca koika sahelAithI AgaLa vadhe ema na jaNAtuM hoya to vadhAre bhAvakaruNA vahAvI vadhAre prayatna karavAnI vAta hoya, enA badale enI bhAvadayA choDI daI ane enA bhAgyanA bharose choDI devAno ? A zI rIte ucita Thare ? vaLI, paraspara samAnakakSAe pahoMcelA ane tethI samAna ArAdhanA karatA be hInaguNajIvomAMthI, A yogya che, mATe ene madhyamaguNamAM gaNI enA para bhAvakaruNA-upakAra karavAnA ne A ayogya che, mATe ene hInaguNamAM ja gaNI enA mAtra dravyadayA vagere karavAnA-Avo vibhAga chadmastha zI rIte karI zake? na vaLI, je lagabhaga potAne samAnaguNavALA hovAthI madhyamaguNI che enA para 'nimnakakSAviSayaka evI bhAvakaruNA' zI rIte kahevAya ? e ahaMkArano cALo na banI jAya ? ene to avasare kvacita sahakAra ApavAno hoya... mATe hInaguNa para dravyadayA... vagerenI A vAto asaMgata jANavI. 46 yogaviMzikA...1
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahArAje Ane jaNAvavA mATe AtminaH mAtmanA saMvitti: zabdo vAparyA che. vaLI A saMvedanAne jJAnavarzanavAmUirtiA kahI che. uzkerATa e mAro svabhAva nahIM, mAro mULa to zAMta svabhAva che AvI jANakArI e jJAna che. AvA svabhAvanI prAptavya tarIkenI saMvedanA e zraddhA-darzana che... AtmAnI AvI zAnta pariNati e cAritra che. te te kSamAdi guNanuM jJAna, zraddhA ane pariNatirUpa bane eTale jJAnadarzanacAritrakamUrtikA kahevAya. parapIDAparihArAdi e siddhinuM bAhyasvarUpa che. bAdhaka karmono viziSTa prakArano kSayopazama e ahiMsAdi siddhinuM AMtarikasvarUpa che. cAritra aMgeno koIpaNa viziSTa kSayopazama jJAna darzanathI sahakRta ja hoya che. ane tethI siddhi traNenA anubhavAtmaka ja hoya che. A anubhava mukhyatayA saMskArarUpe, kvacit upayoga rUpe hoya che. saMskArarUpe satata hovAnA kAraNe ja e nidrAdikALe paNa vaiparItyavAraka hoya che. eTale ja tapasiddha evA bhAI mahArAjane khAvA chatAM 'upavAsI' tarIkenI ja saMvedanA hatI. pUrvAvasthAmAM krUra upahAsa karanAra guNasane agnizarmAnuM traNa-traNa vAra mAsakSamaNanuM pAraNuMcUkAvyuM. AvI harakta paNa kSamAnI siddhivALA yogIne krodhanA kAraNa tarIke dekhAtI hotI nathI. arthAt ATalo badho trAsa ApanAra pratye paNa krodha to na ja karI zakAya... e kodha paNa doSarUpa ja che... AvI ja emanI pratIti hoya che. yogalakSaNakAtrizikAmAM upAdhyAyajI mahArAje abhyAsazuddha dharma e tAttvikadharma che, ne AvA tAttvikadharmanI prApti e siddhi che. ema jaNAvyuM che. Ano Azaya e che ke AMtarika pariNAmathI thayelo hovAthI pariNAmakRta evo dharma vAstavika hoya to paNa jo abhyAsazuddha na hoya to tAttvika nathI. ane tethI enI prApti e siddhi nathI. kSayopazama pragaTayo hovAnA kAraNe dharma pariNAmakRta hovA chatAM kSayopazama jo daDhana hoya to thoDI paNa viSama paristhiti ene AvarI zake che. mATe e tAttvika nathI. jyAre abhyAsazuddha kSayopazama daDha hovAnA kAraNe viSama paristhitimAM paNa AvarAto nathI. mATe tAttvika che. AvA kathananI pAchaLa e Azaya che ke dharmanI yogyatA, utpatti, zuddhi, vRddhi ane prakRetA.. A badhuM abhyAsathI thAya che. ane tethI ja saMkhyAta bahubhAga jIvo abhyAsazuddhithI ja dharmamAM AgaLa vadhe che, guNo keLave che, guNonI parAkASThAe pahoMce che ne chevaTe mokSa meLave che. vagara abhyAse, mAtra pariNAmathI A badhuM pAmanArA seMkaDo-hajAromAM viniyoga Azaya)
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekAda hoya che. eTale abhyAsa vinAnA ekalA pariNAmanA bharose rahevAya nahIM. mATe rAjamArga-vyavahAramArga kevaLa pariNAmane mukhya na karatAM abhyAsane mukhya kare che. abhyAsathI zuddhi pragaTe che, enAthI vaLI vadhAre zuddha abhyAsa thAya che. Ama uttarottara jANavuM. ___ svaprAptadharmasthAnasya yathopAyaM parasminnapi sampAdakatvaM viniyogaH / ayaJcAnekajanmAntarasantAnakrameNa prakRSTadharmasthAnAvApteravandhyo hetuH / uktaJca - siddhezcottarakArya viniyogo'vandhyametadetasmin / satyanvayasaMpattyA sundaramiti tatparaM yAvat / / (SoDazaka 3-11) avandhyaM-na kadAciniSphalaM, etat dharmasthAnamahiMsAdi etasmin viniyoge sati anvayasaMpattyA avicchedabhAvena tat=viniyogasAdhyaM dharmasthAnaM sundaram, iti:' bhinnakrama: samAptyarthazca, yAvatparamityevaM yogaH, yAvat paraM=prakRSTaM dharmasthAnaM samApyata ityrthH| - vRttiartha potAne siddhirUpe prApta thayelA ahiMsA vagere dharmasthAnanuM je pramANe upAyo zakya hoya ene anusarIne anyamAM paNa saMpAdana karavuM e viniyoga che. Avo viniyoga karAvanAra Azaya e viniyoga Azaya nAme pAMcamo Azaya che. A viniyoga bhAvI aneka janmomAM uttarottara UMcI kakSAnA te te dharmasthAnanI prApti karAve che. A rIte UMcA UMcA dharmasthAnanI paraMparA dvArA e potAne prakRSTa dharmasthAnanI prApti karAve che. mATe A viniyoga utkRSTa dharmasthAnanI prAptino avadhya hetu che. SoDazaka (3-11) mAM kahyuM che ke - siddhinuM uttarakArya viniyoga che. A viniyoga thavA para A ahiMsAdi dharmasthAna avicchedapaNe paraMparA cAlavAnA kAraNe avadhya hoya che. tethI A viniyogasAdhya dharmasthAna suMdara che. eTale ke potAne prakRSTa dharmasthAnanI prApti karAvI Ape tyAM sudhInA sAmarthyavALuM che. SoDazakanI A gALAmAM AvelA keTalAka zabdono artha : - avadhya = kyAreya paNa niSphaLanajanAra. etat = ahiMsAvagere dharmasthAna.. etasminuM = viniyoga thaye chate. anvayasaMpajyA = avicchedapaNe... tat = viniyogasAdhyadharmasthAna. gAthAmAM rahelo iti zabda bhinnakamavALo che ane samApti [48] yogaviMzikA...1)
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ arthane jaNAvanAro che. tethI 'yAvatparamiti' e pramANe anvaya jANavo. eTale eno artha Avo thaze - para = prakRSTa dharmasthAna saMprApta thAya tyAM sudhI. vivecanaH have pAMcamAM viniyoga AzayanuM nirUpaNa karavAmAM Ave che. sAmAnya joDANa e yoga che, atyaMta joDANa e niyoga che ane viziSTa prakAranuM atyanta joDANa e viniyoga che. evAmAhAnsavALI vyaktinA sAnnidhyamAM AvavAthI ke evA vAtAvaraNamAM AvavAthI hiMsaka vagere jIvo paNa tatkALa pUratA ahiMsaka vagere bane to temAM ahiMsA vagereno yoga thayo kahevAya. A viniyoga nathI, kAraNake sAnnidhya khasI gayA bAda A ahiMsakapaNuM vagere TakavAnI zakyatA nathI. paNa jo e sAnnidhya - e vAtAvaraNa chUTI gayA bAda paNa ahiMsakapaNuM vagere cAlu rahe e rIte joDANa thayuM hoya to e niyoga kahevAya. ahiMsA - tapa vagere bAhyadharmamAM thayeluM A atyanta joDANa (niyoga) jo bhAvadharmanuM utpAdaka kAraNa bane... joDAnAra sAmAjIvane evo viziSTa kSayopazama karAvI Ape... to e joDANa viniyoga kahevAya che. viniyojaka jIva siddhi ane viniyoga Azaya pAmelA che. ane viniyojya jIvayogAvaMcaka che. eTale viniyukta thayelo dharma avazya viziSTa kSayopazamano janaka bane ja che... ATalA aMze e viniyojya jIvamAM paNa avadhya che. samavasaraNamAM vAgha - sApa vagere je ahiMsaka bane che, te ahiMsAno viniyoga nathI, paNa mAtra dharmanuM mAhAbhya-prabhAva che. siddhi AzayamAM rahela kRpA, upakAra ane vinaya viniyoga karAve che ane A viniyoga vadhAre prabaLa kSayopazamane prakaTa kare che. | viniyoga karanAramAM mukhyatayA dravya-bhAva ubhaya dharma hoya che. emAMthI bhAvadharmanA (kSayopazamanA) kAraNabhUtadravyadharmamAM anyane e joDe (ke je dravyadharmanA prabhAve e sAmI vyaktine paNa bhaviSyamAM bhAvadharmanI prApti thAya) ane viniyoga kahevAya che. prikRSTadharmaprAptinAM kAraNo (49)
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ A viniyoga thavAthI potAne (viniyojakane) kSayopazamanI vRddhi thAya che, sattvanI vRddhi thAya che, uttarottara prabaLa saMyoga-sAmagrI meLavI ApanAra puNyanI vRddhi thAya che tathA aMtarAya karanArA karmono hrAsa thAya che. A badhA prakRSTa dharmasthAna prAptinA Abhyantara kAraNo che. sAmAnyathI eka ja bhavamAM sAdhanA karIne zelezI svarUpa prakRSTa dharmasthAna prApta thaI jAya evuM banatuM nathI. aneka bhavonI vardhamAna sAdhanA bAda te prApta thAya che. paNa eka bhavamAMthI bIjA bhavamAM jAya eTale tatkALa kAMi saMyama vagere prApta thaI jatAM nathI. arthAt saMyamAdi dharmano abhAva thaI jAya che. tema chatAM suvarNaghaTanyAye* phaLano sarvathA abhAva thaI jato nathI. (mATIno ghaDo phUTI jAya, to pachI kazuM upajatuM nathI... suvarNano ghaDo bhAMgI jAya, to mAtra majurInI kiMmata jAya. sonAnI to badhI ja kiMmata pUre pUrI upaje che. eTale sarvathA nukazAna thatuM nathI. A suvarNaghaTavAya che.) viniyoganA prabhAve baMdhAyela viziSTa puNyavagerenA kAraNe viziSTa sAdhanAnA kAraNabhUta prathama saMghayaNa vagerenI tathA saMskArane jAgrata karI punaH sAdhanAmAM joDIde evA ubodhaka vagerenI sahaja prApti thAya che. enA kAraNe vadhAre prabaLa bAhya sAdhanAmAM jIva joDAya che. AvuM uttarottara AgaLa vadhatAM chevaTe prakRSTa dharmasthAna prApta thAya che. A prakRSTadharmasthAnanI prAptinuM bAhya kAraNa che. Ama viniyoga, A AtyaMtara ane bAhya banne kAraNo dvArA prakRSTa dharmasthAnanI prAptinuM avadhya kAraNa bane che. vaLI jeno viniyoga karavAmAM Ave e vadhAre prabaLa mAtrAmAM potAne prApta thAya che. eTale sAmA jIvamAM dharmasthAnanI sAthe enA kAraNa tarIke praNidhAnano viniyoga karavAmAM Ave to potAne prabaLakakSAnuM uttara praNidhAna prApta thAya che. A ja rIte pravRtti vagere mATe jANavuM. dharmamAM joDAyelA *pratamAM viniyoga Azaya e suvarNa che. ane tajUnya bAhya pravRtti e ghaTa che. bhavAMtaramAM bAhyapravRtti aTakavA rUpe ghaTanAza thaI jAya to paNa viniyogaAzaya ( viziSTa kSayopazamAtmaka saMskAra) rUpa suvarNa to UbhuM ja rahe che. je punaH saMyoga-sAmagrI maLatAM pravRttisvarUpa ghaTane pedA kare che. eTale-janmAntaramAM viniyoga Azayana hoya- vagere vAto anucita jANavI. viniyoga Azaya jo nAza pAmI gayo to suvarNa zuM UbhuM rahyuM? (50) 50 yogaviMzikA....1)
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvane zuddha AtmasvarUpanuM ne e mATe ahiMsAdinuM praNidhAna, adhakRpAnugatva.. vagerenI preraNA karI e mATe prayatnazIla banAvavo e praNidhAnano viniyoga che. ema upAyamAM pravRttinA ne apAyamAM nivRttinA atizayita prayatnavALo e bane e mATe preraNA karavAthI pravRttino viniyoga thAya che. eTale potAnI pravRtti paNa pUrvakaratAM vadhAre prabaLa utsAha-Adara-yatnAtizayathI thAya che. nAnA moTA vinonI sAme paNa TakI rahevAnI dherya-sattva keLavavAnI preraNA dvArA sAmAjIvane vinayamAM AgaLa vadhAranArane karmakSaya thavAthI prAyaH to vinA ja AvatA nathI. tathA, potAnuM sattva- vairya paNa prabaLa thavAthI vipnajya sAhajika thAya che. Ama sarvatra jANavuM. kadAcajeno siddhi Azaya pragaTana thayo hoya evI paNa sahAya-paropakAranA AzayathI je kAMI zubha pravRtti thAya e svamAM pUrva karatAM prabaLa bane che, mATe eTalA aMze e viniyogarUpa banI ema kahI zakAya che. annadAna karanArane bhAvamAM anna sAruM maLe-pUruM maLe-pace. Arogya maLe. sevA karanArane sArA sevako maLe... vagere jANavuM paNa siddhi Azaya pUrve viniyoga Azaya na hoya e jANavuM. (1) "iti' zabda aMge vRttikAre be vAta kahI che - e bhinnakama che ane samAnyartha che. eno Azaya Avo che - SoDazakanI adhikRta gAthAmAM 'sundaramiti tatparaMyAvatuM A rIte zabdono krama che. emAM 'iti' zabdano je kama che tenA karatAM anvaya karavAmAM bhinnakama jANavo. eTale sundara yAtparamiti" evo anvaya jANavo. tathA A iti' zabdano artha samApti = samyapha prApti evo levAno che. eTale 'yAvat prakRSTa dharmasthAna saMprApta thAya tyAM sudhI suMdara che tyAM sudhInA sAmarthyavALuM che) evo artha thAya che, e jANavuM *SoDazakajInA lokanI vRttimAM samartha Avo je zabda che eno keTalAka vidvAno samApti pUrNAhUti evo artha kalpI iti zabda vaktavyanI samAptine jaNAvanAro che evo artha kare che. paNa ahIM eno vAstavika artha pUrNatA nathI. kintu samaAmi=saMprApti che. kAraNake svayaM vRttikAre AgaLa jaNAvyuM che ke yAtpara = praNaM dharmasthAna samApyate tyartha tathA zrIyazobhadrasUri ma. kRta vRttimAM paNa taddhadharmasthAnaM paraM = prayatsaMpanna... ema saMpanna zabda dvArA saMprApti artha ja sUcita karyo che. thoDAkajInI upAdhyAyajI mahArAjanI vRttimAM ti zabda hetu arthamAM che ema jaNAvyuM che e jANavuM. priNidhAnAdinI saMbhavita maryAdA (51)
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ praNidhAnAdi AzayonI saMbhavita maryAdA.... AtmAnA zuddhasvarUpanI prApti mATeno ke ahiMsAdi dharmasthAnanI prAptino nirupAdhika saMkalpa thayo che. paNa e mATenA upAyone ajamAvavAnAne apAyomAMthI nivRtta thavAnA jeTalA jeTalA avasara Ave e dareka vakhate te te pravRtti ke nivRttino prayatna thAya ja evo niyama nahIM, jyAre prayatna thAya tyAre paNa, te atizayita ja hoya evo paNa niyama nahIM... AvuM cittanuM avasthAna e praNidhAna Azaya che. vizeSa vighna upasthita na thayuM hoya to upAya-apAyanA dareka avasare pravRtti-nivRttinuM dila banyuM ja rahe ne e mujaba prayatna paNa thAya ja) evI cittanI avasthA keLavAI jAya eTale pravRttiozayano prAraMbha thayo. (pravRtti Azaya keLavAyo). paNa haju, vighna Ave to gADI pATA parathI utarI jAya. AvI hAlata hoya... tethI vidhvaAzaya nathI. vipna khaDuM thavA chatAM paNa vicalita thayA vinA pravRtti-nivRttino atizayita prayatna cAlu ja rakhAve evuM cittanuM avasthAna keLavAya tyArathI vidhvajya Azayano prAraMbha jANavo. (vinajaya Azaya keLavAyo.) paNa haju kodha mArA svabhAvamAM ja nathI vagere saMvedanAtmaka anubhava nathI hoto. 'mArA bhagavAne krodhano niSedha kya che. mATe krodha karAya nahIM...' 'mAre kSamA keLavavI che, mATe gusso karAya nahIM vagere saMvedana hoya zake. jyArathI kodha e mAro svabhAva ja nathI - mAruM svarUpa ja nathI' vagere anubhava svayaM kare ane sahaja rIte yathAsthAna kRpA - upakAra-vinaya pravaryA kare.. AvI cittanI avasthAno prAraMbha e siddhi Azayano prAraMbha che. jo ke praNidhAna AzayamAM paNa krodha e mAro svabhAva nahIM huM e krodhI nathI vagere saMvedanA hoya che ne ahIM paNa evI saMvedanA che, to be mAMphera zuM? bemAM ghaNo phera che. praNidhAnamAM kSamA svabhAva sAdhyatvena sadAya che, arthAt (mAre krodhamukta thavuM che') e rIte kodhanA abhAvane sAdhavAnI saMvedanA che jyAre siddhi AzayamAM te siddhatvana sadAya che. potAnA AtmAmAM, game tevA nimitte paNa krodha UThato nathI, ne kSamA ja vahyA kare che Avo svayaM anubhava siddhi AzayamAM che. A ja rIte adhakRpA vagere paNa praNidhAnaAzayathI ja hoya che. paNa tyAM e prayatnapUrvakanI hoya che. mAre kSamA (52) yogaviMzikA...1) 52
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ keLavavI che, to krodhI para tiraskAra na ja karAya... karuNA ja karavAnI AvA prayatnanI AvazyaktA ja na rahe, ne kodhIne joIne sahaja karUNA ja ryA kare... AvI avasthA siddhiAzaya mATe Avazyaka che. siddhi avasthAmAM kSamAdi dharmasthAna evuM dhuMTAtuM jAya che jethI upadezAdi dvArA eno paDagho sAmA yogya jIvomAM paDe ne temAM eno viniyoga thAya.. AvI avasthA e viniyoga Azaya che. eTale ja SoDazakanI vRttimAM upAdhyAyajI mahArAje svAtmakunyaparanartutva ne viniyoganA lakSaNa tarIke kahyuM che. 'idamatra hRdayaM-dharmastAvadrAgAdimalavigamena puSTizuddhimaccittameva, puSTizca puNyopacayaH, zuddhizca ghAtikarmaNAM pApAnAM kSaye yA kAcinnirmalatA, tadubhayaJca praNidhAnAdilakSaNena bhAvenAnubandhavadbhavati, tadanubandhAcca zuddhiprakarSaH sambhavati, niranubandhaJca tadazuddhiphalameveti na dharmalakSaNam / tato yuktamuktaM "praNidhAnAdibhAvena parizuddhaH sarvo'pi dharmavyApAraH sAnubandhatvAd yogaH" iti| vRttiartha: ahIM A rahasya che - rAgAdimala dUra thavAthI puSTivALuM ane zuddhivALuM baneluM citta e ja vastutaH dharma che. AmAM puSTi eTale puNyopacaya ane zuddhi eTale ghAtakarma svarUpa pApano kSaya ( dAsa) thavAthI thayelI je kAMi nirmaLatA. puSTi ane zuddhi... A banne praNidhAnAdi svarUpabhAvathI sAnubadha bane che. anubaMdha paDavAnA kAraNe zuddhino prakarSa saMbhavita bane che. niranubandha citta to azuddhiphalaka ja hovAnA kAraNe dharma svarUpa banI zakyuM nathI. tethI praNidhAnAdi AzayAtmaka bhAvathI parizuddha evo sarvadharmavyApAra sAnubaMdha hovAthI yoga che. AvuM ja kahyuM che te ekadama yogya che. vivecanaH (1) Ama, SoDazakajInI gAthAono AdhAra laI pAMca AzayonuM saMkSipta svarUpa darzAvyuM. have, " praNidhAnAdi AzayavALo dharma parizuddha hoya che ane tethI e yoga che - arthAt jIvane mokSa sudhI pahoMcADanAro bane che; jyAre praNidhAnAdi AzayothI zUnya dharmadravyakyiArUpa hovAthI tuccha hoya che ane te jIvane mokSa sudhI joDanAro banato nathI" AvuM zA mATe? e spaSTa karavA vRttikAra matra hRvaya vagere kahyuM che. puSTi - zuddhi)
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ (2) puSTi eTale puNyopacaya... vagereno nIce mujaba bhAvArtha jANavo . rAga, dveSa, moha vagere antaH karaNane malina karanArA - saMkSiNa karanArA maLe che. citta, anAdikALathI AvA rAgAdimalathI malina che ane enA kAraNe pApabaMdhane azuddhi rahyA kare che. A rAgAdimalamAM vadhaghaTa thayA kare che. jyAre A rAgAdimala ghaTe che tyAre citta puSTivALuM ane zuddhivALuM bane che. AvuM puSTi ane zuddhivALuM citta e ja dharma che. emAM puSTi eTale puNyopacaya ane zuddhi eTale pApaprakRti evA ghAtakarmo dUra thavAthI thatI nirmaLatA. A puSTi ane zuddhi praNidhAna vagere Azaya svarUpa bhAvanA kAraNe sAnubandha bane che, ane tethI zuddhino prakarSa saMbhavita bane che. Azaya e che ke prathamasaMghayaNa, sagarano yoga vagerenI prApti mATe puNyopacaya Avazyaka che. eTale, kSAyika samyakta pAmanAra jIva chevaTe trIjA ke cothAbhave to mokSa pAmIja jAya evo sAmAnyathI niyama hovA chatAM, zrIduSpasahasUri mahArAjane prathama saMghayaNa apAvanAra puNyano udaya na thavAthI trIjA bhave mukti na thatAM pAMcamA bhave thaze. vaLI antaH karaNanA mala svarUpa rAgAdino hrAsa thavAthI zuddhi vadhatI jAya che. prathama saMghayaNa vagere puNyodaya hovA chatAM, rAga-dveSAdinA tathAvidha dvArA svarUpa zuddhi na AvavAthI upazAmaka jIvo lavasattamasura bane che, paNa mukti pAmI zakatA nathI. mATe zuddhi paNa Avazyaka che. Ama puSTi ane zuddhi banne jarUrI che. AmAM zuddhi to antaH karaNamAM ja rahe che. tethI sAkSAt saMbaMdhathI zuddhimat citta hoya che. puNyopacaya AtmAmAM rahe che, ne citta enuM kAraNa che. tethI svanirUpita kAraNatA saMbaMdhathI puSTimaccitta jANavuM puSTithI=puNya vadhavAthI vadhAre sArA saMyogasAmagrI maLe che jenA kAraNe jIva vadhAre puruSArtha dvArA vadhAre zuddhi (rAgAdimaladdAsa) keLavI zake che. e vaLI vadhAre puNyopacaya karAve che je vadhAre UMcI sAmagrI meLavI Ape che... ne enA sahyogathI jIva ora vadhAre zuddhi keLave che. Ama AgaLa vadhatAM vadhatAM zuddhino prakarSa prApta thAya che. paNa A puSTi ane zuddhi uttarottara vadhatA ja jAya. vacce ghaTavAnamAMDe kenAlana pAmI jAya. e mATe e sAnubaMdhathavA joIe. praNidhAnAdi AzayathI (mukhyatayA praNidhAnAdi pAMca AzayomAMnA viniyoga AzayathI) e sAnubandha thAya che. (54) yogaviMzikA...1)
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ ema to abhavyAdi paNa niraticAra saMyama pAlana vagere dvArA rAga-dveSano hrAsa kare che ane puNyopacaya kare che jenA prabhAve TheTha navamA grevayakamAM jAya che. ane tyAM mAnasika pravicAraNAthI paNa mukta rahe che. paNa praNidhAnAdi na hovAthI A zuddhi ke puSTi eya sAnubandha na hovAnA kAraNe muktisukha sudhI pahoMcADatA nathI. daMDa kADhI lIdhA pachI paNa saMskAravazAt cakrabhramaNa keTaloka kALa cAlu rahetuM hovA chatAM e kramazaH zithila banatuM ja jAya che ne chevaTe aTakI jAya che. ema abhavyAdi jIve niraticAra saMyama pAlanAdi dvArA kaSAyAdino hrAsa karyo hovAthI traiveyakanA bhavamAM temaja pachInA be cAra bhavomAM paNa kaSAyamaMdatA vagere cAle to paNa e kramazaH ghaTatI jatI hoya che ne chevaTe nArA pAme che. (kyAreka viparIta nimitta maLe to e kaSAyonI maMdatA zIghra paNa nAza pAmI jAya che.) eTale saMpUrNakaSAyanAza svarUpa zudhdhiprakarSa to saMbhavita bane ja zI rIte ? vaLI jevI kaSAyamaMdatA nAza pAme, eTale kaSAyonI tIvratA, abhavyAdinA kSudratAdi doSo vagere jora pakaDe ja. eTale sAnubandha puSTi-zuddhi chevaTe muktimAM pariNamavAnA kAraNe jema muktiphalaka kahevAya che, ema praNidhAnAdi na hovAnA kAraNe jemAM anubandha nathI paDyo evI niranubandha puSTizuddhi A rIte, chevaTe tIvrakaSAyAdi doSomAM pariName che, mATe e azudviphalaka kahevAya che. abhavyAdine mULamAM to azuddhi ja beThelI hoya che. mAtra e kAmacalAu yoga-upayogane sudhAre che-zuddha kare che. eTale, e sudharelA yoga-upayoga jevA khase ke tarata pAchI azuddhi vyakta thaI jAya che. eTale azuddhi aMdara paDelI ja hatI ne e ja vyakta thAya che. niranubaMdha zuddhi-puSTithI e pedA thAya che evuM nathI, (kAraNake niranubaMdhatA azuddhinuM kAraNa na banI zake...) paNa vyaktarUpe jovAmAM Ave to pahelAM puSTi-zuddhi hatI ne pachI azuddhi jovA maLe che. eTale pUrvApara bhAva hovAthI niranubaMdha puSTi-zuddhine ahIM azuddhikalaka kahI che e jANavuM. jyAre praNidhAnAdi Azaya svarUpa bhAva hoya to guNasenathI samarAditya sudhInA bhavomAM jovA maLe che tema puSTi-zuddhi uttarottara vadhatI jatI hoya che arthAt sAnubandha hoya che... ne tethI e dharmavyApAra zudhdhiprakarSa dvArA jIvane mokSa sAthe joDI ApanAro bane che. nizcaya-vyavahArathI zuddhayoga 55
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ mATe praNidhAnAdi AzayothI yukta dharmavyApAra e yoga' che e pramANe kahelI vAta saMgata kare che, ane je mokSanI abhilASI che ene dharmakriyA karavA sAthe praNidhAnAdi keLavavA mATe vizeSa prayatnazIla banavuM joie evI sabreraNA kare (batrIzImAM upAdhyAyajI mahArAje puSTi: puSkopara:' ema na kahetAM puSTiya: ema kahyuM che. emAM puSTi' no artha te te kAryanI sthiratA-vRddhi evo paNa karI zakAya. e vakhate zuddhi eTale kAryanuM vaiziSTace evo artha maLI zake. arthAt te te dharmasthAnanA AsevananA pramANamAM vadhAro e puSTi ane guNavattAmAM vadhAro e zuddhi evo artha maLe.) yadyapyevaM nizcayataH parizuddhaH sarvo'pi dharmavyApAro yogaH, tathApi vizeSeNa = tAntrikasaGketavyavahArakRtenAsAdhAraNyena sthAnAdigata eva dharmavyApAro yogaH, sthAnAdhanyatama eva yogapadapravRtteH sammatatvAditi bhAvaH // 1 // vRttiartha jo ke A rIte nizcayathI parizuddha badho ja dharmavyApAra e yoga che. to paNa vizeSarUpeetAntrikoe karelA saMketavyavahArathI thayelA asAdhAraNa vizeSarUpe sthAnAdimAM vaNAyelo dharmavyApAra ja yoga che, kAraNake sthAnAdi anyatamamAM ja yoga padano prayoga karavo evuM tAtrikone saMmata che. (yogaviMzikAnI prathama kArikAnA uttarArdhano) A pramANe bhAva jANavo. / 1 vivecanaH (1) zabda prayoga karavAmAM nizcaya ane vyavahAra alaga paDe che. davA ApI roga maTADe e badhA nizcayanaye DaoNkTara che. paNa vyavahAra naya to DIgrIdhArI je hoya ene ja DaoNkaTara kahe che. tathA pApa thavA para tIvra pazcAttApa thAya, ane enA dvArA AtmAne azubhabhAvamAMthI punaH zubhabhAvamAM joDI devAya, to nizcayanaya ene pratikramaNa tarIke mAnya kare che. paNa vyavahAranaya to SaDAvazyaka banAvyA hoya to ja eno pratikramaNa tarIke ullekha kare che, anyathA nahIM, kAraNake vyavahAre pratikramaNa eTale 6 Avazyaka evo saMketa karyo che. ema prastutamAM, parizuddha evo Alaya-vihArAdi koI paNa dharmavyApAra jIvane mokSa sAthe joDI Apato hovAthI nizcayanayane yoga tarIke svIkRta che. paNa ( 56) yogaviMzikA....1
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogazAstranA jANakAroe (tAntrikoe) eka asAdhAraNa (=vizeSa prakArano) saMketa karyo che. (je dharma vyApAra mokSanI sAthe joDI Ape eno 'yoga' tarIke vyavahAra karavo - A sAdhAraNa saMketa che, enI apekSAe tAntrikono saMketavyavahAra vilakSaNa che - asAdhAraNa che - vizeSa che.) (' sthAna UrNa vagereno ja 'yoga' tarIke vyavahAra karavo' - evo yogatAntrikoe saMketa karelo che. A vizeSa prakAranA saMketane anusarIne) sthAnAdimAM rahelo parizuddha dharmavyApAra ja yoga che, kAraNa ke tAntrikone, sthAnAdi pAMcamAMthI ja koine paNa jaNAvavA mATe 'yoga' zabdanI pravRtti-ullekha karI zakAya evuM mAnya che.* TUMkamAM mokSa sAthe joDI ApanAra koi paNa dharmavyApAra e yoga che, evuM nizcayane mAnya che. ne 'sthAnAdi ja yoga che' evuM eka cokkasa vyavahArane mAnya che, ema rahasya jANavuM. / / 1|| ja sthAnAdigato dharmavyApAro vizeSeNa yoga ityuktam, tatra ke te sthAnAdaya: ? katibhedaM ca tatra yogatvam ? ityAha - ThANunnatthAlaMbaNarahio taMtammi paMcahA eso / dugamittha kammajogo tahA tiyaM nANajogo u // 2 // avataraNikArtha : sthAnAdimAM saMkaLAyelo dharmavyApAra e vizeSaprakAranA saMketane anusarIne yoga che e pramANe kahyuM... temAM, te sthAnAdi zuM che ? ane te sthAnAdimAM yogatva keTalA prakAranuM che ? evI jijJAsAne saMtoSavA granthakAra kahe che gAthArtha : sthAna, UrNa, artha, AlaMbana ane AlaMbanarahita ema pAMca prakAranA A yoga zAstramAM kahevAyelA che. emAM prathama be karmayoga che, tathA bAkInA traNa jJAna yoga che. ThANunnatthetyAdi / sthIyate'neneti sthAnaM AsanavizeSarUpaM kAyotsargaparyaGkabandhapadmAsanAdi sakalazAstraprasiddham / UrNaH zabda:, sa ca kriyAdAvuccAryamANasUtra = - *eTale nizcayanaya to pariNAmane jue che, e vyApArane 'yoga' rUpe kahe nahIM. vagere kalpanA anAvazyaka rahe che, kAraNake granthakAre svayaM vaeN nizcayata: vagere kahIne dharmavyApArane nizcayathI yogarUpe kahela ja che. mAtra tAMtrikoe karelA saMketa anusAre e 'yoga' rUpa nathI. e jANavuM. sthAnAdiyogo 57
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ varNalakSaNaH / artha:- zabdAbhidheyavyavasAya: / AlambanaM = bAhyapratimAdiviSayadhyAnam / ete catvAro bhedAH, rahitaH = rUpidravyAlambanarahito nirvikalpacinmAtrasamAdhirUpa ityevaM C:-yoga: padyavidha: tantra-yopradhAnazAstre pratipAvita kRti zeSa:| 3 O sthAnorNArthAlambanatadanyayogaparibhAvane samyak / paratattvayojanamalaM yogAbhyAsa iti 'samayavidaH // ( SoDa. 13-42) vRttiartha : 'jenA vaDe sthira thavAya te sthAna' sakala zAstromAM prasiddha kAyotsarga, paryAMkabandha, padmAsana vagere cokkasa prakAranA Asana e sthAnayoga che. UrNa-zabda. te te kriyA daramyAna bolAtA sUtronA varNa e UrNayoga (zabdayoga) che. te te zabdothI abhidheya padArthono nizcayAtmaka-jJAnamaya upayoga e arthayoga che. bAhya pratimA vagere viSayaka dhyAna e AlaMbanayoga che. A yoganA cAra bhedo che. (tathA) rahita=rUpI dravyane AlaMbana tarIke rAkhyA vinA pravartato nirvikalpa cinmAtra samAdhirUpa yoga e AlaMbanarahita - anAlaMbanayoga che. Ama A yoga pAMca prakArano hovo yogapradhAnazAstromAM pratipAdita che. poDAkajI (134)mAM kahyuM che ke - sthAna, UrNa, artha, AlaMbana ane tadanya (=AlaMbanabhinna=) anAlaMbana yoga... ema pAMca prakAranA yoganuM samyak paribhAvana' e para (-paramazreSTha) tattva je mokSa teno yoga karAvI ApanAra che. ane e yogAbhyAsasvarUpa che ema 'yogazAstranA jANakAra vidvAno kahe che. 4 vivecana : mana, vacana ane kAyAmAM sAmAnyathI kAyAnuM niyatraNa saraLa che. eTale sau prathama sthAnayoga kahyo. e pachI vacananuM niyatraNa saheluM che. mATe UrNayoga. chevaTe manane sIdhI asara karanArA arthayoga vagere. emAM paNa sUtra bolAtuM hoya, eTale enA arthamAM cittane parovI rAkhavuM kaMika saraLa hovAthI pahelAM arthayoga... bAhya pratimAvagere AlaMbana sUtra sAthe saMlagna na hovAthI emAM upayoga kaMIka kaThina hovA chatAM rUpI dravyanA AlaMbanavALo hoi kaMika saraLa paNa che ja. jyAre anAlaMbana yogamAM rUpIdravyanuM paNa AlaMbana na hoi e vadhAre sAdhanAsAdhya che, tethI ene sauthI chelle kahyo che. jIvane mokSamArga para AgaLa vadhAravA mATe paNa A pAMcanI sAmAnyatayA A ja krame vardhamAna asarakArakatA che, mATe paNa A krama jANavo. 58 yogaviMzikA...2
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAyotsarga vagere nizcita mudrAo jALavavAmAM Ave eTale kAyAnI caMcaLatA aTake che, je svayaM eka prakAranuM dhyAna hovAthI 'yoga' rUpa che ja. vaLI te te mudrApUrvaka sUtra bolavAthI artha-AlaMbana vagere paNa saraLa bane che. A ja rIte UrNa yogathI vacanayoganI caMcaLatA aTake che vagere jANavuM. caityavandanAdi kriyAkALe mudrApUrvaka sUtro kholatI vakhate sUtronA arthamAM je upayoga ramato rahe e arthayoga che. bAhyapratimA Adi aMge upayoganI ekAgratArUpa dhyAna e AlaMbana che. AmAM 'Adi' zabdathI samavasaraNamAM rahelA paramAtmA, aSTa prAtihArya vagere rUpI padArthono samAveza jANavo. A badhAnuM dhyAna e AlaMbanayoga che. A paramAtmAnA kevalajJAna vagere arUpI guNonuM jemAM AlaMbana che, paNa zarIrarUpa vagere koi rUpI dravyanuM jemAM AlaMbana nathI e anAlaMbanayoga che. yoga daramyAna viSaya-kaSAyonA vikalpo hotA nathI, mATe e nirvikalpa che. anAlaMbanayoga kALe bAhya kriyAnuM ke rUpI dravyanuM AlaMbana nathI. kevalajJAnAdi guNaviSayaka jJAnamAtra-upayogamAtra-hoya che. mATe 'cinmAtra' kahyuM che. vikalpo na hovAnA kAraNe ja upayoganI sthiratA hoya che. mATe e samAdhirUpa che. tethI anAlaMbanayogane ahIM 'nirvikalpa cinmAtra samAdhirUpa ' kahyo che. (1) paribhAvana=sarvataH abhyAsa=badhI rIte sthAnAdiyogono abhyAsa karavo. (2) sthAnAdiyogonuM paribhAvana e dhyAnAtmaka yoganA abhyAsa svarUpa hovAthI yoganA jANakAro ene yogAbhyAsa kahe che. 'nivijJAnaMtividevi nomi' (Ava. ni. 1467) vacanAnusAre vacana-kAyayogasaMbaMdhI dhyAna paNa ApaNane mAnya che. tethI sthAna ane UrNa paNa dhyAnAtmaka che ja. * ''caityavandanAdikALe A sthAna ane UrNamAM ogha upayoga to hoya ja che. paNa, cittano upayoga jyAre kAyika kriyAmAM daDha hoya tyAre sthAnayoga, ne sUtroccAramAM dRDha hoya tyAre UrNayoga'' - AvuM kAMi mAnavAnI jarUra nathI. UlaTuM e daDhatA dhyAnanI bhUmikAne sparze evI thAya to to e sUtranA AlaMbane thayelo AlaMbanayoga che e vAta AgaLa spaSTa karIzuM. nahIMtara to, upayoga parAvartana pAme eTale sthAnayoga khasI jAya ne UrNa vageremAMno koi yoga Ave. eTale eTalo kALa anuSThAna cAlu rahevA chatAM sthAnayoga jaLavAyo nahIM. ne tethI sthAnayoga sthAnAdiyogo 59
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ (3) artha, AlaMbana ane anAlaMbana A traNa yogo upayogAtmaka che, ne tethI traNe eka sAthe saMbhavita bane nahIM e spaSTa che. paNa, jo mudrA jALavelI hoya, yathA vihita niyatrita sUtroccAra hoya, arthano upayoga hoya temaja arthanA AlaMbane upayoganI ekAgratA rUpa AlaMbana yoga paNa pravartato hoya to prathama cAra yogo saMbhavita bane che. tema chatAM e vakhate anAlaMbana yoga to hoto nathI ja. AvuM kaMika sUcita karavA mATe te vatvAro medrA:" ema kahyuM hoya evuM lAge che. (paNa, jyAre phakta pratimAdinA AlaMbane AlaMbanayoga pravaryo hoya tyAre jo sUtroccAra na hoya to UrNayoga na hoya tathA ardhayoga paNa na hoya ema lAge che.) (4) samayavida = siddhAntanA = yoga zAstranA jANakAro... Avo artha jANavo. 'samayanA jANakAro evo nahIM. poDazakajInI pratamAM samavi. nA sthAne tattvavida zabda che te jANavuM. sthAnAdiyoga aMge nizcayanaye AvI vizeSatA vicArI zakAya. svAdhyAya, bhakti, paDilehaNa, vihAra vagere darekamAM pApanivRttivALI jayaNApUrvakanI temaja yathAyogya AsanamudrAnI jALavaNIvALI kAyika pravRtti. e sthAnayoga che. A pravRtti daramyAna sUtra vagere je kAMi bolavAnuM hoya te akhalitAdi guNayukta rIte cokakasa rIte bolavuM e UrNayoga che. bolAtA sUtrAdinA arthamAM upayoga rAkhavo A arthayoga che. pratimAdi vagere rUpa jyAre je AlaMbana hoya temAM upayoganI sthiratA karavI e AlaMbanayoga che. jemake vihAra vakhate sADA traNa hAtha dUra daSTine sthira rAkhIne cAlavuM... ne upayoga paNa koI jIvana AvI jAya emAM-sthira rAkhavo e AlaMbanayoga. apramattamunine candranagadhanyAye AtmasAta thayA hovAthI vacanane paNa anusaryA vinA je bhikSATanAdi thAya e samatvanA kAraNe anAlaMbana yoga che. AmAM AlaMbana tarIke vastra, pAtra, AhAravagere vastuo, daSTi paDilehaNapramArjana vagere kriyAo, guNavA vyakti.. vagere, je dharmavyApAra daramyAna je ucita pravRttiyoganI kakSAno ke tenI uparanI kakSAno kayAreya banI zakaze ja nahIM. kAraNake pravRttiyoganI kakSAe pahoMcavA mATe to haMmezA aMgasAkalya prayukta sthAnAdiyoganuM sAtatya Avazyaka hoya che. anuSThAna daramyAna kyAreka sthAnayoga jaLavAyo hoyane kyAreka na jaLavAyo hoya evuM icchAyogamAM cAlI zake, pravRttiyogamAM nahIM. [60] yogaviMzikA ...) 60
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ hoya te badhuM AvI zake che. A badhuM bAhya che. jyAre anAlaMbanayogamAM samatva, antarmukhatA, vairAgya, asaMgatA, AtmA, AtmaguNo A badhuM iSa AlaMbanarUpe hoya che. je dharmavyApAradaramyAna vAcika pravRtti hoya nahIM, te dharmavyApAramAM Uyoga ane ardhayoga saMbhavatA nathI. Ama nizcayanaye dareka dharmavyApAramAM yathAyogya sthAnAdiyoga saMkaLAyelA hoya che. mATe dareka dharmavyApAra 'yoga' tarIke ene mAnya che. paNa tAntrikoe to cokkasa prakAranA AsanamudrA vageremAM ja sthAnAdino saMketaryo hovAthI evA cokkasa Asana-mudrAdi jemAM jaLavAtA hoya tevA caityavandanAdimAM ja sthAnAdi mAnelA che, ne tethI evA sthAnAdine ja e yoga tarIke svIkAre che e jANavuM sthAnAdiSu yogatvaJca mokSakAraNIbhUtAtmavyApAratvaM' iti yogalakSaNayogAdanupacaritameva / yattu yamaniyamAsanaprANAyAmapratyAhAradhAraNAdhyAnasamAdhayo'STAvaGgAni yogasya' (pAtaJjala yogasUtra-2-29) iti yogAGgatvena yogarUpatA sthAnAdiSu hetuphalabhAvenopacArAdabhidhIyata iti SoDazakavRttAvuktaM tat 'cittavRttinirodho yogaH iti yogalakSaNAbhiprAyeNeti 'dhyeym| atra sthAnAdiSu dvayaM sthAnorNalakSaNaM karmayoga eva, sthAnasya sAkSAd, UrNasyApyuccAryamANasyaiva grahaNAduccAraNAMze kriyaaruuptvaat| tathA trayaM arthAlambananirAlambanalakSaNaM jJAnayogaH, tuH evakArArthaH, iti jJAnayoga eva, arthAdInAM sAkSAt jJAnasvarUpatnIt |. vRttiartha "mokSakAraNabhUta AtmavyApAra e yoga" AvuM yoganuM je lakSaNa che te sthAna-UrNa vageremAM paNa akSata che ja, eTale sthAna vagere anupacaritapaNe jayoga che. yama, niyama, Asana, prANAyAma, pratyAhAra, dhAraNA, dhyAna ane samAdhi A ATha yoganAM aMga-kAraNa che A pramANe yogasUtramAM kahyuM che. 'sthAna' vagereno paNa AmAMnA Asana vageremAM samAveza thato hovAthIsthAnAdi paNa yogAMga che. nahIM ke yoga. Ama sthAnAdiyogAMga hovA chatAM je yogarUpe kahevAya che te sthAnAdi ane coga vacce kArya-kAraNa bhAva hovAthI (sthAnAdirUpa kAraNamAM yogAtmaka kAryano) upacAra karIne kahevAya che. A pramANe SoDazakajInI vRttimAM je kahyuM che te vittavRttinirodho yoga:' evA pAtaMjalasUtramAM kahelA yogalakSaNanA karma-jJAnayoga) ( 61 )
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ abhiprAyathI kahyuM che e dhyAnamAM rAkhavuM. A pAMcamAM sthAna ane UrNa rUpa be yogo karmayoga ja che, kAraNa ke sthAna to sAkSAt kriyArUpa che ja. ane UrNa tarIke paNa uccArAtA varNanuM ja grahaNa che, je paNa uccAraNa aMzamAM kriyArUpa che ja. tathA arthayoga, AlaMbanayoga ane nirAlaMbanayoga svarUpa pAchaLanI yogatrika jJAnayoga ja che, kAraNake artha vagere sAkSAt jJAnasvarUpa che. gAthAmAM je 'tu' zabda che te 'eva' kAranA (jakAranA) arthamAM che. tethI (A yogatrika) jJAnayoga ja che evo artha prApta thAya che. vivecana : (1) poDarAjInI pU.A. zrI yazobhadrasUri mahArAja viracita vRttimAM ema kahyuM che ke, SoDazajI mULamAM zrI haribhadrasUri mahArAje sthAnAdine yogarUpe je kahyA che te upacArathI kahyA che, kAraNake sthAnAdi svayaM 'yoga' nathI. paNa yogAMga che. mahopAdhyAya zrI yazovijaya mahArAje poDazajInI vRttimAM ane prastuta viMzikAnI vRttimAM paNa ema jaNAvyuM che ke - zrI haribhadrasUri mahArAje sthAnAdine anupacaritapaNe 'yoga' tarIke kahyA che, kAraNake e svayaM 'yoga' rUpa che ja. A benA virodhano parihAra upAdhyAyajI mahArAja batAvI rahyA che. te A pramANe - zrI yazobhadrasUri mahArAje 'cittavRttinirodha e yoga' AvI vyAkhyAne najaramAM rAkhI che. sthAnAdi svayaM to cittavRttinirodha svarUpa nathI, mATe 'yoga' nathI ja. chatAM enuM kAraNa to che ja, mATe, eno 'yoga' tarIkeno ullekha 'upacarita' hoya zake, 'anupacarita' nahIM. upAdhyAyajI mahArAje 'mokSakAraNIbhUta AtmavyApAra e yoga' evI vyAkhyAne najaramAM rAkhI che. sthAnAdi paNa mokSakAraNIbhUta AtmavyApAra svarUpa to che ja. mATe svayaM yoga hovAthI anupacaritapaNe 'yoga' che. (2) uccAryamANa varNa (=zabda) paudgalika hovAthI 'dravya'rUpa che, kriyA rUpa nathI. upayogapUrvaka sUtra bolAya che... paNa emAM upayoga jJAnAtmaka hovAthI e paNa kriyArUpa nathI... paNa sUtrano uccAra karavA rUpa uccAraNakriyA to kriyArUpa che ja. eTale uccAryamANa vartAtmaka UrNayoganA 'uccAraNa' aMzane najaramAM laine ene kriyAyoga tarIke kahyo che e jANavuM. (3) yogadaSTi samuccayanA 10 mA zlokanI vRttimAM dharmasaMnyAsa aMge A yogaviMzika....2 62
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramANe jaNAvyuM che - avivastu pravravArtaDapa mavati, pravRttitakSaNadharmasaMnyAsIyA: pravracIyA jJAnayo pratipattirUpatnItA artha? atAttvika dharmasaMnyAsa to pravrajyAkALe paNa hoya che, kAraNake pravRtti svarUpa dharmanA (kiyAyogarUpadharmanA) saMnyAsa Atmaka pravrajyA jJAnayoganA svIkAra svarUpa che. AmAM Azaya e che ke dharma traNa prakAre che. kviAyogarUpa, jJAnayogarUpa ane svabhAvarUpa. jJAnazUnya ke jJAnanA aprAdhAnyavALI dharmakSiAo hoya e kriyAyogarUpa dharma che. jJAnanA prAdhAnyavALI kiyAo jJAnayogarUpa dharma che. AtmasvabhAvarUpe siddha thayelA kSamAdi dharmo svabhAvarUpa dharma che. pravrayAkALe prathama kviAyogAtmaka dharmano saMcAra thAya che. kAraNake have je kAMi dharmo che te badhA jJAna prAdhAnyapUrvakanA che. te paNa eTalA mATe ke bhAvasAdhupaNuM pariNatajJAna ke jJAnanI nizrA vagara hotuM nathI. dezavirati guNaThANA sudhI pahoMcelA gRhasthane paNa, saMpUrNa AjJApAratavya-gItArthapAratavya hotuM nathI. pravrajyA svIkAravALe A kviAyogarUpa dharmano saMnyAsa ( tyAga) thAya che. ane AzApAratavya AvavAthI jJAnayoga Ave che. mATe ahIM pravrajyAne kiyAlakSaNa dharmasaMnyAsarUpa ane jJAnayogapratipattirUpa kahI che. chatAM tAtvika dharma saMnyAsamAM to jJAnayogAtmaka dharmano paNa saMnyAsa thAya ne svabhAvarUpa kSamAdi siddha thAya e vivakSita hovAthI pravrajyAkALe tAttvikadharmasaMnyAsa na kahetAM atAttvika dharma saMnyAsa kahyo che. paNa prastuta viMzikAgranthamAM to dezaviratidharamAM paNa arthayAgavagere svarUpa zAnayoga mAnavAno che ne sarvaviratidharamAM paNa sthAnayoga vagere svarUpa kviAyoga mAnavAno che. mATe yogadaSTisamuccayamAM je jJAnayoga-kriyAyoganI vAta che enA karatAM ahIMnA phAnayoga - kriyAyoga alaga che ema jANavuM. ahIM to jJAnAtmaka hoya te jJAnayoga ne kriyArUpa hoya te karmayoga eTalI ja vyAkhyA abhipreta che. eSa karmayogo jJAnayogo vA kasya bhavatIti svAmicintAyAmAha dese savve ya tahA niyameNeso carittiNo hoi / iyarassa bIyamittaM ittucciya kei icchanti // 3 // yoganA svAmI)
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ avataraNikArtha : Akarmayoga ane jJAnayoga kayA jIvane hoya ? e pramANe (karmayoga-jJAnayoganA) svAmInI vicAraNA aMge granthakAra kahe che - gAthArtha : A (sthAnAdi pAMca prakArano yoga) niyamA dezacAritrI ane sarvacAritrIne ja hoya che. e sivAyanA jIvone (apunarbandhaka-tathA avirata samyagdaSTijIvone) A kAraNathI ja (-deza-sarvavirati na hovAthI ja) (yoga hoto nathI, paNa yoganuM) bIja mAtra ja hoya che. keTalAka (=vyavahAranayapradhAna daSTivALA) A bIjamAtrane 'yoga' tarIke icche che = svIkAre che. dese savve yatti / saptamyAH paJcamyarthatvAd dezatastathA sarvatazca cAritriNa eva 'eSaH ' prAguktaH sthAnAdirUpo yogaH niyamena=itaravyavacchedalakSaNena nizcayena bhavati, kriyArUpasya (jJAnarUpasya) 'vA'sya cAritramohakSayopazamanAntarIyakatvAt' / ata evAdhyAtmAdiyogapravRttirapi cAritraprAptimArabhyaiva granthakRtA yogabindau prarUpitA / tathAhi dezAdibhedatazcitramidaM coktaM mahAtmabhiH / atra pUrvodito yogo'dhyAtmAdi saMpravartate // 357 // iti / vaizAvimevataH = veza-sarvavizeSAt va = caritram adhyAtmAviH = adhyAtma, bhAvanA, AdhyAnaM, samatA, vRttisaMkSayagra| vRttiartha : (kArikAmAM deze ane sabve A be zabdomAM rahelI) saptamI vibhakti paMcamI vibhaktinA arthavALI hovAthI 'dezathI' ane 'sarvathI' evo artha prApta thAya che. pUrvokta sthAnAdiyoga niyamA dezathI cAritrI (=dezavirata-zrAvaka) ane sarvathI cAritrI (sarvavirata-sAdhu) ne ja hoya che. ahIM niyama eTale itaravyavacchedasvarUpa nizcaya. arthAt itarane dezaviratathI ane sarvaviratathI bhinnajIvane sthAnAdi yoga na ja hoya evo nizcaya. apunarbandhaka vagere rUpa itarane yoga je hoto ja nathI emAM kAraNa e che ke kriyArUpa (sthAna-UrNayoga) ke jJAnarUpa (artha vagere traNa) yoga cAritramohanIya karmanA kSayoparAmane nAntarIyaka hoya che. eTale ja adhyAtmAdi yogapravRtti paNa cAritraprAptithI ja AraMbhAya che e pramANe granthakAre zrIyogabindumAM kahyuM che. te A pramANe - A-cAritra kezAdibheke citra=aneka bhedavALuM che e pramANe mahAtmAoe kahyuM che. A cAritra prApta thaye pUrve kahevAi gayelo adhyAtmAdi yoga saMpravRtta thAya che. (yogabindunA A zloknA keTalAka 9. 64 yogaviMzikA....3
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ zabdonA artha - ) dezAdibhedataH dezacAritra ane sarvacAritra evA bhede IdaM=cAritra (citra vividha prakAravALuM che.) adhyAtmAdi adhyAtma, bhAvanA, AdhyAna, samatA ane vRttisaMkSaya (ema paMcavidha yoga cAritranI hAjarImAM pravarte che.) vivecanaH (1) vRttimAM rahelo vA zabdabIjA vikalpane sUcave che. eTale, ahIM jo ekalA karmayoganI vAta hoya to e vA zabda asaMgata rahe. vaLI ahIM sthAnAdi pAMce yogonI vAta che, jemAM ardhayoga vagere jJAnayoga che, ne e paNa cAritrIne ja hoya che. tathA avataraNikAmAM paNa banne prakAranA yoganA svAmInI cintAno ullekha ryo che. mATe ahIM 'jJAnarUpasya' evo zabda lahiyA vagerenI bhUlathI rahI gayo hoya ema lAge che. ne tethI e umeryo che. (2) cAritramohanIyakSayopazamanAntarIyakatvAt - antarA na bhavati iti nAntarIyama... A rIte nAntarIyaka zabda banyo che. tethI Avo artha maLe che ke - kyiArUpake jJAnarUpa Ayoga cAritramohanIyanA kSayopazama vinA hoto nathI. AmAM kAraNa evuM lAge che ke jJAnakriyAkhyAM mokSazruta ane zIla banne bhegA thAya tyAre mokSa mArga paripUrNa thAya che. eTale yoga mATe e banne Avazyaka hoya che. cAritra mohano kSayopazama darzanamohanAne jJAnAvaraNanA kSayopazama vinA hoto nathI. eTale cAritramohanIyanAkSayopazamamAM ebeno antarbhAvato hoya ja. mATe ullekha ekalA cAritramohanIyanA kSayopazamano ryo che. A kSayopazama dezavirata ke sarvaviratane ja hoya che, mATe sthAnAdiyoga paNa A bene ja hoya che, anyane nahIM. mAtra zIla hoya to dezaArAdhakapaNuM che, mAtra zrata hoyato dezavirAdhakapaNuM (=alpa virAdhanA, ghaNI ArAdhanA) hoya che... chatAM sarvaArAdhanAbemAMthI ekeyanenathI... mATeyoganathI.. tethI apunarbandhaka ane aviratasamyaktIne upacArathI yoga kahyo che. paNa vAstavika yoga kahyo nathI, e jANavuM * ahIM vRttimAM "sarvata vAritriA va... niyamena rUtara vyavarjIvanakSane nizcayena mavati" evA zabdo che. eTale keTalAka vidvAno ubhayAvadhAraNanI kalpanAmAM caDI jAya che. paNa e barAbara nathI. arthAt dazathIne sarvathI cAritrIne ja AsthAnAdiyoga hoya che. AvuM avadhAraNa teo je kare che e to barAbara ja che. paNa, zi-sarvacAritrIne yoga thAya ke na thAya AvA be saMbhavita vikalpamAMthI na thavArUpa Itara vikalpano vyavaccheda e prastutamAM niyama=nizcaya che. ane tethI, cAritramohanIyanA kSayopazamavALAne sthAnAdiyoga niyamathI hoya che (=sthAnAdi yoga hoya ja) (yoga cAritrIne ja hoya) (65)
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ tatrAdhyAtmaM ucitapravRttetabhRto maitryAdibhAvagarbha shaastraajjiivaaditttvciNtnm| bhAvanA adhyAtmasyaiva pratidinaM prvrdhmaanshcittvRttinirodhyukto'bhyaasH| AdhyAnaM prazastaikArthaviSayaM sthirapradIpasadRzamutpAtA(?dA)diviSayasUkSmopayogayutaM cittam / samatA avidyAkalpite(STatvAni)STatvasaMjJAparihAreNa zubhAzubhAnAM viSayANAM tulytaabhaavnm| vRttisaMkSayazca manodvArA vikalparUpANAM zarIradvArA parispandarUpANAmanyasaMyogAtmakavRttInAmapunarbhAvena nirodhH| AvuM je avadhAraNa teo kare che te ayogya che. nahIMtara to, pramAdavamudrAdinahIM jALavanAra saMyatane ke saMsAraThyiAmAM vyasta dezaviratane paNa sthAnAdiyoga mAnavA paDaze. kAraNake e vakhate paNa teone cAritramohanIyano kSayopazama to che ja. vastutaH, jema dhUmamAM ja vahnino avinAbhAva che, paNa vahnimAM kAMI dhUmano avinAbhAva nathI, ema prastutamAM, sthAnAdiyogamAM ja cAritramohanIyanA kSayopazamano avinAbhAva che (arthAt sthAnAdiyoga hoya to cAritramohanIyano kSayopazama hoya ja - evo niyama che. eno artha ja cAritra mohanIyanA kSayopazamavALAne ja sthAnAdi yoga hoya) paNa, cAritramohanIyanA kSayopazamamAM kAMI sthAnAdiyogano avinAbhAva nathI (arthAtuM cAritramohanIyano kSayopazama hoya to sthAnAdiyoga hoya ja evo niyama nathI.) hakIkata e che ke, gAthAmAM evakAra che nahIM, paNa niyamaNa' zabda rahelo che. ane eno anvaya "A (yoga), cAritrIne niyamo hoya che. A rIte nathI, paNa "A (yoga) niyamA cAritrIne hoya che. A pramANe che. A artha kADhavA ja vRttikAre vAritri parva" ema evakAra (niyameNa zabdanA artha tarIke) jaNAvyo che. pachI 'niyamena rUtara...' ityAdi je kahyuM che te mAtra niyamena' zabdanuM vivecana che. ene punaH anvayamAM levAya nahIM, kAraNake saMtutiH ndriH saMvevAI tti nyAye eka zabdano artha ekavAra ja karI zakAya. ane chatAM niyamo cAritrIne hoya che ne cAritrIne niyamo hoya che. Ama banne artha abhipreta hota to vRttikAra - niyama padano anvaya vattino padanI AgaLa - pAchaLa ema be vAra karavo-vagere kazoka ullekha karata. vaLI gAthAnA uttarArdhamAM paNa 'itara tarIke apunarbandhaka vagere lIdhA che, paNa 'na thavA rUpa itara vikalpa nathI lIdho. arthAt niyamA cAritrIne hoya evA avadhAraNanA phaLano nirdeza ryo che, paNa cAritrIne niyamo hoya evA avadhAraNanA phaLano nahIM. vRttikAre paNa "cAritrIne ja hoya evA ja kAra vALA arthanuM ja 'kata vAdhyAtmaH '... vagere dvArA samarthana ane chelle 'tato zataH sarvataza vAritriA pravasthAnAriyo pravRtti samavatIti siddham' e rIte upasaMhAra karyo che, paNa cAritrIne hoya ja evA ja kArathI prApta arthanuM samarthana ke upasaMhAra kazuM AkhI vRttimAM kyAMya kyuM nathI. mATe ubhayAdhAraNa nathI e vAta niHzaMka che. vaLI, "cAritramohanIyano yopazama hoya to sthAnAdiyoga niyamA hoya ja AvuM (66) yogaviMzikA....3
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttiarthaH ucita pravRttivALo vratadhArI sAdhaka zAstravacanone anusarIne jIvAditattvonuM je maitrI vagere bhAvothI garbhita cintana kare e adhyAtmayoga che. adhyAtmamAM je cintana kahyuM eno ja cittavRttionA nirodhavALo pratidina vadhato jato abhyAsa e bhAvanAyoga che, koI eka padArthanA viSayavALuM, utpAdAdi viSayaka sUkSma upayogayukta sthirapradIpa jevI sthiratAvALuM prazasta citta e AdhyAnayoga che. (avidyAnA kAraNe viSayomAM 'A iSTa (=gamato) viSaya che' 'A aniSTa (=aNagamato) viSaya che. AvA lebala lAge che.) avidyA kalpita AvI Ichatva mAnyuM. arthAtukSayopazama Ubho hovA chatAM sthAnAdiyoga kyAreka na paNa hoya - AvA aniyamano vyavaccheda mAnyo. eTale kevuM pUrvAparaviruddha lakhavuM paDe che e paNa joie-dezaviratane saMsAranI pravRtti daramyAna enI vicAraNA sAkSAt saMsAranI ja hoya to paNa cAritramohanIyano kSayopazama to Ubho ja hovAthI sthAnAdi mAnavA ja paDe. vaLI, adhyAtmayoganI vidyamAnatA sAbita thAya to sthAnAdinI vidyamAnatA paNa sAbita thaI jAya. eTale mArI - ThokIne tyAre paNa zAstrAnusArI tattvaciMtanano pariNAma varte che. eTale tyAM adhyAtma hoI zake che ema adhyAtmayoganI siddhi karI. ne pachI AgaLa bhAvanAyoganA vivecanamAM - yadyapi adhyAtmamAM paNa citta viSayothI nivRtta hoya cheparaMtu te viSayonA saMparkathI dUra rahIne ane salkiyAnA AlaMbanomAM vyApta rahevAthI viSayothI parAgamukha rahe che. - ema jaNAvyuM. je paraspara viruddha hovuM spaSTa che. kAraNake pahelAMsaMsArakriyA daramyAna paNa adhyAtmayoganI vidyamAnatA batAvI, eTale viSayonI parAgamukhatA svIkArI ja. ane pachI viSayasaMparkathI dUra - saMsArayAthI dUra - sakyiAmAM vyApta hoya tyAre ja viSayonI parAgamukhatA svIkArI. A badhI asaMgatio na thAya e mATe, cAritramohanIyana kSayopazama hoya to sthAnAdi yoga hoya ja AvuM avadhAraNa galata che e svIkAravuM joie. alabat yogatimAM eka ja AtmAmAM samyagdarzana - jJAna - cAritrano saMbaMdha e yoga che e pramANe je kahyuM tene anusarIne to jyAM sudhI dezavirati - sarvavirati vidyamAna che tyAM sudhI niyamA yoga mAnavo ja paDe. paNa e, pUrve, 'nizcayathI badho dharmavyApAra e yoga che, ane vizeSa prakAranA saMketane anusAra sthAnAdi ja yoga che evo vibhAga je darzAvelo tene anusarIne yathAsaMbhava saMgata karavo. arthAta, deza-sarvaviratano badho dharmavyApAra nizcayathI yogarUpa che ja, ne tethI niyamA yoga hoya ja evA avadhAraNane paNa kazo vAMdho nathI, paNa, 'viratidharane niyamo yoga hoya ja evA avadhAraNano prastutamAM je niSedha karAI rahyo che, te tAntrikonA vizeSa prakAranA sakatAnusAra sthAnAdiyoganI apekSA che. eTale ke 'viratidharane kAyama A sthAnAdi yoga hoya ja evA avadhAraNano ja A niSedha che. zaMkA- dezavirati che tyAM sudhI yoga hoyaja (bhale sthAnAdiyoganahIM, paNa yogasAmAnya aidhyAtmayoga)
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ aniSTatvanI saMjJAno parihAra karavA pUrvaka zubha-azubha viSayomAM tulyatA bhAvavI e samatAyoga che. mana dvArA vikalparUpa je anyasaMyogAtmaka vRttio pravartatI hoya che ane zarIra dvArA (AtmapradezonA) parispandanarUpa je anyasaMyogAtmaka vRttio pravartatI hoya che. e banne vRttiono pharIthI prAdurbhAvana thAya e rIte nirodha karavo e vRttisaMkSayayoga che. vivecanaH (1) adhyAtmayoga - ucitapravRttivALo ane vratadhArI e be sAdhaka jIvanA vizeSaNa che. tathA zAstravacanAnusArI ane maicAdibhAvagarbhita e be tattvacintananA vizeSaNa che. ucitaAcAranuM pAlana adhyAtmanA pratibaMdhaka tattvone dUra rAkhanAra che. sAmAnyathI, anucita pravRtti karAvanAra koI hoya to e kaMika paNa prabaLa rAga-dveSa che, ane e ja adhyAtmanA moTA zatru che. eTale, pravRttimAM anaucityane TALanAro pratibandhakone varjI zake che.* to hoya jo AvuM avadhAraNa mAnazo to dezaviratane to saMsArakriyA daramyAna paNa dezavirati to UbhI ja rahevAthI yoganI vidyamAnatA siddha karavI paDaze, je thaI zakatI nathI, kAraNake tame upara nizcayathI je saMgati karI che te paNa zakya nathI, te paNa eTalA mATe ke saMsArakyiA daramyAna pApavyApAra che, dharmavyApAra nahIM. samAdhAna-yoganuM eka lakSaNa che - 'kliSTa cittavRttinirodho yogaH dezavirata jIva, saMsArayiA daramyAna paNa potAnI rAgAdi kliSTracittavRttione e vRttio apratyAkhyAnakakSAnI na thaI jAya e rIte to ruMdhelI rAkhe ja che, ne tethI dharmavyApAra svarUpa ke sthAnAdi svarUpa yoga na hovA chatAM, A kliSTracittavRttinirodharUpa yoga vidyamAna hovAthI koI asaMgati rahetI nathI. *vRttimAM vitapravRtta Avo je zabda rahelo che tene keTalAka vidvAno paMcamyanta mAnI ucita pravRttipUrvaka vratane dhAraNakaranAra jIvanuM tattvacintana e adhyAtmayoga che bAvo artha kare che. Avo artha karavAnI zI jarUra che e samajAtuM nathI. vastutaH A SaDyanta zabda che ne sAdhakanuM viDo " . vratagrahaNa kadAca ucitapravRtti pUrvaka na hoya to paNa, jo vratagrahaNa bAda ucitapravRttivALo banI jAya, to adhyAtma hovAmAM kazo vAMdho nathI. ne ucita pravRttipUrvaka vratagrahaNa hovA chatAM jo pAchaLathI anucita pravRtti kare (vaiyAvaccanA avasare zAstrasvAdhyAya karyA kare - vagere) to kAMI adhyAtmayoga saMbhavato nathI. bezaka, 'vratagrahaNa ucita pravRttipUrvaka hovuM e icchanIya che ja, paNa adhyAtma mATe e Avazyaka zarata banI zaktI nathI. jyAre 'ucitapravRttivALA hovuM e to Avazyaka zarata che. mATe A zabdane SaSyanta mAnavo ucita che. alabatu yogabindumAM vityavRttayuca evo pATha che. chatAM tyAM paNa aucityanA kAraNe vratayukta (68) yogaviMzikA....3)
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ alabat tIvrabhavAbhimpaMga svarUpa atyanta prabaLa rAga-dveSa khasavA para ja apunarbalpakapaNuM prApta thatuM hovAthI tyArathI ja aucityapAlana hoya che. paNa e bhUmikAmAM je pravRttirUpa ane nivRttirUpa aucitya hoya che tenA karatAM upara uparanI avirata samyagdaSTi, dezavirati, sarvavirati vagere bhUmikAmAM pravRttirUpa ane nivRttirUpa... aucitya alaga-alaga prakAranuM ane vizeSa zubha hoya che. prastutamAM dezavirati-sarvaviratine ucita evA aucityanI vAta jANavI, je pradhAna (maulika) adhyAtmayoganuM saMpAdana kare che. apunarbandhaka tathA aviratasamyakvInuM aucitya upacaritayoganuM saMpAdana kare che e jANavuM. vratadhArI evA vizeSaNanuM kAraNa pUrva kahI gayA chIe. zAstravacanAnusArI - svamati kalpanAnusArI cintana e tattvabhUta na paNa hoya, paNa tattvAbhAsa paNa hoya. tattvasvarUpa vyavahAra zAstravacananA AdhAre che, kAraNake AtmAatIndriya hovAthI enA aMge zAstrajadIpaka samAna che. zAstravacanonuM paNa mAtra punarAvartana nathI karavAnuM, kemake e to zrutajJAna che. paNa enA para cintana karavAnuM che. A cintana karavAthI heya-upAdeyano viveka vizada banato jAya che. mitrI vagere bhAvothI garbhita cintana - jIvAdi tattvonuM cintana je karavAnuM che te maitrI vagereyathAyogya bhAvothI garbhita hovuM joie. "pRthvIkAyanuM utkRSTa AyuSya 22000 varSa che vagere cintana manane saMkalpa-vikalpothI jarUra bacAve che, paNa pariNatine eTaluM sparzanAruM hotuM nathI. paNa e jo maitrIbhAvagarbhita banAvAya to pariNatisparzI jarUra bane, ema dharmAstikAyAdi viSayaka cintana aMge paNa jANavuM. guNAdhikake puNyAdhika jIvone joIne, zAstro kahe che e mujaba, IrSAbhAva na lAvatA, 'aho! jabaro puruSArtha phoravyo ne guNa keLavyo' 'bhAgyazALI che.. thayelA evo artha karavA karatAM aucityanA kAraNe vratayukta rahelA' evo artha karavo vadhAre ucita che, kAraNake upara jaNAvyA mujaba aucityanI AvazyaktA vratayukta thavA mATe jeTalI che enA karatAM vratayukta rahevA mATe anekagaNI vadhAre che. vaLI adhyAtmAdi yoga viratidharane che. caityavandananA adhikArI paNa viratidhara che. ane A adhikArI tarIke lalitavistarAmAM vitavRttaca8 evuM je kahyuM che, teno artha paNa ucitajIvanavRtti dharAvanArA' ja che. 'ucitajIvanavRttithI vrata pAmelA evo nathI. bhiAvanAyoga (69)
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ puNyanA udaye ghaNuM pAmyA che.' vagere pramodagarbhita cintana cAle e adhyAtma che... ema hInaguNa ke anArAdhakane joI tiraskAraprayukta vicAro na Ave. paNa karuNAgarbhita cintana cAle e adhyAtma... asAdhyadoSagrastane joI 'jevI jevI bhavitavyatA hoya ema thAya...' vagere zAstranusArI upekSAgarbhita cintana e adhyAtma... sAmAnya jIva sRSTine joine hitacintA sphure... A maitrIgarbhita cintana e adhyAtma... TUMkamAM, saMparkamAM AvelA ke nahIM AvelA koi paNa jIva aMge vicAraNA cAle to A cAramAMthI ja koi eka yogyabhAvanAmAM samAviSTa thAya. 'jIvAditattvacintana' mAM Adi zabdathI ajIvAdi paNa levAnA che. ajIvapudgaladravyo aMge 'rUpa-rasa-gaMdha... vagere parivartanazIla che, emAM zuM moha pAmavo ?' vagere rUpa anityAdibhAvanAgarbhita cintana e paNa adhyAtma che. tathA bhAvanAmAM adhyAtmano abhyAsa cittavRttinirodhayukta hoya che evuM je jaNAvyuM che tenAthI e jaNAya che ke adhyAtmamAM jIvAdi tattvaciMtana jema maitryAdibhAvagarbhita hoya che tema cittavRttinirodhanA prayatnathI paNa garbhita hovuM joie. (2) bhAvanAyoga - adhyAtmayogano abhyAsa vadhAratAM vadhAratAM jIva bhAvanAyoga pAme che. adhyAtmayogamAM tattvacintanakALe rAga-dveSa khasatA hatA... tattvacintana khase eTale pAchA rAga-dveSa thAya... kSaLa sajja kSaLa muttta: A bhUmikA hatI... chatAM tattvacintanakALe cittavRttiono rAga-dveSagrasta vRttiono thoDo thoDo paNa nirodha thatAM rahetAM bhAvanAyogamAM A nirodha noMdhapAtra bane che. vaLI bhAvanAyogamAM tattvacintanano pravardhamAna abhyAsa che. arthAta adhyAtmayogI eka divasamAM jeTalI vAra tattvacintana kare che enA karatAM bhAvanAyogI anekagaNI vadhArevAra tattvacintana kare che. Azaya e che ke koi paNa jIva aMge vicAraNA cAle tyAre e maitrIpramoda vagere cAramAMnI ja koi yogya bhAvanAthIgarbhita vicAraNA karavAno sAdhakane adhikAra che. ema pudgala aMge vicAraNA cAle to anityAdi bhAvanAthI garbhita vicAraNA karavAno sAdhakane adhikAra che. AvI vicAraNAo tattvacintana che. chatAM, jyAre jyAre vicAraNA cAle tyAre tyAre e maigyAdigarbhita hovAthI tattvacintanarUpa ja hoya, evI avasthA haju keLavAyelI nathI. kyAreka dveSAdigarbhita cintana paNa 70 yogaviMzikA..3
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ cAle che. A atattvacintana che. saMkhyA ane kALanI apekSAe TakAvArI mUkIe to adhyAtmayoga karatAM bhAvanAyogamAM tattvacintananI TakAvArI vadhe che ne atattvacintananI TakAvArI ghaTe che. vaLI bhAvanAyogamAM jyAre jyAre tattvacintana kare che tyAre bhego cittavRttinirodha hovAthI emAM ekAgratA vadhu gADha hoya che, je dhyAnanI bhUmikA sarje che. ahIM cittavRttinirodha je kahyo che e mohanIya karmanA udayathI (rAgadveSathI) raMgAyelI cittavRttiono nirodha jANavo. sAmAnyathI jIva aMge paNa rAga-dveSa thAya che ane pudgala aMge paNa.... chatAM, jIvanA zuddha svarUpa aMge to rAga-dveSa thavAno saMbhava ocho che. jIva aMgenA rAga-dveSapaNa mukhyatayA enA paudgalika vyaktitvane laIne ja thatA hoya che. eTale, pulane jyAM sudhI prAdhAnya ApavAnuM thAya tyAM sudhI anukULa pudgala pratye rAga ane pratikULa pudgala pratye dveSa.. A vRttio thayAja karavAnI... zuddha AtmasvarUpanI jhAMkhI thAya.. aMdara hiLolAletA AnaMdanA sAgarane prApta karavAnuM praNidhAna baMdhAya.. eTale pugala gauNa banI jAya che. pugala pratyenI prAdhAnyadaSTi khasI aprAdhAnyadaSTi Ave che. pudgala anukULa Ave ke pratikULa, ene prAdhAnya ApavAnuM baMdha thayuM, enA pariNAme rAga-dveSamaya vRttio khasavA mAMDe che, ne enA sthAne mohanIyanA kSayopazamathI raMgAyelI cittavRttio vikasavA mAMDe che, je yoga rUpa che. adhyAtmayogamAM cittavRttinirodha eTalo gaNanApAtra nahoto. paNa eno prayatna hovAnA kAraNe je thoDe ghaNe aMze hato te, tathA tattvaciMtana.... A banne pravardhamAna ja hoya evo paNa niyama nahoto. kyAreka pravardhamAna, kyAreka hAyamAna. kyAreka avasthita... jyAre bhAvanAyogamAM cittavRttinirodha ane tattvaciMtana A banne pravardhamAna hoya che. (3) AdhyAnayoga - pula parivartanazIla che... eTale emAM pheraphAra thayA ja kare, vaLI jIva pugalane ja anAdikALathI pradhAnatA Apato Avyo che. eTale pudragalamAM manapasaMda pheraphAra thayo hoya to rAga, nenApasaMda pheraphAra thayo hoya to dveSa. Ama padgalika pheraphArane AdhIna cittavRttio paNa rAga-dveSa vacce jholA khAyA kare che. sthira thaI zaktI nathI. paNa mAre ne pugalane zuM lAge vaLage?' AdhyAnayoga (71)
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ vagere rUpe pudgala pratyenI aprAdhAnyadaSTine adhyAtma-bhAvanAyoga dvArA vadhune vadhu gADha banAvyAkarAyato eka evI avasthA Ave che ke pudgalamAM AsamAnI-sulatAnI thaI jAya to paNa jIva ene gaNakArato nathI, ane tethI e paulika pheraphAro cittane kazI asara karI zakatA nathI, rAga ke dveSa vacce jholA khavaDAvI zakatA nathI. tethI cittanI pradIpanI sthira jyota jevI sthira avasthA pedA thAya che. eTale, e vakhate citta, koI eka padArtha aMge prazasta kahI zakAya evuM utpAdAdiviSayaka sUkSma upayogavALuM bane che, ne e ja upayogamAM sthira rahe che. A "AdhyAna yoga che. AyogakALe vikalpojana UThe evI avasthA nathI, paNa jema abajopati mANasa eka rUpiyAnA pheraphArane prAdhAnya na Ape ema vikalpone prAdhAnya ApavAnuM hotuM nathI. mATe e vikalpo sthira cittane asara (vikSepa) karI zakatA nathI. prasannacandrarAjarSie putra-rAjya vagerene prAdhAnya ApyuM eTale cittamAM tophAno cAlu thaI gayAne zubhadhyAnamAMthI durgAnamAM caDhI gayA... paNa pachI pAchI aprAdhAnyadaSTi AvI eTale tophAno zamavA lAgyA. citta sthira thavA lAgyuM. nekSapadmaNi sudhI pahoMcI gayA. ahIM prataiiArthaviSayam AvuM vizeSaNa che. prazasta evo eka (jina pratimA vagere) padArtha, tadviSayaka sUkSmopayogayukta sthiracitta Avo artha to sIdhe sIdho maLI jAya che. paNa je prazasta nathI evA taNakhalA jevA tuccha padArtha aMge paNa enA utpAdAdinA sUkSma upayogavALuM sthiracitta keLavAya to e paNa cittavRttinirodha karanAruM prazastadhyAna banI zake che. eTale eno paNa jo samAveza karavo hoya to, pArtha viSayaH ya tat prArthaviSayam (vittama) ane pachI prApta 2 tat pArthaviSayaM ca rUti prArtAviSama Avo samAsavigraha karavo. arthAt koI paNa eka padArtha aMge utpAdAdiviSayaka upayogavALuM prazasta sthiracitta e AdhyAna Avo artha maLe. te te padArthanA bAhya rUpa-rasa-gaMdha... vagerenA upayoganI apekSAe enA utpAdAdi aMgeno upayoga sUkSma che, mATe sUkSmapayogayutam ema ahIM kahyuM che. yogabindumAM AdhyAnanA sthAne dhyAna zabda che te jANavuM. (4) samatAyoga - anAdikALathI jIvane vaLagelI mithyAvAsanA e (72) yogaviMzikA...1)
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ avidyA che. A avidyA, upasthita thatA padArthamAM - 'A mane iSTa che...' ke A mane aniSTa che AvI iSTatva-aniSTatvanI kalpanA karAve che. zrI prazamaratigranthamAM je kahyuM che ke te ja padArthono veSa karanAra, ane (kalpanA badalAvAthI) te ja padArthomAM lIna bananAra (rAga-Asakti karanAra) A jIvanuM nizcayathI to kazuM aniSTa ke ISTa nathI tenI vAraMvAra bhAvanA karavI e viveka che. avidyA janya iSTatva-aniSTatva kalpanAono AvI bhAvanArUpa vivekathI parihAra karI zubha-azubha padArtho aMge tulyatA cittanI samAnavRtti samatA bhAvavI e samatA yoga che. AmAM sAruM ke narasuM. nindA ke prazaMsA, anukULatA ke pratikULatA badhuM sarakhuM ja lAge che. eTale mAdhyacyabhAva-upekSA keLavAya che. Ama to adhyAtmayogathI ja samatAno prAraMbha thaI gayo hoya che, kAraNake tattva cintanAdi kALe rAgadveSano kaMika paNa parihAra hoya che. chatAM sArvadika-sArvatrika noMdhapAtra samatA ahIM ja keLavAyelI hoya che. AmAM avidyA kalpita iSTatva-aniSTatvano ja parihAra jANavo. zAstravacanAnusAre UbhA thatAM iSTa-aniSTatvano parihAra nathI samajavAno. eTale, madhura peDo ke lUkho roTalo e bannemAM svAdanA kAraNe iSTatva-aniSTatvarUpe koI bheda na bhAse. paNa gocarI saMbaMdhI doSonI apekSAe eka nirdoSa hoya, anya doSita hoya to iSTatva-aniSTatva jarUra bhAse. tathA, gumAsumAnA viSayA tunyatAmAvana.... AvuM je ahIM kahyuM che te aMge A vizeSatA jANavI. 'bhAvana' e to bhAvanA kahevAya. samatA to bhAvitatAne kahevAya, eTale ISTatva-aniSTatva saMjJAno parihAra karI tulyatAnI bhAvanA karAtI hoya tyAM sudhI prAraMbhika samatAyoga jANavo. pachInI bhUmikAmAM to tulyatAno ja anubhava hoya... (ietva-aniSTatvanI saMjJA UThatI ja nathI. sIdhuM tulyatAnuM ja darzana thAya che, arthAt tutyatA anubhavanam che.) (5) vRttisaMkSaya - vRttiono samyapha = apunarbhavena kSaya e vRttisaMkSaya. A vRttio be rIte hoya che. mana dvArA vikalparUpa vRttio ane zarIra dvArA AtmapradezonA parispandarUpa vRttio. mana ane zarIra banne paulika hovAthI AtmA mATe anya che, ne tethI A vRttio anyasaMyogAtmaka vRttio kahevAya che. AmAM paNa, mananI vRttio vaLI be prakAre hoya che (A) rAga-dveSajanya vikalpovRittisaMkSayayoga 7i3 ]
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ A pramattaguNasthAnaka sudhI hoya che, apramattajIvone hotA nathI.* (B) zrutajJAnajanya vikalpo-zAstravacanAnusAre karAtuM ciMtana-manana rAgadveSa janya hotuM nathI, paNa zrutajJAnajanya hoya che. e bAramA guNaThANA sudhI hoya che. terame guNaThANe manoyoga hoya che. paNa e vicArAtmaka (vikalpAtmaka) hoto nathI, mAtra manovargaNAnA dravyone te te rUpe goThavavA rUpa hoya che, mATe tyAM mananA vikalpo hotA nathI sAtame guNaThANavRttisaMkSaya upacArathI kahevAya... kAraNake Abhogika rAgadveSajanya vikalpo na hovA rUpe vRttisaMkSaya che, chatAM atizrutajanya vikalpo to hoya ja che, mATe vAstavika vRttisaMkSaya nathI. vaLI A vRttisaMkSaya kSayopazamabhAvathI thayo hoya che ne tethI punarbhavavALo paNa hoya che. pramAda Ave eTale vRttino punarbhava thAya. mATe paNa e upacArathI che. manojanya vikalpAtmaka vRttiono apunarbhavena vAstavika vRttisaMkSaya terame hoya che. vaLI terame paNa yoga hovAthI AtmapradezonuM parispandana to hoya ja che. eTale AtmapradezonA parispandanarUpavRttiono saMkSaya terame paNa hoto nathI. teramAne aMte saMpUrNa yoga nirodha thavAthI caudame AtmapradezonuM parispandana paNa hotuM nathI. eTale e vRttiono paNa tyAM saMkSaya thaI jAya che. athaiteSAmadhyAtmAdInAM sthAnAdiSu kutra kasyAntarbhAva iti ced ? 'ucyateadhyAtmasya citrabhedasya devasevA-japa-tattvacintanAdirUpasya yathAkramaM sthAne UrNe'rthe c| bhAvanAyA api bhaavysmaanvissytvaatttraiv| dhyaansyaalmbne| 'samatAvRttisaMkSaya *ISTa-aniSTa viSayano saMparka thavA para apramattane gamA-aNagamA rUpa rAga-dveSa thatA nathI. pramattane e rAga-dveSa thAya che. paNa yathAkSayopazama e zIdhra sAvadhAna thAya che ke mAre A rAga-dveSa karAya nahIM, ne tethI, zakya hoya to e pravRttithI aTake che. pravRtti azakya parihAravALI hoya to rAga-dveSathI aTake che. jo A rIte pravRttithI ke rAga-dveSathI na aTake, khyAla AvavA chatAM cAlu rAkhe to sarvavirati UbhI rahI zakatI nathI. dezavirate jAyake avirate jAya. ane A rAga-dveSa jo khaTake paNa nahIM. uparathI game to mithyAtve paNa jAya. saMyatane chadmasthatAnA kAraNe sAvadhAnI lAMbI TakatI na hovAthI ukta rAga-dveSa thAya che ne tethI e chaThe jAya che, ne pachI sAvadhAnI AvavAthI e rAga-dveSAtmaka pramAdathI aTake eTale pAcho sAtame AvI jAya che. chadmasthatA hovAthI pAchI sAvadhAnI gumAve che, kaMika rAga-dveSanI pariNati thAya che ne pAcho chaThe Ave che. antarmuhUrtamAM ja pAcho sAvadhAna banI rAga-dveSane ruMdhI sAtame Ave che. Ama chaThe-sAtame parAvRtti thayA kare che. yogaviMzikA....3 14
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ yozca tadanyayoga iti bhaavniiym| tato dezataH sarvatazca cAritriNa eva sthAnAdiyogapravRttiH sambhavatIti siddhm| vRttiartha: prazna- A adhyAtma vagere yogono sthAnAdiyogomAM zemAM kono antarbhAva thAya che? uttara - devasevA, japa, tattvacintanAdi svarUpa aneka bheTavALAadhyAtma yogano yathAkrama sthAnamAM, UrNamAM ane arthamAM antarbhAva thAya che. bhAvanAno paNa te bhAvyane samAnaviSayavALI hovAthI temAM ja (sthAnAdimAM ja) antarbhAva jANavo. dhyAnano AlambanayogamAM antarbhAva thAya che. samatA ane vRttisaMkSayano tadanyayogamAM (anAlaMbanayogamAM) antarbhAva thAya che e vicAravuM. tethI dezathI ane sarvathI je cAritrI hoya tene ja sthAnAdiyoga pravRtti saMbhave che e vAta siddha thaI. vivecanaH (1) pUrve granthakAra jaNAvI gayA che ke sthAnAdiyoga dezavirata sarvaviratane ja hoya che. ahIM adhyAtma vagere pAMca yogo paNa dezavirati-sarvavirati kALamAM ja zaru thAya che ema kahyuM. eTale A prazna udvavyo che ke jo A bannenA svAmI eka ja che to zuM A adhyAtmAdiyogo ane sthAnAdiyogo vacce koI saMbaMdha che? zuM A banne prakAranA yogo ekabIjAmAM antarbhAva pAmanArA che? ane eno javAba hA mAM che. have pachInA adhikAramAM e antarbhAva ja vicArAI rahyo che (2) abhyAsa vagere dvArA kSayopazama vadhe eTale adhyAtmayoga bhAvanAyogamAM pariName che. kSayopazama ora vadhatAM vadhatAM amuka mAtrA karatAM vadhI jAya eTale, have bhAvanAyoga AdhyAnayogamAM rUpAntarita thai jAya che. A bAbato jaNAve che ke yoganA adhyAtmavagere bhedakRtanA paryAyazrata vagere bhedanI jema mukhyatayA mAtrAnI apekSAe che. arthAt sAdhakanA jJAna-upayoganI mAtrA vagerethI A bhedo pADelA che. eTale upayoganI mAtrAvRddhithI adhyAtmAdiyoga bhAvanAdi yogamAM pariName che. paNa AvuM sthAnAdiyogamAM saMbhavatuM nathI. sthAnayoga game eTalo vadhe to paNa e UrNayoga ke ardhayoga vagarerUpa banI zakato nathI. mATe jaNAya che ke yoganA sthAnAdi bhedo mRtanA akSaradhRta vagere bhedonI jema mukhyatayA mAtrAnI apekSAe nathI, paNa prakAranI apekSAe che. arthAt A bhedo viSayabhede pADavAmAM AvelA che. A ja kAraNa che ke mAtrAnI apekSAe je adhyAtma yoga che e ja yogono antarbhAva
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAranI apekSAe sthAnayogarUpa paNa hoya zake che, ke UrNa yogarUpa paNa saMbhavI zake che ke arthayogarUpa hovo paNa rAkya che. Ane ja bIjI rIte kahIe to sthAnayoga amuka mAtrA sudhI vikasyo hoya to adhyAtmayogarUpa che, enAthI vadhAre mAtrA thAya tyAre bhAvanAyogarUpa che. A ja pramANe UrNa ane artha mATe paNa jANavuM. (3) adhyAtmayoga devasevA, japa, tattvacintana vagere aneka prakAre saMbhave che. devasevA (devapUjA) mukhyatayA kAyikI pravRtti che, mATe eno sthAnayogamAM samAveza thAya che. jApa mukhyatayA vAcika che. mATe eno UrNayogamAM samAveza che. tattvacintana mAnasika pravRttirUpa che, artha paNa sUtronA artha vicAratA javArUpa hovAthI mAnasika che. tethI tattvacintanano arthayogamAM samAveza thAya che. Ama ahIM kAyika vagerenA devasevA vagere eka-eka AcArano ullekha karyo che. Adi zabdathI sAdhu-zrAvakano anya dharmaAcAra paNa samajI levo. eTale ke e prAraMbhikakakSAmAM hoya tyAre adhyAtmayogarUpa jANavo... emAM amukamAtrAthI vadhAre pragati thAya, ane e vizeSa prakAre cittavRttinirodha sahita uttarottara vardhamAna banato jAya evI avasthAmAM pahoMce tyArathI bhAvanAyogarUpa jANavo. bIjI rIte, jemAM mudrA vagere kAyikI dharmapravRttinI mukhyatA hoya te sthAnayogarUpa jANavo. ema vAcikI ne mAnasika pravRttinI mukhyatA jemAM hoya te kramarAH UrNayogane arthayogarUpa jANavA. A devasevA vageremAM praNidhAna vagere Azayo to bhaLelA hovA ja joie. to ja e adhyAtma vagere yogasvarUpa bane, anyathA nahIM - A vAta sarvatra jANavI. (4) jeno vAraMvAra abhyAsa (bhAvanA) karavAno hoya te bhAvya kahevAya. arthAt ahIM devasevA vagere bhAvya che, mATe bhAvanAyogano paNa sthAnAdimAM ja antarbhAva che. AmAM e paNa samajavA jevuM che ke pahelAM devasevA zaru karI... abhyAsa vadhatAM e adhyAtmayogamAMthI bhAvanA yogamAM AvI gaI, ne e daramyAna jApa navo zaru karyo. tethI e haju adhyAtmayoganI kakSAmAM ja hoya evuM saMbhavita che. arthAt eka anuSThAna bhAvanAyoganI kakSAnuM thaI jAya to anya anuSThAno paNa bhAvanAyoganI kakSAvALA ja hoya evo niyama nathI. eTaluM kharuM ke eka sAdhanAnA abhyAsakrArA sAdhelo vikAsa anyasAdhanAmAM alpaprayAse paNa vikAsa thaI jAya evI bhUmikA ghaDI ApavAnI khUba zakyatA dharAve che. 76 Jal Education International yogaviMzikA....3) annembrary-org
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ (5) trIjo dhyAnayoga AlaMbanayogamAM antabhUta thAya che. sAmAnyathI sUtra, artha ane pratimAdi. A traNe AlaMbana tarIke prasiddha che. eTale sUtroccAranA AlaMbane cittavRttinA vadhAre viziSTa nirodhapUrvaka cittanI evI ekAgratA keLavAya ke je "dhyAna svarUpa bane, arthAt uccArAtA sUtrane ja dhyeya tarIke rAkhIne evo sthira upayoga pravarte ke je dhyAna' svarUpa bane, te strAlaMbane pravartelo dhyAnayoga che. eTale ke asmalita-yathAyogya sUtroccAra e UrNayoga che ane emAM thayelI, dhyAnanI UMcAIne AMbatI upayoganI sthiratA e dhyAnayoga che ane e ja AlaMbanayoga paNa che. A ja rIte artha ane pratimAnA AlaMbane thato dhyAnayoga paNa jANavo. zaMkA- pratimA to eka chene sthira che. enA AlaMbane upayoganI sthiratA thavAthI sthirapradIpa sadazatA Ave. paNa sUtroccAramAM to uccArAtA zabdo badalAyA karavAthI upayoga paNa badalAyA kare che. to sthirapradIpasadazatA zI rIte? samAdhAna pradIpamAM paNa tela badalAtuM rahevAnA kAraNe jyota badalAtI rahe che. chatAM jyota tarIke jyota eka sarakhI rahe che. mATe pradIpa sthira kahevAya che. ema uccArAtAvarNo badalAtA hovA chatAM zabda upayoga tarIke zabdaupayoga eka rahe che. akhkhalitapaNe thatA sUtroccAra daramyAna layabaddha rIte varNonI dhArA cAle che. ane enI sAthe e ja rIte layabaddharIte upayoganI paNa dhArA cAle che. vacamAM kyAMya uccAryamANavarNa sivAyanA anya koi viSayano upayoga AvIne Alayabaddha dhArAne vikSita karato nathI. eTale pratikSaNa bhinna bhinna jyota hovA chatAM pavananI koi jhapaTana lAgavAthI jyotanI dhArA eka sarakhI vahe - kyAMya vikSiptana thAya to sthirapradIpa kahevAya che tema prastutamAM paNa upayogAntararUpa pavananI jhapaTa lAgatI na hovAthI upayogadhArA sthirapradIpatulya rahe ja che. A ja rIte, uccArAtA zabdo badalAtA rahetA hovAthI eno artha paNa badalAto rahevA chatAM arthaviSayaka upayoganI layabaddhadhArA jo upayogAntarathI vikSipta thatI nathI to e sthirapradIpatulya che ja. TheTha zukladhyAnanA prathamapAyA sudhI saMcaraNa batAvyuM che to ahIM dhyeyarUpavarNa ke artha para upayoganuM (ciMtananuM) saMcaraNa thatuM hovA mAtrathI dhyAnarUpatA bAdhita thaI jatI nathI. bei prakAre dhyAna [17]
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ athavA sudraDhapayettAvAra nirodo va vijJAna __ jhANaM karaNANa mayaM Na hu cittaNirohamittAgaM / vi.A.bhA. 3071 // zrI vizeSAvazyakabhASyamAM A je jaNAvyuM che ke - cittano nirodha e ja mAtra dhyAna che evuM nathI. paNa, mana-vacana-kAyA.... A traNe karaNono atyanta daDha prayatna pUrvakano vyApAra (arthAt atyanta niyatrita ISTa vyApAra) e paNa dhyAna che, ne (teramAM guNaThANAnA aMte) vidyamAna evA mana-vacana-kAyA (nAyogo) no je nirodha karavAmAM Ave che te paNa dhyAna che. Ane anusarIne vicArIe to Avo artha paNa maLI zake che - caityavandanAdi anuSThAna anekazaH karAtuM hoya che. emAMthI jeTalI vAra mudrA jALavavAthIne e mudrA jALavavAmAM jeTalI sUkSma cokasAi rAkhavAthI A mudrA jALavavArUpa sthAnayoga adhyAtmayoga rUpa bane che enA karatAM vadhArevAra mudrAjALavavAthIne vadhAre smatApUrvaka mudrAjALavavAthI e bhAvanAyogarUpa bane che. mudrA jALavavAnI A ja sUkSmatA jyAre vadhAre AgaLa vadhe che ne tethI e zrI vizeSAvazyaka bhASyamAM kahela sudaDhaprayatnapUrvakanA vyApArarUpa bane che tyAre A atyantacokasAI pUrvakanI mudrA svarUpa sthAnayoga dhyAnayogarUpatAne pAme che. A ja pramANe sUtroccAramAM udAttAdino khyAla, saMpadA vagereno khyAla... hInAkSarAdi na thAya eno khyAla... A badho khyAla jema vadhune vadhuvAra rakhAto jAya tathA vadhu ne vadhu sUkSmatApUrvakano rakhAto jAya ema UrNayoga kamazaH adhyAtma-bhAvanAyogarUpatAne oLaMgI dhyAnayogarUpatAne pAme che. A ja pramANe ardhayoga mATe paNa jANavuM zaMkA - jo A rIte sthAnAdi paNa dhyAnarUpa banI zake che, to vRttikAre adhyAtma ane bhAvanAnI jema dhyAnano paNa sthAnAdimAM paNa antarbhAva batAvavo hato ne, mAtra AlaMbanamAM kema batAvyo? samAdhAna - vRttikAra zrI upAdhyAyajI mahArAje cittanI ekAgratA (citta nirodha) e dhyAna evo je pracalita artha che ene najaramAM laIne A pramANe kahyuM che. eTale ja AdhyAnayoganI vyAkhyAmAM paNa teoe prazastekArthaviSayaka sUkSmaupayogayukta sthiracitta e AdhyAna ema jaNAvyuM che. paNa eTalA mAtrathI, teozrIne eno sthAnAdimAM antarbhAva mAnya nathI, evuM mAnavAnI jarUra nathI. kAraNake (78) yogaviMzikA ... 3
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ AgaLa 19mI gAthAnI vRttimAM 'kaivalI bhagavatane sAlaMbanayoga hoto nathI' A bAbatanI siddhi karavA mATe teozrIe karaNono sudaDha vyApAra ne nirodha... A banne prakAranA dhyAnano niSedha jaNAvyo che. Azaya e che ke prastutamAM antarbhAvanA adhikAramAM teozrInA je zabdo che tenA parathI dhyAnano AlaMbana yogamAM samAveza jema jaNAya che tema sAlaMbanayogano mAtra dhyAnayogamAM ja samAveza jaNAya che, kAraNake adhyAtma ane bhAvanAyogano sthAna, UrNa ane arthamAM samAveza karyo che, paNa AlaMbanamAM nathI karyo. eTale spaSTa che ke AlaMbanayoga mAtra dhyAnayogamAM samAviSTa che. eTale vRttikAre sayogI kevalI bhagavaMtamAM sAlaMbanayogano niSedha karavA mATe mAtra dhyAnayogano niSedha karavo ja Avazyaka che. arthAt prazasnekArthaviSayaka sUkSmopayogayukta cittano ja niSedha karavo Avazyaka che. ne kevalImAM evuM citta (bhAvamana) hotuM nathI e to spaSTa che ja. chatAM vRttikAre A saraLa niSedha na karatAM sudaDhaprayatnavALo vyApAra ane yoganirodha e bannenA niSedha dvArA dhyAnayogano - sAlaMbanayogano niSedha karyo che. eTale jaNAya che ke sudRDhaprayatnavyApAra paNa teozrIne dhyAnayoga tarIke mAnya che. eTale prathama je artha karyo ene anusarIe to sUtranA AlaMbane sUkSmopayogavALuM sthiracitta e dhyAnayoga ne e ja sAlaMbanayoga.... paNa, athavA kahIne bIjo artha A vivecanamAM je kyo che tene anusarIe to dRDhaprayatnapUrvaka je suniyaMtrita sUtroccAra karAya e sUtroccAra ja dhyAnayogane UrNayoga. ema zarIranI suniyatrita mudrA vagere dhyAnayoga ne sthAnayoga.... (e dhyAna rAkhavuM ke ahIM varNa ke mudrA aMge upayoganI sthiratAnI vAta nathI, mATe A AlaMbanayogarUpa nathI.) sUtranA arthanA upayogamAM cittanI sthiratA e dhyAnayoga ne arthayoga (arthane AlaMbana tarIke laie tyAre A AlaMbanayoga paNa banI zake.) pratimAdi AlaMbanane anusarIne thayelI sUkSmopayogavALA cittanI sthiratA e dhyAnayoga ne AlaMbanayoga. (6) samatAyoga ane vRttisaMkSaya A beno tadanyayogamAM antarbhAva che, te A rIte - samatAyogamAM iSTatva-aniSTatvasaMjJAno parihAra hoya che. chadmasthajIva paNa jene rAga-dveSa tarIke saMvedI zake evA vyakta rAga-dveSa pramattaguNaThANA sudhI hoya zake che ne e ja upasthita padArthamAM iSTatva-aniSTatvanI kalpanA karAve che. yogono antarbhAva 79
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ apramattaguNaThANe evA rAga-dveSa na hovAthI iSTatva-aniSTatvanI kalpanA paNa hotI nathI. mATe samatAyoga apramattajIvone ja hoya che. apramattatA sAtame guNaThANe tathA zreNimAM AThame vagere guNaThANe hoya che. 'kSapaDazreNimAM sAmarthyayoga je hoya che e tattvataH anAlaMbanayoga che, tathA rAga-dveSajanya vikalpo jemanA virAma pAmyA che evA jinakalpika vagere apramatta jIvone paNa aMzataH (upacArathI) anAlaMbanayoga hoya che. tathA, je tattvataH anAlaMbanayoga che tenI mohasAgarataraNa, kSepakazreNinI pUrNAhUti, kevalajJAna, ayogIavasthA ane nirvANa A phaLa paraMparA che.' AvuM badhuM je nirUpaNa A ja granthamAM AgaLa AvavAnuM che tenAthI jaNAya che ke prAraMbhika (sAtame guNaThANe) je samatAyoga hoya che teno upacarita anAlaMbanayogamAM antarbhAva che. AgaLa vadhelo samatAyoga (zreNimAM je hoya che te) tattvataH anAlaMbana yoga che. bIjI rIte kahIe to sahaja samatA yoganI sAtamI dRSTimAM hoya che ne tyAM anAsaMgayoga hovo yogadaSTisamuccayanI 175mI gAthAmAM kahyo che. A anAsaMgayoga e ja carama anAlaMbana yoga che ema prastuta yogavizikAnI ja 18mI gAthAmAM kahyuM che. mATe jaNAya che ke samatAyogano anAlaMbanayogamAM antarbhAva che. tathA kevalajJAna temaja yoganirodhakALe je vRttisaMkSaya che tenuM anAlaMbanayoga e kAraNa che. eTale vRttisaMkSayAtmaka kAryamAM anAlaMbana yogAtmaka kAraNano upacAra karIne ene paNa 'anAlaMbanayoga' tarIke kahI zakAya che. eTale A rIte eno antarbhAva paNa anAlaMbanayogamAM thAya che. Ama adhyAtmayoga vagereno antarbhAva sthAnAdiyogamAM thAya che. ane adhyAtmayoga vagere to deza-sarvaviratane ja hoya che. mATe siddha thAya che ke sthAnAdiyoga paNa tattvataH deza-sarva cAritrIne ja hoya che. nanu yadi dezataH sarvatazca cAritriNa eva sthAnAdiryogaH, tadA dezaviratyAdiguNasthAnahInasya vyavahAreNa zrAddhadharmAdau pravartamAnasya sthAnAdikriyAyAH sarvathA naiSphalyaM syAd ityAzaGkyAha-itarasya = deza- sarvacAritrivyatiriktasya sthAnAdikaM ita eva = dezasarvacAritraM vinA yogasambhavAbhAvAdeva 'bIjamAtraM = yogabIjamAtraM kecid = vyavahAranayapradhAnA icchnti| 'mokSakAraNIbhUtacAritra - `tattvasaMvedanAntarbhUtatvena sthAnAdikaM cAritriNa eva yogaH, apunarbandhaka-samyagdRzostu tadyogabIjam' iti nizcayanayAbhimataH panthAH / 80 yogaviMzikA....3
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyavahAranayastu yogabIjamapyupacAreNa yogamevecchati, iti vyavahAranayenApunarbandhakAdayaH sthAnAdiyogasvAminaH, nizcayanayena tu cAritriNa eveti vivekH| vRttiartha zaMkA- jo dezathI ane sarvathI je cAritrI hoya tene ja sthAnAdi yoga hoya to dezavirati vagere guNaThANuM nahIM pAmelA ane chatAM vyavahArathI jeo zrAvakadharma vageremAM pravarte che teonI caityavandanAdimAM mudrA jALavavArUpa sthAna, sUtroccArarUpa UrNa vagere kyiA niSphaLa jaze, (kAraNake yogAtmaka na hovAthI mokSasAdhaka nathI.) AvI zaMkAne najaramAM rAkhIne enA samAdhAna tarIke granthakAre iyarasa.. vagere uttarArdha kahyo che. (ita evo deza ke sarva cAritra vinA yoga saMbhavato nathI AvI je vAstavikatA che e kAraNe ja (itarasya5) deza-sarvacAritrI sivAyanA anyajIvonA (apunarbandhakAdinA) sthAnAdine (bIjamAtrana) yoganA bIjamAtra rUpe uci) vyavahAra nayane pradhAna karanArA vAdIo svIkAre che. "cAritrIjIvonA ja sthAnAdi mokSakAraNabhUta cAritra ane tattvasaMvedanamAM antabhUta thatA hovAthI yogarUpa che. apunarbandhaka ane avirata samyagdaSTi jIvonA (ta) te sthAnAdi toyoganuM bIja che ema nizcayanayamAnya mata che. vyavahAranaya to yoganuM bIja paNa upacArathI yoga ja che evuM mAne che. eTale vyavahAranaye apunarbandhaka vagere badhA sthAnAdiyoganA svAmI che, jyAre nizcayanaye to cAritrI jIvo ja enA svAmI che, A pramANe viveka vizeSatA jANavI. vivecana - (1) vInamAa - apunarbandhakAdinA sthAnAdine yogabIja tarIke to nizcayanaya paNa svIkAre che. eTale vyavahAra paNa jo ene yogabIjamAtrarUpe ja mAne to enI mAnyatAmAM kazo bheda na rahe. tethI mAnyatAbheda mATe ahIM vInamAa= covIjhamAtramapiyo Avo pATha hovo ucita lAge che jethI "bIjamAtrane yoganA bIjamAtrane paNa yoga tarIke kecivyavahAranayavAdIo svIkAre che" Avo mAnyatAbheTavALo yogya artha maLe. (2) mokSAranImUta... granthakArazrI haribhadrasUri mahArAje jJAnanA viSayapratibhAsa, AtmapariNatimatuM ane tattvasaMvedana ema traNa prakAra batAvyA che. emAMthI padArthanA rUpa rasa vagere viSayano ja jemAM pratibhAsa thAya paNa heyavAdina apunarbandhakAdine yogabIjo (81)
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAse e viSaya pratibhAsajJAna che. AmithyAdaSTijIvone hoya che. upasthita padArthanA heyatvAdi paNa bhAse kharA. chatAM, e mujabanA tyAga vagere na thAya e AtmapariNatimatu jJAna che. A avirata samyagdaSTijIvone hoya che. jyAre hayatvena bodha thAya ne eno tyAga paNa thAya... Avo bodha tattvasaMvedana kahevAya che. e cAritrIjIvone hoya che. Azaya e che ke viSaya-kaSAyAdi aMge A vajarya che evuM saMvedana e vardhatA pariNAma che. enuM huM A viSayAdi vajuM evuM saMvedana e varjanA pariNAma che. varSanA pariNAma e tattvasaMvedana che. ne A pariNAma jene che e viSayAdine varjavAno ja che. A varjavAnI kriyA e cAritra che. mATe A pariNAma cAritrIne ja hoya che. varSanA pariNAma na hoya, paNa mAtra vardhatA pariNAma hoya e AtmapariNatimatuM jJAna che. ane varyatApariNAma paNa na hoya evo bodha e viSayapratibhAsarAna che. samyana-jJAna-vAritrALa mokSamArga arthAt (darzana-) jJAna ane cAritra samudita hoya to mokSamArga rUpa che, mokSanA kAraNabhUta che.... vaLI cAritranI hAjarImAM je jJAna hoya te upara jaNAvyA mujaba tattvasaMvedana che. mATe ahIM mokSanA kAraNa tarIke cAritra ane tattvasaMvedanakahyA che. vaLI, cAritrae mokSanuM anaMtara kAraNa hovAthI jJAna karatAM abhyahiMta che. tethI ahIM 'tattvasaMvedanacAritra' ema dvandrasamAsano ullekha na karatAM cAritratattvasaMvedana' ema ullekha che. cAritrInA sthAnAdi ja mokSakAraNabhUta cAritra-tattvasaMvedanamAM antabhUta thAya che, apunarbandha-kAdine to cAritrake tattvasaMvedana e bemAMthI ekeya saMbhavita na hovAthI eno dharmavyApAra (enA sthAnAdi, cAritra-tattvasaMvedanasvarUpabanatA nathI. arthAt A bemAM antabhUta thatA nathI. mATe cAritrInA sthAnAdi ja yoga" che, anyanA nahIM, ema nizcayanaya kahe che. apunarbandhaka tathA avirata samyatvInA sthAnAdi A cAritra-tattvasaMvedananA bIjarUpa hovAthI yogabIja che, ema nizcayanaya kahe che. vyavahAranaya to A yogabIjane paNa upacArathI yoga rUpe svIkAre che. mATe enA mate apunarbandhaka vagere badhA yoganA svAmI che. tadidamuktaM - apunarbandhakasyAyaM vyavahAreNa tAttvikaH / adhyAtmabhAvanArUpo nizcayenottarasya tu // yogabindu - 369 // apunarbandhakasya upalakSaNAtsamyagdRSTezca vyavahAreNa kAraNe kAryatvopacAreNa tAttvikaH, kAraNasyApi kthnycitkaarytvaat| nizcayena upacAraparihAreNa uttarasya tu= yogaviMzikA.3)
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ cAritriNa eva / sakRdbandhakAdInAM tu sthAnAdikamazuddhapariNAmatvAd nizcayato vyavahAratazca na yogaH, vinTu yomAsa kRtyavadheyam| 3A sakRdAvartanAdInAmatAttvika udAhRtaH / pratyapAyaphala' prAyastathA veSAdimAtrataH // yogabindu 370 // sakRd= ekavAra - mAvartante=utkRSTAM sthitiM badhnanti ye te sakRdbandhakAH, AdizabdAd dvirAvartanAdigrahaH, atAttvikaH=vyavahArato nizcayatazcAtattvarUpaH // 3 // vRttiartha : nizcaya-vyavahAramAnya te A vAta yogabindumAM A pramANe kahI che - yogabindunA e 36 9mA zlokano artha - apunarbandhakane A adhyAtma ne bhAvanArUpayoga vyavahArathI tAttvika hoya che. nizcayanaye (A adhyAtma ne bhAvanAyoga) uttaranA jIvone = uparanA guNaThANe rahelAne = cAritrIne tAttvika hoya che. ( A zlokagata keTalAka vizeSa zabdonA arthaH) apunarbandhakanA upalakSaNathI avirata samyagdaSTi jIvo levAnA che. teone paNa vyavahArathI tAttvika yoga hoya che. AmAM kAraNamAM kAryatvano upacAra e vyavahAra jANavo. kAraNa paNa cit kAryasvarUpa hovAthI A yoga tAttvika che. upacArano parihAra e nizcaya che. ene AzrIne uttaraguNasthAnavartI cAritrIne ja tAttvika yoga che. ( yogabinduno zlokArtha pUro). samRddhandhaka vagere jIvonA sthAnAdi, teonA pariNAma azuddha hovAthI, nizcayathI ke vyavahArathI (koi paNa rIte) 'yoga' rUpa nathI. paNa yogAbhAsa che, e jANavuM. A vAta, yogabindumAM A rIte kahI ja che - (yogabindunA 370 mA zlokano artha-) safaThAvartanAdi jIvomAM mAtra veSAdi hovAthI (-bAhya pravRttidekhAva) hovAthI teonA sthAnAdi atAttvika kahevAyA che ne prAyaH pratyapAyaphalaka hoya che. (yogabindunA A zlokanA keTalAka zabdonA vizeSArthaH) samRd = ekavAra jeo utkRSTa sthiti bAMdhavAnA che te samRdbhavartana = samRdbandhaka jIvo. ahIM Adi zabdathI dvirAvartana vagere jIvo levAnA che. (jeo bhaviSyamA have mAtra be ja vAra utkRSTa sthiti bAMdhavAnA che te dvirAvartana = dvirbandhajIvo. e ja rIte trirAvartana vagere jIvo jANavA.) A badhA jIvonA sthAnAdi vyavahArathI ane nizcayathI banne rIte atAttvika hoya che. vivecana - (1) jAraLasthApi - apunarbandhakAdinA sthAnAdi, yoganA 83 safabaMdhakAdine yogAbhAsa
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAraNabhUta che, mATe kAryabhUta yogano emAM upacAra karIne jo ene 'yoga' kahevAya che, to pachI e 'tAttvika yoga zI rIte kahevAya? AvI saMbhavita zaMkAne nirmaLa karavA mATe kAraNa paNa kathaMcit kAryarUpa hoya che e vAta hetu tarIke jaNAvI che. upAdAna kAraNane kathaMcit kAryarUpe kahevAmAM kazo vAMdho hoto nathI. taMtuthaMcit "paTa' rUpa che ja, mRpiMDa kathaMcit ghaTa' rUpa che ja, kAraNa ke taMtu ane mRpiMDa ja paTa-ane ghaTa rUpe pariNamatA hoya che. taMtune "paTa' rUpe kahevA e kAraNamAM kAryano upacAra hovAthI upacarita hovA chatAM, dravyArthikanaye to e vastutaH "paTa" che ja. mATe e naye e 'tAttvika paTa paNa che ja. A ja rIte prastutamAM jANavuM. paNa saTTarbandhakAdinA sthAnAdi AvA paNa hotA nathI, kAraNake veSa, ceSTA, bhASA vagere hovA chatAM kaMika zraddhALutA vagere bhAvaleza paNa na hovAnA kAraNe yogamAM pariNamatA nathI. mATe, sthAnAdino bAhya dekhAva hovA mAtranA kAraNe azuddha vyavahArathI upacAra karI ene koI yoga" rUpe kahe to paNa e atAttvika che. e yogAbhAsa che. arthAt mAtra yogano AbhAsa = dekhAva che, vAstavika yogatvake yogakAraNatva.. kazuM nathI. AvA atAttvika yogathI apunarbandhakAdinA yogane judA pADavA ahIM 'tAttvika' ema kahyuM che. (2) pratyAyattaprAyam - kyAreka sakRbaMdhakAdino dharmavyApAra emanA kugrahano nAzaka banI zake che, ne tethI e vakhate pratyapAyaphalaka banato nathI, mATe eno vyavaccheda karavA ahIM prAyaH zabda lIdho che. Ama, pAMcamA vagere guNaThANAne nahIM pAmelA zrAvakAdi paNa jo apunarbandhakAdi avasthA pAmelA hoya to emanA sthAnAdi yoganuM kAraNa banatA hovAnA kAraNe niSphaLa nathI, e rahasya jANavuM . 3 tadevaM sthAnAdiyogasvAmitvaM vivecitam, arthateSveva pratibhedAnAha ikkiko ya cauddhA itthaM puNa tattao munneyvvo| icchA-pavitti-thira-siddhibheyao smyniiiie||4|| ikkikko ytti| atra sthAnAdau punaH=karma-jJAnavi(dvi)bhedAbhidhAnApekSayA bhUyaH ekaikazcaturdhA, tattvataH sAmAnyena dRSTAvapi paramArthataH samayanItyA yogazAstrapratipAdita (84) 84 yogaviMzikA... 3)
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ paripATyA icchA-pravRtti-sthira-siddhibhedataH = icchA-pravRtti-sthira-siddhibhedAnAzritya muNeyavvotti jnyaatvyH|| 4 // avataraNikAthe A pramANe sthAnAdiyoganA svAmI koNa hoya enuM vivecana kyuM. have e sthAnAThiyoganA ja peTAbhedo granthakAra jaNAve che gAthArtha vaLI sthAnAdimAM te pratyekyoga zAstrIyamaryAdA mujaba tattvataH icchA, pravRtti, sthira ane siddhibhede cAra cAra prakArano jANavo. vRttiartha sthAnAdi aMge pahelAM karmayoga ane jJAnayoga ema be bheda kahyA hatA. enI apekSAe A vaLI anya rIte te sthAnAdi dareka yoga cAra - cAra prakAre che. sAmAnyadaSTie sthAnayoga tarIke sthAnayoga eka ja prakArano hovA chatAM samayanI nItithI = siddhAntanI nItithI yogazAstramAM kahelI maryAdAne anusarIne, paramArthathI sthAnAdi dareka yoga icchA, pravRtti, sthira ane siddhi nAmanA bhedonI apekSAe cAra-cAra prakArano jANavo. vivecanaH AvaraNakarmanA kSayopazamanA asaMkhyabhedo hovAthI sthAnAdi dareka yoganA asaMkhya-asaMkhya bhedo thaI zake che. paNa yogagranthomAM spaSTa taphAvatane najaramAM rAkhIne A asaMkhyabhedonuM icchA vagere kula cAra bhedomAM vargIkaraNa karavAmAM AvyuM che. ene anusarIne ahIM paNa enAcArabheda jANavA. prAraMbhika kSayopazamamAM sthAnAdino icchAbheda hoya che. ne pachI kSayopazama vadhatAM vadhatAM kamazaH pravRtti vagere bhedo Ave che, yAvat chelle siddhi bheda Ave che. tAneva bhedAn vivarISurAha tajjuttakahApIIi saMgayA vipariNAmiNI icchaa| savvatthuvasamasAraM tappAlaNamo pavattI u||5|| taha ceva eyabAhagaciMtArahiyaM thirattaNaM neyaM / savvaM paratthasAhagarUvaM puNa hoi siddhitti // 6 // avataraNikAthaH icchA vagere te bhedonuM vivaraNa karavAnI icchAvALA granthakAra kahe che - yoganA icchAdibhedo) (85)
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthArtha te = sthAnAdiyogathI yukta yogIonI kathAmAM anubhavAtI prItithI je yukta hoya evI ane vizeSa pariNAma Ubho kare evI avasthA e yogano IcchAbheda che. sarvatra upazamapradhAna evuM sthAnAdiyoganuM pAlana thAya e sthAnAdiyogano bIjo pravRttibheda che. tathA sthAnAdiyoganA bAdhaka vighnonI ciMtA rahita evuM sthAnAdiyoganuM pAlana e trIjo sthirabheda jANavo. potAne je sthAnAdi prApta thayA che te sarva anyane paNa prApta thAya AvI parasAdhaka avasthA sudhI pahoMcelA sthAnAdi e siddhi nAme cotho bheda che. tajuttakahA ityAdi / tadyuktAnAM sthAnAdiyogayuktAnAM kathAyAM prItyA arthabubhutsayA'rthabodhena vA janito yo hrssstllkssnnyaa| saMgatA = sahitA vipariNAminI vidhikartRbahumAnAdigarbha svollAsamAtrAdyatkiJcidabhyAsAdirUpaM vicitraM pariNAmamAdadhAnA icchA bhavati, dravyakSetrAdyasAmagryeNAGgasAkalyAbhAve'pi yathAvihitasthAnAdiyogecchayA yathAzakti kriyamANaM sthAnAdi icchaaruupmityrthH| vRttiartha sthAnAdi yogane pAmelA yogIonI kathA sAMbhaLavAmAM je prItivALI hoya tathA, vidhinuM pAlana karanArA pratye bahumAnAdi garbhita pariNAmane tathA potAnA ullAsa pramANe thoDoghaNo paNa abhyAsa (prayatna) karAve evA vicitra pariNAmane je dhAraNa karanArI hoya AvI vipariNAminI icchA e IcchAyoga che. (ahIM) arthane jANavAnI icchAthI ke arthano bodha thavAthI yogInI kathAmAM je harSa anubhavAya e kathA aMgenI prIti che. dravya-kSetra vagere sAmagrInI aparipUrNatAnA kAraNe badhA kAraNonA samudAyano abhAva hovA chatAM paNa, je pramANe sthAnAdivihita hoya e pramANe sthAnAdiyoga sevavAnI icchApUrvaka yathAzakti je sthAnAdi yoganuM pAlana thAya te sthAnAdiyogano 'icchA' bheda che ema artha jANavo. vivecanaH (1) prItyA - mAnavamananI eka khAsiyata che. je kSetramAM AgaLa vadhelI hastIonI vAto-carcA vagere rasapUrvaka-AnaMdapUrvaka sAMbhaLavAmAM-karavAmAM Ave e kSetramAM joDAvAnI potAne paNa icchA thAya. rAjanetAonI vAto sahaja rAjakAraNanuM AkarSaNa jagADe...vepArIonI-udyogapationI vAto vepArano rasa pedA kare. krikeTaronI bolabAlA krikeTara banavAnI icchA jagADe. eTale ja ThANAMgajImAM bhaktakathAne bhojanecchAnuM eka kAraNa kahyuM che. A ja kAraNa che ke potAne dharmamArge 8i6] yogaviMzikA... 5-6)
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ navA navA parAkrama karavAnI icchA jAgyA kare ne pachI eno prayAsa paNa thAya) e mATe zrAvakanI bhAvanA hoya che ke - vazvinividhimArU volaMtu me viraha.. ra4 zrI jinezvaronA mukhakamalamAMthI nIkaLelI pUrvanA Atma-parAkramI mahApuruSonI kathAomAM mArA divaso pasAra thAo... A ja hakIkata prastutamAM paNa bhAga bhajave che. sthAnAdiyogamAM praveza mATe sau prathama enI IcchA joie. e icchA sthAnAdiyogavALA yogIonI kathAmAM AkarSaNa anubhavavA dvArA jAge che. ekavAra A icchA jAge eTale have te teyoga vagere sAdhavAno zuM vidhi che? pUrvanA yogIoe kaI rIte yogasAdhyone saphaLatA meLavI? vagerenI jijJAsA pedA thAya ja. yogIonI kathAomAMthI A vidhi, yogamArgamAM kevA kevA vibo saMbhave? e vidgo para vijaya kevI rIte meLavI zakAya ? A badho yoga aMgeno artha jANavA maLato hoya che. eTale A arthano bodha meLavavAnI icchAvALAne e icchA saMtoSAvAnI kalpanAthI yogI kathAmAM AnaMda Ave ja. ema e arthano bodha maLavAthI paNa AnaMda ubharAya ja. Ama kathAzravaNanI pUrva ane uttara banne kALamAM AnaMdano anubhava hoya. eTale AvA AnaMdarUpa prIti yogInI kathAmAM jo na Ave, (gocarImAM nirdoSatAnI jhINI jhINI kALajIo vagere vAto jANIne harSa thavAnA badale jo vediyApaNuM lAge) to samajavuM ke te te yogamArgamAM haju praveza thayo nathI, kAraNake haju enI nirupAdhika vAstavika icchA ja jAgI nathI, ane AvI icchA ja to yoganI prAraMbhika avasthA (2) vipariNAmanI = vicitra pariNAmane pedA karanArI. A vicitra pariNAmamAM be aMza rahelA che. te te anuSThAnanI badhI vidhi jALavanAra pratye sahaja bahumAna-Adara vagere bhAva jAge. tathA potAnA ullAsane anusarIne sthAnAdino thoDo ghaNo paNa abhyAsa prayatna karAve. AmAM vidhikartRbahumAnAdimAM Adi zabdathI, bhakti vaiyAvacca vagere levA. (3) vyakSetrAti - zAstramAM je pramANe vidhAna hoya e pramANe sthAnAdi yoga sevavA mATe Avazyaka prathamasaMghayaNa vagere rUpa yogya dravya-kSetra vagerenI prApti thaInahovAnA kAraNe kAraNonI vikalatA hovA chatAM zAstrIyavidhAna mujaba sthAnAdiyoga sevavAnI icchA banI rahe ane evI icchApUrvaka yathAzakti sthAnAdinuM sevana (icchAyoga (87) 87
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ kare to e sthAnAdiyoga icchA kakSAno jANavo. vRttimAM voTTAyamAtravuiM vagere je nirUpaNa che e icchAyoganA prAraMbhanuM che. e vakhateyathAvihita saMpUrNa vidhipAlanano pariNAma nathI. paNa yatkiMcit pAlanano ullAsa pragaTyo che. ne vRttimAM dravyakSetradya... vagere je nirUpaNa che e icchAyoganA prakarSanuM che, e vakhate icchA saMpUrNa vidhinI che, paNa pAlana yathAzakti che. prItipUrvaka yogIonI kathAnA zravaNathI sthAnAdiyoganI icchA pragaTa thAya che. A prAraMbha che. paraMtu yoga' dharmavyApArane kahevAno che, mAtra icchAne nahIM. eTale jyAM sudhI thoDI paNa pravRttina thAya tyAM sudhInI icchA e mAtra icchA rUpa banI rahe che, yoga nathI kahevAtI. paNa A icchAnA prabhAve pachI thoDo ghaNo paNa prayAsa zarU thAya che. tyArathI icchAyogano prAraMbha jANavo. prAraMbhe e yathAzakti paNa hoto nathI, paNa, yathAullAsa hoya che, (arthAt jeTalI zakti pahoMce eTaluM - zakti gopavyA vinA-badhuM kare evuM nathI. paNa jeTalo potAno ullAsa pahoMce eTaluM kare che.) A prAraMbhika icchAyogamAM paNa praNidhAna to bhaLeluM ja hoya che. enA iNe A prAraMbhika prayAsathI paNa je thoDoghaNo kSayopazama thAya che te sAnubaMdha hovAthI uttarottara vadhato jAya che. vaLI vidhinuM pAlana karanAra para je bahumAnAdi hoya che enA kAraNe paNa kSayopazama vadhato jato hoya che. AnA prabhAve ullAsa vadhato jAya che ne tethI prayatna paNa vadhato jAya che. te tyAM sudhI ke jyAM sudhImAM yathAzakti pAlana Ave. ahIM sudhInobadho sthAnAdiyogaicchAyoga jANavo. paNa haju kAraNasAmagrInI vikalatA hovAthI yathAvihita pAlana hotuM nathI. ahIM kAraNasAmagrInI je vikalatA kahI che te saMkhyAnI apekSAe nahIM, paNa guNavattAnI apekSAo jANavI. arthAt jeTalAM kAraNo joIe emAMnA ekAda-be che nahIM, ne tethI vikalatA che AvuM nathI, kAraNake to to yogasevana rUpa kArya ja na thaI zake. paNa, kAraNo to badhA ja prApta thayA che, paNa te hInakSAnA prApta thayA che, paryAptakakSAnA nahIM, ne tethI yathAvihita pAlana na thatAM kaMIka nyUnakakSAnuM evuM yathAzakti pAlana thAya che. (AmAM paNa pelI mULa vAta to jANavI ja ke yathAullAsa, yathAzakti ke yathAvihita je kAMI pAlana thAya e badhuM ja AtmAnA zuddhasvarUpanI prApti vagerenA saMkalpa rUpa praNidhAna vagerethI yukta ja joIe. to ja e icchAyoga vagerarUpa bane. paNa jo koI bhautikaapekSA, dekhAdekhI... vagere rahelA hoya to e icchAyoga vagere yogaviMzikA..5 88. ...5 - 6
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ rUpa bane nahIM.) pravRttistu sarvatra = sarvAvasthAyAM 'upazamasAraM = upazamapradhAnaM yathAsyAttathA, tatpAlanaM = yathAvihitasthAnAdiyogapAlanaM otti prAkRtatvAt / vIryAtizayAd yathAzAstramaGgasAkalyena vidhIyamAnaM sthAnAdi pravRttirUpamityarthaH // 5 // vRttiartha : badhI avasthAomAM, `uparAmanI pradhAnatA je rIte jaLavAI rahe e rIte, yathAvihita = zAstravidhAnanuM ullaMghana na thAya evuM je sthAnAThiyoganuM pAlana e pravRttiyoga che. gAthAmAM 'mo' je che teno zo arthanathI, mAtra vAkyAlaMkAra mATe vaparAyo che. prAkRtabhASA hovAthI evo prayoga thaI zake che. TUMkamAM, vIryAtizaya hovAthI ne aMgasAkalpa (kAraNonI paripUrNatA) hovAthI zAstrAnusArIpaNe sevAtA sthAnAdi e pravRttiyoga che. A pramANe artha che. vivecana : (1) upazamasAra... rAga-dveSanI tIvratA AcaraNamAM potAnI asara batAvyA vinA rahI zake nahIM, ne tethI yathAvihita pAlana na thaI zake. tethI, rAga-dveSanI maMdatA karavArUpa upazamanI pradhAnatA Ave to ja sthAnAdi yoganuM yathAvihita sevana thai zake. eTale 'upazamasAraM' evuM yogapAlananuM vizeSaNa mUkyuM che. vaLI, vIryano atizaya che, eTale pramAda paNa nathI. Ama rAga-dveSa ke pramAda... mana-vacana-kAyAnI pravRttimAM vaitathya-anaucitya lAvanArA A traNa paribaLo have rahyA nathI. tathA prathama saMghayaNa vagere aMgasAkalya hAjara che. tethI yathAvihita pAlana thAya che. pahelAM sthAnAdi yoganI icchA jAge che. enAthI kaMika paNa kSayopazama thAya che je yathAullAsa pravRtti karAve che. eTale icchAyogamAM paNa, pratibandhaka karmono uparAma ( kSayopazama) hoya to che ja. paNa e eTalo prabaLa nathI hoto ke je yathAvihita pAlana karAve. mATe tyAM upazamapradhAnatA nathI hotI. chatAM A icchAyogamAM praNidhAna vagere Azayo yathAyogya mAtrAmAM bhaLelA hovAthI puSTi ane zuddhi thAya che. puSTi = puNyopacaya... ekAlAntare vadhune vadhu sArI kAraNasAmagrI lAvI Ape che. anuSThAnamAM aticAra-malinatA lAvanAra che rAga-dveSa ane vIryamaMdatA... zuddhi dvArA uttarottara A rAgAdi ghasAtA jAya che, upazama vadhato jAya che. Ama puSTi-zuddhinA prabhAve yathAvihita pAlananI bhUmikA UbhI thAya che. pravRttiyoga 89
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ icchA-pravRtti-sthira ane siddhi A cAramAMno icchAyoga ane icchAzAstra ane sAmarthya A traNamAMno icchAyoga... A baMne sarvathA eka che ke kyAMka phera paDe che e nirNaya karavA yogya bAbata che. prastutamAM cAramAMnA icchAyogamAM, yathAzakti karAtuM hovA chatAM aMgavikalatAvazAt anuSThAnamAM nyUnatA Ave, to eno paNa, samAveza che. jyAre traNamAMnA icchAyogamAM to pramAdavazAt jemAM vikalatA Ave eno ja samAveza che. pramAdane TALIne yathAzakti karAtuM anuSThAna to zAstrayoga che. eTale prAraMbhathI laine yathAzakti nahIM, paNa yathAullAsa thatuM anuSThAna banne prakAranA icchAyogamAM samAveza pAme che... ne pachI AgaLa vadhatAM vadhatAM, ullAsa vadhato jAya, pramAda TaLato jAya... yAvat sarva pramAda TaLI jyAre e yathAzakti thavA mAMDa che tyAre e zAstrayoga svarUpa banavAthI traNamAMnA icchAyoga rUpa raheto nathI, paNa chatAM aMgavikalatAvazAt vikalatA hoya tyAM sudhI e cAramAMnA icchAyoga rUpa to che ja. chatAM, AmAM paNa A vizeSatA jANavI ke kyAreka ke keTaluMka anuSThAna ullAsa vadhI jAya ne tethI pramAda TALI yathAzakti kare, paNa bahudhA ke AkhuM mukhya anuSThAna pramAdavazAt vikala karato hoya, to kyAreka yathAzakti kareluM anuSThAna.... athavA anuSThAnano yathAzakti karelo thoDo hisso paNa icchAyoga ja banI rahe che, zAstrayogarUpa banato nathI, mATe e vakhate banne prakAranA icchAyoga rUpa e bane che. ema jene aMgasAkalya prApta thayuM che ne tethI e kvacit zakti phoravIne yathAvihita anuSThAna kare che, chatAM ghaNI vakhata to ullAsane anusarIne ochuM-vadhatuM karato hoya, to kvacit kareluM e yathAvihita anuSThAna paNa banne prakAranA icchAyogamAM ja samAviSTa jANavuM. kAraNake pravRttiyoga mATe to sarvatra-sarva avasthAmAM tathA saMpUrNa anuSThAna daramyAna badhuM ja yathAvihita anuSThAna joie che, kvacit (ullAsavALI) avasthAmAM ke dIrgha anuSThAnanA mAtra koika aMzamAM ja nahIM. taha cevatti / tathaiva = pravRttivadeva sarvatropazamasAraM sthAnAdipAlanametasya pAlyamAnasya sthAnAderbAdhakacintArahitaM sthiratvaM jJeyam / pravRttisthirayogayoretAvAn vizeSa: yaduta pravRttirUpaM sthAnAdiyogavidhAnaM 'sAticAratvAd bAdhakacintAsahitaM bhavati, sthirarUpaM tvabhyAsasauSThavena 'nirbAdhakameva jAyamAnaM tajjAtIyatvena bAdhakacintA - pratighAtAcchuddhivizeSeNa tadanutthAnAcca tadrahitameva bhavatIti / 90 = yogaviMzikA....5-6
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttiartha: pravRttinI jema ja sarvatra upazamapradhAna thatuM sthAnAdipAlana jo e sthAnAdinA bAdhakanI cintAthI rahitapaNe thAya to e sthiratAyoga jANavo. pravRttiyoga ane sthirayogano A taphAvata che. pravRttirUpa sthAnAdiyoganuM sevana sAticAra hovAthI bAdhaka cintAsahita hoya che, jyAre sthirarUpa sevana abhyAsanI paTutAnA prabhAve nibaMdhaka ja utpanna thatuM - tajAtIya hovAthI-bAdhaka cintAno pratighAta thavAthI ke vizeSa prakAranI zuddhivazAt bAdhaka cintAnuM utthAna ja thatuM na hovAthI - cintArahita hoya che. vivecanaH (1) nirvAdhameva - jaghanya-madhyamane utkRSTa A traNa vidhyo e ja ahIM bAdhaka tarIke abhipreta che. AgaLa vidhvajaya AzayamAM ApaNe joI gayA ke abhyAsa vadhatAM vadhatAM evI avasthA Ave che - citta evuM keLavAya che ke - vidanane gaNakAre ja nahIM, ne anuSThAnane akhaMDita Acare ja. arthAt pUrve je paristhitio vinarUpa banatI hatI te have vinarUpa banatI nathI, eTale ke emAMthI viddhatva cAlyuM gayuM hoya che. AvI rIte vipnane gaNakAryA vinA je anuSThAna thAya ene nibaMdhaka ja thaI rahyuM che ema kahevAya che. ahIM AvuM tAtparya jANavuM. prItipUrvaka yogIkathAzravaNathI potAne paNa yoga sAdhavAnI icchA pragaTa thAya che, je sabaLa banatAM praNidhAna Azaya keLavAya che. chatAM, jyAM sudhI ochI-vattI paNa kriyA karavAmAM nathI AvatI tyAM sudhI yoga' nathI kahevAto. pachI jyArathI yathAullAsa kriyA zaru thAya che tyArathI icchayoga zaru thAya che. paNa pachI uttarottara A kriyA karatA rahevAthI tathA praNidhAnane daDha karatA rahevAthI (vipariNAminI icchAne prabaLakaratA rahevAthI) jIvapravRttiAzayakeLavavA tarapha temaja IcchAyogamAMthI pravRttiyoga tarapha AgaLa vadhato rahe che. ema karatAM karatAM pravRttiAzaya keLavAya ne tethI yatnAtizaya Ave... dareka vakhate A yatnAtizayathI pramAdarahitapaNe yathAzakti pravRtta thAya to zAstrayoga Ave che. pachI aMgasAkalya bhaLatAM (yanAtizaya vIryAtizaya to bhaLelo ja che) e sarvatra yathAvihita thavA mAMDe eTale pravRttiyoga Ave che. paNa haju vidanajaya Azaya keLavAyelo nathI. eTale vighna upasthita thavA para yathAvihitapaNAmAM kaMIka garabaDa thavAnI zakyatA rahe che. mATe pravRttiyoga sAticAra kahevAya che. chatAM, nirvighnadazAmAM sthirayoga)
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ yathAvihita pAlana kare che. nAnA-nAnA vinone sattvathI jItavA prayatnazIla bane che, ne e rIte eve vakhate paNa kyAreka yathAvihita pAlana kare che. kyAreka pAcho aticAralAgI jAya che. chatAM Ama pravRtti cAlu rahevAthI kramazaH vijJajya Azaya keLavAto jAya che. pachI nAnAmAMthI moTA vipna Ave to paNa yathAvihita pAlana karI zake che. eTale vidhvajaya Azaya keLavAyo kahevAya. tethI have vighno bAdhaka banI zaktA nathI. tethI anuSThAna nibaMdhaka thAya che. arthAt have sthisyoga Avyo. Amato puNyodayavadhavAthI vipna Ave ja nahIM evuM paNa bane che. chatAM, pUrvakarmavazAtuM vidana Ave to, atyArasudhI sthirayoga Avyo na hato tyAM sudhI vibo je bAdhaka rUpa thatA hatA... enA kAraNe haju paNa ( sthirayoganI prAraMbhika avasthAmAM paNa) viMupasthita thavA para e vina" rUpe bhAse che ne tethI kyAMka e bAdhAna pahoMcADI de.... evI cintA UbhI thAya che... paNa sattvanA-vidhvajayaAzayanA prabhAve e cintAne dUra karI anuSThAna to yathAvihita ja kare che. arthAt sAdhaka bAdhakacintAno pratighAta kare che ne tethI anuSThAna nibaMdhaka thAya che. A rIte abhyAsa AgaLa cAlu rahetAM, 'aneka vighna AvyA, paNa kazuM karI na zakyA...' Avo jAta anubhava thatAM, have ( sthirayoganI abhyastadazAmAM-uttarAvasthAmAM) vidana upasthita thavA para paNa ene 'vina rUpe jovAnuM ja thatuM nathI. ne tethI enI koI ja cintA paNa pedA thatI nathI, A kahevAya - 'zuddhivizeSathI bAdhaka cintAnuM anutthAna..." ane tethI anuSThAna cintArahita paNe nibaMdhaka thAya che. Ama, pahelAM bAdhaka cintAnA pratighAtathIne pachI cintAnA ja anutyAnathI... Ama banne rIte nibaMdhakapaNe thatuM anuSThAna e sthirayoga kahevAya che. A sthirayogamAM thatuM anuSThAna ane nirvina avasthAmAM yathAvihita thatuM pravRttiyoganuM anuSThAna A banne dekhAve sarakhA hoya che. be kASTastaMbha che. ekane jamInamAM khADo karI phITa karelo che. bIjAne mAtra sAmAnya AdhAra ApI-belensa karI-Ubho rAkhyo che. jyAM sudhI pavanano jhapATo ke evuM anya kazuM aDyuM nathI, tyAM sudhI banne eka sarakhA sIdhA UbhelA jaNAze... chatAM, jene sthira karavAmAM nathI Avyo enA mATe, ene kazuM aDI na jAya ne e paDI na jAya enI cintA rahyA karaze evI paristhiti TALavI iSTa raheze. sthirasthaMbhamATe evI kazI AvazyakatA nathI. basa Avo ja taphAvata pravRttiyogane sthirayoga vacce jANavo. (92) yogaviMzikA....pa-6]
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ (2) sativAratvayi - pravRtti yogamAM paNa yathAvihita pAlana hovAthI aticAra hotA nathI. chatAM, ene ahIM sAticAra je kahyo che enuM rahasya e che ke jema vivakSita kALe, karmaudayamAM AvIne apAyarUpa banyuM na hovA chatAM, bhaviSyamAM apAyarUpa bane evuM sattAmAM hovAthI, vivakSitakALe vAstavika apAya vinAnA paNa yogane granthakAra sApAye kahevAnA che, ema prastutamAM, vinopasthitikALe aticAra lAgavAnI vartamAnamAM bhUmikA che, mATe ene 'sAticAra kahyo che. vidhvajaya Azaya keLavAyo na hovAthI vipnanI anupasthitimAM paNa cintA rahyA kare che. gocarI nirdoSa vAparavAnI icchA che. paNa mAMdo paDIza to? A cintA rahyA kare che, ne e cintA, mAMdo paDIza to kaMika doSa sevI laizuM... evI avyaktapaNe paNa... UMDe UMDe apekSA UbhI rakhAve che, mATe paNa e sAticAra kahevAya che. sthirayogavALA to vastutaH mAMdagI AvI jAya to paNa sattvathI yathAvihita pAlana ja kare che, doSasevananI UMDe UMDe paNa kalpanA hotI nathI. mATe niraticAra che. koSTabuddhivALAne jema punarAvartana na kare to paNa yAda ja rahe. ema evo kSayopazama sthirayogamAM pragaTyo hoya che ke game tevI paristhitimAM paNa yathAvihita pAlana ja thAya. sarva-sthAnAdi 'svasminnupazamavizeSAdiphalaM janayadeva parArthasAdhakaM svasannihitAnAM sthAnAdiyogazuddhyabhAvavatAmapi tatsiddhividhAnadvArA paragatasvasadRzaphalasaMpAdaka punaH siddhirbhvti| ata eva siddhAhiMsAnAM samIpe hiMsAzIlA api hiMsAM kartuM naalm| siddhasatyAnAJca samIpe'satyapriyA apyasatyamabhidhAtuM nAlam / evaM sarvatrApi jJeyam / itiH icchAdibhedaparisamAptisUcakaH / atrAyaM matkRtaH saGgrahazlokaH icchA tadvatkathAprItiH pAlanaM shmsNyutm|| pAlanaM (pravRttiH) doSabhIhAniH sthairya siddhiH parArthatA / / iti // 6 // vRttiartha sthAna-UrNa vagere potAnAmAM vizeSa prakAranA upazama vagere phaLane utpanna kare ane enI sAthe ja, jeosthAnAdiyogazuddhithI zUnya che evA paNa svasaMnihitajIvomAM te sthAnAdinI siddhi karavA dvArA paragata svasadazaphaLasaMpAdaka bane (ane e rIte parArthasAdhaka bane) A kakSAe pahoMceluM sthAnAdinuM sevana e siddhiyoga che. eTale ja jeoe ahiMsAne siddha karI che evA yogIonI samIpe hiMsAzIla prANIo paNa hiMsA karavA mATe samartha rahetA nathI. ema jemaNe satya [siddhiyoga) (93)
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ siddha karyuM che teonA sAnnidhyamAM asatyapriya jIvo asatya bolI zaktA nathI. A ja pramANe badhA dharmasthAno aMge jANavuM. gAthAmAM 'iti' zabda je rahelo che te icchA vagere cAra bhedanuM nirUpaNa pUrNa thayuM ema parisamApti jaNAvanAra che. A aMge mAro (vRttikAra zrI upAdhyAyajI mahArAjano) banAvelo Avo zloka che - (zlokArtha :) te sthAnAdiyogavALA yogIonI sthAmAM prIti e IcchA che, upazamayukta pAlana e pAlana (pravRtti) che. doSano bhaya khasI javo (evI avasthA) e airyayoga che, ne parArthatA Ave e siddhiyoga che. vivecanaH (1) svasmin - puSTinI jema zuddhi paNa sAnubandha hovAthI uttarottara vadhatI jAya che. vadhu zuddhipUrvaka thayeluM anuSThAna ora vadhu zuddhine mohanIya karmanA kSayopazamane pragaTa kare che. mATe vizeSa prakAranA upadamAdiphaLanuM janaka bane che. Azaya e che ke siddhiyoganA paNa asaMkhya peTabheda che. eTale, pratibandhaka karmanA, apekSAe kaMika alpa evA kSayopazama (upazama) thI thayeluM yogasevana adhika mAtrAvALA kSayopazamane utpanna kare che. pachI evA adhikamAtrAvALA kSayopazamapUrvaka thayeluMyogasevana ora adhikamAtrAvALAkSayopazamane pragaTa kare che.. Ama uttarottara cAle che. yAvatuM eka evuM siddhibhedanuM yogasevana thAya che je kSAyikabhAvane pragaTa kare che. upazamavizeSAdiuM..." je kahyuM che temAM Adi zabdathI A kSAyika bhAvAtmaka phaLa vagereno samAveza jANavo. (kyAreka jemaNe svayaM tapa siddharyo nathI. bAhyadaSTie paNa pote tapasvIna hoya.. ne chatAM emanI nizrAmAM, bIjA tapasvInI nizrA karatAM paNa ThekagaNI tapazcaryA thAya evuM paNa jovA maLe che. emAM emanA prabaLa puNyodayane kAraNa mAnavAnuM rahe che. eTale jaNAya che ke bIjAne dharmamAM joDavA mATe puNyodaya paNa Avazyaka hoya che.) sAnubandha puSTithI puNyopacaya vadhatAM vadhatAM evo vadhe che ke jethI pachI, upadeza ApyA vagara paNa, emanA sAnnidhya mAtrathI bhAvuko te te dharmasthAnamAM joDAI jAya che. A parArthasaMpAdakatA che. potAne siddhi ne pachI viniyoga Azaya paNa pragaTa thayo hoya, ne sAmA jIvanI bhUmikA yogyatA hoya to, sAmA jIvanuM dravyadharmamAM thayeluM A joDANa enA AtmAmAM bhAvadharma pedA karavAnuM paNa avadhya kAraNa bane che, ne e na hoya to paNa emanA sAnnidhyamAM dravyadharmamAM to joDANa thAya ja che, e jANavuM. (paNa, e viniyoga na (94) yogaviMzikA....5-1)
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ kahevAya - e pUrve AvI gayuM che.) eTale ahiMsAnI siddhi pAmelA yogIonA sAnnidhyamAM siMha-vAgha-sApa vagere paNa hiMsakabhAvane bhUlI ahiMsaka banI jAya che. mATe ja samavasaraNamAM bakarI vAghanI bAjumAM paNa nirupadravapaNe besI zake che. ahIM AvI vizeSatA jANavI, jIvonA karma para dravya-kSetra-kALa-bhAva ane bhavanI asara hoya che. jevA jevA dravyAdi maLe ene anusarIne karmonA udayanI maMdatA (kSayopazama) ke tIvratA thAya che. ahiMsAnI siddhi pAmelA yogI e eka evuM dravya che ke je, samIpavartI jIvane hiMsAmAM prere evA je karmo udayamAM hoya ene moLA pADI de che ne tethI e hiMsaka jIva paNa emanA sAnnidhyamAM hiMsA Acarato nathI. zrI haribhadraaSTakamAM prabhunA saMvatsarIdAnanI vAta Ave che. e aMge upAdhyAyazrI yazovijayajI mahArAje kAtri ddhAtriMzikA granthamAM jaNAvyuM che ke paramAtmA niSparigrahatAnI siddhine varelA che. eTale yAcanA mATe AvelA yAcakonuM sopakama lobhamohanIyakarma lobha pedA karAvavA mATe asamartha banI javAnA kAraNe yAcakone saMtoSaguNa pragaTa thAya che ne teo yAcanA ja karatA nathI. paNa je yAcakonuM lobhamohanIyakarma nirupakrama hoya che tenA para siddhayogI svarUpa paramAtmA dravyanI asara thaI zakatI nathI, ne tethI teo yAcanA kare che. eTale dAnano nathI sarvathA abhAva thato ke nathI aparimita dAna thatuM.. paNa parimita dAna thAya che. AvuM ja prastutamAM jANavuM. sthAnAdinA siddhayogInA sAnnidhyamAM AvelA jIvanuM karma sopakama hoya to e sthAnAdi jALavanAro bane ja che. paNa jo koIkanuM e karma nirupakama hoya to e siddhayogInA sAnnidhyamAM paNa sthAnAdi na jALave evuM zakya che. sopakamakarmavALA jIvo paNa joyogyana hoya, to, sthAnAdino mAtra yoga thAya che, paNa viniyoganathI thato. jo e jIvo yogya hoya, paNa sthAnAdi mATe haju icchAvALAnahoyake prayatnazIlana hoya, to A siddhayogInA prabhAve emanA karmano thoDo ghaNo paNa kSayopazama thavAthI teone sthAnAdinI nirupAdhika icchA pragaTa thAya pachI e mATe prayatnazIla bane (arthAta sthAnAdiyogamAM joDAya) ne mazaH siddhi sudhI pahoMce che. ne keTalAka yogya jIvo sthAnAdi mATe prayatnazIla paNa hoya, paNa chatAM haju tevA viziSTa kSayopazama rUpa zuddhi pAmyA na hoya, to tevA jIvone piragatasvasadazaphaLa saMpAdaktA) 9i5 ]
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ siddhayogInA prabhAve viziSTa kSayopazama pragaTa thaI zake che. A badhuM ja siddhayogInuM paragatasvasadazaphaLasaMpAdakatva che. icchA vagere A cAra bhedone jaNAvavA mATe upAdhyAyajI mahArAje zrI adhyAtmasAramAM nIce pramANe be zloka kahelA che - icchA taddhatkathAprItiyuktAkavipariNAminI . pravRtti pAlana samyapha sarvatropazamAnvitam II 3-87 sajjayopazamotkarSAdaticArAdicintayA rahita tu sthiraM siddhiH pareSAmarthasAdhakamAM 3-88 artha: sthAna vagere yogavALA yogIonI kathAmAM prItivALI ane avipariNAminI evI pariNati e icchAyoga che. (AvI kakSAvALI pariNati pUrvaka thato sthAnAdi dharmavyApAra e icchAyoga che. AmAM avagraha mUkIne avipariNAminI evo zabda laIe to- sthAnAdiyogane yathAullAsa sevavAnI icchAno vipariNAma = vimukha pariNAmana thaI jAya evI pariNati - Avo artha jANavo. ane jo avagrahano prakSepana karavAno hoya to vipariNAminI zabda maLe jeno pUrvavatuvizeSa pariNAmanI AdhAyaka pariNati - evo artha jANavo.) sarvatra upazamayukta samyakSAlana e pravRttiyoga che. sayopazamano utkarSa thavAthI aticArAdinI cintA rahitapaNe thatuM pAlana e sthirayoga che. anyamAM paNa ahiMsAdi arthanuM sAdhaka bane evuM yogasevana e siddhi yoga che. praNidhAna vagere pAMca AzayomAM praNidhAnathI prAraMbha che ne viniyogamAM samApti che. arthAtu praNidhAnAdi pAMca kamika che. e ja rIte icchAyogathI prAraMbha thAya che ne AgaLa vadhatAM vadhatAM chevaTe siddhiyoga Ave che. mATe icchAdi cAra bhedo paNa kamika che. paNa sthAna-UrNa vagere pAMca yogo mATe evuM nathI. tethI jaNAya che ke sthAna-UrNa vageremAM praNidhAna - pravRtti vagere Azayo paNa hoya che ne icchA - pravRtti vagere yogo paNa hoya che. alabat praNidhAna vagere paNa kathaMcit kyiArUpa che ja, chatAM granthakAre svayaM kahyA mujaba emAM AzayanI ja pradhAnatA che. emaicchAyoga vageremAM paNa aMdaranI nirupAdhika icchA vagere rUpa pariNAma bhaLelA hoya ja che, (96) yogaviMzikA.. 5
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ na paNa icchAyoganI kakSA che ke pravRttiyoganI kakSA che vagereno nirNaya karavAmAM bAhya kriyAnuM prAdhAnya hovuM jaNAya che. eTale ja ArAyanI dRSTie AgaLa-AgaLanA Azaya keLavAtA jatA hoya ne chatAM aMgasAkalya na hoya to jIva icchAyogamAMthI pravRttiyogamAM paNa jaI na zake evuM zakya che. eTale ja pravRtti Azaya keLavAyo hoya paNa pravRttiyoga na Avyo hoya, vighnajaya Azaya keLavAyo hoya ne chatAM pravRttiyoga ke svairyayoga eke na AvyA hoya, ema siddhiArAya keLavAyo hoya ne chatAM pravRtti-svairya ke siddhiyoga Avyo na hoya evuM saMbhavita che. hAtha-paganI evI koi khoDakhAMpaNa hoya to paNa kSapazreNi ane kevalajJAnano niSedha nathI. eTale jaNAya che ke e prakRSTa dharmasthAna sudhI pahoMcI zakato hovAthI siddhi-viniyoga Azaya sudhI pahoMcI zake che, icchAyoga ane zAstrayogathI AgaLa vadhI sAmarthyayoga sudhI pahoMcI zake che, sthAna-UrNa vagere yogomAMnATheTha anAlaMbana yoga sudhI pahoMcI zake che, adhyAtma-bhAvanA... vagere yogomAMnA vRttisaMkSaya sudhI pahoMcI zake che ane chatAM icchA-pravRtti vagere cAramAMnA bIjA pravRttiyoga sudhI paNa pahoMcI zakato nathI, kAraNake aMgasAlya na hovAthI yathAvihita sthAnAdinuM sevana enA mATe zakya nathI. zaMkA - paNa jo e yathAvihita pAlana nathI karato to e aticAra rUpa hovAthI siddhi ArAya paNa zI rIte Ave ? kAraNake siddhi AzayamAM to dharmasthAnanI aticAra rahita prApti hoya che. ja samAdhAna - pAlanamAM pramAThAdivazAt nyUnatA Ave e ja aticAra rUpa hoya che. khoDakhAMpaNavALAne pramAdAdi na hoya to, je nyUnatA Ave che te aMgavaikalyavazAt che, paNa pramAdAdivazAt nathI, ne tethI e aticArarUpa hotI nathI. evA jIvo mATe evuM AcaraNa e 'apavAda' rUpa hoya che. ane 'apavAda' paNa zAstrokta mArga ja hovAthI ene aticAra zI rIte kahI zakAya? eTale ja enuM evuM AcAraNa zAstrayogarUpa banavAmAM ne AgaLa upara sAmarthyayoga lAvI ApavAmAM jarA paNa UbhuM utaratuM nathI, mATe e aticArazUnya hovAthI siddhi Azaya AvavAmAM kazo vAMdho nathI. ''yathAzakti kriyamANaM sthAnAdi icchArUpamityartha ... yathAzAstramaGgasAkalcana vidhIyamAnaM sthAnAdi pravRttirUpamityartha...'' AvI vRttigata paMktio 97 icchAdiyoganA hetuo
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ para vicAratAM tattva amane AvuM bhAse che, vAstaviktA A ja che ke anya ? e kevaLIbhagavaMto jANe che. paNa bahuzrutoe pUrvApara avirodhapaNe UMDANathI vicAravA vinaMtI. uktA icchAdayo bhedAH, athaiteSAM hetUnAha - ee ya cittarUvA tahA khaovasamajogao huNti| tassa u saddhApIyAi jogao bhavvasattANaM // 7 // avataraNikArya sthAnAdiyoganI icchA vagere bhedo kahyA. have A icchA vagere yoganAM kAraNo kahe che. gAthArtha sthAnAdinI zraddhA-prIti vagereno yoga thavAthI bhavyajIvone vicitraprakArano kSayopazama pragaTa thAya che. taratamatAvALA A kSayopazamanA kAraNe A icchA vagere bhedo paNa aneka prakAranA thAya che. ____ ee yatti / ete ca = icchAdayaH citrarUpAH = 'parasparaM vijAtIyAH svasthAne cAsaGkhyabhedabhAjaH, tasya tu = adhikRtasya sthAnAdiyogasyaiva zraddhA = idamitthameveti 'pratipattiH, prItiH = tatkaraNAdau harSaH, AdinA dhRtidhAraNAdiparigrahaH, tadyogataH bhavyasattvAnAM = mokSagamanayogyAnAmapunarbandhakAdijantUnAM tathAkSayopazamayogataH = tattatkAryajananAnukUlavicitrakSayopazamasaMpattyA bhavanti, icchAyogAdivizeSe AzayabhedAbhivyaGgyaH kSayopazamabhedo heturiti paramArthaH / ata eva yasya yAvanmAtraH kSayopazamastasya tAvanmAtrecchAdisampattyA mArge pravartamAnasya sUkSmabodhAbhAve'pi mArgAnusAritA na vyAhanyata iti smprdaayH|| 7 // vRttiartha AicchA vagereyogo citra svarUpavALA che, eTale ke paraspara vijAtIya che (arthAt ekabIjAmAM antarbhAva pAmI jAya evA nathI) ane svasthAnamAM asaMkhyabhedavALA che (arthAt darekanA asaMkhya peTabhedo che.) tenI ja = adhikRta evA sthAnAdiyoganI ja, "A A ja pramANe che evI pratipatti e zraddhA che. sthAnAdi sevavAmAM harSa anubhavavo e enI prIti che. Adi zabdathI vRtidhAraNA vagereno samAveza jANavo. sthAnAdi adhikRta yoganI zraddhA-prIti vagerenA yoge bhavyajIvone = mokSagamanayogya apunarbandhakAThijIvone tathAvidhakSayopamanuM (98) yogaviMzikA....u)
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ te te kAryajananane anukULa vicitra kSayopazamanuM saMpAdana thAya che. A vicitra kSayopazamanA yoge (icchA vagere yogo paNa citrasvarUpavALA) thAya che. Ama, vizeSa prakAranA icchAyo vagere pratye bhinna-bhinna AzayathI abhivyakta thato bhinna bhinna prakArano kSayopazama e kAraNa che ema paramArtha jANavo. eTale ja jene jeTalI mAtrAmAM kSayopazama hoya tene teTalI mAtrAmAM IcchAdi yogo saMpanna thAya che. ne e saMpanna thavAthI, mArgamAM pravartamAna sAdhakane sUkSmabodhana hoya to paNa mArgAnusAritA haNAtI nathI, evo saMpradAya che. vivecanaH (1) cAritramohanIyakarma ane vIryantarAyakarma... A benA kSayopazamathI sahu prathama icchAyoga Ave che. A kSayopazama sthAnAdiyoga pratyenI zraddhA vagerethI apunarbandhaka vagere jIvone khIle che. joke IcchAdi bhedasthAnAdiyoganA che. ne sthAnAdiyogo dezavirata sarvaviratane hoya che e ApaNe AgaLa joI gayA chIe. eTale apunarbandhakajIvane icchAyoga mAnI na zakAya. chatAM, apunarbandhaka vagere jIvanA sthAnAdi yogabIjarUpa to che ja. ne e yogabIjamAM yogano upacAra karI ene vyavahArathI yoga kahI zakAya che e AgaLa AvI gayuM che. eTale apunarbandhakane A vyavahArathI icchAyoga hoya che ema mAnavuM ucita lAge che. zaMkA- to pachI ene kSayopazama paNa vAstavika hoto nathI. upacArathIvyavahArathI hoya che ema mAnavuM paDaze. samAdhAna - nA, kSayopazama to vAstavika hoya che. zaMkA- kSayopazama vAstavika hoya ne chatAM, e kSayopazamathI pragaTa thanAra guNa vagere vAstavika pragaTa na thayA hoya evuM banI zake? samAdhAna- hA, vAstavika guNaprApti je kakSAthI kahevAya enA karatAM ghaNI alpamAtrAno kSayopazama hoya tyAre AvuM banI zake che. eTale ja upAdhyAya zrI yazovijayajI gaNivaramahArAje daSTi pAmelA apunarbandhakAdi jIvone paNa mithyAtva mohanIyano kSayopazama hovo kahyo che, ne chatAM, emane samyatvaguNa to pragaTa thayo hoto nathI. ema prastutamAM paNa, vAstavika yoga pragaTyo na hovA chatAM alpa kSayopazama pragaTayo hovAmAM kazo vAMdho nathI. ne chatAM, 'guNane pragaTa kare eTalI icchAThiyoganA hetuo (99)
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAtrAmAM pragaTa thayo hoya te ja vAstavika kSayoparAma kahevAya' Avo abhiprAya ja rAkhavo hoya to apunarbandhakAdine kSayopAma paNa upacarita mAnavo Avazyaka bane e jANavuM. athavA sAmAnyathI ahiMsA vagere dharmasthAno-guNo sAdhya hoya che ne enI apekSAe yogano prAraMbha bhale dezavirati guNaThANethI kahyo. paNa sAdhya tarIke jo samyaktva guNa hoya to enI siddhi cothe guNaThANe hovAthI, siddhi pUrvenA icchA, pravRtti ne sthirayoga prathama guNaThANe apunarjandhakane nirbAdhapaNe mAnI zakAya che. (jo ke samyaktva prApti aMgenA A icchAyogAdi paNa vyavahArathI che ema AThamI gAthAnI vRttimAM kaheluM ja che e jANavuM.) apunarjandhakane zraddhA vagere dvArA pragaTa thayelo A kSayoparAma vadhatAM vadhatAM evI mAtrAe pahoMce che je vAstavika icchAyogane janmAve che. tyAra pachI paNa kSayoparAma vadhatAM vadhatAM eTalI mAtrAmAM vadhI jAya che ke jethI have pravRttiyoga Ave che. paNa atyAra sudhImAM kSayoparAmanI mAtrAnI taratamatAnA asaMkhya prakAro hoya che. judI judI mAtrAvALo dareka kSayoparAma judI judI mAtrAvALA eka - eka icchAyogane pedA kare che. mATe icchAyoganA asaMkhya peTAbheda paDe che. A ja rIte kSayopazamanI mAtrA vadhatAM vadhatAM pravRttiyoganA paNa asaMkhya peTAbheda pasAra thAya... pachI sthirayoga Ave che. ne e ja rIte chevaTe siddhiyoga mATe jANavuM. tAtparya e thayuM ke apunarjandhakanA prAraMbhika kSayopazamathI laine kSAyikabhAvanI pUrvanA praznayopazama sudhImAM kSayopazamanI taratamatAnA yoge asaMkhyabheda che. A asaMkhyabheThavALA AkhA yogamArganuM yogagranthomAM icchA - pravRtti vagere cAra mukhyabhedomAM vargIkaraNa karyuM che. ne tethI e darekamAM paNa asaMkhya-asaMkhya peTAbhedo hoya che. - vaLI cAre yogone paraspara vijAtIya kahyA che. eno artha e thAya che kekoi eka cokkasa mAtrAvALo kSayo parAma icchA vagere cAramAMthI koi bemAM samAveza pAmato hoya evuM zakya nathI. leyApariNAmonuM vargIkaraNa kRSNalezyA, nIlaleyA vagere 6 leyAomAM karAyuM hovA chatAM, enA adhyavasAyo AkrAnta hovAnuM paNa granthAntaramAM jaNAvAyuM che. arthAt nIlaleyAmAM utkRSTa tarapha rahelo adhyavasAya 100 yogaviMzikA....7
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ kRSNalezyAmAM paNa (jaghanyatarapha) samAviSTa hovo jaNAvAyo che. ema, sAmAyika, chedopasthApanIya tathA parihAravizuddhine cAritranA alaga-alaga prakAratarIke varNavyA hovA chatAM, (paraspara vijAtIya darzAvyA hovA chatAM) traNe cha-sAtame guNaThANe hoya che. temaja A traNanAM kSayopazamo (saMyamasthAno) sAmAyika vagere koi eka cAritramAM ja samAveza pAme che ema na jaNAvatAM anekamAM samAveza pAme che ema kahevAyuM che. arthAt svarUpanI daSTie (vyavahArathI) A traNa paraspara vijAtIya hovA chatAM kSayopazamanI daSTie paraspara amuka rIte AkrAMta paNa che. AvuM jo icchAyoga vageremAM paNa saMbhavita hoya to, ''bAhya svarUpanI daSTie (vyavahArathI) icchAyoga vagere paraspara vijAtIya che, ane kSayoparAmanI dRSTie amuka kakSAe paraspara AkrAnta hoya che.'' ema jANavuM. arthAt icchAyoganA utkRSTa taraphanA keTalAka kSayopazamo pravRttiyoganA jaghanya taraphanA sthAnomAM paNa samAviSTa jANavA. ema ja AgaLa paNa jANavuM. tattva kevaligamyam. pUrve ApaNe joI gayA ke kSapakazreNi mAMDanArane paNa aMgavelya hoya to pravRttiyoga vagere AvI zaktA nathI. eTale evuM paNa mAnavuM paDe ke pravRtti, sthira ne siddhi yogamAM kSayopazamanA je asaMkhyabhedo samAviSTa che emAMnA ekeyane jIva sparze nahIM, ne kSAyikabhAva pAmI jAya AvuM banavuM azakya nathI. alabat, jema mAtra trasakAyanI viratinA pariNAma rUpa dezaviratinA pariNAmano sparza na hovA chatAM, enuM je kArya che trasakAyanI ahiMsA, e sarvaviratimAM samAviSTa ja hoya che... athavA jema manaH paryavajJAnane pAmyA vinA kevalajJAna pAmanArane paNa, manaH paryavajJAnanA zeyanuM paNa jJAna to hoya ja che, ema prastutamAM paNa saMbhavita che. tattva kevaligamyam. (2) 'A A ja pramANe che' AvI pratipattine ahIM zraddhA tarIke jaNAvI che. A pratipattinA be aMza che. ''upeyabhUta mokSane (ahiMsAdi dharmasthAnane) sAdhavA mATe atyAre (=sthAnAdinA avasare) A sthAnAdi yoga ja upAya che'' AvI zraddhA, ane 'A sthAnAdi A rIte ja (=zAstramAM je rIte kahela hoya te rIte ja) thAya' AvI zraddhA. vaLI, A zraddhAne 'pratipatti' kahI che. arthAt AvI potAnI AMtarika pratIti joie... aMdarano avAja... aMdarathI AtmA ja e bolato zraddhAdinuM svarUpa 101
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ hoya ke "kAussagga A rIte ja thAya...' "khamAsamaNa devuM hoya to saMDAsApUrvaka ja devAya...' vagere. AvI saMvedanA e pratipatti che. e zraddhA che... aMdarathI dila ja AvuM bolatuM hoya eTale e pramANe sthAnAdinA sevanamAM harSa anubhavAya ja. A prIti che. (3) Adi zabdathI dhRti, dhAraNA, anuprekSA ane dhyAna AcArano samAveza che, AmAM dhRti eTaledharyavairya be aMze kArya kare che... zIdhra pariNAmanadekhAtuM hoya to paNa dhIratA pUrvaka sthAnAdinuM sevana cAlu rakhAve che. (sthAnAdinA sevanamAM ja AnaMdano anubhava che, eTale dherya pedA thAya che. pariNAma prApta thAya to ja AnaMdano anubhava thAya AvI paristhiti, kyAre pariNAma maLe? kyAre pariNAma prApta thaze? AvuM akALa sukyalAvavA dvArAdheryano nAza kare che. paNa prastutamAMto, maMjhilanI vAta dUra, mArgamAM ja prIti-AnaMda che, eTale dhRti paNa keLavAya che. vaLI, A prIti che, eTale jo game tevA vidgo Ave to paNa enI sAmeDagIna jatAM sthAnAdisevana cAlu rAkhavAnuM dharma paNa banyuM rahe che. pote yathAullAsa sthAnAdinuM sevana cAlu karyuM che. temAMthI AgaLa vadhatAM vadhatAM yathAzaktine chevaTe bilakula kSatirahitapaNe yathAvihita sevana sudhI pahoMcavAnuM che. dhairya pUrvaka sthAnAdinuM sevana cAlu rAkhe. paNa emAM krama, vidhi vagere aMge keTalI kSatio rahe che, uttarottara keTalI keTalI kSatio dUra thaI rahI che? AvI badhI dhAraNA jo na rAkhavAmAM Ave to saMpUrNa kSatirahita sevananA lakSya sudhI zI rIte pahoMcAya? mATe dhAraNA paNa Avazyaka bane che. kSatione dUra karavAno prayatna to kharo ja, paNa, keTalI kSati dUra thaI? keTalI dUra karavAnI bAkI che ? AvI badhI saMkalanA karatA rahevA rUpa A dhAraNA paNa kSayopazama pedA kare che (vadhAre che) AvuM je kahyuM che enAthI sUcana thAya che ke krodhAdi koIpaNa doSane dUra karavo hoya to kevokiMnimittaka-keTalo krodha dUra thayo? keTalo nathI thayo?' vagerenI saMkalanA karatA rahevuM e paNa doSavijyamAM sahAyaka che. ne A vAta sAcI che, kAraNake tIvra AturatA vinA AvI saMkalanA zakya nathI hotI... ne AturatA pote ja kSayopazamanuM eka mukhya kAraNa che ja. potAnI bAhyapravRttio ane AMtarika pariNatio parathI kSati vagerenI (102) yogaviMzikA....)
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ taratamatA.. ene dUra karavAnA upAyono nirNaya. e upAyonI ajamAyaza... A badhA mATe anuprekSA paNa Avazyaka che...ne e anuprekSA daramyAna ekAgratAkeLavAya e dhyAna rUpa bane. mATe e paNa Avazyaka che... Ama zraddhA, prIti.... vagere kAraNo che. ne enAthI kSayopazama pragaTe che je IcchAdi yogonuM saMpAdana karI Ape zraddhA vagerene anusarIne kSayopazama pragaTe che. ane ekSayopazamane anusarIne taratamatAvALA icchAyogAdi saMpanna thAya che... evuM tathA jene jeTalo kSayopazama hoya teTalA pramANamAM icchAyoga pravartavAthI tenI mArgamAM pravRtti thAya che ane sUkSmabodhana hoya to paNa mArgAnusArita haNAtI nathI. AvuM ahIM je kahyuM che ke, lalitavistarAmAM arihaMtaceiANuM sUtranA zraddhA-medhA vagere padonI je vivecanA che tene saMlagna A zraddhA vagere che evuM sUcana kare che. alabat ahIM zraddhA-prIti-vRti vagere che. jyAre tyAM zraddhA, medhA, vRti vagere che. chatAM saMlagnatA pratIta thatI hovAthI tyAMnI thoDI vAto vicArI laie. zraddhAH mithyAtvamohanIyakarmanA kSayopazama vagerethI janya cittaprasAda ( cittanI nirmaLatA) svarUpa potAno abhilASa e zraddhA che. A cittaprasAda e evo cittadharma che je jIvAdi tattvabhUta padArthane anusaranAro hoya che, bhrAntino nAzaka hoya che, karma ane phaLanA saMbandhanA astitva vageremAM vizvAsarUpa hoya che tathA cittanI kaluSitatAne dUra karanAro hoya che. AnA kAraNe jinokta mArga sArI rIte bhAvita thAya che. medhA jJAnAvaraNIya karmanA kSayopazamathI janma kuzaLa buddhipariNAma e medhA che. A paNa eka evo cittadharma che je sabhyazAstrone upAya tarIke pakaDI emAM pravRtti karAvanAro che ne pApazAstronI avagaNanA karAvanAro che. guruvinayavidhi pAlana vagerethI ukta kSayopazama thavA dvArA A cittadharma prApta thAya che. vRtiH mohanIyakarmanA kSayopazama vagerethI utpanna thayelI viziSTa prIti svarUpamananuM praNidhAna e dhRti che. A evo cittadharma che jemAM, acUka kalyANasAdhaka vastunI prApti thavA para jema dInatA vagere rahetA nathI temacintAmaNitulya jainadharmanI prApti thavA para eno mahimA jANavAthI) dInatA ane utsukatA rahyA hotA nathI... (zraddhAdinuM svarUpa (103)
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ temaja A cittadharma dhIratA-gaMbhIratAvALo hoya che. dInatA-utsuktAnI rahitatAnA kAraNe ane dhIratA-gaMbhIratAnI sahitatAnA kAraNe cittanI AvI avasthAmAM rAgAdinI AkulatA hotI nathI ane tethI dhRti (viziSTa prIti-mananuM praNidhAna) keLavAya che. dhAraNA jJAnAvaraNIyakarmanA kSayopazamathI thayelI avismRti vagere bheTavALI adhikRta vastunI avismRti e dhAraNA che. jAtimAna motIonI mALA parovanAro paroNIgara cittavikSepana hovAnA kAraNeyathAkrama nAnA-moTAmotI parove che ema sthAna-UrNa vagere yogamAM pravartelA sAdhakanI evI cittapariNati ke je prastuta vastunA kramane pakaDIne e mujaba ja yogaguNamALAne niSpanna kare che, AvI cittapariNati e dhAraNA che. anuprekSA tattvabhUta padArthanuM vAraMvAra ciMtana e anuprekSA che. jJAnAvaraNIyakarmanA kSayopazamathI thayelo A evo cittadharma che je anubhUta padArthanA abhyAsarUpa che, paramasaMgajanaka che, paramasaMvegane daDha karanAro che, uttarottara adhika pratItivALo che ane kevaLajJAnane sanmukha che. A zraddhA vagerethI malinavAsanA - saMskAra vagere ghasAtA jAya che ane e rIte e apUrvakaraNanAmanI mahAsamAdhinA bIjarUpa bane che, kAraNake zraddhA vagerenI paripakvatA thavAthI apUrvakaraNa siddha thAya che. Ama, jema jema zraddhA vagereno abhyAsa thAya tema tema jIva apUrvakaraNa tarapha AgaLa vadhe che - arthAt mokSamArga para pragati kare che evuM ahIM lalitavistarAmAM kahyuM. yogaviMzikAmAM paNa zraddhA vagerenA kAraNe jeTalo jeTalo kSayopazama thAya te mujaba IcchAdiyoga saMpanna thato hovAnA kAraNe mArgAnusAritA haNAtI nathI - arthAt mArga para pragati cAlu rahe che - ema jaNAvyuM che. mATe lalitavistarAmAM ane yogaviMzikAmAM kahela zraddhAdi paraspara saMlagna che ane kAyotsarga -caityavandana vagerenI jema badhA anuSThAnomAM yathAsaMbhava lAgu paDanArA che e jaNAya che. tathA zraddhAdithI janya ane icchAyogAdino janaka evo A kSayopazama saMpanna thavAmAM aneka ghaTako bhAga bhajave che. mohanIyano kSayopazama, jJAnAvaraNano 104 yogaviMzikA...7)
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ kSayopazama, vIryAntarAyano kSayopazama... A badhAnI anekavidha taratamatAvALI alaga-alaga pariNationA saMvedhathI te-te kSayoparAmanuM ghaDatara thAya che e jANavuM. Ama, zraddhAvagereno yoga thavAthI apunarbandhaka vagere bhavya jIvone icchA pravRtti vagere rUpa te te kAryonAM kAraNabhUta vividha kSayopazama pragaTe che ne tenA kAraNe icchA vagere yogo prApta thAya che. eTale, icchayoga vagere te te vizeSa prakAranA yoga pratye ochI-vattI zraddhA-prIti... vagere svarUpa judA judA prakAranA AzayothI sUcita thato judA-judA prakArano kSayopazama e hetu che evo paramArtha nizcita thayo. ata v = Ama icchA vagere yoga pratye mukhya kAraNa A kSayoparAma ja hovAthI, je sAdhakane jeTalo kSayoparAma pragaDyo hoya teTalA pramANamAM icchA vagere yoga prApta thAya che. ne enA kAraNe enI mokSamArga para pravRtti cAlu rahe che. eTale kyAreka koikane (sUkSmabodhasaMpanna gurunI nizrA na maLI hovAnA kAraNe) sUkSmabodha na hoya to paNa enI mArgAnusAritA haNAtI nathI evo saMpradAya che. apunarjandhaka jIvane evo vizeSa upayoga-bodha na hoya to paNa, AMtarika kSayopazama ja evo hoya che ke jethI enA dvArA evI anucita pravRtti kyAMya thatI nathI, ne sarvatra sadandhanyAye paNa ucita pravRtti ja thAya che, evuM prastutamAM jANavuM. zraddhA vagerethI utpanna thayelo kSayopazama, vizeSa jANakArInA abhAvamAM paNa, evI pravRtti thavA deto nathI je icchAyogAdirUpa mArga paranI gatimAM skhalanA UbhI kare. (paNa sUkSmabodha saMpanna gurunI nizrA vagere kAraNe sUkSmabodhanuM pIThabaLa jo maLe to gati zIghra thavAno vizeSa lAbha thAya e jANavuM. Azaya e che ke jJAnAvaraNIya karmanA samAna kSayoparAmavALA be vidyArthImAMthI ene vadhAre kuzaLa zikSaka, sArAM pustako vagere sAmagrI maLe ane bIjAne e na maLe to prathama vidyArthI ghaNo AgaLa vadhI jAya che, bIjo eTalo AgaLa vadhI zakato nathI. Ama avAMtarasAmagrInI vividhatAthI ekanA eka kSayoparAmajanya kAryamAM paNa vaividhya Ave che.) / / 7 / / icchAdInAmeva hetubhedamabhidhAya kAryabhedamabhidhatte aNukaMpA nivveo saMvego hoi taha ya pasamutti / eesiM aNubhAvA icchAINaM jahAsaMkhaM // 8 // icchA-anukaMpAdi kA. kA. bhAva 105
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ avataraNikArya : icchA vagerenA kAraNabhedane (judA judA kAraNone) kahIne have kAryabhedane (judA-judA kAryane) AThamI gAthAmAM kahe che - gAthArtha : A icchA, pravRtti vagerenA anukaMpA, nirveda, saMvega tathA prazama (=upazama) e yathAsaMkhya (=kramazaH) anubhAva = kArya che. = anupatti / 'anummA = dravyato mAvatazca yathAzatti du:vitav:varihArechA, nirvedaH = nairguNyaparijJAnena bhavacArakAdviraktatA, saMvegaH = mokSAbhilASa:, tathA prazamazca krodhakaNDUviSayatRSNopazamaH, ityete eteSAM = icchAdInAM yogAnAM yathAsaGkhyaM 'anu pazcAdbhAvA: anubhAvAH = kAryANi bhavanti / 'yadyapi samyakatvasyaivaite kAryabhUtAni liGgAni pravacane prasiddhAni, tathApi yogAnubhavasiddhAnAM viziSTAnAmeteSAmihecchAyogAdikAryatvamabhidhIyamAnaM na virudhyata iti draSTavyam / vRttiartha : 'anukaMpA = dravyathI ane bhAvathI yathAzakti duHkhiyAnA duHkha dUra karavAnI icchA. nirveda = saMsAranI nirguNatAnuM jJAna thavAthI bhavarUpa kedakhAnAthI viraktatA. saMvega=mokSano abhilASa. tathA prAma-krodharUpa khaNajano ane viSayatRSNAno upazama. A anukaMpA vagere A icchA vagere yoganA yathAsaMkhya= kramazaH anubhAvo che. (anu=prazcAd... arthAt icchA vagerenI pachI thanArA bhAvo... eTale ke) kAryo che. jo ke A anukaMpA vagere samyaktvanAM ja kAryabhUta liMga tarIke pravacanamAM prasiddha che. to paNa yoganA anubhavathI siddha evA viziSTa prakAranA anukaMpA vagerene ahIM icchAyoga vagerenA kArya tarIke kahevA e viruddha nathI, e jANavuM. = dUra vivecana : (1) duHkha dUra karavAnI icchA e dravyaanukaMpA... ne doSa karavAnI icchA e bhAvaanukaMpA jANavI. 'saMsAra nirguNa che' AvuM pratIta thavAthI paudgalika jAhojalAlIvALI avasthAothI paNa udvega thAya e vAstavika nirveda che. nirguNa saMsArathI kaMTALo jAgyo che. eno vikalpa sarvaguNamaya mokSa che. e meLavavAnI prabaLa icchA e saMvega che. (1) paNajamAM jema khaNavAnI talapa hoya che ema krodhAdi kaSAyone paNa vyakta (=saphaLa) karI devAnI talapa hoya che. tathA (2)khaNavAthI jema khaNaja vadhatI jAya che, ema kaSAyone saphaLa karatA rahevAthI e vadhatA jAya che. (3) khaNyA pachI baLatarA vadhavA para khaNyAno pAchaLathI pazcAttApa thAya che ema krodha karyA pachI pazcAttApa thAya che. (4) e pazcAttApanA kAraNe have yogaviMzikA....8 106
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ pharIthI khaNaja UThe to paNa khaNavuM nahIM evA manoratha sevavA chatAM viziSTa rIte jAgRti na dharAvanAra ne sattva na dharAvanAra khaNavAnuM rokI zakato nathI. AvuM ja krodha kaSAya mATe che. mATe krodhane kaMDU = khaNajanI upamA ApI che. krodhanA upalakSaNathI badhA kaSAyo ahIM jANI levA viSayonI tRSNA paNa viSayabhogathI zamavAnA badale vadhatI ja jAya che. mATe krodhakaMDU ane viSayatRSNA banneno upazama joie. (2) haMmezA kAraNa pUrvavartI hoya che ne kArya pazcAdvartI hoya che. eTale anubhAva = pazcAdbhAvI = kArya evo artha maLe che. tethI, anukaMpA vagere icchAyoga vagerenA kAryabhUta che e pramANe ahIM artha jANavo. (3) jema, dhUma e vahninuM liMga=jJApakahetu che, kAraNake vahninuM kArya che ema anukaMpA vagere samyatvanA liMga che, mATe samyatvanA kAryabhUta che. tema chatAM, samyaktathI utpanna thatAM je anukaMpAdi hoya che te, apekSAe sAmAnyakakSAnA hoya che, ne icchAyoga vagerethI je anukaMpAdi pragaTe che te viziSTa kakSAnA hoya che. eTale, AvA viziSTa kakSAnA anukaMpAdine icchAyogAdinA kArya tarIke kahevAmAM, anukaMpA * deg:Saa .. * nimAM mukhyarUpe doSo pratye dveSa vartato hoya che ane saMvegamAM mukhyarUpe guNono rAga vartato hoya che jyAre prathama (upazama) pariNAmavALAM jIvane sarvatra udAsIna citta vRddhimatu thAya tevo pariNAma mukhya rUpe hoya che...'' AvI badhI kalpanA vAstavikatAthI vegaLI jaNAya che. kAraNake (1) samyatvanA liMgabhUta upazamanI ahIM vAta che. mokSe ma ra sarvatra ni:spRho munisattama: A to bahu ja UMcI kakSAnA mahAtmAnI vAta che. alabat samyatvInA sAmAnya upazama karatAM bhinna viziSTa prakAranA upazamanI ahIM vAta che ja, paNa AvA prazasta rAga-dveSanA paNa abhAvarUpa upazamane ja ahIM viziSTaupazama tarIke levo nathI, nahIMtara to upazamavizeSa' evo sAmAnya ullekha na karatAM evo spaSTa ullekha ja karyo hota. tathA dezaviratanA upazamane paNa ahIM upazamavizeSa to kahevAno ja che. ene to prazastarAgazreSanA paNa abhAvarUpa upazama sAmAnyatayA hoto nathI. (2) nirvedathI saMsAra pratye uga ane saMvegathI je mokSaprAptinI jhaMkhanA jAgI che ene saphaLa karavA mATe krodhAdino upazama Avazyaka che, eTale krodhanI tyAjyatAnI buddhi to uparathI A avasthAmAM jarUrI che. (3) vaLI, je khaNaja svarUpa che evA krodhAdinA upazamanI ahIM vAta che. tathA, viSayatRSNAsvarUpa rAganA upazamanI ahIM vAta che. e to vRttikAre spaSTa jaNAvyuM che. prAstadveSa (=doSo pratyenoSa) kAMi 'khaNaja svarUpa nathI ke prazastarAga ( guNo pratyeno rAga) kAMi viSayatRSNAsvarUpa nathI. te paNa eTalA mATe ke amuka avasthA pachI e svayaM nivRtta thaI janAro hoya che, khaNajanI jema uttarottara vadhyA ja karanAro hoto nathI. tethI, prazasta rAga-dveSanA paNa abhAvavALA udAsIna citta rUpa upazamanI ahIM vAta che e vAta barAbara nathI. (icchA-anukaMpAdi kA. kA. bhAva 167)
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ vagere samyaktvanA kAryabhUta che' AvI pravacanaprasiddha vAtano koi virodha thato nathI e jANavuM. vastutaH kevalasamyaktvalAbhe'pi vyavahAreNecchAdiyogapravRtterevAnukampAdibhAvasiddheH anukampAdisAmAnye icchAyogAdisAmAnyasya tadvizeSe ca tadvizeSasya hetutvamityeva nyaaysiddhm| vRttiartha : vastutaH kevala samyaktva prApta thayuM hoya to paNa vyavahArathI icchAyoga vagerenI pravRttithI ja anukaMpA vagere bhAvo pedA thatA hovAthI sAmAnya prakAranA anukaMpAdibhAvo pratye sAmAnyaprakAranA icchAyogAdi kAraNa che ne vizeSa prakAranA te-anukaMpAdibhAvo pratye vizeSaprakAranA te = icchAyogAdi kAraNa che, AvuM mAnavuM e nyAyasiddha = yuktisaMgata che. vivecana : pUrve je kahyuM eno artha evo thayo ke sAmAnya prakAranA anukaMpA vagere pratye samyaktva kAraNa che ne vizeSaprakAranA anukaMpA vagere pratye icchAyogAdi kAraNa che. arthAt banne pratyenA kAraNo alaga-alaga thayA... eTale AvuM na thAya e mATe vRttikAre vastuta: vagere kahyuM che. samyaktvanA liMga tarIke Astikya, anukaMpA vagere pAMca prasiddha che. emAMthI Astikya to samyaktvanI prAptinI sAthe ja pedA thaI jAya che. kAraNake e paNa jo na hoya to samyaktva zuM ? A eka bahu moTo prazna Ubho thaI jAya. te paNa eTalA mATe ke ahIM Astikya eTale mAtra AtmA-puNya-pApa-paralokanI zraddhA ja nathI, kAraNake e to abhavyAdine paNa saMbhavita che, paNa, mokSa che - mokSanA upAyo che... ahIM sudhInA chae sthAnonI asthimajjA jevI zraddhA e Astikya che.... ne AvI zraddhA vinA to samyaktva saMbhavita ja nathI. mATe samyaktvaprAptithI ja Astikya to hoya ja che. ahIM kevalasamyaktvalAbhe'pi...je jaNAvyuM che emAM kevala dezivaratisarvaviratithI rahita, mAtra samyaktva prApta thayuM hoya tyAre paNa... eTale e vakhate nizcayathI icchAdi yogo to hotA nathI. chatAM vyavahArathI icchAyoga vagere hoya che ne enAthI ja samyaktvIne paNa anukaMpAdi prApta thaI jAya che. arthAt vyavahArathI icchAyoga e aviratasamyagdaSTimAM je anukaMpA jovA maLe tevI sAmAnyaprakAranI 108 (yogaviMzikA....8
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ anukaMpAnuM kAraNa che. ema, vyavahArathI pravRttiyoga e sAmAnyanirvedanuM, vyavahArathI sthirayoga e sAmAnyasaMveganuMne vyavahArathI siddhiyoga e sAmAnya upazamanuM kAraNa che. tathA dezavirata-sarvaviratamAM je anukaMpAdi hoya te vizeSa prakAranA anukaMpAdi che. A vizeSa prakAranA anukaMpA, nirveda, saMvega ane uparAma pratye kramazaH nizcayathI icchAyoga, pravRttiyoga, sthirayoga ne siddhiyoga e hetu che. aviratasamyaktvI jIvane e haju icchAyogAdi pAmyo na hoya tyAre paNa kaMika anukaMpA vagere liMgo to hoya ja, AvuM jo mAnavAnuM hoya to, e anukaMpAdi vyavahArathI icchAyogAdi janya je sAmAnya anukaMpAdi ahIM kahyA che enA karatAM paNa vadhu sAmAnyakakSAnA hoya ema mAnavuM paDene enA pratye to samyaktva ja kAraNabhUta che ema mAnavuM paDe. paNa eno ahIM 'anukaMpAsAmAnya' vagere tarIke paNa ullekha nathI e jANavuM. alabatta, saddharmaviMzikAnI sAkSIpUrvaka AgaLa je kahyuM che ke 'zamasaMvega... vagere samyaktvaguNo padmAnupUrvIthI ja prApta thAya che'te to zama-saMvega vagerenI prAptinA pUrvAnupUrvI kramano jema niSedha kare che tema te prAptinA yaugapadyano paNa niSedha kare che, ne tethI samyaktvanI sAthe ja zama-saMvegAdi pAMce ya ekasAthe utpanna thaI jAya che, e vAta UbhI rahI zake nahIM. samyaktvanI sAthe Astikya utpanna thaI jAya. ne anukaMpA vagere to icchAyogAdi Ave tyAre utpanna thAya. alabat samyaktvI jIvane anaMtAnubaMdhI kaSAyo hotA nathI. ne tethI enA abhAvarUpa uparAmano niSedha to karI na ja zakAya. paNa apratyAkhyAnAvaraNa vagere je kaSAyo ene udayamAM hoya che te paNa anaMtAnubaMdhI jevA, apratyAkhyAnAvaraNa jevA, pratyAkhyAnAvaraNa jevA ke saMjvalana jevA... ema cAra prakAre hoya che. eTale e kaSAyo, anaMtAnubaMdhI vagere jevA hoya tyAM sudhI viSayatRSNA-krodha vidyamAna hovAthI zreNikAdinI jema 'zama' na hoya... ane jyAre e saMjvalana jevA atyanta maMda thaI jAya tyAre ja 'zama' Avyo kahevAya. Avo 'zama'bhAva siddhiyogathI ja Ave che evo ahIM abhiprAya hoya zake. prazna - paNa icchAyogAdi na AvyA hoya, tyAM sudhI samyaktva hoya ne chatAM anukaMpA-nirveda vagere na hoya AvuM bane ? uttara - zama-saMvega vagere samyaktvanAM liMgo che. ne liMga vinA paNa liMgI icchA-anukaMpAdi kA. kA. bhAva 109
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ rahevAmAM zo vAMdho hoto nathI. jemake dhUma vinA paNa agni rahI zake che. prabhudarzana vagere nimitte zubha adhyavasAya vadhatAM samyaktva pAmI jAya ne haju saMvega-nirveda vagere na pragaTyA hoya evuM banI zake.... na ne chatAM, TheTha siddhiyoga na Ave tyAM sudhI, samyaktvIne paNa upazama na Ave, sthirayoga na Ave tyAM sudhI saMvega na Ave... AvuM badhuM mAnavA Dila taiyAra thatuM na hoya to samyaktvanI sAthe ja anukaMpA vagerenI paNa utpatti mAnavI... paNa e, pUrve jaNAvyA mujaba atyanta sAmAnyakakSAnA mAnavA athavA labdhirUpa mAnavA... ne pazcAnupUrvIthI je lAbhama kahyo che te icchAyogAdijanya kaMika vizeSa prakAranA anukaMpAdino che ke vyakta anukaMpAdino che ema mAnavuM Avazyaka bane che. eka vicAraNA AvI paNa che - samyaktva ane icchAyoga bhegA maLe toja anukaMpAdi kAryo thAya che. Astisya vinAnA jIvanA - arthAt samyaktva vinAnA jIvanA - arthAt mArgAnusArI jIvanA-anukaMpAdi pratye mAtra icchAdiyogo e kAraNa che, ane AstikyavALA jIvanA anukaMpAdi pratye samyaktva+icchAdiyogo e kAraNa che. apunarjanyajIvone paNa AMzika Astikya to hoya ja che. temaja teomAM paNa vyavahArathI icchAdiyogo mAnelA che. eTale teomAM paNa anukaMpAdi mAnavA joie. chevaTe yogyatArUpe to enuM astitva svIkAravuM ja paDe. A badhAmAM tattva bahuzrutagamya che. 'ata eva zamasaMveganirvedAnukampA''stikyalakSaNAnAM samyakatvaguNAnAM pazcAnupUryaiva lAbhakramaH, `prAdhAnyAccetthamupanyAsaH iti saddharmaviMzikAyAM pratipAditam // 8 // vRttiartha : `A ja kAraNe zama, saMvega, nirveda, anukaMpA ane Astikya svarUpa samyakatvanA guNono (liMgono) pazcAnupUrvIthI ja lAbha thavAno krama che. (chatAM) pradhAnatAnA kAraNe ie = A krame ullekha karavAmAM Ave che, e pramANe saddharmavizikAmAM kahyuM che. vivecana : (1) 'A ja kAraNe' no artha Avo jANavo - anukaMpA icchAyoganuM kArya che, nirveda pravRttiyoganuM kArya che, ema saMvega ne zama kramazaH sthirasiddhiyoganAM kArya che. vaLI, prathama icchAyoga prApta thAya che, pachI pravRttiyoga.... pachI sthirayoga ne chevaTe siddhiyoga... eTale anukaMpA pahelAM pragaTa thAya che... ne 110 (yogaviMzikA....8
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ pachI kramazaH nirveda-saMvega-zama... Astikya to samyakatvanI sAthe ja pragaTa thaI gayuM hoya che. mATe zama-saMvega-nirveda-anukaMpA ane Astikya A pAMcanI prApti pazcAnupUrvIthI ja = udhA krame ja thAya che. prazna - to pachI udhAkrame ja eno ullekha paNa karavo hato ne... (2) uttara - A pAMcamAM sauthI vadhAre pradhAna - mahattvano guNa zama che,ne uttarottara enI apekSAe alpa-alpatara mahattvanA che. jJAnadhyAnatapaHzIlasamyakatvasahito'pyaho / taM nApnoti guNa sAdhuryamApnoti zamAnvitaH| jJAnasAranA A zlokamAM zamanuM mahattva darzAvyuM che. eTale zama sauthI vadhAre pradhAna che. ne tethI prAdhAnyanA krame A pramANe ullekha karyo che. saddharmaviMzikAmAM A vAta nIce mujaba karI che - pacchANuputvio puNa guNANameesi hoi lAbhakamo pAhasao u evaM vizeo siM uvannAso / / 6-185 85 tadevaM hetubhedenAnubhAvabhedena cecchAdibhedavivecanaM kRtam / tathA ca sthAnAdAvekaikasminnicchAdibhedacatuSTayasamAvezAdetadviSayA azItirbhedA: saMpannA, etannivedanapUrvamicchAdibhedabhinnAnAM sthAnAdInAM sAmAnyena yojanAM zikSayannAha avataraNikArtha : A pramANe hetubhede ane kAryabhede icchAdinA bhedanuM vivecana karyuM ane tethI sthAnAThi eka eka yogamAM icchAdi cAra bhedono samAveza thavAthI A yogaviSayanA 80 bhedo thayA AnuM nivedana karavA pUrvaka icchAvagere bhedavALA sthAnAdi yogonI sAmAnyathI yojanA darzAvatA granthakAra kahe che - vivecana : * zraddhA - prIti vagerenI taratamatAthI asaMkhyaprakArano kSayopAma thAya che. A kSayo pazamabheThe icchAyoga - pravRttiyoga vagere cAra mukhya bheda paDe che ne darekanA asaMkhya peTAbheda thAya che. A hetubheke icchAbheda kahyA. vaLI icchAdi bhedanA anukaMpA vagere cAra kAryo che. eTale kAryabhede paNa icchAdinA bheda thAya che e jANavuM. tethI sthAnayoga, UrNayoga vagere darekamAM icchA vagere cAra cAra bhedano samAveza thavAthI yoganA kula 80 bheda thAya che. (alabat sthAna vagere pAMceyanA icchA - pazcAnupUrvIthI lAbha 111
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ pravRtti vagere cAra-cAra bheda gaNatAM kula 20 bheda thAya che. eTale ahIM 'azAtirmevA:' nA sthAne 'viMzatirmevAH' evo zabda hovo ucita lAge che. kAraNake yoganA 80 bheda zI rIte ghaTAvavA e eka prazna rahe che. anukaMpA vagere cAra to yoganA kAryabhUta che, svayaM yogarUpa nathI. eTale sthAnAdi 5 x icchAdi 4 x anukaMpAdi 4 = 80 Ama kahI zakAya nahIM. vaLI jJAnasAranA yogASTakanA svopajJaTakhAmAM upAdhyAyajI mahArAje svayaM sthAnAdi pAMcane icchAdi cAra vaDe guNatAM yoganA 20 bhedo thAya ema jaNAvyuM che. jo ke tyAM ja AgaLa A vIze prakArano yoga prIti Adi cAra prakAre che ema jaNAvyuM che. ne tethI 20x A prItyAdi 4 = 80 bheda thAya, AvI saMgati karavAnuM mana thaI jAya e sahaja che. paNa emAMya prazna to Ubho rahe che ke A yogaviMzikAnI 18 mI gAthAmAM granthakAre svayaM caramabhedamAM carama yogano antarbhAva jaNAvyo che. eTale ke sthAnAdi pAMcamAMnA chellA anAlaMbana yogano prItyAdi cAramAMnA mAtra chellA anAsaMgayogamAM ja samAveza karyo che, paNa prItyAdi cAremAM nahIM, tethI jJAnasAranA TakhAmAM je vIro prakAranA yogane prItyAdi cAra prakArano kahyo che eno artha vIze prakAranA yoganA prItyAdi cAra cAra prakAro che evo karI zakAya nahIM. mATe eno artha evo ja karavo paDe ke vIze prakAranA yogano judI rIte prItyAdi cAra prakAramAM samAveza thAya che ne Avo artha karIe to 20 x 4 = 80 A rIte saMgati karI zakAya nahIM. mATe ahIM viMzatirmevA: evo pATha hovo samucita bhAse che. alabat AgaLa navamI gAthAnI vRttimAM paNa azItimevo yo': evo ja pATha che. eTale tyAM paNa viMzatimevo yoga: evo pATha mAnavo paDe. 'banne sthaLe kAMi lahiyAnI bhUla na thAya, ne tethI yoganA 80 bheda mAnavA joie....' Avo jo abhiprAya raheto hoya to A avataraNakAmAM anumAvaSevena vecchAvimevivecana tam AvI je paMkti che enA para punaH vicAra karavo joie. AmAM kAryabhede icchAdinA bhedanI vAta karI che. icchAyogathI anukaMpA, pravRttiyogathI nirveda... vagere ja jo mAnavAnuM hoya to anukaMpA, nirveda...vagere kArya bhinna bhinna hovAthI icchAyoga, pravRttiyoga... vagere judA judA che AvuM kahevAno vizeSa matalaba na rahe, kAraNake icchA-pravRtti vagereno bheTha to svarUpabhede paNa che ja, pachI eno kAryabheThe bheda kahevAnI zI AvazyakatA ? mATe ema mAnavuM joie ke icchAyogathI paNa anukaMpA vagere cAre utpanna thAya che, pravRttiyogathI paNa anukaMpA vagere cAre utpanna thAya che, ema sthira ne siddhiyogathI (yogaviMzikA....8) 112
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ paNa cAre utpanna thAya che. paNa icchAyogathI jevI anukaMpAjevo nirvedavagere utpanna thAya tenA karatAM pravRttiyogathI utpanna thanAra anukaMpA nirveda vagere viziSTa kakSAnA hoya.. ne sthira - siddhiyogathI utpanna thanAra te ora-ora viziSTa kakSAnA hoya. AvuM mAnavAthI, "samyakta hovA chatAM jyAM sudhI kamazaH pravRtti-sthirane siddhiyoga na Ave tyAM sudhI kramazaH nirveda, saMvegane zamana hoya AvuM mAnavAnI je jarUra paDatI hatI te have rahetI nathI, kAraNake sAmAnyakakSAnA nirveda vagere to icchAyogathI paNa pedA thaI ja jAya che. eTale have icchAyoganA paNa kAryabhede cAra bhedathaze. anukaMpAjanaka icchAyoga alaga ne nirvedajanaka icchayoga alaga... ema samajanaka ne samajanaka icchAyoga alaga-alaga... A ja rIte pravRttiyoga vagere traNenA anukaMpAjanaka pravRttiyoga... vagere cAra-cAra bheda jANavA. eTale sthAnAdi pAMca * icchAyogAdi ka x anukaMpAjanaka vagere 4 = 80 bheda thaI jaze. tathA Avo artha karavAmAM, AThamI gAthAnI vRttimAM vyavahArane chAriyo pravRtteirevAnupAtrimAsiddha anukampAdisAmAnya icchAyogAdisAmAnyasya tadvizeSe ca tadvizeSasya hetutvamityeva nyAddhinuM AvI je paMkti che eno artha A rIte karavo. vyavahArathI icchA vagere (koIpaNa) yoganI pravRttithI anukaMpA vagere bhAvo utpanna thAya che. ne tethI, samyakatvanA guNa (liMga) tarIke anukaMpAdi cAre samAna che, ne ema yoga tarIke icchAvagere cAre samAna che. eTale samyakatvanA guNa pratye (anukaMpAdi sAmAnya pratye) yoga (icchAyogAdi sAmAnya) kAraNa che Avo artha thAya. vaLI, anukaMpA pratye mukhyatayA icchAyoga hetu che, pachI pravRtti vagere yoga AvatA e uttarottara vizada thatI jAya, paNa mukhyatayA icchAyogathI ja pragaTa thAya. mATe anukaMpAvizeSa pratye icchAyoga svarUpa yogavizeSa hetu che ema kahevAya. icchAyogathI nirveda sAmAnyakSAno pragaTa thAya. paNa pachI pravRttiyoga Ave eTale mukhyatayA nirveda utpanna thaI ja jAya. pachI sthira ne siddhi yoga AvatA e daDha-daDhatara bane, paNa mukhyatayA e pravRttiyogathI pedA thaI gayo hoya, eTale nirveda pratye pravRttiyoga svarUpa yogavizeSa hetu kahevAya. A ja rIte saMvega ane zama pratye kramazaH sthira ne siddhi svarUpa yogavizeSa hetu che, icchAdiyoga sAmAnyarUpe hetu che. Ama, kramazaH icchAyogAdi Ave che ne kamazaH mukhyarUpe anukaMpAdi utpanna thAya che, ene najaramAM laine pazcAnupUrceve tAmajhama: ema kahyuM che, evuM paNa samajavuM paDe. caiityavaMdanamAM yojanA) (13)
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ A 80 bheduMnI saMgati karavA mATe eka vicAraNA batAvI. bAkI tattva to bahuzruto jANe che. Ama, pAMcamI-chaThThI gAthAmAM icchAdinuM svarUpa darzAvIne, sAtamI gAthAmAM icchAdinA kAraNabhUta zraddhA vagere janya kSayoparAmabhedone jaNAvIne ane AThamI gAthAmAM icchAdinA kAryabhUta anukaMpAdi jaNAvIne icchAdibhedonuM vivecana karyuM. have, icchAdibhe bhale sthAnAdi bhinna bhinna che, paNa e bhedane najaramAM lIdhA vagara sAmAnya rIte sthAnAdi yoganI yojanA caityavaMdananA dRSTAntathI karavI joie evI granthakAra navamI gAthAmAM salAha Ape che evaM Thiyammi tatte nAeNa u joyaNA imA payaDA ciivaMdaNeNa neyA, navaraM tattaNNuNA sammaM // 9 // gAthArtha : tattva A pramANe hovuM nizcita thaye, tattvanA jANakAre caityavaMdana rUpa daSTAnta sAthe AvI samyak rIte A pramANe pragaTa yojanA jANavI. evaM ityAdi / evaM = amunA prakAreNecchAdipratibhedairazItibhedo yogaH, sAmAnyatastu sthAnAdipaJcabheda iti tattve = yogatattve sthite = vyavasthite jJAtena tu = dRSTAntena tu caityavandanena iyaM prakaTA=kriyAbhyAsaparajanapratyakSaviSayA yojanA = pratiniyataviSayavyavasthApanA navaraM = kevalaM tattvajJena samyag = avaiparItyena jJeyA // 9 // vRttiartha : A pramANe icchA vagere pratibhedonI apekSAe yoga 80 prakArano che ane sAmAnya bhedonI apekSAe sthAnAdi pAMca prakArano che e pramANe yogatattva nizcita thaye caityavandanarUpa daSTAnta dvArA tattvanA jANakAre yogane sevavAnA abhyAsamAM tatpara sAdhakone je pratyakSa che evI A yojanA = pratiniyata viSayanI vyavasthApanA samyag = aviparIta paNe jANavI. vivecana : joyoganA 20 bheTho ja gaNavAnA hoya to ahIM paNa atimevo yoga: nA sthAne 'viMzatimevo yogaH' ema pATha hovo joie. caityavandana e ahIM dharmavyApAranA daSTAnta tarIke levAmAM AvyuM che. Azaya e che ke yoganA adhikArI jIvo koNa ane anadhikArI koNa ? e rIte yoganA viSayabhUta jIvonI cokkasa vyavasthArUpa yojanA tattvajJe samyag rIte jANavI joie. (jethI caityavandana ane 114 yogaviMzika....9)
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ e dvArA sthAnAdi) koI ayogya jIvane ApI devA rUpa vaiparItya thAya nahIM. vaLI yogya jIvane paNa sthAnAdi ApavAmAM Ave tyAre prathamayA e prAyaH karIne icchAyogabhede ja prApta thAya che. kvacit koikane pravRjyAdibhede prApta thAya to paNa sthAnAdi ApavAnI prakriyAmAM kazo taphAvata hoto nathI. mATe ahIM sAmAnyathI sthAnAdi yoganI yojanA banAvI che. enA icchAdi pratibhedonI nahIM.) jo ke caityavandanamAM yogya mudrApAlana e sthAnayoga che, vizuddharIte sUtroccAra e UrNayoga che.* vagere rIte viSayavibhAga darzAvavo ene paNa ahIM yojanA tarIke kahI zakAya che. paNa AgaLa 10mI vagere gAthAmAM ke jyAM A yojanA darzAvavAnI che, emAM AvuM koi viSayavibhAjana na darzAvatA "AvA jIvane sthAnAdiyogano A lAbha thAya, mATe e adhikArI che. AvA jIvane A rIte lAbha zakya che, mATe e paNa adhikArI che.. vaLI amuka prakAranA jIvane kazo lAbha thato nathI. mATe e anadhikArI che. AvuM viSayavibhAjanadarzAvyuM che, mATe prastutamAM, * pharIthI, A jANI levuM ke kAyAnuM zAstraniyaMtrita pravartana e ja sthAnayoga che, vANInuM zAstraniyaMtrita pravartana e ja UrNayoga che. eTale potAno upayoga kyAreka sthAnamAM varte che. kyAreka UrNamAM varte che.. vagere rUpe sthAnamAM vartato upayoga e sthAnayoga... vagere artha upasAvavAnI jarUra nathI. kAraNake upayogane ja jo sthAnAdiyoga tarIke mAnavAno hoya to sthAnAdi paNa jJAnayoga banI jAya. kriyAyogarUpa rahe nahIM. alabat adhyAtmasAramAM pavizuddhastha zraddhApariyoti: / akSata titvajJAnayoga natimatA evA zlokadvArA sthAnAdi kriyAyogane paNa jJAnayoga tarIke kahyo che. paNa e judI vivekSA che. e ja vivakSAthI ahIM paNa sthAnAdine jo jJAnayoga tarIke laI levAnA hoya to ahIM yoganA je karmayoga ane jJAnayoga ema be vibhAga darzAvyA che te UbhA na rahI zake, kAraNa ke sthAnAdi paNa jJAnayogamAM ja samAviSTa thaI jAya che. mATe ahIM to kriyAtmaka hoya te karmayoga" eTalI ja vivakSA hovAthI sthAnaUNane kriyAtmaka ja levAnA che, upayogAtmaka nahIM e spaSTa che. tathA sthAnAdimAM chinnajvAlA daSTAnta upayoga jAya eno niSedha karavAno paNa ahIM abhiprAya nathI. amAro abhiprAya eTalo ja che ke sthAnayoga tarIke kAyAnuM zAstraniyatrita pravartana ja mukhyatayA abhipreta che, eno upayoga nahIM. jema AlabanabhUta pratimA para daSTi sthira karavA-rAkhavA rUpa kiyA hovA chatAM (ane A kAraNe "A sAdhaka pratimAnA kevA daDha AlaMbanavALo che" evI anyane pratIti thatI hovA chatAM) no upayoga bIje kyAMka bhaTakato hoya to AlaMbana yoga kahevAto nathI, upayoga pratimAmAM sthira hoya to ja AlaMbanayoga kahevAya che. arthAt emAM yiA gauNa che, upayoga ja pradhAna che. mATe e jJAnayoga che. ema sthAna ane UrNamAM (chinna jvAlA daSTAMte upayoga jato hovA chatAM ane) mukhya satata upayoga na hovA chatAM jo parapratyaya janaka ane bAhya kiyA rUpa evuM kAyA/vANInuM zAstra niyaMtrita pravartana che to sthAna/UrNayoga kahevAya ja che. arthAtu emAM upayoga gauNa che ne kyiA mukhya che. mATe e kviAyogarUpa ja che. cityavaMdanamAM sthAnAThiyoga (115)
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ uparokta viSayavyavasthA... e yojanA tarIke abhipreta jaNAya che e jANavuM. vaLI, jeo kriyAabhyAsamAM tatpara che evA sAdhako, vivakSita jIva sthAnAdi sAcavaze ke nahIM ? (ane tethI e sthAnAdinA viSayabhUta che ke nahIM ?) e sahaja jANI zake che. mATe ahIM, A vyavasthA prakTa hovI kahI che, arthAt kriyAbhyAsamAM tatparajanane A vyavasthA pratyakSa hovI kahI che. // 9 // tAmevAha arihaMtaceiyANaM karemi ussagga evamAiyaM / saddhAjuttassa tahA hor3a jahatthaM payannANaM // 10 // eyaM ca'tthAlaMbaNajogavao pAyamavivarIyaM tu / iyaresiM ThANAisu jattaparANaM paraM seyaM // 11 // avataraNikArtha : navamI gAthAmAM je yojanA karavAnuM kahyuM te yojanA ja granthakAra darzAve che gAthArtha : 'arihaMta ceiyANaM karemi kAussagga' vagere rUpe sUtramAM je prakAre paTha hoya te prakAre, zraddhAyuktane (zraddhAyukta zrotAne) yathArtha padajJAna thAya che. A parizuddha padajJAna artha ane AlaMbanayogavALAne prAyaH aviparIta ja nIvaDe che. ane itara = artha-AlaMbanayogazUnya paNa je jIvo sthAnAdinA sevanamAM yatnapara= prayatnazIla hoya teone paNa paramazreyobhUta nIvaDe che. arihaMta ityAdi / 'arihaMtaceiyANaM karemi kAussaggaM' evamAdi caityavandanadaNDakaviSayaM 'zraddhAyuktasya = kriyA''stikyavataH tathA = tena prakAreNoccAryamANasvarasaMpanmAtrAvizuddhasphuTavarNAnupUrvIlakSaNena yathArthaM = abhrAntaM padajJAnaM bhavati / parizuddhapadoccAre 'doSAbhAve sati 'parizuddhapadajJAnasya zrAvaNasAmagrImAtrAdhInatvAditi bhAvaH // 10 // vRttiartha : 'arihaMtaceiyANaM karemi kAussagga' ityAdi caityavandanadaMDakanuM zraddhAyuktajIvane = kriyAnuM Astikya dharAvanAra jIvane tathA = te prakAre = je pramANe zAstrokta hoya te pramANe arthAta uccArAtA svara, saMpadA, mAtrA vagerenI zuddhivALA spaSTa varNonI AnupUrvIthI yathArtha = abhrAnta padajJAna thAya che, kAraNake yogaviMzikA....10-11 116
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ parizuddhapadoccAra hote chate jo koi doSa hoya nahIM to parizuddhapadajJAna thavuM e mAtra zrAvaNapratyakSanI sAmagrIne AdhIna hoya che. vivecanaH sthAnAdiyoganA viSayabhUta (=adhikArI) jIvane sthAnAdi ApavAno adhikAra cAle che... sthAnAdiyoga svatantra ApI zakAtA nathI. eTale sthAnAdi jemAM saMvalita thaIne yogya jIvane prApta thAya evA caityavandanAdi dharmavyApArane daSTAnta tarIke laIne e ApavAnI vAta granthamAM AvI che. guru yogya jIvane caityavandananA sUtra Ape tyAre yogya mudrA jALavavA dvArA ja Ape che. e joIne kriyAnA AstikyavALA jIvane tetesUtra-phliAvakhate kai kai mudrA jALavavI enuM abhrAntajJAna thaI jAya che, jethI pachI e paNa evI mudrA jALavato thAya che je sthAnayoga che. Ama sUtroccAranI sAthe sAthe ja guru mudrAjJAna paNa ApI detA hovAthI ahIM mudrA aMgeno svatantra ullekha karyo nathI. paNa yathArtha padajJAna thAya che AvuM je jaNAvyuM che enA ja upalakSaNathI "yathArtha sthAnajJAna thAya che e paNa jANI levuM. vaLI, yathArtha padajJAna thavA mATe jema ahIM, 'parizuddha padoccAra hoya ane doSAbhAva hoya to zrAvaNapratyakSanI sAmagrImAtrathI yathArtha padajJAna thaI jAya che evuM jaNAvyuM che ema enA upalakSaNathI parizuddha mudrAnI jALavaNI hoya ane doSAbhAva hoya to cAkSuSapratyakSanI sAmagrImAtrathI yathArtha mudrA (sthAna) jJAna thaI jAya che e paNa jANI levuM. (upalakSaNathI A rIte sthAnanuM jJAna thavuM paNa mAnavuM Avazyaka che ja, anyathA AgaLa je sthAnAdimAM prayatnazIla.... vagere kahevAnA che e asaMgata karI jAya... te paNa eTalA mATe ke sthAnanuM jJAna ja na hoya to emAM prayatna paNa zuM thAya?) (1) yiA vinA paNa uddhAra nathI. AvI zraddhA jeTalI daDha eTalI yiAnI AturatA tIvra... ne e AturatA jeTalI tIvra bane eTalo kSayopazama paNa tIvra bane je parizuddha padajJAna karAve che. mATe ahIM, yathArthapadajJAna zraddhAyukta jIvane thAya che ema kahyuM che. AryarakSita brAhmaNane tIvra AturatA hatI eTale DhaphpharazrAvakane eka vAra vaMdana karato joyone vaMdananuM sUtra bolato sAMbhaLyo enAthI vaMdanakyiA(=vaMdana daramyAna kamazaH pravartAvavAnI zArIrika ceSTArUpasthAna) nevaMdanasUtrabannenuM jJAna thaI gayuM. (eTale ja, sthAnanuM paNa abhrAntajJAna thavAnI je vAta upalakSaNathI lIdhI, temAM thiyArthapada - mudrAAna) [17]
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ paNa jIvanuM zraddhAyukta evuM vizeSaNa Avazyaka jANavuM.) (2) tathA = te prakAre yathArthajJAna thAya che. te prakAre eTale je prakAre sUtranA varNo sAMbhaLavA maLe te prakAre. ane sAMbhaLavA to te ja prakAre maLe je prakAre uccArAtA hoya. eTale chevaTe e artha maLyo ke varSo je prakAre uccArAtA hoya te prakAre = te kama = (te AnupUrvIe) padajJAna thAya che. mATe ahIM varNAnupUrvIne ja prakAra tarIke kahI che. vaLI UrNayoga ApanAra guru svayaM UrNayogamAM siddha thayelA che. mATe teo svara, saMpadA, mAtrA vagerethI zuddha rIte ane varSo paraspara bhegA na thaI jAya-dabAI na jAya e rIte spaSTapaNe ja vargono uccAra kare che. tethI zrotAne je padajJAna thAya che teyathArtha thAya che. (e ja rIte guru sthAnayogamAM paNa siddha hovAthI yathArtha mudrA jALavatA ja hovAnA kAraNe ziSyane sthAnanuM paNa yathArthazAna thAya che.) (3) parizuddhapadoccAra hovA mAtrathI zrotAne yathArthapadajJAna zI rIte thaI jAya? AvI zaMkAne nirmULa karavA mATe parizuddhapadazAna, AvI sAmagrImAtrathI janya che e hetu tarIke jaNAvavuM che. eTale e jaNAvavA mATe parizuddhapadoccAre.' vagere vAkya che. mULamAM yathArthapadajJAna thAya che ema jaNAvyuM che, eTale vRttikAre e thavAnuM kAraNa darzAvI e thavAnI saMgati karI dekhADI che. (4) doSAbhAve.. guru to parizuddha rIte padoccAra karatA hoya paNa ziSyanI karmendriyamAM kaMIka khAmI hoya to vyavasthitana saMbhaLAvAnA kAraNe padajJAna ayathArtha thavAnI zakyatA rahe che. tethI, parizuddhapadajJAna mATe doSAbhAva* paNa Avazyaka che. *parizuddhodgAre toSAmAve sati... AvI je paMkti che emAM vastutaH be satI saptamInA prayoga che. arthAtupaddhivovAre (tti) roSamAveti... Ama paMkti jANavI joie. eTale ke parizuddhapadoccAra padane je sAtamI vibhakti lagADavAmAM AvI che te satI saptamIno artha meLavavA mATe che, paNa AdhAra artha meLavavA mATe nathI. ne tethI, "doSAbhAva to kAnamAM rahe che. e parizuddha padoccAramAM zI rIte rahe ? vagere prazna UThAvI. kAnamAM rahelA doSAbhAvano parizuddha padoccAramAM upacAra karavo. vagere ayukta kalpanA karavI Avazyaka nathI. vaLI upacAra paNa ADedhaDa manaphAve tema thaI zakato nathI. kAryamAM kAraNano, AdheyamAM AdhArano, koi eka vastumAM ene bahu samAna dharmavALI anya vastuno... AvA badhA thaI zake che. prastutamAM AmAMnuM zuM che ke jethI doSAbhAvano upacAra parizuddha padoccAramAM thaI zake? vaLI AyuSkRtam vagere sthaLe ghImAM AyuSyano upacAra che to ghI pote ja AyuSya kahevAya che. ghImAM AyuSya' ema nathI kahevAtuM ema prastutamAM jo parizuddhapadoccAramAM doSAbhAvano upacAra hoya to parizuddha(118) yogaviMzikA...10-11)
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ (5) parizuddhapadajJAna e zrAvaNa pratyakSa che, mATe zrAvaNapratyakSanI je sAmagrI hoya enAthI e janya hoya e spaSTa che. vaktA dvArA bolAtA zabdone kAna dvArA sAMbhaLavA e zrAvaNapratyakSa che, A ja padajJAna che. zrotA vaktAthI khUba dUra hoya to uccAryamANazabdone sAMbhaLI zake nahIM. mATe zrotAnuM yogyadezAvasthAna joie. zabdono zrotAnI karmendriya sAthe paryApta sambandha thavArUpa vyaMjanAvagraha paNa joie. (naiyAyikanI bhASAmAM viSaya-indriya saMnikarSajoie.) tathA zrotAnA kAnamAM zabdo to ghaNA jAya. paNa potAno upayoga na hoya to paNa zrAvaNapratyakSa na thAya. mATe zrotAno upayoga paNa zrAvaNasAmagrImAM samAviSTa che. (naiyAyikanI bhASAmAM Atma-manaHsaMyoganemana indriyasaMyogajoie.) eTale zrAvaNa sAmagrImAM yogyadezAvasthAna, vyaMjanAvagraha, upayoga vagere samAviSTa che e jANavuM. (sthAnayoga mATe paNa upalakSaNathI badhuM jANI levuM.... arthAt parizuddhamudrAnI jALavaNI hote chate ziSyanI cakSumAM khAmI rUpa doSano abhAva hoya to sthAna (mudrA)nuM yathArtha jJAna (=abhrAntacAkSuSapratyakSa) cAkSuSapratyakSanI sAmagrImAtrathI janya che. cAkSuSanI sAmagrImAM yogyadezAvasthAna, AlokasaMyoga, upayoga vagereno samAveza jANavo.) me 10 eyaM ca tti / etacca parizuddhaM caityavandanadaNDakapadaparijJAnam, 'artha: upadezapadaprasiddhapada-vAkya-mahAvAkya-aidaMparyArthaparizuddhajJAnam, Alambanazca-prathame daNDake padoccAra pote doSabhAva kahevAya... paNa parizuddhapadoccAramAM doSAbhAva' Avo artha to na maLe. vastutaH 'parizuddhapadoccAra hote chate jo doSAbhAva hoya to (arthAt vaktApakSe padano parizuddha uccAra hoya ane zrotApakSe doSAbhAva hoya to) yathArtha padajJAna mAtra zrAvaNapratyakSanI sAmagrIthI janya hoya che? Avo ahIM artha jANavo. 0 "ahIM zrAvaNa sAmagrImAM nIce mujabano samAveza thAya che. (1) indriyonI kSatino abhAva (2) zravaNakALamAM upayoga (3) paThanuM parizuddha uccAraNa (4) kiyAnuM Astikya (5) yathArtha paThajJAna..." AvuM vivecana galata jANavuM. kAraNake 'indriyanI kSatino abhAva tathA parizuddhapaThoccAraNa paNa zrAvaNasAmagrImAM ja samAviSTa che. AvI ja vRttikAranI vivekSA hota to teo eno parizuddhapore toSAmAve sati' ema svata-ullekha na karata. mAstapUjaeN evo svataMtra ullekha kya hoya tyAre veva zabda havAthI bharAyelAM chidrovALo veNuM evo arthana jaNAvatAM mAtra veNu eTalo ja artha jaNAve che. ema prastutamAM parizuddhapadoccAra vagereno svataMtra ullekha che, to zrAvaNa sAmagrI pada e sivAyanI sAmagrIne ja jaNAvavAnA tAtparyavALo hoya zake. tathA yathArtha padajJAna to svayaM kArya che, eno kAraNasAmagrImAM samAveza zI rIte hoya zake? [ padArtha - vAkyarthAdi (119)
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhikRtatIrthakRd, dvitIye sarve tIrthakRtaH, tRtIye pravacanam, caturthe samyagdRSTi: zAsanAdhiSThAyaka ityAdi, `tadyogavataH = tatpraNidhAnavata: prAya: = bAhulyena 'aviparItaM tu = abhIpsitaparamaphalasampAdakameva, arthAlambanayogayorjJAnayogatayopayogarUpatvAt tatsahitasya caityavandanasya bhAvacaityavandanatvasiddheH, bhAvacaityavandanasya cAmRtAnuSThAnarUpatvenAvazyaM nirvANaphalatvAditi bhAvaH / vRttiartha : A = caityavandanadaMDakanA padanuM parizuddha padajJAna, artha = upadezapada granthamAM prasiddha evA padArtha-vAkyArtha-mahAvAkyArtha ane aikaMparyArtha thI parizuddha evuM jJAna, AlaMbana = prathama ThaMDakamAM adhikRta tIrthaMkaradeva, bIjA ThaMDakamAM badhA tIrthaMkara bhagavaMto, trIjAmAM pravacana, cothAmAM samyagdaSTi zAsanadeva.... vagere (AlaMbana che). tenA yogavALA jIvane = artha ane AlaMbananA praNidhAnavALA sAdhakane (A parizuddha padajJAna) prAyaH karIne = bahulatAe 'aviparIta nIvaDe che, arthAt abhIpsita evA paramaphaLanuM e saMpAdaka bane ja che. kAraNa ke arthayoga ane AlaMbanayoga jJAnayogarUpa hovAthI tenAthI (artha-AlaMbanayogathI) yukta evuM caityavandana bhAva caityavandana tarIke siddha thAya che. ane bhAvacaityavandana to amRtAnuSThAnarUpa hovAthI avazya nirvANaphalaka hoya che. A pramANe ahIM bhAva jANavo. vivecana : yogano adhikArI jIva kriyAnA AstikyavALo che (arthAt ucita prabaLa zraddhAvALo che). eTale ene sthAnayoga ne UrNayoganI jANakArI maLavA para svayaM e keLavavAnI icchA jAge ja. ne tethI e mATe e kramazaH yathAullAsa, yathAzakti ne yathAvihita sAdhavA mATe prayatnazIla bane ja. Avo punaH punaH prayatna karavAthI eno paNa kSayopazama khIle che, ne e paNa yathocita mudrA jALavato thAya che. temaja udAtta-anudAtta vagere svaranI jALavaNI-saMpadAnI jALavaNI.... vagere pUrvaka parizuddha padoccAra svayaM karato thAya che. A banne yathAullAsa ke yathAzakti hoya tyAM sudhI icchAbhedanA sthAna-UrNayogane te pAme che. ne aMgasAkalya bhaLatAM yathAvihita karavA mAMDe tyArathI pravRtti bheThanA A banne yogane paNa e pAme che. (1) artha :- vaLI, sUtraporisI pachI arthaporisI... e nyAye guru yogya ziSyane sUtra ApyA bAda enA artha paNa Ape che. emAM te te padano je sIdhesIdho yogaviMzikA...10-11 120
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ artha hoya (yathAzruta artha hoya) te padArtha kahevAya che. AvA aneka padanA padArtha maLavA para enuM paraspara anusandhAna thAya - enA para UhApoha thAya-tyAre kaMika zaMkAo ubhI thAya che. A zaMkAone jijJAsubhAve vyakta karatuM vAkya e vAkyArtha (cAlanA) kahevAya che. zaMkA saMpUrNatayA nirmULa thaI jAya e rIte guru enuM samAdhAna Ape che. A samAdhAnavAkya e mahAvAkyArtha (pratyavasthAna) che. AvuM samAdhAna vAstavika samAdhAnarUpa je bane che emAM kharuM rahasya 'jinAjJA e ja dharmamAM raheluM sArabhUta tattva che' A nirNaya che. AvA tAtparyano nirNaya karavo e ekamparyArtha che. 'na hiMsyAt sarvabhUtAni' vagere sUtravAkyo laine A padArtha-vAkyArtha vagerenI chaNAvaTa zrI upadezapada granthamAM karI che [ahIM vRttinI paMktimAM pada-vAkya-mahAvAkya ane aikaMparya A cAra padono dvandva samAsa pharI ene 'artha' pada joDela che. tethI dvandvanI AdimAM ke ante zrRyamANa pada (jo tevI vivakSA hoya to) dvandvasamAsagata pratyeka padane lAgu paDe che e nyAye 'artha' zabda 'pada' vagere darekane lagADavo... tethI padArthavAkyArtha... vagere zabdo maLaze.] kriyAnA AstikyavALo sAdhaka sadA prayatnatatpara hoya che. eTale svara-saMpadA-mAtrA vagerenI zuddhi jaLavAI rahe e pramANe sUtrano uccAra thato rahe ema jIbhane keLave che, evI rIte jema jema sUtroccAra thato jAya tema tema Avazyaka padArtha - vAkyArtha vagere upasthita thayA kare ne sarvatra caikaM paryArtha tarIke jinAjJA bhAsyA kare e rIte potAnA manane (upayogane) keLavato jAya che. vAraMvAra abhyAsanA kAraNe potAnI evI keLavaNI kare che ke have sUtra bolAtuM jAya ne sAthe aikaMparyArtha sudhIno artha paNa manamAM cAlato jAya... aiThaMparyArtha sudhIno A jJAnopayoga e arthayoga che. - zaMkA - jema jema sUtroccAra thato jAya tema tema manamAM paDe- pade eka sAthe padArtha-vAkyArtha vagere badhuM ja cAlatuM jAya AvuM zI rIte mAnI zakAya ? samAdhAna - to pachI evuM mAnavuM joie ke padArtha to paDe- pade vyaktarUpeupayogarUpe cAle.. vAkyArtha-mahAvAkyArthajijJAsAdine anusarIne jyAM AvazyaktA hoya tyAM vyaktarUpe upasthita thAya. jyAM AvazyaktA na hoya tyAM vyaktarUpe bhale e upasthita na thAya, paNa yogyatArUpe-saMskArarUpe to e rahela hoya ja. zaMkA - upayogarUpe jo vAkyArtha vagere upasthita na thatA hoya to e padArthodinI vidyamAnatA 121
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMskArarUpe rahyA che ke nahIM ? e zI rIte jaNAya ? samAdhAna - jyAre koi zrotA vagere cAlanA kare to tyAre tarata ja enuM pratyavasthAna upasthita thaI jAya... ema ziSyanI buddhino vikAsa vagere prayojana hoya tyAre AvazyaktAnusAra 'jo ahIM AvI zaMkA UThAvI zakAya ane enuM AvuM samAdhAna karI zakAya' vagere tarata upasthita thaI jAya... to samajavuM ke vAkyArtha vagere saMskArarUpe cAlu ja che. (ahIM paNa samajavuM ke A rIte arthanA anusanmAnapUrvaka sUtroccAra karavAnI icchA jAge ne e mATe kaMika paNa prayatna thAya tyArathI icchAbheThe arthayoga zaru thaI jAya che. pachI AgaLa-AgaLa pravRtti vagere bhede arthayoga yathAyogya Ave che. AvuM ja AlaMbanayoga mATe paNa jANavuM.) sarvatra, 'jinAjJA dharme sAraH' Avo eparyArtha bhAsato rahevAthI sAdhaka sUtrokta sthAna-UrNa vagerene jALavavAmAM sUkSma-sukSmatara kALajIvALo banato rahe che, dareka vakhate enI jhINI jhINI kALajI jALavavAmAM paNa ene kyAreya kaMTALo Avato nathI, zrI jinavacano para ne enA dvArA zrI jinezvaro para bahumAna vadhatuM rahevAthI kSayopazama vadhato rahevAnA kAraNe paNa A badhuM sahaja-saraLa banatuM jAya che, temaja vivakSita tIrthaMkara, sarve tIrthaMkaro vagere AlaMbano pratye vadhAre Avarjita thavAthI AlaMbanayoga paNa sahajazakya bane che. ahIM A dhyAnamAM rAkhavuM ke, prAraMbhakALe mudrA jALavavAmAM (sthAnayogamAM) kyAM khAmI na AvI jAya... teno temaja svara-mAtrA vagerenI zuddhi jALavavAmAM (UrNayogamAM) kyAMya cAza na rahI jAya... teno satata khyAla rAkhavA rUpa upayoga sUtradaramyAna raheto hoya che. paNa A 'arthayoga' tarIke abhipreta nathI. (abhyastadazAmAM kAyA ne vacana evA keLavAI gayA hoya che ke A be mATe vizeSa upayoganI jarUra paNa hotI nathI.) ema 'namo arihaMtANaM' kholatI vakhate 'huM arihaMtone namaskAra karuM chuM" Avo zabdArtha je manamAM Ave ene sAmAnya arthayoga kahI zakAya. paNa e ahIM 'arthayoga' tarIke mukhya rIte abhipreta nathI, kAraNake A to mAtra bhASAntara che. paNa e kholatI vakhate zrI arihaMto upasthita thAya ne dila emanA pratye praznIbhAva anubhave. 'micchAmi dukkaDaM' bolatI vakhate, 'mArI bhUla che nahIM, to huM zAno micchAmi dukkaDaM kahuM ?' Avo vicAra na AvatAM, 'bhUla hoya ke na hoya, yogaviMzikA....10-11 122
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ thoDo paNa kaSAya thayo enA micchAmi dukkaDa karavAnA... AvI jinAjJA che...' A rIte jinAjJA manamAM ramatI hoya.. ne tethI micchAmi dukkaDuM bolatI vakhate padArtha vagereno upayoga to kharo ja, paNa dila paNa kheda-pazcAttApa-kSamAyAcanAnA bhAvo anubhave... A arthayoga che. A pramANe sarvatra yathAyogya jANavuM. (2) Ataqnaza - te te ThaMDakamAM jeno adhikAra cAlato hoya enuM paNa anusadhAna rahyA karavuM, enuM paNa AlaMbana laIne cittanI-upayoganI ekAgratA jALavavI. A AlaMbanayoga che. caityavandanamAM prathamadaMDakamAM vivakSita ( jemanA sAnnidhyamAM ArAdhanA cAlI rahI che te) tIrthaMkaradeva, bIjA daMDakamAM sarva (etraNe lokamAM rahelA jinabiMbo) tIrthaMkaradevo, trIjA daMDakamAM dvAdazAMgImaya pravacana ane cothA daMDaka daramyAna samyagdaSTi evA zAsananA adhiSThAyaka devo AlaMbana tarIke hoya che. zaMkA - praNipAtadaMDaka sUtra (zakastava), caityastava, nAmastava, zrutastava ane siddhastava.. Ama daMDaka pAMca che. to ahIM kema cAra ja daMDakanI vAta karI che? samAdhAna - A granthamAM AgaLa teramI gAthAmAM dezavirata ane sarvavirata jIvo ja zA mATe caityavandananA adhikArI che? e jaNAvavA mATe "akhANuM vosirAmi' evI kAussagnanI pratijJA A viratidhara jIvone ja saMbhave che vagere jaNAvyuM che. emadasamI gAthAmAM paNa arihaMta ceiANa karemikAussagga' vagerene caityavandanadaMDaka tarIke jaNAvela che. eTale jaNAya che ke ahIM kAussagnanI mukhyatA abhipreta che. ane kAussagmacAra Ave che, mATe ahIMcAra ThaMDaka kahyA hovA joie. A kalpanA ucita paNa eTalA mATe lAge che ke pAMca daMDakamAM chelluM siddhastava hovA chatAM ahIM chellA daMDakamAM siddhabhagavaMtone AlaMbana tarIke na kahetAM, chello kAusagga vaiyAvRtya karanAra devonA smaraNa mATe hovAnA kAraNe zAsanAdhiSThAyaka samyagdaSTidevone ja AlaMbana tarIke kahyA che. (3) tadyoti:... Ama to, 'artha ane AlaMbana yogavALA jIvane padaparijJAna aviparIta nIvaDe che. A ja togavataH padathI maLato sIdho artha che, ne granthakArane abhipreta paNa che. kAraNake AgaLa 'itara tarIke = togavAthI bhinna tarIke "artha-AlaMbanayoganA abhAvavALA jIvo ja lIdhA che. chatAM vRttikAre cAra AlaMbano (123)
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ ''SIka 'tadyogavata" no artha 'ta--NidhAnavataH' karyo che. AmAM Azaya e hoya zake ke - ahIM, praNidhAna = daDhasaMkalpa. jene tenuM praNidhAna = artha ane AlaMbananodaDha saMkalpa ryo che tene tenA upalakSaNathI, e mATenA kaMIka paNa prayatnavALo je banyo che Avo paNa artha laI levo, kAraNake AvA prayatnazUnya artha-AlaMbananI mAtra tIvraspRhAvALA jIvone to AgaLa 'itara' tarIke kahyA che.) AvA jIvo togavAnuM = taNidhAnavAnuM che. AvuM (kaMika paNa prayatnavALuM) praNidhAna e ja to yoga che. mATe vRttikAre paNa, praNidhAna' zabda mUkIne artha-AlaMbanayogavALA jIvane ja jaNAvyo che, e jANavuM. (4) viparIta tu... artha ane AlaMbanayogavALAne sUtranA padonuM parizuddhajJAna (upalakSaNathI mudrAnuM jJAna paNa) prAyaH = ghaNuM karIne aviparIta nIvaDe che. arthAt je abhIpsita che te paramaphaLanuM e saMpAdaka bane ja che. te paNa eTalA mATe ke ardhayoga ane AlaMbanayoga jJAnayogarUpa hovAthI upayogAtmaka hovAnA kAraNe tenAthI sahita (=ardhayoga-AlaMbanayogathI = jJAnayogathI = upayogathI sahita) evuM caityavandana bhAvacetyavandana rUpaThare che. [praNidhAnAdi AzayothI zUnya hoya te to tuccha dravyakyiA che e prAraMbhe ja AvI gayuM che. eTale, A to bhAvacaityavandana svarUpa hovAthI emAM praNidhAna vagere Azayo hoya ja e nizcita thaI jAya che. ane praNidhAna Azaya che e ja jaNAve che ke A caityavandana (ane sthAnAdiyogo) mokSa-ahiMsA vagerenA saMkalpapUrvaka che. emAM bhautika koi praNidhAna beseluM nathI.] bhAvacaityavandana amRtaanuSThAnasvarUpa hovAthI avazya nirvANaphalaka bane che, e spaSTa che. amRtaanuSThAnanuM svarUpa AgaLa batAvavAmAM Avaze. prAyograhaNaM saapaayyogvdvyaavRttyrthm| dvividho hi yoga:- sApAyo nirapAyazca, tatra nirupakrama( ?ma)mokSapathapratikUlacittavRddhi(?vRtti)kAraNaM prAkkAlArjitaM karma apAyaH, tatsahito yogaH sApAyaH, tadrahitastu nirapAya iti| vRttiartha 'prAyaH' zabdanuM grahaNa sApAyayogavALA jIvanI bAdabAkI mATe che. yoga be prakArano che - sApAya ane nirapAya. temAM, mokSamArgane pratikULa cittanI vRddhinuM (cittavRttinuM) nirupamakAraNa evuM pUrvakAlabaddha karma e apAya che. AvA karmavALo yoga te sApAyayogane AvA karmarahitano yoga e nirapAya yoga. (124) yogaviMzikA...10-11)
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecanaH 'parizuddha padajJAna prAyaH karIne abhIsitaphaLa saMpAdaka bane ja che AvuM ja kahyuM che emAM prAyaH karIne evuM zA mATe kahyuM? e kAraNa jaNAvavA prastuta varNana che. ahIM TIkAmAM cittavRddhi evo je zabda che enA sthAne cittavRtti evo zabda vadhAre ucita bhAse che. kAraNake 'cittavRddhi evo zabda laie to "mokSapathane pratikULa evA cittanI vRddhi...' Avo artha karavo paDe che. emAM, prazna e thAya ke cittamAM mokSapathanI pratikULatA zuM? vastutaH citta pote mokSapathane pratikULa paNa nathI ke anukULa paNa nathI. paNa enI vRttio evI che. vaLI cittanI vRddhi paNa zuM? vRddhi paNa anukULa ke pratikULa vRttionI saMbhave che, cittanI nahIM. tathA yogabindunI 373mI gAthAnI vRttimAM mokSapathapratikUrtAvittavRttidetu: evo ja pATha che. tyAM cittavRddhi zabda nathI tethI cittavRtti evo zabda vadhAre yogya lAge che.* ane tethI evo artha maLe ke - mokSamArgane pratikULa hoya evI cittavRttio. AvI cittavRttinuM kAraNa koI hoya to e pUrvakALabaddha tathAvidha karma che. A karma be prakAre hoya che. sopakama ane nirupama.... tathAvidha nimitta maLavAthI, potAnI asara dekhADyA vinA je karma khasI *cittamAM mokSapadanI pratikULatA zuM? pratikULacittanI vRddhi zuM? Ano ane yogabindunI vRttino vicAra karavAmAM Ave, to ahIM lahiyA vagere koikanI bhUlathI cittavRtti' nA sthAne cittavRddhi' zabda AvI gayo che e samajAyA vagara rahe nahIM. Avo koI vicAra karavo nahIM. ne "mokSapathane pratikUla evI cittavRttinuM kAraNa na kahetAM cittavRddhinuM kAraNa kahyuM che. teno bhAva e bhAse che ke... vagere kahI koI abhUtapUrva rahasyodghATana karavAno prayAsa karavo e vidvattAyA kSatikara jANavuM. vaLI AvA rahasyoddaghATananA pradarzanamAM paNa te vidvAne, mokSapathane anukULa ke pratikULa tarIke cittavRtti ja kahevI paDI che, mATe ahIM 'cittavRtti' zabda ja ucita jANavo. tathA pratikULa cittavRttinA kAraNa tarIke A apAyabhUta karmane yogabindumAM spaSTa rIte kahela che ja. sAmAnyathI koI paNa karma udayamAM Ave tyAre ja svakArya kare che, sattAmAM hovA mAtrathI nahIM. eTale apAyabhUta A karma paNa jyAM sudhI udayamAM nathI AvyuM. tyAM sudhI pratikUlacittavRttio pravartAvI zakatuM nathI. eTale, e vidvAne apAyabhUta karma haju udayamAM nathI AvyuM tyAre paNa dezaviratidharane saMsAranI pravRttirUpa, sAticAra sarvaviratidharane aticArarUpa ane niraticAra sarvaviratidharane anAdikAlIna saMskArarUpa pratikULa cittavRtti hovI je jaNAvI che te ajJAnano vilAsa jANavo. 'pratikULacittavRtti to mArgabhraSTa karanAra che. to enI vidyamAnatAmAM dezaviratidhara vagere jIvo mArganI ArAdhanArUpa bhAva caityavandanAdi karI ja zI rIte zake?" ATalo paNa vicAra na Ave e Azcaryajanaka che. (prAyograhaNanuM prayojano (125)
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ jAya e sopakrama (=upakramane yogya) kahevAya che. ne potAnI asara dekhADyA vinA je na ja nirjare e nirupakramakarma kahevAya che. A banne prakAranuM karma vivakSita caityavandanAdinA anuSThAnanI pUrve ajJAnAdivazAt bAMdheluM hoya che. mukhyatayA e darzanamohanIya ke cAritramohanIya rUpe hoya che. caityavandanAdikALe AvuM karma AtmA para vidyamAna hoya che (sattAmAM hoya che) paNa udayamAM hotuM nathI. (kAraNake jo udayamAM hoya to e mokSapathane pratikULa evI kliSTa cittavRttio pravartAvI caityavandanAdi sAdhanA thavA ja na de.) caityavandanAdimAM saMkaLAyelA praNidhAnAdi ArAyo ane sthAnAdiyoganI icchA vagere zubhabhAvo paNa A karma mATe upakramanuM nimitta banI zake che. eTale jo e sattAgata karma sopakrama hoya to to ene upakrama lAgI javAthI bhaviSyamAM paNa, mokSamArgane pratikULa evI cittavRttio pravartAvI jIvane mArgabhraSTa karavA svarUpa svakArya karI zakatuM nathI. mATe evA karmane ahIM apAya tarIke kahyuM nathI. paNa jo sattAgata A karma nirupakrama hoya, to A caityavandanAdi anuSThAna paNa ene prabhAvahIna karI zakatA nathI. ane tethI bhaviSyamAM jyAre e udayamAM Avaze tyAre jIvane mArgabhraSTa karaze ja. mATe AvuM nirupakrama karma e apAya kahevAya che. vRttimAM nirupamamokSapatha... A rIte pATha mudrita thayo che. arthAt nirupama zabdane paNa samAsamAM samAviSTa karyo che. paNa enA sthAne nirupama evo asamasta zabda hovo vadhu ucita bhAse che, kAraNake e, asamasta evA rma nuM vizeSaNa che. chatAM jo ene samasta ja mAnavo hoya to nirupama = tal mokSapathapratibhUtacittavRttiSThALa = A rIte kAraNanuM vizeSaNa banAvI karmadhAraya samAsa karavo. tathA ca sApAyArthAlambanayogavataH kadAcitphalavilambasambhave'pi nirapAyatadvato'vilambena phalotpattau na vyabhicAra iti prAyograhaNArtha: / vRttiartha : tathA 7 = Ama yoga sApAya ane nirapAya ema be prakAre che. eTale, sApAya arthAlambanayogavALA jIvane kyAreka phaLavilamba saMbhavato hovA chatAM paNa nirapAya tadvAnane = nirapAya arthAlaMbanayogavALA jIvane vinA vilaMbe phaLa prApta thavAmAM koi vyabhicAra (=bAdhaka) nathI. mULamAM 'prAyaH' zabdano je ullekha karAyo che teno A pramANe artha jANavo. 126 yogaviMzikA....10-11
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecanaH arthAlaMbanayogavALA jIvane A yathArtha paThajJAna prAyaH karIne aviparIta = abhIpsita paramaphaLa saMpAdaka bane ja che AvuM kahyuM hatuM emAM 'prAyaH' zabda, sApAyayogavALA jIvonI bAdabAkI karavA mATe mUkyo che ema vRttikAre jaNAvyuM. Ano sIdho artha Avo thAya che ke sApAyayogavALAne apAya Ave ane e mArgabhraSTa thAya eTale paramapada svarUpaphaLa ene maLatuM nathI. tethI enI bAdabAkI karavA mATe A prAya zabda mUkyo che. alabat sApAya jIvanA paNa A caityavandanAdi bhAvacetyavandanasvarUpa che. tethI, yogAtmaka paNa che ja... ane tethI ja e caityavandanAdi jIvane paramapada sAthe joDI ApanAra paNa che ja. to pachI enI bAdabAkI karavI paNa Avazyaka na rahevAthI prAya' zabda nirarthaka TharI jAya. AvuM na thAya e mATe vRttikAre ahIM phaLanI prApti-aprAptinA AdhAre nirUpaNa na karatAM phaLanI prAptimAM vilambaavilambanA AdhAre nirUpaNa karyuM che. sApAyayogavALAne paNa mokSa maLavAno che, paNa vilae, avilamba nahIM. mATe enI bAdabAkI karavA prAyaH" zabda che. (1) have, ahIM upasaMhAra tarIke tathA ra vagere je vAkya kahyuM che emAM rahelA cit zabdano vicAra karIe. AvAkyamAM sApAyayogavALAne kadAcita phaLavilaMba saMbhavato hovA chatAM paNa.... vagere kahyuM che. arthAt ahIM sApAyAyogIne kadAcit phaLa vilaMbano saMbhava darzAvyo che. AmAM A kadAcit zabdane vyAvartaka tarIke levoke svarUpadarzaka tarIke levo? arthAt sApAyayogavALAmAMthI paNa keTalAkane ja phaLavilaMba thAya che ane keTalAkane phaLavilaMba thato nathI... eTale jemane phaLavilaMba thato nathI... evA sApAyayogIjIvonI vyAvRtti karavA mATe A vis zabda che. (sApAyayogIne kyAreka-koIkane phaLavilaMba thAya che. koIkane thato nathI. e rIte arthakaravo.) Avo eka vikalpa maLe che. ane jo vit zabda koI sApAyayogInI bAdabAkI karavA mATe nathI - arthAt evyAvartaka nathI. paNa badhAjasApAyayogIne phaLavilaMba thAya ja che - evuM svarUpa ja darzAvanAra che arthAt svarUpadarzaka che. A bIjo vikalpa maLyo. e vakhate artha A pramANe jANavo-sApAyayogIne (darekane) kyAreka phaLaprApti pUrve game tyAre jyAre apAyabhUta karmano udaya thAya tyAre phaLavilaMba thAya ja che. phaLavilaMbanI saMgati (127)
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ AmAMnA prathama vikalpano pahelAM vicAra karIe - A vikalpanI siddhi mATe, keTalAka sApAyayogIne paNa phaLavilaMba thato nathI ema sAbita karavuM paDe. e mATe apAyabhUta karmono sau prathama vicAra karIe. karmo traNa prakAranA hoya che. anikAcita, alpanikAcita ane gADhanikAcita. jeonuM sattAgata pratibandhaka karma anikAcita che teo nirapAyayogI che. AvA jIvone e anikAcitakarmano upakrama jenAthI thaI jAya evA saMyoga-prayatna vagere sAhajika hoya che. alpanikAcita karmo e che jeno upakrama sahaja rIte thavo zakya nathI hoto paNa upAyasAdhya-prayatnasAdhya hoya che. zrAvakaprajJapti-paMcAlakajI* vageremAM karmano upakrama karavAnA sAta upAyo darzAvyA che. A upAyone khaMtapUrvaka ajamAvanAro sAdhaka alpanikAcita karmano upakrama kare che. ane tethI pachI ene apAya AvatA nathI. gADhanikAcita karmo e che ke jeno bhogavyA vinA prAyaH nAza thato nathI. mAtra kyAreka AsannabhavyatA-bhavitavyatAthI, kSapakazreNithI ke kSAyikasabhyatvanI prApti mATenI khaMzreNithI je darzanamohanIya ke cAritramohanIya nAza pAme.... paNa e sivAyatonAzana ja pAme... bhogavavuM ja paDe. AvuMgADha nikAcitakarmae nirupamakarma che. ane tethI jene e sattAmAM hoya evA yogIno yoga e sApAyayoga che. AmAMthI alpanikAcita karmanI sattAvALA yogIne paNa jo sApAyayogI tarIke laie, to jeo prayatnapUrvaka e karmano upakama karI de teone apAya Ave nahIM, tethI mArgabhraSTatA thAya nahIM ane tethI phaLaprAptimAM vilaMba na thAya. jeo e rIte karmano upakama karavAmAM saphaLa na bane teone to mArgabhraSTatA thavAthI phaLavilaMba paNa thAya ja. Ama sApAyayogIne phaLavilaMba thavo-na thavo e banne vikalpo saMbhavita banavAthI, jene vilaMba na thAya evA sApAyayogInI vyAvRtti karavA rUpe vit zabda vyAvartaka tarIke saMgata kare che. *tamhA NiccasatIe, bahamANeNaM ca ahigygunnmmi| paDivakkhadugaMchAe pariNaiAloyaNeNaM ca // 1-36 // titthaMkarabhattIe susAhujaNapajjuvAsaNAe y| uttaraguNasaddhAe ya ettha sayA hoi jaiyavvaM / / 1-37 / / prathama paMcAzakamAM A 7 upAyo kahyA che - sadA vratasmaraNa, vrata para bahumAna, vratavirodhI evA mithyAtvAdi para jugupsA, guNalAbha-doSanukazAnanI vicAraNA, prabhubhakti, susAdhusevA ane adhikaguNanI icchA. 128 yogaviMzikA.....10-11
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ paNa, "jenA karmono prayatnothI upakrama thaI jAya enAM karmo sopakrama ja kahevAya. nirupama nahIM. ane tethI evA karmovALA yogI to "sApAyayogI che ja nahIM. nirapAyayogI ja che. ane e sivAyanAyogIne to karmano upamana thavAthI apAyaprayukta vilaMba thAya ja che, eTale vyAvRtti saMgata karatI nathI." Avo jo abhiprAya hoya.... to pachIjegADhanikAcita karmavALAsApAyayogIne paNa bhavitavyatAdivazAt karmano upakrama thaI javAthI phaLavilaMba na thAya enI bAdabAkI karavA rUpe vit zabdanI vyAvartatA mAnavI joie. "AvAjIvanuM paNa karmaupakama pAmatuM hovAthI sopakama ja kahevAya. ne tethI e sApAyayogInaja kahevAya - athavA AvA atyanta virala kissAnI vivakSAna karAya, ne tethI enI vyAvRtti e vyAvRttina kahevAya...." Avo jo abhiprAya raheto hoya to... arthAt sApAyayogI to e ja jene apAya Ave ja ne je mArgabhraSTa thAya ja. jo AvI vivakSA karIe to vyAvRttinI saMgati A rIte karavI - je sApAyayogI apAyanA kAraNe mArgabhraSTa thayA pachI punaH e ja bhavamAM (kabhavAntaramAM paNa alpakALamAM ja) mArga pAmI paramapadarUpa phaLa prApta karI le ene phaLavilaMba thayelo na kahevo. ne tethI enI bAdabAkI karavA rUpe cit zabda saphaLa jANavo. prazna keTalA kALamAM punaH mArga pAmI mokSe cAlyA jAya to e alpakALa kahevAya ane phaLavilaMba na kahevAya? uttaraH je nirapAyayogIne aneka janmAntare mokSaprApti thAya..... emAM jeTalo utkRSTa kALa (sAdhika 66 sAgaropama) pasAra thAya. e utkRSTakALa karatAM adhika na hoya e badho ahIM alpakALa tarIke jANavo. eTalA kALamAM mokSapAmanArane avilabeja phaLaprApti mAnavI, ne emanI vyAvRttikaravArUpavit, zabdane saphaLa mAnavo. have, vAvit zabdane svarUpadarzaka mAnavAno bIjo vikalpa vicArIe - nirupama karma sattAmAM hoya te jIvo sApAyayogI che. A nirupakramazabda phaLopadhAyaka jANavo, mAtra svarUpayogya nahIM. arthAt sattAgata karmamAM upakramanI vit zabda vicAra) (129)
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogyatA hoya ke na hoya, paNa jo upakrama lAgavAno na hoya ne tethI e avazya potAnuM phaLa dekhADavAnuM hoya to ja e nirupama kahevAya. jo Avo arthana laie, to, alpanikAcita karma (upAyathI) upamayogya hovAnA kAraNe ene sopama mAnavuM paDe. ane AvA sopakramakarmanI sattAvALo nirapAyayogI paNa jo upAyone ajamAve nahIM, to karmano upakamana thavAthI apAya Ave ja, nirapAyayogitA haNAI jAya. paNa, phaLopadhAryaktAnI apekSAe A Apatti AvatI nathI, kAraNa ke e apekSAe to enuM karma nirupakama ja hovAthI e sApAyayogI ja che. Ama, phaLopadhAyakatA lIdhI eTale, jene apAya AvavAnA ja che, evA jIvoja sApAyayogI kahevAze. mATe dareka sApAyayogIne apAya Ave ja, e mArgabhraSTa thAya ja. ane e darekane phaLavilaMba paNa thAya ja AvuM mAnavAnuM rahevAthI vAvit zabda koI sApAyayogInI bAdabAkI karanAra che evuM kahI zakAze nahIM. ane tethI e svarUpadarzaka banI gayo. praznaH A rIte mAnavAmAM to e ja bhavamAM punaH mArge caDhI mokSa pAmI janArane paNa phaLavilaMba mAnavo Avazyaka raheze. ane evuM mAnavA mATe to ATalA alpa kALakSepane paNa 'vilaMbarUpe mAnavo paDavAthI je nirapAyayogI enA karatAM adhika kALe mokSAtmaka phaLa pAmaze ene paNa vilaMbe phaLaprApti kahevI nahIM paDe? uttara? e kahevI na paDe e mATe mAtra kALakSepane ahIM vilaMba tarIke na letAM mArgabhraSTatAprayukta kALakSepa e vilaMba e rIte artha levo. aneka janma bAda mokSa pAmanAra nirapAyayogIne kALakSepadIrgha hovA chatAM mArgabhraSTatAprayuktana hovAnA kAraNe vilaMba rUpa nathI. ane tethI phaLaprApti avilabe ja che. Ama vita zabdane banne rIte laI zakAya che e jANavuM. yogabindunA 37ramA zlokamAM 'sApAyayoga niranubabdha hoya che ane nirapAyayoga sAnubandha hoya che ema jaNAvyuM che. tathA enA 373-374 mAM zloka parathI e jANavA maLe che ke AMtarika rIte nirUpakama karma e apAya che ane bAhya rIte enA udaye AvatA Taka-jvara ke digmoha vighna e apAya che. (emAM paNa mukhyatayA digbohaviSma e apAya che.) (130) yogaviMzikA...10-11)
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ AnA para vicAra karIe to jaNAya che ke jeNe praNidhAna ane pravRttiArAya keLavyA hovA chatAM haju vighnajaya Azaya keLavyo nathI ane tethI je sApAyayogavALo che tenA caityavandanAdi anuSThAna niranubandha hoya che. bIjI bAju yogaviMzikA granthanI prathama gAthAnI vRttimAM 'praNidhAnAdi AzayathI puSTi-zuddhimat citta sAnubandha thAya che' ema jaNAvI sAnubandhatAno ullekha karyo che. to vAstavikatA zuM ? 'viniyoga thaye je anvaya = avicchedabhAvarUpa sAnubandhatA jaNAvI che e ja mukhya sAnubandhatA che, praNidhAna - pravRtti AzayavALAne evI viziSTa sAnubandhatA na hovAthI niranubandhatA kahevAmAM virodha raheto nathI'' A rIte jo saMgati karavAmAM Ave to vidhvajaya ane siddhi Azaya pAmelAne paNa niranubandhatA je mAnavI paDe teno virodha thaze. kAraNa ke vighnajaya Azaya keLavAI gayo che, eTale koi 'apAya' 'apAyabhUta' na rahevAthI anapAyayoga thavAnA kAraNe sAnubandhatA paNa mAnavI paDe che. AvA prazno UbhA na thAya e mATe AvI saMgati kalpI zakAya che - vighnajayaAzaya keLavyo na hovAnA kAraNe je sApAyayogI che evA jIvane paNa praNidhAna-pravRtti Azaya keLavyA hovAthI yogaviMzikAnusAre sAnubandhatA che. ane tethI jyAM sudhI vidhna na Ave tyAM sudhI uttarottara paraMparA cAle che. arthAt uttarottara anuSThAna Asevana thayA kare che.... tathA upara uparanA ArAyanI prApti temaja prApta AzayanI uttarottara prabaLatA-nirmaLatA thayA kare che. paNa vighna upasthita thavA para, enA anubaMdho paNa nAza paNa pAme che ane yogamArgathI bhraSTatA paNa thAya che, kAraNake vighnajayaAzaya keLavAyo nathI. Ama enA anubaMdho je nAya che, enA kAraNe enA anuSThAna (yogabindu anusAre) niranubandha paNa kahI zakAya che. keTalIka viroSa vicAraNA - jeTalI mAtrAmAM vighnajaya Azaya keLavAyo hoya enA karatAM adhika tIvra vighnane upasthita karI Ape evuM nirupakrama karma sattAmAM hoya to ja e jIva sApAyayogI Thare. sApAya-nirapAyayogI 131
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ vidhvajaya Azaya keLavAyo na hoya evA paNa badhA ja jIvo sApAyayogI hoya evo niyama nathI, kAraNa ke emAMnA paNa je jIvone sahaja rIte ja sattAmAM nirupama karmana hoya to e nirapAyayogI ja che. siddhiAzaya pachI paNa viniyogaAzayadarzAvyo che. ane utkRSTadharmasthAna sudhInI avadhyatA viniyoga thaye kahI che, siddhi thaye nahIM. eTale jaNAya che ke siddhi Azaya keLavAyA bAda paNa, jo haju viniyogaAzaya na keLavAyo hoya to vadhyatA paNa saMbhavita che, arthAt mArgabhraMza saMbhavita che, eTale ke siddhiAzaya pAmelA sAdhako paNa sApAyayogI hovA saMbhavita che. paNa viniyogaAzaya pAmanAra to nirapAyayogI ja hoya ema samajAya che. gItArthabahuzrutone A aMge pUrvApara aviruddha pukhta vicAraNA karavA vinaMtI. 'itareSAM arthAlambanayogAbhAvavatAmetat caityavandanasUtrapadaparijJAnaM sthAnAdiSu yatnavatAM = gurUpadezAnusAreNa vizuddhasthAnavarNodyamaparAyaNAnAmAlambanayogayozca tIvraspRhAvatAM paraM = kevalaM zreyaH, arthAlambanayogAbhAve vAcanAyAM pRcchanAyAM parAvartanAyAM vA tatpadaparijJAnasyAnuprekSA'saMvalitatvena 'anupayogo dravyam' iti kRtvA dravyacaityavandanarUpatve'pi sthAnorNayogayatnAtizayAdarthAlambanaspRhayAlutayA ca taddhatvanuSThAnarUpatayA bhAvacaityavandanadvArA paramparayA svaphalasAdhakatvAditi bhAvaH // 11 // vRttiarthaH itarajIvone = artha-AlaMbanayoganA abhAvavALA jIvone A caityavandanasUtronA padanuM parijJAna (jo teo) sthAnAdimAM prayatnazIla hoya to, arthAt gurunA upadezane anusarIne vizuddhasthAna-varNamAM udyamatatpara hoya ane arthayoga-AlambanayoganI tIvraspRhAvALA hoya to mAtra zreyaskara ja bane che. kAraNake ardhayoga ane AlambanayoganA abhAvamAM, vAcanA-pRcchanAke parAvartanA daramyAnatatpadanuM caityavandasUtranA padonuM je parijJAna hoya che te (artha- AlaMbanayoga na hovAthI) anuprekSAthI saMkaLAyeluM na hovAnA kAraNe anupayAgo dravyam e nyAye e dravyacetyavandana rUpa hovA chatAM sthAnayoga ane UrNayogamAM pravartatA yatnAtizayanA kAraNe temaja ardhayoga ane AlaMbana yoganI spRhAlutAnA kAraNe A cetyavandana takaeNtu anuSThAnarUpa bane che ane tethI e paraMparAe bhAvacaityavandana dvArA svaphaLasAdhaka bane che, (mATe zreyaskara che.) (132) yogaviMzikA.....10-11)
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana : (1) phatareSAM - arthayoga ane AlaMbanayogavALA jIvonI vAta AvI gaI ke teone sUtrapadaparijJAna (avilaMbe ke vilaMbe) abhIpsitaphaLasaMpAdaka bane che. eTale ahIM itara zabdano 'A banne yoganA abhAvavALA jIvo' evo vRttikAre artha karyo che. sthAna (2) sthAnAvivu - artha - AlaMbanayoganA abhAvavALA A itarajIvo paNa be prakAranA hoya che. sthAnayoga-varNayogamAM prayatnavALA ane enA prayatnavagaranA. emAMthI granthakAra sau prathama prayatnavALA jIvonI vAta kare che. (=mudrA) ane varNa A bannenI jANakArI guruAmnAyathI maLe che. mATe ahIM 'guruupadezAnusAreNa' kahyuM che. guru pAsethI potAne jevo saMpradAya maLe e mujaba sthAna-varNa jALavavAmAM, anya gacchanI sAmAcArIbhede bheda hoya to paNa, pote guruupadezAnusAre kare che mATe e sthAna-varNa 'vizuddha' ja kahevAya che. Ama ahIM svacchaMdatA ane Apamatino niSedha karI gurvAnnApAratatrya para bhAra mUkyo. = = kalyANakara eka bAju, vizuddhasthAnAdino prayatna che, vaLI artha- AlaMbanayoganI tIvra spRhA che, to AvA jIvone caityavandanasUtranuM jJAna paraM = mAtra zreyaH bane che. anyajIvone padaparijJAna niSphaLa ke viparItaphaLavALuM paNa bane che e vAta AgaLa jaNAvaze. AvI niSphaLatA ke viparItaphalatA rUpa azreyaskaratA AmAM bilakula nathI, e hisAbe paraM-kevalaM=mAtra zreyaskara che ema ahIM jaNAvyuM che. eTale Avo artha maLyo ke itaro = artha-AlaMbanayoganA abhAvavALA paNa je jIvo sthAnAdimAM prayatnazIla che* ne artha-AlaMbananI tIvraspRhAvALA che teone = *tareSAM e pachIbahuvacanAnta pada che, sthAnAvivu yatnavatAM mAM paNa pachI bahuvacana che, vaLI samuccaya karanAra = vagare koi zabda vaparAyo nathI, to sthAnAvig yatnavatAM e tArevAM nuM vizeSaNa ja che e spaSTa che. tema chatAM, yogaviMzikAnA vivecaka vidvAne 'tethI sthAnAkiyatnaparAyaNa e itaronuM vizeSaNa nathI e artha prApta thAya che'ityAdi je jaNAvyuM che te temanA kSayoparAma aMge ghaNA prazno khaDA kare che. vastutaH, itaro artha-alaMbanayogAbhAvavALAjIvo. e be prakAranA che. sthAnAdimAM prayatnazIla ane sthAnAdimAM prayatnavinAnA. padaparijJAna AmAMnA mAtra prayatnazIlajIvone ja zreyaskara che, prayatnazUnyajIvone nahIM. eTale prayatnazUnyajIvonI bAdabAkI karavA mATe tareSAM nuM sthAnAvivu yatnavatAM evuM vyAvartaka vizeSaNa mUkyuM che e jANavuM. e vidvAne paNa, vyAvartaka vizeSaNathI je maLI zake evo sthAnAdi prayatnazUnyajIvone padaparijJAna zreyobhUta nathI evo ja tAtparyArtha to pAcho svIkAryo ja che. to eno 'vizeSaNa' tarIke niSedha karavAnI emane zuM jarUra paDI ? te samajAtuM nathI. sthAnAdinI zreyorUpatA 133
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ caityavandanapadaparijJAna kevala zreyarUpa che. saMsArathI vairAgya pAmelo jIva saMsArathI chUTavA jyAre prayatnazIla banyo che. tyAre kadAca haju artha-AlaMbanayoga sevavAnI bhUmikA pAmyo na hovAthI e be yoga pAmyo bhale nathI. chatAM, e banne yoga pAmavAnI paNa tIvraspRhAvALo to banI ja zake che. AvI tIvra spRhAvALA jIvane padaparijJAna kevala zreyorUpa ja bane che, e kyAreya azreyaskara nIvaDatuM nathI. athavA para = vata zreyaH no artha A rIte paNa karI zakAya ke - arthaAlaMbanayogavALA jIvone yathArtha pAparikSA jema avilaMbe ke vilaMbe paNa paramapadaphaLaprApaka bane che ema enA abhAvavALA jIvone e paramapadaphaLaprApaka banatuM nathI, paNa mAtra amRtaanuSThAnanuM kAraNa banavA rUpe zreyaskara nIvaDe che. (3) zaMkA-marthanarUna - jo e jIvane arthayoga ane AlaMbanayoga che nahIM to eno artha e thayo ke e jIva vyavasthita mudrA bhale jALave che ne anyUnAdhikapaNe sUtroccAra paNa bhale kare che, chatAM A banne to karmayoga che... sUtranA arthamAM upayoga rUpa arthayoga vagere jJAnayoga to ene che nahIM. eTale, e caiityavandananA sUtronI vAcanA leto hoya, pRcchanA karato hoya ke parAvartana karato hoya, to paNa emAM arthano upayoga bhaLato na hovAnA kAraNe arthanI anuprekSA to saMbhavita ja na bane. eTale anuprekSA saMkaLAyelI na hovAnA kAraNe upayogazUnyatA che. tethI jemAM upayoga bhaLelo na hoya te badhuM dravya kahevAya evA anupayogo dravya e nyAye badhuM dravyatyavandana rUpa ja thavAnuM.. to pachI ene zreyorUpa zI rIte kahI zakAya? samAdhAna - A rIte e dravyatyavandanarUpa che e vAta sAcI. tema chatAM eno sthAnayogamAM ane UrNayogamAM je atizayita prayatna che, temaja arthayoga ane AlaMbana yogamAM enI je spRhALatA che enA kAraNe enuM A caityavandana ta,anuSThAnarUpa bane che. Azaya e che ke sthAna ane UrNayogamAM atizayita prayatna temaja artha-AlaMbananI tIvraspRhA caityavandanAdirUpa sadanuSThAnanA anurAga vinA asaMbhavita che. vaLI A jIva kaMika paNa saMsArathI paragamukha thayelo che. eTale ke tIvra bhavAbhiLaMgarUpa muktiSa paNa ene che nahIM. sadanuSThAnano rAga ane (134) yiogaviMzika...10-11) 134
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ mukti adveSa enA anuSThAnane taketuanuSThAnarUpa banAve che. vaLI tacheanuSThAna to bhAvaanuSThAnano hetu che ja. eTale, ta,anuSThAnarUpabaneluM enuM A dravyatyavandana bhAva caityavandanane kheMcI lAve che je bhAvacetyavandana amRtAnuSThAnarUpa hovAthI paramaphaLanuM saMpAdaka bane che. Ama, dravyacaityavandanarUpa hovA chatAM paraMparAe e abhISTaphaLadAyaka banatuM hovAthI zreyaskara che ja e nirvivAda che. AgaLa AvI gayuM e mujabacavandanAdinA adhikArInI vicAraNA cAlI rahI che. emAM sthAnAdimAM yatnavALA ne arpAdinI spRhAvALA jIvane paNa padaparijJAna zreyaskara che ema jaNAvavA dvArA ene paNa adhikArI tarIke jaNAvyo. arthAt AvA jIvane paNa caityavandanasUtro ApavAnA hoya che. guru pAse sahu prathama vAra sUtra levAmAM Ave . dAcanA kahevAya che. keTalAka ziSyono kSayopazama evo hoya che ke A prathamavAramAM ja ene yathArtha padajJAna thaI jAya che. eTalo viziSTa kSayopazama na hoya to eTaluM spaSTa yathArthapadajJAna thatuM nathI. eTale e aMge gurune pharIthI pUchavAmAM Ave te pRcchanA... vaLI e padajJAnane rUDha karavA mATe enuM punarAvartana karavAmAM Ave te parAvartana. [Aja rIte sthAna mudrA mATe paNa jANavuM. prathamavAramAM zIkhI na jAya e bIjI-trIjIvAra paNa gurune pUche... vaLI e mudrAone rUDha karavA mATe svayaM eno abhyAsa (prekTIza) paNa kare.]. zaMkA - haju to sAmAjIvane caityavandananA sUtro apAI rahyA che. to e jIva sthAnAdimAM yatnavALo ne arthAdinI spRhAvALo banaze ja evuM chadmastha guru pahelethI zI rIte jANI zake? ke jethI e jANakArI para ene adhikArI mAnIsUtrapradhAna kare? samAdhAna - pUrve navakAramaMtra vagere je ApelA hoya e pratyenA enA abhigama parathI AnuM anumAna karIne guru ApI zake che. vastutaH jema zAbdabodhamAM yogyatAjJAnane je kAraNa kahyuM che eno vAstavika arthaayogyatAjJAnano abhAva e kAraNa che ema karavAmAM Ave che. ema sAmAnyathI jyAM jyAM yogyatA jovAnI vAta hoya tyAM tyAM koI ayogyatA dekhAI jAya to te sUtradAnAdi na karavA Avo artha lagabhaga samajavAno hoya che. jemake upadezadAna mATe apunarbandhaka vagere jIvone yogya kahyA che. paNa upadezadAtA gItArtha guru prathama | ayogyatAjJAnano abhAva che 135)
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ paricayamAM AvelA zrotA mATe tIvrabhAve pApaakaraNa vagere lakSaNo ne enA dvArA apunarbandhakAdipaNuM enAmAM tapAsavA nathI besatA. mAtra evI koi ayogyatA jaNAya to ene upadeza ApatA nathI. jo evI koi ayogyatA na jaNAya to ene upadeza Ape ja che. e ja rIte prastutamAM, sAmA jIvamAM evA koi apalakSaNa jaNAya ke jethI 'A sthAnAdi aMge bhAre upekSA ke sUgavALo banaro' evI saMbhAvanA pratIta thAya, to ene sUtra vagere Ape nahIM. paNa jo AvuM kAMi ayogyatva na jaNAya to, 'yogya keLavaNI ApavA para e paNa sthAnAdinA yatnavALo banaze' evI saMbhAvanA - zraddhA rAkhI ene sUtrapradAna kare ja che. A vAta AgaLa paNa spaSTa thaze. tathA A paNa samajavA jevuM che ke 'iSTaprAptino nirNaya pravartaka bane ane aniSTaprAptino nirNaya nivartaka ane' evo niyama nathI, paNa 'iSTaprAptinI saMbhAvanA e pravartaka ne aniSTaprAptinI saMbhAvanA e nivartaka' evo niyama che. eTale 'vivakSita jIva sthAnAdimAM yatnavALo banaze ja' evo nirNaya nahIM, paNa evI saMbhAvanA mAtrathI guru sUtrapradAna karI zake che. ema sAmo jIva sthAnAdimAM yatna nahIM ja karI evo yathArtha nirNaya paNa chadmastha guru pahelethI zI rIte kare ? paNa evI koi ayogyatA najare caDhe to 'A sthAnAdimAM prayatna kare evI saMbhAvanA jaNAtI nathI....' e rIte saMbhAvanA karIne ja ene sUtrapraThAna karatAM aTake che e jANavuM. "sthAnAdimAM prayatnazIla jIvone padmaparijJAna Devala zreyarUpa ja bane che AvuM je kahyuM emAM paNa vyavasthita vibhASA jANavI. Azaya e che ke 'saMvignagItArthanA vacanamAM avikalpena tathAkAra karavo..' AvA vacana parathI evo artha nathI karAto ke *'saMvignagItArthanA vacanane vinA vikalpe tahatti karavuM. ane tahitranA *ahIM 'saMvignagItArthanA vacanane vinA vikalpe tahatti karavuM' eTale zuM ? e paNa saprasaMga vicArI laie. vinA vilpe tahutti karavuM eTale tene pramANa mAnIne svIkAravAnuM to che ja... paNa potAno vizeSa kSayopAma hoya to e vacanane yathArtha Therave evI yuktio paNa tapAsavI. jo evI yuktio maLe to e yuktiothI paNa e vAtane dRDha karavI. kyAreka viruddha yuktio maLe to, puruSavizvAse vacanavizvAsanA baLe, 'jJAnAvaraNakarmanA udayanA kAraNe mane AvI yuktio bhAse che... vastutaH A yukti nathI paNa yuktiAbhAsa che' vagere vicArI yuktine prAdhAnya na ApavuM, paNa AjJAne ja prAdhAnya ApavuM. A ja rIte svAnubhava aMge paNa jANavuM. arthAt saMvigna gItArthanA vacana aMge svAnubhava paNa tapAsavo. svAnubhavasvasaMvedana jo vacanAnusAra hoya to e anubhavane pramANa mAnavo ane enA dvArA gItArthanA vacananI daDhatA karavI. paNa svAnubhava jo vacana karatAM viruddha jato hoya to paNa vacanane ja pramANa tarIke svIkArI 136 yogaviMzikA...10-11
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ vacanane vinA vikalpa atatti karavuM paNa evo artha karAya che ke saMvignagItArthanA (tathA, saMvijhapAkSikagItArthanA paNa) vacanane vinA vikalpa tatti karavuM ane tabhinnanA vacanane vikalpa tahatti karavuM. arthAt e yuktisaMgata hoya to tahatti karavuM, ne yuktasaMgata na hoya to tahatti na karavuM.' A vyavasthitavibhASA kahevAya che. prastutamAM paNa AvI vyavasthita vibhASA che. 'sthAnAdimAM yatnaparAyaNa ItarajIvone padArijJAna kevala zreyaH cheAno artha 'AvA jIvone e mAtra (kyAreka azreyaskara bane evA vikalpa vinA) zreyaH rUpa ja che. ane tadvitra jIvone azreya rUpa ja che Avo nathI karavAno, paNa "yatnaparAyaNajIvone mAtra zreyarUpa che, ane jeo sthAnAdimAM yatnaparAyaNa nathI ke jeo artha-AlaMbananI tIvraspRhAvALA nathI ke jeo banne nathI evA jIvone A padaparijJAna vikalpa zreya rUpa che, arthAt evA jIvomAMthI keTalAkane e zreyorUpa nIvaDe che ane keTalAkane e zreyorUpa nathI paNa nIvaDatuM..." AvI vyavasthitavibhASA mAnavI Avazyaka che, kAraNake prAraMbhika avasthAmAM atizayita prayatnathI zUnya evuM ochA-vattA prayatnavALuM anuSThAna cAlu rAkhavAmAM Ave to e ja kamazaH yatnAtizaya vagerene kheMcI lAvanAruM bane che ane tethI paraMparAe zreyaskara nIvaDe che. nahIMtara toyogamArga ja bahudhA asaMbhavita banI jAya... kAraNake prAraMbhakALe moTAbhAganA jIvo sthAnAdimAM atyaMta prayatnane arthaAlaMbananI tIvraspRhA... A banne vagaranA ja hovAthI teonuM prAraMbhika caityavandana ja prayatnAtizayanone tIvraspRhAno abhAva hovAnA kAraNe azreyaskara nIvaDI jAya, ane tethI teo AgaLa vadhI zake nahIM. tathA, jeo icchA kakSAno sthAnayoga seve che emane yathAvihita to zuM? yathAzakti paNa haju mudrAdipAlanano prayatna nathI... ema emane yathAvihita sthAnasevananI icchA hovAno niyama che, paNa AgaLanA artha-Alambana yoganI tIvraspRhAno kAMI niyama nathI (arthAt artha-AlaMbananI tIvraspRhA hoya to ja icchAkakSAno sthAnayoga hoya evo kAMi niyama nathI.) eTale sthAnanA IcchayogIne svAnubhavane, 'moha-ajJAna vagere kAraNe potAne AvuM anubhavAya che. ema apramANa mAnavo. jyAM kSayopazamano abhAva vagere kAraNe yukti ke anubhava upalabdha na hoya tyAM paNa AptapuruSanA vacanane vinA vikalpa tahatti karavuM, paNa viruddha yuktinI AzaMkA na karavI. A badhuM vinA vikalpa tahatti karyuM kahevAya. ivyavasthita vibhASA] (137)
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ yatnAtizayatIvraspRhAno abhAvasaMbhavita che, ane tema chatAM temano AicchAyoga zreyaskara to che ja. eTale "sthAnAdimAM prayatnaparAyaNa ane artha-AlaMbananI tIvrapRhAvALA jIvone padaparijJAna avazya zreyaskara bane che ane taddhinane vikalpa zreyaskara bane che" evI vyavasthita vibhASA ahIM jANavI. 11 sthAnAdiyatnAbhAve ca taccaityavandanAnuSThAnamaprAdhAnyarUpadravyatAmAskandanniSphalaM (viparItaphalaM) vA syAd-iti 'lezato'pi sthAnAdiyogAbhAvavanto naitatpradAnayogyA ityupadizannAha - avataraNikArya sthAnAdi jALavavAno prayatna na hoya to te caityavandana aprAdhAnyarUpa dravyatAne pAmatuM niSphaLa nIvaDe che ke viparItaphaLavALuM bane che. mATe aMzataH paNa sthAnAdiyoga na jALavanArA jIvo A caityavandanAdisUtra ApavA mATe yogya nathI evo upadeza ApatA granthakAra kahe che. vivecanaH anupayogo dravyam nyAye dravyarUpatAne pAmanAruM anuSThAna paNa be prakAre hoya che. je bhAvanuM kAraNa bane te pradhAnadravya... ane bhAvanuM kAraNa na bane te apradhAnadravya. artha ane AlaMbanayoganahovAnA kAraNe anupayoga hovAthI dravyarUpa banatuMtyavandana paNa jo sthAnAdino prayatna hoya to etatuanuSThAna banatuM hovAthI tatenuM amRtaanuSThAnanuM bhAva anuSThAnanuM kAraNa bane che e vAta AvI gaI eTale e pradhAna dravyaanuSThAna che. paNa jo emAM thoDo paNa sthAnAdiyogane jALavavAno prayatna na hoya to e bhAvanuM kAraNa banI zakatuM nathI. mATe e apradhAna dravyaanuSThAna che. AvuM apradhAna dravyaanuSThAna karanArA jIvo caityavandanAdisUtronA pradAnane ayogya che. (1) sezatoDapi - A lezataH' zabda, pUrve je vyavasthitavibhASA darzAvI eno sUcaka che. zArIrika pratikULatAnA kAraNe je sthAnAdina jALavI zake ke vAcika pratikULatAnA kAraNe je UrNana jALavI zake. are... pratikULatA eTalI viSama hoya ke jethI icchA hovA chatAM AMzika paNa sthAna-mudrA jALavI na zake, to eTalA mAtrathI kAMI A jIvo ayogyarI jatA nathI. sthAnAdi jALavavAnI nirdanma icchA 138 yogavizikA...10-11
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ e paNa ahIMyogaleza che ja. ne tethI teo paNa sUtrapradAnayogya che ja. ema zaktisaMyoga hovA chatAM yathAullAsa ochuM-vanuM pAlana karanArane paNa icchAyoga saMbhavita hovAthI sarvathA yogAbhAve nathI. mATe e paNa sUtrapradhAna yogya che ja.* Ama, artha-AlaMbananA abhAvavALA jIvo, sthAnAdimAM paNa atyanta prayatnatatpara na hoya ke artha-AlaMbananI tIvraspRhAvALA na hoya to paNa jeone yogaleza saMbhavita che teone paNa padaparijJAna zreyaskara che, ane jeone yogaleza paNa saMbhavitanathI teone ja padaparijJAna zreyaskara nathI, evI pUrve kahelI vyavasthita vibhASA A lezataH zabdathI prApta thAya che. avataraNikAmAM niSNa7 zabda pachI viparItawtta evo zabda hovo joie. kAraNa ke AgaLa niSphaLatA ane viparItaphalatA bannenI vAta che, temaja niSpanna pachI jevA zabda che te viparItawtta zabda vinA asaMgata rahe che. iharA u kAyavAsiyapAyaM ahavA mhaamusaavaao| tA aNurUvANaM ciya kAyavvo eyvinnaaso||12|| gAthArthaH itarathA = sthAnAdi jALavavAnA prayatnano abhAva hoya to (A caityavandana anuSThAna) kAyavAsitaprAya che athavA mahAmRSAvAdasvarUpa che. tethI anurUpa = yogya jIvone ja Ano = catyavandanasUtrano vinyAsa karavo joie. iharA utti / itarathA tu = arthAlambanayogAbhAvavatAM sthAnAdiyatnAbhAve tu tat = caityavandanAnuSThAnaM kAyavAsitaprAyaM-sammUrcchanajapravRttitulyakAyaceSTitaprAyaM, mAnasopayogazUnyatvAt, upalakSaNAdvAgvAsitaprAyamapi draSTavyaM, tathA cAnanuSThAnarUpatvAnniSphalametaditi mAva:| vRttiartha itarathA = artha-AlaMbanayogazUnya jIvone sthAnAdino yatna paNa jona hoya to te = caityavandana anuSThAna kAyavAsita prAyaH = saMmUrchAimajIvonI *abhavyAdine jevI bhautika icchA hoya evI bhautika icchAthI jo caityavandanAdi karAtA hoya to praNidhAnAdi janahovAthI arthaupayoga vagere hoya to paNa e tuccha dravyakriyArUpa ja che, e vAta pahelethI granthaparyanta sarvatra samajavAnI ja che. eTale sarvatra je saMsAranA svarUpane pichANe che. mokSanItIvaracivALo thayo che... vagere piSTapeSaNa karavAnI jarUra nathI. cityavaMdananI niSphaLatA 139)
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ pravRtti jevI mAtra kAyaceSTArUpa bane che, kAraNake emAM mAnasaupayoga che nahIM. kAyavAsita prAya" nA upalakSaNathI vAgvAsitaprAya paNa jANavuM. eTale AvuM caityavandana anuSThAnarUpa hovAthI niSphaLa che e pramANe rahasyArtha jANavo. vivecanaH sammarchAima jIvo mana vagaranA hoya che. eTale emanI koipaNa kiyA mAtra kAyaceSTArUpa hoya che ne koI paNa bhASAprayoga mAtra vacanayogarUpa hoya che, kyAMya mAnasa upayoga bhaLavAnI zakyatA to hotI ja nathI. e ja rIte anuSThAna karavA chatAM sthAnAdino leza paNa prayatna na thAya... AvuM to ja bane jo e anuSThAna gatAnugatika rIte zUnyamanaskapaNe thatuM hoya. mATe e caityavandana mAtra kAyakyiArUpa ane sUtroccAra mAtra vAkriyArUpa banI rahevAthI ananuSThAna che, ane ananuSThAna che, mATe niSphaLa che. jene phaLanuM praNidhAna ja nathI, ene to artha ane AlaMbanano upayoga jALave to paNa anuSThAna ja che, kAraNake gatAnugatiktA che. jene tIvra praNidhAna hoya e sthAnAdino leza paNa prayatna na kare e saMbhavita nathI. pahelI-bIjI daSTi jevA manda praNidhAnavALA jIvo kyAreka sthAnAdimAM prayatnatatpara hoya che, kyAreka nathI hotA. jyAre nathI hotA tyAre e daSTinI vidyamAnatAnA kAraNe yogyatArUpe saphaLa hovA chatAM mukhya phaLaprAptinI apekSAe niSphaLa kahI zakAya, tema chatAM AvA jIvo paNa sUtrapradAnane ayogya nathI, kAraNake kyAreka kyAreka thatAsthAnAdiprayatnathI ja e AgaLa vadhe evI zakyatA che. mAtra, sthAnAdinA leza prayatnanI paNa jeomAM saMbhAvanA jaNAtI hoya tevA jIvomAM praNidhAnAdino sarvathA abhAva paNa enAthI ja sUcita thaI jato hovAthI tevA jIvoja ayogya che e jANavuM, chadmasthaguru sAmA jIvamAM praNidhAnAdi che ke nahIM eno nirNaya karI ja zake evo niyama nathI. jyAre sthAna ane varNa to bAhya kriyArUpa che, mATe chaghaDgocara che. mATe ahIM sthAnAdiyatnanI vidyamAnatA-avidyamAnatAnA AdhAre yogyatA-ayogyatAnuM nirUpaNa che, e jANavuM. athavA ti pAntare, tabaityavandranAnuSThAna mahAmRSAvAva, "zAna-maunadhyaanairaatmaanN vyutsRjAmi' (ThANeNaM moNeNaM jhANeNaM appANaM vosirAmi) iti pratijJayA vihitasya caityavandanakAyotsargAde: sthAnAdibhaGge mRSAvAdasya sphuTatvAt, 'svayaM vidhi 140 yogaviMzika..12]
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ viparyayapravRttau pareSAmetadanuSThAne mithyAtvabuddhijananadvArA tasya laukikmRssaavaadaadtigurutvaacc| tathA ca viparItaphalaM teSAmetadanuSThAnaM smpnnm| - vRttiartha athavA zabda anya doSano saMgraha karavA mATe che. (athavA) te caityavandana anuSThAna mahAmRSAvAda che. kAraNake sthAna-mauna ane dhyAnavaDe AtmAne vosirAvuM chuM." evI pratijJApUrvaka karAtAcaityavandana-kAussaggAdisthAnAdino bhaMga thaye mRSAvAdarUpa banI jAya che e spaSTa che. tathA svayaM vidhithI viparItapaNe pravartavAmAM bIjAne paNa A anuSThAnamAM miththAbuddhi jAge che, ane tethI e rIte e laukika mRSAvAda karatAM atiguru che. Ama teonuM A anuSThAna viparItaphaLa denAra banyuM. vivecanaH (1) athavA... sthAnAdi prayatnazUnyajIvonuM caityavandana taddahetu anuSThAnarUpa paNa banatuM na hovAthI paraMparAe paNa abhISTaphaLasaMpAdaka banatuM nathI. ane tethI e niSphaLa che, A rIte eka doSa batAvyo. have viparItaphaLarUpa bIjo doSa darzAvavAno athavA' zabdathI prAraMbha kare che. athavA te caityavandana anuSThAna mahAmRSAvAdarUpa bane che (A bIjo doSa che.) (2) sthAna... te caityavandanane mahAmRSAvAdarUpe siddha karavAnuM che, arthAt emAM be aMzonI siddhi karavAnI che, mRSAvAdapaNAnI (mRSAvAda-nI) ane e mRSAvAdamAM mahattvanI (atigurupaNAnI). emAM prathama mRSAvAda-nI siddhi mATe pAna-mauna... ityAdi hetu Apyo che. caityavandana anuSThAnamAM kAussagna antargata che. ane kAussagnamAM huM sthAnavaDe-maunavaDe ane dhyAnavaDe mArA AtmAne vosirAvuM chuM evI pratijJA karavAnI hoya che. eTale AvI sthAnAdi jALavavA dvArA AtmAne vosirAvavAnI pratijJA kyabAda, viparIta Abhoga ke bekALajInA kAraNe sthAnAdi jALave nahIM, to mRSAvAdalAgavo spaSTa ja che. (emaTaityavandana karavA pUrve khamAsamaNuM daIne icchAkAreNa saMdisaha bhagavan! caityavandana karuM?" Avo Adeza magAya che. guru kareha' kahIne anujJA Ape che. jeno sAdhaka iccha' kahIne je svIkAra kare che tene caityavandana karavAnI eka prakAranI pratijJA rUpa samajI zakAya che. ane caityavandana e to te te cokkasa mudrAo ane alitAkidoSamukta sUtroccArAdimaya anuSThAna che. eTale jo tene mudrAdi jALavavAmAM na Ave to cetyavandana karuM ema bolIne paNa cityavaMdananI viparItakalaktA) 141
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAstavika caityavandana karavAnuM thatuM nathI. mATe mRSAvAda doSa spaSTa che.) (3) svaya.sthAnAdi prayatnazUnya caityavanDana mAtra mRSAvAda nathI, mahAmRSAvAda che... enI (mahattvanI) siddhi karavA mATe svayaM... vagere jaNAvyuM che. pote jo vidhithI viparIta rIte pravRtti kare to bIjAone paNa e joIne caityavandana A rIte ja thatuM haze evI buddhi thAya che. arthAt caityavandanano je vidhi nathI, avidhi che enI vidhi tarIke buddhi thAya che. A mithyAtvabuddhi che. Ama potAnI viparItapravRtti caityavarjanAtmaka lokottara viSaya aMge miththAbuddhi pedA kare che, mATe, laukika viSaya aMge mithyAbhrAnti phelAvanAra cAlu mRSAvAda karatAM e atiguru che. bIjI rIte kahIe to, caityavandanano icchuka jIva, bIjA jIvo karatAM kaMika paNa UMcI bhUmikAe pahocelo che ema kahI zakAya. eTale UMcI bhUmikAvALA jIvane viparItabuddhi karAvanAra hovAthI sthAnAdizUnya caityavandana e mahAmRSAvAda che. upadezamALAmAM kahyuM che. jo jahavAyaM na kuNai micchaddiTThI tao hu ko annnno| vaDDhei ya micchattaM parassa saMkaM jnnemaanno| (4) tathA ra... caityavandana to sadanuSThAna che. e jIvane mokSamArga para kaMikane kaMika pragati karAve che. paNa sthAnAdi prayatnazUnyajIvane e mahAmRSAvAdarUpa banavAthI uparathI mokSamArga para pIchehaTha karAvanAruM banyuM. Ama AvA jIvone e viparItaphaLavALuM bane che e jANavuM. potAnI je kriyA bIjAone caityavandanAdi anuSThAno aMge tuccha asat buddhi karAve te kyiA caityavandanAdi anuSThAnanA anAdara-tiraskAra-avajJA svarUpa che, mATe e azubhakarmabaMdhanA vizeSakAraNabhUta hovAthI potAne mATe viparIta phalaka bane che. temaja parane paNa viparIta buddhi karAvanAra hovAthI paranI apekSAe paNa viparItaphalaka bane che. viparIphalakatva A rIte paNa ahIM vicArI zakAya che e jANavuM. - ahIM e vAta vizeSa prakAre jANavI ke zArIrika pratikULatA vagerene kAraNe jeo sthAnAdi jALavI zaktA nathI. teo paNa pratijJAta karatAM bhinna AcaraNa to yogaviMzikA..12)
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ kare ja che, chatAM e sakAraNa hovAthI apavAdarUpa bane che, doSarUpanahIM. tathA gItArtho apavAdasevanakALee ApavAdika AcaraNanebALajIvonsargikavidhirUpenamAnI le e mATe paNa paryAptakALajI letA hoya che. eTale teonuM e AcaraNa mithyAtvabuddhijanana karanAruMnarahevAthI mahAmRSAvAdasvarUpanathI, doSanathI. apavAdasevanAranI pUrepUrI kALajI hovA chatAM koIka jonAra jIva ApavAdika AcaraNane autsargika vidhirUpe samajI le to emAM e jonAra jIvano doSa jANavo. apavAdasevakane e doSa lAgato nathI. kAraNake eNe to pUrepUrI kALajI rAkhI che. (jemake DaoNkaTaranI bekALajInA kAraNe dardI na bace, to DaoNkTara para nukazAnIno dAvo mAMDI zakAya che, paNa DaoNkTaranI pUrI kALajI hovA chatAM dardanI asAdhyatA vagere kAraNe dardIna bace to DaoNkTarane koI sajA thatI nathI...) jeo prAraMbhakALamAM rahelA che teo navA navA hovAthI, vidhinI paripUrNa jANakArI na hovAnA kAraNe ochuvatuM AcaratA hoya teonI paNa A nyUnatA ajJAnavazAt hovAthI temaja teonI prajJApanIyatA vidhi jANIne te mujaba anuSThAna karavuM AvA chevaTe avyaktaabhiprAyane paNa sUcita karatI hovAthI mahAmRSAvAda doSa lAgato nathI. emanI dareka vakhate thatI judI judI rItanI anabhyasta kliAo parathI jonArane paNa lagabhaga khyAla AvI ja jAya che ke A navo nizALiyo che. mATe jonArAne mithyAtvabuddhijanananuM kAraNa na banavAthI e mahAmRSAvAda banatI nathI. jeo prAraMbhakALamAM nathI, have junA thaI gayA che, tevA jIvo paNa potAnA ullAsa mujaba sthAnAdi jALave, pramAdAdivazAt bAkInI thoDI avidhi paNa bheLave, to paNa jo avidhino kadAgraha na hovAnA kAraNe prajJApanIyatA hoya, vidhipakSapAta hoya, avidhinoraMja hoya to teone mATe paNa caityavandanamahAmRSAvAdadoSarUpa banatuM nathI, kAraNake enA sthAnAdi to "icchAyoga' rUpa banavAnI pUrNa zakyatA che. ye'pi sthAnAdizuddhamapyaihikakIrtyAdIcchayA''muSmikasvarlokAdivibhUtIcchayA vaitadanuSThAnaM kurvanti teSAmapi mokSArthakapratijJayA vihitametattadviparItArthatayA kriyamANaM viSagarAnuSThAnAntarbhUtatvena mhaamRssaavaadaanubndhitvaadvipriitphlmeveti| vRttiarthaH vaLI, jeo sthAnAdinI zuddhivALA evA paNa A anuSThAnane cityavaMdanamAM phaLAkAMkSA (143)
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ aihika kIrti vagerenI icchAthI ke pAralaukika svargaloknA vaibhava vagerenI icchAthI kare che teonuM paNa, mokSArthaka pratijJApUrvaka vihita evuM A anuSThAna tenAthI viparIta prayojana mATe karAI rahyuM hovAthI viSa ke garamAM antarbhUta thatuM hovAnA kAraNe mahAmRSAvAdanuM anubandhI hovAthI viparItaphalaka ja jANavuM. vivecana : jeo yogya mudrA vagere jALave che, zuddha paNe sUtroccAra kare che, ema artha vagereno mAnasa upayoga jALave che evA jIvonuM caityavandana sthAnAdizuddha kahevAya. AvuM sthAnAdizuddha anuSThAna paNa jo kIrti - labdhi vagere rUpa ihalaukika icchAthI karAtuM hoya ke pAralaukika devalokAdinI vibhUtinI icchAthI karAtuM hoya to e viSaanuSThAna ke garaanuSThAnamAM antarbhUta thAya che. caityavandanasUtramAM 'niruvasaggavattiyAe' pada je Ave che teno, nirupasarga = upasargarahita sthAna = mokSa mATe huM A kAussagga karuM chuM... evo artha che. eTale "caityavandana zA mATe karavAnuM ? to ke mokSa mATe ...' A rIte mokSArthaka pratijJAthI caityavandana vihita che e jaNAya che. ane tema chatAM mokSathI viparIta evA bhautika prayojanathI e karAtuM hoya to emAM mRSAvAda spaSTa che ja, vaLI lokottara che, mATe mahAmRSAvAdarUpa che. temaja tenAthI saccittanuM mAraNa-mUrcchana thaI jAya che, eTale punaH jyAM sudhI saccitta UbhuM na thAya tyAM sudhI satya anuSThAna maLavAnuM nathI, arthAt kRSAnI ja paraMparA cAlavAnI che. mATe e mahAmRSAvAdAnubandhI che. eTale A paNa, mokSamArga para pragatinA badale pIchehaTha karAvanAra hovAthI viparItaphaLavALuM che e jANavuM. viSAdyanuSThAnasvarUpaM cetthamudapadarzitaM pataJjalyAdyuktabhedAn svatantreNa saMvAdayatA granthakRtaiva yogabindau viSaM garo'nanuSThAnaM taddheturamRtaM param / gurvAdipUjAnuSThAnamapekSAdividhAnataH // 155 // viSaM sthAvarajaGgamabhedabhinnam, tato viSamiva viSaM, evaM gara iva garaH, paraM garaH kudravyasaMyogajo viSavizeSaH, ananuSThAnaM= anuSThAnAmAsa, tadvetu:-anuSThAnahetu:, amRttamava amRta, amaraLahetutvAt apekSA (cA:)= ihaparalokaspRhA (yA:) AdizabdAdanAbhogAdezca yad vidhAnaM = vizeSaH, tasmAt / vRttiartha : pataMjali vageree kahelA viSa-gara vagere bhedono svasiddhAntanI sAthe saMvAda darzAvatA granthakAra zrI haribhadrasUri mahArAje ja yogabindumAM viSAdi 144 yogaviMzikA...12
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuSThAnonuM AvuM svarUpa darzAvyuM che. yogabindunA 155mA zlokano artha : viSa, gara, anuSThAna, taketu ane chelluM amRtaanuSThAna.. Ama gurnAdipUjAnuM anuSThAna apekSAdinA bhede pAMca prakAranuM che. A zlokanI vRttino artha-) sthAvara ane jaMgama ema be bhedavALuM viSa jematatkALamAranAruM che tema, saccittano tatkALanAza karanAra anuSThAna paNa viSa jevuM thavAthI viSa anuSThAna kahevAya che. kudravyanA saMyogathI utpanna thatuM cokkasa prakAranuM viSa e "gara che. e kALAntare mAranAra hoya che. ema je anuSThAna kALAntare saccittanuM nAzaka che te paNa gara jevuM thavAthI 'garaanuSThAna kahevAya che. ananuSThAna eTale anuSThAnAbhAsa.. bahArathI anuSThAna jevuM dekhAya che, paNa praNidhAnAdizUnya hovAthI e niSphaLa hoya che. mATe mAtra anuSThAnAbhAsa che, vAstavika anuSThAna nathI, tethI 'ananuSThAna kahevAya che. je anuSThAna, teno = amRtaanuSThAnano hetu bane che te taddhatuM anuSThAna kahevAya che. amRta jema amarapaNAnuM kAraNa che, tema amaraNanuM = mokSanuM je kAraNa bane che te anuSThAna "amRta anuSThAna kahevAya che. (anuSThAnanA AvA bheda paDI javAnuM kAraNa granthakAre zlokanAcothApAThamAM jaNAvyuM che.) Ihaloka saMbaMdhI spRhA ane paralokasaMbaMdhI spRhA e apekSA che. AvI apekSAno ane Adi zabdathI anAbhogAdino je bheda, te bhedanA kAraNe anuSThAna paNa Ama viSa vagere pAMca prakAranuM thaI jAya che. ahIM makSiA nA sthAne AvelAyA: ane pRdA nA sthAne skUdIyA: pATha saMgata lAge che. (yogabindunI vRttimAM tevo ja pATha che.) vivecanaH IhalokaspRhA jo bhaLelI hoya to anuSThAna viSAnuSThAna bane che, paralokaspRhA je bhaLelI hoya to anuSThAna garAnuSThAna bane che. ema anAbhoganA kAraNe ananuSThAna, anuSThAnanA rAganA kAraNe tataanuSThAna ane mokSanA rAgathI amRtAnuSThAna thAya che. have yogabindunA jazloko dvArA vRttikAra viSAdianuSThAnonuM kamazaH svarUpa darzAve che.... viSaM labdhyAdyapekSAta idaM sccittmaarnnaat| mahato'lpArthanAjjJeyaM laghutvApAdanAttathA ||156||lbdhyaadeH = labdhikI-de: apekSAtaH = spRhAtaH idaM = anuSThAnaM viSaM, 'saccittamAraNAt parizuddhAnta: krnnprinnaamviSAnukAna) (145)
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ vinAzanAt, tathA mahato'nuSThAnasya alpArthanAt-tucchalabdhyAdiprArthanena 'laghutvasyApAdanAdidaM viSaM jnyeym| vRttiartha ? (yogabindunA 156 mA zlokano artha-) labdhi vagerenI apekSAthI A = anuSThAna viSa bane che. saccittanuM mAraNa thatuM hovAnA kAraNe temaja moTA anuSThAnanA alpaphaLanI yAcanA hovAthI laghutAnuM ApAThana thatuM hovAnA kAraNe A anuSThAna viSa rUpa bane che e jANavuM (zlokanI vRttino artha-) labdhi-kIrti vagerenI spRhAthI A = anuSThAna "viSa bane che. saccittanuM mAraNa thatuM hovAthI arthAt parizuddha evA antaHkaraNanA pariNAmano vinAza thato hovAthI tathA moTA anuSThAnanuM tucchalabdhivagerarUpa nAnuM phaLa mAgavAnA kAraNe laghutAnuM ApAdana thatuM hovAthI A anuSThAna viSa' jANavuM. vivecanaH A lokamAM labdhi-kIrti vagere prApta thAya evI spRhA e ihalaukika spRhA che. paNa e hovA mAtrathI anuSThAna viSa banI ja jAya evo kAMI niyama nathI. kAraNake saubhAgyavagere ihalaukika padArthanIphaLApekSA jo bAdhyakakSAnI hoya to taddhatuanuSThAna paNa thaI zake che. mATe ahIM be uttarahetuo darzAvyA che. (1) prathamahetu che saccittanuMmAraNa... "bhautika apekSAthI mukta aMtaHkaraNa e saccitta' evo arthanalevo, kAraNake to to pachI garAnuSThAnamAM paNa anuSThAnakALe ja bhautika apekSA vidyamAna hovAthI saccitta rahI zake nahIM, tethI kALAntare nAza thavAnI vAta TakI na zake. paNa dharmakaraNabuddhithI plAvita ane dharmakaraNakALe te te anuSThAnane ucita zubhabhAvathI plAvita aMtaHkaraNa e saccitta che. jo AvA saccittanuM mAraNa thAya to ja anuSThAna viSake gara bane e jANavuM. alabat viSa ke gara khAdhA pachI paNa maraNa thAya e pUrve ja je yogya upAya ajamAvavAmAM Ave to maraNa thatuM nathI... paNa tema chatAM je khAdhuM hatuM te to 'viSa' ke 'gara' ja kahevAya che. ema prastutamAM paNa, saccittanuM mAraNa thavA pUrve ja yogya nimitta maLI jAyanevAraNa thaI jAya to saccittanuM mAraNa bhalena thAya, chatAM pUrve je anuSThAna kareluM te to viSAnuSThAna ke garAnuSThAna ja kahevAya e jANavuM. bhautika apekSA hovA mAtrathI saccittanuM mAraNa thaI ja jAya evo niyama "LSL (146) yogaviMzikA. 12)
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ nathI. ema bhautika apekSAno viSaya lAkho rUpiyA vagere svarUpa moTo hoya ke basopAMcaso rUpiyA jevo nAno hoya enA para paNa saccittanA mAraNa ke amAraNano AdhAra nathI. e AdhAra, mAtra e bhautika apekSA bAdhya che ke abAdhya ? enA para che. - paccakakhANa aSTakamAM dravya paccakakhANa zuM sarvathA nirarthaka che ? Avo prazna UThAvI enA javAbamAM kahyuM che ke - bhautika apekSAthI karAtuM paccakakhANa dravya paccakakhANa rUpa hovA chatAM jo 'mArA zrI jinezvara bhagavaMte kaheluM A paccakakhANa che'evI sadbhakti emAM bhaLelI hoya to enuM dravyapaNuM (=bhautika apekSA vagere) bAdhyamAna hoya che, ane tethI e bhAva paccakakhANanuM kAraNa banatuM hovAthI nirarthaka nathI. eTale ema kahI zakAya ke bhautika apekSA jevI tIvra ke maMda che enA karatAM paNa sadbhakti vadhAre prabaLa hoya to (=anuSThAnamAM thatI iSTasAdhanatvanI pratIti karatAM jinoktatvanI pratIti vadhAre mahattvapUrNa bhAsatI hoya to) apekSA enAthI bAdhya hovAthI bAdhyaphaLApekSA kahevAya. mukti adreSa sahaSkRta AvI bAdhyaphaLApekSA sadanuSThAnano rAga karAvanArI che. ne enA kAraNe anuSThAna tadvetuanuSThAna bane che, je upAdeya che ne je amRtaanuSThAnanuM kAraNa che. eTale amRtaanuSThAnanI (bhAva paccakakhANavagerenI) bhUmikA jo sarjAi rahI che to saccittanuM mAraNa mAnI zakAya nahIM - kahIM zakAya nahIM. A rIte anuSThAna karanArane to sadanuSThAnano rAga vadhe che ane bhautika apekSA je hatI te, A sadanaSThAnarAga tathA samajaNa-sattva-vairAgya pUrti vagere kAraNe kaMika ne kaMika paNa bAdhA pAmatI hovAthI kramarAH ghaTatI jAya che. eTale icchita vastunI prApti thayA pachI paNa e kAMi anuSThAna choDI deto nathI. UlaTuM iSTaprApti thavA para enA sadbhakti - sadanuSThAna rAga vadhe che ane tethI have, bhakti vadhI haze ane bhautika apekSA pUrva karatAM kaMika paNa maMda paDelI haze. eTale e have punaH anuSThAna karaze tyAre saddanuSThAnarAga-bhakti vagere ora vadharo ane apekSA ora vadhAre bAdhA pAmaze. ema karatAM karatAM eka bhUmikA evI sarjAze ke jyAre bhautika apekSA bilakula bAdhita thaI gaI haro ane have nirAzaMsabhAvathI anuSThAna thaze je bhAvaanuSThAna che. gItArtha gurunI pharaja For Private & Personal'Use Only 147
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ ja eTale ja saubhAgya vagere phaLanI icchAthI devatAnA uddezathI karAtA rohiNI tapa vagerenepaNa tapapaMcArAkamAM hitakara kahyA che ne emAM kAraNa A ApyuM che ke pahelAM bhale karmakSayano uddeza nathI... paNa tapanA abhyAsathI pachI e karmakSayanA uddezathI tapa karato thAya che. eTale ja gItArthagurunI pharaja e che ke bhale ne koika jIva bhautika apekSA pUrvaka dharmamAM joDAvAnI gaNatarIthI Avyo che, enI 'jinokta' evI sadbhakti vadhe, sadanuSThAnano rAga vadhe... e vAraMvAra dharmAnuSThAna karavA prerAya ... (anuSThAnano abhyAsa vadhAre) evo ene upadeza Apavo. A ja kAraNa che ke jeone dharmamAM navA joDavAnA hoya ke joDAyelA hoya ene sthira karavAnA hoya evA jIvone mAtra dharmano mahimA gAtI ja vAto karavAmAM Ave che ke 'dharma to joyo hoya-sAMbhaLyo hoyaanumodyo hoya to paNa sAta peDhIne tArI de che...' 'jo tamAre AlokamAM ne paralokamAM sukha-zAMti joitA hoya to dharma ja karo... dharmathI ja badhuM maLe che...' 'jo tame artha-kAmane iccho cho to paNa tamAre dharma ja karavo joie... 'vagere vagere... AmAM kyAMya nirAzaMsabhAvanI ke tapazcaryA vagererUpa anuSThAna paNa 'viSa' banI zake che evI vAto karAtI nathI... kAraNake 'jinokta anuSThAna paNa viSa hoya zake' A vAta 'jinokta' evI sadbhaktine vadhAranAra nahIM, balke ghaTADanAra che. ema 'tapa vagere sadanuSThAna paNa viSa hoya zake' AvI vAta sadanuSThAnano rAga ghaTADanAra che, vadhAranAra nahIM... ane tethI e sadanuSThAnanA AcaraNane paNa aTakAvanAra hovAthI sadanuSThAnanA abhyAsane paNa ghaTADanAra che, vadhAranAra nahIM. mATe ja viSAnuSThAna vagerenI vAto je yogagranthomAM Ave che tenA adhikArI tarIke saddharma AcArone asthimajjA jevA banAvI cUkelA phulayogI ane pravRttacakyogI jIvone ja kahyA che, tadanyane nahIM. A jIvoe dharmazraddhAne evI sthira karelI hoya che ke jethI, teone ArAyazuddhividhipAlana vagere vizeSa prakAre karavAnI cAnaka lAge e mATe anuSThAnane niSphaLa ke viparItakalaka kahevAmAM Ave to paNa e sAMbhaLIne emane anuSThAnamAM tyAjyatA kyAreya bhAsatI nathI, paNa bhautikaapekSA-avidhi vageremAM ja tyAjyatA bhAse che ne tethI e dUra karavAnI ja teone emAMthI preraNA maLe che. paNa A bhUmikAne nahIM pAmelA jIvo to AvI vAta sAMbhaLIne dharmane ja tyAjya mAnI bese che. AvuM Aje jovA maLe ja che ne ke 'game teTalI bhautika AvazyakatA UbhI thaI hoya to paNa 148 yogaviMzikA...12
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavAna pAse to na ja magAya... e mATe bhagavadbhakti vagere to na ja karAya... AvI bhrAnti phelAyelI hovAnA kAraNe, acittvacintAmaNI tulya zrI arihaMta paramAtmAne pAmelA evA paNa keTalAka jaino bhautika AvazyaktAo UbhI thaI hoya to bhagavAnane choDIne rAga-dveSamAM aTavAtA anya deva-devInI upAsanAmAM lAgI jAya che. AnuM eka mahattvanuM kAraNa e che ke keTalAka vaktAoe anadhikArI jIvo samakSa paNa A badhI vAto jorazorathI karavA mAMDI. nizcayanI vAto... mokSanI vAto... sozrI ne suphiyANI to lAge ja... vaLI emAM, vaktAne "ame sUkSmatattva ciMtana karanArA... nizcaya-vyavahArane carcanArA... pariNati sudhI pahoMcanArA... UMcI vAto karanArA...' AvI badhI rIte ahaMkAranuM poSaNa thatuM hovAthI ane zrotAne paNa 'ame UMcI vAto sAMbhaLanArA... bIjA badhA to haju ekaDiyA klAsamAM che....' e rIte ahaMkAranuM poSaNa thatuM hovAthI... tathA, 'kadAca tapa-tyAga-kriyA nahIM thAya to cAlo... e to vyavahAra che. Azaya sudhAro-pariNati sudhAro...' AvI vAtamAM kazuM choDavAnuM na rahevAthI AvI vAto game ja. eTale eno pracAra cAlyo jenuM upara kaheluM duSpariNAma AvyuM. eka vAta khAsa samajavA jevI che ke sUripuraMdara zrI haribhadrasUri mahArAja ke mahopAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAjanA yogaviSayaka vacano aMge paNa 'aviplena tahakAro'vinA vikalpe tatti ja karavAnI hoya. paNa emAM ja AkhuM jainazAsana AvI gayuM che evuM mAnI levuM e to dvAdazAMgInA arthathI udgAtA zrI tIrthaMkara bhagavaMto, sUtraracayitA zrI gaNadharo, ne emanI paraMparAmAM thayelA prakaraNAdi anekavidha granthonA sarjaka seMkaDo gItArtha mahAtmAo.... e badhAno apalApa karavA barAbara che. dvAdazAMgIno ke ene anusarIne racAyelA anyagranthono virodha thAya e rIte to koi granthapaMktiono artha karI na ja zakAya. AkhA jaina vAGayamAM 'bhautika apekSA UbhI thai che ? to enI saphaLatA mATe dharma to na ja karAya... 'AvuM eka paNa vAkya maLatuM nathI... bhautika apekSAthI dharma karI rahelA jIvane gItArtha mahAtmA vArI rahyA hoya, ene dharma karato aTakAvyo hoya... AvuM ekeya daSTAnta maLatuM nathI... (hA, dharmamAM pAchaLathI joDelI bhautika apekSA vAravAno prayAsa karyo hoya evuM dRSTAnta maLaze... jemake citramunie saMbhUtimunine strIratnanI icchA choDI devA ghaNuM samajAvyA... paNa teo e icchA choDavA taiyAra na ja thayA.... tyAre paNa anazana anuSThAna tyAjya nathI 149
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ choDI devAnI salAha ApI nathI....) uparathI koi bhautika apekSAno upAya pUchavA AvyuM hoya tyAre gItArtha mahAtmAe e mATe paNa ene dharma ja karavAno upadeza Apyo hoya evA DhagalAbaMdha dRSTAnto maLe che... tathA 'jo tame dhanaRddhine iccho choto tame prabhupUjA karo... 'AvA DhagalAbaMdha upadezavacano maLe che... AvA AkhA zrutasAgarano virodha thAya e rIte yogagranthonA vacanonuM vivecana karavuM e koipaNa sujJane mAnya na ja Thare. vaLI, zrI haribhadrasUri mahArAje yogagranthomAM A je sthAnAdiprayatna zUnyajIvanuM anuSThAna (=avidhivALuM anuSThAna) niSphaLa ke viparItakalaka kahyuM che te paNa temaja viSAnuSThAna vagerenuM je nirUpaNa karyuM che te paNa zrotAvarga caityavandanAdi anuSThAnane tyAjya mAnIne choDI de e mATe nahIM, paNa sthAnAdiprayatnazUnyatA (avidhi) ke bhautikaapekSA vagerene e TALe e mATe ja. nahIMtara to anuSThAnane tyAjya mAnIne vartamAnamAM choDI de... eTale have bhaviSyamAM jyAre ene pharIthI dharmamAM joDavAno prastAva Avaze tyAre, 'jo tame dhanaRddhi iccho cho to tamAre prabhupUjA karavI joie...' vagere rUpe upadeza Apavo Avazyaka bane ya kharo ! ne e rIte ene bhautika apekSAvALA dharmamAM joDavAnuM thAya. te paNa eTalA mATe ke nANapaMcamI hAomAM kahyuM che ke ghaNuM kharuM jIvo sanidAna (sAbhiSyaMga) vrata-niyamamAMthI anidAna (nirabhiSyaMga) vrata-niyamamAM Ave che. ema prAraMbhe lagabhaga icchAyoga hoya che jemAM yathAullAsa sthAnAdinuM pAlana hoya che, bAkInA aMzamAM avidhi paNa hoya che. arthAt prAraMbhe lagabhaga avidhivALo dharma hovAnI zakyatA hoya che. eTale jo ene sAbhiSyaMga (ke avidhiyukta) evA dharmamAM punaH joDavAno ja che, to evo dharma pUrve je hato te choDAvyo ja zA mATe ? pApa choDAvI dharmamAM joDavo ne pachI apekSA (avidhi) choDAvI nirapekSa (vidhipUrNa) dharmamAM joDavo Ama be pagathiyA sAmAnyathI hoya che. je bhautika apekSAvALuM (=sAbhiSyaMga) ke kaMika avidhivALuM anuSThAna kare che e eka pagathiyuM to caDI ja gayo che. 'tuM hamaNAM bIjA pagathiyA para nathI caDato to jA paheluM pagathiyuM paNa utarI jA' AvI salAha ene koi sujJa puruSa na Ape e spaSTa che. kAraNake nIce utAryA pachI bhaviSyamAM jyAre bIje pagathiye pahoMcADavAno che tyAre punaH 150 yogaviMzikA.....12
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama pagathiye to ene prAyaH AvavuM ja paDavAnuM che. gItArtha puruSane to evA jIva mATe evo ja abhiprAya rahe ke kadAca atyAre bIje pagathiye bhale na caDhI zake. prathama pagathiyA para pahoMcyo che to e sthiti to jaLavAI ja rahevI joie. eTale, viSAnuSThAnAdinuM nirUpaNa ke sthAnAdizUnya anuSThAna niSphaLa viparItaphaLavALuM che... evuM nirUpaNa anuSThAnane tyAjya jaNAvavA nathI, paNa bhautika apekSA-avidhi vagerene tyAjya jaNAvavA mATe ja che, e spaSTa che. eTale ja A nirUpaNo sAMbhaLI jemane dharma tyAjya bhAse e jIvo A granthonA adhikArI nathI. A vAta sarvatra samajI rAkhavA jevI che ke sarerAza zrotAone tyAjya cIja atyAjya bhAse ke atyAjya cIja tyAjya bhAse e rIte karAtuM nirUpaNa zrI jainazAsananI dezanApaddhatithI viruddha che. jeone vyavahAranI dhUna lAgI gaI che paNa nizcaya tarapha najara sudhdhAM nAkhatA nathI evA jIvone nizcaya keLavavA tarapha paNa teo lakSya Ape e mATe nizcayanI mahattA jorazorathI darzAvavAmAM Ave... are, "nizcaya tarapha lakSya paNa na hoya eno vyavahAra niSphaLa che...' vagere paNa kahevAmAM Ave... e badhuM vyavahAranI tyAjyatA jaNAvavA nathI hotuM, mAtra nizcaya para jora ApavA mATe hoya che. nizcayanuM je varNana vyavahAramAM tyAjyatAnI pratIti karAve e vastutaH nizcaya nathI, paNa nizcayAbhAsa che. e ja rIte korA nizcayanI vAto kya karanArA samakSa vyavahAranI joradAra pratiSThA karavI paDe. paNa e jo e rIte thAya ke jethI zrotA nizcayane tyAjya mAnato thaI jAya, to e paNa sAco vyavahAra nathI, paNa vyavahArAbhAsa che. cA mATe dUdha-pANInI sAthe cAnI pattI paNa joiene sAkara paNa joie. cAnI pattI bhegI ryA kare, paNa cA banatI nathI, (kAraNake sAkara hAjara karI nathI) eTale cAnI pattI ochI paDI lAge che ema samajI cAnI pattI vadhAryA kare te yAvat DabbAnA DabbA bharAya eTalI bhegI kare.. paNa sAkaranI eka camacI paNa na lAve... e cA pAmI zakavAno nathI. AvA jIvane sAkaranI AvazyaktA para bhAra ApavA mATe AvuM paNa kyAreka kahevAmAM Ave ke "jenI pAse eka camacI sAkara paNa nathI enI DabbAo bharelI cAnI pattI paNa nakAmI che, uparathI ekalI pattI bhegI karavI-jALavI rAkhavI... vagereno parizrama ApavA rUpa nukazAnakAraka che...' vagere saccittanuM mAraNa) (151)
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ vagere. to A vAtocA mATecAnI pattInI kazI jarUra nathI. epheMkI devI joie.. vagere jaNAvavA mATe nathI hotI.. paNa sAkaranI AvazyaktA jaNAvavA mATe ja hoya che, kAraNake jema sAkara vinA cA nathI banI zaktI ema pattI vinA paNa banI zaktI nathI ja. AvuM ja vyavahAra ane nizcaya.. kyiA ane bhAva.. anuSThAna ane Azaya.. anuSThAna ane vidhi.. vagere aMge jANavuM joie. astu.. have prastutamAM AvIe... jyAre bhautika apekSA karatAM jinokta' evI sadbhakti-sadanuSThAnarAgavagere prabaLa hoya che tyAre e prabaLa bhakti vagere ja bhautika apekSAne kSINa karatAM rahe che ane tethI e apekSA bAdhyaphaLApekSA kahevAya che. AvI bAdhyakaLApekSAvALuM anuSThAna karavAmAM Ave to enA pariNAme sadbhakti vagere vadhe che ane bhautikaapekSA ghasAya che. ane tethI saccittanuM mAraNa thatuM nathI. mATe e viSAnuSThAnarUpa banatuM nathI, kintu taddahetuanuSThAna bane che. paNa jyAre bhautika apekSA ja anuSThAna pratyenI zraddhA-bhakti vagere karatAM prabaLa hoya che tyAre zraddhA vagere, e prabaLa apekSAne kSINa karI zakatA nathI. ane tethI evI apekSAne abAdhyaphaLApekSA kahevAya che. AvI apekSAvALA jIvane bhautika cIjanI ja mukhyatA hoya che, anuSThAna sAthe vizeSa levA-devA hotI nathI. eTaleicchitacIjanI prApti thaI javA para 'garaja sarIne vaidarI' nyAye e anuSThAnane tilAMjalI ApI de che. karmonI prabaLatA hoya, ne zraddhA to enI nirbaLa che ja. enA kAraNe icchitacIjanI ane prApti na thAya to paNa e anuSThAnane he.... Ano to koI prabhAva ja nathI...' vagere azraddhApUrNa vacano bolI tilAMjalI ApI de che. AmAM saccittanuM mAraNa che, ne tethI A viSAnuSThAna che. bAdhyaphaLApekSAvALAjIvane icchita cIja karatAM paNa anuSThAnanuM ja mahattva-AkarSaNa vadhAre hoya che, eTale cIjanI prApti thAya ke na thAya... e anuSThAnane choDato nathI. mATe saccittanuM mAraNa nathI, mATe viSAnuSThAna nathI. bIjI rIte kahIe to jene anuSThAna svarUpataH ja gamI gayuM che e jIva, icchita vastu maLe ke na maLe.... anuSThAnane choDavAno nathI. tenuM anuSThAna tatuanuSThAna che. jene anuSThAnanuM AkarSaNa, icchitavastunA kAraNa tarIke ja che (arthAt (152) yogaviMzikA.....12)
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ sopAdhika che), ane anuSThAna karatAM karatAM paNa enI svarUpa suMdaratAnuM AkarSaNa pedA thatuM nathI e jIva icchita vastu maLe ke na maLe. banne vikalpamAM anuSThAnane choDI ja devAno che. mATe evuM anuSThAna viSAnuSThAna che. (2) laghutvanuM ApAdana e anuSThAnane vipAnuSThAna banAvanAra bIjo hetu che. nirAzasabhAve karAtuM anuSThAna mokSAtmaka mahAna phaLa ApavAmAM samartha hatuM. pAchaLathI enA badalAmAM bhautika cIja mAgI levAmAM Ave to mahAnuM anuSThAnanI laghutA karI kahevAya. ane tethI anuSThAna viSAnuSThAna bane che. AmAM paNa mAgavAmAM AvatI bhauticIjanI icchAnI prabaLatA-aprabaLatA potAno bhAga bhajave che e jANavuM. zrI haribhadrasUri mahArAja ke zrI yazovijayajI upAdhyAya... bemAMthI eka paNa granthakAre viSAnuSThAna ke garAnuSThAnanI oLakha ApyA pachI enuM daSTAnta ApyuM nathI. strIratna mAgI lenAra saMbhUtimuninA anuSThAnano paNa e rIte ullekha kyuM nathI. viSAnuSThAna ne garAnuSThAna to tyAjya che. agyAra aMganA dhAraka evA paNa zrI citramunie saMbhUtimunine anazana choDavAnuM to jaNAvyuM ja nathI. eTale saMbhUtimuninA anuSThAnane paNa 'garAnuSThAna kahevuM ke kema? e eka prazna thaI paDe che. vaLI, emanA anuSThAnano jo viSa-garamAM samAveza na thAya to kono samAveza thAya? tathA zrI yogabindugranthamAM evA keTalAMya vidhAno che jenA parathI aneka vidvAno Avo abhiprAya paNa dharAve che ke - "anuSThAnanA viSAnuSThAna-garAnuSThAna vagere bhedoknabhede che. ane tethI viSa-gara A be anuSkAno mAtra acaramAvartavatajIvone ja hoya... caramAvartavatajIvone to ghaNuMkharuM tatuanuSThAna hoya che, anAbhoga hoya tyAre anuSThAna hoya che, ane kavacit bhAvollAsa vadhatAM amRtaanuSThAna hoya che, paNa viSa ke gara to hotA nathI...' A abhiprAyAnusAre paNa saMbhUtimunine garAnuSThAna mAnI zakAtuM nathI.... vaLI A abhiprAyAnusAre caramAvartavani to viSa-gara saMbhavita nathI. ane acaramAvartavartana saccitta hoya? jo ene saccitta ja na hoya to enuM mAraNa paNa zI rIte saMbhave? ne ena saMbhave to ene paNa, viSa-gara asaMbhavita raheze. to viSa-gara kone hoya? konA mATe A nirUpaNa che? vagere aneka prazno UbhA thAya che. alabat acaramAvartavartana paNa zruta sAmAyika (zrutanA baLe prApta thayelI kaSAya ( ladhutvanuM ApAdana (153)
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMdatA rUpa samatA) saMbhavita che. zrutanA baLe ene paNa puNya-pApanI sukha-duHkhanA kAraNa tarIke zraddhA-jANakArI maLe che ane tethI e paNa enA upAdAna-varjana pariNAmavALo bane che. A badhAne enA saccitta tarIke laie to enuM mAraNa paNa zakya hovAthI ene viSa-gara saMbhavita bane ja che e jANavuM. mATe viSAnuSThAna vagere bhedo aMge bahuzrutoe paryApta vicAra karavo Avazyaka che. thoDo vicAra AgaLa karIzuM. bhautika AvazyakatA UbhI thavA para 'jinabhakte je nava thayuM te bIjAthI niva thAya re.... 'vagere rUpa prabaLa zraddhAthI, te AvazyaktAnA anya upAyo karatAM paNa prabhubhakti vagerene prabaLa upAya tarIke je mAne che ne Acare che e to jinabhakti vagererUpa dharmanI laghutA karato nathI, paNa uparathI gaurava kare che, mATe e jinabhakti vagere viSAnuSThAnarUpa banatA nathI e jANavuM. paNa jo pUrve kahyuM ema, zradghA nirbaLa ne bhautika cIjanI icchA prabaLa hoya to abAdhyakakSAnI kaLApekSA thavAthI viSAnuSThAna thAya ja ema lAge che. e tyAjya eTalA mATe che ke enAthI nathI phaLApekSA bAdhA pAmatI ke nathI anuSThAna rAga uttarottara vadhato... paNa, chadmastha guru sAmA jIvanI phaLApekSA khAdhya che ke abAdhya eno nirNaya na karI zakavAthI, 'phaLApekSA bAdhya haze' ane 'A rIte ja enA mokSamArgamAM praveza-pragati thaze' evI AzAthI kyAreya koine aTakAvatA nathI. paNa anuSThAna karato jAya ne sAthe anuSThAna pratye... enI jhINI jhINI vidhi pratye ke bhagavAna vagere upAsya tattva pratye avajJA-aNagamo-tiraskAra karato jAya to evA aprajJApanIya jIvo to anuSThAna choDI de e paNa ene avajJA vagere rUpa vizeSa moTA doSathI bacAvanAra che. tethI ene anuSThAna choDI devAnuM mArgadarzana ApI zakAya che. pUjA karatI veLA bhegI ghora AzAtanAo paNa jANI joine evA vicitra pariNAmavazAt karyA kare ...... ne AzAtanA choDavA taiyAra na hoya evo jIva pUjA choDI ke e paNa icchanIya che. cAnI pattI ja sAkaranA saMpAdanamAM pratibandhaka banatI hoya to evA avasare kAmacalAu cAnI pattIno tyAga paNa karavo paDe. alabat A granthanA adhikArI jIvo phulayogI vagere che. emane potAnA anuSThAnamAM kyAMya bhautika apekSA AvI na jAya ane Azayazuddhi vadhu ne vadhu prabaLa thayA kare e mATe viSAnuSThAna vagerenI prarUpaNA che. eTale bhautika apekSA hovA chatAM 154 yogaviMzikA....12
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuSThAna tasketuanuSThAna banI zake che je upAdeya che, vagere vAta karavAnI ahIM jarUra nathI. tema chatAM ahIM e thoDI ghaNI je vicArI che ke, A vivecananA vacanone sandarbhahIna rIte TAMkIne koI potAnI kutarkaprayukta asatyavAtonuM samarthana na karI de e mATe vicArI che e jANavuM. divyabhogAbhilASeNa grmaahurmniissinnH| etadvihitanItyaiva kaalaantrnipaatnaat||157|| etad = anuSThAnaM aihikabhogani:spRhasya svargabhogaspRhayA garamAhuH vihitanItyaiva = 'viSoktanItyaiva, kevalaM kAlAntare= bhavAntararUpe nipAtanAt = anarthasampAdanAt / viSaM sadya eva vinAzahetuH, garazca kaalaantrennetyevmupnyaasH| vRttiartha: (yogabindunA 157mA zlokano artha -) divyabhoganI abhilASAnA kAraNe A = anuSThAnane manISIo pUrvokta rIte ja garAnuSThAna kahe che, kAraNake kAlAntare nipAta thAya che. (e zlokanI vRttino artha -) aihikabhogamAM niHspRhajIvanuM A = anuSThAna svargabhoganI spRhAnA kAraNe garAnuSThAna bane che ema manISIo kahe che. viSAnuSThAnamAM je rIta batAvIte rIte ja ahIM paNa jANavuM, mAtra bhavAntararUpa kALAntaramAM anarthanuM saMpAdana thatuM hovAthI A anuSThAna viSa na kahevAtAM 'gara kahevAya che. viSa tUrta ja vinAzakAraNa bane che, gara kALAntare. mATe A rIte upanyAsa che. vivecanaH (1) viko... saccittanuM mAraNa ane laghutvanuM ApAdana A be kAraNo anuSThAnane viSa banAve che ema kaheluM. ahIM paNa A be ja kAraNo anuSThAnane gara' banAve che, e jANavuM taphAvata eTalo ja che ke viSa tatkALamAranAra che, gara kALAntare. - Aloka-paraloka ubhayanI icchAthI jo anuSThAna thatuM hoya to bemAMthI jenI icchA prabaLa hoya-mukhya hoya tene AdhAre anuSThAnano viSamAM ke garamAM samAveza karavo, A pramANe batrIzImAM kahyuM che. anaabhogvtshcaitdnnusstthaanmucyte| sampramugdhaM mano'syeti ttshcaitdythoditm|| 158 // anAbhogavataH = kutrApi gira-anuSThAna 155
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ phalAdAvapraNihitamanasa: etad = anuSThAnaM ananuSThAnaM = anuSThAnameva na bhavatItyarthaH / sam iti samantataH prakarSeNa mugdhaM = sannipAtopahatasyevAnadhyavasAyApannaM mano'sya itiH paadsmaaptau| yata evaM tato' (etad) yathoditaM tathaiva / / vRttiartha (yogabindunA 150mA zlokano artha ) anAbhogavALA jIvanuM A = anuSThAna ananuSThAna kahevAya che. enuM mana pramugdha hoya che. tethI A jevuM kahyuM evuM ja che. (AnI vRttino artha-) anAbhogavALA = jenA manamAM koIpaNa phaLanuM praNidhAna nathI enuM anuSThAna ananuSThAna kahevAya che. arthAt e anuSThAnarUpa hotuM ja nathI. sam = cArebAjuthI pra = prakarSathI jenuM mana mugdha thayuM che, arthAt je saMnipAtathI upahata che enI jema anadhyavasAyApatra jenuM mana che, enuM anuSThAna ananuSThAna jANavuM. 'iti zabdasamAptine jaNAve che. AvuM hovAthI Aje pramANe kahyuM tevuM ja che. vivecanaH anuSThAna dvArA zuM meLavavuM che enuM kazuM ja praNidhAna na bAMdhyuM hoya evo jIva e anAbhogavALo jIva. AvA jIvanuM anuSThAna ananuSThAna ja nIvaDe che. AvA jIvanuM mana saMpramugdha hoya che. emAM sam = samantataH = badhI bAjuthI... pra= prakarSaNa... mugdha = sannipAta lAgu paDelAjIvanuM mana jema anadhyavasAyApanna hoya che ema AvA jIvanuM mana paNa phaLAdinA vicArazUnya hoya che. praNidhAnanI tIvratA pravRttimAM cokasAI lAvanArI hoya che. Ane praNidhAna ja nathI, eTale anuSThAnanI antargata peTA pravRttio thAya na thAya. AghI pAchI thAya... ochI-vattI thAya... kyAreka AkhI pravRtti ja na thAya.. AvuM badhuM saMbhavita che. mATe enA anuSThAnane yathodita je pramANe ananuSThAna kahyuM. te pramANe ja che. arthAt e vastutaH phaLazUnya hovAthI ananuSThAna ja che. mAtra gatAnugatikatAthI ke zUnyamanaskapaNe karAtuM anuSThAna AvuM hoya che. prazna: sadanuSThAnarAga hovA chatAM kyAreka, AjIvikA aMgenI viSamatA vagere kAraNe cittanI vyagratA hoya to anuSThAnamAM mAnasopayoga raheto nathI. ema kyAreka pramAdanA kAraNe paNa mAnasopayoga hoto nathI. tema chatAM, pratikamaNa kya vinA to kema rahevAya? pratikramaNa to karavuM ja joIe... sadanuSThAnarAgaprayukta AvI lagananA kAraNe pratikramaNAdi anuSThAna kare to che ja.) to AvA anuSThAnane zemAM (156) yogaviMzikA.......12)
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ gaNavuM ? kAraNake zUnyamanaskatA enI ananuSThAnamAM gaNatarI karAve che, ne saddanuSThAnarAga enI tadvetuanuSThAnamAM gaNatarI karAve che. uttara : enI gaNatarI (bhale maMda kakSAnA) paNa tadvetu anuSThAnamAM karavI ucita lAge che. upayogazUnyatA paNa chevaTe ekaprakAranI vidhivikalatA ja che. ane vidhivikalatA hovA mAtrathI anuSThAnamAMthI tadvetupaNuM nIkaLI jatuM nathI. eTale anuSThAnamAM saddanuSThAnarAgAbhAvaprayukta je mAnasopayogazUnyatA-gatAnugatikatA Ave e ja anuSThAnane 'ananuSThAna' banAvanAra che ema niSkarSa ucita lAge che. phaLapraNidhAnAbhAva paNa AvA ja anuSThAna mATe kahI zakAya. jemAM sadanuSThAnarAga bhaLelo che evA anuSThAnamAM kyAreka svarUpataH (athavA vyakta rUpe) phaLapraNidhAna na hoya to paNa phaLataH (athavA saMskArarUpe) phaLapraNidhAna to hoya ja che ema mAnavuM yogya lAge che. (1) mULamAM tad zabda che, temaja yogabindunI vRttimAM tata: pachI tav che, mATe ahIM paNa e zabda hovo joie. etadrAgAdidaM hetuH zreSTho yogavido viduH / sadanuSThAnabhAvasya zubhabhAvAMzayogataH // 159 // etadrAgAt = 'sadanuSThAnabahumAnAt idaM = AdidhArmikakAlabhAvi devapUjAdyanuSThAnaM sadanuSThAnabhAvasya = tAttvikadevapUjAdyAcArapariNAmasya 'muktyadveSeNa manAg muktyanusAreNa (muktyanurAgeNa) vA zubhabhAvalezayogAt zreSThaH = avandhyo heturiti yogavido viduH = jAnate / vRttiartha : (yogabindunA 159 mA zlokano artha -) zubhabhAvAMzano yoga hovAthI, anuSThAnanA rAgathI devapUjAdi anuSThAna sadanuSThAnabhAvano zreSTha hetu che, ema yoganA jANakAro kahe che. (zlokanI vRttino artha -) sanuSThAna pratyenA bahumAnanA kAraNe A = AdidhArmikakALabhAvI devapUjA vagere anuSThAna, sadanuSThAnabhAvano = tAttvika devapUjA vagere AcAra pariNAmano zreSTha = avaMdhya hetu bane che ema yoganA jANakAro kahe che, kAraNake A anuSThAnamAM muktinA adveSa ke muktinA kaMika anurAganA kAraNe zubhabhAvano leza rahelo che. vivecana : (1) savanuSThAna... sadanuSThAna pratyenuM bahumAna sopAdhika na joie. tadetu anuSThAna 157
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ arthAt je bhautika vastu ke avasthA icchita che tenA kAraNa tarIke ja sadanuSThAnanI ruci hoya e na cAle. 'AmokSa lAvI ApanAra anuSThAna che. AvI pratItinA kAraNe ke svarUpataH ja, (sadanukAnanuM guNazreSTha evA prabhunA guNonuM utkIrtana vagere rUpa suMdara svarUpa hovAthI) sadanuSThAnapratye anurAga pragaTee ahIMsadanuNAnarAgatarIke abhipreta (2) mukSyavega - muktiaSa paNa eka bahu moTo guNa che. tIvrabhavAbhimbaMga e paNa muktiSanuM ja eka svarUpa che. jyAM kazuM khAvApIvAnuM nahIM... indriyonA koi viSaya nahIM... AvA mokSane karavAno zuM? enA karatAM ApaNo saMsAra so daraje sAro, jyAM kaMika sukha to maLe che..'' AvA badhA vicAro-vacano to vyaktapaNe muktidveSa rUpa che ja. abhavya jIva paNa jinavacananA baLe rAga-dveSa e pApabaMdhanone enA dvArA durgatinAM kAraNa che evuM jANe che tyAre e indriyonA viSayo vageremAM rAga-dveSa na thAya enI kALajIvALo bane che. jo ke aMdara yogyatArUpe to tIvrabhavAbhidhvaMga beselo ja hoya che, paNa bahArathI rAga-dveSa moLA paDelA hoya che. temaja upara kahyA mujabanA vyakta muktiSane paNa pApanA kAraNa tarIke dekhavAthI ene paNa e prayatnapUrvaka dUra kare che. A rIte e paNa muktiaddeSa keLave che ne sAthe sAthe niraticAra saMyama pALe che je ene navamA greveyaka sudhI laI jAya che. chatAM enuM A saMyamapAlana tahetu anuSThAna rUpa paNa banatuM nathI, enuM kAraNa e che ke eno A muktiadveSa sadanuSAnarAganuM kAraNa banI zakato nathI. ane te paNa eTalA mATe ke eNe je muktiadveSa keLavyo che te durgativAraNanA upAyarUpe prayatnapUrvaka keLavyo che. jIvamAM karmabaMdhanI je anAdikAlIna yogyatA che te pratipulAvarta kaMIka ne kaMika hRAsa pAmatI hoya che. jIva jyAre caramAvartamAM praveza kare che tyAre A hAsa vizeSa noMdhapAtra bane che. enA prabhAve jIvamAM eka vizeSa prakAranI yogyatA pedA thAya che. enA kAraNe sadupadeza maLavA para ke svayaMcintana karavA para saMsAra upAdhirUpa bhAse che, mokSa avasthAno AMzika pratItipUrvaka svIkAra thavAthI eno kaMIka paNa anurAga pragaTe che. kadAca upadezAdi dvArA mokSanI pichANa na maLI hoya ne tethI eno anurAga pragaTo na hoya to paNa tIvrabhavAbhidhvaMga rUpa muktidveSa sahaja rIte (158) yogaviMzikA...12)
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ ene hoto nathI. e ja rIte vyaktakakSAno ke avyakta muktidveSa paNa ene hoto nathI. A, rakhe ne muktiSanA kAraNe mArI durgati thaI jAya... ke sadgati aTakI jAya... AvI kalpanAthI prayatnapUrvaka dveSane TALavAthI thayelA muktiadveSa svarUpa nathI. paNa vinA upAdhi sahaja pragaTelo mukti aSa che. e sadanuSThAnarAgane pragaTAvavAmAM samartha hoya che. ane tethI AvA mukti apa sadanuSThAnanA rAgano hetu bane che. ane tethI anuSThAna tasketu bane che. abhavyajIvane Avo lAbha nathI maLI zakato emAM eka kAraNa e che ke eno kyAreya caramAvartamAM praveza thato nathI. ane tethI karmabaMdhayogyatA vageremAM noMdhapAtra hAsathavAno lAbha ene maLato nathI. enA kAraNe aMdaranI yogyatAthI ene muktiadveSa pragaTato nathI... eTale eNe durgativAraNanA kAraNarUpe muktiaSano prayAsa karavo paDe che. aMdara yogyatA pragaTyA vagara mAtra bAhya prayAsathI keLavelo Avo muktiaddeSa sadanuSThAna rAgane janmAvI zakato nathI, ne tethI abhavyanuM anuSThAna taddhatuanuSThAna' banatuM nathI. upara caramAvartavartI jIvane jevA kahyA evA muktiaSake iSamuktirAga vinA asopAdhika evo sadanuSThAnarAga pragaTato nathI. eTale jene asopAdhika evo saThanuSThAna rAga anuSThAnamAM bheLavyo che ane muktino aSake iSadrAga hoya ja e nizcita che. eTale A muktinA aSa ke iSadrAga svarUpa zubhabhAvano aMza enA anuSThAnamAM bhaLelo ja hoya che. mATe e tatuanuSThAna bane che. zubhabhAvAMzano yoga hovA chatAM vidhivagerenuM paripUrNapAlana, atyanta saMvegavagerena hovAthI A anuSThAna amRtaanuSThAna banatuM nathI. tema chatAM e amRtaanuSThAnano zreSTha = avadhya hetu to bane ja che, ema yoganA jJAtAo kahe che. te mATe ja e taddhatu anuSThAna kahevAya che. anuSThAnamAM bAdhyakakSAnI bhautika phaLApekSA, avidhi vagere bhaLe to e amRtAnuSThAna na banatAM taddhatuanuSThAna bane che. zrIpALakuMvara jevA viziSTa bhUmikA pAmelA jIvone kyAreka vyakta rUpe bhautiphaLAzaMsA dekhAtI hoya to paNa emano saMga jhaLahaLato hovAnA kAraNe emano mokSAbhilASa akSata rahyo hoya che. tIvratAmAM bhautikaphaLApekSA karatAM mokSAbhilASA ja caDhiyAtI hoya che. vaLI, bhautikaphaLApekSA kAmacalAu-prAsaMgika hoya che, jyAre mokSAbhilASA satata beselI hoya che. ane tethI emanuM anuSThAna ( pAMca anuSThAno) (159)
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ (bAhyarIte bhautikaphaLAzaMsA dekhAtI hovA chatAM) amRtAnuSThAna ja bane che, taddhatuanuSThAna nahIM, e jANavuM batrIzImAM upAdhyAyajI mahArAje, Aloka-paraloka ubhaya saMbaMdhI kaLApekSA hoya to jenI tIvratA hoya te mujaba anuSThAnano viSa ke garamAM samAveza karavo ema jaNAvyuM che. ema prastutamAM bhautikaphaLAbhilASA ane mokSAbhilASA aMge jANavuM. arthAt bhautiphaLAbhilASA tIvra hoya to tahetu ane mokSAbhilASA tIvra hoya to amRta. eTale ja taddhatu anuSThAna mATe muktiadveSa ke muktino ISadrAga kahyo che. paNa muktino tIvra rAga (tIvra abhilASA jhaLahaLato saMvega) nathI kahyo. kAraNa ke e jo hoya to enI ja prabaLatA rahevAthI bhautikaapekSA hovA chatAM anuSThAna 'tatuM rahetuM nathI, paNa amRta banI jAya che. paNa jene bAdhyakakSAnI evI paNa bhautikaphaLApekSA, mokSAbhilASAnI apekSAe prabaLa hoya che enuM anuSThAna taddhatu bane che e jANavuM TUMkamAM mAtra mokSAbhilASA ke nirbaLabhautikaphaLAbhilASAthI mizrita prabaLa mokSAbhilASA - amRtAnuSThAna. bAdhya evI prabaLa bhautika apekSA - tahetuanuSThAna. abAdhya evI pAralaukikabhautika apekSA - garAnuSThAna. abAdhya evI ihalaukika bhautika apekSA - viSAnuSThAna. phaLAdi aMge praNidhAna zUnyatA - ananuSThAna. (vRttimAM mutyunusAraNa chapAyuM che tyAM mutyanuroLa pATha ucita lAge che.) jinoditamiti tvAhurbhAvasAramadaH punH| saMvegagarbhamatyantamamRtaM munipunggvaaH|| 160 // 'jinoditamityeva bhAvasAraM = zraddhApradhAnaM adaH = anuSThAnaM saMvegagarbha = mokSAbhilASasahitaM atyantaM = atIva amaraNahetutvAdamRtasaMjJamAhuH munipuGgavAH = gautmaadimhaamunyH| vRttiartha (yogabindunA 16 0mA zlokano artha ) "aho ! mArA bhagavAne A anuSThAna kahyuM che... AvI javalaMta zraddhAnI pradhAnatAvALuM ane atyanta saMgagarbhita evA Ane (=anuSThAnane) munipuMgavo 'amRta kahe che. (e zlokanI 160 ) giviMzikA...12
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttino artha-) "aho ! mArA bhagavAne A anuSThAna kahyuM che AvI zraddhAnI pradhAnatAvALuM ane atyaMta = atIvasaMvegagarbhita = mokSAbhilASAsahita evuM A= anuSThAna amaraNa evA mokSanuM kAraNa hovAthI 'amRta saMjJAvALuM bane che ema zrI gautama vagere mahAmunio kahe che. vivecanaH (1) 'mArA bhagavAne kahyuM che. A ja vAtanI mahattAne prabaLa zraddhA che. eTale bhagavAne vivakSita anuSThAna je rIte karavAnuM kahyuM hoya e badhI vidhinuM sUkSmatAthI pAlana karavAno svArasika Agraha Ubho thAya ja. vaLI, pIdgalika sukhonI kSaNabhaMguratA, avizvasanIyatA, duHkhapratikArarUpatA, vipAkadArUNatA, parAdhInatA vagerenI pratIti thayelI che ne enI sAme apIdgalika sukhanI kaMIka paNa anubhUti sAthe mokSanI suMdaratAnI pichANa thayelI che. eTale mokSanI tIvra jhaMkhanA pedA thayelI che je paNa enA upAyabhUta caityavandanAdi anuSThAnanI tIvra ruci pedA karAve che ne enA kAraNe paNa enA veLA-vidhi vyavasthita jALavavAno svArasika Agraha Ubho thAya che. eTale eka bAju mokSanI tIvra abhilASArUpa atyanta saMvega che je daDha praNidhAna UbhuM kare che ane bIjI bAju zAstramAM je prakAre veLA-vidhi jALavavAnA kahyA hoya e badhAnuM paripUrNa pAlana che. tethI caityavandanAdi anuSThAna amRta anuSThAna rUpa bane che. (2) A anuSThAna, jyAMmaraNanathI evI amaraNaavasthAnuM-mokSanuM kAraNa che, mATe ene - 'amRta" evI saMjJA ApavAmAM AvelI che, arthAt e amRtaanuSThAna che ema zrIgautamagaNadhara vagere mahAmunio kahe che. zrI adhyAtmasAranA 10mA adhikAranA ra7mA zlokamAM kahyuM che ke - zAstrArthalocana samyapha praNidhAna ca karmaNi kAlAghakaviparyAsoDamRtAnuSThAnalakSaNam II ra 7 / zAstrArthanuM samyapha Alocana hoya, anuSThAnamAM daDha praNidhAna hoya ane kALa vagere aMgono viparyAsa na hoya. A amRtAnuSThAnanuM lakSaNa che... amRtAnuSThAnanI adhyAtmasAramAM ApelI A vyAkhyA utkRSTanA varNanarUpa jANavI. kAraNake zAstrAbhyAsanaryo hoya evA sAdhakane zAstrArthanuM Alocanazakya (amRtAnuSThAna (161)
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ nathI. ema viSama saMyogomAM kAlAdi aMgeno viparyAsa paNa saMbhavita che. ane tema chatAM, amRtAnuSThAna to mAnyuM ja che. (hA, labdhirUpe to viSamasaMyogomAM paNa aMgaviparyAsana ja hoya e jANavuM) arthAt vidhi karatAM je anyathA pravRtti hoya che te, tevI icchAvAtuM ke pramAdAdivazAtuM nathI hotI paNa paristhitivazAt ja hoya che. jeTalI vidhi zakya hoya eTalo prayatna to avazya hoya ja che. eTale ja AgaLa viratidharane amRtAnuSThAnanI je siddhi karI dekhADI che temAM vidhipatinasamavene na kahetAM vidhi sambhavena kahyuM che. yogabindumAM amRtAnuSThAnanI je vyAkhyA ApI che te sarvavyApI che e jANavuM. eteSu trayaM yogAbhAsatvAdahitaM dvayaM tu sadyogatvAddhitamiti tttvm| 'yata evaM sthAnAdiyatnAbhAvavato'nuSThAne mahAdoSaH, tat = tasmAt anurUpANAmeva = yogyAnAmeva paDhiyAsa: caityavandanasUtrapravInarUpa: vartavya: 22 vRttiartha: viSAdi A pAMca anuSThAnomAM prathamanA traNa yogAbhAsa hovAthI ahita che. chellA be to sadyogarUpa hovAthI hita che, A pramANe tattva jANavuM. Ama sthAnAdiyatnAbhAvavALAne anuSThAnamAM mahAdoSa lAge che, tethI yogya jIvomAM ja caityavandanasUtranA pradAnarUpa Ano vinyAsa karavo joie. vivecanaH viSa ane garamAM viparIta praNidhAna hovAthI ane anuSkAnamAM praNidhAnazUnyatA hovAthI praNidhAna Azaya ja bhaLelo nathI. eTale pravRtti vagere Azayo paNa na ja hoya e to spaSTa che ja. mATe evA caityavandanAdi dravyatyavandana banavAthI tuccha che. asAra che. ne tethI yoga nathI, paNa yogAbhAsa che. ane e niSphaLa hovAthI ke viparItaphalaka hovAthI ahita che. chellA bemAM tahetuanuSThAna paraMparAe ane amRtaanuSThAna sAkSAt jIvane mokSa sAthe joDI ApanAra hovAthI sadyogarUpa che, ne tethI hita che, ema tattva jANavuM. (1) yogaviMzikAnI bAramI gAthAnI vRtti cAlI rahI che. have enA uttarArdhanI vyAkhyA Ave che. enA pUrvArdhanI vyAkhyAmAM vyAkhyAkAre pahelAM sthAnAdiyatnAbhAvavALAne niSphaLatA zI rIte ane viparItasalaktA zI rIte ? enuM vivecana karyuM. pachI viSAdianuSThAnamAM viparItakalakatA darzAvI. ane sAthe sAthe chellA be anuSThAnamAM sadyogatva darzAvyuM. gAthAnA uttarArdhano artha Avo che ke tethI (162) yogaviMzikA.....12)
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogyajIvone ja caityavandanAdisUtro ApavA joIe. "AnI sAthe pUrvArdhano sambandha joDavA vRttikAre yata vuiM... vagere kahyuM che. emAM vRtikAre viSAdianuSThAnavALAne mahAdoSa lAge che, mATe yogya jIvone ja sUtra ApavAM' A rIte na kahetAM, "sthAnAdiyatnAbhAvavALAne anuSkAnamAM mahAdoSa lAge che, mATe yogya jIvone ja sUtro ApavAM A rIte vyAkhyA karI che. AnuM kAraNa e che ke mULakAre to viSAdianuSThAnanI koi vAta ja karI nathI. mULakAre to "artha-AlaMbanayogavALA hoya evA jIvomAMthI nirapAyayogavALAjIvone caityavandana vinA vilaMbe abhISTaphaLaprada bane che. sApAyayogavALAjIvone savilaMba abhISTaphaLaprada bane che. artha - AlaMbanazUnyajIvomAMthI sthAnAdinA prayatnavALA jIvone paraMparAe phaLaprada bane che. ane sthAnAdinA prayatnazunya jIvone caityavandana niSphaLa ke viparIta phalaka bane che A pramANe jaNAvyuM che. eTale tavaM vageremAM rahelAvaMnA arthatarIke- te tejIvonI apekSAe caityavandananI vinA vilaMbe phaLapradatA, savilaba phaLapradatA, paraMparAe phaLapradatA, niSphaLatA ke viparItaphalatA... A badhI vAto, vRttikAre 'yata avasthAnAviyatnamAvavato... vagere je jaNAvyuM che tenAthI anyadIpakanyAye laI levI. tethI samuditArtha Avo maLyo ke Ama caityavandana judA judA jIvonI apekSAe vinA vilaMbe phaLaprada banavAthI laI viparItaphaLaka banavA sudhInI badhI zakyatAo dharAve che. mATe yogya jIvone ja enAM sUtronuM pradAna karavuM paNa viparItaphaLaprAptisvarUpanakazAnathI bacAvavA ayogyajIvone A sUtrapradAna na karavuM. Ama TUMkamAM, mULakAre sthAnAdiyatna hoya to zreyaskarane na hoya to doSakara. ATaluM ja jaNAvyuM che, viSAdianuSThAnanI apekSAe kazuM jaNAvyuM nathI, mATe vRttikAre paNa viSAdi anuSThAnanI apekSAe saMbaMdha na joDatAM sthAnAdiyatnanI apekSAe ja saMbaMdha darzAvyo che. mULakAre sthAnAdiyatnanI apekSAe vicAraNA karI to viSAdianuSThAnanI apekSAe vicAraNA kema na karI? e paNa have vicArI laIe. jeone koI bhautika apekSA nathI evA jIvone to caityavandana lAbhakta ja che. jeone bhautika apekSA che evA jIvo be prakAranA che. bAdhyaphaLApekSAvALA ane abAdhyaphaLApekSAvALA. emAMthI bAdhyaphaLApekSAvALA jIvone paNa taddhaanuSThAna zakya hovAthI lAbha (nirUpaNa sthAnAdinI apekSAe (163)
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMbhavita che, abAdhyaphaLApekSAvALAne viSa-gara hovAthI nukazAna che. paNa chadmasthaguru sAmA jIvanI kaLApekSA bAdhya che ke abAdhya ? eno nirNaya sAmAnya rIte karI zaktA nathI. eTale enA AdhAre e sUtrapradAnane yogya che ke ayogya ? e nirNaya paNa zakya banI zakato nathI. mATe granthakAre enA AdhAre nirUpaNa karyuM nathI. mAtra, jema sthAnAdiyatnAbhAvavALAne caityavandana mahAdoSarUpa che, ema viSAdianuSThAnavALAne paNa e mahAdoSarUpa che A sAmya hovAthI vRttikAre saprasaMga viSAdianuSThAnanI apekSAe vicAraNA karI che e jANavuM. // 12 / / ke etadvinyAsAnurUpA ityAkAGgAyAmAha - avataraNikArtha : caityavandana sUtranA pradAnarUpa vinyAsane yogya koNa che ? evI AkAMkSAne saMtoSavA granthakAra kahe che je desaviraijuttA jamhA iha vosirAmi kAyaMti / succai viraIe imaM tA sammaM ciMtiyavvamiNaM // 13 // ---- gAthArtha : jeo dezaviratithI yukta che (tevA jIvone sUtrapradAna mATe yogya jANavA.) (zA mATe ?) kAraNake ahIM (=caityavandanamAM) 'kAyAne vosirAvuM chuM' e pramANe saMbhaLAya che. (ane e) virati hoya to ja zakya che. mATe A vAtanuM samyak cintana karavuM. je ityAdi / ye dezaviratiyuktAH paJcamaguNasthAnapariNatimantaH te iha anurUpA iti zeSaH / kuta: ? ityAha- 'yasmAt 'iha' caityavandanasUtre 'vyutsRjAmi kAyam' iti zrUyate, idaJca viratau satyAM sambhavati, tadabhAve kAyavyutsargAsambhavAt, tasya guptiruupvirtimevAt| = vRttiartha : jeo dezaviratiyukta che arthAt pAMcamA guNaThANAnI pariNativALA che teo ahIM sUtrapradAnane yogya jANavA. (ATalo aMza zeSa jANavo... arthAt mULamAM nathI, artha pUrNa karavA adhyAhArathI umeravo.) zA mATe ? *(eTalA mATe ke) ahIM caityavandana sUtramAM 'kAyAne vosirAvuM chuM' ema saMbhaLAya che. A vAta viratinI hAjarImAM ja saMbhave che. kAraNake viratinA abhAvamAM kAyAno vyutsarga asaMbhavita che. te paNa eTalA mATeke te = kAyAno vyutsarga guptirUpa viratino 164 yogaviMzikA..13
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAra che. vivecana : (1) pAMcamA guNaThANAnI pariNativALA jIvo ja sUtrapradAnane yogya che AvuM je kahyuM enuM kAraNa darzAvavA mATe A adhikAra che. ahIM 'pariNati' zabda vAparyo che enAthI e nizcita thAya che ke vyavahArathI aNuvrato svIkAryA hoya paNa aMdara taddanurUpa pariNati-dezaviratipariNAma-jAgyo na hoya to evA jIvo paNa adhikArI nathI. - caityavandanasUtramAM tAva vAya TALeLa momeLa jJALe appAAM vosirAmi e pramANe pratijJA karavAnI Ave che. pratijJAno adhikArI te ja che je pratijJAnuM yathArtha pAlana karI zake. pratijJAnA pAlanamAM be aMzo che. pratijJAthI tyAjya pravRttino AcaraNamAM tyAga e pratijJAnuM bAhya pAlana che - vyavahArathI pAlana che. e tyAjya pravRttinI ke enA kAraNabhUta pramAdAkinI vRtti jIvamAM anAdikALathI ghaDAyelI hoya che. A vRtti khase ne enA sthAne e pravRttinA tyAganI ane e tyAganA kAraNabhUta apramAda vagerenI vRtti keLavAya... keLavAyelI A vRtti e viratinI pariNati che, e pratijJAnuM AMtarika pAlana che - nizcayathI pAlana che. kyAreka kAraNavazAt AcaraNamAM tyAjya pravRtti karavI paDe to paNa AMtarika pariNati akSata hoya to viratinuM pAlana akSata ja kahevAya che. jemake sAdhune sakAraNa nadI utaravAmAM aaN pAyaM natenindrA vagere jayaNArUpa apramAda paNa hoya to hiMsAnI virati (ane sarvavirati) akSata rahe che. eTale pratijJApAlana mATe mukhyatayA pariNati jovAmAM Ave che. kAyAne vosirAvavAnI pratijJA paNa eka prakAranI pratijJA to che ja. tethI enuM pAlana viratinI = viratipariNAmanI vidyamAnatAmAM ja saMbhave che. te paNa eTalA mATe ke 'kAyAno vyutsarga' - kAyAne vosirAvavI' e kAMi ahIM kAyA no sarvathA tyAga karI devo evA arthamAM nathI. paNa zvAsozvAsa vagere AgArarUpa keTalIka pravRttio choDIne zeSa saghaLI pravRttio rUpa kAyavyApArano cokkasa avadhi sudhI tyAga karavA rUpa che. A kAyagupti che. (annatya sUtra dvArA pratijJAta mauna ane dhyAna paNa A kAyaguptimAM ja samAviSTa thaI jAya evo vyApaka artha levo.) A paNa eka prakAranI virati ja che. eTale virati pariNAma jene pragaTa thayo nathI evA jIvo AvI pratijJAnA vAstavika adhikArI nathI. viratidhara adhikArI 165
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ nizcayanayanI mAnyatA AvI che ke samyatvI samyatva pAme. (mithyAtvI samyatva pAme e vyavahAranI mAnyatA che.) ema viratidhara virati pAme e nizcayanI mAnyatA che. eTale pahelAM bhale avirata hoya, ne pratijJA kare... enuM pAlana karatAM karatAM virati pariNAma pragaTa thAya... AvuM nizcayane mAnya nathI. kAraNake nizcayanaya ema kahe che ke evuM karavAmAM, jyAM sudhI viratipariNAma pragaTa na thayo tyAM sudhI to pratijJA e mRSAvAda banI rahe. eTale nizcayanaya ema kahe che ke jemane viratipariNAma vartato hoya teoja caityavandananA adhikArI che. (vyavahAranayato, pratijJAthI viparIta AcaraNa na kare.. pratijJAnukUla ja bAhya AcaraNa hoya, to pratijJAno bhaMga mAnato nathI. eTale jyAM sudhI aMdara pariNAma na jAge tyAM sudhI paNa pratijJA mRSAvAdarUpa banatI nathI. ane tethI aMdara virati pariNAma na jAgyo hoya evA jIva paNa vyavahAranaye adhikArI hovAmAM vAMdho nathI.) __ tataH samyak cintitavyametat yaduta 'kAyaM vyutsRjAmi' iti pratijJA'nyathAnupapattyA dezaviratipariNAmayuktA eva caityavandanAnuSThAne'dhikAriNaH, teSAmevAgamaparatantratayA vidhiytnsmbhvenaamRtaanusstthaansiddheriti| vRttiartha tethI, A samyavicAravuM ke kAyAne vosirAvuM chuM evI pratijJA anyathA asaMgata rahetI hovAthI dezaviratipariNAmathI yukta jIvo ja caityavandanaanuSThAnanA adhikArI che. kAraNake teone ja, Agamane paratatra rahIne vidhipAlanano prayatna saMbhavita hovAthI amRtaanuSThAna siddha thaI zake che. vivecanaH viratipariNAmanI gerahAjarImAM pratijJA asaMgata kema rahe che e pUrve vicArI gayA. bIjuM kAraNa paNa ahIM vRttikAra darzAve che. Agamokta anuSThAnanuM paripUrNa pAlana tyAre ja thayuM kahevAya jo Agamokta badhI vidhio jALavavAmAM AvI hoya. saMpUrNa vidhijALavaNI toja zakya bane jo enAM pratipAdaka Agamokta vacano para hADohADa zraddhA hoya... A mATe darzanamohanIyano kSayopazama joie che. A anuSThAna A rIte karavAthI ja Atmahita thAya AvI tIvrazraddhA na hoya to nAnAnAnA vidhAnamAM garabaDa thavAnI zakyatA rahe. darzanamohanIyano kSayopazama hoya to zraddhA majabUta che, chatAM ene AcaraNamAM lAvavA mATe cAritramohanIyano kSayopazama paNa joie che. A kSayopazama dezaviratithI prAraMbhAya che. mATe deza166) yogaviMzikA....13)
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ viratidhara ja AgamAnusAre Agamokta vidhAnano prayatna karI zake che, e pUrvanA jIvo nahIM. ne jo Agamokta vidhipAlanano prayatna na hoya to to amRtaanuSThAna saMbhavatuM nathI. mATe dezaviratidharane ja amRtAnuSThAna saMpanna thaI zake che, ane tethI teo ja caityavandananA adhikArI che. etacca madhyamAdhikArigrahaNaM tulAdaNDanyAyenAdyantagrahaNArthaM, tena paramAmRtAnuSThAnaparA: 'sarvaviratAstattvata ev| 'taddhatvanuSThAnaparA: (samyagdRSTayaH) apunarbandhakA api ca vyavahAradihAdhikAriNo gRhyante, kugrahavirahasampAdanenApunarbandhakAnAmapi caityavandanAnuSThAnasya phalasampAdakatAyAH pnycaashkaadiprsiddhtvaadityvdheym|| vRttiartha? A madhyamaadhikArInuM je grahaNa karyuM che te tulAdaMDanyAye AdyantanA grahaNa mATe karyuM che. tethI parama amRtAnukAnamAM tatpara sarvavirata jIvo tattvathI (vAstavika) ja (adhikArI che.) taddhatuanuSThAnamAM tatpara evA (samyagudaSTijIvo) ane apunarbandhaka jIvo paNa vyavahArathI ahIM adhikArI tarIke gRhIta thAya che. kAraNake caityavandana anuSThAna kugrahavirahanuM saMpAdana karI ApavA dvArA apunarbandhajIvone paNa phaLasaMpAdaka bane che e vAta paMcAzakAdimAM prasiddha che. A vAta noMdhanIya che. vivecanaH (1) tattvathI (nizcayathI) ke vyavahArathI... Avo bhedanapADIe to sarvavirata, dezavirata, aviratasamyagdaSTi ane apunarbandhaka.. ATalA jIvo caityavandana sUtrapradhAnanA adhikArI che. AmAMthI chellA be vyavahArathI adhikArI che ane taddhatvanuSThAna tatpara che. sarvavirata tattvathI (vAstavika) adhikArI che ane paramAmRtAnuNAnatatpara che. dezavirata tattvathI (vAstavika) adhikArI che ane amRtAnuSThAnatatpara che. eTale dezavirata jIvo, adhikArI jIvomAM madhyama che. jema tulAne-trAjavAne madhyamAMthI pakaDavAmAM Ave to enA banne pallAM paNa pakaDAI ja jAya che ema mULAkAre ahIM madhyama adhikArI evA dezaviratanuM adhikArI tarIke je grahaNa karyuM che tenA dvArA AdimAM rahelA sarvaviratajIvanuM tathA anta rahelA aviratasamyagdaSTi ane apunarbandhakanuM paNa adhikArI tarIke grahaNa thaI jAya che e jANavuM (alabat vRttimAM sacaya: zabda chapAyo nathI. paNa mapunarvatthA pi ra... evA pAThamAM pitta zabdo je che te sacaya: zabda tyAM hovo joie, evuM apunarbandhakAdi vyavahArathI adhikArI (167)
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUcana kare che. lahiyA vagerenI bhUlathI rahI gayo hoya evuM saMbhavita che. ane tema chatAM, jo e zabda tyAM na hoya to, apunarbandhakanA upalakSaNathI enuM grahaNa karavuM, kAraNake e jIvo paNa vyavahArathI adhikArI to che ja.) (2) haju caityavandana AvaDatuM na hoya evA jIvone paNa tathAvidha upadezazravaNa vagere dvArA bhAvo ullasita thaI jAya ane sarvavirati pariNAma pedA thaI jAya evuM azakya nathI. AvA sarvaviratajIvo caityavandanasUtrapradhAnanA tattvathI adhikArI che. A sUtrapradAna thAya eTale prathamavArathI ja saMpUrNa vidhibodha ane saMpUrNa vidhipAlana hoya ja evuM mAnI zakAya nahIM. eTale vidhi vikalatA saMbhavita che. paNa eTalA mAtrathI 'e taddhatuanuSThAna ja hoya, (parama) amRtAnuSThAna nahIM evuM kahI zakAya nahIM. kAraNake mAtra aSTapravacanamAtAnA jJAnavALAne kSapakazreNi jo AvI zake che to amRtAnuSThAna AvI zakavAmAM kazo vAMdho nathI. saMpUrNavidhibodha e paNa saMpUrNavidhipAlananI kAraNasAmagrImAM samAviSTa che. eTale eno abhAva e sAmagrIvikalatArUpa bane che. tethI vidhinI je vikalatA che te sAmagrInI vikalatAvazAtu che, pramAdAdivazAt nathI, mATe e taddetuanuSThAna nathI, paNa amRtAnuSThAna ja che. paNa jo vidhinI vikalatA pramAdAdivazAt Ave to e tatuanuSThAna ja jANavuM. praznaH vidhivekalyano prayojaka pramAda sarvaviratane (chahAguNaThANAvALAne) saMbhave? uttara : hA, AgaLa 16mI gAthAnI vRttimAM na jaiva tatUrASa8-samagusthAna.. vagere je adhikAra che enA parathI e saMbhave ema jaNAya che. ane tethI chaThe guNaThANe (parama) amRtAnuSThAna ane taddhatuanuSThAna banne saMbhavita che ema mAnavuM joie. paNa, sarvaviratane anuSThAna paNa hoya zake e vAta to saMbhavita lAgatI nathI. kAraNake kvacit apradhAna bAbatamAM anupayoga hoya tyAre paNa, praNidhAnanA prabhAve-chevaTe saMskArarUpe paNa pradhAnaphaLa mokSano uddeza beselo ja hoya che, A aMgenI praNidhAnazUnyatA saMbhavatI nathI. [168 yiogaviMzikA...13
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ cha sAtame guNaThANe rahelA ane tethI tattvathI adhikArI evA paNa jIvo dIrdhakALa sudhI paramAmRtAnuSThAna ja karatA rahe evo koI niyama nathI (kAraNake taddhatu paNa saMbhavita che.) chatAM teomAM paramAmRtAnuSThAna sAdhavAnI tatparatA to hoya ja che temaja e sAdhI zakAya evI yogyatA che-sAmagrI che. ane enA kAraNe enI saMbhAvanA paNa che. mATe e tattvathI adhikArI che ja. eTale ja ahIM paramAmRtAnuSThAnavantaH na kahetAM paramAmRtAnuSInapa/: kahyuM hoya ema lAge che. eTale ja dezavirata jIvo mATe paNa.yasambhavena amRtAnuSThAnasiddha ema jaNAvyuM che. arthAt AgamaparatantratayA vidhiyatnanI saMbhAvanA batAvI vidhiyatnano niyamana batAvyo. eTale artha e maLe ke jyAre evo vidhiyatna thAya tyAre amRtAnuSThAna thAya, jyAre evo vidhiyatna na thAya tyAre amRtAnuSThAnana thAya, ane chatAM dezavirata jIvo amRtAnuSThAnatatpara to kahevAya ja. ane e tatparatAyogyatA vagere hovAthI tattvathI adhikArI paNa che ja. (eTale icchAyogamAM vartatA viratidhara paNa tattvathI adhikArI nathI, vagere kalpanAnI jarUra nathI.) vRttikAre dezaviratidhara mATe amRtAnuSThAna kahyuM ane sarvaviratidhara mATe paramAmRtAnuSThAna kahyuM teno vicAra karIe. pAMca indriya, chaThuM mana ane pajIvanikAya. ema bAra prakAranI avirati che. emAMthI dezaviratajIvane mAtra trasakAyanI paNa AMzika virati ja hoya che. eTale teone sarvavirata jevI paripUrNa kAyavuti hotI nathI. vaLI AgamaparatatratA paNa dezavirata jIvone caityavandanAdi anuSThAna pUratI hoya che, vepAra vagere aneka saMsArasaMbaMdhI pravRtti vakhate AzApAratatrya teone hotuM nathI. sarvavirata jIvane jIvananA pratyeka kSetramAM AjJApAratatya hoya che. mATe sarvaviratane ja paramAmRtAnuSThAna hoya che jyAre dezaviratane amRtAnuSThAna hoya che. (eTale ja dezavirata karatAM sarvaviratane karma nirjarA asaMkhyaguNa hoya che, temaja doSahrAsa paNa pracuramAtrAmAM thato hoya che. A ja kAraNa che ke sarvaviratinI sparzanAvALA vadhumAM vadhu 7 ke 8 bhavo ja joie che jyAre dezaviratinI sparzanAvALA asaMkhyabhava paNa zakya che.) (3) aviratasamyagdaSTi ane apunarbandhaka jIvone virati na hovAthI amRtAnuSThAna saMbhavita nathI. chatAM tahetuanuSThAna to teone saMbhavita che ja. mATe aipunarbandhakAdi vyavahArathI adhikArI 169)
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ e bannenA vizeSaNa tarIke 'tadvetvanuSThAnatatpara' ema kahyuM che. teone ghaNuMkharuM tadvaitvanuSThAna ja hoya che. kyAreka ananuSThAna saMbhave che. paNa guNasaMpanna apunarbandhakajIvone viSa ke gara anuSThAna hotA nathI. ane, 'caramAvartamAM prAyaH karIne cothuM (=tadvetu) anuSThAna ja hoya' evA abhiprAya mujaba to guNasaMpanna apunarbandhaka avasthAne gumAvI cUkelA apunarjandhakane paNa viSa-gara saMbhavatA nathI, kAraNake e jIva caramAvartamAM to hoya ja che. eTale avirata samyagdaSTi ane apunarbandhaka jIvo, tadvetuanuSThAnamAM tatpara hovAthI temaja enI yogyatA vagere hovAthI teo vyavahArathI caityavandanasUtra pradAnanA adhikArI che. (4) apunarjanyajIvone caityavandana anuSThAna jo niSphaLa jatuM hoya to to teone adhikArI tarIke na jaNAvata. paNa jaNAvyA to che. mATe jaNAya che ke teonuM caityavandana paNa saphaLa che. to teone zuM phaLa saMbhave che ? e have vRttikAra jaNAve che. (arthAt teone paNa ahIM adhikArI zA mATe kahyA te have vRttikAra jaNAve che.) caityavandanAnuSThAna dvArA apunarbandhajIvono Dugraha dUra thAya che, A vAta paMcArAkajImAM kahelI che. apunarbandhakajIvone paNa mithyAtvanA udayanA prabhAve vidhi vagere aMge Dugraha saMbhavita che. chatAM, apunarbandhakatA hovAthI mAdhyasthya che. mATe prajJApanIyatA hoya che. ane tethI caityavandana anuSThAna dvArA phugraha dUra thAya che. * (ahIM prajJApanIyatA hoya che, tethI phugrahano artha ''Du=kutsita=galata, graha = nirNaya... tethI kugraha-galatanirNaya'' jevo karavo. paNa kadAgraha na karavo, kAraNake ThAgraha sAthe prajJApanIyatA saMbhavita nathI.) phugrahadUra thavAthI samyaktvaprApti vagere phaLa kramazaH prApta thAya che. ema aviratasamyakatvIne paNa adhikArI kahyA.. eTale ene paNa caityavandananuM phaLa zuM maLe che ? e vicArI laie... samyaktvI jIvane kugraha hoto dikkhAvihANameyaM bhAvijjaMtaM tu tataNItie / saiapuNabaMdhagANaM kuggahavirahaM lahuM kuNai || paMcA. 2 / 44 // AgamAnusAre bhAvita karAtuM A dIkSAnuM vidhAna sAMdhaka ane apunarjandhakanA Dugrahano zIghra viraha kare che. (alabat paMcAzajImAM A vAta ThIkSAvidhAna mATe karI che. paNa te nA upalakSaNathI e caityavandanAdi mATe paNa jANI zakAya che. vaLI dIkSAvidhAna jo samRdbandhakanA phugrahano viraha karI zake che to caityavandanAdi paNa tenA phugrahano viraha karavA rUpa lAbha karAvI zake evuM vicAratAM lAge che. tattva kevaligamyam) 170 yogaviMzikA.13
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ nathI. paNa caityavandana dvArA enuM samyatva nirmaLa thAya che, cAritramohanIyano kSayopazama thavA dvArA kramazaH dezavirati-sarvavirati prApta thAya che. ne tethI pachI amRtAnuSThAna dvArA mokSa sudhInuM phaLa pAme che. vizeSa vicAraNA ahIM dezaviratane amRtaanuSThAna ane sarvaviratane parama amRtaanuSThAnanI siddhi karI dekhADI che. ane eTale ja Abene tattvataH (nizcayathI) caityavandananA adhikArI tarIke kahyA che. apunarbandhaka jIvone takaeNanuSThAnamAM tatpara kahyA che, ane tethI emane caityavandananA vyavahArathI adhikArI kahyA che. aviratasamyagdaSTi jIvo mATe vRttikAre kazo ullekha nathI. tema chatAM, pUrve trIjI gAthAmAM ane tenI vRttimAM, dezavirata ane sarvavirata jIvomAM ja nizcayanaya yoganI vidyamAnatA svIkAre che, apunarbandhaka ane aviratasamyagdaSTi jIvomAM yoganA bIjabhUta evA sthAnAdine vyavahAranaya upacArathI yoga tarIke svIkAre che.' vagere je vAta karI che enA parathI, avirata samyatvIno naMbara apunarbandhajIvonI sAthe hovo kalpI zakAya che. temaja punarjandhA mApa 2... mAM rahelo pi zabda paNa evI kalpanAne prere che. ane tethI A vivecanamAM aviratasampatnIne paNa apunarbandhakanI jema ja vyavahArathI adhikArI kahyA che temaja tatuanuSThAnamAM tatpara kahyA che. have AnA para keTalAka prazno UbhA thAya che. (1) zrI tIrthaMkaraprabhunA cyavanakalyANaka prasaMge zakendra zastava dvArA je prabhubhakti kare che tene paNa nizcayathI to anadhikArInI vandanA kahevI paDaze.. vyavahArathI adhikArI jIvakRta hovA chatAM ene apradhAna ane dravyarUpa to kahevI ja paDaze. (2) indro-devo vagere janmAbhiSeka vagere je bhakti kare che e badhI taddhatuanuSThAna kahevI paDaze. amRtAnuSThAna nahIM kahI zakAya. (3) "vyasRjJAmi yam... vagere kAussagnanI pratijJAnuM vAstavika pAlana viratipariNAmanI hAjarImAM ja saMbhavita che." vagere je, aviratane tattvataH pAlananI asaMbhAvanAnA kAraNa tarIke darzAvyuM che temAM paNa prazna e khaDo thAya che ke mULa guNanI pratijJA viratipariNAma vinAsaMbhavatI nathI, ebarAbara... paNa uttaraguNanI pratijJA mATe evo niyama kyAM che? avirata evA paNa cakravartI vagere jIvo arhama cothe paNa amRtAnukAna saMbhava (171) 171
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ vagerenuM paccakakhANa kare ja che ne ! A praznonuM samAdhAna evuM lAge che ke - prastuta granthanI prathama gAthAnI vRttinA aMte vRttikAre je kahyuM che ke nizcayathI to parizuddha badho ja dharmavyApAra yoga che, paNa tAntrikoe karela vizeSa vyavahArane anusarIne sthAnAdimAM rahelo dharmavyApAra ja yoga che. tathA, trIjI gAthAmAM ane tenI vRttimAM (dezaArAdhaka ane dezavirAdhakane gauNa karI-sarvaArAdhakane ja najaramAM rAkhI) sthAnAdi yogo ane temAM antarbhAva pAmatA adhyAtma vagere yogonI vidyamAnatA viratidhara jIvomAM ja kahI..... apunarjanmajIvo ane avirata samyagdaSTijIvomAM to mAtra yogabIja ja kahyuM... A eka vizeSa prakAranI vivakSA ja che. A vivakSAne anusarIne ja AkhA granthamAM A badhuM nirUpaNa che. eTale sthAnAdi mATe dazAnta tarIke ApelA caityavandana anuSThAnamAM paNa A vivakSA cAlu ja hovAthI caityavandananA vAstavika adhikArI tarIke viratidharane ja kahyA che. ane tethI aviratasamyaktvI jIvo jyAre vAstavika adhikArI tarIke ja vivakSita nathI to emane amRtAnuSThAna paNa zI rIte kahI zakAya ? mATe ahIM emane tadvetuanuSThAna kahyuM che. bAkI A vizeSaprakAranI vivakSAne bAju para rAkhIne vAstavikatAno vicAra karIe to aviratasamyaktvIjIvone paNa amRtAnuSThAna saMbhave che temaja prathamagAthAnI vRttinA upasaMhAramAM kahyA mujaba e nizcayathI yogasvarUpa paNa bane ja che. eTale tene anusarIne indra paNa zastavanA vAstavika adhikArI ja che, samyaktvI devo je janmAbhiSeka vagere prabhubhakti kare che e amRtAnuSThAna banavAmAM koi bAdhaka nathI e jANavuM. temaja aviratasamyaktvI jIvone uttaraguNanI pratijJA ane enuM pAlana banne asaMbhavita nathI, e paNa jANavuM. ye tvapunarbandhakAdibhAvamapyaspRzanto vidhibahumAnAdirahitA gatAnugatikatayaiva caityavandanAdyanuSThAnaM kurvanti te sarvathA'yogyA eveti vyvsthitm|| 13 // vRttiartha : vaLI jeo apunarbandhakAdibhAvane paNa sparyA nathI tevA vidhibahumAnAkirahita jIvo gatAnugatikatAthI ja caityavandanAdi anuSThAna kare che eTale 172 yogaviMzikA...13
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ teo sarvathA ayogya che e pramANe vyavasthA jANavI. vivecana : apunarbandhaka avasthA paNa je pAmyo nathI. eno matalaba AtmAnA zuddha svarUpa tarapha jenuM aMza mAtra paNa lakSya gayuM nathI. saMsAra e upAdhi che - AtmAnI kadarthanA che AvuM UMDe UMDe paNa kyAMya pratIta thayuM nathI... eTale e je kAMi pravRtti kare e bhautika ane mAtra bhautika uddezathI ja hoya che. tethI AtmahitanuM mArgadarzana ApanAra zAstro pratye A jIvone svArasika zraddhA-Adara-bahumAna na hoya e spaSTa che. tethI zAstrokta vidhi pratye paNa bahumAnAdi hotA nathI. tema chatAM teo kyAreka zAstrokta caityavandanAdi vidhAno karatAM dekhAya to e mAtra gatAnugatikatAthI ja karatA hoya e spaSTa che. mATe emAM praNidhAnAdi nathI bhaLyA hotA ke nathI e bhaLavAnI koi bhUmikA hotI. tethI AvA jIvo caityavandanAdi sUtrapradAna mATe sarvathA ayogya che. Ama sarvavirata ane dezavirata tattvataH yogya che, aviratasamyagdaSTi ane apunarjandhaka vyavahArathI yogya che, ane evI bhUmikAe paNa nahIM pahoMcelA jIvo sarvathA (=nizcaya ane vyavahAra bannethI) ayogya che ema sUtrapradAna aMge vyavasthA nizcita thai. pUrve vicArI gayA ema, sAmA jIvamAM bhavAbhinandIpaNAno nirNaya karAve evA kSudratAdi vyakta doSa ke sUtra-sUtrakAra-sUtradAtA vagere pratye tIvra aruciavahelanA vagere ayogyatA sUcaka doSa dekhavA maLI jAya to to ayogyatAno nirNaya thavAthI yogyatAnI saMbhAvanA karavAno prazna ja raheto nathI. paNa jo AvI koi sphuTa ayogyatA na jaNAtI hoya to gItArtha guru yogyatAnI saMbhAvanA karI sUtrapradAnAdi kare ja che. eTale, A vAstavikatAne najaramAM rAkhIne ja bAlyavayamAM paNa caityavandanAdi sUtro apAya che, e jANavuM. ema kaMika uMmaravALA thaine pachI jeone kaMika dharmAbhimukhatA thai che - jijJAsA jAgI che emane mATe paNa niyama to A ja ke evI koi ayogyatA na dekhAtI hoya to yogyatAnI saMbhAvanA karI caityavandanAdi zIkhavADavAmAM Ave che. "emane saMsAranI nirguNatAnuM svarUpa batAvavAmAM Ave, teone saMsAra nirguNa bhAse, teo prazna kare ke A nirguNasaMsArathI taravAno upAya zuM che ? tyAre teone tenA upAyarUpe bhagavadbhakti karavAnuM kahevAmAM Ave, tenI - adhikArI vyavahArathI jovAya 173
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ vidhi batAvatAM vidhipUrvakanuM caityavandananuM sUtra tathA tenI prajJA anusAra eno artha ApavAmAM Ave. tevA jIvone ja vidhimAM yatnano leza saMbhave... ''Avo koi niyama hovo Avazyaka nathI ke gItArtha puruSonI pravRttimAM e jovA paNa maLato nathI. jeomAM evI koi ayogyatA nathI tevA jIvo kyAreka to bhautika apekSAthI caityavandanAdi zaru kare to paNa e karatAM karatAM karmakSayopazama thAya ane bhautika apekSA chUTI jAya, ne nirbheLa AtmahitanA prayojanathI caityavandanAdi prabhubhakti karatAM teo thai jAya AvuM granthakAra zrI haribhadrasUri mahArAja khudane paNa mAnya che e tapapaMcAzaka- aSTaka prakaraNa vagere parathI spaSTa che... temaja vartamAnamAM paNa AvA DhagalAbaMdha kissAo jovA-jANavA maLe che, tyAre saMsAranI nirguNatAno upAya pUchatAM Ave evA ja jIvone yogya mAnavA vagere kalpanAo anAvazyaka che, e spaSTa che. vaLI, pAMcamA ke chaThThA-sAtamA guNaThANAnA pariNAma sAmA jIvane sparyA che eno nirNaya chadmastha guru zI rIte karI zake ? tethI, 'jIva bhAvathI te te guNasthAnane sparze che tyAre nizcayathI caityavandanasUtrano adhikArI bane che. tethI guru tene te sUtranuM pradAna kare che... 'vagere vAto paNa UbhI rahI zakatI nathI. alabat e guNasthAnane sparze tyArathI nizcayathI adhikArI bane che e vAta sAcI. paNa 'A nizcayathI adhikArI banyo che' AvuM guru jANe che ne tethI ene sUtranuM pradAna kare che.' A vAta zI rIte mAnI zakAya ? vastutaH sUtrapradAna khuda eka vyavahAra che, tethI enA mATe vyavahArathI adhikArI jovA Avazyaka che. jeo nizcayathI paNa adhikArI banI cUkyA che te teonI vizeSa yogyatA che, paNa e jovI Avazyaka ja che evuM nathI. / / 13 / / nanvavidhinA'pi caityavandanAdyanuSThAne tIrthapravRttiravyavacchinnA syAt, vidherevAveSaNe tu dvitrANAmeva vidhiparANAM lAbhAt krameNa tIrthocchedaH syAditi tadanucchedAyAvidhyanuSThAnamapyAdaraNIyamityAzaGkAyAmAha- avataraNikArtha : (zaMkAkAre nanu zabda dvArA zaMkAnuM utthAna karyuM che.) zaMkA - avidhithI caityavandanAdi anuSThAna thatA ho to paNa tIrthapravRtti avicchinna raheze. vidhine ja zodhavA besazo to be traNa ja vidhi tatpara jIvo maLavAthI krame karIne tIrthoccheda thaI jaze. eTale tIrthano uccheda na thaI jAya e mATe avidhianuSThAna paNa AdaravuM joie... AvI zaMkAne najaramAM rAkhIne granthakAra kahe che - 174 yogaviMzikA...13 -
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecanaH zaMkA - sthAnAdiyatnAbhAvavALA jIvo sthAnAdi na jALave... eTale ke avidhi seve. AvA jIvone caityavandananA adhikArI kahyA, eTale teone caityavandanAdina ApavAthI teoto caityavandana karaze nahIM. ane paMcamakALanA prabhAve vidhitatpara bhAvuko to maLe to paNa be traNa... vaLI vadhAre paDatA kALamAM eTalA paNa nahIM maLe. eTalekamazaH evo kALa Avaze ke jinokta kyiA karanArA koI haze ja nahIM... Ano matalaba ke tIrtha (zAsana) viccheda pAmyuM. eTale enA badale bhale avidhi to avidhi... paNa caityavandanAdi karanArA to maLe. ne tethI tIrtha to AgaLa cAle. mATe avidhivALuM anuSThAna paNa AdaraNIya che. *(arthAt evA jIvone paNa caityavandanAdinA adhikArI mAnI sUtrapradAna karavuM joie.) zaMkAkAranI AvI zaMkAnuM samAdhAna karavA granthakAra kahe che - titthassuccheyAi vi nAlaMbaNamittha jaMsa emev| suttakiriyAi nAso eso asmNjsvihaannaa||14|| titthassa ityAdi / atra-avidhyanuSThAne 'tIrthocchedAdyapi nAlambanaM tIrthAnucchedAyAvidhyanuSThAnamapi kartavyamiti nAlambanIyam, yad-yasmAt evameva avidhyanuSThAne kiyamANe eva asamaJjasavidhAnAt = vihitAnyathAkaraNAdazuddha pAramparyapravRttyA * "ahIM vidhi kevala bAhya AcaraNAtmaka levI nathI. paraMtu aMtaraMga bhAvathI saMvalita evI bAhya AcaraNAtmaka vidhi levI che.. vagere vivecana asat jANavuM. aMtaraMgabhAvathI saMvalita vidhi hoya e bezaka icchanIya che ja, paNa ahIM vAta mAtra bAhya vidhinI che. kAraNake sUtranI varNAnupUrvI-uccAravidhimudrA vagere niyata hovAthI enA AdAna-pradAna saMbhavita che ne enA AdhAre tIrthano uccheda-ke anuccheda thAya che. aMtaraMgabhAvamAM AmAMnuM kazuM ja niyata hotuM nathI. te paNa eTalA mATe ke aMtaraMgabhAvo zabdamAM utArI zakAya evA ja hoya evo niyama nathI. tathA zabdomAM utare evA bhAvomAM paNa eka ja varNAnupUrvIthI darekane evA bhAvo vikase e paNa niyata nathI. mATe varNAnupUrvI niyata nathI. ema mudrA vagerenA ajANa jIvane paNa aMtaraMgabhAvo saMbhavita che. tethI mudrA paNa niyata nathI. Ama aMtaraMgabhAvomAM kazuM niyata na hovAthI e aMgenuM mAtra mArgadarzana saMbhavita hoya che, AdAna-pradAnanahIM. vaLI koika bahArathI zubhabhAvono mAtra dekhAva kare, aMtaraMga evA bhAvanahoya, ne sUtrokta yiAvyavasthita kare to tIrthapravRttito avyavacchinna rahe ja che, tIrthavyavaccheda kAMI thaI jato nathI. aMtaraMga azuddhabhAva kAMI dekhavAnI vastu nathI ke jethI bIjAo te dekhIne tevA azuddhabhAva calAve ne tethI tIrthavyavaccheda kahevo paDe. eTale ja 14 mI gAthAmAM kriyAnA asamaMjasapaNAthI sUtrakriyAnAnAzarUpe ja tIrthavyavaccheda batAvyo che, aMtaraMgabhAvanA abhAvanA kAraNe nahIM.) (tIrthocheda AlaMbana nathI 175)
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakriyAyA vinAza:, sa eSa tIrthocchedaH / gAthArtha : ahIM, tIrthano uccheda vagere paNa AlaMbana nathI, kAraNake A rIte asamaMjasa karavAthI sUtrakriyAno je nAza thAya che e ja te = tIrthoccheda che. vRttiartha : ahIM = avidhianuSThAna karavAmAM 'tIrthoccheda vagere paNa AlaMbana nathI. arthAta 'tIrthano uccheda na thaI jAya e mATe avidhi anuSThAna paNa kartavya che' Avo bacAva paNa yogya nathI, kAraNa ke AvA bahAnA heThaLa avidhi anuSThAna karavAmAM ja zAstravihita kriyAne anyathA karavArUpa asamaMjasatAnA kAraNe azuddhaparaMparA pravarttavAthI sUtroktayiAno to vinArA ja thaI jAya che, ane A ja to tIrthoccheda che. vivecana : (1) 'tIrthocchedAdi' zabdamAM Adi padathI pUrvapakSI e paNa kahevA mAge che ke bhale avidhithI kare che, paNa kare che to caityavandana... eTale eTalo kALa e pApa kriyAthI bacI dharmakriyA to karaze... tethI pApabaMdhathI bacI puNyabaMdha to ene thaze... mATe paNa avidhithI paNa caityavandana thatuM hoya to karavuM... 'Adi' padathI maLatA AvA badhA AlaMbanone paNa granthakAra tIrthocchedanA AlaMbananI jema amAnya kare che, kAraNake sUtrokta kriyAnI azuddha paraMparA calAvavI e paNa kAMi jevuM tevuM duSkRta nathI. (2) avi zabdathI, nhAyA eTaluM puNya... na mAmA karatAM kANo mAmo sAro... AvA badhA nyAye jeTaluM karaze eTalo to lAbha thaze. AvuM kAraNa ApIne koi avidhi anuSThAnane kartavya mAne to granthakAra kahe che ke, AvA kAraNe to avidhi anuSThAna mAnya nathI, paNa tIrthocchedAdi kAraNe paNa e mAnya nathI... alabat A vAta utsarganA varNanarUpa che. vidhi pratyenI upekSA ke sUganA kAraNe nahIM, paNa puSTa AlaMbanarUpa kahI zakAya evI paristhitivazAt zAstrokta vidhi karatAM je anyathA pravRtti thAya (ke je apavAda kahevAya che) te aMge tIrthocchedAdikoSa ApI zakAtA nathI, ane tyAM to 'na mAmA karatAM kANo mAmo sAro' vagere nyAya lAgu paDe ja che. 'avidhithI karavA karatAM na karavuM sAruM" AvuM bolavuM nahIM, e pramANe anyatra je niSedha karAyo che te AvA apavAdane najaramAM rAkhIne karAyo che. thoDuMka sattva-apramAda phoravavAmAM Ave to vidhipravRtti zakya hoya evA kALane AzrIne prastuta utsarganuM 176 yogaviMzikA....14
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ varNana jANavuM paNa, jyAre vidhi pravRtti mATe khUba khUba sattva Avazyaka hoya, ne evuM sattvato atyanta virala ekAda be sAdhakane ja saMbhavita hoya, vidhirasika evAM paNa sAdhakonA moTA bhAgane evuM sattva phoravavuM zakya na dekhAtuM hoya to, zakya sattvaphuraNathI jeTaluM vidhipAlana zakya hoya eTalA vidhipAlana dvArA paNa sAdhakonI sAdhanA cAlu rahe e jJAnIone iSTa che. emAM sUtrakriyAvinAza-tIrthocchedakoSa nathI. A vAtanuM sUcana paNa vRttikAre 16mI gAthAnI vRttinA aMtabhAge 'gItArthAthI nirapekSa vidhi abhimAnI jeo iThAnItana vyavahArane choDI de che. vizuddha vyavahAra sthApI zakatA nathI. teo bIja mAtrano paNa uccheda karanArA mahAdoSI bane che vagere dvArA karyuM che. 'avidhithI karavA karatAM na karavuM sAruM AvA vacanano niSedha karavA pAchaLa AvA anuSThAno paNa jJAnIonI najaramAM che, e jANavuM. (3) eka jaNa avidhi anuSThAna kare eTale ene joIne bIjo paNa avidhi anuSThAna kare. vaLI ene joIne trIjo paNa avidhi anuSThAna kare.. kamazaH avidhianuSThAnanI ja paraMparA cAle. yogya jIvo paNa e avidhine ja vidhi mAnI erUpe ja pravRtta thAya. koI ekAda be jaNa haju vidhi karanAra hoya to paNa have badhA e vidhine ja avidhi mAnI tilAMjali ApI che. A rIte vidhi anuSThAnano to lopa ja thaI jAya. sUtrakriyAno thato A vinAza ja to tIrthoccheda che. na hi tIrthanAmnA janasamudAya eva tIrtham, AjJArahitasya tasyAsthisaMghAtarUpatvapratipAdanAt, kintu suutrvihitythocitkriyaavishissttsaadhusaadhviishraavkshraavikaasmudaayH| tathA cAvidhikaraNe sUtrakriyAvinAzAtparamArthatastIrthavinAza eva, iti tIrthocchedAlambanenAvidhisthApane lAbhamicchato mUlakSatirAyAtetyarthaH // 14 / / vRttiartha: tIrthanA nAme prasiddha thayelo janasamudAya ja kAMI tIrtha nathI, kAraNake AjJArahita tene to hADakAMnA mALA jevo kahyo che. kintu sUtramAM kahelI yathocita kriyAothI yukta evo sAdhu-sAdhvI-zrAvaka-zrAvikAno samudAya e ja tIrtha che. eTale avidhi karavAmAM sUtrakriyAno vinAza thato hovAthI paramArthathI tIrthavinAza ja che. tethI, tIrthocchedanA othA heThaLa avidhinI sthApanA karavAmAM lAbhanI icchA karavA jatAM mULanI ja hAni thavAno prasaMga Avyo. e pramANe artha jANavo. vivecanaH (1) "jaina" lebala mArI de eTalA mAtrathI e cUpa ke samudAya (zrIsaMgha hADakAMno mALo?) (177)
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ tIrtha banI jAya evuM na mAnI zakAya. AjakAla AvA ghaNA gupa astitvamAM AvatA jAya che. paNa teone jinavacano sAthe kazuM sanAna-sUtaka hotuM nathI. uparathI kyAreka to jinAjJA pratye bhArobhAra sUga hoya che. Avo samudAya e "tIrtha nathI ke 'saMgha nathI. paNa hADakAMno mALo che ema jJAnIoe kahyuM che. jeo zAstrasApekSa rahI sUtramAM kahelI yathocita kliAo kare che tevA sAdhu-sAdhvI-zrAvaka ane zrAvikAono samudAya e vAstavika tIrtha che. eTale jeone sUtra sAthe kazI levA devA nathI evo janasamudAya kriyAo karaze to paNa svacchaMdapaNe vidhinI aisI taisI karIne karaze. tethI sUtrakriyAno vinAza thavAthIsUtrakriyAviziSTa samudAya paNa naTakavAthI paramArthathI tIrthano paNa vinAza ja thAya che, pachI bhale kyiAviziSTa samudAya Ubho hoya. Ama tIrthoccheda na thaI jAya evo lAbha icchIne avidhinuM vyavasthApana karanArane e ja tIrthoccheda thaI javA rUpa mULakSati to AvIne UbhI ja rahI. mATe AvA bahAnA heThaLa paNa avidhi anuSThAnane kartavya mAnI na zakAya. ahIM janasamudAyane hADakAMnA mALA jevo kahyo e prasaMge keTalIka Avazyaka vAto vicArI laie, jethI zrI saMghane hADakAMno mALo kahIne keTalAka jIvo durlabhabodhi banI rahyA che te aTake. zrI sthAnAMgasUtramAM kahyuM che ke - paMei sAhiM navA 94hanamittA meM pati... jIvo pAMca kAraNoe kurlabhabodhipaNAMnuM karma bAMdhe che. AmAM cothuM kAraNa batAvanAra sUtra ane tenI vRtti nIce mujaba che cAuvannassa samaNasaMghassa avannaM vymaanne| (vRttiH) tathA catvAro varNAH zramaNAdayo yasmin sa tathA, sa eva svArthikAvidhAnAccAturvarNaH, tasya saGghasyAvarNaM vadan yathA, 'ko'yaM saGghaH? yaH samavAyabalena pazusaGgha ivAmArga mArgIkaroti' na caitatsAdhu, jJAnAdiguNasamudAyAtmakatvAttasya, tena ca mArgasyaiva maargiikrnnaaditi| | (sUtrArtha ) cAturvarNa zrI zramaNa saMghano avarNavAda bolato (jIva durlabhabodhipaNAnuM karma bAMdhe che.) (vRttiartha :) tathA, zramaNa vagere cAra varNa che jemAM e (caturvarNa). ene ja svArSika aNu pratyaya lAgavAthI 'cAturvarNa evo zabda banyo che. AvA cAturvarNa saMghanI niMdA karato (jIva durlabhabodhipaNuM upArje che. jemake, 'Ane saMgha zuM kahezo ? je samudAyanA baLe pazusaMghanI jema mArgane (178) (yogaviMzikA...14
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArga kare che... ' (paNa AvI niMdA karavI) e yogya nathI. kAraNake saMgha jJAnAkiguNonA samudAya svarUpa che, ane tethI e mArgane ja mArgarUpe kare che, nahIM ke amArgane. (mATe ene pazusaMgha vagere jevo kahevo e enI niMdA che, durlabhabodhipaNAnuM kAraNa che.) e ja rIte zrI devasUri viracita jIvAnuzAsanamAM zrI saMghanI nindA karanArane zrI saMghano pratyanIka = zatru kahyo che. tyAM jaNAvyuM che ke - '"amArI mAnyatAvALA sAdhu-sAdhvI-zrAvaka-zrAvikAono samudAya ja saMgha che, e ja pUjanIya che. amArA karatAM bhinna mAnyatAvALA sAdhu-sAdhvI-zrAvaka-zrAvikAono samudAya kAMi saMgha nathI, kAraNake emAM saMghanAM lakSaNano abhAva che. e badhA to ziyALa-kolaka vagere pazusaMgha jevA che, emanA kAMi vaMdana-bahumAna vagere karavAnA hoya nahIM ' AvuM chadmastho kahI rAke nahIM, kAraNake jJAnIo AMtarika pariNAmane mukhya karanArA che. chadmastha '"AnA pariNAma sAcA che, AnA khoTA' evo nirNaya karI zake nahIM. chatAM koi chadmastha jo A rIte sAdhu vagere caturvidha saMghane (mAtra mAnyatAbhedane kAraNe) pazusaMgha tulya kahe to, e saMghano niMka che, pratyanIka che. zrI sthAnAMgasUtranA adhikAra para vicAra karIe to jaNAya che ke jeomAM jJAnAdi guNo rahyA che, tevo samudAya (sAdhu-sAdhvI-zrAvaka-zrAvikA) e saMgha che ane e saMgha mArgane ja mArgarUpe karato hoya che, amArgane nahIM. arthAt eNe je karyuM hoya te mArgarUpa ja hoya che, amArgarUpa nahIM. vaLI saMghe karelA je AcaraNane granthakAra mArga tarIke ja sthApe che ene nindaka svabuddhithI amArgarUpe dekhe che, amArga tarIke jAhera kare che ane tethI zrIsaMghane pazusaMgha tarIke oLakhAve che, jeno granthakAra niSedha kare che. eTale vartamAnamAM paNa sAdhu-sAdhvI-zrAvaka-zrAvikAonA samudAyarUpa zrI saMgha zAstrasApekSa je AcaraNa kare che te, pote potAnI (kaThAgrahagarbhita) buddhithI zAstrapaMktionA jevA artha kare che tene anurUpa na hovA mAtrathI e AcaraNane zAstraviruddha kahI - amArgarUpa kahI zrIsaMghane pazusaMgha-hADakAMno mALo vagere gALo bhAMDavI e durlabhabodhipaNAnuM kAraNa che e spaSTa che. sUtrakriyAvinAzasyaivAhitAvahatAM spaSTayannAha so esa vaMkao ciya na ya sayamayamAriyANamaviseso / eyaMpi bhAviyavvaM iha titthuccheyabhIruhiM // 15 // sUtrakriyAnAzanI ahitAvahatA 179
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ so esati / sa eSa = sUtrakriyAvinAza: vakra eva = tIrthocchedaparyavasAyitayA durantaduHkhaphala eva / avataraNikArtha : sUtrakriyAvinAza keTalo ahitAvaha che tene spaSTa karatAM granthakAra kahe che - gAthArtha : te A (=sUtrakriyAvinAza) varka ja che. svayaM mRta ane (koithI) mAritamAM avizeSa (=samAnatA) nathI. A vAtane paNa tIrthocchedabhIruoe bhAvavI joie. vRttiartha : te A sUtrakriyAno vinAza vakra ja che, arthAt e tIrthocchedamAM pariNamato hovAthI duranta duHkha ApanAra ja che. je tIrthocchedanuM nimitta bane enAthI gADha mithyAtva baMdhAya che jenA kAraNe aparimita saMsAranuM upArjana thAya che. mATe e durantaduHkha ApanAra hoya ja e spaSTa che. 'nanu zuddhakriyAyA eva pakSapAte kriyamANe zuddhAyAstasyA alAbhAd azuddhAyAzcAnaGgIkArAd AnuzrotasikyA vRttyA'kriyApariNAmasya svata upanipAtAttIrthocchedaH syAdeva, yathAkathaJcidanuSThAnAvalambane ca jainakriyAviziSTajanasamudAyarUpaM tIrthaM na vyvcchidyte| `na ca karturavidhikriyayA gurorupadezakasya kazciddoSaH, akriyAkartustasya svapariNAmAdhInapravRttikatvAt, kevalaM kriyApravartanena gurostIrthavyavahArarakSaNAd guNa eva ityAzaGkAyAmAha - vRttiartha : 'zaMkA - zudghakriyAno ja pakSapAta karavAmAM, zuddhakriyAno lAbha na hovAthI ane azuddhakriyAno asvIkAra hovAthI, AnuzrotasikI vRttithI akriyApariNAma ja svataH AvI paDavAnA kAraNe tIrthoccheda thaze ja. jyAre yathArthaMcid (game te rIte karAtA) anuSThAnane paNa svIkAravAmAM Ave to jainakriyAviziSTa janasamudAyarUpa tIrtha viccheda pAmatuM nathI. kartAnI avidhikriyAthI upadezaka gurune koi doSa lAgato nathI, kAraNake te akriyAkartA sva pariNAmane AdhIna pravRtti karanAro hoya che. gurune to kriyA pravartAvavA dvArA tIrtha vyavahAranI rakSA thatI hovAthI mAtra lAbha ja che. 180 vivecana : (1) (zaMkA) - zuddhakriyA to khUba duSkara che. eTale e to koi yogaviMzikA 15
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ karI zakatuM nathI. vaLI, sthAnAdine nahIM jALavavA rU5 azuddhivALI kriyAne niSphaLa vagere kahI tame enoto svIkAra karatA nathI. mAnuzrotasivRttitAnA suvaraNInatA... sukhazIlatA e jIvonI Anuzrotasika vRti che. kriyA karavAmAM kaMIka ne kaMIka paNa kAyaka hoya che jene TALavA mATe jIvo tatpara ja hoya che. eTale, zuddha kiyAno ja Agraha sevavAmAM jIvone bahAnuM maLI jaze ke zuddha ame karI zakatA nathI, ane azuddha karavAnI tamenA pADo cho... to jAva.. amAre to kyAM kazuMya karavuM ja che. basa... ame kazuM nahIM karIe...' A rIte ayiApariNAma ja AvI paDaze. ane tethI jinoktakiyAonuM nAma-nizAna paNa nahIM rahe. enA badale tame vidhino Agrahana rAkho... mAtra yiA karavAno upadeza Apo... to jeNe jema kiyA karavI haze tema bhale kare.. paNa A rIte paNa jinokta kyiA karanArAo to UbhA raheze. ane jene najaramAM rAkhIne 'A tIrtha che" ('A saMgha che') evo vyavahAra karI zakAya evo jaina (jinokta) kriyA viziSTa janasamudAya to Ubho raheze. prazna: paNa to pachI avidhithI kriyA karavAthI niSphaLatAke viparItaphalakatA rUpa doSa je lAgaze tenuM zuM? (2) (zaMkAkAra dvArA apAto) uttara : kartA avidhi kare enAthI upadezaka gurune koI doSa nathI. Azaya e che ke guru kAMi sAmA jIvane avidhi karavAnuM kahetA nathI. mAtra, vidhino Agraha sevavAmAM sAmo jIva kazuM karaze nahIM, A saMbhAvanAne najaramAM rAkhI kriyAno upadeza Ape che (jemake tamAre caityavandana karavuM joie.) ane vidhinuM AgraharahitapaNe mArgadarzana Ape che. (jemake caityavandana A rIte karavuM joie.) A sAMbhaLIne zrotA svayaM vicAre che ke A badhI vidhi to huM pALI zakuM ema nathI, paNa jeTaluM - jevuM mArAthI thAya eTale evuM karuM. eTale e cetyavandanAdi yathAkathaMcit je karaze te to potAnA ja tenA pariNAmane kAraNe kare che, nahIM ke gurue yathAkathaMcit karavAnuM kahyuM hovAnA kAraNe. TUMkamAM, e caityavandanAdi kyiAmAM je pravRtta thAya che e guruno upadeza maLavAthI... ane emAM avidhi vagere je bheLave che te potAnA tevA pariNAmanA kAraNe. eTale gurue to tIrthano vyavahAra Ubho rahe evI jyiA ja pravartAvI hovAthI, teone mAtra lAbha ja thAya che, koi doSa lAgato nathI. pUrvapakSInI AvI zaMkAnuM samAdhAna ApavA kahe chemRta-mAritamAM bheda che (181) 181
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ na ca svayaM mRtamAritayoravizeSaH, kintu vizeSa eva, svayaM mRte svaduSTAzayasyAnimittatvAt mArite ca mAryamANakarmavipAkasamupanipAte'pi svaduSTAzayasya nimittatvAt, tadvadiha svayamakriyApravRttaM jIvamapekSya gurorna dUSaNam, tadIyAvidhiprarUpaNamavalambya zroturavidhipravRttau ca tasyonmArgapravartanapariNAmAdavazyaM mahAdUSaNameva, tathA ca zrutakevalino vacanam jaha saraNamuvagayANaM jIvANa siro nikiMtae jo u| evaM Ayariyo vi hu ussuttaM paNNaveto y|| vRtti arthaH svayaM mRta ane mAritamAM avizeSa nathI, paNa vizeSa ( taphAvata) ja che. (koI) svayaM marI jAya emAM potAno dukhAzaya nimitta banato nathI, jyAre koIne) mAravAmAM Ave to to maranArajIvanA karmano vipAka hovA chatAM (mAranArano) potAno duSTaAzaya emAM nimitta banyo hoya che. ema ahIM svayaM akriyAmAM pravRtta thatA jIvanI apekSAe gurune koi doSa lAgato nathI. paNa gurunI avidhinI prarUpaNAnuM AlaMbana laine zrotA avidhimAM pravRtta thAya to teno (guruno) unmArga pravartAvavAno pariNAma hovAthI avazya mahAdoSa lAge ja che. A ja vAtane jaNAvatuM zrutakevalInuM vacana AvuM che - zaraNe AvelA jIvonA mastakane je chede che (e jevuM krUra-nirdaya kArya karI rahyo che, evuM ja) usUtranI prarUpaNA karatAM AcArya paNa karI rahyA che. vivecanaH hatyA thavAthI mare ke e vinAmare... maranArano tathAvidhakarmavipAka to emAM bhAga bhajave ja che. tema chatAM, hatyA dvArA thatA mRtyumAM hatyArAno duSTaAzaya paNa kAraNa banyo hoya che je svayaM maranAranA mRtyumAM kAraNa tarIke hoto nathI. eTale mRta ane mAritamAM A taphAvata spaSTa che. ema jIvo pramAdatatparatAnA kAraNe svayaM avidhimAM pravRtta thAya emAM guruno koI azubha Azaya nimitta banato na hovAthI gurune doSa lAgato nathI. paNa jIvo anAdikALathI pramAdatatpara che A vAstaviktAne jANavA chatAM, gurU kiyAnA upadezakALe ("avidhi karo" evo spaSTa zabdomAM avidhino upadeza ApatAM na hovA chatAM) jo avidhino niSedha na kare athavA kazuM ja na karavuM enA karatAM to ochuM vajuM paNa karavuM sAruM....' vagere rUpe garbhitarIte avidhinuM samarthana kare... to gurune doSa lAge ja che, kAraNake AvA (182) yogaviMzikA....15]
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadezazravaNathI zrotAnI je avidhimAM pravRtti thAya che emAM guruno Azaya nimitta bane ja che. A ja vAtanA samarthanamAM gada ... gAthA batAvI che. zrotA gurunA zaraNe Avelo jIva che. avidhithI ahita thAya che evuM jANavA chatAM guruzrotAne e vAta jaNAve nahIM... ne enA dvArA ene vidhitatpara na banAve... uparathI, zrotAnA dilamAM - avidhi paNa karI zakAya evI pratIti UbhI thAya e rIte upadeza Ape to zaraNAgatanA ziraccheda jevuM ja A kArya che. gocarInA avasare eka mahAtmAe bIjAne kahyuM - cAlo, gocarI jaie. bIjAe nA pADI. kima?" "mAre paccakakhANa che...' pAchA e gocarI vAparavA to AvyA ja. pelA mahAtmA pUche che ke, kama tamAre to paccakakhANa hatuM ne?' eTale A mahAtmA javAba Ape che ke.. kema? mAre hiMsAnuM paccakakhANa nathI? e hisAbe meM kaheluM...' hiMsAnuM paccakakhANa hovA chatAM ahIM mRSAvAdano doSa batAvyo che, kAraNake zrotAne paccakhANa tarIke upavAsanA ja paccakakhANanI pratIti saMbhavita che, je upavAsanuM paccakakhANa vaktAne che nahIM. AnA parathI sUcita thAya che ke sarerAza zrotAne zuM pratIta thavAnI saMbhAvanA che enA parathI ja mRSA-amRSAno nirNaya thAya che, vaktAno ADo avaLo abhiprAya akiMcikara che. eTale prastutamAM, guru jANe che ke sarerAza zrotAne AvA upadezathI avidhimAM ja pravRtta thavAnI preraNA maLaze, to e sAkSAt avidhinA upadezarUpa na hovA chatAMphaLataH avidhinA upadezarUpa ja che, ne tethI zaraNAgataziracchedatulya doSa che ja. na kevalamavidhiprarUpaNe doSaH, kintvavidhiprarUpaNAbhoge'vidhiniSedhAsambhavAt tadAzaMsanAnumodanApatteH phalatastatpravartakatvAd doSa ev| tasmAt 'svayamete'vidhipravRttAH, nAtrAsmAkaM doSaH, vayaM hi kriyAmevopadizAmo na tvavidhim' etAvanmAtramapuSTAlambanamavalambya nodAsitavyaM parahitaniratena dharmAcAryeNa, kintu sarvodyamenAvidhiniSedhena vidhAveva zrotAraH pravartanIyAH, evaM hi te mArge pravezitAH, anyathA tUnmArgapravezanena naashitaaH| vRttiartha avidhinI prarUpaNA karavAmAM ja doSa lAge evuM nathI, avidhinI prarUpaNA karavAno abhiprAya (mAtra) hoya to paNa e vakhate avidhino niSedha (phaLataH avidhi prarUpaNA (183)
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ asaMbhavita banI javAthI avidhinI AzaMsArUpa anumodanA lAgavAnI Apatti AvatI hovAthI phaLataH avidhinI pravartatA Ave ja che ne tethI doSa lAge ja che. tethI A badhA svayaM avidhimAM pravaryA che, AmAM amAro koI doSa nathI. ame to kriyAno ja upadeza ApIe chIe, nahIM ke avidhino...' AvA apuSTaAlaMbananuM avalaMbana karI parahitanirata dharmAcArya (avidhinA niSedhamAM) udAsIna na banavuM joie, paNa sarva prayatnapUrvaka avidhino niSedha karIne vidhimAM ja zrotAone pravartAvavA joie. A ja rIte teono mArgamAM praveza thAya che, anyathA to unmArgamAM praveza karAvavA dvArA teono nAza ja thAya che. vivecanaH (1) vidhinI pradhAnatAnadarzAvanArA je vacanothI, sarerAza zrotAne avidhivALA anuSThAnanI preraNA maLaze evA upadezavacanomAM (svarUpataH avidhinI upekSAno abhiprAya rahyo hoya to paNa) phaLataH avidhinI prarUpaNAno ja abhiprAya rahyo che, e AgaLa AvI gayuM, (pachI bhale ne uparachallo mAro kAMI avidhinI prarUpaNA karavAno abhiprAya nahoto evo bacAva manamAM hoya.) Avo *avidhinI prarUpaNA karavA vagereno abhiprAya hoya eTale eno niSedha karavAnI to koI zakyatA ja rahetI nathI. eTale "na niSiddha manumatam" nyAye 'bhale avidhi thatI evI icchArUpa anumodanA bhaLelI ja rahe che. eTale 'karaNa-karAvaNa-anumodana... sarakhA phaLa nIpajAve...' nyAye, karAvaNanuM ( pravartakatvanuM) je phaLa maLavAnuM hatuM te phaLa to (anumodanA dvArA) maLI ja jatuM hovAthI phaLataH pravartakatva che ja. athavA vivecanamAM pUrve AvI gayuM tema, A sAkSAt avidhinA upadezarUpa na hovA chatAM phaLataH tevuM che ja, mATe phaLataH pravartatva che ja. [Azaya e che ke tame avidhi karo AvA upadezanuM phaLa jema zrotAo avidhimAM pravRtta thAya e che, ane tethI e vacana avidhinuM pravartaka kahevAya che ema, sAkSAt avidhinA apradarzaka evA paNa adhikRta guruvacananA phaLarUpe (pariNAme) zrotA avidhimAM pravartavAno ja che, mATe emAM phaLataH avidhinuM pravartakatva che.] (2) Ama avidhino prayatnapUrvaka niSedhanakaravAmAM Ave to guru doSapAtra bane ja che, mATe "avidhimAM to A badhA svayaM pravarte che, emAM amAro koI doSa *anya vivecanakAre TIkAryamAM vidhiprarUpaNAnA AbhogamAM paNa... 'tathA vivecanamAM ... ane vidhinI prarUpaNAnA upayogavALAM hoya to paNa....'Avo artha zA mATe kyuM che te samajAya evuM nathI. yogaviMzikA.....15 184
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ nathI. ame to kriyAnI ja preraNA karIe chIe, avidhinI nahIM...' Avo lUlopAMgaLo bacAva karI avidhinAniSedhamAM udAsInatA sevavI e parahitatatparadharmAcArya mATe yogya nathI. jema, mAnavabhava-prabhuzAsana pAmyA pachI paNa yogyajIvo dharmAnuSThAnone Adare nahIM ne pramAdatatpara rahetA hoya to enI pramAditatparatAne khaMkheravAmAM dharmAcArya potAno pUro prayatna kare che, paNa udAsInatA dAkhavatA nathI. kAraNake evI udAsInatA dAkhavavAmAM emanuM parahitaniratatva (bIjAnuM hita karavAmAM sadA rata rahevApaNAnuM) svarUpa ja UbhuM na rahI zake, ema yogya zrotAonI avidhitatparatAne khaMkheravAmAM paNa dharmAcArye udyamazIla banavuM ja joie, to ja emanuM parahitaniratatva svarUpa jaLavAi rahe. (3) ahIM sarvaudyama tarIke anuSThAnamAM avidhi zI zI rIte pese che? enAM zuM zuM nukazAna thAya? ene zI rIte TALI zakAya? vidhi zI zI jALavavAnI hoya? e zI rIte jALavI zakAya? enA zuM zuM lAbha? vagerenI vAraMvAra samajAvaTa vagere levuM. jethI enA dilamAM avidhinI tyAjyatAno ne vidhinI jALavaNIno jaDabesalAka pakSapAta Ubho thaI jAya. vidhiyukta kriyA e mArga che... ne jIvone A rIte ja A mArgamAM pravezAvI zakAya che. AmAM jo upekSA sevI to avidhiyukta kriyA ke je unmArga che emAM ja zrotA pravezI jAya ne tethI AtmahitathI kyAMya nA kyAMya dUra pheMkAI javArUpa eno nAza thaI ja jAya. ___ 'etadapi bhAvayitavyamiha tIrthocchedabhIrubhiH, vidhivyavasthApanenaiva hyekasyApi jIvasya samyag bodhilAbhe caturdazarajjvAtmakaloke'mAripaTahavAdanAttIrthonnatiH, avidhisthApane ca viparyayAttIrthoccheda eveti| vRttiartha: 'tIrthocchedabhIru jIvoe A paNa vicAravuM joie ke vidhivyavasthApanathI ja eka paNa jIvane samyagu bodhilAbha thavA para caudarAjalokamAM amArI paDaha vAgavAthI tIrthonnati thAya che. avidhinI sthApanA karavAmAM to AnAthI ulaTuM thatuM hovAthI tIrthoccheda ja che. vivecanaH (1) avidhivyavasthApana karavAmAM tIrthocchedaparyavasAna hovAthI durantaphaLatA che, upadezakane zrotAne unmArgamAM praveza karAvavAno doSa che... A be vAto kahI... vaLI tIrthocchedabhIru vidvAnoe (tIrthoccheda thaI javAnA bhayathI vidhisthApanathI ja tIrthotrati ) (185)
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ avidhine calAvI levAnA abhiprAyavALA ane avidhipUrNa anuSThAna karanArA jIvonI vRddhi thavAmAM tIrthonnati mAnanArA vidvAnoe) A be vAto uparAMta A paNa vicAravuM joie ke vidhinI sthApanA karavAthI ja tIrthonnati thAya che, avidhinI sthApanA karavAmAM to tIrthoccheda ja thAya che. ja (2) vidhinI sthApanA bhArapUrvaka karavAthI zrotAno mArgamAM praveza thAya che e kahyuM. mArgapraveza thavAthI apunarbandhakavagere jIvo caityavandanAdi anuSThAnanA prabhAve pragati sAdhI kramazaH samyaktva-dezavirati... sarvavirati pAme che. samyaktva pAmavA para sarvajIvone abhayadAna ApavAnI ruci ane pakSapAta UbhA thAya che, temaja sarvavirati pAmavA para sarvajIvone abhayadAnanI ghoSaNA thAya che. eTale kahevAya che ke ekapaNa jIvane samyag bodhilAbha thavA para saMpUrNalokamAM amArI paDaha vAge che. avadhijJAnI maharSi zrI dharmadAsagaNI mahArAje upadezamALAmAM kahyuM che ke - sayalamma vi jIvaloe teNa ihaM ghosio amAghAo / ikkaMpi jo duhattaM sammaM bohei jiNavayaNe // artha : eka paNa duHkhAte jIvane je jinavacanono samyag bodha Ape che te upadezake sakaLa jIvalokamAM amArI ghoSaNA karAvI che. A ja to tIrthonnati che, kAraNake tIrthamAM = zAsanamAM sAdhu-sAdhvIne ahiMsA mahAvratanI rakSA mATe bAkInA mahAvrato che, ema zrAvaka-zrAvikAne ahiMsA aNuvrata mATe bAkInA aNuvrato che. arthAt ahiMsAnI pradhAnatA che. eTale ahiMsAmAM vRddhi thAya e ja tIrthonnati che ema ahIM kahyuM che. enI sAme, avidhinI sthApanA karavAmAM yogya zrotA paNa mArgapraveza pAmI zakato nathI, unmArgapraveza pAmI tIrthathI kyAMya dUra pheMkAya jAya che, tathA upadezakagurune paNa durantaduH khAtmaka phaLa maLe che eno artha teo paNa tIrthathI dUra thaI jAya che. eTale tIrthanI hAni thaI ja, je kramazaH tIrthocchedamAM pariName che. 'yastu zrotA vidhizAstrazravaNakAle'pi na saMvegabhAgI tasya dharmazrAvaNe'pi mahAdoSa eva, tathA coktaM granthakRtaiva SoDazake 186 ya: jIvana (jIvavi) siddhAnta viSayapipAsAtita: pApa: I prApnoti na saMvegaM tadApi yaH so'cikitsya' iti // yogaviMzikA....15
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ naivaMvidhasya zastaM mnnddlyupveshnprdaanmpi| kurvanetad gururapi tadadhikadoSo'vagantavyaH ||(ssodd. 10/14/15) maNDalyupavezanaM = "siddhaantdaane'rthmnnddlyupveshnm| 'tadadhikadoSaH = ayogyazroturadhikadoSaH, pApakarturapekSayA ttkaaryiturmhaadosstvaat| vRttiartha: je zrotA vidhi jaNAvanAra zAstranA zravaNa vakhate paNa saMvegavALo na thAya = vidhipAlananA manoratha-ullAsavALo na bane, tene dharma saMbhaLAvavAmAM paNa moTo doSa ja lAge che. granthakAra zrI haribhadrasUri mahArAje ja SoDazakajI (10/14-15)mAM kahyuM che ke - siddhAntane sAMbhaLatI vakhate paNa viSayapipAsAnA atirekathI je pApI zrotA saMvega pAmato nathI te acikitsya che ema jANavuM. AvAjIvane mAMDalImAM besavA devo e paNa yogya nathI. (evA jIvane paNa) mAMDalImAM besavA detA guru paNa tenA karatAM adhika doSa pAtra bane che e jANavuM. ahIM mAMDalImAM upavezana je kahyuM te siddhAnta ApavA mATe arthamAMDalImAM upavezana samajavuM. zrotAne ayogya jANavA chatAM gurujo ene arthamAMDalImAM besavA de to gurune e zrotA karatAM paNa adhika doSa lAge che, kAraNake pApa karanAranI apekSAe tenI pAse pApa karAvanAra je hoya te mahAdoSavALo che. vivecanaH (1) "prayatnapUrvaka avidhino niSedha karI vidhinuM vyavasthApana karavuM" AvuM granthakAre je jaNAvyuM enA para kadAca koI prazna kare ke "paNa zrotAne vidhizravaNano koi rasa ja na hoya - uparathI kaMTALo hoya to vidhinI sthApanA zI rIte karavI?" to AvA praznano uttara ApavA haveno adhikAra che. A praznano uttara A che ke Avo zrotA zAstrazravaNano adhikArI ja nathI. mATe ene to zAstra ja saMbhaLAvavAnuM nathI. pachI vidhisthApanAno prazna ja raheto nathI. (2) SoDazakajImAM 'ya jIvanuM' A be zabdonA sthAne "vatra' evA zabdo che, ne eyogya che. kAraNake uttarArdhamAMya che ja to pUrvArdhamAM e binajarUrI che. puSkarAvarta megha varasavA chatAM je bhIMjAto nathI e magaroliyo patthara che, e ayogya che... dilane zubhabhAvothI-sadanuSThAnanA manorathothI... saMvega-vairAgyathI bhInuM bhInuM karavA mATe jinavacano e puSparAvartamegha samAna che... eTale A vRSTi thavA chatAM jenuM dila bhIMjAtuM nathI e jIva ayogya che. asaMvegIne dharma paNa na saMbhaLAvAyo (187
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ (3) bhavaroga mATe jinavacano auSadha samAna che. vacanauSadhaprayogane je yogya hoya te cikitsya. paNa saMvega nahIM pAmanAra A jIva ayogya che e jaNAvavA ene acikitsya kahyo che. (4) 'maMDalI upalezana' no vRttikAre 'siddhAnta ApavAmAM arthamAMDalImAM besADavo' Avo artha karyo che. AmAM, 'sUtramAMDalImAM besADavo' evo artha eTalA mATe nathI karyo ke ''sUtramAMDalI pUrve to sUtrAtmaka koi jinavacana zravaNa karAvyuM nathI... sUtrapradAna e ja to prathama prasaMga che. eTale e pradAna kare... e vakhate jo zrotA saMvegavALo na bane to pachI arthamAMDalImAM ene na besADe... arthAt ene arthapradAna na kare.'' ahIM e samajavuM ke guru sUtrapradAna kALe sUtroccAra evI rIte karatA hoya che ke amaMdakSayopazamavALA zrotAne kaMika ne kaMika arthabodha e ja vakhate thato jAya che. bahu maMda kSayoparAmavALA zrotAne sUtranI sAthe sAthe sAmAnya arthazabdArtha paNa kahetA jAya. AnAthI jo ene saMvega jAge to e yogya hovAthI ene arthamAMDalImAM besADe... arthAt ene artha = anuyoga = cAlanA-pratyavasthAna sudhInA chae aMgavALI vyAkhyA Ape... ke padArtha-vAkyArtha-mahAvAkyArthaaikaMparyArtha Ape. eTale Avo vizeSa artha ApavAnI yogyatA ke ayogyatAno nirNaya sAmAnya artha bodha thato jAya evA sUtrapradAnakALe zrotA saMvegavALo bane che ke nahIM ? enA parathI thAya che. paNa sUtrapradAna pUrve to e nirNaya karavAnI koi parIkSA che nahIM, mATe sUtramAMDalImAM besADavA na besADavAno prazna raheto nathI.* (5) tavadhioSa:... zrotAno saMvegAbhAva-ayogyatA vagere je doSa che tenA karatAM guruno doSa moTo che. arthAt (gurumAM saMvegano abhAva ayogyatA vagere vadhAre prabaLa che Avo ahIM artha nathI, paNa) ayogyazrotAne dharmazravaNa dvArA je doSa thAya (have bhaviSyamAM je nukazAna thAya) enA karatAM e dharmazravaNa karAvanAra * ''sUtrapradAnamAtrathI saMvega utthita thaI zake nahi. paraMtu sUtrapradAnane arthe saMsAranI nirguNatA ane mokSanI sArabhUtatA batAvIne ene jijJAsu banAvavo paDe, ane jijJAsu ja saMvegapUrvaka sUtranuM grahaNa kare che... vagere kalpanA Avazyaka nathI. saMsAranI nirguNatA vagere batAvavAmAM Ave eno koi vAMdho nathI. paNa 'sUtrapradAna pUrve e batAvavI ja paDe...' vagere granthakArane mAnya nathI. kemake jo evuM abhipreta hota to saMsAranI nirguNatAnA pradarzana vakhate zrotAne saMvega jAge che ke nahIM eno nirNaya thaI zake che. ane emAM ja jo nirNaya thaI jAya ke saMvega jAgyo nathI, to granthakAra sUtramAMDalI upavezanano ja niSedha karI deta. arthamAMDalInA niSedha sudhI pahoMcavAnI jarUra ja na raheta. 188 yogaviMzikA...15
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ gurune adhika doSa thAya che. (bhaviSyamAM moTuM nukazAna thAya che). Avo ahIM artha jANavo. gurune adhika nukazAna thavAmAM kAraNa e che ke pApa karanArane je pApa lAge enA karatAM enA karAvanArane vadhAre pApa lAge che. tasmAdvidhizravaNarasikaM zrotAramuddizya vidhiprApaNenaiva gurustIrthavyavasthApako bhavati, vidhipravRttyaiva ca tIrthamavyavacchinnaM bhavatIti siddham // 15 // vRttiartha : tethI vidhizravaNarasikazrotAne uddezIne (vidhiprarUpaNAdvArA) ene vidhinI prApti karAvavA dvArA ja guru tIrthanA vyavasthApaka bane che. ane vidhipravRttithI ja tIrtha avyavacchinna bane che e siddha thayuM. vivecana : vidhizravaNanA arasika zrotAne to kazuM saMbhaLAvavAnuM ja nathI. eTale upadeza jo ApavAno che to e vidhirasikazrotAne ja ApavAno che. tethI, evA jIvane to vidhinA nirUpaNa dvArA vidhimAM joDavo zakya ja hovAnA kAraNe enI AgaLa vidhiprarUpaNa Avazyaka bane ja. enA dvArA ja guru tIrthanA vyavasthApaka bane che. ane ziSya paNa vidhimAM pravRtta thAya to uttarottara vidhimArgano vAhaka banavAthI tIrtha avicchinna rahe che, e siddha thayuM. // 15 / / nanu kimetAvadgUDhArthagaveSaNayA ? yadbahubhirjanaiH kriyate tadeva kartavyaM, 'mahAjano yena gataH sa panthAH' iti vacanAt / jIvavyavahArasyaivedAnIM bAhulyena pravRttestasyaivA'' tIrthakAlabhAvitvena tIrthavyavasthApakatvAd ityAzaGkAyAmAha avataraNikArtha : zaMkA - ATalA badhA gUDha artha sudhI UMDA utaravAnI zI jarUra che ? je ghaNAo vaDe karAya te ja kartavya che. (arthAt ghaNA je -jevuM karatA hoya te joine svayaM paNa te-tevuM karavuM.) kAraNake "je rAhe mahAjana jAya te ja mArga che'e pramANe zAstravacana che. vartamAnamAM ghaNIkharI pravRtti jItavyavahArane anusarIne cAlatI hovAthI jItavyavahAra ja jyAM sudhI tIrtha che tyAM sudhI cAlanAro hovAnA kAraNe tIrthano vyavasthApaka che. vivecana : (pUrvapakSInI zaMkA cAle che-) mahAjanane anusaravuM eTale ja paraMparAne anusaravuM... ane paraMparAne anusaravuM e ja to jItavyavahAra che. vaLI, vartamAnamAM lagabhaga badhI pravRttio paraMparAne najaramAM rAkhIne ja thAya che. eTale lokasaMjJA tyAjya che 189
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ mukhyatayA jItavyavahAranI ja pravRtti cAle che. zrutavyavahAranI mukhyatA jyAre hoya tyAre sUtroktavidhipUrvaka anuSThAna karavAthI jema tIrthapravRtti kahevAya che. tema jItavyavahAranI mukhyatA hoya tyAre jItavyavahArathI (=paraMparAthI) prApta thayela vidhipUrvaka anuSThAna karavAthI tIrthapravRtti kahevAya che. eTale jItavyavahAranI mukhyatAvALA A kALamAM jyAM sudhI tIrtha raheze tyAM sudhI jIvyavahAra (paraMparA) ja tIrthavyavasthApaka rahevAno che. mATe sUtrokta vidhi aMge sUkSma UMDI carcAnI kazI jarUra nathI, ghaNA loko dvArA jevuM AcaraNa thatuM hoya evuM AcaraNa kare eTale tIrthanI pravRti avyavacchinna... ne evuM na karo to tIrthano vyavaccheda. pUrvapakSInI AvI zaMkAnuM samAdhAna karavA granthakAra kahe che-- muttUNa logasannaM urdUNa ya saahusmysbbhaavN| sammaM payaTTiyavvaM buheNa mainiuNabuddhIe // 16 // muttuunntti| muktvA (lokasaMjJAM) = loka eva pramANaM' ityevaMrUpAM zAstranirapekSA matiM uDUNa yatti vodA ca sAdhusamayasadbhAvaM = samIcInasiddhAntarahasyaM samyag = vidhinItyA pravartitavyaM caityavandanAdau budhena = paMDitena atinipuNabuddhyA = atizayitasUkSmabhAvAnudhAvinyA mtyaa| gAthArtha: lokasaMjJAne choDIne ane sAdhusamayadvAvane atinipuNabuddhithI dhAraNa karIne budhapuruSe samyagU pravartavuM joie. vRttiartha: 'loka ja pramANa che. AvA prakAranI zAstranirapekSa matisvarUpa lokasaMjJAne choDIne ane sAdhusamayasabhAvane = samucita siddhAnta rahasyane, atinipuNabuddhithI = atizayita rIte sUkSmabhAvo sudhI pahoMcI zake evI matithI pAmIne paMDitapuruSe vidhinI nItithI caityavandanAdi anuSThAnamAM pravartavuM joie. vivecanaH (1) pUrvapakSIe medAnano cena ti: ma pancA:" AvuM je vacana ApeluM e to mAnya ja che. paNa emAM "mahAjana' zabda je rahelo che eno artha pUrvapakSIe ghaNA loko karyo je khoTo che. vastutaH mahAjanano arthavRttikAra AgaLa batAvaze ke "mahAjana e che je zAstranItithI varte. ghaNA loko paNa jo zAstranirapekSapaNe vartatA hoyatomahAjananathI. ane chatAM teoeryuM te pramANa..." (190) yogaviMzikA...16]
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ arthAt 'teo kare tema ApaNe paNa karIzuM' AvI buddhi jo ghaDavAmAM Ave to zAstranirapekSa vartanane pramANa tarIke svIkArAtuM hovAthI A buddhi zAstranirapekSa che. ane tethI AvI buddhi e lokasaMjJA che. AvI zAstranirapekSamati-lokasaMjJA kema tyAjya che e AgaLa darzAvaze. jema zAstranirapekSabuddhi tyAjya che ema zAstravacanono mAtra zabdArtha pakaDanArI buddhi paNa tyAjya ja che, kAraNake e paNa zAstravacanono rahasyArtha ApatI na hovAthI hita-ahitano viveka karavAmAM asamartha hoya che. Avo yathArtha viveka e siddhAntano- zAstravacanono samyag rahasyArtha che. zAstravacanonA sUkSma artha sudhI askhalita rIte pahoMcanArI buddhi e atinipuNabuddhi che. enA dvArA ukta yathArtha vivekasvarUpa yathArtha rahasyArtha pAmI zakAya che. A vivekane sadA hRdayamAM dhArI rAkhavo joie jethI te te avasare zuM kartavya che ne zuM artavya e jaNAyA ja kare. A viveka vidhine upAdeya ne avidhine heya jaNAve che. mATe paMDita puruSe potAnI atinipuNabuddhi dvArA* sAdhusamayasaddhAva dhArI vidhipUrvaka caityavandanAdimAM pravartavuM joie... e vAta nizcita thaI. sAdhusamayasadbhAvazcAyam lokamAlambya kartavyaM kRtaM bahubhireva cet / tadA mithyAdRzAM dharmo na tyAjyaH syAtkadAcana // 1 // jJAnasAra 23-4 // stokA AryA anAryebhyaH stokA jainAzca teSvapi / suzrAddhAsteSvapi stokAH stokAsteSvapi satkriyAH // 2 // zreyo'rthino hi bhUyAMso loke lokottare ca na / stonA hiratnavani: stoAtha svAtmazo (sA) thA: // 3 // jJAna.23/6|| vRttiartha : (atinipuNabuddhithI nirNIta thato) sAdhu samayasatAva A che- lokonuM AlaMbana laine ghaNAo vaDe je karAyuM hoya tene ja jo kartavya tarIke svIkAravAnuM hoya to mithyAdaSTiono dharma kyAreya tyAjya bane nahIM. (kAraNake mithyAdaSTio haMmezA ghaNA hoya che. ane teonI pravRtti haMmezA zAstranirapekSa hoya che, temaja AtmAnuM ahita karanAra hoya che. eTale loka kare te pramANa' no artha *atinipuNabuddhi e mukhyatayA siddhAntanA samyag rahasyane dhAravAnuM (eno nizcaya karavAnuM) sAdhana che, vidhipravartananuM nahIM e jANavuM. sAdhu samaya sadbhAva 191
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAstranirapekSapaNe je thayuM hoya te pramANa' evo thAya je zAstranirapekSabuddhirUpa che e spaSTa che. vaLI e ahita karanAra che, mATe tyAjya che e paNa spaSTa che ja.) 1 (A ja vAtanuM AgaLa samarthana kare che. ) anAryo karatAM Aryo thoDA hoya che. teomAM paNa = AryomAM paNa jaina thoDA hoya che. teomAM paNa = jainomAM paNa suzrAddha = sArI zraddhAvALA thoDA hoya che. ane teomAM paNa = suzrAddhamAM paNa sayiA karanArAo thoDA hoya che. (eTale lokamAM ghaNA to asaddhiyA ja karanArA hovAthI ene anusaranArane paNa asatAkriyAnI ja preraNA maLe. mATe lokane anusaravAnI buddhi tyAjya che. ) / 2 / / lokamAM ane lokottarazAsanamAM zreyanA arthIo ghaNA hotA nathI. jemake lokamAM ratnanA vepArI thoDA hoya che. lokottarazAsanamAM potAnA AtmAnuM zodhana karanArA (athavA svaAtmAnA sAdhaka) thoDA hoya che. (zreyanA arthIo ghaNA hota, to 'ghaNAe karyuM e pramANa' evI buddhi tyAjya na banata. ) 1 eko'pi zAstranItyA yo vartate sa mahAjanaH / kimajJasArthai: zatamapyandhAnAM naiva pazyati // 4 // 'yatsaMvignajanAcIrNaM zrutavAkyairabAdhitam / tajjItaM vyavahArAkhyaM pAramparyavizuddhimat // 5 // 3 yadAcIrNamasaMvignaH zrutArthAnavalambibhiH / na jItaM vyvhaarstdndhsnttismbhvm|| 6 // (vRttiartha :) (ghaNA lokono samudAya e mahAjana... evI pUrvapakSInI kalpanA hatI. eTale vAstavika mahAjana koNa ? e have jaNAve che. ) eka paNa je zAstranItithI varte che te mahAjana che. ajJamANasonA samudAyane zuM karavAno ? AMdhaLAo so bhegA thAya to paNa jotA ja nathI. je saMvigna puruSoe AcareluM hoya ane zrutavAkyothI abAdhita hoya te jIta vyavahAra che ane te pAraMparyasaMpAdita vizuddhivALo hoya che. zrutanA arthanuM AlaMbana na lenArA asaMvigno vaDe je AcarAyeluM hoya te aMdhasantatijanya AcaraNa jItavyavahAra nathI. vivecana : (1) svayaM na dekhI zakanAro bIjA dekhatA narane anusare to yogaviMzikA.16 192
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ iSTasthaLe pahoMcI zake che. hitAhitano svayaM nirNayanakarI zakanAro mahAjanane anusare to hitaprApti karI zake che. mATe, hitaprAptinA uddezathI marInano vena ti:.. nyAya astitvamAM Avyo che. AMdhaLo bIjA aMdhane ja anusare to kAMi gantavya sthaLe pahoMcI zake nahIM. ema hitAhitano nirNaya na karI zakanAro bIjA paNa evAne ja anusare to hitaprApti karI zake nahIM. tethI jene anusaravAnuM che te mahAjana tarIke e ja AvI zake je hita-ahitano nirNaya karI tadanusAra vartatA hoya. AtmA atIndriya hovAthI enAM hita ane ahitano nirNaya zAstra vinA thaI zakato nathI. (mATe to atIndriya padArthamAM zAstrane dIpakanI upamA ApI che. paralokavidhimAM zAstra ja pramANa tarIke svIkArya hoya che.) mATe zAstravacanane anusarIne vartanAro ja potAnuM hita karI zake che. ne ene anusaranAro anya paNa potAnuM Atmahita karI zake che. tethI, 'zAstranItithIvartanAro je hoya te mahAjana kahevAya evI ahIM vyAkhyA ApI che. lokamAM ghaNAo je pravRtti kare che te kAMI zAstravacanane anusarIne karatA nathI. mATe ghaNA lokono samudAya e mahAjane evuM kahI zakAtuM nathI, ne tethI teo kare ema caityavandanAdi karavA ema paNa kahI zakAtuM nathI. sAvadhAnaH eka cokkasa varga A zAstravacanano durupayoga karI svazraddhALu mudha jIvone chetare che evuM ghaNAne lAge che. jema pUrvapakSIe ghaNAlokono samudAya e mahAjana, ne tethI ghaNA kare tema karavuM' AvI khoTI vAta paDI che. ema A varga paNa, 'eka hoya te mahAjana, ne ghaNA hoya te ToLuM. mATe ghaNA kahe te khoTuM. ne ame to ekalA chIe, mATe mahAjana chIe, ne mATe ame kahIete sAcuM, tene anusaro...' AvI khoTI vAta pakaDI che. vastutaH mahAjanapaNuM lAvavAmAM bahutvanI jema ekatva paNa prayojakanathI ja. zAstranItinuM anusaraNa e ja prayojaka che. arthAtuzAstranItine anusaranAra eka hoya to paNa mahAjana che ne aneka hoya to paNa mahAjana che. eTale A cokkasa varga je vRndane najaramAM rAkhIne A badhA to ghaNA che, ghaNAonuM to ToLuM hoya, bahumatI mUrkhAonI hoya.. 'vagere kahe che te vRndamAM saMkhyAbaMdha gItArtho hovAthI e "mahAjana' hovAmAM kazo ja vAMdho nathI. tathA ajANa ane jANakAra banneno mata samAna rIte levAno hoya tyAre bahumatI ajANa vyaktionI hovAthI 'bahumatI mUrkhAonI hoya ema kahI zakAya. paNa, badhA ja jANakAro bhegA thayA hoya tyAre to bahumatIno ja nirNaya svIkArya bane, koi ekAdano abhiprAya to jItavyavahAranI vicAraNA) (1939
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ anAbhoga-svArthadhatA vagerenA kAraNe galata hovAnI ja lagabhaga zakyatA hoya che. eTale navAMgI gurupUjana aMge lagabhaga badhA gItArthono jo eka abhiprAya che to eka varga ene je kartavya kahe che te khoTuM che e spaSTa che. AvuM ja anya bAbatomAM paNa jANavuM. astu. tamapyAnAM naiva puNyati.. A uttarArdhamAM paNa sthAna zabda paDelo che e jANavuM... so ( ghaNA) hoya tene ja jue evo niyama nathI, paNa ghaNA AMdhaLA hoya te na ja jue evo niyama che. ema ghaNA paNa jo zAstracakSu vinAnA hoya to AtmahitanI daSTie AMdhaLA ja che, te mATe teo kare ema karavuM e rIte teone anusarI zakAya nahIM. sAmAnyathI lokamAM AvA ja aMdhajano hoya che. mATe lokanuM AlaMbana laI zakAya nahIM. e ja (2) pUrvapakSIe lokavyavahArarUpa paraMparAne jItavyavahArarUpe laIne ane jItavyavahAra ja tIrthavyavasthApaka che ema kahIne lokavyavahArane anusaravAnuM kaheluM. enuM nirAkaraNa karavA A yatsavi... zloka che. saMvigna' zabdanA upalakSaNathI 'gItArtha' paNa laI levA. eTale je saMvignagItArtho vaDe AcarAyeluM hoya te jItavyavahAra che. saMvignagItArtho je Acare te vyutavAkyothI abAdhita ja hoya e paNa jANavuM (eTale zlokamAM A kRta... vagere je vizeSaNa che te svarUpadarzaka vizeSaNa jANavuM, vyAvartaka nahIM.) kAraNake jo vyutavAkyothI bAdhita AcaraNa kare to teonuM saMvignagItArthapaNuM UbhuM ja na rahe. zrIdharmaratna prakaraNanA vRttikAre "mRtavAkyothI abAdhita mAM zrutavAkya tarIke kayA vAkya levA? enuM vivecana karyuM che. je maithunanI jema sarvathA niSiddha nathI e badhuM mRtavAkyothI abAdhita banI zake che e jANavuM. zrutAnusArI AcaraNanI jema jItAnusArI AcaraNa paNa AtmAnI zuddhi karanAra che. mATe banne AcaraNo vizuddha che. emAMthI zrutavyavahArarUpa AcaraNamAM jema vyutaprayukta vizuddhi hoya che ema jItavyavahArarUpa AcaraNamAM (gItArtha saMvignonI) paraMparAprayukta vizuddhi hoya che e jANavuM. Ama, vyutavAkyothI abAdhita-saMvignagItArthothI AcarAyelI paraMparA hoya te jItavyavahAra che, ema nizcita thayuM. (194) yogaviMzikA...16]
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ AnA para thoDI vicAraNA karIe - saMvignagItArthonuM je AcaraNa zrutavAkyone anusaranAruM hoya te to zrutavyavahAra ja che. evA ja AcaraNane jaNAvavAnI vivakSA hota to jItavyavahAra' tarIke alaga vyavahAra darzAvavAnI jarUra ja na raheta. paNa ene alaga-svatantravyavahAra tarIke jaNAvyo to che ja. mATe jaNAya che ke jItavyavahAra tarIke evA AcaraNo abhipreta che jenAM pratipAdaka vacano zAstromAM maLatA na hoya. A ja kAraNa che ke ahIM, "jIta tarIke abhipreta AcaraNane mutavAkyAnusArI' nakahetAM "mRtavAkyothI abAdhita' kahyuM che. (eTale 'jIta' tarIke abhipreta AcaraNa aMge zAstravacano maLI zake nahIM e spaSTa che, ane chatAM jJAnIoe ene mAnya kyuM che. mATe nizcita thAya che ke "jIta' tarIke abhipreta AcaraNa mATe zAstrapATha hoya zake nahIM, zAstrapATha mAgI zakAya nahIM, zAstrapAThana maLato hovA mAtranA kAraNe eno niSedha karI zakAya nahIM, ke "e zAstrAnusArI nathI, mATe evI paraMparA choDI devI paDe, evuM AcaraNa karanArA virAdhaka che vagere kahI zakAya nahIM.) vaLI, 'mRtavAkyathI abAdhita' evuM ahIM je kahyuM che temAM zrutavAkya tarIke sAmAnyaniSedhaka vacano nathI levAnA paNa maithunano sarvathA niSedha karanAra vacana jevA sarvathAniSedhaka vacana levAnA che e vAta zrI dharmaratnaprakaraNamAM kahI che. eTale e paNa jaNAya che ke sAmAnyathI zAstromAM niSedha maLato hoya eTalA mAtrathI paNa saMvigna gItAryoe AcarelI AcaraNAne 'virAdhanA rUpe kahI choDI zakAya nahIM. (arthAt evI AcaraNA aMge, 'juo A A zAstromAM Ano niSedha ryo che, mATe A AcaraNA zAstraviruddha che, ene apanAvI zakAya nahIM vagere kahI zakAya nahIM.) (A aMge vizeSa spaSTatA mATe kAtri dvArkiMzikA nA meM karelA bhAvAnuvAdanA prathamabhAganA pR. 73 paranI TIppaNa jovI.) tathA, atyAre jItavyavahArarUpe je AcaraNAo maLe che teno prAraMbha pUrvanA saMvignagItArtha mahAtmAoe jyAre paNa karyo haze tyAre teo pAse tevuM AcaraNa darzAvanArA koipaNa zAstrapATha to haze nahIM, uparathI kyAreka eno (sAmAnyathI) niSedha karanArA zAstravacano paNa upalabdha haze, ane tema chatAM teoe deza-kALa vagerene najaramAM rAkhIne evI AcaraNA karIya kharI, ane tatkAlIna anya (jIta vyavahAro (195)
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAtmAoe eno niSedha karI ene aTakAvI'ya nahIM (kemake jo aTakAvI hota to to e cAlata ja nahIM, ane atyAre maLata ja nahIM. ) (eTale ja zrI dharmaratna prakaraNamAM, 'svamativikalpita doSothI ene anya gItArtho dUSita TheravatA nathI' vagere kahyuM che.) vaLI, e AcaraNA pravartAvanAra gItArtho mATe e AcaraNA paraMparAprApta nahotI, paNa teo ja ene prathama pravartAvanAra hatA, ane tema chatAM, e jItavyavahArarUpe mAnya banI ja che. e ja rIte vartamAnamAM paNa deza-kALa vagere paristhitine anusarIne vartamAna saMvigna gItArtha mahAtmAo bhegA thaine, junI je AcaraNAomAM parivartana kare ke navI je AcaraNAo pravartAve e paNa 'jItavyavahAra'rUpa banI ja zake che, e aMge emanI pAse zAstrapATha mAgI na zakAya. ema, kyAMka eno sAmAnyathI niSedha hoya to paNa e zAstravacana darzAvIne ke Aja sudhI enA karatAM alaga prakAranI AcaraNAnI je paraMparA cAlI hoya te paraMparA darzAvIne e AcaraNAne 'virAdhanA' rUpa kahI na zakAya. te te deza-kALamAM AcaraNIya zuM? ane tyAjya zuM ? enA nirNayamAM vaitathya lAvanAra rAga dveSane saMvignatA TALe che ane ajJAnane gItArthatA TALe che. (ekAda gItArthano nirNaya anAbhogAdivazAt vitatha hoya zake. mATe ahIM aneka gItArtho bhegA thaine nirNaya le e jANavuM.) mATe ja saMvignagItArthanA vacanone avikalpe tahatti karavAnuM zAstrakAroe jaNAvyuM che. tathA zrI haribhadrasUri mahArAje paMcAzakajI (12/17)mAM kahyuM che ke ''AgamaviparIta upadezarUpa draSita dhruvipAkavALuM hoya che - AvuM jANanAra saMvignagItArtha anupadeza detA nathI. tethI temanAM vacanono tahatti kahIne svIkAra na karavo e mithyAtva che. '' mahopAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAje sAmAcArI prakaraNanI 33mI gAthAmAM A pramANe kahyuM che ke ''gItArtha mahAtmA jJAnathI (vAstavikatAne) jANe che ane saMveganA kAraNe (jevuM jANe che) tevuM ja kahe che. tethI A banne guNathI yukta evA saMvignagItArtha mahAtmAnA vacanamAM aMtathAkAra abhinivezathI ja hoya che - arthAt emanA vacanano asvIkAra karavo e abhiniveza che. ''vaLI kammapayaDI vagere granthomAM jaNAvyuM che ke 'guru pAsethI evI samajaNa maLI hoya vagere kAraNe koi asatyavAtanI zraddhA kare to paNa samyakatva jaLavAI rahe che.' 196 yogaviMzikA...16
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ A adhikArono vicAra karIe to spaSTa jaNAya che ke AtmahitanA jijJAsune 'guru tarIke abhipreta mahAtmA saMvigna (pApabhIru) ane gItArtha (zAstronA jANakArI che ke nahIM? A ja tapAsavAno adhikAra che, ekavAra A nirNaya thaI jAya, pachI to temanA vacanane tahatti karavAmAM ja enuM Atmahita rahyuM che, ene atahatti (asvIkAra) karavAmAM to mithyAtva-abhiniveza nAmano moTo doSa lAge che. [vacanane tattiryAbAda - Apa kaI apekSAe Ama kaho cho? e jANavAnI jijJAsA vyakta karavAnI jarUra adhikAra che. hA, e jANavA-samajavAnI potAnI bhUmikA to joie ja.]. duniyAmAM paNa A ja kAyado jovA maLe che. DaoNkTara jANakAra-anubhavI che eno ane e svArthavaza khoTIsalAha Ape evo nathI enoja dardIe nirNaya karavAno hoya che. ekavAra A nirNaya thaI jAya pachI DaoNkTara jyAre mArgadarzana ApatA hoya - davA prIskrAiba karatA hoya tyAre cikitsAzAstrano pATha emane zuM koI pUche che? eTale, anekagItArthoe bhegA maLIne lIdhelA nirNaya aMge paNa zAstrapATha mAgavAnI ke ene virAdhanArUpe jAhera karavAnI vRtti AtmaghAtaka che e sahue noMdhI levA bhalAmaNa che. te pA (3) (lonA AlaMbane cAlelI paraMparA kevI hoya te jaNAve che-) kRtArthanuM avalaMbana na lenArA asaMvignajanothI je AcaraNa thayuM hoya te aMdhaparaMparAjanya hovAthI jItavyavahArarUpa nathI. jeo saMvigna hoya che teo jo svayaM gItArtha hoya to sAkSAt bRtArthaavalaMbI hoya che ane svayaM agItArtha hoya to gItArthanizrA dvArAphaLataH bhRtArtha avalaMbI hoya che e jANavuM. kAraNake vAstavika saMvega pAmelA jIvo apunarbandhatA to pAmI ja cUkelA hoya ne tethI gItArthanizrAtyAgarUpa anaucitya teo Acare nahIM. (asaMvignajananI paraMparA e aMdhaparaMparA che, saMvignajananI nahIM. eTale anya lagabhaga badhA samudAyanA gItArthonI eka samAna AcaraNAne paNa, potAnI mAnyatAthI bhinna hovA mAtranA kAraNe paraMparA ke papaDA?" "aMdha paraMparA' vagere zabdo dvArA tiraskAra karanAro potAnuM ghora ahita karI rahyo che e jANavuM) . jA. 'AkalpavyavahArArthaM zrutaM na vyavahArakam / mRtapaNa vyavahAraka che ja] (197)
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ itivakturmahat tantre prAyazcittaM pradarzitam // 7 // 'tasmAcchutAnusAreNa vidhyekrsikairjnaiH| saMvignajItamAlambyamityAjJA pAramezvarI // 8 // vRttiartha: 'jyAM sudhI kalpa = kRtAkta AcAra = tIrtha che tyAM sudhI kRta e vyavahAra karanAro nathI AvuM bolanArane tatramAM = zAstramAM moTuM prAyazcitta darzAvyuM che. [vastutaH Azlokano artha Avo samajavo. (jItane vyavahAra tarIke mAnyachyuM, eTale koI ema kahe ke, 'kalpa ane vyavahArasUtramAM kahelA artha sudhInuM mRta vyavahAra karanAruM nathI to AvuM bolanArane moTuM prAyazcitta Ave ema zAstramAM darzAvyuM che. (kAraNake je AcaraNAo zrutathI judI paDatI hoya emAM ja jItavyavahAra vyavahAra karanAra che, je AcaraNAo spaSTa rIte mRtathI judI nathI, emAM to vyutavyavahAra ja vyavahAra karanAra che. mATe ja kAtrizadraddhAtrizikAnI trIjI mArgabatrIzInA prathama zlokamAM zAstra ane jIta e bannene mArga tarIke kahyA che, mAtra jItane nahIM).] mATe zrutAnusAre vidhino eka mAtra rasa dharAvanArA jIvoe saMvignajItanuM AlaMbana karavuM joIe evI pAramezvarI AzA che. vivecanaH (1) pUrvapakSIe tIrthanI hayAti sudhI jIvyavahAra ja vyavasthApaka che AvuM je kaheluM enuM nirAkaraNa karavA A zloka kahyo che. jenA AdhAre kartavya-akartavyano nirNaya thAya e vyavahAraka kahevAya. zruta vyavahAraka nathI evuM kahenArane prAyazcitta darzAvyuM che eno matalaba ja zruta paNa vyavahAraka che ja. dezakAlAdine najaramAM rAkhIne jemAM saMvignagItArthoe pheraphAra karelA che te AcaraNomAM jIta vyavahAraka che, ne pAMca mahAvrata vagere je bAbatomAM pheraphAra karAyo nathI temAM zruta vyavahAraka che. ema vibhAga jANavo. chA (2) zrutAnusAra = zAstravacanonA AlaMbane vidhino pracaMDa rasa pedA karavo joie. AvA rasavALA jIvone ja saMvignajIta (asaMvigna paraMparA to nahIM ja) avalaMbana karavA yogya che. vidhinA rasavagaranA jIvo to jeTalI ochI vidhi karavI paDe eTaluM kaSTa ochuM vagere sukhazIlatA-pramAdanA kAraNe paraMparA apanAvavA mAgatA hoya che. mATe teo mATe paraMparA avalaMbanIya nathI. vidhirasika jIvone to zrokta vidhi choDavI hotI nathI. paNa hInasaMghayaNAdi prabaLa kAraNe ja, saMvignagItArthoe 1989 yogaviMzikA....16]
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ AcarelA mArgarUpa jItane teo apanAve che. saMvignagItArthoe paNa tevA kAraNe ja to tevA AcaraNane apanAvyuM hoya che. mATe vidhirasikajIvo mATe jItavyavahAranuM AlaMbana hitakara nIvaDe che. tethI teo mATe e avalakhyuM che. drA (atinipuNabuddhithI prApta thato A sAdhusamayasarbhAva che. ene dhyAnamAM rAkhIne paMDita puruSe samya pravRtti karavI.) 'nanu yadyevaM sarvAdareNa vidhipakSapAtaH kriyate tadA-- avihikayA varamakayaM asUyavayaNaM bhaNati svvnnuu|| pAyacchittaM jamhA akae guruyaM kae lhu|| ityAdivacanAnAM kA gatiH? iti cet ? 'naitAni vacanAni mUlata evAvidhipravRttividhAyakAni, kintu vidhipravRttAvapyanAbhogAdinA'vidhidoSazchadmasthasya bhavatIti tadbhiyA na kriyAtyAgo vidheyaH / prathamAbhyAse tathAvidhajJAnAbhAvAd anyadApi vA prajJApanIyasyAvidhidoSo niranubandha iti tasya tAdRzAnuSThAnamapi na doSAya, vidhibahumAnAd gurvAjJAyogAcca tasya phalato vidhirUpatvAd - ityetAvanmAtrapratipAdanaparANIti na kazcid dossH| vRttiartha zaMkA... A rIte jo sarva AdarathI vidhino pakSapAta karo cho to,- "avidhithI karavA karatAM na karavuM sAruM AvuM bolavuM e asUtra = usUtravacana che ema sarvajJo kahe che. kAraNake na karavAmAM guru prAyazcitta Ave che ane (avidhithI) karavAmAM laghu prAyazcitta Ave che. '- AvuM jaNAvanArAM vacanonuM zuM karazo? samAdhAna -avidiyA... vagere vacano mULathI avidhithI pravRtti karavI evuM vidhAna karanArA nathI, paNa vidhipUrvaka karAtI pravRttimAM paNa chavAsthane anAbhogAdithI kaMIka ne kaMika avidhi thaI javAno doSa lAge che. eTale te doSanA bhayathI kriyAtyAga na karI devo. kAraNake prathama abhyAsamAM = anabhyasta kALamAM tevuM jJAna na hovAthI ane anyatA paNa = abhyastakAmAM paNa prazApanIya jIvano avidhidoSa niranubaMdha che. eTale tenuM tevuM anuSThAna paNa doSakara nIvaDatuM nathI. vidhinuM bahumAna hovAthI ane gurvAzAno yoga hovAthI te (=avidhivALuM anuSThAna) phaLataH vidhirUpa ja nIvaDe che. mAtra AvuM jaNAvanArA te vacano che, mATe koI doSa nathI. vivecanaH (1) pUrvapakSaH avidhithI karavAmAM Ave to laghuprAyazcitta avidhi aMge vicAraNA (199)
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ batAvyuM che. ne na ja karavAmAM guruprAyazcitta batAvyuM che. tethI jaNAya che ke akaraNa karatAM avidhikaraNamAM doSa ocho che. ne tethI ja 'avidhithI karavA karatAM na karavuM sAruM evuM vacana zAstraviruddha che ema jJAnIo kahe che. Ano spaSTa sUcitArtha che ke badhI vidhio jALavavI zakya na lAgatI hoya to paNa anuSThAna na karavA karatAM to jevuM thAya evuM paNa karavuM e ja sAruM che - na mAmA karatAM kANo mAmo sAro. jyAre tame to atyanta bhArapUrvaka vidhipakSapAta karo cho. caityavandanAdimAM badhI vidhi to jALavavI ja. avidhi karavAmAM mRSAvAdADhi mahAdoSa che. jeno sUcitArtha evo bhAse che ke anuSThAtAne jo evuM lAge ke 'huM kAMi badhI vidhi jALavI zakuM ema nathI.' to eNe anuSThAna karavuM ja nahIM, paNa avidhithI na karavuM, kAraNa ke avidhithI karavAmAM to mahAdoSa che. Ama paraspara virodha che. (2) uttarapakSa : 'ApaNane kAMi badhI judI judI vividha vidhi jALavavAnI jhaMjhaTa phAve nahIM... tame kaho to, amArA manamAM Avaze ema karIe ane kaho to na karIe..' AvA abhiprAyavALAne 'bhAi ! badhI vidhi jALavavAno tane kaMTALo che? kAMi nahIM, tane phAve e rIte caityavandana karaje, paNa karaje, choDato nahIM...' A rIte prathamathI ja avidhi calAvavAno abhiprAya avijgyiA vagere vacanono nathI. to ? A vacanono abhiprAya to e che ke, pahelethI vidhipAlananI hoMza to che ja, ne e rIte ja prAraMbha karyo che. paNa chadmasthatA che. tethI anAbhogAdinA kAraNe kaMika ne kaMika avidhi thaI ja jAya che. eTale anuSThAtAne (ke anyane) 'A to avidhi thaI jAya che... AnA karatAM to na karavuM sAruM. avidhino doSa to na lAge...' A rIte avidhinA doSanA bhayathI e karavAnuM ja mAMDI vALe... AvuM na thAya e mATe A vacano jaNAve che ke A rIte, anuSThAna karavAnuM choDI devuM enA karatAM to bhale thoDI avidhi thaI jAya... chatAM karavAnuM to rAkhavuM ja. emAM ja doSa ocho che. karavAnuM choDI devAmAM to moTo doSa che. TUMkamAM, 'vidhi jALavavI paDe evuM kAMi nahIM... avidhi paNa cAle... phAve e rIte karavAnuM.' AvA avidhinA-vidhinI pradhAnatAvagaranA-ja praNidhAnavALA anuSThAnanuM e vidhAyaka nathI, paNa vidhi pAlana karatAM karatAM kAMika avidhi thaI jAya to eTalA mAtrathI anuSThAna choDI na devuM... evuM jaNAvavA mATe A vacano che. 200 yogaviMzikA .1 6
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ (3) '"anAbhogAdinA kAraNe thatI avidhi vagerenA bhayathI anuSThAna na choDavuM. ema tame kahyuM. chatAM, e avividha thavAnA kAraNe pUrve jaNAvyA mujaba mahAmRSAvAda vagere doSa to lAgaze ja ne... ne to pachI to enA karatAM anuSThAna ja na karavuM e ja zuM sAruM nahIM ?'' AvI zaMkAnA samAdhAna mATe prathamAbhyAse vagere adhikAra che. ArAya e che ke prathamAbhyAsa vagere kAraNe lAgato avidhi doSa, pUrve je mahAmRSAvAda vagere kahyA che. evo nathI, tathA A rIte avidhi bhaLe to paNa avidhino anubaMdha cAlato nathI... ne uparathI vidhinA prayatnapUrvaka jema jema anuSThAna thatuM jAya che tema tema doSa kSINa thatA jAya che je chevaTe lAbhamAM ja pariName che. mATe anuSThAna AdaryA ja karavuM joie. paNa jeo vidhirasika nathI, uparathI vidhinI dharAra upekSAvALA che ke kyAreka vidhinI bhAre sUga dharAvanArA hoya evA badhA jIvo mATe avidhidoSa mahAmRSAvAda vagere rUpa che. tathA sAnubaMdha che. mATe pUrvaparavirodha vagere koi doSa raheto nathI. have prathamAbhyAse vagere paMktine anusarIne vivecana : prathama abhyAsakALe eTale haju caityavandanAdi te te anuSThAnano prAraMbha karyo che evA kALamAM vidhinuM tathAvidha jJAna na hovAthI avidhi thaI jAya to e kSantavya hoya che. ema anyaThA = abhyastadazAmAM-vidhinI jANakArI vagere che tyAre paNa anAbhogAdinA kAraNe avidhi thaI jAya to paNa e avidhikaranAra jo prajJApanIya che (arthAt eno avidhi doSa darzAvavAmAM Ave to eno pazcAttApapUrvaka svIkAra karanAro che. ne tethI punaH avidhi na thAya evA manorathavALo bane che... paNa potAnA avidhidoSano AgrahapUrvaka bacAva karanAro nathI. pote je karyuM che te barAbara ja che enuM game te sAcI-khoTI dalIlabAjI dvArA paNa samarthana karanAro nathI... e prajJApanIya hevAya) to eno avidhiDoSa niranubandha che. (arthAt avidhinI paraMparA calAvanAro nathI...) tethI tenuM tevuM avidhiyukta anuSThAna paNa (mahAmRSAvAda vagere rUpa) doSakAraka banatuM nathI, kAraNake vidhi rasika evA tene vidhi pratye bahumAna hovAthI ane gurvAjJAno yoga hovAthI enuM anuSThAna phaLataH vidhiyukta anuSThAna tulya ja hoya che. paccakakhANa aSTanA chellA zlokamAM jaNAvyuM che ke 'A anuSThAna jinokta 201 phaLataH vidhirUpatA
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ che' evI bhakti anuSThAnanA dravyapaNAMne dUra karatI rahe che. anuSThAnamAM rahelI bhautika apekSA jema dravyapaNuM che ema avidhi paNa dravyapaNuM che. eTale avidhiyuktaanuSThAnamAM paNa bhaLelI sadbhakti enI avidhine kramazaH dUra karatI rahe che e jaNAya che. vidhi pratyenuM bahumAna, 'mArA bhagavAne A vidhi kahelI che' evI sadbhaktinuM ja eka rUpAMtara che. tethI vidhirasijIvanA anuSThAnamAM bhaLelI A sadbhakti enI avidhine kSINa karatI rahe che ane pariNAme vidhiyukta anuSThAna prApta thAya che. mATe e phaLataH vidhirUpa che. tathA gurvAjJAyoga hovAthI paNa avidhi hIyamAna hoya che. prajJApanIyane guru eno avidhidoSa darzAve eTale e eno svIkAra karI kaMika ne kaMika paNa e dUra karavA prayatna kare ja. Ama avidhidoSa ghasAtA ghasAtA saMpUrNa kSINa thAya che. mATe AvuM avidhivALuM anuSThAna paNa phaLataH vidhirUpa che. aprajJApanIya jIvane guru vagere koika avidhi darzAve to paNa e eno svIkAra vagere karavAno hoto nathI. mATe ene gurvAjJAyoga ja hoto nathI ema kahevAya. tathA e avidhinI pakaDavALo che, mATe ene vidhibahumAna hovuM paNa mAnI zakAya ema nathI. tethI e bahumAnanA prabhAve doSakSINatA je thavAnI hatI te paNa ene thatI nathI. mATe e rIte paNa enuM anuSThAna phaLataH vidhirUpa banatuM nathI. tethI 'enuM anuSThAna doSarUpa nathI' ema kahI na zakAya. avocAma cAdhyAtmasAraprakaraNe azuddhApi hi zuddhAyAH kriyA hetuH sadAzayAt / tAmra rasAnuvedhena svarNatvamupagacchati / / 2-16 // vRttiartha : adhyAtmasAraprakaraNamAM ame (vRttikAra zrI upAdhyAyajI mahArAje) kahyuM che ke - azuddha paNa kriyA zubha AzayanA prabhAve zuddha kriyAnuM kAraNa bane che. jemake rasano anuvedha thavAthI tAMbu suvarNa bane che. [zubhaAzaya e suvarNarasa (suvarNa banAvanAra rasa) tulya jANavo. prajJApanIyajIvanA vidhibahumAnAdi e zubha Azaya che e jANavuM, e azuddhine dUra karI zuddha kriyA lAvI Ape che.] yastu vidhyabahumAnAdavidhikriyAmAsevate tatkarturapekSayA vidhivyavasthApanarasikastadakartA'pi bhavya eva taduktaM yogadRSTisamuccaye granthakRtaiva 202 yogaviMzikA...16
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ tAttvikaH pakSapAtazca bhAvazUnyA ca yA kriyA / anayorantaraM jJeyaM bhAnukhadyotayoriva // 229 // vRttiartha : je jIva vidhipratye bahumAna na hovAthI avidhivALI kriyA kare che te (jIvarUpa) kartAnI apekSAe vidhivyavasthApanano rasika evo kriyAno akartA paNa suMdara ja che. zrI yogadaSTisamuccaya granthamAM svayaM granthakAre ja kahyuM che - tAttvika pakSapAta ane bhAvazUnya je kriyA... A bannenuM aMtara sUrya ane khajavAnA aMtara jevuM (vizALa) jANavuM. vivecana : kriyAmAM sUtroktavidhi karatAM anyathAtva (=judA prakAranuM AcaraNa) aneka rIte Ave che (1) apavAdapaka - saMvigna gItArtha, kRtayogI (=anubhavI), prabaLa kAraNe, vidhi karatAM anyathA AcaraNa jayaNApUrvaka kare e apavAda che. e paNa mArgarUpa ja hovAthI, emAM doSa lAgato nathI. kAraNa na hoya tyAre utsarga ane kAraNa hoya tyAre apavAda... A banne mArgarUpa ja che, ane mArgarUpa che mATe ArAdhanA ja che, virAdhanA nathI. vidhimAM pAMca TakA anyathAtva karavAthI cAle ema hoya to dasa TakA anyathAtva na karavuM.... dasa TakA Avazyaka hoya to paMdara TakA na karavuM... A badhuM jayaNA kahevAya che. chadmasthatAvazAt AnA nirNayamAM ochAvattApaNAnA kAraNe jayaNAmAM ochAvattApaNuM Ave to.. tathA avidhi vagere chUTanI sUga UDI na jAya e mATe ApavAdika AcaraNAnI AlocanA karavAmAM Ave che. bAkI saMpUrNa jayaNA pAlana hoya to virAdhanA karI hotI nathI. A kalpikA pratisevanA kahevAya che. (chatAM, AlocanA to karavAnI ja hoya, e jANavuM.) (2) anAbhoga - sAmAnyathI AkhA anuSThAna daramyAna yathAyogya vidhino upayoga hoya ne tene anusarIne jALavaNI hoya... chatAM vacce kyAreka anyatra upayoga cAlI javAthI vidhino upayoga na rahe ne kaMika anyathAtva AvI jAya te anAbhogathI AveluM anyathAtva che. (3) sahasAtkAra - vivakSita avasare vidhino upayoga paNa che ja, chatAM paristhitivazAt ke tevI paristhitimAM anAdisaMskAravazAt kaMika anyathAtva Ave vidhimAM anyathAtva 6 prakAre 203
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ jene vAravAnI zakyatA na hoya te sahasAtkArathI AveluM anyathAtva che. TUMkamAM upayoga hovA chatAM acAnaka-ekadama thaI jatuM anyathAtva e sahasAtkAraprayukta kahevAya. koipaNa pratijJAmAM anAbhoga ne sahasAtkAra A banne AgAra hoya ja che. eTale A benA kAraNe je anyathAtva Ave tenI AgArarUpe chUTa hoya che, mATe e paNa doSakara nIvaDatuM nathI. chatAM jo kALajI jatI rahe ke eno pazcAttApa na thAya to e pramAda-upekSA-beTharakArInuM kAraNa bane che. mATe emAM paNa pazcAttApa rAkhavo ane pAchaLathI zakya kALajI rAkhavI. (4) pramAda - sAmAnyathI vidhijALavaNInI kALajI hoya. paNa kyAreka vidhino upayoga hovA chatAM ne vidhipAlana razakya hovA chatAM viSaya-kaSAya-ALasa vagere rUpa pramAdavazAt kaMika anyathAtva kare te pramAdajanya jANavuM. AmAM jevo khyAla Ave ke A pramAda sevI rahyo chuM ne avidhi karI rahyo chuM... eTale tarata pramAdathI haThI vidhipAlana cAlu karI de. tathA pramAdavazAt je avidhi thaI eno pazcAttApaprAyazcitta kare to ja pramAda jANavo. anyathA darpamAM jAya. pramAda paNa vadhato rahe to kramarAH darpa-AkuTirUpa banavAnI saMbhAvanA rahe. (5) darpa - vidhipAlanano mAthe bhAra ja na rAkhe... vidhi pALI to paNa zuM ne na pALI to paNa zuM ? badhuM sarakhuM... manamAM Ave tyAre ne Ave eTaluM pALe. bAkI badhI garabaDa... A darpajanya anyathAtva che. Ane darSikA pratisevanA kahevAya che. (6) AkuSTi - udho-viparIta pariNAma e Akuddhi che. '"tame vidhipAlanano Agraha rAkho cho ? jAva huM to udhuM ja karavAno... avidhi ja karavAno. mane zuM thavAnuM che ?'' AvA badhA viparIta pariNAmathI je anyathAtva kare te AkuTijanya jANavuM. AmAMthI darSa ane Akuddhi janya avidhidoSa sAnubandha hoya che. (e paNa pAchaLathI tIvra pazcAttApa-prAyazcitta karavAthI niranubandha bane che ane naSTa paNa thaI zake che te jANavuM. ) jene vidhi pratye bahumAna ja nathI eno avidhidoSa TharSa ke AkuddhinI kakSAmAM 204 yogaviMzikA .16
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ jAya. tethI eno doSa sAnubandha che. vidhinA pakSapAtavALo jIva to avasara AvyuM vidhinI ja prarUpaNA karaze ne vidhinI ja mahattA gAze. pachI bhale e kyiA karato na paNa hoya. Avo jIva sUrya samAna che, ne enI apekSAe vidhibahumAna vagere rUpa zubhabhAvathI zUnyapaNe kyiA karanAro khosamAna che. (e jo vidhipAlana karato hoya to enI bhAvazUnya kriyA khajavA jevA alpa ane vinAzI prakAza jevI jANavI. paNa jo avidhisevana karato hoya to enI kyiA khajavA jevI akiMcitkara jANavI.. ane avidhino sAnubandhadoSa vizeSa nukazAnakAraka bane che e vadhArAmAM.) eka vAta e samajavI ke ahIM avidhirtA karatAM ane je sAro kahyo che te kriyA pratye paNa abahumAnAdi dharAvanAra ane tethI eno akartA hoya tevA artA karatAM nahIM. vidhinI sUganA kAraNe kyA karavA chatAM vidhina jALavanAra ane kriyAnI sUganA kAraNe kyAjanakaranAra... A banne to sarakhA ja che. ema kyiAnI jANakArI jana hovAnA kAraNe kyA pratye sUgana hovA chatAM, esUganI yogyatA hoya (saMsArarasa tIvra hoya- gADha mithyAtvanA kAraNe kadAgraha hoya... ne enA kAraNe kyiAnI jANakArI maLavA para enA pratye sUga thavAnI ja zakyatA hoya.) tevo akartA paNa avidhirtA karatAM kAMI sAro nathI. mAtra kiyAno jANakAra hoya to kyA pratye bahumAnavALo hoya ane ajANa hoya to paNa (mithyAtva maMda paDyuM hovAnA kAraNe) bahumAnanI yogyatAvALo hoya evo artA ja sAnubandha avidhiddoSavALA karatAM sAro che e jANavuM. sAnubaMdha doSavALAnI kevI vicitra paristhiti hoya che? je jinavacananA AdhAre kriyA karavA tatpara banyo che e ja jinavacananA AdhAre jaNAtI vidhi pratye anAdarAdi dharAve che. upadezamALAmAM zrI dharmadAsagaNI mahArAja kahe che - sAkSA, gurU sesa.. jo ekAda bAbata paNa tuM zrI jinAjJAthI nathI karato - nathI mAnato to bAkInuM je kAMI kare che, (ke je kAMi mAne che) te, 'jinAjJA evI che, mATe kare che - mAne che evuM nathI, paNa tArI buddhithI ja kare che - mAne che. eTale, "jinavacane kahelI che. mATe kyA karuM chuM " Avo bhAva dharAvanArane to jinokta vidhi pratye anAdara Ave ja nahIM. kAraNake jinAktatvato kriyAnI jema vidhimAM paNa samAna ja che. eTale, jinokta hovAnA kAraNe kriyAnI ruci jene che ene to vidhi pratye paNa ruci hoya ja. tethI vidhi pratye rucinA badale anAdara dharAvanArane kriyA pratye je ruci hoya che, te vastutaH jinoktatvena hotI nathI paNa potAnI koI tevI buddhi vagerenA pristuta nirUpaNa konA mATe ?) (205)
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAraNe hoya che.) mATe enI avidhivALI kriyA, 'jinoktam evI sadbhakti na hovAnA kAraNe avidhidoSane kSINa karanArI banatI nathI. uparathI, kyiAkALe jinavacano yAda Ave - enA dvArA prarUpita vidhi yAda Ave... ane chatAM dharAra enI upekSA-anAdara kare eTale mithyAtvagADha banatuM jAya durlabhabodhitA sarjatI jAya... vagere moTuM nukazAna thAya che. kriyA pratye bahumAna ke bahumAnanI yogyatA dharAvanAra altane AvuM nukazAna nathI. mATe e avidhirtA karatAM sAro che. have eka bIjI vicAraNA - je vidhirasika nathI, zAstrazravaNakALe paNa vidhi jALavavAnA manoratha vagere rUpa savega jene pedA thato nathI ene to zAstrazravaNanA ja anadhikArI batAvyA. jeo vidhirasika che evA zrotAne ja vidhizAstrazravaNanA adhikArI batAvyA. AvA zrotAo kadAca avidhi seve to paNa vidhi bahumAnAdinA kAraNe teono avidhi doSa niranubandha hoya che ane tethI temanuM evuM vidhivikala anuSThAna paNa doSa mATe thatuM nathI, paNa uparathI kramazaH avidhi Adine kSINa karatAM karatAM vidhi anuSThAna pamADavArUpe lAbhakartA che. to "avidhithI anuSThAna karavAmAM mahAmRSAvAdAdi doSa che, avidhithI anuSThAna karavAmAM sUtrakriyAvinAza ane tIthoccheda thAya che... vagere..''A badhuM nirUpaNa konA mATe che? TUMkamAM vidhinA arasikane e saMbhaLAvavAnuM nathI. ane vidhirasikane AvA doSa lAgatA nathI. to AvA doSa lAge AvuM saMbhaLAvavAnuM kone ? A praznano mane bhAsato uttara - vidhiarasikajIvo to anadhikArI hovAthI emane jaNAvavA mATe A nirUpaNa nathI ja. arthAta A vAto paNa karavAnI to vidhirasika jIvone ja che. teono avidhidoSa niranubaMdha hovAthI mahAmRSAvAda vagere rUpa nathI... chatAM teone AvuM jaNAvavAnI pAchaLa, 'teonA dilanA koI khUNe paNa avidhi pratye kUNI lAgaNI na rahI jAya... ne teone avidhine TALI vidhi jALavaNInI cAnaka lAge... e mATe satata prayatna thayA kare.." Avo jJAnIpuruSono abhiprAya pratIta thAya che. nahIMtara, 'tamAro avidhidoSa paNa niranubaMdha che... tamAruM avidhiyukta anuSThAna paNa phaLataH vidhirUpa ja che vagere ja vAto jo teone karavAmAM Ave to, na avidhino eTalo bhaya pedA thAya kena vidhi jALavavAnI evI AturatA jAge. 206 yogaviMzikA...16
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ prazna : paNa jo mahAmRSAvAda vagere doSa lAgato na hoya, to evo doSa lAgavAnI vAta karI zakAya? uttara: doSa TALavAnI cAnaka jagADavAnA abhiprAyathI karI zakAya. jemake je doSa evo akSattavyana hoya ke jethI e doSane sAdhupaNAMmAM na choDI zakanAra mATe gRhasthavAsa sAro thaI jAya, evA (jemake bapore be-aDhI kalAka nidrA) doSane paNa TALavAnI cAnaka lAge e mATe guru (nidrALu) ziSyane 'alyA! tAre uMdhyA ja karavuM che to enA karatAM tuM ghare zuM khoTo hato?' AvuM jarUra kahI zake che. praznaH guru bhale zrotAne cAnaka lAge e mATe AvI vAta kare, paNa zrotAne "avidhi karavAthI mahAmRSAvAdadoSa lAge... avidhistaM karatAM artA sAro che...' AvuM badhuM sAMbhaLIne anuSThAna ja choDI devAnuM mana thaI jAya, to to ene nukazAna ja thaI jAyane? kAraNake bhale avidhivALuM.. paNa anuSThAna cAlu rAkhavAmAM Ave to ja dhIme dhIme avidhidoSa kSINa thaI vidhiyukta anuSThAna pAmavAnI je zakyatA hatI te to dUra thaI gaI. uttara : eTale ja AvI vAto jemAM Ave che tevA yoga vagerenA grantho dharmazravaNanA adhikArI evA paNa badhA ja jIvone ApavAnA (saMbhaLAvavAnA) hotA nathI. 'avidhi karavAthI mahAmRSAvAda doSa lAge AvuM badhuM sAMbhaLavA chatAM jene anuSThAna choDavAnuM mana na thAya, paNa avidhi choDavAnI ja ochevatte aMze paNa preraNA maLe evA jIvone ja A vAto karavAnI hoya che. kulayogIne pravRttacaka yogI jIvo AvA hoya che. mATe e jIvone ja A granthonA adhikArI kahyA che. bhavAbhinaMdInA kSudratAkidoSo vagere rUpa ayogyatA je zrotAmAM pratIta na thAya e badhA sAmAnyathI dharmazravaNanA adhikArI che. AvA jIvane dharmamAM joDavA mATe, e pApayiAo choDato jAya ne dharmakriyAo karato thAya e mATe, dharmakyiAno rasa jagADavAnA abhiprAyathI enI AgaLadharmakyiAnA mahimAnuM ja mAtra varNana karavAmAM Ave che. e vakhate avidhidoSanI koI vAta karavAmAM AvatI nathI. bezaka dharmakriyA ApatI vakhate vidhinuM varNana to kare ja. (dharmakyiA zI rIte karavAnI? eto darzAvavAnuM hoya ja !) paNa, 'jo AmAM garabaDa thAya to lAbhanA badale moTuM nukazAna thaI jAya vagere e vakhate ene kahevAmAM AvatuM nathI. jIva anAdikALathI viSaya-kaSAyano prastuta nirUpaNa konA mATe ? 207
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ rasiyo che ane sukhazIla che. sAmAnyathI koipaNa dharmakyiAmAM ochevatte aMze paNa viSaya-kaSAyane choDavAnA hoya che tema ja kaMIka ne kaMIka kaSTa uThAvavAnuM hoya che. eTale, jIva sukhano arthI hovA chatAM, tathA sukha dharmathI ja maLe che e sanAtana satya hovA chatAM, dharma karato nathI. upamitibhavaprapaMcAkathAmAM A vAta karI che. eTale mULataH to jIvane dharmano rasa che ja nahIM. emAM pAchI jo A vAta karavAmAM Ave ke avidhi thaze to moTuM nukazAna thaze...' to to pachI ene dharmanI rUci jAge ja zI rIte ? eTale dharmakriyAno mAtra mahimA gAvA dvArA enA dilamAM dharmakyiAnuM AkarSaNa jagADavAmAM Ave che. e jAge, eTale dhIme dhIme e dharmakriyA karato thAya che. sAthe sAthe vidhipAlanano paNa mahimA ene kahevAmAM Ave che.... (paNa haju avidhinA nukazAno kahevAtA nathI...) enAthI ene vidhipAlanano paNa rasa jAge che. alabat haju prathamAbhyAsa che... tathA pachI paNa anAbhoga-pramodAdi paDelA che... eTale avidhi thayA kare che. chatAM, vidhibahumAna vagerenA kAraNe e avidhidoSa niranubandha hoya che ane kSIyamANa hoya che. Ama karatAM karatAM te te dharmakriyAomAM e jIva daDha bane che. (eTale kulayogInI bhUmikA AvI.) have ene avidhi choDavAnI paNa vizeSa prakAre cAnaka lAge e mATe "avidhithI mahAmRSAvAda doSa lAge vagere vAto karavAmAM Ave che. atyAra sudhImAM dharmaksiAo enA jIvanamAM asthimajjA jevI thaI gaI che. eTale AvI vAto sAMbhaLIne paNa ene dharmakSiA choDavAnI preraNAnathI maLatI paNa avidhi choDavAnI ja preraNA maLe che. eTale dhIme dhIme e avidhi choDato jAya che ne chevaTe avidhimukta-vidhiyukta anuSThAna karato thAya che. eTale A nizcita thayuM ke avidhidoSanI vAto vidhirasika jIvane ja karavAnI che ne e vAto, e jIvo anuSThAna choDI de e mATe nathI, paNa avidhi TALavAnI AturatA emane jAge e mATe hoya che. eTale ja, zrotAne kriyA ja choDI devAnI buddhi na thaI jAya enI upadezake kALajI rAkhavAnI hoya che. A ja vAta viSAnuSThAna vagere prarUpaNAne paNa lAgu paDe che. jene tIvrabhavAbhimpaMga che, je apunarbandhaka avasthAne pAmelo nathI. je aprajJApanIya che... AvA jIvo to dharmazravaNanA adhikArI ja nathI. mATe AvA jIvone to viSAnuSThAna vagerenI vAta karavAnI hotI nathI. je apunarbandhaka che - je prajJApanIya che evA jIvo (208) yogaviMzikA....16
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinavacananA zravaNanA adhikArI che. emane A vAta karI zakAya. paNa AvA jIvone kadAca bhautika apekSA hoya to paNa e niranubandhadoSa rUpa che temaja sadanuSThAnarAga vagerenA kAraNe kSIyamANa hoya che. eTale teonuM anuSThAna mukhyatayA taketuanuSThAna banatuM hoya che. (kvacit anAbhogavazAt ananuSThAna bane.. ane apekSAdi khasI jAya tyAre amRtAnuSThAna bane..) paNa viSa-ke gara anuSThAnanI saMbhAvanA (bahudhA) hotI nathI... to A jIvone paNa viSa/garanI vAto jaNAvavAnI zI jarUra? kAraNa ke bhautika apekSAvALuM paNa teonuM anuSThAna tahetu anuSThAna banatuM hovAthI lAbhartA ja hoya che. ne tema chatAM, 'ihalaukika-pAralaukika apekSAthI karAtuM anuSThAna viSagara bane che evuM ene saMbhaLAvavAmAM Ave ane e sAMbhaLIne ene anuSThAna choDI devAnI ja jo buddhi thaI jAya to to bhAre nukazAna na thaI jAyane? eTale ahIM paNa mAnavuM paDe che ke anuSThAna choDAvI devA mATe A vAto nathI, paNa bhautika apekSA choDavAnI vadhu cAnaka lAge e abhiprAyathI A vAto karavAmAM Ave che. eTale ja jene A vAto sAMbhaLIne anuSThAna choDI devAnI ja icchA jAge tevA jIvo A vAtonA zravaNanA adhikArI nathI. eTale ja jeone haju navA dharmamAM joDavAnA che ke jeo navA-navA joDAyA che teone apAtA upadezamAM mAtra dharmano mahimA ja gAvAmAM Ave che ne dharma (dharmakriyA) paNa viSa banI zake che evI vAta to kyAMya karavAmAM AvatI nathI. pachI e jIvo dharmamAM atyaMta sthira banI jAya (kulayogInI bhUmikA AvI jAya) eTale pachI bhautika apekSA choDavAnI ene cAnaka lAge e mATe A vAta karavAmAM Ave che. A bhUmikAno prabhAva hoya che ke A vAta sAMbhaLavA chatAM, dharmakriyA choDavAnI ene preraNA nathI maLatI, paNa apekSAdi choDavAnI ja buddhi A vAto sAMbhaLIne ene thAya che. Avo upadeza maLavo e gurvAjJAyoga che. sadanuSThAnarAga-jinokta evI sadbhakti... to ene che ja. vaLI e prajJApanIya paNa che. tethI prajJApanIya jIvane vidhibahumAna ane gurvAzAyoganA kAraNe avidhidoSa jema niranubaMdha bane che tathA avidhivALuM anuSThAna paNa mRSAvAdAdirUpa doSa mATe nathI banatuM- paNa phaLataH vidhirUpa bane che, ema A prajJApanIya jIvane sadanuNAnarAga (kajinokta evI sadbhakti) che ane gurvAzAyoga che tethI teno bhautikaapekSA doSa paNa niranubaMdha bane che, temaja A sAbhinkaMga anuSThAna paNa mahAmRSAvAdAnubandhitvAdi doSa mATe nathI banatuM paNa phaLataH viSAnuSThAna vagere nirUpaNa konA mATe ? (209)
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ nirabhinkaMga anuSThAnarUpa bane che. jo AvuM mAnavAmAM na Ave to granthakAra zrI haribhadrasUri mahArAje zrI paMcAlakajI vageremAM anekazaH sAbhidhvaMga anuSThAna nirabhimbaMgAnuSThAnanuM kAraNa bane che evuM je pratipAdana karyuM che tenI saMgati thaI zakaze nahIM. "avidhianuSThAna mahAmRSAvAdadoSa janaka che... apekSAvALuM anuSThAna mahAmRkavAdAnubandhI che... ' A vAto avidhiyukta anuSThAnane ke apekSAyukta anuSThAnane ja choDAvI devA mATe che (arthAtu avidhi ke apekSAnachUTI zake to anuSThAnane ja choDI devuM. AvuM jaNAvavA mATe che) evuM jo mAnIe, to drAviDaprANAyAma thaze. A vacano sAMbhaLIne mAnI lyo ke avidhi-apekSA tatkALa na choDI zakanAra koIka jIve anuSThAna ja choDI dIdhuM... have. pAMca-paccIsa varSe ke pAMca-paccIsa bhave pharIthI ene jyAre anuSThAnamAM joDavAno haze tyAre prAraMbhe e pAcho avidhivALA anuSThAnamAM ja prAyaH joDAvAno che. kAraNake prathamAbhyAsakALe tathAvidha jJAna na hovAthI avidhi thatI rahetI hoya che. eTale avidhivALuM anuSThAna choDAvyuM, ne pAcho emAM ja ene joDyo... to pachI pUrve je avidhivALuM anuSThAna hatuM te choDAvyuM ja zA mATe? AvuM ja apekSAvALA anuSThAnamAM che, kAraNake paMcAzakajImAM kahyuM che ke tathA prathamatayA jIva karmanirjarAnA uddezathI pravartato nathI... ne abhyAsa thayA bAda te rIte pravarte che. jJAnapaMcamIthAmAM paNa kahyuM che ke prAyaH karIne jIva sAbhidhvaMga ArAdhanAthI nirabhimpaMga ArAdhanA pAme che. eTale pUrve sAbhidhvaMga anuSThAna karato hato te choDAvI dIdhuM. ne pachI kALAntare pharIthI jyAre ene dharmamAM joDavAno upakamAM haze tyAre punaH prAyaH karIne sAbhiLaMgaanuSThAnamAM ja joDavAno raheze. to pahelAM je sAbhidhvaMga anuSThAna karato hato te choDAvyuM ja zA mATe? eTale nizcita thAya che ke avidhidoSanI vAto ke viSAnuSThAnAdinI vAto anuSThAna choDAvI devA mATe karAtI nathI. je jIvone (prajJApanIya jIvone) e vAto karavAmAM Ave che teonuM avidhivALuM ke sAbhidhvaMga anuSThAna vastutaH doSa mATe hotuM nathI. (paNa tatuanuSThAna rUpa banatuM hovAthI upAdeya ja hoya che), tema chatAM, teone avidhi-apekSA vagere choDavAnI cAnaka lAge e mATe ja A vAto teone karavAmAM Ave che. (210) yogaviMzika...16)
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ praznaH AgaLa pUrNAMka 206 para A praznano mane bhAsato uttara- evuM heDiMga mArIne tame kahyuM che ke - 'teonA (vidhirasikajIvonA) dilanA koI paNa khUNe avidhi pratye kUNI lAgaNIne rahI jAya... ne avidhine TALI vidhijALavaNInI cAnaka lAge... e mATe satata prayatna thayA kare..' Avo jJAnI puruSono abhiprAya pratIta thAya che. nahItara, tamAro avidhidoSa paNa niranubaMdha che. tamAruM avidhiyukta anuSThAna paNa phaLataH vidhirUpa ja che' vagere ja vAto jo teone karavAmAM Ave to, na avidhino eTalo bhaya pedA thAya kena vidhi jALavavAnI evI AturatA jAge. (tame AvuM ja kahyuM che) e ja vAtane bhautika apekSA mATe paNa lAgu pADavI joie. eTale ke "bAdhyaphaLApekSAvALA prajJApanIya jIvane dilanA koI paNa khUNe bhautika apekSA pratye kUNI lAgaNIne rahI jAya.. ne apekSATALIne nirapekSa banavAnI cAnaka lAge.. e mATe satata prayatna thayA kare.." Avo jJAnI puruSono abhiprAya viSAnuSThAna vagerenI prarUpaNAmAM pratIta thAya che. nahIMtara, 'tamAro apekSAdoSa paNa ninubaMdha che. tamAruM apekSAvALuM anuSThAna paNa phaLataH nirapekSa anuSThAna rUpa ja che' vagere ja vAto je teone karavAmAM Ave to, na apekSAno eTalo bhaya pedA thAya kena nirapekSa (nirabhiLaMga) anuSThAnanI eTalI AturatA jAge... 'A AvAtone bhautika apekSA aMge paNa lagAvavI joie ne? ane to pachI bhautika apekSAvALA anuSThAnane viSAnuSThAna rUpe bhaMDo vagere kahevAno ja joradAra pracAra karavo joie ne.. ane to pachI tame AvA pracArano virodha zA mATe karo cho? ane bhautika apekSAno bhaya jenA kAraNe eTalo tIvrana bane evuM, bhautikaapekSAvALuM anuSThAna paNata,anuSThAna banI zake che... lAbhakta che. AvuM nirUpaNa zA mATe karo cho? uttara: tamArI vAta sAcI che. avidhine lAgu paDatI vAto apekSAne paNa lAgu paDe ja che. vidhirasikajIvanuM avidhivALuM anuSThAna paNa lAbhakta bane che [AgaLa paNa kaheze ke 'aa jA havija jayaNA sA sA se NijarA hoI jeTalI jeTalI jayaNA (vidhi vagere) jALave eTalI eTalI ene nirjarA thAya che A hakIktane najaramAM rAkhI upadezaka guru paNa avidhinuM samarthana thAya evo upadeza ApavAnuM cAlu na karI de ke vidhipAlananI vAto DhIlI DhIlI karavA na mAMDe e mATe aneka vAto ahIM granthakAre kahelI che. jemake avidhi vyavasthApanamAM gurune paNa doSa lAge che, svayaM mRta ane mArita be sarakhA nathI... avidhinI AzaMsA-anumodanAnA kAraNe kulayogI adhikArI che. 2i1)
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ phaLataH avidhinuM pravartakatva ja hovAthI gurune doSa lAge ja che. vidhivyavasthApana dvArA eka paNa jIvane samyagubodhilAbhakarAvavAmAM 14 rAjamAM amAriyaDaha vagaDAvavAno lAbha thAya che, A ja tIrthonnatino lAbha che. vagere vagere. A vAto bhautika apekSAne paNa lagabhaga samAna rIte lAgu paDe ja che. ane tethI bhautika apekSAnuM samarthana thAya ke e TALavAnI AturatA moLI paDI jAya evo upadeza gItArtha gurue ApavAno hoto nathI. eTale ja dhArmika jIvone sAmAnya rIte "bhautikaapekSA hoya to paNa tatuanuSThAna zakya che ne tethI ciMtA karavA jevuM nathI' vagere kahevAnuM hotuM nathI. paNa uparathI viSa-garanI vAto karI bhautikaapekSAno tyAga karavA mATe teone vadhu ne vadhu ullasita ja karavAnA hoya che. paNa... A vAto kuyogInI bhUmikA pAmelA dhArmika jIvone ja karavAnI hoya che. eTale je jIvo viSa-gara vagere vAtonA adhikArI nathI evA (haju dharmamAM evA sthira nahIM thayelA) jIvo samakSa paNa jAhera rIte A vAto thAya, ane e sAMbhaLIne, 'ApaNI apekSA to chUTatI nathI, to dharma ja choDI dyo..." AvI avaLI pratIti anekane thavA mAMDe, to teonI AvI avaLI pratIti vAravA mATe ne teo dharma baMdhana karI de e mATe viSa-gara vagere vAtonI ayogya rajuAtano virodha karavo e gItArthonI pharaja bane che. athavA, "bhautika apekSA che? prabhubhakti to viSa ke gara thAya, enA karatAM anya devonI bhakti karavI sArI.. prabhu pAse to magAya nahIM... hanumAnajI pAse jAo..." athavA "ApaNA dharmasthAnomAM paNa kSAdinI upAsanA karo... emAM viSa-gara thavAno to doSa nahIM. saMsAra to na vadhe..." AvI badhI avaLI pratItio thavA mAMDe ane bhAvuko anyanA maMdiromAM javA mAMDe ke prabhu karatAM paNa yakSAdinI upAsanA vadhu karavA mAMDe to AvI viparIta asara lAvanArI viSa-garAdinI ayogya rajuAtano gItArthapuruSoe virodha karavo ja paDe. prazna-e ayogya rajuAtano bhale virodha karo.. paNa bhautikaapekSAvALuM anuSThAna paNa lAbhakartA bane che evuM dhArmika jIvone kahevuM na ja joie ne? uttara - tamArI vAta sAcI che. ane tethI ja varSothI prakAzita thayelA divyadarzananA aMko, rojiMdA pravacano vageremAM mAtra apekSA vagere chUTane nirapekSabhAva Ubho thAya evAM ja nirUpaNo jovA maLaze. paNa jyAre upara kahyA mujaba ayogya 2i12) yogaviMzikA...16)
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ rajuAta ne enI avaLI asaro jovA maLI.. eTale eno pratikAra karavA kyAreka divyadarzanamAM ne kyAreka pravacanomAM tadvetuanuSThAnanI vAto paNa Avazyaka banI. prazna - paNa bhautika apekSAone choDavAnI cAnakane moLI pADanArI hovAthI A vAto dhArmikajIvone to karavAnI hoya ja nahIM... ne divyadarzanAdi dvArA e thaI... eTale e to khoTuM ja thayuM ne ? uttara - avidhi choDavAnI cAnaka lAge e mATe dhArmikajIvone avidhivALA anuSThAnanA doSa darzAvyA karavA joie e hakIkatane anusarIne prastutamAM paNa viSagaranI bhayaMkaratA darzAvyA karavI joie e barAbara che. yogaviMzikA grantha paNa dhArmikajIvo (kulayogIo) mATe che. ne tethI avidhiyukta anuSThAnanA mahAmRSAvAdAdi doSonuM sabaLa pratipAdana temAM che ja. tema chatAM, koI agItArtha vyakti mAtra eno zabdArtha pakaDI, avidhi choDI na zakanAra dhArmikajIvone 'enA karatAM anuSThAna ja choDI daie' evI pratIti karAvanAra nirUpaNa karavA na mAMDa eTale granthakAre avidhiyukta anuSThAnanI saphaLatA paNa darzAvI ja che ne ? nahIMtara dhArmikajIvo avidhija apekSA vagere choDIne vAstavika yoga pAme e mATe racAyelA granthomAM AvI vAto zA mATe kare ? chatAM karI to che ja. eTale, koi potAnI zAstrarahasyaanabhijJatAnA kAraNe ke kutarkanA jore udho artha na phelAve e mATe, dhArmikajIvo ja jene sAMbhaLavAnAbhaNavAnA che evA A granthamAM avidhikRta anuSThAnanI saphaLatA paNa darzAvavAmAM AvI che tema evA jIvone, viparIta arthaghaTanane aTakAvavA apekSAkRta anuSThAnanI paNa lAbhakArakatA darzAvavI saprasaMga Avazyaka bane ja che, ne e ayogya paNa nathI ja. avidhi ane apekSA aMge ghaNI vAto samAna hovA chatAM thoDo je mukhya pharaka che te A che - artha-kAmanI icchA-apekSA anAdikALathI jIvane rahI che jyAre avidhi evI nathI. pramAdanA saMskAra anAdikAlIna che. eTale, dharmamAM jIva jyArathI joDAya che tyArathI lagabhaga avidhino prAraMbha thAya che. (e pUrve to dharmakriyA ja nathI, to avidhi kyAMthI hoya zake !) eTale 'jo tame artha-kAmane iccho cho to paNa tamAre dharma ja karavo joie....' vagere rIte artha-kAmanI icchAne AgaLa karIne navA jIvone dharmamAM joDI zakAya che, artha-kAmanI saMprApti rUpe dharmano mahimA gAI zakAya che. AvuM badhuM avidhi mATe saMbhavatuM nathI. jayaNAnusArI nirjarA 213
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ na caivaM tAdRzaSaSTha-saptamaguNasthAnapariNatiprayojyavidhivyavahArAbhAvAdasmadAdInAmidAnIntanamAvazyakAdyAcaraNamakartavyameva prasaktamiti zaGkanIyaM, vikalAnuSThAnAnAmapi 'jA jA havijja jayaNA sA sA se NijjarA hoi' ityAdivacanaprAmANyAt yatkiJcidvidhyanuSThAnasyecchAyogasampAdakataditarasyApi baalaadynugrhsmpaadktvenaakrtvytvaasiddheH| vRttiartha "jo AvuM ja hoya to, tevI chaTha-sAtamA guNaThANAnI pariNatithI prayojya evo vidhivyavahAra na hovAthI ApaNuM vartamAnakAlIna Avazyaka vagere AcaraNa to akartavya ja banI jaze" AvI zaMkA na karavI, kAraNa ke vikala anukAnavALA jIvonuM paNa je kaMika vidhinI jALavaNIvALuM anuSThAna hoya che te je je (jeTalI-jeTalI) jayaNA hoya te te (teTalI-teTalI) tene nirjarA thAya che A vacananA prAmANyathI bAlAdinA anugrahanuM saMpAdaka hovAthI artavya tarIke siddha thaI zakatuM nathI. ema, icchAyoganuM saMpAdaka evuM taditara anuSThAna paNa bAlAdinA anugrahanuM saMpAdaka hovAthI akartavya tarIke siddha thaI zakatuM nathI. vivecanaH (1) evuM = paMDita puruSe atinipuNabuddhithI sAdhusamayasarbhAva jANIne samyapha pravartavuM joie, asamaMjasa vidhAnathI sUtrakriyAvinAza thAya che je tIrthocchedamAM pariName che, AvI badhIvAtothI, potAnI saMpUrNa samagratayA (= potAnA saMpUrNa sAmarthyapUrvaka) vidhi pAlanano prayatna karavo joie. AvuM ja jo tattva nizcita thAya che, to... (2) zaMkA - saMpUrNatayA vidhipAlana mATe saMpUrNatayA AgamaparatantratA joie che je vizeSa prakAranI apramattatA vinA saMbhavita nathI. A hoya to niraticAra saMyama pALI zakAya tevI chaThThA-sAtamA guNaThANAnI pariNati hoya ja. eTale ke saMpUrNa vidhipAlana evI vizeSa prakAranI (niraticArasaMyama pAlana karAve evI) chakkA-sAtamAguNaThANAnI pariNatithI prayojya che. paNa vartamAnamAMto pramAdabahula jIvo che ne bakuzakuzIla cAritra che. eTale, chaThuM sAtamuM guNaThANuM hoya tevA saMyamIone paNa evI viziSTa prakAranI pariNatina hovAthI ta~yojya vidhivyavahAra paNa nathI, ane tethI ochI-vattI paNa avidhi thayA ja kare che. eTale Avazyakacityavandana vagere koI anuSThAna paripUrNa thatA ja nathI, avidhi thayA ja kare che. te 21) yiogaviMzikA...16) 214
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ enA karatAM anuSThAna na karavuM ne enA yathArtha vidhinuM ja prakAzana karavuM... e A kyiAnI (bhAvazUnyakiyAnI) sAme sUrya (tAttvikapakSapAta) tulya thavAthI e ja lAbhakta kahevAya. ne tethI Avazyaka vagere AcaraNa akartavya ja banI gayuM. (3) samAdhAna - nA nA vijJa nayaUTI Tii sA re fjharI ho // zrI dharmadAsagaNi viracita upadezamAlAnI 52 6mI gAthAno A uttarArdha che. (eno pUrvArdha Avo che - sakhasa vi suddhavAsa saMvipauMvAyasI) A pramANabhUta vacanathI jaNAya che ke yatkiMcit vidhyanuSThAna akartavya nathI, kAraNake emAM je kAMI vidhipAlanarUpa jayaNA jaLavAya che te nirjarAjanaka banatI hovAthI niSphaLa ke viparItaphalaka nathI. vidhirasikajIvano vidhipAlanano je je prayatna hoya te ahIM 'jyaNA tarIke abhipreta che ema samajavuM. (thoDI ghaNI paNa vidhi jALavaNI kare ene to eTalI eTalI nirjarA thatI hovAthI anuSThAna hitakara che. paNa je vidhirasikajIva dareka aMzamAM kaMikane kaMika vikalatA rAkhe che ne tethI koi ja aMzamAM vidhi pAlana nathI. evA jIvanuM paNa anuSThAna akartavya nathI e jaNAvavA chAyo 1... ityAdi kahyuM che.) vidhirasikatAnA kAraNe vidhi-jALavavAnI nirupAdhika icchA to che ja, chatAM thoDe ghaNe aMza paNa vidhi na jALavI zakanAra jIvanuM anuSThAna paNa icchAyoganuM saMpAdaka bane che ne e rIte bALa vagere jIvone upakAraka nIvaDe che, mATe e paNa kartavya che, akartavya nathI. prathamAbhyAsamAM vidhino ajANajIva e bALa. ema punaH punaH anuSThAna karavA chatAM kSayopazamanI maMdatAnA kAraNe vidhino jANakAra na ja banI zake evo jIva paNa bALa. abhyastadazAmAM vidhino jANakAra banyo hovA chatAM niHsattvatApramAdabahulatA vagerenA kAraNe vidhi na pALanAra jIvono Adi' zabdathI samAveza jANavo. A badhA jIvo paNa anuSThAna karanArA jIvo ja levAnA che e to spaSTa ja che. AvA jIvonuM sarvathA vidhivikala* evuM paNa anuSThAna icchAyoganuM saMpAdaka * ahIM ta' padathI pUrNavidhivALAM anuSThAnane grahaNa karavAnuM che... vaLI. te phUchayogasaMpanna tat tara anuSThAna yatkiMcit vidhi anuSThAna che te batAvavA arthe vitavidhimanuSThAna' e rUpa vizeSaNa che, paraMtu te pRthabhUta nathI... - vagere vivecana galata jANavuM. kAraNake ta' zabda svaavyavahitapUrvavartIne parAmarzaka hoya che. eTale prastutamAM vitarasthApi nI pUrvamAM cidvidhyanukAnI hovAthI tat zabda yatkiMcidvidhianuSThAnano ja parAmarzaka che. ne tethI taditara tarIke tenAthI bhinna evuM sarvathAvidhizUnya sakaLakalyANa saMpAdaktA (215)
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ eTalA mATe bane che ke nirupAdhika icchA che ne svollAsAnusAre kaMika paNa prayatna che. icchAyogavadbhirvikalAnuSThAyibhirgItArthe: siddhAntavidhiprarUpaNe tu nirbharo vidheyaH, tasyaiva teSAM sklklyaannsmpaadktvaat| uktaJca gacchAcAraprakIrNake jai vi Na sakkaM kAuM sammaM jiNabhAsiyaM annutttthaannN| to samma bhAsijjA jaha bhaNiyaM khiinnraagehiN|| 32 // osanno vi vihAre kammaM sohei sulabhabohI y| caraNakaraNaM visuddha uvavhato pruuviNto|| 34 // iti| vRttiarthaH icchAyogavALA vikalAnuSThAna karanArA gItAryoe siddhAntavidhinI prarUpaNA karavAmAM nirbhara rahevuM joie. kAraNake te ja teonA sakalakalyANanuM saMpAdaka che. zrI gacchAcAraprakIrNakamAM kahyuM che ke "zrI jinabhASita anuSThAnane samyapha rIte karavuM za na bane to paNa kSINarAga evA bhagavAne je pramANe kahyuM che te pramANe samyapha kahevuM joIe - nirUpaNa karavuM joIe. jo vizuddha caraNa-karaNanI upabRhaNA karato hoya ane prarUpaNA karato hoya to svayaM vihAracaryAmAM sIThAto anuSThAna ja laI zakAya. vaLI vikalAnuSThAnanI ja vAta cAlI rahI che tyAre tadda zabdathI pUrNavidhivALA anuSThAnanI vAtana hoya zake. tathA, pUrNa vidhivALAM anuSThAna paNa akartavyarUpe siddhanathI, eno samuccaya to vinAnuBInAnAmapi mAM je pa zabda rahelo che tenAthI thayelo ja che. eTale tadvitarApa mAM je pi zabda rahyo che te kono samuccaya karaze? mATe sarvathAvidhivikala anuSThAna zidhdhinuSThAna thI pRthabhUta che, 'tadira' zabdathI e grAhya che, ane pa zabda zividhivita anuSThAnano samuccaya kare che ema mAnavuM ja yogya che. alabatuM e vivecake be mapi zabdo aMge A pramANe lakhyuM che - "ane (taritarasthApi mAM rahelA) pa thI e kahevuM che ke saMpUrNa vidhipUrvakanuM anuSThAna to akartavyarUpe siddha nathI. paraMtu AvA prakAranuM saMpUrNa vidhithI Itara paNa akartavyarUpe siddha nathI. ane vinAnukAnAnAmapi mAM 'u' thI e grahaNa karavuM che ke jeo avikala anuSThAna kare che teonuM te kartavyarUpe che ja. paraMtu vikalaanukAnavALAonuM paNa IcchAyoga saMpAdaka evuM taItara anuSThAna akartavyarUpe siddha nathI.'AmAM be thI jeno samuccaya karavo che te bemAM zuM bheda paDyo? e eka prazna banI jAya che. kAraNake (vitarapimAM rahelA) pa thI saMpUrNa vidhipUrvakanuM anuSThAna akartavyarUpe siddha nathI e jaNAvyuM.. nevikatAnukanAnAmapi mAM thI jeo avikala anuSThAna kare che teonuM tertavyarUpe che ja..." ema jaNAvyuM to A bemAM zuM bheda paDyo? vastutaH vitI. mAM rahelA pa thI vidhipUrNa anuSThAnanuM grahaNa thaI ja gayuM che. have vidhivikala anuSThAna paNa be prakAranA che. kaMika aMze vidhivikala ane sarvAze vidhivikala... emAM kaMika aMze vidhivikalane tnizil... zabdothI jaNAvyuM che. e ja 'ta zabdagrAhya che ane savAze vidhivikalanetitAthI jaNAvyuM ane tethI vitasthApimAM rahelA zabdathInjiri... anuSThAnano samuccaya che. A vAstavika artha che. (216) yogaviMzikA...16)
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ paNa jIva karmanI nirjarA kare che ane sulabhabodhi bane che. vivecana : ''paMcamakALamAM pramAdabahulajIvone zAstrokta vidhi atiduSkara lAgavAthI e sAMbhaLavAmAtrathI teo DarI jAya. . . enA karatAM emane paNa saraLa paDe evo madhyamamArga emane batAvavo joie...'' AvI saMbhavita zaMkAnA samAdhAna mATe haveno adhikAra che. eno Azaya e che ke, kadAca vikalAnuSThAna hoya to paNa potAne ke zrotAne lAbha karAvI ApanAra koi hoya to e vidhirasikatA che. eTale, jo gItArtha svayaM zAstrokta vidhinuM nirUpaNa paDatuM mUkI madhyama nirUpaNa cAlu kare to potAno vidhi pratyeno pakSapAta moLo paDyA vagara rahe nahIM... temaja zrotAne paNa yathArtha vidhi jANavA ja na maLavAthI enA pratye ruci UbhI thAya nahIM. ane tethI, pachI ubhayapakSe thatuM avidhiAcaraNa mahAmRSAvAdAdi doSarUpa bane ja. mATe gItArtha puruSe, bhale potAnuM AcaraNa vikala hoya, to paNa zrotAo samakSa to zAstrIya vidhinI ja prarUpaNA karavI joie. e ja teone thatI nirjarAnuM mukhya kAraNa banatuM hovAthI sakala kalyANanI saMpAdaka che. A ja vAtanA samarthanamAM zrI gacchAcAra payannAnI be sAkSIgAthAo ApI che. upadezamALAnI 'nA nA vighna nayaLA sA sA se nakharA hopha' AvI je vAta AvI gai, teno pUrvArdha paNa A ja sUcana kare che. eno pUrvArdha Avo che - hILastra vi suddhapavAsya saMvipallavAya(| eno artha - svayaM AcaraNamAM hIna jIva paNa jo zuddha prarUpaka hoya ane saMvigna sAdhuo para pakSapAtavALo hoya to (enI je je jayaNA hoya te te nirjarAphalaka bane che.) AmAM zuddhaprarUpaka ane saMvignapakSapAta A banne hetudarzaka vizeSaNo che. vaLI, zuddhavidhino temaja zuddhividhi pALanAra saMvigna sAdhuono pakSapAta paNa zuddhaprarUpaNAthI ja daDha-datara bane che. mATe enA mULamAM paNa zuddha prarUpaNA hovAthI nirjarAnA mukhya hetu tarIke zuddhaprarUpaNA siddha thAya che... mATe e sakalakalyANasaMpAdaka che. vaLI gacchAcArapayannAmAM jaNAvyA mujaba zuddhaprarUpaNAnA kAraNe jIva sulabhabodhi bane che. eTale bhavAMtaramAM paNa jIvanI mokSamArgamAM pragati thavA rUpa kalyANanuM saMpAdana paNa zuddhaprarUpaNA karI Ape che. mATe zAstranA rahasyanA jJAtA evA gItArthe zuddha prarUpaNA para bhAra Apavo joie. 'ye tu gItArthAjJAnirapekSA vidhyabhimAnina idAnIntanavyavahAramutsRjanti, anyaM vidhi abhimAnIne mahAdoSa 217
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ ca vizuddhaM vyavahAraM saMpAdayituM na zaknuvanti te bIjamAtramapyucchindanto mahAdoSabhAjo bhvnti| `vidhisampAdakAnAM vidhivyavasthApakAnAM ca darzanamapi pratyUhavyUhavinAzanamiti vayaM nAma: / / 66 / / vRttiartha : gItArthanI AjJAthI nirapekSa ane vidhinA abhimAnavALA jeo vartamAnavyavahArano tyAga kare che ane bIjo vizuddha vyavahAra sthApita karI zaktA nathI teo bIjamAtrano paNa uccheda kare che ane tethI mahAdoSavALA bane che. vidhinA saMpAdaka ane vidhinA vyavasthApaka mahAtmAonuM darzana paNa vighnonA samudAyanuM nAzaka che evuM ame kahIe chIe. vivecana : (1) jeo svayaM gItArtha nathI, vaLI gItArthanI AjJAmAM paNa rahetA nathI... teo sUtranA zabdArtha mAtrane pakaDanArA sUtraruci hoya che. eTale avidhi karavAmAMto sUtrakriyAvinArA dvArA tIrthavinArA ja che ATalI vAta pakaDIne avidhikaraNa karatAM akaraNane sAruM mAnanArA hoya che, ne tethI 'karavuM to vidhipUrvaka ja karavuM, nahIM ke nahIM karavuM...' AvuM vidhinuM abhimAna dharAvanArA hoya che. vaLI, teo paNa pramAdAdidoSagrasta to hoya ja che. eTale paripUrNavidhipAlana zakya na hovAthI vizeSa zuM ja karatAM nathI... ane ema karIne caityavandanAdino je vartamAna vyavahAra che ene paNa baMdha karI de che. navo vizuddha vyavahAra to teo pravartAvI rAkatA nathI. mATe bIja mAtrano paNa uccheda karanArA bane che. te A rIte - pUrve batAvI gayA ke prajJApanIya jIvano avidhidoSa niranubandha hoya che (eTale avidhinI paraMparA cAlavAno prazna raheto nathI) tathA vidhibahumAna ane gurvAjJAyoganA kAraNe enuM avidhi anuSThAna paNa phaLataH vidhirUpa che. eTale ke bhaviSyamAM phaLarUpe je vidhiyukta anuSThAna maLaze tenuM vartamAna avidhivALuM anuSThAna e bIja rUpa che. tethI avidhianuSThAnane baMdha karanAro bIjano uccheda karanAro che, e spaSTa che. sthAnAdiprayatnapUrNa caityavandanAdi (=vidhiyukta anuSThAna) e sadanuSThAna che A vAta AgaLa AvavAnI che. sadanuSThAnanI prApti puNyAnubaMdhI puNyasvarUpa bIjanA nyAsathI thAya che e vAta poDAkajImAM karelI che. je vidhianuSThAnaprApaka hoya ane karmanirjarAkAraka hoya te puNyAnubaMdhIpuNya janaka paNa hoya ja. eTale avidhianuSThAnano niSedha karanAro puNyAnubaMdhIpuNyasvarUpa khIjano paNa niSedha karavA rUpe uccheda kare che e paNa spaSTa che. vaLI jA jA vijra yogaviMzikA...1 6 218
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayaNA... vagerethI je nirjarA batAvI te paNa aTakI jAya che, kAraNa ke anuSThAna kare to kaMIka paNa vidhipAlanarUpa jayaNA Avene nirjarA thAya. anuSThAna ja na kare to A nirjarA nathavAthI A nirjarA prayuktakarmalaghutAna thAya. ane tethI karmalaghutAnA kAraNe je bhaviSyamAM vidhi anuSThAna prApta thavAnuM hatuM te paNa nathAya. mAIdAnItanavyavahArane choDanAro bIja mAtrano paNa ucchedaka che. ane bIjano ja jeNe nAza karI nAkhyo ene bhavAMtaramAM caityavandanAdirUpa dharma durlabha banavAno.. arthAt e durlabhabodhi banavAno. mATe, 'e mahAdoSavALo bane che ema ahIM kahyuM che. bIjI rIte kahIe to gItAthAne sApekSavartamAna anuSThAnaphaLataH vidhirUpa hovAthI tathA jayaNAne anusarIne ochevatte aMze paNa nirjarAjanaka hovAthI sat che. prazaMsanIya che. vInaM saraprAMti.. nyAye enI prazaMsA e bIja che. paNa vidhinA abhimAnavALA jIvo, enI prazaMsA to dUra uparathI. AmAM to avidhi rahelI che. AvI rIte kAMI anuSThAna thatuM haze? AnA karatAM to na karavuM sAruM... vagere rUpe enI niMdA kare che ne e rIte pUrve satvazaMsAdi dvArA je bIja vAveluM teno uccheda karI nAkhe che, ne mATe mahAdoSavALA bane che. ahIMgItArthajJAnirapekSA evuM je kahyuM che te e sUcana kare che ke gItArthaAjJAne sApekSa je IdAnIMtana vyavahAra hoya e ja mAnya che. eTale gItArtha AjJAne nirapekSapaNe jeo managhaData rIte jAta jAtano vyavahAra pravartAve che teo paNa kAMi doSamukta rahI zakatA nathI e jANavuM (2) jeo vidhinuM (paripUrNa) pAlana kare che teo vidhisaMpAdaka che. AvA jIvone ATha prabhAvakonI jema eka prabhAvaka kahyA che. "jaba navi hove prabhAvaka ehavA, taba vidhi pUrvaka aneka yAtrA-pUjAdika karaNI kare te prabhAvaka che.." (samyakta saDasaThabolanI sakjhAya) teonAvidhiyukta anuSThAnane joIne anekane vidhinI preraNA maLe che... vaLI jeo emanI anumodanA mAtra kare che emane paNa bIja to paDI jAya che. AvA vidhisaMpAdaka sAdhakonuM darzana paNa vinasamUhanuMnAzaka svayaM tathAvidha sattvana hovAnA kAraNe paripUrNa vidhipAlana karatAM na hovA chatAM vidhirasika hovAnA kAraNe jeo vidhinuM sammanirUpaNa kare che, teo pristutanuM nigamanI 2199
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ vidhivyavasthApaka che. AvA sAdhako paNa anekajIvane vidhipratye ruci pedA karAvI mArge joDanArA bane che. mATe teonuM darzana paNa vipnavRndanAzaka che. eTale jeo svayaM vidhisaMpAdaka paNa chene vidhivyavasthApaka paNa che teonuM darzana to vighnasamUhanAzaka hoya ja e spaSTa che. A pramANe ame (vRttikAra zrI upAdhyAyajI mahArAja) kahIe chIe. |16T arthamaM prasaktamarthaM saMkSipan prakRtaM nigamayannAhakayamittha pasaMgeNaM ThANAisu jattasaMgayANaM tu| hiyameyaM vineyaM sadaNuTThANattaNeNa tahA // 17 // kayamitthatti / kRtaM = paryAptaM atra prasaGgena = prarUpaNIyamadhye smRtArthavistAraNena / avataraNitArtha have A prasakta arthano saMkSepa karatA ane prastuta arthanuM nigamana karatAM granthakAra kahe che - gAthArtha : ahIM prasaMgathI saryuM. sthAnAdimAM yatnasaMgatajIvone A caityavandanAdi anuSThAna hitakara jANavuM tathA sadanuSThAnarUpe paNa ene hitakara jANavuM. vRttiartha prarUpaNIya viSayanI vacamAM yAda AvI gayelI vAtano vistAra (evI bAbatanuM nirUpaNa) e prasaMga che. AvA prasaMgathI have saryuM. vivecanaH caityavandanasUtrapradhAnane yogya jIvo koNa? enI prarUpaNA cAlatI hatI. mATe e prarUpaNIya artha kahevAya, emAM sthAnAdimAM prayatnazIla jIvone adhikArI batAvyA. eTale enA pratipakSa tarIke sthAnAdinA prayatnazUnya avidhi karanArA jIvo yAda AvyA. tethI avidhi karanArA jIvomAMthI kone doSa thAya kone lAbha thAya vagere vAto prasaktArtha kahevAya. enuM vistArathI nirUpaNa karyuM. have e nirUpaNane aTakAvI mULa vAta para granthakAra AvavA mAge che. e mATe havenI 17mI gAthA che. sthAnAdiSu = pradarzitayogabhedeSu yatnasaMgatAnAM tu = prayatnavatAmeva etat = caityavandanAdyanuSThAnaM hitaM = mokSasAdhakaM vijJeyaM, caityavandanagocarasthAnAdiyogasya 20 girvizikA...17)
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ mokSahetutve tasyApi tatprayojakatvAditi bhaavH| vRttiarthaH yoganA je sthAnAdi bhedo darzAvyA temAM prayatnazIla jIvonuM ja A = caityavandana anuSThAna hitakara = mokSasAdhaka bane che e jANavuM, kAraNa ke caityavandanaviSayaka sthAnAdi yoga jo mokSanuM kAraNa che to te = caityavandana paNa tenuM mokSanuM prayojaka che ema rahasya jANavuM vivecanaH jIvane je mokSanI sAthe joDI Ape te yoga... ane bIjI rIte kahIe to je yoga hoya te jIvane mokSanI sAthe joDI Ape, arthAt te mokSasAdhaka bane che. pUrve bIjI gAthAmAM sthAnAdi gata dharmavyApArane yoga kahelo. eTale ke A sthAnAdivyApAra mokSasAdhaka che. mokSanuM kAraNa che. paNa jo caityavandanAdi anuSThAna ja karavAmAM na AvatuM hoya to sthAnAdi vyApAra paNa asaMbhavita rahe che. eTale ke caityavandanAdi anuSThAna sthAnAdi vyApAranuM AdhArarUpe kAraNa che. arthAt e mokSanA kAraNanuM kAraNa che. kAraNanuM je kAraNa hoya te prayojaka kahevAya che. mATe caityavandanAdi anuSThAna mokSanuM prayojaka che. ne tethI e paNa hitakara che. AmAM, vastutaH sthAnAdiyoga e mokSasAdhaka che. eTale, caityavandana karavA chatAM e sthAnAdi jaLavAtA na hoyato ecaityavandana vagere anuSThAna mokSanA prayojaka paNa banI zaktA nathI, mATe hitakara banatA nathI. praNidhAnAdi Azayo bhaLelA na hoya to to tuccha dravyakriyA ja thAya che e prAraMbhe ja AvI gayuM che. mATe A sthAnAdivyApArayukta caityavandanAdi anuSThAna praNidhAnAdi Azayo bhaLelA hoya to ja mokSasAdhaka che - hitakara che e jANavuM sthAnAdi jALavavAnI nirupAdhika icchA-ruci hoya, paNa sattvahInatA vagere kAraNe caityavandanAdimAM enI jALavaNI na hoya to paNa e caityavandana icchAyoga saMpAdaka banIne bALAdi jIvone anugrAhaka bane che e AvI gayuM che. eTale, sthAnAdino, evI icchA svarUpa prayatna paNa jemAM jaLavAyo na hoya evA caityavandanAdi anuSThAna zubhaksiAsvarUpa hovAthI puNyabaMdha jarUra karAve che. paNa e puNya mokSaprAptimAM sAmAnyarIte sahAyaka hotuM nathI. mATe sthAnAdinA prayatnavALA ja caityavandanAdine ahIM hitakara kahyA che e jANavuM. niyabhede prakArabheda) 2i21) 221
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ ' tathA ' iti prakArAntarasamuccaye / 'sadanuSThAnatvena yogapariNAmakRtapuNyAnubandhipuNyanikSepAdvizuddhacittasaMskArarUpayA prazAntavAhitayA sahitasya caityavandanAdeH svAtantryeNaiva mokSahetutvAditi bhAvaH / prakArabhedo'yaM nayabhedakRta iti na kazciddoSaH 567|| vRttiartha : `'tathA' zabda bIjA prakArano samuccaya karavA mATe che. yogapariNAmathI karAyelA puNyAnubandhI puNyano saMcaya thavAthI vizuddha cittasaMskAra rUpa prazAntavAhitAthI yukta caityavandana sadanuSThAnarUpa banatuM hovAnA kAraNe svatantrapaNe ja mokSanuM kAraNa (che, ane Ama mokSanuM kAraNa banatuM) hovAthI (hitakara che) ema rahasya jANavuM. nayabhedanA kAraNe A prakArabheda che, mATe koi doSa nathI. vivecana : (1) caityavandana anuSThAna zA mATe hitakara bane che enuM nirUpaNa cAlI rahyuM che. emAM eka vAta e batAvI ke e mokSanuM prayojaka che mATe hitakara bane che. have bIjI rIte enI hitakaratA batAvavA mATe tathA evo zabda vAparyo che. (caityavandana sadanuSThAna che. mATe mokSanuM svatantra kAraNa hovAthI hitakara che, A prakArAntara jANavo. ) (2) SoDazaka (10-1)mAM ucitakramathI puNyAnubaMdhI puNyano nikSepa kahyo che. tethI jaNAya che ke prastutamAM praNidhAnapUrvaka yathAkrama sthAnAdi jALavavAno pariNAma e yogapariNAma che. A pariNAma traikAlika hoya che. arthAt caityavandanAdikALe, enI pUrve ane pazcAt . traNe kALamAM yathAyogya hoya che. AmAM sthAnAdi jALavavAno pariNAma e zubhakriyApariNAmasvarUpa hovAthI puNyajanaka che. vaLI e zubhapraNidhAnathI yukta che, mATe e puNya puNyAnubaMdhI bane che. zubhakriyApariNAmathI karmapudgalamAM saMskAra paDe che (puNyatva sarjAya che) ane vizuddha praNidhAnathI AtmAmAM saMskAro paDe che. AtmAmAM paDelA A saMskAro e ja vizuddha cittasaMskAra che. e kSayoparAmarUpa che. eTale enA prabhAve AtmAmAM A saMskArathI viparIta Avega rUpa koi vikSepa UbhA thatA nathI, ne tethI A AtmAnI zAMtaprazAMta avasthA hoya che. A prazAMtavAhitA che, ane e ukta vizuddhacittasaMskArarUpa che. yogapariNAmavaikAlika hovAthI A prAMtavAhitA avasthita hoya che. ane tethI je caityavandanAdi anuSThAna thAya te prazAMtavAhitAthI sahita ja thAya che. mATe e yogaviMzikA...17 222
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ caityavandanAThi sadanuSThAnarUpa che. ane e saDanuSThAna che, mATe mokSanuM svataMtra kAraNa che. arthAt, ''mokSakAraNIbhUta sthAnAdinA kAraNarUpe ja e mokSanuM kAraNa (=prayojaka) che,'' evuM nathI, paNa e sadanuSThAnAtmaka hovAthI svataMtrarUpe mokSanuM kAraNa che. (cAre prakAranA) sadanuSThAna mokSanuM kAraNa che e poDAkajImAM kahyuM che. tatprIti - bhakti - vacanA'saGgopapadaM caturvidhaM gItam / tattvAmine: paramapasAdhana sarvamavetat // 60-2// artha : te (sanuSThAna) prIti, bhakti, vacana ane asaMga anuSThAna ema cAra prakAre tattvajJo vaDe kahevAyuM che. A badhuM paramapadanuM sAdhana che. pahelAM, caityavandanAdimAM sthAnAdikAraNatA hovAthI mokSaprayojakatA che mATe hitakaratA che ema kahyuM. ahIM, caityavandanAdimAM saddanuSThAnatva hovAthI mokSakAraNatA che, mATe hitakaratA che ema kahyuM, mATe A prakArAntara che. (3) (caityavandanane eka vAra mokSanuM kAraNa na kahetAM prayojaka kahevuM... ne bIjIvAra ene mokSanuM kAraNa kahevuM.... A to paraspara viruddha thayuM..' AvI zaMkAnA samAdhAna mATe prArameyoya vagere adhikAra che.) caityavandanamAM hitakaratA Ama judA judA prakAre,je batAvI te nayabhedanA kAraNe che, mATe parasparavirodha vagere koi doSa emAM nathI. nayabheda eTale daSTibheda... apekSAbheda... judI judI apekSAe enI e vAta alaga-alagarUpe kahI zakAya che. jemake - jJAna cAritrane pedA kare che (jJAnasya teM virati:) ane chevaTe sarvasaMvararUpa cAritra mokSajanaka bane che. mATe mokSanuM kAraNa cAritra che, jJAna nathI... jJAna to cAritrajananamAM ja caritArtha thai jAya che. paNa e mokSakAraNIbhUta cAritranuM kAraNa hovAthI mokSanuM prayojaka che. A eka naya che. jyAre bIjo naya to jJAnakriyApyAM mokSa: vagere sUtrane anusAre cAritra (=kriyA) nI jema jJAnane paNa mokSanuM kAraNa mAne ja che. jema A nayabheda che, ema ja prastutamAM nayabheda jANavo. kAraNanA kAraNane 'kAraNa' tarIke na svIkAratA prayojaka tarIke svIkAranAra nayanA mate jJAnanI jema caityavandana paNa prayojaka che, kAraNa nathI. ane kAraNanA kAraNane paNa 'kAraNa' tarIke svIkAranAra nayanA mate caityavandana e mokSanuM kAraNa che. Ama judA judA nirUpaNamAM apekSA judI judI che. mATe koi doSa nathI. cityavaMdana sadanuSThAna che 223
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ athavA, caityavandanane sadanuSThAna kahyuM... ane AgaLa A sadanuSThAnanA (caityavandanAdinA) prIti-bhakti vagere cAra prakAra kaheze. anyatra SoDazaka vageremAM paNa anuSThAnanA A cAra prakAra kahyA che, paNa jJAnasAramAM yogASTakanA sAtamA zlokamAM pratimavivoDa: sthAnAdyapi caturvidha.. e pramANe sthAnAdinA ja prIti-bhakti vagere cAra prakAro kahyA che. eTale jaNAya che ke caityavandanAdi sadanuSThAna ane sthAnAdino abheda paNa abhipreta che. e vAta paNa sAcI che. sthAna-varNa-artha vagerene kADhI nAkho to sadanuSThAnamAM bace zuM? arthAt sadanuSThAna sthAnAdimaya ja che. sthAnAdi enA aMza chene sadanuSThAna aMzI che. ne tethI aMza-aMzIno abheda mAnanAra naye banneno abheda che. mATe sthAnAdi jo mokSahetu che to tadabhinna caityavandanAdi sadanuSThAna paNa mohetu che ja. eTale, aMza-aMzIno bheda mAnanAra naye caityavandana e prayojakane abheda mAnanAra naye kAraNa.... Ama nayabhede prakArabheda hovAthI koI doSa nathI. 17 sadanuSThAnabhedAneva prarUpayaMzcaramatadbhede caramayogabhedamantarbhAvayannAha avataraNikAryaH sadanuSThAnanA ja bhedonI prarUpaNA karatAM ane sadanuSThAnanA caramabhedamAM yoganA caramabhedano antarbhAva karatAM granthakAra kahe che... vivecanaH caityavandanane sattaramI gAthAmAM sadanuSThAna tarIke kahyuM che. eTale caityavandanAdi sadanuSThAnanA prItianuSThAnavagere cAra prakAronI havenI gAthAmAM granthakAra prarUpaNA kare che. tathA sadanuSThAnanA e cAra bhedomAMnA caramabhedamAM (asaMgaanuSThAnamAM)* yoganA sthAnavagere pAMca bhedamAMnA carama anAlaMbanayogano antarbhAva thAya che e vAta granthakAra havenI gAthAmAM kare che. eyaM ca pIibhattAgamANugaM taha asaMgayAjuttaM / neyaM cauvvihaM khalu eso caramo havai jogo||18|| eyaM catti / etacca = sadanuSThAnaM prItibhaktyAgamAnanugacchati tat priitibhktyaa*ahIM paNa - 'vaLI te sahanuSThAna sthAnAdi vIza bhedarUpa che, temAM caramabheda je anAlaMbana che te ane sAnukAnamAM je caramabheda arthAt asaMgaanuSThAna che te banne eka ja che te batAvatAM kahe che - AvuM je avataraNitArthanuM vivecana kyuM che te barAbara lAgatuM nathI. kAraNake granthakAre 'anAlaMbanane yoganA sthAnAdi pAMca bhedamAMnA caramabheda tarIke kahyo che, sadanuSThAnanA sthAnAdi vIza bhedamAMnA caramabheda tarIke nahIM 2i24) yogaviMzikA...18 224
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ gamAnugaM = prItyanuSThAnaM bhaktyanuSThAnaM vacanAnuSThAnaJceti tribhedaM, tathA'saGgatayA yuktamasaGgAnuSThAnamityevaM caturvidhaM jJeyam / eteSAM bhedAnAmidaM svarUpam gAthArtha ane A (sadanuNAna) prIti, bhakti ane Agamane anusaranAruM tathA asaMgatAthI yukta ema cAra prakAre jANavuM. A (asaMgatAnuSThAna) e caramayoga vRttiartha ane A = sadanuSThAna prIti, bhakti ane Agamane anusare evuM prItianuSThAna, bhaktianuSThAna ane AgamaanuSThAna ema traNa prakAranuM che. tathA asaMgatAthI yukta evuM asaMgAnuSThAna - Ama (sadanuSThAna) kula cAra prakAranuM jANavuM A bhedonuM svarUpa A che. vivecanaH SoDazakajImAM, prIti, bhakti, vacana ane asaMga che upapada = pUrvapada jenA evA cAra prakAro sAnukAnanA che e rIte Ano ullekha che. (1) pUrve bIjI gAthAnI vRttimAM te vatva melA: ema jaNAvIne pachI anAlaMbana yoganI vAta jaNAvelI. ahIM paNa jItyanuSThAna marcanuSThAna vavanAnuSThAnazeti vime ema jaNAvIne pachI asaMgAnuSAnane jaNAvyuM che. eTale ke anAlaMbanane sthAnAdi cArathI alaga pADI dIdhuM. ema ahIM asaMgane prIti vagerethI traNathI alaga pADI dIdhuM. AvuM karavA pAchaLa zuM abhiprAya haze? e vicAraNIya che. sthAnAdi cAramAM rUpI dravyanI apekSA che, anAlaMbanamAM e nathI. A vilakSaNatA, tathA prItivageremAM AsaMga che, anAsaMgamAM enathI. A vilakSaNatA. AvI atyanta alaga paDI jatI vilakSaNatAnenajaramAM rAkhIne AmachyuM hovAnI zakyatA che. athavA A asaMgAnuSThAna ja anAlaMbanayoga bane che evI je vAstavikatA che enuM sUcana karavA A pramANe bene alaga pADyA hoya e paNa saMbhavita che. ___ yatrAnuSThAne prayatnAtizayo'sti paramA ca prItirutpadyate zeSatyAgena ca yatkriyate tatprItyanuSThAnam / Aha ca yatrAdaro'sti paramaH prItizca hitodayA bhavati krtuH| ' SoDazakajImAM parama: e gAvA nuM vizeSaNa che, prItinuM nahIM, mATe paramajhati: evo sAmAsikazabda mAnavAnI jarUra nathI. sadanuSThAnanA bhedo] 225)
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeSatyAgena karoti yacca tatprItyanuSThAnam // SoDa. 10-3 // vRttiartha : je anuSThAnamAM prayatnAtizaya hoya, parama prIti utpanna thAya, ane roSa tyAga pUrvaka je karAya te prIti anuSThAna che. SoDazakajImAM kahyuM che ke - jemAM parama Adara hoya, kartAnI hitano udaya karanArI prIti hoya tathA kartA zeSa kAryonA tyAga pUrvaka je anuSThAna karato hoya te prItianuSThAna che. vivecana : jeno Adara hoya te kArya cIvaTathI thAya ja. eTale vizeSa Adara hoya to to pUchavAnuM ja zuM ? tethI caityavandanAdi anuSThAna pratye parama Adara dharAvanArane prayatnAtizaya Ave ja. mATe, SoDazajImAM parama Adara je kahyo che tene ja ahIM vRttikAre 'prayatnAtizaya' zabda dvArA jaNAvyo che e jANavuM. vaLI A Adara ja anuSThAna karatI veLA prIti-AnaMda-harSa pedA kare che. anuSThAna karatAM karatAM jema vadhu ne vadhu prIti anubhavAya. yAvat romAMca khaDA thaI jAya. tema tema anuSThAtAnuM vadhu ne vadhu Atmahita thAya che. eTale, hitano udaya che jenAthI evI prIti... e 'hitodayA' (prIti)... e rIte prItine ahIM hitoyA kahI che. vaLI anuSThAna karatAM karatAM apUrva AhlAda anubhavAya che. eTale e karatI veLA anya kazuM karavAnuM mana thAya ja nahIM. kAraNake adhikRta pravRttimAM rasa na Ave enuM ja mana anya kArya tarapha kheMcAtuM hoya che. tathA, jemAM vadhAre AnaMda Ave e kArya karavAnuM sahaja dila banyuM rahe. eTale vivakSita anuSThAnano ja parama AnaMda hovAthI anyakAryano tyAga karIne paNa anuSThAna ja karavAnuM bane che. saMsArano trAsa ne mokSanI tAlAvelI... A banne jeTalA joradAra ne pachI enA upAya tarIke caityavandanAdinI jevI tIvrazraddhA... ene anusarIne caityavandanAdi anuSThAna pratye Adara-gaurava pedA thAya che. A Adarane anusarIne anuSThAna AcaravAno caDhiyAto prayatna thAya che... tema ja anuSThAna karatI veLA prIti anubhavAya che. ne prItinA kAraNe anyakAryano tyAga thAya che. eka vAta dhyAnamAM rAkhavA jevI che ke sAmAnyathI koi paNa varNana jyAre karavAmAM AvatuM hoya che tyAre AdarzanuM-zreSThanuM karavAmAM AvatuM hoya che. jemake jaina sAdhu kevA hoya ? tenuM varNana karavAnuM hoya tyAre - beMtAlIrA doSa rahita bhikSA, nitya ekAsaNA, cAukkAla svAdhyAya... atyaMta kSamAzIla... parISahonA vijetA... vagere ja varNana karAtuM hoya che. paNa eno matalaba evo nathI hoto ke AmAM thoDuM ochuM yogaviMzikA 18 226
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ vastuM hoya ene sAdhu na kahevAya. prastutamAM paNa AvuM ja jANavuM. prItianuSThAnomAM AdarzabhUta bane evuM anuSThAna ahIM varNavavAmAM AvyuM che. eno artha evo na karavo ke jemAM atyanta caDhiyAto prayatna na hoya, ke romAMca khaDA thaI javA vagere rUpe tIvra prIti anubhavAtI na hoya ke haMmezA roSanA tyAgapUrvaka te karAtuM hoya evuM paNa na hoya... to prItianuSThAna na ja kahevAya. anuSThAna pratye Adara joie A mULarArata che pachI prAraMbhika kakSAmAM haju Adara paNa eTalo prabaLa peThA na thayo hoya tyAre anuSThAna ATharatI vakhate evo tIvra prayatna na hoya evuM paNa bane... vaLI Adara maMda che eTale anuSThAna sevatI vakhate evI koi vizeSa prIti na anubhavAtI hoya evuM paNa bane (hA ! paNa kaMTALo-aprIti to na ja joie...) tathA kyAreka roSakAryo choDIne A anuSThAna karavAnA badale A anuSThAna choDIne zeSakAryo thAya... AvuM paNa banatuM hoya... ane chatAM, thoDA paNa AdarapUrvaka che, mATe e anuSThAna jyAre kare che ne jevA prayatnapUrvaka ne jevI prIti anubhavavApUrvaka kare che tyAre te prItianuSThAnarUpa bane ja che. prIti anuSThAnanA taratamatAbhede asaMkhyabheda che... emAMnA prAraMbhikabhedomAM eno samAveza thaI zake. AvI rIte paNa e anuSThAna cAlu rAkhe enAthI ja uttarottara prIti vadhatAM vadhatAM chevaTe AdarzabhUta prItianuSThAna pamAya che. 'etattulyamapyAlambanIyasya pUjyatvavizeSabuddhyA vizuddhataravyApAraM bhktynuSThAnam| maha va - gauravavizeSayogAd buddhimato yadvizuddhatarayogam / kriyayetaratulyamapi jJeyaM tadbhaktyanuSThAnam // SoDa. 10-4 // prItitva bhaktitve saMtoSyapUjyakRtyakartavyatAjJAnajanitaharSagatau jAtivizeSau, Aha ca - - atyantavallabhA khalu patnI tadvaddhitA ca jnniiti| `tulyamapi kRtyamanayorjJAtaM syAtprItibhaktigatam // SoDa. 10 -5 tulyamapi kRtyaM bhojanAcchAdanAdi jJAtamudAharaNam / vRttiartha : 'Ane = prItianuSThAnane tulya evuM paNa je anuSThAna AlaMbanIya pratyenI vizeSa prakAranI pUjyatA buddhinA kAraNe vadhAre vizuddhivALuM hoya te bhaktianuSThAna che. SoDazajImAM kahyuM che ke - buddhimAnjIvanuM vizeSaprakAranA gauravanA kAraNe, kriyAmAM itarane = prItianuSThAnane tulya evuM paNa je adhika vizuddha 227 bhakti anuSThAna
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogavALuM anuSThAna, te bhaktianuSThAna jANavuM. prItitva ane bhaktitva e saMtoSyakRtyakartavyatAjJAnajanita harSa ane pUjyakRtyakartavyatAjJAnajanita harSamAM rahelI alaga-alaga jAtio che. SoDazakajImAM kahyuM che ke - patnI atyanta priya che ane e rIte mAtA atyanta hita karanArI che. eTale A bannenuM tulya kArya paNa prIti ane bhakti aMgenuM daSTAnta che. AmAM tulya paNa kRtya eTale bhojana-AcchAdAna (=vastra) vagere jJAta = udAharaNa che. vivecanaH (1) bhakti anuSThAna paNa viziSTa prayatnapUrvaka, prabaLa prItinI anubhUtipUrvaka ane zeSatyAgapUrvaka thatuM hoya che, A ja bhaktianuSThAnamAM rahelI prItianuSThAnanI tulyatA che. (2) vivekyukta adhikaAdara vagere bhAvayukta hovAnA kAraNejhINI jhINI vidhimAM paNa vadhu sUkSma cokasAI jaLavAya eTale anuSThAna vadhAre vizuddhavyApAravALuM kahevAya. bhakti anuSThAna AvuM hoya che. (3) patnI ane mAtAnA daSTAntane barAbara samajavuM joie. patnI pratye prIti che, emAM AdAna-pradAna ubhayanI apekSA che. pati patnIne bhojanaAcchAdanAdi badhI vastuo prItipUrvaka Ape che to sAmA pakSe patnI paNa patine prema sAthe - sAnukULavyavahAra-sukha Ape che. mAtA pratye bhakti che. emAM mAtra ekapakSI vyavahAra che. mAtAe je karavA yogya hato te janma-saMskaraNa vagere upakAra karI ja dIdho che. have karavAnuM mAtAnA pakSe kazuM nathI. putre ja karavAnuM che... bhojanaAcchAdanAdi pradAna vagere karavAnuM ne sAmethI meLavavAnI koI apekSA nahIM. uparathI cAmaDAnA jUtAM karIne paherAvuM to paNa upakArano badalo vaLI zake ema nathI evI kRtajJatA ubharAtI hovAthI je kAMI pote kare e ochuM ja lAge... ne je kare emAM khUba ja utsAha vartato hoya. A bhakti che. paramAtmA pratye paNa prIti-bhakti AvA jANavA. prabhu! huM tArI upAsanA karuM - pUjA - vandanA karuM.. tuM mane kSamAdi AtmaguNo Apaje... Avo AdAnapradAnano vyavahAra che tyAM sudhI prIti che. paNa pachI prabhunA adbhuta guNo ne TheTha nigodamAMthI A bhUmikA sudhI potAne pahoMcADavAno prabhue karelo ananya upakAra sArI peThe pichANavAthI bhakti ullasita thAya che. haju Atmahita meLavI levAnI (228) yogaviMzikA....18
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ jhaMkhanA che, ne e mATe prabhubhakti kare che. paNa e mATe ja prabhubhakti kare che, evuM nathI. have to, prabhu! teMto aparaMpAra upakAra karI ja dIdho che... have to huM tane bhajyA ja karuM. bhajyA ja karuM. kyAMya dharAuM ja nahIM. muktithI adhika tuja bhakti muja mana vasI...' A bhakti che. AmAM Atmahita meLavavAnI apekSA che, paNa enA karatAM kRtajJatAno bhAva vadhAre prabaLa hoya che. AnI paNa jyAre ghaNI UMcI bhUmikA Ave che, tyAre 'kSamAdi guNo mATe tane bhajuM.' 'mukti mATe tane bhajuM evI paNa apekSA rahetI nathI. mAtra bhajavAno ja bhAva rahe evI avasthA Ave che. bhojana-AcchAdana vagere je patnIne Ape che e ja mAtAne Ape che chatAM patnIne prItithI Ape chene mAtAne hitakara (=upakArI) mAnIne bhaktithI Ape che. ema caityavandanAdi to enA e ja che, paNa pahelAM prIti hatI, have bhakti che. Ama aMtaraMga pariNatimAM pheraphAra che. eTale ja prItianuSThAnarUpe caityavandana karatI veLA je harSanubhava hato enA karatAM bhaktianuSThAnarUpe caityavandana karatI veLA thato harSAnubhava judA prakArano hoya che. (4) banne vakhate anubhavAto harSa alaga-alaga prakArano che. arthAt vilakSaNa jAtivALo che. A saMtoSyanuM kArya che A buddhi je harSa pedA kare enA karatAM A pUjyanuM kArya che. A buddhi cokkasa vizeSa prakArano harSa pedA kare ja. mATe, prItitva ane bhaktitva e harSamAM rahelI vilakSaNajAtio che, ema ahIM jaNAvyuM che. dharmasaMgrahanI TIppaNamAM, "prItitva ane bhaktitva e icchAmAM rahelI vilakSaNajAtio che ema upAdhyAyajI mahArAje jaNAvyuM che - e jANavuM. 'zAstrArthapratisandhAnapUrvA sAdhoH srvtrocitprvRttirvcnaanusstthaanm| Aha cavacanAtmikA pravRttiH sarvatraucityayogato yA tu|| vacanAnuSThAnamidaM cAritravato niyogena // SoDa. 10-6 // vRttiartha sAdhu zAstrArthanA pratisaMdhAnapUrvaka sarvatra je ucita pravRtti kare te vacanAnuSThAna jANavuM SoDazakajImAM kahyuM che ke - sarvatra aucityano yoga hovAthI je vacanAtmika pravRtti thAya che e vacanAnuSThAna che. A niyamAM cAritravAnane hoya (vacanAnuSThAna) (229) 229
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecanaH anuSThAnaveLA jinavacanonuM smaraNa karIne tene anusarIne anuSThAna kare, vaLI pramAdAdivazAt paNa vidhipAlanamAM vikalatA na AvavA de.. A rIte zAstravacana mujaba thatuM paripUrNa anuSThAna e vacanAnuSThAna che. (1) rAga-dveSagrasta avasthAmAMthI vItarAgatAe pahoMcavuM e sAdhanA che. eTale sAdhakanI je pravRtti rAga-dveSane moLA pADI vItarAgatA tarapha laI janArI hoya ene ja "ucita pravRtti' kahI zakAya che. utsarganI jema kyAreka ApavAdika pravRtti paNa ucita hoya che. ema kyAreka tapa to kyAreka tyAga... kyAreka svAdhyAya to kyAreka vaiyAvacca... A badhuM ja "ucita hoya zake che. kyAre zuM ucita che eno nirNaya zAstrArtha vinA zI rIte thAya? e nirNaya thayA pachI paNa karyuM anuSThAna kyA kamekai vidhie karavuM e badhuM zAstrArthavinAjANI zakAtuM nathI. zAstranA adhyayanakALe e jANyuM hovA chatAM, jo anuSThAnakALe enuM pratisadhAna (=smaraNa) karavAmAM na Ave to paNa a, AcaraNa thaI zakatuM nathI. smaraNa karyA pachI paNa jo sattva nabaLuM hoya to pramAdAdinA kAraNe zAstrArthanirdiSTa vidhi na paNa jALave, ane tethI anuSThAna vacanAnuSThAna na thAya. kyAreka zAstrArthanuM pratisadhAna karI e mujaba pravRtta thaI ucita pravRtti kare ne kyAreka zAstrArthanuM pratisadhAnana karavAnA kAraNe ke kyAreka e pratisadhAna karavA chatAM pramAdAdivazAt tadanurUpa pravRttina kare. AvuM thatuM hoya to zAstrAnusArI ucita pravRttikALe paNa e anuSThAna "vacanAnuNAna' na kahevAya, kAraNake sarvatra ucita pravRtti thatI hoya to ja vacanAnuSThAna che. SoDazajInI gAthAno artha A pramANe che - kSamA-paDilehaNa vagere badhA dharmavyApAramAM deza-kALa-puruSa-vyavahArAdinA aucityapUrvaka AgamArthaanusmaraNa vALI je pravRtti thAya che te vacanAnuSThAna che. te niyamAM sAdhune ja hoya che, kAraNake bhavadurgalaMghanarUpaThuM guNaThANuM ene ja prApta hovAthI e ja lokasaMjJAmukta hoya che. A nizcayanayamata jANavo. vyavahAranayeto jinavacanane anusarIne mArgAnusArI jIva paNa je pravRtti kare te dezathI vacanAnuSThAnarUpa bane che, e jANavuM. tathA vacanAnuSThAna cAritravAnuM hovAnuM jaNAvyuM che. dezavirata paNa cAritravAnuM to che ja. mATe dezaviratane paNa vacanAnuSThAna hovAmAM to koI zaMkA rAkhavI nahIM. zaMkA paNa vRttikAre to zAstrArthapratimAnapUrva sAdho:..' vagere jaNAvI 230) yiogaviMzikA 18)
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAdhunI ja pravRttine vacanAnuSThAna tarIke jaNAvI che ne ? - samAdhAna - dezaviratanI mAtra dharmapravRttio vacanAnuSThAnarUpe saMbhavita che, sarvapravRttio nahIM, jyAre sAdhunI sarva pravRttio vacanAnuSThAnarUpe saMbhavita che. mATe sAdhuno ullekha che. paNa, dezaviratanI bAdabAkI karavA e ullekha che - evuM nathI, e jANavuM, jema zrI yogazAstra (4-87)mAM zaiyA sAmA yaminAmAmAM svatyavaihinAm... evuM je jaNAvyuM che, temAM yamIono = sAdhuono ullekha 'dezavirata vagere anya jIvone sakAmanirjarA hotI nathI' e rIte dezavirata vagerenI bAdabAkI karavA mATe nathI, paNa, 'utkRSTa sakAmanirjarA saMyamIne ja hoya che' AvI je vAstavikatA che, enA kAraNe che. A pramANe upAdhyAyajI mahArAje zrI dharmaparIkSA granthanA 37mA zloDanI vRttimAM je jaNAvyuM che, tene anusarIne prastutamAM jANavuM. vaLI, gRhasthane eTalo vistRta ne paTu zAstrArthabodha hoto nathI.. temaja jeTalA aMze zAstrArtha pratisandhAna hoya eTalA aMze sarvatra tadanusAra ucita pravRtti kare ja evo niyama nathI hoto, kAraNake e mukhyatayA lokasaMjJAthI mukta nathI hoto. tethI lokasaMjJAvazAt anyathAtva paNa saMbhavita che. mATe paNa ahIM "sAdhunI sarvatra ucitapravRtti e vacanAnuSThAna' ema kahyuM che. prIti ane bhakti anuSThAnamAM parama Adara vagere hovA chatAM zAstrArthano paTubodha, anuSThAnakALe paDusmRti ane sattva phoravavApUrvaka tadanusAra mana-vacanakAyayoganuM pravartana... A badhuM hotuM nathI... mATe vacanAnuSThAna hotuM nathI... (chatAM vacanAnuSThAnanI pUrvabhUmikA vartI rahI hoya che e to jANavuM ja.) vyavahArakAle vacanapratisandhAnanirapekSaM dRDhatarasaMskArAccandanagandhanyAyenAtma sAdbhUtaM jinakalpikAdInAM kriyAsevanamasaGgAnuSThAnam / Aha ca yattvabhyAsAtizayAt sAtmIbhUtamiva ceSTyate sadbhiH / tadasaGgAnuSThAnaM bhavati tvetattadAvedhAt // SoDa. 10-7 // vRttiartha : vyavahArakALe vacanapratisanmAnane nirapekSapaNe thatuM daDhatara saMskAranA kAraNe candanagandhanyAye AtmasAt thayeluM jinakalpikAdinuM kriyAsevana e asaMgAnuSThAna che. kahyuM che ke jinakalpikAdi satpuruSo vaDe abhyAsanA atizayanA asaMga anuSThAna 231
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAraNe AtmasAt thayelAnI jema je ceSTI thAya che te asaMgAnuSThAna jaNavuM. A (AtmasAt jevI pravRtti) tenA AvedhathI = vacananA saMskArathI thAya che. vivecanaH je ane jevI pravRtti vAraMvAra svarasathI karavAmAM Ave che ane tevI pravRtti punaH punaH abhyAsanA kAraNe AtmasAt thaI jatI hoya che, sahaja banI jatI hoya che. arthAt pUrve je karavA mATe vizeSa prayatna karavo paDato hato te have karavo paDato nathI. vacanAnuSThAnamAM, zAstravacananuM pratisadhAna ane tadanurUpa vIrya phoravavuM e vizeSa prayatna' tarIke hatuM, evuM vAraMvAra karavAthI enA daDhasaMsakAra paDI gayA. eTale caMdanamAM gadha jema AtmasAt thayelI hoya che ema anuSThAna AtmasAt thaI jAya che. tethI, AvA=anuSThAna AtmasAt thayeluM hoya evA jinakalpika vagerene punaH e anuSThAnanA avasare zAstravacananuM pratisadhAna karavAnI AvazyaktA hotI nathI. eTale e anusadhAna vinA paNa ucita pravRtti ja thAya che. zAstravacano A anuSThAna A rIte karavAnuM kahe che mATe huM paNa e pramANe karIza... AvI lAgaNI vinA vacanAnusArI anuSThAna zakya nathI hotuM. A lAgaNI paNa eka prakArano saMga (Asakti=rAga) che. paNa have, anuSThAna AtmasAt thaI gayuM che. eTale AvA saMga vinA paNa sahajapaNe anuSThAna ucita rIte thayA kare che. mATe ene asaMgaanuSThAna kahe che. tadAvedhAt = yathA''dyaM cakrabhramaNaM daNDavyApArAt, taduttarazca tajanitakevalasaMskArAdeva, tathA bhikSATanAdiviSayaM vacanAnuSThAnaM vacanavyApArAd, asaMgAnuSThAnazca kevalatajjanitasaMskArAditi vizeSaH, Aha ca cakrabhramaNaM daMDAttadabhAve caiva yatparaM bhvti| vacanAsaMgAnuSThAnayostu tajjJApakaM jJeyam / SoDa. 10-8 // iti / vRttiartha tadAvedhAtu = jema prathama cakabhramaNa daMDanA vyApArathI thAya che ane te pachI thatuM cakabhramaNa kevala tannanita saMskArathI ja thAya che. tema bhikSATana vagere aMgenuM vacanAnuSThAnavacananA vyApArathI thAya che. paNa pachI asaMgAnuSThAna kevala tenAthI (vacanavyApArathI) janitasaMskArathI ja thAya che eTalo taphAvata jANavo. SoDazakajImAM kahyuM che - je cakabhramaNa daMDathI thAya che. ane kaMDano abhAva thaye pachIthI je cakabhramaNa thAya che. te vacanAnuSThAna ane asaMgAnuSThAnanuM jJApakakadaSTAnta jANavuM. 2i32 yogaviMzikA....18)
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana : daMDathI cAkaDo ghumAvavA mATe prAraMbhe daMDanA vyApAranI AvazyakatA hoya che. A vyApArathI cAkaDAmAM saMskAra utpanna thaI gayA bAda ThaMDanA vyApAra vinA paNa e saMskAravazAt cAkaDo ghumato rahe che. ema sAdhakanI ucita pravRtti mATe prAraMbhe jinavacanono vyApAra Avazyaka hoya che. Azaya e che ke anAdikALathI pramAda ane mohanA vyApArathI pravRtti karI hovAthI atyAra sudhI enA ja saMskAra hatA. ane tethI pramAda-mohajanya pravRtti ja lasaNagandhanyAye AtmasAt thayelI. eTale jIvano koi vizeSa prayatna na hoya to e mohajanya pravRtti ja thayA karatI hatI. saMsAranA svarUpane pichANI cUkelo sAdhaka A anAdinI cAlarUpa mohanI pravRttine (anucita pravRttine) aTakAvavAno ne ucita pravRttine apanAvavAno eka mAtra mArga 'jinavacanane anusaravuM' e dekhe che. tethI bhavavairAgya ane mokSAbhilASa (=saMvega) A bannenI prabaLatAne anusarIne, e bannene saphaLa karanAra eka mAtra upAyabhUta jinavacano pratye prabaLa AkarSaNa pedA thAya che. eTale ja e Dagale ne pagale 'mArA bhagavAne zuM kahyuM che ?' e vicArato thAya che ne tadanusAra pravRtti karato thAya che. A vacanAnuSThAna che. alabat anAdikAlIna mohavyApArajanya saMskAro pratibandha karavA UMcA-nIcA thayA kare che. paNa viparIta pravRtti karAvavA rUpe e saphaLa na thaI jAya e mATe jinavacanonuM satata AlaMbana levuM paDe che. A mATe jinavacano pratye bhArobhAra bahumAna Avazyaka che. temaja jinavacanono abhyAsa, parAvartana, vimarza, anuprekSA, bhAvana vagere anivArya hoya che. tethI vacanAnuSThAna, mukhyatayA jJAnasaMpannane hoya che, ane temanA nizrAvartIne gauNarUpe hoya che. jinavacanone satata smaraNamAM rAkhIne tanyavyApArarUpe ucita anuSThAnane (vacanAnuSThAnane) vAraMvAra sAdhaka je karato rahe che enAthI be kAryo thAya che. eka to anAdikAlIna mohavyApArajanya saMskAro kSINa thavA mAMDe che ane vacanavyApArajanya saMskAro UbhA thavA mAMDe che. pariNAme eka evI avasthA Ave che je pUrvaavasthA karatAM sAva viparIta hoya che. pahelAM evI avasthA hatI ke mohanajanya pravRtti karavA mATe koi (mohajanya tevI pravRti karavAnuM mArgadarzana Ape evA) preraka vacanone yAda karavA paDatA nahotA... e vagara ja tevI anucita pravRtti sahaja rIte thayA karatI hatI, kAraNake enA gADhasaMskAra hatA. ucita pravRtti karavA mATe to enA preraka jinavacanone yAda karavA paDatA hatA, kAraNake enA evA koi saMskAra nahotA. saMskArajanya anuSThAna 233
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ have evI avasthA nirmANa thayelI che ke koI ja vacanone sAdhaka yAda karato nathI. ane chatAM sahaja rIte bhikSATanAdi ucita pravRtti thayA kare che... saMpatte mikvANa gamato mamucchio .... vagere vacanone yAda karI karIne, sAdhaka bhikSAne ayogya kALa, saMbhrAnta ane mUrchAvALuM gamana vagerethI yukta bhikSATanAdi svarUpa anucita pravRttine TALavAnuM atyAra sudhI karato hato, ne e vacanone yAda karI karIne ja bhikSAkALeja bhikSATana karavuM - asaMbhrAntapaNe-mUccharahitapaNe bhikSATana karavuM.. vagere rUpa ucita pravRtti karato hato. evuM vAraMvAra karavAthI evA saMskAra UbhA thaI gayA ke jethI have, A vacanone yAda nathI karato to paNa sahaja rIte ja akALasaMbhrama-mUchavagere TaLI jAya che ne yogyakALa-asaMbhrama-amUcchavagere jaLavAyA kare che. kAraNa spaSTa che - akALa vagere anaucitya lAvanArA saMskAro ghasAI gayA che ne yogyakALavagere rU5 aucitya lAvanArA saMskAro, atyAra sudhInA vacanavyApArathI utpanna thaI gayA che. sAdhaka jinavacanone yAda karato nathI evuM je ahIM kahyuM che te anaucityavarjana ane aucityapAlanamAyAda karavAnI jarUra hotI nathI e apekSAe jANavuM. bAkI cittane satata bhAvita rAkhavA mATe ane visrotasikAgamanane TALavA mATe zAstravacanonuM parAvartana teone paNa hoya ja che, e jANavuM) vacanAnuSThAnakALe, jinavacano pratye bahumAna (AkarSaNa-rAga) hatuM. temaja akALa vagere TALavAno abhiprAya akALa vagere pratye kaMika dveSanI chAyAvALo ane yogya kALa vagere jALavavAno abhiprAya yogyakALa vagere pratye kaMika rAganI pariNativALo hato. A badhuM paNa sAmAyinI kaMika malinatA karanAra to che ja. zrIyogazatakanI 17mI gAthAmAM kahyuM che ke - paDisiddhesu a dese vihiesu ya IsirAgabhAve vi| sAmAiyaM asuddhaM suddhaM samayAe dosuM pi // 17 // artha: 'pratiSiddha paraSa ane vihita para ISa rAga hoya to paNa sAmAyika azuddha che. banne pratye samatA Ave tyAre sAmAyika zuddha bane che." paNa, pachI to, mohajanya saMskAra kSINa thayA hovAthI akALa vagere sahaja rIte TaLyA kare che, mATe e pratiSiddha bAbato aMge dveSa hoto nathI, ema kALa vagere sahaja rIte jaLavAyA kare che, mATe e vihita aMge rAga hoto nathI. eTale AsaMgana [234] yiogaviMzikA...18) 234
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ hovAthI asaMgAnuSThAna Ave che ne zuddha sAmAyika prApta thAya che. cakabhramaNanI daSTAntaghaTanA A pramANe che - vacanAnuSThAna vacanavyApArajanya hovAthI daMDavyApArajanya cakabhramaNatulya che ane asaMgAnuSThAna (vacanavyApAravinA mAtra) saMskArajanya hovAthI daMDarahita mAtra saMskArajanya cakabhramaNa tulya che. dhirmasaMgrahano trIjo zloka A pramANe che- vavanAviruddhAdyatanuEAna yathovitam maicArimAvaNizaM taddhati jItyaMta rUA zlokArthaH aviruddha vacanane anusarIne emAM je pramANe kahyuM hoya te pramANe karAtuM ane maitrI vagere bhAvothI plAvita evuM je anuSThAna, te dharma kahevAya che. - pUjya upAdhyAyajI mahArAje karelI AnI TIppaNamAM Avo adhikAra chennvevN vacanAnuSThAnaM dharmaH' iti prAptam, tathA ca prItibhaktyasaGgAnuSThAneSvavyAptiriti cet? na, vacanavyavahArakriyArUpadharmasyaivAtra lakSyatvenAvyAptyabhAvAditi / vastuta: prItibhaktitve icchAgatajAtivizeSau, tadvajjanyatvena prItibhaktyanuSThAnayorbhedaH, vacanAnuSThAnatvaM vacanasmaraNaniyatapravRttikatvam, etatritayabhinnAnuSThAnatvaM asaGgAnuSThAnatvaM nirvikalpasvarasavAhipravRttikatvaM vaa| iha tu vacanAdityatra vedAtpravRttirityatreva prayojyatvArthikA pnycmii| tathA ca - vacanaprayojyapravRttikatvaM lakSaNamiti na kutrApyavyAptidoSAvakAza:, prItibhaktyasaGgAnuSThAnAnAmapi vacanaprayojyatvAnapAyAt / TIppaNArthaH zaMkA- aviruddhavacanane anusarIne thayeluM anuSThAna e dharma che, AvI jovyAkhyAbAMdhazo to vacanAnuSThAna e dharma' evo artha maLaze, kAraNake vacanAnuSThAna ja vacanAnusArI hoya che. prItivagere anuSThAno nahIM. (paNa prIti vagere anuSThAno paNa dharma to che ja, kAraNake sadanuSThAna tarIke ane mokSanAM kAraNa tarIke kahevAyelAM che.) tethI dharmanA A lakSaNanI prIti, bhakti ane asaMgAnuSThAnamAM avyApti thaze. samAdhAna - 'vacanane anusarIne A kyiA thaI rahI cheAvA vacanavyavahAravALI kriyArUpa (arthAt vacanAnuSThAnarUpa) dharma ja ahIM lakSya tarIke (=vyAkhyaya tarIke) abhipreta che. (eTale prIti vagere anuNAno lakSya ja nathI, to emAM lakSaNa na jAya e lAbhamAM ja che, avyAptidoSarUpa nathI.) priItyAdi anuSThAno 235)
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ vastutaH prItitva ane bhaktitva e icchAmAM rahelI vilakSaNa jAtio che. prItitvajAtithI yukta evI icchAthI je janya hoya te prItianuSThAna che, bhaktitvajAtithI yukta evI icchAthI je janya hoya te bhaktianuSThAna che. niyamA vacanasmaraNapUrvaka ja je pravRtti thAya te vacanAnuSThAna che. A traNathI bhinna je anuSThAna te asaMgAnuSThAna jANavuM. athavA nirvikalpapaNe svarasavAhI je pravRtti thAya te asaMgAnuSThAna jANavuM. (A karavAnuM, A nahIM karavAnuM... A rIte karavAnuM... A rIte nahIM karavAnuM... AvA koi ja vikalpa vinA, svarasavAhIpaNe = candranagandhanyAye sahaja rIte ja vidhipAlana-avidhityAga jemAM thayA kare evI anuSThAnanI pravRtti e asaMgAnuSThAna che.) vevApravRtti: mAM jema paMcamI vibhakti 'prayojyatva' arthamAM che, ema prastutamAM vadhanAr mAM je paMcamI vibhakti che te paNa prayojyatva arthamAM che. eTale Avo artha maLaze ke 'je anuSThAnanI pravRtti vacanaprayojya hoya te badhuM dharma kahevAya AvuM dharmanuM lakSaNa che. ane tethI koI paNa anuSThAnamAM avyAsidoSa AvavAne avakAza nathI, kAraNake prIti-bhakti ane asaMgaanuSThAnamAM paNa vacanaprayojyatva to abAdhitapaNe che ja. Azaya e che ke prIti ane bhakti anuSThAnavALAne paNa caityavandanAdi anuSThAnanI icchA aviruddha vacanathI ja thayelI hoya che. paNa A icchA svabhUmikAvazAt thayelI hovAthI veLA-vidhAna vagere zAstramAM je kahyA hoya te badhAnI anuSThAnamAM jALavaNI thatI nathI, kintu potAnI icchAne anusarIne enI ochIvattI jALavaNI thAya che. arthAt anuSThAnasevanamAM niyaMtraNa zAstravacananuM nathI, kintu icchAnuM che, ane te icchA vacanajanya che. eTale vacanathI icchA ne icchAthI anuSThAna thAya che. mATe A banne anuSThAna paNa vacanaprayojya to che ja. asaMgAnuSThAnamAM paNa niyatraNa vacananuM nathI hotuM... paNa saMskAronuM hoya che. vacanane anusarIne punaH punaH anuSThAna karavAthI AtmAmAM saMskAra UbhA thAya. ane pachI, vacananuM smaraNa-anusaraNa kazuM karyA vagara A saMskAravazAt sahaja je anuSThAna thayA kare che te asaMgAnuSThAna che. mATe, vacana-punaH punaH vacanAnuSThAna-saMskAra-asaMgAnuSThAna... A krama hovAthI asaMgAnuSThAna paNa vacanaprayojya to che ja. eTale A traNemAM paNa lakSaNa javAthI 236 yogaviMzikA...18
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ avyAsikoSane koi sthAna nathI e jANavuM. (zAstravacanathI thatI caityavandanAdi anuSThAnanI icchA be aMzathI raMgAyelI hoya che. navA-navA guNo-Atmahita kamAi levAnI icchA ane prabhunA prabhAve prApta thayelA guNo-uccabhUmikA... vagerene najaramAM rAkhavAthI pragaTelI kRtajJatA. AmAM navuM navuM AtmahitakamAi levAnI icchAnI prabaLatA hoya to anuSThAnanI icchA e 'prIti' kahevAya che. ane kRtajJatA jo prabaLa hoya to anuSThAnanI icchA e 'bhakti' kahevAya che ane tadanusAra anuSThAna prIti ke bhakti rUpa bane che.) dharmasaMgrahaTIppaNano adhikAra pUro.] mULanI prastuta 18mI gAyAnA 'vastu, hto varamo havad nono'eTalA chellA aMzanI vRttikAra vRtti race che. = "khalu' iti nizcaye / eteSvanuSThAnabhedeSu 'eSaH etadaH samIpataravRttivAcakatvAt samIpAbhihitAsaGgAnuSThAnAtmA caramo yogaH = anAlambanayogo bhavati, saGgatyAgasyaivAnAlambanalakSaNatvAditi bhAvaH // 18 // vRttiartha : `'khalu' zabda 'nizcaya' arthamAM che. A anuSThAnabhedomAM A asaMgAnuSThAnAtmaka anuSThAna caramayoga = anAlambanayoga bane che, kAraNake saMgano tyAga ja anAlambananuM svarUpa che. A pramANe rahasya che. vivecana : (1) yogaviMzikAnI 18mI gAthAnA uttarArdhamAM je 'khalu' zabda che te nizcayane jaNAve che. arthAt 'sadanuSThAna prIti vagere cAra prakAranuM che' e vAta nizcitarUpe jANavI. - (2) vadhAre najIka je rahyuM hoya tene samIpataravRtti kahevAya. tav evuM sarvanAma AvA samIpataravRtti padArthanuM vAcaka hoya che. prastutamAM cAra yogono gAthAnA pUrvArdhamAM je ullekha karyo che emAM chello ullekha asaMgAnuSThAnano che. tethI uttarArdhamAM rahelA : zabdane samIpataravartI asaMgAnuSThAna hovAthI e zabda asaMgAnuSThAnane jaNAve che. (3) asaMgAnuSThAna sthAnAdi pAMca yogamAMnA carama anAlaMbanayoga svarUpa bane che. kAraNake asaMgAnuSThAnamAM saMgano tyAga che ane A saMgano tyAga e ja to anAlaMbananuM svarUpa che. asaMgAnuSThAna=anAlaMbana yoga 237
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ zaMkA- asaMgAnuSThAna jinakalpikAdi mahAtmAone hoya che, mATe dIrdhakALa avasthAnavALuM che. jyAre anAlaMbanayoga to kSapakazreNimAM ja hoya che, mATe antarmuhUrtakAlIna che. to asaMgAnuSThAna e ja anAlaMbana yoga che evuM zI rIte kahI zakAya? samAdhAna- AnuM ekasamAdhAnato AgaLa Avaze ke tAttvika anAlaMbanayoga mAtra padmaNimAM hovA chatAM apramattamahAtmAonuM prabhuguNadhyAna paNa mukhyanirAlaMbananuM prApaka vagere hovAnA kAraNe upacArathI nirAlaMbana che ja. eTale ema kahI zakAya ke asaMgaanuSThAna anAlaMbanayogasvarUpa che ja, mAtra e kyAM to mukhya anAlaMbanarUpa hoya ne kyAM to upacarita anAlaMbanayoga svarUpa hoya. athavA mULamAM, te varamo davarU goLo AvI je paMkti che eno A asaMgAnuSThAna carama anAlaMbanayogarUpa che' evo artha na karavo, paNa A asaMgAnuSThAna carama anAlaMbanayoga bane che (arthAt asaMgAnuSThAna ja AgaLa vadhatAM anAlaMbanayoga svarUpe bane che, prItivagere anuSThAna nahIM) Avo artha karavo. ne 19o AlambanavidhayaivAnAlambanasvarUpamupadarzayannAha AlaMbaNaM pi eyaM rUvamarUvI ya ittha paramu tti| tagguNapariNairUvo suhumo aNAlaMbaNo nAma // 19 // AlaMbaNaM pi tti| Alambanamapi 'etat = prAkaraNikabuddhisaMnihitaM atra = yogavicAre 'rUpi-samavasaraNasthajinarUpatatpratimAdilakSaNam, ca = puna: arUpI parama:siddhAtmA ityevaM dvividhm| avataraNitArtha: AlaMbananA prakAronA varNana dvArA ja anAlaMbananuM svarUpa darzAvatA granthakAra kahe che gAthArtha rUlya = satra = yogavicAramAM A AlaMbana paNa be prakAre kahevAyuM che. rUpI ane arUpI parama paramAtmA. tenA guNanI pariNatirUpa sUkSma anAlaMbana nAmano yoga che. athavA pAThAntare, tadgaNapariNatirUpa sUkSma 2i38] 238 yogaviMzikA...19
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ AlaMbanavALo anAlaMbana nAme yoga che. vRttiartha 'A = prAkaraNikonI buddhimAM rahela A AlaMbana paNa ahIM = yoganI vicAraNAmAM samavasaraNamAM rahelA zrIjina svarUpake temanI pratimAsvarUpa rUpI ane parama = siddhAtmA svarUpa arUpI ema be prakAre jANavuM. vivecanaH (1) "asaMgAnuSThAna e anAlaMbanayoga bane che. evuM pUrvanI gAthAmAM kahyuM. emAM anAlaMbananI vAta AvI eTale pratiyogividhayA AlaMbana' paNa buddhimAM upasthita thayeluM che. arthAt e, sthAnAdiyoganA pratipAdaka prakaraNanA jJAtA (=prAkaraNiko)nI buddhimAM upasthita thayeluM kahevAya. mATe eno etat evA sarvanAmathI paNa ahIM ullekha kyuM che. (2) A AlaMbana be prakAranuM che. rUpI ane arUpI. emAMthIrUpI AlaMbana eTalesamavasaraNamAM rahelA zrI jinezvara bhagavAnanuM rUpaka, temanI pratimA vagere svarUpa jANavuM. "Adi zabdathI aSTaprAtihArya, samavasaraNa, pratimAnuM parikara vagere paNa rUpI AlaMbana tarIke jANavA. (3) arUpI AlaMbana tarIke siddhAtmA jANavA. ahIM vRttimAM arUpI parama = siddhAmA Avo pATha che. mATe parama zabdano artha dritIya laI zakAto nathI.** para evo zabda hoya to dvitIya-bIjuM evo artha maLI zake. paNa ahIM parama: evo zabda che. pazcima evA zabdanA paryAyavAcI zabda tarIke parama zabda sAmAnyathI vaparAto nathI. kadAca e rIte vaparAyo hoya to paNa parama: ema puliMgana Ave paNa paramaM ema napuMsakaliMga Ave. kAraNake AlaMbananI vAta cAle che jeno mAnaMvane evo vAcaka zabda napuMsakaliMgamAM che. e ja kAraNathI ahIM 'zreSTha arthamAM A parama: zabda che evuM paNa mAnI zakAtuM nathI, kAraNa ke to paNa zreSTha AlaMbana *'samavasaraNamAM rahelA zrI jinezvarabhagavAnanuM rUpa, temanI pratimA vagere Avo sIdho artha maLI zake che tyAre eTale ke samovasaraNamAM rahelA jinanArUpane batAvanAra evI jinanI pratimA che, tenuM jyAre AlaMbana levAmAM Ave tyAre e rUpI AlaMbana che vagere kliSTa artha kADhavAnI ane pachI samavasaraNamAM rahelA jinanA rUpanuM Adi padathI grahaNa karavAnI jarUra nathI. te jANavuM. **eTale, parama arthAt dritIya arUpI che - Avo gAthArtha ane - bIjuM arUpI arthAt siddhAtmA - evo TIkArtha.. A banne galata jANavA. pirama = siddhAtmA) 239) 239.
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ evo artha levAno hovAthI paramaM ema napuMsakaliMgamAM joie, parama: ema puMliMgamAM nahIM. vastutaH parama: zabdathI, khImo mImasena jAye paramaAtmA = paramAtmA abhipreta che. ane te paNa arUpI paramAtmA abhipreta che. eTale ja vRttikAre ApI parama: no siddhAtmA evo artha ryo che. tathA uttarArdhanI vyAkhyAmAM tI no rUpiparamAtmannakSasthAnattvanI evo artha ryo che. A gAthAnA pUrvArdhano anvaya, "ahIM = yogavicAramAM A AlaMbana paNa rUi = samavasaraNajinanuM rUpa ane marUpI parama: = siddhAtmA ema be prakAre) che." Ama che. eTale ja, vRttimAM maMtra = yogavivAre rUpi = samava... ityAdi adhikAramAM rUpa evo je zabda che tenA sthAne rUi evo zabda hovo joie. kAraNake mULamAM rahelA svam zabdanI vyAkhyA karavA mATe e zabda tyAM Avelo che. tatra tasya = arUpiparamAtmalakSaNasyAlambanasya ye guNA: kevalajJAnAdayasteSAM pariNatiH samApattilakSaNA tayA rUpyata iti tadguNapariNatirUpaH sUkSmo'tIndriyaviSayatvAdanAlambano yogaH, arUpyAlambanasyeSadAlambanatvena 'alavaNA yavAgU:' ityatrevAtra npdprvRttervirodhaat| vRttiartha temAM tenA = arUpI paramAtmA svarUpa AlaMbananA je kevalajJAna vagere guNo, tenI samApatti svarUpa je pariNati e taddaguNapariNati kahevAya. A taguNapariNatirUpe je nirUpita thAya che = jaNAya che te atIndriyaviSayavALo hovAnA kAraNe sUkSma evo anAlambanayoga che. arUpI AlaMbana bahu ja najIvuM AlaMbana hovAthI "alavaNA yavAgU nI jema ahIM paNa "nanuM pada vAparavuM ane tethI AlaMbanavALo hovA chatAM ene anAlaMbana kahevo) emAM koI virodha nathI. vivecanaH (1) AlaMbananA prakAro jaNAvIne anAlaMbanayoganuM svarUpa darzAvavA mATe A gAthA AvelI che. eTale A gAthAnA pUrvArdhamAM AlaMbananA be prakAra jaNAvyA. have uttarArdhamAM anAlaMbanayoganuM svarUpadarzAvavAnuM che. AlaMbananA prakAra parathI te jaNAvavAnuM che. eTale tatra = AlaMbananA be prakAromAM (je bIjuM (240) yiogaviMzikA....19
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ AlaMbana che) tenA guNo.... vagere artha jANavo. (2) arUpI paramAtmA eTale siddhAtmA. emanA guNo eTale kevalajJAna vagere guNo. A guNonI samApattisvarUpa pariNatithI anAlaMbanayoga saMpanna thayo che evo nirNaya thAya che. sAdhaka, paramAtmAnuM zarIra-paramAtmAnuM rUpa-paramAtmAnA prAtihArya... A badhAnuM dhyAna dharatAM dharatAM AgaLa vadhe che eTale kevalajJAnAdi guNonI paNa kalpanAmAM caDe che. emAM zAstrakArA kevalajJAnanuM jevuM varNana jANyuM hoya ene anusarIne enuM ciMtana cAle che. emAM ekAgra thaI jAya to paNa eTalA mAtrathI 'samApatti thatI nathI samAptistavetA... ektA pariNati UbhI thAya tyAre samApatti thAya che. jema malinatAvALA maNimAM pratibiMba upasatuM nathI... ema vRttiothI malina AtmAmAM samApatti thaI zakatI nathI. vRttio kSINa thavAthI nirmaLa thayelA antarAtmAmAM ja kevalajJAnAdiguNonI samApattisvarUpa pariNati thAya che. eTale rAga-dveSano khUba ja dvAsa karI cUkelA jinakalpika vagere mahAtmAone ja AvI pariNatisvarUpa A anAlaMbanayoga hoya che e jANavuM (3) AnA viSayabhUta kevalajJAnAdiguNo atIndriya hovAthI A yogane sUkSma kahyo che. samavasaraNastha jina, temanI pratimA... vagere, indriyanA viSayabhUta hovAthI spaSTaviSayavALA che. jyAre kevalajJAnAdi to indriyanA viSayabhUta nathI. mATe anAlaMbanayogane sUkSmakahyo che. jemaindriyanA viSayanabananArA pRthvIkAyAdi sUkSma kahevAya che, tema.) (4) have, A pAMcamA yogane 'anAlaMbana' zA mATe kahyo che enuM kAraNa batAve che - jema yavAgUmAM (javanuM pANI ke rAbamAM) bahu ja alpa lavaNa nAkhyuM hoya to, eno lavaNa vinAnI yavAga rUpe ullekha thAya che. (jema atyanta alpadhanavALAne nirdhana kahevAya che). arthAt atyantaalpamAtrAmAM hoya teno che ja nahIM evuM jaNAvanAra-abhAvavAcaka nathI ullekha karavo aviruddha che. tema prastutamAM paNa, 'anAlaMbana' zabdamAM je na vaparAyo che te viruddha nathI. Azaya e che ke rUpI padArtha dhyAnano spaSTa viSaya bane che. enuM AlaMbana laIne dhyAna dharavuM saraLa bane che. eTale ke dhyAna mATe e prabaLa AlaMbanabhUta bane che. paNa arUpI padArtha evA prabaLa AlaMbanabhUta banatA nathI. enuM AlaMbana levA yioganI anAlaMbanatA) 2i41 241
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ chatAM jIva jaldIthI dhyAnamAM caDhI zakato nathI. mATe AlaMbana pUruM pADavA rUpe arUpI padArtho bahu maMda che. ane tethI 'atyaMta alpa hoya to abhAva ja kahevAya' evA nyAye AlaMbanazUnyatA kahevAya che ne mATe Ane anAlaMbana (=AlaMbana vinAno) yoga kahevAya che. 'suhumo AlaMbaNo nAmatti kvacitpAThaH, tatrApi sUkSmAlambano nAmaiSa yoga:, tato'nAlambana eveti bhAva unneyaH / uktaJcAtrAdhikAre caturdazaSoDazake granthakRtaivasAlambano nirAlambanazca yogaH paro dvidhA jJeyaH / jinarUpadhyAnaM khalvAdyastattattvagastvaparaH // 1 // sahAlambanena = cakSurAdijJAnaviSayeNa pratimAdinA vartata iti sAlambanaH / 'AlambanAt = viSayabhAvApattirUpAnniSkrAnto nirAlambanaH, yo hi chadmasthena dhyAyate, na ca svarUpeNa dRzyate tadviSayo nirAlambana iti yAvat / rejinarUpasya = samavasaraNasthasya dhyAnaM khalu AdyaH = sAtamnano yoH / tathaiva = ninasya tattva - vatanIvapravezasNghaatruupN kevalajJAnAdisvabhAvaM tasmin gacchatIti tattattvagaH, 'tuH' evArthe aparaH = anAlambanaH / vRttiartha : 'yogaviMzikAnI koika pratamAM 'sumo AtaMvaLo nAma' evo prastuta gAthAnA cothA pATha tarIke pATha maLe che. tyAM paNa sUkSmaAlaMbanavALo A yoga che. tethI A anAlaMbana yoga ja che tema artha karavo. yoganA A adhikAramAM caudamA SoDazakamAM granthakAre ja kahyuM che ke - mukhyayoga sAlaMbana ane nirAlaMbana ema be prakAre che. jinarUpanuM dhyAna e prathama ane tenA tattvamAM pahoMcanAro bIjo yoga che. (A gAthAnI vRttino artha -) cakSuvagerethI janya jJAnanA viSayabhUta pratimA vagere 'AlaMbana' che. AvA AlaMbananI sAthe je pravarte te sAlaMbanayoga. viSayabhAvane pAmavuM (=viSaya banavuM) e AlaMbana kahevAya. AvA AlaMbanabhUta viSayabhAvathI niSprAnta thaI gayelo = viSayapaNAthI para thaI gayelo yoga e nirAlaMbana. jenuM chadmastha jIva dhyAna kare che, paNa darzana nathI karI zakato tevA viSayavALo yoga e nirAlaMbanayoga, ema artha jANavo. samavasaraNamAM rahelA jinezvaradevanArUpanuM dhyAna e Adya = sAlaMbanayoga che. tenA ja = jinanA ja tattva sudhI pahoMcanAro yoga e tattattvaga, emAM, kevalajJAnAdisvabhAvavALA kevalajIvapradezono saMghAta = samudAya 242 yogaviMzikA...19
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ e tattattva jANavuM. gAthAmAM 'tu kAra 'evI kAranA arthamAM (=jakAranA arthamAM) che. arthAt Avo tattattvaga yoga ja apara = anAlaMbana yoga che. vivecanaH (1) sUkSmaAlaMbana eTale iSaAlaMbana. tethI alavaNA yavAgUnyAye e ja anAlaMbanayoga che ema tAtparya samajavuM. (2) kevalajJAnAdisvabhAvavALA siddhAtmA chadmasthanA dhyAnano viSaya banI zake che. paNa svarUpe darzanano viSaya banI zaktA nathI. eTale ke eka vastune joIne pachI enA dhyAnamAM jema caDhI zakAya e rIte siddhAtmAnA dhyAnamAM caDhI zakAtuM nathI. mATe e viSayabhAvAtIta che. tethI e aviSaya che. mATe anAlaMbana che. eTale tenA dhyAna svarUpa yoga paNa anAlaMbana kahevAya che. (3) jinapratimAnuM dhyAnake samavasaraNamAM rahelA paramAtmAnuM adbhutarUpaprAtihAryavagerenuM mAnasakalpanAmAM upasthita karIne karAtuM dhyAna.... A badhuM sAlaMbana dhyAna che. atrArUpitattvasya sphuTaviSayatvAbhAvAdanAlambanatvamuktaM, adhikRtagranthagAthAyAJca viSayatAmAtreNa tasyAlambanatvamanUdyApi tadviSayayogasyeSadAlambanatvAdanAlambanatvameva prAsAdhIti phalato na kazcidvizeSa iti smrtvym| vRttiartha: ahIM arUpItattvaspaSTa viSayabhUtana hovAthI ene anAlaMbana kahyuM che. adhikRtagranthagAthAmAM viSayatAmAtra hovAnA kAraNe tene (=arUpI tattvane) AlaMbana tarIke kahIne paNa, takriyaka yoga iSadAlaMbanavALo hovAthI anAlaMbana tarIke siddha karyo... eTale phaLataH koI bheda nathI e jANavuM. vivecanaH (1) ahIM = SoDazakagranthanA A adhikAramAM. adhikRtagranthagAthAmAM = yogaviMzikAgranthanI 19mI gAthAmAM. A banne granthonA nirUpaNamAM uparachallo pheraphAra dekhAto hovA chatAM phaLataH kazo pheraphAra nathI. e jaNAvavA mATe prastuta adhikAra che. SoDazakajImAM arUpI tattva viSayabhAvathI para che. arthAt viSayabhUta ja nathI. eTale ke aviSaya (=anAlaMbana) che, ne tethI tenA saMbaMdhI yoga anAlaMbanayoga che ema nirUpaNa karyuM che. yogaviMzikAmAM siddhAtmAnA kevalajJAnAdiguNone viSayarUpe - AlaMbanarUpe jaNAvyA che. paNa e atyaMta alpa arUpInI be rIte anAlaMbanatA 243)
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ AlaMbana hovAthI alpatAno abhAva tarIke ullekha karyo che, ane tethI tadviSayakyogane anAlaMbanayoga kahyo che. Ama tyAM paNa anAlaMbanatvanI ja siddhi karI che. mATe koi bheda nathI e yAda rAkhavuM. anAlaMbanayogamAM anAlaMbanapaNAnI saMgati alpArthaka naJa laine karI dekhADI. abhAvArthaka nagne laine e karavI hoya to nIce mujaba thai zake ema lAge che. asaMgAnuSThAnamAM ayogya veLA-vidhi vagere heyano parihAra ane yogya veLA-vidhi vagere upAdeyanuM AcaraNa koi vizeSaprayatnathI (heyaviSayadveSajanya ke upAdeyaviSayakarAgajanya prayatnathI) nathI hotuM paNa svAbhAvika ja hoya che. ane tethI ja e jinavacanaviSayakasaMgathI paNa mukta hoya che. arthAt anuSThAna zaru thAya, eTale 'bhagavAne A pramANe kahyuM che, mATe Ama karavAnuM ne Ama nahIM karavAnuM A rIte jinavacanonuM AlaMbana levAtuM na hovA chatAM, evo svabhAva ghaDAI gayo hovAnA kAraNe, heya-upAdeyanA hAna-upAdAna jinavacanAnusAra ja thayA kare che. Ama, vidhiviSayaka ke vidhipratipAdakavacanaviSayaka saMgathI (rAgathI) mukta hovAnA kAraNe e asaMga anuSThAna kahevAya che. ahIM e dhyAnamAM rAkhavuM ke jinavacanonI upasthiti e saMga nathI, paNa svAbhAvikapaNuM choDI tadanusAra vartavAnI vRtti e saMga che. vacanAnuSThAnamAM A hoya che. asaMgAnuSThAnamAM evI vRtti nathI, paNa svAbhAvika pravRtti che. mATe e asaMga ja kahevAya che, paNa jinavacanAnusAra hovA chatAM vacanaanuSThAna nathI kahevAtuM. ema prastutamAM jANavuM. - anAlaMbanayogakALe kevalajJAnAdiguNomAM upayoganuM avasthAna (sthiratA) hovA chatAM emAM, kevalajJAnAdiguNone AlaMbana tarIke rAkhavAnI koi apekSA hotI nathI, 'kevalajJAnAdi aMge ja ciMtana karuM - mArA upayogane sthira rAkhuM-bIjo koi upayoga AvavA na dauM...' AvI badhI koi apekSA hotI nathI, paNa sAhajika rIte ja tevuM ciMtana cAle che - tevA svabhAvanA kAraNe ja upayoganI emAM sthiratA rahe che. eTale, A sthira upayoganA, kevalajJAnAdi guNo viSayabhUta hovA chatAM AlaMbana tarIke apekSita na hovAnA kAraNe AlaMbanabhUta hotA nathI, ane tethI e anAlaMbana kahevAya che. vaLI AmAM, viSayabhUta kevalajJAnAdi guNo aMge koi saMga - AsaktipratibaddhatA nathI, mATe e asaMgAnuSThAna paNa che ja. 244 yogaviMzikA...19 www.jainenbrary.org
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ zaMkA - pratimAdarUpI AlaMbanaviSayaka AlaMbanayoganA vAraMvAra abhyAsathI e paNa svabhAvabhUta banI jAya, ane tethI pachI, e rUpI pratimAdinI AlaMbana tarIke apekSA rAkhyA vinA ja emAM upayoganI sthiratA thAya. eTale ene paNa anAlaMbanayogakahevo paDaze. ane to pachI, anAlaMbana yogarUpIviSayaka paNa hoya che ema mAnavuM paDaze. samAdhAna- anAlaMbanayoga tadgaNapariNatirUpa hoya che, evuM je granthakAre kahyuM che enA parathI A zaMkAne nirmaLa karI zakAya che. Azaya e che ke jene AlaMbana tarIke rAkhavAnI apekSA ke prayatna na hovA chatAM, upayoga emAM ja sthira thAya AvuM evI bAbato mATe ja zakya che jenI sAthe ekAkArapariNati zakya hoya. AtmAupayoga arUpI hovAthI enI ekAkArapariNati arUpI guNo sAthe ja thaI zake che, paNa rUpa vagere rUpIguNo sAthe nahIM. ane tethI, rUpaguNone to AlaMbana tarIke rAkhyA vinA ja emAM upayoga sthira banI jAya AvuM zakya banatuM nathI, ane tethI eno anAlaMbanayoga pravartI zakto nathI. AlaMbanatvena apekSita na hovA chatAM upayoganuM prabhuguNomAM AvuM sahaja sthira avasthAna e ja, paramAtmaguNonI ekAkAra pariNati rUpe abhipreta che ane e ja tasthataThaMjanatA svarUpa hovAthI samApatti' zabdavAcya che, ema lAge che. vRttio kSINa thavAthI nirmaLa thayelA aMtarAtmAmAM ja AvI pariNatisamApatti Ave che e jANavuM. ayazcAnAlambanayogaH, shaastrsndrshitopaaystdtikraantgocrH| jyukebriA sAmarthyayogamuttama: // yoA. samu.paI ti kosvruupksspkshrennidvitiiyaapuurvkrnnbhaavi kSAyopazamikakSAntyAdidharmasannyAsarUpasAmarthyayogato nissaGgAnavaratapravRttA yA paratattvadarzanecchA tallakSaNo mantavyaH / Aha ca-sAmarthyayogato yA tatra didRkssetysnggshktyaaddhyaa| sA'nAlambanayogaH proktastadadarzanaM yAvat // SoDa. 15-8 // vRttiartha ? ane A anAlaMbanayoga yogadaSTisamuccayanA pAMcamA blokamAM jenuM svarUpa kahyuM che, je dvitIya apUrvakaraNabhAvI che ane je kSAyopathamika ( sAmarthya yoga) (245) 245
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ => kSamA vagere dharmanA saMnyAsarUpa che evA sAmarthyayogathI je saMga (=Asakti-rAga) vinAnI niraMtara pravartelI paratattvadarzananI icchA, tasvarUpa jANavo. SoDazajImAM kahyuM che ke - sAmarthya yogathI thayelI ane asaMgarazaktithI bharelI evI je tene paratattvane jovAnI icchA, tenuM = paratattvanuM "jyAM sudhI adarzana hoya tyAM sudhI e icchA anAlambanayoga kahevAyela che. (zrI yogadaSTisamuccayamAM sAmarthyayoganuM AvuM svarUpa kahyuM che -) jenA upAya zAstramAM sandarzita che, je zaktinI prabaLatAnA kAraNe vizeSarUpe zAstranA viSayathI atIta che, te A sAmarthya nAmano yoga uttama che- eTale ke sarvayogomAM pradhAna che. vivecana : (1) ahIM sAmarthyayoganuM traNa rIte svarUpa darzAvavAmAM AvyuM che. (1) enuM prabaLazaktimattva, varNanAtItatva, uttamayogatva vagere svarUpa yogadRSTisamuccayanA zloka dvArA darzAvAyuM che. (2) enuM kyAre avasthAna hoya che ? kSapazreNimAM je bIjuM apUrvakaraNa thAya che tyAre sAmarthyayoga astitvamAM Ave che e kahIne jaNAvyuM. tathA (3) kSAyoparAmika evA kSamAdi dharmono tyAga e sAmarthyayoganuM kArya che. eTale kAryavidhayA A sAmarthyayoganuM svarUpa darzAvyuM. (2) zrI yogadaSTisamuccayanA zlokano rahasyArtha A che - sAmAnyathI zAstro phaLaprApti paryanta badhuM digdarzana karAvatA hoya che. eTale mokSAtmaka phaLa sudhI pahoMcavAmAM vacce Avazyaka sAmarthyayoganuM tathA enA upAyanuM zAstramAM digdarzana to maLeja. mATe zAstrasandarzitopAyaH evuM vizeSaNa mUkyuM che. zAstrathI eno sAmAnya rIte upAya darzAvavAmAM Avyo che. paNa sAmarthyayoga eTalA prabaLa sAmarthyavALo hoya che ke jethI e sAmarthya vizeSarUpe zabdAtIta hovAthI sAmarthyayoga paNa zabdAtIta hoya che. eTale ke e vizeSarUpe zAstrAtikAntagocara che. sAmarthyayoga avasthya hovAthI tathA tUrta phaLaprApaka hovAthI anyayogo karatAM 'pradhAna' che. ne tethI uttama che. (3) kSAyikaguNa ane kSAyoparAmika guNa... A be sAthe rahI zake nahIM. tethI kSAyika guNa pAmavA pUrve kSAyopazamika kSamA vagere dharmono tyAga Avazyaka bane che. e sAmarthyayogathI thAya che. vaLI A sAmarthyayoga ja asaMgazastyADhA = nirabhiSyaMga evI anavarata pravRttithI je paripUrNA hoya evI paratattvadarzananI icchAne pravartAve che. 246 yogaviMzikA...19
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ (ahIM saprasaMga vizeSavAta - krodha mohanIyakarmanA kSayo parAmanA asaMkhyabheda che, ane tethI kSAyoparAmika kSamAnA paNa asaMkhyabheda che. kSAyikaguNomAM mAtrAnI taratamatAe AvA bheda hotA nathI. vaLI, krodhamohanIyanA kSayoparAmathI prAptaguNa 'kSamA' kahevAya che. mAnamohanIyanA kSayopazamathI prAptaguNa 'namratA' kahevAya che.... Ama kSAyopAmika guNomAM vyavahArabheda hoya che, paNa Avo vyavahArabheda kSAyika guNamAM hoto nathI. krodhamohanIya-mAnamohanIya vagere karmonA kSayathI pragaTatA guNo svarUparamaNatArUpa cAritramAM abhinna thaI jAya che, alaga-alaga rahetA nathI. mATe A daSTie kSAyikakSamA-kSAyikanamratA... vagere vyavahAra thato nathI.) paratattvadarzananI A icchA mAtra lUkhI icchA nathI, paNa sakriya icchA che. arthAt paratattvadarzanane anukULa pravRttithI yukta icchA che. vaLI e pravRtti paNa kyAreka karI kyAreka nahIM evuM nathI... anavarata-satata cAle che. tathA koi paudgalika saMga to A pravRttino preraka nathI, paNa jinavacanano saMga paNa enA preraka tarIke nathI... mAtra candranagandhanyAye sahaja rIte e pravRtti anavarata cAlu che. eTale e pravRtti asaMgA (=nirabhimbaMgA) paNa che. Ama AvI asaMga-anavaratapravRtttAtmaka asaMgazaktithI paripUrNa didakSA e anAlaMbanayoga che e jANavuM. zaMkA - paratattvadarzanane anukULa pravRtti che, temaja didakSA = paratattvadarzananI icchA che. vaLI, icchA na hoya tyAre to pravRttine sahaja mAnavI ja paDe, paNa jyAre icchA hoya tyAre to ene icchAjanya ja mAnavI paDe. kAraNake icchA ane pravRtti vacce kArya-kAraNabhAva che. tathA icchA ane rAga e paryAyavAcI zabdo che, eTale ke didakSA paNa icchAsvarUpa hovAthI rAgAtmaka ja che. to pachI A pravRttine nirabhimbaMgA-saMgarahita zI rIte kahI zakAya ? samAdhAna - sAmAnyathI koipaNa pravRtti icchAjanya hovA chatAM mokSe mane 2 sarvatra ni:spRho munisattama... AvI bhUmikA pAmelA apramattAdi jIvonI pravRtti icchAja hotI nathI. paNa sAmAyikajanya hoya che e vAta adhyAtmamataparIkSA granthamAM upAdhyAyajI mahArAje karI che. sAmAyikanI paNa unnata bhUmikAe pahoMcelA jinakalpikAdine bhikSATanAdi pravRtti mATe jinavacano yAda karavA paDatA nathI... paNa e UMcI bhUmikAvALuM sAmAyika ja (tevI viziSTa pariNati ja) jyAre jevI je paratattvadarzanecchA 247
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhikSATanAdi pravRtti ucita hoya te karAvyA kare che, jemake kevalInI vihAra-dezanAdi pravRttine emanuM yathAkhyAta cAritra karAve che temanA mATe kSapakazreNinI uccabhUmikAe thatI sAmarthyayogakAlIna A anavarata pravRtti dikSAjanya hotI nathI, paNa sahaja hoya che, ane tethI asaMgA ja che. [zaMkA- mokSe javera sarvatra ni:spRho nittama: (mokSamAM ane saMsAramAM.... sarvatra munisattama rUhA-IcchA-rAga vinAno hoya che.) A bhUmikAvALAne mokSanI paNa icchA nathI. to paratattvadarzananI IcchA zI rIte hoya? ane e hoya to sarvatra nispRhatA zI rIte kahevAya? samAdhAna-mokSe mave... AvAkyane spRhA-icchA-rAgano abhAva jaNAve che te pravRttijanaka icchA-rAgano abhAva jANavo. rAgamAtrano nahIM, kAraNake haju vItarAgatA AvI na hovAthI pravRttijananamAM asamartha evo kaMika rAga to mAnavo ja paDe che. dvitIyApUrvakaraNabhAvI sAmarthyayogakALe prarvatatI dikSA paNa AvA ja maMdarAcasvarUpa hovAthI nispRhatAnI bAdhaka nathI. athavA e mAtra phAnAkAMkSArUpa hovAthI abhidhvagAtmaka nathI ema mAnavuM... athavA... maravAnI aNI para hoya to paNa icchAdarzano amUrvI vagere prayoga thAya che. ahIM amUSano maravAnI icchA evo arthanathI, paNa maravAnI taiyArI' evo artha che, ema prastutamAM paNa icchAno jaNAvanAra pratyaya ke icchA' evo zabda rAgAtmaka icchAne jaNAvanAra nathI, paNa 'paratattvadarzana thavAnI taiyArI che. evA arthane jaNAve che, evuM mAnavuM joie. (jevuM dhyAnAntarikA dhyAnamocana thaze ke tarata paratattvadarzana thatuM hovAthI e thavAnI taiyArI to che ja.) bahuzrutone Ano samyapha nirNaya karavA vinaMtI.] (4) ahIMyogaviMzikAnI vRttimAM nikanavaratapravRttA yA paratatvanecchA emane kahyuM che eno sIdho artha - saMgarahitapaNe niraMtara pravartelIje paratattvadarzananI icchA.... evo che. arthAt saMgarahitatA ane niraMtarapravRtti A banne icchAnA vizeSaNa tarIke jaNAya che. SoDazakajImAM masazasyAkyA no artha saMgarahitanI niraMtarapravRttithI paripUrNA (didakSA) ema che, arthAt saMgarahitatA ane niraMtaratA pravRttinA vizeSaNa che, chatAM A bemAM kazo vizeSa arthabheda nathI e jANavuM.. nijAnavaratapravRttA no artha nissa-anavaratapravRttivALI evo karavAthI bannenA 2i48) yogaviMzikA...19)
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ artha samAna thaI jAya che e jANavuM. ane jyAre Avo artha karIe tyAre, sAmarthyayoga AmAMnI nisaMga-anavaratapravRtti karAve che evo artha jANavo. (5) jyAM sudhI paratattvanuM adarzana che tyAM sudhI anAlaMbanayoga jANavo. paratattvanuM darzana thavA para didakSA rahetI nathI... mATe anAlaMbanayoga raheto nathI. ____tatra-paratattve draSTumicchA didRkSA iti=evaMsvarUpA asaGgazaktyA = 'nirabhiSvaGgAvicchinnapravRttyA ADhyA = pUrNA sA = paramAtmadarzanecchA anAlambanayogaH, paratattvasyAdarzanaM = anupalambhaM yAvat, paramAtmasvarUpadarzane tu kevalajJAnenAnAlambanayogo na bhavati, tasya tdaalmbntvaat| - vRttiartha - tra=paratattvane jovAnI icchA e didakSA che. je dikSA AvA svarUpavALI hoya arthAt je nirabhimpaMga avicchinnapravRttirUpa asaMgazaktithI AcA=pUrNa bharelI hoya tevI paramAtmAnA darzananI icchA e anAlambanayoga che. (A anAlaMbanayoga) paratattvanuM jyAM sudhI adarzana hoya - (=anupalaMbha hoya) (tyAM sudhI hoya che.) kevalajJAnathI paramAtmAnA svarUpanuM darzana thayA pachI anAlambana yoga hoto nathI. kAraNake te (=anAlaMbana yoga) tadda (paramAtmadarzanarUpa) AlaMbana (viSaya) vALo che. vivecanaH SoDazakanI A gAthAno lagabhaga artha AgaLa AvI gayo che. (1) rAgajanyapravRtti svajanyatvasambandhathI rAgayukta (sAbhidhvaMga) hoya che. rAgAjanya evI prastuta pravRttito AvA sambandhathI rAgayukta na hovAthI rAgarahitA ( nirabhinkaMga) che. vaLI, jIva A avasthAmAM satata paramAtmadarzana tarapha AgaLa vadhI rahyo che, vacce vizrAmake pIchehaTha hotI nathI. mATe A pravRtti avicchinnA hoya che. AvI nirabhimbaMga avicchinnapravRtti ja ahIM zakti tarIke abhipreta che. AvI zaktithIyukta didakSA e anAlaMbanayoga che. (2) anAlaMbanayoga paramAtmasvarUpadarzananI icchArUpa che. tethI paramAtmasvarUpa darzana e A icchAno viSaya hovAthI enuM AlaMbana kahevAya che. jenI icchA hoya e viSaya sampanna thaI javA para icchA khasI jAya che. kevalajJAnathI paramAtma svarUpadarzana thAya e ja prastutamAM icchAno viSaya hovAthI have taSiyaka(katadAlambana = tache AlaMbana jenuM evI) icchArUpa didakSAtmaka anAlambanayoga raheto nathI. [AgaLa rUtISapAta5: sAtasvana: iSapAta dakAnta) 2i49)
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ tajJAnaprArA vagere je kahyuM che teno "ane tethI iSapAtatulyasAlambana=saviSayaka paramAtma-svarUpadarzanAtmaka viSayathIyukta evo kevalajJAnaprakAza ja (have) rahe che." evo artha jANavo.] __alabdhaparatattvastallAbhAya dhyAnarUpeNa pravRtto hyanAlambanayogaH, sa ca kSapakena dhanurdharaNa kSapakazreNyAkhyadhanurdaNDe lakSyaparatattvAbhimukhaM tadvedhAvisaMvAditayA vyApArito yo bANastatsthAnIyaH, yAvattasya na mocanaM tAvadanAlambanayogavyApAraH, yadA tu dhyAnAntarikAkhyaM tanmocanaM tadA'visaMvAditatpatanamAtrAdeva lakSyavedha itISupAtakalpaH sAlambanaH kevalajJAnaprakAza eva bhavati, na tvanAlambanayogavyApAraH, phalasya siddhatvAditi ninitArtha vRttiartha? jene paratattva alabdha che ane je paratattvanA lAbha mATe dhyAnarUpe pravRtta che teja anAlaMbanayoga che. (iSapAtanA dAnathI AvAta samajAve che.) ane te (=anAlaMbana yoga) kSapakarUpI dhanurdhara vaDe kSapakazreNinAmanA dhanudaMDa para paratattvasvarUpa lakSyane abhimukha teno vadha karavAmAM avisaMvAdI rahe e rIte vyAkRta karAyeluM je bANa, tasvarUpa che. jyAM sudhI e bANa choDavAmAM nathI AvyuM tyAM sudhI anAlaMbanayogano vyApAra che. jevI dhyAnAnsarikAnAme bANane choDavAnI kyiA thAya che tevo ja tene avisaMvAdI evA tenA patanamAtrathI ja lakSyavedha thaI jAya che, ane iSapAtatulya sAlaMbana evo kevalajJAnaprakAza ja (have) rahe che, nahIM ke anAlaMbanayogano vyApAra, kAraNake (have tenuM) phaLa siddha thaI gayuM che, A pramANe nizcita thato artha jANavo.... vivecanaH (1) sAmarthyayogathI pravartelI dikSA paratattvadarzana mATe satata pravRttizIla hoya che. paratattvanA adarzana sudhI ja anAlaMbanayoga che... eTale anAlaMbanayoganuM ma7%Aratatva: evuM vizeSaNa che. vaLI anAlaMbanayoga paratattvanI prApti mATe ja pravRtta thayelA dhyAnarUpa che. eTale paratattvanI prAptimAM ja e vizrAMta thAya che. A vAtane spaSTa karavA mATe iSapAtanuM dAna ApavAmAM AvyuM che. kuzaLa dhanurdhara lakSyano avazya vedha thAya e mATe dhanuSya para je rIte bANa caDAve ane pachI bANa choDavAmAtrathI lakSyavedha thaI jAya e mATe je kAMI vyApAra kare, e rIte kSapaka mahAtmA e dhanurdhara... kSapakazreNi e dhanuSya... paratattva e lakSya, eno paDavA (250) yiogaviMzikA...19)
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAtrathI avazya vedha kare (arthAtu paratattvanuM darzana karAve) e rIte vyAkRta bANa e anAlaMbanayoga che. bANane evI rIte yojavAmAM AvyuM che ke ene choDavA mAtrathI lakSyavedha thavAno che ema anAlaMbana yoga evI rIte vyApRta thAya che ke jethI ene choDavA mAtrathI (e pUrNa thavA mAtrathI) paratattvavedhatulya kevalajJAnano prakAza thAya che. zaramocanatulya anAlaMbanadhyAnamocanane dhyAnAntarikA kahe che. sAmarthyayogathI thayelI didakSA e anAlaMbanayoga che. tethI jaNAya che ke sAmarthyayoga apUrvakaraNaguNaThANe hovAthI anAlaMbanayogano prAraMbha paNa apUrvaguNaThANe che. vaLI kevalajJAnano prakAza terame guNaThANe thAya che ane tyAre to anAlaMbanayoga che nahIM. eTale jaNAya che ke bAramA guNaThANAnA caramasamaye anAlaMbanayoga pUrNa thAya che. enuM mocanake je dhyAnAnsarikA kahevAya che te bAramAnA caramasamaye ke caramabhAge hoya che te jANavuM. (vyavahAranaya eka ja samaye kyA ane kArya nathI mAnato, paNa kAryotpatinA pUrvasamaye kiyA mAne che. eTale bAramAnA caramasamaye iSapAta tulya dhyAnAntarikA ane teramAnA prathamasamaye lakSyavedhatulya kevalajJAna evo vyavahAranayano mata che. nizcayanaye kyiAkALa ane niSThAkALa eka hovAthI zarapAta samaye ja lakSyavedha mAnavAno hoya che. eTale ke kevalotpattikALe ja e dhyAnAnsarikA mAne che e jANavuM.) kevalajJAnano prakAza e ja anAlaMbanayoganuM phaLa che, eTale e thaI gayA bAda anAlaMbanayogano vyApAra hoto nathI e jANavuM. Aha catatrA'pratiSThito'yaM yataH pravRttazca tttvtsttr| sarvottamAnujaH khalu tenAnAlambano gItaH // SoDa. 15-9 / / drAgasmAttadarzanamiSupAtajJAtamAtrato jnyeym| tava sevanaM tat jJAnaM yattatpara joti: te choDa. 25-10 | tatra = paratattve apratiSThitaH = alabdhapratiSThaH sarvottamasya yogasyAyogAkhyasya 'anujaH = pRSThabhAvI / taddarzanaM = paratattvadarzanaM, etacca = paratattvadarzanaM kevalaM = saMpUrNa 'tat = prasiddhaM yat tat kevalajJAnaM paraM prakRSTaM jyotiH| paratattvadarzana = kevalajJAna) (251)
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttiarthaH pozAjImAM kahyuM che ke - vastutaH ayaM = A paramAtmaThidakSA nAmano yoga tatra = paratamAM apratiSThita = alabdhapratiSTha che, vaLI paratattva aMge ja e dhyAnarUpe pravRtta che. tethI sarvottama evA ayoganAmanA yoganI pUrvavartI evo A yoga anAlaMbanayoga kahevAyelo che. A anAlaMbanayogathI TrAphAzI tadana=paratattvanuM darzane iSapAtanA daSTAntamAtrane anusarIne jANavuM. ane A paratattvadarzana e te prasiddha kevalajJAna che je prakRSTa jyoti che. (A be zlokanA keTalAka zabdonA artha-) tatra paratattvamAM. apratiSThita alabdhapratiSThA sarvottamayoga eTale ayoganAmanoyoga. teno anuja = pRSThabhAvI. tadarzana = paratattvadarzana. etat = paratattvadarzana. kevala saMpUrNa ta-prasiddha te prasiddha evuM ja kevalajJAna, te para=prakRSTajyoti che, Ama artha jANavo. vivecanaH badhuM vivecanalagabhaga pUrve AvI gayuM che. be arthone vicArIe. (1) ahIM anujaH zabdano artha pRSThabhAvI ryo che, ne e ja artha prasiddha che. (manuM = pazcAt jJAti: anuna: pAchaLathI janmelo hoya te anuja... eTale ja pRSThabhAvI.) moTo bhAI prathama janme che nenAnobhAI pachI janme che. eTale 'anuja zabda 'nAnobhAI' evA arthamAM pracalita che. ayoganAmano sarvottama yoga jo moTobhAI che, to anAlaMbanayoga enAnAnAbhAI jevo ja che, mATe e eno anuja= pRSThabhAvI che... Avo abhiprAya jANavo. mokSaprApti karAvavAmAM ayoganuM khUba sAmarthya che ane enI apekSAe anAlaMbanayoganuM alpa sAmarthya che. mATe ayoga emoTobhAi ane anAlaMbana enAnobhAi evI kalpanA saMgata dare che. tethI, ayogane pRSThabhAvI eTale 'ayogayoga thayA pachI thanAro yoga evo artha karavo nahIM. poDazajInI vRttimAM to vRttikAra zrI upAdhyAyajI mahArAje anuja: no artha prAganantaravartI karIne anAlaMbanayogane ayogayoganA pUrvavartI yoga tarIke jaNAvI ja dIdho che. SoDazakajInA 15-9mA zlokamAM rahelA sarvottamanuna: zabdano sarvottama: anu: yasya sa (banAstavuna:) Avo bahuvrIhisamAsa karavAthI paNa abhipreta artha maLI zake che e jANavuM 2i52) yogaviMzika....19)
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ (2) 15-10mA zlokanA uttarArdhamAM tat zabda be vAra vaparAyo che, ne thatu zabda eka ja vAra vaparAyo che. eTale eka tat zabda to emAM ja rahelAvat zabda sAthe saMbaMdha dharAve che. paNa bIjA tat zabda mATe koI cat zabda vaparAyo nathI. cattavo nityamamasambandhaH nyAye vat nA prayoga vinA tat no prayoga thaI zakto nathI. kAraNake thatu thI koino ja ullekha thayo na hoya to tat kono parAmarza kare? yahU thI uddhikhitano ja tat parAmarzaka hoya che. tema chatAM, nyAyasiddhAntamuktAvalInA mULagrantha kArikAvalInI prathama kArikAmAM ta #Mya nama: evo yat nA prayoga vinA tat no prayoga maLe che. tyAM khulAso karAyo che ke ukta niyamamAM prasiddha vyakti (vastu) mATe apavAda che. yat nA prayoga vinA paNa tat no prayogaprasiddhane jaNAvavA mATe thaI zake che.... je AvA AvA che..." AvuM kazuM kahyuM na hoya to paNa, te kRSNane namaskAra thAo AvuM sAMbhaLIne zrotAne te eTale kyA kRSNane namaskAra karavAnI ahIM vAta che?" Avo prazna nathI thato, kAraNake kRSNa prasiddha che. ema prastutamAM prakRSTa jyoti prasiddha che, mATe yat nA prayoga vinA tat no ullekha thayo che. ne enuM sUcana karavA tatva nuM prasiddha evuM vivaraNa karyuM che e jANavuM. eTale gAthAnA uttarArdhano artha Avo jANavo-ane A=paratattvadarzana te kevalajJAna che je te (prasiddha) prakRSTajyoti svarUpa che. [AmAM prasiddha tarIke prakRSTa jyoti' prApta thAya che - kAraNake eno ullekha karanAra tat ne saMbaddhatuno prayoga nathI. (jo kevalajJAnane ja prasiddha tarIke levuM hoya to Avo artha karavo paDe) ane A = paratattvadarzane te prakRSTa jyoti che je te (prasiddha) kevalajJAna svarUpa che. AmAM vAstavika abhipretArthano gItArthoe nirNaya karavo.] syAdatra kasyacidAzaGkA - iSupAtajJAtAtparatattvadarzane sati kevalajJAnottaramanAlambanayogapravRttirmA bhUt sAlambanayogapravRttistu viziSTatarA kAcitsyAdeva, kevalajJAnasya labdhatve'pi mokSasyAdyApi yojniiytvaat| vRttiartha ahIM koIne AzaMkA thaI zake ke - zaMkA- iSapAtanA daSTAntathI paratattvadarzana thaI jAya eTale kevalajJAna thayA pachI anAlaMbanayoganI pravRtti bhale na ho. sAlaMbanayoganI to koika vadhAre viziSTa pravRtti hovI ja joIe, kAraNake vilIne sAlaMbanayogano paNa abhAva) 2i53)
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ kevalajJAna maLI gayuM hovA chatAM mokSa - to haju yojanIya che ja. . vivecana : paratattvadarzanecchA rUpa anAlaMbanayoga paratattvadarzana thayA pachI hoya nahIM, e to barAbara che. eTale kevalajJAnanI prApti bAda anAlaMbanayoga bhale na ho. paNa haju mokSanI prApti thaI nathI. eTale mokSanI sAthe joDI Ape evo koika yoga to joie ja. ne anAlaMbanayoga che nahIM. mATe e sAlaMbanayoga ja hovo joie. vaLI, have bAdhaka evuM koi ghAtIkarma vidyamAna nathI, ane sAdhaka vadhAre UMcI bhUmikAe (=terame guNaThANe) pahoMcelo che, mATe e sAlaMbanayoga viziSTatara hovo joie. Avo zaMkAkArano abhiprAya che. maivam, kevalinaH svAtmani mokSasya yojanIyatve'pi jJAnAkAGkSAyA aviSayatayA dhyAnAnAlambanatvAt kSapakazreNikAlasambhaviviziSTatarayogaprayatnAbhAvAd AvarjI karaNottarayoganirodhaprayatnAbhAvAccArvAktanakevalivyApArasya dhyAnarUpatvAbhAvAd, uktAnyatarayogapariNatereva dhyAnalakSaNatvAt / Aha ca mahAbhASyakAra: sudaDhappayattavAvAraNaM Niroho va vijjamANANaM / jhANaM karaNANa mayaM Na u cittaNirohamittAgaM // vi. A. bhA. // 3071 // vRttiartha : samAdhAna : zaMkAkAre je zaMkA karI e barAbara nathI, kAraNake kevalIbhagavAne mokSane potAnA AtmAmAM joDavAno bAkI hovA chatAM (1) jJAnAkAMkSAno aviSaya hovAnA kAraNe dhyAnanuM AlaMbana na hovAthI kSapazreNikAlamAM je viziSTatara yogaprayatna hato te have hoto nathI. tema ja (2) AvarjIkaraNa pachI yoganirodhano je prayatna hoya che te paNa hAla nathI, mATe kevalI bhagavAnano (yoganirodha) pUrvano vyApAra dhyAnarUpa hoto nathI. te paNa eTalA mATe ke ahIM kahelI A bemAMnI koi yogapariNati ja dhyAnasvarUpa che. mahAbhASyakAra zrI jinabhanagaNI kSamAzramaNe kahyuM che - karaNono-yogono sudRDhaprayatnapUrvaka vyApAra ke vidyamAna yogono nirodha e dhyAna tarIke mAnya che, nahIM ke mAtra cittano nirodha. vivecana : vItarAgatA ane kevalajJAnanI prApti bAda paNa haju aghAtIkarmo vidyamAna hovAthI mokSa meLavavAno bAkI che. tema chatAM, teramA guNaThANAnA AvarjIkaraNa pUrvanA kALamAM kevalIne sAlaMbana ke anAlaMbana koi dhyAna hotuM nathI, 254 yogaviMzikA...19
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ ane tethI sAlabanayoga paNa hoto nathI. Azaya e che ke kSapakazreNimAM dvitIya apUrvakaraNakALe-sAmarthyayoga vakhate AsaMga na hovA chatAM paratattvanI didakSA ( paratattvanA darzanAtmaka jJAnanI AkAMkSA) hoya che ane tethI e darzanane anukULa evo viziSTatarayoga prayatna hoya che. paNa kevalajJAna prApta thayA bAda, haju je prAptavya che te mokSanI paNa AvI dikSA-jJAnAkAMkSA hotI nathI, kAraNake kevalajJAna dvArA eno sAkSAtkAra thaI ja gayo che. eTale kSapakazreNImAM paratattva jema jJAnAkAMkSAno viSaya hovAthI dhyAnanA iSadAlaMbanarUpe paNa AlaMbana banatuM hatuM tema have mokSa iSadAlaMbanarUpe paNa dhyAnanuM AlaMbana banato nathI. tethI e dhyAnano anAlaMbana che. ane tethI ja, kSapakazreNi jevo viziSTatara yogaprayatna hoto nathI. pratyakSa thaI gayelI vastunuM dhyAna dvArA darzana karavAno prazna ja na rahevAthI dhyAnarUpa prayatna paNa hoya nahIM ja. (mATe yogonA sudaDha prayatnapUrvakanA vyApAraNa rUpa dhyAna hotuM nathI.) vaLI yoganirodhano prayatna to AvaraNa pachI hoya che. eTale yoganirodhAtmaka dhyAna paNa A kALamAM hotuM nathI. kAya vagere yoganI atyanta niyatrita pariNati ke nirodhavALI pariNati. dhyAna A bemAMthI eka pariNati rUpa ja hoya chetethI kevalIne AvakaraNa pUrve A bemAMthI eka paNa pariNati na hovAnA kAraNe dhyAna hotuM nathI, arthAt sAlabanayoga paNa hoto nathI. dhyAna e yoganI A bemAMthI anyatara pariNatirUpa ja che e vAta mahAbhASyakAra zrI jinabhadragaNI kSamAzramaNe vizeSAvazyakabhASyamAM A rIte karI che - caMcaLatAnA kAraNe. (zAstromAM ApelA mArgadarzanathI jarA paNa) AduM- pAchuM na thAya evI kALajIvALo prayatna e sudaDhaprayatna mana, vacana ane kAyA e ahIM karaNo tarIke abhipreta che. A kAraNono ukta sudaDhaprayatnapUrvaka vyApAra (TUMkamAM - mana-vacana-kAyAne atyanta jinavacanAnusAra pravartAvavA) e dhyAna che. ema, vidyamAnakaraNono virodha karavo (yoganirodha) e paNa dhyAna che. mAtra cittanirodha e ja dhyAna che evuM nathI. syAdetad- yadi kSapakazreNidvitIyApUrvakaraNabhAvI sAmarthyayoga evAnAlambanayogo granthakRtA'bhihitaH tadA tadaprAptimatAmapramatta guNasthAnAnAmuparatasakalavikalpakallolamAlAnAM cinmAtrapratibandhopalabdharatnatrayasAmrAjyAnAM jinakalpikAdInAmapi nirAlambanadhyAnamasaGgatAbhidhAnaM syaaditi| dhyAna svarUpo 255)
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttiartha: ahIM koIne zaMkA paDI zake che ke - zaMkA- kSapadmaNInA dvitIya apUrvakaraNamAM thato sAmarthyayoga ja jo anAlaMbanayoga tarIke granthakAre kahyo hoya, to kSapakazreNi-sAmarthyayoga nahIM pAmelA, apramattaguNasthAnavartI, badhA ja vikalponA kallolanI hAramALA jeonI aTakI gaI che evA ane cinmAtranA pratibaMdhathI jeo ratnatrayanA sAmrAjyane upalabdha thayelA che evA jinakalpika vagere mahAtmAone nirAlaMbana dhyAna hovuM je kahyuM che te asaMgata banI jaze. vivecanaH ahIMkSapakazreNigata sAmarthyayoga ke jene jinakalpikAdie prApta karyo nathI, te sAmarthyayogane ja anAlaMbanayoga tarIke kahyo che. pUrve asaMgAnuSThAna e ja anAlaMbanayoga che, e tathA candranagadhanyAye AtmasAt thayela bhikSATanAdi rUpaasaMgAnuSThAna jinakalpikAdine hoya che e kaheluM. eTale A rIte jinakalpikAdine paNa anAlaMbanayoga hovo je kahyo hato te asaMgata karI jaze evI zaMkAkArano abhiprAya che. granthakAre khude to anAlaMbana yoga jinakalpikAdine kahyo ja che e AdarzAvyuM. arthAt jinakalpikAdimAM anAlaMbanayoganI vidyamAnatAne AjJA grAhya to darzAvI. vaLI e hetugrAhya paNa che e darzAvavA zaMkAkAre jinakalpikAdinA vividha vizeSaNo vAparyA che. (1) sapramattAsthAnAnAM pramAda yogaprayatnamAM zithilatA lAve... pramAda nathI, apramAda che, mATe apekSAe viziSTa yogaprayatna pravarte ja. eTale yogonuM sudaDhaprayatnavyApAraNa che, to dhyAna-yoga zA mATe nahIM? ahIMgamattAsthAnAno evo je ullekha che teno vicAra karIe... zAstromAM pramatta ane apramatta A be zabdono ullekha be rIte Ave che. cha guNaThANe rahelA saMyato pramatta ane sAtame guNaThANe rahelA saMyato apramatta. AvI vivakSAvALI pramatta ane apramatta banne avasthA niraMtara antarmuhUrtathI vadhAre TakatI nathI. paNa banne avasthAono parAvRtti thayA karavA dvArA bhego kALa dezona pUrvakoDavarSa sudhI paNa saMbhave che. bIjI virakSA pramANe zrI jinezvaradevo, jinakalpika vagere atyanta ughatavihArI mahAtmAo apramatta kahevAya che, ane pramAdabahula saMyama pALanArA saMyato pramatta kahevAya che. A vivakSA anusAra pramatta ke apramatta... banne avasthA parAvRtti vinA paNa niraMtara utkRSTathI dezonapUrvakoDa sudhI paNa maLI zake che. prastutamAM (256) yogaviMzikA....19)
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ jemane asaMgaanuSThAna-anAlaMbana yoga kahevo che evA jinakalpikAdino 'apramatta' tarIke ullekha che. mATe A ullekha bIjI vivakSAne anusarIne che ema mAnavuM Avazyaka che. kAraNake prathama vivakSA pramANe to zrIjinezvaradevo ke atyanta nirapavAdapaNe saMyama pALatAM jinakalpika vagere mahAtmAo paNa antarmuhUrtathI adhika 'apramatta' rahI zakatA ja nathI, emaNe pramatte AvavuM ja paDe che. ane to pachI teo char3e guNaThANe Ave tyAre emane asaMgAnuSThAna mAnI nahIM zakAya, kAraNake asaMgAnuSThAna to sAtamA guNaThANAnI apramattatAmAM vivakSavAnI vAta che. - zaMkA - AmAM vAMdho zuM che ? sAtame guNaThANe hoya tyAre asaMgAnuSThAna ane chaThThe hoya tyAre vacanAnuSThAna. Ama guNaThANAnI sAthe anuSThAnanI paNa parAvRtti thayA kare ema mAnavAnuM. samAdhAna - nA, ema na mAnI zakAya, kAraNake vacanAnuSThAnanA punaH punaH abhyAsathI daMDajanyasaMskAravata AtmAmAM je saMskAra UbhA thAya che e saMskArajanya anuSThAna e asaMgAnuSThAna che. jinakalpikAdi mahAtmA chaThThe guNaThANe AvI jAya eTalA mAtrathI kAMi A saMskAro bhUMsAI jAya ane tethI anuSThAna saMskArajanya na rahe ane pAchA sAtame Ave eTale saMskAro UbhA thaI jAya ane tethI anuSThAna saMskArajanma thavAthI asaMgAnuSThAna banI jAya-AvuM kAMi banI zake nahIM ke mAnI zakAya nahIM. vaLI sAtame guNaThANe hoya tyAre je anuSThAna saMskArathI candanagandhanyAye svAbhAvika rIte thatuM hatuM te jIva jevo chaThThe Ave ke tarata vacanajanya thavA mAMDe AvuM paNa koi rIte mAnI zakAya ema nathI. arthAt jIva chaThThe Ave eTale anuSThAna saMskArajanya to rahI zake nahIM, vaLI bhikSATanAdi anuSThAna cAlu to rahe ja che. eTale mAnavuM ja paDe ke mahAtmA jevA cha guNaThANe AvI jAya ke tarata teo jinavacanone yAda karIne ene anusaravAnuM cAlu karI de. pAchA jevA sAtame jAya ke jinavacanone anusaravAnuM baMdha... AvuM koi rIte mAnI zakAya ema nathI. mATe prathamavivakSAnI apramattatA vivakSita nathI, paNa bIjI vivakSAnI apramattatA abhipreta che. ema mAnavuM Avazyaka che e spaSTa che. eTale ja 16 mI gAthAnI vRttimAM na caiva tAdRzApaisaptamastuLa... vagere je adhikAra che temAM vidhinA paripUrNa pAlananI prayojaka bane evI pariNati mAtra sAtamA guNaThANe na kahetAM chaThThA-sAtamA banne guNaThANe kahI jinakalpikAdinA vizeSaNo 257
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ che. Ano sIdho artha e thAya che ke paripUrNa vidhipAlana mATenI apramattatA chaThThe paNa saMbhavita che. vidhinA paripUrNapAlananI prayojaka A pariNati vacanAdhIna hoya tyAM sudhI chaThThe-sAtame banne guNaThANe vacanAnuSThAna hoya che ne e saMskArAdhIna bane tyArathI A banne guNaThANe asaMgAnuSThAna hoya che e jANavuM. A khyAla sarvatra rAkhavA jevo che ke asaMgAnuSThAna vagere jevI je koi dIrghakAlIna (=antarmuhUrtathI adhika kALavALI) avasthAo zAstromAM jyAM kyAMya paNa 'apramatta' mahAtmAone kahI hoya tyAM bIjI vivakSAnI apramattatAno ja abhiprAya jANavo, paNa mAtra 7mA guNaThANe kahevAtI prathamavivakSAvALI apramattatAno abhiprAya nahIM, kAraNake, e apramattatA alpakAlIna hovAthI asaMgati UbhI thAya che. mATe ahIM je apramattanuLasthAnAnAM evo ullekha che tyAM kyAM to pramattA pramattaguNasthAnAnAM pATha joie athavA apramattaguNaThANAvALAno je ullekha che tenA upalakSaNathI pramattaguNaThANe rahelA paNa apramatta sAdhakono samAveza jANI levo. mAtra, pramAdabahula jIvono paNa koi samAverAna karI le e mATe eno sAkSAt ullekha karyo nathI, ema mAnavuM. 3parata tavipajJottamAtAnAm - AtmAnA zuddhasvarUpane pragaTa karavAmAM ja mana-vacana-kAyAnA yogone vyAvRta karI dIdhA hovAthI koipaNa paudgalika vikalpa jeone UThato nathI. arthAt sakala vikalpa kallolanI hAramALAo aTakI gaI che. eTale ja rAga-dveSanA tevA vikalpo paNa na hovAthI asaMgabhAva paNa hoya che. ke vinmAtrapratinandhropatadharatnatrayasAmrAjyAnAma cinmAtra = jJAnamAtramAM ke jJAnamayaAtmAmAtramAM pratibandha-lagAva... hoya che... koi ja paudgalika vastu avasthAnuM AkarSaNa rahyuM hotuM nathI. ane A ja kAraNe vikalponI mALA baMdha thaI che. nirvikalpadazA che... A cinmAtra-pratibandhanA kAraNe A mahAtmAo sabhyajJAnadarzana-cAritrAtmaka traNa ratnanA sAmrAjyane prApta thayelA hoya che. A avasthAmAM A traNe ratno ekarUpatAne pAmelA hoya che e jANavuM. ratnatrayanuM sAmrAjya pAmelA che evuM jaNAvavA dvArA e sUcana karavAmAM AvyuM che ke mana-vacana ke kAyAnI koi ja anucita pravRtti hotI nathI. mAtra ucita pravRtti hoya che. ane te paNa, pUrve adhyAtmamata parIkSAmAM kahelI vAta jaNAvI te mujaba sAmAyijanya hoya che, 258 yogaviMzikA . .19
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAgajanya nahIM. eTale apramatta munione ucita asaMgabhAva paNa vidyamAna che. A badhA vizeSaNo, AvA jinakalpikAdi mahAtmAonI asaMgaanuSThAnaanAlaMbanayogane ucita badhI bhUmikA che e sUcavavA dvArA anAlaMbana yoganI hetugrAhya vidyamAnatA je jaNAve che, te asaMgata banI jaze - Avo zaMkAkArano abhiprAya che. tapraSimatAn... AvuM je jinakalpikAdinuM vizeSaNa kahyuM che te teone nirAlaMbanadhyAna hovAnuM kathana asaMgata kema bane che? enuM kAraNa darzAve che. kSapadmaNi prApta nathI thaI ane tethI sAmarthyayoga prApta thayo nathI. to A aprAptivALA jinakalpikAdine sAmarthyayogAtmaka nirAlaMbanadhyAna hovuM asaMgata kare ja. maivaM, yadyapi tattvataH 'paratattvalakSyavedhAbhimukhastadavisaMvAdI sAmarthyayoga eva nirAlambanastathApi paratattvalakSyavedhapraguNatApariNatimAtrAdarvAktanaM paramAtmaguNadhyAnamapi mukhyanirAlambanaprApakatvAdekadhyeyAkArapariNatizaktiyogAcca nirAlambanameva / ata evAvasthAtrayabhAvane rUpAtItasiddhaguNapraNidhAnavelAyAmapramattAnAM zukladhyAnAMzo nirAlambano'nubhavasiddha ev| vRttiartha: samAdhAna AvI zaMkA karavI nahIM, kAraNa ke.. jo ke paratattvanAlaphTavedhane abhimukha ane tene (lakSyavedhane) avisaMvAdI evo sAmarthyayoga ja tattvataH nirAlaMbanayoga che. to paNa paratattvanA lakSyavedhanI praguNatA pariNatimAtranA kAraNe pUrvanuM paramAtmaguNadhyAna paNa mukhyanirAlabadhyAnanuM prApaka hovAthI ane eka dhyeyAkAra pariNatizaktino yoga hovAthI nirAlaMbana' ja che. eTale ja avasthAtrikanI bhAvanAmAM rUpAtIta-siddhaguNonA praNidhAna kALe apramattajIvone zukladhyAnanA aMAbhUta nirAlaMbanayoga anubhavasiddha hoya ja che. vivecanaH sAmarthyayoga e ja nirAlaMbanayoga che e vAta sAcI ja che ne chatAM tenI aprAptivALA apramatta jinakalpikAdine nirAlaMbanayoga hovo je kahyo che te paNa saMgata che, kAraNake e upacArathI kahyo che. A pramANe granthakAra zaMkAkAranI zaMkAnuM samAdhAna kare che. (1) paratattva e lakSya che. enuM darzana e vedha che. sAmarthyayoga Avedhane ( upacarita anAlaMbanayoga 2i59) 259
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ abhimukha hoya che. vaLI e lakSyavedhane avisaMvAdI che, arthAt lakSyavedha karIne ja rahe che, kyAreya niSphaLa jato nathI. mATe sAmarthyayoganA ahIM paratattvalakSyavedhAbhimukha ane tadavisaMvAdI evA be vizeSaNa mUkyA che. sAmarthyayoga Avo hoya che ne mATe e ja tattvathI (=nirupacaritapaNe) anAlaMbanayoga che. apramatta jinakalpikAdinuM paramAtmaguNadhyAna turaMtamAM paratattvalakSyavedha karanAruM na hovAthI tene abhimukha paNa hotuM nathI ke e paratattvalakSyavedha karavAmAM niSphaLa na ja jAya evuM avisaMvAdI ja hovAno niyama paNa nathI. mATe e tattvataH anAlaMbanayoga nathI. (2) tema chatAM, jinakalpikAThi mahAtmAo je paramAtmaguNadhyAna kare che te paratattvalakSyavedhanI bhUmikA pedA karanAra pariNatirUpa hoya che. arthAt A paramAtmaguNadhyAna paratattvadarzanane anukULa che - paratattvadarzana tarapha AgaLa laI janAra che, mATe upacArathI ene anAlaMbanayoga kahevAya che. - (3) jinakalpikAdi apramatta mahAtmAnA prabhuguNadhyAnane upacArathI 'anAlaMbanayoga' tarIke je kahevo che temAM be hetu darzAvyA che. (1) mulyanirAlambanaprApaaAr... sAmarthyayogarUpa je mukhya (=nirupacArita) nirAlaMbanayoga che tene prApta karAvanAra hovAthI ene nirAlaMbanayoga kahela che. (2) padhyeyAArapariNatirAttiyonna anAlaMbanayoga e, arUpIparamAtmA svarUpa AlaMbananA kevalajJAnAdiguNonI samApatti = ekAkArapariNati svarUpa che ema pUrve kaheluM che. AtmAnuM zuddhasvarUpa = A kevalajJAnAdiguNo e nirAlaMbanadhyAnanuM dhyeya che. tenI sAthe ekAkArapariNati e nirAlaMbanadhyAna che. eka samAna-eja. arthAt anAlaMbanayogamAM je dhyeyAkAranI pariNati che te ja alabata jinakalpikAdinA prabhuguNadhyAnamAM nathI, chatAM e pariNatinI zakti = yogyatA to e dhyAnamAM che ja. mATe paNa ene upacArathI anAlaMbanayoga kahevAya che. (4) Ama, kSapazreNipUrvanuM prabhuguNadhyAna paNa nirAlaMbanayoga svarUpa che. eTale ja, piMDastha, paThastha ane rUpAtIta (=rUpastha) A traNa bhAvanAomAMthI trIjI rUpAtIta avasthAnuM praNidhAna karavAmAM Ave che tyAre.... arthAt siddhabhagavaMtonA kevalajJAnAdiguNonuM dhyAna dharavAmAM Ave che tyAre zukladhyAnAMza hoya che. Azaya e che ke apramattamunio jyAre rUpAtIta evI siddhAvasthAnuM dhyAna 260 yogaviMzikA... .19
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharavAno prAraMbha kare che tyAre prAraMbhikakALamAM to siddhaguNonuM varNana karanArA zAstravacanonI AsapAsa teonuM ciMtana cAle che. pachI dhIme dhIme vAcaka zabdo chUTI jAya... ane vAcyArthabhUta rUpAtIta avasthA-kevalajJAnAdi guNonuM ja je dhyAna cAle che te zukladhyAnanA aMzabhUta hoya che ane e ja nirAlaMbanayoga che. zukladhyAnanA cAra pAyA che. emAMnA prathama ekSapakazreNimAM tathA chellA be kevalI avasthAmAM hoya che. eTale apramattaguNasthAne to cAramAMthI eka paNa pAyo hoto nathI. mATe A dhyAnane zukaladhyAnarUpe kahyuM nathI. tema chatAM, e zukaladhyAnanI pariNatine anurUpa pariNati dharAve che temaja zukladhyAnamAM pariNamavAnI yogyatA dharAve che mATe ene zukladhyAnanA aMza rUpe kahyuM che.* saMsAryAtmano'pi ca vyavahAranayasiddhamaupAdhikaM rUpamAcchAdya zuddhanizcayanayaparikalpitasahajAtmaguNavibhAvane nirAlambanadhyAnaM durapahnavameva, paramAtmatulyatayA''tmajJAnasyaiva nirAlambanadhyAnAMzatvAt, tasyaiva ca mohanAzakatvAt, Aha ca jo jANai arihate dvvttgunnttpjjyttehiN|| so jANai appANaM moho khalu jAi tassa layaM / / prvcnsaar-1-80|| "tasmAdUpidravyaviSayaM dhyAnaM sAlambanaM, arUpiviSayaM ca nirAlambanamiti sthitam | . vRttiartha 'saMsArI jIvanuM paNa vyavahAranayathI siddha je aupAyika svarUpa che tene DhAMkIne (=kalpanAthI dUra karIne) zuddhanizcayanaya parikalpita sahaja AtmaguNonuM vibhAvana karavAmAM Ave tyAre nirAlaMbanadhyAnano niSedha karI zakAto nathI, kAraNake paramAtmAne tulyarUpe AtmAne jANavo e ja (paNa) nirAlaMbanadhyAnano aMza che, ane e ja mohano nAzaka che. kahyuM che ke - je dravya, guNa ane paryAyathI arihaMtane jANe che te AtmAne jANe che. ane teno moha kharekhara vilaya pAme che. tethI rUpidravyaviSayaka dhyAna e sAlaMbana dhyAna che ane arUpidravyaviSayaka dhyAna e *ahIM piMDastha ane padastha avasthAonA ciMtanaveLA zukladhyAnano aMza paNa na kahyo, eTale jaNAya che ke e dharmadhyAnarUpa ja che. eTale evI tAravaNI karI zakAya ke skUlarUpI viSayaka dhyAna ke je vikalpavALuM ane saMgavALuM = prazastarAgavALuM) che te dharmadhyAna che ane arUpIviSayakadhyAna ke je nirvikalpa ane asaMga banyuM che te zukladhyAna che. teno prAraMbha apramattadazAthI thAya che. (paramANu vagere sUkSmaviSayaka nirvikalpa ane asaMga baneluM dhyAna paNa zukladhyAna che e jANavuM.) (arUpIviSayaka dhyAna anAlaMbana che) 2i61)
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ nirAlaMbana dhyAna che ema nizcita thayuM. vivecana : (1) svarUpanA svarUpavAnano paNa nAza thAya.. e nyAye deva-manuSyAdipaNuM, surUpatA-kurUpatA-rAga-dveSa-ajJAna.. A badhuM ja jIvanuM vAstavika svarUpa nathI, ema nizcita thAya che, kAraNake A badhAno nAza thavA chatAM Atmadravya to UbhuM ja rahe che. tema chatAM, huM deva... huM manuSya... huM surUpa... vagere vyavahAra thAya che ane tethI e badhAno jIvanA svarUpa tarIke ullekha thAya che. eTale e vyavahAranayasiddha svarUpa che. vaLI A badhuM karmAtmaka upAdhi janya svarUpa che. mATe e pAdhika che. zuddhanizcayanaya AmAMthI kazAno AtmAnA svarUpa tarIke svIkAra karatonathI, kAraNa ke A badhuM vinarAvara che jyAre AtmA avinAzI che. zuddhanizcayanaya to anaMtakALa sudhI AtmAnI sAthe rahenAra kevalajJAnAdi sahaja AtmaguNone ja AtmAnA svarUpa tarIke svIkAre che. saMsArI (chadma0) jIvomAM A svarUpa prakaTa na hovA chatAM aMdara dabAyeluM to paLyuM ja hoya che, kAraNake e anaupAdhika-sahaja svarUpa hovAthI eno kyAreya nAza thaI zake nahIM.) zuddha nizcayanaya, saMsArIjIvanA bAhya vyaktadevatvAdisvarUpane najaramAM leto ja nathI, mAtra aMdara dabAyelA A zuddha svarUpane ja jue che. (jema eksare bahAranAM vastro, zarIra, cAmaDI, cAmaDI paranA DAgha vagerene jhIlato nathI. ne sIdho aMdaranA hADakAM vagerenI racanAne ja jhIle che ema.) apramattamunio jyAre A zuddhanizcayanayanA caramAthI saMsArIjIvane jue che, arthAt enA vyavahAranayasiddha-pAyika bAhyasvarUpane najaraaMdAja karI enA zuddha AMtarika svarUpane jue che ne enA dhyAnamAM tallIna bane che tyAre teonuM e dhyAna nirAlaMbanadhyAna (ke eno aMza) ja hoya che. kAraNake AtmAne (=saMsArIjIvane) paramAtmAne tulya hovA rUpe jovo AtmA ane paramAtmA (siddhAtmA) A bannenuM zuddhasvarUpa ekasarakhuM ja che, eTale AtmAne = zuddhasvarUpe jovo e ene paramAtmatulyarUpe jovA barAbara ja che.] e ja nirAlaMbanadhyAnanA aMzarUpa che. 'paramAtmatulyatayA AtmajJAna e ja nirAlaMbanadhyAnAMza che. AvuM ja kAravALuM vidhAna e sUcana kare che ke saMsArIjIvanA zuddhasvarUpanuM AlaMbana hoya ke siddhaguNonuM AlaMbana hoya. paNa enAdhyAnakALe, pote paNa AtmA hoI potAnuM paNa AvuM ja svarUpa che evuM pratIta thAya to ja e nirAlaMbanadhyAnano aMrA che, 2i62) 262 yogaviMzikA....19)
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ anyathA nahIM... (2) saMsArIjIvanA (apramattamuni pote paNa saMsArI hovAthI potAnA paNa) bAhya aupAdhika svarUpane gauNa karI zuddhasvarUpanuM vibhAvana karatI veLA nirAlaMbanadhyAna hoya che, evuM mAnavAmAM bIjo hetu che - tava ramodanA RtvAt... Azaya e che ke saMpUrNa mohanAza karI vItarAgatAnI bheTa dharanAra sAmarthyayoga jema nirAlaMbana dhyAnarUpa che, arthAt anAlaMbanayogathI ja jema saMpUrNamohanAza che, ema, sAmarthyayoganI bhUmikA sarjI Ape (=kSapadmaNi sudhI pahoMcADI Ape) evo viziSTa prakArano mohanAza paNa nirAlaMbanadhyAnathI ja zakya che. eTale apramattamuni paramAtmAnI tulyarUpe AtmajJAna je kare che e jo vizeSa prakAre mohanAza karI kSapakazreNinuM sAmarthya pragaTAvanAra che to ene nirAlaMbanadhyAna rUpe kahevuM ja paDe. prazna : paNa paramAtmatulyatayA AtmajJAna e mohanAzaka che kharuM? ke jethI ene A rIte nirAlaMbanadhyAnarUpe kahevuM Avazyaka bane? uttara: hA, e mohano vilaya karanAra che ema pravacanasAramAM kahyuM ja che. tyAM kahyuM che ke "je zrI aritone dravya, guNa ane paryAya vaDe jANe che te AtmAne jANe che - arthAt zrI arihaMtanuM dravyAdine AthIne je jJAna che e ja AtmAnuM jJAna che (arthAt banne tulya che). A rIte jJAna karanArano moha kharekhara vilaya pAme che." eTale, zuddhanizcayanayaparikalpita sahaja AtmaguNanA vibhAvanakALe paramAtmatulyatayA thatuM AtmajJAna e mohanAzaka hovAthI* nirAlaMbanadhyAna rUpa che e siddha thayuM... mATe e vakhate nirAlaMbana dhyAna mAnavuM ja paDe, eno niSedhana thaI zake, e siddha thayuM. *Ama tacaiva modanA vaMtu e nirAlaMbanadhyAnanI vidyamAnatAno ja (bIjo) hetu che e jANavuM, ane tethI - tyAM prazna thAya ke paramAtmAnuM dhyAna paNa nirAlaMbanadhyAna kema nahI ? tethI kahe che ke- AvI avataraNikA karI tavaiva va manAzaRtvati ne paramAtmadhyAna paNa nirAlaMbanadhyAnarUpa nathI, kintu paramAtmatulyatayA AtmajJAna e ja nirAlaMbanadhyAna che AvuM siddha karavA mATe hetu tarIke vRttikAre rajU karelo che evuM vivecana karavuM e ajJAnano vilAsa jANavo, kAraNa ke tava ... mAM rahelo hetu tarIke AvelA paramAtmatatyatayASStmajJAnacaiva nistitvanedhyAnAzavaMtu A hetuno samuccaya kare che. eTale paramAtma07tathI... A hetu jo nirAlaMbanadhyAnanI durapadvavatAno (vidyamAnatAno) hetu che to tacaiva 2 modanAraRtvari paNa e durapadvavatAno ja hetu banI zake, anyano nahIM. AtmajJAnamAM mohanAzakatA 2i633 263
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ [alabat apunarbandhakathI laIne apramattamuninA sAlaMbanadhyAna sudhInI badhI sAdhanAo mohano kaMika ne kaMika aMze nAza karanAra che ja. paNa paramAtmatulyatA AtmajJAna (nirAlaMbanadhyAna) je pracura mAtrAmAM ne je zIvratAthI mohanAza kare che, te pracuratAthI ne te zIghratAthI nahIM. ahIM pracuratAthI ne zIghratAthI thatA mohanAzanenajaramAM rAkhIne nirAlaMbanadhyAnane ja mohanAzaka tarIke kahyuM che e jANavuM] upAdhyAya zrI yazovijaya mahArAje potAnI covIzImAM nIce mujaba kahyuM che tAruM dhyAna te samaDItarUpa teha ja jJAnane cAritra teha chejI tethI re jAe saghaLAM pApa dhyAtAre dhyeya svarUpa hoye pojI zrI zAMtijinastavana gA.4 bhagatane svarga svargathI adhikuM jJAnIne phaLa deI re kAyA kaSTa vinA phaLa lahIe manamAM dhyAna ja dharei re ! zrI arajina stavana gA. 3 je upAya bahuvidhanI racanA jogamAyA te jANo re. zuddha dravya-guNa-paryAya dhyAne, ziva diye prabhu saparANo re zrI arajina stavana gA. 4 (4) 19mI gAthAno upasaMhAra karavA kahe che - Ama prabhunI mUrti - prAtihAryo vagere pIdravyaviSayaka dhyAna e sAlaMbana yoga che ane siddhAtmAnuM ke saMsArIAtmAnuM zuddha nizcayanayamAnya kevalajJAnAdimaya arUpIpadArthaviSayaka dhyAna e nirAlaMbanayoga che e nizcita thayuM. sAdhaka AtmA pratimAdiviSayaka sAlaMbanadhyAnamAMthI AgaLavadhatAM vadhatAM kevalajJAnAdiviSayaka nirAlaMbanadhyAna sudhI pahoMce che e jANavuM. I 19 / atha nirAlambanadhyAnasyaiva phalaparamparAmAhaeyammi mohasAgarataraNaM seDhI ya kevalaM cev| tatto ajogajogo kameNa paramaM ca nivvaannN||20|| (264) yiogaviMzikA 2)
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ avataraNitArtha (nirAlaMbana dhyAna sudhI pahoMcyA pachI zuM thAya che? e jaNAvavA) have nirAlaMbanadhyAnanI ja phaLaparaMparAne kahe che - gAthArthaH A nirAlaMbanadhyAna prApta thaye mohasAgaranuM taraNa, zreNi, ane kevalajJAna thAya che. pachI ayogano yoga thAya che ane me karIne parama nirvANa prApta thAya che. eyammi tti / etasmin = nirAlambanadhyAne labdhe mohasAgarasya = durantarAgAdibhAvasantAnasamudrasya taraNaM bhvti| tatazca zreNiH = kSapakazreNirniyU~DhA bhavati, sA hyadhyAtmAdiyogaprakarSagarbhitAzayavizeSarUpA / eSa eva samprajJAtaH smaadhistiirthaantriiyairgiiyte| etadapi samyag = yathAvat prakarSaNa = savitarkanizcayAtmakatvenAtmaparyAyANAmarthAnAM ca dvi(dvI)pAdInAmiha jJAyamAnatvAdarthato naanuppnnm| vRttiartha: A = nirAlaMbanadhyAna prApta thaye mohasAgaranuM = duraMta rAgAdibhAvonI paraMparA rUpasamudranuM taraNa thAya che. pachI zreNi = kSapakazreNi nirbudrA thAya che. te zreNi adhyAtma vagere yoganA prakarSathI garbhita eka vizeSa prakAranA AzayarUpa che. A ja saMprajJAta samAdhi tarIke anyadarzanakAro vaDe kahevAya che. e vAta paNa asaMgata nathI. kAraNake samyaga = yathAvat savikalpa nizcayAtmatvarUpa prakarSathI AtmaparyAyo ane trIpa vagere artho ahIM jJAyamAna hovAthI arthathI e asaMgata nathI. vivecanaH AThamAM guNaThANAthI sAmarthyayoga ane nirAlaMbanadhyAna pravarte che. enA dvArA mohano kSaya karatAM karatAM dazamA guNaThANAne aMte mohano saMpUrNa kSaya thaI jAya che. eTale ke duraMta rAgAdibhAvonI paraMparArUpa mohasamudrane jIva tarI jAya che. tyAra pachI bAramAM guNaThANAne aMte kSapakazreNi nibUDhA = vahana karAI gayelI thAya che = samApta thAya che. A kSapakazreNi e paNa cittanI avasthAvizeSa rUpa hovAthI AzayavizeSarUpa che. ane adhyAtma, bhAvanA vagere yogo je atyArasudhI prakarSavALA nahotA, te zreNimAM prakarSavALA bane che. eTale kSapakazreNi adhyAtmavagerenA prakarSathI garbhita = yukta eka cokkasa prakAranA AzayasvarUpa che e jANavuM. A kSapakazreNi ja anyadarzanakAro vaDe 'saMprajJAtasamAdhi tarIke kahevAya che. [ nirAlaMbanadhyAna phaLaparaMparA (265) 265
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ anyadarzanakAro kSapazreNine 'saMprajJAtasamAdhi' tarIke je oLakhAve che te paNa asaMgata nathI. saM = samyak = yathAvat, pra = prakarSa = savitarkanizcayAtmakatva. kSapazreNi daramyAna AtmAnA paryAyo tathA dvIpa vagere padArtho samyag = yathAvat = jevA che tevA vitarka - vicAra = vikalpavALA nizcayAtmaka jJAnathI jaNAya che. jJAnamAM raheluM A savitarka nizcayAtmatva e emAM rahelo prakarSa che. eTale saM (samyag) pra (prakarSavALA jJAnathI padArtho) jJAta che, mATe kSaSakazreNine saMprajJAtasamAdhi kahevI e arthathI saMgata che. A 'tatazca kevalameva = kevalajJAnameva bhavati / ayaJcAsamprajJAtaH samAdhiriti parairgIyate, tatrApi arthato nAnupapattiH, kevalajJAne'zeSavRttyAdinirodhAllabdhAtmasvabhAvasya mAnasavijJAnavaikalyAdasamprajJAtatvasiddheH / vRttiartha : 'tyArapachI kevala = kevalajJAna ja thAya che. e asaMprajJAtasamAdhi che ema anyadarzanakAro vaDe kahevAya che. emAM arthathI koi asaMgati nathI, DevalajJAna thaye badhI vRtti vagereno nirodha thavAthI labdhaAtmasvabhAvavALA kevalI bhagavaMtone mAnasavijJAnanI vikalatA hovAthI asaMprajJAtatva siddha thAya che. vivecana : (1) tyArapachI = zreNi nirmUDha thayA pachI kevalajJAna thAya che. (2) A kevalajJAna 'asaMprajJAta' tarIke anyatIrthiko vaDe je kahevAya che temAM paNa arthathI asaMgati nathI. kAraNake kevalajJAna thaye aroSa-mati-zrutajJAnAtmaka manovikalparUpa badhI vRttio ane 'Adi' padathI enA kAraNabhUta matijJAnAvaraNAdikarmono nirodha thaI gayo hoya che. (rAgAdi vRttiono to pUrve ja nArA thaI gayo che. ) vRttiono nirodha thaI javAthI AtmAne potAnovRttirahita nirmaLasvabhAva (kevalajJAnAdi) prApta thAya che. eTale tene manojanya vikalpAtmaka mAnasavijJAna hotuM nathI. arthAt savitarkanizcayAtmatvarUpa prakarSa hoto nathI. mATe e saMprajJAta na hovAthI 'asaMprajJAta' che. saMprajJAtasamAdhi ane asaMprajJAta samAdhi A banne anupapanna nathI evuM jaNAvavA 'arthataH' evuM pada umereluM che. te e sUcave che ke rAbdathI to asaMgati = pheraphAra che, paNa arthathI nathI. ApaNe tyAM pRthavitarkasavicAra, ekatva 266 yogaviMzikA...20
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ vitarkaavicAra, devalajJAna vagere zabdono ullekha che jyAre anyadarzanamAM saMprajJAtasamAdhi ane asaMprajJAta samAdhi evA zabdo che. eTale zabdono taphAvata to spaSTa che ja. AgaLa, pa va samprajJAta:... vageremAM C zabda zreNino ane ayaM vAsaprajJAta:... vAkyamAM ayaM zabda kevalajJAnano parAmarzaka che. zreNi zabda strIliMgavALo ane kevalajJAna zabda napuMsakaliMgavALo hovA chatAM ahIM puMlliMgamAM je ullekha karyo che te vidheyane jaNAvavA mATe vaparAyelA samprajJAta:-amantrajJAta: samAdhi: zabdo puliMgamAM che tene anusarIne jANavo. alabat vRttimAM kSapazreNinI vAta karyA pachI C va samprajJAta... vagere kahyuM che. temaja tatatha vatameva=vajJAnameva mAtA ATaluM kahIne ayagrAmaprajJAta... vagere kahyuM che. eTale ahIM kSapazreNine ja saMprajJAtasamAdhi tarIke tathA kevalajJAnane ja asaMprajJAtasamAdhi tarIke kahyA, ne e rIte artha meLavavA mATe pa ane aya evo pulDiMgamAM nirdeza vidheyaliMgAnusAre che ema A khulAso karyo.... vastutaH yogabindu granthane anusarIne vicArIe to adhyAtmAdi yoga ja saMprajJAta samAdhi che. tyAM jaNAvyuM che ke samAdhireSa vAdhyAtmAviryoga: anyastIrthAntarIya: saprajJAta: = samprajJAtanAmAmidhIyate / eTale prastutamAM yogaviMzikAmAM paNa A rIte je paMktio che ke 'sA hyadhyAtmAviyo prarSamitAzaya-vizeSarUpA pa va samprajJAta: samAdhistIrthAntarI ceyate| tenA parathI ''C zabda pUrvolikhita sA (=zreNi) no parAmarzaka che'' ema na mAnatAM, 'emAM sA nA vivaraNamAM je adhyAtmAviyoga rAbda rahelo che eno parAmarzaka che' ema mAnavuM joie. eTale pachI 'vidheyaliMgAnusAre pulliMgatA che' evuM samAdhAna karavAnI paNa AvazyakatA na rahe. zaMkA - to pachI kSapakazreNi daramyAna thayelA adhyAtmAdiyoganA prakarSane ke te prakarSathI garbhita AAyavizeSane samprajJAtasamAdhi kahIe to ? samAdhAna - nA, e paNa barAbara nathI. kAraNake eno artha e thAya ke samprajJAta samAdhi kSapazreNimAM ja hoya che. paNa evuM nathI. samprajJAta samAdhi e pUrve paNa hoya che. arthAt nizcayanaye pAMcamA guNaThANAthI ane vyavahAranaye asaMprajJAtasamAdhi 267
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ apunarbandhaka avasthAthI hoya che. (paNa enuM pradhAna astitva sarvaviratithI jANavuM. ema adhyAtmAdi yogano prAraMbha thavA mAtrathI samprajJAtasamAdhi AvI jAya evuM paNa nathI, kAraNake sAmAnyathI samAdhi e dhyAna pachInI bhUmikA che. eTale adhyAtmAdiyogano te te bhUmikAne ucita prakarSa e samprajJAtasamAdhi tarIke abhipreta lAge che.) e vakhate tattvacintana je thAya che enA kAraNe AtmaparyAyonuM temaja dIpAdi arthonuM yathAvat (ane anyApekSayA) prakarSavALuM jJAna sphuratuM hovAthI 'samprajJAta' zabda asaMgata paNa raheto nathI ja. bAkI samprajJAta samAdhine jo mAtra kSapakazreNimAM ja mAnavAmAM Ave (ke ene mAtra kSapazreNirUpa ja mAnavamAM Ave) to yogabindunI 420 mI gAthAmAM samprajJAtasamAdhinA phaLa tarIke mokSanA kAraNabhUta caramabhavanI prApti, kSapaDazreNinI prApti vagere je kahyuM che te asaMgata TharI jAya e spaSTa che. A ja rIte kevalajJAna e ja asamprajJAta samAdhi che evuM nathI, paNa kevalajJAnakALabhAvI je (vRttisaMkSaya) yoga hoya che te ja asamprajJAta samAdhi che. eTale ja ahIM paNa 'aya evo ullekha vidheyaliMgAnusArI che' evA samAdhAnanI jarUra nathI. '"kevalajJAna nahIM, paNa tatkAlIna yoga ja asamprajJAtasamAdhi che'' evuM sUcana yogabindunI ane prastuta yogaviMzikAnI vRttinA ayagrAsamprajJAta: samAdhivruidhA-sayogivati(jAta)mAvI ayonivRtti(jjata)mAvI 2 vagere zabdo parathI thAya ja che. (badho abheda karIne kevalajJAna ja asamprajJAtasamAdhi tarIke kahevAya to koi vAMdho nathI, e paNa jANavuM.) ayaJcAsamprajJAtaH samAdhirdvidhA-sayogikevalibhAvI ayogikevalibhAvI ca / Adyo manovRttInAM vikalpajJAnarUpANAmatyantocchedAtsampadyate / antyazca prispndruupaannaam| ayaJca kevalajJAnasya phalabhUtaH / vRttiartha : ane A asaMprajJAtasamAdhi be prakAre che - sayogIkevalIbhAvI ane ayogIkevalIbhAvI. AmAMno prathama vikalpajJAnarUpa manovRttionA atyanta ucchedathI saMpanna thAya che. ane antima asaMprajJAtasamAdhi parizcaMdarUpa vRttionA atyanta ucchedathI saMpanna thAya che. A aMtima samAdhi kevalajJAnanA phaLabhUta che. vivecana : prathama asaMprajJAtasamAdhi terame guNaThANe hoya che. mati yogaviMzikA...20 268
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutajJAnanA manovikalpo tyAM na hovAthI, manovRttionA atyaMta ucchedathI e thAya che ema jaNAvyuM che. chatAM manoyoga vagere hovAthI AtmapradezonuM parispaMdana to hoya ja che. yoganirodha karIne jIva caudame guNaThANe jAya tyAM AtmapradezonuM parispaMdana paNa hotuM nathI. eTale ke parispandavRttiono atyanta uccheda thayo hoya che. A bIjo asaMprajJAta samAdhi che. kevalajJAnanA phaLa rUpe ja yonirodha thayo hovAthI ene kevalajJAnanA phaLabhUta kahyo che. (zrI dazavaikAlikasUtranA 4thA adhyAyamAM kahyuM jayA logamalogaM ca jiNo jANai kevalI / tayAjoge NiruMbhittA selesIM paDivajjai // ) che 'tavaivAda-tatatha-valajJAnatAmAnantarajI ayoyo:-vRttinInavAhA (5)yogaakhyH smaadhirbhvti| ayaJca dharmameghaH iti pAtaJjalairgIyate, amRtAtmA ityanyaiH, bhavazatruH ityaparaiH, zivodayaH ityanyaiH, sattvAnandaH ityekaiH parazca ityaparaiH / krameNa upadarzitapAramparyeNa tato'yogayogAt paramaM = sarvotkRSTalakSaNaM nirvANaM bhavati // 20 // vRttiartha : `Ane ja kahe che - kevalajJAnano lAbha thayA pachI ayoga nAmano yoga thAya che, arthAt vRtti ane bIjanA dAhathI ayoganAme samAdhi thAya che. A (ayogasamAdhi) pAtaMjalo vaDe dharmamegha, bIjAo vaDe amRtAtmA, vaLI anyo vaDe bhavazatru, tathA vaLI anya vaDe zivoya, tema ja bIjA darzanakAro vaDe satttAnanda, to ora anyo vaDe paraH rAbdathI oLakhAya che. upadarzita krame te ayoganAmanA yogathI parama = sarvotkRSTa phaLa = nirvANa prApta thAya che. vivecana : (1) Ane ja = kevalajJAnanA phaLane ja kahe che. DevalajJAnano lAbha thayA pachI parispandarUpa vRttio ane tenA bIjabhUta karmodaya... A banneno dAha thavAthI ayoganAmanI samAdhi prApta thAya che. (vRttimAM vRttinI navAjJAyo vya: pAThanA sthAne vRttinI navAjJAyoraNya: evo pATha hovo joie.) ayogIavasthA (zailezI) che eTale parispanda nathI. temaja enA kAraNabhUta audArikazarIranAmakarma vagereno udaya paNa vicchinna thayo che. mATe khIjano paNa dAha thayo che. mATe vRtti ane bIjanA dAhathI A yoga prApta thayo che. mana-vacana-kAyAno koi ja (sUkSma paNa) yoga nathI mATe e 'ayoga' che. chatAM, e jIvane mokSa sAthe yojI ApanAra to che ja, mATe 'yoga' che. eTale A ayogI avasthA 269
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ ayoganAmano yoga che. terame guNaThANe paNa jIvanuM vIrya AhAra-vihAra-dezanA vagere ceSTArUpe pugalabhAvamAM vyApRta hatuM. have e badhuM aTakI gayuM che, ane jIvanuM badhuM ja vIrya AtmasvabhAvamAM ja vizAnta thayeluM che, mATe e samAdhi rUpa che. yoga nAmano chello Azrava paNa niruddha thaI gayo hovAthI sarvasaMvara avasthA che je mokSanuM anaMtarakAraNa hovAthI yoga rUpa che. tethI A avasthAne ayogayogane ayogasamAdhi kahevAya che. (2) anyadarzanakAro paNa A avasthAne sAvartha bhinna bhinna zabdothI nIce pramANe oLakhe che dharmamegha - pataMjalaSinA anuyAyIo A avasthAne dharmamegha nAme oLakhe che. amRtAtmA- amara avasthAnuM kAraNa amRta kahevAya che. AtmAnI amara avasthArUpa mokSanuM kAraNa hovAthI ayogayogane amRtAtmA keTalAka kahe che. bhavazatru ayogasamAdhi bhavano - saMsArano saMpUrNatayA uccheda kare che. mATe e bhavazatru che. zivodaya - ziva = zreSTha koTinuM sukha. eno udaya karanArI A avasthA che. mATe zivodaya che. sattvAnanda- sattva = jIva. eno saMpUrNa AnaMda esajvAnanda. ghAtakarmono kSaya thavAthI 13maguNaThANe AtmAnA anupama sukhanuM vadana hovA chatAM vedanIyakarmano kSaya thavAthI pragaTanAruM akSayasukhamokSamAM pragaTe che. ane tenuM A kAraNa che, mATe e sattvAnanda che. para - para=prakRSTa... A AtmAnI prakRSTa avasthA che, mATe para che. (3) pradarzitakame anAlaMbanayoga, mohasAgarataraNa, kSapakazreNinI samApti, kevalajJAna ane ayogayoga... A krame chelle paramanirvANa prApta thAya che. 20] ___ iti mahopAdhyAya zrIkalyANavijayagaNi ziSyamukhyapaNDitazrIjItavijayagaNisatIrthyapaNDita zrInayavijayagaNi caraNakamalacaJcarIkapaNDita zrIpadmavijayagaNisahodaropAdhyAya zrI jasavijayagaNisamarthitAyAM viMzikAprakaraNavyAkhyAyAM yogaviMzikAvivaraNaM smpuurnnm| 2i70) yogaviMzikA...20)
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ A pramANe, mahopAdhyAyazrI kalyANavijayagaNInA mukhya rizaSya paMDita zrI jItavijayagaNInA gurubaMdhu paMDita zrI nayavijayagaNInA caraNakamalamAM bhramara samAna ane paMDita zrI padmavijayagaNInA sahodara upAdhyAya zrI yazovijayajI gaNIe karelI viMzikAprakaraNanI vyAkhyAmAM yogaviMzikAnuM vivaraNa saMpUrNa thayuM. 1444 granthonA praNetA sUripuraMdara zrI haribhadrasUri mahArAje racelA viMzativiMzikA prakaraNamAMnI yogaviMzikAnuM ane enA para laghuharibhadra mahopAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAje karelA vivaraNanuM, siddhAntamahodadhi suvizALagacchanirmAtA sva. pUjya tapAgacchIya AcArya zrImadvijaya premasUrIzvarajI ma.sA. nA paTTadhara vardhamAnataponidhi nyAyavizArada gacchAdhipati sva. pUjya AcArya zrImadvijaya bhuvanabhAnusUrIzvarajI ma.sA. nA paTTAlaMkAra adhyAtmarasika sahajAnaMdI sva. pUjya AcArya zrImadvijaya dharmajit sUrIzvarajI ma.sA. nA ziSyaratna zrI sUrimantrapaMcaprasthAnaArAdhaka dakSiNa mahArASTra prabhAvaka pUjya AcArya zrImadvijaya jayarokhara sUrIzvarajI ma.sA. nA ziSyALu paMnyAsa abhayazekharavijaya gaNIe gurukRpAthI kareluM ane gacchAdhipati siddhAntadivAkara pUjya AcArya zrImadvijaya jayaghoSa sUrIzvarajI ma.sAhebe saMzodhana kareluM gujarAtI vivecana sAnaMda saMpUrNa thayuM... zubha bhavatu zrI zramaNasaMghasya... (phA.va.10. vi.saM. 2055. surata) pU. A. zrI abhayazekharasUri ma.sA. nuM saMpAdita-anuvAdita likhita adhyayanopayogI sAhitya 1. adhyAtmamata parIkSA 2. dharmaparIkSA 3. 4. 5. sAmAcArI prakaraNa, ArAdhaka virAdhaka caturthaMgI, kUpadaSTAMtavizadIkaraNa prakaraNa samyaktvaSasthAnanI caupai dvAtriMzad dvAtriMzikA bhAga - 1 6-8. karmaprakRti padArtho bhAga - 1-2-3 9-10 nyAya siddhAMta muktAvalI bhAga -1-2 satpadAdi prarUpaNA hAribhadrayogabhAratI yogaviMzikA 11. 12. 13. 271
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ ye jhaLahaLaze od luce siddhinAM sopAna tattvAvalokana samIkSA tattvanirNaya bhuvanabhAnuna bhuvanabhAnusUri 272 900 vanameM thI guo Ama: janma zatAbdI 14. 15. 16. 17-21. navAMgI gurupUjana praznottarI vagere 22. zataka nAme pAMcamA karmagranthanA padArtho-TIppaNo 23-25, dAvidha sAmAcArI (bhAga : 1-2-3) 26 - 27. tithi aMge satya ane samAdhAna (bhAgaH 1-2) saptabhaMgIviMzikA 28. 29. 30. 31. 32. 33-35. batrIzInA sathavAre-kalyANanI pagathAre bhAga 1-2-3 36. nayaviMzikA dravya-guNa- paryAyano rAsa bhAga -1 nikSepaviMzikA kyA jinapUjA karanA pApa hai ? anuyogadvAra-saTIppaNa 200/ yogaviMzikA....20
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ koi paNa guNa Atmasiddha karavA mATe tenuM (1) dIrghakALa AsevanA (2) satata Asevana ane | (3) vidhi-Adara-dhagaza jarUrI che. anaMtAnaMtakALanI bahirbhAvanI ramatonI AtmA para paDelI coLamajITharaMgI asaro bhUMsavAnuM AnA vinA kema bane ? vaLI mAnava jIvana eka prayogazALA che. te ati TUMkuM che. emAMnI eka paNa kSaNa kAryasAdhaka banAvyA vinA kema jatI karAya ? paNa aphasosa ! je bhUlavAnuM che te ja ghuMTAya che ! khAsa khyAla rahe ke kALa, karma ane jagatanA saMyogo vizvAsapAtra nathI. jinavacananuM khUba khUba maMthanA karI jJAnano agni dhakhAvavA jevo che jenAthI anaMta bhavonA kusaMskAro ane asaMkhya bhavonAM karmo baLIne khAkha thaI jAya. karmanA copaDe paLepaLanI rajeraja, vicAra, vANI, vartanano hisAbA noMdhAyA vinA raheto nathI, e bhUlavA jevuM nathI. vardhamAna taponidhi sva, AcAryadeva zrI mati jaya bhavAnInagari mahArAjA an Education HIRIIIKAR 094406-20075 F