Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM // arham // niyukti zrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 1 // ||shriimdvijyraamcndrsuuriishvrsmRti-grnthmaalaa-aagmaangkH-2-grnthaangkH-2/2|| zrImatsudharmasvAmigaNabhRtprarUpitaM zrImacchIlAGkAcAryavihitavivaraNasamanvitaM shriisuutrkRtaanggsuutrm| dvitIya: zrutaskandhaH prakAzaka: zrI zrIpAlanagara jaina zvetAmbara mUrtipUjaka derAsara TrasTa 12, je. mehatA mArga, muMbaI-400006. vIra saMvat 2538 prathama saMskaraNa vikrama saMvat 2068 i.sa. 2012 pratayaH 1000
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
_
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 2 // // shriimdvijyraamcndrsuuriishvrsmRti-grnthmaalaa-aagmaangkH-2-grnthaangkH-2/2|| ||prthmtiirthpti-shriiaadinaathsvaamine namaH // aiM nmH|| caramatIrthapati-zrImahAvIrasvAmine namaH / / ||pnycmgnndhr-shriimtsudhrmsvaamine namaH / / || tapAgacchIya pUjyAcAryadeva-zrImadvijayadAna-prema-rAmacandrasUrIzvarebhyo nmH|| zrImatsudharmasvAmigaNabhRtprarUpitaM zrImacchIlAGkAcAryavihitavivaraNasamanvitaM shriisuutrkRtaanggsuutrm| dvitIyaH zrutaskandhaH dharmaprabhAvakasAmrAjyam tapAgacchAdhirAja-jainazAsanaziromaNi-pUjyAcAryadeva-zrImadvijayarAmacandrasUrIzvarAH AjJAsszIrvAdadAtAra: jyotirmUrti-sUrirAmacandraparamakRpApAtra-suvizAlagacchAdhipataya: pUjyAcAryadeva-zrImadvijayamahodayasUrIzvarAH prerakAH zAsanaprabhAvaka-pUjyAcAryadeva-zrImadvivijayamukticandrasUrIzvaravineyaratna-prajJAmUrti-pUjyAcAryadeva-zrImadvijayavicakSaNasUrIzvarAH mArgadarzakA: sUrizrIrAmacandra-mahodayapaTTAlaGkAra-pUjyAcArya-zrImadvijayajitamRgAGkasUrIzvaravineyaratna-suvizAlagacchAdhipataya: pUjyAcAryadeva-zrImadvijayahemabhUSaNasUrIzvarAH sampAdakAH pUjyamunivaryazrIdivyakIrtivijayagaNivineyaratna-pUjyamunipravarazrIpuNyakIrtivijayagaNivaryAH
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
_
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ AzIrvAdaH zrIsUtrakRtAGga niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 3 // // gacchAdhipatInAM aashiirvaadH|| anantajJAnavatAmanupamabodhavatAmaparimitaprabhAvazAlinAmarhatAmidaM zAsanaM zAstravacanAnubaddhatayaivAdya yAvajjIvitamastyapratihataprabhAvam / yatra zAstrAjJA pravartate tatra zAsanaM vilstytitmaam| bhagavatAM jinezvarANAM virahakAle teSAMvacAMsyupajIvyaivArAdhanA saadhyaa| yadyapizAstrANi sarvopakArakAraNAni, atastadadhyayanaM savaireva kartavyam, tathApi paramotkRSTapAvitryavatAMzAstrANAmadhyayanArthaM pAtratA-2 nivAryA / dvividhA kila zAstrazreNiH / mUlAgamarUpA, taditararUpA ca / tatra mUlAgamazAstrANi tadvRttayazca kevalaM gurUdattAdhikArANAM yogakriyAvAhinAmeva zramaNAnAmadhyayanagocarI bhavanti / taditararUpANizAstrANi mUlAgamAnusAraM viracitAnyapi yathAsvaM zramaNazramaNInAM zrAvakazrAvikANAMcAdhyayanabhAjanAni bhavanti / iha tu, AgamazAstraprastAva iti yathA'haM yogavAhinAM zramaNa-zramaNInAmeva pravRttirasmin / yadyapi nAgamazAstrANi mudraNArhANi, teSAmupalabdhisaukhyAdanadhikAriNAmapi tat paThanAdisaMbhavAd / tathApi bahusaMkhyaka-zramaNa-3 zramaNIgaNa-svAdhyAya-sahAyakatayA mudraNavyavasthA'dyatanakAlIna gItArthaH svIkRtA, kevalaM nigUDharahasyAnAMchedasUtrANAM mudraNaM nAhatamityayaM vivekaH suspaSTaH / iha savRttikAnAmAgamazAstrANAM sampuTaH sampAdita: munivaraiH zrIdivyakIrtivijayagaNivaraiH, munivaraiH zrIpuNyakIrtivijayagaNivaraizcasAyujyena / itaH pUrvamanekavAramanekasthAnakaizcAgamazAstrANi smpaaditaani|ttprmpraayaamidNsmpaadnNsvyNsiddhaaN viziSTiM dhArayatItyetat prtykssmsti| atra divyakRpAvataraNaM tapAgacchAdhirAjapUjyapAdAcAryavarya zrImadvijayarAmacandrasUrIzvarANAm, suvizAlagacchAdhipati pUjyapAdAcArya shriimdvijymhodysuuriishvraannaanyc| prerakatvadhAtra prmgiitaarthpuujypaadaacaaryvryshriimdvijyvickssnnsuuriishvraannaam| zrIzrIpAlanagarajainazvetAmbaramUrtipUjakasaGghana granthaprakAzane'smin jJAnadravyavyaya AdRta ityetadanumodanIyamasti / agre'pi saGgho
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ AzIrvAda: zrIsUtrakRtAGga 8 camaka 'yamevameva lAbhAnvitobhavatviti bhRshmaashaasyte| niyuktizrIzIlA0 amISAmAgamagranthAnAmadhyayanaM prasaratu shrmnnsNdhe| vRttiyutam zramaNaizcAgamAnAmamISAmupaniSadbhUta upadezaH prasaratu sakalazrIsaMghe- ityaashiirvaadH| zrutaskandhaH 2 tapAgacchAdhirAjapUjyapAdAcAryavaryazrImadvijayarAmacandrasUrIzvarANAM paTTAlaGkAkArANAM prazAntamUrtipUjyapAdAcAryavaryazrImadvijayajitamRgAGkasUrIzvarANAMcaraNakiGkaro vijyhembhuussnnsuuriH| kAndIvalI, muMbaI. vikrama saM0 2064 vIra saM0 2534 poSa suda 13 // 4 // // 4 //
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ | prakAzakIyam zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 ||prkaashkiiym // ||shriipaalngrmnnddn zrIAdinAthasvAmine nmH||||shriipaalngrmnnddn zrImunisuvratasvAmine nmH| ||nmaami nityaM gururaamcndrm|| prathamarAjA, prathamamuni, ane prathamatIrthAdhipati, jagaduddhAraka, jagadvatsala, zrIdelavADA (mevADa) tIrthathI prAptathayela vizAlakAya adbhUta zrIAdinAthabhagavAna ane zrI munisuvratabhagavAnanI amIdRSTithI temaja zrIsaMghasanmArgadarzaka puNyanAmadheya paramArAdhyapAda suvizAlagacchAdhipati pUjyapAda AcAryadeva zrImadvijayarAmacandrasUrIzvarajI mahArAjAnI kRpAdRSTithI amArA zrITrasTanI sthApanA vi.saM. 2024 mAM thaI ane Aja sudhI uttarottara dharmanI Rddhi ane vRddhi thatI rahI che| zrIpAlanagara nAmane sArthaka karatuM amAUM TrasTa navA navA sImAMkanone aMkita krtuNrtuuNche| vi.saM. 2056 nI sAlamAMTrasTanA jJAnadravyanA savyaya mATe vinaMti karatAMsuvizuddhasaMyamI pUjyapAda AcAryadeva zrImadvijayavicakSaNasUrIzvarajI mahArAjAo AgamagraMthonA suMdararIte saMpAdana mATe upadeza karyo / jJAnakhAtAnA dravyano sadvyaya anesAdhusAdhvIvargane saralatAthI adhyayana e amano hetu hto| ratalAma cAturmAsa birAjamAna suvizAla gacchAdhipati pUjyapAda AcAryadeva zrImadvijayamahodayasUrIzvarajImahArAjA pAse jaI AjJA meLavI, saMpAdanakAryamATe mukhyapaNe pUjya munirAja zrIdivyakIrtivijayajI tathA pUjya munirAja zrIpuNyakIrtivijayajI ma.sA., Arthika sahayoga mATe amArA TrasTamaNDaLe ane TrasTanI vinaMtithI mudraNa sudhInA Ayojana mATe zrIyut ramaNalAla lAlacaMdajIojavAbadArI svIkArI jJAnabhaktino suMdaralAbha maLyAno AnaMda vyakta kryo|suNdr aneTakAu kAgaLa temajasuvAcyaTAipa akSaro ane suzobhita chApakArya mATe pU. guruvaryonuM satata mArgadarzana ane zrIyut ramaNabhAInI jahamata atyaMta stutya ch| zrIpAlanagara upAzrayamAMja alagarIte eka suMdara AgamakakSa nuM nirmANa saMpanna thayu, kompyuTara-prIMTara-sophTavera, ityAdi sAmagrI vasAvI, AgamagraMtho upara AgamapraNetAnI dRSTinuM siMcana thAya te mATe zrIgautamasvAmInI gurumUrti prasthApita krii| pavitratAnA hetuthI baheno // 5 //
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzakIyam zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandha:2 // 6 // pAse A kAryano pratiSedha nirNIta ko ane AgamakakSamAM paNa praveza niSedha karyo ane kampyuTaromAM kampojIMga-prUpharIDIMga kArya mAtra puruSavarganAM ApareTaro- eDITaro dvArA karAvavAno amala karyo / dararoja A kArya nA prAraMbhathI aMta sudhI dhUpa-dIpanA prajvalanapUrvaka apavitratAno nAza ane arcanIyatAnuMsthApana karavApUrvaka paramamaMgalakArI ane paramapavitra AgamagraMthonI garimA jALavavAno yathAzakya prayAsa kryo| jo ke AkArya to mAtra punaHsampAdana- ch| prAcInahastapratomAMthI saMzodhanakAryano athAgaprayatna to AgamoddhAraka pUjya sAgarajI mahArAja (pUjya AnaMdasAgarasUrIzvarajI mahArAja) Adioko cha jeno zreya toteonA phALeja jAya ch| anya saMzodhako anesaMpAdanono AsaMpAdanamAM upayoga karyo che teno ullekha te te sthaLojeko ch| gaNipiTaka oTale AcAryabhagavaMtonI atyaMta kiMmatI ane gupta saMpatti / teno durupayoga na thAya mATe sAdhu-sAdhvIbhagavaMtone upayogamA AvatAMjJAnabhaMDAro tathA pU. AcAryAdi gurubhagavaMto jemane jarUra haze temane vitaraNa karavAnunakkI kryuche| TrasTIgaNa zrI zrIpAlanagara jaina zve0 mUrtipUjaka derAsara TrasTa zrI zrIpAlanagara jaina zve0 mUrtipUjaka derAsara TrasTa zrIpAlanagara, 12 jamanAdAsa mehatA mArga, vAlakezvara, muMbaI - 400006. vikrama saM0 2063 vIra saM02533 // 6
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ sampAdakIyam zrIsUtrakRtAcaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 7 // // smpaadkiiym|| A-samantAt gamyate mokSaM prati yena sa aagmH| devagurudharmavinayena sa AgamaH phalati, vidyA vinayena zobhate ityuktyanusAreNa saMsmaraNamAtreNa samAdhidAyakaM TINToimaNDanazrImuharIpArzvanAthaM natvA vyAkhyAnavAcaspatisanmArgadarzakadIkSAyugapravartakapUjyapAdAcAryadevezazrImadvijaya rAmacandrasUrIzvaraM saMyamamArgaprApakasamatAnidhiparamagurudevapUjyadarzanabhUSaNavijayaguruvaraMca praNamya ayaM jJAnadharmarUpo granthaH prstuuyte| zrIsUtrakRtAGge prathamazrutaskandhe yo'rthaH samAsato'bhihito'sAvevAnena zrutaskandhena sopapattiko vyaasenaabhidhiiyte| pUrvazrutaskandhe / yo'rtha uktaH sa evAnena dvitIyazrutaskandhena dRSTAntadvAreNa sukhAvagamArthaM prtipaadyte| tasmin sapta mahAdhyayanAni prtipaadynte| prathame puNDarIkAdhyayane pauNDarIkopamayA svasamayaguNavyavasthApanam / puNDarIkakaNDarIkayordhAtrormahArAjaputrayoH sadasadanuSThAna-8 parAyaNatayA zobhanatvamavagamya tadupamayA yacchobhanaM tatpauNDarIkamitarastu knnddriikmiti| dvitIyaM kriyAsthAnAdhyayanam / yathA karma dvAdazabhiH kriyAsthAnairbadhyate yathA ca trayodazena mucyate tadetatpUrvoktameva bandhamokSayoH pratipAdanaM kriyte| dvAdazasu kriyAsthAneSu adharmapakSo'vatAryate, trayodaze kriyAsthAne dhrmpkssaa'vtaarH| tRtIye AhAraparijJAkhyAdhyayane karmakSapaNArthamudyatena bhikSuNA dvAdazakriyAsthAnarahitenAntyakriyAsthAnasevinA sadA''hAraguptena bhavitavyam / dharmAdhArabhUtasya zarIrasyAdhAro bhavatyAhAraH,saca mumukSuNoddezakAdidoSarahito grAhyaH / caturthe pratyAkhyAnakriyAkhyAdhyayane yattRtIye AhArAguptasya karmabandho'bhihito'tra tatpratyAkhyAnaM pratipadyate / yadivA tRtIye uttaraguNasaMpAdanArthaM zuddhatarA''hAraparijJoktA, sA cottaraguNarUpA pratyAkhyAnasamanvitasya bhavatItyata AhAraparijJA'nantaraM pratyAkhyAna // 7 //
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ sampAdakIyam | zrIsUtrakRtAGga niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 8 // kriyA'dhyayanam / paJcamamAcArazrutA'dhyayanam / pratyAkhyAnakriyA AcArasaMvyavasthitasya sato bhavatItyAcArazrutA'dhyayanaM prarUpitam / SaSThaM ArdrakIyAdhyayanam / paJcame AcArAnAcArayoH svarUpaMpratipAditaM taccAzakyAnuSThAnaM na bhavatyatastadAsevako dRSTAntabhUtazcAIkaH pratipAdyate athavA'nAcAraphalaM jJAtvA sadAcAre prayatna: kAryaH, yathA''rdrakumAreNa prayatnaH kRtH| ityupadezarUpaM ArdrakIyAdhyayanam / saptamaM nAlandA'dhyayanam / pUrvaMsakalena sUtrakRtAGgena sAdhvAcAraHprarUpito'tra tu zrAvakavidhirucyate / evaM sAdhuH zramaNasUtre tevIsAe sUyagaDajjhayaNehiM sUtreNa sUtrakRtAGge trayoviMzatyadhyayane ya AcAraH prarUpitastasya vitathAcaraNe pratikramaNaM karoti / dvitIyazrutaskandhe dRSTAntadvAreNa AcAraprarUpaNAmavagamya zithilAcAraM tyajanto bhavyajIvAH AcAravantaH syuriti praarthnaa| pU. zrutopAsaka munirAjazrI jambUvijayena saMzodhitAH pAThA gRhItAH santi mudritAzca pAThAH TIppaNyAM (mu0) saMjJayA sthApitAH santi / munipunnykiirtivijyognniH| zrI zrIpAlanagara jaina zve0 mUrtipUjaka derAsara TrasTa zrIpAlanagara, 12 jamanAdAsa mehatA mArga, vAlakezvara, muMbaI - 400006. vikrama saM0 2063 vIra saM0 2533 // 8 //
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtra zrIsUtrakRtAGga niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH2 // 1 // kRtAr3A viSayAnukramaH // zrIsUtrakRtAGgasUtrasya vissyaanukrmH|| dvitIyazrutaskandhasya sUtrANi-1-67(636-702)+68-81(791-804)-81,sUtragAthAH-1-33(703-35)+1-55(736-90)-88, niyukti gAthA:-142-205(64) kramaH viSayaH sUgA0 niyuktiH pRSThaHH | kramaH viSayaH sUgA0 niyuktiH pRSThaH // prathama sUtram 1-15 vanaspatipuNDarIkeNa zramaNena cAdhikAraH, pauNDarIkAdhyayanam / / (636-650)142-164 489-556 zubhasya puNDarIkatA azubhasya mahacchabdanikSepAH (6) knnddriiktaa| - 142-157490-491 adhyayanazabdanikSepAH (6) 1.0.2 vApIpuNDarIkanirUpaNaM prathamapuruSa: puNDarIkazabdanikSepAH (8) kardame nimanaH taM tathA vidhaM dRSTvA gaNanasaMsthAne dravye ekabhavikAdiH, AgatAH krameNa dvitIya-tRtIyacaturthAH pravarAstiryagAdyAH, jalacarAdyAH, api tathaiva tathAbhUteSu arhadAdyAH, bhavanapatyAdhAca, acitte tIrasthabhikSu- 1-6 kAMsyadUSyAdyAH, devakurvAdIni kSetrANi, zabdenotpatanam / (636-641) - 495-498 kAle pravarabhavakAyasthitayaH, 1.0.3 jJAtArthaprazne kathanopakramaH 7(642) - gaNanAyAM rajjuH, (parikarmAdigaNitaM 1.0.4 loka:puSkaraNI, karma udakaMdazadhA), saMsthAne caturasra- bhAve kAmabhogA: kardamAH, janajAnapadAH pravarabhAvavanto jJAnAdimanto munayo vA, puNDarIkANi, rAjA padmavarapuNDarIkaM, 503
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH2 // 2 // kramaH viSayaH sU0 gA0 niyuktiH pRSThaH / kramaH viSayaH sU0 gA0 niyuktiH pRSThaH anyayUthikAH puruSacatuSkaM- dharmo bhikSuH, 1.0.8 caturthaH puruSo niyativAdi (niyatidharmatIrtha tIraM- dharmakathA zabdaH, vAdanirAsa:) 12(647) - 527-528 nirvaannmutpaadH| 8(643) - 504 1.0.9 AryAdyA narAH, bhikSAyAmupasthitaH, rAjasvarUpaM- parSatsvarUpaM arvAk pravrajyAyA: saGkalpaH, tajjIvataccharIravAdimataM pravrajyAyAM kAmabhogAnAzrayaNaMasikozyAdidRSTAntaiH bhedenAnu atrANatvAt anyatvAt mAtApitrAdInA palambhAt, kriyAderanabhyupagamaH, bahiraGgatvaMduHkhAmocakatvAt atrANatvAt niSkrAntAH, zramaNa brAhmaNatayA anyatvAt hastAderapyanyatvAdi, jIvAjIva'zanAdinA svamatasthebhyaH pUjA'vAptiH, trssthaavrjnyaanm| 13(648) - 533-535 arvAkpravrajyAyAH saGkalpaH, 1.0.10 gRhasthAnyazramaNabrahmaNAnAM (anaarykssetraanni)| 9(644) - 505-508 sArambhakAmaparigrahavattve'pi pazcabhUtavAdI (nAstikaH) ahaM tannizrayA brahmacArI dvitiiyH| 10(645) - 515-516 so'ntkaarkH| 14(649) - IzvarakAraNikastRtIyaH, |1.0.11 daNDAdInAM kuTTanAdau puruSAdyAdiko dharmaH gaNDA'rati asAtavat sarvakAyAnAma sAtamiti valmIkavRkSapuSkariNI buddRSTAntaH, na hantavyA ityAdiH atItAdharhatAmupadezaH, dvAdazAGgI na satyA, satyA,(Izvara akriyAdiguNe bhikSurdeva:siddho vA syAt, krtRtvniraas:)| 11(646) - 521-522 zabdAdervirataH, trividhaM trividhena 541
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ kramaH pRSThaH zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH2 // 3 // kRtAsyA viSayAnukramaH 557 2.860 562 viSayaH sU0 gA0 niyuktiH pRSThaH / kramaH viSayaH sU0 gA0 niyuktiH hiMsAyAH parigrahAt sAmparAyikAt saMyamasthAnena cAdhikAraH (IryApathikyA'pi), auddezikAdeca, parakRtAdibhojI, kriyAbhiH prvaadipriikssaa| - 165-168 upasthitAdibhyo dharmakathako nAnyatra 2.0.2 dharmAdharmAvupazAntAnupazAntI, arthadaNDAdIni karmanirjarAyAH, zrotuH dharmaH trayodaza kriyAsthAnAni (vednaa'nusmutthaanaadi| 15(650) - 544-546 bhvcturbhnggii)| 16(651) - 12 jinopadezena siddhirityadhikAraH, 2.0.3 AtmajJAtyAdicakriNyapi mahAjananeteti adhikAraH, hetorrthdnnddH| 17(652) - bhAritakarmaNAmapi jinopadezAttaddhavena 2.0.4 rcA'jinAdyantareNa hiMsAbhayaputrapoSaNAmokSaH, durlayA vApI pAca dyantareNa zramaNa brahmaNavarttanAmantareNa trasasthAvaravidyAdibhirapi, jinavidyayA ghaato'nrthdnnddH| 18(653) siddhiH punnddriikaannaam| - 158-164 555 2.0.5 hiMsAsaMbhAvanayA vadho hiMsAdaNDaH, // dvitIyaM kriyA- sUtram 16-42 mRgavadhAdisaGkalpe tittiraadivdho'sthaanaadhyynm|| (651-677) 165-168557-627 kasmAddaNDaH, grAmaghAtAdauastenavadhe bandhamokSamArgAbhyAmadhikAraH, dRSTiviparyAsadaNDaH,AtmAdihetopa'SAvAde mRSApratyayaH, adattAdAne ca tatpratyayaH, dravye ejanA kriyA, bhAve prayogopAyakaraNIyasamudAneyApatha svayameva hInadInatvAdinA krodhAdAvadhyAtmasamyaktva-samyagmithyAtvamithyAtvAkhyAH pratyayaH, jAtyAdi (8) madega dirmAna8, sthAnanikSepAH (15) (sAmudAnikyA pratyayazvAsI, mitrAdiSu mahAdaNDena 563 2.0
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH2 // 4 // kramaH viSayaH sU0 gA0 niyuktiH pRSThaH / kramaH viSayaH sU0 gA0 niyuktiH pRSThaH daNDapAzitvAdiH, mitradoSapratyayazca daNDaH, dhigjIvitAdimAnanaM- teSAmannAdisaMpattAvapi gUDhAcArAdInAM mAyApratyayaH, AraNyikAdInAM durlabhabodhitA, adharma 31-32 mUrkhAdimatAM 19-28 sthaansyaa'naarytvaadi|(666-667) - 586-592 lobhapratyayazca daNDaH / (654-663) - 565-577 2.0.9 zramaNAnAM dhrmsthaanm| 33(668) - IryApathikIsvarUpaM- atItAdharhatAM |2.0.10 AraNyakAdInAM mizrasthAna trayodazakriyAsthAnabhASaNaM anaaryaadigunnm| 34(669) antyasthAnasevanaM c| 29(664) - 579-580 2.0.11 mahecchArambhAdimanto, vadhacchedAdi bhaumAdi (65) vidyAprayogo'nnapAna pravRttAH, kuto'pya prativiratAH, vastralayanazayanakAmabhogArtha yeSAM te'nAryA: bAhyAbhyantaraparSadorapi tIvrabhAvinyeDamUkAzca / 30(665) - 582-583 daNDakArakAH, mUrchAdiguNA AtmAdihetoranugAmitvAdinA nrkgaaminH| 35(670) (14) nAyakasahoSitau pratisandhAya 2.0.12 nrksvruupm| 36(671) - 608 hananAdhupAkhyAne mahApApAdiH, tittirAdeH 2.0.13 parvatAgravRkSavat zIghrapAtitA, ghAtAdiH, zasyajvAlanaM- ghUrAkarttanaM kRSNapakSitA uSTrazAlAdidAhaH kuNDalAdyapahAraH, durlabhabodhitA c| 37(672) - zramaNabrAhmaNacchatrAdyapahAraH, tatra niHzaGkatayA 2.0.14 anArambhAdiguNAH, sarvataH svayameva pravRttiH, zramaNabrAhmaNAnA kalaGkadAna prativiratAH, IryAsamityAdicchinnatiraskaraNaM- puruSavadanaM- azanAdyadAnaM zokAntaguNAH, kAMsyapAtrAdivat
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 nakramaH kramaH viSayaH sU0 gA0 niyuktiH pRSThaH / kramaH viSayaH sU0 gA0 niyuktiH pRSThaH nirupalepatAdimantaH, aNDajAdi mokssmaargH| 41(676) - 621-622 pratibandharahitAH, aupapAtikoktaguNAH, |2.0.18 dvAdazabhiH kriyAsthAnairna sedhanAdi, asnAnAdantadhAvanAdyAcArAH, kintu trayodazena sthAnena, mAnApamAnAdisahAzca mucyante ityAtmArthitvAdiguNo maharddhikAdiguNeSu deveSu bhikssuH| 42(677) - 625-626 vA jaaynte| 38(673) - 610-6123 // tRtIyamAhAra- sUtram 43-62 2.0.15 alpecchAdiguNAH, prANAti parijJA'dhyayanam // (678-697)169-178628-661 pAtAdidezAdviratAH, 3.0.1 antakriyAsthAne sadAhAraguptiH, abhigatajIvAjIvAdiguNAH, AhAra AdhAraH, saca doSa rahitaH, pratyAkhyAtabhaktAH, maharddhikAdiSu AhAranikSepAH (5) dravye sacittAdiH, devA bhavanti sa mizrapakSaH, (dharmAnurAge kSetre nagarasya janapadaH, bhAve parivAiktastrI ojolomaprakSepaiH, ojaAdeH dRssttaantH)| 39(674) - 613-615 svarUpaM-tatsvAminaH, tatkAlaH, 2.0.16 adharmapakSe tatsAdhanaM- (kevalina AhArasiddhiH) 363 paassnnddinH| 40(675) - 618-619 anAhArakAlazca, 2.0.17 ahiMsApratipAdanaM prijnyaanikssepaatideshH| - 169-178628-629 aGgArapAtryAdAnadRSTAntopanayau, 3.0.2 bIjakAyacatuSTayaM-pRthivyAdihiMsAphalaM-sarvaprANAdInAmahiMsAdiH zarIrANyAhArAH, pRthvIyonikavRkSeSu
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgasya viSayA zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH2 // 6 // nukramaH viSayaH sU0 gA0 niyuktiH pRSThaH / kramaH viSayaH sU0 gA0 niyuktiH pRSThaH vRkSAH, vRkSayonikavRkSeSu vRkSAH utpttiraahrshc| 57(692) - 651-652 vRkSayonikeSu mUlAdIni 3.0.5 kalevarAzritAnAmutpattyAdi, vRkSayonikeSvadhyAruhAH viSThAdyutpannAnAM tiryakzarIrovRkSayonikeSvadhyAroheSvadhyArohA: tpnnaanaamutpttyaadi| 58(693) - 654 adhyArohayonikaiSvadhyArohA: 3.0.6 trasasthAvarazarIreSu vAtakAye'pkAyotpattyAdi, adhyArohayonikeSvadhyAroheSu udake ca, udakayonike udake ca, mUlatvAdIni, pRthvISu tRNatva- pRthvI udakatayA trasaprANatayA yonikeSu tRNeSu tRNatvaM- tRNayonikeSu tRNeSu cotpttyaadi| 59(694) - tRNatvaM- teSu mUlatvAdIni, evamauSadhInA 3.0.7 sasthAvarazarIreSvagnitayA haritAnAmapi pRthivyAmAgatyAdIni, ityAdyAlApakatrayaM- vAyukAye udake vRkSatayA utpattiH, zeSaMpRthvI vRkSavat, aalaapkctussttym| 60(695) udakeSu udakAvakAdiyotpattiH, 3.0.8 tatrasthAvarazarIreSu pRthvyAdi / sarveSu trasaprANata- 43-55 40 tyotptyaadi| 61(696) yotpttiraahaarkss| (678-690) - 637-641 | 3.0.9 prANinAM karmavazAtparasparaM karmabhUmijAdi gmaagmH| 62(697) mnussyotpttyaadi| 56(691) - 648-649 4 // caturthaM pratyA- sUtram 63-67 jalacara-catuSpadora:parisarpa khyaanaa'dhyynm|| (698-702) 179-180 662-681 bhujaparisarpakhecarANAM bhedA 4.0.1 pratyAkhyAnanikSepAH (6)
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgasya viSayA zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 7 // nukramaH kramaH viSayaH sU0 gA0 niyuktiH pRSThaH / kramaH viSayaH sU0 gA0 niyuktiH pRSThaH mUlaguNairadhikAraH, tatpratyayikI abahuzrutasya virAdhanA, aprtyaakhyaankriyaa| - 179-180 662 anagArazrutamityapi nAma - 181-183 682 4.0 Atmano'pratyAkhyAnitvAdi 5.0.2 anAcArasyAnAcaraNam / 1(703) - 683 ekaantsupttvaantm| 63(698) - 663 5.0.3 anAdyanantayoH, zAzvatAvadhakadRSTAntenApravRttAvapi zAzvatayorTaSTAvanAcAraH, dnnddsiddhiH| 64(699) - 665-666 sarvazAstravyavacchede sarva prANeSvasAdRzye 4.0.4 aSTajIvAdipratyayAni granthikatve zAzvatatve cAnAcAraH, kathaM pApasthAnAni, tatra kSullakamahAkAyavadhe sadRzAsadRzakarmaNi, saJjayasajJidRSTAntena hiMsAdisiddhiH AdhAkarmabhoge upalepAnupalepayo:, (saGkhyasajino- 65-66 audArikAhArakakArmaNeSu vIryAstitvanAstitvayoH, rnyo''nyaanugmH)| (700-701) - 672-674 lokAlokayorjIvAjIvayordharmAdharmayorbandhamokSayoH Atmaupamyena sarveSAM puNyapApayo:AzravasaMvarayoH vedanAnirjarayoH daNDAdibhirasAtaM-tanna kriyA'kriyayoH krodhamAnayormAyAlobhayoH hantavyA ityAdi dharmo premadveSayoH cAturantasaMsArasya devadevyoH dhruva: sAdhusvarUpaM c| 67(702) - 680 siddhyasiddhyoH siddhisthAnasya sAdhvasAdhvoH // paJcamamanA- sU0gA01-33 kalyANapApayozvAstitva- 2-28 cArA'dhyayanam // (703-735) 181-183 682-710 nAstitvayorna vyvhaarH|(704-730) - 684-704 AcAranikSepAH (4) 5.0.4 kalyANitve pApitve ca na vyavahAraH, // 7 //
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyukti zrIsUtrakRtAGgasya viSayAnukramaH zrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 8 // kramaH viSayaH sU0 gA0 niyuktiH pRSThaH / kramaH viSayaH sU0 gA0 niyuktiH pRSThaH bAlA na jAnanti ca vairaM, tridaNDihastitApasairAkasya sarvasyAkSayatve duHkhitve aparAddhAnA vivaado'tr| - 190713 vadhyAvadhyatve na vAgnisargaH, samitAcAreSu 6.0.3 ArdrakapUrvabhave vasantapure mithyopajIvIti dRSTeniSedhaH, dakSiNAyA sAmAyikaH, sastrIko niSkrAntaH, lAbhAlAbhayoravyAkaraNaM-zAntimArgopa bhikSAyAM darzanamavabhASaNaMbRMhaNaM ca, etairAtmAnaM 29-33 bhaktapratyAkhyAnaM- saMvegaH, anAlocanaMdhArayan mumukssuH| (731-735) - 706-709 | bhaktapratyAkhyAna- devalokaH, Ardrapure janma, / / SaSThaM ArdrakIyA- sU0gA01-55 dvayo rAjJoH prItiH, pRcchA, abhayAya 'dhyayanam // (736-790)184-200711-752 prAbhRtapreSaNaM- tenApi pratimA preSitA, ArdranikSepAH (4) dravye udakArdAdi dRSTA, buddho rakSitaH, palAyya dIkSA, vAraNe (5) (5) ekabhavikAdi (3) rAjyatejodarzana-viharaNaM-pratimAstho ArdrapurIyAsutArdrakAtsamuttha dArikayA vRtaH, vasudhArA, daivI vAk, madhyayanamArdrakIyaM-dvAdazAGgI pitrA nayanaM-pAdabimbena jJAnaM-punarAgate bhogA:, sarvAdhyayanasarvAkSarasaMnipAtAnAM sutotpattiH, paNaH, pUraNe nirgamanaM-cauradIkSA, zAzvatatve'pi tathA tathA tasmin gozAlAdibhirvAda:- parAjitya taiH saha ko'pyartha utpadyate RSibhASita vIrapArzve dIkSA, gaja bandhAttantubandhasya vadanumatazca bhvti| - 184-189 711 dusskrtaa| - 191-200713-714 6.0.2 gozAlakabhikSubrahmavRtti 6.0.4 vIrasya pUrvamekAkitvaM maunaM ca, adhunA // 8 //
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA vRttiyutam zrutaskandhaH2 // 9 // viSayaH sU0 gA0 niyuktiH pRSThaH / kramaH viSayaH sU0 gA0 niyuktiH pRSThaH parSad dharmAkhyAnaM ca, AjIvikArthametat, 6.0.7 dakSabhIto nArAmAdivAsI, AkhyAnena pUrvAparAsandhAnaM iti gozAla: sUtrArthapraznabhIto na tatro paitIti go0 pUrvamadhunA'pi virAgatvam, AkhyAne'pyekAntatA, akAmakRtyabAlakRtyarAjAbhiyogajitendriyAdiguNasya dharmakathAyAM na doSaH, bhayaparihAre gatvA'gatvA cavyAkaraNammahAvratAdiprarUpaNA 1-6 adarzanatvAdanAryeSva- 15-18 . tatretyAH / (736-741) - 717-719 gamanamityAH (750-753) - 726-727 zItodakabIjakAyA''dhA lAbhecchurvaNigiva vIra iti go0 karmastrISu bhikSorna pApamiti gozAlaH, navAkaraNaM- purANanirjaraNaM durmatityAjanaMetAni pratisevamAno na zramaNaH, tathA udayazca kathA phalaM-hiMsakA mamIkurvantaH satyagAriNAM zramaNatvaM sasaGgA vittaiSiNomaithunAsaktA bhojanArthAH teSAmanantakaratvaM 7-10 kAmapremagRddhAH AtmadaNDA vaNijaH, teSAM cetyAH / (742-745) - lAbho bhavAya anaikAntikA'nAtyantikaca, pravAdigarhA, sarveSAM svavAda iti go0| bhagavatastu sAdhananto lAbhaH, parapradAnaMsarveSAM parasparaM garhA,sadasatorastitvanA ahiMsakAdiguNo bhagavAnkarmavivekAya stitvavAdAnagardA, nAbhidhAraNaM dharmakathA, tanna 19-25 satpuruSoktamArgakathanaM sAdRzyamityAH - / (754-760) - 729-730 doSasya gardA 11-14 piNyAkapiNDyAH puruSa buddhyA nAnyasyetyAH / (746-749) - 724 alAbunaH kumArabuddhyA bhedAdI asmAkaM
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ isya zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 10 // nukramaH kramaH viSayaH sU0 gA0 niyuktiH pRSThaH / kramaH viSayaH sU0 gA0 niyuktiH pRSThaH mlecchasya ca na bandhaH, buddhabhakSaNArhatA ca, bhojane'suratvaM-dharmasthita imAmutra snAtakasahasradvayabhojanAtpuNyaskandha iti zAkyaH jJAnI, na zuSkajJAninaH saMsAre vizeSa: ayogarUpe prasahya pApaM- abodhitA dvayoH, prANI (jAtinirAkaraNaM), avyktruupH| jJAnavAn na tathA vadet kuryAdvA, na ca sambhavastathA puruSaH, (jAtinirAkaraNaM),avyaktarUpaH, buddhyAH , vAgeSA'satyA,pApahetuvAco'nudAharaNaM, puruSaH, sarvabhUtavyApI saMsaraNAdirahitaH, asthAnametat, aho labdho'rtha ityAdizAkyasyopahAsa: brAhmaNAdijAti zUnya ityekadaNDinaH, (prANyaGgatvena na bhakSyatA), jIvAnubhAgacintAdinA ajJAnina AtmaparobhayanAzakatvaMdharmaH, snAtakabhojako'saMyataH, pUrNajJAnasamAdhimanta AtmaparatArakAH, uddiSTorabhrabhoge'pyalepa ityanAryavAk, (mAMsadoSAH), asarvajJasya yathArthAkathanamityAH , bhogino'jJAnaM- kuzalAnAMmano'pi na, eSA varSeNa gajena vRttiriti hastitApasAH, vAgapi mithyA, uddiSTavarjinaHzramaNAH, nirdaNDa uddiSTa jIvavadhakA gRhiNaH, saprANavadho'nAryaH, varjako dharmaH,asmiMzca 26-42 sarvajJAjJayA |dhrmsthito 45-55 samAdhyAdItyAH / (761-777) - 733-739 | dharmamudAharet / (780-790) - 742-750 6.0.10 snAtakabrAhmaNasahasradvaya bhojane // saptamaM nAlandA- sUtram 68-81 puNyaskandhaH, iti vedavAk, 'dhyayanam // (791-804)201-205753-793 abrahmacAriNA bhojane 43-44 7.0.1 alaMnikSepAH (4) paryAptAvalaGkAre laulyaM nrkc| (778-779) - 741-742 pratiSedhe cAlaMzabdaH, 6.0.11 dayAjugupsakavadhaprazaMsaka (amAnonazabdArthabhinnatA), 10 //
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ kramaH zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA vRttiyutam zrutaskandha:2 // 11 // viSayaH sU0 gA0 niyuktiH pRSThaH / kramaH viSayaH sU0 gA0 niyuktiH pRSThaH rAjagRhanagare nAlandAbAhirikA, na trasatA bhinna- 72-76 manorathe gautamenodakAya bhinnkrmodytvaat| (795-799) - 760-769 bhASitametat / - 201-204 753 7.0.6 zrAvakasyaikasmAdapi prANAtipAtAda7.0.2 rAjagRhanAlandayorvarNanaM viramaNaM- trasasthAvarANAM parasparagamAgamAt, lepagAthApatizramaNopAsavarNanaM ityudakaH trasasthAvarAnucchedAnnAsmAkametat, hastiyAmavanakhaNDa- 68-70 bhavanmate parasparaM sarveSAM gamAgamAd dnnddvrnnnm| (791-793) - 755-759 nikSepAsambhavaH / 77(800) - 771-772 7.0.3 jijJAsApradarzanaM 7.0.7 agAribhUtasyAnagArasya uttarAnumatizca / 71(794) - 759 gRhasthavadhe nAnagAranivRtti bhaGgaH1 zrAvakadharmaviSaye udakaprazna agAribhUtasyAnagArasya sarvadaNDatyAgaH 2 gautmottrau| 760 anyatIrthIbhUtasyAnagArasyapUrvamanyatIrthatrasasthAvarayorgamAgamAtkumAraputrakAritaM bhUtasyAnagArasya pUrvamanyatIrthikasyAsamAcaraNaM duSpratyAkhyAnaM, sabhUtapratyAkhyAnaM 3 ca yathobhayasaMmataM tathA'tra trasAnAmeva trasatA, trasabhUtatvaM tu bhuutshbdenaarthH| 78(801) - 774-776 sthAvarANAmapi (upamAtAdarthyArthayorapi 7.0.8 sthUlavratoccAre svArthakriyAniSedhe prasaGgaH), zrAvakANAM gRhapaticauragrahaNa kAlakaraNe samyakkAlaH, anagAratvasya vimokSaNajJAtena trasavadhavirati: caturdazyAdipauSadhasya cAzaktI (putraSaTkadRSTAntaH) sthAvara gatAnAM bhaktapratyAkhyAnasya trividhatrividhenA 205
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH2 // 12 // kramaH viSayaH sU0 gA0 niyuktiH pRSThaH | kramaH viSayaH sU0 gA0 niyuktiH pRSThaH zrayakAle samyakAlaH, aviratAnAM durgatiH, anArambhANAM sugatiH, alpecchAdiguNavatAM dezaviratAnAM sugatiH, AraNyakAdInAM // iti zrIsUtrakRtAGgasUtrasya dvitiiyshrutskndhsyaanukrmH|| svadhAtanivAriNAmAsuratvaM-cyutasya cailamUkatva-dIrghasamAlpAyuSkazramaNopAsakAnAM supratyAkhyAnAtsadgatiH, kevalasAmAyikavatAM sadgatiH, gRhItaparimANamutkaladezayostrasasthAvaragamAgamAcca naivAviSayaM 79-80 prtyaakhyaanm| (802-803) - 778-786 7.0.9 buddhA pApakaraNAkaraNayoH paralokasya vighnaH zuddhizca, evamevodakasya gamane AdarAdipreraNA, gautamoktazraddhAnAdi, paJcayAmapratipattipreraNA, upavIramAgatya tatpratipattiH (naigamAdinaya vyAkhyA, jnyaankriyaanyyorvicaarshc)| 81(804) - 787-789
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 489 // zrutaskandhaH2 prathamamadhyayana pauNDarIkam, // aham / / ||shriimdvijyraamcndrsuuriishvrsmRti-grnthmaalaa-aagmaangkH-2-grnthaangkH-2/2|| ||prthmtiirthpti-shriiaadinaathsvaamine namaH // aiM namaH // caramatIrthapati-zrImahAvIrasvAmine nmH|| ||pnycmgnndhr-shriimtsudhrmsvaamine nmH|| // tapAgacchIya pUjyAcAryadeva-zrImadvijayadAna-prema-rAmacandrasUrIzvarebhyo nmH|| zrImatsudharmasvAmigaNabhRtprarUpitaM zrImacchIlAGkAcAryavihitavivaraNasamanvitaM shriisuutrkRtaanggsuutrm| dvitIya : zrutaskandhaH // namaH zrIvItarAgAya // ||ath prathamamadhyayanaM paunnddriikaakhym|| prathamazrutaskandhAnantaraM dvitIyaH samArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH, ihAnantarazrutaskandhe yo'rthaH samAsato'bhihitaH asAvevAnena zrutaskandhena sopapattiko vyAsenAbhidhIyate, ta eva vidhayaH susaMgRhItA bhavanti yeSAM samAsavyAsAbhyAmabhiBdhAnamiti, yadivA pUrvazrutaskandhokta evArtho'nena dRSTAntadvAreNa sukhAvagamArthaM pratipAdyata ityanena sambandhenAyAtasyAsya // 489 //
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 490 // zrutaskandhaH 2 prathamamadhyayanaM pauNDarIkam, niyuktiH 142-157 puNDarIkAdinikSepAH zrutaskandhasya sambandhIni sapta mahAdhyayanAni pratipAdyante, mahAnti ca tAnyadhyayanAni, pUrvazrutaskandhAdhyayanebhyo mahattvAdeteSAmiti, tatra mahacchabdAdhyayanazabdayornikSepArthaM niyuktikRdAha ni0- NAmaMThavaNAdavie khette kAle taheva bhAve ya / eso khalu mahataMmi nikkhevo chavviho hoti // 142 // ni0- NAmaMThavaNAdavie khette kAle taheva bhAve ya / eso khalu ajjhayaNe nikkhevo chavviho hoti // 143 // ni0- NAmaMThavaNAdavie khette kAle ya gaNaNa saMThANe / bhAve ya aTThame khalu Nikkhevo puMDarIyassa // 144 / / ni0- jo jIvo bhaviokhalu vavajiukAmo puMDarIesu / so davvapuMDarIo bhAvaMmi vijANao bhnnio||145|| ni0- egabhavie ya baddhAue ya abhimuhiyanAmagoe ya / ete tinnivi desA davvaMmi ya poMDarIyassa // 146 // ni0- tericchiyA maNussA devagaNA ceva hoMti je pavarA / te hoMti puMDarIyA sesA puNa kaMDarIyA u||147 // ni0- jalayara thalayara khayarAje pavarA ceva hoMti kaMtA ya / je asabhAve'NumayA te hoMti puMDarIyA u||148 // ni0- arihaMta cakkavaTTI cAraNa vijAharA dasArA ya |je anne iDDimaMtA te hoMti poMDarIyA u||149|| ni0-bhavaNavaivANamaMtarajotisavemANiyANa devANaM / je tesiM pavarA khalu te hoMti puMDarIyA u||150|| ni0- kasANaMdUsANaM maNimottiyasilapavAlamAdINaM |je a acittA pavarA te hoMti poMDarIyA u||151|| ni0- jAIkhettAiMkhalu suhANubhAvAiM hoMti logaMmi / devakurumAdiyAI tAIkhettAI pvraaii||152|| ni0-jIvA bhavaTTitIe kAyaThitIe ya hoMti je pavarA / te hoMti poMDarIyA avasesA kaMDarIyA u||153 / / 0 vavaJjikAmo ya puMDa (mu0)| 0 accita mIsagesuM bvesuM je ya hoMti pavarA u| te hoMti poMDarIyA, sesA puNa kaMDarIyA u||1|| iti pratyantare'dhikA gAthA // // 490 //
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 491 // ni0- gaNaNAe rajjU khalu saMThANaM ceva hoMti caurasaM / eyAI poMDarIgAI hoti sesAI iyraaiN||154 / / zrutaskandhaH2 prathamani0- odaie uvasamie khaie ya tahA khaovasamie / pariNAmasannivAe je pavarA tevi te ceva // 155 / / madhyayanaM ni0- ahavAvi nANadasaNacarittaviNae taheva ajjhappe / je pavarA hoMti muNI te pavarA puMDarIyA u||156|| pauNDarIkam, ni0- etthaM puNa ahigAro vaNassatikAyapuMDarIeNaM / bhAvaMmi asamaNeNaM ajjhayaNe puNddriiaNmi||157|| niyuktiH 142-157 nAmasthApanAdravyakSetrakAlabhAvAtmako mahati SaDDidho nikSepo bhavati, tatra nAmasthApane sujJAne, dravyamahadAgamato noAgamatazca, puNDarIkAdiAgamato jJAtA tatra cAnupayuktaH, noAgamatastu jJazarIrabhavyazarIravyatiriktaM sacittAcittamizrabhedAtridhA, tatrApi nikSepA: sacittadravyamahat audArikAdikaM zarIram, tatraudArikaM yojanasahasraparimANaM matsyazarIram, vaikriyaM tu yojanazatasahasraparimANam, taijasakArmaNe tu lokAkAzapramANe, tadetadaudArikavaikriyataijasakArmaNarUpaM caturvidhaM dravyaM sacittamahad, acittadravyamahat samastalokavyApyacittamahAskandhaH, mizraM tu tadeva matsyAdizarIram, kSetramahat lokAlokAkAzam, kAlamahatsarvAddhA, bhAvamahadaudayikAdibhAvarUpatayA SoDhA, tatraudayiko bhAvaH sarvasaMsAriSu vidyata itikRtvA bahvAzrayatvAnmahAn bhavati, kAlato'pyasau trividhaH, tadyathA-anAdyaparyavasito'bhavyAnAmanAdisaparyavasitobhavyAnAMsAdisaparyavasitonArakAdInAmiti, kSAyikastu kevalajJAnadarzanAtmakaH sAdyaparyavasitatvAtkAlato mahAn, kSAyopazamikopyAzrayabahutvAdanAdyaparyavasitatvAcca mahAniti, aupazamiko'pi darzanacAritramohanIyAnudayatayA zubhabhAvatvena ca mahAn bhavati, pAriNAmikastu samastajIvAjIvAzrayatvAdAzrayamahattvAnmahAniti, sAnnipAtiko'pyAzrayabahutvAdeva mahAniti // 142 / / uktaM mahad, adhyayanasyApi nAmAdikaM SoDhA ___(c) vidhadravyasacitta0 (pr0)| // 491
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGga nikSepaM darzayituM niyuktikRdAha-adhyayanasya nAmAdikaH SoDhA nikSepaH, sacAnyatra nyakSeNa pratipAdita iti neha pratanyate, atra zrutaskandhaH2 niyuktica zrutaskandhe sapta mahAdhyayanAni, teSAmAdyamadhyayanaM pauNDarIkAkhyam, tasya copakramAdIni catvAryanuyogadvArANi prarUpa prathamazrIzIlA0 madhyayanaM vRttiyutam NIyAni, tatropakrama AnupUrvInAmapramANavaktavyatArthAdhikArasamavatArabhedAtyoDhA, tatra pUrvAnupUrtyA prathamamidaM pazcAnupUrtyA tu pauNDarIkam, zrutaskandhaH2 saptamamanAnupUrtyAM tu saptagacchagatAyAH zreNyA~ anyo'nyAbhyAsena dvirUpone sati paJcAzacchatAnyaSTatriMzadadhikAni bhavanti, niyuktiH // 492 // 142-157 nAmnituSaNNAmni, tatrApi kSAyopazamike bhAve, sarvasyApica zrutasya kSAyopazamikatvAt, pramANacintAyAMjIvaguNapramANe, puNDarIkAdivaktavyatAyAMsAmAnyena sarveSvadhyayaneSusvasamayavaktavyatA, arthAdhikAraH pauNDarIkopamayAsvasamayaguNavyavasthApanam, samavatAre nikSepAH tu yatra yatra samavatarati tatra tatra lezataH samavatAritameveti // 143-144 // upakramAnantaraM nikSepaH, sa ca nAmaniSpanne nikSepe pauNDarIkamityasyAdhyayanasya nAma, tannikSepArthaM niyuktikRdAha- 'NAmaMThavaNe'tyAdi, pauNDarIkasya nAmasthApanAdravyakSetrakAlagaNanAsaMsthAnabhAvAtmako'STadhA nikSepaH, tatra nAmasthApane kSuNNatvAdanAdRtya dravyapauNDarIkamabhidhitsurAha-jo jIve ityAdi, yaH kazcitprANadhAraNalakSaNo jIvo bhaviSyatIti bhavyaH, tadeva darzayati- utpatitukAmaH samutpitsustathAvidhakarmodayAt pauNDarIkeSu zvetapadyeSu vanaspatikAyavizeSeSvanantarabhave bhAvI sa dravyapauNDarIkaH, khaluzabdo vAkyAlaGkAre, bhAvapauNDarIkaM tvAgamataH pauNDarIkapadArthajJastatra copayukta iti ||145||etdev dravyapauNDarIkaM vizeSataraM darzayitumAha-egabhavie ya ityAdi, ekena bhavena / gatenAnantarabhava eva pauNDarIkeSUtpatsyatesa ekabhavikaH, tathA tadAsannataraH pauNDarIkeSu baddhAyuSkastato'pyAsannatamo'bhimukhanAmagotro'nantarasamayeSu yaH pauNDarIkeSUtpadyate, ete anantaroktA trayo'pyAdezavizeSA dravyapauNDarIke'vagantavyA iti, bhUtasya bhaavino| (r)bhyAsaH, anyo'nyAbhyAsena tu dvirUpone (pr0)| (r)'nAma' mityAdi (mu0)| 0 jo' ityAdi (mu0)| 0 ege' tyAdi (mu0)| // 492 //
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH2 // 493 // vA bhAvasya hi kAraNaM tu ylloke| tadvyaM tattvajJaiH sacetanAcetanaM kthitm?||1|| iti vacanAt, iha ca puNDarIkakaNDarIkayo- zrutaskandhaH2 (trormahArAjaputrayoH sadasadanuSThAnaparAyaNatayA zobhanAzobhanatvamavagamya tadupamayA'nyadapi yacchobhanaM tatpauNDarIkamitarattu madhyayanaM kaNDarIkamiti // 146 // tatra ca narakavarjAsu tisRSvapi gatiSu ye zobhanAH padArthAste pauNDarIkAH zeSAstu kaNDarIkA pauNDarIkam, ityetatpratipAdayannAha- tericche tyAdi kaNThyA // 147 // tatra tiryakSu pradhAnasya pauNDarIkatvapratipAdanArthamAha- jalacaretyAdi niyuktiH 142-157 jalacareSu matsyakarimakarAdayaH sthalacareSusiMhAdayo balavarNarUpAdiguNayuktA uraHparisapeMSumaNiphaNino bhujaparisarpeSu nakulAdaya puNDarIkAdiityetat pratipAdayannAha khacareSu haMsamayUrAdayaH ityevamanye'pi svabhAvena prakRtyA lokAnumatAste pauNDarIkA iva pradhAnA bhvnti|| nikSepAH 148 // manuSyagatau pradhAnAviSkaraNAyAha- arihaMte tyAdi, sarvAtizAyinIM pUjAmarhantItyarhantaH, te nirupamarUpAdiguNopetAH, tathA cakravartinaH SaTkhaNDabharatezvarAH tathA cAraNazramaNA bahuvidhAzcaryabhUtalabdhikalApopetA mahAtapasvina tathA vidyAdharA vaitADhya-8 purAdhipatayaH tathA dazArA harivaMzakulodbhavAH, asya copalakSaNArthatvAdanye'pIkSvAkvAdayaH parigRhyante, etadeva darzayati- ye cAnye mahardhimanto mahebhyAH koTIzvarAste sarve'pi pauNDarIkA bhavanti, tuzabdasyAnuktasamuccayArthatvAt, ye cAnye vidyAkalAkalApopetAste pauNDarIkA iti // 149 // sAmprataM devagatau pradhAnasya pauNDarIkatvaM pratipAdayannAha-'bhavaNavaI' tyAdi, bhavanapativyantarajyotiSkavaimAnikAnAM caturNA devanikAyAnAMmadhye ye pravarAH-pradhAnA indrasAmAnikAdayaste pradhAnA itikRtvA pauNDarIkAbhidhAnA bhavanti // 150 // sAmpratamacittadravyANAM yatpradhAnaM tasya pauNDarIkatvapratipAdanAyAha- kaMsANa mityAdi, kAMsyAnAM madhye jayaghaNTAdIni dUSyANAM cInAMzukAdIni maNInAmindranIlavaiDUryapadmarAgAdIni ratnAni mauktikAnAM yAni varNa(c) tericchiye' tyAdi (mu0)| 0 daya: khacareSu haMsamUyarAdayaH ityevamanye0 (mu0)| OM bhavaNe'tyAdi (mu0)| 0 indrendra (mu0)| // 493 //
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam / zrutaskandhaH2 // 494 / / saMsthAnapramANAdhikAni, tathA zilAnAM madhye pANDukambalAdayaH zilAstIrthakRjjanmAbhiSekasiMhAsanAdhArAH, tathA pravAlAnAM zrutaskandhaH2 yAni varNAdiguNopetAni, AdigrahaNAjjAtyacAmIkaraM tadvikArAzcAbharaNavizeSAH parigRhyante, tedavamanantaroktAni kAMsyAdIni prathama madhyayana yAni pravarANi tAni pauNDarIkANyabhidhIyanta iti // 151 // mizradravyapauNDarIkaM tu tIrthakRccakravartyAdaya eva pradhAnakaTaka- pauNDarIkam, keyUrAlaGkArAlaGkatA iti, dravyapauNDarIkAnantaraM kSetrapauNDarIkAbhidhitsayA''ha- jAimi tyaadi| yAni kAnicidiha niyuktiH 142-157 devakurvAdIni zubhAnubhAvAni kSetrANi tAni pravarANi pauNDarIkAbhidhAnAni bhavanti ||152||saamprtN kAlapauNDarIkapratipAdanA puNDarIkAdiH yAha- jIvAH prANino bhavasthityA kAyasthityA ca ye pravarAH pradhAnAste pauNDarIkA bhavanti, zeSAstvapradhAnAH kaNDarIkA iti, tatra nikSepAH bhavasthityA devA anuttaropapAtikAH pradhAnA bhavanti, teSAM yAvadbhavaM zubhAnubhAvatvAt, kAyasthityA tu manuSyAH zubhakarmasamAcArAH saptASTabhavagrahaNAni manuSyeSu pUrvakoTyAyuSkeSvanuparivAnantarabhave tripalyopamAyuSkeSUtpAdamanubhUya tato deveSUtpadyanta itikRtvA tataste kAyasthityA pauNDarIkA bhavanti, avaziSTAstu kaNDarIkA iti // 153 / / kAlapauNDarIkAnantaraM gaNanAsaMsthAnapauNDarIkadvayapratipAdanAyAha- gaNanayA- saGkhyayA pauNDarIkaM cintyamAnaM dazaprakArasya gaNitasya madhye rajju / rajjagaNitaM pradhAnatvAtpauNDarIkam, dazaprakAraM tu gaNitamidaM- parikamma 1 rajja 2 rAsI 3 vavahAre 4 taha kalAsavaNNe 5 y| puggala jAvaM tAvaM 7 ghaNe ya 8 ghaNavagga 9 vagge ya 10||1||ssnnnnaaN saMsthAnAnAM madhye samacaturasra saMsthAnaM pravaratvAtpauNDarIkamityevamete dve api pauNDarIke, zeSANi tu parikarmAdIni gaNitAni nyagrodhaparimaNDalAdIni ca saMsthAnAni itarANi kaNDarIkAnyapravarANi 8 // 494 // (r)tAnyacittapauNDa0 (mu0)| 00ha-khittAnI'tyAdi (mu0)10 parikarma rajjuH rAziH vyavahArastathA kalAsavarNazca / pudgalAH yAvattAvat bhavanti ghanaM ghanamUlaM vargaH vargamUlam // 1 //
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGga niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 495 // bhavantItiyAvat / / 154 // sAmprataM bhAvapauNDarIkapratipAdanAbhidhitsayA''ha-'odaI tyAdi, audayike bhAve tathaupazamike zrutaskandha:2 kSAyike kSAyopazamike pAriNAmike sAnnipAtike ca bhAve cintyamAne teSu teSAMvA madhye ye pravarAH pradhAnAH te'pi audayikAdayo prathama madhyayana bhAvAH 'ta eva' pauNDarIkA evAvagantavyAH, tadyathA- audayike bhAve tIrthakarA anuttaropapAtikasurAstathA'nye'pi sitazata- | pauNDarIkam, patrAdayaH pauNDarIkAH, aupazamike samastopazAntamohAH, kSAyike kevalajJAninaH, kSAyopazamike vipulamaticaturdazapUrva niyuktiH |142-157 vitparamAvadhayo vyastAH samastA vA, pAriNAmike bhAve bhavyAH, sAnnipAtike bhAve dvikAdisaMyogAH siddhAdiSu svabuddhyA / puNDarIkapauNDarIkatvena yojanIyAH,zeSAstu kaNDarIkA iti||155||saamprtmnythaa bhAvapauNDarikapratipAdanAyAha-ahavAvI tyAdi, nikSepAH athavApi bhAvapauNDarIkamidam, tadyathA- samyagjJAne tathA samyagdarzane samyakcAritre jJAnAdike vinaye tathA adhyAtmani ca dharmadhyAnAdike ye pravarAH zreSThA munayo bhavanti te pauNDarIkatvenAvagantavyAstato'nyekaNDarIkA iti||156||tdevNsmbhvinmssttdhaa pauNDarIkasya nikSepaMpradAdhuneha yenAdhikArastamAvirbhAvayannAha-atra punadRSTAntaprastAve adhikAro vyApAraH sacittatiryagyoni-2 kaikendriyavanaspatikAyadravyapauNDarIkeNa jalarUheNa, yadivA audayikabhAvavartinA vanaspatikAyapauNDarIkeNa sitazatapatreNa, tathA bhAve zramaNena ca samyagdarzanacAritravinayAdhyAtmavartinA satsAdhunA'sminnadhyayane pauNDarIkAkhye'dhikAra iti // 157 / / gatA nikSepaniyuktiH, adhunA sUtrasparzikaniryukteravasaraH, sA ca sUtre sati bhavati, sUtraM ca sUtrAnugame, sa cAvasaraprApto'to'skhalitAdiguNopetaM sUtramuccArayitavyam, taccedaM suyaM me AusaMteNaM bhagavayA evamakkhAyaM- iha khalu poMDarIeNAmajjhayaNe, tassa NaM ayamaDhe paNNatte-se jahANAmae pukkhariNI (c) tathaudayike (mu0)| 0 matizcatu (mu0)| // 495
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH2 // 496 // zrutaskandhaH 2 prathamamadhyayanaM pauNDarIkam, sUtram 1-6 (636-641) vApIpuNDarIkAdi nirUpaNam siyA bahuudagA bahuseyA bahupukkhalA laTThA puMDarikiNI pAsAdiyA darisaNiyA abhirUvA, tIse NaM pukkhariNIe tattha tattha dese dese tahiM tahiM bahavepaumavarapoMDarIyA buiyA, aNupuvvuTThiyA UsiyA ruilA vaNNamaMtA gaMdhamaMtArasamaMtA phAsamaMtA pAsAdiyA darisaNiyA abhirUvA paDirUvA, tIse NaM pukkhariNIe bahumajjhadesabhAe ege mahaM paumavarapoMDarIe buie, aNupuvvuTThie ussite ruile vannamaMte gaMdhamaMte rasamaMte phAsamaMte pAsAdIe jAva paDirUve / savvAvaMti caNaM tIse pukkhariNIe tattha tattha dese dese tahiM tahiM bahave paumavarapoMDarIyA buiyA aNupuvvuTThiyA UsiyA ruilA jAva paDirUvA, savvAvaMti ca NaM tIse NaM pukkhariNIe bahumajjhadesabhAe egaM mahaM paumavarapoMDarIe buie aNupuvvuTThie jAva paDirUve / / sUtram 1 // // 636 // ) ___ aha purise puritthimAo disAo Agamma taM pukkhariNIM tIse pukkhariNIe tIre ThiccA pAsati taM mahaM egaM paumavarapoMDarIyaM aNupuvvuTThiyaM UsiyaM jAva paDirUvaM / tae NaM se purise evaM vayAsI- ahamaMsi purise kheyanne kusale paMDite viyatte mehAvI abAle maggatthe maggaviU maggassa gatiparakkamaNNU ahameyaM paumavarapoMDarIyaM unnikkhissAmittikaTTha iti buyA se purise abhikkameti taM pukkhariNI, jAvaM jAvaM ca NaM abhikkamei tAvaM tAvaM ca NaM mahaMte udae mahaMte see pahINe tIraM apatte paumavarapoMDarIyaMNo havvAe No pArAe, aMtarA pokkhariNIe seyaMsi nisaNNe paDhame purisajAe! // sUtram 2 // // 637 // ) __ ahAvare docce purisajAe, aha purise dakkhiNAo disAo AgammataM pukkhariNiM tIse pukkhariNIe tIre ThiccA pAsati taM mahaM egapaumavarapoMDarIyaM aNupuvvuTThiyaM pAsAdIyaM jAva paDirUvaMtaM ca ettha egaMpurisajAtaM pAsati pahINatIraM apattapaumavarapoMDarIyaMNo havvAe No pArAe aMtarA pokkhariNIe seyaMsi NisannaM, taeNaM se purise taM purisaM evaM vayAsI- ahoNaM ime purise akheyanne akusale apaMDie aviyatte amehAvI bAle No maggatthe No maggaviU No maggassa gatiparakkamaNNU jannaM esa purise, ahaM kheyanne kusale jAva // 496 //
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGga niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 497 // zrutaskandhaH 2 prathamamadhyayanaM pauNDarIkam, sUtram 1-6 (636-641) vApIpuNDarIkAdi nirUpaNam paumavarapoMDarIyaM unnikkhissAmi, No ya khalu eyaM paumavarapoMDarIyaM evaM unnikleyavvaM jahA NaM esa purise manne, ahamaMsi purise kheyanne kusale paMDie viyatte mehAvI abAle maggatthe maggaviUmaggassa gatiparakkamaNNU ahameyaM paumavarapoMDarIyaM unnikkhissAmittikaTTa iti vaccA se purise abhikkame taM pukkhariNiM, jAvaM jAvaM ca NaM abhikkamei tAvaM tAvaM ca NaM mahaMte udae mahaMte see pahINe tIraM apatte paumavarapoMDarIyaMNo havvAe No pArAe aMtarA pokkhariNIe seyaMsi Nisanne docce purisjaate||suutrm 3 // ( // 638 // ) __ ahAvare tacce purisajAte,aha purise paJcatthimAo disAo AgammataMpukkhariNiM tIse pukkhariNIe tIre ThiccA pAsati taM egaM mahaM paumavarapoMDarIyaM aNupuvvuTThiyaM jAva paDirUvaM, te tattha donni purisajAte pAsati pahINe tIraM apatte paumavarapoMDarIyaMNo havvAe No pArAe jAva seyaMsi Nisanne, taeNaM se purise evaM vayAsI- ahoNaM ime purisA akheyannA akusalA apaMDiyA aviyattA amehAvI bAlANo maggatthANo maggaviUNo maggassa gatiparakkamaNNU, jaMNaM ete purisA evaM manne-amhe etaM paumavarapoMDarIyaM uNNikkhissAmo, no ya khalu eyaM paumavarapoMDarIyaM evaM unnikkhetavvaM jahA NaM ee purisA manne, ahamaMsi purise kheyanne kusale paMDie viyatte mehAvI abAle maggatthe maggaviU maggassa gatiparakkamaNNU ahameyaM paumavarapoMDarIyaM unnikkhissAmittikaTTha iti vuccA se purise abhikkametaM pukkhariNiM jAvaM jAvaM ca NaM abhikkame tAvaMtAvaMca NaM mahaMte udae mahaMte see jAva aMtarA pokkhariNIe seyaMsi Nisanne, tacce purisjaae| sUtram 4 // ( // 639 // ) ___ ahAvare cautthe purisajAe, aha purise uttarAo disAo AgammataM pukkhariNiM, tIse pukkhariNIe tIre ThiccA pAsati taM mahaM egaM paumavarapoMDarIyaM aNupuvvuTThiyaM jAva paDirUvaM, te tattha tinni purisajAte pAsati pahINe tIraM apatte jAva seyaMsi Nisanne, tae NaM se purise evaM vayAsI-ahoNaM ime purisA akheyannA jAvaNo maggassa gatiparakkamaNNUjaNNaM ete purisA evaM manne-amhe etaM paumavarapoMDarIyaM // 497 //
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 498 // zrutaskandha:2 prathamamadhyayana pauNDarIkam, sUtram 1-6 (636-641) vApIpuNDarIkAdi nirUpaNam unnikkhissAmo No ya khalu eyaM paramavarapoMDarIyaM evaM unnikkheyavvaM jahA NaM ete purisA manne, ahamaMsi purise kheyanne jAva maggassa gatiparakkamaNNU, ahameyaM paumavarapoMDarIyaM unnikkhissAmittikaTTaiti vuccA se purise taM pukkhariNiM jAvaM jAvaM ca NaM abhikkame tAvaM tAvaM caNaM mahaMte udae mahaMte see jAva Nisanne,cautthe purisjaae| sUtram 5 / / ( // 640 // ) ___ aha bhikkhU lUhe tIraTThI kheyanne jAva gatiparakkamaNNU annatarAo disAo vA aNudisAo vA Agamma taM pukkhariNiM tIse pukkhariNIe tIre ThiccA pAsati taM mahaM egaM paumavarapoMDarIyaM jAva paDirUvaM, te tattha cattAripurisajAe pAsati pahINe tIraM apatte jAva paumavarapoMDarIyaM No havvAe No pArAe aMtarA pukkhariNIe seyaMsi Nisanne, tae NaM se bhikkhU evaM vayAsI- aho NaM ime purisA akheyannA jAva No maggassa gatiparakkamaNNU, jaM ete purisA evaM manne amhe eyaM paumavarapoMDarIyaM unnikkhissAmo, No ya khalu eyaM paumavarepoDaMrIyaM evaM unnikkhetavvaM jahA NaM ete purisA manne, ahamaMsi bhikkhU lUhe tIraTThI kheyanne jAva maggassa gatiparakkamaNNU, ahameyaM paumavarapoMDarIyaM uNNikkhissAmittikaTuiti vuccA se bhikkhUNo abhikkametaM pukkhariNiM tIse pukkhariNIe tIre ThiccA sadaM kujjA-uppayAhi khalu bho paumavarapoMDarIyA! uppayAhi, aha se uppatite pumvrpoNddriie|| sUtram 6 // ( // 641 // ) asya cAnantarasUtreNa saha sambandho vAcyaH,sacAyaM-se evamAyANaha jamahaM bhayaMtAro'tti tadetadevaMjAnIta bhayasya trAtAraH!, tadyathA- zrutaM mayA''yuSmatA bhagavataivamAkhyAtam, AdisUtreNa ca saha sambandho'yam, tadyathA- yadbhagavatA''khyAtaM mayA ca zrutaM tadrudhyetetyAdikam, kiM tadbhagavatA''khyAtamityAha- iha pravacane sUtrakRvitIyazrutaskandhe vA khaluzabdo vAkyAlaGkAre pauNDarIkAbhidhAnamadhyayanaM pauNDarIkeNa-sitazatapatreNAtropamA bhaviSyatItikRtvA, ato'syAdhyayanasya pauNDarIkamiti nAma kRtam, tasya cAyamarthaH, Namiti vAkyAlaGkAre, prajJaptaH prarUpitaH, sejaha tti tadyathArthaH, sa ca vAkyopanyAsArthaH, nAmazabdaH
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAI niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam / / 499 // sambhAvanAyAm, sambhAvyate puSkariNIdRSTAntaH, puSkarANi- padmAni tAni vidyante yasyAmasau puSkariNI syAd bhavedevambhUtA, zrutaskandhaH 2 tadyathA-bahu pracuramagAdhamudakaM yasyAM sA bahUdakA, tathA bahuH-pracuraH sIyante-avabadhyante yasminnasau seyaH- kardamaH sa yasyAM / prathamamadhyayana pauNDarIkam, sA bahuseyA pracurakardamA bahuzvetapadmasadbhAvAt svacchodakasaMbhavAcca bahuzvetA vA, tathA bahupuSkalA bahusaMpUrNA- pracurodaka sUtram 1-6 bhRtetyrthH| tathA labdhaH- prAptaH puSkariNIzabdAnvarthatayA'rtho yayA sAlabdhArthA, athavA''sthAnamAsthA-pratiSThA sAlabdhA (636-641) vApIyayA sA labdhAsthA, tathA pauNDarIkANi- zvetazatapatrANi vidyante yasyAM sA pauNDarIkiNI, pracurArthe matvarthIyotpatterbahu puNDarIkAdi pdmetyrthH| tathA prasAdaH- prasannatA nirmalajalatA sA vidyate yasyAHsA prasAdikA prAsAdAvA-devakulasannivezAste vidyante nirUpaNam yasyAM samantataH sA prAsAdikA, darzanIyA zobhanA satsaMnivezato vA draSTavyA darzanayogyA, tathA''bhimukhyena sadA'vasthitAni rUpANi- rAjahaMsacakravAkasArasAdIni gajamahiSamRgayUthAdIni vA jalAntargatAni karimakarAdIni vA yasyAM sA'bhirUpeti, tathA pratirUpANi- pratibimbAni vidyante yasyAM sA pratirUpA, etaduktaM bhavati- svacchatvAttasyAH sarvatra pratibimbAni samupalabhyante, tadatizayarUpatayA vA lokena tatpratibimbAni kriyante(iti) sA pratirUpeti, yadivA-'pAsAdIyA darisaNIyA abhirUvA paDirUva'tti paryAyA ityete catvAro'pyatizayaramaNIyatvakhyApanArthamupAttAH / tasyAzca puSkariNyAHNamiti vAkyAlaGkAre tatra tatre' tyanena vIpsApadena pauNDarIkairvyApakatvamAha, dezedeze' ityanena tvekaikapradeze prAcuryamAha, tasmiMstasminni tyanena tu nAstyevAsau puSkariNyAH pradezo yatra tAni na santIti, yadivA- deze deze ityetatpratyekamabhisambadhyate tatra tatre ti, ko'rthaH?- deze deze tasmiMstasminniti ca, ko'rthaH?, dezaikadeza iti, yadivA- atyAdarakhyApanAyaikArthAnyevaitAni trINyapi 0 puSkalastu pUrNe zreSThe ityanekArthokteH, bahurvA'tra pratyayaH / // 49
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGga niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 500 / / padAni, teSu ca puSkariNyAH sarvapradezeSu bahUni-pracurANi padmAnyeva 'varANi' zreSThAni pauNDarIkANi padmavarapauNDarIkANi, zrutaskandha:2 padmagrahaNaM chatravyAghravyavacchedArtham, pauNDarIkagrahaNaM zvetazatapatrapratipattyartham, varagrahaNamapradhAnanivRttyartham, tadevambhUtAni bahUni prathamamadhyayana pauNDarIkam, padmavarapauNDarIkANi buiya tti uktAni- pratipAditAni vidyante ityarthaH, AnupUryeNa viziSTaracanayA sthitAni, tathocchritAni sUtram 1-6 paGkajale atilaGghayopari vyavasthitAni, tathA 'ruciH' dIptistAM lAnti- Adadati rucilAni-saddIptimanti, tathA (636-641) vApIzobhanavarNagandharasasparzavanti, tathA prAsAdIyAni- darzanIyAni abhirUpANi pratirUpANi / tasyAzca puSkariNyAH sarvataH padmAvRtAyAH puNDarIkAdi Namiti vAkyAlaGkAre bahudezamadhyabhAge nirupacaritamadhyadeze ekaM mahatpadmavarapauNDarIkamuktamAnupUryeNa vyavasthitamucchritaM rucilaM nirUpaNam varNagandharasasparzavat tathA prAsAdIyaM darzanIyaM abhirUpataraM pratirUpataramiti / sAmpratametadevAnantaroktaM sUtradvayaM savvAvaMti ca NaM tI tyanena viziSTamaparaM sUtradvayaM draSTavyam, asyAyamarthaH-savvAvaMti tti sarvasyA api tasyAH puSkariNyAH sarvapradezeSu yathoktavizeSaNaviziSTAni bahUni padmAni, tathA sarvasyAzca tasyA bahumadhyadezabhAge yathoktavizeSaNaviziSTaM mahadekaM pauNDarIkaM vidyata iti, ubhayatrApi caH samuccaye, Namiti vAkyAlaGkAre iti // 1 // 636 // atha anantaramevambhUtapuSkariNyAH pUrvasyA dizaH kazcidekaH puruSaH samAgatya tAM puSkariNIM tasyAzca tIre taTe sthitvA tadetatpadmaM prAsAdIyAdipratirUpAntavizeSaNakalApopetaM sa puruSaH pUrvadigbhAgavyavasthitaH eva miti vakSyamANanItyA vadet brUyAt- ahamaMsi tti ahamasmi puruSaH, kimbhUtaH?- kushlo| hitAhitapravRttinivRttinipuNaH, tathA pApADDInaH paNDito dharmajJo dezakAlajJaH kSetrajJo vyakto bAlabhAvAnniSkrAntaH pariNatabuddhiH // 500 // medhAvI plavanotplvanayorupAyajJaH, tathA abAlo madhyamavayAH SoDazavarSoparivartI mArgasthaH sadbhirAcIrNamArgavyavasthitastathA / sanmArgajJaH, tathA mArgasya yA gatirgamanaM vartate tayA yatparAkramaNaM-vivakSitadezagamanaM tajjAnAtIti parAkramajJaH, yadivA- parAkramaH
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGga niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 501 // zrutaskandhaH2 prathamamadhyayana pauNDarIkam, sUtram 1-6 (636-641) vApIpuNDarIkAdi nirUpaNam sAmarthya tajjJo'hamAtmajJa ityarthaH, tadevambhUtavizeSaNakalApopeto'haM etat pUrvoktavizeSaNakalApopetaM padmavarapauNDarIkaM puSkariNImadhyadezAvasthitamahamutkSepsyAmItikRtvehAgataH iti etatpUrvoktaM tat pratItyoktvA'sau puruSastAM puSkariNImabhimukhaM krAmetabhikrAmet tadabhimukhaM gacchet, yAvadyAvaccAsau tadavataraNAbhiprAyeNAbhimukhaM krAmettAvattAvacca Namiti vAkyAlaGkAre tasyAH puSkariNyA mahadagAdhamudakaM tathA mahAMzca seyaH kardamaH, tato'sau mahAkardamodakAbhyAmAkulIbhUtaH prahINa:- sadvivekena rahitastyaktvA tIraM subvyatyayAdvA tIrAtprahINa:-prabhraSTaH aprAptazca vivakSitaM padmavarapauNDarIkaM tasyAH puSkariNyAstasyAM vA yaH seyaH- kardamastasminniSaNNo- nimagna AtmAnamuddhartumasamarthaH, tasmAcca tIrAdapi prabhraSTaH, tatastIrapadmayorantarAla evAvatiSThate, yata evamataH no havvAe tti nAktiTavartyasau bhavati no pArAe tti nApi vivakSitapradezaprAptyA pAragamAnAya vA samartho bhavati / evamasAvubhayabhraSTo muktamuktolIvadanAyaiva prabhavatItyayaM prathamaH puruSaH, puruSa eva puruSajAtaH- puruSajAtIya iti // 2 // 637 // 'artha'prathamapuruSAdanantaraM aparo dvitIyaH puruSajAtaH-puruSa iti / athaveti vAkyopanyAsArthe, atha-kazcitpuruSo dakSiNAdigbhAgAdAgatya tAM puSkariNIM tasyAzca puSkariNyAstIre sthitvA tatrasthazca pazyati mahadekaM padmavarapauNDarIkamAnupUryeNa vyavasthitaM prAsAdIyaM yAvatpratirUpaM atra ca'asmiMzca tIre vyavasthitaH, taM ca pUrvavyavasthitamekaM puruSaM pazyati, kimbhUtaM?-tIrAtparibhraSTamanavAptapadmavarapauNDarIkamubhayabhraSTamantarAla evAvasIdantam, dRSTvA ca tamevamavasthaM puruSaM tato'sau dvitIyaH puruSaH taM prAktanaM puruSamevaM vadetaho iti khede, sarvatra Namiti vAkyAlaGkAre draSTavyo, yo'yaM kardame nimagnaH puruSaH so'khedajJo'kuzalo'paNDito'vyakto'medhAvI bAlona mArgastho no mArgajJo no mArgasya gatiparAkramajJaH, akuzalatvAdike kAraNamAha- yad yasmAdeSa puruSa etatkRtavAn, tadyathA (r)vaderdvikarmakatvAdanyaM pratyuccAre'pi vAkyasya karmaNi dvitIyA'trApi, ayamityAdinA nAmnA nirdezo'pyasyaivaM na dossaay| 8 // 501 //
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtA niyuktizrIzIlA vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 502 // ahaM khedajJaH kuzala ityAdi bhaNitvA padmavarapauNDarIkamutkSepsyAmItyevaM pratijJAtavAn, na caitatpadmavarapauNDarIkaM 'evaM' anena / zrutaskandhaH2 prakAreNa yathA'nenotkSeptumArabdhamevamutkSeptavyaM yathA'yaM puruSo manyata iti // tato'hamevAsyotkSepaNe kuzala iti darzayitumAha- prathamamadhyayanaM pauNDarIkam, ahamaMsItyAdi jAva docce purisajAe itti, sugamam // 3 // 638 / / tRtIyaM puruSajAtamadhikRtyAha-ahAvare tacce ityAdi sugamam, sUtram 1-6 yAvaccaturthaH puruSajAta iti // 4-5 // 639-640||saamprtmprN paJcamaM tadvilakSaNaM puruSajAtamadhikRtyAha- athe tyAnantarye, (636-641) vApIcaturthapuruSAdayamanantaraH puruSaH tasyAmUni vizeSaNAni- bhikSaNazIlo bhikSuH pacanapAcanAdisAvadhAnuSThAnarahitatayA puNDarIkAdi nirdoSAhArabhojI, tathA rUkSo rAgadveSarahitaH, tau hi karmabandhahetutayA snigdhau, yathA hi snehAbhAvAdrajo na lagati tathA nirUpaNam rAgadveSAbhAvAtkarmareNurna lagati, atastadrahito rUkSa ityucyate, tathA- saMsArasAgarasya tIrArthI, tathA kSetrajJaH khedajJo vA, pUrva vyAkhyAtAnyeva vizeSaNAni, yAvanmArgasya gatiparAkramajJaH, sa cAnyatarasyA dizo'nudizo vA''gatya tAM puSkariNIM tasyAzca tIre sthitvA samantAdavalokayan bahumadhyadezabhAge tanmahadekaM padmavarapauNDarIkaM pazyati, tAMzca caturaH puruSAn pazyati, yatra ca vyavasthitAniti, kimbhUtAn?- tyaktatIrAn aprAptapadmavarapauNDarIkAn paGkajalAvamagnAn punastIramapyAgantumasamarthAn, dRSTvA / ca tAMstadavasthAn tato'sau bhikSuH eva miti vakSyamANanItyA vadet, tadyathA- aho iti khede Namiti vAkyAlaGkAre, imela puruSAzcatvAro'piakhedajJA yAvanno mArgasya gatiparAkramajJAH, yasmAtte puruSA evaM jJAtavanto yathA vayaM padmavarapauNDarIkamunnikSepsyAmaHutkhaniSyAmo, na ca khalu tat pauNDarIkamevaM- anena prakAreNa yathaite manyante tathotkSeptavyam / api tvahamasmi bhikSU rUkSo // 502 // yAvadgatiparAkramajJaH, etadguNaviziSTo'hametatpauNDarIkamutkSepsyAmi- utkhaniSyAmi-samuddhariSyAmItyevamuktvA'saunAbhikrAmet / (c)0puNDarIkAn (mu0)|
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandha:2 // 503 // zrutaskandhaH 2 prathamamadhyayanaM pauNDarIkam, sUtram (642) jJAtArthaprazne kathanopakramaH tAM puSkariNIM na pravizet, tatrastha eva yatkuryAttaddarzayati- tasyAstIre sthitvA tathAvidhaM zabdaM kuryAt, tadyathA- Urdhvamutpatotpata, khaluzabdo vAkyAlaGkAre he padmavarapauNDarIka! tasyAH puSkariNyA madhyadezAt tvamutpatotpata, atha tacchabdazravaNAdanantaraM tadutpatitamiti // 6 // 641 // tadevaM dRSTAntaM pradarzya dAntikaM darzayitukAmaH zrImanmahAvIravardhamAnasvAmI svaziSyAnAha kiTTie nAe samaNAuso!, aDhe puNa se jANitavve bhavati, bhaMtettisamaNaM bhagavaM mahAvIraM niggaMthA ya niggaMthIo ya vaMdaMti namasaMti vaMdettA namaMsittA evaM vayAsi-kiTTie nAe samaNAuso!, aTTha puNa se Na jANAmo samaNAusotti, samaNe bhagavaM mahAvIre te ya bahave niggaMthe ya niggaMthIo ya AmaMtettA evaM vayAsI-haMta samaNAuso! AikkhAmi vibhAvemi kiTTemi pavedemi saaTuM saheuMsanimittaM bhujo bhujo uvadaMsemi se bemi // sUtram 7 // // 642 // ) kIrtite kathite pratipAdite mayA'smin jJAte udAharaNe he zramaNA AyuSmanto'rthaH punarasya jJAtavyo bhavati bhavadbhiH, etaduktaM bhavati-nAsyodAharaNasya paramArthaM yUyaM jAnItha, evamukto(ktA) bhagavatA te bahavo nirgranthA nirgranthyazca taM zramaNaM bhagavantaM mahAvIra te nirgranthAdayo vandanti kAyena namasyanti- tatprajJaiH zabdaiH stuvanti vanditvA namasyitvA caivaM- vakSyamANaM vadeyuH, tadyathAkIrtitaM pratipAditaM jJAtaM udAharaNaM bhagavatA, arthaM punarasya na samyak jAnIma ityevaM pRSTo bhagavAn zramaNo mahAvIrastAnnigranthAdIne vadet- hante ti saMpreSaNe, he zramaNA AyuSmanto! yadbhavadbhirahaM pRSTastatsopapattikamAkhyAmi bhavatAm, tathA vibhAvayAmi AvirbhAvayAmi prakaTArthaM karomi, tathA kIrtayAmi paryAyakathanadvAreNeti tathA pravedayAmi prakarSeNa hetudRSTAntazcittasantatAvAropayAmi, athavaikArthikAni caitAni / kathaM pratipAdayAmIti darzayati-sahArthena-dAntikArthena vartata iti sArthaH puSkariNIdRSTAntastam, (r) evamutpato0 (mu0)| // 503 //
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 504 // tathA saha hetunA-anvayavyatirekarUpeNa vartata iti sahetustaM tathAbhUtamarthaM pratipAdayiSyAmi yathA te puruSA aprAptaprArthitArthAH zrutaskandhaH 2 puSkariNIkardame duruttAre nimagnA evaM vakSyamANAstIrthikA apAragAH saMsArasAgarasya tatraiva nimajjantItyevaMrUpo'rthaH soppttikH| prathamamadhyayana pauNDarIkam, pradarzayiSyate, tathA saha nimittena- upAdAnakAraNena sahakArikAraNena vA vartata iti sanimittaM- sakAraNaM dRSTAntArthaM bhUyo sUtram 8 bhUyo'parairaparairhetudRSTAntarupadarzayAmi so'haM sAmpratameva bravImi zRNuta yUyamiti // 7 // 642 // tadadhunA bhagavAn pUrvoktasya (643) jJAtArthaprazne dRSTAntasya yathAsvaM dAntikaM darzayitumAha kathanopakramaH loyaM ca khalu mae appAhaDasamaNAuso! pukkhariNI buiyA, kammaMca khalu mae appAsamaNAuso! se udae buie, kAmabhoge yakhalu mae appAhaTusamaNAuso! se see buie, jaNajANavayaM ca khalu mae appAhaTTa samaNAuso! te bahave paumavarapoMDarIe buie, rAyANaM ca khalu mae appAhaTTa samaNAuso! se ege mahaM paumavarapoMDarIe buie, annautthiyA ya khalu mae appAhaTu samaNAuso! te cattAri purisajAyA buiyA, dhammaM ca khalu mae appAhaTusamaNAuso! se bhikkhUbuie, dhammatitthaM ca khalu mae appAhaTusamaNAuso! se tIre buie, dhammakahaM cakhalu mae appAhaTusamaNAuso! se sadde buie, nivvANaM ca khalu mae appAhaTusamaNAuso! se uppAe buie, evameyaM ca khalu mae appAhaTusamaNAuso! se evameyaM buiyaM / / sUtram 8 // ( / / 643 / ) lokamiti manuSyakSetram, cazabda uttarApekSayA samuccayArthaH, khaluriti vAkyAlaGkAre, mayetyAtmanirdezaH, yo'yaM loko manuSyAdhArastamAtmani AhRtya vyavasthApya apAhRtya vA he AyuSman! zramaNa AtmanA vA- mayA''hRtya na paropadezataH, sA puSkariNI padmAdhArabhUtoktA, tathA karma cASTaprakAram, yadbalena puruSapauNDarIkANi bhavanti tadevaMbhUtaM karma mayA''tmanyAhRtya AtmanA vA AhRtya apAhRtya vA, etaduktaM bhavati-he zramaNa! AyuSman sarvAvasthAnAM nimittabhUtaM karmAzritya tadudakaM dRSTAntatve // 504 //
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGga niyuktizrIzIlA vRttiyutam zrutaskandha:2 // 505 // zrutaskandhaH 2 prathamamadhyayana pauNDarIkam, sUtram jJAtArthaprazne kathanopakramaH sUtram 9 (644) rAjasvarUpAdiH nopanyastam, karma cAtra dArTAntikaM bhaviSyati, tatrecchAmadanakAmAH zabdAdayo viSayAste eva bhujyanta iti bhogAH, yadivA kAmA- icchArUpA madanakAmAstu bhogAstAnmayA''tmanyAhRtya seyaH kardamo'bhihitaH, yathA mahati paGke nimagno duHkhenAtmAnamuddharatyevaM viSayeSvapyAsakto nAtmAnamuddhartumalamityetatkardamaviSayayoH sAmyamiti, tathA janaM sAmAnyena lokam, tathA janapade vA jAnapadA viziSTAryadezotpannA gRhyante, te cArddhaSaDviMzatijanapadodbhavA iti, tAMzcasamAzritya mayA dAntikatvenAGgIkRtya tAni bahUni padmavarapauNDarIkANi dRSTAntatvenAbhihitAni, tathA rAjAnamAtmanyAhRtya tadekaM padmavarapauNDarIkaM dRSTAntatvenAbhihitam, tathA'nyatIrthikAn samAzritya te catvAraH puruSajAtA abhihitAH, teSAM rAjapauNDarIkoddharaNe sAmarthyavaikalyAt, tathA dharmaM ca khalvAtmanyAhRtya zramaNAyuSman! sa bhikSuH rUkSavRttirabhihitaH, tasyaiva cakravartyAdirAjapadmavarapauNDarIkoddharaNesAmarthyasadbhAvAt, dharmatIrthaM ca khalvAzritya mayA tattIramuktam, tathA saddharmadezanAM cAzritya mayA sa bhikSusambandhI zabdo'bhihitaH, tathA nirvANaM mokSapadamazeSakarmakSayarUpamISatprAgbhArAkhyabhUbhAgoparyavasthitakSetrakhaNDaMvA''tmanyAhRtya sa padmavarapauNDarIkasyotpAto'bhihita iti / sAmprataM samastopasaMhArArthamAha- evaM pUrvoktaprakAreNa etallokAdikaM ca khalvAtmanyAhRtya- Azritya mayA zramaNAyuSman! se etatpuSkariNyAdikaM dRSTAntatvena kiJcitsAdhAdevametaduktamiti // 8 // 643 // tadevaM sAmAnyena dRSTAntadAntikayoryojanAM kRtvA'dhunA vizeSeNa pradhAnabhUtarAjadArTAntikaM (taduddharaNArthatvAtsarvaprayAsasyeti) darzayitumAha iha khalu pAINaMvA paDINaM vA udINaM vA dAhiNaMvA saMtegatiyA maNussA bhavaMti aNupuvveNaM logaMuvavannA, taMjahA-AriyA vege aNAriyA vege uccAgottA vegeNIyAgoyA vege kAyamaMtA vege rahassamaMtA vege suvannA vege duvvannA vege surUvA vege durUvA vege, tesiMca (r) dvAdazAGgaM zAsanaM vaa| 0 rAkhyaM bhUbhA (mu0)| (r) rAjadArTAntikayojane hetudarzanAya ttiippnnmidmityaabhaati| // 505 //
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGga niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 506 // zrutaskandhaH2 prathamamadhyayanaM pauNDarIkam, sUtram 9 (644) rAjasvarUpAdiH NaM maNuyANaM ege rAyA bhavai, mahayAhimavaMtamalayamaMdaramahiMdasAre accaMtavisuddharAyakulavaMsappasUte niraMtararAyalakkhaNavirAiyaMgamaMge bahujaNabahumANapUie savvaguNasamiddhe khattie mudie muddhAbhisitte mAupiusujAe dayappie sImaMkare sImaMdharekhemaMkare khemaMdharemaNussiMde jaNavayapiyA jaNavayapurohie seukare keukare narapavare purisapavare purisasIhe purisaAsIvise purisavarapoMDarIe purisavaragaMdhahatthI aDDe ditte vitte vicchinnaviulabhavaNasayaNAsaNajANavAhaNAiNNe bahudhaNabahujAtarUvaratae AogapaogasaMpautte vicchaDDiyapaurabhattapANe bahudAsIdAsagomahisagavelagappabhUte, paDipuNNakosakoTThAgArAuhAgAre balavaM dubballapaccAmitta ohayakaMTayaM nihayakaMTayaM maliyakaMTayaM uddhiyakaMTayaM akaMTayaM ohayasattU nihayasattU maliyasattU uddhiyasattU nijjiyasattU parAiyasattU vavagayadubhikkhamAribhayavippamukkaM rAyavannao jahA uvavAie jAva pasaMtaDiMbaDamaraM rajjaM pasAhemANe viharati / tassaNaM ranno parisA bhavai- uggA uggaputtA bhogA bhogaputtA ikkhAgAi ikkhAgAiputtA nAyA nAyaputtA koravvA koravvaputtA bhaTTA bhaTyuttA mAhaNA mAhaNaputtA lecchai lecchaiputtA pasatthAro pasatthaputtA seNAvaI seNAvaiputtA / tesiMcaNaM egatIe saDDI bhavai kAmaMtaMsamaNA vA mAhaNA vA saMpahAriMsugamaNAe, tattha annatareNaM dhammeNaM pannattAro vayaM imeNaM dhammeNaM pannavaissAmo se evamAyANaha bhayaMtAro jahA mae esa dhamme suyakkhAe supannatte bhavai, taMjahA- urdu pAdatalA ahe kesaggamatthayA tiriyaM tayapariyaMte jIve esa AyApajjave kasiNe esa jIve jIvati esa mae No jIvai, sarIre dharamANe dharai viNaTuMmi ya No dharai, eyaMtaM jIviyaM bhavati, AdahaNAe parehiM nijai, agaNijhAmie sarIre kavotavannANi aTThINi bhavaMti, AsaMdIpaMcamA purisA gAmaMpaccAgacchaMti, evaM asaMte asaMvijamANe jesiMtaM asaMte asaMvijamANe tesiMtaMsuyakkhAyaM bhavati- anno bhavati jIvo annaM sarIraM, tamhA, te evaM no vipaDivenaiti- ayamAuso! AyA dIheti vA hasseti vA parimaMDaleti vA vaTeti vA taMseti vA cauraMseti vA Ayateti vA chalaMsieti vA aTuMseti vA kiNheti vA NIleti vA lohiyahAlidde sukkilleti vA // 506 //
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGga niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 507 // zrutaskandhaH2 prathamamadhyayanaM pauNDarIkam, sUtram 9 (644) rAjasvarUpAdiH subbhigaMdheti vA dubbhigaMdheti vA titteti vA kaDueti vA kasAeti vA aMbileti vA mahureti vA kakkhaDeti vA maueti vA gurueti vA lahueti vA sieti vA usiNeti vA niddheti vA lukkheti vA, evaM asaMte asaMvijamANe jesiM taM suyakkhAyaM bhavati- anno jIvo annaM sarIraM, tamhA te No evaM uvalabbhaMti se jahANAmae kei purise kosIo asiM abhinivvaTTittANaM uvadaMsejjA ayamAuso! asI ayaM kosI, evameva Natthi kei purise abhinivvaTTittA NaM uvadaMsettAro ayamAuso! AyA iyaM sriirN| se jahANAmae kei purise muMjAo isiyaM abhinivvaTTittA NaM uvadaMsejjA ayamAuso! muMje iyaM isiyaM, evameva natthi kei purise uvadaMsettAro ayamAuso! AyA iyaM sarIraM / se jahANAmae kei purise maMsAo alui abhinivvaTTittA NaM uvadaMsejjA ayamAuso! maMse ayaM aTThI, evameva natthi kei purise uvadaMsettAro ayamAuso! AyA iyaM sarIraM / se jahANAmae kei purise karayalAo AmalakaM abhinivvaTTittA NaM uvadaMsejjA ayamAuso! karatale ayaM Amalae, evameva Natthi kei purise uvadaMsettAro ayamAuso! AyA iyaM sriirN| se jahANAmae kei purise dahio navanIyaM abhinivvaTTittANaM uvadaMsejjA ayamAuso! navanIyaM ayaM tu dahI, evameva Natthi kei purise jAva sarIraM / se jahANAmae kei purise tilehito tillaM abhinivvaTTittA NaM uvadaMsejA ayamAuso! tellaM ayaM pinnAe, evameva jAva sarIraM / se jahANAmae kei purise ikkhUto khotarasaM abhinivvaTTittA NaM uvadaMsejjA ayamAuso! khotarase ayaM choe, evameva jAva sarIraM / se jahANAmae kei purise araNIto aggiM abhinivvaTTittANaM uvadaMsejjA ayamAuso! araNI ayaM aggI, evameva jAva sarIraM / evaM asaMteasaMvijamANe jesiM taM suyakkhAyaM bhavati, taM0 anno jIvo annaM sarIraM / tamhA te micchaa||se haMtA taM haNaha khaNaha chaNaha Dahaha payaha AluMpaha vilupaha sahasAkAreha viparAmusaha, etAvatA jIve Natthi paraloe, te No evaM vippaDivedeti, taM0- kiriyAi vA akiriyAi vA sukkaDei vA dukkaDei vA kallANei vA pAvaei vA sAhui vA asAhui vA siddhIi vA asiddhIi vA niraei vA aniraei vA, evaM te virUvarUvehiM // 507 //
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 508 // zrutaskandhaH 2 prathamamadhyayanaM pauNDarIkam, sUtram 9 (644) rAjasvarUpAdiH kammasamAraMbhehiM virUvarUvAI kAmabhogAIsamArabhaMti bhoyaNAe // evaM ege pAgabbhiyA Nikkhamma mAmagaMdhammaM pannaveMti, taMsadahamANA taM pattiyamANA taM roemANA sAhu suyakkhAe samaNeti vA mAhaNeti vA kAmaM khalu Auso! tumaM pUyayAmi, taMjahA- asaNeNa vA pANeNa vA khAimeNa sAimeNa vA vattheNa vA paDiggaheNa vA kaMbaleNa vA pAyapuMchaNeNa vA tatthege pUyaNAe samAuTTisutatthege pUyaNAe nikAiMsu // puvvameva tesiM NAyaM bhavati-samaNA bhavissAmo aNagArA akiMcaNA aputtA apasU paradattabhoiNo bhikkhuNo pAvaM kammaNo karissAmo samuTThAe te appaNA appaDivirayA bhavaMti, sayamAiyaMti annevi AdiyAti annaMpi AyataMtaM samaNujANaMti, evameva te itthikAmabhogehiM mucchiyA giddhA gaDhiyA ajjhovavannAluddhA rAgadosavasaTTA, te No appANaM samucchedeti te No paraMsamucchedeti teNo aNNAIpANAI bhUtAIjIvAI sattAIsamucchedeti, pahINA puvvasaMjogaM AyariyaM maggaM asaMpattA iti te No havvAe No pArAe aMtarA kAmabhogesuvisannA iti paDhame purisajAe tajjIvataccharIraetti aahie| sUtram 9 // ( // 644 // ) iha asminmanuSyaloke, khalukyAlaGkAre, ihAsmin loke prAcyA pratIcyA dakSiNAyAmudIcyAmanyatarasyAM vA dizi santi vidyante eke kecana tathAvidhA manuSyAH AnupUryeNemaM lokamAzrityotpannA bhavanti / tAnevAnupUryeNa darzayati-tadyathe' tyupanyAsArthaH, ArAdyAtAH sarvaheyadharmebhya ityAryAH, tatra kSetrAryA ardhaSaDviMzatijanapadotpannAH, tadvyatiriktAstvanAryA eke kecana bhavanti, te cAnAryakSetrotpannA amI draSTavyAH, tadyathA- sagajavaNasabarababbara kaaymuruNddoddddgoddddpkknniyaa| arabAgahoNaromaya pArasakhasakhAsiyA cev||1||ddoNbilylusbokks bhillNdhpuliNdkoNbbhmrruyaa| koMcA ya cINacaMcuyamAlava damilA kulagghA // kekayakirAyahayamuhakharamuha taha turagameMDhayamuhA y| hayakaNNA gayakaNNA aNNe ya aNAriyA bhve|||| 3 // pAvA ya caMDadaMDA (c) kulaMghA (pr0)|
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ (644) // 509 // zrIsUtrakRtAGgaM | aNAriyA NigghiNA nnirnnukNpaa| dhammotti akkharAiM jesu Na Najjati suminnevi||4|| ityAdi / tathoccairgotraM- ikSvAkuvaMzAdika zrutaskandhaH2 niyuktiyeSAM te tathA, eke kecana tathAvidhakarmodayavartinaH, vAzabda uttarApekSayA vikalpArthaH tathA nIcairgotraM sarvajanAvagItaM yeSAM te prathamamadhyayana zrIzIlA pauNDarIkam, vRttiyutam tathA eke kecana nIcairgotrodayavartino, na sarve, vAzabdaH pUrvavadeva, te coccairgotrA nIcairgotrA vaa| kAyo- mahAkAyaHprAMzutvaM sUtram 9 zrutaskandha:2 tadvidyate yeSAM te kAyavantaH, tathA hasvavanto vAmanakakubjavaDabhAdaya eke kecana tathAvidhanAmakarmodayavartinaH, tathA zobhanavarNAH rAjasvarUpAdiH suvarNAH- prataptacAmIkaracArudehAH, tathA durvarNAH- kRSNarUkSAdivarNA eke kecana, tathA surUpAH- suvibhaktAvayavacArudehAH, tathA duSTarUpA-durUpA bIbhatsadehAH, teSAM coccairgotrAdivizeSaNaviziSTAnAM mahAn kazcidevaikastathAvidhakarmodayAdrAjA bhavati, savizeSyate- mahAhimavanmalayamandaramahendrANAmiva sAra:-sAmarthya vibhavovA yasya sa tathA ityevaMrAjavarNako yAvadupazAntaDimbaDamaraM rAjyaM prasAdhayaMstiSThatIti, tatra DimbaH- parAnIkazRgAliko DamaraM-svarASTrakSobhaH, paryAyau vaitAvatyAdarakhyApanArthamupAttau iti / tasya caivaMvidhaguNasaMpadupetasya rAjJa evaMvidhA parSadbhavatIti, tadyathA- ugrAstatkumArAzcograputrAH, evaM bhogabhogaputrAdayo'pi draSTavyAH, zeSaM sugamam, yAvatsenApatiputrA iti, NavaraM lecchai tti lipsukaH sa ca vaNigAdiH, tathA prazAstAro- buddhyupjiivino| mantriprabhRtayaH, teSAM ca madhye kazcidevaikaH zraddhAvAn- dharmalipsurbhavati, kAma mityavadhRtArthe'vadhRtametadyathA'yaM dharmazraddhAluH, avadhArya ca taM dharmalipsutayA zramaNA brAhmaNA vA saMpradhAritavantaH samAlocitavanto dharmapratibodhanimittaM tadantikagamanAya, tatra cAyantareNa dharmeNa- svasamayaprasiddhena prajJApayitAro vayamityevaM nAma saMpradhArya-taM rAjAnaM svakIyena dharmeNa prajJApayiSyAma evaM // 509 // saMpradhArya rAjJo'ntikaM gatvaivamUcuH, tadyathA- etadyathA'haM kathayiSyAmi eva miti ca vakSyamANanItyA bhavanto- yUyaM jAnIta (c) jeNa (mu0)| 7 te tathAvidhA eke (mu0)10 rAjantikaM pra010 etaccAhaM pr0| 7 kathayAmi pr0|
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGga niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 | // 510 // sUtram 9 bhayAttrAtAro vA yathA yena prakAreNa mayaiSa dharmaH svAkhyAtaH suprajJapto bhavatIti / evaM tIrthikaH svadarzanAnuraJjito'nyasyApi zrutaskandhaH 2 rAjAdeH svAbhiprAyeNopadezaM dadAti // tatrAdyaH puruSajAtastajjIvataccharIravAdI rAjAnamuddizyaivaM dharmadezanAM cakre, tadyathA prathamamadhyayanaM pauNDarIkam, UrdhvaM upari pAdatalAdadhazca kezAgramastakAttiryak ca tvakparyanto jIvaH, etaduktaM bhavati- yadevaitaccharIraM sa eva jIvo, naitasmAccharIrAvyatirikto'styAtmetyatastatpramANa eva bhavatyasau, ityevaM ca kRtvaiSa AtmA yo'yaMkAyo'yameva ca tasyAtmanaH (644) rAjasvarUpAdiH paryavaH kRtsnaH saMpUrNaH paryAyaH avasthAvizeSaH, tasmiMzca kAyAtmanyavApte tadavyatirekAjIvo'pyavApta eva bhavati, eSa ca kaayo| yAvantaM kAlaM jIved- avikRta Aste tAvantameva kAlaM jIvo'pi jIvatItyucyate, tadavyatirekAt, tathaiva kAyo yadA mRto| vikArabhAgbhavati tadA jIvo'pi na jIvati, jIvazarIrayorekAtmakatvAt, yAvadidaM zarIraM paJcabhUtAtmakamavyaGgaM carati tAvadeva jIvo'pIti, tasmiMzca vinaSTe sati- ekasyApi bhUtasyAnyathAbhAve vikAre sati jIvasyApi tadAtmano vinAzaH, tadevaM yAvadetaccharIraM vAtapittazleSmAdhAraM pUrvasvabhAvAdapracyutaM tAvadeva tajjIvasya jIvitaM bhavati, tasmiMzca vinaSTe tadAtmA-jIvo'pi vinaSTa itikRtvA AdahanAya AsamantAddahanArthaM zmazAnAdau nIyate'sau, tasmiMzca zarIre'gninA dhmApite kpotvrnnaanysthiini| kevalamupalabhyante na tadatirikto'paraH kazcidvikAraH samupalabhyate yata AtmAstitvazaGkA syAt, te ca tadbAndhavA jaghanyato'pi catvAraH AsandImaJcakaH sa paJcamo yeSAM te AsandIpaJcamAH puruSAstaM kAyamagninA dhmApayitvA punaH svagrAmaM pratyAgacchanti, yadi punastatrAtmA nijazarIrAdbhinnaH syAttataHzarIrAnnirgacchan dRzyeta, na copalabhyate, tasmAttajjIvastadeva zarIramiti sthitm| // 510 // tadevamuktanItyA'sau jIvo'san- avidyamAnastatra tiSThan gacchaMzca asaMvedyamAnaH ananubhUyamAnaH yeSAmayaM pakSasteSAM tatsvAkhyAtaM | 0 nIyate yato'sau (mu0)| 0 rAtmAnija0 (pra0), vAtmA'pi zarIrA0 (pr0)|
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGga niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 511 // bhavati, yeSAM punaranyo jIvo'nyaccharIramevaMbhUto'pramANaka evAbhyupagamaH, tasmAtte svamUDhyA pravartamAnA eva miti vakSyamANaM te zrutaskandhaH2 naiva viprativedayanti jAnanti, tadyathA- ayamAtmA''yuSman! zarIrAdUhirabhyupagamyamAnaH kiMpramANakaH syAditi vAcyam, tatra prathamamadhyayana pauNDarIkam, kiM dIrghaH- svazarIrAtprAMzutaraH uta hUsvaH- aGgaSThazyAmAkataNDulAdiparimANo vA?, tathA saMsthAnAnAM- parimaNDalAdInAM sUtram 9 madhye kiMsaMsthAnaH?, tathA kRSNAdInAM varNAnAM madhye katamavarNavartI?, tathA dvayorgandhayormadhye kiMgandhaH?, SaNNAM rasAnAM madhye rAjasvarUpAdiH katamarasavartI?, tathA'STAnAM sparzAnAM madhye katame sparze vrtte?| tadevaM saMsthAnavarNagandharasasparzAnyarUpatayA kathamapyasAvagRhyamANo'sannasau, tathA kenApi prakAreNAsaMvedyamAno'pi yeSAM tatsvAkhyAtaM bhavati yathA'nyo jIvo'nyaccharIrakamityayaM pakSaH, tasmAtpRthagavidyamAnatvAtte zarIrAtpRthagAtmavAdino naiva vakSyamANanItyA''tmAnamupalabhante / tadyathA nAma kazcitpuruSaH kozataH parivArAd asiM khaDgaM abhinirvartya samAkRSyAnyeSAmupadarzayet, tadyathA- ayamAyuSman! asiH khaDgo'yaM ca kozaH parivAraH, evameva jIvazarIrayorapi nAstyupadarzayitA, tadyathA- ayaM jIva idaM ca zarIramiti, na cAstyevamupadarzayitA kazcid ataH kAyAnna bhinno jIva iti / asmiMzcArthe bahavo dRSTAntAH santItyato darzayitumAha- tadyathA vA kazcitpuruSo muJAt tRNavizeSAt isiyaM / ti tadgarbhabhUtAMzalAkAM pRthakkRtya darzayet, tathA mAMsAdasthi tathA karatalAdAmalakaM tathA dadhno navanItaM tilebhyastailaM iti tathekSo rasa tathA'raNito'gnimabhinirvartya - pRthakkRtya darzayed, evameva zarIrAdapi jIvamiti, na cAstyevamupadarzayitA'to'sannAtmA zarIrAtpRthagasaMvedyamAnazceti / prayogazcAtra-sukhaduHkhabhAkparalokAnuyAyI nAstyAtmA, tilazazchidyamAne'pizarIrake pRthaganupalabdheH, ghaTAtmavat, vyatirekeNa ca kozakhagavat, tadevaM yuktibhiH pratipAdite'pyAtmAbhAve yeSAM pRthagAtmavAdinAMsvadarzanA 7 tenaiva (mu0)| (r) tathApi...prakAreNa saMve0 (mu0)| 2 // 511 //
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGga niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandha:2 // 512 // nurAgAdetatsvAkhyAtaM bhavati, tadyathA- anyo jIva: paralokAnuyAyI amUrtaH, anyacca tadbhavavRtti mUrtimaccharIram, etacca pRthaka |zrutaskandhaH 2 nopalabhyate tasmAttanmithyA yatkazciducyate yathA'styAtmA paralokAnuyAyIti // etadadhyavasAyI ca sa lokAyatikaH svataH | prathamamadhyayanaM pauNDarIkam, prANinAmekendriyAdInAM hantA vyApAdako bhavati, prANAtipAte doSAbhAvamabhyupagamyAnyeSAmapi prANyupaghAtakAriNAmupadezaM sUtram 9 dadAti, tadyathA- prANinaH khaDgAdinA ghAtayata, pRthivyAdikaM khanatetyAdi sugamaM yAvad etAvAneva zarIramAtra eva jIvaH, tataH |(644) paralokino'bhAvAnnAsti paralokaH, tadabhAvAcca yatheSTamAsata(dhvaM), tathA coktaM- piba khAda ca sAdhu zobhane!, yadatItaM varagAtri! rAjasvarUpAdiH tanna te| na hi bhIru! gataM nivartate, samudayamAtramidaM kalevaram // 1 // tadevaM paralokayAyino jIvasyAbhAvAnna puNyapApe staH nApi paraloka ityayaM yeSAM pakSaste lokAyatikAstajjIvataccharIravAdino naivaitadvakSyamANaM viprativedayantiabhyupagacchanti, tadyathA-2 kriyAM vA sadanuSThAnAtmikAM akriyAM vA-asadanuSThAnarUpAm, evaM naiva te viprativedayanti, yadi hi AtmA tatkriyAvAptakarmaNo / bhoktA syAttato'pAyabhayAtsadanuSThAnacintA syAt, tadabhAvAcca satkriyAdicintA'pi dUrotsAditaiva / tathA sukRtaM vA duSkRtaM vA kalyANamiti vA pApamiti vA- sAdhu kRtamasAdhu kRtamityAdikA cintaiva nAsti, tathAhi-sukRtAnAM- kalyANavipAkinA sAdhutayA'vasthAnaM duSkRtAnAM ca pApavipAkinAmasAdhutvenAvasthAnam, etadubhayamapi satyAtmani tatphalabhuji saMbhavati, tadabhAvAcca kuto'narthako hitAhitaprAptiparihArau syAtAM?, tathA sukRtena-kalyANena sAdhvanuSThAnenAzeSakarmakSayarUpA siddhistadviparyayeNAsiddhiH, tathA duSkRtena- pApAnubandhinA asAdhvanuSThAnena narako'narako vA tiryakmarAmaragatilakSaNaH syAdityevamAtmikA cintaiva na bhavet, tadAdhArasyAtmasaddhAvasyAnabhyupagamAditi bhaavH| punarapi lokAyatikAnuSThAnadarzanAyAha-evaM tela ityAdi evaM anantaroktena prakAreNa te- nAstikA AtmAbhAvaM pratipadya virUpaM- nAnAprakAraM rUpaM- svarUpaM yeSAM te tathA // 512 //
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 513 // zrutaskandhaH 2 prathamamadhyayanaM pauNDarIkam, sUtram 9 (644) rAjasvarUpAdiH karmasamArambhAH- sAvadhAnuSThAnarUpAH pazughAtamAMsabhakSaNasurApAnanirlAJchanAdikAstairevaMbhUtairnAnAvidhaiH karmasamArambhaiH kRSIbalAnuSThAnAdibhirvirUparUpAn kAmabhogAn samArabhante samAdadati tadupabhogArthamiti // sAmprataM tajjIvataccharIravAdimatamupasaMjighRkSuH prastAvamAracayannAha-'evaM cega' ityAdi, mUrtimataH zarIrAdanyadamUrtaM jJAnamAtmanyanubhUyate, tasya cAmUrtenaiva guNinA bhAvyam, ataH zarIrAtpRthagbhUta AtmA'mUrto jJAnavat tadAdhArabhUto'stIti, na cAtmAbhyupagamamantareNa tajjIvataccharIravAdinaH kathaJcidvicAryamANaM maraNamupadyate, dRzyante ca tathAbhUta eva zarIre mriyamANA mRtAzca, tathA kutaH samAyAto'haM kutra cedaM zarIraM parityajya yAsyAmi?, tathA 'idaM me zarIraM purANaM karme'tyevamAdikAH zarIrAtpRthagbhAvenAtmani saMpratyayA anubhUyante, tadevamapi svAnubhavasiddhe'pyAtmani eke kecana nAstikAH pRthagjIvAstitvamazraddadhAnAH prAgalbhikAH pragalbhena caranti dhRSTatAmApannA abhidadhati- yadyayamAtmA zarIrAtpRthagbhUtaH syAt tataH saMsthAnavarNagandharasasparzAnyatamaguNopetaH syAt na ca te varAkAH svadarzanAnurAgAcca tamasAvRtadRSTaya etadvidanti yathA- mUrtasyAyaM dharmo nAmUrtasya, na hi jJAnasya saMsthAnAdayo guNAH saMbhAvyante, naca tattadabhAve'pi nAsti, ityevamAtmApi saMsthAnAdiguNarahito'pi vidyata iti, evaM yuktiyuktamapyAtmAnaM dhaassttaannaabhyupgcchnti| tathA niSkramya casvadarzanavihitAMpravrajyAMgRhItvA nAnyo jIvaH zarIrAdvidyata ityevaM yo dharmo madIyo'yamityevamabhyupagamya svato'pareSAMcataM tathAbhUtaM dharmaM pratipAdayanti / yadyapi lokAyatikAnAM nAsti dIkSAdikaM tathA'pyapareNa zAkyAdinA pravrajyAvidhAnena pravrajya pazcAllokAyatikamadhIyAnasya(nAnAM) tathAvidhapariNatestadevabhirucitam, ato mAmako'yaM dharmaH (iti) svayamabhyupagacchantyanyeSAM ca prajJApayanti, yadivA- nIlapaTAdyabhyupagantuH kazcidastyeva pravrajyAvizeSa ityadoSa iti / sAMprataM (r) ye maNDalavAdikAH (pr0)| 0 prAgalbhyena (mu0)| // 513 //
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 514 // tatprajJApitaziSyavyApAramadhikRtyAha-taMsaddahamANe tyAdi, taM nAstikavAdyupanyastaM dharma viSayiNAmanukUlaM zraddadhAnAH svamatAvati- zrutaskandhaH2 zayena rocayantaHtathApratiyantaH avitathabhAvena gRhNantaH tathA tatra ruciM kurvantaH tathA sAdhu- zobhanametadyat yathA svAkhyAto prathamamadhyayanaM pauNDarIkam, yathAvasthito bhavatA dharmo'nyathA'sati hiMsAdiSvavarttamAnA: paralokabhayAtsukhasAdhaneSu mAMsamadyAdiSvapravRttiM kurvanto manuSya sUtram janmaphalavaJcitA bhaveyuH, tataH zobhanamakAri bhavatA he zramaNa! brAhmaNa! iti vA yadayaM tajjIvataccharIradharmo'smAkamAveditaH, (644) rAjasvarUpAdiH kAmamiSTametadasmAkaM dharmakathanam, khaluzabdo vAkyAlaGkAre, he AyuSmaMstvayA vayamabhyuddhatAH anyathA kArpaTikaistIrthikaicitAH syuri(syAme)ti, tasmAdupakAriNaM tvAM bhavantaM pUjayAmi, ahamapi kazcidAyuSmato bhavataH pratyupakAraM karomi / tadeva darzayati- tadyathA asaNeNe tyAdi sugamaM yAvatpAdapuJchanakami(kene)ti / tatraike kecana pUrvoktayA pUjayA pUjAyAM vA samAuTiMsu / tti samAvRttAH- pravIbhUtAste rAjAnaH pUjAM prati pravRttAH, tadupadeSTAro vA pUjAmadhyupapannAH santastaM rAjAdikaM svadarzanapratipannameke kecana svadarzanasthityA hitAhitaprAptiparihAreSu nikAcitavanto niyamitavantaH tathAhi- bhavatedaM tajjIvataccharIramityabhyupagantavyam, anyo jIvo'nyaccazarIramityetacca parityAjyam, anuSThAnamapi etadanurUpameva vidheyamityevaM nikAcitavanta iti // tatra ye bhAgavatAdikaM liGgamabhyupagatAH pazcAllokAyatagranthazravaNena lokAyatAH saMvRttAsteSAM pUrvaM Adau pravrajyAgrahaNakAla evaitatparijJAtaM bhavati, tadyathA-parityaktaputrakalatrAH zramaNA yatayo bhaviSyAmaH anagArA gRharahitAH tathA niSkiJcanAH kiJcanaM- dravyaM tadrahitAH tathA apazavo gomahiSyAdirahitAH, paradattabhojinaH svataH pacanapAcanAdikriyArahitatvAt, 5 // 514 // bhikSaNazIlA bhikSavaH, kiyadvakSyate anyadapi yatkiJcitpApaM- sAvadhaM karmAnuSThAnaM tatsarvaMna kariSyAmI (mai)tyevaM samyagutthAneno 0 pratipAdayantaH (mu0)| (r) dyathA (pr0)| (c) vyAmaH (mu0)|
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ | zrIsUtrakRtAGga niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandha: 2 // 515 // tthAya pUrvaM pazcAtte lokAyatikabhAvamupagatA AtmanaH- svataH pApakarmabhyo'prativiratA bhavanti, viratyabhAve ca yatkurvanti zrutaskandhaH2 tadarzayati- pUrvaMsAvadyArambhAnnivRttiM vidhAya nIlapaTAdikaM ca liGgamAsthAya svayamAtmanA sAvadhamanuSThAnamAdadate-svIkurvanti prathamamadhyayanaM pauNDarIkam, anyAnapyAdApayanti- grAhayantyanyamapyAdadAnaM- parigrahaM svIkurvantaM samanujAnanti / evameva- pUrvoktaprakAreNa strIpradhAnAH sUtram 9 striyopalakSitA vA kAmyanta iti kAmA bhujyanta iti bhogAsteSu sAtabahulatayA'jitendriyAH santasteSu kAmabhogeSu mUrcchitA (644) rAjasvarUpAdiH ekIbhAvatAmApannA gRddhAH - kAsAvanto grathitA- avabaddhA adhyupapannA- Adhikyena bhogeSu lubdhA rAgadveSA(SavazA)r-2 sUtram 10 rAgadveSavazagAH kAmabhogAndhAvA, ta evaM kAmabhogeSu avabaddhAHsantonAtmAnaM saMsArAtkarmapAzAdvA samucchedayanti-mocayanti, (645) nApi paraM sadupadezadAnataH karmapAzAvapAzitaM samucchedayanti- karmabandhAtroTayanti, nApyanyAn dazavidhaprANavartinaH prANAn pacabhUtavAdI prANinaH, tathA abhUvan bhavanti bhaviSyanti ca bhUtAni tathA AyuSkadhAraNAjIvAstAn tathA sattvAstathAvidhavIryAntarAyakSayopazamApAditavIryaguNopetAstAnna samucchedayanti, asadabhiprAyapravRttatvAt, te caivaMvidhAstajjIvataccharIravAdino lokAyatikA ajitendriyatayA kAmabhogAvasaktAH pUrvasaMyogAt- putradArAdikAtyahINA:- prabhraSTA ArAdyAtaH sarvaheyadharmebhya ityAryo mArgaH- sadanuSThAnarUpastamasaMprAptA iti, evaM pUrvoktayA nItyA aihikAmuSmikalokadvayasadanuSThAnabhraSTA antarAla eva bhogeSu viSaNNAstiSThanti, na vivakSitaM pauNDarIkotkSepaNAdikaM kArya prasAdhayantIti / ayaM ca prathamaH puruSastajjIvataccharIravAdI parisamApta iti // 9 // 644 ||prthmpurussaanntrN dvitIyaM puruSajAtamadhikRtyAha__ ahAvare docce purisajAepaMcamahanbhUtietti Ahijjai, iha khalu pAiNaMvA 6 saMtegatiyA maNussA, bhavaMtiaNupuvveNaM loyaM uvavannA, taMjahA- AriyA vege aNAriyA vege evaM jAva durUvA vege, tesiMcaNaMmahaMegerAyA bhavai mahayA evaM ceva NiravasesaMjAva seNAvaiputtA, // 515
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ pauNDarIkam, zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH2 // 516 // sUtram 10 tesiMcaNaM egatie saDA bhavaMti kAmaMtaM samaNA yamAhaNA ya pahAriMsugamaNAe, tattha annayareNaM dhammeNaM pannattAro vayaM imeNaM dhammeNaM zrutaskandhaH2 pannavaissAmo se evamAyANaha bhayaMtAro! jahA mae esa dhamme suakkhAe supannatte bhavati // iha khalu paMca mahanbhUtA, jehiM no vijai prathamamadhyayana kiriyAti vA akiriyAti vA sukkaDeti vA dukkaDeti vA kallANeti vA pAvaeti vA sAhuti vA asAhuti vA siddhIti vA asiddhIti vANiraeti vA aNiraeti vA aviaMtaso tnnmaaymvi||tNc pihuddeseNaM puDhobhUtasamavAtaM jANejA, taMjahA- puDhavI ege mahanbhUte paJcabhUtavAdI AU ducce mahabbhUte teU tacce mahabbhUte vAU cautthe mahabbhUte AgAse paMcame mahabbhUte, iccete paMca mahanbhUyA aNimmiyA aNimmAvitA akaDANo kittimA No kaDagA aNAiyA aNihaNA avaMjhA apurohitA sataMtA sAsatA AyachaTThA, puNa ege evamAhu-satoNatthi viNAso asato Natthi sNbhvo|| etAvatAva jIvakAe, etAvatAva asthikAe, etAvatAva savvaloe, etaM muhaM logassa karaNayAe, aviyaMtaso taNamAyamavi // se kiNaM kiNAvemANe haNaM ghAyamANe payaM payAvemANe avi aMtaso purisamavi kINittA ghAyaittA etthaMpijANAhiNatthitthadoso, teNoevaM vippaDivedeti, taMjahA-kiriyAi vA jAva'Niraei vA, evaM te virUvarUvehi kammasamAraMbhehiM virUvarUvAiM kAmabhogAI samArabhaMti bhoyaNAe, evameva te aNAriyA vippaDivannAtaM saddahamANAtaM pattiyamANA jAva iti, te No havvAe No pArAe, aMtarA kAmabhogesu visaNNA, docce purisajAe paMcamahanbhUtietti aahie|suutrm 10 // // 645 // ) athazabda AnantaryArthe, prathamapuruSAnantaramaparo dvitIyaH puruSa eva puruSajAtaH paJcabhiH (bhUtaiH) pRthivyaptejovAyvAkAzAkhyaizcarati / paJcabhUtikaH paJca vA bhUtAni abhyupagamadvAreNa vidyanteyasya sa paJcabhUtiko, matvarthIyaSThak, saca sAMkhyamatAvalambI AtmanastRNa // 516 // kubjIkaraNe'pyasAmarthyAbhyupagamAt bhUtAtmikAyAzca prakRteH sarvatra kartRtvAbhyupagamAt draSTavyo, lokAyatamatAvalambI vA evaM (pr0)|
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH2 // 517 // zrutaskandhaH 2 prathamamadhyayana pauNDarIkam, sUtram 10 paJcabhUtavAdI nAstiko bhUtavyatiriktanAstitvAbhyupagamAdAkhyAyate, prathamapuruSAdanantaramayaM paJcabhUtAtmavAdyabhidhIyate ceti // atra ca prathamapuruSagamena iha khalu pAiNaM vetyAdiko granthaH supaNNatte bhavatI tyetatparyavasAno'vagantavya iti // sAMprataM sAMkhyasya lokAyatikasya cAbhyupagamaM darzayitumAha- iha asmin saMsAre dvitIyapuruSavaktavyatAdhikAre vA, khaluzabdo vAkyAlaGkAre, pRthivyAdIni paJca mahAbhUtAni vidyante, mahAnti ca tAni bhUtAni ca mahAbhUtAni, teSAM ca sarvavyApitayA'bhyupagamAt mahattvam, tAni ca paJcaiva, aparasya SaSThasya kriyAkartRtvenAnabhyupagamAt, yairhi paJcabhirbhUtairapyupagamyamAnaiH naH asmAkaM kriyA-parispandAtmikA ceSTArUpA kriyate akriyA vA- nirvyApArarUpatayA sthitirUpA kriyate, tathAhi teSAM darzanaM- sattvarajastamorUpA prakRtirbhUtAtmabhUtAH sarvA arthakriyAH karoti, puruSaH kevalamupabhuGkte, buddhyadhyavasitamarthaM puruSazcetayate' iti vacanAt, buddhizca prakRtireva tadvikAratvAt, tasyAzca prakRterbhUtAtmikAyAH sattvarajastamasAMcayApacayAbhyAM kriyAkriye syAtAmitikRtvA bhUtebhya eva kriyAdIni pravartante, tadvyatirekeNAparasyAbhAvAditi bhaavH| tathA suSTha kRtaM sukRtaM etacca sattvaguNAdhikyena bhavati, tathA duSTaM kRtaM duSkRtam, etadapi rajastamasorutkaTatayA pravartate, evaM kalyANamiti vA pApakamiti vA sAdhviti vA asAdhviti vA ityetatsattvAdInAM guNAnAmutkarSAnutkarSatayA yathAsaMbhavamAyojanIyam / tathepsitArthaniSThAnaM siddhirviparyayastvasiddhiH nirvANaM vA-siddhiH asiddhiH-saMsAraHsaMsAriNAMtathA narakaH- pApakarmaNAM yAtanAsthAnaM anarakastiryamanuSyAmarA:,etatsarvaMsattvAdiguNAdhiSThitA bhUtAtmikA prakRtirvidhatte / lokAyatAbhiprAyeNApIhaiva tathAvidhasukhaduHkhAvasthAne svarganarakAvitItyevamantazastRNamAtramapi yatkAryaM tadbhUtairaiva pradhAnarUpApannaH kriyate, tathA coktaM- sattvaM laghu prakAzakamiSTamupaSTambhakaM balaM ca rajaH / guru (r) marANAm (mu0)| // 517 //
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGga niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 518 // caraNakameva tamaH pradIpavaccArthato vRttiH||1||ityaadi / tadevaM sAMkhyAbhiprAyeNAtmanastRNakubjIkaraNe'pyasAmarthyAllokAyatikA- zrutaskandha: 2 bhiprAyeNa tvAtmana evAbhAvAdbhUtAnyeva sarvakAryakartRNItyevamabhyupagamaH, tAni ca samudAyarUpApannAni nAnAsvabhAvaM kAryaM / prathamamadhyayana pauNDarIkam, kurvanti // taM ca teSAM samavAyaM pRthagbhUtapadoddezena jAnIyAt, tadyathA- pRthivyekA kAThinyalakSaNA mahAbhUtam, tathA''po drava sUtram 10 lakSaNA mahAbhUtam, tathA teja uSNodyotalakSaNam, tathA vAyurhatikampalakSaNaH, tathA'vagAhadAnalakSaNaMsarvadravyAdhArabhUtamAkAza- (645) paJcabhUtavAdI mityevaM pRthagbhUto yaH padoddezastena kAyAkAratayA yasteSAMsamavAyaH sa ekatve'pilakSyate ityetAni pUrvoktAni pRthivyAdIni, saMkhyA chupAdIyamAnA saMkhyAntaraM nivartayatItikRtvA na nyUnAni nApyadhikAni, vizvavyApitayA mahAnti, trikAlabhavanAdbhUtAni, tadevametAnyeva paJca mahAbhUtAni prakRtermahAn tato'haGkArastasmAt gaNazca SoDazakaH / tasmAdapi SoDazakAtpaJcabhyaH paJca bhUtAni // 1 // ityevaM krameNa vyavasthitAni, apareNa kAlezvarAdinA kenacidanirmitAni- aniSpAditAni, tathA pareNAnirmApayitavyAni, tathA'kRtAni na kenacittAni kriyante, abhrendradhanurAdivadvisrasApariNAmena niSpannatvAt, tathA na ghaTavatkRtrimANi, kartRkaraNavyApArasAdhyAni na bhavantItyarthaH, tathA paravyApArAbhAvatayA no naiva kRtakAni, apekSitaparavyApAraH svabhAvaniSpattau bhAvaH kRtaka iti vyapadizyate, tAni ca visrasApariNAmena niSpannatvAtkRtakavyapadezabhAJji na bhavanti, tathA anAdyanidhanAni, avandhyAni-avazyakAryakartaNi, tathA na vidyate purohitaH kArya prati pravartayitA yeSAMtAnyapurohitAni, svatantrANisvakAryakartRtvaM pratyaparanirapekSANi, zAzvatAni nityAni vA 'na kadAcidanIdRzaM jagaditi vacanAt tadevaMbhUtAni paJca mahAbhUtAnyAtmaSaSThAni / // 518 // punareke evamAhuH, AtmA cAkiJcitkaraH sAMkhyAnAM lokAyatikAnAM punaH kAyAkArapariNatAnyeva bhUtAnyabhivyaktacetanAni (r) mahAn mahato'ha0 (mu0)|
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 519 // AtmavyapadezaM bhajanta iti / tadevaM sAMkhyAbhiprAyeNa sato vidyamAnasya pradhAnAdernAsti vinAzaH atyantAbhAvarUpo nApyasataH zrutaskandhaH 2 zazaviSANAdeH saMbhavaH- samutpattirasti, kAraNe kAryasya vidyamAnasyaivotpattiriSTA, nAsataH, sarvasmAtsarvasyotpattiprasaGgAt, prathamamadhyayana pauNDarIkam, tathA coktaM- nAsato jAyate bhAvo, nAbhAvo jAyate sataH ityAdi, tathA asataH kharaviSANAderakaraNAdupAdAnakAraNasya ca sUtram 10 mRtpiNDAderghaTArthinopAdAnAdityAdibhyazca hetubhyaH kAraNe stkaaryvaadH|| tadevametAvAneva tAvaditi sAMkhyo lokAyatiko (645) paJcabhUtavAdI vA mAdhyasthyamavalambamAna evamAha, tadyathA asmadyuktibhirvicAryamANastAvadetAvAneva jIvakAyo yaduta paJca mahAbhUtAni, yatastAnyeva sAMkhyAbhiprAyeNa pradhAnarUpatAmApannAni sattvAdiguNopacayApacayAbhyAM sarvakAryakartRNi, AtmA cAkiJcitkaratvAdasatkalpa eva, lokAyatasya tu sa nAstyevetyata etAvAneva' bhUtamAtra eva jIvakAyaH, tathA etAvAneva- bhUtAstitvamAtra / evAstikAyonAparaH kazcittIrthikAbhipretaH padArtho'stIti / tathA etAvAneva sarvaloko yaduta paJca mahAbhUtAni pradhAnarUpApannAni, AtmA cAkartA nirguNaH sAMkhyasya, lokAyatikasya tu paJcabhUtAtmaka eva lokaH, tadatiriktasyAparasya pdaarthsyaabhaavaaditi|| tathA etadeva paJcabhUtAstitvaM mukhaM kAraNaM lokasya, etadeva ca kAraNatayA sarvakAryeSu vyApriyate, tathAhi-sAMkhyasya pradhAnAtmabhyAM sRSTirupajAyate, lokAyatikasya tu bhUtAnyeva antazastRNamAtramapi kAryaM kurvanti, tadatiriktasyAparasyAbhAvAditi bhAvaH ||s. caivaMvAdyekatrAtmano'kiJcitkaratvAdanyatra cAtmano'sattvAdasadanuSThAnairapyAtmA pApaiH karmabhirna badhyata iti (manyate tad) darzayitumAha-'se kiNa' mityAdi se tti sa iti yaH kazcitpuruSaH krayArthI krINan kiJcit krayeNa gRhaMstathA'paraM krApayaMstathA / // 519 // prANino ghnan- hiMsan tathA parairghAtayan- vyApAdayan tathA pacanapAcanAdikAM kriyAM kurvaMstathA'paraizca pAcayana, asya copa(c) kharazRGgAde (pr0)| (c) evamevAha (pr0)|
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam / zrutaskandhaH2 // 520 // lakSaNArthatvAt (anumodayan) krINataH krApayato ghnato ghAtayata: pacataH pAcayatazcAparAMstathA apyantazaH puruSamapi paJcendriya zrutaskandhaH2 vikrIya ghAtayitvA, api paJcendriyaghAte nAsti doSo'tra evaM jAnIhi avagaccha, kiM punarekendriyavanaspatighAta ityapizabdArthaH / prathamamadhyayana pauNDarIkam, tatazcaivaMvAdinaH sAMkhyA bArhaspatyA vA no naiva etad vakSyamANaM viprativedayanti jAnanti, tadyathA- kriyA-parispandAtmikA sUtram 10 sAvadyAnuSThAnarUpA evamakriyA vA- sthAnAdilakSaNA yAvadevameva virUparUpaiH uccAvacairnAnAprakArairjalasnAnAvagAhanAdikaistathA / pacabhUtavAdI prANyupamardakAribhiH karmasamArambhaiH virUparUpAn nAnAprakArAn surApAnamAMsabhakSaNAgamyagamanAdikAn kAmabhogAn samArabhante svataH, parAMzca codayanti- nAstyatra doSa ityevaM pratAryAsatkAryakaraNAya prerayanti, evaM ca te'nAryA anAryakarmakAritvAdAryAnmArgAdviruddhaM mArga pratipannAH vipratipannAH, tathAhi-sAMkhyAnAmacetanatvAtprakRteH kAryakartRtvaM nopapadyate, acetanatvaM tu tasyAH 'caitanyaM puruSasya svarUpa' miti vacanAt, Atmaiva pratibimbodayanyAyena kariSyatIti cettadapi na yuktisaMgatam, yato'kartRtvAdAtmano nityatvAcca pratibimbodayo na yujyate, kiMca- nityatvAtprakRtermahadAdivikAratayA notpattiH syAt, apica-'nAsato jAyate bhAvo, nAbhAvo jAyate sata' ityAdyabhyupagamAtpradhAnAtmanoreva vidyamAnatvAnmahadahaGkArAderanutpattireva, ekatvAcca prakRterekAtmaviyoge sati sarvAtmanAM viyogaH syAd ekasambandhe vA sarvAtmanAM prakRtisaMyogo na punaH kasyacittattvaparijJAnAt prakRtiviyoge mokSo'parasya tu viparyayAtsaMsAra iti, evaM jagadvaicitryaM na syAd, AtmanazcAkartRtve tatkRtau bandhamokSau na syAtAm, etacca dRSTeSTabAdhitam / nApi kAraNe satkAryavAdo, yuktibhiranupapadyamAnatvAt, tathAhi // 520 // mRtpiNDAvasthAyAM ghaTotpatteH prAgghaTasambandhinAM karmaguNavyapadezAnAmabhAvAt, ghaTArthinAM ca kriyAsu pravRtterna kAraNe kaarymiti||lokaaytiksyaapi bhUtAnAmacetanatvAtkartRtvAnupapattiH, kAyAkArapariNatAnAM caitanyAbhivyaktyabhyupagame ca maraNA
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGga niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH2 // 521 // zrutaskandha:2 prathamamadhyayana pauNDarIkam, sUtram 10 paJcabhUtavAdI sUtram 11 (646) IzvarakAraNikaH bhAvaprasaGgaH syAt, tasmAnna paJcabhUtAtmakaM jagaditi sthitam / apica- idaMjJAnaM svasaMvittisiddhamAtmAnaM dharmiNamupasthApayati, naca bhUtAnyeva dharmitvena parikalpayituM yujyante, teSAmacetanatvAd, atha kAyAkArapariNatAnAM caitanyaM dharmo bhaviSyatItyetadapyayuktam, yataH kAyAkArapariNAma eva teSAmAtmAnamadhiSThAtAramantareNa na bhavitumarhati, nirhetukatvaprasaGgAt, nirhetukatve ca nityaM sattvamasattvaM vA syAditi / tadevaM bhUtavyatirikta AtmA tasmiMzca sati sadasadanuSThAnataH puNyapApe, tatazca jagadvaicitryasiddhiriti / evaM ca vyavasthite te'nAryA sAMkhyA lokAyatikA vA paJcamahAbhUtapradhAnAbhyupagamena vipratipannA yatkuryustadarzayitumAha- taM saddahamANA ityAdi, taM AtmIyamabhyupagamaM pUrvoktayA nItyA niyuktikamapi zraddadhAnAH paJcamahAbhUtAtmakapradhAnasya sarvakAryANi upagacchanti, tadeva ca satyamityevaM pratiyantaH pratipadyamAnAstadeva cAtmIyamabhyupagamaMrocayantastaddharmasyAkhyAtAraM prazaMsayantaH, tadyathA-svAkhyAto bhavatA dharmo'smAkamayamatyantamabhipreta ityevaM te tadadhyavasAyA:- sAvadhAnuSThAnenApyadharmo na bhavatItyadhyavasAyinaHstrIkAmeSu mUrcchitA ityevaM pUrvavajjJeyaM yAvattadantare kAmabhogeSu viSaNNA aihikAmuSmikobhayakAryabhraSTA nAtmatrA(nastrANAya nApi pareSAmiti / bhavatyevaM dvitIyaH puruSajAtaH paJcamahAbhUtAbhyupagamiko vyAkhyAta iti // 10 // 645 // sAmpratamIzvarakAraNikamadhikRtyAha ahAvare tacce purisajAe IsarakAraNie iti Ahijar3a, iha khalu pAdINaM vA 6 saMtegatiyA maNussA bhavaMti aNupuvveNaM loyaM uvavannA, taM0-AriyA vege jAva tesiMcaNaM mahaMte egerAyA bhavai jAva seNAvaiputtA, tesiMcaNaM egatIe saDDI bhavai, kAmaMtaMsamaNA ya mAhaNA ya pahAriMsu gamaNAe jAva jahA mae esa dhamme suakkhAe supannatte bhavai / iha khalu dhammA purisAdiyA purisottariyA purisappaNIyA purisasaMbhUyA purisapajjotitA purisaabhisamaNNAgayA purisameva abhibhUya ciTuMti, se jahANAmae gaMDe siyA sarIre // 521 //
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH2 // 522 // zrutaskandhaH 2 prathamamadhyayanaM pauNDarIkam, sUtram 11 (646) kAraNikaH jAe sarIre saMvuDhe sarIre abhisamaNNAgae sarIrameva abhibhUya ciTThati, evameva dhammA vipurisAdiyA jAva purisameva abhibhUya ciTThati / se jahANAmae araI siyA sarIre jAyA sarIre saMvuDDA sarIre abhisamaNNAgayA sarIrameva abhibhUya ciTThati, evameva dhammAvi purisAdiyA jAva purisameva abhibhUya ciTThati / se jahANAmae vammie siyA puDhavijAe puDhavisaMvuDhe puDhaviabhisamaNNAgae puDhavimeva abhibhUya ciTThai evameva dhammAvi purisAdiyA jAva purisameva abhibhUya ciTThati / se jahANAmae rukkhe siyA puDhavijAe puDhavisaMvuDDhe puDhaviabhisamaNNAgae puDhavimeva abhibhUya ciTThai, evameva dhammAvi purisAdiyA jAva purisameva abhibhUya ciTThati / se jahANAmae pukkhariNI siyA puDhavijAyA jAva puDhavimeva abhibhUya ciTThati, evameva dhammAvi purisAdiyA jAva purisameva abhibhUya cittuNti|se jahANAmae udagapukkhale siyA udagajAe jAva udagameva abhibhUya ciTThati, evameva dhammAvipurisAdiyA jAva purisameva abhibhUya ciTThati / se jahANAmae udagabubbue siyA udagajAe jAva udagameva abhibhUya ciTThati, evameva dhammAvi purisAdiyA jAvapurisameva abhibhUya ciTThati // jaMpiya imaMsamaNANaM NiggaMthANaM uddiTuMpaNIyaM viyaMjiyaM duvAlasaMgaM gaNipiDayaM, taMjahA- AyArosUyagaDojAva diTThivAto, savvamevaM micchA, Na evaM tahiyaM, Na evaM AhAtahiyaM, imaM saccaM imaM tahiyaM imaM AhAtahiyaM, te evaM sannaM kuvvaMti, te evaM sannaM saMThaveMti, te evaM sannaM sovaTThavayaMti, tamevaM te tajjAiyaM dukkhaM NAtiuTuMti sauNI paMjaraM jahA // te No evaM vippaDivedeti, taMjahAkiriyAi vA jAva aNirae ivA, evAmeva te virUvarUvehiM kammasamAraMbhehiM virUvarUvAI kAmabhogAiMsamAraMbhaMti bhoyaNAe, evAmeva te aNAriyA vippaDivannA evaM saddahamANA jAva iti te No havvAe No pArAe, aMtarA kAmabhogesu visaNNetti, tacce purisajAe IsarakAraNietti Ahie / / sUtram 11 // ( // 646 // ) atha dvitIyapuruSAdanantaraM tRtIya IzvarakAraNika AkhyAyate, samastasyApi cetanAcetanarUpasya jagata IzvaraH kAraNam, // 522
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGga niyuktizrIzIlA vRttiyutam zrutaskandhaH2 // 523 // pramANaMcAtra tanubhuvanakaraNAdikaM dharmitvenopAdIyate, IzvarakartRkamiti sAdhyo dharmaH, saMsthAnavizeSatvAt kUpadevakulAdivat / zrutaskandhaH2 tathA sthitvA pravRttervAsyAdivat, uktaM ca-ajJo janturanIzaH syAdAtmanaH sukhduHkhyoH| Izvaraprerito gacchetsvarga vA zvabhrameva vA // 1 // prathamamadhyayanaM pauNDarIkam, // ityaadi| tathA puruSa evedaM sarvaM yaddhRtaM yacca bhAvya' mityAdi, tathA coktaM- eka eva hi bhUtAtmA, bhUte bhUte prtisstthitH| ekadha sUtram 11 bahudhA caiva, dRzyate jlcndrvd||1||ityaadi, tadevamIzvarakAraNika AtmAdvaitavAdI vA tRtIyaH puruSajAta aakhyaayte| iha khalu IzvaraityAdi, ihaiva- puruSajAtaprastAve,khaluzabdo vAkyAlaGkAre, prAcyAdiSu dikSvanyatamasyAM dizi vyavasthitaH kazcidevaM brUyAt, kAraNika: tadyathA- rAjAnamuddizya tAvadyAvatsvAkhyAtaH suprajJapto dharmo bhavati // sa cAyaM- iha khalu dharmAH- svabhAvAzcetanAcetanarUpAH puruSa- Izvara AtmA vA kAraNAdiryeSAM te puruSAdikA IzvarakAraNikA AtmakAraNikA vA, tathA puruSa evottaraM-kArya yeSAMka te puruSottarAH, tathA puruSeNa praNItAH sarvasya tadadhiSThitatvAt tadAtmakatvAdvA, tathA puruSeNa dyotitA:- prakAzIkRtAH pradIpamaNisUryAdineva ghaTapaTAdaya iti / te ca dharmA jIvAnAM janmajarAmaraNavyAdhirogazokasukhaduHkhajIvanAdikAH, ajIvadharmAstu mUrtimatAM dravyANAM varNagandharasasparzA amUrtimatAM ca dharmAdharmAkAzAnAM gatyAdikA dharmAH, sarve'pIzvarakRtA AtmAdvaitavAde vA''tmavivartAH, sarve'pyete puruSamevAbhibhUya- abhivyApya tiSThanti / asminnarthe dRSTAntAnAvirbhAvayannAha-se jahANAmae ityAdi, sezabdastacchabdArthe, nAmazabdaH saMbhAvanAyAm, tadyathA nAma gaNDaM syAd bhavet, saMbhAvyate ca shriirinnaaN| saMsArAntargatAnAM karmavazagAnAM gaNDAdisamudbhavaH, tacca zarIre jAtaM- zarIrajAtaM zarIrAvayavabhUtam, tathA zarIre vRddhimupagataMzarIrAbhivRddhau ca tasyAbhivRddhiH, tathA zarIre'bhisamanvAgataM- zarIramAbhimukhyena vyApya vyavasthitam, na tadavayavo'pi (r) puruSaprastAve (pr0)|
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 zrutaskandhaH2 prathamamadhyayana pauNDarIkam, sUtram 11 (646) IzvarakAraNikaH // 524 // zarIrAtpRthagbhUta iti bhAvaH, tathA zarIramevAbhibhUya- Abhimukhyena pIDayitvA tiSThati, yadivA tadupazame zarIramevAzritya tadNDaM tiSThati na zarIrAbahirbhavati, etaduktaM bhavati- yathA tatpiTakaM zarIraikadezabhUtaM na yuktizatenApi zarIrAtpRthagdarzayituM zakyate, evamevAmI dharmAzcetanAcetanarUpAste sarve'pIzvarakartRkA na te IzvarAtpRthakkartupAryante, yadivA sarvavyApina AtmanastrailokyodaravivaravartipadArthAtmano ye kecana dharmAH prAduSSanti te pRthakkartuM na zakyante , yathA tadgaNDaM zarIravikArabhUtaM tadapRthagbhUtaM tadvinAze ca zarImevAvatiSThate, evameva sarve'pi dharmAH puruSAdikAH puruSakAraNikAH puruSavikArarUpA vA na puruSAtpRthagbhavitumarhanti tadvikArApagame cAtmAnamevAzrityAvatiSThante-na tasmAdbahirbhavantIti,zAstre ca dRSTAntaprAcuryamaviruddham, yadivA'sminnarthe bahavo dRSTAntAH saMbhavantIzvarakartRtvavAdasyAtmAdvaitavAdasya ca suprasiddhatvAdRSTAntabahutvamityAha- se jahA ityAdi, tadyathA nAmAratiHcittodvegalakSaNA syAdbhavet, sA ca zarIrajAtA ityAdigaNDavanneyA, dArTAntike'pyevameva, sarve dharmAH puruSAdikAH puruSaprabhavA ityAdi pUrvavanneyaM / tathA tad yathA nAma valmIkaM- pRthvIvikArarUpaM syAt, tacca pRthivyAM jAtaM pRthivIsambaddhaM pRthivyabhisamanvAgataM pRthivImevAbhi(saM)bhUya tiSThati, evameva yadetaccetanAcetanarUpaMtatsarvamIzvarakAraNikamAtmavivartarUpaMvAnAtmanaH pRthagbhavitumarhati, pRthivyA valmIkavat / tathA tat yathA nAma vRkSo'zokAdikaH syAt sa ca pRthivIjAta ityAdi dRSTAntadAAntike pUrvavadAyojye, tad yathA nAma puSkariNI syAt- taDAgarUpA bhavet, sA'pi pRthivyAmeva jAtetyAdi prAgvaccaya'H, tathA tad yathA nAma puSkalaMpracuramudakapuSkalaM- udakaprAcuryaM tacca taddharmatvAdudakameva yAvadudakamevAbhibhUya tiSThatyevaM dArTAntike'pyAyojyam, tathA tadyathA nAmodakabudrudaH syAd, atrApi dRSTAntadAntike, na tasmAdavayavinaH pRthagbhUta iti sugamam // tadevaM yadIzvarakRtatvenAbhyupagamyate (r) pracuramudakamudakapuSkalaM (pr0)| // 524 //
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGga niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH2 // 525 // zrutaskandha: 2 prathamamadhyayana pauNDarIkam, sUtram 11 tatsarvaM tathyamaparaM tu mithyA ityetadAvirbhAvayannAha- yadapi cedaM saMvyavahArataH pratyakSAsannabhUtaM zramaNAnAM yatInAM nirgranthAnAM niSkiJcanAnAmuddiSTaM tadarthaM praNItaM vyaJjitaM- teSAmabhivyaktIkRtaM dvAdazAGgaM gaNipiTakaM tadyathA- AcAra ityAdi yAvadRSTivAdaH, sarvametanmithyA anIzvarapraNItatvAt svarUciviracitarathyApuruSavAkyavat, tathA naitattathyam, mithyetyanenAbhUtodbhAvanatvamAviSkRtamacauracauratvavat, naitattathyamityanena tu sadbhatArthanihnavo yathA nAstyAtmeti, tathA naitadyAthAtathyaM- yathA'vasthito'rtho na tathA'vasthitamiti bhAvaH, anena sadbhatArthanihnavenAsadbhUtArthAropaNamAviSkRtam, tadyathA gAmazvaM bruvato'zvaMvA gAmiti, ekArthikAni vaitAni zakrendrAdivaddaSTavyAni / tadevaM yadetabAdazAGgaM gaNipiTakaM tadanIzvarapraNItatvAnmithyeti sthitam, idaMtu punarIzvarakartRkatvaM nAmAtmAdvaitaM vA satyaM yathA'vasthitArthapratipAdanAt / tathedameva tathyaM sadbhatArthoddhAsanAt, tadevaM te IzvarakAraNikA AtmAdvaitavAdinovA evaM anantaroktayA nItyA sarvaM tanubhuvanakaraNAdikamIzvarakAraNikaMtathA sarvaM cetanamacetanaM vA''tmavivartasvabhAvam, Atmana eva sarvAkAratayotpatterityevaM saMjJAnaM saMjJA tAmevaM kurvantyanyeSAM ca te svadarzanAnuraktamanasAM saMjJA saMsthApayanti, tathA ta eva evaMbhUtAM saMjJAM vakSyamANena nyAyena niyuktikAmapi suSTha upasAmIpyena tadAgrahitayA tadabhimukhA yuktIninISavaH sthApayanti prtisstthaapynti| te caivaMvAdinastamIzvarakartRtvavAdamAtmAdvaitavAdaMvAnAtivartante, tadabhyupagamajAtIyaM ca duHkha-duHkhahetutvAdduHkhaM nAtivartante na troTayanti vA, asminnarthe dRSTAntamAha- yathA zakuniH- pakSivizeSo lAvakAdikaH paJjaraM nAtivartate paunaHpunyena bhrAntvA tatraiva vartate, evaM te'pyevaMbhUtAbhyupagamavAdinastadApAditakarmabandhanaM nAtivartante na vA troTayanti / te ca svAgrahAbhimAnagrahagrastA naitadvakSyamANaM viprativedayanti- na samyak jAnanti, tathA- iyaM kriyAsadanuSThAnarUpeyaM cAkriyA- tadviparItetyevaM svAgrahiNo nAnyat zobhanamazobhanaM vA yAvadayamanaraka ityevaM sadvivekarahitatvA (r) sadasadvive0 (mu0)| // 525 //
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyukti zrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH2 // 526 // nAvadhArayanti, evameva yathAkathaJcitte virUparUpaiH karmasamArambhaiH- nAnAprakAraiH sAvadhAnuSThAnairdravyopArjanopAyabhUtairdravyamupAdAya zrutaskandhaH2 virUparUpAnkAmabhogAnuccAvacAnsamAcaranti bhojanAya- upabhogArthamityevamanAstei viruddha mArga pratipannA vipratipannA na prathamamadhyayanaM pauNDarIkam, samyagvAdinobhavanti, tathAhi-sarvamIzvarakartRkamityatrAbhyupagame kimasAvIzvaraH svata evAparAn kriyAsupravartayate utApareNa paraNa sUtram 11 preritaH?,tatra yadyAdyaH pakSastadA tadvadanyeSAmapi svata eva kriyAsu pravRttirbhaviSyati kimantargaDunezvaraparikalpanena?, (646) athAsAvapyaparapreritaH,so'pyapareNa so'pyapareNetyevamanavasthAlatA nabhomaNDalamAlinI prasarpati / kiJca asAvIzvaro Izvara kAraNika: mahApuruSatayA vItarAgatopetaH sannekAnnarakayogyAsukriyAsupravartayatyaparAMstu svargApavargayogyAsviti?, atha te pUrvazubhAzubhAcaritodayAdeva tathAvidhAsu kriyAsu pravartante, sa tu nimittamAtram, tadapi na yuktisaMgatam, yataH prAktanAzubhapravartanamapi tadAyattameva, tathA coktaM-ajJo jantu rityAdi, atha tadapi prAktanamanyena prAktanatareNa kAritamiti, evamanAdihetuparampareti, evaM ca sati tata eva zubhAzubhe sthAne bhaviSyataH kimIzvaraparikalpanena?, tathA coktaM- zastrauSadhAdisambandhAcaitrasya vrnnrohnne| asambaddhasya kiM sthANoH, kAraNatvaM na kalpyate? // 1 // ityaadi| yaccoktaM sarvaM tanubhuvanakaraNAdikaM buddhimatkAraNapUrvakaM saMsthAnavizeSatvAt devakulAdivaditi, etadapi na yuktisaMgatam, yata etadapi sAdhanaM na bhavadabhipretamIzvaraM sAdhayati, tena sArdhaM vyAptyasiddheH, devakulAdike dRSTAnte'nIzvarasyaiva kartRtvenAbhyupagamAt, na ca saMsthAnazabdapravRttimAtreNa sarvasya buddhimatkAraNapUrvakatvaM sidhyati, anyathA'nupapattilakSaNasya sAdhyasAdhanayoH pratibandhasyAbhAvAt, athAvinAbhAvamantareNaiva saMsthAnamAtradarzanAtsAdhyasiddhiH syAd, evaM ca satyatiprasaGgaH syAt, uktaM ca- anyathA kumbhakAreNa, mRdvikArasya ksycit| 0 parAsu kriyAsu pravartate utA0 pravartayate utA0 (pr0)| 0 0 stataH (pr0)| 0 kiM cA0 (pr0)| 0 pUrvAzubha0 (pr0)|
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGga niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH2| // 527 // zrutaskandhaH 2 prathamamadhyayana pauNDarIkam, sUtram 11 (646) IzvarakAraNikaH sUtram 12 (647) niyativAdI ghaTAdeH karaNAtsiddhyedvalmIkasyApi ttkRtiH||1|| ityaadi| na cezvarakartRve jagadvaicitryaM sidhyati, tasyaikarUpatvAdityuktaprAyamiti / AtmAdvaitapakSastvatyantamayuktisaMgatatvAnnAzrayaNIyaH, tathAhi-tatra na pramANana prameyaM na pratipAdyo na pratipAdako na heturna dRSTAnto na tadAbhAso bhedenAvagamyate, sarvasyaiva jagata ekatvaM syAd Atmano'bhinnatvAt, tadabhAve ca kaH kena pratipAdyate? ityapraNayanameva zAstrasya, AtmanazcaikatvAttatkAryamapyekAkArameva syAdityato nirhetukaMjagadvaicitryam, tathA ca sati- nityaM sattvamasattvaM vA'hetoranyAnapekSaNAt / apekSAto hi bhAvAnAM, kaadaacitktvsNbhvH||1|| ityAdi / tadevamIzvarakartRtvamAtmAdvaitapakSazca yuktibhirvicAryamANo na kathaJcid ghaTAMprAJcati, tathApi ete svadarzanamohamohitAstajAtIyAdduHkhAt zakuniH paJjarAdiva nAtimucyante, vipratipannAzca tatpratipAdikAbhiryuktibhistadeva svapakSaM pratiyanti zraddadhatIti pUrvavanneyaM yAvat No havvAe No pArAe aMtarA kAmabhogesu visaNNa tti ityayaM tRtIyaH puruSajAta IzvarakAraNika iti / sa yevamAha- yasya buddhirna lipyeta, hatvA sarvamidaM jagat / AkAzamiva par3ena, nAsau pApena lipyte||1|| ityAdyasamaJjasabhASitayA tyaktvA pUrvasaMyogamaprApto vivakSitaM sthAnamantarAla eva kAmabhogeSu mUrcchito viSaNNa ityavagantavyamiti // 11 // 646 // sAmprataM caturthapuruSajAtamadhikRtyAha ahAvare cautthe purisajAe NiyativAietti Ahijai, iha khalu pAINaM vA 6 taheva jAva seNAvaiputtA vA, tesiM ca NaM egatIe saDI bhavai, kAmaMtaMsamaNA ya mAhaNA ya saMpahAriMsu gamaNAe jAva mae esa dhamme suakkhAe supannatte bhavai // iha khalu duve purisA bhavaMti- ege purise kiriyamAikkhaiege purise NokiriyamAikkhai, je ya purase kiriyamAikkhaije ya purise NokiriyamAikkhai 0 pratipAdyaM (mu0)| // 527 //
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ | zrIsUtrakRtAGgaM | niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH2 // 528 // zrutaskandhaH 2 prathamamadhyayana pauNDarIkam, sUtram 12 (647) niyativAdI dovi te purisA tullA egaTThA, kAraNamAvannA / / bAle puNa evaM vippaDivedeti kAraNamAvanne ahamaMsi dukkhAmi vA soyAmi vA jUrAmi vA tippAmi vA pIDAmi vA paritappAmi vA ahameyamakAsi paro vA jaMdukkhai vA soyai vA jUrai vA tippar3a vA pIDai vA paritappar3a vA paro evamakAsi, evaM se bAle sakAraNaM vA parakAraNaM vA evaM vippaDivedeti kAraNamAvanne / mehAvI puNa evaM vippaDivedeti kAraNamAvanne-ahamaMsi dukkhAmi vA soyAmi vA jUrAmi vA tippAmi vA pIDAmi vA paritappAmi vA, No ahaM evamakAsi, parovA jaMdukkhar3a vA jAva paritappai vA No paro evamakAsi, evaM se mehAvI sakAraNaM vA parakAraNaM vA evaM vippaDivedeti kAraNamAvanne, se bemi pAINaM vA 6 je tasathAvarA pANA te evaM saMghAyamAgacchaMti te evaM vipariyAsamAvarjati te evaM vivegamAgacchaMti te evaM vihANamAgacchaMti te evaM saMgatiyaMti uvehAe, No evaM vippaDivedeti, taM jahA- kiriyAti vA jAva Niraeti vA aNiraeti vA, evaM te virUvarUvehiM kammasamAraMbhehiM virUvarUvAiM kAmabhogAI samArabhaMti bhoyaNAe / evameva te aNAriyA vippaDivannA taM saddahamANA jAva iti teNo havvAe NopArAe aMtarA kAmabhogesuvisaNNA / cautthe purisajAe NiyaivAietti aahie| iccete cattAri purisajAyA NANApannA NANAchaMdA NANAsIlA NANAddiTThI NANAruI NANAraMbhA NANAajjhavasANasaMjuttA pahINapuvvasaMjogA AriyaM maggaM asaMpattA iti te No havvAe No pArAe aMtarA kAmabhogesu visaNNA ||suutrm 12 // ( // 647 // ) atha tRtIyapuruSAdanantaramaparazcaturthaH puruSa eva puruSajAto niyativAdika AkhyAyate- pratipAdyate, sa caivamAha- nAtra kazcitkAlezvarAdikaH kAraNaM nApi puruSakAraH, samAnakriyANAmapi kasyacideva niyatibalAdarthasiddheH, ato niyatireva kAraNam, uktaM ca- prAptavyo niyatibalAzrayeNa yo'rthaH, so'vazyaM bhavati nRNAM zubho'zubho vaa| bhUtAnAM mahati kRte'pi hi prayatne, nAbhAvyaM bhavati na bhAvino'sti naashH||1|| ityAdi / iha khalu pAINaM ityAdiko granthaH prAgvannetavyo yAvadeSa dharmo-niyati // 5
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 529 // zrutaskandha: 2 prathamamadhyayana pauNDarIkam, sUtram 12 (647) niyativAdI vAdarUpaH svAkhyAtaH suprajJapto bhavatIti / sa ca niyativAdI svAbhyupagamaMdarzayitumAha- iha khalu duve purisA bhavaMtI ityAdi, iha asmin jagati khaluzabdo vAkyAlaGkAre, dvau puruSau bhavataH, tatraikaH kriyAmAkhyAti, kriyA hi dezAddezAntarAvAptilakSaNA puruSasya bhavantI na kAlezvarAdinA coditasya bhavati, apitu niyatipreritasya, evamakriyA'pi / yadi tAvasvatantrau kriyAvAdamakriyAvAdaM ca samAzritau tau dvAvapi niyatyadhInatvAttulyau, yadi punastau svatantrau bhavatastataH kriyA'kriyAbhedAnna tulyau syAtAmiti, ata ekArthAvekakAraNApannatvAditi, niyativazenaiva tau niyativAdamaniyativAdaM cAzritAviti bhaavH| upalakSaNArthatvAccAsyAnyo'pi yaH kazcitkAlezvarAdipakSAntaramAzrayati so'pi niyaticodita eva draSTavya iti // sAmprataM niyativAdI paramatodvibhAvayiSayA''ha-bAlaH ajJaH puruSakArakAlezvaravAdItyAdikaH, punariti vizeSaNArthaH, tadeva darzayatieva miti vakSyamANanItyA viprativedayati jAnIte kAraNamApannaH sukhaduHkhayoH svakRtaduSkRtayorvA svakRta eva puruSakAra kAlezvarAdi kAraNamityevamabhyupapanno nAnyanniyatyAdikaM kAraNamastIti, tadevAha- tadyathA- yo'hamasmi dukkhAmi tti zArIraM mAnasaM duHkhamanubhavAmi tathA zocAmi- iSTAniSTaviyogasaMprayogakRtaM zokamanubhavAmi, tathA tippAmi tti zarIrabalaM kSarAmi, tathA pIDAmi tti sabAhyAbhyantarayA pIDayA pIDAmanubhavAmi, tathA paritappAmi tti paritApamanubhavAmi, tathA jUrAmi tti anAryakarmaNi pravRttamAtmAnaM garhAmi, anarthAvAptau visUrayAmItyarthaH, tadevaM yadahaM duHkhamanubhavAmi tadahamevAkArSam, parapIDayA kRtavAnasmItyarthaH, tathA paro'pi yaduHkhazokAdikamanubhavati mayi vA''pAdayati tatsvayameva kRtamiti, tadeva darzayati- paro (r)bhavati (mu0)| 00 yatta0 (pr0)| 0 punarapi niyativAdyeva svapakSamanyathA samarthayitumAha pr0|0yuktyntropnyaasaarthH pra010naH, kAraNamuddizya vakSyamANAcca kAraNAt niyatireva kI na puruSakArAdikamiti bhAvaH, tadeva niyativAdasamarthakAraNaM darzayati, tadyathA-yo'haM0 pr0| 0 sukRta (mu0)| // 529 //
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ 66833 zrutaskandha: 2 prathamamadhyayana pauNDarIkam, sUtram 12 (647) niyativAdI | zrIsUtrakRtAGgaM ve tyAdi, tathA paro'pi yanmAMduHkhayati zocayatItyAdi prAgvanneyaM tatsarvamahamakArSamityevaM dvAbhyAmAkalito'jJo vA bAla evaM niyukti viprativedayati jAnIte svakAraNaM vA parakAraNaM vA sarvaM duHkhAdi puruSakArakRtamiti jAnIte evaM puruSakArakAraNamApanna iti // zrIzIlA0 vRttiyutam tadevaM niyativAdI puruSakArakAraNavAdino bAlatvamApAdya svamatamAha- medhA- maryAdA prajJA vA tadvAn medhAvI- niyativAda| zrutaskandha:2 pakSAzrayI evaM viprativedayati- jAnIte, kAraNamApanna iti niyatireva kAraNaM su(duH)khAdyanubhavasya, tadyathA-yo'hamasmi duHkhayAmi // 530 // zocayAmi tathA tippAmi tti kSarAmi pIDAmi tti pIDAmanubhavAmi paritappAmi tti paritApamanubhavAmi, nAhamevamakArSaM duHkham, apitu niyatita evaitanmayyAgatam, na puruSakArAdikRtam, yato na hi kasyacidAtmA'niSTo yenAniSTAH duHkhotpAdikA kriyAH samArabhate, niyatyaivAsAvanicchannapi tatkAryate yena duHkhaparamparAbhAgbhavati, kAraNamApanna iti pare'pyevameva yojniiym| evaM sati niyativAdI medhAvI ti sollaNThametat, sa kila niyativAdI dRSTaM puruSakAraM parityajyAdRSTaniyativAdAzrayeNa mahAvivekItyevamullaNThyate, svakAraNaM parakAraNaM ca duHkhAdikamanubhavanniyatikRtametadevaM viprativedayati- jAnAti nAtmakRtaM niyatikAraNamApanne(nna:), kAraNaM cAtraikasyAsadanuSThAnaratasyApi na duHkhamutpadyate'parasya tu sadanuSThAyino'pi tadbhavatItyato niyatireva kartIti / tadevaM niyativAde sthite paramapi yatkiJcittatsarvaM niyatyadhInamiti darzayitumAha-se bemI tyAdi, so'haM niyativAdI yuktito nizcitya bravImI ti pratipAdayAmi ye kecana prAcyAdiSu dikSu trasyantIti trasA- dvIndriyAdayaH sthAvarAzca-pRthivyAdayaHprANAH-prANinaste sarve'pyevaM niyatita evaudArikAdizarIrasambandhamAgacchanti, nAnyena kenacitkarmAdinA zarIraM grAhyante, tathA bAlakumArayauvanasthaviravRddhAvasthAdikaM vividhaparyAyaM niyatita evAnubhavanti, tathA niyatita eva viveka (r)duHkhotpAdAdikAH (mu0)| evaM sa niyativAdI medhAvI svakAraNaM parakAraNaM ca0 (pr0)| 0 sollaNTha (mu0)| 0 0mApannaM (pr0)| 70te parasya (mu0)| // 530 //
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGga niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH2 / / 531 // zarIrAtpRthagbhAvamanubhavanti, tathA niyatita eva vividhaM vidhAnaM-avasthAvizeSaM kubjakANakhaJjavAmanakajarAmaraNarogazokAdikaM zrutaskandhaH 2 bIbhatsamAgacchanti, tadevaM te prANinastrasAH sthAvarA evaM pUrvoktayA nItyA saMgatiM yAnti-niyatimApannA nAnAvidhavidhAnabhAjo prathamamadhyayana pauNDarIkam, bhavanti, ta eva vA niyativAdinaH saMgaiyaM ti niyatimAzritya tadutprekSayA niyativAdotprekSayA yatkiJcanakAritayA paralokAbhIravo sUtram 12 no naiva etadvakSyamANaM viprativedayanti- jAnanti, tadyathA- kriyA-sadanuSThAnarUpA akriyA tu- asadanuSThAnarUpA ityAdi yAvadevaM (647) niyativAdI te niyativAdinastadupari sarvaM doSajAtaM prakSipya virUparUpaiH karmasamArambhairvirUparUpAn kAmabhogAn bhojanAya-upabhogArthaM samArabhanta iti // tadevameva- pUrvoktayA nItyA te'nAryA virUpaM niyatimArga pratipannA vipratipannAH, anAryatvaM punasteSAM niyuktikasyaiva / niyativAdasya samAzrayaNAt, tathAhi-asau niyatiH kiMsvata eva niyatisvabhAvA utAnyayA niyatyA niyamyate? kiMcAtaH?, tatra yadyasau svayameva tathAsvabhAvA sarvapadArthAnAmeva tathAsvabhAvatvaM kiMna kalpyate?, kiMbahudoSayA niyatyA samAzritayA? athAnyayA niyatyA tathA niyamyate, saa'pynyyaasaa'pynyyetyevmnvsthaa| tathA niyateH svbhaavtvaanniytsvbhaavyaa'nyaaN| bhavitavyaM na nAnAsvabhAvayeti, ekatvAcca niyatestatkAryeNApyekAkAreNaiva bhavitavyam, tathA ca sati jagadvaicitryAbhAvaH, na caitaddaSTamiSTaM vaa| tadevaM yuktibhirvicAryamANA niyatirna kathaJcid ghaTate, yadapyuktaM- dvAvapi tau puruSau kriyAkriyAvAdinau / tulyau, etadapi pratItibAdhitam, yatastayorekaH kriyAvAdyaparastvakriyAvAdIti kathamanayostulyatvam, athaikayA niyatyA tathAniyatatvAttulyatA anayoH, etacca nirantarAH suhRdaH pratyeSyanti, niyaterapramANatvAt, apramANatvaMca prAglezataHpradarzitameva, // 531 // yadapyuktaM- yaduHkhAdikamahamanubhavAmi tannAhamakArSamityAdi, tadapi bAlavacanaprAyam, yato(yat)janmAntarakRtaM zubhamazubhaM (r) parakAraNAnirapekSatvena svaabhaaviktvaat| 0 ekruupyaa|
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutaskandhaH zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA vRttiyutam zrutaskandhaH2 // 532 // prathamamadhyayana pauNDarIkam, sUtram 12 (647) niyativAdI vA tadihopabhujyate, svakRtakarmaphalezvaratvAdasumatAm, tathA coktaM- yadiha kriyate karma, tatparatropabhujyate / mUlasikteSu vRkSeSu, phalaM zAkhAsu jaayte||1||tthaa- yadupAttamanyajanmani zubhamazubhaM vA svakarma prinntyaa| tacchakyamanyathA no kartuM devAsurairapi hi||2 ||tdevN te niyativAdino'nAryA vipratipannAstameva niyuktikaM niyativAdaM zraddadhAnAstameva ca pratIyante ityAdi tAvanneyaM yAvadantarA kAmabhogeSu viSaNNA iti caturthaH puruSajAtaH samAptaH // sAmpratamupasaMjighRkSurAha-'ityete' pUrvoktAstajjIvataccharIrapaJcamahAbhUtezvarakartRtvaniyativAdapakSAzrayiNazcatvAraH puruSA nAnAprakArA prajJA- matiryeSAM te tathA nAnA- bhinnazchandaHabhiprAyo yeSAM te tathA, nAnAprakAraM zIlaM- anuSThAnaM yeSAM te tathA, nAnArUpA dRSTiH- darzanaM yeSAM te tathA, nAnArUpA ruciH-ceto'bhiprAyo yeSAM te tathA, nAnAprakAra Arambho- dharmAnuSThAnaM yeSAM te tathA, nAnAprakAreNa- parasparabhinnenAdhyavasAnena saMyuktA dharmArthamudyatAH, prahINa:- parityaktaH pUrvasaMyogo-mAtRpitRkalatraputrasambandho yaiste tathA, tathA ArAdyAtaH sarvaheyadharmebhya ityAryo mArgo nirdoSaH pApalezAsaMpRktastamArya mArgamasaMprAptA iti pUrvoktayA nItyA te catvAro'pi nAstikAdayo No havvAe itti parityaktatvAnmAtApitrAdisambandhasya dhanadhAnyahiraNyAdisaMcayasya ca naihikasukhabhAjo bhavanti, tathA No pArAe tti asaMprAptatvAdAryasya mArgasya sarvopAdhivizuddhasya praguNamokSapaddhatirUpasya na saMsArapAragAmino bhavanti, na paralokasukhabhAjo bhavantIti, kitvantarAla eva gRhavAsAryamArgayormadhyavartina eva kAmabhogeSu viSaNNA adhyupapannA duSpArapaGkamagnA iva kariNo viSIdantIti sthitm||12||647||uktaaH paratIrthikAH, sAmprataM lokottaraM rukSavRttiM bhikSu paJcamaM puruSajAtamadhikRtyAha se bemi pAINaM vA 6 saMtegatiyA maNussA bhavaMti, taMjahA- AriyA vege aNAriyA vege uccAgoyA vegeNIyA goyA vege kAyamaMtA (r)sAyena (mu0)| (c) bhikSAvRttiM (mu0)| // 532 //
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGga niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandha:2 / / 533 / / zrutaskandhaH2 prathamamadhyayana pauNDarIkam, sUtram 13 (648) bhikSusvarUpaH AryAdyAnarAH vege hassamaMtA vege suvannA vege duvannA vege surUvA vege durUvA vege, tesiMcaNaMjaNajANavayAiM pariggahiyAI bhavaMti, taM0 appayarA vA bhujayarAvA, tahappagArehiM kulehiM Agamma abhibhUya ege bhikkhAyiriyAe samuTThitA sato vAvi ege NAyao (aNAyao) ya uvagaraNaMca vippajahAya bhikkhAyariyAe samuTThitA asato vAvi egeNAyao (aNAyao) ya uvagaraNaMca vippajahAya bhikkhAyariyAe samuTThitA, (je te sato vA asato vANAyaoya aNAyaoya uvagaraNaMca vippajahAya bhikkhAyariyAe samuTThitA) puvvameva tehiMNAyaM bhavai, taMjahA- iha khalu purise annamannaM mamaTThAe evaM vippaDivedeti, taMjahA-khettaM me vatthUme hiraNaM me suvannaM me dhaNaM me dhaNNaM me kaMsaM me dUsaMme vipuladhaNakaNagarayaNamaNimottiyasaMkhasilappavAlarattarayaNasaMtasArasAvateyaM me saddA merUvA me gaMdhA merasA me phAsA me, ete khalu me kAmabhogA ahamavi etesiM // se mehAvI puvAmeva appaNo evaM samabhijANejjA, taMjahA- iha khalu mama annayare dukkhe royAtaMke samuppajjejjA aNiDhe akaMte appie asubhe amaNunne amaNAme dukkhe No suhese haMtA bhayaMtAro! kAmabhogAI mama annayaraM dukkhaM royAtaMkaM pariyAiyaha aNiTuM akaMtaM appiyaM asubhaM amaNunnaM amaNAmaM dukkhaMNo suhaM, tA'haMdukkhAmi vA soyAmi vA jUrAmi vA tippAmi vA pIDAmi vA paritappAmi vA imAo me aNNayarAo dukkhAo rogAtaMkAo paDimoyaha aNiTThAo akaMtAo appiyAo asubhAo amaNunnAo amaNAmAo dukkhAo No suhAo, evAmeva No laddhapuvvaM bhavai, iha khalu kAmabhogA No tANAe vANo saraNAe vA, purise vA egatA puvviM kAmabhoge vippajahati, kAmabhogAvA egatA puvviM purisaM vippajahaMti, anne khalu kAmabhogA anno ahamaMsi, se kimaMga puNa vayaM annamannehiM kAmabhogehiM mucchAmo? iti saMkhAeNaM vayaM ca kAmabhogehiM vippajahissAmo, se mehAvI jANejA bahiraMgametaM, iNameva uvaNIyatarAgaM, taMjahA- mAyA me pitA me bhAyA me bhagiNI me bhajjA me puttA me dhUtA me pesA me nattA me suNhA me suhA me piyA me sahA me sayaNasaMgaMthasaMthuyA me, ete khalu mama NAyao ahamavi etesiM, evaM se mehAvI puvvAmeva // 533 //
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA vRttiyutam zrutaskandhaH2 // 534 // zrutaskandha: 2 prathamamadhyayana pauNDarIkam, sUtram 13 (648) bhikSusvarUpa: AryAdyAnarAH appaNA evaM samabhijANejA, iha khalu mama annayare dukkhe royAtaMke samuppajjejjA aNiDhe jAva dukkhe No suhe, se haMtA bhayaMtAro! NAyao imaM mama annayaraMdukkhaM royAtaMkaM pariyAiyaha aNiTuMjAvaNo suhaM, tA'haMdukkhAmi vA soyAmi vA jAva paritappAmivA, imAo me annayarAto dukkhAto royAtaMkAo parimoeha aNiTThAo jAva No suhAo, evameva No laddhapuvvaM bhavai, tesiM vAvi bhayaMtArANaM mama NAyayANaM annayare dukkhe royAtaMke samupajjejjA aNiDhe jAva No suhe, se haMtA ahametesiM bhayaMtArANaM NAyayANaM imaM annayaraM dukkhaM royAtaMkaM pariyAiyAmi aNiTuMjAvaNo suhe, mA me dukkhaMtu vA jAva mA me paritappaMtu vA, imAoNaM aNNayarAo dukkhAto royAtaMkAo parimoemi aNiTThAo jAvaNo suhAo, evameva No laddhapuvvaM bhavai, annassa dukkhaM annona pariyAiyati anneNa kaDaM anno no paDisaMvedeti patteyaM jAyati patteyaM marai patteyaM cayai patteyaM uvavajjai patteyaM jhaMjhA patteyaM sannA patteyaM mannA evaM vinnU vedaNA, iha (i) khalu NAtisaMjogANo tANAe vANo saraNAe vA, purise vA egatApuTviMNAtisaMjoe vippajahati, NAtisaMjogA vA egatA puvviMpurisaM vippajahaMti, anne khalu NAtisaMjogA anno ahamaMsi, se kimaMgapuNa vayaM annamannehiMNAtisaMjogehiM mucchAmo?, iti saMkhAe NaM vayaM NAtisaMjogaM vippjhissaamo| se mehAvI jANejjA bahiraMgameyaM, iNameva uvaNIyatarAgaM, taMjahA- hatthA me pAyA me bAhA me UrU me udaraM me sIsaM me sIla me AU me balaM me vaNNo me tayA me chAyA me soyaM me cakkhU me ghANaM me jibbhA me phAsA me mamAijjai, vayAu paDijUrai, taMjahA- Auo balAo vaNNAo tayAo chAyAo soyAo jAva phAsAo susaMdhito saMdhI visaMdhIbhavai, valiyataraMge gAe bhavai, kiNhA kesA paliyA bhavaMti, taMjahA- jaMpi ya imaM sarIragaM urAlaM AhArovaiyaM eyaMpiya aNupuvveNaM vippajahiyavvaM bhavissati, evaM saMkhAe se bhikkhU bhikkhAyariyAe samuTThie duhao logaM jANejA, taM0- jIvA ceva ajIvA ceva, tasA ceva thaavraacev||suutrm 13 // ( // 648 // ) // 534 //
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGga niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam / zrutaskandhaH 2 // 535 // zrutaskandha:2 prathamamadhyayana pauNDarIkam, sUtram 13 (648) bhikSusvarUpa: AryAdyAnarAH yAdRkkAmabhogeSvasaktaH sannantarA no'vasIdati padmavarapauNDarIkoddharaNAya ca samartho bhavati tadetadahaM bravImIti // asya cArthasyopadarzanAya prastAvamAracayannAha-prAcInAdikAmanyatarAM dizamuddizyaike kecana manuSyAH santi bhavanti, tadyathA- AryAAryadezotpannA magadhAdijanapadodbhavAH, tathA anAryAH zakayavanAdidezodbhavAH, tathA ca uccairgotrodbhavA ikSvAkuharivaMzAdikulodbhavAH, tathA nIcairgotrodbhavA varNApasadasaMbhUtAH, tathA kAyavantaH prAMzavaH, tathA hUsvA vAmanakAdayaH, tathA suvarNA durvarNAH surUpA dUrUpA vA eke kecana karmaparavazA bhavanti, teSAM cAryAdInAM 'Na'miti vAkyAlaGkAre 'kSetrANi' zAlikSetrAdIni 'vAstUni' khAtocchritAdIni tAni parigRhItAni' svIkRtAni bhavanti, tAnyeva vizinaSTi-'alpatarANi' stokatarANi vA prabhUtatarANi vA bhvnti| tathA te(ye)SAmeva ca janajAnapadAH parigRhItA bhavanti, te'pyalpatarAH prabhUtatarA vA bhaveyuH, teSu cAryAdivizeSaNaviziSTeSu tathAprakAreSu kuleSvAgamyaivaMbhUtAni gRhANi gatvA tathAprakAreSu vA kuleSu Agamya janma labdhvA'bhibhUya ca viSayakaSAyAdIn parISahopasargAn vA samyagutthAnenotthAya pravrajyAM gRhItvaike kecana tathAvidhasattvavanto bhikSAcaryAyAM samyagutthitAH samutthitAH tathA sato vidyamAnAnapi vA eke kecana mahAsattvopetA jJAtIn svajanAn (ajJAtIn- parijanAn) tathA upakaraNaM ca kAmabhogAGgaM dhanadhAnyahiraNyAdikaM vividhaM prakarSeNa hitvA tyaktvA bhikSAcaryAyAM samyagutthitAH, asato vA jJAtInupakaraNaMca viprahAya bhikSAcaryAyAM kecanApagatasvajanavibhavAH smutthitaaH||yetepuurvoktvishessnnvishissttaa bhikSAcaryAyAmabhyudyatAH pUrvameva- pravrajyAgrahaNakAla eva tairetajjJAtaM bhavati, tadyathA- iha jagati khalukyAlaGkAre anyadanyadvastUddizya mamaitadbhogAya bhaviSyatIti, evamasau pravrajyAM pratipannaH pravivrajiSurvA pravedayati jAnAtyevaM paricchinatti, tadyathA- kSetraM dIni pari0 (mu0)| bhikSucaryAyAM (pr0)| O ryAyAmeke kecana (mu0)| O0drogAya (pra0) / 7 viSayAsaktaH puruSo manute iti zeSaH (pra0) / // 535 //
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRttiyutam zrutaskandhaH zrIsUtrakRtAGgaM zAlikSetrAdikaM vAstu khAtocchritAdikaM hiraNyaM dharmalAbhAdikaM suvarNaM kanakaM dhanaM gomahiSyAdikaM dhAnyaM zAligodhUmAdikaM zrutaskandhaH 2 niyuktikAMsya kAMsyapAtrAdikaM tathA vipulAni prabhUtatarANi dhanakanakaratnamaNimauktikAni zaMkhazila tti muktazailAdikAH zilAH prathamamadhyayana zrIzIlA pauNDarIkam, pravAlaM vidrumam, yadivA- silappavAlaM ti zriyA yuktaM pravAlaM zrIpravAlaM varNAdiguNopetaM tathA rattarayaNaM ti raktaratnaM- padmarAgA sUtram 13 dikaM tathA satsAraM zobhanasAramityarthaH zUlamaNyAdikam, tathA svApateyaM rikthaM dravyajAtam, sarvametatpUrvoktaM me mamopabhogAya (648) || 536 // bhikSusvarUpaH bhaviSyati, tathA zabdA veNvAdayo rUpANi aGganAdIni gandhAH koSThapuTAdayaH rasA madhurAdayaH mAMsarasAdayo vA sparzA mRdvAdayaH, AryAdyAnarAH ete sarve'pi khalu me kAmabhogAya, ahamapyeSAM yogakSemArthaM prabhaviSyAmItyevaM saMpradhArya ||s medhAvI pUrvamevAtmAnaM vijAnIyAd-evaM paryAlocayet, tadyathA- iha saMsAre khaluzabdo'vadhAraNe, ihaiva- asminneva janmani manuSyabhave mamAnyataraduHkhaM zirovedanAdikaM AtaGko vA''zu jIvitApahArI zUlAdikaH samutpadyate, tameva vizinaSTi- aniSTaH akAntaH apriyaH azubho'manojJo'vanAmayatItyavanAmaH- pIDAvizeSakArI duHkharUpo yadivA na manAgamanAk me mama nitarAmityarthaH duHkhayatIti duHkham, punarapi duHkhopAdAnamatyantaduHkhapratipAdanArthaM sukhalezasyApi parihArArthaM ca, no naiva zubhaH, azubhakarmavipAkApAditatvAditi / atra ca yaduktamapi punarucyate tadatyAdarakhyApanArthaM tadvizeSapratipAdanArthaM ceti, tadevaMbhUtaM duHkhaM rogAtaGkaMvA hanta iti khede| bhayAttrAtAro yUyaM kSetravAstuhiraNyasuvarNadhanadhAnyAdikAH parigrahavizeSAH zabdAdayo vA viSayAH tathA he bhagavantaH! kAmabhogA yUyaM mayA pAlitAH parigRhItAzca tato yUyamapIdaM duHkhaM rogAtaGkaM vA pariyAiyaha tti vibhAgazaH parigRhNIta yUyam, atyantaOdharmalAtAdikaM (pr0)| 0 aghaTitarUpyasuvarNamitiparyAyaH praaciinpustke| 0 zuddhaM (pr0)| 0 bhogA: aha0 (mu0)| 7 bhave vA mamA0 (mu0)| // 536
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGga niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH2 // 537 // pIDayodvignaH punastadeva duHkhaM rogAtaDUMvA vizeSaNadvAreNoccArayati- aniSTamapriyamakAntazubhamamanojJamamanAgbhUtamavanAmaka vA zrutaskandhaH 2 duHkhamevaitat no zubhamityevaMbhUtaM mamotpannaM yUyaM vibhajata ahamanenAtIva duHkhAmIti duHkhita ityAdi pUrvavanneyamiti, ato'mu prathamamadhyayanaM pauNDarIkam, SmAnmAmanyatarasmAhuHkhAdrogAtaGkAdvA pratimocayata yUyam,aniSTAdivizeSaNAni tu pUrvavavyAkhyeyAni / prathamaM prathamAntAni / sUtram 13 punardvitIyAntAni sAmprataM paJcamyantAnIti / nacAyamarthastena duHkhitena evameve ti yathA prArthitastathaiva labdhapUrvo bhavati, idamuktaM (648) bhikSusvarUpa: bhavati- na hi te kSetrAdayaH parigrahavizeSA nApi zabdAdayaH kAmabhogAstaM duHkhitaM duHkhAdvimocayantIti // etadeva lezato AryAdyAnarAH darzayati- iha asmin khalu vAkyAlaGkAre te kAmabhogA atyantamabhyastA na tasya duHkhitasya trANAya zaraNAya vA bhavanti , sulAlitAnAmapi kAmabhogAnAM paryavasAnaM darzayitumAha- puriso vA ityAdi, puri zayanAtpuruSaH- prANI ekadA vyAdhyutpattikAle jarAjIrNakAle vA'nyasminvA rAjAdyupadrave tAn kAmabhogAn parityajati, savA puruSo dravyAdyabhAve taiH kAmabhogairviSayonmukho'pi tyajyate, sa caivamavadhArayati- anye matto bhinnAH khalvamI kAmabhogAH, tebhyazcAnyo'hamasmi / tadevaM vyavasthite kimiti vayaM punareteSvanyeSvanyeSu kAmabhogeSu mUchauM kurma ityevaM kecana mahApuruSAH parisaMkhyAya samyag jJAtvA kAmabhogAn vayaM viprajahiSyAmaH tyakSyAma ityevamadhyavasAyino bhavanti / punaraparaM vairAgyotpattikAraNamAha-se mehAvI tyAdisa medhAvI sazrutikaH etajjAnIyAt, tadyathA- yadetatkSetravAstuhiraNyasuvarNazabdAdiviSayAdikaM duHkhaparitrANAya na bhavatItyupanyastaM tadetadvAhyataraM vartate, idameva cAnyadvakSyamANaM upanItataraM AsannataraM vartate, tadyathA- mAtA pitA bhrAtA bhaginItyAdayo jJAtayaH pUrvAparasaMstutA ete khalu mamopakArAya jJAtayo bhaviSyanti, ahamapyeteSAM snAnabhojanAdinopakariSyAmItyevaM sa medhAvI pUrvamevAtmanaivaM samabhijAnIyAditi evaM (r)bhUtamamanAma0 (pr0)| OM vaitat tato'zubha (mu0)10 punareteSvanityeSu, parabhUteSvanyeSu (mu0)| (r) yAdityAdi evaM paryA0 (mu0)| // 537 //
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandha:2 // 538 // AryAdyAnarAH paryAlocayetkalpitavAniti vA, etadadhyavasAyI cAsau syAditi darzayitumAha- iha khalu ityAdi iha asmin bhave mama zrutaskandhaH 2 vartamAnasyAniSTAdivizeSaNaviziSToduHkhAtaGkaH samutpadyeta tato'sautaduHkhaduHkhitojJAtInevamabhyarthayet, tadyathA- imaM mamAnyataraM prathamamadhyayanaM pauNDarIkam, duHkhAtaGkamutpannaM parigRhNIta yUyamahamanenotpannena duHkhAtaGkena pIDayiSyAmI(Sya i)tyato'muSmAnmAM parimocayata yUyamiti, na sUtram 13 caitattena duHkhitena labdhapUrvaM bhavati, na hi te jJAtayastaM duHkhAnmocayitumalamiti bhAvaH, nApyasau teSAM duHkhamocanAyAlamiti (648) bhikSusvarUpa: darzayitumAha- tesiM vAvI tyAdi, sarvaM prAgvadyojanIyam, yAvadevameva no labdhapUrvaM bhavatIti, kimityevaM nopalabdhapUrvaM / bhavatItyAha- aNNassa dukkha mityAdi sarvasyaiva saMsArodaravivaravartino'sumataH svakRtakarmodayAdyahuHkhamutpadyate tadanyasya sambandhi duHkhamanyo- mAtApitrAdikaH ko'pi na pratyApibati, na tasmAtputrAderduHkhenAsonAtyantapIDitAt svajanA nApi taduHkhamAtmani kartumalam, kimityevamAzaGkayAha- aNNeNa kaDa mityAdi, anyena jantunA kaSAyavazagena indriyAnukUlatayA / bhogA'bhilASiNA'jJAnAvRtena mohodayavartinA yatkRtaM karma tadudayamanyaH prANI no pratisaMvedayati- nAnubhavati, tadanubhavane / hyakRtAgamakRtanAzau syAtAm, na cemau yuktisaMgato, ato yadyena kRtaM tatsarvaM sa evAnubhavati, tathA coktaM- parakRtakarmaNi yasmAnna krAmati saMkramo vibhAgo vA / tasmAtsattvAnAM karma yasya yattena tdvedym||1||ysmaatsvkRtkrmphleshvraa jantavastasmAdetadbhavatItyAha- patteya mityAdi, ekamekaM prati pratyekaM sarvo'pyasumAn jAyate, tathA kSINe cAyuSi pratyekameva mriyate, uktaM caekasya janmamaraNe gatayazca zubhAzubhA bhvaavrte| tasmAdAkAlikahitamekenaivAtmanaH kAryam ||1||iti, tathA pratyeka kSetravAstuhiraNyasuvarNAdikaMparigrahaMzabdAdIMzca viSayAn mAtApitakalatrAdikaMca tyajati, tathA pratyekamupapadyate- yujyate parigrahasvIkaraNatayA, (r) pIDitAH (mu0)| OM tat sa eva (pr0)| // 53
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH2 // 539 // tathA pratyekaM jhaJjhA- kalahastadhaNAtkaSAyAH parigRhyante, tataH pratyekamevAsumatAM mandatIvratayA kaSAyodbhavo bhavati, tathA zrutaskandhaH2 saMjJAnaM saMjJA-padArthaparicchittiH, sA'pi mandamandatarapaTupaTutarabhedAtpratyekamevopajAyate, sarvajJAdAratastaratamayogena matervya prathamamadhyayana pauNDarIkam, vasthitatvAt, tathA pratyekameva mannatti mananaM cintanaM paryAlocanamitiyAvat, tathA pratyekameva viSNu tti vidvAn, tathA pratyekameva / sUtram 13 sAtAsAtarUpavedanA-sukhaduHkhAnubhavaH, upasaMjighRkSurAha- iti khalu ityAdi, iti evaM pUrvoktena prakAreNa yato nAnyena kRtamanyaH / (648) bhikSusvarUpa: pratisaMvedayate pratyekaM ca jAtijarAmaraNAdikaM tataH khalvamIjJAtisaMyogA:-svajanasambandhAH saMsAracakravAle paryaTato'tyanta AryAdyAnarAH pIDitasya taduddharaNe na trANAya- na trANaM kurvanti, nApyanAgatasaMrakSaNataH zaraNAya bhavanti, kimiti?, yataH puruSa ekadA krodhodayAdikAle jJAtisaMyogAn viprajahAti parityajati, 'svajanAzca na bAndhavA' iti vyavahAradarzanAt, jJAtisaMyogA vaikadA tadasadAcAradarzanataH pUrvameva taM puruSaM parityajanti-svasambandhAduttArayanti / tadevaM vyavasthite etadbhAvayet, tadyathA-anye khalvamI jJAtisaMyogA matto bhinnA itvarA ebhyshcaanyo'hmsmi| tadevaM vyavasthite kimaGga punarvayamanyairanyairjAtisaMyogaimUMchauM kurmaH?, na teSu / mUrchA kriyamANA nyAyyA ityevaM saMkhyAya jJAtvA pratyAkalayya vayamutpannavairAgyA jJAtisaMyogAMstyakSyAma ityevaM kRtAdhyavasAyino viditavedyA bhavantIti // sAmpratamanyena prakAreNa vairAgyotpattikAraNamAha-sa medhAvI sazrutika etad vakSyamANaM jAnIyAt, tadyathA- bAhyatarametat yajjJAtisambandhanam, idamevAnyadupanItataraM-Asannataram, zarIrAvayavAnAM bhinnajJAtibhya AsannataratvAt, tadyathA- hastau mamAzokapallavasadRzau tathA bhujau karikarAkArau parapuraMjayau praNayijanamanorathapUrakau shtrushtjiivitaantkrau| // 539 // yathA mamana tathA'nyasya kasyApItyevaM pAdAvapi padmagarbhasukumArAvityAdi sugamam, yAvatsparzAH sparzanendriyaM mamAti mamIkaroti, yAGkana tAhaganyasyeti bhAvaH, etacca hastapAdAdikaM sparzanendriyaparyavasAnaM zarIrAvayavasambandhitvena vivakSitaM yatkimapi
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGga niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH2 // 540 // vayasaH pariNAmAt- kAlakRtAvasthAvizeSAt parijUrai tti parijIryate jIrNatAM yAti pratikSaNaM vizarArutAM yAti, tasmiMzca: zrutaskandhaH 2 pratisamayaM vizIryati zarIre pratisamayamasau prANI etasmAddhazyati, tadyathA-AyuSaH pUrvanibaddhAtsamayAdi- hAnyA'pacIyate, prathamamadhyayanaM pauNDarIkam, AvIcImaraNena pratisamayaM maraNAbhyupagamAt, tathA balAdapacIyate, tathAhi- yauvanAvasthAyAzcyavamAne zarIrake pratikSaNaM jAtakSaNa sUtram 13 zithilIbhavatsu sandhibandhaneSu balAdavazyaMbhrazyate,tathA varNAttvacazchAyAto'pacIyate,atra ca sanatkumAradRSTAnto vAcyaH, tathA (648) bhikSusvarUpaH jIryati zarIre zrotrAdInIndriyANi na samyak svaviSayaM paricchettumalam, tathA coktaM- bAlyaM vRddhirvayo medhA tvkckssuHshukrvikrmaaH| AryAdyAnarAH dazakeSu nivartante, manaH sarvendriyANi c||1||tthaa viziSTavayohAnyA susandhitaH subaddhaH sandhiH-jAnukUrparAdiko visandhirbhavati / vigalitabandhanobhavatItyarthaH, tathA valitaraGgAkulaM sarvataH zirAjAlaveSTitamAtmano'pi zarIramidamudvegakRdbhavati kiMpunaranyeSAM?, tathA coktaM- valisaMtatamasthizoSitaM, zithilasnAyuvRtaM kaDevaram / svayameva pumAn jugupsate, kimu kAntAH kmniiyvigrhaaH?||1|| tathA kRSNAH kezA vayaHpariNAmajalaprakSAlitA dhavalatAMpratipadyante, tadevaM vayaHpariNAmApAditasanmatiretadbhAvayet, tadyathAyadapIdaM zarIramudAraM-zobhanAvayavarUpopetaM viziSTAhAropacitam, etadapi mayA'vazyaM pratikSaNaM vizIryamANamAyuSaH kSaye viprahAtavyaM bhaviSyatItyetadavagamya zarIrAnityatayA saMsArAsAratAM saMkhyAya avagamya parityaktasamastagRhaprapaJco niSkiJcanatAmupagamya sa bhikSurdehadIrghasaMyamayAtrArthaM bhikSAcaryAyAM samutthitaH san dvidhA lokaM jAnIyAditi / tadeva lokadvaividhyaM darzayitumAha- tadyathAjIvAzca- prANadhAraNalakSaNAstadviparItAzcAjIvA- dharmAdharmAkAzAdayaH, tatra tasya bhikSorahiMsAprasiddhaye jIvAn vibhAgena darzayitumAha- jIvA apyupayogalakSaNA dvidhA, tadyathA- trasyantIti trasA- dvIndriyAdayaH tathA tiSThantIti sthaavraa:pRthiviikaayaadyH| te'pi sUkSmabAdaraparyAptakAparyAptakAdibhedena bahudhA draSTavyAH, eteSu copari bahudhA vyApAraH pravartate / / // 540 //
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH2 // 541 // zrutaskandhaH 2 prathamamadhyayanaM pauNDarIkam, sUtram 14 (649) gRhasthAdinAM parigrahatvam 13 // 648||saamprtN tadupamardakavyApArakartRn darzayannAha iha khalugAratthA sAraMbhAsapariggahA, saMtegatiyA samaNA mAhaNAvisAraMbhAsapiraggahA, je ime tasA thAvarA pANA te sayaMsamArabhaMti anneNavi samAraMbhAveMti aNNaMpi samArabhaMtaM samaNujANaMti // iha khalu gAratthA sAraMbhA sapariggahA, saMtegatiyA samaNA mAhaNAvi sAraMbhA sapariggahA, je ime kAmabhogA sacittA vA acittA vA te sayaM parigiNhaMti anneNavi parigiNhAveMti annapi parigiNhataM samaNujANaMti // iha khalu gAratthA sAraMbhA sapariggahA, saMtegatiyA samaNA mAhaNAvi sAraMbhA sapariggahA, ahaM khalu aNAraMbhe apariggahe, je khalugAratthA sAraMbhAsapariggahA, saMtegatiyA samaNA mAhaNAvisAraMbhAsapariggahA, etesiMceva nissAe baMbhaceravAsaM vasissAmo, kassaNaM taM he?,jahA puvvaMtahA avaraMjahA avaraMtahA puvvaM, aMjU ete aNuvarayA aNuvaTThiyA puNaravi tArisagA cev|| je khalu gAratthA sAraMbhA sapariggahA, saMtegatiyA samaNA mAhaNAvi sAraMbhA sapariggahA, duhato pAvAiM kuvvaMti iti saMkhAe dohivi aMtehi adissamANo iti bhikkhUrIejjA ||se bemi pAINaMvA 6 jAva evaM se pariNAyakamme, evaM se vaveyakamme, evaM se viaMtakArae bhavatIti makkhAyaM ||suutrm 14 // ( // 649 // ) / iha asmin saMsAre khalukyAlaGkAre gRhaM- agAraM tatra tiSThantIti gRhasthAH, te ca sahArambheNa- jIvopamardakAriNA vartanta iti samArambhAH, tathA saha parigraheNa- dvipadacatuSpadadhanadhAnyAdinA vartanta iti saparigrahAH, na kevalaM ta eva anye'pi santi vidyante eke kecana zramaNAH zAkyAdayaH,teca pacanapAcanAdyanumateHsArambhA dAsyAdiparigrahAcca saparigrahAH, tathA brAhmaNAzcaivaMvidhA eva, eteSAM ca sArambhakatvaM spaSTataraM sUtreNaiva darzayati- ya ime prAgvyAvarNitAstrasAH sthAvarAzca prANinastAn svayameva- aparapreritA eva samArabhante, tadupamardakaM vyApAraM svata eva kurvantItyarthaH, tathA anyAMzca samArambhayanti samArambhaM kurvatazcAnyAn samanujAnanti // // 541 //
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 542 // tadevaM prANAtipAtaM pradarzya bhogAGgabhUtaM parigrahaM darzayitumAha- iha khalu ityAdi, iha khalu gRhasthAH sArambhAH saparigrahAH snti| zrutaskandhaH 2 zramaNA brAhmaNAzca, te ca sArambhaparigrahatvAt kiM kurvantIti darzayati- ya ime pratyakSAH kAmapradhAnA bhogAH kAmabhogAH kAmyanta prathamamadhyayana pauNDarIkam, iti kAmAH- strIgAtrapariSvaGgAdayo bhujyanta iti bhogA:- srakcandanavAditrAdayaH, ta ete sacittAH- sacetanA acetanA vA sUtram 14 bhaveyuH, tadupAdAnabhUtA vA'rthAH, tAMzca sacittAnacittAnvA'rthAn te kAmabhogArthino gRhasthAdayaH svata eva parigRhNanti anyena c| gRhasthAdinAM parigrAhayanti aparaM ca parigRhNantaM samanujAnata iti / sAmpratamupasaMjighRkSurAha- iha khalu ityAdi, iha- asmin jagati santi vidyante gRhasthAstathAvidhAH zramaNA brAhmaNAzca sArambhAH saparigrahA ityevaM jJAtvA sa bhikSurevamavadhArayed ahamevAtra khalvanArambho'parigrahazca, ye cAmI gRhasthAdayaH sArambhAdiguNayuktAstadetannizrayA-tadAzrayeNa brahmacarya-zrAmaNyamAcariSyAmo'nArambhA aparigrahAH santaH, dharmAdhAradehapratipAlanArthamAhArAdikRte sArambhaparigrahagRhasthanizrayA pravrajyAMkariSyAma ityrthH| nanu ca yadi tannizrayA punarapi vihartavyaM kimarthaM te tyajyanta iti jAtAzaGkaH pRcchati- kasya hetoH kena kAraNena? tadetadhasthazramaNabrAhmaNatyajanamabhihitamiti, AcAryo'pi viditAbhiprAya uttaraM dadAti, yathA- pUrvaM AdausArambhaparigrahatvaM teSAM tathA pazcAdapi sarvakAlamapi gRhasthAH sArambhAdidoSaduSTAH zramaNAzca kecana yathA pUrvaM gRhasthabhAve sArambhAH saparigrahAstathA aparasminnapi pravrajyAkAle tathAvidhA eva ta iti, adhunobhayapadAvyabhicAritvapratipAdanArthamAha- yathA aparaM aparasmin pravrajyApratipattikAle tathA pUrvamapigRhasthabhAvAdAvapIti, yadivA-kasya hetostadgRhasthAdyAzrayaNaM kriyate yatinetyAha- yathA pUrva pravrajyArambhakAle sarvameva bhikSAdikaMgRhasthAyattaM tathA pazcAdapi, ataH kathaM nunAmAnavadyA vRttirbhaviSyatItyataHsAdhubhiranArambhaiH sArambhAzrayaNaM vidheym| (r) pravrajyArambhakAle (mu0)|
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGga niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH2 // 543 // zrutaskandhaH 2 prathamamadhyayana pauNDarIkam, sUtram 14 gRhasthAdinAM parigrahatvam yathA caite gRhasthAdayaH sArambhAH saparigrahAzca tathA pratyakSeNaivopalabhyanta iti darzayitumAha-aMjU iti vyaktametadete gRhasthAdayo yadivA- aGg iti praguNena nyAyena svarasapravRttyA sAvadyAnuSThAnebhyo'nuparatAH parigrahArambhAcca satsaMyamAnuSThAnena cAnupasthitA:samyagutthAnamakRtavanto ye'pi kathaJciddharmakaraNAyotthitAste'pyuddiSTabhojitvAtsAvadhAnuSThAnaparatvAcca gRhasthabhAvAnuSThAnamanativartamAnAH punarapi tAdRzA eva- gRhasthakalpA eveti // sAmpratamupasaMharati- ya ime- gRhasthAdayaste dvidhA'pi sArambhasaparigrahatvAbhyAmubhAbhyAmapi pApAnyupAdadate yadivA rAgadveSAbhyAmubhAbhyAmapi yadivA gRhasthapravrajyA- paryAyAbhyAmubhAbhyAM pApAni kurvata ityevaM saMkhyAya parijJAya dvayorapyantayoH Arambhaparigrahayo rAgadveSayorvA adRzyamAnaH anupalabhyamAno yadivA rAgadveSayoryAvantau- abhAvI tayorAdizyamAno- rAgadveSAbhAvavRttitvenApadizyamAnaH sannityevaMbhUto bhikSuH bhikSaNazIlo'navadyAhArabhojI satsaMyamAnuSThAne rIyeta pravartet, etaduktaM bhavati- ya ime jJAtisaMyogA yazcAyaM dhanadhAnyAdikaH parigraho yaccedaM hastapAdAdyavayavayuktaM zarIrakaM yacca tadAyurbalavarNAdikaM tatsarvamazAzvatamanityaM svapnendrajAlasadRzamasAram, gRhasthazramaNabAhmaNAzca sArambhAH saparigrahAzca, etatsarvaM parijJAya satsaMyamAnuSThAne bhikSU rIyeteti sthitam // sa punarapyahamadhikRtamevArthaM vizeSitataraMsopapattikaM bravImIti-tatra prajJApakApekSayA prAcyAdikAyA dizo'nyatarasyAH samAyAtaHsa bhikSurdvayorapyantayoradRzyamAnatayA satsaMyame rIyamANaH san evaM anantaroktena prakAreNa jJaparijJayA parijJAya pratyAkhyAnaparijJayA pratyAkhyAya ca parijJAtakarmA bhavati / punarapi eva miti parijJAtakarmatvAvyapetakarmA bhavati- apUrvasyAbandhako bhavatItyarthaH, punarevamityabandhakatayA yoganirodhopAyata: pUrvopacitasya karmaNo vizeSeNAntakArako bhavatIti, etacca tIrthakaragaNadharAdibhitijJeyai 7. yet tiSThet (pr0)| // 543 //
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 544 // zrutaskandhaH 2 prathamamadhyayana pauNDarIkam, sUtram 15 (650) ahiMsAparibhAvanA sAdho: rAkhyAtamiti // 14 // 649 // kathaM punaH prANAtipAtavirativratAdivyavasthitasya karmApagamo bhavatItyuktaM?, yatastatpravRttasyAtmaupamyena prANinAM pIDotpadyate, tayA ca karmabandha ityevaM sarva manasyAdhAyAha tattha khalu bhagavatA chajjIvanikAya heU paNNattA, taMjahA- puDhavIkAeM jAva tasakAe, se jahANAmae mama assAyaM daMDeNa vA aTThINa vA muTThINa vA lelUNa vA kavAleNa vA AuTTijamANassa vA hammamANassa vA tajijamANassa vA tADijjamANassa vA pariyAvijamANassavA kilAmijjamANassa vA uddavijamANassa vA jAvalomukkhaNaNamAyamavi hiMsAkAragaMdukkhaM bhayaMpaDisaMvedemi, iccevaM jANa savve jIvA savve bhUtA savve pANA savve sattA daMDeNa vA jAva kavAleNa vA AuTTilamANA vA hammamANA vA tajijamANA vA tADijjamANA vA pariyAvijamANA vA kilAmijjamANA vA uddavijamANA vA jAva lomukkhaNaNamAyamavi hiMsAkAragaM dukkhaM bhayaM paDisaMvedeti, evaM naccA savve pANA jAva sattA Na haMtavvA Na ajjAveyavvA Na parighetavvA Na paritAveyavvA Na uddaveyavvA / / se bemi je ya atItA je ya paDuppannA je ya AgamissA arihaMtA bhagavaMtA savve te evamAikkhaMti evaM bhAsaMti evaM paNNaveMti evaM parUvetisavve pANA jAva sattANa haMtavvA Na ajjAveyavvA Na parighetavvANa paritAveyavvA Na uddaveyavvA esa dhamme dhuveNItie sAsae samicca logaM kheyannehiM pavedie, evaM se bhikkhU virate pANAtivAyAto jAva virate pariggahAto No daMtapakkhAlaNeNaM daMte pakkhAlejjA No aMjaNaM No vamaNaMNo dhUvaNe NotaM pariAviejjA ||se bhikkhU akirie alUsae akohe amANe amAe alohe uvasaMte parinibuDe No AsaMsaM purato karejA imeNaM me diTeNa vA sueNa vA maeNa vA vinAeNa vA imeNa vA sucariyatavaniyamabaMbhaceravAseNa imeNa vA jAyAmAyAvuttieNaM dhammeNaM io cue peccA deve siyA kAmabhogANa vasavattI siddhe vA adukkhamasubhe etthavi siyA etthavi No 00kAiyA jAva tasakAiyA pr0| // 544 //
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 545 // zrutaskandhaH2 prathamamadhyayana pauNDarIkam, sUtram 15 (650) ahiMsAparibhAvanA sAdhoH siyA / / se bhikkhU saddehiM amucchie rUvehiM amucchie gaMdhehiM amucchie rasehiM amucchie phAsehiM amucchie virae kohAo mANAo mAyAo lobhAo pejAo dosAo kalahAo abbhakkhANAo pesunnAo paraparivAyAo arairaIo mAyAmosAo micchAdasaNasallAo iti se mahato AyANAo uvasaMte uvaTThie paDivirate se bhikkhuu||je ime tasathAvarA pANA bhavaMti te No sayaM samAraMbhai No va'NNehiM samAraMbhAveMti anne samArabhaMtevi na samaNujANaMti iti se mahato AyANAo uvasaMte uvaTThie paDivirate se bhikkhU // je ime kAmabhogA sacittA vA acittA vA te No sayaM parigiNhaMti No anneNaM parigiNhAveMti annaM parigiNhataMpiNa samaNujANaMti iti se mahato AyANAo uvasaMte uvaTThie paDivirate se bhikkhuu||jNpiy imaM saMparAiyaM kammaM kajjai, No taM sayaM kareti No aNNANaM kAraveti annapi kareMtaM Na samaNujANai iti, se mahato AyANAo uvasaMte uvaTThie paDivirate // se bhikkhU jANejjA asaNaM vA 4 assiM paDiyAe egaM sAhammiyaM samuddissa pANAI bhUtAI jIvAiM sattAI samAraMbha samuddissa kItaM pAmiccaM acchijjaM aNisaTuMabhihaDaM AhaTudesiyaMtaM cetiyaM siyAtaM (appaNo puttAINaTThAe jAva AesAe puDho paheNAe sAmAsAe pAyarAsAe saMNihisaMNicao kijjai iha etesiM prANavANaM bhoyaNAe) No sayaM bhuMjai No aNNeNaM bhuMjAveti annaMpi bhuMjataM Na samaNujANai iti, se mahato AyANAo uvasaMte uvaTThie paDivirate // tattha bhikkhU parakaDaM paraNiTThitamuggamuppAyaNesaNAsuddhaM satthAIyaM satthapariNAmiyaM avihiMsiyaM esiyaM vesiyaM sAmudANiyaM pattamasaNaM kAraNaTThA pamANajuttaM akkhovaMjaNavaNalevaNabhUyaM saMjamajAyAmAyAvattiyaM bilamiva pannagabhUteNaM appANeNaM AhAraM AhArejjA annaM annakAle pANaM pANakAle vatthaM vatthakAle leNaM leNakAle sayaNaM synnkaale||se bhikkhUmAyanne annayaraM disaM aNudisaMvA paDivanne dhamma Aikkhe vibhae kiTTeuvaTThiesuvA aNuvaTThiesuvA sussUsamANesupavedae, saMtiviratiM uvasamaM nivvANaM soyaviyaM anaviyaM maddaviyaM lAghaviyaM aNativAtiyaM savvesiM pANANaM savvesiM // 545 //
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGga niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 546 // zrutaskandhaH 2 prathamamadhyayana pauNDarIkam, sUtram 15 (650) ahiMsAparibhAvanA sAdhoH bhUtANaM jAva sattANaM aNuvAI kiTTae dhammaM / se bhikkhU dhamma kiTTamANe No annassa heuM dhammamAikkhejA, No pANassa he dhammamAikkhejA, No vatthassa heuM dhammamAikkhejjA, No leNassa heuM dhammamAikkhejA, No sayaNassa heuM dhammamAikkhejjA, No annesiM virUvarUvANaM kAmabhogANaM heu~dhammamAikkhejjA, agilAe dhammamAikkhejjA, nannattha kammanijjaraTThAe dhmmmaaikkhejaa| iha khalu tassa bhikkhussa aMtie dhamma soccA Nisamma uTThANeNaM uTThAya vIrA assiM dhamme samuTThiyA je tassa bhikkhussa aMtie dhamma soccA Nisamma samma uTThANeNaM uTThAya vIrA assiM dhamme samuTThiyA te evaM savvovagatA te evaM savvovaratA te evaM savvovasaMtA te evaM savvattAe parinivvuDattibemi // evaM se bhikkhU dhammaTThI dhammaviU NiyAgapaDivaNNe se jaheyaM butiyaM aduvA patte paumavarapoMDarIyaM aduvA apatte paumavarapoMDarIyaM, evaM se bhikkhUpariNNAyakamme pariNNAyasaMge pariNNAyagehavAse uvasaMte samie sahie sayA jae, sevaM vayaNijje, taMjahA- samaNeti vA mAhaNeti vAkhaMteti vA daMteti vA gutteti vA mutteti vA isIti vA muNIti vA katIti vA viUti vA bhikkhUti vA lUheti vA tIraTThIti vA crnnkrnnpaarviuttibemi||suutrm 15 // // 650 // ) iti bitiyasuyakhaMdhassa poMDarIyaM nAma & pddhmjjhynnNsmttN|| to ti karmabandhaprastAve khalu vAkyAlaGkAre bhagavatA utpannajJAnena tIrthakRtA SaDjIvanikAyA hetutvenopanyastAH, tadyathApRthivIkAyo yAvatrasakAya iti, teSAM ca pIDyamAnAnAM yathA duHkhamutpadyate tathA svasaMvittisiddhena dRSTAntena darzayitumAhatadyathA nAma mama asAtaM duHkhaM vakSyamANaiH prakArairutpadyate tathA'nyeSAmapIti, tadyathA- daNDenAsthnA muSTinA lelunA loSThena kapAlena kapareNa AkoTyamAnasya saMkocyamAnasya hanyamAnasya kazAdibhiH taya'mAnasyAGgalyAdibhiH tADyamAnasya kuDyAdAvabhi0 yAvatrasakAyo'pIti (mu0)| // 546 //
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGga niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 547 // zrutaskandhaH2 prathamamadhyayanaM pauNDarIkam, sUtram 15 (650) ahiMsAparibhAvanA sAdhoH ghAtAdinA paritApyamAnasyAgnyAdau anyena vA prakAreNa pariklAmyamAnasya tathA apadrAvyamAnasya mAryamANasya yAvallomotkhananamAtramapi hiMsAkaraM duHkhaM bhayaM ca yanmayi kriyate tatsarvamahaM saMvedayAmItyevaM jAnIhi, tathA sarve prANA jIvA bhUtAni sattvA ityete ekArthikAH kathazcidbhedaM vA''zritya vyAkhyeyAH, tatraiteSAM daNDAdinA''kuTyamAnAnAM yAvallomotkhananamAtramapi duHkhaM pratisaMvedayatAmetacca hiMsAkaraM duHkhaM bhayaM cotpannaM te sarve'pi prANinaH pratisaMvedayanti-sAkSAdanubhavantIti, evamAtmopamayA pIDyamAnAnAM jantUnAM yato duHkhamutpadyate'taH sarve'pi prANino na hantavyA na vyApAdayitavyA nAjJApayitavyA balAtkAreNa vyApArena prayoktavyAH tathA na parigrAhyA na paritApayitavyA naapdraavyitvyaaH|| so'haM bravImi, etat na svamanISikayA kiMtu sarvatIrthakarAjJayeti darzayati-je atIe ityAdi, ye kecana tIrthakRta RSabhAdayo'tItA yeca videheSu vartamAnAH sImandharAdayo ye cAgAminyAmutsarpiNyAM bhaviSyanti padmanAbhAdayaH arhantaH amarAsuranarezvarANAM pUjArhA bhagavanta- aizvaryAdiguNakalApopetAH sarve'pyevaM te vyaktavAcA AkhyAnti pratipAdayanti evaM sadevamanujAyAM parSadibhASante, svata eva, na yathA bauddhAnAM bodhisattvaprabhAvAt kuDyAdidezanata iti, evaM prakarSaNa jJApayanti hetUdAharaNAdibhiH, evaM prarUpayanti nAmAdibhiryathA sarveprANAna hantavyA ityAdi, eSa dharmaH prANirakSaNalakSaNaH prAgvyAvarNitasvarUpo dhruvaH avazyaMbhAvI nityaH kSAntyAdirUpeNa zAzvata ityevaM ca abhisametya kevalajJAnenAvalokya lokaM caturdazarajjvAtmakaM khedajJaiH tIrthakRdbhiH praveditaH kathita ityevaM sarvaM jJAtvA sa bhikSurviditavedyo virataH prANAtipAtAdyAvatparigrahAditi, etadeva darzayitumAha- No daMta ityAdi, iha pUrvoktamahAvratapAlanArthamanenottaraguNAH pratipAdyante, tatra aparigraho- niSkiJcanaHsan sAdhu! dantaprakSAlanena kadambAdikASThena dantAn prakSAlayet tathA no aJjanaM sauvIrAdikaM vibhUSArthamakSNordadyAt tathA no vamanavirecanAdikAH kriyAH kuryAt tathA no zarIrasya svIyavastrANAM vA dhUpanaM kuryAt nApi // 547 //
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGga niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 548 // zrutaskandhaH 2 prathamamadhyayanaM pauNDarIkam, sUtram 15 (650) ahiMsAparibhAvanA sAdhoH kAsAdyapanayanArthaM taM dhUmaMyogavartiniSpAditamApibediti ||saamprtN mUlaguNottaraguNaprastAvamupasaMjighRkSurAha-(granthAgraM 9000) sa mUlottaraguNavyavasthito bhikSurnAsya kriyA- sAvadyA vidyate ityakriyaH, saMvRttAtmakatayA sAMparAyikarmAbandhaka ityarthaH, kuta evaMbhUtaH yataH prANinAmalUSakaH- ahiMsako'nupamardaka ityarthaH, tathA na vidyate krodho asyetyakrodhaH, evamamAno'mAyo'lobhaH kaSAyopazamAccopazAntaH- zItIbhUtastadupazamAcca parinirvRta iva parinirvRtaH evaM tAvadaihikebhyaH kAmabhogebhyo virataH pAralaukikebhyo'pi virata iti darzayati- no AsaMsaM ityAdi, no naivAzaMsAM puraskRtya mamAnena viziSTatapasA janmAntare kAmabhogAvAptirbhaviSyatItyevaMbhUtAmAzaMsAMna puraskuryAditi, etadeva darzayitumAha- imeNa me ityAdi, asminneva janmanyamunA viziSTatapazcaraNaphalena dRSTenAmoSadhyAdinA tathA pAralaukikena ca zrutenArdrakadhammillabrahmadattAdInAM viziSTatapazcaraNaphalena, tathA maeNa vatti 'mana jJAne' jAtismaraNAdinA jJAnena, tathA''cAryAdeH sakAzAdvijJAtena-avagatena mamApi viziSTaM bhaviSyatItyevaM nAzaMsAM vidadhyAt, tathA'munA sucaritataponiyamabrahmacaryavAsena tathA'munA vA yAtrAmAtrAvRttinA dharmeNAnuSThitena itaH asmAdbhavAccyutasya pretya janmAntare syAmahaM devaH, tatrasthasya ca me vazavartinaH kAmabhogA bhaveyuHazeSakarmaviyuto vA siddho'duHkhaH azubhaH zubhAzubhakarmaprakRtyapekSayetyevaMbhUto'haM syAmAgAmini kAla ityevamAzaMsAM na vidadhyAditi, yadivA viziSTatapazcaraNAdinA''gAmini kAle mamANimAlaghimetyAdikA'STaprakArA siddhirbhaviSyatItyanayA ca siddhyA siddho'hamaduHkho'zubho madhyastha ityevaMrUpAmAzaMsAM na kuryAt / tadakaraNe ca kAraNamAha- etthavi ityAdi, atrApi viziSTatapazcaraNe satyapi kutazcinimittAdduSpraNidhAnasadbhAve sati kadAcitsiddhiH syAtkadAcicca naivAzeSakarmakSayalakSaNA siddhiH syAt, tathA coktaM- je jattiyA u heU bhavassa te ceva tattiyA mokkhe ityAdi / yadivA'trApyaNimAdyaSTaguNakAraNe tapazcaraNAdau siddhiH syAtkadAcicca // 54 //
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyukti zrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH2 // 549 // (650) na syAt-tadviparyayo'pi vA syAditi, evaM vyavasthite prekSApUrvakAriNAM kathamAzaMsA kartuM yujyate iti, siddhizcASTaprakAre / zrutaskandhaH2 tadyathA- aNimA yaM tadyathA-1laghimA 2 mahimA 3 prAptiH 4 prAkAmyaM 5 IzitvaM 6 vazitvaM 7 yatrakAmAvasAyitvamiti prathamamadhyayana pauNDarIkam, 8, tadevamaihikArthamAmuSmikArthaM kIrtivarNazlokAdyarthaM ca tapona vidheyamiti sthitam ||saamprtmnukuulprtikuulessu zabdAdiSu / sUtram 15 viSayeSu rAgadveSAbhAvaM darzayitumAha-sa bhikSuH sarvAzaMsArahito veNuvINAdiSu zabdeSu amUrcchitaH agRddho'nadhyupapannaH, tathA / ahiMsAparirAsabhAdizabdeSu karkazeSu adviSTaH, evaM rUparasagandhasparzeSvapi vAcyamiti / punarapi sAmAnyena krodhAdyupazamaM darzayitumAha bhAvanAsAdhoH virae kohAo ityAdi, krodhamAnamAyAlobhebhyo virata ityAdi sugamaM yAvaditi se mahayA AyANAo uvasaMte uvaTThie paDivirae se bhikkhu tti, sa bhikSurbhavati yo mahataH karmopAdAnAdupazAntaH satsaMyame vopasthitaH sarvapApebhyazca virataH prativirata iti // etadeva ca mahataH karmopAdAnAdviramaNaM sAkSAddarzayitumAha- je ime ityAdi, ye kecana trasAH sthAvarAzca prANino bhavanti, tAn sarvAnapi no naiva svayaM satsAdhavaH samArabhante prANyupamardakamArambhaM nArambhanta itiyAvat, tathA nAnyaiH samArambhayante na cAnyAn samArabhamANAn samanujAnata ityevaM mahataH karmopAdAnAdupazAntaH prativirato bhikSurbhavatIti ||saamprtN kAmabhoganivRttimadhikRtyAha-je ime ityAdi, ye kecanAmI kAmyanta iti kAmA bhujyanta iti bhogAH, te ca sacittA acittA vA bhaveyuH, tAMzca na svato gRhNIyAnnApyanyena grAhayet / nApyaparaM gRhNantaM samanujAnIyAdityevaM karmopAdAnAdvirato bhikssurbhvtiiti|| sAmprataM sAmAnyataH sAmparAyikakarmopAdAnaniSedha-8 madhikRtyAha- yadapIdaM saMparyeti tAsu tAsu gatiSvanena karmaNeti sAMparAyikam, tacca tatpradoSanihnavamAtsaryAntarAyAzAtanopaghAtairbadhyate, tatkarma tatkAraNaM vA na kRtakAritAnumatibhiH karoti sa bhikSurabhidhIyata iti ||saamprtN bhikSAvizuddhimadhikRtyAha 70reyam-aNimA (mu0)icchaa'nbhighaatH| sthaavressvpyaajnyaakaaritvN| IzatvaM (mu0)bhUmAvapyunmajjananimajjane / stysNklptaa| tatpradveSa (mu0) / // 549 //
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGga niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH2| // 550 // se bhikkhU ityAdi sa bhikSuryatpunarevaMbhUtamAhArajAtaM jAnIyAt assiM paDiyAe tti etatpratijJayA AhAradAnapratijJayA yadivA zrutaskandhaH2 asminparyAye sAdhuparyAye vyavasthitamekaM sAdhu sAdharmikaM samuddizya kazcicchrAvakaH prakRtibhadrako vA sAdhvAhAradAnArthaM prANinaH prathamamadhyayana pauNDarIkam, vyaktendriyAn bhUtAni trikAlabhAvIni jIvAn AyuSkadharaNalakSaNAn sattvAn sadA sattvopetAn samArabhya tadupamardakamArambhaM vidhAya samuddizya tatpIDAMsamyaguddizya, krItaM krayeNa dravyavinimayena pAmiccaM ti udyatakaM Acchedya mityanyasmAdAcchidya anisRSTa (650) ahiMsAparimiti pareNAnutsaMkalitaM abhyAhRta miti sAdhvabhimukhaM grAmAderAnItaM Ahatya upetya sAdhvarthaM kRtamuddezikamityevaMbhUtamAhArajAtaM bhAvanA sAdhoH sAdhave dattaM syAt, taccAkAmena tena parigRhItaM syAt, tadevaM doSaduSTaM ca jJAtvA svayaM na bhuJjIta nApyapareNa bhojayet na ca / bhuJjAnamaparaM samanujAnIyAdityevaM duSTAhAradoSAnivRtto bhikSurbhavatIti // atha punarevaM jAnIyAdityAdi, tadyathA- vidyate teSAMka gRhasthAnAmevaMbhUto vakSyamANaH parAkramaH sAmarthyamAhAranirvartanaM pratyArambhastena ca yadAhArajAtaM nirvartitaM 'yasya cArthAya' yatkRte / tat cetita miti dattaM niSpAditaM syAd bhavet, yatkRte ca tanniSpAditaM tatsvanAmagrAhamAha, tadyathA- AtmanaH svanimittamevAhArAdipAkanirvartanaM kRtamiti, yA putrAdyartha yAvadAdezAya-Adizyate yasminnAgate saMbhrameNa parijanastadAsanadAnAdivyApAre / sa AdezaH- prAghUrNakastadarthaM tathA pRthakpraheNArthaM viziSTAhAranirvartanaM kriyate, tathA zyAmA-rAtristasyAmazanamAzaH zyAmAza-8 stadartham, prAtarazanaM prAtarAzaH- pratyUSasyeva bhojanaM tadarthaM sannidhisaMnicayo viziSTAhArasaMgrahasya saMcayaH kriyate / anena caitatpratipAditaM bhavati- bAlavRddhaglAnAdinimittaM pratyUSAdisamayeSvapi bhikSATanaM kriyate, tasya cAyamabhihitaH saMbhavaH, saca sNnidhisNcy||10|| ihaikeSAM mAnavAnAM bhojanArthaM bhavati, tatra bhikSurudyatavihArI parakRtaparaniSThitamudgamotpAdanaiSaNAzuddhamAhAramAharet, atra ca O AhRtya (mu0)| OM Adizabdasya prakArArthatvAd duhitRsnuSAH, yAvacchabdazca dhaatryaadyrthm| 0 0zanAsanadA0 pr0| 7 vA (mu0)| 7 smudaaysy|
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGga niyukti zrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH2 // 551 // parakRtaparaniSThite catvAro bhaGgAH, tadyathA-tasya kRtaM tasyaiva ca niSThitam, tasya kRtamanyasya niSThitam, anyasya kRtaM tasyaiva zrutaskandhaH2 niSThitam, anyasya kRtamanyasya niSThitamityayaM caturtho bhaGgaH sUtreNopAttaH, ayaM ca zuddho dvitIyazca anyasya niSThitatvAt, prathamamadhyayana pauNDarIkam, tatrAdhAkarmoddezikAdaya udgamadoSAH SoDaza tathotpAdanAdoSA dhAtrIdUtyAdikAH SoDazaiva tathaiSaNAdoSAH zaGkitAdayo daza, sUtram 15 evamebhirdvicatvAriMzaddoSai rahitatvAcchuddham, tathA zastraM- agnyAdikaM tenAtItaM- prAsukIkRtaM zastrapariNAmita miti zastreNa (650) ahiMsAparisvakAyaparakAyAdinA nirjIvIkRtaM varNagandharasAdibhizca pariNamitam, hiMsAM prAptaM hiMsitaM virUpaM hiMsitaM vihiMsitaM-nasamyak / bhAvanA sAdhoH nirjIvIkRtamityarthaH, tatpratiSedhAdavihiMsitam, nirjIvamityarthaH, tadapyeSitaM-anveSitaM bhikSAcaryAvidhinA prAptam, veSika miti kevalasAdhuveSAvAptaM na punarjAtyAdyAjIvanato nimittAdinA votpAditam, tadapisAmudAnika samudAna-bhikSAsamUhastatra bhavaM sAmudAnikam, etaduktaM bhavati- madhukaravRttyA'vAptaM sarvatra stokaM stokaM gRhItamityarthaH / tathA prajJasyedaM prAjJaM-gItArthenopAttamazanaM-AhArajAtam, tadapi vedanAvaiyyAvRttyAdike kAraNe sati, tatrApi pramANayuktaM nAtimAtram, pramANaMcedaM-addhamasaNassa savvaMjaNassa kujjA davassa do bhaae| vAupaviyAraNaTThA chabbhAgaM UNayaM kujjA // 1 // iti / etadapi na varNabalAdyarthaM kiMtu yAvanmAtreNAhAreNa dehaH kriyAsu pravartate, tatra dRSTAntadvayamAha- tadyathA- akSasyopAJjanaM- abhyaGgo vraNasya ca lepanaMpralepastadupamayA AhAramAharet, tathA coktaM- abbhaMgeNa va sagaDaM Na tarai vigaI viNA u jo sAhU / so rAgadosarahio mattAe~ vihI taMseve ||1||etdev darzayati-saMyamayAtrAyAM mAtrA saMyamayAtrAmAtrA yAvatyA''hAramAtrayA saMyamayAtrA pravartate sA tathA tayA 0 vaiSika (mu0)| 0 arddhamazanasya savyaJjanasya kuryAddavasya dvau bhAgau vAtapravicAraNArthaM SaSTha bhAgamUnaM kuryAt // 1 // 0 abhyaGgeneva zakaTaM na zaknoti vikRti vinaiva yaH saadhuH| sa rAgadveSarahito mAtrayA vidhinA tAM seveta // 1 //
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGga niyuktizrIzIlA vRttiyutam zrutaskandhaH2 // 552 // saMyamayAtrAmAtrayA vRttiryasya tattathA, tadapi bilapravezapannagabhUtenAtmanA''hAramAharet, etaduktaM bhavati-yathA'hirbilaM pravizan tUrNaM / zrutaskandhaH2 pravizati evaMsAdhunA'pyAhArastatsvAdamanAsvAdayatAzIghraM pravezayitavya iti, yadivA saNevAhAro'labdhvA'svAdamabhyavahAryata prathamamadhyayana pauNDarIkam, / iti| tadeva cAhArajAtaM darzayitumAha- annaM bhaktaM annakAle sUtrArthapauruSyuttarakAlaM bhikSAkAle prApte, puraHpazcAtkarmaparihRtaM sUtram 15 bhavati yathoktabhikSATanena, grahaNakAlAvAptaM bhaikSaM paribhogakAle bhuJjIta, tathA pAnakaM pAnakAle, nAtitRSito bhuJjIta (650) ahiMsAparinApyatibubhukSitaH pAnakaM pibediti, tathA vastraM vastrakAle gRhNIyAd, upabhogaM vA kuryAt, tathA layanaM guhAdikamAzrayastasya / bhAvanA sAdhoH varSAsvavazyamupAdAnaM anyadA tvaniyamaH, tathA zayyate'sminniti zayanaM-saMstArakaHsaca zayanakAle, tatrApyagItArthAnAMpraharadvayaM nidraavimokssogiitaarthaanaaNprhrmekmiti||s bhikSurAhAropadhizayanasvAdhyAyadhyAnAdInAM mAtrAM jAnAtIti tadvidhijJaH san anyatarAM dizamanudizaM vA pratipannaH samAzrito dharmamAkhyApayet- pratipAdayet yadyena vidheyaM tadyathAyogaM vibhajed dharmaphalAni ca kIrtayedAvirbhAvayet, tacca dharmakathanaM parahitArthapravRttena sAdhunA samyagupasthiteSu ziSyeSu anupasthiteSuvA-kautukAdipravRtteSu zuzrUSamANeSu / zrotuM pravRtteSu svaparahitAya pravedayed AvedayetprakathayeditiyAvat / zrotumupasthiteSu yatkathayettadarzayitumAha-saMtiviraiM ityaadi| zAntiH- upazamaH krodhajayastatpradhAnAprANAtipAtAdibhyo viratiH zAntiviratiH, yadivA zAntiH- azeSaklezopazamarUpA tasyai- tadarthaM viratiH zAntiviratistAM kathayet, tathA upazamaM indriyanoindriyopazamarUpaM rAgadveSAbhAvajanitaM tathA nirvRti| nirvANamazeSadvandvoparamarUpaM tathA soyaviyaM ti zaucaM tadapi bhAvazaucaM sarvopAdhivizuddhatA vratAmAlinyaM ajjaviyaM ti ArjarvaamAyitvaM tathA mArdavaM- mRdubhAvaH sarvatra prazrayavattvaM vinayanamratetiyAvat, tathA lAghaviyaM ti karmaNAM lAghavApAdanaM karma(c)ro labdhvA (mu0)| (c) cAhArAdikaM (pr0)|
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGga niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH2 // 553 // zrutaskandhaH 2 prathamamadhyayana pauNDarIkam, sUtram 15 (650) ahiMsAparibhAvanA sAdho: gurorvA''tmanaH karmApanayanato laghvavasthAsaMjananam, sAmpratamupasaMhAradvAreNa sarvazubhAnuSThAnAnAM mUlakAraNamAha- atipatanaM-2 atipAtaH prANyupamardanaM tadvidyate yasyAsAvatipAtikastatpratiSedhAdanatipAtikastaM sarveSAM prANinAM bhUtAnAM yAvatsattvAnAM dharmamanuvivicyAnuvicintya vA kIrtayet kathayet, idamuktaM bhavati-sarvaprANinAM rakSAbhUtaM dharma kathayediti ||saamprtN dharmakIrtanaM yathA nirupadhaM bhavati tathA darzayitumAha-sa bhikSuH parakRtaparaniSThitAhArabhojI yathAkriyAkAlAnuSThAyI zuzrUSatsu dharma kIrtayet nAnnasya hetormamAyamIzvarodharmakathApravaNo viziSTamAhArajAtaMdAsyatItyetannimittaM na dharmamAcakSIta, tathA pAnavastralayanazayananimitta na dharmamAcakSIta, anyeSAM vA virUparUpANAM- uccAvacAnAM kAryANAM kAmabhogAnAMvA nimittaM na dharmamAcakSIta tathA glAnimanupagacchan dharmamAcakSIta, karmanirjarAyAzcAnyatra na dharmaM kathayed, aparaprayojananirapekSa eva dharmaM kathayediti ||dhrmkthaashrvnnphldrshndvaarennopsNjighRkssuraah- iha khalu tasse tyAdi, iha asmin jagati khalu vAkyAlaGkAre tasya bhikSorguNavataH antike samIpe pUrvoktavizeSaNaviziSTaM dharmaM zrutvA nizamya avagamya samyagutthAnenotthAya vIrAH karmavidAraNasahiSNavo ye caivaMbhUtAste evaM pUrvoktavizeSaNaviziSTAnuSThAnatayA sarvasminnapi mokSakAraNe samyagdarzanAdike upa-sAmIpyena gatAH sarvopagatAH, tathaiva sarvebhyaH paapsthaanebhy| uparatAH sarvoparatAH tathA ta eva sarvopazAntA jitakaSAyatayA zItalIbhUtAH, tathA ta eva sarvAtmatayA- sarvasAmarthyena sadanuSThAne udyamaM kRtavanto ye caivaMbhUtAste'zeSakarmakSayaM kRtvA pari-samantAnivRtAH parinirvRtAH azeSakarmakSayaM kRtavantaH, iti bravImIti pUrvavat ||saamprtmdhyynopsNhaaraarthmaah-ev miti pUrvoktavizeSaNakalApaviziSTaH sa bhikSuH punarapi sAmAnyato viziSyatedharma:- zrutacAritrAkhyastenArthI dharmArthI, yathAvasthitaM paramArthato dharma sarvopAdhivizuddhaM jAnAtIti dharmavit, tathA niyAga: 7 nirupadhi (mu0)| // 553 //
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGga niyuktizrIzIlA vRttiyutam zrutaskandhaH2 // 554 / / saMyamo vimokSo vA kAraNe kAryopacAraM kRtvA taM pratipanno niyAgapratipannaH, sa caivaMbhUtaH paJcamapuruSajAtaH, taM cAzritya tat- zrutaskandha:2 yathedaM prAk pradarzitaM tatsarvamuktam,sa ca prApto vA syAtpadmavarapauNDarIkaM-anugrAhyaM puruSavizeSaM cakravAdikam, tatprAptizca prathamamadhyayana pauNDarIkam, paramArthataH kevalajJAnAvAptau satyAM bhavati, sAkSAdyathA'vasthitavastusvarUpaparicchitteH, aprApto vA syAt matizrutAvadhi -3 sUtram 15 manaHparyAyajJAnairvyastaiH samastairvA samanvitaH, sa caivaMbhUtaH prAgvyAvarNitaguNakalApopeto bhikSuH pari- samantAt jJAtaM karma (650) ahiMsAparisvarUpato vipAkatastadupAdAnatazca yena sa parijJAtakarmA, tathA parijJAtaH saGga:-sambandhaH sabAhyAbhyantaro yena sa tathA, parijJAto bhAvanA sAdhoH niHsAratayA gRhavAso yena sa tathA, tathA upazAnta indriyanoindriyopazamAt, tathA samitaH paJcabhiH samitibhiH, tathA saha hitena vartata iti sahito jJAnAdibhirvA sahitaH- samanvitaH, sadA sarvakAlaM yataH saMyataH prAgvyAvarNitaniyamakalApopetaH, sa evaMguNakalApAnvita etadvacanIyaH, tadyathA-zrAmyatIti zramaNaH samamanA vA, tathA mA prANino jahi-vyApAdayetyevaM pravRttiH - upadezo yasya sa mAhanaH sa brahmacArI vA brAhmaNaH, kSAntaH sa kSamopeto, dAnta indriyanoindriyadamanena, tathA tisRbhirguptibhirguptaH, tathA mukta iva muktaH, tathA viziSTatapazcaraNopeto maharSiH, tathA manute jagatastrikAlAvasthAmiti muniH, tathA kRtamasyAstIti kRtI puNyavAn paramArthapaNDitovA, tathA vidvAn sadvidyopetaH, tathA bhikSurniravadyAhAratayA bhikSaNazIlaH, tathA'ntaprAntAhAratvena rUkSaH, tathA saMsAratIrabhUto mokSastadarthI, tathA caryata iti caraNaM- mUlaguNAH kriyata iti karaNaM- uttaraguNAsteSAM pAraM- tIraM paryantagamanaM tadvettIti caraNakaraNapAraviditi / itizabdaH parisamAptau / bravImIti tIrthakaravacanAdAryaH sudharmasvAmI jambUsvAminamuddizya evaM bhaNati- yathA'haM na svamanISikayA bravImIti ||15||650||saamprtNsmstaadhyynopaattdRssttaantdaantikyo (r)sa tathA, upazAntaH (mu0)| // 554 //
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 555 // zrIsUtrakRtAGgastAtparyArthaM gAthAbhirniyuktikRddarzayitumAha zrutaskandha:2 niyukti prathamamadhyayanaM zrIzIlA ni0- uvamA ya puMDarIe tasseva ya uvacaeNa nijuttii| adhigAro puNa bhaNio jiNovadeseNa siddhitti / / 158 // 8 pauNDarIkam, vRttiyutam ni0- suramaNuyatiriyaniraovaMge maNuyA pahUcarittammi / aviya mahAjaNaneyatti cakkavaTTimi adhigaaro||159|| niyuktiH zrutaskandhaH 2 ni0- aviya hubhAriyakammA niyamA ukkassanirayaThitigAmI / te'vi hu jiNovadeseNa teNeva bhaveNa sijhaMti // 160 // 158-164 jinopadezane ni0- jalamAlakaddamAlaM bahuvihavalligahaNaMca pukkhariNiM / jaMghAhi va bAhAhi va nAvAhi va taMduravagAhaM // 161 // siddhiH ni0- pauma ullaMghettuM oyaramANassa hoi vaavttii| kiM natthI se uvAo jeNullaMgheja avivanno // 162 // ni0- vijjA va devakammaM ahavA AgAsiyA viuvvnnyaa| paumaM ullaMghettuM na esa iNamo jinnkkhaao||163|| ni0-suddhappaogavijjA siddhAujiNassa jANaNA vijaa| bhaviyajaNapoMDarIyA ujAe siddhigatimurveti // 164 // iha upamA dRSTAntaH pauNDarIkeNa zvetazatapatreNa kRtaH, tasyehAbhyarhitatvAt, tasyaiva copacayena sarvAvayavaniSpattiryA-8 vadviziSTopAyenoddharaNam, dArTAntikAdhikArastu punaratra bhaNitaH- abhihitazcakravAderbhavyasya jinopadezena siddhiriti, tasyaiva pUjyamAnatvAditi // 158 // pUjyatvameva darzayitumAha- suramaNuya ityAdi, surAdiSu caturgatikeSu jantuSu madhye manujAzcaritrasyasarvasaMvararUpasya prabhavaH- zaktA vartante, na zeSAH surAdayaH, teSvapi manujeSu mahAjananetArazcakravartyAdayo vartante, teSu prabodhiteSu / pradhAnAnugAmitvAt itarajanaH supratibodha eva bhavatItyato'tra cakravartyAdinA pauNDarIkakalpenAdhikAra iti // 159 // punarapyanyathA manujaprAdhAnyaM darzayitumAha- aviya hu ityAdi, gurukarmANo'pi manujA AsaMkalitanarakAyuSo'pi-narakagamanayogyA api te'pyevaMbhUtAjjinopadezAttenaiva bhavena samastakarmakSayAt siddhigAmino bhavantIti // 160 // tadevaM dRSTAntadAAntikayostAtparyArtha / // 555 //
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH2 // 556 // pradarghya dRSTAntabhUtapauNDarIkA''dhArAyAH puSkariNyA duravagAhitvaM sUtrAlApakopAttaM niyuktikRddarzayitumAha- jalamAle tyAdi, zrutaskandhaH 2 jalamAlAM- atyarthapracurajalAMtathA kardamamAlA- apratiSThitatalatayA prabhUtatarapaGkAM tathA bahuvidhavalligahanAM ca puSkariNI jaGghAbhyAM prathamamadhyayanaM pauNDarIkam, vA bAhubhyAM vA nAvA vA dustarAM puSkariNIm, dRSTuti kriyaadhyaahaarH|| 161-162 // kiMcAnyat- paumaM ityAdi, tanmadhye niyuktiH padmavarapauNDarIkaM gRhItvA samuttarato'vazyaM vyApattiH prANAnAM bhavet, kiM tatra kazcidupAyaH sa nAsti? yenopAyena gRhItakamalaH |158-164 jinopadezane santAMpuSkariNImullaGghayedavipanna iti // tadullaGghanopAyaM darzayitumAha- vidyA vetyAdi, vidyA vA kAcitprajJaptyAdikA devatAkarma vA'thavA''kAzagamanalabdhirvA kasyacidbhavet tenAsAvavipanno gRhItapauNDarIkaH sannullaGghayettAMpuSkariNIm, eSa ca jinairupAyaH samAkhyAta iti // 163 // sarvopasaMhArArthamAha- suddhappe tyAdi, zuddhaprayogavidyA siddhA jinasyaiva vijJAnarUpA vidyA nAnyasya kasyacidyayA vidyayA tIrthakaradarzitayA bhavyajanapauNDarIkAH siddhimupagacchantIti / gato'nugamaH, sAmprataM nayAH, teca pUrvavadRSTavyA iti // 164 // samAptaM pauNDarIkAkhyaM dvitIyazrutaskandhe prthmaadhyynmiti|| siddhiH ||shriimtsudhrmsvaamignnbhRtprruupitN zrImacchIlAGkAcAryaviracitAyAM zrIsUtrakRtAGgavRttau prathamamadhyayanaM pauNDarIkAkhyaM samAptamiti // // 556 //
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 557 // kriyAsthAna ||ath dvitIyamadhyayanaM kriyAsthAnAkhyam / zrutaskandha:2 vyAkhyAtaM prathamAdhyayanam, sAmprataM dvitIyamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH, ihAnantarAdhyayane puSkariNIpauNDarIka-8 dvitIyamadhyayanaM kriyAsthAnam, dRSTAntena tIrthikAH samyamokSopAyAbhAvAtkarmaNAM bandhakAH pratipAditAH, satsAdhavazca samyagdarzanAdimokSamArgapravRtta-- niyuktiH ttvAnmocakAH sadupadezadAnato'pareSAmapIti / tadihApi yathA karma dvAdazabhiH kriyAsthAnairbadhyate yathA ca trayodazena mucyate 165-168 tadetatpUrvoktameva bandhamokSayoH pratipAdanaM kriyate, anantarasUtreNa cAyaM sambandhaH, tadyathA- bhikSuNA caraNakaraNavidA karma yonikSepAH kSapaNAyodyatena dvAdaza kriyAsthAnAni-karmabandhakAraNAni samyakparihartavyAni, tadviparItAni ca mokSasAdhanAni AsevitavyAni, ityanena sambandhenA''yAtasyAsyAdhyayanasyopakramAdIni catvAryanuyogadvArANi bhavanti, tatrApyupakramAntargato'rthAdhikAro'yam, tadyathA- karmaNAM bandho'nena pratipAdyate tadvimokSazceti / nAmaniSpanne tu nikSepe kriyAsthAnamiti dvipadaM nAma, tatrApi kriyApadanikSepArthaM prastAvamAracayaniyuktikRdAha ni0-kiriyAo bhaNiyAo kiriyAThANaMti teNa ajjhayaNaM / ahigAro puNa bhaNio baMdhe taha mokkhamagge y||165 / / ni0-davve kiriejaNayA ya payoguvAyakaraNijjasamudANe / iriyAvahasaMmatte sammAmicchA ya micchatte // 166 // ni0- nAmaM ThavaNA daviekhette'ddhA uha uvaratI vshii| saMjamapaggahajohe acalagaNaNa saMdhaNA bhAve // 167 // ni0- samudANiyANiha tao saMmapautte ya bhaavtthaannNmi| kiriyAhiM purisa pAvAie usavve prikkhejaa||168|| 8 // 557 // tatra kriyanta iti kriyAstAzca karmabandhakAraNatvenA''vazyakAntarvartini pratikramaNAdhyayane paDikkamAmi terasahiM kiriyA(c) AcArAGgavRttiH 'ptre'|
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM | niyukti| zrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 558 // ThANehiM' ti asminsuutre'bhihitaaH||165|| yadivA ihaiva kriyAH bhaNitA abhihitAstenedamadhyayanaM kriyaasthaanmityucyte|| zrutaskandha:2 dvitIyamadhyayana taca kriyAsthAnaM kriyAvatsveva bhavati nAkriyAvatsu, kriyAvantazca kecidvadhyante kecinmucyante'to'dhyayanArthAdhikAraH punara kriyAsthAnam, bhihito bandhe tathA mokSamArge ceti // 166 // tatra nAmasthApane sugamatvAdanAdRtya dravyAdikAM kriyAM pratipAdayitumAha-tatra dravye niyuktiH dravyaviSaye yA kriyA ejanatA 'ez2a kampane' jIvasyAjIvasya vA kampanarUpA calanasvabhAvAsA dravyakriyA, sApi prayogAdvina- 165-168 kriyAsthAnasayA vA bhavet, tatrApyupayogapUrvikA vA'nupayogapUrvikA vA akSinimeSamAtrAdikA sA sarvA dravyakriyeti / bhAvakriyA / / yonikSepAH tviyam, tadyathA- prayogakriyA upAyakriyA karaNIyakriyA samudAnakriyA IryApathakriyA samyaktvakriyA samyaGgithyAtvakriyA mithyAtvakriyA ceti / tatra prayogakriyA manovAkkAyalakSaNA tridhA, tatra sphuradbhirmanodravyairAtmana upayogo bhavati, evaM vAkkAyayorapi vaktavyam, tatra zabde niSpAdye vAkAyayordvayorapyupayogaH, tathA coktaM-giNhai ya kAieNaM Nisirai taha vAieNa jogeNa gamanAdikA tu kAyakriyaiva 1, upAyakriyA tu ghaTAdikaM dravyaM yenopAyena kriyate, tadyathA-mRtkhananamardanacakrAropaNadaNDacakrasalilakumbhakAravyApAryAvadbhirupAyaiH kriyate sA sarvopAyakriyA 2, karaNIyakriyA tu yadyena prakAreNa karaNIyaM tattenaiva kriyate nAnyathA, tathAhi- ghaTo mRtpiNDAdikayaiva sAmagryA kriyate na pASANasikatAdikayeti 3, samudAnakriyA tu yatkarma prayogagRhItaM samudAyAvasthaM satprakRtisthityanubhAvapradezarUpatayA yayA vyavasthApyate sA samudAnakriyA, sAca mithyAdRSTerArabhya sUkSmasaMparAyaM yAvat bhavati 4, IryApathakriyA tUpazAntamohAdArabhya sayogikevalinaM yAvaditi 5, samyaktvakriyA tu samyagdarzanayogyAH / karmaprakRtIH saptasaptatisaMkhyA yayA badhnAti sA'bhidhIyate 6, samyamithyAtvakriyA tu tadyogyAH prakRtIzcatuHsaptatisaMkhyA (c). yaM draSTavyA pra0 / (r) kAyayogayuktasya / prayojanaM vyaapaarH| OM gRhNAti ca kAyikena nissArayati vAcikena yogena / // 558 //
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA vRttiyutam zrutaskandhaH2 // 559 // yayA kriyayA badhnAti sA'bhidhIyate 7, mithyAtvakriyA tu sarvAH prakRtIviMzatyuttarazatasaMkhyAstIrthakarAhArakazarIra- zrutaskandhaH2 dvitIyamadhyayana tadaGgopAGgatrikarahitA yayA badhnAti sA mithyAtvakriyetyabhidhIyate 8 // 167 // sAmprataM sthAnanikSepArthamAha- iyaM ca kriyAsthAnam, gAthA''cAraprathamazrutaskandhe dvitIyAdhyayane lokavijayAkhye 'je guNe se mUlaTThANe' ityatra sthAnazabdasya sUtrasparzikaniyuktyAM / sUtram 16 prabandhena vyAkhyAteti neha pratanyate / iha punaryayA kriyayA yena ca sthAnenAdhikArastadarzayitumAha-kriyANAMmadhye samudAnikA trayodazakriyAkriyA yA vyAkhyAtA, tasyAzca kaSAyAnugatatvAt bahavo bhedA yatastatastAsAM sAmudAnikAnAM kriyANAmiha prakaraNe tau'tti sthAnAni adhikAro vyApAraH, samyakprayukte ca bhAvasthAne, tacceha viratirUpaM saMyamasthAnaM prazastabhAvasandhanArUpaMcagRhyate, samyakprayuktabhAvasthAnagrahaNasAmarthyAdIryApathikI kriyApi gRhyate, sAmudAnikAkriyAgrahaNAccAprazastabhAvasthAnAnyapi gRhItAni, Abhizca pUrvoktAbhiH kriyAbhiH pUrvoktAn puruSAn tabArAyAtAnprAvAdukAMzca parIkSeta sarvAnapIti / yathA caivaM tathA svata eva sUtrakAraH 'taMjahA-se egaiyA maNussA bhavaMtI'tyAdinA tathA prAvAdukaparIkSAyAmapiNAyao uvagaraNaMca vippajahAya bhikkhAyariyAe samuTThiyA' ityAdinA vakSyatIti ||168||gto niyuktyanugamaH, sAmprataM sUtrAnugamane'skhalitAdiguNopetaM sUtramuccArayitavyam, taccedaM // 559 // suyaM me AusaMteNaM bhagavayA evamakkhAyaM-iha khalu kiriyAThANe NAmajjhayaNe paNNatte, tassa NaM ayamaDhe- iha khalu saMjUheNaM duve ThANe evamAhijaMti, taMjahA-dhamme ceva adhamme ceva uvasaMte ceva aNuvasaMte ceva / / tattha NaMje se paDhamassa ThANassa ahammapakkhassa vibhaMge tassa NaM ayamaDhe paNNatte, iha khalu pAINaM vA 6 saMtegatiyA maNussA bhavaMti, taMjahA- AriyA vege aNAriyA vege uccAgoyA (c) diryApa0 (mu0)|
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGga niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH2 // 560 // vege NIyAgoyA vege kAyamaMtA vege hassamaMtA vege suvaNNA vege duvvaNNA vege surUvA vege durUvA vege|| tesiM ca NaM imaM etArUvaM zrutaskandhaH 2 dvitIyamadhyayana daMDasamAdANaM saMpehAe taMjahA- jeraiesu vA tirikkhajoNiesu vA maNussesu vA devesu vA je yAvanne tahappagArA pANA vinnU veyaNaM kriyAsthAnam, veyaMti // tesiM piya NaM imAIterasa kiriyAThANAI bhavaMtItimakkhAyaM, taMjahA- aTThAdaMDe 1 aNaTThAdaMDe 2 hiMsAdaMDe 3 akamhAdaMDe 4 sUtram 16 diTThIvipariyAsiyAdaMDe 5 mosavattie 6 adinnAdANavattie 7 ajjhatthavattie 8 mANavattie 9mittadosavattie 10 mAyAvattie 11 trayodazakriyAlobhavattie 12 iriyAvahie 13 // sUtram 16 // ( // 651 // ) sthAnAni sudharmasvAmI jambUsvAminamuddizyedamAha, tadyathA-zrutaM mayA''yuSmatA bhagavataivamAkhyAtaM- iha khalu kriyAsthAnaM nAmAdhyayana bhavati, tasya cAyamarthaH- iha khalu saMjUheNaM ti sAmAnyena saMkSepeNa samAsato dve sthAne bhavataH, ya ete kriyAvantaste sarve'-2 pyanayoH sthAnayorevamAkhyAyante, tadyathA- dharme caivAdharme caiva, idamuktaM bhavati-dharmasthAnamadharmasthAnaM ca, yadivA- dharmAdanapetaM dhayaM viparItamadharmyam, kAraNazuddhyA ca kAryazuddhirbhavatItyAha- upazAntaM yattaddharmasthAnam, anupazAntaM cAdharmasthAnam, tatropazAnte- upazamapradhAne dharmasthAne dharmyasthAne vA kecana mahAsattvAH samAsannottarottarazubhodayA vartante, pare ca tadviparyaste viparyastamatayaH sNsaaraabhissvngginno'dho'dhogtyovrtnte| iha ca yadyapyanAdibhavAbhyAsAdindriyAnukUlatayA prAyazaH pUrvamadharmapravRtto bhavati lokaH pazcAtsadupadezayogyAcAryasaMsargAddharmasthAne pravartate tathA'pyabhyarhitattvAtpUrvaM dharmasthAnamupazamasthAnaM cala pradarzitam, pazcAttadviparyastamiti / / sAmprataM tu yatra prANinAmanupadezataH svarasapravRttyA''dAveva sthAnaM bhavati tadadhikRtyAha-8 tattha NaM ityAdi, tatreti vAkyopanyAsArthe Namiti vAkyAlaGkAre yo'sau prathamAnuSTheyatayA prathamasyAdharmapakSasya sthAnasya vividho bhaGgo vibhaGgo- vibhAgo vicArastasyAyamartha iti / iha asmin jagati prAcyAdiSu dikSu madhye'nyatarasyAM dizi santi vidyante / // 560 //
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam | zrutaskandhaH 2] // 561 // sthAnAni eke kecana manuSyAH puruSAH, te caivaMbhUtA bhavantItyAha, tadyathA- ArAdyAtAH sarvaheyadharmebhya ityAryAstadviparItAzcAnAryA eke zrutaskandhaH2 kecana bhavanti yAvaddUrUpAH surUpAzceti / teSAM ca AryAdInAM idaM vakSyamANametadrUpaM daNDayatIti daNDaH- paapopaadaansNklpstsy| dvitIyamadhyayana kriyAsthAnam, samAdAnaM-grahaNaM saMpehAe tti saMprekSya, tacca caturgatikAnAmanyatamasya bhavatIti darzayati-taMjahe tyAdi, tadyathA-nArakAdiSu, ye sUtram 16 cAnye tathAprakArAstadbhedavartinaH savarNadurvarNAdayaH prANAH prANino vidvAMso vedanA- jJAnaM tad vedayanti anubhavanti, yadivA (651) trayodazakriyAsAtAsAtarUpAMvedanAmanubhavantIti, atra catvAro bhaGgAH, tadyathA-saMjJino vedanAmanubhavanti vidanti ca 1 siddhAstu vidanti nAnubhavanti 2 asaMjJino'nubhavanti na punarvidanti 3 ajIvAstu na vidanti nApyanubhavantIti 4, iha punaH prathamatRtIyAbhyAmadhikAro dvitIyacaturthAvavastubhUtAviti, teSAM ca nArakatiryamanuSyadevAnAM tathAvidhajJAnavatAMimAni vakSyamANalakSaNAni trayodaza kriyAsthAnAni bhavantItyevamAkhyAtaM tIrthakaragaNadharAdibhiriti / kAni punastAnIti darzayitumAha- taMjahe tyAdi, tadyathetyayamudAharaNavAkyopanyAsArthaH, AtmArthAya svaprayojanakRte daNDo'rthadaNDaH pApopAdAnaM 1, tathA'narthadaNDa iti niSprayojanameva sAvadhakriyAnuSThAnamanarthadaNDaH2, tathA hiMsanaM hiMsA- prANyupamardarUpA tayA saiva vA daNDo hiMsAdaNDaH3, tathA'kasmAd anupayuktasya daNDo'kasmAddaNDaH, anyasya kriyayA'nyasya vyApAdanamiti 4, tathA dRSTerviparyAso- rajjvAmiva sarpabuddhistayA daNDo dRSTiviparyAsadaNDaH, tadyathA- leSThukAdibuddhyA zarAdyabhighAtena caTakAdivyApAdanaM 5, tathA mRSAvAdapratyayikaH, sa ca sadbhUtanihnavAsadbhUtAropaNarUpaH 6, tathA adattasya parakIyasyA''dAnaM-svIkaraNamadattAdAnaM steyaM tatpratyayiko daNDa iti 7, tathA''tmanyadhyadhyAtma tatra bhava AdhyAtmiko daNDaH, tadyathA-nirnimittameva durmanA upahatamanaHsaMkalpo hRdayena dUyamAnazcintAsAgarAvagADhaH saMtiSThate 8, tathA jAtyAdyaSTamadasthAnopahatamanAH parAvamadarzI tasya mAnapratyayiko daNDo bhavati 9, tathA // 561 //
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH2 // 562 // mitrANAmupatApena doSo mitradoSastatpratyayiko daNDo bhavati 10, tathA mAyA- paravaJcanabuddhistayA daNDo mAyApratyayikaH 11, zrutaskandhaH2 tathA lobhapratyayiko-lobhanimitto daNDa iti 12, tathA paJcabhiH samitibhiH samitasya tisRbhirguptibhirguptasya sarvatropayukta dvitIyamadhyayanaM kriyAsthAnam, syeryApratyayikaH sAmAnyena karmabandho bhavati 13, etacca trayodazaM kriyAsthAnamiti // 16 // 651 // yathoddezastathA nirdeza sUtram 17 itikRtvA prathamAtkriyAsthAnAdArabhya vyAcikhyAsurAha (652) arthadaNDakriyA paDhame daMDasamAdANe aTThAdaMDavattietti Ahijjai, se jahANAmae kei purise AyaheuM vA NAiheuM vA agAraheuM vA parivAraheuM vA mittaheuM vA NAgaheuM vA bhUtaheuM vA jakkhaheuM vA taM daMDaM tasathAvarehiM pANehiM sayameva Nisiriti aNNeNavi NisirAveti aNNaMpi NisiraMtaM samaNujANai, evaM khalu tassa tappattiyaM sAvajaMti Ahijjai, paDhame daMDasamAdANe aTThAdaMDavattietti aahie| sUtram 17 // ( // 652 // ) yatprathamamupAttaM daNDasamAdAnamarthAya daNDa ityevamAkhyAyate tasyAyamarthaH, tadyathA nAma kazcitpuruSaH, puruSagrahaNamupalakSaNaM sarvo'pi cAturgatikaH prANI AtmanimittaM AtmArthaM tathA jJAtinimittaM svajanAdyarthaM tathA agAraM- gRhaM tannimittaM tathA parivAro dAsIkarmakarAdikaH parikaro vA- gRhAdevRttyAdikastannimittaM tathA mitranAgabhUtayakSAdyarthaM taM tathAbhUtaM svaparopaghAtarUpaM daNDaM trasasthAvareSu / prANiSu svayameva nisRjati nikSipati, daNDamiva daNDamupari pAtayati, prANyupamardakAriNI kriyAM karotItyarthaH, tathA'nyenApika kArayati, aparaM daNDaM nisRjantaM samanujAnIte, evaM kRtakAritAnumatibhireva tasyAnAtmajJasya tatpratyayikaM sAvadhakriyopAttaM karma // 12 // AdhIyate sambadhyate iti / etatprathamaM daNDasamAdAnamarthadaNDapratyayikamityAkhyAtamiti // 17 // 652 // (r) tathA evaM paJcabhiH (mu0)| 8
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGga niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 563 // | zrutaskandhaH2 dvitIyamadhyayanaM | kriyAsthAnam, | sUtram 18 (653) anarthadaNDaH ahAvare docce daMDasamAdANe aNaTThAdaMDavattietti Ahijjai, se jahANAmae kei purise je ime tasA pANA bhavaMti te No accAe No ajiNAe No maMsAe No soNiyAe evaM hiyayAe pittAe vasAe picchAe pucchAe vAlAe siMgAe visANAe daMtAe dADhAe NahAe NhAruNie aTThIe aTThimaMjAe No hiMsiMsu metti No hiMsaMti metti No hiMsissaMti metti No puttaposaNAe No pasuposaNayAe No agAraparivUhaNatAe No samaNamAhaNavattaNAheuM No tassa sarIragassa kiMci vippariyAdittA bhavaMti, se haMtA chettA bhettA luMpaittA viluMpaittA uddavaittA ujjhiuM bAle verassa AbhAgI bhavati, aNaTThAdaMDe // se jahANAmae kei purise je ime thAvarA pANA bhavaMti, taMjahA- ikkaDAi vA kaDiNAi vA jaMtugAi vA paragA ivA mokkhAi vA taNA ivA kusA i vA kucchagA i vA pavvagAi vA palAlA ivA, teNoputtaposaNAe NopasuposaNAe No agArapaDivUhaNayAe NosamaNamAhaNaposaNayAeNo tassa sarIragassa kiMci vipariyAittA bhavaMti, se haMtA chettA bhettA luMpaittA vilupaittA uddavaittA ujjhiuM bAle verassa AbhAgI bhavati, aNaTThAdaMDe / / se jahANAmae kei purise kacchaMsi vA dahaMsi vA udagaMsi vA daviyaMsi vA valayaMsi vA NUmaMsi vA gahaNaMsi vA gahaNaviduggaMsi vA vaNaMsi vA vaNaviduggaMsi vA pavvayaMsi vA pavvayaviduggaMsi vA taNAiMUsaviya Usaviya sayameva agaNikAyaM Nisirati aNNeNavi agaNikAyaM NisirAveti aNNaMpi agaNikAyaM NisiritaM samaNujANai aNaTThAdaMDe, evaM khalu tassa tappattiyaM sAvajanti Ahijjai,docce daMDasamAdANe aNaTThAdaMDavattietti aahie| sUtram 18 // // 653 // ) athAparaM dvitIyaM daNDasamAdAnamanarthadaNDapratyayikamityabhidhIyate, tadadhunA vyAkhyAyate, tadyathA nAma kazcitpuruSo nirnimittameva nirvivekatayA prANino hinasti, tadeva darzayitumAha- je ime ityAdi, ye kecana amI saMsArAntarvartinaH pratyakSA bastAdayaH tathAparaM (mu0)| // 563 //
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH2| // 564 // prANinastAMzcAsau hiMsannarcA- zarIraM no naivArcAyai hinasti, tathA'jinaM-carma nApi tadartham, evaM mAMsazoNitahRdayapittavasApiccha zrutaskandhaH 2 pucchavAlazRGgaviSANanakhasnAyvasthyasthimajjA ityevamAdikaM kAraNamuddizya, naivAhisiSurnApi hiMsanti nApi hiMsayiSyanti mAM madIyaM dvitIyamadhyayanaM kriyAsthAnam, ceti, tathA no putrapoSaNAye ti putrAdikaM poSayiSyAmItyetadapi kAraNamuddizya na vyApAdayati, tathA nApi pazUnAM poSaNAya, sUtram 18 tathA'gAraM- gRhaM tasya paribRMhaNaM- upacayastadarthaM vA na hinasti, tathA na zramaNabrAhmaNavartanAhetum, tathA yattena pAlayitumArabdhaM no / (653) anarthadaNDaH tasya zarIrasya kimapi paritrANAya tat prANavyaparopaNaM bhavati, ityevamAdikaM kAraNamanapekSyaivAsau krIDayA tacchIlatayA vyasanena vA prANinAM hantA bhavati daNDAdibhiH, tathA chettA bhavati karNanAsikAvikartanataH, tathA bhettA zUlAdinA tathA lumpayitA anyatarAGgAvayavavikartanataH, tathA vilumpayitA ajhyutpATanacarmavikatanakarapAdAdicchedanataH paramAdhArmikavatprANinAM ninimittameva nAnAvidhopAyaiH pIDotpAdako bhavati tathA jIvitAdapyapadrAvayitA bhavati, sa ca sadvivekamujjhitvA''tmAnaM vA parityajya bAlavadvAlaH- ajJo'samIkSitakAritayA janmAntarAnubandhino vairasyAbhAgI bhavati, tadevaM nirnimittameva paJcendriyaprANipIDanato yathA'narthadaNDo bhavati tathA pratipAditam, adhunA sthAvarAnadhikRtyocyate- se jahe tyAdi, yathA kazcitpuruSo nirvivekaH pathi gacchan vRkSAdeH pallavAdikaM daNDAdinA pradhvaMsayan phalanirapekSastacchIlatayA vrajati, etadeva darzayati- je ime ityAdi, ye kecana amI pratyakSAH sthAvarA vanaspatikAyAH prANino bhavanti, tadyathA- ikkaDAdayo vanaspativizeSA uttAnArthAstadiheyamikkaDA mamAnayA prayojanamityevamabhisaMdhAya na chinatti, kevalaM tatpatrapuSpaphalAdinirapekSastacchIlatayA chinattItyetatsarvatrAnuyojanIyamiti, tathA na putrapoSaNAya no pazupoSaNAya nAgArapratibRMhaNAya na zramaNabrAhmaNavRttaye nApi zarIrasya kiJcitparitrANaM bhaviSyatIti, kevalamevamevAsau vanaspatiM hantA chettetyAdi yAvajjanmAntarAnubandhino vairasyAbhAgI bhavati, ayaM / // 564 //
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH2 // 565 // vnsptyaashryo'nrthdnnddo'bhihitH||saamprtmgnyaashritmaah-se jahe tyAdi, tadyathA nAma kazcitpuruSaH sadasadvivekavikalatayA zrutaskandhaH2 kacchAdikeSu dazasusthAneSu vanadurgaparyanteSu tRNAni-kuzapuSpakAdIni paunaHpunyenordhvAdhaHsthAni kRtvA agnikArya hutabhujaM nisRjati dvitIyamadhyayana kriyAsthAnam, prakSipatyanyena vA'gnikAyaM bahusattvApakAriNaM davA) nisarjayati prakSepayatyanyaM ca nisRjantaM smnujaaniite| tadevaM yogatrikeNa sUtram 19 kRtakAritAnumatibhistasya yatkiJcanakAriNaH tatpratyayikaMdavadAnanimittaMsAvA karma mahApAtakamAkhyAtam, etacca dvitIyamanartha- (654) hiMsAdaNDa: daNDasamAdAnamAkhyAtamiti // 18 // 653 // tRtIyamadhunA vyAcikhyAsurAha__ ahAvare tacce daMDasamAdANe hiMsAdaMDavattietti Ahijjai, se jahANAmae kei purise mamaM vA mami vA annaM vA anniM vA hiMsisuvA hiMsai vA hiMsissai vA taM daMDatasathAvarehiM pANehiMsayameva Nisirati aNNeNavi NisirAveti annaMpiNisitaMsamaNujANai hiMsAdaMDe, evaM khalu tassa tappattiyaM sAvajaMti Ahijai, tacce daMDasamAdANe hiMsAdaMDavattieti aahie||suutrm 19 // // 654 // ) __ athAparaM tRtIyaM daNDasamAdAnaM hiMsAdaNDapratyayikamAkhyAyate, tadyathAnAma kazcit puruSaH puruSakAraM vahan svato maraNabhIrutayA vA mAmayaM ghAtayiSyatItyevaM matvA kaMsavaddevakIsutAn bhAvato jaghAna madIyaM vA pitaramanyaM vA mAmakaM- mamIkAropetaM parazurAmavatkArtavIryaM jaghAnAnyaM vA kaJcanAyaMsarpasiMhAdirvyApAdayiSyatIti matvA sarpAdikaM vyApAdayati anyadIyasya vA kasyaciddhiraNyapazcAderayamupadravakArItikRtvA tatra daNDaM nisRjati, tadevamayaM mAMmadIyamanyamanyadIyaMvA hiMsitavAn hinasti hiMsiSyatIti vetyevaM saMbhAvite trase sthAvare vA taM daNDaM prANavyaparopaNalakSaNaM svayameva nisRjati anyena nisarjayati nisRjantaM vA'nyaM smnujaaniite|| ityetattRtIyaM daNDasamAdAnaM hiMsAdaNDapratyayikamAkhyAtamiti // 19 // 654 // 0 kuzapappabavvakA0 (pr0)| 0 madIyamanyadIyaM vA (mu0)| 0 SyatItyevaM (mu0)| // 565 //
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA vRttiyutam sUtram 20 zrutaskandhaH 2 // 566 // daNDa: ahAvare cautthe daMDasamAdANe akasmAt daNDavattietti Ahijai, se jahANAmae kei purise kacchaMsi vA jAva vaNaviduggaMsi vA zrutaskandhaH 2 miyavattie miyasaMkappe miyapaNihANe miyavahAe gaMtA ee miyattikAuM annayarassa miyassa vahAe usuMAyAmettA NaM NisirejjA, sa dvitIyamadhyayana kriyAsthAnam, miyaM vahissAmittikuTTa tittiraM vA vAM vA caDagaM vA lAvagaM vA kavoyagaM vA kaviM vA kaviMjalaM vA viMdhittA bhavai, iha khalu se annassa aTThAe aNNaM phusati akamhAdaMDe ||se jahANAmae kei purise sAlINi vA vIhINi vA koddavANi vA kaMgUNi vA paragANi (655) akasmAt vArAlANi vA NilijamANe annayarassa taNassa vahAe satthaMNisirejjA, se sAmagaMtaNagaM kumudurgavIhIUsiyaM kalesuyaMtaNaM chiMdissAmittikaTTha sAliM vA vIhiM vA koddavaM vA kaMguM vA paragaM vA rAlayaM vA chiMdittA bhavai, iti khalu se annassa aTThAe annaM phusati akamhAdaMDe, evaM khalu tassa tappattiyaM sAvajaM Ahijai, cautthe daMDasamAdANe akamhAdaMDavattie aahie| sUtram 20 / / ( // 655 // ) athAparaM caturthaM daNDasamAdAnamakasmAddaNDapratyayikamAkhyAyate, iha cAkamasmAdityayaM zabdo magadhadeze sarveNApyAgopAlAGganAdinA saMskRta evoccAryata iti tadihApi tathAbhUta evoccarita iti / tadyathA nAma kazcitpuruSo lubdhakAdikaH kacche vA ] yAvadvanadurge vA gatvA mRgaiH- hariNairATavyapazubhirvRttiH- varttanaM yasya sa mRgavRttikaH, sa caivaMbhUto mRgeSu saMkalpo yasyAsau mRgasaMkalpaH, etadeva darzayati- mRgeSu praNidhAnaM- antaHkaraNavRttiryasya sa mRgapraNidhAnaH- kva mRgAndrakSyAmItyetadadhyavasAyI san mRgavadhArtha kacchAdiSu gantA bhavati, tatra ca gataH san dRSTvA mRgAnete mRgA ityevaM kRtvA teSAM madhye'nyatarasya mRgasya vadhArthaM iSu / / zaraM AyAmetta tti AyAmena samAkRSya mRgamuddizya nisRjati, sa caivaM saMkalpo bhavati- yathA'haM mRgaM haniSyAmIti iSu kSiptavAn, // 566 // sa ca teneSuNA tittirAdikaM pakSivizeSa vyApAdayitA bhavati, tadevaM khalvasAvanyasyArthAya nikSipto daNDo yadA'nyaM spRzati (r) pravRtti (pr0)| (c) gataH sa dRSTA (pr0)|
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 567 // (656) daNDa: ghAtayati so'kasmAddaNDaityucyate ||adhunaa vanaspatimuddizyAkasmAddaNDamAha-sejahetyAdi, tadyathA nAma kazcitpuruSaH kRSIvalAdiH zrutaskandhaH 2 zAlyAdeH- dhAnyajAtasya zyAmAdikaM tRNajAtamapanayan dhAnyazuddhiM kurvANaH sannanyatarasya tRNajAtasyApanayanArthaM zastraMdAtrA dvitIyamadhyayanaM kriyAsthAnam, dikaM nisRjet, saca zyAmAdikaM tRNaM chetsyAmItikRtvA'kasmAcchAliM vA yAvat rAlakaM vA chindyAdrakSaNIyasyaivAsAvakasmAcchettA | sUtram 21 bhavati, ityevamanyasyArthAya- anyakRte'nyaM vA spRzati chinatti, yadivA spRzatI tyanenApi paritApaM karotIti darzayati, tadevaM dRSTiviparyAsa khalu tasya tatkartuH tatpratyayikaM akasmAddaNDanimittaM sAvadha miti pApaM AdhIyate sambadhyate, tadetaccaturthaM daNDasamAdAnama-8 kasmAddaNDapratyayikamAkhyAtamiti // 20 // 655 // ___ ahAvare paMcame daMDasamAdANe diTThivipariyAsiyAdaMDavattietti Ahijjai, se jahANAmae kei purisa mAIhiMvA piIhiMvA bhAIhiM vA bhagiNIhiM vA bhajjAhiM vA puttehiM vA dhUtAhiM vA suNhAhi vA saddhiM saMvasamANe mittaM amittameva mannamANe mitte hayapuvve bhavar3a diTThivipariyAsiyAdaMDe ||se jahANAmae kei purise gAmaghAyaMsivANagaraghAyaMsi vAkheDa0 kabbaDa0 maDaMbaghAyaMsi vA doNamuhaghAyaMsi vA paTTaNaghAyaMsi vA AsamaghAyaMsi vA sannivesaghAyaMsi vA niggamaghAyaMsi vArAyahANighAyaMsi vA ateNaM teNamiti mannamANe ateNe hayapuvve bhavai diTThivipariyAsiyAdaMDe, evaM khalu tassa tappattiyaM sAvajaMti Ahijjai, paMcame daMDasamAdANe diTThivipariyAsiyAdaMDavattietti aahie|suutrm 21 // ( // 656 // ) athAparaM paJcamaM daNDasamAdAnaM dRSTiviparyAsadaNDapratyayikamityAkhyAyate, tadyathA nAma kazcitpuruSaH- cArabhaTTAdiko mAtRpitRbhrAtR-8 // 567 // bhaginIbhAryAputraduhitRsnuSAdibhiH sArdhaM (saM)vasan tiSThan jJAtipAlanakRte mitrameva dRSTiviparyAsAdamitro'yamityevaM manyamAno hanyAt (c) athAnantaraM paJcamaM (pr0)|
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGga niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 568 // zrutaskandhaH 2 dvatIyamadhyayana kriyAsthAnam, sUtram 22 (657) adattAdAna daNDaH sUtram 23 (658) adhyAtma vyApAdayet tena ca dRSTiviparyAsavatA mitrameva hatapUrva bhavatIti ato dRSTiviparyAsadaNDo'yam // punarapyanyathA tamevAha- se jahe tyAdi, tadyathA nAma kazcitpuruSaH puruSakAramudvahan grAmaghAtAdike vibhrame bhrAntacetA dRSTiviparyAsAdacaurameva cauro'yamityevaM manyamAno vyApAdayet, tadevaM tena bhrAntamanasA vibhramAkulenAcaura eva hatapUrvo bhavati, so'yaM dRSTiviparyAsadaNDaH, tadevaM khalu tasya dRSTiviparyAsavat tatpratyayikaM sAvadhaM karmAdhIyate / tadevaM paJcamaM daNDasamAdAnaM dRSTiviparyAsapratyayikamAkhyAtamiti // 21 // 656 // ____ahAvare chaTTe kiriyaTThANe mosAvattietti Ahijjai, se jahANAmae kei purise AyaheuM vA NAiheuMvA agAraheuM vA parivAraheDaMvA sayameva musaM vayati aNNeNavi musaM vAei musaM vayaMtaMpi aNNaM samaNujANai, evaM khalu tassa tappattiyaM sAvajaMti Ahijai, chaTTe kiriyaTThANe mosAvattietti aahie| sUtram 22 // ( // 657 // ) athAparaM SaSThaM kriyAsthAnaM mRSAvAdapratyayikamAkhyAyate, tatra ca pUrvoktAnAM paJcAnAM kriyAsthAnAnAM satyapi kriyAsthAnatve prAyazaH paropaghAto bhavatItikRtvA daNDasamAdAnasaMjJA kRtA, SaSThAdiSu ca bAhulyena na paravyApAdanaM bhavatItyataH kriyAsthAnamityeSA saMjJocyate, tadyathA nAma kazcitpuruSaH svapakSAvezAdAgrahAdAtmanimittaM yAvatparivAranimittaM vA sadbhUtArthanihnavarUpamasadbhUtodbhAvanasvabhAvaM vA svayameva mRSAvAdaM vadati, tadyathA- nAhaM madIyo vA kazciccauraH, sa ca cauramapi sadbhUtamapyarthamapalapati, tathA paramacauraM cauramiti vadati, tathA'nyena mRSAvAdaM bhANayati, tathA'nyAMzca mRSAvAdaM vadataH smnujaaniite| tadevaM khalu tasya yogatrikakaraNatrikeNa mRSAvAdaM vadatastatpratyayikaM sAvadyaM karma AdhIyate sambadhyate, tadetatSaSThaM kriyAsthAnaM mRSAvAdapratyayikamAkhyAtamiti // 22 // 657 // ahAvare sattame kiriyaTThANe adinnAdANavattietti Ahijjai, se jahANAmae kei purise AyaheuM vA jAva parivAraheDaM vA sayameva daNDaH // 568 //
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGga niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH2 // 569 // sUtram 23 __ adinnaM Adiyai anneNavi adinnaM AdiyAveti adinnaM AdiyaMtaM annaM samaNujANai, evaM khalu tassa tappattiyaM sAvajaMti Ahijjai, zrutaskandhaH 2 sattame kiriyaTThANe adinnAdANavattietti aahie|suutrm 23 // ( // 658 // ) dvatIyamadhyayanaM kriyAsthAnam, athAparaM saptamaM kriyAsthAnamadattAdAnapratyayikamAkhyAyate, etadapi prAgvanneyam, tadyathA nAma kazcitpuruSa AtmanimittaM yAvatparivAranimittaM paradravyamadattameva gRhNIyAdaparaM ca grAhayedvantamapyaparaM samanujAnIyAdityevaM tasyAdattAdAnapratyayikaM karma sambadhyate / iti (658) saptamaM kriyAsthAnamAkhyAtamiti // 23 // 658 // ahAvare aTThama kiriyaTThANe ajjhatthavattietti Ahijjai, se jahANAmae kei purise Natthi NaM kei kiMci visaMvAdeti sayameva hINe dINe duDhe dummaNe ohayamaNasaMkappe ciMtAsogasAgarasaMpaviDhe karatalapalhatthamuhe aTTajjhANovagae bhUmigayadiTThie jhiyAi, tassa NaM ajjhatthayA AsaMsaiyA cattAri ThANA evamAhijjai (jaMti),taM0-kohe mANe mAyA lohe, ajjhatthameva kohamANamAyAlohe, evaM khalu tassa tappattiyaM sAvakhaMti Ahijjai, aTThame kiriyaTThANe ajjhatthavattietti aahie|suutrm 24 // ( // 659 // ) athAparamaSTamaM kriyAsthAnamAdhyAtmikamiti- antaHkaraNodbhavamAkhyAyate, tadyathA nAma kazcitpuruSazcintotprekSApradhAnaH, tasya ca nAsti kazcidvisaMvAdayitA-na tasya kazcidvisaMvAdena paribhavena vA'sadbhUtodbhAvanena vA cittaduHkhamutpAdayati, tathApyasausvayameva varNApasadavaddIno durgatavaddhIno duzcittatayA duSTo durmanAstathopahato'svasthatayA manaHsaMkalpo yasya sa tathA, tathA cintaivazoka iti / vA (sa eva) sAgaraH cintAzokasAgarazcintApradhAno vA zokazcintAzokaH sa eva sAgaraH tatra praviSTaH cintAzokasAgarapraviSTaH / // 569 // tathA bhUtazca yadavastho bhavati tadarzayati-karatale paryastaM mukhaM yasya sa tathA'harnizaM bhavati, tathA''rtadhyAnopagato'pagatasadvivekatayA ObhAvena (mu0)| adhyAtma daNDa: sUtram 24 (659) adhyAtma daNDa:
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 570 // mAnadaNDa: dharmadhyAnAiravartI nirnimittameva dvandvopahatavaddhyAyati / tasyaivaM cintAzokasAgarAvagADhasya sata AdhyAtmikAni- antaHkaraNo-8 zrutaskandha:2 dbhavAni manaHsaMzritAnyasaMzayitAni vA-niHsaMzayAni catvAri vakSyamANAni sthAnAni bhavanti, tAni caivamAkhyAyante, tadyathA-- dvitIyamadhyayana kriyAsthAnam, krodhasthAnaM mAnasthAnaM mAyAsthAnaM lobhasthAnamiti / te cAvazyaM krodhamAnamAyAlobhA Atmano'dhi bhavantyA(ntItyA)dhyAtmikAH, sUtram 25 ebhireva sadbhirduSTa mnobhvti| tadevaMtasya durmanasaH krodhamAnamAyAlobhavata evamevopahatamana:saMkalpasya tatpratyayikaM adhyAtma-8 (660) nimittaM sAvadhaM karma AdhIyate smbdhyte| tadevamaSTamametatkriyAsthAnamAdhyAtmikAkhyamAkhyAtamiti // 24 // 659 // ahAvare Navame kiriyaTThANe mANavattietti Ahijjai, se jahANAmae kei purise jAtimaeNa vA kulamaeNa vA balamaeNa vA rUvamaeNa vA tavamaeNa vA suyamaeNa vA lAbhamaeNa vA issariyamaeNa vA pannAmaeNa vA annatareNa vA mayaTThANeNaM matte samANe paraM hIleti nideti khiMsati garahati paribhavai avamaNNeti, ittarie ayaM, ahamaMsi puNa visiTThajAikulabalAiguNovavee, evaM appANaM samukkasse, dehaccue kammabitie avase payAi, taMjahA-gabbhAogabbhaM 4 jammAo jammaM mArAomAraMNaragAoNaragaMcaMDe thaddhe cavale mANiyAvibhavai, evaMkhalu tassa tappattiyaMsAvajaMti Ahijjai, Navame kiriyAThANe mANavattietti Ahie ||suutrm 25 // // 660 // ) athAparaM navamaM kriyAsthAnaM mAnapratyayikamAkhyAyate, tadyathA nAma kazcitpuruSo jAtyAdiguNopetaH san jAtikulabalarUpatapaHzrutalAbhaizvaryaprajJAmadAkhyairaSTabhirmadasthAnairanyatareNa vA mattaH paramavamabuddhyA hIlayati tathA nindati jugupsate garhati paribhavati, etAni caikArthikAni kathaJcidbhedaM votprekSya vyAkhyeyAnIti / yathA paribhavati tathA darzayati- itaro'yaM jaghanyo hInajAtikaH tathA 0 lAbhaizvaryaMkyAt yogazAstre 'jAtilAbhe'tyatra na prajJAmadaH pRthak prazamaratau ca jAtikuletyAdau naizvaryamada iti prsiddhynurodhenaanytraavivkssnnaadvaassttbhiriti| OE yitumAha (pr0)| // 570 //
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGga niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 571 // mAnadaNDa: matta: kulabalarUpAdibhirdUramapabhraSTaH srvjnaavgiito'ymiti| ahaM punarviziSTajAtikulabalAdiguNopetaH, evamAtmAnaM samutkarSaye- zrutaskandhaH2 diti / sAmprataM mAnotkarSavipAkamAha- dehA cue ityAdi, tadevaM jAtyAdimadonmattaH sannihaiva loke garhito bhavati, atra c| dvitIyamadhyayanaM kriyAsthAnam, jAtyAdipadadvayAdisaMyogA draSTavyAH, te caivaM bhavanti- jAtimadaH kasyacinna kulamadaH, aparasya kulamado na jAtimadaH, sUtram 25 parasyobhayam, aparasyAnubhayamityevaM padatrayeNASTau caturbhiH SoDazetyAdi yAvadaSTabhiH padaiH SaTpaJcAzadadhikaM zatadvayamiti, (660) sarvatra madAbhAvarUpazcaramabhaGgaH zuddha iti / paraloke'pi ca mAnI duHkhabhAgbhavatItyanena pradarzyate- svAyuSaH kSaye dehAccyuto bhavAntaraM gacchan zubhAzubhakarmadvitIyaH karmaparAyattatvAdavazaH- paratantraH prayAti, tadyathA- garbhAdgarbha paJcendriyApekSaM tathA garbhAdagarbha vikalendriyeSUtpadyamAnaH punaragarbhAdrbhamevamagarbhAdagarbham, etacca narakakalpagarbhaduHkhApekSAyAmabhihitam, utpadyamAnaduHkhApekSayA / tvidamabhidhIyate- janmana ekasmAdaparaM janmAntaraMvrajati, tathA maraNaM mArastasmAnmArAntaraMvrajati, tathA narakadezyAt-zvapAkAdivAsAdratnaprabhAdikaM narakAntaraM vrajati, yadivA narakAtsImantakAdikAdudvartya siMhamatsyAdAvutpadya punarapi tIvrataraM narakAntaraM vrajati / tadevaM naTavadraGgabhUmau saMsAracakravAle strIpuMnapuMsakAdIni bahUnyavasthAntarANyanubhavati / tadevaM mAnI paraparibhave sati caNDo raudro bhavati parasyApakaroti, tadabhAve hyAtmAnaM vyApAdayati / tathA stabdhazcapalo yatkiJcanakArI mAnI san sarvo'pyetadavastho bhavatIti / tadevaM tatpratyayikaMmAnanimittaM sAvadhaM karma aadhiiytesmbdhyte| nvmmettkriyaasthaanmaakhyaatmiti||25|| 660 // // 571 // OpaJcamyantasyAsmado ruupm| 0 atyntm| 0 vakSyamANaH tadevamityAditaH zuddha iti paryantaH pATho'tratya AbhAti / paraloke'pIti vAkyaM ca bhvtiitysyaaye| 80 dehabue (mu0)| duddhRtya (mu0)|
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGga niyuktizrIzIlA vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 572 // zrutaskandhaH2 dvitIyamadhyayana kriyAsthAnam, sUtram 26 (661) mitradveSa daNDaH ahAvare dasame kiriyaTThANe mittadosavattietti Ahijjai, se jahANAmae kei purise mAIhiM vA pitIhiMvA bhAIhiMvA bhaiNIhiM vA bhajAhiMvA dhUyAhiM vA puttehiM vAsuNhAhiM vAsaddhiM saMvasamANe tesiM annayaraMsi ahAlahugaMsi avarAhasisayameva garuyaM daMDaM nivatteti, taMjahA- sIodagaviyaDaMsi vA kArya uccholittA bhavati, usiNodagaviyaDeNa vA kAyaM osiMcittA bhavati, agaNikAeNaM kAyaM uvaDahittA bhavati, jotteNa vA vetteNa vA NetteNa vA tayAi vA (kaNNeNa vA chiyAe vA) layAe vA (annayareNa vA davaraeNa) pAsAI uddAlittA bhavati, daMDeNa vA aTThINa vA muTThINa vA lelUNa vA kavAleNa vA kAyaM AuTTittA bhavati, tahappagAre purisajAe saMvasamANe dummaNA bhavati, pavasamANe sumaNA bhavati, tahappagAre purisajAe daMDapAsI daMDagurue daMDapurakaDe ahie imaMsi logaMsi ahie paraMsi logaMsi saMjalaNe kohaNe piTThimaMsiyAvibhavati, evaM khalu tassa tappattiyaMsAvajaMti Ahijati, dasame kiriyaTThANe mittadosavattietti aahie|suutrm 26 // // 661 // ) athAparaM dazamaM kriyAsthAnaM mitradoSapratyayikamAkhyAyate, tadyathA nAma kazcitpuruSaH prabhukalpo mAtApitRsuhRtsvajanAdibhiH sArdhaM parivasaMsteSAM ca mAtApitrAdInAmanyatamenAnAbhogatayA yathAkathaMcillaghutame'pyaparAdhe vAcike durvacanAdike tathA kAyike hastapAdAdisaMghaTTanarUpe kRte sati svayameva- AtmanA krodhAdhmAto gurutaraM daNDaM duHkhotpAdakaM nivartayati karoti, tadyathA- zItodake vikaTe prabhUte zIte vA zizirAdau tasya aparAdhakartuH kAyamadho bolayitA bhavati, tathoSNodakavikaTena kAyaM zarIramapasiJcayitA bhavati, tatra vikaTagrahaNAduSNatailena kAJjikAdinA vA kAyamupatApayitA bhavati, tathA agnikAyena ulmukena taptAyasA vA kAyamupadAhayitA bhavati, tathA yotreNa vA vetreNa vA netreNa vA tvacA vA sanAdikayA latayA vA'nyatamena vA davarakeNa tADanataH tasya (r) pAdAdike saMgha0 (mu0)|
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGga niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 573 // zrutaskandhaH 2 dvitIyamadhyayanaM kriyAsthAnam, sUtram 26 (661) mitradveSa daNDaH sUtram 27 (662) mAyApratyayikam aparAdhakartuH zarIrapArvANi uddAlayituM ti carmANi lambayitu bhavati, tathA daNDAdinA kAyamupatADayitA bhavatIti / tadevamalpAparAdhinyapi mahAkrodhadaNDavati tathAprakAre puruSajAte ekatra vasati sati tatsahavAsino mAtApitrAdayo durmanasastadaniSTAzaGkayA bhavanti, tasmiMzca pravasati dezAntare gacchati gate vA tatsahavAsinaH sumanaso bhavanti / tathAprakArazca puruSajAto'lpe'pyarAdhe mahAntaM daNDaM kalpayatIti, etadeva darzayitumAha- daNDasya pArzva daNDapArzva tadvidyate yasyAsau daNDapArvI svalpatayA stokAparAdhe'pi kupyati daNDaM ca pAtayati / tamapyatigurumiti darzayitumAha- daNDena guruko daNDaguruko yasya ca daNDo mahAn bhavati asau daNDena gururbhavati, tathA daNDaH puraskRtaH sadA puraskRtadaNDa ityarthaH, sa caivaMbhUtaH svasya pareSAM ca asmin loke asminneva janmani ahitaH prANinAmahitadaNDApAdanAt, tathA parasminnapi janmanyasAvahitaH, tacchIlatayA cAsau yasya kasyacideva yena kenacideva nimittena kSaNe kSaNe saMjvalayatIti saMjvalanaH, sacAtyantakrodhano vadhabandhachavicchedAdiSuzIghrameva kriyAsu pravartate, tadabhAve'pyutkaTadveSatayA marmoddhaTTanataH pRSThimAMsamapikhAdet, tattadasau brUyAt yenAsAvapiparaH saMjvaletjvalitazcAnyeSAmapakuryAt, tadevaM khalu tasya mahAdaNDapravartayitustaddaNDapratyayikaM sAvadhaM karmA''dhIyate / tadetaddazamaM kriyAsthAnaM mitrdrohprtyyikmaakhyaatmiti| apare punaraSTamaM kriyAsthAnamAtmadoSapratyayikamAcakSate, navamaMtu paradoSapratyayikam, dazamaM punaH prANavRttikaM kriyaasthaanmiti|| 26 // 661 // ahAvare ekkArasame kiriyaTThANe mAyAvattietti Ahijjai, je ime bhavaMti- gUDhAyArA tamokasiyA ulugapattalahuyA pavvayaguruyA te AyariyAvi saMtA aNAriyAo bhAsAovi paujjaMti, annahAsaMtaM appANaM annahA mannaMti, annaM puTThA annaM vAgaraMti, annaM (c) lumpayituM (mu0)| // 573 //
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGga niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH2 // 574 // sUtram 27 mAyA AikkhiyavvaM annaM aaikkhNti|| se jahANAmae kei purise aMtosalletaMsallaMNosayaM Niharati No anneNaM NiharAveti NopaDividdhaMser3a, zrutaskandhaH2 evameva niNhavei, aviuTTamANe, aMtoaMto riyai, evameva mAI mAyaM kaTuNo Aloei No paDikkamei No jiMdai No garahai No dvitIyamadhyayana kriyAsthAnam, viuTTai No visohei No akaraNAe abbhuTTei No ahArihaM tavokammaM pAyacchittaM paDivajjai, mAI assiM loe paJcAyAi mAi paraMsi loe (puNo puNo) paccAyAi niMdai garahai pasaMsai Niccarai Na niyaTTaiNisiriyaM daMDaM chAeti, mAI asamAhaDasuhalesse yAvi bhavai, (662) evaM khalu tassa tappattiyaM sAvajaMti Ahijjai, ekkArasame kiriyaTThANe mAyAvattietti aahie|suutrm 27 // // 662 // ) pratyayikam athAparamekAdazaM kriyAsthAnamAkhyAyate, tadyathA- ye kecanAmI bhavanti puruSAH, kiMviziSTAH?- gUDha AcAro yeSAM te gUDhAcArAHgalakartakagranthicchedAdayaH, te ca nAnAvidhairupAyairvizrambhamutpAdya pazcAdapakurvanti, pradyotAderabhayakumArAdivat / te ca mAyAzIlatvenAprakAzacAriNaH, tamasi kaSituM zIlaM yeSAM te tamasikASiNasta eva ca tama:kASikAH, parAvijJAtAH kriyAH kurvntiityrthH| te ca svaceSTayaivolUkapatravallaghavaH, kauzikapicchavallaghIyAMso'pi parvatavadgurumAtmAnaM manyante, ydivaa'kaaryprvRtteH|| parvatavanno stambhayituM zakyante, te cA''ryadezotpannA api santaH zAThyAdAtmapracchAdanArthamaparabhayotpAdanArtha cAnAryabhASAH prayuJjate, paravyAmohArthaM svamatiparikalpitabhASAbhiraparAviditAbhirbhASante,tathA'nyathAvyavasthitamAtmAnaM anyathA-sAdhvAkAreNa / manyante vyavasthApayanti ca, tathA'nyatpRSTA mAtRsthAnato'nyadAcakSate, yathA''mrAn pRSTAH kedArakAnAcakSate, vAdakAle vA kazcinnAtha (nyAya) vAditayA vyAkaraNe pravINasta (NaM tarkamArgamavatArayati, yathA vA 'zaradi vAjapeyena yajete' tyasya vAkyasyArtha pRSTastadarthAnabhijJaH kAlAtipAtArthaM zaratkAlaM vyAvarNayati, tathA'nyasmiMzcArthe kathayitavye'nyamevArthamAcakSate // 0ca kASikAH (mu0)|
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 575 // (662) mAyApratyayikam teSAM ca sarvArthavisaMvAdinAM kapaTaprapaJcacaturANAM vipAkodbhAvanAya dRSTAntaM darzayitumAha- se jahe tyAdi, tat yathA nAma zrutaskandhaH 2 kazcitpuruSaH saMgrAmAdapakrAnto'ntaH- madhye zalyaM- tomarAdikaM yasya so'ntaHzalyaH, sa ca zalyaghaTanavedanAbhIrutayA tacchalyaM dvitIyamadhyayanaM kriyAsthAnam, na svato nirharati apanayati- uddharati nApyanyenoddhArayati, nApi tacchalyaM vaidyopadezenauSadhopayogAdibhirupAyaiH pratidhvaMsayati sUtram 27 vinAzayati, anyena kenacitpRSTo vA'pRSTo vA tacchalyamevameva niSprayojanameva nidbhute apalapati, tena ca zalyenAsAvantarvartinA aviuTTamANe tti pIDyamAnaH aMto aMto ti madhye madhye pIDyamAno'pi rIyate vrajati, tatkRtAM vedanAmadhisahamAnaH kriyAsu pravartata ityarthaH / sAmprataMdAntikamAha-evameve tyAdi, yathA'sausazalyo duHkhabhAgbhavati evamevAsaumAyI mAyAzalyavAn / yatkRtamakAryaM tanmAyayA nigRhayan mAyAM kRtvA na tAM mAyAmanyasmai Alocayati kathayati, nApi tasmAt sthAnAtpratikrAmatina tato nivartate, nApyAtmasAkSikaM tanmAyAzalyaM nindati, tadyathA-dhimAM yadUhamevaMbhUtamakAryaM karmodayAttat kRtavAn, tathA nApi parasAkSikaMgarhati-AlocanArhasamIpe gato nApica jugupsate, tathAno viuTTaI tti nApitanmAyAkhyaMzalyamakAryakaraNAtmakaM vividhaM anekaprakAraM troTayati-apanayati, yadyasyAparAdhasya prAyazcittaM tattena punastadakaraNatayA (na) nivartayatItyarthaH, nApi tanmadyAdikamakAryaM sevitvA''locanAhayAtmAnaM nivedya tadakAryAkaraNatayA'bhyuttiSThate, prAyazcittaM pratipadyApi nodyuktavihArI bhavatItyarthaH, tathAnApi gurvAdibhirabhidhIyamAno'pi yathA'haM akAryanirvahaNayogyaM prAyaH cittaMzodhayatItiprAyazcittaM - tapaHkarma viziSTaM cAndrAyaNAdyAtmakaM pratipadyate abhyupagacchati / tadeva mAyayA satkAryapracchAdako'sminneva loke mAyAvItyevaM sarva 8 // 575 // kAryeSvevAvizrambhaNatvena pratyAyAti prakhyAtiM yAti, tathAbhUtazca sarvasyApi avizvAsyo bhavati, tathA coktaM- mAyAzIlaH 70kodbhavanAya (mu0) 0 tacchalyaM niSpra0 (mu0)| 0 viuTTati'nApi (mu0)|
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGga niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 576 // sUtram 27 mAyA puruSaH (yadyapi na karoti kiJcidaparAdham / sarvasyAvizvAsyo bhavati tthaapyaatmdosshtH||1||) ityAdi, tathA'timAyAvitvAdasau zrutaskandhaH2 parasmin loke janmAntarAvAptau sarvAdhameSuyAtanAsthAneSu narakatiryagAdiSu paunaHpunyena pratyAyAti bhUyobhUyasteSvevAraghaDyaTInyAyena / dvitIyamadhyayanaM kriyAsthAnam, prtyaagcchtiiti| tathA nAnAvidhaiH prapaJcairvaJcayitvA paraM nindati jugapsate, tadyathA- ayamajJaH pazukalpo nAnena kimapi prayojanamiti, evaM paraM nindayitvA''tmAnaM prazaMsayati, tadyathA- asAvapi mayA vaJcita ityevamAtmaprazaMsayA tussytiityaadi| (662) evaM tathA coktaM- yenApatrapate sAdhurasAdhustena tuSyatI tyAdi / evaM cAsau labdhaprasaro'dhikaM nizcayena vA carati-tathAvidhAnuSThAyI pratyayikam bhavatIti nizcarati / tatra ca gRddhaH saMstasmAnmAtRsthAnAnna nivartate, tathA'sau mAyAvalepena daNDaM prANyupamardakAriNaM nisRjya sUtram 28 (663) pAtayitvA pazcAt chAdayati apalapati anyasya vopari prakSipati, sa ca mAyAvI sarvadA vaJcanaparAyaNaH saMstanmanAH | lobhakriyA sarvAnuSThAneSvapyevaMbhUto bhavati- asamAhRtA- anaGgIkRtA zobhanA lezyA yena sa tathA ArtadhyAnopahatatayA'sAvazobhanalezya ityarthaH / tadevamapagatadharmadhyAno'samAhito'zuddhalezyazcApi bhavati / tadevaM khalu tasya tatpratyayikaM mAyAzalyapratyayikaM sAvA karmA''dhIyate / tadetadekAdazaM kriyAsthAnaM mAyApratyayika vyaakhyaatm||27||662|| etAni cArthadaNDAdIni ekAdaza kriyAsthAnAni sAmAnyenAsaMyatAnAM bhavanti, idaM tu dvAdazaM kriyAsthAnaM pAkhaNDikAnuddizyAbhidhIyate___ahAvare bArasame kiriyaTThANe lobhavattietti Ahijjai, je ime bhavaMti, taMjahA-AranniyA AvasahiyA gAmaMtiyA kaNhuIrahassiyA No bahusaMjayANo bahupaDivirayA savvapANabhUtajIvasattehiM te appaNo saccAmosAIevaM viuMjaMti, ahaMNaM haMtavvo anne haMtavvA ahaMNaM // 576 // ajjAveyavvo anne ajjAveyavvA ahaMNa parighetavvo anne parighetavvA ahaMNa paritAveyavvo anne paritAveyavvA ahaMNa uddaveyavvo (c) ghaTTaghaTIyantranyAyena (mu0)| (c) tuSyatIti (mu0)|
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGga niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam / zrutaskandhaH 2 // 577 // anne uddaveyavvA, evameva te itthikAmehiM mucchiyA giddhA gaDhiyA garahiyA ajjhovavannA jAva vAsAiMcaupaMcamAI chaddasamAI appayaro zrutaskandhaH2 vA bhujayaro vA bhuMjittu bhogabhogAI kAlamAse kAlaM kiccA annayaresu Asuriesu kibbisiesu ThANesu uvavattAro bhavaMti, tato dvitIyamadhyayanaM kriyAsthAnam, vippamuccamANe bhujo bhujo elamUyattAe tamUyattAe jAiyattAe paccAyaMti, evaM khalu tassa tappattiyaM sAvajaMti Ahijai, duvAlasame sUtram 28 kiriyaTThANe lobhavattietti aahie| icceyAiMduvAlasa kiriyaTThANAiMdavieNaM samaNeNa vA mAhaNeNa vA sammaMsuparijANiavvAI (663) lobhakriyA bhavaMti // sUtram 28 // // 663 // ) ekAdazAt kriyAsthAnAdanantaramathAparaM dvAdazaM kriyAsthAnaM lobhapratyayikamAkhyAyate, tadyathA- ya ime vakSyamANA araNye vasantItyAraNyakAH, te ca kandamUlaphalAhArAH santaH kecana vRkSamUle vasanti, kecanAvasatheSu-uDajAkAreSu gRheSu, tathA apare grAmAdikamupajIvanto grAmasyAnte- samIpe vasantIti grAmAntikAH, tathA kvacit kArye maNDalapravezAdike rahasyaM yeSAM te kvacidrAhasikAH, te ca na bahusaMyatA na sarvasAvadyAnuSThAnebhyo nivRttAH, etaduktaM bhavati- na bAhulyena traseSu daNDasamArambhaM vidadhati, ekendriyopajIvinastvavigAnena tApasAdayo bhavantIti, tathA na bahuviratA na sarveSvapi prANAtipAtaviramaNAdiSu / vrateSu vartante, kiMtu? dravyataH katipayavratavartinona bhAvato, manAgapitatkAraNasya samyagdarzanasyAbhAvAdityabhiprAyaH, ityetadevAvirbhAvayitumAha-savvapANe tyAdi, te hyAraNyakAdayaH sarvaprANibhUtajIvasattvebhya AtmanA-svataH aviratA:- tadupamardakArambhAdaviratA ityarthaH / tathA te pASaNDikA AtmanA- svato bahUni satyA(tya)mRSAbhUtAni vAkyAni evaM vakSyamANanItyA vizeSeNa prayuJjanti viyuJjanti bruvata ityarthaH, yadivA satyAnyapi tAni prANyupamardakatvena mRSAbhUtAni satyA(tya)mRSANi, 0 uDavAkAreSu (pr0)| (r) yuJjanti prayuJjanti (mu0)|
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 578 // zrutaskandhaH 2 dvitIyamadhyayanaM kriyAsthAnam, sUtram 28 (663) lobhakriyA evaM te prayuJjantIti darzayati- tadyathA- ahaM brAhmaNatvAddaNDAdibhirna hantavyo'nye tu zUdratvAddhantavyAH, tathAhi tadvAkyaM-'zUdraM vyApAdya prANAyAmaMjapet, kiMcidvA dadyAt, tathA kSudrasattvAnAmanasthikAnAMzakaTabharamapi vyApAdya brAhmaNaM bhojayedi'tyAdi, aparaM cAhaM varNottamatvAt nAjJApayitavyo'nye tu matto'dhamAH samAjJApayitavyAH, tathA nAhaM paritApayitavyo'nye tu paritApayitavyAH, tathA'haM vetanAdinA karmakaraNAya na grAhyo'nye tuzUdrA grAhyA iti, kiMbahunoktena?,nAhamapadrAvayitavyo-jIvitAdaparopayitavyo'nye tu apadrAvayitavyA iti / tadevaM teSAM parapIDopadezanato'timUDhatayA'sambaddhapralApinAmajJAnAvRtAnAmAtmabharINAM viSamadRSTInAM na prANAtipAtaviratirUpaM vratamasti, asya copalakSaNArthatvAt mRSAvAdAdattAdAnaviramaNAbhAvo'pyAyojyaH / adhunA tvanAdibhavAbhyAsAddustyajatvena prAdhAnyAt sUtreNaivAbrahmAdhikRtyAha-evAmeve tyAdi, evAmeve tyAdi pUrvoktenaiva kAraNenAtimUDhatvAdinA paramArthamajAnAnAste tIrthakAH strIpradhAnAH kAmAH strIkAmAH yadivA strISu kAmeSu ca-zabdAdiSu mUrchitA gRddhA grathitA adhyupapannAH / atra cAtyAdarakhyApanArthaM prabhUtaparyAyagrahaNam, etacca strISu zabdAdiSu ca pravartanaM prAyaH prANinAM pradhAnaM saMsArakAraNam, tathA coktaM- mUlameyamahammassa, mahAdosasamussaya mityAdi, iha ca strIsaGgAsaktasyAvazyaMbhAvinI zabdAdiviSayAsaktirityataHstrIkAmagrahaNam, tatra cA''saktA yAvantaMkAlamAsate tatsUtreNaiva darzayati-yAvadvarSANi catuSpaJcaSaDdazakAni, ayaM ca madhyamakAlo gRhItaH, etAvatkAlopAdAnaMca sAbhiprAyakam, prAya-stIrthikA atikrAntavayasa eva pravrajanti, teSAM caitAvAneva kAlaH saMbhAvyate, yadivA madhyagrahaNAttata Urdhvamadhazca gRhyate iti darzayati-tasmAccopAttAdalpataraH prabhUtataro vApi kAlo bhavati / tatra ca te tyaktvApi gRhavAsaMbhuktvA bhogabhogAn iti strIbhoge sati avazyaM zabdAdayo bhogAH bhogabhogAstAn mUle vyatyayena / 0 nAhamupadrAva (mu0)| aparopayitavyA (mu0)| 0 mUlametadadharmasya mahAdoSasamucchyam / // 578 //
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGga niyukti zrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 579 / / zrutaskandhaH 2 dvitIyamadhyayana kriyAsthAnam, sUtram 28 (663) lobhakriyA sUtram 29 IryApathikakriyA bhuktvA, te ca kila vayaM pravrajitA iti, na ca bhogebhyo vinivRttAH, yato mithyAdRSTitayA'jJAnAndhatvAtsamyagviratipariNAma (granthAgraM 9500) rahitAH, te caivaMbhUtapariNAmAH svAyuSaH kSaye kAlamAse kAlaM kRtvA vikRSTatapaso'pi santo'nyatareSvAsurikeSu kilbiSikeSu sthAneSUtpAdayitAro bhavanti, te hyajJAnatapasA mRtA api kilbiSikeSu sthAneSUtpatsyante, tasmAdapi sthAnAdAyuSaH kSayAdvipramucyamAnAH- cyutAH kilbiSabahulAstatkarmazeSeNailavanmUkA elamUkAstadbhAvanotpadyante, kilbiSikasthAnAccyutaH sannanantarabhave vA mAnuSatvamavApya yathailako mUko'vyaktavAk bhavati evamasAvapyavyaktavAk samutpadyata iti / tathA tamUyattAe tti tamastvena-atyantAndhatamasatvena jAtyandhatayA atyantAjJAnAvRtatayA vA tathA jAtimUkatvenApagatavAca iha pratyAgacchantIti / tadevaMbhUtaM khalu teSAM tIthikAnAM paramArthataH sAvadyAnuSThAnAdanivRttAnAmAdhAkarmAdipravRttestatprAyogyabhogabhAjAM tatpratyayika lobhapratyayikaM sAvadyaM karmAdhIyate / tadetallobhapratyayikaM dvAdazaM kriyAsthAnamAkhyAtamiti // 28 // 663 // sAmpratameteSAM dvAdazAnAmapyupasaMhArArthamAha- itiH upapradarzane etAni arthadaNDAdIni lobhapratyayikakriyAsthAnaparyavasAnAni dvAdazApi kriyAsthAnAni karmagranthidrAvaNAvaH- saMyamaH sa vidyate yasyAsau draviko muktigamanayogyatayA vA dravyabhUtaH zramaNaH- sAdhuH, tameva vizinaSTi-mAvadhIrityevaM pravRttiryasyAsaumAhanastenaiva etaddvaNaviziSTenaitAni samyagyathAvasthitavastusvarUpanirUpaNato mithyAdarzanAzritAni saMsArakAraNAnItikRtvA jJaparijJayA jJAtavyAni pratyAkhyAnaparijJayA ca parihartavyAni bhvntiiti|| ahAvare terasame kiriyaTThANe iriyAvahietti Ahijjai, iha khalu attattAe saMvuDassa aNagArassa IriyAsamiyassa bhAsAsamiyassa esaNAsamiyassa AyANabhaMDamattaNikkhevaNAsamiyassa uccArapAsavaNakhelasiMghANajallapAriTThAvaNiyAsamiyassa maNasamiyassa (c)jJayA pari0 (mu0)| // 579 //
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGga niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 580 // vayasamiyassa kAyasamiyassa maNaguttassa vayaguttassa kAyaguttassa guttiMdiyassa guttabaMbhayArissa AuttaM gacchamANassa AuttaM ciTThamA- zrutaskandhaH2 Nassa AuttaM NisIyamANassa AuttaM tuyaTTamANassa AuttaM bhuMjamANassa AuttaM bhAsamANassa AuttaM vatthaM paDiggahaM kaMbalaM pAyapuMchaNaM dvitIyamadhyayanaM kriyAsthAnam, giNhamANassa vA NikkhivamANassa vA jAva cakkhupamhaNivAyamavi asthi vimAyA suhumA kiriyAIriyAvahiyA nAma kajjai, sA sUtram 29 paDhamasamae baddhA puTThA bitIyasamae veiyA taiyasamae NijiNNA sAbaddhA puTThA udIriyA veiyA NijiNNA seyakAle akamme yAvi (664) IryApathikabhavati, evaM khalu tassa tappattiyaM sAvajaMti Ahijar3a, terasame kiriyaTThANe IriyAvahietti aahijji||se bemi je ya atItA je ya kriyA paDupannA je ya AgamissA arihaMtA bhagavaMtA savve te eyAiMceva terasa kiriyaTThANAI bhAsiMsuvA bhAseMti vA bhAsissaMti vA pannaviMsu vA pannaviMti vA pannavissaMti vA, evaM ceva terasamaM kiriyaTThANaM seviMsu vA sevaMti vA sevissaMti vA // sUtram 29 // 664 // athAparaM trayodazaM kriyAsthAnamIryApathikaM nAmAkhyAyate, IraNamIryA tasyAstayA vA panthA IryApathastatra bhavamIryApathikam , etacca zabdavyutpattinimittam, pravRttinimittaM tvidaM-sarvatropayuktasyAkaSAyasya samIkSitamanovAkkAyakriyasya yA kriyA tayA yatkarma tadaryApathikam, saiva vA kriyA IryApathiketyucyate |saa kasya bhavati?, kiMbhUtAvA? kITakkarmaphalA vA? ityetadarzayi-8 tumAha- iha khalu ityAdi, iha jagati pravacane saMyame vA vartamAnasya khaluzabdo'vadhAraNe'laGkAre vA Atmano bhAva AtmatvaM tadarthamAtmatvArthaM saMvRtasya manovAkkAyaiH, paramArthata evaMbhUtasyaivAtmabhAvo'parasya tvasaMvRtasyAtmatvameva nAsti, sadbhUtAtmakAryAkaraNAt, tadevamAtmArthaM saMvRtasyAnagArasyeryApathikAdibhiH paJcabhiH samitibhirmanovAkkAyaiH samitasya tathA tisRbhirguptibhirguptasya, // 580 // punarguptigrahaNametAbhireva guptibhirgupto bhavatItyasyArthasyAvirbhAvanAyAtyAdarakhyApanArthaM veti / tathA guptendriyasya navabrahmacarya00pathaH sa vidyate yasya sAdhorapramattasyeryAdikAdibhiH pra0 pravRttyapekSayA sAdhvetat /
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGga niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 581 // kriyA guptyupetabrahmacAriNazca sataH, tathopayuktaM gacchatastiSThato niSIdatastvakvartanAM kurvANasya tathopayuktameva vastraM patadgRhaM kambalaM pAdapuJchana zrutaskandhaH 2 vA gRhNato nikSipato vA yAvaccakSuHpakSmanipAtamapyupayuktaM kurvataH sato'tyantamupayuktasyApi asti-vidyate vividhA mAtrA vimAtrA 8 dvitIyamadhyayana kriyAsthAnam, tadevaMvidhA sUkSmAkSipakSmasaMcalanarUpAdikeryApathikA nAma kriyA kevalinA'pi kriyate, tathAhi-sayogI jIvo na zaknoti sUtram 29 kSaNamapyekaM nizcalaH sthAtum, agninA tApyamAnodakavatkArmaNazarIrAnugataH sadA parivartayannevAste, tathA coktaM- kevalI NaM / (664) IryApathikabhaMte! assiM samayaMsi jesuAgAsapaesesuityAdi / tadevaM kevalino'pisUkSmagAtrasaMcArA bhavanti, iha ca kAraNe kAryopacArAttayA kriyayA yadbadhyate karma tasya ca karmaNo yA avasthAstAH kriyAH, tA eva darzayitumAha- sA paDhamasamaye ityAdi, yA'sAvakaSAyiNaH kriyA tayA yadbadhyate karma tatprathamasamaya eva baddhaM spRSTaM cetikRtvA takriyaiva baddhaspRSTetyuktA, tathA dvitIyasamaye veditetyanubhUtA tRtIyasamaye nirjIrNA, etaduktaM bhavati-karma yoganimittaM badhyate, tatsthitizca kaSAyAyattA, tadabhAvAcca na tasya sAMparAyikasyeva sthitiH, kiMtu yogasadbhAvAdbadhyamAnameva spRSTatAM-saMzleSaM yAti, dvitIyasamaye tvanubhUyate, tacca prakRtitaH sAtAvedanIyaM sthitito dvisamayasthitikamanubhAvataH zubhAnubhAvaM anuttaropapAtikadevasukhAtizAyi pradezato bahupradezamasthirabandhaM bahuvyayaM ca, tadevaM seryApathikA kriyA prathamasamaye baddhaspRSTA dvitIyasamaye uditA veditA nirjIrNA bhavati, seykaale| tti AgAmini tRtIyasamaye tatkarmApekSayA'karmatApi ca bhavati, evaM tAvadvItarAgasyeryApratyayikaM karma AdhIyate smbdhyte| tadetattrayodazaM kriyAsthAnaM vyAkhyAtam / ye punastebhyo'nye prANinasteSAM sAMparAyiko bandhaH, te tu yAni prAguktAnIryApathavarjAni 3 // 581 // kevalI bhadanta! asmin samaye yeSvAkAzapradezeSu / badhyamAnasya baddhatvAdAdyasya gaNanA tRtIyasya tu nirjIryamANasya nirjIrNatvAnna sthitau gaNaneti uktamittham, bhASye tattvArthasya tu eksmysthitikmiti| 0 vAni (mu0)|
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutaskandhaH2 kriyAsthAnam, sUtram 30 bhaumAdiprayoktuH phalam zrIsUtrakRtAGga dvAdaza kriyAsthAnAni teSu vartante teSAM ca tadvartinAmasumatAM mithyAtvAviratipramAdakaSAyayoganimittaH sAMparAyiko bandho niyukti bhavati, yatra ca pramAdastatra kaSAyA yogAzca niyamAdbhavanti, kaSAyiNazca yogAH, yoginastvete bhAjyAH,tatra pramAdakaSAyazrIzIlA0 vRttiyutam pratyayiko bandho'nekaprakArasthitiH, tadrahitastu kevalayogapratyayiko dvisamayasthitireveryApratyayika iti sthitam // etAni zrutaskandhaH 2 trayodaza kriyAsthAnAni na bhagavadvardhamAnasvAminaivoktAni api tvanyairapItyetadarzayitumAha- se bemI tyAdi, so'haM bravImIti, // 582 // yatprAguktaM tadvA bravImIti, tadyathA- ye te'tikrAntA RSabhAdayastIrthakRto ye ca vartamAnAH kSetrAntare sImandharasvAmiprabhRtayo ye cAgAminaH padmanAbhAdayo'rhanto bhagavantaH sarve'pi te pUrvoktAnyetAni trayodaza kriyAsthAnAnyabhASiSuH bhASante bhASiSyante ca / tathA tatsvarUpatastadvipAkatazca prarUpitavantaH prarUpayanti prarUpayiSyanti ca / tathaitadeva trayodazaM kriyAsthAnaM sevitavantaH sevante seviSyante / ca, yathA hi jambUdvIpe sUryadvayaM tulyaprakAzaM bhavati yathA vA sadRzopakaraNAH pradIpAstulyaprakAzA bhavanti evaM tIrthakRto'pi nirAvaraNatvAt kAlatrayavartino'pi tulyopadezA bhavanti // 29 // 664 // sAmprataM trayodazasu kriyAsthAneSu yannAbhihitaM pApasthAnaM tadvibhaNiSurAha____ aduttaraM ca NaM purisavijayaM vibhaMgamAikkhissAmi, iha khalu NANApaNNANaMNANAchaMdANaM NANAsIlANaMNANAdiTThiNaMNANArUINaM NANAraMbhANaMNANAjjhavasANasaMjuttANaMNANAvihapAvasuyajjhayaNaM evaM bhavai, taMjahA- bhomaM uppAyaM suviNaM aMtalikkhaM aMgaM saraM lakkhaNaM vaMjaNaM ithilakkhaNaM purisalakkhaNaM hayalakkhaNaM gayalakkhaNaM goNalakkhaNaM miMDhalakkhaNaM kukkaDalakkhaNaM tittiralakkhaNaM vagalakkhaNaM lAvayalakkhaNaM cakkalakkhaNaM chattalakkhaNaM cammalakkhaNaM daMDalakkhaNaM asilakkhaNaM maNilakkhaNaM O: sthititaH (pr0)| 0 mithyA na bhASAmi vizAlanetre!' iti vatparasmai / // 582 //
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM| niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 583 // kAgiNilakkhaNaM subhagAkaraM dubbhagAkaraM gabbhAkara mohaNakaraM AhavvaNiM pAgasAsaNiM davvahomaM khattiyavijaM caMdacariyaM sUracariyaM zrutaskandhaH2] sukkacariyaM bahassaicariyaM ukkApAyaM disAdAhaM miyacakkaM vAyasaparimaMDalaM paMsuvuddhiM kesavuTTi maMsavuDheiruhiravuTThi vetAliM addhavetAliM dvitIyamadhyayanaM kriyAsthAnam, osovaNiM tAlugghADaNiM sovAgiMsovariMdAmiliM kAliMgiMgoriMgaMdhAriM ovataNiM uppayaNiM jaMbhaNiM thaMbhaNiM lesaNiM AmayakaraNiM sUtram 30 visallakaraNiM pakkamaNiM aMtaddhANiM AyamiNiM, evamAiAo vijAo annassa heuM pauMjaMti pANassa he pauMjaMti vatthassa he (665) bhaumAdipauMjaMti leNassa heuM pauMjaMti sayaNassa heuM pAMjaMti, annesiM vA virUvarUvANaM kAmabhogANa heuM pauMjaMti, tiricchaM te vijaM seveMti, prayoktuH te aNAriyA vippaDivannA kAlamAse kAlaM kiccA annayarAI AsuriyAI kibbisiyAiM ThANAI uvavattAro bhavaMti, tato'vi |phalam vippamuccamANA bhujo elamUyatAe tamaaMdhayAe paJcAyati // sUtram 30 // // 665 // ) asmAttrayodazakriyAsthAnapratipAdanAduttaraM yadatra na pratipAditaM tadadhunottarabhUtenAnena sUtrasaMdarbheNa pratipAdyate, yathA''cAre / prathamazrutaskandhe yannAbhihitaM taduttarabhUtAbhizcUlikAbhiH pratipAdyate, tathA cikitsAzAstre mUlasaMhitAyAM zlokasthAnanidAna-8 zarIracikitsitakalpasaMjJakAyAM yannAbhihitaM taduttare'bhidhIyate, evamanyatrApi chandazcityAdAvuttarasadbhAvo'vagantavyaH, tadihApi pUrveNa yannAbhihitaM tadanenottaragranthena pratipAdyata iti, caHsamuccaye, Namiti vAkyAlaGkAre, puruSAvicIyante- mRgyante vijJAnadvAreNAnveSyante yena sa puruSavicayaH puruSavijayo vA-keSAJcidalpasattvAnAM tena jJAnalavenAvidhiprayuktenAnarthAnubandhinA vijayAditi,saca vibhaGgavad-avadhiviparyayavadvibhaGgo- jJAnavizeSaH puruSavicayazcAsau vibhaGgazcapuruSavicayavibhaGgastamevaM // 583 // bhUtaM jJAnavizeSamAkhyAsyAmi- pratipAdayiSyAmi, yAdRzAnAM cAsau bhavati tAMllezataH pratipAdayitumAha- iha khalu ityAdi, 0zArIra0 (mu0)| 8
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 584 // prayoktuH phalam zrIsUtrakRtAGgaM / iha jagati manuSyakSetre pravacane vA nAnAprakArA-vicitrakSayopazamAt prajJAyate'nayeti prajJA sA citrA yeSAM te nAnAprajJAH, tayA zrutaskandhaH2 niyukti dvitIyamadhyayanaM zrIzIlA cAlpAlpatarAlpatamayA cintyamAnAH puruSAH SaTsthAnapatitA bhavanti, tathA chandaH- abhiprAyaH sa nAnA yeSAM te tathA teSAm, kriyAsthAnam, vRttiyutam nAnAzIlAnAM tathA nAnArUpA dRSTiH-antaHkaraNapravRttiryeSAM te tathA teSAmiti, teSAM ca trINi zatAni triSaSTyadhikAni pramANa sUtram 30 zrutaskandhaH2 mavagantavyam, tathA nAnA ruciryeSAM te nAnArucayaH, tathAhi-AhAravihArazayanAsanAcchAdanAbharaNayAnavAhanagItavAditrAdiSu (665) bhaumAdimadhye'nyasyAnyA'nyasyAnyA rucirbhavati teSAM nAnArucInAmiti, tathA nAnArambhANAM- kRSipAzupAlyavipaNizilpakarmasevAdiSvanyatamArambheNeti, tathA nAnAdhyavasAyasaMyutAnAM zubhA'zubhAdhyavasAyabhAjAmihalokamAtrapratibaddhAnAM paralokaniSpipAsAnAM viSayatRSitAnAmidaM nAnAvidhaM pApazrutAdhyayanaM bhavati, tadyathA- bhUmau bhavaM bhauma- nirghAtabhUkampAdikam, tathotpAtaMkapihasitAdikam, tathA svapnaM- gajavRSabhasiMhAdikam, tathA'ntarikSaM- amoghAdikam, tathA aGge bhavamAGga- akSibAhusphuraNAdikam, tathA svaralakSaNaM-kAkasvaragambhIrasvarAdikam, tathA lakSaNaM- yavamatsyapadmazaGkhacakrazrIvatsAdikaM vyaJjanaMtilakamaSAdikam, tathA strIlakSaNaM raktakaracaraNAdikam, evaM puruSAdInAM kAkiNIratnaparyantAnAM lakSaNapratipAdakazAstrapari-8 jnyaanmvgntvym|| tathA mantravizeSarUpA vidyAH, tadyathA-durbhagamapi subhagamAkaroti, subhagAkarAm, tathA subhagamapi durbhagamAkaroti durbhagAkarAma, tathA garbhakarAM- garbhAdhAnavidhAyinIm, tathA moho- vyAmoho vedodayo vA tatkaraNazIlAmAtharvaNImAtharvaNAbhidhAnAM sadyo'narthakAriNI vidyAmadhIyate, tathA pAkazAsanI indrajAlasaMjJikAM tathA nAnAvidhairdravyaiH-kaNavIra // 584 // puSpAdibhirmadhughRtAdibhirvoccATanAdikaiH kArhomo- havanaM yasyAMsA dravyahavanA tAm, tathA kSatriyANAM vidyA dhanurvedAdikA'parA vA yA svagotrakrameNAyAtA tAmadhItya prayuJjate, tathA nAnAprakAraM jyotiSamadhItya vyApArayatIti darzayati- caMdacariya
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH2 zrutaskandhaH2 dvitIyamadhyayana kriyAsthAnam, sUtram 30 bhaumAdiprayoktu: phalam mityAdi, candrasya- grahapatezcaritaM candracaritamiti, tacca varNasaMsthAnapramANaprabhAnakSatrayogarAhugrahAdikam, sUryacaritaM tvidaMsUryasya maNDalaparimANarAziparibhogodyotAvakAzarAhUparAgAdikam, tathA zukracAro-vIthItrayacArAdikaH, tathA bRhaspaticAraH zubhAzubhaphalapradaH saMvatsararAziparibhogAdikazca, tatholkApAtA digdAhAzca vAyavyAdiSu maNDaleSu bhavantaH zastrAgnikSutpIDAvidhAyino bhavanti, tathA mRgA- hariNazRgAlAdaya AraNyAsteSAM darzanarutaM grAmanagarapravezAdau sati zubhAzubhaM yatra cintyate tanmRgacakram, tathA vAyasAdInAM pakSiNAM yatra sthAnadiksvarAzrayaNAt zubhAzubhaphalaM cintyate tadvAyasaparimaNDalam, tathA pAMsukezamAMsarudhirAdivRSTayo'niSTaphaladA yatra zAstre cintyante tattadabhidhAnameva bhavati, tathA vidyA nAnAprakArAH kSudrakarmakAriNyaH, tAzcemA:-vaitAlI nAma vidyA niyatAkSarapratibaddhA, sAca kila katibhirjapairdaNDamutthApayati, tathA'rdhavaitAlI tamevopazamayati, tathA'pa(va) svApinI tAlodghATanI zvapAkI zAmbarI tathA'parA drAviDI kAliGgI gaurI gAndhAryavapatanyutpatanI jRmbhaNI stambhanI zleSaNI AmayakaraNI vizalyakaraNI prakrAmaNyantardhAnakaraNItyevamAdikA vidyA adhIyate, AsAM cArthaH saMjJAto'vaseya iti, navaraM zAmbarIdrAviDIkAliGgayastaddezodbhavAstadbhASAnibaddhA vA citraphalAH, avapatanI tu japan svata eva patatyanyaM vA pAtayatyevamutpatanyapi drssttvyaa| tadevamevamAdikA vidyA AdigrahaNAtprajJaptyAdayo gRhyante / etAzca vidyAH pASaNDikA aviditaparamArthA gRhasthA vA svayUthyA vA dravyaliGgadhAriNo'nnapAnAdyarthaM prayuJjanti, anyeSAM vA virUparUpANAM- uccAvacAnAM zabdAdInAM kAmabhogAnAM kRte prayuJjanti / sAmAnyena vidyA''sevanamaniSTakArIti darzayitumAha- tiriccha mityAdi, tirazcInAMananukUlAM sadanuSThAnapratighAtikAM te anAryA vipratipannA vidyAM sevante, te ca yadyapi kSetrAryA bhASAryAstathApi mithyAtvopahatabuddhayo'nAryakarmakArikAritvAdanAryA eva draSTavyAH, te ca svAyuSaH kSaye kAlamAse kAlaM kRtvA yadi kathaJciddevalokagAmino // 585 //
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 586 // zrutaskandhaH2 dvitIyamadhyayanaM kriyAsthAnam, sUtram 31 (666) adharmapakSasevanam bhavanti tato'nyatareSu AsurIyakeSu kilbiSikAdiSu sthAneSUtpatsyante, tato'pi vipramuktAH- cyutA yadi vA manuSyeSUtpadyante, tatra ca tatkarmazeSatayaiDamUkatvenAvyaktabhASiNastamastvenAndhatayA mUkatayA vA pratyAgacchanti, tato'pi nAnAprakAreSu yAtanAsthAneSu narakatiryagAdiSUtpadyante ||30||665||saamprtN gRhasthAnuddizyAdharmapakSasevanamucyate se egaio AyaheuM vANAyaheuvA sayaNaheuvA agAraheuM vA parivAraheDaMvA nAyagaMvA sahavAsiyaM vANissAe aduvA aNugAmie 1 aduvA uvacarae 2 aduvA paDipahie 3 aduvA saMdhichedae 4 aduvA gaMThichedae 5 aduvA urabbhie 6 aduvA sovarie 7 aduvA vAgurie 8 aduvA sAuNie 9 aduvA macchie 10 aduvA goghAyae 11 aduvA govAlae 12 aduvA sovaNie 13 aduvA sovaNiyaMtie 14 // egaio ANugAmiyabhAvaM paDisaMdhAya tameva aNugAmiyANugAmiyaM haMtA chettA bhettA luMpaittA viluMpaittA uddavaittA AhAraM AhAreti, iti se mahayA pAvehiM kammehiM attANaM uvakkhAittA bhvi||se egaio uvacarayabhAvaM paDisaMdhAya tameva uvacariyaM haMtA chettA bhettA luMpaittA vilupaittA uddavaittA AhAraM AhAreti, iti se mahayA pAvehiM kammehiM attANaM uvakkhAittA bhavai ||se egaio pADipahiyabhAvaM paDisaMdhAya tameva pADipahe ThiccA haMtA chettA bhettA luMpaittA viluMpaittA uddavaittA AhAraM AhAreti, iti se mahayA pAvehiM kammehiM attANaM uvakkhAittA bhvi|| se egaio saMdhichedagabhAvaM paDisaMdhAya tameva saMdhiM chettA bhettA jAva iti se mahayA pAvehiM kammehiM attANaM uvakkhAittA bhavai // se egaio gaMThichedagabhAvaM paDisaMdhAya tameva gaMThiM chettA bhettA jAva iti se mahayA pAvehiM kammehiM attANaM uvakkhAittA bhavai // se egaio urabbhiyabhAvaM paDisaMdhAya urabbhaM vA aNNataraM vA tasaM pANaM haMtA jAva uvakkhAittA bhavai / eso abhilAvo savvattha // se egaio soyariyabhAvaM paDisaMdhAya mahisaM vA aNNataraM vA tasaM pANaM jAva uvakkhAittA bhvi|| se egaio sauNiyabhAvaM paDisaMdhAya sauNiM vA aNNataraM vA tasaM pANaM haMtA jAva uvakkhAittA bhvi||se // 586 //
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 587 // egaio sauNiyabhAvaM paDisaMdhAya sauNi vA aNNataraM vA tasaM pANaM haMtA jAva uvakkhAittA bhavai / / se egaio macchiyabhAvaM zrutaskandhaH paDisaMdhAya macchaM vA aNNataraM vA tasaM pANaM haMtA jAva uvakkhAittA bhavai / se egaio goghAyabhAvaM paDisaMdhAya tameva goNaM vA dvitIyamadhyayanaM kriyAsthAnam, aNNayaraM vA tasaM pANaM haMtA jAva uvakkhAittA bhavai ||se egaio govAlabhAvaM paDisaMdhAya tameva govAlaM vA parijaviya parijaviya sUtram 31 haMtA jAva uvakkhAittA bhvi||se egaiosovaNiyabhAvaM paDisaMdhAya tameva suNagaMvA annayaraMvA tasaM pANaM haMtA jAva uvakkhAittA (666) adharmapakSabhavai ||se egaiosovaNiyaMtiyabhAvaM paDisaMdhAya tameva maNussaMvA annayaraM vA tasaM pANaM haMtA jAva AhAraM AhAreti, iti se mahayA sevanam pAvehiM kammehiM attANaM uvakkhAittA bhavai |suutrm 31 // // 666 // ) sa ekaH kadAcinnistriMzaH sAmpratApekSI apagataparalokAdhyavasAyaH karmaparatayA bhogalipsuH saMsArasvabhAvAnuvartI AtmanimittaM vetyetAnyanugAmukAdInyanyakartavyahetubhUtAni caturdazAsadanuSThAnAni vidhatte, tathA- jJAtayaH- svajanAstannimittaM / tathA'gAranimittaM- gRhasaMskaraNArtha sAmAnyena vA kuTumbArthaM parivAranimittaM vA-dAsIdAsakarmakarAdiparikarakRte tathA jJAta ev| jJAtaka:- paricitastamuddizya tathA sahavAsikaM vA- prAtivezmikaM nizrIkRtyaitAni vakSyamANAni kuryAditi sambandhaH / tAni ca darzayitumAha- aduve- tyAdi, athavetyevaM vakSyamANApekSayA pakSAntaropalakSaNArthaH, gacchantamanugacchatItyanugAmukaH, sacAkA-8 ryAdhyavasAyena vivakSitasthAnakAlAdyapekSayA virUpakartavyacikIrSustaM gacchantamanugacchati, athavA tasyApakartavyasyApakArAvasarA pekSyupacarako bhavati, athavA tasya prAtipathiko bhavati- pratipathaM- saMmukhInamAgacchati, athavA''tmasvajanArtha / sandhicchedako bhavati-caurya pratipadyate, athavorabhaiH- meSaizcaratyaurabhrika: athavA saukariko bhavati, athavA zakunibhiH- pakSibhizvaratIti zAkunikaH athavA vAgurayA- mRgAdibandhanarajvA carati vAgurikaH, athavA matsyaizcarati mAtsyikaH, athavA gopAlabhAvaM // 587 //
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH2 dvitIyamadhyayana kriyAsthAnam, sUtram 31 (666) adharmapakSasevanam // 588 // pratipadyate, athavA goghAtakaH syAd, athavA zvabhizcarati zauvanikaH zunAM paripAlako bhavatItyarthaH, athavA sovaNiyaM tiye ti zvabhiH pAparddhiM kurvanmRgAdInAmantaM krotiityrthH|| tadevametAni caturdazApyuddizya pratyekamAditaH prabhRti vivRNoti- tatraikaH kazcidAtmAdyarthaM aparasya gantuAmAntaraM kizcidravyajAtamavagamya tadAditsustasyaivAnugAmukabhAvaMpratisaMdhAya sahagantRbhAvenAnukUlyaM pratipadya vivakSitavaJcanAvasarakAlAdyapekSI tameva gacchantamanuvrajati, tameva cAbhyutthAnavinayAdibhiratyantopacArairupacaryAnuvrajya ca vivakSitamavasaraM labdhvA tasyAsau hantA daNDAdibhiH bhavati tathA chettA khagAdinA hastapAdAdeH tathA bhettA vajramuSTyAdinA tathA lumpayitA kezAkarSaNAdikadarthanataH tathA vilumpayitA kazAprahArAdibhiratyantaduHkhotpAdanena tathA apadrAvayitA jIvitAvyaparopaNato bhavatItyevamAdikaM kRtvA''hAramAhArayatyasau, etaduktaM bhavati- galakartakaH kazcidanyasya dhanavato'nugAmukabhAvaM pratipadyataM bahuvidhairupAyairvizrambhe pAtayitvA bhogArthI mohAndhaHsAmpratekSitayA tasya rikthavato'pakRtyAhArAdikAM bhogakriyAM vidhatte / ityevamasau mahadbhiH krUraiH karmabhiH- anuSThAnairmahApAtakabhUtairvA tIvrAnubhAvairdIrghasthitikairAtmAnamupakhyApayitA bhavati, tathAhi- ayamasau mahApApakArItyevamAtmAnaM loke khyApayati, aSTaprakArairvA karmabhirAtmAnaM tathA bandhayati yathA loke tadvipAkApAditanAvasthAvizeSeNa satA nArakatiryaDnarAmararUpatayA''khyAta iti ||tdevmekH kazcidakartavyAbhisandhinA parasya svApateyavatastadvaJcanArthamupacarakabhAvaM pratisaMdhAya pratijJAya pazcAttaM nAnAvidhairvinayopAyairupacaratti, upacarya ca vizrambhe pAtayitvA tavyArthI tasya hantA chettA bhattA yAvadapadrAvayitA bhavatItyevamasAvAtmAnaM mahadbhiH bRhadbhiH pApaiH karmabhiH upAkhyApayitA bhavatIti ||athaikH kazcitpratipathena- abhimukhena caratIti prAtipathikastadbhAvaM pratipadyAparasyArthavatastadeva prAtipathikatvaM kurvan 7'sovaNiya'ti (mu0)| OM daNDAdibhiH tathA (mu0)| // 588 //
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutaskandhaH2 dvitIyamadhyayana kriyAsthAnam, sUtram 31 (666) adharmapakSasevanam zrIsUtrakRtAGgaM pratipathe sthitvA tasyArthavato vizrambhato hantA chettA yAvadapadrAvayitA bhavatItyevamasAvAtmAnaM pApaiH karmabhiH khyApayatIti // athaikaH niyukti kazcidvirUpakarmaNA jIvitArthI saMdhicchedakabhAva khatrakhananatvaM pratipadyAnenopAyenAtmAnamahaM vartayiSyAmItyevaM pratijJAM kRtvA zrIzIlA vRttiyutam tameva pratipadyate, tato'sau sandhiM chindan-khatraM khanan prANinAM (hantA) chettA bhattA vilumpayitA bhavatIti, etacca kRtvA''hAra mAhArayatIti, etaccopalakSaNamanyAMzca kAmabhogAn svato bhuGkte'nyadapi jJAtigRhAdikaM pAlayatItyevamasau mahadbhiH pApaiH / / / 589 // karmabhirAtmAnamupakhyApayati // athaikaH kazcidasadanuSThAyI ghughurAdinA granthicchedakabhAvaM pratipadya tamevAnuyAti, zeSaM pUrvavat // athaikaH kazcidadharmakarmavRttiH urabhrA- uraNakAstaizcarati yaH sa aurabhrikaH, sa ca tadUrNayA tanmAMsAdinA vA''tmAnaM vartayati, tadevamasau tadbhAvaM pratipadyorabhraM vA'nyaM vA trasaM prANinaM svamAMsapuSTyarthaM vyApAdayati, tasya vA hantA chettA bhettA bhavatIti zeSa pUrvavat // atrAntare saukarikapadam, tacca svabuddhyA vyAkhyeyam, saukarikAH- zvapacAzcANDAlAH khaTTikA ityrthH|| athaikaH kazcit kSudrasattvo vAgurikabhAvaM lubdhakatvaM pratisaMdhAya pratipadya vAgurayA mRgaM hariNamanyaM vA trasaM prANinaM zazAdikamAtmavRttyarthaM svajanAdyarthaM vA vyApAdayati, tasya ca hantA chettA bhettA bhavati, zeSaM pUrvavat ||athaikH kazcidadhamopAyajIvI zakunA-lAvakAdayastaizcarati zAkunikastadbhAvaM pratisaMdhAya tanmAMsAdyarthI zakunamanyaM vA trasaM vyApAdayati, tasya ca hananAdikAM kriyAM karotIti, zeSaM pUrvavat // athaikaH kazcidadhamAdhamo mAtsyikabhAvaM pratipadya matsyaM vA'nya(vA)jalacaraM prANinaM vyApAdayet, hananAdikAH vA kriyAH kuryAt, zeSaM sugmm|| athaikaH kazcidropAlakabhAvaM pratipadya kasyAzcidgoH kupitaH san tAM gAM parivicya pRthak kRtvA tasyA hantA chettA bhettA bhUyo bhUyo bhavati, zeSaM pUrvavat // athaikaH kazcitkrUrakarmakArI goghAtakabhAvaM pratipadya gAmanyataraM vA trasaM 0 kartayi0 (mu0)| // 589 //
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 590 // prANinaM vyApAdayet, tasya ca hananAdikAH kriyAH kuryAditi // athaikaH kazcijjaghanyakarmakArI zauvanikabhAvaM pratipadya sArameya- zrutaskandhaH2 pAparddhibhAvaM pratijJAya tameva zvAnaM tena vA paraM mRgasUkarAdikaM trasaM prANinaM vyApAdayet tasya ca hananAdikAH kriyAH kuryAditi // kriyAsthAnam, athaikaH kazcidanAryo nirvivekaH sovaNiyaMtiyabhAvaM ti zvabhizcarati zauvanikaH anto'syAstItyantiko'nte vA caratyAntikaH sUtram 32 paryantavAsItyarthaH, zauvanikazcAsAvAntikazca zauvanikAntikaH- krUrasArameyaparigrahaH pratyantanivAsI ca pratyantanivAsibhirvA adharmasevanam zvabhizcaratIti, tadasau tadbhAvaM pratisaMdhAya-duSTasArameyaparigrahaM pratipadya, manuSyaM vA kaJcana pathikamabhyAgatamanyaM vA mRgasUkarAdikaM / trasaM prANinaM hantA bhavanti, ayaM ca tAcchIlikastRn luTpratyayo vA draSTavyaH, tRci tu sAdhyAhAraM prAgvavyAkhyeyam, tadyathApuruSaM vyApAdayet tasya ca hantA chettA ityAdi, tRnluTpratyayau prAgapi yojanIyAviti / tadevamasau mahAkrUrakarmakArI mahadbhiH karmabhirAtmAnamupakhyApayitA bhvtiiti||31||666 ||uktaa'sdaajiivnopaaybhuutaa vRttiH, idAnIM kvacitkutazcinnimittAdabhyupagamaM darzayati se egaio parisAmajjhAo uThThittA ahameyaM haNAmittika? tittiraM vA vahAM vA lAvagaMvA kavoyagaMvA kaviMjalaM vA annayaraM vA tasaM pANaM haMtA jAva uvakkhAittA bhvi|| se egaio keNai AyANeNaM viruddha samANe aduvA khaladANeNaM aduvA surAthAlaeNaM gAhAvatINa vA gAhAvaiputtANa vA sayameva agaNikAeNaM sassAiMjhAmei anneNavi agaNikAeNaM sassAiMjhAmAvei agaNikAeNaM sassAiMjhAmaMtaMpi annaM samaNujANai iti se mahayA pAvakammehiM attANaM uvakkhAittA bhvi||se egaio keNai AyANeNaM viruddhe samANe aduvAkhaladANeNaM aduvA surAthAlaeNaM gAhAvatINa vA gAhAvaiputtANa vA uTTANa vA goNANa vA ghoDagANa vA gaddabhANa vA sayameva ghUrAo kappeti anneNavi kappAveti kappaMtapi annaM samaNujANai iti se mahayA jAva bhavai ||se egaio keNai AyANeNaM // 590
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGga niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH2 // 591 // zrutaskandhaH2 dvitIyamadhyayana kriyAsthAnam, sUtram 32 (667) adharmasevanam viruddha samANe aduvA khaladANeNaM aduvA surAthAlaeNaM gAhAvatINa vA gAhAvaiputtANa vA uTTasAlAo vA goNasAlAo vA ghoDagasAlAo vA gaddabhasAlAo vA kaMTakaboMdiyAe paDipehittA sayameva agaNikAeNaM jhAmei anneNavi jhAmAvei jhAmataMpi annaMsamaNujANai iti se mahayA jAva bhavai ||se egaio keNai AyANeNaM viruddha samANe aduvA khaladANeNaM aduvA surAthAlaeNaM gAhAvatINa vA gAhAvaiputtANa vA kuMDalaM vAmaNiM vA mottiyaMvA sayameva avaharai anneNavi avaharAvai avaharaMtaMpi annaMsamaNujANai iti se mahayA jAva bhavai ||se egaio keNaivi AdANeNaM viruddha samANe aduvA khaladANeNaM aduvA surAthAlaeNaM samaNANa vA mAhaNANa vA chattagaM vA daMDagaM vA bhaMDagaM vA mattagaM vA laTThi vA bhisigaM vA celagaM vA cilimiligaM vA cammayaM vA cheyaNagaM vA cammakosiyaM vA sayameva avaharati jAva samaNujANai iti se mahayA jAva uvakkhAittA bhavai ||se egaioNo vitigiMchai taM0gAhAvatINa vA gAhAvaiputtANa vA sayameva agaNikAeNaM osahIo jhAmei jAva annapi jhAmataM samaNujANai iti se mahayA jAva uvakkhAittA bhavati ||se egaio No vitigiMchai, taM0- gAhAvatINa vA gAhAvaiputtANa vA uTTANa vA goNANa vA ghoDagANa vA gaddabhANa vA sayameva ghUrAo kapper3a anneNavi kappAveti annaMpi kappaMtaM samaNujANai // se egaio No vitigiMchai taM0- gAhAvatINa vA gAhAvaiputtANa vA uTTasAlAo vA jAva gaddabhasAlAovA kaMTakaboMdiyAhiM paDipehittA sayameva agaNikAeNaM jhAmei jAva samaNujANai ||se egaioNo vitigiMchai, taM0- gAhAvatINa vA gAhAvaiputtANa vA jAva mottiyaM vA sayameva avaharai jAva smnnujaanni|| se egaio No vitigiMchai taM0- samaNANa vA mAhaNANa vA chattagaMvA daMDagaM vA jAva cammacchedaNagaM vA sayameva avaharai jAvasamaNujANai iti se mahayA jAva uvakkhAittA bhavai ||se egaiosamaNaMvA mAhaNaMvA dissA NANAvihehiM pAvakammehiM attANaM uvakkhAittA bhavai, aduvA NaM accharAe AphAlittA bhavai, aduvA NaM pharusaM vadittA bhavai, kAleNavi se aNupaviTThassa // 591 //
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH2 // 592 / / zrutaskandhaH 2 dvitIyamadhyayana kriyAsthAnam, sUtram 32 (667) adharmasevanam asaNaM vA pANaM vA jAvaNo davAvettA bhavai, je ime bhavanti vonamaMtA bhAravaMtA alasagA vasalagA kivaNagAsamaNagA patnayaMti te iNameva jIvitaM dhijjIvitaM saMpaDivheMti, nAite paralogassa aTThAe kiMcivi silIsaMti, te dukkhaMti te soyaMti te jUraMti te tippaMti te piTuMti te paritappaMti te dukkhaNajUraNasoyaNatippaNapiTTaNaparitippaNavahabaMdhaNaparikilesAo appaDivirayA bhavaMti, te mahayA AraMbheNaM te mahayA samAraMbheNaM te mahayA AraMbhasamAraMbheNaM virUvarUvehiM pAvakammakiccehiM urAlAImANussagAI bhogabhogAI bhuMjittAro bhavaMti, taMjahA- annaM annakAle pANaM pANakAle vatthaM vatthakAle leNaMleNakAle sayaNaM sayaNakAle sapuvvAvaraMcaNaMNhAe kayabalikamme kayakouyamaMgalapAyacchitte sirasA NhAe kaMThemAlAkaDe AviddhamaNisuvanne kappiyamAlAmaulI paDibaddhasarIre vagdhAriyasoNisuttagamalladAmakalAve ahatavatthaparihie caMdaNokkhittagAyasarIre mahatimahAliyAe kUDAgArasAlAe mahatimahAlayaMsi sIhAsaNaMsi itthIgummasaMparivuDe savvarAieNaM joiNA jhiyAyamANeNaM mahayAhayanamRgIyavAiyataMtItalatAlatuDiyaghaNamuiMgapaDupavAiyaraveNaM urAlAI mANussagAI bhogabhogAI bhuMjamANe viharai, tassa NaM egamavi ANavemANassa jAva cattAri paMca jaNA avuttA ceva abbhuTuMti, bhaNaha devANuppiyA! kiM karemo? kiM Aharemo? kiM uvaNemo? kiM AciTThAmo! kiM bhe hiyaM icchiyaM? kiM bhe Asagassa sayai?, tameva pAsittA aNAriyA evaM vayaMti- deve khalu ayaM purise, devasiNAe khalu ayaM purise, devajIvaNije khalu ayaM purise, annevi yaNaM uvajIvaMti, tameva pAsittA AriyA vayaMti- abhikkaMtakUrakamme khalu ayaM purise atidhunne aiyAyarakkhe dAhiNagAmie neraie kaNhapakkhie AgamissANaM dullahabohiyAe yAvi bhvissi||icceyss ThANassa uTThiyA vege abhigijjhaMti aNuTThiyA vege abhigijjhaMti abhijhaMjhAurA abhigijhaMti, esa ThANe aNArie akevale appaDipunne aNeyAue asaMsuddhe asallagattaNe asiddhimagge amuttimagge anivvANamagge aNijjANamagge asavvadukkhapahINamagge egaMtamicche asAhu esa khalu paDhamassa ThANassa adhammapakkhassa 8 // 592 //
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 593 // sUtrama 32 vibhaMge evmaahie| sUtram 32 // 667 // zrutaskandhaH2 ayaMcAtra pUrvasmAdvizeSa:- pUrvatra vRttiHpratipAditA pracchannaM vA prANavyaparopaNaM kuryAt, iha tu kutazcinnimittAtsAkSAjanamadhye dvitIyamadhyayana kriyAsthAnam, prANivyApAdanapratijJAM vidhAyodyacchata iti darzayati / athaikaH kazcinmAMsAdanecchayA vyasanena krIDayA kupito vA parSado madhyAdabhyutthAyaivaMbhUtAM pratijJAM vidadhyAt- yathA'haM enaM vakSyamANaM prANinaM haniSyAmIti pratijJAM kRtvA pazcAttittirAdikaM hantA (667) adharmasevanam bhettA chetteti tAcchIlikastRn luTpratyayo vA, tasya vA hantetyAdi, yAvadAtmAnaM pApena karmaNA khyApayitA bhavatIti // iha cAdharmapAkSikeSvabhidhIyamAneSu sarve'pi prANidrohakAriNaH kathaJcidabhidhAtavyAH, tatra pUrvamanaparAdhakruddhA abhihitAH, sAmpratamaparAdhakruddhAn darzayitumAha-se egaio ityAdi, athaikaH kazcitprakRtyA krodhano'sahiSNutayA kenacidAdIyata ityAdAnaMzabdAdikaM kAraNaM tena viruddhaH samAnaH parasyApakuryAt, zabdAdAnena tAvatkenacidAkruSTo nindito vA vAcA virudhyeta, rUpAdAnena / tubIbhatsaM kazcana dRSTvA'pazakunAdhyavasAyena kupyet, gandharasAdikaM tvAdAnaMsUtreNaiva darzayitumAha- athavA khalasya-kuthitAdiviziSTasya dAnaM khalaske vA'lpadhAnyAderdAnaM khaladAnaM tena kupitaH, athavA surAyAH sthAlakaM- kozakAdi tena vivakSitalAbhAbhAvAt kupitaH gRhapatyAderetat kuryAdityAha-svayamevAgnikAyena- agninA tatsasyAni-khalakavartIni zAlivrIhyAdIni dhmApayed dahedanyena vA dAhayeddahato vA'nyAnsamanujAnIyAdityevamasau mahApApakarmabhirAtmAnamupakhyApayitA bhavatIti / / sAmpratamanyena prakAreNa pApopAdAnamAha- athaikaH kazcitkenacittu khaladAnAdinA''dAnena gRhapatyAdeH kupitastatsambandhina uSTrAdeH svayamevaAtmanA parazvAdinA dhUrIyA(rA)o tti jahaMkA khalakA vA kalpayati chinatti anyena vA chedayati anyaM vA chindantaM samanujAnIte, (r) kupyeta (mu0)| (c) khalasya vA (mu0)| 0 javAH khalakA (mu0)| // 593 //
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 594 // ityevamasAvAtmAnaM pApena karmaNopAkhyApayitA bhavati // kiJca- athaikaH kazcitkenacinnimittena gRhapatyAdeH kupitastatsambandhinA zrutaskandhaH2 muSTrAdInAM zAlA- gRhANi kaMTakaboMdiyAe tti kaNTakazAkhAbhiH pratividhAya pihitvA sthagitvA svayamevAgninA dahet / zeSaM / dvitIyamadhyayanaM kriyAsthAnam, pUrvavat // apica- athaikaH kazcitkenacidAdAnena kupito gRhapatyAdeH sambandhi kuNDalAdikaM dravyajAtaM svayamevApaharedavaziSTaM sUtram 32 pUrvavat ||saamprtN pAkhaNDikoparikopena yatkuryAttaddarzayitumAha- athaikaH kazcitsvadarzanAnurAgeNa vA vAdaparAjito vA'nyena (667) adharmasevanam vA kenacinnimittena kupitaH sannetatkuryAdityAha- tadyathA-zrAmyantIti zramaNAsteSAmanyeSAmapi tathAbhUtAnAM kenacidAdAnena kupitaH sandaNDakAdikamupakaraNajAtamapaharet anyena vA hArayedanyaM vA harantaM samanujAnIyAt ityAdi pUrvavat ||evN tAvadvirodhino'bhihitAH, sAmpratamitare'bhidhIyante- athaikaH kazcit dRDhamUDhatayA nau vigicchai tti na vimarSati na mImAMsate, yathA'nena kRtena mamAmutrAniSTaphalaM syAt tathA madIyamidamanuSThAnaM pApAnubandhItyevaM na paryAlocayati, tadbhAvApannazca yatkiJcanakAritayA / ihaparalokavirodhinI: kriyAH kuryAt, etadevoddezato darzayati- tadyathA- gRhapatyAdeninimittameva-tatkopamantareNaiva svayame-13 vAtmanA'gnikAyena- agninauSadhI:- zAlivrIhyAdikAH dhmApayet-dahet tathA'nyana dAhayeddahantaM ca samanujAnIyAdityAdi ||tthehaamutr| ca doSAparyAlocako nistriMzatayA gRhapatyAdisambandhinAM kramelakAdInAM javAdInavayavAMzchindyAt / / tathA zAlAM dahet // tathA gRhapatyAdeH sambandhiH kuNDalamaNimauktikAdikamapaharet // tathA zramaNabrAhmaNAdInAMdaNDAdikamupakaraNajAtamapaharedityevaM prAktanA evAlApakA AdAnakupitasya ye'bhihitAsta eva tadabhAvenAbhidhAtavyA iti ||saamprtN viparyastadRSTayaH AgADhamithyAdRSTayo // 594 // 'bhidhIyante- athaikaH kazcidabhigRhItamithyASTirabhadrakaH sAdhupratyanIkatayA zramaNAdInAM nirgacchatAM pravizatAM vA svatazca 0 vitigiMchai (mu0)|
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRyA niyuktizrIzIlA vRttiyutm| zrutaskara2 nirgacchan pravizan vA nAnAvidhaiH pApopAdAnabhUtaiH karmabhirAtmAnamupakhyApayitA bhavatIti, etadeva darzayati-'athave' zrutaskandha:2 tyayamuttarApekSayA pakSAntaropagrahArthaH, kvacitsAdhudarzane sati mithyAtvopahatadRSTitayA'pazakuno'yamityevaM manyamAnaH san dRSTi dvitIyamadhyayanaM kriyAsthAnam, pathAdapasArayan sAdhumuddizyAvajJayA apsarAyAH cappuTikAyAH AsphAlayitA bhavatyathavA tattiraskAramApAdayan paruSaM vaco. sUtram 32 brUyAt, tadyathA- odanamuNDa! nirarthakakAyaklezaparAyaNa durbuddhe'pasarAgrataH, tadasau bhrukuTiM vidadhyAdasatyaM vA brUyAt, tathA (667) adharmasevanam bhikSAkAlenApi se tasya bhikSoranyebhyo bhikSAcarebhyo'nu- pazcAtpraviSTasya sato'tyantaduSTatayA'nnAde! dApayitA bhavati, aparaM ca dAnodyataM niSedhayati tatpratyanIkatayA,etacca brUte- ye ime pASaNDikA bhavanti ta evaMbhUtA bhavantItyAha- voNNanti / tRNakASThahArAdikamadhamakarma ta vidyate yeSAM te tadvantaH, tathA bhAreNa-kuTumbabhAreNa poTTalikAdibhAreNa vA''krAntAH- parAbhagnAH sukhalipsavo'lasAH- kramAgataM kuTumbaM pAlayitumasamarthAste pASaNDavratamAzrayanti, tathA coktaM- gRhAzramaparo dharmo, na bhUto na bhvissyti| pAlayanti narA dhanyAH, klIbA: paassnnddmaashritaaH||1||ityaadi, tathA vasalaga tti vRSalA-adhamAH zUdrajAtayastrivarga-8 praticArakAH, tathA kRpaNAH klIbA akiJcitkarAH zramaNA bhavanti- pravrajyAM gRhNantIti // sAmpratameSAmagAriNAmatyantaviparyastamatInAmasadvRttamAvirbhAvayannAha- te hi sAdhuvargApavAdinaH saddharmapratyanIkA idameva jIvitaM parApavAdoddhaTTanajIvitaM dhigjIvitaM kutsitaMjIvitaMsAdhujugupsAparAyaNaM saMprati bRMhanti, etadevAsadvRttajIvitaM prazaMsantIti bhaavH| te cehalokapratibaddhAH sAdhujugupsAjIvino mohAndhAH sAdhUnapavadanti, nApi ca te pAralaukikasyArthasya sAdhanaM- anuSThAnaM kiJcidapi svalpamapi // 595 // zliSyanti samAzrayanti, kevalaM te parAn sAdhUna vAgAdibhiranuSThAnairduHkhayanti- pIDAmutpAdayanti AtmanaH pareSAM ca, tathA 0 gArikANA0 (mu0)|
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutaskandhaH2 dvitIyamadhyayana zrIsUtrakRtAna niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 kriyAsthAnam sUtrama32 (667) adharmasevanam te'jJAnAndhAstathA tatkurvanti yenAdhikAMzocante, parAnapi zocayanti-durbhASitAdibhiH zokaM cotpAdayanti, tathA te parAn jUrayanti garhanti, tathA tipyanti-sukhAccyAvayantyAtmAnaM parAMzca, tathA te varAkA apuSTadharmANo'sadanuSThAnAH svataH pIDyante / parAMzca pIDayanti, tathA te pApena karmaNA paritapyante antardahyante parAMzca paritApayanti / tadevaM te'sadvRttayaH santo duHkhanazocanAdiklezAdaprativiratAH sadA bhavanti / evaMbhUtAzca santaste mahatA''rambheNa- prANivyApAdanarUpeNa tathA mahatA samArambheNa-prANiparitApanarUpeNa tathobhAbhyAmapyArambhasamArambhAbhyAM virUparUpaizca nAnAprakAraiH sAvadhAnuSThAnaiH pApakarmakRtyaiH udArAn atyantodbhaTAn samagrasAmagrIkAn madhumadyamAMsAdhupetAn mAnuSyakAn manuSyabhavayogyAn bhogebhyo'pyutkaTAn bhogabhogAn te sAvadyAnuSThAyino bhoktAro bhavanti / etadeva darzayitumAha- taMjahe tyAdi, tadyathetyupapradarzane, annamannakAle yathepsitaM tasya pApAnuSThAnAtsaMpadyate, evaM pAnavastrazayanAsanAdikamapi / sarvametadyathAkAlaM sapUrvAparaM saMpadyate, saha pUrveNa-pUrvAhnakartavyenApareNa ca- aparAhnakartavyena yadivA pUrvaM yat kriyate snAnAdikaM tathA paraM ca yat kriyate vilepanabhojanAdikaM tena saha vartata iti sapUrvAparam, idamuktaM bhavati- yadyadA prArthyate tattadA saMpadyata iti, abhilaSitArthaprAptimeva lezato darzayitumAha- tadyathA- vibhUtyA snAtastathA kRtaM devatAdinimittaM balikarma yena sa tathA, tathA kRtAni kautukAni-avatAraNakAdIni maGgalAnica-suvarNacandanadadhyakSatadUrvAsiddhArthakAdarzakasyadarzanAdIni tathA duHsvapnAdipratighAtakAni prAyazcittAni yena sa kRtakautukamaGgalaprAyazcittaH, tathA kalpitacAsau mAlApradhAno mukuTazca 2 sa tathA vidyate yasya sa bhavati kalpitamAlAmukuTI, tathA pratibaddhazarIro dRDhAvayavakAyo yuve-0 tyarthaH, tathA vagghAriyaM ti pralambitaM zroNIsUtraM-kaTisUtraM malladAmakalApazca yena satathA, tadevamasau zirasi snAtaHsnAnAdivilepanA (r) darzakasparzanAdIni (mu0)| 0 nAnAvidhavile0 (mu0)| // 596 //
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGga valiptazca kaNThekRtamAlastathA'parayathoktabhUSaNabhUSitaH sanmahatyAM- uccAyAM mahAliyAe tti vistIrNAyAM kUTAgArazAlAyAM tathA ] zrutaskandha:2 niyuktimahatimahAlaye vistIrNe siMhAsane bhadrAsane samupaviSTaH strIgulmena yuvatijanena sArddhamaparaparivAreNa saMparivRto veSTitaH, tathA dvitIyamadhyayanaM zrIzIlA kriyAsthAnam, vRttiyutam mahatA bRhattareNa prahatanATyagItavAditratantryAdiraveNodArAnmAnuSyakAn bhogabhogAnbhuJjAno viharati pravicarati vijRmbhtiityrthH|| sUtram 32 zrutaskandha:2 tasya ca kvacitprayojane samutpanne sati ekamapi puruSamAjJApayato yAvaccatvAraH paJca vA puruSA anuktA samupatiSThante, te ca kiM (667) adharmasevanam kurvANAH?, etadvakSyamANamUcuH, tadyathA-bhaNa-AjJApaya svAmin! dhanyA vayaM yena bhavatA'pyevamAdizyante, kiM kurma ityAdi sugamam, yAvaddhadayepsitamiti, tathA kiM ca te yuSmAkaM Asyakasya mukhasya svadate svAdu pratibhAti?, yadivA yadevAsyabhavadIyAsyasya sravati-nirgacchati tadeva vayaM kurma iti / tathA tameve tyAdi, tameva rAjAnaM tathA krIDamAnaM dRSTA anye'nAryA evaM vadanti, tadyathA- devaH khalvayaM puruSaH, tathA devasnAtako devazreSTho bahUnAmupajIvyaH, tathA tamevaM sAmpratekSitayA'sadanuSThAyinaM dRSTvA / AryAH vivekinaH sadAcAravanta evaM bruvate, tadyathA- abhikrAntakrUrakarmA khalvayaM puruSo, hiMsAdikriyApravRtta ityarthaH, tathA dhUyate-reNuvadvAyunA saMsAracakravAle bhrAmyate yena tadbhUtaM-karma, auNAdiko nakpratyayaH, atIva-prabhUtaM dhUtaM- aSTaprakAraM karma yasya so'tidhUtaH, tathA'tIvAtmanaH pApaiH karmabhiH rakSA yasya so'tyAtmarakSaH, tathA dakSiNasyAM dizi gamanazIlo dakSiNagAmukaH, idamuktaM bhavati- yo hi krUrakarmakArI sAdhunindAparAyaNastaddAnaniSedhakaH sa dakSiNagAmuko bhavati- dAkSiNAtyeSu narakatiryagmanuSyAmareSu utpadyate, tAhAbhUtazcAyamato dakSiNagAmuka ityuktam, idamevAha-neraie ityAdi, narakeSu bhavo nArakaH, kRSNaH pakSo'syAstIti kRSNapAkSikaH, tathA AgAmini kAle narakAdudvRtto durlabhabodhikazcAyaM bAhulyena bhaviSyati, idamuktaM bhavatidikSu madhye dakSiNA dig azastA, gatiSu narakagatiH, pakSayoH kRSNapakSaH, tadasya viSayAndhasyendriyAnukUlavartinaH // 597
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyukti zrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH2 / / 598 // paralokanispRhamateH sAdhupradveSiNo dAnAntarAyavidhAyino digAdikamazastaM darzitam,anyadapi yadazastaM tiryaggatyAdikama zrutaskandhaH2 bodhilAbhAdikaM ca tadyojanIyamasyeti / etadviparItasya tu viSayaniHspRhasya indriyAnanukUlasya paralokabhIroH sAdhuprazaMsAvataH dvitIyamadhyayanaM kriyAsthAnam, sadanuSThAnaratasyAdakSiNagAmukatvaMsudevatvaMzuklapAkSikatvaMtathA sumAnuSatvAyAtasya sulabhabodhitvamityevamAdikaMsaddharmAnuSThA sUtram 32 yinaH sarvaM bhavatIti // sAmpratamupasaMjighRkSurAha- ityetasya pUrvoktasya sthAnasya aizvaryalakSaNasya zRGgAramUlasya sAMsArikasya (667) adharmasevanam parityAgabuddhyA eke kecana viparyastamatayaH pANDikotthAnenotthitAH paramArthamajAnAnA abhigijjhaMti tti Abhimukhyena lubhyante lobhavazagA bhavantItyarthaH / tathA eke kecana sAmpratakSiNastasmAtsthAnAdanupasthitA gRhasthA eva santaH abhijhaMjha tti jhaJjhA-tRSNA tadAturAH santo'rtheSvatyartha lubhyante, yata evamato'daH sthAnamanAryAnuSThAnaparatvAdanArya mahApuruSAnucIrNaM na bhavati, tathA na vidyate kevalamasminnityakevalaM-azuddhamityarthaH, tathetarapuruSAcIrNatvAdaparipUrNa sadguNavirahAttucchamityarthaH, tathA nyAyena carati naiyAyikaMna naiyAyikamanaiyAyika-asanyAyavRttikamityarthaH, tathA ragelage saMvaraNe zobhanaM laganaM-saMvaraNaM indriyasaMyamarUpaM sallagastadbhAvaH sallagatvaM na vidyate sallagatvamasminnityasallagatvaM indriyAsaMvaraNarUpamityarthaH, yadivA zalyavacchalyaMmAyAnuSThAnamakAryaM tadgAyati-kathayatIti, tacchalyagaM yatparijJAnaM tannAtretyazalyagatvamiti, tathA na vidyate siddheH- moksssy| viziSTasthAnopalakSitasya mArgo yasmiMstadasiddhimArgam, tathA na vidyate mukteH-azeSakarmapracyutilakSaNAyA mArgaH-samyagdarzanajJAnacAritrAtmako yasmiMstadamuktimArgam, tathA na vidyate parinirvRteH- parinirvANasyAtmasvAsthyApattirUpasya mArgaH- panthA / yasmin sthAne tadaparinirvANamArgam, tathA na vidyate sarvaduHkhAnAM-zArIramAnasAnAMprakSayamArgaH sadupadezAtmako yasmiMstadasarvaduHkhaprakSINamArgam, kuta evaMbhUtaM tatsthAnamityAzaGkayAha- egaMte tyAdi, ekAntenaiva tatsthAnaM yato mithyAbhUtaM-mithyAtvopahatabuddhInAM // 598 // 18888888
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGga niyuktizrIzIlA vRttiyutam zrutaskandhaH2 // 599 // yatastadbhavatyata evAsAdhu asadvRttatvAt, na hyayaM satpuruSasevitaH panthA yena viSayAtaHpravartanta iti| tadayaM prathamasya sthAnasyAdharma- zrutaskandhaH 2 pAkSikasya pApopAdAnabhUtasya vibhaGgo-vibhAgo vizeSaH svarUpamitiyAvat // 32 // 667 ||saamprtN dvitIyaM dharmopAdAnabhUtaM dvitIyamadhyayanaM kriyAsthAnam, pakSamAzrityAha sUtram 33 ___ahAvare doccassa TThANassa dhammapakkhassa vibhaMge evamAhijjai, iha khalu pAINaM vA paDINaM vA udINaM vA dAhiNaM vA saMtegaiyA (668) zramaNAnAM maNussA bhavaMti, taMjahA-AyariyA vege aNAriyA vege uccAgoyA vegeNIyAgoyA vege kAyamaMtA vege hassamaMtA vege suvannA vege duvannA dharmasthAnam vege surUvA vege durUvA vege, tesiM ca NaM khettavatthUNi pariggahiyAI bhavaMti, eso AlAvago jahA poMDarIe tahA Netavvo, teNeva abhilAveNa jAva savvovasaMtA savvattAe parinivvuDettibemi // esa ThANe Arie kevale jAva savvadukkhappahINamagge egaMtasamme sAhu, doccassa ThANassa dhammapakkhassa vibhaMge evmaahie||suutrm 33 // ( // 668 // ) athetyadharmapAkSikasthAnAdanantaramayamaparo dvitIyasya sthAnasya dharmapAkSikasya puNyopAdAnabhUtasya vibhaGgo vibhAgaH svarUpaM samAdhIyate- samyagAkhyAyate, tadyathA- prAcInaM pratIcInamudIcInaM dakSiNaM vA digvibhAgamAzritya santi vidyante eke kecana kalyANaparamparAbhAjaH puruSA manuSyAH, teca vakSyamANasvabhAvA bhavanti, tadyathe tyayamupapradarzanArthaH, AryA eke kecanAryadezo-8 tpannAH, tathA'nAryAH zakayavanazabarabarbarAdaya ityAdyevaM yathA pauNDarIkAdhyayane tathehApi sarvaM niravayavaM bhaNitavyaM yAvatte evaM pUrvoktena prakAreNa sarvebhyaH pApasthAnebhya upazAntAH, tathA ata eva sarvAtmatayA parinirvRtA ityahamevaM bravImi // tadevametatsthAnaM kaivalika pratipUrNaM naiyAyikamityAdi prAgvadviparyayeNa neyaM yAvaddvitIyasya sthAnasya dhArmikasyaiSaH vibhaGgo vibhAgaH svarUpamA 0 viSayAndhAH (mu0)| (r) kevalikaM (mu0)| // 599 //
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 600 / sUtram 34 khyAtamiti // 33 // 668||saamprtN dharmAdharmayuktaM tRtIya sthAnamAzrityAha zrutaskandhaH2 dvitIyamadhyayana ahAvare taccassa TThANassa missagassa vibhaMge evamAhijjai, je ime bhavaMti AraNNiyA AvasahiyA gAmaNiyaMtiyA kaNhuIrahassitA kriyAsthAnam, jAva te tao vippamuccamANA bhujo elamUyattAe tamUttAe paccAyaMti, esa ThANe aNArie akelave jAva asavvadukkhapahINamagge egaMtamicche asAhU, esa khalu taccassa ThANassa missagassa vibhaMge evmaahie|suutrm 34 // ( // 669 // ) (669) __ athAparastRtIyasya sthAnasya mizrakAkhyasya vibhaGgo vibhAgaH svruupmaakhyaayte| atra cAdharmapakSaNa yukto dharmapakSo mizra mizrasthAnam ityucyate, tatrAdharmasyeha bhUyiSThatvAdadharmapakSa evAyaM draSTavyaH, etaduktaM bhavati- yadyapi mithyAdRSTayaH kAzcittathAprakArAMka prANAtipAtAdinivRttiM vidadhati tathApyAzayAzuddhatvAdabhinavepittodaye sati zarkarAmizrakSIrapAnavadUSarapradezavRSTivadvivakSitA sAdhakatvAnnirarthakatAmApadyate, tato mithyAtvAnubhAvAt mizrapakSo'pyadharma evAvagantavya iti / etadeva darzayitumAha-je ime bhavaMtI tyAdi, ye ime'nantaramucyamAnA araNye carantItyAraNyikAH- kandamUlaphalAzinastApasAdayo ye cAvasathikAH-Avasatho- gRhaM tena carantItyAvasathikAH- gRhiNaH, te ca kutazcit pApasthAnAnivRttA api prabalamithyAtvopahatabuddhayaH, te / yadyapyupavAsAdinA mahatA kAyaklezena devagatayaH kecana bhavanti tathApi te AsurIyeSu sthAneSu kilbiSikeSUtpadyanta ityaadi| sarvaM pUrvoktaM bhaNanIyaM yAvattatazcyutA manuSyabhavaM pratyAyAtA elamUkatvena tamo'ndhatayA jAyante / tadevametatsthAnamanAryamakevalaMasaMpUrNamanaiyAyikamityAdi yAvadekAntamithyAbhUtaM sarvathaitadasAdhviti, tRtIyasthAnasya mizrakasyAyaM vibhaGgo vibhAgaH svarUpamAkhyAtamiti // 34 // 669 // uktAnyadharmadharmamizrasthAnAni, sAmprataM tadAzritAH sthAnino'bhidhIyante- yadivA prAktanamevAnyena // 600 // prakAreNa vizeSitataramucyate-tatrAdyamadhArmikasthAnamAzrityAha (r)nakamA0 (mu0)|
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGga niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 / 601 // zrutaskandhaH 2 dvitIyamadhyayana kriyAsthAnam, sUtram 35 (670) ArambhAdimanto narakagAminaH ahAvare paDhamassa ThANassa adhammapakkhassa vibhaMge evamAhijjai- iha khalu pAINaM vA 4 saMtegatiyA maNussA bhavaMti-gihatthA mahicchA mahAraMbhA mahApariggahA adhammiyA adhammANuyA(NNA)adhammiTThA adhammakkhAI adhammapAyajIviNo adhammapa(vi)loI adhammapalajjaNA adhammasIlasamudAyArA adhammeNaM ceva vittiM kappemANA viharaMti // haNa chiMda bhiMda vigattagA lohiyapANI caMDA ruddA khuddA sAhassiyA ukkuMcaNavaMcaNamAyANiyaDikUDakavaDasAisaMpaogabahulA dussIlA duvvayA duppaDiyANaMdA asAhU savvAo pANAivAyAo appaDivirayA jAvajjIvAe jAva savvAo pariggahAo appaDivirayA jAvajIvAe savvAo kohAo jAva micchAdasaNasallAo appaDivirayA, savvAoNhANummaddaNavaNNagagaMdhavilevaNasaddapharisarasarUvagaMdhamallAlaMkArAo appaDivirayA jAvajjIvAe savvAosagaDarahajANajuggagillithillisiyAsaMdamANiyAsayaNAsaNajANavAhaNabhogabhoyaNapavittharavihIo appaDivirayA jAvajIvAe savvAo kayavikkayamAsaddhamAsarUvagasaMvavahArAo appaDivirayA jAvajIvAe savvAo hiraNNasuvaNNadhaNNamaNimottiyasaMkhasilappavAlAo appaDivirayA jAvajjIvAe savvAo kUDatulakUDamANAo appaDivirayA jAvajIvAe savvAo AraMbhasamAraMbhAo appaDivirayA jAvajjIvAe savvAokaraNakArAvaNAo appaDivirayA jAvajIvAe savvAo payaNapayAvaNAo appaDivirayA jAvajjIvAe savvAo kuTTaNapiTTaNatajjaNatADaNavahabaMdhaparikilesAo appaDivirayA jAvajjIvAe, je AvaNNe tahappagArA sAvajjA abohiyA kammaMtA parapANapariyAvaNakarA je aNAriehiM karjati tato appaDivirayA jAvajjIvAe, se jahANAmae kei purise kalamamasUratilamuggamAsanipphAvakulatthaAlisaMdagapalimaMthagamAdiehiM ayaMte kUre micchAdaMDaMpauMjaMti, evameva tahappagAre purisajAe tittiravaTTagalAvagakavotakaviMjalamiyamahisavarAhagAhagohakummasirisivamAdiehiM ayaMte kUre micchAdaMDaM pauMjaMti, jAvi yasa bAhiriyA parisA bhavai, taMjahA-dAse i vA pese i vA bhayae i vA bhAille i vA kammakarae i vA bhogapurise i vA tesiMpiya NaM // 601 //
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH2 // 602 // zrutaskandhaH2 dvitIyamadhyayanaM kriyAsthAnam, sUtram 35 (670) ArambhAdimanto narakagAminaH annayaraMsi vA ahAlahugaMsi avarAhaMsi sayameva garuyaM daMDaM nivattei, taMjahA-imaM daMDeha imaM muMDeha imaMtajeha imaM tAleha imaM aduyabaMdhaNaM kareha imaM niyalabaMdhaNaM kareha imaM haDDibaMdhaNaM kareha imaM cAragabaMdhaNaM kareha imaM niyalajuyalasaMkodhiyamoDiyaM kareha imaM hatthachinnayaM kareha imaM pAyachinnayaM kareha imaM kannachiNNayaM kareha imaM nakkaoTThasIsamuhachinnayaM kareha veyagachahiyaM aMgachahiyaM pakkhAphoDiyaM kareha imaMNayaNuppADiyaM kareha imaMdasaNuppADiyaM vasaNuppADiyaM jibbhuppADiyaM olaMbiyaMkareha ghasiyaM kareha gholiyaM kareha sUlAiyaM kareha sUlAbhinnayaM kareha khAravattiyaM kareha vajjhavattiyaM kareha sIhapucchiyagaM kareha vasabhapucchiyagaM kareha davaggidadvayaMgaM kAgaNimaMsakhAviyaMgaM bhattapANaniruddhagaM imaM jAvajIvaM vahabaMdhaNaM kareha imaM annayareNaM asubheNaM kumAreNaM mAreha / / jAvi ya se anbhiMtariyA parisA bhavai, taMjahA-mAyA ivA piyA ivA bhAyA ivA bhagiNI ivA bhajjA ivA puttA ivA dhUtA i vAsuNhA ivA, tesipi yaNaM annayaraMsi ahAlahugaMsi avarAhaMsi sayameva garuyaM daMDaM Nivattei, sIodagaviyaDaMsi uccholittA bhavai jahA mittadosavattie jAva ahie paraMsi logaMsi, te dukkhaMti soyaMti jUraMti tippaMti piTuMti paritappaMti te dukkhaNasoyaNajUraNatippaNapiTTaNaparitappaNavahabaMdhaNaparikilesAo apaDivirayA bhavaMti // evameva te itthikAmehiM mucchiyA giddhA gaDhiyA ajjhovavannA jAva vAsAiMcaupaMcamAI chaddasamAiMvA appataro vA bhujataro vA kAlaM bhuMjittu bhogabhogAI pavisuittA verAyataNAiMsaMciNittA bahuiM pAvAIkammAI ussanAiMsaMbhArakaDeNaM kammaNA se jahANAmae ayagole i vA selagole i vA udagaMsi pakkhitte samANe udagatalamaivaittA ahe dharaNitalapaiTThANe bhavai, evameva tahappagAre purisajAte vajabahule dhUtabahule paMkabahule verabahule appattiyabahule daMbhabahule NiyaDibahule sAibahule ayasabahule ussannatasapANaghAtI kAlamAse kAlaM kiccA dharaNitalamaivaittA aheNaragatalapaiTThANe bhvi||suutrm 35 // ( // 670 // ) // 602 //
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH // 603 // ArambhAdi athAparo'nyaH prathamasya sthAnasyAdharmapAkSikasya vibhaGgo vibhAga: svarUpaM vyAkhyAyateM - iha khalu ityAdi, sugama yAvanmanuSyA zrutaskandhaH2 evaMsvabhAvA bhavantIti // ete ca prAyo gRhasthA eva bhavantItyAha- mahecchA ityAdi, mahatI- rAjyavibhavaparivArAdikA dvitIyamadhyayanaM kriyAsthAnam, sarvAtizAyinI icchA- antaHkaraNapravRttiryeSAM te mahecchAH, tathA mahAnArambho- vAhanoSTramaNDalikAgantrIpravAhakRSiSaNDa sUtram 35 poSaNAdiko yeSAM te mahArambhAH, ye caivaMbhUtAste mahApiragrahAH- dhanadhAnyadvipadacatuSpadavAstukSetrAdiparigrahavantaH kvacidapya- (670) nivRttAH, ata evAdharmeNa carantItyAdharmikAH, tathA adharmiSThA nistriMzakarmakAritvAdadharmabahulAH, tatazcAdharme kartavye anujJA manto anumodanaM yeSAM te bhavantyadharmAnujJAH, evamadharmaM AkhyAtuMzIlaM yeSAM te tathA, evamadharmaprAyajIvinaH, tathA adharmameva pravilokayituM narakagAminaH zIlaM yeSAM te bhavantyadharmapravilokinaH, tathA adharmaprAyeSu karmasu prakarSeNa rajyanta iti adharmapraraktAH, ralayoraikyamiti rsy| sthAne lakAro'tra kRta iti, tathA'dharmazIlA adharmasvabhAvAH tathA'dharmAtmakaH samudAcAro- yatkiJcanAnuSThAnaM yeSAM te bhavantyadharmazIlasamudAcArAH, tathA'dharmeNa-pApena sAvadyAnuSThAnenaivadahanAGkananirlAJchanAdikena karmaNA vRttiH- vartanaM kalpayantaH kurvANA viharantI ti kAlamativAhayanti ||paapaanusstthaanmev lezato darzayitumAha- haNa chinda bhinde tyAdi svata eva hananA kriyAH kurvANA apareSAmapyevamAtmakamupadezaM dadati, tatra hananaM daNDAdibhistatkArayanti tathA chinda karNAdikaM bhinda zUlAdinA, vikartakAH- prANinAmajinApanetAraH ata eva lohitapANayaH, tathA caNDA raudrA- nistriMzAH kSudrAH kSudrakarmakAritvAt tathA sAhasikA asamIkSitakAriNaH, tathA utkuJcanavaJcanamAyAnikRtikUTakapaTAdibhiH sahAtisaMprayogogAyaM tena bahulAH- tatpracu // 603 // rAste tathA, tatrocaM kuJcanaM-zUlAdhAropaNArthamutkuJcanaM vaJcanaM- pratAraNaM tat yathA abhayakumAraH pradyotagaNikAbhirdhArmika O vibhAga mA(A)khyAyate (pr0)| 0 chiddhi karNAdikaM bhinddhi (mu0)| 0 utkaJcanaM /
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGga niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH2 // 604 // kriyAsthAnam sUtram 35 narakagAminaH vaJcanayA vaJcitaH mAyA-vaJcanabuddhiH prAyo vaNijAmiva nikRtistu bakavRttyA kurkuTAdikaraNena dambhapradhAnavaNikzrotriya- zrutaskandhaH 2 sAdhvAkAreNa paravaJcanArthaM galakartakAnAmivAvasthAnam, dezabhASAnepathyAdiviparyayakaraNaM kapaTaM yathA ASADhabhUtinA dvitIyamadhyayana naTenevAparAparaveSaparAvRttyA''cAryopAdhyAyasaMghATakAtmArthaM catvAro modakA avAptAH, kUTaM tu- kaarssaapnntulaaprsthaadeH| paravaJcanArthaM nyUnAdhikakaraNam, etairutkuJcanAdibhiHsahAtizayena saMprayogo yadivA-sAtizayena dravyeNa-kastUrikAdinA'parasya / (670) ArambhAdidravyasya saMprayogaH sAtisaMprayogastadbahulA:- tatpradhAnA ityarthaH, uktaMca- so hoi sAtijogo davvaM jaMchAdiyaNNadavvesu / dosaguNA manto vayaNesu ya atthavisaMvAyaNaM kunni||1|| ete cotkuJcanAdayau~ mAyAparyAyA indrazakrAdivat kathaJcitkriyAbhede'pi drssttvyaaH| tathA duSTaM zIlaM yeSAM te duHzIlA:- ciramupacaritA api kSipraM visaMvadanti, duHkhAnuneyA~ dAruNasvabhAvA ityarthaH, tathA duSTAni vratAni yeSAM te tathA yathA mAMsabhakSaNavratakAlasamAptau prabhUtatarasattvopaghAtena mAMsapradAnam, anyadapi naktabhojanAdikaM teSAMka duSTavratamiti, tathA'nyasmin janmAntare madhumadyamAMsAdikamabhyavahariSyAmItyevamajJAnAndhA janmAntaravidhidvAreNa sanidAnameva vrataM gRhNanti, tathA duHkhena pratyAnandyante duSpratyAnandyAH, idamuktaM bhavati-tairAnanditenApareNa kenacitpratyupakArepsunA garvAdhmAtA duHkhena pratyAnandyante, yadivA satyapyupakAre pratyupakArabhIravo naivAnandyante pratyuta zaThatayopakAre doSamevotpAdayanti, tathA 1 coktaM- pratikartumazaktiSThA, narAH pUrvopakAriNAm / doSamutpAdya gacchanti, madnAmiva vaaysaaH||1||yt evamato'sAdhavaste pApakarmakAritvAt,tathA yAvajjIvaM yAvatprANadhAraNena sarvasmAtprANAtipAtAdaprativiratA lokanindanIyAdapi brAhmaNaghAtAderaviratA iti 0 rutkaJcanA - (pr0)| (c) sa bhavati sAtiyogo dravyaM yacchAdayitvA'nyadravyaiH doSaguNAMzca vacanairarthavisaMvAdanaM karoti // 1 // 00cotkazcAdayo (pra0)IOR 8 du:khAnumeyA (mu0)| // 604 //
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH | // 605 // sarvagrahaNam, evaM sarvasmAdapi kUTasAkSyAderaprativiratA iti, tathA sarvasmAtstrIbAlAdeH paradravyApaharaNAdaviratAH, tathA zrutaskandhaH2 sarvasmAtparastrIgamanAdemaithunAdaviratAH, evaM sarvasmAtparigrahAdyonipoSakAdapyaviratAH, evaM sarvebhyaH krodhamAnamAyAlobhebhyo'viratAH, dvitIyamadhyayana kriyAsthAnam, yathA premadveSakalahAbhyAkhyAnapaizunyaparaparivAdAratiratimAyAmRSAvAdamithyAdarzanazalyAdibhyo'sadanuSThAnebhyo yAvajjIvayA'-2 sUtram 35 prativiratA bhavantIti / tathA sarvasmAtsnAnonmardanavarNakavilepanazabdasparzarUparasagandhamAlyAlaGkArAtkAmAGgAnmohajanitAdaprativiratA (670) ArambhAdiyAvajjIvayeti, iha ca varNakagrahaNena varNavizeSApAdakaM lodhrAdikaM gRhyate, tathA sarvataH zakaTarathAderyAnavizeSAdikAtpravistaravidheH / manto parikararUpAtparigrahAdaprativiratAH, iha ca zakaTarathAdikameva yAnaM zakaTarathayAnam, yugya- puruSotkSiptamAkAzayAnaM gilli tti ch| narakagAminaH puruSadvayotkSiptA jhollikA thilli tti vegasarAdidvayavinirmito yAnavizeSaH tathA saMdamANiya tti zibikAvizeSa eva, tadevamanyasmAdapi vastrAdeH parigrahAdupakaraNabhUtAdaviratAH, tathA sarvataH- sarvasmAtkrayavikrayAbhyAM karaNabhUtAbhyAM yo mASakArdhamASakarUpakarSApaNAdibhiH paNyavinimayAtmakaH saMvyavahArastasmAdaviratA yAvajjIvayeti, tathA sarvasmAddhiraNyasuvarNAdeH pradhAnaparigrahAdaviratAH, tathA kUTatulakUTamAnAderaviratAH, tathA sarvataH kRSipAzupAlyAderyatsvataH karaNamanyena ca yatkiJcitkArayati tasmAdaviratAH, tathA pacanapAcanataH tathA kaNDanakuTTanapiTTanatarjanatADanavadhabandhAdinA yaH pariklezaH prANinAM tasmAdaviratAH, sAmpratamupasaMharatiye cAnye tathAprakArAH parapIDAkAriNaH sAvadhAH karmasamArambhA abodhikA:- boddhyabhAvakAriNaH tathA paraprANaparitApanakarAgogrAhabandigrahagrAmaghAtAtmakA ye'nAyaiH krUrakarmabhiH kriyante tato'prativiratA yAvajjIvayeti ||punrnythaa bahuprakAramadhArmikapadaM pratipipAdayiSurAha- 'tadyathe' tyupapradarzanArtho nAmazabdaHsaMbhAvanAyAm, saMbhAvyate asminvicitre saMsAre kecanaivaMbhUtAH puruSAH (r)yAvajjIvaM ye'prativiratA (mu0)| 7 prativistara (mu0)| 0 vegasarAdvaya (mu0)| 0 rUpakArSA (mu0)| // 605
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH2 // 606 // sUtram 35 manto ye kalamamasUratilamudgAdiSu pacanapAcanAdikayA kriyayA svaparArthamayatA- aprayatnavanto niSkRpAH krUrA mithyAdaNDaM prayuJjanti, zrutaskandhaH2 mithyaiva- anaparAdhiSveva doSamAropya daNDo mithyAdaNDastaM vidadhati, tathaivameva-prayojanaM vinaiva tathAprakArAH puruSA niSkaruNA dvitIyamadhyayana kriyAsthAnam, jIvopaghAtaniratAstittiravartakalAvakAdiSu jIvanapriyeSu prANiSvayatAH krUrakarmANo mithyAdaNDaM prayuJjanti / teSAM ca krUradhiyAM yathA rAjA tathA prajAiti pravAdAt parivAro'pi tathAbhUta eva bhavatIti tathA darzayitumAha- jAvi ya se ityAdi, yA'pi ca tessaaN| (670) ArambhAdibAhyA parSadbhavati, tadyathA- dAsaH svadAsIsutaH preSyaH preSaNayogyo bhRtyadezyo bhRtako vetanenodakAdyAnayanavidhAyI tathA bhAgiko yaH SaSThAMzAdilAbhena kRSyAdau vyApriyate karmakaraH pratItaH tathA nAyakAzritaH kazcidbhogaparaH, tadevaM te dAsAdayo'nyasya narakagAminaH laghAvapyaparAdhe gurutaraM daNDaM prayaJjanti prayojayanti ca / sa ca nAyakasteSAM dAsAdInAM bAhyaparSadbhutAnAmanyatarasmiMstathA laghAvapyaparAdhe- zabdAzravaNAdike gurutaraM daNDaM vakSyamANaM prayuGkte, tadyathA- imaM dAsaM preSyAdikaM vA sarvasvApahAreNa daNDayata yUyamityAdi sUtrasiddhaM yAvadimamanyatareNAzubhena kutsitamAreNa vyApAdayata yUyam // yA'pica krUrakarmavatAmabhyantarA parSadbhavati, tadyathA- mAtApitrAdikA, mitradoSapratyayikakriyAsthAnavad neyaM yAvadahito'yamasmin loke iti, tathA hi aatmno'pthykaarii| parasminnapi loke, tadevaM te mAtApitrAdInAM svalpAparAdhinAmapi gurutaradaNDApAdanato duHkhamutpAdayanti, tathA nAnAvidhairupAyaisteSAM zokamutpAdayanti- zokayantItyevaM te prANinAM bahuprakArapIDotpAdakAH yAvadvadhabandhapariklezAdaprativiratA bhvnti|| te ca viSayAsaktatayA etatkurvantItyetaddarzayitumAha- evameva pUrvoktasvabhAvA evaM te niSkRpA niranukrozA baahyaabhyntrprssdorpi| // 606 // karNanAsAvakartanAdinA daNDapAtanasvabhAvAH strIpradhAnAH kAmAH strIkAmAH yadivA strISu- madanakAmaviSayabhUtAsu kAmeSu / 0 sAvikarta0 (mu0)|
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 | / / 607 // ca-zabdAdiSu icchAkAmeSu mUrcchitA gRddhA grathitA adhyupapannAH, ete ca zakrapurandarAdivatparyAyAH kathaJcidbhedaM vA''zritya : zrutaskandhaH2 vyAkhyeyAH, te ca bhogAsaktA vyapagataparalokAdhyavasAyA yAvadvarSANi catuHpaJca SaT sapta vA daza vA'lpataraM vA kAlaM prabhUtataraM vA dvitIyamadhyayana kriyAsthAnam, kAlaM bhuktvA bhogabhogAn indriyAnukUlAn madhumadyamAMsaparadArAsevanarUpAn bhogAsaktatayA ca parapIDotpAdanato vairAyatanAni sUtram 35 vairAnubandhAna anuprasUya- utpAdya vidhAya tathA saMcayitvA saMcintyopacitya bahUni prabhUtatarakAlasthitikAni krUrANi krUravipA-8 (670) ArambhAdikAni narakAdiSu yAtanAsthAneSu krakacapATanazAlmalyavarohaNataptatrapupAnAtmakAni karmANyaSTaprakArANi baddhaspRSTanidhatta manto nikAcanAvasthAni vidhAya tena ca saMbhArakRtena karmaNA preryamANAstatkarmaguravo vA narakatalapratiSThAnA bhavantItyuttarakriyayA'' narakagAminaH pAditabahuvacanarUpayeti sambandhaH / asminnevArthe sarvalokapratItaM dRSTAntamAha-se jahANAmae ityAdi, tadyathA nAmAyogolakaHayaspiNDaH zilAgolako vRttAzmazakalaM vodake prakSiptaH samAnaH salilatalamativartya- atilaGyAdho dharaNItalapratiSThAno bhavati / / adhunA dArTAntikamAha- evameve tyAdi, yathA'sAvayogolako vRttatvAcchIghramevAdho yAtyevameva tathAprakAra: puruSajAtaH, tameva lezato darzayati- vajravadvajaM gurutvAtkarma tadbahulaH- tatpracuro badhyamAnakakarmagururityarthaH, tathA dhUyata iti dhUna- prAgbaddhaM karma tatpracuraH, punaH sAmAnyenAha- paGkayatIti paDhUM- pApaM tadbahulaH, tadeva kAraNato darzayitumAha-vairabahulo vairAnubandhapracuraH, tathA apattiyaM ti manaso duSpraNidhAnaM tatpradhAnaH, tathA dambho- mAyayA paravaJcanaM tadutkaTaH, tathA nikRtiH-mAyA veSabhASAparAvRtticchadmanA paradrohabuddhistanmayaH, tathA sAtibahula iti sAtizayena dravyeNAparasya hInaguNasya dravyasya saMyogaH sAtistadbahula:tatkaraNapracuraH, tathA ayazaH-azlAghA asadvRttatayA nindA, yAni yAniparApakArabhUtAni karmAnuSThAnAni vidhatte teSu teSu karmasu / dhUtaM (mu0)| // 607 //
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH2 // 608 // karacaraNacchedanAdiSu ayazobhAgbhavatIti, sa evaMbhUtaH puruSaH kAlamAse svAyuSaH kSaye kAlaM kRtvA pRthivyAH-ratnaprabhAdikAyA zrutaskandhaH 2 stalaM ativartya yojanasahasraparimANamatilaGghaya narakatalapratiSThAno'sau bhavati // 35 // 670 / / narakasvarUpanirUpaNAyAha dvitIyamadhyayanaM kriyAsthAnam, teNaM NaragA aMto vaTTA bAhiM cauraMsA ahe khurappasaMThANasaMThiyA NicaMdhakAratamasA vavagayagahacaMdasUranakkhattajoisappahA medavasA sUtram 36 maMsaruhirapUyapaDalacikkhillalittANulevaNatalA asuIvIsA paramadunbhigaMdhA kaNhA agaNivannAbhA kakkhaDaphAsA durahiyAsA asubhA (671) narakasvarUpam NaragA asubhA nnresuveynnaao||nno cevaNaraesuneraiyA NiddAyaMti vA payalAyaMti vA suiMvA ratiM vA dhitiM vA matiM vA uvalabhaMte, teNaM tattha ujjalaM viulaM pagADhaM kaDuyaM kakkasaMcaMDaM dukkhaM duggaM tivvaM durahiyAsaMNeraDyA veyaNaM paccaNubhavamANA viharaMti // sUtram 36 // ( // 671 // ) Namiti vAkyAlaGkAre te narakAH sImantakAdikA bAhulyamaGgIkRtyAntaH- madhye vRttA bahirapi caturasrA adhazca kSuraprasaMsthAnasaMsthitAH, etacca saMsthAnaM puSpAvakIrNAnAzrityoktam, teSAmeva pracuratvAt, AvalikApraviSTAstu vRttatryanacaturasrasaMsthAnA eva bhavanti, tathA nityamevAndhatamasaM yeSu te nityAndhatamasAH, kvacitpATho nityAndhakAratamasA iti, meghAvacchannAmbaratalakRSNapakSarajanIvat tamobahulAH, tathA vyapagato grahacandrasUryanakSatrajyotiHpatho yeSAM te tathA / punarapyaniSTApAdanArthaM teSAmeva vizeSaNAnyAha- medavase tyAdi,sa duSkRtakarmakAriNAM te narakAstahuH khotpAdanAyaivaMbhUtA bhavanti, tadyathA- medavasAmAMsarudhirapUyAdInAM paTalAni- saGkAstairliptAni-picchilIkRtAnyanulepanatalAni- anulepanapradhAnAni talAni yeSAMte tathA, azucayo viSThA' S-3 // 608 // sRkkledapradhAnatvAd ata eva vizrAH kuthitamAMsAdikalpakardamaviliptatvAt, evaM paramadurgandhAH kuthitagomAyukalevarAdapi * kardamAvalipta (mu0)|
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH2 // 609 // zrutaskandhaH2 dvitIyamadhyayanaM kriyAsthAnam, sUtram 37 (672) durlabhabodhitA asahyagandhAH, tathA kRSNAgnivarNAbhA rUpataH sparzatastu karkazaH- kaThino vajrakaNTakAdapyadhikataraH sparzo yeSAM te tathA, kiM bahunA?, atIva duHkhenAdhisahyante, kimiti?, yataste narakAH paJcAnAmapIndriyArthAnAmazobhanatvAdazubhAH, tatra ca sattvAnAmazubhakarmakAriNAmugradaNDapAtinAM ca vajrapracurANAMtIvrA atiduHsahavedanAH zarIrAH prAdurbhavanti, tayA ca vedanayA'bhibhUtAsteSu narakeSu te nArakA naivAkSinimeSamapi kAlaM nidrAyante, nApyupaviSTAdyavasthA akSisaMkocanarUpAmISannidrAmavApnuvanti, na hyevaMbhUtavedanAbhibhUtasya nidrAlAbho bhavatIti darzayati, tAmujvalAMtIvrAnubhAvanotkaTAmityAdivizeSaNaviziSTaMyAvadvedayantianubhavantIti // 36 // 671 // ayaM tAvadayogolakapASANadRSTAntaH zIghramadhonimajjanArthapratipAdakaH pradarzitaH, adhunA zIghrapAtArthapratipAdakamevAparaM dRSTAntamadhikRtyAha se jahANAmae rukkhe siyA pavvayagge jAe mUle chinne agge garue jao NiNNaM jao visamaMjao duggaMtao pavaDati, evAmeva tahappagAre purisajAe gabbhAto gabbhaM jammAto jammaM mArAomAraMNaragAoNaragaMdukkhAo dukkhaM dAhiNagAmie Neraie kaNhapakkhie AgamissANaM dullabhabohie yAvi bhavai, esa ThANe aNArie akevale jAva asavvadukkhapahINamagge egaMtamicche asAhU paDhamassa ThANassa adhammapakkhassa vibhaMge evmaahie|suutrm 37 / / 672 // tadyathA nAma kazcidvRkSaH parvatAye jAto mUle chinnaHzIghraM yathA nimna patati, evamasAvapyasAdhukarmakArI tatkarmavAteritaHzIghrameva narake patati, tato'pyudvRtto garbhAdgarbhamavazyaM yAti na tasya kiMcitrANaM bhavati, yAvadAgAminyapi kAle'sau durlabhadharmapratipattirbhavatIti // 37 // 672 / / sAmpratamupasaMharati- esa ThANe ityAdi, tadetatsthAnamanArya pApAnuSThAnaparatvAdyAvadekAntamithyA O nimne (mu0)|
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGga niyuktizrIzIlA vRttiyutam zrutaskandhaH2 // 610 // zrutaskandhaH2 dvitIyamadhyayana kriyAsthAnam, sUtram 38 (673) AnArambhAdiguNAH rUpamasAdhu / tadevaM prathamasyAdharmapAkSikasya sthAnasya vibhaGgo vibhAgaH svarUpameSa vyaakhyaatH|| ___ahAvare doccassa ThANassa dhammapakkhassa vibhaMge evamAhijjai- iha khalu pAiNaM vA 4 saMtegatiyA maNussA bhavaMti, taMjahAaNAraMbhA apariggahA dhammiyA dhammANuyA dhammiTThA jAva dhammeNaM ceva vittiM kappemANA viharaMti, susIlA suvvayA suppaDiyANaMdA susAhU savvatopANAtivAyAopaDivirayA jAvajIvAe jAvaje yAvanne tahappagArAsAvajjA abohiyA kammaMtA parapANapariyAvaNakarA kajaMti tato vipaDiviratA jaavjiivaae||se jahANAmae aNagArA bhagavaMto IriyAsamiyA bhAsAsamiyA esaNAsamiyA AyANabhaMDamattaNikkhevaNAsamiyA uccArapAsavaNakhelasiMghANajallapAriTThAvaNiyAsamiyA (maNasamiyA vayasamiyA kAyasamiyA maNaguttA vayaguttA kAyaguttA guttA gutiMdiyA guttabaMbhayArI akohA amANA amAyA alobhA saMtA pasaMtA uvasaMtA pariNivvuDA aNAsavA aggaMthA chinnasoyA niruvalevA kaMsapAi va mukkatoyA saMkho iva NiraMjaNA jIva iva apaDihayagatI gagaNatalaMpiva nirAlaMbaNA vAuriva apaDibaddhA sAradasalilaM va suddhahiyayA pukkharapattaM va niruvalevA kummo iva gutiMdiyA vihaga iva vippamukkA khaggivisANaM va egajAyA bhAraMDapakkhIva appamattA kuMjaro iva soMDIrA vasabho iva jAtatthAmA sIho iva duddharisA maMdaro iva appakaMpA sAgaro iva gaMbhIrA caMdo iva somalesA sUro iva dittateyA jaccakaMcaNagaM va jAtarUvA vasuMdharA iva savvaphAsavisahA suhuyahuyAsaNo viva teyasA jalaMtA ||nntthi NaM tesiM bhagavaMtANaM katthavi paDibaMdhe bhavai, se paDibaMdhe cauvihe paNNatte, taMjahA- aMDae i vA poyae i vA uggahe ivA paggahe i vA jannaM jannaM disaMicchaMti tannaM tannaM disaM apaDibaddhA suibhUyA lahubhUyA appaggaMthA saMjameNaM tavasA appANaM bhAvemANA viharaMti / tesiMNaM bhagavaMtANaMimA etArUvAjAyAmAyAvittI hotthA, taMjahA-same cautthe bhatte chaThe bhatte aTThame bhatte duvAlasame bhatte 70meSa AkhyAtaH (pr0)| // 610 //
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 611 // zrutaskandhaH2 dvitIyamadhyayana kriyAsthAnam, sUtram 38 (673) AnArambhAdiguNA: caudasame bhatte addhamAsie bhatte mAsie bhatte domAsie timAsie cAummAsie paMcamAsie chammAsie aduttaraM ca NaM ukkhittacarayA NikkhittacarayA ukkhittaNikkhittacaragA aMtacaragA paMtacaragA lUhacaragA samudANacaragA saMsaTThacaragA asaMsaTTacaragA tajjAtasaMsaTThacaragA diTThalAbhiyA adiTThalAbhiyA puTThalAbhiyA apuTThalAbhiyA bhikkhalAbhiyA abhikkhalAbhiyA annAyacaragA uvanihiyA saMkhAdattiyA parimitapiMDavAiyA suddhesaNiyA aMtAhArA paMtAhArA arasAhArA virasAhArA lUhAhArA tucchAhArA aMtajIvI paMtajIvI AyaMbiliyA purimaDiyA nivvigaiyA amajjamaMsAsiNoNo NiyAmarasabhoI ThANAiyA paDimAThANAiyA ukkaDuAsaNiyANesajjiyA vIrAsaNiyA daMDAyatiyA lagaMDasAiNo appAuDA agattayA akaMDuyA aNiTThahA) (evaM jahovavAie) dhutakesamaMsuromanahA savvagAyapaDikammavippamukkA ciTuMti // teNaM eteNaM vihAreNaM viharamANA bahUiMvAsAiMsAmannapariyAgaMpAuNaMti 2 bahubahu AbAhaMsi uppannaMsi vA aNuppannaMsi vA bahUI bhattAI paccakkhanti paJcakkhAittA bahUI bhattAI aNasaNAe chediti aNasaNAe chedittA jassaTThAe kIrati naggabhAve muMDabhAve aNhANabhAve adaMtavaNage achattae aNovAhaNae bhUmisejjA phalagasejjA kaTThasejjA kesaloe baMbhaceravAse paragharapavese laddhAvaladdhe mANAvamANaNAo hIlaNAo niMdaNAo khiMsaNAogarahaNAotajaNAo tAlaNAo uccAvayA gAmakaMTagA bAvIsaMparIsahovasaggA ahiyAsijaMti tamaDheM ArAhaMti, tamaDheM ArAhittA caramehiM ussAsanissAsehiM aNaMtaM aNuttaraM nivvAghAtaM nirAvaraNaM kasiNaM paDipuNNaM kevalavaraNANadaMsaNaM samuppADeMti, samuppADittA tato pacchA sijhaMti bujhaMti muccaMti pariNivvAyaMti savvadukkhANaM aMtaM kareMti // egaccAe puNa ege bhayaMtAro bhavaMti, avare puNa puvvakammAvaseseNaM kAlamAse kAlaM kiccA annayaresu devaloesu devattAe uvavattAro bhavaMti, taMjahA- mahaDDiesu mahajjutiesu mahAparakkamesu mahAjasesu mahAbalesu mahANubhAvesu mahAsukkhesu te NaM tattha devA bhavaMti mahaDDiyA mahajutiyA jAva mahAsukkhA hAravirAiyavacchA kaDagatuDiyarthabhiyabhuyA aMgayakuMDalamaTTagaMDayalakannapIDhadhArI // 611 //
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtA niyuktizrIzIlA vRttiyutam zrutaskandhaH2 // 612 // zrutaskandhaH2 dvitIyamadhyayana kriyAsthAnam, sUtram 38 (673) AnArambhAdiguNAH vicittahatthAbharaNA vicittamAlAmaulimauDA kallANagaMdhapavaravatthaparihiyA kallANagapavaramallANulevaNadharA bhAsuraboMdI palaMbavaNamAladharA divveNaM rUveNaM divveNaM vanneNaM divveNaM gaMdheNaM divveNaM phAseNaM divveNaM saMghAeNaM divveNaM saMThANeNaM divvAe iDIe divvAe juttIe divvAe pabhAe divvAe chAyAe divvAe accAe divveNaM teeNaM divvAe lesAe dasa disAo ujjovemANA pabhAsemANA gaikallANA ThiikallANA AgamesibhaddayA yAvi bhavaMti, esa ThANe Ayarie jAva savvadukkhapahINamagge egaMtasamme susAhU / doccassa ThANassa dhammapakkhassa vibhaMge evmaahie|suutrm 38 // ( // 673 // ) athAparasya dvitIyasya sthAnasya vibhaGgo vibhAgaH svarUpaM evaM vakSyamANanItyA vyAkhyAyate, tadyathA- iha khalu ityAdi, prAcyAdiSu dikSu madhye'nyatarasyAM dizi santi vidyante, te caivaMbhUtA bhavantIti, tadyathA- na vidyate sAvadha Arambho yeSAM te tathA, tathA aparigrahA niSkiJcanAH, dharmeNa carantIti dhArmikA yAvaddharmeNaivAtmanovRttiM parikalpayanti, tathA suzIlAH suvratAH supratyAnandAH susAdhavaH sarvasmAtprANAtipAtAdviratA evaM yAvatparigrahAdviratA iti / tathA ye cAnye tathAprakArAH sAvadyA ArambhA yAvadabodhikAriNastebhyaH sarvebhyo'pi viratA iti / punaranyena prakAreNa sAdhuguNAn darzayitumAha- tadyathA nAma kecanottamasaMhananadhRtibalopetA anagArA bhagavanto bhavantIti, te paJcabhiH samitibhiH samitAH eva mityupapradarzane aupapAtikamAcArAGgasambandhi prathamamupAGgaM tatra ca sAdhuguNAH prabandhena vyAvarNyante tadihApi tenaiva krameNa draSTavyamityatidezaH yAvadbhUtaM- apanItaM kezazmazrulomanakhAdikaM yaiste tathA, sarvagAtraparikarmavipramuktA niSpratikarmazarIrAstiSThantIti // te cogravihAriNaH pravrajyAparyAyamanupAlya, abAdhArUpe rogAtaGkesamutpanne'nutpanne vA bhaktapratyAkhyAnaM vidadhati, kiMbahunoktena! yatkRte'yamayogolakavannirAsvAdaH karavAladhArAmArga(c) tatra sAdhu0 (mu0)| // 612 //
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH2 // 613 // vaduradhyavasAya: zramaNabhAvo'nupAlyate tamarthaM-samyagdarzanajJAnacAritrAkhyamArAdhya avyAhatamekamanantaraM mokSakAraNaM kevalajJAna zrutaskandha:2 mApnuvanti, kevalajJAnAvApterurdhvaM sarvaduHkhavimokSalakSaNaM mokSamavApnuvantIti // eke punarekayA'rcayA- ekena zarIreNaikasmAdvAna dvitIyamadhyayana kriyAsthAnam, bhavAtsiddhigatiMgantArobhavanti, apare punastathAvidhapUrvakarmAvazeSe sati tatkarmavazagAH kAlaM kRtvA anyatameSu vaimAnikeSu deveSUtpadyante tatrendrasAmAnikatrAyastriMzalokapAlapArSadAtmarakSaprakIrNeSu nAnAvidhasamRddhiSu bhavantIti, na(granthA0 10000)tvAbhiyogika (673) AnArambhAdikilbiSikAdiSviti / etadevAha- taMjahe tyAdi, tadyathA mahAdiSu devlokessuutpdynte| devAstvevaMbhUtA bhavantIti darzayati guNAH teNaM tattha devA ityAdi, te devA nAnAvidhatapazcaraNopAttazubhakarmANo mahAdiguNopetA bhavantItyAdikaH sAmAnyaguNavarNakaH, sUtram 39 tato hAravirAjitavakSasa ityAdika AbharaNavastrapuSpavarNakaH, punaratizayApAdanArthaM divyarUpAdipratipAdanaM cikIrSurAha- diveNaM (674) alpecchAdi rUveNa mityAdi, divi bhavaM divyaM tena rUpeNopapetA yAvaddivyayA dravyalezyayopapetA dazApi dizaH samudyotayantaH, tathA guNAH prabhAsayantaH alaMkurvanto gatyA devalokarUpayA kalyANAH- zobhanA gatyA vA- zIghrarUpayA prazastavihAyogatirUpayA vA kalyANA:,tathA sthityA utkRSTamadhyamayA kalyANAste bhavanti,tathA''gAmini kAle bhadrakAH zobhanamanuSyabhavarUpasaMpadupapetAH, tathA saddharmapratipattArazca bhavantIti // 38 // 673 // tadetatsthAnamAryamekAntenaiva samyagbhUtaM susAdhviti etadvitIyasya sthAnasya dharmapAkSikasya vibhaGga evmaakhyaatH|| ____ ahAvare taccassa ThANassa mIsagassa vibhaMge evamAhijjai- iha khalu pAINaM vA 4 saMtegatiyA maNussA bhavaMti, taMjahA- appicchA // 613 // appAraMbhA appapariggahA dhammiyA dhammANuyA jAva dhammeNaM ceva vittiM kappemANA viharaMti susIlA suvvayA supaDiyANaMdA sAhU (r) manantaM mokSa0 (mu0)| 0 susAdhvitItyeta0 (mu0)|
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH2 // 614 // zrutaskandhaH2 dvitIyamadhyayana kriyAsthAnam, sUtram 39 (674) alpecchAdi guNA: egaccAo pANAivAyAopaDiviratA jAvajIvAe egaccAo appaDivirayA jAva je yAvaNNe tahappagArA sAvajA abohiyA kammaMtA parapANaparitAvaNakarA kajaMti tatovi egaccAo appaDivirayA // se jahANAmae samaNovAsagA bhavaMti abhigayajIvAjIvA uvaladdhapuNNapAvA AsavasaMvaraveyaNANijjarAkiriyAhigaraNabaMdhamokkhakusalA asahejadevAsuranAgasuvaNNajakkharakkhasakinnarakiMpurisagarulagaMdhavvamahoragAiehiM devagaNehiM niggaMthAo pAvayaNAo aNaikkamaNijjA iNameva niggaMthe pAvayaNe NissaMkiyA NikvaMkhiyA nivvitigicchA laddhaTThA gahiyaTThA pucchiyaTThA viNicchiyaTThA abhigayaTThA aTThimiMjapemmANurAgarattA ayamAuso! niggaMthe pAvayaNe aDhe ayaM paramaDhesese aNaTe usiyaphalihA avaMguyaduvArA aciyattaMteuraparagharapavesA cAuddasaTThamuddiThThapuNNimAsiNIsupaDipunnaM posaha samma aNupAlemANA samaNe niggaMthe phAsuesaNijjeNaM asaNapANakhAimasAimeNaM vatthapaDiggahakaMbalapAyapuMchaNeNaM osahabhesajeNaM pIThaphalagasejjAsaMthAraeNaM paDilAbhemANA bahUhiM sIlavvayaguNaveramaNapaccakkhANaposahovavAsehiM ahApariggahiehiM tavokammehiM appANaM bhAvemANA viharaMti // te NaM eyArUveNaM vihAreNaM viharamANA bahUI vAsAiM samaNovAsagapariyAgaM pAuNaMti pAuNittA AbAhaMsi uppannaMsi vA aNuppannaMsi vA bahUI bhattAI paccakkhAyaMti bahUI bhattAI paccakkhAettA bahUI bhattAiM aNasaNAe chedenti bahUI bhattAI aNasaNAe cheittA AloiyapaDikvaMtA samAhipattA kAlamAse kAlaM kiccA annayaresudevaloesudevattAe uvavattAro bhavaMti, taMjahA- mahaDDiesu mahajjuiesujAva mahAsukkhesu sesaM taheva jAva esa ThANe Ayarie jAva egaMtasamme saahuu| taccassa ThANassa missagassa vibhaMge evaM aahie|aviriN paDucca bAle Ahijjai, viraiM paDucca paMDie Ahijjai, virayAviraiM paDucca bAlapaMDie Ahijjai, tattha NaMjA sA savvato aviraI esa ThANe AraMbhaTThANe aNArie jAva asavvadukkhappahINamagge egaMtamicche asAhU, tattha NaM jA sA savvato viraI esa ThANe aNAraMbhaTThANe Arie jAva savvadukkhappahINamagge egaMtasamme sAhU, tattha NaM jA sA savvao
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGga niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH2 // 615 // virayAviraI esa ThANe AraMbhaNoAraMbhaTThANe esa ThANe Arie jAva savvadukkhappahINamagge egaMtasamma saahuu|suutrm 39 // // 674 // ) zrutaskandha:2 * athAparasya tRtIyasya sthAnasya mizrakAkhyasya vibhaGgaH samAkhyAyate- etacca yadyapi mizrutvAddharmAdharmAbhyAmupapetaM tathApi dvitIyamadhyayanaM kriyAsthAnam, dharmabhUyiSThatvAddhArmikapakSa evAvatarati, tadyathA-bahuSu guNeSu madhyapatito doSo nAtmAnaM labhate, kalaGkaiva candrikAyAH,tathA sUtram 39 bahUdakamadhyapatito mRcchakalAvayavo nodakaM kaluSayitumalam, evamadharmo'pi dharmamiti sthitaM dhArmikapakSa evAyam / iha (674) alpecchAdi asmin jagati prAcyAdiSu dikSu eke kecana zubhakarmANo manuSyA bhavantIti, tadyathA- alpA- stokA parigrahArambheSvicchA guNAH antaHkaraNapravRttiryeSAM te tathA evaMbhUtA dhArmikavRttayaH prAyaH suzIlAH suvratAH supratyAnandAH sAdhavo bhavantIti / te caikasmAtsthUlAtsaMkalpakRtAt pratinivRttA ekasmAcca sUkSmAdArambhajAdapratinivRttA evaM zeSANyapivratAni sNyojyaaniiti| evamanyasmAdapi sAmAnyena nivRttA ityatidizannAha-je yAvaNNe ityAdi, ye cAnye sAvadyA narakAdigamanahetavaH karmasamArambhAstebhya ekasmAdyantrapIlananirlAJchanakRSIvalAdernivRttA ekasmAcca krayavikrayAderanivRttA iti // tAMzca vizeSato darzayitumAha-viziSTopadezArthaM zramaNAnupAsate- sevanta iti zramaNopAsakAH, te ca zramaNopAsanato'bhigatajIvAjIvasvabhAvAH tathopalabdhamapuNyapApAH / iha ca. prAyaH sUtrAdarzeSu nAnAvidhAni sUtrANi dRzyantena ca TIkAsaMvAdyeko'pyasmAbhirAdarzaH samupalabdho'ta ekamAdarzamaGgIkRtyAsmAbhirvivaraNaM kriyate ityetadavagamya sUtravisaMvAdadarzanAccittavyAmohona vidheya iti| te zrAvakAH parijJAtabandhamokSasvarUpAH santo na dharmAccyAvyante meruriva niSprakampA dRDhamAIte drshne'nurktaaH| atra cArthe sukhapratipattyarthaM dRSTAntabhUtaM kathAnakam, // 615 // / taccedaM- tadyathA- rAjagRhe nagare kazcidekaH parivrAT vidyAmantrauSadhilabdhasAmarthyaH parivasati, sa ca vidyAdibalena pattane (r) tathaikasmAt (mu0)| (c) etasmAdapi (mu0)| 0 0pIDana0 (mu0)|
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH2 // 616 // sUtram 39 (674) guNA: paryaTan yAM yAmabhirUpatarAmaGganAM pazyati tAM tAmapaharati, tataH sarvanAgarai rAjJe niveditaM- yathA deva! pratyahaM pattanaM muSyate / zrutaskandhaH2 kenApi, nIyate sarvasAramaGganAjano'pi, yastasyAnabhimataH so'tra kevalamAste, tadevaM (ddeva!) kriyatAM prsaadstdnvessnneneti| dvitIyamadhyayanaM kriyAsthAnam, rAjJA'bhihitaM-gacchata yUyaM vizrabdhA bhavata avazyamahaM taMdurAtmAnaMlapsye, kiMca-yadi paJcaSairahobhirna labhe cauraM vimarzayukto'pi ca tyakSyAmyAtmAnamahaM jvAlAmAlAkule vahnau, tadevaM kRtapratijJaM rAjAnaM praNamya nirgatA nAgarikAH, rAjJA ca savizeSa alpecchAdi niyuktA aarksskaaH| AtmanA'pyekAkIkhagakheTakasameto'nveSTumArabdhaH,na copalabhyate cauraH, tato rAjJA nipuNataramanveSayatA paJcame'hani bhojanatAmbUlagandhamAlyAdikaM gRhNan rAtrau svato nirgatenopalabdhaH sa parivrAT, tatpRSThagAminA nagarodyAna-2 vRkSakoTarapravezena guhAbhyantaraM pravizya vyApAditaH, tadanantaraM samarpitaM yadyasya satkamaGganAjano'pIti / tatra caikA sImantinI atyantamauSadhibhirbhAvitA necchatyAtmIyamapi bhartAram, tatastadvidbhirabhihitaM- yathA'syAH parivrATsatkAnyasthIni dugdhena saha saMghRSya yadi dIyante tadeyaM tadAgrahaM muJcati, tatastatsvajanairevameva kRtam, yathA yathA cAsau tadasthyabhyavahAraM vidhatte tathA / tathA tatsnehAnubandho'paiti, sarvAsthipAne cApagataH premAnubandhaH, tadanuraktA nije bhartari / tedavaM yathA'sAvatyantaMbhAvitA tena / parivrAjAnecchatyaparaMevaM zrAvakajano'pi nitarAMbhAvitAtmA maunIndrazAsena na zakyate anyathAkartum, atyntNsmyktvaussdhen| vaasittvaaditi| punarapi zrAvakA vizinaSTi- jAva usiyaphalihA ityAdi, ucchritAni sphaTikAnIva sphaTikAni-anta:karaNAni yeSAM te tathA, etaduktaM bhavati-saddarzanalAbhe na kasyacid bibhyati, zobhanamArgaparigraheNodghATitaziraso vizrabdhaM (r) nAgarakAH (pr0)| 0 sane na (mu0)| 0 maunIndradarzanAvAptau satyAM parituSTamAnasA iti, tathA aprAvRtAni dvArANi yaiste tathA, udghATitagRhadvArAstiSThanti aciyattaH (mu0)| // 616 //
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA vRttiyutam zrutaskandhaH 2 / / 617 // | zrutaskandhaH 2 dvitIyamadhyayana kriyAsthAnam, sUtram 39 (674) | alpecchAdi guNAH tiSThantIti / aciyattaH- anabhimato'ntaH purapravezavatparagRhadvArapravezo'nyatIrthikapravezo yeSAM te tathA,anavarataM zramaNAnudyuktavihAriNo nirgranthAn prAsukenaiSaNIyenAzanAdinA tathA pIThaphalakazayyAsaMstArakAdinA ca pratilAbhayantastathA bahUni varSANi zIlavrataguNavratapratyAkhyAnapauSadhopavAsairAtmAnaM bhAvayantastiSThanti / tadevaM te paramazrAvakAH prabhUtakAlamaNuvrataguNavratazikSA vratAnuSThAyinaH sAdhUnAmauSadhavastrapAtrAdinopakAriNaH santo yathoktaM yathAzakti sadanuSThAnaM vidhAyotpanne vA kAraNe'nutpanne vA bhaktaM pratyAkhyAyAlocitapratikrAntAH samAdhiprAptAH santaH kAlamAse kAlaM kRtvA'nyatareSu deveSUtpadyanta iti / etAnicAbhigatajIvAjIvAdikAni padAni hetuhetumadbhAvena netavyAni, tadyathA- yasmAdabhigatajIvAjIvAstasmAdupalabdhapuNyapApAH, yasmAdupalabdhapuNyapApAstasmAducchritamanasaH, evamuttaratrApi ekaikaM padaM tyajadbhirekaikaM cottaraM gRhNadbhirvAcyam, te ca pareNa pRSTA apRSTA vA etadUcuH, tadyathA- ayameva maunIndrokto mArgaH sadarthaH zeSastvanartho, yasmAdevaM pratipadyante tasmAtte samucchritamanasaH santaH sAdhudharma zrAvakadharma ca prakAzayanto vizeSeNaikAdazopAsakapratimAH spRzanto viharanto'STamIcaturdazyAdiSu pauSadhopavAsAdau sAdhUna prAsukena pratilAbhayanti, pAzcAtye ca kAle saMlikhitakAyAH saMstArakazramaNabhAvaM pratipadya bhaktaM pratyAkhyAyAyuSaH kSaye devessuutpdynte| tato'picyutAH sumAnuSabhAvaM pratipadya tenaiva bhavenotkRSTataH saptasvaSTasuvA bhaveSu sidhyntiiti| tadetatsthAnaM kalyANaparamparayA sukhavipAkamitikRtvA''ryamiti / ayaM vibhaGgastRtIyasya sthAnasya mizrakAkhyasyAkhyAta iti // uktA dhArmikAH, adhArmikAstadubhayarUpAzcAbhihitAH, sAmpratametadevasthAnatrikamupasaMhAradvAreNasaMkSepato bibhaNiSurAha-yeyamaviratiHasaMyamarUpA samyaktvAbhAvAnmithyAdRSTerdravyato viratirapyaviratireva tAMpratItya-Azritya bAlavadvAla:-ajJaH sadasadvivekaOrmikAzca tadu (pr0)|
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGga niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH2 // 618 // 363 pAkhaNDinaH vikalatvAt ityevaM AdhIyate vyavasthApyate AkhyAyate vA, tathA viratiM ca pratItya Azritya pApADDInaH paNDitaH paramArthajJo zrutaskandhaH2 vetyevamAdhIyate AkhyAyate vA, tathA viratAviratiM cAzritya bAlapaNDita ityetatprAgvadAyojyamiti / kimityavirati dvitIyamadhyayana kriyAsthAnam, viratyAzrayeNa (bAla)bAlapANDityapANDityApattirityAzaGkayAha- tattha Na mityAdi, tatra pUrvokteSu sthAneSu yeyaM sarvAtmanA sUtram 40 sarvasmAt aviratiH viratipariNAmAbhAvaH etatsthAnaM sAvadyArambhasthAnamAzraya etadAzritya sarvANyapyakAryANi kriyante, yata (675) evamata etadanAryaM sthAnaM niHzUkatayA yatkiJcanakAritvAdyAvadasarvaduHkhaprakSINamArgo'yaM tathaikAntamithyArUpo'sAdhuriti / tatra ca yeyaM viratiH samyaktvapUrvikA sAvadyArambhAnnivRttiH sA sthagitadvAratvAt pApAnupAdAnarUpeti, etadevAha- tadetatsthAna anArambhasthAnaM- sAvadhAnuSThAnarahitatvAtsaMyamasthAnam, tathA caitatsthAnamAryasthAnam, ArAdyAtaM sarvaheyadharmebhya ityAryaM tathA / sarvaduHkhaprakSINamArgaH- azeSakarmakSayapatha iti, tathaikAntasamyagbhUtaH, etadevAha- sAdhu riti, sAdhubhUtAnuSThAnAtsAdhuriti / tatra ca yeyaM viratAviratirabhidhIyate saiSA mizrasthAnabhUtA, tadetadArambhAnArambharUpaM sthAnam, etadapi kathaJcidAryameva, pAramparyeNa sarvaduHkhaprakSINamArgaH, tathaikAntasamyagbhUtaH sAdhuzceti / tadevamanekavidho'yamadharmapakSo dharmapakSastathA mizrapakSazceti saMkSepeNAbhihitaH pakSatrayasamAzrayeNa // 39 // 674 ||saamprtmsaavpi mizrapakSo dharmAdharmapakSasamAzrayeNa anayorevAntarvartI bhavatIti darzayati___ evameva samaNugammamANA imehiMceva dohiM ThANehiMsamoaraMti, taMjahA-dhamme ceva adhamme ceva uvasaMte ceva aNuvasaMte ceva, tattha NaM // 618 // je se paDhamassa ThANassa adhammapakkhassa vibhaMge evamAhie, tattha NaM imAiM tinni tevaTThAiM pAvAduyasayAI bhavaMtIti makkhAyAI (yaM), (r) sarvANyakAryANi (mu0)| 0 rUpasthAnam (mu0)| 0 mAzrayaNena (mu0)| 0 0dharmasamAzrayaNenAnayorantavartI (mu0)|
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandha:2 // 619 // 363 taMjahA-kiriyAvAINaM akiriyAvAINaM annANiyavAINaM veNaiyavAINaM, te'vi parinivvANamAhaMsu, te'vi mokkhamAhaMsute'vilavaMti, 8 zrutaskandhaH2 sAvagA! te'vi lavaMti saavittaaro|| sUtram 40 // // 675 // ) dvitIyamadhyayanaM kriyAsthAnam, evameva saMkSepeNa samanugamyamAnA vyAkhyAyamAnAH samyaganugRhyamANAH anayoreva dharmAdharmasthAnayoranupatanti / kimiti?, yato sUtram 40 yadupazAntasthAnaMtaddharmapakSasthAnamanupazAntaM caadhrmpksssthaanmiti| tatra ca yadadharmapAkSikaM prathamasthAnaMtatrAmUni trINi triSaSTyadhikAni (675) prAvAdukazatAnyantarbhavantItyevamAkhyAtaM pUrvAcAryairiti / etAni ca sAmAnyena darzayitumAha-taMjahe tyAdi, tadyathetyupadarzanArthaH kriyAM-jJAnAdirahitAmekAmeva svargApavargasAdhanatvena vadituMzIlaM yeSAM te kriyAvAdinaH, teca dIkSAta eva mokSaMvadantItyevamAdayo draSTavyA iti, teSAM ca bahavo bhedAH, tathA akriyAM paralokasAdhanatvena vadituM zIlaM yeSAM te tathA teSAmiti, tathA ajJAnameva zreyaH ityevaM vadituM zIlaM yeSAM te bhavantyajJAnavAdinasteSAm, tathA vinaya eva paralokasAdhane pradhAnaM kAraNaM yeSAM te tathA teSAmiti / atra ca sarvatra SaSThIbahuvacanenedamAha, tadyathA-kriyAvAdinAmazItyuttaraMzataM akriyAvAdinAcaturazItirajJAnikAnAM saptaSaSTivainayikAnAMdvAtriMzaditi / tatra ca sarve'pyete maulAstacchiSyAzca pravadanazIlatvAtprAvAdukAH, teSAM ca bhedasaMkhyApari-2 jJAnopAya AcAra evAbhihita iti neha prtnyte| te sarve'pyArhatAiva parinirvANa-azeSadvandvoparamarUpamavarNagandharasasparzasvabhAva-8 manupacaritaparamArthasthAnaM brahmapadAkhyamabAdhAtmakaM paramAnandasukhasvarUpamAhuH- uktavantaH, tathA te'pi prAvAdukAH saMsArabandhanAnmocanAtmakaM mokSamAhuH, pUrveNa nirupAdhikaM kAryameva nirvANAkhyamuktam, anena tu tadeva kAraNopAdhikamityayaM vishessH| tatra yeSAmapyAtmA nAsti jJAnasantativAdinAM teSAmapi karmasaMtateH saMsAranibandhanabhUtAyA vicchedAnmokSabhAvAvirodhaH, teSAMka O samyaganu0 (mu0)| 0 zAntasthAnamadharmapakSasthAna0 (mu0)| 0 miti, ajJAna0 (mu0)| // 619 //
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 620 // zrIsUtrakRtAGga copAdAnakSayAdanAgatAnutpatteH saMtativiccheda eva mokSaH, pradIpasyeva tailavayaMbhAve nirvANamiti, tathA cAhuH-na tasya zrutaskandhaH niyuktikizcidbhavati, na bhavatyeva kevalaM miti / etacca teSAM mahAmohavijRmbhitam, yataH-karmacAsti phalaM cAsti, kartA naivAsti karmaNAm / / dvitIyamadhyayana zrIzIlA kriyAsthAnam, vRttiyutam saMsAramokSavAditvamaho dhyAndhyavijRmbhitam // 1 // iti / yeSAM cAtmA'sti sAMkhyAdInAM teSAM prakRtivikAraviyogo mokSaH, sUtram 40 zrutaskandha:2 kSetrajJasya paJcaviMzatitattvaparijJAnAdeva vidyamAnaiH pradhAnavikArairvimocanaMmokSa iti, teSAmapyekAntanityavAditayA mokssaabhaavH| 363 evamanye'pi naiyAyikavaizeSikAdayaH saMsArAbhAvamicchanto'pina mucyante, samyagdarzanAdikasyopAyasyAbhAvAd, ityabhyUhyAha pAkhaNDinaH yadi na teSAM mokSaH kathaM te lokasyopAsyA bhavantItyAzaGkayAha- te'pi tIrthakA lapanti bruvate, mokSaM prati dharmadezanAM vidadhati, zRNvantIti zrAvakAH he zrAvakA! evaM gRhNIta yUyaM yathA'haM dezayAmi, tathA te'pi dharmazrAvayitAraH santa evaM lapanti / bhASante yathA'nenopAyena svargamokSAvAptiriti tadvacanaM mithyAtvopahatabuddhayo'vitathameva gRhNanti, kUTapaNyadAyinAM viparyastamataya iveti / tadevamAditIrthikAstacchiSyAzca pAramparyeNa mithyAdarzanAnubhAvAtparAnpratArayanti, te'pi ca teSAM pratIyanti, Ahakathamete prAvAdukA mithyAvAdino bhavantIti?, atrocyate, yataste'pyahiMsAM pratipAdayanti na ca tAM pradhAnamokSAGgabhUtAM samyaganutiSThanti, kathaM?, sAMkhyAnAM tAvajjJAnAdeva dharmo na teSAmahiMsA prAdhAnyena vyavasthitA, kiMtu paJca yamA ityAdiko vizeSa iti / tathA zAkyAnAmapi daza kuzalA dharmapathA ahiMsApi tatroktA, na tu saiva garIyasI dharmasAdhanatvena tairaashritaa| vaizeSikANAmapi abhisecanopavAsabrahmacaryagurukulavAsa(vAna) prasthadAnayajJAdinakSatramantrakAlaniyamA dRSTAH' teSu cAbhiSeI OsaMtaticcheda (mu0)| OM jJAnasaMtAnasya kSaNaparamparakasya vaa| 0 jJAnaM santAnAntyabhAgarUpaM / 0 hetutvApekSayA tRtIyA, hetutvaM ca mokSasya tadavinAbhAvitvAt / 80 prasthAna0 prsthaadn| // 620 //
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH2 // 621 // zrutaskandha:2 dvitIyamadhyayanaM kriyAsthAnam, sUtram 41 (676) ahiMsA pratipAdanam canAdiSu paryAlocyamAneSu hiMsaiva sNpdyte| vaidikAnAMca hiMsaiva garIyasI dharmasAdhanam, yajJopadezAt, tasya ca tayA'vinAbhAvAdityabhiprAyaH, uktaMca-dhruvaH prANivadho yjnye0||40||675|| tadevaM sarvaprAvAdukA mokSAGgabhUtAmahiMsAMna prAdhAnyena pratipadyanta iti darzayitumAha tesavve pAvAuyA AdikarA dhammANaMNANApannANANAchaMdANANAsIlANANAdiTThINANAruINANAraMbhANANAjhavasANasaMjuttA egaMmahaM maMDalibaMdha kiccA savve egao ciTThati // purise ya sAgaNiyANaM iMgAlANaM pAiMbahupaDipunnaM aomaeNaM saMDAsaeNaM gahAya te savve pAvAue Aigare dhammANaMNANApanne jAva NANAjjhavasANasaMjutte evaM vayAsI-haMbho pAvAuyA! AigarA dhammANaMNANApannA jAvaNANAajjhavasANasaMjuttA! imaMtAva tumbhe sAgaNiyANaM iMgAlANaM pAiMbahupaDipunnaM gahAya muhattayaM muhattagaM pANiNAdhareha, No bahusaMDAsagaM saMsAriyaM kujjA No bahuaggithaMbhaNiyaM kujA No bahu sAhammiyaveyAvaDiyaM kujA No bahuparadhammiyaveyAvaDiyaM kujA ujuyA NiyAgapaDivannA amAyaM kuvvamANA pANiM pasAreha, iti vuccA se purise tesiM pAvAduyANaM taM sAgaNiyANaM iMgAlANaM pAI bahupaDipunnaM aomaeNaM saMDAsaeNaM gahAya pANiMsu Nisirati, taeNaM te pAvAduyA AigarA dhammANaMNANApannA jAva NANAjjhavasANasaMjuttA pANiM paDisAharaMti, taeNaM se purise te savve pAvAue Adigare dhammANaMjAvaNANAjjhavasANasaMjutte evaM vayAsI-haMbho pAvAduyA! AigarA dhammANaMNANApannA jAva ANAjhavasANasaMjuttA! kamhANaM tubbhe pANiM paDisAharaha?, pANiMnoDahijjA, dadde kiM bhavissai?, dukkhaM dukkhaMti mannamANA paDisAharaha, esa tulA esa pamANe esa samosaraNe, patteyaM tulA patteyaM pamANe patteyaM samosaraNe, tatthaNaMjete samaNA mAhaNA evamAtikkhaMti jAva parUveMti-savve pANA jAvasavve sattA haMtavvA ajjAveyavvA parighetavvA paritAveyavvA kilAmetavvA uddavetavvA, te AgaMtucheyAe te AgaMtubheyAe jAva te AMgatujAijarAmaraNajoNijammaNasaMsArapuNabbhava // 621 //
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH2 // 622 // zrutaskandhaH2 dvitIyamadhyayana kriyAsthAnam, sUtram 41 (676) ahiMsA pratipAdanam gabbhavAsabhavapavaMcakalaMkalIbhAgiNo bhavissaMti, te bahUNaM daMDaNANaM bahUNaM muMDaNANaMtajaNANaMtAlaNANaM aMdubaMdhaNANaMjAva gholaNANaM mAimaraNANaM piimaraNANaM bhAimaraNANaM bhagiNImaraNANaM bhajjAputtadhUtasuNhAmaraNANaM dAriddANaM dohaggANaM appiyasaMvAsANaM piyavippaogANaM bahUNaM dukkhadommaNassANaM AbhAgiNo bhavissaMti, aNAdiyaM ca NaM aNavayaggaM dIhamaddhaM cAuraMtasaMsArakatAraM bhujo bhujo aNupariyaTTissaMti, teNo sijhissaMti No bujhissaMti jAva No savvadukkhANaM aMtaM karissaMti, esa tulA esa pamANe esa samosaraNe patteyaM tulA patteyaM pamANe patteyaM samosaraNe // tatthaNaje te samaNA mAhaNA evamAikkhaMti jAva parUveMti-savve pANA save bhUyA savve jIvA savve sattA Na haMtavvA Na ajjAveyavvANa parighetavvA Na uddaveyavvA te No AgaMtucheyAe te No AgaMtubheyAe jAva jAijarAmaraNajoNijammaNasaMsArapuNabbhavagambhavAsabhavapavaMcakalaMkalIbhAgiNo bhavissaMti, te No bahUNaM daMDaNANaMjAvaNo bahUNaM muMDaNANaM jAva bahUNaM dukkhadommaNassANaM No bhAgiNo bhavissaMti, aNAdiyaM ca NaM aNavayaggaMdIhamaddhaM cAuraMtasaMsArakaMtAraM bhujo bhujo No aNupariyaTTissaMti, te sijjhissaMti jAva savvadukkhANaM aMtaM karissaMti // sUtram 41 // ( // 676 // ) pravadanazIlAH prAvAdukAH sarve'pi te triSaSTyuttaratrizataparimANA api AdikarA yathAsvaM dharmANAm, ye'pi ca tacchiSyAste'pi sarve nAnA-bhinnA prajJA- jJAnaM yeSAM te nAnAprajJAH, AdikarA ityanenedamAha- svaruciviracitAste na tvanAdipravAhAyAtAH, nanu cAhatAnAmapi AditvavizeSaNamastyeva, satyamasti, kintu anAdirhetuparamparetyanAditvameva, teSAMcasarvajJapraNItAgamAnAzrayaNAnnibandhanAbhAvaH tadabhAvAcca bhinnaM parijJAnam, ata eva nAnAchandAH, chandaH- abhiprAyaH, bhinnAbhiprAyA ityarthaH, tathAhi- utpAdavyayadhrauvyAtmake vastuni sAMkhyairakAntenAvirbhAvatirobhAvAzrayaNAdanvayinameva padArthaM satyatvenAzritya nityapakSasamAzritAH, tathA zAkyA atyantakSaNikeSu pUrvottarabhinneSu padArtheSu satsu sa evAyamiti pratyabhijJApratyayaH sadRzAparA
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGga niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH2 // 623 // parotpattivipralabdhAnAM bhavatItyetatpakSasamAzrayaNAdanityapakSasamAzritA iti / tathA naiyAyikavaizeSikAH keSAJcidAkAza- zrutaskandhaH2 paramANvAtmAdInAmekAntena nityatvameva kAryadravyANAMca ghttpttaadiinaamekaantenaanitytvmevaashritaaH| evamanayA dizA'nye'pi dvitIyamadhyayanaM kriyAsthAnam, mImAMsakatApasAdayo'bhyUhyA iti / tathA te tIrthakA nAnAzIlaM yeSAM te tathA,zIlaM-vratavizeSaH, saca bhinnasteSAmanubhavasiddha sUtram 41 eva / tathA nAnA dRSTiH-darzanaM yeSAM te tathA, tathA nAnA ruciryeSAM te nAnArucayaH, tathA nAnArUpamadhyavasAnaM- antaHkaraNa pravRttiryeSAMka (676) ahiMsA te tathA, idamuktaM bhavati-ahiMsA'tra pradhAnaM dharmAGgam, sA ca teSAM nAnAbhiprAyatvAdavikalatvena na vyavasthitA / tasyA eva pratipAdanam sUtrakAraH prAdhAnyaM darzayitumAha- te sarve'pi prAvAdukA yathAsvapakSamAzritA ekatra pradeze saMyutA maMDalibandhamAdhAya tiSThanti, teSAMka caivaM vyavasthitAnAmekaH kazcitpuruSasteSAM saMvittyarthaM jvalatAmaGgArANAM pratipUrNAM pAtrIM- ayomayaM bhAjanamayomayenaiva saMdaMzakena gRhItvA teSAM DhaukitavAn, uvAca ca tAn yathA- bhoH prAvAdukAH! pUrvoktavizeSaNaviziSTA idamagArabhRtaM bhAjanamekaikaM muhUrta pratyekaM bibhRta yUyam, na cedaM (ha) saMdaMzakaM sAMsArika nApi cAgnistambhanaM vidhatta nApi ca sAdharmikA'nyadhArmikANAmagnidAho-8 pazamanAdinopakAraM kuruteti, Rjavo mAyAmakurvANAH pANiM prasArayata, te'pi ca tathaiva kuryuH, tato'sau puruSaH tadbhAjanaM pANI samarpayati, te'pi ca dAhazaGkayA hastaM saGkocayeyuriti, tato'sau tAnuvAca- kimiti pANiM pratisaMharata yUyaM?, evamabhihitAste / UcuH- dAhabhayAditi, etaduktaM bhavati-avazyamagnidAhabhayAna kazcidagnyabhimukhaM pANiM dadAtItyetatparo'yaM dRSTAntaH / pANinA dagdhenApi kiM bhavatAM bhaviSyatIti?, duHkhamiti cedyadyevaM bhavanto dAhApAditaduHkhabhIravaH sukhalipsavaH, tadevaM sati sarve'pi // 623 // jantavaH saMsArodaravivaravartina evaMbhUtA evetyevaM AtmatulayA Atmaupamyena yathA mama nAbhimataMduHkhamevaMsarvajantUnAmityavagamyA0 vidadhyuH (mu0)| 0 kuryuriti (mu0)| 0 duHkhamityevaM (mu0)|
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 624 // dvitIyamadhyayana kriyAsthAnam, sUtram 41 (676) ahiMsA pratipAdanam hiMsaiva prAdhAnyenAzrayaNIyA, tadetatpramANaM saiSA yukti: 'AtmavatsarvabhUtAni, yaH pazyati sa pazyati / tadetat samavasaraNaM-sa eva dharmavicAro yatrAhiMsA saMpUrNA tatraiva paramArthato dharmaH, ityevaM vyavasthite tatra ye kecanAviditaparamArthAH zramaNabrAhmaNAdayaH evaM vakSyamANamAcakSate pareSAmAtmadADhryotpAdanAyaivaMbhASante tathaivameva dharma prajJApayanti vyavasthApayanti, tathA anena prANyupatApakAriNA prakAreNa pareSAM dharma prarUpayanti vyAcakSate, tadyathA- sarve prANA ityAdi, yAvaddhantavyA daNDAdibhiH paritApayitavyA dharmArthamaraghaTTAdivahanAdibhiH parigrAhyA viziSTakAle zrAddhAdau rohitamatsyAdaya iva tathA'padrAvayitavyA devatAyAgAdinimittaM bastAdaya ivetyevaM ye zramaNAdayaH prANinAmupatApakAriNI bhASAMbhASante (te) AgAmini kAle'nekezo bahuzaH svazarIracchedAya bhedAya ca bhASante, tathA te sAvadhabhASiNo bhaviSyati kAle jAtijarAmaraNAni bahUni prApnuvanti / yonyAM janma yonijanma tadanekazo garbhavyutkrAntajAvasthAyAM prApnuvanti, tathA saMsAraprapaJcAntargatAstejovAyuSUccairgotrodvalanena kalaGkalIbhAvabhAjo bhavanti bahuzo bhaviSyanti ca, tathA te bahUnAM daNDAdInAM zArIrANAM duHkhAnAmAtmAnaM bhAjanaM kurvanti, tathA te nirvivekA mAtRvadhAdInAM mAnasAnAM duHkhAnAM tathA'nyeSAmapriyasaMprayogArthanAzAdibhirduHkhadaurmanasyAnAmAbhAgino bhaviSyantIti / kiM bahanoktena?, upasaMhAravyAjena gurutaramanarthasambandhaM darzayitumAha-aNAdiyaM ityAdi, nAsyAdirastItyanAdiH- saMsAraH,8 tadanenedamuktaM bhavati- yatkaizcidabhihitaM yathA'yamaNDakAdikrameNotpAdita ityetadapAstam, na vidyate'vadagraM- paryanto yasya so'yamanavadagro'paryanta ityarthaH, tadanenedamuktaM bhavati- yaduktaM kaizcidyathA pralayakAle'zeSasAgarajalaplAvanaM dvAdazAdityodgamena cAtyantadAha ityAdikaM sarvaM mithyeti, dIrgha mityanantapudgalaparAvartarUpakAlAvasthAnam, tathA catvAro'ntA- gatayo yasya sa tathA, cAturgatika ityarthaH, tatsaMsAra eva kAntAraH saMsArakAntAro, nirjalaH sabhayastrANarahito'raNyapradezaH kAntAra iti| // 624 //
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGga niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH2 // 625 // zrutaskandhaH 2 dvitIyamadhyayanaM kriyAsthAnam, sUtram 41 tadevaMbhUtaM bhUyo bhUyaH paunaH punyenAnuparivartiSyante- arahaTTaghaTInyAyena tatraiva bhramantaH sthAsyantIti, ata evAha- yataste prANinAM hantAraH, kuta etaditi cetsAvadhopadezAd, etadapi kathamiti cedantataH auddezikAdiparibhogAnujJayetyevamavagantavyamityataste kuprAvacanikA naiva setsyanti- naiva te lokAgrasthAnamAkramiSyanti, tathA na te sarvapadArthAn kevalajJAnAvAptyA bhotsyante, anena jJAnAtizayAbhAvamAha, tathA na te'STaprakAreNa karmaNA mokSyante, anenApyasiddherakaivalyAvAptezca kAraNamAha, tathA parinirvRtiH parinirvANaM- AnandasukhAvAptistAM te naiva prApsyante, anenApi sukhAtizayAbhAvaH pradarzito bhavatIti, tathA naite zArIramAnasAnAM duHkhAnAmAtyantikamantaM kariSyantItyanenApyapAyA~tizayAbhAvaH pradarzito bhavati / eSA tulA tadetadupamAna yathA sAvadyAnuSThAnaparAyaNAH sAvadhabhASiNazca kuprAvacanikA na sidhyantyevaM svayUthyA apyauddezikAdiparibhogino na sidhyntiiti| tadetatpramANaM pratyakSAnumAnAdikam, tathAhi- pratyakSeNaiva jIvapIDAkArI caurAdirbandhanAnna mucyate, evamanye'pIti, anumAnAdikamapyAyojyam / tathA tadetatsamavasaraNaM- AgamavicArarUpamiti, pratyekaM ca pratiprANi pratiprAvAdukametattulAdikaM draSTavyamiti // ye punarviditatattvA Atmaupamyena- AtmatulayA sarvajIveSvahiMsAM kurvANA evamAcakSate, tadyathAsarve'pi jIvA duHkhadviSaH sukhalipsavaste na hantavyA ityaadi| tadevaM pUrvoktaM daNDanAdikaM sapratiSedhaM bhaNanIyaM yAvatsaMsArakAntAramacireNaiva te vyatikramiSyantIti // 41 // 676 // bhaNitAni kriyAsthAnAni, sAmpratamupasaMjighRkSuretadeva pUrvoktaM samAsena bibhaNiSurAha__ iccetehiM bArasahiM kiriyAThANehiM vaTTamANA jIvANo sijjhiMsuNo buddhiMsuNo muciMsuNo pariNivvAiMsujAvaNo savvadukkhANaM rupagamA0 kvacit kvacicca0 nApyAyAti01 0 AtyantikaduHkhanAzAbhAva iti / (676) ahiMsA pratipAdanam sUtram 42 (677) AtmArthavAdi guNo bhikSuH // 625 //
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutaskandhaH2 dvitIyamadhyayanaM kriyAsthAnam, sUtram 42 (677) AtmArthavAdi zrIsUtrakRtAGga 8 aMtaM kareMsuvANo kareMti vANo krissNtivaa||eyNsi ceva terasame kiriyAThANe vaTTamANAjIvA siddhiMsubuddhiMsu muzciMsupariNivvAiMsu niyukti jAva savvadukkhANaM aMtaM karesuMvA karaMti vA karissaMti vA / evaM se bhikkhu AyaTThI Ayahite Ayagutte Ayajoge Ayaparakkame zrIzIlA vRttiyutam Ayarakkhie AyANukaMpae AyanippheDae AyANameva paDisAharejjAsi ttibemi // sUtram 42 // 677 // iti bIyasuyakrodhassa zrutaskandhaH2 kiriyAThANaM nAma bIyamajjhayaNaM samattaM // // 626 // ityeteSu dvAdazasu kriyAsthAneSvadharmapakSo'nupazamarUpaH samavatAryate, ata eteSu vartamAnA jIvA nAtIte kAle siddhAna vartamAne sidhyanti na bhaviSyati setsyanti, tathA na bubudhire na budhyante na ca bhotsyante, tathA na mumucurna muJcanti na ca mokSyante, tathA na nirvRtA ina nirvAnti na ca nirvAsyanti, tathA na duHkhAnAmantaM yayurna punaryAnti na ca yAsyantIti // sAmprataM trayodazaM kriyAsthAnaM dharmapakSAzrita darzayitumAha- etasmiMstrayodaze kriyAsthAne vartamAnA jIvAH siddhAH sidhyanti setsyantIti yAvatsarvaduHkhAnAmantaM kariSyantIti sthitam / tadevaM sa bhikSuryaH pauNDarIkAdhyayane'bhihito dvAdazakriyAsthAnavarjakaH adharmapakSAnupazamaparityAgI dharmapakSe sthita upazAnta AtmanA Atmano vA'rthaH AtmArthaH sa vidyate yasya sa tathA, yo hyanyamapAyebhyo rakSatisa AtmArthyAtmavAnityucyate, ahitAcArAzca caurAdayo nAtmavanto'yaM tvAtmahita aihikAmuSmikApAyabhIrutvAt, tathA''tmA gupto yasya sa tathA, etaduktaM bhavati-svayamevAsau saMyamAnuSThAne parAkramate, tathA''tmayogI Atmano yogaH- kuzalamanaHpravRttirUpa AtmayogaH sa yasyAsti sa tathA, sadA dharmadhyAnAvasthita ityarthaH, tathA''tmA pApebhyo durgatigamanAdibhyo rakSito yena sa tathA, durgatigamanahetunibandhanasya sAvadhAnuSThAnasya nivRttattvAditibhAvaH, tathA''tmAnamevAnarthaparihAradvAreNAnukampate zubhAnuSThAnena sadgatigAminaM vidhatta iti, 0 karttariprayoge Adyadvaye karmaNa itydhyaahaarH| // 626 //
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGga niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH2 // 627 // tathA''tmAnaM samyagdarzanAdikenAnuSThAnena saMsAracArakAnniHsArayatIti, tathA''tmAnamanarthabhUtebhyo dvAdazabhyaH kriyAsthAnebhyaH pratisaMhareta, yadivopadezaH- AtmAnaM sarvApAyebhyaH pratisaMhriyAt-sarvAnarthebhyo nivartayedityetasminmahApuruSe saMbhAvyata iti|| 42||677||itiH parisamAptyarthe, bravImIti pUrvavat |nyaaH puurvvvyaakhyeyaaH|smaapt kriyAsthAnAkhyaM dvitiiymdhyynmiti|| zrutaskandha:2 dvitIyamadhyayana kriyAsthAnam, sUtram 42 (677) AtmArthavAdi guNo bhikSuH // zrImatsudharmasvAmigaNabhRtprarUpitaM zrImacchIlAGkAcAryaviracitAyAM / zrIsUtrakRtAGgavRttau dvitIyamadhyayanaM kriyAsthAnAkhyaM smaaptmiti|| // 627 //
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGga ||ath tRtIyamadhyayanaM AhAraparijJAkhyam // zrutaskandhaH 2 niyukti dvitIyAdhyayanAnantaraM tRtIyamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-karmakSapaNArthamudyatena bhikSuNA dvAdazakriyAsthAnarahite- tRtIyamadhyayana zrIzIlA0 AhAraparijJA, vRttiyutam nAntyakriyAsthAnasevinA sadA''hAraguptena bhavitavyam, dharmAdhArabhUtasya zarIrasyAdhAro bhavatyAhAraH, saca mumukSuNoddezakAdi- niyuktiH zrutaskandhaH 2 doSarahito grAhyaH, tena ca prAyaH pratidinaM kAryamityanena sambandhenAhAraparijJAdhyayanamAyAtam, asya catvAryanuyogadvArANyu 169-178 // 628 // AhArAdipakramAdIni bhavanti, tatredamadhyayanaM pUrvAnupUrvyA tRtIyaM pazcAnupUrvyA pazcamamanAnupUrvyA tvaniyatamiti, arthAdhikAraH punara |nikSepAH trAhAraHzuddhAzuddhabhedena niruupyte| nikSepastrividha:- oghAdi, tatraughaniSpanne nikSepe'dhyayanam, nAmaniSpanne tu AhAraparikSeti dvipadaM nAma, tatrAhArapadanikSepArthamAha niyuktikAraH ni0- nAmaMThavaNAdavie khette bhAve yahoti boddhvvo| esokhalu AhAre nikkhevo hoi paMcaviho / / 169 // ni0- davve saccittAdI khette nagarassa jaNavao hoi| bhAvAhAro tiviho oe lome ya pakkheve // 17 // ni0- sarIreNoyAhAro tayAya phAseNa lomaahaaro| pakkhevAhAro puNa kAvalio hoi naayvvo||171|| ni0- oyAhArA jIvA savve appajattagA muNeyavvA / paJjattagAya lome pakkheve hoi (hoMti) nAyavvA / / 172 // ni0-egidiyadevANaM neraiyANaMca natthi pkkhevo|sesaannN pakkhevo saMsAratthANa jIvANaM // 173 // ni0- ekkaM ca do va samae tinnivasamae muhuttamaddhaM vaa| sAdIyamanihaNaM puNa kAlamaNAhAragA jIvA // 174 // ni0- ekkaM ca do vasamae kevaliparivajiyA aNAhArA / mathaMmi doNNi loe ya pUrie tinni samayA u||175 / / ni0- aMtomuttamaddhaM selesIe bhave aNAhArA / sAdIyamanihaNaM puNa siddhA ya'NahAragA hoMti // 176 // // 628 //
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 ni0- joeNa kammaeNaM AhAreI aNaMtaraM jiivo| teNa paraM mIseNaMjAva sarIrassa nipphattI // 177 / / zrutaskandhaH 2 ni0-NAmaM ThavaNaparinnA davve bhAve ya hoi nAyavvA / davvaparinnA tivihA bhAvaparinnA bhave duvihA // 178 // tRtIyamadhyayanaM AhAraparijJA, nAmasthApanAdravyakSetrabhAvarUpaH paJcaprakArobhavati nikSepa AhArapadAzraya iti,tatra nAmasthApane anAdRtya dravyAhAraM pratipAdayitu- niyuktiH mAha- dravyAhAre cintyamAne sacittAdirAhArastrividho bhavati, tadyathA- sacitto'citto mizrazca, tatrApi sacittaH SaDDidhaH 169-178 AhArAdipRthivIkAyAdikaH, tatra sacittasya pRthivIkAyasya lavaNAdirUpApannasyAhAro draSTavyaH, tathA'pkAyAderapIti, evaM mizro nikSepAH cittazca yojyaH, navaramanikAyamacittaM prAyazoM manuSyA AhArayanti, odanAdestadrUpatvAditi ||169||kssetraahaarstu yasminkSetre AhAraH kriyate utpadyate vyAkhyAyate vA, yadivA nagarasya yo dezo dhAnyendhanAdinopabhogyaH sa kSetrAhAraH, tadyathA-mathurAyAH samAsanno dezaH paribhogyo mathurAhAro moDherakAhAraH kheDAhAra ityaadi|| 170||bhaavaahaarstvyN- kSudhodayAdbhakSyaparyAyApannaM vastu yadAhArayati sa bhAvAhAra iti // 171 // tatrApi prAyaza AhArasya jihvendriyaviSayatvAttiktakaTukaSAyAmlalavaNamadhurarasA gRhyante, tathA coktaM-rAIbhatte bhAvao titte vA jAva madhure tyAdi, anyadapiprasaGgena gRhyate, tadyathA-kharavizadamabhyavahArya bhakSyam, tatrApibASpADhya odanaH prazasyate na zItaH, udakaMtu zItameva, tathA coktaM- zaityamapAM pradhAno guNaH evaM tAvadabhyavahArya cha dravyamAzritya bhAvAhAraH pratipAditaH, sAmpratamAhArakamAzritya bhAvAhAraM niyuktikRdAha-bhAvAhArastrividhaH- triprakAro bhavati, AhArakasya jantostribhiH prakArairAhAropAdAnAditi, prakArAnAha-oe tti taijasena zarIreNa tatsahacaritena ca // 629 // OpolikAdau sacittAgnikaNikAsvAdanaM yadvA cakorAdayo'gnerbhakSakA iti kiNvdntii| (r) odanAdInAmagniniSpannatvenAcittAgnirUpANAM bhasmAdInAM ca tadrUpatayA pariNAmAdadhunA'cittAgnikAyatA, bhagavatIvRttau agnipariNAmavyAkhyAnamapyodanAdInAmauSNyayogAdeva / 0 rAtribhaktaM bhAvatastiktaM vA yAvanmadhuraM vaa|
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandha: 2 // 630 // kArmaNenAbhyAM dvAbhyAmapyAhArayati yAvadaparamaudArikAdikaM zarIraM na niSpadyate, tathA coktaM- teeNa kammaeNaM AhArei aNaMtaraM / zrutaskandhaH2 jiivo| teNa paraM misseNaM jAva sarIrassa nipphttii||1|| tathA- oAhArA jIvA savve AhAragA apjjttaa| lomAhArastu tRtIyamadhyayanaM AhAraparijJA, zarIraparyAptyuttarakAlaM bAhyayA tvacA, lomabhirAhArolomAhAraH, tathA prakSepeNa kavalAderAhAraH prakSepAhAraH, saca vedanIyodayena niyuktiH caturbhiH sthAnairAhArasaMjJAsadbhAvAdbhavati, tathA coktaM-cauhiM ThANehiM AhArasaNNA samuppajjai, taMjahA-omakoTThayAe 1 chuhAveyaNijjassa 169-178 AhArAdikammassa udaeNaM 2 maIe 3 tayaTThovaogeNaM ti| sAmpratameteSAM trayANAmapyekayaiva gAthayA vyAkhyAnaM kartumAha- taijasena kArmaNena nikSepAH cazarIreNaudArikAdizarIraniSpattermizreNa ca ya AhAraH sa sarvo'pyojAhAra iti, kecidvyAcakSate- audArikAdizarIraparyAptyA paryAptako'pIndriyAnApAnabhASAmanaHparyAptibhiraparyAptakaH zarIreNAhArayan ojAhAra iti gRhyate, taduttarakAlaM tu tvacAsparzendriyeNa ya AhAraH salomAhAra iti, prakSepAhArastu kAvalikaH kavalaprakSepaniSpAdita iti jJAtavyo bhavati / punarapyeSAmeva svAmivizeSeNa vizeSamAvirbhAvayannAha- yaH prAguktaH zarIreNaujasA''hArastenAhAreNAhArakA jIvAH sarve'pyaparyAptakA jJAtavyAH, sarvAbhiH paryAptibhiraparyAptAste veditavyAH, tatra prathamotpattau jIvaH pUrvazarIraparityAge vigraheNAvigraheNa votpattideze taijasena kArmaNena ca zarIreNa taptasnehapatitasaMpAnakavattatpradezasthAnAt (sthAn) pudgalAnAdatte, taduttarakAlamapi yAvadaparyAptakAvasthA / tAvadojaAhAra iti, paryAptakAstvindriyAdibhiH paryAptibhiH paryAptAH keSAMcinmatena zarIraparyAptakA vA gRhyante, tadevaM te lomAhArA bhavanti, tatra sparzendriyeNoSmAdinA taptazchAyayA zItavAyunodakena vA prIyate prANI garbhastho'pi, paryAptyuttarakAlaM // 630 // Otaijasena kArmaNena cAhArayatyanantaraM jIvastataH paraM mizreNa yAvaccharIrasya nisspttiH|| 1 // 7ojaAhArA jIvAH sarve AhArakA apryaaptaaH||1|| 0 caturbhiH sthAnairAhArasaMjJA samutpadyate tadyathA-vAmakoSThatayA kSudhAvedanIyasya karmaNa udayena matyA tadarthopayogena / / 1 / /
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ | zrIsUtrakRtAGga niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH2 / / 631 // lomAhAra eveti, prakSepAhAre tubhajanIyAH, yadaiva prakSepaM kurvanti tadaiva prakSepAhArA nAnyadA, lomAhAratA tu vAyvAdisparzAtsarva- zrutaskandhaH2 daiveti, saca lomAhArazcakSuSmatAM- arvAgdarzinAMna dRSTipathamavatarati, ato'sau pratisamayavartI prAyazaH, prakSepAhArastUpalabhyate tRtIyamadhyayanaM AhAraparijJA, prAyaH, sa ca niyatakAlIyaH, tadyathA- devakurUttarakuru(di) prabhavA aSTamabhaktA(dyA)hArAH, saMkhyeyavarSAyuSAmaniyata- niyuktiH kAlIyaH prakSepAhAra iti ||172||saamprtNprkssepaahaarsvaamivibhaagen darzayitumAha-ekameva sparzendriyaM yeSAM te bhavantyekendriyAH- |169-178 AhArAdipRthivIkAyAdayasteSAM devanArakANAM ca nAsti prakSepaH, te hi paryAptyuttarakAlaM sparzendriyeNaivAhArayantItikRtvA lomAhArAH,THANE tatra devAnAM manasA parikalpitAH zubhAH pudgalAH sarveNaiva kAyena pariNamanti nArakANAM tvazubhA iti, zeSAstvaudArikazarIrA dvIndriyAdayastiryamanuSyAzca teSAM prakSepAhAra iti, teSAM saMsArasthitAnAM kAyasthiterevAbhAvAtprakSepamantareNa, kAvalika AhAro jihvendriyasya sadbhAvAditi, anye tvAcAryA anyathA vyAcakSate-tatra yo jihvendriyeNa sthUlaH zarIre prakSipyate sa prakSepAhAraH, yastu ghrANadarzanazravaNairupalabhyate dhAtubhAvena pariNamati sa ojAhAraH, yaH punaH sparzendriyeNaivopalabhyate dhAtubhAvena(ca) prayAti salomAhAra iti ||173||saamprtN kAlavizeSamadhikRtyA'nAhArakAnabhidhitsurAha-tatra 'viggahagaimAvannA kevaliNo samuhayA ayogI y| siddhA ya aNAhArA sesA AhAragA jIvA // 1 // ' asyA lezato'yamarthaH- utpattikAle vigrahagatau / vakragatAvApannAH kevalino lokapUraNakAle samuddhAtAvasthitA ayoginaH- zailezyavasthAH siddhAzcAnAhArakAH, zeSAstu jIvA AhArakA ityavagantavyam, tatra bhavAdbhavAntaraM yadA samazreNyA yAti tadA'nAhArako na labhyate, yadApi vizreNyAmekena vakreNotpadyate tadApi prathamasamaye pUrvazarIrasthenAhAritaM dvitIye tvavakrasamaye samAzritazarIrastheneti, vakradvaye tu trisamayotpattau 7 arvAgdRSTimatAM (mu0)| 7 vAyusparzAllomAhArasya sArvadiktvAt, vigrahAdau vyabhicAravAraNAya prAyaza iti| (c) uplkssnnaatpuurnntaasNhrnnyoH| // 63
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 632 // shrutskndhH| tRtIyamadhyayana AhAraparijJA, niyuktiH 169-178 AhArAdinikSepAH madhyamasamaye'nAhAraka iti itarayostvAhAraka iti, vakratraye tu catuHsamayotpattike madhyavartinoH samayayoranAhArakaH, catuHsamayotpattizcaivaM bhavati-sanADyA bahirupariSTAdadho'dhastAdvoparyutpadyamAno dizo vidizi vidizovA diziyadotpadyate tadAlabhyate, tatraikena samayena trasanADipravezo dvitIyenoparyadho vAgamanam, tRtIyena ca bahiniHsaraNam, caturthena tu vidizrutpattideze prAptiriti / paJcasamayA tutrasanADyA bahireva vidizo vidizyutpattau labhyate tatra ca madhyavartiSu (triSu)anAhAraka ityavagantavyam, AdyantasamayayostvAhArakaiti // 174 ||kevlismuddhaate'pikaarmnnshriirvrtitvaat tRtIyacatuHpaJcamasamayeSvanAhArako draSTavyaH / zeSeSu tu audArikatanmizrazarIravartitvAdAhAraka iti // 175 // muhuttamaddhaM ca tti antarmuhUrtaM gRhyate, tacca kevalI svAyuSaH kSaye sarvayoganirodhe sati hrasvapaJcAkSarodriNamAtrakAlaM yAvadanAhAraka ityevamavagantavyam / siddhajIvAstu zailezyavasthAyA AdisamayAdArabhyAnantamapikAlamanAhArakA iti ||saamprtmetdev svAmivizeSavizeSitataramAha-kevaliparivarjitAH saMsArasthA jIvA ekaM dvau vA anAhArakA bhvnti| te ca dvivigrahatrivigrahotpattau tricatuHsAmayikAyAM draSTavyAH, caturvigrahapaJcasamayotpattistu svalpasattvAzriteti na sAkSAdupAttA, tathA cAnyatrApyabhihitaM- ekaM dvau vA'nAhArakaH (tattvA0 a0 2 sU031), vAzabdAt trInvA, AnupUrvyA apyudaya utkRSTato vigrahagatau caturaH samayAnAgame'bhihitaH, teca paJcasamayotpattI labhyante nAnyatreti / bhavasthakevalinastu samuddhAte manthe tatkaraNopasaMhArAvasare tRtIyapaJcamasamayau dvau lokapUraNAccaturthasamayena sahitAstrayaH samayA bhavantIti / / 175 // punarapi niyuktikAraH sAdikamaparyavasAnaM kAlamanAhArakatvaM darzayitumAha- zailezyavasthAyA Arabhya sarvadA'nAhArakaH siddhAvasthAprAptAvanantamapi kAlaM yAvaditi, pUrvaM tu kAvalikavyatirekeNa pratisamaya 0 vidikSutpattau (mu0)| 0 tato'rvAk , sAmIpye ca sptmii|(r) antarANi saMhRtya mnthiibhvnsmyH| // 632 //
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 mAhArakaH kAvalikena tu kAdAcitka iti / nanu kevalino ghAtikarmakSaye'nantavIryatvAnna bhavatyeva kAvalika AhAraH, zrutaskandhaH 2 tathAhi-AhArAdAne yAni vedanAdIni SaT kAraNAnyabhihitAni teSAM madhye ekamapi na vidyate kevalini tatkathamasAvAhAra | tRtIyamadhyayana AhAraparijJA, bahudoSaduSTaM gRhNIyAt?, tatra na tAvattasya vedanotpadyate, tadanIyasya dagdharajjusthAnikatvAt, satyAmapina tasya tatkRtA pIDA, niyuktiH anantavIryatvAt, vaiyAvRtyakAraNaM tu bhagavati surAsuranarAdhipatipUjye na saMbhAvyata eveti, IryApathaH punaH kevalajJAnAvaraNa- 169-178 AhArAdiparikSayAtsamyagavalokayatyevAsI, saMyamastu tasya yathAkhyAtacAritriNo niSThitatvAdanantavIryatvAnnAhAragrahaNAyakAraNIbhavati, nikSepAH prANavRttistu tasyAnapavartitvAt AyuSo'nantavIryatvAccAnyathA siddhaiva, dharmacintAvasarastvapagato niSThitArthatvAt, tadevaM kevalinaH kAvalikAhAro bahvapAyatvAnna kathaJcid ghaTata iti sthitam, atrocyate, tatra yattAvaduktaM ghAtikarmakSaye kevala-2 jJAnotpattAvanantavIryatvAnna kevalino bhukti riti, tadAgamAnabhijJasya tattvavicArarahitasya yuktihRdayamajAnato vacanam, tathAhiyadAhAranimittaM vedanIyaM karma tattasya tathaivA''ste, kimiti sA zArIrI sthitiH, prAktanI na bhavati?, pramANaM ca- asti kevalino bhuktiH, samagrasAmagrIkatvAtpUrvabhuktivat, sAmagrI ceyaM prakSepAhArasya, tadyathA- paryAptatvaM 1 vedanIyodayaH 2 AhArapaktinimittaM taijasazarIraM 3 dIrghAyuSkatvaM 4 ceti, tAni ca samastAnyapi kevalini santi, yadapi dagdharajjusaMsthAnikatvamucyate vedanIyasya tadapyanAgamikamayuktisaMgataMca, Agame hyatyantodayaH sAtasya kevalinyabhidhIyate, yuktirapi-yadi ghAtikarmakSayAjjJAnAdayastasyAbhUvan vedanIyodbhavAyAH kSudhaH kimAyAtaM? yenAsauna bhavati, natayozchAyAtapayoriva sahAnavasthAna // 633 // lakSaNo nApi bhAvAbhAvayoriva parasparaparihAralakSaNaH kazcidvirodho'stIti, sAtAsAtayozcAntarmuhUrtaparivartamAnatayA yathA niSThitArthatvAnnAhAra0 (mu0)10 sati kaarnntaajnyaapnaay||
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGga niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandha:2 // 634 sAtodaya evamasAtodayo'pItyanantavIryatve satyapi zarIrabalApacayaH kSudvedanIyodbhavA pIDA ca bhavatyeva, na cAhAragrahaNe tasya zrutaskandhaH2 cit zrUyate, kevalamAhopuruSikAmAtrameveti / yadapyucyate- vedanIyasyodIraNAyA abhAvAtprabhUtatarapudgalodayAbhAvastada tRtIyamadhyayana AhAraparijJA, bhAvAccAtyantaM vedanIyapIDA'bhAva iti vAGmAtram, tathAhi- aviratasamyagdRSTyAdiSvekAdazasu sthAnakeSu vedanIyasya niyuktiH guNazreNIsadbhAvAtprabhUtapudgalodayasadbhAvastataH kiM teSu prAktanebhyo'dhikapIDAsadbhAva iti, apica-yo jine sAtodayastIvraH 169-178 AhArAdikimasau pracurapudgalodaye neti?, ato yatkiJcidetaditi / tadevaM sAtodayavadasAtodayo'pi kevalinyanivArita iti, nikSepAH tayorantarmuhUrtakAlena parivartamAnatvAt yadapikvacitkaizcidabhidhIyate vipacyamAnatIrthakaranAmno devasya cyavanakAleSaNmAsakAlaM yAvadatyantaM sAtodaya evetyasAvapi yadi syAnna no bAdhAyai, kevalinAM bhukteranivAritatvAt / yadapyucyate- AhAraviSayAkAsArUpA kSudbhavati, abhikAGkA cAhAraparigrahabuddhiH, sA ca mohanIyavikAraH, tasya cApagatatvAtkevalino na bhuktiriti, etadapyasamIcInam, yato mohanIyavipAkA kSunna bhavati, tadvipAkasya pratipakSabhAvanayA pratisaMkhyAnena nivartyamAnatvAt, tathAhi- kaSAyAH pratikUlabhAvanayA nivartyante, tathA coktaM- uvasameNa haNe kohaM, mANaM maddavayA jinne| mAyaM ca'jjavabhAveNa, lobhaM saMtuTThie jinne||1|| mithyAtvasamyaktvayozca parasparanivRttirbhAvanAkRtA pratItaiva, vedodayo'pi viparItabhAvanayA nivartate, taduktaM- kAma! jAnAmi te mUlaM, saMkalpAtkila jaayse| tatastaM na kariSyAmi, tato me na bhaviSyasi // 1 // hAsyAdiSaTkamapi cetovikArarUpatayA pratisaMkhyAnena nivartate, kSudvedanIyaM tu rogazItoSmAdivajIvapudgalavipAkitayA na pratIpavAsanAmAtreNa kSIyate (mu0)| AtmazaktyAviSkaraNamAtram / OM pUrvoktavAdibhiH, SaNmAsAdhikAyuSAmapi kevlaadveti| upazamena hanyAt krodhaM mAnaM mAIvatayA jyet| mAyAM cArjavabhAvena lobhaM santoSato jyet||1|| // 634 //
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGga niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH2 // 635 // nivartate'to na mohavipAkasvabhAvA kSuditi / tadevaM vyavasthite yatkaizcidAgrahagRhItairabhidhIyate, yathA-apavartyate'kRtArthaM / zrutaskandhaH2 nAyurjJAnAdayo na hiiynte| jagadupakRtAvanantaM vIryaM kiMgatatRSo bhuktiH?||1||tdett plavate, yatazchadmasthAvasthAyAmapyetadastIti tRtIyamadhyayana AhAraparijJA, tatrApi kimiti bhuGkte?, tatra samastavIryAntarAyakSayAbhAvAnbhuktisadbhAva iti cet, tadayuktam, yataH kiM tatrAyuSo'pavartanaM niyuktiH syAt kiM vA caturNAM jJAnAnAM kAciddhAniH syAdyena bhuktiriti, tasmAdyathA dIrghakAlasthiterAyuSkaM kaarnnmevmaahaaro'pi| 169-178 AhArAdiyathA siddhigate[paratakriyasya dhyAnasya caramakSaNa: kAraNamevaM samyaktvAdikamapIti / anantavIryatApi tasyAhAragrahaNe sati nikSepAH na virudhyate, yathA tasya devacchandAdIni vizrAmakAraNAni gamananiSIdanAni ca bhavantyevamAhArakriyApi, virodhAbhAvAt, nahyatra balavattaravIryavato'lpIyasI kSuditi, evaM ca sthite yatkiJcidetat / api ca- ekAdaza parISahA vedanIyakRtA jine prAduSSyanti, apare tu ekAdaza jJAnAvaraNIyAdikRtAstatkSaye'pagatA itIyamapyupapattiH kevalini bhuktiM sAdhayati tathAhikSutpipAsAzItoSNadaMzamazakanAgnAratistrIcaryAniSadyAzayyA''krozavadhayAdhAlAbharogatRNasparzamalasatkArapuraskAraprajJAjJAnadarzanAnItyete dvAviMzatirmumukSuNA parisoDhavyAH pariSahAH, teSAM ca madhye jJAnAvaraNIyotthau prajJAjJAnAkhyau, darzanamohanIyasaMbhavo darzanapariSahaH, antarAyottho'lAbhapariSahaH, cAritramohanIyasaMbhUtAstvamI- nAgnyAratistrIniSadyAAsskrozayAJcAsatkArapuraskArAH, ete caikAdazApi jine kevalini na saMbhavanti, tatkAraNAnAM karmaNAmapagatatvAt, na hi kAraNAbhAve kvacitkAryopapattiH, zeSAstvekAdaza jine saMbhavanti, tatkAraNasya vedanIyasya vidyamAnatvAt, te cAmI %8 // 635 // kSutpipAsAzItoSNadaMzamazakacaryAzayyAvadharogatRNasparzamalAkhyAH, ete ca vedanIyaprabhavAH, tacca kevalini vidyate, na ca 0 moharahitasya, AkAGkSAyA mohruuptvaat| 0 vidyante (mu0)|
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAna niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH2 nidAnAnucchede nidAnina ucchedaH saMbhAvyate, ataH kevalini kSudvedanIyAdipIDA saMbhAvyate, kevalamasAvanantavIryatvAna zrutaskandhaH2 vihvalIbhavati, na cAsau niSThitArtho niSprayojanameva pIDAmadhisahate, na ca zakyate vaktuM- evaMbhUtameva tasya bhagavataH zarIraM tRtIyamadhyayana AhAraparijJA, yaduta kSutpIDA na bAdhate AhAramantareNa ca vartate, yathA svabhAvenaiva prasvedAdirahitamevaM prakSepAhArarahitamityetaccApramANa niyuktiH ktvaadpkrnnniiym| apica-kevalotpatteH prAga bhuktarabhyupagamAtkevalotpattAvapi tadevaudArikaM zarIramAhArAdyupasaMskAryam, 169-178 AhArAdiathAnyathAbhAvaH kaizciducyate asAvapi yuktirahitatvAdabhyupagamamAtra eveti / tadevaM dezonapUrvakoTikAlasya kevalisthite nikSepAH saMbhavAdaudArikazarIrasthitezca yathA''yuSkaM kAraNamevaM prakSepAhAro'pi, tathAhi-taijasazarIreNa mRdUkRtasyAbhyavahRtasya dravyasya svaparyAptyA pariNAmitasyottarottara pariNAmakrameNaudArikazarIriNAmanena prakAreNa kSududbhavo bhavati / vedanIyodaye sati, iyaM ca sAmagrI sarvApi bhagavati kevalini saMbhavati, tatkimarthamasauna bhuGkte?, na ca ghAticatuSTayasya sahakArikAraNabhAvo'sti / yena tadabhAvAttadabhAva ityucyate / tadevaM saMsArasthA jIvA vigrahagatau jaghanyenaikaM samayaM utkRSTataH samayatrayaM bhavasthakevalI ca samuddhAtAvasthaH samayatrayamanAhArakaH zailezyavasthAyAM tvantarmuhartam, siddhAstu sAdikamaparyantaM kAlamanAhArakA iti sthitam: // 177 // sAmprataM prathamAhAragrahaNaM yena zarIreNa karoti taddezayati- jyotiH- tejastadeva tatra vA bhavaM taijasaM tena kArmaNena cAhArayati, taijasakArmaNe hi zarIre AsaMsArabhAvinI, tAbhyAmeva cotpattidezaM gatA jIvAH prathamamAhAraM kurvanti tataH paramaudArikamizreNa vaikriyamizreNa vAyAvaccharIraM niSpadyate tAvadAhArayanti,zarIraniSpattau tvaudArikeNa vaikriyeNa vA''hArayantIti // 636 // sthitm| sAmprataM parijJAnikSepArthamAha-tatra nAmasthApanAdravyabhAvabhedAtparijJA caturdhA, tatrApi nAmasthApane kSuNNatvAdanAdRtya (r) dIrghakAlasthitidarzanAya / OM vishessnnaarthH| 0 zarIrAdirUpaH /
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtA niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandha:2 // 637 // zrutaskandhaH 2 tRtIyamadhyayana AhAraparijJA, sUtram 43-55 (678-690) bIjakAya catuSTayAdiH dravyaparijJA pratipAdayan gAthApazcArddhamAha-dravyaparijJe ti dravyasya dravyeNa vA parijJA dravyaparijJA, sAca paricchedyadravyaprAdhAnyAttasya casacittAcittamizrabhedena traividhyAtrividheti |bhaavprijnyaa'pijnyprijnyaaprtyaakhyaanprijnyaabheden dvividheti, zeSastvAgamanoAgamajJazarIrabhavyazarIravyatiriktAdiko vicAraH shstrprijnyaavddssttvyH|| 178 // gatA nikSepaniyuktiH,adhunA sUtrAnugame'skhalitAdiguNopetaM sUtramuccArayitavyam, taccedaM suyaM me AusaMteNaM bhagavayA evamakkhAyaM- iha khalu AhArapariNANAmajjhayaNe, tassaNaM ayama?- iha khalu pAINaM vA 4 savvato savvAvaMti caNaMlogaMsicattAri bIyakAyA evamAhijjaMti, taMjahA-aggabIyA mUlabIyA porabIyA khaMdhabIyA, tesiMcaNaM ahAbIeNaM ahAvagAseNaM ihegatiyA sattA puDhavIjoNiyA puDhavIsaMbhavA puDhavIvukkamA tajjoNiyA tassaMbhavA taduvakamA kammovagA kammaNiyANeNaM tatthavukkamA NANAvihajoNiyAsupuDhavIsurukkhattAe viuTuMti // te jIvA tesiMNANAvihajoNiyANaM puDhavINaM siNehamAhAreMti, te jIvA AhAreMti puDhavIsarIraM aausriirNteusriirNvaausriirNvnnssisriirN||nnaannaavihaann tasathAvarANaM pANANaM sarIraM acittaM kuvvaMti parividdhatthaM taM sarIraM puvvAhAriyaM tayAhAriyaM vipariNayaM sArUviyakaDaM saMtaM // avare'vi yaNaM tesiM puDhavijoNiyANaM rukkhANaM sarIrA NANAvaNNA NANAgaMdhA NANArasA NANAphAsA NANAsaMThANasaMThiyA NANAvihasarIrapuggalaviuvvitA te jIvA kammovavannagA bhavaMtittimakkhAyaM ||suutrm 43 // ( // 678 // ) ___ ahAvaraM purakkhAyaM ihegatiyA sattA rukkhajoNiyA rukkhasaMbhavA rukkhavukkamA tajjoNiyA tassaMbhavA taduvakamA kammovagA kammaniyANeNaM tatthavukamA puDhavIjoNiehirukkheharukkhattAe viuTRti, te jIvA tesiM puDhavIjoNiyANaMrukkhANaM siNehamAhAreMti, te jIvA AhAreMti puDhavIsarIraM AuteuvAuvaNassaisarIraMNANAvihANaM tasathAvarANaM pANANaM sarIraM acittaM kuvvaMti parividdhatthaM taM
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGga niyuktizrIzIlA vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 638 // zrutaskandhaH2 tRtIyamadhyayana AhAraparijJA, sUtram 43-55 (678-690) bIjakAya catuSTayAdiH sarIraM puvvAhAriyaM tayAhAriyaM vippariNAmiyaM sArUvikaDaM saMtaM avarevi ya Na tesiM rukkhajoNiyANaM rukkhANaM sarIrA NANAvaNNA NANAgaMdhANANArasA NANAphAsA NANAsaMThANasaMThiyA NANAvihasarIrapuggalaviuvviyA tejIvA kammovavannagA bhavaMtItimakkhAyaM ||suutrm 44 / / ( // 679 // ) ___ ahAvaraM purakkhAyaM ihegatiyA sattA rukkhajoNiyA rukkhasaMbhavA rukkhavukamA tajjoNiyA tassaMbhavA taduvakkamA kammovagA kammaNiyANeNaM tatthavukamA rukkhajoNiesu rukkhattAe viuTRti, te jIvA tesiM rukkhajoNiyANaM rukkhANaM siNehamAhAreMti, te jIvA AhAreMti puDhavIsarIraM AuteuvAuvaNassaisarIraM tasathAvarANaM pANANaM sarIraM acittaM kuvvaMti, parividdhatthaM taM sarIraM puvvAhAriyaM tayAhAriyaM vipariNAmiyaM sArUvikaDaM saMtaM avare'vi yaNaM tesiM rukkhajoNiyANaMrukkhANaM sarIrANANAvannA jAva te jIvA kammovavannagA bhavaMtItimakkhAyaM ||suutrm 45 // // 680 // ) ___ ahAvaraM purakkhAyaM ihegaiyA sattA rukkhajoNiyA rukkhasaMbhavA rukkhavukamA tajjoNiyA tassaMbhavA taduvakamA kammovagA kammaniyANeNaM tatthavukkamA rukkhajoNiesurukkhesu mUlattAe kaMdattAe khaMdhattAe tayattAe sAlattAe pavAlattAe pattattAe pupphattAe phalattAe bIyattAe viuTuMti, te jIvA tesiMrukkhajoNiyANaM rukkhANaM siNehamAhAreMti, te jIvA AhAreMti puDhavIsarIraM AuteuvAuvaNassai0 NANAvihANaM tasathAvarANaM pANANaM sarIraM acittaM kuvvaMti parividdhatthaM taM sarIragaMjAva sArUvikaDaM saMtaM, avare'vi yaNaM tesiM rukkhajoNiyANaM mUlANaM kaMdANaM khaMdhANaM tayANaM sAlANaM pavAlANaM jAva bIyANaM sarIrA NANAvaNNA NANAgaMdhA jAva NANAvihasarIrapuggalaviuvviyA te jIvA kammovavannagA bhvNtiitimkkhaayN| sUtram 46 // // 681 // ) ahAvaraM purakkhAyaM ihegatiyA sattA rukkhajoNiyA rukkhasaMbhavA rukkhavukkamA tajjoNiyA tassaMbhavA taduvakkamA kammovavannagA // 638 //
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGga niyuktizrIzIlA vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 639 / / zrutaskandhaH 2 tRtIyamadhyayanaM AhAraparijJA, sUtram 43-55 (678-690) bIjakAya catuSTayAdiH kammaniyANeNaM tatthavukkamA rukkhajoNiehiM rukkhehiM ajjhArohattAe viudbhRti, te jIvA tesiM rukkhajoNiyANaM rukkhANaM siNehamAhAreMti, te jIvA AhAreMti puDhavIsarIraMjAva sArUvikaDaMsaMtaM, avareviyaNaM tesiMrukkhajoNiyANaM ajjhAruhANaM sarIrANANAvanA jaavmkkhaayN|suutrm 47 // ( // 682 // ) __ ahAvaraM purakkhAyaM ihegatiyA sattA ajjhArohajoNiyA ajjhArohasaMbhavA jAva kammaniyANeNaM tatthavukkamA rukkhajoNiesu ajjhArohesu ajjhArohattAe viuTuMti, te jIvA tesiM rukkhajoNiyANaM ajjhArohANaM siNehamAhAreMti, te jIvA puDhavIsarIraM jAva sArUvikaDaMsaMtaM, avarevi yaNaM tesiM ajjhArohajoNiyANaM ajjhArohANaMsarIrANANAvanA jAvamakkhAyaM ||suutrm 48 // ( // 683 // ) __ ahAvaraM purakkhAyaM ihegatiyA sattA ajjhArohajoNiyA ajjhArohasaMbhavA jAva kammaniyANeNaM tatthavukamA ajjhArohajoNiesu ajjhArohattAe viuTuMti, te jIvA tesiM ajjhArohajoNiyANaM ajjhArohANaM siNehamAhAreMti, te jIvA AhAraMti puDhavisarIraM AusarIraM jAva sArUvikaDaM saMtaM, avare'vi ya NaM tesiM ajjhArohajoNiyANaM ajjhArohANaM sarIrA NANAvannA jAvamakkhAyaM // sUtram 49 / / ( // 684 // ) ___ ahAvaraM purakkhAyaM ihegatiyA sattA ajjhArohajoNiyA ajjhArohasaMbhavA jAva kammaniyANeNaM tatthavukamA ajjhArohajoNiesu ajjhArohesu mUlattAe jAva bIyattAe viuddhRti te jIvA tesiM ajjhArohajoNiyANaM ajjhArohANaM siNehamAhAreMti jAva avare'vi ya NaM tesiM ajjhArohajoNiyANaM mUlANaM jAva bIyANaM sarIrANANAvannA jAvamakkhAyaM / / sUtram 50 // // 685 // ) __ ahAvaraM purakkhAyaM ihegatiyA sattA puDhavijoNiyA puDhavisaMbhavA jAvaNANAvihajoNiyAsu puDhavIsutaNattAe viuTuMti, te jIvA tesiMNANAvihajoNiyANaM puDhavINaM siNehamAhAreMti jAva te jIvA kammovavannA bhavaMtItimakkhAyaM ||suutrm 51 // ( // 686 // ) 808080
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 640 // zrutaskandhaH 2 tRtIyamadhyayana AhAraparijJA, sUtram 43-55 (678-690) bIjakAya catuSTayAdiH evaM puDhavijoNiesutaNesutaNattAe viuTuMti jAvamakkhAyaM // sUtram 52 // ( // 687 // ) evaM taNajoNiesutaNesutaNattAe viuTuMti, taNajoNiyaMtaNasarIraMca AhAreMti jAvamakkhAyaM // evaM taNajoNiesutaNesumUlattAe jAva bIyattAe viuTuMti te jIvA jAva evamakkhAyaM ||evN osahINavi cattAri aalaavgaa|| evaM hariyANavi cattAri aalaavgaa|| sUtram 53 // ( // 688 // ) ahAvaraM purakkhAyaM ihegatiyA sattA puDhavijoNiyA puDhavisaMbhavA jAva kammaniyANeNaM tatthavukkamA NANAvihajoNiyAsupuDhavIsu AyattAe vAyattAe kAyattAe kUhaNattAe kaMdukattAe uvvehaNiyattAe nivvehaNiyattAe sachattAe chattagattAe vAsANiyattAe kUrattAe viudbhRti, te jIvA tesiMNANAvihajoNiyANaM puDhavINaM siNehamAhAreMti, tevi jIvA AhAreMti puDhavisarIraMjAva saMtaM, avare'viyaNaM tesiM puDhavijoNiyANaM AyattANaM jAva kUrANaM sarIrA NANAvaNNA jAvamakkhAyaM, ego ceva AlAvago sesA tiNNi nntthi| ahAvaraMpurakkhAyaM ihegatiyA sattA udagajoNiyA udagasaMbhavA jAva kammaniyANeNaM tatthavukamANANAvihajoNiesu udaesurukkhattAe viuTuMti, te jIvA tesiMNANAvihajoNiyANaM udagANaM siNehamAhAreMti, te jIvA AhAreMti puDhavisarIraM jAva saMtaM, avare'vi yaNaM tesiM udagajoNiyANaM rukkhANaM sarIrANANAvaNNA jAvamakkhAyaM / jahA puDhavijoNiyANaM rukkhANaM cattArigamA ajjhAruhANavi taheva, taNANaM osahINaM hariyANaM cattAri AlAvagA bhANiyavvA ekkakke |ahaavrN purakkhAyaM ihegatiyA sattA udagajoNiyA udagasaMbhavA jAva kammaNiyANeNaM tatthavukammA NANAvihajoNiesu udaesu udagattAe avagattAe paNagattAe sevAlattAe kalaMvugattAe haDatAe kaserugattAe kacchabhANiyattAe uppalattAe paumattAe kumuyattAe naliNattAe subhagattAe sogaMdhiyattAe poMDariyamahApoMDariyattAe sayapattattAe sahassapattattAe evaM kalhArakoMkaNayattAe araviMdattAe tAmarasattAe bhisabhisamuNAlapukkhalattAe pukkhalacchi // 640 //
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGga niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 641 // zrutaskandhaH2 8 tRtIyamadhyayanaM AhAraparijJA, sUtram 43-55 (678-690) bIjakAya catuSTayAdiH bhagattAe viuTuMti, te jIvA tesiMNANAvihajoNiyANaM udagANaM siNehamAhAreMti, te jIvA AhAreMti puDhavIsarIraMjAvasaMtaM, avare'vi yaNaM tesiM udagajoNiyANaM udagANaM jAva pukkhalacchibhagANaM sarIrA NANAvaNNA jAvamakkhAyaM, ego ceva aalaavgo| sUtram 54 // ( // 689 // ) ___ ahAvaraM purakkhAyaM ihegatiyA sattA tesiM ceva puDhavIjoNiehiM rukkhehiM rukkhajoNiehiM rukkhehiM rukkhajoNiehiM mUlehiM jAva bIehiM rukkhajoNiehiM ajjhArohehiM ajjhArohajoNiehiM ajjhAruhehiM ajjhArohajoNiehiM mUlehiM jAva bIehiM puDhavijoNiehiM taNehiM taNajoNiehiM taNehiM taNajoNiehiM mUlehiM jAva bIehiM evaM osahIhivi tinni AlAvagA, evaM hariehivi tinni AlAvagA, puDhavijoNiehivi AehiM kAehiM jAva kUrehiM udagajoNiehiM rukkhehiM rukkhajoNiehiM rukkhehiM rukkhajoNiehiM mUlehiM jAva bIehiM evaM ajjhArUhehivi tiNi taNehipi tiNNi AlAvagA, osahIhiMpi tiNNi, hariehipi tiNNi, udagajoNiehiM udaehiM avaehiM jAva pukkhalacchibhaehiM tasapANattAe viuddeti // tejIvA tesiM puDhavIjoNiyANaM udagajoNiyANaM rukkhajoNiyANaM ajjhArohajoNiyANaM taNajoNiyANaM osahIjoNiyANaM hariyajoNiyANaM rukkhANaM ajjhAruhANaM taNANaM osahINaM hariyANaM mUlANaM jAva bIyANaM AyANaM kAyANaM jAva kuravA (kUrA) NaM udagANaM avagANaM jAva pukkhalacchibhagANaM siNehamAhAreMti, te jIvA AhAreMti puDhavIsarIraM jAva saMtaM, avare'vi yaNaM tesiM rukkhajoNiyANaM ajjhArohajoNiyANaM taNajoNiyANaM osahijoNiyANaM hariyajoNiyANaM mUlajoNiyANaM kaMdajoNiyANaMjAva bIyajoNiyANaM AyajoNiyANaM kAyajoNiyANaM jAva kUrajoNiyANaM udagajoNiyANaM avagajoNiyANaMjAva pukkhalacchibhagajoNiyANaM tasapANANaM sarIrANANAvamA jAyasakhAyaM ||suutrm 55 // // 690
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 642 // sudharmasvAmI jambUsvAminamuddizyedamAha- tadyathA- zrutaM mayA''yuSmatA tu bhagavatedamAkhyAtam, tadyathA-AhAraparijJedamadhyayanam, zrutaskandha:2 tasya cAyamarthaH- prAcyAdiSu dikSu sarvata ityUrvAdho vidikSu ca savvAvaMti tti sarvasminnapi loke kSetre prajJApakabhAvadigAdhAra- tRtIyamadhyayanaM AhAraparijJA, bhUte'smin loke catvAro bIjakAyA bIjameva kAyo yeSAM te tathA, bIjaM vakSyamANam, catvAro bIjaprakArAH samutpattibhedA sUtram 43-55 bhavanti, tadyathA- agre bIjaM yeSAmutpadyate te talatAlIsahakArAdayaH zAlyAdayo vA, yadivA'grANyevotpattau kAraNatAMpratipadyante / (678-690) bIjakAya yeSAMkoraNTAdInAM te agrabIjAH, tathA mUlabIjA ArdrakAdayaH, parvabIjAstvikSvAdayaH,skandhabIjAH sallakyAdayaH, nAgArjunIyA catuSTayAdiH stu paThanti- vaNassaikAiyANa paMcavihA bIjavakkaMtI evamAhijjai- taMjahA- aggamUlaporukkhaMdhabIyaruhA chaTThAvi egeMdiyA saMmucchimA / bIyA jAyate yathA davadagdhasthalISu nAnAvidhAni haritAnyudbhavanti padminyo vA'bhinavataDAgAdAviti / teSAMca caturvidhAnAmapi vanaspatikAyAnAM yadyasya bIjaM- utpattikAraNaM tadyathAbIjaM tena yathAbIjeneti, idamuktaM bhavati-zAlyaGkarasya zAlibIjamutpattikAraNam, evamanyadapi draSTavyam, yathAvakAzene ti yo yasyAvakAzaH- yadyasyotpattisthAnamathavA bhUmyambukAlAkAzabIjasaMyogA yathAvakAzo gRhyate teneti, tadevaM yathAbIjaM yathAvakAzena ca iha asmin jagatyeke kecana sattvA ye tathAvidhakarmodayAdvanaspatitpitsavaH, te hi vanaspatAvutpadyamAnA api pRthivIyonikA bhavanti, yathA teSAM vanaspatibIjaM kAraNamevamAdhAramantareNotpatterabhAvAtpRthivyapi zaivAlajambAlAderudakavaditi, tathA pRthivyAM saMbhavaH- sadA bhavanaM yeSAM vanaspatInAM te tathA, idamuktaM bhavati- na kevalaM te tadyonikAH tasthitikAzceti, tathA pRthivyAmeva vividhamut- prAbalyena kramaH- kramaNaM // 642 // yeSAM te pRthivyutkramAH, idamuktaM bhavati-pRthivyAmeva teSAmUrdhvaMkramaNalakSaNA vRddhirbhavati, evaM ca te tadyonikAstatsaMbhavAstavyutkramA (c) dagdhavanasthalISu (mu0)| 70vakAze gRhayante (mu0)|
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 643 // zrIsUtrakRtAGgaM / ityetadanUdyAparaM vidhAtukAma Aha- kammovagA iti, te hi tathAvidhena vanaspatikAyasaMbhavena karmaNA preryamANAsteSveva zrutaskandhaH2 niyukti vanaspatiSUpa-sAmIpyena tasyAmeva ca pRthivyAM gacchantIti karmopagA bhaNyante, te hi karmavazagA vanaspatikAyAdAgatya teSveva tRtIyamadhyayanaM zrIzIlA0 AhAraparijJA, vRttiyutam punarapi vanaspatiSUtpadyante, na cAnyatroptA anyatra bhaviSyantIti, uktaM ca-kusumapuropte bIje mathurAyAM nAGkaraH samudbhavati / yatraivala sUtram 43-55 zrutaskandhaH 2 tasya bIjaM tatraivotpadyate prsvH||1||tthaa te jIvAH karmanidAnena- kAraNena samAkRSyamANAstatra- pRthivyAM vanaspatikAye vA (678-690) bIjakAya vyutkramAH samAgatAH santonAnAvidhayonikAsu pRthivISvityanyeSAmapi SaNNAM kAyAnAmutpattisthAnabhUtAsusacittAcittamizrAsu catuSTayAdiH vA zvetakRSNAdivarNatiktAdirasasurabhyAdigandhamRdukarkazAdisparzAdikairvikalpairbahuprakArAsu bhUmiSu vRkSatayA vividhaM vartante vivarttante, te ca tatrotpannAstAsAM pRthivInAMsnehaM snigdhabhAvamAdadate, sa eva ca teSAmAhAra iti, na ca te pRthivIzarIramAhArayantaH pRthivyAH pIDAmutpAdayanti // evamapkAyatejovAyuvanaspatInAmapyAyojyam, atra ca pIDAnutpAdane'yaM dRSTAntaH, tadyathAaNDodbhavAdyA jIvA mAturuSmaNA vivardhamAnA garbhasthA evodaragatamAhArayantonAtIva pIDAmutpAdayanti, evamasAvapi vanaspatikAyikaH pRthivIsnehamAhArayannAtIva tasyAH pIDAmutpAdayati utpadyamAnaH, samutpannazca vRddhimupagato'sadRzavarNarasAdhupetatvAt / bAdhAM vidadhyAdapIti / evamapkAyasya bhaumasyAntarikSasya vA zarIramAhArayanti, tathA tejaso bhasmAdikaM zarIramAdadati, evaM vAyvAderapIti draSTavyam, kiMbahunoktena?, nAnAvidhAnAM trasasthAvarANAM prANinAM yaccharIraM tatte samutpadyamAnAH acitta miti svakAyenAvaSTabhya prAsukIkurvanti, yadivA parividhvastaM pRthivIkAyAdizarIraM kiJcitprAsukaM kiJcitparitApitaM kurvanti, te / vanaspatijIvA eteSAM pRthivIkAyAdInAM taccharIraM pUrvamAhArita miti taireva pRthivIkAyAdibhirutpattisamaye AhAritamAsItsvakAyatvena pariNAmitamAsIt, tadadhunA'pi vanaspatijIvastatrotpadyamAna utpanno vA tvacA- sparzenAhArayati, AhArya ca // 643
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA vRttiyutam zrutaskandhaH2 // 644 / / zrutaskandhaH 2 tRtIyamadhyayanaM AhAraparijJA, sUtram 43-55 (678-690) bIjakAya catuSTayAdiH svakAyatvena vipariNAmayati, vipariNAmitaM ca taccharIraM svakAyena saha svarUpatAM nItaM sattanmayatAM pratipadyate, aparANyapi zarIrANi mUlazAkhApratizAkhApatrapuSpaphalAdIni teSAM pRthivIyonikAnAMvRkSANAM nAnAvarNAni, tathAhi-skandhasyAnyathAbhUto varNo mUlasya cAnyAdRza iti, evaM yAvannAnAvidhazarIrapudgalavikurvitAste bhavantIti, tathAhi- nAnArasavIryavipAkA nAnAvidhapudgalopacayAtsurUpakurUpasaMsthAnAH, tathA dRDhAlpasaMhananAH kRzasthUlaskandhAzca bhavantItyevamAdikAni nAnAvidhasvarUpANi zarIrANi vikurvantIti sthitam / keSAMcicchAkyAdInAMvanaspatyAdyAH sthAvarA jIvA eva na bhavantItyatastatpratiSedhArthamAha-te jIvA ityAdi, te vanaspatiSUtpannA jIvA nAjIvAH, upayogalakSaNatvAnIvAnAm, tathAhi-teSAmapyAzrayosarpaNAdikayA kriyayopayogo lakSyate, tathA viziSTAhAropacayApacayAbhyAM zarIropacayApacayasaddhAvAdarbhakavat jIvAH / sthAvarAH tathA chinnaprarohaNAtsvApAtsarvatvagapaharaNe maraNAdityevamAdayo hetavo'tra draSTavyAH, yadatra kaizcitspaSTe'pi vanaspatInAM caitanye'siddhAnaikAntikatvAdikamuktaM svadarzanAnurAgAt tadapakarNanIyam, nahi samyagArhatamatAbhijJo'siddhaviruddhAnaikAntikopanyAsena vyAmohyate, sarvasya kathaJcidabhyupagatatvAtpratiSiddhatvAcceti / tecajIvAstatra vanaspatiSu tathAvidhena karmaNA upapannagAH, taccedaM- ekendriyajAtisthAvaranAmavanaspatiyogyAyuSkAdikamiti, tatkarmodayena tatrotpannA ityucyantena punaH kAlezvarAdinA ttrotpaadynteityevmaakhyaatNtiirthkraadibhiriti|evNtaavtpRthiviiyonikaa vRkSA abhihitaaH||43||678||saamprtNtdyonikessvev vanaspatiSu apare samutpadyanta ityetadarzayitumAha-sudharmasvAmI ziSyoddezenedamAha- athAparametadAkhyAtaM purAtIrthakareNa yadivA tasyaiva vanaspateH punaraparaMvakSyamANamAkhyAtam, tadyathA- iha asmin jagatyeke kecana tathAvidhakarmodayavartinaH sattvAH prANino vRkSA eva yoniH- utpattisthAnamAzrayo yeSAMte vRkSayonikAH, iha ca yatpRthivIyonikeSuvRkSeSvabhihitaM tadeteSvapivRkSayonikeSu // 644 //
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 645 // bIjakAya vanaspatiSu tadupacayakartRsarvamAyojyaM yaavdaakhyaatmiti||44||679||saamprtN vanaspatyavayavAnadhikRtyA''ha-athAparametadA- zrutaskandhaH2 khyAtaM (yadAkhyAtaM) taddarzayati- iha asmin jagatyeke na sarve tathAvidhakarmodayavartino vRkSayonikAH sattvA bhavanti tadavayavA tRtIyamadhyayana AhAraparijJA, zritAzcApare vanaspatirUpA eva prANino bhavanti, tathA yo hyeko vanaspatijIvaH sarvavRkSAvayavavyApI bhavati, tasya cApare kAmavAta, tasya cApara sUtram 43-55 davayaveSu mUlakandaskandhatvakzAkhApravAlapatrapuSpaphalabIjabhUteSu dazaSusthAneSu jIvAH samutpadyante, teca tatrotpadyamAnA vRkSayonikA (678-690) vRkSodbhavA vRkSavyutkramAzcocyante iti,zeSaM pUrvavat, iha ca prAkcaturvidhArthapratipAdakAni sUtrANyabhihitAni, tadyathA-vanaspatayaH catuSTayAdiH pRthivyAzritA bhavantItyekaM 1, taccharIraM apkAyAdizarIraM vA''hArayantIti dvitIyaM 2, tathA vivRddhAstadAhAritaM zarIramacittaM vidhvastaM ca kRtvA''tmasAtkurvantIti tRtIyaM 3, anyAnyapi teSAM pRthivIyonikAnAMvanaspatInAMzarIrANi mUlakandaskandhAdIni nAnAvarNAni bhavantIti caturthaM 4, evamatrApi vanaspatiyonikAnAMvanaspatInAmevaMvidhArthapratipAdakAnicatuHprakArANi sUtrANi draSTavyAnIti yAvatte jIvA vanaspatyavayavamUlakandaskandhAdirUpAH karmopapannagA bhvntyevmaakhyaatm||45||680||saamprtN vRkSoparyutpannAn vRkSAnAzrityAha- athAparametatpurA''khyAtaM yadvakSyamANamihaike sattvA vRkSayonikA bhavanti, tatra yete pRthivIyonikA vRkSAsteSveva pratipradezatayA ye'paresamutpadyante tasyaikasya vanaspatermUlArambhakasyopacayakAriNaste vRkSayonikA ityabhidhIyante, yadivA yete mUlakandaskandhazAkhAprazAkhAdikAH pUrvoktadazasthAnavartinasta evamabhidhIyante, teca vRkSayonikeSu vRkSeSukarmopAdAnaniSpAditeSu uparyupari adhyArohantItyadhyAruhAH- vRkSoparijAtA vRkSA ityabhidhIyante, teca vallIvRkSAbhidhAnAH kAmavRkSAbhidhAnA vA draSTavyAH, tadbhAve cApare vanaspatikAyAH samutpadyante vRkSayonikeSu vanaspatiSviti, ihApi prAgvaJcatvAri sUtrANi O0tAzca pare (mu0)| 0 tathAhi (pr0)| // 645 //
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ | zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH2 // 646 // draSTavyAni, tadyathA-vRkSayonikeSu vRkSeSvapare'dhyAruhAH samutpadyante, te ca tatrotpannAH svayonibhUtaM vanaspatizarIramAhArayanti, zrutaskandhaH 2 tathA pRthivyaptejovAyvAdInAM ca zarIrakamAhArayanti, tathA taccharIramAhAritaM sadacittaM vidhvastaM vipariNAmitamAtmasAtkRtaM tRtIyamadhyayanaM svakAyAvayavatayA vyavasthApayanti, aparANi ca teSAmadhyAruhANAM nAnAvidharUparasagandhasparzopetAni nAnAsaMsthAnAni AhAraparijJA, sUtram 43-55 zarIrANi bhavanti, te jIvAstatra svakRtakarmopapannA bhavantItyetadAkhyAtamiti prathamaMsUtram, dvitIyaM tvidaM- athAparaM purA''khyAtaM (678-690) bIjakAya ye te prAgvRkSayonikeSu vRkSeSu adhyAruhAH pratipAditAsteSvevopari pratipradezopacayakartAro'dhyAruhavanaspatitvenopapadyante, te ca / catuSTayAdiH jIvA adhyAruhapradezeSUtpannA adhyAruhajIvAsteSAMsvayonibhUtAni zarIrANyAhArayanti, tatrAparANyapi pRthivyAdIni zarIrANika AhArayanti aparANi cAdhyAruhasaMbhavAnAmadhyAruhajIvAnAM nAnAvarNakAdikAni zarIrANi bhavantItyevamAkhyAtam, tRtIya tvidaM-athAparaM purAkhyAtam, tadyathA- ihaike sattvA adhyAruhasaMbhaveSvadhyAruheSvadhyAruhatvenotpadyante, ye caivamutpadyante te'dhyAruhayonikAnAmadhyAruhANAM yAni zarIrANi tAni AhArayanti, dvitIyasUtre vRkSayonikAnAmadhyAruhANAM yAni zarIrANi taanypre| adhyAruhajIvA AhArayanti, tRtIye tvadhyAruhayonikAnAmadhyAruhajIvAnAMzarIrANi draSTavyAnIti vizeSaH, idaMtu caturthakam, tadyathA- athAparamidamAkhyAtam, tadyathA- ihaike sattvA adhyAruhayonikeSvadhyAruheSumUlakandaskandhatvakzAkhApravAlapatrapuSpaphalabIjabhAvenotpadyante, te ca tathAvidhakarmopagA bhavantItyetadAkhyAtamiti, zeSaM tadeveti // 46-50 // 681-685 // sAmprataM vRkSavyatiriktaM zeSaM vanaspati (granthAgraM 10500)kAyamAzrityAha- athAparamidamAkhyAtaM yaduttaratra vakSyate, tadyathA- ihaike sattvAH pRthivIyonikAH pRthivIsaMbhavAH pRthivIvyutkramA ityAdayo yathA vRkSeSu catvAra AlApakA evaM tRNAnyapyAzritya draSTavyAH, te (r) nAnAvidhavarNa0 (mu0)| // 649
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGga niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 647 // cAmI- nAnAvidhAsu pRthivIyoniSu tRNatvenotpadyante pRthivIzarIraM cAhArayanti // 51 // 686||dvitiiyN tu pRthivIyonikeSu / / zrutaskandhaH 2 tRNeSUtpadyante pRthivIyonikatRNazarIraM cAhArayantIti tRtIyaM tu tRNayonikeSu tRNeSUtpadyante tRNayonikatRNazarIraM cAhArayantIti tRtIyamadhyayanaM AhAraparijJA, // 52 // 687 // caturthaM tRNayonikeSu tRNAvayaveSu mUlAdiSu dazaprakAreSUtpadyante tRNazarIraM cAhArayanti, ityevaM yAvadAkhyAtamiti / sUtram 43-55 evamauSadhyAzrayA-zcatvAra AlApakA bhaNanIyAH, navaramauSadhigrahaNaM kartavyam / evaM haritAzrayAzcatvAra AlApakA vaacyaaH||53|| (678-690) bIjakAya 688 // kuhaNeSu tveka evAlApako dRSTavyaH, tadyonikAnAmapareSAmabhAvAditi bhaavH| iha cAmI vanaspativizeSA loka catuSTayAdiH vyavahArato'nugantavyAH prajJApanAto vA'vaseyA iti / atra ca sarveSAmeva pRthiviiyoniktvaatpRthiviismaashrytvenaabhihitaaH| iha ca sthAvarANAM vanaspatereva praspaSTacaitanyalakSaNatvAttasyaiva prAk pradarzitaM caitanyam, sAmpratamapkAyayonikasya vanaspateH svarUpaM darzayitumAha-athAnantarametadvakSyamANamAkhyAtam, tadyathA- ihaike sattvAstathAvidhakarmodayAdudakaM yoniH- utpattisthAna: yeSAM te tathA, tathodake saMbhavo yeSAM te tathA, yAvatkarmanidAnena saMdAnitAstadupakramA bhavantIti / te ca tatkarmavazagA nAnAvidhayoniSUdakeSu vRkSatvena vyutkrAmanti- utpdynte| ye ca jIvA udakayonikA vRkSatvenotpannAste taccharIraM-udakazarIramAhArayanti, na kevalaM tadevAnyadapi pRthivIkAyAdizarIramAhArayantIti / zeSaM pUrvavat neyam / yathA pRthivIyonikAnAM vRkSANAM catvAra AlApakA evamudakayonikAnAmapi vRkSANAM bhavantItyevaM draSTavyam, tadutpannAnAMtvaparavikalpAbhAvAdeka evAlApako bhavati, eteSAM hi udakAkRtInAM vanaspatikAyAnAM tathA avakapanakazaivalAdInAmaparasya prAguktasya vikalpasyAbhAvAditi / ete ca udakAzrayA vanaspativizeSAH kalambukAhaDAdayo lokavyavahArato'vaseyA iti // sAmpratamanyena prakAreNa vanaspatyAzraya (r) utpadyante tRNazarIraM (mu0)| 0 bhajanIyAH (mu0)| // 64 //
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGga niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH2 // 648 // mAlApakatrayaM darzayitumAha- tadyathA- pRthivIyonikairvRkSavRkSayonikairvRkSastathA vRkSayonikairmUlAdibhiriti, evaM vRkSayonikairadhyAruhaistathA'dhyAruhayonikairadhyAruhaistathAdhyAruhayonikairmUlAdibhiriti / evamanye'pitRNAdayo drssttvyaaH| evamudakayonikeSvapi vRkSeSu yojanIyam / tadevaM pRthivIyonikavanaspaterudakayonikavanaspatezca bhedAnupadAdhunA tadanuvAdenopasaMjighRkSurAha- te jIvA ityAdi, te vanaspatiSUtpannA jIvAH pRthivIyonikAnAM tathodakavRkSAdhyAruhatRNauSadhiharitayonikAnAM vRkSANAMyAvatsnehamAhArayantItyetadAkhyAtamiti, tathA sAnAMprANinAMzarIramAhArayantyetadavasAne draSTavyamiti / tadevaM vanaspatikAyikAnAM supratipAdyacaitanyAnAMsvarUpamabhihitam,zeSAH pRthvIkAyAdayazcatvAra ekendriyA uttaratra pratipAdayiSyante, sAmprataM 8 sakAyasyAvasaraH, sa ca nArakatiryaGganuSyadevabhedabhinnaH, tatra nArakA apratyakSatvenAnumAnagrAhyAH-(tathAhi) duSkRtakarmaphalabhujaH kecana santItyevaM te graahyaaH| tadAhAro'pyekAntenAzubhapudgalanirvartita ojasA~na prakSepeNeti / devA apyadhunA bAhulyenAnumAnagamyA eva, teSAmapyAhAraHzubha ekAntenaujonivartito na prakSepakRta iti, sacAbhoganivartito'nAbhogakRtazca, tatrAnAbhogakRtaH pratisamayabhAvI AbhogakRtazca jaghanyena caturthabhaktakRta utkRSTatastu trayastriMzadvarSasahasraniSpAdita iti // 54-55||689-690||shessaastu tiryamanuSyAH, teSAM ca madhye manuSyANAmabhyarhitatvAttAneva prAgdarzayitumAha___ahAvaraM purakkhAyaMNANAvihANaM maNussANaM taMjahA- kammabhUmagANaM akammabhUmagANaM aMtaradIvagANaM AriyANaM milakkhuyANaM, tesiMcaNaM ahAbIeNaM ahAvagAseNaM itthIe purisassa ya kammakaDAe joNie ettha NaM mehuNavattiyAe (va) NAmaM saMjoge samuppajjai, evamanyeSvapi tRNAdiyonikeSvapi vRkSeSu yojanIyam, tadevaM pr0| 0 tathodakAnAM vRkSA 0 pra010 srvessvaadshessvsti pATha eSaH, tathApi TIppaNIto'ntaHpraviSTa 8 iti jnyaayte| lomAhAro'pyatraujastayA vivakSitastena kevalaH prakSepaH prtissiddhH| zrutaskandhaH 2 tRtIyamadhyayanaM AhAraparijJA, sUtram 43-55 (678-690) bIjakAya catuSTayAdiH sUtram 56 (691) karmabhUmijA manuSyAH // 648
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 649 // zrutaskandhaH2 tRtIyamadhyayana AhAraparijJA, sUtram 56 (691) karmabhUmijA manuSyAH te duhaovi siNehaM saMciNaMti, tattha NaM jIvA itthittAe purisattAe NapuMsagattAe viuddeti, te jIvA mAouyaM piusuknaM taM tadubhayaM saMsarTakalusa kivisaMtaM paDhamattAe AhAramAhAreMti, tatopacchA jaMse mAyA NANAvihAorasavihIoAhAramAhAreti tato egadeseNaM oyamAhAreMti, ANupuvveNa vuDDA palipAgamaNupavannA tato kAyAto abhinivaTTamANA itthiM vegayA jaNayaMti purisaMvegayA jaNayaMti NapuMsagaM vegayA jaNayaMti, te jIvA DaharA samANA mAukkhIraM sappiM AhAreMti, ANupuvveNaM vuDDA oyaNaM kummAsaM tasathAvare ya pANe, te jIvA AhareMti puDhavisarIraMjAva sArUvikaDaM saMtaM, avare'viyaNaMtesiMNANAvihANaM maNussagANaM kammabhUmagANaM akammabhUmagANaM aMtaraddIvagANaM AriyANaM milakkhUNaM sarIrANANAvaNNA bhavaMtItimakkhAyaM // sUtram 56 // 691 // athAnantarametat purA pUrvamAkhyAtam, tadyathA- AryANAmanAryANAM ca karmabhUmijAkarmabhUmijAdInAM manuSyANAM nAnAvidhayonikAnAM svarUpaM vakSyamANanItyA samAkhyAtam, teSAM ca strIpuMnapuMsakabhedabhinnAnAM yathAbIjene ti yadyasya bIjam, tatra striyAH sambandhi zoNitaM puruSasya zukraM etadubhayamapyavidhvastam, zukrAdhikaM satpuruSasya zoNitAdhikaM striyAstatsamatA napuMsakasya kAraNatAM pratipadyate, tathA yathAvakAzene ti yo yasyAvakAzo mAturudarakukSyAdikaH, tatrApi kila vAmA striyo dakSiNA kukSiH puruSasyobhayAzritaH SaNDha iti / atra cAvidhvastA yoniravidhvastaM bIjamiti catvAro bhaGgAH, tatrApyAdya eva bhaGgaka utpatteravakAzo na zeSeSu triSviti / atra ca strIpuMsayorvedodaye sati pUrvakarmanirvartitAyAM yonau maithunapratyayiko ratAbhilASodayajanito'gnikAraNayoraraNikASThayoriva saMyogaH samutpadyate, tatsaMyogeca tacchukrazoNite samupAdAya tatrotpitsavojantavastaijasakArmaNAbhyAM zarIrAbhyAM karmarajjusaMdAnitAstatrotpadyante / te ca prathamamubhayorapi snehamAcinvantyavidhvastAyAM yonau satyAmiti, vidhvasyate tu yoniH paJcapaJcAzikA (yadA) nArI saptasaptatikaH pumAn iti, tathA dvAdaza muhUrtAni yAvacchukrazoNite avidhvastayonike // 649 //
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA vRttiyutam zrutaskandhaH2 // 650 // manuSyAH bhavataH tata UrdhvaM dhvaMsamupagacchata iti| tatra ca jIvA ubhayorapi snehamAhArya svakarmavipAkena yathAsvaM strIpunapuMsakabhAvena zrutaskandhaH2 viuTRti tti vivartante samutpadyanta itiyAvat, taduttarakAlaM ca strIkukSau praviSTAH santaH striyA''hAritasyAhArasya niryAsaM tRtIyamadhyayana AhAraparijJA, snehamAdadati, tatsnehena ca teSAM jantUnAM kramopacayAd anena krameNa niSpattirupajAyate-'sattAhaM kalalaM hoi, sattAhaM hoi sUtram 56 bubbuyaM' ityaadi|tdevmnen krameNa tadekadezena vA mAturAhAramojasA mizreNa vAlomabhirvA''nupUryeNAhArayanti yathAkramaM AnupUryeNa (691) karmabhUmijA vRddhimupAgatAH santo garbhaparipAkaMgarbhaniSpattimanuprapannAstatomAtuH kAyAdabhinivartamAnA:- pRthagbhavantaH sntstdyonernirgcchnti| te ca tathAvidhakarmodayAdAtmanaH strIbhAvamapyekadA janayanti utpAdayantyapare kecana puMbhAvaM napuMsakabhAvaM ca, idamuktaM bhavatistrIpuMnapuMsakabhAvaH prANinAM svakRtakarmanivartito bhavati, na punaryo yAdRgiha bhave so'muSminnapi tAhageveti, te ca tadaharjAtabAlakAH santaH pUrvabhavAbhyAsAdAhArAbhilASiNo mAtuH stanastanyamAhArayanti, tadAhAreNa cAnupUryeNa ca vRddhAstaduttarakAlaM navanItadadhyodanAdikaM yAvatkulmASAn bhuJjate, tathA''hAratvenopagatAMstrasAn sthAvarAMzca prANinaste jIvA AhArayanti, tathA nAnAvidhapRthivIzarIraM lavaNAdikaMsacetanamacetanaM vA''hArayanti, taccAhAritamAtmasAtkRtaMsArUpyamApAditaM sat 'rasAsRnAMsamedo'sthimajjAzukrANi dhAtava' iti saptadhA vyavasthApayanti, aparANyapiteSAM nAnAvidhamanuSyANAMzarIrANi nAnAvarNAnyAvirbhavanti, teca tadyonikatvAttadAdhArabhUtAni nAnAvarNAni zarIrANyAhArayantItyevamAkhyAtamiti evaM tAvadgarbhavyukrAntijamanuSyAH pratipAditAH, tadanantaraM saMmUrchanajAnAmavasaraH, tAMzcottaratra pratipAdayiSyAmi // 56 // 691 // , sAmprataM , // 650 // tiryagyonikAMstatrApi jalacarAnuddizyAha 7 vartante (mu0)| 7 praviSTAH santaH (pr0)| 0 anupUrveNa (pr0)| 0 nirvartamAnAH (pr0)| 0 yonikAH, tatrApi jala0 (mu0)|
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH2 // 651 // zrutaskandhaH2 tRtIyamadhyayanaM AhAraparijJA, sUtram 57 (692) jalacarAdi svarUpaH ahAvaraM purakkhAyaNANAvihANaMjalacarANaM paMciMdiyatirikkhajoNiyANaM, taMjahA-macchANaM jAva susumArANaM, tesiMcaNaM ahAbIeNaM ahAvagAseNaM itthIe purisassa ya kammakaDA taheva jAva tato egadeseNaM oyamAhAreMti, ANupuvveNaM vuDDA palipAgamaNupavannA tato kAyAo abhinivaTTamANA aMDaM vegayA jaNayaMti poyaM vegayA jaNayaMti, se aMDe ubbhijamANe itthiM vegayA jaNayaMti purisaMvegayA jaNayaMti napuMsagaMvegayA jaNayaMti, te jIvA DaharA samANA AusiNehamAhAreMti ANupuvveNaM vuDDA vaNassatikAyaMtasathAvare ya pANe, tejIvA AhAreMti puDhavisarIraMjAva saMtaM, avare'viyaNaM tesiMNANAvihANaMjalacarapaMciMdiyatirikkhajoNiyANaM macchANaM susumArANaM sarIrANANAvaNNA jAvamakkhAyaM ||ahaavrN purakkhAyaMNANAvihANaMcauppayathalayarapaMciMdiyatirikkhajoNiyANaM, taMjahA- egakhurANaM dukhurANaM gaMDIpadANaM saNapphayANaM, tesiMcaNaM ahAbIeNaM ahAvagAseNaM itthipurisassa ya kamma jAva mehuNavattie NAmaM saMjoge samuppajjai, te duhao siNehaM saMciNaMti, tattha NaM jIvA itthittAe purisattAe jAva viuTuMti, te jIvA mAouyaM piusukkaM evaM jahA maNussANaM itthiMpi vegayA jaNayaMti purisaMpi napuMsagaMpi, te jIvA DaharA samANA mAukkhIraM sappiM AhAreMti ANupuvveNaM vuDDA vaNassaikAyaMtasathAvareya pANe, te jIvA AhAreMti puDhavisarIraMjAvasaMtaM, avare'viyaNaM tesiMNANAvihANaMcauppayathalayarapaMceMdiyatirikkhajoNiyANaM egakhurANaMjAva saNaNphayANaM sarIrANANAvaNNAjAvamakkhAyaM ||ahaavrN purakkhAyaMNANAvihANaM uraparisappathalayarapaMciMdiyatirikkhajoNiyANaM, taMjahA- ahINaM ayagarANaM AsAliyANaM mahoragANaM, tesiMcaNaM ahAbIeNaM ahAvagAseNaM itthIe purisa jAva ettha NaM mehuNe evaM taM ceva, nANattaM aMDaM vegaiyA jaNayaMti poyaM vegaiyA jaNayaMti, se aMDe ubbhijjamANe itthiM vegaiyA jaNayaMti purisaMpiNapuMsagaMpi, te jIvA DaharA samANA vAukAyamAhareMti ANupuvveNaM vuDDA vaNassaikAyaM tasathAvarapANe, te jIvA AhAreMti puDhavisarIraMjAvasaMtaM, avare'viyaNaM tesiMNANAvihANaM uraparisappathalayarapaMciMdiyatirikkha0 ahINaMjAva mahoragANaM 888888888888888888888888888888888 // 651 //
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH2 // 652 // svarUpa: sarIrANANAvaNNA NANAgaMdhA jAvamakkhAyaM // ahAvaraM purakkhAyaNANAvihANaM bhuyaparisappathalayarapaMciMdiyatirikkhajoNiyANaM, zrutaskandhaH2 taMjahA-gohANaM naulANaM sihANaM saraDANaM sallANaM saravANaM kharANaM gharakoiliyANaM vissaMbharANaM musagANaM maMgusANaM payalAiyANaM tRtIyamadhyayana AhAraparijJA, birAliyANaM johANaM cauppAiyANaM, tesiMcaNaM ahAbIeNaM ahAvagAseNaM itthIe purisassa ya jahA uraparisappANaM tahA bhANiyavvaM sUtram 57 jAva sArUvikaDaM saMtaM, avare'vi yaNaM tesiM NANAvihANaM bhuyaparisappapaMciMdiyathalayaratirikkhANaM taM0 gohANaM jAvamakkhAyaM / / (692) jalacarAdi ahAvaraM purakkhAyaM NANAvihANaM jalacarapaMciMdiyatirikkhajoNiyANaM, taMjahA- cammapakkhINaM lomapakkhINaM samuggapakkhINaM vitatapakkhINaM tesiMca NaM ahAbIeNaM ahAvagAseNaM itthIe jahA uraparisappANaM, nANattaM te jIvA DaharA samANA mAugAttasiNehamAhAreMti ANupuvveNaM vuDDA vaNassatikArya tasathAvare ya pANe, te jIvA AhAreMti puDhavisarIraMjAvasaMtaM, avare'viyaNaM tesiMNANAvihANaMkhahacarapaMciMdiyatirikkhajoNiyANaMcammapakkhINaM jAvamakkhAyaM / / sUtram 57 // 692 // athAnantarametadvakSyamANaM pUrvamAkhyAtam, tadyathA- nAnAvidhajalacarapaJcendriyatiryagyonikAnAM sambandhinaH kAMzcitsvanAmagrAhamAha, tadyathA- macchANaM jAva suMsumArANa mityAdi, teSAM matsyakacchapamakaragrAhasusumArAdInAM yathAbIjena- yasya yathA yadvIjaM yathAbIjaM tena tathA yathAvakAzena-yo yasyodarAdAvavakAzastena striyAH puruSasya casvakarmanirvartitAyAM yonAvutpadyante / te ca tatrAbhivyaktA mAturAhAreNa vRddhimupagatAH strIpuMnapuMsakAnAmanyatamatvenotpadyante, teca jIvA jalacarA garbhAvyutkrAntAH santastadanantaraM yAvad Dahara tti laghavastAvadapsnehaM- apkAyamevAhArayanti AnupUryeNa ca vRddhAH santo vanaspatikAyaM tathA'parAMzca trasAn sthAvarAMzcAhArayanti / // 652 // yAvatpaJcedriyAnapyAhArayanti, tathA coktaM- asti matsyastimirnAma, dazayojanavistaraH / timiGgilagilo'pyasti, tagilo'pyasti 0 zatayojana (mu0)|
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGga niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 653 // bhaart!||1||tthaa te jIvAH pRthivIzarIraM-kardamasvarUpaMkrameNa vRddhimupagatAH santa AhArayanti, taccAhAritaM satsamAnarUpI- zrutaskandhaH2 kRtamAtmasAtpariNAmayanti, zeSaM sugamam, yAvatkarmopagatA bhavantItyevamAkhyAtam // sAmprataM sthalacarAnuddizyAha-ahAvara tRtIyamadhyayanaM AhAraparijJA, mityAdi, athAparametadAkhyAtaM nAnAvidhAnAM catuSpadAnAm, tadyathA- ekakhurANAmityazvagaurakhurAdInAM tathA dvikhurANAM-goma- sUtram 57 hiSyAdInAMtathA gaNDIpadAnAM-hastigaNDakAdInAM tathA sanakhapadAnAM-siMhavyAghrAdInAM yathAbIjena yathAvakAzena ca sakalaparyApti- (692) jalacarAdi mavApyotpadyante te cotpannAH santastadanantaraM mAtuH stanyamAhArayantIti, krameNa ca vRddhimupagatAHsanto'pareSAmapi zarIramAhArayantIti zeSaM sugamaM yAvatkarmopagA~ bhvntiiti||saamprtmurHprisrpaanuddishyaah- nAnAvidhAnAM bahuprakArANAmurasA ye prasarpanti / teSAM, tadyathA- ahInAmajagarANAmAzAlikAnAM mahoragANAM yathAbIjena yathAvakAzena cotpattyA'NDajatvena potajatvena vA garbhAnnirgacchantIti / te ca nirgatA mAturUSmANaM vAyuM cAhArayanti, teSAM ca jAtipratyayena tenaivAhAreNa kSIrAdineva vRddhirupajAyate, zeSa sugamam, yAvadAkhyAtamiti ||saamprtN bhujaparisarpAnudaddizyAha- nAnAvidhAnAM bhujAbhyAM ye parisarpanti teSAm, tadyathA- godhAna-8 kulAdInAM svakarmopAttena yathAbIjena yathAvakAzena cotpattirbhavati, te cANDajatvena potajatvena cotpannAstadanantaraM mAturUSmaNA vAyunA cA''hAritena vRddhimupayAnti,zeSaM sugamam, yaavdaakhyaatmiti||saamprtNkhcraanuddishyaah-naanaavidhaanaaNkhecraannaamutptti-2 revaM draSTavyA-tadyathA- carmapakSiNAM-carmakITavalgulIprabhRtInAMtathA lomapakSiNAM-sArasarAjahaMsakAkabakAdInAM tathA samudgapakSivitatapakSiNAMbahirdIpavartinAmeteSAM yathAbIjena yathAvakAzena cotpannAnAmAhArakriyaivamupajAyate, tadyathA-sA pakSiNI tadaNDakaM // 653 // (r) rAghava! (mu0)| (c) 0mityazvakharA (mu0)| 0 kAzena sakala (mu0)| 0 0pagatA0 (mu0)| 7 0bajItvena (mu0)| 0 svakarmopapAttena (mu0)|
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGga svapakSAbhyAmAvRtya tAvattiSThati yAvattadaNDakaM tadUSmaNAhAritena vRddhimupagataMsat kalalAvasthAM parityajya caJcAdikAnavayavAn / zrutaskandhaH 2 niyuktiparisamApayya bhedamupayAti, taduttarakAlamapi mAtropanItenAhAreNa vRddhimupayAti, zeSaM praagvt||vyaakhyaataaH paJcendriyA manuSyA tRtIyamadhyayana zrIzIlA AhAraparijJA, vRttiyutam stiryaJcazva, teSAMcAhAro dvedhA-Abhoganirvartito'nAbhoganirvartitazca, tatrAnAbhoganirvartitaH pratikSaNabhAvI Abhoganirvartitastu sUtram 58 zrutaskandhaH2 yathAsvaM kSudvedanIyodayabhAvIti // 57 // 692 / / sAmprataM vikalendriyAnuddizyAha (693) // 654 // vikalendriyaH ahAvaraM purakkhAyaM ihegatiyA sattA NANAvihajoNiyA NANAvihasaMbhavA NANAvihavukkamA tajjoNiyA tassaMbhavA taduvakkamA kammovagA kammaNiyANeNaM tatthavukamANANAvihANaM tasathAvarANaM poggalANaM sarIresu vA sacittesuvA acittesu vA aNusUyattAe viuTuMti, te jIvA tesiMNANAvihANaM tasathAvarANaM pANANaM siNehamAhAreMti, te jIvA AhAreMti puDhavisarIraMjAva saMtaM, avare'viya NaM tesiM tasathAvarajoNiyANaM aNusUyagANaM sarIrANANAvaNNA jAvamakkhAyaM // evaM duruuvsNbhvttaae||evN khurdugttaae||suutrm 58 // ( // 693 // ) athAnantarametadAkhyAtaM iha asmin saMsAre eke kecana tathAvidhakarmodayavartinaH sattvAHprANino nAnAvidhayonikAH karmanidAnenasvakRtakarmaNopAdAnabhUtena tatrotpattisthAne upakramya Agatya nAnAvidhatrasasthAvarANAM zarIreSu sacitteSu acitteSu vA aNusUyattAe tti aparazarIrAzritatayA paranizrayA vivartantesamutpadyante itiyAvat, tecajIvA vikalendriyAH sacitteSu manuSyAdizarIreSu yUkAlikSAdikatvenotpadyante, tathA tatparibhujyamAneSumaJcakAdiSvacitteSumatkuNatvenAvirbhavanti, tathA'cittIbhUteSu manuSyAdizarIreSu // 654 // vikalendriyazarIreSu vA te jIvA anusyUtatvena- paranizrayA kRmyAditvenotpadyante, aparetu sacitte tejaHkAyAdau mUSikAditve OrIrakeSu (mu0)|
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH2 // 655 // sUtram 59 (694) notpadyante, yatra cAgnistatra vAyurityatastadudbhavA api draSTavyAH, tathA pRthivImanuzritya kunthupipIlikAdayo varSAdAvUSmaNA zrutaskandhaH2 saMsvedajA jAyante, tathodake pUtarakADollaNakabhramarikAchedanakAdayaH samutpadyante, tathA vanaspatikAye panakabhramarAdayo jaaynte| tRtIyamadhyayana AhAraparijJA, tadevaM tejIvAstAni svayonizarIrANyAhArayanti ityevmaakhyaatmiti||saamprtN paJcendriyamUtrapurISodbhavAnasumataH pratipAdayitu- sUtram 58 mAha-eva miti pUrvoktaparAmarzaH, yathA sacittAcittazarIranizrayA vikalendriyAH samutpadyante tathA tatsaMbhaveSu mUtrapurISavAntAdiSu / (693) vikalendriyaH aparejantavo duSTaM-virUpaM rUpaM yeSAM kRmyAdInAM te durUpAstatsaMbhavatvena-tadbhAvanotpadyante, teca tatra viSThAdau dehAnnirgate'nirgate vA samutpadyamAnA utpannAzca tadeva viSThAdikaM svayonibhUtamAhArayanti, zeSaM praagvt|| sAmprataM sacittazarIrAzrayAn jantUn / apkAyotpattiH pratipAdayitumAha- eva miti, yathA mUtrapurISAdAvutpAdastathA tiryakzarIreSu khurudugattAe tti carmakITatayA samutpadyante, idamuktaM bhavati- jIvatAmeva gomahiSyAdInAM carmaNo'ntaH prANinaH saMmUrcyante, te ca tanmAMsacarmaNI bhakSayanti, bhakSayantazcarmaNo vivarANi vidadhati, galacchoNiteSu vivareSu tiSThantastadeva zoNitamAhArayanti, tathA acittagavAdizarIre'pi, tathA sacittAcittavanaspatizarIre'pighuNakITakAHsaMmUrcyante, teca tatra saMmUrcchantastaccharIramAhArayantIti ||58||693||saamprtmpkaayN / pratipipAdayiSustatkAraNabhUtavAtapratipAdanapUrvakaM pratipAdayatItyAha ahAvaraM purakkhAyaM ihegatiyA sattA NANAvihajoNiyA jAva kammaNiyANeNaM tatthavukkamA NANAvihANaM tasathAvarANaM pANANaM sarIresu sacittesuvA acittesu vA taM sarIragaMvAyasaMsiddhaM vA vAyasaMgahiyaM vA vAyapariggahiyaM uDavAesuuddabhAgI bhavati ahevAesu // 655 // ahebhAgI bhavati tiriyavAesu tiriyabhAgI bhavati, taMjahA- osA himae mahiyA karae harataNue suddhodae, te jIvA tesiM (r) khuraduga0 (mu0)|
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtA niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 656 // zrutaskandhaH2 tRtIyamadhyayanaM AhAraparijJA, sUtram 59 (694) apkAyotpattiH NANAvihANaM tasathAvarANaM pANANaM siNehamAhAreMti, tejIvA AhAreMti puDhavisarIraMjAvasaMtaM, avare'viyaNaMtesiMtasathAvarajoNiyANaM osANaMjAva suddhodagANaM sarIrANANAvaNNA jAvamakkhAyaM // ahAvaraM purakkhAyaM ihegatiyA sattA udagajoNiyA udagasaMbhavA jAva kammaNiyANeNaMtatthavukamA tasathAvarajoNiesu udaesu udagattAe viuTuMti, te jIvA tesiMtasathAvarajoNiyANaM udagANaM siNehamAhAreMti, te jIvA AhAreMti puDhavisarIraMjAvasaMtaM, avare'viyaNaMtesiMtasathAvarajoNiyANaM udagANaMsarIrANANAvaNNA jaavmkkhaayN| ahAvaraM purakkhAyaM ihegatiyA sattA udagajoNiyANaMjAva kammaniyANeNaM tatthavukamA udagajoNiesu udaesuudagattAe viuTuMti, te jIvA tesiM udagajoNiyANaM udagANaM siNehamAhAreMti, te jIvA AhAreMti puDhavisarIraMjAvasaMtaM, avare'viyaNaM tesiM udagajoNiyANaM udagANaM sarIrANANAvannA jAvamakkhAyaM / AhAvaraM purakkhAyaM ihegatiyA sattA udagajoNiyANaM jAva kammaniyANeNaM tatthavukkamA udagajoNiesu udaesutasapANattAe viuTuMti, te jIvA tesiM udagajoNiyANaM udagANaM siNehamAhAreMti, te jIvA AhAreti puDhavisarIraM jAva saMtaM, avarevi yaNaM tesiM udagajoNiyANaM tasapANANaM sarIrANANAvaNNA jAvamakkhAyaM ||suutrm 59 // 694 // athAnantarametadvakSyamANaM purA pUrvamAkhyAtam, iha asmin jagatyeke sattvAstathAvidhakarmodayAd nAnAvidhayonikAH santo yAvatkarmanidAnena tatra tasminvAtayonike'pkAye vyutkramya Agatya nAnAvidhAnAM bahuprakArANAMtrasAnAM darduraprabhRtInAM sthAvarANAM ca haritalavaNAdInAM prANinAM sacittAcittabhedabhinneSu zarIreSu tadapkAyazarIraM vAtayonikatvAdapkAyasya vAyunopAdAnakAraNabhUtena samyak saMsiddhaM niSpAditaM tathA vAtenaiva samyag gRhItamabhrakapaTalAntarnirvRttaM tathA vAtenAnyo'nyAnugatatvAtparigataM tathokgateSu vAteSUkhaMbhAgI bhavatyapkAyo, gaganagatavAtavazAdivi saMmUrcchate jalam, tathA'dhastAdgateSu vAteSu tadvazAdbhavatyadhobhAgI apkAyaH, 0 paTalAntarvivRttaM (pr0)| // 656 //
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGga niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam / zrutaskandhaH2 / / 657 // evaM tiryagateSu vAteSu tiraMbhAgI bhavatyapkAyaH, idamuktaM bhavati-vAtayonikatvAdapkAyasya yatra yatrAsautathAvidhapariNAmapariNato zrutaskandhaH2 bhavati tatra tatra tatkAryabhUtaM jalamapi saMmUrcchate, tasya cAbhidhAnapUrvakaM bhedaMdarzayitumAha- tadyathA-osa tti avazyAyaH himaye / tRtIyamadhyayanaM AhAraparijJA, tti zizirAdau vAteritA himakaNA mahikAH- dhUmikAH karakA:- pratItAH harataNuya tti tRNAgravyavasthitA jalabindavaHzuddhodakaM sUtram 59 pratItamiti / iha asminnudakaprastAve eke sattvAstatrotpadyante svakarmavazagAstatrotpannAste jIvAsteSAM nAnAvidhAnAM trasasthA- (694) apkAyotpattiH varANAM svotpattyAdhArabhUtAnAMsnehamAhArayanti, te jIvAstaccharIramAhArayanti, anAhArakAna bhavantItyarthaH,zeSaM sugamaMyAvadetadA-8 khyAtamiti // tadevaM vAtayonikamapkAyaM pradAdhunApkAyasaMbhavamevApkAyaM darzayitumAha- athAparamAkhyAtaM iha asmin / jagati udakAdhikAre vA eke sattvAstathAvidhakarmodayAdvAtavazotpannatrasasthAvarazarIrAdhAramudakaM yoniH- utpattisthAnaM yeSAM te tathA, tathodakasaMbhavA yAvatkarmanidAnena tatrotpitsavastrasasthAvarayonikeSUdakeSvaparodakatayA vivartante samutpadyante, te codakajIvAsteSAM trasasthAvarayonikAnAmudakAnAM snehamAhArayanti anyAnyapi pRthivyAdizarIrANyAhArayanti, tacca pRthivyAdizarIramAhAritaM sat sArUpyamAnIyAtmasAtkurvantyaparANyapi tatra trasasthAvarazarIrANi vivartante, teSAM codakayonikAnAmudakAnAM nAnAvidhAnika zarIrANi vivartante ityetadAkhyAtam / tadevaM trasasthAvarazarIrasaMbhavamudakaM yonitvena pradAdhunA nirvizeSaNamapkAyasaMbhavamevAkAyaM darzayitumAha-athAparametadAkhyAtaM iha asmin jagatyudakAdhikAre vA eke sattvAH svakRtakarmodayAdudakayoniSUdakeSUtpadyante, teca teSAmudakasaMbhavAnAmudakajIvAnAmAtmAdhArabhUtAnAMzarIramAhArayanti,zeSaM sugamaMyAvadAkhyAtamiti ||saamprtmudkaadhaaraan // 657 // parAn pUtarakAdikAMstrasAn darzayitumAha- athAparametadAkhyAtamihaike sattvA udakeSu udakayoniSu codakeSu trasaprANitayA (r) sAtprakurva0 (mu0)|
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGga niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 658 // zrutaskandhaH 2 tRtIyamadhyayana AhAraparijJA, sUtrama60 (695) tajaskAyaH pUtarakAditvena vivartante samutpadyante, te cotpadyamAnAH samutpannAzca teSAmudakayonikAnAmudakAnAM snehamAhArayanti, zeSaM sugama yAvadAkhyAtamiti // 59 // 694 ||saamprtN tejaHkAyamuddizyAha ahAvaraM purakkhAyaM ihegatiyA sattA NANAvihajoNiyA jAva kammaniyANeNaM tatthavukamA NANAvihANaM tasathAvarANaM pANANaM sarIresusacittesu vA acittesuvA agaNikAyattAe viuTuMti, te jIvA tesiMNANAvihANaM tasathAvarANaM pANANaM siNehamAhAreMti, te jIvA AhAreMti puDhavisarIraMjAva saMtaM, avare'vi yaNaMtesiM tasathAvarajoNiyANaM agaNINaM sarIrANANAvaNNA jAvamakkhAyaM, sesA tinni AlAvagA jahA udagANaM // ahAvaraM purakkhAyaM ihegatiyA sattANANAvihajoNiyANaMjAva kammaniyANeNaMtatthavukamA NANAvihANaM tasathAvarANaM pANANaM sarIresusacittesuvA acittesuvA vAukvAyattAe viuTuMti, jahA agaNINaM tahA bhANiyavvA, cattAri gamA |suutrm 60 // 695 // athaitadaparamAkhyAtaM iha asmin saMsAre eke kecana sattvAH prANinastathAvidhakarmodayavarttino nAnAvidhayonayaH prAk santaH pUrvajanmani tathAvidhaM karmopAdAya tatkarmanidAnena nAnAvidhAnAM trasasthAvarANAM prANinAM zarIreSu sacitteSvacitteSu cAgnitvena vivartante prAdurbhavanti, tathAhi- paJcendriyatirazcAM dantimahiSAdInAM parasparaM yuddhAvasare viSANasaMgharSa sati agniruttiSThate, evamacitteSvapi tadasthisaMgharSAdagnairutthAnam, tathA dvIndriyAdizarIreSvapi yathAsaMbhavamAyojanIyam, tathA sthAvareSvapi vanaspatyupalAdiSu sacittAcitteSvagnijIvAH samutpadyante, te cAgnijIvAstatrotpannAsteSAM nAnAvidhAnAM trasasthAvarANAM snehamAhArayanti, 0 dantazRDayoH parigrahApekSayA sacittAMzayuktatvApekSayA vA acittbhedbhinntaa| // 658 //
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 | / / 659 // zeSaM sugamaM yAvadbhavantItyevamAkhyAtam / apare trayo'pyAlApakAH prAgvad draSTavyA iti ||saamprtN vAyukAyamuddizyAha-ahAvara zrutaskandhaH 2 mityAdi, athAparametadAkhyAtamityAdyagnikAyagamena vyAkhyeyam ||60||695||saamprtmshessjiivaadhaarN pRthivIkAyamadhikRtyAha tRtIyamadhyayanaM AhAraparijJA, ahAvaraM purakkhAyaM ihegatiyA sattA NANAvihajoNiyA jAva kammaniyANeNaM tatthavukamA NANAvihANaM tasathAvarANaM pANANaM sUtram 61 sarIresu sacittesu vA acittesu vA puDhavittAe sakkarattAe vAluyattAe imAo gAhAo aNugaMtavvAo- puDhavI ya sakkarA vAluyA ya (696) pRthivIkAyaH uvale silA ya loNUse / aya tauya taMba sIsaga ruppa suvaNNe ya vaire y||1|| hariyAle hiMgulae maNosilA saasgNjnnpvaale| abbhapaDalabbhavAluya bAyarakAe mnnivihaannaa||2||gomeje yaruyae aMke phalihe ya lohiyakkhe ya / maragayamasAragalle bhuyamoyaga iMdaNIle y||3|| caMdaNa geruya haMsagabbha pulae sogaMdhie ya boddhavve / caMdappabhaverulie jalakaMte sUrakaMte ya // 4 // eyAo eesu bhANiyavvAo gAhAo jAva sUrakaMtattAe viuTuMti, te jIvA tesiMNANAvihANaM tasathAvarANaM pANANaM siNehamAhAreMti, te jIvA AhAreMti puDhavisarIraMjAva saMtaM, avare'viyaNaMtesiMtasathAvarajoNiyANaM puDhavINaMjAva sUrakaMtANaM sarIrANANAvaNNA jAvamakkhAyaM, sesA tiNNi AlAvagA jahA udgaannN||suutrm 61 // ( // 696 // ) athAparametatpUrvamAkhyAtaM ihaike sattvAH pUrvaM nAnAvidhayonikAH svakRtakarmavazA nAnAvidhatrasasthAvarANAM zarIreSu sacitteSu acitteSu / vA pRthivItvenotpadyante, tadyathA- sapeziraHsu maNayaH karidanteSu mauktikAni vikalendriyeSvapi zuktyAdiSu mauktikAni sthAvareSvapi veNvAdiSu tAnyeveti, evamacitteSUSarAdiSu lavaNabhAvenotpadyante, tadevaM pRthivIkAyikA nAnAvidhAsu pRthivISu // 659 // zarkarAvAlukopalazilAlavaNAdibhAvena tathA gomedakAdiratnabhAvena ca bAdaramaNividhAnatayA samutpadyante, zeSaM sugama yAvaccatvAro'-2 (r) tryotpttiyuktaaH|
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH2 // 660 // zrutaskandhaH2 tRtIyamadhyayanaM AhAraparijJA, sUtram 62 (697) savajIvAH pyAlApakA udakagamena netavyA iti||61||696||saamprtN sarvopasaMhAradvAreNa sarvajIvAn sAmAnyato vibhaNiSurAha ahAvaraM purakkhAyaM savve pANA savve bhUtA savve jIvA savve sattA NANAvihajoNiyA NANAvihasaMbhavA NANAvihavukkamA sarIrajoNiyA sarIrasaMbhavA sarIravukkamA sarIrAhArA kammovagA kammaniyANA kammagatIyA kammaThiiyA kammaNA ceva vippriyaasmuti||se evamAyANaha se evamAyANittA AhAragutte sahie samie sayA jae ttibemi / / sUtram 62 // 697 // biyasuyakkhaMdhassa AhArapariNANAma taIyamajjhayaNaM samattaM // athAparametadAkhyAtam, tadyathA-sarve prANAH prANino'tra ca prANibhUtajIvasattvazabdAH paryAyatvena draSTavyAH, kathaJcidbhedaMvA''zritya vyAkhyeyAH, te ca nAnAvidhayonikA nAnAvidhAsu yoniSUtpadyante, nArakatiryaGnarAmarANAM parasparagamanasaMbhavAt, te ca yatra yatrotpadyante tattaccharIrAhAriNo bhavanti,tadAhAravantazca tatrAguptAstavarAyAtakarmavazagA nArakatiryaGnarAmaragatiSu jaghanyamadhyamotkRSTasthitayo bhavanti, anenedamuktaM bhavati- yo yAdRgiha bhave sa tAhagevAmutrApi bhavatItyetannirastaM bhavati, apitu karmopagAH karmanidAnAH karmAyattagatayo bhavanti, tathA tenaiva karmaNA sukhalipsavo'pi tadviparyAsaM- duHkhamupagacchantIti // 62 // 697 // sAmpratamadhyayanArthamupasaMjighRkSurAha- yadetanmayA''ditaH prabhRtyuktam, tadyathA- yo yatrotpadyate sa taccharIrAhArako bhavati AhArAguptazca karmAdatte karmaNA ca nAnAvidhAsu yoniSu arahaTTayaTInyAyena paunaHpunyena paryaTatItyevamAjAnIta yUyam, etadviparyAsa duHkhamupagacchantIti / etatparijJAya ca sadasadvivekyAhAraguptaH paJcabhiH samitibhiH samito yadivA samyagjJAnAdike (r)ccharIrANyAhArayanti (mu0)| (r)vyAtatatkarma (mu0)| 0 viparyAse (mu0)| // 660 //
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgamArge ito- gataH samitaH tathA saha hitena vartata iti sahitaH san sadA- sarvakAlaM yAvaducchrAsaM tAvadyateta- satsaMyamAnuSThAne niyuktizrIzIlA0 prayatnavAn bhavediti / itiH parisamAptyarthe, bravImItipUrvavat / gato'nugamaH / sAmprataM nayAH, te ca prAgvad drssttvyaaH|| vRttiyutam samAptamAhAraparijJAkhyaM tRtIyamadhyayanam // 3 // zrutaskandhaH 2 zrutaskandha:2 tRtIyamadhyayana AhAraparijJA, sUtram 62 (697) savajIvA: / / 661 / / ||shriimtsudhrmsvaamignnbhRtprruupitN zrImacchIlAGkAcAryaviracitAyAM / zrIsUtrakRtAGgavRttau tRtIyamadhyayanaM AhAraparijJAkhyaM samAptamiti // // 66 0vartate sahitaH (mu0)|
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAna niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH2 // 662 // 179-180 ||ath caturthamadhyayanaM pratyAkhyAnAkhyam / zrutaskandhaH2 tRtIyAdhyayanAnantaraM caturthamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH- ihAnantarAdhyayane AhArAguptasya karmabandho'bhihito'to'tra caturthamadhyayana pratyAkhyAna, tatpratyAkhyAnaM pratipAdyate, yadivottaraguNasaMpAdanArthaM zuddhatarAhAravivekArthamAhAraparijJoktA, sA cottaraguNarUpA pratyAkhyAna- niyuktiH kriyAsamanvitasya bhavatItyata AhAraparijJAnantaraM pratyAkhyAnakriyAdhyanayanamArabhyate ityanena sambandhenAyAtasyAsyAdhya pratyAkhyAna yanasyopakramAdIni catvAryanuyogadvArANi bhavanti, tatropakramAntargato'rthAdhikAro'yam, tadyathA- iha karmopAdAnabhUtasyAzubhasya nikSepAdiH pratyAkhyAnaM pratipAdyata iti / sAmprataM nikSepaH, tatrApyoghaniSpanne'dhyayanaM nAmaniSpanne pratyAkhyAnakriyeti dvipadaM nAma, tatra pratyAkhyAnapadanikSepArthaM niyuktikRdAha ni0- NAmaMThavaNAdavie aiccha paDisehae ya bhAve ya / eso paccakkhANassa chavviho hoi nikkhevo // 179 / / ni0- mUlaguNesu ya pagayaM paccakkhANe ihaM adhiigaaro| hojja hu tappaccaiyA appaccakkhANakiriyA u||18|| nAmasthApanAdravyAditsApratiSedhabhAvarUpaH pratyAkhyAnasyAyaM SoDhA nikSepaH, tatrApi nAmasthApane sugame, dravyapratyAkhyAnaM tu dravyasya dravyeNa dravyAd dravye dravyabhUtasya vA pratyAkhyAnaM dravyapratyAkhyAnam, tatra sacittAcittamizrabhedasya dravyasya pratyAkhyAnaM dravyapratyAkhyAnam, dravyanimittaM vA pratyAkhyAnaM yathA dhammillasya, evamaparANyapi kArakANi svadhiyA yojanIyAni, tathA : dAtumicchA ditsA na ditsA aditsA tayA pratyAkhyAnamaditsApratyAkhyAnaM- satyapi deye sati ca saMpradAnakArake kevalaM // 662 // dAturdAtumicchA nAstItyato'ditsApratyAkhyAnam, tathA pratiSedhapratyAkhyAnamidam, tadyathA-vivakSitadravyAbhAvAdviziSTasaMpradAna-1 kArakAbhAvAdvA satyAmapi ditsAyAM yaH pratiSedhastatpratiSedhapratyAkhyAnam, bhAvapratyAkhyAnaM tu dvidhA-antaHkaraNazuddhasya sAdhoH
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 663 // zrutaskandhaH caturthamadhyayanaM pratyAkhyAna, sUtram 63 (698) apratyAkhyAnitvAdiH zrAvakasya vAmUlaguNapratyAkhyAnamuttaraguNapratyAkhyAnaM ceti, cazabdAdeta dvividhamapi noAgamato bhAvapratyAkhyAnaM draSTavyam, nAnyaditi, sAmprataM kriyApadaM nikSeptavyam, tacca kriyAsthAnAdhyayane nikSiptamiti na punrnikssipyte| iha punarbhAvapratyAkhyAnenAdhikAra iti darzayitumAha- mUlaguNAH-prANAtipAtaviramaNAdayasteSu prakRtaM-adhikAraH prANAtipAtAdeH pratyAkhyAnaM kartavyamitiyAvat iha pratyAkhyAnakriyAdhyayane'rthAdhikAro, yadi mUlaguNapratyAkhyAnaMna kriyate tato'pAyaMdarzayitumAha-pratyAkhyAnAbhAve'niyatatvAdyatkiJcanakAritayA tatpratyayikA- tannimittA bhaved- utpadyeta apratyAkhyAnakriyA- sAvadhAnuSThAnakriyA tatpratyayikazca karmabandhaH tannimittazca saMsAra ityataH pratyAkhyAnakriyA mumukSuNA vidheyeti ||179-180||gto nAmaniSpanno nikSepaH, adhunA sUtrAnugame'skhalitAdiguNopetaM sUtramuccArayitavyam, taccedaM suyaM me AusaMteNaM bhagavayA evamakkhAyaM- iha khalu paccakkhANakiriyANAmajjhayaNe, tassaNaM ayamaDhe paNNatte- AyA apaccakkhANI yAvi bhavati AyA akiriyAkusale yAvi bhavati AyA micchAsaMThie yAvi bhavati AyA egaMtadaMDe yAvi bhavati AyA egaMtabAle yAvibhavati AyA egaMtasutte yAvi bhavati AyA aviyAramaNavayaNakAyavakkeyAvibhavati AyA appaDihayaapaccakkhAyapAvakamme yAvi bhavati, esa khalu bhagavatA akkhAe asaMjate avirate appaDihayapaccakkhAyapAvakamme sakirie asaMvuDe egaMtadaMDe egaMtabAle egaMtasutte, se bAle aviyAramaNavayaNakAyavakke suviNamaviNa passati, pAve yase kamme kajjai / / sUtram 63 // ( // 698 // ) asya cAnantaraparamparasUtraiH saha sambandho vaktavyaH, sa cAyaM- ihAnantarAdhyayanaparisamAptAvidaM sUtraM 'AhAraguptaH samitaH sahitaH sadA yatete' ti etanmayA zrutamAyuSmatA bhagavatedamAkhyAtam, evamanayA dizA paramparasUtrairapi sambandho'bhyUhyaH, iha asmin pravacane sUtrakRtAGge vA khalvi ti vAkyAlaGkAre pratyAkhyAnakriyAnAmAdhyayanaM tasyAyamartho- vakSyamANalakSaNaH, atatItyAtmA // 663 //
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH2 || 664 / / zrutaskandhaH 2 caturthamadhyayanaM pratyAkhyAna, sUtram 63 (698) apratyAkhyAnitvAdiH jIvaH prANI, sacAnAdimithyAtvAviratipramAdakaSAyayogAnugatatayA svabhAvata evApratyAkhyAnyapi bhavati, apizabdAtsa eva kutazcinnimittAtpratyAkhyAnyapi, tatrAtmagrahaNamaparadarzanavyudAsArtham, tathAhi- sAGkhyAnAmapracyutAnutpannasthiraikasvabhAva AtmA, saca tRNakubjIkaraNe'pyasamarthatayA'kiJcitkaratvAnna pratyAkhyAnakriyAyAMbhavitumarhati, bauddhAnAmapyAtmano'bhAvAt jJAnasya ca kSaNikatayA sthiterabhAvAt kutaH pratyAkhyAnakriyeti, evamanyatrApi pratyAkhyAnakriyAyA abhAvo vAcyaH, tathA sadanuSThAnaM kriyA tasyAM kuzalaH kriyAkuzalastatpratiSedhAdakriyAkuzalo'pyAtmA bhavati, tathA''tmA mithyAtvodayasaMsthito'pi bhavati, tathaikAntenAparAn prANino daNDayatIti daNDastadevaMbhUtazcAtmA bhavati, tathA'sAratApAdanAdrAgadveSAkulitatvAdbAlavadvAla AtmA bhavati, tathA suptavatsuptaH, yathA hi dravyasuptaH zabdAdIn viSayAn na jAnAti hitAhitaprAptiparihAravikalazca tathA bhAvasupto'pyAtmaivaMbhUta eva bhavatIti, evamavicAraNIyAni- azobhanatayA'nirUpaNIyAnyaparyAlocanIyAni manovAkkAyavAkyAni yasya sa tathA, tatra manaH- antaHkaraNaM vAg- vANI kAyo-dehaH arthapratipAdakaM padasamUhAtmakaM vAkyamekatiG subantaM vA, tatra vAggrahaNenaiva vAkyasya gatArthatvAdyatpunarvAkyagrahaNaM karoti tadevaM jJApayati- iha vAgvyApArasya pracuratayA prAdhAnyam, prAyazastatpravRttyaiva pratiSedhavidhAnayoranyeSAM pravarttanaM bhavati, tadevamapratyAkhyAnAkriyaH san AtmA'vicAritamanovAkkAyavAkyazcApi bhavatIti, tathA pratihataM- pratiskhalitaM pratyAkhyAtaM- nirAkRtaM viratipratipattyA pApakarma- sadanuSThAnaM yena sa pratihatapratyAkhyAtapApakarmA tatpratiSedhAdasadanuSThAnaparazvAtmA bhvtiiti| tadevameSa-pUrvokto'saMyato'virato'pratihatapratyAkhyAtapApakarmA sakriyaH sasAvadyAnuSThAnaH, tathAbhUtazcAsaMvRtto manovAkkAyairagupto'guptatvAccAtmanaH pareSAM ca daNDahetutvAddaNDaH, tadevaMbhUtazca (c) 0mekatiGbhUtam, tatra vAggrahaNenaiva vAkyArthasya gatatvAd yad puna0 (pr0)| (r) karmA sattva: sasAvadyA (pr0)| // 664 //
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutaskandhaH2 caturthamadhyayanaM pratyAkhyAna, sUtram 64 (699) daNDasiddhiH zrIsUtrakRtAGgaM san ekAntena bAlavadvAlaH suptavadekAntena suptaH, tadevaMbhUtazca bAlasuptatayA'vicArANi- avicAritaramaNIyAni paramArthavicAraNayA niyuktizrIzIlA0 yuktyA vA vighaTamAnAni manovAkkAyavAkyAni yasya sa tathA, yadivA parasambandhyavicAritamanovAkkAyavAkyaH san kriyAsu vRttiyutam pravarttate, tadevaMbhUto nirvivekatayA paTuvijJAnarahitaH svapnamapi na pazyati, tasya cAvyaktavijJAnasya svapnamapyapazyataH pApaM karma zrutaskandha:24 badhyate, tenaivaMbhUtenAvyaktavijJAnenApi pApaM karma kriyata iti bhaavH||63||698|| tatra caivaM vyavasthite codakaH prjnyaapkmevm||665 // vAdIt- atra cAcAryAbhiprAyaM codako'nUdya pratiSedhayati___tattha coyae pannavagaM evaM vayAsi- asaMtaeNaM maNeNaM pAvaeNaM asaMtiyAe vatIe pAviyAe asaMtaeNaM kAeNaM pAvaeNaM ahaNaMtassa amaNakkhassa aviyAramaNavayakAyavakkassa suviNamavi apassao pAvakamme No kajjai, kassa NaM taM he?, coyae evaM bavItiannayareNaMmaNeNaM pAvaeNaM maNavattie pAve kamme kajjai, annayarIe vatie pAviyAe vativattie pAve kamme kajjai, annayareNaM kAeNaM pAvaeNaM kAyavattie pAve kamme kajjai, haNaMtassa samaNakkhassa saviyAramaNavayakAyavakkassa suviNamavipAsao evaMguNajAtIyassa pAve kamme kji| puNaravi coyae evaM bavIti- tattha NaM je te evamAhaMsu-asaMtaeNaM maNeNaM pAvaeNaM asaMtIyAe vatie pAviyAe asaMtaeNaM kAeNaM pAvaeNaM ahaNaMtassa amaNakkhassa aviyAramaNavayaNakAyavakkasa suviNamavi apassao pAve kamme kajjar3a, tatthaNaMje te evamAhaMsu micchA te evmaahNsu|| tattha pannavae coyagaMevaM vayAsI-taM sammaMjaMmae puvvaM vuttaM, asaMtaeNaM maNeNaM pAvaeNaM asaMtiyAe vatie pAviyAe asaMtaeNaM kAeNaM pAvaeNaM ahaNaMtassa amaNakkhassa aviyAramaNavayaNakAyavakkassa suviNamavi apassaopAve kamme kajati, taMsamma, kassaNaM taM heuM?, AcArya Aha- tattha khalu bhagavayA chajIvaNikAyaheU paNNattA, taMjahA(r)tiddhAe pr0| // 665 //
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH2| / / 666 // zrutaskandhaH 2 caturthamadhyayana pratyAkhyAna, sUtram 64 (699) daNDasiddhiH puDhavikAiyA jAva tasakAiyA, icceehiM chahiM jIvaNikAehiM AyA appaDihayapaccakkhAyapAvakamme niccaM pasaDhaviuvAtacittadaMDe, taMjahA- pANAtivAe jAva pariggahe kohe jAva micchaadsnnslle|| AcArya Aha- tattha khalu bhagavayA vahae diTuMte paNNatte, se jahANAmae vahae siyA gAhAvaissa vA gAhAvaiputtassa vA raNo vA rAyapurisassa vA khaNaM niddAya pavisissAmi khaNaM labhrUNaM vahissAmi pahAremANe se kiMnu hu nAma se vahae tassa gAhAvaissa vA gAhAvaiputtassa vA raNo vA rAyapurisassa vA khaNaM niddAya pavisissAmi khaNaM labhRNaM vahissAmi pahAremANe diyA vArAovAsutte vA jAgaramANe vA amittabhUe micchAsaMThite niccaM pasaDhaviuvAyacittadaMDe bhavati?, evaM viyAgaremANe samiyAe viyAgare coyae-haMtA bhavati // AcArya Aha-jahA se vahae tassa gAhAvaissa vA tassa gAhAvaiputtassa vAraNNo vA rAyapurisassa vAkhaNaM niddAya pavisissAmikhaNaM labhrUNaM vahissAmitti pahAremANe diyA vArAo vA sutte vA jAgaramANe vA amittabhUe micchAsaMThite niccaM pasaDhaviuvAyacittadaMDe, evameva bAlevi savvesiM pANANaM jAva savvesiM sattANaM diyA vArAo vA sutte vA jAgaramANe vA amittabhUe micchAsaMThite niccaM pasaDhaviuvAyacittadaMDe, taM0- pANAtivAe jAva micchAdasaNasalle, evaM khalu bhagavayA akkhAe asaMjae avirae appaDihayapaccakkhAyapAvakamme sakirie asaMvuDe egaMtadaMDe egaMtabAle egaMtasutte yAvibhavai, se bAle aviyAramaNavayaNakAyavakke suviNamaviNa passai pAve ya se kamme kjji|jhaa se vahae tassa vA gAhAvaissa jAva tassa vA rAyapurisassa patteyaM patteyaM cittasamAdAe diyA vA rAo vA sutte vA jAgaramANe vA amittabhUe micchAsaMThite niccaM pasaDhaviuvAyacittadaMDe bhavai, evameva bAle savvesiM pANANaMjAva savesiM sattANaM patteyaM patteyaM cittasamAdAe diyA vArAovA sutte vA jAgaramANe vA amittabhUte micchAsaMThite niccaMpasaDhaviuvAyacittadaMDe bhvi||suutrm 64 // ( // 699 // ) 0 kinnhu| 7 puttassa (ttiikaa)| // 666 //
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam // 667 // asaMtaeNa maNeNa mityAdi avidyamAnena asatA manasA'pravRttenAzobhanena tathA vAcA kAyena ca pApenAsatAtathA sattvAnaghnataH zrutaskandhaH2 tathA'manaskasyAvicAramanovAkkAyavAkyasya svapnamapyapazyataH svapnAntikaM ca karma nopacayaM yAtItyevamavyaktavijJAnasya pApaM caturthamadhyayanaM pratyAkhyAna, karma na badhyate, evaMbhUtavijJAnena pApaM karma na kriyata itiyaavt| kasya hetoH? kena hetunA kena kAraNena tatpApaM karma badhyate?, sUtram 64 nAtra kazcidavyaktavijJAnatvAtpApakarmabandhaheturiti bhaavH| tadevaM codaka eva svAbhiprAyeNa pApakarmabandhahetumAha-annayareNa (699) daNDasiddhiH mityAdi, karmAzravadvArabhUtairmanovAkkAyakarmabhiH karma badhyata iti darzayati-anyatareNa kliSTena prANAtipAtAdipravRttyA manasA vAcA kAyena ca tatpratyadhikaM karma badhyata iti, idameva spaSTataramAha-ghnatassattvAnsamanaskasya savicAramanovAkkAyavAkyasya svapnamapi pazyataH praspaSTavijJAnasyaitadguNajAtIyasya pApaM karma badhyate, na punarekendriyavikalendriyAdeH pApakarmasaMbhava iti, teSAM ghAtakasya manovAkkAyavyApArasyAbhAvAt, athaitavyApAramantareNApi karmabandha iSyate evaM ca sati muktAnAmapi karmabandhaH syAt, na vyate, tasmAnnaivamasvapnAntikamavijJopacitaMca karma badhyata iti, tatra yadevaMbhUtairevaM manovAkkAyavyApAraiH karmabandho'bhyu-3 pagamyate / tadevaM vyavasthite sati ye te evamuktavantaH- tadyathA- avidyamAnairevAzubhairyogaiH pApaM karma kriyate, mithyA ta evamuktavanta / iti sthitam / tadevaM codakenAcAryapakSaM dUSayitvA svapakSevyavasthApite satyAcArya Aha-tatrAcAryaH svamatamanUdya tatsopapattikaM sAdhayitumAha- taMsammamityAdi, yadetanmayoktaM prAga yathA'spaSTAvyaktayogAnAmapi karma badhyate tatsamyak-zobhanaM yuktisaMgatamiti, evamukte para Aha- kasya hetoH? kena kAraNena tatsamyagiti cedAha- tattha khalu ityAdi, tatreti vAkyopanyAsArthaM khaluzabdo OmanasA'satapravR0 (tpravR0) (pr0)| 0 nodakasyaiva vAkyaM prajJApakaM prti| 0 nodakapakSe / 0 yadyevaM0 pra0 tasmAdityAdivAkyasyAyaM hetubhUtaH syaat| 08 spssttvijnyaanyuktaiH| 0 AcAryavAkyamidaM pUrvapakSe hetudarzanAya / do // 667 // B
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGga niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH2 // 668 // vAkyAlaGkAre bhagavatA vIravarddhamAnasvAminA SaDjIvanikAyAH karmabandhahetutvenopanyastAH, tadyathA- pRthivIkAyikA ityAdi zrutaskandhaH2 yAvatrasakAyikA iti / kathamete SaDjIvanikAyAH karmabandhasya kAraNamityAha- icceehi mityAdi, ityeteSu pRthivyAdiSu caturthamadhyayanaM pratyAkhyAna, SaDjIvanikAyeSu pratihataM-vinitaM pratyAkhyAtaM-niyamitaM pApaM karma yena sa tathA, punarnasamAsenApratihatapratyAkhyAtapApakarmA sUtram 64 ya AtmA- jantustathA tadbhAvatvAdeva nityaM- sarvakAlaM prakarSeNa zaThaH prazaThastathA vyatipAte- prANavyaparopaNe cittaM yasya sa (699) daNDasiddhiH vyatipAtacittaH svaparadaNDahetutvAddaNDaH prazaThazcAsau vyatipAtacittadaNDazceti karmadhAraya iti, etadeva pratyekaM darzayitumAha-taM jahe tyAdi, tadyathA prANAtipAte vidheye prazaThavyatipAtacittadaNDaH, evaM mRSAvAdAdattAdAnamaithunaparigraheSvapi vAcyam, yAvanmithyAdarzanazalyamiti / teSAmihaikendriyavikalendriyAdInAmanivRttatvAnmithyAtvAviratipramAdakaSAyayogAnugatatvaM draSTavyam, tadbhAvAcca te kathaM prANAtipAtAdidoSavanto na bhavanti, prANAtipAtAdidoSavattayA cAvyaktavijJAnA api santo'svapnAdyavasthAyAmapi te karmabandhakA eva / tadevaM vyavasthite yatprAguktaM pareNa yathA- nAvyaktavijJAnAnAmaghnatAmamanaskAnAM karmabandha ityettplvte||saamprtmaacaaryHsvpksssiddhye dRSTAntamAha- tattha khalu bhagavayA~ ityAdi, tatreti vAkyopanyAsArthaH, khaluzabdo vAkyAlaGkAre, bhagavatA-aizvaryAdiguNopetena catustriMzadatizayasamanvitena tIrthakRtA vadhakadRSTAntaH prajJaptaH prarUpitaH, tadyathA / nAma vadhakaH kazcitsyAditi, kutazcinnimittAtkupitaH san kasyacidvadhapariNataH kazcitpuruSo bhavati, yasyAsau vadhakastaM vizeSeNa darzayitumAha- gAhAvaissa ve tyAdi, gRhasya patirgRhapatistatputro vA, anena sAmAnyataH prAkRtapuruSo'bhihitaH, itasyopari kutazcinnimittAdvadhakaH kazcitsaMvRttaH,saca vadhapariNAmapariNato'pikasmiMzcitkSaNe pApakAriNamenaM ghAtayiSyA bhagavayA' tatreti0 (mu0)| (c) yogye'vasare / (c) apaaysy| // 668 //
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ ya zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH2 // 669 // zrutaskandhaH2 caturthamadhyayana pratyAkhyAna, sUtram 64 (699) daNDasiddhiH mIti / tathA rAjJastatputrasya vopari kupita etatkuryAdityAha- khaNaM NiddAya ityAdi, kSaNaM- avasaraM NiddAya tti prApya labdhvA vadhyasya pure gRhe vA pravekSyAmItyetadadhyavasAyI bhavati, tathA kSaNaM- avasaraM chidrAdikaM vadhyasya labdhvA taduttarakAlaM haniSyAmItyevaM saMpradhArayati, etaduktaM bhavati-gRhapateH sAmAnyapuruSasya rAjJo vA viziSTatamasya kasyacidvadhapariNato'pyAtmano'vasaraM labdhvA'parakAryakSaNe sati tathA vadhyasya ca chidramapekSamANastadavasarApekSI kaMcitkAlamudAste, sa ca ttraudaasiiny| kurvANo'parakArya prati vyagracetAH saMstasminnavasare vadhaM pratyaspaSTavijJAno bhavati, sa caivaMbhUto'pi yathA taM vadhyaM prati nityameva prazaThavyatipAtacittadaNDo bhavati, evamavidyamAnairapi pravyaktairazubhairyogairekendriyavikalendriyAdayo'spaSTavijJAnA api mithyAtvAviratipramAdakaSAyayogAnugatatvAtprANAtipAtAdidoSavanto bhavantIti, na ca te'vasaramapekSamANA udAsInA apyavairiNa iti, evamaspaSTavijJAnA apyavairiNo na bhavantIti, atra ca vadhyavadhakayoH kSaNApekSayA catvAro bhaGgAH, tadyathA-vadhyasyAnavasaro 1 vadhakasya ca 2 ubhayorvA'navasaro 3 dvayorapyavasara iti 4 / nAgArjunIyAstu paThanti- appaNo akkhaNayAe tassa vA purisassa chidaM alabhamANe No vahei, taM jayA me khaNo bhavissai tassa purisassa chidaM labhissAmi tayA me sa purise avassaM vaheyavve bhavissai, evaM maNopahAremANe'tti sUtraM nigadasiddham ||saamprtmaacaary eva svAbhipretamarthaM parapraznapUrvakamAvirbhAvayannAha- se kiM nu hu ityAdi, AcAryaH svato hi nirNItArtho'sUyayA~ paraM pRcchati- kimiti pariprazne, nuriti vitarke huzabdo vAkyAlaGkAre, kimasau vadhakapuruSo'vasarApekSI chidraM avasaraM pradhArayan paryAlocayannaharnizaM supto jAgradavastho vA tasya gRhapate (r) khaNaMNiM dAya (pr0)| jiMdAya tti (pr0)| (c) kazcitkAraNakopAdvadhapariNato'pyA0 (pr0)| 0 paracittasthA yA'sUyA-yathArthe'yathArthatodbhAvanarUpA tayA 8 hetubhuutyaa| 0 paraprazne (mu0)| // 669 //
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 670 // rAjJo vA vadhyasyAmitrabhUto mithyAsaMsthito nityaM prazaThavyatipAtacittadaNDo bhavatyAhosvinneti?, evaM pRSTaH paraH samatayA zrutaskandhaH 2 mAdhyasthyamavalambamAno yathAvasthitameva vyAgRNIyAt, tadyathA- hantAcArya! bhavatyasAvamitrabhUta ityAdi / tadevaM dRSTAntaM caturthamadhyayanaM pratyAkhyAna, pradarzya dArTAntikaM darzayitumAha- yathA'sau vadhaka ityAdinA dRSTAntamanUdya dArTAntikamarthaM darzayitumAha- evameve tyAdi, sUtram 64 evameveti yathAsau vadhako'vasarApekSitayA vadhyasya vyApattimakurvANo'pyamitrabhUto bhavatyevamevAsAvapi bAlavadvAlo'spaSTa- (699) vijJAno bhavatyeva, nivRtterabhAvAdyogyatayA sarveSAM prANinAM vyApAdako bhavati yAvanmithyAdarzanazalyopeto bhavati, idamuktaM daNDasiddhiH bhavati- yadyapyabhyutthAnAdikaM vinayaM kutazcinnimittAdasau vidhatte tathA'pyudAyinRpavyApAdakavadantarduSTa eveti, nityaM prazaTha-8 vyatipAtacittadaNDazcayathA parazurAmaH kRtavIryaM vyApAdyApi taduttarakAlaM saptavAraM niHkSatrAMpRthivIM cakAra, Aha hi-apakArasamena karmaNA na narastuSTimupaiti zaktimAn / adhikAM kuru vairiyAtanA dviSatAM mUlamazeSamuddharet ||1||ityevmsaavmitrbhuuto mithyAvinItazca bhavatIti / sAmpratamupasaMharan prAk pratipAditamarthamanuvadannAha- evaM khalu bhagavayA ityAdi, yathA'sau vadhakaH svaparAvasarApekSI sanna tAvad ghAtayatyatha cAnivRttatvAddoSaduSTa eva, evamasAvapyekendriyAdiko'spaSTavijJAno'pi tathAbhUta evAviratApratihata-8 pratyAkhyAtAsatkriyAdidoSaduSTa iti, zeSaM sugamaM yAvatpApaM karma kriyata iti // tadevaM dRSTAntadArTAntikapradarzanena pUrvapratipAditArthasya nigamanaM kRtvA'dhunA sarveSAmeva pratyekaM prANinAM duSTa AtmA bhavati ityetatpratipAdayitukAma Aha-yathA'sau vadhakaH parAtmanoravasarApekSI tasya gRhapatestatputrasya vA'bhyarhitasya vA rAjAdestatputrasya vaikamekaM- pRthak-pRthak sarveSvapi vadhyeSu ghAtakacittaM samAdAya prAptAvasaro'hamenaM vairiNaM madAdhividhAyinaM ghAtayiSyAmItyevaM pratijJAya divA vA rAtrau vA supto vA jAgradvA (c) itItyAdi (mu0)| OM yadyapyutthAnA0 (mu0)| 0 kurute'riyAtanA (mu0)| // 670 //
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGga sarvAsvavasthAsu sarveSAmeva vadhyAnAM pratyekamamitrabhUto'vasarApekSitayA'ghnannapi mithyAsaMsthito nityaM prazaThavyatipAtacittadaNDo zrutaskandhaH2 niyukti bhavati, evaM rAgadveSAkulito bAlavadvAlo jJAnAvRta ekendriyAdirapi sarveSAmeva prANinAM viraterabhAvAttadyogyatayA pratyekaM vadhyeSu zrIzIlA0 caturthamadhyayana pratyAkhyAna, vRttiyutam ghAtakacittaM samAdAya nityaM prazaThavyatipAtacittadaNDo bhavatIti, idamuktaM bhavati- yathA'sau tasmAdgRhapatirAjAdighAtAdanupazAntavairaH sUtram 64 zrutaskandhaH 2 kAlAvasarApekSitayA vadhamakurvANo'pyaviratisadbhAvAdvairAnna nivarttate tatpratyayikena ca karmaNA badhyate evaM te'pi ekendriy|| 671 // daNDasiddhiH vikalendriyAdayastatpratyayikena ca karmaNA badhyante, evaM mRSAvAdAdattAdAnamaithunaparigraheSvapi pratijJAhetudRSTAntopanayanigamanArthavidhAnena paJcAvayavatvaMvAcyamiti, ihaivaM paJcAvayavasya vAkyasya sUtrANAM vibhAgodraSTavyaH, tadyathA-'AyA apaccakkhANI yAvi bhavatItyata Arabhya yAvatpAve ya se kamme kajjaI'tti itIyaM pratijJA, tatra paraH pratijJAmAtreNoktamanuktasamamitikRtvA codayati, tadyathA-'tattha coyae paNNavarga evaM vayAsItyata Arabhya yAvajje te evamAhaMsu micchaM te evmaahNsu'tti| tatra prajJApakazcodakaM pratyevaM vadet, tadyathA- yanmayA pUrvaM pratijJAtaM tatsamyak, kasya hetoH?- kena hetuneti cet, tatra hetumAha'tattha khalu bhagavayA cha jIvanikAyA heU paNNattA ityata Arabhya yAvat micchAdasaNasalle, ityayaM hetuH, tadasya hetoranaikAntikatvavyudAsArthaM svapakSe siddhiM darzayituM dRSTAntamAha, tadyathA-'tattha khalu bhagavayA vahae diTuMte paNNatte ityata Arabhya yAvat khaNaM labhRNaM vahissAmIti pahAremANe'tti, tadevaM dRSTAntaM pradarzya tatra ca hetoH sattAM svAbhipretAM pareNa bhANayitumAha-se kiM nu hu NAma se vahae ityAderArabhya yAvaddhantA bhavati' tadevaM hetodRSTAnte sattvaM prasAdhya hetoH pakSadharmatvaM darzayitumupanayArthaM / dRSTAntadharmiNi hetoH sattAM pareNAbhyupagatAmanuvadati-'jahA se vahae ityata Arabhya yAvaNNicaM pasaDhaviuvAyacittadaMDe'tti, sAmprataM hetoH pakSadharmatvamAha-'evameva bAle avItyAdItyata Arabhya yAvatpAve ya se kamme kajaI'tti / tadevaM pratijJAhetu // 671 //
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA vRttiyutam pratyAkhyAna, // 672 // dRSTAntopanayapratipAdakAni yathAvidhi sUtrANi vibhAgataH pradAdhunA pratijJAhetvoH punarvacanaM nigamanamityetapratipAdayi- zrutaskandhaH2 tumAha-'jahA se vahae tassa vA gAhAvaissa ityAdi yAvaNNicaM pasaDhaviyovAyacittadaMDe'tti, etAni ca pratijJAhetu caturthamadhyayanaM dRSTAntopanayanigamanAnyarthataH sUtraiH pradarzitAni, prayogastvevaM draSTavyaH- tatrApratihatapratyAkhyAtakriya AtmA pApAnubandhIti sUtram 65-66 pratijJA, sadA SaDjIvanikAyeSu prazaThavyatipAtacittadaNDatvAditi hetuH, svaparAvasarApekSitayA kadAcidavyApAdayannapi (700-701) hiMsAdisiddhiH rAjAdivadhakavaditi dRSTAntaH, yathA'sau vadhapariNAmAdanivRttatvAdvadhyasyAmitrabhUtastathA''tmA'pi viraterabhAvAtsarveSvapi sattveSu nityaM prazaThavyatipAtacittadaNDa ityupanayaH, yata evaM tasmAtpApAnubandhIti nigamanam / evaM mRSAvAdAdiSvapi paJcAvayavatvaM yojanIyamiti, kevalaM mRSAvAdAdizabdoccAraNaM vidheyam, taccAnena vidhinA nityaM prazaThamithyAvAdacittadaNDatvAt tathA nityaM prazaThAdattAdAnacittadaNDatvAdityAdi // 64 // 699 // tadevaM sarvAtmanA SaTsvapi jIvanikAyeSu pratyekamamitrabhUtatayA / pApAnubandhitve pratipAdite paro vyabhicAraM darzayannAha No iNaTesamaTe (codakaH) iha khalu bahave pANA0 je imeNaMsarIrasamussaeNaMNo diTThA vA suyA vA nAbhimayA vA vinnAyA vA jesiM No patteyaM patteyaM cittasamAyAe diyA vArAo vA sutte vAjAgaramANe vA amittabhUte micchAsaMThite niccaM pasaDhaviuvAyacittadaMDe taM0 pANAtivAe jAva micchaadsnnslle|| sUtram 65 // // 700 // ) AcArya Aha- tattha khalu bhagavayA duve diTuMtA paNNattA, taM0- sannidiTuMte ya asannidiTuMte ya, se kiM taM sannidiTuMte?, je ime sannipaMciMdiyA pajjattagA etesi NaM chajIvanikAe paDucca taM0- puDhavIkArya jAva tasakAyaM, se egaio puDhavIkAeNaM kiccaM kareivi (c) viuvAya (mu0)| // 672 //
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAnaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 673 // zrutaskandhaH 2 caturthamadhyayanaM pratyAkhyAna, sUtram 65-66 (700-701) hiMsAdisiddhiH kAraveivi, tassaNaM evaM bhavai- evaM khalu ahaM puDhavIkAeNaM kiccaM karemivi kAravemivi, NocevaNaM se bhavai imeNa vA imeNa vA, se eteNaM puDhavIkAeNaM kiccaM kareivi kAraveivi se NaM tAto puDhavIkAyAo asaMjayaavirayaappaDihayapaccakkhAyapAvakamme yAvi bhavai, evaM jAva tasakAetti bhANiyavvaM, se egaio chajIvanikAehiM kiccaM kareivi kAraveivi, tassa NaM evaM bhavai- evaM khalu chajIvanikAehiM kiccaM karemivi kAravemivi, No cevaNaM se evaM bhavai- imehiM vA imehiM vA, se ya tehiM chahiM jIvanikAehiM jAva kAraveivi, se ya tehiM chahiM jIvanikAehiM asaMjayaavirayaappaDihayapaccakkhAyapAvakamme taM0 pANAtivAe jAva micchAdasaNasalle, esa khalu bhagavayA akkhAe asaMjae avirae appaDihayapaccakkhAyapAvakamme suviNamavi apassaopAve ya se kamme kajjai, setaM snnidittuNte||se kiMtaM asannidiTuMte?, je ime asanniNo pANA taM0- puDhavIkAiyA jAva vaNassaikAiyA chaTThA vegaiyA tasA pANA, jesiMNo takkA i vA sannA ti vA pannA ti vA maNA ti vA vaI vA sayaM vA karaNAe annehiM vA kArAvettae karataM vA samaNujANittae, te'viNaM bAle savvesiM pANANaM jAva savvesiM sattANaM diyA vA rAo vA sutte vA jAgaramANe vA amittabhUtA micchAsaMThiyA nicaM pasaDhaviuvAtacittadaMDA taM0- pANAivAte jAva micchAdasaNasalle, icceva jAva No ceva maNo No ceva vaI pANANaM jAva sattANaM dukkhaNayAe soyaNayAe jUraNayAe tippaNayAe piTTaNayAe paritappaNayAe te dukkhaNasoyaNajAvaparitappaNavahabaMdhaNaparikilesAo appaDivirayA bhavaMti // itikhalu se asanniNo'visattA ahonisiM pANAtivAe uvakkhAijati jAva ahonisiM pariggahe uvakkhAijaMti jAva micchAdasaNasalle uvakkhAijaMti, (evaM bhUtavAdI) savvajoNiyAvi khalu sattA sanniNo huccA asanniNo hoMti asanniNo huccA sanniNo hoMti, hoccA sannI aduvA asannI, tattha se avivicittA avidhUNittA asaMmucchittA aNaNutAvittA asannikAyAo vA sannikAe saMkamaMti sannikAyAovA asannikAryasaMkamaMti sannikAyAovAsannikAyaM saMkamaMti asannikAyAovA asannikArya // 673 //
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGga niyukti zrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 674 // saMkamaMti, je ee sanni vA asanni vA savve te micchAyArA niccaM pasaDhaviuvAyacittadaMDA, taM0- pANAtivAe jAva micchAdasaNasalle, zrutaskandha:2 evaM khalu bhagavayA akkhAe asaMjae avirae appaDihayappaccakkhAyapAvakamme sakirie asaMvuDe egaMtadaMDe egaMtabAle egaMtasutte se caturthamadhyayanaM pratyAkhyAna, bAle aviyAramaNavayaNakAyavakke suviNamaviNa pAsai pAve ya se kamme kaDU / / sUtram 66 // // 701 // ) sUtram 65-66 8 nAyamarthaH samartha iti-pratipattuM yogyaH, tadyathA-sarve prANinaHsarveSAmeva sattvAnAMpratyekamamitrabhUtA iti, tatra paraH svapakSa- (700-701) siddhaye sarveSAM pratyekamamitrAbhAvaM darzayituM kAraNamAha- iha asmiMzcaturdazarajvAtmake loke bahavo'nantAH prANinaH sUkSmabAdara hiMsAdisiddhiH paryAptakAparyAptakAdibhedabhinnAH santi, yadyevaM tataH kimityAha- te ca dezakAlasvabhAvaviprakRSTAstathAbhUtA bahavaH santi ye prANinaH sUkSmaviprakRSTAdyavasthAH amunA zarIrasamucchrayeNe tyanenedamAha- pratyakSAsannavAcitvAdidamo'nenArvAgdarzi-2 jJAnasamanvitasamucchrayeNa na kadAciddaSTAzcakSuSA na zrutAH zravaNendriyeNa vizeSato nAbhimatA- iSTA na ca vijJAtAH prAtibhena jJAnena svayamevetyataH kathaM tadviSayastasyAmitrabhAvaH syAt ?, atasteSAM kadAcidapyavijJAtAnAM kathaM pratyekaM vadhaM prati cittasamAdAnaM bhavati, na cAsau tAn prati nityaM prazaThavyatipAtacittadaNDo bhavatIti, zeSaM sugamam // evaM vyavasthite na sarvaviSayaM pratyAkhyAnaM yujyate // ityevaM pratipAdite pareNa satyAcArya Aha- yadyapi sarveSvapisattveSu dezakAlasvabhAvaviprakRSTeSu vadhakacittaM notpadyate / tathApyasAvaviratipratyayatvAtteSvamuktavaira eva bhavati, asya cArthasya sukhapratipattayebhagavatA tIrthakRtA dvau dRSTAntau prajJaptau prarUpitau, tadyathA- saMjJidRSTAnto'saMjJidRSTAntazca / atha ko'yaM saMjJidRSTAnto?, ye kecana ime pratyakSAsannAH SaDbhirapi paryAptibhiH paryAptAH / / // 674 // IhApohavimarzarUpA saMjJA vidyate yeSAM te saMjJinaH, paJcendriyANi yeSAM te paJcendriyAH, karaNaparyAptyA paryAptakAH, eSAM ca madhye (c) sarveSAmapi (mu0)| (c) prAtibhena svaya0 (mu0)| 0 vidyante (mu0)|
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH2 // 675 // kazcidekaH SaDjIvanikAyAn pratItyaivaMbhUtAM pratijJAM niyamaM kuryAt, tadyathA- ahaM SaTsu jIvanikAyeSu madhye pRthivIkAyenaivaikena / zrutaskandha:2 vAlukAzilopalalavaNAdisvarUpeNa kRtyaM kAryaM kuryAm, sa caivaM kRtapratijJastena tasmin tasmAttaM vA karoti kArayati ca, catuthA pratyAkhyAna, zeSakAyebhyo'haM vinivRttaH, tasya ca kRtaniyamasyaivaMbhUto bhavatyadhyavasAyaH, tadyathA- evaM khalvahaM pRthivIkAyena kRtyaM karomi sUtram 65-66 kArayAmi ca, tasya ca sAmAnyakRtapratijJasya vizeSAbhisandhi va bhavati, tadyathA- amunA kRSNenAmunA vA zvetena pRthivIkAyena (700-701) hiMsAdisiddhiH kAryaM karomi kArayAmica,sa tasmAtpRthivIkAyAdanivRtto'pratihatapratyAkhyAtapApakarmA bhavati, tatra khananasthAnaniSIdanatvagvartanoccAraprazravaNAdikaraNakriyAsadbhAvAdevamaptejovAyuvanaspatiSvapi vAcyam, tatrApkAyena snAnapAnAvagAhanabhANDopakaraNadhAvanAdiSu upayogaH, tejaHkAyenApi pacanapAcanavitApanaprakAzanAdiSu, vAyunA'pi vyaJjanatAlavRntoDupAdivyApArAdiSu / prayojanam, vanaspatinA'pi kandamUlapuSpaphalapatratvakzAkhAdhupayogaH, evaM vikalendriyapaJcendriyeSvapyAyojyamiti / tathaikaH / kazcit SaTsvapi jIvanikAyeSu avirataH asaMyatatvAcca tairasau kAryaM sAvadhAnuSThAnaM svayaM karoti kArayati ca tatparaiH, tasya ca kvacidapi nivRtterabhAvAdevaMbhUto'dhyavasAyo bhavati, tadyathA- evaM khalvahaM SaDbhirapi jIvanikAyaiH sAmAnyena kRtyaM karomi, na punastadvizeSapratijJeti, sa ca teSu SaTsvapi jIvanikAyeSvasaMyato'virato'pratihatapratyAkhyAtapApakarmA bhavati, evaM mRSAvAde'pi vAcyam, tadyathA- idaM mayA vaktavyamanRtamIhagbhUtaM tuna vaktavyam, saca tasmAnmRSAvAdAdanivRttatvAdasaMyUto bhavati, tathA'dattAdAnamapyAzritya vaktavyam, tadyathA- idaMmayA'dattAdAnaM grAhyamidaMtuna grAhyamityevaM maithunaparigraheSvapIti tathA krodhamAnamAyA // 675 // lobheSvapisvayamabhyUhya vAcyam / tadevamasau hiMsAdInyakurvannapyaviratatvAttatpratyayikaM karmAzravati, yathA cAsAviratipratyayika 0 karttavyAkarttavyabhedAnapekSya bhutvN|
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGga niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandha:2 // 676 // karma cinotIti, evaM dezakAlasvabhAvaviprakRSTeSvapi jantuSvamitrabhUto'sau bhavati tatpratyayikaM ca karmAcinotIti, so'yaM zrutaskandhaH2 sNjnyidRssttaanto'bhihitH| sa ca kadAcidekameva pRthivIkArya vyApAdayati zeSeSu nivRttaH kadAciddyavevaM trikAdikAH saMyogA caturthamadhyayana pratyAkhyAna, bhaNanIyA yAvatsarvAnapi vyApAdayatIti / sa caivaM sarveSAM vyApAdakatvena vyavasthApyate, sarvaviSayArambhapravRtteH, tatpravRttirapi sUtram 65-66 tadanivRtteH, yathA kazcid grAmaghAtAdau pravRtto yadyapi ca na tena vivakSitakAle kecana puruSA dRSTAstathA'pyasau tatpravRtti (700-701) hiMsAdisiddhiH nivRtterabhAvAttadyogyatayA taddhAtaka ityucyate, ityevaM dArzantike'pyAyojyam ||sNjnyidRssttaantaanntrmsNjnyidRssttaantH prAgupanyastaH so'dhunA pratipAdyate-saMjJAnaM saMjJA sA vidyate yeSAM te saMjJinastatpratiSedhAdasaMjJino manaso dravyatAyA abhAvAttIvrAtIvrAdhyavasAyavizeSarahitAH prasuptamattamUrcchitAdivaditi, ye ime'saMjJinaH tadyathA- pRthivIkAyikA yAvadvanaspatikAyikAH, tathA SaSThA apyeke trasAH prANino vikalendriyA yAvatsaMmUrchinaH paJcendriyAH, te sarve'pyasaMjJino yeSAM no tarko vicAro mImAMsA viziSTavimarzo vidyate yathA kasyacitsaMjJino mandamandaprakAzesthANupuruSocite deze kimayaM sthANuruta puruSa ityevamAtmaka UhastarkaH saMbhavati, naivaM teSAmasaMjJinAM tarkAH saMbhavantIti, tathA saMjJAnaM saMjJA- pUrvopalabdhe'rthe taduttarakAlaparyAlocanA, tathA prajJAnaM prajJA- svabuddhyotprekSaNaM sa evAyamityevaMbhUtaM pratyabhijJAnaM ca, tathA mananaM mano- matirityarthaH, sA cAvagrahAdirUpA, tathA praspaSTavarNA vAk sA ca na vidyate teSAmiti, yadyapi ca dvIndriyAdInAM jihvendriyagalavivarAdikamasti tathApi na teSAM praspaSTavarNatvam, tathA na caiSAM pApaM hiMsAdikaM karomi kArayAmi vetyevaMbhUtAdhyavasAyapUrvikA vAgiti, tathA svayaM karomyanyairvA | // 676 // (c)vyApArayati pr0|n pravRttaH / 0 upayogasya bhAvamanorUpatAsvIkArAt, sacAsti teSAm / OM tIvrAH saMjJiparyAptakasyotkaTayoginaH atIvrastu suukssmsNpraayaannaam| O gunndossaanvessnnpurssrH|
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGga kArayAmItyevaMbhUto'dhyavasAyona vidyate teSAm / tadevaM te'pyasaMjJino bAlavadvAlAH sarveSAM prANinAM ghAtanivRtterabhAvAttadyogyatayA zrutaskandha:2 niyuktighAtakA vyApAdakAH, tathAhi-dvIndriyAdayaH paropaghAte pravartante eva, tadbhakSaNAdinA, anRtabhASaNamapi vidyate teSAmaviratatvAt, caturthamadhyayanaM zrIzIlA0 pratyAkhyAna, vRttiyutam kevalaM karmaparatantrANAM vAgabhAvaH, tathA'dattAdAnamapi teSAmastyeva dadhyAdibhakSaNAt tathedamasmadIyamidaM ca pArakyamityevaM sUtram 65-66 zrutaskandhaH 2 bhUtavicArAbhAvAcceti, tathA tIvranapuMsakavedodayAnmaithunAviratezca maithunasadbhAvo'pi, tathA'zanAdeH sthApanAtparigrahasadbhAvo'pI- (700-701) // 677 // hiMsAdisiddhiH ityevaM krodhamAnamAyAlobhA yAvanmithyAdarzanazalyasadbhAvazca teSAmavagantavyaH, tatsadbhAvAcca te divA rAtrau vA suptA jAgradavasthA / vA nityaM prazaThavyatipAtacittadaNDA bhavanti, tadeva darzayitumAha-taMjahA ityAdi, te hyasaMjJinaH kvacidapi nivRtterabhAvAttatpratyayikakarmabandhopetA bhavanti, tadyathA-prANAtipAtayAvanmithyAdarzanazalyavanto bhavanti, tadvattayA ca yadyapi te viziSTamanovAgvyApAra-3 rahitAstathApi sarveSAM prANinAM duHkhotpAdanatayA tathA zocanatayA- zokotpAdanatvena tathA jUraNatayA jUraNaM- vayohAnirUpaM tatkaraNazIlatayA tathA tribhyo- manovAkkAyebhyaH pAtanaM tripAtanaM tadbhAvastayA yadivA tippaNayAe tti paridevanatayA tathA piTTaNayAe tti muSTiloSTAdiprahAreNa tathA paritApanatayA bahirantazca pIDayA, te cAsaMjJino'pi yadyapi dezakAlasvabhAvaviprakRSTAnAM nasarveSAMduHkhamutpAdayanti tathApi viraterabhAvattadyogyatayA duHkhaparitApaklezAderaprativiratA bhavanti, tatsadbhAvAcca tatpratyayikena karmaNA bdhynte| tadevaM viprakRSTaviSayamapi karmabandhaM pradopasaMjihIrSurAha- itirupapradarzane khaluzabdo vAkyAlaGkAre vizeSaNe vA, kiM vizinaSTi?-ye ime pRthivIkAyAdayo'saMjJinaH prANinasteSAM na tarko na saMjJAna prajJA na mano na vAkna svayaM kartuM nAnyena B O0tathAvidha paritApa0 (mu0)| 0 madhyamAdhyavasAyavattvAt, cittamatrAdhyavasAyasya tAdRzasya vAcakaM bhAvamanovAcakaM vaa| 0 sNjnyismuccyaay| 0 aprati-8 virttaasdbhaavaat| // 677 //
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 678 // kArayituMna kurvantamanumantuMvA pravRttirasti, te cAharnizamamitrabhUtA mithyAsaMsthitA nityaM prazaThavyatipAtacittadaNDAduHkhotpAdana zrutaskandhaH2 yAvatparitApanapariklezAdeprativiratA asaMjJino'pisanto'harnizaMsarvakAlameva prANAtipAte kartavye tadyogyatayA tadasaMprAptAvapi caturthamadhyayanaM pratyAkhyAna, grAmaghAtakavadupAkhyAyante yAvanmithyAdarzanazalya upAkhyAyanta iti, upAkhyAnaM cAsaMjJino'pi yogyatayA pApakarmAnivRtteritya-8 sUtram 65-66 bhipraayH| tadevaM darzite dRSTAntadvaye tatpratibaddhamevArthazeSa pratipAdayituM codyaM kriyate, tadyathA-kimete sattvAH saMjJino'saMjJinazca (700-701) hiMsAdisiddhiH bhavyAbhavyatvavanniyatarUpA evAhosvitsaMjJino bhUtvA'saMjJitvaM pratipadyante asaMjJino'pi saMjJitvamityevaM codite satyAhAcArya:savvajoNiyAvi khalu ityAdi, yadivA santyevaMbhUtA vedAntavAdino ya evaM pratipAdayanti-'puruSaH puruSatvamaznute pazurapi pazutva' miti, tadatrApi saMjJinaH saMjJina eva bhaviSyantyasaMjJino'pyasaMjJina iti, tanmatavyavacchedArthamAha-savvajoNiyAvI tyAdi, yadivA kiMsaMjJino'saMjJikarmabandhaM prAktane satyeva karmaNi kurvanti kiMvA netyevamasaMjJino'pi saMjJikarmabandhaM prAktane satyeva kurvantyAhosvinetyetadAzaGkayAha-savvajoNiyAvI tyAdi, sarvA yonayo yeSAM te sarvayonayaH saMvRtavivRtobhayazItoSNobhayasacittAcittobhayarUpayonaya ityarthaH, te ca nArakatiryaGnarAmarA apizabdAdviziSTaikayonayo'pi, khalviti vizeSaNe, etadvizinaSTi tajjanmApekSayA sarvayonayo'pi sattvAH paryAptyapekSayA yAvanmanaHparyAptina niSpadyate tAvadasaMjJinaH karaNataHsantaH pazcAtsaMjJino bhavantyekasminneva janmani,anyajanmApekSayA tvekendriyAdayo'pi santaH pazcAnmanuSyAdayo bhavantIti, tathAbhUtakarmapariNAmAt, na punarbhavyAbhavyatvavat vyavasthAniyamo, bhavyAbhavyatve hi na karmAyatte atonAnayorvyabhicAraH, ye punaH karmavazagAste saMjJino bhUtvA'nyatrAsaMjJinoM bhavantyasaMjJinazca bhUtvA saMjJina iti / vedAntavAdimatasya tu pratyakSeNaiva vyabhicAraH samupalabhyate, tadyathA 0 klezAdaprativiratA (pr0)| 0 saMjJitvAvAptau yadvaddhaM tasmin-vedyAdike / yadvA sNjnyitvaavaaptinimitte| 0 nyatrasaMjJino (mu0)| // 678 //
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturthamadhyayana pratyAkhyAna, zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 679 // saMjayapi kazcinmUrchAdyavasthAyAmasaMjJitvaM pratipadyate, tadapagame tu punaH saMjJitvamiti, janmAntare tu sutarAM vyabhicAra iti| zrutaskandhaH2 tadevaM saMjyasaMjJinoH karmaparatantratvAdanyo'nyAnugatiraviruddhA, yathA pratibuddho nidrodayAtsvapiti suptazca pratibudhyate ityevaM svaapprtibodhyornyo'nyaanugmnmevmihaapiiti| tatra prAktanaM karma yadudIrNaM yacca baddhamAste tasminsatyeva tadavivicya apRthakkRtya tathA'vidhUya- asamucchidyA'nanutApyate cAvivicyAdayazcatvAro'pyekArthikA avasthAvizeSaM vA''zritya bhedena vyaakhyaatvyaaH| (700-701) hiMsAdisiddhiH tadevamaparityaktaprAktanakarmaNo'saMjJikAyAt saMjJikAyaM saMkrAmanti tathA saMjJikAyAdasaMjJikAyamiti saMjJikAyAtsaMjJikAyaM asaMjJikAyAdasaMjJikAyaM yathA nArakAH sAvazeSakarmANa eva narakAduddhRtya pratanuvedaneSu tiryasUtpadyante evaM devAapi prAyazastatkarmazeSatayA / zubhasthAneSUtpadyante ityavagantavyam, atra ca caturbhaGgakasaMbhavaM sUtreNaiva darzayati |saamprtmdhyynaarthmupsNjighRkssuH prAkpratipannamarthaM nigamayannAha-je ete se tyAdi, ye ete sarvAbhirapi paryAptibhiH paryAptAH labdhyA karaNena ca tdviklaashcaapryaaptkaaH| (r) anyo'nyasaMkramabhAjaH saMjJino'saMjJino vA sarve'pyete mithyAcArA apratyAkhyAnitvAdityabhiprAyaH, tathA sarvajIveSvapi nityaM prazaThavyatipAtacittadaNDA bhavantItyevaMbhUtAzca prANAtipAtAyeSu sarveSvapyAzravadvAreSu vartanta iti / tadevaM vyavasthite yattaduktaM codakenatadyathA-'ihAvidyamAnAzubhayogasaMbhave kathaM pApaM karma badhyata'ityetannirAkRtya viraterabhAvAttadyogyatayA pApakarmasaddhAvaMdarzayatievaM khalu ityAdi evaM uktanItyA khalvavadhAraNe'laGkAre vA bhagavatA tIrthakRtetyAdinA yatprAk pratijJAtaM tadanuvadati yAvatpApaM ca karma kriyata iti / / 65-66 // 700-701 // tadevamapratyAkhyAninaHkarmasaMbhavAttatsaMbhavAcca nArakatiryaGnarAmaragatilakSaNaM saMsAramavagamya saMjAtavairAgyazcodaka AcArya prati pravaNacetAH praznayitumAha (r) kAyamiti tathA nArakAH (pr0)| (c) je ete si NaM vA ityAdi (pr0)| 0 yaduktaM (mu0)| // 679 //
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGga niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 680 // codakaH- se kiM kuvvaM kiM kAravaM kahaM saMjayavirayappaDihayapaccakkhAyapAvakamme bhavai?, AcArya Aha- tattha khalu bhagavayA zrutaskandhaH 2 chajjIvaNikAya heU paNNattA, taMjahA-puDhavIkAiyA jAva tasakAiyA, se jahANAmae mama assAtaM DaMDeNa vA aTThINa vA muTThINa vA caturthamadhyayana pratyAkhyAna, lelUNa vA kavAleNa vA AtoDijjamANassa vA jAva uvaddavijamANassa vA jAva lomukkhaNaNamAyamavi hiMsAkAraM dukkhaM bhayaM sUtram 67 paDisaMvedemi, iccevaMjANa savve pANA jAva savve sattA daMDeNa vA jAva kavAleNa vA AtoDijjamANe vA hammamANe vA tajijamANe vA (702) tAlijjamANe vA jAva uvaddavijamANe vA jAva lomukkhaNaNamAyamavi hiMsAkAraM dukkhaM bhayaM paDisaMvedeti, evaM NaccA savve pANA sAdhusvarUpa: jAva savve sattA na haMtavvA jAva Na uddaveyavvA, esa dhamme dhuve Niie sAsae samicca logaM kheyannehiM pavedie, evaM se bhikkhU virate pANAivAyAto jAva micchAdasaNasallAo, se bhikkhUNo daMtapakkhAlaNeNaM daMte pakkhAlejjA, No aMjaNaM No vamaNaM No dhUvaNittaM piAite,se bhikkhU akirie alUsae akohe jAva alobhe uvasaMte parinivvuDe, esa khalu bhagavayA akkhAe saMjayavirayapaDihayapaJcakkhAyapAvakamme akirie saMvuDe egaMtapaMDie bhavai tibemi||suutrm 67 // // 702 // ) iti bIyasuyakkhaMdhassa paccakkhANakiriyA NAma cautthamajjhayaNaM samattaM // 2-4 // 9 atha kimanuSThAnaM svataH kurvan kiM vA paraM kArayan kathaM vA kena prakAreNa saMyataviratapratihatapratyAkhyAtapApakarmA janturbhavati?, saMyatasya hi viratisadbhAvAtsAvadhakriyAnivRttistannivRttezca kRtakarmasaMcayAbhAvastadabhAvAnnarakAdigatyabhAva ityevaM pRSTe / satyAcArya Aha- tattha khalu ityAdi, (granthAgraM 11000) tatra-saMyamasadbhAve SaDjIvanikAyA bhagavatA hetutvenopanyastAH, yathA // 680 // pratyAkhyAnarahitasya SaDjIvanikAyAH saMsAragatinibandhanatvenopanyastAH evaM ta eva pratyAkhyAnino mokSAya bhavantIti, tathA
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratyAkhyAna, zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 681 // coktaM- je jattiyA ya heU bhavassa te ceva tattiyA mokkhe| gaNaNAIyA logA doNhavi puNNA bhave tullA // 1 // ityAdi, idamuktaM zrutaskandhaH 2 bhavati- yathA''tmano daNDAdyupaghAte duHkhamutpadyate evaM sarveSAmapi prANinAmityAtmopamayA tadupaghAtAnnivartate, eSa dharmaH sarvApAya caturthamadhyayana trANalakSaNo dhruvaH apracyutAnutpannasthirasvabhAvo nitya iti pariNAmAnityatAyAmapi satyAM svarUpAcyavanAt tathA Adityo sUtram 67 dratiriva zazvadbhavanAcchAzvataH- paraiH kvacidapyaskhalito yuktisaMgatatvAdityabhiprAyaH, ayamevaMbhUtazca dharmaH sametya avagamya (702) sAdhusvarUpa: lokaM catudarzarajjvAtmakaM khedajJaiH sarvajJaiH praveditaH, tadevaM sa bhikSurnivRttaH sarvAzravadvArebhyo dantaprakSAlanAdikAH kriyAH akurvan / sAvadhakriyAyA abhAvAdakriyo'kriyatvAcca prANinAmalUSakaH- avyApAdako yAvadekAntenaivAso paNDito bhavati // 67 // 702 // itiH parisamAptyarthe, bravImIti pUrvavat, nayAH praagvvyaakhyeyaaH| samAptaM pratyAkhyAnAkhyaM caturthamadhyayanamiti // 2-4 // // zrImatsudharmasvAmigaNabhRtprarUpitaM zrImacchIlAGkAcAryaviracitAyAM zrIsUtrakRtAGgavRttau caturthamadhyayanaM pratyAkhyAnakriyAkhyaM samAptamiti // // 681 // ye yAvanto hetavazca bhavasya te tAvantazcaiva mokSasya / gaNanAtigA lokA dvayorapi pUrNA bhveyustulyaaH||1||
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGga niyuktizrIzIlA vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 682 // anAcArazrutam, AcAra // atha paJcamamadhyayanaM anAcArazrutAkhyam // zrutaskandhaH 2 sAmprataM paJcamamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH, ihAnantarAdhyayane pratyAkhyAnakriyoktA, sA cAcAravyavasthitasya sato paJcamamadhyayana bhavatItyatastadanantaramAcArazrutAdhyayanamabhidhIyate, yadivA'nAcAraparivarjanena samyak pratyAkhyAnamaskhalitaM bhavatItyatonAcArazrutAdhyayanamabhidhIyate, yadivA pratyAkhyAnayuktaH sannAcAravAn bhavatItyataHpratyAkhyAnakriyA'nantaramAcArazrutAdhyayana niyuktiH 181-183 tatpratipakSabhUtamanAcArazrutAdhyayanaMvA pratipAdyata ityanena sambandhenA''yAtasyAsyAdhyayanasyopakramAdIni catvAryanuyogadvArANi bhavanti / tatropakramAntargato'rthAdhikAro'yam, tadyathA-anAcAraM pratiSidhya sAdhUnAmAcAraH pratipAdyate, nAmaniSpannetu nikSepe nikSepAdiH AcArazrutamiti dvipadaM nAma, tadanayornikSepArthaM niyuktikRdAha ni0-NAmaMThavaNAyAre davve bhAve ya hoti naayvvo| emeva ya suttassA nikkhevo cauviho hoti // 181 // ni0- AyArasuyaM bhaNiyaM vajeyavvA sayA aNAyArA / abahusuyassa hu hoja virAhaNA ittha jaiyavvaM // 182 // ni0- eyassa u paDiseho ihamajjhayaNami hoti naayvvo| to aNagArasuyaMti ya hoI nAmaMtu eyassa // 183 // __ tatrAcAro nAmasthApanAdravyabhAvabhedabhinnazcaturdhA draSTavyaH, evaM shrutmpiiti| tatrAcArazrutayoranyatrAbhihitayorlAghavArthamatidezaM kurvannAha- AcArazca zrutaM ca AcArazrutaM dvandvaikavadbhAvastadubhayamapi bhaNitaM uktam, tatrAcAraH kSullikAcArakathAyAmabhihitaH zrutaM tu vinayazrute, bhAvArthastu varjayitavyAH parihAryAH sadA sarvakAlaM yAvajjIvaM sAdhunA'nAcArAH, tAMzca abahuzrutaH agItArtho / 8 // 682 // na samyag jAnAtItyatastasya virAdhanA bhavet, huzabdo'vadhAraNe, abahuzrutasyaiva virAdhanA na gItArthasyetyataH atra sadAcAre tatparijJAne ca yatitavyam, yathA hi mArgajJaH pathikaH kumArgavarjanena nApathagAmI bhavati na conmArgadoSairyujyate evamanAcAraM
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrataskanthaH 2 zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH2 // 683 // pazcamamadhyayana anAcArazrutam, sUtram (703) |anAcArasya anAcaraNam varjayannAcAravAn bhavati na cAnAcAradoSairyujyata ityatastatpratiSedhArthamAha- etasya anAcArasya sarvadoSAspadasya durgatigamanaikahetoH pratiSedho nirAkaraNaM sadAcArapratipattyarthaM iha- adhyayane jJAtavyaH, sa ca paramArthato'nagArakAraNamiti, tataHkeSAMcinmatenaitasyAdhyayanasyAnagArazrutamityetannAma bhvtiiti||181-183 ||gto nAmaniSpannoH nikSepaH, tadanantaraM sUtrAnugame'skhalitAdiguNopetaM sUtramuccArayitavyam, taccedaM AdAya baMbhaceraMca, Asupanne imaM viN| assiMdhamme aNAyAraM, nAyareja kayAivi // sUtram 1 // ( // 703 // ) asya cAnantaraparamparasUtraH sambandhoH vAcyaH, tatrAnantarasUtreNa sahAyaM- ekAntapaNDito bhavati, kathaM?- AdAya brahmacarya miti, paramparasUtrasambandhastvayaM- 'budhyeta tathA troTayed bandhanaM ' kiM kRtvetyAha- AdAya brahmacaryamiti, evamanyairapi sUtraiH sambandho vAcyaH, arthastvayaM-'AdAya' gRhItvA, kiMtad?, brahmacarya-satyatapobhUtadayendriyanirodhalakSaNaM taccaryate- anuSThIyate yasmin tanmaunIndraM pravacanaM brahmacaryamityucyate tadAdAya AzuprajJaH paTuprajJaH sadasadvivekajJaH, ktvApratyayasyottarakriyAsavyapekSitvAttAmAha- imAM samastAdhyayanenAbhidhIyamAnAM pratyakSAsannabhUtAM vAcaM- 'idaM zAzvatameve' tyAdikAM kadAcidapi nAcaret nAbhidadhyAt, tathA'smindharme-sarvajJapraNIte vyavasthitaH sannanAcAra-sAvadhAnuSThAnarUpaM na samAcaret na vidadhyAditi sambandhaH, yadivA''zuprajJaH- sarvajJaH pratisamayaM kevalajJAnadarzanopayogitvAttatsambandhini dharme vyavasthitaH imAMvakSyamANAMvAcaM anAcAra ca kadAcidapi naacreditishlokaarthH||1||703|| tatrAnAcAraM nAcaredityuktam, anAcArazca maunIndrapravacanAdaparo'bhidhIyate, maunIndrapravacanaM tu mokSamArgahetutayA samyagdarzanajJAnacAritrAtmakam, samyagdarzanaM tu tattvArthazraddhAnarUpam, tattvaM tu jIvAjIvapuNyapApAzravabandhasaMvaranirjarAmokSAtmakam, tathA dharmAdharmAkAzapudgalajIvakAlAtmakaMca dravyaM nityAnityasvabhAvam, sAmAnya // 68
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGga niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 684 // zrutaskandhaH 2 pacamamadhyayana anAcArazrutam, sUtram 2-3 (704-705) lokasvarUpaH vizeSAtmako'nAdyaparyavasAnazcaturdazarajjvAtmako vA lokastattvamiti, jJAnaMtu matizrutAvadhimanaHparyAyakevalasvarUpaM paJcadhA, cAritraM sAmAyikacchedopasthApanIyaparihAravizuddhIyasUkSmasaMparAyayathAkhyAtarUpaM paJcadhaiva mUlottaraguNabhedato vA'nekadhetyevaM vyavasthite maunIndrapravacane 'na kadAcidanIdRzaM jaga'ditikRtvA'nAdyaparyavasAne loke sati darzanAcArapratipakSabhUtamanAcAra darzayitukAma AcAryo yathAvasthitalokasvarUpoTTanapUrvakamAha aNAdIyaM parinnAya, aNavadaggeti vA gunno| sAsayamasAsae vA, iti diluina dhaare||suutrm 2 // ( // 704 // ) eehiM dohi ThANehiM, vavahAroNa vijii| eehiM dohiM ThANehiM, aNAyAraMtu jaanne||suutrm 3 // ( // 705 // ) nAsya caturdazarajjvAtmakasya lokasya dharmAdharmAdikasya vA dravyasyAdiH-prathamotpattirvidyata ityanAdikastamevaMbhUtaM parijJAya pramANataH paricchidya tathA anavadagraM aparyavasAnaMca parijJAyobhayanayAtmakavyudAsenaikanayadRSTyA'vadhAraNAtmakapratyayamanAcAra darzayati-zazvadbhavatIti zAzvataM- nityaM sAMkhyAbhiprAyeNApracyutAnutpannasthiraikasvabhAvaMsvadarzane cAnuyAyinaM sAmAnyAMzamavalambya dharmAdharmAkAzAdiSvanAditvamaparyavasAnatvaM copalabhya sarvamidaM zAzvatamityevaMbhUtAM dRSTiM na dhAraye diti evaM pakSaM na samAzrayet / tathA vizeSapakSamAzritya varttamAnanArakAH samucchetsyantI' tyetacca sUtramaGgIkRtya yatsattatsarvamanityamityevaMbhUtabauddhadarzanAbhiprAyeNacasarvamazAzvataM-anityamityevaMbhUtAMca dRSTiM na dhArayediti // 2 // 704 // kimityekAntena zAzvatamazAzvataM vA vastvityevaMbhUtAM dRSTiM na dhArayedityAha- sarvaM nityamevAnityameva vaitAbhyAM dvAbhyAM sthAnAbhyAmabhyupagamyamAnAbhyAmanayo pakSayorvyavaharaNaM vyavahAro-lokasyaihikAmuSmikayoH kAryayoH pravRttinivRttilakSaNo na vidyate, tathAhi- apracyutAnutpanna (c) pramANarUpatvAnmaunIndrAgamasyobhayanayAtmakatA / (c) 0tmakaM pratyayaH, pratyayaM jJAnam, pratItyasya caadhyaahaarH| 0 mithyAtvakAraNakam / OM uurdhvtaaruupm| / / 684 //
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAI niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH2 // 685 // sthiraikasvabhAvaM sarvaM nityamityevaM na vyavahriyate, pratyakSeNaiva navapurANAdibhAvena pradhvaMsAbhAvena vA darzanAt, tathaiva ca lokasya / zrutaskandha:2 pravRtteH, AmuSmike'pi nityatvAdAtmano bandha mokSAdyabhAvena dIkSAyamaniyamAdikamanarthakamiti na vyvhriyte| tathaikAntA paJcamamadhyayanaM anAcAranityatve'pi loko dhanadhAnyaghaTapaTAdikamanAgatabhogArthaM na saMgRhNIyAt, tathA''muSmike'pi kSaNikatvAdAtmanaH pravRttina zrutam, syAt, tathA ca dIkSAvihArAdikamanarthakam, tasmAnityAnityAtmake eva syAdvAde sarvavyavahArapravRttiH, ata eva tayornityA- sUtram 2-3 (704-705) nityayoH sthAnayorekAntatvena samAzrIyamANayoraihikAmuSmikakAryavidhvaMsarUpamanAcAraM maunIndrAgamabAhyarUpaM vijAnIyAt, tuzabdo vizeSaNArthaH, kathaJcinnityAnitye vastuni sati vyavahAro yujyata ityetadvizinaSTi, tathAhi-sAmAnyamanvayinamaMza-sUtram 4-5 (706-707) mAzritya syAnnityamiti bhavati, tathA vizeSAMzaMpratikSaNamanyathA ca anyathA ca navapurANAdidarzanataH syAdanitya iti bhavati, anAcAratathotpAdavyayadhrauvyANi cArhaddarzanAzritAni vyavahArAGgaM bhavati / tathA coktaM- ghaTamaulisuvarNArthI, naashotpaadsthitissvym| pratiSaH zokapramodamAdhyasthya, jano yAti shetukm||1|| ityaadi| tadevaM nityAnityapakSayorvyavahAro na vidyate, tathA'nayorevAnAcAra vijAnIyAditi sthitam // 3 // 705 // tathA'nyamapyanAcAraM pratiSe kAma Aha samucchihiMti satthAro, savve pANA annelisaa| gaMThigA vA bhavissaMti, sAsayaMti vaNo ve|suutrm 4 // ( // 706 // ) eehiM dohiM ThANehiM, vavahAroNa vijjai / eehiM dohiM ThANehiM, aNAyAraMtu jaanne||suutrm 5 // ( / / 707 // ) samyak-niravazeSatayA ucchetsyanti ucchedaM yAsyanti-kSayaM prApsyanti sAmastyenot- prAbalyena setsyanti vA siddhiM 0 pradhvaMsarUpo'bhAvaH, tena tadrUpeNetyarthaH, IryayA sAdhuritivad prakRtyA cArvitivadvA tRtiiyaa| (c) anarthakatayA nivRttiruupphldtyaa| 0 sAmAnyAMzApekSayA napuM0 0 bhavanti (pr0)| 9 vizeSAMzApekSayA puMstvam / 0 bhavanti (vidheyatotpAdAdInAM) pr0| // 685 //
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH2 // 686 // zrutaskandhaH 2 paJcamamadhyayana anAcArazrutam, sUtram 4-5 (706-707) anAcAraprativaddeH yAsyanti, kete?- zAstAra:- tIrthakRtaH sarvajJAstacchAsanapratipannA vA sarve niravazeSAH siddhigamanayogyA bhavyAH, tatazcocchinnabhavyaM jagatsyAditi, zuSkatarkAbhimAnagrahagRhItA yuktiM cAbhidadhati- jIvasadbhAve satyapyapUrvotpAdAbhAvAdabhavyasya ca siddhigamanAsaMbhavAtkAlasya cA''nantyAdanArataM siddhigamanasaMbhavena tavyayopapatterapUrvAyAbhAvAdbhavyoccheda ityevaM no vadet, tathA sarve'pi prANino jantavaH anIzA visadRzAH sadA parasparavilakSaNA eva,' kathaJcitteSAM sAdRzyamastItyevamapyekAntena no vadet yadivA- sarveSAM bhavyAnAM siddhisadbhAve'vaziSTAH saMsAre anIzA abhavyA eva bhaveyurityevaM ca no vadet, yuktiM cottaratra vakSyati / tathA karmAtmako grantho yeSAM vidyate te granthikAH, sarve'pi prANinaH karmagranthopetA eva bhaviSyantItyevamapi no vadet, idamuktaM bhavati- sarve'pi prANinaH setsyantyeva karmAvRtA vA sarve bhaviSyantItyevamekamapi pakSamekAntikaM no vadet / yadivA- granthikA iti granthikasattvA bhaviSyantIti, granthibhedaM kartumasamarthA bhaviSyantItyevaM ca no vadeta, tathA zAzvatA iti zAstAraH sadA sarvakAlaM sthAyinastIrthakarA bhaviSyanti na samucchesyantinocchedaM yAsyantItyevaM no vadediti // 4 // 706 // tadevaM darzanAcAravAdaniSedha vAGmAtreNa pradAdhunA yuktiM darzayitukAma Aha- etayoH anantaroktayordvayoH sthAnayoH, tadyathA-2 zAstAraH kSayaM yAsyantIti zAzvatA vA bhaviSyantIti, yadivA sarve zAstArastaddarzanapratipannA vA setsyanti zAzvatA vA bhaviSyanti, yadivA sarve prANino hyanIdRzAH-visadRzAH sadRzAvA, tathA granthikasattvAstadrahitA vA bhaviSyantItyevamanayoH sthAnayorvyavaharaNaM vyavahArastadastitve yukterabhAvAnna vidyate, tathAhi-yattAvaduktaM sarvezAstAraH kSayaM yAsyanti evetyetadayuktam, kSayanibandhanasya karmaNo'bhAvAtsiddhAnAM kSayAbhAvaH, atha bhavasthakevalyapekSayedamabhidhIyate, tadapyanupapannam, yato'nAdya(c) darzanAnAcAravAdaniSedhaM pra0 1 0 darzanAcAraviSaye vAdasya nissedhN| 0 yAsyantItyeta0 (mu0)|
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH2 // 687 // nantAnAM kevalinAMsadbhAvAtpravAhApekSayA tdbhaavaabhaavH| yadapyuktaM-'apUrvasyAbhAve siddhigamanasadbhAvena ca vyayasadbhAvAdbhavyazUnyaM jagat syA'dityetadapi siddhAntaparamArthAvedino vacanam, yato bhavyarAze rAddhAnte bhaviSyatkAlasyevAnantyamuktam, taccaivamupapadyate yadi kSayo na bhavati, sati ca tasmin AnantyaM na syAt, nApUi cAvazyaM sarvasyApi bhavyasya siddhigamanena bhAvyamityAnantyAvyAnAMtatsAmagryabhAvAdyogyadalikapratimAvattadanupapattiriti / tathA nApi zAzvatA eva, bhavasthakevalinAM zAstRRNAM siddhigamanasadbhAvAtpravAhApekSayAca zAzvatatvamataH kathaJcicchAzvatAH kathaMcidazAzvatA iti / tathA sarve'pi prANino vicitrakarmasadbhAvAnnAnAgatijAtizarIrAGgopAGgAdisamanvitatvAdanIdRzAH- visadRzAstathopayogAsaMkhyeyapradezatvAmUrtatvAdibhirdhamaiH kathaJcitsadRzA iti, tathollasitasadvIryatayA kecidbhinnagranthayo'pareca tathAvidhapariNAmAbhAvAdgranthikasattvA eva bhavantItyevaM ca vyavasthite naikAntenaikAntapakSo bhavatIti pratiSiddhaH,tadevametayoreva dvayoH sthAnayoruktanItyAnAcAra vijAnIyAditi sthitam / apica-Agame anantAnantAsvapyutsarpiNyavasarpiNISu bhavyAnAmanantabhAga eva siddhyatItyayamarthaH pratipAdyate, yadA caivaMbhUtaM tadAnantyaM tatkathaM teSAM kSayaH?, yuktirapyatra- sambandhizabdAvetau, muktiH saMsAraM vinA na bhavati, saMsAro'pi na muktimantareNa, tatazca bhavyocchede saMsArasyApyabhAvaH syAdato'bhidhIyate nAnayorvyavahAro yujyata iti // 5 // 707 // adhunA cAritrAcAramaGgIkRtyAha je kei khuddagA pANA, aduvA saMti mhaalyaa| sarisaMtehiM veraMti, asarisaMtI yaNo vde| sUtram 6 // ( / / 708 // ) yogyatA ca saamgyaadhupettaaruupaa| 0 sakalabhavyAnAM muktynupptteH| 0 atra hi hrasvadIrghatvavad ghaTatadabhAvavatsattvApekSatA na tu kAryakAraNarUpeNa, tathA ca na 8 muktimantareNa na saMsAra ityatra virodhH| zrutaskandhaH2 pazcamamadhyayanaM anAcArazrutam, sUtram 4-5 (706-707) anAcArapratiSaH sUtram 6-7 (708-709) cAritrAcAram // 687 //
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGga niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH2 // 688 // eehiM dohiM ThANehiM, vavahAroNa vijii| eehiM dohiM ThANehiM, aNAyAraM tu jaanne|suutrm 7 // // 709 // ) zrutaskandhaH2 ye kecana kSudrakAH sattvAH- prANina ekendriyadvIndriyAdayo'lpakAyA vA paJcendriyA athavA mahAlayA mahAkAyAH santi vidyante / paJcamamadhyayana anAcArateSAM ca kSudrakANAmalpakAyAnAM kunthvAdInAM mahAnAlayaH- zarIraM yeSAM te mahAlayA-hastyAdayasteSAM ca vyApAdane sadRzaM vaira zrutam, miti vajraM karma virodhalakSaNaM vA vairaM tat 'sadRzaM samAnaM tulyapradezatvAtsarvajantUnAmityevamekAntena no vadet, tathA visadRzaM sUtram 6-7 asadRzaMtavyApattau vairaM karmabandho virodhovA indriyavijJAnakAyAnAM visadRzatvAt satyapi pradezatulyatvena sadRzaM vairamityevamapi (708-709) cAritrAcAram no vadet, yadi hi vadhyApekSa eva karmabandhaH syAttadA tattadvazAtkarmaNo'pi sAdRzyamasAdRzyaM vA vaktuM yujyeta, na ca tadvazAdeva bandhaH api tvadhyavasAyavazAdapi, tatazca tIvrAdhyavasAyino'lpakAyasattvavyApAdane'pi mahadvairam, akAmasya tu mahAkAyasattvavyApAdane'pi svlpmiti|| 6 // 708 // etadeva sUtreNaiva darzayitumAha- AbhyAmanantaroktAbhyAM sthAnAbhyAmanayorvA ] sthAnayoralpakAyamahAkAyavyApAdanApAditakarmabandhasadRzatvAsadRzatvayorvyavaharaNaM vyavahAro niyuktikatvAnna yujyate, tathAhi- na vadhyasya sadRzatvamasadRzatvaM caikameva karmabandhasya kAraNam, apitu vadhakasya tIvrabhAvo mandabhAvo jJAnabhAvojjJAnabhAvo mahAvIryatvamalpavIryatvaM cetyetdpi|tdevN vadhyavadhakayorvizeSAtkarmabandhavizeSa ityevaM vyavasthite vadhyamevAzritya sadRzatvAsadRzatvavyavahArona vidyata iti / tathA'nayorevasthAnayoH pravRttasyAnAcAraM vijAnIyAditi, tathAhi-yajIvasAmyAtkarmabandhasadRzatvamucyate, tadayuktam, yato na hi jIvavyApattyA hiMsocyate, tasya zAzvatatvena vyApAdayitumazakyatvAd, api // 688 // tvindriyAdivyApattyA, tathA coktaM- paJcendriyANi trividhaM balaM ca, ucchraasniHshvaasmthaanydaayuH| prANA dazaite bhagavadbhiktAsteSAM 0 asNkhyprdeshtvaadinaa|
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtA niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 | // 689 // zrutaskandhaH2 paJcamamadhyayanaM anAcArazrutam, sUtram 8-9 (710-711) anAcArAcArau viyojIkaraNaM tu hiNsaa||1|| ityaadi| apica bhAvasavyapekSasyaiva karmabandho'bhyupetuM yuktaH, tathAhi- vaidyasyAgamasavyapekSasya samyak kriyAM kurvato yadyapyAturavipattirbhavati tathApi na vairAnuSaGgo bhAvadoSAbhAvAd, aparasya tu sarpabuddhyA rajjumapi ghnato bhAvadoSAtkarmabandhaH, tadrahitasya tu na bandha iti, uktaM cAgame uccAliyama pAe ityAdi, taNDulamatsyAkhyAnakaM tu suprasiddhameva // tadevaMvidhavadhyavadhakabhAvApekSayA syAt sadRzatvaM syAdasadRzatvamiti, anyathA'nAcAra iti // 7 // 709 // punarapi cAritramadhikRtyAhAraviSayAnAcArAcArau pratipAdayitukAma Aha ahAkammANi bhuMjaMti, aNNamaNNe sakammuNA / uvalitteti jANijjA, aNuvalitteti vA punno||suutrm 8 // 710 // eehiM dohiM ThANehiM, vavahAroNa vijii| eehiM dohiM ThANehiM, aNAyAraMtu jaanne| sUtram 9 // 711 // sAdhuM pradhAnakAraNamAdhAya - Azritya karmANyAdhAkarmANi, tAni ca vastrabhojanavasatyAdInyucyante, etAnyAdhAkarmANi ye bhuJjante- etairupabhogaM ye kurvanti anyo'nyaM parasparaM tAn svakIyena karmaNopaliptAna vijAnIyAdityevaM no vadeta, tathA'nupaliptAniti vAnovadet, etaduktaM bhavati-AdhAkarmApi zrutopadezena zuddhamiti kRtvA bhujAnaH karmaNAnopalipyate, tadAdhAkarmopabhogenA-8 vazyatayA karmabandho bhavatItyevaM no vadet, tathA zrutopadezamantareNAhAragRddhyA''dhAkarma bhuJAnasya tannimittakarmabandhasadbhAvAt / ato'nuliptAnapino vadet, yathAvasthitamaunIndrAgamajJasya tvevaM yujyate vaktuM- AdhAkarmopabhogena syAtkarmabandhaH syAneti, yata uktaM-kiMcicchuddhaM kalpyamakalpyaM vA syAdakalpyamapi kalpyam / piNDaH zayyA vastraM pAtraM vA bheSajAdyaM vaa||1||tthaa'nyairpybhihitNutpdyet hi sA'vasthA, dezakAlAmayAnprati / yasyAmakAryaM kAryaM syAtkarma kAryaM ca varjayed // 1 // ityaadi||8||710|| kimityevaM (r) bhavedoSA0 pra0 1 0 zAstraprasiddhatvAtpUrvaM vyatirekiNaM pradarzya anvayI eSa karmabandha iti| 0 bhaavdossrhitsy| 0 uccAlite paade| 7 mAdAya pr0| // 6/ 2 //
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGga niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 690 // zrutaskandhaH2 paJcamamadhyayanaM anAcArazrutam, sUtram 10-11 (712-713) vAganAca syAdvAdaH pratipAdyata ityAha- AbhyAM dvAbhyAM sthAnAbhyAmAzritAbhyAmanayorvA sthAnayorAdhAkarmopabhogena karmabandhabhAvAbhAvabhUtayorvyavahAro na vidyate, tathAhi- yadyavazyamAdhAkarmopabhogenaikAntena karmabandho'bhyupagamyeta evaM cAhArAbhAvenApi kvacitsutarAmanarthodayaH syAt tathAhi- kSutprapIDito na samyagIryApathaM zodhayet tatazca vajan prANyupamardamapi kuryAt mUrchAdisadbhAvatayA ca dehapAte satyavazyaMbhAvI trasAdivyAghAto'kAlamaraNe cAviratiraGgIkRtA bhavatyArtaghyAnApattau ca / tiryaggatiriti, Agamazca-savvattha saMjamaM saMjamAo appANameva rakkhejjA ityAdinA'pi tadupabhoge karmabandhAbhAva iti, tathAhiAdhAkarmaNi niSpAdyamAneSaDjIvanikAyavadhastadvadhe ca pratItaH karmabandha ityato'nayoH sthAnayorekAntenAzrIyamANayorvyavaharaNaM vyavahArona yujyate, tathA''bhyAmeva sthAnAbhyAM samAzritAbhyAM sarvamanAcAraM vijAnIyAditi sthitm||9||711||punrpynythaa darzanaM prati vAganAcAraM darzayitumAha jamidaM orAlamAhAraM, kammagaM ca taheva ya (tameva tN)| savvattha vIriyaM atthi, Natthi savvattha vIriyaM ||suutrm 10 // ( // 712 // ) __ eehiM dohiM ThANehiM, vavahAroNa vijii| eehiMdohiM ThANehiM, aNAyAraMtu jaanne| sUtram 11 // ( // 713 // ) yadivA yo'yamanantaramAhAraH pradarzitaH sa sati zarIre bhavati zarIraM ca paJcadhA tasya caudArikAdeH zarIrasya bhedAbhedaM pratipAdayitukAmaH pUrvapakSadvAreNAha- jamida mityAdi, yadidaM- sarvajanapratyakSamudAraiH pudgalairnirvRttamaudArikametadevorAlaM nissAratvAd etacca tiryaanuSyANAM bhavati tathA-caturdazapUrvavidA kvacitsaMzayAdAvAhriyata ityAhAram, etadhaNAcca vaikriyopAdAnamapi draSTavyam, tathA karmaNA nirvRttaM kArmaNam, etatsahacaritaM taijasamapi grAhyam / audArikavaikriyAhArakANAMpratyekaM taijasakArmaNAbhyAM (r)sarvatra saMyama saMyamAdAtmAnameva rksset| 70karmaNyapi (mu0)| // 690 //
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 691 // zrutaskandha:2 paJcamamadhyayanaM anAcArazrutam, sUtram 10-11 (712-713) vAganAcAram saha yugapadupalabdheH kasyacidekatvA''zaGkA syAdatastadapanodArthaM tadabhiprAyamAha- tadeva tad yadevaudArikaM zarIraM te eva taijasakArmaNe zarIre, evaM vaikriyAhArakayorapi vAcyam, tadevaMbhUtAM saMjJAMno nivezayedityuttarazloke kriyA, tathaiteSAmAtyantiko bheda ityevaMbhUtAmapi saMjJAMno nivezayet / yuktizcAtra- yadyekAntenAbheda eva tata idamaudArikamudArapudgalaniSpannaM tathaitatkarmaNA nirvartitaM kArmaNaM sarvasyaitasya saMsAracakravAlabhramaNasya kAraNabhUtaM tejodravyairniSpannaM teja eva taijasaM AhArapaktinimittaM taijasalabdhinimittaM cetyevaM bhedena saMjJA niruktaM kAryaM ca na syAt / athAtyantiko bheda eva tato ghaTavadbhinnayordezakAlayorapyupa-8 labdhiH syAt, na niyatA yugapadupalabdhiriti, evaM ca vyavasthite kathaJcidekopalabdherabhedaH kathaJcicca saMjJAbhedAr3heda iti sthitam / tadevamaudArikAdInAM zarIrANAM bhedAbhedau pradAdhunA sarvasyaiva dravyasya bhedAbhedau pradarzayitukAmaH pUrvapakSaM zlokapazcArddhana darzayitumAha-savvatthavIriya mityAdi, sarvaM sarvatra vidyata itikRtvA sAMkhyAbhiprAyeNa sattvarajastamorUpasya pradhAnasyaikatvAttasya ca sarvasyaiva kAraNatvAt, ataH sarvaMsarvAtmakamityevaM vyavasthite sarvatra ghaTapaTAdau aparasya-vyaktasya vIryazaktirvidyate, sarvasyaiva hi vyaktasya pradhAnakAryatvAtkAryakAraNayozcaikatvAd, ataH sarvasya vIryamastItyevaM saMjJAMno nivezayet, tathA sarve bhAvA:svabhAvena, svasvabhAvavyavasthitA' iti pratiniyatazaktitvAnna sarvatra sarvasya vIryaM zaktirityevamapi saMjJAMno nivezayet / yuktizcAtra-yattAvaducyate 'sAMkhyAbhiprAyeNa sarvasarvAtmakaM dezakAlAkArapratibandhAttuna samAnakAlopalabdhi'riti, tadayuktam, yato bhedena sukhaduHkhajIvitamaraNadUrAsannasUkSmabAdarasurUpakurUpAdikaM saMsAravaicitryamadhyakSeNAnubhUyate, na ca dRSTe'nupapannaM nAma, na ca sarvaM mithyetyabhyupapattuM yujyate, yato dRSTahAniradRSTakalpanA ca paapiiysii| kiMca-sarvathaikye'bhyupagamyamAne saMsAra8 (r) audArikakAryasya dharmAdharmArjanamuktyavAptyAdeH prasiddhatvAnna nirdeshH| OM kaarysy| 0 shktyH| 0 svarUpeNa / svasvAdhArapadArtheSu / 0 papannaM pr0| // 691 //
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutaskandhaH2 paJcamamadhyayana anAcArazrutam, sUtram 10-11 (712-713) vAganAcArama zrIsUtrakRtAGga mokSAbhAvatayA kRtanAzo'kRtAbhyAgamazca balAdApatati, yaccaitat sattvarajastamasAMsAmyAvasthA prakRtiH pradhAnamityetatsarvasyAsya niyukti jagataH kAraNaM tannirantarAH suhRdaH pratyeSyanti, niyuktikatvAd, apica-sarvathA sarvasya vastuna ekatve'bhyupagamyamAne sattvarazrIzIlA0 vRttiyutam jastamasAmapyekatvaM syAt, tadbhede ca sarvasya tadvadeva bheda iti / tathA yadapyucyate-'sarvasya vyaktasya pradhAnakAryatvAtsatkAryavAdAcca zrutaskandhaH2 mayUrANDakaraNe cathupicchAdInAM satAmevotpAdAbhyupagamAd asadutpAde cAmraphalAdInAmapyutpattiprasaGgA' dityetadvAmAtram, // 692 // tathAhi-yadi sarvathA kAraNe kAryamasti na ta tpAdo niSpannaghaTasyeva, apica mRtpiNDAvasthAyAmeva ghaTagatAH karmaguNavyapadezA bhaveyuH, na ca bhavanti, tato nAsti kAraNe kAryam, athAnabhivyaktamastIti cenna tarhi sarvAtmanA vidyate, nApyekAntenAsatkAryavAda eva, tadbhAve hi vyomAravindAnAmapyekAntenAsatAMmRtpiNDAderghaTAderivotpattiH syAt, na caitadRSTamiSTaM vA, apicaevaM sarvasya sarvasmAdutpatteH kAryakAraNabhAvAniyamaH syAd, evaM cana zAlyArthI zAlIbIjamevAdadyAd apitu yatkiJcideveti, niyamena ca prekSApUrvakAriNAmupAdAnakAraNAdau pravRttiH, atonAsatkAryavAda iti / tadevaM sarvapadArthAnAM sattvajJeyatvaprameyatvAdibhirdharmaH kathaJcidekatvaM tathA pratiniyamatArthakAryatayA yadevArthakriyAkAri tadeva paramArthataH saditikRtvA kathaJcidbheda iti sAmAnyavizeSAtmakaM vastviti sthitam / anena ca syAdasti syAnnAstItibhaGgakadvayena zeSabhaGgakA api draSTavyAH, tatazca sarva vastusaptabhaGgIsvabhAvam, te cAmI-svadravyakSetrakAlabhAvApekSayAsyAdasti, paradravyAdyapekSayAsyAnnAsti, anayoreva dharmayoyogapadyenAbhidhAtumazakyatvAtsyAdavaktavyam, tathA kasyacidaMzasya svadravyAdyapekSayA vivakSitatvAtkasyaciccAMzasya / paradravyAdyapekSayA vivakSitatvAtsyAdasti ca nAsti ceti, tathaikasyAMzasyasvadravyAdyapekSayA parasya tu sAmastyena svaparadravyAdya 0 dasti ca syAnnAsti ceti (mu0)| // 692 //
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 693 // pekSayA vivakSitatvAtsyAdasti cAvaktavyaM ceti, tathaikasyAMzasya paradravyAdyapekSayA parasya tu yaugapadyena svaparadravyAdyapekSayA zrutaskandhaH 2 syAnnAsti cAvaktavyaM ceti, tathaikasyAMzasya svadravyAdyapekSayA parasya tu paradravyAdyapekSayA'nyasya tu yaugapadyena svaparadravyAdyapekSayA paJcamamadhyayana anAcAravivakSitatvAtsyAdasti ca nAsti cAvaktavyaM ceti, iyaM ca saptabhaGgI yathAyogamuttaratrApi yojanIyeti // 10-11 // 712-8 zrutam, 713 // tadevaM sAmAnyena sarvasyaiva vastuno bhedAbhedau pratipAdyAdhunA sarvazUnyavAdimatanirAsena lokAlokayoH pravibhAgenAstitvaM sUtram 12-13 (714-715) pratipAdayitukAma Aha- yadivA sarvatra vIryamasti nAsti sarvatra vIrya mityanena sAmAnyena vastvastitvamuktam, tathAhi- sarvatra / lokAlokavastuno vIryaM zaktirarthakriyAsAmarthyamantazaH svaviSayajJAnotpAdanam, taccaikAntenAtyantAbhAvAcchazaviSANAderapyastItyevaM saMjJA svarUpa: na nivezayet, sarvatra vIryaM nAstIti no evaM saMjJAM nivezayediti,anenAviziSTaM vastvastitvaM prasAdhitam, idAnIM tasyaiva vastuna ISadvizeSitatvena lokAlokarUpatayA'stitvaM prasAdhayannAha Natthi loe aloe vA, NevaM sannaM nivese| atthi loe aloevA, evaM sannaM nivese| sUtram 12 / / ( / / 714 // ) ___Natthi jIvA ajIvA vA, NevaM sannaM nivese| atthi jIvA ajIvA vA, evaM sannaM nivese|| sUtram 13 // ( // 715 // ) lokaH caturdazarajvAtmako dharmAdharmAkAzAdipaJcAstikAyAtmako vAsa nAstItyevaM saMjJAM no nivezayet / tathA''kAzAstikAyamAtrakastvalokaH sa ca na vidyate evetyevaM saMjJA no nivezayet / tadbhAvapratipattinibandhanaM tvidam, tadyathA- pratibhAsamAnaM vastvavayavadvAreNa vA pratibhAsetAvayavidvAreNa vA?, tatra na tAvadavayavadvAreNa pratibhAsanamupapadyate, niraMzaparamANUnAM prati // 693 // (r)tu sAmastyena svadravyAdyapekSayA vivakSitatvA syAnnAsti cAvakta0 (mu0)| 0 dhaiM manasaH pr0| 0 bhAvAbhAvA pr0| 0 sarvatra viirymityevNruupaam| GO mutpadyate (mu0)|
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 694 // svarUpa: bhAsanAsaMbhavAt, sarvArAtIyabhAgasya ca paramANvAtmakatvAtteSAM ca chadmasthavijJAnena draSTumazakyatvAt, tathA coktaM- yAvadRzya zrutaskandha:2 parastAvadbhAgaH sa ca na dRzyate / niraMzasya ca bhAgasya, nAsti chdmsthdrshnm||1|| ityAdi, nApyavayavidvAreNa, vikalpyamAna pacamamadhyayana anAcArasyAvayavina evAbhAvAt, tathAhi-asau svAvayaveSu pratyekaM sAmastyena vA varteta? aMzAMzibhAvena vA?, na sAmastyenAvayavi zrutam, bahutvaprasaGgAt nApyaMzena pUrvavikalpAnatikrameNAnavasthAprasaGgAt, tasmAdvicAryamANaMna kathaJcidvastvAtmabhAvaM labhate, tataH sUtram 12-13 sarvamevaitanmAyAsvapnendrajAlamarumarIcikAvijJAnasadRzam, tathA coktaM- yathA yathA'rthAzcintyante, vivicyante tathA tathA / yadyetat / (714-715) lokAlokasvayamarthebhyo, rocante tatra ke vym?|| 1 // ityaadi| tadevaM vastvabhAve tadvizeSalokAlokAbhAvaH siddha evetyevaM no saMjJA nivezayet / kiMtvasti loka UrdhvAdhastiryagrUpo vaizAkhasthAnasthitakaTinyastakarayugmapuruSasadRzaH paJcAstikAyAtmakovA, tadvyatiriktazcAloko'pyasti, sambandhizabdatvAt, lokavyavasthA'nyathA'nupapatteriti bhAvaH, yuktizcAtra- yadi sarvaM nAsti tata sarvAntaHpAtitvAtpratiSedhako'pi nAstItyatastadabhAvAtpratiSedhAbhAvaH, apica-sati paramArthabhUte vastuni mAyAsvapnendrajAlAdivyavasthA, anyathA kimAzritya ko vA mAyAdikaM vyvsthaapyediti?| apica-sarvAbhAvo yathA'bhISTo, yuktyabhAve na siddhyati / sA'sti cetsaiva nastattvaM, tatsiddhau sarvamastu sad ||1||ityaadi / yadapyavayavAvayavivibhAgakalpanayA dUSaNamabhidhIyate / tadapyArhatamatAnabhijJena, tanmataM tvevaMbhUtam, tadyathA- naikAntenAvayavA eva nApyavayavyeva cetyataH syAdvAdAzrayaNAtpUrvoktavikalpadoSAnupapattirityataH kathaJcilloko'styevamaloko'pIti sthitam // 12 // 714 // tadevaM lokAlokAstitvaM pratipAdyAdhunA tadvizeSabhUtayorjIvAjIvayorastitvapratipAdanAyAha- Natthi jIvA ajIvA vetyAdi, jIvA upayogalakSaNAH saMsAriNo muktA vA te na vidyante, tathA ajIvAzca dharmAdharmAkAzapudgalakAlAtmakA gatisthityavagAhadAnacchAyAtapodyotAdivartta // 694
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGga niyuktizrIzIlA vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 695 // nAlakSaNAna vidyanta ityevaM saMjJA-parijJAnaM no nivezayet, nAstitvanibandhanaM tvidaM-pratyakSeNAnupalabhyamAnatvAnjIvAna vidyante, kAyAkArapariNatAni bhUtAnyeva dhAvanavalganAdikAM kriyAM kurvantIti / tathA''tmAdvaitavAdamatAbhiprAyeNa puruSa evedaM niM sarvaM yadbhUtaM yacca bhAvya' mityAgamAt tathA ajIvAna vidyante sarvasyaiva cetanAcetanarUpasyAtmamAtravivarttatvAt no evaM saMjJAM nivezayet, kiMtvasti jIvaH sarvasyAsya sukhaduHkhAdernibandhanabhUtaHsvasaMvittisiddho'haMpratyayagrAhyaH, tathA tadvyatiriktA dharmAdharmAkAzapudgalAdayazca vidyante, sakalapramANajyeSThena pratyakSeNAnubhUyamAnatvAttaguNAnAm, bhUtacaitanyavAdI ca vAcyaH- kiM tAni bhavadabhipretAni bhUtAni nityAnyutAnityAni?, yadi nityAni tato'pracyutAnutpannasthiraikasvabhAvatvAnna kAyAkArapariNatiH, nApi prAgavidyamAnasya caitanyasya sadbhAvo, nityatvahAneH / athAnityAni kiM teSvavidyamAnameva caitanyamutpadyate AhosvidvidyamAnaM?, na tAvadavidyamAnamatiprasaGgAda, abhyupetAgamalopAdvA, atha vidyamAnameva siddhaMtarhi jIvatvam / tathA''tmAdvaitavAdyapivAcyaHyadi puruSamAtramevedaM sarvaMkathaM ghaTapaTAdiSu caitanyaM nopalabhyate?, tathA tadaikye'bhedanibandhanAnA pakSahetudRSTAntAnAmabhAvAtsAdhyasAdhanAbhAvaH, tasmAnnaikAntena jIvAjIvayorabhAvaH, apitu sarvapadArthAnAM syAdvAdAzrayaNAjIvaH syAjjIvaH syAdajIvaH ajIvo'pi syAdajIvaH syAjjIva iti, etacca syAdvAdAzrayaNaM jIvapudgalayoranyo'nyAnugatayoH zarIrapratyakSatayA'dhyakSeNaivopalambhAdraSTavyamiti // 13 // 715 // jIvAstitve ca siddhe tannibandhanayoH sadasatkriyAdvArAyAtayodharmAdharmayorastitvapratipAdanAyAha Nathi dhamme adhammevA, NevaM sannaM nivese| atthi dhamme adhammevA, evaM sannaM nivese| sUtram 14 // ( // 716 // ) sarvaM vastu pra010 pkssaabhyuccye| 0 vivarti0 pr0| 0 narUpaH pra010 abhedasiddhinibandhanAnAm / bhedanibandhanAnAmiti ced bhedajAnAmityarthaH / zrutaskandhaH2 pacamamadhyayana anAcArazrutam sUtram 12-13 (714-715) lokAlokasvarUpaH sUtram 14-15 (716-717) dharmAdharmayoH svarUpa // 695 //
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGga niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 696 // svarUpaH __Natthi baMdhe va mokkhe vA, NevaM sannaM nivese| atthi baMdhe va mokkhevA, evaM sannaM nivese| sUtram 15 // // 717 // ) zrutaskandhaH 2 dharmaH zrutacAritrAtmako jIvasyAtmapariNAmaH karmakSayakAraNam, evamadharmo'pi mithyAtvAviratipramAdakaSAyayogarUpaH / pazcamamadhyayana anAcAra karmabandhakAraNamAtmapariNAma eva, tAvevaMbhUtau dharmAdharmoM kAlasvabhAvaniyatIzvarAdimatena na vidyate ityevaM saMjJA no nivezayet zrutam, kAlAdaya evAsya sarvasya jagadvaicitryasya dharmAdharmavyatirekeNaikAntataH kAraNamityevamabhiprAyaM na kuryAd, yatasta evaikakA na sUtram 14-15 (716-717) kAraNamapi tu samuditA evati, tathA coktaM-na hi kAlAdIhiMto kevalaehito jAyae kiMci / iha muggaraMdhaNAivi tA savve samudiyA hai dharmAdharmayoH heuu||1||ityaadi| yato dharmAdharmAvantareNa saMsAravaicitryaM na ghaTAmiyartyato'sti dharma:- samyagdarzanAdiko'dharmazca-mithyAtvAdika ityevaM saMjJAM nivezayediti ||14||716||stoshc dharmAdharmayorbandhamokSasadbhAva ityetaddarzayitumAha- bandhaH- prakRtisthityanubhAvapradezAtmakatayA karmapudgalAnAM jIvena svavyApArataH svIkaraNam, sa cAmUrtasyAtmano gaganasyeva na vidyata ityevaM no saMjJA nivezayeta, tathA tadabhAvAcca mokSasyApyabhAva ityevamapi saMjJAMno nivezayet / kathaM tarhi saMjJAM nivezayedityuttarArddhana darzayatiasti bandhaH karmapudgalairjIvasyetyevaM saMjJAM nivezayediti, yattUcyate- amUrtasya mUrtimatA sambandho na yujyata iti, tadayuktam , AkAzasya sarvavyApitayA pudgalairapi sambandho durnivAryaH, tadabhAve tadvyApitvameva na syAd, anyacca vijJAnasya hRtpUramadirAdinA vikAraH samupalabhyate na cAsau sambandhamRte ato yatkiJcidetat / apica-saMsAriNAmasumatAMsadA taijasakArmaNazarIra-38 GdharmAdharmAntareNa (mu0)| 0 naiva kAlAdibhyaH kevalebhyo jAyate kiJcidapi / iha mudgarandhanAdyapi tataH sarve samuditA hetuH // 1 // OM nArakatvAdiviziSTajIva // 696 // nibandhanayoH bahuvrIhirvA / 0 mUrtasyAmUrttimatA pr0| 9 anyacca asya vi0 (mu0)|
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH2 // 697 // zrutaskandha:2 paJcamamadhyayanaM |anAcArazrutam, sUtram 16-17 (718-719) puNyapApAniSadaH sadbhAvAdAtyantikamamUrtatvaM na bhavatIti / tathA tatpratipakSabhUto mokSo'pyasti, tadabhAve bandhasyApyabhAvaH syAdityato'zeSabandhanApagamasvabhAvo mokSo'stItyevaM ca saMjJAM nivezayediti // 15 // 717 // bandhasadbhAve cAvazyaM bhAvI puNyapApasadbhAva ityatastadbhAvaM niSedhadvAreNAha Natthi puNNe va pAve vA, NevaM sannaM nivese| atthi puNNe va pAvevA, evaM sannaM nivese| sUtram 16 / / ( // 718 // ) Natthi Asave saMvare vA, NevaMsannaM nivese| atthi Asave saMvarevA, evaM sannaM nivese|suutrm 17 // ( // 719 // ) nAsti na vidyate puNyaM zubhakarmaprakRtilakSaNaM tathA pApaM tadviparyayalakSaNaM nAsti na vidyate ityevaM saMjJAMno nivezayet / tadabhAvapratipattinibandhanaM tvidaM-tatra keSAJcinnAsti puNyam, pApameva hyutkarSApakarSAvasthaM satsukhaduHkhanibandhanam, tathA pareSAM pApaM nAsti, puNyameva hyapacIyamAnaM pApakAryaM kuryAditi, anyeSAM tUbhayamapi nAsti, saMsAravaicitryaM tu niyatisvabhAvAdikRtam, tadetadayuktam, yataH puNyapApazabdau sambandhizabdau sambandhizabdAnAmekAMzasya sattA'parasattAnAntarIyakA ato naikatarasya satteti, nApyubhayAbhAvaH zakyate vaktum, nirnibandhanasya jagadvaicitryasyAbhAvAt, na hi kAraNamantareNa kvacitkAryasyotpattidRSTA, niyatisvabhAvAdivAdastu naSTottarANAM pAdaprasArikAprAyaH, api ca- tadvAde'bhyupagamyamAne sakalakriyAvaiyarthyaM tata eva sakalakAryotpatterityato'sti puNyaM pApaM cetyevaM saMjJAM nivezayet / puNyapApe caivaMrUpe, tadyathA- pudgalakarma zubhaM yattatpuNyamiti jinazAsane dRSTam / yadazubhamatha tatpApamiti bhavati sarvajJanirdiSTam ||1||iti ||16||718||n kAraNamantareNa kAryasyotpattirataH puNyapApayoH prAguktayoH kAraNabhUtAvAzravasaMvarau tatpratiSedhaniSedhadvAreNa darzayitukAma Aha-Azravati-pravizati karma yena O tadbhAve pra0 karmapudgalAnAmanirjaraNena mokSAbhAvAtsarveSAM kAlenAdAnAdapareSAM caabhaavaadvndhaabhaavH)| 0 smbndhishbdtvaat| OM hyutkarSAvasthaM (mu0)| // 697 // P
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGga niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH2 // 698 // |anAcAra sa prANAtipAtAdirUpa AzravaH- karmopAdAnakAraNam, tathA tannirodhaH saMvaraH, etau dvAvapi na sta ityevaM saMjJAM no nivezayet, zrutaskandha: 2 tadabhAvapratipattyAzaGkAkAraNaM tvidaM-kAyavAGmanaHkarma yogaH, sa Azrava iti, yathedamuktaM tathedamapyuktameva-'uccAliyaMmi paJcamamadhyayanaM pAe' ityAdi, tatazca kAyAdivyApAreNa karmabandho na bhavatIti, yuktirapi-kimayamAzrava Atmano bhinna utAbhinnaH?, yadi zrutam, bhinno nAsAvAzravo ghaTAdivad, abhede'pi nAzravatvam, siddhAtmanAmapi AzravaprasaGgAt, tadabhAve ca tannirodhalakSaNasya | sUtram 18-19 (720-721) saMvarasyApyabhAvaH siddha evetyevamAtmakamadhyavasAyaM na kuryAt / yato yattadanaikAntikatvaM kAyavyApArasya 'uccAlayaMmi pAe' vedanAnirjarA ityAdinoktaM tadasmAkamapi saMmatameva, yato nahyasmAbhirapyupayuktasya karmabandho'bhyupagamyate, nirupayuktasya tvastyeva karmabandhaH, niSadaH tathA bhedAbhedobhayapakSasamAzrayaNAttadekapakSAzritadoSAbhAva ityastyAzravasadbhAvaH, tannirodhazca saMvara iti, uktaM ca-yogaH zuddhaH puNyAzravastu pApasya tadviparyAsaH / vAkkAyamanoguptirnirAzravaH sNvrstuuktH||1||ityto'styaashrvstthaa saMvarazcetyevaM saMjJAM nivezayediti // 8 17 // 719 // AzravasaMvarasadbhAve cAvazyaMbhAvI vedanAnirjarAsadbhAva ityatastaM (tat) pratiSedhaniSedhadvAreNAha Natthi veyaNA NijjarA vA, NevaM sannaM nivese| atthi veyaNA NijjarAvA, evaM sannaM nivese||suutrm 18 // // 720 // ) ____Natthi kiriyA akiriyA vA, NevaM sannaM nivese| asthi kiriyA akiriyA vA, evaM sannaM nivese||suutrm 19 // ( // 721 // ) vedanA- karmAnubhavalakSaNA tathA nirjarA-karmapudgalazATanalakSaNA ete dve api na vidyate ityevaM no saMjJAM nivezayet / tadabhAvaM 0 uccalite pAde IriyAsamiyassa sNkmtttthaae| vAvajijja kuliMgI marijja taM jogamAsajja // 1 // na ya tassa taNNimitto baMdho suhumo'vi desio sme| aNavajjo // 698 // upaogeNa sA u pamAdotti niddivaa|| 2 // Azrave bandhAt tato vedanA saMvarAttapastato nirjarAyA astitvam / OM niSedhadvAreNa pr0|
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 anAcAra pratyAzaGkAkAraNamidam, tadyathA-palyopamasAgaropamazatAnubhavanIyaM karmAntarmuhUrtenaiva kSayamupayAtItyabhyupagamAt, taduktaM-ja zrutaskandha:2 aNNANI kamma khavei bahuyAhiM vaaskoddiihiN| taM NANI tihi gutto khavei uusaasmittennN|| 1 // ityAdi, tathA kSapakazreNyAM cala padyamamadhyayana jhaTityeva karmaNo bhasmIkaraNAdyathAkramabaddhasya cAnubhavanAbhAve vedanAyA abhAvaH tadabhAvAcca nirjarAyA apItyevaM no saMjJA |zrutam, nivezayet / kimiti?, yataH kasyacideva karmaNa evamanantaroktayA nItyA kSapaNAttapasA pradezAnubhavena ca aparasya tUdayo- sUtram 18-19 (720-721) dIraNAbhyAmanubhavanamityato'sti vedanA, yata Agamo'pyevaMbhUta eva, tadyathA-pubviM ducciNNANaM duppaDikaMtANa kammANaM veyaittA vedanAnirjarA mokkho, Natthi aveyaittA ityAdi, vedanAsiddhau ca nirjarA'sti siddhaivetyato'sti vedanA nirjarA cetyevaM saMjJAM nivezayediti niSadaH 18 // 720 // vedanAnijare ca kriyA'kriyAyatte, tatastatsadbhAvaM pratiSedhaniSedhapUrvakaM darzayitumAha- kriyA- parispandalakSaNA tadviparyastA tvakriyA, te dve api, nasto na vidyate, tathAhi-sAMkhyAnAM sarvavyApitvAdAtmana AkAzasyeva parispandAtmikA kriyA na vidyate, zAkyAnAM tu kSaNikatvAtsarvapadArthAnAM pratisamayamanyathA cAnyathA cotpatteH padArthasattaiva, na tavyatiriktA kAcitkriyA'sti, tathA coktaM- bhUtiyeSAM kriyA saiva, kArakaM saiva cocyate ityAdi, tathA sarvapadArthAnAM pratikSaNamavasthAntaragamanAtsakriyatvamato'kriyA na vidyate ityevaM saMjJAM no nivezayet, kiM tarhi?, asti kriyA akriyA cetyevaM saMjJAM nivezayet, tathAhi-zarIrAtmanordezAddezAntarAvAptinimittA parispandAtmikA kriyA pratyakSeNaivopalabhyate, sarvathA niSkriyatve cAtmano'bhyupagamyamAne gaganasyeva bandhamokSAdyabhAvaH, sa ca dRSTeSTabAdhitaH, tathA zAkyAnAmapi pratikSaNotpattireva kriyetyataH kathaM OjAtau bahutvam, tathA ca koTAkoTyA'nubhavopyaviruddhaH, tatra kSapaNe'pi na vedanA'stIti hetudarzanAya / 0 yadajJAnI karma kSapayati bhukaabhirvrsskottiibhiH| tajjJAnI tribhirguptaH kSapayatyucchAsamAtreNa // 1 // 0 pUrvaM duzcIrNAnAM duSpratikrAntAnAM karmaNAM vedayitvA mokSo naastyvedyitvaa| 0 bhuutiyaissaa(pr0)| // 69
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 700 / / zrutaskandhaH2 pazcamamadhyayanaM anAcArazrutam, sUtram 20-22 (722-724) krodhAdiniSedhaH kriyAyA abhAvaH?, api ca-ekAntena kriyA'bhAve saMsAramokSAbhAvaH syAdityato'sti kriyA, tadvipakSabhUtA cAkriyetyevaM saMjJAM nivezayediti // 19 // 721 // tadevaM sakriyAtmani sati krodhAdisadbhAva ityetadarzayitumAha Natthi kohe va mANe vA, NevaM sannaM nivese| atthi kohe va mANe vA, evaM sannaM nivesae / / sUtram 20 / / ( / / 722 // ) Natthi mAyA va lobhevA, NevaM sannaM nivese| atthi mAyAva lobhevA, evaM sannaM nivese|suutrm 21 // ( // 723 // ) Natthi pejje va dosevA,NevaM sannaM nivese| asthi peje va dose vA, evaM sannaM nivese||suutrm 22 // // 724 // ) svaparAtmanoraprItilakSaNaH krodhaH, sa cAnantAnubandhyapratyAkhyAnapratyAkhyAnAvaraNasaMjvalanabhedena caturdhA''game paThyate, tathaitAvadbheda eva mAno garvaH, etau dvAvapi na sto na vidyate, tathAhi-krodhaH keSAMcinmatena mAnAMza eva abhimAnagrahagRhItasya tatkRtAvatyantakrodhodayadarzanAt, kSapakazreNyAMca bhedena kSapaNAnabhyupagamAt, tathA kimayamAtmadharma AhosvitkarmaNa utAnyasyeti?, tatrAtmadharmatve siddhAnAmapi krodhodayaprasaGgaH, atha karmaNastatastadanyakaSAyodaye'pi tadudayaprasaGgAt mUrtatvAcca karmaNo ghaTasyeva tadAkAropalabdhiH syAd,anyadharmatve tvakiJcitkaratvamato nAsti krodha ityevaM mAnAbhAvo'pi vAcya ityevaM saMjJAM no nivezayet, yataH kaSAyakarmodayavartI dRSToSThaH kRtabhRkuTIbhaGgo raktavadanogalatsvedabindusamAkulaH krodhAdhmAtaH samupalabhyate, na cAsau mAnAMzaH, tatkAryAkaraNAt tathA paranimittotthApitatvAcceti, tathA jIvakarmaNorubhayorapyayaM dharmaH, taddharmatve ca pratyekavikalpadoSAnupapattiH, anabhyupagamAt, saMsAryAtmanAM karmaNA sArddha pRthagbhavanAbhAvAttadubhayasya ca narasiMha O mAnakriyAyAM mAnikriyAyAM vaa| OM anantAnubandhyapratyAkhyAnapratyAkhyAnAvaraNAnAM yugapatkSapaNAt saMjvalanakrodhasyApi mAnadalikeSu kSepeNa ksspnnaat| O karmabhUtakrodhasya svtntraakaaroplbdhiprsnggaat| 0 tatkAryatacAparani pr0| 8 // 700 /
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGga niyuktizrIzIlA vRttiyutam zrutaskandhaH2 // 701 // zrutaskandha:2 paJcamamadhyayana anAcAra sUtram 23-24 (725-726) krodhAdiniSedhaH vadvastvantaratvAdityato'sti krodho mAnazcetyevaM saMjJAM nivezayet // 20 // 722 // sAmprataM mAyAlobhayorastitvaM darzayitumAhaatrApi prAgvanmAyAlobhayorabhAvavAdinaM nirAkRtyAstitvaM pratipAdanIyamiti // 21 // 723 // sAmpratameSAmeva krodhAdInAM samAsenAstitvaM pratipAdayannAha- prItilakSaNaM prema-putrakalatradhanadhAnyAdyAtmIyeSu rAgastadviparItAdAtmAtmIyopaghAtakAriNi dveSaH,tAvetau dvAvapi na vidyete, tathAhi-keSAJcidabhiprAyo yaduta- mAyAlobhAvevAvayavau vidyete, na tatsamudAyarUporAgoDavayavyasti, tathA krodhamAnAvevastaH, na tatsamudAyarUpo'vayavI dveSa iti, tathAhi-avayavebhyo yadyabhinno'vayavI tarhi tadabhedAtta eva nAsau atha bhinnaH pRthagupalambhaH syAd ghaTapaTavadityevamasadvikalpamUDhatayA no saMjJAM nivezayet, yato'vayavAvayavinoH kathaJcidbhedaH kathaJcidabheda ityevaM bhedAbhedAkhyatRtIyapakSasamAzrayaNAtpratyekapakSAzritadoSAnupapattiriti, evaM cAsti prItilakSaNaM premAprItilakSaNazca dveSa ityevaM saMjJAM nivezayet ||22||724||saamprtN kaSAyasadbhAve siddhesati tatkAryabhUto'vazyaMbhAvI saMsArasadbhAva ityetatpratiSedhaniSedhadvAreNa pratipAdayitumAha___Natthi cAuraMte saMsAre, NevaM sannaM nivese| atthi cAuraMte saMsAre, evaM sannaM nivese|suutrm 23 // ( // 725 // ) Natthi devo va devI vA, NevaM sannaM nivese| atthi devo va devI vA, evaM sannaM nivese|suutrm 24 // ( // 726 // ) catvAro'ntA- gatibhedA narakatiryaDnarAmaralakSaNA yasya saMsArasyAsau caturantaH saMsAra eva kAntAro bhayaikahetutvAt, saca caturvidho'pi na vidyate,apitu sarveSAM saMsRtirUpatvAtkarmabandhAtmakatayA ca duHkhaikahetutvAdekavidha eva, athavA nArakadevayoranupalabhyamAnatvAttiryamanuSyayoreva sukhaduHkhotkarSatayA tadvyavasthAnAd dvividhaH saMsAraH, paryAyanayAzrayaNAttvanekavidhaH, OrItastvAtmIyopaghAta0 (mu0)| OM dreda ityevaM (mu0)| // 709 N
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcamamadhyayana zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH2 / / 702 // atazcAturvidhyaM na kathaJcid ghaTata ityevaM saMjJAM no nivezayed, apitu asti caturantaH saMsAra ityevaM saMjJAM nivezayet / yattUktaM- zrutaskandhaH 2 ekavidhaH saMsAraH, tannopapadyate, yato'dhyakSeNa tiryaanuSyayorbhedaH samupalabhyate, na cAsAvekavidhatve saMsArasya ghaTate, tathA / anAcArasaMbhavAnumAnena nArakadevAnAmapyastitvAbhyupagamAdvaividhyamapina vidyate, saMbhavAnumAnaMtu-santi puNyapApayoH prakRSTaphalabhujaH, zrutam, tanmadhyaphalabhujAM tiryamanuSyANAM darzanAd, ataH saMbhAvyante prakRSTaphalabhujo, jyotiSAM pratyakSeNaiva darzanAd, atha tadvimAnAnA- sUtram 25-26 (727-728) / mupalambhaH, evamapi tadadhiSThAtRbhiH kaizvidbhavitavyamityanumAnena gamyante, grahagRhItavarapradAnAdinA ca tadastitvAnumitiH, siddhayasiddhitadastitve tu prakRSTapuNyaphalabhuja iva prakRSTapApaphalabhugbhirapi bhAvyamityato'sti cAturvidhyaM saMsArasya, paryAyanayAzrayaNe tu niSedhaH yadanekavidhatvamucyate tadayuktam, yataH saptapRthivyAzritA api nArakAH samAnajAtIyAzrayaNAdekaprakArA eva, tathA tiryayo'pi / pRthivyAdayaHsthAvarAstathA dvitricatuHpaJcendriyAzca dviSaSTiyonilakSapramANAH sarve'pyekavidhA eva, tathA manuSyA api karmabhUmijAkarmabhUmijAntaradvIpakasaMmUrcchanajAtmakabhedamanAdRtyaikavidhatvenaivAzritAH, tathA devA api bhavanapativyantarajyotiSkavaimAnikabhedena bhinnA ekavidhatvenaiva gRhItAH, tadevaM sAmAnyavizeSAzrayaNAccAturvidhyaM saMsArasya vyavasthitaM naikavidhatvam, saMsAravaicitryadarzanAt, nApyanekavidhatvaM sarveSAM nArakAdInAMsvajAtyanatikramAditi // 23-24 // 725-726 ||srvbhaavaanaaN sapratipakSatvAtsaMsArasadbhAvesati avazyaM tadvimuktilakSaNayA siddhyApi bhavitavyamityato'dhunAsapratipakSAM siddhiM darzayitumAhaNatthi siddhI asiddhI vA, NevaM sannaM nivese| asthi siddhI asiddhI vA, evaM sannaM nivese|suutrm 25 // ( / 727 // ) // 702 // Natthi siddhI niyaM ThANaM, NevaM sannaM nivese|asthi siddhI niyaM ThANaM, evaM sannaM nivesae / / sUtram 26 // ( // 728 // ) siddhiH azeSakarmacyutilakSaNA tadviparyastA cAsiddhirnAstItyevaM no saMjJAM nivezayed, api tvasiddheH-saMsAralakSaNAyAzcAturvi
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGga niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH ndhaH // 703 // zrutaskandha:2 paJcamamadhyayana anAcArazrutam, sUtram 25-26 (727-728) siddhayasiddhiniSedhaH dhyenAnantarameva prasAdhitAyA avigAnenAstitvaM prasiddham, tadviparyayeNa siddherapyastitvamanivAritamityato'sti siddhirasiddhivetyevaM saMjJAM nivezayediti sthitam, idamuktaM bhavati- samyagdarzanajJAnacAritrAtmakasya mokSamArgasya sadbhAvAtkarmakSayasya ca pIDopazamAdinA'dhyakSeNa darzanAdataH kasyacidAtyantikakarmahAnisiddharasti siddhiriti, tathA coktaM-doSAvaraNayohAnirniHzeSA'styatizAyinI / kvacidyathA svahetubhyo, bhirntrmlkssyH||1|| ityAdi, evaM sarvajJasadbhAvo'pi saMbhavAnumAnASTavyaH, tathAhiabhyasyamAnAyAH prajJAyA vyAkaraNAdinA zAstrasaMskAreNottarottaravRddhyA prajJAtizayo dRSTaH, tatra kasyacidatyantAtizayaprApteH sarvajJatvaM syAditi saMbhavAnumAnam, na caitadAzaGkanIyam, tadyathA- tApyamAnamudakamatyantoSNatAmiyAnnAgnisAdbhavet, tathA dazahastAntaraM vyomni yo nAmotplutya gcchti| na yojanamasau gantuM, shkto'bhyaasshtairpi||1||iti, dRSTAntadAAntikayorasAmyAt, tathAhi-tApyamAnaMjalaM pratikSaNaM kSayaM gacchet prajJA tu vivarddhate, yadivA ploSopalabdheravyAhatamagnitvam, tathA plavanaviSaye'pi pUrvamaryAdAyA anatikramAdyojanotplavanAbhAvaH, tatparityAge cottarottaraM vRddhyA prajJAprakarSagamanavadyojanazatamapi gacchedityato HdRSTAntadAAntikayorasAmyAdetannAzanIyamiti sthitam, prajJAvRddhezca bAdhakapramANAbhAvAdasti sarvajJatvaprAptiriti / yadivA aJjanabhRtasamudgakadRSTAntena jIvAkulatvAjagato hiMsAyA durnivAratvAtsiddhyabhAvaH, tathA coktaM-jale jIvAH sthale jIvA, AkAze jIvamAlini / jIvamAlAkule loke, kathaM bhikssurhiNskH?||1||ityaadi, tadevaM sarvasyaiva hiMsakatvAtsiddhyabhAva iti, tadetadayuktam, tathAhi-sadoSayuktasya pihitAzravadvArasya paJcasamitisamitasya triguptiguptasya sarvathA niravadyAnuSThAyino dvicatvAriMzaddoSarahitabhikSAbhuja IryAsamitasya kadAcidvyataHprANivyaparopaNe'pi tatkRtabandhAbhAvaH, sarvathA tasyAnavadyatvAt, tathA coktaM-uccAliyaMmi pAe, ityAdi pratItam, tadevaM karmabandhAbhAvAtsiddheH sadbhAvo'vyAhataH, saamgrybhaavaadsiddhisdbhaavo'piiti|| // 703
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandha:2 | // 704 // zrutaskandhaH 2 paJcamamadhyayanaM anAcArazrutam, sUtram 27-28 (729-730) niSedhaH 25 // 727 / sAmprataM siddhAnAM sthAnanirUpaNAyAha- Natthi siddhI tyAdi, siddheH- azeSakarmacyutilakSaNAyA nijaM sthAnaISatprAgbhArAkhyaM vyavahArato nizcayatastu tadupari yojanakrozaSaDbhAgaH, tatpratipAdakapramANAbhAvAtsa nAstItyevaM saMjJAM no nivezayet, yato bAdhakapramANAbhAvAtsAdhakasya cAgamasya sadbhAvAttatsattA durnivAreti / apica-apagatAzeSakalmaSANAM siddhAnAM kenacidviziSTena sthAnena bhAvyam, taccaturdazarajjvAtmakasya lokasyAgrabhUtaM draSTavyam, na ca zakyate vaktumAkAzavatsarvavyApinaH siddhA iti, yato lokAlokavyApyAkAzam, na cAloke 'paradravyasya saMbhavaH, tasyAkAzamAtrarUpatvAt, lokamAtravyApitvamapi nAsti, vikalpAnupapatteH, tathAhi- siddhAvasthAyAM teSAM vyApitvamabhyupagatamuta prAgapi?, na tAvatsiddhAvasthAyAm, tadvyApitvabhavane nimittAbhAvAt, nApi prAgavasthAyAma, tadbhAve sarvasaMsAriNAM pratiniyatasukhaduHkhAnubhavo na syAt, na ca zarIrAdvahiravasthitamavasthAnamasti, tatsattAnibandhanasya pramANasyAbhAvAt, ataH sarvavyApitvaM vicAryamANaM na kathaJcid ghaTate, tadabhAve ca lokAgrameva siddhAnAM sthAnam, tadgatizca 'karmavimuktasyordhvaM gati' ritikRtvA bhavati, tathA coktaM-lAu eraMDaphale aggI dhUme ya usu dhnnuvimukke| gai puvvapaogeNaM evaM siddhANavi giio||1|| ityaadi| tadevamasti siddhistasyAzca nijaMsthAnamityevaM saMjJAM nivezayediti // 26 // 728 ||saamprtN siddheHsAdhakAnAMsAdhUnAM tatpratipakSabhUtAnAmasAdhUnAM cAstitvaM pratipipAdayiSuH pUrvapakSamAha Natthi sAhU asAhU vA, NevaM sannaM nivese| atthisAhU asAhU vA, evaM sannaM nivese|suutrm 27 // ( // 729 // ) Nasthi kallANa pAve vA, NevaM sannaM nivese| asthi kallANa pAve vA, evaM sannaM nivese|suutrm 28 // ( / / 730 // ) (r) alAbukairaNDaphalAgnidhUmeSu dhanurmukte iSau pUrvaprayogeNa gatirevaM siddhAnAmapi gatayaH / / 1 / / 38888888888888888888888888 // 704 //
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH2 // 705 // nAsti na vidyate jJAnadarzanacAritrakriyopeto mokSamArgavyavasthitaH sAdhuH, saMpUrNasya ratnatrayAnuSThAnasyAbhAvAt, tadbhAvAcca |zrutaskandhaH2 paJcamamadhyayanaM tatpratipakSabhUtasyAsAdhorapyabhAvaH, parasparApekSitvAdetadvyavasthAnasyaikatarAbhAve dvitIyasyApyabhAva ityevaM saMjJAM no nivezayet, | anAcAraapi tu asti sAdhuH, siddheH prAksAdhitatvAt, siddhisattA ca na sAdhumantareNa, ataH sAdhusiddhiH, tatpratipakSabhUtasya |zrutam, cAsAdhoriti / yazca saMpUrNaratnatrayAnuSThAnAbhAvaH prAgAzaGkitaH sasiddhAntAbhiprAyamabuddheva, tathAhi-samyagdRSTarupayuktasyArakta- sUtram 27-28 (729-730) dviSTasya satsaMyamavataH zrutAnusAreNA''hArAdikaM zuddhabuddhyA gRhNataH kvacidajJAnAdaneSaNIyagrahaNasaMbhave'pi satatopayuktatayA sAdhvasAdhusaMpUrNameva ratnatrayAnuSThAnamiti,yazca bhakSyamidamidaM cAbhakSyaM gamyamidamidaMcAgamyaM prAsukameSaNIyamidamidaMca viparItamityevaM niSedhaH rAgadveSasaMbhavena samabhAvarUpasya sAmAyikasyAbhAvaH kaizciccodyate tatteSAM codanamajJAnavijRmbhaNAt, tathAhi-na teSAM sAmAyikavatAMsAdhUnAMrAgadveSatayA bhakSyAbhakSyAdivivekaH, apitu pradhAnamokSAGgasya saccAritrasya sAdhanArtham, apica- upakArApakArayoH samabhAvatayA sAmAyikaMna punarbhakSyAbhakSyayoH samapravRttyeti // 27 // 729 // tadevaM muktimArgapravRttasya sAdhutvamitarasya / cAsAdhutvaM pradAdhunA ca sAmAnyena kalyANapApavatoH sadbhAvaM pratiSedhaniSedhadvAreNAha- Natthi kallANa pAve vA ityAdi, yatheSTArthaphalasaMprAptiH kalyANaM tanna vidyate, sarvAzucitayA nirAtmakatvAcca sarvapadArthAnAM bauddhAbhiprAyeNa, tathA tadabhAve kalyANavAMzca na kazcidvidyate, tathA''tmAdvaitavAdyabhiprAyeNa 'puruSa evedaM sarva' mitikRtvA pApaM pApavAn vA na kazcidvidyate, tadevamubhayorapyabhAvaH, tathA coktaM-vidyAvinayasaMpanne, brAhmaNe gavi hastini / zuni caiva zvapAke ca, paNDitAH smdrshinH||1|| ityevameva kalyANapApakAbhAvarUpAM saMjJAM no nivezayed, api tvasti kalyANaM kalyANavAMzca vidyate, tadviparyastaM pApaM tadvAMzca vidyate, ityevaM saMjJAM nivezayet, tathAhi- naikAntena kalyANAbhAvo yo bauddhairabhihitaH, sarvapadArthAnAmazucitvAsaMbhavAt, // 705
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ anAcArazrutam kalyANapApa zrIsUtrakRtAGga sarvAzucitve ca buddhasyApyazucitvaprApteH, nApi nirAtmAnaH svadravyakSetrakAlabhAvApekSayA sarvapadArthAnAM vidyamAnatvAt para- zrutaskandhaH2 niyukti padyamamadhyayana dravyAdibhistuna vidyante,sadasadAtmakatvAdvastunaH, taduktaM-svaparasattAvyudAsopAdAnApAdyaM hi vastuno vastutva miti / tathA''tmA-8 zrIzIlA0 vRttiyutam dvaitabhAvAbhAvAtpApAbhAvo'pi nAsti, advaitabhAve hi sukhI duHkhI sarogo nIrogaH surUpaH kurUpo durbhagaH subhago'rthavAn zrutaskandhaH 2 daridrastathA'yamantiko'yaM tu davIyAn ityevamAdiko jagadvaicitryabhAvo'dhyakSasiddho'pi na syAt / yacca samadarzitvamucyate sUtram 29-31 // 706 // (731-733) brAhmaNacANDAlAdiSu tadapi samAnapIDotpAdanato draSTavyam, na punaH karmApAditavaicitryabhAvo'pi teSAM brAhmaNacANDAlAdInAM nAstIti, tadevaM kathaJcitkalyANamasti tadviparyastaM tu pApakamiti / na caikAntena kalyANaM kalyANameva, yataH kevalinAM niSedhaH prakSINaghanaghAtikarmacatuSTayAnAMsAtAsAtodayasadbhAvAttathA nArakANAmapi paJcendriyatvaviziSTajJAnAdisadbhAvAnnaikAntena te'pi pApavanta iti tasmAtkathaJcitkalyANaM kathaJcitpApamiti sthitam // 28 // 730 // tadevaM kalyANapApayoranekAntarUpatvaM prasAdhyaikAntaM dUSayitumAha kallANe pAvae vAvi, vavahAroNa vijai / javeraM taM na jANaMti, samaNA bAla pNddiyaa| sUtram 29 // ( / / 731 // ) asesaM akkhayaM vAvi, savvadukkheti vA puNo / vajjhA pANA na vajjhatti, iti vAyaMna niisre| sUtram 30 // ( // 732 // ) dIsaMti samiyAyArA, bhikkhuNo saahujiivinno| ee micchovajIvaMti, iti dihina dhaare|suutrm 31 // ( // 733 // ) kalyaM- sukhamArogyaM zobhanatvaM vA tadaNatIti kalyANaM tadasyAstIti kalyANo matvarthIyAcpratyayAnto'rzaAdibhyo'jityanena, kalyANavAnitiyAvat / evaM pApakazabdo'pi matvarthIyAcpratyayAnto drssttvyH| tadevaM sarvathA kalyANavAnevAyaM tathA pApavAnevAyamityevaMbhUto vyavahAro na vidyate, tadekAntabhUtasyaivAbhAvAt, tadabhAvasya ca sarvavastUnAmanekAntAzrayaNena
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH2 // 707 // zrutaskandhaH2 paJcamamadhyayanaM anAcArazrutam, sUtram 29-31 (731-733) kalyANapApaniSedhaH prAkprasAdhitatvAditi / etacca vyavahArAbhAvAzrayaNaM sarvatra prAgapi yojanIyam, tadyathA- sarvatra vIryamasti nAsti vA sarvatra vIryamityevaMbhUta ekAntiko vyavahAro na vidyate, tathA nAsti loko'loka iti vA, tathA na santi jIvA ajIvA iti cetyevaMbhUto vyavahArona vidyata ita sarvatra sambandhanIyam / tathA vaira-vajraM tadvatkarmavairaM virodhovA vairaM tadyena paropaghAtAdinaikAntapakSasamAzrayaNena vA bhavati tatte zramaNAH tIrthakA bAlA iva rAgadveSakalitA vA paNDitAH paNDitAbhimAninaHzuSkatarkadAdhmAtA na jAnanti, paramArthabhUtasyAhiMsAlakSaNasya dharmasyAnekAntapakSasya vA'nAzrayaNAditi / yadivA yadvaitatte zramaNA bAlAH paNDitA vA na jAnantItyevaM vAcaM na nisRjedityuttareNa sambandhaH, kimiti na nisRjet?, yataste'pi kizcijAnantyeva / apica teSAM tannimittakopotpatteH, yaccaivaMbhUtaM vacastanna vAcyam, yata uktaM- appattiyaM jeNa siyA, Asu kuppija vA pro| savvaso taMNa bhAsejjA, bhAsaM ahiyagAmiNiM // 1 // (dazavaikA0a0 8 sUtram 48) ityaadi|| 29 // 731 // aparamapi vAksaMyamamadhikRtyAha-asesa mityAdi, azeSa- kRtsnaM tatsAMkhyAbhiprAyeNa akSataM- nityamityevaMna brUyAt, pratyarthaM pratisamayaM cAnyathA'nyathAbhAvadarzanAt sa evAyamityevaMbhUtasyaikatvasAdhakasya pratyabhijJAnasya lUnapunarjAteSu kezanakhAdiSvapi pradarzanAt, tathA apizabdAdekAntena kSaNikamityevamapi vAcaM na nisRjet, sarvathA kSaNikatve pUrvasya sarvathA vinaSTatvAduttarasya nirhetuka utpAdaH syAt, tathA ca sati 'nityaM sattvamasattvaM vA'hetoranyAnapekSaNA'dityAdi / tathA sarvaM jagaDhuHkhAtmakamityevamapi na brUyAt, sukhAtmakasyApi samyagdarzanAdibhAvena darzanAt, tathA coktaM- taNasaMthAranisaNNo'vi munnivrobhttttraagmymoho| jaMpAvai muttisuhaM katto taM cakkavaTTIvi? loko vA tathA (mu0)| kalitA: paNDitAH (mu0) aprItikaM yayA syAdAzu kupyedvA paraH sarvathA tAM na bhASeta bhASAmahitagAminIm // O kSaNaditi (mu0)| 9 tRNasaMstArakaniSaNNo'pi munivaro bhraSTarAgamadamohaH / yatprApnoti muktisukhaM kutastat ckrvrtypi|| 1 // // 707 //
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 708 // zrutaskandhaH2 pazamamadhyayana anAcArazrutam, sUtram 29-31 (731-733) kalyANapApaniSedha: 1 // ityAdi, tathA vadhyAzcaurapAradArikAdayo'vadhyA vA tatkarmAnumatiprasaGgAdityevaMbhUtAM vAcaM svAnuSThAnaparAyaNaH sAdhuH paravyApAranirapekSona nisRjet, tathA hi siMhavyAghramArjArAdInparasattvavyApAdanaparAyaNAn dRSTvA mAdhyasthyamavalambayet, tathA coktaM- maitrIpramodakAruNyamAdhyasthyAni sattvaguNAdhikaklizyamAnAvineyeSvi ti, (tattvA0 a07 sUtram 6) evamanyo'pi vAksaMyamo draSTavyaH tadyathA- amI gavAdayo vAhyA na vAhyA vA tathA'mI vRkSAdayazchedyA na chedyA vetyAdikaM vaco na vAcyaM sAdhuneti // 30 // 732 // ayamaparo vAksaMyamaprakAro'ntaHkaraNazuddhisamAzritaHpradarzyate- dIsaMtI tyAdi, dRzyante samupalabhyante svazAstroktena vidhinA nibhRtaH- saMyata AtmA yeSAM te nibhRtAtmAnaH, kvacitpAThaH samiyAcAra tti samyak-svazAstravihitAnuSThAnAdaviparIta AcAra:- anuSThAnaM yeSAM te samyagAcArAH, samyagvA- ito vyavasthita AcAro yeSAM te samitAcArAH, ke te?- bhikSaNazIlA bhikSavo bhikSAmAtravRttayaH, tathA sAdhuvidhinA jIvituM zIlaM yeSAM te sAdhujIvinaH, tathAhi- te na kasyaciduparodhavidhAnena jIvanti, tathA kSAntA dAntA jitakrodhAH satyasandhA dRDhavratA yugAntaramAtradRSTayaH parimitodakapAyino mauninaH sadA tAyino viviktaikAntadhyAnAdhyAsinaH akaukucyAstAnevaMbhUtAnavadhAryApi sarAgA apivItarAgA iva ceSTante' iti matvaite mithyAtvopajIvina ityevaM dRSTiM na dhArayet-naivaMbhUtamadhyavasAyaM kuryAnnApyevaMbhUtAMvAcaM nisRjedyathaite mithyopacArapravRttA mAyAvina iti, chadmasthena hyAgdarzinaivaMbhUtasya nizcayasya kartumazakyatvAdityabhiprAyaH, te casvayUthyA vA bhaveyustIrthAntarIyA vA, tAvubhAvapi na vaktavyau sAdhunA, yata uktaM- yAvatparaguNaparadoSakIrtane vyApRtaM mano bhvti| tAvadvaraM vizuddhe dhyAne vyagraM manaH 0vadhyakathane hiMsAdikarmaNAM avadhyakathane cauryAdikarmaNAm / / (c)evamarthaprativAkye samuccaye itivacanAtsamuccaye na vAcaM nisRjet mAdhyasthyaM ca avalambayet iti / NO sAdhunA vidhinA (mu0)| // 708 //
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutaskandha:2 pazcamamadhyayana anAcArazrutam, sUtram 32-33 (734-735) zrutaskandhaH2 // 709 // kalyANapApa niSedhaH zrIsUtrakRtAGgakartum // 1 // ityAdi // 31 // 733 // kiMcAnyatniyuktizrIzIlA0 dakkhiNAe paDilaMbho, atthi vANatthi vA punno|nn viyAgareja mehAvI, saMtimagaMca vuuhe|suutrm 32 // ( // 734 // ) vRttiyutam icceehiM ThANehiM, jiNadivahiM sNje| dhArayaMte u appANaM, AmokkhAe parivaejAsi // sUtram 33 // ( // 735 // ) ttibemi // iti bIyasuyakkhaMdhassa aNAyAraNAmapaMcamamajjhayaNaM samattaM // dAnaM dakSiNA tasyAH pratilambhaH- prAptiH sa dAnalAbho'smAdgRhasthAdeH sakAzAdasti nAsti vetyevaM na vyAgRNIyAt medhaaviimryaadaavyvsthitH| yadivA svayUthyasya tIrthAntarIyasya vA dAnaM grahaNaM vA prati yo lAbhaH sa ekAntenAsti-saMbhavati nAsti vetyevaMna brUyAdekAntena, taddAnagrahaNaniSedhe doSotpattisaMbhavAt, tathAhi-taddAnaniSedhe'ntarAyasaMbhavastadvaicityaMca, taddAnAnumatAvapyadhikaraNodbhava ityato'sti dAnaM nAsti vetyevamekAntena na brUyAt / kathaM tarhi brUyAditi darzayati- zAntiH- mokSastasya mArgaH- samyagdarzanajJAnacAritrAtmakastamupabRMhayed-vardhayet, yathA mokSamArgAbhivRddhirbhavati tathA brUyAdityarthaH, etaduktaM bhavatipRSTaH kenacidvidhipratiSedhamantareNa deyapratigrAhakaviSayaM niravadyameva brUyAdityevamAdikamanyadapi vividhadharmadezanAvasare vAcyam, tathA coktaM- sAvajjaNavajjANaM vayaNANaM jo na jANai visesaM ityAdi ||32||734||saamprtmdhyynaarthmupsNjighRkssuraah- icceehi mityAdi, ityetairekAntaniSedhadvAreNAnekAntavidhAyibhiH sthAnairvAksaMyamapradhAnaiH samastAdhyayanoktai rAgadvaiSarahitairjinaidRSTaiHupalabdhairna svamativikalpotthApitaiH saMyataH- satsaMyamavAnAtmAnaM dhArayan- ebhiH sthAnairAtmAnaM vartayannAmokSAya-azeSakarmakSayAkhyaM mokSaMyAvatpariH- samantAtsaMyamAnuSThAne vrajeH gacchestvamiti vidheysyopdeshH| iti parisamAptyarthe, bravImIti puurvvt| sAvadhAnavadyAnAM vacanAnAM yo na jAnAti vizeSam / // 709 //
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ nayA abhihitA: abhidhAsyamAnalakSaNAzceti // 33 // 735 // samAptamanAcArazrutAkhyaM pnycmmdhyynmiti|| zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH2 // 710 // ||shriimtsudhrmsvaamignnbhRtprruupitN zrImacchIlAGkAcAryaviracitAyAM zrIsUtrakRtAGgavRttau paJcamamadhyayanaM anAcArazrutAkhyaM samAptamiti // zrutaskandhaH2 paJcamamadhyayanaM anAcArazrutam, sUtram 32-33 (734-735) kalyANapApaniSedhaH 888888888888888888888888888888888888888888888888888888880000000000000000000 // 710 //
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgA niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 / / 711 // AI ||ath SaSThamadhyayanaM aardrkriiyaakhym|| zrutaskandha:2 uktaM paJcamamadhyayanam, sAmprataM SaSThamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-ihAnantarAdhyayane AcAraH pratipAdito'nAcAra SaSThamadhyayanaM AIkrIyam, parihArazca, sa ca yenAcIrNaH parihRtazcAsAvadhunA pratipAdyate, yadivA'nantarAdhyayane svarUpamAcArAnAcArayoH pratipAditam, niyuktiH taccAzakyAnuSThAnaM na bhavatyatastadAsevako dRSTAntabhUta ArdrakaH pratipAdyata iti,athavA'nAcAraphalaM jJAtvA sadAcAre prayatnaH 184-189 kAryo yathA''kakumAreNa kRta ityetaddarzanArthamidamadhyayanam / asya catvAryanuyogadvArANyupakramAdIni vAcyAni, tatro nikSepAdiH pakramAntargato'rthAdhikAro'yam, tadyathA-ArdrakakumAravaktavyatA, yathA'sAvabhayakumArapratimAvyatikarAtpratibuddhaH tathA'tra sarvaM pratipAdyata iti / nikSepastridhA tatraughaniSpanne nikSepe'dhyayanam, nAmaniSpanne nikSepe tvArdrakIyam, tatrArdrapadanikSepArthaM niyuktikRdAha ni0- nAmaMThavaNAaI davvaIceva hoi bhAvadaM / esokhalu addassa u nikkhevo cauviho hoi||184|| ni0- udagaI sAradaM chaviyadda vasadda tahA silesaha / eyaM davvadaMkhalu bhAveNaM hoi rAgadaM // 185 / / ni0- egabhaviyabaddhAue ya abhimuhae ya nAmagoe ya / ete tinni pagArA davvadde hoMti nAyavvA // 186 // ni0- addapure addasuto nAmeNaM addaotti aNagAro / tatto samuTThiyamiNaM ajjhayaNaM addaijjati // 187 / / ni0- kAmaM duvAlasaMgaM jiNavayaNaM sAsayaM mhaabhaagN| savvajjhayaNAiMtahA savvakkharasaNNivAyA y||188 / / ni0- tahavi ya koI attho uppajjati tammitaMmi samayaMmi / puvvabhaNio aNumato ahoi isibhAsiesu jahA // 189 // nAmasthApanAdravyabhAvabhedAccaturdhA''rdrakasya nikSepo draSTavyaH, tatra nAmasthApane anAdRtya dravyApratipAdanArthamAha-tatra dravyA // 711 //
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAna niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 712 // dvidhA- Agamato noAgamatazca, Agamato jJAtA tatra cAnupayuktaH 'anupayogo dravya' mitikRtvA, noAgamatastu jJazarIra- zrutaskandhaH2 bhavyazarIravyatiriktaM yadudakena mRttikAdikaM dravyamArgIkRtaM tadudakAm, sArArdra tu yahiHzuSkAkAramapyantarmadhye sArdramAste SaSThamadhyayanaM ArdrakrIyam, yathA zrIparNIsovarcalAdikaM chaviadaMtu yat snigdhatvagdravyaM muktAphalaraktAzokAdikaM tadabhidhIyate, vasayopaliptaM vasAm, niyuktiH tathA zleSAdraM vajralepAyupaliptaM stambhakuDyAdikaM yamuvyaM tatsnigdhAkAratayA zleSAmityabhidhIyate, etatsarvamapyudakArdAdikaM 184-189 AIdravyAmevAbhidhIyate, khaluzabdasyaivakArArthatvAt / bhAvArdra tu punaH rAgaH-sneho'bhiSvaGgastenA, yajIvadravyaM tadbhAvAmityabhi nikSepAdiH dhiiyte| sAmpratamArdrakakumAramadhikRtyAnyathA dravyA pratipAdayitumAha- ekena bhavena yo jIvaH svargAderAgatyAkakumAra-2 tvenotpatsyate tathA tato'pyAsannatarobaddhAyuSkaH tathA tato'pyAsannatamo'bhimukhanAmagotroyo'nantarasamayamevArdrakatvena samutpatsyate, ete ca trayo'pi prakArA dravyAke draSTavyA iti / sAmprataM bhAvArdrakamadhikRtyAha- ArdrakAyuSkanAmagotrANyanubhavan bhAvArdo bhavati, yadyapi zRGgaberAdInAmapyAkasaMjJAvyavahAro'sti tathApi nedamadhyayanaM tebhyaH samutthitamato na tairihAdhikAraH, kiMtvAkakumArAnagArAtsamutthitamatastenaivehAdhikAra itikRtvA tadvaktavyatA'bhidhIyate / etadeva niyuktikRdAha- asyAH samAsenAyamarthaH- Ardrakapure nagare Ardrako nAma rAjA, tatsuto'pyAkAbhidhAnaH kumAraH, tadvaMzajAH kila sarve'pyAkAbhidhAnA eva bhavantItikRtvA, sa cAnagAraH saMvRttaH, tasya ca zrImanmahAvIravarddhamAnasvAmisamavasaraNAvasare gozAlakena sArddha hastitApasaizcavAdo'bhUt, tena ca te etadadhyayanArthopanyAsena parAjitAata idamabhidhIyate- tataH tasmAdAkAtsamutthitamidamadhyayanamArdrakIyamiti gAthAsamAsArthaH / vyAsArtha tusvata eva niyuktikRdAIkapUrvabhavopanyAsenottaratra kathayiSyatIti / nanu ca zAzvatamidaM (r) Ardrapure (pr0)| // 71
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandha:2 // 713 // zrutaskandhaH 2 SaSThamadhyayanaM AIkrIyam, niyuktiH 190-200 Ardrakasya gozAlAdinA saha vivAdaH pUrvabhavazca dvAdazAGgamapigaNipiTakam, ArdrakakathAnakaMtu zrIvarddhamAnatIrthAvasare tatkathamasya zAzvatatvamityAzaGkayAha- kAma mityetadabhyupagame iSTamevaitadasmAkam, tadyathA- dvAdazAGgamapi jinavacanaM nityaM zAzvataM mahAbhAgaM mahAnubhAvamAmarSAMSadhyAdinAnarddhisamanvitatvAt na kevalamidaM sarvANyapyadhyayanAnyevaMbhUtAni, tathA sarvAkSarasannipAtAzca- melApakA dravyArthAdezAnnityA eveti| nanuca matAnujJAnAma nigrahasthAnaMbhavata ityAzaGkayAha- jaiviyadyapi sarvamapIdaM dravyArthataH zAzvataM tathA'pi ko'pyarthastasminsamaye tathA kSetre ca kutazcidArdrakAdeH sakAzAdAvirbhAvamAskandati sa tena vypdishyte| tathA pUrvamapyasAvartho'nyamuddizyokto'numatazca bhavati, RSibhASiteSUttarAdhyayanAdiSu yatheti // 184-189 // sAmprataM viziSTataramadhyayanotthAnamAha ni0- ajjaddaeNa gosAlabhikkhubaMbhavatItidaMDINaM / jaha hatthitAvasANaM kahiyaM iNamo tahA vucchN||190|| ni0-gAme vasaMtapurae sAmaito gharaNisahito nikkhNto| bhikkhAyariyAdiTThA ohaasiybhttvehaasN||191 // ni0-saMvegasamAvanno mAI bhattaM caittu diyloe| caiUNaM addapure addasuo addao jaao||192|| ni0-pItI ya doNha dUopucchaNamabhayassa paTThave so'vi / teNAvi sammaddiTThitti hoja paDimA rahaMmi gyaa||193|| ni0- daTuM saMbuddho rakkhioya AsANa vAhaNa plaato| pavvAvaMto dharitorajaMna kareti ko anno?||194|| ni0- agaNito nikkhaMto viharai paDimAi dArigA vrio|suvnnnnvsuhaaraao ranno kahaNaMca deviie||195|| ni0- taM nei pitA tIse pucchaNa kahaNaM ca varaNa dovAre / jANAhi pAyabiMbaM AgamaNaM kahaNa niggamaNaM // 196 // ni0- paDimAgatassamIve sapparIvArA abhikkha paDivayaNaM / bhogA sutANa pucchaNa sutabaMdha puNNe ya niggamaNaM // 197 // dhyAdiRddhisama0 (mu0)| // 713 //
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAna niyuktizrIzIlA vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 714 // saha vivAdaH pUrvabhavazva ni0- rAyagihAgama corA rAyabhayA kahaNa tesi dikkhaay|gosaalbhikkhubNbhii tidaMDiyA tAvasehi saha vaado||198 // zrutaskandhaH2 ni0- vAde parAiittA savveviya saraNamabbhuvagatA te / addagasahiyA savve jiNavIrasagAse nikkhaMtA // 199 // SaSThamadhyayanaM AIkrIyam, ni0- Na dukkaraM vANarapAsamoyaNaM, gayassamattassa varNamirAyaM!jahA uvattAvalieNa taMtuNA, sudukkara me paDihAi moyaNaM / 200 // niyuktiH AryArdrakeNa samavasaraNAbhimukhamuccalitena gozAlakabhikSostathA brahmavatinAM tridaNDinAM yathA hastitApasAnAM ca kathitamidama-2 190-200 Ardrakasya dhyayanArthajAtaM tathA vakSye sUtreNeti ||saamprtN sapUrvabhavamArdrakakathAnakaM gAthAbhireva niyuktikRdAha- gAme ityAdigAthASTakam, gozAlAdinA AsAM cArthaH kathAnakAdavaseyaH, taccedaM- magadhAjanapade vasantapurako grAmaH, tatra sAmAyiko nAma kuTumbI prativasati, saca saMsArabhayodvigno dharmaghoSAcAryAntike dharma zrutvA sapatnIkaH pravrajitaH, sa ca sadAcArarataH saMvignaiH sAdhubhiH sArddha viharati, itarApi sAdhvIbhiH saheti / kadAciccAsAvekasminnagare bhikSArthamaTantI dRSTA tAmasau tathAvidhakarmodayAtpUrvaratAnusmaraNena tasyAmadhyupapannaH, tena cAtmIyo'bhiprAyo dvitIyasya sAdhorniveditaH, tenApi ca tatpravartinyAH, tayA'pi tasyAH, tayA'pi cAbhihitaM-namama dezAntare ekAkinyA gamanaM yujyate, na cAsau tatrApyanubandhaM tyakSyatItyato mamAsminnavasare bhaktapratyAkhyAnameva zreyo na punavratavilopanamityatastayA bhaktapratyAkhyAnapUrvakamAtmodbandhanamakAri, mRtA cAsau agAddevalokam / zrutvA cainaM vyatikaramasau paraM saMvegamupagatazcintitaMcatena-tayA vratabhaGgabhayAdidamanuSThitaM mama tvasau saMjAta evetyato'hamapi bhaktapratyAkhyAnaM karomItyAcAryasyAnivedyaivAsau mAyAvI atha ca paramasaMvegApannaH asAvapi bhaktaM pratyAkhyAya divaM gataH, tato'pi ca pratyAgatyArdrapure nagare Ardrakasuta ArdrakAbhidhAno jAtaH, sA'pi ca devalokAccyutA vasantapure nagare zreSThikule dArikA jaataa| itaro'pi ca paramarUpasaMpanno yauvanasthaH saMvRttaH, anyadA'syAkapitA rAjagRhe nagare zreNikasya rAjJaH snehAviSkaraNArthaM // 714 //
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGga niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandha:2 // 715 // paramaprAbhRtopetaM mahattamaM preSayati, ArdrakakumAreNAsau pRSTo yathA-kasyaitAni mahArhANyatyugrANi prAbhRtAni matpitrA preSitAni zrutaskandhaH2 yAsyantIti, asAvakathayad-yathA Aryadeze tava pituH paramamitraM zreNiko mahArAjaH tasyaitAnIti, ArdrakakumAreNApyabhANi SaSThamadhyayanaM kiMtasyAsti kazcidyogyaH putraH?, astItyAha, yadyevaM matprahitAni prAbhRtAni bhavatA tasya samarpaNIyAnIti bhaNitvA mahArhANi ArdrakrIyam, . niyuktiH prAbhRtAni samAbhihitaM- vaktavyo'sau madvacanAt yathA''rdrakakumArastvayi nitarAM snihyatIti, saca mahattamo gRhItobhayaprAbhRto 190-200 rAjagRhamagAt, gatvA ca rAjadvArapAlanivedito rAjakulaM praviSTo, dRSTazca zreNikaH,praNAmapUrvakaM niveditAni prAbhRtAni, kathitaM AIkasya gozAlAdinA ca yathAsaMdiSTam, tenApyAsanAzanatAmbUlAdinA yathArhapratipattyA sanmAnitaH, dvitIye cAyAkakumArasatkAni prAbhRtAnyabhaya- saha vivAdaH kumArasya samarpitAni, kathitAnica prItyutpAdakAni tatsaMdiSTavacanAni abhayakumAreNApi pAriNAmikyA buddhyA pariNAmitaM pUrvabhavakSa nUnamasau bhavyaH samAsannamuktigamanazca tena mayA sArddha prItimicchatIti, tadidamatra prAptakAlaM yadAditIrthakarapratimAsaMdarzanena / tasyAnugrahaH kriyata iti matvA tathaiva kRtam, mahArhANi ca preSitAni prAbhRtAnIti, uktazcAsau mahattamo yathA-matprahitaprAbhRtametadekAnte nirUpaNIyam , tenApi tathaiva pratipannam, gatazcAsAvArdrakapuram, samarpitaM ca prAbhRtaM rAjJaH dvitIye cAhnayAkakumArasyeti, kathitaM ca yathAsaMdiSTam, tenApyekAnte sthitvA nirUpitA pratimA, tAM ca nirUpayata IhApohavimarzanena samutpannaM jAtismaraNam, cintitaM ca tena yathA- mamAbhayakumAreNa mahAnupakAro'kAri saddharmapratibodhata iti, tato'sAvArdrakaH saMjAtajAtismaraNo'cintayat- yasya mama devalokabhogairyathepsitaM saMpadyamAnaistRpti bhUt tasyAmIbhistucchairmAnuSaiH svalpakAlInaiH kAmabhogaistRptirbhaviSyatIti kutastyametat, ityetatparigaNayya nirviNakAmabhogo yathocittaM paribhogamakurvanAjJA saMjAtabhayena (c)NyityaGgAni (pr0)| (c) tatprItyu0 (mu0)| 0 kutastyamiti (mu0)| // 715 //
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgamA kvacidyAsyati ataH paJcabhiH zatai rAjaputrANAM rakSayitumArebhe, ArdrakakumAro'pyazvavAhanikayA vinirgataH pradhAnAzvena zrutaskandhaH2 niyukti SaSThamadhyayanaM zrIzIlA0 prplaayitH| tatazca pravrajyAM gRhNan devatayA sopasarga bhavato'dyApIti bhaNitvA nivArito'pyasAvArdrako rAjyaM tAvanna karoti AIkrIyam, vRttiyutam ko'nyo mAM vihAya pravrajyAMgrahISyatItyabhisaMdhAya tAM devatAmavagaNayya prvrjitH| viharannanyadA'nyatarapratimApratipannaH kAyotsarga-1 niyuktiH zrutaskandhaH 2 vyavasthito vasantapuretayA devalokacyutayA zreSThiduhitrA'paradArikAmadhyagatayAramantyai (mamANayai)Sa mama bhartetyevamukte satyanantara- 190-200 // 716 // Ardrakasya meva tatsannihitadevatayA'rddhatrayodazakoTiparimANA zobhanaM vRtamanayeti bhaNitvA hiraNyavRSTirmuktA, tAM ca hiraNyavRSTiM rAjA gozAlAdinA gRhNan devatayA~ sarpAbhyutthAnato vidhRto'bhihitaM ca tayA yathA- etaddhiraNyajAtamasyA dArikAyAH nAnyasya kasyacidityatasta- saha vivAdaH tpitrA sarvaM saMgopitam, ArdrakakumAro'pyanukUlopasarga iti matvA''zvevAnyatra gataH, gacchati ca kAle dArikAyA varakAH pUrvabhavazca samAgacchanti, pRSTau ca pitarau tayA-kimeSAmAgamanaprayojanaM?, kathitaM ca tAbhyAM yathaite tava varakA iti, tatastayoktaM- tAta! sakRtkanyAH pradIyante nAnekazaH, dattA cAhaM tasmai yatsambandhi hiraNyajAtaM bhavadbhirgahItam, tataHsA pitrA'bhANi- kiM tvaMtaM jAnIye?, tayoktaM-tatpAdagatAbhijJAnadarzanatojAnAmIti, tadevamasautatparijJAnArthasarvasya bhikSArthino bhikSAMdApayituM nirUpitA, tato dvAdazabhirvaSairgataiH kadAciccAsau bhavitavyatAniyogena tatraiva viharan samAyAtaH, pratyabhijJAtazca tayA tatpAdacihnadarzanataH, tato'saudArikA saparivArA tatpRSThatojagAma, ArdrakakumAro'pi devatAvacanaMsmaraMstathAvidhakarmodayAccAvazyaMbhAvibhavitavyatAniyogena ca pratibhagnastayA sArddhaM bhunakti bhogAn, putrazcotpannaH, punarAkakumAreNAsAvabhihitA- sAmprataM te putro dvitIyaH ahaM // 716 // ca svakAryamanutiSThAmi, tayA sutavyutpAdanArthaM kasakarttanamArabdham, pRSTA cAsau bAlakena- kimambaitadbhavatyA prArabdhamita7 sadyutthA0 (mu0)|
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH2 // 717 // vAda: rajanAcaritaM?, tato'sAvavocad-yathA tava pitA pravrajitukAmaH tvaMcAdyApi zizurasamartho'rthArjane tato'hamanAthAstrIjanocite- zrutaskandhaH2 nAnindyena vidhinA''tmAnaM bhavantaM ca kila pAlayiSyAmItyetadAlocyedamArabdhamiti / tenApi bAlakenotpannapratimayA SaSThamadhyayana AIkrIyam, tatkarttitasUtreNaiva kvAyaM madbaddho yAsyatIti manmanabhASiNopaviSTa evAsau pitA pariveSTitaH, tenApi cintitaM- yAvanto'mI sUtram 1-2 bAlakakRtaveSTanatantavastAvantyeva varSANi mayA gRhe sthAtavyamiti, nirUpitAzca tantavo yAvad dvAdaza tAvantyeva vrssaannysau| (736-737) gozAlakena gRhavAse vyavasthitaH, pUrNeSu ca dvAdazasu saMvatsareSu gRhAnnirgataHpravrajitazceti / tato'sau sUtrArthaniSpanna ekAkivihAreNa vi-8 sahAIkasya haran rAjagRhAbhimukhaM prasthitaH, tadantarAle ca tadrakSaNArthaM yAni prAk pitrA nirUpitAni paJca rAjaputrazatAni tasminnazvena naSTe rAjabhayAdvailakSyAcca na rAjAntikaM jagmuH, tatrATavIdurge cauryeNa vRttiM kalpitavantaH, taizcAsau dRSTaH pratyabhijJAtazca, te ca tena pRSTA:-kimiti bhavadbhirevaMbhUtaM karmAzritaM?, taizca sarva rAjabhayAdikaM kathitam, ArdrakakumAravacanAca saMbuddhAH pravrajitAzca / tathA rAjagRhanagarapraveze gozAlako hastitApasAH brAhmaNAzca vAde praajitaaH| tathA''rdrakakumAradarzanAdeva hastI bandhanAdvimuktaH, te ca hastitApasAdaya ArdrakakumAradharmakathAkSiptA jinavIrasamavasaraNe nisskraantaaH| rAjJA ca viditavRttAntena mahAkutUhalApUritahRdayena pRSTo- bhagavan! kathaM tvadarzanato hastI nirargalaH saMvRtta iti?, mahAn bhagavataH prabhAva ityevamabhihitaH sannArdrakakumAro'bravIt navamagAthayottaraM- na duSkarametadyannarapAzairbaddhamattavAraNasya vimocanaM vane rAjan! etattu me pratibhAti duSkaraM yacca tatrAvalitena / tantunA baddhasya mama prtimocnmiti|snehtntvo hi jantUnAM durucchedA bhavantIti bhAvaH ||190-200||gtmaakkthaankm, // 717 // naamnisspnnnikssepshc| tadanantaraM sUtrAnugame'skhalitAdaguNopetaM sUtramuccArayitavyam, taccedaM purAkaDaM adda! imaM suNeha, megaMtayArI samaNe puraasii|se bhikkhuNo uvaNettA aNege, AikkhatiNDiM puDho vitthareNaM ||suutrm 1 //
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandha:2 // 718 // ( // 736 // ) zrutaskandhaH ___ sA''jIviyA paTThavitA'thireNaM, sabhAgao gaNao bhikkhumjjhe| AikkhamANo bahujannamatthaM, na saMdhayAtI avareNa puvvaM // SaSThamadhyayanaM AIkrIyam, __ sUtram 2 // ( // 737 // ) egaMtamevaM aduvA vi iNhiM, do'vaNNamannaM na sameti jmhaa|| sUtram 1-2 yathA gozAlakena sArddha vAdo'bhUdAIkakumArasya tathA'nenAdhyayanenopadizyate, taM ca rAjaputrakamAIkakumAraM pratyekabuddhaM (736-737) bhagavatsamIpamAgacchantaM gozAlako'bravIt- yathA he AIka! yadahaM bravImi tacchRNu- purA pUrvaM yadanena bhavattIrthakRtA kRtam, gozAlakena sahAIkasya taccedamiti darzayati- ekAntejanarahite-pradeze carituMzIlamasyetyekAntacArI, tathA zrAmyatIti zramaNaH purA''sIttapazcaraNodhuktaH, vAdaH sAmprataM tUpraistapazcaraNavizeSairnirbhartsato mAM vihAya devAdimadhyagato'sau dharmaM kila kathayati, tathA bahUna bhikSUn upanIya prabhUtaziSyaparikaraM kRtvA bhavadvidhAnAM ca mugdhajanAnAmidAnIM pRthak pRthagvistareNAcaSTe dharmamiti shessH||1|| 736 // punarapi / gozAlaka eva sAjIvie tyAdyAha, yeyaM bahujanamadhyagatena dharmadezanA yuSmadguruNA''rabdhA sA''jIvikA prakarSeNa sthApitA prasthApitA, ekAkI viharaMllokikaiH paribhUyata iti matvA lokapaGktinimittaM mahAn parikaraH kRtaH, tathA cocyate- chatraM / chAtraM pAtraM vastraM yaSTiM ca carcayati bhikSuH / veSeNa parikareNa ca kiyatA'pi vinA na bhikssaapi||1||tdnen dambhapradhAnena jIvikArthamidamArabdham / kiMbhUtena?- asthireNa, pUrvaM hyayaM mayA sArddhamekAkyantaprAntAzanena zUnyArAmadevakulAdau vRttiM kalpitavAt, na ca tathAbhUtamanuSThAnaM sikatAkavalavannirAsvAdaM yAvajIvaM kartumalaM ato mAM vihAyAyaM bahUn ziSyAn pratAyaivaMbhUtena sphaTATopena / // 718 // viharatItyataH kartavye asthiraH capalaH, pUrvacaryAparityAgenAparakalpasamAzrayAt, etadeva darzayati-sabhAyAM gataH sdevmnujprssdi| vyavasthito gaNao tti gaNazo bahuzo'nekaza itiyAvat bhikSUNAM madhye gato vyavasthita AcakSANo bahujanebhyo hitaH artho
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGga niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 719 // zrutaskandha:2 SaSThamadhyayana AIkrIyam, sUtram 3-6 (738-741) Ardra kasyottaraH bahujanyo'rthastamarthaM bahujanahitaM kathayan viharati, etaccAsyAnuSThAnaM pUrvApareNa na saMdhatte, tathAhi- yadi sAmpratIyaM vRttaM prAkAratrayasiMhAsanAzokavRkSabhAmaNDalacAmaradikaM mokSAGgamabhaviSyattato yA prAktanyekacaryA klezabahulA'nena kRtA sA klezAya kevalamasyeti, yadi sA karmanirjaraNahetukA paramArthabhUtA tataH sAmpratAvasthA parapratArakatvAddambhakalpetyataH pUrvottarayoranuSThAnayoH- maunavratikadharmadezanArUpayoH parasparato virodha iti // 2 // 737 // apica- yadyekAntacAritvameva zobhanaM pUrvamAzritatvAt tataH sarvadA'nyanirapekSaistadeva kartavyam, atha cedaMsAmprataM mahAparivAravRtaM sAdhuM manyase tatastadevAdAvapyAcaraNIyamAsId, apica dve apyete chAyAtapavadatyantavirodhinI vRtte naikatra samavAyaM gacchataH, tathA yadi maunena dharmastataH kimiyaM mahatA prabandhena dharmadezanA?, athAnayaiva dharmastataH kimiti pUrvaM maunavratamanenAlalambe?, yasmAdevaM tasmAtpUrvottaravyAhatiH / tadevaM gozAlakena paryanuyukta ArdrakakumAraH zlokapazcArddhanottaradAnAyAha puvviM ca iNDiM ca aNAgataM vA, egaMtamevaM paDisaMdhayAti // sUtram 3 // ( // 738 // ) samicca logaM tasathAvarANaM, khemaMkare samaNe mAhaNe vaa| AikkhamANovi sahassamajhe, egaMtayaM sArayatI tahacce / / sUtram 4 // ( // 739 // ) dhammaM kahatassa uNatthi doso, khaMtassadaMtassa jitiNdiyss|bhaasaay dose ya vivajagassa, guNeya bhAsAya nnisevgss|suutrm // (1740 // ) ___mahavvae paMca aNuvvae ya, taheva paMcAsava saMvare ya / viratiM ihassAmaNiyaMmi panne, lavAvasakI samaNettibemi // sUtram 6 // // 741 // ) pUrvaM pUrvasminkAle yanmaunavratikatvaM yAcaikacaryA tacchadmasthatvAdghAtikarmacatuSTayakSayArtham, sAmprataM yanmahAjanaparivRtasya // 712
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutaskandhaH2 SaSThamadhyayanaM AIkrIyam, sUtram 3-6 (738-741) Ardra kasyottaraH zrIsUtrakRtAGgaMdharmadezanA vidhAnaM tatprArabaddhabhavopagrAhikarmacatuSTayakSapaNodyatasya vizeSatastIrthakaranAmno vedanArthaM aparAsAMcoccairgotrazubhAniyukti yurnAmAdInAMzubhaprakRtInAmiti / yadivA pUrva sAmpratamanAgate ca kAle rAgadveSarahitatvAdekatvabhAvanAnatikramaNAccaikatvamevAnuzrIzIlA0 vRttiyutam pacaritaM bhagavAnazeSajanahitaM dharmaM kathayan pratisaMdadhAti, na tasya pUrvottarayoravasthayorAzaMsArahitatvAdbhedosti, ato yaducyate zrutaskandha:2 bhavatA- pUrvottarayoravasthayorasAGgatyaM tat plavata iti ||3||738||syaadetd-dhrmdeshnyaa prANinAM kazcidupakAro bhavatyuta // 720 // neti?, bhavatItyAha-samicca loya mityAdi, samyagyathAvasthitaM lokaM SaDdravyAtmakaM matvA avagamya kevalAlokena paricchidya trasyantIti trasAH-sanAmakarmodayA dvIndriyAdayaH, tathA tiSThantIti sthAvarAH- sthAvaranAmakarmodayAtsthAvarAH pRthivyAdayasteSAmubhayeSAmapi jantUnAM kSemaM zAntiH rakSA tatkaraNazIlaH kSemaMkaraH zrAmyatIti zramaNo- dvAdazaprakArataponiSTaptadehaH, tathA mA haNatti pravRttiryasyAsau mAhano brAhmaNo vA sa evaMbhUto nirmamo rAgadveSarihataH prANihitArthaM na lAbhapUjAkhyAtyarthaM dharmamAcakSANo'pi prAgvat chadmasthAvasthAyAM maunavratika iva vAksaMyata eva, utpannadivyajJAnatvAdbhASAguNadoSavivekajJatayA bhASaNenaiva guNAvApteH, anutpannadivyajJAnasya tu maunavratikatveneti, tathA devAsuranaratiryaksahasramadhye'pi vyavasthitaH paGkAdhArapaGkajavattaddoSavyAsaGgAbhAvAnmamatvavirahAdAzaMsAdoSavikalatvAdekAntamevAsau sArayati prakhyAti nayati sAdhayatItiyAvat / nanu caikAkiparikaropetAvasthayorasti vizeSaH, pratyakSeNaivopalabhyamAnatvAt, satyam, asti vizeSo bAhyato na tvAntarato'pi, darzayati- tathA prAgvadarcA- lezyA zukladhyAnAkhyA yasya sa tathArcaH, yadivA arcA- zarIraM tacca prAgvadyasya sa tathArcaH, tathAhi-asAvazokAdhaSTaprAtihAryopeto'pi notsekaM yAti, nApi zarIraM saMskArAyattaM vidadhAti, sa hi bhagavAnAtyantikarAgadveSaprahANAdekAkyapijanaparivRto'pyekAkI, na tasya tayoravasthayoH kazcidvizeSo'sti, tathA coktaM- rAgadveSau vinirjitya, // 720
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGga niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandha:2 // 721 // zrutaskandhaH2 SaSThamadhyayanaM AIkrIyam, sUtram 3-6 (738-741) AI kasyottaraH kimaraNye krissysi?| atha no nirjitAvetau, kimaraNye krissysi?||1|| ityato bAhyamanaGgamAntarameva kaSAyajayAdikaM pradhAna kAraNamiti sthitam ||4||739||apgtraagdvesssy prabhASamANasyApi doSAbhAvaM darzayitumAha- tasya bhagavato'pagataghanaghAtikalaGkasyotpannasakalapadArthAvi vijJAnasya jagadabhyuddharaNapravRttasyaikAntaparahitapravRttasya svakAryanirapekSasya dharma kathayato'pi tuzabdasyApizabdArthatvAt nAsti kazciddoSaH / kiMbhUtasyetyAha- kSAntasya kSAntisaMpannasyAnena krodhanirAsamAha, tathA dAntasya upazAntasyAnena tu mAnavyudAsam, tathA jitAni svaviSayapravRttiniSedhendriyANi yena sa jitendriyo vazyendriyo'nena tu lobhanirAsamAcaSTe, mAyAyAstu lobhanirAsAdeva nirAso draSTavyaH, tanmUlatvAttasyAH, bhASAyA doSA-asatyAsatyAmRSAkarkazAsabhyazabdoccAraNAdayastadvivarjakasya- tatparihastithA bhASAyA ye guNA- hitamitadezakAlAsaMdigdhabhASaNAdayastaniSevakasya satobruvato'pi nAsti doSaH, chadmasthasya hi bAhulyena maunavratameva zreyaH, samutpannakevalasya tu bhASaNamapi guNAyeti // 5 // 740 // kiMbhUtaM dharmamasau kathayatItyAha- mahavvae paMce tyAdi, mahAnti ca tAni vratAni-prANAtipAtaviramaNAdIni tAni ca sAdhUnAM prajJApitavAn, pazcApi tadapekSayA'NUni- laghUni vratAni aNuvratAni paJcaiva tAni zrAvakAnuddizya prajJApitavAn, tathaiva paJcAzravAn- prANAtipAtAdirUpAn karmaNaH pravezadvArabhUtAn tatsaMvaraM ca saptadazaprakAraM saMyamaM pratipAditavAn, saMvaravato hi viratirbhavatItyato viratiM ca pratipAditavAn cazabdAttatphalabhUtau nirjarAmokSauca, iha asminpravacane loke vA zramaNabhAvaH zrAmaNyaM-saMpUrNasaMyamastasmin vA vidheye mUlaguNAn- mahAvratANuvratarUpAn tathottaraguNAn- saMvaraviratyAdirUpAn pUrNe kRtsne saMyame vidhAtavye prAjJa iti vA kvacitpAThaH, prajJAvAnetatpratipAditavAniti / kiMbhUto'sau?- lavaM-karma tasmAd avasakkai tti (r)vAn paJcA (mu0)| // 721 //
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA vRttiyutam zrutaskandha: 2 // 22 // zrutaskandhaH2 SaSThamadhyayanaM ArdrakrIyam, sUtram 7-10 (738-741) AI kasyottaraH avasarpaNazIlo'vasapI zrAmyatIti zramaNAH- tapazcaraNayukta ityetadahaM bravImi, svayameva ca bhagavAnpaJcamahAvratopapanna indriyanoindriyagupto viratazcAsau lavAvasapI san svato'nyeSAmapi tathAbhUtamupadezaM dattavAnityetad bravImIti / yadivA''rdrakumAravacanamAkAsaugozAlakastatpratipakSabhUtaM artha vaktukAma idamAha- ityetadvakSyamANaM yadahaM bravImi tacchRNu! tvamiti // 6 // 741 // yathApratijJAtamevAha gozAlaka: sIodagaM sevau bIyakAyaM, AhAyakammaM taha itthiyaao| egaMtacArissiha amha dhamme, tavassiNo NAbhisameti paavN| sUtram 7 // ( // 742 // ) sItodagaMvA taha bIyakAyaM, AhAyakammaM taha itthiyaao| eyAiM jANaM paDisevamANA, agAriNo assamaNA bhavaMti // sUtram 8 // // 743 // ) siyA ya bIodaga itthiyAo, paDisevamANA samaNA bhavatu / agAriNo'vI samaNA bhavaMtu, sevaMti utaM'vi thppgaarN|suutrm 9 // ( // 744 // ) je yAvi bIodagabhoti bhikkhU, bhikkhaM vihaM jAyati jiiviytttthii| te NAtisaMjogamavippahAya, kAyovagANaMtakarA bhavaMti // sUtram 10 // (1745 // ) bhavatedamudAhitaM-parArthaM pravRttasyAzokAdiprAtihAryaparigrahastathA ziSyAdiparikaro dharmadezanAca nadoSAyeti yathA tathA'smAkamapi siddhAnte yadetadvakSyamANaM tanna doSAyeti / zItaM ca tadudakaM ca zItodakaM- aprAsukodakaM tatsevanaM- paribhogaM karotu, tathA bIjakAyopabhogamAdhAkarmAzrayaNaM strIprasaGgaM ca vidadhAtu, anena ca svaparopakAraH kRto bhavatItyasmadIye dharme pravRttasya 3 // 722 //
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 / / 723 // ekAntacAriNaH ArAmodyAnAdiSvekAkivihArodyatasya tapasvino nAbhisameti na sambandhamupayAti pApaM azubhakarmeti, idamuktaM zrutaskandhaH2 bhavati- etAni zItodakAdIni yadyapISatkarmabandhAya tathApi dharmAdhAraM zarIraM pratipAlayata ekAntacAriNastapasvino bandhAya SaSThamadhyayanaM ArdrakrIyam, na bhavantIti // 7 // 742 // etatparihartukAma Aha-sItodaga mityAdi, etAni prAgupanyastAni aprAsukodakaparibhogAdIni sUtram 7-10 pratisevanto'gAriNo- gRhasthAste bhavanti azramaNAzca-apravrajitAzcaivaM jAnIhi, yataH-ahiMsA satyamasteyaM, brahmacaryamalubdhatA (738-741) ityettacchramaNalakSaNam, taccaiSAMzItodakabIjA''dhAkarmastrIparibhogavatAMnAstItyataste nAmAkArAbhyAM zramaNAna paramArthAnuSThA- yAMtara nata iti||8||743||punrpyaak evaitadrUSaNAyAha-syAdetadbhavadIyaMmataM- yathA te ekAntacAriNaH kSutpipAsAdipradhAnatapacaraNapIDitAzca tatkathaM te na tapasvina ityetadAzayAIka Aha- yadi bIjAdyupabhogino'pi zramaNA ityevaM bhavatA'bhyupagamyate / evaM tahagAriNo'pi- gRhasthAH zramaNA bhavantu, teSAmapi dezikAvasthAyAmAzaMsAvatAmapi niSkiJcanataryakAkivihAritvaM kssutpipaasaadipiiddnNcsNbhaavyte| ata Aha-sevaMti uturavadhAraNesevantyevate'pigRhasthAstathAprakAramekAkivihArAdikamiti // 9 // 744 // punarapyAko bIjodakAdibhojinAMdoSAbhidhitsayA''ha-je yAvI tyAdi, ye cApi bhikSavaH pravrajitA bIjodakabhojinaH santo dravyato brahmacAriNo'pi bhikSAMcATanti jIvitArthinaste tathAbhUtA jJAtisaMyogaM svajanasambandhaM viprahAya tyaktvA / kAyAn kAyeSu vopagacchantIti kAyopagAstadupamaIkArambhapravRttatvAt saMsArasyAnantakarA bhavantIti, idamuktaM bhavati- kevalaM strIparibhoga eva taiH parityakto'sAvapi dravyataH,zeSeNa tu bIjodakAdyupabhogena gRhasthakalpA eva te, yattu bhikSATanAdikamupanyastaM teSAM tadgRhasthAnAmapi keSAzcitsaMbhAvyate, naitAvatA zramaNabhAva iti // 10 // 745 // adhunaitadAkarNya gozAlako'paramuttaraM / dAtumasamartho'nyatIrthikAnsahAyAn vidhAya sollaNThamasAraM vaktukAma Aha // 723 //
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 724 // zrutaskandhaH 2 SaSThamadhyayana AIkrIyam, sUtram 11-14 (746-749) Adra kasyottaraH imaM vayaM tu tuma pAukuvvaM, pAvAiNo garihasi savva eva / pAvAiNo puDho kiTTayaMtA, sayaM sayaM diTTi kareMti pAu / / sUtram 11 // ( // 746 // ) te annamannassa ugarahamANA, akkhaMti bho samaNA mAhaNA ya / sato ya atthI asato ya NatthI, garahAmo dihriNa garahAmo kiMci ||suutrm 12 // (1747 // ) Na kiMci rUveNa'bhidhArayAmo, sadiTThimaggaM tu karemu pAuM / magge ime kiTTie~ AriehiM, aNuttare sappurisehiM aMjU // sUtram 13 // ( // 748 // ) ur3e aheyaM tiriyaM disAsu, tasA ya je thAvara je ya paannaa| bhUyAhisaMkAbhi duguMchamANA, No garahatI busimaM kiMci loe| sUtram 14 / / ( // 749 // ) imAM pUrvoktAM vAcaM tuzabdo vizeSaNArthaH tvaM prAduSkurvan prakAzayan sarvAnapi prAvAdukAn garhasi jugupsase, yasmAtsarve'pi tIrthikA bIjodakAdibhojino'pi saMsArocchittaye pravarttante, te tu bhavatA nAbhyupagamyante, te tu prAvAdukAH pRthak pRthak svIyAM svIyAM dRSTiM- pratyekaM svadarzanaM kIrtayantaH 'prAduSkurvanti' prakAzayanti / yadivA zlokapazcArddhamAkakumAra Aha- sarve'pi prAvAdukA yathAvasthitaM svadarzanaM prAduSkurvanti tatpramANyAcca vayamapi svadarzanAvirbhAvanaM kurmaH, tathAhi- aprAsukena bIjodakAdiparibhogena karmabandha eva kevalaM na saMsAroccheda itIdamasmadIyaM darzanam, evaM vyavasthite kA'tra paranindA ko vA''tmotkarSa iti // 11 // 746 // kiMca-teaNNamaNNasse tyAdi, te prAvAdukA: anyo'nyasya paraspareNa tu svadarzanapratiSThAzayA paradarzanaM garhamANAH svadarzanaguNAnAcakSate, tuzabdAtparasparato vyAhatamanuSThAnaM cAnutiSThanti, te ca zramaNA nirgranthAdayo brAhmaNA // 724 //
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGga niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH2 // 725 // dvijAtayaH sarve'pyetesvakaMpakSasamarthayanti parakIyaM ca dUSayanti / tadeva pazcArddhana darzayati-svata iti svakIye pakSesvAbhyupagame' zrutaskandhaH2 sti puNyaM tatkAryaM ca svargApavargAdikamasti, asvatazca- parAbhyupagamAcca nAsti puNyAdikamityevaM sarve'pi tIrthikAH AIkrIyam, parasparavyAghAtena pravRttAH, ato vayamapi yathAvasthitatattvaprarUpaNato yuktivikalatvAdekAntadRSTiM garhAmo jugupsAmo-na mAna: sUtram 11-14 hyasAvekAnto yathAvasthitatatvAvirbhAvako bhavatIti, evaM ca vyavasthite tattvasvarUpaM vayamAcakSANA na kaMcidgarhAmaH (746-749) Ardra kANakuNTodghaTTanAdiprakAreNa, kevalaM svaparasvarUpAvirbhAvanaM kurmo, na ca vastusvarUpAvirbhAvane parApavAdaH, tathA coktaM kasyottaraH netrairnirIkSya bilakaNTakakITasarpAn, samyak pathA vrajati tAnparihRtya sarvAn / kujJAnakuzrutikumArgakudRSTidoSAn, samyagvicArayata ko'tra praapvaadH||1||ityaadi / yadivaikAntavAdinAmeva-astyeva nAstyeva nityamevAnityameva sAmAnyameva vizeSA evetyAdyabhyupagamavatAmayaM- parasparagarhAkhyo doSo, nAsmAkamanekAntavAdinAm, sarvasyApi sadasadAdeH kathaJcidabhyupagamAt / etadeva zlokapazcArddhana darzayati-svata iti, svadravyakSetrakAlabhAvairasti, tathA parata iti paradravyAdibhirnAstItyevaM parAbhyupagabhaM dUSayanto garhAmo'nyAnekAntavAdinaH, tatsvarUpanirUpaNatastu rAgadveSavirahAnna kizcidrhAma iti sthitam // 12 // 747 // etadeva spaSTataramAha-na kaJcana zramaNaM brAhmaNaM vA svarUpeNa- jugupsitAGgAvayavoddhaTTanena jAtyA talliGgagrahaNoddhaTTanena vA abhidhArayAmo garhaNAbuddhyodghaTTayAmaH, kevalaM svadRSTimArgaM tadabhyupagataM darzanaM prAduSkurmaH prakAzayAmaH, tadyathA-brahmA lUnazirA haridRzi sarugvyAluptazizno haraH, sUryo'pyullikhito'nalo'pyakhilabhuk somaH klngkaangkitH| svAtho'pi visaMsthulaH khalu vapuHsaMsthairupasthaiH // 725 // kRtaH, sanmArgaskhalanAdbhavanti vipadaH prAyaH prabhUNAmapi // 1 // ityaadi| etacca taireva svAgame pApaThyate vayaM tu zrotAraH kevlmiti| (r) vrajata pra0 kriyA'bhivyAhAre tatpratyayaH lukaa| 0 kaannkunnttaadi|
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 / / 726 // zrutaskandhaH2 SaSThamadhyayanaM ArdrakrIyam, sUtram 15-18 (750-753) Ardra kasyottaraH ArdrakakumAra eva parapakSaM dUSayitvAsvapakSasAdhanArthaM zlokapazcArddhanAha-ayaMmArgaH panthAH samyagdarzanAdikaH kIrttito vyAvarNitaH, kaiH?-AryaiH sarvajJaistyAjyadharmadUravartibhiH, kiMbhUto dharmo?-nAsmAduttaraH-pradhAno vidyata ityanuttaraH pUrvAparAvyAhatatvAdyathAvasthitajIvAdipadArthasvarUpanirUpaNAcca, kiMbhUtairAyaH?- santazca te puruSAzcasatpuruSAstaizcatustriMzadatizayopetairAvirbhUtasamastapadArthAvirbhAvakadivyajJAnaiH, kiMbhUto mArgo?- aMjU vyaktaH nirdoSatvAtprakaTaH RjurvA vakraikAntaparityAgAdakuTila iti // 13 // 748 // punarapi saddharmasvarUpanirUpaNAyAha- uDDe ahe ya ityAdi, UrdhvamadhastiryakSvevaM sarvAsvapi dikSu prajJApakApekSayA bhAvadigapekSayA vA tAsu ye vasA ye ca sthAvarAH prANinaH cazabdau svagatAnekabhedasaMsUcakau, bhUtaM sadbhUtaM tathyaM tatrAbhizaGkayAtathyanirNayena prANAtipAtAdikaMpAtakaMjugupsamAno garhamANo vA yadivA bhUtAbhizayA prANyupamardazaGkayA sarvasAvadhamanuSThAna jugupsamAno naivAparalokaM kaJcana garhati nindati busimaM ti saMyamavAniti / tadevaM rAgadveSaviyuktasya vastusvarUpAvirbhAvane na kAcidgati, atha tatrApi gardA bhavati na tarhRSNo'gniHzItamudakaM viSaM mAraNAtmakamityevamAdikiJcidvastusvarUpamAvirbhAvanIyamiti // 14 // 749 / / sa evaM gozAlakamatAnusArI trairAziko nirAkRto punaranyena prakAreNAha___AgaMtagAre ArAmagAre, samaNe ubhIte Na uveti vaasN| dakkhA husaMtI bahave maNussA, UNAtirittA ya lvaalvaay||suutrm 15 // ( // 750 // ) mehAviNo sikkhiya buddhimaMtA, suttehi atthehi ya nnicchynnaa| pucchiMsu mA Ne aNagAra anne, iti saMkamANo Na uveti tattha // sUtram 16 // ( // 751 // ) (r)yamityAdi (mu0)| // 726 //
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGga niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH2 // 727 // zrutaskandhaH2 SaSThamadhyayana AIkrIyam, sUtram 15-18 (750-753) Ardra kasyottaraH No kAmakiccA Na ya bAlakiccA, rAyAbhiogeNa kuo bhaeNaM / viyAgarejja pasiNaM navAvi, sakAmakiccaNiha aariyaannN|| sUtram 17 // ( / / 752 // ) ___ gaMtAca tatthA aduvA agaMtA, viyAgarejA samiyAsupanne / aNAriyA daMsaNaoparittA, iti saMkamANoNa uveti tattha ||suutrm 18 // ( // 753 // ) savipratipannaH sannAIkamevamAha-yo'sau bhavatsambandhI tIrthakaraHsa rAgadveSabhayayuktaH, tathAhi-asAvAgantukAnAM-kArpaTikAdInAmagAramAgantAgAraM tathA''rAme'gAramArAmAgAraM tatrAsau zramaNo bhavattIrthakaraH, tuzabda evakArArthe, bhIta evAsau tadapadhvaMsanabhayAt, tatra AgantAgArAdau na vAsamupaiti na tatrAsanasthAnazayanAdikAH kriyAH kurute| kiM tatra bhayakAraNamiti cettadAha- dakSAH nipuNAH prabhUtazAstrAvizAradAH, huzabdo yasmAdarthe, yasmAdbahavaH santi manuSyAH tasmAdasau tIto na tatra vAsamupaiti-na tatra vAsamupaiti / kiMbhUtAH?- nyUnAH svato'vamA hInA jAtyAdyatiriktA vA tAbhyAM parAjitasya mahAMzchAyAbhraMza iti| tAneva vizinaSTi-lapantIti lapA-vAcAlAH ghoSitAnekatarkavicitradaNDakAH tathA alapA-maunavratikA niSThitayogAH guDikAdiyuktA vA yadvazAdabhidheyaviSayA vAgeva na pravarttate tatastadbhayenAsau yuSmattIrthakRdAgantAgArAdau naiva vrajatIti // 15||750||punrpigoshaalk evAha- mehAviNoityAdi, medhA vidyate yeSAM te medhAvino-grahaNadhAraNasamarthAH, tathA''cAryAdeH samIpe zikSA grAhitAH zikSitAH tathautpattikyAdicaturvidhabuddhyupetA buddhimantaH, tathA sUtre sUtraviSaye vinizcayajJAH tathA arthaviSaye ca nizcayajJA yathAvasthitasUtrArthavedina ityarthaH / te caivaMbhUtAH sUtrArthaviSayamA praznaM kAryuranye'nagArA eke kecanetyevamasau 0 vAsamAtiSThate (mu0)| // 727 //
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 728 // Ardra zaGkamAnaH- teSAM vibhyanna tatra tanmadhye upaiti- upagacchatIti, tatazca na RjurmArgaH, iti bhayayuktatvAttasya, tathA mlecchaviSayaM / zrutaskandhaH 2 gatvA na kadAciddharmadezanAM ca karoti, Aryadeze'pi na sarvatra apitu kutracidevetyato vissmdRssttitvaadraagdvessvrtysaaviti|| SaSThamadhyayanaM AIkrIyam, 16 // 751 // etadgozAlakamataM parihartukAma Ardraka Aha- sa hi bhagavAnprekSApUrvakAritayA nAkAmakRtyo bhavati, kamanaM sUtram 15-18 kAmaH- icchA na kAmo'kAmastena kRtyaM-kartavyaM yasyAsAvakAmakRtyaH, sa evaMbhUto na bhavati, anicchAkArI na bhavatItyarthaH, (750-753) yo hyaprekSApUrvakAritayA vartate so'niSTamapi svaparAtmanornirarthakamapi kRtyaM kurvIta, bhagavAMstu sarvajJaH sarvadarzI parahitaikarataH kasyottaraH kathaM svaparAtmanonirupakArakamevaM kuryAt, tathA ca bAlasyeva kRtyaM yasya sa bAlakRtyo, na cAsau bAlavadanAlocitakArI, na parAnurodhAnnApigauravAddharmadezanAdikaM vidhatte, apitu yadi kasyacidbhavyasattvasyopakArAya tadbhASitaM bhavati tataH pravRttirbhavati, nAnyathA, tathA na rAjAbhiyogenAsau dharmadezanAdau kathaJcitpravartate, tataH kutastasya bhayena pravRttiH syAdityevaM vyavasthite kenacitkvacitsaMzayakRtaM praznaM vyAgRNIyAd yadi tasyopakArobhavati, upakAramantareNa na ca naiva vyAgRNIyAd, yadivA'nuttarasurANAM manaHparyAyajJAninAMca dravyamanasaiva tannirNayasaMbhavAdatona vyaagRnniiyaadityucyte|ydpyucyte bhavatA-yadi vItarAgo'sau kimiti dharmakathAM karotIti cedityAzaGkayAha- svakAmakRtyena svecchAcArikAritayA'sAvapi tIrthakRnnAmakarmaNaH kSapaNAya na yathAkathaMcid, ato'sAvaglAnaH iha asminsaMsAre AryakSetre vopakArayogye, AryANAM sarvaheyadharmadUravartinAM tadupakArAya dhrmdeshnaaN| vyAgRNIyAdasAviti // 17 // 752 // kiMcAnyat- gaMte tyAdi,sahi bhagavAn parahitaikaratogatvApi vineyAsannamathavA'pyagatvA 8 // 728 // yathA yathA bhavyasattvopakAro bhavati tathA tathA bhagavanto'rhanto dharmadezanAM vidadhati, upakAre sati gatvA'pi kathayantyasati tu sthitA apina kathayantItyato na teSAM rAgadveSasaMbhava iti, kevalamAzuprajJa- sarvajJaH samatayA samadRSTitayA cakravartidramakAdiSu /
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGga niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandha:2 // 729 // zrutaskandhaH 2 SaSThamadhyayanaM ArdrakrIyam, sUtram 19-25 (754-760) AI kasyottaraH pRSTo'pRSTo vA dharmaM vyAgRNIyAt 'jahA puNNassa katthai tahA tucchassa katthaI' iti vacanAdityato na rAgadveSasadbhAvastasyeti / yatpunaranAryadezamasauna vrajati tatredamAha- anAryAH kSetrabhASAkarmabhirbahiSkRtA darzanato'pipari-samantAditAH- gatAH prabhraSTA itiyAvat / tadevamasau bhagavAnityetatteSu samyagdarzanamAtramapi kathaJcinna bhavatItyAzaGkamAnastatra na vrajatIti / yadivA-parItadarzanA:- sAmpratakSiNo dIrghadarzaninona bhavantyanAryAHzakayavanAdayaH, te hi vartamAnasukhamevaikamaGgIkRtya pravartante na pAralaukikamaGgIkurvantyataH saddharmaparAmakheSu teSu bhagavAnna yAti, na punastadveSAdibuddhyeti / yadapyucyeta tvayA-'yathA'nekazAstravizAradaguDikAsiddhavidyAsiddhAditIrthikaparAbhavabhayena na tatsamAje gacchatI' tyetadapi bAlapralapitaprAyam, yataH sarvajJasya bhagavataHsamastairapiprAvAdukairmukhamapyavalokayituMnazakyatevAdastudUrotsAdita evetyataHkutastatparAbhavaH?,bhagavAMstu kevalAlokena yatraiva svaparopakAraM pazyati tatraiva gatvA'pi dharmadezanAM vidhatta iti // 18 // 753 // punaranyena prakAreNa gozAlaka Aha___pannaM jahA vaNie udayaTThI, Ayassa heuM pagareti saMgaM / taUvame samaNe nAyaputte, icceva me hoti matI viyakA // sUtram 19 // // 754 // ) navaM na kujjA vihuNe purANaM, ciccA'maI tAi ya sAha evaM / etovayA baMbhavatitti vuttA , tassodayaTThI samaNettibemi ||suutrm 20 // // 755 // ) samArabhaMte vaNiyA bhUyagAmaM, pariggahaM ceva mamAyamANA / te NAtisaMjogamavippahAya, Ayassa heuM pagaraMti sNg| sUtram 21 // ( // 756 // ) 7 aviparItadarzanAH (mu0)| // 729 //
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH2 // 730 // zrutaskandhaH 2 SaSThamadhyayanaM AIkrIyam, sUtram 19-25 (754-760) Ardra kasyottaraH vittesiNo mehuNasaMpagADhA, te bhoyaNaTThA vaNiyA vyNti| vayaM tu kAmesu ajjhovavannA, aNAriyA pemarasesu giddhA ||suutrm 22 // ( // 757 // ) AraMbhagaMceva pariggahaMca, aviussiyA Nissiya aaydNddaa| tesiMcase udae jaMvayAsI, cauraMtaNaMtAya duhAyaNeha ||suutrm 23 // ( // 758 // ) Negati NacaMtiya odae se, vayaMti te do viguNodayaMmi / se udae sAtimaNaMtapatte, tamudayaM sAhayai tAi NAI // sUtram 24 // // 759 // ) ahiMsayaM savvapayANukaMpI, dhamme ThiyaM kmmvivegheddN| tamAyadaMDehiM samAyaraMtA, abohIe te paDirUvameyaM / / sUtram 25 // ( // 760 // ) __yathA vaNik kazcid udayArthI lAbhArthI paNyaM vyavahArayogyaM bhANDaM karpUrAgarukastUrikAmbarAdikaM gRhItvA dezAntaraM gatvA vikrINAti, tathA Ayassa lAbhasya hetoH kAraNAnmahAjanasaGgaM vidhatte, tadupamo'yamapi bhavattIrthakaraH zramaNo jJAtaputra ityevaM me mama matirbhavati, vitarko-mImAMsA veti // 19 // 754 // evamukte gozAlakenAIka Aha-navaM na kujjA ityAdi, yo'yaM bhavatA dRSTAnta pradarzitaHsa kiM sarvasAdharmyaNota dezataH?, yadi dezatastatona naH kSatimAvahati, yato vaNigvat yatraivopacayaM pazyati tatraiva kriyAM vyApArayati na yathAkathaJcidityetAvatA sAdharmyamastyeva, atha sarvasAdharyeNa tanna yujyate, yato bhagavAn viditavedyatayA sAvadhAnuSThAnarahito navaM pratyagraM karma na kuryAt, tathA vidhUnayati apanayati purAtanaM yadbhavopagrAhi karma baddham, ONegaMta NacaMtiva (mu0)| // 730 //
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGga niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH2 // 731 // Ardra kasyottaraH tathA tyaktvA amatiM vimatiM trAyI bhagavAn sarvasya paritrANazIlo, vimatiparityAgena caivaMbhUta eva bhavatIti bhAvaH, tAyI vA zrutaskandhaH2 mokSaMprati, ayavayamayapayacayatayaNaya gatAvityasya rUpam, sa eva- bhagavAnevamAha-yathA vimatiparityAgena mokSagamanazIlo SaSThamadhyayana AIkrIyam, bhavatItyetAvatAca saMdarbheNa brahmaNo- mokSasya vrataM brahmavratamityetaduktam, tasmiMzcokte tadarthe cAnuSThAne kriyamANe tasyodayasyArthI-2 sUtram 19-25 lAbhArthI zramaNa iti bravImyahamiti // 20 // 755 // na caivaMbhUtA vaNija ityetadAkakumAro darzayitumAha-te hi vaNijazcaturdaza- (754-760) prakAramapi bhUtagrAmaMjantusamUhaM samArabhante tadupamardikAH kriyAH pravarttayanti krayavikrayArthaM zakaTayAnavAhanoSTramaNDalikAdibhiranuSThAnairiti, tathA parigrahaM dvipadacatuSpadadhanadhAnyAdikaM mamIkurvanti mamedamityevaM vyavasthApayanti, te hi vaNijo jJAtibhiH svajanaiH saha yaH saMyogastaM aviprahAya aparityajya Ayasya lAbhasya hetoH nimittAdapareNa sArddha saGgasambandhaM kurvnti| bhagavAMstu SaDjIvarakSAparo'parigrahastyaktasvajanapakSaH sarvatrApratibaddho dharmA''yamanveSayan gatvApi dharmadezanAM vidhatte, ato bhagavato vaNigbhiH sArddha na sarvasAdharmyamastIti // 21 // 756 // punarapi vaNijAM doSamudbhAvayannAha- vittesiNo ityAdi, vittaM- dravyaM / tadanveSTuM zIlaM yeSAM te vittaiSiNaH, tathA maithune strIsaMparka saMpragADhA adhyupapannAH, tathA te bhojanArthaM AhArArthaM vaNija itazcotazca vrajanti vadanti vaa| tAMstu vaNijo vayamevaM brUmo- yathaite kAmeSvadhyupapannA- gRddhAH, anAryakarmakAritvAdanAryA raseSu casAtAgauravAdiSu gRddhA- mUrchitAH, na tvevaMbhUtA bhagavanto'rhantaH, kathaM teSAM taiH saha sAdharmyamiti?, dUrata eva nirastaiSA ktheti|| 22 // 757 // kiMcAnyat- ArambhaM sAvadhAnuSThAnaM ca tathA parigrahaM ca avyutsRjya aparityajya tasminnevArambhe kraya-8 vikrayapacanapAcanAdike tathA parigrahe ca-dhanadhAnyahiraNyasuvarNadvipadacatuSpadAdike nizcayena zritA-avabaddhA ni:zritA vaNijo 0 aya vaya maya taya Naya gatA (pr0)| 0 vAnevAha (mu0)| // 731 //
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGga niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandha:2 // 732 // bhavanti, tathA''tmaiva daNDayatIti daNDo yeSAM te bhavantyAtmadaNDA asadAcArapravRtteriti, bhAvo'picaiSAM vaNijAMparigrahArambhavatAM. zrutaskandhaH2 sa udayo lAbho yadarthaM te pravRttAH yaM ca tvaM lAbhaM vadasi sa teSAM caturantaH caturgatiko yaH saMsAro'nantastasmai- tadarthaM bhavatIti, ArdrakrIyam, tathA duHkhAya ca bhavatIti, na cehAsAvekAntena tatpravRttasyApi bhavatIti // 23 // 758 // etadeva darzayitumAha- NecaMtie sUtram 19-25 ityAdi, ekAntena bhavatItyekAntikaH, tathA na, lAbhArthaM pravRttasya viparyayasyApi darzanAt, tatA nApyAtyantikaH sarvakAla- (754-760) AI bhAvI, tatkSayadarzanAt, sa teSAM udayo- lAbho'naikAntiko'nAtyantikazcetyevaMtadvido vadanti / tauca dvAvapi bhAvau vigataguNodayau / kasyottaraH bhavataH, etaduktaM bhavati- kiM tenodayena lAbharUpeNa yo'naikAntiko'nAtyantikazca, yazcAnAyeti / yazca bhagavataH se tasya divyajJAnaprAptilakSaNaH udayo lAbho yo vA dharmadezanAvAptanirjarAlakSaNaH sa ca sAdiranantazca, tamevaMbhUtamudayaM prApto bhagavAnanyeSAmapi tathAbhUtamevodayaM sAdhayati kathayati shlaaghtevaa| kiMbhUto bhagavAn?-tAyI ayavayapayamayacayatayaNaya gatA' vityasya daNDakadhAtorNinipratyaye rUpam, mokSaM prati gamanazIlaM ityarthaH, trAyI vA AsannabhavyAnAM trANakaraNAt, tathA jJAtI jJAtA:kSatriyAM jJAtaM vA vastujAtaM vidyate yasya sa jJAtI, viditasamastavedya ityarthaH / tadevaMbhUtena bhagavatA teSAM vaNijAM nirvivekinAM kathaM srvsaadhrmymiti?||24||759||saamprtN devakRtasamavasaraNapadmAvalIdevacchandakasiMhAsanAdhupabhogaM kurvannapyA~dhAkarmakRtavasatiniSevakasAdhuvatkathaM tadanumatikRtena karmaNA'sau na lipyata ityetadgozAlakamatamAzaGkayAha-asau bhagavAn samavasaraNAdyupabhogaM kurvannapyahiMsannupabhogaM karoti, etaduktaM bhavati-na hi tatra bhagavato manAgapyAzaMsA pratibandho vA vidyate, // 732 // (r)NacaMti' ityAdi (mu0)| (c) aya vaya maya taya Naya gatA (pr0)| 0 AdhAkarmakRtavasaterniSedho yasya sa aadhaakrmkRtvstinissedhkH| OM hiMsakaH, sa upabhogaM (mu0)|
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGga niyuktizrIzIlA vRttiyutam zrutaskandhaH 2 / / 733 / / zrutaskandhaH2 SaSThamadhyayana ArdrakrIyam, sUtram 26-28 (761-763) AI kasyottaraH samatRNamaNimuktAloSTakAJcanatayA tadupabhogaprati pravRtteH, devAnAmapi pravacanodvibhAvayiSUNAM kathaM nunAma bhavyAnAM dharmAbhimukhaM pravRttiryathA syAdityevamarthamAtmalAbhArthaM ca pravartanAdato'saubhagavAnahiMsakaH, tathA sarveSAM prajAyanta iti prajA-jantastadanukampI ca tAnsaMsAre paryaTato'nukampate bhagavAn tacchIlazca tamevaMbhUtaM bhagavantaM dharme paramArthabhUte vyavasthitaM karmavivekahetubhUtaM bhavadvidhA AtmadaNDaiH samAcaranta- AtmakalpaM kurvanti vaNigAdibhirudAharaNaiH, etaccAbodheH- ajJAnasya pratirUpaM vartate, ekaM tAvadidamajJAnaM yatsvataH kumArgapravartanaM dvitIyaM caitatpratirUpamajJAnaM yadbhagavatAmapi jagadvandyAnAM sarvAtizayanidhAnabhUtAnAmitaraiH samatvApAdanamiti // 25 // 760||saamprtmaardrkkumaarmphstitgoshaalkN tato bhagavadabhimukhaM gacchantaM dRSTvA'pAntarAle zAkyaputrIyA bhikSava idamUcuH pinnAgapiMDImavi viddha sUle, kei paejjA purise imetti / alAuyaM vAvi kumAraetti, sa lippatI pANivaheNa amhaM / / sUtram 26 // ( // 761 // ) ahavAvi vibhrUNa milakkhU sUle, pinnAgabuddhIi naraM paelA / kumAragaMvAvi alAbuyaMti, na lippai pANivaheNa amhaM / / sUtram 27 / / ( // 762 // ) purisaMca vibhrUNa kumAragaMvA, sUlaMmi keI pae jaaytee| pinnAya piMDaM satimAruhettA, buddhANa taM kappati paarnnaae||suutrm 28 // ( // 763 // ) yadetadvaNigdRSTAntadUSaNena bAhyamanuSThAnaM dUSitaM tacchobhanaM kRtaM bhavatA yato'tiphalguprAyaM bAhyamanuSThAnam, Antarameva tvanuSThAna 7 tamevaMrUpaM dharme (mu0)| // 733 //
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGga niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 734 // saMsAramokSayoH pradhAnAGgam, asmatsiddhAnte caitadeva vyAvaya'te, ityetadAkakumAra bho rAjaputra! tvamavahitaH zRNu zrutvA zrutaskandhaH2 cAvadhArayeti bhaNitvA te bhikSukA AntarAnuSThAnasamarthakamAtmIyasiddhAntAvirbhAvanAyedamAhuH- pinnAge tyAdi, pinnyaakH| SaSThamadhyayanaM AIkrIyam, khalastasya piNDiH bhinnakaM tadacetanamapi sat kazcit saMbhrame mlecchAdiviSaye kenacinnazyatA prAvaraNaM khalopari prakSiptam, tacca sUtram 29-36 mlecchenAnveSTuM pravRttena puruSo'yamiti matvAkhalapiNDyA saha gRhItam, tato'saumleccho vastraveSTitAMtAMkhalapiNDI puruSabuddhyA (764-771) AI zUle protAMpAvake pacet, tathA alAbukaM tumbakaM kumArako'yamiti matvA'nAveva papAca, sacaivaM cittasya duSTatvAtprANivadhajanitena kasyottaraH pAtakena lipyate asmatsiddhAnte, cittamUlatvAcchubhAzubhabandhasyeti,evaM tAvadakuzalacittaprAmANyAdakurvannapi prANAtipAtaM prANighAtaphalena yujyte||26||761|| amumeva dRSTAntaM vaiparItyenAha- athavApi satyapuruSaM khalabuddhyA kazcinmlecchaH zUle protamagnau pacet, tathA kumArakaM ca lAbukabudhyA'nAveva pacet, na cAsau prANivadhajanitena pAtakena lipyate'smAkamiti // 27 // 762 // kiMcAnyat-purisamityAdi, puruSaM vA kumArakaMvA viddhA zUle kazcitpacet jAtatejasi agnAvAruhya khalapiNDIyamiti matvA satIM zobhanAm, tadetadbuddhAnAmapi pAraNAya bhojanAya kalpate yogyaM bhavati, kimutApareSAM?, evaM sarvAsvavasthAsvacintitaMmanasA'saMkalpitaM karmacAyaM na gacchatyasmatsiddhAnte, taduktaM-avijJAnopacitaM parijJAnopacitamIryApathikaM svapnAntikaMceti karmopacayaM / na yAti // 28 // 763 // punarapi zAkya eva dAnaphalamadhikRtyAha siNAyagANaM tu duve sahasse, je bhoyae Niyae bhikkhuyANaM / te punnakhadhaM sumahaM jiNittA, bhavaMti Aroppa mhNtsttaa||suutrm 29 // ( // 764 // ) ajogarUvaM iha saMjayANaM, pAvaMtu pANANa pasajjha kuN| abohie doNhavitaM asAhu, vayaMti je yAvi paDissuNaMti // sUtram 30 //
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGga niyuktizrIzIlA vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 735 // zrutaskandhaH2 SaSThamadhyayana AIkrIyam, sUtram 29-36 (764-771) AI kasyottaraH ( // 765 // ) uI aheyaM tiriyaM disAsu, vinnAya liMgaMtasathAvarANaM / bhUyAbhisaMkAi duguMchamANe, vade karejA va kuo viha'tthI? // sUtram 31 // ( // 766 // ) __ purisetti vinnattina evamatthi, aNArie se purise tahA hu| ko saMbhavo? pinnagapiMDiyAe, vAyAvi esA bujhyA asaccA ||suutrm 32 // ( // 767 // ) vAyAbhiyogeNa jamAvahejA, No tArisaMvAyamudAharijjA / aTThANameyaM vayaNaM guNANaM, No dikkhie bUya surAlameyaM / / sUtram 33 // ( // 768 // ) laddhe aDhe aho eva tunbhe , jIvANubhAge suviciMtie va / puvvaM samudaM avaraM ca puDhe, uloie pANitale Thie vA // sUtram 34 // ( // 769) jIvANubhAgaMsuviciMtayaMtA, AhAriyA annavihIya sohiN|n viyAgare channapaopajIvi, eso'Nudhammo iha saMjayANaM ||suutrm 35 // ( // 770 // ) siNAyagANaMtu duvesahasse, je bhoyae niyae bhikkhuyaannN| asaMjae lohiyapANi se U, Niyacchati garihamiheva loe||suutrm 36 // ( // 771 // ) snAtakA-bodhisattvAH, tuzabdAtpazcazikSApadikAdiparigrahaH, teSAM bhikSukANAM sahasradvayaM nije zAkyaputrIye dharme vyavasthitaH kazcidupAsakaH pacanapAcanAdyapi kRtvA bhojayet samAMsaguDadADimeneSTena, te puruSA mahAsattvAH zraddhAlava: puNyaskandhaM mahAntaM // 735 //
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGga niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 736 // Ardra kasyottaraH samAvaNaM tena ca puNyaskandhenAropyAkhyA devA bhavantyAkAzopamAH, sarvottamAM devagatiM gcchntiityrthH|| 29 // 764 // tadevaM zrutaskandhaH2 buddhena dAnamUla: zIlamUlazca dharmaH praveditaH, tad ehi Agaccha bauddhasiddhAntaM pratipadyasvetyevaM bhikSukairabhihitaH sannAIko'nA- SaSThamadhyayana ArdrakrIyam, kulayA dRSTyA tAnvIkSyovAcedaM vakSyamANamityAha- ajogarUva mityAdi, iha asmin bhavadIye zAkyamate saMyatAnAM bhikssuunnaaN| sUtram 29-36 yaduktaM prAktadatyantenAyogyarUpaM- aghaTamAnakam, tathAhi-ahiMsArthamutthitasya triguptiguptasya paJcasamitisamitasya sataH pravraji- (764-771) tasya samyagjJAnapUrvikAM kriyAM kurvato bhAvazuddhiH phalavatI bhavati, tadviparyastamatestvajJAnAvRtasya mahAmohAkulIkRtAntarAtmatayA khalapuruSayorapi vivekamajAnataH kutastyA bhAvazuddhiH?, ato'tyantamasAmpratametadruddhamatAnusAriNAM yatkhalabuddhyA puruSasya zUlaprotanapacanAdikam, tathA buddhasya bAlabuddhyA pizitabhakSaNAnumatyAdikamiti / etadeva darzayati- prANAnAMindriyAdInAmapagamena tuzabdasyaivakArArthatvAtpApameva kRtvA rasasAtAgauravAdigRddhAstadabhAvaMvyAvarNayanti, etacca teSAM pApAbhAvavyAvarNanaM abodhyai abodhilAbhArthaM tayordvayorapi saMpadyate, ato'sAdhvetat / kayordvayorityAha- ye vadanti piNNAkabuddhyA puruSapAke'pi pAtakAbhAvam, yeca tebhyaH zRNvanti, etayordvayorapi vargayorasAdhvetaditi / apica nAjJAnAvRtamUDhajane bhAvazuddhyA zuddhirbhavati, yadi casyAtsaMsAramocakAdInAmapi tarhi karmavimokSaH syAt, tathA bhAvazuddhimeva kevalAmabhyupagacchatAM bhavatAM / zirastuNDamuNDanapiNDapAtAdikaM caityakarmAdikaM cAnuSThAnamanarthakamApadyate, tasmAnnaivaMvadhiyA bhAvazuddhyA zuddhirupajAyata iti sthitam ||30||765||prpkssN dUSayitvA''kaH svapakSAvirbhAvanAyAha-Urdhvamadhastiryak ca yA dizaH prajJApakAdikAstAsu sarvAsvapi dikSu trasAnAM sthAvarANAM ca jantUnAM yattrasasthAvaratvena jIvaliGga-calanaspandanAGkarodbhavacchedamlAnAdikaM tadvijJAya 0 pinnAkabuddhayA (mu0)| 0 0dhastiryakSu yA (mu0)|
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandha:2 // 737 // zrutaskandha:2 SaSThamadhyayanaM AIkrIyam, sUtram 29-36 (764-771) Ardra kasyottaraH ato bhUtAbhizaGkayA jIvopamardo'tra bhaviSyatItyevaMbuddhyA sarvamanuSThAnaM jugupsamAnaH- tadupamaIM pariharan vadet kuryAdapyataH kuto'stIha- asminnevaMbhUte'nuSThAne kriyamANe procyamAne vA'smatpakSe yuSmadApAdito doSa iti // 31 // 766 // adhunA piNNAke puruSabuddhyA asaMbhavameva darzayitumAha- purise tyAdi, tasyAM piNNAkapiNDyAM puruSo'yamityevamatyantajaDasyApi vijJaptireva nAsti, tasmAdya evaM vakti so'tyantaM puruSastathAbhyupagamena huzabdasyaivakArArthatvena anArya evAsau yaH puruSameva khalo'yamiti matvA hate'pinAsti doSa ityevaM vadet, tathAhi- kaH saMbhava pinnAkapiNDyAM puruSabuddharityatovAgapIyamIhagasatyeti sattvopaghAtakatvAt, tatazca niHzaGkaprahAryanAlocako nirvivekatayA baddhyate, tasmAtpiNNAkakASThAdAvapi pravarttamAnena jIvopamaIbhIrUNA sAzaGkana pravarttitavyamiti // 32 // 767 // kiJcAnyat- vAcA'bhiyogo vAgabhiyogastenApi yadyasmAdAvahetpA karma ato vivekI bhASAguNadoSajJo na tAdRzI bhASAmudAharet- nAbhidadhyAd, yata evaM tato'sthAnametadvacanaM guNAnAm , na hi pravrajito yathAvasthitArthAbhidhAyI etad udAraM suSTha paristhUraM niHsAraM nirupapattikaM vacanaM brUyAt, tadyathA- piNyAko'pi puruSaH puruSo'pi piNNAkaH, tathA'lAbukameva bAlako bAlaka eva vA'lAbukamiti // 33 // 768 // sAmpratamArdrakakumAra eva taM bhikSukaM yuktiparAjitaM santaMsollaNThaM bibhaNiSurAha-laddhe ityAdi, aho yuSmAbhirathAnantarye evaMbhUtAbhyupagame sati labdho'rtho-8 vijJAnaM yathAvasthitaMtattvamiti, tathA'vagataHsucintito bhavadbhirjIvAnAmanubhAgaH- karmavipAkastatpIDeti, tathaivaMbhUtena vijJAnena bhavatAM yazaH pUrvasamudramaparaM ca spRSTam, gatamityarthaH, tathA bhavadbhirevaMvidhavijJAnAvalokanenAvalokitaH pANitalastha ivAyaM loka iti aho! bhavatAM vijJAnAtizayo yaduta- bhavantaH piNyAkapuruSayorbAlAlAbukayorvA vizeSAnabhijJatayA pApasya karmaNo Oratha-anantaraM (mu0)| // 737 //
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH2 // 738 // zrutaskandha:2 SaSThamadhyayanaM AIkrIyam, sUtram 29-36 (764-771) Adre kasyottaraH yathaitadbhAvAbhAvaM prAkkalpitavanta iti // 34 // 769 // tadevaM parapakSaM dUSayitvA svapakSasthApanAyAha-maunIndrazAsanapratipannAH sarvajJoktamArgAnusAriNo jIvAnAmanubhAga- avasthAvizeSaM tadupamardaina pIDAM vA suSchu vicintayantaH paryAlocayanto'nnavidhau zuddhiM AhRtavantaH svIkRtavanto dvicatvAriMzaddoSarahitena zuddhenAhAreNAhAraM kRtavanto na tu yathA bhavatAM pizitAdyapi pAtrapatitaM na doSAyeti / tathA channapadopajIvI mAtRsthAnopajIvI sanna vyAgRNIyAd eSaH anantarokto'nupazcAddharmo'nudharmastIrthakarAnuSThAnAdanantaraM bhavatItyanunA viziSyate, iha asmin jagati pravacane vA samyagyatAnAM saMyatAnAM satsAdhUnAm, na tu punarevaMvidho bhikSUNAmiti / yacca bhavadbhirodanAderapi prANyaGgasamAnatayA hetubhUtayA mAMsAdisAdRzyaM codyate tadavijJAya lokatIrthAntarIyamatam, tathAhi-8 prANyaGgatve tulye'pi kiJcinmAMsaM kiJciccAmAMsamityevaM vyavahriyate, tadyathA- gokSIrarudhirAderbhakSyAbhakSyavyavasthitiH, tathA samAne'pistrItve bhAryAsvasrAdau gmyaagmyvyvsthitiriti| tathA zuSkatarkadRSTyA yo'yaM prANyaGgatvAditi heturbhavatopanyasyate / tadyathA- bhakSaNIyaM bhavenmAMsaM, prANyaGgatvena hetunA / odanAdivadityevaM, kshcidaahaatitaarkikH||1||so'siddhaanaikaantikviruddhdossdusstttvaadpkrnnniiyH, tathAhi-niraMzatvAdvastunastadeva mAMsaM tadeva ca prANyaGgamiti pratijJAthaikadezAsiddhaH, tadyathAnityaH zabdo nityatvAd, atha bhinnaM prANyaGgaMtataH sutarAmasiddho, vyadhikaraNatvAd, yathA devadattasya gRhaM kAkasya kAryAt tathA'nekAntiko'pizvAdimAMsasyAbhakSyatvAt, atha tadapi kvacitkadAcitkeSAJcidbhakSyamiti cedevaMca satyasthyAderabhakSya-38 tvAdanaikAntikatvam, tathA viruddhAvyabhicAryapi, yathA'yaM heturmAsasya bhakSyatvaM sAdhayatyevaM buddhAsthnAmapUjyatvamapi / tathA lokavirodhinI ceyaM pratijJA, mAMsaudanayorasAmyAdRSTAntavirodhazcetyevaM vyavasthite yaduktaM prAg yathA buddhAnAmapi pAraNAya 7 tadyathA'yaM (pr0)| // 738 //
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH2 // 739 // zrutaskandhaH2 SaSThamadhyayanaM AIkrIyam, sUtram 37-42 (772-777) AI kasyottaraH kalpata etaditi, tadasAdhviti sthitam // 35 // 770 // anyadapi bhikSukoktamArdrakakumAro'nUdya dUSayitumAha- siNAyagANaM tu ityAdi,snAtakAnAM bodhisattvakalpAnAM bhikSUNAM nityaM yaH sahasradvayaM bhojayedityuktaM prAktaddUSayati-asaMyataHsanrudhiraklinnapANiranArya iva gahA~ nindA jugupsApadavIM sAdhujanAnAmihaloka eva nizcayena gacchati paraloke cAnAryagamyAM gatiM yaatiiti|| 36 // 771 // evaM tAvatsAvadyAnuSThAnAnumantRRNAmapAtrabhUtAnAM yaddAnaM tatkarmabandhAyetyuktam, kiMcAnyat thUlaM uranbhaM iha mAriyANaM, uddiTThabhattaM ca pagappaettA / taM loNatelleNa uvakkhaDettA, sapippalIyaM pagaraMti maMsaM / / sUtram 37 // ( // 772 // ) taMbhuMjamANA pisitaM pabhUtaM, No uvalippAmo vayaM raeNaM / iccevamAhaMsu aNajjadhammA, aNAriyA bAla rasesu giddhA // sUtram 38 // ( // 773) je yAvibhuMjaMti tahappagAraM, sevaMti te paavmjaannmaannaa| maNaM na eyaM kusalA kareMtI, vAyAvI esA vuiyA u micchA // sUtram 39 // ( // 774 // ) savvesi jIvANa dayaTThayAe, sAvajjadosaM parivajayaMtA / tassaMkiNo isiNo nAyaputtA, uddiTThabhattaM parivajayaMti // sUtram 40 // ( // 775 // ) bhUyAbhisaMkAe~ duguMchamANA, savvesi pANANa nihAya daMDaM / tamhA Na bhuMjaMti tahappagAraM, eso'Nudhammo iha saMjayANaM ||suutrm 41 // ( // 776 // ) niggaMthadhammami imaM samAhiM, assiM suThiccA aNihe carejjA / buddhe muNI sIlaguNovavee, accatthataM (o) pAuNatI silog| sUtram 42 // ( // 777 // )
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGga niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam // 740 / / kasyottaraH ArdrakumAra eva tanmatamAviSkurvannidamAha, sthUlaM bRhatkAyamupacitamAMsazoNitamurabhraM-UraNakamiha-zAkyazAsane bhikSuka zrutaskandhaH2 saMghoddezena vyApAdya ghAtayitvA tathoddiSTabhaktaM ca prakalpayitvA vikartya vA tamurabhraM tanmAMsaMca lavaNatailAbhyAmupaskRtya pAcayitvA SaSThamadhyayanaM AIkrIyam, sapippalIkamaparasaMskArakadravyasamanvitaM prakarSeNa bhakSaNayogyaM mAMsaM kurvantIti // 37 // 772 // saMskRtya ca yatkurvanti sUtram 37-42 tadarzayitumAha-taM bhuMjamANA ityAdi, tat pizitaM zukrazoNitasaMbhUtamanAryA iva bhujAnA api prabhUtaM tadrajasA- pApena karmaNA (772-777) na vayamupalipyAmaha ityevaM dhASTopetAH procuH anAryANAmiva dharmaH- svabhAvo yeSAM te tathA anAryakarmakAritvAdanAryA bAlA Ardra iva bAlA vivekarahitatvAdraseSu ca-mAMsAdikeSu gRddhA adhyupapannAH // 38 // 773 // ityetacca teSAM mahate'nAyeti darzayati-ye cApi rasagauravagRddhAHzAkyopadezavarttinastathAprakAraM sthUlorabhrasaMbhUtaMghRtalavaNamaricAdisaMskRtaM pizitaMbhuJjate aznanti te'nAryAH pApaM kalmaSamajAnAnA nirvivekinaH sevante Adadate, tathA coktaM-hiMsAmUlamamedhyamAspadamalaM dhyAnasya raudrasya yadvIbhatsaMrudhirAvilaMba kRmigRhaM durgandhi pUyAdim / zukrAsRkprabhavaM nitAntamalinaM sadbhiH sadA ninditaM, ko bhuGkte narakAya rAkSasasamo mAMsaM tdaatmdruhH?||1 apica-mAMsa bhakSayito'mutra, yasya mAMsamihAmyaham / etanmAMsasya mAMsatvaM, pravadanti manISiNaH // 2 // tathA / yo'tti yasya ca tanmAMsamubhayoH pazyatAntaram / ekasya kSaNikA tRptiranyaH praannairviyujyte||3|| (granthAgraM 12000) tadevaM mahAdoSaM mAMsAdanamiti matvA yadvidheyaM tadarzayati- etadevaMbhUtaM mAMsAdanAbhilASarUpaM manaH-antaHkaraNaM kuzalA nipuNA mAMsAzitvavipAkavedinastanivRttiguNAbhijJAzca na kurvanti, tadabhilASAt mano nivartayantItyarthaH,AstAM tAvadbhakSaNam, vAgapyeSA yathA 'na mAMsabhakSaNe doSa' ityAdikA bhAratyapyabhihitA- uktA mithyA, tuzabdAnmano'pi tadanumatyAdau na vidheyamiti, tannivRttau cehaivAnupamA / zlAghA'mutra ca svargApavargagamanamiti, tathA coktaM-zrutvA duHkhaparamparAmatighRNAM mAMsAzinAM durgatiM, ye kurvanti zubhodayena viratiM // 740 //
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGga niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 741 // zrutaskandhaH 2 SaSThamadhyayana AIkrIyam, sUtram 37-42 (772-777) Ardra kasyottaraH maaNsaadnsyaadraat| saddIrghAyuradUSitaM gadarujA saMbhAvya yAsyanti te, maryeSudbhaTabhogadharmamatiSu svargApavargeSu ca // 2 // ityaadi||39|| 774||n kevalaM mAMsAdanameva parihAryam, anyadapi mumukSUNAM parihartavyamiti darzayitumAha-savvesi mityAdi sarveSAM jIvAnAM prANinAM prANArthinAm, na kevalaM paJcendriyANAmeveti sarvagrahaNam, dayArthatayA dayAnimittaM sAvadyamArambhaM mahAnayaM doSa ityevaM matvA taM parivarjayantaH sAdhavastacchaDino- doSazaGkinaH RSayo mahAmunayo jJAtaputrIyAH zrImanmahAvIravarddhamAnaziSyAH uddiSTa dAnAya parikalpitaM yadbhaktapAnAdikaM tatparivarjayanti // 40 // 775 // kiJca- bhUtAnAM jIvAnAM upamardazaGkayA sAvadyamanuSThAna jugupsamAnAH pariharantaH, tathA sarveSAM prANinAMdaNDayatIti daNDaH- samupatApastaM nidhAya parityajya samyagutthAnenotthitAH satsAdhavoyatayastato na bhuJjate tathAprakAramAhAramazuddhajAtIyaM eSo'nudharmaH iha asmin pravacane saMyatAnAM yatInAm, tIrthakarAcaraNAdanupazcAccaryata ityanunA vizeSyate, yadivA'Nuriti stokenApyaticAreNa bAdhyate zirISapuSpamiva sukumAra ityato'NunA vizeSyata iti // 41 // 776 // kiMcAnyat- NigaMthadhamma mityAdi, nAsminmaunIndradharme bAhyAbhyantararUpo grantho'syAstIti nirgranthaH sa cAsau dharmazca nirgranthadharmaH sa ca zrutacAritrAkhyaH kSAntyAdiko vA sarvajJoktastasminnevaMbhUte dharme vyavasthitaH imaM pUrvoktaM samAdhimanuprAptaH asmiMzvAzuddhAhAraparihArarUpe samAdhau suSThu- atizayena sthitvA anihaH amAyo'thavA nihanyata iti niho na niho'nihaH-parISahairapIDito yadivA 'sniha bandhane' asniha iti sneharUpabandhanarahitaH saMyamAnuSThAnaM caret, tatA buddho'vagatatattvo muniH kAlatrayavedI zIlena krodhAdyupazamarUpeNa guNaizca mUlottaraguNabhUtairupapeto- yukta ityevaM- guNakalito'tyarthatAM(taH) 18 sarvaguNAtizAyinIM sarvadvandvoparamarUpAMsaMtoSAtmikAM zlAghAMprazaMsAMloke lokottarevA''pnoti, tathA coktaM- rAjAnaM tRNatulyameva 0 jIvAnAM prANArthinAM (mu0)| // 741 //
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutaskandhaH zrIsUtrakRtAta niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 742 // SaSThamadhyayana ArdrakrIyam, sUtram 43-46 (778-781) brAhmaNAnAM upAsanA manute zakre'pi naivAdaro, vittopArjanarakSaNavyayakRtAH prApnoti no vednaaH| saMsArAntaravartyapIha labhate zaM muktavannirbhayaH, sNtossaatpurusso'mRttvmciraadyaayaatsurendraarcitH||1|| ityAdi // 42 // 777 // tadevamAkakumAraM nirAkRtagozAlakAjIvakabauddhamatamabhisamIkSya sAmprataM dvijAtayaH procuH, tadyathA- bho ArdrakakumAra! zobhanamakAri bhavatA yadete vedabAhye dve api mate niraste, tatsAmpratametadapyAhataM vedabAhyamevAtastadapinAzrayaNArha bhavadvidhAnAm, tathAhi-bhavAn kSatriyavaraH, kSatriyANAMca sarvavarNottamA brAhmaNA evopAsyA na zUdrAH, ato yAgAdividhinA brAhmaNasevaiva yuktimatItyetatpratipAdanAyAha siNAyagANaM tu duve sahasse, je bhoyae Niyae mAhaNANaM / te punnakhaMdhe sumaha'JjaNittA, bhavaMti devA iti veyvaao||suutrm 43 // ( // 778 // ) siNAyagANaM tu duve sahasse, je bhoyae Niyae kulAlayANaM / se gacchati loluvasaMpagADhe, tivvAbhitAvI nnrgaabhisevii|| sUtram 44 // ( // 779 // ) dayAvaraM dhammaM duguMchamANA, vahAvahaM dhammaM psNsmaannaa| egaMpije bhoyayatI asIla, Nivo NisaM jAti kuo surehiM ? ||suutrm 45 // ( // 780 // ) duhaovidhammami samuTThiyAmo, assiM suTThiccA taha eskaalN| AyArasIle buieha nANI, Na saMparAyaMmi visesmtthi||suutrm 46 // ( // 781 // ) tuzabdo vizeSaNArthaH, SaTkarmAbhiratA vedAdhyApakAH zaucAcAraparatayA nityaM snAyino brahmacAriNaH snAtakAsteSAM sahasradvayaM nityaM ye bhojayeyuH kAmikAhAreNa te samupArjitapuNyaskandhAH santo devAH svarganivAsino bhavantItyevaMbhUto vedavAda iti // 43 // // 742 //
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGga niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 743 // upAsanA 778 // adhunA''rdrakakumAra etaddUSayitumAha- siNAyagANaM tu ityAdi, snAtakAnAM sahasradvayamapi nityaM ye bhojayanti, kiMbhUtAnAM? zrutaskandha:2 kulAni- gRhANyAmiSAnveSaNArthino nityaM ye'Tanti te kulATA:- mArjArAH kulATA iva kulATA brAhmaNAH, yadivA-8 SaSThamadhyayanaM ArdrakrIyam, kulAni-kSatriyAdigRhANi tAni nityaM piNDapAtAnveSiNAM paratarkukANAmAlayo yeSAM te kulAlayAsteSAM nindyajIvikopa sUtram 43-46 gatAnAmevaM bhUtAnAM snAtakAnAM yaH sahasradvayaM bhojayetso'satpAtranikSiptadAno gacchati bahuvedanAsu gatiSu / kiMbhUtaH san?- (778-781) brAhmaNAnAM lolupaiH AmiSagRddhai rasasAtAgauravAdyupapannaiH jihvendriyavazagaiH saMpragADho- vyApto, yadivA kiMbhUte narake yAti?- lolupaiHAmiSagRdhnubhirasumadbhirvyApto yo narakastasminniti, kiMbhUtazcAsau dAtA narakAbhisevI bhavati tadarzayati- tIvraH- asahyo yo'bhitApaH-krakacapATanakumbhIpAkataptatrapupAnazAlmalyAliGganAdirUpaH sa vidyate yasyAsausa tIvrAbhitApItyevaMbhUtavedanAbhitaptastrayastriMzatsAgaropamANi yAvadapratiSThAnanarakAdhivAsI bhavatIti // 44 // 779 // apica- dayA- prANiSu kRpA tayA vara:- pradhAno yo dharmastamevaMbhUtaM dharmaM jugupsamAno nindana tathA vadhaM- prANyupamaImAvahatIti vadhAvahastaM tathAbhUtaM dharmaM prazaMsan stuvan ekamapyazIlaM-nizzIlaM nivrataM SaDjIvakAyopamardaina yo bhojayet, kiM punaH prabhUtAn?, nRpo rAjanyo vA yaH kazcinmUDhamatirdhArmikaM AtmAnaM manyamAnaH, sa varAko nizeva nityAndhakAratvAnnizA- narakabhUmistAM yAti, kutastasyAsureSvapiadhamadeveSvapi praaptiriti?| tathA karmavazAdasumatAM vicitrajAtigamanAjAterazAzvatatvamato na jAtimado vidheya iti / yadapi kaizciducyate- yathA brAhmaNA brahmaNo mukhAdvinirgatA bAhubhyAM kSatriyA UrubhyAM vaizyAH padyAMzUdrAH ityetadapyapramANatvAdatiphalguprAyam, tadabhyupagame ca na vizeSo varNAnAM syAd, ekasmAtprasUterbudhnazAkhApratizAkhAgrabhUtapanasodumbarAdiphalavad, brahmaNo vA mukhAderavayavAnAM cAturvarNyAvAptiH syAt, na caitadiSyate bhavadbhiH, tathA yadi brAhmaNAdInAM brahmaNo mukhAderudbhavaH sAmprataM kiM // 743 //
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH2 // 744 // na jAyate?, atha yugAdAvetaditi evaM ca sati dRSTahAniradRSTakalpanA syAditi / tathA yadapi kaizcidabhyadhAyi sarvajJanikSepAvasare, zrutaskandha:2 tadyathA- sarvajJarahito'tItaH kAlaH,kAlatvAdvartamAnakAlavat, evaM ca satyetadapi zakyate vaktuM yathA- nAtItaH kAlo SaSThamadhyayanaM brahmamukhAdivinirgatacAturvarNyasamanvitaH kAlatvAdvarttamAnakAlavad, bhavati ca vizeSe pakSIkRte sAmAnyaM heturityataH AIkrIyam, sUtram 43-46 pratijJArthaMkadezAsiddhatA nAzaGkanIyeti / jAtezcAnityatvaMyuSmatsiddhAnta evAbhihitam, tadyathA-zRgAlo vai eSa jAyate yaH sapurISo / (778-781) dahyata ityAdinA, tathA sadyaH patati mAMsena, lAkSayA lavaNena ca / tryahena zUdrIbhavati, brAhmaNAH kssiirvikryii||1|| ityAdi, paraloke brAhmaNAnAM upAsanA cAvazyaMbhAvI jAtipAtaH, yata uktaM- kAyikaiH karmaNAM doSairyAti sthAvaratAM naraH / vAcikaiH pakSimRgatAM, maansairntyjaatitaam||1|| ityAdi, guNairapyevaMvidhairna brAhmaNatvaM yujyate, tadyathA- SaT zatAni niyujyante, pazUnAM madhyame'hani / azvamedhasya vacanAnnyUnAni pshubhistribhiH||1||ityaadi, vedoktatvAnnAyaMdoSa iti cet, nanvidamabhihitameva-'na hiMsyAtsarvabhUtAnI'tyataH pUrvottaravirodhaH, tathA AtatAyinamAyAntamapi vedAntagaM rnne| jighAMsantaM jighAMsIyAnna tena brahmahA bhvet||1|| tathA 'zUdraM hatvA prANAyAma japet / apahasitaM vA kuryAt yatkiJcidvA dadyAt', tathA 'anasthijantUnAM zakaTabharaM mArayitvA brAhmaNaM bhojayed' ityevamAdikA dezanA vidvajjanamanAMsi naraJjayatItyato'tyarthamasamaJjasamiva lakSyate yussmdrshnmiti| tadevamArdrakakumAraM nirAkRtabrAhmaNavivAdaM bhagavadantikaMgacchantaM dRSvA ekadaNDino'ntarAle evocuH, tadyathA- bho ArdrakakumAra! zobhanaM kRtaM bhavatA yadete sarvArambhapravRttA gRhasthAH zabdAdiviSayaparAyaNAH pizitAzanena rAkSasakalpA dvijAtayo nirAkRtAH, tatsAmpratamasmatsiddhAntaM zRNu zrutvA cAvadhAraya, tadyathA-sattvarajastamasAMsAmyAvasthA prakRtiH, prakRtermahAMstato'haGkArastasmAdgaNazca SoDazakastasmAdapiSoDaza // 744 //
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 745 // kAtpaJcabhya paJca bhUtAni ityAdi, tathA caitanyaM puruSasya svaMrUpamityetattvAhatairapyAzritam, ataH paJcaviMzatitattvaparijJAnAdeva zrutaskandhaH2 mokSAvAptirityato'smatsiddhAnta eva zreyAnnApara iti ||45||780||n yuSmatsiddhAnto'tidUreNa bhidyata ityetadarzayitumAha SaSThamadhyayana AIkrIyam, duhao'vI tyAdi, yo'yamasmaddharmo bhavadIyazcArhataH sa ubhayarUpo'pi kathaJcitsamAnaH, tathAhi- yuSmAkamapi jIvAstitve sUtram 47-48 sati puNyapApabandhamokSasadbhAvona lokAyatikAnAmiva tadabhAve pravRttiH nApibauddhAnAmiva sarvAdhArabhUtasyAntarAtmana evA- (782-783) bhAvaH, tathA'smAkamapi paJca yamAH ahiMsAdayo bhavatAMca ta eva paJca mahAvratarUpAH, tathendriyanoindriyaniyamo'pyAvayostulya ekadaNDinaH hastitApaeva, tadevamubhayasminnapi dharme bahusamAne samyagutthAnotthitA yUyaM vayaM ca tasmAddharme suSTha sthitAH pUrvasmin kAle vartamAne eSye ca savarNanaMca yathAgRhItapratijJAnirvoDhAro, na punaranye, yathA vratezvarayAgavidhAnena pravrajyAM muktavanto muJcanti mokSanti ceti, tathA''cArapradhAna zIlamuktaM yamaniyamalakSaNaM na phalgukalkakuhakAjIvanarUpaM athAnantaraM jJAnaMca mokSAGgatayA'bhihitam, tacca zrutajJAnaM kevalAkhyaM ca yathAsvamAvayordarzane prasiddham, tathA saMparyyante- svakarmabhirdhAmyante prANino yasminsa saMparAyaH- saMsArastasmiMzcAvayorna / vizeSo'sti, tathAhi-yathA bhavatAM kAraNe kAryaM naikAntenAsadutpadyate asmAkamapi tathaiva, dravyAtmatayA nityatvaM bhavadbhirapyAzritameva, tathotpAdavinAzAvapi yuSmadabhipretAvAvirbhAvatirobhAvAzrayAdasmAkamapIti // 46 // 781 // punarapi ta evaikadaNDinaH sAMsArikajIvapadArthasAmyApAdanAyA: avvattarUvaM purisaM mahaMtaM, saNAtaNaM akkhayamavvayaM ca / savvesu bhUtesuvi savvato se, caMdo va tArAhiM smttruuve||suutrm 47 // A ( // 782 // ) 0 bhUtAni, tathA (mu0)| 0 iti na tathA (mu0)| yuSmatsiddhAnto (pra0)10 vakSyamANAnAM vizeSaNAnAM saapekssmbhyupgmaapekssyaa| // 745 //
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGga niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam | zrutaskandhaH2 | // 746 // savarNanaMca evaMNa mijaMti Na saMsaraMtI, Na mAhaNA khattiya vesa pesA / kIDA ya pakkhI yasarIsivA ya, narA yasavve taha devlogaa|suutrm 48 // zrutaskandhaH 2 ( // 783 // ) SaSThamadhyayanaM ArdrakrIyam, purizayanAtpuruSo-jIvastaM yathA bhavanto'bhyupagatavantastathA vayamapi, tameva vizinaSTi- amUrttatvAdavyaktaM rUpaM-svarUpama-8 sUtram 47-48 syAsAvavyaktarUpastam, karacaraNazirogrIvAdyavayavatayA svato'navasthAnAt, tathA mahAntaM lokavyApinaM tathA sanAtanaM zAzvataM (782-783) dravyArthatayA nityam, nAnAvidhagatisaMbhave'pi caitanyalakSaNAtmasvarUpasyApracyuteH, tathA akSayaM kenacitpradezAnAM khaNDazaH ekadaNDinaH hastitApakartumazakyatvAt, tathA avyayaM anantenApikAlenaikasyApi tatpradezasya vyayAbhAvAt, tathA sarveSvapi bhUteSukAyAkArapariNateSu pratizarIraM sarvataH sAmastyAnniraMzatvAdasAvAtmA saMbhavati, kimiva ?- candra iva zazIva tArAbhiH azvinyAdibhirnakSatraiH yathA / samastarUpaH saMpUrNaH sambandhamupayAti evamasAvapi AtmA pratyekaMzarIraiH saha sNpuurnn:smbndhmupyaati| tadevamekadaNDibhirdarzanasAmyApAdanena sAmavAdapUrvakaM svadarzanAropaNArthamAIkakumAro'bhihito, yatraitAni saMpUrNAni- nirupacaritAni pUrvoktAni vizeSaNAni dharmasaMsArayorvidyante sa eva pakSaH sazrutikena samAzrayitavyo bhavati / etAni cAsmadIya eva darzane yathoktAni santi, nA''rhate, atobhavato'pyasmaddarzanamevAbhyupagantavyamiti // 47 // 782 // tadevamabhihitaH sannAkakumArastaduttaradAnAyAha- 'eva'mityAdi, yadivA prAktanaH zlokaH 'avvattarUva' mityAdiko vedAntavAdyAtmAdvaitamatena vyAkhyAtavyaH, tathAhite ekamevAvyaktaM puruSaM- AtmAnaM mahAntamAkAzamiva sarvavyApinaM sanAtanaM anantamakSayamavyayaM sarveSvapi bhUteSu-cetanAcetaneSu sarvataH- sarvAtmatayo'sau sthita ityevamabhyupagatavanto, yathA sarvAsvapi tArAsveka eva candraH sambandhamupayAtyevamasAvapIti / (c) akSataM (pr0)| (r) ka iva (mu0)| // 746 //
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ niyukti zrIsUtrakRtAGga zrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 747 // asya cottaradAnAyAha- eva mityAdi, eva miti yathA bhavatAM darzane ekAntanaiva nityo'vikAryAtmA'bhyupagamyate ityevaM padArthAH zrutaskandhaH2 sarve'pi nityAH, tathA ca sati kuto bandhamokSasadbhAva:?, bandhAbhAvAcca na nArakatiryaGnarAmaralakSaNazcaturgatikaH saMsAraH, SaSThamadhyayanaM AIkrIyam, mokSAbhAvAcca nirarthakaM vratagrahaNaM bhavatAMpaJcarAtropadiSTayamaniyamapratipattizceti, evaM ca yaducyate bhavatA- yathA 'Avayostulyo dharma'iti, tadayuktamuktam, tathA saMsArAntargatAnAMca padArthAnAM na sAmyam, tathAhi- bhavatAM dravyaikatvavAdinAMsarvasya pradhAnAda- (782-783) ekadaNDinaH bhinnatvAtkAraNamevAsti, kAryaM ca kAraNAbhinnatvAtsarvAtmanA tatra vidyate, asmAkaM ca dravyaparyAyobhayavAdinAM kAraNe kArya hastitApadravyAtmatayA vidyate na paryAyAtmakatayA, apica- asmAkamutpAdavyayadhrauvyayuktaM saducyate, bhavatAM tu dhrauvyayuktameva saditi, savarNanaMca yAvapyAvirbhAvatirobhAvau bhavatocyate tAvapinotpAdavinAzAvantareNa bhavitumutsahete, tadevamaihikAmuSmikacintAyAmAvayorna kathaJcitsAmyam / kiMca- sarvavyApitve satyAtmanAmavikAritve cAtmAdvaite cAbhyupagamyamAne nArakatiryanarAmarabhedena / bAlakumArasubhagadurbhagADhyadaridrAdibhedena vA na mIyeran- na paricchioran, nApi svakarmacoditA nAnAgatiSu saMsaranti, sarvavyApitvAdekatvAdvA, tathA na brAhmaNA na kSatriyA na vaizyA na preSyA- na zUdrA nApi kITapakSisarIsRpAzca bhaveyuH, tathA narAzca sarve'pi devalokAzcetyevaM nAnAgatibhedena na bhidyeran, atonasarvavyApI AtmA, nApyAtmAdvaitavAdojyAyAn, yataH pratyekaM sukhaduHkhAnubhavaH samupalabhyate, tathA zarIratvakparyantamAtra evAtmA, tatraiva tadguNavijJAnopalabdheriti sthitam, tadevaM vyavasthite yuSmadAgamo yathArthAbhidhAyIna bhavati, asarvajJapraNItatvAd, asarvajJapraNItatvaM caikAntapakSasamAzrayaNAditi // 48 // 783 // evamasarvajJasya mArgodbhAvane doSamAvirbhAvayannAha (r) yuktameva (mu0)| // 747 //
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 748 // zrutaskandhaH2 SaSThamadhyayana ArdrakrIyam, sUtram 49-51 (784-785) ekadaNDina: hastitApasavarNanaMca loyaM ayANittiha kevaleNaM, kahaMti je dhmmmjaannmaannaa|nnaasNti appANa paraM ca NaTThA, saMsAra ghoraMmi aNorapAre / / sUtram 49 // ( // 784 // ) loyaM vijANaMtiha, kevaleNaM, punneNa nANeNa smaahijuttaa| dhammaMsamattaM ca kahaMti je u, tAraMti appANa paraMca tinnA // sUtram 50 // ( // 785 // ) lokaM caturdazarajjvAtmakaM carAcaraM vA lokamajJAtvA kevalena divyajJAnAvabhAsena iha asmin jagati ye tIrthikA ajAnAnA avidvAMso dharmaM durgatigamanamArgasyArgalAbhUtaM kathayanti pratipAdayanti te svato naSTA aparAnapi nAzayanti, kva?- ghore bhayAnake saMsArasAgare aNorapAre tti arvAgbhAgaparabhAgavarjite'nAdyanante iti, evaMbhUte saMsArArNave AtmAnaM prakSipantItiyAvat // 49 // 784 // sAmprataM samyagjJAnavatAmupadeSTraNAM guNAnAvirbhAvayannAha- loya mityAdi, lokaM caturdazarajvAtmakaM kevalAlokena kevalino vividhaM- anekaprakAraM jAnanti-vidantIha- asmin jagati, prakarSeNa jAnAti prajJaH, puNyahetutvAdvA puNyam, tena tathAbhUtena jJAnena samAdhinA ca yuktAH samastaM dharmaM zrutacAritrarUpaM ye tu parahitaiSiNaH kathayanti pratipAdayanti te mahApuruSAH svataH saMsArasAgaraM tIrNAH, paraMca tArayanti sadupadezadAnata iti / kevalinolokaMjAnantItyukte'pi yatpunarjJAnenetyuktaM tadbauddhamatocchedena jJAnAdhAra AtmA astIti pratipAdanArthamiti, etaduktaM bhavati- yathA dezikaH samyagmArgajJa AtmAnaM paraM ca tadupadezavartinaM mahAkAntArAdvivakSitadezaprApaNena nistArayati, evaM kevalino'pyAtmAnaM paraMcasaMsArakAntArAnnistArayantIti // 50 // 785 // punarapyAkakumAra evamAha je garahiyaM ThANamihAvasaMti, je yAvi loe crnnovveyaa| udAhaDaM taM tu samaM maIe, ahAuso vippariyAsameva / / sUtram 51 // // 748 //
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ | zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandha: 2 // 749 / / zrutaskandha: 2 SaSThamadhyayanaM AIkrIyam, sUtram 51-52 (786-787) ekadaNDinaH hastitApasavarNanaMca ( // 786 // ) __ saMvacchareNAvi ya egamegaM, bANeNa mAreu mahAgayaM tu / sesANa jIvANa dayaTThayAe, vAsaM vayaM vitti pkppyaamo|| sUtram 52 // ( / / 787 // ) asarvajJaprarUpaNamevaMbhUtaM bhavati, tadyathA- yekecitsaMsArAntarvartino'zubhakarmaNopapetAH-samanvitAstadvipAkasahAyA garhitaM ninditaM jugupsitaM nirvivekijanAcaritaM sthAnaM padaM karmAnuSThAnarUpamiha-asmin jagatyAseva(vasa)nti-jIvikAhetumAzrayanti tathA yeca sadupadezavartino loke'smin caraNena viratipariNAmarUpeNopapetAH-samanvitAH, teSAmubhayeSAmapi yadanuSThAnaM-zobhanAzobhanasvarUpamapi satU tadasarvajJaiH arvAgdirzibhiH samaMsadRzaMtulyamudAhRtaM- upanyastaM svamatyAsvAbhiprAyeNa, na punaryathAvasthitapadArthanirUpaNena, athavA''yuSman he ekadaNDin! viparyAsameva viparyayamevodAhared asarvajJo- yadazobhanaM tacchobhanatvenetaratvitaratheti, yadivA viparyAsa iti madonmattapralApavadityuktaM bhavatIti // 51 // 786 // tadevamekadaNDino nirAkRtyAkakumAro yAvadbhagavadantikaM vrajati tAvaddhastitApasAH parivRtya tasthuridaM ca procurityAha-saMvacchareNa ityAdi, hastinaM vyApAdyAtmano vRttiM kalpayantIti hastitApasAsteSAMmadhye kazcidvRddhatama etaduvAca, tadyathA-bho ArdrakakumAra! sazrutikena sadA'lpabahutvamAlocanIyam, tatra ye amI tApasAH kandamUlaphalAzinaste bahUnAM sattvAnAM sthAvarANAM tadAzritAnAM codumbarAdiSu jaGgamAnAmupaghAte vartante, ye'pica bhaikSyeNAtmAnaM vartayanti te'pyAzaMsAdoSadUSitA itazcetazcATATyamAnAH pipIlikAdijantUnAM upaghAte vartante, vayaM tu saMvatsareNApi apizabdAt SaNmAsena caikaikaMhastinaM mahAkAyaM bANaprahAreNa vyApAdya zeSasattvAnAM dayArthamAtmano vRtti varttanaM tadAmiSeNa varSamekaM yAvatkalpayAmaH, tadevaMvayamalpasattvopaghAtena prabhUtatarasattvAnAMrakSAMkurma iti ||52||787||saamprt (c) nirUpaNena, AyuSman (pr0)| // 749 //
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutaskandhaH2 zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 750 / / SaSThamadhyayanaM AIkrIyam, sUtram 53-55 (788-790) ekadaNDinaH hastitApasavarNanaMca metadevAIkakumAro hastitApasamataM dUSayitumAha saMvacchareNAvi ya egamegaM, pANaM haNaMtA aNiyattadosA / sesANa jIvANa vaheNa laggA, siyA ya thovaM gihiNo'vi tmhaa|| sUtram 53 // ( // 788 // ) saMvacchareNAvi ya egamegaM, pANaM haNaMtA samaNavvaesu / AyAhie se purise aNaje, Na tArise kevaliNo bhavaMti // sUtram 54 // ( // 789 // ) buddhassa ANAe~ imaMsamAhiM, assiMsuThiccA tiviheNa taaii| tariuMsamudaM va mahAbhavoghaM, aayaannvNdhmmmudaahrejaa|suutrm 55 // ( // 790 // ) ttibemi // iti addaijjaNAma chaTThamajjhayaNaM samattaM // ___ saMvatsareNaikaikaM prANinaM ghnanto'pi prANAtipAtAdanivRttatvAdanivRttadoSAste bhavanti, AzaMsAdoSazca bhavatAM paJcendriyamahAkAya sattvavadhaparAyaNAnAmatiduSTo bhavati, sAdhUnAM tu sUryarazmiprakAzitavIthiSu yugamAtradRSTyA gacchatAmIryAsamitisamitAnAM dvicatvAriMzaddoSarahitamAhAramanveSayatAM lAbhAlAbhasamavRttInAM kutastya AzaMsAdoSaH pipIlikAdisattvopaghAto vetyarthaH, stokasattvopaghAtenaivaMbhUtena doSAbhAvo bhavatA'bhyupagamyate, tathA ca sati gRhasthA api svArambhadezavartina eva prANino ghnanti zeSANAM ca jantUnAM kSetrakAlavyavahitAnAM bhavadabhiprAyeNa vadhe na pravRttAH, yata evaM tasmAtkAraNAtsyAdevaM stoka miti svalpaM yasmAtghnanti tataste'pi doSarahitA iti ||53||788||saamprtmaardrkkumaarohstitaapsaanduussyitvaa tadupadeSTAraM dUSayitumAhasaMvacchareNe tyAdi, zramaNAnAM- yatInAMvratAni zramaNavratAniteSvapi vyavasthitAH santa ekaikaM saMvatsareNApi ye ghnanti ye copadizanti (r) pAtAdanivRttadoSAste (mu0)| // 750 //
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGga niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH2 // 751 // zrutaskandhaH2 SaSThamadhyayana AIkrIyam, sUtram 53-55 (788-790) ekada hastitApasavarNanaMca te'nAryAH, asatkarmAnuSThAyitvAt, tathA AtmAnaM pareSAM cAhitAste puruSAH, bahuvacanamArSatvAt, na tAdRzAH kevalino bhavanti, tathAhi- ekasya prANinaH saMvatsareNApighAte ye'nye pizitAzritAstatsaMskAre ca kriyamANe sthAvarajaGgamA vinAzamupayAnti te taiH prANivadhopadeSTubhirna dRSTAH, na ca tairniravadyopAyo mAdhukaryA vRttyA yo bhavati sa dRSTaH, ataste na kevalamakevalino viziSTavivekarahitAzceti / tadevaM hastitApasAnnirAkRtya bhagavadantikaMgacchantamArdrakakumAraM mahatA kalakalena lokenAbhiSTrayamAnaM taM samupalabhya abhinavagRhItaH sarvalakSaNasaMpUrNo vanahastI samutpannatathAvidhaviveko'cintayat- yathA'yamArdraka- kumAro'pAkRtAzeSatIrthiko niSpratyUhaM sarvajJapAdapadmAntikaM vandanAya vrajati tathA'hamapi yadyapagatAzeSabandhanaH syAMtata enaM mahApuruSAmAkakumAraM pratibuddhataskarapaJcazatopetaM tathA pratibodhitAnekavAdigaNasamanvitaM paramayA bhaktyaitadantikaM gatvA vandAmItyevaM yAvadasau hastI kRtasaMkalpastAvastraTanaTaditi truTitasamastabandhanaH sannAIkakumArAbhimukhaM prasannakarNatAlastathordhvaprasAritadIrghakaraH pradhAvitaH, tadanantaraM kRtahAhAravagarbhakalakalena pUtkRtaM-yathA dhik kaSTaM hato'yamAIkakumAro maharSirmahApuruSaH, tadevaM pralapanto lokA itazcetazca prapalAyamAnAH(santi), asAvapi vanahastI samAgatyAkakumArasamIpaM bhaktisaMbhramAvanatAgrabhAgottamAGgo nibhRttakarNatAlastri:pradakSiNIkRtya nihitadharaNItaladantAgrabhAgaH spRSTakarAgrataccaraNayugala supraNihitamanAH praNipatya maharSi vanAbhimukhaM yayAviti / tadevamArdrakakumAratapo'nubhAvAdbandhanonmuktaM mahAgajamupalabhya sapaurajanapadaH zreNikarAjastamArdrakakumAraM maharSiM tattapaHprabhAvaMcAbhinandyAbhivandya ca provAca-bhagavannAzcaryamidaM yadasauvanahastI tAdRgvidhAcchastrocchedyAcchRGkhalAbandhanAyuSmatattapaHprabhAvAnmukta ityetadatiduSkaramityevamabhihite ArdrakakumAraH pratyAhabhoH zreNikamahArAja! naitahuSkaraM yadasauvanahastI bandhanAnmuktaH, api tvetaduSkaraM yatsnehapAzamocanam, etaccaprAGniyuktigAthayA 0 pradatta0 (mu0)| (c) nivRtta0 (mu0)| 0 cchastrAcchedyA (mu0)| // 751 //
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH2 // 752 // pradarzitam / sA ceyaM- Na dukkaraM vA NarapAsamoyaNaM, gayassa mattassa varNami rAyaM! / jahA u cattAvalieNa taMtuNA, sudukkara me paDihAi zrutaskandhaH 2 moyaNaM // 1 // evamArdrakakumAro rAjAnaM pratibodhya tIrthakarAntikaM gatvA'bhivandya ca bhagavantaM bhaktibharanirbhara AsAMcakre, SaSThamadhyayana bhagavAnapitAni paJcApizatAni pravrAjya tacchiSyatvenopaninya iti ||54||789||saamprtN samastAdhyayanArthopasaMhArArthamAha ArdrakrIyam, sUtram 53-55 buddhasse tyAdi, buddhaH avagatatattvaH sarvajJo vIravarddhamAnasvAmI tasyAjJayA-tadAgamena imaM samAdhiM saddharmAvAptilakSaNaM avApyAsmiMzca (788-790) samAdhau suSTha sthitvA manovAkkAyaiH supraNihitendriyo na mithyAdRSTimanumanyate, kevalaM tadAvaraNajugupsAM trividhenApi karaNena. ekadaNDinaH hastitApavidhatte, sa evaMbhUta AtmanaH pareSAM ca trAyI- trANazIlastAyI vA- gamanazIlo mokSaM prati, sa evaMbhUtastarItuM atilacyA savarNanaMca samudramiva dustaraM mahAbhavaughaM mokSArthamAdIyata ityAdAnaM- samyagdarzanajJAnacAritrarUpaM tadvidyate yasyAsAvAdAnavAn- sAdhuH, sa ca samyagdarzanena satA paratIrthikatapaHsamRddhyAdidarzanena maunIndrAdarzanAnna pracyavate, samyagjJAnena tu yathAvasthitavastuprarUpaNataH samastaprAvAdukavAdanirAkaraNenApareSAM yathAvasthitamokSamArgamAvirbhAvayatIti,samyakcAritreNa tu samastabhUtagrAmahitaiSitayA / niruddhAzravadvAraH san tapovizeSAccAnekabhavopArjitaM karma nirjarayati svato'nyeSAM caivaMprakArameva dharmamudAhareda- vyAgRNIyAt / aavirbhaavyedityrthH| iti parisamAptyarthe / bravImIti pUrvavat, nayAzca prAgvadeva vAcyAH, vakSyante cottaratra // 55 // 790 // samAptaM cedamArdrakIyAkhyaM SaSThamadhyayanamiti // 6 // ||shriimtsudhrmsvaamignnbhRtprruupitN zrImacchIlAGkAcAryaviracitAyAM zrIsUtrakRtAGgavRttau SaSThamadhyayanaM ArdrakrIyAkhyaM samAptamiti // (c) bravImIti nayAzca prAgvadeva (mu0)| // 752 //
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtA niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH2 // 753 // ||ath saptamamadhyayanaM naalndaakhym|| zrutaskandhaH 2 vyAkhyAtaM SaSThamadhyayanam, adhunA saptamamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-iha prAgvyAkhyAtenAkhilenApi sUtrakRtAGgena saptamamadhyayanaM nAlandIyam, svasamayaparasamayaprarUpaNAdvAreNa prAyaHsAdhUnAmAcAro'bhihito'nena tu zrAvakagato vidhirucyate, yadivA'nantarAdhyayane paravAda- niyuktiH nirAkaraNaM kRtvA sAdhvAcArasya ya upadeSTA sa udAharaNadvAreNa pradarzitaH, iha tu zrAvakadharmasya ya upadeSTA sa udAharaNadvAreNaiva / 201-204 alaMnikSepAdiH pradarzyate, yadivA'nantarAdhyayane paratIrthikaiH saha vAda iha tu svayUthyairiti / anena sambandhenAyAtasyAsyAdhyayanasya catvAryanuyogadvArANyupavarNitavyAni upakramAdIni, tatrApi nAmaniSpanne nikSepe nAlandIyAbhidhAnamidamadhyayanam, idaM caivaM vyutpAdyatepratiSedhavAcino nakArasya tadarthasyaivAlaMzabdasya 'DudAJ dAne' ityetasya dhAtormIlanena nAlaM dadAtIti nAlandA idamuktaM bhavati- pratiSedhapratiSedhena dhAtvarthasyaiva prAkRtasya gamanAtsadA'rthibhyo yathA'bhilaSitaM dadAtIti nAlandA- rAjagRhanagarabAhirikA tasyAMbhavaM nAlandIyamidamadhyayanam, anena cAbhidhAnena samasto'pyupoddhAta upakramarUpa Avedito bhavati, tatsvarUpaM ca paryante svata eva niyuktikAraH 'pAsAvaccijje' ityAdigAthayA nivedayiSyatIti / sAmprataM saMbhavinamalaMzabdasya nikSepaM nadaula parityajya kartumAha ni0-NAmaalaM ThavaNaalaM davvaalaMceva hoi bhaavalN| eso alasaiMmiu nikkhevo cauviho hoi // 201 // ni0- pajjattIbhAve khalu paDhamo bIo bhave alaMkAre / tatito u paDisehe alasaddo hoi nAyavvo // 202 // // 753 // ni0-paDisehaNagArassA itthisaddeNa ceva alasaddo / rAyagihe nayaraMmi nAlaMdA hoi bAhiriyA // 203 // ni0- nAlaMdAe samivemaNorahe bhAsi iMdabhUiNA u|ajjhynnN udagassa uevaM nAlaMdaijjaMtu / / 204 //
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGga niyuktizrIzIlA vRttiyutam zrutaskandhaH2 // 754 // tatra amAnonAH pratiSedhavAcakAH, tadyathA- agauH aghaTa ityAdyakAraH prAyo dravyasyaiva pratiSedhavAcItyalaMdAnena sahAsya zrutaskandhaH2 prayogAbhAvaH,mAkArastvanAgatakriyAyA niSedhaM vidhatte, tadyathA-mA kArSIstvamakArya mA maMsthAH saMsthA noyuSmadadhiSThitadigeva saptamamadhyayanaM vItAyetyAdi, nokArastu dezaniSedhe sarvaniSedhe ca varttate, tadyathA- no ghaTo ghaTaikadezo ghaTaikadezaniSedhena, tathA hAsyAdayo nAlandIyam, niyuktiH nokaSAyAH kaSAyamohanIyaikadezabhUtAH, nakArastu samastadravyakriyApratiSedhAbhidhAyI, tadyathA-na dravyaM na karma na guNo'bhAvaH, 201-204 tathA nAkArSaM na karomi na kariSyAmItyAdi , tathA'nyairapyuktaM- na yAti na ca tatrAsIdasti pazcAnnavAMzavat / jahAti pUrvaM nAdhAramaho alaMnikSepAdiH vysnsNttiH||1|| kiMcAnyat-gataM na gamyate tAvadagataM naiva gamyate / gatAgatavinimuktiM, gamyamAnaM tu gamyate // ityaadi| tadevamatra / nakAraH pratiSedhavidhAyako'pyupAttaH, alaMzabdo'pi yadyapi 'alaM paryAptivAraNabhUSaNeSviti' triSvartheSu paThyate, tathA'pIha pratiSedhavAcakena naJA sAhacaryAtpratiSedhArtha eva gRhyate, tatra cAlaMzabde nAmasthApanAdravyabhAvabhedAccaturvidho nikSepo bhavati, tatra nAmAlaM yasya cetanasya acetanasya vA'lamiti nAma kriyate, sthApanAlaM tu yatra kvaciccitrapustakAdau pApaniSedhaM kurvansAdhuH sthApyate, dravyaniSedhastu noAgamato jJazarIrabhavyazarIravyatirikto dravyasya caurAdyAhRtasyaihikApAyabhIruNA yo niSedhaH kriyate sa dravyaniSedhaH, evaM dravyeNa dravyAd dravye vA niSedhau dravyaniSedhaH, bhAvaniSedhaM tu svata eva niyuktikAro'laMzabdasya saMbhavinamarthaM / darzayanbibhaNiSurAha paryAptibhAvaH- sAmarthyaM tatrAlaMzabdo vartate, alaM mallo mallAya, samartha ityarthaH, lokottare'pi nAlaM te tava tANAe vA saraNAe vA / anyairapyuktaM- dravyAstikarathArUDhaH, paryAyodyatakArmukaH / yuktisannAhavAnvAdI, kuvAdibhyo bhvtylm||1|| // 754 // ayaM prathamo'laMzabdArtho bhavati, khaluzabdo vAkyAlaGkAre, dvitIyastvartho'laGkAre- alaGkAraviSaye bhavet, saMbhAvanAyAM liG 6SvapIti (mu0)| OM dravye vA niSedhaH, bhAva (mu0)|
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGga niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 755 // zrutaskandhaH 2 saptamamadhyayana nAlandIyam, sUtram 68 (791) rAjagRhanAlandayovarjanam tadyathA - alaMkRtaM devadattena svakulaM jagacca nAbhisUnune'tyAdi / tRtIyastvalaMzabdArthaH pratiSedhe jJAtavyo bhavati, tadyathA- alaM me gRhavAsena, tathA 'alaM pApena karmaNA' uktaM ca- alaM kutIrthairiha paryupAsitairalaM vitrkaakulkaahlairmtaiH| alaM ca me kAmaguNainiSevitairbhayaMkarA ye hi paratra ceha c||1|| tadiha pratiSedhavAcinA'laMzabdenAdhikAra ityetaddarzayitumAha- satyapyalaMzabdasyArthatraye nakArasya sAnnidhyAtpratiSedhavidhAyyeveha gRhyate, tatazca niruktavidhAnAdayamartha:- nAlaMdadAtItinAlandA bAhirikAyAH striyoddezakatvena vAcakatvena ca nAlandazabdasya strIliGgatA, sA ca sadaihikAmuSmikasukhahetutvena sukhapradA rAjagRhanagarabAhirikA dhanakanakasamRddhatvenasatsAdhvAzrayatvena ca sarvakAmapradeti / sAmprataM pratyayArtha darzayitukAma Aha-nAlandAyAH samIpe manorathAkhye BudyAne indrabhUtinA gaNadhareNodakAkhyanirgranthapRSTena tuzabdasyaivakArArthatvAttasyaiva bhASitamidamadhyayanam / nAlandAyAM bhavaM nAlandIyaM nAlandAsamIpodyAnakathanena vA nirvRttaM nAlandIyam / yathA cedamadhyayanaM nAlandAyAM saMvRttaM tathottaratra pAsAvacije ityAdikayA suutrsprshikgaathyaa''visskrissyte||201-204||, sAmprataM sUtrAnugame'skhalitAdiguNopetaM sUtramuccArayitavyam, taccedaM teNaM kAleNaM teNaM samaeNaMrAyagihe nAmaM nayare hotthA, riddhisthimitasamiddhe vaNNao jAva paDirUve, tassaNaM rAyagihassa nayarassa bahiyA uttarapuracchime disIbhAe, ettha NaM nAlaMdAnAma bAhiriyA hotthA, aNegabhavaNasayasanniviTThA jAva pddiruuvaa||suutrm 68 // ( // 791 // ) tattha NaM nAlaMdAe bAhiriyAe leve nAma gAhAvaI hotthA, aDDe ditte vitte vicchiNNavipulabhavaNasayaNAsaNajANavAhaNAiNNe bahudhaNabahujAyarUvarajate AogapaogasaMpautte vicchaDDiyapaurabhattapANe bahudAsIdAsagomahisagavelagappabhUe bahujaNassa aparibhUe 0 alaM kRtaM deva! devena svakulaM (mu0)| // 755 //
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAlandIyama, zrIsUtrakRtAGga niyuktizrIzIlA vRttiyutam zrutaskandhaH2 // 756 // nAlandayo varjanama yAvi hotthaa|| zrutaskandhaH2 saptamamadhyayana asya cAnantaraparamparasUtraiH saha sambandho vAcyaH, tatrAnantarAdhyayanaparyante sUtramidaM- AdAnavAn dharmamudAharet, dharmazca sAdhuzrAvakabhedena dvidhA, tatra pUrvoktenAGgadvayena prAyaH sAdhugato vidhirabhihito'nena tu zrAvakagato vidhirucyate / paramparasUtrasambandha-8 sUtram 68-69 stvayaM-budhyete tyetadAdi sUtram, kiMtatra budhyet ?, yadetadvakSyata iti|suutraarthstvyN-sptmyrthe tRtIyA, yasminkAle yasmiMzcAvasare (791-792) rAjagRharAjagRhaM nagaraM yathoktavizeSaNaviziSTamAsIt, tasmin kAle tasmiMzca samaye idamabhidhIyate / rAjagRhameva vizinaSTi-prAsAdAH saMjAtA yasmiMstatprAsAditamAbhogamadvA, ata eva darzanIyaM- darzanayogyaM dRSTisukhahetutvAt, tathA''bhimukhyena rUpaM yasya tadabhirUpam, tathA'pratirUpamananyasadRzam, pratirUpaM vA-pratibimbaM vA svarganivezasya, tadevaMbhUtaM rAjagRhaM nAma nagaraM hottha tti AsIt, yadyapi tatkAlatraye'pi sattAM bibharti tathApyatItAkhyAnakasamAzrayaNAdAsIdityuktam / tasya ca rAjagRhasya bahiruttarapUrvasyAM dizi nAlandA nAma bAhirikA AsIt, sA cAnekabhavanazatasanniviSTA- anekbhvnshtsNkiirnnetyrthH| tasyAM ca lepo nAma gRhapatiH kuTumbika AsIt, sa cADhyo dIptaH- tejasvI vittaH sarvajanavikhyAto vistIrNavipulabhavanazayanAsanayAnavAhanAkIrNo bahudhanabahujAtarUparajataH AyogAH- arthopAyA yAnapAtroSTramaNDalikAdayaH, tathA prayojanaM prayogaH- prAyogikatvaM tairAyogaprayogaiH / saMprayuktaH- samanvitaH, tathetazcetazca vikSiptapracurabhaktapAno bahudAsyAdiparivRto bhujnsyaapribhuutshcaasiit| tadiyatA vizeSaNakadambakenaihikaguNAviSkaraNena dravyasaMpadabhihitA // 68 // 791 / / adhunA''muSmikaguNAvirbhAvena bhAvasaMpadabhidhIyate // 756 // se NaM leve nAmaMgAhAvaI samaNovAsae yAvi hotthA, abhigayajIvAjIve jAva viharai, niggaMthe pAvayaNe nissaMkie nikkaMkhie 0 dIyamA0 pra0 Abhogava0 pra0 varuNacchatrayatnayoriti yatnabaddhA mUlapAThe tu paripUrNatAvat /
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH2 // 757 // zrutaskandhaH2 saptamamadhyayanaM nAlandIyam, sUtram 69 (792) rAjagRhanAlandayovarjanam nivvitigicche laddhaDhe gahiyaDhe pucchiyaDhe viNicchiyaDhe abhigahiyaDhe aTThimiMjApemANurAgaratte, ayamAuso! niggaMthe pAvayaNe ayaM aDhe ayaM paramaTTe sese aNaDhe, ussiyaphalihe appAvayaduvAre ciyattaMteurappavese cAuddasaTThamuddiTThapuNNamAsiNIsupaDipunnaM posahaM samma aNupAlemANe samaNe niggaMthe tahAviheNaM esaNijjeNaM asaNapANakhAimasAimeNaM paDilAbhemANe bahUhiM sIlavvayaguNaviramaNapaccakkhANaposahovavAsehiM appANaM bhAvemANe evaM caNaM vihri||suutrm 69 / / ( // 792 // ) Namiti vAkyAlaGkAre, sa lepAkhyo gRhapatiH zramaNAn- sAdhUnupAste- pratyahaM sevata ita zramaNopAsakaH, tadanena vizeSaNena tasya jIvAdipadArthAvirbhAvakazrutajJAnasaMpadAveditA bhavati, etadeva darzayati abhigatajIvAjIvetyAdinA granthena yAvadasahAyo'pi devAsurAdibhirdevagaNairanatikramaNIyaH- anatilavanIyo dharmAdapracyAvanIya itiyAvat, tadiyatA vizeSaNakalApena tasya samyagjJAnitvamAveditaM bhavati / sAmprataM tasya viziSTasamyagdarzanitvaM pratipAdayitumAha-niggaMthe ityAdi, nirgranthe Arhate pravacane nirgatA zaGkA dezasarvarUpA yasya sa niHzaGkaH, tadeva satyaM niHzaGkaM yajjinaH pravedita' mityeva kRtAdhyavasAyaH, tathA nirgatA kAsA- anyAnyadarzanagrahaNarUpA yasyAsau nirAkAsaH, tathA nirgatA vicikitsA- cittaviplutirvidvajjugupsA vA yasyAsau nirvicikitso, yata evamatolabdhaH- upalabdho'rthaH- paramArtharUpoyena salabdhArtho jJAtatattva ityarthaH, tathA gRhItaH-svIkRto'rtho mokSamArgarUpo yena sa gRhItArthaH, tathA-vizeSataH pRSTo'rtho yena sa pRSTArtho, yata evamato vinizcitArthaH, tato'bhigata:- pRSTanirvacanataH pratIto'rtho yena so'bhigatArthaH, tathA'sthimiJjA-asthimadhyaM yAvatsa dharme premAnurAgeNa raktaH atyantaMsamyaktvavAsitAntazcetA itiyAvat, etadevAvirbhAvayannAha-ayamAuso ityAdi, kenaciddharmasarvasvaM pRSTaH sannetadAcaSTe, tadyathA-bho AyuSmannidaM nairgranthaM maunIndrapravacanamarthaH-saddhRtArthaH tathAprarUpaNatayA, tathedamevAha-ayameva paramArthaH, kaSatApacchedairasyaivazuddhatvena nirghaTita // 757 //
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtA niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 758 // rAjagRhanAlandayo tvAt, zeSastu sarvo'pi laukikatIrthikaparikalpito'narthaH, tadanena vizeSaNakadambakena samyaktvaguNAviSkaraNaM kRtaM bhavati / zrutaskandhaH2 sAmprataM tasyaiva samyagdarzanajJAnAbhyAM kRto yo guNastadAviSkaraNAyAha-ussiya ityAdi, ucchrataM- prakhyAtaM sphaTikavanirmalaM. saptamamadhyayana nAlandIyam, yazo yasyAsAvucchritasphaTikaH, prakhyAtanirmalayazA ityarthaH, tathA'prAvRtaM- asthagitaM dvAraM- gRhamukhaM yasya so'prAvRtadvAraH, sUtram 69-71 idamuktaM bhavati- gRhaM pravizya paratIrthiko'pi yadyatkathayati tadasau kathayatu na tasya parijano'pyanyathA bhAvayituM-samyaktvA- (792-794) ccyAvayituMzakyata itiyAvat, tathA rAjJAMvallabhAntaHpuradvAreSu praveSTuM zIlaM yasya sa tathA, idamuktaM bhavati-pratiSiddhAnyajanapravezAnyapi yAnisthAnAni bhANDAgArAntaH purAdIni teSvapyasau prakhyAtazrAvakAkhyaguNatvenAskhalitapravezaH, tathA caturdazyaSTamyAdiSu varjanam tithiSUpadiSTAsu- mahAkalyANakasambandhitayA puNyatithitvena prakhyAtAsu tathA paurNamAsISu ca tisRSvapi caturmAsakatithi-8 SvityarthaH, evaMbhUteSu dharmadivaseSu suSTha- atizayena pratipUrNo yaH pauSadho-vratAbhigrahavizeSastaM pratipUrNaM- AhArazarIrasatkAra-2 brahmacaryAvyApArarUpaM pauSadhamanupAlayan saMpUrNa zrAvakadharmamanucarati, tadanena vizeSaNakalApena viziSTaM dezacAritramAveditaM bhavati / sAmprataM tasyaivottaraguNakhyApanena dAnadharmamadhikRtyAha-samaNe niggaMthe ityAdi, sugamaMyAvatpaDilAbhemANe tti, sAmprataM tasyaiva zIlatapobhAvanAtmakaM dharmamAvedayannAha- bahUhi mityAdi, bahubhiH zIlavrataguNaviramaNapratyAkhyAnapauSadhopavAsaistathA / yathAparigRhItaizca tapaHkarmabhirAtmAnaM bhAvayan, evaM cAnantaroktayA nItyA viharati-dharmamAcaraMstiSThati, caH samuccaye, Namiti vaakyaalngkaare||69|| 792 // // 758 // tassa NaM levassa gAhAvaissa nAlaMdAe bAhiriyAe uttarapuracchime disibhAe ettha NaM sesadaviyA nAma udagasAlA hotthA, aNega7 yadyaH katha0 (pr0)|
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH2 // 759 // zrutaskandhaH 2 saptamamadhyayanaM nAlandIyam, sUtram 70-71 (793-794) rAjagRhanAlandayovarjanam khaMbhasayasanniviTThA pAsAdIyA jAva paDirUvA, tIseNaM sesadaviyAe udagasAlAe uttarapuracchime disibhAe, ettha NaMhatthijAme nAma vaNasaMDe hotthA, kiNhe vaNNao vnnsNddss|suutrm 70 // ( // 793 / / ) __ tassiMca NaM gihapadesaMmi bhagavaM goyame viharai, bhagavaM ca NaM ahe ArAmaMsi / ahe NaM udae peDhAlaputte bhagavaM pAsAvaccijje niyaMThe meyaje gotteNaM jeNeva bhagavaM goyame teNeva uvAgacchai, uvAgacchaittA bhagavaM goyama evaM vayAsI-AusaMto! goyamA asthi khalu me kei padese pucchiyavve, taM ca Auso! ahAsuyaM ahAdarisiyaM me viyAgarehi savAyaM, bhagavaM goyame udayaM peDhAlaputtaM evaM vayAsIaviyAi Auso! soccA nisamma jANissAmo savAyaM, udayaM peDhAlaputte bhagavaM goyama evaM vyaasii||suutrm 71 // ( // 794 // ) tasya caivaMbhUtasya lepopAsakasya gRhapateH sambandhinI nAlandAyAH pUrvottarasyAM dizi zeSadravyAbhidhAnA- gRhopayuktazeSadravyeNa kRtA zeSadravyetyetadevAbhidhAnamasyA udakazAlAyAH, saivaMbhUtA''sIdanekastambhazatasanniviSTA prAsAdIyA darzanIyA'bhirUpA pratirUpeti, tasyAzcottarapUrvadigbhAge hastiyAmAkhyo vanakhaNDa AsIt, kRSNAvabhAsa ityaadivrnnkH|| tasmiMzca vanakhaNDagRhapradeze bhagavAn gautamasvAmI zrIvardhamAnasvAmigaNadharo viharati / athAnantaraM bhagavAn gautamasvAmI tasminnArAmesaha sAdhubhirvyavasthitaH, atha anantaraM Namiti vAkyAlaGkAre udakAkhyo nirgranthaH peDhAlaputraH pArthApatyasyapArzvasvAmiziSyasyApatyaMziSyaH pArthApatyIyaH, sa ca medAryo gotreNa, yenaiveti saptamyarthe tRtIyA, yasyAM dizi yasminvA pradeze bhagavAn zrIgautamasvAmI tasyAM dizi tasminvA pradeze samAgatyedaM vakSyamANaM provAceti // 70-71 // 793-794 // atra niyuktikAro'dhyayanotthAnaM tAtparya ca gAthayA darzayitumAha 0 digvibhAge (mu0)|
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgA niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH2 // 760 // ni0-pAsAvaccijjo pucchiyAio ajjagoyamaM udgo| sAvagapucchA dhammaM souM kahiyaMmi uvasaMtA // 205 // zrutaskandhaH2 pArzvanAthaziSya udakAbhidhAna AryagautamaM pRSTavAn, kiMta?- zrAvakaviSayaM praznam, tadyathA-bhoindrabhUte! sAdhoH zrAvakANuvratadAne / saptamamadhyayanaM nAlandIyam, satisthUlaprANAtipAtAdiviSaye tadanyeSAM sUkSmabAdarANAMprANinAmupaghAte satyArambhajanite tadanumatipratyayajanitaH karmabandhaH niyukti:205 kasmAnna bhavati?, tathA sthUlaprANAtipAtavratinastameva paryAyAntaragataM vyApAdayato nAgarikavadhanivRttasya tameva bahiHsthaM gautamottaraH jijJAsAvyApAdayata iva tadvatabhaGgajanitaH karmabandhaH kasmAnna bhavatItyetatpraznasyottaraM gRhapaticauragrahaNavimokSaNopamayA dattavAn, pradarzanam tacca zrAvakapraznasyaupamyaM gautamasvAminA kathitaM zrutvodakAkhyo nirgranthaH upazAntaH apagatasaMdehaH saMvRtta iti / sAmprataM sUtram 72-74 (795-797) sUtramanumriyate-'sa' udUko gautamasvAmisamIpaM samAgatya bhagavantamidamavAdIt, tadyathA- AyuSmangautama! 'asti mama vidyate / trasasthAvarayokazcitpradezaH praSTavyaH' tatra saMdehAt,taMca pradezaM yathAzrutaM bhavatA yathA ca bhagavatAsaMdarzitaM tathaiva mama 'vyAgRNIhi prtipaady| rgamAgamaH evaM pRSTaH, sacAyaM bhagavAn, yadivA saha vAdena savAdaM pRSTaH sadvAcaMvA-zobhanabhAratIkaM vA praznaM pRSTaH, tamudakaM peDhAlaputramevama-3 vAdIt, tadyathA- apicAyuSmannudaka! zrutvA bhavadIyaM praznaM nizamya ca- avadhArya ca guNadoSavicAraNataH samyagahaM jJAsye, taducyatAM vizrabdhaM bhavatA svAbhiprAyaH 'savAyaM' sadAcaM codakaH, savAdaMsadvAcaM vodakaH peDhAlaputro bhagavantaM gautamamevamavAdIt // ___ Auso! goyamA asthi khalu kumAraputtiyA nAma samaNA niggaMthA tumhANaM pavayaNaM pavayamANA gAhAvaI samaNovAsagaM uvasaMpannaM evaM paJcakkhAveMti- NaNNattha abhioeNaM gAhAvaicoraggahaNavimokkhaNayAe tasehiM pANehiM NihAya daMDaM, evaM NhaM paccakkhaMtANaM 0 praSTavya: saMdehAt (pr0)| // 760 //
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtA niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 761 // zrutaskandhaH 2 saptamamadhyayanaM nAlandIyam, sUtram 72-74 (795-797) basasthAvarayorgamAgamaH duppaccakkhAyaM bhavai, evaMNhaM paJcakkhAvemANANaM dupaccakkhAviyavvaM bhavai, evaM te paraMpaccakkhAvemANA atiyaraMtisayaM patiNNaM, kassa NaM taM heuM?, saMsAriyA khalu pANA thAvarAvi pANA tasattAe paccAyaMti, tasAvi pANA thAvarattAe paJcAyaMti, thAvarakAyAo vippamuccamANA tasakAyaMsi uvavakhaMti, tasakAyAo vippamuccamANA thAvarakAyaMsi uvavajaMti, tesiM ca NaM thAvarakAyaMsi uvavaNNANaM ThANameyaM dhattaM ||suutrm 72 // ( // 795 / / ) ___ evaMNhaMpaccakkhaMtANaMsupaccakkhAyaM bhavai, evaMNhaM paccakkhAvemANANaMsupaccakkhAviyaMbhavai, evaM te paraMpaccakkhAvemANANAtiyaraMti sayaM paiNNaM, NaNNattha abhiogeNaMgAhAvaicoraggahaNavimokkhaNayAe tasabhUehiM pANehiM NihAya daMDaM, evameva sai bhAsAe parakkame vijamANe je te kohA vA lohA vA paraM paJcakkhAveMti ayaMpiNo uvaese NoNeAue bhavai, aviyAI Auso! goyamA! tubbhaMpi evaM royi?||suutrm73|| ( // 796 // ) / savAyaM bhagavaM goyame! udayaM peDhAlaputtaM evaM vayAsI-AusaMto! udagA no khalu amhe eyaM royai, je te samaNA vA mAhaNA vA evamAikkhaMti jAva parUveMti No khalu te samaNA vA NiggaMthA vA bhAsaM bhAsaMti, aNutAviyaM khalu te bhAsaM bhAsaMti, abbhAikkhaMti khalu te samaNe samaNovAsae vA, jehiMvi annehiM jIvehiM pANehiM bhUehiM sattehiM saMjamayaMti tANavi te abbhAikkhaMti, kassa NaM taM he?, saMsAriyA khalu pANA, tasAvi pANA thAvarattAe paJcAyaMti thAvarAvi pANA tasattAe paJcAyaMti tasakAyAo vippamuccamANA thAvarakAryasi uvavajaMti thAvarakAyAo vippamuccamANA tasakAyaMsi uvavajaMti, tesiMcaNaM tasakAyaMsi uvavannANaM ThANameyaM aghttN|| sUtram 74 // ( // 797 // ) tadyathA-bhogautama! astItyayaM vibhaktipratirUpako nipAta iti bahvarthavRttirgRhItaH, tatazcAyamartha:- santi vidyante kumAraputrA // 761 //
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGga niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH2 // 762 // zrutaskandhaH2 saptamamadhyayana nAlandIyam, sUtram 72-74 (795-797) trasasthAvarayogemAgamaH nAma nirgranthA yuSmadIyaM pravacanaM pravadantaH, tadyathA- gRhapatiM zramaNopAsakamupasaMpannaM-niyamAyotthitamevaM pratyAkhyApayanti pratyAkhyAnaM kArayanti, tadyathA- sthUleSu prANiSu daNDayatIti daNDaH- prANyupamardastaM nihAya parityajya, prANAtipAtanivRttiM kurvanti, tAmevApavadati- nAnyatreti, svamanISikAyA anyatra rAjAdyabhiyogena yaH prANyupaghAto na tatra nivRttiriti / tatra kila sthUlaprANivizeSaNAttadanyeSAmanumatipratyayadoSaH syAdityAzaGkAvAnAha- gAhAvai ityAdi, asya caarthmuttrtraavirbhaavyissyaamH| yenAbhiprAyeNodakazcoditavAMstamAviSkurvannAha- evaMNha mityAdi, hamiti vAkyAlaGkAre, avadhAraNevA, evameva trasaprANivizeSaNatvenAparatrasabhUtavizeSaNarahitatvena pratyAkhyAnaM gRhNatAM zrAvakANAM duSpratyAkhyAnaM bhavati, pratyAkhyAnabhaGgasadbhAvAt, tathaivameva pratyAkhyApayatAmapi sAdhUnAM duSTaM pratyAkhyAnadAnaM bhavati, kimityata Aha- evaM te zrAvakAH pratyAkhyAnaM gRhNantaH sAdhavazca paraM pratyAkhyApayantaH svAM pratijJAmaticaranti- atilngynti| kassa NaM heuMti prAkRtazailyA kasmAddhetorityarthaH / tatra pratijJAbhaGgakAraNamAha- saMsAriyA ityAdi, saMsAro vidyate yeSAM te sAMsArikAH, khaluralaGkAre, prANAH jantavaH sthAvarAH prANinaH pRthivyaptejovAyuvanaspatayaH santo'pitathAvidhakarmodayAtrasatayA-trasatvena dvIndriyAdibhAvena pratyAyAnti-utpadyante, tathA trasA api sthAvaratayeti, evaM ca parasparagamane vyavasthite satyavazyaMbhAvI pratijJAvilopaH, tathAhi-nAgarako mayA na hantavya ityevaMbhUtA yena pratijJA gRhItAsa yadA bahirArAmAdau vyavasthitaM nAgarakaM vyApAdayet kimetAvatA tasya na bhavetpratijJAvilopaH?, evamatrApi yena trasavadhanivRttiH kRtA sa yadA tameva trasaM prANinaM sthAvarakAyasthitaM vyApAdayet kiM tasya na / bhvetprtijnyaavilopH?,bhvtyevetyrthH| evamapi sthAvarakAye samutpannAnAMtrasAnAM yaditathAbhUtaM kizcidasAdhAraNaM liGgasyAt / 0 prsNbhuut(pr0)| (r) nAgariko (mu0)| 0 nAgarikaM (mu0)| 0 sasthAvara0 (mu0)| // 762 //
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGga niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 763 // (795-797) trasasthAvarayo gamAgama tataste trasAH sthAvaratvenApyutpannAH zakyante parihartum, na ca tadastItyetaddarzayitumAha- thAvarakAyAoityAdi, sthAvarakAyA- zrutaskandhaH 2 tsakAzAdvividhaM-anekaiH prakAraiH prakarSeNa mucyamAnAHsthAvarakAyAyuSA tadyogyaizcAparaiH karmabhiH sarvAtmanA trasakAye samutpadyante, saptamamadhyayanaM nAlandIyam, tathA trasakAyAdapisarvAtmanA vimucyamAnAstatkarmabhiH sthAvarakAye samutpadyante, tatra cotpannAnAM tathAbhUtatrasaliGgAbhAvAtpratijJA- sUtram 72-74 lopa ityetatsUtreNaiva darzayitumAha- tesiM ca Na mityAdi, teSAM ca trasAnAM sthAvarakAye samutpannAnAMgRhItatrasaprANAtipAtavirateH zrAvakasyApyArambhapravRttatvenaitatsthAvarAkhyaM ghAtyaM sthAnaM bhavati, tasmAdanivRttatvAttasyeti // tadevaM vyavasthite nAgarakadRSTAntena trasameva sthAvaratvenAyAtaM vyApAdayato'vazyaMbhAvI pratijJAvilopo yataH tata eva maduktayA vakSyamANanItyA pratyAkhyAnaM kurvatAM supratyAkhyAtaM bhavati, evameva ca pratyAkhyApayatAM supratyAkhyApitaM bhavati, evaM ca te pratyAkhyApayanto nAticaranti svIyAM pratijJAmityetaddarzayitumAha- NaNNatthetyAdi, gRhapUtiH pratyAkhyAnamevaM gRhNAti, tadyathA- trasabhUteSuvartamAnakAle trasatvenotpanneSu prANiSu / daNDayatIti daNDaH- prANyupamardastaM nihAyaparityajya pratyAkhyAnaM karoti, tadiha bhuuttvvishessnnaatsthaavrpryaayaapnnvdhe'pin| prtijnyaavilopH| tathA nAnyatrAbhiyogene ti rAjAdyabhiyogAdanyatra pratyAkhyAnamiti / tathA gRhapaticauravimokSaNatayeti, etacca bhavadbhiH samyaguktam, etadapi trasakAye bhUtatvavizeSaNamabhyupagamyatAmiti, etadabhyupagame'pi hi yathA kSIravikRtipratyAkhyAyino dadhibhakSaNe'pi na pratijJAvilopaH tathA trasabhUtAH sattvA na hantavyA ityevaM pratijJAvataH sthAvarahiMsAyAmapi na prtyaakhyaanaaticaarH| tadevaM vidyamAne sati bhASAyAHpratyAkhyAnavAcaH parAkrame bhUtavizeSaNAddoSaparihArasAmarthya evaM-pUrvoktayA // 3 // nItyA sati doSapariharaNopAye ye te kecana krodhAdvA lobhAdvA paraMzrAvakAdikaM nirvizeSaNameva pratyAkhyApayanti, teSAM pratyAkhyAnaM OnAgarika0 (mu0)| OM tyAdi, tatra gRha0 (mu0)| 0 vihAya (mu0)| 0 ye kecana (mu0)|
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH2 // 764 // dadatAM mRSAvAdo bhavati, gRhNatAMcAvazyaMbhAvI vratavilopa iti, tadevamayamapi naH asmadIyopadezAbhyupagamo bhUtatvavizeSaNa- zrutaskandhaH2 viziSTaH pakSaH kiM bhavatAMno naiva naiyAyiko nyAyopapanno bhavati?, idamuktaM bhavati- bhUtatvavizeSaNena hi trasAn sthAvarotpannAn / saptamamadhyayana nAlandIyam, hiMsato'pi na pratijJAticAra iti, api caitadAyuSman gautama! tubhyamapi rocate- evametadyathA mayA vyAkhyAtam / evamabhihito sUtram 72-74 gautamaH sadAcaMsavAdaMvA tamudakaM peDhAlaputramevaM-vakSyamANamavAdIt, tadyathA-nokhalvAyuSmannudakAsmabhyametadevaM yadyathA tvayocyate (795-797) trasasthAvarayotadrocata iti, idamuktaM bhavati- yadidaM trasakAyaviratau bhUtatvavizeSaNaM kriyate tannirarthakatayA'smabhyaM na rocata iti / tadevaM rgamAgamaH vyavasthite bho udaka! ye te zramaNA vA brAhmaNA vA evaM bhUtazabdavizeSaNatvena pratyAkhyAnamAcakSate, paraiH pRSTAstathaiva bhASante pratyAkhyAnam, svataH kurvantaH kArayantazcaivamiti-savizeSaNaM pratyAkhyAnaM bhASante, tathaivameva savizeSaNapratyAkhyAnaprarUpaNAvasare sAmAnyena prarUpayanti, evaM ca prarUpayanto na khalu te zramaNA vA nirgranthA vA yathArthA bhASAM bhASante, apitvanutApayatItyanutApikA tAm, tathAbhUtAM ca khalu te bhASAM bhASante, anyathAbhASaNe hyapareNa jAnatA bodhitasya sato'nutApo bhavatItyato hisavizeSaNapratyAkhyAnavAdino yathAvasthitaM pratyAkhyAnaMdadataHsAdhUna gRhNatazca zramaNopAsakAnabhyAkhyAnti- abhUtadoSoddhAvanato'bhyAkhyAnaM dadati / kiMcAnyat- jehiMvi ityAdi, yeSvapyanyeSu prANiSu bhUteSu jIveSu sattveSu viSayabhUteSu viziSya ye saMyama kurvanti saMyamayanti, tadyathA- brAhmaNo na mayA hantavya ityukte sa yadA varNAntare tiryakSu vA vyavasthito bhavati tadvadhe brAhmaNavadha Apadyate, bhUtazabdAvizeSaNAt, tadevaM tAnyapi vizeSavratAni sUkaro mayA na hantavya ityevamAdIni te bhUtazabdavizeSaNavAdino'bhyAkhyAnti- dUSayanti / kimityata Aha-kassaNa mityAdikasmAddhetostadasadbhutaM dUSaNaM bhavatIti?, yasmAtsAMsArikAH // 764
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGga niyuktizrIzIlA vRttiyutam zrutaskandhaH 2 | / 765 // (798) khalu prANAH parasparajAtisaMkramaNabhAjo yatastatastrasAH prANinaHsthAvaratvena pratyAyAnti sthAvarAzca trasatveneti / trasakAyAcca sarvAtmanA zrutaskandhaH 2 sAyuSkaMparityajyasthAvarakAye tadyogyakarmopAdAnAdutpadyante, tathA sthAvarakAyAcca tadAyuSkAdinA karmaNA vimucyamAnAstrasakAye saptamamadhyayanaM samutpadyante, teSAM ca trasakAye samutpannAnAM sthAnametattrasakAyAkhyamaghAtyaM- aghAtAha bhavati, yasmAttena zrAvakeNa sAnuddizya cha nAlandIyam, sUtram 75 sthUlaprANAtipAtaviramaNaM kRtam, tasya tIvrAdhyavasAyotpAdakatvAllokagarhitatvAcceti, tatrAsau sthUlaprANAtipAtAnnivRttaH, tannivRttyA ca trasasthAnamaghAtyaM vartate, sthAvarakAyAccAnivRtta iti tadyogyatayA tatsthAnaM ghAtyamiti / tadevaM bhavadabhiprAyeNa trasasthAvarayoviziSTasattvoddezenApi prANAtipAtanivRttau kRtAyAmaparaparyAyApannaM prANinaM vyApAdayatovratabhaGgo bhavati, tatazcana kasyacidapi samyagvratapAlanasyAdityevamabhyAkhyAtaM- asadbhUtadoSodbhAvanaM bhavantodadati / yadapi bhavadbhirvartamAnakAlavizeSaNatvena kilAyaM bhUtazabda upAdIyate asAvapi vyAmohAya kevalamupatiSThate, tathAhi- bhUtazabdo'yamupamAne'pi vartate, tadyathA- devalokabhUtaM nagaramidam, na devaloka eva, tathAtrApi trasabhUtAnAM- trasasadRzAnAmeva prANAtipAtanivRttiH kRtA syAt, na tu trasAnAmiti, atha tAdarthya bhUtazabdo'yam, yathA zItIbhUtamudakam, zItamityarthaH, evaM trasabhUtAstrasatvaM prAptAH, tathA ca sati trasazabdenaiva gatArthatvAtpaunaruktyaM syAd, athaivamapi sthite bhUtazabdopAdAnaM kriyate, tathA casatyatiprasaGgaHsyAt, tathAhi-kSIrabhUtavikRte: pratyAkhyAnaM karomyevaM ghRtabhUtaM me dadasvaivaM ghaTabhUtaH paTabhUta ityevamAdAvapyAyojyamiti // 72-74 // 795-797 / / tadevaM niraste bhUtazabde satyudaka Aha // 765 // savAyaM udae peDhAlaputte bhagavaM goyama evaM vayAsI-kayare khalu te AusaMto goyamA! tubbhe vayaha tasA pANA tasA Au annahA ?, savAyaM bhagavaM goyame udayaM peDhAlaputtaM evaM vayAsI-AusaMto udagA! je tubbhe vayaha tasabhUtA pANA tasA te vayaM vayAmo tasA pANA,
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 766 // (798) trasastha rgamAgamaH je vayaM vayAmo tasA pANA te tubbhe vayaha tasabhUyA pANA, ee saMti duve ThANA tullA egaTThA, kimAuso! ime bhe suppaNIyatarAe bhavai zrutaskandhaH2 tasabhUyA pANA tasA, ime bhe duppaNIyatarAe bhavai- tasA pANA tasA, tato egamAuso! paDikkosaha evaM abhiNaMdaha, ayaMpibhedo se saptamamadhyayana nAlandIyam, NoNeAue bhvi|| bhagavaM ca NaM udAhu-saMtegaiA maNussA bhavaMti, tesiMcaNaM evaM vuttapuvvaM bhavai-Nokhalu vayaM saMcAemo muMDA sUtram 75 bhavittA agArAo aNagAriyaM pavvaittae, sAvayaMNhaM aNupuvveNaM guttassa lisissAmo, te evaM saMkhaveMti te evaM saMkhaM ThavayaMti te evaM saMkhaM ThAvayaMti nannattha abhioeNaM gAhAvaicoraggahaNavimokkhaNayAe tasehiM pANehiM nihAya daMDaM, taMpi tesiM kusalameva bhvi|| sUtram 75 // ( // 798 // ) sadvAcaM savAdaM vodakaH peDhAlaputro bhagavantaM- gautamamevamavAdIt, tadyathA- he AyuSman gautama! katarAnprANino yUyaM vadatha, vasA eva ye prANA:-prANinasta eva trasAH prANA ityutAnyatheti, evaM pRSTo bhagavAn gautamastamudakaM sadvAcaM peDhAlaputramevamavAdIt, tadyathAAyuSmannudaka! yAnprANino yUyaM vadatha trasabhUtAH- trasatvenAvirbhUtAH prANino nAtItA nApyeSyAH, kiM tu? vartamAnakAla eva trasAHprANA iti, tAneva vayaM vadAmastrasAH-satvaM prAptAstatkAlavartina eva trasAH prANA iti, etadeva vyatyayena bibhaNiSurAhaje vaya mityAdi, yAn vayaM vadAmastrasA eva prANAstrasAH prANAstAneva yUyamevaM vadatha- trasabhUtA eva prANAstrasabhUtAH prANAH, evaM ca vyavasthite ete anantarokte dve api sthAne ekArthe- tulye bhavato, na hyatrArthabhedaH kazcidastyanyatra zabdabhedAditi, evaM c| vyavasthite kimAyuSman! yuSmAkamayaM pakSaH suSThu praNItataro- yuktiyuktaH pratibhAsate?, tadyathA- trasabhUtA eva prANAstrasabhUtAH // 766 // prANA iti, ayaM tu pakSo duSpraNItataro bhavati pratibhAsate bhavatAM?, tadyathA- vasA eva prANAstrasAH prANAH, santi caikArthatve bhavatAM ko'yaM vyAmoho? yena zabdabhedamAtramAzrityAta ekaM pakSamAkrozayatha dvitIyaM tvabhinandatha iti / tadayamapi tulye'pyarthe
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH2 // 767 // satyekasya pakSasyAkrozanamaparasya savizeSaNapakSasyAbhinandanamityeSa doSAbhyupagamobhavatAMno naiyAyiko na nyAyopapannobhavati, zrutaskandhaH 2 ubhayorapi pakSayoH samAnatvAt, kevalaMsavizeSaNapakSe bhUtazabdopAdAnaM mohamAvahatIti ||ycc bhavatA'smAkaM prAgdoSodbhAvana-1 saptamamadhyayana nAlandIyam, makAri, tadyathA- trasAnAM vadhanivRttau tadanyeSAM vadhAnumatiH syAt sAdhoH, tathA bhUtazabdAnupAdAne'nantarameva trasaM sthAvara sUtram 75 paryAyApannaM vyApAdayatovratabhaGga ityetatkucodyajAtaM parihatukAma Aha-Namiti vAkyAlaGkAre,bhagavAngautamasvAmI, cazabdaH (798) trasasthAvarayopunaHzabdArthe, punarAha, tadyathA-santi vidyante eke kecana laghukarmANo manuSyAH pravrajyAM kartumasamarthAH, tadvyatirekeNaiva dharma rgamAgamaH cikIrSavaH, teSAM caivamadhyavasAyinAMsAdhodharmopadezapravaNasyAgrata idamuktapUrvaM bhavati, tadyathA- bhoH sAdho! na khalu vayaM zaknumo muNDA bhavituM- pravrajyAM grahItumagArAd- gRhAdanagAratAM- sAdhubhAvaM pratipattum, vayaM tvAnupUryeNa - kramazo gotrasye ti gAMtrAyata itigotraM-sAdhutvaMtasya sAdhubhAvasya paryAyeNa- paripATyA''tmAnamanuzleSayiSyAmaH, idamuktaM bhavati-pUrvaM dezaviratirUpatayA 2 zrAvakadharmaM gRhasthayogyamanindyamanupAlayAmaH, tato'nukrameNa pazcAcchramaNadharmamiti / tata evaM te saMkhyAM vyavasthAM zrAvayanti pratyAkhyAnaM kurvantaH prakAzayanti, tadyathA- nAnyatrAbhiyogena, sa cAbhiyogo rAjAbhiyogo gaNAbhiyogo balAbhiyogo devatAbhiyogo gurunigrahazcetyevamAdinA'bhiyogena vyApAdayato'pitrasaMna vrtbhnggH| tathAgRhapaticoravimokSaNatayetyasyAyamarthaHkasyacidgRhapateH SaTputrAH, taizca satyapi pitRpitAmahakramAyAte mahati vitte tathAvidhakarmodayAdrAjakulabhANDAgAre cauryamakAri, rAjapuruSaizca bhavitavyatAniyogena gRhItAste ityeke, pare tvanyathA vyAcakSate, tadyathA- ratnapure nagare ratnazekharo nAma rAjA, tena // 767 // ca parituSTena ratnamAlAgramahiSIpramukhAntaHpurasya kaumudIpracAro'nujJAtaH, tadavagamya nAgaralokenApi rAjAnumatyA svakIyasya strIjanasya tathaiva krIDanamanumatam, rAjJA ca nagare saDiNDimazabdamAghoSitam, tadyathA- astamanopari kaumudImahotsave pravRtte
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptamamadhyayana zrIsUtrakRtAGga niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 768 // yaHkazcitpuruSaH samupalabhyate nagaramadhye tasyAvijJaptikaH zarIranigrahaH kriyata iti, evaM ca vyavasthite satyekasya vaNijaH sstt| zrutaskandhaH2 putrAH, te ca kaumudIdine krayavikrayasaMvyavahAravyagratayA tAvatsthitA yaavtsvitaa'stmupgtH| tadanantarameva sthagitAni ca nAlandIyam, nagaradvArANi, teSAM ca tatkAlAtyayAnna nirgamanamabhUt, tataste bhayasaMbhrAntA nagaramadhya evAtmAnaM gopayitvA sthitAH, tato sUtram 75 niSkrAnte kaumudIpracAre rAjJA''rakSikAH samAhUyAdiSTA:- yathA samyak nirUpayata yUyaM nAtra nagare kaumudIcAre kazcitpuruSo (798) trasasthAvarayovyavasthita? iti, tairapyArakSikaiH samyag nirUpayadbhipalabhya SaDaNikputravRttAnto yathAvasthita eva rAjJe niveditaH, rAjJA mAgamaH 'pyAjJAbhaGgakupitena teSAM SaNNAmapi vadhaH samAdiSTaH, tatastatpitA putravadhasamAkarNanaguruzokavihvalo'kANDApatitakulakSayoddhAntalocanaH kiMkartavyatAmUDhatayA gaNitavidheyAvidheyavizeSo rAjAnamupasthito'vAdIcca gadgadayA girA- yathA mA / kRthA devAsmAkaM kulakSayam, gRhyatAmidamasmadIyaM kulakramAyAtaM svabhujopArjitaM ca prabhUtaM draviNajAtam, mucyatAM mucyatAmamI SaT putrAH, kriyatAmayamasmAkamanugraha iti / evamabhihito rAjA tadvacanamanAkarNya punarapi savizeSaM vadhamAdideza, asA vaNiksarvavadhAzaGkI sarvamocanAnabhiprAyaM rAjAnamavetya paJcAnAM mocanaMyAcitavAn, tAnapyasau rAjAna moktumanA ityevamavagamya / caturmocanakRte sAdaraM vijJaptavAn tam, tathApi rAjA tamanAdRtya kupitavadana eva sthitaH, tatastrayANAM vimocane kRtAdarastatpitA'bhUt, tAnapyamuJcantaM rAjAnaM jJAtvA gaNitasvAparAdho dvayormocanaM prArthitavAn, tatrApyavajJApradhAnaM nRpatimavagamya tataH pauramahattamasameto rAjAnamevaM vijJaptavAn, tadyathA- devAkANDa evAsmAkamayaM kulakSayaH samupasthitaH, tasmAcca bhavanta evaM trANAyAlam, ataH kriyatAmekamatputravimocanena prasAda iti bhaNitvA pAdayoH sapauramahattamaH patito, rAjJApi saMjAtAnukampena (r) zArIro nigrahaH (pr0)| 0 pArjitaM prabhUtaM (mu0)| (c) vizeSamAdideza (mu0)| 0 mabhigamya (mu0)| 7 smAkaM kula0 (mu0)| // 768 //
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGga niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 769 // zrutaskandhaH 2 saptamamadhyayana nAlandIyam, sUtram 76 (799) trasasthAvarayogamAgamaH muktastadeko jyeSThaputra iti| tadevamasya dRSTAntasya dArTAntikayojaneyam, tadyathA-sAdhunA'bhyupagatasamyagdarzanamavagamya zrAvakamakhilaprANAtipAtaviratigrahaNaM prati codito'pyazaktitayA yadAna sarvaprANAtipAtaviratiM pratipadyate, yathA'saurAjA vaNijAityarthaM vijJApito'pi naSaDapiputrAn mumukSati, nApi paJcacatustridvisaMkhyAn putrAniti, tata ekavimokSaNenAtmAnaM kRtArthamiva manyamAnaH sthito'sau, evaM sAdhorapi zrAvakasya yathAzakti vrataM gRhNatastadanurUpamevANuvratadAnamaviruddhamiti, yathA ca tasya vaNijona zeSaputravadhAnumatilezo'pyasti, evaM sAdhorapi na zeSaprANivadhAnumatipratyayajanitaH karmabandho bhavati, kiMtarhi?, yadeva vrataM gRhItvA yAneva sattvAn bAdarAn saMkalpajaprANivadhanivRttyA rakSati tannimittaH kuzalAnubandha evetyetatsUtreNaiva darzayitumAha- tase hItyAdi, trasyantIti trasAH- dvIndriyAdayastebhyaH sakAzAnidhAya nihAya vA parityajyetiyAvat kaM?daNDayatIti daNDastaMparityajya, traseSu prANAtipAtaviratiMgRhItvetyarthaH, tadapi ca trasaprANAtipAtaviramaNavrataM teSAM dezaviratAnA kuzalahetutvAtkuzalameva bhavati // 75 // 798 // yacca prAgabhihitam, tadyathA-tameva trasaMsthAvaraparyAyApannaM nAgarakamiva bahiHsthaM vyApAdayato'vazyaMbhAvI vratabhaGga ityetat parihatukAma Aha tasAvivucaMti tasA tasasaMbhArakaDeNaM kammuNANAmaMcaNaM abbhuvagayaM bhavai, tasAuyaMcaNaMpalikkhINaMbhavai, tasakAyaTThiiyA te tao AuyaM vippajahaMti, te tao AuyaM vippajahittA thAvarattAe paccAyati / thAvarAvi vuccaMti thAvarA thAvarasaMbhArakaDeNaM kammuNA NAmaM ca NaM abbhuvagayaM bhavai, thAvarAuyaM ca NaM palikkhINaM bhavai, thAvarakAyaTThiiyA te tao AuyaM vippajahaMti tao AuyaM vippajahittA bhujoparaloiyattAe paccAyaMti, te pANAvivucaMti, tetasAvi vucaMti ,temahAkAyA tecirtttthiiyaa||suutrm 76 // ( // 799 // ) 0 vilapito'pi (pr0)| OM prANAtipAtanivRtyA (pr0)| 0 tasehi' mityAdi (mu0)| // 769 //
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 770 // sUtram 76 (799 sA api dvIndriyAdayo'pitrasA ityucyante ca trasAHtrasasaMbhArakRtena karmaNA bhavanti, saMbhAro nAmAvazyatayA karmaNo vipAkAnu- zrutaskandhaH2 bhavena vedanam, tacceha trasanAma pratyekaM nAmakarmAbhyupagataM bhavati, trasatvena yatparibaddhamAyuSkaM tadyadodayaprAptaM bhavati, tadA saptamamadhyayana nAlandIyam, trasasaMbhArakRtena karmaNA trasA iti vyapadizyante, na tadA kathaJcitsthAvaratvavyapadezaH, yadA ca tadAyuH parikSINaM bhavati, Namiti vAkyAlaGkAre, trasakAyasthitikaM ca karma yadA parikSINaM bhavati, tacca jaghanyato'ntarmuhUrtamutkRSTataH sAtirekasahasradvayasAgaropama trasasthAvarayo parimANam, tadA tatastrasakAyasthiterabhAvAttadAyuSkaM te parityajanti, aparANyapi tatsahacaritAni karmANiparityajya sthAvaratvena pratyAyAnti, sthAvarA api sthAvarasaMbhArakRtena karmaNA tatrotpadyante, sthAvaranAma ca tatrAbhyupagataM bhavati, aparANyapi tatsahacaritAnisarvAtmanAtrasatvaM parityajya sthAvaratvenodayaM yAnti iti, evaM ca vyavasthite kathaM sthAvarakAyaM vyApAdayato gRhItatrasakAyaprANAtipAtanivRtteH zrAvakasya vratabhaGga iti?| kiMcAnyat-thAvarAuyaM ca Na mityAdi, yadA tadapi sthAvarAyuSkaM parikSINaM bhavati tathAsthAvarakAyasthitizca sA jaghanyato'ntarmuhUrtamutkRSTato'nantakAlamasaMkhyeyAH pudgalaparAvartA iti, tatastatkAyasthitera-8 bhAvAttadAyuSkaM parityajya bhUyaH punarapi pAralaukikatvena sthAvarakAyasthiterabhAvAt trasatvena sAmarthyAtpratyAyAnti, teSAM ca trasAnAmanvarthikAnyabhidhAnAnyabhidhitsurAha-te pANAvI tyAdi, te trasasaMbhArakRtena karmaNA samutpannAH santaH sAmAnyasaMjJayA / prANA apyucyante, tathA vizeSataH trasa bhayacalanayo'riti dhAtvarthAnugamAdbhayacalanAbhyAmupapetAstrasA apyucyante, tathA mahAn / kAyo yeSAM te mahAkAyAH yojanalakSapramANazarIravikurvaNAt, tathA cirasthitikA apyucyante, bhavasthityapekSayA trayastriMzatsAgaropamAyuSkasadbhAvAt, tatastrasaparyAyavyavasthitAnAmeva pratyAkhyAnaM tena gRhItam, natusthAvarakAyatvena vyavasthitAnAma___(c) pratyekanAmetyAdi (mu0)| (c) sthAvarAdinAma (mu0)| // 770
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutaskandhaH2 saptamamadhyayanaM nAlandIyam, sUtram 77 (800) zrAvakapratyAkhyAnasya saviSayatA zrIsUtrakRtAGga pIti / yastu nAgarakadRSTAnto bhavatopanyastaH asAvapi dRSTAntadAntikayorasAmyAtkevalaM bhavato'nupAsitagurukulavAsi| niyukti tvamAviSkaroti, tathAhi-nagaradharmeryukto nAgarakaHsaca mayAna hantavya iti pratijJAMgRhItvA yadA tameva vyApAdayati bahiHsthita zrIzIlA0 vRttiyutam paryAyApanaM tadA tasya kila vratabhaGga iti bhavataH pakSa iti, sa ca na ghaTate, yato yo hi nagaradharmairupetaH sa bahiHstho'pi | zrutaskandhaH nAgarika eva, ataH paryAyApanna ityetadvizeSaNaM nopapadyate, atha sAmastyena parityajya nagaradharmAnasauvartate atastamevetyetadvizeSaNaM // 771 // nopapadyate, tadevamatra trasaH sarvAtmanA trasatvaM parityajya yadA sthAvaraH samutpadyate tadA pUrvaparyAyaparityAgAdaparaparyAyApannatvAtrasa evAsau na bhavati, tadyathA- nAgarikaH pallyAM praviSTastaddharmopetatvAtpUrvadharmaparityAgAcca nAgarika evAsau na bhavatIti // 76 // 799 // punarapyanyathodakaH pUrvapakSamAracayitumAha savAyaM udae peDhAlaputte bhayavaM goyama evaM vayAsI- AusaMto goyamA! Natthi NaM se kei pariyAe jaNNaM samaNovAsagassa egapANAtivAyaviraevi daMDe nikkhitte, kassa NaM taM heuM?, saMsAriyA khalu pANA, thAvarAvi pANA tasattAe paccAyaMti, tasAvi pANA thAvarattAe paccAyaMti, thAvarakAyAo vippamuccamANA savve tasakAyaMsi uvavajjaMti, tasakAyAo vippamuccamANA savve thAvarakAyaMsi uvavajaMti, tesiMcaNaM thAvarakAyaMsi uvavannANaM ThANameyaM dhattaM // savAyaM bhagavaMgoyame udayaM peDhAlaputtaM evaM vayAsI-Nokhalu Auso! asmAkaM vattavvaeNaM tumbhaM ceva aNuppavAdeNaM asthi NaM se pariyAe jeNaM samaNovAsagassa savva pANehiM savvabhUehiM savvajIvehi savvasattehiM daMDe nikkhitte bhavai, kassa NaM taM he?, saMsAriyA khalu pANA, tasAvi pANA thAvarattAe paccAyaMti, thAvarAvi pANA tasattAe paccAyaMti, tasakAyAo vippamuccamANA savve thAvarakAyaMsi uvavajaMti, thAvarakAyAo vippamuccamANA savve tasakAyaMsi 7 nAgarikaH (mu0)| // 771 //
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAja niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 / / 772 // zrutaskandhaH2 saptamamadhyayana nAlandIyam, sUtram 77 (800) zrAvakapratyAkhyAnasya saviSayatA uvavakhaMti, tesiMcaNaM tasakAyaMsi uvavannANaM ThANameyaM aghattaM, te pANAvi vuccaMti, te tasAvi vuccaMti, te mahAkAyA te ciraTTiiyA, te bahuyaragA pANA jehiM samaNovAsagassa supaccakkhAyaM bhavati, te appayarAgA pANA jehiM samaNovAsagassa apaccakkhAyaM bhavai, se mahayA tasakAyAo uvasaMtassa uvaTThiyassa paDivirayassa jannaM tubbhe vA anno vA evaM vadaha- Natthi NaM se kei pariyAe jaMsi samaNovAsagassa egapANAevidaMDe Nikkhitte, ayaMpi bhede se NoNeyAue bhavai |suutrm 77 / / ( / / 800 / ) sadvAcaM savAdaM vodaka:peDhAlaputro bhagavantaM gautamamevamavAdIt, tadyathA-AyuSman gautama! nAstyasau kazcitparyAyo yasminnekaprANAtipAtaviramaNe'pi zramaNopAsakasya viziSTaviSayAmeva prANAtipAtanivRttiM kurvato daNDaH- prANyupamardanarUpo nikSiptapUrvaHparityaktapUrvo bhavati, idamuktaM bhavati- zrAvakeNa trasaparyAyamekamuddizya prANAtipAtavirativrataM gRhItam, saMsAriNAM ca parasparagamanasaMbhavAt te ca trasAH sarve'pikila sthAvaratvamupagatAstatazca trasAnAmabhAvAnirviSayaM tatpratyAkhyAnamiti / etadeva praznapUrvakaM darzayitumAha- kassa NaM taM heu mityAdi, Namiti vAkyAlaGkAre, kasya hetoridamabhidhIyate, kena hetunetyrthH| sAMsArikAH prANAH parasparasaMsaraNazIlA yatastataH sthAvarAH sAmAnyena trasatayA pratyAyAnti, vasA api sthAvaratayA prtyaayaanti| tadevaM saMsAriNAM parasparagamanaM pradAdhunA yatpareNa vivakSitaM tadAviSkurvannAha- thAvarakAyAoityAdi, sthAvarakAyAdvipramucyamAnAH svAyuSA tatsahacaritaizcakarmabhiH sarve-niravazeSAstrasakAye samutpadyante, trasakAyAdapi tadAyuSA vipramucyamAnAH sarvesthAvarakAye samutpadyante, teSAM ca trasAnAM sarveSAM sthAvarakAyasamutpannAnAM sthAnametadghAtyaM vartate, tena zrAvakeNa sthAvarakAyavadhanivRtterakaraNAd, ataHsarvasya trasakAyasya sthAvarakAyatvenotpatternirviSayaM tasya zrAvakasya trasavadhanivRttirUpaM pratyAkhyAnaM prApnoti, tadyathAkenacidvatamevaMbhUtaM gRhItaM yathA- mayA nagaranivAsI na hantavyaH, taccodvasitaM nagaram, ato nirviSayaM tattasya pratyAkhyAnam, // 772 //
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyukti zrIzIlA vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 773 // evamatrApi sarveSAM trasAnAmabhAvAnirviSayatvamiti / evamudakenAbhihite sati tadabhyupagamenaiva gautamasvAmI dUSayitumAha- zrutaskandhaH 2 sadvAcaM savAdaMvA tamudakaM peDhAlaputraM gautamasvAmyevamavAdIt, tadyathA-nokhalvAyuSmannudaka! asmAkamityetanmagadhadeze AgopAlA saptamamadhyayana nAlandIyam, GganAdiprasiddha saMskRtamevoccAryate tadihApi tathaivoccAritamiti, tadevamasmAkaM sambandhinA vaktavyena naitadazobhanam, kiMtarhi?, sUtram 77 yuSmAkamevAnupravAdenaitadazobhanam, idamuktaM bhavati- asmadvaktavyenAsya codyasyAnutthAnameva, tathAhi-naitadbhUtaM na ca bhavati / (800) zrAvakapratyAnApikadAcidbhaviSyati yaduta- sarve'pi sthAvarA nirlepatayA trasatvaM pratipadyante, sthAvarANAmAnantyAttrasAnAMcAsaMkhyeyatvena khyAnasya tadAdhAratvAnupapatterityabhiprAyaH, tathA trasA api sarve'pi na sthAvaratvaM pratipannA na pratipadyante nApi pratipatsyante, idamuktaM |saviSayatA bhavati- yadyapi vivakSitakAlavartinastrasAH kAlaparyAyeNa sthAvarakAyatvena yAsyanti tathApi aparAparatrasotpattyA trasajAtyanucchedAnna kadAcidapi trasakAyazUnyaH saMsAro bhavatIti, tadevamasmanmatena codyAnutthAnameva, abhyupagamya ca bhavadIyaM pakSaM yuSmadabhyupagamenaiva parihriyate- tadeva parAbhiprAyeNa pariharati- astyasau paryAyaH- sa cAyaM-bhavadabhiprAyeNa yadA sarve'pi sthAvarAstrasatvaM pratipadyante yasminparyAye-avasthAvizeSe zramaNopAsakasya kRtatrasaprANAtipAtanivRtteH sataH trasatvena cala bhavadabhyupagamena sarvaprANinAmutpattestaizca sarvaprANibhistrasatvena bhUtaiH- utpannaiH karaNabhUtaisteSu vA viSayabhUteSu daNDo nikSiptaHparityaktaH, idamuktaM bhavati- yadA sarve'pi sthAvarAH bhavadabhiprAyeNa trasatvenotpadyante tadA sarvaprANiviSayaM pratyAkhyAnaM zramaNopAsakasya bhavatIti / etadeva praznapUrvakaM darzayitumAha- kassa NaM heu ityAdi, sugamaM yAvattrasakAye samutpannAnAM sthAnametadaghAtyaM- aghAtArham, tatra virtisdbhaavaaditybhipraayH| te ca sA narakatiryaGnarAmaragatibhAjaH sAmAnyasaMjJayA - 7 heumityAdi (mu0)| // 773 //
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutaskandhaH 2 saptamamadhyayana zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH2 // 774 / / sUtram 78 (801) zrAvakapratyAkhyAnasya saviSayatA prANino'pyabhidhIyante, tathA vizeSasaMjJayA bhayacalanopetatvAtnasA apyucyante, tathA mahAn kAyaH-zarIraM yeSAM te mahAkAyAH, vaikriyazarIrasya yojanalakSapramANatvAditi / tathA cirasthitikAH trayastriMzatsAgaropamaparimANatvAdbhavasthiteH, tathA (ca) tela nAlandIyam, prANinastrasA bahutamA- bhUyiSThA yaiH zramaNopAsakasya supratyAkhyAnaM bhavati, sAnuddizya tena pratyAkhyAnasya grahaNAt tvadabhyupagamena ca sarvasthAvarANAM trasatvenotpatterataste'lpatarakAH prANino yaiH karaNabhUtaiH zrAvakasyApratyAkhyAnaM bhavati, idamuktaM bhavatialpazabdasyAbhAvavAcitvAnna santyeva te yeSvapratyAkhyAnamitItyevaM pUrvoktayA nItyA se tasya zramaNopAsakasya mahatastrasakAyAdupazAntasya- uparatasya prativiratasya sataH supratyAkhyAnaM bhavatIti sambandhaH, tadevaM vyavasthite Namiti vAkyAlaGkAre yadyUyaM vadathAnyo vA kazcittadyathA- nAstyasAvityAdisugamaM yAvat No NeyAue bhavai tti ||77||800||saamprtNtrsaanaaNsthaavrpryaayaapnnaanaaN vyApAdanepina vratabhaGgo bhavatItyasyArthasya prasiddhayedRSTAntatrayamAha bhagavaMcaNaM udAhu niyaMThA khalu pucchiyavvA- AusaMto! niyaMThA iha khalu saMtegaiyA maNussA bhavaMti, tesiMca evaM vuttapuvvaM bhavaije ime muMDe bhavittA agArAo aNagAriyaM pavvaie, esiM ca NaM AmaraNaM tAe daMDe Nikkhitte, je ime agAramAvasaMti eesi NaM AmaraNaMtAe daMDe No Nikkhitte, keI ca NaM samaNA jAva vasAiMcaupaMcamAI chaTThaddasamAI appayaro vA bhujayaro vA desaM dUIjittA agAramAvasejjA?, haMtAvasejjA, tassaNaMtaMgAratthaM vahamANassa se paccakkhANe bhaMgebhavai?, NotiNadvesamaTe, evameva samaNovAsagassavi tasehiM pANehiM daMDe Nikkhitte, thAvarehiM pANehiM daMDe No Nikkhitte, tassa NaM taMthAvarakAyaM vahamANassa se paccakkhANe No bhaMge bhavai, se evamAyANaha? NiyaMThA!, evamAyANiyavvaM / / bhagavaM ca NaM udAhu niyaMThA khalu pucchiyavvA-AusaMto niyaMThA! iha khalu gAhArvai (r) tadabhyuga0 (mu0)| (r) vyApAdanenApi...tItyarthasya (mu0)| // 774 //
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGga niyuktizrIzIlA vRttiyutam zrutaskandhaH2 // 775 // zrutaskandhaH2 saptamamadhyayana nAlandIyam, sUtram 78 (801) zrAvakapratyAkhyAnasya saviSayatA vA gAhAvaiputto vA tahappagArehiM kulehiM Agamma dhammaM savaNavattiyaM uvasaMkamejA?, haMtA uvasaMkamejA, tesiMca NaM tahappagArANaM dhammaM Aikkhiyavve?, haMtA Aikkhiyavve, kiM te tahappagAraM dhammaM socA Nisamma evaM vaejjA- iNameva niggaMthaM pAvayaNaM saccaM aNuttaraM kevaliyaM paDipuNNaM saMsuddhaMNeyAuyaM sallakattaNaM siddhimagaM muttimaggaM nijANamaggaM nivvANamagaMavitahamasaMdiddhaMsavvadukkhappahINamaggaM, etthaM ThiyA jIvA sijhaMti bujhaMti mucaMti pariNivvAyaMti savvadukkhANamaMtaM kareMti, tamANAe tahA gacchAmo tahA ciTThAmo tahA NisiyAmo tahA tuyaTTAmo tahAbhuMjAmo tahA bhAsAmo tahA abbhuTThAmo tahA uTThAe uTTemotti pANANaM bhUyANaM jIvANaM sattANaM saMjameNaM saMjamAmotti vaejA?, haMtA vaejA, kiM te tahappagArA kappaMti pavvAvittae? haMtA kappaMti, kiM te tahappagArA kappaMti muMDAvittae?, haMtA kappaMti, kiM te tahappagArA kappaMti sikkhAvittae?, haMtA kappaMti, kiM te tahappAgArA kappaMti uvaTThAvittae?, haMtA kappaMti, tesiMcaNaMtahappagArANaMsavvapANehiM jAva savvasattehiM daMDe Nikkhitte?, haMtA Nikkhitte, seNaM eyArUveNaM vihAreNaM viharamANA jAva vAsAiMcaupaMcamAiMchaTThaddasamAiMvA appayarovA bhujayaro vA desaMdUijjettA agAraMvaejA?, haMtA vaejjA, tassaNaM savvapANehiMjAva savvasattehiM daMDe Nikkhitte?,NoiNaTesamaTe, sejese jIve jassa pareNaMsavvapANehiMjAva savvasattehiM daMDe No Nikhitte, se je se jIvejassa AreNaM savvapANehiMjAva sattehiM daMDe Nikkhitte, seje se jIvejassa iyANiM savvapANehiMjAvasattehiM daMDeNo Nikkhitte bhavai, pareNaM asaMjae AreNaM saMjae, iyANiM asaMjae, asaMjayassa NaM savvapANehiM jAva sattehiM daMDe No Nikkhitte bhavai, se evamAyANaha? NiyaMThA!,se evamAyANiyavvaM ||bhgvNcnnN udAhuNiyaMThA khalupucchiyavvA-AusaMto! niyaMThA iha khalu parivvAiyA vA parivvAiAo vA annayarahito titthAyayaNehito Agamma dhammaM savaNavattiyaM uvasaMkamejA?, haMtA uvasaMkamenA, kiM tesiM tahappagAreNaM dhamme Aikkhiyavve?, haMtA Aikkhiyavve, taMceva uvaTThAvittae jAva kappaMti ? haMtA kappaMti, kiM te tahappagArA kappaMti // 775
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGga niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 776 // zrAvakapratyAkhyAnasya saMbhuMjittae?, haMtA kappaMti, teNaM eyArUveNaM vihAreNaM viharamANAtaMcevajAva agAraMvaejA?, haMtA vaejjA, teNaM tahappagArA kappaMti zrutaskandhaH2 saMbhuMjittae?, No iNaDhe samaDhe, seje se jIve se pareNaM no kappaMti saMbhujittae, se je se jIve AreNaM kappaMti saMbhuMjittae, se je se jIve saptamamadhyayana nAlandIyam, je iyANI No kappaMti saMbhuMjittae, pareNaM assamaNe AreNaM samaNe, iyANiM assammaNe, assamaNeNaM saddhiM No kappaMti samaNANaM sUtram 78 niggaMthANaM saMbhuMjittae, se evamAyANaha? NiyaMThA! se evamAyANiyavvaM ||suutrm 78 // (1801 // ) (801) Namiti vAkyAlaGkAre, cazabdaH punaHzabdArthe, punarapi bhagavAn gautamasvAmyevAha- svauddhatyapariharaNArthamaparAnapi tatsthavirAn sAkSiNaH kartumidamAha- nirgranthA yuSmatsthavirAH khalu praSTavyAH, tadyathA- AyuSmanto nirgranthA! yuSmAkamapyetadvakSya saviSayatA mANamabhimatamAhosvinneti, avaSTambhena cedamAha, yuSmAkamapyetadabhipretaM yadahaM vacmi, tadyathA-zAntiH- upazamastatpradhAnA eke kecana manuSyA bhavanti, na nArakatiryagdevAH, kiM tarhi?, manuSyAH, te'pi nAkarmabhUmijA nApi mlecchA anAryA vA, teSAMka cAryadezotpannAnAmupazamapradhAnAnAM etad uktapUrvaM bhavati- ayaM vratagrahaNavizeSo bhavati, tadyathA- ya ime muNDA bhUtvA'gArAdgRhAnirgatyAnagAratAM pratipannAH- pravrajitA ityarthaH, eteSAM coparyAmaraNAntaM mayA daNDo na nikSipta:- parityakto bhavati, idamuktaM bhavati-kazcittathAvidho manuSyo yatInuddizya vrataM gRhNAti, tadyathA-na mayA yAvajjIvaM yatayo hantavyAH, tathA ye ceme'gAraMgRhavAsamAvasanti teSAM daNDo na nikSipta ityevaM keSAMcid vratagrahaNavizeSe vyavasthite sati idamapadizyate- tatra kecana zramaNAH pravrajitAH kiyantamapi kAlaM pravrajyAparyAyaM pratipAlya, tameva kAlavizeSaM darzayati- yAvadvarSANi catvAri paJca vA SaD daza vA, asya copalakSaNArthatvAdanyo'pi kAlavizeSo draSTavyaH, tamevAha- alpataraM vA prabhUtataraM vA kAlaM tathA dezaM ca dUijita tti 7 daNDo nikSiptaH (mu0)| 0 dUijja tti (pr0)| // 776 //
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA vRttiyutam zrutaskandhaH2 // 777 // zrutaskandha:2 saptamamadhyayana nAlandIyam, sUtram 78 (801) zrAvakapratyAkhyAnasya saviSayatA vihRtya kutazcitkarmodayAttathAvidhapariNateragAraM- gRhamAvaseyu:- gRhasthA bhaveyurityevaMbhUtaH paryAyaH kiM saMbhAvyate? uta netyevaM pRSTA nirgranthAH pratyUcuH- hanta gRhavAsaM vrajeyuH, tasya ca yativadhagRhItavratasya taM gRhasthaM vyApAdayataH kiM vratabhaGgo bhavatyuta neti ?, ta Ahurneti, evameva zramaNopAsakasyApi traseSu daNDo nikSipto na sthAvareSviti, atastrasaMsthAvaraparyAyApannaM vyApAdayatastatpratyAkhyAna-2 bhaGgo na bhavatIti ||saamprtN punarapi paryAyApannasyAnyathAtvaM darzayituM dvitIyaM dRSTAntaM pratyAkhyAtRviSayagataM darzayitukAma AhabhagavAneva gautamasvAmyAha, tadyathA-gRhasthAH yatInAmantike samAgatya dharmaM zrutvA samyaktvaM pratipadya taduttarakAlaM saMjAtavairAgyAH pravrajyAM gahItvA punastathAvidhakarmodayAttAmeva tyajanti, te ca pUrvaM gRhasthAH sarvArambhapravRttAstadArataH pravrajitAH santo jIvopamaIparityaktadaNDAH punaH pravrajyAparityAgesati no parityaktadaNDAH, tadevaM teSAMpratyAkhyAtRRNAMyathAvasthAtraye'pyanyathAtvaM bhavatyevaM trasasthAvarayorapi draSTavyam, etacca bhagavaM ca NamudAhu rityAdergranthasya se evamAyANiyavvaM ityetatparyavasAnasya tAtparyam, akSaraghaTanA tu sugameti svabuddhyA kaaryaa|| tadevaM dvitIyaM dRSTAntaM pradAdhunA tRtIyaM dRSTAntaM paratIrthikoddezena darzayitumAhabhagavaM ca NaM udAhu ityAdi, yAvat se evamAyANiyavvaM ti uttAnArtham / tAtparyArthastvayaM- pUrvaM parivrAjakAdayaH santo'saMbhogyAH sAdhUnAM gRhItazrAmaNyAzca sAdhUnAM saMbhogyAH saMvRttAH punastadabhAve tvasaMbhogyA ityevaM paryAyAnyathAtvaM trasasthAvarANAmapyAyojanIyamiti // tadevaM dRSTAntatraye prathama dRSTAnte hantavyaviSayabhUto yatigRhasthabhAvena paryAyabhedo darzito dvitIye tu dRSTAnte pratyAkhyAtRviSayagato gRhasthayatipunargRhasthabhedena paryAyabhedaH pradarzitaH, tRtIye tu dRSTAnte paratIrthikasAdhubhAvoniSkramaNabhedena saMbhogAsaMbhogadvAreNa paryAyabhedo vyavasthApita iti // 78 // 801 // tadevaM dRSTAntaprAcuryeNa nirdoSAM dezaviratiM prasAdhya punarapi (c) gRhavAsaM vaseyuH (mu0)| (c) bhaveduta neti (mu0)| 0 zrAmaNyAH sAdhUnAM (mu0)| 0 dvitIye dRSTAnte (mu0)| // 777 //
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGga niyuktizrIzIlA vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 778 // zrutaskandhaH 2 saptamamadhyayanaM nAlandIyam, sUtram 79 (802) zrAvakapratyAkhyAnasya saviSayatA tadgatameva vicAraM kartukAma Aha__ bhagavaM ca NaM udAhu saMtegaiyA samaNovAsagA bhavaMti, tesiMcaNaM evaM vuttapuvvaM bhavai- Nokhalu vayaM saMcAemo muMDA bhavittA agArAo aNagAriyaM pavvaittae, vayaMNaMcAuddasaTThamuddiTThapuNNimAsiNIsupaDipuNNaM posahaM samma aNupAlemANA viharissAmo, thUlagaM pANAivAyaM paccakkhAissAmo, evaMthUlagaM musAvAyaM thUlagaM adinnAdANaMthUlagaM mehuNaM thUlagaMpariggahaM paccakkhAissAmo, icchAparimANaM karissAmo, duvihaM tiviheNaM, mAkhalu mamaTThAe kiMci kareha vA karAveha vA tatthavi paccakkhAissAmo, te NaM abhoccA apiccA asiNAittA AsaMdIpeDhiyAo paccAruhitA, tetahA kAlagayA kiMvattavaM siyA- sammaMkAlagatatti?, vattavvaM siyA, te pANAvi vuccaMti te tasAvi vuccaMti te mahAkAyA te ciraTThiiyA, te bahutaragA pANA jehiM samaNovAsagassa supaccakkhAyaM bhavai, te appayarAgA pANA jehiM samaNovAsagassa apaccakkhAyaM bhavai, iti se mahayAojaNNaM tubbhe vayaha taM ceva jAva ayaMpi bhede se No NeyAue bhvi||bhgvNc NaM udAhu saMtegaiyA samaNovAsagA bhavaMti, tesiM ca NaM evaM vuttapuvvaM bhavai, No khalu vayaM saMcAemo muMDA bhavittA agArAo jAva pavvaittae, No khalu vayaM saMcAemo cAuddasaTThamuTThipuNNamAsiNIsujAva aNupAlemANA viharittae, vayaM NaM apacchimamAraNaMtiyaM saMlehaNAjUsaNAjUsiyA bhattapANaM paDiyAikkhiyA jAva kAlaM aNavakaMkhamANA viharissAmo, savvaM pANAivAyaM paJcakkhAissAmo jAva savvaM pariggahaM paccakkhAissAmo tivihaM tiviheNaM, mA khalu mamaTThAe kiMcivi jAva AsaMdIpeDhiyAo paccoruhittA ete tahA kAlagayA, kiMvattavvaM siyA saMmaM kAlagayatti?, vattavvaM siyA, te pANAvi vucaMti jAva ayaMpi bhede se NoNeyAue bhavai / / bhagavaMca NaM udAhu saMtegaiyA maNussA bhavaMti, taMjahA- mahaicchA mahAraMbhA mahApariggahA ahammiyA jAva duppaDiyANaMdA jAva savvAo pariggahAo appaDivirayA jAvajIvAe, jehiM samaNovAsagassa AyANaso AmaraNaMtAe daMDe Nikkhitte, te tato AugaM vippajahaMti, // 778 //
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGga niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 / / 779 // zrutaskandhaH2 saptamamadhyayana nAlandIyam, sUtrama 79 (802) zrAvakapratyAkhyAnasya saviSayatA tato bhujosagamAdAe duggaigAmiNo bhavaMti, te pANAvi vuccaMti te tasAvi vucaMti te mahAkAyA te ciraTThiiyA te bahuyaragA AyANaso, iti sa mahayAo NaM jaNNaM tubbhe vadaha taM ceva ayaMpi bhede se No NeyAue bhavai / bhagavaM ca NaM udAhu saMtegaiyA maNussA bhavaMti, taMjahA- aNAraMbhA apariggahA dhammiyA dhammANuyA jAva savvAo pariggahAo paDivirayA jAvajjIvAe, jehiM samaNovAsagassa AyANaso AmaraNaMtAe daMDe Nikkhitte te tao AugaM vippajahaMti te tao bhujo sagamAdAe soggaigAmiNo bhavaMti, te pANAvi vucaMti jAvaNo NeyAue bhvi||bhgvNcnnN udAhusaMtegaiyA maNussA bhavaMti, taMjahA- appecchA appAraMbhA appapariggahA dhammiyA dhammANuyA jAva egaccAo pariggahAo appaDivirayA, jehiM samaNovAsagassa AyANaso AmaraNaMtAe daMDe Nikkhitte, te tao AugaM vippajahaMti, tato bhujo sagamAdAe soggaigAmiNo bhavaMti, te pANAvivuccaMti jAvaNoNeyAue bhvi||bhgvNcnnN udAhu saMtegaiyA maNussA bhavaMti, taMjahA-AraNNiyA AvasahiyA gAmaNiyaMtiyA kaNhuI rahassiyA, jehiMsamaNovAsagassa AyANaso AmaraNaMtAe daMDe Nikkhitte bhavai, No bahusaMjayA No bahupaDivirayA pANabhUyajIvasattehiM, appaNA saccAmosAiM evaM vippaDivedetiahaM Na haMtavvo anne haMtavvA, jAva kAlamAse kAlaM kiccA annayarAI AsuriyAI kivvisiyAI jAva uvavattAro bhavaMti, tao vippamuccamANA bhujo elamuyattAe tamorUvattAe paJcAyaMti, te pANAvi vuccaMti jAva NoNeyAue bhvi||bhgvNcnnN udAhu saMtegaiyA pANA dIhAuyA jehiM samaNovAsagassa AyANaso AmaraNaMtAe jAva daMDe Nikkhitte bhavai, te puvAmeva kAlaM kareMti, karittA pAraloiyattAe paccAyaMti, te pANAvivucaMti te tasAvi vucaMti te mahAkAyA teciraTTiiyA te dIhAuyA te bahuyaragA, jehiMsamaNovAsagassa supaccakkhAyaM bhavai, jAva No NeyAue bhvi|| bhagavaM ca NaM udAhu saMtegaiyA pANA samAuyA, jehiM samaNovAsagassa AyANaso AmaraNaMtAe jAva daMDe Nikkhitte bhavai, te sayameva kAlaM kareMti karittA pAraloiyattA paccAyaMti, te pANAvi vucaMti tasAvi vucaMti te // 772
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGga niyuktizrIzIlA vRttiyutam zrutaskandhaH2 // 780 // zrutaskandhaH2 saptamamadhyayanaM nAlandIyam, sUtram 79 (802) zrAvakapratyAkhyAnasya saviSayatA mahAkAyA te samAuyA te bahuyaragA jehiM samaNovAsagassa supaJcakkhAya bhavai jAvaNo NeyAue bhavai |bhgvNcnnN udAhusaMtegaiyA pANA appAuyA, jehiM samaNovAsagassa AyANaso AmaraNaMtAe jAva daMDe Nikkhitte bhavai, te puvvAmeva kAlaM kareMti karettA pAraloiyattAe paccAyaMti, te pANAvi vucaMti te tasAvi vucaMti te mahAkAyA te appAuyA te bahuyaragA pANA, jehiMsamaNovAsagassa supaJcakkhAyaM bhavai, jAvaNo NeyAue bhvi||bhgvNc NaM udAhu saMtegaiyA samaNovAsagA bhavaMti, tesiMcaNaM evaM vuttapuvvaM bhavaiNo khalu vayaM saMcAemo muMDe bhavittA jAva pavvaittae, No khalu vayaM saMcAemo cAuddasaTThamuddiThThapuNNamAsiNIsu paDipuNNaM posahaM aNupAlittae, No khalu vayaM saMcAemo apacchimaMjAva viharittae, vayaM ca NaM sAmAiyaM desAvagAsiyaM puratthA pAINaM vA paDiNaM vA dAhiNaM vA udINaM vA etAvatA jAva savvapANehiM jAva savvasattehiM daMDe Nikkhitte savvapANabhUyajIvasattehiM khemaMkare ahamaMsi, tattha AreNaM je tasA pANA jehiM samaNovAsagassa AyANaso AmaraNaMtAe daMDe Nikkhitte, tao AuM vippajahaMti vippajahittA tattha AreNaM ceva je tasA pANA jehiM samaNovAsagassa AyANaso jAva tesu paJcAyaMti, jehiM samaNovAsagassa supaccakkhAyaM bhavai, te pANAvijAva ayaMpi bhede se0|| sUtram 79 // ( // 802 // ) punarapi gautamasvAmyudakaM pratIdamAha-tadyathA- bahubhiH prakAraistrasasadbhAvaH saMbhAvyate, tatazcAzUnyastaiH saMsAraH, tadazUnyatve na nirviSayaM zrAvakasya trasavadhanivRttirUpaM pratyAkhyAnam / tadadhunA bahuprakAratrasasaMbhUtyA'zUnyatAM saMsArasya darzayatibhagavAnAha santi vidyante zAntipradhAnA vA eke kecana zramaNopAsakA bhavanti, teSAM cedamuktapUrvaM bhavati- saMbhAvyate ca zrAvakANAmevaMbhUtasya vacasaH saMbhava iti, tadyathA- na khalu vayaM zaknumaH pravrajyAM grahItum, kiMtu? vayaM Namiti vAkyAlaGkAre caturdazyaSTamIpaurNamAsISu saMpUrNa pauSadhamAhArazarIrasatkArabrahmacaryAvyApArarUpaM pauSadhaM samyaganupAlayanto vihariSyAmaH, tathA // 780 //
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutaskandhaH2 saptamamadhyayanaM nAlandIyam, sUtram 79 (802) zrAvakapratyAkhyAnasya saviSayatA zrIsUtrakRtAGga sthUlaprANAtipAtamRSAvAdAdattAdAnamaithunaparigrahaM pratyAkhyAsyAmo dvividha miti kRtakAritaprakAradvayena anumateH zrAvakasyApratiSiniyukti ddhatvAt tathA trividhene ti manasA vAcA kAyena ca, tathA mA iti pratiSedhe khalu iti vAkyAlaGkAre madarthaM pacanapAcanAdikaM zrIzIlA0 vRttiyutam pauSadhasthasya mama kRte mA kArTa, tathA pareNa mA kArayata, tatrApyanumatAvapi sarvathA yadasaMbhavi tatpratyAkhyAsyAmaH, te evaMbhUta zrutaskandhaH 2 kRtapratijJAH santaH zrAvakAH abhuktvA'pItvA'snAtvA ca pauSadhopetatvAdAsandIpIThikAtaH pratyAruhya avatIrya samyak pauSadhaM // 781 // gRhItvA kAlaM kRtavantaH, te tathAprakAreNa kRtakAlAH santaH kiM samyakkRtakAlA utAsamyagiti?, kathaM vaktavyaM syAditi?, evaM pRSTairnirgranthairavazyamevaM vaktavyaM syAt-samyakkAlagatA iti, evaMca kAlagatAnAmavazyaMbhAvI teSAM devalokeSUtpAdaH, tadutpannAzca tebasA eva, tatazca kathaM nirviSayatA pratyAkhyAnasyopAsakasyeti ||punrnythaa zrAvakoddezenaiva pratyAkhyAnasya viSayaM pradarzayitumAha-gautamasvAmyevAha-tadyathA santi vidyante eke kecana zramaNopAsakAH, teSAM caitaduktapUrvaM bhavati, tadyathA-khalu na zaknumo vayaM pravrajyAM grahItum, nApi caturdazyAdiSu samyak pauSadhaM pAlayitum, vayaM cApazcimayA saMlekhanakSapaNayA kSapitakAyA yadivA saMlekhanAjoSaNayA-sevanayA joSitaH- sevitA uttamArthaguNairityevaMbhUtAH santo bhaktapAnaM pratyAkhyAya kAlaM dIrghakAlamanavakAGkSamANA vihariSyAmaH, idamuktaM bhavati-na vayaM dIrghakAlaM pauSadhAdikaM vrataM pAlayituM samarthAH, kiMtu vayaM sarvamapi prANAtipAtAdikaM pratyAkhyAya saMlekhanayA saMlikhitakAyAzcaturvidhAhAraparityAgena jIvitaM parityaktumalamiti, etatsUtreNaiva darzayati- savvaM pANAivAya mityAdi, sugamam, yAvatte tathA kAlagatAH kiM vaktavyametatsyAt- samyak te kAlagatA iti?, evaM pRSTA nirgranthA etadUcuH, yathA-tesanmanasa:-zobhanamanasaste kAlagatA iti, teca samyaksaMlekhanayA yadA kAlaM kurvanti tadA'vazyamanyatameSu 0 iti niSedhe (mu0)| 0 poSa0 (pr0)| 0 tadutpannazca trasa eva (mu0)|
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 782 // zrutaskandhaH 2 saptamamadhyayanaM nAlandIyam, sUtram 79 (802) zrAvakapratyAkhyAnasya saviSayatA devalokeSUtpadyante, tatra cotpannA yadyapi te vyApAdayituM na zakyante tathApi trasatvAtte zrAvakasya trasavadhanivRttasya viSayatAM pratipadyante // punarapyanyathA pratyAkhyAnasya viSayamupadarzayitumAha- bhagavAnAha- eke kecana manuSyA evaMbhUtA bhavanti, tadyathAmahecchA mahArambhA mahAparigrahA ityAdi sugamam, yAvadhairyeSu vA zramaNopAsakasyAdIyata ityAdAnaM- prathamavratagrahaNam, tata ArabhyA''maraNAntAddaNDo nikSiptaH- parityakto bhavati, te ca tAdRgvidhAstasmAdbhavAtkAlAtyaye svAyuSaM vijahanti, tyaktvA trasajIvitaM te bhUyaH punaH svakarma-svakRtaM kilbiSamAdAya-gRhItvA durgatigAmino bhavanti, etaduktaM bhavati- mahArambhaparigrahatvAtte mRtAH punaranyatarapRthivyAM nArakatrasatvenotpadyante, teca sAmAnyasaMjJayA prANino vizeSasaMjJayA vasA mahAkAyaH cirasthitikA ityAdi pUrvavadyAvat No NeyAue tti punarapyanyena prakAreNa pratyAkhyAnasya viSayaM darzayitumAha bhagavaM ca NaM udAhu ityAdi, pUrvoktebhyo mahArambhaparigrahavadAdibhyo viparyastAH suzIlAH suvratAH supratyAnandAH sAdhava ityAdi sugamaM yAvat No NeyAue bhavai tti, ete ca sAmAnyazrAvakAH, te'pi traseSvevAnyatareSu deveSUtpadyante, tato'pi na nirviSayaM pratyAkhyAnamiti // kiJcAnyatbhagavaM ca NaM udAhu rityAdi sugamaM yAvat No NeyAue bhavai tti, ete cAlpecchAdivizeSaNaviziSTA avazyaM prakRtibhadrakatayA sadgatigAmitvena trasakAyeSUtpadyanta iti draSTavyam // kiJcAnyat 'bhagavaM ca NaM udAhu'rityAdi-gautamasvAmyeva pratyAkhyAnasya viSayaM darzayitumAha- eke kecana manuSyA evaMbhUtA bhavanti, tadyathA- araNye bhavA AraNyakAH- tIrthikavizeSAH, tathA AvasathikAH-tIrthikavizeSA eva, tathA grAmanimantrikAH tathA kaNhuIrahassiya tti kvacitkArye rahasyakAH kvacidrahasyakAH, ete sarve'pitIrthikavizeSAH, teca no bahusaMyatA hastapAdAdikriyAsu, tathA jJAnAvaraNIyAvRtatvAt na bahuviratAH sarvaprANabhUtajIva (r) udAhurityAdi (mu0)| // 782 //
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGga niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH2 // 783 // (802) sattvebhyastatsvarUpAparijJAnAttadvadhAdaviratA ityarthaH / te tIrthikavizeSA bahvasaMyatAH svato'viratA AtmanA satyAmRSANi vAkyAni zrutaskandhaH2 eva miti vakSyamANanItyA viyuJjanti, evaM vippaDivedeti kvacitpATho'syAyamarthaH- evaMvidhaprakAreNa pareSAM prativedayanti- saptamamadhyayana nAlandIyam, jJApayanti, tAni punarevaMbhUtAni vAkyAni darzayati, tadyathA- ahaM na hantavyo'nye punarhantavyAH tathA'haM nAjJApayitavyo'nye sUtram 79 punarAjJApayitavyA ityAdInyupadezavAkyAni dadati, te caivamevopadezadAyinaH strIkAmeSu mUrcchitAgRddhA adhyupapannA yAvadvarSANi zrAvakapratyAcatuHpaJcamAni vA SaDdazamAni vA ato'pyalpataraM vA prabhUtataraM vA kAlaM bhuktvA utkaTA bhogA bhogabhogAstAnte tathAbhUtAH khyAnasya kiJcidajJAnatapaHkAriNaH kAlamAse kAlaM kRtvA'nyatareSvAsurIyeSu sthAneSu kilbiSeSvasuradevAdhameSu sthAneSUpapattAro bhavanti, saviSayatA yadivA prANyupaghAtopadezadAyino bhogAbhilASukA asUryeSu nityAndhakAreSu kilbiSapradhAneSu narakasthAneSu te samutpadyante, te / cadevA nArakA vAtrasatvaM na vyabhicaranti, teSu ca yadyapi dravyaprANAtipAtona saMbhavati tathApite bhAvatoyaHprANAtipAtastadviraterviSayatAM pratipadyante, tato'pi ca devalokAccyutA narakAdvoddhRtAH (dodvRttAH) kliSTapaJcendriyatiryakSu tathAvidhamanuSyeSu caiDamUkatayA samutpadyante, tathA tamorUvattAe tti andhabadhiratayA pratyAyAnti, te cobhayorapyavasthayostrasatvaM na vyabhicaranti ityato na nirviSayaM pratyAkhyAnam, eteSu ca dravyato'pi prANAtipAtaH saMbhavatIti // sAmprataM pratyakSasiddhameva viraterviSayaM darzayitumAha- bhagavaM ca NaM udAhu rityAdi, bhagavAnAha-yo hi pratyAkhyAnaM gRhNAti tasmAddIrghAyuSkAH prANAH prANinaH, te ca nArakamanuSyadevA dvitricatuHpaJcendriyatiryaJcazva saMbhavanti, tataH kathaM nirviSayaM pratyAkhyAnamiti?, zeSaM sugamam, yAvat No NeyAue bhava // tti evamuttarasUtramapi tulyAyuSkaviSayaM samAnayogakSematvAvyAkhyeyam / tathA'lpAyuSkasUtramapyatispaSTa narakoddhRtAH (mu0)| OM bhavaI'eva0 (mu0)| // 783 //
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGga niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandha:2 | // 784 // tvAtsUtrasiddhameva, iyAMstu vizeSo- yAvatte na mriyante tAvatpratyAkhyAnasya viSayastraseSu vA samutpannAH santo, viSayatAM pratipadyanta iti // punarapi zrAvakANAmeva divratasamAzrayaNataH pratyAkhyAnasya viSayaM darzayitumAha- bhagavaM ca NamityAdi sugamaMyAvat vayaM NaM sAmAiyaM desAvakAsiyaM ti deze'vakAzo dezAvakAzaH tatra bhavaM dezAvakAzikam, idamuktaM bhavati-pUrvagRhItasya digvratasya yojanazatAdikasya yatpratidinaM saMkSiptataraM yojanagavyUtipattanagRhamaryAdAdikaM parimANaM vidhatte taddezAvakAzikamityucyate / tadeva darzayati-puratthA pAyINa mityAdi, puratthi tti prAtareva pratyAkhyAnAvasare digAzritamevaMbhUtaM pratyAkhyAnaM karoti, tadyathA- prAcInaM pUrvAbhimukhaM prAcyAM dizyetAvanmayA'dya gantavyam, tathA pratIcInaM pratIcyAmaparasyAM dizi, tathA dakSiNAbhimukhaM- dakSiNasyAmevamudIcyAM dizyetAvanmayA'dya paJcayojanamAtraM tadadhikamUnataraM vA gantavyamityevaMbhUtaM sa pratidina pratyAkhyAnaM vidhatte, tena ca gRhItadezAvakAzikenopAsakena sarvaprANibhyo gRhItaparimANAtpareNa daNDo nikSiptaH- parityakto bhavati, tatazcAsau zrAvakaH sarvaprANabhUtajIvasattveSu kSemaMkaro'hamasmi ityevamadhyavasAyI bhavati, tatra gRhItaparimANe deze ye AreNa trasAH prANA yeSu zramaNopAsakasyAdAna ityAderArabhyA''maraNAnto daNDo nikSiptaH- parityakto bhavati, te ca trasAH prANAH svAyuSkaM parityajya tatraiva gRhItaparimANadeza eva yojanAdidezAbhyantara eva trasAH prANAsteSu pratyAyAnti, idamuktaM bhavati-gRhItaparimANadeze sAyuSkaM parityajya traseSvevotpadyante, tatazca teSu zramaNopAsakasya supratyAkhyAnaM bhavati, ubhayathApi trasatvasadbhAvAt, zeSa sugamam, yAvat 'NoNeyAue bhavati'tti // 79 // 802 // ___ tattha AreNaMje tasA pANA jehiMsamaNovAsagassa AyANaso AmaraNaMtAe daMDe Nikkhitte te tao AuM vippajahaMti vippajahittA (c) bhavati / / 79 / / (mu0)| zrutaskandhaH 2 saptamamadhyayana nAlandIyam, sUtram 79 (802) zrAvakapratyAkhyAnasya saviSayatA sUtram 80 (803) sthUlavetoccAraH // 784 //
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ PORONSORSRORSCOR zrutaskandhaH 2 saptamamadhyayanaM nAlandIyam, zrIsUtrakRtAGga niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 785 / / sUtram 80 (803) sthUlavetoccAraH tattha AreNaM ceva jAva thAvarA pANA jehiM samaNovAsagassa aTThAe daMDe aNikkhitte aNaTThAe daMDe Nikkhitte tesu paccAyaMti, tehiM samaNovAsagassa aTThAe daMDe aNikkhitte aNaTThAe daMDe Nikkhitte te pANAvi vuccaMti te tasA te ciraTThiiyA jAva ayaMpi bhede se0|| tattha je AreNaM tasA pANA jehiMsamaNovAsagassa AyANaso AmaraNaMtAe0 tao AuM vippajahaMti vippajahittA tattha pareNaMje tasA thAvarA pANA jehiM samaNovAsagassa AyANaso AmaraNaMtAe0 tesupaccAyaMti, tehiMsamaNovAsagassa supaccakkhAyaM bhavai, te pANAvi jAva ayaMpi bhede se0|| tattha je AreNaM thAvarA pANA jehiM samaNovAsagassa aTThAe daMDe aNikkhitte aNaTThAe nikkhitte te tao AuM vippajahaMti vippajahittA tattha AreNaMcevaje tasA pANA jehiM samaNovAsagassa AyANaso AmaraNaMtAe0 tesu paJcAyati tesu samaNovAsagassa supaccakkhAyaM bhavai, te pANAvi jAva ayaMpi bhede seNo0 // tattha jete AreNaMje thAvarA pANA jehiMsamaNovAsagassa aTThAe daMDe aNikkhithatte aNaTThAe Nikkhitte, te tao AuM vippajahaMti vippajahitA te tattha AreNaM ceva je thAvarA pANA jehiM samaNovAsagassa aTThAe daMDe aNikkhitte aNaTThAe Nikkhitte tesu paJcAyaMti, tehiM samaNovAsagassa aTThAe aNaTThAe te pANAvi jAva ayaMpi bhede se No0 // tattha je te AreNaM thAvarA pANA jehiMsamaNovAsagassa aTThAe daMDe aNikkhitte aNaTThAe Nikkhitte tao AuM vippajahaMti vippajahittA tattha pareNaMje tasathAvarA pANA jehiM samaNovAsagassa AyANaso AmaraNaMtAe0 tesu paJcAyati tehiM samaNovAsagassa supaccakkhAyaM bhavai, te pANAvi jAva ayaMpi bhede se NoNeyAue bhavai / tattha jete pareNaM tasathAvarA pANA jehiM samaNovAsagassa AyANaso AmaraNaMtAe0 te tao AuM vippajahaMti vippajahittA tattha AreNaM je tasA pANA jehiM samaNovAsagassa AyANaso AmaraNaMtAe0 tesu paccAyaMti, tehiM samaNovAsagassa supaccakkhAyaM bhavai, te pANAvi jAva ayaMpi bhede se No NeyAue bhavai / tattha je te pareNaM tasathAvarA pANA jehiM samaNovAsagassa AyANaso AmaraNaMtAe0 te tao AuM vippajahaMti // 785 //
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtA niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 786 // zrutaskandhaH2 saptamamadhyayanaM nAlandIyam, sUtram 81 (804) vighnazuddhiH vippajahittA tattha AreNaM je thAvarA pANA jehiM samaNovAsagassa aTThAe daMDe aNikkhitte aNaTThAe Nikkhitte tesu paJcAyaMti, jehiM samaNovAsagassa aTThAe aNikkhitte aNaTThAe Nikkhitte jAva te pANAvi jAva ayaMpi bhede se nno0|| tattha te pareNaM tasathAvarA pANA jehiM samaNovAsagassa AyANaso AmaraNaMtAe0 te tao AuMvippajahaMti vippajahittA te tattha pareNaMceva je tasathAvarA pANA jehiM samaNovAsagassa AyANaso AmaraNaMtAe0 tesupaccAyaMti, jehiMsamaNovAsagassa supaccakkhAyaM bhavai, te pANAvijAva ayaMpi bhede se No0 // bhagavaM ca NaM udAhu Na etaM bhUyaM Na etaM bhavvaM NaM etaM bhavissaMti jaNNaM tasA pANA vocchijihiMti thAvarA pANA bhavassiMti, thAvarA pANAvi vocchijihiMti tasA pANA bhavissaMti, avocchinnehiM tasathAvarehiM pANehiMjaNNaM tubbhe vA anno vA evaM vadahaNatthi NaM se kei pariyAe jAva No NeyAue bhvi||suutrm 80 // // 803 // ) evamanyAnyapyaSTa sUtrANi draSTavyAni sarvANyapi, navaraMtatra prathame sUtre tadeva yavyAkhyAtaM taccaivaMbhUtam, tadyathA-gRhItaparimANe deze ye trasAste gRhItaparimANadezasthAsteSveva traseSUtpadyante te, dvitIyaM sUtraM tvArAddezavartinastrasAH ArAddezavartiSu sthAvareSUtpadyante // tRtIye tvArAddezavartinastrasA gRhItaparimANAddezAbahirye trasAH sthAvarAzca teSUtpadyante // tathA caturthasUtraM tvArAddezavartino ye sthAvarAste taddezavartiSveva traseSUtpadyante // paJcamaM sUtraM tu ArAddezavartino ye sthAvarAste taddezavartiSveva sthAvareSUtpadyante // SaSThaM sUtraMtu paradezavartino ye sthAvarAste gRhItaparimANasthe(paradezavarti)Su trasasthAvareSUtpadyante / / saptamasUtraM tvidaM- paradezavartino ye trasasthAvarAste ArAddezavartiSu trsessuutpdynte| aSTamasUtraM tu paradezavartino ye trasasthAvarAste ArAddezavartiSu sthaavressuutpdynte|| navamasUtraM tu paradezavartino ye trasasthAvarAste paradezavartiSveva trssthaavressuutpdynte| evamanayA prakriyayA navApi sUtrANi OM dynte| tathA dvitIyaM (mu0)| // 786 //
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutaskandhaH saptamamadhyayana zrIsUtrakRtAGga niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 787 // bhaNanIyAni, tatra yatra trasAstatrAdAnaza:- AderArabhya zramaNopAsakenAmaraNAnto daNDastyakta ityevaM yojanIyam, yatra tu sthAvarAstatrArthAya daNDo na nikSipto- na parityakto'naya ca daNDaH parityakta iti / zeSAkSaraghaTanA tu svabuddhyA vidheyeti // tadevaM nAlandIyam, bahubhirdaSTAntaiH saviSayatAM zrAvakapratyAkhyAnasya prasAdhyAdhunAtyantAsambaddhatAM codyasya sUtreNaiva darzayitumAha- bhagavaM ca NaM sUtram 81 udAhu ityAdi, bhagavAn gautamasvAmyudakaM pratyetadAha, tadyathA- naitadbhUtamanAdike kAle prAgatikrAnte nApyetadeSye'nante kAle (804) vighnazuddhiH bhAvyaM nApyetadvartamAnakAle bhavati ye (yat) trasAH prANAH sarvathA nirlepatayA svajAtyucchedenocchetsyanti-sthAvarA bhaviSyantIti, tathA sthAvarAzca prANinaH kAlatraye'pi naiva samucchetsyanti- vasA bhaviSyanti, yadyapi teSAM parasparasaMkrameNa gamanamasti tathApi na sAmastyenAnyatareSAmitaratra sadbhAvaH, tathAhi-na hovaMbhUtaH saMbhavo'sti yaduta pratyAkhyAninamekaM vihAyApareSAM nArakANAM dvIndriyAdInAM tirazcAMmanuSyadevAnAMca sarvadA'pyabhAvaH, evaM catrasaviSayaM pratyAkhyAnaM nirviSayaM bhavati yaditasya prtyaakhyaanino| jIvata eva sarve'pi nArakAdayastrasAH samucchidyante, na cAsya prakArasya saMbhavo'styuktanyAneneti, sthAvarANAM cAnantAnAmanantatvAdeva nAsaMkhyeyeSutraseSUtpAda iti supratItamidam / tadevamavyavacchinnastrasaiH sthAvaraizca prANibhiryadvadata yUyamanyo vA kazcidvadati, tadyathA- nAstyasau paryAyo yatra zramaNopAsakasyaikatrasaviSayo'pi daNDaparityAga iti, tadetaduktanItyA sarvamazobhanamiti // 80||803||saaNprtmupsNjighRkssuraah bhagavaM ca NaM udAhu AusaMto! udagA je khalu samaNaM vA mAhaNaM vA paribhAser3a mitti mannaMti AgamittA NANaM AgamittA daMsaNaM AgamittA carittaM pAvANaM kammANaM akaraNayAe se khalu paralogapalimaMthattAe ciTThai, je khalu samaNaM vA mAhaNaM vA No paribhAsai (r) yatra yatra trasAH (mu0)| OM yadyapi ca (pr0)| (c) tadevamavyucchinnastrasaiH (pr0)| // 787 //
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH2 / / 788 // zrutaskandhaH 2 saptamamadhyayanaM nAlandIyam, sUtram 81 (804) vighnazuddhiH mitti mannaMti AgamittANANaM AgamittA daMsaNaM AgamittA carittaM pAvANaM kammANaM akaraNayAe se khalu paralogavisuddhIe ciTThai, tae NaM se udae peDhAlaputte bhagavaM goyamaM aNADhAyamANe jAmeva disiM pAubbhUte tAmeva disiM pahArettha gmnnaae| bhagavaM ca NaM udAhu AusaMto udagA! je khalu tahAbhUtassa samaNassa vA mAhaNassa vA aMtie egamavi AriyaM dhammiyaM suvayaNaM soccA nisamma appaNoceva suhumAe paDilehAe aNuttaraM jogakhemapayaM laMbhie samANe sovi tAvataM ADhAi parijANeti vaMdati namaMsati sakkArei saMmANei jAva kallANaM maMgalaM devayaMceiyaM paJjuvAsati ||tennN se udae peDhAlaputte bhagavaMgoyamaMevaM vayAsI- etesiNaMbhaMte! padANaM puvviM annANayAe asavaNayAe abohie aNabhigameNaM adiTThANaM asuyANaM amuyANaM avinnAyANaM avvogaDANaM aNigUDhANaM avicchinnANaM aNisiTThANaM aNivUDhANaM aNuvahAriyANaM eyamaTuMNo saddahiyaMNo pattiyaMNoroiyaM, etesiNaM bhaMte! padANaM eNhiM jANayAe savaNayAe bohie jAva uvahAraNayAe eyamadvaMsaddahAmi pattiyAmi roemi evameva se jaheyaM tubbhe vadaha / / taeNaM bhagavaMgoyame udayaM peDhAlaputtaM evaM vayAsI- saddahAhi NaM ajo! pattiyAhi NaM ajjo roehi NaM ajjo! evameyaM jahA NaM amhe vayAmo, tae NaM se udae peDhAlaputte bhagavaM goyama evaM vayAsI- icchAmiNaM bhaMte! tubbhaM aMtie cAujjAmAodhammAopaMcamahavvaiyaM sapaDikkamaNaM dhamma uvasaMpajjittANaM vihritte| taeNaM se bhagavaM goyame udayaM peDhAlaputtaMgahAya jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre jeNeva uvAgacchai, uvAgacchaittA taeNaM se udae peDhAlaputte samaNaM bhagavaM mahAvIraM tikkhutto AyAhiNaM payAhiNaM karei, tikkhutto AyAhiNaM payAhiNaM karittA vaMdai namasati, vaMdittA namaMsittA evaM vayAsI- icchAmiNaM bhaMte! tubbhaM aMtie cAujjAmAodhammAo paMcamahavvaiyaMsapaDikkamaNaM dhamma uvasaMpajjittA NaM viharittae, taeNaM samaNe bhagavaM mahAvIre udayaM evaM vayAsI-ahAsuhaM devANuppiyA! mA paDibaMdhaM karehi, taeNaM se udae peDhAlaputte samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtie cAujjAmAo dhammAo paMcamahavvaiyaM sapaDikkamaNaM dhammaM uvasaMpajjittANaM viharai tibemi|| // 788 //
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptamamadhyayana zrIsUtrakRtAna niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH2 // 789 // (804) sUtram 81 / / 804 // iti nAlaMdaijjaM sattamaM ajjhayaNaM samattaM // iti sUyagaDAMgabIyasuyakkhaMdho smtto|| graMthAgraM0 2100 // zrutaskandhaH 2 bhagavaM ca NaM udAhu rityAdi gautamasvAmyAha- AyuSmannudaka! yaH khalu zramaNaM vA-yathoktakAriNaM mAhanaM vA-sadbrahmacaryopetaM nAlandIyam, paribhASate nindati maitrI manyamAno'pi, tathA samyag jJAnamAgamya tathA darzanaM cAritraM ca pApAnAM karmaNAmakaraNAya samutthitaH, sa sUtram 81 khalu laghuprakRtiH paNDitaMmanyaH paralokasya sugatilakSaNasya tatkAraNasya vA satsaMyamasya palimanthAya tadviloDanAya tadvighA vighnazuddhiH tAya tiSThati, yastu punarmahAsattvo ratnAkaravadgambhIrona zramaNAdIn paribhASate teSu ca paramAM maitrI manyate samyagdarzanajJAnacAritrANyanugamya tathA pApAnAM karmaNAmakaraNAyotthitaH sakhalu paralokavizuddhyA'vatiSThate, anena ca paraparibhASAvarjanena yathAvasthitArthasvarUpadarzanato gautamasvAminA svauddhatyaM parihRtaM bhavati, tadevaM yathAvasthitamarthaM gautamasvAminA'vagamito'pyudakaH peDhAlaputro yadA bhagavantaM gautamamanAdriyamANo yasyA eva dizaH prAdurbhUtastAmeva dizaMgamanAya saMpradhAritavAn // taM caivamabhiprAyamudakaM dRSTvA bhagavAngautamasvAmyAha, tadyathA- AyuSmannudaka! yaH khalu tathAbhUtasya zramaNasya brAhmaNasya vA'ntike-samIpe ekamapi yogakSemAya padyate-gamyate yenArthastatpadaM yogakSemapadam, kiMbhUtaM?- Arya AryAnuSThAnahetutvAdAryam, tathA dhArmika tathA zobhanavacanaM suvacanaM sadgatihetutvAt tadevaMbhUtaM padaMDa zrutvA nizamya- avagamya cAtmana eva tadanuttaraM yogakSemapadamityevamavagamya sUkSmayA kuzAgrIyayA buddhyA pratyupekSya paryAlocya tadyathA-ahamanenaivaMbhUtamarthapadaM lambhitaHprApitaHsannasAvapitAvallaukikastamupadezadAtAramAdriyate- pUjyo'yamityevaM jAnAti, tathA kalyANaM maGgalaM devatAmiva stauti paryupAste ca, yadyapyasau pUjanIyaH kimapi necchati tathApi tena tasya paramArthopakAriNo yathAzakti vidheyam // tadevaM gautamasvAminA'bhihita udaka idamAha- tadyathA- eteSAM padAnAM pUrvamajJAnatayA'zravaNatayA'bodhyA 7 devatApratimArUpatvAcaityasya devatayA gatArthatvAnna pRthagnirdezaH, sUtre tu sthApanAyAH pUjyatamatvApekSayA spaSTa pRthagnirdezaH iti bhAti / // 789 //
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 790 // cetyAdinA vizeSaNakadambakena na zraddhAnaM kRtavAn, sAmprataMtuyuSmadantike vijJAyainamarthaM shrdddhe'hm||evmvgmy gautamasvAmyudaka- zrutaskandhaH 2 mevAha- yathA asminnarthe zraddhAnaM kuru, nAnyathA sarvajJoktaM bhavatIti matvA, punarapyudaka evamAha- iSTamevaitanme, kiMtvamuSmAccAturyAmi- saptamamadhyayana nAlandIyam, kAddharmAtpaJcayAmikaM dharma samprati sapratikramaNamupasaMpadya vihartumicchAmi // tato'sau gautamasvAmI taM gRhItvA tIrthakarAntikaM jgaam| sUtram 81 udakazca bhagavantaM vanditvA paJcayAmikadharmagrahaNAyotthitaH, bhagavatA'pi tasya sapratikramaNaH paJcayAmo dharmo'nujJAtaH, sa ca taM tathAbhUtaM (804) vighnazuddhiH dharmamupasaMpadya viharatIti iti parisamAptyarthe / bravImIti sudharmasvAmI svaziSyAnidamAha, tadyathA- so'haM bravImi yena mayA bhagavadantike zrutamiti / gto'nugmH| # sAMprataM nayAH, te cAmI- naigama 1 saMgraha 2 vyavahAra 3 rjusUtra 4 zabda 5 samabhirUDai 6 vaMbhUtA 7 khyAH saptava, teSAM ca madhye naigamAdyAzcatvAro'pyarthanayA:arthameva prAdhAnyena zabdopasarjanamicchanti, zabdAdyAstu trayaH zabdanayAH zabdaprAdhAnyenArthamicchanti / tatra naigamasyedaM svarUpam, tadyathA-sAmAnyavizeSAtmakasya vastuno naikena prakAreNAvagamaH- paricchedo nigmsttr| bhavo naigamo, naikagamo vA naigamaH- mahAsAmAnyApAntarAlasAmAnyavizeSANAM paricchedakaH, tatra mahAsAmAnyaM sarvapadArthAnuyAyinI sattA apAntarAlasAmAnyaM dravyatvajIvatvAjIvatvAdikam, vizeSAH paramANvAdayastadgatA vA zuklAdayo guNAH, tadetatritayamapyasAvicchatIti, nilayanaprasthakAdidRSTAntairanuyogadvAraprasiddhastatsvarUpamavaseyam, ayaM ca naigamaH sAmAnyavizeSAtmakavastusamAzrayaNe'pinasamyagdRSTiH, bhedenaiva sAmAnyavizeSayorAzrayaNAt, tanmatAzritanaiyAyikavaizeSikavat / tathA saMgraho'pyevaMsvarUpaH, tadyathA-samyakpadArthAnAMsAmAnyAkAratayA grahaNaM saGgrahaH, tathAhi-apracyutAnutpannasthiraikasvabhAvameva (c) bravImIti pUrvavat (mu0)| // 790 //
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandhaH 2 // 791 // zrutaskandha: 2 saptamamadhyayanaM nAlandIyam, sUtram 81 |(804) vighnazuddhiH sattArUpaM vastvasAvabhyupagacchati, sattAto vyatiriktasyAvastutvaM kharaviSANasyeva, saca saMgrahaH sAmAnyavizeSAtmakasya vastunaH sAmAnyAMzasyaivAzrayaNAnmithyAdRSTiH, tanmatAzritasAMkhyavat / vyavahAranayasya tu svarUpamidam, tadyathA- yathAlokagrAhameva vastu, yathA ca zuSkatArkikaiH svAbhiprAyakRtalakSaNAnugata tathAbhUtaM vastu na bhavatyeva, nahi pratilakSaNamarthAnAmAtmabhedo bhavati, kiM tarhi?, yathA yathA lokena vizeSabhUyiSThatayA'rthakriyAkAri vastu vyavahriyate tathaiva tadvastvityAbAlagopAlAganAdiprasiddhatvAdvastusvarUpasyeti, ayamapyutpAdavyayadhrauvyayuktasya vastuno'nabhyupagamAt mithyAdRSTiH, tathAvidharathyApuruSavaditi / RjusUtramataM tvidaM-Rju-praguNaM tacca vinaSTAnutpannatayA'tItAnAgatavakraparityAgena vartamAnakAlakSaNabhAvi yadvastu tatsUtrayati- pratipAdayatyAzrayatIti RjusUtraH, tasyaivArthakriyAkAritayA vastutvalakSaNayogAditi, ayamapi sAmAnyavizeSobhayAtmakasya vastunaH sAmAnyAMzaparityAgena vizeSAMzasyaiva samAzrayaNAcchauddhodanivanna samyagdRSTiH, kAraNabhUtadravyAnabhyupagamena tadAzritavizeSasyaivAbhAvAditi / zabdanayasvarUpaM tvidam, tadyathA- zabdadvAreNaivAsyArthapratItyabhyupagamAlliGgavacanasAdhanopagrahakAlabhedAbhihitaM vastu bhinnamevecchati, tatra liGgabhedAbhihitaM vastvanyadeva bhavati, tadyathA-puSyastArakA nakSatramevaM saMkhyAbhinnaM jalamApo varSA RtuH, sAdhanabhedastvayaM- ehi manye rathena yAsyasi ,yAtaste pitA, asyAyamartha:- evaM tvaM manyase yathA'haM rathena yAsyAmItyatra madhyamottamapuruSayorvyatyayaH, upagrahastu parasmaipadAtmanepadayorvyatyayaH, tadyathA- tiSThati pratiSThate ramate uparamatItyAdi, kAlabhedastu agniSTomayAjI putro'sya bhavitA, asyAyamarthaH- agniSTomayAjI agniSTomeneSTavAn, bhUte NiniH, bhaviteti bhaviSyadanadyatane luT, tatrAyamartha:- Ninipratyayo bhavitetyasya sambandhAdbhUtakAlatAM parityajya bhaviSya(r)numataM (pr0)| 0 viziSTabhU0 (mu0)| 0 yAsyasi, nAhi yAtaste (mu0)| // 791 //
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGga niyuktizrIzIlA0 vRttiyutam zrutaskandha: 2 // 792 // tkAlatAM pratipadyate, tenedamuktaM bhavati- evaMbhUto'sya putro bhaviSyati yo'gniSTomena yakSyati / tadevaMbhUtaM vyavahAranayaM zabdanayo zrutaskandha:2 necchati, liGgAdhabhinnAMstu paryAyAnekaviSayatvenecchati, tadyathA- ghaTaH kuTaH kumbhaH indraH zakraH purandara ityAdi, ayamapya saptamamadhyayana rthavyaJjanaparyAyobhayarUpasya vastuno vyaJjanaparyAyasyaiva samAzrayaNAnmithyAdRSTiriti / tathA paryAyANAM nAnArthatayA samabhi nAlandIyam, sUtram 81 rohaNAtsamabhirUDho, na hyayaM ghaTAdiparyAyANAmekArthatAmicchati, tathAhi- ghaTanAd ghaTaH kuTanAtkuTaH kau bhAtIti kumbho, (804) nahi ghaTanaM kuTanaM bhavati, tathendanAdindraH purdAraNAtpurandara ityAderapi zabdapravRttinimittasya na parasparAnugatiriti, tadayamapi vighnazuddhiH mithyAdRSTiH, paryAyAbhihitadharmavadvastuno'nAzrayaNAd gRhItapratyekAvayavAndhahastijJAnavaditi / evaMbhUtAbhiprAyastvayaM-yadaiva zabdapravRttinimittaM ceSTAdikaM tasminghaTAdike vastuni tadaivAsau yuvatimastakArUDha udakAdyAharaNakriyApravRtto ghaTo bhavati, na nirvyApAraH, evaMbhUtasyArthasya samAzrayaNAdevaMbhUtAbhidhAno nayo bhavati, tadayamapyanantadharmAdhyAsitasya vastuno'nAzrayaNAnmithyAdRSTiH, ratnAvalyavayave padmarAgAdau kRtaratnAvalIvyapadezapuruSavaditi / tadevaM sarve'pi nayAH pratyekaM mithyAdRSTayo'nyo'nyasavyapekSAstu samyaktvaM bhajanti / atra ca jJAnakriyAbhyAM mokSa itikRtvA jJAnakriyAnayayoH sarve'pyete svadhiyA smvtaarnniiyaaH| tatrApi jJAnanaya aihikAmuSmikayoJjanameva phalasAdhakatvenecchati na kriyAm, kriyAnayastu kriyAmeva na jJAnam, paramArthastUbhayamapi samuditamanyo'nyasavyapekSaMpaGgvandhavadabhipretaphalasiddhaye'lamiti etadubhayayukta eva sAdhurabhipretama) , sAdhayati, uktaM ca-savvesipi NayANaM bahuvihavattavvayaM NisAmettA // taM savvaNayavisuddha jaM caraNaguNaTThio saahuu||1||||81|| 8 // 792 // 7 paryAyAn, anekaviSayatvenecchati (mu0)| (c) sarveSAmapi nayAnAM bahuvidhavaktavyatAM nizamya / tat sarvanayasaMmataM yat caraNaguNasthitaH sAdhuH / / 1 / /
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsUtrakRtAGgaM niyuktizrIzIlA vRttiyutam zrutaskandhaH 2 / / 793 // 804 // samAptamidaM nAlandAkhyaM saptamamadhyayanam // iti samApteyaM sUtrakRtadvitIyAGgasya ttiikaa| kRtA ceyaM zIlAcAryeNa vAharigaNisahAyena // yadavAptamatra puNyaM TIkAkaraNe mayA samAdhibhRtA / tenApetatamasko bhavyaH kalyANabhAg bhvtu||1|| (granthAgraM 12850) // zrutaskandhaH 2 samamamadhyayana nAlandIyam, // zrImatsudharmasvAmigaNabhRtprarUpitaM zrImacchIlAGkAcAryaviracitAyAM zrIsUtrakRtAGgavRttau saptamamadhyayanaM nAlandIyAkhyaM samAptamiti tatsamAptau ca dvitIyazrutaskandhaH samAptaH samAptaM ca dvitIyamaGgamevam // // 793 //
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
_