Book Title: Siddhhemchandra Shabdanushasanam Part 01
Author(s): Chandraguptasuri
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan
Catalog link: https://jainqq.org/explore/004492/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalikAlasarvajJazrIhemacandramRripraNAta svopajJalaghuvRttisaMvalitaM zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam / prathamo bhAgaH sampAdayitA AcAryavijayacandraguptasUriH / / -: prakAzaka :zrImokSakalakSI prakAzana -: Arthika sahakAra :zrI sALavInA AdIzvara bhagavAna jaina derAsara TrasTa chAparIyAzerIH mahIdharapurAH surata -3 Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalikAlasarvajJazrIhemacandrasUripraNItaM svopajJalaghuvRttisaMvalitaM zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam / prathamo bhAgaH sampAdayitA AcAryavijayacandraguptasUriH / -: prakAzaka :zrImokSakalakSI prakAzana -: Arthika sahakAra :zrI sALavInA AdIzvara bhagavAna jaina derAsara TrasTa chAparIyAzerIH mahIdharapurAH surata - 3 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- _ Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam / prathamo bhAgaH AvRttiH - prathamA : pratayaH - 500 mUlyam :- 70 rUpyakANi vi.saM. 2051 : kArtika zukla - 10 * prAptisthAnam * zA. mukuMdabhAI ramaNalAla vijayakara kAMtilAla jhaverI ____dharatITekSaTAilsa jahAMpanAhanI poLa 2, vRndAvana zopiMga seMTara - kAlupuraroDa pAnakoranAkAH ratanapoLa - amadAvAda - 1. amadAvAda - 1 ratanapola zA. sUryakAnta caturalAla - . mu. po. murabADa (ji. ThANe) rajanIkAnta epha. vorA . . 655 sAcApIra sTrITa puNe- kaeNmpa puNe 411001 * mudraka phoTokampojhiMga * ___ kumAragrAphika 138-bI, caMdAvADI, 2 mAlA, sI. pI. TeMka roDa, muMbaI 400 004. dUradhvani - 387 9659/388 6320 Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // OM arha namaH // munizrIdakSavijayasaGkalitaM seT-aniT-vedhAtuvibhAgapradarzakaM yantram // - dhAtavo dvividhAH svarAntAH vyaJjanAntAH __anekasvarAH ekasvarAH / anekasvarAH seTaH seTaH aniTaH " seTaH aniTaH / .. seTaH veTa: dhU auditaH . . svR, sU,' (gaNa-2,4) // anusvAreta ime. audita ime - anusvAretaH zvi, zri, DI, zI, yu (gaNa-2), ru (gaNa-2), kSu, kSNu, nu, snu, vR: UkArAntAH; RkArAntAH; yujAdayazca // Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prazca / cAnta:-1) / mRj / (gaNa 2,10), bhaJja, aja zak (kAntaH1) / vac, vic, rica, pac, sic, muc, (cAntAH-) / pracch (chAntaH-1) / bhrasja, masj, bhuja, yuj, yaj, svafa, raG, ruja, nij, vij (gaNa-3), saJ, bhaGg, bhaj, sRj, tyaj (jAntAH-15) / skand, vid (gaNa-4,6,7), nuna, svid (gaNa-4), zad, sad, bhid, chid, tud, ad, pad, had, khid, kSud (dAntAH-14) / rAdh, sAdhU, zudha, yudh, vyadh, bandh, budha, (gaNa-4), rudh, krudh, kSudha, sidh, (dhAntAH-11) / han, man, (gaNa4) (nAntau 2) / Ap, tapa, zap, kSip, chup, lup, (gaNa6), sapa, lipa, vapa, svap (pAntAH -10) / yabha, rabha, labha, (bhaantaaH-3)| yam, ram, nam, gam (maantaaH-4)| kruz, liz, ruza, riza, diza, daMza, spRza, mRz, viza, dRz (shaantaaH-10)| ziS, (gaNa-7), zuSa, tviS, piS, viS, (gaNa-3), kRS, tuS, duSa, puS, (gaNa-4), zliS (gaNa-4), dviS (ssaantaaH11)| ghas, vas (gaNa-4) (saantau-2)| ruh, luh, rih, dih, liha, miha, vaha, naha (gaNa-4), daha (haantaaH-10)|| / / vyaJjanAntAniDdhAtunAM sakalA saMkhyA-100 / / taj (jAntAH-4) / syand, kid (daantau-2)| radh, Sidh (dhaantau-2)| tRpa, dRp, trap, kRpa, gup (pAntAH -5) / kSam / (maantH-1)| naza, aza, kiz (zAntAH-3) / akSa, takS, tvakS (ssaantaaH-3)| muha, druh, snuha, snih, guh, gAh, glA, vRha, tRh, stRha, stUMha (hAntAH-11) // // sarve-32 // sUcanA- asmin yantre svarAntavibhAge ekasvarA ye dhAtavo na darzitAste'niTo veditavyAH, vyaJjanAntavibhAge tu ye dhAtavo na darzitAste seTo veditavyA iti // Page #7 -------------------------------------------------------------------------- _ Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam // arha // kalikAlasarvajJa-zrIhemacandrasUribhagavat-praNItaM svopajJalaghuvRttisaMvalitaM zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam // praNamya paramAtmAnaM zreyaHzabdAnuzAsanam / AcAryahemacandreNa smRtvA kiJcit prakAzyate // 1 // arha 191919 // arhamityetadakSaraM paramezvarasya parameSThino vAcakam, maGgalArthaM zAstrasyA''dau praNidadhmahe // 1 // siddhiH syaadaadaat.|11||2|| syAdvAdAd - anekAntavAdAt prakRtAnAM zabdAnAM siddhiH- niSpattijJaptizca veditavyA // 2 // lokAt / / 1 / 3 // anuktAnAM saMjJAnAM nyAyAnAM ca lokAd- vaiyAkaraNAdeH siddhirveditavyA , varNasamAmnAyasya ca // 3 // tatra - .. . audantAH svarAH 111114 // aukArAvasAnA varNAH svarasaMjJAH syuH / a A i I u U R R la lU e ai o au // 4 // Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam eka-dvi-trimAtrA hasva-dIrgha-plutAH / 11115 // mAtrA kAlavizeSaH / eka-dvi-vyuccAraNamAtrA audantA varNA yathAsaMkhyaM -hasvadIrgha-plutasaMjJAH syuH / a i u Rla, A I U R la, e ai o au, A3 I3 U3 ityAdi // 5 // anavarNA nAmI / 11 / 6 // avarNavarjA audantA varNA nAmisaMjJAH syuH / i I u U R RR la la e. ai o au // 6 // . lRdantAH samAnAH 11117 // TukArAvasAnA varNAH samAnAH syuH / a A i I u U R R la lU // 7 // e-ai-o-au sandhyakSaram 11118 // 'e ai o au' ityete sandhyakSarANi syuH // 8 // ___ aM-aH anusvAra-visargau // 11 // 9 // akArAvuccAraNArtho / 'aM' iti nAsikyo varNaH / aH' iti ca kaNThyaH / etau yathAsaMkhyam 'anusvAra-visargau' syAtAm // 9 // kAdirvyaJjanam 1911 / 10 // kAdivarNo haparyanto vyaJjanaM syAt / ka kha ga gha Ga, ca cha ja jha Ja, Ta Tha Da Dha Na, ta tha da dha na, pa pha ba bha ma, ya ra la va, za Sa sa ha // 10 // apaJcamAntastho dhuT / 111111 // vargapaJcamAntasthAvarjaH kAdirvarNo dhuT syAt / ka kha ga gha, ca cha ja jha,Ta Tha Da Dha, ta tha da dha, pa pha ba bha, za Sa sa ha // 11 // . - paJcako vargaH 111111.2 // . kAdiSu varNeSu yo yaH paJcasaMkhyAparimANo varNaH, sa sa vargaH syAt / ka kha Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam ga gha Ga, ca cha ja jha Ja,Ta. Tha Da Dha Na,ta tha da dha na,pa pha ba bha ma // 12 // __ Adya-dvitIya-za-Sa-sA aghoSAH / 11 / 13 // vargANAmAdyadvitIyA varNAH za-Sa-sAzca 'aghoSAH' syuH / ka kha, ca cha, Ta Tha, ta tha, pa pha, za Sa sa // 13 // . anyo ghoSavAn / 111114 // aghoSebhyo'nyaH kAdirvarNo ghoSavAn syAt / ga gha Ga, ja jha Ja, Da Dha Na, da dha na, ba bha ma, ya ra la va, ha // 14 // ya-ra-la-vA antasthAH / 111115 // ete 'antasthAH' syuH // 15 // aM-a-ka-pa-za-Sa-sAH ziT / 111116 // a-ka-pA uccAraNArthAH, anusvAra-visargau vajra-gajakumbhA''kRtI ca vI, zaSa-sAzca ziTaH syuH // 16 // tulyasthAnA''syaprayatnaH svaH / 1 / 1 / 17 // sthAnaM kaNThAdi "aSTau sthAnAni varNAnAmuraH kaNThaH zirastathA // jihvAmUlaM ca dantAzca nAsikauSThau ca tAlu ca // 1 // " Asye prayatnaH-AsyaprayatnaH, spRSTatAdiH / tulyau- varNAntareNa sadRzau / sthAnA''syaprayatnau yasya, sa varNastaM prati svaH syAt / tatra trayo'kArA udAttA-'nudAtta-svaritAH, pratyekaM sAnunAsika-niranunAsikabhedAt SaT, evaM dIrgha-plutau iti 'aSTAdaza bhedA avarNasya', te sarve kaNThasthAnA vivRtakaraNAH parasparaM svAH / evam-ivarNAstAvantastAlavyA vivRtakaraNAH svAH / uvarNA oSThyA vivRtakaraNAH svAH / RvarNA mUrddhanyA vivRtakaraNAH parasparaM svAH / lavarNA dantyA vivRtakaraNAH parasparaM svAH / sandhya Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 4 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam kSarANAM hrasvA na santi, iti tAni pratyekaM dvAdazabhedAni / tatra ekArAstAlavyA vivRtatarAH svAH / aikArAstAlavyA ativivRtatarAH svAH / okArA oSTyA vivRtatarAH svAH / aukArA oSThyA ativivRtatarAH svAH / vAH paJca paJca parasparaM svAH / ya-la-vAnAmanunAsiko'nanunAsikazca dvau bhedau parasparaM svau // 17 // syau-jasamau-zas-TA-bhyAm-bhis-De-bhyAm-bhyas-Gasi- . bhyAm-bhyas-GasosAmu-yos-supAM trayI trayI prathamA''diH // 11 // 18 // syAdInAM pratyayAnAM trayI trayI yathAsaMkhyaM prathamA dvitIyA tRtIyA caturthI paJcamI SaSThI saptamI ca syAt // 18 // styAdirvibhaktiH 1111119 // 'sa' iti ca 'ti' iti ca utsRSTAnubandhasya sestivazca grahaNam / syAdayastivAdayazca sup-syAmahiparyantA vibhaktayaH syuH // 19 // tadantaM padam // 11 // 20 // syAdyantaM tyAdyantaM ca padaM syAt / dharmo vaH svam, dadAti naH zAstram // 20 // nAma sidayUvyaJjane // 11 // 21 // siti pratyaye yavarjavyaJjanAdau ca pare, pUrvaM nAma padaM syAt / bhavadIyaH, payobhyAm / 'ay' iti kim ? vAcyati // 21 // naM kye 1111 // 22 // 'kye' iti kyan-kyaG -kyakSAM grahaNam / nAntaM nAma kye pare padaM syAt / rAjIyati, rAjAyate, carmAyati // 22 // na staM matvarthe / 1 / 1 / 23 // . Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam sAntaM tAntaM ca nAma matvarthe pare padaM na syAt / yazasvI, taDitvAn // 23 // manurnabho'Ggiro vati / 111 // 24 // etAni vati pare padaM na syuH / manuSvat, nabhasvat, aGgirasvat // 24 // vRttyanto'saSe // 11 // 25 // parAbhidhAyI samAsAdivRttiH, tasyA antaH- avasAnaM padaM na syAt, asaSesasya tu Satve padameva / paramadivau, bahudaNDinau / asaSa iti kim ? dadhisek // 25 // savizeSaNamAkhyAtaM vAkyam / 1 / 1 / 26 // prayujyamAnairaprayujyamAnairvA vizeSaNaiH sahitaM prayujyamAnamaprayujyamAnaM vA AkhyAtaM vAkyaM syAd / dharmo vo rakSatu, lunIhi3 pRthukA~zca khAda, zIlaM te svam // 26 // ___ adhAtu-vibhakti-vAkyamarthavatrAma // 11 // 27 // dhAtu-vibhaktyanta-vAkyavarjamarthavacchabdarUpaM nAma syAt / vRkSaH, svaH, dhavazca / adhAtuvibhaktivAkyamiti kim ? ahan, vRkSAn, sAdhu dharmaM brUte // 27 // zighuTa 1111 / 28 // jas-zasAdezaH zirghaT syAt / padmAni tiSThanti, pazya vA // 28 // puM-striyoH syamau jas / 11 / 29 // syAdayaH puM-strIliGgayoghuTaH syuH / rAjA, rAjAnau, rAjAnaH, rAjAnam, rAjAnau; sImA, sImAnau, sImAnaH, sImAnam // 29 // svarAdayo'vyayam // 11 // 30 // svarAdayo'vyayAni syuH / svara, antar, prAtar ityAdi // 30 // cA''dayo'sattve 191131 // Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam adravye vartamAnAzcAdayo'vyayAni syuH / vRkSazca ityAdi // 31 // adhaNtasvAdyA zasaH / 11 / 32 // . ' dhaNvarjAstasvAdayaH zasparyantA ye pratyayAstadantaM nAma avyayaM syAt / devA arjunato'bhavan, tataH, tatra, bahuzaH / adhaNiti kim ? pathidvaidhAni // 32 // vibhakti-thamanta-tasAdyAbhAH // 11 // 33 // vibhaktyantAbhAH thamavasAnatasAdipratyayAntAbhAzcA'vyayAni syuH / ahaMyuH, astikSIrA gauH, katham, kutaH // 33 // vat-tasyAm // 11 // 34 // vat-tasi-AmpratyayAntamavyayaM syAt / munivad vRttam, urastaH, uccaistarAm // 34 // ktvA-tumam 19 // 1 // 35 // ktvA-tum-ampratyayAntamavyayaM syAt / kRtvA, kartum, yAvajjIvamadAt // 35 / / gatiH / 111 // 36 // gatisaMjJamavyayaM syAt / adaHkRtya / "ataH kR-kami0" (2.3.5.} ityAdinA raH so na syAt // 36 // aprayogIt / 11 / 37 // ... iha zAstre upadizyamAno varNastatsamudAyo vA prayoge'dRzyamAna it syAt / edhate, yajate, citrIyate // 37 // anantaH paJcamyAH pratyayaH / 1 / 1138 // paJcamyarthAd vihito'ntazabdA'nirdiSTaH pratyayaH syAt / "nAmnaH prathamaikadvi-bahau" {2-2-31) / vRkSaH / ananta iti kim ? AgamaH pratyayo mA bhUt // 38 // Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam - DatyatuM saMkhyAvat / 11 / 39 // Datyantam atvantaM ca 'saMkhyAkAryabhAk' syAt / katikaH, yAvatkaH // 39 // bahu-gaNaM bhede 1111140 // bahu-gaNazabdo bhedavRttI 'saGkhyAvat' syAtAm / bahukaH, gaNakaH / bheda iti kim ? vaipulye saMghe ca mA bhUt // 40 // ka-samAse'dhyarddhaH / 1 / 1 / 41 // adhyarddhazabdaH ke pratyaye samAse ca vidheye 'saMkhyAvat' syAt / adhyarddhakam, adhyarddhazUrpam // 41 // arddhapUrvapadaH pUraNaH // 11 // 42 // arddhapUrvapadaH pUraNapratyayAntaH ke pratyaye samAse ca kArye 'saMkhyAvat' syAt / arddhapaJcamakam, arddhapaJcamazUrpam // 42 // ityAcAryazrIhemacandraviracitAyAM siddhahemacandrAbhidhAnasvopajJazabdAnuzAsana laghuvRttI prathamasyAdhyAyasya prathamaH pAdaH samAptaH / / 1 / 1 / / haririva balibandhakara,-strizaktiyuktaH pinAkapANiriva / kamalAzrayazca vidhiriva, jayati zrImUlarAjanRpaH // 1 // XOX --- Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam / (dvitIyaH pAdaH).. samAnAnAM tena dIrghaH / 1 / 2 / 1 // samAnAnAM tena-samAnena pareNa saha 'dIrghaH' syAt / daNDAnam, dadhIdam, nadIndraH // 1 // Rlati hasvo vA // 1 // 2 // 2 // Rti lati ca pare samAnAnAM 'hasvo vA' syAt / bAlaRzyaH, laRSabhaH, hotRlakAraH / pakSe bAlIH // 2 // lata hala RlabhyAM vA / 1 / 2 / 3 // lata RtA latA ca saha yathAsaMkhyaM 'Ta-lU' ityetau vA syAtAm / RtAkAraH, pakSe laRkAraH, RkAraH / latA-TrakAraH, pakSe lalakAraH, lUkAraH // 3 // Rto vA, tau ca // 1 // 2 // 4 // Rta RlabhyAM saha yathAsaMkhyaM 'Ta-la' ityetau vA syAtAm, tau ca-RkAralakArau RlabhyAM saha vA syAtAm / RtA- piSabhaH, pakSe pitRRSabhaH, pitRSabhaH / latA-hotlakAraH, pakSe hotRlakAraH, hotakAraH / tau capitRSabhaH, hotlakAraH, pakSe pUrvavat // 4 // RstayoH / 12 / 5 // tayoH pUrvasthAninortRkAra-RkArayoryathAsaMkhyam RlabhyAM saha 'R' iti dIrghaH syAt / RSabhaH, hotRkAraH // 5 // avarNasyevarNAdinaidodaralU / 1 / 2 / 6 // avarNasya 'i-u-R-lavarNaiH' saha yathAsaMkhyam 'et ot ar al' ityete syuH / devendraH, tavehA, mAleyam, sekSate, tavodakam, tameDhA, tavarSiH, tavarkAraH, maharSiH, sariH, tavalkAraH, salkAreNa // 6 // Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam RNe pra-dezArNa-vasana-kambala-vatsara . vatsatarasyA''r // 1 // 27 // prAdInAmavarNasya RNe pare RtA saha 'Ar' syAt / prArNam, dazArNam, RNArNam, vasanArNam, kambalArNam, vatsarArNam, vatsatarArNam // 7 // Rte tRtIyAsamAse // 1 // 28 // avarNasya Rte pare tRtIyAsamAse RtA saha 'Ara' syAt / zItArtaH / tRtIyAsamAsa iti kim ? paramataH / samAsa iti kim ? duHkhenataH // 8 // RtyArupasargasya / 1 / 2 / 9 // upasargasthasyAvarNasya RkArAdau dhAtau pare RtA saha 'Ar' syAt / prAcchati, parArcchati // 9 // . - nAmni vA / 1 / 2 // 10 // upasargasthasyAvarNasya RkArAdau nAmAvayave dhAtau pare RtA saha 'Ar vA' syAt / prArSabhIyati, prarSabhIyati // 10 // latyAl vA / 12 / 11 // upasargAvarNasya lakArAdau nAmAvayave dhAtau pare latA saha 'Al vA' syAt / upAlkArIyati, upalkArIyati // 11 // . aidaut sandhyakSaraiH / 12 / 12 // avarNasya sandhyakSaraiH paraiH saha 'ai-au' ityetau syAtAm / tavaiSA, khaTvaiSA, tavaindrI, saindrI; tavaudanaH, tavaupagavaH // 12 // UTA / 12 / 13 // avarNasya pareNa UTA saha 'auH' syAt / dhautaH, dhautavAn // 13 // prasyaiSaiSyoDhoDhyUhe svareNa // 1 // 2 // 14 // Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam prA'varNasya eSAdiSu pareSu pareNa svareNa saha 'ai-au' syAtAm / praiSaH, praiSyaH, prauDhaH, prauDhiH, prauhaH // 14 // __ svaira-svairyakSauhiNyAm / 1 / 2 / 15 // svairAdiSvavarNasya * pareNa svareNa saha 'ai-au' syAtAm / svairaH, svairI, akSauhiNI senA // 15 // aniyoge lugeve / 1 / 2 / 16 // aniyogo anavadhAraNam, tadviSaye eve pare'varNasya 'luk' syAt / iheva tiSTha, adyeva gaccha; niyoge tuM, -ihaiva tiSTha mA gAH // 16 // vauSThautau samAse / 1 / 2 / 17 // oSThautvoH parayoH samAse'varNasya 'luga vA' syAt / bimboSThI, bimbauSThI; sthUlotuH, sthUlautuH / samAsa iti kim ? he putrauSThaM pazya // 17 // omAGi 112 // 18 // avarNasya omi AGAdeze ca pare 'luk' syAt / adyom, som, A UDhA, adyoDhA, soDhA // 18 // . upasargasyAniNedhedoti // 1 // 2 // 19 // upasargAvarNasya iNedhivarje edAdAvodAdau ca dhAtau pare 'luk' syAt / prelayati, parelayati; proSati, paroSati / aniNedhiti kim ? upaiti, praidhate // 19 // vA nAmni 12 / 20 // nAmAvayave edAdAvodAdau ca dhAtau pare upasargAvarNasya 'lug vA' syAt / upekIyati, upaikIyati; proSadhIyati, prauSadhIyati // 20 // . ivaNadirasve svare ya-va-ra-lam / 1 / 2 / 21 // i-u-R-la-varNAnAmasve svare pare yathAsaMkhyaM 'ya va ra la' ityete syuH / dadhyatra, Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam nayeSA, madhvatra, vadhvAsanam, pitrarthaH, krAdiH, lit, lAkRtiH // 21 // hasvo'pade vA // 1 // 2 // 22 // ivarNAdInAmasve svare pare 'hasvo vA' syAt, na cet tI nimitta-nimittinAvekatra pade syAtAm / nadi eSA, nagheSA / madhu atra, madhvatra / apada iti kim ? nadyau, nadyarthaH // 22 // edaito'yAya / 1 / 2 / 23 // edaitoH svare pare yathAsaMkhyam 'ay-Ay' ityetI syAtAm / nayanam, vRkSayeva, nAyakaH, rAyandrI // 23 // odauto'vA // 1 // 2 // 24 // odautoH svare pare yathAsaMkhyam 'av-Av' ityetI syAtAm / lavanam, paTavotuH, lAvakaH, gAvI // 24 // * vyakye 1 // 2 // 25 // odItoH kyavarje yAdI pratyaye pare yathAsaMkhyam 'av-AvI' syAtAm / gavyati, gavyate, nAvyati, nAvyate, lavyam, lAvyam / akya iti kim ? upoyate, auyata // 25 // . Rto rastadvite / 1 / 2 / 26 // RkArasya yAdau taddhite pare 'raH' syAt / pitryam / taddhita iti kim ? kAryam // 26 // edotaH padAnte'sya luk / / 2 / 27 // . edodbhyAM padAntasthAbhyAM parasyA'kArasya 'luk' syAt / te'tra, paTo'tra / padAnta iti kim ? nayanam // 27 // gornAmnyavo'kSe // 1 // 2 // 28 // Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam gorotaH padAntasthasya akSe pare saMjJAyAm 'ava' iti syAt / gavAkSaH / nAmnIti kim ? go'kSANi // 28 // svare vA'nakSe / 1 / 2 / 29 // gorotaH padAntasthasya svare pare 'ava' iti vA syAt, sa cet svaro'kSastho na syAt / gavAgram, go'gram; gavezaH, gavIzaH / anakSa iti kim ? go'kSam / ota iti kim ? citragvarthaH // 29 // . .. indre // 1 // 2 // 30 // gorotaH padAntasthasya indrasthe svare pare 'ava' iti syAt / gavendraH // 30 // vA'tyasandhiH / 1 / 2 / 31 // gorotaH padAntasthasya, akAre pare 'asandhibhAvo vA' syAt / goagram, gavAgram, go'gram / atIti kim ? gaveGgitam // 31 // pluto'nitau // 1 // 2 // 32 // itivarje svare pare 'plutaH sandhibhAg na' syAt / devadatta3 atra nvasi / anitAviti kim ? suzloketi // 32 // i3 vA / 12 / 33 // . isthAnaH plutaH svare pare 'asandhirvA' syAt / lunIhi3 iti, lunIhIti // 33 // IdUdedvivacanam // 1 // 2 // 34 // 'I-U-e' ityevamantaM dvivacanAntaM svare pare 'asandhiH' syAt / munI iha, sAdhU etI, mAle ime, pacete iti / IdUdediti kim ? vRkSAvatra / dvivacanamiti kim ? kumAryatra // 34 // adomu-mI / 12 / 35 // adasaH sambandhinau 'mu-mI' ityetau svare pare 'asandhI' syAtAm / amumu Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam 13 IcA / amI azvAH // 35 // . cAdiH svaro'nAG // 1 // 2 // 36 // AvarjazcAdiH svaraH svare pare 'asandhiH' syAt / a apehi, i indraM pazya, u uttiSTha, A evaM kila manyase, A evaM nu tat / anAGiti kim ? A ihi, ehi // 36 // odantaH 112 // 37 // odantazcAdiH svare pare 'asandhiH ' syAt / aho atra // 37 // sau navetau / 12 / 38 // sinimitta odanta itau pare 'asandhirvA' syAt / paTo iti, paTaviti // 38 // U~ coJ / 1 / 2 // 39 // . uJ cAdiritau pare 'asandhirvA' syAt, asandhau ca uJ 'U~' iti dIrgho'nunAsiko vA syAt / u iti, U~ iti, viti // 39 // aJvargAt svare vo'san 11 / 2 / 40 // avarjavargebhyaH paraH uJ svare pare 'vo vA' syAt, sa cA'san / kruGvAste / kruG Aste / asattvAd dvitvam // 40 // .. a-i-u-varNasyAnte'nunAsiko'nIdAdeH / / 2 / 41 // a-i-u-varNAnAmante- virAme 'anunAsiko vA' syAt, na cedete 'IdUdedvivacanam' ityAdisUtrasambandhinaH syuH / sAma, sAma / khaTvA~, khaTvA / dadhi, dadhi / kumArI, kumArI / madhu, madhu / anIdAderiti kim ? agnI, amI, kimu // 41 // ityAcAryazrIhemacandraviracitAyAM siddhahemacandrAbhidhAnasvopajJazabdAnuzAsana___ laghuvRttau prathamasyAdhyAyasya dvitIyapAdaH samAptaH / 1 / 2 // pUrvabhavadAragopI, - haraNasmaraNAdiva jvalitamanyuH / zrImUlarAjapuruSo, * ttamo'vadhId durmadA''bhIrAn / / 2 / / ---xox Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam (tRtIyaH pAdaH). tRtIyasya paJcame / / 3 / 1 // veti padAnta iti anunAsika iti ca anuvarttate / vargatRtIyasya padAntasthasya paJcame pare anunAsiko vA' syAt / vAGvate vAgGavate kakummaNDalam, kakubmaNDalam // 1 // pratyaye ca // 1 // 3 // 2 // padAntasthasya tRtIyasya pratyaye paJcame pare anunAsiko nityaM' syAt / vAGmayam, SaNNAm / ca uttaratra vA'nuvRttyarthaH // 2 // tato hazcaturthaH / 1 / 3 / 3 // padAntasthAt tataH- tRtIyAt parasya hasya 'pUrvasavargazcaturtho vA' syAt / vAgghInaH, vAgahInaH / kakubbhAsaH, kakubhAsaH // 3 // prathamAdadhuTi zazchaH / 1 / 3 / 4 // padAntasthAt prathamAt parasya zasyAdhuTi pare 'cho vA' syAt / vAkchUraH, vAkzUraH / triSTupchratam, triSTupzrutam / adhuTIti kim ? vAkzcyotati // 4 // raH kakha-paphayoH ka- pau / 1 / 3 / 5 // padAntasthasya rasya kakhe paphe ca pare yathAsaMkhyaM 'ka-) pau vA' syAtAm / kaH karoti, kaH karoti / ka khanati, kaH khanati / ka)( pacati, kaH pacati / kasa.phalati, kaH phalati / / 5 / / za-Sa-se za-Sa-saM vA / 113 // 6 // padAntasthasya rasya za-Sa-seSu pareSu yathAsaMkhyam 'za-Sa-sA vA'syuH / kazzete, kaH zete / kaSSaNDhaH, kaH SaNDhaH / kassAdhuH, kaH sAdhuH / / 6 / / - ca-Ta-te sa-dvitIye / 113 // 7 // Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam __ 15 padAntasthasya rasya ca-Ta-teSu saMdvitIyeSu pareSu yathAsaMkhyam 'za-Sa-sA nityaM' syuH / kazcaraH, kazchannaH, kaSTaH, kaSThaH, kastaH, kasthaH // 7 // no'prazAno'nusvArA'nunAsikau ca pUrvasyA'dhuTapare 1 // 3 // 8 // padAntasthasya prazAnvarjazabdasambandhino nasya ca-Ta-teSu sadvitIyeSu adhuTpareSu, 'za-Sa-sA' yathAsaMkhyaM syuH, 'anusvArA'nunAsikau cA''gamA''dezI' pUrvasya krameNa syAtAm / bhavAMzcaraH, bhavA~zcaraH / bhavAMzchyati, bhavA~zchyati / bhavAMTakaH, bhavASTakaH / bhavAMSThakAraH bhavA~SThakAraH |bhvaaNstnuH, bhavA~stanuH / bhavAMsthuDati, bhavA~sthuDati / aprazAn iti kim ? prazAJcaraH / adhuTpara iti kim ? bhavAntsarukaH // 8 // pumo'ziTyaghoSe'khyAgi raH // 13 // 9 // 'pum' iti puMsaH saMyogalukyanukaraNam, adhuTapare aghoSe ziT-khyAgivarje pare 'pum' ityetasya 'raH' syAt, anusvArAnunAsikau ca pUrvasya / puMskAmA, (skAmA / aziTIti kim ? puMziraH / aghoSe iti kim ? puMdAsaH / akhyAgIti kim ? puMkhyAtaH / adhuTpara ityeva- puMkSAraH // 9 // nRnaH peSu vA // 1 // 3 // 10 // 'nan' iti zasantasyAnukaraNam / nUnaH pe pare 'ro vA' syAt, anusvArAnunAsikau ca pUrvasya / na) (pAhi, na) (pAhi, na:pAhi nRnpAhi // 10 // dviH kAnaH kAni saH / 1 / 3 / 11 // kAnaH kimaH zasantasyAnukaraNam / dviruktasya kAnaH kAni pare 'saH' syAt, anusvArAnunAsikau ca pUrvasya / kAMskAn, kA~skAn / dviriti kim ? kAn kAn pazyati // 11 // ssaTi samaH / 1 / 3 / 12 // Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam ... samaH ssaTi pare 'saH' syAt, anusvArAnunAsikau ca pUrvasya / saMsskartA, sa~sskartA / ssaTIti kim ? saMkRtiH // 12 // luk / / 3 / 13 // samaH ssaTi pare luk syAt / saskartA // 13 // tau mu-mo vyAne svau // 1 // 3 // 14 // morvAgamasya padAntasthasya ca masya vyaJjane pare tasyaiva 'svau tau anusvArA'nunAsiko' krameNa syAtAm / caMkramyate, cakramyate / vaMvamyate, vavvamyate / tvaM karoSi, tvaGkaroSi / kaMvaH, kavvaH // 14 // . ma-na-ya-va-lapare he 113 // 15 // ma-na-ya-va-lapare he, padAntasthasya masya 'anusvArA'nunAsikau svau' kramAta syAtAm / kiM Alayati, kimmalayati / kiM hanute, kinnute / kiM hyaH kimyaH / kiM hvalayati, kidavalayati / kiM hlAdate, killAdate // 15 // samrAT / 1 / 3 / 16 // samo masya rAjau kviMbante 'anusvArAbhAvaH' syAt / samrAT, samrAjau // 16 // -NoH ka-TAvantau ziTi navA 1113 / 17 // padAntasthayorDa -NayoH ziTi pare yathAsaMkhyam 'ka-TAvantau vA' syAtAm / prAkchete, prAGkzete, prAzete / sugaNTchete, sugaNTazete, sugaNazete // 17 // inaH saH tso'zcaH / 1 / 3.18 // padAntasthAbhyAM Da-nAbhyAM parasya sasya 'sa' iti tAdiH so vA syAt, azcazvA'vayavazcet so na syAt / SaDtsIdanti, SaTsIdanti / bhavAntsAdhuH bhavAnsAdhuH / azva iti kim ? SaTzcyotanti, bhavAnzcyotati // 18 // Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam naH zi Jca 113 // 19 // padAntasthasya nasya ze pare 'Jc vA' syAt, azvaH / bhavAJcchUraH, bhavAzUraH, bhavAJzUraH / azca ityeva-bhavAzcyotati // 19 // __ ato'ti roruH 113 // 20 // Atparasya padAntasthasya rorati pare 'urnityaM' syAt / ko'rthaH // 20 // ghoSavati / 1 / 3 / 21 // Atparasya padAntasthasya ro?Savati pare 'uH' syAt / dharmo jetA // 21 // avarNa-bho-bhago-'gholuMgasandhiH / 1 / 3 // 22 // avarNAd bho-bhago-aghobhyazca parasya padAntasthasya ro?Savati pare 'luk' syAt, sa ca na sandhihetuH / devA yAnti, bho yAsi, bhago hasa, agho vada // 22 // vyoH / 1 / 3 / 23 // avarNAtparayoH padAntasthayorvayayo?Savati pare 'luk' syAt, sa cA'sandhiH / - vRkSavRzcam avyayaM cA''cakSANo vRkSava, avyaya; vRkSa yAti, avya yAti // 23 // ... svare vA // 13 // 24 // avarNa-bho-bhago-aghobhyaH parayoH padAntasthayorvayayoH svare pare 'lug vA' syAt, sa cA'sandhiH / paTa iha, paTaviha / vRkSA iha, vRkSAviha / ta AhuH, tayAhuH / tasmA idam, tasmAyidam / bho atra, bhoyatra / bhago atra, bhagoyatra / agho atra, aghoyatra // 24 // . aspaSTAvavarNAttvanuni vA // 1 // 3 // 25 // avarNa-bho-bhago-aghobhyaH parayoH padAntasthayorvayayoH, aspaSTau - 'ISatspRSTatarau vayau' svare pare syAtAm, avarNAttu parayooruJvarje svare''spaSTau vA' syAtAm / paTavU, asA, kayu, devAya~ bhoya~tra, bhagoya~tra, aghopaeNtra / avarNA - Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam tvanuJi vA / paTaviha, paTaviha / asAvinduH 2,tayiha 2,tasmAyidam 2 // 25 // roryaH // 1 // 3 // 26 // avarNa-bho-bhago-aghobhyaH parasya padAntasthasya roH svare pare 'yaH' syAt / kayAste, devAyAsate, bhoyatra, bhagoyatra, aghoyatra // 26 // hasvAnGa-Na-no dve // 1 // 3 // 27 // -hasvAtpareSAM padAntasthAnAM Ga-Na-nAnAM svare pare 'dve rUpe' syAtAm / kruDAste, sugaNNiha, kRSannAste // 27 // ___ anAG-mAGo dIrghAd vA chaH / 113 // 28 // AGmAGvarjadIrghAt padAntasthAt parasya 'chasya dve rUpe vA' syAtAm / kanyAcchatram, kanyAchatram / anAGmAGiti kim ? AcchAyA, mA cchidat / / 28|| plutAd vA // 1 // 3 // 29 // padAntasthAd dIrghAt plutAt parasya 'chasya dve rUpe vA' syAtAm / Agaccha bho indrabhUte3 cchatramAnaya, pakSe chatramAnaya // 29 // svarebhyaH / 1 // 3 // 30 // svarAt parasya 'chasya dve rUpe' syAtAm / icchati, gacchati // 30 // dirha-svarasyA'nu navA // 1 // 3 // 31 // svarAt parAbhyAM rahAbhyAM parasya ra-ha-svaravarjasya varNasya 'dve rUpe vA' syAtAm, anu- kAryAntarAtpazcAt / arkaH, arkaH / brahmama, brahma / arha-svarasyeti kim ? padmahadaH, arhaH, karaH / svarebhya ityeva-abhyate / anviti kim ? proNunAva // 31 // adIrghAd virAmaikavyaJjane // 1 // 3 // 32 // adIrghAt svarAt parasya ra-ha-svaravarjasya varNasya virAme asaMyuktavyAne ca Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam 19 pare'nu 'dve rUpe vA' syAtAm / tvakk, tvak / daddhyatra, dadhyatra / go3ttrAta, goitrAta / arhasvarasyetyeva- varyA, vahyam, titau // 32 // aJvargasyAntasthAtaH 113 // 33 // antasthAtaH parasya avarjavargasyA'nu 'dve rUpe vA' syAtAm / ulkkA , ulkA / ajiti kim ? hallI // 33 // tato'syAH / 113 // 34 // tato-'jvargAt parasyA asyA- antasthAyA 'dve rUpe vA' syAtAm / dadhyyatra, dadhyatra daddhyyatra // 34 // ziTaH prathama-dvitIyasya // 1 // 3 // 35 // ziTaH parayoH prathama-dvitIyayo 'dvai. rUpe vA' syAtAm / tvaM kkaroSi, tvaM karoSi / tvaM kkhanasi, tvaM khanasi // 35 // tataH ziTaH / 13 / 36 // tataH- prathama-dvitIyAbhyAM parasya ziTo 'dve rUpe vA' syAtAm / taczzete, tazete // 36 // . na rAt svare // 13 // 37 // . rAt parasya ziTaH svare pare 'dve rUpe na syAtAm / darzanam // 37 // putrasyA''dina-putrAdinyAkroze // 1 // 3 // 38 // Adini putrAdini ca pare putrasthasya tasya AkrozaviSaye dve rUpe na syAtAm / putrAdinI svamasi pApe !, putraputrAdinI bhava / Akroza iti kim ? puttrAdinI zizumArI, putrAdinIti vA / putraputrAdinI nAgI, putraputrAdinIti vA // 38 // mnAM dhuDvarge'ntyo'padAnte / / 3 / 39 // Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 20 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam apadAntasthAnAM ma-nAnAM, dhuTi varge pare 'nimittasyaivAntyo''nu syAt / gantA, zaGkitA, kampitA / dhuDitikim ? Ahanmahe / dhuDvarga iti kim ? gamyate / apadAnta iti kim ? bhavAn karoti // 39 // ziDDhe'nusvAraH / 13 / 40 // apadAntasthAnAM mnAM ziTi he ca pare'nusvAro''nu syAt / puMsi, daMzaH, bRMhaNam // 40 // ro re lugU dIrghazcA'didutaH / / 3 / 41 // rasya re pare'nu 'luk' syAt, 'a-i-UnAJca dIrghaH' / punA rAtriH, agnI rathena, paTU rAjA / anu ityeva - ahorUpam / / 41 // DhastaDDhe / 1 / 3 / 42 // tannimitte Dhe pare DhasyA'nu 'luk' syAt, dIrghazcAdidutaH / mADhiH, lIDham gUDham / taDDha iti kim ? madhuliD Dhaukate // 42 // sahi-vaherocA'varNasya / 1 / 3 / 43 // sahi-vahyoDhasya taDDhe pare'nu'luk' syAt, occA'varNasya / soDhA, voDhA, udavoDhAm // 43 // udaH sthA-stambhaH saH / 113 // 44 // udaH parayoH sthA-stambhoH sasya 'luk' syAt / utthAtA, uttambhitA // 44 // tadaH seH svare pAdArthA / 1 / 3 / 45 // tadaH parasyaH seH svare pare 'luk syAt, sA cet pAdapUraNI syAt / saiSa dAzarathI rAmaH,saiSa rAjA yudhiSThiraH / pAdArthA iti kim ? sa eSa bharato rAjA // 45 // etadazca vyaJjane'naga-nasamAse 1113 / 46 // etadastadazca parasya servyaJjane pare 'luk' syAt, aki nasamAse na / eSa datte Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam 21 sa lAti / anagnasamAsa iti kim ? eSakaH kRtI, sako yAti, aneSo yAti, aso vAti // 46 // ___ vyaJjanAt paJcamA'ntasthAyAH sarUpe vA / 1 / 3 / 47 // vyaJjanAt parasya paMcamasyA'ntasthAyAzca sarUpe varNe pare 'luga vA' syAt / kruJco Gau kruGau, krujhai / Adityo devatA'sya-AdityaH, AdityyaH / sarUpa iti kim ? varNyate // 47 // dhuTo dhuTi sve vA // 1 // 3 // 48 // vyaJjanAtparasya dhuTo dhuTi sve pare 'lug vA' syAt / ziNDhi, ziNDDi / sva iti kim ? tA, dartA // 48 // __ tRtIyastRtIya-caturthe / 1 / 3 / 49 // tRtIye caturthe ca pare 'dhuTastRtIyaH' syAt / majjati, dogdhA // 49 // aghoSe prathamo'ziTaH // 13 // 50 // aghoSe pare zivarjasya 'dhuTaH prathamaH' syAt / vAkpUtA / aziTa iti kim ? payassu // 50 // - virAme vA // 1 // 3 // 11 // virAmasthasyA'ziTo 'dhuTaH prathamo vA' syAt / vAk, vAg // 51 // na sandhiH / 13 / 52 // ukto vakSyamANazca 'sandhirvirAme na' syAt / dadhi atra, tad lunAti // 52 // raH padAnte visargastayoH // 13 // 53 // padAntasthasya rasyaM tayovirAmA'ghoSayo visargaH' syAt / vRkSaH, svaH, kaH kRtI / padAnta iti kim ? irte // 53 // khyAgi / 113154 // Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam padAntasthasya rasya khyAgi pare 'visarga eva' syAt / kaH khyAtaH / namaH khyAtre // 54 // ziTyaghoSAt 113 // 55 // aghoSAt pare ziTi parataH padAntasthasya rasya 'visarga eva' syAt / puruSaH sarukaH, sarpiH psAti, vAsaH kSaumam, adbhiH psAtam // 55 // vyatyaye luga vA // 1 // 3 // 56 // ziTaH paro'ghoSa iti vyatyayastasminsati padAntasthasya rasya luga vA' syAt / cakSuzcyotati, cakSuH zcyotati, yakSuzzcyotati // 56 // aroH supi raH / 1 / 3157 // roranyasya rasya supi pare 'ra eva' syAt / gIrSu, dhUrSu / aroriti kim? payassu // 57 / / vA'harpatyAdayaH 113158 // aharpatyAdayo yathAyogamakRtavisargAH kRtotvAbhAvAzca vA syuH / aharpatiH, ahaHpatiH, gIpatiH, gI:patiH, pracetA rAjan !, praceto rAjan ! // 58|| ziTyAyasya dvitIyo vA 1113 / 59 // prathamasya ziTi pare 'dvitIyo vA' syAt / khvIram, kSIram / aphsarAH, apsarAH // 59 // tavargasya zcavarga-STavargAbhyAM yoge ca-Tavargau 13 / 60 // tavargasya za-cavargAbhyAM Sa-TavargAbhyAM ca yoge yathAsaMkhyam 'cavarga-Tava' syAtAm / taczete, bhavAJzete, taccAru, tajjakAreNa, peSTA, pUSNaH, taTTakAraH, taNNakAreNa, ITTe // 60 // sasya za-Sau / 1 / 3 / 61 // . sasya zcavarga-STavargAbhyAM yoge yathAsaMkhyam 'za-Sau' syAtAm / cavargeNa-zcyo Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam tati, vRzcati / SeNa - doSSu / TavargeNa-pApali // 61 // na zAt / 13 / 62 // zAt parasya tavargasya 'cavargo na' syAt / anAti, praznaH // 62 / / padAntATTavargAdanAm-nagarI-navateH / 1 / 3 / 63 // padAntasthATTavargAt parasya nAm-nagarI-navativarjasya tavargasya sasya ca 'TavargaSau na' syAtAm / SaNnayam, SaNnayAH, SaTsu / anAm-nagarI-navateriti kim ? SaNNAm, SaNNagarI, SaNNavatiH // 63 // Si tavargasya / 13 / 64 // padAntasthasya tavargasya Se pare 'Tavargo na' syAt / tIrthakRt SoDazaH zAntiH // 64 // li lau / 113 // 65 // . padAntasthasya tavargasya le pare 'lau' syAtAm / tallUnam, bhavAllunAti // 65 // ityAcAryazrIhemacandraviracitAyAM siddhahemacandrAbhidhAnasvopajJazabdAnuzAsana laghuvRttau prathamasyAdhyAyasya tRtIyapAdaH samAptaH // 13 // cakre zrImUlarAjena, navaH ko'pi yazo'rNavaH / . parakIrtisravantInAM, na pravezamadatta yaH // 3 // ----------xox-------- Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 zrIsidbhahemacandrazabdAnuzAsanam (caturthaH pAdaH) ata AH syAdau jas-bhyAm-ye 11 / 4 / 1 // syAdau jasi bhyAmi ye ca pare'kArasya 'AH' syAt / devAH, AbhyAm, sukhAya / svAdAviti kim ? bANAn jasyatIti kvip - bANajaH // 1 // bhisa ais 1 / 4 / 2 // Atparasya syAde-'rbhisa ais' syAt / devaiH / aiskaraNAd-atijarasaiH // 2 // idamadaso'kyeva / 1 / 4 / 3 // idamadasorakyeva sati, Atparasya 'bhisa ais' syAt / imakaiH, amukaiH / akyeveti kim ? ebhiH, amibhiH // 3 // ed bahusbhosi 11 / 4 / 4 // bahvarthe syAdau sAdau bhAdau osi ca pare 'ata et' syAt / eSu, ebhiH, devayoH // 4 // TA-sorina-syau / 1 / 4 / 5 // AtparayoSTA-GasoryathAsaGkhyam 'ina-syau' syAtAm / tena, yasya // 5 // De-GasyoryA''tau // 14 // 6 // Atparasya DerDasezca yathAsaMkhyam 'ya Aca' syAtAm / devAya, devAt // 6 // sadiH smai-smAtau // 14 // 7 // sarvAderadantasya sambandhinorDeGasyoryathAsaMkhyam 'smai-smAtI' syAtAm / sarvasmai, sarvasmAt / sarva, vizva, ubha, ubhayaT, anya, anyatara, itara, Datara, Datama, tva, tvat, nema, sama-simau sarvArthI, pUrva-parA'vara-dakSiNottarA-'parA-'dharANi vyavasthAyAm, svam ajJAti-dhanAkhyAyAm, antaraM bahiryogopasaMvyAnayorapuri, tyad, tad, yad, adas, idam, etad, eka, dvi, yuSmad, asmad, Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam bhavatu, kim ityasaMjJAyAM sarvAdiH // 7 // DeH smin / 1148 // savadiradantasya '.: smin' syAt / sarvasmin // 8 // jasa i. 1 / 4 / 9 // savadiradantasya 'jasa i.' syAt / sarve // 9 // nemA-'rddha-prathama-carama-tayA-'yA-'lpa-katipayasya vA 114 // 10 // nemAdIni nAmAni, tayAyau pratyayau, teSAmadantAnAm 'jasa irvA' syAt / neme, nemAH / aH, ardhAH / prathame, prathamAH / carame, caramAH / dvitaye, dvitayAH / traye, trayAH / alpe, alpAH / katipaye, katipayAH // 10 // dvandve vA / 1 / 4 / 11 // dvandvasamAsasthasyA'dantasya savadi jasa irvA' syAt / pUrvottare, pUrvottarAH // 11 // na sarvAdiH / 1 / 4 / 12 // dvandve sarvAdiH 'sarvAdirna' syAt / pUrvAparAya, pUrvAparAt, pUrvApare / katarakatamAnAm, katarakatamakAH // 12 // tRtIyAntAt pUrvA-'varaM yoge / 1 / 4 / 13 // tRtIyAntAt parau pUrvA'varau yoge-sambandhe sati sarvAdI na' syAtAm / mAsena pUrvAya mAsapUrvAya / dinenA'varAya dinAvarAya / dinenA'varAH dinA'varAH / tRtIyAntAditi kim ? pUrvasmai mAsena // 13 // tIyaM GitkArye vA / 1 / 4 / 14 // tIyAntaM nAma De-si-s-DInAM kArye 'sarvAdirvA' syAt / dvitIyasmai, dvitIyAya / dvitIyasyai, dvitIyAyai / GitkArya iti kim ? dvitIyakAya // 14 // Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam avarNasyA''maH sAm / 1 / 4 / 15 // avarNAntasya sarvAderAmaH 'sAm' syAt / sarveSAm, vizvAsAm // 15 // navabhyaH pUrvebhya i-smAt-smin vA // 14 // 16 // pUrvAdibhyo navabhyo ye i-smAt-smino yathAsthAnamuktAste vA syuH / pUrve, puurvaaH| pUrvasmAt pUrvAt / pUrvasmin, pUrve ityAdi / navabhya iti kim ? tye // 16 // Apo GitAM yai-yAs-yAs-yAm / 1 / 4 / 17 // Abantasya GitAm- De-si-s-DInAM yathAsaMkhyam 'yai-yAsyAsyAmaH' syuH / khaTvAyai, khaTAyAH, khaTvAyAH, khaTAyAm // 17 // savadiIsapUrvAH // 14 // 18 // savadirAbantasya GitAm 'yai-yAsyAsyAmaste DaspUrvAH' syuH / sarvasyai, sarvasyAH, sarvasyAH, sarvasyAm // 18 // Tausyet / / 4119 // Abantasya TausoH parayorekAraH syAt / bahurAjayA, bahurAjayoH // 19 // . autA / 114 // 20 // Abantasya 'autA sahakAraH' syAt / mAle staH pazya vA // 20 // iduto'snerIdUta / 114 // 21 // sneranyasyedantasyodantasya ca autA saha yathAsaMkhyam 'IdUtau' syAtAm / munI, sAdhU / astreriti kim ? atistriyau narau // 21 // jasyedot / / 4 / 22 // . idudantayorjasi pare yathAsaMkhyam 'edoto' syAtAm / munayaH, sAdhavaH // 22 // Gityaditi / 1 / 4 / 23 // aditi Giti syAdau pare, idudantayoryathAsaMkhyam 'edotI' syAtAm / ati Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam straye, sAdhave, atistreH sAdhorAgataM svaM vA / aditIti kim ? buddhyAH , dhenvAH / syAdAvityeva- zucI strI // 23 // TaH puMsi nA / 1 / 4 / 24 // idudantAt parasyAH 'puMviSayAyASTAyA nA' syAt / atistriNA, amunA / puMsIti kim ? buddhyA // 24 // Diau~ / 1 / 4 / 25 // idudantAt paro 'DiauMH ' syAt / munau, dhenau / adidityeva- buddhyAm // 25 // kevalasakhipaterauH / 114 // 26 // kevalasakhipatibhyAmidantAbhyAM paro 'GirauH' syAt / sakhyau, patyau / ita ityeva- sakhAyamicchati patimicchati- sakhyi, patyi / kevaleti kim ? priyasakhau, narapatau // 26 // na nA Didet / 114 // 27 // kevalasakhipateryaSTAyA nA, Giti pare ecoktaH, sa na syAt / sakhyA, patyA, sakhye, patye, sakhyuH, patyuH AgataM svaM vA / sakhyau, patyau / GitIti kim ? patayaH // 27 // striyA GitAM vA dai-dAma-dAma-dAMm / 1 / 4 / 28 // strIliGgAdidudantAt pareSAM GitAm- -Gasi-Gas-GInAM yathAsaMkhyam dai-dAsdAs-dAmo vA' syuH / buddhyai, buddhaye; buddhyAH , buddheH AgataM svaM vA; bu ddhyAm, buddhau / dhenvai, dhenave; dhenvAH, dhenoH; dhenvAm dhenau / priyabuddhyai, priyabuddhaye puMse striyai vA // 28 // . strIdUtaH / 1 / 4 / 29 // nityaM strIliGgAdIdUdantAcca pareSAM syAderDitAM yathAsaMkhyam 'dai-dAma-dAmadAmaH' syuH / nadyai, nadyAH, nadyAH, nadyAm / kurvai, kurvAH, kurvAH, kurvAm / Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam atilakSmyai puMse striyai vA / strIti kim ? grAmaNye khalapve puMse striyai // 29 // veyuvo'striyAH // 1 // 4 // 30 // : iyuvsthAninau yau strIdUtau tadantAt strIvarjAtpareSAM syAderDitAM yathAsaMkhyam 'dai-dAs-dAs-dAmo vA' syuH / zriyai, zriye; zriyAH, zriyaH2, zriyAm, zriyi / atizriyai, atizriye puMse striyai vA / dhruvai, dhruve; bhravAH, dhruvaH, dhruvAH bhravaH; bhruvAm, dhruvi / atibhruvai atidhruve puMse striyai vA / iyuva iti kim ? Adhyai / astriyA iti kim ? striyai // 30 // Amo nAm vA // 1 // 4 // 31 // iyuvoH sthAnibhyAM strIdUdantAbhyAM parasya 'Amo nAm vA' syAt, na tu striyAH / zrINAm, zriyAm / bhrUNAm, dhruvAm / atizrINAm, atizriyAm |atibhruunnaam atidhruvAm nRNAm strINAm vA / iyuva ityeva-pradhInAm // 31 // hasvA''pazca / 1 / 4 / 32 // hasvAntAdAbantAt strIdUdantAcca parasyA''mo 'nAm' syAt / devAnAm, mAlAnAm, strINAm, vadhUnAm // 32 // saMkhyAnAM rNAm / 1 / 4 / 33 // ra-Sa-nAntAnAM saMkhyAvAcinAmA''mo 'nAm' syAt / caturNAm, SaNNAm, paJcAnAm, aSTAnAm // 33 // strayaH / 1 / 4 // 34 // AmaH sambandhinastrestrayaH syAt / trayANAm, paramatrayANAm // 34 // edodbhyAM si-Gaso raH / 1 / 4 / 35 // edodbhyAM parayoH pratyekaM asi-Gaso 'raH' syAt / muneH, muneH / dhenoH, dhenoH / goH, goH / dyoH, dyoH // 35 // Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam khi-ti-khI-tIya ur // 14 // 36 // khi-ti-khI-tIsambandhino yAtparayoGasiGasorur syAt / sakhyuH, sakhyuH / patyuH, ptyuH| sakhAyaM patiM cecchataH sakhyuH 2, patyuH 2 / ya iti kim ? atisakheH, adhipateH // 36 // Rto Dara 114 // 37 // RtaH parayoH si-so-'Ir' syAt / pituH, pituH // 37 // tR-svasR-naptR-neSTa-tvaSTa-kSatR-hotR-potR-prazAstro ghuTyAr // 1 // 4 // 38 // tRc-tRnnantasya svanAdInAM ca Rto ghuTi pare 'Ar' syAt / kartAram, kartAraura, kartAraH / svasAram, naptAram, neSTAram, tvaSTAram, kSattAram, hotAram, potAram, prazAstAram / ghuTIti kim ? kartR kulaM pazya // 38 // ajhai ca // 14 // 39 // Rto DI ghuTi ca pare 'ar' syAt / nari / naram // 39 // mAturmAtaH putre'he sinA''mantrye / / 4 / 40 // Amantrye puDhe vartamAnasya mAtRzabdasya sinA saha 'mAtaH' syAt, arheprazaMsAyAm / he gArgImAta ! / putra iti kim ? he mAtaH ! he gArgImAtRke vatse ! / arha iti kim ? are gArgImAtRka ! // 40 // hasvasya guNaH / 1 / 4 / 41 // AmavyArthavRtterhasvAntasya sinA saha 'guNaH' syAt / he pitaH !, he mune ! // 41 // .. edApaH // 1 // 4 // 42 // AmantryAryavRtterAbantasya sinA saha et' syAt / he mAte !, he bahurAje ! // 42 // nityadina-dvisvarA'mbArthasya hasvaH // 14 // 43 // Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam nityaM did-dai-dAma-dAma-dAmAdezA yebhyasteSAM dvisvarAmbArthAnAM cA''bantAnAmAmantryavRttInAM sinA saha 'hasvaH syAt / he stri !; he lakSmi !, he zvazru!, he vadhu !, he amba !, he akka ! / nityadiditi kim ? he hUhUH ! / dvisvareti kim ? he ambADe ! / Apa ityeva- he mAtaH ! // 43 // __ adetaH syamoluk / 114 // 44 // adantAd edantAcca AmantryavRtteH parasya seramazca 'luk' syAt / he deva !, he upakumbha ! he atihe ! // 44 // dIrghayAb-vyaJjanAt seH / / 4 / 45 // dIrghajhyAbantAbhyAM vyaJjanAca parasya 'sela' syAt / nadI / mAlA / rAjA / dIrghati kim ? niSkauzAmbiH, atikhaTaH // 45 // ' samAnAdamo'taH / 1 / 4 / 46 // samAnAt parasyA'mo'sya "luk' syAt / devam, mAlAm, munim, nadIm, sAdhum, vadhUm // 46 // dIrgho nAmyatisa-catasR-SaH / / 4 / 47 // tisR-catasR-Sa-rAntavarjasya samAnasya nAmi pare "dIrghaH' syAt / vanAnAm, munInAm, sAdhUnAm, pitRRNAm / atisRcatasRSa iti kim ? tisRNAm, catasRNAm, SaNNAm, caturNAm // 47 // nurvA 11 / 4 / 48 // nuH samAnasya nAmi pare 'dIrgho vA' syAt / nRNAm, nRNAm // 48 // zaso'tA sazca naH puMsi / 1 / 4 / 49 // zaso'tA saha pUrvasamAnasya 'dIrghaH' syAt, tatsanniyoge ca puMsi zasaH so naH / devAn, munIn, vAtapramIn, sAdhUna, hUhUn, pitRRn / puMsIti kim ? zAlAH // 49 // Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam saMkhyA-sAya-verasyA'han Gau vA / 1 / 4 / 50 // saMkhyAvAcibhyaH sAya-vibhyAM ca parasyA'hnasya Dau pare-''han vA' syAt / vyahani, vyahni, vyte| sAyAhani, sAyAhni, sAyAhne / vyahani, vyahni, vyate // 50 // niya Am / 1 / 4 / 51 // niyaH parasya 'DerAm' syAt / niyAm, grAmaNyAm // 51 // vASTana AH syAdau / 1 / 4 / 52 // aSTanaH syAdau pare 'A vA' syAt / aSTAbhiH, aSTabhiH / priyASTAH, priyASTA // aSTa aurjas-zasoH / 1 / 4 / 53 // aSTanaH kRtA''tvasya 'jas-zasorauH' syAt / aSTau, aSTau // 53 // Dati-SNaH saMkhyAyA lup / 1 / 4 / 54 // Dati-Sa-nAntAnAM saMkhyAnAm 'jas-zasolup' syAt / kati, kati / SaT, SaT / paJca, paJca // 54 // napuMsakasya ziH / 1 / 455 // napuMsakasya jas-zasoH 'ziH' syAt / kuNDAni, payAMsi // 55 // aurIH / 11456 // napuMsakasya 'aurIH' syAt / kuNDe / payasI // 56 // ataH syamo'm / 1 / 4 / 57 // adantasya napuMsakasya 'syamoram' syAt / kuNDam, he kuNDa ! // 57 // . paJcato'nyAderanekatarasya daH / 1 / 4 / 58 // paJcaparimANasya napuMsakasyA'nyAdeH 'syamodaH' syAt, ekataravarjam / anyat, anyatarat, itarat, katarat, katamat / anekatarasyeti kim ? ekataram // anato lup / 14 / 59 // . Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam anakArAntasya napuMsakasya 'syamolup' syAt / kartR, payaH / / 59 // jaraso vA / 1 / 4160 // jarasantasya napuMsakasya 'syamoluMb vA' syAt / atijaraH, atijarasam, atijaram // 60 // nAmino luga vA 11461 // nAmyantasya napuMsakasya 'syamoluMga yA' syAt / he vAre !, he vAri ! / priyatis, priyatri kulam // 6 // vA'nyataH pumAMSTAdau svare / 1 / 4 / 62 // anyato- vizeSyavazAnapuMsako nAmyantaSTAdI svare pare 'vad vA' syAt / grAmaNyA grAmaNinA kulena; koMH kartRNoH kulayoH / anyata iti kim ? pIlune phalAya / TAdAviti kim? zucinI kuleM / napuMsaka ityeva kalyANyai striyai // 62 // dathyasthisakthyakSNo'ntasyA'n / 1 / 4 / 63 // eSAM napuMsakAnAM nAmyantAnAmantasya TAdau svare pare an syAt / dadhnA, atidanA / asnA, atyasynA / saknA, atisaknA / akSNA, atyakSNA // 63 // ___ anAmasvare no'ntaH // 1 / 4 / 64 // nAmyantasya napuMsakasyA''mvarje syAdI svare pare 'no'ntaH' syAt / vAriNI, vAriNaH / kartRNI, kartRNaH priyatisRNaH / anAmiti kim ? vArINAm / svara iti kim ? he vAre ! / syAdAvityeva-taumburavaM cUrNam // 64 // svarAcchau // 1 // 4 // 65 // zau pare svarAntAnapuMsakAtparo 'no'ntaH' syAt / kuNDAni / svarAditi kim ? catvAri // 65 // puTAM prAk // 1 // 4 // 66 // Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam svarAt parA yA dhuDjAtistadantasya napuMsakasya zau pare dhuDbhya eva prAg 'no'ntaH' syAt / payAMsi, atijarAMsi, kASTataGkSi / svarAdityeva- gomanti / ___ovA / 1 / 4 / 67 // ra-lAbhyAM parA yA dhuDjAtistadantasya napuMsakasya zau pare dhuDbhya eva prAk 'nonto vA' syAt / bahUrji, bahUrji / suvalGgi, suvalgi / rla iti kim? kATatakSi / dhuTAmityeva : suphulli // 67 // ghuTi / 1 / 4 / 68 // nimittavizeSopAdAnaM vinA, ApAdaparisamApteryatkAryaM vakSyate tad ghuTi veditavyam // 68 // __ acaH / 1 / 4 / 69 // aJcaterdhAtovuDantasya dhuTaH prAk 'nonto' ghuTi syAt / prAG, atiprAG,prAJcau / prAJci kulAni // 69 // RduditaH / 1 / 470 // Rdudito dhuDantasya ghuTi pare dhuTaH prAk svarAtparo 'nontaH' syAt / kurvan, vidvAn, gomAn / ghuTityeva- gomatA // 70 // . . .. yujro'samAse 11471 // "yujUpI yoge" ityasyA'samAse dhuDantasya dhuTaH prAk ghuTi 'nontaH' syAt / yuG, yuau / yuJji kulAni / bahuyuG / asamAsa iti kim ? azvayuk / yuja iti kim ? "yujiMca samAdhau" yujamApannA munayaH // 71 / / . anaDuhaH sau 11472 // anaDuho dhuDantasya dhuTaH prAk sau pare 'nontaH' syAt / anaDvAn, priyAnaDvAn // 72 // Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsidbhahemacandrazabdAnuzAsanam oto ghuTa citraguH -zasA sugAm puMsoH pumans // 11473 // puMsoH 'pumans' ghuTi syAt / pumAn, pumAMsI, pumAMsaH / priyapumAn, priyapumAMsi // 73 // ota auH / 1 / 474 // oto ghuTi pare 'auH' syAt / gauH, gAvI, dyauH, dyAvI, priyadyAvI / ota iti kim ? citraguH // 4 // A am-zaso'tA 111475 // oto'm-zasoratA saha 'AH' syAt / gAm / sugAm / gaaH| dyAm / atidyAm / dyAH / sudyAH // 75 // pathina-mathinRbhukSaH sau 11476 // eSAM nAntAnAmantasya sau pare 'AH' syAt / panthAH, he panthAH ! / manthAH, he manthAH, ! / RbhukSAH, he RbhukSAH ! / nAntanirdezAdiha na syAt . panthAnamaicchat pathIH // 76 // e: 1477 // pathyAdInAM nAntAnAmito ghuTi pare 'AH' syAt / panthAH, panthAnI, panthAnaH, panthAnam; supanthAni kulAni / manthAH / RbhukSAH / nAntanirdezAd-erabhAvAceha na syAt- pathyau, pathyaH // 77 // thonth / 11478 // pathin-mathinontiyosthasya ghuTi pare 'ny' syAt / tathaivodAhRtam // 78 // in GIsvare luk / / 4 / 79 // pathyAdInAM nAntAnAM DyAmaghuTsvarAdau ca syAdau pare 'in luk' syAt / supathI strI kule vA / pathaH / sumathI strIkule vA / mathaH / anRbhukSI senA kule vaa| Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - zrIsidbhahemacandrazabdAnuzAsanam RbhukSaH // 79 // vozanaso nazcAmantrye sau 11480 // AmantryavRtteruzanaso 'na-lukI' sau pare vA syAtAm / he uzanan !, he uzana !, he uzanaH! / Amantrya iti kim ? uzanA // 8 // uto'naDuccaturo vaH / 1 / 4 / 81 // AmantryavRttyoranaDuccaturorutaH sau pare 'vaH' syAt / he anaDvan ! / he priyacatvaH ! / he aticatvaH ! // 81 // vAH zeSe / 1 / 4 / 82 // .. AmatryavihitAtseranyo ghuTa zeSastasminpare anaDuccaturoruto 'vAH' syAt / anaGvAn, anaDvAhI / priyacatvAH, priyacatvArau / zeSa iti kim ? he anaDvan ! / he priyacatvaH ! // 82 // . sakhyurito'zAvait / 1 / 4 / 83 // sakhyuridantasya zivarje zeSe ghuTi pare 'ait' syAt / sakhAyau, sakhAyaH, sakhAyam / ita iti kim ? sakhyau striyau / azAviti kim ? atisakhIni / zeSa ityeva- he sakhe ! // 83 // ... Rduzanasa-purudaMzo'nehasazca sehaH / 1 / 4 / 84 // RdantAduzanasAdeH sakhyuritazca parasya zeSasya 'serDAH' syAt / pitA, atipitA, kartA, uzanA, purudaMzA, anehA, sakhA ||84 // ni dIrghaH / 1 / 485 // zeSe ghuTi pare yo. nastasmin pare svarasya 'dIrghaH' syAt / rAjA, rAjAnau, rAjAnaH, rAjAnam / vanAni / kaNi / zeSa ityeva- he rAjan ! // 85 // nsmahatoH / / 4 / 86 // Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam / nsantasya mahatazca svarasya zeSe ghuTi pare 'dIrghaH' syAt / zreyAn, zreyAMsau / mahAn, mahAntau // 86 // in-hana-pUSA'ryamNaH zisyoH / / 4 / 87 // innantasya hanAdezca svarasya zisyoreva parayo-'rdIrghaH' syAt / daNDIni, nagvINi, daNDI, sragvI / bhrUNahAni, bhrUNahA / bahupUSANi, pUSA / svaryamANi, aryamA / zisyoreveti kim ? daNDinau, vRtrahaNau, pUSaNau, aryamaNau // 87 // . apaH / 114188 // apaH svarasya zeSe ghuTi pare 'dIrghaH' syAt / ApaH svApau // 8 // ni vA 1 / 4 / 89 // apaH svarasya nAgame sati ghuTi pare 'dIrgho vA' syAt / svAmpi, svampi / bahvAmpi, bahvampi // 89 // abhvAderatvasaH sau 1 / 4 / 90 // atvantasyA'santasya ca bhvAdivarjasya zeSe sau pare 'dIrghaH' syAt / bhavAn, yavamAn, apsarAH / gomantaM sthUlazirasaM vecchan- gomAn sthUlazirAH / abhvAderiti kim ? piNDagraH // 90 // . kruzastunastRc puMsi / 1 / 4 / 91 // kuzo yastun tasya zeSe ghuTi pare 'tRc' syAt, puMsi / kroSTA, kroSTArau / puMsIti kim ? kRzakroSTUni vanAni // 91 // ___TAdau svare vA 11492 // TAdI svarAdau pare kuzastunastRj vA syAt, puMsi / kroSTrA,kroSTunA; kroSTroH, kroSTvoH // 12 // striyAm / / 4 / 93 // Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam kuzaH parasya tunaH strIvRttestRc syAt, nirnimitta eva / kroSTrI, kroSTrayau, kroSTrIbhyAm / paJcakroSTabhI rathaiH // 93 // ityAcAryazrIhemacandraviracitAyAM siddhahemacandrAbhidhAnasvopajJazabdAnuzAsana ___ laghuvRttau prathamasyAdhyAyasya caturthaH pAdaH samAptaH // 1 / 4 / / sotkaNThamaGgalagataiH kacakarSaNaizca, vaktrAbjacumbananakhakSatakarmabhizca / zrImUlarAjahatabhUpatibhirvilesuH, saMkhye'pi khe'pi ca zivAzca surastriyazca / / 4 / / xox atha dvitIyo'dhyAyaH / (prathamaH pAdaH) tri-caturastisR-catasR syAdau / 2 / 1 / 1 // striyAmiti varttate / syAdau pare strIvRttyostricaturoryathAsaMkhyam 'tisR-catasR' ityetau syAtAm / tinaH, catanaH; tisRSu, catasRSu / priyatisA, priyacatasA nA / priyatisR kulam, priyatri kulam / syAdAviti kim ? priyatrikaH, priyacatuSkaH // 1 // - Rto raH svare'ni / 2 / 12 // tisa-catasRsthasya RtaH svarAdau pare 'raH' syAt, ani- naviSayAdanyatra / timraH catanaH; priMyatimrau,priyacatamrau / svara iti kim ? tisRbhiH, catasRbhiH / anIti kim ? tisRNAm, catasRNAm // 2 // jarAyA jarasa vA / 2 / 1 // 3 // svarAdau syAdau pare jarAyA 'jaras vA syAt / jarasau jarasaH / jare, jarAH / atijarasau, atijarau / atijarasam, atijaram kulam // 3 // Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam apo'jhe / 2 / 1 // 4 // bhAdau syAdau pare 'apo'd' syAt / adbhiH, svadbhyAm / bha iti kim ? apsu // 4 // . A rAyo vyAne / 2 / 15 // vyaJjanAdau syAdau pare 'raizabdasya AH' syAt / rAH, rAsu; atirAbhyAm kulAbhyAm / vyaJjana iti kim ? rAyaH // 5 // yuSmadasmadoH / 2 / 1 / 6 // vyaJjanAdau syAdau pare 'yuSmadasmadorAH' syAt / tvAm, mAm; atitvAm, atimAm; yuSmAsu, asmAsu // 6 // ____TAiyosi yaH / 2 / 17 // TAGyossu pareSu 'yuSmadasmadoryaH' syAt / tvayA, mayA; atiyuvayA, atyAvayA; tvayi, mayi; yuvayoH, AvayoH / TAGyosIti kim ? tvat, mat // 7 // zeSe luk / 2 / 18 // yasminnAyau kRtau tato'nyaH zeSaH, tasmin syAdau pare 'yuSmadasmadorluk' syAt / yuSmabhyam, asmabhyam, atitvat, atimat / zeSa iti kim ? tvayi, mayi // 8 // morvA / 2 / 1 / 9 // zeSe syAdau pare 'yuSmadasmadormoluMga vA' syAt / yuvAm yuSmAn vA AvAm asmAn vA''cakSANebhyo (Nici vipi ca luki ca)- yuSmabhyam, yuSabhyam; asmabhyam, asabhyam / / 9 // mantasya yuvA''vau dvayoH / 2 / 110 // vyarthavRttyoryuSmadasmadormAntAvayavasya syAdau pare yathAsaMkhyam 'yuva-Ava' ityetau syAtAm / yuvAm, AvAm; atiyuvAm, atyAvAma; atiyuvAsu, a Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam 39 tyAvAsu / mantasyeti kim ?. yuvayoH Avayorityatra dasya yatvaM yathA syAt / syAdAvityeva- yuvayoH putro yuSmatputraH // 10 // tva-mau pratyayottarapade caikasmin / 2 / 1 / 11 // syAdau pratyayottarapadayozca parayorekArthavRttyoryuSmadasmadormAntAvayavasya yathAsaMkhyam 'tva-ma' ityetau syAtAm / tvAm, mAm; atitvAm, atimAm; ativAsu, atimAsuH tvadIyaH, madIyaH, tvatputraH, matputraH / pratyayottarapade ceti kim ? adhiyuSmad, adhyasmad / ekasminniti kim ? yuSmAkam, asmAkam // 11 // . tvamahaM sinA prAk cA'kaH / 2 / 112 // sinA saha yuSmadasmadoryathAsaMkhyam 'tvam-ahamau' syAtAm, tau cA-'kprasaGge'kaH prAgeva / tvam, aham; atitvam, atyaham / prAkcAka iti kim ? tvakam, ahakam // 12 // yUyaM vayaM jasA / 2 / 113 // jasA saha yuSmadasmadoryathAsaMkhyam 'yUyam-vayamau' syAtAm / yUyam, vayam; priyayUyam, priyavayam / prAkvAka ityeva- yUyakam, vayakam // 13 // . tubhyaM mahyaM DyA / 2 / 114 // jhyA saha yuSmadasmadoryathAsaMkhyam 'tubhyam-mahyamau' syAtAm / tubhyam, mahyam; priyatubhyam, priyamahyam / prAkvAka ityeva- tubhyakam, mahyakam // 14 // tava mama GasA / 2 / 1115 // asA saha yuSmadasmadoryathAsaMkhyam 'tava-mamau' syAtAm / tava, mama; priyatava, priyamama / prAkcAka ityeva- tavaka, mamaka // 15 // amau maH / 2 / 1 / 16 // Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -- 40 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam yuSmadasmadbhyAM parayoram au ityetayorma iti syAt / tvAm, mAm; atitvAm, atimAm; yuvAm, AvAm; atiyuvAm, atyAvAm // 16 // . ' zaso naH / 219117 // yuSmadasmadbhyAM parasya 'zaso na' iti syAt / yuSmAn, asmAn priyatvAn, priyamAn // 17 // abhyam bhyasaH / 2 / 1 / 18 // yuSmadasmadbhyAM parasya caturthIbhyato'bhyaM syAt / yuSmabhyam, asmabhyam; atiyuvabhyam, atyAvabhyam // 18 // usezcA'd / 2 / 1 / 19 // yuSmadasmadbhyAM parasya GaseH paJcamIbhyasazca 'ad' iti syAt / tvad, mad; atiyuvad, atyAvad; yuSmad, asmad; atitvad; atimad // 19 // Ama Akam / 2 / 1 // 20 // yuSmadasmadbhyAM parasya 'Ama Akam' syAt / yuSmAkam, asmAkam, atiyuvAkam, atyAvAkam; yuSmAnasmAn vA''cakSANAnAm yuSmAkam , asmAkam yuSAkam, asAkam // 20 // padAd yugavibhaktyaikavAkye vasU-nasau bahutve / 2 / 1 / 21 // bahutvaviSayayA samavibhaktyA saha padAt parayoryuSmadasmadoryathAsaMkhyam 'vasnasau vA' syAtAm, taccetpadaM yuSmadasmadI caikasmin vAkye staH / anvAdeze nityaM vidhAnAdiha vikalpaH / evamuttarasUtratraye'pi / dharmo vo rakSatu, dharmo no rakSatu, dharmo yuSmAn rakSatu, dharmo'smAn rakSatu / evaM caturthI- SaSThIbhyAmapi / padAditi kim ? yuSmAn pAtu / yugvibhaktyeti kim ? tIrthe yUyaM yAta / ekavAkya iti kim ? atiyuSmAn pazya, odanaM pacata, yuSmAkaM bhaviSyati // 21 // dvitve vAma-nau / 2 / 1 / 22 // . Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsidbhahemacandrazabdAnuzAsanam 41 padAt parayoryuSmadasmadordvitvaviSayayA yugvibhaktyA saha, yathAsaMkhyam 'vAm-nau' ityetau vA syAtAm, ekavAkye / dharmo vAM pAtu, dharmo yuvAM pAtu; dharmo nau pAtu, dharma AvAM pAtu / evaM caturthI-SaSThIbhyAmapi // 22 // 3-GasA te-me / 2 / 1 / 23 // DeGasbhyAM saha padAt parayoryuSmadasmadoryathAsaMkhyam 'te-me' ityetau vA syAtAm, ekavAkye / dharmaste dIyate, dharmastubhyaM dIyate; dharmo me dIyate, dharmo mahyaM dIyate; dharmaste svam, dharmastava svam; dharmo me svam, dharmo mama svam // 23 // amA tvA-mA / 2 / 1 // 24 // amA saha padAt parayoryuSmadasmadoryathAsaMkhyam 'tvA-mA' ityetau vA syAtAm, ekavAkye / dharmastvA pAtu, dharmastvAM pAtu: dharmo mA pAtu, dharmo mAM pAtu // 24 // __asadivA''mantryaM pUrvam / 2 / 1125 // AmantryArthaM padaM yuSmadasmadbhyAM pUrvamasadiva syAt / janA ! yuSmAn pAtu dharmaH, sAdhU ! yuvAM pAtu dharmaH; sAdho ! tvAM pAtu tapaH / pUrvamiti kim ? mayaitatsarvamAkhyAtaM yuSmAkaM munipuGgavAH // 25 // jasvizeSyaM vA''mantrye / 2 / 1 // 26 // yuSmadasmadbhyAM pUrvaM jasantamAmantryArthaM vizeSyavAcyA''mantrye pade'rthAt tadvizeSaNe pare 'sadiva vA' syAt / jinAH ! zaraNyA yuSmAn zaraNaM prapadye, jinAH ! zaraNyA vaH zaraNaM prapadye / jinAH ! zaraNyA asmAn rakSata, jinAH ! zaraNyA no rakSata / jasiti kim ? sAdho ! suvihita ! vo'tho zaraNaM prapadye, sAdho ! suvihita ! no'tho rakSa / vizeSyamiti kim ? zaraNyAH sAdhavo ! yuSmAn zaraNaM prapadye / Amantrya iti kim ? AcAryA ! yuSmAn zaraNyAH zaraNaM prapadye / arthAt tadvizeSaNabhUta iti kim ? AcAryA upAdhyAyA yuSmAn zaraNaM prapadye // 26 // Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 zrIsidbhahemacandrazabdAnuzAsanam nAnyat / 2 / 1 // 27 // yuSmadasmadbhyAM pUrvaM jasantAdanyadAmantryaM vizeSyamAmantrye tadvizeSaNe pare'sadiva na' syAt / sAdho suvihita ! tvA zaraNaM prapadye / sAdho suvihita ! mA rakSa // 27 // pAdAyoH / 2 / 128 // niyataparimANamAtrAkSarapiNDaH pAdaH / padAt parayoH pAdasyAdisthayoryuSmadasmado 'rvas-nasAdirna syAt / . ___ "vIro vizvezvaro devo yuSmAkaM kuladevatA / sa eva nAtho bhagavAnasmAkaM pApanAzanaH // 1 // " pAdAdyoriti kim ? "pAntu vo dezanAkAle jainendrA dazanAMzavaH / bhavakUpapatajjantujAtoddharaNarajjavaH // 2 // " // 28 // cA'ha-ha-vaivayoge / 2 / 1129 // ebhiryoge padAt parayoryuSmadasmado-'rvas-nasAdirna' syAt / jJAnaM yuSmAMzca rakSatu, asmAMzca rakSatu / evaM aha-ha-vA-evairapyudAhAryam / yoga iti kim ? jJAnaJca zIlaJca te svam // 29 // dRzyathaizcintAyAm / 2 / 1 // 30 // dRzinA samAnArthezcintArthairdhAtubhiryoge yuSmadasmado-s-nasAdirna' syAt / jano yuSmAn sandRzyAgataH, jano'smAn sandRzyAgataH / jano yuvAM samIkSyAgataH, jana AvAM samIkSyAgataH / janastvAmapekSate, jano mAmapekSate / sarvatra manasA cintanaM dRzyarthAnAmarthaH / dRzyathairiti kim ? jano vo manyate / cintAyAmiti kim ? jano vaH pazyati // 30 // . nityamanvAdeze / 2 / 1 / 31 // . Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 43 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam kiJcidvidhAtuM kathitasya punasnyadvidhAtuM kathanamanvAdezaH, tasmin viSaye padAt parayoryuSmadasmados-nasAdinityaM syAt / yUyaM vinItAstadvo guravo mAnayanti, vayaM vinItAstanno guravo mAnayanti; dhanavAMstvamatho tvA loko mAnayati, dhanavAnahamayo mA loko mAnayati // 31 // . sapUrvAt prathamAntAd vA / 2 / 1 // 32 // vidhamAnapUrvapadAt prathamAntAt padAt parayoryuSmadasmadoranvAdeze 'vas-nasAdirvA' syAt / yUyaM vinItAstad guravo vo mAnayanti, tad guravo yuSmAn mAnayanti / vayaM vinItAstad guravo no mAnayanti, tad guravo'smAn mAnayanti / yuvAM suzIlau tajjJAnaM vAM dIyate, tajjJAnaM yuvAbhyAM dIyate / AvAM suzIlI tajjJAnaM nau dIyate, tajjJAnamAvAbhyAM dIyate // 32 // tyadAmenadetado dvitIyA-TausyavRttyante / 2 / 1 // 33 // tyadAdInAmetado dvitIyAyAM TAyAmosi ca pare'nvAdeze 'enad' syAt, na tu vRttyante / uddiSTametadadhyayanamatho enadanujAnIta, etakaM sAdhumAvazyakamadhyApaya ayo enameva sUtrANi / atra sAkaH / etena rAtriradhItA atho enenAharapyadhItam / etayoH zobhanaM zIlamatho enayormahatI kIrtiH / tyadAmiti kim ? saMjJAyAmetadaM saMgRhANa atho etadamadhyApaya / avRttyanta iti kim ? ayo paramaitaM pazya // 33 // idamaH / 2 / 1134 // tyadAderidamo dvitIyA-Tausi pare'nvAdeze 'enat' syAt, avRttyante / uddiemidamadhyayanamayo enadanujAnIta / anena rAtriradhItA atho enenAharapyadhItam / anayoH zobhanaM zIlam atho enayormahatI kIrtiH // 34 // ad vyaJjane / 2 / 1 // 35 // tyadAderidamo vyaJjanAdau syAdau pare'nvAdeze 'aH' syAt, avRttyante / ima Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam kAbhyAM zaikSakAbhyAM rAtriradhItA atho AbhyAmaharapyadhItam / imakeSu ayo eSu / "anag" iti vakSyamANAdiha sAka eva vidhiH // 35 // anan / 2 / 1136 // tyadAdervyaJjanAdau syAdau pare'gvarja idam aH' syAt / AbhyAm, AbhiH, eSu, Asu / anagiti kim ? imakAbhyAm / tyadAmityeva- atIdambhyAm // 36 // ___TausyanaH / 2 / 1 // 37 // tyadAM TAyAmosi ca pare ''naka idamo'naH syAt / anena, anayA, anayoH, anayoH / tyadAmityeva- priyedamA / anaka, ityeva- imakena // 37 / / ayamiyam puMstriyoH sau / 2 / 1138 // tyadAM sau pare idamaH puMstriyoryathAsaMkhyam 'ayamiyamI' syAtAm / ayaM nA | iyaM strI / tyadAmityeva- atIdaM nA strI vA // 38 // do maH syAdau 1211139 // tyadAM syAdau pare 'idamo do maH' syAt / imau, paramemI, imakAbhyAm / tyadAmityeva- priyedamau // 39 // kimaH kastasAdau ca / 2 / 1 // 40 // tyadAM syAdau tasAdau ca pratyaye pare 'kimaH kaH' syAt / kaH, sAko'pi kH| kadA, karhi / tasAdI ceti kim ? kintarAm / tyadAmityeva- priyakimI / / 4 / / ADheraH / 2 / 1141 // dvizabdamabhivyApya tyadAM syAdau tasAdau ca pare 'aH' syAt / syaH, tyau, dvau tataH, tadA / tyadAmityeva- atitadau // 41 // taH sau saH / 2 / 1142 // . AdvestyadAM sau pare 'taH saH' syAt / syaH, syA, saH, sA, eSA / tyadAmityeva Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam 45 priyatyat // 42 // adaso daH sestu Dau / 2 / 1 / 43 // tyadAM sau pare 'adaso daH saH' syAt, 'sestu Dau' / asau, asakau, he asau !, he asakau ! / tyadAmityeva- atyadAH // 43 // asuko vA'ki / 2 / 1 / 44 // tyadAM sau pare 'adaso'ki satyasuko vA' syAt / asukaH, asakau; he asuka ! he asakau ! // 44 // mo'varNasya / 2 / 1 / 45 // avarNAntasya tyadAmadaso 'do maH' syAt / amU narau striyau kule vA / amI, amUdRzaH / avarNasyeti kim ? adaH kulam // 45 // . vA'drau / 2 / 1146 // adaso'drAvante sati 'do m vA' syAt / adamuyaG, amuvyaG, amumuyaG, adavyaG // 46 // mAduvarNo'nu / 2 / 1147 // adaso maH parasya varNasya 'uvarNaH' syAt, anu- pazcAtkAryAntarebhyaH / amum, amU, amumuyaG / anviti kim ? amuSmai, amuSmin // 47 // . prAginAt / 2 / 1148 // adaso maH parasya varNasyenAdezAt prAk 'uvarNaH' syAt / amunA / inAditi kim ? amuyA // 48 // .. bahuSverIH / 2 / 1 / 49 // bahvarthavRtteradaso maH parasya 'eta I:' syAt / amI, amISu, / eriti kim ? amUH striyaH / mAdityeva- amuke // 49 // Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam / dhAtorivarNovarNasyeyut svare pratyaye / 2 / 1 / 50 // dhAtorivarNovarNayoH svarAdau pratyaye pare yathAsaMkhyam-'iyuvau" syAtAm / niyau luvau, adhIyate, luluvuH / pratyaye iti kim ? nyarthaH, lvarthaH / nayanama nAyaka ityAdau tu paratvAd guNa-vRddhI // 50 // iNaH / 2 / 1151 // iNo dhAtoH svarAdI pratyaye pare 'iy' syAt / yApavAdaH / IyatuH, IyuH // 51 // saMyogAt / 2 / 1152 // dhAtorivarNovarNayoH saMyogAtparayoH svarAdau pratyaye pare 'iyuvau' syAtAm yavakriyau, kaTapruvau, zizriyuH // 52 // bhrU-znoH / 2 / 1153 // bhrU-znoruvarNasya saMyogAt parasya svarAdau pratyaye pare 'un' syAt / dhruva Apnuvanti / saMyogAdityeva- cinvanti // 53 // striyAH / 2 / 1154 // striyA ivarNasya svarAdI pratyaye pare 'iy' syAt / striyau / atistriyau // 54 // vA'm- zasi / 2 / 1155 // striyA ivarNasyA'm- zasoH parayoriy vA syAt / striyaM, strImstriyaH strIH // 55 // yo'nekasvarasya / 2 / 1156 // anekasvarasya dhAtorivarNasya svarAdI pratyaye pare 'yaH' syAt / cicyuH, ninyuH patimicchati- patyi // 56 // syAdau vaH / 2 / 1157 // . anekasvarasya dhAtoruvarNasya svarAdI syAdau pare 'vaH'. syAt / vasumicchantau Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 47 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam vasvI / syAdAviti kim ? luluvuH // 57 / / kvivRtterasudhiyastau / 2 / 1158 // kvibantenaiva yA vRttiH- samAsastasyAH sudhIzabdAdanyasyAH sambandhino dhAtorivarNovarNasya svarAdau syAdau pare tau-'y v' ityetau syAtAm / unyau, grAmaNyau, sulvaH, khalapvaH / kvibiti kim ? paramau niyau- paramaniyau / vRtteriti kim ? niyau kulasya / asudhiya iti kim- sudhiyaH // 58 // dRna-puna-varSA-kArairbhuvaH / 2 / 1159 // dRnAdibhiH saha yA kvibbRttistatsambandhina eva bhuvo dhAtoruvarNasya svarAdau syAdau pare 'vaH' syAt / dRnbhvau, punarvI, varSAbhvaH, kArabhvaH / dRnAdibhiriti kim ? pratibhuvau // 59 // Na-Samasatpare syAdividhau ca / 2 / 1 / 60 // itaH sUtrAdArabhya yatparaM kAryaM vidhAsyate tasmin syAdyadhikAravihite ca pUrvasminnapi karttavye 'NatvaM SatvaM cA'sad-' asiddhaM syAt, etatsUtranirdiSTayozca Na-SayoH pare the No'san / pUSNaH, takSNaH, pipaThIH, arvANau, sISi / asatpara ityadhikAro "rAtsaH" (2 / 1 / 90) iti, yAvat / syAdividhau ceti tu "noAdibhyaH" (2 / 1 / 99) iti // 60 // ktAdezo'Si / 2 / 161 // kenopalakSitasya tasyAdezaH SAdanyasmin pare pUrvasmiMzca syAdividhAvasan syAt / kSAmimAn, lUnyuH / aSIti kim ? vRkNaH // 61 // Sa-DhoH kassi / 2 / 1162 // se pare 'Sa-DhoH kaH' syAt / pekSyati, lekSyati // 62 // . vAde mino dIrgho UrvyaJane / 2 / 1 / 63 // Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam bhvAderdhAtoryo ra-vau tayoH parayostasyaiva 'nAmino dIrghaH' syAd vyaJjane hUrchA, AstIrNam, dIvyati / bhvAderiti kim ? kurkurIyati, divyati // 63 / padAnte / 2 / 1 / 64 // padAntasthayovadirvoH parayobhvadi mino 'dIrghaH' syAt / gIH, gIrarthaH padAnta iti kim ? giraH, luvaH // 64 // __na yi taddhite / 2 / 1 / 65 // yAdau taddhite pare yau jhai tayoH parayo mino 'dI? na' syAt / dhuryaH / yIti kim ? gIrvat / taddhita iti kim ? gIryati, gIryate // 65 // kurucchuraH / 2 / 1 // 66 // kurucchuro mino re pare 'dI? na' syAt / kuryAt, churyAt / kurvityukAra kim ? kurat zabde- kUryAt // 66 // mo no mvozca / 2 / 1 / 67 // mantasya dhAtorantasya padAntasthasya mvozca parayonaH syAt / prazAn, prazAbhyAm, jaGganmi, jaGganvaH // 67 / / saMs-dhvaMs-kvassanaDuho daH / 2 / 1 / 68 // saMs-dhvaMsoH kvaspratyayAntasya ca santasya anaDuhazca padAntasthasya 'daH' syAt ukhAnad, parNadhvad, vidvat kulam / svanaDud / kvassiti dvisakArapAThAdi mA bhUt- vidvAn // 68 // Rtvij-diza-dRz-spRz-saj-dadhRSuSNiho gaH / 2 / 1 / 69 // eSAM padAntasthAnAm 'gaH' syAt |Rtvig, dig, dRga, anyAdRga, ghRtaspRga srag, dadhRga, uSNim // 69 // na zo vA / 2 / 170 // bhyAm, jasaMs-dhvaMm ca santasya a Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 49 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam nazaH padAnte 'g vA' syAt / jIvanag, jIvanaD // 70 // . yujaJca-kruJco no GaH / 2 / 171 // eSAM nasya padAnte 'G' syAt / yuG, prAG, kruG // 71 // so ruH / 2 / 1172 // padAnte 'so ruH' syAt / AzIH, vAyuH // 72 / / . sajuSaH / 2 / 1173 // padAnte 'sajuSo ruH' syAt / sajUH, sarvat // 73 // ahnaH / 2 / 174 // . anaH padAnte 'ruH' syAt / he dIrghAho nidAgha ! dIrghAhA nidAghaH // 74 // ro lupyri|2|175|| arephe pare padAnte ahno lupi satyAm 'raH' syAt / aharadhIte, ahardatte / lupIti kim ? he dIrghAho'tra / arIti kim ? ahorUpam // 75 / / dhuTastRtIyaH / 2 / 176 // padAnte dhuTAM tRtIyaH syAt / vAg, vAgbhiH, agbhiH // 76 // ga-Da-da-bAdezcaturthAntasyaikasvarasyA''dezcaturthaH - svozca pratyaye / 2 / 177 // ga-Da-da-bAdezcaturthAntasyaikasvarasya 'dhAturUpazabdAvayavasyAdezcaturthaH syAt, padAnte sAdI dhvAdau ca pratyaye / parNaghuTa, tuNDibhamAcakSANaH- tuNDhip / evaM garddhap, dharmabhut, nighokSyate, nyaghUvam, dhokSyate, adhugdhvam, bhotsyate- abhuddhvam / gaDadabAderiti kim ? ajaap / ekasvarasyeti kim ? dAmaliT // 77 // dhAgasta-thozca / 2 / 1178 // dhAgacaturthAntasya dAderAderdasya tathoH sadhyozca pratyayayoH parayozcaturthaH syAt / Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam dhattaH, dhatthaH, dhatse, dhaddhve / tathozceti kim ? dadhvaH / caturthAntasyetyevadadhAti // 7 // adhazcaturthAt tathodhaH / 2 / 179 // caturthAtparayordhArUpavarjAddhAtorvihitayo- 'stathordhaH' syAt / adugdha, adugdhAH / alabdha, alabdhAH / adha iti kim ? dhattaH, dhatthaH / vihitavizeSaNaM kim ? jJAnabhuttvam // 79 // nAmyantAt parokSAyatanyAziSo dho DhaH / 2 / 1 / 80 // rAntAnAmyantAcca dhAtoH parAsAM parokSAdyatanyAziSAm 'dho DhaH' syAt / tuSTuve atIvam, tIrSIdavam, adivam ceSIdavam / myintAditi kim ? apagdhvam, Asidhvam // 8 // hAntasthAJIDbhyAM vA / 2 / 1181 // hAdantasthAyAzca parAoriTazca parAsAM parokSAdyatanyAziSAm 'dho d vA' syAt / agrAhivam; agrAhidhvam; grAhiSIDhvam, grAhiSIdhvam / anAyitvam, anAyidhvam / nAyiSIdavam, nAyiSIdhvam / akAridvam, akAridhvam / alAvivam, alAvidhvam / jagRhive, jagRhidhve / AyiDhvam, Ayidhvam / hAntasthAditi kim ? ghAniSIdhvam, AsiSIdhvam // 81 // ho dhuT-padAnte / 2 / 1182 // dhuTi pratyaye padAnte ca 'ho ' syAt / leDhA, madhuliT, guDaliNmAn / dhuTpadAnta iti kim ? madhulihau / / 82 // bhvAdedadirghaH / 2 / 1 / 83 // bhvAderdhAtoryo dAdiravayavastasya ho dhuTi pratyaye pare padAnte ca 'ghaH' syAt / dogdhA, dhokSyati, adhok, godhuk / bhvAderiti kiMm ? dAmaliT // 83 // muha-druha-snuha-sniho vA / 2 / 1184 // Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam 51 eSAM ho dhuTi pratyaye padAnte ca 'gha' vA syAt / mogdhA, moDhA; unmuk, unmuT, / drogdhA, droDhA; mitradhruk, mitradhruT / snogdhA, snoDhA; utsnuk, utsnuT / snagdhA, sneDhA; celasnik, celasniT // 84 // nahAhordha-tau / 2 / 185 // nahebUsthAnA''hazca dhAto) dhuTi pratyaye padAnte ca yathAsaMkhyam 'dha-tau' syAtAm / naddhA, upAnadbhyAm, Attha // 85 // ca-jaH ka-gama / 2 / 1186 // dhuTi pratyaye padAnte ca ca-joH 'ka-gau' syAtAm / vaktA, vAk, tyaktA, arddhabhAk // 86 // yaja-sRja-mRja-rAja-bhrAja-bhrasja-vrasva-pabriAjaH zaH SaH / 2 / 187 // yajAdInAM dhAtUnAM ca-joH zasya ca dhuTi pratyaye padAnte ca 'SaH' syAt / yaSTA, deveTa; sraSTA, tIrthasRTa; mArTA, kaMsaparimRTa; rASTiH, samrAT bhrASTiH, vibhrAT; prathA, dhAnAbhRT vraSTA, mUlavRda; parivAda; leSTA, praSTA, zabdaprAT / yajAdisAhacayacchio'pi dhAtoreva syAt, iha mA bhUt- nijbhyAm / caja ityeva- vRkSavRzcamAcaSTe- vRkSav // 87 // . saMyogasyAdau skorluk / 2 / 188 // dhuTpratyaye padAnte ca saMyogAdisthayoH 'sko k' syAt / lagnaH, sAdhulak; vRkNaH, mUlavRdaH taSTaH, kASThataT // 8 // padasya / 2 / 1189 // padasya 'saMyogAntasya luk' syAta / pumAn, puMbhiH, mahAn / padasyeti kim ? skanvA // 89 // Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam rAt saH / 2 / 1190 // padasya saMyogAntasya yo rastataH parasya 'sasyaiva luk' syAt / cikIH, kaTacikIH / sa eveti kim ? U, nyamA // 90 // . nAmno no'nanaH / 2 / 1 / 91 // padAnte nAmno 'nasya luk' syAt, sa cedahno na syAt / rAjA, rAjapuruSaH / anahna iti kim ? ahareti // 91 / / nA''mantrye / 2 / 1192 // AmantryArthasya nAmno 'nasya luk na' syAt / he rAjan ! // 92 // kIbe vA / 2 / 1193 // AmantryArthasya nAmnaH kIbe 'nasya lugvA' syAt / he dAma !, he dAman ! // 93 / / ___mAvarNAntopAntApaJcamavargAn matormo vaH / 2 / 1194 // mAvarNI pratyekamantopAntau yasya tasmAt paJcamavarjavargAntAcca nAmnaH parasya 'matormo vaH' syAt / kiMvAn, zamIvAn, vRkSavAn, mAlAvAn, aharvAn, bhAsvAn, marutvAn // 14 // nAmni / 2 / 1195 // saMjJAyAm 'matormo vaH' syAt / ahIvatI munIvatI nadyau // 15 // carmaNvatyaSThIvaccakrIvat-kakSIvad-rumaNvat / 2 / 1 / 96 // ete matvantAH 'saMjJAyAM nipAtyante' / carmaNvatI nAma nadI, aSThIvAn jAnuH, cakrIvAn kharaH, kakSIvAn RSiH, rumaNvAn giriH // 96 // udanvAnabdhau ca / 2 / 197 // abdhau- jalAdhAre nAmni ca matau 'udanvAn nipAtyate' / udanvAn ghaTaH, udanvAn samudraH, RSiH, Azramazca // 97 // Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam 53 - rAjanvAn surAjJi / 2 / 1 / 98 // surAjake'rthe 'rAjanvAn' matau nipAtyate / rAjanvAn dezaH, rAjanvatyaH prajAH // 98 // noAdibhyaH / 2 / 1 / 99 // UryAdibhyo 'matormo vo' na syAt / UrmimAn, dalmimAn ityAdi // 99 // mAsa-nizA''sanasya zasAdau lugvA / 2 / 1 / 100 // zasAdau syAdAveSAm 'lugvA' syAt / mAsaH, mAsAn / nizaH nizAH / / Asani, Asane, Asni // 100 / dantapAdanAsikAhRdayAsRgyUSodakadoryakRcchakRto datpannashRdasanyUSannudandoSanyakaJchakan vA / 2 / 1 / 101 // zasAdI syAdau dantAdInAM yathAsaMkhyam 'dat-ityAdayo vA' syuH / dataH, dantAn / padaH, pAdAn / nasA, nAsikayA / hRdi, hRdaye / asnA, asRjA / yUSNA, yUSeNa / udnA, udakena / doSNA, doSA / yaknA, yakRtA / zaknA, zakRtA / / 101 / / ya-svare pAdaH padaNi-kya-ghuTi / 2 / 1 / 102 // Ni-kya-ghuTvarje yAdau svarAdau ca pratyaye 'pAkntasya pad' syAt / vaiyAghrapadyaH, dvipadaH pazya / pAdayateH kvipi pAd- padI kule / ya svara iti kim ? dvipAdbhyAm / aNikyaghuTIti kim ? pAdayati / vyAghrapAdyati, dvipAdau // 102 // ___ udaca udIc / 2 / 1 / 103 // aNikyaghuTi yasvare 'udaca udIc' syAt / udIcyaH, udIcI / aNikyaghuTityeva- udayati, udacyati, udaJcaH / udaca iti kim ? ni mA bhUtudazcA, udaJce // 103 // Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam / - acc prAga dIrghazca / 2 / 1 / 104 // aNikyaghuTi yasvarAdau pratyaye-''c caH' syAt, prAksvarasya dIrghaH / prAcyaH, dadhIcA / aNikyaghuTityeva- dadhyayati, dadhyacyati, dadhyaJcaH / aciti kim ? ni mA bhUt- sAdhvaJcA // 104 // kvasuSmatau ca / 2 / 1 / 105 // aNikyaghuTi ya-svare matau ca pratyaye 'kvas uS' syAt / viduSyaH, viduSA, viduSmAn / aNikyaghuTItyeva- vidvayati, vidvasyati, vidvAMsaH // 105 // zvana-yuvana-maghono DIsyAyaghuTsvare va uH / 2 / 1 / 106 // GyAM syAdyaghuTsvare ca zvanAdInAm 'va uH' syAt / zunI, zunaH / atiyUnI, yUnaH / maghonI, maghonaH / DIsyAdyaghuTsvara iti kim ? zauvanam, yauvanam, mAghavanam / 2 / 1 / 106 // lugA''to'nApaH / 21107 // ApavarjasyA''to DIsyAdyaghuTsvare 'luk' syAt / kIlAlapaH / hAhe dehi / anApa iti kim ? zAlAH // 107 // ano'sya / 2 / 1108 // GIsyAdhaghuTsvare-'no'sya luk' syAt / rAjJI, rAjJaH // 10 // IDau vA / 2 / 1109 // IkAre Dau ca pare- ''no'sya lugvA' syAt / sAmnI, sAmanI / rAjJi, rAjani // 109 // ___SAdi-han-dhRtarAjJo'Ni / 2 / 1 / 110 // SAderano hano dhRtarAjJazcAto'Ni pratyaye luk syAt / aukSNaH, tAkSNaH, bhrauNaghnaH, dhArtarAjJaH // 110 // Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam pa na va-mantasaMyogAt / 2 / 1111 // vAntAnmAntAcca saMyogAtparasyA-''no'sya lug na' syAt / parvaNA, karmaNI // hano huno naH / 2 / 11112 // 'hanteno naH' syAt / bhrUNanI, nanti / na iti kim ? vRtrahaNau // 112 // lugasyAdetyapade / 2 / 11113 // apadAdAvakAre ekAre ca pare-''sya luk' syAt / saH, pacanti, pace / apada iti kim ? daNDAgram // 113 // DityantyasvarAdeH / 2 / 11114 // svarANAM yo'ntyasvarastadAdeH zabdasya Diti pare 'luk' syAt / munau, sAdhau, pituH // 114 // avarNAdazno'nto vA'turIGayoH / 2 / 1 / 115 // bhAvarjAdavarNAt parasyA'tuH sthAne-''nto vA' syAt, I-DyoH / tudantI, tudatI kule strI vA / evam- bhAntI, bhAtI / avarNAditi kim ? adatI / anna iti kim ? lunatI // 115 / / zya-zavaH / 2 / 1116 // zyAcchavazca parasyA'turIGyoH parayoranta ityAdezaH syAt / dIvyantI, pacantI / . diva auH sau / 2 / 1 / 117 // divaH sau pare 'auH' syAt / dyauH // 117 / / uH padAnte'nUt / 2 / 11118 // padAntasya diva 'uH' syAt, anUt- sa tu dI? na syAt / dhubhyAm, dhuSu / padAnta iti kim ? divi / anUditi kim ? dhubhavati // 118 // . ityAcAryazrIhemacandraviracitAyAM siddhahemacandrAbhidhAnasvopajJazabdAnuzAsana Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam laghuvRttI dvitIyasyAdhyAyasya prathamaH pAdaH samAptaH // 21 // prAvRDjAteti he bhUpA ! mA sma tyajata kAnanam / hariH zete'tra na tveSo mUlarAjamahIpatiH // 5 // ---------- xox --------- (dvitIyaH pAdaH) kriyAhetuH kArakam / 2 / 2 / 1 // kriyAyA nimittaM karnAdi 'kArakam' syAt / 'karotIti kArakam' iti / anvarthAzrayaNAcca nimittatvamAtreNa hetvAdeH kArakasaMjJA na syAt // 1 // svatantraH kartA / 2 / 2 / 2 // kriyAhetuH kriyAsiddhau svapradhAno yaH sa 'kartA' syAt / maitreNa kRtaH // 2 // kartuApyaM karma // 2 // 23 // kartA kriyayA yadvizeSeNAptumiSyate tatkArakaM 'vyApyaM karma ca' syAt / tat tredhA - nirva] vikAryaM prApyaJca / kaTaM karoti, kASThaM dahati, grAma yAti // 3 // vA'karmaNAmaNikartA Nau / 2 / 2 / 4 // avivakSitakarmaNAM dhAtUnAM NigaH prAg yaH kartA sa Nigi sati 'karma vA' syAt / pacati caitraH, pAcayati caitraM catreNa vA // 4 // gati-bodhA-''hArArtha-zabdakarma-nityA'karmaNAmanI khAdyadi-vA-zabdAya-krandAm / 2 / 2 / 5 // gatirdezAntaraprAptiH, zabdaH karma- kriyA vyApyaJca yeSAM te zabdakarmANaH, nityaM na vidyate karma yeSAM te nityAkarmANaH, gatyarthabodhArthAhArArthAnAM zabdakarmaNAM Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam 57 nityAkarmaNAJca nIkhAdyadihvAzabdAyakrandivarjAnAM dhAtUnAmaNikartA sa Nau sati 'karma' syAt / gamayapti caitraM grAmam, bodhayati ziSyaM dharmam, bhojayati baTumodanam, jalpayati maitraM dravyam, adhyApayati baTuM vedam, zAyayati maitraM caitraH / gatyarthAdInAmiti kim ? pAcayatyodanaM caitreNa maitraH / nyAdivarjanaM kim ? nAyayati bhAraM caitreNa, khAdayatyapUpaM maitreNa, AdayatyodanaM sutena, hvAyayati caitraM maitreNa, zabdAyayati baTuM maitreNa, krandayati maitraM caitreNa // 5 // bhakSehi~sAyAm // 2 // 26 // bhakSehi~sArthasyaivANikartA Nau 'karma' syAt / bhakSayati sasyaM balIvAn maitraH / hiMsAyAmiti kim ? bhakSayati piNDI zizunA // 6 // vaheH praveyaH / 2 / 27 // vaheraNikkartA praveyo Nau 'karma' syAt / vAhayati bhAraM balIvardAn maitraH / praveya iiti kim ? vAhayati bhAraM maitreNa // 7 // ha-krornavA / 2 / 2 / 8 // hakroraNikkartA Nau 'karma vA' syAt / vihArayati dezaM guruM guruNA vA, AhArayatyodanaM bAlaM bAlena vA, kArayati kaTaM caitraM caitreNa vA // 8 // dRzyabhivadorAtmane / 22 / 9 // dRzyabhivadorAtmanepadaviSaye'NikartA Nau 'karma vA' syAt / darzayate rAjA bhRtyAn bhRtyairvA, abhivAdayate guruH ziSyaM. ziSyeNa vA / Atmana iti kim ? darzayati rUpatarka rUpam // 9 // nAthaH / 2 / 2 / 10 // AtmanepadaviSayasya nAtho vyApyam 'karma vA' syAt / sarpiSo nAthate, sarpithite / Atmana ityeva- putramupanAthati pAThAya // 10 // Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam . smRtyartha dayezaH / 2 / 2 / 11 // smRtyarthAnAM dayezozca vyApyam 'karma vA' syAt / mAtuH smarati, mAtaraM smarati; mAtuH smaryate, mAtA smaryate; sarpiSaH sarpirvA dayate; lokAnAmISTe, lokAnISTe // 11 // kRgaH pratiyatne / 2 / 2 / 12 // punaryanaH pratiyalastavRtteH kRgo vyApyam 'karma vA' syAt / edhodakasyaidhodakaM vopaskurute // 12 // . . rujA'rthasyA'jvari-santApebhavi kartari / 2 / 2 / 13 // rujA pIDA, tadarthasya jvari-santApivarjasya dhAtorvyApyam 'karma vA' syAt, bhAvazcedrujAyAH kartA / corasya cauraM vA rujati rogaH / ajvarisantAperiti kim ? AyUnaM jvarayati santApayati vA / bhAva iti kim ? maitraM rujati zleSmA // 13 // jAsa-nATa-krAtha-piSo hiMsAyAm / 2 / 2 / 14 // hiMsArthAnAmeSAM vyApyam 'karma vA' syAt / caurasya cauraM vojjAsayati, caurasya cauraM vonnATayati, caurasya cauraM vokrAthayati, caurasya cauraM vA pinaSTi / hiMsAyAmiti kim ? cauraM bandhanAjjAsayati // 14 // ni-prebhyo naH / 2 / 2 / 15 // . samasta-vyasta-viparyastAbhyAM ni-prAbhyAM parasya hiMsArthasya hanteApyam 'karma vA' syAt / caurasya cauraM vA niprahanti / hiMsAyAmityeva- rAgAdInihanti // vinimeya-dyUtapaNaM paNa-vyavahoH / 2 / 2 / 16 // vinimeyaH kraya-vikreyo'rthaH, dyUtapaNo dyUtajeyam, tau paNavyavaho Apyau 'vA karma' syAtAm / zatasya zataM vA paNAyati, dazAnAM daza vA vyavaharati / vinimeya-dhUtapaNamiti kim ? sAdhUn paNAyati / / 16 // Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam upasargAdivaH / 2 / 2 / 17 // upasargAt parasya drivo vyApyau vinimeya- dyUtapaNau 'vA karma' syAtAm / zatasya zataM vA pradIvyati / upasargAditi kim ? zatasya dIvyati / / 17 / / na / 2 / 2 / 18 // anupasargasya divo vyApyau vinimeya-dyUtapaNau 'karma na' syAtAm / zatasya dIvyati / / 18 // karaNaM ca / 2 / 2 / 19 // divaH karaNam 'karma karaNaM ca yugapat' syAt / akSAn dIvyati, akSairdIvyati, akSairdevayate maitrazcaitreNa / / 19 / adheH zIG-sthA-''sa AdhAraH / 2 / 2 / 20 // adheH saMbaddhAnAM zIG-sthA-''sAmAdhAraH 'karma' syAt / grAmamadhizete, adhitiSThati, adhyAste vA // 20 // upAnvadhyAvasaH / 2 / 2 / 21 // upAdiviziSTasya vasaterAdhAraH 'karma' syAt / grAmamupavasati, anuvasati, adhivasati, Avasati vA // 21 // vA'bhinivizaH 12 // 2 // 22 // abhi-nibhyAmupasRSTasya vizerAdhAraH 'karma vA' syAt / grAmamabhinivizate, kalyANe abhinivizate // 22 // kAlAva-bhAva-dezaM vA'karma cA'karmaNAm / 2 / 2 / 23 // kAlAdirAdhAro'karmaNAM dhAtUnAM yoge'karmA'karma ca yugapad vA' syAt / mAsamAste, krozaM zete, godohamAste, kurUnAste / pakSe-mAse, Aste ityAdi / akarma ceti kim ? mAsamAsyate / akarmaNAmiti kim ? Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam rAtrAvuddezo'dhItaH // 23 // sAdhakatamaM karaNam / 2 / 2 / 24 // kriyAyAM prakRSTopakArakam 'karaNam 'syAt / dAnena bhogAnApnoti // 24 // . karmAbhipreyaH saMpradAnam / 2 / 2 / 25 // karmaNA-vyApyena kriyayA vA yamabhipreyate sa 'sampradAnam' syAt / devAya bali datte, rAjJe kAryamAcaSTe, patye zete / / 25 // spRheApyaM vA / 2 / 2 / 26 // spRheppyam 'vA saMpradAnam' syAt / puSpebhyaH puSpANi vA spRhayati // 26 // krud-druheA-'sUyArthairya prati kopaH / 2 / 2 / 27 // krudhAdyarthairdhAtubhiryoge yaM prati kopastat 'sampradAnam' syAt / maitrAya krudhyati, druhyati, IrNyati, asUyati vA / yaM pratIti kim ? manasA krudhyati / kopa iti kim ? ziSyasya kupyati vinayArtham / / 27 // nopasargAt krud-druhA / 2 / 2 / 28 // sopasargAbhyAM krudhi-druhibhyAM yoge yaM prati kopastat 'saMpradAnaM na' syAt / maitramabhikrudhyati, abhidruhyati / upasargAditi kim ? maitrAya krudhyati, druhyati // 28 // apAye'vadhirapAdAnam / 2 / 2 / 29 // apAye-vizleSe yo'vadhistad 'apAdAnam' syAt / vRkSAt parNaM patati, vyAghrAd bibheti, adharmAjjugupsate viramati vA, dharmAt pramAdyati, caurebhyastrAyate adhyayanAt parAjayate, yavebhyo gAM rakSati, upAdhyAyAdantardhatte, zRGgAccharo jAyate, himavato gaGgA prabhavati, valabhyAH zrIzatruJjayaH SaD yojanAni kArtikyA AgrahAyaNI mAse, caitrAnmaitraH paTuH, mAthurAH pATaliputrakebhya AyatarAH // 29 // Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 61 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam kriyA''zrayasyA''dhAro'dhikaraNam / 2 / 2 / 30 // kriyA''zrayasya kartuH karmaNo vA''dhAro-''dhikaraNam' syAt / kaTe Aste, sthAlyAM taNDulAn pacati // 30 // nAmnaH prathamaika-dvi-bahau / 2 / 2 / 31 // eka-dvi-bahAvarthamAtre vartamAnAnAmnaH parA yathAsaMkhyaM si-au-jaslakSaNA 'prathamA' syAt / DitthaH, gauH, zuklaH, kArakaH, daNDI // 31 // Amantrye / 2 / 2 / 32 // AmantryArthavRtternAmnaH 'prathamA' syAt / he deva ! / Amantrya iti kim ? rAjA bhava // 32 // gauNAtU-samayA-nikaSA-hA-dhigantarA-'ntareNA-'ti-yena .. tenairdvitIyA / 2 / 2 // 33 // samayAdibhiryuktAd gauNAnnAmna eka-dvi-bahau yathAsaMkhyamamau-zasiti 'dvitIyA' syAt / samayA grAmam / nikaSA giriM nadI / hA ! maitraM vyAdhiH / dhig jAlmam / antarA'ntareNa vA niSadhaM nilaM ca videhAH / antareNa dharmaM sukhaM na syAt / ativRddhaM kurUn mahabalam / yena pazcimAM gataH / tena pazcimAM nItaH // 33 // . dvitve'dho'dhyuparibhiH / 2 / 2 // 34 // dviruktarebhiryuktAnAmno 'dvitIyA' syAt / adho'dho grAmam, adhyadhi grAmam uparyupari grAmaM grAmAH / dvitva iti kim ? adho gRhasya // 34 // sarvobhayA-'bhi-pariNA tasA / 2 / 2 // 35 // sarvAdibhistasantairyuktAnAmno 'dvitIyA' syAt / sarvataH, ubhayataH, abhitaH, parito vA grAmaM vanAni // 35 // . lakSaNa-vIpsyetthambhUteSvabhinA / 2 / 2 / 36 // Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 62 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam lakSaNaM cihnam, vIpsAkarma vIpsyam, itthambhUtaH kiJcitprakAramApannaH, eSu vartamAnAdabhinA yuktAd 'dvitIyA' syAt / vRkSamabhi vidyut, vRkSaM vRkSamabhisekaH, sAdhumaitro mAtaramabhi / lakSaNAdiSviti kim ? yadatra mamAbhi syAt tad dIyatAm // 36 // . bhAgini ca prati-paryanubhiH / 2 / 2 // 37 // svIkAryoMzo bhAgastatsvAmI bhAgI, tatra lakSaNAdiSu ca vartamAnAt pratyAdibhiryuktAd dvitIyA' syAt / yadatra mAM prati mAM pari mAmanu syAt tad dIyatAm / vRkSaM prati pari anu vA vidyut / vRkSaM vRkSaM prati pari anu vA sekaH / sAdhumaitro mAtaraM prati pari anu vA / eteSviti kim ? anu vanasyA-'zanirgatA // 37 // hetu-sahArthe'nunA / 2 / 2 // 38 // heturjanakaH, sahArthastulyayogo vidyamAnatA, ca, tadviSayo'pyupacArAt, tayovartamAnAdanunA yuktAd 'dvitIyA' syAt / jinajanmotsavamanvAgacchan surAH girimanvavasitA senA // 38 // . utkRSTe'nUpena / 2 / 2 // 39 // utkRSTArthAdanUpAbhyAM yuktAd 'dvitIyA' syAt / anu siddhasenaM kavayaH / upomAsvAtiM saMgrahItAraH // 39 // karmaNi / 2 / 2 / 40 // nAmnaH karmaNi 'dvitIyA' syAt / kaTaM karoti, taNDulAn pacati, raviM pazyati, ajAM nayati grAmam, gAM dogdhi payaH // 40 // kriyAvizeSaNAt / 2 / 2 / 41 // kriyAyA yadvizeSaNaM tadvAcino 'dvitIyA' syAt / stokaM pacati / sukhaM sthAtA // Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam 63 kAlA-'dhvanoAptau / 2 / 2 / 42 // vyAptiratyantasaMyogaH, vyAptI dyotyAyAM kAlAdhvavAcibhyAm 'dvitIyA' syAt / mAsaM guDadhAnAH, kalyANI, adhIte vA / krozaM giriH, kuTilA nadI, adhIte vA / vyAptAviti kim ? mAsasya mAse vA vyahaM guDadhAnAH / krozasya kroze vA ekadeze kuTilA nadI // 42 // siddhau tRtIyA / 2 / 2 / 43 // siddhau-phalaniSpattI dyotyAyAM kAlAdhvavAcibhyAM TA-bhyAm-bhislakSaNA 'tRtIyA' yathAsaMkhyameka-dvi-bahI syAt / mAsena mAsAbhyAM mAsairvA''vazyakamadhItam / krozena krozAbhyAM krozairvA prAbhRtamadhItam / siddhAviti kim ? mAsamadhIta AcAro nAnena gRhItaH // 43 // . hetu-kartR-karaNetthambhUtalakSaNe / 2 / 2 / 44 // phalasAdhanayogyo hetuH, kaMcitprakAramApannasya cihnamitthambhUtalakSaNam 'hetvAdivRtternAmnastRtIyA' syAt / dhanena kulam, caitreNa kRtam, dAtreNa lunAti, api tvaM kamaNDalunA chAtramadrAkSIH ? // 44 // sahArthe / 2 / 2 / 45 // sahArthe -tulyayoge vidyamAnatAyAM ca gamyamAne 'nAmnastRtIyA' syAt / putreNa sahA''gataH sthUlo gomAn brAhmaNo vA / ekenApi suputreNa, siMhI svapiti nirbhayam / sahaiva dazabhiH putrai, bhAraM vahati gardabhI // 1 // // 45 // . yabhedaistadvadAkhyA / 2 / 2 / 46 // yasya bhedino bhedaiH prakAraistadvato'rthasyAkhyA - nirdezaH syAt tadvAcina'stRtIyA'. syAt / akSNA kANaH, pAdena khaJjaH, prakRtyA darzanIyaH / tadvadgrahaNaM kim ? akSi kANaM pazya / Akhyeti prasiddhiparigrahArtham, Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam tenA'kSNA dIrgha iti na syAt // 46 // ... kRtA''yaiH / 2 / 2 / 47 // kRtA''dyairniSedhArthairyuktAt 'tRtIyA' syAt / kRtaM tena, kiM gatena // 47 // kAle bhAnnavA''dhAre / 2 / 2 // 48 // kAlavRtternakSatrArthAdAdhAre 'tRtIyA vA' syAt / puSyeNa puSye vA pAyasamaznIyAt / kAla iti kim ? puSye'rkaH / bhAditi kim ? tilapuSpeSu yakSIram / AdhAra iti kim ? adya puSyaM viddhi // 48 // prasitotsukA'vabaddhaiH / / 2 / 2 / 49 // etairyuktAdAdhAravRtte-'stRtIyA vA' syAt / kezaiH kezuSu vA prasitaH; gRheNa gRhe vA utsukaH; kezaiH kezeSu vA'vabaddhaH // 49 // vyApye dvidroNAdibhyo vIpsAyAm / 2 / 2 / 50 // vyApyavRttibhyo dvidroNAdibhyo vIpsAyAm 'tRtIyA vA' syAt / dvidroNena, dvidroNaM dvidroNaM vA dhAnyaM krINAti; paJcakena, paJcakaM paJcakaM vA pazUn krINAti // 50 // samo jJo'smRtau vA / 2 / 2 / 51 // asmRtyarthasya saMjAnAteryavyApyaM tavRtte-'stRtIyA vA' syAt / mAtrA mAtaraM vA saMjAnIte / asmRtAviti kim ? mAtaraM saMjAnAti // 51 // dAmaH saMpradAne'dharmya Atmane ca / 2 / 2 / 52 // saMpUrvasya dAmaH saMpradAne'dharmya vartamAnAt 'tRtIyA' syAt, tatsanniyoge ca dAma Atmanepadam / dAsyA saMprayacchate kAmukaH / adharmya iti kim ? palyai saMprayacchati // 52 // caturthI / 2 / 2 / 53 // . Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam 65 saMpradAne vartamAnAdeka-dvi-bahI yathAsaMkhyaM -bhyAm-bhyaslakSaNA 'caturthI' syAt / dvijAya gAM datte, patye zete // 53 // tAdarthe / 2 / 2 / 54 // tasmA idaM tadartham, tadbhAve sambandhavizeSe dyotye 'caturthI' syAt / yUpAya dAru, randhanAya sthAlI // 54 // ruci-kRpyartha-dhAribhiH preya-vikArottamarNeSu / 2 / 2 / 55 // rucyathaiH kRpyarthairdhAriNA ca yoge yathAsaMkhyaM preya-vikArottamarNavRtte-'zcaturthI' syAt / maitrAya rocate dharmaH, mUtrAya kalpate yavAgUH, caitrAya zataM dhArayati / pratyAGaH zruvArthini / 2 / 2 / 56 // pratyAbhyAM pareNa zruvA yuktAdarthinyabhilASuke vartamAnAccaturthI syAt / dvijAya gAM pratizRNoti, AzRNoti vA // 56 // . pratyanoguNA''khyAtari / 2 / 2 / 57 // pratyanubhyAM pareNa gRNA yoge 'AkhyAtavRttezcaturthI' syAt / gurave pratigRNAti anugRNAti vA // 57 // __.. yadvIkSye rAdhIkSI / 2 / 2158 // vIkSyam-vimatipUrvakaM nirUpyaM tadviSayA kriyApi, yasya vIkSye rAdhIkSI vartete tavRttezcaturthI syAt / maitrAya rAdhyati IkSate vA, IkSitavyaM parastrIbhyaH / vIkSya iti kim ? maitramIkSate // 58 // utpAtena jJApye / 2 / 2 / 59 // utpAta AkasmikaM nimittam, tena 'jJApye vartamAnAccaturthI' syAt / vAtAya kapilA vidyudAtapAyAtilohinI / pItA varSAya vijJeyA, durbhikSAya sitA bhavet // 1 // Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam utpAteneti kim ? rAjJa idaM chatramAyAntaM viddhi rAjAnam // 59 // zlAgha-hanu-sthA-zapA prayojye / 2 / 2 / 60 // zlAghAdibhirdhAtubhiryuktAd 'jJApye prayojye vartamAnAccaturthI' syAt / maitrAya zlAghate, hanute, tiSThate, zapate vA / prayojya iti kim ? maitrAyA''tmAnaM zlAghate, Atmano mA bhUt // 60 // tumo'rthe bhAvavacanAt / 2 / 2 / 61 // . kriyAyAM kriyArthAyAmupapade .tum vakSyate, tasyArthe ye bhAvavAcino ghajAdayastadantAt svArthe 'caturthI' syAt / pAkAya ijyAyai vA vrajati tumo'rtha iti kim ? pAkasya / bhAvavacanAditi kim ? pakSyatIti pAcakasya vrajyA // 61 // gamyasyA''pye / 2 / 2 / 62 // yasyArtho gamyate na cAsau prayujyate sa gamyaH, 'gamyasya tumo vyApye vartamAnAcaturthI, syAt / edhebhyaH phalebhyo vA vrajati / gamyasyeti kim ? edhAnAhartu yAti // 62 // gate vA'nApte / 2 / 2163 // gatiH- pAdaviharaNam, tasyA Apye'nApte vartamAnAccaturthI vA syAt / grAma grAmAya vA yAti, vipranaSTaH panthAnaM pathe vA yAti / gateriti kim ? striyaM gacchati, manasA meruM gacchati / anApta iti kim ? saMprApte mA bhUta-panthAnaM yAti // 63 // manyasyA'nAvAdibhyo'tikutsane / 2 / 2 / 64 // atIva kutsyate yena tadatikutsanam, tasmin manyateApye vartamAnAnAvAdivarjAccaturthI vA syAt / na tvA tRNAya tRNaM vA manye / manyasyeti kim ? na tvA tRNaM manve / anAvAdibhya iti kim ? na tvA nAvaM, annaM zukaM zRgAlaM kAkaM vA manye / kutsana iti kim ? na tvA ralaM manye / Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam 67 karaNA''zrayaNaM kim ? na tvA tRNAya manye / yuSmado mA bhUt / atIti kim ? tvAM tRNaM manye // 64 // hita-sukhAbhyAm / 2 / 2 / 65 // AbhyAM yuktAccaturthI vA syAt / AmayAvine AmayAvino vA hitam / caitrAya caitrasya vA sukham // 65 // tadbhadrA-''yuSya-kSemA-'rthA'rthenA''ziSi / 2 / 2 / 66 // taditi hita-sukhayoH parAmarzaH, hitAdyarthairyuktAdA''ziSi gamyAyAm 'caturthI vA' syAt / hitaM pathyaM vA jIvebhyo jIvAnAM vA bhUyAt / sukhaM zaM zarma vA prajAbhyaH prajAnAM vA bhUyAt / bhadramastu zrIjinazAsanAya zrIjinazAsanasya vaa| AyuSyamastu caitrAya caitrasya vA / kSemaM bhUyAt kuzalaM nirAmayaM vA zrIsaMghAya zrIsaGghasya vA / arthaH kArya prayojanaM vA bhUyAnmaitrAya maitrasya vaa||66|| parikrayaNe / 2 / 2 / 67 // parikrIyate niyatakAlaM svIkriyate yena tasmin vartamAnAccaturthI vA syAt / zatAya zatena. vA parikrItaH // 67 // zaktArtha-vaSaD-namaH-svasti-svAhA-svadhAbhiH / 2 / 2 / 68 // zaktArthairvaSaDAdibhizca yuktAccaturthI nityaM syAt / zaktaH prabhurvA mallo mallAya / vaSaDagnaye / namo'rhadbhyaH / svasti prajAbhyaH / svAhendrAya / svadhA pitRbhyaH // 68 // ___ paJcamyapAdAne / 2 / 2 / 69 // apAdAne eka-dvi-bahI yathAsaMkhyaM Gasi-bhyAm-bhyaslakSaNA 'paJcamI' syAt / grAmAd godohAbhyAM vanebhyo vA Agacchati // 69 // AGA'vadhau / 2 / 2 / 70 // Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam avadhirmaryAdA-'bhividhizca, tadvRtterAGA yuktAt 'paJcamI' syAt / A pATaliputrAd vRSTo meghaH // 70 // paryapAbhyAM varthe / 2 / 271 // varye varjanIye'rthe vartamAnAt paryapAbhyAM yuktAt "paJcamI' syAt / pari apa vA pATaliputrAd vRSTo meghaH / varNya iti kim ? apazabdo maitrasya // 7 // yataH pratinidhi-pratidAne pratinA / 2 / 2 / 72 // pratinidhimukhyasadRzo'rthaH, pratidAnam- gRhItasya vizodhanam, te yataH syAtAM tadvAcinaH pratinA yoge 'paJcamI' syAt / pradyumno vAsudevAt prati / tilebhyaH prati mASAnasmai prayacchati // 72 // AkhyAtaryupayoge / 2 / 2 / 73 // AkhyAtA-pratipAdayitA, tadvAcinaH 'paJcamI' syAt, upayoge - niyamapUrvakavidyAgrahaNaviSaye / upAdhyAyAdadhIte Agamayati vA / upayoga iti kim ? naTasya zRNoti // 73 // gamyayapaH karmA''dhAre / 2 / 274 // gamyasyA'prayujyamAnasya yabantasya karmA''dhAravAcinaH 'paJcamI' syAt / prAsAdAdAsanAdvA prekSate / gamyagrahaNaM kim ? prAsAdamAruhya zete, Asane upavizya bhuGkte // 74 // prabhRtyanyA'rtha-dikzabda-bahirArAditaraiH / 2 / 275 // prabhRtyarthairanyAthairdikzabdairbahirAdibhizca yuktAt 'paJcamI' syAt / tataH prabhRti, grISmAdArabhya; anyo bhitro vA maitrAt; grAmAt pUrvasyAM dizi vasati, uttaro vindhyAt pAriyAtraH, pazcimo rAmAd yudhiSThiraH; bahir ArAt itaro vA grAmAt // 75 // Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsidbhahemacandrazabdAnuzAsanam RNAddhetoH / 2 / 2176 // hetubhUtaRNavAcinaH 'paJcamI' syAt / zatAd baddhaH / hetoriti kim ? zatena baddhaH // 76 / / guNAdastriyAM navA / 2 / 277 // astrIvRtterhetubhUtaguNavAcinaH 'paJcamI vA' syAt / jADyAt jADyena vA baddhaH, jJAnAt jJAnena vA muktaH / astriyAmiti kim ? buddhyA muktaH // 77 // ArAdathaiH / 2 / 278 // ArAd-dUramantikaM ca, tadarthairyuktAt 'paJcamI vA' syAt / / dUraM viprakRSTaM vA grAmAd grAmasya vA / antikamabhyAsaM vA grAmAd grAmasya vA // 78 // . stokA-'lpa-kRcchra-katipayAdasattve karaNe / 2 / 2 / 79 // yato dravye zabdapravRttiH sa guNo'sattvaM tenaiva vA rUpeNA'bhidhIyamAnaM dravyAdi, tasmin karaNe vartamAnebhyaH stokAdibhyaH 'paJcamI vA' syAt / stokAt stokena vA, alpAdalpena vA, kRcchrAt kRcchreNa vA, katipayAt katipayena vA muktaH / asattva iti kim ? stokena viSeNa hataH // 79 // . ajJAne jJaH SaSThI / 2 / 2 / 80 // ajJAnArthasya jJo yatkaraNaM tadvAcina eka-dvi-bahI yathAsaMkhyaM GasosAMlakSaNA 'SaSThI nityaM syAt / sarpiSaH sarpiSoH sarpiSAM vA jAnIte / ajJAna iti kim ? svareNa putraM jAnAti / karaNa ityeva-tailaM sarpiSo jAnAti // 80 // zeSe / 2 / 2 / 81 // karmAdibhyo'nyastadavivakSArUpaH sva-svAmibhAvAdisambandhavizeSaH zeSastatra 'SaSThI' syAt / rAjJaH puruSaH, upagorapatyam, na mASANAmaznIyAt // 81 // ri-riSTAt-stAdastAdasatasAtA / 2 / 2 / 82 // Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam etatpratyayAntairyuktAt 'SaSThI' syAt / upari upariSTAt parastAtU purastAt puraH dakSiNataH uttarAd vA grAmasya ||82 // karmaNi kRtaH / 2 / 2 / 83 // kRdantasya karmaNi 'SaSThI' syAt / apAM sraSTA, gavAM dohaH / karmaNIti kim ? zastreNa bhettA, stokaM paktA / kRta iti kim ? bhuktapUrvI odanam // 83 // dviSo vA'tRzaH / 2 / 2 / 84 // atRzantasya dviSaH karmaNi 'SaSThI vA' syAt / caurasya cauraM vA dviSan // 84 // , vaikatra dvayoH / 2 / 2 / 85 // dvikarmakeSu dhAtuSu kRpratyayAnteSu dvayoH karmaNorekatarasmin 'SaSThI vA' syAd / anyatra pUrveNa nityameva / ajAyA netA srughnaM sa'jasya vA / athavA ajAmajAyA vA netA munasya // 85 // . kartari / 2 / 286 // kRdantasya dhAtoH kartari 'SaSThI' syAt / bhavata AsikA / kartasati kim ? gRhe zAyikA // 86 // dihatorastyaNakasya vA / 2 / 2 / 87 // stryadhikAravihitAbhyAmaNakAbhyAmanyasya dvayoH- kartRkarmaSaSThyorhetoH kRtaH kartari 'SaSThI vA' syAt / vicitrA sUtrANAM kRtirAcAryasyA''cAryeNa vA / dvihetorityekavacanaM kim ? Azcaryamodanasya pAko'tithInAM ca prAdurbhAvaH / astryaNakasyeti kim ? cikIrSA maitrasya kAvyAnAm, bhedikA caitrasya kASThAnAm // 8 // kRtyasya vA / 22 / 88 // kRtyasya kartari 'SaSThI vA' syAt / tvayA tava vA kRtyaH kaTaH // 88 // Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsidbhahemacandrazabdAnuzAsanam 71 nobhayorhetoH / 2 / 2 / 89 // ubhayoH- kartR-karmaNoH SaSThIhetoH kRtyasyobhayoreva 'SaSThI na' syAt / netavyA grAmamajA maitreNa // 89 // tannudantA-'vyaya-kvasvAnA-'tRza-zata-Di-Nakaca khalarthasya / 2 / 2 / 90 // tRnnAdInAM kRtAM karmakoMH 'SaSThI na' syAt / tRn -vaditA janApavAdAn / udanta-kanyAmalaGkariSNuH, zraddhAlustattvam / avyaya-kaTaM kRtvA, odanaM bhoktuM vrajati / kvasu-odanaM pecivAn / Ana- kaTaM cakrANaH, malayaM pavamAnaH, odanaM pacamAnaH, caitreNa pacyamAnaH / atRz- adhIyaMstattvArtham / zatR- kaTaM kurvan / Gi- parISahAn sAsahiH / Nakac- kaTaM kArako vrajati / khalarthaISatkaraH kaTo bhavatA, sujJAnaM tattvaM tvayA // 90 // ktayorasadAdhAre / 2 / 2 / 91 // sato- vartamAnAdAdhArAccAnyatrArthe yo kta-ktavatU tayoH karma-koMH 'SaSThI na' syAt / kaTaH kRto maitreNa, grAmaM gatavAn / asadAdhAra iti kim ? rAjJAM pUjitaH, idaM saktUnAM pItam // 91 // vA kIbe / 2 / 2 / 92 // klIbe vihitasya ktasya kartari 'SaSThI vA (na)' syAt / mayUrasya mayUreNa vA nRttam // 12 // akamerukasya / 2 / 2 / 93 // kameranyasyokapratyayAntasya karmaNi 'SaSThI na' syAt / bhogAnabhilASukaH / akameriti kim ? dAsyAH kAmukaH // 93 // __ eSyadRNenaH / 2 / 2 / 94 // Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam eSyatyarthe RNe ca vihitasyenaH karmaNi 'SaSThI na' syAt / grAmaM gamI AgAmI vA, zataM dAyI / eSyadRNeti kim ? sAdhu dAyI vittasya // 14 // saptamyadhikaraNe / 2 / 2 / 95 // adhikaraNe eka-dvi-bahI yathAsaMkhyaM Gyos subUpA 'saptamI' syAt / kaTe Aste, divi devAH, tileSu tailam // 15 // navA sujathaiH kAle / 2 / 2 / 96 // suco'rtho vAro yeSAM tapratyayAntairyuktAt kAle'dhikaraNe vartamAnAt "saptamI vA' syAt / dvirani ahno vA bhuGkte, paJcakRtvo mAse mAsasya vA bhuGkte / kAla iti kim ? dviH kAMsyapAtryAM bhuGkte // 16 // kuzalA-''yuktenA''sevAyAm / 2 / 2 / 97 // AbhyAM yuktAdAdhAravAcinaH 'saptamI vA' syAt, AsevAyAM tAtparye / kuzalo vidyAyAM vidyAyA vA, Ayuktastapasi tapaso vA / AsevAyAmiti kim ? kuzalazcitre, na tu karoti; Ayukto gauH zakaTe, AkRSya yukta ityarthaH // 97 // svAmIzvarAdhipati-dAyAda-sAkSi-pratibhU-prasUtaiH / 2 / 2 / 98 // / ebhiryuktAt 'saptamI vA' syAt / goSu gavAM vA svAmI, IzvaraH, adhipatiH, dAyAdaH, sAkSI, pratibhUH, prasUto vA // 9 // vyApye ktenaH / 2 / 2 / 99 // ktAd ya in tadantasya vyApye 'saptamI' nityaM syAt / adhItamanena- adhItI vyAkaraNe, iSTI yajJe / kteneti kim ? kRtapUrvI kaTam // 99 / / tadyukte hetau / 2 / 2 / 100 // . tena vyApyena yukte hetau vartamAnAt 'saptamI' syAt / "carmaNi dvIpinaM hanti, dantayorhanti kuJjaram // Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam 73 kezeSu camarI hanti, sImni puSkalako hataH // 1 // " tayukta iti kim ? vetanena dhAnyaM lunAti // 100 / apratyAdAvasAdhunA / 2 / 2 / 101 // pratyAderaprayoge, asAdhuzabdena yuktAt 'saptamI' syAt, asAdhumaitro mAtari / apratyAdAviti kim ? asAdhumaitro mAtaraM prati pari anu abhi vA // 101 // . sAdhunA / 2 / 2 / 102 // apratyAdau sAdhuzabdena yuktAt 'saptamI' syAt, sAdhumaitro mAtari / apratyAdAvityeva- sAdhurmAtaraM prati pari anu abhi vA / / 102 // . nipuNena cA'rcAyAm / 2 / 2 / 103 // nipuNa-sAdhuzabdAbhyAM yuktAdapratyAdI 'saptamI' syAt, arcAyAm / mAtari nipuNaH sAdhurvA / arcAyAmiti kim ? nipuNo maitro mAtuH, mAtaivainaM nipuNaM manyata ityarthaH / apratyAdAvityeva - nipuNo maitro mAtaraM prati pari anu abhi vA // 103 // sveze'dhinA / 2 / 2 / 104 // sve-Izitavye Ize ca vartamAnAdadhinA yuktAt 'saptamI' syAt / adhimagadheSu zreNikaH, adhizreNike magadhAH // 104|| upenA'dhikini / 2 / 2 / 105 // upena yuktAdadhikivAcinaH 'saptamI' syAt / upakhAryAM droNaH // 105 // yadbhAvo bhAvalakSaNam / 2 / 2 / 106 // bhAvaH- kriyA, yasya bhAvenA'nyo bhAvo lakSyate tadvAcinaH 'saptamI' syAt / goSu duhyamAnAMsu gataH // 106 // gate gamye'dhvano'ntenaikArthyaM vA / 2 / 2 / 107 // Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam kutazcidavadhervivakSitasyA'dhvano'vasAnamantaH, yadbhAvo bhAvalakSaNaM tasyAdhvanodhvavAcino'dhvana evA'ntena- antavAcinA sahakAryam- 'sAmAnAdhikaraNyaM vA' syAt,tadvibhaktistasmAt syAdityarthaH, gate gamye-gatazabde'prayujyamAne / gavIdhumataH sAMkAzyaM catvAri yojanAni caturpu vA yojaneSu / gata iti kim ? dagdheSu lupteSviti vA pratItau mA bhUt / gamya iti kim ? gataprayoge mA bhUt / adhvana iti kim ? kArtikyA AgrahAyaNI mAse / anteneti kim ? adya nazcaturpu gavyUteSu bhojanam / / 107 // SaSThI.vA'nAdare / 2 / 2 / 108 // yadbhAvo bhAvalakSaNaM tavRtteranAdare 'SaSThI kA' syAt / rudato lokasya rudati loke vA prAvrAjIt // 108 // saptamI cA'vibhAge nirdhAraNe / 2 / 2 / 109 // jAti-guNa-kriyAdibhiH samudAyAdekadezasya buddhyA pRthakkaraNaM niddhAraNam, tasmin gamye 'SaSThI-saptamyau' syAtAm, avibhAge- niddhAryamANaikadezasya samudAyena saha kathaJcidaikye zabdAd gamyamAne / kSatriyo nRNAM nRSu vA zUraH, kRSNA gavAM goSu vA bahukSIrA, dhAvanto yAtAM yAtsu vA zIghratamAH, yudhiSThiraH zreSThatamaH kurUNAM kuruSu vA / avibhAga iti kim ? maitrazcaitrAt paTuH // 109 // kriyAmadhye'dhva-kAle paJcamI ca / / 2 / 110 // kriyayormadhye yAvadhva-kAlau tadvAcibhyAM 'paJcamI- saptamyau' syAtAm / iha . stho'yamiSvAsaH krozAt kroze vA lakSyaM vidhyati, adya bhuktvA muniyahAt vyahe vA bhoktA // 110 // adhikena bhUyasaste / 2 / 2 / 111 // . adhikenA'lpIyovAcinA yoge bhUyovAcinaste- 'saptamI-paJcamyo' syAtAm / adhiko droNaH khAryAM khAryA vA // 111 // Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam 75 tRtIyA'lpIyasaH / 2 / 2 / 112 // adhikena bhUyovAcinA yoge'lpIyovAcina-'stRtIyA' syAt / adhikA khArI droNena // 112 // pRthaga-nAnA paJcamI ca / 2 / 2 / 113 // AbhyAM yuktAt 'paJcamI tRtIyA ca' syAt / pRthag maitrAt maitreNa vA / nAnA caitrAccaitreNa vA // 113 // . Rte dvitIyA ca / 2 / 2 / 114 // Rtezabdena yuktAd dvitIyA paJcamI ca'. syAt / Rte dharma dharmAd vA kutaH sukham // 114 // .. vinA. te tRtIyA ca / 2 / 2 / 115 // vinAzabdena yuktAt te- 'dvitIyApaJcamyau tRtIyA ca' syAt / vinA vAtaM vAtAd vAtena vA // 115 // _ tulyAGkRstRtIyA-SaSThyau / 2 / 2 / 116 // tulyArthairyuktAt 'tRtIyA-SaSThyau syAtAm / mAtrA mAturvA tulyaH samo vA // 116 // . dvitIyA-SaSTyAvenenA'naJceH / 2 / 2 / 117 // enapratyayAntena yuktAd dvitIyA-SaSThyau' syAtAm, na cet so'JceH paraH syAt / pUrveNa grAmaM grAmasya vA / anaJceriti kim ? prAg grAmAt // 117 // hetvarthastRtIyAdyAH / 2 / 2 / 118 // heturnimittaM tadvAcibhiryuktAt 'tRtIyA''dyAH' syuH / dhanena hetunA, dhanAya hetave, dhanAddhetoH, dhanasya hetoH, dhane hetau vA vasati / evaM nimittAdibhirapi // 11 // Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 .. zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam savadiH sarvAH / 2 / 2 / 1.19 // hetvathairyuktAt sarvAdaH 'sarvA vibhaktayaH' syuH / ko hetuH, kaM hetum, kena hetunA, kasmai hetave, kasmAddhetoH, kasya hetoH, kasmin hetau vA yAti / / 119 // asattvArAdarthAt TA-Gasi-yam / 2 / 2 / 120 // asattvavAcino dUrAdintikArthAcca 'TA-si-yamaH' syuH / gauNAditi nivRttam / dUreNa dUrAt dUre dUraM vA grAmasya grAmAd vA vasati / evaM viprakRSTenetyAdi / antikena antikAt antike antikaM vA grAmasya grAmAd vA vasati, evamabhyAsenetyAdi / asattva iti kim ? dUro'ntiko vA panthAH // 120 // jAtyAkhyAyAM navaiko'saMkhyo bahuvat / 2 / 2 / 121 // jAterAkhyA- abhidhA tasyAmeko'rtho'saMkhyaH- saMkhyAvizeSaNarahito 'bahuvad vA' syAt / saMpannA yavAH, saMpanno yavaH / jAtIti kim ? caitraH / AkhyAyAmiti kim ? kAzyapapratikRtiH kAzyapaH / asaMkhya iti kim ? eko vrIhiH saMpannaH subhikSaM karoti // 121 // avizeSaNe dvau cA'smadaH / 2 / 2 / 122 // asmado dvAvekazcArtho 'bahuvad vA' syAt / avizeSaNe- na cet tasya vizeSaNaM syAt / AvAM brUvaH, vayaM brUmaH / ahaM bravImi, vayaM brUmaH / avizeSaNa iti kim ? AvAM gAryo brUvaH / ahaM caitro bravImi // 122 // phalgunI-proSThapadasya bhe / 2 / 2 / 123 // phalgunI-proSThapadayorbhe- nakSatre vartamAnayovartho 'bahuvad vA' syAtAm / kadA pUrve. phalgunyau, kadA pUrvAH phalgunyaH / kadA pUrve proSThapade, kadA pUrvAH proSThapadAH / bha iti kim ? phalgunISu jAte phalgunyau kanye // 123 // gurAvekazca / 2 / 2 / 124 // Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 77 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam gurau-gauravArhe vartamAnasya dvAvekazcArtho 'bahuvad vA' syAt / yuvAM gurU, yUyaM guravaH / eSa me pitA, ete me pitaraH // 124 // ityAcAryazrIhemacandraviracitAyAM siddhahemacandrAbhidhAnasvopajJazabdAnuzAsana laghuvRttau dvitIyasyAdhyAyasya dvitIyapAdaH samAptaH // 2 // 2 // mUlArkaH zrUyate zAstre sarvakalyANakAraNam / adhunA mUlarAjastu, citraM lokeSu gIyate // 6 // ----xox -- (tRtIyaH pAdaH) namasa-puraso gateH ka-kha-pa-phi raH saH / 2 / 3 / 1 / gatisaMjJayornamas-purasoH ka-kha-pa-phi 'rasya saH' syAt / namaskRtya, puraskRtya / gateriti kim ? namaH kRtvA, timraH puraH karoti // 1 // tiraso vA / 2 / 3 / 2 // gatestiraso rasya kakhapaphi 's vA' syAt / tiraskRtya, tiraHkRtya / gaterityeva- tiraH kRtvA kASThaM gataH // 2 // . - pusaH / 2 / 3 // 3 // pumsaH sambandhino rasya kakhapaphi 's' syAt / puMskokilaH, puMskhAtaH, puMspAkaH; puMsphalam // 3 // ziro'dhasaH pade samAsaikye / 2 / 3 / 4 // anayo rephasya padazabde pare 's' syAt samAsaikye / ziraspadam, adhaspadam / samAseti kim ? ziraH padam / aikya iti kim ? paramaziraHpadam // 4 // ataH kR kami-kaMsa-kumbha-kuzA-karNI-pAtre'navyayasya / 2 / 3 / 5 // Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam At parasyA'navyayasya rasya krAdisthe kakhapaphi. 's' syAt samAsaikye ayaskRt, yazaskAmaH, payaskaMsaH, ayaskumbhaH, ayaskuzA, ayaskarNI ayaspAtram / ata iti kim ? vAHpAtram / anavyayasyeti kim / svaHkAraH / samAsaikya ityeva- upapayaHkAraH // 5 // pratyaye / 23 / 6 // . anavyayasya rasya pratyayaviSaye kakhapaphi 's' syAt / payaspAzam, payaskalpam payaskam / anavyayasyetyeva- svaHpAzam // 6 // roH kAmye / 2 / 37 // anavyayasya rasya roreva kAmye pratyaye 's' syAt / payaskAmyati / roriti kim? ahaHkAmyati // 7 // nAminastayoH SaH / 2 / 38 // tayoH pratyayasthe kakhapaphi, roreva ca kAmye nAminaH parasya rasya 'Sa' syAt / sarpiSpAzam, dhanuSkalpam, dhAnuSkaH, sarpiSkAmyati / nAmina iti kim ? ayaskalpam / roH kAmya ityeva- gI5 kAmyati // 8 // nirbahirAviSprAduzcaturAm / 2 / 3 / 9 // . nirAdInAM rasya kakhapaphi 'Sa' syAt / niSkRtam, duSkRtam, bahiSpItam AviSkRtam, prAduSkRtam, catuSpAtram // 9 // suco vA / 2 / 3 / 10 // sujantasthasya rasya kakhapaphi 'S vA' syAt / dviSkaroti, dvi 4 karoti, dviHkaroti / catuSphalati, catu ( phalati, catuHphalati / kaqhapaphIti kim ! dvizcarati // 10 // vesuso'pekSAyAm / 2 / 311 // Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 79 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam isuspratyayAntasya rasya kakhapaphi 'S vA' syAt, sthAni-nimittayorapekSA cet / sarpiSkaroti, sapi4 karoti / dhanuSkhAdati, dhanu 4 khAdati / apekSAyAmiti kim ? paramasarpi- kuNDam // 11 // . naikArthe'kriye / 2 / 3 / 12 // na vidyate kriyA pravRttinimittaM yasya tasminnekArthe- tulyAdhikaraNe pade yat kakhapapha tasmin pare isuspratyayAntasya rasya 'S na' syAt / sarpi- kAlakam / yaju pItakam / ekArtha iti kim ? sarpiSkumbhe, sarpi- kumbhe / akriya iti kim ? sarpiSkriyate, sarpi- kriyate // 12 // . samAse'samastasya / 2 / 3.13 // pUrveNA'samastasya isuspratyayAntasya rasya kakhapaphi "S' syAt, nimittanimittinI cedekatra samAse staH / sarpiSkumbhaH, dhanuSphalam / samAsa iti kim ? tiSThatu sarpiH, piba tvamudakam / asamastasyeti kim ? paramasarpiHkuNDam // 13 // bhrAtuSputra-kaskAdayaH // 2 // 3 // 14 // prAtuSSutrAdayaH kaskAdayazca kakhapaphi rasya yathAsaMkhyaM kRtaSatvasatvAH sAdhavaH syuH / prAtuSputraH, paramayajuSpAtram; kaskaH, kautaskutaH // 14 // nAmyantasthA-kavargAta padAntaH kRtasya saH ziD-nA ntare'pi // 2 // 3 // 15 // ebhyaH parasya padasyAntarmadhye kRtasya kRtasthasya vA sasya '' syAt, ziTA nakAreNa cA'ntare'pi / AziSA, nadISu, vAyuSu, vadhUSu, pitRSu, eSA, goSu, nauSu, siSeve; gIrSu, halSu; zakSyati, krukSu / ziDnAntare'pi- sarpiSSu, yajUMSi / padAntariti kim ? dadhisek / kRtasyeti kim ? bisam // 15 // samAse'gneH stutaH / 2 / 3 / 16 // Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 zrIsidbhahemacandrazabdAnuzAsanam agneH parasya stutaH sasya samAse 'Sa' syAta / agniSTut // 16 // __ jyotirAyurthyAM ca stomasya / 2 / 3 / 17 // AbhyAmagnezca parasya stomasya sasya samAse 'b' syAt / jyotiHSTomaH AyuHSTomaH, agniSTomaH / samAsa ityeva-jyotiH stomaM yAti // 17 // mAtR-pituH svasuH / 2 / 3 / 18 // AbhyAM parasya svasuH sasya samAse 'Sa' syAt / mAtRSvasA, pitRSvasA // 18 // alupi vA / 2 / 3.19 // mAtRpituH parasya svasuH sasyA'lupi samAse 'vA ' syAt / mAtuHSvasA mAtuHsvasA; pituHSvasA, pituHsvasA // 19 // ni-nadyAH snAteH kauzale / 2 / 3 // 20 // AbhyAM parasya snAteH sasya samAse 'kU' syAt, kauzale gamyamAne / niSNa niSNAto vA pAke, nadISNo nadISNAto vA prataraNe / kauzala iti kim / nisnAtaH nadIsnaH, yaH srotasA hiyate // 20 // prateH snAtasya sUtre / 2 / 3 / 21 // prateH parasya snAtasya saH samAse 'Sa' syAt, sUtre vAcye / pratiSNAtaM sUtram pratyayAntopAdAnaM kim ? pratisnAtR sUtram // 21 // snAnasya nAmni / 2 / 3 / 22 // prateH parasya snAnasya saH samAse 'Sa' syAt, sUtraviSaye nAmni / pratiSNAnam sUtramityarthaH // 22 // veH sraH / / 3 // 23 // veH parasya stuNAteH saH samAse 'Sa' syAt, nAmni / viSTaro vRkSaH, viSTa pITham // 23 // Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam 81 - abhiniSTAnaH // 2 // 3 // 24 // abhi-nibhyAM stAnaH samAse kRtaSatvo nipAtyate, nAmni / abhiniSTAno varNaH // 24 // gavi-yudheH sthirasya / 2 / 3 / 25 // AbhyAM parasya sthirasya saH samAse 'Sa' syAt, nAmni / gaviSThiraH, yudhiSThiraH // 25 // etyakaH / 2 / 3 / 26 // kavarjAnAmyAdeH parasya sa eti pare samAse 'Sa' syAt, nAmni / hariSeNaH, zrISaNaH / aka iti kim ? viSvaksenaH // 26 // bhAdito vA / 2 / 3 // 27 // nakSatravAcina idantAt parasya sa eti pare samAse 'S vA' syAt, nAmni / rohiNiSeNaH, rohiNisenaH / ita iti kim ? punarvasuSeNaH // 27 // vi-ku-zami-pareH sthalasya / 2 / 3 // 28 // ebhyaH parasya sthalasya saH samAse 'Sa' syAt / viSThalam, kuSThalam, zamiSThalam, pariSThalam // 28 // kapergotre / / 3 / 29 // kapaH parasya sthalasya saH samAse 'Sa' syAt, gotre vAcye / kapiSThala RSiH // 29 // - go-'mbA-''mba-savyA-'pa-dvi-tri-bhUmyagni-zeku-zaku kvaDa-manji-puji-barhiH- parame-diveH sthasya / 2 / 3 // 30 // ebhyaH parasya sthasya saH samAse 'Sa' syAt / goSTham, ambaSThaH, AmbaSThaH, .. savyaSTaH, apaSThaH, dviSThaH, triSThaH, bhUmiSThaH, agniSThaH, zekuSThaH, zaGkuSTaH, kuSThaH, Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam aGguSThaH, maJjiSThaH, puJjiSThaH, barhiSThaH, parameSThaH, diviSThaH // 30 // nirdussoH sedha-sandhi-sAmnAm / 2 / 3 / 31 // ebhyaH pareSAM sedhAdInAM saH samAse 'Sa' syAt / niHSedhaH, duHSedhaH, suSedhaH; niHSandhiH, duHSandhiH, suSandhiH, niHSAma, duHSAma, suSAma // 31 // praSTho'grage / 2 / 3 // 32 // prAt sthasya saH 'S' syAt , agragAminyarthe / praSTho'gragaH // 32 // bhIruSThAnAdayaH / 2 / 3 // 33 // ete samAse kRtaSatvAH sAdhavaH syuH / bhIruSThAnam, aGguliSaGgaH // 33 // hasvAnAmnasti / 2 / 3 / 34 // nAmno vihite tAdau pratyaye hrasvAnnAminaH parasya saH 'Sa' syAt / sarpiSTA, vapuSTamam / nAmina ityeva- tejastA // 34 // nisastape'nAsevAyAm / 2 / 3 // 35 // nisaH sastAdau tapatau pare 'S' syAt, punaH punaH karaNA'bhAve / niSTapati svarNam sakRdagniM sparzayatItyarthaH / tItyeva- niratapat // 35 // ghas-vasaH / 2 / 3 // 36 // nAmyAdeH parasya ghas-vasoH saH 'Sa' syAt / jakSuH, uSitaH // 36 // Ni-storevA'svada- svida-sahaH paNi / 2 / 3 / 37 // svadAdivarjAnAM NyantAnAM storeva ca so nAmyAdeH parasya SatvabhUte sani 'e' syAt / siSevayiSati, tuSTUpati / svadAdivarjanaM kim ? sisvAdayiSati, sisvedayiSati, sisAhayiSati / eveti kim ? susUSati / SaNIti kim ? siSeva / SatvaM kim ? suSupsati // 37 // .. sajervA // 2 // 3 // 38 // Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam 83 Nyantasya saJja myAdeH parasya saH SaNi 'S vA' syAt / siSaJjayiSati, sisaJjayiSati // 38 // upasargAt suga-suva-so-stu-stubho'Tyapyadvitve / 2 / 3 / 39 // dvyuktAbhAve sunotyAdeH sa upasargasthAnAmyAdeH parasya 'e' syAt, aDvyavadhAne'pi / sug-abhiSuNoti, niHSuNoti, paryaSuNot / suva-abhiSuvati, paryaSuvat / so-abhiSyati, paryaSyat / stu- abhiSTauti, duHSTavam, paryaSTaut / stubh- abhiSTobhate, paryaSTobhata / advitva iti kim ? abhisusUSati // 39 // sthA-seni-sedha-sica-sanAM dvitve'pi / 2 / 3 // 40 // upasargasthAnAmyAdeH pareSAM sthAdInAM saH "S' syAt, dvitve'pyaTyapi / adhiSThAsyati, adhitaSThI, atyaSThAt / abhiSeNayati, abhiSiSeNayiSati, abhyaSeNayat / pratiSedhati, pratiSiSedhiSati, pratyaSedhat / abhiSiJcati, abhiSiSikSati, abhyaSiJcat / abhiSajati, abhiSaSA, abhyaSajat // 40 // . aGapratistabdha-nistabdhe stambhaH / 2 / 3 / 41 // upasargasthAnAmyAdeH parasya stambhasso dvitve'pyaTyapi 'e' syAt, na cet stambhi. pratistabdha-nistabdhayozca syAt / viSTabhnAti, vitaSTambha, pratyaSTabhnAt / adivarjanaM kim ? vyatastambhat, pratistabdhaH, nistabdhaH // 41 // avAcA''zrayorjA'vidUre 2 / 3142 // avAdupasargAt parasya stambhaH sa AzrayAdiSu gamyamAneSu dvitve'pyaTyapi 'e' syAt, iviSayazcet stambhirna syAt / Azraya-Alambanam / durgamavaSTabhnAti, avataSTambha, avASTabhnAd vA / urja- aurjityam / aho ! vRSalasyAvaSTambhaH / avidUram - Asannam, adUrAsanaM ca / avaSTabdhA zarat, avaSTabdhe sene / co'nuktasamuccaye, tena upaSTambhaH, upastabdhaH / aGa ityeva-avAtastambhat // 42 // vyavAt svano'zane / 2 / 3 / 43 // Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 zrIsidbhahemacandrazabdAnuzAsanam veravAccopasargAt parasya svanaH so'zane- bhojane dvitve'pyaTyapi 'e' syAt / viSvaNati, avaSvaNati, viSaSvANa, avaSaSvANa, vyaSvaNat, avASvaNat, vyaSiSvaNat, avASiSvaNat / azana iti kim ? visvanati mRdaGgaH // 43 // sado'prateH parokSAyAM tvAdeH / 2 / 3 / 44 // prativa|pasargasthAnAmyAdeH parasya sadaH so dvitve'pyaTyapi 'Sa' syAt, parokSAyAM tu vyuktau satyAm AdeH- pUrvasyaiva / niSIdati, viSASadyate, vyaSISadat / / parokSAyAM tvAdereva - niSasAda / aprateriti kim ? pratisIdati // 44 // svAzca / 2 / 3 // 45 // upasargasthAnAmyAdeH parasya svanaH so dvitve'pyaTyapi 'e' syAt, parokSAyAM tvAdereva / abhiSvajate, abhiSiSvaGkSate, pratyaSvajata, pariSasvaje // 45 // pari-ni-veH sevaH // 2 // 3 // 46 // paryAdhupasargasthAnAmyAdeH parasya sevateH so dvitve'pyaTyapi 'e' syAt / pariSevate, pariSiSeve, pariSiSeviSate, paryaSevata, niSevate, viSiSeve // 46 // saya-sitasya / 2 / 3 / 47 // . pari-ni-veH parasya saya-sitayoH saH 'Sa' syAt / pariSayaH, niSayaH, viSayaH; pariSitaH, niSitaH, viSitaH // 47 // asoGa-sivU-saha-ssaTAm // 2 // 3 // 48 // pari-ni-vibhyaH parasya sivU-sahoH ssaTazca saH '' syAt, na cet sivUsahI so-GaviSayau syAtAm / pariSIvyati, niSIvyati, viSIvyati / pariSahate, niSahate, viSahate / pariSkaroti, viSkiraH / asoGeti kim ? parisoDhaH, mA parisISivat, mA parisISahat // 48 // stu-svajazcA'Ti navA / 2349 // pari-ni-veH parasya stu-svorasoGa-sivU-saha-ssaTAM ca so'Ti sati 'S vA' Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam syAt / paryaSTaut, paryastIt; nyaSTot, nyastIt; vyaSTaut, vyastIt / paryaSvajat, paryasvajat; nyaSvajat, nyasvajat, vyaSvajat, vyasvajat / paryaSIvyat, paryasIvyat; nyaSIvyat, nyasIvyat; vyaSIvyat, vyasIvyat / paryaSahata, paryasahata; nyaSahata, nyasahata, vyaSahata, vyasahata / paryaSkarot, paryaskarot / asoGasivUsahetyeva - paryasoDhayat, paryasISivat, paryasISahat // 49 // nirabhyanozca syandasyA'prANini / 2 / 3 // 50 // ebhyaH pari-ni-vezca parasyA'prANikartRkArthavRtteH syandaH saH 'S vA' syAt / niHSyandate, niHsyandate; abhiSyandate, abhisyandate; anuSyandate, anusyandate; pariSyandate, parisyandate; niSyandate, nisyandate; viSyandate, visyandate tailam / aprANinIti kim ? parisyandate matsyaH // 50 // . veH skando'ktayoH / 2 / 3 / 51 // vipUrvasya skandaH saH 'S vA' syAt, na cet kta-ktavatU syAtAm / viSkantA, viskantA / aktayoriti kim ? viskannaH, viskanavAn // 51 // preH.2||3||52|| pareH skandaH saH 'S vA' syAt / pariSkantA, pariskantA, pariSkaNNaH, pariskannaH // 52 // nirneH sphura-sphuloH / 2 / 3 / 53 // AbhyAM parayoH sphura-sphuloH saH 'S vA' syAt / niHSphurati, niHsphurati, niSphurati, nisphurati; niHSphulati, niHsphulati; niSphulati, nisphulati // 53 // veH / 2 / 3 / 54 // veH parayoH sphura-sphuloH saH 'e vA' syAt / viSphurati, visphurati; viSphulati, visphulati // 54 // Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam / skabhnaH / 23 / 55 // veH skannaH saH 'S nityam' syAt / viSkamnAti // 55 // nira-duHsu-veH sama-sUteH // 2 // 3 // 56 // ebhyaH parasya sama-sUtyoH saH 'S' syAt / niHSamaH, duHSamaH, suSamaH, viSamaH, niHSUtiH, duHSUtiH, suSUtiH, viSUtiH // 56 // __ avaH svapaH / 2 / 3 / 57 // nir-duHsu-vipUrvasya vahInasya svapeH saH 'e' syAt / niHSuSupatuH, duHSuSupatuH, suSuSupatuH, viSuSupatuH / ava iti kim ? duHsvapnaH // 57 // prAdurupasargAdyasvare'steH / 2 / 3 / 58 // prAdurupasargasthAcca nAmyAdeH parasyA-'steH so yAdau svarAdau ca pare 'Sa' syAt / prAduHSyAt, viSyAt, niSyAt; prAduHSanti, ,viSanti, niSanti / yasvara iti kim ? prAduHstaH // 5 // na ssaH / 23 / 59 // kRtadvitvasya sasya 'S na' syAt / supissyate // 59 // sico yaGi / 2 / 3 / 60 // sicaH so yaGi 'S na' syAt / sesicyate // 60 // gatau sedhaH / 2 / 3 / 61 // gatyarthasya sedhaH saH 'S na' syAt / abhisedhati gAH / gatAviti kim ? niSedhati pApAt // 61 // sugaH sya-sani / 2 / 3 / 62 // sunoteH saH sye sani ca 'e na' syAt / abhisoSyati, susUSate kvip - susUH // 2 // Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 87 . zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam ra-ghRvarNAnno Na ekapade'nantyasyA-'la-ca-Ta-tavarga-za-sAntare / / 3 / 63 // ebhyaH parasyaibhiH sahakasminneva pade sthitasyA'nantyasya 'no NaH' syAt / laca-Ta-tavargAn za-sau ca muktvA'nyasminnimitta-kAryiNorantare'pi / tIrNam, puSNAti, nRNAm, nRNAm, karaNam, bRMhaNam, arkeNa / ekapada iti kim ? agnirnayati, carmanAsikaH / anantyasyeti kim ? vRkSAn / lAdivarjanaM kim ? viralena, mUrchanam, dRDhena, tIrthena, razanA, rasanA // 63 // pUrvapadasthAnAmnyagaH / 2 / 3 / 64 // gantavarjapUrvapadasthAd ra-varNAt parasyottarapadasthasya 'no N' syAt saMjJAyAm / guNasaH kharaNAH, zUrpaNakhA / nAmnIti kim ? meSanAsikaH / aga iti kim ? Rgayanam // 64 / / nasasya / 2 / 3 // 65 // pUrvapadasthAd ra-varNAt parasya nasasya 'no N' syAt / praNasaH // 65 // niSpA-'gre-'ntaH-khadira-kAyA-''mra-zarekSu-plakSa-pIyukSA _ bhyo vanasya / 2 / 3166 // nirAdibhyaH parasya vanasya 'no N' syAt / nirvaNam, pravaNam, agrevaNam, antarvaNam, khadiravaNam, kAryavaNam, AmravaNam, zaravaNam, ikSuvaNam, plakSavaNam, pIyukSAvaNam // 66 // . dvi-trisvarauSadhi-vRkSebhyo navA'nirikAdibhyaH / 2 / 3 / 67 // dvisvarebhyastrisvarebhyazcerikAdivarjebhya oSadhi-vRkSavAcibhyaH parasya vanasya 'no Na vA' syAt / dUrvAvaNam, dUrvAvanam; mASavaNam, mASavanam; nIvAravaNam, nIvAravanam / vRkSa - zigruvaNam, zigruvanam; zirISavaNam, zirISavanam / Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam irikAdivarjanaM kim ? irikAvanam // 67 // .... girinayAdInAm / 2 / 3 / 68 // eSAm 'no N vA' syAt / giriNadI, girinadI; tUryamANaH, tUryamAnaH // 68 // pAnasya bhAvakaraNe / 2 / 3 / 69 // pUrvapadasthAd rAdeH parasya bhAvakaraNArthasya pAnasya 'no N vA' syAt / kSIrapANaM kSIrapAnaM syAt / kaSAyapANaH kaSAyapAnaH kaMsaH // 69 // deze 2370 // pUrvapadasthAd rAdeH parasya dezaviSayasya pAnasya 'no N nityam' syAt / kSIrapANA uzInarAH / deza iti kim ? kSIrapAnA goduhaH // 70 // grAmA'grAtriyaH / 2 / 3 / 71 // AbhyAM parasya niyo 'no N' syAt / grAmaNIH, agraNIH // 71 // vAhyAd vAhanasya / 2 / 3 / 72 // vAhyavAcino rAdimataH pUrvapadAt parasya vAhanasya 'no N' syAt / ikSuvAhaNam / vAhyAditi kim ? suravAhanam // 72 // ___ ato'hunasya / 2 / 3 / 73 // rAdimato'dantAt pUrvapadAt parasyA'hnasya 'no N' syAt / pUrvAhnaH / ata iti kim ? durahnaH / ahnasyeti kim ? dIrghAhnI zarat // 73 // caturhAyanasya vayasi / 2 / 374 // AbhyAM pUrvapadAbhyAM parasya hAyanasya 'no N' syAt, vayasi gamye / caturhAyaNo vatsaH, trihAyaNI vaDavA / vayasIti kim ? caturhAyanA zAlA // 74 // vottarapadAntana-syAderayuva-pakvA-'naH / 2 / 375 // pUrvapadasthAd rAdeH parasya uttarapadAntabhUtasya nA''gamasya syAdezca 'no N vA' Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 89 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam syAt, ced yuvan-pakvA-'hansambandhI na syAt / vrIhivApiNI, vrIhivApinau; mASavApANi, mASavApAni; vrIhivApeNa, vrIhivApena / yuvAdivarjanaM kim ? AryayUnA, prapakvAni, dIrghAhnI zarat // 75 // kavargakasvaravati / 2 / 376 // pUrvapadasthAd rAdeH parasya kavargavatyekasvaravati cottarapade sati, uttarapadAtasya nAgamasya syAdezca 'no Na' syAt, na cedasau pakvasya / svargakAmiNau, vRSagAmiNau; brahmahaNau, yUSapANi / apakvasyetyeva - kSIrapakvena // 76 / / __adurupasargAntaro Na-hinu-mInA''neH / 2 / 377 // durvopasargasthAdantaH zabdasthAcca rAdeH parasyaiSAm 'no N' syAt / Neti NopadezA dhAtavaH- praNamati, pariNAyakaH, antarNayati / hinu- prahiNutaH / mInA- pramINItaH / Ani prayANi / aduriti kim ? durnayaH // 77 // nazaH zaH / 2 / 3 / 78 // adurupasargAntaHsthAd rAdeH parasya nazaH zantasya 'no Na' syAt / praNazyati, antarNazyati / za iti kim ? pranakSyati // 7 // ne-mA-dA-pata-pada-nada-gada-vapI-vahI-zamU-ciga-yAti vAti-drAti-psAti-syati-hanti-degdhau / 2 / 379 // adurupasargAntaHsthAd rAdeH parasyopasargasya ne! mAGAdiSu pareSu 'Na' syAt / praNimimIte, pariNimayate / praNidadAti, pariNidayate, praNidadhAti / praNipatati / pariNipadyate / praNinadati / praNigadati / praNivapati / praNivahati / praNizAmyati / praNicinoti / praNiyAti / praNivAti / praNidrAti / praNipsAti / praNisyati / praNihanti / praNidegdhi / antarNimimIte // 79 // __ aka-khAdyaSAnte pAThe vA / / 3 / 80 // Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 90 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam dhAtupAThe ka-khAdiH SAntazca yo dhAtustAbhyAmanyasmin dhAtau pare'durupasargAntaHsthAd rAdeH parasya ne! 'Na vA' syAt / praNipacati, pranipacati / akakhAdIti kim ? pranikaroti, pranikhanati / aSAnta iti kim ? pranidveSTi / pATha iti kim ? pranicakAra // 8 // . dvitve'pyantepyaniteH, parestu vA / 2 / 3 / 81 // adurupasargAntaHsthAd rAdeH parasyA'nite! dvitvA-'dvitvayorantA-'nantayozca 'Na' syAt, paripUrvasya tu vA syAt / prANiNiSati, parANiti, he prANa ! / paryaNiNiSati, paryaniniSati; paryaNiti, paryaniti; he paryaN !, he paryan ! // 8 // hanaH / 2 / 3182 // adurupasargAntaHsthAd rAdeH parasya hante! 'Na' syAt / prahaNyate, antahaNyate // 82 // va-mivA / 2 / 3 / 83 // adurupasargAntaHsthAd rAdeH parasya 'hanterno v-moH parayorNa vA' syAt / prahaNvaH, prahanvaH; prahaNmi, prahanmi; antarhaNvaH antarhanvaH; antarhamaH, antarhanmaH / / 83 // nisa-nikSa-nindaH kRti vA / 2 / 3 / 84 // adurupasargAntaHsthAd rAdeH parasya nisAdidhAto! 'Na vA' syAt, kRtpratyaye / praNiMsanam, pranisanam, praNikSaNam, prnikssnnm| praNindanam, pranindanam / kRtIti kim ? praNiste // 84 // svarAt / 2 / 3 / 85 // adurupasargAntaHsthAd rAdeH parasya svarAduttarasya kRto 'no N syAt / prahANaH, prahINaH // 85 // Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam nAmyAdereva ne / 2 / 3 / 86 // madurupasargAntaHsthAd - rAdeH parasya nA''game sati nAmyAdereva dhAtoH parasya svarAduttarasya kRtasya 'no N' syAt / prekSaNam, roGgaNam, preGgaNIyam / sAnyAderiti kim ? pramaGganam // 86 // . vyaJjanAde myupAntyAd vA / 2 / 3 / 87 // adurupasargAntaHsthAd rAdeH paro yo vyaJjanAdi myupAntyo dhAtustataH parasya kRtaH svarAtparasya 'no N vA' syAt / pramehaNam, pramehanam / vyaJjanAderiti kim ? prohaNam / nAmyupAntyAditi kim ? pravapaNam, pravahaNam / svarAdityeva - prabhugnaH / adurityeva- durmohanaH / la-ca-TAdivarjanaM kim ? prabhedanam, prabhojanam / "svarAd (2,3,85)" ityanena nityaprApte vibhASeyam / / 87 / / rvA / 2 / 3 / 88 // adurupasargAntaHsthAd rAdeH parasya prayantasya dhAtorvihitasya svarAtparasya kRto 'no N vA' syAt / pramaGgaNA, pramaGganA / vihitavizeSaNaM kim ? prayApyamANaH prayApyamAna iti kyAntare'pi syAt // 88 // . nirviNNaH / 2 / 3 / 89 // nirvideH sattA-lAbha-vicArArthAt parasya ktasya 'no Natvam' syAt / nirviNaH / / 89 // / na khyA-pUga-bhU-bha. -kama-gama-pyAya-vepo'Nezca / 2 / 3 / 90 // adurupasargAntaHsthAd rAdeH parebhyaH khyAdibhyo'Nyanta-NyantebhyaH parasya kRto 'no N na' syAt / prakhyAnam, prakhyApanam / prapavanam, prapAvanam / prabhavanam, prabhAvanA / prabhAyamAnam, prabhApanA / prakAminau, prakAmanA / apragamaniH, pragamanA / prapyAnaH, prapyAyanA / pravepanIyam, pravepanA // 90 // Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam deze'ntaro'yana-hanaH / 2 / 3 / 91 // antaHzabdAtparasyA'yanasya hantezca 'no deze'rthe N na' syAt / antarayano'ntarhanano vA dezaH / deza iti kim ? antarayaNam, antarhaNyate // 91 // SAt pade / 2 / 3 / 92 // pade parato yaH SastataH parasya 'no N na' syAt / sarpiSmAnam / pada iti kim ? sarpiSkeNa // 92 // pade'ntare'nA''Gvataddhite / 2 / 3 / 93 // AGantaM taddhitAntaM ca muktvA'nyasmin pade nimitta-kAryiNorantare 'no N na' syAt / prAvanaddham, roSabhImamukhena / anAGIti kim ? prANaddham / ataddhita iti kim ? ArdragomayeNa // 13 // hano ghi 2 / 3 / 94 // hante! ghi nimittakAryiNorantare sati 'N na' syAt / zatrughnaH // 94 // nRteryaGi / 2 / 3 / 95 // nRte! yaviSaye 'Na na' syAt / narInRtyate, narinarti / yaGIti kim ? hariNI nAma kazcit // 95 // kSubhnAdInAm / 2 / 3 / 96 // eSAm 'no N na' syAt / kSumnAti, AcAryAnI // 16 // pAThe dhAtvAderNo naH / 2 / 3 / 97 // pAThe dhAtvAde- 'rNo naH' syAt / nayati / pATha iti kim ? NakArIyati / Aderiti kim ? bhaNati // 97 / / SaH so'STrayai-SThiva-pvaSkaH / / 3 / 98 // pAThe dhAtvAdeH 'SaH saH' syAt, na tu STyai-SThiva-SvaSkA sambandhI syAt / Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam sahate / Aderityeva - laSati / STyAdivarjanaM kim ? STyAyati, SThIvyati, SvaSkate // 98 // . R-ra la-laM kRpo'kRpITAdiSu / 2 / 3 / 99 // 'kRpeqata lat, rasya ca l syAt, na tu kRpITAdiviSayasya / klapyate, klaptaH; kalpate, kalpayati / akRpITAdiSviti kim ? kRpITam, kRpANaH // 99 / / upasargasyA-'yau / 2 / 3 / 100 // upasargasthasya 'rasyA'yau dhAtau pare l' syAt / plAyate, putyayate // 10 // gro yaGi / 2 / 3 / 101 // yaGi pare girate 'ro l' syAt / nijegilyate // 101 // navA svare / 2 / 3 / 102 // gro raH svarAdau pratyaye pare vihitasya 'l vA' syAt / gilati, girati; nigAlyate, nigAryate / vihitavizeSaNaM kim ? giraH // 102 // pare-'Gka-yoge / 2 / 3 / 103 // paristhasya ro ghAdau pare 'la vA' syAt / palighaH, parighaH; palyaGkaH, paryaGkaH; paliyogaH, pariyogaH // 103 // RphiDAdInAM uzca laH / 2 / 3 / 104 // eSAm 'R-ro la-lau Dasya ca l vA' syAt / laphiDaH, laphilaH; RphiDaH, RphilaH; latakaH, RtakaH; kapalikA, kaparikA // 104 // japAdInAM po vaH / 2 / 3 / 105 // eSAm 'po vo vA' syAt / javA, japA; pArAvataH, pArApataH / / 105 // ityAcAryazrIhemacandraviracitAyAM siddhahemacandrAbhidhAnasvopajJazabdAnuzAsana laghuvRttau dvitIyasyAdhyAyasya tRtIyaH pAdaH samAptaH / 2 / 3 // Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam mUlarAjAsidhArAyAM nimagnA ye mahIbhujaH / unmajjanto vilokyante svargaGgAjaleSu te // 7 // . . -----xox ------- (caturthaH pAdaH) striyAM nRto'svasrAderDIH / 2 / 4 / 1 // strIvRtternAntAd RdantAcca svanAdivarjAd 'GIH' syAt / rAjJI; atirAjJI, kI / striyAmiti kim ? paJca nadyaH / asvasrAderiti kim ? svasA, duhitA / / 1 / / adhAtUdraditaH / 2 / 4 / 2 // adhAturya udid Rdicca tadantAt strIvRtte- 'rDIH' syAt / bhavatI, atimahatI, pacantI / adhAtviti kim ? sukan strI // 2 // aJcaH / 2 / 4 / 3 // aJcantAt striyAM 'GIH' syAt / prAcI, udIcI // 3 // Na-svarA-'ghoSAd vano razca / 2 / 4 / 4 // etadantAd vihito yo van tadantAt striyAM 'DIH' syAt, tadyoge vano'ntasya razca' / avAvarI, dhIvarI, merudRzvarI / Na-svarA-'ghoSAditi kim ? sahayudhvA strI / vihitavizeSaNaM kim ? zarvarI // 4 // vA bahuvrIheH / 2 / 4 / 5 // ga-svarA-'ghoSAd vihito yo van tadantAd bahuvrIheH striyAM- 'GIrvA' syAt, razcAntasya / priyAvAvarI, priyAvAvA / bahudhIvarI, bahudhIvA / bahumerudRzvarI, bahumerudRzvA / / 5 / / Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsidbhahemacandrazabdAnuzAsanam vA pAdaH / 2 / 4 // 6 // bahuvrIhestaddhetukapAcchabdAntAt striyAM 'GIrvA' syAt / dvipadI, dvipAt / bahuvrIhinimitto yaH pAd iti vizeSaNAdiha na syAt- pAdamAcaSTe kvipi pAd, trayaH pAdo'syAH- tripAt // 6 // UnaH / 2 / 47 // UdhannantAd bahuvrIheH striyAM 'DIH' syAt / kuNDodhnI // 7 // ___ azizoH // 2 // 48 // azizu iti bahuvrIheH striyAM 'DIH' syAt / azizvI // 8 // saMkhyAderhAyanAd vayasi / 2 / 4 / 9 // saMkhyAderhAyanAntAd bahuvrIheH striyAM "DIH syAt, vayasi gamye' / trihAyaNI, caturhAyaNI vaDavA / vayasIti kim ? caturhAyanA zAlA // 9 // dAmnaH / 2 / 4 / 10 // saMkhyAdemannantAd bahuvrIheH striyAM 'DIH' syAt / dvidAmnI / saMkhyAderityevauddAmAnaM pazya // 10 // . ano vA / 2 / 4 / 11 // anantAd bahuvrIheH striyAM 'GIrvA' syAt / bahurAiyo, bahurAje, bahurAjAnau // 11 // nAmni / 2 / 4 / 12 // annantAd bahuvrIheH striyAM 'saMjJAyAM nityaM GIH' syAt / adhirAjJI, surAjJI nAma grAmaH // 12 // . nopAntyavataH / 2 / 4 / 13 // yasyopAntyalug nAsti tasmAdannantAd bahuvrIheH striyAM 'DIna' syAt / suparvA, suzarmA / upAntyavata iti kim ? bahurAjJI / / 13 / / Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam manaH / 2 / 4 / 14 // mannantAt striyAM 'DIna' syAt / sImAnau // 14 // tAbhyAM vA-''p Dit / 2 / 4 / 15 // mannantAd bahuvrIhezvA'nantAt striyAm 'Apa vA syAt, sa ca Dit' / sIme, suparveH pakSe-sImAnau, suparvANI // 15 // ajAdeH / 2 / 4 / 16 // ajAdestasyaiva striyAm 'Apa' syAt / ajA, bAlA, jyeSThA, kruJcA // 16 // Rci pAdaH pAtpade / 2 / 4 / 17 // kRtapAdbhAvapAdasya Rcyarthe 'pAtpadeti nipAtyate' / tripadA, tripAd, gAyatrI / RcIti kim ? dvipAt, dvipadI ||17|| __ Ata / 2 / 4.18 // akArAntAt striyAm 'Apa' syAt / khaTvA, yA, sA // 18 // gaurAdibhyo mukhyAnkIH / 2 / 4 / 19 // gaurAdigaNAnmukhyAt striyAM 'DIH' syAt / gaurI, zabalI / mukhyAditi kim ? bahunadA bhUmiH // 19 // aNajeyekaNa-naJ-sna-TitAm / 2 / 4 // 20 // aNAdInAM yo't tadantAtteSAmeva striyAM 'DIH' syAt / aupagavI, baidI, sauparNeyI, AkSikI, straiNI, pauMsnI, jAnudanI // 20 // vayasyanantye / 2 / 4 / 21 // .. / kAlakRtA zarIrAvasthA vayastasminnacarame vartamAnAdakArAntAt striyAM 'DIH' syAt / kumArI, kizorI, vadhUTI / anantya itiM kim ? vRddhA // 21 // dvigoH samAhArAt / 2 / 4 / 22 // Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 97 ta sarvato mAnaM pA striyAM 'DoH' syAt / / paJcAzyA / taddhitaluka. zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam samAhAradvigoradantAt striyAM 'DIH' syAt / paJcamUlI, dazarAjI // 22 // parimANAt taddhitalukyabistA''citakambalyAt / 2 / 4 // 23 // paritaH sarvato mAnaM parimANaM rUDheH prasthAdi, bistAdivarjaparimANAtAd dvigoradantAt taddhitaluki striyAM 'DIH' syAt / dvAbhyAM kuDavAbhyAM krItA dvikuDavI / parimANAditi kim ? paJcabhirazvaH krItA paJcAzvA / taddhitalukIti kim ? dvipaNyA / bistAdivarjanaM kim ? dvibistA, dvyAcitA, dvikambalyA // 23 // kANDAt pramANAdakSetre / 2 / 4 / 24 // pramANavAcikANDAntAdakSetraviSayAd dvigostaddhitaluki striyAM 'GIH' syAt / AyAmaH pramANam, dve kANDe pramANamasyAH dvikANDI rajjuH / pramANAditi kim ? dvikANDA zATI / akSetra iti kim ? dvikANDA kSetrabhaktiH // 24 // puruSAd vA / 2 / 4 // 25 // pramANavAcipuruSAntAd dvigostaddhitaluki striyAM 'IrvA' syAt / dvipuruSI dvipuruSA parikhA / taddhitalukItyevaH paJca puruSAH samAhRtAH paJcapuruSI // 25 // revata-rohiNAd bhe / 2 / 4 / 26 // AbhyAM nakSatravRttibhyAM striyAM 'DIH' syAt / revatI, rohiNI, revatyAM jAtA revatI / bha iti kim ? revatA // 26 // nIlAt prANyauSadhyoH // 2 // 4 // 27 // prANinyauSadhau ca nIlAt striyAM 'DIH' syAt / nIlI gauH, nIlI auSadhiH, nIlA'nyA // 27 // ktAca nAmni vA / 2 / 4 / 28 // nIlagat ktAntAcca striyAM saMjJAyAM 'DIrvA' syAt / nIlI, nIlA; pravRddhavilUnI, pravRddhavilUnA // 28 // Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam kevala-mAmaka-bhAgadheya-pApA-'para-samAnA-''ryakRta-suma gala-bheSajAt / 2 / 4 / 29 // ebhyo nAmni striyAM 'GIH' syAt / kevalI jyotiH, mAmakI, bhAgadheyI, pApI, aparI, samAnI, AryakRtI, sumaGgalI, bheSajI / nAmnItyeva-kevalA // 29 // bhAja-goNa-nAga-sthala-kuNDa-kAla-kuza-kAmuka-kaTa-kabarAt pakvA-''vapana-sthUlA-'kRtrimA-'matra-kRSNA-''yasI riMsu-zrINi-kezapAze / 2 / 4 / 30 // ebhyo yathAsaMkhyaM pakvAdiSvartheSu striyAM 'nAmni GIH' syAt / bhAjI pakvA cet, bhAjA'nyA / goNI Avapanam, goNA'nyA / nAgI sthUlA, naagaa'nyaa| sthalI akRtrimA, sthalA'nyA / kuNDI amatram, kuNDA'nyA / kAlI kRSNA, kAlA'nyA / kuzI AyasI, kuzA'nyA / kAmukI riraMsuH, kAmukA'nyA / kaTI zroNiH, kaTA'nyA / kabarI kezapAzaH, kabarA'nyA // 30 // navA zoNAdeH / 2 / 4 // 31 // zoNAdeH striyAM 'DIrvA' syAt / zoNI, zoNA; caNDI, caNDA // 31 // ito'ktyarthAt // 2 // 4 // 32 // ktyarthapratyayAntavarjAd idantAt striyAM 'GIrvA syAt / bhUmI, bhUmiH; dhUlI, dhUliH / aktyAditi kim ? kRtiH, akaraNiH, hAniH // 32 // paddhateH / 2 / 4 / 33 // asmAt striyAM 'GIrvA' syAt / paddhatI, paddhatiH // 33 / / zakteH zastre / 2 / 4 // 34 // asmAcchastre striyAM 'DIrvA' syAt / zaktI, zaktiH / zastra iti kim ? zaktiH- sAmarthyam // 34 // Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam - svarAduto guNAdakharoH / 2 / 4 // 35 // svarAt paro ya ut tadantAd guNavacanAt kharuvarjAt striyAM 'GIrvA' syAt / paTvI, paTuH / vibhvI, vibhuH / svarAditi kim ? pANDurbhUmiH / guNAditi kim ? AkhuH strI / akharoriti ? kharuriyam // 35 // zyetaita-harita-bharata-rohitAd varNAt to nazca / 2 / 4 // 36 // ebhyo varNavAcibhyaH striyAM 'GIrvA syAt tadyoge to na ca' / zyenI, zyetA; enI, etA; hariNI, haritA; bharaNI, bharatA; rohiNI, rohitA / varNAditi kim ? zyetA, etA // 36 // knaH palitA-'sitAt / 2 / 4 / 37 // ta iti ceti cA-'nuvartate, AbhyAM striyAM 'GIrvA syAt, tadyoge taH knaH' / paliknI, palitA; asiknI, asitA // 37 // [2 / 4 / 38 // asaha-naJ-vidyamAnapUrvapadAt svAGgAdakroDAdibhyaH sahAdivarjapUrvapadaM yat svAGgaM tadantAt kroDAdivarjAd adantAt striyAM 'DIrvA' syAt / pInastanI, pInastanA; atikezI, atikezA mAlA / sahAdivarjanaM kim ? sahakezA, akezA, vidyamAnakezA / kroDAdivarjanaM kim ? kalyANakroDA, pInagudA, dIrghavAlA / svAGgAditi kim ? bahuzophA, bahujJAnA, bahuyavA // 38 // (2 / 4 / 39 // nAsikodaroSTha-jayA-danta-karNa-zRGgA-'Gga-gAtra-kaNThAt sahAdivarjapUrvapadebhya ebhyaH svAGgebhyaH striyAM 'GIrvA' syAt / tuGganAsikI, tuGganAsikA; kRzodarI, kRzodarA; bimboSTI, bimboSThA; dIrghajaGghI, dIrghajaGghA; samadantI, samadantA; cArukarNI, cArukarNA; tIkSNazRGgI, tIkSNazRGgA; mRdvaGgI, mRdvaGgAH sugAtrI, sugAtrA; sukaNThI, sukaNTA / pUrveNa siddhe niyamArthamidana, tena bahusvarasaMyogopAntyebhyo'nyebhyo bhA bhUta-sulalATA, supAvA ||31|| Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam nakha-mukhAdanAmni / 2 / 4140 // .. sahAdivarjapUrvapadAbhyAM svAGgAbhyAmAbhyAm asaMjJAyAmeva striyAM GIrvA' syAt / zUrpanakhI, zUrpanakhA; candramukhI, candramukhA / anAmnIti kim ? zUrpaNakhA, kAlamukhA // 40 // pucchAt / 2 / 4 / 41 // sahAdivarjapUrvapadAt svAGgAt pucchAt. striyAM 'DIrvA' syAt / dIrghapucchI dIrghapucchA // 41 // kabara-maNi-viSa-zarAdeH / 2 / 4 // 42 // etatpUrvapadAt pucchAt striyAM 'DInityam' syAt / kabarapucchI, maNipucchI, viSapucchI, zarapucchI // 42 // pakSAcopamAnA''deH / 2 / 4 / 43 // upamAnapUrvAt pakSAt pucchAcca striyAM 'DIH' syAt / ulUkapakSI zAlA, ulUkapucchI senA // 43 // krItAt karaNAdeH / 2 / 4 / 44 // karaNAdeH krItAntAdadantAt striyAM 'DIH' syAt / azvakrIti, manasAkrIti / Aderiti kim ? azvena krItA // 44 // tAdalpe / 2 / 4 // 45 // ktAntAt karaNAderalpe'rthe striyAM 'DIH' syAt / abhraviliptI dyauH, alpAbhretyarthaH / alpa iti kim ? candanAnuliptA strI // 45 // svAGgAdeskRta-mita-jAta-pratipannAd bahuvrIheH / / 4 / 46 // svAGgAdeH kRtAdivarjAt ktAntAd bahuvrIheH striyAM 'DIH' syAt / zaGkhabhitrI, UrubhinnI / kRtAdivarjanaM kim ? dantakRtA, dantamitA, dantajAtA, Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsidbhahemacandrazabdAnuzAsanam 101 dantapratipannA // 46 // anAcchAdajAtyAdernavA // 2 // 4 // 47 // AcchAdavarjA yA jAtistadavayavAt kRtAdivarjAt ktAntAd bahuvrIheH striyAM 'kIrvA syAt / zAGgarajagdhI, zAGgarajagdhA / AcchAdavarjanaM kim ? vastracchannA / jAtyAderiti kim ? mAsayAtA / akRtAdyantAdityeva- kuNDakRtA // 47 // . patyunaH / 2 / 4 // 48 // patyantAd bahuvrIheH striyAM 'DIrvA syAt, tadyoge'ntasya na ca' / dRDhapatnI, dRDhapatiH / mukhyAdityeva- bahusthUlapatiH purI // 48 // . sAdeH / 2 / 4 // 49 // sapUrvapadAt patyantAt striyAM 'DIrvA syAt, tadyoge'ntasya n ca' / grAmasya patiH grAmapalI , grAmapatiH / sAderiti kim ? patiriyam, grAmasya patiriyam // 49 // sapatnyAdau 21450 // - [ // 50 // ] eSu patizabdAt striyAM 'DIH' syAt, antasya na ca' / sapalI, ekapalI / UDhAyAm / 2 / 4 / 51 // patyuH pariNItAyAM striyAM 'DIH syAt, na cA'ntasya' / patnI, vRSalasya palI // 51 // pANigRhItIti / 2 / 4 / 52 // pANigRhItItiprakArAH zabdA UDhAyAM striyAM 'DyantA nipAtyante' / pANigRhItI, karagRhItI / UDhAyAmityeva - pANigRhItA'nyA // 52 // pativalyantarvalyau bhAryA-garbhiNyoH / 2 / 4 // 53 // bhAryA- avidhavA strI, tasyAM garbhiNyAM ca yathAsaMkhyam 'etau nipAtyete' / Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam pativalI, antarvanI // 53 // jAterayAnta-nityastrI-zUdrAt / 2 / 454 // jAtivAcino'dantAt striyAM 'DIH' syAt, na tu yAnta-nityastrI-zUdrAt / kukkuTI, vRSalI, nADAyanI, kaThI / jAteriti kim ? muNDA / yAntavarjana kim ? kSatriyA / nityastrIvarjanamiti kim ? khaTvA / zUdravarjanaM kim ? zUdrA / Adityeva - AkhuH // 54 // pAka-karNa-parNavAlAntAt / 2 / 4 / 55 // pAkAdyantAyA jAteH striyAM 'DIH' syAt / odanapAkI, AkhukarNI, mudgaparNI, govAlI / jAterityeva- bahupAkA yavAgUH // 55 // asat-kANDa-prAnta-zataikAcaH puSpAt / 2 / 4 / 56 // sadAdivarjebhyaH paro yaH puSpazabdastadantAjjAteH striyAM 'DIH' syAt / shngkhpusspii| sadAdivarjanaM kim ? satpuSpA, kANDapuSpA, prAntapuSpA, zatapuSpA, ekapuSpA, prAkpuSpA // 56 // asam-bhastrA-'jinaka-zaNa-piNDAt phalAt / 2 / 4 / 57 // samAdivarjebhyo yaH phalazabdastadantAjjAteH striyAM 'DIH' syAt / dAsIphalI / samAdipratiSedhaH kim ? saMphalA, bhastrAphalA, ajinaphalA, ekaphalA, zaNaphalA, piNDaphalA oSadhiH // 57 // ___ anajo mUlAt / 2 / 4 / 58 // navarjAt paro yo mUlazabdastadantAjjAteH striyAM 'DIH' syAt / darbhamUlI, zIrSamUlI / anaJa iti kim ? amUlA // 58 // . ___dhavAd yogAdapAlakAntAt / 2 / 459 // dhavo-bhartA, tadvAcinaH sambandhAt strIvRtteH pAlakAntazabdavarjAt 'GIH' syAt / Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 103 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam praThI, gaNakI / dhavAditi kim ? prasUtA / yogAditi kim ? devadatto dhavaH, devadattA strI svataH / apAlakAntAditi kim ? gopAlakasya strI gopAlikA / Adityeva-sahiSNoH strI sahiSNuH // 59 // pUtakratu-vRSAkapyagni-kusita-kusIdAdai ca / 2 / 4 / 60 // ebhyo dhavavAcibhyastadyogAt strIvRttibhyo 'DIH syAt , GIyoge caiSAmairantasya' / pUtakratAyI, vRSAkapAyI, agnAyI, kusitAyI, kusIdAyI // 60 // manorau ca vA / 2 / 4 / 61 // dhavavRttermanoryogAt strIvRtte- 'marvA syAt, GIyoge cAsya auraizcAntasya' / manAvI, manAyI, manuH // 61 // . varuNendra-rudra-bhava-zarva-mRDAdAn cAntaH / 2 / 4 / 62 // ebhyo dhavavAcibhyo yogAt strIvRttibhyo 'DIH syAt, GIyoge An cAntaH' / varuNAnI, indrANI, rudrANI, bhavAnI, zarvANI, mRDAnI // 62 / / ____ mAtulA-''cAryopAdhyAyAd vA / 2 / 4 / 63 // ebhyo dhavavAcibhyo yogAt strIvRttibhyo 'GIH syAt, GIyoge cA-''nanto vA' / mAtulAnI, mAtulI; AcAryAnI, AcArTI; upAdhyAyAnI upAdhyAyI // 63 / / - sUryAd devatAyAM vA (2 / 4164 // sUryAd dhavavAcino yogAd devatAstrIvRtte 'marvA syAt, GIyoge cA-''nataH' / sUryANI, sUryA / devatAyAmiti kim ? mAnuSI sUrI // 64 // yava-yavanA-'raNya-himAd doSa-lipyuru-mahattve / 2 / 4 / 65 // ebhyo yathAsaMkhyaM doSAdau gamye striyAM 'GIH' syAt, GIyoge cA-''nantaH' / yavAnI, yavanAnI lipiH, araNyAnI, himAnI // 65 // Arya-kSatriyAd vA / 2 / 4 / 66 // Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam AbhyAM striyAM 'GIrvA syAt, GIyoge cA''nantaH' / AryANI, AryA; kSatriyANI, kSatriyA // 66 // yatro DAyana ca vA / / 4 / 67 // yajantAt striyAM 'DIH syAt, GIyoge ca DAyananto vA' syAt / gArgI, gAAyaNI // 67 // - lohitAdizakalAntAt / 2 / 4 / 68 // lohitAdeH zakalAntAt yajantAt striyAM 'DIH syAt, tadyoge ca DAyanantaH' / lauhityAyanI, zAkalyAyanI // 6 // SA-'vaTAdvA / 2 / 4 / 69 // SAntAd avaTAcca yajantAt striyAM 'TIrvA syAt, DIyoge ca DAyanantaH' / pautimASyAyaNI, pautimASyA; AvaTyAyanI, AvaTyA // 69 // kauravya-mANDUkA-''sureH / 2 / 470 // ebhyaH striyAM 'GIH syAt, GIyoge ca DAyanantaH' / kauravyAyaNI, mANDUkAyanI, AsurAyaNI // 70 // iJa itaH / 2 / 471 // iJantAd idantAt striyAM 'DIH' syAt / sautaGgamI / ita iti kim ? kArISagandhyA // 71 // nurjAtaH / 2 / 472 // manuSyajAtivAcina idantAt striyAM 'DIH' syAt / kuntI, dAkSI / ita ityevadarat / nuriti kim ? tittiriH / jAteriti kim ? niSkauzAmbiH // 72 // uto'prANinazvA'yu-rajjvAdibhya UG / 2 / 473 // udantAnRjAteraprANijAtivAcinazca striyAm 'UG syAt, na tu yvantAd Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam 105 rajjvAdibhyazca' / kurUH, brahmabandhUH; alAbUH, karkandhaH / uta iti kim ? vadhUH / aprANinazceti kim ? AkhUH / jAterityeva- paTuH strI / yurajjcAdivarjanaM kim ? adhvaryuH strI, rajjuH, hanuH // 73 // bAhvanta-kadru-kamaNDalomni / 2 / 474 // bAhvantAt kadru-kamaNDalubhyAM ca saMjJAyAM striyAm 'U' syAt / madrabAhUH, kadrUH, kamaNDalUH / nAmnIti kim ? vRttabAhuH // 74 // upamAna-sahita-saMhita-saha-sapha-vAma-lakSmaNAyUroH / 2 / 4 / 75 // etatpUrvapadAdUroH striyAm 'U' syAt / karabhorUH, sahitosaH, saMhitoruH, sahokaH, saphoraH, vAmorUH, lakSmaNorUH / upamAnAdyAderiti kim ? pInorUH // 75 // nArI-sakhI-pazU-zvazrU / 2 / 476 // ete 'jyantA UGantAzca nipAtyante' // 76 / / yUnastiH / 2 / 477 // yUnaH striyAM 'tiH' syAt / yuvatiH / mukhyAdityeva- niyU~nI / / 77|| anArSe vRddhe'Nijo bahusvara-gurUpAntyasyA-'ntasya SyaH 21478 // anArSe vRddhe vihitau yAvaNijau tadantasya sato bahusvarasya gurUpAntyasya nAmno-'ntasya 'SyaH' syAt / kArISagandhyA, bAlAkyA / anArSa iti kim ? vAsiSThI / vRddha iti kim ? AhicchatrI / aNiJa iti kim ? ArttabhAgI / bahusvareti kim ? dAkSI / gurUpAntyasyeti kim ? aupagavI / aNiantasya saMto bahusvarAdivizeSaNaM kim ? dauvAryA, auDulomyA // 78 // . kulAkhyAnAm / 2 / 4 / 79 // Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 . zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam kulamA''khyAyate yakAbhistAsAmanArSavRddhANijantAnAmantasya striyAM 'SyaH' syAt / pauNikyA, gauptyA / anArSa ityeva- gautamI / / 79 / / krauDyAdInAm / 2 / 4 / 80 // krauDi ityAdInAmaNiantAnAmantasya striyAM 'pyaH' syAt / krauDyA, lADyA // 8 // __ bhoja-sUtayoH kSatriyA-yuvatyoH / 2 / 4 / 81 // anayorantasya yathAsaMkhyaM kSatriyA-yuvatyoH striyAM 'SyaH' syAt / bhojyA kSatriyA, sUtyA yuvatiH / anyA tu bhojA, sUtA ||81|| daivayajJi-zaucivRkSi-sAtyamuni-kANThevidvervA / 2 / 4 / 82 // eSAm iJantAnAM striyAmantasya 'Syo vA' syAt / daivayajhyA, daivayajJI; zaucivRkSyA, zaucivRkSI; sAtyamugryA, sAtyamugrI; - kANThevijhyA, kANTheviddhI / / 82 // . ghyA putra-patyoH kevalayorIca tatpuruSe / 2 / 4 / 83 // mukhya AbantaH SyaH putra-patyoH kevalayoH parayostatpuruSe samAse 'Ic' syAt / kArISagandhIputraH, kArISagandhIpatiH / Syeti kim ? ibhyAputraH / kevalayoriti kim ? kArISagandhyAputrakulam / / 83 // bandhau bahuvrIhau / 2 / 4 / 84 // mukhya AbantaH Syo bandhau kevale pare 'bahuvrIhAvIc' syAt / kArISagandhIbandhuH / kevala ityeva-kArISagandhyAbandhukulam / mukhya ityeva atikArISagandhyAbandhuH // 84 // mAta-mAtR-gAtRke vA / 2 / 4 / 85 // mukhya AbantaH Syo mAtAdiSu kevaleSu pareSu 'bahuvrIhAvIj vA' syAt / Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam 107 kArISagandhImAtaH, kArISagandhyAmAtaH; kArISagandhImAtA, kArISagandhyAmAtA / kArISagandhImAtRkaH, kArISagandhyAmAtRkaH / / 85 / / asya iyAM luk / 2 / 4 / 86 // DyAM pare '-'sya luk' syAt / madracarI // 86 // matsyasya yaH / 2 / 4 / 87 // 'matsyasya yo GyAM luk' syAt / matsI // 87 / / vyanjanAt taddhitasya / 2 / 4 / 88 // vyaJjanAt parasya taddhitasya 'yo GyAM luk' syAt / . manuSI / vyaJjanAditi kim ? kArikeyI / taddhitasyeti kim ? vaizyI // 88 // sUryA-''gastyayorIye ca / 2 / 4 / 89 // anayo-'ryo jhyAmIye ca pratyaye luk' syAt / sUrI, AgastI, saurIyaH, AgastIyaH // 89 // ___tiSya-puSyayo bha'Ni / 2 / 4 / 90 // bham- nakSatram, tasyA'Ni pare'nayo-'yo luk' syAt / taiSI rAtriH, pauSamahaH / bhANIti kim ? taiSyazcaruH // 10 // .. Apatyasya kya-cyoH / 2 / 4 / 91 // vyaJjanAt parasyA''patyasya 'yaH kye ccau ca pare luk' syAt / gArgIyati, gArgAyate, gArgIbhUtaH / Apatyasyeti kim ? sAGkAzyIyati / vyaJjanAdityeva - kArikeyIyati // 91 // .. taddhitayasvare'nA''ti / 2 / 4 / 92 // vyaJjanAt parasyA''patyasya 'yo yAdAvAdAdivarjasvarAdau ca taddhite luk' syAt / gAryaH, gArgakam / Apatyasyetyeva- kAmpIlyakaH / taddhiteti kim ? Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam vAtsyena / anAtIti kim ? gAryAyaNaH // 92 // . bilvakIyAderIyasya / 2 / 4 / 93 // naDAdisthA bilvAdayaH, teSAM kIyapratyayAntAnAm 'Iyasya taddhitayasvare luk' syAt / bailvakAH, vaiNukAH / bilvakIyAderiti kim ? nADakIyaH // 13 // na rAjanya-manuSyayorake / 2 / 4 / 94 // anayo-'ryo'ke pare lug na' syAt / rAjanyAnAM samUho rAjanyakam, evaM mAnuSyakam // 14 // yAdergauNasyAkvipastaddhitalukyagoNI-sUcyoH / 2 / 4 / 95 // 'DyAdeH pratyayasya gauNasyAkvibantasya taddhitaluki luk syAt, na tu goNIsUcyoH' / saptakumAraH, paJcendraH, paJcayuvA, dvipaGguH / gauNasyeti kim ? avantI / akvipa iti kim ? paJcakumArI / agoNI-sUcyoriti kim ? paJcagoNiH, dazasUciH // 15 // ___gozcAnte hasvo'naMzisamAseyobahuvrIhau / 2 / 4 / 96 // gauNasyA'kvipo goGAdyantasya cAnte vartamAnasya 'hrasvaH' syAt, na cedasAvaMzisamAsAnta IyasvantabahuvrIhyanto vA / citraguH, niSkauzAmbiH, atikhaTvaH, atibrahmabandhuH / gauNasyetyeva- sugauH, rAjakumArI / akvipa ityeva- priyagauH, priyakumArI caitraH / gozceti kim ? atitantrIH / anta iti kim ? gokulam, kumArIpriyaH, kanyApuram / aMzisamAsAdivarjana kim ? arddhapippalI, bahuzreyasI nA // 16 // . kIbe / 2 / 4 / 97 // napuMsakavRtteH svarAntasya nAmno 'hrasvaH' syAt / kIlAlapam, atinu kulam // 97 // Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam 109 vedUto'navyaya-vRdIca-DIyuvaH pade / 2 / 4 / 98 // IdUtoruttarapade pare 'hrasvo vA' syAt na cetAvavyayau yvRtau Icau Dyau iyutsthAnau ca syAtAm / lakSmiputraH, lakSmIputraH; khalapuputraH khalapUputraH / avyayAdivarjanaM kim ? kANDIbhUtam, indrahUputraH, kArISagandhIputraH, gArgIputraH, zrIkulam, bhrUkulam // 18 // DyApo bahulaM nAmni / 2 / 4 / 99 // jhyantasyA''bantasya cottarapade saMjJAyAM 'hasvaH' syAt, bahulam / bharaNi - guptaH; revatimitraH, revatImitraH; zilavaham; gaGgamahaH, gaGgAmahaH // 19 // tve / 2 / 4 / 100 // jhyAbantasya tve pare bahulam 'hasvaH' syAt / rohiNitvam, rohiNItvam; ajatvam, ajAtvam // 100 // . bhruvo'ca kuMsa-kuTyoH / 2 / 4 / 101 // anayoH parayorbhuvo 'hrasvo'cca' syAt / bhrukuMsaH, bhrakuMsaH; bhrukuTiH, akuTiH // 101 // mAleSIkeSTakasyA'nte'pi bhAri-tUla-cite / 2 / 4 / 102 // eSAM kevalAnAmantasthAnAM ca bhAryAdiSu pareSu yathAsaMkhyam 'hrasvaH' syAt / mAlabhArI, utpalamAlabhArI; iSIkatUlam, iSTakacitam / / 102 // , goNyA meye / 2 / 4 / 103 // [ // 103 // goNyA mAnavRtterupacArAnmeyavRtte- hasvaH' syAt / goNyA mito goNiH .' yAdIdUtaH ke / 2 / 4 / 104 // jhyAdIdUdantAnAM ca ke pratyaye 'hrasvaH' syAt / paTkiA , somapakaH, lakSmikA, vadhukA / / 104 // Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam na kaci / 2 / 4 / 105 // yAdIdUtaH kaci pare 'hrasvo na' syAt / bahukumArIkaH, bahukIlAlapAkaH, bahulakSmIkaH, bahubrahmabandhUkaH // 105 // navA''paH / 2 / 4 / 106 // . [ // 106 // ApaH kaci pare 'hrasvo vA' syAt / priyakhaTvakaH, priyakhaTvAkaH . icA'puMsonikyAppare / 2 / 4 / 107 // Abeva paro yasmAnna vibhaktistasminnanitaH pratyayasyAvayave ke pare'pulliGgAdvihitasyA''passthAne 'i-hrasvau vA' syAtAm / khaTvikA, khaTvakA, khaTvAkA / apuMsa iti kim ? sarvikA / aniditi kim ? durgakA | Appara iti kim ? priyakhaTvAko nA, atipriyakhaTvAkA strI / Apa Appara mAtRkA // 10 // anA'dhAtutyaya kI tAbhyAM kA zikA, sva-jJA-5ja-bhastrA'dhAtutyayakAt / 2 / 4 / 108 // sva-jJA-'ja-bhastrebhyo dhAtu-tyavarjasya yau ya-kau tAbhyAM ca parasyA-''paH sthAne'nitkyAppare parata 'ikAro vA' syAt / svikA, svakA; zikA, jJakA; ajikA, ajakA; abhastrikA, abhastrakA; ibhyikA, ibhyakA; caTakikA, caTakakA / dhAtutyavarjanaM kim ? sunayikA, supAkikA, ihatyikA / Apa ityeva- kAmpIlyikA // 10 // jyeSa-sUta-putra-vRndArakasya / 2 / 4 / 109 // eSAmantasyAnitkyAppare 'irvA' syAt / dvike, dvake; eSikA; eSakA; sUtikA, sUtakA; putrikA; putrakA; vRndArikA, vRndArakA // 109 / / vau vartikA / 2 / 4 / 110 // zakunAvarthe 'vartikA' iti 'itvaM vA' syAt / vartikA, vartakA / vAviti kim ? vartikA bhAguriH // 110 // Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam 111 asyA'yat-tat-kSipakAdInAm / 2 / 4 / 111 // yadAdivarjasyA'to'nitkyAppare 'i:' syAt / pAcikA, madrikA / anitkItyevajIvakA / Appara ityeva- bahuparivrAjakA / yadAdivarjanaM kim ? yakA, sakA, kSipakA, dhruvakA / / 111 // narikA-mAmikA / 2 / 4 / 112 // narakA-mAmakayoritvaM nipAtyate / narikA, mAmikA // 112 // tArakA-varNakA-'STakA jyotis- tAntava-pitRdevatye ..2 / 4 / 113 // eteSvartheSu yathAsaMkhyam 'ete ivarjA nipAtyante' / tArakA jyotiH, varNakA prAvaraNavizeSaH, aSTakA pitRdevatyaM karma // 113 // ityAcAryazrIhemacandraviracitAyAM siddhahemacandrAbhidhAnasvopajJazabdAnuzAsana laghuvRttI dvitIyasyAdhyAyasya caturthaH pAdaH samAptaH // 2 // 4 // zrImUlarAjakSitipasya bAhurbibharti pUrvAcalazRGgazobhAm / saMkocayan vairimukhAmbujAni, yasminnayaM sphUrjati candrahAsaH // 8 // // dvitIyo'dhyAyaH samAptaH // Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam // arham // atha tRtIyo'dhyAyaH (prathamaH pAdaH) // dhAtoH pUjArthasvati- gatArthA'dhiparyatikramArthA'tivarjaH - prAdirupasargaH prAk ca / 3 / 11 // dhAtoH sambandhI tadarthadyotI 'prAdirupasargaH syAt, sa ca dhAtoH prAk - na paro na vyavahitaH, pUjArthI svatI, gatArthAvadhiparI, atikramArthamatiJca varjayitvA' / praNayati, pariNayati / dhAtoriti kim ? vRkSaM vRkSamabhi sekaH / pUjArthasvatyAdivarjanaM kim ? susiktam, atisiktam bhavatA; adhyAgacchati, Agacchatyadhi, paryAgacchati, Agacchati pari; atisiktvA / dhAtoriti prAk ceti ca gatisaMjJAM yAvat // 1 // UryAdyanukaraNa-cci-DAcazca gatiH / 3 / 1 // 2 // ete upasargAzca dhAtoH sambandhino 'gatayaH syuste ca prAg dhAtoH' / UryAdiHUrIkRtya, urarIkRtya; anukaraNam - khATakRtya; cyantaH- zuklIkRtya; DAjantaHpaTapaTAkRtya; upasargaH- prakRtya // 2 // kArikA sthityAdau / 3 / 13 / / sthityAdAvarthe kArikA 'gatiH' syAt / sthitiH- maryAdA vRttirvA / kArikAkRtya // 3 // bhUSA-''dara-kSepe'laMsada-'sat / 3 / 1 // 4 // eSvartheSvete yathAsaMkhyam 'gatayaH' syuH / alaGkRtya, satkRtya, asatkRtya / bhUSAdiSviti kim ? alaM kRtvA- mA kArItyarthaH // 4 // agrahA-'nupadeze'ntaradaH / 3 / 115 // Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam 113 anayorarthayoretau yathAsaMkhyam - 'gatI' syAtAm / antarhatya, adaHkRtyai - tatkarteti dhyAyati // 5 // kaNe-manas tRptau / 3 / 116 // etAvavyayau tRptI gamyamAnAyAm 'gatI' syAtAm / kaNehatya manohatya payaH pibati / tRptAviti kim ? taNDulAvayave kaNe hatvA // 6 // puro'stamavyayam / 3 / 17 // etAvavyayau 'gatI' syAtAm / puraskRtya, astaGgatya / avyayamiti kim ? puraH kRtvA- nagarIrityarthaH // 7 // gatyartha-vado'cchaH / 3 / 118 // acchetyavyayaM gatyarthAnAM vadazca dhAtoH sambandhi 'gatiH' syAt / acchagatya, acchodha // 8 // tiro'ntauM / 3 / 1 / 9 // tiro'ntardhI 'gatiH' syAt / tirobhUya // 9 // kRgo navA / 3 / 1 / 10 // tiro'ntardhI kRgaH sambandhi 'gatirvA' syAt / tiraskRtya, tiraHkRtya, pakSe tiraH kRtvA // 10 // madhye-pade-nivacane-manasyurasyanatyAdhAne / 3 / 1 / 11 // anatyAdhAnam - anupazleSo'nAzcaryaM ca, tadvRttaya ete'vyayAH kRgyoge 'gatayo vA' syuH / madhyekRtya, madhye kRtvA; padekRtya, pade kRtvA; nivacanekRtya, nivacane kRtvA; manasikRtya, manasi kRtvA; urasikRtya, urasi kRtvA // 11 // - upAje'nvAje / 3 / 1 / 12 // etAvavyayau durbalasya bhagnasya vA balAdhAnArthI kRgyoge 'gatI vA' syAtAm / Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 114 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam // upAjekRtya, upAje kRtvA; anvAjekRtya, anvAje kRtvA // 12 // svAmye'dhiH / 3 / 1 / 13 // svAmye gamye'dhItyavyayaM kRgyoge 'gatirvA' syAt / cai grAme'dhikRtya, adhi kRtvA vA gataH / svAmya iti kim ? grAmamadhikRtya- uddizyetyarthaH // 13 // sAkSAdAdizcvyarthe / 3 / 1 / 14 // ete cyarthavRttayaH kRgyoge 'gatayo vA' syuH / sAkSAtkRtya, sAkSAt kRtvA; mithyAkRtya, mithyA kRtvA // 14 // nityaM haste-pANAvuddhAhe / 3 / 1 / 15 // etAvavyayAvudvAhe gamye nityaM kRgyoge 'gatI' syAtAm / hastekRtya, pANaukRtya / udvAha iti kim ? haste kRtvA kANDaM gataH // 15 // prAdhvaM bandhe / 3 / 1 / 16 // prAdhyamityavyayaM bandhArthaM kRgyoge 'gatiH' syAt / prAdhvaMkRtya / bandha iti kim ? prAdhvaM kRtvA zakaTaM gataH // 16 // . jIvikopaniSadaupamye / 3 / 1117 // etAvaupamye gamye kRgyoge 'gatI' syAtAm / jIvikAkRtya, upaniSatkRtya // 17 // nAma nAmnaikArthe samAso bahulam / 3 / 1 / 18 // 'nAma nAmnA saha aikAh - sAmarthyavizeSe sati samAso bahulam' syAt, lakSaNamidamadhikArazca tena bahuvrIhyAdisaMkramA'bhAve yatraikArthatA tatrAnenaiva samAsaH / vispaSTapaTuH, dAruNAdhyAyakaH, sarvacarmINo rathaH, kanyeiva, zrutapUrvaH / nAmeti kim ? caranti gAvo dhanamasya / nAmneti kim ? caitraH pacati // 18 // suja-vA'rthe saMkhyA saMkhyeye saMkhyayA bahuvrIhiH / 3 / 1 / 19 // Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam 115 suja'rtho vAraH, vA'rtho vikalpaH saMzayo vA, tavRtti saGkhyAvAci nAma saGkhyeyA'rthena saGkhyAnAmnA sahaikArthye 'samAso bahuvrIhizca' syAt / dvidazAH; dvitrAH / saGkhayeti kim ? gAvo vA daza vA / saGkhyayeti kim ? daza vA gAvo vA / saGkhyeya iti kim ? dviviMzatirgavAm / / 19 // AsanA-'dUrA-'dhikA-'dhyarddhA-' dipUraNaM dvitIyAdyanyArthe ... 3 // 1 // 20 // AsannAdi arddhapUrvapadaM ca pUraNapratyayAntaM nAma saMkhyAnAmnaikArthye 'samAsaH' syAt, dvitIyAdyantasyAnyapadasyArthe saGkhyeye vAcye, sa ca 'bahuvrIhiH' / AsanadazAH, adUradazAH, adhikadazAH, adhyarddhaviMzAH, arddhapaJcamaviMzAH // 20 // avyayam / 3 / 1 / 21 // 'avyayaM nAma saGkhyAnAmnaikArthya samasyate' dvitIyAdyanyArthe saGkhyeye vAcye sa ca 'bahuvrIhiH' / upadazAH // 21 // ekArthaM cA'nekaM ca / 3 / 1 / 22 // ekamanekaM ca 'ekArtham-samAnAdhikaraNam' avyayaM ca nAmnA dvitIyAghantAnyapadArthe 'samasyate, sa ca bahuvrIhiH' / ArUDhavAnaro vRkSaH, susUkSmajaTakezaH, uccairmukhaH // 22 // uSTramukhAdayaH / 3 / 1 // 23 // ete 'bahuvrIhisamAsA nipAtyante' / uSTramukhamiva mukhamasya-uSTramukhaH, vRSaskandhaH // 23 // sahastena / 3 / 1 // 24 // teneti tRtIyAntena saho'nyapadArthe "samasyate, sa ca bahuvrIhiH' / saputra AgataH, sakarmakaH // 24 // Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam // . dizo rUlyA'ntarAle / 3 / 1 / 25 // rUDhyA digvAci nAma rUDhyaiva digvAcinA sahAntarAle'nyapadArthe vAcye 'samAso bahuvrIhizca' syAt / dakSiNapUrvA dik / rUDhyeti kim ? aindrayAzca kauberyAzca dizoryadantarAlamiti (vAkyameva) // 25 // tatrA''dAya mithastena prahatyeti sarUpeNa yuddhe'vyayIbhAvaH 3 // 1 // 26 // tatreti saptamyantaM mitha AdAyeti kriyAvyatihAre, teneti tRtIyAntaM mithaH prahatyeti kriyAvyatihAre, samAnarUpeNa nAmnA yuddhaviSaye'nyapadArthe vAcye 'samAso'vyayIbhAvazca' syAt / kezAkezi, daNDAdaNDi / tatreti teneti ca kim ? kezAMzca kezAMzca gRhItvA, mukhaM ca mukhaM ca prahRtya kRtaM yuddham / AdAyeti prahatyeti ca kim ? kezeSu ca kezeSu ca sthitvA, daNDaizca daNDaizcAgatya kRtaM yuddhaM gRhakokilAbhyAm / sarUpeNeti kim ? haste ca pAde ca gRhItvA kRtaM yuddham / yuddha iti kim ? haste ca haste cA''dAya sakhyaM kRtam // 26 // nadIbhirnAmni // 3 // 1 // 27 // nAma nadIvAcinA saMjJAyAmanyapadArthe 'samAso'vyayIbhAvazca' syAt / unmattagaGgaM dezaH, tUSNIMgaGgam / nAmnIti kim ? zIghragaGgo dezaH // 27 // saGkhyA samAhAre / 3 / 1 / 28 // saMkhyAvAci nadIvAcibhiH saha 'samAhAre gamye samAso'vyayIbhAvaH' syAt / dviyamunam, paJcanadam / samAhAra iti kim ? ekanadI / dvigubAdhanArthaM vacanam // 28 // vaMzyena pUrvArthe / 3 / 1 / 29 // vidyayA janmanA vA ekasantAno vaMzaH, tatra bhavo vaMzyaH, tadvAcinA nAmnA Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam 117 saMkhyAvAci 'samAso'vyayIbhAvaH syAt, pUrvapadasyArthe vAcye' / ekamuni vyAkaraNasya, saptakAzi rAjyasya / pUrvArtha iti kim ? dvimunikaM vyAkaraNam // 29 // pAre-madhye-'gre-'ntaH SaSTyA vA / 3 / 1 // 30 // etAni SaSThyantena pUrvapadArthe 'samAso'vyayIbhAvo vA' syuH / pAregaGgam, madhyegaGgam, agrevaNam, antargiram; pakSe gaGgApAram, gaGgAmadhyam, vanAgram, giryantaH // 30 // yAvadiyattve / 3.1131 // iyattve-'vadhAraNe gamye yAvaditi nAma nAmnA pUrvapadArthe vAcye 'samAso'vyayIbhAvaH' syAt / yAvadamatraM bhojaya / iyattva iti kim ? yAvad dattaM tAvad bhuktam // 31 // paryapA-''bahirac paJcamyA / 3 / 1 // 32 // etAni paJcamyantena pUrvapadArthe vAcye 'samAso'vyayIbhAvaH' syuH / paritrigatam, apatrigatam, AgrAmam, bahimim, prAgrAmam / paJcamyeti kim ? pari vRkSaM vidyut // 32 // lakSaNenA'bhi-pratyAbhimukhye / 3 / 1 // 33 // lakSaNam- cihnam, tadvAcinA''bhimukhyArthAvabhi-pratI pUrvapadArthe'rthe 'samAso'vyayIbhAvaH' syAtAm / abhyagni pratyagni zalabhAH patanti / lakSaNeneti kim ? sunaM prati gataH / pUrvapadArtha ityeva- abhyaGkA gAvaH // 33 // daiye'nuH / 3 / 1134 // dairye- AyAmaviSaye yallakSaNaM tadvAcinA pUrvapadArthe'nuH 'samAso'vyayIbhAvaH' syAt / anugaGgaM vArANasI / dairghya iti kim ? vRkSamanu vidyut // 34 // Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam // . samIpe / 3 / 1135 // samIpArthe'nuH samIpivAcinAmnA pUrvapadArthe 'samAso'vyayIbhAvaH' syAt / anuvanamazanirgatA // 35 // _ tiSThagvityAdayaH // 3 // 1 // 36 // ete samAsA 'avyayIbhAvAH' syuH, yathAyogamanyasya pUrvasya vA padasyArthe / tiSThadgu kAlaH, adhonAbhaM hataH // 36 // nityaM pratinA'lpe / 3 / 1137 // alpArthena pratinA nAma 'nityaM samAso'vyayIbhAvaH' syAt / zAkaprati / alpa iti kim ? vRkSaM prati vidyut // 37 // . . saGkhyA'kSa-zalAkaM pariNA dyUte'nyathAvRttau / 3 / 1 // 38 // saMkhyAvAcyakSa-zalAke ca dyUtaviSayAyAmanyathAvRttau vartamAnena pariNA saha 'nityaM samAso'vyayIbhAvaH' syAt / ekapari, akSapari, zalAkApari, ekenA'kSeNa zalAkayA vA na tathAvRttaM yathA pUrvaM jaya ityarthaH / saGkhyAdIti kim ? pAzakena na tathA vRttam / dyUta iti kim ? rathasyAkSeNa na tathA vRttam // 38 // vibhakti-samIpa-samRddhi-vyUddhyarthAbhAvA-'tyayA-'saMpratipazcAt- krama-khyAti-yugapat- sadRk-sampat-sAkalyAnte 'vyayam / 3 / 1 / 39 // eSvartheSu vartamAnamavyayaM nAmnA saha pUrvapadArthe vAcye 'nityaM samAso'vyayIbhAvaH' syAt / vibhaktiH- vibhaktyarthaH kArakam, adhistri / samIpamupakumbham / samRddhi:- sumadram / vigatA RddhirvRddhiH- duryavanam / arthAbhAvaH- nirmakSikam / atyayo'tItatvam - ativarSam / asampratIti sampra Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam 119 tyupabhogAdyabhAvaH- atikambalam / pazcAt - anuratham / kramaH- anujyeSTham / khyAtiH- itibhadrabAhu / yugapat - sacakraM dhehi / sadRk- savratam / sampat- sabrahma sAdhUnAm / sAkalyam- satRNamabhyavaharati / antaHsapiNDaiSaNamadhIte // 39 // yogyatA-vIpsA-'rthAnativRtti-sAdRzye / 3 / 1140 // eSvartheSva'vyayaM nAmnA saha pUrvapadArthe 'samAso'vyayIbhAvaH' syAt / anurUpam, pratyartham, yathAzakti, sazIlamanayoH // 40 // yathA'thA / 3 / 1141 // thApratyayavarjaM yathetyavyayaM nAmnA saha pUrvapadArthe 'samAso'vyayIbhAvaH' syAt / yathArUpaM ceSTate, yathAvRddhamarcaya, yathAsUtram / atheti kim ? yathA caitrastathA maitraH // 41 // gati-kvanyastatpuruSaH / 3 / 1142 // gatayaH kuzca nAmnA saha nityaM samAsastatpuruSaH' syAt, anyaH- bahuvrIhyAdilakSaNahInaH / UrIkRtya, khATkRtya, prakRtya, kArikAkRtya; kubrAhmaNaH, koSNam / anya iti kim ? kupuruSakaH // 42 // dunindA-kRcchre / 3 / 1143 // duravyayaM nindA-kRcchravRtti nAmnA saha 'nityaM samAsastatpuruSaH' syAt / duSpuruSaH, duSkRtam / anya iti kim ? duSpuruSakaH // 43 // suH pUjAyAm / 3 / 1144 // svityavyayaM pUjArthaM nAmnA saha 'nityaM samAsastatpuruSaH' syAt / surAjA / anya iti kim ? sumadram // 44 // atiratikrame ca / 3 / 1145 // Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam // atikrame pUjAyAM cArthe atItyavyayaM nAmnA saha nityaM samAsastatpuruSaH' syAt / atistutya; atirAjA // 45 // AGalpe / 3 / 1 / 46 // AGityavyayamalpArthaM nAmnA saha 'samAsastatpuruSaH' syAt / AkaDAraH // 46 // prAtyava-pari-nirAdayo gata-krAnta-kruSTa-glAna- krAntAdyarthAH prathamAdyantaiH / 3 / 1147 // prAdayo gatAdyAH prathamAntaiH, atyAdayaH krAntAdyarthA dvitIyAntaiH, avAdayaH kruSTAdyarthAstRtIyAntaiH, paryAdayo glAnAdyarthAzcaturthyantaiH, nirAdayaH krAntAdyarthAH paJcamyantairnityam 'samAsastatpuruSaH' syAt / prAcAryaH, samarthaH; atikhaTvaH, udvelaH; avakokilaH, parivIrut, paryadhyayanaH; utsaGgrAmaH; niSkauzAmbiH, apazAkhaH; bAhulakAt SaSThyA'pi - antAryaH / gatAdyarthA iti kim ? vRkSaM prati vidyut / anya ityeva - prAcAryako dezaH // 47 // avyayaM pravRddhAdibhiH // 3 // 1 // 48 // avyayaM pravRddhAdibhissaha 'nityaM samAsastatpuruSaH' syAt / punaHpravRddham, antarbhUtaH // 48 // usyuktaM kRtA / 3 / 1 // 49 // kRpratyayavidhAyake sUtre GasyantanAmnoktaM kRdantena nAmnA 'nityaM samAsastatpuruSaH' syAt / kumbhakAraH / usyuktamiti kim ? alaM kRtvA / kRteti kim ? dharmo vo rakSatu // 49 // tRtIyoktaM vA / 3 / 1 / 50 // . "daMzestRtIyayA (5.4.73)" ityato yattRtIyoktaM nAma tat kRdantena 'vA samAsastatpuruSaH syAt' / mUlakopadaMzam, mUlakenopadaMzaM bhuGkte // 50 // Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsidbhahemacandrazabdAnuzAsanam __ 121 naJ / 3 / 1151 // naJ nAma nAmnA 'samAsastatpuruSaH' syAt / agauH; na sUryaM pazyanti asUryapazyA rAjadArAH // 51 // pUrvA-'parA-'dharottaramabhinnAMzinA / 3 / 1152 // pUrvAdayo'zArthA aMzavadvAcinA 'samAsastatpuruSaH' syAt, na cet soM'zI bhinnaH / pUrvakAyaH, aparakAyaH, adharakAyaH, uttarakAyaH / abhinneneti kim ? pUrva chAtrANAmAmantrayasva / aMzineti kim ? pUrvo nAbheH kAyasya // 52 // sAyAnAdayaH / 3 / 1153 // 'eteM'zitatpuruSAH sAdhavaH' syuH / sAyAhnaH, madhyandinam // 53 // sameM'ze'rdva navA / 3 / 1154 // samAMzArthamarddhamazinA'bhinnena 'vA samAsastatpuruSaH' syAt / arddhapippalI, pippalyarddham / sameMza iti kim ? grAmArddhaH // 54 // . jaratyAdibhiH / 3 / 1155 // ebhiraMzibhirabhinnararho 'vA samAsastatpuruSaH' syAt / arddhajaratI, jaratyarddhaH; aoktam, uktArddhaH // 55 // dvi-tri-catuSpUraNA-'grAdayaH / 3 / 1156 // pUraNapratyayAntA dvi-tri-catvAro'grAdayazcAbhinnanAzinA 'vA samAsastatpuruSaH' syAt / dvitIyabhikSA, bhikSAdvitIyam; tRtIyabhikSA, bhikSAtRtIyam; turyabhikSA, bhikSAturyam; agrahastaH; hastAgram; talapAdaH, pAdatalam // 56 // kAlo dvigau ca meyaiH / 3 / 1157 // kAlavAcyekavacanAntaM dvigau ca viSaye meyavAcinA 'samAsastatpuruSaH' syAt / Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam // mAsajAtaH; dvigau- ekamAsajAtaH, vyahnasuptaH / kAla iti kim ? droNo dhAnyasya // 57 // svayaM-sAmI ktena / 3 / 1158 // ete avyaye ktAntena 'samAsastatpuruSaH' syAtAm / svayaMdhautam, sAmikRtam / kteneti kim ? svayaM kRtvA // 58 // dvitIyA khaTvA kSepe / 3 / 1159 // khaTveti dvitIyAntaM kSepe - nindAyAM ktAntena 'samAsastatpuruSaH' syAt / khaTvArUDho jAlmaH / kSepa , iti kim ? khaTvAmArUDhaH pitA'dhyApayati // 59 // . kAlaH / 3 / 1160 // kAlavAci dvitIyAntaM ktAntena "samAsastatpuruSaH' syAt / rAtryArUDhAH, aharatisRtAH // 60 // . vyAptau / 3.161 // guNa-kriyA-dravyairatyantasaMyoge yA dvitIyA tadantaM kAlavAci vyApakArthena 'samAsastatpuruSaH' syAt / muhUrtasukham, kSaNapAThaH, dinaguDaH / vyAptAviti kim ? mAsaM pUrako yAti // 61 / / zritAdibhiH / 3 / 1 / 62 // dvitIyAntaM zritAdibhiH "samAsastatpuruSaH' syAt / dharmazritaH, zivagataH // 62 // prAptA''pannau tayA-'ca / 3 / 1163 // etau prathamAntau dvitIyAntena 'samAsastatpuruSaH' syAtAm, ttadyoge cAnayorat syAt / prAptajIvikA, ApannajIvikA // 63 // . ISad guNavacanaiH / 3 / 1 / 64 // Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam 123 ISadavyayaM guNavacanaiH 'samAsastatpuruSaH' syAt / ye guNe vartitvA tadyogAd guNini vartante te guNavacanAH / ISapiGgalaH, ISadraktaH / guNavacanairiti kim ? ISadgAryaH // 64 // tRtIyA tatkRtaiH / 3 / 1 / 65 // tRtIyAntaM tadarthakRtairguNavacanairaikArthe 'samAsastatpuruSaH' syAt / zakulAkhaNDaH, madapaTuH / tatkRtairiti kim ? akSNA kANaH / guNavacanairityeva - danA paTuH pATavamityarthaH // 65 // catamrArddham / 3 / 1 / 66 // arddhastRtIyAntastatkRtArthena catasRzabdena 'samAsastatpuruSaH' syAt / arddhacatamro mAtrAH / catasrati kim ? arddhana kRtAzcatvAro droNAH // 66 / / UnArthapUrvAdyaiH / 3 / 1 / 67 // tRtIyAntam UnAthaiH pUrvAdyaizca 'samAsastatpuruSaH' syAt / mASonam, mASavikalam; mAsapUrvaH, mAsAvaraH // 67 // kArakaM kRtA / 3 / 1 / 68 // kArakavAci tRtIyAntaM kRdantena 'samAsastatpuruSaH' syAt / AtmakRtam, nakhanirbhinnaH, kAkapeyA nadI, bASpacchedyAni tRNAni / kArakamiti kim ? vidyayoSitaH // 68 // naviMzatyAdinaiko'cAntaH / 3 / 1 / 69 // ekazabdastRtIyAnto naviMzatyAdinA saha 'samAsastatpuruSaH syAt, ekasya cA'dantaH' / ekAnaviMzatiH, ekAdnaviMzatiH; ekAnatriMzat, ekAdnatriMzat // 69 // . caturthI prakRtyA / 3 / 1170 // prakRtiH - pariNAmi kAraNam, etadvAcinaikArthe 'caturthyantaM Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam // vikArArthaM samAsastatpuruSaH' syAt / yUpadAru / prakRtyeti kim ? randhanAya sthAlI // 70 // hitAdibhiH / 3 / 171 // 'caturthyantaM hitAyaiH samAsastatpuruSaH' syAt / gohitam, gosukham // 71 // tadarthA'rthena / 3 / 1 / 72 // caturthyartho yasya tenArthena 'caturthyantaM samAsastatpuruSaH' syAt / pitra) paya AturArthA yavAgUH / tadarthArthemeti kim ? pitre'rthaH / / 72 / / paJcamI bhayAdyaiH 3173 // 'paJcamyantaM bhayAdhairaikArthe samAsastatpuruSaH' syAt / vRkabhayA vRkabhIruH / / 73 // ktenA'sattve / 3 / 1174 // asattvavRtteryA paJcamI tadantaM ktAntena 'samAsastatpuruSaH' syAt / stokAnmukta alpAnmuktaH, dUrAdAgataH / asattva iti kim ? stokAd baddhaH / / 74 / / paraHzatAdi / 3 / 175 // ayam 'paJcamItatpuruSaH sAdhuH' syAt / paraHzatAH, paraHsahasrAH // 75 // SaSTyayatnAccheSe / 3 / 176 // "zeSe (2,2,81)" yA SaSThI tadantaM nAma nAmnaikArthe samAsastatpuruSa syAt, na cet sa zeSaH "nAtha (2,2,10)" ityAderyalAt / rAjapuruSaH ayalAditi kim ? sarpiSo nAthitam / zeSa iti kim ? gavAM kRSNa sampannakSIrA // 76 // kRti / 3.177 // "karmaNi kRtaH (2,2,83)" "kartari (2, 2,86)" iti ca 'yA kRnnimitta Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .. zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam 125 SaSThI tadantaM nAmnA samAsastaMtpuruSaH' syAt / sarpinim, gaNadharoktiH // 77 // * yAjakAdibhiH / 3 / 178 // 'SaSThyantaM yAjakAdyaiH samAsastatpuruSaH' syAt / brAhmaNayAjakaH, gurupUjakaH // 78 // patti-rathau gaNakena / 3 / 179 // etau 'SaSThyantau gaNakena samAsastatpuruSaH' syAtAm / pattigaNakaH, rathagaNakaH / pattirathAviti kim ? dhanasya gaNakaH // 79 // sarvapazcAdAdayaH / 3 / 180 // ete 'SaSThItatpuruSAH sAdhavaH' syuH / sarvapazcAt, sarvaciram // 8 // akena krIDA-''jIve / 3 / 1181 // 'SaSThyantamakapratyayAntena krIDA-''jIvikayorgamyayoH samAsastatpuruSaH' syAt / uddAlakapuSpabhaJjikA, nakhalekhakaH / krIDAjIva iti kim ? payasaH pAyakaH // 8 // __ na kartari / 3 / 1182 // 'kartari yA SaSThI tadantamakA'ntena samAso na ' syAt / tava zAyikA / kartarIti kim ? ikSubhakSikA // 2 // . karmajA tRcA ca / 3 / 1 / 83 // 'karmaNi yA SaSThI tadantaM kartRvihitA'kA'ntena tRjantena ca na samAsaH' syAt / bhaktasya bhojakaH, apAM sraSTA / karmajeti kim ? guNo guNivizeSakaH, sambandhe'tra SaSThI / kartarItyeva- payaHpAyikA // 83 // tRtIyAyAm / 3 / 1184 // kartari tRtIyAyAM satyAM karmajA 'SaSThI na samasyate' / Azcaryo gavAM Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam // doho'gopAlakena / tRtIyAyAmiti kim ? zabdAnuzAsanaM guroH // 84 // tRptArtha-pUraNA-'vyayA-'tRz-zatrAnazA / 3 / 1185 // tRptAthaiH pUraNapratyayAntairavyayairatRzantaiH zatrantairAnazantaizca 'SaSThyantaM na samasyate' / phalAmAM tRptaH, tIrthakRtAM SoDazaH, rAjJaH 'sAkSAt, rAmasya dviSan, caitrasya pacan, maitrasya pacamAnaH // 85 // - jJAnecchA'rcArthA''dhAraktena / 3 / 1 / 86 // jJAnecchArtheibhyo yo vartamAne to yazca "adyarthAccAdhAre (5.1.12.)" ityAdhAre ktastadantena 'SaSThyantaM na samasyate' / rAjJAM jJAtaH, rAjJAmiSTaH, rAjJAM pUjitaH, idameSAM yAtam // 86 // asvasthaguNaiH / 3 / 187 // ye guNAH svAtmanyeva tiSThanti na dravye te svasthAstapratiSedhenA'svasthaguNavAcibhiH 'SaSThyantaM na samasyate' / paTasya zukaH, guDasya madhuraH / asvasthaguNairiti kim ? ghaTavarNaH, candanagandhaH // 87 / / saptamI zauNDAyaiH / 3 / 1 / 88 // ebhiH sahakArye 'saptamyantaM samAsastatpuruSaH' syAt / pAnazauNDaH, akSadhUrtaH // 8 // siMhAthaiH pUjAyAm / 3 / 1 / 89 // ebhiH 'saptamyantaM samAsastatpuruSaH' syAt, pUjAyAM gamyamAnAyAm / samarasiMhaH, bhUmivAsavaH // 89 // kAkAyaiH kSepe / 3 / 1 / 90 // ebhiH 'saptamyantaM nindAyAM gamyamAnAyAM samAsastatpuruSaH' syAt / tIrthakAkaH, tIrthazvA / kSepa iti kim ? tIrthe kAko'sti / / 90 // Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam 127 pAtresamitetyAdayaH / 3 / 1 / 91 // ete 'saptamItatpuruSAH kSepe nipAtyante' / pAtresamitAH, gehezUraH // 91 // tena / 3 / 1192 // 'saptamyantaM ktAntena kSepe samAsastatpuruSaH' syAt / bhasmanihutam, avatanakulasthitam // 12 // tatrAhorAtrAMzam / 3 / 1 / 93 // tatreti 'saptamyantama, aharavayavA rAtryavayavAzca saptamyantAH ktAntena samAsastatpuruSaH' syAt / tatrakRtam, pUrvAhnakRtam, pUrvarAtrakRtam / tatrAhorAtrAMzamiti kim ? ghaTe kRtam / ahorAtragrahaNaM kim ? zuklapakSe kRtam / aMzamiti kim ? ani bhuktam, rAtrau nRttam // 93 // nAmni / 3 / 1194 // 'saptamyantaM nAmnA saMjJAviSaye samAsastatpuruSazca' syAt / araNyetilakAH, araNyemASakAH // 94 // kRyenA''vazyake / 3 / 1 / 95 // 'saptamyantaM nAma "ya eccAtaH (5, 1, 28)" iti yAntenA'vazyambhAve gamye samAsastatpuruSaH' syAt / mAsadeyam / kRditi kim ? mAse pitryam // 15 // vizeSaNaM vizeSyeNaikArtha karmadhArayazca / 3 / 1196 // bhitrapravRttinimittayoH zabdayorekasminnarthe vRttiraikArthyam, tad 'vizeSaNavAci vizeSyavAcinaikArthe samAsastatpuruSaH karmadhArayazca' syAt / nIlotpalam; khajakuNTaH, kuNTakhanaH / ekArthamiti kim ? vRddhasyokSA-vRddhokSA // 16 // pUrvakAlaika-sarva-jarata-purANa-nava-kevalam / 3 / 1 / 97 // Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam // pUrvaH kAlo yasya tadvAcyekAdIni caikArthAni pareNa nAmnA 'samAsastatpuruSaH karmadhArayazca' syAt / snAtAnuliptaH, ekazATI, sarvAnnam, jaradvaH, purANakaviH, navoktiH, kevalajJAnam / ekArthamityeva- snAtvA'nuliptaH // 97 / / digadhikaM saMjJA-taddhitottarapade / 3 / 1 / 98 // digvAcyadhikaM caikArthaM nAmnA 'samAsastatpuruSaH karmadhArayazca' syAt, saMjJAyAM taddhite ca viSayabhUte uttarapade ca parataH / dakSiNakozalAH, pUrveSukAmazamI, dAkSiNazAlaH; adhikaSASTikaH; uttaragavadhanaH, adhikagavapriyaH // 98 // saMkhyA samAhAre ca dviguzcA'nAmnyayam / 3 / 1 / 99 // saMkhyAvAci pareNa nAmnA 'samAsastatpuruSaH karmadhArayazca' syAt, saMjJAtaddhitayorviSaye, uttarapade ca pare, samAhAre cArthe, 'ayameva cA'saMjJAyAM dviguzca' / paJcAmrAH, saptarSayaH; dvaimAturaH, adhyarddhakaMsaH; paJcagavadhanaH, paJcanAvapriyaH; paJcarAjI / samAhAre ceti kim ? aSTau pravacanamAtaraH / anAmnIti kim ? pAJcarSam // 99 // ninyaM kutsanairapApAdyaiH / 3 / 1 / 100 // nindyavAci nindAhetubhiH pApAdivajaiH saha 'samAsastatpuruSaH karmadhArayazca' syAt / vaiyAkaraNakhasUcI, mImAMsakadurdurUDhaH / nindyamiti kim ? vaiyAkaraNazcauraH / apApAdyairiti kim ? pApavaiyAkaraNaH, hatavidhiH // 100 // upamAnaM sAmAnyaiH / 3 / 1101 // upamAnavAcyekArthamupamAnopameyasAdhAraNadharmavAcibhireva 'samAsastatpuruSaH karmadhArayazca' syAt / zastrIzyAmA, mRgacapalA / upamAnamiti kim ? devadattA zyAmA / sAmAnyairiti kim ? agnirmANavakaH / / 101 // upameyaM vyAghrAdyaiH sAmyAnuktau / 3 / 1 / 102 // upameyavAcyekArthamupamAnavAcibhirvyAghrAdyaiH sAdhAraNadharmAnuktau 'samAsastatpuruSaH Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam 129 karmadhArayazca' syAt / puruSavyAghraH, zvasiMhI / sAmyAnuktAviti kim ? puruSavyAghraH zUra iti mA bhUt // 102 // pUrvA-'para-prathama-carama-jaghanya-samAna-madhya-madhyama-vIram . 3 / 1103 // etAnyekArthAni pareNa nAmnA 'samAsastatpuruSaH karmadhArayazca' syuH / pUrvapuruSaH, aparapuruSaH, prathamapuruSaH, caramapuruSaH, jaghanyapuruSaH, samAnapuruSaH, madhyapuruSaH, madhyamapuruSaH, vIrapuruSaH // 103 // zreNyAdi kRtAyaizvyarthe / 3 / 1 / 104 // zreNyAghekArthaM kRtAdyaiH saha vyarthe gamye 'samAsastatpuruSaH karmadhArayazca' syAt / zreNikRtAH, UkakRtAH / cyartha iti kim ? zreNayaH kRtAH kiJcit // 104 // k natrAdibhitraiH / 3 / 11105 // tAntamekArthaM naJprakAraireva yAni bhinnAni taiH saha 'samAsastatpuruSaH karmadhArayazca' syAt / kRtAkRtam, pItA'vapItam / ktamiti kim ? karttavyamakartavyaM ca / naJAdibhinnairiti kim ? kRtaM prakRtam, kRtaM cA'vihitaM ca // 105 // senA'niTA / 3 / 1 / 106 // 'seT ktAntaM nAdibhinnenA'niTA saha na samasyate' / klizitamakliSTam, zitamazAtam / seDiti kim ? kRtAkRtam / aniTeti kim ? azitAnazitam // 106 // sanmahatparamottamotkRSTaM pUjAyAm / 3 / 1 / 107 // etAnyekArthAni pUjAyAM gamyamAnAyAM pUjyavacanaiH saha 'samAsastatpuruSaH Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam // karmadhArayazca' syAt / satpuruSaH, mahApuruSaH, paramapuruSaH, uttamapuruSaH, utkRSTapuruSaH / pUjAyAmiti kim ? san ghaTo'stItyarthaH // 107 // vRndAraka-nAga-kuJjaraiH / 3 / 1108 // pUjAyAM gamyAyAmebhiH saha pUjyavAcyekArtham 'samAsastatpuruSaH, karmadhArayazca' syAt / govRndArakaH, gonAgaH, gokuJjaraH / pUjAyAmiti kim ? susImo nAgaH // 108 // katara-katamau jAtiprazne / 3 / 1 / 109 // etAvekArtho jAtiprazne gamye jAtyarthena nAmnA 'samAsastatpuruSaH karmadhArayazca' syAt / katarakaThaH, katamagAryaH / jAtiprazna iti kim ? kataraH zukH, katamo gantA // 109 / / kiM kSepe / 3 / 1 / 110 // nindAyAM gamyamAnAyAM . kimityekArthaM kutsyavAcinA 'samAsastatpuruSaH karmadhArayazca' syAt / kiMrAjA, kiMgauH / kSepa iti kim ? ko rAjA tatra // 110 // poTA-yuvati-stoka-katipaya-gRSTi-dhenu-vazA-vehad-baSkayaNIpravakta-zrotriyA-'dhyAyaka-dhUrta-prazaMsArUDhAtiH / 3 / 1111 // poTAdibhiH prazaMsArUDhaizca saha jAtivAcyekArtham 'samAsastatpuruSaH karmadhArayazca' syAt / ibhyapoTA, nAgayuvatiH, agnistokam, dadhikatipayam, gogRSTiH, godhenuH, govazA, govehat, gobaSkayaNI, kaThapravaktA, kaThazrotriyaH, kaThAdhyAyakaH, mRgadhUrtaH; gomatallikA, goprakANDam // 111 // catuSpAd garbhiNyA / 3 / 1 / 112 // catvAraH pAdA yasyA jAtestadvAcyekArya garbhiNyA "samAsastatpuruSaH karma Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam 131 dhArayazca' syAt / gogarbhiNI, mahiSagarbhiNI / jAtirityeva- kAlAkSI garbhiNI // 11 // yuvA khalati-palita-jarad-valinaiH 13 / 1113 // yuvannityekArthamebhiH 'samAsastatpuruSaH karmadhArayazca' syAt / yuvakhalatiH, yuvapalitaH, yuvajaran, yuvavalinaH, yuvavalinA // 113 // kRtya-tulyA''khyamajAtyA / 3 / 1 / 114 // kRtyAntaM tulyaparyAyaM caikArthamajAtyarthena saha 'samAsastatpuruSaH karmadhArayazca' syAt / bhojyoSNam, stutyapaTuH; tulyasan, sadRzamahAn / ajAtyeti kim ? bhojya odanaH // 114 // kumAraH zramaNAdinA / 3 / 1115 // kumAra ityekArthaM zramaNAdinA 'samAsastatpuruSaH karmadhArayazca' syAt / kumArazramaNA, kumArapravrajitA // 115 // ___ mayUravyaMsaketyAdayaH / 3 / 1 / 116 // ete 'tatpuruSasamAsA nipAtyante / mayUravyaMsakaH, kambojamuNDaH; ehIDaM karma, aznItapibatA kriyA, kurukaTo vaktA,. gatapratyAgatam, krayAkrayikA, zAkapArthivaH, tribhAgaH, sarvazvetaH // 116 // cArthe dvandvaH sahoktau / 3 / 11117 // nAma nAmnA saha 'sahoktiviSaye cArthavRttiH samAso dvandvaH' syAt / pakSanyagrodhI, vAktvacam / nAma nAmnetyanuvRttAvapi "laghvakSarA0 (3,1,160)"disUtre ekagrahaNAd bahUnAmapi - dhavakhadirapalAzAH / cArtha iti kim ? vIpsAsahoktau mA bhUt- grAmo grAmo ramaNIyaH / sahoktAviti kim ? pakSazca nyagrodhazca vIkSyatAm // 117 // Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam // samAnAmarthenaikaH zeSaH / 3 / 1 / 118 // arthena samAnAm- 'samAnArthAnAM sahoktau gamyAyAmekaH ziSyate' arthAdanye nivartante / vakrazca kuTilazca=vakrau kuTilau vA / sitazca zuklazca zvetazca= sitAH zuklAH zvetA vA / arthena samAnAmiti kim ? pakSanyagrodhau / sahoktAvityeva - vakrazca kuTilazca dRzyaH // 118 // syAdAvasaMkhyeyaH / 3 / 1 / 119 // sarvasmin syAdau vibhaktau samAnAm- 'tulyarUpANAM sahoktAvekaH ziSyate, na tu saMkhyeyavAcI' / akSazca zakaTasya, akSazca devanaH, akSazca bibhItakaH= akSAH / syAdAviti kim ? mAtA ca jananI, mAtA ca dhAnyasya mAtRmAtArau / asaMkhyeya iti kim ? ekazcaikazca // 119 // tyadAdiH / 3 / 1 / 120 // tyadAdyairanyena ca sahoktau 'tyadAdirevaikaH ziSyate' / sa ca caitrazca-tau, sa ca yazca=yau, ahaM ca sa ca tvaM ca vayam // 120 // bhrAtR-putrAH svasR-duhitRbhiH / 3 / 1 / 121 // 'svanarthena sahoktau bhrAtroM, duhitrarthena ca putrArtha ekaH ziSyate' / bhrAtA ca svasA ca bhrAtarau, putrazca duhitA ca-putrau // 121 // . pitA mAtrA vA / 3 / 1 / 122 // mAtRzabdena sahoktau 'pitRzabda eko vA ziSyate' / pitA ca mAtA ca=pitarau, mAtApitarau // 122 // zvazuraH zvazrUbhyAM vA / 3 / 1 / 123 // . zvazrUzabdena sahoktau 'zvazura eko vA ziSyate' / zvazurau, zvazrUzvazurau // 123 // Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 133 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam vRddho yUnA tanmAtrabhede / 3 / 1 / 124 // yUnA sahoktau 'vRddhavAcyekaH ziSyate, tanmAtrabhede'- na cet prakRtibhedo'rthabhedo vA'nyaH syAt / gArgyazca gAryAyaNazca gAgryo / vRddha iti kim ? gargagAryAyaNau / yUneti kim ? gAryagarne / tanmAtrabheda iti kim ? gAryavAtsyAyanI // 124 // strI puMvaca / 3 / 1125 // 'vRddhastrIvAcI yUnA sahoktau ekaH ziSyate, pulliGgazcAyaM tanmAtrabhede' / gArgI ca gAryAyaNazca= gAgryo, gArgI ca gAAyaNau ca-gargAn / / 125 / / puruSaH striyA / 3 / 1 / 126 // puruSazabdaH prANini puMsi rUDhaH, strIvAcinA sahoktau 'puruSa ekaH ziSyate' strIpuruSamAtrabhedazcet / brAhmaNazca brAhmaNI ca brAhmaNau / puruSa iti kim ? tIraM nadanadIpateH / tanmAtrabheda ityeva- strIpuMsau // 126 // grAmyA'zizudvizaphasaMghe strI prAyaH / 3 / 1 / 127 // grAmyA azizavo ye dvizaphA- dvikhurA arthAt pazavasteSAM saMghe strIpuruSasahoktau 'prAyaH strIvAcyekaH ziSyate' strIpuruSamAtrabhedazcet / gAvazca striyaH gAvazca narAH=imA gAvaH / grAmyeti kim ? ruravazcame ruravazcemAH ime ruravaH / azizviti kim ? bakaryazca barkarAzca barkarAH / dvizapheti kim ? gardabhAzca gardabhyazca gardabhAH / saMgha iti kim ? gauzcAyaM gauzceyam=imau gAvau / prAya iti kim ? uSTrayazca uSTrAzca= uSTrAH / / 127 // kIbamanyenaikaM ca vA / 3 / 1 / 128 // kIbam- 'napuMsakam, anyenA-'klIbena sahoktAvekaM ziSyate, lIbA'klIbamAtrabhede, tacca ziSyamANamekamekArthaM vA' syAt / zukvaM ca zuklazca zuk zukle vA / zukvaM ca zuklazca zuklA ca=zurUM zuklAni vA / anyeneti kim ? zukvaM Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 . zrIsidbhahemacandrazabdAnuzAsanam // ca zuk ca-zukle / tanmAtrabheda ityeva- himahimAnyau // 128 // puSyArthAd bhe punarvasuH / 3 / 11129 // 'puSyArthAnakSatravRtteH paro nakSatravRttiH punarvasuH sahoktau vyarthaH san ekArthaH' syAt / uditau puSyapunarvasU, uditau tiSyapunarvasU / puSyArthAditi kim ? ApunarvasavaH / punarvasuriti kim ? puSyamaghAH / bha iti kim ? tiSyapunarvasavo bAlAH // 129 // virodhinAmadravyANAM navA dvandvaH svaiH / 3 / 1 / 130 // dravyam- guNAdyAzrayaH, virodhivAcinAm atadAzrayavRttInAM dvandvo vaikArthaH syAt, svaiH- sajAtIyairevA''rabdhazcet' / sukhaduHkham , sukhaduHkhe; lAbhAlAbham, lAbhAlAbhau / virodhinAmiti kim ? kAmakrodhI / adravyANAmiti kim ? zItoSNe jale / svairiti kim ? buddhisukhaduHkhAni // 130 // __ azvavaDava- pUrvAparA-'dharottarAH / 3 / 1131 // 'ete trayo'pi dvandvA ekArthA vA syuH, svaizcet / azvavaDavam, azvavaDavI; pUrvAparam, pUrvApare; adharottaram, adharottare // 131 // pazu-vyaJjanAnAm / 3 / 1 / 132 // pazUnAM vyaanAnAM ca 'svairdvandva ekArtho vA' syAt / gomahiSam, gomahiSau; dadhighRtam: dadhighRte // 132 // taru-tRNa-dhAnya-mRga-pakSiNAM bahutve / 3 / 1 / 133 // etadvAcinAM barthAnAM pratyekam 'svairdvandva ekArtho vA' syAt / pakSanyagrodham, pakSanyagrodhAH; kuzakAzam, kuzakAzAH; tilamASam, tilamASAH; RzyaiNam, RzyaNAH; haMsacakravAkam, haMsacakravAkAH // 133 // senAGga-kSudrajantUnAm / 3 / 1 / 134 // Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsidbhahemacandrazabdAnuzAsanam 135 sainAGgAnAM kSudrajantUnAM ca bahvAnAm 'svairdvandva ekArtho nityam' syAt / azvaratham, yUkAlikSam // 134 // phalasya jAtau / 3 / 1 / 135 // phalavAcinAM bahvarthAnAM jAtI 'svairdvandva ekArtho nityam' syAt / badarAmalakam / jAtAviti kim ? etAni badarAmalakAni santi // 135 // aprANi-pazvAdeH / 3 / 1 / 136 // prANibhyaH pazvAdisUtroktebhyazca ye'nyadravyavAcinasteSAM jAtyarthAnAm 'svairdvandva ekArthaH' syAt / ArAzastri / jAtAvityeva - sahyavindhyau / prANyAdivarjanaM kim ? brAhmaNakSatriyaviTzUdrAH, brAhmaNakSatriyaviTzUdram; gomahiSau, gomahiSam; pakSanyagrodhI, pakSanyagrodham; azvarathau, azvaratham; badarAmalake, badarAmalakam // 136 // prANi-tUryAGgANAm / 3 / 11137 // prANitUryayoraGgArthAnAm 'svairdvandva. ekArthaH' syAt / karNanAsikam, mArdazikapANavikam / svairityeva- pANigRdhrau // 137 // caraNasya stheNo'dyatanyAmanuvAde / 3 / 1 / 138 // caraNAH kaThAdayaH, tadvAcinAmadyatanyAM yau stheNI tayoH kartRtvena sambandhinAm 'svairdvandvo'nuvAdaviSaye ekArthaH' syAt / pratyaSThAt kaThakAlApam, udagAt kaThakauthumam / anuvAda iti kim ? udaguH kaThakAlApAH - apra- siddhaM kathayanti // 138 // __ akkIbe'dhvaryukratoH / 3 / 1 / 139 // adhvaryuH- yajurvedaH, tadvihitakratuvAcinAm 'svairdvandva ekArthaH syAt, na dete kIbavRttayaH' / arkAzvamedham / aklIba iti kim ? gavAmayanAdi Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nakulam / nitya -pUrA viliGgAnA gaGgAzoNam, kuru 136 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam // tyAnAmayane / adhvarvati kim ? iSuvajrau / kratoriti kim ? darzapaurNamAsau // 139 // nikaTapAThasya / 3 / 1 / 140 // nikaTaH pATho yeSAmadhyetRRNAM teSAm 'svairdvandva ekArthaH' syAt / padakakramakam // 140 // nityavairasya / 3 / 1 / 141 // nityaM jAtinibaddhaM vairaM yeSAM teSAm 'svairdvandva ekArthaH' syAt / ahinakulam / nityavarasyeti kim ? devAsurAH, devAsuram // 141 // nadI-deza-purAM viliGgAnAm / 3 / 1 / 142 // eSAM vividhaliGgAnAm 'svairdvandva ekArthaH' syAt / gaGgAzoNam, kurukurukSetraM, mathurApATaliputram / viliGgAnAmiti kim ? gaGgAyamune // 142 / / pAtryazUdrasya / 3 / 1 / 143 // pAtrArha-zUdravAcinAm 'svairdvandva ekArthaH' syAt / takSAyaskAram / pAtryeti kim ? janaGgamabukkasAH // 143 // gavAzvAdiH / 3 / 1 / 144 // 'ayaM dvandva ekArthaH' syAt / gavAzvam, gavAvikam / / 144 // na dadhipaya-AdiH / 3 / 1 / 145 // 'dadhipaya Adyo dvandva ekArtho na' syAt / dadhipayasI, sarpirmadhunI // 145 // saMkhyAne / 3 / 1 / 146 // vartipadArthAnAM gaNane gamye 'dvandva ekArtho na' syAt / daza gomahiSAH, bahavaH pANipAdAH // 146 // vA'ntike / 3 / 1 / 147 // Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam 137 vartipadArthAnAM saMkhyAnasya samIpe gamye 'dvandva ekArtho vA' syAt / upadazaM gomahiSam, upadazA gomahiSAH // 147 // prathamoktaM prAk / 3 / 1 / 148 // atra 'samAsaprakaraNe prathamAntena yanirdiSTaM tat prAk' syAt / AsannadazAH, saptagaGgam / / 148 // rAjadantA''diSu / 3 / 1 / 149 // 'eteSu samAseSvaprAptaprAgnipAtaM prAk syAt / rAjadantaH, liptavAsitam // 149 // vizeSaNa-sarvAdi-saMkhyaM bahuvrIhau / 3 / 1 / 150 // 'vizeSaNaM sarvAdi saMkhyAvAci ca bahuvrIhau prAk' syAt / citraguH, sarvazuklaH, dvikRSNaH // 150 // tAH / 3 / 11151 // 'ktAntaM sarvaM bahuvrIhI prAk syAt / kRtakaTaH // 151 // jAti-kAla-sukhAdernavA / 3 / 11152 // jAteH kAlAt sukhAdibhyazca 'bahuvrIhau ktAntaM vA prAk' syAt / zAGgarajagdhI, jagdhazAGgarA; mAsajAtA, jAtamAsA; sukhajAtA, jAtasukhA; duHkhahInA, hInaduHkhA // 152 // AhitAgnyAdiSu / 3 / 11153 // 'eSu bahuvrIhiSu ktAntaM vA prAk' syAt / AhitAgniH, agnyAhitaH; jAtadantaH, dantajAtaH / / 153 // ... praharaNAt / 3 / 11154 // praharaNArthAt 'tAntaM bahuvrIhI vA prAk syAt / udyatAsiH, asyudyataH // 154 // na saptamIndAdibhyazca / 3 / 1 / 155 // Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam // indvAdeH praharaNArthAcca 'prAk saptamyantaM bahuvrIhau na' syAt / indumauliH, padmanAbhaH, asipANiH // 155 / / gaDvAdibhyaH / 3 / 1156 // gaDvAdibhyo 'bahuvrIhI saptamyantaM prAg vA syAt / kaNThegaDuH, gaDukaNThaH; madhyeguruH, gurumadhyaH // 156 // priyaH / 3 / 1 / 157 // ayam 'bahuvrIhau prAg vA' syAt / priyaguDaH, guDapriyaH // 157|| kaDArAdayaH karmadhAraye / 3 / 1 / 158 // 'ete karmadhAraye prAg vA' syuH / kaDArajaiminiH, jaiminikaDAraH; kANadroNaH, droNakANaH // 15 // dharmArthAdiSu dvandve / 3 / 1 / 159 // .. 'eSu dvandveSvaprAptaprAktvaM vA prAk' syAt / dhArthI, arthadharmI; zabdArthI, arthazabdau // 159 // laghvakSarA-'sakhIdut- svarAdyadalpasvarA-'ya'mekam 31160 // 'laghvakSaraM sakhivarjedudantaM svarAdhakArAntamalpasvaraM pUjyavAci caikaM dvandve prAk' syAt / zarazIryam, agnISomo, vAyutoyam / asakhIti kim ? sutasakhAyau / astrazastram, pakSanyagrodhI, zraddhAmedhe / laghvAdIti kim ? kukkuTamayUrI, mayUrakukkuTau / ekamiti kim ? zaGkhadundubhivINAH / dvandva ityeva vispaSTapaTuH // 160 // mAsa-varNa-bhrAtra'nupUrvam / 3 / 1 / 161 // etadvAci 'dvandve'nupUrvaM prAk' syAt / phAlgunacaitrau, brAhmaNakSatriyau, Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam 139 brAhmaNakSatriyavizaH, baladevavAsudevau / / 161 // * bhartutulyasvaram / 3 / 1 / 162 // 'nakSatrartuvAci tulyasvaraM dvandve'nupUrvaM prAk' syAt / azvinIbharaNIkRttikAH, hemantaziziravasantAH / tulyasvaramiti kim ? ArdrAmRgazirasI, grISmavasantau // 162 // saMkhyA samAse / 3 / 1 / 163 // 'samAsamAtre saMkhyAvAcyanupUrvaM prAk' syAt / dvitrAH, dvizatI, ekAdazaH // 163 // ityAcAryazrIhemacandraviracitAyAM siddhahemacandrAbhidhAnasvopajJazabdAnuzAsana laghuvRttI tRtIyasyAdhyAyasya prathamaH pAdaH samAptaH // 31 // asaMrabdhA api ciraM duHsahA vairabhUbhRtAm / caNDAzcAmuNDarAjasya pratApazikhinaH kaNAH // 9 // (dvitIyaH pAdaH) parasparA-'nyo'nyetaretarasyAm syAdervA'puMsi / 3 / 2 / 1 // 'eSAmapuMvRttInAM syAderAm vA' syAt / ime sakhyau kule vA parasparAM parasparam, anyo'nyAmanyo'nyam, itaretarAmitaretaraM bhojayataH / AbhiH sakhIbhiH kulairvA parasparAM paraspareNa, anyo'nyAmanyo'nyena, itaretarAmitaretareNa bhojyate / apuMsIti kim ? ime narAH parasparaM bhojayanti // 1 // ... amavyayIbhAvasyA'to'paJcamyAH / 3 / 2 / 2 // 'adantasyAvyayIbhAvasya syAderam syAt, na tu paJcamyAH' / upakumbhamasti, Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam // upakumbhaM dehi / avyayIbhAvasyeti kim ? priyopakumbho'yam / ata iti kim ? adhistri / apaJcamyA iti kim ? upakumbhAt // 2 // vA tRtIyAyAH / 3 / 2 / 3 // 'adantasyAvyayIbhAvasya tRtIyAyA am vA' syAt / kiM na upakumbham, kiM na upakumbhena / avyayIbhAvasyeti kim ? priyopakumbhena // 3 // saptamyA vA // 3 // 2 // 4 // 'adantasyAvyayIbhAvasya saptamyA am vA' syAt / upakumbham, upakumbhe nidhehi / avyayIbhAvasyetyeva- priyopakumbhe // 4 // Rddha-nadI-vaMzasya / 3 / 2 / 5 // etadantasyA'vyayIbhAvasyA'dantasya 'saptamyA am nityam' syAt / sumagadham, unmattagaGgam, ekaviMzatibhAradvAjaM vasati // 5 // anato lup // 3 // 26 // 'adantavarjasyA'vyayIbhAvasya syAderlup' syAt / upavadhu, upakartR / anata iti kim ? upakumbhAt / avyayIbhAvasyetyeva- priyopavadhuH // 6 // avyayasya / 3 / 2 / 7 // 'avyayasya syAderlup' syAt / svaH, prAtaH / avyayasyeti kim ? atyucaisaH // 7 // aikArthe / 3 / 2 / 8 // 'aikArthyam- aikapadyaM tannimittasya syAderlup' syAt / citraguH, putrIyati aupagavaH / ata eva lubvidhAnAd "nAma nAmnA0 (3, 1, 18)' ityuktAvapi syAdyantAnAM samAsaH syAt / aikArya iti kim ? citrA gAve yasyetyAdivAkye mA bhUt // 8 // Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam 141 na nAmyekasvarAta khityuttarapade'maH / 3 / 2 / 9 // samAsArambhakamantyaM padam uttarapadam, tasmin khitpratyayAnte uttarapade pare 'nAmyantAdekasvarAt pUrvapadAt parasyA'mo lub na' syAt / striyaMmanyaH, nAvaMmanyaH / nAmIti kim ? maMmanyaH / ekasvarAditi kim ? vadhuMmanyA / khitIti kim ? strImAnI // 9 // asattve useH / 3 / 2 / 10 // 'asattve vihitasya Gaseruttarapade pare lub na' syAt / stokAnmuktaH / asattva iti kim ? stokabhayam / uttarapada ityeva- niHstokaH // 10 // brAhmaNAcchaMsI / 3 / 2 / 11 // atra samAse 'GaseDhuMbabhAvo nipAtyate' / brAhmaNAcchaMsinau / nipAtanAd RtvivizeSAdanyatra lubeva - brAhmaNazaMsinI strI // 11 // ___ojo-'JjaH-saho-'mbhas-tamas-tapasaSTaH / 3 / 2 / 12 // ebhyaH parasya 'TAvacanasyottarapade pare lub na' syAt / ojasAkRtam, anasAkRtam, sahasAkRtam, ambhasAMkRtam, tamasAkRtam, tapasAkRtam / Ta iti kim ? ojobhAvaH // 12 // . .. puMjanuSo'nujA-'ndhe / 3 / 2 / 13 // pum-janurdhyA parasya 'To yathAsaMkhyamanuje'ndhe cottarapade lub na' syAt / puMsA'nujaH, januSA'ndhaH / Ta ityeva- pumanujA // 13 // AtmanaH pUraNe / 3 / 2 / 14 // asmAt parasya 'TaH pUraNapratyayAnte uttarapade lub na' syAt / AtmanAdvitIyaH, AtmanASaSThaH // 14 // manasazcA''jJAyini / 3 / 2 / 15 // Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 . zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam // manasa Atmanazca parasya 'Ta AjJAyinyuttarapade lub na' syAt / manasA ''jJAyI, AtmanA''jJAyI // 15 // nAmni 3 / 2 / 16 // manasaH parasya 'Ta: saMjJAviSaye uttarapade pare lub na' syAt / manasA devI / nAmnIti kim ? manodattA kanyA // 16 // parA-''tmabhyAM uH / 3 / 2 / 17 // AbhyAM parasya 'Devacanasyottarapade pare nAmni lub na' syAt / parasmai padam, Atmanepadam / nAmnItyeva- parahitam // 17 // ad-vyaJjanAt saptamyA bahulam / 3 / 2 / 18 // adantAd vyaJjanAntAcca parasyAH 'saptamyA bahulaM nAmni lub na' syAt araNyetilakAH, yudhiSThiraH / advyaJjanAditi kim ? bhUmipAzaH / nAmnI tyeva- tIrthakAkaH // 18 // prAkArasya vyaJjane / 3 / 2 / 19 // rAjalabhyo rakSAnirvezaH kAraH / prAcAM deze yaH kAraH tasya saMjJAyAM gamyaH mAnAyAmadvyaJjanAt parasyAH 'saptamyA vyaJjanAdAvuttarapade lub na' syAt mukuTekArSApaNaH, samidhimASakaH / prAgiti kim ? yUthapazuH - udIcA- ma na prAcAm / kAra iti kim ? abhyarhitapazuH / vyaJjana iti kim avikaToraNaH // 19 // tatpuruSe kRti / 3 / 2 / 20 // avyaJjanAt parasyAH 'saptamyAH kRdante uttarapade tatpuruSe lub na' syAt stamberamaH, bhasmanihutam / tatpuruSa iti kim ? dhanvakArakaH / adyata nAdityeva- kurucaraH // 20 // madhyA'ntAd gurau / 3 / 2 / 21 // Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .. zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam 143 AbhyAM parasyAH 'saptamyA gurAvuttarapade lub na' syAt / madhyeguruH, anteguruH // 21 // amUrddha-mastakAt svAGgAdakAme / 3 / 222 // mUrddhamastakavarjAt svAGgavAcino'dvyaJjanAt parasyAH 'saptamyAH kAmavarje uttarapade lub na' syAt / kaNThekAlaH / amUrddhamastakAditi kim ? mUrdhazikhaH, mastakazikhaH / akAma iti kim ? mukhakAmaH // 22 // bandhe pani navA 3 / 2 / 23 // bandhe ghajante uttarapade advyaJjanAt parasyAH 'saptamyA lub vA na' syAt / hastebandhaH, hastabandhaH; cakrebandhaH cakrabandhaH / ghaniti kim ? ajante - hastabandhaH // 13 // kAlAt tana-tara-tama-kAle / 3 / 2 / 24 // advyaJjanAntAt kAlavAcinaH parasyAH 'saptamyAstanAdipratyayeSu kAle. cottarapade vA lub na' syAt / pUrvAhnetanaH, pUrvAhnatanaH, pUrvAhnetarAm, pUrvAhnatare; pUrvAhnatamAm, pUrvAhnatame; pUrvAhnekAle pUrvAhnakAle / kAlAditi kim / zuktare, zuktame / ayAnAdityeva - rAtritarAyAm // 24 // zaya-vAsi-vAseSvakAlAt / 3 / 2 / 25 // akAlavAcino'dvyaJjanAt parasyAH 'saptamyA ekUttarapadeSu lub vA na' syAt / bilezayaH, bilazayaH; vanevAsI, vanavAsI; grAmevAsaH, grAmavAsaH / akAlAditi kim ? pUrvAhnazayaH // 25 // ___varSa-kSara-varA-'p-saraH-zaroromanaso je // 32 // 26 // ebhyaH parasyAH 'saptamyA je uttarapade lub vA na' syAt / varSejaH, varSajaH; kSarejaH, kSarajaH; varejaH, varajaH; apsujam, abjama; sarasijam, sarojam; Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam // zarejaH, zarajaH; urasijaH, urojaH; manasijaH, manojaH // 26 // ghu-prAvRD-varSA-zarat-kAlAt / 3 / 2 / 27 // ebhyaH parasyAH 'saptamyA je uttarapade lub na' syAt / divijaH, prAvRSijaH, varSAsujaH, zaradijaH, kAlejaH // 27 // . apo ya-yoni-mati-care / 3 / 2 / 28 // apaH parasyAH 'saptamyA ye pratyaye yonyAdau cottarapade lub na' syAt / apsavyaH; apsuyoniH, apsumatiH, apsucaraH // 28 // nena-siddha-sthe / 3 / 2 / 29 // 'inpratyayAnte siddha-sthayozcottarapadayorna lub na' syAt, bhavatyevetyarthaH / sthaNDilavartI, sAGkAzyasiddhaH, samasthaH // 29 // SaSTyAH kSepe / 3 / 2 // 30 // uttarapade pare kSepe gamye 'SaSThyA lub na' syAt / caurasyakulam // 30 // . putre vA // 3 // 2 // 31 // putre uttarapade kSepe 'SaSTyA lub vA na' syAt / dAsyAHputraH, dAsIputraH // 31 // pazyad-vAg-dizo hara-yukti-daNDe / 3 / 2 / 32 // ebhyaH parasyAH 'SaSTyA yathAsaMkhyaM harAdAvuttarapade lub na' syAt / pazyatoharaH vAcoyuktiH, dizodaNDaH // 32 // ___ adaso'kasAyanaNoH // 3 // 2 // 33 // 'adasaH parasyAH SaSTyA akaviSaye uttarapade AyanaNi ca pare lu na' syAt / AmuSyaputrikA, AmuSyAyaNaH // 33 // devAnAMpriyaH // 3 // 2 // 34 // Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'zrIsidbhahemacandrazabdAnuzAsanam 145 atra 'SaSTyA lub na' syAt / devAnAMpriyaH // 34 / / zepa-puccha-lAGleSu nAmni zunaH / 3 / 2 // 35 // zunaH parasyAH 'SaSThyAH zepAdAvuttarapade saMjJAyAM lub na' syAt / zunaHzepaH, zunaHpucchaH, zunolAGgelaH // 35 // vAcaspati-vAstoSpati-divaspati-divodAsam / 3 / 2 // 36 // 'ete samAsAH SaSThyalupi nipAtyante nAmni' / vAcaspatiH, vAstoSpatiH, divaspatiH, divodAsaH // 36 // RtAM vidyA-yonisambandhe / 3 / 2 / 37 // 'RdantAnAM vidyayA yonyA vA kRte sambandhe hetau sati pravRttAnAM SaSThyAstatraiva hetau sati pravRtte uttarapade *lub na' syAt / hotuHputraH, pituHputraH, piturantevAsI / RtAmiti kim ? AcAryaputraH / vidyAyonisambandha iti kim ? bhartRgRham // 37 // svasR-patyorvA // 3 // 2 // 38 // 'vidyAyonisambandhanimittAnAm RdantAnAM SaSThyAH svasRpatyoruttarapadayoyonisambandhanimittayorlub vA na' syAt / hotuHsvasA, hotRsvasA; svasuHpatiH, svasRpatiH / vidyAyonisambandha ityeva- bhartRsvasA, hotRpatiH // 38 // . A dvandve // 3 // 2 // 39 // 'vidhAyonisambandhanimittAnAm RdantAnAM yo dvandvastasmin satyuttarapade pUrvapadasyA''t' syAt / hotApotArau, mAtApitarau / RtAmityeva- guruziSyau / vidyAyonisambandha ityeva- kartRkArayitArau // 39 // .. putre / 3 / 2 / 40 // 'putre uttarapade vidyAyonisambandhanimittAnAm RdantAnAM dvandve AH' Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam // syAt / mAtAputrau, hotAputrau // 40 // vedasahazrutA'vAyudevatAnAm // 3 // 2 // 41 // 'eSAM dvandve pUrvapadasyottarapade AH' syAt / indrAsomau / vedeti kim ? brahmaprajApatI / saheti kim ? viSNuzakrau / zruteti kim ? candrasUryau / vAyuvarjanaM kim ? vAyvagnI / devatAnAmiti kim ? yUpacaSAlau // 41 // IH Soma-varuNe'gneH / 3 / 2 / 42 // 'vedasahazrutA'vAyudevatAnAM dvandve Some varuNe cottarapade'gnerIH' syAt, Someti nirdezAd Iyoge SatvaM ca / agnISomau, agnIvaruNau / devatAdvandva ityevaagnisomI baTU // 42 // ivRddhimatyaviSNau // 3 // 2 // 43 // 'viSNuvarje vRddhimatyuttarapade devatAdvandve agneriH' syAt / AgnivAruNImanaDvAhImAlabheta / vRddhimatIti kim ? agnIvaruNau / aviSNAviti kim ? AgnAvaiSNavaM caraM nirvapet // 43 // divo dyAvA // 3 // 2 // 44 // ''devatAdvandve diva uttarapade dyAveti' syAt / dyAvAbhUmI // 44 // divasa-divaH pRthivyAM vA / 3 / 2 // 45 // 'devatAdvandve divaH pRthivyAmuttarapade etau vA' syAtAm / divaspRthivyau, divaHpRthivyau, yAvApRthivyau // 45 / / uSAsoSasaH / 3 / 2 / 46 // devatAdvandve 'uSasa uttarapade uSAsA' syAt / uSAsAsUryam // 46 // mAtarapitaraM vA / 3 / 2147 // 'mAtRpitroH pUrvottarapadayordvandve Rto'ro vA nipAtyate' / mAtarapitarayo mAtApitroH // 47 // Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam 147 - varcaskAdiSvavaskarAdayaH / 3 / 2 / 48 // 'eSvartheSvete kRtazaSasAdhuttarapadAH sAdhavaH' syuH / avaskaro'nnamalam, avakaro'nyaH; apaskaro rathAGgam, apakaro'nyaH // 48 // __parataH strI pumvat styekArthe'nUGa / 3 / 2 / 49 // parataH- vizeSyavazAt strIliGgaH strIvRttAvekArthe uttarapade 'pumvat' syAt, na tUGantaH / darzanIyabhAryaH / parata iti kim ? droNIbhAryaH / strIti kim ? khalapudRSTiH / stryekArtha iti kim ? gRhiNInetraH, kalyANImAtA / anUGiti karabholabhAvaH / kim ? gRhiNIne droNIbhAryaH pavata' syAt, na kyaG-mAni-pittaddhite / 3 / 2 / 50 // kyaGi mAnini cottarapade pittaddhite ca parataH strIliGgo'nUG 'pumvat' syAt / zyetAyate, darzanIyamAnI ayamasyAH; ajathyaM yUtham // 50 // jAtizca Ni-taddhitaya-svare / 3 / 2 / 51 // anyA parataH strI jAtizca NauM pratyaye yAdau svarAdau ca taddhite viSayabhUte 'pumvat' syAd, anUG / paTayati, etyaH, bhAvatkam / jAti - dAradyaH, gArgyaH / taddhiteti kim ? hastinIyati, hastinyaH // 51 // eye'gnAyI / 3 / 2 / 52 // eyapratyaye'gnAyyeva parataH strI 'pumvat' syAt / AgneyaH / pUrveNa siddhe niyamArthamidam / zyaineyaH // 52 // nA'pa-priyA''dau / 3 / 2 / 53 // appratyayAnte stryekArthe uttarapade priyAdau ca parataH strI 'pumvanna' syAt / kalyANIpaJcamA rAtrayaH, kalyANIpriyaH / apriyAdAviti kim ? kalyANapaJcamIkaH pakSaH // 53 // Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam // taddhitA'kakopAntya-pUraNyAkhyAH / 3 / 2 / 54 // taddhitasyA'kapratyayasya ca ka upAntyo yAsAM tAH, pUraNIpratyayAntAH, saMjJAzca parataH striyaH 'pumvanna' syuH / madrikAbhAryaH, kArikAbhAryaH, paJcamIbhAryaH, dattAbhAryaH / taddhitAketi kim ? pAkabhAryaH // 54 // - taddhitaH svaravRddhiheturarakta-vikAre / 3 / 2 / 55 // rakta-vikArAbhyAmanyArthaH svaravRddhiheturyastaddhitastadantaH parataH strI 'pumvanna' syAt / mAthurIbhAryaH / svareti kim ? vaiyAkaraNabhAryaH / vRddhiheturiti kim ? arddhaprasthabhAryaH / araktavikAra iti kim ? kASAyabRhatikaH, lauheSaH // 55 // svAGgAnDI tizcA'mAnini / 3 / 2 / 56 // svAGgAd yo GIstadanto jAtivAcI ca parataH strI 'pumvanna' syAt, na tu mAnini / dIrghakezIbhAryaH, kaThIbhAryaH, zUdrAbhAryaH / svAGgAditi kim ? paTubhAryaH / amAninIti kim ? dIrghakezamAninI // 56 // pumvat karmadhAraye / 3 / 2 / 57 // parataH strI anUG karmadhAraye sati stryekArthe uttarapade pare 'pumvat' syAt / kalyANapriyA, madrakabhAryA, mAthuravRndArikA, candramukhavRndArikA / anUGityeva- brahmabandhUvRndArikA // 57 / / riti / 3 / 2 / 58 // parataH strI anUG riti pratyaye 'pumvat' syAt / paTujAtIyA, kaThadezIyA // tva-te guNaH / 3 / 2 / 59 // parataH stryanUG guNavacanastva-tayoH pratyayayoH 'gumvat' syAt / paTutvam, paTutA / guNa iti kim ? kaThItvam // 59 // . Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam 149 ccau kvacit / 3 / 2 / 60 // parataH stryanUG 'ccau kvacit pumvat' syAt / mahadbhUtA kanyA / kvaciditi kim ? gomatIbhUtA // 60 // sarvAdayo'syAdau / 3 / 2 / 61 // 'sarvAdiH parataH strI, pumvat' syAt, na tu syAdau / sarvastriyaH, bhavatputraH / asyAdAviti kim ? sarvasyai // 61 // mRgakSIrA''diSu vA / 3 / 2 / 62 // eSu samAseSu parataH strI uttarapade 'pumvad vA' syAt / mRgakSIram, mRgIkSIram; kAkazAvaH, kAkIzAvaH // 62 // Rdit tara-tama-rUpa-kalpa-bruva-celaD-gotra-mata-hate vA hasvazca / 3 / 2 / 63 // Rdudit parataH strI tarAdiSu pratyayeSu bruvAdau ca stryekArthe uttarapade 'hrasvAntaH pumvacca vA' syAt / pacantitarA, pacattarA, pacantItarA; zreyasitarA, zreyastarA, zreyasItarA / pacantitamA, pacattamA, pacantItamA; zreyasitamA, zreyastamA, zreyasItamA / pacantirUpA, pacadrUpA, pacantIrUpA; viduSirUpA, vidvadrUpA; viduSIrUpA / pacantikalpA, pacatkalpA, pacantIkalpA; viduSikalpA, vidvatkalpA, viduSIkalpA / pacantibruvA, pacabruvA, pacantIbruvA; zreyasibruvA, zreyobruvA, zreyasIbruvA / pacanticelI, pacaccelI, pacantIcelI; zreyasicelI, zreyazcelI, zreyasIcelI / pacantigotrA, pacadgotrA, pacantIgotrA; zreyasigotrA, zreyogotrA, zreyasIgotrA / pacantimatA, pacanmatA, pacantImatA; zreyasimatA, zreyomatA, zreyasImatA / pacantihatA, pacaddhatA, pacantIhatA; zreyasihatA, zreyohatA, zreyasIhatA // 3 // Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam // - yaH / 3 / 2 / 64 // jhyantAyAH parataH striyAstarAdiSu pratyayeSu bruvAdiSu cottarapadeSu ekArtheSu 'hrasvaH' syAt / gauritarA, gauritamA, nartakirUpA, kumArikalpA, brAhmaNibruvA, gArgicelI, brAhmaNigotrA, gArgimatA, gaurihatA // 64 // bhogavad-gaurimatomni / 3 / 2 / 65 // anayoyantayoH saMjJAyAM tarAdiSu pratyayeSu bruvAdau cottarapade ekArthe 'hasvaH' syAt / bhogavatitarA, gaurimatitamA, bhogavatirUpA, gaurimatikalpA, bhogavatibruvA, gaurimaticelI, bhogavatigotrA, gaurimatimatA, bhogavatihatA / nAmnIti kim ? bhogavatitarA, bhogavattarA, bhogavatItarA // 65 // navaikasvarANAm / 3 / 2 / 66 // ekasvarasya Gyantasya tarAdau pratyaye bruvAdau cottarapade stryekArthe 'vA hrasvaH' syAt / stritarA, strItarA; jJitamA, jJItamA, jJibruvA, jJIbruvA / ekasvarANAmiti kim ? kuTItarA // 66 // UGaH / 3 / 2 / 67 // UGantasya tarAdau bruvAdI cottarapade stryekArthe 'vA hrasvaH' syAt / brahmabandhutarA, bahmabandhUtarA; kadrubruvA, kadrUbuvA // 67 // mahataH kara-ghAsa-viziSTe DAH / 3 / 2 / 68 // karAdAvuttarapade 'mahato DA vA' syAt / mahAkaraH, mahatkaraH; mahAghAsaH, mahadghAsaH; mahAviziSTaH, mahadviziSTaH // 68 // striyAm / 3 / 2 / 69 // . strIvRttermahataH karAdAvuttarapade 'nityaM DAH' syAt / mahAkaraH, mahAghAsaH, mahAviziSTaH // 69 // Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam 151 jAtIyaikArthe'cveH / 3 / 2170 // 'mahato'vyantasya jAtIyari ekArthe cottarapade DAH' syAt / mahAjAtIyaH mahAvIraH / jAtIyaikArthe iti kim ? mahattaraH / acveriti kim ? mahadbhUtA kanyA // 70 // na pumvaniSedhe / 3 / 271 // 'mahataH pumvaniSedhaviSaye uttarapade DA na' syAt / mahatIpriyaH // 71 // icyasvare dIrgha Aca / 3 / 2 / 72 // 'ijante'svarAdAvuttarapade pUrvapadasya dIrghatvam Acca' syAt / muSTImuSTi, muSTAmuSTi / asvara iti kim ? asyasi // 72 // haviSyaSTanaH kapAle / 3 / 2 / 73 // 'haviSyarthe kapAle uttarapade'STano dIrghaH' syAt / aSTAkapAlaM haviH / haviSIti kim ? aSTakapAlam / kapAla iti kim ? aSTapAtraM haviH // 73 // gavi yukte / 3 / 274 // 'yukte'rthe gavyuttarapade'STano dIrghaH' syAt / aSTAgavaM zakaTam / yukta iti kim ? aSTamuzcaitraH // 74 // . nAmni / 3 / 275 // 'aSTana uttarapade saMjJAyA dIrghaH' syAt / aSTApadaH kailAzaH / nAmnIti kim ? aSTadaMSTraH // 75 // koTara-mizraka-sidhraka-puraga-sArikasya vaNe / 3 / 276 // eSAM kRtaNatve vane uttarapade 'saMjJAyAM dIrghaH' syAt / koTarAvaNam, mizrakAvaNam, sidhrakAvaNam, puragAvaNam, sArikAvaNam // 76 // aJjanAdInAM girau / 3 / 277 // Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam // eSAM girAvuttarapade 'nAmni dIrghaH' syAt / aJjanAgiriH, kukkuTAgiriH / anajirAdibahusvara-zarAdInAM matau / 3 / 2 / 78 // ajirAdivarjabahusvarANAM zarAdInAM ca matI pratyaye 'nAmni dIrghaH' syAt / udumbarAvatI, zarAvatI, vaMzAvatI / anajirAdIti kim ? ajiravatI, hiraNyavatI // 78 // RSau vizvasya mitre / 3 / 279 // RSAvarthe mitre uttarapade vizvasya 'nAmni dIrghaH' syAt / vizvAmitraH // nare / 3 / 2 / 80 // nare uttarapade 'nAmni vizvasya dIrghaH' syAt / vizvAnaraH kazcit // 8 // vasu-rAToH / 3 / 2 / 81 // anayoruttarapadayorvizvasya 'dIrghaH' syAt / vizvAvasuH, vizvArAT // 81 // valacyapitrAdeH / 3 / 2 / 82 // valacpratyaye pitrAdivarjAnAm 'dIrghaH' syAt / AsutIvala: / apitrAderiti kim ? pitRvalaH, mAtRvalaH // 82 // citeH kaci / 3 / 2 / 83 // citeH kaci 'dIrghaH' syAt / ekacitIkaH // 83 // svAmicihnasyA'viSTA-'STa-paJca-bhinna-cchinna-cchidra- suva svastikasya karNe / 3 / 2 / 84 // svAmI cinyate yena tadvAcino viSTAdivarjasya karNe uttarapade 'dIrghaH' syAt / dAtrAkarNaH pazuH / svAmicihnasyeti kim ? lambakarNaH / viSTAdivarjana kim ? viSTakarNaH, aSTakarNa ityAdi // 84 // .. gati-kArakasya nahi-vRti-vRSi-vyadhi-ruci-sahi-tanau kvau Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 153 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam 3 / 2 / 85 // pati-kArakayornahyAdau kvibante uttarapade 'dIrghaH' syAt / upAnat, nIvRt, prAvRT, zvAvit, nIruk, RtISaT, jalAsaT, parItat // 85 // ghaJyupasargasya bahulam / 3 / 2 / 86 // dhAnte uttarapade upasargasya 'bahulaM dIrghaH' syAt / nIkledaH, nIvAraH / bAhulakAt kvacidvA - pratIvezaH, prativezaH / kvacinna - viSAdaH, niSAdaH // nAminaH kAze / 3 / 2 / 87 // nAmyantasyopasargasyA'jante kAze uttarapade 'dIrghaH' syaat.| nIkAzaH viikaashH| nAmina iti kim ? prakAzaH // 87 // dasti / 3 / 2 / 88 // do yastAdirAdezastasmin pare nAmyantasyopasargasya 'dIrghaH' syAt / nIttam, vIttam / da iti kim ? vitIrNam / tIti kim ? sudattam // 88 // ___ apIlvAdevahe / 3 / 2 / 89 // pIlvAdivarjasya nAmyantasya vahe uttarapade 'dIrghaH' syAt / RSIvaham, munIvaham / apIlvAderiti kim ? pIluvaham, dAruvaham // 89 // zunaH / 3 / 2 / 90 // asyottarapade 'dIrghaH syAt / zvAdantaH, zvAvarAham // 90 // ekAdaza-SoDaza-SoDana-SoDhA-SaDDhA / 3 / 2 / 91 // 'ekAdayo dazAdiSu kRtadIrghatvAdayo nipAtyante' / ekAdaza, SoDaza, SaD dantA asya=Sor3an, SoDhA, SaDDhA // 91 // dvivyaSTAnAM dvA-trayo'STAH prAk zatAdanazIti-bahuvrIhau Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam // / 3 / 2 / 92 // . eSAM yathAsaMkhyamete prAk zatAt saMkhyAyAmuttarapade syuH, na tu azItau bahuvrIhiviSaye ca / dvAdaza, trayoviMzatiH, aSTAtriMzat / prAkzatAditi kim ? dvizatam, trizatam, aSTasrahasam / anazItibahuvrIhAviti kim ? yazItiH, dvitrAH // 92 // catvAriMzadAdau vA / 3 / 2 / 93 // dvitryaSTAnAM prAkzatAccatvAriMzadAdAvuttarapade 'yathAsaMkhyaM dvA-trayo'STA vA' syuH, anazItibahuvrIhau / dvAcatvAriMzat, dvicatvAriMzat; trayazcatvAriMzat, tricatvAriMzat; aSTAcatvAriMzat, aSTacatvAriMzat // 93 // . hRdayasya halAsa-lekhA-'N-ye / 3 / 2 / 94 // asya lAsa-lekhayoruttarapadayoraNi ye ca pratyaye 'hRt' syAt / hRllAsaH, hRllekhaH, hAIm, hRdyaH // 94 // padaH pAdasyA-''jyAti-gopahate / 3 / 2 / 95 // 'pAdasyAjyAdAvuttarapade padaH' syAt / padAjiH, padAtiH, padagaH, padopahataH // hima-hati-kASi-ye pad / 3 / 2 / 96 // himAdAvuttarapade ye ca pratyaye 'pAdasya pad' syAt / paddhimam, paddhatiH, patkASI, padyAH zarkarAH / / 96 // RcaH zasi / 3 / 2 / 97 // 'RcAM pAdasya zAdau zaspratyaye pad' syAt / paccho gAyatrIM zaMsati / Rca iti kim ? pAdazaH zlokaM vakti / dviHzapAThAt syAdizasi na syAt - RcaH pAdAn pazya // 17 // zabda-niSka-ghoSa-mizre vA / 3 / 2 / 98 // Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam 155 zabdAdAvuttarapade 'pAdasya pad vA' syAt / pacchabdaH, pAdazabdaH; paniSkaH, pAdaniSkaH; padghoSaH, pAdaghoSaH; panmizraH, pAdamizraH // 98 // - nas nAsikAyAstaH kSudre / 3 / 2 / 99 // 'nAsikAyAstaspratyaye kSudre cottarapade nas' syAt / nastaH, naHkSudraH // 19 // ye'vaNe / 3 / 2 / 100 // 'nAsikAyA ye pratyaye varNAdanyatrArthe nas' syAt / nasyam / ya iti kim ? nAsikyaM puram / avarNa iti kim ? nAsikyo varNaH // 100 // zirasaH zIrSan / 3 / 2 / 101 // 'ziraso ye pratyaye zIrSan' syAt / zIrSaNyaH svaraH, zIrSaNyaM tailam / ya ityeva- zirastaH, zirasyati // 101 // keze vA 3 / 2 / 102 // 'zirasaH kezaviSaye ye pratyaye zIrSan vA' syAt / zIrSaNyAH zirasyAH kezAH // 10 // zIrSaH svare taddhite / 3 / 2 / 103 // 'zirasaH svarAdau taddhite zIrSaH' syAt / hAstizIrSiH, zIrSikaH // 103 // - udakasyodaH peSaM-dhi-vAsa-vAhane / 3 / 2 / 104 // 'udakasya peSamAdAvuttarapade udaH' syAt / udapeSaM pinaSTi, udadhirghaTaH, udavAsaH, udavAhanaH // 104 // vaikavyAne pUrye / 3 / 2 / 105 // 'udakasyA'saMyuktavyaJjanAdau pUryamANArthe uttarapade udo vA' syAt / udakumbhaH, udakakumbhaH / vyaJjana iti kim ? udakAmatram / eketi kim ? udakasthAlam / pUrya iti kim ? udakadezaH // 105 // Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam // manthaudana-saktu-bindu-vajra-bhAra-hAra-vIvadha-gAhe vA 3/2/106 // eSUttarapadeSu 'udakasyodo vA' syAt / udamanthaH, udakamanthaH; udaudanaH, udakaudanaH; udasaktuH, udakasaktuH; udabinduH, udakabinduH; udavajraH, udakavajraH; udabhAraH, udakabhAraH; udahAraH; udakahAraH; udavIvadhaH, udakavIvadhaH; udagAhaH; udakagAhaH // 106 // nAmnyuttarapadasya ca / 3 / 2 / 107 // 'udakasya pUrvapadasyottarapadasya ca saMjJAyAmudaH' syAt / udameghaH, udavAhaH, udapAnam, udadhiH, lavaNodaH, kAlodaH / / 107 // te lugvA / 3 / 2 / 108 // 'saMjJAviSaye pUrvottarapade lug vA' syAt / devadattaH, devaH, dattaH // 108 / / DyantaranavarNopasargAdapa Ip / 3 / 2 / 109 // 'vyantAmavarNAntava|pasargebhyazca parasyA'pa uttarapadasya Ip' syAt / dvIpam, antarIpam, nIpam, samIpam / upasargAditi kim ? svApaH / anavarNeti kim ? prApam, parApam / / 109 // anodeze up / 3 / 2 / 110 // 'anoH parasyA'po deze'rthe up' syAt / anUpo dezaH / deza iti kim anvIpaM vanam // 110 // khityanavyayA'ruSo mo'nto hasvazca / 3 / 2 / 111 // svarAntasyAnavyayasyAruSazca khipratyayAnte uttarapade 'mo'nto yathAsambhava hrasvAdezazca' syAt / zaMmanyaH, kAliMmanyA, aruntudaH / khitIti kim ? jJamAnI / anavyayasyeti kim ? doSAmanyamahaH // 111 // Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam 157 satyA-'gadA-'stoH kAre / 3 / 2 / 112 // ebhyaH kAre uttarapade 'mo'ntaH' syAt / satyaGkAraH agadaGkAraH astuGkAraH // lokampRNa-madhyandinA-'nabhyAzamityam / 3 / 2 / 113 // ete 'kRtapUrvapadamo'ntA nipAtyante' / lokampRNaH, madhyandinam, anabhyAzamityaH / / 113 // bhrASTrA-'gnerindhe / 3 / 2 / 114 // AbhyAmindhe uttarapade 'mo'ntaH' syAt / bhrASTramindhaH, agnimindhaH // 114 // agilA gila-gilagilayoH / 3 / 2 / 115 // gilAntavarjAt pUrvapadAt pare gile gilagile cottarapade 'mo'ntaH' syAt / timiGgilaH, timiGgilagilaH / agilAditi kim ? timiGgilagilaH // 115 // bhadroSNAt karaNe / 3 / 2 / 116 // AbhyAM paraH karaNe uttarapade 'mo'ntaH' syAt / bhadrakaraNam, uSNaMkaraNam // navA'khitkRdante rAtreH / 3 / 2 / 117 // khidvarje kRdante uttarapade pare 'rAtrairmo'nto vA' syAt / rAtriJcaraH, rAtricara / khidvarjanaM kim ? rAtrimanyamahaH / kRdanta iti kim ? rAtrisukham / antagrahaNaM kim ? rAtrayitA / / 117 / / dhenobhavyAyAm / 3 / 2 / 118 // dhenobhavyAyAmuttarapade 'mo'nto vA' syAt / dhenumbhavyA, dhenubhavyA // 118 // aSaSThItRtIyAdanyAd do'rthe / 3 / 2 / 119 // aSaSTyantAdatRtIyAntAcA'nyAdarthe uttarapade 'do'nto vA' syAt / anyadarthaH, anyArthaH / SaSTyAdivarjanaM kim ? anyasyA'nyena vA'rthaH= anyArthaH / / AzIrAzA-''sthitA-''sthotsukoti-rAge / 3 / 2 / 120 // Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ % 158 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam // eSUttarapadeSu aSaSThItRtIyAdanyAd 'do'ntaH' syAt / anyadAzIH anyadAzA, anyadAsthitaH, anyadAsthA, anyudutsukaH, anyadUtiH, anyadrAgaH / aSaSThItRtIyAdityeva- anyasya anyena vA AzIH= anyAzIH // 120 // Iya-kArake / 3 / 2 / 121 // anyAd Iye pratyaye kArake cottarapade 'do'ntaH' syAt / anyadIyaH, anyatkArakaH // 121 // sarvAdi-vizvaga-devADDadriH kvyaJcau / 3 / 2 / 122 // sadirviSvag-devAbhyAM ca parataH vibante aJcAvuttarapade 'DadrirantaH' syAt / sarvadrIcaH, dvavyaG, kavyaGviSvavyaG, devavyaG / kvIti kim ? viSvagaJcanam // 122 // saha-samaH sadhri-sami / 3 / 2 / 123 // anayoH sthAne kvibante aJcAvuttarapade yathAsaMkhyam 'sadhri-samI' syAtAm / sadhyaG, samyaG / kvyaJcAvityeva- sahAJcanam // 123 // tirasastiyati / 3 / 2 / 124 // akArAdau kvibante'JcAvuttarapade 'tirasastiriH' syAt / tiryaG / atIti kim ? tirazcaH // 124 // nAt / 3 / 2 / 125 // uttarapade pare 'naJ aH' syAt / acauraH panthAH / uttarapada ityeva-na bhuGkte // 125 // tyAdau kSepe / 3 / 2 / 126 // tyAdyante pade pare nindAyAM gamyamAnAyAm 'naJ aH' syAt / apacasi vaM jAlma ! / kSepa iti kim ? na pacati caitraH // 126 // nago'prANini vA / 3 / 2 / 127 // Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam 159 aprANinyarthe 'nago vA nipAtyate' / nagaH, ago giriH / aprANinIti kim ? ago'yaM zIrtana // 127 // nakhAdayaH / 3 / 2 / 128 // ete 'akRtA'kArAdyadezA nipAtyante' / nakhaH, nAsatyaH // 128 // an svare / 3 / 2 / 129 // svarAdAvuttarapade 'no'n' syAt / ananto jinaH / / 129 / / koH kattatpuruSe / 3 / 2 / 130 // svarAdAvuttarapade 'kostatpuruSe kad' syAt / kadazvaH / tatpuruSa iti kim ? kUSTro dezaH / svara ityeva- kubrAhmaNaH // 130 // ratha-vade / 3 / 2 / 131 // raye vade cottarapade 'koH kad' syAt / kadrathaH, kadvadaH // 131 // tRNe jAtau / 3 / 2 / 132 // jAtAvarthe tRNe uttarapade 'koH kad' syAt / katRNA rauhiSAkhyA tRNajAtiH // __ kattriH / 3 / 2 / 133 // 'koH kimo vA trAvuttarapade kad' syAt / kattrayaH // 133 // kA'kSa-pathoH / 3 / 2 / 134 // anayoruttarapadayoH 'koH kA' syAt / kA'kSaH, kApatham // 134 // puruSe vA / 3 / 2 / 135 // puruSe uttarapade 'koH kA vA' syAt / kApuruSaH, kupuruSaH // 135 // alpe / 3 / 2 / 136 // 'ISadarthasya koruttarapade kA' syAt / kAmadhuram, kA'ccham // 136 // Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam // kA-kavau voSNe / 3 / 2 / 137 // . . uSNe uttarapade 'koH kA-kavI vA' syAtAm / koSNam, kavoSNam / pakSe yathAprAptamiti tatpuruSe - kaduSNam / bahuvrIhau - kUSNo dezaH / / 137 / / kRtye'vazyamo luk / 3 / 2 / 138 // kRtyAnte uttarapade ''vazyamo luk' syAt / avazyakAryam / kRtya iti kim ? avazyaMlAvakaH // 138 // . samastata-hite vA / 3 / 2 / 139 // tate hite cottarapade 'samo lug vA' syAt / satatam, santatam; sahitam, saMhitam // 139 // tumazca manaH kAme / 3 / 2 / 140 // 'tum-samormanasi kAme cottarapade luk' syAt / bhoktumanAH, gantukAmaH; samanAH, sakAmaH // 140 // mAMsasyA'napatri paci navA / 3 / 2 / 141 // anaghaJante pacAvuttarapade 'mAMsasya lug vA' syAt / mAMspacanam, mAMsapacanam; mAMspAkaH, mAMsapAkaH // 141 // dikzabdAt tIrasya tAraH / 3 / 2 / 142 // asmAt parasya 'tIrasyottarapadasya tAro vA' syAt / dakSiNatAram, dakSiNatIram // 142 // sahasya so'nyArthe / 3 / 2 / 143 // . uttarapade pare 'bahuvrIhI sahasya so vA' syAt / saputraH, sahaputraH / anyArtha iti kim ? sahajaH // 143 // 'nAmni / 3 / 21144 // Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ___ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam 161 uttarapade pare 'bahuvrIhI sahasya saH saMjJAyAm' syAt / sAzvatthaM vanam / anyArtha ityeva- sahadevaH kuruH / / 144 // adRzyA-'dhike / 3 / 2 / 145 // adRzyam- parokSam, adhikam- adhirUDhaM tadarthayoruttarapadayorbahuvrIhI 'sahasya saH' syAt / sAgniH kapotaH, sadroNA khArI / / 145 / / akAle'vyayIbhAve / 3 / 2 / 146 // akAlavAcinyuttarapade 'sahasyAvyayIbhAve saH' syAt / sabrahma sAdhUnAm / akAla iti kim ? sahapUrvAhna zete / avyayIbhAva iti kim ? sahayudhvA / granthA'nte / 3 / 2 / 147 // etadvAcyuttarapade 'sahasyAvyayIbhAva saH' syAt / sakalaM jyotiSamadhIte // * nA''ziSyago-vatsa-hale / 3 / 2 / 148 // gavAdivarga uttarapade AziSi gamyAyAm 'sahasya so na' syAt / svasti gurave sahaziSyAya / AziSIti kim ? saputraH / gavAdivarjanaM kim ? svasti tubhyaM sagave, sahagave; savatsAya, sahavatsAya; sahalAya, sahahalAya // samAnasya dharmA''diSu / 3 / 2 / 149 // dharmAdAvuttarapade 'samAnasya saH' syAt / sadharmA, sanAmA // 149 // - sabrahmacArI / / 2 / 150 // ayaM nipAtyate // 150 // dRk-dRza-dRkSe / 3 / 2 / 151 // eSUtarapadeSu "saMmAnasya saH' syAt / sadRk, sadRzaH, sadRkSaH // 151 // anya-tyadAderAH / 3 / 2 / 152 // 'anyasya tyadAdezca dRgAdAvuttarapade AH' syAt / anyAdRk, anyAdRzaH, Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam // anyAdRkSaH; tyAdRk, tyAdRzaH, tyAdRkSaH; asmAdRk, asmAdRzaH, asmaadRkssH|| idaM-kimIt-kI / 3 / 2 / 153 // dRgAdAvuttarapade 'idam-kimI yathAsaGkhyam It-kIrUpau' syAtAm / IdRk, IdRzaH, IdRkSaH; kIdRk, kIdRzaH, kIdRkSaH // 153 // anaJaH ktvo yap / 3 / 2 / 154 // . no'nyasmAdavyayAt pUrvapadAt paraM yaduttarapadaM tadavayavasya 'ktvo yap' syAt / prakRtya / anaja iti kim ? akRtvA, paramakRtvA / uttarapadasyetyeva- alaM kRtvA ||154 // - pRSodarAdayaH / 3 / 21155 // 'ete sAdhavaH syuH' / pRSodaraH, balAhakaH // 155 / / vA'vA'pyostani-krI dhAga-nahorva-pI / 3 / 2 / 156 // 'avasyopasargasya tanikriyorapezca dhAga-nahoparayoryathAsaMkhyaM va-pI vA' syAtAm / vataMsaH, avataMsaH; vakrayaH, avakrayaH; pihitam, apihitam; pinaddham, apinaddham // 156 // ityAcAryazrIhemacandraviracitAyAM siddhahemacandrAbhidhAnasvopajJazabdAnuzAsana laghuvRttI tRtIyasyAdhyAyasya dvitIyaH pAdaH samAptaH // 3 / 2 / / zrImad-vallabharAjasya, pratApaH ko'pi duHsahaH / prasaran vairibhUpeSu dIrghanIdrAmakalpayat // 10 // (tRtIyaH pAdaH). (athA''khyAtaprakaraNam) Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam / 163 vRddhirAdaut / 3 / 3 / 1 // 'A Ar ai au, ete pratyekaM vRddhiH' syuH / mArTi, kAryam, nAyakaH, aupagavaH // 1 // guNo'redot / 3 / 3 / 2 // 'ar et ot, ete pratyekaM guNaH' syuH / karoti, cetA, stotA // 2 // kriyA'rtho dhAtuH / 3 / 3 // 3 // kRtiH kriyA pUrvAparIbhUtA, sA'rtho yasya sa 'dhAtuH' syAt / bhavati, atti, gopAyati, jugupsate, pApacyate, putrakAmyati, muNDayati, javanaH // 3 // _ na prAdirapratyayaH // 3 // 34 // 'prAdirdhAtoravayavo na syAt, tataH para eva dhAturityarthaH, na cet tataH paraH pratyayaH' / abhyamanAyata, prAsAdIyat / prAdiriti kim ? amahAputrIyat / apratyaya iti kim ? autsukAyata // 4 // avau dA-dhau dA // 3 // 3 // 5 // 'dAdhArUpI dhAtU avitI dA' syAtAm / dAm - praNidAtA / deG - praNidayate / DudAMgk - praNidadAti / doMca - praNidyati / Tdhe - praNidhayati / DudhAMgk - praNidadhAti / avAviti kim ? dAMva - dAtaM barhiH / v - avadAtaM mukham // 5 // vartamAnA- tiv tas anti, siv thas tha, miva vas masH te Ate ante, se Athe dhve, e vahe mahe / / 3 / 6 // imAni vacanAni 'vartamAnAH syuH // 6 // saptamI- yAt yAtAm yusa, yAs yAtam yAta, yAm - pratyayaH' iti kimjodA 33 praNidAtA / praNidhayati / Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam // yAva yAma; Ita IyAtAm Iran, IthAs IyAthAm Idhvama, Iya Ivahi Imahi / 3 / 317 // imAni vacanAni 'saptamI' syuH // 7 // .. paJcamI- tuv tAm antu, hi tam ta, Ani Avav AmavaH tAm AtAm antAm, sva AthAm dhvam, __ aiv Avahai Amahain / 3 / 38 // imAni vacanAni 'paJcamI' syuH // 8 // , hyastanI- div tAm ana, siv tam ta, amv va ma; ta AtAm anta, thAs AthAm dhvam, i vahi mahi 3 // 3 // 9 // imAni vacanAni 'hyastanI' syuH // 9 // etAH zitaH / 3 / 3 / 10 // 'etAzcatasraH zito jJeyAH' / bhavati, bhavet, bhavatu, abhavat // 10 // adyatanI- di tAm ana, si tam ta, am. va ma; ta AtAm anta, thAs, AthAm dhvam, i vahi mahi // 3 // 3 // 11 // imAni vacanAni 'adyatanI' syuH // 11 // parokSA- Nav atus us, thav athus a, Nava va ma; e Ate ire, se Athe dhve, e vahe mahe / 313 // 12 // imAni vacanAni 'parokSA' syuH // 12 // AzI:-kyAt kyAstAm kyAsusa, kyAs kyAstam Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam 165 kyAsta, kyAsam kyAsva kyAsma; sISTa sIyAstAm sIrana, sISThAs sIyAsthAm sIdhvam, sIya sIvahi sImahi / 3 / 3 / 13 // imAni vacanAni 'AzIH' syuH // 13 // zvastanI - tA tArau tAras, tAsi tAsthas tAstha, tAsmi tAsvas tAsmasa; tA tArau tAras, tAse tAsAthe tAce, tAhe tAsvahe tAsmahe // 3 // 3 // 14 // imAni vacanAni 'zvastanI' syuH // 14 // bhaviSyantI - syati syatas syanti, syasi syathas syatha, syAmi syAvas syAmasa; syate syete syante, syase syethe syadhve, sye syAvahe syAmahe / 3 / 3 / 15 // imAni vacanAni "bhaviSyantI' syuH // 15 // kriyAtipattiH- syat syatAm . syana, syas syatam .. syata, syam syAva syAma; syata syetAm syanta, syathAs syethAm syadhvam, sye syAvahi syAmahi / 3 / 3 / 16 // imAni vacanAni 'kriyAtipattiH' syuH // 16 // trINi trINyanyayuSmadasmadi / 3 / 3 / 17 // 'sarvAsAM vibhaktInAM trINi trINi vacanAni, anyasminnarthe yuSmadarthe'smadarthe ca vAcye yathAkramaM syuH / sa pacati, tau pacataH, te pacanti / pacate, pacete, pacante / tvaM pacasi, yuvAM pacathaH, yUyaM pacatha / pacase, pacethe, Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam // pacadhve / ahaM pacAmi, AvAM pacAvaH, vayaM pacAmaH / , pace, pacAvahe, pacAmahe / evaM sarvAsu / dvayayoge trayayoge ca parAzrayameva vacanam / sa ca tvaM ca pacathaH, sa ca tvaM ca ahaM ca pacAmaH // 17 // eka-dvi-bahuSu / 3 / 3 / 18 // 'anyAdiSu yAni trINi trINyuktAni tAnyeka-dvi-bahuSvartheSu syuH' / sa pacati, tau pacataH, te pacantItyAdi / / 18 / / navA''dyAni zatR-kvasU ca parasmaipadam // 3 // 3 // 19 // 'sarvavibhaktInAmAdyAni nava nava vacanAni zatR-kvasU ca parasmaipadAni syuH' / tiv, tas, anti; siv, thas, tha; mi, vas, mas / evaM sarvAsu // 19 // parANi kAnA-''nazau cA''tmanepadam / 3 / 3 / 20 // 'sarvavibhaktInAM parANi nava nava vacanAni kAnAnazI cA''tmanepadAni syuH' / te, Ate, ante; se, Athe, dhve; e, vahe, mahe / evaM sarvAsu // 20 // tat sApyA'nApyAt karmabhAve, kRtya-ktakhalAzca 3 // 3 // 21 // 'tad- AtmanepadaM kRtya-kta-khalAzca pratyayAH sakarmakAddhAtoH karmaNi, akarmakAdavivakSitakarmakAcca bhAve syuH' / kriyate kaTazcaitreNa / cakrANaH / kriyamANaH / bhUyate tvayA / bhUyamAnam / kriyate / mRdu pacyate / kAryaH / kartavyaH / karaNIyaH / deyaH / kRtyaH / kaTastvayA / zayitavyam / zayanIyam / zeyam / kAryam / kartavyam / karaNIyam / deyam / kRtyam / tvayA kRtaH kaTaH / zayitam / kRtaM tvayA / sukaraH kaTastvayA / suzayam / sukaraM tvayA / sukaTaMkarANi vIraNAni / ISadADhyambhavaM bhavatA / sujJAnaM tattvaM muninA / suglAnaM dInena / mAsa Asyate / mAsamAsyate // 21 // kalayamANaH / bhUyatakAca bhAve syuH pratyayAH sakarmakA Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam 167 iGitaH kartari / 3 / 3 / 22 // 'idito Gitazca dhAtoH kartaryAtmanepadam' syAt / edhate, edhamAnaH, zete, zayAnaH // 22 // kriyAvyatihAre'gati-hiMsA-zabdArtha-haso hR-vahazcA _ 'nanyo'nyArthe / 3 / 3 / 23 // anyacikIrSitAyAH kriyAyA anyena haraNaM karaNam-kriyAvyatihAraH, tadarthAd gati-hiMsA-zabdArthahasvarjAd dhAtorha-vahibhyAM ca 'kartaryAtmanepadam' syAt, na tvanyo'nyetaretara-parasparazabdayoge / vyatilunate, vyatiharante, vyativahante bhAram / kriyeti kim ? dravyavyatihAre mA bhUt - caitrasya dhAnyaM vyatilunanti / gatyarthAdivarjanaM kim ? vyatisarpanti, vyatihiMsanti, vyatijalpanti, vyatihasanti / ananyo'nyArtha iti kim ? parasparasya vya- tilunanti / kartarItyeva - tena bhAvakarmaNoH pUrveNaiva gatyarthAdibhyo'pi syAt - vyatigamyante grAmAH // 23 // nivizaH / 3 / 3 / 24 // nervizaH 'kartaryAtmanepadam' syAt / nivizate // 24 // . upasargAdasyoho vA / 3 / 3 / 25 // upasargAt parAbhyAmasyatyUhibhyAm 'kartaryAtmanepadaM vA' syAt / viparyasyate, viparyasyati; samUhate, samUhati // 25 // ut-svarAd yujerayajJatatpAtre / 3 / 3 / 26 // udaH svarAntAccopasargAt parAd yunakteH 'kartaryAtmanepadam' syAt, na ced yajJe yattatpAtraM tadviSayo yujyarthaH syAt / udyuGkte, upayuGkte / utsvarAditi kim ? saMyunakti / ayajJatatpAtra iti kim ? dvandvaM yajJapAtrANi prayunakti // Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam // - pari-vyavAta kriyaH / 3 / 3 // 27 // ebhya upasargebhyaH parAt krINAteH 'kartaryAtmanepadam' syAt / parikrINIte, vikrINIte, avakrINIte / upasargAdityeva- uparikrINAti // 27 // parA-verjeH / 3 / 3 / 28 // AbhyAM parAjjayateH 'kartaryAtmanepadam' syAt / parAjayate, vijayate / upasargAbhyAmityeva- bahuvi jayati vanam // 28 // samaH kSNoH / 3 / 3 / 29 // samaH parAt kSNauteH 'kartaryAtmanepadam' syAt / saMkSNute zastram / sama iti kim ? kSNauti / upasargAdityeva- AyasaM kSNauti // 29 // apaskiraH / 3 / 3 // 30 // apAt kirateH sassaTkAt 'kartaryAtmanepadam' syAt / apaskirate vRSabho hRSTaH / sassaTkanirdezaH kim ? apakirati / apeti kim ? upaskirati // 30 // udazcaraH sApyAt / 3 // 3 // 31 // utpUrvAccareH sakarmakAt - 'kartaryAtmanepadam' syAt / mArgamuccarate / sApyAditi kim ? dhUma uccarati // 31 // samastRtIyayA // 3 // 3 // 32 // sampUrvAJcarestRtIyAntena yoge 'kartaryAtmanepadam' syAt / azvena saJcarate / tRtIyayeti kim ? ubhau lokau saJcarasi // 32 // krIDo'kUjane // 3 // 3 // 33 // kUjanam- avyaktaH zabdaH, tato'nyArthAt saMpUrvAt krIDateH 'kartaryAtmanepadam' syAt / saMkrIDate / sama ityeva- krIDati / akUjana iti kim ? saMkrIDantyanAMsi // 33 // Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam 169 anvADU-pareH / 3 / 3 // 34 // ebhyaH parAt krIDateH 'kartaryAtmanepadam' syAt / anukrIDate, AkrIDate, parikrIDate // 34 // zapa upalambhane / 3 / 3 // 35 // upalambhanam- prakAzanaM zapatho vA, tadarthAcchapateH 'kartaryAtmanepadam' syAt / maitrAya zapate / upalambhana iti kim ? maitraM zapati // 35 // AziSi nAthaH / 3 // 3 // 36 // AzIrathadiva nAtheH 'karttaryAtmanepadam' syAt / sarpiSo nAthate / AziSIti kim ? madhu nAthati // 36 // bhunajo'trANe / 3 / 3 / 37 // pAlanAdanyArthAd bhunakteH 'kartaryAtmanepadam' syAt / odanaM bhuGkte / bhunaja iti kim ? oSThau ni jati / atrANa iti kim ? pRthvI bhunakti // 37 // . hago gatatAcchIlye / 3 / 3 / 38 // gatam- sAdRzyam, hRgo gatatAcchIlyArthAt 'kartaryAtmanepadam' syAt / paitRkamazvA anuharante, pituranuharante / gata iti kim ? piturharati corayatItyarthaH / tAcchIlya iti kim ? naTo rAmamanuharati // 38 // pUjA''cAryaka-bhRtyutkSepa-jJAna-vigaNana-vyaye niyaH 3 // 3 // 39 // pUjAdiSu gamyeSu niyaH 'kartaryAtmanepadam' syAt / nayate vidvAn syAdvAde, mANavakamupanayate, karmakarAnupanayate, zizumudAnayate, nayate tattvArthe, madrAH kAraM vinayante, zataM vinayate / eSviti kim ? ajAM nayati grAmam // Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam // kartRsthAmUrtA''pyAt / 3 / 3 / 40 // kartRsthamamUrtaM karma yasya tasmAniyaH 'kartaryAtmanepadam' syAt / zramaM vinayate / kartRstheti kim ? caitro maitrasya manyuM vinayati / amUrteti kim ? gaIM vinayati / Apyeti kim ? buddhyA vinayati // 40 // zadeH ziti // 3 // 3 // 41 // . zidviSayAt zadeH 'karttaryAtmanepadam' syAt / zIyate / zitIti kim ? zatsyati // 41 // mriyateradyatanyAziSi ca / 3 / 3 / 42 // ato'dyatanyAzIviSayAcchidviSayAca 'kartaryAtmanepadam' syAt / amRta; mRSISTa, mriyate / adyatanyAziSi ceti kim ? mamAra // 42 // kyaSo navA / 3 / 3 / 43 // kyakSantAt 'kartaryAtmanepadaM vA' syAt / nidrAyati, nidrAyate // 43 // yudbhyo'dyatanyAm // 3 // 3 // 44 // dhutAdibhyo'dyatanIviSaye 'kartaryAtmanepadaM vA' syAt / vyadhutat, vyadyotiTa; arucat, arociSTa / adyatanyAmiti kim ? dyotate // 44 // vRdbhyaH sya-sanoH / 3 / 3 / 45 // vRdAdeH paJcataH syA-''dau pratyaye sani ca viSaye 'kartaryAtmanepadaM vA' syAt / vartyati, vartiSyate; vivRtsati, vivartiSate / sya-sanoriti kim ? vartate // 45 // kRpaH zvastanyAm // 3 // 3 // 46 // kRpeH zvastanIviSaye 'kartaryAtmanepadaM vA' syAt / kalpatAsi, kalpitAse // 46 // Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 171 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam kramo'nupasargAt / 3 // 3 // 47 // avidyamAnopasargAt kramateH 'karttaryAtmanepadaM vA' syAt / kramate, kAmati / anupasargAditi kim ? anukrAmati // 47 // vRtti-sarga-tAyane / 3 / 3 / 48 // vRttiH-apratibandhaH, sargaH- utsAhaH, tAyanam- sphItatA, etadvRtteH krameH 'kartaryAtmanepadam' syAt / zAstre'sya kramate buddhiH, sUtrAya kramate, kramante'smin yogAH // 48 // paropAt / 3 / 3 / 49 // AbhyAmeva parAt kramevRttyAdyarthAt 'karttaryAtmanepadam ' syAt / parAkramate, upakramate / paropAditi kim ? anukrAmati / vRttyAdAvityeva - parAkrAmati // 49 // veH svArthe / 3 / 3 / 50 // svArthaH- pAdavikSepaH, tadarthAd vipUrvAt krameH 'kartaryAtmanepadam' syAt / sAdhu .vikramate gajaH / svArtha iti kim ? gajena vikrAmati // 50 // propAdArambhe / 3 / 3 / 51 // ArambhArthAt propAbhyAM parAt krameH 'kartaryAtmanepadam' syAt / prakramate, upakramate bhoktum / Arambha iti kim ? prakrAmati yAtItyarthaH / / 51 // AGo jyotirudgame / 3 / 3 / 52 // AGaH parAt kramezcandrAdyudgamArthAt 'kartaryAtmanepadam' syAt / Akramate candraH sUryo vA / jyotirudgama iti kim ? AkrAmati baTuH kutupam, dhUma AkrAmati // 52 // dAgo'svA''syaprasAra-vikAse / 3 / 3 // 53 // Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam // svA''syaprasAra - vikAsAbhyAmanyArthAd ApUrvAd dAgaH 'kartaryAtmanepadam' syAt / vidyAmAdatte / svAsyAdivarjanaM kim ? uSTro mukhaM vyAdadAti, kUlaM vyAdadAti // 53 // nu-pracchaH / 3 / 3 / 54 // .. AyUrvAnnauteH pracchezca 'kartaryAtmanepadam' syAt / Anute zRgAlaH, ApRcchate gurun // 54 // gameH kSAntau / 3 / 3 / 55 // kAlaharaNArthAd gamayaterAparvAt 'kartaryAtmanepadam' syAt / Agamayate gurum - kaJcit kAlaM pratIkSate / kSAntAviti kim ? vidyAmAgamayati // 55 // hvaH spaDheM // 3 // 356 // AyUrvAd hvayateH spa? gamye 'kartaryAtmanepadam' syAt / mallo mallamAhvayate / sparddha iti kim ? gAmAhvayati // 56 / / saM-ni-veH / 3 / 3 / 57 // ebhyo hvayateH 'kartaryAtmanepadam' syAt / saMhvayate, nihvayate, vihvayate // 57 // upAt / 3 / 3 / 58 // upAd hvayateH 'karttaryAtmanepadam' syAt / upahvayate // 58 // yamaH svIkAre / 3 / 3 / 59 // upAd yameH svIkArArthAt 'kartaryAtmanepadam' syAt / kanyAmupayacchate, upAyaMsta mahAstrANi / vinirdezaH kim ? zATakAnupayacchati // 59 // devA'rcA-maitrI-saGgama-pathikartRka-mantrakaraNe sthaH / 3 / 3 / 60 // etadarthAd upapUrvAt tiSThateH 'kartaryAtmanepadam' syAt / devArcA -jinendramupatiSThate / maitrI - rathikAnupatiSThate / saGgamaH - yamunA gaGgAmupatiSThate / Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam 173 panthAH kartA yasya tatra - munamupatiSThate panthAH / mantraH karaNaM yasya - aindrA gArhapatyamupatiSThate // 30 // vA lipsAyAm / 3 / 3 / 61 // upAt stho lipsAyAM gamyamAnAyAm 'kartaryAtmanepadaM vA' syAd / bhikSutRkulamupatiSThate, upatiSThati vA // 61 // udo'nUva'he / 3 / 3 / 62 // anU; yA ceSTA tadarthAd utpUrvAt sthaH 'kartaryAtmanepadam' syAt / muktAvuttiSThate / anUti kim ? AsanAduttiSThati / Iheti kim ? grAmAcchatamuttiSThati // 62 // .. saM-vi-prA-'vAt / 3 / 3 / 63 // ebhyaH parAt sthaH 'karttaryAtmanepadam' syAt / saMtiSThate, vitiSThate, pratiSThate, avatiSThate // 63 // jJIpsA-stheye / 3 / 3 / 64 // jJIpsA-AtmaprakAzanam, stheyaH-sabhyaH, jIpsAyAM stheyaviSayArthe ca vartamAnAt sthaH 'kartaryAtmanepadam' syAt / tiSThate kanyA cchAtrebhyaH, tvayi tiSThate vivAdaH // 64 // pratijJAyAm // 3 // 3 // 65 // abhyupagamArthAt sthaH 'karttaryAtmanepadam' syAt / nityaM zabdamAtiSThate // 65 // samo giraH / 3 / 3 / 66 // saMpUrvAd giraH pratijJArthAt 'karttaryAtmanepadam' syAt / syAdvAdaM saGgirate // 66 // avAt / 3 / 3 / 67 // avAd giraH 'kartaryAtmanepadam' syAt / avagirate // 67 // Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam // nihnave jJaH // 3 // 3 // 6 // nihnavaH- apalApaH, tavRttejaH 'karttaryAtmanepadam' syAt / zatamapajAnIte // saM-praterasmRtau / 3 / 3 / 69 // smRteranyArthAt saMpratibhyAM parAjjJaH 'kartaryAtmanepadam' syAt / zataM saMjAnIte, zataM pratijAnIte / asmRtAviti kim ? mAtuH saMjAnAti // 69 // ___ ananoH sanaH / 3 / 3 / 70 // sannantAjjJaH 'kartaryAtmanepadam syAt, na tvanoH parAt / dharmaM jijJAsate / ananoriti kim ? dharmamanujijJAsati // 7 // . zruvo'nAG-prateH / 3 / 3 / 71 // sannantAcchRNoteH 'kartaryAtmanepadam' syAt, na tvApratibhyAM parAt / zuzrUSate gurUn / anAmateriti kim ? AzuzrUSati pratizuzrUSati // 71 // smR-dRzaH / 3 / 3 / 72 // AbhyAM sannantAbhyAm 'kartaryAtmanepadam' syAt / susmUrSate, didRkSate // 72 // zako jijJAsAyAm // 3 / 3 / 73 // zako jJAnAnusaMhitArthAt sannantAt 'kartaryAtmanepadam' syAt / vidyAH zikSate / jijJAsAyAmiti kim ? zikSati // 73 // prAgvat / 3 / 3 / 74 // sanaH pUrvo yo dhAtustasmAdiva sannantAt 'kartaryAtmanepadam' syAt / zizayiSate, azvena saMcicariSate // 4 // AmaH kRgaH / 3 / 375 // AmaH parAdanuprayuktAt kRga Ama eva prAg yo dhAtustasmAdiva 'kartaryAtmanepadam' syAt, bhavati na bhavati ceti vidhiniSedhAvatidizyate / IhAJcakre Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam 175 vibhayAJcakAra / kRga iti kim ? IkSAmAsa / / 75 / / gandhanA-'vakSepa-sevA-sAhasa-pratiyatna-prakathanopayoge / 3 / 376 // etadarthAt kRgaH 'kartaryAtmanepadam' syAt / gandhanam- droheNa paradoSodghATanam, utkurute / avakSepaH- kutsanam, durvRttAnavakurute / sevA - mahAmAtrAnupakurute / sAhasam- avimRzya pravRttiH, paradArAn prakurute / pratiyalaH- guNAntarA''dhAnam, edhodakasyopaskurute / prakathanam- janavAdAn prakurute / upayogaH- dharmAdau viniyogaH, zataM prakurute // 76 / / adheH prasahane / 3 / 3 / 77 // adheH parAt kRgaH prasahanArthAt 'kartaryAtmanepadam' syAt / prasahanamparAbhibhavaH pareNAparAjayo vA, taM hA'dhicakre / prasahana iti kim ? tamadhikaroti // 77 // dIpti-jJAna-yatna-vimatyupasaMbhASopamantraNe vadaH / 3 / 3 / 78 // eSvartheSu gamyeSu vadaH 'kartaryAtmanepadam' syAt / dIptiH- bhAsanam, vadate vidvAn syAdvAde / jJAne - vadate. dhImAMstattvArthe / yale - tapasi vadate / nAnAmatirvimatiH- dharme vivadante / upasaMbhASA- upasAntvanam, karmakarAnupavadate / upamantraNam- rahasyupacchandanam, kulabhAryAmupavadate // 78 // vyaktavAcAM sahoktau / 3 / 379 // vyaktavAco rUDhyA manuSyAdayasteSAM saMbhUyocAraNArthAd vadaH 'kartaryAtmanepadam' syAt / saMpravadante grAmyAH / vyaktavAcAmiti kim ? saMpravadanti zukAH / sahoktAviti kim ? caitreNokte maitro vadati // 79 // _ vivAde vA / 3 / 3 / 80 // viruddhArtho vAdo vivAdaH, vyaktavAcAM vivAdarUpasahoktyarthAd vadaH 'karttatminepadaM vA' syAt / vipravadante vipravadanti vA mauhUrtAH / vivAda iti Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam // kim ? saMpravadante vaiyAkaraNAH / sahoktAvityeva- mauhUrto mauhUrtena kramAd vipravadati // 8 // anoH karmaNyasati / 3 / 3181 // vyaktavAcAmarthe vartamAnAdanupUrvAd vadaH karmaNyasati 'kartaryAtmanepadam' syAt / anuvadate caitro maitrasya / karmaNyasatIti kim ? uktamanuvadati / vyaktavAcAmityeva- anuvadati vINA // 8 // jJaH / 3 / 3 / 82 // jAnAteH karmaNyasati 'kartaryAtmanepadam' syAt / sarpiSo jAnIte / karmaNyasatItyeva- tailaM sarpiSo jAnAti // 82 // upAt sthaH / 3 / 3 / 83 // ataH karmaNyasati 'kartaryAtmanepadam' syAt / yoge yoga upatiSThate / karmaNyasatItyeva- rAjAnamupatiSThati // 83 // samo gamRcchi-pracchi-zru-vit-svaratyarti-dRzaH / 3 / 3 / 84 // saMpUrvebhya ebhyaH karmaNyasati 'kartaryAtmanepadam' syAt / saGgacchate, samRcchiSyate, saMpRcchate, saMzRNute, saMvitte, saMsvarate, samRcchate, samiyate, saMpazyate / karmaNyasatItyeva- saGgacchati maitram // 84 // veH kRgaH zabde cA'nAze / 3 / 3 / 85 // anAzArthAd vipUrvAt kRgaH karmaNyasati, zabde ca karmaNi 'kartaryAtmanepadam syAt / vikurvate saindhavAH, kroSTA vikurute svarAn / zabde ceti kim ? vikaroti mRdam / anAza iti kim ? vikarotyadhyAyam // 85 // ___ AGo yama-hanaH, sve'Gge ca 13 // 3 // 86 // AGaH parAbhyAM yam-hanbhyAM karmaNyasati, kartuH svaGge ca karmaNi 'kartaryA Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam 177 tmanepadam' syAt / Ayacchate, Ahate vA / sve'Gge - Ayacchate, Ahate vA pAdam / sveGge ceti kim ? Ayacchati rajjum // 86 // vyudastapaH / 3 / 3 / 87 // AbhyAM parAt tapeH karmaNyasati, sve'Gge ca karmaNi 'kartaryAtmanepadam' syAt / vitapate uttapate raviH, vitapate uttapate pANim // 87 / / aNikarmaNikartRkANNigo'smRtau / 3 / 3 / 88 // aNigavasthAyAM yatkarma tadeva NigavasthAyAM kartA yasya tasmAd NigantAdasmRtyarthAt 'kartaryAtmanepadam' syAt / Arohayate hastI hastipakAn / aNigiti kim ? Arohayati hastipakAn mahAmAtraH, Arohayanti mahAmAtreNa hastipakAH / git kim ? gaNayate gaNo gopAlakam / kamati kim ? darzayati pradIpo bhRtyAn / Nigiti kim ? lunAti kedAraM caitraH, lUyate kedAraH svayameva, taM prayuGkte lAvayati kedAraM caitraH / karteti kim ? Arohanti hastinaM hastipakAH, tAnenamArohayati mahAmAtraH / Niga iti kim ? Arohanti hastinaM hastipakAH, tAnArohayate hastItyaNigi mA bhUt / asmRtAviti kim ? smarayati vanagulmaH kokilam // 8 // ... pralambhe gRdhi-vaJceH / 3 / 3 / 89 // AbhyAM NigantAbhyAM vaJcanAbhyAm 'kartaryAtmanepadam' syAt / baTuM garddhayate vaJcayate vA / pralambha iti kim ? zvAnaM garddhayati // 89 // . lID-lino'rcA-'bhibhave cA''ccA'karttaryapi // 3 // 3 // 10 // AbhyAM NigantAbhyAmarcA-'bhibhava-pralambhArthAbhyAm 'kartaryAtmanepadaM syAd, AcAnayorakartaryapi' / arcA - jaTAbhirAlApayate / abhibhavaH - zyeno vartikAmapalApayate / pralambhaH - kastvAmullApayate ? / akartaryapIti kim ? Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam // jaTAbhirAlApyate jaTilena // 90 // smiGaH prayoktuH svArthe / 3 / 3 / 91 // prayoktRto yaH svArthaH smayastadarthAt NigantAt smiGaH 'kartaryAtmanepadaM syAd AcAsyA'kartaryapi' / jaTilo vismApayate / prayoktuH svArtha iti kim ? rUpeNa vismAyayati / akartaryapItyeva- vismApanam // 91 / / bibheteIS ca / 3 / 3 / 92 // prayoktRtaH svArthavRtteya'ntAd bhiyaH 'kartaryAtmanepadaM syAd, asya ca bhIS, pakSe AcA'kartaryapi' / muNDo bhISayate, bhApayate vA / prayoktuH svArtha ityeva kuJcikayA bhAyayati / akartaryapItyeva- bhISA, bhApanam // 12 // mithyAkRgo'bhyAse / 3 / 3 / 93 // mithyAyuktAt kRgo NyantAt kriyAbhyAsavRttyarthAt 'kartaryAtmanepadam' syAt / padaM mithyA kArayate / mithyeti kim ? padaM sAdhu kArayati / abhyAsa iti kim ? sakRt padaM mithyA kArayati // 13 // parimuhA-''yamA-''yasa-pA-Tdhe-vada-vasa-damA-'da-ruca nRtaH phalavati / 3 / 3 / 94 // pradhAnaphalavati kartari ebhyo vivakSitebhyo NigantebhyaH 'Atmanepadam' syAt / parimohayate caitram, AyAmayate sarpam, AyAsayate maitram, pAyayate baTum, dhApayate zizum, vAdayate baTum, vAsayate pAntham, damayate azvam, Adayate caitreNa, rocayate maitram, nartayate naTam // 14 // I-gitaH / 3 / 3 / 95 // Idito gitazca dhAtoH 'phalavati kartaryAtmanepadam' syAt / yajate, kurute / phalavatItyeva- yajanti, kurvanti // 95 // Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam 179 jJo'nupasargAt / 3 / 3 / 96 // ataH 'phalavati- kartaryAtmanepadam' syAt / gAM jAnIte / phalavatItyeva- parasya gAM jAnAti // 16 // vado'pAt / 3 / 3 / 97 // ataH 'phalavati kartaryAtmanepadam' syAt / ekAntamapavadate / phalavatItyevaapavadati paraM svabhAvAt // 97 // samudAGo yameragranthe / 3 / 3 / 98 // ebhyaH parAd yameragranthaviSaye 'phalavatkartaryAtmanepadam' syAt / saMyacchate vrIhIn, udyacchate bhAram, Ayacchate bhAram / agrantha iti kim ? cikitsAmudyacchati / phalavatItyeva- saMyacchati // 98 // . padAntaragamye vA / 3 / 3 / 99 // 'prakrAntasUtrapaJcake yadAtmanepadamuktaM tat padAntaragamye phalavatkartari vA' syAt / svaM zatru parimohayate parimohayaMti vA / svaM yajJaM yajate yajati vA / svAM gAM jAnIte jAnAti vA / svaM zatrumapavadate apavadati vA / svAn vrIhIn saMyacchate saMyacchati vA // 99 // . zeSAt parasmai / 3 / 3 / 100 // 'yebhyo dhAtubhyo yena vizeSeNA''tmanepadamuktaM tato'nyasmAt kartari parasmaipadam' syAt / bhavati, atti // 100 // - parAnoH kRgaH / 3 / 3 / 101 // parAnupUrvAt kRgaH 'kartari parasmaipadam' syAt / parAkaroti, anukaroti // pratyabhyateH kSipaH / 3 / 3 / 102 // ebhyaH parAt kSipaH 'kartari parasmaipadam' syAt / pratikSipati, abhikSi Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 zrIsidbhahemacandrazabdAnuzAsanam // pati, atikSipati / / 102 // prAd vahaH / 3 / 3 / 103 // ataH 'kartari parasmaipadam' syAt / pravahati // 103 / / parema'Sazca / 3 / 3 / 104 // pareH parAnmRServahezca 'kartari parasmaipadam' syAt / parimRSyati, parivahati // vyAG-pare ramaH / 3 / 3 / 105 // ebhyaH parAd rameH 'kartari parasmaipadam' syAt / viramati, Aramati, pariramati // 105 // . vopAt / 3 / 3 / 106 // upAd rameH 'kartari parasmaipadaM vA' syAt / bhAryAmuparamati, uparamate yA // aNigi prANikartRkAnApyANNigaH / 3 / 3 / 107 // aNigavasthAyAM yaH prANikartRko'karmakazca dhAtustasmAt NigantAt 'kartari parasmaipadam' syAt / Asayati caitram / aNigIti kim ? svayamevArohayamANaM gajaM prayule Arohayate / aNigiti gakAraH kim ? cetayamAnaM prayuGkte-cetayati / prANikartRkAditi kim ? zoSayate vrIhIn AtapaH / anApyAditi kim ? kaTaM kArayate // 107 // calyAhArArtheG-budha-yudha-gu-dru-su-naza-janaH / 3 / 3 / 108 // calyA -''hArArthebhya iDAdibhyazca NigantebhyaH 'kartari parasmaipadam' syAt / calayati, kampayati; bhojayati, Azayati caitrmnnm| sUtramadhyApayati ziSyam, bodhayati padmaM raviH, yodhayati kASThAni, prAvayati rAjyam, drAvayatyayaH, nAvayati tailam, nAzayati pApam, janayati puNyam // 108 // ityAcAryazrIhemacandraviracitAyAM siddhahemacandrAbhidhAnasvopajJazabdAnuzAsana Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 181 - zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam laghuvRttau tRtIyasyAdhyAyasya tRtIyaH pAdaH samAptaH // 33 // zrIdurlabhezadyumaNeH pAdAstuSTuvire na kaiH ? / luladbhirmedinISAlairvAlikhilyairivAgrataH // 11 // . (caturthaH pAdaH) gupau-dhUpa-vicchi-paNi-panerAyaH / 3 / 4 / 1 // ebhyo dhAtubhyaH svArthe 'AyaH' syAt / gopAyati, dhUpAyati, vicchAyati, paNAyati, panAyati // 1 // kamerNiG // 3 // 4 // 2 // kameH svArthe 'NiG' syAt / kAmayate // 2 // RterDIyaH / 3 / 4 / 3 // RteH svArthe 'DIyaH' syAt / RtIyate // 3 // ___azavi te vA // 3 // 4 // 4 // 'gupAdibhyo'zaviSaye te- AyAdayo vA' syuH / gopAyitA, goptA; kAmayitA, kamitA; RtIyitA, artitA // 4 // gup-tijo garhA-kSAntau san 13 // 4 // 5 // gupo gardAyAM tijaH kSAntau vartamAnAt svArthe 'san' syAt / jugupsate, titikSate / garhAkSAntAviti kim ? gopanam, tejanam // 5 // .. kitaH saMzaya-pratIkAre / 3 / 46 // kitaH saMzaya-pratIkArArthAt svArthe 'san' syAt / vicikitsati me manaH, vyAdhi cikitsati / saMzayapratIkArArtha iti kim ? ketayati // 6 // Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam // zAn-dAn-mAn-badhAnizAnA-''rjava-vicAra-vairUpye dIrghazcetaH 3 // 47 // . ebhyo yathAsaGkhyaM nizAnAdyarthebhyaH svArthe 'san syAt, dIrghazcaiSAM dvitve pUrvasyetaH' / zIzAMsati, dIdAMsati, mImAMsate, bIbhatsate / arthoktiH kim ? arthAntare mA bhUt - nizAnam, avadAnam, mAnayati, bAdhayati // 7 // dhAtoH kaNDvAderyak // 3 // 48 // .. ebhyo dhAtubhyaH svArthe 'yak syAt / kaNDUyati, kaNDUyate, mahIyate / dhAtoriti kim ? kaNDUH // 8 // ___vyaJjanAderekasvarAd bhRzA''bhIkSNye yaG vA / 3 / 4 / 9 // guNakriyANAmadhizrayaNAdInAM kriyAntarAvyavadhAnena sAkalyena saMpattiH phalAtireko vA bhRzatvam, pradhAnakriyAyA vikkedAdeH kriyAntarAvyavadhAnenA''vRttirAbhIkSNyam, tadviziSTArthavRtterdhAtorvyaJjanAderekasvarAd 'yaG vA' syAt / pApacyate / vyaJjanAderiti kim ? bhRzamIkSate / ekasvarAditi kim ? bhRzaM cakAsti / veti kim ? lunIhi lunIhItyevAyaM lunAtItyAdi yathA syAt // 9 // ____ aTyati-sUtri-mUtri-sUcyazUrNoH / 3 / 4 / 10 // ebhyo bhRzA''bhIkSNyArthavRttibhyo 'yaG syAt / aTATyate, arAryate, sosUtryate, momUtryate, sosUcyate, azAzyate, prorNonUyate // 10 // gatyarthAt kuTile / 3 / 4 / 11 // vyaJjanAderekasvarAd gatyarthAt kuTile evArthe vartamAnAd dhAto-ryaG' syAt / cakramyate / kuTila iti kim ? bhRzaM krAmati ! // 11 // gR-lupa-sada-cara-japa-jabha-daza-daho garyo / 3 / 4 / 12 // Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam 183 'gartheibhya eva ebhyo yaMG' syAt / nijegilyate, lolupyate, sAsadyate, caJcUryate, jaJapyate, jaJjabhyate, dandazyate, dandahyate / gardA iti kim ? sAdhu japati, bhRzaM nigirati // 12 // na gRNA-zubha-rucaH / 3 / 4 / 13 // 'ebhyo yaG na' syAt / nindyaM gRNAti, bhRzaM zobhate, bhRzaM rocate // 13 // __ . bahulaM lup / 3 / 4 / 14 // 'yaGo lup bahulam' syAt / bobhUyate, bobhavIti / bahulavacanAt kvacinna bhavati -lolUyA, popUyA // 14 // aci / 3 / 4 / 15 // 'yo'ci pare lup' syAt / cecyaH, nenyaH // 15 // notaH / 3 / 4 / 16 // 'udantAd vihitasya yaGo'ci pare lub na' syAt / rokhyaH // 16 // curAdibhyo Nic / 3 / 4 / 17 // ebhyo dhAtubhyaH 'svArthe Nic' syAt / coryti.| padayate // 17 // yujAdernavA / 3 / 418 // ebhyaH 'svArthe Nic vA' syAt / yojayati, yojati / sAhayati, sahati // 18 // bhUGaH prAptau NiG / 3 / 4 / 19 // 'bhuvaH prAptyarthANNiG vA' syAt / bhAvayate, bhavate / prAptAviti kim ? bhavati // 19 // ' prayoktavyApAre Nig / 3 / 4 / 20 // kurvantaM. yaH prayuGkte tadvyApAre vAcye 'dhAtorNig vA' syAt / kArayati, bhikSA vAsayati, rAjAnamAgamayati, kaMsaM ghAtayati, puSyeNa candraM yojayati, ujjayinyAH Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 prasthitI siddhahemacandrazabdAnuzAsanam // prasthito mAhiSmatyAM sUryamudgamayati // 20 // .. . tumarhAdicchAyAM sannatatsanaH / 3 / 4 / 21 // yo dhAturiSeH karma iSiNaiva ca samAnakartRkaH sa tumarhaH, tasmAdicchAyAmarthe 'san vA' syAt, na vicchAsanantAt / cikIrSati, jigamiSati / tumarhAditi kim ? yAnenecchati, bhuktimicchati maitrasya / icchAyAmiti kim ? bhoktuM yAti / atatsana iti kim ? cikIrSitumicchati / taditi kim ? jugupsiSate // 21 // . dvitIyAyAH kAmyaH / 3 / 4 / 22 // dvitIyAntAdicchAyAm 'kAmyo vA' syAt / idaMkAmyati / dvitIyAyA iti kim ? iSTaH putraH // 22 // . amAvyayAt kyan ca / 3 / 4 / 23 // mAntA-'vyayAbhyAmanyasmAd dvitIyAntAdicchAyAm 'kyan kAmyazca vA' syAt / putrIyati, putrakAmyati / amAvyayAditi kim ? idamicchati, svaricchati // 23 // AdhArAcopamAnAdA''cAre / 3 / 4 / 24 // amAvyayAdupamAnAd dvitIyAntAdAdhArAcA''cArArthe 'kyan vA' syAt / putrIyati chAtram, prAsAdIyati kuTyAm // 24 // kartuH kvipa, galbha-kIba-hoDAttu Git / 3 / 4 / 25 // karturupamAnAnAmna AcArArthe 'kvip vA syAt, galbha-kkIba-hoDebhyastu sa eva Git' / azvati, galbhate, klIbate, hoDate // 25 // kyaG // 3 / 4 / 26 // karturupamAnAdAcAre'rthe 'kyaG vA' syAt / haMsAyate // 26 // Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam 185 so vA luk ca / 3 / 4 / 27 // santAt kartarupamAnAdAcAre'rthe 'kyaG vA syAdantasya ca so vA luk' / payAyate, payasyate // 27 // ojo'psarasaH / 3 / 4 / 28 // AbhyAM karturupamAnAbhyAmAcAre 'kyaG vA syAt, sazca luk' / ojAyate, apsarAyate // 28 // vyarthe bhRzAdeH stoH / 3 / 4 / 29 // bhRzAdeH kartRzcvya rthe 'kyaG vA syAt, yathAsambhavaM storluk ca' / bhRzAyate, unmanAyate, vehAyate / karturityeva- abhRzambhRzaM karoti / cvyartha iti kim ? bhRzo bhavati // 29 // DAc-lohitAdibhyaH Sit // 3 // 4 // 30 // DAjantebhyo lohitAdibhyazca kartRbhyazcvyarthe 'kyaG Sit' syAt / paTapaTAyati, paTapaTAyate; lohitAyati, lohitAyate / karturityeva- apaTapaTA paTapaTA karoti / vyartha ityeva-lohito bhavati // 30 // kaSTa-kakSa-kRcchra-satra-gahanAya pApe kramaNe / 3 / 4 // 31 // ebhyazcaturthyantebhyaH pApavRttibhyaH kramaNe'rthe 'kyaG syAt / kaSTAyate, kakSAyate, kRcchrAyate, satrAyate, gahanAyate / caturthIti kim ? ripuH kaSTaM kAmati / pApa iti kim ? kaSTAya tapase krAmati // 31 // romanthAd vyApyAducarvaNe / 3 / 4 / 32 // abhyavahRtaM dravyam=romanthaH, udgIrya carvaNam uccarvaNam, asminnarthe romanthAt karmaNaH 'kyaG vA' syAt / romanthAyate gauH / uccarvaNa iti kim ? kITo romanyaM vartayati // 32 // Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam // phenoSma-bASpa-dhUmAdudvamane // 3 // 4 // 33 // ebhyaH karmabhya udvamane'rthe 'kyaG vA' syAt / phenAyate, USmAyate, bASpAyate, dhUmAyate // 33 // sukhAderanubhave // 3 // 4 // 34 // sAkSAtkAre'rthe sukhAdeH karmaNaH 'kyaG vA' syAt / sukhAyate, duHkhAyate // 34 // zabdAdeH kRtau vA // 3 // 4 // 35 // ebhyaH karmabhyaH kRtAvarthe 'kyaG vA' syAt / zabdAyate, vairAyate / pakSe Niczabdayati, vairayati // 35 // tapasaH kyan / 3 / 4136 // asmAt karmaNaH kRtAvarthe 'kyan vA' syAt / tapasyati // 36 // namo-varivazcitrako'rcA-sevA''zcarye / 3 / 4 / 37 // ebhyaH karmabhyo yathAsaMkhyamarcAdiSvartheSu 'kyan vA' syAt / namasyati, varivasyati, citrIyate // 37 // . aGgAnirasane giG // 3 // 4 // 38 // aGgavAcinaH karmaNo nirasane'rthe 'NiG vA' syAt / hastayate, pAdayate // pucchAdut-pari-vyasane / 3 / 4 / 39 // pucchAt karmaNa udasane paryasane vyasane'sane cArthe 'NiG vA' syAt / utpucchayate, paripucchayate, vipucchayate, pucchayate // 39 // bhANDAt samAcitau / 3 / 4 / 40 // . bhANDAt karmaNaH samAcitAvarthe 'NiG vA' syAt / sambhANDayate, paribhANDayate // 40 // cIvarAta paridhAnA-'rjane / 3 / 441 // Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam 187 asmAt karmaNaH paridhAne'rjane cArthe 'NiG vA' syAt / paricIvarayate, saMcIvarayate, (cIvarayate) // 41 // NijbahulaM nAmnaH kRgAdiSu / 3 / 4 / 42 // kRgAdInAM dhAtUnAmarthe 'nAmno Nic bahulam' syAt / muNDaM karoti= muNDayati cchAtram, paTumAcaSTe-paTayati, vRkSaM ropayati=vRkSayati, kRtaM gRhNAti=kRtayati // 42 // vratAd bhuji-tanivRttyoH / 3 / 4 / 43 // vratam zAstravihito niyamaH, vratAd bhujyarthAt tannivRttyarthAcca kRgAdiSvartheSu 'Nijbahulam' syAt / payo vratayati, sAvadyA'naM vratayati // 43 // satyA-'rtha-vedasyAH / 3 / 4 / 44 // 'eSAM Nicsanniyoge AH' syAt / satyApayati, arthApayati, vedApayati // zvetAzvA-'zvatara-gAloDitA-''hvarakasyA'zva-tareta-kaluk 3 / 4 / 45 // 'eSAM Nijyoge yathAsaMkhyamazvAdeH zabdasya luk' syAt / zvetayati, azvayati, gAloDayati, Ahvarayati // 45 // ___ dhAtoranekasvarAdAm parokSAyAH, kRbhvasti cAnutadantam 3 / 4 / 46 // anekasvarAddhAtoH parasyAH 'parokSAyAH sthAne Am syAt, AmantAcca pare kRmvastayaH parokSAntA anu - pazcAdanantaraM prayujyante' / cakAsAJcakAra, cakAsAmbabhUva, cakAsAmAsaH / anekasvarAditi kim ? papAca / anuviparyAsavyavahitinivRttyarthaH, tena cakAracakAsAm, IhAMcaitrazcakre ityAdi na syAt // 46 // . dayA-'yA-''sa-kAsaH / 3 / 4 / 47 // Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam // ebhyo dhAtubhyaH parasyAH 'parokSAyA Am syAt, AmantAcca pare kRbhvastayaH parokSAntA anu prayujyante' / dayAJcakre, dayAmbabhUva, dayAmAsa; palAyAcakre, AsAJcakre, kAsAJcakre // 47 // gurunAmyAderanRcchUrNoH / 3 / 4 / 48 // guru myAdiryasya tasmAddhAtoH, RcchRNuvarjAt parasyAH 'parokSAyA Am syAt, AmantAcca pare kRbhvastayaH parokSAntA anu prayujyante' / IhAJcakre, IhAmbabhUva, IhAmAsa / gurviti kim ? iyeSa / nAmIti kim ? Anarca / AdIti kim ? ninAya / anRcchUoriti kim ? Anachu, proNunAva // 48 // jAgruSa-samindhernavA / 3 / 4 / 49 // ebhyo dhAtubhyaH parasyAH 'parokSAyA Am vA syAt, AmantAcca pare kRbhvastayaH parokSAntA anu prayujyante' / jAgarAJcakAra, jAgarAmbabhUva, jAgarAmAsa, jajAgAra; oSAJcakAra; uvoSa; samindhAJcakre, samIthe // 49 // bhI-hI-bhR-hostivvat / 3 / 4 / 50 // ebhyaH parasyAH 'parokSAyA Am vA syAta, sa ca tivvata, AmantAcca po kRbhvastayaH parokSAntA anu prayujyante' / bibhayAJcakAra, bibhayAmbabhUva, bibhayAmAsa, bibhAya; jiyAJcakAra, jihAya, bibharAJcakAra, babhAra; juhavAJcakAra, juhAva // 50 // vetteH kit / 3 / 4 / 51 // vetteH parasyAH 'parokSAyA Am kid vA syAt, AmantAcca kRbhvasta parokSAntA anu prayujyante' / vidAJcakAra, viveda // 51 // paJcamyAH kRg / 3 / 452 // vetteH parasyAH 'paJcamyAH kidAm vA syAt, AmantAcca paraH paJcamyantaH kRra prayujyate' / vidAGkarotu, vettu // 52 // Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam 189 sijadyatanyAm / 3 / 4 // 53 // adyatanyAM parasyAM dhAtoH paraH 'sic nityam' syAt / anaiSIt // 53 // spRza-mRza-kRSa-tRpa-dRpo vA / 3 / 4 / 54 // ebhyo'dyatanyAm 'sij vA' syAt / aspAkSIt, aspArSIt, aspRkSat; amrAkSIt, amAIt, amRkSat; akrAkSIt, akArSIt, akRkSat; atrApsIt, atArsIt, atRpat; adrApsIt, adAsat, adRpat // 54 // ha-ziTo nAmyupAntyAdadRzo'niTaH sak / 3 / 4 / 55 // haziDantAnAmyupAntyAdadRzo'niTo'dyatanyAm 'sak' syAt / adhukSat, avikSat / ha-ziTa iti kim ? abhaitsIt / nAmyupAntyAditi kim ? adhAkSIt / adRza iti kim ? adrAkSIt / aniTa iti kim ? akoSIt // 55 // zliSaH / 3 / 456 // zliSo'niTo'dyatanyAm 'sak' syAt / AzlikSat kanyAM maitraH / aniTa ityeva-azleSIt // 56 // nA'sattvA''zleSe / 3 / 457 // zliSo'prANyAzleSArthAt 'sak na' syAt / upAzliSat jatu ca kASThaM ca / asattvA''zleSa iti kim ? vyatyazlikSanta mithunAni // 57 // Ni-zri-dru-su-kamaH kartari UH / 3 / 458 // . NyantAt zyAdibhyazca kartaryadyatanyAm 'du:' syAt / acIkarat, azizriyat, adudruvat, asunuvat, acakamata / kartarIti kim ? akArayiSAtAM kaTI maitreNa // 5 // dhe-zvervA / 3 / 459 // AbhyAM kartaryadyatanyAm 'Do vA' syAt / adadhat, adhAt; azizviyat, Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam // azvat / kartarItyeva- adhiSAtAM gAvau vatsena // 59 // zAstyasU-vakti-khyAteraG // 3 // 4 // 60 // ebhyaH kartaryavatanyAm 'aG' syAt / aziSat, apAsthat, avocat, Akhyat / kartarItyeva- azAsiSAtAM ziSyau guruNA // 60 // sartyatairvA // 3 // 4 // 61 // AbhyAM kartaryadyatanyAm 'aG vA' syAt / asarat, asArSIt; Arat, ArSIt // 61 // hA-lipa-sicaH / 3 / 4 / 62 // ebhyaH kartaryadyatanyAm 'aG' syAt / At, alipat, asicat // 62 // vA''tmane / 3 / 4 / 63 // hvAdeH kartaryadhatanyAmAtmanepade 'vA'G' syAt / Ahvata, AhvAsta; alipata, alipta; asicata, asikta // 63 // . ladid-yutAdi-puSyAdeH parasmai / 3 / 4 / 64 // lUdito ghutAdeH puSyAdezca 'kartaryadhatanyAM parasmaipade'G' syAt / agamat; adhutat, arucat; apuSat, aucat / parasmaipada iti kim ? samagasta // 64 // Rdizvi-stambhU-macU-mlucU-pcU-glucU-gluJcU jo vA 3 // 465 // RditaH zvyAdezca 'kartaryavatanyAM parasmaipade'GvA' syAt / arudhat, arautsiit| azvat, azvayIt; astabhat, astambhIt; anucat, amrocIt; amlucat, amlocIt; agrucat, agrocIt; aglucat, aglocIt; aglucat, agludhiit| ajarat, ajArIt // 65 // jica te padastaluk ca / 3 / 466 // Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam 191 padyateH kartaryaghatanyAste pare 'jic syAd, nimittatasya ca luk' / udapAdi / ta iti kim ? udapatsAtAm // 66 // dIpa-jana-budhi-pUri-tAya-pyAyo vA / 3 / 4 / 67 // ebhyaH kartaryadhatanyAste pare 'jic vA syAt, taluk ca' / adIpi, adIpiSTa; ajani, ajaniSTa; abodhi, abuddha; apUri, apUriSTa; atAyi, atAyiSTa; apyAyi, apyAyiSTa // 67 // - bhAva-karmaNoH / / 468 // sarvasmAd dhAtorbhAva-karmavihite'dhatanyAste 'jic syAt, taluk ca' / Asi tvayA, akAri kaTaH // 6 // svara-graha-dRza-hanbhyaH sya-sijAzI:-zvastanyAM jiT vA 3 / 4 / 69 // svarAntAd grahAdezca vihitAsu bhAvakarmajAsu sya-sijAzI:- zvastanISu 'jiTa vA' syAt / dAyiSyate, dAsyate; adAyiSAtAm, adiSAtAm; dAyiSISTa, dAsITa; dAyitA, dAtA / grAhiSyate, grahISyate; agrAhiSAtAm, agrahISAtAm; grAhiSITa; grahISISTa; grAhitA, grahItA / darziSyate, drakSyate; adarziSAtAm, avRkSAtAm, darziSISTa, dRkSISTa; darzitA, draSTA / ghAniSyate, haniSyate; aghAniSAtAm, avadhiSAtAm: ghAniSISTa, vadhiSISTa; ghAnitA, hantA // 19 // kyaH ziti / 31470 // .. 'sarvasmAd dhAtorbhAva-karmavihite ziti kyaH' syAt / zayyate tvayA, kriyate kaTaH / zitIti kim ? babhUve // 70 // kartaryanadbhyaH zava / 3 / 471 // adAdivarjAd dhAtoH kartari vihite ziti 'zava' syAt / bhavati / kartarIti Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam // kim ? pacyate / anabhya iti kim ? atti / / 71 // divAdeH zyaH / 3 / 472 // 'divAdeH kartRvihite ziti zyaH' syAt / dIvyati, jIryati // 72 // bhrAsa-bhlAsa-bhrama-krama-kama-trasi-truTi-laSi-yasi saMyaservA 3473 // ebhyaH kartari vihite ziti :zyo vA' syAt / bhrAsyate, bhAsate; bhlAsyate, bhlAsate; bhrAmyati; bhramati; krAmyati, kAmati; lAmyati, kAmati; trasyati, vasati; truTyati, truTati; laSyati, laSati, yasyati, yasati; saMyasyati, saMyasati // 73 // kuSi-raJApye vA parasmai ca / 3 / 474 // AbhyAM vyApye kartari zidviSaye 'parasmaipadaM vA syAt, tadyoge ca zyaH' / kuSyati kuSyate vA pAdaH svayameva; rajyati rajyate vA vastraM svayameva / vyApye kartarIti kim ? kuSNAti pAdaM rogaH / zitItyeva- akoSi // 74 // svAdeH znuH / 3 / 475 // svAdeH kartRvihite ziti 'znuH' syAt / sunoti, sinoti // 7 // vA'kSaH / 3 / 476 // akSaH kartRvihite ziti 'znurvA' syAt / akSNoti, akSati // 76 // takSaH svArthe vA 3 / 477 // svArtha:- tanutvam, tadvRttestakSaH kartRvihite ziti 'znurvA' syAt / takSNoti, takSati / svArtha iti kim ? saMtakSati ziSyam // 77 // stambhU-stumbhU-skambhU-skumbhU-skoH znA ca 33478 // stammvAdeH sautrAd dhAtoH, skugazca kartRvihite ziti "znAH znuzca' syAt / Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .. zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam 193 stamnAti, stabhnoti, stubhnAti, stubhnoti; skabhnAti, skabhnoti; skubhnAti, skumnoti; skunAti, skunoti // 78 / / z2yAdeH / 3 / 479 // tryAdeH kartRvihite ziti 'znA' syAt / krINAti, prINAti // 79 // vyaJjanAcchnAherAnaH / 3 / 4 / 80 // vyaJjanAt parasya znAyuktasya heH 'AnaH' syAt / puSANa, muSANa / vyaJjanAditi kim ? lunIhi / / 8 / / tudAdeH zaH / 3 / 4 / 81 // ebhyaH kartRvihite ziti 'zaH' syAt / tudati, tudate // 81 // - rudhAM svarAzno , naluk ca / 3 / 4 / 82 // rudhAdInAM svarAt paraH kartRvihite ziti. 'znaH syAt, tadyoge prakRterno luk ca yathAsambhavam' / ruNaddhi, hinasti // 82 // kRga-tanAderuH / 3 / 4 / 83 // kRgastanAdibhyazca kartRvihite ziti 'uH' syAt / karoti, tanoti // 83 // sRjaH zrAddhe ji-kyA-''tmane tathA / 3 / 4 / 84 // sRjaH parANi zraddhAvati kartari "ji-kyA-''tmanepadAni syustathA yathA pUrva vihitAni' / asarji, sRjyate, mrakSyate vA mAlAM dhArmikaH / zrAddha iti kim ? vyatyasRSTa mAle mithunam // 84 // tapestapaHkarmakAt / 3 / 4 / 85 // tapestapaHkarmaqAt kartari 'jikyAtmanepadAni syustathA' / tapyate tepe vA tapaH sAdhuH / tapa iti kim ? uttapati svarNaM svarNakAraH / karmeti kim ? tapaH sAdhu tapati // 85 // Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam // ekadhAtau karmakriyayaikA'karmakriye / 3 / 4 / 86 // ekasmin dhAtau karmasthakriyayA pUrvadRSTayA ekA - abhinnA sampratyakarmikA kriyA yasya, tasmin kartari karmakartRrUpe 'dhAtorjikyAtmanepadAni' syuH / akAri kriyate kariSyate vA kaTaH svayameva / ekadhAtAviti kim ? pacatyodanaM caitraH, sidhyatyodanaH svayameva / karmakriyayeti kim ? sAdhvasizchinatti / ekakriya iti kim ? navatyudakaM kuNDikA, sravatyudakaM kuNDikAyAH / akamakriya iti kim ? bhidyamAnaH kuzUla: pAtrANi bhinatti // paci-duheH / 3 / 4 / 87 // ekadhAtau karmasthakriyayA pUrvadRSTayA akarmikayA sakarmikayA vA, ekakriye kartari karmakartRrUpe, AbhyAm 'jikyAtmanepadAni' syuH / apAci pacyate pakSyate vA odanaH svayameva, adohi dugdhe dhokSyate vA gauH svayameva, udumbaraH phalaM pacyate apakta vA svayameva, dugdhe adugdha vA payo dhokSyate gauH svayameva // 87 // . na karmaNA jin / 3 / 488 // paci-duhibhyAM karmaNA yoge anantarokte kartari 'jic na' syAt / apaktodumbaraH phalaM svayameva, adugdha gauH payaH svayameva / karmaNeti kim ? apAcyodanaH svayameva / anantarokte kartarItyeva- apAci udumbaraH phalaM vAyunA // 8 // rudhaH / 3 / 4 / 89 // rudho'nantarokte kartari 'jic na' syAt / aruddha gauH svayameva // 89 // svara-duho vA / 3 / 4 / 90 // Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam 195 svarAntAd duhezcAnantarokte kartari 'jic vA' syAt / akRta akAri vA kaTaH svayameva; adugdha adohi vA gauH svayameva // 10 // tapaH karcanutApe ca / 3 / 4 / 91 // tapeH karmakartari kartaryanutApe cArthe 'jic na' syAt / anvavAtapta kitavaH svayameva, atapta tapAMsi sAdhuH, anvatapta caitreNa, anvavAtapta pApaH svakarmaNA / karcanutApe ceti kim ? atApi pRthivI rAjJA // 91 // Ni-snuzyAtmanepadA'karmakAt / 3 / 4 / 92 // NyantAt snuzribhyAmAtmanepadavidhAvakarmakebhyazca karmakartari 'jic na' syAt / apIpacadodanaM caitreNa maitraH, apIpacataudanaH svayameva; prAsnoSTa gauH svayameva; udazizriyata daNDaH svayameva; vyakRta saindhavaH svayameva // 12 // bhUSArtha-san-kirAdibhyazca ji-kyau / 3 / 4 / 93 // bhUSArthebhyaH, sannantebhyaH, kirAdibhyo NyAdibhyazca karmakartari 'jikyau na' syAtAm / alamakRta kanyA svayameva, alaMkurute kanyA svayameva; sanacikIrSiSTa, cikIrSate vA kaTaH 'svayameva; kirAdiH - akIrTa, kirate vA pAMsuH svayameva, agITa girate vA grAsaH svayameva; Ni - kArayate kaTaH svayameva, corayate gauH svayameva; prasnute gauH svayameva; zri - ucchrayate daNDaH svayameva; AtmanepadAkarmakAt - vikurvate saindhavAH svayameva // 93 / / karaNakriyayA kvacit / 3 / 4 / 94 // ekadhAtI pUrvadRSTayA karaNasthayA kriyayA ekAkarmakriye kartari 'JikyAtmanepadAni syuH kvacit / parivArayante kaNTakA vRkSaM svayameva / kvaciditi kim ? sAdhvasizchinatti // 94 // Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam // ityAcAryazrIhemacandraviracitAyAM siddhahemacandrAbhidhAnasvopajJazabdAnuzAsana laghuvRttau tRtIyasyAdhyAyasya caturthaH pAdaH samAptaH // 34 // pratApatapanaH ko'pi, maularAjenavo'bhavat / ripustrImukhapadmAnAM na sehe yaH kila zriyam // 12 // tRtIyo'dhyAyaH samAptaH // Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsidbhahemacandrazabdAnuzAsanam 197 - arham // atha caturtho'dhyAyaH (prathamaH pAdaH) // dvirdhAtuH parokSA-De, prAk tu svare svaravidheH / 4 / 1 / 1 // parokSAyAM De ca pare 'dhAturdviH' syAt , 'svarAdau tu dvitvanimitte svarasya kAryAt prAgeva' / papAca, acakamata / dhAturiti kim ? prAzizriyat / prAgiti kim ? cakratuH / svara iti kim ? jeghrIyate / svaravidheriti kim ? zuzAva / prAk tu svare svaravidheriti AdvirvacanamadhikAraH // 1 // Ayo'za ekasvaraH / 4 / 1 / 2 // 'anekasvarasya dhAtorAdya ekasvaro'vayavaH parokSA-Depare dviH' syAt / jajAgAra, acIkANat, acakANat; acIkarat // 2 // san-yaGazca / 4 / 1 // 3 // sannantasya yaGantasya cA-'''dya ekasvaroM'zo dviH' syAt / titikSate, pApacyate // 3 // - svarA''derdvitIyaH / 4 / 114 // svarAdeIyuktibhAjo 'dvitIyo'za ekasvaro dviH' syAt / aTiTiSati, azAzyate / prAk tu svare svaravidherityeva- ATiTat // 4 // na ba-da-naM saMyogA''diH / 4 / 15 // svarAderdhAtoddhitIyasyAMzasyaikasvarasya 'ba-da-nAH saMyogasyA''dyA na dviH' syuH / ubjijiSati, aTTiTiSate, undidiSati / saMyogAdiriti kim ? prANiNiSati // 5 // ayi raH / 4 / 16 // Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 .. zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam svarAderdhAtoddhitIyasyAMzasyaikasvarasya 'saMyogAdI ro dvirna syAt, na tu rAdanantare yi' / arciciSati / ayIti kim ? arAryate // 6 // nAmno dvitIyAd yatheSTam / 4 / 17 // svarAdernAmadhAtoddhitvabhAjo 'dvitIyAdArabhyaikasvaroM'zo yatheSTaM dviH' syAt / azizvIyiSati, azvIyiyiSati, azvIyiSiSati // 7 // anyasya / 4 / 18 // svarAderanyasya nAmadhAtotvibhAja "ekasvaroM'zo yatheSTaM prathamAdirdviH' syAt / puputrIyiSati, putitrIyiSati, putrIyiyiSati, putrIyiSiSati // 8 // . kaNDvAdestRtIyaH / 4 / 1 / 9 // kaNDvAderditvabhAja 'ekasvarastRtIya eva aMzo dviH' syAt / kaNDUyiyiSati, asUyiyiSati // 9 // punarekeSAm / 4 / 1 / 10 // "ekeSAM mate dvitve kRte punardvitvam' syAt / susoSupiSate / ekeSAmiti kim ? soSupiSate // 10 // yiH san vejH / 4 / 1 / 11 // 'Iyo dvitvabhAjo yiH san vA dviH' syAt / IyiyiSati, IjiSiSati // 11 // ___ havaH ziti / 4 / 1 / 12 // 'juhotyAdayaH ziti dviH' syuH / juhoti // 12 // carAcara-calAcala-patApata-vadAvada-ghanAghana-pATUpaTaM vA / 4 / 113 // 'ete'ci kRtadvitvAdayo vA nipAtyante' / carAcaraH, calAcalaH, patApataH, Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam 199 padAvadaH, ghanAghanaH, pATUpaTaH / pakSe - caraH, calaH, pataH, vadaH, hanaH, pATaH // 13 // cikida-caknasam / 4 / 1 / 14 // 'etau ke'ci ca kRtadvitvau nipAtyete' / cikkidaH, caknasaH // 14 // dAzvatsAhvatmIdavat / 4 / 1 / 15 // 'ete kvasAvadvitvAdayo nipAtyante' / dAzvAMsau, sAhvAMsI, mIDhvAMsau // 15 // jJapyApo jIpIpa, na ca dviH si sani / 4 / 1 / 16 // praperApezca sAdau sani pare yathAsaMkhyam 'jJIpIpau syAtAm, nacA'nayorekasvaroM'zo dviH' syAt / jIpsati, Ipsati / sIti kim ? jijJapayiSati // Rdha Irta / 4 / 1 / 17 // pradhaH sAdI sani pare 'I syAt, na cA'sya dviH' / Isati / sItyevaadidhiSati // 17 // dambho dhip-dhIp / 4 / 1 / 18 // dambhaH si sani dhip-dhIpI syAtAM, na cA'sya dviH' / dhipsati, dhIpsati / sItyeva- didambhiSati // 18 // . avyApyasya mucermogvA / 4 / 119 // mugherakarmaNaH si sani 'mok vA syAt, na cA'sya dviH' / mokSati, mumukSati caitraH / avyApyasyeti kim ? mumukSati vatsam // 19 // mi-mI-mA-dAmit svarasya / 4 / 1 / 20 // mi-mI-mA-dAsaMjJAnAM svarasya si sani 'it syAt, na ca dviH' / mitsati, mitsate, mitsati, ditsati, dhitsati // 20 // rabha-labha-zaka-pata-padAmiH / 4 / 1 / 21 // Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 zrIsidbhahemacandrazabdAnuzAsanam eSAM svarasya si sani 'iH syAt, na ca dviH' / Aripsate, lipsate, zikSati, pitsati, pitsate / sItyeva- pipatiSati // 21 // . .. rAdhervadhe / 4 / 1 / 22 // rAdhehi~sA'rthasya si sani svarasya 'iH syAt, na ca dviH' / pratiritsati / vadha iti kim ? ArirAtsati // 22 // ___avitparokSA-seTthavoreH / 4 / 1 / 23 // rAdhehi~sArthasyA'viti parokSAyAM thavi ca seTi svarasya 'e: syAt, na ca dviH' / redhuH, redhitha / aviditi kim ? apararAdha / vadha ityevaArarAdhatuH // 23 // anAdezA''derekavyaJjanamadhyetaH / 4 / 1 / 24 // avitparokSA-seTthavoH parayoryo'nAdezA''distatsambandhinaH svarasyA'to'sahAyavyaJjanayormadhyagatasya 'e: syAt, na ca dviH' / pecuH, pecitha, nemuH, nemitha / anAdezAderiti kim ? babhaNatuH / ekavyaJjanamadhya iti kim ? tatakSitha / ata iti kim ? didivatuH / seTthavItyeva- papaktha // 24 // tR-trapa-phala-bhajAm / 4 / 1 / 25 // eSAmavitparokSA-seTthavoH svarasya 'e: syAt, na ca dviH' / teruH, teritha; pe; pheluH, phelitha; bhejuH, bhejitha // 25 // ju-bhrama-vama-trasa-phaNa-syama-svana-rAja-bhrAja-bhrAsa-bhalAso vA / 4 / 1 / 26 // eSAm 'svarasyA'vitparokSA-seTthavorervA syAt, na ca dviH'.| jeruH, jajaruH; jeritha, jajaritha / bhramuH, babhramuH; zremitha, babhramitha / vemuH, vavamuH; vemitha, vavamitha / tresuH, tatrasuH; tresitha, tatrasitha / pheNuH, paphaNuH; pheNitha, paphaNitha / syemuH, sasyamuH; syemitha, sasyamitha / svenuH, sasvanuH; svenitha, Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsidbhahemacandrazabdAnuzAsanam 201 sasvanitha / rejuH, rarAjuH;-rejitha, rarAjitha / bheje, babhrAje / bhrase, babhrAse / mlese, babhlAse // 26 // vA zrantha-grantho na luk ca / 4 / 1 / 27 // anayoH 'svarasyAvitparokSA-seTthavorervA syAt, tadyoge ca no luk, na ca dviH' / zreyuH, zazranthuH; zrethitha, zazranthitha / grethuH, jagranthuH; grethitha, jagranthitha // 27 // dambhaH / 41 // 28 // dambhaH svarasyAvitparokSAyAm 'e: syAt, na ca dviH, tadyoge ca no luk' / debhuH // 28 // the vA / 4 / 1 / 29 // . dambheH svarasya thavi "ervA syAt, tadyoge ca no luk, na ca dviH' / debhitha, dadambhitha // 29 // na zasa-dada-vAdi-guNinaH / 4 / 1 // 30 // zasi-dadyorvAdInAM guNinAM ca svarasya 'ena' syAt / vizazasuH, vizazasitha; dadade; vavale; vizazaruH, vizazaritha // 30 // . hau daH / 4 / 1 // 31 // dAsaMjJasya hau pare 'e: syAt, na ca dviH' / dehi, dhehi // 31 // - derdigiH parokSAyAm / 4 / 1 // 32 // deGaH parokSAyAm 'digiH syAt, na ca dviH' / digye // 32 // . pibaH pIpy / 4 / 1 // 33 // Nyantasya pibate. pare 'pIpy syAt, na ca dviH' / apIpyat // 33 // . ar3e hi-hano ho ghaH pUrvAt / 4 / 1 // 34 // Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam hi-hanorDavarje pratyaye pare dvitve sati pUrvasmAt parasya 'ho ghaH' syAt / prajighAya, jaMghanyate / aGa iti kim ? prAjIhayat // 34 // jergiH san - parokSayoH / 4 / 1 // 35 // san-parokSayordvitve sati pUrvAt parasya 'jergiH' syAt / jigISati, vijigye / / ceH kirvA // 41 // 36 // san parokSayordvitve sati pUrvasmAt parasya 'ceH kirvA' syAt / cikISati, cicISati; cikye, cicye // 36 // pUrvasyA'sve svare yoriyut / 4 / 1137 // dvitve sati yaH pUrvastatsambandhinorvoH- ikArasya ukArasya cA'sve svare pare 'iyuvau' syAtAm / iyeSa, ariyarti, uvoSa / asva iti kim ? ISatuH / svara iti kim ? iyAja // 37 // . Rto't / 4 / 1138 // dvitve sati 'pUrvasya Rto't' syAt / cakAra // 38 // hasvaH / 4 / 1 / 39 // dvitve sati 'pUrvasya hrasvaH' syAt / papau // 39 // ga-horjaH / 4 / 1140 // dvitve sati 'pUrvayorga-horjaH' syAt / jagAma, jahAsa // 40 // dyuteriH / 4 / 1141 // dhuterdvitve sati 'pUrvasya i:' syAt / didyute // 41 // dvitIya-turyayoH pUrvo / 4 / 1 / 42 // dvitve 'pUrvayorvitIya-turyayoryathAsaGkhyaM pUrvI- Adya-tRtIyau' syAtAm / cakhAna, jajhAma // 42 // Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam 203 tirghA SThivaH / 4 / 1143 // 'Tiverddhitve sati pUrvasya tirvA' syAt / tiSTheva, TiSTheva // 43 // vyaJjanasyA'nAderluk / 4 / 1 / 44 // 'dvitve pUrvasya vyaJjanasyA'nAderluk' syAt / jagle / anAderiti kim ? AdermA bhUt, papAca // 44 // aghoSe ziTaH / 4 / 1145 // 'dvitve pUrvasya ziTastatsambandhinyevA'ghoSe luk' syAt / cuzcyota / aghoSa iti kim ? sasnau // 45 // ka-Dazca- 41146 // dvitve pUrvayoH ka-DoryathAsaMkhyaM ca au' syAtAm / cakAra, jhuDuve // 46 // na kavateryaGaH / 4 / 1 / 47 // 'yaGantasya kavaterdvitve sati pUrvasya kazco na' syAt / kokUyate kharaH / kavateriti kim ? kauti-kuvatyormA bhUt - cokUyate / yaGa iti kim ? khukuve // 47 // A-guNAvanyAdeH / 4 / 1 / 48 // 'yajantasya dvitve pUrvasya nyAdyAgamavarjasya A-guNo' syAtAm / pApajyate, lolUyate / anyAderiti kim ? vanIvacyate, jApyate, yaMyamyate // na hAko lupi / 4 / 1 / 49 // 'DAko dvitve pUrvasya yo lupi A na' syAt / jaheti // 49 // vaJca-naMsa-dhvaMsa-bhraMza-kasa-pata-pada-skando'nto nIH 41150 // . eSAM yAntAnAM dvitve 'pUrvasya nIrantaH' syAt / vanIvacyate, sanIlasyate, danI Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam / dhvasyate, banIbhrazyate, canIkasyate, panIpatyate, panIpadyate, canIskadyate // 50 // murato'nunAsikasya / 4 / 1151 // . . At paro yo'nunAsikastadantasya yaGantasya dvitve 'pUrvasya murantaH' syAt / bambhaNyate / ata iti kim ? tetimyate / anunAsikasyeti kim ? pApacyate // 51 // . japa-jabha-daha-daza-bhaJja-pazaH / 4 / 1152 // . eSAM yaGantAnAM dvitve 'pUrvasya murantaH' syAt / jaJjapyate, jaJjabhyate, dandahyate, dandazyate, bambhajyate, pampazyate // 52 // cara-phalAm // 41 // 53 // eSAM yaGantAnAM dvitve 'pUrvasya murantaH' syAt / caJcUryate, pamphulyate // 53 // ti copAntyA'to'noduH / 4 / 154 // yaGantAnAM cara-phalAM tAdau ca pratyaye 'upAntyasyA'ta uH syAt, na ca tasyaut' / caJcUryate, pamphulyate, cUrtiH, praphulliH / ata iti kim ? caJcAryate, pamphAlyate / anoditi kim ? caMcUrti, pamphulti // 54 / / RmatAM rIH / 4 / 1155 // RmatAM yaGantAnAM dvitve 'pUrvasya rIrantaH' syAt / narInRtyate // 55 // ri-rau ca lupi / 4 / 156 // RmatAM yaGo lupi dvitve 'pUrvasya ri-rau rIzcAntaH' syAt / carikarti, carkarti, carIkarti // 56 // nijAM zityet / 4 / 1 / 57 // niji-viji-viSAM ziti dvitve 'pUrvasyait' syAt / nenekti, vevekti, veveSTi / zitIti kim ? nineja // 57 // Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam 205 pR-bhU-mA-hADAmiH / 4 / 1158 // eSAM ziti dvitve, 'pUrvasya i.' syAt / piparti, iyarti, bibharti, mimIte, jihIte / hAGiti kim ? jahAti / zitItyeva- papAra // 58 // sanyasya / 4 / 1159 // dvitve 'pUrvasyAtaH sani pare i.' syAt / pipakSati / asyeti kim ? pApaciSate // 59 / / orjA'ntasthA-pavarge'vaNe / 4 / 1 / 60 // dvitve 'pUrvasyoto'varNAnte jAntasthApavarge pare sani i:' syAt / jijAvayiSati, yiyaviSati, yiyAvayiSati, rirAvayiSati, lilAvayiSati, pipaviSate, pipAvayiSati, mimAvayiSati / jAntasthApavarga iti kim ? juhAvayiSati / avarNa iti kim ? buMbhUSati // 60 // zru-su-dru-pu-plu-cyorvA / 4 / 1 / 61 // eSAM sani dvitve 'pUrvasyoto'varNAntAyAmantasthAyAM parasyAm irvA' syAt / zizrAvayiSati, zuzrAvayiSati; sinAvayiSati, susrAvayiSati; didrAvayiSati, dudrAvayiSati; piprAvayiSati, puprAvayiSati; piplAvayiSati, puplAvayiSati; cicyAvayiSati, cucyAvayiSati // 61 // . svapo NAvuH / 4 / 162 // 'svaparNI sati dvitve pUrvasyot' syAt / suSvApayiSati / NAviti kim ? siSvApakIyiSati / svapo NAviti kim ? svApaM cikIrSati= siSvApayiSati / svapo NI sati dvitva iti kim ? soSopayiSati // 62 // asamAnalope sancallaghuni De / 4 / 1 / 63 // 'na vidyate samAnasya lopo yasmin, tasmin upare Nau dvitve, pUrvasya Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam laghuni dhAtvakSare pare sanIva kAryaM syAt' / acIkarat, ajIjavat, azizravat / laghunIti kim ? atatakSat / NAvityeva- acakaMmata / asamAnalopa iti kim ? acakathat // 63 // . laghordIrgho'svarAdeH / 4 / 1 / 64 // asvarAderasamAnalope Upare Nau dvitve 'pUrvasya lagholaghuni dhAtvakSare pare dIrghaH' syAt / acIkarat / laghoriti kim ? acikvaNat / asvarAderiti kim ? auNunavat // 64 // smR-dR-tvara-pratha-prada-stR-spazeraH / 4 / 1 / 65 // eSAmasamAnalope upare Nau dvitve 'pUrvasyA't' syAt / asasmarat, adadarat, atatvarat, apaprathat, amamradat, atastarat, apaspazat // 65 // vA veSTa-ceSTaH / 4 / 1 / 66 // anayorasamAnalope upare Nau dvitve 'pUrvasyA'd vA' syAt / avaveSTat, aviveSTat; acaceSTat, aciceSTat // 66 // .I ca gaNaH / 4 / 1 / 67 // 'gaNeGapare Nau dvitve pUrvasya IH, azca' syAt / ajIgaNat, ajagaNat // ' asyA''derAH parokSAyAm / 4 / 1 / 68 // asyAM dvitve 'pUrvasyA''derata AH' syAt / AduH, AratuH / asyeti kim ? IyuH / Aderiti kim ? papAca // 68 // anAto nazcAnta RdAyazau-saMyogasya / 4 / 1 / 69 // RdAderaznoteH saMyogAntasya ca parokSAyAM dvitve 'pUrvasyA''derAtsthAnAdanyasyA'sya AH syAt, kRtA''to no'ntazca' / AnRdhuH, Anaze, Anana / RdAdIti kim ? Ara / anAta iti kim ? AJcha // 69 // Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam 207 bhU-svaporadatau / 4 / 170 // 'bhU-svapoH parokSAyAM dvitve pUrvasya yathAsaMkhyamadutau' syAtAm / babhUva, suSvApa // 70 // jyA-vye-vyadhi-vyaci-vyatheriH / 4 / 171 // eSAM parokSAyAM dvitve 'pUrvasya i.' syAt / jijyau, saMvivyAya, vivyAdha, vivyAca, vivyathe // 7 // yajAdi-vaz-vacaH sasvarAntasthA vRt / 4 / 1172 // 'yajAdervaz-vacozca parokSAyAM dvitve pUrvasya sasvarAntasthA i-u-RrUpA pratyAsattyA syAt' / iyAja, uvAya, uvAza, uvAca // 72 // na vayo ya / 4 / 1173 // 'vego vayo ya parokSAyAM yvRt na' syAt / UyuH // 73 // verayaH / 4 / 174 // 'vego'yantasya pUrvasya parasya ca parokSAyAM yvRna' syAt / vavau / aya iti kim ? uvAya // 4 // . aviti vA / 4 / 175 // 'vego'yantasyA'viti parokSAyAM vRdvA na syAt / vaduH, UvuH // 75 // - jyazca yapi / 4 / 176 // 'jyo vegazca yapi yvRnna' syAt / prajyAya, pravAya // 76 // vyaH / 4 / 177 // 'vyo yapi vRna' syAt / pravyAya // 77 // saMparervA / 4 / 178 // AbhyAM parasya 'vyo yapi vRdvA na' syAt / saMvyAya, saMvIya; parivyAya, Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam parivIya // 78 // yajAdi-vaceH kiti / 4 / 179 // 'yajAdervacezca sasvarAntasthA kiti pare vRt' syAt / IjuH, UyuH, UcuH / kitIti kim ? yakSISTa // 79 // svaperyaG-De ca / 4 / 1 / 80 // 'svaperyaGi De kiti ca pare sasvarAntasthA yvRt' syAt / soSupyate, asUSupata suSupsati // 8 // - jyA-vyadhaH kDiti / 4 / 1181 // 'jyA vyadhoH sasvarAntasthA kiti Giti svRt' syAt / jIyAt, jinAti vidhyAt, vidhyati // 81 // vyaco'nasi / 4 / 1182 // 'vyaceH sasvarAntasthA asvarje kGiti yvRt' syAt / vicati / anasIti kim ? uruvyacAH // 82 // . - vazerayaGi / 4 / 1183 // 'vazeH sasvarAntasthA ayaGi chiti vRt' syAt / uSTaH, uzanti / ayaGIti kim ? vAvazyate // 8 // graha-vasva-bhrasja-pracchaH / 4 / 1184 // "eSAM sasvarAntasthA kchiti yvRt' syAt / jagRhuH, gRhNAti; vRkNaH, vRzcati; bhRSTaH, bhRjjati; pRSTaH, pRcchA // 84 // ___vye-syamoryaGi / 4 / 1185 // 'vyeg-syamoH sasvarAntasthA yaGi yvRt' syAt / vevIyate, sesimIti // 85 // cAyaH kI / 4 / 1 / 86 // Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsidbhahemacandrazabdAnuzAsanam 'cAyo yaGi kIH' syAt / cekItaH // 86 // dvitve havaH / 4 / 1 / 87 // 'dvego dvitvaviSaye sasvarAntasthA yvRt' syAt / juhUSati // 87 // Nau Ga-sani / 4 / 1 / 88 // 'dvegaH sasvarAntasthA upare sanpare ca Nau viSaye yvRt' syAt / ajUhavat, juhAvayiSati // 88 // zvervA / 4 / 1 / 89 // 'zveH sasvarAntasthA Gapare, sampare Nau viSaye yvRdvA' syAt / azUzavat, azizvayat; zuzAvayiSati, zizvAyayiSati // 89 // . vA parokSA-yaGi / 4 / 1190 // 'zvaH sasvarAntasthA parokSAyaDorvRdvA' syAt / zuzAva, zizvAya / zozUyate, zezvIyate // 10 // pyAyaH pI / 4 / 1 / 91 // 'pyAyaH parokSA-yaDoH pIH' syAt / Apipye, ApepItaH // 91 // tayoranupasargasya / 4 / 1 / 92 // 'anupasargasya pyAyeH kta-ktavatoH pIH' syAt / pInam, pInavan mukham / anupasargasyeti kim ? prapyAno meghaH // 12 // ___AGo'ndhUdhasoH / 4 / 1 / 93 // 'AGaH parasya pyAyerandhAvUdhasi cArthe ktayoH parataH pIH' syAt / ApIno'ndhuH, ApInamUdhaH / andhUdhasoriti kim ? ApyAnazcandraH / AGa eveti niyamAt- prApyAnamUdhaH // 13 // sphAyaH sphI vA / 4 / 1 / 94 // Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam / 'sphAyateH ktayoH parayoH sphIrvA' syAt / sphItaH, sphItavAn; sphAtaH, sphAtavAn // 14 // prasamaH styaH stI / 4 / 1 / 95 // 'prasamsamudAyapUrvasya styaH ktayoH parayoH stIH' syAt / prasaMstItaH, prasaMstItavAn / prasama iti kam ? saMprastyAnaH // 95 // prAt tazca mo vA / 4 / 1 / 96 // 'prAt kevalAt parasya styaH ktayoH parayoH stIH syAt, ktayosto mazca vA' / prastItaH, prstiitvaan| prastImaH, prastImavAn // 16 // zyaH zIrdravamUrti-sparze nazvA'sparze / 4 / 1 / 97 // mUrtiH kAThinyam, 'dravamUrti-sparzArthasya zyaH ktayoH parayoH zIH syAt, tadyoge ca ktayosto'sparzaviSaye nazca' / zInam, zInavad ghRtam, zItaM vartate, zIto vAyuH // 97 // prateH / 4 / 1198 // 'prateH parasya zyaH ktayoH parayoH zIH syAt, tadyoge ktayoH to na ca' / pratizInaH, pratizInavAn // 98 // vA'bhyavAbhyAm / 4 / 1 / 99 // AbhyAM parasya 'zyaH ktayoH parayoH zIrvA syAt, tadyoge ca ktayosto'sparza nazca' / abhizInaH, abhizInavAn; abhizyAnaH, abhizyAnavAn; avazInam, avazyAnaM himam; avazInavAn, avazyAnavAn // 19 // . zraH zRtaM haviH-kSIre / 4 / 1100 // 'zrAteH zrAyatezca te haviSi kSIre cArthe zRrnipAtyate' / zRtaM haviH, zRtaM kSIraM svayameva / haviHkSIra iti kim ? zrANA yavAgUH // 100 // Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .. zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam 211 zrapeH prayoktraikye / 4 / 11101 // 'zrAteH zrAyatervA Nyantasyaikasmin prayoktari kte pare haviH-kSIrayoH zRrnipAtyate' / zRtaM haviH kSIraM vA caitreNa / haviHkSIra ityeva- zrapitA yavAgUH / prayoknaikya iti kim ? zrapitaM havizcaitreNa maitreNa // 101 // vRt sakRt / 4 / 1 / 102 // 'antasthAsthAnAnAm, i-u-Rt sakRdeva' syAt / saMvIyate // 102 // dIrghamavo'ntyam / 4 / 1 / 103 // 'vegvarjasya yvRdantyaM dIrgham' syAt / jInaH / ava iti kim ? utaH / antyamiti kim ? suptaH / / 103 // svara-hana-gamoH sani dhuTi / 4 / 1 / 104 // 'svarAntasya han-gamozca dhuDAdau sani dIrghaH' syAt / cicISati, jighAMsati, saMjigAMsate / dhuTIti kim ? yiyaviSati // 104 / / tano vA 41105 // 'tanedhuMDAdau sani dIrgho vA' syAt / titAMsati, titaMsati / dhuTItyevatitaniSati // 105 // . kramaH ktvi vA / 4 / 1 / 106 // 'kramo dhuDAdau / ktvi dIrgho vA' syAt / krAntvA, krantvA / dhuTItyevakramitvA / / 10 / / . ahan-paJcamasya kvi-kGiti / 4 / 1 / 107 // 'hanvarjasya paJcamAntasya kvau dhuDAdau ca kGiti dIrghaH' syAt / prazAn, zAntaH, zaMzAntaH / paJcamasyeti kim ? paktvA / ahanniti kim ? vRtrahaNi / dhuTItyeva- yamyate // 107 // Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 zrIsiddhahemacandrazabdAnazAsanama anunAsike ca cch-vaH zUTa / 4 / 1 / 108 // 'anunAsikAdau kvau dhuDAdau ca 'dhAtoH cchvoryathAsaGkhyaM z-UTau' syAtAm / praznaH, zabdaprAzau, pRSTaH, syomA, akSayUH, dyUtaH // 108 // mavyavi-zrivi-jvari-tvarerupAntyena / 4 / 1 / 109 // eSAmanunAsikAdau kvau dhuDAdau ca pratyaye 'upAntyena saha UT syAt / momA, mUH, mUtiH; omA, om, UH, UtiH; zromA, zrUH, zrUtiH; jUrmA, jUH, jUrtiH; tUrmA, tUH, tUrNaH // 109 // rAlluk / 4 / 1 / 110 // 'rAt parayoH chvoranunAsikAdau kvau dhuDAdau ca pratyaye luk ' syAt / mormA, mUH, mUrtiH; tormA, tUH, tUrNaH // 110 // te'niTazca-joH ka-gau ghiti / 4 / 1111 // 'te'niTo dhAtozca-jorghiti yathAsaMkhyaM ka-gau' syAtAm / pAkaH, bhogyam / kte'niTa iti kim ? saGkocaH, kUjaH // 111 // nyaGga-meghA''dayaH / 4 / 1112 // ' nyavAdayaH katve, udgAdayo gatve, meghAdayo ghatve kRte nipAtyante' / nyaGkuH, zokaH; udgaH, nyudgaH, meghaH, oghaH / / 112 / / na vaJcergatau / 4 / 1 / 113 // 'gatyarthasya vaJceH katvaM na' syAt / vaJcaM vaJcanti / gatAviti kim ? varlDa kASTham / / 113 // yajeryajJAGge / 4 / 1 / 114 // 'yajJAnavRtteryajergatvaM na' syAt / paJca prayAjAH / yajJAGga iti kim ? prayAgaH // 114 // Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam 213 ghyaNyAvazyake / 4 / 1 / 115 // 'AvazyakopAdhike ghyaNi ca-joH ka-gau na' syAtAm / avazyapAcyam, avazyarajyam / Avazyaka iti kim ? pAkyam // 115 // ni-prAd yujaH zakye / 4 / 1 / 116 // AbhyAm 'yujaH zakye gamye ghyaNi go na' syAt / niyojyaH, prayojyaH / zakya iti kim ? niyogyaH // 116 / / bhujo bhakSye / 4 / 11117 // 'bhujo bhakSyArthe ghyaNi go na' syAt / bhojyaM payaH / bhakSya iti kim ? bhogyA bhUH // 117 // tyaja-yaja-pravacaH / 4 / 11118 // eSAm 'dhyaNi ka-gau na' syAtAm / tyAjyaH, yAjyaH, pravAcyaH // 118 // - vaco'zabdanAmni / 4 / 1 / 119 // 'azabdasaMjJAyAM vaceya'Ni ko na' syAt / vAcyam / azabdanAmnIti kim ? vAkyam // 119 // - bhuja-nyujaM pANi-roge / 4 / 1 / 120 // "bhujenyunezca ghaJantasya pANI roge cArthe yathAsaMkhyaM bhujanyujau nipAtyete' / bhujaH pANiH, nyubjo rogaH // 120 // vIrun-nyagrodhau / 4 / 1 / 121 // 'vipUrvasya ruheH kvipi, nyakpUrvasya cA'ci vIrunnyagrodhau etau dhAntI nipAtyete' / vIrut, nyagrodhaH // 121 // ityAcAryazrIhemacandraviracitAyAM siddhahemacandrAbhidhAnasvopajJazabdAnuzAsana laghuvRttau caturthasyAdhyAyasya prathamaH pAdaH samAptaH // 41 // Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 %3D zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam kurvan kuntalazaithilyaM madhyadezaM nipIDayan / aGgeSu vilasan bhUmerbhartA'bhUd bhImapArthivaH // 13 // (dvitIyaH pAdaH) At sandhyakSarasya / 4 / 21 // 'dhAtoH sandhyakSarAntasyA''t' * syAt / saMvyAtA, suglaH / dhAtorityevagobhyAm // 1 // na ziti / 4 / 2 // 2 // 'sandhyakSarAntasya ziti viSayabhUte At na' syAt / saMvyayati // 2 // vyasthava-Navi / 4 / 2 / 3 // 'vyaH thavi Navi ca viSaye Anna' syAt / saMvivyAya, saMvivyayitha // 3 // sphura-sphulopani / 4 / 2 / 4 // anayoH 'sandhyakSarasya ghaji At' syAt / visphAraH, visphAlaH // 4 // vA'paguro Nami // 4 // 25 // 'apapUrvasya gureH sandhyakSarasya NamyAdvA' syAt / apagAramapagAram, apagoramapagoram // 5 // dIGaH sani vA / 4 / 26 // 'dIGaH sanyAdvA' syAt / didAsate, didISate // 6 // yabakGiti / 4 / 27 // . dIDo yapi, akkiti ca viSaye 'At' syAt / upadAya, upadAtA viSayanirdezAd- upadAyo vartate // 7 // Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .. zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam 215 - miga-mIgo'khalacali / 4 / 2 / 8 // anayoryapi khal-ac-alvarje'kGiti ca viSaye 'At' syAt / nimAya, nimAtA; pramAya, pramAtA / akhalacalIti kim ? ISanimayaH, duSpramayaH, mayaH, AmayaH; nimayaH; pramayaH // 8 // lIG-linorvA / 4 / 2 / 9 // anayoryapi khal-ac-alvarje'kchiti ca viSaye 'AdvA' syAt / vilAya, vilIya; vilAtA, viletA / akhalacalIti kim ? ISadvilayaH, vilayaH, vilayo'sti // 9 // Nau krI-jIGaH / 4 / 2 / 10 // eSAM Nau 'At' syAt / krApayati, jApayati, adhyApayati // 10 // sidhyaterajJAne / 4 / 2 / 11 // ajJAnArthasya sidhyatehUM 'svarasyA''t' syAt / mantraM sAdhayati / ajJAna iti kim ? tapastApasaM sedhayati // 11 // ci-sphurornavA / 4 / 2 / 12 // cisphurorNI 'svarasyA''dvA' syAt / cApayati, cAyayati; sphArayati, sphorayati // 12 // viyaH prajane / 4 / 2 / 13 // garbhA''dhAnArthasya viyo Nau 'vA At' syAt / puro vAto gAH pravApayati, pravAyayati // 13 // ruhaH paH // 4 // 2 // 14 // ruherNI 'p vA' syAt / ropayati rohayati vA tarum // 14 // liyo no'ntaH snehadrave / 4 / 2 / 15 // Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / 216 . zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam liyaH snehadrave gamye Nau 'no'nto vA' syAt / ghRtaM vilInayati, vilAyayati / snehadrava iti kim ? ayo vilAyayati // 15 // lo laH / 4 / 2 / 16 // lArUpasya Nau snehadrave gamye 'lo'nto vA' syAt / ghRtaM vilAlayati vilApayati vA / snehadrava ityeva- jaTAbhirAlApayate // 16 // pAteH / 4 / 2 / 17 // pAteI 'lo'ntaH' syAt / pAlayati // 17 // dhUga-prIgonaH // 4 // 2 // 18 // dhUm-prIgorNI 'no'ntaH' syAt / dhUnayati, prINayati // 18 // vo vidhUnane jaH / 4 / 2 / 19 // vA ityasya vidhUnane'rthe Nau 'jo'ntaH' syAt / pakSaNa upavAjayati / vidhUnana iti kim ? uccaiH kezAnAvApayati // 19 // pA-zA-chA-sA-ve-vyA-ho yaH / 4 / 2 / 20 // eSAM Nau 'yo'ntaH' syAt / pAyayati, zAyayati, avacchAyayati, avasAyayati, vAyayati, vyAyayati, hvAyayati // 20 // arti-rI-vlI-hI-knUyi-kSmAyyAtAM puH / 4 / 2 / 21 // eSAmAdantAnAM ca Nau 'purantaH' syAt / arpayati, repayati, blepayati, rupayati, knopayati, mApayati, dApayati, satyApayati // 21 // sphAya sphAv / 4 / 2 / 22 // Nau sphAyaH 'sphAv' syAt / sphAvayati // 22 // zadiragatau zAt / 4 / 2 / 23 // zadiragatyarthe Nau 'zAt' syAt / puSpANi zAtayati / agatAviti kim ? Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam 217 gAH zAdayati // 23 // ghaTAdeIsvo dIrghastu vA tri-Nampare / 4 / 2 // 24 // 'ghaTAdInAM Nau hrasvaH syAt, ji-Nampare tu Nau vA dIrghaH' / ghaTayati; aghATi, aghaTi; ghATaghATam, ghaTaMghaTam / vyathayati; avyAthi, avyathi; vyAvyAtham, vyarthavyatham // 24 // kage-vanU-janai-jRS-knas-raJjaH / 4 / 2 / 25 // 'eSAM Nau hrasvaH syAt, ji-Nampare tu vA Nau dIrghaH' / kagayati; akAgi, akagi; kAgaMkAgam, kagaMkagam / upavanayati; upAvAni, upAvani; upavAnamupavAnam, upavanamupavanam / janayati; ajAni, ajani; jAnajAnam, janaMjanam / jarayati; ajAri, ajari; jAraMjAram, jaraMjaram / knasayati; aknAsi; aknasi; knAsaMknAsam, knasaknasam / rajayati; arAji, araji; rAjarAjam rajarajam // 25 // amo'kamyami-camaH / 4 / 2 / 26 // kamyami-camivarjasyA'mantasya Nau 'hrasvaH syAt , jiNampare tu Nau vA dIrghaH' / ramayati; arAmi, arami; rAmarAmam, ramaramam / akamyamicama iti kim ? kAmayate, akAmi, kAmaMkAmam; Amayati, AcAmayati // 26 // . paryapAt skhadaH / 4 / 2 / 27 // AbhyAmeva parasya skhadeI 'hrasvaH syAt, JiNampare tu vA dIrghaH' / pariskhadayati; paryaskhAdi, paryaskhadi; pariskhAdaMpariskhAdam, pariskhadaMpariskhadam / apaskhadayati; apAskhAdi, apAskhadi; apaskhAdamapaskhAdam, apaskhadamapaskhadam / paryapAditi kim ? praskhAdayati // 27 // zamo'darzane / 4 / 2 / 28 // adarzanArthasya zamI 'hUsvaH syAt, triNampare tu vA dIrghaH' / zamayati Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam rogam; azAmi, azami; zAmaMzAmam, zamaMzamam / adarzana iti kim ? nizAmayati rUpam // 28 // yamo'pariveSaNe Nici ca / 4 / 2 / 29 // apariveSaNArthasya yamo Nici aNici ca Nau 'isvaH syAt, JiNampare tu vA dIrghaH' / yamayati; ayAmi, ayami; yAmayAmam, yamaMyamam / apariveSaNa iti kim ? yAmayatyatithim // 29 // mAraNa-toSaNa:nizAne jJazca / 4 / 2 // 30 // eSvartheSu jJo Nici aNici ca Nau 'hrasvaH syAt, jiNampare tu vA dIrghaH' / saMjJapayati pazum, vijJapayati rAjAnam, prajJapayati zastram / ajJApi, ajJapi; jJApaMjJApam, jJapaMjJapam // 30 // cahaNaH zAThye 14 // 2 // 31 // cahezcurAdeH zAThyArthasya Nici Nau 'hrasvaH syAt, jiNampare tu vA dIrghaH' / cahayati; acAhi, acahi; cAhaMcAham, cahacaham / zAThya iti kim ? acahi // 31 // jvala-bala-jhala-glA-snA-vanU-vama-namo'nupasargasya vA / 4 / 2 / 32 // eSAmanupasargANAM Nau 'isvo vA' syAt / jvalayati, jvAlayati; hvalayati, hyAlayati; hmalayati, hyAlayati; glapayati; glApayati; snapayati, snApayati; vanayati, vAnayati, vamayati, vAmayati; namayati, nAmayati / anupasargasyeti kim ? prajvalayati, prahvalayati, prahmalayati, praglApayati, prasnApayati, pravanayati, pravamayati, praNamayati // 32 // chaderisa-mana-baTa-kvau / 4 / 2 // 33 // chaderis-man-traTa-kvippare Nau 'hrasvaH' syAt / chadiH, chadma, chatrI; Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam 219 - upacchat // 33 // __ekopasargasya ca ghe / 4 / 2 // 34 // ekopasargasyAnupasargasya ca chaderghapare Nau 'hrasvaH' syAt / pracchadaH, chadaH / ekopasargasya ceti kim ? samupacchAdaH // 34 // upAntyasyA'samAnalopi-zAsvRdito / 4 / 2 / 35 // samAnalopi-zAsvRdidvarjasya dhAtorupAntyasya Gapare Nau 'hrasvaH' syAt / apIpacat, mA bhavAn aTiTat / asamAnalopi-zAsvRdita iti kim ? atyararAjat, azazAsat, mA bhavAn oNiNat // 35 // bhrAja-bhAsa-bhASa-dIpa-pIDa-jIva-mIla-kaNa-raNa-baNa-bhaNa-zraNa Dhe-heTha-luTa-lupa-lapAM navA // 4 // 2 // 36 // eSAM Upare NAvupAntyasya 'isvo vA' syAt / abibhrajat, ababhrAjat; abIbhasat, ababhAsat; abIbhaSat, ababhASat; adIdipat, adidIpat; apIpiDat, apipIDat; ajIjiMvat, ajijIvat; amImilat, amimIlat; acIkaNat, acakANat; arIraNat, ararANat; abIbaNat, ababANat; abIbhaNat, ababhANat; azizraNat, azazrANat; ajUhavat, ajuhAvat; ajIhiThat, ajiheThat; alUluTat, aluloTat; alUlupat, alulopat; alIlapat, alalApat // 36 // RdRvarNasya / 4 / 2 // 37 // upAntyasya RvarNasya chapare Nau 'vA RH' syAt / avIvRtat, avavarttat; acIkRtat, acikIrtat // 37 // jighrateriH / 4 / 2 // 38 // ghra upAntyasya upare Nau 'irvA' syAt / ajighripat, ajighrapat // 38 // Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam tiSThateH / 4 / 2 / 39 // stha upAntyasya Gapare Nau 'i:' syAt / atiSThipat // 39 // Ud duSo Nau / 4 / 2 / 40 // duSerupAntyasya Nau 'Ut' syAt / dUSayati // 40 // citte vA / 4 / 2 / 41 // cittakartRkasya duSerupAntyasya Nau pare 'Ud vA' syAt / mano dUSayati, mano doSayati maitraH // 41 // . . gohaH svare / 4 / 2 / 42 // kRtaguNasya guheH 'svarAdAvupAntyasyot' syAt / nigRhati / goha iti kim ? nijuguhuH // 42 // bhuvo vaH parokSA-'dyatanyoH / 4 / 2 / 43 // 'bhuvo vantasyopAntyasya parIkSA-'dyatanyorUt' syAt / babhUva, abhUvan / va iti kim ? babhUvAn, abhUt // 43 // gama-hana-jana-khana-ghasaH svare'naGi kGiti luk / 4 / 2 / 44 // 'eSAmupAntyasyAGvarje svarAdau kchiti pare luk ' syAt / jagmuH, januH, jajJe, cakhnuH, jakSuH / svara iti kim ? gamyate / anaGIti kim ? agamat / ktiIti kim ? gamanam // 44 // no vyaJjanasyA'nuditaH / 4 / 2 / 45 // 'vyaJjanAntasyA'nudito dhAtorupAntyasya naH kGiti pare luk' syAt / sastaH, sanInasyate / vyaJjanasyeti kim ? nIyate / anudita iti kim ? nAnandyate // 45 // aJco'nAyAm / 4 / 2 / 46 // Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ... zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam 221 'anarvArthasyaivAJcerupAntyasya no luk syAt / udaktamudakaM kUpAt / anAyAmiti kim ? aJcitA guravaH // 46 // laGgi-kampyorupatApA-'GgavikRtyoH / 4 / 2 / 47 // 'anayorupAntyano yathAsaGkhyamupatApe'GgavikAre cArthe kGiti pare luk' syAt / vilagitaH, vikapitaH / upatApAGgavikRtyoriti kim ? vilaGgitaH, vikampitaH // 47 // bhanerjI vA 4 // 2 // 48 // 'bhorupAntyano au pare luMga vA' syAt / abhAji, abhaji // 48 // daMza-saJaH zavi / 4 / 2 / 49 // 'anayorupAntyanaH zavi luk' syAt / dazati, sajati // 49 // . akaTa-ghinozca roH / 4 / 2 / 50 // 'raarakaTi ghinaNi zavi copAntyano luk' syAt / rajakaH, rAgI, rajati // 50 // Nau mRgaramaNe / 4 / 2 / 51 // 'rajerupAntyano Nau mRgANAM ramaNe'rthe luk' syAt / rajayati mRgaM vyAdhaH / mRgaramaNa iti kim ? rajayati rajako vastram // 51 // ghatri bhAva-karaNe // 4 // 2 // 52 // 'rajerupAntyano bhAvakaraNArthe ghaJi luk' syAt / rAgaH / bhAva-karaNa iti kim ? AdhAre-ragaH // 52 // syado jave / 4 / 2 / 53 // 'syandezi naluga-vRddhyabhAvI nipAtyete vege'rthe / gosyadaH / java iti kim ? ghRtasyandaH // 53 // Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ % 222 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam dazanA-'vodaidhaudma-prazraya-himazratham / 4 / 2 / 54 // 'ete nalugAdI kRte nipAtyante' / dazanam, avodaH, edhaH, omaH, prazrayaH, himazrathaH // 54 // yami-rami-nami-gami-hani-mani-vanati-tanAdedhuTi kchiti / 4 / 2 / 55 // 'eSAM tanAdInAM ca dhuDAdau kchiti luk' syAt / yataH, ratvA, natiH, gataH, hataH, mataH, vatiH, tataH,. kSataH / dhuTIti kim ? yamyate / ktiIti kim ? yantA // 55 // yapi / 4 / 256 // 'yamyAdInAM yapi luk' syAt / prahatya, pramatya, pravatya, pratatya, prasatya // vA maH / 4 / 2157 // 'yamyAdInAM mAntAnAM yapi vA luk' syAt / prayatya, prayamya; viratya, viramya; praNatya, praNamya; Agatya, Agamya // 57 / / gamAM kvau / 4 / 2 / 58 // 'eSAM gamAdInAM yathAdarzanaM kvau kliti luk syAt / janaGgat, saMyat, parItat, sumat, suvat // 58 // na tiki dIrghazca / 4 / 2 / 59 // "eSAM tiki luga dIrghazca na' syAt / yantiH, rantiH, nantiH, gantiH, hantiH, mantiH, vantiH, tantiH // 59 // AH khani-sani-janaH / 4 / 2 / 60 // "eSAM dhuDAdau kiti AH' syAt / khAtaH, sAtaH, jAtaH, jAtiH / DitItyeva- cakranti / dhuTItyeva- janitvA // 60 // . Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam 223 sani / 4 / 2 / 61 // 'eSAM dhuDAdau sani AH' syAt / siSAsati / dhuTItyeva-sisaniSati // ye navA / 4 / 2 / 62 // 'eSAM ye kchiti A vA' syAt / khAyate, khanyate; cAkhAyate, cajanyateM; sAyate, sanyate; prajAya, prajanya / ktiItyeva- sAnyam, janyam // 62 // - tanaH kye / 4 / 2 / 63 // 'tanaH kye A vA' syAt / tAyate, tanyate / kya iti kim ? tantanyate // 3 // tau sanastiki / 4 / 2 / 64 // sanastiki tau- 'lugAtI vA' syAtAm / satiH, sAtiH, santiH // 64 // vanyAG paJcamasya / 4 / 2 / 65 // paJcamasya vani 'AG' syAt / vijAvA, ghyAvA // 65 // apAcAyazciH ktau / 4 / 2 / 66 // apapUrvasya cAyateH ktI 'ciH' syAt / apacitiH // 66 // hlAdo hRd ktayozca / 4 / 2 / 67 // hAdeH kta-ktavatoH ktau ca 'hRd' syAt / hannaH, hanavAn, hRttiH // 67 / / R-lvAdereSAM to no'praH / 4 / 2 / 68 // pUvarjAd RdantAd lvAdibhyazca pareSAm 'kti-kta-ktavatUnAM to naH' syAt / tIrNiH, tIrNaH, tIrNavAn; lUniH, lUnaH, lUnavAn; dhUniH, dhUnaH, dhUnavAn / apra iti kim ? pUrtiH, pUrtaH, pUrtavAn // 68 // radAdamUrcha-madaH ktayordasya ca / 4 / 2 / 69 // mUrchimadivarjAd radantAt parasya 'ktayostasya tadyoge dhAtudazca naH' syAt / Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam pUrNaH; pUrNavAn bhinnaH, bhinnavAn / amUrcchamada iti kim ? mUrtaH, mattaH / radAttasyeti kim ? caritam, muditam // 69 // sUyatyAyoditaH / 4 / 270 // sUyatyAdibhyo navabhya odidbhyazca parasya 'ktayosto naH' syAt / sUnaH, sUnavAn: dUnaH, dUnavAn; lagnaH, lagnavAn // 70 // vyAnAntasthA''to'khyA-dhyaH / 4 / 2 / 71 // khyA-dhyAvarjasya dhAtoryadvyaJjanaM tasmAt parA yA'ntasthA, tasyAH paro ya AH, tasmAt parasya 'ktayosto naH' syAt / styAnaH, styAnavAn / vyaana iti kim ? yAtaH / antasthA iti kim ? snAtaH / Ata iti kim ? cyutaH / dhAtorvyaJjaneti kim ? niryAtaH / akhyAdhya iti kim ? khyAtaH, dhyAtaH / AtaH parasyeti kim ? daridritaH // 71 // pU-divyace zA-'yUtA-'napAdAne / 4 / 2 / 72 // ebhyo yathAsaGkhyaM nAzAdyarthebhyaH parasya 'ktayosto naH' syAt / pUnA yavAH, AghUnaH, samaknau pakSau / nAzA-'ghUtA-'napAdAna iti kim ? pUtam, dhUtam, udaktaM jalam // 72 // seAse karmakartari / 4 / 2 / 73 // seH parasya 'ktayosto grAse karmakartari naH' syAt / sino grAsaH svayameva / karmakartarIti kim ? sito grAso maitreNa // 73 // kSeH kSI cA'dhyArthe / 4 / 2 / 74 // ghyaNo'rtho bhAvakarmaNI, tato'nyasminnarthe 'ktayostaH kSeH parasya naH syAt, taghoge kSeH kSIzca' / kSINaH, kSINavAn maitraH / adhyArthe iti kim ? kSitamasya // 7 // vA''kroza-dainye / 4 / 275 // Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .. zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam 225 Akroze dainye ca gamye kSeH parasyA'ghyArthe 'ktayosto n vA syAt, tadyoge kSeH kSIzca' / kSINA''yuH, kSitA''yurjAlmaH / kSINakaH, kSitakastapasvI // 75 / / R-hI-ghrA-dhrA-tronda-nuda-vintervA / 4 / 276 // ebhyaH parasya 'ktayosto n vA' syAt / RNam, Rtam; hrINaH, hrItaH; hINavAn, hItavAn; ghrANaH, ghrAtaH, dhrANaH, dhrAtaH; trANaH, trAtaH; samunnaH, samuttaH; nunnaH, nuttaH; vinnaH, vittaH // 76 // du-gorU ca / 4 / 277 // du-gubhyAM parasya 'ktayosto n syAt, tadyoge dugoruzca' / dUnaH, dUnavAn; gUnaH, gUnavAn // 77 // kSai-zuSi-paco ma-ka-vam / 4 / 2 / 78 // ebhyaH parasya 'ktayosto yathAsaGkhyaM ma-ka-vAH' syuH / kSAmaH, kSAmavAn; zuSkaH, zuSkavAn; pakvaH, pakvavAn // 78 // nirvANamavAte / 4 / 279 // . avAte kartari nipUrvAd vAteH parasya 'ktayosto n nipAtyate' / nirvANo muniH / avAta iti kim ? nirvAto vAtaH // 79 // ... anupasargAH kSIbollAgha-kRza-parikRza-phullotphulla-saMphullAH / 4 / 2 / 80 // 'anupasargAH ktAntA ete nipAtyante' / kSIbaH, ullAghaH, kRzaH, parikRzaH, phullaH, utphullaH, saMphullaH / anupasargA iti kim ? prakSIbitaH / / 80 // .. bhittaM zakalam / 4 / 2 / 81 // 'bhideH parasya ktasya natvAbhAvo nipAtyate, zakalaparyAyazcet' / bhittaM zakalamityarthaH / zakalamiti kim ? bhinnaM bhittam // 8 // Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam vittaM dhana-pratItam / 4 / 2 / 82 // .. 'vindateH parasya ktasya natvAbhAvo nipAtyate, dhana-pratItayoH paryAyazcet' / vittaM dhanam, vittaH pratItaH / dhana-pratItamiti kim ? vinaH // 82 // hu-dhuTo hedhiH / 4 / 2 / 83 // ... ho(DantAcca parasya 'hedhiH' syAt / juhudhi, viddhi // 83 // zAsasa-hanaH zAdhyedhi-jahi / 4 / 2 / 84 // zAs-as-hanA hyantAnAM yathAsaMkhyam 'zAdhyedhi-jahayaH' syuH / zAdhi, edhi, jahi // 84 // ataH pratyayAlluk / 4 / 2 / 85 // dhAtoH paro yo'dantaH pratyayastataH parasya 'he k' syAt / dIvya / ata iti kim ? rAdhnuhi / pratyayAditi kim ? pApahi // 85 // asaMyogAdoH / 4 / 2 / 86 // asaMyogAt paro ya ustadantAt pratyayAt parasya 'he k' syAt / sunu / asaMyogAditi kim ? akSNuhi / oriti kim ? krINIhi // 86 // vamyaviti vA / 4 / 2 / 87 // 'asaMyogAt paro ya ustadantasya pratyayasya luga vA' syAt, vamAdau aviti pare / sunvaH, sunuvaH; sunmaH, sunumaH / avitIti kim ? sunomi / asaMyogAdityeva- takSNuvaH // 87 // __ kRgo yi ca // 28 // 'kRgaH parasyoto yAdau vami cA'viti luk' syAt / kuryuH, kurvaH, kurmaH // 8 // ataH zityut / 4 / 2 / 89 // Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam 227 zityaviti ya ustannimittasya 'kRgo'ta uH' syAt / kuru / avitItyevakaroti // 89 // . znA-'styormuk / 4 / 2 / 90 // 'nasya astezcA'taH zityaviti luk' syAt / rundhaH, staH / ata ityevaAstAm / / 90 // vA dviSA''to'naH pusa / 4 / 2 / 91 // dviSa AdantAcca parasya 'zito'vito'naH sthAne pus vA' syAt / adviSuH, adviSanH ayuH, ayAn // 91 // sija-vido'bhuvaH / 4 / 2 / 92 // sicpratyayAd vidazca dhAtoH parasya 'anaH pus syAt, na ced bhuvaH paraH sic syAt' / akArSuH aviduH / abhuva iti kim ? abhUvan // 12 // yukta-jakSapaJcataH / 4 / 2 / 93 // kRtadvitvAd jakSapaJcakAca parasya 'zito'vito'naH pus' syAt / ajuhavuH, ajakSuH, adaridruH, ajAgaruH, acakAsuH, azAsuH // 93 // anto no luk / 4 / 2 / 94 // dyukta-jakSapaJcakAt parasya 'zito'vito'nto no luk' syAt / juhvati, juhvat: jakSati, jakSat; daridrati, daridrat // 94 // zau vA / 4 / 2 / 95 // yukta jakSapaJcakAt parasyA'-'nto naH ziviSaye lug vA' syAt / dadati dadanti kulAni; jakSati, jakSanti; daridrati, daridranti // 95 // znazcA''taH / 4 / 2 / 96 // dyukta jakSapaJcataH znaca 'zityavityAto luk' syAt / mimate, daridrati, Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam krINanti / avitItyeva- ajahAm, akrINAm / / 16 / / eSAmILanane'daH / 4 / 2 / 97 // dvayukta-jakSapaJcataH znazcA'''taH zityaviti vyaJjanAdAvIH syAt, na tu dAsaMjJasya' / mimIte, lunItaH / vyaJjana iti kim ? mimate / ada iti kim ? dattaH, dhattaH // 97 // irdaridraH / 4 / 2 / 98 // 'daridro vyaJjanAdau zityavityAta i.' syAt / daridritaH / vyaJjana ityevadaridrati // 98 // bhiyo navA / 4 / 2 / 99 // bhiyo vyaJjanAdau zityaviti 'irvA' syAt / bibhitaH, vibhItaH // 19 // hAkaH / 4 / 2 / 100 // hAko vyaJjanAdau zityaviti 'Ata irvA' syAt / jahitaH, jahItaH // A ca hau / 4 / 2 / 101 // hAko hau 'At izva vA' syAt / jahAhi, jahihi, jahIhi // 101 // yi luk / 4 / 2 / 102 // yAdau ziti hAka 'A luk' syAt / jahyAt / / 102 // otaH zye / 4 / 2 / 103 // 'dhAtorotaH zye luk' syAt / avadyati / zya iti kim ? gaurivA''carati gavati / / 103 // jA jJA-jano'tyAdau / 4 / 2 / 104 // jJA-janoH ziti 'jAH' syAt, na tvanantare tivAdau / jAnAti, jAyate / atyAdAviti kim ? jAjJAti, jAnti // 104 // * Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam 229 - pvAderhasvaH / 4 / 2 / 105 // 'vAdeH ziti atyAdau hrasvaH' syAt / punAti, lunAti / pvAderiti kim ? vINAti // 105 // gamiSadyamazchaH / 4 / 2 / 106 // eSAM zityatyAdI 'chaH' syAt / gacchati, icchati, yacchati, Ayacchate / atyAdAviti kim ? jaGganti / / 106 // vege sarterdhA / 4 / 2 / 107 // sarteveMge gamye ziti 'dhAv' syAt, atyAdau / dhAvati / vega iti kim ? dharmamanusarati // 107 // zrauti-kRvu-dhivu-pA-ghrA-mA-sthA-nA-dAma-dRzyati-zadasadaH zR-kR-dhi-piba-jighra-dhama-tiSTha-mana-yaccha-pazyarcha zIya-sIdam / 4 / 2 / 108 // eSAM zityatyAdI yathAsaMkhyam 'zrAdayaH' syuH / zRNu, kRNu, dhinu, piba, jighra, dhama, tiSTha, mana, yaccha, pazya, Rccha, zIyate, sIda // 108 // kramo dIrghaH parasmai / 4 / 2 / 109 // kramaH parasmaipadanimitte ziti 'dIrghaH' syAt, atyAdau / kAma, krAmyati / parasmaipada iti kim ? Akramate sUryaH // 109 // 'SThivU-kumvA''camaH / 4 / 2 / 110 // eSAM zityatyAdau 'dIrghaH' syAt / SThIva, kAma, AcAma / AGiti kim ? dhama // 110 // zamsaptakasya zye / 4 / 2 / 111 // zamAdInAM saptAnAM zye 'dIrghaH' syAt / zAmya, dAmya, tAmya, zrAmya, bhrAmya, Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam kSAmya, mAdya / zye iti kim ? bhramati // 111 // SThiva-sivo'naTi vA / 4 / 2 / 112 // SThiva-sivoranaTi 'dIrgho vA' syAt / niSThIvanam, niSThevanam: sIvanam, sevanam // 112 // ma-vyasyAH / 4 / 2 / 113 // dhAtorvihite mAdau vAdI cA-''ta. A dIrghaH' syAt / pacAmi, pacAvaH, pacAmaH // 113 // - anato'nto'dAtmane / 4 / 2 / 114 // anataH parasyA''tmanepadasthasyA''nto't' syAt / cinvate / Atmanepada iti kim ? cinvanti / anata iti kim ? pacante // 114 // . zIGo rat / 4 / 2 / 115 // ... zIGaH parasyA''tmanepadasthasyA''nto rat syAt / zerate // 115 // vetternavA / 4 / 2 / 116 // vetteH parasyAtmanepadasthasyA ''nto rad vA' syAt / saMvidrate, saMvidate // tivAM NavaH parasmai / 4 / 2 / 117 // 'vetteH pareSAM parasmaipadAnAM tivAdInAM parasmaipadAnyeva NavAdayo nava yathAsaMkhyaM vA' syuH / veda, vidatuH, viduH; vettha, vidathuH, vida; veda, vidva, vidma / pakSe- vettItyAdi / / 117 // brUgaH paJcAnAM paJcA''hazca / 4 / 2 / 118 // 'brUgaH pareSAM tivAdInAM paJcAnAM yathAsaMkhyaM paJca NavAdayo vA syuH, tadyoge brUga Ahazca' / Aha, AhatuH, AhuH, Attha, AhathuH / pakSebravItItyAdi // 118 // Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam 231 AziSi tu-hyostAta / 4 / 2 / 119 // 'AzIrarthayostuhyostAtaG vA' syAt / jIvatAt, jIvatu bhavAn; jIvatAt, jIva tvam nandatAt, nanda tvam / AziSIti kim ? jIvatu // Ato Nava auH / 4 / 2 / 120 // AtaH parasya 'Nava auH' syAt / papau // 120 // AtAmAte-AthAmAthe AdiH / 4 / 2 / 121 // At pareSAmeSAm 'Ata i.' syAt / pacetAm, pacete, pacethAm, pacethe / Aditi kim ? mimAtAm // 121 // yaH saptamyAH / 4 / 2 / 122 // At parasya 'saptamyA yAzabdasyeH' syAt / pacet, paceH // 122 // yAm-yusoriyamiyusau / 4 / 2 / 123 // 'At parayoryAm-yusoryathAsaMkhyamiyamiyusau' syAtAm / paceyam, paceyuH // [123 // ityAcAryazrIhemacandraviracitAyAM siddhahemacandrAbhidhAnasvopajJazabdAnuzAsana laghuvRttI caturthasyAdhyAyasya dvitIyaH pAdaH samAptaH // 4 // 2 // zrIbhImapRtanotkhAta- rajobhiribhUbhujAm / aho ! citramavardhanta, lalATe jalabindavaH // 14 // tRtIyaH pAdaH] ... nAmino guNo'kchiti / 4 / 3 / 1 // nAmyantasya dhAtoH kvirje pratyaye 'guNaH' syAt / cetA / akGitIti kim ? yutaH // 1 // Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam u-znoH / 4 / 3 / 2 // dhAtoruznoH pratyayayorakGiti 'guNaH' syAt / tanoti, sunoti // 2 // pus-pau / 4 / 3 / 3 // nAmyantasya dhAtoH pusi pau ca 'guNaH' syAt / aiyaruH, arpayati // 3 // laghorupAntyasya / 4 / 3 / 4 // . dhAtorupAntyasya nAmino laghorakGiti 'guNaH' syAt / bhettA / laghoriti kim ? Ihate / upAntyasyeti kim ? bhinatti // 4 // midaH zye // 4 // 35 // miderupAntyasya zye 'guNaH' syAt / medyati // 5 // jAguH kiti / 4 / 3 / 6 // jAguH kiti 'guNaH' syAt / jAgaritaH // 6 // __ RvarNa-dRzo'Gi // 4 // 37 // RvarNAntAnAM dRzezcA'Gi pare 'guNaH' syAt / Arat, asarat, ajarat, adarzat // 7 // . skRcchrato'ki parokSAyAm // 4 // 38 // skRcchoH RdantAnAM ca nAminaH parokSAyAm 'guNaH' syAt, na tu kopalakSitAyAM kvasu-kAnoH / saJcaskaruH, AnachuH, teruH / akIti kim ? saJcaskRvAn // 8 // saMyogAdRdarteH / 4 / 3 / 9 // saMyogAt paro ya Rt, tadantasyA'rtezca parokSAyAmaki 'guNaH' syAt / sasmaruH, sasvaruH, AruH / saMyogAditi kim ? cakruH // 9 // kya-yaGA''zIrye / 4 / 3 // 10 // Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam 233 saMyogAd ya Rt, tadantasyA'rtezca kye yaGi AzIrye ca 'guNaH' syAt / smaryate, svaryate, aryate; sAsmaryate, sAsvaryate, arAryate; smaryAt, aryAt // na vRddhizcA'viti kGillope / 4 / 3 / 11 // aviti pratyaye yaH kito Gitazca lopastasmin sati 'guNo vRddhizca na' syAt / cecyaH, marImRjaH // 11 // bhavateH sijulupi / 4 / 3 // 12 // bhuvaH sijlupi 'guNo na' syAt / abhUt / sijlupIti kim ? vyatyabhaviSTa // 12 // sUteH paJcamyAm / 4 / 3 / 13 // sUteH paJcamyAm 'guNo na' syAt / suvai // 13 // DyuktopAntyasya ziti svare / 4 / 3 / 14 // yuktasya dhAtorupAntyasya nAminaH svarAdau ziti 'guNo na' syAt / nenijAni / upAntyasyeti kim ? juhavAni / zitIti kim ? nineja // hniNorapviti va-yau / 4 / 3 // 15 // horiNazca nAminaH svarAdAvapiti aviti ca ziti yathAsaMkhyam 'vyau' syAtAm / juhvati, yantu / apvitIti kim ? ajuhavuH, ayAni // 15 // iko vA / 4 / 3 / 16 // ikaH svarAdAvaviti ziti 'y vA' syAt / adhiyanti, adhIyanti // 16 // kuTAderDidvadaNita / 4 / 3.17 // kuTAdeH paro zidvarjapratyayo 'Gidvat' syAt / kuTitA, gutA / aNiditi kim ? utkoTaH, uccukoTa // 17 // vijeriT / 4 / 3 / 18 // Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam 'vijeriTa Gidvat' syAt / udvijitA / iDiti kim ? udvejanam // 18 // vorNoH / 4 / 3 / 19 // 'UoriD vA Gidvat' syAt / proNuvitA, proNavitA // 19 // - zidavit / 4 / 3 // 20 // 'dhAtorvidvarjaH zit pratyayo dvit' syAt / itaH, krINAti / aviditi kim ? eti / ziditi kim ? ceSISTa // 20 // inthyasaMyogAt parokSA kidvat / 4 / 3 / 21 // indherasaMyogAntAcca parA 'avitparokSA kidvat' syAt / samIdhe, ninyuH / indhyasaMyogAditi kim ? sanaMse // 21 // . sva navA 4 // 3 // 22 // svajeH 'parokSA vA kidvat' syAt / sasvaje, sasvaje // 22 // ja-nazo nyupAntye tAdiH ktvA / 4 / 3 / 23 // jantAt nazezca nyupAntye sati 'tAdiH ktvA kidvadvA' syAt / raktvA, raGktvA ; naSTvA, naMSTvA / nIti kim ? bhuktvA / upAntya iti kim ? niktvA / tAdiriti kim ? vibhajya // 23 // Rt-tRSa-mRSa-kRza-vaJca-luJca-tha-phaH seT // 4 // 3 // 24 // nyupAntye satyebhyo 'vA ktvA seT kidvat' syAt / RtitvA, artitvA; tRSitvA, tarSitvA; mRSitvA, marSitvA; kRzitvA, karzitvA; vacitvA, vaJcitvA; lucitvA, luJcitvA; zrathitvA, zranthitvA; guphitvA, gumphitvA / nyupAntya iti kim ? kothitvA, rephitvA / seDiti kim ? vaktvA // 24 // vau vyaJjanA''deH san cA'ya-vaH // 4 // 3 // 25 // vau udityupAntye sati vyaanAderdhAtoH paraH 'ktvA san ca seTau kidvadvA syAtAM Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam 235 na tu yvantAt' / ghutitvAM, ghotitvA; didyutiSate, didyotiSate; likhitvA, lekhitvA; lilikhiSati, lilekhiSati / vAviti kim ? varttitvA / vyaJjanAderiti kim ? uSitvA / ayva iti kim ? devitvA // 25 // uti zavo'GgyaH ktau bhAvA''rambhe / 4 / 3 / 26 // uti upAntye sati zavahebhyo'dAdibhyazca parau bhAvA''rambhayoH 'kta-ktavatU seTI vA kidvat' syAtAm / kucitam, kocitamanena; prakucitaH, prakocitaH; prakucitavAn, prakocitavAn / ruditam, roditamebhiH; praruditaH, praroditaH; praruditavAn praroditavAn / utIti kim ? zvititamebhiH / zavarhATya iti kim ? pragudhitaH / bhAvA''rambha iti kim ? rucitaH // 26 // na DIG-zIG-pU-dhRSi-vidi-svidi-midaH // 4 // 3 // 27 // ebhyaH parau 'seTau kta-ktavatU kidvanna' syAtAm / DayitaH, DayitavAn; zayitaH, zayitavAn, pavitaH, pavitavAn; pradharSitaH, pradharSitavAn; prakSveditaH, prkssveditvaan| prasveditaH, prasveditavAn prameditaH, prameditavAn / seTAvityevaDInaH, DInavAn // 27 // mRSaH kSAntau // 4 // 28 // kSamA'rthAnmRSaH 'seTI kta-ktavatU kidvanna' syAtAm / marSitaH, marSitavAn / kSAntAviti kim ? apamRSitaM vAkyam // 28 // ktvA // 4 // 3 // 29 // 'dhAtoH ktvA seT kidvanna' syAt / devitvA / seDityeva- kRtvA // 29 // ___ skanda-syandaH // 4 // 3 // 30 // AbhyAm 'ktvA kidvanna' syAt / skantvA, syantvA // 30 // Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam kSudha-kliza-kuSa-gudha-mRDa-mRda-vada-vasaH / 4 // 3 // 31 // ebhyaH 'ktvA seT kidvat' syAt / kSudhitvA, klizitvA, kuSitvA, gudhitvA, mRDitvA, mRditvA, uditvA, uSitvA // 31 // . ruda-vida-muSa-graha-svapa-pracchaH san ca / 4 / 3 / 32 // ebhyaH ktvA san ca kidvat' syAt / ruditvA, rurudiSati; viditvA, vividiSati; muSitvA, mumuSiSati; gRhItvA, jighRkSati, suptvA, suSupsati; pRSTvA, pipRcchiSati // 32 // . nAmino'niT // 4 // 3 // 33 // 'nAmyantAddhAtoraniT san kidvat' syAt / cicISati / aniDiti kim ? zizayiSate // 33 // upAntye 4 // 3 // 34 // nAminyupAntye sati 'dhAtoH san aniT kidvat' syAt / bibhitsati // 34 // sijAziSAvAtmane / 4 / 3 // 35 // nAminyupAntye sati * dhAtorAtmanepadaviSayAvaniTI 'sijAziSI kidvat' syAtAm / abhitta, bhitsISTa / Atmane iti kim ? anAkSIt // 35 // RvarNAt // 4 // 3 // 36 // . RvarNAntAd dhAtoraniTAvAtmanepadaviSayau 'sijAziSau kidvat' syAtAm / akRta, kRSISTa; atIrTa, tIrSISTa // 36 // gamo vA // 4 // 3 // 37 // gamerAtmanepadaviSayI 'sijAziSau kidvadvA' syAtAm / samagata, samagasta; saMgasISTa, saMgasISTa // 37 // hanaH sic / 4 / 3 // 3 // Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam 237 hanterAtmanepadaviSayaH 'sic kidvat' syAt / Ahata // 38 // yamaH sUcane / 4 / 3 / 39 // sUcanArthAd yamerAtmanepadaviSayaH 'sic kidvat' syAt / udAyata / sUcana iti kim ? Ayasta rajjum // 39 // vA svIkRtau / 4 / 3 / 40 // svIkArArthAd yamerAtmanepadaviSayaH 'sic kidvadvA' syAt / upAyata, upAyaMsta mahAstrANi / svIkRtAviti kim ? AyaMsta pANim // 40 // izca sthA-daH / 4 / 3 / 41 // stho dAsaMjJakAccA''tmanepadaviSayaH 'sic kidvat syAt, tadyoge sthAdorizca' / upAsthita, Adita, vyadhita // 41 // mRjo'sya vRddhiH // 4 // 3 // 42 // 'mRjerguNe sati asya vRddhiH' syAt / mArTi / ata iti kim ? mRSTaH // RtaH svare vA / 4 / 3 / 43 // .. mRje RtaH svarAdau pratyaye 'vRddhirvA' syAt / parimArjanti, parimRjanti Rta iti kim ? mamArja / svara iti kim ? mRjyaH // 43 // sici parasmai samAnasyA'Giti / 4 / 3 // 44 // samAnAntasya dhAtoH parasmaipadaviSaye sicyaGiti 'vRddhiH' syAt / acaiSIt / parasmai iti kim ? acyoSTa / samAnasyeti kim ? agavIt / aGitIti kim ? nyanuvIt // 44 // vyaJjanAnAmaniTi / 4 / 3 / 45 // vyaJjanAntasya dhAtoH parasmaipadaviSaye aniTi sici samAnasya 'vRddhiH' syAt / arAGkSIt / samAnasyetyeva - udavoDhAm / aniTIti kim ? Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam atakSIt // 45 // ___ vorgugaH seTi / 4 // 3 // 46 // UNrNoH seTi sici parasmaipade 'vRddhirvA' syAt / praurNAvIt, praurNavIt, prauNNuvIt // 46 // ___ vyaanAdeopAntyasyA'taH / 4 / 3 / 47 // vyaJjanAderdhAtorupAntyasyA'taH seTi sici parasmaipade 'vRddhirvA' syAt / akANIt, akaNIt / vyaJjanAderiti kim ? mA bhavAn aTIt / upAntyasyeti kim ? avadhIt / ata iti kim ? adevIt / seTItyeva - adhAkSIt // 47 // . vada-vraja-laH / 4 / 3 / 48 // .. vada-vrajorlanta-rantayozyopAntyasyA'sya parasmaipade seTi sici 'vRddhiH' syAt / avAdIt, avrAjIt, ajvAlIt, akSArIt // 48 // . na zvi-jAgR-zasa-kSaNamyeditaH / 4 / 3 / 49 // eSAM myantAnAm editAM ca parasmaipade seTi sici 'vRddhirna' syAt / azvayIt, ajAgarIt, azasIt, akSaNIt, agrahIt, avamIt, ahayIt, akagIt // 49 // Niti / 4 / 3 / 50 // . jiti Niti ca pare dhAtorupAntyasyA'to 'vRddhiH' syAt / pAkaH, papAca // nAmino'kali-haleH // 4 // 3 // 51 // nAmyantasya dhAto mno vA kali-halivarjasya Niti 'vRddhiH' syAt / acAyi, kArakaH, apIpaTat / kali-halivarjanaM kim ? acakalat, ajahalat // jAgurji-Navi // 4 // 3 // 52 // . jAgurjI Navyeva ca Niti 'vRddhiH' syAt / ajAgAri, jajAgAra / triNa Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .. zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam vIti kim ? jAgarayati // 52 // - Ata aiH kRJau / 4 / 3 / 53 // Adantasya dhAtophiti kRti au ca 'ai:' syAt / dAyaH, dAyakaH, adAyi / kRditi kim ? dadau // 53 // na jana-badhaH // 4 // 3 // 54 // anayoH kRti Niti au ca 'vRddhirna' syAt / prajanaH, janyaH, ajani; badhaH, badhyaH, abadhi // 54 // mo'kami-yami-rami-nami-gami-vamA-''camaH / 4 / 3 / 55 // mantasya dhAtoH kamyAdivarjasya Niti kRti jau ca 'vRddhirna' syAt / zamaH, zamakaH, azami / kamyAdivarjanaM kim ? kAmaH, kAmukaH, akAmi; yAmaH, rAmaH, nAmaH, agAmi, vAmaH, AcAmakaH // 55 // vizramervA / 4 / 3 / 56 // vizrameNiti kRti jau ca 'vRddhirvA' syAt / vizrAmaH, vizramaH; vizrAmakaH, vizramakaH; vyazrAmi, vyazrami // 56 // udyamoparamau / 4 / 3 / 57 // udupAbhyAM yami-ramyopaji 'vRddhyabhAvo nipAtyate' / udyamaH, uparamaH // 57 // .NidvA'ntyo Nav / 4 / 3 / 58 // 'parokSAyA antyo Nav NidvA' syAt / ahaM cicaya, cicAya; cukuTa, cukoTa / antya iti kim ? sa papAca // 58 // .. uta aurviti vyAne'dveH / 4 / 3 / 59 // adyuktasyodantasya dhAtorvyaJjanAdau viti 'auH' syAt / yauti / uta iti kim ? eti / dhAtorityeva- sunoti / vitIti kim ? rutaH / vyaJjana iti re Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam kim ? stavAni / adveriti kim ? juhoti // 59 // vorNoH / 4 / 3 / 60 // UrNoradvayuktasya vyaJjanAdau viti 'aurvA" syAt / proN#ti, prorNoti / adverityeva- prorNonoti // 60 // na di-syoH / 4 / 3 / 61 // 'Uordi-syoH parayorauna' syAt / praurNot, praurNoH // 61 // tRhaH znAdIt / 4 / 3 / 62 // tRheH znAt paro vyaJjanAdau viti pare 'It' syAt / tRNeDhi // 62 // brUtaH parAdiH / 4 / 3 / 63 // bruva UtaH paro vyaJjanAdau viti 'parAdirIt' syAt / bravIti / Uta iti kim ? Attha // 63 // . yaG-tu-ru-storbahulam / 4 / 3 / 64 // yaGlubantAt tu-ru-stubhyazca paro vyaJjanAdau viti 'Id bahulaM parAdiH' syAt / kvacidvA- bobhavIti, bobhoti; kvacinna - varvati; tavIti, tauti; ravIti, rauti; stavIti, stauti / adverityeva- tutotha, tuSTotha // 64 // saH sijasterdi-syoH // 4 // 3 // 65 // sijantAd dhAtorastezca santAt paro di-syoH parayoH 'parAdirIt' syAt / akArSIt, akArSIH; AsIt, AsIH / sa iti kim ? adAt // 65 // pibaiti-dA-bhU-sthaH sico lup parasmai na ceT / 4 / 3 / 66 // ebhyaH parasya 'sicaH parasmaipade lup syAt, lubyoge na ceT' / apAt, agAta, adhyagAt, adAt, adhAt, abhUt, asthAt / parasmai iti kim ? apAsata payAMsi taiH // 66 // Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam 241 . dhe-ghrA-zA-chA-so vA / 4 / 3 / 67 // ebhyaH parasya 'sicaH parasmaipade lub vA syAt, lubyoge ca neT' / adhAt, adhAsIt, aghrAt, aghrAsIt; azAt; azAsIt; acchAt, acchAsIt; asAt, asAsIt // 67 // tanbhyo vA ta-thAsi na-Nozca / 4 / 3 / 68 // tanAdibhyaH parasya 'sicaste thAsi ca lub vA syAt, tadhoge n- Nozca lupa, na ceT' / atata, ataniSTa; atathAH, ataniSThAH; asata, asaniSTa; asathAH, asaniSThAH // 6 // sanastatrA''vA / 4 / 3 / 69 // sano lupi satyAm 'A vA' syAt / asAta, asata; asAthAH, asathAH / tatreti kim ? asaniSTa // 69 // dhuD-isvAlluganiTasta-thoH // 4 // 370 // dhuDantAt hrasvAntAca dhAtoH parasyA-''niTaH sicastAdI thAdau ca luk' syAt / abhitta, abhitthAH, akRta, akRthAH / aniTa iti kim ? vyadyotiSTa // 7 // . iTa Iti / 4 / 3 / 71 // iTa: parasya "sica Iti luk' syAt / alAvIt / iTa iti kim ? akArSIt / ItIti kim ? abhaNiSam // 71 // so dhi vA / 4 / 372 // dhAtordhAdI pratyaye 'so. lug vA' syAt / cakAdhi, cakAddhi; alavidhvam, alaviDvam // 72 // asteH si hastveti // 4 // 3 // 73 // Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 - zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam 'asteH saH sAdau pratyaye luk syAt, eti tu so haH' / asi, vyatise, vyatihe, bhAvayAmAhe // 73 // duha-diha-liha-guho dantyAtmane vA sakaH / 4 / 3 / 74 // ebhyaH parasya 'sako dantyAdI Atmanepade lug vA' syAt / adugdha, adhukSata; adigdha, adhikSata; alIDhAH, alikSathAH; nyaguhRhi, nyaghukSAvahi / dantya iti kim ? adhukSAmahi // 7 // svare'taH / 4375 // 'sako'sya svarAdau pratyaye luk, syAt / adhukSAtAm // 75 // daridro'dyatanyAM vA / 4 / 3 / 76 // 'daridro'dyatanyAM viSaye lug vA' syAt / adaridrIt, adaridrAsIt // 7 // azityassana-Naka-NakAnaTi / 4 / 3177 // sAdisannAdivarje aziti viSaye 'daridro luk' syAt / durdaridram / azitIti kim ? daridrAti / sannAdivarjanaM kim ? didaridrAsati, daridrAyako yAti, daridrAyakaH, daridrANam // 77 // vyaJjanAd deH sazca daH / 4 / 3 / 78 // dhAtorvyaJjanAntAt parasya 'derluk syAd, yathAsambhavaM dhAtoH so dazca' / acakAt, ajAgaH, abibhaH, anvazAt / vyaJjanAditi kim ? ayAt // seH sa-da-dhAM ca rurvA // 4 // 3 // 79 // vyaJjanAntAd dhAtoH parasya 'selRk syAt, yathAsambhavaM sa-da-dhAM vA ruzca' / acakAstvam, acakAt tvam abhinastvam, abhinat tvam; aruNastvam, aruNat tvam // 79 // yo'ziti / 4 / 3 / 80 // Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam 243 dhAtorvyaJjanAntAt parasya 'yo'ziti pratyaye luk' syAt / jaGgamitA / vyaJjanAdityeva- lolUyitA / azitIti kim ? bebhidyate // 8 // kyo vA / 4 / 3 / 81 // dhAtorvyaJjanAntAt parasya 'kyo'ziti pratyaye lug vA' syAt / samidhiSyati, samidhyiSyati; dRSadiSyate, dRSadhiSyate // 8 // . ataH / 4 / 3182 // adantAd dhAtorvihite'ziti pratyaye 'dhAtorato luk' syAt / kathayati / vihitavizeSaNaM kim ? gataH // 82 // NeraniTi / 4 / 3 / 83 // . aniyaziti pratyaye 'Nerluk'. syAt / atatakSat, cetanaH / aniTIti kim ? kArayitA // 8 // . . seTUktayoH / 4 / 3 / 84 // seToH ktayoH parayo-gairluk' syAt / kAritaH, gaNitavAn // 84 // AmantA''lvA''yyetnAvaya / 4 / 3 / 85 / eSu pareSu 'Neraya' syAt / kArayAJcakAra, gaNDayantaH, spRhayAluH, mahayAyyaH, stanayinuH // 85 // laghoryapi / 4 / 3 / 86 // laghoH parasya 'Neryapi ay syAt / prazamayya / laghoriti kim ? pratipAdya // 86 // vA''pnoH / 4 / 3 / 87 // ApnoH parasya 'Neryapyaya vA' syAt / prApayya, prApya / Apnoriti kim ? adhyAya // 87 // Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Saamananews 244 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam meDo vA mit / 4 / 3 / 88 // 'meGo yapi mid vA' syAt / apamitya, apamAya // 88 / / kSeH kSIH 4 / 3 / 89 // 'kSeryapi kSIH' syAt / prakSIya // 89 / / kSayya-jayyau zaktau / 4 / 3 / 90 // 'kSi-jyorantasya zaktau gamyAyAM ye pratyaye'y nipAtyate' / kSayyo vyAdhiH, jayyaH zatruH / zaktAviti kim ? kSeyaM pApam, jeyaM manaH // 90 // krayyaH krayArthe / 4 / 3191 // 'kriyo'ntasya ye pratyaye'y nipAtyate, krayAya cet prasArito'rthaH' / krayyo gauH / krayArtha iti kim ? kreyaM te dhAnyaM na cAsti prasAritam // 91 / / sastaH si / 4 / 3 / 92 // dhAtoH santasyA'ziti sAdau pratyaye viSayabhUte 'taH' syAt / vatsyati / sa iti kim ? yakSISTa / sIti kim ? vasiSISTa / / 92 / / dIya dIGaH kGiti svare / 4 / 3 / 93 / / dIGaH kGiti aziti svare 'dIya' syAt / upadidIyAte / kDitIti kim ? upadAnam / svara iti kim ? upadedIyate // 93 / / ___ iDet-pusi cA''to luk / 4 / 3 / 94 // kGityaziti svare, iTi, eti, pusi ca pare 'Adantasya dhAto k' syAt / papuH, adadhat, papitha, vyatire, aduH // 94 // saMyogA''dervA''ziSyeH / 4 / 3 / 95 // dhAtoH saMyogAderAdantasya kGityAziSi 'ervA' syAt / gleyAt, glAyAt / saMyogAderiti kima ? yAyAta / kGitItyeva- glAsISTa / / 95 // Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam 245 gA-pA-sthA-sA-dA-mA-hAkaH / 4 / 3 / 96 // eSAm 'klityAziSyeH' syAt / geyAt, peyAt, stheyAt, avaseyAt, deyAt, dheyAt, meyAt, heyAt // 16 // IrvyaJjane'yapi // 43 // 97 // gAderyavarje klityaziti vyaJjanAdau 'I:' syAt / gIyate, jegIyate, pIyate, sthIyate, avasIyate, dIyate, dhIyate, mIyate, hInaH / vyaJjana iti kim ? tasthuH / ayapIti kim ? pragAya // 97 // ghrA-moryaGi / 4 / 3 / 98 // ghrA-moryaGi 'I:' syAt / jeghrIyate, dedhmIyate // 98 // . hano nIrvadhe / 4 / 3 / 99 // hantervadhArthasya yaGi 'nIH' syAt / jenIyate / vadha iti kim ? gataujabanyate // 19 // Niti ghAt / 4 / 3 / 100 // jiti Niti ca pare 'hanterghAt' syAt / ghAtaH, ghAtayati // 10 // ji-Navi ghan / 4 / 3 / 101 // jau Navi ca pare 'hanterghan' syAt / aghAni, jaghAna // 101 // .. nazerneza vA'Gi / 4 / 3 / 102 // nazeraGi 'nez vA' syAt / anezat, anazat // 102 // zvayatyasU-vaca-pataH zvA-''stha-voca-paptam / 4 / 3 / 103 // eSAmaGi 'yathAsaGkhyaM zvAdayaH' syuH / azvat, Asthat, avocat, apaptat // 103 // zIGa e: ziti / 4 / 3 / 104 // Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 -zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam 'zIGaH zityeH' syAt / zete // 104 // ... kGiti yi zaya / 4 / 3 / 105 // zIGaH kchiti yAdau 'zaya' syAt / zayyate, zAzayyate / GitIti kim ? zeyam // 105 // upasargAdUho isvaH / 4 / 3 / 106 // upasargAt parasyohatestaH kGiti yAdau pare 'hrasvaH' syAt / samuhyate / upasargAditi kim ? Uhyate / yItyeva- samUhitam / U Uha iti prazleSaH kim ? A Uhyate-ohyate, samohyate // 106 // . AziSINaH / 4 / 3 / 107 // upasargAt parasyeNa ItaH viDati yAdAvAziSi 'hrasvaH' syAt / udiyAt / I iNa iti prazleSaH kim ? A IyAt-eyAt, sameyAt // 107 // dIrghazciyaG-yaka-kyeSu ca / 4 / 3 / 108 // eSu yAdAvAziSi ca 'dIrghaH' syAt / zucIkaroti; toSTrayate; mantUyati; dadhIyati, bhRzAyate, lohitAyate, stUyate; IyAt // 108 // Rto rIH / 4 / 3 / 109 // cyAdau pare Rdantasya RtaH sthAne 'rIH' syAt / pitrIsyAt, cekrIyate, mAtrIyate, pitrIyate / Rta iti kim ? cekIryate // 109 // riH za-kyA-5'zIrye / 4 / 3 / 110 // Rdantasya dhAtoH RtaH ze kye AzIrye ca pare 'riH' syAt / vyApriyate, kriyate, hriyAt // 110 // IzcvAvavarNasyA-5navyayasya 1431111 // anavyayasyA'varNAntasya ccau 'I:' syAt / zuklIsyAt, mAlIsyAt / Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 247 . zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam anavyayasyeti kim ? divAbhUtA rAtriH // 111 // __ kyani / 4 / 3 / 112 // avarNAntasya kyani 'I:' syAt / putrIyati / mAlIyati // 112 // kSuta-tRD-gaddhe'zanAyodanya-dhanAyam / 4 / 3 / 113 // eSvartheSu 'yathAsaMkhyamazanAyAdayaH kyannantA nipAtyante' / azanAyati, udanyati, dhanAyati / kSudAdAviti kam ? azanIyati, udakIyati, dhanIyati dAtum // 113 // vRSA'zvAnumaithune sso'ntaH / 4 / 3 / 114 // AbhyAM maithunArthAbhyAM kyani 'sso'ntaH' syAt / vRSasyati gauH, azvasyati vaDavA / maithuna iti kim ? vRSIyati, azvIyati brAhmaNI / / 114 // - as ca laulye / 4 / 3 / 115 // bhogecchAtireko laulyam, tatra gamye kyani pare 'nAmnaH sso's cAntaH' syAt / dadhisyati, dadhyasyati / laulya iti kim ? kSIrIyati dAtum // ityAcAryazrIhemacandraviracitAyAM siddhahemacandrAbhidhAnasvopajJazabdAnuzAsana laghuvRttau caturthasyAdhyAyasya tRtIyaH pAdaH samAptaH // 4 // 3 // karNaM ca sindhurAjaM ca, nirjitya yudhi durjayam / zrIbhImenAdhunA cakre, mahAbhAratamanyathA // 15 // caturthaH pAdaH] .. asti-bruvobhU-vacAvaziti / 4 / 4 / 1 // asti-bruvoryathAsaMkhyam bhU-vacau syAtAm aziti viSaye' / bhavyam, avocat / azitIti kim ? syAt, brUte // 1 // Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 zrIsidbhahemacandrazabdAnuzAsanam - ___ aghakyabalacyajevIM / 4 / 4 / 2 // aghajAdAvaziti viSaye 'ajevIM' syAt / praveyam / aghakyabalacIti kim ? samAjaH, samajyA, udajaH, ajaH pazuH // 2 // __ trane vA / 4 / 4 // 3 // .. 'tranayorviSayabhUtayorajevIM vA' syAt / pravetA, prAjitA; pravayaNaH, prAjano daNDaH // 3 // cakSo vAci. kazAMga-khyAMga / 4 / 4 / 4 // cakSo vAgarthasyA'ziti viSaye 'kzAMg-khyAMgau' syAtAm / AkzAsyati, AkzAsyate; AkhyAsyati, AkhyAsyate; Akzeyam, Akhyeyam / vAcIti kim ? bodhe vicakSaNaH // 4 // navA parokSAyAm / 4 / 4 / 5 // cakSo vAci 'kzAMg-khyAMgau parokSAyAM vAH syAtAm / AcakzI, Acakhyau, AcacakSe // 5 // . bhRjjo bha" / 4 / 46 // bhRjjateraziti 'bharkha vA' syAt / bhA, bhraSTA // 6 // prAd dAgasta Arambhe kte / 4 / 47 // ArambhArthasya prapUrvasya dAgaH kte pare 'tto vA' syAt / prattaH, pradattaH / prAditi kim ? parIttam // 7 // ni-vi-svanvavAt / 4 / 48 // ebhyaH parasya dAgaH kte 'to vA' syAt / nIttam, nidattam; vIttam, vidattam; sUttam, sudattam; anUttam, anudattam;avattam, avadattam // 8 // svarAdupasargAd dasti kityadhaH / 4 / 4 // 9 // Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsidbhahemacandrazabdAnuzAsanam 249 svarAntAdupasargAt parasya. dhAvarjasya dAsaMjJasya tAdau kiti 'tto nityam' syAt / prattaH, parItrimam / upasargAditi kim ? dadhi dattam / svarAditi kim ? nirdattam / da iti kim ? pradAtA vrIhayaH / tIti kim ? pradAya / adha iti kim ? nidhItaH // 9 // dat / 4 / 4 / 10 // adho dAsaMjJasya tAdau kiti 'dat' syAt / dattaH, dattiH / adha ityevadhItaH // 10 // do-so-mA-stha iH / 4 / 4 / 11 // eSAM tAdI kiti 'i:' syAt / nirditaH, sitvA, mitiH, sthitavAn // 11 // chA-zorvA / 4 / 4 / 12 // cha-zostAdau kiti 'irvA' syAt / avacchitaH, avacchAtaH; nizitaH, nizAtaH // 12 // zo vrate / 4 / 4 / 13 // zyateH kte vrataviSaye prayoge nityam 'i:' syAt / saMzitaM vratam, saMzitaH sAdhuH // 13 // hAko hiH kvi / 4 / 4 / 14 // hAkastAdau kiti ktvAyAm 'hiH' syAt / hitvA / ktvIti kim ? hInaH / tItyeva- prahAyaH // 14 // - dhAgaH / 4 / 4 / 15 // dhAgastAdau kiti 'hiH' syAt / vihitaH, hitvA // 15 // - yapi cA'do jagdhU / 4 / 4 / 16 // tAdI kiti yapi cA-''derjagdh' syAt / jagdhiH, prajagdhya // 16 // Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam % E . ghasla sanadyatanI-ghatracali / 4 / 4 / 17 // eSvade-'ghaslaH' syAt / jighatsati, aghasat, ghAsaH, prAttIti-praghasaH, prAdanam=praghasaH // 17 // parokSAyAM navA / 4 / 4 / 18 // adeH parokSAyAM 'ghaslA ' syAt / jakSuH, AduH // 18 // vervay / 4 / 4 / 19 // vegaH parokSAyAm 'vaya vA' syAt / UyuH, vavuH // 19 // RH zR-dR-praH / 4 / 4 / 20 // eSAM parokSAyAm 'RrvA' syAt / vizazratuH, vizazaratuH; vidadratuH, vidadaratuHH nipapratuH; nipaparatuH // 20 // hano vadha AziSyajau / 4 / 4 / 21 / AzIviSaye 'hantervadhaH syAt, na tu briTi' / vadhyAt / aAviti kim ? ghAniSISTa // 21 // . adyatanyAM vA tvAtmane / 4 / 4 / 22 // adyatanyAM viSaye 'hano vadhaH syAd, Atmanepade tu vA' / avadhIt; AvadhiSTa; Ahata // 22 // iNikoIH // 44 // 23 // iNikoradyatanyAm 'gAH' syAt / agAt, adhyagAt // 23 // ___NAvajJAne gamuH / 4 / 4 / 24 // iNikorajJAnArthayorNI "gamuH' syAt / gamayati, adhigamayati / ajJAna iti kim ? arthAn pratyAyayati // 24 // sanIGazca / 4 / 4 / 25 // Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam 251 iGa iNikozcA-'jJAnArthayoH sani 'gamuH' syAt / adhijigAMsate, jigamiSati grAmam, mAturadhijigamiSati // 25 // gAH parokSAyAm / 4 / 4 / 26 // iGaH parokSAviSaye 'gAH' syAt / adhijage // 26 // Nau san-De vA / 4 / 4 / 27 // san-De pare Nau 'iDo gA vA' syAt / adhijigApayiSati, adhyApipayiSati; adhyajIgapat, adhyApipat / NAviti kim ? adhijigAMsate / sanGa iti kim ? adhyApayati // 27 // vA'dyatanI-kriyAtipattyorgIG / 4 / 4 / 28 // anayoriGo 'gIG vA' syAt / adhyagISTa, adhyaiSTa; adhyagISyata, adhyaiSyata // 28 // aDU dhAtorAdistinyAM cA'mAGA / 4 / 4 / 29 // yastanyAmadyatanI-kriyAtipattyozca viSaye 'dhAtorAdiraT syAt, na tu mAjhyoge' / ayAt, ayAsIt, ayAsyat / amAuMti kim ? mA sma kArSIt / dhAtoriti kim ? prAyAH // 29 // . etyastevRddhiH / 4 / 4 // 30 // iNikorastecA''destinyAM viSaye 'vRddhiH syAt, na tu mAGA' / Ayan, adhyAyan, AstAm / amAjhetyeva- mA sma te yan // 30 // svarAdestAsu / 4 / 4 / 31 // svarAderdhAtorAderadyatanI-kriyAtipatti-zastanISu viSaye 'vRddhiH syAt, amAGA' / ATIt, aiSiSyat, aujjhat / amADetyeva- mA so'TIt / / . stAyazito'troNAderiTU / 4 / 4 / 32 // Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 252 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam dhAtoH parasya sAdestAdezcA'zita 'AdiriT syAt, na tu troNAdyoH' / laviSyati, lavitA / stAdIti kim ? bhUyAt / azita iti kim ? Asse / atroNAderiti kim ? zastram; vatsaH, hastaH // 32 // tergrahAdibhyaH / 4 / 4 // 33 // ebhya eva parasya stAdyazitaH 'terAdiriT' syAt / nigRhItiH, apasnihitiH / grahAdibhya iti kim ? zAntiH // 33 // gRhaNo'parokSAyAM dIrghaH / 4 / 4 / 34 // 'aheryo vihita iT, tasya dIrghaH syAt, na tu parokSAyAm' / grahItA / aparokSAyAmiti kim ? jagRhiva // 34 // vRto navA'nAzI:- sicyarasmai ca / 4 / 4 / 35 // vRbhyAmRdantebhyazca parasyeTo 'dI? vA syAt, na tu parokSA''ziSoH, sici ca parasmaipade' / prAvarItA, prAvaritA; varItA, varitA; titarISati, titariSati / parokSA''divarjanaM kim ? vavaritha, teritha, prAvariSISTa, AstariSISTa, prAvAriSuH, AstAriSuH // 35 // . iT sijAziSorAtmane / 4 / 4 / 36 // vRtaH parayorAtmanepadaviSaye 'sijAziSorAdiriTa vA' syAt / prAvRta, prAvariSTa; avRta, avarISTa; AstIrTa, AstariSTa; prAvRSISTa, prAvariSISTa; vRSISTa, variSISTa; AstIrSISTa, AstariSISTa / Atmane iti kim ? prAvArIt // 36 // ___ saMyogAd RtaH / 4 / 4 / 37 // 'dhAtoH saMyogAt paro ya Rt tadantAt parayorAtmanepadaviSayasijAziSorAdirida vA' syAt / asmariSAtAm, asmRSAtAm; smariSISTa, smRSISTa / saMyogAditi kim ? akRta // 37 // dhUgauditaH / 4 / 4 // 38 // Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam 253 dhUga auditazca parasya stAdhazita 'AdiriT vA' syAt / dhotA , dhavitA; raddhA, radhitA // 38 // niSkuSaH / 4 / 4 / 39 // niSpUrvAt kuSaH parasya stAzita 'AdiriT vA' syAt / niSkoSTA, niSkoSitA // 39 // ktayoH / 4 / 4 / 40 // niSkuSaH parayoH 'ktayorAdiriT nityam' syAt / niSkuSitaH, niSkuSitavAn // 40 // jU-vrazcaH ktvaH // 4 // 4 // 41 // AbhyAM parasya 'ktva AdiriT' syAt / jarItvA, vrazcitvA // 41 // - Udito vA // 4 // 4 // 42 // UditaH parasya 'ktva AdiriT vA' syAt / dAntvA, damitvA // 42 // . kSudha-vasasteSAm / 4 / 4 / 43 // AbhyAM pareSAM 'kta-ktavatu-ktvAmAdiriT' syAt / kSudhitaH, kSudhitavAn, kSudhitvA; uSitaH, uSitavAn, uSitvA // 43 // lubhyazcervimohAceM / 4 / 4 / 44 // AbhyAM yathAsaMkhyaM vimohana-pUjArthAbhyAM pareSAm 'kta-ktavatu-ktvAmAdiriT' syAt / vilubhitaH, vilubhitavAn, lubhitvA; aJcitaH, aJcitavAn, azcitvA / vimohArca iti kim ? lubdho jAlmaH, udaktaM jalam // 44 // : pU-vizibhyo navA / 4 / 4 / 45 // pUchaH vizibhyAM ca pareSAm 'kta ktavatu-ktvAmAdiriD vA' syAt / pUtaH, pUtavAn, pUtvA; pavitaH, pavitavAn, pavitvA / kliSTaH, kliSTavAn, kiTvA; Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam klizitaH, klizitavAn, klizitvA // 45 // saha-lubheccha-ruSa-riSastAdeH / 4 / 4 / 46 // ebhyaH parasya 'stAdyazitastAderiD vA' syAt / soDhA, sahitA; lobdhA, lobhitA; eSTA, eSitA; roSTA, roSitA; reSTum, reSitum // 46 // ivRdha-bhrasja-dambha-zri-yUNu-bhara-jJapi-sani-tani-pati-vRd daridraH sanaH / 4 / 4 / 47 // ivantAd RdhAdibhya Rdantebhyo daridrazca parasya 'sana AdiriD vA' syAt / duvUSati, dideviSati; Isati, adidhiSati; bibhakSati, bibharjiSati; dhipsati, dhIpsati, didambhiSati; zizrISati, zizrayiSati; yuyUSati, yiyaviSati; proNunUSati, proNunaviSati; bubhUSati, bibhariSati; jJIpsati, jijJapayiSati; siSAsati, sisaniSati; titaMsati, titaniSati; pitsati, pipatiSati; prAvurSati, prAvivariSati; vuvUrSate, vivarISate; titIrSati, titarISati; didaridrAsati, didaridriSati // 47 // R-smi-pUGaJjazau-kU-gR-dR-dhR-pracchaH / 4 / 4 / 48 // ebhyaH parasya 'sana AdiriT' syAt / aririSati, sismayiSate, pipaviSate, aJjijiSati, aziziSate, cikarISati, jigarISati, AdidariSate, AdidhariSate, pipRcchiSati // 48 // hanRtaH syasya / 4 / 4 / 49 // hanteH RdantAcca parasya 'syasyA''diriT' syAt / haniSyati, kariSyati // kRta-cUta-nRta-cchUda-tRdo'sicaH sAdervA / 4 / 450 // ebhyaH parasyA''sicaH sAdeH stAdhazita AdiriD vA' syAt / kartyati, kartiSyati; citsati, cicartiSati; nartyati, natiSyati; acchaya't, Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam 255 acchardiSyat; titRtsati, titardiSati / asica iti kim ? akartIt // gamo'nAtmane / 4 / 451 // gamaH parasya 'stAdyazitaH sAderiT syAt, na tvAtmanepade' / gamiSyati / adhijigamiSitA zAstrasya / anAtmane iti kim ? saMgaMsISTa // 51 // snoH / 4 / 452 // snoH parasya 'stAdyazito'nAtmanepade AdiriT' syAt / prasnaviSyati / anAtmana ityeva- prAsnoSTa // 52 // kramaH / 4 / 453 // kramaH parasya 'stAdyazita AdiriT syAt, anAtmanepade' / kramiSyati, prakramitum / anAtmana ityeva-'prakaMsyate // 53 // tuH / 4 / 4 / 54 // anAtmanepadaviSayAt kramaH parasya 'tu-stAdyazita AdiriT' syAt / kramitA / anAtmana ityeva- prakrantA // 54 // na vRdbhyaH / 4 / 4 / 55 // vRdAdipaJcakAt parasya 'stAzita AdiriT na' syAt, na cedasAvAtmanepadanimittam / vartyati, vivRtsati; syantsyati, sisyansati // 55 // - ekasvarAdanusvAretaH / 4 / 4 / 56 // ekasvarAdanusvAreto dhAtorvihitasya 'stAdhazita AdiriT na syAt / pAtA / ekasvarAditi kim ? avadhIt // 56 // RvarNa-yUrtugaH kitaH / 4 / 457 // . RvarNAntAd dhAtoH zreloca ekasvarAd vihitasya 'kita AdiriT na' syAt / vRtaH, tIrkhA, zritaH, UrtutvA / ekasvarAdityeva- jAgaritaH / Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam kita iti kim ? varitA // 57 // uvarNAt / 4 / 4 / 58 // uvarNAntAdekasvarAd vihitasya 'kita AdiriT na' syAt / yutaH, lUnaH / kita ityeva- yavitA, lavitA // 5 // graha-guhazca sanaH / 4 / 4 / 59 // AbhyAmuvarNAntAcca vihitasya 'sana AdiriT na' syAt / jighRkSati, jughukSati, rurUSati // 59 // svArthe / 4 / 460 // 'svArthArthasya sana AdiriT na' syAt / jugupsate // 60 // . DIya-zvyaiditaH ktayoH / 4 / 461 // DIyateH zveraidibhyazca dhAtubhyaH 'parayoH kta-ktavatvorAdiriT na' syAt / DInaH, DInavAn; zUnaH, zUnavAn; trastaH, trastavAn // 61 // . veTo'pataH / 4 / 4 / 62 // apato vikalpiteTo dhAtorekasvarAt 'parayoH ktayorAdiriT na' syAt / raddhaH, / raddhavAn / apata iti kim ? patitaH // 62 // saM-ni-verardaH / 4 / 4 / 63 // ebhyaH parAd ardeH 'parayoH ktayorAdiriT na' syAt / samarNaH, samarNavAn; nyaNaH, nyarNavAn; vyarNaH, vyarNavAn / saMniveriti kim ? arditaH // 63 // avire'bhaH // 4 // 6 // ameH parAd ardeH 'parayoH ktayoravidUre'rthe AdiriT na' syAt / abhyaNaH, abhyarNavAn / avidUra iti kim ? abhyardito dInaH zItena // 64 // Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam 257 vartervRttaM granthe / 4 / 4 / 65 // vRteya'ntAt te 'vRttaM granthaviSaye nipAtyate' / vRtto guNazchAtreNa / grantha iti kim ? vartitaM kuGkumam // 65 // dhRSa-zasaH pragalbhe / 4 / 4 // 66 // AbhyAM parayoH 'ktayorAdiH pragalbha evArtha iT na' syAt / dhRSTaH, vizastaH / pragalma iti kim ? dharSitaH, vizasitaH // 66 // kaSaH kRcchra-gahane / 4 / 4 / 67 // anayorarthayoH kaSeH 'parayoH ktayorAdiriT na' syAt / kaSTaM duHkham, kaSTo'gniH, kaSTaM vanaM duravagAham / kRcchragahana iti kim ? kaSitaM svarNam // 67 // ghuSeravizabde / 4 / 4 / 68 // avizabdArthAd ghuSeH 'parayoH ktayorAdiriT na' syAt / ghuSTA rajjuH, ghuSTavAn / avizabda iti kim ? avaghuSitaM vAkyam // 6 // . bali-sthUle dRDhaH / 4 / 4 / 69 // balini sthUle cArthe dRhehervA tAntasya 'dRDho nipAtyate' / dRDhaH / bali-sthUla iti kim ? dRhitam, iMhitam // 69 // . kSubdha-viribdha-svAnta-dhvAnta-lagna-mliSTa-phANTa-vADha-parivRdaM mantha-svara-manas-tamasa-saktA'spaSTA'nAyAsa-bhRza prabhau / 4 / 470 // 'ete ktAntA manyAdiSvaryeSu yathAsaGkhyamaniTo nipAtyante' / kSubdhaH samudraH, kSubdhaM vallavaiH, viribdhaH svaraH, svAntaM manaH, dhvAntaM tamaH, lagnaM saktam, mliSTamaspaSTam, phANTamanAyAsasAdhyam, vAdaM bhRzam, parivRDhaH prabhuH // 70 // AditaH / 4 / 471 // Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam Adito dhAtoH 'parayoH ktayorAdiriT na' syAt / mitraH, minnavAn // 71 // navA bhAvA''rambhe / 4 / 4 / 72 // Adito dhAto vA''rambhArthayoH 'ktayorAdiriT vA na' syAt / minnam, meditam praminaH, praminavAn; prameditaH, prameditavAn // 72 // zakaH karmaNi / 4 / 4 / 73 // zakeH karmaNi 'ktayorAdiriT vA na' syAt / zaktaH, zakito vA ghaTaH kartum // 73 // - Nau dAnta-zAnta-pUrNa-dasta-spaSTa-cchanna-jJaptam / 4 / 4 / 74 // 'damAdInAM Nau tAntAnAmete vA nipAtyante' / dAntaH, damitaH; zAntaH, zamitaH; pUrNaH, pUritaH; dastaH, dAsitaH; spaSTaH, spAzitaH; channaH, chAditaH; jJaptaH, jJApitaH // 74 // zvasa-japa-vama-ruSa-tvara-saMghuSA''svanA'maH / 4 / 475 // ebhyaH 'ktayorAdiriT vA na' syAt / zvastaH, zvasitaH; vizvastavAn, vizvasitavAn / japtaH, japtavAn; japitaH, japitavAn / vAntaH, vAntavAn; vamitaH, vamitavAn / ruSTaH, ruSTavAn; ruSitaH, ruSitavAn / tUrNaH, tUrNavAn; tvaritaH, tvaritavAn / saMghuSTI, saMghuSitau damyau; saMghuSTavAn, saMghuSitavAn / AsvAntaH, AsvanitaH; AsvAntavAn, AsvanitavAn / abhyAntaH, abhyAntavAn; abhyamitaH, abhyamitavAn // 75 // hRSeH keza-loma-vismaya-pratighAte / 4 / 476 // hRSeH kezAdyartheSu 'ktayorAdiriT vA na' syAt / hRSTAH hRSitAH kezAH; hRSTaM hRSitaM lomabhiH; hRSTo hRSitazcaitraH; hRSTAH hRSitAH dantAH // 76 / / apacitaH / 4 / 477 // Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam 259 'apAt parasya cAyeH ktAntasya iDabhAvaH, cizca nipAtyate vA' / apacitaH, apacAyitaH // 77 // sRji-dRzi-skR-svarA'tvatastRnityA'niTasthavaH / 4 / 478 // sRji-dRzibhyAM skRgaH svarAntAdatvatazca tRci nityA'niTo vihitasya 'thava AdiriT vA na' syAt / sanaSTha, sasarjitha; dadraSTha, dadarzitha; saJcaskartha, saJcaskaritha; yayAtha, yayitha; papaktha, pecitha / tRnityAniTa iti kim ? rarandhitha, zizrayitha / vihitavizeSaNaM kim ? cakarSitha // 78 // RtaH / 4 / 479 // . RdantAt tRnityAniTo vihitasya 'thava AdiriT na' syAt / jahartha / tRgnityAniTa ityeva- sasvaritha // 79 // R-vR-vye-'da iT / 4 / 4 / 80 // ebhyaH parasya 'thava AdiriT' syAt / Aritha, vavaritha, saMvivyayitha, Aditha // 8 // skrasR-vR-bhR-stu-dru-zru-srorvyaJjanAdeH parokSAyAH / 4 / 4 / 81 // skRgaH nAdivarjebhyazca sarvadhAtubhyaH parasyAH 'parokSAyA vyaJjanAderAdiriT' syAt / saMcaskariva, dadiva, cicyivahe / skriti kim ? cakRva / nAdivarjanaM kim ? sasRva; vavRva, vavRvahe; babhartha, tuSTotha, dudrotha, zuzrotha, susrotha // 81 // ghasekasvarA''taH kvasoH / 4 / 4 / 82 // ghasekasvarAd . AdantAcca dhAtoH parasya 'kvasoH parokSAyA AdiriT' syAt / jakSivAn, AdivAn, yayivAn / parokSAyA ityeva- vidvAn // 82 // gama-hana-vidla-viza-dRzo vA / 4 / 4 / 83 // Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260 . . zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam ebhyaH parasya 'kvasorAdiriT vA' syAt / jagmivAn, jaganvAn; janivAn, jaghanvAn; vividivAn, vividvAn; vivizivAn, vivizvAn; dadRzivAn, dadRzvAn // 83 // sico'H / 4 / 4 / 84 // 'ajeH sica AdiriT' syAt / AJjIt // 84 // dhUga-sustoH parasmai / 4 / 4 / 85 // 'ebhyaH parasmaipade sica AdiriT' syAt / adhAvIt, asAvIt, astAvIt / parasmai iti kim ? adhoSTa // 85 / / yami-rami-namyAtaH so'ntazca / 4 / 4 / 86 // ebhya Adantebhyazca 'parasmaipade sica AdiriT' syAt, eSAM ca santaH / ayaMsIt, vyaraMsIt, anaMsIt, ayAsiSTAm // 86 // IzIDaH se-dhve-sva-dhvamoH / 4 / 487 // AbhyAm 'vartamAnAsedhvayoH, paJcamIsvadhvamozcAdiriT' syAt / IziSe, Izidhve, IziSva, Izidhvam; IDiSe, IDidhve, IDiSva, IDidhvam // 87 // rutpaJcakAcchidayaH / 4 / 4 / 88 // rudAdeH paJcataH parasya 'vyaJjanAdeH zito'yakArAderAdiriT' syAt / roditi, svapiti, prANiti, zvasiti, jakSiti / ayiti kim ? rudyAt / zita iti kim ? rotsyati, svapsyati // 88 // di-syorITU / 4 / 4 / 89 // rutpaJcakAt 'disyoH zitorAdirIT' syAt / arodIt, arodIH // 89 // adacA'T / 4 / 4 / 9 // atte rutpaJcakAcca 'disyoH zitorAdiraT' syAt / Adat, AdaH; arodat, Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam 261 - arodaH // 10 // ' saMpareH kRgaH ssaT / 4 / 4 / 91 // AbhyAM parasya 'kRga AdiH ssaT' syAt / saMskaroti kanyAm, parikaroti // 91 // upAd bhUSA-samavAya-pratiyatna-vikAra-vAkyA'dhyAhAre 4492 // upAt parasya 'kRgo bhUSAdiSvartheSvAdissaT' syAt / kanyAmupaskaroti, tatra na upaskRtam, edhodakamupaskurute, upaskRtaM bhuGkte, sopaskAraM sUtram // 12 // kiro lavane / 4 / 4 / 93 // upAt 'kirateH saDAdiH syAt, lavanaviSayArthazcet' / upaskIrya madrakA lunanti / lavana iti kim ? upakirati puSpam // 13 // - pratezca vadhe / 4 / 4 / 94 // praterupAcya 'kiratehiMsAyAM viSaye'rthe vA, saDAdiH' syAt / pratiskIrNam, upaskIrNam, vA ha te vRSala bhUyAt, praticaskare nakhaiH / vadha iti kim ? pratikIrNa bIjam // 14 // apAcatuSpAt-pakSi-zuni hRSTA-'nnA-''zrayA'rthe / 4 / 4 / 95 // apAt 'kirateH catuSpadi pakSiNi zuni ca kartari yathAsaGkhyaM hRSTe'trArthini AzrayArthini ssaDAdiH' syAt / apaskirate gauhRSTaH, kukkuTo bhakSyArthI, AzrayArthI vA zvA // 95 // ___. vau viSkiro vA / 4 / 4 / 96 // pakSiNi vAcye 'vikirateH ssaD vA nipAtyate' / viSkiraH, vikiro vA pakSI // 16 // Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 262 zrIsidbhahemacandrazabdAnuzAsanam prAt tumpatergavi / 4 / 4 / 97 // 'prAt tumpatergavi kartari ssaDAdiH' syAt / prastumpati gauH / gavIti kim ? pratumpati taruH // 17 // uditaH svarAno'ntaH / 4 / 4 / 98 // udito dhAtoH 'svarAt paro na antaH' syAt / nandati, kuNDA // 98 // mucAdi-tRpha-dRpha-gupha-zubhobhaH ze / 4 / 4 / 99 // eSAM ze pare 'svarAnno'ntaH' syAt / muJcati, piMzati, tRmphati, dRmphati, gumphati, zumbhati, umbhati // 99 // jabhaH svare / 4 / 4 / 100 // jabheH svarAt paraH svarAdau pratyaye 'no'ntaH' syAt / jambhaH // 10 // radha iTi tu parokSAyAmeva / 4 / 4 / 101 // radhaH svarAt paraH svarAdau pratyaye 'no'ntaH syAt, iDAdau tu parokSAyAmeva' / randhaH, rarandhiva / parokSAyAmeveti kim ? radhitA // 101 // rabho'parokSA-zavi / 4 / 4 / 102 // rabheH svarAt paraH parokSA-zavvarje svarAdI pratyaye 'n antaH' syAt / ArambhaH / aparokSAzavIti kim ? Arebhe, Arabhate // 102 // labhaH / 4 / 4 / 103 // labhaH svarAt paraH parokSAzavvarje svarAdI pratyaye 'n antaH' syAt / lambhakaH // 103 // AGo yi / 4 / 4104 // AGaH parasya labhaH svarAt paro yAdau pratyaye 'n antaH' syAt / AlamaNyA gauH / yIti kim ? AlabdhAH // 104 // Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam upAt stutau / 4 / 4 / 105 // upAt parasya labhaH svarAt paro yAdau pratyaye stutau gamyAyAm 'n antaH' syAt / upalambhyA vidyA / stutAviti kim ? upalabhyA vArtA // 105 // ji-khNamorvA / 4 / 4 / 106 // au khNami ca labhaH svarAt paro 'n anto vA' syAt / alAbhi, alabhi / lambhalambham, lAbhalAbham // 106 // upasargAt khalyaJozca / 4 / 4 / 107 // upasargAd labhaH svarAt paraH khal-ghajorji-khNamozca parayo- 'n antaH' syAt / duSpralambham, pralambhaH, prAlambhi, pralambhaMpralambham / upasargAditi kim ? lAbhaH // 107 / / su-durdhyaH / 4 / 4 / 108 // AbhyAM samasta-vyastAbhyAm upasargAt parAbhyAM parasya labhaH, svarAt paraH khalyaJo-rno'ntaH' syAt / atisulambham, atidurlambham; atisulambhaH, atidurlambhaH; atisudurlambham, atisudurlambhaH / upasargAdityeva-sulabham // nazo dhuTi / 4 / 4 / 109 // nazeH svarAt paro dhuDAdI pratyaye 'n antaH' syAt / naMSTA / dhuTIti kim ? nazitA // 109 // _ masjeH saH / 4 / 4 / 110 // masjeH svarAt parasya sasya dhuDAdau pratyaye 'n antaH' syAt / matA // - aH sRji-dRzo'kiti / 4 / 4 / 111 // anayoH svarAt paro dhuDAdau pratyaye 'adantaH syAt, na tu kiti' / sraSTA, draSTum / akitIti kim ? sRSTaH // 111 // Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam spRzAdi-sRpo vA / 4 / 4 / 112 // spRza-mRza-kRSa-tRpa-dRpAM sRpazca svarAt paro dhuDAdau pratyaye 'adanto vA syAt, akiti' / spraSTA, sparTA; mraSTA, mI; kraSTA, karTA; traptA, tA; draptA, dartAH saptA, saptartA // 112 // .. . isvasya taH pitkRti / 4 / 4 / 113 // hrasvAntasya dhAtoH piti kRti 't antaH' syAt / jagat / hUsvasyeti kim ? grAmaNIH / kRtIti kim ? ajuhavuH // 113 // ato ma Ane / 4 / 4 / 114 // dhAtorvihite Ane 'ato mo'ntaH' syAt / pacamAnaH / ata iti kim ? zayAnaH // 114 // AsInaH / 4 / 4 / 115 // AsteH parasya 'AnasyAderIniMpAtyate' / AsInaH, udAsInaH // 115 // __ RtAM GitIr / 4 / 4 / 116 // Rdantasya dhAtoH kGiti pratyaye 'Rta ir' syAt / tIrNam, kirati // oSThyAdura / 4 / 4 / 117 // dhAtoroThyAt parasya 'RtaH kGityur syAt / pUH, bubhUSati, vuvUrSate // isAsaH zAso'G-vyaJjane / 4 / 4 / 118 // . 'zAsterAso'Gi kGiti vyaJjanAdau ca pare is' syAt / aziSat, ziSTaH / avyaJjana iti kim ? zAsati // 118 // kvau / 4 / 4 / 119 // 'zAsa AsaH kvI is' syAt / mitrazIH // 119 // AGaH / 4 / 4 / 120 // . Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam 265 'AGaH parasya zAsa AsaH kvAveva is' syAt / AzIH / kvAvityevaAzAste // 120 // voH pvavyaJjane luk / 4 / 4 / 121 // pau yavarjavyaJjanAdau ca pare 'yvorluk' syAt / knopayati, smAtam, dedivaH, kaNDUH / yvarjanaM kim ? knUyyate // 121 // .. kRtaH kIrtiH / 4 / 4 / 122 // 'kRtaNaH kIrtiH' syAt / kIrtayati // 122 // ityAcAryazrIhemacandraviracitAyAM siddhahemacandrAbhidhAnasvopajJazabdAnuzAsana laghuvRttI caturthasyAdhyAyasya caturthaH pAdaH samAptaH // 4 // 4 // - duryodhanorvIpatijaitrabAhu- rgRhItacedIzaMkaro'vatIrNaH / ' anugrahItuM punarinduvaMza, zrIbhImadevaH kila bhIma eva // 16 // // caturtho'dhyAyaH samAptaH // Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . : . . zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam // OM arha namaH // kalikAlasarvajJazrIhemacandrAcAryaviracita-dhAtupAThaH / ar no xow gu a a a a a bhU sattAyAm / 27 pAM pAne / | 28 ghrAM gandhopAdAne / | 29 dhmAM zabdA-'gnisaMyogayoH / / SThAM gatinivRttau / mnAM abhyAse / dAM dAne / 8 jiM 9 jiM abhibhave / / | 34. 10 kiM kSaye / 35 iM 12 duM 13 chai 14 15 suM gatau / 16 dhuM sthairye ca / suM prasavaizvaryayoH / 18 smUM cintAyAm / 45. ___ gU 20 dhuM secane / 47 21 ausvR zabdopatApayoH / vavaraNa / 23 dhva' 24 bUM kauTilye / 25 suM gatau / 26 prApaNe ca / tR pavana- taraNayoH / TUdhe pAne / daiva zodhane / dhya cintAyAm / glaiM harSakSaye / mheM gAtravinAme / dhai nyaGgakaraNe / 3 svapne / . taptau / kaiM 37 - 38 rai zabde / STya 40 stya saGghAte ca / baiM khadane / jhai 43 44 saiM kssye| . 46 8 pAke / paiM . 48 ovai shossnne| SNa veSTane / phakka nIcairgatau / taka hasane / taku kRcchrajIvane / zuka gatau / 22 Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam 267 54 buka bhASaNe / / 99 zuca zoke / 55 okha 56 rAkha 57 lAkha | 100 kuca zabde tAre / 58 drAkha 59 dhAkha 101 kruzca gtii| zoSaNAlamarthayoH / / 102 kuJca ca kauTilyAlpI60 zAkha 61 zlAkha vyAptI / bhAvayoH / kakkha hasane / 103 luca apanayane / 63 ukha 64 nakha 65 Nakha | 104 arca pUjAyAm / vakha 67 makha 68 rakha 105 aJyU gatau ca / 69 lakha 70 makhu 71 rakhu / 106 vaJcU 107 caJcU __73 rikhu 74 ikha 108 tajbU 109 tvaMJbU ___76 Ikhu 77 valga 110 maJcU 111 muJcU ragu 79 lagu 80 tagu 112 mRj 113 mRcU 82 zlagu 83 agu | 114 mlucU 115 gluJcU vagu 85 magu 86 khagu 116 Sasva gatI / igu 88 ugu 89 rigu 117 grucU 118 glucU steye / 90 ligu gatau / 119. mlecha avyaktAyAM vAci / 91 tvagu kampane ca / 120 lacha 121 lAchu lkssnne| 92 yugu 93 jugu 122 vAchu icchAyAm / 94 vugu varjane / 95 gaggha 123 Achu AyAme / hasane / / 124 hIcha lajjAyAm / 96 . daghu pAlane / 125 hurNA kauTilye / 97 . zighu AghrANe / ... / 126 muLa moha-samuchAyayoH / 98 laghu zoSaNe / 127 sphurjA 128 smurjA (atra 'madhu maNDane' ityeke paThanti) | vismRtI / Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 268 zrIsibahemacannazabdAnuzAsanam 129 yucha pramAde / 163 . garja 164 guju 130 dhRja 131 dhRju | 165 gRja 166 gRju 132 dhvaja 133 dhvaju 167 muja. 168 muju 134 dhraja. 135 dhraju 169 mRja 170 maja zabde / 136 vaja 137 vraja 171 gaja madane ca / 138 Sasja gtii| 172 tyajaM haanii| 139 aja kSepaNe c| 173 SoM ske| 140 kujU 141 khujU. steye / | 174 kaTe varSAvaraNayoH / 142 arja 143 sarja arjane / 175 zaTa rujAvizaraNagatyava144 karja vyathane / zAtaneSu / 145 kharja mArjane c| 176 vaTa veSTane / 146 khaja manye / / 177 kiTa 178 khiTa uttrAse / 147 khaju gativaikalye / 179 ziTa 180 SiTa anAdare / 148 ejR kampane / 181 jaTa 182 jhaTa saMghAte / 149 TvosphUrjA vanirghoSe / . | 183 piTa zabde ca / 150 sIja 151 kUja 152 guja 184 bhaTa bhRtau / 153 guju avyakte zabde / 185 taTa uchAye / 154 laja 155 laju 186 khaTa kAkSe / 156 tarja bhartsane / 187 NaTa nRttI / 157 lAja 158 lAju 188 haTa dIptI / bharjane ch| 189 SaTa avayave / 159 jaja 160 jaju yuddhe / / 190 luTa viloTane / 161 tuja hiMsAyAm / 191 ciTa praSye / 162 tuju balne ch| 192 viTa zabde / Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam 269 193 heTa vibAdhAyAm / 222 zaTha kaitave ca / 194 aTa .195 paTa 223 zuTha gatipratIghAte / 196 'iTa 197 kiTa 224 kuThu 225 luThu 198 kaTa 199 kaTu Alasye ca / 200 kaTai gatau / 226 zuTu shossnne| 201 kuTu vaikalye / 227 aTha 228 ruThu gatau / 202 muTa pramardane / 229 puDu pramardane / 203 cuTa 204 cuTu 230 muDu khaNDane ca / ___ alpIbhAve / / 231 maDu bhUSAyAm / 205 vaTu vibhAjane / 232 gaDu vadanaikadeze / 206 ruTu 207 luTu steye / | 233 zauDa garve / 208 sphaTa 209 sphuTa 234 yauDa sambandhe / visaraNe / / 235 meTTa 236 greDa 210 laTa bAlye / 237 mleDa 238 loDa 211 raTa 212 raTha ca . | 239 lauDa unmAde / / . paribhASaNe / | 240. roDa 241 raur3a 213 paThaM vyaktAyAM vAci / 242 taur3a anAdare / 214 vaTha sthaulye / 243 krIr3a vihAre / 215 maTha maMda-nivAsayozca / / 244 tuTTa 245 tUTTa 216 kaTha kRcchrajIvane / 246 tor3a toDane / 217 haTha balAtkAre / . 247 huDa 248 hUDa 218 uTha. . 219 ruTha 249 hUDU 250 haur3a gatau / 220 luTha upaghAte / 251 khoDa pratIghAte / 221. piTha hiMsA-saMkezayoH / / 252 viDa Akroze / Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 270 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam 253 aDa udyame / 286 . kita nivAse / 254 laDa vilAse / 287 Rta ghRNA-gati-sparddhaSu / 255 kaDu made / 288 kuthu 289 puthu 256 kadDa kArkazye / 290 luthu 291 mathu 257 adDa abhiyoge / 292 mantha 293 mAntha 258 cudDa hAvakaraNe / hiMsA-saMkezayoH / 259 aNa 260 raNa . 294 khAdR bhakSaNe / 261 vaNa 262 vraNa 295 bada sthairye / 263 baNa 264 bhaNa 296 khada hiMsAyAM ca / 265 bhraNa 266 maNa 297 gada vyaktAyAM vAci / 267 dhaNa 268 dhvaNa 298 rada vilekhane / 269 dhraNa 270 kaNa 299 Nada 300 jikSvidA 271 kvaNa 272 caNa zabde / avyakte zabde / 273 oNa apanayane / 301 arda gati-yAcanayoH / 274 zoNa varNa-gatyoH / 302 naI 303 Narda 275 zroNa 276 zloNa saMghAte / 304 garda zabde / 277 paiNa gati-preraNa-zleSaNeSa / 305 tarda hiMsAyAm / 278 citai saMjJAne / 306 karda kutsite zabde / 279 ata sAtatyagamane / 307 kharda dazane / 280 cyut Asecane / 308 adu bandhane / 281 cut 282 scut 309 idu paramaizvarye / 283 svyut kSaraNe / 310 vidu avayave / / 284 jut bhAsane / 311 -Nidu kutsAyAm / 285 atu bandhane / 312 Tunadu samRddhau / Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam 271 313 cadu dIptyAhlAdayoH / 345 trupa 346 trumpa 314 bRdu ceSTAyAm / 347 tupha 348 tumpha 315 kadu 316 kradu 349 trupha 350 trumpha 317 kUdu rodanAhvAnayoH / hiMsAyAm / 318 kidu paridevane / 351 varpha 352 rapha 319 skandaM gati-zoSaNayoH / 353 raphu 354 arba 320 SidhU gatyAm / 355 karba 356 kharba 321 SidhI zAstra-mAGgalyayoH / 357 garba 358 carba 322 zundha zuddhau / 359 tarba 360 narba 323 stana 324 dhana 361 parba 362 varba 325 dhvana 326 cana / 363 . zarba 364 Sarba 327 svana 328 vana zabde / | 365 sarba 366 ribu 329 vana 330 Sana bhaktau / / 367 rabu gatau / / 331 kanai dIpti-kAnti-gatiSu / | 368 kubu AcchAdane / 332 gupau rakSaNe / 369 lubu 370 tubu ardane / 333 tapaM 334 dhupa sNtaape| 371 cubu vktrsNyoge| 335 rapa 336 lapa 372 sRbhU 373 sRmbhU 337 jalpa vyakte vacane / 374 nibhU 375 SimbhU ... 338 japa mAnase ca / 376 bharbha hiMsAyAm / / 339 capa sAMtvane / 377 zumbha bhASaNe ca / 340 zapa samavAye / 378 yabhaM 379 jabha maithune / 341 sapTuM gatau / .. 380 camU 381 chamU 342 cupa mandAyAm / 382 jamU 383 jhamU 343 tupa 344 tumpa 384 jimU adane / Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam 385 kramU pAdavikSepe / 415 mIla 416 zmIla 386 yamUM uparame / 417 smIla 418 mIla nimeSaNe / 387 syamU zabde / 419 pIla pratiSTambhe / 388 NamaM prahvatve / 420 NIla vrnne| 389 Sama 390 STama vaikuvye / 421 zIla samAdhI / 391 ama zabda-bhaktyoH / 422 kIla bandhe / / 392 ama 393 drama . 423 kUla AvaraNe / 394 hamma 395 mim / 424 zUla rujAyAm / 396 gamlaM gatau / 425 tUla niSkarSe / 397 haya 398. harya kAntau ca / / 426 pUla saMghAte / 399 mavya bandhane / 427 mUla pratiSThAyAm / 400 sUrdhya 401 IrSyA 428 phala niSpattI / 402 Ij IrSyArthAH / 429 phulla vikasane / 403 zucyai 404 cucyai 430 culla hAvakaraNe / abhiSave / 431 cilla zaithilye ca / 405 tsara chadmagatau / 432 pela 433 phela 434 zela 406 kmara hUrchane / 435 khela 436 sela 437 veda 407 abhra 408 babhra 438 sala 439 tila 440 tilla 409 madhra gatau / 441 palla 442 vella gatau / 410 cara bhakSaNe ca / 443 vela 444 cela 445 kela 411 ghora gatezcAturye / 446 kveta 447 khela 412 khora pratIpAte / 448 skhala calane / 413 dala 414 jiphalA 449 khala saMghaye ca / vizaraNe / / 450 zvalaM 451 zvalla AzugatI Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam 273 452 gata 453 parva adane / / dItyavAtyA-''lilAna-hiM454 pUrva * 455 parva sA-dahana-bhAva-vRddhiSu 456 marva pUraNe / [ ekonaviMzatAvarSaSu // 457 marva 458 dhavu / 459 zava gtii| 490 kaza zabde / 460 karva. 461 kharva / 491 miza 492 maza roSe c| 462 garva drp| 493 zaza plutigtii| 463 TivU 464 kSivU nirasane / 494 Niza samAdhI / 465 jIva prANadhAraNe / . 495 dRzaM prekSaNe / . 466 pIva 467 mIva 468 tIva 496 daMzaM pazane / 469 nIva sthaulye / 497 ghuSa zabde / 470 urva 471 turvai 472 yurva 498 cUSa pAne / 473 durva 474 dhurva 475 jurva | 499 tUSa tuSTI / 476 arva 477 bharva 500 pUSa vRddhau / 478 zarva hiMsAyAm / 501 ruSa 502 mUSa steye / 479 murva 480 mava bandhane / / 503 khUSa prasave / 481 gurva udhame / 482 pivU | 504 USa rujAyAm / 483 mivu 484 nivu secane / | 505 ISa ujche / 485 hivu 486 vivu | 506 kRSa vilekhane / 487 jivu prANane / 507 kaba 508 ziSa 509 jaba 488 ibu vyAptI c| | 510 praba 511 vaSa 512 maSa 489 ava rakSaNa-gati-kAnti- 513 muSa 514 rupa 515 riSa tRtyavagamana-praveza-zravaNa- 516 pUSa 517 jUSa 518 zapa svAmyartha-yAcana-kriyecchA- 519 capa hiMsAyAm / Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 274 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam 520 vRSU saMghAte ca / | 555 rahu gatau / 521 bhaSa bhartsane / 556 daha 557 dahu 522 jiSU 523 viSU 524 miSU | 558 bRha vRddhau / 525 niSU 526 pRSU 527 vRSU / 559 bRha 560 bRhu zabde ca / 528 mRSU sahane ca / 561 uha 562 tuha 529 uSU 530 zriSU 531 zliSU 563. duh ardane / 532 puSa 533 pluSa dAhe / / 564 arha 565 maha pUjAyAm / 534 ghRSU saMharSe / . | 566 ukSa secane / 535 hRSU alIke / 567 rakSa pAlane / 536 puSa puSTI / 568 makSa 569 mukSa sjaate| 537 bhUSa 538 tasu alajhAre / | 570 akSau vyAptau ca / 539 tusa 540 isa 541 isa | 571 takSau 572 tvakSau tanUkaraNe / 542 rasa zabde / 573 NikSa cumbane / 543 lasa zleSaNa-krIDanayoH / 574 tRkSa 575 stRkSa 544 ghassaM adane / 576 NakSa gatau / 545 hase hasane / 577 vakSa roSe / 546 pisR 547 pesa 578 tvakSa tvacane / 548 vesR gatau / 579 sUrpha anAdare / 549 zasU hiMsAyAm / 580 kAkSu 581 vAkSu 550 zaMsU stutau ca / 582 mAkSu kAkSAyAm / 551 mihaM secane / 583 drAkSu 584 dhrAkSu 552 vaha bhasmIkaraNe / 585 dhvAkSu ghoravAzite ca / 553 vaha kalkane / // iti parasmaibhASAH // 554 raha tyAge / Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 622 kapura zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam 275 586 gAMG gatau / 616 rekRG 617 zakuG 587 "SmiMG ISaddhasane / zaGkAyAm / 588 DIG vihAyasAM gatau / 618 kaki laulye / / 589 uMG 590 kuMG 591 guMG | 619 kuki 620 vRki AdAne / 592 puMG 593 kuMG zabde / 621 caki tRpti-pratIghAtayoH / 594 cyuG 595 jyuG kakuG 623 zvakuG 596 juMG 597 zrRMG 624 bakuG 625 zrakuG 598 pluG gatau / / 626 zlakuG 627 daukRG 599 ruMG reSaNe ca / 628 traukRG 629 SvaSki 600 pUG pavane / 630 vaski 631 maski 601 mUG bandhane / / 632 tiki 633 Tiki 602 dhuMG avidhvaMsane / / 634 TIkRG 635 sekRG 603 meMG pratidAne / 636 rokRG 637 raghuG 604 deM 605 traiG pAlane / 638 laghuG gatau / 606 zyaG gatau / 639 aghuG 640 vaghuG gatyAkSepe / 607 pryaiG vRddhau / 641 maghuG kaitave ca / 608 vakuG kauTilye / / 642 rAghRG 643 lAghRG 609 makuG maNDane / sAmarthe / 610 akuG lakSaNe / 644 drAghRG AyAse ca / 611 zIkRG secane / 645 zlAghRG katthane / 612 laukRG darzane / 646 locUG darzane / 613 zlokRG sAte / 647 Saci secane / 614 rokRt 615 dhekRG 648 zaci vyaktAyAM vAci / .. zabdotsAhe / / 649 kaci bandhane / Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 276 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam 650 kracuG dIptau ca / / | 677 maThuG 678 kaThuG zoke / 651 zvaci 652 zvacuG gtau| | 679 muThuG palAyane / 653 varci dIptau / 680 vaTuG ekacaryAyAm / 654 maci 655 mucuG kalkane / 681 aThuG 682 paThuG gatI / 656 macuG dhAraNocchrAya-pUjaneSu 683 huDuG 684 piDuG sjhaate| 685 ,zaDuG rujAyAM ca / / 657 pacuG vyaktIkaraNe / 686 taDuG tADane / 658 STuci prasAde / 687 kaDuG made / 659 ejuG 660 prejuG 688 khaDuG manthe / 661 bhrAji dIptau / 689 khuDuG gativaikalye / 662 ijuG gatau / 690. kuDuG dAhe / 663 Iji kutsane ca / 691 vaDuG 692 maDuG veSTane / 664 Rji gatisthAnArjanorjaneSu / 693 bhaDuG paribhASaNe / 665 RjuG 666 bhRjaG 694 muDuG majjane / bhrjne| 695 tuDuG tor3ane / 667 tiji kSamA-nizAnayoH / 696 bhuDuG varaNe / 668 ghaTTi calane / 697 caDuG kope / 669 sphuTi vikasane / 698 drADaG 699 dhADaG 670 ceSTi ceyayAm / vishrnne| 671 goSTi 672 loSTi saMghAte / 700 zADaG zlAghAyAm / 673 veSTi veSTane / 701 vATTaG AppAvye / . 674 aTTi hiMsA-'tikramayoH / 702 heDaG 703 hoDa anAdare / 675 eThi 676 heThi 704 hiDuG gatI ca / vivAdhAyAm / | 705 ghiNuG 706 ghuNuG Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam 277 707 ghRNuG grahaNe / 735 gudi krIDAyAm / 708 ghuNi 709 ghUrNi bhramaNe / | 736 SUdi kSaraNe / 710 paNi vyavahAra-stutyoH / 737 hAdi zabde / 711 yataiG prayale / . 738 lAdaiG sukhe ca / 712 yutRG 713 jutRG bhAsane / | 739 pardi kutsite zabde / 714 vithaG 715 vethUG yAcane / / 740 skuduG ApravaNe / 716 nAthaG upatApaizvaryAzIHSu ca / / | 741 edhi vRddhau / 717 zrathuG zaithilye / 742. sparddhi saGgharSe / 718 grathuG kauTilye / / 743 gAdhRG pratiSThA-lipsA719 katthi zlAghAyAm / grantheSu / 720 zviduG zvaitye / - 744 bAdhRG roTane / 721 vaduG stutyabhivAdanayoH / 745 dadhi dhAraNe / 722 bhaduG sukha-kalyANayoH / | 746 badhi bandhane / 723 maduG stuti-moda-mada-svapna- 747 *nAdhRG nAthavat / gatiSu / 748 pani stutau / 724: spaduG kiJciccalane / | 749 mAni pUjAyAm / 725 kiduG paridevane / / 750 tipRG 751 STipRG 726 mudi harSe / 752 TepRG kSaraNe / .. 727 dadi dAne / 753 tepRG kampane ca / 728 hadiM puriissotsrge| 754 TuvepRG 755 kepRG 729 Svadi 730 svardi . 756 gepRGa 757 kapuG calane / 731 svAdi AsvAdane / 758 glepRG dainye ca / 732 urdi mAna-krIDayozca / 759 mepRG 760 repRG 733 kurdi 734 gurdi 761 lepRG gatau / Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 278 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam 762 pauSi lajjAyAm / 794 nayi. . 795 cayi 763 gupi gopana-kutsanayoH / 796 rayi gatau / 764 abuG 765 rabuG zabde / | 797 tayi 798 Nayi rakSaNe ca / 766 labuG avanaMsane ca / 799 dayi dAna-gati-hiMsA-daha767 kabRG vrnne| neSu ca / 768 kIbRG adhaaye| 800 UyaiG tantusantAne / 769 kSIbRG made / 801 pUyaiG durgandha-vizaraNayoH / 770 zIbhRG 771 vIbhRG . 802 knUyaiG zabdondanayoH / / 772 zalbhi katthane / 803 mAyaiG vidhUnane / 773 valbhi bhojane / 804 sphAyaiG 805 opyAyaiG 774 galbhi dhAye / vRddhau / 775 rebhaG 776 abhuG 806 tAyaG santAna-pAlanayoH / 777 rabhuG 778 labhuG zabde / / 807 vali 808 valli saMvaraNe / 779 STabhuG 780 skabhuG 809 zali calane ca / 781 STubhUG stambhe / | 810 mali 811 malli dhAraNe / 782 jabhuG 783 jabhaiGa | 812 bhali 813 bhalli paribhA784 jubhuG gAtravinAme / SaNa-hiMsA-dAneSu / 785 rabhiM rAbhasye / 814 kali zabda-saMkhyAnayoH / 786 DulabhiMS prAptau / 815 kalli azabde / 787 bhAmi krodhe / 816 tevRG 817 devRG devne|| 788 kSamauSi sahane / 818 SevRG 819 sevRG 789 kamUGa kAntau / 820 kevRG 821 khevRG 790 ayi 791 vayi 822 gevRG 823 glevRG 792 payi 793 mayi 824 pevRG 825 plevRG Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .. zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam 279 826 mevRG 827 mlevRG sevane / | 857 Ihi ceSTAyAm / 828 reghRG 829 pavi gatau / | 858 ahuG 859 pihi gatau / 830 kAzRG dIptau / 860 garhi 861 galhi kutsane / 831 kezi vibAdhane / 862 varhi 863 valhi prAdhAnye / 832 bhASi ca vyaktAyAM vAci / / 864 barhi 865 balhi pari833 ISa gati-hiMsA-darzaneSu / / | bhASaNa-hiMsA-cchAdaneSu / 834 geSaG anvicchAyAm / 866 vehaG 867 jehaG 835 yeSaG pryle| 868 vAhRG prayale / 836 jeSaG 837 NeSaG | 869 drAhaG nikSepe / 838 eG 839 dveSaG gatau / / 870. Uhi tarke / 840 repRG 841 hepRG avyakte | 871 gAhauG viloDane / zabde / / 872 glahauG grahaNe / 842 parSi snehane / 873 vahuG 874 mahuG vRddhau / 843 ghuSuG kAntIkaraNe / 875 dakSi zaighye ca / 844 saMsUG pramAde / 876 dhukSi 877 dhikSi sandI845 kAsRG zabdakutsAyAm / * pana-kezana-jIvaneSu / 846 bhAsi 847 TubhrAsi / 878 vRkSi varaNe / 848 TubhAsRG dIptau / 879 zikSi vidyopAdAne / 849 rAsRG 850 NAsRG zabde / | 880 bhikSi yAJcAyAm / 851 Nasi kauTilye / 881 dIkSi mauNDyejyopanayana852 bhyasi bhaye / / niyama-vratAdezeSu / 853 AGaH zasuG icchAyAm / / 882 IkSi darzane / 854 grasUG 855 glasUG adane / // iti AtmanebhASAH // 856 ghasuG karaNe / Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 280 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam 883 zrig sevAyAm / sannikarSayoH / 884 NIMga prApaNe / 907 midRg 908 medRg medhA885 ha~ga haraNe / hiMsayoH / 886 bhuMga bharaNe / ... 909 medhRg saGgame ca / 887 dhuMga dhaarnne| 910 zRdhUgu 911 mRdhUm unde / / 888 DukaMga karaNe / | 912 budhag bodhane / 889 hikkI avyakte zabde / 913. khanUga avadAraNe / . 890 aJcUg gatau ca / .914 dAnI avakhaNDane / / 891 DuyAga yAJcAyAm / | 915 zAnI tejane / 892 DupacIS pAke / 916 zapI Akroze / 893 rAjRg 894 TubhrAji dIptau / 917 cAyag pUjA-nizAmanayoH / 895 bhajI sevAyAm / 918 vyayI gatau / 896 ranI rAge / 919 alI bhUSaNa-paryApti-vAraNeSu / 897 reTTaga paribhASaNa-yAcanayoH / | 920 dhAvUna gati-zuddhyoH / 898 veNUg gati- jJAna-cintA 921 cIvRg jhaSIvat / nizAmana-vAditra-grahaNeSu / 922 dAga dAne / 899 catega yAcane / 923 jhaSI AdAna- saMvaraNayoH / 900 proY=ga paryAptau / 924 bhega bhaye / 901 mizrRg medhA-hiMsayoH / 925 bhraSaga calane ca / 902 meg saGgame ca / 926 paSI bAdhana-sparzanayoH / 903 cadeg yAcane / 927 laSI kAntau / 904 Ubundaga nizAmane / 928 caSI bhakSaNe / 905 NidRgu 906 Nedaga katsA- | 929 chaSI hiMsAyAm / 930 tviSIM dIptau / / Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / . . trAtidahamacanprazabdAnuzAsana zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam 281 931 aSI 932 asI gatyA- | 955 vRtUG vartane / . dAnayozca / / 956 syandauG sravaNe / 933 dAsRg dAne / 957 vRdhUG vRddhau / 934 mAga mAne / 958 zRdhUG zabdakutsAyAm / 935 guhauga saMvaraNe / 959 kRpauG sAmarthye / 936 bhlakSI bhakSaNe / // vRta yutAdayaH // // iti ubhayatobhASAH // 960 jvala dIptau / 937 ghuti dIptau / 961 kuc samparcana-kauTilya938 ruci abhiprItyAM ca / . pratiSTambha-vilekhaneSu / 939 ghuTi parivartane / / | 962 pala 963 pathe gatau / 940 ruTi 941 luTi / / / 964 kvathe niSpAke / 942 luThi pratIpAte / | 965 mathe viloDane / 943 zvitAG vrnne| 966 SadlaM vizaraNa-gatyavasA944 jimidAG snehane / daneSu / 945 - nividAG - 967 zadlaM zAtane / 946 aiSvidAG mocane ca / 968 budha avagamane / 947 zubhi dIptI / 969 TuvamU udgiraNe / . 948 kSubhi saMcalne / 970 bhramU calane / 949 Nabhi 950 tubhi 971 kSara saMcalane / hiNsaayaam| 972 cala kampane / 951 nambhU vizvAse / 973 jala ghAtye / 952 aMzUGa 953 saMsUG ava- | 974 Tala 975 Tvala vaikuvye / saMsane / | 976 Thala sthAne / 954 dhvaMsUG gatI ca / Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282 . zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam .. 977 hala vilekhane / / 999 vasaM nivAse / . 978 Nala gandhe / // vRt yajAdiH // 979 bala prANanadhAnyAvarodhayoH / / 980 pula mahattve / 1000 ghaTiS ceSTAyAm / 981 kula bandhu-saMstyAnayoH / / 1001 kSajuG gati-dAnayoH / 982 pala 983 phala 1002 vyathiS bhaya-calanayoH / 984 zala gatau / 1003 prathiS prakhyAne / 985 hula hiMsA-saMvaraNayozca / . | 1004 mradiS mardane / 986 kruzaM AhvAna-rodanayoH / 1005 skhadiS khadane / 987 kasa gatau / 1006 kaduG 1007 kraduG 988 ruhaM janmani / 1008 kUduG vaikuvye / 989 ramiM krIDAyAm / / 1009 krapi kRpAyAm / 990 Sahi marSaNe / . 1010 jitvariS sambhrame / // vRta jvalAdiH // 1011 prasiS vistAre / 1012 dakSi hiMsA-gatyoH / 991 yajI devapUjA-saGgati-karaNa 1013 zrAM pAke / 1014 sma' AdhyAne / dAneSu / 992 veMg tantusantAne / 1015 d bhaye / 1016 nU naye / 993 vyag saMvaraNe / 1017 STaka 1018 staka 994 laiMg spardhA-zabdayoH / pratIpAte / 995 TuvapI bIjasantAne / 1019 caka tRptau ca / 996 vahIM prApaNe / 997 Tvozvi gati-vRddhyoH 1020 aka kuTilAyAM gatau / / 998 vada vyaktAyAM vAci / | 1021 kakhe hasane / Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam 283 1022 aga akavat / 1052 svana avataMsane / 1023 rage.zaGkAyAm / 1053 cana hiMsAyAm / .. 1024 lage saGge / 1054 jvara roge / 1025 hrage 1026 hge| 1055 cala kampane / 1027 Sage 1028 sage 1056 hala 1057 hmala calane / 1029 STage 1030 sthage 1058 jvala dIptau ca / sNvrnne| // vRt ghaTAdiH // 1031 vaTa 1032 bhaTa // iti bhvAdayo niranubandhA - paribhASaNe / / dhAtavaH samAptAH // 1033 NaTa natau / 1034 gaDa secane / 1035 heDa veSTane / 1059 adaM 1060 psAMka 1036 laDa jihvonmanthane / . bhakSaNe / 1037 phaNa 1038 kaNa 1061 bhAMka dIptau / 1039 raNa gatau / .. 1062 yAMka prApaNe / 1040 caNa hiMsA-dAnayozca / 1063 vAMka gati-gandhanayoH / 1041 zaNa 1042 zraNa daane| 1064 SNAMka zauce / 1043 snatha 1044 knatha / / 1065 zrAMka paake| 1045 kratha 1046 kutha 1066 drAMk kutsitagatau / . hiMsAH / 1067 pAMk rakSaNe / 1047 chade Urjane / 1068 lAMka AdAne / 1048 madai harSa-glapanayoH / 1069 rAMk dAne / 1049 Tana 1050 stana / 1070 dAMvak lavane / ... 1051 dhvana shbde| 1071 khyAMka prathane / Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 284 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam . [ prakathane ityanye ] 1095 zAsUk anuziSTau / 1072 prAMka pUraNe / 1096 vacaMk bhASaNe / 1073 mAMka mAne / 1097 mRjauk zuddhau / 1074 iMka smaraNe / 1098 sastuk svapne / 1075 iMNk gatau / 1099 vidak jJAne / 1076 vIMka prajana-kAntyasana- 1100 hanaMka hiMsA-gatyoH / . khAdane ca / 1101 vazak kAntau / / 1077 chuk abhigame / .. | 1102 asak bhuvi / 1078 kuMk prasavaizvaryayoH / 1103 Sasak svapne / 1079 tuMk vRtti-hiMsA-pUraNeSu / yaGlup ca / 1080 yuk mizraNe / |. // iti parasmaibhASAH // 1081 Nuk stutau / 1082 kSNuk tejane / 1083 snuk prasnavane / 1104 iMG adhyayane / 1084 TukSu 1085 ru . 1105 zIGka svapne / 1086 kuMk zabde / 1106 hajuG apanayane / 1087 rudRk azruvimocane / 1107 phUDauk prANigarbhavimocane 1088 jiSvapaMk zaye / 1108 pRcaiG 1109 pRjuG 1089 ana 1090 zvasak 1110 pijuki saMparcane / prANane / 1111 vRjaiki varjane / 1091 jakSak bhakSa-hasanayoH / 1112 Nijuki zuddhau / 1092 daridrAk durgatau / 1113 zijuki avyakte zabde / 1093 jAgRk nidrAkSaye / 1114 IDik stutau / 1094 cakAsRk dIptau / 1115 Irika gati-kampanayoH / Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 285 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam / 1116 Izik aizvarye / 1135 kraMk gatau / 1117 vasik AcchAdane / // iti parasmaibhASAH // 1118 AGaH zAsUki icchAyAm / 1119 Asik upavezane / 1136 ohAM gatau / 1120 kasuki gati-zAtanayoH / / 1137 mAMG mAna-zabdayoH / 1121 Nisuki cumbane / // iti AtmanebhASAH // 1122 cakSik vyaktAyAM vAci / // iti AtmanebhASAH // 1138 DudAMgk dAne / 1139 DudhAMgak dhAraNe ca / 1123 Urgugk AcchAdane / 1140 TuDu,gk poSaNe ca / 1124 STuMgak stutI / 1141 NijaeNkI zauce ca / 1125 baeNga vyaktAyAM vAci / 1142 vijUMkI pRthagbhAve / 126 dviSIMk aprItau / . 1143 viSlaMkI vyAptau / 1127 duhIka kSaraNe / ___ // iti ubhayatobhASAH // }128 dihIMka lepe / vRtahAdayaH 1129 lihIk AsvAdane / iti adAdayaH kito dhAtavaH // // iti ubhayatobhASAH // 1144 divUca krIDA-jayecchA1130 huMk dAnA-'danayoH / paNi-dyuti-stuti-gatiSu / 1131 ohAMk tyAge / 1145 jUS 1146 aSc 1132 jibhIka bhaye / jarasi / 1133 hrIMka lajjAyAm / | 1147 zoMca takSaNe / 1134 pRk pAlana-pUraNayoH / | 1148 doM 1149 choMc chedane / Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 286 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam 1150 SoMca antakarmaNi / 1175 puSaMc puSTau / 1151 vrIDac lajjAyAm / 1176 ucac samavAye / 1152 nRtaic nartane / 1177 luTac viloTane / 1153 kuthac pUtibhAve / 1178 vidAMc gAtraprakSaraNe / 1154 puthac hiMsAyAm / 1179 klidauca ArdrabhAve / / 1155 gudhac pariveSTane / 1180 jimidAc snehane / 1156 rAdhaMca vRddhau / 1181 jikSvidAca mocane ca / 1157 vyadhaMca tADane / 1182 kSudhaMca bubhukSAyAm / 1158 kSipaMca preraNe / 1183 zudhaMca zauce / 1159 puSpac vikasane / 1184 krudhaMca kope / 1160 tima 1161 tIma - 1185 SivUca saMrAddhau / 1162 STima 1163 TImac | 1186 RdhUc vRddhau / ArdrabhAve / 1187 gRdhUc abhikAGkSAyAm / 1164 SivUca utau / 1188 radhauca hiMsA-saMrAddhyoH / 1165 zrivUca gati-zoSaNayoH / 1189 tRpauca prItau / 1166 ThivU 1167 kSivUca 1190 dRpIca harSa mohanayoH / nirasane / 1191 kupac krodhe / 1168 iSac gatau / 1192 gupaca vyAkulatve / 1169 SNasUca nirasane / 1193 yupa 1194 rupa 1170 knasUca vRti-dIptyoH / 1195 lupac vimohane / 1171 trasaica bhaye / 1196 Dipac kSepe / 1172 pyusac dAhe / 1197 STUpac samucchAye / 1173 Saha 1174 Suhaca zaktau / 1198 lubhac gAye / | 1199 zubhac saMcalane / Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ __ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam 287 1200 Nama 1201 tubhac 1226 vasUc stambhe / hiMsAyAm / 1227 vusac utsrge| 1202 nazauca adarzane / 1228 musac khaNDane / 1203 kuzac zleSaNe / 1229 masaic pariNAme / 1204 bhRzU 1205 bhraMzUc 1230 zamU 1231 damUc - adhaHpatane / upazame / 1206 vRzaca varaNe / 1232 tamUc kAGkSAyAm / 1207 kRzac tanutve / . 1233 zramUc kheda-tapasoH / 1208 zuSaMca zoSaNe / 1234 bhramUca anavasthAne / 1209 duSaMc vaikRtye / 1235 kSamauca sahane / 1210. zliSaMc AliGgane / . 1236 madaic harSe / 1211 pluSUc dAhe / 1237 kumUc glAnau / 1212 jitRSaca pipAsAyAm / 1238 muhIca vaicittye / 1213 tuSaM 1214 hRSaca tuSTau / | 1239 druhoc jighAMsAyAm / 1215 ruSaca roSe / 1240 SNuhauca udgiraNe / 1216 pyuS 1217 pyus. / 1241 SNihau ca prItau / 1218 pusac vibhaage| // vRta puSAdiH // 1219 visac preraNe / // iti parasmaibhASAH // 1220 kusac zleSe / . 1221 asUca kSepaNe / 1222 .yasUc prayale / 1242 SUDauc prANiprasave / 1223 jasUca mokSaNe / 1243 dUGc paritApe / 1224 tasU 1225 dasUca 1244 dIGc kSaye / . upakSaye / 1245 dhIMgc anAdare / Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam 1246 mIMc hiMsAyAm / 1269 ghUraiG 1270 jUraiciH 1247 rIc sravaNe / jarAyAm / 1248 lIMc zleSaNe / 1271 dhUraiG 1272 gUraici gatau / 1249 DIc gatau / 1273 zUraici stambhe / .. 1250 brIc varaNe / 1274 tUraici tvarAyAm / // vRta svAdiH // ghUrAdayo hiMsAyAM ca / |1275 cUraici dAhe / 1276 kizic upatApe / 1251 pIGc pAne / 1277 liziMca alpatve / 1252 IGc gatau / 1278 kAzica dIptau / 1253 prIMc prItI / 1279 vAzic zabde / 1254 yujiMc samAdhau / 1255 sRjiMca visarge // iti AtmanebhASAH // 1256 vRtUci varaNe / 1257 padic gatau / 1280 zakIMc marSaNe / 1258 vidiMca sattAyAm / 1281 zucugaic pUtibhAve / 1259 khidic dainye / 1282 rajIMc rAge / 1260 yudhiMca samprahAre / 1283 zapIMc Akroze / 1261 ano rudhiMca kAme / 1284 mRSIca titikSAyAm / 1262 budhiM 1263 maniMca jJAne / | 1285 NahIMc bandhane / 1264 anic prANane / // ubhayatobhASAH // 1265 janaici prAdurbhAve / // iti divAdayazcito dhAtavaH // 1266 dIpaici dIptau / 1267 tapiMca aizvarye vaa| 1286 dhuMgaT abhiSave / 1268 pUraici ApyAyane / 1287 piMgaT bandhane / Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 289 . zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam 1288 ziMgT nizAne / 1311 dhivuT gatau / 1289 DumiMgTa prakSepaNe / 1312 jidhRSAT prAgalbhye / 1290 ciMgT cayane / // iti parasmaibhASAH // 1291 dhUgaT kampane / 1292 stuMgaTa AcchAdane / 1313 TighiTa Askandane / 1293 iMgT hiMsAyAm / 1314 azauTi vyAptau / 1294 vRgaT varaNe / // iti AtmanebhASAH // // iti ubhayatobhASAH // // iti svAdayaSTito dhaatvH|| 1295 hiMTa gati-vRddhyoH / 1315 tudIMt vyathane / 1296 zrRMT zravaNe / 1316 bhrasjIt pAke / 1297 TuduMTa upatApe / 1317 kSipIt prernne| 1298 pRT prItau / . 1318 dizIt atisarjane / 1299 smRT pAlane ca / 1319 kRSIt vilekhane / 1300 zaklaT zaktau / 1301 tika 1302 tiga | 1320 mucchaMtI mokSaNe / 1303 SaghaT hiMsAyAm / / 1321 SicIt kSaraNe / 1304 rAdhaM 1305 sAdhaMTa 1322 vilaMtI lAbhe / ... saMsiddhau / 1323 luplaMtI chedane / 1306 RdhUTa vRddhau / 1307 AplaMT vyAptI / 1324 lipIt upadehe / 1308 tRpaT prINane / // iti ubhayatobhASAH // 1309 dambhUTu dambhe / 1310 kRvuT hiMsA-karaNayoH / / 1325 kRtait chedane / Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 290 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam 1326 khidaMt parighAte / 1348 ubjat. Arjave / 1327 pizat avayave / / 1349 sRjat visarge / ' // vRt mucAdiH // 1350 rujoMt bhaGge / 1351 bhujot kauTilye / 1328 riM 1329 piMta gatau / | 1352 TumasjoMt zuddhau / 1330 dhiMta dhAraNe / / | 1353 jarja 1354 jhajhat 1331 kSit nivAsa-gatyoH / / paribhASaNe / 1332 SUt preraNe / . | 1355 udjhat utsarge / 1333 mRt prANatyAge / 1356 juDaMt gatau / 1334 kRt vikSepe / 1357 pRDa 1358 mRDat sukhane / 1335 gRt nigaraNe / 1359 kaDat made / 1336 likhat akSaravinyAse / . | 1360 pRNat prINane / 1337 jarca 1338 jharcat / 1361 tuNat kauTilye / / paribhASaNe / / 1362 mRNat hiMsAyAm / 1339 tvacat saMvaraNe / 1363 druNat gati-kauTilyayozca / 1340 rucat stutau / 1364 puNat zubhe / 1341 ovrascaut chedane / | 1365 muNat pratijJAne / 1342 Rchat indriyapralaya-mUrti 1366 kuNat zabdopakaraNayoH / bhAvayoH / 1367 ghuNa 1368 ghUrNat bhramaNe / 1343 vichat gatau / 1369 cUtait hiMsA-granthayoH / 1344 uchat vivAse / 1370 Nudat preraNe / 1345 michat utkeze / 1371 Sat avasAdane / 1346 uchut uJche / 1372 vidhat vidhAne / 1347 prachaMt jJIpsAyAm / / 1373 juna 1374. zunat gatau / Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam . 291 1375 chupat sparze / sphuraNe / 1376 riphat kathana-yuddha-hiMsA- | 1400 kilat zvaitya-krIDanayoH / dAneSu / | 1401 ilat gati-svapna-kSepaNeSu / 1377 tRpha 1378 tRmphat tRptau / / 1402 hilat hAvakaraNe / 1379 Rpha 1380 Rmphat 1403 zila 1404 silat ujche / hiMsAyAm / | 1405 tilat snehane / 1381 dRpha 1382 dRmphat / 1406 calat vilasane / . ulleze / | 1407 cilat vasane / 1383 gupha 1384 gumphat / / 1408 vilat varaNe / granthane / | 1409 bilat bhedane / 1385 ubha 1386 umbht.| / 1410 Nilat gahane / ... pUraNe / / 1411 milat zleSaNe / 1387 zubha 1388 zumbhat | 1412 spRzaMt saMsparze / - zobhArthe / | 1413 ruzaM 1414 rizaMt 1389 dRbhait granthe / .... hiMsAyAm / 1390 lubhat vimohane / 1415 vizaMt pravezane / 1391 kurat zabde / 1416 mRzaMt Amarzane / 1392 kSurat vikhanane / 1417 lizaM 1418 RSait gatau / 1393 khurat chedane ca / 1419 iSat icchAyAm 1394 ghurat bhImArthazabdayoH / 1420 miSat spardhAyAm / 1395 purat agragamane / . 1421 vRhaut udyame / 1396 murat saMveSTane / 1422 tRhau 1423 tuMhI 1397 surat aizvarya-dIptyoH / 1424 stRhau 1425 stuMhaut 1398 sphara 1399 sphlt| hiMsAyAm / Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 292 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam | 1451 vuDat utsarge ca / 1426 kuTat kauTilye / . | 1452 vuDa 1453 zrRMDat saMghAte / 1427 guMt purISotsarge / 1454 duDa 1455 huDa 1428 ,t gati-sthairyayoH / 1456 truDat nimajjane / 1429 NUt stavane / 1457 cuNat chedane / 1430 dhUtu vidhUnane / 1458 Dipat kSepe / 1431 kucat saMkocane / . | 1459 churat chedane / 1432 vyacat vyAjIkaraNe / | 1460 sphurat sphuraNe / 1433 gujat zabde / 1461 sphulat saMcaye ca / 1434 ghuTat pratIghAte / // iti parasmaibhASAH // 1435 cuTa 1436 chuTa 1437 truTat chedane / 1462 kuMG 1463 kUGt zabde / 1438 tuTat kalahakarmaNi / 1464 guraiti udyame / 1439 muTat AkSepa-pramardanayoH / 1440 sphuTat vikasane / | // vRta kuTAdiH // 1441 puTa 1442 luThat saMzleSaNe / [DAnto'yanityanye / ] 1465 pRGt vyAyAme / 1443 kRDat ghasane / 1466 iMit Adare / 1444 kuDat bAlye ca / 1467 dhuMGt sthAne / 1445 guDat rakSAyAm / 1468 ovijaiti bhaya-calanayoH / 1446 juDat bandhane / 1469 olajaiG 1447 tuDat toDane / 1470 olaspaiti vrIDeM / 1448 luDa 1449 thuDa 1471 Svajit saGge / 1450 sthuDat saMvaraNe / 1472 juSeti prIti-sevanayoH / / Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .. zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam 293 // iti AtmanebhASAH // 1490 kRtap veSTane / 1491 undaip kledane / // iti tudAdayastito dhAtavaH // 1492 ziSlaMp vizeSaNe / 1473 ru,pI AvaraNe / 1493 piplaMpa saMcUrNane / 1474 ricaMpI virecane / 1494 hisu 1495 tRhap hiMsA1475 vicUpI pRthagbhAve / yAm / 1476 yujUpI yoge / ... | // iti parasmaibhASAH / 1477 bhidaMpI vidAraNe / 1478 chidpI dvaidhiikrnne| . | 1496 khidipa dainye / 1479 kSudaMpI saMpeSe / 1497 vidipa vicAraNe / 1480 UchupI dIpti-devanayoH / | 1498 jiindhaipi dIptau / 1481 UtRdUpI hiMsA-'nAdarayoH / // iti AtmanebhASAH // // iti ubhayatobhASAH // // iti rupAdayaH pito dhAtavaH // 1482 pRcaip saMparke / 1499 tanUyI vistAre / 1483 vRcaipa varaNe / 1500 SaNUyI dAne / 1484 taJbU 1485 taura 1501 kSaNUg 1502 kSiNUyI saMkocane / hiMsAyAm / 1486 bhaoMpa Amardane / 1503 RNUyI gatau / 1487 bhujaMp pAlanA-'bhyavahA- | 1504 tRNUyI adane / . rayoH / / 1505 ghRNUyI dIptau / 1488 aaupa vyakti-prakSaNa- // iti ubhayatobhASAH // __gatiSu / 1489 ovijaipa bhaya-calanayoH / / 1506 vanUyi yAcane / Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 294 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam / 1507 mayi bodhane / 1526 lIMz zleSaNe / // iti AtmanebhASAH // | 1527 blIz varaNe / // iti tanAdayo yito pAtavaH // 1528 lvIz gatau / 1529 ka 1530 m 1508 DukrIMgz dravyavinimaye / 1531 zRz hiMsAyAm / 1509 kiMgz bandhane / 1532 praz pAlana-pUraNayoH / . 1510 prIMgz tRpti-kAntyoH / 1533 baz bharaNe / 1511 zrIMgaza paake| 1534 bhRz bharjane ca / 1512 mIMgz hiMsAyAm / 1535 dRz vidAraNe / 1513 yugaz bandhane / 1536 jUz vayohAnI / 1514 skuMgaz ApravaNe / 1537 naz naye / 1515 knUgaz zabde / 1538 gaz zabde / 1516 gaz hiMsAyAm / 1539 Rza gtau| 1517 grahIz upAdAne / 1518 pUgaz pavane / // vRt pvAdiH // 1519 lUgaz chedane / // vRt lvAdiH // 1520 dhUgaz kampane / . 1521 svagaz AcchAdane / 1540 jJAMz avabodhane / 1541 kSiSz hiMsAyAm / 1522 kagaz hiMsAyAm / 1542 vIMz varaNe / 1523 varaz varaNe / 1543 zrIz bharaNe / // iti ubhayatobhASAH // 1544 heThaz bhUtaprAdurbhAve / 1545 mRDaz sukhane / 1524 jyAMz hAnI / 1546 zranthaz mocana-prati1525 rIz gati-reSaNayoH / ___ harSayoH / Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam 295 1547 manthaz viloDane / iti yAdayaH zito pAtavaH // 1548 graMnyaz saMdarbhe / 1549 kunthaz saMkeze / 1568 curaNa steye / 1550 mRdaz kSode / 1569 pRNa pUraNe / 1551 gudhaz roSe / 1570 ghRNa sravaNe / 1552 bandhaMz bandhane / / 1571 zvalka 1572 valkaN / 1553 zubhaz saMcalane / bhASaNe / 1554 Nam 1555 tubhaz 1573. nakka 1574 dhakkaNa hiMsAyAm / nAzane / 1556 khavaz heThazvat / 1575 cakka 1576 cukaN 1557 klizauz vibAdhane / . vyathane / 1558 azaz bhojane / 1577 TakuN bandhane / 1559 iSaz AbhIkSNye / 1578 arkaN stavane / 1560 viSaz viprayoge / . 1579 piccaNa kuTTane / 1561 puSa 1562 pluSaz | 1580 pacuNa vistAre / (sneha-secana-pUraNeSu / ) . 1581 mlecchaNa mlecchane / 1563 muSaz steye / 1582 UrjaN bala-prANanayoH / 1564 puSaz puthai / 1583 tuju 1584 pijuN 1565 kuSaz niSkarSe / . hiMsA-bala-dAna-niketaneSu / 1566 dhrasUz ujche / 1585 kSajuN kRcchrajIvane / // iti parasmaibhASAH // 1586 pUjaN pUjAyAm / 1587 gaja 1588 mArjaNa zabde / 1567 vRkz sambhaktau / 1589 tijaN nizAne / // iti AtmanebhASAH // 1590 vaja 1591 vrajaN Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 296 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam mArgaNasaMskAragatyoH / / 1619 zuThaNa Alasye / . 1592 rujaN hiMsAyAm / | 1620 zuTuN zoSaNe / 1593 naTaN avasyandane / 1621 guThuN veSTane / . 1594 tuTa 1595 cuTa 1622 laDaN upasevAyAm / 1596 cuTu 1597 chuTaN chedane / | 1623 sphuDuN parihAseM / 1598 kuTTaN kutsane ca / 1624 olaDuN utkSepe / 1599 puTTa 1600 cuTTa . 1625 pIDaN gahane / 1601 SuTTaN alpIbhAve / / 1626 taDaN AghAte / 1602 puTa 1603 muTaNa | 1627 khaDa 1628 khaDuNa bhede / saMcUrNane / | 1629 kaDuN khaNDane ca / . 1604 aTTa 1605 smiTaN / 1630 kuDuNa rakSaNe / anAdare / / 1631 guDuNa veSTane ca / 1606 luNTaNa steye ca / / / 1632 cuDuN chedane / 1607 sliTaNa snehane / 1633 maDuN bhUSAyAm / 1608 ghaTTaNa calane / 1634 bhaDuN kalyANe / 1609 khaTTaNa saMvaraNe / 1635 piDuNa saMghAte / 1610 SaTTa 1611 sphiTTaN 1636 IDaN stutau / hiMsAyAm / .. 1637 caDuN kope| 1612 sphuTaNa parihAse / 1638 juDa 1639 cUrNa 1613 kITaNa varNane / 1640 varNaNa preraNe / 1614 vaTuNa vibhAjane / 1641 cUNa 1642 tUNaNa 1615 ruTaNa roSe / saMkocane / 1616 zaTha 1617 zvaTha | 1643 zraNaN dAne / 1618 zvaThuNa saMskAra-gatyoH / / | 1644 pUNaNa saMghAte / Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam 297 1645 cituN smRtyAm / 1670 Dupu 1671 DipuN 1646 pusta 1647 bustaNa saMghAte / AdarA-'nAdarayoH / / 1672 zUrpaNa mAne / 1648 mustaNa saMghAte / 1673 zulbaNa sarjane ca / 1649 kRtaNa saMzabdane / 1674 Dabu 1675 DibuNa kSepe / 1650 svarta 1651 pathuNa gatau / 1676 sambaNa sambandhe / 1652 zrathaNa pratiharSe / 1677 kubuN AcchAdane / 1653 pRthaNa prakSepaNe / 1678 lubu 1679 tubuNa 1654 prathaNa prakhyAne / ardane / 1655 chadaNa saMvaraNe / 1680 purbaNa niketane / 1656 cudaNa saMcodane / ' 1681 yamaNa pariveSaNe / 1657 miduN snehane / 1682 vyayaNa kSaye / 1658 gurdaN niketane / 1683 yatruNa saMkocane / 1659 chardaN vamane / 1684 kudruNa anRtabhASaNe / 1660 budhuN hiMsAyAm / 1685 zvabhraNa gatau / 1661 vardhaN chedana-pUraNayoH / 1686 tilaN snehane / 1662 gardhaNa abhikAGkSAyAm / 1687 jalaNa apavAraNe / 1663 bandha 1664 badhaNa 1688 kSalaNa shauce| . saMyamane / / 1689 pulaNa samucchrAye / 1665 chapuN gatau / 1690 bilaNa bhede / . 1666 kSapuN kSAntau / 1691 talaN pratiSThAyAm / 1667 paNa samucchrAye / 1692 tulaN unmAne / 1668 DipaNa kSepe / 1693 dulaNa utkSepe / 1669 rupaNa vyaktAyAM vAci / / 1694 bulaNa nimajjane / REETEEEEEEET Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 298 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam / 1695 mUlaNa rohaNe / - ito'rthavizeSe AlakSiNaH / / 1696 kala 1697 kila 1720 jJANa mAraNAdiniyojaneSu / 1698 pilaN kSepe / 1721 cyuNa sahane / 1699 palaNa rakSaNe / 1722 bhUNa avakalkane / 1700 ilaN preraNe / 1723 bukkaNa bhaSaNe / 1701 calaN bhRtau / 1724 raka 1725 lk| 1702 sAntvaNa sAmaprayoge / * * | 1726 raga 1727 lagaN 1703 dhUzaNa kAntIkaraNe / ... AsvAdane / 1704 zliSaNa zleSaNe / 1728 liguNa citrIkaraNe / 1705 lUSaNa hiMsAyAm / 1729 carcaNa adhyayane / 1706 ruSaNa roSe / 1730 aJcaNa vizeSaNe / 1707 pyuSaNa utsarge / 1731, mucaNa pramocane / 1708 pasuNa nAzane / 1732 arjaN pratiyale / 1709 jasuNa rakSaNe / 1733 bhajaN vizrANane / 1710 puMsaN abhimardane / 1734 caTa 1735 sphuTaNa bhede / / 1711 brUsa 1712 pisa | 1736 ghaTaNa saMghAte / 1713 jasa 1714 barhaN (hantyarthAzca) hiMsAyAm / | 1737 kaNaNa nimIlane / 1715 plihaNa snehane / 1738 yataNa nikAropaskArayoH / 1716 mrakSaNa mlecchane / (nirazca pratidAne ) 1717 bhakSaNa adane / 1739 zabdaN upasargAd bhASA1718 pakSaNa parigrahe / viSkArayoH / 1719 lakSINa darzanAnayoH / / 1740 SUdaNa AmravaNe / 1741 AGaH krandaN sAtatye / Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam 1742 SvadaN AsvAdane / 1764 arhaNa pUjAyAm / [ AsvAdaH sakarmakAt ] | 1765 mokSaNa asane / 1743 mudaN sNsrge| 1766 loka 1767 tarka 1744 zRdhaN prasahane / 1768 raghu 1769 laghu 1745 kRpaNa avakalpane / ' 1770 locU 1771 vicha 1746 jabhuNa nAzane / 1772 aju 1773 tuju 1747 amaNa roge| 1774 piju 1775 laju 1748 caraNa asaMzaye / 1776 luju 1777 bhaju 1749 pUraNa ApyAyane / | 1778 paTa 1779 puTa 1750 dalaNa vidAraNe / 1780 luTa 1781 ghaTa 1751 divaN ardane / | 1782 ghaTu 1783 vRta 1752 paza 1753 paSaNa 1784 putha 1785 nada bandhane / | 1786 vRdha 1787 gupa 1754 puSaNa dhAraNe / 1788 dhUpa 1789 kupa 1755 ghuSaNa vizabdane / .1790 cIva 1791 dazu (AGaH krande / ) 1792 kuzu 1793 trasu 1756 bhUSa 1757 tasuNa 1794 pisu 1795 kusu __ alaMkAre / / 1796 dasu 1797. vaha 1758 jasaNa tADane / 1798 vaha 1799 valha 1759 saNa vAraNe / 1800 ahu 1801 vahu 1760 vasaNa sneha-chedA-'vaharaNeSu / | 1802 mahuN bhAsArthAH / 1761 dhrasaNa utkSepe / // iti parasmaibhASAH // . 1762 grasaNa grahaNe / 1763 lasaN zilpayoge / | 1803 yuNi jugupsAyAm / Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 300 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam 1804 gRNi vijJAne / 1827 vasti 1828 gandhiN 1805 vaJciNa pralambhane / ardane / 1806 kuTiN pratApane / 1829 Dapi 1830 Dipi 1807 madiN tRptiyoge / 1831 Dampi 1832 Dimpi 1808 vidiNa cetanA-''-khyAna- | 1833 Dambhi 1834 DimbhiN nivAseSu / . saMghAte / 1809 maniN stambhe / 1835 syamiNa vitrke| 1810 bali 1811 bhaliN / | 1836 zamiNa Alocane / AbhaNDane / | 1837 kusmiNa kusmayane / 1812 diviN parikUjane / 1838 gUriNa udyame / 1813 vRSiN zaktibandhe / 1839 tantriNa kuTumbadhAraNe / 1814 kutsiNa avakSepe / 1840 mantriNa guptabhASaNe / 1815 lakSiNa Alocane / . 1841 laliN IpsAyAm / 1816 hiSki 1817 kiSkiN | 1842 spaziNa grahaNa-zleSaNayoH / hiMsAyAm / | 1843 daMziN dazane / 1818 niSkiNa parimANe / 1844 daMsiN darzane ca / 1819 tarjiN saMtarjane / 1845 bharsiNa saMtarjane / 1820 kUTiNa apramAde / 1846 yakSiNa pUjAyAm / 1821 truTiN chedane / // iti AtmanebhASAH // 1822 zaThiN zlAghAyAm / 1823 kUNiNa saMkocane / 1847 aGkaN lakSaNe / / 1824 tUNiNa pUraNe / 1848 bleSkaNa darzane / 1825 bhrUNiNa AzAyAm / 1849 sukha 1850 duHkhaN 1826 citiNa saMvedane / Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam . 301 takriyAyAm / | 1874 gaNaN saGkhyAne / 1851 aGgaNa pada-lakSaNayoH / 1875 kuNa 1876 guNa | 1852 aghaN pApakaraNe / 1877 ketaNa AmantraNe / 1853 racaN pratiyale / 1878 pataNa gatau vA / 1854 sUcaN paizUnye / 1879 vAtaNa gati-sukhasevanayoH / 1855 bhAjaNa pRthakkarmaNi / 1880 kathaN vAkyaprabandhe / 1856 sabhAjaN prIti-sevanayoH / 1881 zrathaNa daurbalye / 1857 laja 1858 lajuNa 1882 chedaNa dvaidhIkaraNe / prakAzane / 1883 gadaN garne / 1859 kUTaNa dAhe / 1884 andhaN dRSTyupasaMhAre / 1860 paTa 1861 vaTaNa granthe / / 1885 stanaNa garne / 1862 kheTaN bhakSaNe / / 1886 dhvanaN zabde / 1863 khoTaNa kSepe / 1887 stenaN caurye / 1864 puTaN saMsarge / 1888 UnaN parihANe / 1865 vaTuNa vibhAjane / 1889 kRpaNa daurbalye / 1866 zaTha 1867 zvaThaNa | 1890 rUpaNa rUpakriyAyAma / - samyagbhASaNe / | 1891 kSapa 1892 lAbhaNa prernne| 1868 daNDaNa daNDanipAtane / / 1893 bhAmaN krodhe / 1869 vraNaNa gAtravicUrNane / 1894 gomaNa upalepane / 1870 varNaNa varNakriyA-vistAra- 1895 sAmaNa sAntvane / guNavacaneSu / | 1896 zrAmaNa AmantraNe / 1871 parNaNa. haritabhAve / 1897 stomaNa zlAghAyAm / 1872 karNaNa bhede / . 1898 vyayaNa vittsmutsrge| 1873 tUNaNa saMkocane / 1899 sUtraNa vimocane / Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 302 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam 1900 mUtraNa pranavaNe / / 1922 vAsaNa upasevAyAm / 1901 pAra 1902 tIraNa | 1923 nivAsaNa AcchAdane / karmasamAptau / / 1924 cahaNa kalkane / 1903 katra 1904 gAtraNa | 1925 mahaNa pUjAyAm / zaithilye / / 1926 rahaNa tyAge / 1905 citraNa citrakriyA- | 1927 rahuNa gatau / kadAcidRSTyoH / | 1928 spRhaNa IpsAyAm / 1906 chidraNa bhede / 1929 rukSaNa pAruSye / 1907 mizraNa saMparcane / // iti parasmaibhASAH // 1908 varaNa IpsAyAm / 1909 svaraNa AkSepe / 1910 zAraNa daurbalye / 1930 mRgaNi anveSaNe / . 1931' arthaNi upayAcane / 1911 kumAraNa krIDAyAm / 1932 padaNi gatau / 1912 kalaN saMkhyAna-gatyoH / 1933 saMgrAmaNi yuddhe / 1913 zIlaNa upadhAraNe / 1934 zUra - 1935 vIraNi 1914 vela 1915 kAlaN . vikrAntau / updeshe| | 1936 satraNi sandAnakriyAyAm / 1916 palyUlaNa lavana-pavanayoH / / 1937 sthUlaNi parivRMhaNe / 1917 aMzaNa samAghAte / 1938 garvaNi mAne / 1918 paSaNa anupasargaH / 1939 gRhaNi grahaNe / (paSI bAdhana-sparzanayoH, paSaN bandhana) | 1940 kuhaNi vismAparne / 1919 gaveSaNa mArgaNe / 1920 mRSaN kSAntau / // iti AtmanebhASAH // 1921 rasaNa AsvAdana-snehanayoH / / Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam 303 1941 yujaNa saMparcane / 1965 AGaH sadaNa gatau / 1942 lIN dravIkaraNe / 1966 chudaN saMdIpane / 1943 mINa matau / 1967 zundhiN zuddhau / 1944 prIgaNa. tarpaNe / 1968 tanUNa zraddhAghAte / 1945 dhUgaNa kampane / (upasargAd dairye / ) 1946 vRguNa AvaraNe / 1969 mAnaN pUjAyAm / 1947 jUN vayohAnau / 1970 tapiN dAhe / 1948 cIka 1949 zIkaN | 1971 tRpaN pRNane / " AmarSaNe / / 1972 AplaNa lambhane / 1950 mArgaH anveSaNe / 1973 dRbhaiN bhaye / 1951 pRcaNa saMparcane / . 1974 IraN kSepe / 1952 ricaN viyojane ca / . 1975 mRSiN titikSAyAm / 1953 vacaNa bhASaNe / 1976 ziSaNa asarvopayoge / 1954 arciN pUjAyAm / (vipUrvo atizaye / ) 1955 vRjaiN varjane / . . 1977 juSaNa paritarkaNe / 1956 mRjauNa zaucA-'laGkArayoH / / .1978 dhRSaNa prasahane / 1957 kaThuNa zoke / / 1979 hisuNa hiMsAyAm / 1958 zrantha 1959 granthaNa sandarbhe / | 1980 garhaNa vinindane / 1960 krathaM 1961 ardiN | 1981 SahaNa marSaNe / hiMsAyAma / 1962 zrathaNa bandhane ca / / 1963 vadiNa bhASaNe / (saMdezane ityanye / ) 1964 chadaNa apavAraNe / Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / 304 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam * bahulametanidarzanam / vRta yujAdiH parasmaibhASAH / // ityAcAryahemacandrAnusmRtA curAdayo Nito dhAtavaH // * yadetad bhavatyAdidhAtuparigaNanaM tadbAhulyena nidarzanatvena jJeyam / tenA'trA'paThitA api kaviprabhRtayo laukikAH, stambhUprabhRtayaH sautrAthulumpAdayazca vAkyakaraNIyA dhAtava udAhAryAH / vardhate hi dhAtugaNaH- . (klaviprabhRtayo laukikA dhAtavaH). | 1994 veG dhaurye pUrvabhAve svapne ca / 1982 kavi vicchAyIbhavane / 1995 lAG veGvat / 1983 kSIc kSaye / 1996 mantu roSa-vaimanasyayoH / 1984 mRgac anveSaNe / 1997' valgu mAdhurya-pUjayoH / (stambhUprabhRtayaH sautrA dhAtavaH ) 1998 asu mAnasopatApe / 1985 stambhU . 1986 stambhU (atra asU asUga ityeke / anye tu 1987 skambhU 1988 skumbhU asUG doSAviSkRtau roge cetyAhuH / ) rodhanArthAH / / 1999 veT 2000 lAT veDvat / 1989 kage kriyAsAmAnyArtho (lAT jIvane ityeke / veTlAT 'yamityeke / anekArtho- | ityanye / ) 'yamityanye / (sautraH) 2001 liT alpArthe kutsAyAzca / 1990 juM gatau / (sautraH) 2002 loT dIptau / 1991 kaNDUg gAtravigharSaNe / (leT loT dhaurye pUrvabhAve svapne 1992 mahIG vRddhau pUjAyAJca / | cetyeke / lelA dIptAviti kecit ) 1993 haNIG roSa-lajjayoH / | 2003 uras aizvarye / Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam 305 2004 uSas prabhAtIbhAve / | 2025 iradha 2026 iSudha 2005. iras IrSyAyAm / zaradhAraNe / (iraj irag ityapi kecit) | 2027 kuSubha kSepe / 2006 tiras antauM / (zrIhaimazabdAnuzAsane 'kuSumbha' iti, 2007 iyas 2008 imas kriyAralasamuccaye ca 'kururu kSepe' iti 2009 payas 2010 as pAThaH / ) prasRtau / / 2028 sukha 2029 duHkha 2011 sambhUyas prabhUtabhAve / takriyAyAm / 2012 duvas paritApa-pari- 2030 agada nirogatve / caraNayoH / / 2031 gadgada vAkskhalane / 2013 duraj 2014.bhiSaj / 2032 taraNa 2033 varaNa gatau / cikitsAyAm / | 2034 uraNa 2035 turaNa 2015 bhiSNuk upasevAyAm / tvarAyAm / (bhiSNaj upasevAyAmityeke) | 2036 puraNa gatau / 2016 rekhA zlAghA-sAdanayoH / / 2037 bhuraNa dhAraNa-poSaNa-yuddheSu / 2017 lekhA vilAsa-skhalanayoH / .| 2038 curaNa mati-cauryayoH / . (adanto'yamityapare) : / (hemazabdAnuzAsane-'vuraNa' iti) 2018 elA 2019 velA | 2039 bharaNa prasiddhArthaH / 2020 kelA 2021 khelA vilAse / | 2040 tapusa 2041 tampas (ilA ityanye / khala ityeke / ) | duHkhArthaH / 2022 godhA 2023 medhA / (tantasa pampasa ityanyatra) / .. . AzugrahaNe / | 2042 arara ArAkarmaNi / 2024 magadha pariveSTane / 2043 sapara pUjAyAm / (nIcadAsye ityanye / ) 2044 samara yuddhe / Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 306 zrIsidbhahemacandrazabdAnuzAsanama // iti kaNDvAdayaH // vAkyakaraNIyapAtuvyAkhyA2045 andolaN . kriyAvAcitve sati pAThA- paThitatve 2046 prejholaN andolane / sati sUtrAgRhItatve sati ziSTaprayoga2047 vIjaNa vIjane / prayojyagrahaviSayatvaM vAkyakaraNIyatvam / artha- je kriyAvAci hoya, ghAtupAThamAM (ete tryo'pydntaaH)| apaThita hoya ane sUtramAM grahaNa karela 2048 rikhilikheH samAnArthaH / na hoya chatAM ziprayogathI prayojya 2049 lula kampane / jJAnano je viSaya hoya te vAkya2050 culumpa vinAze / .. karaNIyadhAtu kahevAya che. sautradhAtuvyAkhyA laukikadhAtuvyAkhyAkriyAvAcitve sati pAThA'- kriyAvAcitve sati pAThApaThitatve paThitatve sati sUtragRhItatvaM sautratvam / / sati sUtrAgRhItatve sati kevalalokaprayuktatvaM artha- je kriyAvAcaka hoya, dhAtupAThamAM 'laukikatvam / je kahela na hoya ane sUtramAM grahaNa | artha- kriyAvAcaka chatAM, dhAtupAThamAM je karela hoya te sautradhAtu kahevAya che. apaThita hoya, sUtramAM je agRhIta hoya ane kevaLa lokamAM prayukta hoya te | dodhAtu vAya che. // iti kalikAlasarvajJazrIhemacandrAcAryaviracitadhAtupAThaH samAptaH / Page #314 -------------------------------------------------------------------------- _